Book Title: Gandharwad
Author(s): Dhirajlal D Mehta
Publisher: Jain Dharm Prasaran Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009132/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ v . . mtt prm mishr kr mgee Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH paramArAdhya AgamavAdI pUjyapAda AcArya zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajI viracita zrI vizeSAvazyakabhASya AdhArita zrI guNadharavAda zrI maladhArI hemacaMdrAcAryajI viracita TIkAno anuvAda 0 Zhu H anuvAda karanAra H dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA : saMzodhaka : 5.pU. AcArya ma. zrI kalyANabodhisUrIzvarajI ma.sA. Zhu : prakAzaka: zrI jainadharma prasAraNa TrasTa surata Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thiNadharaNI prakAzaka jaina dharma prasAraNa TrasTa e-602, pArthadarzana koplekSa, navayuga koleja sAme, rAMdera roDa, surata, gujarAta, InDiyA-395009 prAptisthAna. dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA e-602, pArzvadarzana komlekSa, navayuga koleja sAme, rAMdera roDa, surata, gujarAta, InDiyA-395009 phona: 0261-2763070, mo: 9898330835 : vivecaka: dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA - zrI yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA sTezana roDa, raMga maholanA nAke, mahesANA. (u. gujarAta) sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda. phona: (079) 25356692 fffffffffffffffffffffffff sevaMtIlAla vI. jenA DI-para, sarvodayanagara, grAunDa phalora, pAMjarApoLa, 1lI lena, sI.pI. Tenka roDa, muMbaI-4 phonaH (022) 22404717, 22412445 vikrama saMvata - 2065) IsvIsana - 2009 vIra saMvata - 2535 prathama AvRtti - zrI jaina prakAzana maMdira dozIvADAnI poLa, amadAvAda-1. phonaH (079) 25356806 kiMmata rUA. 400/ * zrI mukezabhAI esa. zAha sughoSA kAryAlaya, jIvananivAsa sAme, pAlItANA-364270, mo: 9825881112 * zrI DIsA jaina zve. mUrti. saMghanI peDhI. sadarabajAra, navA DIsA, banAsakAMThA. mudrakaH bharata grAphiksa nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-380 001.] phona : 079-22134176, mo: 9925020106 . Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OC 9 amArAM anya prakAzano che je 4 4 1. zrI jaina dharmanA maulika siddhAnta - navakArathI sAmAiyavayajuro sudhInAM sUtro upara vivecana. navatattva, cauda guNasthAnako, karmanA 158 bhedo, sAta nayo, saptabhaMgI ane kAlAdi pAMca samavAyI kAraNo upara saraLa gujarAtI vivecana. 2. zrI jena tattva prakAza - devasI-rAIa pratikramaNanAM sUtro upara saraLa gujarAtI vivecana. jena dhArmika prasnottara mAlA - praDha strI-puruSone upayogI cAraso praznauttarono suMdara saMgraha. jaina dhArmika pAribhASika zabdakoSa - jaina zAstromAM vAraMvAra vaparAtA pAribhASika dhArmika zabdonA artho, dhArmika zabdakoza. cogaviMzikA - upAdhyAyajI kRta TIkAnA anuvAda sAthe. gujarAtI saraLa vivecana. cogazataka - svopajJaTIkA tathA TIkAnA anuvAda sAthe gujarAtI saraLavivecana. 7. cogadRSTi samuccaya:-pU. zrI haribhadrasUrIzvarajI kRta svopajJa TIkA sAthe TIkAnuM. atizaya saraLa gujarAtI vivecana. 8. prathama karmagrantha (karmavipAka):- saraLa gujarAtI vivecana. 9. dvitIya karmagrantha (karmastava) - saraLa gujarAtI vivecana. 10. vRtIya karmagrantha (baMdhasvAmitva):- saraLa gujarAtI vivecana. 11. caturtha karmagrantha (SaDazIti):- saraLa gujarAtI vivecana. 12. paMcama karmagrantha (zataka):- pUjyapAda AcArya zrI devendrasUrIzvarajI ma.sA. kRta so gAthAnA zatakanAmanA pAMcamA karmagranthanuM gAthA-gAthArtha-zabdArtha-saMskRta chAyA sAthe gujarAtI saraLa vivecana. 13. chaThTho karmagrantha (saptatikA) - chaTTA karmagranthanuM gAthA-gAthArtha zabdArtha-saMskRta chAyA sAthe gujarAtI saraLa vivecana. 14. tattvAdhigama sUtra - sUtronuM saraLa, rocaka tathA saMkSiptavivecana. 15. samyakatvanA saDasaTha bolanI sajhAya - ghaNI ja rocaka kathAo sAthe tathA samyakta saptatikAnI gAthAo sAthe saDasaTha guNonuM varNana. 16. ATha dRSTinI sajhAya - pU. upAdhyAya zrI yazovijayajI ma. sA. kRta ATha dRSTinI sajhAyanA saraLa gujarAtI artho. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. savAso gAthAnuM stavana :- pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI ma.sA. kRta, zrI sImaMdharasvAmI paramAtmAne vinaMti karavArUpe nizcayanaya ane vyavahAranaya garbhita savAso gAthAnuM stavana gujarAtI artha vivecana sAthe. 18. navasmaraNa H- mULa gAthAo, gujarAtImAM gAthAonA saraLa artha, iMglIzamAM mULa gAthAo ane iMglIzamAM te gAthAonA artha. 19. pUjA saMgraha sArtha :- paMcakalyANaka, aMtarAyakarma nivAraNa, pistAlIsa AgamanI pUjA Adi pUjAo suMdara bhAvavAhI artha sAthe. 20. snAtrapUjA sArtha:- pU. vIravijayajI kRta snAtrapUjA artha sAthe. 21. zrI samyaktva mUla bAravrata H- vivecana saha. 22. zrI vAstupUjA sArtha H- pU. AcArya zrI buddhisAgarajI kRta pUjAnuM suMdara-saraLa tathA jaina vidhi saha gujarAtI bhASAMtara. 23. ratnAkarAvatArikA(bhAga-1):- pramANanayatattvAloka uparanI pU. ratnAprabhAcArya racita TIkA tathA te TIkAno saraLa gujarAtI artha.(pariccheda 1-2) 24. ratnAkarAvatArikA (bhAga-2) :- pU. vAdidevasUrijI racita pramANanayatattvAloka uparanI pU. ratnAprabhAcArya racita TIkA tathA te TIkAno saraLa gujarAtImAM artha. (pariccheda 3-4-5) 25. ratnAkarAvatArikA (bhAga-3) :- pariccheda 6-7-8. pU. ratnaprabhAcArya ma.sA. racita TIkA tathA tenuM saraLa gujarAtI vivecana. 26. dravya-guNa-paryAyano rAsa :- pU. u. zrI yazovijayajI ma. zrI sAthe tathA TabAnI tamAma paMktionA vivecana yukta artha sAthe. aDhAra pApasthAnakanI sajjhAyaH- artha vivecana sAthe, * kRta gujarAtI TabA 27. 28. sammati prakaraNa :- pUjya A. zrI siddhasenadivAkarasUrIzvarajI kRta sammati prakaraNanuM pAThya pustakarUpe gujarAtI vivecana. 29. gaNagharavAda : paramArAdhya AgamavAdI pUjyapAda AcArya zrI jinabhadragaNikSamAzramaNajI viracita zrI vizeSAvazyakabhASya AdhArita zrI maladhArI hemacaMdrAcAryajI viracita TIkAnA anuvAda rUpe "gaNadharavAda". bhAvimAM lakhavAnI bhAvanA 30. jJAnasAra aSTaka H- dravyAnuyoganA prakharAbhyAsI zrI devacaMdrajI ma. kRta jJAnamaMjarI TIkA tathA TIkAnA vivecana sAthe saraLa gujarAtI jJAnasArASTakanuM vivecana. 31. amRtavelanI sajjhAyanA artha, 32. jainadarzanano saMkSipta paricaya : li. dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA paramAtmA zrI mahAvIraprabhune vaizAkha suda-10 nA divase RjuvAlikA nadInA kAMThe divasano keTaloka bhAga pasAra thayA bAda lokAloka prakAzaka evuM kevalajJAna ane kevaladarzana pragaTa thayuM. te ja samaye deva-dAnavoe samavasaraNa racyuM. sarvavirati-dezavirati pariNAma pAme evA jIvo na hovAthI te divase tIrthanI sthApanA na thaI. bIjA divase vaizAkha suda-11 nA divase RjuvAlikA nadIthI nikaTavartI evA "mahasena" nAmanA vanamAM devoe pharIthI samavasaraNa racyuM. deva-dAnava ane mAnavanI ghaNI moTI medanI paramAtmAnI vANI sAMbhaLavA AvI. paramAtmA zrI mahAvIra prabhu paNa ghanaghAtI karmone khapAvIne vItarAga sarvajJa-sarvadarzI banyA chatA 35 guNayukta amRtatulya vANIthI dharmopadeza ApavA lAgyA. tyAMthI thoDeka dUra somilArya nAmanA eka dhanavAna brAhmaNe moTo yajJa AraMbhelo. tenI yazavATikAmAM IndrabhUti Adi 11 moTA moTA paMDita brAhmaNo AvelA. temanA ghaNA ghaNA ziSyo hatA tathA te yazavATikAmAM yajJa jovA mATe ghaNA ghaNA loko AvelA. moTo mAnavamaherAmaNa ubharAyelo. bhagavAna mahAvIraprabhunA samavasaraNamAM AvatA-jatA devo ane mAnavone joI A IndrabhUti vagere brAhmaNa paMDito potAnA yajJamaMDapamAM yajJanA prabhAve devo-mAnavo Ave che ema samajIne ghaNA harSita thayA. paraMtu yajJabhUmi choDIne AgaLa jatA-AvatA deva-mAnavone joIne te ghaNA khinna thayA. lokamukhe jANyuM ke mahasena vanamAM koIka sarvajJa-sarvadarzI paramAtmA padhAryA che. A sAMbhaLIne IndrabhUti vagere brAhmaNa paMDito ahaMkArapUrvaka ghaNA ja krodhAvezamAM AvyA. ame sarvajJa sarvadarzI hote chate A vaLI banAvaTI sarvajJa sarvadarza koNa Avyo che ? IndrabhUti bahu ja AvezapUrvaka bolavA lAgyA ke meM samasta vAdIone jItyA che paNa A koI vAdI jagatanA koIka khuNe khAMcare rahI gayo haze. hamaNAM ja jAuM chuM ane tenA ahaMkArane ogALI nAkhuM chuM. agnibhUtie kahyuM ke AvA maccharatulya nAnA vAdIne jItavA mATe tamAre javAnuM na hoya. ame nAnA bhAIo ja jaIe ane turata ja jItIne AvI jaIe. tyAre IndrabhUtie kahyuM ke tame to nahIM, paraMtu mAro nAno eka ziSya paNa A dhUtArA sarvajJane jItI zake tema che. paraMtu tema karIe to "meM sarva vAdIne jItyA na kahevAya" mATe mArA yazane nirmaLa rAkhavA mATe mAre ja javuM che. ema kahIne "sarasvatI kaMThAbharaNa" Adi aneka birUdo bolatA-gAtA evA moTA ziSyagaNathI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivarelA, krodha ane mAnathI dhamadhamelA evA zrI IndrabhUti paramAtmA zrI mahAvIra prabhu jyAM bIrAje che te bhUmi tarapha cAlyA. A agiyAre brAhmaNa paMDitonA manamAM eka eka saMdeha hato. potAnuM sarvazapaNuM dUSita na thAya eTale te koIne paNa puchatA na hatA. paramAtmA zrI mahAvIraprabhue kevalajJAna dvArA sarve saMzayo jANIne teo pUche te pahelAM ja A praznonI carcA zarU karI ane suMdara uttara ApyA. eka pachI eka AvelA tamAma brAhmaNa paMDito A praznonA uttaro sAMbhaLIne pratibodha pAmyA. prabhu pAse dIkSita thayA. tyArabAda A agiyAre brAhmaNa paMDitone "gaNadhara" tarIke ghoSita karAyA ane paramAtmAnI sAthe thayelI A carcAne "gaNadharavAda" kahevAyo. tenI vizAla carcA zrI vizeSAvazyakabhASyamAM che ane saMkSipta carcA zrI kalpasUtramAM che. gaNadharavAdano AvirbhAva : arthathI tIrthakara bhagavaMtoe kahelAM ane sUtrathI gaNadhara bhagavaMtoe racelAM zAstrone "AgamazAstra" athavA aMgapraviSTa zruta kahevAya che ane sthavira AcAryoe racelAM zAstrone aMgabAhyazruta kahevAya che. temAM gaNadhara bhagavAna racita "AvazyakasUtra" che ke jemAM sAmAyika Adi 6 AvazyakonuM varNana che. te Avazyaka sUtra upara zrI bhadrabAhusvAmIe prAkRta bhASAmAM "niryukti" banAvI che. A zrI bhadrabAhujI cauda pUrvadhara hatA tathA teozrIe 10 niryuktio banAvI che (1) AvazyakasUtra, (2) dazavaikAlika, (3) uttarAdhyayana, (4) AcArAMga, (5) sUtrakRtAMga, (6) dazAzrutaskaMdha, (7) bRhatkalpa, (8) vyavahArasUtra, (9) sUryaprajJapti ane (10) RSibhASita sUtra. A daza sUtro upara niryukti racI che. zrI bhadrabAhusvAmijIe banAvelI "Avazyakaniryukti"mAMthI prathama je sAmAyika AvazyakanI niryukti che. tenA upara zrI jinabhadra gaNi kSamAzramaNajIe prAkRta bhASAmAM "zrI vizeSAvazyakabhASya" nAmano mahAgraMtha (lagabhaga 4000 gAthAono A graMtha) banAvyo che. temAM A sAmAyika Avazyaka kyAMthI Avirbhata thayuM? te prasaMga samajAvatAM "mahasenavanamAM bhagavAnanI vANI sAMbhaLIne gaNadharo dvArA dvAdazAMgInI racanA thaI tyAre" A vAta AvatAM gaNadharonI vAta nIkaLatAM "gaNadharavAdanI carcA zarU thaI che." Avazyaka niryuktimAM gaNadharonA nAmo, ziSya parivAra, kayo kayo saMzaya hato ? ItyAdi viSayane sUcavanArI mULa 42 gAthAo ja mAtra che. vedapadonA teo zuM artha karatA hatA ? sAco artha zuM hoI zake ? pUrvapakSa taraphanI yuktio ane bhagavAne ApelA uttaro Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ItyAdi vAdacarcA tyAM niryuktimAM nathI. paraMtu prasaMga joIne te niryuktinuM vivecana karanArA zrI jinabhadragaNijIe vizeSAvazyaka bhASyamAM gAthA naM. 1549 thI 2024 sudhImAM kula gAthA 476 mAM A vAda ghaNA ja vistArathI Alekhyo che. tene ja "gaNadharavAda" kahevAya che. gaNadharavAdano sauthI vadhAre vistAra A vizeSAvazyakabhASyamAM ja che. tenA uparathI kalpasUtranI vinayavijayajI racita TIkAmAM ghaNo saMkSipta gaNadharavAda che. je bhAdaravA suda bIjanA divase baporanA vyAkhyAnamAM vaMcAya che. zrI vizeSAvazyakabhASya upara TIkA - zrI vizeSAvazyakabhASya upara granthakartA zrI jinabhadragaNijInI potAnI ja racelI svopaNa TIkA, koTyAcAryajInI TIkA ane zrI mAladhArI hemacaMdrAcAryajInI racelI TIkA vagere ghaNuM sAhitya racAyeluM che. prathamanI banne TIkA saMkSipta ane kaMIka kaThIna che. jyAre maladhArIjInI TIkA vistRta, saraLa ane sukhabodha che. A TIkAnI racanA thatAM prathamanI be TIkAo paThana-pAThanano aviSaya banI gaI. maladhArIjInI TIkA 28000 zloka pramANa che. vizeSAvazyakanA sarva viSayone saraLa rIte nyAyayukta bhASAmAM vistRtapaNe raju karanArI A TIkA che. temAM ja A gaNadharavAda sArI rIte calo che. A rIte A gaNadharavAdanA viSayane nIcenA cAra grantho sAthe pUrvApara saMbaMdha che. (1) zrI gaNadharabhagavaMta racita - AvazyakasUtra (2) zrI bhadrabAhusvAmIjI racita - Avazyaka niryukti (3) zrI jinabhadragaNijI racita - vizeSAvazyakabhASya (4) maladhArI zrI hemacaMdrAcArya racita - saMskRta TIkA gaNadharonA nAma tathA saMdeha : bhagavAna zrI mahAvIra prabhunA 11 gaNadhara thayA, te pratyekanA manamAM eka eka viSayano saMdeha hato. sarvajJapaNAnA mAnane kAraNe teo koI koIne puchatA ja nahIM. bhagavAnane jitavAnI buddhithI AvyA, paraMtu paramAtmAnI amRta tulya vANInA kAraNe tathA potAnI kalyANaprAptinI niyati pAkI gaI hovAthI tattva samajyA, paramAtmA pAse dIkSA lIdhI. gaNadhara pade teonI sthApanA thaI ane teoe dvAdazAMgInI racanA karI. jemAMnA 11 aMgo Aje paNa upalabdha che. (1) pahelA gaNadhara IndrabhUti, jIva che ke nahIM? te saMdeha (2) bIjA agnibhUti, karma che ke nahIM ? te saMdeha (3) trIjA vAyubhUti, zarIra ane jIva eka ja che ke bhinna che ? te saMdeha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) (5) (6) (4) cothA vyakta, bhUtonA astitvano saMdeha pAMcamA sudharmA, A bhava ane parabhavanuM sAdazya chaTTA maMDika, baMdha-mokSanI zaMkA (7) sAtamA mauryaputra, devonA astitvanI zaMkA (8) AThamA akaMpita, narakanA astitvanI zaMkA (9) navamA acalabhrAta - puNya-pApanA astitvanI zaMkA (10) dasamA metArya - paralokanA astitvanI zaMkA (11) agiyAramA prabhAsa - nirvANanA astitvanI zaMkA zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajI : zrI vizeSAvazyakabhASyanA kartA zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajI kyAre thayA? te viSe vizeSa koI mAhitI upalabdha thatI nathI. paraMtu vizeSAvazyaka bhASyanI samApti vikrama saMvata 666 mAM vallabhIpUramAM thayAno ullekha prAcIna pratamAM maLe che. te uparathI teozrI chaThThA-sAtamA saikAmAM thayA haze ema vidvAno anumAna kare che. teonI dRSTi AgamanI pradhAnatAvALI hatI. tethI teo AgamavAdI tarIke jainadarzanamAM prasiddhi pAmyA che. teothI 100/200 varSa AsapAsa nikaTanA pUrvakAlamAM zrI siddhasena divAkarasUrIzvarajI zrI melavAdisUrIzvarajI Adi mahAna AcAryo thayA che. te yuga dArzanika bAbatono vAda-vivAdano yuga hato. zrI jinabhadragaNijIe vizeSAvazyakabhASyamAM (1) pAMca jJAnono viSaya, (2) agiyAra gaNadharonA vAdavivAdano viSaya, (3) ATha nihnavonA matono viSaya ane (4) sAta nayono viSaya A cAra viSayo sauthI vadhAre vistRtapaNe carcelA che. teonA granthonI jyAM tyAM sAkSI apAya che. eTale teonA grantho darzana prabhAvaka kahevAya che. koIpaNa vastunuM sAMgopAMgapaNe varNana karavAmAM temanuM nAma zikharasthAne raheluM che. zrI jinabhadragaNijInI sAhityaracanA : jainadarzanamAM A AcArya mahArAjazrI viziSTa sAhityanI racanA karanArA hatA. dhArmika viSaya, nyAyaviSayaka ane vAdaviSayaka vipula sAhitya teozrIe banAvyuM che. mukhya grantho nIce mujaba che : (1) vizeSAvazyakabhASya - prAkRta padya (2) vizeSAvazyakabhASya - prAkRta, tathA svopajJavRtti - saMskRta gadya (3) bRhatsaMgrahaNI - prAkRta padya (4) bRhaetra samAsa - prAkRta padya Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) vizeSaNavati - prAkRta padya (6) jItakalpasUtra - prAkRta padya (7) dhyAnazataka uparokta sarve graMtho agAdha jJAnanA bhaMDAra tulya che. darekamAM te te viSayanI vipula carcA karelI che. eka eka graMthamAM carcelA viSayanI rUparekhA lakhavA jaIe to paNa ghaNAM pAnAnuM lakhANa thaI jAya. "vizeSaNavati" nAmanA graMthamAM paraMparAthI cAlI AvatI ane paraspara virodhavALI dekhAtI ane tenA ja kAraNe asaMgata lAgatI keTalIka bAbatone AgamapramANe vizeSaNo lagADIne eTale ke sApekSadaSTi joDIne virodha vinAnI eTale ke yathArtha saMgati thAya tevI rIte AlekhelI che. temAM kevalajJAna ane kevaladarzananA kramika upayoganI carcA ghaNI lAMbI karelI che. parama pUjya zrI siddhasenadivAkarasUrIzvarajI ma.sA. kevalImAM jJAna-darzanano abheda mAnI, darzananI navI vyAkhyA banAve che. tathA A viSayanA AgamapAThonA tarkane anusAre navA artho karI "abhedane" siddha karavA teozrIe je prayatna karyo che tenuM savizeSa nirasana A graMthamAM che ane sArarUpe lakhyuM che ke "Agamane anusAre tarka karavo joIe paNa tarkane anusAra Agamane calAvavuM joIe nahIM." tathA parama pUjya malavAdIjI Adi keTalAka AcAryo eka ja samayamAM kevalajJAna ane kevaladarzanano upayoga ema banne upayoga sAthe hoya che ema kahe che. tenuM paNa "rasthi samarthamilo kavo"vagere pAThonA AdhAre khaMDana karyuM che. AvI mahAprabhAvazAlI zrI jinabhadragaNijInI sAhityaracanA che. mAladhArI zrI hemacaMdrasUrIzvarajI - vanarAja cAvaDAe vikrama saMvata 802 mAM aNahIlapura pATaNanI racanA karI. A nagara dina-pratidina dharmAcAryothI, dharmasaMskArothI ane nItimAna prabhAvazAlI rAjAo tathA pradhAnothI yazasvI banatuM gayuM. rAjA karNadevanA rAjyakAle AcArya zrI abhayadevasUrijI thayA. jemano rAjA karNadeva upara ghaNo ja prabhAva hato. rAjA A AcAryazrIno paramabhakta hato, rAjA karNadeve ja AcArya zrI abhayadevasUrijIne "ladhArI" birUda ApyuM hatuM. "bAhya malane (malIna vastrAdine) dhAraNa karatA hatA. tethI mAladhArI" evuM birUda ApyuM hatuM. Ama temanI paraMparAmAM thayelA padyadevasUrijIe potAnA banAvelA prAkRtajyAzraya kAvyanI vRttinI prazastimAM lakhyuM che. karNadeva rAjA pachI pATaNanI gAdI upara siddharAja jayasiMha rAjA thayA ane mAladhArI abhayadevasUrijInA svargavAsa pachI temanI pATe temanA ziSya maladhArI zrI hemacaMdrAcAryajI thayA. A banne AcAryoe anukrame rAjA karNadevane ane rAjA siddharAja Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) jayasiMhane dharmasaMskArothI atizaya suMdara saMskArita karyA. rAjyasabhAmAM A AcAryazrIno ghaNo prabhAva ane bahu ja mAna hatuM. teoe potAnI tapasyA-zIla ane sAhityaracanAnA baLe rAjAonAM hRdaya jItI lIdhAM hatAM. siddharAja jayasiMhanI rAjayasabhAmAM digaMbarAsnAyanA AcArya zrI kumudacaMdrajInI sAthe pa.pU. vAdidevasUrijI ma.zrIno tarkanipuNa je vAdavivAda thayo ane temAM vAdidevasUrijIno je vijaya thayo tyArathI rAjA ane jainAcAryono saMbaMdha ghaNo ja vadhyo hato, A ja vAdi devasUrijIe "pramANanaya tattvAloka" nAmano nyAyazAstrane samajAvato mahAgraMtha banAvyo che te graMtha upara ja samudratulya "syAdvAda ratnAkara" nAmanI mahATIkA paNa pote ja banAvI che. tathA te kALe pATaNamAM dharmasaMskArono suvarNayuga pravartato hato. rAjA karNadeva maladhArI AcArya zrI abhayadevasUrijInA ane rAjA siddharAja jayasiMha maladhArI zrI abhayadevasUrijI, maladhArI zrI hemacaMdrAcAryajI, AcArya zrI vAdidevasUrijI ane kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajInA tathA rAjA kumArapAla kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajInA paricayamAM bahu ja AvyA hatA. te te AcAryono te te rAjAo upara ghaNo ja prabhAva hato. A satsaMge te kALe AkhA gujarAtano raMga palaTI nAkhyo hato. A rIte mAladhArI zrI hemacaMdrAcAryajI 11mA12mA saikAmAM thayA hoya ema lAge che. vizeSAvazyakabhASya uparanI saMskRta TIkAmAM teoe ghaNI saraLa saMskRta bhASAno upayoga karyo che. dezaprasiddha zabdothI TIkAnI racanA karI che. nyAyanI nIti-rIti paNa sukhe sukhe bodha thAya tevI ja rAkhI che. jethI sauthI vadhAre priya ane sukhabodha banI che. te TIkAnA AdhAre ja te TIkAnA anuvAdarUpe ame A "gaNadharavAda" taiyAra karela che. mAladhArI AcArya zrI hemacaMdrasUrijInI sAhityaracanA : A AcAryazrIe suMdara navI navI zAstronI TIkAo (vivaraNo) racavA dvArA jainazAsananI adbhuta sevA karI che. paramAtmA zrI mahAvIra prabhue prajavalita karelA zrutajJAnarUpI dIpakane jAjvalyamAna rAkhavA mATe navI navI sAhitya racanA karavA dvArA ghI pUravAnuM uttama kArya A AcAryazrIe karyuM che. temanI keTalIka kRtio alabhya paNa che. (1) baMdhazataka vivaraNa (2) Avazyaka TippaNa (3) anuyogadvAravRtti (4) upadezamAlAstra (5) upadezamAlAvRtti (6) jIvasamAsa vivaraNa (7) bhavabhAvanA sUtra (8) bhavabhAvanA vivaraNa (9) nandri TippaNa (10) vizeSAvazyaka vivaraNa Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) (1) baMdhazataka vivaraNanI lagabhaga 106 mUlagAvyA che ane 3740 zlokapramANa tenA upara "vRtti" racI che je vRttinuM nAma vinaya hitA che. (2) Avazyaka TippaNa - Avazyaka sUtra uparanI nAnI vRtti upara TippaNa rUpe A graMtha che. TippaNarUpe hovA chatAM paNa nAno graMtha nathI. prAyaH 4600 zlokapramANa A graMtharacanA che. (3) anuyogadvAravRtti - anuyogadvAra sUtra upara pUjya haribhadrasUrijI kRta saMkSipta TIkA hatI. chatAM bhAvinA jIvone sukhe bodha thAya te mATe maladhArijIe saraLa ane suMdara TIkA banAvI che. jenuM mApa 5900 zlokapramANa che ane devacaMda lAlabhAI pustakoddhAra taraphathI prakAzita thaI che. (4) upadezamAlAsutra - A sUtranI prAkRta bhASAmAM 505 gAthAo che. A graMthanAM "puSpamAlA" athavA kusumamAlA evAM nAmo paNa che. dAna-zIla-tapa ane bhAvadharmanuM temAM varNana che. (5) upadezamAlA vivaraNa - A graMtha racAyo che saMskRta bhASAmAM, paraMtu temAM apAyelI kathAo gadya-padya prAkRta bhASAmAM che. tethI ghaNo bhAga prAkRta bhASAmAM che. A vivaraNanuM pramANa prAyaH 13800 zlokapramANa che. pUjya zrI siddharSigaNijI kRta upamitibhavaprapaMcamAMthI AdhyAtmika bodhadAyaka ghaNI kathAo A graMthamAM kaMDAravAmAM AvI che. (6) jIvasamAsa vivaraNa - jIvonA 14 sthAnako batAvI temAM guNasthAnaka Adi aneka dhArono samUha AlekhavAmAM Avyo che. A graMtha mUla 286 zlopramANa che paraMtu tenI TIkA 6627 zlokapramANa che. (7) bhavabhAvanA sutra - prAkRta bhASAmAM racAyelo pa31 gAthAo pramANa A graMtha che. AmAM anityAdi bAra bhAvanAonuM varNana che. mukhyatve "bhavabhAvanA" eTale saMsArabhAvanAnuM varNana che. 131 gAthAomAMthI 322 gAthA saMsArabhAvanA mATe che, bAkInI gAthAo anityAdi bIjI bhAvanAo mATe che. saMsAranAM cAre gatinAM duHkhonuM varNana che. (8) bhavabhAvanA vivaraNa - A TIkA saMskRtamAM che. paraMtu ghaNo bhAga prAkRta kathAothI bharelo che. 12950 zlokapramANa A TIkA che. neminAtha prabhunuM caritra ane bhuvanabhAnukevalI caritra savizeSe A graMthamAM che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) (9) nanjiTippaNa A graMthanI vizeSa mAhitI hAla upalabdha nathI. (10) vizeSAvazyakabhASya vivaraNa - A te ja graMtha che ke jemAM AvelA gaNadharavAdano A anuvAda karavAmAM Avyo che. pAMca jJAna, gaNadharavAda, ATha nihnavavAda ane sAta nayonuM A TIkAmAM mUla graMthanA AdhAre sArAmAM sAruM vivecana karAyeluM che. 28000 zlokapramANa A TIkA che. vikrama saMvata 1175nA kArtikasuda pAMcamanA divase A TIkAnI racanAnI samApti thaI che. A AcAryazrIne lekhanakAryamAM sahAyatA karanArA 1 abhayakumAragaNi, 2 dhanadevagaNi, 3 lakSmaNagaNi, 4 vibudhacaMdra. ATalA munimahAtmAo tathA 1 zrI mahAnandA ane 2 zrI mahattarA vIramatIjI gaNinI ema be sAdhvIjIzrI lekhanakriyAmAM sahAyaka hatAM. gaNadhara bhagavaMtonA praznonI carcA H pratyeka gaNadharonA manamAM je eka eka prazna hato tenI ghaNI laMbANapUrvakanI carcA A graMthamAM karavAmAM AvI che. pratyakSAdi pramANothI pUrvapakSa-uttarapakSa ghaNo ja sArI rIte carcavAmAM Avyo che. (1) jIvadravya cakSu Adi IndriyothI pratyakSa jaNAtuM nathI. utpattisthAnamAM AvatuM ane mRtyu bAda paralokamAM jatuM jIvadravya najare nIhALAtuM nathI. jIvatA zarIrane ane mRtazarIrane toLatAM vajana vadhatuM-ghaTatuM nathI. kAcanI peka peTImAM jIvatA jIvane rAkhavAmAM Ave ane tyAM te mRtyu pAme to kAca tuTI-phuTI jato nathI ItyAdi rIte jIva nathI evI mAnyatA pUrvapakSavALAnI che. tethI deha e ja AtmA eTale ke dehAtmavAda, pAMca bhUtono ja banelo A AtmA che te bhUtAtmavAda, Indriyo e ja AtmA che te IndriyAtmavAda AvA pUrvapakSo A carcAmAM che ane tenA uttara rUpe cetanAguNavALo AtmA svataMtra hovAthI zarIra, bhUto ane IndriyothI AtmA nAmanuM dravya bhinna ane svataMtra che AvI carcA uttarapakSamAM che. tathA A AtmA sarvajagadyApI che ke zarIramAtravyApI che ? sarva AtmAono eka ja AtmA che ke dareka AtmA svataMtra ane anaMta che. brahmAtmA ja jagarUpe banelA che ke sarve AtmAo brahmAthI bhinna che. jIva paralokagAmI che ke dIpaka bujhAI jAya tema A AtmA mRtyu pAme tyAre samApta ja thaI jAya che. Ama AtmA saMbaMdhI vividha carcAo A prathama gaNadharavAdamAM che. vizvavyApitva, dehamAtravyApitva, advaitavAda, anaMtAtmavAda, brahmavAda, svataMtra AtmavAda vagere viSayonuM nirUpaNa ahIM karavAmAM AvyuM che. cArvAkadarzananI dRSTie bhUto e ja AtmA, sAMkhya-naiyAyika-vaizeSikadarzananI dRSTie Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) nitya AtmA, bauddhadarzananI dRSTie kSaNika AtmA, mImAMsaka ane vedAntadarzananI dRSTie ekAtmavAda arthAt advaitAtmavAdanI vAta raju karIne te sarve mAnyatAonuM khaMDana karavApUrvaka tenI sAme AtmAsaMbaMdhI yathArtha vAta raju karavAmAM AvI che. AtmA eka svataMtra dravya che. caitanyaguNavALuM che. anaMta AtmAo che. te sarve nityAnitya che. dehamAtra vyApI che. paralokagAmI che. varNAdi paudgalika guNothI rahita che. arthAt arUpI che mATe jatuMAvatuM te dravya dekhAtuM nathI. na dekhAtuM evuM paNa te dravya nathI ema nahIM, paNa che ja. AvI vAto tarka ane udAharaNapUrvaka A vAdamAM samajAvavAmAM AvI che. vedanA pAThonA sAcA artha karIne paNa AtmatattvanI svataMtrarUpe siddhi karelI che. (2) bIjA gaNadharavAdamAM "karmatattva"nI carcA karavAmAM AvI che. jagatamAM pratyakSa dekhAtI citra-vicitratAnuM koIka kAraNa hovuM joIe. te kAraNane ja "karma" kahevAya che. A viSayamAM nyAya-vaizeSika darzanakAro "dharma-adharma" nAmanA AtmaguNone lIdhe A vicitratA che ema samaje-samajAve che. vedAntadarzana ane upaniSado adRSTa nAmanuM kAraNa jaNAve che. koIka darzanakAro bhAgya-nasIba-avidyA vagere nAmo ApIne vicitratAnuM tene kAraNa mAne che. jainadarzanamAM "kArpaNa vargaNA" nAmanA sUkSma pudgala dravyonuM ja jIva vaDe karmarUpe rUpAntara karIne jIvanI sAthe lohAgninI jema ekamekarUpe saMbaMdhita (baddha) karavAmAM Ave che. jema jIva vaDe ja loTanI banAvelI mIThAI sukhanuM kAraNa bane che. viSarUpe banAvelI davA mRtyunuM kAraNa bane che. ema jIva vaDe ja kASAyika pariNAmathI tIvra-maMda bhAve baMdhAyeluM puNya-pApAtmaka karma ja jIvanA sukha-duHkhanuM nimittakAraNa bane che. te karmavAda upara junA-navA karmagraMtho, kammapaDi ane paMcasaMgrahAdi aneka graMtho che. digaMbarAsnAyamAM paNa jIvakANDa ane karmakANDa rUpe gommaTasArAdi aneka graMtho che. ghaNA darzanakAro bAhya pUjA-pAThAdi puNyAnuSThAnone ane hiMsA-jUTha Adi pApa anuSThAnone ja sukha-duHkhanuM kAraNa mAnI le che. aMtaraMga kAraNa sudhI UMDA jatA nathI ane tethI ja homa-havana Adi pUjAnuSThAnone ja svargAdino hetu mAnI le che. jIvasRSTinA vaividhyanA abhyAsamAM karmane kAraNa mAnavAne badale koI koI darzanakAro kAlane ja, svabhAvane ja, niyatine ja ane IzvarAtmaka puruSane ja kAraNa mAnavA tarapha prerAI jAya che. temAMthI je taraphano ekAnta pakSa manamAM besI jAya che temAMthI ja kAlavAda, svabhAvavAda, niyativAda ane puruSavAdanA ekAntavAdano prAdurbhAva thAya che. jainadarzana A badhA ja ekAntavAdanuM khaMDana karIne sApekSapaNe badhAMnI kAraNatA samajAve che. hAthamAM rahelI pAMce AMgaLIo sAthe maLe to ja koI vastu uMcakavAnuM kAma jema thAya che tema A pAMcenI kAraNatA sApekSatApUrvakanI che Ama samajAve che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) chaThThA gaNadharavAdathI agiyAramA gaNadharavAdamAM je koI carcA che te lagabhaga A karmavAdanI carcAne ja AbhArI che. chaThThAmAM "baMdha ane mokSanI" carcA che. have jo karmavAda svIkArIe to ja AtmA karma bAMdhe che. AtmAnI sAthe karmano baMdha saMbhave che tema thatAM baMdhatattvanI siddhi thAya che. anyathA baMdhatattva saMbhavatuM nathI. jo A saMsArI AtmA muktigata jIvanA jevo zuddha-buddhaniraMjana ja hoya to tevA zuddha jIvane karmabaMdha ghaTe nahIM ane karmonA baMdha vinA baMdhanamAMthI chuTavA rUpa mokSa paNa ghaTe nahIM. je baMdhAyo hoya te ja mukta thAya. jo AtmA karmothI baMdhAyo ja nathI to mukta thavAno prazna ja Avato nathI. tethI karmavAda jo mAnavAmAM Ave to ja baMdha-mokSanI siddhi saMbhave che. te vAta chaTThA gaNadharavAdanI carcAmAM samajAvI che. sAtamA gaNadharavAdamAM deva che ke nahIM ? AThamA gaNadharavAdamAM nArakI che ke nahIM ? navamA gaNadharavAdamAM "puNya-pApa" che ke nahIM ? dasamA gaNadharavAdamAM "paraloka che ke nahIM ? ane agiyAramA gaNadharavAdamAM "nirvANa-mokSa' che ke nahIM ? A viSayanI carcAo yukti-prayuktithI karavAmAM AvI che. jo karmavAda svIkAravAmAM Ave to uparanA tamAma vivAdo zAnta thaI jAya che. kAraNa ke devaloka puNyakarmathI, narakabhava pApakarmathI prApta thAya che. puNyakarma 42 prakAranuM ane pApakarma 82 prakAranuM che. mana-vacana ane kAyAnI nirdoSa pravRttiothI puNyakarma baMdhAya che ane doSita pravRttiothI pApakarma baMdhAya che. bAMdhelA karmomAM paNa pAchaLa AvatA sArA-narasA (zubhAzubha) pariNAmothI saMkramaurtanA-apavartanA-udIraNA-upazamanA-niddhati-nikAcanA-sthitighAta-rasaghAta Adi aneka jAtanAM parivartano A jIva karI zake che. tethI paraloka paNa saMbhave che, sukha-duHkha paNa saMbhave che ane sarvathA karmono nAza karavAthI nirvANa paNa ghaTI zake che. jo "nirvANa" che ema lakSyarUpe svIkArIe to ja tenA sAdhanarUpe karAtI dharmapravRtti yathArthapaNe ghaTI zake che. A badhI vAto, dalIlo ane dRSTAntapUrvaka 6 thI 11 gaNadharonI sAthenI dharma carcAmAM kaMDAravAmAM AvI che. (3) trIjA gaNadharavAdamAM zarIra e ja jIva che ke zarIrathI anya jIva che ? A viSaya carcavAmAM Avyo che. je lagabhaga prathama gaNadharavAdane anusarato viSaya che. zarIra bhUtonuM baneluM che. svayaM acetana che. mUrta che, vinAzI che. jyAre AtmA e svataMtra dravya che, caitanya guNavALo AtmA che. amUrta AtmA che ane dravyathI anAdi-anaMta hovAthI avinAzI padArtha che. dehano tyAga karIne parabhavagAmI jIva che. jIvaMta zarIra ane mRtazarIramAM sakala lokone je pratyakSa bhinna bhinna anubhava thAya che. tenAthI nakkI thAya che ke zarIrathI judo ane zarIramAM rahenAro jIvapadArtha che. jIvaMta zarIrane agnino kaNIo Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) aDe to paNa vedanA thAya che tenI aMdarano padArtha cIsAcIsa pADe che. jyAre mRta zarIrane saMpUrNapaNe AganI bhaThThImAM mukavAmAM Ave to paNa vedanA thatI nathI ane koI eka bUma paNa pADatuM nathI. mATe zarIrathI AtmA svataMtra padArtha che. A carcA tyAM karelI che. (4) cothA gaNadharavAdamAM "bhUto che ke nahIM ?" A viSayanI carcA che. pRthvI, pANI, teja, vAyu ane AkAza A pAMce padArtho saMsAramAM svayaM sat che, tripadIvALA che, nityAnitya che. dravya dRSTie nitya ane paryAya dRSTie anitya che. paNa AkAzapuSpa, vadhyAputra ke zazazRMganI jema sarvathA asat nathI. jo pAMca bhUta na hota to carAcara A jagat zUnya ja bhAsata. paraMtu zUnya bhAsatuM nathI. tamAma padArtho sarva lokone pratyakSa dekhAya che tathA te te padArthothI thatA tamAma jalAdhArAdi vyavahAro paNa thAya che. mATe te te padArtho sat che. paNa sarvathA zUnya nathI. (5) pAMcamA gaNadharavAdamAM "je jIva A bhavamAM jevo hoya te jIva parabhavamAM paNa tevo ja thAya" AvI zaMkA sudharmA nAmanA paMDitajIne che. tenI carcA A prasaMge karelI che. "A bhavamAM je jevo hoya te bhavAntaramAM tevo ja thAya evo niyama nathI, paraMtu tevo paNa thAya ane anyathA paNa thAya. agnimAMthI pragaTelI jyota agnine anurUpa hoya che paraMtu te ja agnimAMthI pragaTelo dhUma agnithI virUpa hoya che. agni dAhaka che dhUma adAhaka che. agni zveta athavA pIta che jyAre dhUma kRSNa che. strI jIva bhavAntaramAM strI paNa thAya ane puruSa paNa thAya, evI ja rIte puruSa marIne puruSa paNa thAya ane strI paNa thAya. pazu marIne manuSya paNa thAya ane pazu paNa thAya ema sarvatra samajavuM. A pramANe kayA gaNadharavAdamAM kaI kaI carcA AlekhAyelI che te saMkSepamAM kahyuM A agiyAre brAhmaNapaMDitonA hRdayamAM to A prazno hatA ja ke je praznone bhagavAna zrI mahAvIra prabhue kevalajJAnathI joIne prathamathI ja kahyA ane te praznonA saMtoSakAraka uttaro paNa ApyA. paraMtu A kALamAM tathA atItakALamAM paNa AvA prakAranA atIndriya padArthone viSe ghaNA ghaNA lokone zaMkA-kuzaMkA hoya ja che ane ghare ghare AvA viSayonI loko carcA karatA ja hoya che. agiyAre brAhmaNa paMDito to agAdha buddhinA svAmI hatA ane paramAtmAnI vANI 35 guNayukta hatI eTale kadAca saMkSipta vArtAlApathI paNa samajI gayA hoya ane najIkanA ja kALamAM kalyANa thavAnuM hovAthI pratibodha pAmyA hoya ane dIkSita banyA hoya ema paNa bane. paraMtu AjakAlanA loko AvA viSayonI praznAvalImAM muMjhAyelA ja che ema samajIne AjakAlanA sAmAnya lokone samajAvavA mATe ja paramapUjya zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajIe vizeSAvazyakabhASyamAM ane paramapUjya mAladhArI zrI hemacaMdrasUrijI mahArAjazrIe A graMthanI TIkAmAM A agiyAre praznonI Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) carcA ghaNA ja vistArathI lakhI che. ATalo badho vistAra bIje kyAMya jovA maLato nathI. sAmAnya lokonA bodha mATe bane gurujIe vadhAre vistAra karyo hoya evI kalpanA karIe to te kaMI anucita na gaNAya. AvA prakAranA atIndriya padArthonuM pratyakSajJAna to sarvajJa sarvadarzI paramAtmAne ja hoya che. tethI ja darzanazAstrIomAM (sarvajJatA ane sarvadarzitA nahIM hovAthI) aneka jAtanI judI judI vicArasaraNIo pravarte che. jenI dRSTi je bAju DhaLI hoya te bAjunA AgrahanI pakkaDanA kAraNe vAdavivAda thAya che. tethI ja vedAntadarzana, bauddhadarzana, sAMkhyadarzana, nyAyadarzana, vaizeSikadarzana ane mImAMsaka darzana Adi darzanazAstrIo paraspara vairAyamANa vRttivALA ja hoya che. sAmasAmA laDhavAnA ja svabhAvavALA hoya che. jainadarzana ja sApekSa dRSTivALuM hovAthI dareka vicArasaraNIono bhinna bhinna nayanI apekSAe samanvaya karanAra hovAthI samyagdaSTi che ane klezamukta tathA yathArthadarzana che. upakArIonA upakAranI smRti : zrImad yazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA-mahesANA tathA te pAThazALAmAM amane A graMtha bhaNAvanAra pUjya pukharAjajI sAheba. A banneno amArA upara ghaNo upakAra che ke jeoe AvA gahana graMthonuM amane jJAna ApIne jainazAstronA abhyAsI, abhyAsarasika ane uttama evA mUla saMskAro ApyA. A saMsthAno tathA pukharAjajI sAhebano upakAra kadApi bhUlAya tema nathI. rAle northa kerolInA (amerikA)mAM rahelA zrI praviNabhAI ke. zAha ke jeo svAdhyAya ane satsaMga mATe mane amerikA laI gayA to ja AvA prakAranA anuvAda lakhI zakAyA che. kAraNa ke tyAM ja divase maLatA samayamAM zAnta citte, ghara vagerenI upAdhithI rahitapaNe sAruM lakhI zakAyuM che tethI te praviNabhAIno paNa A take ghaNo ja AbhAra mAnuM chuM. tathA paramapUjya vairAgyadezanAdala AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tathA pUjya AcAryadeva zrImad vijayakalyANabodhisUrIzvarajI ma.sA.no bahu ja upakAra mAnuM chuM ke jeozrIe bahu ja TuMkAgALAnA samayamAM sAdhika ATha gaNadharavAda tapAsI ApyA che. tathA hRdayathI mArA uparanI bahu ja lAgaNI rAkhIne yogya sUcanAo paNa karIne graMthanA anuvAdane zobhAsthAne pahoMcADyo che. paMDitavarya zrI ratilAla cImanalAla dozI ke jeo hAla viziSTa paMDitonI kakSAnA che. suMdara abhyAsI che teoe paNa A pustaka mAruM potAnuM ja che. ema mAnIne A sarve mupho be-traNa vAra AdithI aMta sudhI tapAsI ApyAM che. presadoSanI bhUlo sudhAravA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) sAthe ghaNI ghaNI jagyAe arthanI vadhu spaSTatA mATe tathA kyAMya arthAntara thaI jato hoya to tyAM mUlagraMthane anusarato artha karavA sUcanAo paNa karI che. tethI A graMtha suMdaratAne pAmyo che. teono paNa upakAra kema vIsarAya ? tathA zrI navA DIsA jaina je. mUrtipUjaka saMgha aMtargata zrI neminAthanagaranI zrAvikA bahenono paNa A samaye ghaNo ja AbhAra mAnuM chuM ke jeoe atizaya jJAnarucinA kAraNe AvA prakAranA jainadarzananA prabhAvaka ane dArzanika graMthanI mahAmulI kiMmata AMkIne 700 kopInA tamAma kharcano sahayoga ApIne pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone tathA jJAnabhaMDArone bheTa ApavA rUpe amArA TrasTane Arthika sahayoga Apyo che te badala te saMghano, saMghanI aMtargata zrI neminAthanagaranI zrAvikA bahenono tathA bhUtapUrva pramukha zrI dalasukhabhAI zeThano A avasare AbhAra mAnuM chuM ke jeoe mArA uparano A viSayano Arthika bojo dUra karIne mane ghaNo ja nizcita karyo che. chelle zrI bharata grAphiksanA mAlika zrI bharatabhAI tathA mahendrabhAI ane temanA tamAma sTAphano paNa AbhAra mAnuM chuM ke jeoe AvA mahAna graMthanuM TAIparAITIMganuM, chApakAmanuM tathA bAInDIMganuM kAmakAja khaMtathI, dIla ApIne, sArI bhAvanAthI pUrNa karyuM che. te badala teono AbhAra mAnuM chuM. A lakhANa karatI veLAe zrI vizeSAvazyaka bhASya mUla, zrI maladhArI hemacaMdrAcAryajI ma. zrI kRta saMskRta TIkA, gujarAtImAM prakAzita thayelA banne bhAgo, paMDitajI zrI dalasukhabhAI mAlavaNIyAjI kRta gaNadharavAdano saMkSipta gujarAtI anuvAda ItyAdi graMthono sahAro lIdho che. A graMthakartAono tathA te te gujarAtI anuvAdakArono paNa ghaNo ghaNo AbhAra mAnuM chuM. uparokta graMthone sAme rAkhIne A anuvAda taiyAra karela che chatAM huM chavastha chuM, pramAdI paNa chuM, upayogazUnyatAno paNa saMbhava che. tethI je kaMI mArI kSati rahI gaI hoya te he uttama puruSo ! tame mArA upara karUNA karIne sudhArIne vAMcajo ane mane te kSati velAsara jaNAvavA kRpA karazo ke jethI bIjI AvRttimAM sudhAro karI zakAya. kSati batAvavA badala huM ApazrIno bahu upakAra mAnIza. e-602, pArzvadarzana komlekSa, eja, navayuga koleja sAme, rAMdera roDa, dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA surata-395009, gujarAta, InDiyA. phona : 0261-2763070, mo : 9898330835 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namaH zrI jinazAsanAyaka - A. vijaya kalyANabodhisUri parvAdhirAja paryuSaNamAM chaThuM vyAkhyAna gaNadharavAda tarIke prasiddha che. samayAdinA abhAve vistRta gaNadharavAdanuM vAMcana to tyAre zakya banatuM nathI. vartamAnamAM upalabdha thatA vADumayamAM sauthI vistRta gaNadharavAda upalabdha thato hoya to vizeSAvazyakabhASyamAM. tenA keTalAka pAsAo para vicAra karIe. * vizeSAvazyakabhASyanI aMtargata gaNadharavAdanI zailI ja prathama to maMtramugdha karI de che, jenuM kAraNa e che ke A graMthanuM vAMcana cAlu che evuM nathI lAgatuM paNa jANe sAkSAt prabhu vIra ane gaNadhara bhagavaMtono saMvAda sAMbhaLI rahyA hoIe evI saMvedanA thAya che. * vizeSAvazyakabhASyamAM tathA bhagavatIsUtra, jIvAbhigama sUtra, vagere aneka AgAmomAM prabhu vIranA zrImukhe goyama ! zabda dRSTigocara thAya che. jene laIne jIvAbhigamasUtranI TIkAmAM zrI malayagirisUrijIe khUba mArmika vAta para prakAza pAtharyo che. teozrI lakhe che ke prabhu vire A saMbodhana karIne bhaviSyanA guruone eka saMdeza Apyo che ke pradhAna-asAdhAraNa guNathI saMbodhita karI, ziSyane tenA dvArA utsAhita karavA, pachI dharma kahevo joie. kAraNa ke A rIte ja upadezano samparka svIkAra saMbhavita che. "gautama' e eka viziSTa lokaprasiddha mahAgotra che. mATe svayaM prabhu vIra te gotrathI saMbodhana kare che. temAMya vizeSAvazyakabhASyAntargata gaNadharavAdamAM to tow! jevA saMbodhano paNa che. je uparokta Azayane ja vyakta kare che. tArkika pratyuttaronI madhyamAM AvA saMbodhano eka adbhuta dhabakAra pUrI de che. jemake- 02MUgo noya ! paho vra he ya to khyA, * gaNadharavAdamAM prabhu vire pratyeka gaNadharonI zaMkAnuM samAdhAna karatAM eka gaMbhIra saMketa karyo che. mahAbhASyanI gAthAomAM A saMketanuM bIja nAnakaDI paMktimAM samAI gayela che. A rahI te paMkti- vepAI martha na yAsi sesino lyo ! vedonA paraspara virodhI vAkyonA zravaNathI tamane zaMkA thaI che. ema jaNAvyA bAda prabhu vIra ema nathI kahetA ke tamArA vedo ja khoTA che, paNa ema kahe che ke- tame vedanA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) padono artha jANatA nathI. kevI majAnI vAta ! A paMkti syAdvAda-sudhApAnanA udgAra samI che. bIjAnI vAtanuM khaMDana karavAnuM TALIne kai dRSTie tenI vAta sAcI che, tenuM samAdhAna-samanvaya-samatAmaya pratipAdana e ja to syAdvAdadarzananI AgavI viziSTatA che. 1444 graMthanirmAtA pUjya zrI haribhadrAcArya paNa SoDazaka prakaraNamAM jaNAve che tatrApi ca na dveSaH kAryo viSayastu yatnato mRgyaH / tasyApi na sadvacanaM sarvaM yatpravacanAdanyat // paradarzananA zAstro upara dveSa na karavo joIe, paNa kai apekSAe temanI vAta zuddha TharI zake e apekSAne prayatnapUrvaka khoLI kADhavI joIe. kAraNa ke paradarzananA zAstromAM paNa je samyak vacana che, e jinapravacana karatAM juduM nathI. AnuM rahasya upadezapadamAM paNa kahyuM che savakhavAyamUnuM yuvAnasaMga no niLasvAyaM| jinezvara bhagavaMto dvArA pratipAdita dvAdazAMgI ja sarva pravAdo-darzanonuM mULa che mATe e vacano para dveSa karavo e dvAdazAMgInI avajJA che. hA, zuddha tAtparyane sparzatI evI apekSA-abhidheya viSaya avazya khoLI kADhavo joIe. upadezapadamAM ja kahyuM che ke jaM atthao abhinnaM annatthA saddao vi taha ceva / taMmi paoso moho visesao jiNamayaTThiyANaM // ya je arthathI to jinapravacanathI abhinna ja hoya, ane anvartha yukta hovAthI zabdathI te mujaba ja hoya, tevA vacanomAM pradveSa rAkhavo e moha che. temAM ya je jinamatanA anuyAyIo che, temanA mATe to A vizeSathI moha che. paNa jinadarzana ja parama mAdhyasthyathI sarva darzanono samanvaya sAdhe che. A darzanano anuyAyI ja jo anucita apekSAnA kadAgrahathI khaMDanAtmaka valaNa dharAvato thai jAya to enAthI vizeSa kayo moha hoi zake ? A viSaya para sanmatitarka, adhyAtmasAra, jJAnasAra vagere aneka zAstro dvArA prakAza patharAyo che. prastutamAM A viSayane upasAvavAnuM vizeSa prayojana e che ke-kayA gaNadharane kai zaMkA hatI, prabhu vIre kevA tarkothI tenuM samAdhAna karyuM A badhuM kaMThastha thai javA chatAM ya jo prabhunI vANInuM hArda na pAmI zake, e vyakti kadAca haju paNa jinavacanathI vaMcita ja kahevAya. AtmA che, paraloka che, karma che ATalI zuSka mAnyatA ane paramamAdhyasthya-samanvayathI tarabatara evA syAdvAdadarzana Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) vacce ghaNuM aMtara che. sajjanono to evo svabhAva ja hoya ke sAmI vyaktithI anAbhogAdithI khoTuM paNa kahevAI jAya to ya tene mAthe tUTI paDavAne badale, kaI rIte teNe kahelI vAta sAcI TharI zake. kaI rIte paravacananI anupapattino parihAra thaI zake, e svayaM siddha karI Ape ane pelI vyaktine pUrNa AzvAsana ane antastoSa ApavA sAthe samyak tattva paNa ApI de. A che syAdvAdanI umadA vRtti. jo A vRtti AtmasAt thaI jAya to ghara-gharanA ja nahIM, zrIsaMghanA ja nahIM, samagra vizvanA saMklezo nAmazeSa thaI jAya. Aveza ane abhiniveza ja batAve che ke hajI tattvano paricaya paNa thayo nathI. mATe ja tattvano ya abhiniveza amuka apekSAe tyAjya che. tattvanA nAme ya abhiniveza rAkhavA jevo nathI. pUjya siddhasena divAkarasUrijIe vAdakArnAizikAmAM kahyuM che- 1 4 tattvAbhiniveza: ? saMramAkSavi vatanam ? tattvAbhiniveza kyAM? ne AvezathI adhIrI banelI AMkhovALuM mukha kyAM ? arthAt e baMne eka sAthe saMbhavita ja nathI. Avazyakaniryukti tathA vizeSAvazyakabhASyAntargata gaNadharavAdamAM punaH punaH abhivyakta thatA prabhu viranA A Azayane sahu koI samajI sanmArge Ave, e abhilASA sAthe prastuta mudAno upasaMhAra karuM chuM. gaNadhara bhagavaMtonI paNa eka vizeSatA AMkhe uDIne vaLage che. pUrvakALanuM temanuM abhimAna evuM abAdhyakakSAnuM nathI, ke temane tattvamatipattimAM bAdhaka bane. ullu badaEroDapa e uktithI sAdhaka bane che. jo abAdhya abhimAna hota to (1) kAM to sau prathama ja mane AvI koI zaMkA ja nathI, ema kahI deta. (2) athavA to te zaMkAnA samAdhAnamAM prabhue raju karelA tarkono asvIkAra karata. (3) athavA to niruttara thayA bAda paNa jamAlinI jema potAnI ja mAnyatA-potAnuM ja darzana pakaDI rAkhata. gaNadharavAda eka divya saMketa Ape che ke tame game te bhUmikAe ubhA ho, paNa jo kadAgrahamukta cho, to tamane uccakakSAe pahoMcatAM vAra nahIM lAge. * ziSyo paNa kevA samarpita ! je amArA adhyApaka-guruno mArga e amAro mArga. dareka gaNadhara bhagavaMtonI dIkSA potapotAnA ziSyagaNa sAthe ja thAya che. je samo patrapha paMei sada vicalDiM- mAtra ardhazlokamAM keTakeTalA gUDha arthe bharyA che. basa..vicAratA jaIe ne nayaparipUrNa artho nIkaLatA ja jAya. 5. pU. pragurudevazrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAe potAnI nyAyaparikarmitamatithI AvA ja eka viSayamAM ciMtana navanIta raju karyuM hatuM. puMDarIkasvAmi sAthe pAMca karoDa munio eka sAthe mokSe Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) gayA. dareka munine alaga-alaga sthiti-rasa dharAvatAM karmo sattAmAM hoya, bIjI paNa aneka apekSAe bhinnatA hoya, to badhAno eka sAthe mokSa kevI rIte saMbhave ? AvA to zAba, pradyumna, drAviDa, vArikhilla, nAradajI, pAMDavo vagere aneka dRSTAnto che. ahIM pUjyazrIe e ja samAdhAna karyuM hatuM ke te karoDo munioe potapotAnA nAyakamAM pUrNapaNe AtmasamarpaNa karyuM hatuM. tethI nAyakanI sAthe ja temano mokSa thayo hato. gaNadharavAda para vistRta mImAMsA karavA jaIe to kadAca daLadAra graMthamAM ya samAI na zake. mATe keTalAka dRSTikoNathI gaNadharavAdanI mImAMsA karyA bAda TUMkamAM eTaluM kahevA mAMgu chuM ke- A mAtra gaNadharonI zaMkAonuM nirAkaraNa nathI, paraMtu nAstikatAnuM nirAkaraNa che. AstikatAnI vijayapatAkA che. bhautikavAdanA bhukka-bhukkA bolAvI devAnuM sAmarthya ahIM samAyeluM che, to adhyAtmavAdanA aDhaLaka gUDha rahasyo paNa ahIM chupAyelA che. prastAvanAmAM sUtrakAra-TIkAkAra Adi viSayonI suMdara mAhitI ApI hovAthI e viSayamAM punarukti karato nathI. prastuta anuvAda karanAra suzrAvaka paMDitavarya zrI dhIrubhAI vidvAna-dhIra-gaMbhIra hovAnI sAthe saraLa prakRtinA che, A bAbata temanA paricaya vinA paNa temanA dvArA likhita anuvAdo dvArA pragaTa thayA vinA rahetI nathI. pa. pU. mAladhArI zrI hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAe pUrva TIkAo karatAM sugama TIkA racI che, chatAM paNa maMdamatione, temAMya AjanI peDhIne vizeSathI upayogI bane, e mATe eka saraLa anuvAdanI jarUra hatI ja. Aje A AvazyakatAnI pUrti thaI rahI che. gaNadharavAdanI tarkasabhara vANIne khUba ja saraLa-sugama zailImAM raju karIne zrI dhIrubhAIe adhyetAvarga para mahAna upakAra karyo che. A pUrve paNa temaNe yogagrantho, karmagrantho, nyAyagrantho Adi aneka gaMbhIra zAstro para vizada anuvAda prakAzita karela che. temano jJAnayajJa sva-para kalyANakara banI rahe evI zubhecchAo saha temane zatazaH dhanyavAda ApuM chuM tathA gaNadharavAdanA prastuta anuvAdanuM saMzodhana karavAno mane lAbha Apyo e badala AbhAra mAnuM chuM. jinAjJA viruddha lakhAyuM hoya ke saMzodhanamAM koI kSati rahI gaI hoya to micchAmi dukkaDam mahA vada 12, saM. 2065, - vairAgyadezanAdala AcAryadeva aSTApada sthApatya tIrtha, zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarasevaka vAsaNA, amadAvAda. A. kalyANabodhisUri Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvakAra A. vijaya municandrasUri paMDitavarya dhIrubhAI pAsethI A vakhate 'gaNadharavAda'nuM anuvAda-vivecana prApta thAya che te ghaNA AnaMdano viSaya che. - adhyApakone moTe bhAge lakhavAno samaya hoto nathI. vidvAna lekhakone adhyApana karavAnuM na hovAthI vidyArthInI samasyAothI teo vAkepha nathI hotA. paM. dhIrubhAI sUratamAM adhyApana kArya kare che. abhyAsIonI badhI samasyAo-praznone jarA paNa akaLAyA vinA sulajhAve che. emanA AvA viziSTa adhyApanaguNanA kAraNe emanA vargamAM saMkhyA paNa sArI hoya che. chellA keTalAka varSothI me thI sapTembara amerikAmAM pravacanAdi mATe jAya che. tyAM maLatAM avakAzano lekhana-vivecanamAM upayoga kare che. eTale saMghane AvA prakAzano maLe che. 'gaNadharavAda'nuM thoDuMka vivecana 'kalpasUtra'nA pravacana daramiyAna paryuSaNamAM thatuM ja hoya che. paNa, ahIM vadhu vizada ane saraLa bhASAmAM upalabdha thAya che te AnaMdano viSaya che. 50 varSa pUrve paM. dalasukha mAlavaNiyAe ane e pachInA dasakAmAM nyAyavizArada pU.A.bha. zrI bhuvanabhAnusUrijI ma.sA.nA gaNadharavAda uparanA vivecana pragaTa thayelA. A. zrI bhuvanabhAnusUri ma.nA vivecanano ke. rAmappAe karela aMgrejI anuvAda dilhIthI motIlAla banArasIdAse pragaTa karyo che. A jagata mukhyatayA be vibhAgamAM vaheMcAyeluM che. jIva ane jaDa. eTale prazno paNa A be saMbaMdhamAM ja thAya. keTalIka vicAradhArAo advaitavAdI che. AmAMthI keTalAka mAtrajIvane svIkAre che. jaDane svIkAratA nathI. keTalAka AnAthI viparita rIte jaDane svIkAre che jIvane nathI svIkAratA. keTalAka bannene mAne che paNa enA svarUpa bAbata mAnyatAomAM bheda dharAvatA hoya che. agiyAra gaNadharonA prazno ApaNane AvA koIne koI prakAranA hoya evuM spaSTa samajAya che. paramAtmA mahAvIra prabhunA kALe cAlatI dArzanika dhArAonuM darzana gaNadharonA saMzayamAM thAya che. jyAre paramAtmAe ApelA uttaromAM e mAnyatAnI bhUlonuM saMzodhana thaI vAstavikatAnuM pragaTIkaraNa thAya che. jainadarzananI mAnyatA paNa prabhunA uttaramAM spaSTa thAya che. 'gaNadharavAda' tarIke prasiddhi pAmelI A dArzanika carcA sAmAnya abhyAsI samajI zake evI zailimAM rajU thAya che te AnaMdano viSaya che. abhyAsIone jijJAsuone AnAthI suMdara lAbha thaze. sahu AnuM adhyayana karI potAnA samyagdarzanane nirmaLa banAve e ja abhilASA. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 prAkakathana che paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmijIe zrI Avazyaka sUtranI racanA karI, tenI upara zrutakevalI mahAyogI zrI bhadrabAhusvAmijI mahArAjAe niryuktinI racanA karI. e Avazyaka sUtranI niyuktimAM sAmAyika AvazyakanI niyukti upara siddhAntapAkSika AcArya zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajIe lagabhaga cAra hajAra lokapramANa arthasabhara vivecanAvALuM zrI vizeSAvazyakabhASya racyuM ane vidvattApUrNa sarvAgapUrNa TIkA racI. te bhASyanI apekSAe atyaMta nAno chatAM ya lagabhaga 475 zloka (gAthA) pramANa gaNadharavAda nAme eka vibhAga che. sarvajJa paramAtmA caramatIrthapati prabhu zrI mahAvIrasvAmijI ApaNA Asana upakArI che. zrAvaNa-bhAdaravAmAM te prabhunuM eka paNa kalyANaka na hovA chatAM paryuSaNA mahAparvanA pAvana divasomAM zrI kalpasUtranA mAdhyame prabhunuM saMpUrNa jIvana caritranuM vAMcana karAya che. temAM eka vyAkhyAna gaNadharavAda nAmanuM paNa che. jo ke A vyAkhyAna samaya ane saMyoganI apekSAe khUba TuMkANamAM karAvAya che, chatAM prabhunuM janmavAMcana je harSa-ullAsathI zravaNa karAya che teTalA ja AnaMda ane ullAsathI zraddhALu puNyAtmAo A gaNadharavAdanuM vyAkhyAna zravaNa kare che. kAraNa.. kalikAlanA viSama vAtAvaraNe arthopArjanalakSI bhaNataranA kAraNe vItarAgaparamAtmA ke pUrvAcArya bhagavaMtonA Agama-zAstra graMtho pratye je zraddhA hatI te have TI.vI, reDIyo ke akhabAro upara ja kendrita banI gaI che. pariNAme bahujana-mAnasamAM azraddhAnAM bIja (1) AtmA nathI, (2) svarga-naraka nathI, (3) pUrvabhava ke punarbhava nathI, (4) karma nathI, (5) puNya-pApa nathI ItyAdi rUpe havAI cUkyAM che, vaNAI cUkyAM che. AvA vikaTa samaye prakAzita thato A granthano anuvAda vicAraka vidvAnonA haiyAmAM zraddhArUpa mazAlamAM tela siMcananuM kArya kare che. kAraNa ke A ane AvA bIjA saMzayo te kALanA sarvarUpe gaNAtA mahAvidvAna zrI IndrabhUti Adi brAhmaNa mahApaMDitonA haiyAnA eka khUNAmAM chUpAyelA hatA. jo kadAca Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) prabhu mahAvIradeve A saMzayo khUllA karyA na hota to jagata paNa jANata nahi ke potAne sarvajJa tarIke oLakhAvatA A mahApaMDito AvA zaMkAzIla hatA. ApaNA mahAbhAgye A paMDitajIone prabhu maLyA, sarvajJaprabhue temanA saMzayo ke saMdeho spaSTa karyA. temAMthI aneka rIte navA-navA prazno uThAvyA ane e saghaLA praznono kevaLajJAna dvArA prabhue javAba Apyo. prazna pUchanAra pratibhAzAlI mahAvidvAno hatA, to javAbo ApanAra sAkSAt kevalajJAnI hatA. aneka pramANo ane aneka yukti-apekSAothI saMzayanAM samAdhAno thayAM. AgamapAkSika A. zrI jinabhadragaNijI kSamAzramaNajIe A praznottaro granthavibhAgarUpe gAthAbaddha karI samajAvyA. e ja A gaNadharavAda. A granthano anuvAda zraddhAvALA ane pratibhAzAlI puNyavaMtA paMDitaratna zrI dhIrajalAlabhAIe karela che. paMDitajI nyAya-vyAkaraNa-zAstragranthonA suMdara abhyAsI che. bhava-bhIru che. jANatAM-ajANatAM paNa bhUla ke utsUtra prarUpaNA na thAya tenI kALajI rAkhanArA che ane tethI ja potAnA anuvAdita-prakAzita grantho pU. AcArya bhagavaMtAdi prAjJa-puruSo pAse parimArjana karAvI pachI ja mudrita karAve che. A hakIkata temanA prakAzita grantho uparathI jANI zakAya che. jo ke AvA granthonuM vAMcana tathA kalpasUtrAdinuM zravaNa pU. gurubhagavaMto dvArA ja karavAnuM hoya che. tema chatAM jJAnaruci abhyAsu jIvo svayaM saraLa bhASAmAM samajI zake mATe A anuvAda saraLa ane suMdara gurjara girAmAM karyo che. ethI zraddhAvaMta puNyazALI AtmAo Ane AvakAraze te zaMkA vinAnI vAta che. paMDitajIe AvA bIjA paNa vidvadbhogya grantho jevA ke dravyaguNa paryAyano rAsa, sanmati tarka, yogadRSTi samuccaya ane ratnAkarAvatArikA vagere grantho anuvAda saha prakAzita karela che. jene zrI saMghe AvakArela che. AvA granthonA UMDA tattvajJAna dvArA 'tattvArthazraddhAnuM samyavarNanam'' tattvabhUta arthonI zraddhA upajAvI bhavya-AtmAo samyagdarzana nirmala karI jJAna ane sadAcaraNa dvArA muktipadane prApta kare e ja maMgala prArthanA. 'abhiSeka' vAlmIka kAyasthanI vADI sAme, subhASa coka, gopIpurA, surata. tA. 1-3-2009 li. bhavadIya ratilAla cImanalAlanA praNAma... Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anaMtalabdhinidhAnAya zrI gautamasvAmine namaH allc zrI gaNadharavAda p jIve tuha saMdeho, paccakkhaM jaM na ghippai ghaDovva / acchaMtApaccakkhaM ca, natthi loe khapupphaM va // 1549 // ( jIve tava sandehaH, pratyakSaM yan na gRhyate ghaTa iva / atyantApratyakSaJca, nAsti loke khapuSpamiva ) gAthArtha - he indrabhUti ! tane jIvane viSe saMdeha che. kAraNa ke ghaTanI jema te pratyakSa dekhAto nathI. je vastu atyanta apratyakSa hoya che te vastu AkAzapuSpanI jema A lokamAM hotI ja nathI. ||1549thI vivecana - vikrama saMvatathI 470 varSa pUrve vaizAkha suda-10 nA divase RjuvAlikA nadInA kAMThe paramAtmA zrI mahAvIraprabhu kevalajJAna pAmyA. tyAM dharmadezanA zarU thaI. paraMtu mAtra avirati pariNAmavALA ja jIvo hovAthI koI virati dhAraNa karanAra na banavAthI prathama dezanA niSphaLa gaI. tyAra bAda bIjA divase mahasenavanamAM dharmadezanA zarU thaI. vaizAkha suda-11 no divasa hato. aneka deva-devIo AkAzamArge AvI rahyAM che. ghaNo mAnavamaherAmaNa paNa Avyo che. pazu-pakSIo paNa dharma sAMbhaLavA AvI rahyAM che. te mahasenavananI nikaTanI bhUmimAM maMDAyela yajJamaMDapanI aMdara IndrabhUti-agnibhUti vagere 11 mahAna paMDita brAhmaNo che. AkAzamAM AvatA-jatA devone joIne yajJanA prabhAvane mAnI A paMDita brAhmaNo ghaNA rAjI-rAjI thAya che. lokone kahe che ke ApaNA yajJano sAkSAt kevo prabhAva che ke devo paNa A yajJa jovA mATe AvI rahyA che. paraMtu jyAM yajJamaMDapanI bhUmine choDIne devone AgaLa jatA dekhe che tyAM stabdha thaI jAya che. ThaMDA paDI jAya che ane te bAju jatA-AvatA lokone pUche che ke "A devo amArA yajJamaMDapane choDIne AgaLa AgaLa kyAM jAya che ? tyAre lokoe kahyuM ke ahIM najIkamAM ja sarvajJa sarvadarzI zrI mahAvIraprabhu bIrAje che. teone kevalajJAna pragaTa thayuM che. teonA kevalajJAnano mahotsava ujavavA ane dharmadezanA sAMbhaLavA A badhA deva-devIo ane mAnavo tyAM jaI rahyA che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda A vArtA sAMbhaLIne IndrabhUti Adi 11 paMDita brAhmaNo Azcarya pAmyA ane te 11 mAM sauthI moTA IndrabhUti ahaMbhAvamAM AvI A pramANe bolavA lAgyA ke "ame sarvajJa hote chate A vaLI bIjA sarvajJa koNa AvyA?" ame badhA ja vAdI-prativAdIone jityA che. advitIya sarvajJatA ame prApta karI che. sUtelA siMhane jagADavA tulya amArI harIphAI karanArA vaLI A bIjA sarvajJa koNa AvyA ? khUNe-khAMcare koI vAdI rahI gayo haze. te potAnI jAtane sarvajJa kahevarAvato amane roSAyamAna karavA Avyo lAge che. A kRtrima sarvaze manuSyone to chetaryA che. paraMtu teNe to devone paNa ThagyA che. je deva-devIo dharmamaya ane parama pavitra amArA yajJamaMDapane choDIne mAyAvI evA te kRtrima sarvajJanI sabhAmAM jaI rahyA che. jarUra A koI mahAmAyAvI Thaga lAge che. hamaNAM ja huM tyAM jAuM chuM. tenI sAthe vAda karI tene jItIne tenA sarvajJapaNAnA bIrudane vyartha karuM chuM ane hamaNAM ja teno parAbhava karuM chuM. bIjA bhAIo kahe che ke AvA macchara jevA sAmAnya mANasane jItavA mATe he vaDIlabaMdhu ! tamAre javAnuM na hoya, ame ja jaIne patAvI daIe chIe. tyAre IndrabhUti kahe che ke tame badhA bhAIo to ghaNA jJAnI cho, sarvajJa cho. AvA sAmAnya mANasane jitI zako emAM koI zaMkA ja nathI. are mAro nAno eka ziSya paNa A vAdIne jitI zake tema che. paraMtu tema karavAthI "meM sarva vAdIone jityA" Ama na kahevAya. mAro yaza ujvaLa na rahe. teTalA mATe mAre ja javuM che ane mAre ja A vAdIne jitavo che. eTale huM ja jAuM chuM ane hamaNAM ja te vAdIne jitIne pAcho AvuM chuM. (najIkanA bhaviSyamAM ja kalyANa thavAnI IndrabhUtinI bhavitavyatA pAkI gaI che. te bhavitavyatA ja IndrabhUtine tyAM javAnI preraNA kare che.) AvuM bolIne "sarasvatI kaMThAbharaNa" Adi aneka prakAranA birudo bolatA evA 500 ziSyothI parivarelA zrI IndrabhUti roSa-IrSyA ane ahaMbhAvapUrvaka paramAtmAnA samavasaraNa tarapha jAya che. samavasaraNa pAse AvyA tyAre tyAMnuM avarNanIya dRzya joIne vicAramAM paDe che ke zuM A brahmA che ? ke zuM A viSNu che ? ke zuM A sAkSAt mahAdeva che ? manamAM ne manamAM AvA aneka prazno uThe che. vedomAM kaheluM brahmAnuM svarUpa na ghaTavAthI tathA lakSmI ane pArvatI patnIno abhAva hovAthI A brahmA-viSNu-maheza nathI. to kharekhara A koNa haze? Ama tenA saMbaMdhI vicAromAM DubelA IndrabhUtine joIne paramAtmA zrI mahAvIra prabhu ja madhuravANIthI teone bolAve che ke - he gautamagotrIya IndrabhUti ! tame ahIM bhale AvyA. A zabdo sAMbhaLIne IndrabhUti manamAM vicAre che ke zuM A mAruM nAma paNa jANe Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti che? pharIthI aMdarathI avAja Ave che ke mane koNa na jANe? huM to sarvavizvamAM vikhyAta chuM. mAruM nAma jANe eTalA mAtrathI huM kaMI Azcarya pAmuM nahIM. mArA nAmakathanathI huM tene sarvajJa mAnuM nahIM. mArA hRdayamAM je saMdeha che te jo jANe ane kahe to mane kaMIka Azcarya thAya ane te sarvajJa haze evo vicAra Ave. AvA vicAro jyAM IndrabhUti kare che tyAM bhagavAna madhura vANIthI kahe che ke - he AyuSyamAn IndrabhUti ! tamane jIvane viSe Avo saMdeha che ke zuM A AtmA che ke nathI? tamane AvA prakArano saMdeha thavAnuM kAraNa e che ke banne bAjunI dalIlo arthAt astisAdhaka ane nAstisAdhaka hetuono sadbhAva hovAthI A zaMkA thaI che. tyAM prathama "AtmA nathI" AvA prakAranA nAstitvanA sAdhaka tarko tamArA manamAM A pramANe vastu je jJAnathI jaNAya, arthAt vastune jANavAmAM sAdhanabhUta je jJAna che tene darzanazAstromAM pramANa kahevAya che. pramANa eTale purAvo, sAbitI, nizAnI A pramANanA pAMca bheda che. (1) pratyakSa, (2) anumAna, (3) upamAna, (4) Agama ane (5) arthapatti. (1) AMkhathI je sAkSAt jJAna karavuM athavA pAMce IndriyothI sAkSAt je anubhava karavo. jemAM bIjA koI padArthanI madada na levAya, tene pratyakSa pramANa kahevAya che. jyAM pratyakSathI vastu jaNAtI hoya tyAM anumAnAdi pramANo lagADAtAM nathI. pratyakSathI vastu na jaNAya to anumAnAdithI vastu siddha karAya che. sAkSAt dekhavuM, jANavuM te pratyakSa. (2) jyAM cakSu Adi IndriyothI vastu sAkSAt jaNAtI na hoya, tyAM te vastunI sAthenA avinAbhAva saMbaMdhavALI bIjI vastune jovAthI te vivakSita vastunI kalpanA karavAmAM Ave te jJAnane anumAna pramANa kahevAya che. jemake parvatAdi sthAnomAM khINanI aMdara lAgelI Aga cakSuthI sAkSAt dekhAtI nathI, to paNa temAMthI nIkaLatA ane tethI ja tenI sAthe avinAbhAva saMbaMdhavALA evA dhUmane joIne "ahIM avazya agni che" AvI kalpanA karavI te jJAna anumAnapramANa kahevAya che. (3) je vastu bIjA koInI upamA ApIne samajAvAya tene upamAna pramANa kahevAya 1. svapa2vyavasAyi jJAna pramaUmi potAno ane parano nirNaya karAvanAruM je jJAna te pramANa, sAkSAt AtmAne athavA IndriyothI je bodha thAya te pratyakSa, liMgathI je bodha thAya te anumAna, AptavacanathI je bodha thAya te Agama ItyAdi artho pramANanayatattAlokanA AdhAre jANavA. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti che. jemake gAyanA jevuM je prANI hoya te gavaya (rojha) kahevAya. koI krodhI mANasane A sApa jevo che, bahAdUra mANasane A siMha jevo che ItyAdi rIte je samajAvAya te bodhane upamAna pramANa kahevAya che. (4) je vastu cakSu Adi IndriyothI sAkSAt jaNAtI na hoya, tathA te vastune jaNAvanAruM, tenI sAthe avinAbhAva saMbaMdhavALuM koI liMga paNa dekhAtuM na hoya tevA sthAne jJAnIoe kahelAM vacanono ja AdhAra laIne vastune svIkArI levI. tethI jJAnIonA vacanothI thatuM je jJAna tene trIjuM AgamapramANa kahevAya che. jemake "cauda rAjalokamAM anaMta anaMta nigodanA jIvo bharelA che" "sAta nArakI che" "45 lAkha yojananI siddhazilA che" A sarve bhAvo pratyakSa dekhAtA nathI. tema tene jaNAvanArAM liMga na dekhAtAM hovAthI anumAna paNa thaI zake tema nathI. eTale jJAnIonA vacanane ja pramANabhUta mAnIne svIkAravuM tene AgamapramANa kahevAya che. (5) je padArtha zabdathI bolAto na hoya paNa AgaLa-pAchaLa bolAyelA bIjA zabdo dvArA arthathI samajAto hoya, bhAvArthathI je artha phalita thato hoya te bodhane arthapatti nAmanuM pAMcamuM pramANa kahevAya che. jemake "jADo evo devadatta divase khAto nathI" teno bhAvArtha e nIkaLe che ke te devadatta rAtre khAya che. paraMtu "rAtre khAya che" AvA zabdo A vAkyamAM lakhyA nathI. chatAM "jADo che ane divase khAto nathI." A banne zabdo uparathI phalitArtha e thAya che ke jarUra rAtre khAya che tenA vinA zarIramAM jADApaNuM saMbhavI zake nahIM AvA prakAranA jJAnane arthapattipramANa kahevAya che. koIpaNa vastu che evI siddhi athavA nathI evI siddhi karavI hoya to upara kahelA pAMcamAMnA koIpaNa pramANathI karavAmAM Ave che. tema "AtmA che" athavA "AtmA nathI" A vAtanI siddhi paNa uparokta pAMca pramANothI karavAmAM Ave che. tethI te IndrabhUti "AtmA nathI" A vAtanI siddhi mATe tamArA hRdayamAM AvA tarko varte che. te tarko A pramANe che - (1) "AtmA" nAmano padArtha svataMtrapaNe A saMsAramAM nathI ja. kAraNa ke pratyakSapramANa vaDe atyanta agrAhya che, A saMsAramAM je je vastu atyanta apratyakSa ja hoya che te te vastu A lokamAM hotI ja nathI. jemake AkAzanuM puSpa, vaLyAno putra, sasalAnAM zRMga ane A saMsAramAM je je vastu hoya che te te vastu pratyakSapramANa vaDe avazya grahaNa thAya ja che. jemake ghaTa, paTa, staMbha vagere. A ghaTa-paTanuM je dRSTAnta kahyuM che te Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti vyatirekadRSTAnta jANavuM. daSTAnta be jAtanAM hoya che. eka anvaya ane bIju vyatireka, tyAM liMga hote chate liMgI (sAdhya) hoya ja ema liMga-liMgInA sahacArane jaNAvanAruM je dRSTAnta te anvayadeSTAnta kahevAya che ane jyAM liMgI na hoya tyAM te liMga paNa na hoya ema liMgI ane liMganA abhAvanA sahacArane jaNAvanAruM je dRSTAnta te vyatireka dRSTAnta kahevAya che. AtmA koIpaNa IndriyothI jaNAto nathI. mATe nathI, AkAzapuSpanI jema. A anvayadRSTAnta thayuM. jo hota to ghaTa-paTanI jema jaNAta te vyatireka dRSTAnna thayuM. IndrabhUti ! tamArA manamAM Avo tarka varte che. vaLI koI koI vastu IndriyothI pratyakSa jaNAtI na hoya paraMtu teno samUha bhegA maLIne kAryarUpe koI padArtha banyo hoya to te kAryarUpe pratyakSa jaNAya che. AvuM paNa A saMsAramAM bane che. jemake "maLavofpa dApratyakSA:" = paramANuo paNa IndriyothI pratyakSa jaNAtA nathI. chatAM ghaTa-paTa Adi kAryarUpe pariNAma pAmelA te paramANuo kAryAtmakapaNe dekhAya che. paraMtu AtmA to A pramANe samUharUpe sAthe maLIne kAryAtmakapaNe banyo chato paNa kyAreya jaNAto nathI. tethI AtmA to pratyakSapramANathI atyanta agocara che. je vastu sAkSAt jaNAya te pratyakSa jemake ghaTa-paTa ane je vastu pote sAkSAt na dekhAya paNa tenA samUharUpe banelA kAryapaNe jaNAya te kathaMcit pratyakSa, jemake paramANu caNuka-caNuka Adi. A padArtho sAkSAt bhale dekhAtA nathI. paraMtu samUhAtmakapaNe ghaTAdikArya rUpe jaNAya che. mATe paramANuo vagere kathaMcit pratyakSa kahevAya che. paraMtu AtmA to sAkSAt paNa jaNAto nathI ane kAryarUpe paNa jaNAto nathI. tethI sarvathA apratyakSa che. A vAta samajAvavA mATe ja mUlagAthAmAM pratyakSa zabdanI AgaLa "atyanta" zabda lagADavAmAM Avyo che. A rIte AtmA atyanta apratyakSa hovAthI nathI ja. Avo tarka he IndrabhUti tamArA manamAM varte che. ll1549 avataraNa - vaLI tame manamAM A pramANe mAno cho ke - na ya so'NumANagammo, jamhA paccakkhapuvvayaM taM pi / puvvovaladdhasaMbaMdhasaraNao liMgaliMgINaM // 1550 // (na ca so'numAnagamyaH, yasmAtpratyakSapUrvakaM tadapi / pUrvopalabdhasambandhasmaraNato liGgaliGginoH // ) Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda gAthArtha - vaLI te AtmA anumAnathI paNa gamya nathI. kAraNa ke te anumAna paNa pratyakSapUrvaka ja thAya che. liMga ane liMgInA pUrve joyelA saMbaMdhanA smaraNathI A anumAna thAya che. ll155oll | vivecana - A AtmA jema pratyakSa-pramANathI (eTale ke koI paNa Indriyo dvArA) jaNAto nathI. tema te A AtmA anumAna pramANathI paNa jANI zakAto nathI. mATe AtmA nathI ja, Avo tarka he IndrabhUti ! tamArA haiyAmAM varte che. kAraNa ke anumAna paNa tenuM ja thAya che ke je liMgane ane liMgIne tathA te bannenA sahacArI saMbaMdhane pahelAM (pUrvakAlamAM) pratyakSapramANathI joyela hoya. jemake jyAM jyAM dhUma hoya che tyAM tyAM agni avazya hoya ja che. A bannene tathA banenA sAthe rahevApaNAnA saMbaMdhane rasoDAmAM, cauTAmAM AMkhe pratyakSa joyelo che. tethI ja parvatanI khINamAM rahelo agni AMkhe na dekhAvA chatAM dhUmane joIne agninuM anumAna thAya che. jo pUrvakAlamAM rasoDA AdimAM dhUma-vahni sAthe joyelA na hota to A anumAna thAta nahIM. ahIM AtmAne tathA AtmA jaNAve evA liMgane pUrvakAlamAM pratyakSa joyelAM nathI mATe AtmA anumAnathI paNa jaNAto nathI. IndriyothI na jaNAto evo padArtha arthAt atIndriya padArtha jenAthI jaNAya tene liMga kahevAya che athavA strIne tirohita = chUpAyelA = gupta rahelA = IndriyothI na jaNAtA evA padArthane ramati = je jaNAve tene liMga kahevAya che. liMga eTale cihnanizAnI-hetu-tarka-purAvo, jemake (1) parvatanI khINamAM rahela ane AMkhe na dekhAtA vatine jaNAvanAra dhUma, tathA (2) zabda-ghaTa-paTa Adi kRtrima padArthomAM rahelI anityatAne jaNAvanAra kRtakatvAdi. dhUma dvArA vati ane kRtakatva dvArA anityatA jaNAya che. tethI dhUma ane kRtakatAdine liMga kahevAya che. te liMga che jene tene liMgI kahevAya che. arthAt liMgavALo je padArtha te liMgI jANavo. jemake agni ane anityatA Adi je che tene liMgI kahevAya che. dhUma ane kRtakatAdi je liMga, tathA vahni ane anityatvAdi je liMgI, A banneno paraspara kArya-kAraNAdibhAva svarUpa je avinAbhAvasaMbaMdha che. te pUrvakAlamAM mahAna sAdimAM (rasoDA AdimAM) pratyakSapramANathI najaronajara nIhALelo hoya to ja hAla parvatAdimAM dhUma jovAthI te saMbaMdhanuM smaraNa thaI Ave che, ane tenAthI vahni tathA anityatA Adi jaNAya che. uparokta vAtano sAra e che ke - pUrvakAlamAM mahAna sAdimAM agni ane dhUma Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti svarUpa liMgI ane liMgano (sAdhya ane hetuno) anvaya-vyatirekavALo je avinAbhAvasaMbaMdha che. te saMbaMdhane pratyakSapramANa dvArA eTale Indriyo dvArA sAkSAt joI-jANIne tyArabAda uttarakAle koIka araNya athavA parvatAdi sthAnomAM AkAzanI aMdara uMce jatA dhUmasamUhane joIne pUrvakAlamAM jANelA ane sAkSAt joyelA saMbaMdhanuM smaraNa thaI Ave che. te smaraNa A pramANe thAya che ke - "jyAM jyAM dhUma hato tyAM tyAM agni hato ja, AvuM meM pUrvakAlamAM mahAna sAdimAM joyuM che ane ahIM paNa dhUma dekhAya che. tethI vahni paNa avazya ahIM hovo joIe. AvA prakAranA "dhUmAdi liMga grahaNa vaDe ane liMga-liMgInA avinAbhAva evA saMbaMdhanA smaraNa vaDe" anumAna karanAra pramAtA kSetramAM rahelA agnine jANe che. AtmA nAmanA liMgInI (sAdhyanI) sAthe koIpaNa liMgano (hetuno) AvA prakArano avinAbhAvasaMbaMdha pUrvakAlamAM pratyakSapramANathI eTale cakSu Adi Indriyo dvArA sAkSAt joyelo nathI ke je liMga-liMgInA saMbaMdhanuM anusmaraNa karavAthI ane pharI tevuM dekhavAthI "AtmA che" Avo bodha thAya. pUrvakAlamAM AtmA ane te AtmAne jaNAvanAra liMga sAkSAt joyAM ja nathI. tethI uttarakAlamAM AtmAne jaNAvanAruM anumAna thatuM nathI. jo pUrvakAlamAM ekavAra paNa AtmA ane tene jaNAvanAra liMgano najaronajara pratyakSa pramANathI sAkSAt saMbaMdha joyelo hota to to AtmA tyAre ja pratyakSa dekhAyelo thayo. tethI pratyakSapramANathI ja AtmAnI siddhi thaI jAya, anumAna karavuM vyartha ja thAya. kAraNa ke AtmA pratyakSathI ja joyelo siddha thayo. sArAMza ke jo pUrvakAlamAM AtmA ane taddarzaka liMga ekavAra paNa joyAM ja nathI to saMbaMdha na jANyo hovAthI anumAna thAya ja nahIM ane jo ekavAra paNa sAkSAt joyelAM hoya to pratyakSapramANathI ja AtmA siddha thaI gayo. tethI anumAna karavAnuM ja na rahe, mATe AtmA anumAna grAhya paNa nathI. /155oll A ja vAta have pachInI gAthAmAM vadhAre spaSTa kare che - na ya jIvaliMgasaMbaMdhadarisaNamabhU jao puNo sarao / talliMgadarisaNAo, jIve saMpaccao hojjA // 1551 // (na ca jIvaliGgasambandhadarzanamabhUd yataH punaH smarataH / talliGgadarzanAjjIve sampratyayo bhavet // ) Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda gAthArtha - "jIva ane taddarzaka liMga" A bannenA saMbaMdhanuM darzana pUrvakAlamAM thayuM nathI ke jethI te saMbaMdhanuM smaraNa karanArAne te liMganA darzanathI "jIva che" AvA prakArano jIvane viSe bodha thAya. ||1551 // 8 vivecana - pUrvanI gAthAmAM je kahevAI gayuM che te ja vAta A gAthAmAM vadhAre spaSTa karavAmAM AvI che ke - jema vahni ane vahnine jaNAvanAra dhUma, tathA te banneno avinAbhAva saMbaMdha pUrvakAlamAM mahAnasAdimAM sAkSAt joyo che. to ja parvatAdimAM dhUmaliMga dekhavAthI ane agni sAthenA tenA avinAbhAva saMbaMdhanA smaraNathI vahninuM anumAna thAya che. tema jIva ane jIvane jaNAvanAra koI liMga, tathA te banneno avinAbhAvasaMbaMdha pUrvakAlamAM kyAMya joyelo nathI ke jethI te liMga dekhavAthI ane te bannenA avinAbhAva saMbaMdhanA anusmaraNathI "ahIM jIva che" Avo nirNayAtmaka bodha karI zakAya. pUrve liMga-liMgI ane teno saMbaMdha joyo hoya to ja anyatra liMgamAtra dekhavAthI liMgInuM anumAna thAya. prazna - pUrvakAlamAM liMga-liMgI ane tenA saMbaMdhanuM pratyakSa jJAna karyuM hoya to ja uttarakAle anumAna thAya. A tamArI vAta barAbara nathI. "sUrya gatimAna che. kAraNa ke savAre pUrvadizAnA kSetramAM, bapore madhya AkAzamAM ane sAyaMkAle pazcimadizAnA kSetramAM dekhAya che mATe, arthAt dezAntaraprApti jaNAtI hovAthI gatimAna che. jemake devadatta. sArAMza ke devadatta nAmano koI mANasa judA judA kAle judA judA kSetre dekhAya che tethI nakkI gatimAna che. tenI jema sUrya paNa dezAntara prAptivALo dekhAya che. mATe avazya gatimAna che. AvuM anumAna sarve loko kare che. A anumAnamAM sUryanI aMdara rahela dezAntaraprAptirUpa liMga ane gativALApaNuM e liMgI, tathA A banneno saMbaMdha kyAreya paNa pUrvakAlamAM joyo ja nathI. kAraNa ke sUrya AkAzamAM dUra che. chatAM jyAre juo tyAre anumAna thAya ja che. AvA anumAnane "sAmAnyatodRSTa" anumAna kahevAya che. AvA prakAranA sAmAnyatordaSTa anumAnathI pUrvakAlamAM na joyelI evI paNa sUrya-caMdrAdinI gatinuM anumAna thAya che tema jIvano paNa koI liMganI sAthe saMbaMdha pUrvakAlamAM na joyo hoya to paNa anumAna siddha thaze. uttara - Avo prazna karavo nahIM. kAraNa ke sUryamAM gatimattva ane dezAntaraprAptitva bhale joyela nathI. paraMtu dRSTAntabhUta evA devadattamAM gatimattva ane dezAntaraprAptitva tathA te banneno avinAbhAva saMbaMdha pUrvakAlamAM joyelo che. tethI ja tene anusAre sUryamAM gatimattvanI kalpanA karAya che. parvatamAM vahninI siddhi karavI hoya tyAre paNa dRSTAntabhUta Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti mahAnasamAM ja dhUma-vati ane tenA saMbaMdhanuM pratyakSajJAna kareluM che. pakSIbhUta parvatamAM A saMbaMdha joyelo hoto nathI. tema ahIM paNa dekhAntIbhUta dharmI evA devadattamAM dezAntaranI prApti gatipUrvaka ja che. Ama sAmAnyapaNe pratyakSa dvArA nirNaya karIne ja sUryamAM paNa te dezAntaraprAptine tathaiva = tevA prakAranI gatipUrvaka ja che. Ama pramAtA siddha kare che. mATe te dRSTAntamAM paNa pUrvakAlamAM liMga-liMgIne ane saMbaMdhane joyelo che ja ane A saMbaMdha joyelo che to ja sAdhyanI siddhi thAya che. - uparokta anumAnonI jema jIvanuM astitva siddha thAya evo jIvanA astitvanI sAthe avinAbhAva saMbaMdhavALo koIpaNa hetu koIpaNa dRSTAntamAM pratyakSapramANathI dekhAyelo nathI. tethI AvA prakAranA "sAmAnyatode" anumAnathI paNa AtmAnA astitvanI siddhi thatI nathI. devadattamAM dezAntaraprApti ane gatimattva joyeluM che to sUryamAM tene anusAra dezAntaraprApti dekhAvAthI gativALApaNuM siddha thAya che. mahAnasamAM dhUma-vahni ane teno saMbaMdha joyelo che. to ja parvatamAM vati siddha thAya che. tenI jema jIvanA astitvane siddha kare evo avinAbhAvasaMbaMdhavALo hetu jemAM hoya evuM koI dRSTAnta paNa nathI tathA pUrvakAlamAM AvuM koI dRSTAnta joyeluM paNa nathI. tethI AtmAnuM astitva anumAnathI siddha thatuM nathI AvA vicAro he IndrabhUti ! tamArA haiyAmAM varte che. I/1551il. AtmA pratyakSa bhale nathI, tema anumAnathI gamya paNa bhale na ho. to paNa A AtmA Agamagamya che. eTale ke AgamazAstronA AdhAre AtmA che. Ama tenuM astitva siddha thaze AvuM koI kahe to A vAta paNa barAbara nathI. te jaNAve che - nAgamagammo vi tao, bhijjai jaM nAgamo'NumANAo / na ya kAsai paccakkho, jIvo jassAgamo vayaNaM // 1552 // (nAgamagamyo'pi sako, bhidyate yad nAgamo'numAnAt / na ca kasyacid pratyakSo, jIvo yasyAgamo vacanam ) gAthArtha - te jIva Agamagamya paNa nathI. kAraNa ke A AgamapramANa e anumAnathI kaMI juduM nathI. vaLI AtmA koIne paNa pratyakSa dekhAyo nathI ke jenuM vacana AgamapramANa che ema manAya. ll155// vivecana - AtmA IndriyothI bhale pratyakSa na dekhAya. liMga-liMgIno saMbaMdha Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda pUrvakAlamAM joyelo na hovAthI bhale anumAnathI siddha na thAya, paNa te AtmA AgamathI siddha thaze. Ama koI kahe to te paNa barAbara nathI. kAraNa ke A AtmA AgamathI paNa siddha thaI zakato nathI. kAraNa ke AgamapramANa paNa eka prakAranuM anumAna ja che. anumAnapramANathI AgamapramANa kaMI juduM pramANa nathI. kAraNa ke temAM paNa eka prakAranI liMga-liMgInA saMbaMdha dvArA kalpanA ja karavAnI hovAthI paramArthathI te AgamapramANa paNa anumAnarUpa ja che. te A pramANe - pUrvakAlamAM thayelA AptapuruSo vaDe bolAyelA vAkyothI je bodha thAya tene zAbdapramANa arthAt AgamapramANa kahevAya che. AptapuruSo be prakAranA hoya che. laukika ane lokottara. mAtA-pitA Adi hitecchu vaDIlo te laukika Apta kahevAya che ane tIrthaMkarabhagavanto ke sarvajJa AtmAo te lokottara Apta kahevAya che. temanAM bolAyelAM vAkyothI je bodha thAya te AgamapramANa kahevAya che. A vAkyo paNa be jAtanAM hoya che. eka dRSTArthanA viSayavALAM eTale ke pratyakSa dekhAtA ghaTa-paTa Adi padArthone jaNAvanArAM ane bIjAM adRSTArthanA viSayavALAM eTale ke svarga-narakAdi cakSuthI na dekhAtA tevA padArthane kahevAvALAM. A bannemAMthI prathama je dRSTArthanA viSayavALAM che eTale ke cakSu Adi IndriyothI pratyakSa dekhAtA evA ghaTa-paTa Adi dRSTapadArthanA viSayavALAM vAkyothI je bodha thAya che te bodha vAstavika rIte anumAnathI ja thayela che. arthAt anumAnathI bhinna nathI. kAraNa ke koI eka vyaktie bIjI vyaktine "ghaTa lAva" Ama kahyuM. te trIjI vyaktie sAMbhaLyuM tyAre udarabhAga sudhI pahoLA ane tenAthI uparanA bhAgamAM sAMkaDA, mATInA banelA, sarakhA lAMbA-pahoLA ane goLa grIvAvALA evA ghaTanAmanA padArthane bIjI vyaktie lAvIne prathama vyaktine Apyo. te joIne trIjI vyaktie manamAM AvuM jJAna prApta karyuM ke "pRthuqorAri' AkAravALo AvA prakArano je padArtha che tene ja ghaTa kahevAya che. kAraNa ke prathama vyaktie bIjI vyaktine jyAre ghaTa lAvavAnuM kahyuM tyAre teNe te ja padArtha lAvyo ane prathama vyaktie lIdho. mATe A ja ghaTapadArtha ghaTazabdathI vAcya hovo joIe. jema kuMbhAranI dukAnamAM AvA ghaNA ghaTa che ane tene ghaTa-ghaTa kahIne ja loko levaDadevaDa kare che. tevI rIte A AkhapuruSa vaDe bolAyelo ghaTa zabda atyAre mane je saMbhaLAya che tethI tevA prakAranA pRthububbodarAdi AkAravALA padArthanI ja mAre AnayanakriyA karavI joIe. AvA prakAranuM anumAna karIne pramAtA ghaTADayananI kriyA kare che. anumAnano prayoga A pramANe che - vatrI pradyumana paTazabdaH, pRthuqorArthei iva te, tathAbhUtapadArthe eva ghaTazabdaprayogapravRtteH, yathA pUrvaM kumbhakArApaNAdau / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 11 prathama gaNadhara - IndrabhUti AptapuruSanA vAkyathI jaNAto arthabodha anumAnathI ja thaI jAya che. tethI AptapuruSanI vANIthI thatA bodhane pramANa mAnavArUpa AgamapramANa anumAnathI judu mAnavAthI jarUra nathI. jema ghaTa zabda sAMbhaLavAthI ghaTa nAmanA padArthamAM ja bodha thAya che. tethI ghaTapadArthane choDIne ghaTazabdathI vAcya bIjI koI vastu nathI. e ja pramANe "A AtmA" nAmano zabda paNa zarIrane choDIne bIjA koI sthAnamAM ke bIjA koI padArthamAM prayoga karAto jaNAto nathI ke jethI "AtmA" zabda sAMbhaLavAthI "AtmA" nAmanA padArthano bodha zarIra vinA bIjA koI sthAnamAM thAya. vaLI svarga-naraka-nigoda Adi aSTaarthane jaNAvanArA lokottara tIrthaMkarAdi mahApuruSonA vAkyane je zAbdapramANa (AgamapramANa) kahevAya che. te paNa tAttvika rIte vicAra karIe to anumAnapramANathI bhinna nathI. te AgamapramANa paNa anumAnamAM ja samavatAra pAme che te anumAna A pramANe - svarga-naraka-nigoda Adi aSTaarthanA viSayavALuM tIrthakara Adi lokottara AptapuruSonuM je vacana che te vacana (pakSa), pramANa che (sAdhya), avisaMvAdi vacanavALA AptapuruSa vaDe kahevAyeluM hovAthI (hetu). caMdragrahaNa-sUryagrahaNa vagere bhAvinA bhAvone kahenArA jJAnIonA vacananI jema (udAharaNa). A rIte anumAnapramANathI ja lokottara puruSonuM vacana pramANa che Ama jaNAI ja jAya che. to AgamapramANa juduM mAnavAnI zuM jarUra ? tethI kharekhara to AgamapramANa juduM nathI ke je AgamapramANathI AtmAnuM astitva mAnI zakAya. vaLI evA prakAranA AptapuruSa amane koI dekhAtA ja nathI. jene AtmA pratyakSa dekhAyo hoya. jo AtmAne sAkSAt dekhanArA koI jJAnI maLe to temanA vacanane ame "AgamapramANa" tarIke svIkArIe. paraMtu AvA sarvajJa ane AtmAne jonArA koI jJAnI amane jaNAtA nathI. mATe AgamapramANathI paNa AtmAnI siddhi thatI nathI. ll1paparA jaM cAgamA viruddhA, paropparamao vi saMsao jutto / savvappamANavisayAIo, jIvo tti to buddhI // 1553 // ( yaccAgamA viruddhAH, parasparamato'pi saMzayo yuktaH / sarvapramANaviSayAtIto, jIva iti tato buddhiH // ) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda gAthArtha - vaLI Agamo paraspara viruddha che. A kAraNathI paNa saMzaya thAya e ja ucita che. tethI jIva sarva pramANanA viSayathI rahita che. AvI IndrabhUti ! tamArI buddhi che. 7/1513/ vivecana - vaLI sarve darzanakAronAM badhAM ja Agamo paraspara viruddha jaNAya che. tethI paNa AtmAne viSe saMdeha thAya e ja ucita che. paraMtu nirNaya thaI zakato nathI. kAraNa ke eka darzanakAranuM Agama "AtmA nathI" ema kahe che ane bIjA ja darzanakAranuM Agama "AtmA che" Ama kahe che. A pramANe paraspara viruddha pAThavALAM Agamo hovAthI konuM Agama sAcuM ane konuM Agama khoTuM mAnavuM? A kAraNathI paNa AtmAne viSe saMdeha thAya tema che. AgamonuM paraspara viruddha kathana A pramANe che - (1) keTalAMka Agamo AtmAnA nAstitvane ja sUcave che. nAstika darzanakAro (cArvAka)no AgamapATha A pramANe che ke "patAvAneva northa yAvanikriovara:" = cakSu Adi IndriyothI jeTalo loka dekhAya che teTalo ja A loka che. svarga-pAtAla. devanaraka jevuM kazuM ja nathI. madre vRkSapaduM paDyuM, yak vA vahuzrutA: 2 . he bhadra ! tuM varunA pagalAMne jo kemake bahukRto paNa tema ja kahe che. sArabhUta vArtA A pramANe che - koI eka gAmamAM patie patnIne kahyuM ke saMsArI loko gADarIyA pravAha jevA hoya che. sAcuM kaMI jANatA ja nathI ane eke kahyuM tema bIjo kahe che ane bIjAe kahyuM tema trIjo kahe che. patnIe puchyuM ke A kevI rIte ? to tane jaNAvuM chuM. ema kahIne ardharAtri vItyA pachI sarve loko suI gayA tyAre patie kahyuM ke mArI sAthe cAla, banne gAmanI bahAra gayA ane puruSe patnIne kahyuM ke jo huM be hAthane paganI jema cAlavAmAM rokIne varunI jema cAra page cAluM chuM. tuM barAbara dekha ane mArI sAthe cAla. puruSa varunI jema cAra page cAlIne gAmanI bahArathI gAmanI aMdara Avyo. hAtha ane pagathI retImAM varunA jevA AkAro karyA. ghare AvIne bane suI gayAM. patnIne kahyuM ke tane khabara che ke A pagalAM meM ja karyA che chatAM savAre loko zuM kahe che ? te tuM jo. prabhAta thayuM. eka mANasa nIkaLyo, teNe retImAM varunAM pagalAM joyAM. je Ave tene kahe che ke Aje rAtre gAmamAM varu AvyuM hatuM. juo retImAM A pagalAM paDelAM che. pahelAe bIjAne, bIjAe trIjAne, trIjAe cothAne kahyuM. AkhuM gAma bheguM thaI gayuM. badhA ja kahevA lAgyA ke hA cokkasa Aje rAtre gAmamAM varu AvyuM che. A pati potAnI patnIne kahe che ke he bhadra ! tuM jo ke A gAmanA bahujJAnI puruSo paNa "A varunA pagalAM che" Ama kahe che. sAra e che ke varunAM pagalAM nathI mArAM ja pagalAM che. A tuM jANe che to paNa Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti A loka Avo che. UMDI tapAsa karyA vinA eke kahyuM tema bIjAe mAnI laIne svIkArI lIdhuM. tevI ja rIte koI eka vaktAe kahyuM ke "jIva che" eTale bIjAe mAnI lIdhuM. pachI to pravAha ja cAlyo. badhAMe mAnI ja lIdhuM. bAkI AtmA nAmano koI padArtha che ja nahIM. A cArvAkadarzananI vAta thaI. 13 (2) mImAMsakadarzanamAM kumArilabhaTTa paNa kahe che ke vijJAnayana dvaitebhyo bhUtebhyaH samutyAya tAnyevAnu vinazyati na = pratyakSagnAsti = cetanAno samUha ja A pAMca bhUto thakI utpanna thaIne pAchaLa temAM ja vinAza pAmI jAya che. paraMtu parabhava jevI koI saMjJA nathI. AtmA jevuM koI dhruvatattva ja nathI ke je pUrvabhavathI Avyo hoya ane punarbhava pAme. mAtra bhUtomAMthI cetanAno ghana pragaTa thAya che ane bhUtomAM ja vilaya pAmI jAya che. mATe AtmA nathI. (3) bauddhadarzana kahe che ke "na rUpaM mikSava: ! putrAta:'' buddhabhagavAne temanA darzanazAstramAM kahyuM che ke he munio ? "AtmAnuM koI rUpa nathI'" eTale ke AtmA jevuM koI svarUpa = tattva nathI. A badhA pATho AtmAnA nAstitvane sUcavanArA che ane AtmAnA astitvane kahenArAM vacano paNa koI koI AgamapAThomAM saMbhaLAya che. tathA ca vevaH = vedano pATha A pramANe che. (4) na hi vai sazarIrasya priyA priyayorapahatirasti, azarIraM vA vasantaM priyApriye na spRzata kRti = zarIra sAthe rahetA AtmAne prIti-aprItino (rAga ane dveSano) abhAva hoto nathI arthAt rAga-dveSa hoya che. paraMtu zarIra rahita thaIne rahetA zuddha AtmAne priyApriya (rAga ane dveSa) sparzatA ja nathI. A pATha ema sUcave che ke AtmA nAmano koIka padArtha che. (5) ''agnihotra khuduyAt svargAmaH'' svarganI IcchAvALAe agnihotra yajJa karavo joIe. A vAkyano artha e thAya che ke je manuSya agnihotra yajJa kare che te marIne svarge jAya che. have jo AtmA hoya to ja svarge javAnuM bane. tethI A pATha paNa AtmAnA astitvane sUcave che. 1. cArvAkadarzananuM "bRhaspatisUtra" che. je bRhaspatie banAvyuM che. tenA uparathI "tattvopaplavasiMha" graMtha banAvAyo che. tenA prAraMbhamAM 'pRthivyaplenovAyavazrutvari tattvani'' AvuM sUtra che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda (6) kapila RSinA banAvelA sAMkhyadarzanamAM paNa kahyuM che ke - "mati puruSo hartA ninu motA rirUpa:' = puruSa (AtmA) nAmanuM eka tattva A saMsAramAM che ke je akartA che, nirguNa che, bhoktA che ane jJAnamaya che" ItyAdi pATho AtmAnA astitvane sucavanArA che. tethI AgamapATho paraspara viruddha arthane kahenArA hovAthI AgamapramANathI paNa AtmAnA astitvanI siddhi thatI nathI. vaizeSikadarzanakAro pratyakSaanumAna ane Agama ema traNa pramANa mAne che. tethI temanA matane anusarIne traNa pramANothI "AtmA nathI" A vAta mUlagAthAomAM samajAvI che. paraMtu upamAna ane arthapatti nAmanAM zeSa be pramANothI paNa AtmAnuM astitva siddha thatuM nathI. te svayaM samajavuM. te A pramANe che - upamAna nAmanA pramANathI paNa AtmA jaNAto nathI. kAraNa ke upamAna pramANa tene kahevAya che ke ekanI sadezatAthI dUra rahelA bIjA padArthanuM jJAna thAya che. jemake "jevI gAya hoya che tevuM ja gavaya (rojha) hoya che" ItyAdi udAharaNomAM sAdezyadharma dUra rahelA padArthamAM paNa samAnatAnI buddhi utpanna kare che. paraMtu ahIM traNe bhuvanamAM paNa AtmAnA sarakho bIjo koI padArtha ja nathI ke jenA darzanathI tenA jevo "AtmA nAmano padArtha che" ema bodha karIe. mATe upamAna na hovAthI upameya evo AtmA paNa nathI. prazna - kAla-dizA-AkAza vagere padArtho AtmAnI tulya che te padArthonI upamA ApIne AtmAnA astitvanI siddhi karI zakAya che. kAraNa ke kAla-dizA-AkAza jema amUrta che (arUpI) che tema AtmA paNa amUrta che. Ama AtmAnuM astitva sAdhI zakAya | uttara - kAla-dizA AkAza vagere padArtho che ja evo niyama nathI. te padArtho paNa vivAdanA viSayavALA che. keTalAka darzanakAro tenuM astitva mAne che. keTalAka darzanakAro te padArthonuM astitva mAnatA nathI. tethI A padArtho paNa vivAdanA viSayavALA che. haju tenI carcA karavAnI ja bAkI che. AgaLa upara avasare karIzuM. tethI je padArthonuM astitva vivAdano viSaya hoya tenuM sAdRzya jaNAvIne AtmAnI siddhi kevI rIte thAya ? arthAt na thAya. mATe upamAna pramANathI paNa AtmA siddha thato nathI. (TIkAmAM taSThirvaddhatvIt je lakhyuM che teno bhAva e che ke te padArthonA astitvanI carcA haju AtmAnA paganI sAthe baMdhAyelI che. karavAnI bAkI che. te padArthonuM paNa astitva amane siddha nathI.) arthApatti nAmanA pramANathI paNa AtmAnuM astitva siddha thatuM nathI. kAraNa ke Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti "sthUla evo devadatta divase khAto nathI" AvA prasaMgamAM rAtribhojana mAnyA vinA pratyakSa dekhAtuM "yUlatva" na saMbhave. mATe arthapattithI "rAtribhojana" che ema siddha thAya che. tevA prakArano koI paNa dharma sAkSAt joyelo ke sAMbhaLelo nathI ke je AtmAnA astitva vinA na ja hoya. jo koI avinAbhAvavALo tevo dharma hoya. to tenA baLathI te AtmAnuM astitva avazya ame paNa mAnata. paNa tevA prakArano jIva vinA na ja saMbhave tevo koI dharma ja dekhAto nathI. A rIte arthapattithI paNa AtmAnuM astitva siddha thatuM nathI. Ama pratyakSa, anumAna, Agama, upamAna ane arthapatti ItyAdi sarvapramANonA viSayathI asiddha jIva che. arthAt koIpaNa pramANathI jIvanuM astitva siddha thatuM nathI. - jyAre vastunA astitvane sAthe tevAM pratyakSAdi pAMca pramANomAMnuM koIpaNa pramANa na ghaTatuM hoya tyAre vastunA "nAstitva"ne sAdhanAruM chaThuM "abhAva" nAmanuM pramANa kahevAya che. eTale ke koIpaNa pramANathI "vastu che" Ama siddha thatuM nathI. mATe mAnI lo ke te vastu A saMsAramAM nathI ja. A chaThuM abhAva pramANa kahevAya che. tevI rIte A AtmA paNa bhAvasAdhaka pratyakSAdi pAMca pramANono viSaya na hovAthI niSedhanA sAdhaka evA abhAvanAmanA chaThThA pramANano ja viSaya bane che tethI A saMsAramAM AtmA nathI ja. AvA prakAranI he IndrabhUti ? tamArI buddhi che. (ahIM sudhI IndrabhUtinA manamAM je prazna hato te prazna pragaTa karavA svarUpa pUrvapakSa bhagavAne kahyo. A rIte IndrabhUtinA manamAM rahelI AtmAnI zaMkA vyakta karato pUrvapakSa ahIM pUro thayo.) ll155all have te pUrvapakSano pratyuttara bhagavAna zrI mahAvIra prabhu kahe che. goyama ! paccakkho cciya jIvo, jaM saMsayAivinnANaM / paccakkhaM ca na sajhaM, jaha suha-dukkhA sadehammi // 1554 // (gautama ! pratyakSa eva jIvo, yat saMzayAdivijJAnam / pratyakSaM ca na sAdhyaM, yathA sukhaduHkhe svadehe // ) gAthArtha - he gautama ! "AtmA" pratyakSapramANathI ja siddha che. je saMzayAdivijJAna tane thAya che te ja jIva che ane je pratyakSapramANathI siddha hoya che te anumAnAdithI sadhAtuM nathI. jema potAnA zarIramAM rahelAM sukha-duHkha pratyakSa che. mATe te anumAnAdithI sAdhya nathI. /1554ll vivecana - he gautama ! "AtmA" nAmano A padArtha to tamane paNa pratyakSa che, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda sAkSAt anubhasiddha che ane je vastu pratyakSa anubhavAtI hoya che, dekhAtI hoya che, jaNAtI hoya che. tene sAdhavA bIjA anumAna Agama vagere pramANo mukavAnI zI jarUra ? prazna - he bhagavAn ! mane A AtmA pratyakSa kyAM che ? arthAt mane A AtmA pratyakSa jaNAya che ema Apa zI rIte kaho cho ? jo mane AtmA pratyakSa jaNAto hota, anubhavAto hota to to huM AtmA viSe zaMkA karata ja nahIM ? - uttara - jo tame Avo prazna karo cho to huM tamane uttara ApuM chuM te tame sAMbhaLo. he gautama ! tamArA ja hRdayamAM je A saMzayAdi vijJAna potAnA ja anubhavathI siddhapaNe varte che. te ja jIva kAraNa ke saMzayAdivijJAna ane jIva guNa-guNI hovAthI abhinna che. tamArA hRdayamAM "jIva che ke nathI" Avo saMzaya to varte ja che. "saMzaya che ke saMzaya nathI" A to mAre samajAvavuM paDe tema nathI. kAraNa ke tamArA potAnA anubhavathI ja tamane jaNAya che ke mane AtmA viSe saMdeha che. to pachI je A saMdehAtmaka jJAna che te ja jIva che. kAraNa ke jJAna e jIvano guNa che ane jIva e jJAnaguNano guNI che. jJAnaguNa pratyakSa hovAthI tenAthI abhinna evo jIva paNa anubhavapratyakSa ja che. jema sAkaranuM gaLapaNa jihvA dvArA pratyakSa che. tethI te gaLapaNavALI sAkara paNa jihvA dvArA pratyakSa kahevAya ja che tema ahIM paNa jANavuM. tathA je vastu pratyakSa ja jaNAtI hoya che te vastuonI anumAnAdi anyapramANothI siddhi karAtI nathI. jemake potAnA ja zarIramAM rahelAM sukha ane duHkha anubhavapratyakSathI ja siddha che. Aje mane ghaNo AnaMda che, Aje mAruM mAthuM duHkhe che, Aje mAruM peTa du:khe che ItyAdi bolAtAM vAkyomAM AnaMda ane duHkhAvo anubhavathI ja pratyakSa che. tene AMkhe dekhI zakAtAM nathI ke dekhADI zakAtAM nathI. paNa teno anubhava thAya che. tema saMzayAdivijJAnano tamane anubhava thAya che. mATe te saMzayAdivALo AtmA paNa tamane anubhavasiddha che. have anumAnAdi anya pramANothI siddhi karavAnI jarUra ja nathI. prazna - he bhagavAn ! pratyakSa dekhAtI vastu paNa je vAdI na mAnato hoya tene samajAvavA anumAnAdi pramANathI siddha karavI ja paDe che. jema ke A gAma-nagara-ghara-mANaso ItyAdi vastuomaya vizva sAkSAt pratyakSa dekhAya ja che. to paNa "A saMsAramAM kaMI che ja nahIM, sarvathA zUnya ja che" AvuM mAnanArA zUnyavAdIne samajAvavA pratyakSa dekhAtA gAma-nagarAdi rUpa samasta vizva anumAnAdi anyapramANothI sAdhavuM ja paDe che. tema saMzayAdijJAna rUpe pratyakSa jaNAto AtmA paNa anumAnAdi ItarapramANothI samajAvavo joIe. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gaNadhara - IndrabhUti 17 uttara - pratyakSa dekhAtI vastu paNa "nathI" Ama mAnavAmAM zUnyavAdI pAse prabaLa evuM eka bAdhakapramANa che. eTale tyAM anumAnAdithI vastunI siddhi karavI paDe che. jema svapnamAM "mAro rAjyAbhiSeka thayo, meM batrIsa pakvAnnanuM bhojana karyuM" AvuM jJAna thAya to paNa nidrAnA tyAga pachI joIe to temAMnuM kaMI ja hotuM nathI. badhuM zUnya ja hoya che tathA jhAMjhavAnuM jaLa jaLarUpe dekhAya che paNa jaLa hotuM nathI. A udAharaNanI jema zUnyavAdI ema mAne che ke "je sarve paNa zAno thAya che te jJeya vinAnAM che. arthAt jevuM jJAna thAya che tevuM jJeya saMsAramAM hotuM nathI. jemake svapnajJAna athavA jhAMjhavAnA jaLanuM jJAna. tema gAma-nagara ItyAdi vizva je dekhAya che te dekhAya che avazya, paraMtu che nahIM. AvuM zUnyavAdI mAne che. tethI svapnajJAnanI jema vastune na mAnavA mATe AvuM bAdhakapramANa tenI pAse che. tethI anumAnAdi ItarapramANothI tenuM khaMDana karavuM paDe che. paraMtu AtmAne jaNAvanArA saMzayAdijJAnamaya anubhavapratyakSamAM AvuM koI bAdhakapramANa che ja nahIM, ke jethI anumAnAdi karavAM paDe. mATe he gautama ! anubhavapratyakSathI ja AtmA che Ama samajAya che. 1554 // gaNadharavAda vaLI nIcenI yuktiothI paNa A jIva pratyakSa che. kayavaM karemi kAhaM, vAhamahaM paccayA imAu ya / appA sappaccakkho, tikAlakajjovaesAo // 1555 // ( kRtavAn karomi kariSyAmi vAhamahaM pratyayAdasmAcca / AtmA sa pratyakSastraikAlikakAryopadezAt / ) gAthArtha - meM kArya karyuM, huM kArya karuM chuM, huM kArya karIza ItyAdi rUpe traNe kAlanA kAryano je vyapadeza thAya che temAM "huM-huM no je bodha thAya che" tenAthI paNa AtmA pratyakSa siddha thAya che. 1555 vivecana - saMzayAdi vijJAna je thAya che te ja AtmA che. Ama anubhavapratyakSathI ja AtmA siddha thAya che. A eka vAta karI athavA have bIjI rIte paNa AtmAnI siddhi A gAthAmAM kare che. meM A kArya karyuM, huM A kArya karuM chuM, huM A kArya karIza, huM AvuM vAkya bolyo, huM Ama kahuM chuM, huM have Ama kahIza, meM A jANyuM, huM Ama jANuM chuM, have A huM jANIza, ItyAdi prakAre je A traNe kAlanA kAryanA vyapadezavALo vyavahAra thAya che. tevA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda prakAranA vyavahAranA viSayamAM vAraMvAra prayoga karAto je A "huM-huM-no (duM-maEno) bodha thAya che. tenAthI paNa AtmA pratyakSa che ema he gautama ! tame svIkAro. uparokta sarve vAkyomAM je huM-huM bolAya che te huM zabdathI vAcya AtmA ja che. ahaM zabda AtmAne ja jaNAve che. marelA zarIramAM AvA prakArano "huM" zabdano prayoga koI karatuM nathI. tethI ''daM'' Avo je anubhava thAya che te AtmA che. A haM paNAno je bodha che te ja pratyakSapramANa che. A ''phreM'' no je bodha che te anumAnapramANa nathI. kAraNa ke anumAnamAM to liMga-liMgI hoya che. ahIM koI liMga nathI. ''adaM'' no anubhava to sAkSAt ja thAya che. tathA A ''daM'' no je bodha thAya che te AgamAdi anya pramANa paNa nathI. kAraNa ke AgamAdi nahIM jANanArA bALako-govALIyAo vagere ajJAnI jIvo paNa hRdayanI aMdara rahelA AtmAne sAdhaka evA potAnA anubhavAtmaka 'duM-haiM huM-huM'' AvA vAkyano prayoga kare ja che. tevA ajJAnIne paNa samajAya che ke huM karuM chuM vageremAM huM eTale AtmA tathA jyAM AtmA nathI tyAM ghaTAdi anya padArthamAM kyAreya paNa "huM jaLa dhAraNa karuM chuM" Avo bodha thato nathI. tethI jyAM jyAM aduM-arUM bodha thAya che tyAM tyAM te ja AtmA che. Ama he gautama ! tuM svIkAra. 1555 // kaha paDivaNNamahaM ti ya, kimatthi natthitti saMsao kaha Nu ? sai saMsayammi vAyaM, kassAhaMpaccao jutto // 1556 // (kathaM pratipannamahamiti ca, kimasmi nAsmIti saMzayaH kathaM nu / sati saMzaye vAyaM, kasyAhampratyayo yuktaH / ) = gAthArtha - he IndrabhUti ! jo jIva nathI to "ahaiM A huM" evo bodha tamane kema thAya che ? ane jo "A huM chuM" evo bodha tamane thAya che to pachI "huM chuM ke nathI" Avo saMzaya kema thAya che ? ane jo AtmAno saMzaya ja che. to pachI "huM chuM" evo nirNayAtmaka bodha kone thAya che ? ||1556 // vivecana - vaLI paramAtmA zrI mahAvIraprabhu IndrabhUtine samajAvatAM kahe che ke he IndrabhUti ! jo "AtmA nathI" Avo ja bodha tamAro che to pachI "A huM chuM" evA prakArano 'adaM'' paNAno bodha tamane je thAya che tene tame kema mAno che ? kAraNa ke sAme viSaya hoya to ja te viSayavALuM (eTale viSayI) evuM jJAna utpanna thAya. jemake ghaTapaTa Adi viSaya bhUta padArtho che. to ja tenA viSayavALuM "A ghaTa che. A paTa che" Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti 19 evuM jJAna thAya che. jo AtmA ja nathI to "A huM chuM" evuM jJAna kema thAya che ? AtmA nAmano viSaya jo na hoya to te viSayane jaNAvanAruM "A huM chuM" evA prakAranuM ahaM nA viSayavALuM viSayI evuM jJAna paNa na thavuM joIe. prazna - dehathI bhinna evo svataMtra AtmA nAmano padArtha nathI ema huM mAnuM chuM. bAkI deha e AtmA che ema to Atmadravyane huM paNa mAnuM chuM. A rIte deha e ja AtmA nAmano viSaya hovAthI dehamAM ja "huM = GgadUM" evA prakAranuM viSayavALuM jJAna thAya ja che. viSaya evo dehAtmaka AtmA hovAthI viSayI evuM jJAna thAya ja che. = ** uttara - jo deha e ja AtmA hoya, ane dehamAM ja "aThThuM = huMno" bodha thato hoya to to jIva vinAnA banelA marelA zarIramAM paNa te aduM-ahaM no bodha thavo joIe. paNa mRta zarIramAM Avo bodha thato nathI. tethI nakkI thAya che ke deha e to jIva nathI. have jo dehathI judo jIva hoya ane tene AzrayI "duM-ao=huMpaNA''no bodha jo thato hoya to A rIte zarIrathI bhinna evA jIvanA viSayamAM ja huMpaNAno bodha thAya che. to pachI "huM AtmA chuM ke nathI" AvA prakArano saMzaya tamane kevI rIte thAya ? kAraNa ke ''anaM-daM'' huM paNAnuM je jJAna thAya che. te aThThuM paNAnA jJAnano viSaya to jIva che. tethI 'huM chuM ja" evo AtmaviSayaka nirNaya ja thavo yogya kahevAya. tethI jo dehathI bhinna AtmA che ema tame mAno to saMzaya na thavo joIe, paNa nirNaya ja thavo joIe ane jo AtmAnA astitvano saMzaya ja to pachI A "ahaM = huM paNAno' je bodha thAya che te kone thAya che ? kAraNa ke jJAnanuM mUla upAdAna kAraNa to AtmA ja che. jo AtmA ja nathI eTale ke mUla ja nathI to pachI mUlabhUta AtmA ja na hovAthI AtmAnA ja viSayavALo ''adbhu' paNAno bodha utpanna na thavo joIe. = sArAMza ke dehane ja AtmA mAno to jIva vinAnA dehane ahaM no bodha thavo joIe, te thato nathI eTale dehathI jIva judo che. ane jo dehathI judo jIva mAno to jIvano saMzaya na rahevo joIe nirNaya thavo joIe ane jo saMzaya ja rahe che to ''daM'' no bodha kone thAya che ? ItyAdi ciMtana karazo to samajAze ke "AtmA nAmano padArtha che." 1556 // jo jIva ja A saMsAramAM na hoya to tenA viSayano saMzaya paNa na ja thavo joIe. jai natthi saMsaicciya, kimatthi natthitti saMsao kassa ? / saMsA va save, goyama ! misaMsaya hokhA // 7 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 20 prathama gaNadhara - IndrabhUti (yadi nAsti saMzayI eva, kimasmi nAsmIti saMzayaH kasya ? / saMzayite vA svarUpe, gautama ! kimasaMzayaM bhavet ?) gAthArtha - jo saMzayI (saMzayavALo evo) jIva A jagatamAM nathI. to pachI "huM chuM ke huM nathI" Avo saMzaya kone thAya che ? ane jo potAnA svarUpane viSe paNa saMdeha ja che. to he gautama ! A saMsAramAM saMzaya vinAnuM zuM raheze ? sarvatra saMzaya ja raheze. //1557ll vivecana - he gautama ! jo mUlabhUta AtmA nAmano padArtha eTale ke jene Avo saMzaya thAya che te saMzayavALo AtmA ja nathI to pachI "huM chuM ke huM nathI" Avo saMzaya kone thAya che ? kAraNa ke nirNaya e jema jJAna che. tema saMzaya e paNa jJAna ja che ane jJAna e guNa che. nirNayAtmaka ke saMzayAtmaka paNa jJAnaguNa jo guNI AtmA hoya to ja saMbhave, guNI evA AtmA vinA nirNayAtmaka ke saMzayAtmaka evo jJAnaguNa na ja saMbhave. prazna - AtmA nathI ema nahIM, paNa svataMtra nathI, deha e ja AtmA che. ema huM mAnuM chuM. bhinna AtmA nathI. uttara - he gautama ! AvuM jo tame kaho to te ucita nathI. kAraNa ke deha e mUrti (rUpI) padArtha che ane jaDapadArtha che. jyAre jJAnaguNa e amUrta che ane cetanyAtmaka che. banne viparIta padArtho che. je anurUpa padArtho hoya che teno ja guNa-guNIbhAva ghaTe che. jemake ghaTa ane rUpa. ananurUpa (viparIta) padArthono guNa-guNIbhAva mAnavo e yogya nathI. kAraNa ke jo ananurUpano paNa guNa-guNIbhAva manAya to "AkAza ane rUpa-rasagaMdha-sparzano paNa tevA prakArano guNa-guNIbhAva mAnavAno prasaMga Ave. te AkAzAdine paNa rUpavALuM-rasavALuM ItyAdi mAnavAnI Apatti AvavArUpa ativyApti Ave temaja AtmA vinA ekalA dehamAtrane "huM chuM" evo nirNayAtmaka bodha ke "huM chuM ke huM nathI" evo saMzayAtmaka bodha paNa thato nathI ja. mATe dehathI bhinna AtmA che. vaLI jo AtmAnA mUlasvarUpamAM ja (eTale ke AtmAnA astitvamAM ja) saMzaya hoya to he gautama ! saMzaya vinAnuM bAkI zuM rahe? arthAt zeSa-bAkInuM paNa saMzayarahita kema kahevAya ? eTale ke bAkInA bhAvomAM paNa saMzaya ja raheze. bhAvArtha A pramANe che ke - "huM chuM ke huM nathI" AvA prakArano AtmAnA mUla svarUpamAM ja jo saMzaya che arthAt "AtmA che ja" evo nirNaya jo nathI to jIva karma Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti 21 bAMdhe che. dharma ArAdhanA dvArA jIva karmathI mukAya che. ItyAdi baMdha-mokSa-svarga-naraka vagere bhAvomAM to nirNaya thAya ja kyAMthI ? sarvatra saMzaya ja saMzaya raheze tathA sukha-duHkha jJAnAdi guNo pratyakSa anubhavAtA hovAthI AtmA paNa pratyakSa che. chatAM teno saMdeha ja jo raheto hoya to ghaTa-paTa Adi sthUla padArtho cakSurgocara hovA chatAM te paNa sAcA ghaTapaTa haze ke jhAMjhavAnA jaLanI jema mAtra kalpita ja haze. Ama saMdehAtmaka raheze. saMdeha vinAnuM kaMI ja nahIM rahe. kAraNa ke pratyakSa anubhavAtA padArthano je apalApa kare athavA saMdehAtmaka che. Ama mAne tene satya padArtha koI hoya ja kema ? sarvatra saMdigdha ja rahe. tene saMdeha vinAnuM kaMI raheze ja nahIM. "AtmA nAmano padArtha che" Ama mAno to ja khoTuM kAma karavAthI pApa baMdhAya, sArAM kAma karavAthI puNya baMdhAya, dharma karavAthI karmono kSaya thAya. sarva karmono kSaya thavAthI mukti thAya. pApodayathI duHkha Ave, puNyodayathI sukha Ave, ItyAdi saghaLI vAto ghaTI zake. uparokta sarva bhAvono nizcaya AtmAnA astitvanA nizcayane mAno to ja saMbhave. tenA vinA sarva vastu saMdehAtmaka ja banaze athavA kaMI nathI ja ema mAnavuM paDaze. "gadaM-marda = huM-huM" AvuM je aMdarathI bole che te ja AtmA che. AvI rIte marda nA pratyakSathI grAhya evA ane pratyakSapramANathI siddha thatA evA AtmAnA astitvane chupAvatAM (eTale ke AtmAnA astitvane nahIM mAnatAM) nIce jaNAvyA pramANe ghaNA doSo Ave che. te A pramANe - (1) zabda e zrotrendriyano viSaya che. A vAta AbAla-gopAla prasiddha che. chatAM "zabdaH zrAvaUT:" zabda e zrotrendriyano viSaya nathI AvuM bolavuM te pratyakSathI viruddha che. tethI pratyakSaviruddha evo pakSAbhAsa nAmano doSa lAge. tevI rIte huM-huM zabdathI pratyakSa jaNAtA AtmAne chupAvIne "huM nathI" arthAt AtmA nathI Ama mAnavuM te nyAyanI bhASAmAM pratyakSaviruddha e nAmano pakSAbhAsa doSa lAge che athavA "vahni zItaLa che" Ama bolavuM te jema pratyakSathI viruddha che tema "huM nathI" Ama bolavuM. te paNa pratyakSathI viruddha che. A prathama doSa kahyo. (2) tathA "zabdaH nitya: zrAvapatviI raddharvavat'' AvuM koI anumAna kare. teno artha e che ke "zabda e zrotrendriyagocara hovAthI zabdata jAtinI jema nitya che" to A anumAna paNa tenA virodhI bIjA anumAna vaDe khaMDita thatuM hovAthI anumAnaviruddha (satyatipakSahetvAbhAsa = prakaraNasamahatvAbhAsa) kahevAya che. "zaH nitya: kRtrimatvat Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda vaTava'' zabda e kaMTha-tAlunA prayatnathI janya che mATe kRtrima che. tethI ghaTa-paTanI jema anitya che. AvA prakAranA anityasAdhaka A bIjA anumAna vaDe prathama anumAna khaMDita thAya che. tenI jema "mAtmA nAta'' AvA prakAranuM he gautama ! tamAruM je anumAna che tenAthI virodhI evAM gAthA 1564 thI 1576 mAM have kahevAtAM AtmAnA mastitva ne jaNAvanArAM pratispardhI anumAno ghaNAM hovAthI tamAruM anumAna paNa "nitya zabdaH' nI jema anumAna viruddha (satyatipakSa) hetvAbhAsarUpa che. (3) pahelAM vastu che ema svIkAravuM ane pachI te vastu nathI Ama kahevuM. tene myupAmaviruddha nAmano doSa kahevAya che. jema sAMkhyadarzanamAM AtmAnI bAbatamAM "anyastvakartA nirguNazca bhoktA, prakRteH kriyamANAni guNaiH karmANi sarvathA / ahNkaarvimUhAtmA tRhamiti mate, nityaviSNupeta: pumAna' Avo abhyapagama che. AmAM AtmAne akartA, nirguNa ane bhoktA kahyo che tathA nitya ane caitanyayukta AtmA che Ama kahe che. tenA badale koI sAMkhya "AtmA karyA che, anitya che ane acetana che" AvI pratijJA kare to tene potAnA siddhAntanI sAthe jema abhyapagamaviruddha nAmano doSa kahevAya che. tema "madagni saMzayI" saMzayajJAnavALo evo huM chuM. Ama saMzaya AtmAno guNa hovAthI guNa svIkAravAthI guNI evA AtmAne pahelAM svIkArI lo cho ane pachI kaho cho ke "nAsmi' huM nathI Ama bolatA evA tamane he gautama ! sAMganI jema abhugama viruddha nAmano doSa Ave che. (4) lokamAM AbAlagopAla je prasiddha hoya tene jo na mAnIe to lokavirodha nAmano doSa paNa Ave che. jemake AkAzamAM je caMdra che. tene ja zazI kahevAya che. A vAta bALakathI gopALa sudhI abhaNa jIvomAM paNa prasiddha che. chatAM koI ema mAne ke zazI e vandra che arthAt zazI e caMdra nathI. to jema lokavirodha nAmano doSa lAge, tema A-bAla-gopAla prasiddha evA AtmAne na mAnatAM A lokavirodha nAmano doSa paNa Ave che. (5) vaktA pote pahelAM kaMI bole ane pachI kaMI bIjuM ja bole to vaktAne "vanavyAti" potAnA ja vacananuM potAnA ja vacana vaDe khaMDana karyAno doSa lAge. jemake "je mItA vacya" A mArI mA che te vaMdhyA (vAMjhaNI) che arthAt saMtAna vinAnI che. ahIM prathama vAkyamAM kahe che ke A mArI mA che eTale pote ja tenuM saMtAna che. A vAta kathita thAya che tyArabAda bIjA ja vAkyamAM kahe che te mAtA vaLyA che = saMtAna vinAnI che. to potAnA ja vacana vaDe potAnA ja vacananuM khaMDana thAya che. tenI jema "marda Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 23 prathama gaNadhara - IndrabhUti nAduM vAchuM" ane "huM nathI" AvuM bolatAM pUrve kaheluM potAnuM ja vacana pAchaLa kahelA bIjA vacanathI khaMDita thAya che. tethI svavanavyAti nAmano doSa paNa lAge che. nyAyazAstranI paribhASA pramANe anumAnamAM mukAyelA khoTA hetune asiddha, anaikAntika ane viruddha hetvAbhAsa kahevAya che. je hetu pakSamAM ja na varte te asiddha hetvAbhAsa. je hetu sAdhyAbhAvamAM (vipakSamAM) paNa varte te anaikAntika je hetu sAdhyAbhAvamAM (vipakSamAM) ja varte te viruddha. hetvAbhAsanA A traNe doSo paNa tamane lAge che. te A pramANe - (5) hetunuM pakSamAM hovuM te pakSadharmatA, jema parvatamAM dhUma hoI zake che. te pakSadharmatA kahevAya che. pakSamAM hetunuM na hovuM te apakSadharmatA. jemake samudramAM dhUma hoto nathI te apakSadharmatA. tethI jyAM pakSadharmatA na hoya arthAt apakSadharmatA hoya tene asiddha hetvAbhAsa kahevAya che. jemake "samudro vadvimAn dhUmAt" A anumAnamAM samudramAM dhUma nathI. A vAta anubhavasiddha che. mATe apakSadharmatA hovAthI hetu asiddha kahevAya che. tenI jema he gautama? tamArA anumAnano hetu paNa asiddha hetvAbhAsa che. 1553 mI gAthAnA uttarArdhamAM tame AvuM anumAna karyuM che. "nIvaH sarvapramAviSayAtItaH, mAvopannApramAgniviSayAtItatvItu" jema samudramAM vahni nathI chatAM "samudro vadvimAna'' Ama bolavuM te pratyakSathI bAdhita pakSa che. tema ahIM pratyakSAdi sarva pramANothI jIva siddha thAya che. chatAM jIva sarvapramANonA viSayathI atIta che Ama bolavuM te pratyakSathI bAdhita pakSa kahevAya che tethI vaddhimAnuM samudrane badale vaddhi vinAnA samudramAM eTale ke pratyakSabAdhita evA samudramAM jema dhUmahetu nathI vartato, tethI apakSadharma banavAthI asiddhahetvAbhAsa thAya che. tema ahIM paNa sarvapramANaviSayAtItane badale sarvapramANanA viSayavALo jIva che. mATe pratyakSabAdhita pakSa thayo, temAM hetu vartato nathI. kAraNa ke tyAM jIvanI siddhimAM pAMce pramANo pravarte che. pramANapakSaviSayAtIta paNe tyAM nathI. tethI apakSadharma thavAthI asiddha hetvAbhAsa thAya che. (6) je hetu sAdhyanA abhAvamAM paNa varte che tene anaikAntika hetvAbhAsa kahevAya che. jemake "parvato vadvimAna, prameyatvIt' A anumAnamAM "prayatna" hetu sAdhyAbhAva evA samudrAdimAM varte che. mATe anaikAntika che. tevI ja rIte tamAro mAvopannaBHUT Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda parphomava nAmano hetu sAdhyAbhAvamAM varte che. sarvapramAviSayAtIta eTale ke nAsti e sAdhya che. teno abhAva eTale gati e vipakSa thayo. himavaMtaparvatanA sarva aMzonuM mApa, tathA pizAcAdi adezya padArtho A saMsAramAM nathI ema nahIM, paNa che. bhale ApaNe jANI zakatA nathI. paraMtu che eTale sAdhyAbhAva rUpa himavaMta parvatanA pala-parimANAdi ane pizAcAdi nAmanA vipakSamAM hetunI vRtti thavAthI tamAro hetu anaikAntika hetvAbhAsa arthAt vyabhicArI hetu thayo. (7) je hetu sAdhyanA abhAvamAtramAM ja varte te viruddha hetvAbhAsa kahevAya che. tamAro A hetu viruddha hetvAbhAsa paNa che. gAthA 1564 thI 1573 mAM kahevAtAM aneka anumAnothI AtmA che ja, ema siddha thAya che. tamAruM anumAna nAsti sAthavALuM che ane have kahevAtAM anumAnothI AtmAnuM astitva siddha thAya che mATe sAdhyAbhAva thayo. tyAM pramANapajhalaTMAva hetu varte che. tethI viruddha hetvAbhAsa thayo. A pramANe he gautama svayaM anubhava siddha ane sadaM-marda nA pratyakSathI sAkSAt anubhavAtA evA Atmatattvane na mAnavAthI uparokta ghaNA doSo Ave che. ll1557ll bIjI rIte paNa AtmAnI pratyakSapramANathI siddhi kare che. guNapaccakkhattaNao, guNI vi jIvo ghaDovva paccakkho / ghaDao vi gheppai guNI, guNamettaggahaNao jamhA // 1558 // (guNapratyakSatvato, guNyapi jIvo ghaTa iva pratyakSaH / ghaTako'pi gRhyate guNI, guNamAtragrahaNato yasmAt // ) gAthArtha - guNo pratyakSa hovAthI guNI evo jIva paNa ghaTanI jema pratyakSathI siddha che. kAraNa ke rUpAdi guNamAtranA grahaNathI guNI evo ghaTa paNa avazya grahaNa thAya ja che. /1558ll vivecana - je dravyanA guNo pratyakSa dekhAtA hoya, IndriyothI jaNAtA hoya to te dravya paNa pratyakSa jaNAyuM ja kahevAya che. jemake ghaTa-paTa Adi padArthonuM rUpa cakSurgocara che. to te rUpaguNavALo guNI ghaTa paNa cakSurgocara che. sAkara Adi padArthono rasaguNa rasanendriyagocara che to teno guNI sAkarapadArtha paNa rasanendriyagocara che. kamalAdi dravyono gabdha guNa dhrANendriyagocara che to teno guNI kamalAdi padArtha paNa dhrANendriyagocara che. A udAharaNo uparathI nakkI thAya che ke je dravyanA guNo pratyakSagocara hoya che te Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti 25 guNono guNI paNa pratyakSa ja kahevAya che. tevI ja rIte AtmA nAmanA dravyanA je guNo che te pratyakSa che. mAnasapratyakSathI jaNAya che. svayaM anubhavathI jaNAya che. te mATe te guNono guNI evo AtmA paNa pratyakSa che, mAnasa pratyakSa che, anubhavagocara che. prazna - AtmAnA guNo kayA? ke je pratyakSa che. uttara - (1) smRti = smaraNa thavuM, yAda AvavuM, bhUtakALamAM kareluM kArya smRtigocara thavuM, (2) jijJAsA = jANavAnI IcchA, vastusthiti jANavAnI tamannA, (3) viSa = kArya karavAnI IcchA, (4) nirAmiSA = ekasthAnathI bIjA sthAne javAnI IcchA, (5) saMzati = saMzaya thavo, Ama haze ke Ama haze Avo vicAra vizeSa thavo. (6) nirNaya = A vastu Ama ja che Avo nizcaya karavo ItyAdi aneka prakAranA je jJAnavizeSa che te AtmAnA guNo che. kAraNa ke jyAM jyAM jIva hoya che tyAM tyAM ja A uparokta guNo anubhavAya che. jyAM jyAM jIva nathI arthAt jaDa che tyAM tyAM uparokta guNomAMthI eka paNa guNa anubhavAto nathI. jIvavAnA zarIramAM ane jIva vinAnA zarIramAM A vAta svayaM anubhavathI ja siddha che. A bAbatamAM samajAvavuM paDe tema nathI. sukha-duHkhanI lAgaNIo thavI, sukha-duHkhano anubhava thavo, A saghaLA jIvanA guNa che. guNo pratyakSa anubhavAtA hovAthI tenAthI abhinna evo guNI AtmA paNa pratyakSasiddha che, A ja vAta nyAyanI paribhASAthI samajAvAya tema che. "guNI evo jIva pratyakSasiddha ja che" A pakSa ane sAdhya che. kAraNa ke smRtijijJAsA-cikIrSA-jigamiSA-saMzaya Adi aneka prakAranA je je jJAnavizeSa svarUpa guNo che te svayaM potapotAnA anubhava dvArA pratyakSa siddha che mATe A hetu che. A saMsAramAM je dravyanA guNo pratyakSa jaNAya che te guNI evuM dravya paNa pratyakSa ja jaNAya che. A vyApti che. jemake ghaTa, A anvayadeSTAnta che. jIvanA guNo paNa pratyakSa anubhavAya ja che A upanaya che. tethI jIvadravya niyamA pratyakSa ja che A nigamana che. jema ghaTa nAmanuM guNIdravya paNa rUpAdiguNonA pratyakSathI ja pratyakSa thAya che. guNone choDIne ghaTAdi koI paNa dravya pratyakSa thatuM nathI. tenI jema AtmAnA vijJAna-smaraNajijJAsA Adi guNo pratyakSa hovAthI te guNovALo AtmA paNa pratyakSapramANasiddha ja che. prazna - je dravyanA guNo pratyakSa hoya te dravya paNa pratyakSa ja hoya A tamArI vAta annakAntika che. arthAt vyabhicAravALI che. kAraNa ke zabda nAmano AkAzano guNa zrotrendriyathI pratyakSa thAya che. paraMtu te zabdaguNavALuM guNI AkAza kaMI zrotrendriya pratyakSa Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti thatuM nathI. zabda haMmezAM AkAzamAM (polANamAM) ja utpanna thAya che. tethI te AkAzano guNa che. A udAharaNamAM guNa pratyakSa che. paNa guNI pratyakSa nathI. tenI jema AtmAnA guNo bhale pratyakSa ho, paraMtu guNI evo AtmA pratyakSa na hoya. AvuM paNa kema na hoya? uttara - tamArI A vAta yukta nathI. kAraNa ke zabda e AkAzano guNa ja nathI. pudgaladravyano guNa che. kAraNa ke bhASA vargaNAnAM pudgalo ja jIva vaDe zabdarUpe pariNamAvAya che. eTale zabda e bhASAvargaNAnAM pugalono paryAyAtmaka guNa che. jema rUpa-rasa-gaMdha ane sparza IndriyagrAhya hovAthI pudgalanA ja guNo che tevI ja rIte zabda paNa indriyagrAhya hovAthI pugalano ja guNa che. AkAzano guNa nathI. tenI utpattimAM AkAza (polANa) e sahakArI kAraNa mAtra che. tethI A vyabhicAradoSa amane Avato nathI. ll1558. prazna - guNo bhale pratyakSa hoya, paraMtu tethI guNI paNa tapa ja gaNAya arthAt pratyakSa ja gaNAya AvuM kema manAya ? sArAMza ke "guNo bhale pratyakSa hoya paraMtu guNI pratyakSa na paNa hoya AvuM kema na bane ? teno uttara kahe che - anno aNanno va guNI, hoja guNehiM jai nAma so'Nanno / nanu guNamettaggahaNe, gheppai jIvo guNI sakkhaM // 1559 // aha anno to evaM, guNiNo na ghaDAdao vi paccakkhA / guNamettaggahaNAo, jIvammi kao viyAro'yaM ? // 1560 // (anyo'nanyo vA guNI, bhaved guNairyadi nAma so'nanyaH / nanu guNamAtragrahaNe, gRhyate jIvo guNI sAkSAt // athAnyastata evaM guNino na ghaTAdayo'pi pratyakSAH / guNamAtragrahaNAjIve, kuto vicAro'yam // ) gAthArtha - guNothI guNI bhinna che ke abhina che ? jo te guNI dravya guNothI abhinna che to smRti Adi guNonuM ja mAtra grahaNa thaye chate guNI evuM jIvadravya paNa sAkSAt grahaNa thayuM ja ane jo ema kahezo ke te guNothI te guNI bhinna che to (rUpAdi guNo bhale pratyakSa ho paraMtu) guNI evA ghaTa-paTAdi pratyakSa na thavA joIe. guNamAtranuM grahaNa bannemAM sarakhuM hovA chatAM jIvadravyamAM ja pratyakSa nathI Avo vicAra kema thAya che ? //1559-156oll Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti vivecana - gAthAnA avataraNamAM prazna karanArA IndrabhUtijIne bhagavAna mahAvIra prabhu kahe che ke he IndrabhUti ! tamArA vaDe guNothI guNI bhinna che ema samajAya che ke abhinna che ema samajAya che ? A be pakSomAMthI kaho tame kayo pakSa samajo cho ? jo te guNIdravya potapotAnA guNothI abhina che ema mAnatA ho to jJAna-zrutijijJAsA Adi guNonuM pratyakSa grahaNamAtra thavAthI ja te guNonI sAthe abhinna bhAve rahelo guNI evo AtmA paNa pratyakSa grahaNa thayo ja. A rIte Atmadravya pratyakSa ja che. A vAta siddha thaI ja. je vastu jenAthI abhinna hoya che temAMnI eka grahaNa thaye chate abhinna evI bIjI vastu paNa grahaNa thAya ja che. jema ke vastramAM raheluM rUpa. cakSu dvArA rUpa dekhAye chate rUpavALuM vastra paNa dekhAya ja che. tenI jema guNI evo AtmA paNa potAnA jJAnAdi guNothI abhina che. tethI jJAnAdi guNo grahaNa thaye chate guNI evo AtmA paNa grahaNa thayo ja. abhinna mAnavAthI AtmA paNa pratyakSa che A vAta siddha thAya che. vaLI arvAgdarzane AtmAnuM saMpUrNa pratyakSa to azakya ja che. mATe smRtirUpa ekAda guNanA pratyakSathI AtmAnuM pratyakSa svIkArI levuM joIe "ekAda guNanuM pratyakSa thAya" te to bahu alpa che Ama kahevuM ucita nathI. guNanA pratyakSathI guNI avazya pratyakSa kahevAya che. have jo guNothI guNI bhinna che Ama mAnazo to Ama mAnavAthI (bhale AtmA pratyakSasiddha nahIM thAya paraMtu) guNI evA ghaTa-paTa Adi Itara padArtho paNa pratyakSa raheze nahIM. kAraNa ke tyAM paNa ghaTa-paTAdi guNIthI bhinna evA rUpa-rasAdi guNo ja mAtra pratyakSa thAya che. Ama ja mAnavAnuM raheze. kAraNa ke A saMsAramAM je padArtha jenAthI bhinna hoya che tyAM bemAMthI eka grahaNa thaye chate bIjAnuM grahaNa thatuM nathI. jema ghaTadravyathI paTadravya bhinna che tethI ghaTa dekhAya chate kaMI paTa dekhAI jato nathI. tema tame jo guNothI guNI bhinna che Ama mAnazo to rUpa-rasAdi guNo bhale IndriyothI grahaNa thAya paraMtu ghaTapaTa-sAkara Adi mULabhUta dravyonuM grahaNa IndriyothI nahIM thAya. te te dravyo apratyakSa ja banaze. paNa A vAta ucita nathI. kAraNa ke ghaTa-paTa Adi dravyo cakSuthI pratyakSa che. sAkarAdi dravyo rasanendriyathI pratyakSa che, kamalAdi dravyo dhrANendriyathI pratyakSa che A vAta A-bAla-gopAla prasiddha che. sArAMza ke guNothI guNIne jo abhina mAno to smRti Adi AtmAnA guNo pratyakSasiddha hovAthI jIva paNa pratyakSasiddha thAya che ane guNothI guNIne jo bhinna mAnazo to rUpa-rasAdi guNo pratyakSa thavA chatAM tenA guNI ghaTa-paTAdi pratyakSa thaze nahIM. smRti Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda jijJAsA Adi guNo ane jIva teno guNI, rUpa-rasAdi guNo ane ghaTa-paTAdi tenA guNI, A bannemAM samAna guNa-guNIbhAva hovA chatAM ghaTa-paTAdi dravyamAM guNa pratyakSa grahaNa karAye chate guNI pratyakSa grahaNa thAya che ema he IndrabhUti ! tame mAno cho ane smRtijijJAsA Adi jIvonA guNo pratyakSa thavA chatAM jIvadravya pratyakSa thatuM nathI. arthAt jIvadravya pratyakSa dekhAtuM nathI mATe jIvadravya nathI. Ama kevala ekalA jIvadravyamAM ja tamane nAsti" (jIva nathI) AvI zaMkA kema thaI che ? ke je zaMkAnA kAraNe 1549 mI gAthAmAM tame kahyuM hatuM ke ghaTa-paTanI jema A jIva pratyakSa grahaNa thato nathI. guNonA grahaNathI guNI pratyakSa thAya ja che tethI ghaTa-paTanI jema jIva paNa smRti Adi potAnA guNo vaDe pratyakSa thAya ja che. have kadAca tame evo bacAva karo ke ghaTa-paTa Adi dravyone choDIne ekalA ekalA rUpa-rasAdi guNo A saMsAramAM kyAMya che ja nahIM. tethI rUpa-rasAdi guNo pratyakSa dekhAte chate guNI evA ghaTa-paTanuM paNa pratyakSa gocaratva svIkAravuM paDe che. to he gautama ! A vAta AtmAmAM paNa samAna ja che. Atmadravyane choDIne smRti Adi guNo ekalA ekalA A saMsAramAM kyAMya jaNAtA nathI. tethI smRti Adi guNo grahaNa thaye chate AtmA paNa pratyakSa ja che A vAta paNa svIkArI levI joIe. guNo ane guNI jo abhina mAnazo to guNapratyakSa thavAthI guNI evo AtmA paNa pratyakSa che. Ama siddha thAya che ane jo guNothI guNIne bhinna mAnazo to guNI evo AtmA bhale pratyakSa nahIM thAya. paraMtu smRti-jijJAsA Adi guNo paNa saMsAramAM che ane tenAthI bhinna evo guNI AtmA paNa A saMsAramAM che. Ama to siddha thaze ja. te AtmA bhale pratyakSa na thAya. paraMtu bhinna evo paNa te che. Ama tamArI ja mAnyatAthI AtmAnI siddhi thaI jAya che. bhinna mAnavAthI pratyakSa na thAya. paraMtu A saMsAramAM bhinna evuM paNa jIvadravya che. Ama to siddha thayuM ja. ll1559-156oll A bAbatamAM IndrabhUtijI pharIthI bhagavAnane prazna kare che ke - aha mannasi atthi guNI, na ya dehatthaMtaraM tao kiMtu / dehe nANAiguNA, soccia tesiM guNI jutto // 1561 // (atha manyase'sti guNI, na ca dehArthAntaraM sakaH kintu / te jJAnAtimuI:, va teSAM gut yuvataH II) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 29 prathama gaNadhara - IndrabhUti gAthArtha - have kadAca tuM ema mAne ke jJAnAdiguNono guNI avazya che paraMtu te dehathI bhinna nathI kAraNa ke jJAnAdiguNo dehamAM ja jaNAya che. tethI te deha ja jJAnAdiguNono guNI che. (judo jIva nAmano padArtha nathI.) l/1561/ vivecana - he IndrabhUti ! have kadAca tame manamAM ema mAno ke jJAnAdi guNo jema che tema te guNonuM guNI evuM dravya paNa hovuM joIe. guNonA AdhArabhUta guNIdravya mAnyA vinA kevala ekalA guNo nirAdhArapaNe saMbhave nahIM. mATe guNIdravya hovuM ja joIe. tenuM ame khaMDana karatA nathI. eTale ke "guNI nathI" evuM ame kahetA nathI. paraMtu te guNono guNI deha ja che. dehathI bhinna evo svataMtra AtmA nathI ema amane samajAya che. dehathI arthAntara evo guNI jIva che. A vAta amane samajAtI nathI. tethI svataMtra guNI jIvadravya che ema ame svIkAratA nathI. kAraNa ke smRti-jijJAsA-jJAnAdi dehamAM ja anubhavAya che. tethI te deha ja A guNono guNI che. jema rUpa-rasAdi guNo ghaTAdimAM ja jaNAya che tethI te rUpa-rasAdi guNono guNI ghaTAdi ja manAya che. tema jijJAsA-smRti Adi guNo dehamAM ja anubhavAya che. mATe dehathI bhinna AtmA nathI ema amane samajAya che. anumAnano prayoga A pramANe - jJAnAdi guNo je jaNAya che te dehanA ja guNo che. teno guNI deha ja che. kAraNa ke tyAM ja te guNo dekhAtA hovAthI, jema gorApaNuM, pAtaLApaNuM, jADApaNuM, kALApaNuM ane ghauMvarNApaNuM dehamAM ja dekhAya che. tethI te guNo dehanA ja che ane deha ja te guNono guNI che. tema smRti Adi guNo paNa dehamAM ja jaNAya che. mATe te guNono guNI paNa deha ja che. dehathI atirikta jIva nAmano svataMtra judo padArtha nathI. ./1561// A praznano bhagavAna zrI mahAvIrasvAmIprabhu uttara Ape che ke : nANAdao na dehassa, muttimattAio ghaDasseva / tamhA nANAiguNA jassa, sa dehAhio jIvo // 1562 // (jJAnAdayo na dehasya, mUrttimattvAdito ghaTasyeva / tasmA jJAnAvizu yasya, sa rehAdhavo nId: I) gAthArtha - jJAnAdi guNo dehanA nathI. kAraNa ke deha e mUrtimAna padArtha hovAthI, ghaTanI jema, tethI jJAnAdi guNo je dravyanA che te dravya dehathI bhinna evuM jIvadravya che. //156 2 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda vivecana - smaraNa-jijJAsA-saMzaya Adi je je jJAnAdi guNo A dehamAM anubhavAya che. te guNo kharekhara dehanA nathI. kAraNa ke (guNo amUrta che ane) deha mUrtimAnlR che arthAt rUpI che. vaLI smaraNAdi-jJAnAdiguNo cakSurgocara nathI ane deha e cakSurgocara che. eTale jema ghaTa-paTAdi jaDa padArtho mUrtimAn hovAthI ane cAkSuSa hovAthI jJAnAdi guNonA guNI banI zakatA nathI. tema A deha paNa mUrtimAna hovAthI ane cAkSuSa hovAthI jJAnAdiguNono guNI nathI. 30 tathA jJAnAdi e guNo che. tethI teno guNI koIka svataMtra padArtha hovo joIe. kAraNa ke AdhArabhUta dravya vinA ekalA guNo kyAMya hotA nathI. A rIte jJAnAdiguNo amUrta ane acAkSuSa che. tethI tene anurUpa amUrta ane acAkSuSa evuM koIka dravya te guNonA AdhArabhUta dehathI atirikta hovuM joIe, tethI AvuM je dravya che te ja jIva che. temaja guNone anurUpa guNI hoya che. guNo amUrta che cakSuthI agocara che. tethI guNI paNa tevo ja amUrta ane acAkSuSa ja hovo joIe ane te AtmA ja che tathA dehathI bhinna che. paNa te guNono AdhAra deha nathI. prazna - "jJAnAdi guNo dehanA nathI" AvuM je upara samajAvavAmAM AvyuM che te pratyakSabAdhita che. arthAt sAkSAt viruddha che. atyanta khoTuM che. kAraNa ke jJAnAdi guNo dehamAM ja pragaTa thatA sAkSAt dekhAya che. ghaTa-paTane sAkSAt dekhIne cakSurindriya pote ja jJAna kare che. zabda sAMbhaLIne zrotrendriya ja jJAna kare che. rasa cAkhIne rasanendriya ja svAdano anubhava kare che. A rIte Indriyo ja jJAna kare che. Indriyo e ja zarIra che. tenAthI atirikta koI dravya ja nathI. mATe jJAnAdi guNo dehamAM ja anubhavAtA hovAthI dehanA ja che. tethI "dehanA nathI" Ama kahevuM te pratyakSabAdhita che. uttara - tamAro prazna ayukta che. tamAro A pratyakSa anubhava khoTo che. anumAna vaDe bAdhita che. te anumAna A pramANe che - jJAnAdi guNono kartA dehathI atirikta AtmA che. paNa deha ke dehagata Indriyo jJAnanI kartA nathI. kAraNa ke Indriyo dvArA jANelA arthanuM smaraNa Indriya aTakyA pachI thAya che. mATe Indriya pote kartA nathI paNa atirikta dravya jJAnAdino kartA che. jema judI judI pAMca-cha bArIomAMthI nagaracaryA jonAro devadatta bArIo baMdha thAya to paNa te bArIomAMthI joyelI nagaracaryAnuM smaraNa kare che ane tene joyelI tamAma nagaracaryAnuM smaraNa thAya paNa che. have jo bArIo ja jonArI hota to bArIo to baMdha thaI gaI che. smaraNa kone thAya ? bArIo jaDa hovAthI tene to smaraNa thAya nahIM. tethI bArIothI devadatta jema bhinna che. tevI rIte zarIramAM Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti rahelI cakSu-zrotra-rasanA Adi pAMca Indriyo e to bArItulya che. te Indriyo jovAjANavAnuM kAma karatI nathI. paraMtu IndriyothI bhinna evo ane temAM ja rahelo evo AtmA ja Indriyo dvArA jovA-jANavAnuM kAma kare che. - jo Indriyo pote ja jJAna karatI hoya to marelA zarIramAM pAMce Indriyo yathAvat che. tyAM paNa Indriyo jJAna karanAra banavI joIe. vaLI cakSuthI joyelo padArtha cakSu cAlI gayA pachI paNa smRtigocara thAya che-ItyAdi saMbhave nahIM. tethI Indriyo pote jJAnAdinI kartA nathI. te to bArInI tulya sAdhanamAtra che. te Indriyo dvArA jJAnAdiguNono kartA IndriyothI ane zarIrathI bhinna evo AtmA ja che. A bAbatanI vadhAre carcA trIjA vAyubhUtinA prasaMge karIzuM. ll1562aa "AtmA" pratyakSapramANathI grAhya che. A vAtano upasaMhAra karatAM have jaNAve che iya tuha deseNAyaM paccakkho, savvahA mahaM jIvo / avihayanANattaNao, tuha viNNANaM va paDivajA // 1563 // (iti tava dezenAyaM pratyakSaH sarvathA mama jIvaH / avihatajJAnatvatastava vijJAnamiva pratipadyasva // ) gAthArtha - he IndrabhUti ! A jIvadravya tamane A rIte dezathI pratyakSa che ane mane avihatajJAna hovAthI tamArA saMzayanI jema sarvathA pratyakSa che. A vAta tame svIkAro. /1563/l vivecana - he IndrabhUti ! upara samajAvyA pramANe A AtmA tamane aMzathI pratyakSa grAhya che. kAraNa ke tame chaghastha cho. tethI AvaraNavALA cho. tethI sarve paNa vastuo tamane aMzathI ja pratyakSa hoya che. jemake cakSuthI ghaTa sAkSAt dekhAya che. to paNa ghaTano eka aMza ja pratyakSa thAya che. sarvabhAgo ane sarvadharmo pratyakSa thatA nathI. kAraNa ke A saMsAramAM rahetI tamAma vastuo svaparyAya ane paraparyAyo vaDe anaMtaparyAyavALI che. chadmastha AtmA to tene aMzathI ja pratyakSa karI zake che. chadmastha jIvo vastune saMpUrNa anaMtaparyAyayukta jANI zakatA nathI. tema tame pote paNa AtmAne aMzathI avazya pratyakSa jANo ja cho. te A pramANe = huM zabdathI vAcya zarIra nathI, Indriyo nathI paraMtu AtmA che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda tathA dIpaka-caMdra-sUrya vagere prakAzaka vastuonA prakAza vaDe prakAzita thayelA ghaTapaTa Adi saghaLA padArtho chadmasthane aMzathI ja pratyakSa thAya che. to paNa vyavahArathI A padArtho mane pratyakSa jaNAya che. Ama ja kahevAya che tevI rIte AtmA paNa tene aMzathI pratyakSa che. to paNa te pratyakSa thayo kahevAya che. mATe pratyakSapramANathI grAhya che Ama kahevAya che. | sarvathA to kevalajJAnInA kevalajJAna vaDe ja vastu pratyakSarUpe prakAzita thAya che. koIthI haNAya nahIM evAM eTale ke "gapratidata'' evAM anaMtajJAna-darzana jene pragaTa thayAM che, jeo nirAvaraNa banyA che. tevA AtmAone ja A AtmA sarvathA-paripUrNa pratyakSa jaNAya che. mane apratihata anaMtajJAna-darzana thayAM hovAthI tame kahyo nathI to paNa tamArA hRdayamAM rahelo atIndriya evo saMzaya meM jema jANyo ane tamane kahyo tenI jema AtmA paNa mane saMpUrNapaNe pratyakSa dekhAya che. sArAMza ke tame chaghastha cho, sAvaraNa cho tethI tamane A AtmA aMzamAtrathI ja pratyakSa che. saMpUrNa pratyakSa nathI ane huM kevalI chuM. nirAvaraNa chuM tethI mane A AtmA saMpUrNa pratyakSa che. mATe mArA kahevAthI paNa "A AtmA che" ema tame svIkAro. ll1563 uparokta carcAthI potAnA zarIramAM zarIrathI bhinna evo, "daM-marda" nA anubhavathI aMzathI pratyakSarUpe jaNAto AtmA che ema samajAya che. paraMtu paravyaktinA zarIramAM "AtmA che" e kevI rIte samajavuM ? te have samajAve che - evaM ciya paradehe 'NumANao giNha jIvamatthitti / aNuvitti-nivittIo, vinnANamayaM sarUve vva // 1564 // ( evameva paradehe'numAnato gRhANa jIvamastIti / anuvRtti-nivRttibhyAM vijJAnamayaM svarUpa iva // ) gAthArtha - A ja pramANe anumAnapramANathI paranA zarIramAM paNa "AtmA che" ema jIvatattvano svIkAra karo. jema potAnA zarIramAM ISTaviSayamAM pravRtti ane aniSTa viSayathI nivRtti thatI hovAthI zarIrano saMcAlaka AtmA che. tevI ja rIte paranA zarIramAM paNa IcchAniSTanI pravRtti-nivRtti dekhAtI hovAthI AtmA che. ema tame svIkAro. ll1564ll | vivecana - gAthA 1554 thI 1563 ema 10 gAthAomAM AtmA pratyakSapramANathI grAhya che A vAta samajAvI. have gAthA 1564 thI 1576 sudhImAM A AtmA anumAna-pramANathI paNa grAhya che te samajAve che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gaNadhara - IndrabhUti he IndrabhUti ! jema potAnA dehamAM AtmA che ema samajAya che tema anumAnathI paranA dehamAM paNa AtmA che ema tame svIkAro. paranA dehamAM paNa vijJAnamaya eTale gaNadharavAda ke jJAnAtmaka AtmA che ema anumAnathI tame svIkAro. te anumAna prayoga A pramANe che. paranA zarIramAM paNa jIva che. ISTakAryamAM pravRtti ane aniSTakAryamAM nivRtti jaNAtI hovAthI. jema potAnA zarIramAM AtmA jaNAya che tema ahIM jyAM jyAM ISTAniSTamAM pravRtti-nivRtti jaNAtI hoya che tyAM tyAM zarIra sAtmaka hoya che ema jANavuM joIe. jemake potAnuM zarIra. tevI ja rIte parazarIramAM paNa pravRtti-nivRtti jaNAya ja che. tethI te parazarIra paNa sAtmaka che. jo parazarIramAM AtmA na hota to ghaTa-paTa Adi jaDapadArthonI jema ISTAniSTamAM pravRtti-nivRtti na hota. AvA prakAranA anumAna pramANathI parazarIramAM paNa AtmatattvanI siddhi thAya che. 33 jema vartamAnakALamAM cAra rastA Adi sthAnomAM goThavAyelI lAla-lIlI lAITovALA kSetranI aMdara lAla lAITa joIne gADIo ubhI rahe che ane lIlI lAITa joIne gADIo cAle che. tethI anumAna karAya che ke A gADImAM saMcAlaka koI che. tevI ja rIte sarpa-siMha-vAgha Adi aniSTa padArthone joIne A zarIra nivRtti kare che ane strIbhojana-alaMkAra Adi ISTa padArthone joIne A zarIra pravRtti kare che. tethI jaNAya che ke A zarIramAM saMcAlaka evuM koI tattva che, te ja AtmA che. jo saMcAlaka evA Atmatattva vinA zarIra ja svayaM pravRtti-nivRtti karatuM hota to mRtakazarIra paNa tevI pravRtti-nivRtti karata. paraMtu te mRtakazarIra AvI pravRtti-nivRtti karatuM nathI ane jIvaMta zarIra ISTAniSTamAM pravRtti-nivRtti kare che. mATe A zarIramAM saMcAlaka koIka tattva che, e ja AtmA che. 1564 A viSayamAM eka zaMkA raju karIne teno uttara ApatAM bhagavAna kahe che jaM ca na liMgehiM samaM, mannasi liMgI jao purA gahio / saMgaM saseNa va samaM na liMgao to'Numeo so // 1565 // so'NegaMto jamhA, liMgehiM samaM na diTThapuvvo vi / gahaliMgadarisaNAo, gaho aNumeo sarIrammi // 1566 // (yacca na liGgaiH samaM manyase liGgI yataH purA gRhItaH / zRGgaM zazena vA samaM na liGgatastato'numeyaH saH // - Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 prathama gaNadhara - IndrabhUti so'nekAnto yasmAlliGgaiH samaM na dRSTapUrvo'pi / grahaliGgadarzanAd, graho 'numeyaH zarIre // ) gaNadharavAda gAthArtha - vaLI he IndrabhUti ! tame ema mAno cho ke jema sasalAnI sAthe zrRMga pUrve kyAMya kyAreya joyAM nathI. tethI tenuM anumAna thatuM nathI. tenI jema liMgI evo AtmA paNa koI liMgonI sAthe pUrvakAlamAM pratyakSa grahaNa karelo nathI tethI te AtmA paNa anumeya nathI. paraMtu tArI A vAta anaikAntika che, vyabhicArI che kAraNa ke liMgonI sAthe graha (bhUta-pizAcAdi) kyAMya pUrvakAlamAM joyuM nathI. to paNa hasana-rudana Adi grahanAM liMgo dekhAvAthI te te zarIramAM grahanuM (bhUta-pizAcanuM) anumAna thAya ja che. 1565-1566 / / vivecana - vaLI he IndrabhUti ! tamArA manamAM AvI zaMkA varte che ke mahAnasa AdimAM dhUma ane vahnino avinAbhAvasaMbaMdha pUrvakAlamAM sAkSAt najare joyelo che. to ja tenA anusmaraNathI parvatAdi sthAnomAM dhUma dekhAvAthI vahninuM anumAna thAya che. je liMga ane liMgIno avinAbhAvasaMbaMdha pUrvakAlamAM sAkSAt najare joyo hoto nathI tenuM anumAna thatuM nathI. jema sasalAnI sAthe zRMga pratyakSapaNe pUrve kyAMya joyAM ja nathI. tethI sasalAne dekhIne zRMganuM anumAna thatuM nathI. tema koIpaNa liMgo sAthe avinAbhAvasaMbaMdhavALo liMgI evo jIva pUrvakAlamAM kyAMya paNa, koInA paNa vaDe, sAkSAt najare jovAyo nathI. tethI pUrvakAlamAM liMga-liMgInA saMbaMdhanuM pratyakSagrahaNa thayela na hovAthI koIpaNa liMga vaDe liMgI evA jIvanuM anumAna karI zakAya nahIM. jeno saMbaMdha pUrvakAlamAM joyo hoya tenuM ja anumAna thAya. A vAta gAthA 1551 mAM zaMkArUpe pahelAM karelI che. he IndrabhUti ! tamArA manamAM AvI je zaMkA varte che. tyAM huM tamane je uttara ApuM chuM te sAvadhAna thaIne sAMbhaLo. tamArI vAta anaikAntika che. arthAt vyabhicAravALI che. eTale ke mahAnasAdimAM dhUma-vahnino avinAbhAva saMbaMdha pUrvakAlamAM joyo hoya che. tethI parvatamAM dhUma dekhAvAthI vahninuM anumAna thAya che A vAta barAbara che. paraMtu sarvasthAne pUrvakAlamAM saMbaMdha najaronajara sAkSAt joyelo hoya to ja anumAna thAya, Avo saMbaMdha sAkSAt najaronajara joyelo na hoya to anumAna na thAya Avo niyama nathI. kAraNa ke jeno AvA prakArano avinAbhAva saMbaMdha pUrvakAlamAM joyo nathI hoto, chatAM paNa tenuM anumAna thAya che. koInA zarIramAM jyAre graha (bhUtAdi) Ave che tyAre anucita hasavA-raDavAnA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti 35 vyavahAra te kare che. A vAta saMsAramAM jANItI che. AvA hasavA-raDavA AdinA vyavahAro jyAM jyAM hoya che tyAM tyAM graha hoya che. AvuM cakSuthI sAkSAt najare kyAMya koInA paNa vaDe pUrvakAlamAM jovAyuM nathI. kAraNa ke graha (bhUtAdi) devavizeSa che ane te adezya zarIravALA che. tethI AvA grahane (bhUtAdine) sAkSAt najare joyelA na hovA chatAM paNa anucitapaNe karAtI hasanakriyA, gAvAnI kriyA, raDavAnI kriyA, hAtha-paga pachADavAnI kriyA ane AMkhomAM viziSTa vikSepana kriyA Adi vikRta liMgo dekhAvAthI "A mANasanA zarIramAM bhUtAdi che" AvuM anumAna karAya che je vAta nAnA bAlajIvomAM paNa jANItI che. koInA zarIra upara becenI dekhAya to tenA zarIramAM kaMIka roga che AvuM anumAna karAya ja che. te rogane pUrvakAlamAM joyelo ja hoya evo niyama nathI. AvA prakAranAM aneka udAharaNo che jethI he IndrabhUti ! jeno pUrvakAlamAM saMbaMdha sAkSAt najare joyo hoya tenuM ja anumAna thAya evo niyama nathI. pUrvakAlamAM saMbaMdha na joyo hoya to paNa avinAbhAvapaNuM prasiddha hovAthI anumAna thaI zake che. tema ahIM jJAna ane jIva amUrti ane acAkSuSa hovAthI pUrvakAlamAM bhale sAkSAt najare na joyA hoya to paNa jJAna e liMga che ane jIva e liMgI che. jyAM jyAM smaraNa-jijJAsA-saMzaya-nirNaya ItyAdi rUpe jJAnasaMjJA hoya che. tyAM tyAM teno liMgI evo jIva avazya hoya ja che. /15651566I. AtmAnI siddhi karanArAM bIjA anumAna paNa jaNAve che - dehassa sthi vihAyA, painiyayAgArao ghaDasseva / akkhANaM ca karaNao, daMDAINaM kulAlovva // 1567 // (ahasthata vidhAtA, pratiniyatAvArato vacceva ! akSANAJca karaNato, daNDAdInAM kulAla iva // ) gAthArtha - ghaDAnI jema zarIrano pratiniyata AkAra hovAthI koIka kartA che. (te jIva che.) zarIramAM rahelI pAMce Indriyo karaNa hovAthI tenuM muMjana karanAra koIka kartA che. jema ghaTa banAvatI veLAe daMDAdinuM muMjana karanAra kuMbhAra che tema ahIM jIva che. /1 pa67ll vivecana - cakSu Adi IndriyothI pratyakSa na jaNAtI vastune liMga dvArA je Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda sAdhavAmAM Ave che. tene nyAyazAstramAM "anumAnapramANa" kahevAya che. jyAM sudhI vastu pratyakSa jaNAtI hoya che. tyAM sudhI to anumAnanI jarUra hotI nathI. paraMtu pratyakSa na jaNAya tyAre anumAna kalpavAmAM Ave che. jemake mahAnasamAM (rasoDAmAM) vahni sAkSAt najare dekhAya ja che eTale tyAM agninuM anumAna karAtuM nathI. paraMtu parvatonI khINamAM lAgela agni cakSu AdithI sAkSAt jaNAto nathI tethI dhUma dvArA agninuM anumAna karAya che. tema potAnA zarIramAM AtmA "sadaM-marda" nA pratyakSathI kathaMcit pratyakSa anubhavAya che. A vAta 1554 thI 1563 mAM samajAvI che. paraMtu bIjAnA zarIramAM AtmA che. te ApaNane pratyakSapramANathI anubhavAtuM nathI. tethI anumAna dvArA samajAvavAmAM Ave che. A anumAnapramANanI rItabhAta samajavA mATe keTalAka pAribhASika zabdo samajavA paDe tema che to ja AgaLa-AgaLa Avato viSaya samajAya tema che. tethI te pAribhASika zabdonA artha A pramANe che - (1) je sthAnamAM vastu samajAvavI hoya tene pakSa kahevAya che. jemake parvatamAM vahni samajAvavI che to parvatane pakSa kahevAya che. tema ahIM paranA zarIramAM AtmA samajAvavo che. tethI paranuM zarIra e pakSa bane che. (2) koIpaNa sthAnamAM je vastu samajAvavI hoya che tene sAdhya kahevAya che. jemake parvatamAM vahni samajAvavo che. tethI vahni e sAdhya che tema paranA zarIramAM AtmA samajAvavo che. tethI AtmA e sAdhya kahevAya che. (3) je liMga dvArA vastu samajAvavAmAM Ave che te liMgane hetu kahevAya che. jemake parvatamAM samajAvAtA vahni mATe dhUma e hetu che ane parazarIramAM samajAvAtA AtmA mATe vijJAnAdimayata e hetu che. AvA prakAranA hetu aneka paNa hoya che. eka ja hetu hoya evo niyama nathI. (4) jyAM jyAM liMga (hetu) hoya che tyAM tyAM liMgI (sAdhya) hoya ja che. evA prakAranA niyamane, bannenuM je sAthe rahevApaNuM che tene, tathA AvA avinAbhAvasaMbaMdhane anvayavyApti kahevAya che. jemake jyAM jyAM dhUma hoya tyAM tyAM vahni hoya ja, tevI rIte jyAM jyAM smaraNa-jijJAsA Adi jJAnAdiguNo hoya tyAM tyAM AtmA nAmanuM dravya hoya ja. te anvayavyApti kahevAya che. (5) anvayavyAptine anusaranAruM je udAharaNa hoya tene anvayadeSTAnta kahevAya Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti 37 che. jemake vahni sAdhavAmAM mahAnasa ane parazarIramAM AtmA sAdhavAmAM devadatta Adi. A anvayadeSTAnta jANavuM. (6) jyAM jyAM liMgI (sAdhya) na hoya tyAM tyAM hetu paNa na ja hoya te vyatirekavyApti kahevAya che. tene anusaranAruM je udAharaNa tene vyatirekadRSTAnta kahevAya che. jemake jyAM jyAM vahni na hoya tyAM tyAM (vahni vinA) dhUma paNa na ja hoya, A vyatireka vyApti kahevAya che. jemake sarovara athavA samudra A vyatireka dRSTAnta jANavuM. tevI rIte jyAM jyAM AtmA na hoya tyAM tyAM smRti Adi jJAnAdi dharmo paNa na ja hoya. jemake ghaTa-paTa tathA mRta zarIra, A vyatirekavyApti tathA vyatirekadRSTAnta jANavuM. (7) dRSTAntane anusAra pakSamAM sAdhya-sAdhaka hetunI yojanA karavI tene upAya kahevAya che. jemake mahAnasamAM vatine sAdhaka evo dhUma che. tevo dhUma parvatamAM paNa dekhAya che. A upanaya thayo te rIte devadattamAM AtmAne siddha kare evA smRti Adi jJAnAdi dharmo dekhAya che. tevA ja smRti Adi jJAnAdi dharmo badhA ja parazarIramAM paNa dekhAya che. A upanaya thayo. (8) upanayane anusAra pakSamAM sAdhyanI siddhi jAhera karavI te nigamana kahevAya che. jemake parvatamAM paNa dhUma hovAthI avazya vahni hovo ja joIe. tevI rIte parazarIramAM paNa smRti Adi jJAnAdi dharmo dekhAtA hovAthI avazya AtmA che ja. A nigamana kahevAya che. (9) sAdhyathI yukta evA pakSanuM pratipAdana karavAmAM Ave tene pratijJA kahevAmAM Ave che. jemake "parvato vallamA'' arthAt parvata vahnivALo che. "parazarIramAM AtmA che" A pramANe kahevuM te pratijJA jANavI. (10) sAthe avazya jemAM hoya ja, tene sapakSa kahevAya che. jemake vaddhi sAdhIe tyAre mahAnasa e sapakSa, parazarIramAM AtmA sAdhIe tyAre devadatta e sapakSa kahevAya (11) avazya jyAM sAdhyano abhAva ja hoya tene vipakSa kahevAya che. jemake vahni sAdhIe tyAM sarovara ane samudra te vipakSa, parazarIramAM AtmA sAdhIe tyAre ghaTa-paTa e vipakSa samajavo. (12) je hetu khoTo hoya, sAdhya sAdhavAmAM asamartha hoya tene hetvAbhAsa kahevAya Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda che. tenA traNa bheda che. asiddha, anaikAntika ane viruddha. koI darzanakAronA mate pAMca paNa che satyatipakSa ane bAdhita ema be umeratAM kula pAMca hetvAbhAsa thAya che. (13) je hetu pakSamAM na varte te asiddha. jemake "samudro vAna, dhUma" ahIM dhUma hetu samudramAM nathI (mATe vahni siddha na thAya). A asiddha hetvAbhAsa kahevAya che. (14) je hetu sAdhyanI sAthe paNa hoya ane sAdhyAbhAvanI sAthe paNa hoya arthAt sapakSa ane vipakSa ema bannemAM hoya te anaikAntika hetvAbhAsa kahevAya che. A hetvAbhAsane savyabhicAra athavA sAdhAraNa hetvAbhAsa paNa kahevAya che. jemake "parvato vahnimAn prameyatvAt" (15) je hetu sAdhyanI sAthe na ja hoya, sAdhyanA abhAvamAM ja hoya te hetune viruddha hetvAbhAsa kahevAya che. jemake "paTo nitya: tatvat'' ahIM kRtrimatva hetu nitya sAdhyanI sAthe vartato nathI. paraMtu niyAbhAva eTale sAdhAbhAvanI sAthe varte che mATe viruddha hetvAbhAsa che. (16) je pakSamAM sAdhya sAdhavA mATe je hetu Apyo hoya, te ja pakSamAM te ja sAdhyano abhAva sAdhI Ape tevo virodhI bIjo hetu jo maLI Ave to prathama hetune samratipakSa hetvAbhAsa kahevAya che. jemake "zabda, nitya, zrotrendriyagrAhyatvot britvavat'' tenI sAme "zabdaH nityaH, tatvI, ghaTava' AvA prakAranuM virodhI anumAna thaI zake che. tethI prathama hetu satyatipakSa hetvAbhAsa kahevAya che. A hetvAbhAsanuM bIjuM nAma prakaraNasama hetvAbhAsa paNa che. vAstavikapaNe A hetvAbhAsa anaikAntikamAM samAI jAya (17) je pakSamAM je sAdhya sAdhatA hoIe te ja pakSamAM te ja sAdhyano abhAva pratyakSAdi bIjAM pramANothI jaNAto ja hoya to te hetune bAdhita hetvAbhAsa kahevAya che. jemake vahni: zIta: dravyatvItu nartavat A anumAnamAM vahninI zItaLatA sadhAya che. paraMtu vahni uSNa che. A jJAna spArzanapratyakSAdithI thAya che. mATe dravyavAn hetu bAdhita kahevAya che. A hetvAbhAsane ja kAlAtyayApadiSTa paNa kahevAya che. "anumAna" saMbaMdhI pAribhASika keTalAka zabdonA arthone jANyA pachI have ApaNe gAthAnA bhAvArthane jANIe. "haNya ti vidhAtA, mAmipratiniyatAvAraMvat ghaTava'' A zarIrano koIka kartA che. kAraNa ke zarIra AdivALuM che ane te zarIranA amuka prakArano cokkasa AkAra Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti 39 che. mATe ghaTanI jema teno koIka kartA che. je karyA che te AtmA che. je je AdivALuM hote chate amuka prakAranA cokkasa AkAravALuM hoya che teno avazya koIka kartA hoya ja che. jemake ghaTa-paTa vagere padArtho AdivALA paNa che ane pratiniyata AkAravALA paNa che. tethI teno kuMbhAra-vaNakara kartA paNa che ja. je je vastuno kartA nathI hoto te te vastu AdivALI ane pratiniyata AkAravALI hotI nathI. jemake vAdaLa. A rIte dehano je karyA che te ja AtmA che. prazna - ahIM hetumAM mAmit zabda zA mATe kahyo ? mUlagAthAmAM to "pratiniyatIdal" ATaluM ja kahyuM che. to hetumAM A vizeSaNa umeravAnI jarUra zuM? uttara - tamAro prazna sAco che. paraMtu ekaluM pratiniyatAkArapaNuM to meruparvata-sUryacaMdranuM vimAna, zAzvatI mUrtio AdimAM paNa che ane te padArthono kartA koI ja nathI svayaMsiddha che. tethI hetu sAdhyanA abhAvamAM rahenAro paNa thAya che. jethI anaikAntika hetvAbhAsa thaI jAya che. "je je pratiniyatAkAravALA padArtho che te te kartAvALA che" AvI anvayavyApti thatI nathI. tethI gAthAmAM nathI kahyuM to paNa "mamit' vizeSaNa samajavuM. zarIranA kartA tarIke AtmAnI siddhi karI. A eka anumAna thayuM. - zarIramAM rahelI cakSu-zrotra Adi pAMce Indriyono "dhikRta" upayoga karanAra, Indriyone viSayamAM joDanAra koIka che. zarIranI aMdara koI saMyojakatattva che. kAraNa ke Indriyo e karaNa (sAdhana) che. je je karaNa hoya che teno koIka adhiSThAtA paNa hoya che. jemake ghaTa banAvavAmAM cakra-cIvara (vastra), mRt (mATI), sUtra (dorI), daMDa Adi sAdhano che. to teno upayoga karanAra kulAla (kuMbhAra) che. tema ahIM paNa samajavuM. je je vastu adhiSThAtA vinAnI hoya che te te vastu karaNarUpe banatI nathI jemake AkAza. AkAzadravyano koI adhiSThAtA nathI, tethI te AkAza koInuM karaNa paNa banatuM nathI. A rIte pAMce Indriyono je adhiSThAtA che, upayoga karanAra tattva che te ja AtmA che. marelA zarIramAM pAMca Indriyo hovA chatAM paNa adhiSThAtA jIvadravya na hovAthI teno upayoga karAto nathI. "ndriyAmati dhaBIRA, rapatvi, vivat '' A bIju anumAna thayuM. (ahIM dhaSThAtA zabda mUlagAthAmAM nathI. to paNa pUrvApara saMbaMdhanA kAraNe adhyAhArathI samajI levo.) I/1567ll atthiMdiyavisayANaM, AyANAdeyabhAvao avassaM / kammAra ivAdAyA, loe saMDAsalohANaM // 1568 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 prathama gaNadhara - IndrabhUti (astIndriyaviSayANAmAdAnAdeyabhAvato'vazyam / mAMra rUvAvAtA, loDhe saMvaMzaja-lohAnAm // ) gAthArtha - Indriyo ane viSayono AdAna-ArdayabhAva hovAthI avazya koIka AdAtA che. jema sAMDaso ane lokhaMDano AdAtA luhAra che tema. 1568 gaNadharavAda vivecana - trIjuM anumAna jaNAve che ke pakaDavAnA sAdhanane AvAna kahevAya che ane pakaDavA lAyaka vastune Aveya kahevAya che. A banne jyAM jyAM hoya che tyAM tyAM teno kartA paNa koIka hoya ja che. te kartAne AvAtA kahevAya che. jemake loDhAne pakaDavA je sAMDaso che te AdAna che. je loDhuM che te Adeya che. A bannemAM jyAre AdAnaAdeyabhAva Ave che. eTale ke sAMDasA vaDe loDhuM pakaDAya che tyAre teno koIka AdAtA (kartA) paNa avazya hoya ja che. jemake luhAra. arthAt luhAra kartA hoya to ja sAMDasA vaDe loDhuM pakaDAya che. anyathA sAMDasA vaDe loDhuM pakaDAtuM nathI. tevI rIte A zarIramAM je pAMca Indriyo che te viSayone jANavAnuM sAdhana che eTale AdAna che ane rUpa-rasagaMdha-sparza ane zabda Ama je pAMca viSayo che te Adeya che. A rIte A banne vacce AdAna-Adeya bhAva che. tethI koIka te banneno AdAtA che. eTale ke cakSu dvArA rUpane jonAro, zrotra dvArA zabdane sAMbhaLanAro, ghrANa dvArA gaMdhane suMghanAro koIka AdAtA (kartA) avazya che ja, Avo je AdAtA = kartA che te ja AtmA che. jyAM jyAM AvA prakArano AdAna-AdeyabhAva hoto nathI tyAM AdAtA (kartA) paNa hoto nathI. jema ke AkAza, sArAMza ke AkAza e koInI paNa sAthe AdAna ke ATheyabhAvane pAmatuM nathI. mATe teno kartA paNa koI nathI. A rIte Indriyo ane viSayonI vacce AdAnaAdeyabhAva hovAthI tenA AdAtA tarIke luhAranI jema AtmAnI siddhi thAya che. ||1568 // bhottA dehAINaM bhojjattaNao narovva bhattassa / saMghAyAittaNao, atthi ya atthI gharasseva // 1569 // (bhoktA dehAdInAM bhogyatvato nara iva bhaktasya / saGghAtAditvato'sti cArthI gRhasyeva // ) gAthArtha - jema bhojana e bhogya hovAthI teno koIka bhoktA hoya che tema dehAdi paNa bhogya hovAthI teno koIka bhoktA che. (je bhoktA che te jIva che.) tathA zarIra Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti ane Indriyo pudgalanA saMghAtasvarUpa (samUhAtmaka) hovAthI teno koIka svAmI che. jema gharano svAmI teno mAlIka che tema zarIrAdino je svAmI che te jIva che. 1569 vivecana - have AtmAnI siddhimAM cothuM anumAna jaNAve che. te A pramANe che - "heTviInAM vazit movattAti, molvI, mastasya nara rUva' jema zAli-dALa-vRtataMbola Adi aneka prakAranuM bhojana tathA vastra alaMkArAdi padArtho bhogya (bhogavavA lAyaka) hovAthI avazya teno koIka devadattAdi bhoktA che. je je bhogya hoya che teno koI ne koI bhoktA hoya ja che. jemake bhojana-vastrAdino bhoktA puruSAdi che ane jeno koI bhoktA nathI, te bhogya paNa hotuM nathI. jemake AkAza puSpa, kharavRMgAdi. ahIM zarIra e bhogya che, Indriyo paNa bhogya che. to A banne padArthono koIka bhoktA hovo joIe. je bhoktA che te ja jIva che. have pAMcamuM anumAna jaNAve che - tehAlInAM karthI (svApI) phleva, satirUpatnI, pRhAnAM vattAvivat = jema ghara, hATa, vastra-alaMkAro vagere padArtho pugalanA saMghAtasvarUpa che. eTale ke pudgalonI suMdara racanA svarUpa-uttamaghATa svarUpa che. mATe teno koIka svAmI che. tenI jema zarIra ane Indriyo paNa vyavasthitapaNe pugalonI suMdara racanA svarUpa che. mATe avazya te zarIrAdino koIka svAmI che. je svAmI che te ja jIva che. je je padArtha svAmIvALo hoto nathI, te te padArtha pugalonA saMghAtAtmaka paNa hoto nathI. jemake AkAza, AkAzapuSpa ItyAdi. ahIM caNuka-caNaka-caturaNuka Adi sUkSmaskaMdho paNa pugalanA saMghAtAtmaka che. paraMtu vidyamAna svAmIvALA nathI. tethI hetu sAdhyanA abhAvamAM (vipakSamAM) paNa varte che. tethI annakAntika hetvAbhAsa thAya che. to paNa te anaikAntikatA aTakAvavA mATe mUrtimanvat ndriyavAn ane rakSaNavat vagere saMbhavatAM vizeSaNo hetumAM kahevAM. sArAMza ke zarIra ane Indriyo pugalanA samUhAtmaka avazya che. paraMtu te samUha mUrtimAna che. (dazya che), Indriyagocara che ane cakSuthI gocara che. jyAre rANakAdi pugalanA sUkSmaskaMdho saMghAtasvarUpa avazya che. paraMtu dezya nathI. IndriyagrAhya nathI ane cakSurgocara nathI. tethI anaikAntikatA thatI nathI. je je dezya evo saMghAta hoya, IndriyagrAhya evo saMghAta hoya ane cakSurgocara evo saMghAta hoya, te te saMghAta vidyamAnasvAmI vALA hoya che. jema gRhAdino svAmI devadattAdi hoya che. tevI ja rIte zarIrAdi paNa dezyasaMghAtarUpa, IndriyagrAhyasaMghAtarUpa ane cakSurgocarasaMghAtarUpa che. mATe teno koIka svAmI hovo joIe. je svAmI che te ja jIva che. caNaka Adi sUkSmaskaMdho pudgalanA saMghAtasvarUpa che paraMtu uparokta vizeSaNayukta Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda evA saMghAtasvarUpa nathI. mATe teno svAmI koI hoto nathI. A rIte zarIrAdino svAmI jIva che. A vAta A gAthAmAM siddha karI che. 1569 // prazna - uparokta anumAnothI to zarIrAdino kartA, bhoktA Adi avazya siddha thAya che. paraMtu te karmAdi bhAvavALo jIva ja hoya che ema siddha thatuM nathI. tathA bhojanAdino bhoktA puruSa che. ghaTAdino kartA kulAla che ItyAdinAM dRSTAnta ApIne zarIrAdinA bhoktA ane kartA tarIke jIvanI siddhi karo cho to puruSa ane kulAlAdi to mUrta che (rUpI che) pudgalanA zarIranI sAthe saMghAtAtmaka che ane janma-maraNAdi pAmanAra hovAthI anitya che. tenA udAharaNathI siddha karAto AtmA paNa mUrta, saMghAtAtmaka ane anitya siddha thaze ane tamArA mate to AtmA amUrta, azarIrI ane nitya che tethI ISTathI viruddha sAdhya siddha thaI jaze. AvA prakAranA praznano uttara ApatAM jaNAve che ke - jo kattAi sa jIvo, sajjhaviruddha tti te maI hojjA / muttApasaMgo, taM no saMsArano hoso // 7 // ( yaH kartrAdiH sa jIvaH sAdhyaviruddha iti tava matirbhavet / mUrtAdiprasaGgAt, tanna saMsAriNo doSaH // ) gAthArtha - zarIrAdino je kartA che te jIva che. tamArA manamAM kadAca evI mati thAya ke "AtmA" jevo siddha karavo che. tenAthI viruddha sAdhyanI siddhi thaI jAya che. kAraNa ke AtmA che amUrtAdi bhAvavALo, ane uparanA anumAnothI to mUda mAnavAno prasaMga Ave che. to saMsArI jIvamAM te doSarUpa banatuM nathI. 1570thI vivecana upara kahelI 1567-1568-1569 gAthAmAM zarIrAdinA kartAadhiSThAtA, AdAtA, bhoktA ane svAmI tarIke anumAna dvArA jenI siddhi karavAmAM AvI che, te kardAdibhAvavALo jIva che. bIjo koI padArtha zarIrAdino kartA-bhoktA nathI. prazna - zarIrAdino kartA-bhoktA jIva che ema na mAnIe ane Izvara-adRSTa-Adi bIjA koI kartA-bhoktA che ema mAnIe to zuM na cAle ? teno kartA-bhoktA AtmA ja che ema kema ? uttara - dehAdino kartA-bhoktA AtmA sivAya anya evA IzvarAdine mAnavuM te yuktiyukta na hovAthI (arthAt tarkathI barAbara saMgati thatI nathI mATe) teomAM kartRtva Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti bhoknatva Adi saMbhavatAM nathI, mATe AtmA ja kartA-bhoktA che. jo zarIrAdino kartAbhoktA Izvara mAnIe to Izvara eTale bhagavAna, te bhagavAna to sarvazakti saMpanna hovAthI rogI-nIrogIpaNe, rAjA-raMkapaNe, strI-puruSapaNe, rUpALApaNe ane karUpApaNe Ama citra-vicitra zarIrAdi zuM kAma banAve ? vaLI zarIranA baMdhanathI aneka baMdhano Ave, AvI jIvone baMdhanomAM jakaDavApaNAnI Izvarane zuM jarUra? loko duHkhI hoya tyAre duHkho dUra karavAnI vinaMti Izvarane kare, te ja Izvara duHkhI zarIro banAve -A vAta barAbara nathI. tethI zarIrAdino kartA IzvarAdi nathI, paraMtu AtmA ja kartA che. te AtmA karmAdhIna hovAthI citra-vicitra zarIrAdi banAve che. prazna - dhAro ke zarIrAdino kartA-bhoktA-adhiSThAtA Adi dharmavALo "A AtmA che" paNa IzvarAdi nathI. ema mAnIe to bIjo doSa Avaze ke jainadarzananA mate AtmA to amUrta che, azarIrI che, nitya che ane uparokta pAMce anumAnomAM kulAla-vaNakaraluhAra AdinAM udAharaNo ApIne tenA jevo zarIrAdino kartA-bhoktA tarIke jIva siddha karAya che. tyAM kulAla-vaNakara-luhArAdi to mUrta che (rUpI che), zarIravALA che, pugalanA piMDanI sAthe vaNAyelA che. janma-maraNAdi ane bAlya-yuvA-vRddhatvAdi dharmavALA hovAthI anitya che. have tenA jevo AtmA siddha karazo to AtmA paNa mUrta-saMghAtarUpa ane anitya ja siddha thaze. jainadarzananA mate AtmA jevo mAnelo che tenA karatAM viruddha AtmA siddha thaze. jevuM sAdhya sAdhavuM che tenAthI viruddha sAdhyane sAdhanArA A hetuo hovAthI A viruddha hetvAbhAsa kahevAze. kAraNa ke ghaTa-paTa Adi kAryonA kartA svarUpa kulAlAdi to mUrtimAna, pugalanA saMghAtasvarUpa ane anityAdi svabhAvavALA A saMsAramAM joyelA che tethI A jIva paNa tevo ja siddha thaze ane Apane to (jainadarzananA matane anusAre) tenAthI viparIta sAdhavAnI IcchA che. A rIte uparokta sarve hetuo ISTasAdhya karatAM viparIta sAdhyane sAdhanAra hovAthI viruddha hetvAbhAsa thaze. uttara - tamArI vAta ayukta hovAthI barAbara nathI. kAraNa ke ame uparokta anumAna dvArA je jIvatattvanI siddhi samajAvI rahyA chIe, te saMsArI karmavALA jIvatattvanI siddhi amane ISTa che, tethI A bAbatamAM koI doSa lAgato nathI. kAraNa ke muktimAM gayelA, karma vinAnA banelA, kevaLa ekalA je AtmAo che te ja amUrta, azarIrI ane dravyarUpe sadA nitya che. tenI vAta hAla samajAvatA nathI. paraMtu ATha prakAranA karmanA pudgalonA samUhathI je jIvo vIMTaLAyelA che ane A karmasamUhanA udayane kAraNe ja je sazarIrI che te jIvo kathaMcit mUrta paNa che. paryAya apekSAe kathaMcit anitya paNa che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda tevA jIvanI ja ame siddhi samajAvIe chIe. mATe A bAbatamAM amane koI doSa lAgato nathI. ll157ll athicciya te jIvo saMsayao somma ! thANu purisovva / jaM saMdiddhaM goyama, taM tatthannattha vatthi dhuvaM // 1571 // (astyeva tava jIvaH, saMzayataH saumya ! sthANupuruSavat / yatsandigdhaM gautama ! tattatrAnyatra vAsti dhruvam // ) gAthArtha - he gautama ! tamane jIvane viSe saMdeha hovAthI sthANu-puruSanI jema te jIva che ja. jeno jeno saMdeha thAya che te vastu tyAM athavA anyatra paNa avazya hoya ja che. ll1571// vivecana - upara kahelAM pAMca anumAnapramANa uparAMta A gAthAmAM have AtmAnI siddhi karanAruM chaThThuM anumAnapramANa samajAve che - he gautama ! "jIva che ke nahIM?" AvA prakArano saMzaya tamane hovAthI te AtmA avazya che ja. kAraNa ke je je padArthane viSe zaMkA thAya che te te padArtha A saMsAramAM (tyAM athavA anyatra) avazya hoya ja che. jemake dUrathI jaMgalamAM uMcA ubhelA sukA vRkSane (sthANune) joIne "zuM A sthANu che ke puruSa che ?" AvI zaMkA thAya che. tyAM sthANu paNa A saMsAramAM che ane puruSa paNa A saMsAramAM che. to ja A bannenI vaccenA samAna dharma mAtra dekhAvAthI ane eka-ekanA vizeSa dharmo na dekhAvAthI A saMzaya thAya che. tamane jIvane viSe saMzaya thayo che tethI A saMsAramAM jIva paNa avazya che ja. dUra dUra kSetramAM eka sukAyeluM vRkSa (sthANu = ThuMThuM) ubhuM che. tene be moTI jamaNIDAbI zAkhA che. eka uMce gayelI ane kaMIka sthUla zAkhA che. A joIne sthANu ane puruSa ema bannemAM saMbhavatA sAmAnya dharmo joIne A zaMkA thAya che. sthANu paNa UrdhvatArohavALuM (uMcuM uMcuM) hoya che ane puruSa paNa tevo uMco uMco hoya che tathA pariNAha (goLa goLa AkAravizeSa) vRkSamAM paNa thaDa Adi bhAgomAM hoya che ane puruSamAM paNa udara Adi bhAgomAM paNa hoya che tathA Adi zabdathI vRkSane paNa lAMbI lAMbI be zAkhA hoI zake che ane puruSane paNa lAMbA lAMbA be hAtha hoya che. vRkSane paNa vacce eka uMcI gayelI sthUla zAkhA hoI zake che ane puruSane paNa vacce sthUla ane uMco mAthAno bhAga hoI zake che. A rIte vRkSanA ane puruSanA UrdhvatAroha, pariNAha, Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti dIrghabAhu, madhyabhAga Adi samAna dharmo mAtra jyAre dekhAya ane te bannenA je vizeSadharmo che te na dekhAya tyAre ja A saMzaya thAya che. Ama tema cAlavuM te calana ane mAthuM calAvavuM athavA khaMjavALavuM te zira kaMpana A puruSanA vizeSa dharmo che je puruSamAM hoya che paNa sthANumAM saMbhavatA nathI. tathA pakSIonA mALA hovA te vayonilayana ane velaDIothI vIMTaLAvApaNuM te valgArohaNa A sthANunA vizeSa dharmo che. je sthANumAM hoya che paraMtu puruSamAM saMbhavatA nathI. jo A vizeSadharmo koInA paNa dekhAyA hota to to saMzaya na ja thAta. paraMtu UrdhvatAroha pariNAha-dIrghabAhu ItyAdi bannemAM rahevA vALA sAdhAraNa dharmonuM pratyakSa thaye chate ane vastu dUra dUra hovAthI calana-zira kaMpana e puruSanA vizeSa dharmo ane vayonilayana tathA valgArohaNa ItyAdi sthANunA vizeSa dharmo ema ubhayamAM rahelA potapotAnA vizeSa dharmonuM pratyakSa na thaye chate bannemAM saMbhavatA dharmonuM smaraNa thaI AvavAthI bannemAMthI "A kaI eka vastu haze" teno nizcaya karavAnI IcchAvALAne "zuM A sthANu che ke puruSa che" Avo vicArAtmaka saMzaya thAya che. AvA prakAranA sthANu ane puruSAdino ja saMzaya thAya che. tethI A saMsAramAM (tyAM athavA anyatra) sthANu paNa che ane puruSa paNa che. banne vastuo vasturUpe jagatamAM che. banne vastu A jIve joyelI paNa che. bannenA sAdhAraNadharma ane vizeSadharmo paNa A jIve jANelA che, joyelA che, mANelA che. paraMtu hAla aMdhakAra ane dUrakSetranA kAraNe sAmAnyadharma mAtra ja dekhAya che. vizeSadharmo dekhAtA nathI tethI ja saMzaya thAya che. je vadhyAputra-AkAzapuSpa ke zazazcaMga Adi avastu hoya che teno saMzaya kyAreya thato nathI. A ja pramANe zarIra ane AtmAnA paNa sAmAnyadharma ane vizeSadharmo pUrvakAlamAM jANyA che jeNe evA anubhavIne te bannemAM saMbhave evA samAnadharmonuM pratyakSajJAna thaye chate ane bannemAMnA koInA paNa vizeSadharmonuM pratyakSajJAna na thaye chate ane manamAM te bannenA vizeSa dharmonuM smaraNa thaye chate koIpaNa eka vastu tarapha nirNaya karavAnI IcchAvALAne ja "zuM A AtmA haze ke zuM A zarIramAtra ja haze ?" Avo saMzaya pragaTa thAya che. A saMzaya paNa saMsAramAM zarIra ane AtmA hote chate ja saMbhave che. A bannemAMthI jo ekano paNa A saMsAramAM sarvathA abhAva ja hota to teno saMzaya paNa na ja thAta. "sarpa ane raju" goLa goLa hoya che. prAyaH kRSNa raMgavALAM hoya che, vIMTaLAIne Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda paDelAM hoya che. AvA sAmAnyadharma dekhavAthI zuM A sarpa haze ke rajju haze evo saMzaya thAya che paraMtu phuMphADA mAravA, phaNA karavI, DaMkha mAravo A sarpanA vizeSadharmo che. te na dekhAya tyAM sudhI ja saMzaya rahe che. te vizeSadharmo dekhAye chate saMzaya raheto nathI. ahIM vicArIe to saMsAramAM sarpa paNa che ane rajju paNa che tathA pramAtAe banne vastu pUrvakAlamAM barAbara joyelI paNa che. bannenA samAnadharmano ane vizeSadharmano paricaya paNa pramAtAe vizeSapaNe karelo che. to ja A saMzaya thAya che. mATe saMsAramAM banne vastu che ja. "A suvarNa che ke pIttala che", A chIpa che ke motI" AvA aneka saMzayo samAnadharma mAtra dekhavAthI ane vizeSadharma na dekhavAthI thAya che. paraMtu saMsAramAM te banne vastuo sadA hoya ja che. joyelI paNa hoya che, anubhavelI paNa hoya ja che. to ja saMzaya thAya che. tema zarIra ane AtmA paNa A saMsAramAM hoya to ja saMzaya thAya che. mATe paNa A saMsAramAM AtmA che ja. prazna - araNya Adi sthAnomAM jyAre "A sthANu che ke puruSa che" Avo saMzaya thAya che tyAre te sthAnamAM to te banne vastumAMthI koIpaNa eka ja vastu haze. banne to tyAM hoI zake ja nahIM. to tame ema kema samajAvo cho ke "je hoya che teno ja saMzaya thAya che. arthAt jeno saMzaya thAya che te hoya ja che. AvuM kema samajAvo cho ? tyAM che eka vastu ane saMzaya thAya che beno, to hoya teno ja saMzaya thAya ane saMzaya thAya te hoya ja A vAta kema ghaTe ? uttara - tamAro A prazna vyAjabI nathI. tame haju amArA Azayane barAbara samajyA nathI. jyAM be vastunI zaMkA thAya che tyAM te banne vastu hoya che ema ame nathI kahetA. paraMtu ame to ema kahIe chIe ke je be vastuno saMzaya thAya che te banne vastu tyAM athavA anyatra paNa saMsAramAM avazya hoya ja che. marelA zarIramAM zarIramAtra ja che, jIva nathI. paraMtu anyatra jIvatA zarIramAM jIva che to ja marelA zarIramAM "jIva che ke jIva nathI'" Avo saMzaya thAya che. DaoNkTara dvArA athavA Indriyo vaDe thatA viSaya bodha dvArA nirNaya karavAmAM Ave che. have jo jIva A saMsAramAM hota ja nahIM to tenA nAmano saMzaya paNa na ja thAta ane DaoNkTara dvArA ke Indriyo dvArA nirNaya karavo paData nahIM. je A saMsAramAM na hoya teno paNa jo saMzaya thato hoya to pAMca ja bhUto che. chaThThuM bhUta A saMsAramAM nathI. to te chaTThA bhUtano paNa saMzaya kyAMka-kyAreka paNa thavo Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti 47 joIe. paraMtu je na hoya teno saMzaya koIne paNa thato nathI. ApaNA bApa-dAdA Adi vaDIlo ke jeonuM avasAna thaI cUkyuM che. jeo pUrvakAlamAM hatA, vartamAnamAM nathI, tyAre potAnA gharamAM ke bIjAnA gharamAM mArA dAdA che ke nathI Avo saMzaya thato nathI. jyAre jIvaMta hoya che tyAre ja prayojanavazathI teo bahAra gayA hoya to saMzaya thAya che ke mArA dAdA gharamAM che ke nahIM ? pADozInA gharamAM paNa che ke nahIM ? A rIte vicAratAM he gautama ! tamane jIvano saMzaya thayo che tethI ja A saMsAramAM jIva nAmanuM tattva avazya che ja. ll1571// je hoya che teno ja saMzaya thAya che. arthAt jeno saMzaya thAya che te saMsAramAM tyAM athavA anyatra avazya hoya ja che. A vAta upara prazna-uttara kare che - evaM nAma visANaM, kharassa pattaM na taM khare ceva / annattha tadasthicciya, evaM vivarIyagAhe vi // 1572 // (evaM nAma viSANaM kharasya prAptaM na tat khara eva / anyatra tadastyeva, evaM viparItagrahe'pi // ) gAthArtha - jo Ama ja hoya to kharane (gadheDAne) paNa zRMga hovAM joIe (kAraNa ke tyAM paNa saMdeha thAya che). to te zRMga kharamAM nathI ja paraMtu anyatra che ja. A ja pramANe viparIta grahaNamAM paNa A ja nyAya jANavo. /1572 // vivecana - uparanI gAthAmAM evuM samajAvavAmAM AvyuM che ke "jeno jeno saMdeha thAya te te vastu tyAM athavA anyatra hoya ja che." arthAt je vastu jagatamAM hoya teno ja saMdeha thAya. to A bAbatamAM zaMkA thAya che ke gAya-bheMsa-bakarA Adi pazuone joIne tenA mAthA upara zRMga dekhAya ja che. tethI jyAre jyAre khara (gadheDAne) joIe ane tenA mastaka upara ApaNI dRSTi paDe eTale te ja kAle "saMdeha" thAya che ke gAya-bakarA AdinI jema zuM kharane paNa zRMga che ke nathI ? Avo saMdeha tyAM paNa thAya ja che. tamArA samajAvavA pramANe to jeno saMdeha thAya te vastu jagatamAM avazya hoya ja che. to kharA upara zRMganI zaMkA thatI hovAthI te kharane athavA bIjA kharane paNa zRMga hovAM joIe AvI Apatti Avaze. uttara - AvA praznono uttara to pUrvanI gAthAmAM ja kahevAI gayo che ke tyAM athavA anya sthAnamAM paNa je vastu jagatamAM vidyamAna hoya teno ja saMdeha thAya che. sarvathA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda avidyamAna vastuno saMdeha thato nathI. tethI kharanA mastaka upara bhale zrRMga nathI. paraMtu anyatra gAya-bakarA Adi ItarapazuomAM zRMga che ja. ItaramAM che ja to ja kharamAM zaMkA gaI che. "jyAM saMdeha thayo hoya tyAM te vastu hoya ja" evuM amAruM kahevuM nathI. paraMtu jeno saMdeha thAya che te vastu tyAM athavA anyatra paNa hoya ja che. to ja teno saMdeha thAya, Ama amAruM kahevuM che. tevI ja rIte ahIM paNa zRMga gAya-bheMsa-bakarA AdimAM che, tethI ja ahIM (kharamAM) saMdeha thAya che. mATe amArA kathanamAM koI vyabhicAra doSa Avato nathI. kharanA mastaka upara zRMganI zaMkA thaI che tethI te athavA anya kharane ja sTraMga hovAM joIe ema nahIM paraMtu jagatamAM kyAMya paNa zRMga hoya, te pUrvakAlamAM joyelAM hoya to ja tenI zaMkA anyatra thAya che. tethI mahiSAdimAM zRMga che. to ja kharamAM zaMkA thAya che. 48 have AtmAnI siddhimAM sAtamuM anumAna jaNAve che. jema jeno saMdeha thAya che te padArtha jagatamAM hoya ja che. tema "viparItabodha'mAM paNa A ja nyAya jANavo. eTale ke jyAM jyAM viparIta bodha thAya che tyAM athavA anyatra te vastu avazya hoya ja che. jemake dUra dUra sthANu ja hoya. paraMtu aMdhakAra Adi hovAthI samAnadharma mAtra dekhAvAnA kAraNe "A puruSa ja che" AvA prakArano viparItabodha kadAca koI manuSya karI le. to tyAM paNa A ja nyAya lAge che ke jeno viparIta bodha thAya che te vastu paNa tyAM bhale na hoya to paNa jagatamAM avazya hoya che. jyAM sthANu che tyAM je puruSano bodha thayo te puruSa (tyAM bhale nathI to paNa) A saMsAramAM to avazya che ja. pittaLamAM suvarNano bhrama thAya che. te paNa saMsAramAM kyAMya paNa suvarNa che to ja thAya che. chIpamAM rajatano je bodha thAya che tyAM paNa saMsAramAM kyAMya paNa rajata che, te joyeluM che to ja camaka sarakhI dekhAvAthI rajatano bodha thAya che. tethI jyAM jyAM vastu kaMIka bIjI ja hoya ane bodha tene maLatI bIjI vastuno thato hoya to te viparIta bodhavALI vastu paNa saMsAramAM vidyamAna hoya to ja teno tyAM bodha thAya che. vandhAputrAdi je vastu saMsAramAM sarvathA avidyamAna hoya che. te vastuvALo viparIta bodha paNa A jagatamAM kyAMya thato nathI. A rIte vicAratAM hai gautama ! tamArA abhiprAya pramANe amArA zarIramAM AtmA che ke nahIM ? AvI zaMkA athavA AtmA nathI ja Avo viparIta bodha karavA svarUpa "AtmAnA astitva saMbaMdhI je mAnyatA manamAM pravarte che te AtmAnuM kharazrRMgAdinI jema Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti 49 sarvathA nAstitva mAno to te ghaTatuM nathI. tethI saMdehano viSaya ane viparItabodhano viSaya je padArtha hoya che te padArtha A saMsAramAM kyAMka avazya astitva dharAve che. 1572 atthi ajIvavivakkho, paDisehAo ghaDoghaDasseva / natthi ghaDotti va jIvatthittaparo natthisaddo'yaM // 1573 // (astyajIvavipakSaH pratiSedhAd ghaTo'ghaTasyeva / nAsti ghaTa itIva jIvAstitvaparo nAstizabdo'yam // ) gAthArtha - jema '"SaTa'' zabdamAM ghaTano niSedha hovAthI pratipakSa evo ghaTa saMsAramAM che. tevI ja rIte ajIva zabda paNa pratiSedhavALo hovAthI teno pratipakSa (jIva) paNa saMsAramAM che ja, athavA "ahIM ghaTa nathI" ItyAdi vAkyanI jema "jIva nathI' AvA prakArano nAsti zabda jIvanA astitvane sUcavanAro che. 1573 vivecana - to'vyakti nIva: = tathA have kahevAtA AThamA anumAnathI paNa AtmA che ema siddha thAya che te AThamuM anumAna A pramANe che - ghaTa - paTa - patthara ItyAdi pratyakSa dekhAtI vastuone joIne loko kahe che ke A to jaDa che. A to ajIva che. A padArtho to cetana nathI. AvA prakAranAM bolAtAM vAkyomAM je jIva nathI, cetana nathI ema je niSedha karAya che. tethI tyAM bhale jIva nathI. paraMtu saMsAramAM kyAMka jIva nAmanuM tattva hoya ane tene joyuM, jANyuM, anubhavyuM hoya to ja teno niSedha karavo ucita gaNAya. jemake paTa (vastra) e ghaTa nathI arthAt aghaTa che. Ama to ja bolAya ke jo A saMsAramAM ghaTa hoya. jo saMsAramAM ghaTa ja na hota to A padArtha "aghaTa" che. Ama niSedha paNa bolAta nahIM. je je zabdo vyutpattivALA hoya che, sArthaka hoya che te te zabdothI vAcya vastu A saMsAramAM hoya ja che. tethI ja tevI vastu jyAM nathI hotI tyAM teno niSedha paNa karAya che. jemake ghaTate kRti ghaTa:, rRpAtIti nRpa:, pravatIti dravyam je ceSTAvALo padArtha che te ghaTa che. manuSyonuM je rakSaNa kare che te nRpa che. je dravIbhUta thAya che, navA navA paryAyone pAme che te dravya che. AvA AvA je je zabda vyutpattivALA che, te te zabdothI vAcya vastu saMsAramAM hoya ja che. jyAM te vastuo nathI hotI tyAM teno niSedha paNa karAya che. ahIM ghaTa che, ahIM ghaTa nathI, A dezamAM rAjA che, A dezamAM rAjA nathI, ahIM A dravya che, tyAM A dravya nathI. je je zabdo vyutpattivALA hotA nathI te te zabdathI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda vAcya koI vastu paNa hotI nathI ane teno niSedha paNa karAto nathI. jemake diltha-vistha A zabdonI koIpaNa jAtanI vyutpatti ke artha thato ja nathI. mATe tadvAcya padArtha paNa jagatamAM nathI ane teno niSedha paNa thato nathI. ahIM Dittha nathI, ahIM Davittha nathI evuM koI bolatuM nathI. kAraNa ke Dittha-Davicai zabdathI vAcya koI vastu jaNAtI hoya to teno niSedha karAya. paraMtu AvA prakAranA vyutpatti vinAnA zabdothI koI padArtha jaNAto ja nathI to teno niSedha paNa kema thAya ? tathA je je zabdo be padonA anucita samAsathI banelA hoya che tene azuddha pada kahevAya che. tevA azuddha padathI vAcya vastu paNa koI hotI nathI, tethI teno paNa niSedha karAto nathI. jemake kharaviSANa, valgAputra, AkAzapuSpa, A badhA zabdo gadheDAne zRMga, vadhyAne putra ane AkAzanuM puSpa Ama anucita samAsathI banelA che. mATe azuddha pada che. asaMbhavita vastune kaheto be padonA mizraNavALo zabda che. mATe azuddha pada che. tevA zabdothI vAcya koI vastu ja nathI tethI teno niSedha paNa karAto nathI. jagatamAM kyAMka paNa kharajhaMga hota to anyatra teno niSedha karAta. paraMtu te padArtha jagatamAM kyAMya che ja nahIM, mATe niSedha paNa kyAMya karAto nathI. A carcAthI e vAta samajAya che ke je je zabdo vyutpattivALA hoya che ane zuddhapada hoya che (eTale ke samAsa vinAnA hoya che) te te zabdothI vAcya padArtho amuka amuka sthAnomAM cokkasa hoya che ane bAkInA sthAnomAM teno niSedha paNa karAya che. A pramANe hovAthI A ajIva evo zabda bolAya che. te avazya jIvanA pratipakSavALo che. eTale ke pratipakSI jIva nAmano padArtha saMsAramAM hoya to ja te jyAM na hoya tyAM A ajIva zabda bolIne jIvano niSedha karAya che ane ajIva zabda vaparAya che. kAraNa ke vyutpattivALA evA zuddha padano pratiSedha hovAthI, jyAM jyAM vyutpattivALA ane zuddhapadano (asAmAsika padano) niSedha karAya che. tyAM tyAM pratipakSavALo te padArtha saMsAramAM kyAMya paNa jovAyelo hoya ja che. jemake maTi zabda ghaTanA pratipakSavALo che. tethI madhara zabdano prayoga jo saMsAramAM karAya che jemake yamadaM bhUtanam = A bhUtala ghaTa vinAnuM che. to tenAthI nakkI thAya che ke A vAkya dvArA A bhUtala upara vyutpattivALA ane zuddha evA ghaTa padano niSedha karyo che. tethI te bhUtala upara bhale ghaTa na hoya paraMtu anyatra saMsAramAM ghaTa nAmanA pratipakSapadArthanI sattA hovI ja joIe. to ja A niSedha karyo te ucita gaNAya. jeno pratipakSapadArtha jagatamAM hoto ja nathI tyAM zuddha ane vyutpattivALA padArthano niSedha paNa karAto nathI. jemake "mavaraviSA" ane "philtha'' zabdo kyAreya Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti bolAtA nathI. kAraNa ke ahvaviSALa padamAM kharaviSANano niSedha thAya che. khara (gadheDA) ne je viSANa (zrRMga) te kharavaSANa, be padanuM baneluM A sAmAsika pada che tethI azuddha pada che. teno niSedha karyo che. paraMtu pratipakSa evAM khaviSANa ja jagatamAM hotAM nathI tethI ahIM akharaviSANa che. ema niSedha karAto nathI. tevI ja rIte hitya-vistya zabdo vyutpatti vinAnA che. teno kaMI artha ja thato nathI. tadvAcya koI vastu ja nathI. tethI samAsa vinAnA hovAthI zuddhapada hovA chatAM paNa vyutpatti vinAnA che. mATe Diltha-Davittha zabdothI vAcya jIvanA jevo koI paNa vipakSIbhUta padArtha A jagatamAM nathI. tethI ahitya ane kavittha ema niSedha vAcaka paNa bolAtuM nathI. 51 sArAMza ke je zabda samAsa vinAno ekalavAyo hoya che tene zuddhapada kahevAya che. temAM je vyutpattivALA zabdo hoya che te zabdo vALA padArtho jagatamAM hoya ja che. tethI tevA ja padArthono anyatra niSedha karAya che. jema ghaTa-paTa-caitra-maitra zabdo zuddhapada paNa che ane vyutpattivALA paNa che. tethI te padArthono anyatra (jyAM na hoya tyAM) niSedha karAya che. tema jIva zabda paNa zuddha ane vyutpattivALo che. mATe jIva nAmano padArtha zarIramAM che. to ja anyatra mRtakazarIrAdimAM teno niSedha karAya che, tethI jagatamAM jIva avazya che. tathA A zarIramAM have AtmA nathI, A pramANe AtmAnA niSedhane jaNAvanAro je A zabda vaparAya che. te jIvanA astitvanI sAthe avinAbhAvI ja che. jemake "ahIM ghaTa nathI" AvA prakArano vAkyaprayoga to ja karI zakAya che ke anya sthAne ghaTa vidyamAna che tethI, arthAt ghaTanuM jagatamAM astitva che. to ja jyAM nathI tyAM nAsti kahevAya che. jeno jeno niSedha karAya che te te padArtha saMsAramAM kyAMka che ja AvuM dekhAya che. jemake ghaTa-paTAdi, (eka sthAne hoya che to ja bIjA sthAne nathI Ama bolAya che). he IndrabhUti ! tamArA vaDe "jIva nathI" AvA prakAranA zabdaprayogathI jIvano niSedha karAya che. tethI A saMsAramAM avazya kyAMka jIva che ja. A saMsAramAM je sarvathA (kyAMya paNa) nathI teno niSedha paNa karAto nathI. jema khaviSANanI tulya chaTThA Adi bhUto. sAmAnyathI pRthvI-jala-anala-anila ane AkAza A pAMca bhUta sarvadarzanakAro mAne che. tenAthI atirikta (bhinna) chaThThuM-sAtamuM bhUta koI mAnatuM nathI eTale A saMsAramAM te che ja nahIM. tethI ahIM pRthvI nathI ema bolAya che. ahIM jala nathI ema bolAya che. paraMtu ahIM cha-sAtamuM bhUta nathI Ama kyAreya bolAtuM nathI tethI je saMsAramAM saMbhavatuM ja nathI teno niSedha paNa karAto nathI. tamArA vaDe jIva nathI Ama niSedha karAya che. tethI karAto evo A niSedha ja jIvanA astitvane sAdhe che. 1573 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda prazna - jeno niSedha karAya te hoya ja che (sat hoya che) AvI upara samajAvelI tamArI vAta anaikAntika (vyabhicArI) che. kAraNa ke kharaviSANAdi (vadhyAputra-zazazRMgaAkAzapuSpAdi) padArtho asat che. A saMsAramAM nathI, chatAM teno niSedha to karAya ja che. saMsAramAM loko Ama bole ja che ke gadheDAne zIMgaDA nathI. vaLyAne putra nathI, AkAzamAM phUla nathI ItyAdi. teno uttara ApatAM jaNAve che ke - asao natthi niseho, saMjogAipaDisehao siddhaM / saMjogAicaukkaMpi, siddhamatthaMtare niyayaM // 1574 // (masato nAsti niSedha, saMyotipratiSedhata: siddham | saMyogAdicatuSkamapi, siddhamarthAntare niyatam // ) gAthArtha - je vastu "asa" hoya che teno niSedha karAto ja nathI. kAraNa ke saMyogAdi bhAvono ja niSedha karAya che ane je saMyogAdi cAra bhAvono niSedha karAya che te arthAntaramAM avazya hoya ja che. ll1574 vivecana - A saMsAramAM je vastu sarvathA asat ja hoya che, kyAMya saMbhavatI ja nathI. teno niSedha paNa karAto ja nathI. je sa hoya che tenA ja saMyogAdi cAra bhAvono ja niSedha karAya che. bhAvArtha evo che ke - ahIM devadattAdi je koI padArthano niSedha karavAmAM Ave che te padArtha anya kSetrAdimAM sat hoya to ja vivakSita koI koI sthAnomAM tenA saMyogano, samavAyano, sAmAnyano ane vizeSano ema A cAra bhAvono ja niSedha karAya che. paraMtu devadattAdi padArthono sarvathA abhAva pratipAdana karAto nathI. A vAta udAharaNa sAthe A pramANe che. "nApti pRde tevadratta:' gharamAM devadatta nathI ItyAdi bolAtAM vAkyomAM A saMsAramAM ghara paNa che ane devadatta paNa che ja. mAtra te bannenA saMyogano ja niSedha karAya che te bannenA astitvano sarvathA apalApa karAto ja nathI. ghara paNa che ane devadatta paNa che. phakta gharamAM devadatta nathI. bahAra bajAramAM athavA anya sthAnamAM te devadatta che ja. tethI gharanA ane devadattanA saMyogano ja A niSedha kahevAya che. jyAre devadatta mRtyu pAmyo hoya, saMsAramAM devadattapaNe tenuM astitva ja cAlyuM gayuM hoya, tyAra pachI "gharamAM devadatta nathI" Ama bolAtuM ja nathI. tethI "gharamAM devadatta nathI" teno artha gharano ane devadattano saMyoga nathI. A pramANe "nAsti ravipAm'' ItyAdi bolAtA vAkyamAM A saMsAramAM khara (gadheDo) paNa che ja ane viSANa (chaMga = zIMgaDAM) paNa che ja. banne vastu sat che. phakta Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa3 gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti kharane mAthe zRMga nIkaLavAno samavAya nathI. upAdAnatA nathI. "AkAzapuSpa nathI" A vAkyamAM paNa AkAza paNa che ane puSpa paNa che. paraMtu AkAzamAM puSpa ugavAno samavAya (upAdAnapaNuM) nathI. "nAti cazcama " "bIjo caMdra nathI" ItyAdi bolAtAM vAkyomAM anya padArtho paNa che ane caMdramA paNa che. phakta bIjo caMdramA nathI. eka ja caMdramA che. tethI anekamAM rahevAvALI caMdrava nAmanI jAti nathI, sAmAnya nathI. kAraNa ke ghaTa ghaNA che tethI te ghaNA ghaTamAM "ghaTatva" nAmanuM sAmAnya hoya che tevI rIte ghaNA caMdra nathI mATe "caMdrava" nAmanuM sAmAnya (jAti) nathI. ema jaNAvAya che. paraMtu sarvathA caMdrano abhAva kahevAto nathI tathA "santi paTa9mA muva:" ItyAdi bolAtA vAkyomAM "ghaTa jevaDAM sthUla (moTAM) motI hotAM nathI" A arthamAM saMsAramAM ghaTa paNa che ane motI paNa che ja. phakta motImAM ghaTanA jevI sthUlatA nAmanA guNavizeSano ja niSedha karAya che. A caitra devadatta jevo DAhyo nathI. ahIM DahApaNa nAmanA vizeSa dharmano ja niSedha karAya che. paNa caitra ke devadattano niSedha karAto nathI. A rIte jyAM jyAM "nAsti" bolAya che, niSedha karAya che tyAM tyAM saMyogasamavAya-sAmAnya ane vizeSa A cArano ja niSedha karAya che. paraMtu padArthono niSedha karAto nathI. tethI "nAti mAtmA" "AtmA nathI" AvuM vAkya tamArA vaDe je bolAya che teno artha ja te che ke A saMsAramAM AtmA nAmano padArtha koIka sthAne (jIvaMta zarIramAM) vidyamAna che. tenA saMyogamAtrano ja koI anya sthAnamAM (mRtakazarIramAM) niSedha karAya che. arthAt jema gharamAM devadatta nathI tyAM gharanA ane devadattanA saMyogano ja niSedha karAya che. sarvatra devadatta nathI evo artha thato nathI. tevI ja rIte "A zarIramAM AtmA nathI" teno artha A zarIra ane AtmAno saMyoga nathI paraMtu anya zarIramAM AtmA che. Ama AtmAnuM astitva ja siddha thAya che. paNa astitvano sarvathA niSedha thato nathI. prazna - he bhagavAn ! jo A saMsAramAM "jeno jeno niSedha karAya te te hoya ja" Avo niyama hoya to "mArAmAM traNa lokanuM svAmIpaNuM" hovuM joIe. kAraNa ke tame tIrthaMkaraprabhu hovAthI jevuM tamArAmAM trilokezvarapaNuM che tevuM mArAmAM trilokezvarapaNuM nathI. Ama hovAthI tamArA vaDe kahevAya che ke je niSedha karAya te hoya, mArAmAM trilokezvaratA tamArA vaDe niSedhAya che mATe hovI ja joIe tathA niSedhanA prakAra saMyoga-samavAyasAmAnya-vizeSa ema cAra ja tame jaNAvyA che. tethI niSedhano pAMcamo prakAra nathI evo artha thAya che ane je je niSedha karAya te te hoya che. to niSedhano pAMcamo prakAra paNa Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda hovo joIe. kAraNa ke tame te pAMcamAno niSedha karo cho. mATe pAMcamo prakAra paNa hovo joIe Avo artha thaze. tethI tamArI A vAta saMgata lAgatI nathI. uttara - he gautama ! tamArI A vAta ayukta (anucita) che kAraNa ke jema motImAM ghaTapramANatAno (ghaDA jevI skUlatAno) niSedha karAya che tema tamArAmAM trilokanI IzvaratAno niSedha karAya che. Ama vizeSano ja niSedha karAya che. tamArA potAnA 500 ziSyonI apekSAe tamArAmAM paNa IzvaratA avazya che ja. tamArAmAM sarvathA IzvaratAno niSedha karAto nathI. mAtra AvA prakAranI vizeSa IzvaratA nathI ema vizeSano ja niSedha karAya che. tevI ja rIte niSedhanA prakAromAM paNa "paMcasaMkhyA viziSTatva" no ja niSedha karAya che. sarvathA pratiSedhano abhAva jaNAvAto nathI. kAraNa ke cAranI saMkhyAthI viziSTa evo niSedha to A saMsAramAM che ja. mATe jema motImAM ghaTanA jevI skUlatA ja niSedhAya che. tema niSedhanA prakAromAM paNa "paMcasaMkhyA" rUpa vizeSano ja niSedha karAya che. prazna - he bhagavAn ! tamArI upara kahelI saghaLI paNa vAta saMbaMdha vinAnI lAge che. yukti vinAnI hoya ema jaNAya che. tame kaho cho ke A saMsAramAM je hoya che (sat hoya che, teno ja niSedha karAya che ane amane "je na hoya (sat hoya) teno ja niSedha dekhAya che." tethI tamArI vAta khoTI lAge che. jemake (1) mArAmAM traNa lokanI IzvaratA nathI (asat che) to ja niSedha karAya che. (2) niSedhamAM paNa pAMcanI saMkhyA vizeSa nathI (masat che) to ja niSedha karAya che. tathA (3) gharamAM devadattano saMyoga nathI (masat che) to ja niSedha karAya che. (4) kharanA mastaka upara viSANano samavAya (upAdAnatA) nathI (masat che) to ja niSedha karAya che. (5) anya caMdramA nathI to ja niSedha karAya che. (6) motImAM ghaTapramANatA nathI to ja niSedha karAya che ItyAdi sarvasthAnomAM je nathI hotuM teno ja niSedha dekhAya che. tethI tame je ema samajAvo cho ke "jeno niSedha karAya che te hoya ja che." A vAta haMbaka (khoTI) lAge che. uttara - he gautama ! tamArI vAta barAbara nathI. amArI kahelI vAtano bhAvArtha haju tame samajyA nathI. je vastuno jyAM niSedha karAya che te vastu tyAM hoya ja che ema ame nathI kahetA, jo tyAM te vastu hota to to niSedha ja na karAta. paraMtu je vastuno jyAM niSedha karAya che te vastu tyAM bhale nathI paraMtu anyatra avazya hoya ja che. ema arthAntaramAM astitva ame samajAvIe chIe. jeno jeno niSedha karAya che te te padArtha tyAM avazya nathI ja, paraMtu anyatra che ja, saMsAramAM sarvathA nathI ema nahIM. AvuM vastusvarUpa che ane ame tevuM ja vastusvarUpa samajAvIe chIe. je saMyoga-samavAya Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti 55 sAmAnya-vizeSano niSedha jaNAvyo che tyAM paNa te te gRhAdimAM devadattAdinA saMyogAdi nathI ane niSedha karAyA che. paraMtu te saMyogAdi anyatra che ja. jemake vivakSita evA potAnA gharanI sAthe ja hAla devadattanA saMyogano niSedha karAya che. paraMtu te kAle paNa kSetrAntara evA anyagharamAM, khetaramAM, hATamAM (dukAnamAM) athavA grAmAntaramAM devadattano saMyoga che ja. tathA gharano paNa devadattanI sAthe saMyoga nathI. paraMtu palaMga Adi gharavakharI sAthe to A gharano saMyoga paNa che ja. A ja rIte viSANano paNa kharanA mastaka upara samavAya nathI paraMtu gAya-bakarA AdinA mastaka upara to samavAya che ja. sAmAnya jAti paNa bIjo caMdra na hovAthI caMdramAM nathI. paraMtu ghaTa-paTa-gAya Adi Itara padArthomAM ghaTatva-paTava-gotva nAmanAM sAmAnya che ja. ghaTa jevI bhUlatA phakta motImAM nathI paraMtu bIjA sthAne koLA AdimAM che ja. trilokezvaratA paNa tamArAmAM nathI paraMtu tIrthaMkarAdi anyamAM che ja, paMcasaMkhyAviziSTatva paNa niSedhanA prakAromAM nathI paraMtu anyatra anuttaravimAnAdimAM che ja. AvA prakAranI vivekSAthI ame kahIe chIe ke "jeno jeno niSedha karAya che te te vastu tyAM bhale na hoya, paraMtu sAmAnyathI saMsAramAM hoya ja che. anyatra avazya hoya ja che. Ama kahIe chIe - paNa jeno jyAM niSedha karAya che te vastu tyAM hoya ja che. Ama ame kahetA nathI ke jethI amArI vAtamAM vyabhicAradoSa Ave. prazna - he bhagavAn ! ame paNa zarIramAM ja jIvano niSedha karIe chIe. kAraNa ke loko zarIramAM jIva che ema mAne che. uttara - he gautama ! tame bahu sAruM ja kahyuM. kAraNa ke tame zarIramAM ja AtmAno niSedha karo cho ema bolo cho. Ano artha e thAya che ke "AtmA to che ja" phakta zarIramAM te nathI. to amArI tamane samajAvavAnI je mahenata hatI te amArA ISTanI siddhi thaI gaI. kAraNa ke "jIva che ke nahIM" AvA prakArano tamane saMzaya hato. have "jIva che" ema to tame svIkAryuM. jIvanA astitvanI siddhi mATe ja A saghaLI mahenata hatI. "te che" Ama to siddha thaI ja cUkyuM. eTale amArA ISTanI siddhi thaI e ja ghaNA AnaMdanI vAta che. have siddha thayelA te jIvanuM astitva, Azraya (AdhAra) vinA hoI na zake eTale koIne koI teno (jIvana) AdhAra hovo joIe te paNa ApoApa siddha thaze ja, tenI ciMtA karavA vaDe saryuM, tenI ciMtA karavAnI jarUra nathI. vaLI zarIra vinA bIjo koI Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda teno Azraya (AdhAra) saMbhavI zakato nathI. kAraNa ke jIva hovAnAM badhAM liMgo jIvaMta zarIramAM dekhAya che. mATe zarIra e ja jIvano AdhAra che. zarIramAM ja jIva che, hA, eTalI vAta cokkasa che ke badhAM ja zarIromAM jIva hoya che ema nathI, paNa jIvaMta zarIromAM jIva avazya hoya che ane mRta zarIromAM jIva hoto nathI. kAraNa ke jIvaMta zarIromAM ja heya-upAdeyamAM nivRtti-pravRtti Adi jIvanAM liMgo dekhAya che, mRtazarIromAM nahIM. A rIte jIva che ema paNa siddha thayuM ane te paNa jIvaMta zarIramAM ja che e paNa siddha thayuM. prazna - zarIramAM jIva che ema mAnavAne badale je zarIra che te ja jIva che ema mAnIe to zuM doSa ? uttara - "A zarIramAM haju jIva jIve che, have A zarIramAM jIva mRtyu pAmyo che, A zarIramAM jIva che paNa mUchita thaI gayo che ItyAdi vyavahAra tathA tenI je vyavasthA che te ghaTaze nahIM. jo zarIra e ja jIva hoya to jIvatA zarIrano agnisaMskAra jema karAto nathI tema mRtazarIrano paNa agnisaMskAra na karAvo joIe. kAraNa ke te zarIra paNa jIva ja che. jIvaMta zarIranA jevA hAvabhAva mRtazarIramAM paNa dekhAvA joIe. ItyAdi yuktio ame AgaLa upara samajAvIzuM. ll1574 jIvotti satthayamiNaM, suddhattaNao ghaDAbhihANaM va / jeNa ttheNa sadatthaM so jIvo aha maI hoja // 1575 // attho dehocciya se taM no pajjAyavayaNabheAo / nANAiguNo ya jao bhaNio jIvo na dehotti // 1576 // (jIva iti sArthakamidaM, zuddhatvato ghaTAbhidhAnamiva / yenArthena sadarthaM, sa jIvo'tha matirbhavet // artho deha eva tasya, tanno paryAyavacanabhedAt / jJAnAdiguNazca yato bhaNito jIvo na deha iti // ) gAthArtha - "jIva" AvuM je pada che te sArthaka che. zuddha pada hovAthI, ghaTanI jema, je artha vaDe te pada sArthaka che te ja jIva che. have kadAca tame Avo prazna karo ke "deha" e ja jIvapadano artha che to te barAbara nathI. kAraNa ke paryAyavAcI zabdono bheda che mATe jJAnAdi guNovALo je padArtha che te ja jIva che. paNa deha e jIva nathI. /1575-1576/ Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 4 prathama gaNadhara - IndrabhUti 57 vivecana - AtmAnI siddhi mATe have navamuM anumAna kahe che. nyAyazAstramAM vastunI siddhi mATe pratijJA, hetu, anvayavyApti, anvayaudAharaNa, vyatirekavyApti, vyatireka udAharaNa, upanaya ane nigamana jaNAvelAM hoya che. tenAthI saMdehAtmaka vastuno nirNaya thAya che. te ja paddhatithI A be gAthAmAM jIvanI siddhi kare che. 1. parvato vadvimAna = parvata agnivALo che, A pratijJA. 2. dhUmavanvIk = dhUmavALo hovAthI, A hetu. 3. "yatra yatra ghUmataMtra tatra vaDa" = jyAM jyAM dhUma che tyAM tyAM agni che, A anvayavyApti. 4. yathA mahAna sam = jemake rasoDuM - A anvayaudAharaNa. yatra vadvisti , tatra dhUmopi nAti = jyAM jyAM vahni nathI tyAM tyAM dhUma paNa nathI A vyatirekavyApti. 6. yathA samudraH = jemake samudra, A vyatireka udAharaNa. 7. yathA mAnasan dvivyApyaghUmavata, tathALyuM parvatopi = jema rasoDuM vahnithI yukta evA dhUmavALuM che tema A parvata paNa dhUmavALo che. A upanaya. 8. tasmaviThya parvato vadvimAna = tethI parvata avazya agnivALo che ja. A nigamana. upara pramANe nyAyazAstramAM parvatanI aMdara vaDhinI siddhi karavAmAM Ave che. sarve paNa parokSa padArthanI siddhi A rIte ja thAya che. A paddhatine anumAna pramANa kahevAya che. te ja paddhati pramANe jIvanI siddhi kare che. (1) nIva rUcetad vavana sArtham = "jIva" AvA prakArano je zabda bolAya che te avazya arthavALo che. tadvAcya padArthavALo che. A pratijJA. (2) vyutpattimatte sati zuddhapatnIt = "jIva" evo je A zabda che te vyutpattivALo che ane zuddha pada che. gIvatati nIva: = je jIve che, zvAsa le che, AyuSya dhAraNa kare che, gamanAgamanAdi ceSTA kare che te jIva che. A vyutpatti kahevAya ane samAsa nathI. ekalo eka ja zabda che tethI A jIva zabda zuddha pada kahevAya che. A hetu jANavo. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda (3) rUda vad vyutpattimatte sati zuddhapavuM, tarthavad tRNam = A saMsAramAM je je vyutpattivALAM zuddhapada hoya che te te avazya arthavALAM ja hoya che. tadvAcya padArtha hoya ja che. A anvayavyApti che. (4) kathA padam = jemake pada-pada-da-nRpa-bhUpa A badhA zabdo vyutpattivALA paNa che ane arthavALA paNa che. tethI te te zabdothI vAcya vastuo paNa jagatamAM che ja. (5) yaju sArthavaM na mati, tad vyutpattimad zuddhapadaM ra ra mavati = je je zabdo arthavALA (tadvAcya vastuvALA) hotA nathI. te te zabdo vyutpattivALA ane zuddha padarUpa paNa hotA nathI. A vyatirekavyApti. (6) kathA sthiti gharavipArli ra, jemake Dittha-Davittha tathA kharaviSANa vagere. ahIM Dittha-Davintha zabdo ekalavAyA hovAthI zuddhapada che. paraMtu tenI kaMI ja vyutpatti nathI mATe vyutpatti vinAnA ane je kharaviSANAdi zabdo che te vyutpattivALA che. paraMtu sAmAsika hovAthI zuddha pada nathI, tethI te te zabdothI vAcya vastu paNa A saMsAramAM nathI ja. "nava" AvuM je pada che te ghaTa-paTa-nRpa-bhUpa Adi padonI jema vyutpatti vALuM paNa che ane zuddhapada paNa che. mATe sArthaka ja hovuM joIe, paNa Diltha-DavityanI jema vyutpattirahita nathI ane kharaviSANAdinI jema azuddha pada paNa nathI. mATe jIva nAmanA zabdathI vAcya vastu saMsAramAM hovI ja joIe, paNa nathI ema nahIM A upanaya che. (8) tasmItsarvameva nIvapam = tethI jIva nAmanuM je pada che te avazya arthavALuM ja che. mATe tadvAcya AtmA nAmano padArtha A saMsAramAM avazya che ja. A nigamana che. uparokta nyAyazAstranI nIti-rIti pramANe paNa AtmatattvanI siddhi thAya che. A anumAnamAM hetu be padavALo che. vyutpattimatte sati zuddhapatnIt tenuM kAraNa e che ke je je zabdo vyutpattivALA na hoya paNa zuddhapada hoya (samAsa vinAnA ekalavAyA hoya) to paNa tadvAcya vastu saMsAramAM saMbhavatI nathI. jemake Ditya ane vintha vagere, tathA je je zabdo zuddhapada hotA nathI paNa vyutpattivALA hoya che te te zabdo bhale vyutpattivALA hoya to paNa te te zabdothI vAcya vastuo saMsAramAM nathI paNa hotI. jemake kharaviSANAdi, Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti 59 A rIte hetunI anaikAntikatA (vyabhicAritA) doSa aTakAvavA mATe vyutpattimattva ane zuddhatva A banne pado vizeSaNa-vizeSyarUpe mukavAmAM AvyAM che. prazna - "jIva" pada sArthaka che tethI te zabdathI vAcya vastu hovI joIe A vAta barAbara che. paraMtu ''vaijJa'' zarIra e ja jIvapadano artha che. dehathI judo koI bIjo padArtha jIva nathI. kAraNa ke zAstromAM "dehamAM" ja prayoga karAto A zabda jovAyo che. = .. jemake "va jhIvaH, naM na histi'' A (deha) e ja jIva che. te A dehane (jIvane) koI haNI zakatuM nathI. AvAM vAkyomAM vaparAto A jIvazabda deha arthane ja sUcave che. paNa dehathI bhinna padArtha svarUpe jIvane sUcavato nathI. uttara - he gautama ! tamArI A vAta barAbara nathI. kAraNa ke dehanA ane jIvanA paryAyavAcI zabdo bhinna bhinna che mATe te banne padArtho bhinna bhinna che. jyAM jyAM paryAyavAcI zabdono bheda hoya che tyAM tyAM te te zabdothI jaNAvAtI vastu paNa bhinna bhinna ja hoya che. jemake ghaTa ane AkAza. tyAM ghaTanA paryAyavAcI zabdo ghaTa-kuTa-kuMbhakalaza vagere che jemAMno eka paNa zabda AkAza arthano vAcaka nathI. tathA AkAzanA paryAyavAcI zabdo nabhas, vyoma, antarikSa ane AkAzAdi che. temAMno eka paNa zabda ghaTanA arthano vAcaka nathI. evI ja rIte prastuta evA jIvadravyamAM jIva-jantu, asumAn, prANI sattva, bhUta ItyAdi zabdo jIvanA paryAyavAcI che. temAMno eka paNa zabda dehano vAcaka nathI, tathA zarIra, vapu:, kAyA, deha, klevara, tanu ItyAdi je koI zabdo che te dehanA vAcaka che. paNa temAMno koI eka zabda paNa AtmAno vAcaka nathI. A rIte jenA jenA paryAyavAcI zabdo bhinna bhinna hoya che te te vastu paNa bhinna bhinna ja hoya che. jo paryAyavAcI zabdono bheda hovA chatAM paNa vastuno abheda mAnavAmAM Ave to saMsAramAM rahelI sarve paNa vastunuM ekatva ja thaI jAya. A moTo bAdhakadoSa Ave che. vaLI he gautama ! tame je ema kahyuM ke "A jIvazabda dehamAM ja vaparAto joyo che" te paNa jIvano dehamAM upacAra karAyo che. paramArthe deha e jIva nathI paNa A jIva haMmezAM zarIranI sAthe ja rahelo che mATe dehamAM jIvano upacAra mAtra ja karAyo che. tathA dehamAM ja rahelo che anyatra nahIM. mATe dehamAM jIvano upacAra karAyo che tathA jema upacAra karIne dehamAM jIvazabda vaparAyelo tamane jaNAya che tema bhinnapaNe vaparAyelo paNa tamane jovA maLe ja che. "ta: ma: nIva:, vAtArtAmAM zarIram " have A zarIramAMthI jIva cAlyo gayo che (arthAt A manuSya mRtyu pAmyo che.) have A zarIrano smazAnamAM laI jaIne agnisaMskAra karAo. AvA = Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 6) prathama gaNadhara - IndrabhUti prakAranA vAkyaprayogo paNa saMsAramAM thAya che. mATe zarIramAM je jIva zabda vaparAya che te upacArathI che, paramArthathI banne bhinna dravyo che. tathA jIvadravya to jJAnAdi guNothI yukta che ane deha to jaDa che. tethI paNa deha e ja jIva che Ama kema kahevAya? jIvaMta zarIramAM cetanA-pIDA-duHkha-sukhanI lAgaNIsmaraNa-zaMkA Adi jJAnadharmo jevA dekhAya che tevA te dharmo mRtazarIramAM jaNAtA nathI. mATe paNa deha e jIva nathI. ame pahelAM paNa (gAthA 1562 mAM) kahyuM che ke - deha e jJAnAdi guNovALo nathI. kAraNa ke deha e mUrtimAn (rUpI) vastu che tethI jema ghaTa mUrtimAn che. eTale jJAnAdi guNovALo nathI. tema A deha paNa mUrtimAn che tethI jJAnAdi guNovALo nathI. tathA deha ane IndriyothI kaMIka bhinna evo AtmA che. kAraNa ke te Indriyo ane zarIra dvArA jANelA viSayonuM anusmaraNa IndriyAdinA virAma bAda paNa aMdara koIka kare che. tethI bArI dvArA jonAro puruSa jema bArIthI bhinna che tema ahIM Indriya ane zarIrathI bhinna evo AtmA che Ama jANavuM. /1575-1576 jIvotthi vao saccaM, mavvayaNAo'vasesavayaNaM va / savvaNNuvayaNao vA, aNumayasavvaNNuvayaNaM va // 1577 // (jIvo'sti vacaH satyaM, madvacanAdavazeSavacanamiva / sarvajJavacanato vA'numatasarvajJavacanamiva // ) gAthArtha - "jIva che" A vacana satya che. mAruM vacana hovAthI, tamArI zaMkA Adi avazeSavacananI jema. athavA "jIva che" A vacana satya che. sarvajJanuM vacana hovAthI, tamArA mAnelA sarvajJanA vacananI jema. l/1577ll vivecana - ATalAM anumAno samajAvavA chatAM mithyAtva ane ajJAnanI tIvratA hovAthI haju IndrabhUti AtmAnuM astitva joIe tevuM nathI svIkAratA, tyAre paramAtmA IndrabhUtine kahe che ke - he IndrabhUti ! A saMsAramAM jIva jevuM tattva che. Ama mArA kahevAthI tame A vacana svIkArI lo. tamArA saMzaya vagerenA viSayavALAM vacano huM bolyo te vacano jema tame mAnI lIdhAM che. tema mArA kahevAthI A vacana paNa svIkArI lo. bhagavAne kahelI A vAta paNa anumAnAtmaka ja che te A pramANe - (1) nIvati = jIva che A vacana sAcuM che, pratijJA, (2) arvanatvad = mAruM vacana hovAthI, hetu, (3) mavallaMzaviSayodyavazeSavanavat = tamArA saMzayAdi Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti viSayavALAM bAkInAM vacanonI jema. anvaya udAharaNa, yaMtra satyaM mavati tad mIvanamA mavati, yathA sAkSavAnam je je satyavacano nathI hotAM te te mArAM vacano paNa nathI hotAM. jemake khoTI sAkSivALuM vacana, A vyatireka vyApti tathA vyatireka udAharaNa. AvA prakAranA anumAna dvArA he IndrabhUti ! mAruM vacana hovAthI jIva che Ama tame satya tattva svIkAra karI lo. ahIM koI kadAca evI zaMkA kare ke "mAruM vacana hovAthI jIva che Ama tuM mAnI le" AvA prakAranuM vacana paramAtmA kema bole che? yukti ApavAne badale baLa vAparavAnI ke pharaja pADavAnI bhagavAnane zuM jarUra ? to teno uttara ema samajavo ke ahIM baLa vAparavAno ke pharaja pADavAno Azaya nathI. paraMtu tamane meM ATalI yuktio ApI che. tamAro saMzaya tame kahyA vinA meM kahyo che. tamArA hRdayamAM rahelA vicAro ane tarko meM spaSTa kahyA che. tethI mArA viSe sarvajJapaNAno vizvAsa karIne mAruM vacana tame svIkArI lo. Ama karUNAbhAvanAthI bolAyeluM A anumAna che. tathA AvA ja prakAranuM bIjuM anumAna paNa Ape che. (1) navortAi rUti vacane satyam = jIva che A vacana saMpUrNa satya che, pratijJA, (2) sarvajJavatranetvIt = sarvajJa-sarvadarzI mahAtmA puruSanuM vacana hovAthI hetu, (3) bhavanumatasarvaviita = tamArA potAnA mAnelA sarvajJapuruSanA vacananI jema udAharaNa. jema tame jene sarvajJa mAno cho tenAM badhAM ja vacano satya che ema samajIne svIkArI lo cho. tema "jIva che" AvuM mAruM vacana paNa sarvajJapuruSanuM ja vacana che ema samajIne he gautama ! tame svIkArI lo. mane kevalajJAna-kevaladarzana thayelAM che. tethI huM sarvajJa chuM, mATe mAruM vacana tame mAnI lo. prazna - paramAtmAe pote potAnA mATe parvanatva sarvajJavanatvAn = mAruM vacana hovAthI ane sarvajJanuM vacana hovAthI Ama kahIne huM sarvajJa chuM AvuM svaprazaMsAtmaka vacana kema kahyuM ? uttara - A svaprazaMsA mATe nathI paraMtu prayojana upasthita thAya tyAre yathArtha svarUpa kahevA mATe svarUpasUcaka vacana che ane jyAre AvuM kahevAno avasara ja AvIne ubho rahe che tyAre karUNAbhAvanAthI AvA prakAranAM svarUpasUcaka vacano paNa bolAya che. l/1577ll. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 prathama gaNadhara - IndrabhUti bhayarAgadosamohAbhAvAo saccamaNaivAiM ca / savvaM ciya me vayaNaM jANayamajjhatthavayaNaM va // 1578 // ( bhaya-rAga-dveSa-mohAmAvAt satyamanatipAti ca / satyameva me vacanaM jJAyakamadhyasthavacanamiva // ) gaNadharavAda gAthArtha - huM bhaya-rAga-dveSa ane ajJAnanA abhAvavALo hovAthI mAruM sarva vacana jANakAra anubhavI madhyastha puruSanA vacananI jema satya che ane doSa vinAnuM che. ||1578 // vivecana - paramAtmA zrI mahAvIraprabhue IndrabhUtine uparanI gAthAmAM je Ama kahyuM che ke "huM sarvajJa chuM. mAruM vacana che mATe sarvajJanuM vacana che tethI tame svIkAra karI lo" te bAbatamAM IndrabhUti prazna kare che ke - tame sarvajJa ho tethI zuM thayuM ? sarvajJa hoya tenAM badhAM ja vacano satya ja hoya evo koI niyama nathI, sarvajJa hoya chatAM prayojanavaza mithyAvacana paNa bole evuM kema na bane ? AvA praznano uttara ApatAM jaNAve che ke - he IndrabhUti ! juThThuM bolavAnAM mukhyatve cAra kAraNo hoya che. loko bhayanA kAraNe bhayabhIta thayA chatA sAcuM kahevAthI zikSA thaze evA AzayathI asatya bole che. bIjuM kAraNa rAga che, jene jeno rAga hoya che tenA pakSapAtanA kAraNe teno svArtha sadhAya te mATe paNa juThThuM bole che. trIjuM kAraNa dveSa che, jene jenI sAthe aNabanAva che te jIva tene vadhAre nukazAna kema thAya ? evA AzayathI paNa juThThuM bole che ane cothuM kAraNa moha (ajJAna) dazA che. jene je vastu barAbara samajAI na hoya, jANI na hoya, jJAnathI yathArtha dekhI na hoya to juThThuM bolAI jAya che. paraMtu A cAre kAraNo mArAmAM nahI hovAthI he IndrabhUti! mAruM saghaLuM paNa vacana satya che ane nirdoSa che. jema tame ekagAmathI bIjA gAma jatA ho, mArganI jANakArI na hovAthI rastAmAM bhUlA paDyA ho tyAre te te mArganA anubhavI puruSo rastAmAM maLe tyAre tame tene pUcho cho, tyAre sAme maLanArA rastAnA te anubhavI puruSo jo tamArAthI athavA anyathI bhayabhIta thayelA na hoya, tamArA upara rAga-dveSa na hoya to tevA prakAranA bhaya vinAnA, rAgadveSa vinAnA ane anubhavavALA mArgajJanAM sarve vacano satya ane nirdoSa hoya che tema mArAM vacano paNa sarve satya che ane nirdoSa che. tethI he IndrabhUti ! tame svIkArI lo. II1578 // na ahIM gautamasvAmI saMbaMdhI zaMkA uThAvIne uttara ApatAM bhagavAna kahe che ke - Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gaNadhara - IndrabhUti kaha savvaNNutti maI, jeNAhaM savvasaMsayaccheI / pucchasu va jaM na jANasi, jeNa va te paccao hojA // 1579 // gaNadharavAda ( kathaM sarvajJa iti matiryenAhaM sarvasaMzayacchedI / pRccha vA yad na jAnAsi yena vA te pratyayo bhavet // ) 63 gAthArtha - tame sarvajJa cho ema huM kema mAnuM ? AvI tamArI buddhi thatI hoya to huM tamArA sarvasaMzayane chedanAro chuM athavA pUcho, tame je na jANatA ho te, jenAthI tamane mArA pratye sarvajJapaNAno vizvAsa thAya. 1579 // vivecana - he IndrabhUti gautama ! kadAca tamArA manamAM AvA prakAranI zaMkA hoya ke "tame sarvajJa cho" AvA prakAranuM huM kema mAnI lauM ? mane tamArA pratye sarvajJapaNAno vizvAsa kema thAya ? tamArAmAM paNa bhaya-rAga-dveSa ane ajJAnatA kadAca hoya, te cAre kAraNono abhAva ja hoya evuM nahIM, Ama paNa kema na bane ? he IndrabhUti ! tame manamAM ne manamAM Ama vicAro cho. paraMtu tamArA AvA prakAranA vicAro mithyA che. kAraNa ke huM sarva saMzayane chedanAro chuM ane je sarva saMzayane chede che te avazya sarvajJa ja hoya che. sarvajJa vinA sarva saMzaya chedAtA ja nathI. ahIM hAla bIjA koI sarvajJa vidyamAna nathI. tethI huM tamane sarvajJanuM dRSTAnta Apato nathI. paNa je sarvajJa hoya che te sarva saMzayane chedanAra hoya che te vAta sarvathA satya che. prazna paraMtu bIjA koI sarvajJa jaNAtA nathI tethI udAharaNanA abhAve je je sarvajJa hoya te te sarvasaMzaya chedI ja hoya AvI anvaya vyApti thatI nathI ane anvayavyApti na thavAthI A hetu sAco ja haze ema vizvAsa kema bese ? kAraNa ke anvayavyApti ane anvaya udAharaNa vinA A hetu nyAyazAstranI nIti-rIti pramANe anaikAntika arthAt vyabhicArI hetu kahevAya, tenAthI sAdhyanI siddhi na thAya. - uttara - he IndrabhUti ! tamArI A vAta barAbara nathI. anvaya dRSTAnta bhale na maLe, paNa vyatirekavyaptithI sAdhyanI siddhi thAya che. je je sarvajJa hotA nathI te te sarvasaMzayane chedanArA paNa hotA ja nathI. jemake gAmanA sAdhAraNa loko. A pramANe sarvajJatA vinA sarvasaMzayanA chetRtvanI je anupapatti che te ja viparItamAM bAdhaka evuM sAdhyanuM sAdhakapramANa che. jemake 'siddhA anantamulavantaH, dharmarahitatvAt'' siddhabhagavanto anaMta sukhavALA che. karma vinAnA hovAthI, A anumAnamAM anvayadRSTAnta nathI to paNa vyatirekavyAptithI sAdhyasiddhi thAya ja che. je je anaMtasukhavALA nathI te te jIvo Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda karmarahita paNa nathI ja, jemake saMsArI jIvo. A pramANe viparyayamAM bAdhA Ave che e ja sAdhyanuM sAdhaka pramANa che. athavA traNe lokanI aMdara rahelI je koI vastu tame na jANatA ho te mane tame pUcho, jethI tamane mArA pratye sarvajJapaNAno vizvAsa thAya. tame je kaMI pUcho teno uttara ApavA huM taiyAra chuM. huM AvuM spaSTa kaheto hovAthI paNa tamAre mArA upara sarvajJapaNAno vizvAsa karavo joIe. tathA jenAmAM bhaya-rAga-dveSa ane ajJAnatA hoya che te ja juThThuM bole che. mArAmAM bhayAdi cAre kAraNono abhAva siddha che. kAraNa ke cAre kAraNomAMnA koIpaNa kAraNanAM liMgo mArAmAM dekhAtAM nathI. jene bhaya hoya che te DarapokapaNe astavyasta bole, jene rAga hoya che te pakSapAtathI bole, jene dveSa hoya che te IrSyA-dAjha-adekhAIthI bole ane jene ajJAnatA hoya che te AgaLa-pAchaLa juduM-juduM bole. AmAMnuM ekapaNa liMga mArAmAM nathI. mATe mArAmAM bhayAdi cAre kAraNono abhAva che ja. A pramANe he IndrabhUti ! tame samajo. A saMsAramAM jJAnAtmakaliMga vinA kyAreya paNa jIva nAmano liMgI ekalo dekhAto hoya to to jJAnAtmakaliMga na dekhAya chatAM liMgI evo jIva haze evI zaMkA thAya. paraMtu jJAnAtmakaliMga vinA liMgI evo jIva kyAreya hoto ja nathI tevI ja rIte bhayAdi cAre kAraNonA liMgo dekhAtAM hoya to ja bhayAdi kAraNo hoya ane juThThuM bolavAnA prasaMgo bane, paraMtu bhayAdi cAre kAraNonAM liMgo mArAmAM nathI. mATe bhayAdi kAraNo mArAmAM nathI. tethI mAruM vacana mithyA nathI, saMpUrNa satya che. 1579 // evamuvaogaliMgaM, goyama savvapyamANasaMsiddhaM / saMsArIyarathAvara-tasAibheaM muNe jIvaM // 1580 // (mupayogati, gautama ! sarvapramALasaMsiddham / saMsArItarasthAvaratrasAdibhedaM jAnIhi jIvam // ) gAthArtha A pramANe he gautama ! upayogalakSaNavALo, sarva pramANothI siddha, 1. mUlagAthAmAM be vAra vA zabda che. eTale "huM sarva saMzaya chedanAra chuM athavA tame je na jANatA ho te pUcho athavA je jANatA ho te paNa mArI parIkSA mATe pUchI zako cho Avo artha nIkaLI zake che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti saMsArI-mukta, sthAvara ane trasAdi bhedavALo jIva nAmano padArtha che ema tame jANo. //158ll vivecana - A pramANe he IndrabhUti gautama ! tame "jIva che" ema svIkAro. te jIva kevo che ? teno uttara traNa vizeSaNothI jaNAve che. upayoga che lakSaNa jenuM evo jIva che. upayoga eTale sAmAnya ane vizeSa dharmone jANavAnI jJAnazakti, cetanAzakti arthAt bodhAtmakazaktivizeSa. AvA prakAranI cetanAzakti che liMga jenuM te jIva che. jyAM jyAM jIva hoya che tyAM tyAM alpa athavA adhika mAtrAe cetanAzakti hoya ja che ane jyAM jyAM jIva hoto nathI tyAM tyAM cetanAzakti hotI ja nathI. tethI upayoga arthAt cetanAzakti e jIvanuM lakSaNa che. tathA gAthA 1554 thI 1563 mAM kahyA pramANe jIva pratyakSapramANathI siddha thAya che. gAthA 1564 thI 1576 mAM kahyA pramANe jIva anumAnathI siddha thAya che ane gAthA 1577 thI 1579 mAM kahyA pramANe sarvajJanA vacanasvarUpa AgamapramANathI jIva siddha thAya che. A rIte pratyakSa-anumAna ane Agama ema sarvapramANothI AtmatattvanI siddhi thAya che. tethI sarva pramANasiddha evA Atmatattvane tame svIkAro. tathA A jIvanA saMsArI ane mukta ema be bheda che. je jIvo karmavALA hoya che, janma-maraNavALA hoya che te saMsArI kahevAya che ane je jIvo karma vinAnA hoya che, janma-maraNa vinAnA hoya che te mukta kahevAya che. saMsArI jIvonA tra-sthAvara ema be bhedo che. sukha-duHkhanA saMjogomAM je jIvo IcchA mujaba hAle cAle te trasa, ane game tevAM duHkha-sukha Ave to paNa potAnI IcchA pramANe gamanAgamana na karI zake te sthAvara kahevAya che te sthAvaranA pRthvIkAya-aSkAya-teukAya-vAukAya-vanaspatikAya ema pAMca prabheda che. trasanA beIndriya-teIndriya-caurindriya ane paMcendriya ItyAdi bheda-prabhedo che tathA sUkSma-bAdara-paryAptA ane aparyAptA ItyAdi aneka bheda-prabhedavALo A jIva nAmano padArtha che. ahIM aneka bheda-prabhedavALuM A jIvadravya che ema kahyuM eTale koIka vedAntavAdI prazna kare che ke - AtmAnA traNa-sthAvara-mukta-saMsArI-sUkSma-bAdara-paryApta-aparyApta ItyAdi aneka bheda tame je kaho cho te khoTA che. tamArI vAta asiddha che. kAraNa ke te AtmA sarvatra ekarUpa ja che. amArA zAstramAM kahyuM che ke - Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 prathama gaNadhara - IndrabhUti eka eva hi bhUtAtmA bhUte bhUte pratiSThitaH / dhA vahudhA caiva, dRzyate nalavantravat // brahmabindu upaniSad 11 = gaNadharavAda yathA vizuddhamAkAzaM, timiropapluto janaH / saGkIrNamiva mAtrAbhirbhinnAbhirabhimanyate // tathedamamalaM brahma, nirvikalpamavidyayA / SatvamivApAM, medrarUpaM prAjJate / bRhadAraNyakabhASyavArtika 3-4-43, 44 urdhvamUlamadhaH zAkhamazvatthaM prAhuravyayam / indrAMti yasya pIni, yastaM veT sa vevit // bhagavadgItA 15-1 judA-judA bhUtomAM eka ja AtmA rahelo che. paNa AkAzamAM jema eka ja caMdra hovA chatAM jaLamAM pratibiMbarUpe aneka caMdra dekhAya che tema A jIva paNa eka ja hovA chatAM bahuprakAre dekhAya che. athavA AkAza jema eka ja che, vizuddha ja che chatAM timiranA rogavALo puruSa te ja AkAzane bhinna-bhinna evI aneka rekhAo vaDe bharapUra bhareluM citra-vicitra dekhe che. tevI ja rIte vikalpo vinAnuM ane atyanta nirmaLa evuM A eka ja brahmatattva che. chatAM avidyAnA kAraNe te brahmatattva jANe kaluSita thayuM na hoya tema anekarUpe jagatanA jIvone bhAse che. = sRSTinuM mUla brahmA che. te mULa urdhva-AkAzamAM che ane temAMthI nIkaLelI jIvorUpI zAkhAo nIce-pAtAlamAM che evA azvatthavRkSane avyaya nitya = sadAsthita kahevAmAM AvyuM che. chaMdo te A vRkSamAM pAMdaDAM che. je loko A brahmane jANe che te ja sAcA vedaza vedane jANanArA eTale brahmajJa = brahmane jANanArA kahevAya che. uparokta badhA ja pATho ema sUcave che ke AtmA judA-judA nathI paNa eka brahmA ja che. sarva zarIromAM eka ja AtmA che. tathA vaLI 'puruSa vavuM niM sarva, yat mUrta, yattva bhAvyam, tAmRtatvayezAna:, yavanenAtiroti, yavetnati, yat nainati, yat re, yad anti, yantarasya sarvastha, yat sarvasvAsya vAdyata: '' ItyAdi upaniSadonA pAThomAM kahyuM che ke "je bhUtakALamAM hatuM, bhAvimAM je kaMI thaze athavA je amarapaNAno svAmI che te saghaLuM puruSa ja che ke je annathI vadhe che, je yajJa kare che, je yajJa nathI karato, je dUra che, je najIka che, je sarvanI aMdara che ane je sarvanI bahAra che. te sarve puruSavizeSa ja che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti uparokta vedonA, upaniSadonA ane purANonA pATho jotAM ema jaNAya che ke traNasthAvara ke saMsArI ane mukta jevA jIvonA bheda ja nathI. sarvatra brahmasvarUpa eka puruSa ja che. arthAt eka ja jIva che. AvA prakArano koI vedAntavAdI prazna kare to teno have pachInI 1581mI gAthAmAM uttara jaNAve che. ll1580ll jai puNa so egocciya, haveja vomaM va savvapiMDesu / goyama ! tadegaliMgaM piMDesu tahA na jIvo'yaM // 1581 // ( yadi punaH sa eka eva, bhaved vyomeva sarvapiNDeSu / gautama ! tadekaliGga, piNDeSu tathA na jIvo'yam // ) / gAthArtha - jo AkAzanI jema sarvapiMDomAM te jIva eka ja che ema mAnIe to zuM doSa ? he gautama ! sarva piMDomAM te AkAza ekaliMgavALuM dekhAya che. tema A jIva ekaliMgavALo dekhAto nathI. ll1581// vivecana - koI vedAntavAdI cAlI AvatI jIvatattvanI carcAmAM prazna kare che ke 1580 gAthAnA vivecanamAM kahelA veda ane upaniSadanA pAThonA AdhAre nArakI, tiryaMca, manuSya ane devonA sarva zarIrapiMDomAM jema AkAzatattva eka che ema jIvatattva paNa eka ja che. paraMtu saMsArI ane mukta ItyAdi bhedathI bhinna bhinna jIva nathI ema mAnIe to zuM dUSaNa Ave ? AvA prakAranA praznanI sAme bhagavAna kahe che ke - he gautama ! cetana ke acetana evA sarve paNa pudgalapiMDomAM (rUpI dravyomAM) raheluM evuM AkAza eka ja liMgavALuM che. sarvane avagAhanA ApavI evA prakAranuM liMga sarva AkAzamAM che. videzatA (judAM judAM liMgo) no abhAva hovAthI sarvatra AkAza eka che ema mAnI zakAya, mATe sarvane avagAha Apavo, AvA prakAranuM eka ja liMga sarvatra hovAthI AkAzanuM ekatva mAnavuM ucita che. paraMtu hAla jeno vicAra karI rahyA chIe evo A jIva tevA prakAranA ekaliMgavALo nathI. kAraNa ke zarIrasaMbaMdhI pugalapiMDomAM te jIvanuM je cetanAlakSaNa liMga che te vilakSaNa dekhAya che. koI zarIrapiMDamAM cetanA adhika, koI zarIrapiMDamAM cetanA hIna ema zarIre zarIre hInAdhikapaNe aneka prakAranI vilakSaNatA jaNAya che. mATe cetanAlakSaNano hInAdhikapaNe bheda hovAthI lakSya evo jIva paNa judo judo che. tethI sarva zarIra-piMDomAM jIva eka che evuM mAnI na zakAya. l/1581/ Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti nANA jIvA kuMbhAdauvva bhuvi lakkhaNAibheyAo / suda-du-vaMdha-moghubhAvo ya no tAjo aza182 (nAnA jIvA: kumbhAdaya iva bhuvi lakSaNAdibhedAt / surad-3H-vajo-mokSAmAvaza thatastavezatve ) gAthArtha - A pRthvI upara sarve jIvonAM lakSaNAdi bhinna bhinna hovAthI aneka ghaTanI jema te jIvo bhinna bhinna che. jo jIvonuM ekatva mAnavAmAM Ave to sukha-duHkhakarmabaMdha ane mokSano abhAva thAya. /158// vivecana - A saMsAramAM zarIre zarIre jIva judA-judA che. kAraNa ke zarIre zarIre lakSaNa Adi bhinna bhinna che. tethI jema ghaDA aneka che tema jIva paNa aneka che. zarIre zarIre koInI cetanA ghaNI hoya che. koInI cetanA ochI hoya che. koInI cetanA atyanta hIna hoya che. tethI zarIre zarIre jIva judA judA che. eka zarIramAMthI jIva mRtyu pAme tyAre badhAM ja zarIra nirjIva thatAM nathI. eka sukhI hoya tyAre bIjA zarIramAM rahelo jIva duHkhI paNa hoya che. mATe pratizarIre jIva judo judo hoya che. jo sarve jIvono maLIne eka ja jIva che Ama mAnavAmAM Ave to sukha-duHkhakarmabaMdha ane karmothI mukti vagere bhAvo ghaTe nahIM. A ja vAta 1584 mI gAthAmAM graMthakArazrI ja samajAvavAnA che. ll1582aa zarIre zarIre lakSaNano bheda kevI rIte che te kahe che - jeNovaogaliMgo, jIvo bhinno ya so paisarIraM / uvaogo ukkarisAvagarisao teNa te'NaMtA // 1583 // (yenopayogaliGgo jIvo bhinnazca sa pratizarIram / 3payA 3Saparvatastena teDanattA: ) gAthArtha - je kAraNathI upayoga lakSaNavALo jIve che ane te upayoga zarIre zarIre bhinna che. kAraNa ke kyAMka utkarSa hoya che to kyAMka apakarSa hoya che. Ama utkarSa ane apakarSanA bhedathI jIvo bhinna bhinna che. /1583 vivecana - vastumAM be prakAranA dharmo hoya che. sAmAnya dharma ane vizeSa dharma. te banne prakAranA dharmone jANavAnI AtmAnI je caitanyazakti che tene ja upayoga kahevAya Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 68 prathama gaNadhara - IndrabhUti che. sAmAnya dharmane jANanArI caitanyazaktine darzanopayoga kahevAya che ane vizeSadharmane jANanArI caitanyazaktine jJAnopayoga kahevAya che. A banne prakAranA darzana ane jJAnanA upayogavALA jIvo hoya che te upayoga zarIre zarIre utkarSa ane apakarSa vALA hoya che. kIDInA zarIramAM je caitanya che tenAthI pazunA zarIramAM caitanya vadhAre che ane pazunA zarIra karatAM mAnavanA zarIramAM caitanya vadhAre che. mAnavamAM paNa bALaka karatAM yuvAnanA zarIramAM caitanya vadhAre hoya che. Ama pratizarIre caitanya utkarSa ane apakarSavALuM hovAthI anaMtabhedavALuM che. tethI te upayogalakSaNavALA jIvo paNa bhinna bhinna anaMtA che. A pramANe gAthA 1582 nA pUrva ardhabhAgano artha samajAvyo. have te ja gAthAno uttarArdha samajAve che. ll158all egatte savvagayattao, na mokkhAdao nabhasseva / kattA bhottA maMtA, na ya saMsArI jahAgAsaM // 1584 // (ekatve sarvagatatvato na mokSAdayo nabhasa iva / hartA mohatA mantA, na tra saMsAra yathAzam ) gAthArtha - sarva jIvono eka jIva mAnavAthI sarvavyApI thavAthI AkAzanI jema mokSAdi ghaTatAM nathI. tathA eka jIva mAnavAthI AkAzanI jema kartA-bhoktA-mattA ane saMsArI avasthA paNa ghaTatI nathI. /1584ll | vivecana - A saMsAramAM zarIre zarIre judA judA jIva che. jo ema na mAnIe ane sarve jIvono maLIne eka ja jIva che. Ama jo mAnIe to te jIva sarvavyApI thavAthI AkAzanA jevo vyApaka thayo. je je sarvavyApI=vyApaka dravya hoya che tene sukha-duHkha karmabaMdha ane karmothI mukti hotI nathI. jemake dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya ane jyAM jyAM sukha-duHkha-baMdha ane mokSAdi hoya che tyAM tyAM sarvavyApIpaNuM hotuM nathI. jemake devadatta-caitra-maitra ItyAdi. A anumAnathI AtmAnuM ekatva mAnavAthI sukha-duHkhAdi ghaTatAM nathI. vaLI sarva jIvono eka jIva mAnavAthI samasta lokavartI jIva thavAthI AkAzadravyanI jema kartA-bhoktA-mattA ane saMsArI avasthA vagere bhAvo paNa ghaTaze nahIM. kAraNa ke je je dravyo sarvavyApI hoya che te te kartA-bhoktA-mantA hotAM nathI. jemake AkAza. temAM ja jIva paNa tevo mAnavAthI kartA vagere bhAvo saMbhavaze nahIM. ll1584 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 prathama gaNadhara - IndrabhUti egatte natthi suhI, bahUvaghAutti desaniruuvva / bahutarabaddhattaNao, na ya mukko desamukkovva // 1585 // ( ekatve nAsti sukhI, bahUpaghAta iti dezanIruja iva / bahutarabaddhatvato na ca mukto dezamukta iva // ) gaNadharavAda gAthArtha - sarva jIvono eka jIva mAnye chate bahubhAga du:khI hovAthI koI sukhI kahevAze nahIM. jema aMzabhAgamAtramAM nirogI hoya te nIrogI na kahevAya tema, tathA jema aMzabhAgamAtramAM muktajIva mukta kahevAto nathI tema ghaNo bhAga baMdhAyelo hovAthI koI mukta kahevAze nahIM. 1585 vivecana - A saMsAramAM cAra gati che. naraka-tiryaMca-manuSya ane deva, cAre gatimAM apAra jIvo bharelA che. naraka ane devamAM asaMkhya-asaMkhya, garbhaja manuSyamAM saMkhyAtA, tiryaMcagatimAM-nigodamAM anaMtA ane pRthvIkAyAdi zeSa tiryaMcomAM asaMkhyAtA asaMkhyAtA jIvo che. Ama sarve maLIne kula anaMta-anaMta jIvo che. te anaMta jIvomAM zArIrika duHkho ane mAnasika duHkhothI duHkhI pIDAyelA jIvo ghaNA che. sukhI jIvo to bahu ja alpapramANamAM dekhAya che. duHkhI jIvo karatAM sukhI jIvo anaMtamAbhAganA ja mAtra hoya che. tevI ja rIte karmonA baMdhanathI baMdhAyelA jIvo anaMta-anaMta che. karmonA baMdhanathI mukta thayelA jIvo to mAtra anaMtamA bhAganA ja che. A pramANe A saMsArI jIvonuM citra che ane pratyakSa najare paNa dekhAya che. have jo A sarve jIvo judA judA che ema na mAnIe ane te sarve jIvono eka ja jIva che ema mAnIe to te eka mAnelo jIva duHkhI-duHkhI ja raheze. kyAreya paNa sukhI thaze ja nahIM. kAraNa ke te eka jIvano ghaNo ghaNo bhAga to duHkhI ja che. sukhI bhAga to bahu ja alpamAtrAmAM ja che. jema dhAro ke yajJadatta nAmano eka mANasa che. je AkhA zarIramAM sarvatra TI.bI., DAyAbITIza, blaDapresara, kensara ItyAdi ghaNA ja rogothI pIDita che. phakta jamaNA hAthanI eka AMgaLIno eka bhAga ja nirogI che. to ghaNo bhAga rogI ane alpabhAga nIrogI hovAthI yajJadatta nIrogI ane sukhI nathI kahevAto, paNa rogI ane duHkhI ja kahevAya che. tevI ja rIte sarva jIvono eka jIva mAnavAthI ghaNo bhAga duHkhI ane alpabhAga sukhI thavAthI A jIva kyAreya paNa sukhI banaze nahIM. sadAkAla duHkhI ja raheze. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 71 prathama gaNadhara - IndrabhUti tathA koI jIva kyAreya paNa karmonA baMdhanathI mukta thayelo ghaTaze nahIM. kAraNa ke sarva jIvono eka jIva mAnavAthI ane temAM anaMtA-anaMta jIvo to karmothI baMdhAyelA ja che. mAtra anaMtamo bhAga ja mukta che. tethI ghaNo bhAga baddha ane alpabhAga ja mukta che. tethI baddha ja kahevAze, mukta kahevAze nahIM. jema yajJadatta nAmano koI puruSa zarIranA sarva aMgomAM sAMkaLa-doraDA AdithI dhAro ke baMdhAyelo hoya ane AMgaLIno eka bhAga ja mukta hoya to te baddha ja kahevAya che, mukta kahevAto nathI. tema samagra lokavyApI mAnelA A eka jIvano bahubhAga baddha ane alpabhAga mukta thavAthI te jIva baddha ja kahevAze, mukta banaze ja nahIM. A rIte eka ja jIva mAnavAthI sukhIpaNuM-muktapaNe ItyAdi bhAvo na ghaTatA hovAthI AkhA saMsAramAM eka jIva che A vAta barAbara nathI. jIvonuM nAnAvidhapaNuM che te ja vAta barAbara che. mATe anaMta-anaMta jIvo che A vAta siddha thAya che. ll158pI. jIvo taNumettattho, jaha kumbho tagguNovalaMbhAo / ahavA'NuvalambhAo, bhinnammi ghaDe paDasseva // 1586 // (jIvastanumAtrastho yathA, kumbhastadguNopalambhAt / athavA'nupalambhAd, bhinne ghaTe paTasyeva // ) gAthArtha - jIva zarIramAtramAM ja rahenAro che. tyAM ja tenA guNo dekhAtA hovAthI kuMbhanI jema, athavA bhinna evA ghaTamAM jema paTano abhAva hoya che tema zarIra bahAra jIvanA guNono anupalaMbha che, tethI zarIra bahAra vivakSita jIvano abhAva ja che. //1586 / vivecana - sarva jIvono eka ja jIva che. saghaLuMya A vizva eka brahmArUpa ja mAtra che. sarvatra brahmAtmA ja che. brahmAthI bhinna bIjo koI AtmA che ja nahIM. AvA prakArano vedAntadarzanano je mata hato tenuM khaMDana karIne aneka jIvo che. anaMta jIvothI A saMsAra bharelo che te samajAvyuM. vedAntadarzananuM khaMDana pUrNa thayuM. have taiyAyika ane vaizeSika darzanakAro kahe che ke he jaina ! vedAntadarzananuM tame khaMDana karyuM te sAruM karyuM. kAraNa ke anaMta jIvo A saMsAramAM che ja, te saghaLAno apalApa karIne eka ja jIva che Ama kema manAya ? mATe vedAntadarzananI A mAnyatA mithyA hatI, tenuM tame nirasana karyuM te bahu sAruM ja thayuM. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda jaina-kahe che ke he naiyAyika-vaizeSika ! anaMta jIvo che ema tame mAno cho eTale vedAntadarzananuM ame kareluM khaMDana tamane gamyuM che. eTale "sAruM thayuM" ema bolo cho. paraMtu tame paNa AtmAne zarIravyApI nathI mAnatA paNa sarvavyApI = vyApaka mAno cho. anaMta AtmAo paikIno eka eka AtmA sarvavyApaka (jagata AkhAmAM vyApta) che ema mAno cho. te tamArI vAta paNa sArI nathI. tethI have ame tamoe mAnelA ekeka jIvanA jagadyApipaNAnuM khaMDana karIe chIe te tame sAvadhAna thaIne sAMbhaLo. 72 je padArthanA guNo jyAM dekhAya che te padArtha tyAM ja hoya che A vAta AbAlagopAla jANItI che. jemake ghaTanA guNo varNa-gaMdha-rasa ane sparza che. te ghaTamAM ja dekhAya che. ghaTa bahAra kyAMya dekhAtA nathI. tethI te guNono guNI evo ghaTa paNa tyAM ja hoya che. ghaTa bahAra ghaDo hoto nathI. tevI ja rIte jIvanA guNo jJAnAdi (cetanA vagere) che. te guNo zarIramAM ja jaNAya che, zarIra bahAra jaNAtA nathI. tethI cetanA Adi guNono guNI evo jIva paNa zarIramAM ja che, zarIra bahAra nathI. A vAta samajAvavA mATe nyAyazAstranI nIti-rIti pramANe anumAna A pramANe che nIva: tanumAtraAE: = jIva zarIravyApI ja mAtra che. A pratijJA. tatraiva tadguNopalabdheH = tyAM ja tenA guNo dekhAtA hovAthI. A hetu. yathA ghaTaH svAtmamAtre je je padArthanA guNo jyAM jyAM dekhAya che te te padArtha tyAM tyAM ja hoya anyatra nahIM. A anvayavyApti che. tethI ghaTanI jema jIva paNa potAnA zarIramAtramAM ja che. zarIra bahAra nathI. = - jema ghaTa potAnAmAM ja mAtra che tema. A udAharaNa. vaLI bIjuM anumAna AvA prakAranuM che ke - je je padArtha pratyakSAdi pramANo vaDe jyAM jyAM na dekhAto hoya tyAM tyAM teno abhAva ja hoya che. jemake ghaTa ane paTa A banne vastuo atyanta bhinna che. tethI ghaTamAM paTano abhAva ja hoya che. tathA paTamAM ghaTano abhAva ja hoya che. tevI ja rIte zarIranI bahAra AtmA ke AtmAnA caitanyAdi guNo kaMI dekhAtuM nathI tethI AtmA paNa zarIranI bahAra nathI ja. teno paNa anumAnaprayoga A pramANe che = zarIrAd bahirjIvo nAsti zarIrathI bahAra jIva nathI. A pratijJA. pramAiranupatnahmAt = pratyakSAdi pramANo vaDe teno tathA tenA guNono zarIranI bahAra anupalaMbha che mATe. ghaTa-paTanI jema. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti 73 yathI mane ghare paTI = jema bhinna evA ghaTamAM paTano abhAva che tema. A anvaya udAharaNa che. zarIrathI bahAra jIvanA guNono anupalaMbha che. mATe zarIrathI bahAra jIva nathI. tethI taiyAyikAdinuM mAneluM AtmAnuM vizvavyApipaNuM ucita nathI. tethI zarIra bahAra jIvano abhAvamAtra ja che. ll1586ll tamhA kattA bhottA baMdho, mokkho suhaM ca dukkhaM ca / saMsaraNaM ca bahuttAsavvagayatte sujuttAI // 1587 // (taman hartA bhoktA vanyo, mokSa surNa ra : OM saMsaraNaJca bahutvAsarvagatatvayoH suyuktAni // ) gAthArtha - tethI jIvonuM bahutva (anekatva) ane asarvavyApitva mAnIe to ja kartRtva, bhophtatva, baMdhakatva, mokSatva, sukha-duHkha ane saMsaraNa (janma-maraNa) vagere bhAvo sArI rIte yuktipUrvaka saMbhavI zake che. anyathA saMbhavatA nathI. ll1587ll vivecana - have A vAtano upasaMhAra (pUrNAhUti) karatA graMthakArazrI jaNAve che ke - uparanI gAthAomAM karelI carcAthI jIvonuM bahuta mAnIe ane asarvavyAdhitva (zarIramAtra vyApitva) mAnIe to ja karmonuM kartApaNuM, karmonuM bhoktApaNuM, karmothI baMdhAvApaNuM, karmothI mukAvApaNuM, sukhIpaNuM, duHkhIpaNuM tathA janma-maraNAdi rUpa saMsaraNapaNuM ItyAdi saMsArI jIvomAM saMbhavatA tamAma bhAvo sArI rIte yuktisaMgatapaNe ghaTI zake che. anyathA jema AkAza eka che ane sarvavyApI che tethI tene karmabaMdhAdi thatA nathI tema jIvane jo eka mAnIe ane sarvavyApI mAnIe to jIvane karmabaMdhAdi ghaTI zake nahIM. mATe vedAntadarzana ane naiyAyika-vaizeSika darzana vagere darzanakAronI vAta jUphI che, mithyA che, yukti vinAnI che. ll1587 IndrabhUti - ApanA kahevAthI ane pratyakSAdi pramANothI siddha hovAthI tathA yuktiyukta hovAthI jIva viSenA tamAma saMzayono huM tyAga karavA IcchuM chuM. arthAt mArA hRdayamAMthI A tamAma saMzayo jatA rahyA che. to paNa jyAre jyAre "vijJAnani teo bhUteSyaH" ItyAdi vAkyonA arthanuM huM ciMtana-manana karuM chuM tyAre tyAre atizaya tIvra virAdhanA karavAthI lAgeluM pApa jema jIvanuM puMTha na choDe-jIvanI pAchaLa pAchaLa ja Ave tema A saMzaya paNa mArI pITha choDato nathI. saMzaya cAlune cAlu ja rahe che. to have Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti huM zuM karuM ? Avo prazna he gautama ! jo tamArA manamAM thato hoya to te vAta barAbara vyAjabI nathI te have samajAve che - goyama ! veyapayANa imANa atthaM ca taM na yANAsi / taM vinnANaghaNocciya, bhUyehito samutthAya // 1588 // maNNasi majaMgesu va, mayabhAvo bhUyasamudaubbhUo / vinnANamettamAyA, bhUe'Nu viNassai sa bhUo // 1589 // atthi na ya peccasaNNA, jaM puvvabhave'bhihANamamugotti / jaM bhaNiyaM na bhavAo, bhavaMtaraM jAi jIvotti // 1590 // (gautama ! vedapadAnAmeSAmarthaM ca tvaM na jAnAsi / yad vijJAnaghana eva bhUtebhyaH samutthAya // ) (manyase madyAGgeSviva madabhAvo bhUtasamudayodbhUtaH / vijJAnamItramAtmA, mUrtinu vinazyati sa mUya: 5) ( asti na ca pretyasaJjJA, yat pUrvabhave'bhidhAnamamuka iti / yad bhaNitaM na bhavAd, bhavAntaraM yAti jIva iti // ) gAthArtha - he gautama ! A vedapadonA arthone tame yathArthapaNe jANatA nathI. tame tamArA manamAM svayaM tamArI rIte Avo artha karo cho ke - pAMce bhUtonA samudAyamAMthI ja vijJAnano ghana (cetanAno samUha) utpanna thAya che. jema madirAnA aMgomAM (avayavomAM) madazakti utpanna thAya che tema bhUtonA samudAyamAMthI utpanna thayelo vijJAnanA ghanAtmaka ja A AtmA che. (paNa parabhavathI Avato nathI). tathA te ja vijJAnaghanAtmaka AtmA pachIthI (samaya pUrNa thatAM) te bhUtomAM ja vinAza pAmI jAya che (paNa bhavAntaramAM jato nathI). tethI parabhava jevI koI saMjJA ja nathI ke A jIva pUrvabhavamAM amuka amuka caitramaitra ItyAdi nAmavALo hato Ama kahI zakAya tethI upara kahelI vAtano sAra e che ke ekabhavathI bIjA bhavamAM jIva jato nathI. (bhavAntaramAM jAya che A vAta khoTI che) //1588-1589-159ol. - vivecana - he gautama ! upara kahelA vedanA padono eTale ke tamArA cittamAM ramatAM evAM vijJAnadhana vagere A zrutivAkyono bhAvArtha yathArthapaNe tame jANatA ja nathI. kema Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti 75 jANatA nathI ? to kAraNa e che ke tame pote potAnI meLe ja (gurugama vinA) potAnA vicAra pramANe svayaM A padonA artho manamAM vicAro cho. tethI yathArtha artha Avato nathI, tame svayaM potAnI rIte manamAM A pramANe artha vicAro cho ke - pRthvI-pANI-agni-vAyu ane AkAza A pAMca bhUtatattva che (pAMca padArtha che). te dareka bhUtatattvamAM vijJAnano lava mAtra che jJAnano eka aMzamAtra che. pAMce bhUto bhegAM thavAthI vijJAnanA pAMca lavano samudAya bane che. A rIte pRthvI Adi pAMca bhUtonA pAMca vijJAnanA lavanA samUhAtmaka vijJAnaghana je bane che te ja AtmA che ane te pAMca bhUtonA samudAyamAMthI pAMca lavanA samUhAtmaka vijJAnaghanamaya AtmA utpanna thAya che tathA bhUtomAMthI utpanna thaIne bhUtono nAza thaye chate tenI pAchaLa cetanAnA samUhAtmaka A AtmAno paNa sarvathA nAza thAya che. AvI jagasthiti che. paraMtu Atmatattvane mAnanArA jainadarzanakArAdi vaDe kalpAyelo ane pAMca bhUtonA samudAyathI atirikta evo tathA jJAnadarzana-cAritra-vIryAdi guNonA AzrayavALo evo svataMtra AtmA nathI ke je pUrvabhavathI Avato hoya ane punarbhavamAM jato hoya. Ama tame manamAM vedapadonA artha vicAro cho. vaLI pAMce bhUto bhegAM maLe to ja vijJAnaghana bane che. jo vyasta (chuTAM chuTAM) evAM eka eka bhUta hoya to temAM vijJAnano lava che paNa vijJAnano ghana nathI. tethI AtmA banatA nathI. vijJAnano ghana to te pAMca bhUtano samudAya sAthe maLI ekamekatArUpa pariNAma pAme to ja bane che. jema dhAvaDI (eka prakAranuM vRkSa che) vagere madirAnAM aMgo che. jemAMthI koharAvIne ukALIne madirA banAvAya che. tevA tevA je padArtho che tene madirAnAM aMgo (kAraNo) kahevAya che. te dareka aMgomAM jIvamAM mada lAvavAno aMza che. to ja te padArthono samudAya bhego karavAthI viziSTa madazakti pragaTa thAya che. tethI jema madirAnA aMgomAM madazaktino lava che ane tenA samudAyamAM viziSTa madazakti pragaTa thAya che. te madazakti bahArathI kyAMyathI AvatI nathI ane nAza pAmyA pachI bahAra paNa kyAMya jatI nathI. tevI ja rIte pRthvI-pANI vagere pAMca bhUtomAM vijJAnano lava che paNa ghana nathI. paNa pAMca bhUtono samudAya maLavAthI pAMca lava bhegA thavAthI vijJAnaghana utpanna thAya che tene ja AtmA kahevAya che. te vijJAnaghanamaya AtmA bhUtono samudAya je kAle maLyo te kAle ja utpanna thayo che. paraMtu parabhavathI vijJAnamAtra svarUpavALo AtmA nAmano koI padArtha Avyo nathI. tathA A pAMca bhUtomAMthI pAMca vijJAnanA lava bhegA thavAthI vijJAnanA ghanarUpa utpanna thayelo A AtmA bhUtomAMthI utpanna thayA bAda keTalAka kAla sudhI jIvaMta rahIne Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti te ja pRthivI Adi bhUtono vinAza thaye chate tenI pAchaLa A vijJAnaghanamaya AtmA paNa vinAza ja pAme che. paraMtu Atmatattvane mAnanAra jainadarzanakAro vagere jema mAne che tema ahIMthI marIne parabhavamAM jato hoya ema nathI, bhavAntarayAyI nathI. upara samajAvyA pramANe A jIva marIne bhavAntaramAM jato nathI te kAraNathI parabhava paNa nathI ane A jIva parabhavamAM jato paNa nathI tathA parabhavamAM A jIva deva banyo ke nArakI banyo ke tiryaMca banyo ke manuSya banyo AvA prakAranAM nAmo paNa nathI. arthAt pUrvabhavamAM nArakAdi amuka nAmavALo hato ane bhavAntaramAM deva-manuSyAdi bIjA nAmavALo banyo AvuM paNa nathI. sArAMza ke je jIva nArakI hato te marIne manuSya thayo ke je jIva tiryaMca hato te marIne deva thayo ItyAdi nAmAntaro paNa nathI. kAraNa ke jevo jIva nArakamAMthI mRtyu pAmyo tevo tyAM ja samApta thaI gayo. pAMca bhUtonA nAzamAM jIvano nAza ja thaI jAya che. tethI uparanI saghaLI carcAno tAtparyarUpe sAra eka vAkyamAM ja graMthakArazrI jaNAve che ke vijJAnaghanamaya A AtmA pAMcabhUtonA samudAyamAMthI utpanna thaIne pAMca bhUtonA samudAyamAM ja nAza pAmI jAya che. tethI ekabhavathI bIjA bhavamAM koI jatuM nathI. arthAt bhavAntarayAyI evo jIva nAmano svataMtra koI padArtha nathI. AvA AvA arthovALA vicAro he IndrabhUti ! tamArA manamAM pravarte che. ll15881589-1pa9oll. he bhagavAn ! vedanA padonA artho upara Ape jevA kahyA, te pramANe huM mArI rIte svataMtrapaNe karuM to temAM zuM doSa che ? AvA artho karavAmAM zuM harakata che ? goyama ! payatthamevaM mannaMto, natthi mannase jIvaM / vakvaMtaresu ya puNo, bhaNio jIvo jamasthitti // 1591 // aggihavaNAikiriyAphalaM ca to saMsayaM kuNasi jIve / mA kuru na payattho'yaM imaM payatthaM nisAmehi // 1592 // (gautama ! padArthamevaM manyamAno, nAsti manyase jIvam / vAkyAntareSu ca punarbhaNito jIvo yadastIti // agnihavanAdikriyAphalaJca tataH saMzayaM karoSi jIve / mA kuru na padArtho'yamimaM padArthaM nizamaya // ) gAthArtha - he gautama ! upara pramANe vedapadonA arthone mAnatA evA tame "jIva Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti nathI" ema jIvane mAno cho ane vaLI e ja vedapadonA bIjA vAkyomAM "jIva che" ema kaheluM che ane agnihotrAdikriyAnuM phala svargaprApti vagere kahyuM che. tethI tame jIvane viSe saMdeha karo cho paraMtu tame saMzaya na karo, kAraNa ke vedapadonA artha tame jevA karo cho tevA nathI. te padonA artha have kahevAya che te tame sAMbhaLo //1591-1592/ vivecana - he gautama ! "vijJAnadhana parvate bhUteSyaH" ItyAdi vedavAkyonA arthone tame tamArI potAnI meLe upara samajAvyA pramANe karo cho. tethI "jIva nathI" evo dRDha nirNaya tamArA hRdayamAM varte che. chatAM te ja vedapAThomAM bIjA keTalAMka vAkyo tamane potAne ja evAM maLe che ke jemAM "jIva che" evuM paNa kathana kareluM che jethI banne bAjunA pATho maLavAthI tamane jIvanA viSe saMdeha thayelo che. jIvanA astitvane sUcavanArA pATha A pramANe che - "na ha vai sazarIrasya priyApriyayorapahatirasti azarIraM vA vasantaM priyA'priye na pRzata:' ItyAdi vedavAkyomAM "jIva che" Ama kaheluM che. te pAThano artha A pramANe che ke - zarIravALA jIvane priya ane apriyano (rAga ane dveSano) nAza hoto nathI arthAt rAga ane dveSa hoya che ane zarIrarahitapaNe rahetA jIvane rAga ane dveSa sparzatA paNa nathI. upara kahelA pAThamAM spaSTa kathana che ke saMsArI jIvane rAgadveSa hoya che ane muktajIvane rAga-dveSa hotA nathI. A pAThathI ema siddha thAya che ke "jIva che" tathA "nidotra nu svAma:" svargamAM javAnI IcchAvALAe agnihotra yajJa avazya karavo joIe. A pATha ema sUcave che ke je jIva A vartamAna bhavamAM agnihotra yajJa kare che te jIva bIjA bhavamAM svarganAM sukho pAme che. tenAthI agnihotrAdi dharmakriyAnuM phaLa pArabhavika (parabhavamAM maLavAvALuM) saMbhaLAya che. have jo jIva nAmanuM dravya hoya ane eka bhavathI bIjA bhavamAM jatuM hoya to ja uparokta vAta saMgata thAya. parabhavamAM janArA jIva vinA uparanA pAThanA arthanI saMgati thAya nahIM. Ama jIva che e bAbatanA ane jIva nathI e bAbatanA ema banne bAjunA vedapATho-smRtio vagere AdhAro maLavAthI tamArA hRdayamAM "jIva che ke jIva nathI" A vAtano saMdeha thayo che ane te saMdeha majabUta rIte varte che. paraMtu he gautama ! A saMdeha tame na karo. kAraNa ke "vijJAnadhana parvate bhUteSyaH'' ItyAdi padovALo je prathama pATha che, teno artha tame je karo cho te artha barAbara nathI arthAt khoTo artha che. te vedapadono sAco artha have kahevAya che te tame sAvadhAna thaIne sAMbhaLo. ||1591-1592|| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti viNNANAo'NaNNo, viNNANaghaNotti savvao vAvi / sa bhavai bhUehito ghaDaviNNANAibhAveNa // 1593 // tAI ciya bhUyAI, so'Nu viNassai viNassamANAI / atyaMtarovaoge, kamaso viNNeyabhAveNaM // 1594 // (vijJAnAdananyo vijJAnaghana iti sarvato vA'pi / sa bhavati bhUtebhyo ghaTavijJAnAdibhAvena // tAnyeva bhUtAni, so'nuvinazyati vinazyamAnAni / arthAntaropayoge, kramazo vijJeyabhAvena // ) gAthArtha - vijJAnanA ghanasvarUpa evo A jIva vijJAnathI abhina che athavA sarvapradeze vijJAnanA ghana svarUpa che. te jIva ghaTa-paTa vagere padArthone jANavA rUpe jJAnAdiparyAyasvarUpe bhUtomAMthI utpanna thAya che ane te ja bhUto vinAza pAme chate athavA arthAntarano upayoga thaye chate anukrame zeyane jANavAnA upayoga rUpe te jIva paNa pAchaLa nAza pAme che. ll1593-1594ll vivecana - jIva nAmanuM A arUpI dravya che. varNa-gaMdha-rasa ane sparza vinAnuM che. asaMkhyapradezAtmaka che. zarIranA AdhAre dIpakanA prakAzanI jema alpa athavA adhikakSetramAM vyApta thanAra che tathA vijJAnanA ghanasvarUpa che. anaMta anaMta jJAnAdi guNothI bharapUra bhareluM A dravya che. viziSTa evuM je jJAna che tene vijJAna kahevAya che. arthAt vastumAM rahelA zeya evA sAmAnya ane vizeSa dharmone jANavA te anukrame darzanopayoga ane jJAnopayoga rUpa AtmAnI je cetanAzakti che tene ja vijJAna kahevAya che. te vijJAna AtmAno guNa hovAthI ane guNa-guNIno kathaMcit abheda saMbaMdha hovAthI ekamekatA banavAthI A AtmA jJAnaguNanI sAthe ghanIbhUtatAne pAmyo che. tethI vijJAnaghana evo ja A jIva che Ama kahevAya che athavA satra vAvi = A AtmA sarvapradezomAM anaMta anaMta vijJAnanA paryAyonA samUhasvarUpe ja banelo che, tethI paNa vijJAnaghana evo ja A AtmA che Ama kahevAya che. ahIM eka vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevI che ke A AtmA vijJAnanA ghanarUpa che eTaluM ja nahIM paraMtu vijJAnanA ghanarUpa ja che. arthAt saMpUrNa AtmA jJAnamaya ja che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti 79 jema agni dAhAtmaka hoya che, sAkara madhurarasAtmaka hoya che, sUrya prakAzAtmaka hoya che tema A AtmA pote ja svayaM vijJAnanA ghana svarUpa ja che. ATaluM bhAra ApIne kahevAno Azaya e che ke naiyAyika-vaizeSiko AtmA ane jJAnane bhinna-bhinna mAne che. AtmA pote svayaM svarUpe vijJAna vinAno che arthAt jaDa che. mAtra temAM samavAyasaMbaMdhathI buddhi = jJAna raheluM che. naiyAyika Adi Ama mAne che. jema ghaTa ane jaLa A banne judIjudI vastu che. mAtra ghaTamAM saMyogasaMbaMdhathI jaLa raheluM che paraMtu ghaTa e jaLa nathI. tema AtmAmAM samavAyasaMbaMdhathI jJAna raheluM che paraMtu AtmA e pote jJAnamaya nathI. Ama naiyAyika Adi darzanakAro mAne che. tenA matanA vyavaccheda mATe A AtmA vijJAnaghanasvarUpa ja che. Ama evakAra jANavo. ghaTa-paTa Adi jagadvartI padArtho AtmA vaDe jJAna dvArA jANavAlAyaka che tethI te padArthone zeya kahevAya che. zeya eTale jANavA lAyaka, ane AtmA e jJAtA che. jJAtA eTale jANanAra. A AtmA jyAre jyAre ghaTa-paTa Adi je je padArthone jANavA mATe pravRtti kare che tyAre tyAre te te padArthonA (bhUtonA) upayoga rUpe A AtmA utpana thayo kahevAya che. sArAMza ke AtmA bhUtomAMthI janma pAmato nathI paraMtu je zeyane jANavA pravarte che te zeyane jANavAnA upayoga svarUpe banyo ema kahevAya che. "A ghaTa che" ema jyAre jANe che tyAre saMsAranI bIjI vastuo bhUlI jaIne A AtmA ghaTanA ja upayogamAM layalIna bane che. e ja pramANe "A paTa che" ema jyAre paTane jANavAmAM pravarte che tyAre ghaTano upayoga choDIne paTane jANavAnA upayoga rUpe bane che. A pramANe je je zeyane jANavA pravarte che te te zeyanA upayogarUpe AtmA utpanna thayo, ane je je zeyatattvane jANavAnuM choDI dIdhuM ke te zeyanA upayoga rUpe A AtmA nAza pAmyo ema kahevAya che. A rIte A AtmA bhUtapadArthone jANavAnA upayoga svarUpe bhUtomAMthI utpanna thAya che ane je bhUtapadArthone jANavAno upayoga choDI dIdho te bhUtapadArthone jANavAnA upayoga svarUpe A AtmA nAza pAme che. paraMtu mULabhUta Atmadravya bhUtomAMthI nathI to utpanna thatuM ke nathI to nAza pAmatuM. ghaTa-paTa Adi je padArthAtmaka bhUto che te to jANavAnA viSayasvarUpa eTale ke zeyasvarUpe jJAnanA AlaMbanarUpa che. A AtmA prayojananA vazathI ghaTa-paTane jANavAmAM jyAre jyAre pravarte che tyAre tyAre tenA upayogarUpe tenA ja guNadharmone jANavAmAM layalIna bane che. tethI te bhAve utpanna thayo kahevAya che ane vacce koI ADuM vyavadhAna AvavAthI athavA sAme dekhAtA ghaTa-paTa Adi padArtho sthaLAntara thaI javAthI, athavA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda A AtmAnuM mana anya viSayamAM pravartavAthI bIjA bIjA padArthone jANavAmAM upayoga badalAI javAthI pUrvazeyanA upayogarUpe nAza ane navA padArthane jANavAnA upayoga svarUpe utpAda A AtmAno thAya che. bhAvArtha evo che ke A AtmA nAmanuM dravya svataMtra che. anAdikALathI che ane anaMtakALa rahevAvALuM che. te bhUtomAMthI utpanna thatuM nathI ane bhUtomAM vilaya pAmatuM nathI. paraMtu zeya svarUpe eTale ke jJAnaparyAyarUpe A jIva te kAle utpanna thayo, ema kahevAya che ane kAlakrame vyavadhAna Adi AvavAthI bIjA bIjA padArthono upayoga thaye chate navA navA upayogasvarUpe utpanna thavAthI junA junA viSayanI upayogadazA nAza pAmavAthI te te upayoga svarUpe A AtmA nAza pAme che. Ama kahevAya che. paraMtu sarvathA A dravya nAza pAmatuM nathI. Avo artha vijJAnayana dvaitebhyo bhUtebhyaH ItyAdi padono che. ||1593-1594][ puvvAvaraviNNANovaogao vigamasaMbhavasahAvo / viNNANasaMtaIe, viNNANaghaNo'yamaviNAsI // 1595 // (pUrvAparavijJAnopayogato vigamasambhavasvabhAvaH / vijJAnasantatyA vijJAnaghano'yamavinAzI // ) gAthArtha - pUrvopayoga ane aparopayoga svarUpe A AtmA nAza ane utpattinA svabhAvavALo che. paraMtu jJAnadhArAnI paraMparArUpe vijJAnanA ghanabhUta evo A AtmA avinAzI che. 15957 vivecana - A gAthAno bhAvArtha lagabhaga pUrvanI be gAthAomAM kahevAI ja gayo che. to paNa sArarUpe A pramANe che dravyathI eka evo A AtmA utpAda-vyaya ane dhruva ema traNa svabhAvavALo che. kevI rIte traNa svabhAvo che ? te A pramANe che - koIpaNa eka padArthanA ciMtana-mananamAM Dubelo A AtmA jyAre prayojanavazathI athavA vyavadhAna AdinA kAraNathI bIjA padArthanA upayogamAM pravarte che tyAre pUrvakAlamAM je padArthane jANavAnA upayogasvarUpe A AtmA hato te have vigama svabhAvavALo arthAt vinazvara svabhAvavALo eTale ke vinAzI bane che ane navA je padArthane jANavAnA upayogasvarUpe A AtmA banyo te saMbhava svabhAvavALo arthAt utpAda svabhAvavALo eTale ke te bhAve utpanna thayo ane Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti anAdikALathI ja pravartela sAmAnya jJAnamAtranI dhArA svarUpe vijJAnanA ghanarUpe banelo A AtmA avinAzI eTale ke dhruva ja rahe che. A rIte A AtmA pUrvakAlIna upayogarUpe vinAzI, aparakAlIna upayogarUpe utpAdI ane sAmAnya jJAnadhArArUpe dhruva ema traNa svabhAvavALo arthAt tripadImaya che. - A AtmA ja tripadImaya che ema nahIM paraMtu saMsAramAM rahelI anya paNa sarve vastuo upara pramANe ja utpAda-vyaya-ane dhruva svabhAvavALI ja che. sarve paNa vastuo pUrvaparyAya rUpe nAza, aparaparyAyarUpe utpAda ane mUlabhUta dravyarUpe dhruva Ama tripadImaya ja che. koIpaNa vastu sarvathA navI utpanna thatI ja nathI. sarvathA koIpaNa vastu vinAza pAmatI ja nathI ane paryAyAntara thayA vinAnI koI paNa vastu ekAnta kUTastha dhruva che ja nahIM. sarve paNa padArtho paryAyane AzrayI utpAda-vinAzavALA ane dravyane AzrayI dhRvatvavALA che. ll159pI. na ca peccanANasaNNAvatiTThae saMpaovaogAo / viNNANaghaNAbhikkho jIvo'yaM veyapayabhihio // 1596 // (na ca pretyajJAnasajJA'vatiSThate sAmpratopayogAt / vijJAnaghanAbhikhyo jIvo'yaM vedapadAbhihitaH // ) gAthArtha - vartamAna upayogakAle bhUtakALanI jJAnasaMjJA pravartatI nathI A pramANe vijJAnanA samUhAtmaka evo vedapadomAM kahelo A jIva che tethI he gautama ! tame Atmatattva che Ama svIkAra karo. /1596/l. vivecana - vedanA padomAM "ra 2 pratyasaMsti ' Avo je pATha che teno artha he gautama ! tame evo karo cho ke "parabhava nathI, AtmA nathI" eTale ekabhavathI bIjA bhavamAM janAro jIva nathI. tethI pUrvabhava ke punarbhava jevuM kaMI ja nathI. paraMtu tamAro karelo A artha barAbara nathI. te padono artha A pramANe che - pratyajJa pUrvakAlanI je jJAnasaMjJA hatI te na satiSThate have rahetI nathI. kAraNa ke sApratApayo It = vartamAnakAlano apUrva upayoga AvavAthI = bhAvArtha A pramANe che ke = pUrvakAlamAM dhAro ke ghaTanI ciMtavanA cAlatI hatI. tenI nivRtti thatAM hAla paTanI ciMtavanA cAle che. to A rIte anya vastunA upayogakAle pUrvakAlanI ghaTanA upayogavALI jJAnasaMjJA hotI nathI, ghaTanA upayoganI jJAnasaMjJA kema nathI hotI? to teno uttara e che ke te vAta bhUtakAlIna thaI gaI, hAla vartamAnakAle to paTa nAmanA anya padArthano upayogakAla pravarte che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dara prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda sArAMza e che ke ghaTapadArtha saMbaMdhI upayogAtmaka je jJAnasaMjJA hatI tenI nivRtti thaye chate jyAre paTa padArthasaMbaMdhI upayoga utpanna thAya che tyAre pUrvakAlIna ghaTopayogavALI jJAnasaMjJA hotI nathI. kAraNa ke ghaTopayogavALo kAla nivRtti pAmyo, have to paTopayoga ja pravarte che. kAraNa ke hAla vartamAnakAlamAM paTopayoga ja utpanna thayelo che. A rIte pratyajJa zabdano artha parabhava nathI paraMtu pUrvakAlIna upayogAtmaka jJAnasaMjJA Avo artha che ane te jJAnasaMjJA anya padArthanA upayogakAle saMbhavatI nathI. A rIte artha vicAratAM "vijJAnadhana vaikhya mUrtimyaH samunjAya tAjovAnuvinazyati, ca preyasaMjJAti'' ItyAdi je vedapado che. te vedapadomAM paNa vijJAnanA samUhAtmaka jIva che Ama ja kaheluM che. navA navA upayoga svarUpe jIva utpanna thAya che ane junA junA upayoga svarUpe vastu nAza pAme che. padArtharUpe vastu dhruva che. tethI parabhava-pUrvabhava paNa che. phakta anya upayogakAle pUrvakAlIna upayoga nathI. Avo artha vedapadono che. tethI he gautama ! jIva che ane parabhavagAmI che. Ama tame svIkAra karo. l/1596ll evaM pi bhUyadhammo nANaM tabbhAvabhAvao buddhI / taM no tadabhAvammi vi taM nANaM veyasamayammi // 1597 // atthamie Aicce, caMde saMtAsu aggivAyAsu / kiM joirayaM puriso, appajjoitti niddiTTho // 1598 // ( evamapi bhUtadharmo, jJAnaM tadbhAvabhAvato buddhiH / tanna tadabhAve'pi yajjJAnaM vedasamaye // astamita Aditye, candre zAntayoragnivAcoH / viM cotirayaM puruSa mAtmotirati nirviSTaH 1) gAthArtha - Ama hoya to paNa jJAna e bhUtono dharma che. kAraNa ke bhUto hoya tyAre ja (jJAna) thAya che. AvI tamArI buddhi kadAca thAya. to te paNa ucita nathI. kAraNa ke te bhUtonA abhAvamAM paNa jJAna thAya che evuM vedazAstramAM ja kaheluM che. he yAjJavakya ! sUrya ane caMdra asta thaye chate, agni ane vAcA zAnta thaye chate A puruSa (AtmA) kayA viSayanI jyotivALo bane che ? he rAjana ! te kAle A puruSa AtmajyotirUpa bane che. A vAkyathI vedamAM paNa jJAnAtmaka AtmA kahelo che. /1597-1598 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti vivecana vijJAnanA samUhAtmaka AtmA nAmanuM dravya svataMtra che paNa bhUtomAMthI AtmA utpanna thAya che ane bhUtomAM ja samApta thaI jAya che Ama nathI. kAraNa ke vijJAna e bhUtono dharma nathI, AtmAno dharma che. A vAta hamaNAM ja vedavAkyono sAco artha karIne samajAvI che tathA pratyakSa ane anumAnAdi pramANathI paNa samajAvI che. to paNa IndrabhUtinA manamAMthI haju zaMkA dUra thatI nathI. tethI pharIthI prazna kare che. IndrabhUti kahe che ke he bhagavAn ! vijJAnano ghana utpanna thAya che A vAto barAbara che. paraMtu te vijJAnaghana e bhUtono ja dharma che, puruSano (svataMtra AtmAno) A dharma nathI. kAraNa ke "gyo mUkhya samutthAya tAjevInavinata' vijJAnano ghana (eTale ke jJAnano samUha) A bhUtomAMthI ja utpanna thAya che ane pachI bhUtomAM ja samApta thaI jAya che eTale ke pRthivI Adi bhUtonI sAthe ja A jJAnano anvaya vyatireka saMbaMdha che. jyAre jyAre sAme zeyasvarUpe bhUto hoya che tyAre tyAre ja jJAna thAya che A anvayavyApti che ane jyAre jyAre sAme AlaMbanarUpe bhUto hotAM nathI tyAre tyAre jJAna utpanna thatuM nathI A vyatirekavyApti che tathA je hote chate je thAya ane je na hote chate je na thAya te teno ja dharma kahevAya A vAta to nyAyayukta che. jema caMdramA ane cAMdanI.1 jema caMdramAM hoya tyAM ja cAMdanI hoya che ane caMdra jyAM nathI hoto tyAM cAMdanI nathI hotI. tethI cAMdanI e caMdramAno ja dharma che tevI ja rIte jJAna e bhUtonI sAthe anvaya-vyatirekane dharAve che tethI te jJAna avazya bhUtono ja dharma che. bhagavAna zrI mahAvIraprabhu kahe che ke he IndrabhUti ! upara pramANe tamArI buddhi hoya to te yukta nathI eTale ke barAbara nathI. kAraNa ke jJAna be jAtanuM hoya che. viSayanA vizeSadharmane jANanAruM ane sAmAnyathI mAtra jJAnadhArArUpe thanAruM, "A ghaTa nIlavarNavALo che, A paTa pItavarNavALo che" ItyAdi ghaTa-paTAdi padArthonA nIla-pItAdi je vizeSa dharmo che. te vizeSadharmonuM jJAna vizeSadharmaviSayaka hovAthI vizeSadharmovALAM bhUto sAme hoya tyAre tene joIne A jJAna utpanna thAya che. jyAre te te viSayo zeyasvarUpe sAme na hoya tyAre tevAM vizeSajJAno thatAM nathI. tethI AvA prakAranuM nIla-pItAdinA viSayavALuM je 1. caMdra ane cAMdanI A dharma-dharmI che ema IndrabhUti rajuAta kare che. hakIkatathI agni-dhUmanI jema bane sAthe rahenArAM dravyo che. cAMdanI paNa pudgaladravya che, dharma nathI. mAtra A banneno avinAbhAva saMbaMdha che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda viziSTa jJAna che te ja bhUtonI sAthe AlaMbanarUpe anvaya-vyatirekane anusaravAvALuM che ane te paNa viSayasvarUpe nimittabhAve anusaranAruM che. paNa upAdAnabhAve bhUtone anusaranAruM nathI. kAraNa ke te jJAna bhUtomAMthI janma pAmatuM ja nathI. puruSamAM ja (AtmAmAM ja) jJAna janma pAme che bhUto to zeyarUpe eTale ke viSayasvarUpe nimittamAtra bane che. tethI jJAna e bhUtono dharma nathI. tathA viziSTajJAna potAnI utpattimAM bhUtonI nimittatA rAkhe che. tethI tenA anvaya-vyatirekane anusare che paraMtu "sAmAnyathI jJAnamAtranI dhArA" bhUtone anusaranArI nathI. bhUto viSayasvarUpe sAme bhale hoya ke na hoya to paNa puruSamAM (AtmAmAM) jJAnanI dhArA cAlu ja rahe che. kAraNa ke jJAna e AtmAno guNa che. tethI jJAnamAtra jIvanI sAthe ja anvaya-vyatireka dharAve che. muktadazAmAM bhUto nathI to paNa jIvane jJAna hoya che ane mRtakazarIramAM bhUto che to paNa jJAna thatuM nathI. tethI jJAna e bhUtonI sAthe anvayavyatireka dharAvatuM nathI paraMtu jIvanI sAthe anvaya-vyatireka dharAve che. tathA vedazAstromAM paNa jJAna e jIvanI sAthe anvaya-vyatireka saMbaMdha dharAve che AvuM ja kaheluM che. te vedapATha A pramANe che. "astamatte vitye, yAjJavaca ! candramasyastamite, zAnte'gnau zAntAyAM vAci, kiMjyotirevAyaM puruSaH, AtmajyotiH samrADiti hovIra' = he yAjJavakya ! jyAre sUrya asta thaI jAya, caMdra asta thaI jAya, agni zAnta thaI jAya ane vAcA zAnta thaI jAya tyAre A puruSa (AtmA) kayA ane kevA viSayanI jyotivALo bane che ? he rAjan ! te kAle A puruSa (bAhya zeyaviSaya koI nahI hovAthI) AtmajyotirUpa bane che. (te kAle A AtmA ja jJAnamaya rUpe prakAza che. parane nimitta banAvIne jJAna pragaTa karavAne badale svayaM AtmA pote ja jJAnamayapaNe jhaLake che) ahIM jyoti zabdano artha jJAna mAtra che ane te jyoti AtmAmAM che. paNa bhUtomAM te jyoti nathI. "mAtmA iva potirthI somAtmaLyotijJanAtma% ti daMtayam'' AtmA (jJAna) e ja che jyoti jenI evo te A AtmA Atmajyoti svarUpa eTale jJAnamaya AtmA che. A pramANe vedanA A pAThomAM paNa jIvane jJAnamaya kahyo che. paNa vijJAnaghana e bhUtono dharma kahyo nathI. tethI jJAna e bhUtono dharma nathI. AtmAno ja dharma che. mAtra AtmAmAM ja utpanna thatuM evuM A jJAna bhUtone zeyasvarUpe (jANavAnA mAtra nimittabhAva) AlaMbana ja banAve che paNa temAMthI janma pAmatuM nathI. ll1597-1598 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti tadabhAve bhAvAo, bhAve cAbhAvao na taddhammo / jaha ghaDabhAvAbhAve, vivajjayAo paDo bhinno // 1599 // (tadabhAve bhAvAd bhAve cAbhAvato na taddharmaH / yathA veTamAvAmAve, viparyayAt paTo fmana: I) gAthArtha - te bhUtonA abhAvamAM paNa jJAna hoya che ane te bhUto hovA chatAM jJAna nathI paNa hotuM. tethI jJAna e bhUtono dharma nathI. jema ghaTanA bhAvamAM ane ghaTanA abhAvamAM paTano viparyaya hovAthI paTa e ghaTathI bhinna che. /1599 vivecana - jJAna e pRthvI Adi pAMca bhUtonI sAthe anvaya-vyatireka dharAvatuM nathI. tethI jJAna e bhUtono dharma nathI. kAraNa ke muktAvasthAmAM kevala ekalo AtmA ja hoya che. zarIra ke zarIrasaMbaMdhI pAMca bhUto tyAM nathI. eTale ke bhUtono abhAva che to paNa te muktAtmAmAM anaMtajJAna ane anaMtadarzana pragaTa thayelAM varte che. tathA je zarIramAMthI AtmA mRtyu pAmelo che tevA mRtazarIramAM pAMce bhUto che to paNa jJAnano lava paNa nathI. tethI nakkI thAya che ke jJAna e bhUtono dharma nathI. paraMtu bhUtothI bhinna evA AtmA nAmanA padArthano dharma che. jema "paTa" e ghaTano dharma kahevAya nahIM. kAraNa ke ghaTanA bhAva ane abhAvamAM paTano viparyaya hoya che. eTale ke jyAM jyAM ghaTano bhAva hoya che (eTale ke ghaTa vidyamAna hoya che, tyAM tyAM paTa hoya ja evo niyama nathI ane jyAM jyAM ghaTano abhAva hoya che tyAM tyAM paTano abhAva ja hoya evo paNa niyama nathI. Ama hovAthI ghaTane ane paTane kaMI levA-devA (saMbaMdha) na hovAthI "paTa" e ghaTathI bhinna padArtha che. paraMtu ghaTano dharma nathI. te ja rIte mRta zarIramAM bhUtonI hAjarImAM jJAnano abhAva che ane muktAvasthAmAM bhUtonA abhAvamAM paNa jJAnanI vidyamAnatA che. tethI bhUtone ane jJAnane upAdAna-upAdeyabhAvano saMbaMdha nathI. mATe jJAna e bhUtono dharma nathI. ll1599. A pramANe keTalAMka vedapadono artha samajAvIne have A vAtano upasaMhAra karatA tathA bAkInAM sarve paNa vedapadono artha saMkSepathI samajAvatA bhagavAn zrI mahAvIraprabhu esiM veyapayANaM na tamatthaM viyasi ahavA savvesiM / attho kiM hoja suI, viNNANaM vatthubheo vA // 1600 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti jAI davvaM kiriyA guNo'havA saMsao tavAjutto / ayameveti navAyaM, na vatthudhammo jao jutto // 1601 // (eSAM vedapadAnAM na tvamarthaM vetsi, athavA sarveSAm / arthaH kiM bhavet zrutirvijJAnaM vastubhedo vA // jAtivyaM kriyA, guNo'thavA saMzayastavAyuktaH / yameveti na vAya, na vastudharmo pato yuvataH II) gAthArtha - he gautama ! A vedapadono artha tame jANatA nathI. eTaluM ja nahIM paNa sarve paNa zabdonA arthamAM saMzaya che. te A pramANe - zabdo te zuM zravaNamAtra che ? ke vijJAna vizeSa che ? ke vastubheda cheke jAtivizeSa che ? ke dravyavizeSa che? ke kriyAvizeSa che ? ke guNavizeSa che ? athavA AvA prakArano tamAro A saMzaya ayukta ja che. kAraNa ke "A Ama ja che ane A Ama nathI ja" AvA prakArano vastudharmano nirNaya karavo te yogya nathI. 1600-1601/l vivecana - paramAtmA zrI mahAvIra prabhu zrI IndrabhUtine kahe che ke mArA vaDe vedapadonA artho je rIte tamArI samakSa samajAvAyA che ke bhUtone (ghaTa-paTAdi padArthone) jANavA svarUpe navA navA upayogAtmaka paryAya svarUpe jIva utpanna thAya che ane junA junA upayogAtmaka paryAyasvarUpe jIva nAza pAme che. bhUto eTale padArtho, tene jANavAno upayoga A AtmAno sadAkAla badalAto ja rahe che. navA viSayanA upayogakAle juno upayoga pragaTapaNe hoto nathI. AvA prakArano te "vijJAnadhana parvate bhUkhyaH'' ItyAdi vedapadono sAco artha che. paraMtu tame A sAco artha jANatA nathI. tethI jIvanA nAstitvane sUcavanAro A vedapadono artha tame svayaM tamArI meLe gurugama vinA karo cho tathA bIjA pATho jIvanA astitvane sUcavanArA maLe che. tethI tamane jIvane viSe saMdeha thayo che. kharekhara upara samajAvyA pramANe A saMzaya ucita nathI. athavA sarve paNa vedapadonA artha tame jANatA nathI kAraNa ke sarve paNa vedanA padonA viSayamAM tamane AvA prakArano saMzaya haiyAmAM varte che. te saMzaya A pramANe che ke jyAre jyAre ghaTa-paTa Adi koI paNa padArtha mATe je je zabdo vaparAya che te te zabdonA artha zuM haze? te mATenA tamArA vaDe svayaM kalpAyelA mananA vikalpo (taraMgo) tamArA hRdayamAM A pramANe che - Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 87 prathama gaNadhara - IndrabhUti (1) zrati = mAtra sAMbhaLavuM te ja. jema bharI-paData-Dhola-nagArAM vagere vAjIMtro vAge che te zabdono artha te te zabdamAtra ja che kaMI paNa vAcya artha nathI. sAMbhaLavuM eTalo ja teno artha che, sAMbhaLavA mAtra rUpa che. tevI ja rIte A vedapado maMtrAkSasvarUpa sAMbhaLavA jevA che. arthAt goraloko bole ane ApaNe sAMbhaLavuM - e ja teno artha (2) vijJAna = athavA zuM vijJAna artha che ? jema ghaTa zabda bolAye chate ghaDAnuM vizeSa jJAna zrotAnA manamAM pragaTe che ane paTazabda bolAye chate paTanuM viziSTajJAna zrotAnA haiyAmAM pragaTe che. tema je je zabdo bolAya che te te zabdo dvArA tenA tenA viSayanuM viziSTa evuM je vijJAna zrotAne thatuM dekhAya che. tethI vijJAna thavuM e ja A zabdono artha che ? | (3) vastumevo va = athavA zabdono vastubheda = ekavastuthI bIjI vastune bhinna karavI zuM tevo artha che ? "ghaTa" Avo zabda bolAye chate "pRthubuvvAdi AkAravALo jalAdhAra thAya tevo je ghaTa nAmano padArtha che te padArtha ja A "ghaTa" zabda vaDe kahevAya che paraMtu paTa-maTha ItyAdi anya padArtho kahevAtA nathI. Ama ItarapadArthonuM vyAvartana karanAro vastubheda karavo evo artha zabdono che ? (4) jJAti = athavA te te zabdono zuM jAti artha che ? jema "gAya ghaNuM garIba prANI che" athavA loko gAyane mAtA kahe che tethI "gAya ghaNI pUjya che" ItyAdi vAkyomAM bolAto no zabda koI eka gAyane (kALI gAyane ke dhoLI gAyane ke lAla gAyane) sUcavanAro nathI. paraMtu gAya jAtimAtrane sUcavanAro A zabdaprayoga che tema ghaTa paTa Adi zabdo zuM AkhI jAtine sUcavanArA che ? (5) dravya = athavA sarve paNa zabdo zuM dravyavAcI ja che ? mAtra dravya arthane ja kahenArA che ? jema vadhI zabda bolavAthI daMDavALo puruSa ema dravya artha karAya che. payam = eTale dUdha, thi = eTale dahIM vagere zabdo dravyavAcaka che. tema sarve paNa zabdo zuM dravyamAtranA ja vAcaka che ? (6) kriya = athavA zuM zabdono artha kriyApada mAtra ja che ? jemake thAvati = te doDe che, chati = te jAya che, pati = te rAMdhe che ItyAdi zabdo dhAvana-gamana-pacana vagere kriyA artha ja jaNAve che tema ghaTa-paTa-maTha Adi zabdo paNa zuM kriyA mAtra arthane ja jaNAvanArA che ? Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda (7) guDathavI = athavA dareka zabdo zuM guNavAcaka ja che ? guNa arthane ja kahenArA che ? jema zukla-kRSNa-nIla-pIta-rakta vagere zabdo jema dhoLA-kALA-nIlA-pILA ane lAla varNa rUpa guNane ja jaNAve che tema sarve paNa zabdo zuM mAtra guNa arthane ja kahenArA che? sArAMza ke vaktAnA mukhathI bolAtA evA zabdo tathA veda-zruti-purANa ane upaniSadomAM kahelA sarve paNa zabdo zuM zravaNamAtra arthavALA che ? ke vijJAna arthane sUcavanArA che ? ke vastuno bheda karI nizcita padArthane kahenArA che ? ke sarve paNa zabdo jAtivAcI che? ke dravyavAcI che? ke kriyAvAcI che? ke guNavAcI che ? AvA prakArano saMzaya tamArA hRdayamAM varte che paraMtu he gautama ! tamAro A saMzaya ayukta ja che. kAraNa ke A zabda A ja arthano vAcaka che ane A arthano vAcaka nathI. AvA prakAranI vastudharmano nirNaya karavo te yogya nathI. zabda paNa bhASAvargaNAnA pulonuM baneluM eka dravya vizeSa ja che te kaMI AkAzano guNa nathI. paNa sUkSma, cakSuthI adRzya, varNAdi guNavALo, zrotrendriyamAtra gocara evo padArtha vizeSa ja che. te svaparyAya ane paraparyAyathI anaMtaparyAyavALo arthAt sarvamaya che. tethI "AvA prakAranA arthano ja te vAcaka che ane AvA prakAranA arthano te vAcaka nathI" AvA prakAranuM te zabdanA dharmanuM avadhAraNa karavuM ucita nathI. A ja vAta have pachInI be gAthAmAM yuktipUrvaka graMthakArazrI pote ja samajAve che. /1600-1601TI savvaM ciya savvamayaM, sa-parapajjAyao jao niyayaM / savvamasavvamayaM pi ya, vivittarUvaM vivakkhAo // 1602 // sAmaNNavisesamao teNa payattho vivakkhayA jutto / vatthussa vissarUvo, pajAyAvekkhayA savvo // 1603 // (sarvameva sarvamayaM, svaparaparyAyato yato niyatam / sarvamasarvamayamapi ca viviktarUpaM vivakSayA // sAmAnyavizeSamayastena padArtho vivakSayA yuktaH / vastuno vizvarUpa:, paryAyApekSA sarva: NI) gAthArtha - sarve paNa vastuo svaparyAya ane paraparyAyanI (ema ubhayanI) apekSAe nakkI sarvamaya che. chatAM mAtra svaparyAyanI vivakSo vaDe sarve paNa vastu viviktarUpavALI thaI chatI asarvamaya paNa che ja. tethI sarve padArtho vivakSAnA vazathI sAmAnyamaya ane Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti vizeSamaya che. tethI sarve paNa vastu sva-paraparyAyanI vivakSAnA AdhAre nAnAvidha (aneka prakAre) che. 1602-1603 // 89 vivecana - A saMsAramAM vastune jaNAvanArA je je zabdo bolAya che te "vAcaka' kahevAya che ane zabdothI pratipAdana karavA yogya je je artha che te "vAcya" kahevAya che. Ama anaMta vAcaka ane anaMta vAcyathI A saMsAra bharelo che. te saghaLAya vAcakazabdo ane vAcyapadArtho svaparyAya ane paraparyAya ema ubhayaparyAyanI vivakSAe "sarvamaya" che. sarvAtmaka che ane kevaLa ekalA svaparyAya mAtranI vivakSAe sarve paNa vAcya-vAcaka bhAvo "asarvamaya" che arthAt anyathI vyAvRtta evA te vizeSa rUpa paNa che. sArAMza ke ubhayaparyAyanI vivakSAe sarvavastuo sarvamaya che ane mAtra svaparyAyanI vivakSAe sarve vastuo asarvamaya (vizeSa svarUpe) che ane mAtra paraparyAyanI vivakSAe nAstisvarUpa paNa sarve vastuo che. tethI sarve paNa padono artha vivakSAnA vazathI ja sAmAnyamaya paNa thAya che ane vizeSamaya paNa thAya che. paraMtu ekAnte AvA ja padArtho che ane AvA padArtho nathI ema ekAntatA saMbhavatI nathI. A vAta kaMIka vistArathI samajIe - sarve paNa padArthomAM paryAyo be jAtanA hoya che. eka "asti" svarUpa paryAyo ke jene svaparyAya kahevAya che ane bIjA "nAsti" svarUpa paryAyo ke jene paraparyAya kahevAya che. jemake mATIno banAvela eka ghaTa che. temAM mATIdravyane AzrayI ghaTapaNuM varte che tethI te astiparyAya athavA svaparyAya kahevAya, paNa sonAno ghaTa ke rUpAno ghaTa ke tAMbAno ghaTa te na kahevAya. tethI Itaradravyane AzrayI ghaTapaNuM temAM nathI tethI te nAstiparyAya kahevAya athavA paraparyAya kahevAya. A dravyAzrayI vicAraNA thaI. evI ja rIte te ghaTa amadAvAdamAM banAvyo hoya to amadAvAda kSetrane AzrayI astipaNuM bAkInAM tamAma nagarone AzrayI nAstipaNuM temAM che. tethI ja bIjA koI nagarano banAvelo ghaTa koIne joIto hoya to te ghaTa kAma na Ave A kSetra AzrayI vicAraNA thaI. evI ja rIte je Rtu Adi kAlamAM banAvyo hoya te kAlane AzrayI astipaNuM ane zeSakAlane AzrayI nAstipaNuM jANavuM. tathA jevA AkArano jevA varNAdivALo banAvyo hoya ane je AkAra tathA je varNAdi temAM nathI tene AzrayI nAstiparyAya jANavA. astiparyAya tathA ghaTamAM ghaTa vinAnA tamAma padArthonuM nAstipaNuM varte che. tethI te saghaLA paraparyAyo paNa nAsti svarUpe ghaTamAM che. mATe ghaTanA paryAya kahevAya che. AvI rIte vicAratAM ghaTa-paTa ItyAdi koIpaNa eka vastunI tame vivakSA karo tyAre te vastumAM je Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda je potAnuM vidyamAna svarUpa che te saghaLA tenA astiparyAya arthAt svaparyAya che ane te ja vastumAM je je svarUpa vidyamAna nathI te badhAMnuM nAstipaNe temAM che. ghaTa e paTa nathI tethI ghaTamAM paTanuM nAstipaNuM cokkasa che. A rIte samasta vizvanA samasta padArthonuM nAstipaNuM ghaTamAM che. tethI eka ghaTa svaparyAyone AzrayI astisvarUpe ane paraparyAyone AzrayI nAstisvarUpe vicAratAM eka ghaTa padArtha paNa bane paryAyane AzrayI sarvamaya che ema siddha thAya che. A ja rIte paTa paNa paTIya dharmone AzrayI asti ane zeSa saghaLA paNa padArthonA dharmone AzrayI nAsti vicAratAM paTa paNa sarvamaya che. A rIte vizvamAM rahelI saghaLI paNa vastu svaparyAya ane paraparyAya (astiparyAya ane nAstiparyAya) ema ubhayane AzrayI "sarvamaya" che. tethI ja mUlagAthAmAM kahyuM che ke "sabai viya satramartha saparapajjAyao jao niyayaM" bane paryAyane AzrayI vastu sarvamaya hovA chatAM paNa mAtra ekalA svaparyAyane ja AzrayI jo vastunI vicAraNA karAya eTale ke ghaTamAM astisvarUpe saMbhavatA dharmonI ja jo vicAraNA karAya to ghaTa e mAtra ghaTa ja che. te ghaTamAM saMbhavatA dharmonI apekSAe astisvarUpa che. paraMtu paTa-maTha ItyAdi Itara vastusvarUpe nathI. kAraNa ke ItaravastunA dharmo te ghaTamAM astisvarUpe nathI, nAsti svarUpe che. A kAraNe ghaTapadArtha e paTAdi Itara padArthothI vivikta = bhinna gaNAya che tethI ghaTa e sarvamaya nathI paNa asarvamaya che. ekalA astiparyAya to potAnA ja che. ItarapadArthonA paryAyo tyAM astisvarUpe nathI. A ja vAta mUlagAthAnA uttarArdhamAM karI che. "sabUmasalvayaM pi ya vivittarUvuM vivasthAo' A rIte jagatamAM rahelA tamAma padArtho svaparyAyamAtrathI vicAro to ItaravastuothI bhinnasvarUpavALA che eTale ke vizeSAtmaka che ane sva-paraparyAyothI sAthe vicAro to sarve paNa vastuo sarvamaya hovAthI sAmAnyAtmaka che. ekalA paraparyAya mAtrathI vastu vicAro to dareka vastu nAstisvarUpa che. arthAt abhAvAtmaka che. Ama syAdvAdazailithI jo tame kaMI paNa sUkSma vicAra karazo to samajAze ke sarvavastu sarvamaya hoya che. tethI sarvatra amuka zabdono amuka ja artha thAya evo niyama nathI. eka zabdano eka kSetramAM judo artha hoya, bIjA kSetramAM judo artha cAlato hoya. eka kAle judo artha hoya ane bIjA kAle judo artha hoya. mATe sarvatra anaikAntipaNuM = syAdvAdapaNuM jANavuM. A rIte vicAra karatAM "sva-para ema ubhayaparyAyanI apekSAe" sAmAnya vivakSA karIe tyAre ghaTazabda sarvAtmaka banavAthI sarve paNa dravya-guNa-kriyAdi arthono vAcaka bane Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 91 prathama gaNadhara - IndrabhUti che ane mAtra astiparyAyonI ja vicAraNA karIe tyAre vizeSa dharmanI vivakSAe pRthububbodarAdi evuM ghaTanuM pratiniyata svarUpa hovAthI je pRthububbodarAdi AkAravALo ane jalAdine dhAraNa karavAmAM samartha evo ghaTa vAcya tarIke rUDha che. teno ja A ghaTazabda vAcaka bane che. A pramANe sarve paNa zabdo vizeSa vivakSAe je dezamAM, je je kAle, je je arthanA vAcaka tarIke lokamAM rUDha hoya te te dezamAM, te te kAle, te te arthanA ja vAcaka bane che ane sva-para ema ubhayaparyAyanI vivakSAe eTale ke sAmAnyavivakSAe sarve zabdo sarvanA vAcaka bane che ane sarve vastuo sarve zabdothI vAcya paNa bane che. A rIte upara kahelI nIti-rIti mujaba sarvatra potAnI buddhithI svayaM paNa samajI levuM. A pramANe traNe jagatanA sUkSmAtisUma svarUpane jANanArA evA te bhagavAna zrI mahAvIra prabhu vaDe parane samajAvavAnA sarva upAyomAM atizaya kuzaLa hovAnA kAraNe jema tIkSNa evI dhAradAra charI vaDe gADha evI velaDIno samUha chedAya che. tema nipuNa yuktionI dhArAvAhI rUpa charI dvArA atizaya najIkanA kAlamAM ja thavAnuM che parama kalyANa jenuM evA arthAt jenI bhavitavyatA barAbara pAkI cUkI che evA IndrabhUtino samasta evo saMzaya mUlathI ja chedAyo. ll1602-1603ll chinnammi saMsayammi, jiNeNa jaramaraNaviSpamukkeNaM / so samaNo pavvaio, paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 1604 // (chinne saMzaye jinena, jarAmaraNavipramuktena / / sa zramaUT: pravragita:, pama: sada ishzanaiH ) gAthArtha - jarA ane maraNathI mukAyelA evA zrI jinezvara mahAvIra prabhu vaDe saMzaya chedAye chate zramaNa evA te IndrabhUti potAnA pAMcaso ziSyo sAthe dIkSita thayA. //1604ll vivecana - bhagavAna zrI mahAvIra prabhu sarvajJa, sarvadarzI, vItarAga ane janma-jarAmRtyu vinAnA thayelA che. jo ke haju cAlu bhavanuM mRtyu AvavAnuM bAkI che. to paNa vAraMvAra mRtyu na AvavAnuM hovAthI ekavAranuM mRtyu e alpamAtra hovAthI tenI vivakSA na karavAnA kAraNe mRtyu vinAnA paNa kahevAya che. AvA paramAtmA zrI mahAvIra prabhue IndrabhUtino hRdayamAM rahelo ane koIne paNa nahI kahelo atyanta gupta rAkhelo saMzaya che. tethI potAnA (500) pAMcaso ziSyo sAthe IndrabhUtie prabhuzrI mahAvIra prabhu pAse bhAgavatI dIkSA grahaNa karI gautamasvAmI banyA. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda prazna - ahIM mUlagAthAmAM samo pabairUtro je lakhyuM che tyAM zramaNa ane pravRjita eTale zuM ? uttara - zrAvatIti zrama = saMsArathI vizrAma pAmelA, saMsArano tyAga karelA, saMsArathI ugI banelA, vairAgI banelA. arthAt sAdhu banelA, saMyamI thayelA tene zramaNa kahevAya che ane pravRttita eTale pApAt draSita: arthAt 18 pApasthAnakothI dUra thayelA, prANAtipAta Adi pAMce pApasthAnakane choDIne pAMca mahAvratadhArI banelA, dIkSita thayelA. tene pravrajita kahevAya che. prazna - samI pavyo = mUlagAthAmAM je lakhyuM che teno artha evo thAya che ke te zramaNa dIkSita thayA, tyAM prazna thAya che ke jo te zramaNa che eTale ke sAdhu ja che. to teoe dIkSA lIdhelI ja hoya, have dIkSA lIdhI Ama kema lakhyuM che ? ane jo have dIkSA letA hoya to dIkSA letI vakhate teo gRhastha che, saMsArI che, zramaNa nathI to te zramaNa dIkSita thayA Ama kema lakhyuM ? te IndrabhUti dIkSita thayA Ama lakhavuM joIe. sArAMza ke jo IndrabhUti zramaNa hoya to have teone dIkSA levAnI na hoya, lIdhelI ja hoya, ane have dIkSita thatA hoya to pUrvakAlamAM teone zramaNa na kahevAya. paraMtu IndrabhUti athavA gRhastha kahevAya to AvuM zA mATe lakhyuM ? uttara = tamAro prazna ThIka che. paraMtu naya be prakAranA che eka vyavahAranaya ke "je na hoya te thAya" = asadutvane Ama mAne che. jemake talamAM talakAle tela nathI tethI ja ghANImAM pIlavA paDe che tyAre ja tela nIkaLe che. "nathI te thayuM" mATImAM ghaTa nathI kAraNa ke mATIkAle jalAdhArAdi kArya thatuM nathI tethI cakra-daMDa-cIvara Adi sAmagrI dvArA kulAla vaDe banAvAya che. mATe "je ghaTa nathI te banAvAyo" = madutvadyate tathA mithyAtvI hoya te traNa karaNAdi dvArA samyakatva pAme, tema je gRhastha hoya paNa sAdhu na hoya te ja paMca mahAvratAdi dhAraNa karavA vaDe ane sAvadya yogano tyAga karavA vaDe sAdhu thAya. A dRSTi vyavahAranayanI che te ema mAne che ke A saMsAramAM je na hoya te thAya, je che ja tene thavAnuM zuM ? je vidyamAna ja che te thatuM nathI, thayeluM ja che. paraMtu nizcayanaya kaMIka juduM kahe che. tenuM kahevuM evuM che ke A saMsAramAM je nathI hotuM te kadApi utpanna thatuM ja nathI. jemake kharazRMga vadhyAputra, AkAzapuSpa, zazazRMga ItyAdi, tethI savotpatti je hoya che te ja thAya che. jemake talamAM tela che. to ja ghANImAM pIlavAthI pragaTa thAya che. jo talamAM tela na hoya ane nIkaLatuM hoya to retImAM paNa Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda prathama gaNadhara - IndrabhUti tela nathI tyAM paNa nIkaLavuM joIe. A ja rIte mATImAM ghaTa che ane daMDa-cakrAdi sAmagrIthI pragaTa thAya che. jo mATImAM ghaTa na ja hoya ane thato hoya to ghaTa banAvavAno arthI jIva mATI ja zuM kAma lAve ? retIno Dhagalo paNa lAve ane te retImAM ghaTa nathI. chatAM temAMthI paNa banAvavo joIe. paNa Ama banatuM nathI. tethI "je hoya che te ja thAya che" "savotvadadyate' A rIte vicAratAM jJAnI ja jJAna pAme, paNa ajJAnI jJAna na pAme, samyakatvI ja samyakatva pAme paNa mithyAtvI samyakatva na pAme, kAraNa ke jyAM sudhI mithyAtvamohano udaya che tyAM sudhI jIva mithyAtvI che ane mithyAtvI hoya tyAM sudhI koIpaNa samayamAM samyakatva prApta thatuM ja nathI ane jyAre mithyAtva mohano udaya virAma pAme che tyAre antarakaraNanA pravezanA prathamasamaye ja jIva samyakatva pAme che ane te samaye A jIva samyaktI ja che. tethI samyaktI jIva ja samyatva pAme che. A nayathI vicAratAM je saMyata (sAdhu) hoya te ja saMyata (sAdhu) bane che paNa asaMyamI jIva sAdhu banato nathI. kAraNa jyAM sudhI pratyAkhyAnIya nAmanA trIjA kaSAyano udaya che eTale ke A jIva avirata che athavA dezavirata che tyAM sudhI kyAreya paNa sarvavirati AvatI nathI eTale ke saMyata banato nathI ane je samaye trIjA kaSAyano udaya aTakavAthI A jIva saMyata (sAdhu) banyo, te samaye saMyata ja che. mATe saMyata ja saMyata bane che. A nayanA abhiprAyane dhyAnamAM rAkhIne mUlagAthAmAM to samo pavaeN = te zramaNa (sAdhu) pravrajita (dIkSita) thayA ema lakhyuM che. TIkAkArazrIe TIkAmAM A ja vAtano khulAso karatAM lakhyuM che ke "saMvata: saMto mati, nAsaMyataH" rUtti nizcayanayamatAzrayaUIbrenjamuktamatIda bhAvArtha: I sAdhu ja sAdhu thAya che. AvA prakAranA nizcayanayanA abhiprAyano Azraya laIne mUlagAthAmAM Ama kahyuM che ema jANavuM. tathA mUlagAthAmAM je "khaMDika" zabda che. teno artha "IndrabhUtinA vidyArthIo" evo artha karavo. eTale ke temanA chAtro e ja vyavahArathI temanA ziSyo kahevAya. ll1604o. evaM kammAIsu vi jaM sAmaNNaM tayaM samAujjaM / jo puNa jattha viseso, samAsao taM pavakkhAmi // 1605 // ( evaM karmAdiSvapi yatsAmAnyaM tatsamAyojyam / yaH punaryatra vizeSaH samAsatastaM pravakSyAmi // ) Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama gaNadhara - IndrabhUti gaNadharavAda gAthArtha - A pramANe agnibhUti AdinA karma Adi vivAdasthAnomAM paNa je je samAna vaktavya che. te svayaM samajI levuM. paraMtu jyAM jyAM je je vizeSa che te vizeSane saMkSepamAM huM samajAvIza. /1 60pI vivecana - IndrabhUti Adi kula 11 brAhmaNapaMDito che. te darekanA manamAM jIvakarma ItyAdi viSayanI zaMkA che. prathama brAhmaNa paMDita zrI IndrabhUtino jIvaviSayaka saMdeha paramAtmA zrI mahAvIra prabhue pratyakSAdi vividha pramANo vaDe chedyo. tenI jema agnibhUti Adi zeSa 10 brAhmaNa paMDitonA paNa manamAM rahelA "karma che ke nahIM" ItyAdi viSayavALA dase praznone bhagavAne chedyA che. tenuM varNana paNa IndrabhUtimAM jaNAvyA pramANe ja pratyakSa-anumAna ane Agama pramANa dvArA svayaM potAnI buddhithI ja samajI levuM. kAraNa ke tarkadaSTithI lagabhaga badhuM samAna ja che. chatAM A bAbatamAM je je vivAdanA sthAnomAM kaMIka kaMIka vizeSatA che. te vizeSatAne te te vAdasthAnonI carcAmAM atizaya saMkSepathI graMthakArazrI pote ja samajAvaze. A prasaMge 11 brAhmaNapaMDitonAM nAmo, temanA saMdeho, temanI uMmara, teonuM saMsArI jIvana, dIkSitajIvana, kevalaparyAya vagere jANavA jevI keTalIka mAhitI pR. 95 upara koSThakamAM ApI che - vizeSa mAhitI gItArtha evA gurubhagavaMto pAsethI jANI levI. ll1605ll pahelA gaNadhara zrI IndrabhUtino vAda samApta thayo. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhyA nAma | pitA | mAtA Eiii gotra | janma" nagara gRhavAsa paryAya chadmastha paryAya che | kevalaparyAya sarvAyu ziSya | pATa-paraMparA gaNadharavAda zAstra 1| indrabhUti visUbhUti pRthvI saMsthAna saMghayaNa samaya | rAjagRha | nirvANabhUmi samacatu- | | mahAvIra | nirvANa pachI | rastra | nArAja bArasaMga * caturdazapUrva 82. paOC brAhmaNa | gautama magadhadeza 50| 3 | gabbara &| 2] agnibhUti | 46 | 12/16| 74500 x | "| " ma. A traNa sahodara bhAI hatA pahelAM 3| vAyubhUti | * | " | ja | vyakta | dhanamitra vANI | " | " | 42 | 10 18 70500 bhAradvAja, kollAga | 50 12/18| 80 saMniveza prathama gaNadhara - IndrabhUti AdiA 11 A banne eka A ja mAtAnA paNa bhinna pitAnA putro hatA (5) 14] |5| sudharmA | dhammila bhadilA | "| agni 50 42| 8 | 100pa00 jebU| "| * | " | ma. vizyAyana pachI 6] maMDika(ta) | dhanadeva |vijayadevA | vAziSTha | morIya | pa3] 14 [16| 83|35thI 4 | "| * | " | me. saMni pahelAM 7| mauryaputra | maurya " | | kAzyapa " | 65 rUpI x | | '' 8| akaMpita | deva jayaMtI | | gautama | mithilA 48 | 9 |21 78 acalabhrAtA| vasu naMdA | "| harita | kosalA | 46 | 12 [14] 72,300[.. 10 metArya dara varuNadevA - kauSkinya vatsabhUmi 36] 10/16 62 300 11| prabhAsa bala | atibhadrA rAjagRha' 16 | 8 [16] 40300' x | "| | " x | X | X | 4 | 4 | 1. te kAle Avo dezAcAra-kulAcAra hato. patinA mRtyu bAda diyaranI sAthenA vivAhAdithI paNa Ama banatuM. tethI durAcAranI kalpanA na karavI.| Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II agnibhUti nAmanA bIjA gaNadhara || have bIjA gaNadhara zrI agnibhUtinI sAthe thayelI paramAtmAnI dharmacarcA jaNAve taM pavvaiaM souM, bIo Agacchai amariseNaM / vaccAmi NaM ANemi, parAjiNittA Na taM samaNaM // 1606 // (taM pravrajitaM zrutvA dvitIya AgacchatyamarSeNa / vrajAmyAnayAmi, parAjitya taM zramaNam // ) gAthArtha - te IndrabhUtine dIkSita thayelA sAMbhaLIne bIjA agnibhUti krodhapUrvaka bhagavAna pAse Ave che ane tyAM jatAM jatAM kahe che ke huM jAuM chuM ane te zramaNano parAbhava karIne (mArA bhAIne) turata pAcho lAvuM chuM. /1606/l vivecana - bhagavAna zrI mahAvIra prabhue samajAvelI yuktio vaDe ane najIkamAM ja kalyANa thavAnI bhavitavyatA bahu ja pAkI gaI hovAthI zrI IndrabhUti prabhuthI prabhAvita thayA. prabhu pratye ahobhAvavALA ane pUjyabhAvavALA banyA tathA vairAgya pAmyA ane dIkSita thayA. A vAta jatA-AvatA loko vaDe temanA bIjA bhAIoe sAMbhaLI. teonA manamAM prathama to ghaNuM ja Azcarya thayuM. mAro bhAI koInAthI parAbhava pAme nahIM ane A zuM thayuM? bolavA-bolavAmAM koI zabdathI mAro bhAI baMdhAI gayo haze ane parAbhava pAmyo haze ema lAge che. tathA sAme paNa A koI mahAdhUtAro ThagavidyAmAM kuzala zramaNa Avyo hoya ema lAge che. teonI vacce je kaMI dharmacarcA thaI haze te to have teo ja jANe. huM jo tyAM hAjara hota to mArA bhAIno parAbhava na thavA deta. chatAM have huM turata tyAM jAuM chuM ane te dhUtArA zramaNano parAbhava karIne mArA bhAIne pAcho laIne turata AvuM chuM. AvA prakAranA roSa ane abhimAnapUrvaka ziSyo dvArA birUdAvalI bolAvatA bolAvatA AkuLa-vyAkula cittavALA agnibhUti paramAtmAnA samavasaraNa tarapha Ave che. mUlamAM A zabda vAkyAlaMkAramAM che. bhagavAnanA samavasaraNa tarapha AvatAM manamAM aneka prakAranA tarka-vitarko cAlI rahyA che. mArA moTA bhAI IndrabhUti gajarAja jevA koI moTA vAdIthI paNa hAre nahIM Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti 97 ane A hAra kema banI ? tenA saMbaMdhamAM manamAM ne manamAM nIce jaNAvAya che tevA vicAro agnibhUtinA manamAM cAlI rahyA che. 1606 // chalio chalAiNA, so maNNe mAiMdajAlio vAvi / ko jANai kaha vattaM ettAhe vaTTamANI se // 1607 // ( chalitazchalAdinA, sa manye mAyendrajAliko vA'pi / ko jAnAti kathaM vRttametasmin vartamAnA tasya // ) gAthArtha - te mAro bhAI chalAdi vaDe chetarAyo haze ? athavA A koIka moTo IndrajAlika puruSa haze ? te kAle te bannenI zuM vArtA thaI ? te to koNa jANe ? paraMtu have tenI sAthe je vArtA thaze te joIe. (athavA mArI sAthe te dhUrtanI je vArtA thaze te samagra loko jANaze.) 1607 vivecana - yajJamaMDapathI samavasaraNanI bhUmi tarapha agnibhUti jaI rahyA che. manamAM potAnA bhAInA parAbhavanA kAraNe ane potAnI vidyAnuM mAna hovAnA kAraNe krodha ane mAnathI dhamadhamelA agnibhUti AvA prakAranA vicAromAM Akula-vyAkula che. mAro bhAI IndrabhUti traNe bhuvananA lokone jItavo duSkara che arthAt durjaya che. ahIM A zramaNanI sAthe dharmacarcAmAM kadApi parAbhava pAme nahIM. paraMtu huM mAnuM chuM ke A zramaNa koI mahAchala-kapaTa jANanAro mahAdhUtAro - (mahAThaga) haze. vAdIne jitavA mATe nyAyazAstramAM batAvelAM 3 chala 24 jAti ane 22 nigrahasthAnono upayoga karavAmAM ghaNo nipuNa haze. tenA vaDe mArA bhAInuM citta bhramita karAyuM haze. bolavAnI cAlabAjImAM mArA bhAIne jakaDI levAyo haze athavA A zramaNa koI mahAkapaTI IndrajAlIyo puruSa haze ema cokkasa lAge che. to ja jagadguru evA mArA bhAInuM citta tenA vaDe bhamADAyuM hoya. anyathA Ama bane nahIM. paraMtu have AvA prakAranA ghaNA vicAro karavA vaDe saryuM te bannenI vacce tyAM je vAda-vivAda thayo te kevI rIte thayo ? koNa zuM bolyuM ? koNe kone zabdathI bAMdhI dIdho ? koNe kyAM mAyA-kapaTa karyuM ? te badhuM to koNa jANe ? huM tyAM hAjara na hato. (arthAt jo huM tyAM hAjara hota to te mAyAvInI mAyA ughADI karI nAkhata ane mArA bhAIno parAbhava na thavA deta) paNa have A zoka karavAthI saryuM. 1. mUlagAthAmAM uttarArdhamAM I ane rU mAtra vAkyAlaMkAra puratA ja apAyA che. tethI teno kaMI artha karela nathI. tathA saMskRtachAyAmAM te lIdhA nathI. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda huM jAte ja tyAM jAuM chuM ane te IndrajALIyAnI IndrajALa vaDe bhramita thayuM che mana jenuM evA vidyAdhara loko, sAmAnya manuSyo, devo ane dAnavonA samUhanA mAnapAna ane vandanAdi dvArA abhimAnI banelA evA te zramaNanI sAthe huM game chate je vAda-vivAda thaze tene samagra loko joze, mArA bhAIne game tema bolavAmAM bAMdhIne harAvI dIdho haze. paraMtu huM to samagra loko dekhate chate te zramaNakanI sAthe vAda-vivAda karIza ane tene nakkI harAvIza. AvA vicAro karatA karatA agnibhUti samavasaraNa tarapha jAya che. ./1607ll so pakkhaMtaramegaMpi jAi jai me tao mi tasseva / sIsattaM hoja gao, vottuM patto jiNasagAse // 1608 // (sa pakSAntaramekamapi, yAti yadi me tatastasyaiva / / ziSyatvena bhaveyaM gata, uktvA prApto jinasakAze // ) gAthArtha - jo te zramaNa mArA eka paNa pakSavizeSane jANI zake to to teno ziSya thaI jAuM. AvuM (abhimAnapUrvaka) bolIne te zrI vIraparamAtmA pAse gayA. /1608 vivecana - loko dvArA potAnA bhAIno parAbhava sAMbhaLIne gusse bharAyelA, phUMphADA mAratA, ziSyo vaDe biradAvali bolAvatA evA te agnibhUti manamAM ne manamAM bole che ke mAro bhAI IndrabhUti te zramaNa vaDe tyAM kevI rIte jitAyo ? te to koNa jANe ? paraMtu huM evA pakSa, hetu ane udAharaNa ApIza ke te zramaNa hArI ja jAya, kaMI bolI ja na zake. jo mArA ekapaNa pakSavizeSane te jANI zake eTale ke hetu ane udAharaNa sAthe mukelA mArA pakSavizeSano (mArA anumAnano) pratyuttara ApavAmAM jo keme karI te zramaNa samartha thAya to to te zramaNano huM ziSya banI jAuM. sArAMza ke mArA tarko, mArAM udAharaNo ane meM karelAM anumAno evA haze ke temAMnA eka paNa tarkano te javAba na ApI zake. vAdasthAnamAM huM ghaNo ja nipuNa chuM. evA tarko ane anumAna raju karIza ke jemAMnA eka paNa tarkano ane anumAnano te zramaNa pratyuttara na ApI zake ane ghaDInA chaThThA bhAgamAM hArI jAya. loko paNa sarve dekhatA rahe ane te puMTha vALIne bhAge. - jo mArA eka paNa tarkano ane anumAnano sAco pratyuttara te ApI zake to to huM teno ziSya (gulAma) thaI jAuM. e enA manamAM zuM samaje che ? AvA prakArano vANIno garjArava karatA karatA hoTha phaphaDAvatA phaphaDAvatA te agnibhUti samavasaraNa tarapha jAya che. aMte paramAtmA zrI mahAvIra prabhu pAse pahoMcyA. /1608 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA gaNadhara - agnibhUti AbhaTTho ya jiNeNaM, jAi-jarA-maraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya, savvaNNU savvadarisI NaM // 1609 // gaNadharavAda (AbhASitazca jinena, jAti jarA maraNavipramuktena / nAmnA ca gotreNa ca sarvajJena sarvadarzinA // ) 22 gAthArtha - - janma-jarA ane mRtyuthI rahita, sarvajJa ane sarvadarzI evA jinezvaraprabhu zrI mahAvIra paramAtmAe agnibhUtine nAmathI ane gotrathI bolAvyA. 1609 / / vivecana - paramAtmA zrI mahAvIraprabhu janma-jarA ane mRtyune jitanArA banyA hovAthI AvA prakAranI sarva saMsArI jIvone lAgelI traNe prakAranI duHkhadAyI evI upAdhimAMthI mukta banelA che. traNe kAlanA, traNe lokanA, sarvadravyonA sarvaparyAyone jovAvALA ane jANavAvALA banelA che. tevA zrI mahAvIraprabhue (A agnibhUtinA jIvanI kalyANaprAptinI bhavitavyatA barAbara pAkI cUkI che evuM kevalajJAna ane kevaladarzana vaDe jovA ane jANavAnA kAraNe) agnibhUti evA nAmathI ane gautamagotravALA evA gotrathI vAtsalya bharelI amRta jevI mIThI vANIthI bolAvyA. ke he gautamagotrIya agnibhUti ! tame bhale AvyA. AgaLa AgaLa bhagavAna kaMI bole te pahelAM nAmathI ane gotrathI bhagavAne bolAvyA tyAre ja tenA manamAM AvA prakAranI ciMtA thaI ke zuM A zramaNa mAruM nAma paNa (meM kahyA vinA ja) jANe che ? tarata ja pote ja potAnA manane pratyuttara paNa Ape che ke "huM to sarva vizvamAM prakhyAta chuM. mane A saMsAramAM koNa na jANe ? mAruM nAma mAtra te zramaNa bole tethI mane kaMI Azcarya na thAya. temanA upara ahobhAva kaMI na upaje. paraMtu jo mArA hRdayamAM rahelI zaMkA (hRdayagata saMdeha) jANI jAya ane mArA pUchyA vinA ja yathocita suMdara uttara ApIne te zaMkA dUra kare to haju mane kaMIka Azcarya thAya. temanA pratye dveSane badale sadbhAvavALo bhAva upaje. AvA prakAranA vicAro manamAM cAlI rahyA che. kalyANanI prApti nikaTa kAlamAM ja thavAnI che. tethI bhagavAnane jotAM ja krodha, IrSyA ane ahaMkAra DhIlA paDatA jAya che. kaSAyo ApoApa ogaLatA jAya che. bhagavAna paNa vinA pUche samajAve che. teozrInI pUchyA vinA nIkaLatI saMdehabhaMjaka amRtavANIthI hRdaya palaTAtuM jAya che. A ja vAta graMthakArazrI have pachInI gAthAmAM kahe che. 1609 // 1. mUlagAthAmAM chello N zabda vAkyAlaMkAramAM che tathA savvandU ane savvarisI zabdo luptatRtIyAnta (ekavacana) hoya ema lAge che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda kiM manne atthi kammaM, uyAhu na sthitti saMsayo tujhaM / veyapayANa ya atthaM, na yANasi tesimo attho // 1610 // (kiM manyase'sti karma, utAho nAstIti saMzayastava / vepAnAM vIrtha, nAnAsi teSAmayamartha. ) gAthArtha - e agnibhUti ! karma che ke karma nathI ? Avo saMzaya tane che. paraMtu vedapadono artha tuM barAbara jANato nathI. te vedapadono artha A pramANe che. /16 1all vivecana - bhagavAna zrI mahAvIraprabhu A jIva pratibodha pAmavAno ja che, kalyANaprApti bahu ja nikaTa che. AvuM jANatA hovAthI karUNA bharelI vANIthI agnibhUtine bolAve che ke he gautamagotrIya agnibhUti ! tame tamArA manamAM AvA vicAro karI rahyA cho ke mithyAtva-avirati-pramAda-kaSAya ane yoga A pAMca karmabaMdhanA hetuothI yukta evA saMsArI jIvo vaDe mana-vacana-kAyA dvArA je karAya tene karma kahevAya che. je jJAnAvaraNIyAdi rUpe mUlabhede ATha prakAranuM ane uttarabhede ekaso aThThAvana bhedavALuM zAstromAM kaheluM che te karma zuM vAstavika che ke nathI? sAcesAca karma jevuM koI tattva che ke A badhI karmasaMbaMdhI vAto bogasa che, mithyA che ? Avo saMzaya tamArA hRdayamAM varte che paraMtu tamAro A saMzaya ucita nathI. he agnibhUti ! tamane je A saMzaya thayo che te kharekhara paraspara viruddha evAM banne bAjunAM vedanAM pado jovAthI ane sAMbhaLavAthI thayo che. keTalAMka vedapado karmanA astitvane sUcavanArAM che ane keTalAMka vedapado karmanA nAstitvane sUcavanArAM che. te banne bAjunAM pado tamArA jovAmAM AvyAM che. tethI paraspara viruddha vedapadonA jANavAthI tamane A saMdeha thayo che. kharekhara to A vedapadonA vAstavika-sAcA arthane tame jANatA ja nathI. tethI ja saMzaya karo cho. te vedapadano sAco artha (yathArtha artha) A pramANe che. te huM tamane have kahuM chuM. sAvadhAna thaIne barAbara sAMbhaLo. ll161oll kamme tuha saMdeho, mannasi taM nANagoyarAIyaM / tuha tamaNumANasAhaNamaNubhUimayaM phalaM jassa // 1611 // (karmaNi tava sandeho, manyase taj jJAnagocarAtItam / tava tadanumAnasAdhanamanubhUtimayaM phalaM yasya // ) Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 101 bIjA gaNadhara - agnibhUti gAthArtha - he agnibhUti ! tamane karmane viSe saMdeha che. te karma pratyakSAdi pramANajJAnono aviSaya che. paraMtu tame saMdeha na karo. tamane paNa te karma anumAnasAdhanavALuM che. je karma sukha-duHkhanA anubhavarUpa phaLavALuM che. ll1611/l vivecana - agnibhUtie paramAtmAne kaMI pUchavuM ja nathI, manamAM aneka vicAromAM te pravarte che. te agnibhUti kaMI bole te pahelAM ja tyAM paramAtmA zrI mahAvIra prabhu kahe che ke he AyuSyamAn agnibhUti ! jJAnAvaraNIyAdi aSTavidha karmarUpe pariNAma pAmanArA evA mULabhUta kArmaNavargaNAnA paramANuono je samUha che te A AtmA vaDe mithyAtvAdi hetuo dvArA grahaNa karAyo chato bhAvimAM duHkha-sukhAdi phaLa ApavA svarUpe karmarUpe pariNAma pAme che te karmane viSe "AvuM karma che ke nathI" Ama tamane saMdeha che. Avo saMdeha thavAnuM mukhya kAraNa e che ke te karma pratyakSa ane anumAnathI jANI zakAtuM nathI. IndriyothI pratyakSa dekhAtuM nathI. karmane siddha kare evuM nirdoSa anumAna tamArI dRSTie koI saMbhavatuM nathI, tethI anumAnagocara paNa nathI. vaLI koI sarvajJa nathI ke jene AptapuruSa mAnI tenuM vacana svIkArI zakAya. hAla je AgamazAstro, veda-purANa Adi maLe che temAM koIkamAM karma che ema kahe che ane koIkamAM karma nathI ema kahe che. Ama paraspara viruddha vacano hovAthI karma AgamapramANathI paNa gamya nathI. AthI pratyakSAdi sarva pramANabhUta je jJAna che te jJAnanA viSayamAM karma jaNAtuM nathI. mATe tame karmano saMdeha karo cho. (1) karma pratyakSapramANathI gocara nathI. kAraNa ke pratyakSapramANa pAMca bAdhendriyo ane eka mana ema cha IndriyothI thatuM je sAkSAt jJAna thAya che te ja che ane tevA pratyakSathI karma jaNAtuM nathI. mATe kharazRMganI jema IndriyagrAhya na hovAthI nathI. jema gadheDAnAM zIMgaDAM koI IndriyothI jaNAtAM nathI mATe nathI ja. tema karma paNa IndriyothI dekhAtuM jaNAtuM nathI mATe nathI. (2) karma anumAnapramANathI paNa grAhya nathI kAraNa ke je sAdhya ane sAdhana tathA te bannenI vyApti (sahacAratva) pUrvakAlamAM najaronajara pratyakSa karyuM hoya to ja hetu dekhavAthI sAdhyanuM anumAna thaI zake che. ahIM pUrvakAlamAM karma ke karmane siddha kare tevo hetu sAkSAt najaronajara kyAreya joyo ja nathI ke jethI anumAna dvArA karmanI siddhi thAya. jo te banne pUrvakAlamAM kyAreya ekavAra paNa sAkSAt joyelAM hoya to to pratyakSagrAhya ja thaI gayAM, anumAna karavAnuM rahetuM ja nathI. AvI vyApti kyAreya joI nathI tethI anumAna thatuM nathI. mATe karmatattva anumAnagrAhya paNa nathI. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda (3) karma e AgamagrAhya paNa nathI. kAraNa ke Agama eTale AptavANI, sarvajJanI vANI. paraMtu A saMsAramAM koI sarvajJa che ja nahIM ke jenuM vacana Aptavacana che ema samajIne pramANa mAnI zakAya. vaLI je je zAstro che te paraspara viruddha che. konuM Agama mAnavuM ane konuM Agama na mAnavuM ? cArvAkadarzana kahe che - puNya-pApa jevuM karma che ja nahIM. A bhava e ja saMsAra che. karma na hovAthI bhavAntara che ja nahIM. naiyAyika vaizeSika kahe che ke dharma-adharma e ja karma che. tene ja puNya-pApa kahevAya che ane te AtmAnA guNa svarUpa che. kAzmaNa vargaNAnA pugalasvarUpa nathI, sAMkhyadarzana kahe che ke puruSa ane prakRti be ja tattva che. puruSa to zuddha-buddha-akartA hovAthI karma che ja nahIM. jainadarzana kahe che ke kAzmaNavargaNAnAM pudgalo che je jIva vaDe grahaNa karAyAM chatAM karma bane che ane jIvanI sAthe coMTI jAya che. jIva te karmothI baMdhAI jAya che. A pramANe AgamonI vANI bhinna bhinna hovAthI temAMthI paNa kaMI satya maLatuM nathI. A rIte IndrabhUtinA prasaMge jIva jema koI pramANathI grAhya nathI mATe jIva nathI. teno pUrvapakSa kahyo hato te ja rIte A agnibhUtinA prasaMge karma paNa koIpaNa pramANathI grAhya nathI. mATe karma nathI. Ama agnibhUtinA manamAM zaMkA che te pUrvapakSa samajI levo. banneno pratyakSAdi-pramANajJAna-gocarAtatatva hetu samAna ja che. paramAtmA zrI mahAvIra prabhue pUrvapakSa samajAvyA pachI have kahe che ke - he agnibhUti ! tame A pramANe saMdeha na karo. kAraNa ke A karmatattva pratyakSAdi sarvapramANothI siddha thAya che, te A pramANe che. pratyakSapramANa be jAtanuM che eka IndriyapratyakSa ke jene sAMvyavahArikapratyakSa kahevAya che ane bIjuM AtmapratyakSa ke jene pAramArthika pratyakSa kahevAya che tyAM A karmatattva atizaya sUkSma pudgala skaMdho hovAthI IndriyapratyakSano viSaya nathI paraMtu rUpI dravya hovAthI avadhijJAna ane kevalajJAnathI joI zakAya che. tethI AtmapratyakSa che. mane kevalajJAna thayela che mATe huM te karmatattvane AtmapratyakSathI dekhuM chuM. tamane kevalajJAna nathI eTale pratyakSa dekhAtuM nathI. chatAM tamane paNa anumAnapramANathI karma samajAya tevuM che. mane pratyakSathI ane tamane anumAnathI karma siddha thAya che. tethI A karma sarvapramANothI agocara che ema tame je mAno cho te mithyA che. karmatattvanI siddhi mATenuM anumAna A pramANe che - A saMsAramAM je sukha ane du:khano anubhava thAya che. temAM koIka adezya kAraNa jarUra che. kAraNa ke sukha ane du:kha e kArya hovAthI. jemake aMkurAnuM kAraNa bIja che tema. jo aMkurA ugelA dekhAya che to bhale ApaNe bIja joyuM na hoya, koNe vAvyuM? kyAre vAvyuM? vagere kaMI jJAna na hoya Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti 103 to paNa bhUmimAM bIja vAveluM che ema mAnavuM ja paDe che. kAraNa ke jo bIja vavAyuM ja na hota to tenA kAryasvarUpe pragaTa thayelA aMkurA hAla je pratyakSa dekhAya che te na hota. paraMtu aMkurA dekhAya che to avazya bIja koIe vAveluM che ja. tema saMsArI jIvomAM koI sukhI, koI duHkhI, koI atizaya sukhI ane koI atizaya duHkhI pratyakSa dekhAya che. tethI pragaTa thayelA sukha-duHkhanA anubhava svarUpa kAryanuM koIka kAraNa avazya hovuM joIe, je kAraNa che te ja karma che. Ama tamArA jevA chaghastha jIvo mATe anumAna pramANano viSaya A karmatattva che ane sarvajJa AtmAone mATe A karmatattva pratyakSa pramANano viSaya che huM sarvajJa chuM tethI mane pratyakSa che. prazna - agnibhUti bhagavAnane prazna kare che ke jo karma tamane pratyakSa dekhAya che ane jo sAcesAca te karma che ja. to mane kema pratyakSa dekhAtuM nathI ? jo karma jevI koI vastu hoya ane tamane dekhAtI hoya to mane paNa dekhAvI joIe. jema sAme paDela ghaTa-paTa tamane dekhAya che to mane paNa dekhAya ja che. uttara - tamAro A prazna ucita nathI. je padArtha ekane pratyakSa dekhAya te padArtha bIjAne paNa pratyakSa dekhAya ja evo niyama nathI. jaMgala ane sarovaramAM ja rahenAra siMha sarabha ane haMsa jevA prANIo tyAM vasavATa karanArAne ja pratyakSa hoya che. sarvane pratyakSa hotA nathI. nAnA nAnA bAlajIvomAM paNa A vAta jANItI che. nAyagarAno dhodha keneDA ane amerikA nahI gayelAne pratyakSa nathI. AgrAno tAjamahela AgrA nahIM gayelAne pratyakSa nathI. rANakapura ane AbunAM jaina maMdiro tyAM nahI gayelAne pratyakSa nathI. chatAM te te padArtho jagatamAM nathI ema nahIM paraMtu avazya che ja. tenI jema A karmatattva paNa avazya che ja, mane pratyakSa dekhAya che. jemAM tamArA saMzayane meM jANyo tema karma paNa mane sAkSAt dekhAya che. evo prazna paNa na karavo ke "tame sarvajJa ja cho" Avo vizvAsa mane kema thAya? tamArI sarvajJatA mane mAnya nathI Ama na kahevuM. kAraNa "da saMdhyAtti ne satrasaMzayache" (1579) ItyAdi gAthAomAM IndrabhUtinA prasaMge pUrve ja samajAvAI gayuM che. tathA ekalA ekalA chuTA chuTA jagatamAM paDelA paramANuo Indriyagocara thatA nathI. paNa te sarveno samUha maLIne ghaTa-paTAtmaka je kArya thAya che te IndriyothI pratyakSa thAya che. tethI paramANuo jema kAryanA pratyakSathI pratyakSa kahevAya che tema karmanuM kArya je sukha-duHkhano anubhava thavo te che, te kArya pratyakSa jaNAya che. mATe kArya dvArA tenA kAraNabhUta karma tamane paNa kathaMcit pratyakSa che. te vadhAre spaSTa AgaLa AvatI gAthAmAM samajAve che. 1611. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 bIjA gaNadhara - agnibhUti atthi suhadukkhaheU kajjAo bIyamaMkurasseva / so diTTho ceva maI, vabhicArAo na taM juttaM // 1612 // (asti sukhaduHkhahetuH kAryAt bIjamaGkurasyeva / sa dRSTazcaiva matirvyabhicArAd na tad yuktam // ) gaNadharavAda gAthArtha - jema aMkurAnuM kAraNa bIja che. tema sukha ane duHkha e kArya hovAthI tenuM kAraNa karma che. kadAca tamArI evI mati thAya sukha-duHkhano te hetu dRSTa-pratyakSa dekhAtI vastune ja mAnI laIe to zuM doSa ? to tyAM vyabhicAra doSa hovAthI te barAbara nathI. 1612 // vivecana - AnaMda-pramoda thavo e sukhano anubhava ane zoka-pIDA vagere thavAM te duHkhano anubhava che. saMsArI jIvomAM AvA prakAranAM sukha-duHkhono anubhava thato ja hoya che. A vAta A-bAla-gopAlamAM jANItI che. pratyeka prANImAM anubhava siddha-prasiddha evA A sukha ane duHkhanuM koIka ne koIka kAraNa hovuM joIe. kemake sukha ane duHkha e eka prakAranuM kArya che. je je kArya hoya che tenuM avazya koIne koI kAraNa hoya ja che. jemake aMkurA je uge che tenuM kAraNa bIja che. evI rIte sukha ane duHkhanuM je kAraNa che te ja puNya-pApanA nAme karma che. tethI ''tad asti'' te karma che ja. prazna - kadAca tamane manamAM Avo prazna thAya ke sukhanuM kAraNa phulanI mALA, caMdana, strI Adi pratyakSa najare dekhAtI bhogya vastuo ja che ane duHkhanuM kAraNa sarpa-viSa tathA kAMTA vagere dRzyamAna evI sAmagrI ja che. Ama pratyakSa dekhAtI sAmagrIne ja sukha ane duHkhanuM kAraNa mAnI laIe to zuM doSa ? zA mATe adRSTa evA karmane sukha-duHkhanuM kAraNa mAnavuM ? jyAM sudhI pratyakSa dRSTa evuM kAraNa saMbhavatuM hoya tyAM sudhI adRSTa kAraNanI kalpanA karavAnI jarUra zuM ? dRSTakAraNane choDIne ardaSTakAraNanI kalpanA karavI te ucita nathI. Ama karavAthI sarvatra Ama ja mAnavuM paDe tethI atiprasaMga doSa Ave. mATe sukhaduHkhanuM kAraNa karma nathI paNa bAhya sAmagrI mAtra ja kAraNa che. Avo prazna he agnibhUti ! tamane thAya to te yukta nathI. uttara uparokta praznanA uttaramAM jANavuM ke dRSTane kAraNa mAnavAmAM vyabhicAra doSa Ave che. mATe dRSTane kAraNa mAnavuM ucita nathI. A vyabhicAradoSa kevI rIte Ave che te vAta AgalI gAthAmAM ja samajAve che. 1612 // - Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 105 bIjA gaNadhara - agnibhUti jo tullasAhaNANaM phale, viseso na so viNA heuM / kajjattaNao goyama ! ghaDovva heU ya so kammaM // 1613 // ( yastulyasAdhanayoH phale vizeSo na sa vinA hetum / kAryatvato gautama ! ghaTa iva hetuzca sa karma // ) gAthArtha - tulya sAdhanavALAmAM paNa phalamAM je vizeSatA (bheda) hoya che te ghaTanI jema kArya hovAthI kAraNa vinA saMbhave nahIM. tethI he gautama ! tenuM ja kAraNa che te ja karma che. ll16 13/l vivecana - be manuSyo hoya, athavA ghaNA manuSyo hoya, teone bAhya bhogasukhanAM sAdhano puSpamALA - caMdana ane strI Adi tulya hoya, chatAM te bhoganAM sAdhano ekane AnaMda-pramodano hetu banatAM hoya ane bIjAne te baMdhana lAgavAthI athavA pratikUla svabhAva hovAthI zoka ane pIDAnAM ja hetu banatAM hoya evuM paNa bane che. tethI jyAM anukuLa sukhanAM sAdhano hoya tyAM sukha ja hoya evo niyama nathI. mATe tyAM koIka aSTakAraNa hovuM joIe. evI ja rIte ahi (sarpa), viSa ane kaMTakAdi duHkhanAM sAdhano be mANasone athavA bahu manuSyone tulya hoya chatAM te duHkhasAmagrImAM paNa duHkhano anubhava thavA svarUpa phalamAM je vizeSatA eTale ke taratamatA dekhAya che. tenI pAchaLa adRSTa evuM koIka kAraNa hovuM joIe. adekhakAraNa vinA dekhaphalamAM bheda ghaTI zake nahIM. kAraNa ke A sukhaduHkhano anubhava e paNa ghaTa-paTanI jema eka prakAranuM kArya che. kAryamAM AvelI bhinnatA kAraNanA bheda vinA saMbhave nahIM. tethI tulya sAdhanavALAmAM paNa phaLamAM je vizeSatA che te adRSTa kAraNane lIdhe ja che ane je A adRSTa kAraNa che te ja he agnibhUti ! karma che. - eka sarakhA dardavALA dardI eka ja DaoNkTara pAse jAya ane darda samAna hovAthI samAna davA le, A rIte bAhya auSadha samAna levA chatAM ekanuM darda maTI jAya che ane bIjAnuM darda maTatuM nathI. te maraNane zaraNa thAya che. A bhedamAM adRSTa (karma) ja kAraNa che. eka sarakhA viSayano vepAra karatA be vepArImAM eka vepArI kamAya che ane bIjo vepArI nukazAna kare che. AvA phalabhedamAM aSTa (karma) ja kAraNa che. eka ja muhUrta lagna karanAra be daMpatImAM eka daMpatIno saMsAra sAMsArika sukhapUrvaka cAle che ane bIjAno saMsAra duHkhamaya paNa bane che. A phalabheda adekha (evA karma) ne ja AbhArI che. eka ja gADImAM beThelAno eksIDanTa thAya, chatAM eka-be bace che, eka-be ne vadhAre vAge che Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda ane eka-be nuM mRtyu thAya che. sukhanA sAdhanovALAne sukha ja A phaLabheda karma vinA saMbhave nahIM. tethI he gautama ! hoya ane duHkhanA sAdhanovALAne duHkha ja hoya evo niyama nathI. tethI te taphAvatanI pAchaLa avazya karma kAraNa che. tethI karmatattva che ema tame svIkAro. 1613) karmatattvanI siddhi mATe bhagavAna zrI mahAvIraprabhu bIjuM anumAna paNa samajAve che bAlasarIraM dehaMtarapuvvaM, iMdiyAimattAo / jaha bAladehapuvvo, juvadeho puvvamiha kammaM // 1614 // ( bAlazarIraM dehAntarapUrvakamindriyAdimattvAt / yathA bAladehapUrvo yuvadehaH, pUrvamiha karma // ) gAthArtha - bAlyAvasthAnuM baneluM zarIra IndriyAdivALuM hovAthI pUrvabhavathI lAvelA dehAntara (kArpaNazarIra) pUrvaka ja baneluM che. jema yuvAvasthAno deha bAlyAvasthAnA dehapUrvaka banyo che tema, ahIM je pUrvabhavathI Avela kAraNarUpa zarIra che te ja karma che. 1614 vivecana - jema yuvAvasthAno deha bAlyAvasthAnA dehamAMthI bane che tema bAlyAvasthAno deha je dehamAMthI bane che, te deha A jIva pUrvabhavathI A bhavamAM jyAre Ave che tyAre sAthe ja lAve che ane te dehanA kAraNe ja A bhavamAM bhogane yogya audArika athavA vaikriyazarIra A jIva banAve che te pUrvabhavathI lAveluM je zarIra che te ja karma che. kArpaNa zarIra che A anumAnane bolavAno prayoga A pramANe che Adya vAtazarIra (pakSa), zarIyAntarapUrvam (sAdhya), rUndriyAtimattvAt (hetu), yo ya rUndriyamAn, meM meM zarIyAntarapUrva Tva (anvayavyApti), yathA yuvaddeddo vAtave pUrvaH, (anvaya udAharaNa) tathA cAyuM (upanaya), tasmAttA (nigamana), utpatti vakhate garbhAvasthAmAM bALakanuM je bhogayogya zarIra bane che te A jIva bIjA zarIrapUrvaka (kArpaNa zarIrapUrvaka) banAve che ane to ja bane che. IndriyAdivALuM hovAthI, je je zarIra Indriya Adi aneka avayavavALuM hoya che. te te zarIra avazya bIjA zarIrapUrvaka ja bane che. jema yuvAvasthAnuM zarIra pAMca Indriya Adi-aneka avayavavALuM hoya che. tethI bAlyAvasthAnA zarIrapUrvaka ja bane che. tema A bAlyAvasthAnuM zarIra paNa IndriyAdi bhAvavALuM che. mATe avazya anya zarIrapUrvaka tenI racanA thAya che. heturUpe je anya zarIra che. te kArpaNa zarIra che arthAt karma che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 107 bIjA gaNadhara - agnibhUti prazna - bAlyAvasthAnuM garbhakAle je zarIra bane che te zarIra bhavAntaranA (gayA bhavanA) bhAgyazarIrathI ja bane che. Ama mAnIe ane kAzmaNa zarIra na mAnIe to zuM doSa ? uttara - bhavAntaranuM (gayA bhavanuM) bhogya zarIra to jIva tyAM ja mukIne nIkaLe che. te zarIra eka bhavathI bIjA bhavamAM jatI vakhate laI javAtuM ja nathI, tethI te zarIrapUrvaka navA zarIranI racanA thavI asaMbhavita ja che. jIva nIkaLI gayA pachI pAchaLa ekalA rahelA te zarIrano agnisaMskAra karavAmAM Ave che te sarve loko paNa jANe che. prazna - garbhakAle bAlyAvasthAnA zarIranI je racanA thAya che te pUrve A jIva azarIrI che ema mAnIe to zuM doSa ? kAraNa ke gayA bhavanuM zarIra tyAM tyajIne ja jIva nIkaLe che. A bhavanuM zarIra have banAvavAnuM che. tethI gayA bhavathI chuTelo jIva zarIrarahita che ane ahIM azarIrI evo te A bhavamAM Ave che ane ahIM AvIne azarIrI evo te jIva A bhavanA bhogane yogya navA zarIranI racanA kare che. paNa karmanuM baneluM kArpaNa zarIra nathI Ama mAnIe to zuM doSa ? uttara - zarIrarahita ekavAra paNa AtmA jo bane to te niyamo mokSe ja jAya. zarIra e ja saMsAranuM mukhya baMdhana che. te chuTe chate pharIthI saMsAramAM janma ja kema thAya ? vaLI azarIrI thayelo jIva pUrvabhavamAMthI chuTyA pachI sarvathA jo karma vinAno ja banato hoya to amuka niyata garbhamAM ja, niyata sthAnamAM ja ke niyata dezamAM ja prApti karavA pUrvakanuM navuM zarIra dhAraNa kare che te kema bane ? amuka niyata garbhAdinA kAraNabhUta kArmaNazarIra mAnyA vinA niyata sthAnAdimAM kAryabhUta navA zarIranI viziSTa racanA kema saMbhave che? pazunA, pakSInA, manuSyanA, devanA ke nArakInA ema amuka ja bhavamAM javAnuM, AvuM ja zarIra banAvavAnuM, A sarva bhAvonuM niyAmaka kAraNa jo koI nahI mAnIe to koI kAraNa che ja nahIM, pachI niyata bhavamAM javAnI niyAmakatA paNa kema ghaTaze ? prazna - "svabhAva" ne kAraNe mAnIe to cAle ne? jIva jevo pUrvabhavamAMthI chuTe che tevo jIvano tevo svabhAva ja che ke te amuka niyata garbhamAM, niyata dezamAM ane niyata sthAnamAM ja jAya ane tyAM potAnA svabhAvanA kAraNe ja zarIraracanA kare ? uttara - tamArI A yukti paNa barAbara nathI. jIvano mUla svabhAva to arUpI che, azarIrI che. zuddha jIva to AvA svabhAvavALo che. AvA svabhAvavALo A jIva karma nAmanA kAraNa vinA mahAbaMdhanabhUta evI zarIraracanA karavAnA svabhAvavALo kema Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 108 bIjA gaNadhara - agnibhUti bane ? ane zarIraracanA karavI e jIvano potAno svabhAva che. Ama jo mAnIe to mokSamAM gayelA sarve paNa jIvo zarIraracanA karavA lAgaze ane te badhA punaH saMsArI banaze. mATe jIva svabhAvane zarIranuM kAraNa mAnavuM te sarvathA yuktirahita che. svabhAva e dehAdino kartA nathI. A vAta 1643 mI gAthAmAM vadhAre samajAvAze. ahIM bAlyAvasthAnuM zarIra gayA bhavathI laIne AvelA kArmaNa (karma) nAmanA zarIrAttarapUrvaka thAya che. te bAbatamAM niyamikvAn hetu mUlagAthAmAM kahyo che. tyAM dri zabdathI sukhitva, duHkhitva, prANApAnavattva, nimeSonmeSavattva ane jIvanavanta vagere hetuo paNa samajavA. je je zarIra sukhakArIkRtivALuM che. te te avazya puNyakarmapUrvakanuM ja hoya che. je je zarIra duHkhAkRtivALuM hoya che te te avazya pApakarmapUrvakanuM ja hoya che. Ama uparokta sarve paNa hetuo A bhogyazarIrane kArmaNazarIrapUrvakanuM che. Ama siddha kare che. A rIte garbhakAle bAlyAvasthAnuM navuM banatuM je bhogya zarIra che. tenI racanA karatAM pUrve jIvanI sAthe gayA bhavathI sAthe AveluM je sUkSmazarIra che. tathA te zarIra sUkSma ane nirupabhogya hovAnA kAraNe ja bhavadhAraNIya zarIra banAvavuM paDe che te pUrvabhavavartI je sUkSmazarIra che te ja kArmaNazarIra che arthAt karma che. sUtrakRtAMga (sUyagaDAMga) sUtramAM kahyuM che ke "noIUT mUUAM mAhAre 3 AMtara nIvo" eka bhavathI bhogyazarIrane choDIne bIjA bhavamAM gayelo jIva bhogayogya navuM zarIra banAvavA mATe turata ja "kArpaNa kAyayoga vaDe" tyAM rahelA audArika athavA vaikriyavargaNAnAM pugalono AhAra kare che. te pudgalomAMthI zarIraracanA thAya che. A rIte Agama pramANathI paNa kArmaNazarIra che ema siddha thAya che. ll16 14o. "karmatattvanI siddhi mATe" trIjuM anumAna paNa samajAve che - kiriyAphalabhAvAo, dANAINaM phalaM kisIevva / taM ciya dANAiphalaM, maNappasAyAI jai buddhI // 1615 // kiriyAsAmaNNAo, jaM phalamassAvi taM mayaM kammaM / tassa pariNAmarUvaM, suhadukkhaphalaM jao bhujo // 1616 // (kriyAphalabhAvAd, dAnAdInAM phalaM kRSeriva / taveva rAnAvinaM, mana:pratiddhi yadra vRddhi ) Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA gaNadhara - agnibhUti kriyAsAmAnyAd yatphalamasyApi tad mataM karma / tasya pariNAmarUpaM sukhaduHkhaphalaM yato bhUyaH // ) gaNadharavAda 109 gAthArtha dAnAdi kriyAomAM kriyA-phalabhAva hovAthI khetInI kriyAnI jema avazya te dAnAdi kriyAonuM kaMIka phala che. ahIM kadAca ziSyanI AvI buddhi thAya ke mananI prasannatA Adi rdaSTaphaLa e ja dAnAdi kriyAnuM phala ho. to mananI prasannatA e paNa kriyAsAmAnya hovAthI tenuM paNa je phaLa che te karma kaheluM che ane A karmanA vipAkodayanA pariNAmasvarUpa sukhaduHkhAtmaka je phaLa che te A jIva pharI pharI anubhave che. 1615-1616/ vivecana A gAthAmAM karmatattvanI siddhi mATe trIjuM anumAna paramAtmA zrI mahAvIraprabhu samajAve che. vAnAvInAM patnamatyeva (pratijJA), yiApanamAvAt (hetu), kRSiyiAva (udAharaNa) sacetana evA jIva vaDe je je buddhipUrvaka kriyA karAya che te te kriyA avazya phaLavALI ja hoya che. (eTale ke phaLanA saMbhavavALI ja hoya che) jema ke kheDuta vaDe karAtI khetInI kriyA. A saMsAramAM sacetana evA kheDuta vaDe buddhipUrvaka khetInI kriyA karAya che. mATe avazya khetI kriyA dhAnyaniSpattinA phaLanA saMbhavavALI che. tenI jema dAnAdi (dAna ane hiMsAdi) kriyA sacetana evA jIva vaDe buddhipUrvaka samajI-vicArIne karAya che. te mATe avazya te dAnAdinI ane hiMsAdinI kriyA puNyapApanA baMdhasvarUpa phaLanA saMbhavavALI che. tethI dAnAdi ane hiMsAdi kriyAnuM je phaLa che te ja puNya-pAparUpa karma che ema jANavuM. je je niSphaLa kriyA hoya che te te sacetana jIva vaDe buddhipUrvaka AraMbhAyelI kriyA hotI nathI. jema paramANu-vaMcaNukAdi pudgaladravyomAM thatI gamanAgamanarUpa kriyA athavA rUpAntara thavArUpa kriyA. te phaLavALI kriyA nathI. A vyatirekavyApti ane vyatireka udAharaNa che. dAnAdinI ane hiMsAdinI kriyA sacetana jIva vaDe buddhipUrvaka karAya che. tethI te avazya phaLavALI ja che. AvA prakAranI dAnAdi ane hiMsAdi kriyAnuM je phaLa che te ja karma che. (puNya-pApa svarUpa be prakAranuM karma che.) prazna - tamAruM uparokta anumAna khoTuM che. kAraNa ke hetu anaikAntika che arthAt vyabhicArI che. te A pramANe - sacetana jIva dvArA buddhipUrvaka AraMbhAyelI khetI vagere koI koI kriyA niSphaLa paNa thAya che. sacetananI badhI kriyA phaLavALI ja hoya evo niyama nathI. khetI kare chatAM dhAnya-niSpatti na paNa thAya, vepAra kare paNa dhanalAbha na Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11) bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda paNa thAya, saMsArasevana kare chatAM saMtAna prApti na paNa thAya ItyAdi sacetananI paNa aneka kriyA phaLa vinAnI hoya che. tevI rIte jIva dvArA karAtI dAnAdi kriyA phaLavALI ja hoya evo niyama raheto nathI. dAna ane hiMsAdi kriyAnuM phaLa na hoya ema paNa bane. uttara - tamAro A prazna barAbara nathI. kAraNa ke dAnAdi, hiMsAdi, khetI Adi, vepAra Adi ane saMsArasevana Adi je koI zubha athavA azubha kriyA sacetana jIva vaDe karAya che te avazya phaLavALI ja che. (tenuM avazya phaLa che ja) ema mAnIne ja karAya che. koI koI sthAne A kriyAo karavA chatAM je niSphaLatA dekhAya che te kriyA karavA saMbaMdhI sAcuM jJAna na hovAthI eTale ke ajJAnadazA hovAthI athavA bIjAM bIjAM kAraNonI vikalatAthI niSphaLatA Ave che. jema khetI karavAnI AvaData na hoya, vepAranI rItabhAta na jANatA hoya to anAvaDatathI karAyelI kriyA niSphaLa jAya che. tathA samajaNapUrvaka khetI Adi kriyA karI hoya paNa varasAda na Ave athavA joIe tevo prakAza, pavana Adi anya kAraNo na maLe to anya kAraNanI vikalatAthI niSphaLatA paNa hoya che. khetInI kriyA avazya dhAnya-niSpattinA phaLane ApanArI ja che paraMtu vAvaNI karavAnI anAvaData (ajJAnatA) athavA pANI-prakAza-khAtara ane havA Adi anya kAraNanI vikalatAthI niSphaLatA Ave che. vepAra karavAnI kriyA avazya dhanalAbhanA phaLane ApanArI che. paraMtu vepAra karavAnI anAvaDatathI (game tevo khoTo vepAra karavAthI) athavA vecavA yogya mAlano abhAva, yogya mANasono abhAva, ucita jagyAno abhAva, sAvadhAnatAno abhAva Ama kAraNAntaranI vikalatAthI niSphaLatA paNa jarUra thAya che. A ja pramANe dAnAdi zubha kriyA A jIva kare paraMtu mananI prasannatA Adi kAraNAntaranI vikalatA hoya to puNyabaMdha thavArUpa phaLaprApti thatI nathI. tathA hiMsA Adi azubhakriyA A jIva kare paraMtu te kriyAmAM mananI rasikatA ke AnaMda na hoya. paraMtu pazcAttApAdi viparIta kAraNa hoya to pApabaMdharUpa phaLanI aprApti paNa hoya che. Ama niSphaLatAnuM kAraNa ajJAnatA ane kAraNottaranI vikalatA che. paraMtu dAnAdi ane hiMsAdi kriyA pote niSphaLa nathI. prazna - kadAca ahIM koI ziSya Avo prazna kare ke dAnAdi je dharmakriyA che te karyA pachI mananI ghaNI ja prasannatA ane harSa Adi dekhAya che tethI te dAnAdikriyAnuM phaLa mananI prasannatA ane harSa Adi ja mAnI laIe to zuM doSa? ke je phaLa amArA jevAne paNa pratyakSa-sAkSAt dekhAya che. jema khetI kriyA jarUra phaLavALI che paraMtu tenuM phaLa "dhAnyanI prApti" che ane A dhAnyanI prAptirUpa phaLa pratyakSa Indriyagocara che eTale Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti daSTaphaLavALI che. tenI jema dAnAdi kriyA paNa phaLavALI bhale ho, paraMtu pratyakSa dekhAtA mananI prasannatA ane harSa-AnaMdAdi phaLa svarUpa dRSTaphaLavALI ja mAnI lone ? zA mATe aSTa evA karmalakSaNa phaLane mAnavuM ? tevA prakAranA adaSTa phaLane mAnavAnI zI jarUra ? evI ja rIte hiMsAdi kriyAnuM manano AnaMda-tADana-kArAvAsa-lokaniMdA Adi daSTaphaLa ja che paraMtu pApabaMdha rUpa adRSTaphaLa mAnavAnI zI jarUra ? tethI dAnAdi zubha kriyA ane hiMsA Adi azubha kriyA e paNa kriyA hovAthI khetInI kriyAnI jema jarUra phaLavALI to che ja. paraMtu daSTa phaLavALI che Ama ja mAnone ? adRSTa evA karmaphaLane ApanArI che Ama mAnavAnI zI jarUra ? A rIte tamAro A heta dekhakaLa hovA chatAM tenAthI viruddha evA adRSTa phaLanI je kalpanA kare che tenA kAraNe tamAro A hetu viruddha che. uttara - tamAro prazna ThIka che. dhAro ke dAnAdi kriyAnuM pratyakSa dekhAtuM evuM mananI prasannatA Adi svarUpa daSTaphaLane ja phaLa mAnIe ane hiMsA Adi azubha kriyAnuM manano AnaMda Adi dRSTaphaLa mAnIe to te prathama kriyAmAM thatI mananI prasannatA ane bIjAmAM thato manano AnaMda e paNa eka prakAranI mAnasika kriyAvizeSa che. eTale ke te kriyAnuM paNa kaMIka phaLa hovuM joIe. tenuM je phaLa che te ja karma che. A rIte jema khetInI kriyA e kriyA che, dAnAdinI kriyA e paNa kriyA che ane hiMsAdinI kriyA e paNa kriyA che tethI tenAM phaLo anukrame dhAnyanI prApti, mananI prasannatA ane manano AnaMda-harSa vagere phaLa che. tevI ja rIte mananI prasannatA ane manano AnaMda A paNa eka prakAranI kriyA ja che tethI te kriyAnuM paNa avazya kaMIka phaLa hovuM joIe te kriyAnuM je phaLa che te ja puNyapApa nAmanuM karma che. tethI koIpaNa jAtano vyabhicAradoSa A bAbatamAM Avato nathI. dAnAdi zubha kriyA karavAthI mananI prasannatA thAya che ane te mananI prasannatAthI puNyakarma baMdhAya che. tenA udayathI jIvane sukhanI prApti thAya che. A ja pramANe hiMsAdi kriyA karavAthI manano harSa, tenAthI pApakarmano baMdha ane tenAthI duHkhanI prApti thAya che. A pramANe dAnAdi kriyAthI baMdhAyela je puNyakarma ane hiMsAdi kriyAthI baMdhAyela je pApakarma che te karmonuM phaLa sukha ane duHkhano anubhava thavo te che. je je karmo jyAre jyAre udayakALane pAme che tyAre tyAre te te karmo A jIvane sukhano ane duHkhano anubhava karAvavA rUpa phaLane ApanArAM bane che. vaLI tenAthI (eTale ke sukha-duHkhanA anubhavathI) rAga-dveSa karavA dvArA A jIva navAM navAM karmo bAMdhe che. Ama vAraMvAra karma bAMdhatAM ane tenuM phaLa bhogavatAM jIvono saMsAra cAle che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda prazna - gAthA naMbara 1615 mAM "tuM hriya vALArUpata'' A padamAM dAnAdi kriyA ane Adi zabdathI hiMsAdi kriyAnuM phaLa puNya ane pAparUpa karma kaho cho ane 1616 gAthAmAM '"nuM tamasmAvi tuM mayaM mAM'' mananI prasannatAdi je kriyA che tenuM phaLa karma kaho cho. A banne pATho judA judA arthane kahenArA thavAthI zuM pUrvApara virodha nahIM Ave ? eka sthAne karmabaMdhanuM kAraNa dAnAdi ane hiMsAdi kriyA kaho cho ane bIjA sthAne karmabaMdhanuM kAraNa mananI prasannatA ane manano AnaMda Adi kaho cho. to pUrvApara (AgaLa-pAchaLa) juduM juduM kathana karavAthI tamane virodha doSa Avaze. 112 uttara - tamAro prazna sAco che. paraMtu karmabaMdhanuM vAstavika kAraNa mananI prasannatA ane manano AnaMda e ja che ane te mananI prasannatAnuM kAraNa dAnAdi kriyA ane mananA AnaMdanuM kAraNa hiMsAdi kriyA che. karmabaMdhamAM mananI prasannatA ane manano AnaMda e nikaTanuM kAraNa che, anaMtara kAraNa che. ane dAnAdi tathA hiMsAdi kriyA e dUra-dUranuM arthAt paraMparAkAraNa che. tethI dAnAdi ane hiMsAdi kriyA kAraNanuM kAraNa hovAthI temAM kAraNapaNAno upacAra karAyo che. jema putranA putrane paNa putra kahevAya che. varasAdathI pANI varase che ane pANIthI taMDula (cokhA) uge che. to paNa taDultAn vayaMti parNayaH = varasAda taMDula varasAve che. Ama jema kahevAya che tema ahIM samajavuM. dAnAdi kriyAthI mananI prasannatA ane mananI prasannatAthI karmano baMdha. Ama kArya-kAraNa bhAva jANavo. 16151616 // hojja maNovittIe, dANAikie va jai phalaM buddhI / taM na nimittattAo, piMDovva ghaDassa vinneo // 1617 // ( bhaved manovRtterdAnAdikriyaiva yadi phalaM buddhiH / tad na, nimittatvAt piNDa iva ghaTasya vijJeyaH // ) gAthArtha - mananI prasannatAnuM paNa phaLa dAnAdi kriyA ja che. AvI buddhi kadAca ziSyanI thAya to te ucita nathI. kAraNa ke ghaTamAM jema mRtkiMDa e nimittakAraNa che tema dAnAdi kriyA to mananI prasannatAnuM nimittakAraNa che. (te phaLa kema kahevAya ?) ||1617 // vivecana - agnibhUti ! kadAca tamArA manamAM AvI zaMkA thAya che ke dAnAdi kriyA e kriyA hovAthI ane kriyA avazya phaLavALI ja hoya che tethI tenuM phaLa jema cittanI prasannatA Adi che. tevI ja rIte cittanI prasannatA e paNa eka prakAranI kriyA ja che. tethI tenuM phaLa paNa avazya hovuM joIe. mATe cittanI prasannatA thavAthI '' / ''pravardhamAnavihmAdri Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti parama " divase divase vadhato che dAna ApavAnI IcchAvALo pariNAma jeno evo A jIva pharI dAnAdi kriyAmAM ja vadhAre ne vadhAre joDAya che. eTale cittanI prasannatA nAmanI je kriyA che tenuM phaLa dAnAdi kriyA ja mAnI lo ke je pratyakSa dekhAya tevuM phaLa che ane jyAM sudhI dRSTaphaLa saMbhavatuM hoya tyAM sudhI aSTaphaLa je karmabaMdha, te mAnavAnI zuM jarUra? sArAMza ke dAnAdi kriyAnuM phaLa cittanI prasannatA ane cittanI prasannatAnuM phaLa punaH dAnAdi kriyA, tenuM phaLa punaH cittanI prasannatA, vaLI tenuM phaLa punaH dAnAdi kriyA, Ama ja mAno ne? adRSTa evA karmaphaLane vacce mAnavAnI jarUra zuM che? dRSTaphaLa mAtra mAnavAthI vArtA samApta thaI jAya che. adRSTa phaLa kalpavAnI kaMI jarUra ja nathI. uparokta mananI kalpanA vyAjabI nathI. je dAnAdi kriyA che te cittanI prasannatAdimAM nimittakAraNa che. "je jenuM nimittakAraNa hoya che te tenuM phaLa saMbhavI zakatuM nathI." jema mATIno piMDa e ghaTanuM nimittakAraNa che eTale ke ghaTa banAvavAmAM upAdAna kAraNa che. tethI ghaTakAlanA pUrvakAlamAM tenI vRtti hoya che. te mATIno piMDa kaMI ghaTanuM phaLa banI zakato nathI. kAraNa ke phaLa to pazcAtkAlavartI hoya che. tevI ja rIte je dAnAdi kriyA che te cittanI prasannatAmAM nimitta kAraNa bane che tethI dAnAdi kriyA cittanI prasannatAnA pUrvakAlavartI che. te dAnAdi kriyA cittanI prasannatA AdinuM phaLa kema banI zake? kAraNa ke phaLa to uttarakAlavatI hoya che. mATe te dAnAdi kriyA e cittanI prasannatA AdinuM phaLa nathI. paNa cittanI prasannatA AdinuM kAraNa cokkasa che. dAnAdi uttama dharmakriyA karavAthI, yogya supAtramAM dAnAdi thavAthI cittamAM AhvAda Adi pragaTa thato pratyakSa dekhAya ja che. A rIte je jenuM kAraNa (pUrvakAlavatI) hoya che te tenuM phaLa (uttara kAlavatI) thavAne yogya nathI. jema mRrmiMDa e ghaTanuM kAraNa che. paraMtu ghaTanuM phaLa nathI. ghaTanuM phaLa to jalAdhArAdi che. tema dAnAdi kriyA e cittanI prasannatA AdinuM nimittakAraNa che. paNa phaLa nathI. A rIte vicAratAM jema dAnAdi kriyA e kriyA che. tethI tenuM phaLa cittaprasannatA Adi dekhaphaLa che tevI ja rIte cittanI prasannatA e paNa eka prakAranI kriyA ja che. tethI tenuM paNa kaMIka phaLa avazya hovuM ja joIe. tyAM dRSTaphaLa dekhAtuM nathI. mATe puNyabaMdha ane pApabaMdha rUpa karmabaMdha svarUpa aSTaphaLa avazya che ja. ll1617ll evaM pi diTThaphalayA, kiriyA na kammaphalA pasattA te / sA tammettaphalacciya, jaha maMsaphalo pasuviNAso // 1618 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 bIjA gaNadhara - agnibhUti ( evamapi dRSTaphalA kriyA, na karmaphalA prasaktA te / sA tanmAtraphalaiva yathA, mAMsaphalaH pazuvinAzaH // ) gaNadharavAda gAthArtha - ema mAnIe to paNa dAnAdi sarve dharmakriyA daMSTaphaLavALI ja thaze paNa karmabaMdharUpa adRSTa phaLavALI thaze nahIM. jema pazuvinAzanI kriyA mAMsanI prAptinA ja mAtra phaLavALI che tema te dAnAdi kriyA tanmAtra phaLavALI arthAt dRSTamAtra phaLavALI ja thaze. //1618/ vivecana - gAthA 1615 mAM dRSTAntarUpe Apela khetInI kriyAnuM AlaMbana laIne sarve paNa kriyAo mAtra dRSTaphaLavALI ja hoya che. adRSTa (evA karmabaMdhanA) phaLavALI che ja nahIM. Avo prazna karatAM agnibhUti bhagavAnane kahe che ke - he bhagavAn ! ''vapi'' tame Ama kaho cho tethI paNa eTale ke khetInI kriyA e kriyA hovAthI dhAnyaniSpatti e tenuM phaLa che. tema sarve paNa kriyA phaLavALI ja hoya che. mATe dAnAdi kriyA paNa phaLavALI che. AvuM tame samajAvo cho. tethI tamArA kahelA khetInI kriyAnA dRSTAntathI paNa dAnAdinI kriyA dRSTaphaLa vALI ja siddha thaze. paNa adRSTa phaLavALI (karmabaMdhanA phaLavALI) siddha thatI nathI. te A pramANe - koIpaNa kheDuta loko jyAre jyAre khetI kare che tyAre tyAre "mane ghaNA ghaNA dhAnyanI prApti thAya" enuM ja lakSya rAkhIne khetI kare che ane varasAda Adi sAnukula saMjogo maLatAM khetInuM A ja phaLa maLe che. te dhAnyaniSpatti rUpa phaLa prApta thavAthI ja khetI karanAra potAnI mahenatane saphaLa mAne che. meM je khetI karI teNe sAruM phaLa mane ApyuM. Ama mAnIne te khuza khuza thAya che. tevI ja rIte dAnAdi kriyA karanArAne paNa te lokaprazaMsA, mAnaprApti ane mahattvaprApti rUpa kaMIka ne kaMIka dRSTa phaLamAtra ja ho. te kriyAnI pAchaLa puNya-pApanA baMdharUpa adRSTa phaLa che AvuM mAnavAnI zI jarUra ? tamAruM kaheluM khetInI kriyAnuM dRSTAnta ja dAnAdi ane hiMsAdi kriyAne dRSTa phaLavALI ja siddha kare che. A ja dRSTAnta hiMsAdi kriyAmAM paNa lAgu paDe ja che. jema khetInI kriyA dhAnyaniSpatti rUpa dRSTa phaLamAtravALI che tema koI mAMsAhArIe pazunI hatyA karI to te pazuno vinAza karavAnI kriyA paNa mAMsabhakSaNa karavArUpa mAtra dRSTaphaLa mATe ja che. pazuno vinAza karanAro koI paNa kasAI A kriyA karavAthI mane adRSTa evo pApabaMdha thAo evI IcchAthI pazuno vinAza karavAnI kriyA karato nathI. paraMtu mAtra mAMsabhakSaNa rUpa deSTaphaLa ja mane prApta thAo, ema samajIne te mATe ja A hiMsA kare che. tethI paNa siddha thAya Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti che ke dAnAdinI zubhakriyA ke hiMsAdinI azubha kriyA dRSTamAtra phaLavALI ja che. kAraNa ke dRSTaphaLa Ape teTalA mAtrathI ja kartAnuM prayojana samApta thaI jAya che. kartA tyAM ja potAnI khuzI manAvI le che. mATe adRSTa phaLavALI nathI. jema khetInI kriyAnuM phaLa dhAnyaprApti che tema dAnAdi kriyAnuM phaLa zlAghAdi che. (prazaMsA-mAna-mobho vadhe te ja phaLa che) ane pavinAza AdinuM phaLa mAMsanI prApti thavI te che. te vinA puNyabaMdha ke pApabaMdha rUpa karmaphaLa che A tamArI vAta barAbara nathI. A pramANe agnibhUti bhagavAnane kahe che. ll1618. pAyaM va jIvaloga, vaTTai diTThaphalAsu kiriyAsu / adiTThaphalAsuM puNa, vaTTai nAsaMkhabhAgo vi // 1619 // (prAyo vA jIvaloko, vartate dRSTaphalAsu kriyAsu / adRSTaphalAsu punarvartate nAsaMkhyabhAgo'pi // ) gAthArtha - ghaNuM karIne lokamAM rahelA sarve saMsArI jIvo paNa daSTa phaLavALI kriyAmAM ja pravRtti karatA dekhAya che. adRSTa phaLavALI kriyAmAM A lokamAM je jIvo pravarte che te lokano asaMkhyAtamo bhAga paNa vartato nathI. tethI paNa kriyA dekhaphaLa mAtra vALI ja che. //16 19il. vivecana - khetInI kriyAnI jema dAnAdi kriyA ane pazuvinAzanAdi kriyA paNa mAtra dRSTaphalavALI ja che, paNa adRSTa phaLavALI nathI. A vAta siddha karavA agnibhUti bhagavAnanI sAme saMsAramAM rahelA jIvalokanuM udAharaNa ApIne potAnA taraphathI dalIla karI rahyA che ke he bhagavAn ! saMsArI jIvo paNa jenuM phaLa pratyakSa dRSTigocara che tevI ja kriyAmAM ghaNuM karIne pravartatA dekhAya che. khetInI kriyA, vepAranI kriyA, rasoInI kriyA, lagnanI kriyA, ramatagammatanI kriyA, corI karavAnI kriyA anukrame dhAnyaprApti mATe, dhanaprApti mATe, bhojana mATe, saMsArika sukhabhoga mATe, AnaMdapramoda mATe ane dhanAdinI prApti mATe ja loko kare che. Ama sarve paNa loko dekhaphaLa mATe ja sarva kriyA kare che. uparokta kriyAothI mane puNya baMdhAya ke mane pApa baMdhAya ema aSTaphaLa mane maLajo evA AzayathI koI jIva koI kriyA karato nathI. tathA dAnAdi dharmakriyA karavAthI puNyabaMdha svarUpa adaSTa phaLa thAya che AvuM samajanArA ane pazuhiMsAdi karavAthI pApabaMdharUpa aSTaphaLa thAya che AvuM samajanArA loko to A saMsAramAM rahelA sarve jIvono asaMkhyAtamo bhAga mAtra ja (tamArA jevA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda koIka ja) che. aSTaphaLa samajIne dAnAdimAM pravRtti karanArA ane hiMsAdithI nivRtti karanArA jIvo lokanA asaMkhyAtamA bhAganA paNa nathI. je kriyAnuM dRSTaphaLa che te joIne ghaNA loko temAM pravRtti kare che. tema jo dAnAdi ane hiMsAdi kriyAnuM adaSTa phaLa puNyapApa hota to te phaLa samajIne temAM pravRtti ane nivRtti karanArAonI saMkhyA ghaNI vadhAre hota. paraMtu bahu saMkhyA nathI. pravRtti ane nivRtti karanArAnI alpamAtra ja saMkhyA che. te ema sUcave che ke hiMsAdi azubhakriyAmAM paNa adRSTaphaLano abhAva che ane dAnAdi zubhakriyAmAM paNa adekhaphaLano abhAva ja che. phakta sarve paNa kriyAnuM dRSTaphaLa ja che. tethI ja temAM dRSTaphaLa samajIne ja pravRtti karanArAnI saMkhyA bahu che. mATe puNyabaMdha ke pApabaMdha jevuM koI tattva nathI. ll1619 somma ! jaucciya jIvA pAyaM diTThaphalAsu vaTuMti / adiTThaphalAo vi ya, tAo paDivaja teNeva // 1620 // (saumya ! yata ava nIva: prAyo tUchatrIsu vartane ! matakSA api , tA: pratipasva tainaiva ). gAthArtha - he agnibhUti ! saMsArI jIvo je kAraNathI prAyaH dRSTaphalavALI kriyAmAM pravarte che. te kAraNathI ja te kriyAo avazya adRSTa phaLavALI che. Ama siddha thAya che te tame svIkAro. ll16 2all vivecana - 1618 ane 1619 gAthAmAM agnibhUtie bhagavAnane je prazna karyo ke saMsArI jIvo prAyaH dRSTaphaLa samajIne ja khetI, vepAra Adi kriyAmAM pravarte che mATe diSTaphaLa ja che. adaSTaphaLa nathI tema dAnAdi kriyA ane hiMsAdi kriyA paNa dRSTaphaLavALI ja che. paNa aSTaphaLavALI nathI. tethI puNya-pApa jevuM karmatattva nathI. A praznano A gAthAmAM paramAtmA zrI mahAvIra prabhu uttara Ape che - he saumya ! (agnibhUtine samajAvavA mATenuM komala vANIthI bhagavAnuM AmaMtraNa Ape che) A saMsAramAM daSTaphaLavALI khetI-vepAra ane hiMsAdi kriyA svarUpa azubha kriyAmAM ghaNA jIvo pravarte che ane adRSTa phaLavALI dAnAdi zubha kriyAmAM atizaya alpa jIvo pravarte che. te kAraNathI ja siddha thAya che ke khetI-vepAra ane hiMsA Adi dRSTa phaLavALI kriyA paNa avazya adRSTaphaLavALI paNa che. Ama tame samajI lo. kAraNa ke khetI-vepAra ane pazuvinAza rUpa hiMsA vagere kriyAone karanArA jIvo dhAnya prApti, dhananI prApti ane mAMsabhakSaNa vagerenI prApti thAya evA AzayathI ja eTale ke dRSTaphaLa Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti maLe evA bhAvathI ja te te kriyAmAM pravarte che. paNa tenAthI baMdhAtuM pApakarma rUpa adRSTaphaLa mane maLo evA AzayathI temAM pravRtti karatA nathI. to paNa dRSTaphaLa maLe paNa kharuM ane na paNa maLe. paraMtu "pApabaMdha" rUpa adRSTaphaLa to IcchA na hovA chatAM paNa te kriyAmAM pravartanArA sarve jIvone prApta thAya ja che. anyathA = (pApakarmanA baMdharUpa) adRSTaphaLa jo na maLatuM hota to te te kriyA karanArA te te jIvo te te kriyA karIne tenA dRSTaphaLa mAtrane pAmIne teno upabhoga karIne (adRSTa phaLa = pApakarma na baMdhAyela hovAthI) turata ja mokSe ja jAya ane jo Ama saMsAramAM sAvadyakriyA karavA chatAM tenA dRSTaphaLa mAtrane pAmIne mokSe javAtuM hota ane ardaSTa phaLarUpa pApabaMdha jo thato na hota to to Aja sudhImAM ghaNA ghaNA jIvo mokSe cAlyA gayA hota. tethI saMsArI jIvo to atizaya alpa ja rahyA hota. ethI saMsArI jIvonuM anaMtAnaMtapaNuM che te ghaTe nahIM. mATe adRSTaphaLa pApakarmanA baMdharUpa avazya che ja. tethI te bAMdhIne anaMta jIvo A anaMta saMsAramAM rakhaDe che. A rIte pApakarmanA baMdharUpa adRSTaphaLa avazya che ja ane dRSTaphaLa dhAnyaprApti Adi to anya kAraNo (varasAda Adi) no saMyoga maLe to prApta thAya paNa kharuM ane (varasAda Adi) anya kAraNono saMyoga na maLe to dRSTaphaLa prApta na paNa thAya paNa pApakarmanA baMdhasvarUpa adRSTaphaLa to avazya maLe ja. tethI ja saMsAramAM rakhaDatA-janma-maraNothI pIDAtA jIvonI saMkhyA atizaya bahu che. 117 tathA dAnAdi zubhakriyAmAM pravartanArA jIvo atizaya alpa che. tethI puNyabaMdha ane dharmarUpa adRSTa phaLanI prApti karanArA jIvonI saMkhyA ane te puNyabaMdha dvArA tathA dharmAcaraNa karavA dvArA mukti prApta karanArA jIvonI saMkhyA paNa avazya alpa ja che. prazna - he bhagavAna ! dAnAdi zubhakriyAmAM pravartanArA sarve paNa jIvo "A dAnAdithI mane puNya baMdhAo, mane dharma thAo. mArI mukti thAo" ema adRSTa phaLane Icche ja che. adRSTaphaLane buddhimAM rAkhIne ja te jIvo te kriyAmAM pravRtti kare che tethI te jIvone adRSTaphaLa bhale ho, paraMtu khetI-vepAra ane pazuvinAza karanArA jIvomAMthI koI eka jIva paNa A kriyAthI mane pApabaMdha rUpa adRSTaphaLa maLo evI IcchA rAkhato nathI. kevala dhAnyaprapti, dhanaprApti ane mAMsaprApti rUpa dRSTaphaLa ja Icche che. to pApabaMdharUpa adRSTaphaLa kema maLe ? sArAMza ke zukriyA karanArA jIvo to dhArmika pariNAmavALA hovAthI puNyabaMdha ane dharmarUpa adRSTaphaLane Icche che. tethI te jIvone to ardaSTaphaLa bhale ho. paraMtu azubha kriyA karanArA jIvomAM to koI pApabaMdharUpa adRSTaphaLane IcchatuM ja nathI. to teone adRSTaphaLanI prApti kema thAya ? Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda uttara - he agnibhUti ! tamArI A zaMkA vyAjabI nathI. kAraNa ke "je je kAryanuM je je avikala kAraNa hoya che te te avikala kAraNa potapotAnuM kArya kare ja che. kartAnI IcchAnI apekSA rAkhatuM nathI." kartAnI IcchA hoya ke kartAnI IcchA na hoya to paNa avikalakAraNa (samartha kAraNa) potAnuM kArya kare ja che. agnimAM bhUlathI naMkhAyelA hAthane IcchA na hovA chatAM paNa agni dAhanuM avikalakAraNa hovAthI bALe ja che. sarpane bhUlathI paNa pakaDavA jAo to pakaDanAranI IcchA na hovA chatAM paNa sarpa e DaMkha mAre ja che ane mRtyu Adi pIDA Ave ja che. dUrathI AvI raheluM pANInuM pUra vastusamUhane kheMcI javAnuM avikalakAraNa hovAthI mAlIkanI IcchA na hovA chatAM paNa vastusamUhane kheMcI ja jAya che. vAvaNI karanAranuM dhyAna na rahyuM hoya te rIte koI bIjAnA khetaramAM potAnA koDhavAdi dhAnyanAM bIja paDI jAya ane jalAdi anya sAmagrI maLI jAya to avikalakAraNatAne pAmelAM te bIja, vAvaNI karanAranI IcchA anya mAlIkanA khetaramAM phaLaprAptinI na hovA chatAM aMkurA ugADe ja che ane dhAnyaprApti rUpa phaLa Ape ja che. A udAharaNothI samajAze ke kartAnI IcchA hoya ke kartAnI IcchA na hoya to paNa je avikalakAraNa hoya che te kArya kare ja che. IcchAthI kArya thatuM nathI paNa avikalakAraNathI kArya thAya che. kRSi (khetI), vepAra ane pazuvinAza A sarve paNa kriyAo sAvadya hovAthI, bIjA aneka jIvonA saMhAra karanArI hovAthI adharma utpanna karavAmAM avikalakAraNavALI che. A kAraNathI te kriyAne karanArA jIvonI IcchA pApano baMdha karavAnI bhale na hoya to paNa sAvadya hovAthI adharma (pApabaMdha) rUpa phaLanuM avikalakAraNa hovAthI te phaLa avazya Ape ja che. varasAda-prakAza-pavana Adi anya kAraNasAmagrIno yoga kadAca na maLe to daSTaphaLanuM avikala kAraNa na banavAthI dhAnyaprAptirUpa dRSTaphaLa na paNa maLe paraMtu A sAvadya kriyAo pApabaMdhanuM avikala kAraNa hovAthI pApabaMdharUpa aSTaphaLa to avazya maLe ja che. dAnAdi zubhakriyAmAM pravartanArA jIvomAM paNa vivekI AtmAone dRSTaphaLa yaza mAna-mobho Adi ane adRSTa phaLa puNyabaMdha AdinI IcchA hotI nathI, potAno moha utAravA ja dAnAdi kriyA vivekI jIvo karatA hoya che. eTale dekhuM-adaSTa phaLanI IcchA nathI to paNa te dAnAdi kriyA yaza Adi dRSTaphaLanuM ane puNyabaMdha rUpa aSTaphaLanuM avikalakAraNa hovAthI te kriyA paNa dRSTa-adRSTa phaLa avazya Ape ja che. uparanI carcAthI barAbara samajAze ke dAnAdi zubhakriyA bhale hoya ke kRSi Adi azubha kriyA bhale hoya to paNa te te kriyAnuM puNyabaMdha ane pApabaMdharUpa phaLa avazya Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti che ja. kAraNa ke te te kriyAo te te kAryanuM avikalakAraNa che. mATe kartAnI IcchA pramANe phaLaprApti thatI nathI paNa avikalakAraNane anusAra phaLaprApti thAya che. jo Ama na hota to A saMsAramAM anaMta jIvonI saMkhyA je che te hota ja nahIM. A pramANe zubha-azubha sarve paNa kriyAo kartAnI IcchA hoya ke na hoya paNa adRSTaphaLane avazya ApanArI che ane dRSTaphaLa ApavAmAM kAraNAntaronI vikalatA ane avikalatAnA kAraNe vikalpavALI che. I/1620ll iharA adiTTharahiyA, savve mucceja te apayatteNaM / adivArambho ceva, kesabahulo bhavijAhi // 1621 // (itarathA'dRSTarahitAH, sarve mucyeraMste'prayatnena / adRSTArambhazcaiva, klezabahulo bhavet // ) gAthArtha - jo (puSya ane pApa svarUpa) adekhaphaLa na mAnIe to kRSi Adi kriyA karanArA sarve jIvo adRSTaphaLarahita thayA chatA vinA prayatna mokSe ja jAya ane dAnAdi kriyA karanArA sarve jIvono je A samAraMbha che te saMsAraparibhramaNa karavA rUpa klezanI bahulatAvALo thaze. /16 21 vivecana - uparanI gAthAmAM je vAta karI che te ja vAta vadhAre spaSTapaNe samajAvatAM kahe che ke - he agnibhUti ! kRSi-vepAra ane pazuvinAza rUpa azubha kriyA karanArA sarve jIvo dhAnyaprApti Adi svarUpa dekhaphaLane ja Icche che paNa pApabaMdharUpa adRSTaphaLane IcchatA nathI tathA dAnAdi zubhakriyA karanArA sarve jIvo dekhaphaLa yaza Adine paNa Icche che ane puNyabaMdha tathA dharmarUpa adekhaphaLane paNa Icche che. A pramANe tame pUrve je kahyuM. kharekhara jo tema ja thatuM hoya ane jIvonI IcchA pramANe ja phaLa maLatuM hoya eTale ke je jIvo jenI AzaMsA rAkhe te jIvone te phaLa maLe Ama ja jo thatuM hoya to nIce jaNAvyA pramANe be moTI bAdhA Avaze. (1) pApakriyA karanArA sarve jIvo vinA prayatna mokSe jaze ane (2) dAnAdi puNyakriyA karanArA jIvo klezabahula evA anaMta saMsAramAM rakhaDaze. te banne moTI bAdhAo (doSo) A pramANe che - (1) rUtarathA = jo kRSi-vepAra ane pazuvinAza vagere azubha kriyAo karanArAne pApabaMdharUpa adRSTaphaLa amane maLo evI IcchA na hovAthI jo adaSTaphaLa (pApano baMdhaazubha karmabaMdha) na mAnIe to te te kriyAne karanArA sarve paNa jIvo aSTaphaLa je pApabaMdha Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda che te na hovAthI mRtyu pachI saMsAramAM teone jakaDI rAkhe evuM koI pratibaMdhakatattva na hovAthI vinA prayatna muktimAM ja jAya. saMsAramAM janma-maraNa karavAnuM kAraNa je pApabaMdha che te pApabaMdha AvI azubha kriyA karanArAone na hovAthI mare eTale turata ja mokSa ja jAya. tethI A rIte pApakriyA karanArA jIvo paNa niraMtara mokSe ja jo jAya to A saMsAra zUnya thaI jAya. kAraNa ke pApakarma karanArA jIvo A saMsAramAM bahu ja che ane te pApakarma karanArA dharma karyA vinA mRtyu pachI turata ja mokSe jAya ane niraMtara jIvonuM mokSa gamana thavAthI A saMsAra alpajIvovALo athavA zUnya thaI jAya A eka moTo doSa Ave. (2) tathA "mane puNya baMdhAya, dharma thAya" ItyAdi AzaMsApUrvaka karAyelI dAnAdi kriyAothI kartAnI IcchA che mATe jo puNya baMdhAtuM hoya ane dharma thato hoya to adRSTa phaLavALI evI te dAnAdi kriyAono karAyelo je prAraMbha che te ja klezabahula thaze. arthAt saMsAramAM paribhramaNa karAvavAnuM kAraNa banaze. kAraNa ke dAnAdi kriyA karanArA jIvo mane A kriyAothI puNya baMdhAya evI AzaMsA rAkhe che ane AzaMsA hoya tene te phaLa maLe ja che evuM tamAruM mAnavuM che. tethI A dAnAdi kriyA karanArA jIvo adRSTa phaLane (puNyakarma bAMdhIne bIjA bhavamAM ghaNI dhanAdi sukhasAmagrIne) avazya pAmaze ja. kAraNa ke tamArA mata pramANe te phaLa te jIvo vaDe IcchAyuM che ane kartA je phaLanI AzaMsA rAkhe te phaLa maLe che Avo tamAro mata che. tethI bhavAntaramAM sukhI ja thaze. tyArabAda te jIvo bIjA bhavamAM te puNyabaMdhanA vipAkane (phaLane-sukhane) anubhavatA chatA tevuM ja saMsAranuM sukha meLavavAne prerAyA chatA pharIthI paNa dAnAdi kriyAomAM ja pravRtti karaze ane manamAM mAnaze ke gayA bhavamAM kaMIka dAnAdi kriyAo dvArA puNya upArjana kareluM che to ja A bhavamAM AvI sukhasaMpatti ane vaibhava maLela che. have jo huM A bhavamAM kaMI navAM dAnAdi puNyakarmo nahIM karuM to A saMpattino vaibhava cAlyo jaze ane huM duHkhI duHkhI thaI jaIza. tethI cAlo A bIjA bhavamAM paNa dAnAdi puNyakriyAo karIe. Ama sukhamAM aMjAyelA A jIvo pharIthI paNa dAnAdi zubhakriyAomAM ja savizeSa pravRtti karaze, tenAthI pharIthI paNa adRSTaphaLa (puNyabaMdha) thavA vaDe trIjo bhava nakkI thaze tyAM paNa te puNyano vipAka (sukhasaMpatti) maLaze. tene bhogavatAM pharIthI paNa aSTaphaLanI AzaMsAthI dAnAdi zubhakriyAo karaze. A rIte dAnAdi zubha kriyAo karanArAne to anaMtAnaMta janma-maraNanI paraMparA svarUpa saMsAranI vRddhi ja thaze. sArAMza ke azubha kriyA karanArA koI pApabaMdhanI AzaMsA rAkhatA nathI. AzaMsA hoya to ja phaLa maLe ane AzaMsA na Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti 121 hoya to phaLa na maLe. A nyAye A sarve jIvo mRtyu pachI niyamA mokSe ja jAya ane dAnAdi zubha kriyA karanArA jIvo puNyabaMdhanI AzaMsA rAkhatA hovAthI te phaLa bhogavavA anya anya bhavo karatAM saMsAramAM rakhaDanArA ja banaze. A vAta yuktisaMgata nathI. he agnibhUti ! tamArI mAnyatAmAM AvA doSo Avaze. agnibhUti kahe che ke - he bhagavAn ! bhalene ema ja ho. ema mAnavAmAM amane zuM doSa che ? azubha kriyA karanArA sarve jIvo mRtyu pachI (pApabaMdha na hovAthI) mokSa jAya ane zubha kriyA karanArA (puNyabaMdhavALA hovAthI) saMsAramAM rakhaDe ane saMsAranA sukhe sukhI thAya, Ama mAnIe to zuM vAMdho ? amane to Ama mAnavAmAM paNa kaMI doSa dekhAto nathI. bhagavAna kahe che ke he agnibhUti ! Ama mAnavAmAM ghaNI moTI bAdhA (pIDAdoSa) che. jo kharekhara Ama ja hoya to kRSi-vepAra ane pazuvinAza Adi azubhakriyA karanArA sarve paNa jIvo adRSTaphaLa evuM je pApabaMdharUpa karma, teno saMcaya na thavAthI mRtyu bAda tamArI mAnyatA mujaba sarve paNa jIvonuM muktigamana ja thaze. azubhakriyA karanArA jIvomAMno eka paNa jIva A saMsAramAM raheze nahIM ane tethI ja tevA pApakarmanA vipAkane anubhavanArA duHkhI-duHkhI jIvo A saMsAramAM koI eka paNa haze nahIM ane dAnAdi zubhakriyAone karanArA tathA tenA zubhaphaLane (sAMsArika sukhasaMpatti ane vaibhavane) ja bhogavanArA jIvo kevaLa bAkI raheze ane te badhA puNyabaMdhavALA hovAthI sukhI sukhI ja raheze. eTale ke badhA sukhI ja raheze. duHkhI eka paNa nahIM hoya AvuM banaze. paNa jagatamAM AvuM dekhAtuM nathI. tethI tamArI mAnyatA khoTI che. A saMsAramAM duHkhI koI hoya ja nahIM ane badhA sukhI ja hoya evuM kyAreya banyuM nathI, banatuM nathI ane banavAnuM paNa nathI. mATe tamArI vAta mithyA che. ulaTuM duHkhI jIvo ghaNA che ane sukhI jIvo ochA che. tethI IcchA hoya ke IcchA na hoya paNa azubha kriyAnuM ane zubhakriyAnuM aSTaphaLa (pApabaMdha ane puNyabaMdha) avazya che ja ane anya bAhya sAmagrInA abhAve avikala kAraNatA na maLavAthI dRSTaphaLa (dhAnyaprApti ane yaza Adi) maLavAmAM aneka vikalpo che, maLe paNa kharuM ane na paNa maLe. ochuM paNa maLe ane vadhAre paNa maLe ItyAdi. ll1621II jamaNiTThabhogabhAjo, bahutaragA jaM ca neha maipuvvaM / addivANiTThaphalaM, koi vi kiriyaM samArabhai // 1622 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda teNa paDivaja, kiriyA aghidvegaMtiyapphalA savvA / diTThANegaMtaphalA sA vi adiTThANubhAveNa // 1623 // (yadaniSTabhogabhAjo, bahutarakA yacca neha matipUrvAm / adaSTAniSTaphalAM, kazcidapi kriyAM samArabhate // tena pratipadyasva kriyA'dRSTaikAntikaphalA sarvA / dRSTAnaikAntikaphalA, sA'pyadRSTAnubhAvena // ) gAthArtha - je kAraNathI aniSTa bhogane (du:khane) pAmanArA jIvo A saMsAramAM bahu che ane pApakarmano baMdha thavA rUpa aniSTa phaLanI buddhipUrvaka AzaMsA rAkhIne koI jIva kRSi Adi azubha kriyA karatA nathI. tethI he agnibhUti ! tame A vAtano svIkAra karo ke sarve paNa kriyA niyamo adekhaphaLane ApanArI ja che (pApa-puNyane niyamo baMdhAvanArI ja che) tathA te sarve kriyA dRSTaphaLa (dhAnyaprApti Adi) ApavAmAM anaikAntika phaLa vALI che ane te paNa adRSTa evA pApa-puNyanA kAraNe ja che. ll1622-1627ll vivecana - he agnibhUti ! aniSTabhogano (pratikuLatAono) anubhava karanArA jIvo A saMsAramAM bahu che. eTale ke azubha karmonA udayathI prApta thayelAM duHkhono anubhava karanArA evA duHkhI jIvonI saMkhyA bahu che ane zubhakarmonA udayathI prApta thayelAM sukhono anubhava karanArA evA sukhI jIvonI saMkhyA atizaya alpa che. te kAraNathI spaSTa samajAya che ke dAnAdi zubha kriyA hoya ke kRSi Adi azubha kriyA hoya paraMtu sarve paNa kriyA zubhAzubha karmabaMdharUpa (puNyabaMdha ane pApabaMdha svarUpa) adekhaphaLane avazya ApanArI che. aSTaphaLa ApavAmAM ekAntika (nizcita) phaLa ApanArI che. zubha kriyAo A jIva pAse avazya puNyabaMdha karAve ja che ane azubhakriyAo avazya pApabaMdha karAve ja che. sArAMza e che ke A saMsAramAM duHkhI jIvo ghaNA che ane sukhI jIvo atyanta alpa che. te uparathI samajAya che ke kRSi-vepAra ane pazuvinAza Adi azubha kriyA karanArAnI saMkhyA bahu che. te kriyAo dvArA bAMdhelA pApakarmarUpa adRSTaphaLano vipAka (duHkha) paNa bahu jIvone che. tethI duHkhInI saMkhyA ghaNI che ane tenAthI Itara evI dAnAdi zubhakriyA karanArA jIvonI saMkhyA alpa che ane te dAnAdi kriyAo dvArA bAMdhelA puNyakarmarUpa adRSTaphaLano vipAka (sukha) paNa alpa jIvone ja che. tethI sukhInI saMkhyA atyanta alpa che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti 123 azubha kriyA karanArA jIvo bahu, tethI pApabaMdha karanArA bahu ane tethI duHkhI jIvo bahu che. zubhakriyAo karanArA alpa, tethI puNyabaMdha karanArA alpa ane tethI sukhI jIvo alpa che. prazna - uparokta vAtathI viparIta A saMsAramAM kema nathI banatuM ? arthAt duHkhI jIvo alpa ane sukhI jIvo bahu. azubhakriyA karanArA alpa ane zubha kriyA karanArA bahu, Ama kema thatuM nathI ? uttara - he agnibhUti ! A saMsAramAM mohanIyakarmanA udayane kAraNe azubhakriyA karanArAonI saMkhyA sadAkAla bahu ja hoya che. tethI pApakarma karanArAonI ja saMkhyA bahu hoya che. A kAraNe duHkhI jIvo ja ghaNA hoya che. mohanIya karmanI maMdatA bahu alpajIvone ja hoya che. tethI zubhakriyA karanArA jIvonI saMkhyA sadAkAla alpa ja hoya che. tethI puNyakarma bAMdhanArAnI saMkhyA alpamAtrAe ja hoya che. A kAraNe sukhI jIvonI saMkhyA niraMtara alpa ja hoya che. prazna - he bhagavAn ! jo kRSi Adi azubha kriyA karanArAone adekhuM phaLa prApta thatuM ja hoya. arthAt pApakarma baMdhAtuM ja hoya to dAnAdi zubhakriyA karanArA jIvo jema A kriyAthI amane puNyabaMdha rUpa adaSTa phaLa maLajo jenAthI bhavAntaramAM ame sukhI thaIe AvI AzaMsA rAkhe che ane AvI AzaMsA rAkhIne ja prAyaH dAnAdi zubhakriyA kare che tevI rIte kRSi Adi azubhakriyA karanArA jIvo A kriyAthI amane pApabaMdha thavA svarUpa adRSTaphaLa prApta thajo ke jethI ame bhavAntaramAM duHkhI thaIe, AvI AzaMsA rAkhIne kRSi Adi azubhakriyA karanArA banavA joIe, AvuM kema banatuM nathI ? pApabaMdha ane duHkhI thavAnI AzaMsA rAkhIne azubha kriyA karanAro koI eka jIva paNa kema dekhAto nathI ? dAnAdi kriyA karanArA puNyabaMdhanI ane sukhanI AzaMsA rAkhe che tema khetI-vepAra Adi kriyA karanArA jIvo pApabaMdha ane duHkhanI AzaMsA rAkhIne karanArA banavA joIe. uttara - saMsArI sarve paNa jIvo sukhane ja Icche che, duHkhane koI IcchatuM nathI. sarvane sukha priya che, duHkha apriya che. zAstramAM kahyuM che ke "sarveDapi suramicchatti, huM chuM necchatti mAnava:" paraMtu duHkha AvyA vinA rahetuM nathI. A rIte duHkhaprAptinI AzaMsA nathI chatAM bahujIvone duHkha Ave ja che ane sukhaprAptinI tIvra AzaMsA che chatAM sukhaprApti koIkane ja thAya che. tethI paNa mAnavuM joIe ke AzaMsA pramANe phaLaprApti Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda thatI nathI. paraMtu avikalakAraNane anusAre phaLaprApti thAya che. mATe azubhakriyA pApabaMdhanuM kAraNa hovAthI ane zubhakriyA puNyabaMdhanuM kAraNa hovAthI te te kAraNane anurUpa pApanA baMdharUpa ane puNyanA baMdharUpa adRSTaphaLanI prApti avazya thAya che. mATe zubhAzubha sarve paNa kriyA adRSTaphaLaprAptimAM aikAntika kAraNa che. te kriyAothI puNya-pApabaMdha rUpa adRSTaphaLa avazya maLe ja che. IcchA ke AzaMsA pramANe phaLa maLatuM nathI. paraMtu avikala kAraNo maLavAthI te te kArya thAya che. dhAnyaprApti-arthaprApti ane mAMsabhakSaNa AdinI AzaMsApUrvaka karAyelI kRSivepAra ane pazuvinAzanI kriyA te te dRSTaphaLa ApavAmAM anaikAntika che. dRSTaphaLa Ape athavA na paNa Ape, arthAt zubhAzubha sarve paNa kriyA adRSTaphaLa ApavAmAM aikAntika che ane dRSTaphaLa ApavAmAM anaikAntika (vaikalpika) che. dRSTaphaLa Ape athavA na paNa Ape. paraMtu adRSTaphaLa to avazya Ape ja. prazna - Ama kema ? dRSTaphaLa ja avazya prApta thAya, Avo niyama kema nahIM ? ane ardaSTa phaLa avazya maLe ja, tenI IcchA hoya ke na hoya to paNa maLe ja, AnuM kAraNa zuM ? zubha ke azubha Ama sarve paNa kriyA dRSTaphaLanI AzaMsA rAkhIne ja karAya che. to paNa tenI prApti vikalpavALI ane ardaSTaphaLanI AzaMsA karAtI nathI chatAM tenI prApti niyamA, Ama kema ? uttara - dRSTaphaLamAM je visaMvAda che ekane phaLaprApti thAya che ane bIjAne phaLaprApti thatI nathI. tethI paNa samajAya che ke Ama phaLaprAptinA visaMvAdamAM ardaSTa ja kAraNa che. eTale ke pUrvakAlamAM bAMdhelA puNya ane pApanA vipAkodayane kAraNe ja dRSTaphaLanI prApti ane aprApti thAya che. arthAt temAM paNa avazya adRSTa ja (karma ja) kAma kare che. sarakhe sarakhA sAdhanopUrvaka AraMbha karAyelI tulya kriyAvALA be jIvomAM ke bahu jIvomAM ekane dRSTaphaLanI aprApti thAya che ane bIjA jIvane tevI dRSTaphaLanI aprApti thatI nathI. A visaMvAda aMdara rahelA (pApa ane puNyarUpa) adRSTakAraNa vinA saMbhavita nathI. mATe paNa he agnibhUti ! pApa-puNyarUpa adRSTakAraNa (karmatattva) che ja. Ama svIkAravuM joIe. A vAta ame pahelAM ''no tumALAnuM te vizeno na so viLA heOM'' ItyAdi 1613 mI gAthAmAM kahI gayA chIe. 1622-1623 ahavA phalAu kammaM, kajjattaNao pasAhiyaM puvvaM / paramANavo ghaDassa va, kiriyANa tayaM phalaM bhinnaM // 1624 // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 1 25 bIjA gaNadhara - agnibhUti (athavA phalAt karma, kAryatvataH prasAdhitaM pUrvam / paramANavo ghaTasyeva kriyANAM tat phalaM bhinnam // ) gAthArtha - athavA phaLavizeSanI prApti svarUpa kArya dvArA karma pahelAM (16 13 mAM) siddha karyuM ja che. jema ghaTAtmaka kAryanA kAraNabhUta paramANuo hoya che tema, A rIte kriyAnuM phaLa (karma) kaMIka bhinna che. /1624l vivecana - eka sarakhI samAna khetI karanArAomAM koIkane dhAnyaprApti thAya che ane koIkane dhAnyanI prApti thatI nathI. ekasarakhI samAna vastuno vepAra sAthe zarU karanArA jIvomAM paNa ekane garAgI jAme che, arthaprApti thAya che ane bIjAne garAgI jAmatI nathI, arthaprApti thatI nathI. Ama samAna sAdhana-sAmagrIvALA jIvomAM paNa je phaLanI vizeSatA dekhAya che, phaLabheda jaNAya che te phaLabheda kAraNa vinA saMbhavato nathI. te phaLabhedanI pAchaLa paNa koIka kAraNa che. je A kAraNa che te ja "puNya-pApa rUpa karmatattva che. jema paramANu sUkSma hovAthI jagatamAM dekhAtA nathI. paraMtu te paramANuono banelo (kAryabhUta) evo ghaTa avazya dekhAya che. have jo na dekhAtA evA paramANuo A saMsAramAM hota ja nahIM to A ghaTa banata zeno ? eTale ke ghaTAtmaka kArya paNa na ja thAta. paraMtu ghaTAtmaka kArya thAya che. mATe tenA kAraNabhUta paramANu bhale adezya hoya, cakSuthI dekhAtA na hoya to paNa te avazya che ja. tevI rIte dhAnyAdinI prAptirUpa dazya phaLamAM bhedavizeSa pratyakSa dekhAya ja che. tethI tenA kAraNabhUta puNya-pApa svarUpa adezya evuM karmatattva avazya che ja. Ama svIkAravuM joIe. A vAta ame 16 13 mAM kahI gayA chIe. zubhAzubha kriyAothI karma baMdhAya che. mATe zubhAzubha kriyA e karmabaMdhanuM nimitta kAraNa che ane puNyabaMdha-pApabaMdharUpa karmatattva e zubhAzubha kriyAonuM kArya che. kAraNathI kArya sadA kathaMci bhinna hoya che. jema turI-vemAdi ane paTa, daMDa-cakrAdi ane ghaTa, tema kriyAthI karma kathaMcit bhinna che. Ama jANavuM joIe. zubhAzubha kriyAothI puNya-pAparUpa karmabaMdha thAya che ane baMdhAyelA te puNya pApakarmanA vipAkodayathI sukha-duHkhanI prApti thAya che ane te kAraNathI jIva sukhI-duHkhI thAya che. zubhakriyA karanArA, puNyano baMdha karanArA, sukhI jIvo alpa ane azubha kriyA karanArA, pApakarmano baMdha karanArA ane duHkhI jIvo sadA bahu hoya che. /1624o Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 bIjA gaNadhara - agnibhUti Aha naNu muttamevaM, muttaM ciya kajjamuttimattAo / iha jaha muttattaNao, ghaDassa paramANavo muttA // 1625 // ( Aha nanu mUrtamevaM, mUrtameva kAryamUrtimattvAt / iha yathA mUrtatvato, ghaTasya paramANavo mUrtAH // ) gaNadharavAda = gAthArtha - A pramANe to karma mUrta siddha thaze. uttara kArya mUrta hovAthI karma mUrta ja che. jema ghaTakArya mUrta hovAthI kAraNabhUta paramANuo paNa mUrta ja che. 1625 vivecana - agnibhUti have nIce jaNAvAto prazna jyAre kare che tyAre teo mUrta ane amUrtanA sAcA arthane jANatA nathI tethI te AvA prakArano prazna kare che athavA mUrta ane amUrtano sAco artha zuM che te samajAvavA mATe graMthakArazrI ziSya pAse Avo prazna karAve che ke - puNyAtmaka karmathI suMdara zarIra, suMdara Indriyo ane suMdara dhana-vaibhavAdi jo maLe che ane pApAtmaka karmathI asuMdara zarIra, asuMdara (khoDakhAMpaNavALI) Indriyo ane nirdhanatA-jarjarita gRhAdi jo maLe che. to phaLasvarUpe prApta thayelAM zarIra-Indriyo ane dhanavaibhava Adi padArtho mUrta che (cakSugocara che. AMkhe dekhAya che) to tenuM kAraNa mAneluM karma paNa mUrta ja hovuM joIe. (cakSugocara hovuM joIe-AMkhe dekhAvuM joIe) jenuM kArya mUrta tenuM kAraNa paNa mUrta ja hoya che. jemake ghara e mUrta che (cakSugocara che) to tenA kAraNabhUta ITa-cUno-lokhaMDa-lAkaDuM vagere padArtho paNa mUrta ja che. (cakSugocara ja che) tema karma paNa mUrta ja cakSugocara siddha thaze ane te dekhAtuM to nathI. to A kema ghaTe ? Avo prazna koIka kare che. mUrta-amUrta zabdanA vyavahAranaya ane nizcayanayathI judA judA artha che. cakSuthI dekhAya te mUrta ane cakSuthI na dekhAya te amUrta A artha vyavahAranayane AzrayI che. kAraNa ke vyavahArI jIvo dekhAtA ne mUrta ane na dekhAtAne amUrta samaje che. varNa-gaMdha-rasa ane sparza jemAM hoya te mUrta ane varNAdi guNo jemAM na hoya te amUrta A artha nizcayanayane AzrayI che. prazna karanAra ziSya AvA vyavahAra-nizcayanayajanya arthane na jANatA hoya te rIte vyavahAranayanA arthane ja lakSyamAM rAkhIne A prazna kare che. cakSuthI dekhAya te mUrta ane cakSuthI na dekhAya te amUrta. A arthanuM ja manamAM raTana rAkhIne ziSya prazna kare che ke zarIrAdi mUrta (cakSugocara) che to tenA kAraNabhUta karma paNa mUrta (cakSugocara) hovuM joIe. tethI jo karma kAraNa hoya to te karma dekhAvuM joIe. paraMtu mUrta-amUrta zabdano Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti 127 vAstavika (nizcayanayane AzrayI) sAco artha e che ke je varNAdi guNavALuM dravya hoya dravya hoya te amUrta. A arthane dhyAnamAM rAkhIne te mUrta ane varNAdi guNo vinAnuM bhagavAna uttara Ape che ke - karma mUrta ja che. amUrta che ja nahIM. kAraNa ke karma e kArmaNa vargaNAonA pudgala dravyonuM ja baneluM che. A jIva kArpaNavargaNAne grahaNa karIne karmarUpe pariNAma pamADe che. Akhara to te pudgaladravya ja che ane je pudgaladravya hoya che te varNAdi guNavALuM ja hoya che. varNAdi guNavALuM hovAthI karma mUrta ja che. tattvArthasUtramAM kahyuM che ke "piLa: puAnA: '' tattvArthasUtra 5/4. samasta pudgalAstikAya dravyarUpI che. arthAt mUrta ja che. amAre (jainoe) yuktio ApIne prayatnapUrvaka je samajAvavAnuM hatuM, sAdhavAnuM hatuM te paranA siddhAntane nahIM jANanArA evA tamArA vaDe bAla-buddhinA kAraNe amane doSa ApavAnA AzayathI siddha karAyuM. sArAMza ke amAre je sAdhavAnuM hatuM te ja tame siddha karyuM. ame (jaino) ema ja kahIe chIe ke "karma" e mUrta padArtha che. kAraNa ke tenA kAryabhUta zarIra-Indriyo-dhana-vaibhavAdi mUrta che mATe. ahIM je je kArya mUrta hoya che. tenuM tenuM kAraNa paNa mUrta hoya che. jemake ghaTa mUrta (varNAdi guNavALo) che. tethI tenA kAraNabhUta paramANuo paNa mUrta (varNAdi guNavALA) ja che. A anvaya vyApti che ane je kAraNa amUrta hoya che. tenuM kArya paNa amUrta ja hoya che. A vyatirekavyApti che. jema jJAna e kArya che ane AtmA e kAraNa che. ahIM jJAna amUrta (varNAdirahita) che tethI kAraNa evo AtmA paNa amUrta (varNAdi rahita) ja che. ahIM kAraNazabdathI nyAyanI paribhASA pramANe samavAyikAraNa eTale ke jainadarzananI paribhASA pramANe upAdAnakAraNa samajAvAya che. paNa nimitta kAraNa samajavuM nahIM. jJAnanuM samavAyikAraNa je AtmA che te amUrta che Ama jANavuM. jJAnanAM nimitta kAraNo rUpa je-pustaka athavA prakAza vagere hoya che te mUrta hoI zake che ame tenI vAta karatA nathI. A rIte vicAratAM zarIrAdi kArya mUrta che. mATe tenuM kAraNa karma paNa mUrta ja che. jJAnAtmaka kArya amUrta mATe tenuM kAraNa AtmA paNa amUrta ja che. kAryane anurUpa samavAyikAraNa hoya che. mATe karma mUrta che ja. je amAre (jainone) sAdhavAnuM hatuM te ja vAta tame sAdhI. te ghaNuM sAruM thayuM. tame amArA Azayane jANatA na hatA. tethI he agnibhUti ! bAlabuddhithI prazna karavA gayA paNa amane ISTa je vastu hatI te ja tamArA vaDe siddha karAI. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda prazna - karmanA udayathI jema zarIra-IndriyAdi prApta thAya che tema sukha-duHkhAdi paNa karmanA udayathI ja prApta thAya che ane sukha-duHkhAdi to AtmAnA guNo hovAthI amUrta che. tenuM kAraNa paNa karma ja bane che. mATe karma amUrta (varNAdirahita) hovuM joIe. kAraNa ke kArya evAM sukha-duHkhAdi amUrta che. mATe jo karmane mUrta mAnIe to mUrta evA karmamAMthI amUrta evA sukha-duHkhAdi guNonI utpatti mAnavI paDe. te kema ghaTe ? kAraNa ke mUrtamAMthI amUrtanI utpatti na thAya. tathA karmanA udayathI zarIrAdi paNa maLe che ane sukha-duHkhAdi paNa maLe che. eTale karmane mUrtanuM kAraNa hovAthI mUrta ane amUrtanuM kAraNa hovAthI amUrta ema banne mAnavAno prasaMga Ave. paraMtu eka dravyamAM mUrtatva ane amUrtatva ema banne bhAvo na ghaTe. mUrtatva ane amUrtatva banne paraspara viruddha che. karma nAmanA eka ja tattvamAM paraspara virodhI be dharmo kema hoya ? 128 uttara - A kAraNathI ja ahIM kAraNazabdathI samavAyikAraNa (arthAt upAdAna kAraNa) ja levAnuM che. nimittakAraNa levAnuM nathI. evI spaSTatA ame pahelAM karI gayA chIe. sukha-duHkhAdi AtmAnA guNo hovAthI avazya amUrta che ja. paraMtu tenuM samavAyikAraNa AtmA ja che, karma nathI ane AtmA amUrta ja che. karma to sukha-duHkhAdinI prAptinuM nimittakAraNa che. upAdAna kAraNa nathI. jema anna-pAna mUrta hovA chatAM sukhanuM nimittakAraNa bane che ane sarpa-siMha-viSAdi mUrta hovA chatAM duHkhanuM nimittakAraNa bane che. tema puNya ane pApakarma paNa sukha-duHkhanuM nimittakAraNa jarUra bane ja che. amUrtanuM nimittakAraNa mUrta hoI zake che. paNa samAyi kAraNa amUrtakAryanuM amUrta ane mUrtakAryanuM mUrta ja hoya che. mATe karma e paudgalikapadArtha hovAthI varSAdi guNopeta hovAthI ane mUrta evA zarIrAdinuM upAdAna kAraNa hovAthI mUrta ja che. 1625 taha suhasaMvittio, saMbaMdhe veNubbhavAo ya / bajjhabalAhANAo, pariNAmAo ya viNNeyaM // 1626 // AhAra ivAnala iva ghaDuvva nehAikayabalAhANo / khIramivodAharaNAI, kammarUvittagamagAI // 1627 // ( tathA suddhasaMvitte:, sambandhe tenoddhavAnna bAhyabalAdhAnAt, pariNAmAcca vijJeyam // AhAra ivAnala iva ghaTa iva snehAdikRtabalAdhAnaH / kSIramivodAharaNAni karmarUpitvagamakAni // ) Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti 129 gAthArtha - jenA saMbaMdhamAM AhAranI jema sukhanuM saMvedana thatuM hoya, agninI jema vedanAnI utpatti thatI hoya, tailAdi padArtho vaDe karAyelA balodhAnavALA ghaTanI jema ane dUdhanI jema pariNAmipaNuM hovAthI karma e mUrti che. A cAre karmanA mUrtatvane sAdhanArAM udAharaNo jANavAM. /1626-1627ll | vivecana - "karma e cakSugocara bhale na hoya to paNa varNAdi guNovALuM hovAthI pudgala che ane mUrta che. A vAta samajAvavA mATe A be gAthAmAM navA cAra hetuo tathA navAM cAra udAharaNo kahe che. 1926 mI gAthAmAM cAra hetuo che ane 1927 mI gAthAmAM tenAM ja anukrame cAra udAharaNo che. pakSa ane sAdhyane jaNAvanArI pratijJA sarvatra "pUrva " A eka ja samajavI. anumAnanI nIti-rIti mujaba tenI spaSTatA A pramANe - (1) mAM mUrti, tatsambandha suvArtivaH , mAdAravatuM, karma e pakSa, mUrti e sAthe, tenA saMbaMdhamAM sukhAdinuM saMvedana e hetu, ane AhAra e udAharaNa jANavuM. karma e avazya mUrtipadArtha ja che. arthAt pudgaladravya ja che. (naiyAyika-vaizeSiko karmane dharmaadharma kahIne AtmAnA guNarUpa mAne che. tenA khaMDana mATe A badhAM anumAno che.) kAraNa ke karmanA saMbaMdhamAM jIvane sukhAdinuM saMvedana (sukha ane duHkhano anubhava) thAya che jenA jenA saMbaMdhamAM sukha-duHkhAdinuM saMvedana thatuM hoya che. te avazya mUrti ja hoya che. jemake AhAra-pANI-auSadha Adi. A anvayavyApti ane anvayaudAharaNa che ke je mUrta nathI hotuM (arthAt amUrta hoya che, tenA saMbaMdhamAM sukha-duHkhAdinuM saMvedana thatuM nathI. jemake AkAzAdi. amUrta dravyono saMbaMdha AtmAne che paNa tenAthI sukhAdinuM saMvedana thatuM nathI. A vyatirekavyApti tathA vyatireka udAharaNa che. karmanA saMbaMdhathI jIvane sukhAdinuM saMvedana thAya che. (A upanaya che) tethI karma e avazya mUrti ja che. (A nigamana che) sArAMza ke AhAra-pANI-auSadha-vastra-alaMkAra ane parivArAdi padArthonA saMbaMdhamAM jIvane sukhaduHkhano anubhava thAya che ane te padArtho mUrti che. tevI ja rIte karmanA saMbaMdhamAM paNa jIvane sukha-duHkhAdino anubhava thAya che. mATe karma e mUrtipadArtha che. (2) za mUrti, venomavA, manavatuM, jenA jenA saMbaMdhamAM vedanAnI (pIDAnI) utpatti thatI hoya che te te padArtho avazya marta ja hoya che. jemake agni-sarpa-siMha ane viSa vagere. tenI jema karmanA saMbaMdhathI jIvane pIDAno ugama thAya che. mATe paNa karma avazya mUrti ja che. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda (3) * mUrti, vATona vanAthAnA, snehArnivanAthAnadharavata, karma e mUrtadravya che. kAraNa ke bAhya eTale Indriyagocara evA stra (puSpamAlA), caMdana ane aMganA (strI) Adi padArtho dvArA balopacaya karAto hovAthI. jema tailAdi snigdha padArtho vaDe ghaTa majabUta karAya che. (eTale baLavRddhivALo karAya che) tema mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya AdimAM nimittabhUta thanArA evA bAhya padArtho vaDe karma baLavAna bane che. mATe karma e mUrti che. ahIM AtmA ane AtmAnA jJAnAdi je dharmo che te banne bhAvo AhArapANI-anukula havA-auSadha Adi mUrtadravyo vaDe balopacaya pAme che. chatAM te mUrta nathI. tethI temAM vyabhicAra doSa Ave che. te doSa rokavA mATe hetumAM "sAtmano nAkInA tathaHLa vyatirikta sati" AvuM vizeSaNa umeravuM. (4) " mUrti, mAtmAvivyatirivaoNlve sata parimitvAn kSIramava" karma e mUrta padArtha che. pariNAmI dravya hovAthI, dUdhanI jema. jema dUdhadravya dahIMrUpe, khIrarUpe, dUdhapAkarUpe pariNAma pAme che mATe mUrti che. tevI ja rIte kArmaNavargaNA karmarUpe, ane karma punaH kAryaNAvargaNA rUpe pariNAma (rUpAntara) pAme che tathA zubhakarma azubhakarmarUpe ane azubhakarma zubhakarmarUpe pariNAma pAme che. mATe mUrti che. ahIM paNa AtmAdi keTalAMka dravyo amUrti che chatAM pariNAmI che. tethI tyAM vyabhicAradoSa Ave che. te vAravA mATe "mAtmAdrivyatiriktatve sati" AvuM vizeSaNa Apela che. karma e mUrti (rUpI) padArtha che. varNAdi guNovALo padArtha che. A rIte karma e pudgaladravya che. ema siddha thayuM paNa naiyAyika Adi mAne che tevA dharma-adharma nAmanA AtmAnA guNa svarUpa nathI. A samajAvavA mATe ja A cAra hetu ane A cAra udAharaNo ApIne cAra anumAno jaNAvyAM che. ll1626-1627 aha mayamasiddhameyaM, pariNAmAutti so vi kajjAo / siddho pariNAmo se, dahipariNAmAdiva payassa // 1628 // (atha matamasiddhametat, pariNAmAditi so'pi kAryAt / siddhaH pariNAmastastha, pariNAmaviva patha: ) gAthArtha - "paripAmata" A hetu asiddha che. AvI buddhi kadAca tamArI thAya, to te barAbara nathI. kAraNa ke kArya pariNAmI hovAthI tenA kAraNabhUta karmane paNa pariNAma che. jema dahIM pariNAmI hovAthI dudhane pariNAma che tema. /16 28 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA gaNadhara - agnibhUti 131 vivecana - uparanI banne gAthAmAM karmane mUrtatva siddha karavA mATe je cAra hetuo ApyA che temAMno cotho hetu asiddha hetvAbhAsa che ema samajatA agnibhUti prazna kare che ke - gaNadharavAda ''varaNAmAt'' A hetu asiddha hetvAbhAsa che. kAraNa ke je hetu pakSamAM na hoya tene asiddha kahevAya che. ahIM karma pariNAmI hoya arthAt kAryaNavargaNA karmarUpe pariNAma pAmatI hoya arthAt AvA prakAranuM kAryaNavargaNAnuM karmasvarUpe rUpAntara thatuM hoya ema jaNAtuM nathI. paraMtu karma eTale bhAgya-nasIba eTale ke dharma ane adharma nAmano AtmAno guNa ja hoya ema lAge che. mATe A karma AtmAnA guNarUpa che paNa kArmaNavargaNA rUpa nathI ke je karmarUpe pariNAma pAme. Avo naiyAyika-vaizeSikano mata che. tene AzrayI agnibhUti prazna kare che. uttara - tamArI A vAta ayukta che. kAraNa ke karma e AtmAnA guNAtmaka nathI paraMtu pariNAmI evuM pudgaladravya ja che. karmamAM te pariNAma paNa siddha ja che. asiddha nathI ja. kAraNa ke karmanuM kArya je zarIrAdi che te pariNAmI che. tethI karma paNa pariNAmI che. ''dharma parigAmi Aryaparimitvat paya: va'' jenuM jenuM kArya pariNAmI hoya che tenuM tenuM kAraNa paNa pariNAmI ja hoya che. jema dUdha e kAraNa che ane dahIM e kArya che. tyAM dahImAMthI chAza-mAkhaNa-zIkhaMDa Adi banatA hovAthI dahIM pariNAmIdravya che. tethI tenA kAraNabhUta pudgala evuM dUdha dravya paNa pariNAmI dravya che. tenI jema karmanA vipAkodayathI prApta thayela evA karmanA kAryabhUta zarIrAdibhAvo pariNAmI che. tethI tenA kAraNabhUta evuM karma paNa pariNAmI dravya ja che. A anumAnathI karmamAM pariNAmIpaNuM avazya siddha thAya che. mATe kAryaNavargaNA ja karmarUpe pariNAma pAme che ane baMdhAyeluM karma paNa AtmAnA adhyavasAyane anusAre tIvra-maMdapaNe, udghartanA-apavartanA rUpe, zubhAzubha saMkramarUpe anekavidha pariNAma pAmanAruM dravya che. paraMtu AtmAnA dharmAdharma svarUpa guNAtmaka nathI. tathA karma e AtmAthI kathaMcit bhinna evuM pudgaladravya che. tethI ja ratnatrayInI sAdhanA dvArA teno kAlAntare nAza karI zakAya che. zuddha Atmatattva prApta karI zakAya che. jo AtmAnA guNa svarUpa hota to nAza na karI zakAta. kAraNa ke guNa-guNIno avinAbhAva saMbaMdha hoya che. mATe karma jo guNAtmaka hota to nAza na karI zakAta, paNa A karma pudgalAtmaka dravya che paraMtu guNAtmaka nathI. tethI pariNAmI ja che. 1628 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda abbhAdivigArANaM jaha vecittaM viNA vi kammeNa / taha jai saMsArINaM, haveja ko nAma to doso ? // 1629 // (abhrAdivikArANAM, yathA vaicitryaM vinApi karmaNA / tathA yadi saMsAriNAM, bhavet ko nAma tato doSaH ? // ) gAthArtha - karma vinA paNa jema vAdaLa AdimAM vikAro dekhAya che tema saMsArI jIvomAM paNa karma vinA ja vicitratA mAnavAmAM Ave to zuM doSa Ave ? /16 29 - vivecana - pUrve AvelI 1612-1613 gAthAmAM sukha-duHkha Adi bhAvomAM citravicitratA pratyakSa dekhAtI hovAthI tenA hetubhUta karmatattva che. Ama siddha kareluM che tathA tulyasAdhana sAmagrIvALAmAM paNa phaLabheda je jaNAya che temAM koIka kAraNa che ane te karma che Ama samajAveluM che. chatAM te bAbatamAM bhagavAna zrI mahAvIra paramAtmAne agnibhUti pUche che - jema vAdaLa kALAM-dhoLAM-ghanIbhUta-virala Ama citra-vicitra hoya che. temAM koI karma kAraNa nathI. tevI ja rIte IndradhanuSa, vIjaLI vagere ghaNA padArtho karma vinA ja svayaM tathAsvabhAve ja citra-vicitra jovA maLe che. tenI jema saMsArI jIvonA samUhamAM paNa sukha-duHkha, rAjA-raMkapaNuM, rogI-nirogIpaNuM, strI-purUSapaNuM vagere citra-vicitratA karma vinA ja svayaM tathAsvabhAve ja hoya che, Ama mAnIe to zuM doSa ? zA mATe karma mAnavuM joIe? pratyakSa dekhAtI je A citra-vicitratA che te karmakAraNa vinA ja svayaM che, sahaja che. Ama mAnavAmAM Ave to zuM doSa? Avo prazna A gAthAmAM agnibhUti kare che. I/16 29 kammammi va ko bheo, jaha bajjhakkhaMdhacittayA siddhA / taha kammapoggalANa vi vicittayA jIvasahiyANaM // 1630 // (karmaNi vA ko bhedo yathA bAhyaskandhacitratA siddhA / tathA karmapudgalAnAmapi vicitratA jIvasahitAnAm // ) gAthArtha - karmapugalomAM zuM bheda che ke tyAM citra-vicitratA na hoya ? jema bAhya yugalaskaMdhomAM citra-vicitratA siddha che. tevI ja rIte jIva vaDe grahaNa karAyela evA karmayugalomAM paNa citra-vicitratA siddha che. l/163oll Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti 133 vivecana - AkAzamAM thatAM vAdaLa, gandharvanagara, IndradhanuSya, vIjaLI vagere padArthomAM koI koI vAra gRhano (gharano) AkAra, devakulano AkAra, prAkAra (gaDhano) AkAra vagere dekhAya che tathA kALA-nIlA-lAla Adi anekavidha raMgo rUpe pariNAma pAmelAM pudgala dravyo jaNAya che. Ama abrAdimAM he agnibhUti ! jo citra-vicitratA svIkArAya che to "karma" e paNa abhrAdinI jema pudgaladravya ja che. temAM paNa tame Avo bheda (vizeSatA) kema karo cho ke tyAM vicitratA nathI svIkAratA ? eTale ke he agnibhUti ! jema vAdaLa, IndradhanuSya, gandharvanagara vagere sakalalokane pratyakSa dekhAtA bAhya (bAdara-sthala) pudagala skaMdhomAM citra-vicitratA tamane pratyakSa jaNAya ja che ane tame mAno paNa cho. tenI jema ja aMdara rahelAM atizaya sUkSma evAM karmapugalo e paNa eka jAtanAM vAdaLa AdinI jema ja mugaladravya ja che. to temAM sukha-duHkhAdinA janaka tarIke thatI citra-vicitratA kema nathI svIkArAtI ? vAdaLAdi pudgalomAM citra-vicitratA svIkAravI ane karmapudgalomAM AvI citra-vicitratA na svIkAravI. Avo bheda (vizeSatApakSapAta) zA mATe ? karmamAM pugalapaNuM samAna hovAthI citra-vicitratA mAnavI joIe. vizeSathI jo sUkSma vicAraNA karavAmAM Ave to vAdaLa-IndradhanuSya vagere to jIvarahita kevaLa ekalAM pudgaladravyo che. chatAM temAM citra-vicitratA dekhAya che ane manAya che. to pachI kAzmaNa vargaNAnAM pugalo to jIva vaDe grahaNa karAIne karmarUpe pariNAma pamADAya che. temAM to adhyavasAyane anusAre jIvano prayatnavizeSa paNa vadhAre kAraNa che. tethI jIvasahita evI vizeSatA vALA karmaparamANuomAM citra-vicitratAnuM kAraNa vidyamAna hovA chatAM sukha-duHkhAdinI janakatA rUpe citra-vicitratA tamArA vaDe kema nathI svIkArAtI? jo abhrAdi (vAdaLa vagere) bAhya pugala skaMdho jIvano prayatnavizeSa nathI to paNa pAriNAmikabhAve pariNAma pAme che. to pachI jIvo vaDe grahaNa karAyelAM (eTale ke baMdhAyelAM) evAM karmomAM to te pariNamanazIlatA sArI rIte saMbhavI zake che. mATe sukhaduHkhAdinA janaka karmamAM paNa aneka prakAranI citra-vicitratA paNa che ja. tene ja puNyapApa kahevAya che athavA jJAnAvaraNIyAdi mUlakarma ATha ane uttarabheda 158 kahevAya che. ll163 ll bajjhANa cittayA jai, paDivannA kammaNo viseseNa / jIvANugayassa mayA, bhattINa va sippinatthANaM // 1631 // (bAhyAnAM citratA yadi, pratipannA karmaNo vizeSeNa / jIvAnugatasya matA, bhaktInAmiva zilpinyastAnAm // ) Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda gAthArtha - he agnibhUti ! jo tame bAhya-pugalaskaMdhomAM citra-vicitratA mAno cho. to tenI jema jIva vaDe grahaNa karAyelA karmamAM paNa zilpIe goThavela racanAonI jema citra-vicitratA svIkArI levI joIe. /1631// vivecana - he agnibhUti ! je pugalo jIva vaDe grahaNa nathI karAyAM, jIvanI grahaNakriyAthI bahAra che tevA prakAranAM bAhya abhrAdi pudgalomAM jo judA judA AkAre pariNAma pAmavAnI pariNati svarUpa citra-vicitratA tamArA vaDe svIkArAya che to pachI jIva vaDe grahaNa karAtAM karmapudgalomAM to A citra-vicitratA vizeSa karIne amAre ane tamAre mAnI levI joIe. kAraNa ke temAM jIvano paNa prayatnavizeSa bhaLato hovAthI te pugalomAM citra-vicitratA avazya Ave ja che. jemake zilpI dvArA karAyelI racanAo citra-vicitra hoya che tema ahIM karmamAM paNa jIva vaDe karAyelI anekavidha citra-vicitratA jANavI. jema kASTha-mATI ane patthara Adi pudgaladravya pariNAmI hovAthI judA judA AkAre pariNAma to pAme ja che to paNa te te kalAnA zilpI loko te kASThAdi upara jyAre mUrti, kamala Adi suMdara kalA-kArIgarI kare che tyAre te te pugala dravya avazya bhinna-bhina AkatirUpe pariNAma pAmatAM pratyakSa dekhAya che. eTaluM ja nahIM paraMtu vAdaLa ane IndradhanuSya Adi padArthomAM je svayaM citratA bane che ane zilpI loko vaDe citrakalA AdimAM buddhipUrvaka je racanAo karAya che te ghaNI ja viziSTa hoya che. kAraNa ke zilpi vaDe karAyelI racanAo buddhipUrvaka kartA vaDe karAI che. mATe viziSTa hoya che. A vAta pratyakSasiddha che. jemake delavADAnAM ane rANakapuranAM jainamaMdiro, A mandironA pattharamAM zilpazAstranA AdhAre je AkRtio banAvAI che te keTalI adbhuta che te sAkSAt dRSTigocara che. pudgaladravya svayaM sahajabhAve pariNAmI che ane A jIva tene judI judI AkRtirUpe pariNAma pamADe che. tevI ja rIte karma paNa pugaladravya ja che ane A jIva te karmapudgalane jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya sAtA-asAtA AdirUpe anekaprakAre pariNAma pamADe che. A rIte tarka ane udAharaNapUrvaka vicAra karatAM nakkI samajAya ja che ke jIva vaDe grahaNa karAyelAM karmapudgalomAM paNa sukha-duHkha AdinI citra-vicitra paristhiti ApavA svarUpa ane jJAnAdi AtmaguNone tIvra-mandabhAve AcchAdita karavArUpa viziSTa evo pariNAma pAmavA svarUpa citra-vicitratA kema na hoI zake ? mATe karmaparamANuomAM to kartA tarIke jIvano prayatnavizeSa kAraNa hovAthI ane pudgaladravyamAM svAbhAvikapaNe ja pAriNAmika svabhAva hovAthI AvI pariNAma svarUpa citra-vicitratA avazya che. Ama mAnI levuM joIe. ll1631il. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 135 bIjA gaNadhara - agnibhUti to jai taNumettaM ciya, haveja kA kammakappaNA nAma / kammaM pi naNu taNucciya, saNhayarabbhaMtarA navaraM // 1632 // (tato yadi tanumAtrameva, bhavet kA karmakalpanA nAma / karmApi nanu tanureva, sUkSmatarAbhyantarA navaram // ) gAthArtha - tethI jo AvI zaMkA thAya ke "zarIrAdi" mAtra bAhya pugaladravya ja pariNAmI ho. aMtargata karmatattvanI kalpanA karavAnI zuM jarUra ? to teno uttara e che ke "karma" e paNa zarIra ja che. paraMtu te sUkSma che ane abhyattara che. ll1632/ vivecana - he agnibhUti ! ahIM tamane kadAca AvI zaMkA thAya ke jema abrAdi pugalonI karma vinA paNa vicitra pariNati dekhAya che. tevI ja rIte sarvalokane pratyakSa dekhAtAM evA bAhya pudgalAtmaka je bhogyazarIro che tenI ja suMdara-rUpALApaNe, kaDDapApaNe, sukhAtmakapaNe, duHkhAtmakapaNe ItyAdi aneka bhAvarUpe pariNati che. ATaluM ja mAnavAmAM Ave ane karmatattva mAnavAmAM na Ave eTale ke karmatattva mAnyA karyA vinA ja vAdaLa AdinI jema svAbhAvikapaNe ja bhogya zarIro citra-vicitra pariNatirUpe pariNAma pAme che. ATaluM ja mAnIe to zuM doSa ? te zarIrAdinI vicitratAmAM hetubhUta aMdara vidyamAna evA karmatattvanI nirarthaka kalpanA karavAnI zuM jarUra ? jema karma vinA abrAdimAM vikAro thAya che. tema karma vinA ekendriyathI paMcendriya ema sarve jIvonAM bhogya zarIrAdinI bhinna-bhinna racanA svayaM thAya che. karma jevuM Antarika tattvabhUta koI kAraNa nathI. Ama ja mAnIe to cAle tema che. to karmane zA mATe svIkAravuM ? karma vinA ja bhAgyazarIro vAdaLAdinI jema svayaM judA judA pariNAma pAme che. uttara - bhagavAna zrI mahAvIra prabhu have teno uttara ApatAM kahe che ke abhrAdinA vikAro (vicitratA) tane pratyakSa dekhAya che. tethI te vicitratA tuM svIkAre che ane tenuM ja udAharaNa laIne bhAgyazarIro paNa pugaladravya hovAthI abhrAdi ane bhAgyazarIro pudgalapaNe samAna hovAthI bhogya zarIromAM paNa citra-vicitratA jo tame svIkAro cho. to he agnibhUti ! abhrAdi jema pugala che. bhAgyazarIro jema pudgala che tema karma paNa kArmaNa vargaNAnuM baneluM pudgaladravya ja che. paudgalika zarIramAtra ja che. phakta te zarIra atIndriya (bAlyandriyothI agocara) hovAthI atizaya sUma che ane AtmAnI sAthe atyanta saMzliSTa hovAthI eTale ke AtmAnA eka eka pradezanI sAthe vaNAyeluM hovAthI aMdaravartI eTale ke abhyattara che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda A kAraNe te agnibhUti ! pugalapaNuM samAna hovAthI abhrAdi vikAronI jema jo bAhya evA bhogya-pUlazarIronI vicitratA tamArA vaDe svIkArAya che. to tenI jema AtmapradezonI sAthe ekamekarUpe aMdara raheluM ane atizaya sUkSma evuM karmanuM baneluM je kArmaNazarIra che te paNa pudgala hovAthI tenI vicitratA paNa tamAre svIkArI levI joIe. te tame kema nathI svIkAratA ? pugalanI racanA svarUpa hetu to jevo abhrAdimAM che jevo bhogya-sthUlazarIromAM che tevo ja kArmaNazarIramAM paNa che. mATe karma zubhAzubharUpe tathA jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa Adi rUpe aneka prakAre che ane jIva ja tevA tevA adhyavasAyane anusAre karmone bAMdhe che. citra-vicitrarUpe pariNAve che. ll1632I/ ko tIe viNA doso, thUlAe savvahA vippamukkassa / dehaggahaNAbhAvo, tao ya saMsAravocchittI // 1633 // (kastayA vinA doSaH sthUlayA sarvathA vipramuktasya / tehapradaUTHvastataza saMsAra vyavacchitti. II) gAthArtha - he bhagavAn ! te sUkSma zarIra vinA skUla zarIronI vicitratA mAnIe to zuM doSa Ave ? uttara = skUla zarIrathI mukAyelA sarve jIvomAM navA bhavanA dehagrahaNano abhAva thaze ane tenAthI saMsArano viccheda thaze. (A moTo doSa Avaze.) //1633 | vivecana - agnibhUtine karmanI siddhinI bAbatamAM haju saMtoSa na thavAthI pharIthI paramAtmAne prazna kare che ke he bhagavAn ! bAhya evAM audArikAdi sAtadhAtunAM banelAM bhogyazarIronI to citra-vicitratA pratyakSa Indriyagocara hovAthI abhrAdinA vikAronI jema te pugalonI citra-vicitratA to ame samajI zakIe chIe ane tethI svIkArIe paNa chIe paraMtu Antarika evuM kArpaNa zarIra che ane tenI paNa citra-vicitratA che. A kema manAya ? kAraNa ke A bAbata bAhya IndriyothI alpamAtrAe paNa dRSTi gocara thatI nathI. kArmaNazarIranuM astitva ane tenI citra-vicitratA dRSTigocara na hovAthI na mAnIe to zuM doSa Ave ? eTale ke te na mAnavAmAM Ave to evo koI doSa batAvo ke jethI arthapatti dvArA tenuM astitva ane tenI citra-vicitratA amAre mAnavI ja paDe "dhUno vevadatta divA na " = zUla evo devadatta divase bhojana karato nathI. teno Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti 137 artha e thAya che ke te rAtre bhojana kare che. jo rAtre bhojana na karato hoya to divase bhojana na karanAro te sthUla kevI rIte hoI zake ? A udAharaNamAM rAtribhojana jo na svIkArIe to pratyakSa dekhAtuM bhUlatva ghaTatuM nathI. A arthapattipramANa kahevAya che. tenI jema kArmaNazarIra ane tenI citra-vicitratA jo na svIkArIe to zuM doSa Ave ? te kaho ke jethI arthapatti dvArA amAre karma ane tenI vicitratA svIkAravI ja paDe. uttara - paramAtmA zrI mahAvIra prabhu kahe che ke he agnibhUti ! jo sukSma ane atIndriya evuM kArpaNa zarIra na svIkAravAmAM Ave ane dRzyamAna evuM bhAgyazarIra ja jo mAnavAmAM Ave to mRtyakAle pUla evA dRzyamAna bhAgyazarIrathI mukAyelA sarve paNa jIvonuM bhavAntaramAM gamana thaze nahIM ane tyAM jaIne navA bhogayogya zarIra meLavavAnuM paNa raheze nahIM. kAraNa ke vartamAnakAlIna bhogyazarIra ahIM ja rahI jAya che, te zarIra sAthe AvatuM nathI ahIM ja agnisaMskAra dvArA bALI nAkhavAmAM Ave che. ane bhavAntaramAM gamana karAve, bhavAntaranA utpattisthAna sudhI laI jAya, tyAM jaIne navA bhogyazarIranI prApti karAve te badhAMnA kAraNabhUta sUkSma ane atyaMtara kAzmaNa zarIra hatuM. te zarIra atIndriya hovAthI nathI dekhAtuM. mATe jo na svIkArAya to mRtyu bAda AtmA kevala ekalo ja thavAthI bhavAnsaragamana karavuM ja paDe evuM pakaDI rAkhanAra koI pratibaMdhaka tattva tenI sAthe na hovAthI bhavAntaragamana Adi ghaTaze nahIM. eTale jeTalA jIvo mRtyu pAme teTalA sarve jIvo mRtyu bAda zuddha-buddha-niraMjana ane azarIrI banavAthI agretanabhava eTale ke AgalA bhavanA zarIranuM grahaNa na saMbhavavAthI vinA prayatna mokSe ja jaze. tethI mRtyu pAmatA sarve paNa jIvono bhavAntara ghaTaze nahIM. navA sthUlazarIranI prApti ghaTaze nahIM. A pramANe mRtyu bAda vinA prayatna mokSa ja thaze. A eka moTo doSa Avaze. prazna - he bhagavAn ! kadAca Ama mAnIe ke sthUlazarIrathI chuTelo jIva sUkSmakArpaNa zarIranI sahAya vinA svayaM ekalo ja bhavAramAM jAya che ane tyAM dehAntara dhAraNa kare che. Ama mAnIe to zuM doSa ? uttara - kArpaNa zarIranI sahAya vinA jIvonI bhavAttara prApti svIkArAya to kayA jIvane kayA kSetramAM, konA gharamAM, kayA kulamAM, kaI gatimAM javuM? tyAM keTalA varSa jIvavuM? kevuM zarIra dhAraNa karavuM ? vigere sarve bhAvo niyAmaka tattva vinA vyavasthitapaNe ghaTaze nahIM ane sarvatra avyavasthA ja thaze. vaLI mokSe gayelA jIvo paNa kArmaNazarIra vinAnA ja che. te jIvo paNa (jo kArmaNazarIra vinA paNa janma-maraNa thatAM hoya to te muktagata jIvo paNa) pharIthI bhavAntaragamana, apUrva-dehadhAraNa, sukha-duHkhano anubhava, janma-jarA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda maraNanI pIDAne pAmanArA banaze ane prApta karelo mokSa niSphaLa jaze. mATe kArpaNazarIra mAnyA vinA saMsAranI ane muktinI vyavasthA ghaTaze nahIM. 138 prazna - dhAro ke ema mAnIe ke kAryaNazarIra nathI ja, ane sthUla evA bhogya zarIramAMthI jIvo jevA chuTe che tevA ja mRtyu bAda mokSe ja jAya che. bhavAntara jatA ja nathI, dehAntara dhAraNa karatA ja nathI. Ama mAnIe to zuM doSa ? - uttara jo Ama ja hoya eTale ke kArpaNazarIra na hoya ane mRtyu bAda sarve jIvo bhavAntaramAM gayA vinA mokSe ja jatA hoya to pratisamaye nigodamAM anaMtA, manuSyabhavamAM utkRSTathI saMkhyAtA ane zeSabhavomAM utkRSTathI asaMkhyAtA jIvo mRtyu pAme che. te sarve paNa jIvo mokSe ja javAnA. Ama thavAthI thoDA ja kAlamAM saMsArano viccheda thavAno prasaMga Ave. saMsAramAM eka paNa jIva raheze nahIM. abhavya jIvo paNa mRtyu pAmatA hovAthI teono paNa mRtyu bAda mokSa ja thavAno. AvI Apatti Avaze. A vAta paNa ucita nathI. tathA bhavya hoya, abhavya hoya ke durbhavya hoya. Ama sarve paNa jIvone mRtyu avazya Ave ja che ane te sarve paNa jIvo mRtyu bAda mokSe ja jaze. jethI bhavyAbhavyanI tathA Asanna bhavya ane durvyavyanI vyavasthA paNa tuTI jaze. mATe he agnibhUti ! karmatattva (kArpaNa zarIra) na mAno to ghaNA doSo Avaze. / / 1633 / / savvavimokkhAvattI, nikkAraNau vva savvasaMsAro / bhavamukkANaM va puNo, saMsaraNamao aNAsAso // 1634 // (sarvavimokSApattirniSkAraNako vA sarvasaMsAraH / bhavamuktAnAM vA punaH saMsaraNamato'nAzvAsaH // ) gAthArtha - karmatattva na mAnavAthI (1) sarvajIvone mokSanI prApti thaze. (2) sarve jIvono saMsAra niSkAraNa thaI jaze. (3) bhavathI mukta thayelAne pharIthI saMsAra thaze ane tethI (4) mokSamAM paNa avizvAsa thaze. (Ama cAra moTA doSo Avaze.) 1634 vivecana - jo kArpaNazarIra eTale ke karmatattva na mAnIe ane mAtra sthUla bhogyazarIra ja mAnIe tathA te zarIra polika hovAthI abhrAdinA vikAranI jema karma vinA te bhogyazarIranI sahaja vicitratA mAnIe to sarve paNa jIvo jyAre jyAre potAno vartamAna bhava samApta kare tyAre sthUlazarIramAMthI nIkaLelA jIvane kAryaNazarIra Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti na hovAthI jIvane pratibaMdhaka tattva koI na hovAthI bhavAragamana raheze nahIM eTale mRtyu bAda mokSaprApti ja thaze. tathA pratisamaye nigodAdi sarva bhavone AzrayI anaMta anaMta jIvo mRtyu pAmatA hovAthI tathA sarva jIvone AyuSya pUrNa thAya tyAre mRtyu nakkI hovAthI mRtyu bAda sarve jIvonI mukti thaze. tethI A saMsAra jIva vinAno thaze. saMsArano viccheda ane sarva jIvone muktinI prApti A prathamadoSa Avaze. bhUlazarIranA tyAga pachI eTale ke mRtyu pachI te jIva mokSe na jAya ane bhavAntara kare to sarvathA zarIra vinAnA azarIrI jIvone bhavamAM rakhaDavAnuM kema bane ? ane jo karma jevuM koI kAraNa nathI chatAM paNa punarjanma levAno prasaMga mAnIe to Ama mAnatAM kAraNa vinA ja jIvone janma-maraNano saMsAra lAgu pADavAnI Apatti Ave tathA mRtyu bAda kyAM javuM? kayA bhavamAM javuM? keTalA varSa tyAM jIvavuM? rogI thavuM ke nirogI thavuM? ItyAdi koI vyavasthA raheze nahIM. vyavasthApaka tattva je karmatattva che. te na mAnavAthI Akhoya A saMsAra niSkAraNa ane avyavasthAvALo thaze. A bIjo doSa Avaze. tathA karma vinA paNa punarbhava thatA hoya ane skUlazarIramAMthI nIkaLelA jIvone bIjuM koI zarIra na hovA chatAM paNa azarIrI evA te jIvone jo A saMsAramAM bhaTakavAnuM banatuM hoya to bhavamAMthI mukta thayelA siddhanA jIvone vinA kAraNe paNa akasmAt pharIthI janma-jarA-mRtyu-roga ane zokAdi bharelA A saMsAranI prApti thaze. teone paNa saMsAramAM paDavAnI Apatti Avaze ane teone paNa janma-maraNanI paraMparA lAgu paDaze. A trIjo doSa Avaze. tathA jo bhavamAMthI mokSamAM gayelA jIvone paNa saMsAramAM rakhaDavAnuM banatuM hoya to mokSe jAo ke mokSe na jAo. A bane samAna ja thaze. kAraNa ke tyAM jaIne paNa pharI saMsAramAM AvavAnuM ja che. janma-maraNAdinI pIDA bhogavavAnI ja che. to tyAM jaIne paNa zuM karavAnuM? AvA vicArothI mokSaprApti pratye avizvAsa Avaze arthAt koI jIvo mokSaprAptinI IcchA rAkhaze nahIM. A cotho doSa Avaze. he agnibhUti ! karmatattva nahIM mAnavAmAM AvA anekadoSo Avaze. I1634 muttassAmuttimayA, jIveNa kahaM haveja saMbaMdho? / somma ! ghaDassa vva, nabhasA jaha vA davvassa kiriyAe // 1635 // ( mUrtasyAmUrtimatA, jIvena kathaM bhavet sambandhaH? / saumya ! ghaTasyeva nabhasA yathA vA dravyasya kriyayA // ) Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14) bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda gAthArtha - mUrta evA karmane amUrta evA jIvanI sAthe saMbaMdha kema thAya ? uttarajema ghaTano AkAzanI sAthe ane dravyano kriyAnI sAthe saMbaMdha che. tema karmano ane jIvano saMbaMdha che. /1635l vivecana - paramAtmA zrI mahAvIra prabhunI ATalI amRtavANI sAMbhaLyA bAda agnibhUti karmanI bAbatamAM manamAM AvA prakAranA vicAra dharAve che ke dhAro ke "karmatattva" che ema mAnI laIe, dareka saMsArI jIvone karmonuM baneluM kArpaNa zarIra che. AvuM paNa svIkArI laIe, pratibaMdhaka evuM karmatattva che. to paNa te viSayamAM bIjo eka prazna thAya che. te e che ke karma e pugaladravya hovAthI mUrtipadArtha che ane AtmA varNa-gaMdha-rasa ane sparza vinAno hovAthI amUrta padArtha che. A vAta saMsAramAM jANItI che. tathA karma cakSuthI bhale agocara che to paNa varNAdi guNovALuM hovAthI mUrti che. A vAta gAthA 1625-16261627 mAM pahelAM zrI paramAtmA vaDe ja siddha karAI che. tethI mUrti evA karmano amUrta evA AtmAnI sAthe saMbaMdha kema ghaTe ? saMbaMdha be prakArano hoya che. eka saMyogasaMbaMdha ane bIjo samavAyasaMbaMdha. A banne saMbaMdhamAMthI eka paNa saMbaMdha "karma ane jIva" nI vacce saMbhavato nathI. saMyogasaMbaMdha be dravyono ja hoya che. ahIM karma e pudgala dravya che ane AtmA e cetanadravya che. tethI banne dravyo to che. paraMtu eka mUrti dravya che. bIjuM amUrta dravya che. tethI vijAtIya hovAthI baneno saMyoga saMbaMdha kema thAya ? tethI saMyogasaMbaMdha besato nathI. tathA samavAyasaMbaMdha to guNa-guNIno ja hoya che. A banne dravyo hovAthI guNaguNIbhAvavALA nathI tethI samavAyasaMbaMdha paNa kema ghaTe ? tethI karma che. Ama mAnIe to paNa te banneno koI saMbaMdha ghaTato nathI. tethI paNa ema lAge che ke karma nathI. AvA vicArovALA agnibhUti bhagavAnane pUche che ke - he bhagavAn ! karma e mUrta che evuM ApazrI vaDe pUrve samajAvAyuM che. tethI mUrta evA karmano amUrta evA AtmAnI sAthe saMyoga ke samavAya saMbaMdha kema ghaTe ? A kAraNathI karmanI siddhi thAya to paNa "saMbaMdha na ghaTavA svarUpa" doSa to amane dekhAya ja che tenuM zuM karavuM ? bhagavAna zrI mahAvIra prabhu komala svarathI uttara Ape che ke he saumya agnibhUti! jema mUrti evA ghaTano amUrta evA AkAzanI sAthe vijAtIya dravya hovA chatAM te bane Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti 141 dravya hovAthI saMyogasaMbaMdha ghaTe che. tema karma ane jIva paNa mUrta-amUrta hovA chatAM saMyogasaMbaMdha ghaTI zake che. athavA skUla audArikAdi bhogya zarIra ke je mUrti che teno ane amUrta evA AtmAno jema saMyoga saMbaMdha sAkSAt ja dekhAya che tema sUma evA kArmaNazarIrano ane AtmAno paNa saMyogasaMbaMdha ghaTI zake che. mATe saMyogasaMbaMdha mAnavAmAM mUrtAmUrtinI vijAtIyatA bAdhaka banatI nathI. athavA aMgulI" Adi dravyano "AkuMcana ane prasAraNa" rUpa kriyAnI sAthe jema samavAyasaMbaMdha ghaTI zake che tema ahIM jIva ane karmanI sAthe samavAyasaMbaMdha paNa ghaTI zake che. kAraNa ke aMgulI jema eka prakAranuM dravya che. tema AtmA paNa eka prakAranuM dravya che. tathA AkuMcana ane prasAraNa e jema eka prakAranI kriyA che tema mana-vacanakAyAno parispaMdanAtmaka je yoga che te kriyA che. A kriyAthI ja karmabaMdha thAya che. tethI yogAtmaka kriyAne ja kAraNamAM kAryano upacAra karIne bhAvakarma kahevAya che ane nyAyazAstramAM "dravya ane guNanI vacce" tathA "dravya ane kriyAnI vacce" samavAyasaMbaMdha eTale ke nityasaMbaMdha mAnavAmAM Avyo che. ane jainadarzanamAM upAdAna-upAdeya rUpe kArya-kAraNasaMbaMdha mAnavAmAM Avyo che. te samavAyasaMbaMdha ahIM paNa ghaTI zake che. kAraNa ke AtmA e dravya che ane yogAtmaka karma e kriyA che. tethI dravya ane kriyA svIkAravAthI samavAyasaMbaMdha = upAdAna-upAdeya saMbaMdha paNa ghaTaze. A rIte bannenI vacce karmane dravya mAnavAthI saMyogasaMbaMdha ane dravya-kriyA mAnavAthI samavAyasaMbaMdha saMbhavI zake che. ll1635 ahavA paccakkhaM ciya, jIvovanibaMdhaNaM jaha zarIraM / ciTThai kammayamevaM, bhavaMtare jIvasaMjuttaM // 1636 // (athavA pratyakSameva, jIvopanibandhanaM yathA zarIram / tiSThati kArmaNamevaM, bhavAntare jIvasaMyuktam // ) gAthArtha - athavA pratyakSa dRzyamAna evuM zarIra jema jIvanI sAthe saMbaMdhavALuM dekhAya che tema kArpaNa zarIra paNa bhavAntaramAM jatA jIvanI sAthe saMyukta che. 1636/ vivecana - jema ghaTa e mUrta che ane AkAza e amUrti che. chatAM banne padArtho dravya hovAthI te bannenI vacce saMyogasaMbaMdha che. tevI rIte karma ane AtmAno paNa saMyoga saMbaMdha che. A eka udAharaNa pahelAMnI gAthAmAM jaNAvyuM. A gAthAmAM "athavA" zabda lakhIne bIjuM paNa AvuM ja suMdara udAharaNa ApIne A ja vAta vadhAre spaSTa kare che ke Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda cakSu Adi IndriyothI pratyakSa anubhavAtuM dArika Adi bhUla bhogyazarIra e mUrti che ane AtmA e amUrta che. chatAM mUrti evuM zarIra amUrta evA AtmAnI sAthe saMbaMdhavALuM sAkSAt jaNAya che. e ja pramANe eka bhavathI anya bhavamAM jatA jIvanI sAthe saMyoga pAmeluM sUkSma evuM kArpaNa zarIra che. Ama he agnibhUti ! tame svIkAro. jo mUrta evuM kArmaNa zarIra bhavAntaramAM jatA jIva sAthe joDAyeluM na hoya to svataMtra thayelo te jIva niyamo mokSe ja jAya ane jo Ama thAya to mRtyu pAmatA sarva jIvonI mukti, saMsArano viccheda, mukta jIvonuM punaH saMsAragamana ane muktimAM avizvAsa ItyAdi ghaNA doSo Ave. mATe skUla zarIranI jema sUkSmazarIra sAthe (dravyakarma sAthe) paNa AtmAno saMyogasaMbaMdha che tathA karmabaMdhanA hetubhUta mana-vacana-kAyAnI kriyA (rUpa bhAvakarmanI) sAthe A AtmAno samavAyasaMbaMdha paNa che. prazna - agnibhUti - he prabhu ! "karmatattva (kAzmaNazarIra)" na mAnIe ane dharma ane adharmanA kAraNe A bAhya pUla evuM bhAgyazarIra jIvanI sAthe saMyogasaMbaMdha pAmeluM che ema mAnIe to zuM doSa? arthAt karmane badale dharmAdharma mAnIe, kAraNa ke naiyAyikavaizeSika darzanakAro AtmAnA dharmAdharma nAmanA be guNo mAne che. tenA kAraNe skUla zarIrano ane AtmAno saMyoga thayo che. ema te darzanakAro mAne che. te ja vAta svIkArI laIe ane karma na mAnIe to zuM doSa Ave ? uttara - he agnibhUti ! huM tamane pUchuM chuM ke ke skUlazarIra ane AtmAno saMyoga thavAmAM kAraNabhUta evA dharmAdharma tame je mAnyA te mUrtipadArtha che ke amUrtipadArtha che ? jo tame ema kaho ke A dharmAdharma nAmanAM tattva e mUrti che. to mUrta evA dharmAdharmano amUrta evA AtmAnI sAthe saMbaMdha kevI rIte thayo? arthAt jo karmane mUrta mAnatAM amUrta AtmAnI sAthe saMbaMdha tamArI dRSTie ghaTato nathI. to A ja kAraNe mUrti evA dharmAdharmano saMbaMdha paNa amUrti evA AtmAnI sAthe kema ghaTaze ? ahIM je doSa tamane dekhAya che te ja doSa tyAM paNa Avaze ja. have kadAca tame ema kaho ke dharma e puNya che ane adharma e pApa che. tethI te dharmAdharma banne tattva mUrti che ane mUrta evA dharmAdharmano amUrta evA AtmA sAthe game tevI rIte keme karI saMbaMdha thaI ja jAya che. to pachI karmano paNa A AtmAnI sAthe A saMbaMdha thaI ja jAya che. Ama kema nathI svIkAratA? jo dharmAdharmane mUrti mAnIne tenA dvArA bhAgyazarIrano saMbaMdha jIva sAthe ghaTAvazo. to tevI ja rIte karmane mUrta mAnIne tenA dvArA bhAgyazarIrano saMbaMdha jIva sAthe ghaTAvavAmAM tamane zuM muzkelI dekhAya che ? arthAt Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti 143 dharmAdharmane mUrti mAnIne tyAM saMyoga saMbaMdha mAnavo ane karmanI bAbatamAM saMyogasaMbaMdha na mAnavo te ucita nathI. karmanI sAthe AtmAno saMyogasaMbaMdha mAnavo joIe. have kadAca tame eka kaho ke dharmAdharma e AtmAnA guNa che mATe amUrta che paNa mUrta nathI. to dharmAdharma amUrta ane bAhyasthUla zarIra mUrti. A banneno saMbaMdha tamArA mata pramANe kema ghaTaze? kAraNa ke tamAro abhiprAya to evo che ke mUrti ane amUrtano saMbaMdha na thAya tethI ja kAryaNazarIrano ane AtmAno saMbaMdha tame nathI svIkAratA. to pachI amUrta mAnelA evA dharmAdharmano saMbaMdha mUrta evA bhogya zarIra sAthe kema ghaTaze? kadAca tame ema kaho ke dharmAdharma amUrta hovAthI mUrti evA bhogyazarIranI sAthe saMbaMdha pAmatA nathI. to saMbaMdha nahI pAmelA arthAt asaMbaddha evA dharmAdharma bAhya bhogyazarIranI vicitra ceSTAmAM nimitta kema banI zake ? jo asaMbaddha evA dhadharma bhogyazarIranI vicitratAmAM kAraNa banatA hoya to game tenA dharmAdharma game tenA zarIranI vicitratAnuM paNa kAraNa banavA joIe ane jo Ama bane to ghaNI avyavasthA thAya eTale ke atiprasaMga doSa Ave. tethI dharmAdharmane amUrta na mAnatAM mUrta ja mAnavA paDe ane jo mUrta evA dharmAdharmano kArya-kAraNa saMbaMdha bAhyazarIra sAthe mAno cho to pachI mUrti evA karmano (kArpaNa zarIrano) paNa te saMbaMdha bAhyasthUlazarIra sAthe ane te dvArA jIva sAthe kema nathI mAnatA? arthAt jIva-karmano saMbaMdha paNa mAnavo joIe. jo mUrta evA dharmAdharmano saMbaMdha amUrta evA jIva sAthe mAno cho to mUrti evA karmano saMbaMdha paNa amUrta evA AtmA sAthe svIkArI levo joIe. vaLI A dharmAdharma e AtmAnA guNa ja nathI. paraMtu puNya-pApa nAmanAM be prakAranAM zubhAzubha karma ja che. vevihatadharmano gharSa:, veniSiddhavardhanacoDatha: sArAMza ke vedamAM kahelI kriyAthI thayelo te dharma ane vedamAM niSedhelI kriyAthI thayelo te adharma. A bannemAM kriyAthI thayelA karmabaMdhane ja (puNya-pApane ja) dharmAdharma zabdathI samajAvyA che. mATe dharmAdharma e guNa nathI. paraMtu karma nAmanuM mUrtatattva ja che. tethI mUrta evA karmano amUrta evA AtmAnI sAthe saMyogasaMbaMdha "ghaTa-AkAza" nI jema sArI rIte saMbhavI zake che. ll1636ll mutteNAmuttimao, uvaghAyANuggahA kahaM hojjA ? / jaha viNNANAINaM, mairApANosahAiMhiM // 1637 // (mUrtenAmUrtimata, upaghAtAnugrahau kathaM bhavetAm / yathA vijJAnAvInAM, madirApAnauSathamika ) Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda gAthArtha - mUrta evA karma vaDe amUrta evA AtmAne upaghAta ane anugraha kema thAya ? jema madirApAna ane auSadhAdi vaDe vijJAnAdine upaghAta-anugraha thAya che. tema ahIM jANavuM. 1637 // 144 vivecana - agnibhUti karmanI bAbatamAM paramAtmA zrI mahAvIraprabhune judI judI rIte prazna kare che ke - he bhagavAn ! dhAro ke "karmatattva che" ema mAnI laIe to paNa e prazna thAya che ke karma e varNAdi guNovALuM hovAthI mUrtadravya che ema Apa samajAvo cho. jyAre Atmadravya to amUrtadravya che. tethI mUrta evA karma dvArA amUrta evA Atmadravyane AhlAda thavA svarUpa anugraha (lAbha) ane paritApa thavA svarUpa upaghAta (nukazAna) kema thAya ? jema AkAza e amUrtadravya che ane malayAcala parvatano sugaMdhI pavana ane malayAcala parvatanA kASThomAMthI pragaTa thayelI agninI jvAlAo A banne mUrta padArtha che. tyAM mUrta evA malayAcalanA pavana vaDe ke agninI jvAlAo vaDe jema amUrta evA AkAzane kaMI AhlAda ke paritApa thato nathI tema ahIM mUrta evA karma vaDe amUrta evA AtmAne lAbha-nukazAna kema thAya ? uttara - bhagavAna zrI mahAvIraprabhu kahe che ke - he agnibhUti ! mUrta padArtha vaDe amUrtapadArthane paNa lAbha-nukazAna thAya che. tethI na thAya ema nahIM. jema AtmA amUrta hovAthI teno jJAnaguNa paNa amUrta che. tethI vijJAna-vividiSA-kRti-smRti-IhA-ciMtana ItyAdi jIvanA jJAnAtmaka je dharmo che te dharmo amUrta hovA chatAM te dharmone madirApAna, hapUra -viSAdipanA bhakSaNa vaDe upaghAta thAya che ane dUdha-sAkara-ghIthI yukta auSadhAdinA bhakSaNa vaDe anugraha thAya che tema ahIM mUrta evA karma vaDe amUrta evA AtmAne upaghAta ane anugraha thAya che. eTale mUrtadravya amUrtadravyane upaghAta-anugraha karI zake che. mUrtadravya dvArA amUrtadravyane lAbha-nukazAna na ja thAya evo niyama nathI. malayAcalanA pavana vaDe ane agninI jvAlAo vaDe amUrta evA AkAzane je anugraha ane upaghAta thatA nathI temAM "AkAza e amUrta che" te kAraNa nathI. paraMtu AkAza e acetanadravya che te kAraNa che. jene cetanA hoya tene ja AhvAda ane pIDAno anubhava thAya. AkAza acetanadravya che. tethI temAM jJAnasaMjJA na hovAthI upaghAta-anugraha thatA nathI. paraMtu jIva to cetanadravya che. mATe cetanane avazya upaghAta-anugraha thAya che. sArAMza ke AkAzane upaghAtAnugraha nahIM thavAmAM AkAzanI amUrtatA kAraNa nathI. paraMtu 1. jANavAnI tamannA, 2. dhIraja, 3. dArUnuM pAna, 4. dhaturAnuM bhakSaNa, 5. jheranuM bhakSaNa. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti 145 acetanatA kAraNa che. jIvamAM acetanatA nathI paraMtu cetanatA che. mATe jIvane avazya upaghAta-anugraha thAya che. 1637 / / ahIM sudhI je uttaro bhagavAne ApyA te AtmA amUrta che. tene anulakSIne A uttaro ApyA che. have bhagavAna jaNAve che ke he agnibhUti ! saMsArI evo A AtmA sarvathA amUrta paNa nathI. zarIradhArI hovAthI zarIranI sAthe vyApyo chato kathaMcid mUrta paNa che e vAta jaNAvatAM kahe che ke - ahavA negaMto'yaM saMsArI, savvahA amuttotti / jamaNAikammasaMtaipariNAmAvannarUvo so // 1638 // (athavA naikAnto'yaM, saMsArI sarvathA'mUrta iti / yadanAdikarmasantatipariNAmApannarUpaH saH // ) gAthArtha - athavA saMsArI jIva sarvathA amUrta che. Avo ekAnta nathI. kAraNa ke anAdikALathI ja karmanI paraMparAnI sAthe tarUpe (karma mUrta hovAthI mUrtarUpe) pariNAma pAmelo che. 1638 // vivecana - saMsArI sarve paNa jIvo loDhA ane agninI jema kArmaNazarIranI sAthe eTale ke karmanI sAthe ekamekapaNAne pAmelA che. tethI jema loDhuM kadApi dAha karatuM nathI, agni ja dAha kare che. kAraNa ke dAha karavo e agnino dharma che. chatAM agnithI vyApta thayelo loha paNa dAha kare che. ema kahevAya che dUdha ane viSa sAthe maLyA chatAM dUdha mAraka nathI. viSa ja mAtra mAraka che. to paNa viSamizrita dUdha paNa mAraka bane che. te dUdha pIvAtuM nathI. tema AtmA ekalo hoya, karmarahita hoya, bhogya zarIrAdithI paNa rahita jyAre hoya tyAre bhale amUrta che, zuddha-buddha che. paraMtu karmanI sAthe bhaLyo chato tenI sAthenI ekamekatAnA pariNAmane jyAre pAmelo che tyAre karma mUrta hovAthI saMsArI karmavALo A AtmA paNa mUrta ja kahevAya che. tethI paramAtmA zrI mahAvIraprabhu kahe che ke - athavA sarve saMsArI jIva sarvathA amUrta ja hoya, Avo ekAnta nathI. kAraNa ke A jIva anAdikALathI ja karmanI paraMparAnI sAthe tadrupa pariNatine pAmelo che. "agni ane loha" nA nyAye karmanI sAthe A AtmA vyApta thayelo che. tethI karma jevuM mUrta che tevA mUrta rUpane sahavAsanA kAraNe upacAre pAmelo che ane karma mUrta che. mATe mUrta evA karmathI abhinna hovAnA kAraNe A jIva kathaMcit mUrta paNa che. A kAraNe mUrta evA Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda karmathI kathaMcit mUrti evA jIvane avazya anugraha-upaghAta thAya che. AkAza to amUrta paNa che ane acetana paNa che. tethI AkAzane anugraha-upaghAta thatA nathI. ll1638 saMtANo'NAI u paropparaM heuheubhAvAo / dehassa ya kammassa ya goyama ! bIyaMkurANaM va // 1639 // (santAno'nAdistu, parasparaM hetuhetubhAvAt / dehasya ca karmaNazca, gautama ! bIjAGkarayoriva // ) gAthArtha - he gautama gotrIya agnibhUti ! bIja ane aMkurAnI jema deha ane karmano paraspara hetu-hetumabhAva hovAthI eTale ke kAraNa-kAryabhAva hovAthI A karmaparaMparA anAdinI che. /1639ll vivecana - je be vastuo vacce paraspara kArya-kAraNabhAva hoya che te banne vastunI paraMparA anAdinI ja hoya che. jemake bIja vAvIe to ja aMkurA thAya che. paraMtu vAveluM te bIja pUrve ugelA koI aMkurAmAMthI ja nIpajeluM che. eTale ke bIjanI pUrve paNa aMkurA hatA. vaLI te pUrvakAlIna aMkurA emane ema AkAzamAMthI kaMI TapakI paDyA nathI. paNa te aMkurA mATe tenA pUrvakAlamAM bIja vAvelAM che. vaLI te bIja tenA pUrve thayelA aMkurAmAMthI ja thayelA che. Ama bIja ane aMkurAmAM paraspara kArya-kAraNabhAva hovAthI jema A anAdi paraMparA che. tema bhAgyazarIra ane karmano paNa hetu-hetumadbhAva eTale ke kAraNa ane kAryabhAva che. tethI karma-paraMparA anAdinI che. A jIva pUrvabhavathI karma laIne Ave che eTale vartamAnabhavanuM zarIra garbhavAsamAM banAve che ane pUrvabhavathI je karma laIne jIva Avyo che te karma pUrvabhavanA zarIra dvArA karelAM che. vaLI te pUrvabhavanuM zarIra tenA pUrvabhavathI lAvelA karma vaDe baneluM che. Ama deha ane karmanI vacce kAraNakAryabhAva hovAthI bIja ane aMkurAnI jema karmanI paraMparA anAdinI che. A viSaya samajavA mATe kerI ane goTalo, pakSI ane IDu, rAtri ane divasa, pitA ane putranI paraMparA, AvA prakAranI aneka vastuo paraspara kArya-kAraNa bhAvavALI hovAthI anAdikALathI hoya che. te mATe AvAM aneka dRSTAnto che. je svayaM samajI levAM. nyAyazAstranI pratijJA-hetu-udAharaNAdinI nIti-rIti mujaba karma-paraMparA anAdinI che, te bolavAmAM A rIte bolAya che. (1) karmanI paraMparA anAdinI che. A pratijJA che. (2) deha ane karma vacce paraspara kArya-kAraNabhAva che mATe. A hetu che. (3) bIja Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti 147 ane aMkurAnI jema A udAharaNa jANavuM. (4) jema bIja vaDe aMkurA karAya che ane aMkurAthI zAkhA-prazAkhA-phUla-phaLa dvArA anukrame pharIthI bIja karAya che. A ja pramANe dehathI karma karAya che ane karmathI dehanI prApti thAya che. A pramANe paraspara pharI pharIne kArya-kAraNabhAva rahelo che. ahIM je be vastuno paraspara kArya-kAraNabhAva hoya che. te be vastunI paraMparA anAdi hoya che. jema bIja ane aMkurA tathA pakSI ane I. tema deha ane karmamAM paNa paraspara kArya-kAraNa bhAva che. A anvayavyApti-anvayaudAharaNa ane anvayaupanaya jANavo. (5) tatoDanAviH santAna: = tethI karmanI paraMparA anAdinI ja che. A nigamana jANavuM. ll1639 vedamAM kahelAM pado dvArA paNa paramAtmA zrI mahAvIra prabhu karmatattva samajAvatAM kahe kamme cAsai goyama ! jamaggihottAi saggakAmassa / veyavihiyaM vihaNNai, dANAiphalaM ca loyammi // 1640 // (karmaNi cAsati gautama ! yadagnihotrAdi svargakAmasya / vedavihitaM vihanyate, dAnAdiphalaJca loke // ) gAthArtha - jo karmatattva na mAnIe to svarganI IcchAvALAe agnihotrAdi yajJa karavA. AvuM vedamAM kareluM vidhAna ghaTI zake nahIM. tathA lokamAM karAtI dAnAdi kriyAnuM phaLa paNa ghaTI zake nahI. ll164oll vivecana - vedamAM kahelAM vAkyo dvArA paNa karmanuM astitva siddha thAya che. te samajAvatAM paramAtmA kahe che ke gautama gotramAM janmelA he agnibhUti ! jo karma na mAno to "nahotra guhuyAt sva :" ItyAdi vedanAM vAkyomAM je kaheluM che ke "svarganI kAmanAvALAe agnihotrAdi yajJa karavA" A vAta ghaTaze nahIM. kAraNa ke svargAdinI prApti puNyabaMdhanA kAraNe thAya che. te puNyabaMdha rUpa zubhakarma tame svIkAratA nathI. tethI agnihotrAdi yajJanuM vidhAna vyartha thaze. jo karmatattva mAno to ja agnihotrAdi yajJa karavA dvArA puNyakarma baMdhAya, ane te puNya udayamAM AvatAM svargAdinI prApti thAya A vAta ghaTI zake che. paraMtu karma nahIM mAno to ghaTaze nahIM. agnihotrAdi yajJanuM vidhAna paNa vyartha thaze. vaLI A lokamAM dAnAdi zubhakriyAnuM phaLa svargAdi je prasiddha che. te paNa ghaTaze Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda nahIM. jo svargAdi zubhaphaLanI prApti hoya to ja dAnAdi zubhakriyAmAM lokapravRtti hoya. anyathA dAnAdimAM thatI lokapravRtti paNa ghaTe nahIM. mATe karma na mAnavuM A vAta ayukta ja che. vedanA kathana pramANe agnihotrAdi yajJa karavA dvArA ane dAnAdi zubhakriyAo karavA dvArA A jIva evuM viziSTa puNyakarma bAMdhe che ke jenA udayathI svargAdinI ane yazakIrti AdinI prApti thAya che. mATe paNa karma che. Ama mAnavuM e ja ucita che. temaja vijariyAtamAvAo (1615) ItyAdi gAthAmAM pUrve kahI gayA chIe ke jema khetI vepAra Adi kriyAnuM phaLa dhAnyaprApti ane dhanaprApti che. tema dAnAdi kriyAnuM paNa svargaprApti Adi phaLa che. mATe vedavAkyathI paNa karmatattva svIkAravuM joIe. 1640 have agnibhUti kahe che ke karma na svIkArIe ane IzvarAdine (Izvara-kAlaniyati-yardacchAdi vagerene) ja jagatkartA che. Ama mAnI laIe ane pratyakSa dekhAtI sukhIduHkhI-rAjA-raMka AdinI vicitratA Izvara Adie karelI che. paNa karme karelI nathI. Ama mAnIe to zuM doSa ? to A bacAva paNa ayukta ja che. ema samajAvatAM paramAtmA zrI mahAvIraprabhu kahe che ke - kammamaNicchaMto vA suddhaM ciya jIvamIsarAI vA / maNNasi dehAINaM, jaM kattAraM na so jutto // 1641 // (karmAnicchan vA zuddhameva jIvamIzvarAdiM vA / manyase dehAdInAM, yaM kartAraM na sa yuktaH // ) gAthArtha - karma na svIkAratAM zuddha evA jIvane athavA IzvarAdine ja dehAdino kartA svIkAravo. te paNa yuktiyukta nathI. (tenuM kAraNa AgaLa AvatI gAthAmAM kahe che.) //1641|| vivecana - he agnibhUti ! jo tame karmatattvane na svIkAro to pUrvabhavathI chuTelo A jIva bhogyazarIrane tyAM mukIne ja Ave che eTale ke te sAthe AvatuM nathI. ane sAthe Ave tevuM karmatattva tame mAnatA nathI. tethI bhogyazarIrathI chuTelo A jIva zuddha ja haze, te jIvane mRtyubAda karmabaMdhana na hovAthI mukti ja thavI joIe, muktimAM jo na jAya to kaI gatimAM ane konA ghare janma levo. te badhI avyavasthA thaze tathA je mAtAnI kukSimAM zuddha evo A jIva gayo te zuddha AtmA ja navA bhavanA bhogyazarIrano kartA che. Ama mAnavuM paDaze. athavA karmatattva na mAno to Izvare A jagatanI vicitratA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti sarjI che. Ama mAnavuM paDaze athavA niyati eTale ke bhAvimAM Ama banavAnuM niyata haze eTale Ama bane che. A pramANe niyatine kartA mAnavI paDaze athavA te te kAle Ama banavAnuM che ema mAnIne kAlane kartA mAnavo paDaze athavA koIpaNa jAtanA kAraNa vinA game tema game te thAya che. koI bhAva niyata nathI. Ama yadacchAne (marajI mujaba svakAryo thAya che AvI yadacchAne) kartA mAnavI paDaze. paraMtu jo tame AvuM mAno to temAMno eka paNa pakSa yuktiyukta nathI. arthAt zuddha evo jIva, Izvara, kAla, niyati ke yadecchAdi A jagatanI vicitratAnA kartA saMbhavI zakatA nathI. tenAM kAraNo have pachInI 1642 mI gAthAmAM samajAvAya che. ll1641// uvagaraNAbhAvAo, nicceTThA'muttayAio vA vi / IsaradehAraMbhe vi, tullayA vA aNavatthA vA // 1642 // (upakaraNAbhAvAd, nizceSTAmUrtatAdito vA'pi rUMzvarAra meDapi, tucetA vAnavasthA vA ) gAthArtha - zuddha evo jIva bhogyazarIrAdino kartA nathI. kAraNa ke upakaraNano abhAva che, nizcaSTa che ane amUrta che vagere tathA Izvarane dehanA AraMbhaka mAnavAmAM paNa uparokta hetuo tulya ja che athavA anavasthA doSa Ave che. ll1 642l vivecana - karma vinAno zuddha jIva ke IzvarAdi koI paNa padArtha, bhogya evA skUla zarIrAdinI racanA karavAnuM kArya karatA nathI. kAraNa ke tenI pAse upakaraNano abhAva che. jema daMDa-cakra ane cIvarAdi upakaraNa (ghaTa banAvavAnI sAmagrI) vinAno kuMbhAra ghaTAdi padArtha banAvI zakato nathI tevI ja rIte upakaraNIbhUta evA karmatattva vinA zuddha evo muktagata A jIva ke IzvarAdi bhogyazarIranI racanA karavA samartha nathI. bhogyazarIrAdinI racanA karavAmAM "karma" e ja upakaraNa che eTale ke sAdhanasAmagrI che. karma vinA bIjuM koI upakaraNa tyAM nathI. kAraNa ke pUrvabhavathI chuTelo jIva jyAre utpattisthAnabhUta garbhAdisthAnamAM Ave che tyAre pUrvabhavanI tamAma sAmagrI tyAM tyajIne ja Ave che. eTale bIjuM koI upakaraNa te kAle jIva pAse nathI. jo "karma" mAnIe to karma e ja upakaraNa thaI zake che ane te kAle eTale ke utpattisthAnamAM Avyo tyAre te upakaraNa jIva pAse che. karma vinA te kAle jIva pAse anya koI upakaraNa nathI. karma vinAnA kevala ekalA zuddhajIvane mAta-pitAnA aMzarUpa zukra-zoNitanuM grahaNa karavuM ane temAMthI zarIra banAvavuM paNa ghaTatuM nathI. kAraNa ke kevala ekalA zuddhajIvane A bhogyazarIra Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15) gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti banAvavAnuM prayojana zuM? vaLI kevuM banAvavuM enuM niyaMtraka koNa ? vaLI upakaraNano paNa abhAva tathA zuddha jIvo paNa jo garbhavAsamAM jAya to mokSanA jIvo paNa garbhavAsamAM jAya, ItyAdi aneka doSa Ave. tethI zuddha jIva kartA nathI. A anumAna prayogamAM 35RUTTmAvat'' A hetu samajAvyo. have A ja anumAnaprayoga bIjA hetuo mukIne bIjI rIte paNa samajAvAya che. zuddha evo A jIva athavA IzvarAdi bhogya evA sthUla zarIrAdinI racanA karatA nathI. A uparokta pratijJAmAM ja (1) uparaVTmAvat uparAMta (2) nizaiSNavI, (3) amUrtatvAt, (4) azarIratvAt, (5) niSkriyatvAt, (6) sarvagatatvAt, (7) ekatvAt ItyAdi hetuo paNa samajavA ane kAzavat tathA paramANuvat A udAharaNo samajavAM. bhAvArtha A pramANe che - (1) karma vinAno zuddha jIva athavA IzvarAdi A bhogya evA audArika zarIranA kartA nathI. upakaraNa vinAnA hovAthI, daMDa-cakrAdi sAmagrI vinAnA kuMbhAranI jema te sthUlazarIranA kartA nathI. (2) karma vinAno zuddha jIva athavA IzvarAdi bhogyazarIravALA na hovAthI ceSTA vinAnA che. tethI ceSTA vinAnA evA te AkAzanI jema skUlazarIranA kartA nathI. | (3) karma vinAno zuddha jIva athavA IzvarAdi amUrta hovAthI AkAzanI jema bhUlazarIranA kartA nathI. (4) karma vinAno zuddha jIva athavA IzvarAdi azarIrI hovAthI AkAzanI jema skUlazarIranA kartA nathI. (5) karma vinAno zuddha jIva athavA IzvarAdi akriya hovAthI (zArIrika kriyA vinAnA) hovAthI sthUlazarIranA kartA nathI. (6) karma vinAno zuddha jIva athavA IzvarAdi sarvavyApI hovAthI AkAzanI jema skUlazarIranA kartA nathI. (7) karma vinAno zuddha jIva athavA IzvarAdi ekalA hovAthI (sahAyaka kArmaNazarIra na hovAthI) paramANunI jema skUlazarIranA kartA nathI. prazna - ahIM kadAca evo prazna karavAmAM Ave ke Izvara azarIrI nathI. paraMtu, potAnI jAte banAveluM sUkSma-adezya zarIra Izvarane che. eTale ke Izvara zarIravALA che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti 151 tethI zArIrika kriyAvALA paNa che. sarvathA amUrta nathI paNa zarIradhArI hovAthI kathaMcid mUrta che tathA hAtha-paganI ceSTAvALA che. tethI te Izvara bhogyazarIrAdinA kartA hoI zake che. A rIte adRzya ane sUkSma zarIravALA Izvara mAnIe to uparokta tame kahelA nizceSTatva, amUrtatva, niSkriyatva, azarIritva vagere hetuo asiddha thaze. kAraNa ke Izvara nAmanA pakSamAM A hetuo saMbhavatA ja nathI. A rIte Izvara sazarIrI, sakriya, ceSTAvAn ane kathaMcit mUrta hovAthI jema kuMbhAra ghaDA banAve che tema Izvara ja sarve jIvonAM zarIra Indriya Adi banAve che. Ama mAnIe to Izvara zarIrAdino kartA ghaTI zakaze. uttara - tamArI A vAta paNa vyAjabI nathI. kAraNa ke Izvarano AtmA saMsArI jIvonAM zarIro banAve che. A bAbatamAM paNa praznonI tulyatA ja che. arthAt tyAM paNa saMsArIjIvanI jema ja prazno samAnapaNe thAya tema che. jo karma na mAnIe to karma vinAno saMsArI jIva zuddha hovAthI jema (kAryaNazarIra rahita hovAthI) bhogyazarIra banAvavAmAM upakaraNarahita che. mATe kartA ghaTato nathI. tevI ja rIte karma vinAnA Izvara paNa zuddha AtmA hovAthI karma nAmanA upakaraNa vinAnA che. tethI daMDa-cakrAdi vinAno kuMbhAra jema ghaDA na banAvI zake tevI ja rIte Izvara paNa kAryaNazarIra nAmanA upakaraNa vinAnA ja che tethI prathama to potAnuM ja zarIra banAvI na zake mATe sazarIrI ja nathI to anya saMsArI jIvonAM zarIra kevI rIte banAvI zake ? vaLI kArmaNazarIra (karma) Izvarane nathI eTale potAnuM ja zarIra na banAvI zake, tethI ceSTAvAn paNa nathI, kriyAvAn paNa nathI, mUrta paNa nathI ane sazarIrI paNa nathI. mATe anya jIvonA bhogyazarIranA kartA Izvara kevI rIte thaI zake ? arthAt Izvara svazarIranA ane para zarIranA kartA thaI zake nahIM. jema saMsArI jIvane kArmaNazarIra vinAno mAnavAthI bhogyazarIrano kartA ghaTato nathI. te mAnavAmAM jevA prazno uThe che tenI jema Izvara paNa karma vinAnA hovAthI potAnA zarIranA paNa kartA nathI. to anyanA zarIranA kartA kema bane ? A bAbatamAM paNa tevA ja prazno thAya tema che. tethI doSonI tulyatA ja che. prazna - jagatanA jIvonAM zarIrAdi je Izvara banAvI Ape che te IzvaranuM zarIra (pote karma vinAnA che eTale pote potAnuM zarIra nathI banAvI zakatA, tethI) bIjA Izvara banAve che Ama mAnIe to zuM doSa ? uttara - tame je bIjA IzvaranI kalpanA karI, te bIjA Izvara paNa pote zarIravALA ke zarIra vinAnA ? jo tame A bIjA Izvarane zarIra vinAnA mAno to te Izvara paNa upakaraNa vinAnA hovAthI prathama IzvaranI jema prathama IzvaranA zarIranA kartA banI zakaze Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda nahIM. eTale tenA te ja doSo Avaze ane jo A bIjA Izvarane paNa zarIravALA mAnazo to temanA potAnA zarIranI racanA karavAmAM paNa tulyatA ja Avaze. eTale ke tenA te ja prazno ubhA thaze. arthAt jo te bIjA Izvara karma vinAnA che to upakaraNabhUta karma na hovAthI potAnuM zarIra paNa banAvI zake nahIM to prathama IzvaranuM zarIra te kevI rIte banAve ? ItyAdi prazno Avaze. have jo evo bacAva karavAmAM Ave ke bIjA Izvara upakaraNabhUta karma vinAnA akaryA che. eTale pote potAnuM zarIra nathI banAvatA, paNa trIjA Izvara bIjA IzvaranuM zarIra banAvI Ape che ane zarIra banyA pachI ceSTA ane kriyAvALA thavAthI te bIjA Izvara prathama IzvaranuM zarIra banAvI Ape che. tyArabAda prathama Izvara saMsArI jIvonAM zarIro banAve che. Ama mAnIe to zuM doSa ? uttara - ahIM paNa AnA A ja prazna Avaze ke te trIjA IzvaranuM zarIra koNa banAvaze ? pote to karma vinAnA hovAthI pote potAnuM zarIra banAvI zake nahIM eTale cothA Izvara mAnavA paDe ane cothA IzvaranuM zarIra banAvavA pAMcamA Izvara mAnavA paDe. Ama anavasthA doSa Avaze ane AvI IzvaronI paraMparA mAnavI te ayukta che. tethI zaddha Izvara paNa karmarahita hovAthI upakaraNa vinAnA che. mATe daMDa-cakrAdi vinAnA kuMbhAranI jema saMsArI jIvonA zarIranI racanAnA akartA che. paraMtu karma che bIjo mitra sAthe jene evo saMsArI jIva pote ja potAnA zarIrano karyA che, jIva kartA che ane karma e upakaraNa che. vaLI Izvara jo saMsArI jIvonAM zarIronI racanA karatA hoya to eka prazna e paNa thAya che ke saMsArI jIvone AvA prakAranAM bhinna bhinna AkRtivALA, rogavALA ane roga vinAnA zarIro banAvavAnI pAchaLa Izvarane kaMI prayojana che ke vinA prayojane bAlaceSTA ja kare che. arthAt AvA prakAranI zarIra racanA karavAmAM koInA upara rAga, koInA upara dveSa rAkhIne sukha-duHkha ApavAnI buddhithI ane tenA dvArA AnaMda mAnavAnI manovRttithI zarIro banAvI Ape che ke nirarthaka ceSTA mAtra ja kare che ? have jo nirarthaka bAlaceSTA ja mAtra hoya to prayojana vinA sukhI ane duHkhI, rogI ane nirogI zarIrone banAvatA Izvara unmAdI jevA ja (dArUDIyAnI jevA niSphaLa ceSTA karanArA) kahevAze. Izvara jevI UMcI padavI prApta karIne bAlaceSTA ke dArUDIyAnI jema nirarthaka avivekavALI ceSTA kare te yuktisaMgata nathI ane kaMI ne kaMI prayojanathI jo Izvara A zarIro banAvatA hoya to haju temane paNa AvAM prayojano bAkI che. mATe saMpUrNa Izvara banyA nathI arthAt Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti anIzvarapaNuM mAnavAnI Apatti Avaze. jene kArya karavAnAM prayojano bAkI hoya tene Izvara kahevAya nahIM. A Izvara athavA ApaNo saMsArI jIva karma vinAno hoya to anAdikALathI svayaM pote zuddha ja che ane svayaM anAdizuddha evA Izvarane ke jIvane dehAdinI racanA karavAnI IcchA thAya te paNa ucita nathI. kAraNa ke dehAdinI racanA karavAnI IcchA che te paNa sukha-duHkha ApavAnI IcchA svarUpa che. mATe rAgadazA che ane anAdi zuddha ne rAgadazA kema hoya ? Izvarane jagatkartA mAnavAmAM AvI ghaNI carcA thaI zake che. paraMtu viSaya vadhAre kaThIna ane lAMbo thaI jAya mATe vadhAre kahetA nathI. koI viSNune jagatkartA mAne, koI brahmAne jagatkartA mAne, koI alaukika adezya zaktine jagatkartA mAne, tenuM khaMDana paNa upara kahelI carcAne anusAra svayaM samajI levuM. mATe A bhAgyazarIronI racanA Izvara, viSNu ke brahmA Adi anya koI vyakti karatuM nathI. paraMtu kArmaNazarIranI sAthe vartato ApaNI potAno jIva ja te karmanA udayane anusAre bhogyazarIranI racanAno kartA che. tethI bhavAntara jatA jIvanI sAthe pote ja bAMdhelA karmonuM baneluM sUkSma adazya kArpaNa zarIra sAthe ja hoya che ane te ja karmatattva che. ll1642aa. ahava sahAvaM mannasi, viNNANaghaNAiveyavuttAo / taha bahudosaM goyama !, tANaM ca payANamayamattho // 1643 // (athavA svabhAvaM manyase, vijJAnaghanAdivedoktAt / tathA vadutoSa gautama ! teSAM 4 pAnAmayamartha: II) gAthArtha - tathA "vijJAnana" vagere vedamAM kahelAM padothI tame "svabhAvane" jagatkartA mAno to he gautama ! ghaNA doSo lAge che. tethI te padono sAco artha A pramANe che. /164all vivecana - bhinna bhinna skUla bhogya zarIronI racanA jagatamAM je dekhAya che teno kartA jema karma vinAno zuddha jIva ke IzvarAdi saMbhavatA nathI. tema koI koI darzanakAro vedapadono Azraya laIne potAne manamAnyA artho karIne "svabhAvane" jagatkartA kahe che. te paNa yuktisaMgata nathI. kAraNa ke tema mAnavAmAM paNa ghaNA doSo Ave che. te vAta samajAvavA mATe A gALAmAM svabhAvavAdanI carcA kare che. "vijJAnadhana parvategyo bhUteSyaH' Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA gaNadhara - agnibhUti ItyAdi vedavAkyo sAMbhaLavAthI he gautamagotrIya agnibhUti ! tame svabhAvane ja dehAdino kartA mAno cho. kAraNa ke bIjA keTalAka darzanakAro A vedapadonA manamAnyA artho karIne A jagatanI racanAnuM kAraNa karma na mAnatAM svabhAvane ja mAne che. tame tenA vicAromAM bhaLI jAva cho. teonA vicAro A pramANe che 154 sarvahetunirAzaMsaM, bhAvAnAM janma varNyate / svabhAvavAdibhiste hi nAhuH svamapi kAraNam // 1 // rAnIvaTAvInAM, vaicitrya : joti hi ? / mayUracandriAddiA, vicitraH jaina nirmita Ara|| kAdAcitkaM yadatrAsti, niHzeSaM tadahetukam / yathA kaNTakataikSNAdi, tathA caite sukhAdayaH // 3 // gaNadharavAda jagatanA sarve paNa bhAvono janma koIpaNa jAtanA hetunI (kAraNanI) apekSA vinA svAbhAvikapaNe ja thAya che. potAnI utpattimAM pote (ke potAnuM karma ItyAdi) kAraNa nathI. ema keTalAka darzanakAro kahe che. 1 kamaLanI komaLatA, kAMTAonI tIkSNatA, A vicitratA koNa kare che ? moranAM pIMchAnI vicitratA ane caMdranI cAMdanInI ujvalatA konA vaDe banAvAI ? arthAt koI vaDe banAvAI nathI. svAbhAvika rIte ja banI che. 2 jagatanA padArthomAM je ahIM kAdAcitkapaNuM che. te saghaLuMya paNa nirhetuka che. jema kAMTAonI tIkSNatA Adi svAbhAvika che. tema A jIvonAM sukha-duHkhAdi paNa svAbhAvika ja che. paraMtu karmakRta ke IzvarakRta nathI. 3 svabhAvavAdI evA darzanakAranA upara kahyA mujabanA vicAro che. he gautamagotrIya agnibhUti ! tame paNa karmane na mAnatAM svabhAvajanya ja badhuM che. Ama mAnatAM uparokta vicArane anusaro cho. paraMtu tema vastusthiti svIkAravAmAM bahu bahu doSo Ave che. te doSo A pramANe che sthUla bhogya zarIronA kartA tarIke svabhAvane je mAnavAmAM Ave che te svabhAva e zuM che ? zuM svabhAva e koI vastuvizeSa (eka jAtano sUkSma padArtha) che ke koI kAraNa na hoya tene eTale ke akAraNatAne svabhAva kaho cho ke svabhAva e mUrta athavA amUrta vastuno dharmavizeSa che. ema traNa rastA che. A traNamAMthI svabhAvane tame zuM mAno cho ? (1) vastuvizeSa, (2) akAraNatA ke (3) vastudharma. A traNamAMthI svabhAvane zuM kaho cho? Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 155. bIjA gaNadhara - agnibhUti (1) jo svabhAva e eka prakAranI vastuvizeSa che ema kahezo to ghaTapaTAdinI jema pratyakSAdi pramANothI te vastu jaNAtI nathI. mATe te vastu nathI. kAraNa ke pratyakSAdi pramANothI je vastu na jaNAtI hoya chatAM tevI svabhAvAtmaka koI vastuvizeSa che. Ama ja mAnavAno Agraha rakhAto hoya to te karmatattva che ema paNa kema nathI svIkArAtuM? "karmatattva che" Ama paNa mAnI levuM joIe. kAraNa ke amArA mate to karmatattva sapramANa che. paraMtu tamArA abhiprAye karmatattva mAnavuM e pramANayukta nathI. to pramANa vinAnI evI svabhAva nAmanI vastuvizeSa paNa kema manAya ? sArAMza ke pramANothI siddha na thatA evA svabhAvane jo svIkAro cho, to tamArI dRSTie pramANothI siddha na thatAM evAM karmone paNa kema na svIkArAya ? vaLI tamane puchuM ke A svabhAva nAmanI eka prakAranI vastuvizeSa che. Ama tame svabhAvane vastuvizeSa mAnI che to te svabhAva nAmanI vastu mUrti che ke amUrta che? tame svabhAvane eka vastu arthAt eka padArtha mAnyo che. to te kAM to varNAdi guNovALuM mUrtadravya hovuM joIe athavA to te varNAdi guNo vinAnuM amUrtadravya hovuM joIe. kaho A be prakAramAMthI svabhAva nAmano padArtha kevo che ? jo "svabhAva" nAmano je A padArtha mAnyo che te mUrti che ema kaho to ame jema karmatattvane kAraNa mAnyuM che ane te mUrta evuM pudgala dravya che ema kahIe chIe. tevI ja rIte tame svabhAva nAmanuM mUrtadravya kAraNa mAnyuM. Akhara to bIjA nAme karmatattva ja tame svIkAryuM. have jo A "svabhAva" nAmano padArtha amUrta che Ama kahezo to te svabhAva amUrta hovAthI athavA upakaraNa vinAno padArtha hovAthI AkAza jema koIno kartA nathI tema A svabhAva paNa koI paNa paryAyano kartA thaze nahIM. svabhAvane amUrta mAnIne tenAthI sthUla bhogya zarIrAdi bane che ema mAnazo to svabhAva je kAraNa che te amUrta ane skUla bhogya je zarIrAdi che te kArya thaze. Ama thavAthI kAraNa-kArya anurUpa na hovAthI AkAzAdi amUrta padArthathI jema bhogya zarIrAdi banatAM nathI tema amUrta evA svabhAvathI paNa zarIrAdi mUrta kArya ghaTaze nahIM. A rIte svabhAva e koI padArthavizeSa eTale ke vastuvizeSa hoya, to te ghaTatuM nathI. (2) have jo "svabhAva" ne akAraNatA mAnavAmAM Ave eTale ke sthUla evAM bhogyazarIro tenA kAraNabhUta evA kArmaNa zarIra vinA ja utpana thAya che. jo kharekhara vinA kAraNe akasmAta ja zarIrAdinI utpatti thatI hoya to akAraNatA = kAraNAbhAva sarvatra tulya hovAthI sarva jIvonAM sarva bhogyazarIronI utpatti ekI sAthe banavI joIe. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda tathA jo A pramANe koI paNa kAraNa vinA ja sthUlazarIronI utpatti thatI hoya Akasmika ane game te jIvane game tevA zarIrAdinI prApti thavAno prasaMga Ave paNa te yuktiyukta nathI. kAraNa ke je niSkAraNa banatuM hoya ane Akasmika rIte banatuM hoya te AdivALuM ane pratiniyata vyavasthita AkAravALuM hoya nahIM. jemake "meghaghaTA'" jema vinA kAraNe vAdaLo thAya che ane Akasmika rIte thAya che. tethI vAdaLono koI pratiniyata vyavasthita AkAra nathI tevI rIte sthUlabhogya zarIronuM paNa jo koI kAraNa na hoya ane akasmAta rIte ja banatAM hoya to manuSyanI kukSie manuSyano ja AkAra, pazunI kukSie pazuno ja AkAra, ane pakSInI kukSie pakSIno ja AkAra ane te paNa sarve manuSyonA zarIramAM potapotAnA sthAne ja hAtha-paga-AMkha-kAnanI racanA, sarve pazuonA zarIramAM cAra paga, puMchaDuM, zIMgaDA AdinI yathAyogya yathAsthAne ja racanA ane sarva pakSIomAM pAMkho, uDavAno vyavahAra, pAMkhone saMkocavA-vikasAvavAnI kalA vagere pratiniyata ja AkAravALuM zarIra kema bane ? jemAM kAraNa na hoya te to meghaghaTAnI jema aniyatAkAravALuM banavuM joIe. paNa bhogyazarIronI utpatti to AdivALI ane pratiniyatAkAra vALI ja bane che. tethI te racanA Akasmika nathI. paraMtu sarve paNa sthUlabhogya zarIronI racanA "karmahetuka" ja che. tathA sarve jIvonAM zarIro jAtinI apekSAe samAna ane vyaktinI apekSAe bhinnabhinna varNAdivALAM bane che. tethI samajAya che ke "karma" nAmanA upakaraNathI sahita evA kartAbhUta A jIva vaDe ja zarIro banAvAyAM che. jema daMDa-cakrAdi upakaraNavALA kuMbhAra vaDe ghaTAdi banAvAya che. tema karma nAmanA upakaraNa sahita jIva vaDe garbhAvAsamAM A sthUlazarIra banAvAya che. kAraNa ke sthUlazarIranI racanA garbhAvasthAmAM ja thAya che ane tyAM karma sivAya bIjuM koI upakaraNa saMbhavatuM nathI. mATe A vAta pharI pharI aneka rIte samajAvAI gaI che. (3) have jo svabhAvane vastu na mAnavAmAM Ave, akAraNatA na mAnavAmAM Ave paraMtu vastuno dharma che. Ama jo mAnavAmAM Ave to zuM A svabhAva AtmAno dharma che ke jaDa evA pudgaladravyano dharma che ? jo AtmAno dharma che ema kaho to AtmA amUrta hovAthI tenA dharmabhUta evo A svabhAva paNa vijJAna AdinI jema amUrta ja thaze ane je amUrta hoya che te AkAzAdinI jema mUrta evI zarIra-racanAnuM kAraNa banatuM nathI. tethI svabhAva e zarIraracanAnuM kAraNa banaze nahIM. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA gaNadhara - agnibhUti have jo A svabhAvane mUrta evA pudgaladravyano dharma che ema kahezo to siddhasAdhyatA ja thaze. arthAt amAre je karmanI siddhi karavI che te ja siddha thaze. kAraNa ke karma paNa pudgalAstikAya nAmanA mUrtadravyano ja dharma (paryAya) che. Ama ja amArA vaDe kahevAya che. karma e kArpaNavargaNA nAmanA pudgaladravyanuM ja jIva vaDe karAyeluM eka rUpAntara ja che. eTale "svabhAva" nAmanI koI svataMtra vastu karmathI bhinna siddha thatI nathI. aMte to karmanI ja siddhi thAya che. gaNadharavAda 157 vaLI ''puruSa vet sarva naM yad bhUtam, yantra mAvyam, sa va tAmRtatvagyezAna kRti / yavanenAtirodghati yavegati, yat nainati, v re, yadu anti,, yavantaH, yaheva sarvasthApyasya vAhyata:, tatsarvaM puruSa vRti'' A pramANeno vedapATha sAMbhaLavAthI tathA ''vijJAnayana va tebhyo bhUtebhyaH '' ItyAdi IndrabhUtinA prasaMge kahelA vedapAThane sAMbhaLavAthI he agnibhUti ! tamane karmanA astitvane viSe zaMkA thaI che. uparokta banne vedapAThonA padono artha tamane barAbara samajAyo nathI. tame te pAThono artha tamArA manamAM A pramANe vicAro cho - ''puruSa vetraM sarvam'' cetana, acetana evA je koI padArtho dekhAya che te sarve puruSa ja che arthAt AtmA ja che. AtmA vinA karma ke prakRti ke IzvarAdi koI nathI. A pAThamAM je vAra jaNAya che te puruSa (AtmA) ja che. paNa karmAdi bIjA koI padArtho nathI ema karmAdinA niSedha mATe ja A evakAra che. puruSa ja che. AtmA ja che. karmaprakRti Adi nathI. tuM sarvam = eTale pratyakSa dekhAtA A saghaLA cetana-acetana padArtho. fi = Avo je zabda vedapAThamAM che te vAkyanI zobhA mATe che. yad bhUtam = je atItakAlamAM thayuM che arthAt bhUtakAlIna che. yajJa bhAvyam = bhaviSyamAM je thavAnuM che arthAt je bhAvI che. eTale ke je bhUtakALamAM mukti pAmyA che, bhAvimAM mukti pAmavAnA che tevI ja rIte bhUtakALamAM saMsAramAM rakhaDyA che ane bhAvimAM je saMsAramAM rakhaDavAnA che. sa eva utAmRtatvasya no artha samuccaya tevI muktino. = te puruSa ja che. AtmA ja che. karma jevuM koI tattva nathI. ahIM uta evo je zabda che te pi nA arthamAM che ane pi che = amRta eTale amaraNadharmA = arthAt kyAreya paNa maraNa na pAme Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda phezAna = svAmI che. arthAt A je puruSa che te muktino svAmI che. nainAtiroti = je puruSa eTale AtmA annagrahaNa vaDe vRddhi pAme che. nati = je cAle che, gamanAgamana kare che te puruSa ja che. vad nainati = je cAlato nathI, parvatAdi, te paNa puruSa = AtmA ja che. yad dUra = je dUra dUra che. jemake meru parvata vagere, te paNa puruSa ja che. yaduM manti = je atizaya samIpa che te zarIrAdi paNa puruSa ja che. yanta: = je cetana ane acetana ema sarvanI aMdara che te paNa puruSa ja che. yadeva sarvacANasya vIdyataH = cetana-acetana. ema sarve paNa padArthonI bahAra je che te paNa puruSa ja che. tatsarva puruSa prati = te sarva puruSa ja che. AtmA ja che. A pAThonA uparokta artho tamArA manamAM rame che. te kAraNathI puruSathI (AtmAthI) vyatirikta evuM karmatattva nathI ja. Ama ja tamArA manamAM sthira thayuM che tethI karmanA astitvanI zraddhA atizaya duSkara che. tathA "vijJAnadhana parvataio bhUkhyaH samunjAya" ItyAdi vedapadono artha paNa che agnibhUti ! tame jIvamAtra ja che. paraMtu karma nathI. ema karmanA abhAvane ja sUcavanAra tame mAno cho. "vijJAnana' zabdanI pAseno je vAra che te vijJAnanA samUhAtmaka evo AtmA ja che. paNa karma nathI. ema karmAdi tattvanA niSedha mATe ja A evakAra che. upara kahelA banne pAThono artha tame "karmanA astitvano niSedha karavAmAM ja" karo cho. paraMtu te padonA sAcA artha he agnibhUti ! tame jANatA nathI. uparokta banne prakAranA vedapadonA pAThonA je artha tamArA cittamAM varte che te artha barAbara nathI. te vedapadonA sAcA artha A pramANe che - "puruSa vendra sarva" ItyAdi je vedapATha che. te puruSanI (AtmAnI) stutisUcaka pado che. jAti AdithI thatA ATha prakAranA madanA (abhimAnanA) tyAga mATe ane "advaita" nI bhAvanAne samajAvavA mATe te pado che. paraMtu karmanA astitvano niSedha karavA mATe nathI. ApaNane prApta thayeluM sAMsArika sukha vAstavikapaNe to ApaNA puNyathI ja prApta thayeluM hoya che ane dhArmika saMskAro ane saguNo mohanIya Adi karmonA kSayopazamathI Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti ja prApta thayA hoya che. to paNa "he prabhu" A badhI tamArI kRpA che Ama kahevAmAM Ave che. A rIte paramAtmAnI stuti ane potAnA madano tyAga temAM samAyelo hoya che. te ja rIte keTalAMka vedanA pado vidhivAdane samajAvanArAM hoya che. keTalAMka vedanAM pado arthavAdane samajAvanArAM hoya che ane keTalAMka vedanAM pado mAtra anuvAdane samajAvanArAM hoya che. manidoryaM kuryAt svAma:" A je vAkyo che te vidhivAdane samajAvanArA che. eTale ke agnihotrAdi yajJo jIvanamAM karavA joIe. ema dharmanAM kAryo karavA jevAM che. AvuM kartavya tarIkenuM vidhAna karanArAM A pado che. arthavAdane samajAvanArAM pado be jAtanAM hoya che. eka stuti svarUpa arthane kahenArAM ane bIjA nindAtmaka arthane kahenArAM. tyAM "puruSa pave sarva" ItyAdi je vedanAM pado che te puruSanI eTale ke AtmAnI stuti karanArAM pado che. A je kaMI che te sarva AtmAnuM ja baLa che. AtmAnuM ja puNyakAma kare che. Izvarano ja pratApa che ItyAdi bhaktisvarUpe stutisUcaka arthavAcI pado che tathA te ja vedapadomAM je AvA prakAranAM pado che ke - "sa sarvavid yasyaiSA mahimA bhuvi divye brahmapure hyeSa vyomni AtmA supratiSThitastamakSaraM vedayate yastu sa sarvajJaH sarvavit sarvamevAviveza" iti tathA ekayA pUrNayAhUtyA sarvAn mAnavAkhoti rUtyAviza sarvopa stutyarthavAda = te Izvara ja sarvane jANanAra che. jeno A mahimA pRthvI upara, devalokamAM brahmapuramAM paNa pravarte che. A AtmA sarva AkAzamAM rahelo che. avinAzI evA AtmAne je jANe che te sarvajJa-sarvavitra che ane te sarvatra pravezelA che. A vAkya paramAtmAnI stutine karanArAM che. tathA saMpUrNa evI eka AhUti jo ApavAmAM Ave to te sarva IcchAone prApta kare che. A vAkya paNa paramAtmAnI (IzvaranI) stutimAtra karanArAM che, bhaktivacano che, IzvaranI prazaMsAsUcaka vacano che. prazna - ya pUUdUtya = je upara kahelAM be prakAranAM vedanAM pado che. temAM prathamanAM traNa-cAra lAInanAM pado te IzvaranI prazaMsA sUcaka che paraMtu je chelluM payA vagere padovALuM vAkya che ke jeno artha "eka paripUrNa AhUti vaDe A sarva IcchAone prApta kare che" A vAkya stuti arthavALAne badale vidhiarthavALuM che Ama kema na kahevAya? kAraNa ke jo paripUrNa evI eka AhUti ApIe to badhI ja IcchAo phalIbhUta thAya che. mATe A kArya karavA jevuM che. Avo paNa artha thAya che tethI vidhivAkya paNa bane ja ne ? Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 bIjA gaNadhara - agnibhUti gaNadharavAda uttara - A prazna barAbara nathI. kAraNa ke jo A vAkyane vidhivAkya mAnIe to jo eka ja paripUrNa AhUtithI sarva IcchAonI prApti thatI hoya to svargAdinI IcchAvALAe agnihotrAdi yajJa karavA ItyAdi bAkInAM padomAM kahelAM dharmAnuSThAnone sUcavanArAM pado vyartha thavAno prasaMga Ave. mATe A vAkya vidhi sUcavanAruM nathI. paNa IzvaranI stuti sUcavanAruM ja che. tathA "TSa va: prathama yajJa yoganiSTona, roDanenanirvADajora vanane, martaSNapati" je A agniSToma yajJa che te tamAre sauthI prathama karavo joIe. je manuSya prathama agniSToma yajJa karyA vinA bIjA pazumedhAdi yajJa kare che te khADAmAM paDe che. A vAkya pazumedhAdi bIjA yajJonuM prathama karavuM te ucita nathI. jo te yajJa prathama karavAmAM Ave to te nindA hetu che. mATe A vAkya nindA arthane sUcavanAruM che. "diza mAsA: saMvatsara:" = bAra mahInA te eka varSa jANavuM. "niSTha:'' je agni che te uSNa jANavo. "nardima meSana" agni e ThaMDInuM auSadha che. A saghaLAM vedanAM vAkyo mAtra anuvAda sUcavanArAM che. kAraNa ke je lokamAM prasiddha artha che te arthano ja anuvAda karelo che. je bAra mAsa che tene ja varSa kahevAya che. AgalA vAkyano anuvAda pAchalA vAkyamAM che. A rIte vedanAM pado kyAMka stutisUcaka, kyAMka vidhisUcaka ane kyAMka anuvAdasUcaka hoya che. tethI "puruSa huM sarvam' ItyAdi je vedanAM pado che te mAtra IzvaranI prazaMsA-bhaktisUcaka jANavAM. paraMtu kevala eka IzvarAtmA ja che ane karma nathI ema karmanA niSedhane sUcavanArAM na jANavAM. tathA "vijJAnadhana parvategyo mUkhya" ItyAdi je vedapado che teno artha paNa A pramANe che ke vijJAnanA ghanAtmaka je A puruSa (AtmA) che te pAMce bhUtothI arthAntara che. bhinna padArtha che ane te kartA che. tenAM zarIra ane Indriyo vagere je kaMI che te kArya che. kAraNa ke te jIva vaDe karAya che ane A vAta pUrve samajAvAI gaI che. have jo jIva e kartA hoya, ane zarIrAdi jo kArya hoya to kartA ane kAryathI bhinna evuM trIjuM koIka upakaraNatattva = sAdhanatattva hovuM joIe. je upakaraNabhUta tattva che te ja karma che. tenuM anumAna A pramANe che - jyAM jyAM kartA ane kAryabhAva hoya che tyAM tyAM tenAthI bhinna evuM upakaraNa avazya hoya ja che. jemake kartA luhAra, kArya lohapiMDa, A bannemAM sAMDazo e upakaraNatattva che. luhAra sAMDazA vaDe lohapiMDane pakaDe che. tevI rIte audArikAdi Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda bIjA gaNadhara - agnibhUti 161 bhogyazarIronI je racanA thAya che te kArya che. AtmA teno kartA che. A AtmAne zarIrAdi banAvavAmAM je upakaraNabhAvane pAmanAruM tattva che te ja karma che ema he agnibhUti ! tame svIkAro. tathA keTalAMka vedanAM pado sAkSAt karmanA astitvane sUcavanArAM paNa che. te A pramANe - "puSa: puSyana varSA, pApa: pApana vazarmA' puNyanAM kAmo karavAthI puNyakarma badhAya che ane pApanAM kAryo karavAthI pApakarma baMdhAya che. AvAM vAkyo karmanI sattAne jaNAve paNa che tethI AgamathI paNa karma che. ema he agnibhUti ! tame karmatattvane svIkAro. 1643 chinnammi saMsayammi, jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio, paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 1644 // (chinne saMzaye jinena, jarAmaraNavipramuktena / / sa: zrama: prati:, mi. sada utai: II) gAthArtha - jarA ane maraNathI mukAyelA evA jinezvara prabhu vaDe agnibhUtino saMzaya chedAye chate te te zramaNa potAnA 500 (pAMcaso) ziSyo sAthe prabhu pAse dIkSita thayA. /1644ll vivecana - prathama gaNadharanI samAna ja jANavuM. paramAtmA zrI mahAvIra prabhue aneka suMdara yukti-prayukti ane udAharaNo vaDe evI madhura amRtavANI dvArA agnibhUtine karmatattva samajAvyuM. je atizaya sUkSma che, adezya che chatAM pratyakSa-anumAna ane Agama Adi pramANo vaDe karma siddha karyuM. je agnibhUti ghaNA ja krodha sAthe ane abhimAna sAthe prabhu pAse AvyA hatA. te ja agnibhUti agninI sAme jema mINa ogaLI jAya tema prabhu pAse prabhunI vANI sAMbhaLIne ogaLI gayA. potAnA kadAgraho tyajI dIdhA. saraLa svabhAvI banI gayA. paramAtmA temane saMsAra taravAmAM nimittabhUta banI gayA. A rIte agnibhUtinA praznasaMbaMdhI karmatattvanI carcA ahIM samApta thaI. 1644 bIjA gaNadhara zrI agnibhUtino vAda samApta thayo. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | vAyubhUti nAmanA trIjA gaNadhara II have trIjA gaNadhara zrI vAyubhUtinI bhagavAna sAthe thayelI dharmacarcA graMthakArazrI jaNAve che - te pavvaie souM, taio Agacchai jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmi, vaMdittA pajjuvAsAmi // 1645 // (tau pravrajitau zrutvA, tRtIya Agacchati jinasakAzam / vrajAmi vande, vanditvA paryupAse // ) gAthArtha - te banne bhAIne dIkSita thayelA sAMbhaLIne trIjA vAyubhUti jinezvara paramAtmA pAse Ave che. turata jAuM, vaMdana karuM ane vaMdana karIne paramAtmAnI sevA karuM. ll164pa vivecana - IndrabhUti, agnibhUti ane vAyubhUti A traNe bhAI hatA. mahAvidvAna hatA. yajJAdi anuSThAna karAvavAmAM dharmaguru hatA. prathamanA banne bhAIo bhagavAna zrI mahAvIra prabhujInuM "sarvazapaNuM ane sarvadarzIpaNuM" sAMbhaLIne roSa ane abhimAnapUrvaka bhagavAnane harAvavAnI buddhithI bhagavAna pAse AvyA hatA. paraMtu 34 atizayavALA paramAtmA zrI mahAvIraprabhunI 35 guNayukta manoharavANInA jAduthI te banne bhAIo ThaMDA paDI gayA. eTaluM ja nahIM, paraMtu roSa ane abhimAna tyajI daIne paramAtmA pratye pUjyabhAvavALA ane ahobhAvavALA banyA. sAcuM tattva svIkAryuM, vinIta ane dIkSita banyA, paramAtmA pratye atizaya guNAnurAgI ane prathama naMbaranA ziSya banyA. uparanI saghaLI vAta AvatA-jatA loko dvArA teonA trIjA bhAI vAyubhUtie sAMbhaLI. A sAMbhaLIne ja vAyubhUtinA manamAM prabhu pratye rahelo gusso sarvathA cAlyo gayo. abhimAna to dUra ja jatuM rahyuM. manamAM rahelA kaSAyayukta badhA ja dUSita bhAvo palAyana thaI gayA. A paMDita brAhmaNane judA ja vicAro skurAyamAna thayA, mArA be bhAI mahAvidvAna, gajarAja jevA, koInA gAMjyA na jAya, kyAMya hAra na khAya, koIne paNa emane ema name nahIM, te mArA bhAIo jyAM hArI gayA, dIkSita banyA, paramAtmAnA ziSya banyA, to jarUra A sAcA sarvajJa ja che. sarvadaza ja che. jainonA bhagavAna zrI mahAvIra svAmI nAmanA covIsamA tIrthaMkaraprabhu ja che. huM paNa jaldI jaldI Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti jAuM. vItarAgaprabhune vaMdana karuM, ane vaMdana karIne teozrInI huM upAsanA karuM. mArA AtmAne dhanya-dhanya banAvuM. upara pramANe roSa ane abhimAna tyajIne kaSAyamukta thaIne bhAvathI pUjyabhAva ane ahobhAvapUrvaka paramAtmA zrI mahAvIra prabhune vaMdanAdi karavAnI zuddha buddhi sahita te tarapha cAlyA. 164pI. avataraNa - manamAM zuM vicArIne te paramAtmA tarapha cAlyA ? te kahe che - sIsatteNovagayA, saMpayamiMda-ggibhUiNo jassa / tihuyaNakayappaNAmo, sa mahAbhAgo'bhigamaNijjo // 1646 // tadabhigama-vaMdaNo-vAsaNAiNA hoja pUyapAvo'haM / vocchiNNasaMsao vA, vottuM patto jiNasagAse // 1647 // (ziSyatvenopagatau, sAmpratamindrAgnibhUtI yasya / tribhuvanakRtapraNAmaH, sa mahAbhAgo'bhigamanIyaH // tadabhigamanavandanopAsanAdinA bhaveyaM pUtapApo'ham / vyavacchinnasaMzayo voktvA prApto jinasakAze // ) gAthArtha - IndrabhUti ane agnibhUti A bane jemanA hAla ziSya banyA che. te, traNe bhuvana vaDe karAyA che praNAma jene evA bhagavAna zrI mahAvIra svAmI prabhu mahAbhAgyazAlI che ane mAre tyAM jaldI javA jevuM che. temanI pAse jaIne vaMdana karIne upAsanA Adi karavA dvArA naSTapApavALo huM thAuM. athavA mArA saMzayano uccheda karanAro thAuM. AvuM kahIne jinezvara prabhu pAse javA nIkaLyA. ll1646-1647ll vivecana - A bane gAthA bahu ja sugama che. balavAna evA potAnA banne bhAIo hArI gayA che. are, hArI gayA che. eTaluM ja nahIM paNa tyAMne tyAM ja dIkSita thayA che. evuM sAMbhaLIne tathA te bhUmi tarapha asaMkhya deva-devIo ane mAnavonA gamanAgamanane dekhIne vAyubhUti atizaya ThaMDA ja thaI gayA ane pote ja kahevA lAgyA ke A sAcA sarvajJa che. tribhuvanakRta praNAmavALA che. jainonA covIsamA tIrthakara zrI mahAvIra paramAtmA che. huM jaldI jaldI tyAM jAuM. eka kSaNano paNa vilaMba na karuM. mArA hRdayamAM rahelo prazna prabhujIne pUchuM ane sAro uttara meLavI naSTapraznavALo thAuM. tathA Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda paramAtmAnAM darzana-vaMdana karIne teozrInI upAsanA Adi karavA dvArA pUtapApa (nirmaLa thaI gayAM che pApo jenAM evo eTale ke dhovAI gayAM che pApo jenAM) evo huM atizaya nirmaLa banuM. AvI UMcI bhAvanApUrvaka paramAtmA tarapha cAlyA. 1646-1647 AbhaTTho ya jiNeNaM, jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya, savvaNNU savvadarisI NaM // 1648 // (AbhASitazca jinena, jAtijarAmaraNavipramuktena / nAmnA ca gotreNa ca, sarvajJena sarvadarzinA // ) gAthArtha janma, jarA ane maraNathI mukta banelA ane sarvajJa-sarvadarzI evA bhagavAna zrI mahAvIra prabhu vaDe nAma ane gotra vaDe (temane) bolAvAyA. 1648 - vivecana - dUrathI AvelA evA te vAyubhUti nAmanA paMDita brAhmaNane janma-jarA ane mRtyu vinAnA sarvajJa ane sarvadarzI evA zrI mahAvIra prabhujIe mIThI vANIthI bolAvyA ke he vAyubhUti ! tame bhale AvyA. vAyubhUtinA manamAM paNa eka zaMkA che. te zaMkA dUra karavA mATe bhagavAnane te zaMkA kahevAnI prabaLa IcchA che. kAraNa ke bhagavAna pratye prabaLa pUjyabhAva haiyAmAM pragaTelo che. tethI bhagavAnanI atizaya samIpa jAuM ane mAro prazna pUchIne uttara meLavIne niHzaMka thAuM, AvI bhAvanA haiyAmAM varte che. AvI uttama bhAvanAvALA te vAyubhUti kaMI paNa bole te pahelAM ja "tame bhale AvyA" ema kahIne bhagavAne ja temanA gaurava sAthe ekadama te vAyubhUtine bolAvyA. paraMtu te paramAtmAnI traNe loka karatAM atizaya caDhiyAtI evI rUpAdinI ane samavasaraNa AdinI viziSTa samRddhine joIne atizaya kSobha ane acaMbo pAmelA evA vAyubhUti hRdayagata zaMkAne kahevAne asamartha banyA ane vismaya pAmIne mauna ja rahyA. kaMI bolI ja na zakyA. Azcaryacakita netre bhagavAna tarapha mAtra jovA ja lAgyA jovA ja lAgyA. tethI bhagavAne pharIthI kahyuM ke - ||1648 // - tajjIva tassarIraM ti, saMsao na vi ya pucchase kiMci / veyapayANa ya atthaM, na yANasi tesimo attho // 1649 // ( tajjIvastaccharIramiti saMzayo nApi ca pRcchasi kiJcit / vedapadAnAM cArthaM, na jAnAsi teSAmayamarthaH // ) Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti gAthArtha - "je jIve che te ja zarIra che" (arthAt bhinna evo jIva nathI) Avo saMzaya tamane che. chatAM kema kaMI pUchatA nathI ? vedapadonA arthane tame jANatA nathI. te vedapadono artha A pramANe che. /1649ll vivecana - he AyuSyamAn vAyubhUti ! je A jIva nAmanI vastu jagatamAM loko kahe che te zarIra ja che arthAt je zarIra che te ja jIva che. paraMtu zarIrathI bhinna evo jIva nAmano koI svataMtra padArtha nathI. Avo saMzaya tamArA hRdayamAM varte che. paraMtu te saMzayane dUra karavA mATe tame mane kema kaMI pUchatA ja nathI ? mauna zA mATe cho ? je prazna che te pUcho ? yajJanA maMDapathI tame ahIM AvavA mATe jyAre nIkaLyA tyAre tamArA vaDe ja Ama kahevAyuM hatuM ke huM bhagavAna pAse jAuM, darzana-vaMdana karIne mArA saMzayano viccheda karIne bhagavAnanI upAsanA karuM" AvuM tame tyAMthI nIkaLatAM bolelA cho to pachI have ahIM AvIne kema kaMI pUchatA nathI ? mana kema cho? lokamAM je jIvadravya nAmano eka padArtha vastu tarIke prasiddha che. te zarIra ja che" Avo saMzaya tamane paraspara viruddha evAM vedonAM padone sAMbhaLavAnA kAraNe thayelo che. te vedapadono sAco artha tame jANatA nathI. tethI saMzaya karo cho te vedapadono have kahevAto sAco artha A pramANe che. te tame sAvadhAna thaIne sAMbhaLo. IndrabhUtine "jIva che ke jIva nathI" AvA prakArano saMzaya hato ane A vAyubhUtine jIva che ke jIva nathI Avo saMzaya nathI, jIva che ja ema nirNaya che. paraMtu zarIrathI bhinna evo jIva nathI. arthAt je zarIra che te ja jIva che. Avo saMzaya che. A pramANe bannenA saMzayano bheda jANavo. ll1649mAM vAyubhUtinA hRdayamAM jevA prakArano A saMzaya varte che tevA prakArano te saMzaya vizeSe khullo karatA bhagavAna zrI mahAvIra prabhu kahe che ke - vasuhAibhUyasamudayasaMbhUyA ceyaNatti te saMkA / patteyamadiTThA vi hu, majaMgamau vva samudAye // 1650 // jaha majaMgesu mao, vIsumadiTTho vi samudae houM / kAlaMtare viNassai, taha bhUyagaNammi ceyaNNaM // 1651 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti (vasudhAdibhUtasamudayasambhUtA cetaneti tava zaGkA / pratyekamadRSTApi khalu, madyAGgamada iva samudAye // yathA madyAGgeSu mado, viSvagadRSTo'pi samudaye bhUtvA / kAlAntare vinazyati, tathA bhUtagaNe'pi caitanyam // ) gAthArtha - jema madyanA aMgomAM eka-eka aMgamAM madazakti na dekhAvA chatAM te madazakti samudAyamAM dekhAya che tema eka-eka bhUtamAM na jovAyelI evI paNa cetanAzakti pRthvI Adi bhUtonA samudAyamAM utpanna thayelI che AvI tamArA manamAM zaMkA che. jema madirAnA eka-eka aMgamAM madazakti na dekhAtI hovA chatAM paNa samudAyamAM utpanna thaIne kAlAntare te nAza pAme che tema bhUtonA samudAyamAM cetanA paNa utpana thaIne nAza pAmanArI jANavI. ll1650-1651/l vivecana - "vasudhA" eTale pRthvI, ane Adi zabdathI jaLa-teja-vAyu samajavA. A cAre dravyo A saMsAramAM "manta' eTale ke utpanna thAya che. mATe te cAre dravyone "bhUta" kahevAya che. teonuM maLavuM eTale ke paraspara ekameka thavApaNAnI je pariNati che. tene "vasudhAdibhUta samudAya" kahevAya che. te cAre bhUto ekameka thAya te pahelAM temAM cetanA na hatI ane jyAre cArenuM paraspara milana thayuM. tyAre temAM cetanA utpanna thaI. tethI bhUtono je paraspara milanAtmaka samudAya che te ja cetanAvALo banavAthI te samudAyane ja jIva kahevAya che. tenAthI atirikta jIva jevuM koI dravya nathI AvI tamArA manamAM zaMkA che. A cetanAzakti pRthvI Adi eka-eka bhUtamAM hotI nathI, to paNa samudAyamAM Ave che. jema ke madirA jemAMthI banAvAya che. tene madirAnAM aMgo eTale ke madyoga kahevAya che. dhAvaDI (nAmanuM eka vRkSa-vanaspativizeSa che) tenAM puSpo, juno goLa ane pANI vagere keTalAka AvA padArthone sAthe ukALavAthI temAM madirAnI madazakti utpanna thatI pratyakSa najare dekhAya che. eTale ke dhAvaDInAM puSpo, juno goLa ane pANI chuTAM chuTAM hoya tyAre temAM madazakti nathI. paraMtu sAthe meLavIne ukALavAmAM Ave che. ekarasa karavAmAM Ave che tyAre te samudAyamAM madazakti pragaTapaNe sAkSAt dekhAya che. tema pRthvIjaLa-teja ane vAyu ekalA-ekalA hoya tyAre temAM cetanAzakti hotI nathI. paraMtu te cAreno samudAya sAthe maLe che tyAre temAM cetanAzakti pragaTa thAya che. A rIte A cetanA e bhUtasamudAyano dharma che ema anvaya dvArA samajAvyuM. anvaya eTale ke jyAM jyAM Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti madyanAM aMgono samudAya hoya che tyAM tyAM ja madazakti dekhAya che. tevI rIte jyAM jyAM bhUtono samudAya hoya che tyAM tyAM ja cetanAzakti dekhAya che. mATe cetanA e bhUtasamudAyano ja dharma che. A anvayavyApti e ja anvaya jANavo. vyatirekavyApti samajAvAya che ke - jema madirAnA eka-eka aMgamAM madazakti nathI tema eka-eka bhUtamAM cetanAzakti nathI. mATe te eka-eka bhUtano dharma nathI. paraMtu jema madazakti madirAnA eka-eka aMgamAM nathI dekhAtI, chatAM te aMgonA samadAyamAM madazakti utpana thAya che ane tyAM utpana thayA pachI keTaloka kAla rahIne tevA prakAranI vinAzaka sAmagrInA vazathI koI kAraNe vinAza pAme che tevI ja rIte pRthvI Adi cAre bhUtomAM eka-eka bhUtamAM sat = avidyamAna evI paNa cetanAzakti tenA samudAyamAM utpanna thaIne keTaloka kALa rahIne kAlAntare vinAza pAme che. eTale jyAM jyAM Avo bhUtasamudAya nathI tyAM tyAM cetanAzakti paNa nathI. A vyatirekavyApti thaI. A rIte anvaya ane vyatireka ema banne vyApti dvArA jaNAya che ke cetanAzakti e bhUtasamudAyano dharma che. uparanI vAtano bhAvArtha A pramANe che - samudAyanI aMdara je eka eka aMga hoya che tene "samudAyi" kahevAya che. jemake pRthvI-pANI-agni ane vAyu A cAre ekalA-ekalA = chuTA-chuTA hoya tene "samudAyi = samudAyarUpe thavAne yogya" kahevAya che ane cArenuM paraspara milana tene samudAya kahevAya che. je vastu samudAyamAM (eka eka judA judA padArthamAM) na dekhAya, paraMtu samudAyamAtramAM ja dekhAya, te vastu te samudAyamAtrano ja dharma kahevAya che. jema madazakti dhAvaDInAM puSpAdi eka-eka aMgamAM dekhAtI nathI paNa tenA samudAyamAtramAM ja dekhAya che. tethI te madazakti samudAyamAtrano ja dharma kahevAya che. A pramANe cetanAzakti paNa bhUtasamudAyamAtramAM ja dekhAya che. eka-eka bhUtamAM jaNAtI nathI. ethI te cetanA zakti eka-eka bhUtano dharma nathI. paNa bhUtasamudAya mAtrano ja dharma che. dharma ane dharmIno tAdAbhya hovAthI abheda ja che kAraNa ke jo abheda ja che ema na mAnIe ane bheda che ema mAnIe to ghaTa ane paTa bhinna hovAthI te bannenI vacce jema dharma-dharmIbhAva nathI. tema ahIM cetanAzakti ane bhUtasamudAyamAM paNa dharmadharmabhAvano abhAva ja thavAno prasaMga Ave. mATe A banneno abheda ja mAnavo joIe. tethI nakkI thAya che ke je A cArabhUtonA samudAyAtmaka baneluM zarIra che te dharmI che ane temAM pragaTa thayelI cetanAzakti (jIva) e dharma che. A banneno abheda hovAthI je zarIra Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda che te ja jIva che. zarIrathI judo jIva nathI. A rIte zarIra e ja jIva che. Ama A ekabAjunI vAta thaI. bIjI bAju vedapAThonAM ja bIjAM keTalAMka vAkyomAM "zarIrathI bhinna jIvadravya che" AvuM AvuM sAMbhaLavA maLe che. te vedapATha A pramANe che - "ra vai sazarIrasya priyapriyayorapatipti mazarIra vI vasataM priyapriye ja kRzataH' ItyAdi = zarIravALA jIvane rAga ane dveSano nAza hoto nathI. arthAt zarIravALA jIvane rAga ane dveSa hoya che. paraMtu azarIrIpaNe vasatA jIvane eTale ke A jIva jyAre zarIra tyajIne muktimAM jaIne azarIrIpaNe vase che tyAre tene rAga ane dveSa sparzatA paNa nathI. A vedavAkya zarIrathI jIva judo che ema sUcave che. tethI te vAyubhUti ! tamane saMzaya thayo che. l/1650-1651|| have paramAtmA zrI mahAvIra prabhujI uttara Ape che - patteyamabhAvAo, na reNutellaM va samudaye ceyA / majaMgesuM tu mao, vIsuM pi na savvaso natthi // 1652 // (pratyekamabhAvAd na reNutailamiva samudaye cetanA / madyAGgeSu tu mado viSvagapi na sarvazo nAsti // ) gAthArtha - retInA samudAyamAM jema tela nathI. tema eka-eka bhUtamAM cetanA na hovAthI bhUtonA samudAyamAM paNa cetanA nathI. vaLI madirAnA eka-eka aMgamAM madazakti sarvathA nathI ema nahIM (paNa eka-eka aMgamAM madazakti che.) l/166ra/ vivecana - he vAyubhUti ! tamane cAra bhUtonA banelA zarIramAM je cetanA dekhAya che. te cAra bhUtonA samudAyamAtrathI utpanna thayelI che ema tamane lAge che. paNa vAstavika sthiti tema nathI. paraMtu cAra bhUtasamudAyathI atirikta evA jIvadravyathI utpanna thayelI te cetanA che, kAraNa ke je cAra bhUtono samudAya tame mAno cho te cAre bhUtomAMnA koIpaNa eka-eka bhUtamAM te cetanA jaNAtI nathI. je dharma eka-eka aMgamAM hoto nathI te dharma tenA samudAyamAM paNa kyAreya Avato nathI. retInA samudAyamAM telanI jema, arthAt jema retInA eka-eka kaNamAM telanuM bindu paNa nathI tethI te retInA kaNono game teTalo samudAya karavAmAM Ave to paNa te retInA kaNanA samudAyamAMthI tela pragaTa thatuM ja nathI. teno anumAna prayoga A pramANe che - Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti 169 cetanA, na bhUtasamudAyamAtrapramavA A pratijJA jANavI. pratyeAvasthaya sarvathAnupana MAt A hetu jANavo. je dharma jenA eka-eka aMgamAM sarvathA nathI jaNAto, te dharma tenA samudAyamAM paNa nathI ja saMbhavato. A anvayavyApti jANavI. jemake retInA kaNanA samudAyamAM tela, A anvayadRSTAnta jANavuM. je dharma jo samudAyamAM dekhAto hoya, to te dharmano te samudAyanA eka-eka aMgamAM sarvathA anupalaMbha hoto nathI paNa te samudAyanA eka eka aMgamAM te dharma dekhAya che. A vyatirekavyApti jANavI. jemake talanA eka eka kaNamAM telano upalaMbha thAya che. tethI talanA samudAyamAM tela pragaTa thAya che. A vyatireka dRSTAnta jANavuM. bhUtomAM eka-eka bhUtamAM cetanA aMzathI paNa sarvathA dekhAtI nathI. A upanaya jANavo. tethI A cetanA te bhUtonA samudAya mAtrathI utpanna thayelI nathI. A nigamana jANavuM. (A pramANe nyAya lagADavo.) sArAMza ke eka-eka bhUtamAM cetanA nathI. mATe retInA kaNanA samUhamAM jema tela na hoya tema bhUtonA samUhamAtrathI thayelI A cetanA nathI. paraMtu arthapatti pramANathI jaNAya che ke te cAra bhUtonA samudAyAtmaka banelA zarIramAM je cetanA dekhAya che te cetanA cAre bhatonA samadAyathI atirikta evuM jIva nAmanuM koI kAraNAntara dravya tyAM joDAyeluM che. te atirikta dravyathI A cetanA utpana thayelI che ema svIkAravuM joIe. upara kahelA amArA anumAnathI A cetanA eka-eka bhUtamAM nathI. mATe samudAyano dharma paNa nathI paraMtu dravyAntara evA jIvano dharma che. Ama he vAyubhUti ! tuM sAcA tattvane svIkAra. vAyubhUti paramAtmAne pUche che ke tamAro A hetu anaikAntika hetvAbhAsa che. tame je ema kaho cho ke "pratyeka avasthAmAM je na hoya te samudAyamAM paNa na hoya" paraMtu tamArI A vAta khoTI che kAraNa ke madirAnAM eka-eka aMga jemake dhAvaDInAM puSpa, juno goLa ane pANI vagere che. temAM eka-ekamAM madazakti dekhAtI nathI to paNa te aMgono jyAre samudAya thAya che tyAre te samudAyamAM avazya madazakti utpanna thatI pratyakSa dekhAya che. tethI eka-eka aMgamAM na hoya te samudAyamAM paNa na ja hoya AvI tamArI kahelI vAta vyabhicAra vALI bane che. arthAt eka-eka aMgamAM na hoya chatAM paNa samudAyamAM hoya che. uttara - he vAyubhUti ! dhAvaDInAM puSpAdi je madyanAM aMgo che temAMnA eka eka aMgamAM madazakti sarvathA nathI ema nahIM, paraMtu pratyeka avayavamAM kaMIka kaMIka aMza jeTalA pramANavALI madazaktinI mAtrA che arthAt te mAtrA jeTalI madazakti tyAM paNa avazya Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda che ja. jo pratyeka avayavamAM sarvathA madazakti na ja hoya to te ja avayavo bhegA karavAthI madazakti kema pragaTa thAya ? game te padArthono samudAya karIe to paNa madazakti pragaTa thavI joIe. dhAvaDInAM ja puSpo levAya che. goLa ja levAya che teno artha ja e che ke te te padArthamAM AMzika madazakti che ja, ke je samudAya maLavAthI saMpUrNa bane che. mATe madyAMgamAM paNa pratyekamAM madazakti AMzikapaNe che ja, to ja samudAyamAM te madazakti thAya che. jyAre A cAra bhUtomAM to AMzika cetanA paNa nathI ke jethI samudAyamAM te cetanA pUrNapaNe pragaTa thAya. tethI amAro A hetu 'pratyeAvasthAyAmanupatnambrAt' anaikAntika hetvAbhAsa nathI paNa saMpUrNapaNe zuddha hetu che. 1652 // avataraNa madirAnA aMgonI jema cAre bhUtomAM paNa AMzika cetanA che ema kaho to te barAbara nathI - A vAta samajAve che. - mi-Li-vitArUM, patteyaM pi haiM nahA mayaMgesu / taha jai bhUesu bhave, ceyA to samudaye hojjA // 1653 // ( zrami-zrALi-vitRAtAdya:, pratyemapi jItu yathA madyAIpu / tathA yadi bhUteSu bhaveccetanA, tataH samudAye bhavet // ) gAthArtha - jema midarAnA chuTA-chuTA pratyeka avayavomAM anukrame bhramaNa-dhrANatA ane vitRSNatA vagere zaktio che to ja samudAyamAM madazakti utpanna thAya che. tevI rIte bhUtomAM paNa jo pratyekamAM AMzika cetanA hota to samudAyamAM paripUrNa cetanA ghaTe. ||1653 vivecana - dhAvaDInAM puSpa, goLa ane pANI vagere je je madirAnAM aMgo eTale ke madyAMgo lokamAM prasiddha che te pratyeka aMgamAM anukrame madotpAdaka evI bhrami-dhrANi ane vitRSNatA nAmanI AMzika zaktio avazya che ja. tethI madirA banAvavAmAM te te aMgo ja levAmAM Ave che. jo te te aMgomAM bhrami Adi madazakti na hota to te ja aMgono samudAya banAvavAno niyama na hota, retI patthara jevA game te aMgono samudAya karavAmAM Ave temAM paNa madazakti utpanna thavI joIe. paNa game te avayavonA samudAyamAM madazakti thatI nathI. paNa dhAvaDInAM puSpAdi ja aMgo levAya che. tethI te dhAvaDInAM puSpAdi pratyeka avayavamAM paNa avazya yatkiMcit mAtrAe madazakti che ja. bhrami eTale cittane bhramita karavAnI zaktivizeSa. = Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA gaNadhara - vAyubhUti prANi = atRpti = asaMtoSa utpanna karavAnI zaktivizeSa. vitRSNatA vizeSa vizeSa pAna karavAnI tAlAvelInI zakti. dhAvaDInAM puSpomAM bhrami che. goLamAM dhrANi che ane udakamAM vitRSNatA che. tethI samudAyamAM madazakti utpanna thAya che. tevI rIte vyasta evAM pRthvI-jaLa-teja ane vAyumAM kaMIka AMzika mAtrAe paNa jo cetanAzakti hota to te cAre bhUtonA samudAyamAM paNa avazya saMpUrNa evI spaSTa cetanA hota. paraMtu 'na caitasti'' A pratyeka aMgomAM AMzika paNa caitanya nathI. tethI cAra bhUtonA samudAya mAtrathI utpanna thayeluM A caitanya nathI. paraMtu cAra bhUtonA banelA zarIramAM raheluM ane cAra bhUtonA banelA zarIrathI bhinna evuM svataMtrapaNe raheluM AtmA nAmanuM je dravya te dravyano ja dharma A cetanA che. 1653 // gaNadharavAda = 171 dhAvaDInAM puSpa Adi madirAnAM pratyeka aMgamAM madazakti sarvathA nathI ja. Ama mAnIe to zuM doSa Ave ? AvA praznano uttara kahe che ke - jai vA savvAbhAvo vIsuM, to kiM tadaMganiyamo'yaM / tassamudayaniyamo vA annesu vi to havejjAhi // 1654 // ( yadi vA sarvAbhAvo viSvak, tataH kiM tadaGganiyamo'yam / tatsamudayaniyamo vA'nyeSvapi tato bhavet // ) gAthArtha - jo dhAvaDI-puSpa vagere madyanA aMgomAM pratyekamAM sarvathA madazaktino abhAva ja hoya to te ja aMgono A niyama kema ? athavA te aMgono ja samudAya karavAnI zuM jarUra ? anya aMgono samudAya thAya, to temAM paNa "madazakti" thavI joIe. 1654 // vivecana - cAre bhUtomAM pratyekamAM cetanA nathI ane te cAre bhUtonA samudAyamAM cetanAzakti utpanna thAya che AvuM mAnanArA vAyubhUtie potAnI mAnelI A mAnyatAne siddha karavA madyAMganA samudAyamAM madazaktinuM je udAharaNa ApeluM hatuM tenuM nirasana 1653 mI gAthAmAM karavAmAM AvyuM ke madyanA eke-eka aMgamAM madazakti che. to ja samudAyamAM madazakti pragaTa thAya che tevuM cAra bhUtonA samudAyamAM nathI. A bAbatamAM bacAva karatA te vAyubhUti bhagavAnane prazna kare che ke jo madyanA pratyeka aMgamAM madazakti nathI ja, ane samudAyamAM ja madazakti utpanna thAya che. Ama mAnIe to zuM doSa Ave ? madyanA eka-eka aMgamAM madakti nathI paNa samudAyamAM Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda thAya che Ama mAnIne A udAharaNanI jema ja cAra bhUtomAM paNa cetanAzakti nathI. paraMtu samudAyamAM cetanAzakti pragaTa thAya che. Ama mAnIe to zuM doSa Ave ? sArI rIte A vAta saMgata thAya che. temAM koI doSa dekhAto nathI. AvuM mAnatA vAyubhUtine teno uttara A gAthAmAM zrI bhagavAna Ape che ke - jo madyanAM aMgomAM pratyekamAM sarvathA madazaktino abhAva ja che. Ama kahevAmAM Ave to te aMgono ja A niyama kema ghaTe ? maMdirA banAvavA mATe dhAvaDInAM puSpa, goLa ane pANI ja lAvavAM joIe. A aMgono ja samudAya banAvIe to ja miMdarA bane, AvA prakArano madyanA aMgono niyama kema karAya ? athavA te aMgono ja samudAya kema levAya ? game te padArthono samudAya karIe to paNa madazakti pragaTa thavI ja joIe. madya banAvavAno arthI jIva dhAvaDInAM puSpAdi aMgone ja kema zodhe che ? tene zA mATe bhegAM kare che ? teno ja samudAya zuM karavA banAve che ? te ja avayavono samudAya banAvavAno niyama kema ? dhAvaDInAM puSpa, goLa ane pANIne choDIne anya evAM bhasma (rakhyA) azman (patthara) ane gomaya (chANa) vagere game te padArthono samudAya banAvIne madirA kema banAvAtI nathI ? bhasmAdi game te anya padArthonA samudAyamAM paNa madazakti pragaTa thavI joIe paNa Ama banatuM nathI. madyanA aMgono niyama che tethI te aMgomAM ja madanI AMzika zakti che. ane samudAyamAM te pUrNa madazakti bane che. cAra bhUtomAM tema nathI. kAraNa ke eka-eka aMgamAM (bhUtamAM) cetanA zakti aMzarUpe paNa nathI. tethI samudAyamAM bhUtothI cetanA AvatI nathI. paraMtu tenAthI atirikta evA jIvadravyathI ja cetanA Ave che. 1654 // dhAvaDInAM puSpAdi madyanA eka-eka je aMga che. temAM AMzika madazakti che. evuM uparanI 1654mI gAthAmAM siddha karavAmAM AvyuM. te sAMbhaLIne koika ziSya kadAca Avo ulaTa prazna kare ke bhUyANaM patteyaM pi, ceyaNA samudae darisaNAo / jaha majjuMgesu mao, maitti heU na siddho'yaM / / 1655 / / ( bhUtAnAM pratye mApa, cetanA samulye varzanAt / yathA madyAGgeSu mado matiriti heturna siddho'yam / / ) gAthArtha - bhUtomAM paNa pratyekamAM cetanA ho, samudAyamAM dekhAya che mATe, jema Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti 173 madyanA aMgomAM madazakti che tema, AvA prakAranI ziSyanI buddhi kadAca thAya to A hetu siddha nathI paNa asiddha che. /16papo vivecana - dhAvaDInAM puSpAdi aMgono ja samudAya karIe tyAre ja madazakti dekhAya che. tethI tenAM vivakSita aMgo je dhAvaDInAM puSpAdi che. te pratyekamAM paNa A madazakti AMzika rUpe che. AvA prakAranI madirAnA aMgomAM je madazakti uparanI gAthAmAM siddha karavAmAM AvI te bahu sAruM thayuM. Ama vAyubhUti kahe che kAraNa ke te mArI vAtane siddha karanAra hovAthI mAre te kAmanuM che. mAre bhUtomAM pratyekamAM AMzika cetanAzaktinuM astitva siddha karavuM che temAM A anupama udAharaNa rUpe banaze. A ja udAharaNanA sAdhanathI have huM bhUtomAM paNa pratyekamAM AMzika cetanA che. te siddha karI batAvIza. te A pramANe vyasteSa pi mUteSu caitanyasti-jAdA jAdA eka-eka bhUtamAM paNa AMzika caitanya che. A pratijJA thaI. tatsamudAye tadarzanAt te cAre bhUtonA samudAyamAM cetanA paripUrNa dekhAya che mATe, A hetu che. madApheSa mavat madirAnA avayavomAM jema AMzika madazakti che. tenI jema A udAharaNa che, yathA ma ma thampitnI nItipUrNa, tatsakuvA tvabhivyaktimeti, tathA bhUteSvapi pRthagavasthAyAmaNIyasI cetanA, tatsamudAye tu bhUyasIyamiti jema madirAnA aMgomAM pRthapRthar rahelI madazakti alpamAtrAmAM hovAthI atizaya spaSTa nathI. paraMtu tenA samudAyamAM te madazakti paripUrNapaNe vyakta thAya che, tevI ja rIte cAre bhUtomAM paNa pRthaka pRthak avasthA hoya tyAre alpamAtrA vALI cetanA hoya che. paraMtu tenA samudAyamAM A ja cetanA ghaNI prabaLa hoya che. kevuM suMdara udAharaNa baMdhabesatuM AvI gayuM. madyAMgamAM jo pratyekamAM madazakti che to ja samudAyamAM dekhAya che. tema bhUtomAM paNa ekekamAM cetanAzakti hoya to ja bhUtonA samudAyamAM cetanAzakti ghaTI zake ane samudAyamAM cetanAzakti dekhAya che. uttara- tame karelI A saMgati barAbara nathI kAraNa ke cetanAthI mUtasamulAye varNanAt AvA prakArano tamAro je hetu che. te hetu asiddha che arthAt pakSamAM A hetu saMbhavato nathI kAraNa ke bhUtasamudAyamAM cetanA dekhAya che. A vAta khoTI che. je bhUtasamudAyamAM tamane cetanA dekhAya che. te bhUtasamudAyanI aMdara rahelA AtmAnI cetanA dekhAya che. paNa bhUtonI nahIM. kAraNa ke cetanA e AtmAno dharma che. bhUtono dharma nathI jyAre bhUtonA samudAyAtmaka evA te zarIramAMthI AtmA mRtyu pAme che ane cAlyo jAya che. tyAre AtmAnA abhAvamAM bhUtono samudAya hovA chatAM paNa te cetanAnI asiddhi che. te cetanA alpamAtrAe paNa tyAM hotI nathI ane jaNAtI paNa nathI. tethI cetanA e bhUtono dharma Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda nathI. kAraNa ke te cetanA bhUtomAM jaNAtI nathI paNa bhUtathI atirikta AtmAmAM ja jaNAya che mATe tamAro hetu asiddha che. jo A cetanA bhUtono ja dharma hota to mRtazarIramAM paNa bhUto vidyamAna hovAthI cetanA dekhAvI joIe. kadAca tame ema kaho ke tyAre tyAM vAyuno abhAva che eTale mRtazarIramAM cetanA dekhAtI nathI, to A yukti paNa barAbara nathI. mukha pahoLuM karIne naLI dvArA eTale nAnI plAsTIkanI pAIpa dvArA vAyu umerI zakAya che. jyAre Avo vAyu umerIe tyAre paNa te mRtazarIramAM cetanA dekhAtI nathI. jo mAtra vAyunA ja abhAve cetanA na jaNAtI hoya to vAyu to umerI zakAya che. tathApi cetanA AvatI nathI. mATe A dalIla barAbara nathI. have kadAca ema kaho ke mRtazarIramAM teja dravya-agnidravya nathI. kAraNa ke jIvaMtazarIramAM agni-jaTharAgni-garamI hoya che te mRtazarIramAM nathI mATe mRtazarIramAM cetanA dekhAtI nathI. to tyAM paNa A ja uttara che ke naLI dvArA te mRtazarIramAM agnino prakSepa karI zakAya che. to paNa mRtazarIramAM cetanA dekhAtI nathI. zarIrano agnisaMskAra karatI vakhate AkhA zarIramAM agni praveza karAvAya che. chatAM temAM cetanA AvatI nathI mATe A dalIla paNa barAbara nathI. have kadAca evI dalIla karavAmAM Ave ke naLI dvArA vAyuno ane agnino mRtazarIramAM je praveza karAvAya che te to jagadvartI sAmAnya vAyuno ane sAmAnya tejano praveza karAvAya, tenAthI cetanA na Ave, paraMtu zvAsocchavAsa svarUpa je prANavAyu che ane taijasazarIra svarUpa je viziSTa agni che te banne viziSTa evA teja ane vAyu mRtazarIramAM nathI mATe cetanA AvatI nathI to teno uttara e thayo ke prANavAyu ane taijasazarIrAtmaka agni, jIvadravya vinA hotA ja nathI. jIva hoya to ja prANavAyu bane ane tejasazarIrarUpa agni bane. tethI Atmadravyane choDIne AvA viziSTa teja-vAyu saMbhavatA ja nathI. Ama bIjI rIte tame Atmadravya ja svIkAryuM kahevAya. jIva hoya to ja tenA dvArA levAtA-mukAtA vAyune prANavAyu kahevAya tathA jIva dvArA levAyelA AhArane pakAvanAra ane jIvanuM ja banAveluM taijasa zarIra hoya che. A rIte Atmadravyane svIkAravA sivAya te teja ane vAyunuM viziSTapaNuM zuM? kaMI ja nahIM. mATe bhUtonA banelA zarIramAM ja zarIrathI bhinna evuM AtmA nAmanuM dravya che. tenA ja zvAsavAyu ane taijasAdi bhAvo che. eTale bIjI rIte paNa tame jIva ja svIkAryo kahevAya. ll1655 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 175 trIjA gaNadhara - vAyubhUti naNu paccakkhaviroho goyama ! taM nANumANabhAvAo / tuha paccakkhaviroho, patteyaM bhUyaceyatti / / 1656 / / (nanu pratyakSavirodho gautama ! tan nAnumAnabhAvAt / tava pratyakSavarodha, pratyevaM bhUtavetaneti II) gAthArtha- he bhagavAn ! Ama mAnavAmAM pratyakSavirodha Ave che. he gautama ! AtmasAdhaka anumAna hovAthI pratyakSavirodha Avato nathI. paraMtu "pratyeka bhUtomAM cetanA che" ema mAnavAmAM tamane pratyakSa virodha Ave che. ll1656 // vivecana- vAyubhUti paramAtmA zrI mahAvIra prabhune pUche che ke he prabhu ! cAre bhUtonA samudAyAtmaka banelA evA zarIramAM pratyakSa (sAkSAta) cetanA dekhAya che. sAkSAt bhUtasamudAyamAM cetanA dekhAtI hovA chatAM "A cetanA te bhUtasamudAyanI nathI" Ama kahevuM te pratyakSathI viruddha che. jema ghaTa, paTa vagere padArthomAM sAkSAt dekhAtA rUpAdi cAre guNone A guNo ghaTanA nathI, A guNo paTanA nathI Ama kahevuM te jema sAkSAt viruddha che tema bhUtasamudAyamAM cetanA dekhAtI hovA chatAM A cetanA bhUtasamudAyanI nathI Ama kahevuM te paNa atizaya viruddha che. paramAtmA kahe che ke he vAyubhUti ! tamArI vAta sarvathA ayukta che. (indrabhUti ane vAyubhUti sagAbhAI hovAthI samAna gotravALA che. tethI mUlagAthAmAM he gautama gotravALA evuM mIThuM AmaMtraNavAcI vacana kahela che.) tamArI vAta kema ayukta che ? to teno uttara tame sAMbhaLo pRthvI (eTale ke mATI) pANI-khAtara ane pavana vagere nimittabhUta padArthonA samudAyamAtrathI utpanna thatI vanaspati pratyakSa-sAkSAt dekhAya che. to paNa te vanaspatinI utpatti pRthvI-pANI-khAtara ane pavana vagere nimittakAraNa mAtrathI ja thatI nathI, te vanaspati nimittabhUta evA bAhya pRthvI Adi cAra padArtho vinA mUlabhUta utpAdakatattva bIja nAmano judo ja padArtha che. bhale te bIja dRSTigocara thatuM na hoya to paNa vanaspati ane aMkurA AdinI utpattinuM mUlabhUta kAraNa tattva svarUpe bIja che. A vAta bIjasAdhaka anumAnathI siddha thAya che. jo bhUmimAM bIja vAvavAmAM AvyuM na hoya to pRthvI Adi sAmagrI hovA chatAM paNa vanaspatinI utpatti thatI nathI. A anumAna vaDe "pRthvI Adi bAhya nimitto vaDe ja vanaspati utpanna karAya che" Avo pratyakSa jaNAto anubhava bAdhita thAya che. te ja Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda rIte bhUtagata-cetanAmAM paNa A vAta samAna che. je tame ema kaho cho ke "bhUtonA samudAya mAtramAM cetanA dekhAya che mATe cetanA e bhUtono dharma che. A tamAro pratyakSa dekhAto anubhava paNa "Atma tattvasAdhaka anumAna vaDe bAdhita thAya che. mATe tamAro A anubhava khoTo che. te A pramANe - jema bhUmimAM bIja vAvavAmAM na AvyuM hoya to pRthvI-pANI vagere hovA chatAM vivakSita vanaspati utpanna thatI nathI. te ja rIte cAre bhUtonA banelA zarIramAM jo Atmatattva na hoya to eTale ke mRta zarIramAM cetanA jaNAtI nathI. mATe cetanA AtmAnI sAthe anvaya vyatireka saMbaMdhavALI che. paraMtu bhUtonI sAthe anvaya vyatireka saMbaMdhavALI nathI, mATe cetanA e AtmAno dharma che paraMtu bhUtono dharma nathI. jo tame amArI samajAvelI vAta nahI svIkAro ane cetanA e pratyeka bhUtono ja dharma che. Ama mAnazo to tamane ja pratyakSa virodha doSa Avaze. te A pramANe - retInA kaNomAM jema tela nathI paNa telano abhAva che. tenI jema pratyeka bhUtomAM cetanA nathI paNa cetanAno abhAva ja sAkSAt jaNAya che. tethI "pratyeka bhUtomAM cetanA che kemake samudAyamAM dekhAya che" AvA prakAranAM gANAM gAvAM te pratyakSathI sarvathA viruddha che. kAraNa ke jIvanA abhAvakAle mRta zarIramAM cetanA dekhAtI nathI. mATe bhUtomAM cetanA mAnavAmAM tamane pratyakSavirodha Avaze. /1656/ prazna - jema bIjasAdhakAnumAna che tema AtmasAdhanAnumAna zuM che ? te have jaNAve che - bhUiMdiyovaladdhANusaraNao tehiM bhinnarUvassa / ceyA paMcagavakkhovaladdhapurisassa vA sarao // 1657 // ( bhUtendriyopalabdhAnusmaraNatastebhyo bhinnarUpasya / cetanA paJcagavAkSopalabdhapuruSasyeva smarataH // ) gAthArtha - pAMca bhUtonI banelI Indriyo dvArA jANelA viSayanuM pAchalA kAle anusmaraNa thatuM hovAthI cetanA te paMca bhUtAtmaka IndriyothI bhinna svarUpavALA (AtmA nAmanA) padArthano dharma che. jema pAMca bArIo dvArA jonAro puruSa (bArIo baMdha thavA chatAM) joyelA viSayanuM anusmaraNa karato hovAthI bArIothI bhinna che tema ahIM samajavuM. ll1657ll vivecana - naiyAyika-vaizeSika Adi darzanakAronA mata pramANe pAMce Indriyo judA Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti 177 judA eka eka bhUtanI banelI che. (jainadarzana pramANe to pAMce Indriyo dArika vargaNAnA pugalonI banelI che ane te pAMce IndriyomAM varNa-gaMdha-rasa ane sparza guNo che ja. A vAta jainadarzanane anusAra jANavI.) naiyAyika-vaizeSika Adi darzanakAronuM mAnavuM che ke sparzanendriya vAyunI banelI che, rasanendriya jalanI banelI che, ghrANendriya pRthvInI banelI che, cakSurindriya tejanI banelI che ane zrotrendriya AkAzanI banelI che. tethI ja te te Indriyo potapotAnA dravyanA asAdhAraNa eka eka guNane jANanArI che. A pramANe te darzanakAronI mAnyatA che. cetanA e bhUtonI banelI A pAMce IndriyothI bhinna svarUpavALA evA koIka tattvano (Atmatattvano) dharma che. paNa bhUtono dharma cetanA nathI. kAraNa ke bhUtonI banelI Indriyo dvArA jANelo viSaya Indriyo cAlI jAya to paNa athavA Indriyono vyavahAra na hoya to paNa pAchalA kAlamAM anusmaraNamAM Ave che mATe bhUtonI banelI Indriyo pote te te viSayane jANanArI nathI. paraMtu Indriyo dvArA aMdara rahelo koIka te Indriyono mAlika jANanAro che. jema judI judI pAMca bArIothI joyelA judA judA viSayo te te bArIo baMdha thayA pachI paNa jonArA evA devadattane smaraNamAM Ave ja che ane smaraNamAM rahe ja che. mATe bArIo jonArI nathI, paNa bArIo dvArA bArIothI bhinna evo devadatta jonAro che. tema ahIM paNa samajavuM. bhAvArtha A pramANe che - aneka sAdhana vaDe jANelA aneka viSayanuM jo eka ja vyakti anusmaraNa kare, to te eka vyakti, te aneka sAdhanothI bhinna hoya che. jemake pAMca bArIo vaDe joyelA aneka viSayonuM anusmaraNa karanAra devadatta jema bArIothI bhinna padArtha che tema ahIM paNa samajavuM. arthAt pAMca Indriyo jANanArI nathI paNa tenAthI bhinna evo AtmA jANanAro che. bhUtAtmaka evI pAMca IndriyasamudAyathI je padArtha bhinna nathI hoto paNa abhinna hoya che te jANelA aneka viSayonuM anusmaraNa karanAra eka padArtha paNa nathI hoto, paraMtu anekarUpa hoya che. jemake zabdAdine jANanAruM pAMca Indriyo dvArA thayeluM pAMca prakAranuM manovijJAnavizeSa. pAMce Indriyo dvArA thayelAM pAMca manovijJAna bhinna-bhinna eka-eka viSayane jANanArAM che. paraMtu pAMca viSayonuM anusmaraNa karanAra eka jJAna nathI, jyAre ahIM devadattAdi eka ja puruSa pAMce IndriyonA viSayanuM anusmaraNa karanAra che. tethI te devadatta nAmano AtmA bhUtAtmaka IndriyothI bhinna padArtha che ane te ja jIva che. te pAMce bArIo dvArA pAMca viSayane jANIne tenuM anusmaraNa karanArA evA devadattane jo te bArIothI Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda abhinna mAnavAmAM Ave to tevA prakArano te devadatta bArI (gavAkSa) svarUpa thaze. ane jo ema thAya to te koIpaNa eka viSayanuM ja smaraNa karI zake. paNa pAMcenuM smaraNa na karI zake. tethI abhina mAnavAmAM te devadatta paNa eka gavAkSa mAtra (e paNa eka prakAranI bArI) ja che ema mAnavAno prasaMga Ave. arthAt bArIo dvArA viSayane jANanArAne jo bArIothI abhina mAno to te paNa eka bArI ja che evo artha thaze. paNa AvuM nathI. AvA prakAranI tamane bAdhA (doSa) Avaze. prazna - bhUtonI banelI Indriyo ja viSayane jANe che ema mAnIe paNa te Indriyo dvArA IndriyothI bhinna evo AtmA jANe che ema na mAnIe to zuM doSa ? uttara - jo Indriyo ja jANanArI hoya, to Indriyo dvArA viSaya jANyA pachI Indriyo cAlI jAya athavA Indriyano vyavahAra na hoya to paNa te jANelA viSayanuM je anusmaraNa thAya che te ghaTe nahIM. kAraNa ke je Indriya jANanArI hatI te to cAlI ja gaI. have tenuM smaraNa kone thAya ? AMkhe joyeluM rUpa AMkha baMdha karyA pachI kone smaraNamAM Ave ? ane smaraNa to thAya che. mATe AMkha jonArI nathI. paraMtu AMkha dvArA devadatta jonAro che tathA Indriyono vyavahAra cAlu hoya, chatAM paNa kyAreka viSaya jaNAto nathI. jemake AMkha khullI hoya, viSaya sAme ja hoya chatAM jIvano upayoga bIje hoya to viSaya jaNAto nathI. tyAM jo Indriya ja jANanArI che Ama mAnIe to viSaya jaNAvo joIe. paNa jaNAto nathI. mATe Indriya pote jANanArI nathI. paraMtu Indriyo dvArA AtmA ja jANanAro che. tethI bhUtAtmaka je zarIra ke Indriyo che te AtmA nathI. paraMtu svataMtra ane tenAthI bhinna evo AtmA che. ll1657ll bhUtothI bhinna evA AtmAnI siddhi mATe bIjAM anumAna paNa samajAve che. taduvarame vi saraNao, tavvAvAre vi novalaMbhAo / iMdiyabhinnassa maI, paMcagavakkhANubhaviNovva // 1658 // (taduparame'pi smaraNatastadvyApAre'pi nopalambhAt / indriyabhinnasya matiH, paJcagavAkSAnubhavina iva // ) gAthArtha - Indriyono uparama thavA chatAM paNa viSayonuM smaraNa thAya che mATe, tathA Indriyono vyApAra cAlu hovA chatAM paNa (upayoga na hoya tyAre) bodha thato nathI. mATe, A banne hetuthI IndriyothI bhinna evA Atmatattvane ja bodha thAya che. paraMtu Indriyone bodha thato nathI. jemake pAMca bArI dvArA anubhava karanAro devadatta. /1658ll Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA gaNadhara - vAyubhUti 179 vivecana - pAMca bhUtonI banelI pAMca Indriyo ke bhUtAtmaka evuM zarIra, A jJAna karanAra nathI. paraMtu bhUtAtmaka evI IndriyothI bhinna evo koI padArtha (AtmA) che ke jene jJAnAtmaka bodha thAya che. AvuM Atmatattva-sAdhaka anumAna A gAthAmAM be hetuo dvArA batAvyuM che. te anumAna A pramANe che gaNadharavAda IndriyothI bhinna evuM koIka tattva A zarIramAM che ke jene A ghaTa che, A paTa che, A sarpa che, A rajju che ItyAdi viSayane samajAvanArI mati (bodha) utpanna thAya che. A pratijJA thaI. kAraNa ke cakSuthI vastu joyA pachI koI rogathI cakSu cAlI jAya ane andhatva Ave to paNa pUrvakAlamAM te cakSuthI joyelI vastunuM smaraNa thAya che. evI ja rIte zrotrendriyathI zabda ane zabda bolanArAne oLakhyA pachI koI rogavizeSathI zrotrendriyanI zakti nAza pAmI jAya ane baherApaNuM AvI jAya to paNa pUrvakAlamAM sAMbhaLelo ane jANelo je zabda ane zabda bolanArI vyakti hatI te banne viSayanuM smaraNa barAbara thAya che. mATe, A jJAna karanAra IndriyothI bhinna evuM koIka tattva zarIramAM che. A pramANe pAMce IndriyomAM samajavuM. sArAMza ke Indriyono virAma thavA chatAM paNa pUrvakAlamAM IndriyothI jANelo viSaya Indriyono nAza thAya to paNa tenA pachInA kAlamAM smaraNamAM rahe che. mATe Indriyo pote jANanArI nathI paraMtu Indriyo dvArA jANanAro mAlika A zarIramAM koIka anya dravya che ane te ja AtmA che. A eka hetu thayo. jemake koI eka gharanI judI judI pAMca bArIomAMthI rastA upara jatI-AvatI strIone tathA puruSone jonAro devadattAdi nAmadhArI puruSa bArIothI judo padArtha che. paraMtu bArIo pote jonArI nathI. tenI jema. A udAharaNa thayuM. A eka hetu dvArA anumAna samajAvyuM. athavA A ja pratijJA ane A ja udAharaNamAM bIjo hetu raju karIne bIjuM anumAna jaNAve che ke - Indriyo dvArA IndriyothI bhinna evuM koI anya dravya (Atmadravya) ja viSayono bodha karanAruM che. A pratijJA thaI. kAraNa ke Indriyono vyApAra cAlu hovA chatAM paNa kyAreka eTale ke upayogadazA na hoya tyAre sAme ja rahelI vastuono paNa bodha thato nathI mATe. jyAre mana anya viSayanA ciMtanamAM DubeluM hoya athavA zUnya manaska hoya tyAre AMkho khullI hovA chatAM ane viSaya sAme hovA chatAM viSaya dekhAto nathI. kAna sAbadA hoya to paNa vaktAe zuM kahyuM ? teno khyAla raheto nathI. mATe Indriyo pote Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda jANanArI nathI. paraMtu te IndriyonI aMdara rahelo evo anya koI mAlika jANanAro che. jo aMdara jANanAro koI anya na hota ane Indriyo pote ja jANanArI hota to visphArita cakSune ane sAjI-tAjI zrotrendriyane potAnAthI jANI zakAya evA yogya dezamAM ja rahelI (arthAt najIkamAM ja rahelI) rUpa ane zabdAdi vastuono anupayukta dazAmAM paNa eTale ke anya viSayamAM manavALAne paNa athavA zUnyacittavALAne paNa bodha thavo joIe. Indriyono vyavahAra cAlu hoya to paNa anupayukta dazAmAM bodha thato nathI. tethI jaNAya che ke pAMce IndriyonA samUhathI atirikta evuM koIka anya dravya (jIvadravya) A zarIramAM che. tene ja A bodha thAya che. A bIjo hetu thayo. jemake pAMca bArIothI jonAro anya evo devadatta jo na hoya to khullI bArIo paNa pote viSayano bodha karanArI banavI joIe, paNa Ama banatuM nathI. tema ahIM jANavuM. A udAharaNa thayuM. 180 A banne anumAna prayogano tAtparyArtha e che ke je sAdhanono uparama (virAma) thavA chatAM te sAdhano dvArA jANelA arthonuM jo anusmaraNa thatuM hoya to te anusmaraNa karanAro kartA te sAdhanabhUta padArthothI bhinna che, Ama samajavuM joIe. jema bArIo dvArA joyelA padArthonuM bArIo baMdha thavA chatAM anusmaraNa karanAra evo devadatta bArIothI bhinna che tevI ja rIte IndriyothI joyelA-sAMbhaLelA-jANelA padArthonuM aMdhatva-badhiratva AvavA chatAM zarIramAM rahelA AtmAne anusmaraNa thAya che. te uparathI nizcita thAya che ke A AtmA IndriyothI arthAntara padArtha che. bIjA anumAnanuM tAtparya e che ke jyAre AtmAno upayoga (mana dvArA viSaya jANavAno prayatna) anya viSayamAM hoya athavA upAdhionA kAraNe zUnyacitta hoya tyAre Indriyono vyavahAra cAlu hovA chatAM ya nikaTavartI padArthono paNa bodha thato nathI. tethI A AtmA IndriyothI bhinna che. kAraNa ke je sAdhanono vyavahAra cAlu hovA chatAM paNa tenA viSayamAM AvatA padArthono bodha jo na thato hoya to te bodha karanAro padArtha te te Indriyo karatAM bhinna che. jemake bArIo badhI khullI hovA chatAM paNa te bArIo dvArA jonAro devadatta anya-manaska hovAnA kAraNe athavA zUnyacitta hovAnA kAraNe viSayane na jANato te devadatta bArIothI bhinna che tema ahIM samajavuM. sArAMza ke je Indriyo che te bArIonI jema sAdhana mAtra che, karaNakAraka che. paraMtu te Indriyo pote viSayabodha karanArI nathI. arthAt kartAkAraka nathI. kartAkAraka to bhUtAtmaka evI te Indriyo ane zarIrathI bhinna evo tenI aMdara rahelo AtmA ja che. 1658 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti 181 bhUtonI banelI IndriyothI AtmA e bhinna dravya che. A vAta anya anumAna dvArA paNa siddha kare che - uvalabbhanneNa vigAragahaNao, tadahio dhuvaM atthi / puvvAvaravAtAyaNagahaNavigArAipurisovva // 1659 // ( upalabhyAnyena vikAragrahaNatastadadhiko dhruvamasti / pUrvAvaravAtAyanagrahaNavikArAdipuruSa iva // ) gAthArtha - anya Indriya vaDe joIne anya IndriyamAM vikAra pAmato hovAthI A AtmA IndriyothI bhinna dravya che dizAnI bArIthI joIne pazcima dizAnI bArI dvArA vikAra pAmanArA puruSanI jema. ll1659ll - vivecana - AtmA nAmano A padArtha avazya te cakSu Adi pAMce IndriyothI bhinna che. kAraNa ke anya IndriyathI viSayane jANe che ane anya Indriya dvArA vikAra pAme che mATe, je padArtha anya sAdhana vaDe vastune joIne anya bhAga vaDe vikAra pAme che te padArtha te sAdhanathI avazya bhinna ja hoya che. jemake uMcI uMcI havelInA uparanA bhAgamAM rahelo devadatta te upalA bhAgathI pagasaMcAraNa vaDe nisaraNIthI utaratAM utaratAM pUrva dizAnI bArIthI koI rUpavAna ramaNIne dekhe, dekhIne te devadatta saMketa dvArA te rUpavAna ramaNIne pazcima dizAnI bArI tarapha AvavAnuM kahe ane te ramaNI paNa bahAranA bhAgathI pazcima dizAnI bArI tarapha Ave, tyAre jonAro devadatta paNa pazcima dizAnI bArI tarapha Ave, pUrva dizAnI bArIthI devadatte te rUpavAna ramaNIne joI hatI paraMtu te bArImAM lokhaMDanI jALI hovAthI te ramaNIno sparza thaI zake tema na hato. tethI pazcima dizAnI bArI tarapha AvavAno saMketa karyo. ramaNI paNa pazcima dizAnI bArI tarapha AvI. pazcima dizAnI bArI khullI hatI tethI tyAM jaIne paraspara mIlana thavAthI dRSTi dvArA, zArIrika AliMgana dvArA, karAdi vaDe kucasparza dvArA kAmavAsanAnA vikArane pAmato devadatta jema pUrva ane pazcima ema bane bArIothI bhinna che. tathA koI mANasa khATI AMbalIne khAto hoya tene cakSu dvArA joIne rasanendriyamAM (jIbhamAM) hRdayano ullAsa, khATI AMbalI khAvAnI tamannA, lALanuM chuTavuM (jIbhamAM pANI AvavuM) ItyAdi vikAro thatA dekhAya che. tenI jema cakSu ane jIbha ema banne IndriyothI te AtmA bhinna che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda sArAMza ke kAnathI niMdA athavA prazaMsA sAMbhaLIne AMkhamAM gusso ane harSa thAya che. cakSuthI ramaNIne dekhIne sparzanendriyamAM vikAra thAya che. ghrANendriyathI miSTAnna joIne rasanendriyamAM pANI chuTe che, tethI te te Indriya pote viSayane jANanArI nathI. jo Indriya pote ja viSayane jANanArI hota to te te IndriyamAM ja vikAra thavo joIe. paNa Ama thatuM nathI. mATe A badhI Indriyo pote viSaya jANanArI nathI. paraMtu bhinna-bhinna evI pAMce IndriyomAM rahelo evo trIjo padArtha (AtmA) viSayane jANanAro che Ama svIkAravuM joIe. A carcAmAM mUla gAthAmAM lakhelA praddaLa zabdano "jANavuM-bodha karavo" evo artha karIne A vAta samajAvI che. anya Indriya vaDe padArthane joIne-jANIne anya IndriyamAM vikAra thAya che. mATe jonAro ane vikAra pAmanAro padArtha IndriyathI bhinna che ane te AtmA che. 182 have praznaLa zabdano artha grahaNa karavuM, pakaDavuM, AdAna karavuM-levuM evo karIne A ja anumAna judI rIte samajAve che. A AtmA pAMca IndriyothI atirikta (arthAt bhinna) che. kAraNa ke anya Indriya vaDe padArthane jANIne anya Indriya vaDe padArthane grahaNa kare che. mATe, A saMsAramAM ghaTa-paTa Adi padArthone anya Indriya vaDe eTale ke cakSu vaDe jANIne-joIne anya Indriya vaDe eTale ke sparzanendriya vaDe jo te ghaTAdine grahaNa kare che to te grahaNa karanAro padArtha te banne IndriyothI bhinna che. jemake pUrva dizAnI bArIthI dUra paDelA ghaTa-paTane joIne (tyAM jALI hovAthI tyAMthI bahAra na nIkaLatAM) pazcima dizAnI bArI dvArA te ghaTa-paTAdine grahaNa karato evo devadatta te banne bArIothI bhinna che. tevI ja rIte cakSurindriyathI ghaTa-paTAdine joIne zarIramAM rahelo A AtmA hastAdi-sparzanendriya vaDe te ghaTa-paTAdine grahaNa kare che. mATe A AtmA cakSurindriya ane sparzanendriya vagerethI bhinna che. jo cakSurindriya pote ja jonArI hota to tene ja ghaTa-paTAdino bodha thayo che. sparzanendriyane to ghaTapaTAdi kyAM che ? te viSayanI koI mAhitI ja nathI, tethI cakSurindriya ja ghaTa-paTAdine levA mATe doDavI joIe-hastAdi svarUpa sparzanendriyane ghaTAdi levA mATe lAMbA thavAnuM kema ghaTe ? tene to ghaTa-paTAdi kyAM che ? tenI khabara ja nathI. cakSurindriye ja ghaTa-paTAdi joyA che. paraMtu Ama banatuM nathI. mATe badhI Indriyo sAthe anvayasaMbaMdha pAmelo ane IndriyothI bhinna evo AtmA ja jANanAro ane jonAro che. 1659 // AtmA IndriyothI bhinna che. A viSaya samajAvavA vaLI anya anumAna jaNAve che Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti savvediuvaladdhANusaraNao tadahio'NumaMtavvo / jaha paMcabhinnavinnANapurisavinnANasaMpanno // 1660 // (sarvendriyopalabdhAnusmaraNatastadadhiko'numantavyaH / yathA pascamanavijJAna-puruSavijJAnasapunaH II) gAthArtha - jema rUpa-rasAdi pAMce bhinna bhinna viSayanA vijJAnavALA pAMca puruSo karatAM pAMcenA viSayane jANanAro eka puruSa bhinna che. te ja rIte sarva Indriyo dvArA jANelA judA judA viSayonuM anusmaraNa karanAruM tattva eka hovAthI (e) tattva IndriyothI bhinna jANavuM. ll166oll vivecana - jo Indriyone ja jANanArI kahIe to te pAMce Indriyo anukrame sparzarasa-gaMdha-rUpa ane zabdane ema eka eka viSayane ja mAtra jANanArI (jANavAmAM sahAyaka) che. jyAre te pAMce Indriyo dvArA jANelA pAMca viSayonuM anusmaraNa karanAra A AtmA che. tethI paNa A AtmA IndriyothI bhinna che. jema koI pAMca puruSo hoya ke jemAMnA eka-eka puruSane eka-eka viSaya jANavAnI tIvra IcchA hoya, potAnI IcchAnA vazathI koIe sparzane jANavAnI kalAmAM nipuNatA meLavI. koIe potAnI prabaLa IcchAnA vazathI rasane jANavAnI kalAmAM nipuNatA meLavI. ema pAMce puruSoe eka eka viSayane jANavAnI kalAmAM potAnI IcchAne anusAra nipuNatA prApta karI, te pAMce eka-eka viSayanA vijJAnamAM niSNAta hovA chatAM paNa bAkInA cAra viSayo jANavAmAM teo ajJAnI che. jyAre chaTTo eka puruSa evo che ke jeNe potAnI IcchAnI tIvratAthI pAMca viSayone jANavAnI kalAmAM nipuNatA meLavI. to udAharaNamAM jema eka-eka viSayanA vijJAnavALA pAMca puruSo karatAM pAMce viSayanA vijJAnavALo chaThTho puruSa bhinna che. tevI rIte pAMce Indriyo mAtra eka eka viSayanI ja upalabdhivALI che jyAre aMdara rahelo AtmA pAMca viSayonuM jJAna dharAve che. jANelA pAMca viSayonuM anusmaraNa paNa kare che tethI pAMca Indriyo karatAM AtmA e bhinna dravya che. uparokta vAtano bhAvArtha evo che ke je pAMca sAdhana vaDe jaNAyelA eka eka viSayomAMnA pAMca viSayonuM anusmaraNa karanAro jo eka ja vyakti hoya to te eka vyakti pAMca sAdhanothI bhinna che ema mAnavuM joIe. jemake potapotAnI IcchAnusAra Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda zabdAdi bhinna bhinna eka-eka viSayane jANanArA pAMca puruSo karatAM te pAMce viSayone jANanAro chaThTho puruSa bhinna che. tevI rIte IcchAnusAra zabdAdi bhinna-bhinna jAtinA vijJAnane jANanArI pAMca Indriyo karatAM sarva viSayanA vijJAnavALo puruSa judo che. tethI pAMca IndriyothI A AtmA bhinna ja che. prazna - tame upara je samajAvyuM te pramANe to zabdAdi pAMca viSayomAMthI eka eka viSayane jANanArA judA judA pAMca puruSonI jema pAMce Indriyo paNa eka-eka viSayane jANanArI banaze. kAraNa ke tame AtmAne pAMce viSayano jANakAra kahyo ane Indriyone eka-eka viSayane jANanArA puruSanA jevI kahI - tethI Indriyo paNa viSayonI jANanArI = zAtA banaze ane jaina zAstromAM to Indriyo to bhUtonI banelI hovAthI jJAtA nathI. tethI jainadarzanane mAnya siddhAnta karatAM viparIta sAdhyanI siddhi thaze. tethI A hetu viruddha hetvAbhAsa kahevAze. uttara - '"phacchAnuvidhAvi'' potAnI IcchAne anusAra evuM vizeSaNa gAthAmAM je ApyuM che. tethI A doSa Avaze nahIM. kAraNa ke kevala ekalI Indriyo to jaDa che. tethI teomAM jANavAnI IcchAno asaMbhava che. mATe IcchAnuvidhAyi evuM jANapaNuM teomAM nathI. te Indriyo to AtmAne jJAna prApta karavAmAM sahakArikAraNa mAtra hovAthI AtmAmAM bodha utpanna karavAmAM IndriyonI kAraNatA ja mAtra che, kartApaNuM nathI. athavA kAraNamAM kartApaNAno upacAra karavAthI Indriyo paNa eka-eka viSayanI upalabdhi karanArI kahevAya che. Ama mAnavAmAM koI virodha nathI. tethI adoSa che. athavA tattva samajAvavAnA upAyamAtra svarUpe A udAharaNa ApeluM che. je atIndriya padArtho hoya che tene samajavAmAM ane samajAvavAmAM ekAnte yukti ja ApavI joIe evo niyama nathI. kAraNa ke atIndriya padArtho ekalI yuktithI gamya hotA nathI paNa AptavANIthI ane yukti ema bannethI gamya hoya che. zAstramAM kahyuM che ke - Agamazcopapattizca, sampUrNaM dRSTikAraNam / atIndriyANAmarthAnAM sadbhAvapratipattaye // atIndriya padArthonA sAcA svarUpane jANavA mATe kyAMka AptapuruSonI vANI ane kyAMka yukti e ja dRSTinuM paripUrNa kAraNa che. 1660nA pAMca bhUtothI AtmA bhinna che. A vAta samajAvavA mATe bIjuM paNa anumAna jaNAve che Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti viNNANaMtarapuvvaM bAlaNNANamiha nANabhAvAo / jaha bAlanANapuvvaM, juvanANaM taM ca deha'hiaM // 1661 // (vijJAnAntarapUrvaM bAlajJAnamiha jJAnabhAvAt / yathA bAlajJAnapUrvaM, yuvajJAnaM tacca dehAdhikam // ) gAthA - jema yuvAvasthAnuM vijJAna bAlyAvasthAnA vijJAnapUrvaka che tevI ja rIte bAlyAvasthAnuM vijJAna vijJAnAntarapUrvaka (pUrvabhavIyavijJAnapUrvaka) che. te vijJAnAntaravALo padArtha dehathI adhika (bhina) che. /166 1/l vivecana - bhUtonI banelI evI je pAMca Indriyo che. tenAthI AtmA nAmanuM dravya bhinna che. te vAta siddha karavA granthakArazrI aneka anumAno Ape che. pharva vIvajJAna vijJAnAntarapUrvam = bAlya avasthAmAM je vijJAna thAya che. e bAlyavijJAna avazya pUrvakAlIna vijJAnapUrvaka che. A pratijJA che. kAraNa ke vijJAnI = bAlyAvasthAnuM vijJAna e paNa eka prakAranuM vijJAna hovAthI, A hetu che. A saMsAramAM je je vijJAna hoya che te te avazya anya vijJAnapUrvaka hoya che. jema yuvAvasthAmAM je vijJAna thAya che. te bAlyAvasthAnA vijJAnapUrvaka ja thAya che. arthAt bAlyAvasthAmAM vijJAna hatuM to ja yuvAvasthAmAM vijJAna thAya che. A anvayavyApti ane anvaya udAharaNa che. A anumAnathI bAlyAvasthAnuM vijJAna anya vijJAnAntarapUrvaka che. ATalI vAta siddha thaI. - have bAlyAvasthAnuM A vijJAna, je anya vijJAnAntarapUrvaka che te anya vijJAnAntara pUrvabhavIya vijJAna che ane te pUrvabhavIya vijJAna tathA vijJAnavALo padArtha vartamAna bhavanA zarIrathI anya ja che. kAraNa ke te pUrvabhavIya vijJAne pUrvabhavanA zarIrano tyAga karyo hovA chatAM A bhavasaMbaMdhI vijJAnanuM kAraNa bane che. mATe zarIrathI bhinna che. ahIM pUrvabhavIya evuM vijJAna A AtmAno guNa hovAthI guNI evA AtmA vinA asaMbhavita che. A rIte pUrvabhavanA zarIrano tyAga thavA chatAM temAM raheluM vijJAna ane vijJAnavALo AtmA A bhavamAM AvIne navA bhavasaMbaMdhI suMdara evI zarIraracanA kare che ane tevA prakAranI zarIraracanAnuM vijJAna temAM varte che. tethI te pUrvabhavanA zarIrano tyAga karIne vijJAnapUrvaka AvanAro je padArtha che. te ja padArtha zarIrathI bhinna evo AtmA che. AvA prakAranA anumAnathI paNa ame zarIrathI bhinna AtmA che ema siddha karIe chIe. arthAt zarIra e ja AtmA nathI. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda prazna - ''anyavijJAnapUrvamimAM vAtavijJAnam'' = A bAlavijJAna pUrvabhavIya anya vijJAna (vALA padArtha) pUrvakanuM che. nyAyanI paribhASA pramANe A "pratijJA" kahevAya che ane vijJAnatvAt e hetu kahevAya che. pratijJA karAyelA vAkyamAM je vAstavijJAnuM pada che. temAMno ja eka bhAga (eka deza) vijJAnaM evuM je pada che. te ja bhAga vijJAnatvAt kahIne heturUpe raju karavAmAM Avyo che. have pratijJA karAyelo padArtha haju siddha thayela nathI. jo siddha thayela hota to tene siddha karavA mATe A anumAna karavuM ja na paData. mATe siddha nathI. paraMtu asiddha che. te pratijJAvALA padano ja eka dezabhUta A hetu hovAthI pratijJA asiddha che. mATe A hetu paNa asiddha hetvAbhAsa thaze. 186 uttara - tamAro A prazna ucita nathI. kAraNa ke A anumAnamAM hetu sAmAnyarUpe che ane pratijJA arthAt pakSa e vizeSarUpe che. sAmAnyathI vijJAnamAtra e hetu che ane bAlyAvasthAthI viziSTa evuM vijJAna e pakSa che. paNa pratijJAta arthanA ekadezarUpa A hetu nathI. tethI asiddha hetvAbhAsa thato nathI ane vizeSa pakSa karAye chate sAmAnya e hetu banI zake che. sAmAnya hetu hoI zake che. jemake - varNAtmakazabdaH, anityaH zabdatvAt, meghazabdavat AmravRkSaH, vanaspatiH, vRkSatvAt nimbavRkSavat, devadattanaraH, dvipAdavAn, naratvAt, caitranaravat ItyAdi aneka anumAno evAM thAya che ke jemAM vizeSa pakSa banAvyo hoya tyAre sAmAnya e hetu banI zake che. tema ahIM paNa vAtamAvasandhi vijJAna e vizeSarUpe pakSa che ane sAmAnya vijJAnamAtra e hetu jANavo. jo ame sAmAnyathI vijJAnamAtrane anya vijJAnapUrvaka che, Avo pakSa karyo hota to pakSamAM rahela vijJAnamAtra e siddha na hovAthI ene ja heturUpe raju karatAM asiddha nAmano hetvAbhAsa thAta. jemake za: anitya: zAt A anumAnamAM je pakSa che te ja (siddha thayela na hovA chatAM paNa) hetusvarUpe raju karela che tene asiddha hetvAbhAsa kahevAya che. paraMtu ame tevo pakSa karyo ja nathI ke jethI amane Avo doSa lAge. (A nyAyazAstranI prakriyA che.) 1661 // paDhamo thaNAhilAso, aNNAhArAhilAsapuvvo'yaM / jaha saMpayAhilAso, aNubhUiyo so ya deha hio // 1662 // (prathamaH stanAbhilASo'nyAhArAbhilASapUrvo'yam / yathA sAmpratAbhilASo'nubhUtitaH, sa ca dehAdhikaH // ) Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti gAthArtha - jema vartamAnakAlIna abhilASa anya abhilASapUrvaka hoya che tema prathama stanapAnano abhilASa paNa anya abhilASapUrvaka ja che. kAraNa ke te anubhavAtmaka (jJAnAtmaka) che ane te anubhavAtmaka padArtha dehathI adhika che. I/166 2l vivecana - pAMca bhUtonA banelA zarIra karatAM Atmadravya e bhinna padArtha che. A vAta siddha karavA mATe vaLI anya anumAna paramAtmA samajAve che. A saMsAramAM bALakane janma pAmatAMnI sAthe ja je prathama stanapAna karavAnI IcchA thAya che, te A prathama stanapAnAbhilASa pUrvakAlIna anya abhilASapUrvaka che. eTale ke A stanapAnanA saMskAra pUrvakAlIna AhAra levAnA saMskAra vaDe thayelA che. kAraNa ke stanapAnanI je IcchA thavI te paNa eka prakArano anubhava che mATe. jemake vartamAnakAlIna abhilASa pUrvakAlIna abhilASapUrvaka hoya che tema ahIM manunavatvat AvA prakArano hetu mUlagAthAmAM kahyo ja che. chatAM gAthAmAM na kahelo evo manISatvIt hetu paNa uparokta carcAthI samajI levo. A saMsAramAM je je abhilASa thAya che te te abhilASa avazya anya abhilASapUrvaka ja hoya che. jemake vartamAnakAlIna AhArano abhilASa pUrvakAlamAM vAraMvAra grahaNa karelA AhAranA abhilASapUrvaka che tevI ja rIte prathama kSaNe bALakane thato je stanapAnAbhilASa che te pUrvabhavIya vAraMvAra grahaNa karAyelA AhAranA abhilASapUrvakano che ane te abhilASavALo padArtha zarIrathI anya che arthAt AtmA che. kAraNa ke jo zarIrane ja abhilASavALuM mAnIe to gayA bhavanA zarIrano to tyAga karelo che. te zarIra to tyAM ja raheluM che ke je bALI nAkhavAmAM AvyuM che. eTale te pUrvabhavIya zarIra to A bhavanA zarIranA AhAranI abhilASAnuM kAraNa banI zake nahIM. paraMtu AhAranI abhilASApUrvakano koIka padArtha gayA bhavanA zarIrano tyAga karIne ahIM Avela che ane te A bhavanA zarIranI puSTi mATenA AhAranI abhilASAnuM kAraNa che. AhAranI abhilASA thavI e IcchAtmaka guNa che. A guNa jaDa evA zarIramAtramAM saMbhavita nathI. jo zarIrane ja IcchA thatI hota to mRtazarIrane paNa tevI tevI IcchAo thAta. paNa mRtazarIrane AhAranI abhilASA eTale IcchA thatI nathI. mATe te IcchA e guNa hovAthI tenA AdhArabhUta evo koIka guNI zarIrathI bhinna ane zarIranI aMdara hovo joIe. tethI abhilASA arthAt IcchA nAmanA guNano je guNI che te ja zarIramAM rahelo ane zarIrathI bhinna evo AtmA nAmano padArtha che. prazna - tamAruM A anumAna vyabhicAra eTale ke anaikAntika hetvAbhAsanA Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda sAdhyAbhAvamAM paNa varte che. mATe anaikAntika eTale ke vyabhicArI che. doSavALuM che. kAraNa ke tamAro kahelo je anubhavatvAt ke amitASatvAt A hetu A pramANe - je koI abhilASA thAya che te pUrvakAlIna abhilASApUrvaka ja thAya che. evo niyama nathI. pUrvakAlIna abhilASA vinA paNa navI abhilASA thatI jagatamAM dekhAya che. jemake jyAre A jIva samyagdarzanane pAme che athavA samyagdarzanane abhimukha thAya che tyAre je mokSAbhilASa pragaTe che te navo ja abhilASa che. te mokSAbhilASa pUrvakAlIna mokSAbhilASapUrvaka ghaTato nathI. mATe samyaktvAbhimukha jIvane jema navo ja sauthI prathama mokSAbhilASa pragaTa thAya che tema bAlajIvamAM janma pAmatAM ja pUrvakAlIna abhilASa vinA stanapAna karavArUpa navo ja prathama AhArAbhilASa thAya. AvuM kema na bane ? uttara - tame amArA abhiprAyane barAbara samajyA nathI. tethI tamane Avo prazna thAya che. paNa kharekhara tamAro prazna ayogya che. kAraNa ke ame vizeSane sAmAnyapUrvaka che ema samajAvIe chIe eTale ke viziSTa evo je stanapAnAbhilASa che te sAmAnyathI abhilASapUrvaka hoya che, A pramANe amAruM kahevuM che. paNa vizeSane vizeSapUrvaka ame kahetA nathI. eTale ke je prathama stanapAnAbhilASa thAya che te pUrvakAlIna stanapAnAbhilASapUrvaka thAya che ema ame kahetA nathI. tethI amArI vAtamAM koI doSa Avato nathI ane AvI sAmAnyapUrvaka vizeSanI vAta to mokSAbhilASamAM paNa ghaTe ja che. kAraNa ke samyaktvAbhimukha banelA jIvane je prathama mokSAbhilASa thAya che te paNa pUrvakAlIna anya abhilASapUrvaka ja hoya che. Aja sudhI saMsArasukhAbhilASa hato tene badale have mokSasukhAbhilASa thAya che. paNa te mokSasukhAbhilASa aMte to pUrvakAlIna (saMsArasukhanA) paNa abhilASapUrvaka ja che. tethI anaikAntihetvAbhAsa ke vyabhicAra doSa Avato nathI. je vizeSa hoya che te te sAmAnyapUrvaka ja hoya che. Ama amAruM samajAvavuM che. paNa je je vizeSa hoya che te te vizeSapUrvaka hoya che, Ama amAruM kahevuM nathI. je je caitra-maitra-devadattAdi che. te te avazya manuSya che Ama vizeSa hoya che te sAmAnyapUrvaka hoya che. A vAta dhyAnapUrvaka samajavA jevI che. 1662 bAlasarIraM dehaMtarapuvvaM, indiyAimattAo / jIvaveddo vAbhAviva sa nasa veho, sa vaihitti 66rU ( bAlazarIraM dehAntarapUrvamindriyAdimattvAt / yuvaveddo vAbhAvi, sa yasya vedaH, F vehrIti ) Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA gaNadhara - vAyubhUti gAthArtha jema yuvAvasthAnuM zarIra IndriyAdivALuM hovAthI bAlyAvasthAnA zarIrapUrvaka che, te ja rIte bAlyAvasthAnuM zarIra paNa IndriyAdivALuM hovAthI bIjA koI (taijasa-kArpaNa nAmanA) dehAntarapUrvaka che. te deha jeno che te dehI (AtmA) nAmanuM dravya che. 1663 // gaNadharavAda 189 vivecana - pAMca bhUtonA banelA zarIrathI AtmA nAmanuM dravya bhinna che. A vAta samajAvavA mATe pharIthI navuM anumAna samajAve che - bAlyAvasthAnuM je zarIra che te zarIra pUrvabhavathI laIne AvelA sUkSma ane adRzya evA taijasa-kArmaNa nAmanA dehAntara (bIjA zarIro) pUrvakanuM zarIra che. kAraNa ke bAlyAvasthAnuM zarIra IndriyAdi (pAMca Indriyo ane bIjA keTalAka avayavo) vALuM hovAthI, yuvAvasthAnA dehanI jema. A saMsAramAM je je zarIra IndriyAdivALuM hoya che te te zarIra avazya dehAntarapUrvaka ja hoya che. jemake yuvAvasthAnuM zarIra InkriyAdivALuM hovAthI bAlyAvasthAnA zarIrapUrvakanuM che tema bAlyaavasthAnuM je A zarIra che te bAlyAvasthAnuM A zarIra, (sUkSma ane ardazya) evA dehAntarapUrvakanuM che. kAraNa ke bAlya-avasthAnA zarIranuM kAraNa gatabhavanuM zarIra banI zake nahIM. kAraNa ke te zarIra to tyAM ja naSTa thayela che. tethI sUkSma ane adRzya evuM zarIra taijasa-kArmaNa zarIra, A sthUla ane dRzya evA bAlyAvasthAnA zarIranuM kAraNa che. kAraNa ke gatabhavanuM sthUla ane dRzyazarIra to tyAM ja rahI gayuM che. tethI te gatabhavanA sthUla ane dRzyazarIrano nAza thayo hovA chatAM paNa sUkSma ane adRzya evuM kArmaNa zarIra A bhavamAM jIvanI sAthe Ave che ane te kArpaNazarIra ja vartamAnabhavanA sthUla ane dRzya evA zarIranuM kAraNa bane che. mATe bAlyazarIrathI kAryaNazarIra bhinna che ane te kAryaNazarIravALo AtmA paNa sthUlazarIrathI bhinna che. sArAMza ke gatabhavanA zarIrano to tyAM ja agnisaMskAra thayelo hovAthI teno to tyAM nAza ja thayo che ane garbhamAM navA zarIranI racanA karavAmAM koIka upAdAnakAraNabhUta tattva hovuM joIe. jo upAdAnakAraNabhUta tattva vinA ja zarIraracanA thatI hoya to mokSe jatA jIvo paNa mokSe na jatAM navA bhavamAM jaIne zarIraracanA karanArA banavA joIe, paNa Ama banatuM nathI. tethI navA bhavamAM banatA navA bAhyazarIranI racanAmAM kAraNabhUta, gayA bhavathI sAthe laIne ahIM AveluM sUkSma ane adRzya evuM zarIra hovuM joIe. AvA prakAranuM upAdAna kAraNabhUta je sUkSma ane adRzya zarIra che. te ja taijasa-kArmaNazarIra che. AvA prakAranAM be zarIronAM baMdhana cAlu hovAthI gayA bhavathI mRtyu pAmIne chuTelo jIva mokSamAM jato nathI paNa taijasa-kArpaNazarIra pramANe bhavAMtaramAM jAya che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda AvA prakAranuM sUkSma ane adezya taijasa-kArpaNa zarIra jenuM che te bhUlazarIrathI bhinna ane bhavAntaramAM gamana karanAro evo zarIradhArI AtmA che paraMtu je zarIra che te ja AtmA nathI. gayA bhavamAM mRtyu pAmyA bAda chuTelA jIvane pakaDIne navA bhavamAM laI janAra, navA bhavamAM zarIranA baMdhanamAM jakaDanAra ane jIva pAse navA skUla zarIranI racanA karAvanAra evuM je sUkSma ane adezya zarIra che te ja taijasa-kAzmaNa nAmanAM zarIro che. AvAM zarIro varte che jene te AtmA che, te AtmA bhavAntarayAyI che. sUkSma zarIravALo che ane sUkSma zarIranA kAraNe ja bhUla zarIra dhAraNa karanAra bane che. mokSe jatA jIvane sarva karmano kSaya thayela hovAthI taijasa-kAzmaNa zarIra nathI. tethI tene jakaDI rAkhanAra, pakaDI rAkhanAra koI nathI. mATe te jIva bhavAntaramAM jato nathI ane navI zarIraracanA paNa karato nathI. sIdho mokSe ja jAya che. 1663 aNNasuha-dukkhapuvvaM, suhAi bAlassa saMpayasuhaM va / aNubhUimayattaNao, aNubhUimao ya jIvo tti // 1664 // (anyasukhaduHkhapUrvaM, sukhAdi bAlasya sAmpratasukhamiva / anubhUtimayatvato, anubhUtimayazca jIva iti // ) gAthArtha - jema vartamAnakAlIna sukha ane duHkha) anubhavAtmaka hovAthI pUrvakAlIna sukha(du:kha)nA anubhavapUrvaka che tevI ja rIte bAlyAvasthAnuM prAthamika sukha (du:kha) saMvedana paNa anya sukha-duHkhanA saMvedanapUrvaka che. tethI AvA prakAranA anubhavavALo je padArtha che te ja jIva che. /1664ll vivecana - bhUtAtmaka zarIrathI AtmA eka bhinna padArtha che. A viSaya upara vaLI anya anumAna samajAve che - bAlyAvasthAno sukha-duHkhano anubhava, koIka pUrvakAlIna sukhadu:khanA anubhavapUrvakano che. kAraNa ke e prakArano e viziSTAnubhava hovAthI, jema vartamAnakAlIna yuvAvasthAno sukhAnubhava bAlyAvasthAnA sukhAnubhavapUrvaka che tema. jema yuvAvasthAmAM pAMce Indriyone pota-potAnA managamatA ISTa viSayo jyAre jyAre prApta thAya che tyAre tyAre AnaMda ane sukhanI lAgaNI prasare che. te pUrvakAlamAM eTale ke bAlyAvasthAmAM ISTa viSayonI prAptithI AnaMda ane sukhano anubhava karelo che. tethI ISTa viSayo prApta thatAM ja AnaMda ane sukhanI laharIo uchaLe che. AnaMda Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti ane sukha kone kahevAya ? teno anubhava pUrve prApta karelo che tethI thAya che. tevI ja rIte bAlyAvasthAmAM stanapAnakAle, anukuLa zayanakAla, anukuLa ramakaDAMnA saMyogakAle je AnaMda ane sukhanI laharIo thAya che te tenA paNa pUrvakAlamAM anubhavelA AnaMda ane sukhapUrvakanI che. gatabhavanuM zarIra temAM kAraNa nathI. kAraNa ke te zarIrano to tyAM ja nAza thayelo che. chatAM paNa A bhavamAM sukhano anubhava avazya thAya che. tethI pUrvabhavamAM prApta karelo AnaMda ane sukhano anubhava e ja vartamAna bhavanA AnaMda ane sukhanA anubhavane anubhava rUpe jANavAnuM kAraNa che. tevI ja rIte pUrve karelA duHkhanA anubhavapUrvakano vartamAna dukhano anubhava che. AnaMda ane sukhano anubhava e eka prakAranA guNo che. A guNo zarIranA nathI. kAraNa ke mRta zarIramAM ISTa viSayo prApta thavA chatAM AnaMda ane sukhanI lAgaNIo thatI nathI. tethI A AnaMda ane sukhaguNa jenA che te guNono guNI evo jIva che. guNI vinA kevala ekalA guNo rahetA nathI. tethI AnaMda ane sukhaguNanA AzrayabhUta (AdhArabhUta) je guNI dravya che te ja AtmA che. AtmA ja AnaMda ane sukhamaya che. A pramANe bAlyAvasthAno duHkhano anubhava paNa purvAnubhUta duHkhapUrvaka che. jemake bALakanA pagamAM Agano kaNIyo sparzI jAya tenAthI dAha thatAM te duHkhI thAya ane atizaya rudana kare che. ahIM AganA kaNIyAnA sparzathI je duHkha-pIDAno anubhava thAya che tene vedanA kahevAya-pIDA kahevAya. AvA prakAranuM jJAna tathA mArAthI A vedanA sahana thatI nathI AvuM jJAna, A badhA bhAvo jIvane ja thAya che, zarIrane thatA nathI. kAraNa ke jo zarIrane thatA hoya to mRtazarIrane paNa thavA joIe. mATe duHkhano anubhava karanAruM je tattva zarIranI aMdara che te tattva gatabhavathI AveluM che. gatabhavanA anubhavanA saMskAravALuM te dravya che te dravyane ja AtmA kahevAya che. A pramANe AnaMdano anubhava karanAra, sukhano anubhava karanAra, duHkhano anubhava karanAra zarIrathI bhinna ane zarIramAM ja rahelo AtmA che. tema rAga-dveSa-bhaya ane zokAdino anubhava karanAra paNa zarIrathI bhinna ane zarIramAM ja rahelo jIva che. ll1664 zrI IndrabhUti ane agnibhUti sAthenA vAdamAM jIvana ane karmanI siddhi karavAnA prasaMge ghaNAM anumAno pUrve kahyAM che. hAla vAyubhUtinI sAthenA vAdamAM paNa zarIrathI bhinna evA jIvanI ja siddhi karavAnI carcA cAle che. tethI te pUrve kahelAM sarve anumAno A vAyubhUtinA vAdaprasaMge paNa atizaya Avazyaka che. tethI mandamativALA jIvonI smRti mATe ane paMcabhUtAtmaka zarIrathI AtmA bhinna ja che. A vAta siddha karavA mATe Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti te anumAno pharIthI paNa kahevAya che. kahelAM anumAno paNa A viSaya vadhAre daDha karavA pharIthI kahevAya che. saMtANo'NAI u paropparaM heuheubhAvAo / dehassa ya kammassa ya, goyama ! bIyaMkurANaM va // 1665 // to kammasarIrANaM, kattAraM karaNakajabhAvAo / paDivajja tadabbhahiaM, daMDaghaDANaM kulAlaM vA // 1666 // asthi sarIravihAyA, painiyayAgArao ghaDasseva / akkhANaM ca karaNao, daMDAINaM kulAlo vva // 1667 // (santAno'nAdistu, parasparaM hetuhetubhAvAt / / dehasya ca karmaNazca, gautama ! bIjAGkarayoriva // tataH karmazarIrayoH, kartAraM karaNakAryabhAvAt / pratipadyasva tadabhyadhikaM, daNDaghaTayoH kulAlamiva // asti zarIravidhAtA, pratiniyatAkArato ghaTasyeva / akSANAM ca karaNato, daNDAdInAM kulAla iva // ) gAthArtha - he gautama! bIja ane aMkurAnI jema zarIra ane karmanI vacce paraspara kAryakAraNa bhAva hovAthI A bannenI paraMparA anAdinI che. tethI jema daMDa e karaNa che ane ghaTa e kArya che te bannethI kartA kulAlanAmano bhinna che. tevI ja rIte karma ane bhogyazarIranI vacce paNa karaNa ane kAryapaNuM hovAthI te bannethI bhinna evo jIva nAmano padArtha kartA che ema tuM svIkAra. A zarIrano koIka vidhAtA (racanA karanAro jIva nAmano padArtha) avazya che ja. kAraNa ke ghaTanI jema zarIrano pratiniyata (vyavasthita) AkAra hovAthI tathA Indriyo karaNa hovAthI teno niyattA koIka che. jema daMDAdi karaNano niyaMtA kulAla (kuMbhAra) che tema. ll1665-1666-1667ll vivecana - A traNe gAthAo saraLa che. keTaloka viSaya pUrve AvI paNa gayo che. gAthA 1665 no viSaya gAthA 1639 mAM ane gAthA 1667 no viSaya gAthA 1567 mAM AvI gayo che. tathApi maMdamativALA jIvonA upakArArthe ane jIvatattvanI siddhino prasaMga cAlu hovAthI saMkSepamAM graMthakArazrIe punaH lakhyo che. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti 193 (1) he gautama gotrIya vAyubhUti ! jema bIja vAvavAthI aMkurA thAya che ane ugelA aMkurAomAMthI zAkhA-prazAkhA-phUla ane phaLa dvArA bIjanI utpatti thAya che. aMkurAnI utpatti bIjamAMthI thaI ane te bIjanI utpatti pUrvakAlIna aMkurAmAMthI thaI. paraMtu A bannemAM prathama koNa ? te kahI zakAtuM nathI. kAraNa ke tenI Adi ja nathI. jo Adi hoya to avazya kahI zakAta. paNa A saMtAna (paraMparA) anAdinI che. tevI ja rIte bhAgyazarIranI prApti kArmaNazarIrathI (karmathI) thAya che ane te karmanI utpatti bhogyazarIra dvArA thAya che. Ama karma ane bhAgyazarIrano kArya-kAraNabhAva hovAthI eTale ke hetu ane hetumabhAva hovAthI A bannenI saMtAna paraMparA anAdinI che. eTale manamAM kyAreya paNa Avo vicAra na karavo ke jIva sauthI prathama zuddha hato ane pachI tene karma lAgyAM, athavA jIva sauthI prathama azarIrI hatI ane tene bhAgyazarIra prathama prApta thayuM, tenA dvArA karmo baMdhAyAM. AvA vicAro na karavA. kAraNa ke A bannenI saMtAna=paraMparA anAdinI che. A jIva sattAthI sphaTikanI jevo che. zuddha-buddha eTale ke sattAthI vItarAga-zuddha ane anaMta guNavALo avazya che. paraMtu sAthe sAthe anAdikAlathI zarIra ane karmanI sAthe suvarNa ane mATInI jema (kaMcanopalava) lepAyelo paNa che ja. A vAta samajavA mATe rAtri ane divasa rUpa kAlanI paraMparA jema anAdi che. pitA ane putranI paraMparA jema anAdinI che. IDuM ane maraghI vagere pakSInI paraMparA jema anAdinI che. tema karma ane bhAgyazarIranI paraMparA anAdinI che. AvAM udAharaNo svayaM samajI levAM. (2) jema ghaDo banAvavAmAM daMDa-cakra-cIvara Adi keTalIka sAmagrI karaNabhUta che. ane ghaTa e kAryabhUta che. have sAmagrIrUpa karaNa ane ghaTAdi svarUpa kArya jyAM jyAM hoya che tyAM tyAM te banneno yoga karIne kArya karanAro kartA kulAla (kuMbhAra) avazya hoya ja che. karyA vinA karaNa ane kAryano yoga thato nathI. tevI ja rIte karma ane bhAgyazarIra A banne vacce paNa karaNa-kAryabhAva che. tethI te karaNa-kAryanuM muMjana karanAra kartA nAmano padArtha (jIva) te bannethI bhinna che ane bhinna karyA hovo paNa joIe ja. (3) jema ghaTa-paTa Adi padArtho amuka prakAranA cokkasa niyata-AkAravALA ja banAvAya che. tethI te pratiniyata AkAravALA padArthono kulAla-vaNakara Adi koIka avazya kartA che. jene jeno anubhava hoya che te ja kartA te kArya karI zake che. tevI ja rIte A zarIra paNa avazya pratiniyata AkAravALuM ja bane che. tethI teno paNa koIka zarIranI aMdara rahelo ja padArtha kartA hovo joIe ane je A kartA che te ja jIva che. /1665-1666-1667ll Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 trIjA gaNadhara - vAyubhUti atthiMdiyavisayANaM, AyANAdeyabhAvao'vassaM / kammAra ivAdAyA, loe saMDAsalohANaM // 1668 // bhottA dehAINaM, bhojjattaNao narovva bhattassa / saMghAyAittaNao, atthi ya atthI gharasseva // 1669 // jo kattAi sa jIvo, sajjhaviruddho tti te maI hojjA / muttApasaMgAo, taM no saMsAro hoso 5670 // (astIndriyaviSayANAmAdAnAdeyabhAvato'vazyam / mAMra rUvAvAtA loja, savaMzaja-lohAnAm // bhoktA dehAdInAM bhogyatvato nara iva bhaktasya / saGghAtAditvato'sti cArthI gRhasyeva // yaH kartrAdiH sa jIvaH, sAdhyaviruddha iti tava matirbhavet / mUrtAdiprasaGgAt, tad na saMsAriNo doSaH // ) gaNadharavAda gAthArtha - jema sAMDazA ane lokhaMDa vacce AdAna-ATheyabhAva hovAthI te banneno AdAtA luhAra te bannethI bhinna che. tevI ja rIte Indriyo ane viSayo vacce AdAnaArdayabhAva hovAthI te banneno paNa koIka AdAtA (jIva nAmano padArtha) che. jema bhojana bhogya hovAthI teno koIka puruSa bhoktA che. tevI ja rIte dehAdi bhogya hovAthI teno paNa koIka (jIva nAmano padArtha) bhoktA che. tathA jema ghara e vyavasthita tenA avayavonA samUhasvarUpa che tethI teno koIka bAMdhanAra mAlika che. tema zarIra paNa vyavasthitapaNe avayavonA saMghAtAtmaka che. tethI zarIrano paNa koIka raciyatA che. zarIrAdi bhAvono je kartA che te ja jIva che. Ama jIvadravyanI siddhi thAya che. kadAca tamArI buddhimAM Avo prazna thAya ke Ama karavAthI sAdhyathI viruddha evA sAdhyanI siddhi thaI jaze. kAraNa ke jIvane mUrtAdi mAnavAno prasaMga Avaze. to uttaramAM samajavuM ke saMsArI jIvamAM te doSo gaNAtA nathI. 1668-1669-1670 vivecana - A gAthAono bhAvArtha paNa anukrame gAthA naMbara 1568-1569 ane 1570 mAM AvI gayelo che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA gaNadhara - vAyubhUti (1) jema sAMDazo e lokhaMDane pakaDavAnuM sAdhana che tene saMskRta bhASAmAM "AdAna" kahevAya che. AdAna eTale vastu jenA grahaNa karAya te AdAna ane lokhaMDane ATheya kahevAya che. ATheya eTale grahaNa karavA lAyaka padArtha. jyAM jyAM AdAna-AdeyabhAva hoya che tyAM tyAM teno AdAtA (grahaNa karanAra kartA) paNa avazya hoya ja che. jemake sAMDazo ane lokhaMDa, jyAM AdAna-AdeyabhAva hoya che tyAM teno AdAtA koIka avazya hoya ja che. tevI rIte pAMca Indriyo e viSayane grahaNa karavAmAM sAdhanabhUta che mATe AdAna che ane pAMca IndriyonA viSayo e grahaNa karavA lAyaka hovAthI ATheya kahevAya che. A rIte Indriyo ane viSayonI vacce AdAna-AdeyabhAva hovAthI avazya te banneno AdAtA (kartA-grahaNa karanAra) koIka hovo joIe. je AdAtA che te ja jIva nAmano padArtha che. gaNadharavAda 195 (2) bhojana e bhogya padArtha che. tethI te bhojanano koIka manuSya avazya bhoktA che. je je bhogya padArtho hoya che. tenA koIkane koIka avazya bhoktA hoya ja che. jemake ghara e bhogya che to teno bhoktA puruSa hoya ja che. tevI ja rIte A zarIrAdi e paNa bhogya che tethI te zarIrAdino koIka bhoktA avazya hovo joIe. je bhoktA che te ja jIva che tathA ghara e jema vyavasthitapaNe goThavAyelA avayavono saMghAta (samUha) che. rasoDAnA bhAgamAM rasoInI ja vyavasthA, zayanakhaMDamAM zayyAnI ja vyavasthA, beThakakhaMDamAM besavA mATenI vyavasthA, staMbhanI jagyAe ja staMbha, bArI-bAraNAMnI jagyAe ja yathAsthita bArI-bAraNAM, Ama vyavasthita avayavasamUha hovAthI teno bAMdhanAra svAmI mAlika koIka che ja. tevI rIte A zarIra paNa hAthanI jagyAe ja hAtha, paganI jagyAe ja paga, sarve paNa manuSyone yathAsthitapaNe ja AMkha-kAna-nAka-jIbha AdinI racanA, pazu pakSIonA zarIranI paNa potAnA bhavane yogya yathAsthitapaNe ja avayavonI racanA che. mATe AvA vyavasthitapaNe avayavonA samUharUpe banatA zarIrano paNa koIka svAmImAlika che. je svAmI che te jIva che. (3) uparanI gAthAomAM kulAla (kuMbhAra), karmAra (luhAra) puruSa ane svAmInAM je udAharaNo ApyAM che tenI jema zarIra ane Indriyono je kartA che, je niyantA che, je AdAtA che, je bhoktA che ane je svAmI che te zarIra ane IndriyothI bhinna evo jIva nAmano koIka padArtha avazya che. Ama jIvanI siddhi thAya che. prazna - jo tame kulAla-karmAra-puruSa ane svAmInAM udAharaNo ApIne tenA jevo kartA-bhoktArUpe jIva siddha karazo to jevo AtmA jaina zAstromAM kahyo che tenAthI viruddha Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda siddha thaI jaze. tethI AvI vArtA karanArA evA tamane virodha nAmano doSa Avaze. kAraNa ke uparanA sarve kartA mUrta che, rUpI che, cakSurgocara che, varNAdi guNavALA che, avayavonA saMghAtasvarUpa che ane bAlyAdi bhAvavALA hovAthI tathA janma-maraNAdivALA hovAthI anityasvabhAvavALA che. jyAre jainadarzanamAM AtmA to amUrta, arUpI, cakSuthI agocara, varNAdi guNo vinAno, akhaMDa dravyasvarUpa ane anAdi-anaMta nitya kahelo che. A rIte jaina zAstramAM jevo AtmA kahyo che tenAthI viparIta AtmA A udAharaNothI siddha thAya che. mATe tamane virodha doSa Avaze. uttara - karmarahita ane azarIrI kevala ekalo je AtmA che te ja amUrta-arUpIcakSu-agocara-varNAdithI rahita vagere bhAvovALo che. jyAre A carcA karmavALA jIvanI, zarIradhArI jIvanI cAle che ane te jIva zarIra ane karmanI sAthe joDAyelo hovAthI kathaMcit mUrta paNa che, rUpI paNa che, cakSurgocara paNa che ane varNAdi bhAvovALo paNa che. tathA auyika-kSAyopamika ane pAriNAmika bhAvone AzrayI pariNAmI hovAthI anitya paNa che. tethI saMsArI jIvamAM uparokta udAharaNothI mUrtatvAdi siddha thAya to paNa temAM koI doSa Avato nathI. |1668-1669-16700 AtmAnI bAbatamAM bauddhamatAnuyAyI koIka ziSya prazna kare che ke sarve paNa padArtho kSaNika hovAthI AtmA paNa kSaNanazvara hovAthI zarIranI sAthe ja nAza pAme che. mATe paramArthathI A AtmA zarIrathI bhinna nathI. zarIra jema nAzavaMta che tema AtmA paNa nAzavaMta che. tethI gayA bhavanuM zarIra jyAre nAza pAme che tyAre tenI sAthe ja AtmA paNa nAza pAme che. tethI bhavAntarayAyI evo svataMtra AtmA jevo koI padArtha nathI to zarIrathI bhinna AtmA nAmano padArtha che. AvI sAdhanA (siddhi) karavAnI zuM jarUra che ? Avo prazna karanArA bauddhadarzananI sAme "AtmA sarvathA kSaNika nathI'' paraMtu paryAyathI kSaNika hovA chatAM paNa dravyathI nitya paNa che ja. A vAta samajAvatA zrI paramAtmA kahe che ke - jAissaro na vigao, saraNAo bAlajAisaraNovva / jaha vA sadesavattaM, naro saraMto videsammi // 1671 // ( jAtismaro na vigataH, smaraNAd bAlajAtismaraNa iva / yathA vA svadezavRttaM, naraH smaran videze // ) Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 197 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gAthArtha - jAtismaraNa jJAnavALo AtmA vinAza pAmyo nathI. smaraNavALo hovAthI, bAlyAvasthAnA janmasaMbaMdhI smaraNavALAnI jema, athavA videzamAM gayelo puruSa potAnA dezanA AcaraNanuM smaraNa kare che tema. /1671 vivecana - vartamAnabhavamAM vartatA jIvomAMthI koIka koIka jIvone gayA bhavanA caritranuM smaraNa thaI Ave che. jJAnInAM vacano sAMbhaLavAthI athavA tevA prakAranI bhavitavyatA pAkavAthI koIka koIka jIvone pAchalA bhavonA caritranuM smaraNa thatuM hoya che tevA jIvone "jAtismaraNa jJAnavALA jIva kahevAya che." AvA prakAranA jAtismaraNa jJAnavALA koIka koIka jIvo dekhAya che. tethI gayA bhavonAM te te zarIra nAza pAmavA chatAM temAM rahelo AtmA sarvathA naSTa thayo nathI. gata bhavanuM zarIra nAza pAmavA chatAM tadgata AtmA naSTa thato nathI. A pratijJA jANavI. kAraNa ke gayA bhavanA caritranuM te ja jIvane A bhavamAM smaraNa thAya che mATe, A hetu (tarka) jANavo. jema bAlyAvasthAnA AcaraNane smaraNa karanAro vRddhAvasthAvata te ja AtmA naSTa nathI thayo tema ahIM samajavuM. A udAharaNa jANavuM athavA potAnA dezamAM (mAlavAdi koI eka dezamAM) banelA potAnA AcaraNane te ja puruSa videzamAM javA chatAM paNa smaraNa kare che. tethI anitya (kSaNika) nathI. paNa kathaMci nitya che. tema ahIM samajavuM. A bIjuM paNa udAharaNa che. bane udAharaNone anusAre bhAvArtha A pramANe che ke - je manuSya anya dezamAM banelA ane anya kAlamAM banelA caritrane anya dezamAM javA chatAM paNa ane anya kAla AvavA chatAM paNa smaraNa kare che. smaraNa karI zake che to samajavuM joIe ke pUrvApara dezamAM rahenAro ane pUrvApara kAlamAM rahenAro te manuSya sarvathA nAza pAmato nathI. paraMtu je manuSya pUrvanA dezamAM hato te ja uttaranA dezamAM che ane je manuSya pUrvanA kAlamAM hato te ja manuSya uttaranA kAlamAM che. sarvathA naSTa thayo nathI. paryAyathI nAza pAmavA chatAM paNa dravyathI te padArtha dhruva che, kSaNika nathI. jemake bAlyakALamAM anubhavelA arthonuM vRddhAvasthAmAM anusmaraNa karanAra devadatta bAlyAvasthAthI vRddhAvasthAmAM bhinna nathI. paraMtu je devadatta bALaka hato te ja devadatta vRddha banyo che. tevI ja rIte gayA bhavanA anubhavelA padArthonuM bIjA bhavamAM anusmaraNa karanAra jAtismaraNa jJAnavALo jIva je gatabhavamAM hato te ja vartamAna bhavamAM hoya, to ja pUrvabhavanA caritranuM smaraNa A bhavamAM ghaTI zake che. tethI ja gata bhavano jIva A Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda bhavamAM AvatAM sarvathA naSTa thato hoya ema banatuM nathI. A bhinnakAla AzrayInuM udAharaNa jANavuM. tevI ja rIte gujarAtamAM athavA mAlava dezanA madhyamAM (ujajaiNI Adi nagarImAM) janma pAmIne 30/35 varSano thayelo yuvAna puruSa, arthAdinI prApti vagerenA prayojananA vazathI muMbaI- dilhI Adi gAmomAM athavA yuropa-amerikAmAM paNa jAya. chatAM bhUtakAlIna potAnA dezanA caritrane dezAttara javA chatAM smaraNa kare che tethI potAnA dezamAMthI dezAntaramAM jatA puruSo dezAttaragAmI banyA che paNa sarvathA naSTa thayA nathI, tema eka bhavathI bIjA bhavamAM jatA jIvo bhavAntarayAyI banyA che. paraMtu sarvathA naSTa thatA nathI. arthAt paryAya palaTAvA chatAM paNa dravyathI dhruva che. anyathA = (jo Ama na mAnIe ane sarvathA jIva nAza pAmIne navo ja Ave che Ama jo mAnIe to) jema devadatte anubhavela artha yajJadattane smaraNamAM AvatA nathI. tema bAlya avasthAnuM yuvAvasthAmAM, gayA bhavanuM A bhavamAM ane eka dezamAM anubhaveluM bIjA dezamAM smRtigocara thavuM joIe nahIM. kAraNa ke banne avasthAmAM jIva bhinna-bhinna che mATe, paraMtu tema thatuM nathI tethI jIva sarvathA kSaNika nathI ja, kathaMcit anitya ane kathaMcit nitya che. je sarvathA naSTa thAya che te kaMI paNa smaraNa karI zakato ja nathI. jemake bALaka janma pAmatAMnI sAthe ja mRtyu pAmI jAya che. te bALake bAlyAvasthAmAM kaMI kArya karyuM ja nathI ane turata ja mRtyu pAmyo che. tethI tene navA bhavamAM A bhavanuM kaMI smaraNa thatuM nathI. kAraNa ke kaMI paNa navo anubhava karyA vinA ja te jIva mRtyu pAmyo che. mATe tene smaraNa thatuM nathI. prazna - "AtmA kSaNika ja che" eka kSaNathI koIpaNa dravya vadhAre sthira rahetuM ja nathI. Ama mAnIe to zuM doSa ? smRti na ghaTe ema nahIM paNa smRti ghaTaze. kAraNa ke pUrva pUrva kSaNamAM je je anubhavo karyA hoya che tenA tenA saMskAro uttara uttara kSaNamAM Ave che, umerAya che. tethI Ahita saMskAravALA (AvyA che pUrvakAlIna kSaNanA saMskAro jemAM) evA uttarakAlIna kSaNo pUrvakAlIna anubhavonuM smaraNa karI zakaze, jema pitAe putramAM potAnA dhaMdhAnA, ugharANInA, devuM hoya to devAnA ane leNuM hoya to leNAnA ane mAla kyAM che ? keTalo che ? vagere saMskAro nAkhyA hoya che to pitAthI putra bhina hovA chatAM paNa te putra tamAma viSayonuM anusmaraNa kare ja che. tethI zarIranA nAzanI sAthe AtmA paNa kSaNika hovAthI nAza pAme ja che. chatAM pUrvekSaNa uttarakSaNamAM saMskAro nAkhato jAya che tethI prApta saMskAravALo uttarakSaNa pUrvakSaNonuM anusmaraNa karI zake che. mATe Ahita saMskAravALI uttara-uttara kSaNa paraMparA pUrva-pUrva anubhavelA viSayonuM anusmaraNa Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti 199 kare che Ama mAnavuM ucita che. Ahita saMskAravALI kSaNaparaMparAne "vAsanA" kahevAya che. ema koIka bauddha kahe che. uttara - bauddha dharmAnuyAyIno A bacAva barAbara nathI. kAraNa ke tamArA mata pramANe pUrvakAlIna kSaNa niranvayapaNe nAza pAme che arthAt saMpUrNapaNe nAza pAme che ane uttarakSaNo pachI pachInA samayamAM Ave che. tethI pUrvekSaNo ane uttarakSaNo sarvathA bhinna che. banneno sahayoga ja thato nathI, pUrvekSaNa sarvathA nAza pAmyA pachI ja uttarakSaNa utpana thAya che. tethI ekanA saMskAro bIjAmAM nAkhI zakAtA ja nathI. jo be vastu sAthe maLe to ekanA saMskAro bIjAmAM mukI zakAya. mATe A kalpanA khoTI che. vaLI pitA-putranuM udAharaNa paNa khoTuM che. te banne vacce janyajanakabhAva hovA chatAM ghaNA varSo sudhI sAthe hoya che. evuM nathI ke pitA mRtyu pAme, pachI ja putra janma, tathA lohIno saMbaMdha paNa dhruva che. tamArA mate to pUrvAvasthAvALA dravyano niranvaya nAza mAnelo hovAthI A dRSTAnta paNa lokone chetaravA pUratuM ja che, vAstavika sAcuM nathI. anya vyaktie anubhavyuM hoya te anyane smaraNamAM AvatuM nathI. jema caitre je anubhavyuM hoya te maitrane smaraNamAM AvatuM nathI. devadatte anubhavyuM hoya te yajJadattane smaraNamAM AvatuM nathI. tema pUrvekSaNa ane uttarakSaNa tamArA mata pramANe atyanta bhinna hovAthI anusmaraNa ghaTI zake nahIM. amArA mate pUrvekSaNo ane uttarakSaNo mALAnA maNakAnI jema mAtra kathaMcit bhinna hoya che, sarvathA bhinna hotA nathI. te badhA kSaNono saMbaMdha karanAra temAM anya svarUpe = dhruva svarUpe dorAnI jema AtmA hoya che. mATe pUrvAparakSaNomAM abhinna-akhaMDa evuM Atma dravya hovAthI amArA mate anusmaraNa ghaTI zake che. ll1671 A bAbatamAM bauddha potAno bacAva karatAM kahe che ke aha mannasi khaNio vi hu, sumarai vinnANasaMtaiguNAo / taha vi sarIrAdaNNo, siddho viNNANasaMtANo // 1672 // (atha manyase kSaNiko'pi khalu, smarati vijJAnasantatiguNAt / tathApi zarIra: siddho vijJAnasattAna: che) gAthArtha - have kadAca bauddha Ama kahe ke kSaNika evo paNa AtmA vijJAnanI paraMparAnA guNathI anusmaraNa karanAro banaze to paNa zarIrathI bhinna evo ane vijJAnanI paraMparAvALo AtmA siddha thaze ja. ||1 672ILL Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti vivecana - bauddhadarzananA anuyAyI ziSya potAnA pakSano bacAva karavA mATe kadAca A pramANe kahe ke - sarve padArtho kSaNika hovAthI Atmadravya paNa kSaNika ja che. eTale ke kSaNabhaMgura ja che. ema ame mAnIzuM. paraMtu temAM rahelI vijJAnakSaNonI saMtatine avasthita mAnIzuM. eTale viziSTa-viziSTa jJAnanI je dhArA cAle che te dhArA satata vahetI rahetI hovAthI te vijJAnakSaNa saMtati (viziSTajJAnanI dhArA) avasthita hovAthI uttarakSaNavartI AtmA pUrvekSaNavartI AtmAe karelA anubhavanuM smaraNa sArI rIte karI zake che. sArAMza ke jIvadravyane kSaNika mAnIzuM paNa temAM vahetI jJAnadhArA svarUpa guNanI saMtatine avasthita (dhruva) mAnIzuM, jethI smRti ghaTI zakaze. uttara - tamAro A bacAva paNa ucita nathI. kAraNa ke ema mAnazo to vijJAnakSaNonI saMtatine (jJAnadhArAne) tame avasthita (dhruva-nitya) mAnI hovAthI pUrvabhavIya zarIrano nAza thavA chatAM te vijJAnakSaNasaMtati te pUrvabhavIya zarIrane choDIne agretanabhavIya zarIramAM praveza pAme che. Avo artha thaze. Ama thatAM pUrva-uttara bhavAnI siddhi thaze. Ama thavAthI bhavo palaTAya che. paraMtu vijJAnadhArA bhavAntarayAyI banavAthI te vijJAnanI dhArA pUrvabhavanA ke uttarabhavanA sarvazarIrothI bhinna che Avo artha thaze. kAraNa ke zarIro kSaNika hovAthI nAzavaMta che ane vijJAnakSaNasaMtati avasthita hovAthI nitya che. tethI eka bhavathI bIjA bhavamAM janArI banavAthI A vijJAnasaMtati sarva zarIrothI bhinna sAbita thaze. A vijJAnakSaNasaMtati e jJAnaguNAtmaka che ane guNo je hoya che te guNIne choDIne ekalA kadApi rahetA nathI. tethI jJAnaguNanI sAthe teno guNI evo avicchijJAna guNAtmaka A AtmA paNa dhruva tattva che A vAta ApoApa siddha thAya che. jAtismaraNa jJAna koI koI jIvone thAya che. tenuM udAharaNa laIne pUrvabhavamAM anubhavelA viSayanuM anusmaraNa A vartamAna bhavamAM thAya che. teno Azraya laIne avinaSTa smaraNapaNe jaNAvyuM. tevA prakAranuM jJAna pUrvApara bhavamAM vartatuM hovAthI tevA jJAnavALo AtmA paNa avasthita che. te A gAthAmAM samajAvyuM. pUrvApara ema be bhavamAM thatA anusmaraNane AzrayI jJAnanI dhruvatA siddha thavAthI te jJAnaguNavALA AtmAnI siddhi karI. have kevala ekalA vartamAna bhavamAM ja bAlyAvasthAmAM anubhaveluM yuvAvasthAmAM ane vRddhAvasthAmAM smRtigocara thatuM hovAthI AtmA kSaNika nathI ja paNa kathaMcit nitya che. te vAta have pachInI gAthAmAM kahe che. II1672ll Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 201 trIjA gaNadhara - vAyubhUti na ya savvaheva khaNiaM, nANaM puvvovaladdhasaraNAo / khaNio na sarai bhUyaM, jaha jammAnaMtaravinaTTho // 1673 // (na ca sarvathaiva kSaNikaM, jJAnaM pUrvopalabdhasmaraNAt / kSo na marati mUrta, yathA nAnAvinag: I) gAthArtha - pUrvakAlamAM joyelA viSayanuM anusmaraNa thatuM hovAthI jJAna sarvathA kSaNika nathI. kAraNa ke je kSaNika hoya che te bhUtakAlIna viSayanuM smaraNa karI zakatuM nathI. jemake janma thatAM ja nAza pAmanAra padArtha bhUtanuM smaraNa karato nathI tema. ll1677ll vivecana - jJAna, jJAnadhArA ke jJAnavAna AtmA A sarve ekAnta kSaNika nathI ja. (paryAya apekSAe kathaMci kSaNikatA avazya che. paNa sarvathA paryAya paNa jAya ane tenI sAthe sAthe dravya paNa nAza pAmI jAya evI kSaNikatA jagatamAtramAM kyAMya nathI.) tethI kathaMci kSaNikatA jJAnamAM, jJAnadhArAmAM ane AtmAmAM avazya che. paraMtu ekAnta sarvathA kSaNikatA nathI. vItarAga bhagavaMto paNa Ama kahe che. tethI sarvathA kSaNikatAno ja A niSedha samajAvela che. prazna - jJAna, jJAnadhArA ane jJAnavAna AtmA sarvathA kSaNika nathI. Ama kaho cho temAM pramANa zuM? kayA AdhAre A bhAvo sarvathA kSaNika nathI ema kaho cho ? uttara - pUrvakAlamAM anubhavelA bhAvo eTale ke bAlyAvasthAmAM anubhavelA bhAvo yuvAvasthAmAM ane vRddhAvasthAmAM, tathA yuvAvasthAmAM anubhavelA bhAvo vRddhAvasthAmAM paNa smRtigocara thatA jagatamAM dekhAya che. jo jJAna ane AtmA kSaNika ja hota to pUrvakAlIna jJAna ane te jJAnavAna AtmA te kAle ja nAza pAmI gayA. vRddhAvasthAmAM to navuM jJAna ane navo ja AtmA Avyo. tene smaraNa kema ghaTe? kAraNa ke je kSaNika hoya che te to eka samayamAtravartI hovAthI atItakAlIna bhAvonuM smaraNa karI zake ja nahIM. jema janma thatAMnI sAthe ja jenuM mRtyu thayuM che te jJAna ke te jJAnavAna AtmA tenA pUrvakAlanuM smaraNa karato nathI tema. bAlyAvasthAnuM jJAna ane te jJAnavAna AtmA jo kSaNika ja IcchAze to kSaNamAtrajIvI rahIne vinAza pAmavAthI yuvAvasthAmAM ane vRddhAvasthAmAM anya jJAna ane anya AtmA hovAthI smaraNa kema karI zake? tethI jo AtmAne, jJAnane ane jJAnadhArAne kSaNika mAnazo to vartamAna evA eka bhavamAM paNa pUrva avasthAmAM anubhavelA viSayonuM uttara avasthAmAM je smaraNa jaNAya che teno abhAva ja thavAno prasaMga Avaze. l/1673o. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 202 trIjA gaNadhara - vAyubhUti jJAnane kSaNika mAnavAmAM bIjAM paNa dUSaNo Ave che te samajAve che - jassegamegabaMdhaNamegaMteNa khaNiyaM ya viNNANaM / savvakhaNiyaviNNANaM, tassAjuttaM kadAcidavi // 1674 // (yasyaikamekabandhanamekAntena kSaNikaM ca vijJAnam / sarvakSaNikavijJAnaM tasyAyuktaM kadAcidapi // ) gAthArtha - je bauddhane ekaluM jJAnamAtra ja hoya (eTale bIjA koInI sahAya na hoya.) vaLI ekaviSayavALuM ja hoya ane vaLI te vijJAna ekAnta kSaNika ja hoya to tevA vijJAnathI sarva padArthonI kSaNikatA jaNAya. A vAta kyAreya paNa yogya nathI. ll1674ll vivecana - bauddhadarzananA anuyAyI loko ema mAne che ke "UvijJAnasattatA: sattva:' jIvo ekajJAnadhArA svarUpa che. eTale ke ekalA vijJAnanI paraMparA e ja jIva che AvuM mAnanArA te bauddhane "sarvapa vastu kSaNam'' sarva paNa vastuo kSaNika che. AvuM jJAna kyAreya paNa thaI zake nahIM. joke bauddhadarzanakAro temanA zAstramAM sarva padArthonI kSaNikatAnuM vijJAna thAya ema Icche che. temanA zAstramAM AvuM vacana che ke "yat sat tat sarva kSaNam' = A saMsAramAM je je sat che te te sarve paNa kSaNika che tathA "kSA : sarvasaMskAra:' sarve paNa saMskAro kSaNika che. AvA prakAranAM teonAM zAstravacano che. | sarva padArthonI kSaNikatAne jANanAruM jJAna vim = eka mAnya chate A vAta saMbhavI zakatI nathI. kAraNa ke traNe lokamAM rahelA traNe kAlanA sarve paNa padArtho sAme AvIne ekI sAthe sarva viSayonuM eka jJAna jo utpana karatA hota to A jJAna ema jANI zake ke A sarve paNa padArtho kSaNika che. paraMtu sarva padArtho sAthe maLIne eka jJAnane utpanna karatA ja nathI. kAraNa ke koIpaNa jJAna "inivazvana' eka ja viSayavALuM hoya che. sarva viSayovALuM jJAna A jIvane thatuM ja nathI. koI paNa vijJAna ghaTa athavA paTa ema eka pratiniyata viSayavALuM ja thAya che. A kAraNathI ekaluM jJAna ane te paNa mAtra eka ja viSayavALuM jJAna sarva padArthomAM rahelI kSaNikatAne kevI rIte jANI zake ? eka jJAna koIpaNa eka ja viSayanA AlabanavAnuM che. tethI judA judA sarva padArthonA viSayovALAM jJAno paNa jo ekI sAthe utpanna thatAM hota ane te sarva jJAnonuM anusmaraNa karanAra eka AtmA hota to to sarva padArthonI kSaNikatAne te ekI sAthe utpanna thayelAM jJAno jANI zakata. paraMtu tamArA mate AvuM banatuM nathI. kAraNa ke sarve Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti 203 padArthonI kSaNikatAne jaNAve evAM sarva viSayavALAM aneka jJAno ekIsAthe utpanna thatAM hoya. evI aneka jJAnanI utpatti ekIsAthe tame mAnI nathI. tethI sarvakSaNikatA jANI zakAtI nathI. eka samayamAM eka-eka viSayane jANanArAM ekIsAthe aneka jJAno thatAM hota to sarvapadArtha viSayaka kSaNikatA paNa jANI zakAta. paraMtu AvAM aneka jJAno eka samayamAM thatAM nathI. mATe A vAta paNa azakya che. - have kadAca evo bacAva karavAmAM Ave ke eka-eka viSayavALuM eka-eka jJAna hoya che. paraMtu judA judA eka-eka viSayavALuM te jJAna kramazaH eka pachI eka viSayane jANatAM jANatAM sarva padArthamAM rahelI kSaNikatAne te jJAna jANe che. jo Ama bacAva karavAmAM Ave to te jJAna utpanna thayA pachInA bIjA ja samaye dhvaMsa pAmanAruM banaze nahIM. eTale ke cirakAlasthAyI te jJAna che evo artha thaze ane te jJAna avinAzI (cirakAlasthAyI) hote chate te pote avasthita eTale dhruva tarIke siddha thavAthI satata sthira rahyuM chatuM ghaTa-paTa-Adi anya anya padArthone utpanna thatAMnI sAthe ja samayAntare uparama (vinAza) pAmatAM dekhIne te cirasthAyI jJAna Avo nirNaya karI zake ke amArA vinA ane amArI tulya anya evI jJAnadhArA vinA bAkInA saghaLA paNa padArtho kSaNika ja che paraMtu tamArA mate Ama paNa nathI. kAraNa ke tamArA mata pramANe to "sarva kSa m'' sarve paNa vastuo kSaNika che. to jJAna ke jJAnadhArA paNa kSaNika ja che. tethI avinAzI (cirakAlasthAyI) kema ghaTe ? je bauddhanuM jJAna ekAnta kSaNika ja che. kSaNavinAzI ja che paNa cirakAlasthAyI nathI. te bauddhane sarvapadArthonI kSaNikatAnuM jJAna kema thaze ? sArAMza ke koIpaNa eka jJAna eka viSayane ja jANanAruM hoya ane kSaNamAtra sthAyI hoya te jJAna sarvakAlanA sarva padArthonI kSaNikatAne kevI rIte jANe ? tethI pramAtA evA AtmAmAM thatuM A jJAna akSaNika (cirakAlasthAyI) mAnavuM joIe ane jJAna e guNa hovAthI tene anurUpa guNI evA Atmadravya vinA A jJAna thaI zake nahIM. tethI te jJAnaguNavALo jJAnI evo AtmA paNa cirakAlasthAyI = nitya mAnavo paDaze, tathA zarIramAM ja rahelo che ane zarIrathI judo che ema svIkAravuM joIe. ll1674ll upara kahelI gAthAno ja bhAvArtha spaSTa kare che. jaM savisayaniyayaM ciya jammANaMtarahayaM ca taM kiha Nu / nAhiti subahuyaviNNANavisayakhaNabhaMgayAINi ? // 1675 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 trIjA gaNadhara - vAyubhUti ( yat svaviSayaniyatameva janmAnantarahataJca tatkathaM nu / jJAsyati subahukavijJAnaviSayakSaNabhaGgakAdIni // ) gaNadharavAda gAthArtha - je jJAna potAnA viSayamAM ja mAtra niyata hoya ane utpatti pachI bIjA ja kSaNe nAza pAmanAruM hoya te jJAna atizaya bahu jJAnanA viSayonI kSaNabhaMguratA vagerene kema jANI zake ? ||1675|| vivecana - koI paNa jJAna eka che. eka ja viSayane jANanAruM che ane te paNa kSaNamAtra sthAyI che. to eka ja mAtra viSayane jANanAruM ane eka kSaNamAtra ja rahenAruM te jJAna sarva padArthonA viSayonI kSaNikatAne kevI rIte jANI zake ? ekasamayavartI ekajJAna jo sarva padArthone viSaya karatuM hoya to sarva padArthonI kSaNikatAne jANI zake, paNa ema thatuM nathI. kAraNa ke koIpaNa jJAna pratiniyata viSayane ja jANe che. have jo pratiniyata viSayane bhale jANatuM hoya paraMtu trikAlasthAyI hoya to kramazaH eka eka viSayane jANatuM jANatuM anaMtakAle sarva padArthonI kSaNikatAne paNa jANI zake. paraMtu tema paNa nathI. kAraNa ke tamArA mata pramANe to khanmAnantarahRtam koIpaNa jJAna utpattinI pachI turata ja nAza pAmatuM hovAthI kSaNikamAtra ja che. tethI utpanna thatAMnI sAthe ja kSaNAntare vinAza pAmanAruM che, cirakAlasthAyI nathI. tethI AvuM jJAna sarva padArtha viSayaka kSaNikatAne kevI rIte jANI zake ? mATe ekajJAna mAnavuM, pratiniyata evA ekaviSayavALuM mAnavuM ane vaLI utpatti pachI turata ja nAza pAme che Ama mAnavuM. te jJAna sarvapadArthaviSayaka kSaNikatAne jANI zake nahIM. vaLI tevuM kSaNamAtrasthAyI jJAna sarva padArthonI kSaNikatAne jema jANI zakatuM nathI, tema nirAtmakatA (huM jJAna ekaluM chuM paNa mArA AdhArabhUta AtmA nathI. huM nirAtmaka chuM AvuM) paNa jANI zakatuM nathI. tathA Atmagata sukha-duHkhAdi bhAvone paNa jANatuM nathI. kAraNa ke te jJAna utpattinI sAthe nAza pAmatuM hovAthI potAnI utpatti ane nAzamAM ja vyagra hovAthI bIjA bhAvone jANavA zaktimAna nathI. tethI kSaNikavAdanI kalpanA vyartha che. 1675mA - A carcAmAM bauddha taraphathI bacAva kahIne tenuM khaMDana karatAM kahe che giNhijja savvabhaMgaM, jai ya maI saviSayANumANAo / taM pi na jao'NumANaM, juttaM sattAisiddhIo // 1676 // Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti (gRhNIyAt sarvabhaGgaM yadi ca matiH svaviSayAnumAnAt / tadapi na yato'numAnaM, yuktaM sattAdisiddhau // ) gAthArtha - kadAca ziSya Avo prazna kare ke kSaNika evuM A jJAna potAnA viSayanA anumAnathI sarva padArthonI kSaNabhaMguratAne jANe to te paNa vyAjabI nathI. kAraNa ke anya padArthonI sattAdinI siddhi thAya to ja anumAna ghaTI zake. /1676/l vivecana - ahIM kadAca bauddhane mati AvI thAya eTale ke koI bauddha kadAca potAno Avo bacAva kare ke pratiniyata viSayane jANanAruM te jJAna bhale ekaluM hoya, bhale eka ja mAtra viSayavALuM hoya, bhale kSaNika hoya to paNa pramAd = jANanAruM evuM te vijJAna traNe lokanA sarva padArthonI kSaNabhaMguratAne potAnA anumAnathI jANI zakaze. kevI rIte jANI zakaze ? to potAnA ja viSayanA anumAnathI jANI zakaze, te anumAna prayoga A pramANe che - jema A vivakSita evuM jJAna paNa kSaNika che ane A jJAnano viSaya paNa kSaNika che. tethI te jJAna pote ja AvuM anumAna karaze ke jema huM kSaNika chuM ane mAro viSaya (viSayabhUta padArtha) kSaNika che. tevI ja rIte anya sarve jJAno paNa jJAnapaNe mArI sAthe tulya hovAthI kSaNika ja haze, tathA anya sarve viSayo paNa mArA viSayanI sAthe viSayapaNe tulya hovAthI kSaNika ja haze. A rIte huM ane mAro viSaya jema kSaNika chIe tema anya jJAno ane anya viSayo paNa anukrame jJAnasvarUpe ane viSayasvarUpe samAna hovAthI kSaNika ja haze. AvA prakAranA anumAnathI A vivakSita evuM ekajJAna paNa eka viSayavALuM ane kSaNika hovA chatAM paNa sarvapadArthonI ane sarvajJAnanI kSaNikatAne AvA prakAranA anumAna dvArA jANaze. uttara - A bacAva paNa yogya nathI. je padArtho "sat' che ema prathamathI ja prasiddha hoya. arthAt jenuM astitva pahelethI siddha thayeluM hoya, temAM ja kSaNikatA Adi dharmonI siddhi karAya che. kSaNika evuM vivakSita jJAna jo ekasamayathI vadhAre samaya rahetuM hoya, tenI sattA eka samayathI jo vadhAre hoya to ja te jJAna potAnI paNa kSaNikatAnuM anumAna karI zake, tathA anya jJAno ane tenA viSayo paNa eka kSaNathI vadhAre rahe to ja tenI kSaNikatAnuM anumAna thAya. parvatanI sattA prathamathI ja che. to ja te parvata upara vati che ke vahni nathI. Ama anumAna karAya che. A rIte pakSarUpe (dharmarUpe) karAyelA padArthonuM astitva pahelethI jo Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 206 trIjA gaNadhara - vAyubhUti siddha hoya to ja temAM dharmonI siddhi karAya che. je padArthonuM (je dharmInuM) astitva ja siddha thayuM na hoya evA asiddha dhamamAM kSaNikatA Adi dharmo siddha karAtA zobhAyamAna thatA nathI. arthAt dharmI ja jo asiddha hoya to dharmo siddha karAtA nathI. jemake zabdAdi padArtho (zabda-ghaTa-paTa vagere vastuo) jo A saMsAramAM che. Ama astitvapaNe prathamathI ja siddha hoya to ja temAM anityatA Adi dharmo siddha karAya che. paraMtu te te padArthonuM astitva jo prathamathI mAnya na hoya (ane sarva saMsAra zUnya che AvI ja mAnyatA jo hoya) to te zabdAdimAM (zabda-ghaTa-paTa vagere vastuomAM) te nitya che ke anitya che ItyAdi sAdhyanI (dharmanI) siddhi kRtakatAdi hetuo vaDe karAtI nathI. jyAM sudhI zabda ghaTa-paTa Adi vastuo cirakAlasthAyI che. A vAta mAnya na hoya tyAM sudhI te kSaNika ke akSaNika AvI carcA thatI nathI. kAraNa ke "tatra pakSaH prasiddha tha" pahelethI je prasiddha dhamAM hoya tene ja pakSa kahevAya. Ama nyAyazAstramAM pakSanuM lakSaNa kahela che. tamAruM mAneluM eka ja viSayanA AlaMbanavALuM ane kSaNamAtravartI evuM eka jJAna "mArA jevAM bIjAM jJAno che tathA te bIjAM jJAnanA viSayo che tathA te te viSayomAM potapotAnA viSayanA jJAnane utpanna karavAnA AvA prakAranA svabhAvAdi che" ItyAdi jANavAne samartha thatuM nathI. kAraNa ke pote ja kSaNika che. tethI kSaNamAtravartI hovAthI pote potAnI utpattimAM ja vyagra che. te bIjAnA bhAvone kSaNamAtramAM kema jANI zake ? haju pote ja barAbara utpatti pAmyuM na hoya tyAM te vijJAna anya dharmIne ane anyanA dharmone jANavA mATe samartha kema bane? arthAt na ja banI zake. eTale jyAM sudhI anya jJAnonI ane anya jJAnanA viSayonI sattAne paNa jANI na hoya tyAM sudhI te jJAnonI ane jJAnanA viSayonI kSaNikatAne anumAnathI paNa kevI rIte jANI zake ? kAraNa ke kSaNikatAdi dharmo jemAM che te dharmInI ja aprasiddhi che. prazna - kadAca bauddhAnuyAyI ziSya ahIM A viSayamAM evo prazna kare ke potAnI sattA ane potAnA viSayanI sattAnA anumAnathI ja anya vijJAnonI ane te anya vijJAnanA viSayonI sattA siddha karaze ja. te A pramANe = jema huM jJAnasvarUpe chuM tema anya jJAno paNa A saMsAramAM jJAnAtmakapaNe che ja, tathA jema mAro viSaya A saMsAramAM che, tema anya jJAnono viSaya paNa A saMsAramAM che ja. A sattAnI (astitvanI) siddhi thaI tathA jema huM ane mAro viSaya ema ame banne kSaNika chIe, tema anya vijJAna tathA anya vijJAnanA viSayo paNa kSaNika ja che. A rIte sarvajJAnanI ane tenA viSayonI sattA (astitva) ane kSaNikatvAdi dharmo potAnA anumAnathI ja sAdhaze. to Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti 207 tame ema kema kaho cho ke eka viSayanA AlaMbanavALuM ane kSaNamAtravartI evuM jJAna pote ja kSaNika hovAthI anya jJAnonI ane tenA viSayonI sattA tathA kSaNikatAdi dharmo na jANI zake ? uttara - upara kahelo prazna paNa ucita nathI arthAt ayukta ja che. kAraNa ke sarva jJAnonI ane tenA viSayonI sattA tathA kSaNikatA jANanAruM A vivakSita ekajJAna kSaNamAtramAM vinAza pAmanAra hovAthI jamyA pachI huM turata ja mRtyu pAmanAra chuM, tethI kSaNika chuM, AvuM potAnuM svarUpa paNa pote jANI zakatuM nathI. to anya jJAnonI kSaNikatA jANavI to ghaNI ja dUra rahe che. pote potAnI kSaNikatA paNa kSaNavinAzI hovAthI jANI zakatuM nathI, to anya jJAnonI kSaNikatA to kema jANe ? vaLI potAnA viSayamAtranI kSaNikatA paNa pote jANI zakatuM nathI. kAraNa ke te vivakSita ekajJAna ane teno potAno viSaya A banne tamArA mate sAthe ja utpanna thAya che ane sAthe ja nAza pAme che. tamArA mate banne kSaNika hovAthI samAnakAlamAM ja te banneno nAza thAya che. jo jJAna be traNa kSaNa vadhAre rahetuM hoya to to nAza pAmatA potAnA viSayane pote joI zake ane te joIne te viSayasaMbaMdhI kSaNikatAno nirNaya karIne tyArabAda kAlAntare (thoDAka kAla pachI) te vivakSita jJAna pote paNa nAza pAme. A rIte jo vivakSita jJAna be-traNa-cAra kSaNa sthAyI hoya to viSayane nAza pAmato joIne tenI kSaNikatAne jANI zake. A rIte te vivakSita jJAnane (jo adhika kSaNa vRtti hoya to ja) potAnA viSayanI kSaNikatA jaNAya. paraMtu AvuM to tame mAnyuM ja nathI. kAraNa ke vivakSita jJAnane paNa kSaNika ja kaho cho. tethI te vivakSita jJAnano ane tenA potAnA viSayano ema banneno potapotAnA kSaNamAtramAM utpatti thayA bAda turata sAthe ja nAza tame svIkAryo che. jyAM banne kSaNika ja hoya to te jJAna potAnI ke viSayanI sattA ke kSaNikatA kema jANI zake ? arthAt na ja jANI zake. jJAna pote kSaNika hovAthI potAnI ke anya jJAnonI kSaNikatA jANI zake nahIM, vaLI bauddhamata pramANe to svasaMvedana pratyakSa vaDe ke Indriyajanya pratyakSa vaDe kSaNikatA grahaNa karAtI nathI. kAraNa ke te kSaNikatA anumAna vaDe jaNAya che ema ja bauddhamatamAM mAneluM che ane A jJAna kSaNika hovAthI anumAna karI zake nahIM. tethI paNa jJAna pote potAnI kSaNikatA jANI zake nahIM. ll1676/ A viSayamAM bauddha taraphathI bacAva tathA tenuM khaMDana kahe che - Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA gaNadhara - vAyubhUti jANejja vAsaNAo, sA vi hu vAsaMta - vAsaNijjANaM / juttA samecca doNhaM, na u jammANaMtarahayassa // 1677 // (nAnIyAt vAsanAta:, sApi jItu vAsa-vAsanIyayoH / yuktA sametya dvayornatu janmAntarahatasya // ) gAthArtha - vAsanAthI te jJAna kSaNikatA Adine jANe che. A bacAva paNa ucita nathI. kAraNa ke te vAsanA paNa vAsaka ane vAsanIya ema banne sAthe maLe to ja thAya, paraMtu janmanI pachI turata naSTa thayelAne A vAsanA paNa saMbhavatI nathI. / / 1677 / / 208 gaNadharavAda vivecana - ahIM A bAbatamAM have bauddha kadAca Avo bacAva kare ke - pUrva pUrva kSaNavartI jJAnakSaNa, uttara uttara kSaNavartI jJAnakSaNomAM evA prakAranI vAsanA (saMskAra) utpanna kare che ke te vAsanAnA baLathI eka viSayavALuM ane kSaNamAtra sthAyI evuM paNa vivakSita jJAna, anya jJAnonI ane anya jJAnanA viSayonI sattA ane kSaNikatA Adi dharmone jANI zake. A rIte sarva jJAnonI ane sarva jJAnonA viSayonI kSaNikatA jANI zakAya che. tethI bauddhamatamAM koI virodha ke doSa Avato nathI. uttara - A bacAva paNa yogya nathI. kAraNa ke "vAsaka ane vAsanIya'' A banne vastu sAthe maLe to ja vAsaka vaDe vAsanIya vastumAM vAsanA utpanna karAya che. jema vAsaka evo dhUpa ane vAsanIya evI ghaTapaTAdi vastuo. A banne sAthe maLe to ja dhUpa vaDe te vastu sugaMdhita karAya che. 'attara ane vastra" sAthe maLe to ja attara vaDe vastra vAsita karAya che. "sAkara ane dUdha" sAthe maLe to ja sAkara vaDe dUdha gaLyuM karAya che. ahIM je samayamAM pUrvavijJAnakSaNa che. te samayamAM uttaravijJAnakSaNa nathI ane je samayamAM uttaravijJAnakSaNa che. te samayamAM pUrvavijJAnakSaNa nathI. A pUrva ane uttara vijJAnakSaNo bhinna bhinna samayavartI hovAthI sAthe maLatA ja nathI. to pUrvavijJAnakSaNa vaDe uttaravijJAnakSaNamAM vAsanA kema utpanna karAya ? arthAt vAsaka ane vAsanIya vastunuM sahavartIpaNuM na hovAthI vAsanA utpanna na ja karAya. pUrvavijJAnakSaNa janma pAmatAMnI sAthe ja nAza pAmatuM hovAthI uttaravijJAnakSaNa Ave tyAre tenI hAjarI ja nathI. A rIte janma pachI turata ja nAza pAmatA pUrvakSaNanI vAsanA uttara kSaNamAM jatI nathI. jo vAsya (vAsita karavA yogya) evo uttaravijJAnakSaNa ane vAsaka (vAsita karanAra) evo pUrvakSaNa A banne saMyoga pAmIne jo ekakSaNa paNa sAthe rahe to vAsanA ghaTI zake. paNa tame evuM mAnyuM nathI ane jo evuM mAno to Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti 209 pUrvavijJAnakSaNa pUrvasamayamAM ane uttarasamayamAM ema be samayamAM rahenAra thavAthI kSaNikatA mAnavAnI je pratijJA hatI, te haNAI jAya che. pratijJAhAni nAmanuM nigrahasthAna lAge che. vaLI he bauddha ! A vAsanA pote kSaNika che ke akSaNika che ? jo A vAsanA kSaNika che ema kahezo to jema vikSita evuM jJAna kSaNika hovAthI potAnI utpattimAM ja vyagra che ane utpatti pachI tarata ja nAza pAmI jAya che. tethI te jJAna, anya jJAnonI ane anya jJAnonA viSayonI kSaNikatA jANI zakatuM nathI tevI ja rIte A vAsanA paNa jo tame kSaNika mAnI che to tenAthI paNa anya jJAnonI ane anya jJAnonA viSayonI kSaNikatA kema jaNAze ? arthAt vAsanA paNa kSaNika ja hovAthI kSaNikatA nahIM jaNAya ane jo A vAsanAne akSaNika mAnazo to ''vatsat tatsarva khim'' jagatamAM je koI sat padArtha che. te sarve paNa kSaNika che. AvI tamArI je pratijJA che. tenI hAni thaze, tamAro siddhAnta bAdhA pAmaze. / / 1677 // A pramANe parapakSane (bauddhamatane) dUSita karIne have potAnA svapakSane (jainasiddhAntane) jaNAvatA ane A carcAno upasaMhAra karatA paramAtmAzrI jaNAve che ke bahuviNNANappabhavo, jugavamaNegatthayA'havegassa / viNNANAvatthA vA, paDuccavittIvighAo vA // 1678 // viNNANakhaNaviNAse, dosA iccAdayo pasajjaMti / na uThiyasaMbhUyaccuyaviNNANamayammi jIvammi // 1679 // ( vavijJAnapramavo, yupaneArthatAthavasya / vijJAnAvasthA vA, pratItyavRttivighAto vA // ) vijJAnakSaNavinAze, doSA ityAdayaH prasajanti / na tu sthitasambhUtacyutavijJAnamaye jIve // ) gAthArtha - vijJAnane kSaNavinAzI mAnavAmAM 1 bahuvijJAnanI utpatti, 2 athavA eka ja jJAnanI ekIsAthe aneka arthanI viSayatA, 3 athavA vijJAnanI anavasthA, 4 athavA pratItyavRttino vighAta ItyAdi aneka doSo Ave che. paraMtu sthiti-utpatti ane vinAza evI tripadIthI yukta vijJAnamaya jIvatattva mAnavAmAM koI doSa Avato nathI. //1608-16795 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda vivecana - bauddhadarzanakAro vijJAnane je kSaNamAtravartI mAne che ane tethI dhruva evuM Atmatattva svIkAratA nathI. cetanA eTale jJAnamAtra che ane te paNa kSaNika ja che. paNa jJAnavAna jIvadravya nathI. AvuM mAnavAmAM zuM zuM doSo Ave che tenI carcA AgaLa AvI gayelI gAthAomAM karI ja che. chatAM vijJAnane kSaNamAtravartI mAnavAmAM ane dhruva evuM Atmadravya nahIM mAnavAmAM kayA kayA doSo Ave che te badhA doSo A be gAthAomAM sAthe kahe che. (1) koIpaNa eka jJAna, mAtra eka ja viSayavALuM bauddhoe mAnyuM che. sarve padArtho kSaNika che. A viSaya jo jANavo hoya to sarva padArthonuM jJAna karavuM ja paDe. sarve padArthonuM jJAna karIe to ja sarve padArthonI kSaNikatA jaNAya. paNa tamArA mate to eka jJAna eka padArthane ja viSaya kare che. tethI vinazvara evA jJAnane mAnanArA bauddhadarzanakAre traNe bhuvananI aMdara rahelA sarve paNa padArthone (kSaNika che ke akSaNika che ItyAdi) jANavA mATe sarve padArthone viSaya karavA paDaze. eka jJAna eka padArthane ja viSaya kare che. eTale sarva padArthane jANavA mATe ekIsAthe bahu jJAnonI utpatti svIkAravI paDaze tathA ekaeka jJAnathI jANelA eka-eka viSayanuM ane tenA jANelA kSaNikatA Adi dharmonuM anusmaraNa karanAra evo jJAnanA AzrayabhUta (AdhArabhUta) evo AtmA paNa svIkAravo ja paDaze. jo bahujJAno ane A bahujJAnanA AdhArabhUta AtmA na svIkAro to "yat vat sa, tat tat sarva kSaNam'' je je A saMsAramAM sat che-te te saghaLuMya kSaNika che, AvuM jJAna thaze nahIM. kAraNa ke A padamAM sarva padArthonI kSaNikatA samajAvavAmAM AvI che te bahu jJAno thAya ane tenuM anusmaraNa karanAra AtmA hoya to ja thAya. tathA "kSA: sarvasaMra" sarve paNa saMskAro kSaNika che. A jJAna paNa na thaI zake. "nirAtmanaH sarve bhava:" sarve paNa bhAvo nirAtmaka (jaDa) che. A jJAna paNa na thaI zake. tamArA matamAM uparokta jJAno mAnavAmAM AvyAM che. A jJAno sarva padArthonI kSaNikatA samajAve che. have jo eka ja jJAna hoya ane te jJAna paNa eka ja viSayavALuM hoya to sarva viSayone jaNAvanArAM bahu jJAno svIkAravAM ja paDe, eka jJAnathI cAle nahIM. kAraNa ke eka jJAna to mAtra eka viSayane ja jaNAve. have ghaNAM jJAno mAno to te ghaNAM jJAnothI jaNAyela ghaNA viSayonA kSaNikatA Adi dharmone smRtigocara karanAra AtmA paNa svIkAravo ja paDe. bahujJAna ane tadAzrayabhUta AtmA mAnyA vinA sarva padArthonuM jJAna ane te viSayonI kSaNikatA Adi jANI zakAya nahIM. have jo bahujJAno ane Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti 211 tadAzrayabhUta AtmA svIkAro to tamArA ja hAthe tamArA potAnA matano tyAga karavAno prasaMga Ave. (2) tathA jo bahujJAno ane tadAzrayabhUta AtmA na svIkAro to vijJAnane kSaNika mAnatA bauddhadarzanakAra eka jJAnane bhale mAne, bahujJAnane bhale na mAne, paraMtu teoe mAneluM te eka jJAna eka viSayavALuM che Ama nahIM manAya. jo eka ja viSayavALuM mAnIe to sarvaviSayonI kSaNikatA jaNAya ja nahIM. tethI te eka jJAnane ekIsAthe ja "anekArthatA" mAnavI paDaze. eTale ke traNe bhuvananA aMtaravartI sarva padArthone ane tenA kSaNikatAdi aneka dharmone jANanAruM te jJAna che Ama mAnavuM paDaze. Ama mAno to ja eka jJAnathI sarva padArthonuM ane tenA kSaNikatAdi dharmonuM jJAna ghaTI zake. paraMtu tamArA manamAM na vaividhyate = AvuM IcchAyuM (manAyuM) nathI tathA kyAMya AvuM dekhAyuM paNa nathI. eTale eka jJAnane eka viSayavALAne badale anekArthatA (aneka viSayavALApaNuM) je mAnela nathI te mAnavAnI Apatti Avaze. A bIjo doSa jANavo. (3) athavA "viUTUvasthA = vijJAnavisthA' eTale ke vijJAnanI avasthA eTale ke vijJAnane avasthita = sthira mAnavuM paDaze. arthAt vijJAnane kSaNika mAnavAne badale cirasthAyI eTale ke nA praza: = ghaNA kAla-yugo sudhI avasthita-dhruva mAnavuM paDaze. kAraNa ke jo jJAna eka ja viSayanA AlaMbanavALuM hoya ane sarva padArthone viSaya karavA hoya tathA te sarve padArthonI kSaNikatAne paNa jANavI hoya to te jJAnane lAMbo kAla sthira rahevuM paDe ke jethI kSaNe kSaNe anya anya eka eka vastu nAza pAmatI joIne ghaNA lAMbA kALe sarve paNa vastuonI kSaNabhaMguratAne te jJAna jANI zake. eka jJAna jo eka ja viSayane jANe to sarva viSayone ane tenI kSaNikatAne jANavA mATe tenI pAse ghaNo lAMbo kALa hovo joIe. A vAta pahelAMnI gAthAmAM samajAvAI gaI che ane jo vivakSita ekajJAnane ekaviSayavALuM mAnIne cirakAlasthAyI mAno to jJAna e guNa hovAthI ane guNa te guNI vinA na raheto hovAthI te jJAnaguNano guNI evo AtmA paNa dhruvapaNe svIkArelo ja thaze. Ama mAnatAM eka to jJAnanI kSaNikatA uDI jaze. ane vaLI Atmatattva svIkAreluM thaze A be doSo Avaze. ane tamane tamArA potAnA matanA svIkArano virodha Avaze. (4) jo A (1) bahuvijJAnotpatti, (2) yugapa anekaviSayatA ane (3) vijJAnAvasthA ItyAdi doSo na svIkAro to tamane pratItyavRttivighAta nAmano doSa Avaze. uparanA traNe doSomAMthI bacavA mATe jo jJAnane ane tenA AdhArabhUta AtmAne cirasthAyI Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda mAno to uparokta traNa doSo na Ave paraMtu pratItyavRttivighAta nAmano doSa tamane lAge. teno artha A pramANe che - prati = eTale AzrayIne ane vRtti eTale utpatti, "kAraNane AzrayIne kAryanI utpatti" thAya che Ama bauddha mAne che. paraMtu kAryamAM kAraNano anvaya hoto nathI. kAryakAle kAraNa vidyamAna rahetuM nathI. arthAt kAraNano (pUrvakSaNano) sarvathA nAza thayA pachI ja kAryanI (uttara kSaNanI) utpatti thAya che Ama bauddha mAne che. kAraNa ke te kSaNikavAdI che. tethI mRtiMDa pUrvekSaNavartI che. ghaTotpatti uttarakSaNavartI che paraMtu badhuM ja kSaNika hovAthI uttarakSaNamAM thatI ghaTotpattimAM pUrvekSaNavartI mRrliMDano anvaya nathI. mRtiMDanA nAzathI ja ghaTa banyo che. tethI ghaTotpattikAle mRtiMDa che ja nahI, Ama bauddha mAne che. tene "pratItyavRtti" kahevAya che. A mAnyatAno vighAta thAya che. eTale ke potAnI mAnyatAno ja vinAza thAya che. svapratijJAbhaMga doSa lAge che. kAraNa ke kAraNanA nAzane AzrayI ja kAryanI utpatti thAya che. paNa kAraNa pote AgalA samayamAM kAryasvarUpe pariNAma pAme che ema banatuM nathI ane jo Ama na ja banatuM hoya to atItakAlamAM anubhavelA viSayonuM smaraNa, levaDa-devaDanA vyavahAro vagereno viccheda thAya A smaraNa-kraya-vikraya AdinA vyavahAronI pravRtti to ja saMbhave jo atItAdikAlamAM karelA aneka prakAranA anubhavonA saMketa AdinA viSayovALuM jJAna, ane tenA AzrayavALo AtmA sthirapaNe svIkArAya ane te eka ja AtmA tevA tevA vijJAnAtmakapaNe pariNAma pAmavAthI anvayI dhruva che. A pramANe jo svIkArAya to ja uparokta vyavahAro saMbhave. have jo AtmA dhruva che Ama svIkAro to tame je mAneluM ke "kAraNane AzrayIne ja kAryanI utpatti thAya che. paNa kAraNa kAryakAle anvaya pAmatuM nathI" te vAtano eTale ke "pratItyavRtti" vALI vAtano vyAghAta Ave. game tema asta-vyasta tattva svIkAravAmAM uparanA doSo Ave che. prazna - jo vijJAnane kSaNavinAzI mAnIe to A saghaLA doSo Ave che to zuM mAnIe to A saghaLA doSo na Ave ? uttara - A prazna ghaNo ja sAro karyo. have kaMIka sAcuM tattva samajavAnI vRttivALA tame thayA. sAMbhaLo, ame jainadarzanakAroe jevuM jIvatattva (Atmadravya) svIkAryuM che. tevuM jo jIvadravya tamArA vaDe svIkArAya to uparano ekapaNa doSa na lAge. prazna - tame jainoe evo te kevo AtmA mAnyo che ke je mAnyatAmAM eka paNa doSa na Ave ane amArI mAnyatAmAM ghaNA doSo Ave ? uttara - he ziSya ! tame sAMbhaLo, ame jainoe Atmadravya AvA prakAranuM mAnyuM Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti che. sthiti, saMbhUti ane zruti A dharmayukta evo vijJAnamaya A AtmA che. sthiti eTale dhruvatA, saMbhUti eTale utpatti ane smRti eTale vinAza. A traNa dharmavALuM je vijJAna che tevA vijJAnamaya Atmadravya che. dravyasvarUpe sadA hovAthI kathaMci dhruva che. uttara paryAyasvarUpe utpatti pAmatuM hovAthI kathaMci utpAdavALuM che ane pUrva paryAyasvarUpe vinAza pAmatuM hovAthI kathaMcit vyayadharmavALuM paNa te vijJAna che. A rIte tripadImaya je vijJAna che te svarUpavALo A AtmA che. Ama mAnavAmAM anvaya paNa che jethI smaraNAdinA vyavahAro sArI rIte saMbhave che ane utpAda-vyaya paNa che. jethI vijJAna bhinna bhinna viSayavALuM paNa bane che. tethI utpAda-vyaya-dhruva A traNa dharmothI yukta, zarIrathI bhinna ane zarIranI aMdara ja rahelo evo amAro mAnelo A AtmA che. AvuM amAruM kahevuM che. A vAta samasta vyavahAronI siddhi mATe nirdoSa che, Ama tame svIkAro. tripadImaya vijJAna ane tripadImaya AtmA svIkAravAmAM koI doSa Avato nathI. ll16081679ii. AvA prakAranA AtmAne kevA prakAranAM jJAno varte che ane te jJAno kayA kAraNothI thAya che ? te have samajAve che - tassa vicittAvaraNakkhaovasamajAiM cittarUvAiM / khaNiyANi ya kAlaMtaravittINi ya maivihANAI // 1680 // (tasya vicitrAvaraNakSayopazamajAni citrarUpANi / kSaNikAni ca kAlAntaravRttIni ca matividhAnAni // ) gAthArtha - te AtmAne citravicitra evA AvaraNIyakarmanA kSayopazamathI pragaTa thayelA, citravicitra che svarUpa jenAM evA, paryAyathI kSaNika evAM ane dravyathI kAlAntara sthAyI evAM mati (Adi cAra) jJAnonA aneka bhedo hoya che. /168oll vivecana - AtmA pote svayaM cetanAguNavALo che. cetanA eTale jJAna. jema gaLapaNa e sAkarano svAbhAvika guNa che, kaDavAza e lImaDAno svAbhAvika guNa che tema cetanA = jJAna e AtmAno guNa che. pratyeka AtmAmAM aparimita anaMta jJAnaguNa varte che. te jJAnaguNa upara pUrvakAlamAM bAMdhela jJAnAvaraNIyakarmanAM AvaraNa udayamAM varte che. tethI te jJAnaguNa DhaMkAyelo che. A jJAnaguNanA pAMca bheda che. Indriyo ane mananI sahAyathI je jJAna thAya te matijJAna, zAstra ane gurugamanA AdhAre je jJAna thAya te zrutajJAna, rUpIdravyonuM je sAkSAt jJAna thAya te avadhijJAna, bIjA jIvonA mananA bhAvonuM Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda je jJAna thAya te mana:paryavajJAna ane sarva dravyonuM, sarva kSetranuM, sarvakAlanuM ane sarva paryAyanuM je jJAna thAya te kevalajJAna. jJAnanA pAMca prakAro hovAthI tenA uparanAM AvaraNIyakarma paNa pAMca prakAranAM che. matijJAna uparanuM AvaraNa karanAruM je karma te matijJAnAvaraNa. teno kSayopazama jIve jIve hInAdhikapaNe bhinna bhinna hoya che. kSayopazamanI vicitratAthI pratyeka jIvomAM matijJAna paNa hInAdhikapaNe aneka prakAranuM hoya che. ekaluM matijJAna ja aneka bhedovALuM hoya che ema nahIM paNa mati-zruta-avadhi ane manaHparyava A cAre jJAno kSAyopamika bhAvavALAM che. kSayopazama eTale ke udita karmone maMdarasavALAM karIne bhogavIne kSaya karavAM ane anudita karmo ke je karmo udIraNA AdithI udayamAM AvI zake tema che. tene upazamAvavAM tene kSayopazama kahevAya che. A kSayopazama jIve jIve hInAdhikapaNe citravicitra hoya che. tethI pragaTa thayelAM matijJAna Adi jJAno paNa citra-vicitra hoya che. arthAt jIve jIve hInAdhikapaNe hoya che. kevalajJAna kSAyikabhAvanuM che. sarvathA kevalajJAnAvaraNanA kSayathI ja pragaTa thAya che. tethI te jJAna eka che, saMpUrNa che. tethI ja bheda-prabheda vinAnuM che. arthAt avikalpaka che ane anaMtakAla rahenAra hovAthI tathA anaMtA viSayone jANanAra hovAthI anaMta paNa che. karmarahita hovAthI zuddha paNa che. AvuM pAMca prakAranuM jJAna e jIvano guNa che. te jJAnaguNa paryAyathI palaTAto hovAthI utpAda-vyayavALo che ane dravyArthikanayathI dravyanI sAthe sadA sthira hovAthI paraMparAe dhruva-nitya che. A rIte A jJAnaguNa ane teno guNI evo jIva A banne utpAda-vyaya ane dhruvadharmavALA che. II1680 - A ja vAta vadhAre spaSTa karatAM kahe che ke - nicco saMtANo siM, savvAvaraNaparisaMkhaye jaM ca / kevalamudiyaM kevalabhAveNANaMtamavigappaM // 1681 // (nityaH santAna eSAM, sarvAvaraNaparisaGkSaye yacca / kevalamuditaM kevalabhAvenAnantamavikalpam // ) gAthArtha - - A matijJAnAdinA bhedonI paraMparA jIvamAM anAdinI che ane sarvAvaraNano kSaya thaye chate je kevalajJAna kaheluM che te anaMta ane avikalparUpa (bheda vinAnuM) hoya che. 1681 // Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti 215 vivecana - matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAna-mana:paryavajJAna ane kevalajJAna ema jJAnanA pAMca bheda che. te pAMcanA anukrame 28-14-6-2-1 ema 51 uttarabheda che. temAM paNa matijJAnanA bahu-abahu ItyAdi svarUpe ghaNA pratibhedo paNa che. paraMtu te bhedauttarabheda ke pratibhedonI vivekSA na karIe ane "jJAna" mAtranI vivakSA karIe to jJAnanI dhArA, jJAnanI paraMparA pratyeka jIvamAM anAdikALathI che ane anaMtakALa rahenArI che. jJAna vinAno jIva kyAreya paNa na hato ane jIva vinAnuM jJAna kyAreya paNa na hatuM tathA AvuM banaze paNa nahIM. tethI jIvanI sAthe jJAnaguNa anAdi-anaMta kALathI che. prathamanAM cAra jJAno tenA uparanAM AvaraNonA kSayopazamane anusAra hinaadhikapaNe pragaTa thAya che. A cAra jJAno paikInAM je jJAno jeTalI mAtrAmAM je bhavamAM pragaTa thayAM hoya che temAM pratisamaye kSayopazama vadhe che athavA ghaTe che. tethI paryAyane AzrayI A jJAno utpAda-vyayavALAM che ane jJAnamAtra svarUpe anAdi-anaMta hovAthI dhruva che. pAMcamuM kevalajJAna sarvathA AvaraNano pUrNapaNe kSaya thavAthI ja thAya che. hInAdhikapaNe pragaTa thatuM nathI. tethI te kSayopazama bhAvanuM nathI paraMtu kSAyikabhAvanuM che. jyAre pragaTa thAya che tyAre Adi vALuM eTale ke sAdi che paraMtu pragaTa thayA pachI anaMtakALa rahenAruM che. tethI anaMta che tathA anaMtAnaMta viSayone jANanAruM che. eTale paNa anaMta che. kevalajJAna uparanAM sarve paNa AvaraNo jAya che tyAre ja pragaTa thAya che ane paripUrNapaNe pragaTa thAya che. tethI te jJAna sakala che, zuddha che ane bheda-prabheda vinAnuM che. tethI tene "avikalpaka" kahevAya che. vikalpa eTale bhedo, nathI vikalpo (hInAdhikapaNe bhedo) jemAM te avikalpaka che. prazna - matyAdi cAra jJAno to kSAyopathamika bhAvanAM che, hAni-vRddhivALAM che. tethI temAM to pratisamaye paryAyane AzrayI utpAda ane vyaya saMbhave ane dravyAzrayI dhRvatva paNa saMbhave eTale tripadI ghaTI zake che. paraMtu kevalajJAna to kSAyikabhAvanuM che. jeTaluM che teTaluM saghaLuM ya prathamasamayathI ja utpanna thAya che. tyArabAda kyAreya paNa vadhatuM nathI ke ghaTatuM nathI. hAni-vRddhi pAmatuM nathI. temAM paryAya AzrayI utpAda-vyaya kevI rIte ghaTe? tripadI kema bese ? uttara - kevalajJAna kSayopazamabhAvanuM nathI. mATe temAM hAni-vRddhi thavA rUpe utpAdavyaya nathI. paraMtu A saMsAramAM rahelAM je cha jAtinAM zeyadravyo che te sarva dravyone jANavAjovAnuM kArya kevalajJAna ane kevaladarzana kare che. jIva-pudgala ane kAla A traNa dravya anaMta che tathA dharma-adharma ane AkAza A eka eka dravya che. kevalajJAna ane kevaladarzanathI Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda sarva dravyone A jIva pratisamaye jANe che ane dekhe che. te sarva dravyo pariNAmI hovAthI pratisamaye badalAtAM rahe che. tethI te sarva dravyone jANavAvALuM ane dekhavAvALuM kevalajJAna ane kevaladarzana paNa upayogane AzrayI pratisamaye badalAtuM rahe che. prathamasamaye kevalajJAnathI jagata jevuM dekhAya che tevuM bIjA samaye dekhAtuM nathI. kAraNa ke bIjA samaye jagata pote ja prathama samaya jevuM rahyuM nathI. bIjA samaye che tevuM trIjA samaye hotuM nathI. A pramANe zeya parivartanazIla che tethI te zeyane jANanAruM kevalajJAna paNa parivartanazIla che. A rIte upayogane AzrayI kevalajJAna ane kevaladarzana paNa utpAda-vyayavALuM che. sammati prakaraNamAM pUjya siddhasenadivAkarasUrIzvarajIe kahyuM che ke - egasamayammi egadaviyassa, bahuyA vi hoti uppAyA / uppAyasamA vigamA, ThiIu ussaggao NiyamA // (kArDa-3, gAthA-41) eka samayamAM eke-eka dravyanA ghaNA ghaNA utpAdo thAya che ane jeTalA utpAda thAya che teTalA ja vigama thAya che ane vigama jeTalI ja anaMtI sthitio niyama hoya che. ahIM siddhaparamAtmAnA AtmAmAM paNa pratisamaye anaMtaguNonA anaMta utpAda-vyaya cAlu hoya che. zrI upAdhyAya yazovijayajI mahArAjazrIe paNa dravyaguNa paryAyanA rAsamAM kahyuM che ke - je zeyAkAraI pariNamaI, jJAnAdika nija paryAya re, vyatirekaI tehathI siddhanaI tiyalakSaNa ImapaNi thaI re. jinavANI prANI sAMbhaLo 9-16 siddha paramAtmAnA kevalajJAna ane kevaladarzanAdi je potAnA paryAyo che ke je pratisamaye zeyAkAre upayoga svarUpe pariNAma pAme che tethI siddha paramAtmAne paNa A rIte kSAyikabhAvamAM utpAdAdi traNa lakSaNa saMbhave che. nija paraparyAyaI ekadA, bahusaMbaMdhaI bahu rUpa re, utpatti nAza Ima saMbhavaI, niyamaI tihAM dhrauvya svarUpa re. jinavANI prANI sAMbhaLo 9-18 pratyeka dravyomAM eka eka samayamAM stra ane paraparyAyanI apekSAe eka ja kAle Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA gaNadhara - vAyubhUti 217 bahu prakAranA saMbaMdhone lIdhe bahu prakAranA utpatti ane nAza saMbhave che. tathA nakkI teTalI dhruvatA paNa avazya saMbhave che. gaNadharavAda prazna - kevalajJAna ane kevaladarzana to paripUrNa jJAna che. traNe kAlanA sarvabhAvone jANe che ane dekhe che. prathamasamaye ja sarva dravyonA atIta-vartamAna ane anAgata ema traNe prakAranA sarva paryAyone jANI lIdhA ane joI lIdhA. have kaMI bAkI ja rahyuM nathI. to bIjA-trIjA-cothA samaye zuM jANe ? ke jethI paryAya AzrayI utpAda-vyaya samajAvo cho ? uttara - kevalajJAna prathamasamayathI ja sarve dravyonA sarve paryAyone avazya jANe che. paraMtu te te samaye te te paryAyo jema hoya che tema jANe che. eTale ke atItaparyAyane atIta svarUpe, vartamAnaparyAyane vartamAnasvarUpe, ane anAgataparyAyane anAgata svarUpe jANe che. paraMtu jyAre bIjo samaya thAya che tyAre atItaparyAyo ekasamayAdhika atItapaNe pariNAma pAme che. tethI tevA atItapaNe bIjAsamaye jANe che tathA vartamAnaparyAya je hatA te bIjA samaye atItapaNe pariNAma pAme che. tethI prathamasamaye vartamAnaparyAyane je A kevalI bhagavAna vartamAnapaNe jANatA hatA te ja kevalI bhagavAna te ja paryAyane bIjA samaye atItapaNe jANe che. kAraNa ke te paryAya have atItarUpe ja banyA che ane A prathama samayanA vartamAnaparyAyane atItarUpe bIjA Adi samayomAM ja jANI zake che. prathama samayamAM vartamAna svarUpe jANatA hovA chatAM paNa atIta svarUpe jANatA nathI. kAraNa ke prathamasamayamAM te paryAya atItarUpe che ja nahIM. tevI rIte je je anAgata paryAyo che temAMthI je je paryAyo jema jema vartamAna banatA jAya che tema tema te paryAyone bhAvine badale vartamAnarUpe jANe che ane jema jema samaya jAya che tema tema te te vartamAna paryAyone atIta svarUpe jANe che. AvuM parAvartana cAlu ja rahe che. Ama jJeyanA parivartanane anusAre kevalajJAna ane kevaladarzana paNa pratisamaye upayoga AzrayI utpAda-vyayavALuM che ane anaMtakAla rahenAruM hovAthI dhruva che. tripadI sarvatra akhaMDa ane abAdhita che. ||16815 vAyubhUti pharIthI paramAtmAne prazna kare che ke so jai dehAdanno, to pavisaMto va nissaraMto vA / kIsa na dIsai goyama ! duvihA'Nuvaladdhio sA ya // 1682 // asao kharasaMgassa va, sao vi dUrAibhAvao'bhihiyA / suhumAmuttattaNao, kammANugayassa jIvassa // 1683 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti (sa yadi dehAdanyastat, pravizan vA niHsaran vA / kasmAd na dRzyate, gautama ! dvividhA'nupalabdhiH sA ca // asataH kharazRGgasyeva, sato'pi dUrAdibhAvato'bhihitA / sUkSmAmUrtatvataH karmAnugatasya jIvasya // ) gAthArtha - jo AtmA dehathI bhinna che to te AtmA zarIramAM praveza karato ke nIkaLato dekhAto kema nathI ? he gautama gotrIya vAyubhUti ! te anupalabdhi be prakAranI hoya che. eka kharajhaMganI jema asat vastunI ane bIjI dUrAdibhAvathI sat vastunI paNa anupalabdhi hoya che. karmathI vyApta evo jIva sUkSma ane amUrta hovAthI praveza ane nirgamana karato hovA chatAM daSTigocara thato nathI. /1682-1683 vivecana - vAyubhUti nAmanA brAhmaNa paMDita uparanI samajAvelI yuktiothI pAMca bhUtanA banelA zarIrathI Atmadravya bhinna che A vAta ghaNA ghaNA aMze samajI gayA che. to paNa tenA saMbaMdhI keTalIka praznottarI paramAtmAne pUche che ke he bhagavAn ! jo A AtmA zarIrathI bhinna ja hoya ane zarIramAM raheto hoya to zarIramAM praveza karato athavA zarIramAMthI nIkaLato evo A jIva dekhAto kema nathI ? jema zIzImAM bharelI davA nAkhIe tyAre paNa dekhAya che ane kADhIe tyAre paNa dekhAya che. tema A AtmA praveza-nirgamana karato chato dekhAto kema nathI ? athavA ghaDAmAM praveza karatI ane caNa caNIne ghaDAmAMthI nIkaLatI cakalI jema dekhAya che tema zarIramAM jato-nIkaLato jIva kema dekhAto nathI ? uttara - "vastunuM na dekhAvuM" tene saMskRta bhASAmAM anupalabdhi kahevAya che. bhagavAna vAyubhUtine kahe che ke he vAyubhUti ! anupalabdhinA kAraNe zarIramAM praveza karato ane nirgamana karato evo AtmA dekhAto nathI. te anupalabdhi be prakAranI hoya che. ahIM anupalabdhi eTale ke vastunuM adarzana te be prakAranuM hoya che. (1) pahelI eka anupalabdhi asat vastunI hoya che. je vastu A saMsAramAM traNe kAle paNa saMbhavatI nathI. jethI asat ja hoya che. tenI je anupalabdhi che te anupalabdhi vastu asat hovAthI jANavI. jemake gadheDAnAM ziMgaDAM, vaLyAno putra, sasalAnAM ziMgaDAM, AkAzanuM puSpa ItyAdi je je vastuo A saMsAramAM traNe kAle paNa asat che. tenI anupalabdhi je hoya che te prathama anupalabdhi jANavI. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti 219 (2) bIjI anupalabdhi sat vastunI jANavI. je vastu sat che, saMsAramAM vidyamAna che. chatAM dUrAdi bhAvothI (21 kAraNothI) chatI vastu paNa dekhAtI nathI. A bIjI anupalabdhi samajavI. dUrAdi ekavIsa kAraNosara vidyamAna vastu paNa chaghastha jIvone dekhAtI nathI te 21 kAraNo A pramANe che. (1) vastunuM atizaya dUra hovuM, (2) vastunuM atizaya nikaTa hovuM, (3) atizaya sUkSma hovuM, (4) mananI asthiratA, (5) IndriyonI khoDakhAMpaNa, (6) buddhinI hInatA, (7) azakyatA, (8) AvaraNanuM hovuM, (9) parAbhava thavo, (10) sAmAnya, (11) anupayogadazA, (12) anupAya, (13) vismaraNa, (14) khoTo upadeza, (15) mohAlpatA, (16) vidarzana = darzanazaktino abhAva, (17) vikAra, (18) akriyA, (19) anadhigama, (20) ghaNo kAla dUra hovAthI = kAlaviprakarSa, (21) svabhAvaviprakarSa. A pramANe uparokta ekavIsa kAraNothI chatI vastu paNa jaNAtI nathI. te ekavIse kAraNonI udAharaNa sAthe kaMIka vadhAre samaja A pramANe che. (1) vastu atizaya dUra hoya to te vastu saMsAramAM hovA chatAM atidUtAnA kAraNe jaNAtI nathI. jemake svarga-naraka, muMbaImAM rahelAne kalakattA ane kalakattAmAM rahelAne muMbaI dekhAtuM nathI. tyAM atidUratA kAraNa jANavuM. (2) vastu atizaya najIka hoya to te vastu paNa saMsAramAM hovA chatAM atizaya nikaTatAnA kAraNe jaNAtI nathI. jemake AMkhamAM rahelo motIyo-jhAmara Adi rogo, pAMpaNa vagere. A vastuo AMkhamAM che chatAM paNa je jaNAtI nathI, temAM atizaya nikaTatA = atizaya samIpapaNuM - e na dekhAvAmAM kAraNa jANavuM. (3) vastu atizaya sUma hoya to te vastu saMsAramAM hovA chatAM paNa sUkSmatAnA kAraNe jaNAtI nathI. jemake paramANu, caNuka, caNukAdi pudgalanA sUkSmaskaMdho, AvA prakAranAM pudgalo ane pugalanA skaMdho saMsAramAM che ja, chatAM paNa atizaya sUkSma hovAthI te dekhAtA nathI. (4) mananI asthiratA, mananI caMcalatAthI paNa chatI vastu jaNAtI nathI. jemake ghaNI upAdhionA kAraNe jenI mAnasika zakti nAza pAmI gaI che tevo ciMtAtura AtmA mananI asthiratAnA kAraNe sAme AvatI-jatI vastuone dekhI zakato nathI. (5) IndriyonI apaTutAthI paNa chatI vastu jaNAtI nathI. jemake kaMIka Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti baherAzavALAne chato zabda saMbhaLAto nathI. kAcI AMkhavALAne chatI vastu barAbara dekhAtI nathI. ItyAdimAM IndriyanI apaTutA kAraNa che. (6) matinI madatAthI paNa chatI vastu jaNAtI nathI. jemake zAstronA sUkSma evA je artho che te arthavizeSo che to kharA ja. paraMtu samajanAranI eTalI buddhi na hoya to matinI maMdatAthI chatA evA paNa sUkSma artho jaNAtA nathI. (7) keTalIka vastuo jovAne mATe azakya hoya che. tethI te vastuo hovA chatAM paNa joI zakAtI nathI. jemake dareka mANasone potAnA kAna, kaMThabhAga, mastaka ane pAchalI pITha vagere zarIranA bhAgo zarIramAM che chatAM paNa te vivakSita mANasane dekhAvAnuM azakya hovAthI joI zakAtA nathI. (8) AvaraNa AvavAthI paNa chatI vastu jaNAtI nathI. jemake koI puruSanI bane AMkho, bIjA koI puruSa vaDe banne hAthanI AMgaLIo dvArA DhAMkI devAmAM AvI hoya to athavA AMkhanA ADo pATo hoya to athavA bhIta AdinuM AvaraNa hoya to sAme rahelI vastu vidyamAna hovA chatAM paNa AvaraNa-AvavAnA kAraNe dekhAtI nathI. (9) eka vastunA tejamAM bIjI vastuno parAbhava thaI javAthI paNa chatI vastu dekhAtI nathI. jemake sUrya jyAre cotarapha prakAzamAna hoya, tyAre AkAzamAM tArAo che chatAM sUryanA prakAzathI parAbhava pAmyA che mATe dekhAtA nathI. tathA sAmethI AvatI gADIonI lAITothI AMkho parAbhava pAme che tyAre chatI vastu dekhAtI nathI. (10) sarakhe sarakhI samAna vastu maLavAthI paNa chatI vastu jaNAtI nathI. jemake koI eka puruSa potAnA hAthamAM aDadAdi koI dhAnya pasalI pramANa le. tene dhArI dhArIne e, tyArabAda hajAro kIlonA aDadAdinA samAna DhagalAmAM te aDada nAkhI devAmAM Ave, mikSa karavAmAM Ave, to hatheLInA aDada ane pUrve karelA DhagalAnA aDada samAna hovAthI temAM bhaLI javAthI judA jaNAtA nathI. temAM samAnatA e kAraNa che. (11) anupayogadazAthI paNa chatI vastu jaNAtI nathI. jemake rUpa jovAmAM layalIna banelAne zeSa IndriyonA viSayo te kAle jaNAtA nathI. kAraNa ke te kAle jIvana upayoga mAtra rUpa jovAmAM ja hoya che. zeSa viSayomAM upayoga nathI. mATe jaNAtA nathI. (12) anupAyathI paNa vastu jANI zakAtI nathI. jemake je vastu jANavAno je upAya na hoya, te upAyathI te vastu jaNAtI nathI. jemake koI gAya-bheMza ke bakarInA Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti 221 dUdhanuM mApa jANavuM hoya ke A gAya vagere keTaluM dUdha ApatI haze ? temAM tenA mAthA uparanAM ziMgaDA joIne dUdhanuM mApa jANavA prayatna karIe to te na jANI zakAya. ziMgaDAM jenAM lAMbAM hoya tenuM dUdha ghaNuM hoya, ziMgaDAM jenAM TuMkAM hoya tenuM dUdha alpa hoya. Ama dUdhanA mApane jANavAmAM ziMgaDAnuM mApa e anupAya che. tethI chatuM evuM paNa dUdhanuM mApa jANI zakAtuM nathI. (13) vismaraNa thavAthI paNa chatI vastu jANI zakAtI nathI. jemake pUrve joyelIjANelI vastunuM vismaraNa thaI gayuM. koI puruSano ApaNane bhUtakALamAM paricaya thayelo paNa te kAlAntare bhUlI javAyo. tyArabAda te vyakti AMkha sAme Ave to paNa vismaraNazIlatAnA kAraNe te vyakti oLakhAtI nathI. yAda AvatI nathI. (14) duSTa upadezathI (khoTI zikhAmaNathI) paNa chatI vastu jaNAtI nathI. jemake suvarNano ja TukaDo hoya paNa je je lokone batAvIe te te loko sarve (potAnI ajJAnatAthI) A to pittaLa che, pittaLa che Ama ja kahe. eTale ApaNe paNa mAnI laIe ke kharekhara A pittaLa ja che. ahIM suvarNa hovA chatAM lokonA khoTA upadezathI chatuM suvarNa paNa jaNAtuM nathI. kalara, DIjhAIna, mulAyamatA vagere barAbara joI. tapAsIne pasaMda karIne lAvelI sADI paNa lokone dekhADatAM loko kahe ke A kalara barAbara nathI. A DIjhAIna barAbara nathI. ema ghaNAnA kahevAthI sADImAM raheluM sArApaNuM chatuM hovA chatAM dekhAtuM nathI ane mana utarI jAya che. sADI pAchI ApavAnuM mana thAya che. (15) mUDhatA-ajJAnatA-viparIta bodhathI paNa sAcuM tattva jema hoya che tema dekhAtuM nathI. samajAtuM nathI. jemake jIva-ajIva-puNya-pApa Azrava-baMdha-saMvara-nirjarA ane mokSa A nava tattvo che. paraMtu viparIta darzanavALAM zAstronA abhyAsathI mUDhatAnA kAraNe satya svarUpa dekhAtuM nathI. (16) vipatti varNana ceSAM te = jene cakSuthI jovAnI zakti cAlI gaI che te vidarzana. cakSunI dRSTi vinAnA jIvo, sarvathA AMkhe aMdha banelA AtmAo sAme chatI ghaTa-paTa Adi vastuo joI zakatA nathI. A viSayamAM vidarzana--aMdhatva kAraNa che. (17) vArthaviivarat = vRddhAvasthAnA kAraNe zarIra, Indriyo ane smaraNazakti vagere maMda paDavAthI ane cakSu AdimAM vikAravizeSa thavAthI chatI vastu dekhAtI nathI. bhale pUrve joyelI hoya, pharIthI te vastu sAme Ave to paNa jANI zakAtI nathI. (18) briyataH = bhUminI aMdara rahelAM vRkSAdinAM je mULIyAM vagere che te sat Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda che. to paNa te dekhAtAM nathI. tenuM kAraNa te mULIyAM vagere uparanI je bhUmi che tenI khananAdi kriyA na karavAthI mATIthI DhaMkAyelAM che. mATe te mULIyAM dekhAtAM nathI. ahIM khanana AdinI akriyA kAraNa che. (19) manadhAma = abhyAsa na karavAthI na jaNAya. jemake koIpaNa zAstronA artho te te zAstromAM to che ja. paraMtu te artho bhaNavAno abhyAsa na karavAmAM Ave, gurugama dvArA sAMbhaLavAmAM na Ave to temAM rahelA chatA artho paNa dekhAtA nathI, samajAtA nathI. (20) vikharSa = je vastuo kAlathI ghaNI ja dUra hoya, to te vastu saMsAramAM hovA chatAM dekhAtI nathI. jemake bhUtakALamAM thayelA RSabhadeva, ajitanAtha prabhu vagere tIrthakara bhagavanto tathA bhAvimAM thanArA padmanAbhAdi tIrthakara bhagavaMto kAlathI ghaNA dUra che. mATe dekhAtA nathI. (21) svabhAvavikharSa = je vastu svabhAvathI ja dekhAvAne yogya na hoya, adezya ja hoya tevI vastu saMsAramAM hovA chatAM paNa dekhAtI nathI. jemake AkAzadravya, dharmAstikAya, adharmAstikAyAdi dravya, pizAca, bhUta, vagere vyaMtarAdi devo. A saMsAramAM je vastu vidyamAna hoya chatAM cakSuthI na dekhAya, tenAM ekavIsa kAraNo che. temAMthI zarIramAM praveza karato ane nIkaLato AtmA sat che ane te paNa taijasa-kArpaNa zarIra sAthe che. arthAt sUkSma zarIrothI sazarIrI che. chatAM je nathI dekhAto tenuM kAraNa e che ke AtmA amUrti che. mATe ekavIsamA kAraNathI dekhAto nathI. ane tenI sAthenuM taijasa-kAzmaNa je zarIra che te atizaya sUkSma che. mATe atisaumya nAmanA trIjA kAraNathI dekhAtuM nathI. A rIte AtmA amUrta hovAthI ane taijasa-kAzmaNa zarIra atizaya sUkSma hovAthI-hovA chatAM paNa te jaNAtAM nathI. paraMtu te AtmA ane taijasa kArmaNa zarIra kharaphraMga ane AkAzapuSpAdinI jema asat che mATe nathI dekhAtAM ema nathI. sat che paNa amUrta ane sUkSma hovAthI dekhAtAM nathI. prazna - je asat hoya che tenI paNa kharazRMgAdinI jema anupalabdhi hoya che ane je sat hoya che tenI paNa uparokta 21 kAraNothI anupalabdhi hoya che. tyAM AtmadravyanI je anupalabdhi che. te asat hovAthI prathama naMbaranI anupalabdhi nathI. paraMtu sat che chatAM 21 kAraNomAMnA ekavIsamA kAraNathI ja anupalabdhi che. Avo nirNaya konAthI zAnA AdhAre karavo ? kharazcaMganI jema asat che mATe anupalabdhi che. Ama kema na kahevAya? Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjA gaNadhara - vAyubhUti 223 uttara aneka anumAno dvArA te AtmAnuM astitva IndrabhUti sAthenA ane hamaNAM ja vAyubhUti sAthenA vAdamAM siddha karavAmAM AvyuM che. mATe AtmA sat che asat nathI. phakta amUrta hovAthI ane tenI sAthenuM taijasa-kAryaNazarIra sUkSma hovAthI tenI anupalabdhi che. tethI tenI upalabdhi thatI nathI. ahIM satnI ja anupalabdhi jANavI. 1682-16830 gaNadharavAda - vedamAM kahelAM pado dvArA paNa dehathI bhinna evA AtmAnI siddhi kare che dehANaNe va jie, jamaggihottAiM saggakAmassa / veyavihiyaM viharaNai, dANAiphalaM ca loyammi // 1684 // ( dehAnanye vA jIve yadagnihotrAdi svargakAmasya / vedavihitaM vihanyate, dAnAdiphalaM ca loke // ) gAthArtha - jo jIvane dehathI abhinna mAnIe eTale ke zarIra e ja jIva che Ama mAnIe to svarganI IcchAvALAne agnihotrAdi yajJa karavAnuM je kahyuM che te ane lokamAM dAnAdi je dharmAnuSThAno thAya che tenuM phaLa A banne vastuo ghaTaze nahIM, niSphaLa thaze. ||1684 // vivecana - vedamAM kahelAM keTalAka padothI paNa zarIrathI bhinna evA AtmAnI siddhi thAya che. te jaNAvatAM paramAtmA zrI mahAvIraprabhu kahe che ke jo A jIvadravya dehathI bhinna na ja hoya ane deha e ja jIva hoya to svarganI kAmanAvALAe agnihotrAdi yajJa karavA joIe AvuM je vedazAstramAM vidhAna che te ghaTaze nahIM. kAraNa ke deha e ja jo jIva hoya to dehano to ahIM ja agnisaMskAra karavAmAM Ave che. eTale deha to baLIne rAkha thaI jAya che ane dehathI bhinna jIva jo na hoya to agnihotrAdi yajJa karavA dvArA svargamAM jaze koNa ? svarganAM phaLa bhogavaze koNa ? svargamAM janAra koI rahyuM ja nahIM. tethI vedapadonuM vidhAna vyartha thaze. tathA A lokamAM dAna-paropakAra lokasevA Adi vyAvahArika evAM dharmanAM je je kAryo karavA-karAvavAmAM Ave che tenA phaLane bhogavanAro koI ja nahIM hovAthI te anuSThAno paNa niSphaLa jaze. dAnAdi dharmakriyAnuM phaLa kone prApta thaze ? dAnAdi karo ke hiMsAdi pApakAryo karo, tenuM kaMI phaLa raheze nahIM ane jo Ama ja hoya to A jagatamAM pApa-puNyanI vyavasthA ja raheze nahIM. dAnAdi karo ke hiMsAdi karo pAchaLa kaMI phaLa che Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 224 trIjA gaNadhara - vAyubhUti ja nahIM. Ama mAnavAthI A saMsAramAM ghaNI ja avyavasthA thAya. mATe paNa te vAyubhUti ! tamAre samajavuM joIe ke zarIrathI bhinna evo AtmA che. ll1684ll he vAyubhUti ! tamane paraspara viruddha evAM vedonAM padonA zravaNa mAtrathI A jIva ane zarIra bhinna che ke abhinna che. evo saMdeha thayelo che. paraMtu te vedapadonA sAcA arthane tame jANatA nathI. tethI te vedapadonA sAcA arthane tame sAMbhaLo. A pramANe vedapadonA arthakathana dvArA vAyubhUtinA saMdehane dUra karatA bhagavAna jaNAve che ke - viNNANaghaNAINaM, veyapayANaM tamatthamavidaMto / dehANaNNaM mannasi, tANaM ca payANamayamattho // 1685 // (vijJAnaghanAdInAM vedapadAnAM tvamarthamavidan / hArca macaze, teSIjha pAnAmayamartha che) gAthArtha - vijJAna na" ItyAdi vedapadonA arthane na jANatA evA tame dehathI AtmAne abhina mAno cho. paraMtu te vedapadono artha A pramANe che. /1685ll vivecana - he vAyubhUti !"vijJAnadhana tebhyo bhUtezya: samutthAya tIjovAnubhavanazyati, na pratyajJa mati'' ItyAdi je vedavAkyo che tenA artho tame AtmAnA nAstitvamAM karo cho ane "nihotra guhuyAt svAma:' e vedapadonA artho tame AtmAnA astitvamAM karo cho. Ama paraspara viruddha arthavALAM padonA zravaNathI tamane zaMkA thaI che ke zarIrathI bhinna jIva mAnavo ke zarIra e ja jIva che Ama mAnavuM. paraspara viruddha arthavALA padonuM zravaNa e ja A zaMkAnuM mULa kAraNa che. paraMtu "vijJAnadhana' ItyAdi je prathama kahelAM pado che. teno sAco artha tame jANatA nathI ane tame je artha karo cho te mithyA artha che. vijJAnayana" ItyAdi padono artha tame A pramANe karo cho ke - vijJAnaghana svarUpa evo A AtmA pRthvI Adi pAMca bhUtothI ja utpana thAya che ane utpanna thaIne tenA vilayanI pAchaLa A AtmAno paNa nAza thAya che. parabhava-pUrvabhava jevI koI saMjJA nathI. A pramANe tamAro karelo artha che. paraMtu te artha sAco nathI. teno sAco artha A pramANe che ke - vijJAnanA ghana svarUpa A AtmA che. te pAMcabhUtonA banelA ghaTapaTa Adi zeya padArthone jANavArUpe te te viSayanA upayoga svarUpe utpanna thAya che. eTale ke pariNAma pAme che ane te te viSayano upayoga samApta thatAM tevA tevA upayoga svarUpe nAza pAme che. paraMtu AtmA sarvathA navo kyAreya paNa utpanna thato nathI ane kyAreya Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda trIjA gaNadhara - vAyubhUti 225 paNa nAza pAmato nathI.) koIpaNa navA viSayanA upayogakAlamAM pUrvakAlanA viSayanI jJAnasaMjJA vidyamAnapaNe pravartatI nathI. upayogadharmane AzrayI A AtmA utpAdavinAzazAlI che. Avo sAco artha tame jANatA nathI. tethI tamane A zaMkA thayelI che. A vedapadonA sAcA artho IndrabhUti sAthenA vAdaprasaMge gAthA naMbara 1588 thI 1603 mAM vadhAre carcelA che. tyAMthI joI levA bhalAmaNa che. tathA pUrve AvI gayelI 1pa67 mI gAthAmAM A ja kAraNathI kahyuM hatuM ke "zarIrAtmakapaNe banelo A pAMca bhUtono je saMghAta che teno koIka avazya kartA che. kAraNa ke te vyavasthitapaNe goThavAyelA svarUpe pratiniyata AkAravALo saMghAta che. tethI ghaDAnI jema teno koIka karyA che je te saMghAtano kartA che. te ja bhUtAtmakazarIrathI bhinna evo jIva che. AvA prakAranAM aneka anumAnothI paNa zarIrathI atirikta evA jIvanI siddhi pUrve karelI che tathA pAMca bhUtonA banelA zarIrathI AtmA e bhinna dravya che. AvuM samajAvanArAM vedanAM pado tamane paNa kaMThastha che te A pramANe - "satyena labhyastapasA hyeSa brahmacaryeNa nityaM jyotirmayo vizuddho, yaM pazyanti dhIrA yatayaH saMyatAtmAnaH" ityAdi nitya jJAnamaya ane vizuddha evo A AtmA satya vaDe, tapa vaDe ane brahmacarya vaDe prApta karavA lAyaka che. saMyamI che AtmA jeno evA dhIra saMyamIpuruSo je AtmAne joI zake che. A pATha bhUtothI bhinna AtmA che. Ama spaSTa siddha kare che. A pramANe te vAyubhUti ! sarve paNa vedonAM pado pAMca bhUtonA banelA zarIrathI A Atmatattvane bhinna ja siddha kare che. A kAraNe bhedapratipAdaka vedavAkyothI paNa bhUtothI atirikta jIva che ema tame svIkAra karo. ll168pA A pramANe paramAtmA zrI mahAvIra prabhu vaDe vAyubhUtino saMzaya chedAye chate vAyubhUtie zuM karyuM? te have kahe che. chinnammi saMsayammi, jiNeNaM jarAmaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio, paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 1686 // (chinne saMzaye, jinena jarAmaraNavipramuktena / sa zramaNaH pravrajitaH, paJcabhissaha khaNDikazataiH // ) Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 trIjA gaNadhara - vAyubhUti gaNadharavAda gAthArtha - jarA ane maraNathI mukta banelA paramAtmA zrI mahAvIra prabhu vaDe vAyubhUtino saMzaya chedAye chate pAMcaso ziSyo sAthe te zramaNa dIkSita thayA. //1686 // - vivecana - paramAtmA zrI mahAvIra prabhunI tarkayukta amRtavANI sAMbhaLIne vAyubhUtino saMzaya chedAyo. paramAtmAno A carama bhava che. eTale jarA (ghaDapaNa) ane maraNa (mRtyu) haju AvavAnuM to che ja. paraMtu tyArabAda kyAreya paNa jarA-maraNa AvavAnAM nathI. phakta A bhavasaMbaMdhI eka ja vAra AvavAnAM hovAthI ane te paNa kevalaparamAtmA hovAthI rati-arati vinAnA hovAnA kAraNe samAdhimaraNa pAmavAnA hovAthI tenI virakSA karavAmAM AvI nathI. tethI mUlagAthAmAM jarA-maraNathI mukAyelA evo pATha che. tathA bhagavAnanI vANI sAMbhaLIne zramaNa evA vAyubhUti dIkSita thayA. A vAkya paNa nizcayanayanI dRSTie kahela che. kAraNa ke prathamathI jo zramaNa ja hoya to dIkSita thayelA ja hatA, teone dIkSA levAnI rahetI ja nathI. tethI vyavahAranayathI adIkSita hoya te ja dIkSA le che. paraMtu nizcayanayathI jyAM sudhI A jIva adIkSita che tyAM sudhI dIkSA leto nathI ane je samaye dIkSA le che te samaye te dIkSita banelo hovAthI zramaNa kahevAya che. tethI dIkSita thayelA arthAt zramaNa thayelA evA te dIkSA le che Ama kahevAya che. vyavahAranaya kAraNa ane kAryano bheda svIkAre che. nizcayanaya kAraNa ane kAryano abheda svIkAre che. A viSayamAM vivakSAnI ja pradhAnatA jANavI. A pramANe trIjA vAyubhUti gaNadharanI vAdacarcA samApta thaI. ll1686ll. trIjA gaNadhara zrI vAyubhUtino vAda samApta thayo. Printed & Composed By BHARAT GRAPHICS 7, New Market, Panjarapole, Relief Road, Ahmedabad-380 001 Guj (ind). Ph. : 079-22134176, Mob. 9925020106 (Bharatbhai), Email: bharatgraphics1@gmail.com Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II vyakta nAmanA cothA gaNadhara II have vyakta nAmanA cothA gaNadharano vArtAlApa samajAve che - te pavvaie souM, viyattu Agacchai jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmi, vaMdittA pajjuvAsAmi // 1687 // (tAn pravrajitAn zrutvA, vyakta Agacchati jinasakAzam / tranAmi vanyU, vantivI paryuSAre ) gAthArtha - te traNe bhAIone dIkSita thayelA sAMbhaLIne vyakta nAmanA cothA paMDita brAhmaNa jinezvara paramAtmA pAse Ave che. manamAM vicAre che ke huM paNa tyAM jAuM, vandana karuM ane vaMdana karIne sevA karuM. /1687ll vivecana - IndrabhUti-agnibhUti ane vAyubhUti ema traNe bhAIo ke jeo mahAvidvAna hatA. vAdavivAdamAM balavAna yoddhA jevA hatA. koIthI parAbhava na pAme tevA hatA. teo paNa jeonI pAse hArI gayA tathA hArI gayA eTaluM ja nahIM paraMtu teonA ziSya banI gayA, temanI pAse pravrajyA lIdhI. mATe avazya A sAcA sarvajJa ja che. jainonA covIsamA tIrthaMkara prabhu zrI mahAvIra svAmI ja che. huM paNa jaldI jaldI jAuM. teone vaMdana karuM ane vaMdana karIne teonI sevA karuM. AvA prakAranA vicAro karIne vyakta nAmanA dvijopAdhyAya potAnA sthAnathI nIkaLyA ane paramAtmAnI pAse AvyA, tyArabAda bhagavAne zuM karyuM, te have pachInI gAthAmAM jaNAve che. 1687ll AbhaTTho ya jiNeNaM, jAijarAmaraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya, savvaNNU savvadarisI NaM // 1688 // (AbhASitazca jinena, jAtijarAmaraNavipramuktena / nAmnA ca gotreNa ca, sarvajJena sarvadarzinA // ) gAthArtha - janma-jarA ane mRtyuthI mukta thayelA, sarvajJa ane sarvadarzI evA jinezvara zrI mahAvIra prabhu vaDe nAma ane gotrapUrvaka te vyakta paMDitane bolAvAyA. l/1688ll Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda vivecana janma-jarA ane mRtyune jitanArA sarvajJa ane sarvadarzI evA tIrthaMkara paramAtmA zrI mahAvIra prabhu vaDe he vyakta ! tame bhale AvyA. ema kahIne bolAvyA. ane kahyuM ke tamArA manamAM paNa eka zaMkA che. A pramANe vyakta paMDita kaMI paNa bole te pahelAM ja paramAtmAe kevalajJAnathI joIne temanA hRdayanA saMzayane kahevAnI zarUAta karI. A joIne vyaktapaMDita manamAM Azcarya pAmyA. kaMIka ahobhAva to pahelethI ja hato paNa kaMI paNa pUchyA vinA hRdayanA saMzayane yathAsthitapaNe bolatA joIne vyakta paMDitane paramAtmA pratye ahobhAvanI vRddhi thaI. vizALa parSadA jovAthI ane amRtavANI sAMbhaLavAthI paNa ghaNA ahobhAvanI ane pUjyabhAvanI vRddhi thaI. 1688 // 228 - kiM maNNe atthi bhUyA, udAhu natthitti saMsao tujha / veyapayANa ya atthaM, na yANasi tesimo attho // 1689 // ( kiM manyase santi bhUtAnyutAho na santIti saMzayastava / vedapadAnAM cArthaM, na jAnAsi teSAmayamartha: // ) gAthArtha - pRthvI Adi pAMca bhUto che ke nathI Avo saMzaya he vyaktapaMDita ! tamane che. paNa vedapadonA arthane tame jANatA nathI. te vedapadonA artha A pramANe che. / / 1689 // vivecana - pRthvI, pANI, agni, vAyu ane AkAza A nAmanAM pAMca bhUto jagatamAM prasiddha che. paraMtu te pAMca bhUto vAstavikapaNe che ke vAstavikapaNe nathI ? Avo saMzaya he vyaktapaMDita ! tamArA hRdayamAM che. AvA prakArano saMzaya thavAnuM kAraNa paraspara viruddha arthavALAM vedanAM padonuM zravaNa che. te vedanAM pado AvA prakAranAM che. ** ''svapnopama hai samiSa brahmavidhijJamA vijJeyaH / '' tathA 'ghAvA-pRthivI / '' tathA 'pRthivI devatA, Apo devatA / '' nRtyAdri / uparokta vedapAThonA artha tamArA manamAM A pramANe cAle che. (1) pahelA pAThano artha - AkhuMya A jagata svapnanI upamAvALuM che arthAt svapnatulya che. A ja sAco paramArtha che ema nyAyathI jANavuM. vedapadono Avo artha karavAthI pAMca bhUto saMsAramAM nathI. je kaMI loko kahe che ane pratyakSa dekhAya che te badhuMya svapnanI jema mithyA che. jhAMjhavAnA jaLanI tulya che. vastu nathI paNa bhramamAtrathI vastuno AbhAsa thAya che. Avo artha tamArA manamAM skurAyamAna thavAthI "bhUto nathI" evo bodha tamArA manamAM varte 46 che. (2) paraMtu 'ghAvA-pRthivI'' 'pRthivI vevatA'' ''Apo tevatA'' = svarga ane pRthvI Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 229 che. pRthvI e deva che. jala e deva che. A bIjA saghaLA ya pATho pAMca bhUto che ema sUcave che. Avo artha tamArA manamAM pravarte che. prathama pATha bhUtonI nAstitAne sUcavanAro ane bIjA be pATho bhUtonI astitAne sUcavanArA che. AvA prakAranA vedapAThonA paraspara viruddha artha karavAthI tamane saMzaya thayelo che. paraMtu A vedapadonA sAcA arthane tame jANatA nathI. tathA yuktine paNa tame jANatA nathI. tethI ja tame AvA saMzayane karo che. te vedapadonA sAcA artha A pramANe che. je artha huM tamane AgaLa upara samajAvuM chuM. ll168ll, bhUesu tujjha saMkA, suviNaya-mAovamAiM hojatti / na viyArijaMtAI, bhayaMti jaM savvahA juttiM // 1690 // bhUyAisaMsayAo, jIvAisu kA kahatti te buddhI / taM savvasuNNasaMkI, mannasi mAyovamaM loyaM // 1691 // (bhUteSu tava zaGkA, svapnaka-mAyopamAni bhaveyuriti / na vicAryamANAni, bhajanti yat sarvathA yuktim // bhUtAdisaMzayAt, jIvAdiSu kA katheti te buddhiH / tvaM sarvazUnyazaGkI, manyase mAyopamaM lokam // ) gAthArtha - pAMca bhUtone viSe tamane zaMkA che. pAMce bhUto svapnatulya ane IndrajAlanI tulya mAyAsvarUpa che. vicAra karIe to paNa te bhUto sarvathA yuktiyukta besatAM nathI. have jo bhUtomAM ja saMzaya che to jIva-ajIva, puNya-pApanI to vAta ja zuM karavI. tethI sarvatra zUnyatA ja che. AvI zaMkAvALA thayA chatA tame lokane mAyAnI upamAvALuM mAno cho. /1690-1691// vivecana - he AyuSyamAn vyaktapaMDita ! pRthvI Adi pAMce bhUtomAM tamane saMdeha che. kAraNa ke "svopa hai sanam" ItyAdi pUrve kahelA vedapAThamAM AkhAya A jagatane svapnanI tulya kaheluM che. tethI mAyAnI upamAvALuM A jagata che ema tame mAno cho. jema koI nirdhana (garIba) mANasa hoya, to paNa svapnadazAmAM potAnA gharanA AMgaNAmAM (cokamAM) hAthIonI ghaTA, ghoDAono samUha, maNi-mANeka-suvarNAdinI rAzi ItyAdi svarUpa vizAla rAjyalakSmIne potAnI pAse nathI to paNa dekhe che. vaLI koIka IndrajAla racanAra puruSa mAyAthI tyAM vAstavika na hoya to paNa kanaka-maNi motI-rajata-bagIcA Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23) cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda phUla-phaLa vagere bhautika padArtho dekhADe che ane jonArA loko dekhe che. A banne udAharaNothI samajAya che ke je vastu jagatamAM vAstavikapaNe hotI nathI. te paNa svapnamAM ane IndrajAlanI racanAmAM dekhAya che. tenI jema A pAMce bhUto paNa AvAM ja che ke je vAstavika svarUpe che nahIM. paraMtu svapnanI jema ane IndrajAlanI jema dekhAya che. mATe A bhUto nathI ja, ema tame manamAM mAno cho. vaLI vicAra karatAM paNa A bhUto hoya evuM dekhAtuM nathI. yuktithI paNa bhUtonuM astitva siddha thatuM nathI. tathA pRthvI-pANI-agni-vAyu-AkAza Ama mUlabhUta pAMca bhUtAtmaka tattva ja A saMsAramAM jo na saMbhavatuM hoya to jIva-ajIva-puNya-pApa vagere sUkSmatattvonI vAta to karavI ja zuM ? te to hoI ja na zake. A pramANe tame manamAM vicAro cho. kAraNa ke A jIva-ajIvAdi tattvo to pAMca bhUtonA ja vizeSAtmaka = uttarabheda svarUpa che. jo mUlatattva na hoya to uttaratattva to hoya ja kyAMthI ? AvI tamArA mananI vicAradhArA che. upara pramANe pAMca bhUtAtmaka mUlatattva ane jIva-ajIva vagere svarUpa uttaratattva ema sarva tattvano abhAva ja che. tethI A saMsAra vAstavikapaNe sarvathA zanyatA svarUpa ja che. Ama sarvathA zUnyatA ja che. AvI zaMkAvALA tame AkhA A lokamAtrane svapnatulya-mAyAtulya athavA IndrajAlatulya asat ja che, kaMI che ja nahIM. je kaMI dekhAya che te saghaLuM ya mithyA che, AvuM tame mAno cho. AvI daDha mAnyatAnI pAchaLa vyaktapaMDitanA hRdayamAM rahelI yukti-prayuktine, vyaktapaMDitane pUchyA vinA ja bhagavAna khullI karatAM have jaNAve che. ll1690-1691// jaha kira na sao parao, nobhayao nAvi annao siddhI / bhAvANamavekkhAo, viyatta ! jaha dIha-hassANaM // 1692 // (yathA kila na svataH, parato nobhayato nApyanyataH siddhiH / mAvAnAmapekSAto evA ! yathA tIrgha-svayo) gAthArtha - saMsAramAM rahelA bhAvonI siddhi svataH paNa nathI, parataH paNa nathI, ubhayathI paNa nathI ane anyathI (eTale ke anubhayathI) paNa nathI. mATe jema apekSA mAtrathI hrasva-dIrtha kahevAya che tema apekSAmAtrathI ja jagata kahevAya che. paramArthathI to sarvathA zUnyatA ja che. l/1692/ Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta 231 vivecana - he vyaktapaMDita ! tamArA manamAM AvA AvA vicAro pravarte che ke A jagatamAM ghaTa-paTa Adi je koI padArtho dekhAya che te sarve paNa padArthonI siddhi svathI, parathI, ubhayathI ane anyathI (eTale ke anubhayathI) saMbhavI zakatI nathI. kAraNa ke A badhA bhAvo paraspara apekSAmAtrathI ja hrasva-dIrghanA vyapadezanI jema joDAyelA che. paramArthathI kaMI che ja nahIM. tenI vizeSacarcA A pramANe che - gaNadharavAda A saMsAramAM nRSiMDa-ghaTa-paTa-dUdha-dahIM-ghI vagere je koI padArthasamUha dekhAya che te sarve kAM to kAryAtmaka hovA joIe athavA kAraNAtmaka hovA joIe. Ama banne bhAvomAMthI koIpaNa eka bhAva svarUpe A padArtho hovA joIe. have jo A saghaLA paNa padArtho kAryAtmaka che Ama kahIe to kArya tene kahevAya ke je "kAraNa vaDe karAya te kArya" Ama kAryano paNa kArya tarIkeno vyapadeza kAraNane ja AdhIna bane che. arthAt kAraNa hatuM to ja kArya karAyuM evo ja artha thAya. tethI kAryamAM raheluM kAryapaNuM svataH potAnA mAtrathI siddha thatuM nathI. kAryatva e kAraNane AdhIna hovAthI svataH nathI. = evI ja rIte kAraNarUpa A jagata che ema mAnIe to kAraNapaNuM paNa svataH siddha thatuM nathI. kAraNa ke kAraNane paNa kAraNa to ja kahevAya ke jo te kAraNa koIpaNa prakAranA kAryane kare. tethI kAraNano kAraNa tarIkeno je vyapadeza che te paNa kAryane ja AdhIna che. paNa svataH nathI e vAta nizcita thAya che. A pramANe vicAra karatAM nRSiMDaghaTa-paTAdi saghaLA paNa padArtho kAryAtmakapaNe ke kAraNAtmakapaNe svataH siddha hoya. potAnI rIte siddha hoya A vAta barAbara yuktisaMgata lAgatI nathI. kAryapaNuM kAraNane AdhIna che ane kAraNapaNuM kAryane AdhIna che. paranI apekSA rAkhe che. mATe kArya ke kAraNa A bannemAMthI koIpaNa svataH siddha nathI. tethI jagatanA padArtho svataH siddha to nathI ja. have kadAca ema vicArIe ke te padArtho kAryasvarUpe ke kAraNasvarUpe svataH bhale na ho, paraMtu parataH to hoI zake ne ? kemake kAraNane kAraNapaNAno vyapadeza svataH bhale na ho, to paNa para evA kAryathI thAya ja che ne ? evI ja rIte kAryano kArya tarIkeno vyapadeza bhale svataH na ho, to paNa para evA kAraNathI to thAya ja che ne ? mATe parataH kArya-kAraNarUpa A jagata che ema mAnIzuM. to A yukti paNa barAbara nathI. kAraNa ke je svataH siddha hotuM nathI te parataH paNa siddha thatuM nathI. kAraNa ke pote potAnI rIte astitva dharAvatuM hoya to paranI apekSA rAkhe ane parathI pragaTa thAya. paNa potAnuM potAnI rIte astitva ja jo na hoya to paramAtrathI kema thAya ? jemake gadheDAne potAne potAnI rIte mastaka upara zRMga pragaTa thatAM nathI to te zRMga parathI kema pragaTa thAya ? Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda je retImAM svataH siddha tela nathI te retImAMthI ghANI Adi parapadArthathI tela kevI rIte nIkaLe ? mATe je svataH siddha na hoya te parataH siddha paNa na hoya. tethI A kAryakAraNabhAva tathA te rUpe rahelA padArtho svataH siddha paNa nathI ane parataH siddha paNa nathI. je svataH siddha na hoya tathA je parataH siddha paNa na hoya te sva-para ema ubhayathI siddha mAnIe to A pakSa paNa barAbara yuktisaMgata thato nathI. kAraNa ke vyasta eTale ke chuTA-chuTA eTale ke ekalA-ekalA evA svathI athavA parathI ema bannethI je bhAvonI siddhi thatI nathI. te bhAvo te bannenA samudAyathI paNa kema thAya ? arthAt bannenA samudAyAtmaka evA ubhayathI paNa thatA nathI ja. jema retInA eka-eka kaNamAM tela nathI to retInA kaNonA samUhamAM paNa tela na ja hoya, pratyekamAM je asat hoya, te samUhamAM paNa asat ja hoya. tema ahIM svathI athavA parathI ema eka-ekathI kArya-kAraNabhAva ghaTato nathI. mATe te bannenA sAthe maLelA samUhAtmaka evA ubhayathI to kArya-kAraNabhAva tathA te rUpe padArtho saMbhave ja nahIM. A rIte svathI, parathI ane ubhayathI ema traNa pakSothI to kArya-kAraNanI vyavasthA saMbhavatI ja nathI. mATe te rUpe padArtho nathI. vaLI ubhayathI kArya-kAraNarUpe padArthonI siddhi mAnavAmAM ItaretarAzraya doSa paNa Ave che. kAraNa ke kArya e kAraNane AdhIna hovAthI ane kAraNa e kAryane AdhIna hovAthI jyAM sudhI kAryanI siddhi na thAya tyAM sudhI kAraNanI siddhi thaI zakaze nahIM ane jyAM sudhI kAraNanI siddhi na thAya tyAM sudhI kAryanI siddhi thaI zakaze nahIM. A rIte A banne paraspara sApekSa hovAthI ubhayathI kArya-kAraNanI siddhi mAnavAmAM ItaretarAzraya eTale anyonyAzraya doSa paNa Ave che. eka vastu bIjAne AdhIna hoya ane bIjI vastu pahelI vastune AdhIna hoya tyAre A parasparAzrayadoSa kahevAya che. have anyathI kArya-kAraNa bhAvarUpe padArthonI siddhi kahIe to te pakSa paNa ucita nathI. kAraNa ke anyathI eTale sva-para ane ubhayathI anya je pakSa te "anubhaya" pakSa kahevAya che. anubhayano artha evo thAya che ke sva paNa nahIM, para paNa nahIM. arthAt ubhayapakSano abhAva, eno artha evo thAya che ke A kArya-kAraNarUpe padArthonI vyavasthA svathI paNa nathI, parathI paNa nathI ane ubhayathI paNa nathI. nirhatuka che. sva-para ane ubhayathI anya koI vastu ja nathI, te sarvathA asat ja che. tethI nirhatuka mAnavAthI kAryakAraNarUpe rahelI padArthonI vyavasthita vyavasthA ghaTI zake nahIM. je nirhetuka hoya che te nityasattva athavA nityaasattva ja hoya che AvI Apatti Ave che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 233 tathA hrasva ane dIrghanI jema" husva-dIrthano vyavahAra jema apekSAmAtrathI ja che vAstavika nathI. tema jagatanA padArtho paNa vAstavika nathI. apekSAmAtrathI ja che. hrasvadIrghanI apekSA A pramANe - cAra AMgaLIomAMthI aMguThA pAsenI prathama AMgaLIne "pradezinI" (tarjanI) AMgaLI kahevAya che. A pradezinI AMgaLImAM aMguThAnI apekSAe dIrghatva jaNAya che ane bIjI AMgaLInI apekSAe te pradezinImAM hrasvatva jaNAya che. teno artha e thayo ke A pradezinI nAmanI AMgaLI pote svayaM nathI hrasva ke nathI dIrgha. jo AjubAjunA aMguThAne ane bIjI AMgaLIne dUra karIe to te pradezinI AMgaLI hrasva ke dIrgha kaMI kahevAtI nathI. mATe pradezinImAM hrasvata ke dIrghatva svataH to siddha nathI ja. jyAM svataH siddhi na hoya tyAM parata , ubhayataH ane anubhavataH siddhi saMbhavatI nathI. A carcA to pUrve ja samajAvI che. tethI hrasva ane dIrthano vyavahAra jema vyavahAra mAtrathI ja bolAya che paNa paramArthathI kaMI ja nathI. tevI ja rIte A ghaTa, A paTa, A dUdha, A dahIM A badhA bhAvo je bolAya che, jaNAya che te mAtra vyavahArathI ja che. aupacArika ja che. tAttvikapaNe kaMI ja nathI. A saMsAra sarvathA zunya ja che. koIpaNa padArtha nathI. Ama tame sarvazUnyatAne mAnanArA thayA cho. he vyaktapaMDita ! tamArI dRSTie Avo pATha paNa tamane dekhAyo che - na dIrdhe'stIha dIrghatvaM, na hUsvaM, nApi ca dvaye / tasmAdasiddhaM zUnyatvAt, sadityAkhyAyate kva hi ? // 1 // husvaM pratItya siddhaM dIrgha, dIrgha pratItya hUsvamapi / na kiJcidasti siddhaM, vyavahAravazAt vadantyevam // 2 // dIrgha evI vastumAM je dIrghatva jaNAya che te paramArthathI nathI. kAraNa ke tenI bAjumAM hrasva vastu lAvIe to ja dIrghatva jaNAya che. eTale ke vastumAM dIrghatva sAcuM nathI. evI ja rIte hRsvavastumAM je hrasvatva jaNAya che te paNa sAcuM nathI. kAraNa ke tenI pAse dIrgha vastu lAvIe tyAre ja hrasvavastu hrasvasvarUpe dekhAya che. eno artha e che ke hasvavastumAM hrasvatva sAcuM nathI, mAtra parApekSita ja che. A rIte dIrghatva ane hRsvatva ema banne sAcAM nathI. tenI jema A saMsAramAM kaMI paNa vAstavika siddha nathI. sarva vastuo asiddha ja che. mATe sarvathA zUnyatA mAnavI e ja zreyaskara che ane sarvazUnya hovAthI "A sat che" evuM kyAM kahevAya ? arthAt kyAMya kahevAya nahIM. A rIte A saMsAramAM koI sat nathI. sarvathA zUnyatA ja che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda hRsvane AzrayI dIrghatva che. eTale ke vAstavika dIrghatva nathI. evI ja rIte dIrghatvane AzrayI hRsvatva che tethI te paNa satyatattva nathI. A rIte koIpaNa tattva potAnI rIte sAcuM siddha thatuM ja nathI. mAtra zUnyatA ja che. loko vyavahAranA vazathI A hRsva ane A dIrgha ema bole che. paramArthathI kaMI ja nathI. A kAraNathI sarvathA jagatamAM zUnyatA ja che. AvA tamArA vicAro che. ll1692 atthittaghaDegANegayA va savvegayAidosAo / savve'NabhilappA vA, suNNA vA savvahA bhAvA // 1693 // (astitvaghaTekAnekatA vA, sarvaikatAdidoSAt / sarvaDanamanANA vA zUnya vana sarvathA mAvA: ) gAthArtha - astitva ane ghaTatvane eka mAnIe athavA aneka mAnIe to (eTale ke abhinna athavA bhina mAnIe to) sarva padArthonI ekatA vagere thaI javAnA doSo Ave che. tethI sarve paNa bhAvo kAM to anabhilApya che athavA kAM to sarvathA zUnya ja che. I/1693 vivecana - vyaktapaMDitanA manamAM je vicAro pravarte che te vicAro paramAtmA temanI sAme ja pragaTa kare che ke tame A sarva jagat zUnyarUpa che. kaMI che ja nahIM ema mAno cho. Ama mAnavAnI pAchaLa tamArA hRdayamAM AvA AvA manamAnyA tarko cAle che. te A pramANe - (1) "A ghaTa che" ema kahIe to tyAM "ghaTa ane astitva" (ekadharmI ane bIjo dharma athavA eka vizeSa ane bIjuM sAmAnya.) A bannene eka (abhina) mAnavA ke aneka (bhina) mAnavA ? jo eka che (bane abhinna che) Ama mAnIe to sarvapadArthonI ekatA (ekasvarUpatA) thaI jAya che. kAraNa ke ghaTa ane asti A bane abhinna mAnavAthI je je astimaya hoya te te sarve paNa ghaTamaya ja banI jaze. eTale ke astitvanI sAthe sarvatra ghaTatA ja thaI javAthI (astitvamAM ja ghaTatAno praveza thavAthI) saMsAramAM rahelI sarve paNa vastuo ghaTAtmaka ja banI jaze. paNa paTa-zakaTa Adi anya padArtho koI raheze nahIM. sArAMza ke astitA ane ghaTata A banne eka thavAthI sarvatra ghaTatA ja prApta thaze. Itara vastutA kyAMya raheze nahIM. athavA sarve paNa padArthomAM rahelA astitvanI sAthe ghaTano abheda thavAthI Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 235 ghaTanAmano padArtha sarvAtmaka banI jaze athavA ghaTa ane astitvano abheda mAnavAthI je ghaTa che te ja eka atirUpa banaze. tethI ghaTamAM ja astitva pravezI javAthI te ghaTathI bhinna paTa-zakaTa Adi saghaLA paNa ItarapadArthomAM kyAMya astitva raheze nahIM. tethI ghaTathI bhinna (eTale ke aghaTa padArtho) ja koI na hovAthI AkhA saMsAramAM eka ghaTa ja che. Avo artha thaze. Itara padArtho kyAMya raheze nahIM. athavA te te ghaTa paNa ekalo jagatamAM haze nahIM. kAraNa ke koIpaNa vastu ItarathI vyAvRtta hoya to ja vivakSita vastu bane che. aghaTathI vyAvRtta evo ghaTa hoya to ja te ghaTa kahevAya che. paraMtu A saMsAramAM ghaTanA pratipakSabhUta aghaTa jevo koI padArtha ja jo nathI. to A ghaTane ghaTa konI apekSAe kahevAya ? jema durjanathI vyAvRtta hoya tene sajana kahevAya. paraMtu jo A saMsAramAM koI durjana ja na hoya to sajana konI apekSAe sajjana kahevAya ? koInI apekSA to rahetI ja nathI. tethI durjana jo na hoya to sajjana paNa nathI ja. tevI ja rIte jo aghaTa koI nathI to ghaTa paNa nathI ja. A rIte aghaTa paNa nathI ane ghaTa paNa nathI. tethI sarvazUnyatA ja thaI. mATe A saMsAra sarva padArthothI zUnya ja che. (2) have jo ghaTa ane astitva bhinna che Ama bIjo vikalpa svIkAravAmAM Ave to astitvadharma ghaTathI bhinna svIkAravAthI ghaTa pote astitva rahita thaze. tethI ghaTa asat banaze. jema kharaviSANa astitva rahita che mATe asat che. tema ghaTa paNa astitvarahita thavAthI asat ja thaze ane A ghaTanI jema sarve paNa padArtho astitvathI bhinna kalpavAthI asat ja banaze. tethI kaMIpaNa nathI Ama ja siddha thAya che. vaLI ghaTapaTa vagere je padArtho dekhAya che te dharmI kahevAya che ane astitva e dharma kahevAya che. "to mAva: sarvamucyate" = satpaNAno je bhAva arthAt je vidyamAnatA che tene sattva kahevAya che. te eka prakArano dharma che. have jo samAnelA ane astitvanA AdhArabhUta evA ghaTAdi dharmIthI "astitvadharma"ne bhina mAnIe to te astitvadharma asat ja banaze. kAraNa ke AdhArathI bhinna evuM Adheya hoI zakatuM ja nathI. tethI upara karelI carcA pramANe "ghaTa ane astitva" jo abhinna mAnIe to sarvapadArthonI ekatA Adi upara kahelA doSo Ave ane jo "ghaTa ane astitva" bhinna mAnIe to astitva vinAno ghaTa asat bane ane ghaTathI (AdhArathI) bhinna astitvadharma paNa asaMbhavita hovAthI asat bane eTale sarvazUnyatA ja Ave. A rIte abhina ane bhina mAnavAmAM ghaNA doSo hovAthI sarve paNa padArtho Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda kAM to anabhilApya che. eTale ke koI zabdathI kahI na zakAya tevA padArtha svarUpe che, avAcya che athavA kaMI che ja nahIM. sarvathA zUnyatA ja che. ghaTa-paTa Adi te te padArthono sarvathA abhAva ja che. mATe sarvazUnyatA mAnavI e ja zreyaskara che. vaLI A saMsAramAM je vastu utpanna thatI nathI te vastu kharaviSANanI jema sarvathA asat ja che. jema kharaviSANa-vasthAputra, AkAzapuSpa ItyAdi vastuo utpana thatI ja nathI. tethI te vastuo A saMsAramAM asat ja che. tevI ja rIte ghaTa-paTa-maTha Adi saghaLI paNa vastuonI utpatti yuktithI saMbhavatI ja nathI. mATe te paNa sarve vastuo nirvivAdapaNe asat ja che. lokamAM ghaTa-paTa-ghara Adi utpanna thatI je vastuo dekhAya che te vastuonI utpatti paNa (1) gAta, (2) manAta, (3) 3maya Adi pakSo dvArA vicArIe to saMbhavatI ja nathI. je vAta AgaLa AvanArI 1694 mI gAthAmAM samajAvAya che. tethI paNa "sarvathA zUnyatA mAnavI" e ja zreyaskara mArga che. ll1694. jAyAjAyobhayao, na jAyamANaM ca jAyae jamhA / aNavatthAbhAvobhayadosAo suNNayA tamhA // 1694 // jAtAjAtobhayato na jAyamAnaM ca jAyate yasmAt / anavasthA'bhAvobhayadoSAt zUnyatA tasmAt // ) gAthArtha - jAta, ajAta ane ubhayathI utpanna thatI vastu je kAraNathI saMbhavatI nathI. kAraNa ke tema mAnavAmAM anukrame anavasthA, abhAva ane ubhaya doSo Ave che. tethI sarvazUnyatA ja yogya che. /1 694ll vivecana - bauddhadarzananA peTA phirakA cAra che. 1. sautrAntika, 2. vaibhASika, 3. yogAcAra ane 4. mAdhyamika. temAM mAdhyamika nAmanA cothA phirakAnA anuyAyI nAgArjunAcAryAdi tathA temanA mahaMto A saMsAramAM ghaTa-paTa-ghara-jIva-jaDa vagere je koI padArtho dekhAya che te koI padArtho che ja nahIM. je kaMI dekhAya che te bhramamAtra ja che. jhAMjhavAnA jalasamAna che. arthAt vastuo nathI ja. paraMtu bhramamAtrathI vastuo jaNAya che. AvuM mAnanArA zUnyavAdI nAgArjunAdi bauddhAcAryonA pakSavartI anuyAyI koI vAdIo kahe che ke - kaho ke zuM nAta (utpanna thayelI) vastu utpanna thAya che ? ke manAta (utpana na thayelI) vastu utpanna thAya che ? ke 3maya (banne bhAvavALI) vastu utpanna thAya che ? Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 237 A traNa pakSomAMthI bolo tamane kayo pakSa mAnya che ? pahelA pakSamAM anavasthA, bIjA pakSamAM abhAva ane trIjA pakSamAM anavasthA ane abhAva ema ubhaya doSo ja Ave che. tethI koI paNa padArthanI utpatti saMbhavatI nathI. mATe zUnyatA mAnavI e ja mArga kalyANakArI che. (1) have jo prathama pakSa svIkAro ane kahezo ke je vastu khAta che eTale ke utpanna thayelI che te utpanna thAya che to A pakSa vyAjabI nathI. kAraNa ke je vastu khAta che utpanna thayelI ja che, te vastu khAtatvAt va = utpanna thayelI hovAthI ja utpanna thavAnuM rahetuM ja nathI. utpanna thayelA evA ghaTane arthAt banI cukelA evA ghaTane have jema utpanna thavAnuM hotuM nathI. tema jJAta ne eTale ke utpanna ne utpanna thavAnuM saMbhavatuM nathI ane chatAM jo utpannanI paNa utpatti thAya Ama mAnazo to te sadAkALa utpanna thayA ja karaze. khAtatva = utpanna thayelApaNuM samAna hovAthI pharI pharI utpanna thayA ja karaze. kyAreya virAma Avaze ja nahIM. tethI anavasthA nAmano doSa Avaze. (2) have jo bIjo pakSa svIkArazo ane kahezo ke je vastu anAta = utpanna thayelI nathI, anutpanna che te utpanna thAya che. to A pakSa paNa vyAjabI nathI. teno uttara e che ke khaviSANa-vandhyAputra, AkAzapuSpa jevI je je vastuono A saMsAramAM sarvathA abhAva che, eTale ajJAta che, anutpanna che. utpanna thayelI nathI te te vastuo paNa utpanna thavA lAgaze. kAraNa ke ajJAtatva = nahIM utpanna thavApaNuM kharavaSANAdimAM paNa che. arthAt ghaTa-paTa vagere padArtho ajJAta = utpanna thayelA nathI. mATe utpanna thAya che. Ama jo kahezo to kharaviSANAdi je je sarvathA abhAva svarUpa che. te paNa ajAta eTale ke anutpanna hovAthI te te padArtho paNa utpanna thavA joIe. ajAtapaNuM to te kharaviSANAdimAM paNa che. mATe A ajAtapakSa paNa ucita nathI. (3) have khAtAnAtarUpamumayaM = jAta ane ajAta ema ubhayavALo jo trIjo pakSa kaho eTale ke ghaTa-paTa-ghara vagere saMsAravartI tamAma vastuo kathaMcid utpanna ane kathaMcid anutpanna che ane utpanna thAya che. Avo jo ubhayavALo pakSa svIkArazo to to banne doSo Avaze. kAraNa ke ubhayAtmaka evA A pakSamAM jAta mAno cho eTale anavasthAdoSa Ave ane ajAta mAno cho eTale abhAvanI paNa utpatti thavAvALo doSa Ave. Ama pahelA ane bIjA pakSamAM kahelA banne doSo trIjA pakSamAM sAthe lAgavAno bhaya rahe che. vaLI 'nAtAnAta'' vALo ubhayAtmaka evo A trIjo pakSa saMsAramAM che ke saMsAramAM nathI ? jo "che" ema kahezo to ''nAtAnAta'' vALo trIjo pakSa vidyamAna Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda 238 hovAthI pahelAM utpanna thayelo ja banyo eTale "jAta" ja thayo. paNa te ubhayAtmaka rahyo nahIM. tethI nAta vALA prathama pakSamAM kahelo anavasthA nAmano doSa lAge ane jo ''nAtAnAta'' vALo ubhayAtmaka evo A trIjo pakSa saMsAramAM pahelethI nathI ema kahezo to te pakSa vidyamAna na hovAthI ajJAta ja thayo. paNa te ubhayAtmaka to na ja rahyo. tethI ajJAta vALA bIjA pakSamAM kahelo abhAvAtmaka AkAzapuSpAdi paNa utpanna thavAM joIe te doSa lAgaze. have nAta-ajJAta ane 3maya A traNe pakSamAM doSo AvatA hovAthI A traNane choDIne khAyamAna vastu utpanna thAya che. Ama jo kahezo to, sArAMza ke utpanna thayelI vastu utpanna thAya che ema jo khAtamutpadyate kahIe to anavasthA Ave che. na utpanna thayelI vastu utpanna thAya che. Ama jo ajJAtamutvadyate kahIe to abhAvanI utpatti mAnavI paDe che ane khAtAnAtamutvadyate eTale ke ubhayAtmaka vastu utpanna thAya che ema jo kahIe to banne doSo sAthe Ave che. tethI A traNe pakSone choDIne nAyamAna = vartamAnakAlIna vastu eTale ke utpanna thatI vastu utpanna thAya che. Avo bacAva jo karazo to pUrve kahelA banne vikalpo ADA Avaze. te A pramANe - te jAyamAna = utpanna thatI vastu jagatamAM che ke nathI ? jo nAyamAna vastu che ema kahezo to te vastu vidyamAna hovAthI nAta = pUrve utpanna thayelI ja che. tethI jJAta pakSavALo anavasthA doSa Avaze ane jo te khAyamAna vastu saMsAramAM pahelethI nathI ema kahezo. to te vastu avidyamAna hovAthI anutpanna = ajJAta ja thaI. tethI abhAvanI utpattivALo bIjo doSa Avaze. A banne pakSamAM je eka-eka doSa Ave che te ame pUrve kahyA ja che. nAgArjunanA (bauddhadarzananA) anuyAyI loko upara mujaba dalIlo kare ane pote karelI A carcAnI upara majabUtAI jaNAvavA ane sAcApaNAnI mahora mAravA mATe temanA zAstrapAThanI sAkSI ApatAM kahe che ke - gataM na gamyate tAvadagataM naiva gamyate / gatAgatavinirmuktaM gamyamAnaM na gamyate // (nAgArjunIya madhyakArikAgraMtha zloka-15) zlokArtha - jANeluM jaNAtuM nathI. kAraNa ke te jANI lIdhuM che. nahIM jANeluM paNa jaNAtuM nathI. kAraNa ke nahIM jANeluM abhAvAtmaka che. tethI gata ane agata A banne pakSothI bhinna evuM myamAna bIlakula jaNAtuM nathI. kAraNa ke zamyamAna e gata ke aAta thI bhinna nathI. ane A banne pakSomAM to doSo Ave ja che. te ame pUrve kahI gayA chIe. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 239 A rIte vicAratAM gAtA gAtAdri pakSomAM anavasthA vagere doSo ja dekhAtA hovAthI vastuonI utpatti ja ghaTatI nathI ane jo vastuonI utpatti ja thatI na hoya to A saMsAramAM ghaTa-paTa-ghara vagere padArtho che AvuM kema kahevAya ? saMsAra sarvathA zUnya ja che Ama ja mAnavuM joIe. tethI "sarvathA zUnyatA ja che" A ja mAnyatA barAbara yogya che. bIjI rIte vicAratAM paNa vastuonI utpatti saMbhavatI nathI. te mATe paNa "sarvathA zUnyatA" mAnavI e ja yogya che. Ama jaNAvatAM kahe che ke - heU-paccayasAmaggi, vIsu bhAvesu no va jaM kajaM / dIsai sAmaggimayaM, savvAbhAve na sAmaggI // 1695 // (hetupratyayasAmagrI, viSvag bhAveSu no vA yat kAryam / dRzyate sAmagrImayaM, sarvAbhAve na sAmagrI // ) gAthArtha - upAdAnakAraNa ane nimittakAraNa Atmaka sAmagrInA eka eka bhAvomAM (aMzamAM) je kAraNathI kArya dekhAtuM nathI. paraMtu sAmagrImaya ja kArya dekhAya che. have sarvano abhAva hote chate sAmagrI kyAMthI saMbhave ? /1695ll vivecana - ghaTa-paTa-ghara-khurazI-Tebala vagere tamAma padArthonI utpatti upAdAnakAraNa ane nimittakAraNanI sAmagrI maLavAthI ja thAya. anAdino A sanAtana niyama che. jemake ghaTakArya karavAmAM mATI e upAdAnakAraNa ane daMDa-cakrAdi nimittakAraNa tarIke prasiddha che. je kAraNa pote ja kAryasvarUpe pariNAma pAme te upAdAnakAraNa kahevAya che ane upAdAnakAraNamAMthI kArya karavAmAM je sahakAra ApavA rUpe madadagAra mAtra hoya te nimittakAraNa kahevAya che. ghaTamAM mATI ane daMDa-cakrAdi, paTamAM tattva ane turI-vemAdi, dahIM banAvavAmAM dUdha ane khaTAzAdi anukrame upAdAnakAraNa ane nimittakAraNa prasiddha che. A banne prakAranAM kAraNone kAryanI sAmagrI kahevAya che. have ahIM eka prazna thAya che ke kevala ekalA upAdAnakAraNamAM kArya dekhAtuM nathI. jemake mATImAM ghaTakArya dekhAtuM nathI. jo mATImAM ghaTakArya dekhAtuM hoya to karavAnI jarUra zuM ? evI ja rIte takhtamAM paTakArya, dUdhamAM dahI kArya dekhAtuM nathI. tethI nakkI thAya che ke upAdAnakAraNamAM kArya hotuM nathI. tevI ja rIte nimittakAraNamAM paNa kArya dekhAtuM nathI. jemake daMDa-cakrAdimAM ghaTakArya dekhAtuM nathI. tevI ja rIte turI-vemAdimAM paTakArya ane khaTAzAdimAM dahI kArya dekhAtuM nathI. A rIte jo upAdAnakAraNamAM kArya na hoya ane nimittakAraNamAM paNa kArya na hoya to te banne sAthe maLelI sAmagrImAM to kArya hoya Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda ja kyAMthI ? jo retInA eka eka kaNamAM tela nathI to retInA samUhamAM paNa tela hoya ja kyAMthI ? judA judA eka-eka aMgamAM je kArya na hoya te kArya tenA samUhAtmaka sAmagrImAM paNa na ja hoya. sArAMza ke hetu eTale upAdAnakAraNa ane pratyaya eTale nimittakAraNa. te bannenI maLelI je paripUrNa sAmagrI, te sAmagrInA judA judA eka-eka avayavamAM kArya thatuM dekhAtuM nathI. kAraNa ke saMpUrNa sAmagrIvALI avasthAmAM ja kArya thatuM dekhAya che. tethI eka-eka aMzamAM (sAmagrInA eka-eka bhAgamAM) kArya thatuM dekhAtuM nathI. pratyeka aMzamAM kArya nathI. A eka vAta nirvivAdapaNe siddha thaI. have je pratyekamAM na hoya te samUhamAM paNa na hoya. jemake retInA eka-eka kaNamAM tela nathI. tethI tenA samUhamAM paNa tela nathI. tenI jema upAdAna-nimittarUpa sAmagrInA eka-eka aMzamAM kArya nathI. mATe te bannenA samUhAtmaka sAmagrImAM paNa kArya nathI ema mAnavuM joIe. tema thavAthI A saMsAramAM kAryano sarvathA abhAva ja che. Ama nakkI thAya che. koI kArya utpanna thatuM ja na hovAthI upAdAnanimittarUpa sAmagrI paNa nathI ja. tethI sarvathA zUnyatA mAnavI e ja zreyaskara mArga che. bhAvArtha pharIthI A pramANe che. hetu (upAdAnakAraNa) ane pratyaya (nimittakAraNa) potAnAthI thanArA kAryane zuM ekalA-ekalA kare che ? ke te banne sAthe maLIne kArya kare che? ekaluM upAdAnakAraNa kArya kare che athavA ekaluM nimittakAraNa kArya kare che. AvuM tame kahI zakazo nahIM. kAraNa ke ekalA-ekalA eka-eka kAraNamAMthI kArya thatuM dekhAtuM nathI. have jo eka-eka kAraNamAMthI kArya na thatuM hoya to te sAmagrImAMthI paNa te kAryano abhAva ja mAnavo joIe. retInA eka-eka kaNamAM tela nathI to samahamAM paNa tela hota nathI. tevI ja rIte eka-eka bhAgamAM kAryano abhAva che. tethI tenA samUhAtmaka sAmagrImAM paNa kAryano abhAva ja che. A rIte vicAratAM sarve paNa kAryanI utpattino abhAva ja che. koI kArya saMsAramAM thatuM ja nathI. have jo koI kArya thatuM na hoya to tenI sAmagrI paNa na ja hoya. tethI sAmagrIno paNa abhAva ja che. kAraNa ke jo kAryarUpe koI utpana ja na thatuM hoya to sAmagrI paNa anutpana ja rahe. tethI upAdAnakAraNa, nimittakAraNa A bannenA sAthe maLavArUpa sAmagrI ane kArya A cAremAMthI koIpaNa vastu A saMsAramAM che ja nahIM. koInI paNa utpatti saMbhavatI nathI mATe A jagatanI aMdara sarvathA zUnyatA ja che ane tema mAnavuM e ja hitAvaha che. nAgArjunanA anuyAyI bauddho potAnA vicAro upara sAcApaNAnI mahora mAravA sAkSIpATha ApatAM kahe che ke amArA zAstramAM paNa Ama ja kahyuM che. te zAstrapATha A pramANe - Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 241 hetupratyayasAmagrI, pRthag bhAveSvadarzanAt / tena te nAbhilapyA hi, bhAvAH sarve svabhAvataH // 1 // loke yAvat saJjJA sAmagrayAmeva dRzyate yasmAt / tasmAd na santi bhAvA, bhAve'sati nAsti sAmagrI // 2 // A banne gAthAno artha A pramANe che - hetu (eTale upAdAnakAraNa) ane pratyaya (eTale nimittakAraNa) A banne kAryanI sAmagrI che. paraMtu eka-eka kAraNamAM kArya thatuM dekhAtuM nathI. tethI retInA kaNasamUhamAM jema tela nathI tema sAmagrImAM paNa tela nathI. tethI te sarve paNa bhAvo svabhAvathI ja nathI. mATe koIpaNa zabdathI abhilApane yogya nathI. tathA lokamAM paNa A ghaTa che A paTa che AvI saMjJA sAmagrImAM ja pravartatI dekhAya che. eka-eka aMzamAM A saMjJA pravartatI nathI. paraMtu eka-eka avayavamAM = pRthaka-pRthakamAM je je na hoya te samUhamAM paNa na ja hoya A nyAyathI aMzamAM nathI mATe sAmagrImAM paNa kArya nathI. tethI ghaTa-paTa Adi bhAvo (padArtho) A saMsAramAM che ja nahIM, tathA mATI-daMDa-cakrAdi paNa nathI ja. A kAraNathI padArtho na hote chate tenA samUhAtmaka sAmagrI paNa nathI. tethI A saMsAramAM "sarvathA zUnyatA ja che. I1695 haju judI judI rIte saMsAramAM sarvazUnyatA ja che. A vAta vadhAre dRDha rIte samajAvatA vyaktapaMDitanA je vicAro che te bhagavAna vyakta kare che - parabhAgAdarisaNao, savvArAbhAgasuhamayAo ya / ubhayANuvalambhAo, savvANuvaladdhio suNNaM // 1696 // (parabhAgAdarzanataH sarvArAdbhAgasaukSmyAcca / ubhayAnupalambhAt, sarvAnupalabdhitaH zUnyam // ) gAthArtha - pAchalo bhAga na dekhAto hovAthI ane sarvathI Agalo bhAga atizaya sUkSma hovAthI banneno anupalaMbha thavAthI sarva bhAgonI anupalabdhi che. mATe A jagata zUnya che. l/1 696/l. vivecana - A saMsAramAM vastuo be prakAranI che. keTalIka ghaTa-paTAdinI jema cakSu IndriyathI dazya ane keTalIka AkAza-puSpAdinI jema cakSu IndriyathI adazya. A banne prakAranI vastuomAM je adazya vastu AkAzapuSpa-vadhyAputra Adi che te to sarvathA asat ja che. te vastuono kyAMya paNa upalaMbha thato na hovAthI te vastuo nathI. mATe tevI Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda vastuo che ke nathI evI vArtA ja hotI nathI. have vAta rahI dazya vastunI. te paNa nIce pramANe vicAratAM nathI ja, ema lAge che. arthAt dazya vastu paNa nIcenA tarka pramANe asat ja che. tethI sarvathA zUnyatA ja che. A ja mArga kalyANakArI che. je je dezya vastu che jemake staMbha-kuMbha-kuTI vagere, tenA Adi, madhya ane pAchaLa ema traNa bhAgo hoya che. vastuno Agalo bhAga je cakSuthI dekhAya che tene mArat = Agalo bhAga kahevAya che. je pAchaLa bhAga che tene pazcAt athavA para bhAga kahevAya che ane A bannenI vacceno je bhAga che te bhAgane madhyabhAga kahevAya che. Ama (1) nArad bhAga, (2) madhya bhAga ane (3) para bhAga. ema kula traNa bhAga dareka vastunA hoya che. te traNa bhAga paikI be naMbara ane traNa naMbaravALA madhyabhAga ane parabhAga to vastumAM che ja nahIM, arthAt asat ja che. kAraNa ke mAradi bhAga vaDe eTale ke AgalA bhAga vaDe DhaMkAyelA hovAthI te be bhAga dekhAtA nathI ane je na dekhAya te AkAzapuSpAdinI jema asat ja hoya che. mATe madhyabhAga ane parabhAga adRzyamAna hovAthI asat che arthAt nathI. have vAta bAkI rahI mAtra AgalA bhAganI, AgaLavALo je bhAga che te paNa ghaNA paramANuonA skaMdhAtmaka hovAthI sAvayava che. eTale abhrakanI jema temAM ghaNAM paDala che. te paDalomAM uparanA pahelA paTala vaDe bIjuM paDala DhaMkAyeluM hovAthI dekhAtuM nathI. bIjA vaDe trIjuM, trIjA vaDe cothuM ane cothA vaDe pAMcamuM DhaMkAyela che tethI dekhAtuM nathI. A rIte uparavALA prathama paDalane choDIne bAkInAM tamAma paDalo eka-bIjA vaDe DhaMkAyelAM hovAthI adazya che ane je adezya hoya che te kharaviSANa ane AkAzapuSpanI jema asat ja che. tethI ArAmbhAganA prathama bhAgane choDIne zeSa sarve paNa bhAga adezya hovAthI asat che. have sauthI uparano je prathama ArAn bhAga = Agalo bhAga che te bhAga paramANuonA pratarAtmaka banavAthI atizaya sUkSma che. patharAyelA paramANuono ja Agalo bhAga banaze. te bhAga atyaMta sUkSma hovAthI adezya che ane adezya hovAthI asat che. A rIte vicAratAM sauthI Agalo bhAga paNa paramANuonA pratarAtmaka banavAthI atizaya sUkSma che mATe adezya che. bIjA-trIjA-cothA vagere AgalA bhAgo pahelA-bIjA-trIjA AgalA bhAga vaDe DhaMkAyelA hovAthI adezya che ane madhyabhAga AgalA sarve bhAgo vaDe AcchAdita che tethI adezya che ane aMtima evo parabhAga je che te AgalA bhAga vaDe ane madhyabhAga vaDe aMtarita che mATe adezya che. A rIte vastunA Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 243 sarve paNa bhAgo adezya che ane adazya hovAthI AkAzapuSpanI jema sarve bhAgo asat che mATe nathI ja. tethI A rIte uparokta nyAyane anusAre parabhAga-madhyabhAga-zeSa ArAtIya bhAga ane sauthI prathama AratIya bhAga Ama sarva bhAgono anupalaMbha ja che. tethI AkhI vastunI anupalabdhi ja che ane jenI anupalabdhi hoya te asat ja hoya che. tethI sarvazUnyatA mAnavI e ja zreyaskara che. sarvazUnyavAdI bauddha kahe che ke amArA zAstramAM kahyuM che ke - yAvad dRzyaM parastAvad, bhAgaH sa ca na dRzyate / tena te nAmanApyA di, mAvA: sarve svamAvataH II II zlokArtha - je je dRzyavastu che teno parabhAga (tathA madhyabhAga) dekhAto ja nathI mATe nathI ane jeno parabhAga-madhyabhAga na hoya teno agrimabhAga paNa nathI. kAraNa ke agrimabhAga para tathA madhyanI apekSAvALo che. tethI traNe bhAgo na hovAthI sarve paNa padArtho "A ghaTa che" "A paTa che" ItyAdi svarUpe abhilApa yogya nathI. kAraNa ke te sarve bhAvo asat che. tethI sarve paNa bhAvo svabhAvathI ja zUnyAtmaka ja che. A pramANe uparokta yuktipramANe pRthvI-pANI-agni-vAyu ane AkAzAdi samasta bhUtatattvano abhAvamAtra ja che. mATe sarvathA zunya ja A saMsAra che Ama jaNAya che. chatAM paNa manusmRti vagere zrutipAThomAM "vApRthivyo vagere padomAM pAMca bhUto vagere padArtho che. Ama padArthonuM astitva paNa sUcavyuM ja che. mATe te vyaktapaMDita ! bane bAjunA pATho ane yuktio dekhAtI hovAthI bhUto che ke bhUto nathI ? Avo saMzaya tamArA manamAM thayelo che. ll1696ll have vyaktapaMDitanA A praznano uttara bhagavAna Ape che - mA kuru viyatta, saMsayamasai na saMsayasamubbhavo jutto / khakusuma-kharasiMgesu va, jutto so thANupurisesu // 1697 // ( mA kuru vyakta, saMzayamasati na saMzayasamudbhavo yuktaH / suma-zvarakRvi , yuvata: sa sthANu-puruSo: I) gAthArtha - he vyaktapaMDita ! pAMca bhUtonA astitvamAM tame zaMkA na karo. jo bhUto asat ja hota to AkAzapuSpa ane kharabRganI jema te bhUtone viSe saMzayanI utpatti paNa na ja thAta. kAraNa ke te saMzaya sthANu-puruSa jevA satapadArthomAM ja saMbhave che. /1697ll Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 244 cothA gaNadhara - vyakta - vivecana - AyuSyamAna evA he vyaktapaMDita ! pAMca bhUtonA astitvane viSe tame zaMkA na karo. pAMca bhUto nathI arthAt bhUtono abhAva che Ama na mAno. kAraNa ke jo A saMsAramAM pAMca bhUtonA samUhano abhAva ja hota to "che ke nathI" Avo saMzaya ja na thAta. jema AkAzapuSpa ane kharazcaMga jevI vastuo A saMsAramAM che ja nahIM to teno saMzaya paNa thato ja nathI. AkAzapuSpAdi nathI ja, Ama tenA abhAvano ja nizcaya che. tevI ja rIte jo bhUto na hota to "bhUto nathI ja" ema abhAvano ja nirNaya thAta paraMtu bhUto che ke nathI ? Avo je saMzaya thAya che te saMzaya na thAta. paraMtu saMzaya thAya che mATe saMsAramAM bhUto avazya che. je sat hoya teno ja saMzaya thAya che. A saMsAramAM sthANu-puruSAdinI jema je vastu sat hoya che teno ja saMzaya saMbhave che. jagatamAM sthANu (ThuMThuM) che ane puruSa paNa che. bannenI uMcAI Adi keTalAka dharmo samAna che. tethI jyAM sudhI vizeSa dharmo na dekhAyA hoya tyAM sudhI sAmAnya dharmamAtra dekhavAthI zuM A sthANu haze ke A puruSa haze ? ema saMzaya jarUra thAya che. Avo saMzaya thavAthI jo tyAM sthANu hoya to puruSa nathI ane jo puruSa hoya to sthANu nathI. paraMtu saMsAramAM anyatra sthANu paNa che ane puruSa paNa che. banne sat che. to ja bannenA sAmAnya dharmo dekhAya che ane tethI ja saMzaya thAya che. je vastu "sarvathA asat hoya" tene viSe paNa jo saMzaya thato hoya to "ahIM kharajIMga che ke nahIM" tathA ahIM "AkAzapuSpa che ke nahIM" AvA prakArano saMzaya paNa kyAreka to koIne paNa thavo joIe. paraMtu je vastu A saMsAramAM asat che teno saMzaya koIne paNa kyAreya thato nathI. tethI jeno jeno saMzaya thAya che te vastu tyAM hoya ke kadAca tyAM na paNa hoya. paraMtu saMsAramAM avazya sat hoya che. tamane bhUtono saMzaya thAya che mATe te bhUto saMsAramAM avazya sat che. ll169ll ko vA visesaheU, savvAbhAve vi thANu-purisesu / saMkA na khapuSphAisu, vivajjao vA kahaM na bhave ? // 1698 // ( vI vizeSata, sarvADamAveDapi sthApuruSoH | zaGkA na khapuSpAdiSu, viparyayo vA kathaM na bhavet ? // ) gAthArtha - sarva vastuono abhAva samAna hovA chatAM paNa sthANu-puruSAdimAM ja zaMkA thAya che ane AkAza-puSpAdimAM zaMkA thatI nathI. AmAM vizeSa hetu koNa ? athavA viparyaya paNa kema thato nathI ? /1698 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 245 vivecana - vaLI he vyaktapaMDita ! tame ema mAno cho ke A saMsAramAM sarvathA zUnyatA ja che. kaMI ja nathI. jo A rIte sarve paNa padArthonI zUnyatA ja hoya, to sarve paNa padArthono abhAva samAna hovA chatAM sthANu-puruSamAM, sarpa-rajumAM zukti-rajatamAM ja saMzaya thAya che. paNa AkAzapuSpa ke vadhyAputra - ke kharazRMgAdimAM saMzaya kema thato nathI ? kahevAno Azaya e che ke je vastu A saMsAramAM sarvathA asat hoya che evA AkAzapuSpAdino saMzaya koIne paNa kyAreya paNa thato nathI. kAraNa ke te saMsAramAM che ja nahIM ane je vastuno saMzaya thAya che te vastu tyAM hoya ke tyAM bhale na hoya, paraMtu saMsAramAM kyAMka to avazya hoya ja che. jo saMsAramAM te vastu kyAMka paNa hoya, to ja ahIM che ke nathI evI zaMkA thAya. mATe sarva vastuo sarvathA asat nathI paNa sthANupuruSAdinI jema tyAM athavA anyatra sat che. athavA sarvavastuono sarvathA abhAva ja hoya to viparItapaNuM kema na thAya ? eTale ke AkAzapuSpAdi je vastu asat che teno ja saMzaya thAya ane sthANu-puruSAdi je sat che teno saMzaya na thAya, AvuM paNa kema na bane ? paraMtu AvuM kyAre paNa banatuM nathI. tethI samajavuM joIe ke AkAzapuSpAdi sarvathA asat che paraMtu pAMca bhUto tenI jema sarvathA asat nathI. paraMtu kathaMcit svadravyAdibhAve sat che. II1698 paccakkhao'NumANAdAgamao vA pasiddhiratthANaM / savvappamANavisayAbhAve kiha saMsao jutto? // 1699 // (pratyakSato'numAnAdAgamato vA prasiddhirarthAnAm / sarvapramAviSayamAve zuM saMzayo yuvataH ? ) gAthArtha - pratyakSathI, anumAnathI ane AgamathI ghaTa-paTa Adi padArthonI siddhi che. mATe ja saMzaya thAya che. jo sarva pramANono ane sarva viSayono abhAva ja hoya to saMzaya kema yogya kahevAya ? /1699ll vivecana - vastu je jJAna vaDe jaNAya te jJAnane pramANa kahevAya che. IndriyAdi vaDe ane AtmA vaDe je sAkSAt jaNAya che te pratyakSapramANa kahevAya che. dhUmAdi liMga dvArA vati Adi liMgInuM (sAdhyanuM) je jJAna thAya che tene anumAna pramANa kahevAya che. AptapuruSonI vANI dvArA je jJAna thAya che te AgamapramANa kahevAya che. vastutattvane jANavAmAM mukhyatve A traNa pramANo e sAdhana che tathA A traNa pramANo dvArA je je Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda vastuo jaNAya che te te vastuone zeya kahevAya che. zeya eTale jANavAlAyaka padArtha. Ama traNa pramANo ane ghaTa-paTa Adi aneka padArtho joya che. pratyakSAdi traNe pramANothI prasiddha thatI vastuo (jJayapadArtho) A saMsAramAM sat che. Ama mAnIe to ja te vastu ahIM che ke ahIM nathI Avo saMzaya thAya che. pramANo ane pramANothI gamya vastuo saMsAramAM hoya to ja te saMbaMdhI saMzaya thavo zakya che. have jo sarvathA zanyatA ja hoya to koI pramANa paNa nathI ane koI prameya paNa nathI ja, to pachI saMzaya kone thAya ? konA viSayaka thAya ? saMzaya thAya ja * ke saMzaya paNa eka prakAranuM jJAna ja hovAthI jJAtA evA AtmA ane zeya evI ghaTapaTAdi arthasAmagrI vinA kema saMbhave ? saMzayAtmaka jJAna paNa jJAtA ane zeya Ama bane vaDe ja utpanna thAya che. jJAtA ane zeyAdi sAmagrI vinA saMzayAtmaka jJAna paNa saMbhavatuM nathI. | sarvathA zUnyatA mAnya chate jJAtA, zeya ane pramANono abhAva hote chate saMzayanI utpattinuM mUla ja na hovAthI saMzayano janma ja ghaTaze nahIM. A ja vAta graMthakArazrI AgalI gAthAmAM vadhAre spaSTa kare che. ll1699aaaa jaM saMsayAdao nANapajjayA taM ca neyasaMbaddhaM / savvanneyAbhAve na saMsao teNa te jutto // 1700 // ( yat saMzayAdayo jJAnaparyAyAstacca jJeyasaMbaddham / sarvathAmAve na saMzayate te yuvata: I) gAthArtha - je kAraNathI saMzayAdi jJAnanA paryAyo che. te zeyanI sAthe saMbaMdhavALA che. sarvathA zeyano abhAva mAnya chate tamane je saMzaya thAya che te paNa ghaTaze nahIM. /170oll vivecana - saMzaya-viparyaya-anavyavasAya ane nirNaya A saghaLA jJAnAtmaka paryAyo (dharmo) che. (1) sthANu che ke puruSa che Ama DolAyamAna je bodha te saMzaya, (2) sthANu hoya chatAM A puruSa ja che Avo ulaTo je bodha te viparyaya, (3) dUra dUra je dekhAya che te kaMIka che AvA prakArano aspaSTa je bodha te anavyavasAya ane (4) sthANu hoya tyAM sthANu ja che ane puruSa hoya tyAM puruSa ja che AvA prakArano je yathArthabodha te nirNaya. A cAre jJAnAtmaka paryAyo che te cAre dharmo zeya nAmanA dharmInI sAthe saMbaMdhavALA Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 247 che. zeya evA ghaTa-paTa-sthANu-puruSAdi padArtho jo hoya to ja saMzayAdi svarUpe cAra prakAranA judA judA jIvone judA judA kAle bodha thAya che. dharmI hoya to ja dharma saMbhave. sarvathA zUnyatA mAnya chate A saMsAramAM jo koI zeya nathI, jJAtA nathI, jJAna nathI to saMzayAdi paNa kema thAya? kone thAya ? kayA viSayanA saMzaya Adi thAya ? tethI tamane je bhUtono saMzaya thayo che te paNa na ja thavo joIe. paraMtu jenA jenA saMzayAdi thAya che te saghaLI vastu saMsAramAM sat che Ama mAnavuM joIe. sat hoya to ja saMzayAdi dharmo ghaTe che. saMzayAdi thAya che mATe pRthvI Adi bhUto che. Ama anumAnathI paNa bhUto siddha thAya che. jema dhUmathI vahni siddha thAya che tema saMzayAdithI bhUtonI siddhi thAya che. //1700ll saMti cciya te bhAvA, saMsayao somma ! thANu-purisavva / aha diTuMtamasiddhaM, maNNasi naNu saMsayAbhAvo // 1701 // (sakleva te mAvA, saMzataH saumya ! sthA[-puruSAviva ! atha dRSTAntamasiddhaM, manyase nanu saMzayAbhAvaH // ) / gAthArtha - he saumya ! saMzaya thato hovAthI sthANu-puruSAdinI jema sarve bhAvo sat ja che. have jo tame dRSTAntane asiddha mAno to tamane saMzayano paNa abhAva ja thAya. //1701/. vivecana - he saumya ! vyaktapaMDita ! ghaTa-paTa Adi saghaLAya padArtho tane paNa prasiddha ja che. tamAre paNa "A sarve che ja" Ama svIkAravuM paDe tema che. kAraNa ke saMzaya thAya che mATe, A saMsAramAM jeno jeno saMzaya thAya che te te padArtha saMsAramAM game tyAM paNa hoya ja che. jyAM saMzaya thAya tyAM bhale hoya athavA tyAM bhale na hoya, paNa saMsAramAM avazya hoya ja che. jemake sthANu ane puruSanI zaMkA thAya che to te avazya saMsAramAM hoya ja che ane je sarvathA asat hoya che. teno saMzaya paNa thato nathI ja. jemake AkAzapuSpa ane kharaviSANa. A anumAnathI paNa sarve bhAvo sat che Ama siddha thAya che. have kadAca tame ema kaho ke "sthANu-puruSanuM je dRSTAnta che te ja asiddha che, khoTuM che. kAraNa ke huM to sthANu-puruSAdi sarve paNa padArthono ekasarakho samAnapaNe abhAva ja mAnuM chuM. eTale ke sthANu-puruSa paNa nathI ja. jo A udAharaNa ja nathI to Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda pachI tenA daSTAntathI bIjA padArthonI siddhi kema karAze ? Avo prazna kadAca tame karo to te ucita nathI. kAraNa ke jo sarvathA sarva vastuono abhAva ja hoya to pachI tame paNa nathI, tamane saMzaya paNa nathI. Ama thavAthI samajAvavAnuM paNa kaMI rahetuM ja nathI. mATe AvI dalIla barAbara nathI. /1701/ savvAbhAve vi maI, saMdeho simiNae vva, no taM ca / jaM saraNAinimitto, simiNo na u savvahAbhAvo // 1702 // (sarvA'bhAve'pi matiH sandehaH svapnaka iva, no tacca / yat smaraNAdinimittaH svapno na tu sarvathA'bhAvaH // ) gAthArtha - kadAca tame Avo prazna karo ke sarvathA abhAva hovA chatAM paNa svapnanI jema saMdeha thaI zake che to te vAta ucita nathI. kAraNa ke svapna paNa smaraNa AdinA nimitte ja Ave che. paraMtu sarvathA abhAva hote chate A svapna paNa hoI zakatuM nathI. //1702 /. vivecana - he saumya vyaktapaMDita ! ahIM kadAca tamArI AvI buddhi thAya eTale ke ahIM kadAca tame Avo prazna karo ke - sarve vastuono sarvathA abhAva mAnIe to paNa svapnanI jema saMdeha thaI zake che. tame je uparanI gAthAomAM samajAvyuM ke je vastu hoya teno ja saMzaya thAya che. je vastu na hoya teno saMdeha thato nathI. jeno saMdeha thAya che te vastu hoya ja che ItyAdi je kahyuM te barAbara nathI. kAraNa ke je koI svapna Ave che te vastu tyAM hotI ja nathI. sarvathA teno abhAva ja hoya che to paNa te vastunuM svapna Ave che ane svapna e paNa eka jJAnaparyAya ja che. to svapnanI jema saMdeha paNa sarva vastuono abhAva mAnIe to paNa thaI zake che. jema koI pAmara manuSya svapnamAM AvuM zaMkAzIla jJAna kare che ke mArA gharanA AMgaNAmAM je A dekhAya che te zuM hAthI che ke moTuM vRkSa che ?" Avo saMzaya svapnamAM kare che. paNa tyAM te gharanA AMgaNAmAM hAthI paNa nathI ane mahAvRkSa paNa nathI. ema sarva vastuno abhAva mAnIe to paNa jema svapna jJAna thAya che tema saMzaya jJAna paNa saMbhavI zake che. AvA prakArano tamAro prazna barAbara nathI. svapnamAM je saMdeha thAya che te paNa pUrve cakSuthI sAkSAt joyelI athavA anubhavelI vastunA smaraNanA nimitte ja thAya che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 249 sarvathA vastuono abhAva hote chate svapnamAM paNa A saMdeha saMbhavato nathI. jAgRta avasthAmAM hAthI joyelo che, vRkSa joyeluM che. bannenI kAyA vizALa, uMcAI vadhAre ane kada sthUla vagere samAnadharmono anubhava karelo che. tethI samAnadharmonA anubhavanA kAraNe te viSayanuM smaraNa thaI AvatAM A saMdeha thAya che. svapnakAla gharanA cokamAM hAthI athavA vRkSa na hoya evuM bane. paraMtu saMsAramAM kyAMya hAthI ke vRkSa na hoya ane teno sarvathA abhAva ja hoya AvuM banatuM nathI. jeno sarvathA abhAva ja hoya che tenuM svapna paNa kyAreya AvatuM nathI. jo Ama na hoya ane sarvathA jeno abhAva hoya tenuM paNa svapna AvatuM hoya to pAMca bhUto ja prasiddha che. chaThuM-sAtamuM bhUta prasiddha nathI. tethI chaTTA-sAtamA Adi bhUtono sarvathA abhAva ja che. to teno saMdeha paNa kyAreka thavo joIe. jema svapnamAM saMdehAtmakabhAve dekhAtA hAthI ane mahAvRkSano tame sarvathA abhAva mAno cho chatAM saMdeha thAya che ema kaho cho to chaTTA-sAtamA bhUtono paNa abhAva samAna ja che. bannenA abhAvamAM koI vizeSatA nathI. mATe teno paNa svapnakALamAM kyAreka paNa saMdeha thavo joIe. paraMtu jeno sarvathA abhAva hoya che tevA chaTTA Adi bhUtono ane AkAzapuSpAdino kyAreya saMdeha thato nathI. kAraNa ke A jIvane pUrepUrI khAtrI che ke A vastuo jagatamAM nathI ja, A vastuono sarvathA abhAva ja che, asat ja che. tethI jeno jeno saMdeha thAya che te te vastuono sarvathA abhAva nathI ja. te vastuo sarvathA asat nathI. bhale te kSetre ane te kAle tyAM hoya athavA na paNa hoya. paraMtu anya kSetre ane anya kAle te hAthI ane te mahAvRkSa avazya che ja. cakSuthI sAkSAt joyelAM paNa che ane najaronajara anubhavelAM paNa che. to ja te te vastunA viSayavALAM svapno Ave che. mATe hAthI-mahAvRkSa-sthANu-puruSAdi padArtho sarvathA asat nathI ja. ll1702 pUrvadaSTa ane pUrvAnubhUtAdi nimitta vinA zuM svapna paNa saMbhavatuM nathI ? arthAt je svapna Ave che temAM paNa AvAM nimitto zuM saMbhave che ? azvametat = hA, A ema ja che. svapna paNa AvA prakAranA nimittothI ja Ave che. AvA prakAranA nimitto vinA svapna paNa saMbhavatAM nathI. to ahIM prazna thAya che ke AvA prakAranA svapnanAM nimitto kayAM kayAM ? te jaNAve che - aNuhUya-diTTha-ciMtiya-suya-payaiviyAra-devayA'NUyA / simiNassa nimittAI, puNNaM pAvaM ca nAbhAvo // 1703 // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25O cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda (manubhUta-I-stita-zruta-pravRtivivAra-vatADanUpA | svapnasya nimittAni, puNyaM pApaJca nAbhAvaH // ) gAthArtha - anubhaveluM, dekheluM, vicAreluM, sAMbhaLeluM, prakRtino vikAra, devanI prasannatA, devanI aprasannatA, sajalapradeza, puNyodaya ane pApodaya A svapnanAM nimitto che. tethI svapna e abhAvAtmaka vastu nathI. /1703/l vivecana - svapna paNa abhAvAtmaka nathI. svapnamAM je kaMI jaNAya che te A saMsAramAM sat = vidyamAna che. A saMsAramAM je koI AkAzapuSpAdinI jema sarvathA asat che, tenAM svapna kyAreya paNa koIne paNa AvatAM nathI. nIce jaNAvelAM svapnaprAptinAM dasa nimitto che. A dasa nimittomAMnA koIpaNa nimitte jIvane svapna Ave che. svapnamAM je kaMI jaNAya che te tyAM vidyamAna hotuM nathI. paNa saMsAramAM avazya vidyamAna hoya che ane je hoya tenuM ja svapna Ave che. (1) manubhUta = svapna vinAnA jAgRtakAlamAM je snAna karavA svarUpe, bhojana karavA svarUpe, vilepana karavA svarUpe, koI paNa Indriyo dvArA jANavA svarUpe paNa anubhaveluM hoya che. te ja svapnamAM Ave che. (2) dUE = svapna vinAnA jAgRtakAlamAM je hAthI-ghoDA-mANasa-sainya-rAjA rAjamugaTa Adi padArtho najare nihALelA hoya che. sAkSAt cakSurgocara karyA hoya che te ja svapnamAM Ave che. (3) vinti = svapna vinAnA jAgRtakAlamAM je vicAryuM hoya che. jemake vaibhava vicAryo hoya, patnIno lAbha vicAryo hoya, koI priya vyaktinuM mIlana vicAryuM hoya to te bhAvo svapnamAM Ave che. (4) zrata = svapna vinAnA jAgRtakAlamAM AgamavAcanA dvArA athavA zAstrAbhyAsa karavA dvArA vAraMvAra je sAMbhaLeluM hoya te svapnamAM Ave che. jemake svarga-naraka-merUparvataaDhIdvIpa-deva-naMdIzvarAdi dvIpa vagere zAstra dvArA sAMbhaLelAM che mATe svapna Ave che. (5) prakRttivikSara = vAyu-pitta athavA kapha AdinA kAraNe prakRtimAM vikAra thayo hoya to te vikAra paNa svapnanuM kAraNa bane che. (6) tevaprasanatA = koI deva-devI A jIva upara prasanna thayAM hoya to IcchApUrti mATe svapnanuM nimitta bane che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 251 (7) tevI prasannatA = koI deva-devI A jIva upara nAkhuza hoya to duHkha ApavApratikULatA ubhI karavA mATe paNa svapnanuM nimitta bane che. (8) anUpa = eTale sanattapradeza = nadI-sarovara-samudra Adi jaLavALA pradezo paNa svapnanAM nimitta bane che. (9)-(10) puLyo ane pApodraya = puNyano udaya ISTa svapnanuM ane pApano udaya aniSTa svapnanuM nimitta bane che. A pramANe svapnamAM je koI jaNAya che, dekhAya che, anubhavAya che, svapnanuM kAraNa bane che, te saghaLA padArtho jagatamAM sat che. paNa abhAvAtmaka nathI. vaLI svapna e paNa saMdehAdinI jema bhale bhramAtmaka hoya, to paNa eka prakAranuM jJAnavizeSa che. mATe svapna paNa sat che. abhAvAtmaka nathI. A rIte svapna ane svapnanAM nimitto sat hote chate "jagat zUnya" che. Ama kema kahevAya ? he vyaktapaMDita ! tamArA vaDe jagata zUnyAtmaka kema svIkArAya che ? ll1703| viNNANamayattaNao, ghaDaviNNANaM va sumiNao bhAvo / ahavA vihiyanimitto, ghaDovva nemittiyattAo // 1704 // (vijJAnamayatvato ghaTavijJAnamiva svapnako bhAvaH / athavA vihitanimitto, ghaTa iva naimittikatvAt // ) gAthArtha - svapna e paNa bhAvAtmaka vastu che. vijJAnAtmaka hovAthI, ghaTa vijJAnanI jema. athavA svapna e bhAvAtmaka che. nimitto vaDe thatuM hovAthI, ghaTanI jema, svapnanAM nimitto pUrve kahyAM che. ll1704l vivecana - svapna e paNa zUnyAtmaka nathI. paraMtu bhAvAtmaka vastuvizeSa che, dharmasvarUpa che. A vAta samajAvavA mATe A gAthAmAM be anumAna karyA che ane ghaTavijJAnanuM tathA ghaTanuM dRSTAnta ApeluM che. vijJAnamayatvat ane naimittivavat A banne hetuo che. (1) svano bhAvAtma:, vijJAnamatvat vijJAnavat A prathama anumAna che. svapna e eka bhAvAtmaka vastuvizeSa che. AtmAmAM pragaTa thayelo bhramAtmaka paNa jJAnavizeSarUpa dharma che. ghaTanA vijJAnanI jema. je je vijJAnAtmaka hoya che. te te saghaLA paNa bhAvAtmaka bhAvo che. jema ghaTa-paTa Adi padArthonuM vijJAna. svapna e paNa bhale Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda saMzayAtmaka hoya ke viparIta hoya ke bhramAtmaka hoya paNa eka prakAranuM jJAnavizeSa ja che. tethI te avazya bhAvAtmaka che, sat che tathA saMzaya-viparIta bodha-anadhyavasAyabodha ane nirNayAtmaka bodha A saghaLA bhAvo vijJAnAtmaka hovAthI sat che. tema svapna paNa vijJAnAtmaka hovAthI sat che, bhAvAtmaka che. zUnyAtmaka nathI. 252 je (2) svano bhAvAtma:, naimittioAt, ghaTavat A bIjuM anumAna che. svapna e bhAvAtmaka vastu che. sat vastu che kAraNa ke nimittothI thAya che mATe, ghaTanI jema, je vastu nimittothI bane che te te bhAvAtmaka ja hoya che. jemake ghaTa e daMDa-cakrAdi nimitta sAmagrIthI bane che mATe sat che. tema A svapna paNa uparanI gAthAmAM kahelAM daza nimittothI Ave che. mATe naimittika hovAthI ghaTanI jema sat che. bhAvAtmaka che, paNa zUnyAtmaka nathI. svapnanAM nimitto uparanI gAthAmAM samajAvyAM ja che. A rIte svapna paNa jJAnaguNa hovAthI jIvane ja Ave che. jaDane kyAreya svapna AvatuM nathI. mATe svapna e vijJAnaguNa hovAthI sat che tathA svapnanAM nimitto paNa sat che, paNa zUnyAtmaka nathI. ||1704 // jo sarvathA zUnyatA ja che Ama mAnazo to "svapna-asvapna", "satya-mithyA", "kArya-kAraNa'' ItyAdi sakala vyavahArano abhAva ja thaze. A vAta samajAvatA paramAtmA zrI mahAvIra prabhu kahe che ke - savvAbhAve ya kao, sumiNo'sumiNotti saccamaliaMti / gaMdhavvapuraM pADaliputtaM, tatthovayAroti // 1705 // kajjaMti kAraNaMti ya, sajjhamiNaM sAhaNaMti kattatti / vattA vayaNaM vaccaM parapakkho'yaM sapakkho'yaM // 1706 // kiM veha thiradavosiNa, calayArUvittaNAI niyayAI / saddAdao ya gajjhA, sottAiyAiM gahaNAI ? // 1707 // samayA vivajjhao vA, savvAgahaNaM va kiM na suNNammi / kiM suNNayA va sammaM, saggaho kiM va micchattaM // 1708 // kiha saparobhayabuddhI, kahaM ca tesiM paropparamasiddhI / aha paramaIe bhaNNai, sa- paramaivisesaNaM katto // 1709 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 253 ( sarvAbhAve ca kutaH svapno'svapna iti satyamalIkamiti / gandharvapuraM pATaliputraM, tathya upacAra iti // kAryamiti kAraNamiti ca, sAdhyamidaM sAdhanamiti karteti / vaktA vacanaM vAcyaM, parapakSo'yaM svapakSo'yam // kiM veha sthira-dravoSNa-calatA'rUpitvAni niyatAni / zabdAdayazca grAhyAH, zrotrAdikAni grahaNAni // samatA viparyayo vA, sarvAgrahaNaM vA kiM na zUnye / kiM zUnyatA vA samyak, sadgrahaH kiM vA mithyAtvam // kathaM svaparobhayabuddhiH, kathaM ca teSAM parasparamasiddhiH / 3tha paramatya maLyate, sva-paramasivizeSa vud: I) gAthArtha - sarva vastuono abhAva hote chate "A svapna ane A asvapna che, "A satya che A mithyA che, "A IndrajAla svarUpanagara che ane A sAcuM pATaliputra nagara che", A sAco padArtha che ane A aupacArika padArtha che" Avo bheda kevI rIte thaze ? ll170pI A kArya che ane A kAraNa che" "A sAdhya che ane A sAdhana che" tathA "A kartA che" ItyAdi, "A vaktA che, A vacana che ane A vAcya che" "A parapakSa che ane A svapakSa che" ItyAdi vyavahAra sarvazUnyatAmAM kema ghaTaze ? /1706/l. tathA pAMce bhUtomAM anukrame sthiratva (kaThinatva), kavIbhUtatva, uSNatva, caMcalatva, arUpitra vagere pratiniyata svabhAvo kema ghaTaze ? zabdAdi pAMca viSayo e grAhya ane zrotra vagere pAMca Indriyo e grahaNanAM sAdhana che Avo vyavahAra paNa sarvazUnyatAmAM kema ghaTaze? l/1707ll sarvazUnyatA mAnya chate samAnapaNuM ke viparItapaNuM ke sarva bhAvonuM agrahaNapaNuM kema thatuM nathI ? athavA zUnyatA e ja samyagu che ane satya vastunuM grahaNa e mithyAtva che. Ama kema ? /1708 tathA A sva-para ane ubhayanI buddhi kevI rIte thAya ? tathA te traNenI asiddhi paNa kema thAya ? have jo evo bacAva karo ke A to samajAvavA puratuM paranI apekSAe kahyuM che, to sarvathA zUnyatA hote chate A sva ane A para evuM vizeSaNa paNa buddhimAM kyAMthI Ave ? Ama sarvazUnyatAmAM ghaNA doSo Ave che. ll1709ll Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda che tema jo tame svIkArazo to vivecana - he vyaktapaMDita ! jo A saMsAramAM pRthvI Adi pAMca bhUto nathI ane sarvathA zUnyatA ja che. Ama nAgArjunAdi bauddhAcAryo "A svapna kahevAya ane A svapna na kahevAya evo bheda konA AdhAre karazo ? arthAt svapnajJAnamAM dekhAyela hAthI ane mahAvRkSa kAlpanika che ane cakSuthI asvapnakAle (jAgRtakAle) joyela hAthI ane mahAvRkSa vAstavika che. Avo bheda tamArA mate kema thaI zakaze ? svapnamAM joyelA hAthI upara ArohaNa thatuM nathI ane jAgRtakAlamAM joyelA hAthI upara ArohaNa thAya che. Ama ekamAM phalaprApti thatI nathI ane bIjAmAM phalaprApti thAya che. A bheda sarvazUnyatA mAnye chate kema ghaTaze ? 254 (2) A satya che ane A alIka (mithyA) che Avo bheda paNa kema ghaTaze ? jemake pANI bharelo ghaTa e sAco ghaTa che ane citramAM citrelo ke svapnamAM joyelo ghaTa alIka che. Ama je bheda che te sarvazUnyatA mAnate chate kema ghaTaze ? kAraNa ke tamArA mate to badhA ja ghaTa zUnya che. jyAre jagatamAM to eka ghaTamAM pANI bharAya che ane svapnagata ghaTamAM pANI bharAtuM nathI. Avo bheda tamArA mate kema ghaTaze ? (3) A garvanagara che ane A pATalIputra nagara che. Avo bheda paNa sarvazUnyatA mAnye chate kema ghaTaze ? garvapura eTale vAdaLonI ghaTAmAM dekhAto nagara jevo kAlpanika AkAra ane pATalIputra eTale vAstavika nagarajanothI ane dhanadhAnyAdithI samRddha sAcuM paTTaNA zahera. eka kAlpanika nagara che ane bIjuM vAstavika nagara che. Avo bheda sarvazUnyatA mAnate chate kema ghaTaze ? (4) A tathya (sAco padArtha) che ane A aupacArika padArtha che, Avo bheda paNa kema ghaTaze. jaMgalamAM svataMtrapaNe pharato garjanA karato, aneka pazuono saMhAra karato, gaLA upara ghaNI kezavALIvALo mukhyatve je sAco siMha che. te tathya siMha che ane koI manuSya hoya, paraMtu zUravIratA hovAthI athavA hiMsaka hovAthI athavA krodhI hovAthI temAM siMhapaNAno je upacAra karAya che ane kahevAya che ke A manuSya to siMha che siMha. Ama A aupacArika siMha che Avo bheda sarvazUnyatA mAnate chate kema ghaTaze ? (5) vaLI A saMsAra jo sarvathA zUnya ja che to A ghaTa-paTa e kArya che. kAraNa ke kuMbhAra ane vaNakara vaDe banAvAya che ane nRSiMDa tathA tatttasamUha te banne kAraNa che, kemake temAMthI ghaTa-paTa banAvAya che. Avo kArya ane kAraNano bheda paNa sarvathA zUnyatA mAnye chate kema ghaTaze ? Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta (6) A sAdhya che ane A sAdhana (hetu) che. AvI vAta paNa sarvazUnyatA mAnya chate kema ghaTaze ? anumAna karavAmAM pakSa, sAdhya ane sAdhana (hetu) hoya che. sAdhanathI ja sAdhyanI siddhi karAya che. jemake ghaTaH nitya: tasvIt padavat = ghaTa anitya che. katrima che mATe, je je kRtrima hoya che te te anitya hoya che jemake paTa, AvA prakAranAM aneka anumAno thAya che tyAM sAdhanathI sAdhyanI siddhi karAya che. A rIte pakSa-sAdhyasAdhana ane udAharaNa A saghaLuM sarvathA zUnyatA mAne chata kema ghaTaze? (7) A vaktA, A vacana ane A vAcya" ItyAdi vyavahAro paNa sarvazUnyatA mAnya chate kema ghaTaze ? je potAnI vAta raju karanAra hoya te vAdI ane teno pratyuttara ApanAra je hoya te prativAdI. te bannene vaktA kahevAya che. te vAdI athavA prativAdI pratijJA-hetu-udAharaNa ema traNa avayavavALuM" athavA "pratijJA-hetu-udAharaNa-upanaya ane nigamana" ema pAMca avayavavALuM je anumAna kare che tene vacana kahevAya che ane vAdI tathA prativAdIne AvA prakAranAM vacano bolavA dvArA je kahevAnuM hoya che je hRdayagata Azaya (abhidheya) hoya che. tene vAgya kahevAya che. Avo vaktA-vacana ane vAcyano bheda paNa sarvazUnyatA mAnya chate kema ghaTaze ? (8) bolanArA vaktAne ISTa je vAta te svapakSa kahevAya ane sAme bolanArAnI je vAta te parapakSa kahevAya. paraMtu sarvathA jagata zunya ja che. Ama mAnya chate svapakSa ane parapakSa Avo bheda paNa kema ghaTe ? |1705-1706). vaLI A saMsAra sarvathA zunya ja che. kaMI che ja nahIM. Ama mAnya chate koIpaNa bhUto ke bhUtonA dharmo nathI ja Avo artha thAya. jo kharekhara Ama ja hoya to pRthvImAM ja sthiratA (kAThinyatva), jalamAM ja dravIbhatatva, vaDhimAM ja uSNatva, vAyamAM ja caMcalatva ane AkAzamAM ja arUpi- ItyAdi eka-eka bhUtapadArthamAM eka-eka pratiniyata svabhAvo ja sarvakAle kema jaNAya che ? sarvathA zUnyatA hote chate AvA prakAranA bhUtonI ane bhUtonA dharmonI pratiniyata vyavasthA kema dekhAya che ? tathA zabdAdi (zabda-rUpa-gaMdha-rasa ane sparza) A pAMca viSayo grAhya ja kahevAya = Indriyo vaDe jANavAlAyaka kahevAya ane zrotrAdi (zrotra-cakSu-ghANa-rasanA ane sparzana) A pAMca Indriyo e grAhaka athavA grahaNa kahevAya = pAMca viSayone jANanArI kahevAya. AvA niyamanI siddhi paNa kema thaze ? zabdAdi viSayo grAhaka ane Indriyo grAhya Ama ulaTuM paNa kema na kahevAya ? tathA game te IndriyathI game te viSaya jaNAya AvuM paNa kema na kahevAya ? jo sarvathA zUnyatA ja che. kaMI che ja nahIM to pachI AvI pratiniyata vyavasthA kema ghaTe ? 1707ll. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda vaLI jo saMsAramAM sarvathA zUnyatA ja che to pachI "svapnAsvapna", "satyAlIka', "gaMdharvanagara-pATalIputra" ItyAdi bhAvo "samatA = samAna ja che. Ama paNa kema na kahevAya ? zUnyatA ja hovAthI vizeSa koI kAraNa che ja nahIM. tethI jema svapna e mithyA che tema asvapna e paNa mithyA ja hovuM joIe athavA asvapna jema sAcuM che tema svapna paNa sAcA padArthavALuM ja hovuM joIe. eTale ke bane samAna ja thaze. A mithyA hovAthI svapna che ane peluM yathArtha hovAthI asvapna che Avo bheda paNa kema ghaTaze ? evI ja rIte A gAya sAcI gAya che ane retImAM ke citramAM citarelI gAya alIka che Avo bheda (vizeSatA) kema raheze ? banne samAna ja thaze. sAcI gAya jema dUdha Ape che tema citranI gAya paNa dUdha ApanArI ane prasavadharmiNI thavI joIe athavA citranI gAya jema dUdha nathI ApatI ane prasava nathI karatI, tema sAcI gAya paNa dUdha na ApavI joIe ane prasava karanArI paNa na hovI joIe. A ja rIte vAdaLonuM nagara ane yathArtha paTTaNAzahera samAna thavAM joIe. paraMtu AvuM jagatamAM nathI. mATe sarvazUnyatA mAnavI te ucita nathI. athavA sarvazUnyatA mAnya chate viparyaya thavo joIe. viparyaya kema thato nathI? eTale ke jo sarvathA zunya ja che, kaMI che ja nahIM to svapnamAM dekhAto hAthI ane mahAvRkSa sAcA padArtho hoya ane asvapnadazAmAM (jAgRta dazAmAM) dekhAto hAthI ane mahAvRkSa aupacArika padArtho hoya. AvuM banavuM joIe. kAraNa ke zUnyatA ja che to pachI AvuM kema na bane ? athavA jo sarvathA zunya ja jagata che to jema AkAza-puSpa ke kharazcaMga dekhAtAM nathI, tenuM agrahaNa thAya che. tema svapna ane asvapna athavA satya ane alIka athavA gaMdharvanagara ke satya pATaliputranagara vagere sarve paNa bhAvo dekhAvA ja na joIe. sarve paNa bhAvonuM agrahaNa ja thavuM joIe. kaMI ja nathI ema zUnyatA ja dekhAvI joIe. AvI zUnyatA kema dekhAtI nathI ane ghaTa-paTa-svapna-asvapna vagere bhAvo te te svarUpe kema dekhAya che ? kadAca tame ahIM evo bacAva karo ke che to sarvathA zUnyatA ja, paraMtu bhrAntinA vazathI ghaTa-paTa-svapna-asvapna vagere bhAvo jaNAya che. jema AMkhamAM timirAdino roga hoya to zuddha evA AkAzamAM paNa paTTA-paTTA dekhAya che. A jema bhrama che tema svapnAsvapnAdinuM grahaNa e paNa bhrama che. tamAro A bacAva paNa ucita nathI. kAraNa Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta ke je bhrama hoya che tene niyata deza-kAla-svabhAvAdi hotA nathI ane A svapna-asvapnaghaTa-paTa vagere je dekhAya che te amuka niyata kSetramAM ja dekhAya che. amuka niyatakAle ja (te hoya tyAre ja) dekhAya che. tathA te te padArtho potapotAnA niyata svabhAve ja dekhAya che. bhrama hoya to kSetra-kAlAdi niyata na hoya ane A padArtho niyatapaNe jaNAya che. mATe bhrama nathI. A sAcA padArtho che. vaLI tame ja kaho cho ke "A je kaMI dekhAya che te saghaLo bhrama che" tyAM huM tamane pachaM che ke "A bhrama" jagatamAM sAco che ? ke sAco nathI ? jo bhramanuM astitva sAcuM che. Ama kahezo to "bhrama to jagatamAM che" A vAta nirvivAda siddha thaI. tethI "sarvathA zUnya ja che. kaMI che ja nahIM" A tamArI mAnyatAnA svIkArano ja virodha Avaze. kAraNa ke kaMI ja nathI ema nahIM. chevaTe bhrama to che ja. mATe sarvazUnyatA rahetI nathI. 3tha na vidyate = have jo tame ema kaho ke bhrama jagatamAM avidyamAna che. arthAt "jagatamAM je dekhAya che te bhrama nathI" AvuM ja kahezo to bhrama na hovAthI ghaTa-paTa Adi padArtho sAcA che Ama nakkI thaze ja. tathA "bhrama nathI" AvuM kahenAruM ane bhramanA abhAvane sAdhanAruM je jJAna che te to nizcaMnta (sAcuM) ja mAnavuM paDaze. kAraNa ke jo ta jJAnane sAcuM mAno to ja "bhrama nathI" A vAta sAcI Thare. Ama karavA jatAM bhramanA asabhAvanA grAhaka evA jJAnane satya mAnatAM "sarva zUnyatA" uDI jAya che ane sarvazUnyatA uDI jatAM saghaLA paNa bhAvo (padArtho) sAcA che, satya che. Ama ApoApa siddha thAya che. tethI zUnyatA nathI e vAta nirvivAda nakkI thAya che. athavA ame tamane bIjuM pUchIe chIe ke tame zUnyatAne mAno cho ane sat rUpe dekhAtA ghaTa-paTa Adi padArtharAzine mAnatA nathI. to "zUnyatA e ja sAcI che (samyam che) ane satpaNe dekhAtA padArthonuM je grahaNa thAya che te sagrahaNa mithyA che, kAlpanika che. Avo bheda tame konA vaDe karazo? jo tamArI dRSTie A saMsAramAM kaMI che ja nahIM to pachI zUnyatA e sAcuM tattva ane saMpadArthanuM grahaNa te mithyAtattva che. Avo bheda zI rIte karazo ? koI vizeSa kAraNa to maLatuM ja nathI. mATe AvA prakAranI vizeSatAno abhAva hovAthI A sAcuM ane A khoTuM ema kema kahI zakAze ? ll1708 gAthA naMbara 1692 mAM pahelAM tame Ama je kaheluM ke "ra svata:, = paraMta:, comayatA, nAcita bhAvIna siddha" padArthonI potAnI rIte, ke parathakI, ubhaya thakI Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda ke anya thakI siddhi thatI nathI. paraMtu husva-dIrghanA vyavahAranI jema kArya-kAraNAdi bhAva ApekSika ja mAtra che. paramArthathI nathI. A viSayanI carcA 1692 mI gAthAmAM sarvathA zUnyatA ja che. Ama siddha karavA mATe pUrvapakSa svarUpe karavAmAM AvelI che. teno uttara A 1709 gAthAmAM apAya che. AnAthI A hRsva, AnAthI A dIrgha ane A vastu ubhayAtmaka, AvA prakAranI sva-para ane ubhaya svarUpavALI buddhi paraspara sApekSapaNe ekIsAthe utpanna thAya che. AvuM paNa tamArA vaDe svIkArAya che ane pachI te hrasva-dIrgha ane ubhayanI buddhi asiddha che. Ama kahevAya che. A banne vAto paraspara viruddha hovAthI AvI vAta karavI ucita nathI. pahelAM kaho cho ke hRsvAdinI buddhi sApekSapaNe varte che ane pachI tenI asiddhi kaho cho arthAt tevI buddhi nathI. Ama pUrvApara viruddha bolavuM vyAjabI nathI. bhAvArtha A pramANe che. pratyeka vastuomAM potAnuM astitva ApekSika ja mAtra che ema nahIM. paraMtu te astitva vAstavika che, sAcuM che. potAnA viSayanA jJAnane utpanna karavAvALI arthakriyAthI paNa yukta che. sarvathA asat hoya ane apekSAmAtrathI ja teno vyavahAra hoya evuM nathI. paraMtu sarve vastuo potAnA svarUpe sat che ane teno vyavahAra paraspara sApekSapaNe thAya che. tethI hRsva vastu hRsvapaNe, dIrgha vastu dIrghapaNe ane ubhayAtmaka vastu ubhayapaNe potAnA svarUpanuM jJAna karAve che. mATe te sat che. sat hoya te ja potAnAmAM rahelA hrasva-dIrgha-ubhayanuM jJAna karAve che. je vastu sarvathA asat ja hoya che te hRsvAdinuM paNa jJAna karAvatI nathI. to pachI hRsvAdi dharmonI asiddhi che. Ama kema kahevAya ? vaLI tame je ema kahyuM ke "madhyama aMgulinI apekSAe pradezinI aMgulimAM je hRsvatva kahevAya che te asat ja che ane kahevAya che. paNa tamArI A vAta khoTI che. kAraNa ke jo pradezinI nAmanI aMgulI sarvathA asat ja hoya eTale ke na ja hoya ane madhyamAnI apekSAe ja temAM hrasvatva kahevAtuM hoya to jema pradezinI aMgulI asat che tevI ja rIte kharaviSANa paNa asata ja che. te bannemAM vizeSatA to kaMI rahetI ja nathI. to pachI jema asat evI pradezinImAM hrasvatva kahevAya. tevI ja rIte asat evA kharaviSANAdimAM paNa hrasvatva kahevarAvuM joIe. pradezinI aMgulI ane khara-viSANAdi asatapaNe sarakhA ja che. tathA atizaya lAMbI evI lAkaDI e paNa he zUnyavAdI ! tamArA mate to asat ja che. tethI asat evI pradezinImAM jema hRsvatva kahevAya che tevI ja rIte asat evI atizaya dIrgha lAkaDImAM paNa madhyama aMgulInI apekSAe hRsvatva Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 259 kahevarAvavuM joIe athavA pradezinI aMgulimAM potAnAmAM potAnI ja apekSAe paNa hRsvatva kahevarAvavuM joIe. kAraNa ke madhyama aMgulI paNa tamArA mate to asat ja che. have jo asat evI madhyamAnI apekSAe pradezinImAM hrasvatva hoya to asat evI potAnI apekSAe paNa potAnAmAM hrasvatva ho. A rIte jo tame pradezinIne sarvathA asat ja che. Ama kahezo ane asat evI temAM madhyamAnI apekSAe hasvatva kahevAtuM hoya to kharaviSANAdi je asata che temAM paNa hRsvatva kahevarAvavuM joIe. atizaya dIrgha evI lAkaDI paNa asat hovAthI te lAkaDImAM paNa hrasvatva kahevarAvavuM joIe. tathA potAnI apekSAe potAnAmAM paNa hrasvatva hovuM joIe. sarva sthAnomAM asatpaNuM ekasarakhuM samAna ja che. paraMtu saMsAramAM AvuM kyAMya kahevAtuM nathI. tethI pradezinI aMgulI vagere padArtho sarvathA asat hoya A vAta tadana mithyA che. saMsAra zUnya che. A vAta paNa sarvathA khoTI che. tethI "pradezinI" nAmanI aMgulI (ane tenI jema sarve paNa padArtho) vAstavikapaNe sat che. svayaM te sat vastu che. hrasva-dIrgha-ubhayAdi anaMta dharmAtmaka te vastu che. aMgulI Adi padArtho paNa sat che ane temAM rahelA dharmo paNa sat che. phakta te te sahakAri padArthonI sannidhi hote chate te te dharmanA svarUpanI abhivyakti thavAthI te te dharmanuM jJAna thAya che. sArAMza ke pradezinI aMgulI pote sat che. anaMta dharmAtmaka che. temAM hrasva-dIrgha Adi anaMta dharmo svayaM tenI aMdara che ja. phakta te pradezinI pAse madhyamAne ubhI karo to tenuM hRsvatva abhivyakta thAya che. arthAt madhyamAM lAvavAthI tenA svatvanuM ja jJAna thAya che ane jo tenI pAse aMtima evI kaniSThA aMgulI ubhI karIe to tenI apekSAe temAM svayaM rahetuM evuM dIrghatva abhivyakta thAya che ane tenuM jJAna thAya che. pratyeka vastuo upara samajAvyA pramANe sat che. anaMta dharmAtmaka che ane sApekSapaNe te te dharmo temAM abhivyakta thAya che. tethI te te dharmanuM jJAna thAya che. paraMtu koIpaNa vastu (pachI pradezinI aMgulI paNa) sarvathA asat hoya ane temAM apekSAmAtrathI ja hrasvatva AdinuM jJAna thatuM hoya Ama banatuM nathI. asat hoya ane apekSAthI hRsvavAdinuM jJAna thAya A vAta ucita nathI, yuktiyukta paNa nathI. A ja pramANe sarvathA asat hoya temAM dIrghatvanuM ane ubhayAdinuM paNa jJAna thatuM nathI. paraMtu svadravyasvakSetrAdithI je sat che. temAM ja dIrgha ane ubhayAdino vyavahAra thAya che. mATe jagatanA sarve paNa padArtho svayaM sat che. sarvathA asat nathI ane sat evA te te padArthomAM hrasva Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda dIrgha-laghu-guru vagere anaMta dharmo svayaM rahelA che ja. mAtra tenI abhivyakti ane tenuM jJAna sahakArI kAraNonA samavadhAnathI thAya che. 260 A viSayamAM kadAca he vyaktapaMDita ! tame Ama kaho ke "A hrasva, A dIrgha, A ubhaya che" ItyAdi viSayanA khaMDanaprasaMge je svataH, parataH ane ubhayataH ema traNa pakSo 1692 mI gAthAmAM sarvazUnyatA samajAvavAnA avasare meM pADelA, tyAM mArI dRSTie to sarvathA zUnyatA ja hovAthI A saMsAramAM koI sva nathI, koI para nathI. tethI ja koI ubhaya nathI. A jagata sarvathA zUnya ja hovAthI kaMI ja nathI. phakta mArI dRSTie mArI sAme je (jaina darzanakAra vagere) paravAdIo dekhAya che temanA mate jagata sat che. tethI tevA paravAdInI buddhi pramANe teoe mAnelA je sva-para ane ubhaya vagere padArtho che. te apekSAe meM tyAM pakSo pADelA che. arthAt paravAdInI (jainAdinI) jAtine anusAre sva-parano svIkAra karIne A saghaLA pakSo kahevAyA che. paraMtu mArI dRSTie vAstavikapaNe svataH siddha evuM padArthonuM saNuM paNa nathI ane potAnA viSayamAM jJAna karAvanAruM evuM hrasvAdikapaNuM paNa kaMI nathI ja. keTalIka vAra paravAdIne samajAvavA mATe potAne amAnya bhale hoya. to paNa jo paravAdIne mAnya hoya to evA pakSo svIkArAya che. tethI sarvathA zUnyatA mAnavAvALA mArA matamAM pUrvApara virodha jevo koI doSa Avato nathI. uttara - tamAro A bacAva paNa ucita nathI. kAraNa ke jo tamArA mate sarvathA zUnyatA ja che. A saMsAramAM kaMI che ja nahIM. to "A svamata ane A paramata" AvA sva ane paranA bheda bhAvavALA vizeSaNo kema ghaTaze ? koI rIte ghaTaze nahIM. jo A saMsAramAM kaMI che ja nahIM. to A amAro svapakSa che ane pelo jainadarzanAdino je pakSa che te parapakSa che. Avo bheda tamArA mate kema ghaTaze ? athavA jo sarvathA zUnyatA ja che to gAthA naMbara 1708 mAM kahyA mujaba jema svapnAsvapna, satya-alIka, gaMdharvanagarapATalIputra ItyAdi sat-asat padArtho samAna thavAno athavA viparyaya thavAno prasaMga Ave, tema ahIM paNa svapakSa ane parapakSa A banne kAMto samAna ja thaI javA joIe athavA svapakSa e parapakSa ane parapakSa e svapakSa Ama viparIta paNa thavAno prasaMga kema na Ave ? jethI pUrve kahelA doSonI punarAvRtti thaze. tathA A amAro je pakSa che te svapakSa che ane A tamAro jainono je pakSa che te parapakSa che. AvuM vicArazo ane AvuM jo kahezo to "sarvathA zUnya ja jagata che" Avo je tamAro pakSa che tenI hAni che. tamArI zUnyatAvAdanI mAnyatA saMpUrNapaNe uDI jaze. 1709 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 261 jugavaM kameNa, vA te, viNNANaM hoja dIhahassesu / jai jugavaM kAvekkhA, kameNa puvvammi kA'vekkhA // 1710 // AimaviNNANaM vA jaM bAlasseha tassa kA'vekkhA / tullesu va kAvekkhA, paropparaM loyaNadugevva // 1711 // (yugapat krameNa vA te vijJAnaM bhavet dIrghahasvayoH / yadi yugapatkA'pekSA, krameNa pUrvasmin kA'pekSA // AdimavijJAnaM vA, yad bAlasyeha tasya kA'pekSA / tulyayorvA kA'pekSA, parasparaM locanadvika iva // ) gAthArtha - dIrgha ane hRsvatvane viSe thatuM je jJAna che, te tamArA mata pramANe zuM yugapat thAya che ? ke krameNa thAya che ? jo bane jJAna yugapa thAya che to apekSA kyAM rahI ? ane jo ekajJAna pUrvakAlamAM thAya che. to paNa pAchaLa apekSA kyAM rahI? athavA navA janmelA bALakane je vijJAna utpanna thAya che tene apekSA kyAM che ? athavA samAnaparimANa vALI be vastune jovAmAM be locananI jema apekSA kyAM che ? vivecana - "A jagata sarvathA zunya ja che" AvuM mAnanArA zUnyavAdI vyaktapaMDitane vadhAre vadhAre samajAvatA paramAtmA zrI mahAvIra prabhu kahe che ke - madhyamA nAmanI je aMgulI ane pradezinI nAmanI je aMgulI, A bannenI vacce potapotAnA AkArane jaNAvanAruM dIrghatvanuM ane hRsvatvanuM je jJAna thAya che te jJAna zuM ekIsAthe thAya che ? ke anukrame thAya che ? jo A dIrghatva ane hRsvatvanAM bane jJAno ekIsAthe ja thatAM hoya to paranI apekSA rAkhyA vinA ja potapotAno (hUrvamAM hRsvatvano ane dIrghamAM dIrghatvano) bodha karAvanArAM te bane jJAnamAM ekIsAthe ja banneno bodha thayela hovAthI kone konI apekSA kahevAze ? jema sAthe utpanna thatA DAbA-jamaNA chaMgamAM koIne koInI apekSA nathI. tema sAthe utpanna thatA be jJAnomAM eka jJAnane bIjA jJAnanI apekSA saMbhavatI nathI. - have jo ema kaho ke meT = hRsvatva ane dIrghatvanuM jJAna anukrame thAya che. to A banne jJAnomAM je jJAna paheluM thAya, teNe to bIjA jJAnanI apekSA rAkhI ja nahIM. kAraNa ke te kAle bIjuM jJAna utpana thayuM ja nathI. tathA tenI pachI pAchaLa utpana thatuM bIjuM jJAna paNa prathama jJAnanI jema ja parajJAnanI apekSA rAkhyA vinA ja utpana thaze. temAM have paranI apekSAnI jarUra ja nathI. jemake pradezinI nAmanI aMgulInuM je hRsvatvanuM Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda jJAna che. te dhAro ke prathama utpanna thayuM ke "A pradezinI aMgulI hRsva che." have A jJAna jyAre prathama utpanna thayuM tyAre "madhyamAM dIrgha che" A jJAna utpanna thayuM ja nathI. tethI tenI apekSA rAkhavAnI rahetI ja nathI. mATe paranI apekSA vinA ja pradezinI aMgulInuM hRsvatva pahelAM grahaNa thaI cukyuM hovAthI uttarakAle thanArA madhyamAM aMgulinInA dIrghatvanA jJAnanI apekSA kema hoya ? arthAt apekSA na ja hoya, tevI ja rIte prathama jJAna jema nirapekSapaNe thayuM. tevI ja rIte uttarakAle thanAruM madhyamAM aMgulInuM dIrghatvanuM jJAna paNa nirapekSapaNe ja thaI zakaze. A rIte cakSuprakAza Adi jJAnajanana sAmagrI prApta thaye chate pAradravyanI ke targatadharmanI apekSA rAkhyA vinA ja potAnAmAM je svarUpa che. te svarUpano anyanA svarUpathI bhinnapaNe pratibhAsa thato hovAthI sarve paNa bhAvonuM jJAna potapotAnI rIte svayaM ja thAya che. tethI sarve paNa bhAvonI svataH ja siddhi che. jagadgata bhAvo svayaM che. tenuM astitva paNa svayaM che tathA temAM rahelA hRsvatva-dIrghatva Adi anaMta dharmo paNa tenI aMdara svataH ja che. mAtra tenI abhivyakti karavAmAM paranI apekSA hoya che. jema navA zarAvalAmAM mATI dravya hovAthI gaMdha svayaM che ja. phakta tenI abhivyakti pANI dvArA thAya che tema sarvatra samajavuM. athavA jo koIpaNa jJAna paranI apekSAe ja thAya che Ama kahIzuM to navA janmelA bALakane AMkho kholatAMnI sAthe ja prathama kSaNe je vijJAna utpanna thAya che. te vijJAnanI utpattimAM tame konI apekSA svIkArazo ? AgalA samaye netra ja khulyAM na hatAM, jethI koI apekSA rAkhI zakAya tevuM jJAna ja na hatuM. mATe je jJAna thAya che te jJAna padArtha ane IndriyanA saMyogathI ja thAya che. temAM pUrvApara jJAnanI apekSA nathI. mATe husvatva ane dIrghatvanuM jJAna paNa padArtha svayaM sat che to ja thAya che ane padArthamAM hasvatva-dIrghatvAdi dharmo paNa sat che. mATe ja thAya che. kevala ekalA parApekSita nathI. athavA je be vastumAM eka hrasva ane bIjI dIrgha AvuM nathI. paraMtu paraspara bane vastu tulya che te banne vastuo jeTalI lAMbI-pahoLI che arthAt je svarUpavALI che te svarUpe ja ekIsAthe potAnA svarUpane jaNAvanArA jJAna vaDe grahaNa karAI chatI kaho koNa konI apekSA rAkhe che ? banne samAna svarUpavALI hovAthI koI koInI apekSA rAkhatuM nathI. paraMtu padArtha pote svayaM tevo che. potAnAmAM dharmo paNa svayaM che ja. mAtra te dharmono pratibhAsa thavAmAM paranI apekSA hoya che. paraMtu dharmo svayaM asat che ane paranI apekSAthI jaNAya che Ama nathI. jema sAme ubhelI para vyaktinAM banne netrayugala ApaNane ekIsAthe Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 263 dekhAya che. jevA AkAranAM che, jeTalAM lAMbA, pahoLAM che tevA AkAranAM ane tevAM lAMbApahoLA dekhAya che. temAM prathama netrane bIjA netranI ane bIjA netrane prathama netranI apekSA rahetI nathI. tema sarvatra samajavuM. sarve paNa vastuo potAnA svarUpe sat che. upara karelI ghaNI lAMbI carcAthI madhyamA aMgulI ke pradezinI aMgulI vagere padArthonuM potAnApaNe je svarUpa che te svarUpa anyanI apekSAe nathI paNa svataH te padArthonuM svarUpa che ja. tathA A madhyamA che, A pradezinI che, A kaniSThA aMgulI che, A ghaTa che, A paTa che ItyAdi svarUpe potAno pratibhAsa karAvanArA jJAna vaDe grahaNa karAtA ane te svarUpe padArthonuM astitva jANavAmAM paranI bIlakula apekSA nahI rAkhanArA evA te te padArtho che. padArthonuM potAnuM astitva svarUpa svayaM che, parApekSita nathI. A te te padArtho che Ama jANyA pachI uttarakAlamAM tenA svarUpane vizeSe vizeSe jANavAnI jijJAsA thaye chate te te padArthonA pratipakSI padArthonuM smaraNa Adi thavAthI, te te sahakArI evAM bIjA kAraNonA vazathI dIrghatva ane hsvatva Adi guNadharmo aMdara je rahelA che teno vyavahAramAtra paranI apekSAe pravarte che. A rIte padArtho pote svayaM anAdinA sat che ja, temAM hUsvatva Adi anaMta dharmo paNa svataH siddha ane sat che ja. mAtra teno teno bodha karavAmAM paranI apekSA hoya che. paraMtu vastuo sarvathA nathI ja, zUnyatA ja che ane parApekSita ja vyavahAra thAya che. AvuM jagatanuM svarUpa nathI. A vAta kaMIka sUkSmabuddhithI samajavI. 1710-1711/ kiM hassAo dIhe, dIhAo ceva kiM na dIhaM ti / kIsa va na khapupphAo, kiM na khapupphe khapupphAo ? // 1712 // (kiM hrasvAd dIrghe, dIrghAdeva kiM na dIrghamiti / kasmAd vA na khapuSpAt kiM na khapuSpe khapuSpAt ? // ) gAthArtha - jo sarvathA zUnyatA ja che. to pachI dIrghapadArthamAM mAtra hrasvapadArthathI ja dIrghatA kema jaNAya che. dIrghapadArthathI paNa dIrghatA kema jaNAtI nathI ? athavA AkAzapuSpAdithI (asat padArthothI) hrasva-dIrghatA kema jaNAtI nathI ? tathA AkAzapuSpathI AkAzapuSpamAM paNa hrasva-dIrghatA kema jaNAtI nathI ? / / 1712 vivecana - A saMsAramAM jo sarva zUnyatA ja che. ane pAMca bhUto che ja nahIM. tathA koIpaNa padArtha nathI ja, badhuM ja asat che. jo kharekhara Ama ja hoya to madhyamA Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda aMgulI, pradezinI aMgulI ane kaniSThA aMgulI vagere padArtho paNa nathI ja. arthAt te aMgulIo paNa zUnyAtmaka ja che. Avo ja artha thaze. have badhI ja aMgulIo zUnyAtmaka ja hoya, asat ja hoya, to hrasva evI pradezinI vagere aMgulIothI ja (eTale ke pradezinI ane kaniSThA aMgulInI ja apekSAe) dIrgha evI madhyamA aMgulImAM dIrghajJAnanA abhidhAnano vyavahAra kema thAya che ? dhAro ke 3 aMgulI che. pahelI hRsva che, bIjI dIrgha che ane trIjI dIrghatara (vadhAre dIrgha) che. to tyAM tamArA mate to te traNe AMgaLI zUnyAtmaka ja che. asat (avidyamAna) ja che. mATe be naMbaranI AMgaLI, jema hRsva evI eka naMbaranI AMgaLInI apekSAe dIrdha kahevAya che. tevI ja rIte te be naMbaranI AMgaLI dIrghatara evI traNa naMbaranI AMgaLInI apekSAe paNa dIrgha kema nathI kahevAtI ? jema prathama naMbaranI hrasva AMgaLI asat che tema traNa naMbaranI dIrghatara AMgaLI paNa tamArA mate to asat che. banne AMgaLIomAM asatpaNuM ekasarakhuM samAna ja che. mATe hRsva pradezinI aMgulInI apekSAe jema dIrgha evI madhyamA nAmanI be naMbaranI aMgulImAM dIrghapaNAnuM jJAna ane dIrghapaNAno vyavahAra thAya che, tema traNa naMbaranI aMgulInI apekSAe paNa "dIrgha" paNAnuM jJAna ane tevo dIrghapaNAno abhidhAna vyavahAra kema thato nathI ? thavo joIe. jema prathama hrasva naMbaranI aMgulI asat che arthAt zunya ja che. kaMI che ja nahIM to paNa tenI apekSAe be naMbaranI AMgaLI dIrgha kahevAya che. to tenI jema traNa naMbaranI AMgalI paNa asat ja che, zunya ja che. to tenI apekSAe paNa be naMbaranI AMgaLI dIrgha kahevarAvavI joIe. prathama ane tRtIya ema banne aMgulImAM asatpaNuM ekasarakhuM ja che. AvI ja rIte "vi vImo hase, sI ceva viM haiti" traNa naMbaranI atizaya dIrgha aMgulInI apekSAe be naMbaranI aMgulImAM jema hRsvapaNAno vyavahAra ane hRsvapaNAnuM jJAna thAya che. tevI ja rIte te ja be naMbaranI aMgulImAM hrasva kahevAtI evI eka naMbaranI aMgulInI apekSAe husvapaNuM kema kahevAtuM nathI ? jema traNa naMbaranI aMgulI zUnyAtmaka che, asat che tema eka naMbaranI aMgulI paNa zUnyAtmaka ja che ane asat che. bannemAM asatpaNuM avizeSa (samAna) ja che. tethI traNa naMbaranI apekSA ane eka naMbaranI apekSA samAna ja che. mATe traNa naMbaranI apekSAe jema hRsvata be naMbaramAM che, tema eka naMbaranI apekSAe paNa havata be naMbaramAM hovuM joIe. vaLI "miti va raghapuSkA tIrthe dUrve vA tajJAnAmadhA-vyavatirvithI ?" Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 265 = tame sarvathA zUnyatA ja che Ama mAnyuM hovAthI prathama aMgulI ane tRtIya aMgulI asat che. chatAM te bannenI apekSAe be naMbaranI aMgulImAM anukrame dIrghatva ane hRsvatva che Ama kaho cho. to pachI tevI ja rIte sarvathA asat tarIke paMkAyelA evA AkAzapuSpakharazRMga ane vandhAputrAdinI apekSAe paNa te be naMbaranI aMgulImAM prathama aMgulInI apekSAnI jema dIrghatva paNa hovuM joIe ane tRtIya aMgulInI apekSAnI jema AkAza puSpAdinI apekSAe hRsvatva paNa hovuM joIe. te kema kyAMya kahetA nathI ? prathamaaMgulI ane tRtIya aMgulI jema asat che tema AkAza-puSpAdi paNa sarvathA asat ja che. tethI 1 ane 3 naMbaranI aMgulI asat hovA chatAM tenI apekSAe dIrghatva-hRsvatva kaho cho to te bannenI jema AkAzapuSpAdi Itara asad vastuthI paNa dIrghatva-hRsvatva kahevuM joIe. paraMtu AvA prakAranuM dIrghatva ane hRsvatva kahevAtuM nathI. tethI AkAza-puSpAdi jevAM asat che tevI aMgulio asat nathI paNa sat che. vaLI ''amattvAvizeSata eva kimiti khapuSpAt khapuSpa eva hrasvadIrghajJAnAdivyavahAro na pravartate ?'' tame A jagata sarvathA zUnya che, kaMI ja nathI ema mAno cho. eTale AkAzapuSpAdi vastuo jema asat che tema badhuM jagata asat che. tethI pahelI-bIjI ane trIjI aMgulI paNa asat che. have jo traNe AMgaLIo asat ja hoya to asat evI pahelI ane trIjI aMgulInI apekSAe asat evI bIjI aMgulImAM hrasvatya ane dIrghatvano vyavahAra thAya che. tevI ja rIte asat evA AkAzapuSpanI apekSAe asat evA bIjA AkAzapuSpAdimAM paNa hrasva ane dIrghano vyavahAra thavo joIe. A AkAzapuSpathI A AkAzapuSpa hrasva che ane pelA AkAzapuSpathI A AkAzapuSpa dIrgha che. Avo vyavahAra paNa thavo joIe. to tevo vyavahAra tyAM kema thato nathI ? asatpaNuM to aMgulImAM ane AkAzapuSpamAM sarakhuM ja che. tamArA mata pramANe to bannenuM asattva sarakhuM ja che. uparanI carcA barAbara dhyAnapUrvaka sAMbhaLatAM ane samajatAM A pramANe avazya jaNAya ja che ke AkAzapuSpAdi sarvathA jevA asat che tevI aMgulIo (ane AkhuMya A jagata) sarvathA asat nathI. mATe jagatamAM rahelA sarve bhAvo (aMgulI vagere vastuo) asat nathI paNa sat che. tethI jagatanI zUnyatA nathI. 1712 kiMvA'vikkhAe ciya, hojja maI vA sabhAva evAyaM / so bhAvotti sabhAvo, vaMjhAputte na so jutto // 1713 // Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda (kiM vA'pekSayaiva bhaved matirvA svabhAva evAyam / svo bhAva rUti svamAvo, vadhyAputre na sa yuvata: ) gAthArtha - athavA to apekSAthI paNa zuM? kadAca paravAdI Ama kahe ke "A to svabhAvamAtra ja che" to tyAM paNa "potAno je bhAva te svabhAva" Avo svabhAva vasthAputrAdimAM kema nathI ? /1713 vivecana - athavA bIjI dalIlothI samajAve che ke sarvathA zUnyatA A saMsAramAM nathI. te dalIlo A pramANe che - he vyaktapaMDita ! jo A saMsAra sarvathA zunya ja hota ane jo kaMI hoya ja nahIM to "A vastuthI A vastu hRsva che" ane "A vastuthI A vastu dIrgha che" ema hRsvAdine dIrghatA AdinI apekSA rAkhIne paNa zuM kAma ? kAraNa ke "A vastu hasya che ane A vastu dIrgha che" A pramANe bolavuM ane A pramANe vastuonuM hovuM e "sarvazUnyatAnuM virodhI che." jo sarvathA zUnyatA hoya to AvI vastuo hoya ja nahIM ane jo AvI vastuo hoya to sarvathA zUnyatA hoya ja nahIM. AvA prakAranI hrasvadIrvAdi vastuonI vidyamAnatA e to sarvazUnyatAnI pratikULatAvALI cIja che. jema ghaTapaTa Adi padArthonuM astitva e sarvazUnyatAnuM virodhI tattva che. tema hrasva-dIrdhAdinuM hovuM ane tenI apekSAnuM hovuM e paNa zUnyatAnuM virodhI tattva che. prazna - tathAsvabhAve ja hrasva-dIrdhAdino vyavahAra A saMsAramAM pravarte che ane "svabhAva" e evI vastu che ke jemAM kaMI prazna pUchavAno raheto nathI. jemake agni dravya bALe che paNa AkAza bALatuM nathI Ama kema ? AvA prakAranA praznano koI uttara hoto ja nathI. agnimAM bALavAno svabhAva che ane AkAzamAM bALavAno svabhAva nathI. Ama chelle "svabhAva" ja javAba hoya che Avo svabhAva kema ? ema puchavAnuM rahetuM nathI. tevI ja rIte hrasva-dIrdhAdinI apekSA ane teno saghaLo vyavahAra paNa svAbhAvika ja mAtra uttara - tamAro A bacAva paNa barAbara nathI. jo Avo bacAva karazo to paNa tame hAra ja pAmazo. kAraNa ke "sva: bhAva: = svabhAva:" potAno je bhAva=potAnuM je svarUpa te svabhAva kahevAya che. Ama svabhAva mAnavAthI sva ane para (pote ane anya) evo svIkAra to karavo ja paDe che ane Ama sva-parano svIkAra karavAthI sarvathA zUnyatA svIkAravAnI hAni thAya che. sarvathA zUnyatA rahetI ja nathI. je je vastuo vadhyAputra Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 267 AkAzapuSpa-kharajhaMga vagere sarvathA asat che. arthAt sarvathA zUnya che. te vastuomAM AvA prakAranA svabhAvanI kalpanA kyAreya paNa karavAmAM AvatI nathI. tethI jo "svabhAva che" Ama kalpanA karazo to paNa zUnyatA raheze nahIM. vaLI hRsvAdine dIrdhAdinI ane dIrdhAdine svAdinI apekSA bhale ho. to paNa zUnyatAnI siddhi thatI nathI. paraMtu vastunI sattA (astitva = hovApaNuM) ja siddha thAya che. A vAta have pachInI gAthAmAM samajAve che. ll171all. hojAvekkhAo vA, viNNANaM vAbhihANamettaM vA / dIhaM ti va hassaM ti va na u sattA sesadhammA vA // 1714 // (bhavedapekSAto vA vijJAnaM vAbhidhAnamAtraM vA / dIrghamiti vA hrasvamiti vA na tu sattA zeSadharmA vA) gAthArtha - athavA "A hRsva che, A dIrgha che" AvuM vijJAna ane AvA vyavahAro bhale apekSAmAtrathI hoya, paraMtu astitva ane zeSadharmo apekSAmAtrathI saMbhavatA nathI (svataH sat che.) I/1714o vivecana - je vastuo A saMsAramAM svayaM sat hoya, svayaM astitva dharAvatI hoya, temAM ja "A AnAthI hrasva che ane A AnAthI dIrgha che" AvI apekSA rakhAya che. svayaM sat hoya temAM ja apekSAthI hrasva-dIrdhAdinuM jJAna ane hrasva-dIrdhAdino vyavahAra karAya che. je svayaM sat nathI te vastuomAM apekSA ke apekSAthI thatuM vijJAna ane vyavahAra vagere kaMI hotAM nathI. A rIte je vastuonI sattA eTale ke vastuonuM astitva svayaM hoya, to ja pachI temAM hrasva-dIrdhAdinuM vijJAna ane vyavahAra thAya che. mATe hrasvadIrdhAdinuM vijJAna ane vyavahAra bhale apekSAthI karAto hoya to paNa vastunI sattA ane vastumAM rahelA rUpa, rasa, gaMdha, sparza Adi pugalanA dharmo ane caitanya, vIrya Adi AtmAnA dharmo, A badhA bhAvo apekSAmAtrathI siddha thatA nathI. te sattA ane zeSadharmo svayaM astitva dharAve che. je vastu pote svayaM sat hotI nathI. potAnA dharmo jemAM svayaM sat nathI. temAM apekSAthI karAtA husva-dIrghatyAdi dharmonuM vijJAna ane hrasva-dIrghatyAdi vyavahAro paNa karAtA nathI. jemake AkAzapuSpAdi sarvathA svayaM asat che. tethI tevA padArthomAM hrasva-dIrghatvAdinA ApekSika vyavahAro tathA tenuM jJAna paNa thatuM nathI. mATe padArthonuM astitva = padArthonI sattA svayaM pAriNAmika bhAve ja che. sattA anyanI apekSAe saMbhavatI nathI tathA hRsvatva-dIrghatva-laghutva-gurutva AvA dharmo bhale paraspara Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda anyanI apekSAe hoya, paraMtu tenA vinA zeSa dharmo jemake pudgala dravyamAM varNa-gaMdha-2sa ane sparzAdi, jIvadravyamAM caitanya, sukha, vIryAdi je je sahaja guNo che, vastunuM svAbhAvika svarUpa che te dharmo anyanI apekSAe nathI. paraMtu vastunA svarUpAtmakapaNe svayaM sat che. vaLI traNe AMgaLIne sAthe na rAkhIe ane eka-eka AMgaLIne ja dRSTimAM rAkhIe tyAre AjubAju bIjI AMgaLIo na hovAthI anyanI apekSAe ja jaNAtA hrasvatya ane dIrghatyAdi ApekSika dharmo bhale na dekhAya to paNa A eka AMgaLI che, te ghauMvarNI che, gauravarNavALI che ItyAdi to jaNAya ja che. te mATe vastunI sattAmAtrane jaNAvanArA ane tenA svAbhAvika dharmone jaNAvanArAM vijJAno tathA tevA tevA vyavahAro anya aMgulI AdinI apekSA vinA paNa svayaM thAya ja che. vastumAM dharmo be jAtanA hoya che. eka ApekSika dharmo ane bIjA svAbhAvika dharmo. te bannemAM je ApekSika dharmo che te bhale anyanI apekSAe jaNAtA hoya, paNa je svAbhAvika dharmo che anyanI apekSA vinA sahajapaNe ja jaNAtA hoya che. te mATe vastunI sattA ane vastunA svAbhAvika dharmo svayaM sahaja ja che. anyanI apekSAe te dharmonuM astitva nathI. tathA ApekSikadharmo paNa vastumAM svAbhAvikapaNe ja sat che. phakta te dharmonI abhivyakti pa2nI apekSAe che. A rIte sarve paNa padArthonI sattA ane svAbhAvika evA guNadharmonI sattA jo sahaja che, svAbhAvika che. anyanI apekSA vinAnI che. sarvathA sAcI ja che to pachI jagatanI aMdara sarvathA zUnyatA ja che. A kema ghaTI zake ? tame ja vicArajo. 1714 // padArthonI sattA ane padArthonA svAbhAvika dharmo anyanI apekSA vinA sahaja ja che. te kevI rIte che ? A samajAvatAM eka suMdara yukti jaNAve che. iharA hassAbhAve, savvaviNAso havejja dIhassa / na ya so, tamhA sattAdayo'NavekkhA ghaDAINaM // 1715 // (itarathA hrasvAbhAve sarvavinAzo bhaved dIrghasya / na ca sa, tasmAt sattAdayo'napekSA ghaTAdInAm / ) gAthArtha - jo Ama na samajIe to hRsvavastuno sarvathA nAza thaye chate dIrdhano paNa sarvathA nAza thavo joIe. paNa te dIrghano nAza thato nathI. tethI ghaTa-paTa Adi padArthonI sattA anyathI sarvathA nirapekSa ja hoya che. arthAt svataH ja hoya che. / / 1715 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta 269 vivecana - vastuomAM ApekSika ane svAbhAvika ema be jAtanA dharmo hoya che. te be prakAranA dharmomAM je je ApekSika dharmo che te te anyanI apekSAvALA hoya che. tethI apekSAvALo padArtha nAza thatAM te te ApekSika dharmono paNa nAza thAya che. jemake strImAM saubhAgyavaMtIpaNuM puruSane AzrayI dharma che. puruSanuM mRtyu thatAM strImAMthI saubhAgyavaMtIpaNuM nAza pAme che. be naMbaranI AMgaLImAM hrasvatya ane dIrghatva trIjI AMgaLI ane pahelI AMgaLInI apekSAe hoya che eTale trIjI athavA pahelI AMgaLIno nAza thaye chate be naMbaranI AMgaLImAM tenI apekSAe raheluM evuM dIrghatva athavA hRsvatva avazya nAza pAme che. paraMtu svAbhAvika dharmomAM Ama thatuM nathI. anya vastu nAza pAmavA chatAM vivakSita vastumAM rahelI sattA ane rUpAdi dharmo nAza pAmatA nathI. tethI te sattA ane zeSadharmo anyathI nirapekSa che. jemake koI strIno pati mRtyu pAme, to te strImAM puruSanI apekSAe raheluM saubhAgyavaMtIpaNuM ja nAza pAme che. paraMtu strInuM astitva ke temAM raheluM strIpaNuM, strIpaNAnA RtusrAvAdi sahaja dharmo kaMI nAza pAmatA nathI. tethI paNa nakkI thAya che ke vastunI sattA ane vastunA svAbhAvika dharmo anyathI nirapekSa che. gaNadharavAda tathA = jo Ama na svIkArIe ane ghaTa-paTa Adi sakala padArthonI sattA paNa anyanI apekSAe ja che. Ama svIkArIe to hrasvaaMgulIno sarvathA nAza thaye chate dIrgha aMgulIno paNa sarvathA nAza thavo joIe. kAraNa ke dIrghaaMgulInI sattA hrasvaaMgulInI apekSAe ja tamArA mate hatI. tethI hrasvaaMgulInA nAzanI sAthe ja dIrghaaMgulInuM astitva ja cAlyuM javuM joIe. paraMtu hrasvaaMgulIno nAza thaye chate dIrghaaMgulI paNa nAza pAmI jAya. AvuM A saMsAramAM kyAMya banatuM nathI. tethI avazya nakkI karAya che ke ghaTa-paTa-aMgulI-strI Adi samasta padArthonI sattA tathA temAM rahelA rUpa-rasa-gaMdha-sparza Adi svAbhAvika dharmo anyathI nirapekSapaNe ja jagatamAM che. svataH ja hoya che. A rIte samasta padArthonI sattA ane tenA svAbhAvika evA anaMta dharmonI sattA svayaM hote chate "sarvazUnyatA" to kyAMya bhAgI jAya che. arthAt sarvathA zUnyatA che ja nahIM. ||1715 // vyaktapaMDite gAthA naMbara 1692 mAM pUrve je kahyuM hatuM ke padArthonI siddhi svataH paNa nathI, parataH paNa nathI ane ubhayataH paNa nathI. paraMtu apekSAmAtrathI ja che. te viSaya upara javAba ApatAM graMthakArazrI kahe che ke vAdIe kahelo ''apekSAtaH '' A hetu sAdhyathI virUddha che mATe viruddhahetvAbhAsa che. kAraNa ke vipakSamAM ja (sAdhyanA abhAvamAM ja) varte che. A vAta jaNAvatAM kahe che ke - Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda jAvi avikkhA vikkhaNamavikkhago'vikkhaNijjamaNavikkha / sA na mayA savvesu vi saMtesu na sunnayA nAma // 1716 // (yA'pyapekSA'pekSaNamapekSako'pekSaNIyamanapekSya / sA na matA sarveSvapi satsu na zUnyatA nAma // ) gAthArtha - tathA je A apekSA kaho cho te paNa apekSaNakriyA, apekSaka kartA ane apekSaNIyakarma A traNanI apekSA vinA saMbhavatI nathI ane te sarva (traNe) hote chate zUnyatA jevI koI vastu rahetI nathI. / / 1716 / / vivecana - he vyaktapaMDita ! tame je apekSAmAtrathI ja padArthonI siddhi karo cho te ucita nathI. kAraNa ke tamAro kahelo A hetu sAco nathI. viruddha hetvAbhAsa thAya che. kAraNa ke tame je hetu kaho cho te sAdhyanI sAthe anvaya pAmavo joIe tene badale sAdhyanA abhAvanI sAthe arthAt vipakSamAM ja anvaya pAme che. A rIte hetu vipakSavRttivALo hovAthI viruddhahetvAbhAsa thAya che. te A pramANe - ekabIjAnI apekSA rAkhavA svarUpa je kriyA te, (1) apekSaNa (2) apekSaka apekSA lagADanAro jIva nAmano je kartA padArtha che te. (3) apekSaNIya = jenI apekSA rAkhavAmAM Ave che te karmAtmaka padArtha. A apekSaNa-apekSaka ane apekSaNIya traNe vastu prathamathI ja sat hoya, jagatamAM vidyamAna hoya to ja apekSaka evo kartA puruSa apekSaNIya vastunI apekSA rAkhIne anya padArthamAM apekSA lagADavAnI kriyA kare. paraMtu A traNa vastu prathamathI asat ja hoya, zUnya ja hoya to A traNanI vidyamAnatA vinA te apekSA lagADavI saMbhavI agni-kASTha ane dAhAtmaka kriyA A traNe sat hoya arthAt astitva dharAvatA hoya to ja traNenI paraspara apekSA saMbhave, paraMtu jo prathamathI A traNanuM astitva ja na hoya to paraspara apekSA ja na saMbhave. tema ahIM apekSaNa kriyA, apekSaka kartA ane apekSaNIya padArtha A traNanI vidyamAnatA vinA paraspara apekSA kema ghaTe ? arthAt vastunA astitva ja nahIM. vinA apekSA saMbhave ja nahIM. te traNanI sattA hoya to ja paraspara apekSA saMbhavI zake. A rIte vicAratAM A hetu khoTo che. = = hrasvAdi aMgulIne dIrthAdi aMgulInI apekSA che ema tame je kaho cho, paNa te apekSA (1) apekSaNarUpa kriyA, (2) apekSaka evA kartA ane (3) apekSaNIya svarUpa Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 271 padArtha A traNanI sattA vinA ghaTI zake nahIM. jo A traNa hoya to "apekSA" saMbhave. paraMtu jo te traNa A jagatamAM che ema traNanI sattA svIkAro to "sarvazUnyatA" rahetI ja nathI. tethI tame sarvazUnyatA sAdhavA mATe "apekSAtaH' evo je hetu mukyo hato. te hetu sarvazUnyatA nAmanA sAdhyanI sAthe hovo joIe. tene badale "sarvazUnyatAnA abhAvanI sAthe" arthAt vastuonI sattA hoya to ja apekSA saMbhave che. mATe apekSA nAmano A hetu vastuonI sattA nAmanA vipakSamAM ja rahelo che. tethI viruddha hetvAbhAsa thAya che. sahetu thato nathI paNa khoTo hetu che. ll1716ll tethI jagatanA sarve paNa padArtho vyavahAranayathI svatA, parataH ane ubhayataH siddha che ane nizcayanayathI sarve paNa padArtho svataH siddha ja che te vAta jaNAve che - kiMci sao taha parao, tadubhayao kiMci niccasiddhapi / jalao ghaDao puriso nahaM ca vavahArao neyaM // 1717 // nicchayao puNa bAhira nimittamettovaogao savvaM / hoi sao jamabhAvo, na sijjhai nimittabhAve vi // 1718 // (kiJcit svatastathA, paratastadubhayataH kiJcid nityasiddhamapi / jalado ghaTakaH puruSo nabhazca vyavahArato jJeyam // nizcayataH punarbahirnimittamAtropayogataH sarvam / bhavati svato yadabhAvo, na sidhyati nimittabhAve'pi // ) gAthArtha - vyavahAranayathI vAdaLanI jema svataH ghaTanI jema parataH puruSanI jema ubhayataH ane AkAzanI jema anubhayathI (eTale ke nityasiddha = kAryasvarUpe pariNAma nahI pAmanAra) padArtho che. paraMtu nizcayanayathI bAhyanimittamAtranI apekSA rAkhIne sarve paNa vastuo svataH ja thAya che. je vastu svataH siddha nathI te nimittanA sadbhAvamAM paNa thatI nathI. /1717-1718ll - vivecana - vyavahAranayane AzrayI vastuonI utpatti svataH paNa hoya che, parataH paNa hoya che, ubhayataTa paNa hoya che ane koIka vastu kArya svarUpe nathI paNa hotI. arthAt svayaM anAdinI sahaja siddha nitya hoya che. te cArenA cAra udAharaNo A pramANe che - Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda (1) A saMsAramAM koIka koIka vastu potAnI meLe svataH ja thAya che. koIpaNa kartA hAjara hovo joIe ane te kartA prayatna kare to ja kArya thAya evuM nathI. kartAnI apekSA vinA ja kAraNabhUta evI dravyonI sAmagrI prApta thatAM ja viziSTa kAryAtmakapaNe te dravya bane che. jemake vAdaLa, AkAzamAM thatAM vAdaLono koI kartA nathI. kartAno vyavasAya paNa nathI. vAdaLanI utpattine anurUpa garama havAmAna ane tevA prakAranA pudgaladravyano saMghAta maLatAM svataH ja vAdaLa bane che. tevI ja rIte jaMgalomAM thatuM ghAsa, AkAzamAM thatI vijaLI, IndradhanuSya, nagaranA jevA thatA paTTA vagere keTalAMka kAryo svataH thAya che. (2) koIka koIka vastuo parathI thAya che. jemake ghaTa kulAla kare to ja thAya che. paTa vaNakara vaNe to ja thAya che. pharnIcara suthAra ghaDe to ja thAya che. makAna kaDIyA loko caNatara caNe to ja thAya che. AvA prakAranA keTalAMka kAryo kartAnA vyApArathI thAya che. mATe te parataH thAya che. (3) koIka koIka padArtho sva ane para ema ubhayathI thAya che. jemake puruSano janma, A saMsAramAM je koI bALaka-bAlikAdi jIvono janma thAya che te mAta-pitAnA saMyogathI thAya che. mATe parataH paNa che ane pote bAMdhelA AyuSyakarma ane nAmakarmanI (zarIranAmakarma-aMgopAMganAmakarma Adi) prakRtionA udayathI paNa thAya che. mATe svataH paNa che. ane parataH paNa che. Ama A utpatti ubhayataH kahevAya che. (4) ane keTalIka vastuo svataH ke parataH ke ubhayataH utpanna thatI ja nathI. sadAkAla anutpanna ja hoya che. eTale ke nityasiddha vastu che. jemake AkAza-paramANujIva vagere mULabhUta padArtho. AvA keTalAka padArtho nitya hovAthI anubhavataH ja siddha che. A cAra prakAranA je padArtho samajAvyA che te vyavahAranayanI dRSTie samajAvyA che. nizcayanayanI dRSTie to sarve vastuo pote potAnA bhAvamAM pariNAma pAmavAnA svabhAvavALI che. mATe pariNAma pAme che. bAhyavastuo temAM nimittamAtra che. paramArthathI vastuno potAno ja tevo tevo pAriNAmika bhAva che mATe pariNAma pAme che. jemake pANImAM pattharano TukaDo mukazo to ogaLaze nahIM ane te ja pANImAM mATIno TukaDo mukazo to ogaLI jaze. teno artha e thAya che ke pANI mATIne ogALI zakatuM nathI. paraMtu mATImAM potAnAmAM ogaLI javAno potAno je pariNAmika svabhAva che tethI ogaLe che. jo pANI ogALI zakatuM hoya to te pANI pattharane paNa ogALanAra banavuM joIe. evI ja rIte agni kASThane ja bALe che pattharane bALato nathI. have jo agni ja bALavAnuM Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 273 kAmakAja karato hoya eTale ke bALI zakato hoya to agni pattharane paNa bALanAra banavo joIe. paNa agni pattharane kaMI bALato nathI. mATe lAkaDAmAM potAnAmAM rahelo potAno je dAhyasvabhAva che tenAthI lAkaDuM baLe che ane agni temAM nimitta bane che. A mAnyatA nizcayanayanI che. A rIte nizcayanayanI dRSTie sarve paNa padArtho potAnAmAM rahelA paryAya pAmavAnA svabhAvathI ja (pAriNAmika bhAvathI ja) pariNAma pAme che. svataH ja utpanna thAya che. temAM para dravya avazya nimitta bane che. jo potAnAmAM pariNAma pAmavAno svabhAva na hoya to bAhya nimitto game teTalAM hoya to paNa kAryanI utpatti karI zakatAM nathI. jemake gadheDAnA mAthe zIMgaDAM nathI. eTale ke kharazRMgano abhAva che. have je mastakamAM zRMga thavAno pAriNAmika svabhAva svataH nathI, tyAM game teTalAM bAhya nimittono sabhAva lAvavAmAM Ave to paNa te kharajhaMga siddha karI zakAtAM nathI. tethI bAhyanimitto e kAryotpattimAM nimitta jarUra che. paraMtu kAryotpatti to potAnA (pAriNAmika bhAva)thI ja thAya che. vyavahAranaya ane nizcayanaya ema banne nayone sApekSapaNe svIkAravA e ja samyakatva che. sAco mArga che. I/1717-1718ii. gAthA-1693 mAM ghaTa ane astitva eka che ke aneka che ? AvA prakAranA vikalpo pADIne tamArA dvArA je zUnyavAdanI sthApanA karavAmAM AvI hatI te bAbatamAM pratyuttara ApatAM paramAtmAzrI kahe che ke - atthitta-ghaDegANegayA va pajjAyamettaciMteyaM / atthi ghaDe paDivanne, iharA sA kiM na kharasiMge ? // 1719 // (astitva-ghaTakAnaikatA vA paryAyamAtracinteyam / asti ghaTe pratipanne, itarathA sA kiM na kharazRGge ? // ) gAthArtha - astitva ane ghaTa A banne eka che aneka che ? ItyAdi tamArA vaDe (1693 mAM) je kaMI kahevAyuM che te ghaTanuM astitva svIkArIne paryAyamAtranI vicAraNA karAI che. jo ema na hoya to kharazRMgamAM A vicAra kema Avato nathI. I/1719ll vivecana - ghaTa ane ghaTanuM astitva A banne eka che? (arthAt sarvathA abhinna che ?) ke aneka che ? (arthAt sarvathA bhinna che ?) ItyAdi koI carcA tamArA vaDe Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda gAthA 1693 mAM pUrve karAI che ane AvA vikalpo pADIne sarvathA zUnyatA sthApavAno je prayatna karAyo che te sarvathA khoTo che, nirarthaka che. kAraNa ke "A AnAthI bhinna che ke abhinna che ?" ItyAdi carcA ke vikalpo tyAre ja saMbhave ke te vikalpo pADatAM pahelAM "A ane te vastu che" Ama vastunuM astitva svIkAryuM hoya to. jemake siddhAcalajI ane giranArajI A banne parvatonuM prathama astitva svIkArIe eTale ke bane parvato che Ama mAnIe to ja te mAnyA pachI manamAM vikalpo uThe ke siddhAcalajI ane giranArajI A banne parvato eka che ke bhinna-bhinna che ? sArAMza e che ke "ghaTa che ja, paNa nathI ema nahIM" ATaluM svIkAryA pachI ja "ghaTa ane astitvanI ekatA che ke bhinnatA che ?" ItyAdi tenA paryAyonI vicAraNA karavAmAM Ave che. tamArA vaDe ghaTa ane ghaTanA astitvanA bheda-abhedanI je vicAraNA karAI che te tenA paryAyanI vicAraNA karAI che, mUlabhUta dravyanI nahIM. tenAthI mULabhUta dravyano abhAva siddha thato nathI. ulaTuM mUlabhUta dravya hoya to ja te dravya tenA paryAyothI bhinna che ke abhinna ? che ItyAdi karAtI carcA zobhA pAme. mATe mUlabhUta dravyanuM astitva to svIkArAyuM ja che. tenAthI zUnyatA siddha thatI nathI. loTo ane ghaDo A banne dravyonuM astitva svIkAro to ja te bannemAM loTAthI ghaDo moTo che ke nAno che ? Ama dharmonI carcA thAya. dharmInuM astitva svIkAryA pachI ja dharmonI vicAraNA thAya. jo Ama nahI mAno ane je vastuno sarvathA abhAva hoyazUnyatA hoya, temAM paNa ekAekanI (bhadAbhedanI) carcA jo karAtI hoya to kharaviSANa ane valgAputra paNa paraspara eka che (abhinna che) ke aneka che (bhinna-bhinna che)? ItyAdi vicAraNA tamArA manamAM kema pravartatI nathI ? tamArA mate to sarvathA zUnyatA ja che. tethI jevo ghaTa-paTa Adi padArthono abhAva che tevo ja abhAva kharazcaMga ane vadhyAputrano paNa che. ghaTa ane astitvanA bhedabhedanA vikalpo jevA thAya che tema kharajIMga ane vadhyAputranA paNa bhedabhedanA vikalpo thavA joIe. sarvemAM abhAvapaNuM avizeSa ja che, samAna ja che. tethI je vastu sarvathA asat hoya che temAM AvA vikalpo uThatA nathI ane jemAM AvA vikalpo uThe che te sarvathA asat hotI nathI. mATe ghaTa-paTa Adi padArtho kharazRMgAdinI jema sarvathA asat nathI paNa sat che. tethI sarvathA zUnyatA mAnavI joIe nahIM. ll1719 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta he vyaktapaMDita ! ghaTa-paTa Adi padArtho che ema jeo padArthonuM astitva mAne che tenuM khaMDana karavA tamArA vaDe 1693 mI gAthAmAM je ekavAnekatva (abhedatvabhedatva)nA vikalpo karAyA che ane tenA vaDe "asti" (padArtho che) ema mAnanArAnuM je tame khaMDana karo cho tenI jema ja tame sarve padArthonI zUnyatA mAno cho. tyAM paNa A ja vikalpo thaI zake che ane zUnyatAnuM paNa khaMDana thaI zake che. A vAta jaNAvatAM paramAtmAzrI mahAvIraprabhu kahe che ke - ghaDasUnnayannayAe vi sunnayA kA ghaDAhiyA somma ! / egatte ghaDaocciya, na sunnayA nAma ghaDadhammo // 1720 // (ghaTazUnyatA'nyatAyAmapi zUnyatA kA ghaTAdhikA saumya ! / pavitve paTela va na zUnyatA nAma paratha: II) gAthArtha - ghaTa ane zUnyatAne anya (bhina) mAnazo to te saumya ! ghaTathI adhika (bhina) evI te zUnyatA zuM che ? arthAt nathI ane ghaTa tathA zUnyatAne sarvathA eka mAnazo to paNa ghaTa ja che ema siddha thaze. paraMtu zUnyatA nAmano ghaTadharma siddha thato nathI. /172all vivecana - he vyaktapaMDita ! prathama to A vAta che ke tame je "ghaTa ane tenuM astitva bhinna che ke abhinna che ?" AvA ekAntavAdanA vikalpo pADIne astitvanuM khaMDana karo cho ane zUnyatAne sthApo cho tyAre "ghaTa ane tenuM astitva" to prathama svIkArI ja lIdhuM che. bhinna che ke abhinna che A to tenA paryAyanI carcA che. astitva svIkAryA pachI ja A badhA vikalpo uThe che ane jo ekavAra astitva svIkArI lo cho to pachI zUnyatA rahetI ja nathI. chatAM tame jevA vikalpo "ghaTa ane astitvanI" vacce kaho cho tevA ja vikalpo "ghaTa ane zUnyatAnI" vacce paNa kahI zakAya che ane tevA vikalpo pADavA vaDe astitvanI jema zUnyatA paNa uDADI zakAya che. te A pramANe - he vyaktapaMDita ! ame tamane pUchIe chIe ke A "ghaTa ane tenI mAnelI zUnyatA" A banne bhinna che ke banne abhina che ? jo TizUnyatADatIyam = ghaTa ane A zUnyatAne bhinna che. Ama mAnazo to cakSu Adi IndriyothI jevo ghaTa jaNAya che tevI tenAthI bhinna evI zUnyatA paNa jaNAvI joIe. paraMtu cakSu AdithI ghaTa ja jaNAya che paNa tenAthI adhika (eTale ke ghaTathI bhina) evI zunyatA jevuM koI tattva jaNAtuM nathI. tethI zUnyatA nathI ja. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda have jo ema kaho ke "ghaTa ane zUnyatA'' tte = A banne sarvathA eka che. eTale ke abhinna che. to ghaTa ane zUnyatA ekameka thavAthI ghaTamAM ja zUnyatA samAI javAthI ghaTadravya ja che Ama siddha thaze. paNa zUnyatA jevuM koI tattva juduM rahetuM ja nathI. banne bhegAM thayelAM hoya to bhegAM paNa dekhAvAM to joIe ne ? mAtra ghaTa-paTAdi padArtho ja (dharmI ja) cakSuthI upalabhyamAna thAya che. paNa zUnyatA nAmano ghaTano dharma to tyAM koI upalabhyamAna thato nathI. zUnyatA nAmano dharma pratyakSa pramANathI dekhAto nathI. anumAnAdi thAya tevAM koI liMgo nathI. mATe sarvapramANothI zUnyatAnI anupalabdhi ja che. 276 A rIte ghaTa-astitva" vacce jevA vikalpo tame kalpo cho tevA sarve paNa vikalpo "ghaTa-zUnyatA" vacce paNa saMbhavI zake che. mATe A vAta tuccha che. asAra che. II1720 // viNNANa-vayaNa-vAINamegayA to tadatthiyA siddhA / aNNatte aNNANI nivvayaNo vA kahaM vAI ? // 1721 // (vijJAna-vacana-vAhinoretA tatastastitA siddhA| anyatve ajJAnI nirvacano vA kathaM vAdI ? // ) gAthArtha - vijJAna-vacananI sAthe vAdInI jo ekatA mAnazo to vastunI astitA siddha thaze ane jo bhinnatA mAnazo to ajJAnI ane vacanarahita evo vAdI zUnyatAne kevI rIte sAdhI zakaze ? ||1721/ vivecana - tarkothI to tame jevuM astitAnuM khaMDana karo cho. tevuM ja zUnyatAnuM khaMDana paNa zakya ja che. te A pramANe ''zUnya sarvameva vizvatrayam'' "samasta evuM traNe vizva zUnyAtmaka che'" AvA prakAranuM tamAruM je vijJAna (tamArA magajamAM je viziSTa evuM jJAna) varte che te vijJAna, tathA AvA prakAranuM svarUpa samajAvanAruM tamArA vaDe bolAtuM vacana uccAra eTale ke bolo cho te vacana, Ama A vijJAna ane vacana ema bannenI sAthe vAdI evA tamArI ekatA (abhedatA) che ? ke anekatA (bhedatA) che ? kaho A bemAM zuM che ? vijJAna ane vacananI sAthe vAdInI ekatA mAno cho ke anekatA mAno cho ? bolo joIe tame zuM mAno cho ? jo ekatA (abhedatA) che Ama kahezo to vijJAna paNa che ane tamArA vaDe uccAra karAtAM vacano paNa A saMsAramAM jo che. to tenAthI abhinna vAdI evA tame paNa jagatamAM cho ja. A rIte vicAratAM vijJAna, vacana ane vAdI jagatamAM vidyamAna hovAthI Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 277 astitA" ja siddha thAya che. zUnyatA kyAM rahI ? jema vRkSatvajAti ane ziMzapAtva (nAmanI tenI peTA) jAti A banne eka hovAthI vRkSatva e jAtisvarUpe vastuvizeSa che. to ziMzapAtva e paNa tenAthI abhinna hovAthI vastuvizeSa che. Ama astitA ja siddha thAya che. zUnyatA rahetI nathI. have jo vijJAna ane vacanothI zUnyavAdI evA tame bhinna cho to vijJAnathI bhinna cho mATe jJAna vinAnA ajJAnI cho ane vacana vinAnA hovAthI vANI vinAnA cho. to kaMIpaNa nahI jANatA (arthAt sarvathA ajJAnI) evA tame ane vANI vinAnA (eTale ke kaMI paNa nahIM bolatA) evA tame zUnyatAne siddha zI rIte karI zakazo? jema pattharono Dhagalo (zilAsaMghAta) jJAna vinAno (jaDa) hovAthI ane vAcA vinAno hovAthI kaMI paNa sAdhI zakato nathI. tema tame paNa vijJAna ane vANI vinAnA hovAthI zilAsaMghAtatulya ja cho. AvA tame zUnyatAnI siddhi kema karI zakazo? A rIte zUnyatAnI siddhi thatI ja nathI. ll1721|| tame pUrve gAthA naMbara 1693 mAM ghaTa ane astitvadharma sarvathA eka che? ke sarvathA bhinna che ? AvA be pakSo pADIne tame kaheluM ke jo ghaTa ane astitva sarvathA eka hoya to ghaTamAM ja astitva samAI javAthI ghaTabahAra kyAMya astitva na rahevAthI paTAdi Itara padArtho dekhAvA ja na joIe tathA paTAdi jo Itara padArthorUpa pratipakSa koI na hoya to pratipakSanA abhAvathI ghaTa paNa nathI ja. Ama sarvatra zunyatA thaI jaze. AvA vikalpo tame je pUrve kahelA tyAM uttara ApatAM paramAtmAzrI samajAve che ke - ghaDasattA ghaDadhammo, tatto'NaNNo paDAio bhiNNo / atthitti teNa bhaNie, ko ghaDa eveti niyamo'yaM? // 1722 // (ghaTasattA ghaTadharmastato'nanyaH paTAdito bhinnaH / astIti tena bhaNite, ko ghaTa eveti niyamo'yam ? // ) gAthArtha - ghaTanI sattA e ghaTano dharma che. tethI te ghaTasattA ghaTathI abhinna che ane paTAdithI bhinna che. paNa "mAtra asti" kahyuM chate "ghaTa ja che" Avo niyama kema thAya ? //1722aa. vivecana - "stitva" be jAtanuM kahevAya che. eka sAmAnya astitva ke je sarva vastuomAM vyApakapaNe varte che ane bIjuM ghaTa saMbaMdhI astitva, pasaMbaMdhI astitva, maThasaMbaMdhI astitva, AvA prakAranAM je je astitva che te anukrame ghaTanuM astitva e Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda ghaTano dharma kahevAya. te ghaTamAM ja hoya, paTAdimAM na hoya. tethI ghaTa e paTathI bhinna che. A ja rIte paTanuM astitva e paTano dharma kahevAya te paTamAM ja hoya, ghaTAdimAM na hoya. tethI paTa e ghaTathI bhinna kahevAya. maThanuM astitva e maThano ja dharma kahevAya, maThamAM ja hoya ane ghaTa-paTAdimAM na hoya. tethI maTha e ghaTa-paTAdithI bhinna kahevAya. A rIte sAmAnya astitva sarvatra vyApaka hovA chatAM paNa ghaTIya astitva to ghaTamAM ja hoya che. te ghaTIya astitva e ghaTanA ja dharma che, paTano nathI. tethI ghaTa e paTathI bhinna che. Ama sarvatra samajavuM. jema vRkSatva sarve vRkSomAM hovA chatAM paNa ziMzapAtva sarve vRkSomAM hotuM nathI. tema astitva sAmAnya sarvatra hovA chatAM paNa ghaTasattA e ghaTanA ja dharma hovAthI ghaTamAM ja rahe che, paTamAM nahIM. tethI ghaTa e paTathI bhinna che. A rIte vicAratAM "sAmAnya astitva" kevala ekalA ghaTamAM pravezI jatuM nathI, ghaTamAM paNa hoya che ane paTAdi Itara padArthomAM paNa hoya che. tethI saMsAramAM ghaTa ja hoya ane Itara padArtho na hoya Ama banatuM nathI. kAraNa ke sAmAnya astitva badhAmAM che ja. tathA ghaTasaMbaMdhI astitva e kevala ghaTamAM ja che, paTAdimAM nathI. to paNa paTAdi IitarapadArtho nathI ema nahIM. kAraNa ke te paTAdimAM paNa paTIya astitva ane maThamAM maThIya astitva che ja. potapotAnI sattA e potapotAno dharma hovAthI potapotAnA dharmImAM ja rahe che. mATe "ghaTa ja che" ane Itara koI padArtho nathI Avo niyama kevI rIte banaze? arthAt Avo niyama banato nathI. sAmAnya astitva (mahAsAmAnya) sarva padArthomAM hovAthI sarve padArtho sat che, paNa zUnyatA nathI ane ghaTIya astitva e ghaTamAtramAM ja hoya che, sarvatra hotuM nathI. tathA paTIya astitva, maThIyaastitva ItyAdi potapotAnI sattA potapotAnAmAM ja mAtra hovAthI sarve paNa padArtho sat che, astitvarUpa che, hovA svarUpa che, zUnyatA nathI. ghaTanI sattA e ghaTano ja dharma che. mATe ghaTamAM ja rahe che, paTAdimAM rahetI nathI. paraMtu tethI paTAdi kaMI zUnya banI jatA nathI. kAraNa ke te paTAdimAM paNa paTAdinI potAnI sattA to hoya ja che. vivekapUrvaka jo A vAta samajavAmAM Ave to A vAta samajAI jAya tema che. ll1722aa A ja 1693 mI gAthAmAM tame je ema kaheluM ke "ghaTa ane astitva" nuM ekatva (abheda) mAnavAthI A saMsAramAM "je je padArtho astisvarUpa che te te saghaLA ya paNa padArtho astisvarUpa hovAthI ghaTAtmaka banI jaze" A tamAruM bolavuM paNa khoTuM che. kAraNa ke sAmAnya astitva ane ghaTa A banneno abheda nathI, paNa ghaTIya astitva ane ghaTanA abheda che tevI ja rIte paTIya astitva ane paTano abheda che. maThIya astitva ane Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 279 maThano abheda che. Ama sarvatra kathaMcit astitva ane te te padArthano abheda che. paNa sAmAnya astitvamAtrano te te padArthanI sAthe abheda nathI. A artha pUrve samajAvelI gAthAmAMthI nIkaLI Ave che. to paNa A artha vadhAre spaSTa karatAM paramAtmA jaNAve che ke - jaM vA jadatthi taM taM ghaDotti savvaghaDayApasaMgo ko ? / bhaNie ghaDotthi va kahaM, savvatthittAvaroho tti ? // 1723 // ( yadvA yadasti tattad ghaTa iti sarvaghaTatAprasaGgaH kaH ? / te ghaToti vA, thaM sarvAstitvIvaleNa rUti ? ) gAthArtha - "je je che te te sarve ghaTa thaI jaze" Ama sarvatra ghaTatA mAnavAno prasaMga kevI rIte Ave ? athavA "ghaTa che" Ama kahyuM chate sarvatra rahelA astitvano virodha kevI rIte thAya ? arthAt na thAya ? /1723ll vivecana - "ghaTa ane astitva" A bannemAM ghaTa e dharmI che ane astitva e dharma che. A banneno jo abheda mAnazo to ghaTa ane astitva A banne sarvathA ekameka thavAthI jyAM jyAM astitva haze tyAM badhe ja ghaTatA AvI javAthI sarvatra jagatamAtranA sarva padArtho ghaTasvarUpa banI jaze. sarvatra ghaTatA mAnavAno prasaMga Avaze. evo eka doSa tame amane jainone 1693 mI gAthAmAM Apelo ane bIjo doSa tame te ja gAthAmAM evo Apelo ke ghaTanI sAthe astitvano abheda thavAthI ghaTamAM ja astitva ghusI gayuM eTale bahAra kyAMya astitva rahyuM ja nahIM. tethI paTa-maTha Adi Itara padArthomAM sarvatra je astitva dekhAya che teno virodha Avaze, Itara sarve padArtho zUnya thaI jaze. Avo bIjo doSa tame amane jainone Apelo. paraMtu ghaTa ane sAmAnya astitvano abheda ane jaino kahetA ja nathI; ke jethI tamArA kahelA uparanA bane doSo amane Ave ? ame jaino zuM kahIe chIe ane jagatamAM padArthonuM svarUpa zuM che ? te to kaMIka zAnta citte vicAro. jo tame dhyAnapUrvaka amArI vAta sAMbhaLazo ane samajazo to eka paNa doSa Avato nathI. juo - jyAM jyAM ghaTIya (ghaTasaMbaMdhI) astitva hoya che tyAM tyAM ja ghaTa hoya che. evI rIte jyAM jyAM paTIya (pasaMbaMdhI) astitva hoya che tyAM tyAM ja paTa hoya che. Ama hovAthI sarvatra ghaTa mAnavAno prasaMga kema Ave? arthAt na Ave. kAraNa ke ghaTamAM raheluM je ghaTasaMbaMdhI astitva che jene ghaTasattA kahevAya che, te ja ghaTano dharma che. sAmAnya astitva e ghaTanI sattA = ghaTano dharma nathI. tethI jyAM jyAM ghaTasattA hoya che tyAM Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda tyAM ja ghaTa hoya che. sarvatra ghaTatA mAnavAno prasaMga Avato ja nathI. A rIte prathama doSa nathI Avato te samajAvyuM. tathA je je ghaTIya astitva che te te ja ghaTanI sAthe raheluM che. sAmAnya astitva to ghaTamAM ane ghaTanI bahAra paNa sarvatra raheluM che. jema ziMzapAsaMbaMdhI je vRkSatva che, te ja vRkSatva ziMzapAmAtramAM varte che bahAra nahIM. paraMtu sAmAnya vRkSatva to ziMzapAmAM paNa che ane ziMzapAnI bahAra paNa che ja. tenI jema ghaTIya astitva e ghaTamAtramAM ja varte che. paraMtu sAmAnya astitva mAtra to ghaTamAM paNa che ane bahAra paNa paTAdi sarve Itara padArthomAM paNa che. tethI jayaM sarvatravirodha = paTAdi saghaLAya paNa Itara padArthomAM je astitva che teno virodha kevI rIte thAya ? arthAt na ja thAya. sarva ThekANe sAmAnya astitva dharma che ja. jema caitra-maitrAdi bhAvo vyApya che ane manuSyatva e vyApaka che. tethI je je caitramaitra hoya te niyamo manuSya ja hoya, paraMtu je je manuSya hoya te badhA caitra-maitra hoya evo niyama nathI. tevI ja rIte je je ghaTa-paTa hoya te niyamA astisvarUpa hoya che. paraMtu je je ati-Atmaka hoya che te te niyamA ghaTa-paTa ja hoya evo niyama nathI. ghaTatva-paTava e vyApyadharma che ane astitva e vyApaka dharma che. Avo viveka karavo joIe. "astitva" e sAmAnya dharma che. sarvatra vidyamAna che. vyApaka che. A ja astitvane ghaTIya-paTIya ItyAdi vizeSaNothI viziSTa karo eTale te viziSTa astitva thAya. ane te te astitva che te padArthamAtramAM ja hoya che. sarvatra vyApaka nathI. /1723 vyaktapaMDite raju karelA parapakSanuM khaMDana karIne have AMbAnA vRkSanuM udAharaNa ApIne bhagavAna svapakSa samajAvatAM kahe che ke - atthitti teNa bhaNie, ghaDo'ghaDo vA, ghaDo u attheva / cuo'cuo va dumo, cuo u jahA dumo niyamA // 1724 // (astIti tena bhaNite, ghaTo'ghaTo vA, ghaTastvastyeva / cUto'cUto vA drumazcutastu yathA drumo niyamAt // ) gAthArtha - "ti = vastu che" Ama kahyuM chate ghaTa paNa hoya ane aghaTa paNa hoya, paraMtu "ghaTa che" Ama kahyuM chate ghaTa niyamo hoya ja che. jema kuma (vRkSa) kahevAthI cUta (AMbo) paNa hoya ane acUta (AMbA vinAnA lIMbaDA Adi) paNa hoya, paraMtu cUta che (AMbo che). Ama kahevAthI te cUta (AMbo) niyamA vRkSa ja che. 7/1724o Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 281 vivecana - je ghaTasaMbaMdhI astitva che eTale ke je ghaTIyasattA che te ja ghaTano dharma hovAthI ghaTanI sAthe abhinna che ane paTAdithI bhinna che. evI ja rIte je paTasaMbaMdhI astitva che eTale ke paTIyasattA che te paTano ja dharma hovAthI paTanI sAthe abhinna che ane ghaTAdi ItarapadArthothI bhinna che. paraMtu sAmAnyathI "astitva" mAtra to vyApakadharma hovAthI ghaTamAM paNa che ane Itara evA paTAdimAM paNa che. sarva padArthonI sAthe abhinna bhAve te kahela che. tethI "mastIti kavo" = ahIM A vastu che Ama sAmAnya astitvanuM pratipAdana karyuM chate ghaTa paNa hoI zake che ane aghaTa ghaTa vinAnA paTAdi) padArtho paNa hoI zake che. astitva e vyApaka dharma che ane ghaTatva-aghaTava e vyApya dharmo che. paraMtu ghaTasattA ghaTamAM ja rahe che. paTasattA paTamAM ja rahe che. maThasattA maThamAM ja rahe che. Ama astitvanI AgaLa vizeSaNa mUkIne karAyelI viziSTa evI potapotAnI sattA potapotAnAmAM ja hovAthI sarve paNa padArtho potapotAnA svarUpe sat che. jema "TUmaH" A vRkSa che Ama kahyuM chate AMbo paNa hoI zake ane AMbAthI bhinna lIMbaDo Adi paNa hoI zake. kAraNa ke vRkSatva e vyApakadharma che. je cUta ane acUta ema bannemAM rahe che. paraMtu "ada: matyeva" ghaTa che ja. Ama ja kahevAya, kAraNa ke ghaTanI sattA ghaTamAM che ja. jemAM potAnI sattA paNa hotI nathI te A saMsAramAM saMbhavatA ja nathI. jemake AkAzapuSpAdi. tethI "cUtam" A AMbo che ema kahyuM chate te vRkSa paNa che ja. Ama samajI levuM joIe. kAraNa ke vRkSa vinAnA padArthomAM cUtatva (AMbApaNuM) ghaTatuM nathI. jema vRkSatva e vyApaka dharma che ane cUtatva-acUtatva e vyApyadharma che. tevI ja rIte sAmAnya astitva e vyApakadharma che ane ghaTata-patya vagere dharmo vyApya dharmo che. A rIte vyApya-vyApaka samajavAthI A vAta sahelAIthI samajAI jAya tema che. brAhmaNa hoya che te niyamo manuSya hoya che. paraMtu je manuSya hoya che te niyamA brAhmaNa hoya evuM banatuM nathI. paraMtu brAhmaNa-abrAhmaNa ema banne hoya che. tathA manuSya hoya che te niyamo paMcendriya ja hoya che. paraMtu je paMcendriya hoya che te manuSya ja hoya evo niyama nathI. arthAt manuSya paNa hoya che ane amanuSya (devAdi) paNa hoya che. A udAharaNothI samajAze ke je je ati hoya che te te ghaTa paNa hoya ane aghaTa paNa hoya. paraMtu je ghaTa hoya che te to niyamA astisvarUpa ja hoya che. A rIte ghaTIyasattA ghaTadharma hovAthI ghaTathI abhinna che. paTIyasattA paTadharma hovAthI paTathI abhinna che. ane sAmAnya sattA e sarva padArthono dharma hovAthI sarvatra vyApaka che. Ama sarvatra samajavuM. ll1724o. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda tathA gAthA naM. 1694 mAM zuM jAtavastu utpanna thAya che ? ke ajAtavastu utpanna thAya che ? ke ubhayAtmaka vastu utpanna thAya che ? ItyAdi prakAro pADIne tame je vastunA astitvanuM khaMDana karIne zUnyatA sAdhavAno prayAsa karyo che. tyAM bhagavAnazrI uttara Ape che ke - 282 kiM taM jAyaM ti maI, jAyAjAobhayaMpi jadajAyaM / aha jAyaM pi na jAyaM, kiM na khapupphe viyAro'yaM // 1725 // ( kiM tajjAtamiti matirjAtAjAtobhayamapi yadyajAtam / atha jAtamapi na jAtaM kiM na khapuSpe vicAro'yam // ) gAthArtha - jAta-ajAta ane ubhayAtmaka prakAronA AdhArabhUta vastu nAta = utpanna thayelI jagatamAM che. AvI zuM tamArI buddhi che ? athavA te vastu zuM ajAta che AvI tamArI buddhi che ? have jo ema kaho ke te vastu khAta che. to jAta-ajAta ane ubhayathI che ke nahIM Avo vicAra kema karAya che ? ane jo te vastu ajAta che ane vikalpo karAya che to to te vicAra AkAzapuSpamAM kema karAto nathI ? // 1725 vivecana - pUrve AvI gayelI 1694 mI gAthAmAM tame (vyaktapaMDite) potAnI mAnelI zUnyatA siddha karavA mATe vastunA astitvanuM khaMDana karavA sAru AvA vikalpo pADelA che. tame te gAthAmAM kaheluM che ke A saMsAramAM je vastu utpanna thAya che. te zuM nAta = utpanna thayelI che ane utpanna thAya che ? ke ajJAta = utpanna thayelI nathI ane utpanna thAya che ? jo nAta hoya ane utpanna thatI hoya to anavasthA Ave ane jo ajJAta hoya ane utpanna thatI hoya to abhAvAtmaka evI te vastu utpanna thAya che Avo artha thAya ane Avo artha thavAthI khapuSpAdi paNa utpanna thavAM joIe. A rIte jAta ane ajAta ema banne pakSomAM doSa che tethI jAtAjAta pakSa paNa ubhayadoSavALo che ItyAdi kahIne zUnyatA ja che Ama siddha kareluM. tyAM bhagavAnazrI uttara Ape che ke zuM A saMsAramAM koI ''nAta'' vastu che ke jene joIne tame tenA khaMDana mATe khAtAnAtomaya vagere vikalpo pADo cho ? ke koI nAta vastu che ja nahIM. ajJAta ja badhuM che ane A khAtAnAtomaya ItyAdi vikalpo pADo cho ? jo koI nAta vastu ghaTa-paTAdi che AvI tamArI mita hoya eTale ke A utpanna thayelA ghaTapaTAdi je dekhAya che te jAta che ema mAnIne tene AzrayI tame vikalpo pADIne khaMDana karatA ho to A ghaTa-paTAdi nAta = utpanna thayelA che eTale tenuM astitva che. Ama to pahelAM ja svIkArI lIdhuM. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 283 have nAta-ane 3maya AvA pakSo pADIne khaMDana karavAno zo artha che ? jo ghaTapaTAdi nAta che, utpanna thayelA che, astitva dharAve ja che to tenAthI ja zUnyatA uDI jAya che. have zUnyatA mAnavAno zo artha che ? A badhA vikalpo nirarthaka ja che kAraNa ke vastune nAta mAnI eTale "che" ema to mAnI ja lIdhuM. have khaMDana karIne zUnyatA sAdhavAno zo artha che ? have jo ema kaho ke nAta-jJAti ane ubhaya vagere je pakSo ame pADelA che tenA AzrayabhUta padArthane ame vAta nathI mAnatA, paNa manAta = nahIM utpanna thayela arthAt sat mAnIe chIe. to tamane (eTale ke AvuM pUchanArA vyakta paMDitane ane tenA anuyAyIone) be doSo Avaze. eka to e doSa Avaze ke jo tame sanAta ja mAno cho, to amArI sAme prazno pUchatI vakhate ema kema kaho cho ke je A jAta che te zuM jAta che ane janme che ? ke ajAta che ane janme che ? ke ubhaya che ane janme che ? AvA prazno pUchatAM pahetAM tame ja kaho cho ke "je A jAta che te" have jo tame sarve vastuone jAta mAnatA ja ho to AvA prazno kevI rIte karAya ? jAta mAnavAthI ja astitva to svIkArI ja lIdhuM. have jo tame sarve padArthone ajAta mAnatA ho to "je A jAta che te" Ama bolavAmAM tamArA potAnA vacanono ja paraspara virodha Avyo eTale "svavacanavirodha" nAmano doSa lAge. A eka doSa thayo. ziOM = vaLI jo vastu tamArA mate manIta = sat ja che. to A jAta-ajAta ane ubhaya vagere vikalpono koI AdhAra ja raheze nahIM. tethI nirAdhAra vikalpo thavAthI AvA vikalpo nirarthaka ja thaze. have kadAca ema kaho ke je vastu manAta = sat hoya to paNa jJAna meLavavA temAM Avo vikalpo pADI zakAya che. to AkAza-puSpAdi sarvathA asat padArthomAM AvA vikalpo kema pADatA nathI ? tyAM paNa AvA vikalpo pADIne jJAna meLavavuM joIe. mATe A bacAva paNa khoTo che. A bIjo doSa che. athavA tamArA mate sarvathA zUnyatA hovAthI jema AkAzapuSpAdi manAta-sat che. tevI ja rIte ghaTapaTAdi paNa nAta-sat ja che. banne jagyAe asatpaNuM ekasarakhuM samAna ja che. to nAtInAtAdri nA vikalpo kAM to banne sthAne thavA joIe athavA AkAzapuSpAdimAM ja AvA vikalpo thAya ane ghaTapaTAdimAM na thAya. Ama viparyaya paNa (gAthA 1708 mAM kahyA pramANe) thavo joIe. paraMtu ghaTa-paTAdimAM ja AvA vikalpo uThe che. AkAzapuSpAdimAM AvA vikalpo uThatA nathI. tethI bannenuM asatpaNuM samAna nathI. AkAzapuSpAdi sarvathA asat che ane ghaTa-paTAdi dravyArthika nayathI (dravyapaNe) sat che. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda paryAyArthikanayathI (paryAyasvarUpe) vartamAnakAlanA paryAyane AzrayI sat che, bhUta-bhAvikAlanA paryAyane AzrayI sat che, (tirobhUta) che. A saMsAramAM sarve paNa vastuo sarvathA sat ke sarvathA asat nathI. dravyapaNe sarve paNa sat che. paryAyapaNe vartamAnaparyAyane Azraya AvirbhAva che = sat che ane atItaanAgatakAlanA paryAyo vartamAnakAle tirobhUta che = kathaMcit asat che. have kadAca tame evo bacAva karo ke ame to parane (paravAdIne) samajAvavA mATe nAta-jJAti-samaya ItyAdi pakSo pADyA che. paraMtu amAre potAne to (svapakSamAM to) kaMI mAnya che ja nahIM, zUnyatA ja mAnya che. to A bacAva paNa ucita nathI. kAraNa A saMsAra sarvathA zunya ja che AvuM mAnanArAne "va ane para' jevA pakSo ja saMbhavatA nathI. jo "va ane para'' svIkAro to tamArI mAnelI zunyatA rahetI ja nathI. tethI AvA prakAranA khoTA bacAvo karavA vyAjabI nathI. talamAM tela, mATImAM ghaTa, tajumAM paTa, loTamAM modaka ItyAdi sarve paNa padArtho potapotAnA upAdAnakAraNamAM dravyArthikanayathI nAta = sat che ane utpanna thAya che tathA paryAyArthikanayathI paryAyapaNe sanAta-masan apragaTa che ane utpanna thAya che. Ama apekSAbhede kathaMcit jAta ane kathaMcit ajAtabhAve rahelA padArtho A saMsAramAM utpanna thAya che. AvI samyam buddhi rAkhavI joIe. ane pUrvApara aviruddha suMdara vicAro karavA joIe. 172pa vaLI zUnyatA mAnavAmAM tamane bIjA paNa doSo Ave che. te A pramANe - jai savvahA na jAyaM, kiM jammANaMtaraM taduvalambho / puvvaM vA'NuvalaMbho, puNo vi kAlaMtarahayassa ? // 1726 // ( yadi sarvathA na jAtaM, kiM janmAnantaraM tadupalambhaH / pUrva vADanupatnazma:, punarapi vAlAntarata?II) gAthArtha - jo vastu sarvathA nAta ja hoya to janma pAmyA pachI ja kema dekhAya che ? athavA pUrvakAlamAM kema dekhAtI nathItathA jamyA pachI kAlAntare nAza thayA bAda pharIthI kema dekhAtI nathI ? /1726l vivecana - bhagavAna vyaktapaMDitane samajAvatAM kahe che ke tamArI dRSTie A saMsAramAM jo sarvathA zUnyatA ja che. to mATIno je ghaTa bane che temAM mRtiMDavALI je Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 285 ghaTa banyA pahelAMnI avasthA che te pUrvAvasthA kahevAya che. ghaTa bane tyArathI ghaTa rahe tyAM sudhInI je avasthA te ghaTanI vartamAnAvasthA kahevAya che ane lAkaDI ke pattharanA ghA AdithI ghaTa phuTI jAya ane ThIkarAM thaI jAya te ghaTanI pazcAavasthA kahevAya che. Ama traNa avasthAo lokamAM ghaTanI tathA ghaTanI jema sarvenI prasiddha che. have tame sarvathA zUnyatA ja mAno cho, kaMI che ja nahIM, Ama mAno cho to mRpiMDavALI pUrvAvasthAmAM je ghaTa dekhAto nathI te ghaTa kulAlAdi sAmagrIthI banyA pachI tenI utpatti bAda ekadama kema dekhAvA lAge che? jo vastu asat hoya to AkAzapuSpAdinI jema kyAreya paNa na dekhAya, athavA sAmagrIthI banyA pachI jo dekhAya che (chatAM tene tame asat mAnatA ho, to te banyA pahelAM mRtyiMDavALA kAlamAM paNa kema dekhAto nathI? asapaNuM to bane kAle sarakhuM ja che. vaLI lAkaDI, patthara ke paganI Thesa vAgavAthI jyAre te ghaTa phuTI jAya che tyAre pazcAd avasthAmAM paNa teno anupalaMbha kema che ? tamArA mate sAmagrIthI jamyA pahelAM, jamyA pachI ane nAza pAmyA pachI traNe kAle sarvathA zUnyatA ja che. asat ja che to pachI traNe kAlavALI traNe avasthAmAM te ghaTano upalaMbha thavo joIe, athavA kAM to traNe kAlavALI traNe avasthAmAM te ghaTano anupalaMbha ja thavo joIe. kAraNa ke tamArA mate traNe kAle zUnyatA ja che. tethI zUnyatA ja hovAthI sadA anupalaMbha ja hovo joIe ane zUnyavastuno paNa jo upalaMbha thato hoya to pUrva-aparakAlamAM paNa te zUnyatA samAna ja hovAthI tyAM paNa eTale ke pUrvAparakAlamAM paNa te vastuno upalaMbha thavo joIe. AkAzapuSpAdi je je padArtho sarvathA asat che, zUnya che teno sarvakAlamAM jema anupalaMbha che tema ghaTa-paTAdi padArtho paNa jo zUnya ja hoya to teno paNa sarvakAlamAM anupalaMbha ja hovo joIe. paraMtu kyAreka anupalaMbha, kyAreka upalaMbha ane pAcho vaLI kyAreka anupalaMbha je thAya che te jAtavastumAM ja = sat vastumAM ja ghaTe. mATe paNa zUnyatA nathI ja. ll1726ll jaha savvahA na jAyaM, jAyaM suNNavayaNaM tahA bhAvA / aha jAyaMpi na jAyaM, payAsiyA sunnayA keNa ? // 1727 // (yathA sarvathA na jAtaM jAtaM zUnyavacanaM tathA bhAvAH / atha jAtamapi na jAtaM prakAzitA zUnyatA kena ? // ) Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda gAthArtha - jema zUnyatA jaNAvanAruM vijJAna ane vacana ajAta hovA chatAM paNa keme karIne jAta banyuM che tema ghaTa-paTAdi padArtho paNa jAta thayelA jANavA. have zUnyatAnA viSayavALuM vijJAna ane vacana jAta hovA chatAM paNa jo ajAta mAnazo to A zUnyatA konA vaDe prakAzita karAI ? koIpaNa vaDe prakAzita thayelI siddha thaze nahIM. l/1727ll vivecana - "caM sarva na'' AkhuM ya A jagata zUnya che. ghaTa-paTa, jIva-ajIva Adi koIpaNa padArtho A saMsAramAM nathI. AvA prakAranuM he vyaktapaMDita ! je tamArA magajamAM vijJAna va che ane te samajAvavA mATe je AvA prakAranAM vacano tame bolo cho, te vijJAna ane vacano A saMsAramAM che ane bolo cho ? ke nathI ane bolo cho? jo tevuM vijJAna ane vacana tamArAmAM varte che to te jAta che ane varte che ? ke ajAta che ane varte che ? ke ubhayarUpa che ane varte che ? A traNe pakSo dvArA tame jema ghaTapaTAdinA astitvane uDAvo cho, tema A ja traNa pakSo dvArA zUnyatAsUcaka tamAruM vijJAna ane tamArAM vacana paNa kema ghaTaze ? arthAt nahIM ja ghaTe. eTale manAta = sat ja banaze. je rIte traNe pakSothI tamane ghaTa-paTAdinuM astitva jaNAtuM nathI eTale ke A traNa pakSo dvArA ghaTapaTAdi padArthonuM tame khaMDana karo cho te ja rIte A ja traNe pakSothI zUnyatAnI siddhi karanAruM tamAruM vijJAna ane vacana paNa ghaTaze nahIM. tenuM paNa A ja rIte khaMDana thaI zake che. tethI zUnyatA siddha thatI nathI. have jo zUnyatAsUcaka A vijJAna ane vacana na gItam arthAt manAtA jagatamAM keme karI ghaTatuM nathI chatAM paNa manamAnI mAnyatA pramANe jo "che" ema manAya che. to pachI te ja pramANe vijJAna ane vacananI jema ghaTa-paTa vagere padArtho paNa vidyamAna hoya ema kema na bane ? ane jo ema hoya to pachI zUnyatA kyAM rahI ? arthAt tame zUnyatA ja mAno cho chatAM tamAruM vijJAna ane vacana che Ama tame mAno cho te vijJAna ane vacananI jema ghaTa-paTAdi padArtho paNa hoI zake che. mATe zUnyatA nathI. have zunyatAne ja mAnavAnA AgrahathI jo zunyatAsucaka evAM A vijJAna ane vacana nAta = vidyamAna che, Ama mAnazo. kAraNa ke tame bolo cho to ja tenAthI tamArI zunyatA siddha karI zako cho. chatAM paNa zUnyatA mAnavAno Agraha hovAthI A vijJAna ane vacana paNa manAta nathI ja. teno paNa abhAva ja che. Ama ja kahezo to zUnyatAnA sUcaka evA vijJAna ane vacana vinA A zUnyatA konA vaDe siddha karazo ? chevaTe tamArI mAnelI zUnyatAne siddha karavA mATe pramANapUrvakanuM vijJAna ane vacanoccAra to svIkAravA ja paDazene ? ane "te che" ema svIkAro to zUnyatA kyAM rahI ? mATe vijJAna ane Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 287 vacana che ema mAno to paNa zUnyatA siddha thatI nathI ane vijJAna tathA vacana nathI ema mAno to paNa zUnyatA siddha thatI nathI. II1727 // gAthA naM. 1694 mAM tame je pakSo pADelA ke zuM khAta vastu utpanna thAya che ? } ajAta vastu utpanna thAya che ? } ubhayAtmaka vastu utpanna thAya che ? tyAhi kaMI tamArA vaDe kahevAyuM che te badhuM ja anucita che. kAraNa ke vivakSAnA vazathI eTale } aneAntavAhanA AdhAre hI duhI apekSAkhe jAta-ajAta ane ubhaya khebhatra pakSe vastu utpanna thAya che. dravyArthi'nayathI upAdhAnArAma arya zaktisva3pe jAta = raheluM che to ja utpanna thAya che. paryAyarthikanayathI upAdAnakAraNamAM kArya pragaTabhAve ajJAta nathI raheluM to ja utpanna thAya che ane banne nayothI jJAtAjJAta ema ubhayAtmaka kArya utpanna thAya che. paraMtu sarvathA ekAnta eka nayamAtrathI koI vastu utpanna thatI nathI. A vAta jaNAve che. = jAya jAyamajAyaM, jAyAjAyamaha jAyamANaM ca / kajjamiha vivakkhAe na jAyae savvahA kiMci // 1728 // rUvitti jAi jAo kuMbho saMThANao puNarajAo / jAyAjAo dohi vi, tassamayaM jAyamANoti // 1729 // puvvakao u ghaDatayA, parapajjAehiM tadubhaehiM ca / jAyaMto ya paDatayA, na jAyae savvahA kuMbho // 1730 // vomAi niccajAyaM, na jAyae teNa savvahA somma ! | iya davvatayA savvaM, bhayaNijjaM pajjavagaIe // 1731 // ( jAyate jAtamajAtaM, jAtAjAtamatha jAyamAnaM ca / kAryamiha vivakSayA, na jAyate sarvathA kiJcit // rUpIti jAyate jAtaH, kumbhaH saMsthAnataH punarajAtaH / jAtAjAto dvAbhyAmapi tassamaye jAyamAna iti // pUrvakRtastu ghaTatayA paraparyAyaistadubhayaizca / jAyamAnazca paTatayA, na jAyate sarvathA kumbhaH // vyomAdi nityajAtaM, na jAyate tena sarvathA saumya ! | iti dravyatayA sarvaM, bhajanIyaM paryavagatyA // ) Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda gAthArtha - A saMsAramAM vivakSAnA vazathI nAta vastu paNa utpana thAya che. manAta vastu paNa utpanna thAya che. nAtAjJAta vastu paNa utpanna thAya che ane nAyamAna vastu paNa utpanna thAya che. paraMtu sarvathA koI eka bhAMge vastu utpanna thatI nathI. /1728 ghaTa rUpIpaNe nAva utpanna thAya che. saMsthAnathI manAta utpanna thAya che. bannenI sAthe vivakSA karavAthI mAtAnAta utpanna thAya che ane te vivakSita samayamAM gAyamAna paNa utpanna thAya che. /1729 pUrvakAlamAM karAyelo ghaTa have ghaTapaNe, paraparyAyapaNe ane ubhayAtmakapaNe karAto nathI. tathA ghaTapaNe utpanna thato paNa kuMbha, paTapaNe utpanna thato nathI. /173oll AkAzAdi padArtho paNa nityajAta hovAthI sarvathA utpanna thatA nathI. tethI te saumya ! A pramANe saMsAravata sarve paNa padArtho dravya apekSAe utpanna thatA nathI. paNa paryAya apekSAe bhajanA jANavI. /1731 vivecana - A cAre gAthAno bhAvArtha to avataraNikAmAM ja kahevAI gayo che. chatAM bAlajIvonI buddhinA vikAsa mATe kaMIka vistArathI samajAvAya che. te vyaktapaMDita ! A saMsAramAM ghaTa-paTa-maTha Adi je koI padArtho (kAryo) utpana thAya che te sarve amuka vivakSAe nAta che ane utpana thAya che. amuka vivakSAe anIta che ane utpanna thAya che. amuka vivakSAe gAtInAta che ane utpanna thAya che ane amuka vivakSAe gAyamAna che ane utpanna thAya che. Ama bhinna bhinna vivakSAthI cAre bhAge vastu utpanna thAya che. paraMtu mAtra koIpaNa eka ja bhAMge vastu sarvathA utpana thatI hoya evuM banatuM nathI. bhinna-bhinna nayonI vivakSAe bhinna-bhinna rIte kArya utpanna thAya che. tenI spaSTatA A pramANe che - (1) vAta = pudgaladravyarUpe eTale ke rUpIpaNe upAdAnakAraNamAM kArya sattAgata rIte zaktisvarUpe nIti = raheluM che ane utpanna thAya che. je kArya upAdAnakAraNamAM raheluM nathI hotuM te utpanna thatuM paNa nathI. jemake "mATImAM ghaTa nAta = rahelo che to ja thAya che. mATIpaNe = pudgaladravyapaNe pUrvakAle paNa che ja. tethI ja ghaTa banAvavAno arthI mATI ja lAve che. paththara ke retI lAvato nathI. kAraNa ke te samaje che ke mATImAM ja ghaTa rahelo che paNa patthara ke retImAM ghaTa rahelo nathI. A rIte pUrvakAlIna upAdAnakAraNamAM (mATImAM) rUpIpaNe = eTale ke dravyasvarUpe ghaTAtmaka kArya raheluM che ane A rIte sattAgatapaNe jo kArya raheluM che to ja thAya che. je sattAgata rIte hotuM nathI te thatuM paNa nathI. A ja Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 289 pramANe talamAM tela, takhtaomAM paTa, dUdhamAM dahIM, dahIMmAM mAkhaNa ane mAkhaNamAM ghI vagere kAryo potapotAnA upAdAnakAraNamAM dravyanI zaktisvarUpe sattAgata rIte vAta = vidyamAna che to ja utpanna thAya che. (2) sanAta = koIpaNa kArya potAnA upAdAnakAraNamAM dravyanI zaktisvarUpe raheluM hovA chatAM paNa pragaTa paryAyarUpe nIti = vidyamAna nathI. to ja utpanna thAya che. jo pragaTa paryAyapaNe paNa utpanna hota to tene utpanna karavAno prayatna ja na karavo paData. jemake mATImAM ghaTa sattAgata rIte vidyamAna hovA chatAM paNa "saMtAno punAgo" = ghaTanA pragaTa AkArapaNe te mATImAM ghaTa banelo nathI tethI ja daMDa-cakrAdi sAmagrI dvArA kulAla vaDe te mATImAMthI ghaTa nIpajAvAya che. sattAgatapaNe mATImAM avazya che. paraMtu saMsthAnapaNe eTale ke pragaTa ghaTAkArAtmaka paryAyapaNe te mATImAM te kAle ghaTa nathI. tethI paryAya apekSAe manAta = je haju banyo nathI te utpanna karAya che. kAraNa ke mRtyiMDavALI avasthAmAM te ghaTa ghaTAkArapaNe nathI. A ja rIte talamAM tela pragaTa paryAyapaNe banyuM nathI mATe ja ghANI dvArA banAvAya che. takhtaomAM paTa pragaTa paryAyapaNe banyo nathI mATe ja turI-vemAdithI banAvAya che. dUdhamAM dahIM pragaTa paryAyasvarUpe banyuM nathI mATe ja khaTAza dvArA banAvAya che. Ama sarvatra paryAya apekSAe manAtI vastu ja utpanna thAya che. (3) nItIna = A bane nayone sAthe joDavAthI jJAtInI vastu utpana thAya che. mATIdravyamAM dravyapaNe sattAgata svarUpe rahelo ane ghaTAkArAtmakapaNe nahI rahelo evo ja ghaTa banAvAya che. kAraNa ke utpanna thatA evA te ghaTamAM dravyarUpe vAta paNuM ane paryAyarUpapaNe sanAta paNe ema banne bhAvo rahelA che. te ja pramANe talamAM tela, takhtamAM paTa, dUdhamAM dahIM, dahIMmAM mAkhaNa ane mAkhaNamAM ghI vagere kAryo potapotAnA upAdAnakAraNamAM dravyapaNe vAta ane paryAyapaNe sanAta ema ubhayAtmaka vastu utpanna thAya che. (4) nIyamIna = vartamAnakAle hAla karAto ghaTa ja utpanna thAya che. je atItakAlIna ghaTa che temAM ghaTa banAvavAnI kriyA samApta thaI gaI che ane je anAgatakAlIna ghaTa che temAM ghaTa banAvavAnI kriyA haju zarU thaI ja nathI. Ama atIta ane anAgata ghaTamAM ghaTa banAvavAnI kriyAnI anutpatti ja hovAthI vartamAnakAle nIyamIna = ghaTa banAvavAnI kriyA dvArA nAyamAna evo ghaTa utpanna karAya che. A rIte bhinna-bhinna nayonI vivakSAnA vazathI nItInAtAdri cAre prakAre (cAre bhAMge) kArya utpanna karAya che. paraMtu cAramAMnA koIpaNa eka ja bhAMgAthI kArya utpanna Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda karAtuM hoya evuM banatuM nathI. sarvathA ekAnta eka bhAMge kArya thatuM nathI. A rIte ekAntavAda nathI. paraMtu anekAntavAda ja che. ll1728-1729 tathA putro = pUrvakAlamAM je ghaTa utpanna thaI cUkyo che tevo te ghaTa have (1) ghaTapaNe, (2) paraparyAyapaNe ane (3) tadubhayapaNe have karAto nathI. sArAMza ke pUrvakAlamAM utpanna thaI cUkela ghaTa have jAtAjAtAdi prakAro vaDe karAto nathI. kAraNa ke ghaTapaNe to e nAta ja che, banelo ja che eTale karAto nathI. paraparyAya vaDe sadAkAla manIta ja hoya che. tethI paTAdigata paraparyAyarUpe paNa te ghaTa kyAreya paNa karAto nathI. tethI tadubhaya vaDe paNa karAto nathI. kAraNa ke svaparyAya vaDe jAta hovAthI ane paraparyAya vaDe ajAta hovAthI te karAto nathI. A rIte pUrvakAlIna kRtaghaTa have ghaTapaNe ke paTAdipaNe karAto nathI. paraMtu samaye samaye pUraNa-galana thavArUpe apUrva-apUrva avasthA pAmavApaNe karAya che ane aMte lAkaDI AdinA prahAra vaDe kapAla svarUpe paNa karAya che. tathA nAcaMto ya pataya ra nA sarba suMdo = daMDa-cakrAdi sAmagrI dvArA kulAla vaDe gAyamAna = hAla utpanna karAto evo paNa te ghaTa bhale ghaTapaNe utpadyamAna avazya che. chatAM paTa-maTha ItyAdi paraparyAya svarUpe te samaye paNa te ghaTa anutpadyamAna paNa avazya che. paraparyAyarUpe na karAto paNa che. eTale ke svasvarUpe utpanna thato ghaTa paNa te samaye paraparyAya svarUpe sarvathA nagAyate = anuyadyamAna che. je vastu je samaye utpanna thAya che te vastu te samaye paNa parapadArtha svarUpe utpanna thatI nathI. Ama sva-svarUpe gAyamAna vastu paNa pararUpe nAyamAna paNa avazya che ja. Ama ubhayAtmaka vastu che. ll173 ll tathA vyomAdi eTale AkAzAdi je padArtho nitya dekhAya che, anAdi-anaMtakAla sthAyI dekhAya che te padArtho paNa nityajAta hovAthI ghaTa-paTanI jema sAmagrI ane kartA vaDe karAtA nathI. sArAMza ke jema ghaTa-paTa Adi padArtho anitya hovAthI sva-svarUpe karAya che paraMtu para-paryAyarUpe karAtA nathI. tevI ja rIte AkAzAdi padArtho paNa nityajAta hovAthI jAta-ajAta ke ubhaya vagere prakAro vaDe karAtA nathI. mAtra avagAhaka evA jIvo ane pugalo jema jema sAhATya levAmAM badalAya che tema tema avagAhanAnI sAhAdhya ApavA rUpe temAM pratisamaye utpAda-vyaya thAya che. tethI nizcayanayathI AkAzAdi nityapadArthomAM paNa tripadI hoya che. paraMtu bhUla dRSTie eTale ke vyavahAranayathI ghaTapaTanI jema tenI utpatti nathI. tethI jIva-pudgala A be ja dravyo pariNAmI che. zeSa cAra dravyo apariNAmI che paNa nizcayanayathI sarvadravyo pariNAmI che. potapotAnA paryAyamAM pratisamaye pariNAma pAmanAra che. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 291 - uparokta vAtano sArAMza e che ke - ghaTa-paTa-maTha Adi bhale anitya vastu hoya ke vyomAdi bhale nitya vastu hoya, paraMtu nitya ke anitya ema sarve paNa vastuo dravya svarUpe sadAkAla avasthita ja che. tethI utpana karAtI nathI. ghaTa-paTAdi jevA anitya padArtho paNa dravyarUpe sadA avasthita che. sattAgata rIte sadA sthita che. mATe koI vastu dravyasvarUpe navI utpanna karAtI nathI. paraMtu paryAyanI apekSAe bhajanA=vikalpanA jANavI. eTale ke je vastuo paryAyapaNe pragaTa karAI cUkI che. je ghaTa-paTa banAvAI gayA che te have banAvAtA nathI. paraMtu hAla je paryAyapaNe pragaTa karAya che te utpanna karAya che ane bhAvimAM je je kAryo paryAyapaNe pragaTa karAze te te kAryo bhAvimAM utpanna karAze. Ama paryAya apekSAe jAtamAM utpatti nathI ane ajAtamAM utpatti che. A rIte bhajanA arthAt vikalpanA jANavI. tathA sarve paNa kAryo svaparyAyanI apekSAe utpattivALAM che ane te ja sarve paNa kAryo paraparyAyanI apekSAe utpatti vinAnAM che. Ama sarvatra syAdvAda arthAt anekAntavAda jANavo. he saumya ! tame ekAntavAdanI vAsanAthI vAsita cho tethI tame je vAta karI te ucita nathI. paNa vastu svarUpa pote ja anekAntamaya che ane tema ja samajavuM joIe. ll1731 gAthA 1695 mAM kaheluM ke hetu (upAdAnakAraNa) ane pratyaya (nimittakAraNa) A bannenI banelI je sAmagrI, te sAmagrImAM kArya dekhAya che. paraMtu sAmagrInA eka-eka avayavamAM kArya dekhAtuM nathI. mATe sAmagrImAM paNa kArya nathI. jema retInA eka-eka kaNamAM tela nathI to retInA kaNanA samUhamAM paNa tela nathI. tethI A saMsAramAM koI kArya ja nathI. sarvathA kAryano abhAva ja che ane jo kArya ja na thatuM hoya to sAmagrI paNa na ja hoya. tethI sarvazUnyatA mAnavI e ja kalyANakArI che. AvuM tame pUrve 1695 mAM je kaheluM teno pratyuttara ApatAM paramAtmA jaNAve che ke - dIsai sAmaggImayaM savvamihatthi na ya sA, naNu viruddhaM / gheppai va na paccakkhaM kiM kacchaparomasAmaggI ? // 1732 // (dRzyate sAmagrImayaM sarvamihAsti na ca sA, nanu viruddham / gRhyate vA na pratyakSaM kiM kacchaparomasAmagrI? // ) gAthArtha - ahIM sarve paNa kArya sAmagrImaya dekhAya che ane te sAmagrI nathI Ama bolavuM te paraspara viruddha che athavA kAcabAnA romanI janaka sAmagrI pratyakSapaNe kema dekhAtI nathI ? 1732 | Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda vivecana - tame 1695 mI gAthAmAM je ema kaheluM ke "ghaTa-paTa vagere sarve paNa kAryo sAmagrImaya dekhAya che" mATI e upAdAnakAraNa ane daMDa-cakrAdi nimittakAraNa A banne sAmagrIrUpe maLavAthI ghaTakArya utpanna thatuM dekhAya che tathA paTakAryamAM tantu e upAdAnakAraNa ane turI-vemAdi nimittakAraNa A banne sAmagrIsvarUpe maLavAthI paTakArya utpanna thatuM dekhAya che AvuM tame A gAthAmAM prathama kaheluM che. pachI te ja gAthAmAM tame kaheluM che ke sarvathA zUnyatA hote chate sarvano abhAva ja che tethI AvA prakAranI sAmagrI kema hoya ? arthAt sarvazUnyatA hovAthI sAmagrI nathI. AvA prakAranuM tamAruM bolAyeluM A vacana paraspara atyanta viruddha che. kAraNa ke eka bAju kaho cho ke kArya sAmagrImaya dekhAya che ane bIjI bAju kaho cho ke sAmagrI ja nathI. A banne vacano paraspara viruddha ja che. jo kArya sAmagrImaya dekhAtuM ja hoya to kArya paNa che ane tajjanaka sAmagrI paNa che ja. pachI sAmagrI nathI ema kema kahevAya ? mATe tamAruM vacana pUrvApara virodhathI bhareluM che. 292 tathA "kArya sAmagrImaya dekhAya che paNa sAmagrI nathI" AvuM tame je bolo cho te tamArA kahelA prastuta arthane pratipAdana karanAruM AvA prakAranuM vacana to jagatamAM chene? kAraNa ke tamArA te vacanane utpanna karanArI kaMTha-hoTha-tAlavuM-dAMta vagere sAmagrI to pratyakSa dekhAya ja che. have jo sAmagrI ja na hoya to vacanajanaka A sAmagrI kema dekhAya ? ane jo vacanajanaka sAmagrI dekhAya che to sAmagrI nathI Ama kema kaho cho ? Ama paNa tamArI vAta paraspara viruddha che. prazna - kadAca ahIM tame Avo bacAva karo ke "avidyAnA upadravathI asat vastu paNa dekhAya che" jema pILIyAnA rogathI je vastu pILI nathI chatAM paNa pILI dekhAya che. tema avidyAthI (mithyAjJAnathI) avidyamAna vastu paNa (A sAmagrI) dekhAya che. arthAt sAmagrI avidyamAna ja che to paNa avidyAnA vazathI bhAsa mAtra thAya che. AvuM kaho tathA tamArI A vAtanI puSTimAM tame kadAca ema paNa kaho ke zAstramAM AvuM kahyuM paNa che ke - kAma-svapna-bhayonmAdairavidyopaplavAt tathA / pazyantyasantamapyarthaM janaH kezendukAdivat // kAmavAsanAnA kAraNe, svapnanA kAraNe, bhayanA kAraNe, unmAdanA kAraNe ane avidyAnA upadravanA kAraNe manuSya ghaNIvAra kezendukAdinI jema je vastu asat hoya che. arthAt je vastu na hoya tene paNa dekhe che. tenI jema sAmagrI vAstavikapaNe nathI paraMtu avidyAnA kAraNe dekhAya che. 1. AkAza svaccha hoya che. temAM kaMI nathI chatAM kezano samUha je dekhAya che. te kezenduka kahevAya che. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta 293 uttara - he vyaktapaMDita ! tamAro A bacAva paNa vyAjabI nathI. je vastu sarvathA zUnya ja hoya, chatAM tenI janaka sAmagrI jo dekhAtI hoya AkAzapuSpa, vandhyAputra, kharazRMga ane kacchapa-roma (kAcabAnI romarAjI) ItyAdi vastuonI janakasAmagrI paNa pratyakSapaNe kema dekhAtI nathI ? tamArA mate to ghaTa-paTa-maTha ItyAdi vastuo paNa asat che ane AkAzapuSpAdi paNa asat ja che. bannemAM asa5NuM to samAna ja che. to pachI eka asat padArthanI janakasAmagrI dekhAya che ane bIjA asat padArthanI janaka sAmagrI na dekhAya AvuM kema bane ? bannenI asattA samAna hovAthI bannenI sAmagrI dekhAvI joIe athavA to bannenI sAmagrI na ja dekhAvI joIe athavA AkAzapuSpAdinI janaka sAmagrI dekhAya ane ghaTa-paTAdinI janaka sAmagrI na dekhAya Ama viparItatA paNa banavI joIe te kema thatI nathI ? eTale tamAro A bacAva vyAjabI nathI. II1732 // gaNadharavAda sAmaggImao vattA vayaNaM catthi jar3a to kao suNaM / aha natthi keNa bhaNiyaM vayaNAbhAve suyaM keNa ? // 1733 // ( sAmagrImayo vaktA vacanaM cAsti yadi tataH kutaH zUnyam ? / atha nAsti na bhaNitaM, vacanAbhAve zrutaM kena ? // ) gAthArtha - sAmagrIvALo vaktA ane vacana jo che to zUnyatA kyAMthI hoya ? ane jo A vaktA ane vacana nathI to zUnyatA che AvuM konA vaDe kahevAyuM ane konA vaDe saMbhaLAyuM ? ||1733// vivecana - koIpaNa prakAranAM vacanonuM uccAraNa karavA mATe vaktAnI pAsenI je sAmagrI hoya che. jemake kaMTha-oSTha (hoTha)-tAlu-jillA-uraH (chAtI)-ziraH A badhA bhAgone sAmagrI kahevAya che. kAraNa ke te te vyaMjano te te sthAnethI bolAya che. jemake p r r OM A pAMca vyaMjano kaMThathI bolAya che. mATe kaMThya kahevAya che. tethI kaMTha e tenI sAmagrI che. r r r r r A pAMca vyaMjano tAluthI bolAya che. mATe tAlavya kahevAya che. tenI tAlu e sAmagrI che. Ama sarva vyaMjana ane svaromAM samajavuM. tathA A kaMTha-oSTha-tAlu Adi sAmagrI je vaktAmAM che te vaktA sAmagrIvALo arthAt sAmagrImaya kahevAya che. tenA mukhethI nIkaLatA zabdo arthAt vANIne vacana kahevAya che. have ame tamane pUchIe chIe ke "sarva jagata zUnya che" AvuM bolanAro kaMThaoSTha-tAlu AdinI sAmagrIvALo vaktA tathA tenA vaDe bolAyelAM ''zUnyaM khAt'' ItyAdi vacano zuM A saMsAramAM che ? ke A saMsAramAM nathI ? jagatane zUnya kahenAro vaktA Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda ane tenAM vacano sArA ya saMsAramAM che ke nathI? jo "che" ema kahezo to A saMsAramAM zUnyatAne jaNAvanAro vaktA tathA tenAM vacano vidyamAna hovAthI zUnyatA kyAM rahI ? jagat zUnya che Ama kema bolAya ? kAraNa ke kaMIpaNa na hoya to zUnya kahevAya. vaktA ane vacana hovAthI "jagat zUnya che" AvuM kathana vyabhicAravALuM bane, mATe A vAta ucita nathI. have jo ema kaho ke vaktA ane tenAM vacano paNa A saMsAramAM nathI to "A jagat zUnya che" AvuM konA vaDe kahevAyuM ? kahenAra vaktA jo nathI, kahevA lAyaka zabdo jo nathI to A zUnyatA jaNAvAI konA vaDe ? tethI A barAbara nathI. tathA jo sarva jagat zUnya ja che to sAme zrotAo paNa koI nathI ja. tethI zrotAonA abhAvamAM "A jagat zUnya che" AvuM saMbhaLAyuM konA vaDe ? kaMI vyavasthA ja raheze nahIM. jo vaktA nathI, vacana nathI, zrotAo koI nathI to A jagat zUnya che AvuM bolAyuM konA vaDe ? konI sAme bolAyuM ? zuM bolAyuM ? jo A rIte kartA (vaktA) karma (zrotA) ane karaNa (vacana) vagere na hoya to "jagat zUnya che" AvuM vacana paNa saMbhave nahIM. mATe tamArI mAnelI zUnyatA ghaTatI nathI. ll1733ll paravAdI taraphathI bacAva raju karIne tenuM khaMDana. jeNaM ceva na vattA, vayaNaM vA to na saMti vayaNijjA / bhAvA to suNNamidaM vayaNamidaM saccamaliyaM vA? // 1734 // jai saccaM nAbhAvo, ahAliyaM na ppamANameyaMti / abbhuvagayaM ti va maI, nAbhAve juttameyaMti // 1735 // ( yena caiva na vaktA, vacanaM vA tato na santi vacanIyAH / bhAvAstataH zUnyamidaM, vacanamidaM satyamalIkaM vA? // yadi satyaM nAbhAvo'thAlIkaM na pramANametaditi / abhyupagatamiti vA matirnAbhAve yuktametaditi // ) gAthArtha - je kAraNathI A saMsAramAM vaktA nathI, vacana nathI. tethI vacanIya bhAvo paNa nathI. mATe A jagat zUnya che. Ama kaho to AvA prakAranuM pUrvapakSanuM je kathana che te satya che ke mithyA che ? ll1734ll jo A kathana satya che to sarvathA abhAva nathI ane jo A kathana mithyA che to Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 295 "A jagat zUnya che" A vacana apramANabhUta Tharaze. tathA "A jagat zUnya che' AvuM vacana ame yenakena prakAre svIkAryuM. AvI tamArI mati hoya to sarvathA abhAva mAnavAmAM A alyupagama (svIkAra) paNa yogya nathI. 1735|| vivecana - pUrvapakSavAdI (zUnyatA mAnanAro vAdI) potAnA pakSano bacAva kare che ke - "A jagat zUnya ja che" ema huM mAnuM chuM. tethI tame 1733 mI gAthAmAM je kahyuM ke jo vaktA che ane vacana che to A zUnyatA che ema kema kahevAya ? paraMtu A saMsAramAM koI vaktA paNa nathI ane koI vacana paNa nathI ja, tathA vaktA ane vacananA abhAvamAM vacanIya (kahevA yogya-vAcya) evA bhAvo paNa nathI. mATe ja sarvathA zUnyatA che. vaktAvacana ane vacanIya bhAvo ema traNeno abhAva ja che. tethI sarvathA zUnyatA ja che ane Ama ja mAnavuM e ucita che. uttara - 'vaktA-vacana ane vacanIya ema sarve bhAvono abhAva ja che tethI zUnyatA ja che" AvA prakAranuM tamArA vaDe bolAyeluM traNenA abhAvane sUcavanAruM je "A vacana" che te A saMsAramAM satya che ke mithyA che ? jo A vacana satya che to AvA prakAranuM vacana satya hovAthI sarve bhAvono abhAva kema kahevAya ? "vacana to che" tethI sarvano abhAva to nathI. tathA jo vacana che to vacana hovAthI vacanIya bhAvo ane vaktA paNa hoya ja. mATe zUnyatA nathI. have jo ema kaho ke uparokta vacana mithyA che to kaMI nathI-kaMI nathI Ama kahenAruM tamAruM A vacana ja mithyA hoya to te vacana apramANa ja Tharaze ane apramANabhUta vacanathI koI vastunI siddhi thAya nahIM tethI zUnyatAnI siddhi thaze nahIM. je vacana juduM hoya tenAthI kahevAyelo bhAva paNa mithyA ja hoya. mATe paNa zUnyatAnI siddhi thatI nathI. prazna - zUnyatAne samajAvanAruM amAruM uparokta vacana satya che ke mithyA che ? AvA vikalpo pADIne amArA pakSanI vAtane tame uDAvo cho paNa te vyAjabI nathI. pakSo pADavAthI A vacanane satya mAnIe to paNa zUnyatA rahetI nathI ane mithyA mAnIe to paNa tenAthI zUnyatA siddha thatI nathI. ema tame kaho cho ane tethI amAro zUnyatAsAdhaka pakSa uDI jAya che. paraMtu "A jagat zUnya ja che" AvA prakAranuM zUnyatAsUcaka amAruM je A vacana che. te amArA vaDe "yenakena prakAreNa" (satya che ke mithyA che AvA prakAranA pakSo pADyA vinA) svIkArAyuM che ane amArA A vacanano Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda ame daDha svIkAra karyo hovAthI te vacanane pramANabhUta che ema mAnIne tenAthI jaNAvAtI zUnyatA svIkArI levI joIe. ghaNI dalIlo karavI joIe nahIM. ame kahIe chIe mATe sAcuM ja che ema mAnIne zUnyatAsUcaka amAruM vacana tamAre pramANa mAnavuM joIe. uttara - tamAro A bacAva paNa vyAjabI nathI. kAraNa ke yenakena prakAreNa mAnelo tamAro "abhyapagama = svIkAra e paNa satya che ke mithyA che ? AvA prazno to punaH Ave ja. jo A abhyapaga = svIkAra satya hoya to eka satya hovAthI zUnyatA rahetI nathI ane tamAro A abhyapagama = svIkAra (arthAta mAnyatA) jo mithyA che. to tenAthI (te mAnyatA mithyA hovAthI) zUnyatAnI siddhi na thAya. ItyAdi pUrvanI jema punaH enA e ja doSo AvavArUpI punarAvRtti ja thAya. vaLI tame kaho cho ke "amAro A abhyapagama = svIkAra arthAt mAnyatA che te tamAre mAnI levI joIe. tyAM paNa svIkAra karanAra kartA (abhyapagantA), AvA prakArano svIkAra (abhyapagama) ane AvA prakAranuM svIkAra karavA yogya vacana (abhyAgamanIya) ema abhyapagantA, abhyapagama ane abhyAgamanIya A traNano sAva mAno to ja A svIkAra ghaTe ane A traNano sadbhAva svIkAravA jatAM zUnyatA rahetI ja nathI ane jo sarvathA zUnyatA ja hoya to A abhyapagantA vagere traNa tattva saMbhave ja nahIM. mATe A traNa tattva che ema jo svIkAro cho to zUnyatA kyAM rahI ? uDI ja gaI. tethI vaktA, vacana ane vacanIya tattva A saMsAramAM hovAthI zUnyatA nathI ja. 1734-1735ll sikayAsu kiM na tellaM, sAmaggIo tilesu vi kimatthi? / kiMva na savvaM sijjhai, sAmaggIo khapuSphANaM? // 1736 // (sikatAsu kiM na tailaM sAmagrItastileSvapi kimasti ? / kiM vA na sarvaM sidhyati sAmagrIto khapuSpANAm? // ) gAthArtha - sAmagrImAtrathI talamAMthI ja tela kema nIkaLe che ? retImAMthI tela kema nIkaLatuM nathI ? athavA sAmagrIthI AkAzapuSpAdimAMthI sarva kAryo kema siddha thatAM nathI ? /1736 // vivecana - sarva padArthono abhAva mAtra ja che. arthAt sarvathA zUnyatA ja che. Ama mAnavAthI sarva prakArano pratiniyata evo je lokavyavahAra che teno saMpUrNapaNe vyavaccheda Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 297 thaI jaze. arthAt jagatamAM je pratiniyata kArya-kAraNabhAvavALo lokavyavahAra prasiddhapaNe dekhAya che te ghaTaze nahIM. te A pramANe - talamAMthI ja tela nIkaLe che paNa retImAMthI tela nIkaLatuM nathI. Ama kema? jo sarvathA zUnyatA ja che eTale sakala padArthono abhAva samAna ja che, tala paNa zUnyAtmaka ja che ane retI paNa zUnyAtmaka ja che. to pachI banneno abhAva samAna hovA chatAM ghANI vagere sAmagrI thakI talamAMthI ja nIkaLatuM tela dekhAya che, paNa retImAMthI nIkaLatuM te tela dekhAtuM nathI. Ama kema ? kAM to bannemAMthI tela nIkaLavuM joIe, kAM to ekamAMthI na nIkaLavuM joIe. talamAMthI ja nIkaLe ane retImAMthI na ja nIkaLe Avo pratiniyata (amuka cokkasa prakArano) ja kArya-kAraNabhAvavALo lokavyavahAra kema che ? A ja rIte mATImAMthI ja ghaTa bane, paNa tajuomAMthI ghaTa na bane AvuM kema? tathA takhtaomAMthI ja paTa bane, paNa mATImAMthI paTa na bane. AvuM kema ? dUdhamAMthI ja dahIM bane, paNa pANImAMthI dahIM na bane. AvuM kema ? jo zUnyatA ja che to sarve paNa bhAvono abhAva samAna ja che. koI vastu kaMI che ja nahIM to pachI AvA prakArano pratiniyata kArya-kAraNabhAva kema ? sarvamAMthI sarva nIpajavuM joIe. vaLI bIjo e paNa doSa Ave che ke jo A jagat sarvathA zunya ja che, kaMI che ja nahIM. to sarva bhAvono abhAva hovAthI jema AkAzapuSpAdi vastuo asat che tema mATI-tanta-dUdha-tala ItyAdi vastuo paNa zUnyAtmaka ja hovAthI asat che. tethI jema mATImAMthI ghaTa, tajjumAMthI paTa, dUdhamAMthI dahIM ane talamAMthI ja tela nIkaLe che tema AkAzapuSpAdi je asat vastu che te paNa zUnyAtmaka ja che. mATe te AkAzapuSpAdimAMthI paNa ghaTa-paTa-dahIM ane tela vagere sarva kAryo thavAM joIe paNa koI kArya tyAM thatAM nathI. mATe tamArA vaDe kahevAtI A zUnyatA sAcI nathI. jo zUnyatA ja che Ama mAnIe to sarveno abhAva samAna hovAthI game te kAraNamAMthI game te kArya paNa thavuM joIe, game te eka kAraNamAMthI paNa sarve kAryo thavAM joIe tathA AkAzapuSpAdi jevA asat bhAvomAMthI paNa ghaTa-paTAdi sarva kAryo thavAM joIe. AvA AvA ghaNA doSo Ave che. mATe zUnyatA nathI. paraMtu sarve paNa padArtho potapotAnA svarUpe sat che ane pararUpe asat che tathA sarvatra pratiniyata ja kAryakAraNabhAva dekhAto hovAthI sAmagrI maLavAthI abhAvamAMthI kArya utpana thatuM nathI. paraMta potapotAnA svabhAvAtmaka = vidyamAnAtmaka evA kAraNamAMthI ja kArya bane che. tethI kArya paNa che ane kAraNa paNa che. mATe jagat satya che paNa zUnya nathI. /1736ll Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda savvaM sAmaggimayaM, negaMto'yaM jao'Nurapaeso / aha so vi sappaeso, jatthAvatthA sa paramANU // 1737 // (sarvaM sAmagrImayaM, naikAnto'yaM yato'NurapradezaH / 3tha soDapa praveza trIvasthA paramANu: II) gAthArtha - tathA sarve paNa vastuo "sAmagrI mAtrathI ja utpanna thAya che" Avo ekAnta niyama nathI. kAraNa ke "aNu" e apradezI che. have kadAca te aNune tame sapradezI kahezo to jyAM avasthAna karazo (aTakazo) tyAM te paramANu kahevAze. 1737ll vivecana gAthA 1695 nA uttarArdhamAM pUrve tame ema kaheluM ke "vIsa sImImaya'' sarve vastuo sAmagrIthI ja utpanna thAya che. mATI (upAdAnakAraNa) ane daMDa-cakrAdi (nimittakAraNa) Ama bannenI sAmagrI maLavAthI ja ghaTAtmaka kArya thatuM dekhAya che. paraMtu ekalI mATImAMthI ghaTa thato nathI. ekalA daMDa-cakrAdimAMthI paNa ghaTa thato nathI. tethI jo eka-eka pratyeka avayavamAMthI je kArya na thAya te tenA samUhamAMthI kema thAya? jo retInA eka-eka kaNamAM tela na hoya to retInA samUhamAMthI tela kevI rIte Ave ? mATe kArya nathI tethI sarvano abhAva che ane tethI sAmagrI paNa nathI ja. ItyAdi tamArA vaDe 1695 mI gAthAmAM je kaMI kahevAyuM che teno uttara A pramANe che - sarve paNa vastuo sAmagrIthI ja utpanna thAya che" AvA prakArano ekAnta niyama nathI. koI koI vastu sAmagrIjanya che ane koI koI vastu sAmagrIjanya nathI, svayaM che ja. jemake caNaka-caNaka-caturaNuka Adi pudgalanA je je skaMdho che te te skaMdho be paramANu, traNa paramANu ane cAra paramANu Adi sAmagrI vaDe utpanna thAya che. mATe tevA skaMdho sAmagrIjanya che. paraMtu aMtima je paramANu che ke jene pradezo saMbhavatA nathI arthAt apradeza che te koI vaDe utpana thato nathI, anAdi-nitya che. te paramANune sAmagrIjanya kema kahevAya ? mATe sarve sAmagrIjanya che Avo ekAnta niyama nathI. koI sAmagrIjanya che ane koIka svayaM sahaja che ja. prazna - "aMtima paramANu jevo padArtha che" evuM konA AdhAre mAnavuM? paramANu dekhAto nathI, to che enI khAtrI zuM ? uttara - paramANu pote bhale na dekhAya paraMtu teno samUha bhego thavAthI banelA kAryasvarUpe paramANu paNa jaNAya ja che. paramANuonA samUhathI banelo ghaTa jo jaNAya Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 299 che to tenI aMdara rahelA paramANuo paNa te te kAryathI gamya kahevAya che. zAstramAM ja kahyuM che ke - mUrto'NurapradezaH kAraNamantyaM bhavet tathA nityaH / ekarasa-varNa-gandho dvisparzaH kAryaliGgazca // "paramANu nAmano sUkSmapadArtha mUrti che, apradeza che, kAraNa che, anya avayavarUpa che, nitya che, ekarasavALo, eka gaMdhavALo ane eka varNavALo che, be sparzavALo che tathA tenA te te kAryathI A paramANu gamya che." prazna - tame jene paramANu kaho cho te paNa "sapradezI" hoya - tenA paNa avayava hoya-pradezo hoya evuM kema na bane ? uttara - paramANu e aMtima avayava hovAthI apradezI che tene pradezo hotA nathI. jo tene pradezo hoya to tene skaMdha kahevAya che. paramANu kahevAto nathI. vaLI jo paramANune paNa sapradezI mAnazo to tenA je pradezo mAnyA tene paramANu mAnavA paDaze ane te paramANune paNa jo sapradezI mAnazo to tenA pradezone paramANu mAnavA paDaze, chevaTe jyAM kyAMya tamArI buddhino niSpadeza tarIke virAma thaze tyAM to paramANu mAnavA ja paDaze, chevaTe te aMtima paramANumAM paNa sAmagrIjanyatva nathI, A vAta to siddha thaze ja. tethI "sAmagrIjanyatva" nAmano tamAro hetu vyabhicArI doSavALo hovAthI hetvAbhAsa che, khoTo hetu che. tethI tamArI zUnyatAnI vAta barAbara nathI. ./1737ll kadAca tame ema kaho ke je je sAmagrIjanya hoya che te te ja vastu jagatamAM hoya che. jemake ghaTa, paTa. paraMtu paramANuo to sAmagrIjanya nathI. tethI paramANuo A saMsAramAM nathI ja. Ama mAnIe to zuM doSa Ave ? sArAMza ke paramANuo che ja nahIM, sAmagrIjanya na hovAthI. Ama mAnIe to zuM doSa Ave? te jaNAve che - dIsai sAmaggImayaM na yANavo saMti naNu viruddhamidaM / kiM vANUNamabhAve, niSphaNNamiNaM khapuSphehiM // 1738 // (dRzyate sAmagrImayaM na cANavaH santi nanu viruddhamidam / kiM vA'NUnAmabhAve, niSpannamidaM khapuSpaiH // ) gAthArtha - "kArya sAmagrImaya dekhAya che ane paramANuo jagatamAM nathI" Ama mAnavuM te paraspara viruddha che. athavA paramANuono abhAva hoya to AkAzapuSpAdithI ghaTa-paTa kArya kema banatAM nathI ? ||1738 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda vivecana - sAmagrIthI janya nathI mATe paramANuo nathI, AvuM jo tame kahezo to tamane tamArA potAnA vacanano ja pUrvApara virodha Avaze. kAraNa ke pahelAM tame gAthA 1695 mAM "vIsaTTa sAma pIpatha' vagere pAThamAM evuM kaheluM ke "sarve paNa kArya sAmagrImaya ja dekhAya che... ane have kaho cho ke naIva: santi = paramANuo nathI. zuM A vacana pUrvApara viruddha na thayuM ? AgaLa kaho cho ke "che" ane pAchaLa kaho cho ke "nathI" Ama svavacanano ja virodha Avaze. mATe tamArI A vAta barAbara nathI. sAmagrImaya je ghaTa-paTa Adi kAryasamUha tamane dekhAya che te ja ghaTa-paTa Adi kArya paramANuonA saMghAtAtmaka che. tethI jo paramANuonA samUhAtmaka ghaTa-paTa dekhAya che to temAM paramANuo paNa aMzathI che ja, mATe nathI ema kahevAmAM potAnA ja vacanano pUrvApara virodha Ave. tethI "paramANuo nathI" ema kema kahevAya ? vaLI bIjo e paNa doSa Ave che ke jo paramANuo nathI ane ghaTa-paTAdi kArya dekhAya che, to tyAM paramANuo na mAnyA hovAthI paramANuothI to A kArya banyuM nathI e vAta nakkI che. to zuM AkAza-puSpAdi jevA sarvathA asat padArthomAMthI ja A kArya thayuM che? Ama ja mAnavAnuM raheze. kAraNa ke tame paramANuo nathI ema mAnyuM che. have paramANuono ja abhAva hovAthI ghaTa-paTAdi kAryanI janaka evI mRtiMDa ane tandusamUhAdi sAmagrIno to abhAva ja che. eTale A kAryo AkAzapuSpa, vadhyAputra ke kharazRMgAdi jevA sarvathA asat padArtho vaDe ja karAyAM haze, Ama ja mAnavAnuM rahyuM. je sarvathA lokavyavahArathI viruddha che. mATe kaMIka samajo. tame ja kaho cho ke "sAmagrImaya A ghaTapaTAdi kArya dekhAya che to AvuM mAnatA hovAthI te te sAmagrInA janaka paramANuo paNa jagatamAM che ja Ama mAnavuM joIe ane tethI zUnyatA nathI Ama svIkArI levuM joIe. khoTI dalIlo na karavI joIe. ll1738 gAthA 1696 mAM "paramAriso '' ItyAdi padomAM parabhAga ane madhyabhAga dekhAto nathI mATe nathI. ArAbhAga dekhAya che paNa anya-anya bhAgo vaDe aMtarita che mATe dekhAto nathI. tethI te paNa nathI. tathA sarvathA prathama ArAdabhAga paramArasvarUpa hovAthI atizaya sukSma che mATe dekhAto nathI. tethI te paNa nathI. ItyAdi kahIne tame zUnyatAnI je sthApanA karI che tyAM have uttara apAya che - dissassArAbhAgo gheppai na ya sotti naNu viruddhamiNaM / savvAbhAve vi na so, gheppai kiM kharavisANassa? // 1739 // Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 301 (dRzyasyArAdbhAgo, gRhyate na ca sa iti nanu viruddhamidam / sarvAbhAve'pi na sa gRhyate kiM kharaviSANasya? // ) gAthArtha - dRzya vastuno ArAbhAga dekhAya che ane te nathI Ama bolavuM te paraspara viruddha che. sarvano abhAva tulya hovA chatAM paNa kharaviSANano te ArAbhAga kema dekhAto nathI ? /1739o. vivecana - gAthA 1696 mAM zUnyavAdI vyakta paMDite AvA prakAranI dalIlo karelI hatI ke ghaTa-paTa Adi koIpaNa padArthanA ArAmbhAga (Agalo bhAga), madhyabhAga ane pazcAda bhAga (parabhAga arthAta pAchalo bhAga) ema traNa jAtanA bhAga hoya che. tyAM parabhAga ane madhyabhAga dekhAtA nathI, mATe nathI ane "ArAmbhAga" dekhAya to che, paraMtu tenA paNa abharakhanI jema aneka paDala hovAthI AgalA bhAgo pAchalA anyaanya bhAgo vaDe DhaMkAyelA hovAthI dekhAtA nathI. mATe nathI. tathA sauthI uparavALo ArAhmAga paramANuonA samUhasvarUpe pratarAtmaka hovAthI atizaya sUkSma che. mATe dekhAto nathI, tethI nathI. Ama sarva bhAgo na hovAthI zUnyatA ja che AvI dalIlo pUrve karelI. teno uttara ApatAM paramAtmA zrI mahAvIra prabhu kahe che ke - ekabAju tame ema kaho cho ke dezya vastuno sauthI ArAbhAga je che te sUkSma hovAthI dekhAto nathI. to A vAkyathI tame ArAbhAganuM astitva svIkAro cho ane pachI kaho cho ke "1 2 :" dekhAto na hovAthI te ArAbhAga nathI. Ama banne sthAne juduM juduM bolavAthI paraspara viruddha vacana bolyAno doSa tamane lAge che. jo ArAmbhAga che ema mAno cho to "te nathI" Ama kema kaho cho ? jo ArAbhAga nathI to che ema kema kaho cho ? ane che to nathI kema kaho cho ? A tamAruM vacana paraspara viruddha che. prazna - ahIM kadAca tame evo bacAva karo ke sarve padArthono abhAva ja che. tethI ghaTa-paTa Adi padArthonA parabhAga-madhyabhAga ane ArAmbhAgono paNa abhAva ja che. paraMtu timiranA rogavALAne jema bhramathI zvetavastu paNa pILI dekhAya che tema anAdikAlIna mithyAvAsanAnA bale bhrAntithI A ArAbhAga dekhAya che. ema amAruM kahevuM che. paramArthathI to nathI ja. uttara - tamAro A bacAva paNa vyAjabI nathI. jo ghaTa-paTa Adi vastuono sarvathA abhAva ja hoya ane bhrAntithI teno ArAbhAga dekhAto hoya to AkAzapuSpa, vadhyAputra, kharazRMga vagere bhAvo paNa sarvathA asat hovAthI teno paNa sarvathA abhAva ja Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda che. tethI teno ArAmbhAga bhrAntithI paNa dekhAvo joIe ane sarvathA asatno ArAbhAga nathI dekhAto ane ghaTa-paTano ArAmbhAga dekhAya che. mATe ghaTa-paTa sarvathA asat nathI. jo sarvathA zUnyatA ja hoya to jema AkAzapuSpAdi sarvathA asat che tema ghaTapaTAdi paNa sarvathA asat che. to bannenA ArAbhAga kAM to na dekhAvA joIe athavA to bannenA ArAmbhAga dekhAvA joIe. Ama bannemAM samAnatA hovI joIe paNa viSamatA kema ? temaja jo viSamatA che to AkAza-puSpAdino ArAmbhAga na ja dekhAya ane ghaTa-paTAdino ArAbhAga dekhAya ja. Ama paNa kema bane che ? tenAthI viparItatA paNa kema banatI nathI ? eTale ke ghaTa-paTAdino ArAbhAga na dekhAya ane AkAza-puSpAdino ArAhmAga dekhAya AvuM viparIta kyAreya paNa kema banatuM nathI ? jo sarvano abhAva che to AkAza-puSpAdi ane ghaTa-paTAdi sarve asat ja che. mATe samAnatA rahevI joIe. viSamatA kema ? ane jo viSamatA che to viparItatA kyAreya kema nahIM? tethI tamArI A mAnyatA ucita nathI. ll173lA parabhAgAdarisaNao, nArAbhAgo vi kimaNumANaM ti / ArAbhAgaggahaNe, kiM va na parabhAgasaMsiddhI? // 1740 // (parabhAgAdarzanato nArAdbhAgo'pi kimanumAnamiti / mArAmArI pradI, viM vI paramI saMsiddhiH ? ) gAthArtha - parabhAganA adarzanathI ArAbhAga nathI AvuM anumAna kema karAya ? athavA ArAbhAga dekhAto hovAthI parabhAga paNa che AvuM parabhAganI siddhivALuM anumAna kema na thAya ? /174oll vivecana - gAthA 1696 mAM tame AvuM je anumAna kareluM che ke ghaTa-paTa-staMbhakuMbhAdi padArthono parabhAga dekhAto nathI, mATe nathI ane jeno parabhAga na hoya teno Agalo bhAga dekhAto hoya to paNa na hoya, kAraNa ke A Agalo bhAga che ema to ja kahevAya jo pAchalo bhAga hoya to. A rItanuM anumAna karIne parabhAga na hovAthI ArAmbhAga nathI. tethI saMpUrNa vastu nathI mATe zUnyatA ja che. AvuM anumAna tame kareluM che tyAM uttara A pramANe jANavo. anumAna dvArA je sAdhya siddha karAtuM hoya te pratyakSathI abAdhita (aviruddha) hovuM joIe, to ja te anumAna sAcuM kahevAya. jo pratyakSapramANathI je dekhAtuM hoya tenAthI (viruddha) bAdhita sAdhya siddha karAtuM hoya to te hetu bAdhitahevAbhAsa kahevAya che. jemake Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 303 ''agni: anuA: dravyavAn nanavat'' agni zItaLa che. dravya hovAthI, jaLanI jema. A anumAna bAdhita hetvAbhAsa kahevAya che, tema ghaTa-paTa-staMbha ane kuMbhAdi sakala vastuono ArAdbhAga sarva mANasone cakSurindriyathI pratyakSa dekhAya che. A vAta agninI uSNatAnI jema sakalalokamAM prasiddha che. tame tenAthI viruddha eTale ke pratyakSathI bAdhita sAdhyane sAdho cho. jema agninI zItaLatA sAdhavI te sakalalokanA pratyakSathI bAdhita che. tema ghaTa-paTAdi padArthono ArAhbhAga pratyakSa sakalalokane dekhAto hovA chatAM "ArAdbhAga nathI'" AvuM sAdhavuM (AvuM anumAna karavuM) te pratyakSabAdhita kahevAya che. bIjI vAta e che ke vastuno A ArAdbhAga" Ama je bolo cho tyAM ArAdbhAga e zabda (parabhAganI apekSAe ja pravarte che tethI) ApekSika zabda hovAthI parabhAga che evuM anumAna haju thaI zake che. jema koI saubhAgyavaMtI strInA zarIra upara saubhAgyanAM saghaLAM cihno pratyakSa dekhAtAM hoya ane teno pati na dekhAto hoya to paNa (grAmAntara gayo haze athavA sthAnAntara thayo haze paNa) che cokkasa, evuM anumAna karAya che. paraMtu pati nathI dekhAto mATe saubhAgyanAM cihno dekhAtAM hovA chatAM te pratyakSano apalApa karIne A strI "vidhavA" che AvuM pratyakSaviruddha anumAna karavuM te yogya nathI. arthAt AvuM anumAna karAtuM nathI. tenI jema parabhAga dekhAto nathI mATe dekhAto evo ArAdbhAga nathI AvuM pratyakSa viruddha anumAna karAtuM nathI. paraMtu ArAAga dekhAto hovAthI parabhAga haze ja AvuM anumAna karAya che. te anumAna A pramANe che - dRzyavastunaH parabhAgo'sti, tatsambandhibhUtasyArAdbhAgasya grahaNAd = je je dRzya vastu ghaTa-paTAdi padArtho che te sarvane parabhAga (pAchalo bhAga) na dekhAto hovA chatAM paNa avazya che. kAraNa ke tenI sAthe saMbaMdhavALo evo ArAdbhAga cakSuthI dekhAya che mATe, jenA saMbaMdhIbhUta bhAga dekhAto hoya to te bhAga paNa avazya hoya ja che. jemake AkAzano pUrvabhAga dekhAya che to tenA saMbaMdhI pazcimabhAga paNa avazya che ja. tevI ja rIte ghaTa-paTAdi padArthono ArAdbhAga dekhAya che mATe parabhAga paNa avazya che ja. valI te ja 1696 mI gAthAmAM "ghaTa-paTAdinA je ArAdbhAga che te ArAdbhAganI aMdara anya anya ArAdbhAgonI kalpanA karIne pAchalA ArAdbhAgone AgalA ArAdbhAgothI AcchAdita mAnIne dekhAtA nathI mATe nathI. Ama tame je kahyuM tyAM paNa upara karelA anumAna pramANe pAchalA ArAhbhAgo nathI ema nahIM, paNa che AvuM anumAna thAya che. sarva ArAtIya bhAga dekhAya che mATe tenAthI AcchAdita ArAtIya bhAgo paNa che ja. saMbaMdhIvAcI zabda hovAthI tathA sarva ArAtIyabhAga paramANunA Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda pratarasvarUpa hovAthI sUkSma che, dekhAto nathI mATe nathI. AvI kalpanA karavI te paNa khoTuM che. paramANu, caNuka, RNuka ghaNA sUkSma che, adRzya paNa che. paraMtu saMsAramAM te nathI ema nahIM. paramANu vagere sUkSma ane adRzya hovA chatAM paNa che ja. tevI rIte sarva ArAtIya bhAga bhale sUkSma ho, adRzya ho, to paNa nathI ema nahIM, paraMtu che ja. 304 tathA ArAdbhAgamAM AvA prakAranA anya-anya ArAdbhAgonI kalpanA karavI ane temAM parabhAga na dekhAtA hovAthI nathI ema mAnIne sarvathI prathama ArAdbhAga paNa nathI, AvI kalpanA karavI te ayukta che. khoTuM che. tethI ghaTa-paTAdi sarva dazya-vastuomAM parabhAga paNa che. madhyabhAga paNa che ane ArAdbhAga to dekhAya ja che eTale che. Ama akhaMDa sarve vastuo che. tethI zUnyatA nathI. ema siddha thAya che. II1740 // savvAbhAve vi o, AA-para-mAmAnALanaM ? / aha paramaIA mArU, sa-para-mavisesaLa tto ? // 274 // Ara-para- majjhabhAgA, paDivaNNA jai na suNNayA nAma / apaDivaNNesu vi kA vigappaNA kharavisANassa ? // 1742 // savvAbhAve vArAbhAgo kiM dIsae na parabhAgo ? / savvAgahaNaM va na kiM kiM vA na vivajjao hoi ? // 1743 // (sarvAMmAvepi ta:, ArAt-para-madhyamAnAnAtvam ? / atha paramA maLyate, sva-para-mativizeSAM ta: ? // ArAt-para-madhyabhAgAH, pratipannA yadi na zUnyatA nAma / apratipanneSvapi kA vikalpanA kharaviSANasya // ) sarvAbhAve vArAdbhAgaH, kiM dRzyate na parabhAgaH ? | sarvAgrahaNaM vA na kiM, kiM vA na viparyayo bhavati ? ) gAthArtha - sarva vastuono abhAva ja che. sarvathA zUnyatA ja jo che, to ArAdbhAga-parabhAga ane madhyabhAga AvuM nAnApaNuM kema ghaTe ? jo paravAdInI apekSAe kahetA hoya to sva ane para AvI mativALAM vizeSaNo kevI rIte lAge ? 1741| ArAhbhAga-parabhAga ane madhyabhAga AvA bhAgo jo kalpavAmAM AvyA che to zUnyatA kyAM rahI ? ane jo AvA bhAgo na svIkAratA ho ane kalpanA ja mAtra karatA ho to kharaviSANanA paNa AvA prakAranA bhAgonI kalpanA kema karatA nathI ? / / 1742 // na Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta jo vastuno sarvathA abhAva ja che to ArAhbhAga ja kema dekhAya che ? parabhAga kema dekhAto nathI ? athavA sarvabhAgonuM agrahaNa kema thatuM nathI ? athavA viparyaya paNa kema thato nathI ? ||17435 gaNadharavAda 305 vivecana - eka bAju zUnyatA mAnavI che ane bIjI bAju ghaTa-paTAdi dRzya vastuonA parabhAga-madhyabhAga-ArAdbhAga Ama bhAgonI kalpanA karavI che. A banne paraspara viruddha che tethI zUnyatA mAnIne bhAgonI kalpanA karatA vyakta paMDitane keTalAka prazno pUchavA dvArA teonA magajamAM rahelI zUnyatAnI kalpanAno uccheda karatA bhagavAna jaNAve che ke - (1) jo sarva vastuono abhAva ja che arthAt zUnyatA ja to ghaTa-paTa-staMbhakuMbha vagere padArtho A saMsAramAM nathI. kaMI che ja nahIM to A ArAdbhAga che, A madhyabhAga che ane A parabhAga che AvI bhAgonI kalpanA kema thAya ? tathA ArAdbhAga vaDe parabhAga ane madhyabhAga AcchAdita che, dekhAtA nathI, mATe nathI AvuM paNa kema kahevAya ? jo vastu ja nathI to tenA bhAgonI kalpanA kema karAya ? (2) have kadAca evo bacAva karo ke amArA mate to zUnyatA ja hovAthI kaMI che ja nahIM. vastu paNa nathI ane tenA bhAgo paNa nathI. paraMtu amArA sAme je paravAdI= pratipakSavAdI = jaina darzanakAra Adi che ke je zUnyavAdane mAnanArA nathI tenI apekSAe ame A traNa bhAgonI kalpanA karI che. eTale ke amArAthI je paravAdIo che ke jeo AvA traNa bhAga mAne che tyAM parabhAga ke madhyabhAga AcchAdita ane adRzya hovAthI nathI ane ArAdbhAga atizaya sUkSma hovAthI adRzya che mATe nathI. Ama paravAdIe mAnelA bhAgonI ame kalpanA karI che. amArI apekSAe ame A kalpanA kaMI karI nathI. Avo bacAva vyakta paMDita kadAca kare to A bacAva paNa ucita nathI. kAraNa ke jo tamArA mate sarvathA zUnyatA ja che to A svavAdI ane A paravAdI, AvA sva ane paranI mativALAM vizeSaNo kema ghaTe ? tamArA mate to kaMI che ja nahIM, sarvathA zUnyatA ja che, to pachI sva ke para koI che ja nahIM, tethI A sva-paranAM vizeSaNo lagADIne bacAva karavo te vAdIonI sabhAmAM zobhAspada kema bane ? ||1741 // (3) ghaTa-paTa-staMbha-kuMbha-aMbhoruha (kamala) vagere padArthomAM ArAdbhAga-parabhAga ane madhyabhAga vagere bhAgo ane pratibhAgo jo tame svIkAro cho (mAnya rAkho cho) to tamArI mAnelI zUnyatA rahetI ja nathI, kAraNa ke A vastuo ane tenA bhAgo che AvuM tame svIkAratA hovAthI ja zUnyatA nathI ema siddha thAya che. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda (4) jo tame ghaTa-paTa-staMbha-kuMbha-aMbhoruha vagere padArtho ane tenA bhAgo na svIkAratA ho to A sarve padArtho AkAzapuSpa, valgAputra, kharaviSANa vagerenI jema sarvathA asat che, zUnya che, arthAt nathI ja, evo ja artha thAya. have jo A padArtho sarvathA asat che. chatAM temAM tame ArAbhAga vagerenI manamAnI kalpanA karo cho to tenI jema ja sarvathA asat evA kharaviSANanA (ane AkAzapuSpAdi bIjA paNa sarvathA asa evA padArthonA) ArAmbhAga, madhyabhAga ane parabhAganI kalpanA kema karatA nathI? kharaviSANa Adi padArthomAM paNa kaho ke je ArAmbhAga che tenA vaDe parabhAga ane madhyabhAga AcchAdita che tyAM paNa AvA bhAgo pADIne AvuM vidhAna karavuM joIe. ghaTa-paTAdimAM ja AvA bhAgo zA mATe pADo cho ? /1742ll (5) vaLI he vyaktapaMDita ! jo zUnyatA ja che ane vastuono sarvathA abhAva ja che. to pachI ghaTa-paTa Adi dazyavastuono ArAbhAga ja kema dekhAya che ? ArAmbhAganI jema ja madhyabhAga ane parabhAga paNa kema dekhAtA nathI? sarvathA zUnyatA ja mAtra hovAthI zUnya evo jo ArAbhAga dekhAya che to zUnya evA zeSabhAga paNa dekhAvA ja joIe. ahIM kadAca evo bacAva karo ke ArAbhAga vaDe pAchalA be bhAgo AcchAdita che mATe dekhAtA nathI. to A bacAva paNa vyAjabI nathI kAraNa ke ArAmbhAga zUnya hovAthI che ja nahIM. to tenAthI pAchalA bhAga AcchAdita che ema paNa kema kahevAya ? ArAmbhAga paNa tame zUnyasvarUpa ja mAnyo che. kaMI che ja nahIM. mATe tenAthI bIjA bhAgo AcchAdita thAya che Ama bolavuM te vyartha che. (6) athavA to jema parabhAga ane madhyabhAga dekhAto nathI tema zUnyatA ja mAtra hovAthI ArAbhAga paNa na dekhAvo joIe. eTale ke traNa bhAgonuM agrahaNa ja thavuM joIe. kAraNa ke vastu ja nathI. tethI tenA bhAgo ja nathI. have jo bhAgo ja nathI to dekhAya ja kyAMthI ? mATe sarva bhAganuM agrahaNa ja thavuM joIe. (7) athavA traNe bhAgo zUnya ja che eka paNa bhAga vAstavika nathI, bhrAntimAtrathI ja dekhAya che. AvuM ja jo kharekhara hoya to jema bhrAntithI ArAmbhAga dekhAya che tene badale parabhAga dekhAya, madhyabhAga dekhAya ane ArAbhAga na dekhAya. Ama viparItatA paNa kema na bane ? Ama viparItatA paNa thavI joIe. athavA kyAreka ArAmbhAga dekhAya to kyAreka madhyabhAga dekhAya ane kyAreka parabhAga dekhAya. Ama paNa banavuM joIe. paNa AvuM kaMI paNa kyAreya paNa banatuM nathI. mATe sarvathA abhAva nathI, zUnyatA nathI. paNa ghaTa-paTAdi vastuo che ane te vastuo vAstavikapaNe sat che ane tenA Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 307 ArAmbhAga Adi bhAgo paNa sat che. Ama vastutattva svIkArIne sIdhA mArge AvavuM joIe. khoTA kutarko ane mithyA kalpanAnA ghoDAo doDAvavA joIe nahIM. 1743 he vyakta paMDita ! tame 1696 mI gAthAmAM je kahyuM ke ghaTapaTa Adi padArthono parabhAga dekhAto nathI mATe nathI. A anumAnathI jenA jenA parabhAganuM adarzana hoya te te nathI evo ja artha thAya che. tethI sphaTikAdi keTalAka padArtho evA paNa che ke jenA parabhAganuM darzana thAya che. to tevA padArtho parabhAganA darzanavALA hovAthI saMsAramAM che ja. Ama sphaTikAdinuM astitva siddha thaze to paNa zUnyatA uDI jAya che. A vAta samajAvatAM kahe che ke - parabhAgadarisaNaM vA, phalihAINaM ti te dhuvaM saMti / jai vA te vi na saMtA, parabhAgAdarisaNamaheU // 1744 // savvAdarisaNaucciya, na bhaNNae kIsa, bhaNai tannAma / puvvabbhuvagayahANI, paccakkhavirohao ceva // 1745 // (parabhAgadarzanaM vA sphaTikAdInAmiti te dhruvaM santi / yadi vA te ira satta:, paramA virNanamahetuH II) sarvAdarzanata eva na bhaNyate kasmAt, bhaNati tannAma / pUrvAgrupatinA, pratyakSavirodhatazaiva ) gAthArtha - athavA sphaTikAdi padArthono parabhAga dekhAya che tethI te padArtho avazya che ja. athavA jo te sphaTikAdi nathI to tamAro "parabhAgAdarzana" e hetu ahetu bane che. I/1744 athavA parabhAgAdarzanane badale "sarvabhAgAdarzana" e hatuM kema kahevAto nathI ? kadAca kaho ke sAruM, have te sarvAdarzana ja hetuM ho, to pUrve svIkArelAno virodha Ave ane pratyakSavirodha doSa paNa Ave. /174pa vivecana - ghaTa-paTa-staMbha-kuMbha vagere padArthono parabhAga-madhyabhAga dekhAto nathI. tethI tame "paramAnita." A hetu mukIne ghaTapaTa Adi te te padArtho nathI. tethI zUnyatA ja che Ama siddha karo cho. teno artha e thAya che ke jeno jeno parabhAga, madhyabhAga dekhAya te te padArtho to A saMsAramAM avazya dhruva che ja. jemake sphaTika ane abhrapaTala (abharakhanAM paDala). A rIte sphaTika ane abhrapaTala vagere keTalAka padArthono Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda parabhAga-madhyabhAga dekhAya che. tyAM tamAro hetu jato nathI. tethI te padArtho nathI AvuM siddha thatuM nathI. tethI te sphaTikAdi keTalAka padArtho to parabhAgAdinA darzanavALA hovAthI "che" Ama ja siddha thAya che ane A vAta to tamAre paNa svIkAravI ja paDaze. mATe zUnyatA nathI. A vAta ApoApa siddha thAya che. 308 have jo A doSathI bacavA mATe tame kadAca ema kaho ke sphaTikAdi keTalAka padArthono parabhAga-madhyabhAga bhale dekhAya, to paNa te padArtho A saMsAramAM nathI. AvuM kahezo to 'paramAsiLa'' Avo tamAro je hetu che te ahetu thaze. kAraNa ke jenA parabhAganuM adarzana hoya ke jenA parabhAganuM darzana hoya, AvA prakAranA ghaTa-paTAdi padArtho hoya ke sphaTikAdi padArtho hoya tamArA mate to banne prakAranA padArtho saMsAramAM nathI ja. tethI jenA parabhAganuM adarzana hoya te ja A saMsAramAM nathI, AvI vAta rahetI nathI. jenA parabhAgAdi dekhAya evA sphaTikAdi paNa nathI ane jenA parabhAgAdi na dekhAya evA ghaTa-paTAdi paNa nathI, Avo artha thaze. eTale zUnyatA sAdhavAmAM parabhAgAdarzana hetu samartha banato nathI. sAdhyanI sAthe vyApaka nathI. tethI paripUrNa sAdhyane sAdhavAmAM A hetu asamartha che. mATe ahetu arthAt asamarthahetu thAya che. prazna - ''paramA varNanata:'' A hetu zUnyatA sAdhavAmAM avyApaka che. sAdhya sAdhavAmAM asamartha che. to kayo bIjo hetu mukIe to amAre ISTa evI zUnyatAnI siddhi thAya. A hetu sAdhyanI sAthe avyApaka che. to zUnyatA sAdhI Ape evo vyApaka hetu kayo hoI zake ? uttara - ''sarvAvarganata:'' sarva bhAgo jenA dekhAtA nathI te vastu saMsAramAM nathI, Avo zUnyatAnI sAthe vyApaka hetu jo tame mUko to tamArI mAnelI zUnyatA je je padArthonI che te siddha thAya. jema AkAza puSpAdi keTalAka padArtho sarvathA "asat" che te vastu ja A saMsAramAM nathI. tethI te vastuo zUnyarUpa paNa che ane vastu ja nathI tethI tenA bhAgo paNa nathI. tethI sarva bhAgonuM adarzana paNa che. mATe ''sarvAvarganata: '' A hetu mukavAthI (je je vastuo asat che tenI eTale ke kathaMcid) zUnyatA siddha thAya. A hetu zUnyatA nAmanA sAdhyanI sAthe vyApaka hetu che. te hetu mukazo to teTalI zUnyatA siddha thaze. vyaktapaMDita - bahu ja sAruM, mApha tanAma = bhale te ja hetu have ho, paramAvazenata: A hetune badale sarvAvarganata: A ja hetu ame kahIzuM. jo amArI mAnelI zUnyatA koIpaNa rIte siddha thatI hoya to amane ''sarvAvarganata:'' A vyApaka hetu kahevAmAM kaMI vAMdho nathI. kAraNa ke amAre to yenakena prakAreNa zUnyatA ja siddha karavI che. jo te zUnyatA Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 309 "sarvArzanA:" A hetuthI siddha thatI hoya to bhale te ja hetune ame svIkArIzuM. A hetu vyApaka (sAdhyanI sAthe sarvatra rahenAra) hovAthI koI doSa Avaze nahIM. uttara - tamAro A bacAva paNa ucita nathI. kAraNa ke jo "sarvAvata:' A hetu svIkArazo to tame pUrve (1996mAM) "paramAAtinata " Avo je hetu lIdhelo tene badalIne have navA hetuno svIkAra karo cho, tethI "pratijJAAni" nAmanuM nigrahasthAna lAgu paDe che. vAdasabhAmAM vAdI pUrvakAlamAM kaMI kahe ane pachInA kAle kaMI bIjuM kahe to pUrvakAlanI pratijJAnI hAni thAya. 22 nigrahasthAna Ave che. temAM pratijJAhAni nAmanuM nigrahasthAna (vAdasabhAmAM bolato vAdI jo pratijJA badale to tenI hAra manAya evuM je sthAna te nigrahasthAna) lAgu paDe. eTale eka doSa to A Ave. bIjuM tamArA anumAnamAM sAdhya zUnyatA che ane hetu sarvabhAgAdarzana che. je vastu pratyakSa najaronajara dekhAtI hoya te vastu A saMsAramAM nathI AvuM sAdhavAmAM "pratyakSavirodha" nAmano paNa doSa Ave. jemake agnimAM uSNatA pratyakSagocara che chatAM zItaLatA (anuSNatA) sAdhIe to pratyakSavirodha arthAt bAdhita hetvAbhAsa kahevAya che. tevI rIte gAma-nagara-nadI-samudra-ghaTa ane paTa ItyAdi padArtho pratyakSa dekhAtA hovAthI "te padArtho nathI" Ama sAdhavuM ane sarva bhAgonuM adarzana che Ama bolavuM te pratyakSathI viruddha che. kAraNa ke te padArtho pratyakSa dekhAya paNa che ane tenA sarvabhAgo paNa dekhAya ja che. mATe tamAro A hetu khoTo hetu che. prazna - je je sAcA hetu (sahetu) hoya che. te te badhA ja hetu "sAdhyanI sAthe vyApaka ja hoya che" evo niyama nathI, sAdhyanI sAthe vyApaka hoya ke sAdhyanI sAthe bhale avyApaka hoya paraMtu sAdhyanI bahAra je hetu na vartato hoya "vipakSAt sarvathA nivRtta:vipakSathI je hetu sarvathA nivRtta hoya che te hetu paNa sahetu tarIke IcchAya che. jemake (1) revadratta: sanIva: cetanavasvIt sAdhyanI sAthe vyApaka hetu (2) paTapaTAHi mUrta vAminvIt sAdhyanI sAthe vyApaka hetu (3) parvato vadvimAn dhUma sAdhyanI sAthe avyApaka hetu (4) zabdaH nitya: prayatnottarIyAt sAdhyanI sAthe avyApaka hetu prathamanAM banne udAharaNomAM hetu sAdhyanI sAthe vyApaka che. kAraNa ke sajIvatva sAdhyanI sAthe cetanavattva ane mUrtitvasAdhyanI sAthe varNAdimattva sarvatra vyApakapaNe varte che. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda tethI A banne vyApaka hetuthI kevI rIte sAdhyanI siddhi thAya che. tevI ja rIte pAchalAM bane anumAnomAM hetu sAdhyanI sAthe vyApaka nathI avyApaka che. to paNa te banne hetu vipakSathI sarvathA vyAvRtta che. mATe sAdhyasiddhi thAya che ane sahetu kahevAya che. jemake je je vidvivALA hoya te te dhUmavALA hoya evo niyama nathI. taptAyogolaka vahnivALo che paNa dhUmavALo nathI, tethI hetu sAdhyanI sAthe avyApaka che. paraMtu vipakSamAMthI (vahninA abhAvavALA sthAnomAMthI) sarvathA nivRtta che. samudrAdisthAnomAM kyAMya dhUma nathI. tethI dhUmahetuthI vahni-sAdhyanI siddhi thAya che ane te sahetu kahevAya che. tathA je je anitya hoya te te saghaLA paNa padArtho prayatnAntarIya (prayatnathI janyo hoya evo niyama nathI. ghaTa-paTAdi padArtho anitya paNa che ane prayatnottarIya paNa che. paraMtu vidyuta (vijaLI), ghana (vAdaLa), kusumAdi (puSpAdi) ghaNA padArtho anitya che. chatAM prayatnottarIya (prayatnathI janya) nathI. vinA prayatna utpanna thAya che tethI A hetu sAdhyanI sAthe vyApaka bhale nathI arthAt avyApaka che to paNa vipakSamAMthI sarvathA nivRtta che. kAraNa ke vipakSamAM = nitya evA AkAzAdi padArthamAM prayatnottarIyatva hetu kyAMya vartato nathI. mATe A hetu sahetu che. tethI uparokta chellA banne hetuonI jema zUnyatAsAdhyane sAdhanAro "paramAtana" AvA prakArano amAro hetu bhale sAdhyanI sAthe vyApaka nathI. kAraNa ke amArI dRSTie ghaTa-paTAdi ane sphaTikAdi A banne zUnya che. paraMtu parabhAgAdarzana- hetu ghaTa-paTAdimAM ja mAtra che. sphaTikAdimAM nathI kAraNa ke temAM parabhAganuM darzana che. tethI sAdhyanI sAthe (zUnyatAnI sAthe) hetu vyApaka nathI. (tathA hetu sAdhyanI sAthe vyApaka hovo joIe evuM jarUrI paNa nathI, chatAM vipakSathI to atyanta vyAvRtta che ja. mATe amAro A hetu vipakSavyAvRtta hovAthI sahetu banaze ane zUnyatAne sAdhaze. uttara - tamAruM uparokta kathana sarvathA ayukta ja che. kAraNa ke upara batAvelA trIjA-cothA anumAnamAM vyatireka dRSTAnta maLe che tethI hetu vipakSavyAvRtta che ema kahI zakAya che. tamArA anumAnamAM tema nathI te A pramANe - trIjA anumAnamAM jyAM jyAM vahni nathI tyAM tyAM dhUma paNa nathI. jemake samudra, nadI Adi, jyAM jyAM anityatA nathI tyAM tyAM prayatnottarIyata paNa nathI. jemake AkAzAdi. Ama A bane anumAnomAM vyatireka dRSTAnta maLe che. eTale vyatirekavyApti siddha thAya che. tethI hetu vipakSathI vyAvRtta che. A vAta nirvivAda siddha thAya che. paraMtu tamArA anumAnamAM tema nathI. kAraNa ke "jyAM jyAM zUnyatA nathI (jyAM jyAM vastunuM vAstavika astitva che.) tyAM tyAM parabhAgAdarzana paNa nathI. jemake kyAM ? A vyatirekavyAptinuM udAharaNa zuM ? tame to sarvatra asaddhAdI Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 311 cho. koIpaNa padArtha nathI ja, Ama ja mAno cho, tethI vyatireka udAharaNa tamArI vyAptimAM maLatuM nathI. mATe vyatirekavyApti siddha thatI nathI. tethI hetu vipakSavyAvRtta che? ke vipakSathI vyAvRtta nathI ? A siddha thatuM nathI. mATe tamAro je hetu che te ahetu ja rahe che. sahetu banato nathI. ll1744-174pI. natthi paramajjhabhAgA, apaccakkhattao maI hojjA / naNu akkhatthAvattI, apaccakkhattahANI vA // 1746 // (na staH paramadhyabhAgAvapratyakSatvato matirbhavet / nanvakSArthApattirapratyakSatvahAnirvA // ) gAthArtha - parabhAga ane madhyabhAga apratyakSa hovAthI nathI, (tethI zUnyatA ja che) AvI tamArI buddhi thAya to ayukta che. kAraNa ke kAM to Indriya ane padArthanI sattA siddha thAya che. kAM to apratyakSatva nAmanA hetunI hAni thAya che. /1746ll vivecana - ghaTa-paTa-staMbha Adi saMsAravartI sakala padArthonA ArAmbhAga, madhyabhAga ane parabhAga che ja, cakSuthI bhale parabhAga ane madhyabhAga na dekhAya to paNa ArAmbhAga dekhAya che ane te apekSika che mATe parabhAga-madhyabhAga che ja. A vAta pahelAMnI aneka gAthAomAM samajAvI che. to paNa zUnyatAvAdI pharIthI dalIla kare che. prazna - jema kharaviSANa (gadheDAnAM ziMgaDAM) dekhAtAM nathI mATe nathI. tevI rIte ghaTa-paTAdi vastuonA parabhAga ane madhyabhAga paNa dekhAtA nathI mATe nathI. jo parabhAga ane madhyabhAga hota to cakSuthI dekhAta, paraMtu cakSuthI dekhAtA nathI mATe nathI. cakSuthI je je na dekhAya arthAtu apratyakSa hoya te te padArtho hotA ja nathI. jemake kharaviSANaAkAza-puSpAdi. A rIte parabhAga ane madhyabhAga nathI tethI "ArAmbhAga" paNa nathI. kAraNa ke ArAmbhAgane ArAbhAge tyAre ja kahevAya ke jo parabhAga ane madhyabhAga pAchaLa hoya to, Ama ArAbhAga e parabhAga-madhyabhAganI sAthe ApekSika hovAthI te banne na hovAthI A ArAbhAga paNa nathI. tethI sarvathA zUnyatA ja che. AvI buddhi (Avo prazna) kadAca zUnyatAvAdI kahe. uttara - zUnyatAvAdI kadAca upara mujaba prazna kare to te prazna ayukta che. kAraNa ke "parabhAga ane madhyabhAga apratyakSa hovAthI nathI" Ama te zUnyatAvAdInuM kahevuM che. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 312 cothA gaNadhara - vyakta paraMtu "apratyakSatra" zabdano artha to vicAro. "IndriyothI je padArtha jaNAya te pratyakSa kahevAya che" ane "IndriyothI je padArtha na jaNAya" te apratyakSa kahevAya che. have parabhAga ane madhyabhAga IndriyothI jaNAtA nathI mATe nathI-Ama zUnyatAvAdInuM kahevuM che. paraMtu jyAM tame zUnyatA sAdho cho tyAM Indriyo paNa che ane sAme zeyapadArtha paNa che. mAtra Indriyo vaDe te jaNAto nathI, paNa che avazya evo artha thAya che. have jo Indriyo hoya ane sAme zeya padArtha paNa hoya to zUnyatA kyAM siddha thaI ? zUnyatA rahetI ja nathI. apratyakSa zabdathI IndriyonA ane zeyapadArthanA astitvanI siddhi thAya che. arthAta zeyavasta paNa che ane Indriyo paNa che. mAtra Indriyo vaDe zeyavasta grahaNa thatI nathI. Avo artha thavAthI padArthonI siddhi thAya che paNa zUnyatAnI siddhi thatI nathI. vaLI jo zUnyatA ja che. Avo Agraha rAkho to Indriyo paNa nathI ane padArtha paNa nathI evo ja artha thaze ane Indriyo ja na hoya to "IndriyothI jaNAya te pratyakSa ane IndriyothI na jaNAya te apratyakSa" AvA prakArano pratyakSa ane apratyakSano vyavahAra ja ghaTaze nahIM. tethI "apratyakSadvata:" AvA prakAranA tamArA hetunI ja hAni thaze. tamAro hetu khoTo Tharaze. jo Indriyo ane zeyapadArtha che ema mAno to zUnyatA na rahe, ane jo Indriyo ane zeyapadArtha nathI ema mAno to pratyakSa ane apratyakSanA vyavahArano ja viccheda thAya. mATe paNa tamAro A bacAva vyAjabI nathI. I/1746/l. atthi apaccakkhaM pi hu, jaha bhavao saMsayAivinnANaM / aha natthi suNNayA, kA kAsa va keNovaladdhA vA? // 1747 // (astyapratyakSamapi khalu yathA bhavataH saMzayAdivijJAnam / 3tha nAti zUnyatA, 1 vI vI nopatravya vI ? ) gAthArtha - apratyakSa vastu paNa saMsAramAM hoya che. jemake tamAruM saMzayAdi vijJAna, have jo te saMzayAdivijJAna paNa nathI to zUnyatA e zuM ? konI zUnyatA ? ane konA vaDe A zUnyatA jovAI (jaNAI) ? ll1747 vivecana - gAthA 1746 mAM zUnyatAvAdIe kaheluM ke "paramadhyama na sta:, pratyakSIt' "parabhAga ane madhyabhAga nathI, kAraNa ke IndriyothI pratyakSa jaNAtA nathI khara-viSANanI jema" AvuM anumAna upara kahevAmAM AvyuM che. paraMtu A anumAnamAM Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 313 kahelo "apratyakSatvataH" hetu anaikAntika che arthAt vyabhicArI che. tethI hetvAbhAsa thAya che. sAdhyanA abhAvamAM rahenAro A hetu che. tamArA kahelA hetunI vyApti evI thAya che ke "je je apratyakSa hoya che te te A saMsAramAM nathI. jemake "kharaviSANa" paraMtu je je apratyakSa hoya che te te saghaLuMya nathI hotuM ema nahI arthAt hoya paNa che. jemake tamArA hRdayamAM raheluM je "saMzayAdi vijJAna che" te caitra-maitrAdi anyane apratyakSa che chatAM tamArA hRdayamAM che. tethI je je apratyakSa hoya te te nathI ja evo artha siddha thato nathI. paraMtu hoya paNa che. tethI jema tamAruM saMzayAdi vijJAna apratyakSa hovA chatAM paNa che, tevI ja rIte ghaTa-paTAdinA parabhAga-madhyabhAga IndriyothI apratyakSa hovA chatAM paNa nathI ema nahIM paNa che, Ama tamAro hetu anaikAntika che. have jo ema kaho ke mArA hRdayamAM rahelA "saMzayAdi vijJAnanuM" udAharaNa ApIne tame mArA hetune anaikAntika hetvAbhAsa karo cho. paraMtu huM to zUnyatAvAdI chuM tethI mArA hRdayamAM raheluM je "saMzayAdi vijJAna" che te paNa nathI ema huM mAnuM chuM. kAraNa ke mArI dRSTie to sarvathA zUnyatA ja che. tethI saMzayAdivijJAna paNa nathI ja. tethI tenuM udAharaNa ApIne mAro hetu anaikAntika thato nathI. jo huM "saMzayAdi vijJAna che ane te apratyakSa che" Ama mAnuM to mAro hetu anaikAntika thAya. paraMtu mAre mana to sarvatra zUnyatA ja hovAthI "saMzayAdi vijJAna" paNa nathI ja. uttara - Avo uttara jo zUnyatAvAdI Ape to te paNa ucita nathI. kAraNa ke jo tamArA hRdayamAM saMzayAdi vijJAna ja nathI, to pachI A zUnyatA rahetI ja nathI. " nAma zUnyatA' zUnyatA e che zuM ? kazuM ja nathI. 0 vAisau = athavA zUnyatA konI mAnavI ? vena vopannadhdha = athavA A zUnyatA konA vaDe jovAI ? sArAMza ke zUnyatAvAdI tame paNa nathI, tamane jagatamAM ghaTa-paTa che ke ghaTa-paTa nathI Avo saMzaya paNa nathI to pachI zUnyatA rahetI ja nathI. tamane ja zunyatA dekhAtI hatI tethI to ATalI carcA karI che. have jo tame ema kaho ke ghaTa-paTAdi padArthonA astitvamAM mane saMzaya ja nathI, to ghaTa-paTAdi che ja, Avo nirNaya ja thayo. zUnyatA rahI ja nahIM, tethI zUnyatA zuM ? kayA padArthanI zUnyatA ? zUnyatA koNe mAnI ? ItyAdi koI prazno rahetA ja nathI. tethI te saMbaMdhI carcA karavAnI paNa have rahetI ja nathI. tamane choDIne bIjA koIne gAmanagara-ghaTa-paTa Adi padArthonuM astitva mAnavAmAM vivAda che ja nahIM, tamane ja saMzaya hato eTale ja ATalI carcA karI hatI. have tame ja kaho cho ke "mane saMzaya nathI" to ghaNuM ja sAruM. have zUnyatA rahI ja nathI. ll1747ll. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda A pramANe aneka yuktio vaDe zUnyatAvAdI vyaktapaMDitanI mAnelI zUnyatAnuM khaMDana karIne kaMIka mArge AvelA vyaktapaMDitane sAcuM tattva samajAvavA rUpa zikSA ApatA bhagavAna kahe che ke - paccakkhesu na jutto tuha bhUmi-jalAnalesu saMdeho / aNilAgAsesu bhave so vi na jutto'NumANAo // 1748 // (pratyakSeSu na yuktastava bhUmi-jalAnaleSu sandehaH / anilAkAzayorbhavet so'pi na yukto'numAnAt // ) gAthArtha - pratyakSa dekhAtA pRthvI-jala ane agni Ama traNa bhUtomAM zaMkA karavI yogya nathI ane (apratyakSa evA) pavana tathA AkAzane viSe paNa te saMdeha karavo yogya nathI. kAraNa ke te anumAnathI siddha thAya che. ll1748 vivecana - pRthvI-pANI-agni-vAyu ane AkAza A pAMca bhUtatattva (padArtharUpa tattva) che. te pAMcamAM he vyaktapaMDita ! tamane saMzaya varte che. paraMtu te pAMcamAMthI pRthvIpANI ane agni A traNa bhUtatattva to pratyakSa dekhAya ja che. pattharonI zilAo, jalAzayo ane agninA bhaDakA tamane ane sarva vyaktione pratyakSa dekhAya che. tethI te traNa tattvamAM saMdeha karavo yogya nathI. kAraNa ke je vastu cakSuthI sAkSAt dekhAtI hoya arthAt pratyakSa hoya tyAM saMdeha karavo ucita nathI. mATI, patthara, kAMkarA, retI, zilAo vagere pRthvI tattva pratyakSa dekhAya che. jalAzayo, nadIo, sarovaro, samudra, kuvAo, vAvaDIo vagere jalatattva paNa pratyakSa dekhAya ja che. tathA agnidravya paNa ghare ghare rasoDAmAM pratyakSa dekhAya che. tethI A traNa bhUtatattva to pratyakSa dRSTigocara hovAthI saMzayano viSaya ja nathI. anila (pavana) ane AkAza A be bhUtatattva cakSugocara nathI. kAraNa ke te be bhUtatattvamAM cakSurindriyano viSaya je rUpaguNa che te nathI. rUpaguNanA abhAve A be tattva cAkSuSapratyakSa thatAM nathI. paraMtu jema cakSuthI dekhAya tene pratyakSa kahevAya che. tema zeSa IndriyothI je jaNAya te paNa pratyakSa ja kahevAya che. pAMce IndriyathI jaNAtA viSayane pratyakSa kahevAya che. tethI anila (vAyu) paNa sparzanendriyano viSaya hovAthI spArzanapratyakSa che. vAyumAM zItaLa-uSNa sparzaguNa che. sparzaguNa sparzanendriyathI jaNAya che. jenA guNo pratyakSa hoya che te guNovALuM dravya paNa ghaTa-paTanI jema pratyakSa kahevAya che. tethI "vAyubhUta paNa pratyakSa che. sparzaguNa pratyakSa hovAthI, ghaTa-paTanI jema" A pramANe te vAyumAM paNa saMdeha karavo yogya nathI. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 315 athavA vAyu ane AkAza cakSurgocara pratyakSa na hovAthI kadAca temAM saMzaya thAya, to paNa te saMzaya karavA jevo nathI. kAraNa ke je je vastu pratyakSa thatI nathI te te badhI vastuo nathI hotI ema nathI. kharazRMgAdi je sarvathA asa hoya che te ja vastuo hotI nathI. paraMtu vAyu, AkAza Adi je vastuo sat che te vastuo cAkSuSapratyakSa bhale nathI paraMtu anumAnathI gamya che. tevAM tevAM adazya tattvo paNa anumAnathI jANI zakAya che. mATe vAyu ane AkAza cAkSuSapratyakSano viSaya bhale nathI. to paNa te tattvo nathI ema nahIM. teone jaNAvanArA anumAno A pramANe che. je have pachInI gAthAmAM kahevAya che. I1748. vAyunI siddhi karanAruM anumAna A pramANe che - atthi adissApAiyapharisaNAINaM guNI guNattaNao / rUvassa ghaDovva guNI, jo tesiM so'nilo nAma // 1749 // (astyadRzyApAditasparzanAdInAM guNI guNatvataH / rUpI vaTa pheva mukhI, yateSa sonino nAma ) gAthArtha - adezya evA koI dravya vaDe utpanna karAyelA sparza Adi guNono koIka guNI cokkasa che ja, guNa hovAthI, rUpaguNano guNI jema ghaTa che, tema sparza Adi guNono je guNI che. te ja vAyu nAmanuM bhUtatattva che. /1749ll vivecana - khullI jagyAmAM zItaLatA athavA uSNatA vagere sparzano je anubhava thAya che te sparza tathA susavATA mArato bhayaMkara je avAja saMbhaLAya che te zabda tathA zArIrika tabIyata narama hoya ane gAmaDAnI ke tIrthanI havA levAthI svAthya sAruM thAya che. tyAre suMdara dekhAtuM te svAthya tathA zItaRtu ke varSARtu vagere kALamAM atizaya ThaMDo pavana AvavAthI zarIra dhruje te kampa. A sparza-zabda-svAthya ane kaMpana e guNo koIne koI adazya dravyamAM rahelA che athavA dravya vaDe karAyelA che. tethI te guNono adezya evo koIka guNI (bhUtapadArtha) cokkasa che ja. kAraNa ke A saghaLA ya guNo che ane guNo guNI vinA kevala ekalA hotA nathI. tethI A guNono je guNI che te niyamA anila (pavana-vAyu) dravya che. jema cakSuthI dekhAtuM ghaTanuM rUpa e guNa che. tethI te guNano guNI ghaTadravya che. rUpa cakSurgocara che tethI ghaTa-paTa dravya paNa cakSurgocara che. te rUpa guNa ghaTa guNImAM rahela che. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda tevI ja rIte sparza-zabda-svAthya ane kaMpana A paNa guNa athavA kriyA che te paNa koIka adezya evA dravyane Azrita che athavA adezya evA dravya vaDe ja karAyela che. kAraNa ke A spardhAdi cAre guNa kriyA svarUpa che. je je guNa-kriyAtmaka hoya che te te avazya koIne koI dravyane Azrita athavA tevA dravyathI karAyela ja hoya che. svataMtrapaNe saMbhavatA ja nathI. tethI sparza-zabda-svAthya ane kaMpana vagere guNa-kriyAnA AdhArabhUta je padArtha che. te ja vAyudravya che. sparzanA AdhArabhUta vAyu che ane zabda, svAthya tathA kaMpanakriyAnA hetubhUta vAyu che A anumAnathI vAyu nAmanA cothA bhUtatattvanI siddhi thAya che. keTalIka vastuo pratyakSapramANathI siddha thAya che. temAM keTalIka vastuo anumAna pramANathI paNa siddha thAya che. pRthvI-jala-teja A traNa bhUta pratyakSasiddha ane vAyu anumAnasiddha che Ama jANavuM. ll1749l have AkAza nAmanA pAMcamA bhUtatattvanI siddhi karanAra anumAna jaNAve che - asthi vasuhAibhANaM, toyassa ghaDovva muttimattAo / jaM bhUyANaM bhANaM taM vomaM vatta ! suvvattaM // 1750 // (asti vasudhAdibhAjanaM, toyasya ghaTa iva mUrtimattvAt / yad bhUtAnAM bhAjanaM, tad vyoma vyakta ! suvyaktam // ) gAthArtha - vasudhA (pRthvI) Adi cAre bhUtono AdhAra koIka che. mUrtimAna dravya hovAthI, jema pANIno AdhAra ghaTa che tema cAre bhUtonA AdhArabhUta je padArtha che te ja he vyaktapaMDita ! suvyakta evuM AkAzadravya (e nAmanuM pAMcamuM bhUtatattva) che. /175oll vivecana - pRthvI-pANI-agni ane vAyu A cAre bhUtatattva pUrvanI gAthAmAM traNa pratyakSathI ane eka vAyu kathaMcit spArzana pratyakSathI ane kathaMcit anumAnathI siddha karela che. have siddha thayelAM evAM te cAre bhUtono koIka AdhAra hovo ja joIe. kAraNa ke A cAre bhUto mUrtimAn (rUpAdi guNovALAM) tattva che. je je mUrtimAn tattva hoya che te te koIne koI AdhAramAM ja rahe che. jemake pANI e mUrtimAna padArtha che to ghaTamAM, loTAmAM ke kuvAmAM ke DolamAM rahe che. tenI jema A cAre bhUto paNa mUrtimAna dravyo che tethI te cArenA AdhArabhUta je adezya-sUkSma-dravya che te ja he vyaktapaMDita ! AkAza nAmanuM pAMcamuM bhUtatattva che. A vAta atyanta spaSTa (suvyakta) che. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta 317 vasudhAnInAM asti khriAdhAra:, mUrtimattvAt, yathA toyasya AdhAro ghaTa: / A anumAnathI AkAzanI siddhi thAya che. gaNadharavAda prazna - tamAruM uparokta anumAna barAbara nathI. kAraNa ke pakSavI padArthomAM to sAdhyanI zaMkA hoya che, sAdhya siddha thayeluM nathI, haju sAdhya siddha karAya che. tethI pakSavartI padArthanuM udAharaNa apAtuM nathI, jemAM sAdhya siddha thaI cUkyuM hoya che. tevuM pakSanI bahAranuM udAharaNa ApavuM joIe. jemake "parvato vRdghimAn dhUmAt mahAnasavat'' A anumAnamAM jemAM vahni siddha karAya che. paNa haju siddha thayela nathI tevA parvatanuM udAharaNa apAtuM nathI. paraMtu jemAM vahni siddha thayela evA mahAnasanuM udAharaNa apAya che. uparanA anumAnamAM 'vasudhArInAM'' A padamAM pRthvI, jala, teja ane vAyu A cAre padArtho pakSarUpe che. tethI te cAramAMnuM udAharaNa ApavuM joIe nahIM. tamo '"toyasya ghaTavat'' ahiM pANInA AdhArarUpe ghaTanuM je udAharaNa Apo cho te pakSano ja ekadeza thayo. vasudhA Adi cArano AdhAra siddha karAya che. temAMno ja A eka deza thayo. tethI tenuM udAharaNa ApI zakAya nahIM. cAra bhUtothI bahAranuM dRSTAnta ApavuM joIe ane cAra bhUto pRthvI Adi ane AdhArarUpe siddha karAtuM AkAza A pAMca tattvothI bahAra koI tattva che ja nahIM ke jenuM udAharaNa tame ApI zako. tethI tamAruM A anumAna bahAranA udAharaNa vinAnuM hovAthI barAbara nathI. uttara - anumAnamAM sarvatra udAharaNa joIe ja evo niyama nathI. prabaLa hetu hoya to udAharaNa vinA eka hetumAtrathI paNa sAdhyanI siddhi thAya che. chatAM anumAnanI paribhASA pramANe (rItabhAtane anusAre) pakSanI aMtarvatta udAharaNa paNa ApI zakAya che ane te rIte sAdhyanI siddhi thAya che chatAM dhAro ke tevu pakSavatta udAharaNa na ApI zakAya ane bahAranuM ja udAharaNa hovuM joIe Avo niyama hoya tyAre anumAnano prayoga ''vasudhArInAM'' Ama cAre bhUtatattvo sAthe na letAM eka eka bhUtatattvane laIne cAra anumAno judAM judAM banAvavAM. te A pramANe - na pRthvI vidyamAnabhAjanA, mUrtatvAt toyavat / ApaH vidyamAnabhAjanAH, mUrtatvAt tejovat / tejaH vidyamAnabhAjanam, mUrtatvAt vAyuvat / vAyuH vidyamAnabhAjanaH, mUrtatvAt pRthvIvat / A pramANe eka eka dravyanA AdhArabhUta je padArtha che te AkAza nAmanuM dravya Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda che. pRthvI-jala-teja A traNa pratyakSathI, vAyu pratyakSa ane anumAnathI, tathA AkAza anumAnathI siddha thAya che. tethI A saMsAramAM pAMce paNa bhUtattvonuM astitva che. paNa he vyaktapaMDita ! zUnyatA nathI. ll175oll A pramANe pAMce bhUtatattvonA astitvanI siddhi karIne have A vAtano upasaMhAra karatAM jaNAve che ke - evaM paccakkhAi pamANasiddhAiM somma ! paDivaja / jIvasarIrAhArovaoga dhammAiM bhUyAiM // 1751 // ( evaM pratyakSAdipramANasiddhAni saumya ! pratipadyasva / jIvazarIrAdhAropayogadharmANi bhUtAni // ) gAthArtha - A pramANe pratyakSAdi pramANothI siddha evAM pAMce bhUtone he saumya ! tame svIkAro, ke je pAMce bhUto jIva ane zarIranA AdhArabhUta che ane bhinna bhinna prakAre jIva tathA zarIranA upabhogamAM Ave tevA dharmavALAM A bhUto che. ll1751// vivecana - A pramANe pRthvI-jala-teja-vAyu ane AkAza A pAMca bhUtatattvo che. tenuM A saMsAramAM niyamA astitva che tathA A pAMce bhUtatattvo pratyakSa ane anumAna pramANathI (tathA Agama pramANathI paNa) siddha thAya che. tethI pratyakSAdi pramANothI siddha thayela A pAMce tattvone he saumya ! tuM svIkAra. tathA A pAMca bhUtomAMthI prathamanAM cAra bhUto jIvadravyanA AdhArabhUta che. arthAt sacetana che tathA pAMce bhUto jIvane tathA sacetana zarIrane bhinna bhinna prakAre upabhoganA sAdhanasvarUpe che. makAna banAvavA rUpe mATI, alaMkAra rUpe sonuM, rUpuM, hIrA mANeka, motI, khorAkarUpe dhAnya, vanaspati ItyAdi rIte pRthvI upabhoganuM sAdhana che. jalapAna, vastrovana ane snAnAdirUpe jala upabhoganuM sAdhana che. rasoI banAvavAmAM ane prakAza ApavAmAM agni upabhoganuM sAdhana che. zarIranA svAthyamAM tathA AkuLa-vyAkulatA ane aratiuga vagere dUra karavAmAM vAyu upabhoganuM sAdhana che. tathA ghara bAMdhavAmAM, sthAna, upavezana, zayana AdimAM AkAza upabhoganuM sAdhana che. A rIte pAMce bhUtatattva jIvanA upabhoganAM sAdhano che. tathA prathamanAM cAra bhUtatattvo jIvavALAM arthAt sacetana che ane AkAza nAmanuM bhUtatattva acetana che. pAMcamuM AkAzadravya sadA acetana che. prathamanAM cAra dravyo jyAM sudhI zastrothI Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 319 haNAyAM na hoya tyAM sudhI sacetana che ane jyAre zastrothI haNAyAM hoya tyAra pachI acetana hoya che. ll1751|| prathamanAM cAradravyo zastrothI upahata na thayAM hoya tyAM sudhI sacetana che. Ama je kahevAmAM AvyuM. tethI te cAranI sacetanatA siddha kare che - kiha sajIvAiM maI, talliGgAo 'nilAvasANAiM / vomaM vimuttibhAvAdAdhAro ceva na sajIvaM // 1752 // (kathaM sajIvAni matistalliGgAdanilAvasAnAni / vyoma vimUrtibhAvAdAdhArazcaiva na sajIvam // ) gAthArtha - prathamanAM cAra dravyo sacetana kevI rIte che ? Avo prazna kadAca thAya, to uttara jANavo ke temAM jIvanAM liMgo dekhAya che mATe vAyu sudhInAM cAra dravyo sajIva che. AkAza e amUrta hovAthI AdhAra ja mAtra che paNa sajIva nathI. /171ra/ vivecana - ahIM kadAca koIne Avo prazna thAya ke A pAMce bhUto anya darzanazAstromAM (cArvAka AdimAM) nirjIva tarIke prasiddha che ane ahIM keTalAMka sacetana ane keTalAMka acetana kahevAya che. te kevI rIte samajavuM ? uttara - A praznano uttara A rIte samajavo ke pRthvI, jala, teja ane vAyu A cAra bhUto sacetana che. kAraNa ke temAM jIvanAM liMgo (cihno) dekhAya che. pRthvIthI vAyu sudhInAM cAre bhUtomAM jIva che te sacetana che. tenI siddhi AgaLa AvatI gAthA 1753 thI 1761 mAM graMthakArazrI ja samajAve che. eTale ahIM ApaNe vadhAre carcA karatA nathI. AkAza nAmanuM je pAMcamuM bhUta che, te mUrta nathI arthAt amUrti che. tethI sacetana nathI. paraMtu jIvo ane zarIrAdi pudgala dravyonA AdhArabhUta mAtra che. A pramANe cAra sacetana ane eka acetana ema pAMca bhUtonuM A saMsAramAM astitva che. pRthvI Adi bhUtovALuM A jagata che. ll17parA pRthvI, jala, teja ane vAyu A cAra bhUta, sacetana che. tyAM pRthvImAM mATI, patthara, kAMkarA, retI, sonuM, rUpuM, hIrA mANeka, motI, lokhaMDa vagere kaThaNa cIjo (pRthvIkAya) paNa Ave che ane jhADa, pAna, phUla, phaLa, zAkhA, prazAkhA vagere vanaspati (vanaspatikAya) paNa Ave che. pRthvI nAmanA bhUtapadArthamAM pRthvIkAya ane vanaspatikAya ema banne prakAranA padArtho laI levAmAM Ave che. tethI sau prathama vanaspatimAM sacetanatA samajAve che - Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32) cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda naH-nara-nava-ma2U-roda-hAra-lodattAmaya ! roga-tigicchAIhi ya, nArivva saceyaNA taravo // 1753 // (na-nara-jIvana-ma2UT-zehaUdira-TIlAmataH | zA-trivatsamizra-nArIva savetanAptarava: II) gAthArtha - vRkSomAM nArInI jema janma-jarA-jIvana-mRtyu-rohaNa (bhAMgelAnuM saMdhAvuM), AhAra, dohalA, Amaya (roga) ane roganI cikitsA vagere dharmo dekhAya che. mATe vanaspati sacetana che. ll1757// - vivecana - A gAthAmAM vanaspatimAM jIvanI siddhi karavAmAM AvI che. "tarava: satanA:" vanaspati saghaLI sacetana che. A pratijJA jANavI. (tarava: e pakSa che ane satanA: e sAdhya che.) -nara-navana-marI-kSatisaMrodaUTThAra-tIrdAmarotsiAsiddhIvat (janma-jarA-jIvana-maraNa-bhAMgelAnuM saMdhAvuM, AhAragrahaNa, dohalA thavA, roga thavo ane roganI cikitsA karavI vagere lakSaNo vanaspatimAM dekhAya che. A hetu samajavo. nArIvat = strInI jema A udAharaNa jANavuM. A rItanA anumAnathI vanaspatimAM jIvanI siddhi jANavI. 1 = dareka vanaspati bhUmimAMthI utpana thatI eTale ke janma pAmatI dekhAya che. varSARtu kAle sarvatra aneka jAtanI vanaspatino janma pratyakSa dekhAya che. zeSa RtukAle te te RtusaMbaMdhI vanaspati janma pAmatI dekhAya che. naraT = strInA zarIramAM jema ghaDapaNa dekhAya che tema ghaNAM varSonAM vRkSomAM ghaDapaNa dekhAya che. A vRkSa have khakhaDI gayuM che. ghaNuM gharaDuM thayuM che. Ama vyavahAramAM paNa bolAya nIvana = jema strI 50-80-100 varSa jIvatI dekhAya che tema vRkSa paNa seMkaDo varSo sudhI jIvatAM dekhAya che. tyArabAda te saDI paDI jAya che. RUT = jema strInuM AyuSya pUrNa thatAM mRtyu pAmatI strI dekhAya che tema vRkSo paNa potAnuM AyuSya pUrNa thatAM mRtyu pAmIne bhUmi upara paDI jatAM, saDI jatAM, nAza pAmatAM dekhAya che. ropa = bhAMgI gayelAnuM saMdhAyuM. jemAM strInA zarIrano koI bhAga bhAMgI gayo hoya, ghA paDyo hoya to auSadhothI saMdhAya che. tema vRkSonI zAkhA-prazAkhA ke phUla-phaLa Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 321 toDyAM hoya, bhAMgyA hoya to te ja zAkhA-prazAkhA Adino bhAga pharIthI saMdhAto dekhAya lohA = strI sagarbhA hoya tyAre jema dohalAo thAya che. tema vRkSone paNa tevA tevA prakAranA dohalAo (AhAra-pANI AdinI IcchAo) phaLotpatti kAle thAya che. A viSayanI vanaspatinA anubhavIone vizeSe jANakArI hoya che. AhAra = jema strIne AhAra-pANInI jarUra rahe che tema A vanaspatine paNa khAtara ane pANInI jarUra rahe che. samaye pANI pAvuM ja paDe che. khAtarano khorAka paNa Apavo ja paDe che. to ja phaLe che. samaya = ane AmannidhimA roga ane roganI cikitsA paNa vanaspatimAM strInI jema hoya che. paraMtu A viSayanI jANakArI vizeSe karIne vanaspatinA anubhavIne hoya che. A rIte vanaspatimAM manuSyanI strInI jema jIvanAM liMgo jaNAya che. tethI vanaspatimAM jIva che ema anumAnathI jIvanI siddhi karI. = prazna tamAruM uparokta anumAna khoTuM che. kAraNa ke khanmAvi je hetu che te anaikAntika che. sAdhyanA abhAvamAM paNa A hetu varte che. ahIM sAdhya sacetana che. paraMtu tenA abhAvamAM eTale ke acetanamAM janma-jarA-jIvana Adi bhAvo dekhAya che. jemake ''nAtaM tad dhi'' = te dahIM thayuM. Avo vyavahAra acetana evA dahImAM paNa karAya che. evI ja rIte ''nIvita viSam'' aphINa Adi viSanA vyasanIne "viSa e ja jIvana che" Avo vyavahAra paNa thAya che tyAM viSa acetana hovA chatAM temAM jIvanano vyavahAra lokamAM jovAya che. tathA ''mRtaM sukSmam'' A kasuMbo maDadAla che. je kasuMbo phaLaprAptimAM asamartha hoya tyAM maDadAla che, marI gayo che vagere zabdaprayoga thAya che. A traNe dRSTAntomAM dahIMmAM janmano, viSamAM jIvanano ane kasuMbAmAM maraNano vyavahAra acetana hovA chatAM paNa jovA maLe che. tethI A hetu anaikAntika (vyabhicArI arthAt sAdhAraNAnaikAntika) che. - = uttara - janma-jarA-jIvana-maraNa vagere sacetanapaNAnAM sarve liMgo manuSyanI jema vanaspatimAM sarve dekhAya che. sarve liMgo sAkSAt che. tethI nirUpacaritapaNe arthAt vAstavikapaNe A lakSaNo tyAM che. dahIM, viSa ane kasuMbAmAM to pratiniyata evA (amuka ekAda) jAtAdino ja vyavahAra karAya che ane te paNa upacAre karAya che. badhA dharmono Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda vyavahAra nathI. mATe te sacetana paNa nathI ane janma-ghaDapaNa-mRtyu Adi arthavALA jAtAdi zabdono vyavahAra paNa nathI. paraMtu ''nAmiva jJAtaM dhi'' jema koI manuSya ghaNo ja bahAdUra, zUravIra hoya eTale upacAra karAya che ke "A puruSa to siMha che" tethI kaMI te siMha banI jato nathI. krodhI mANasane "A to sApa che" Ama kahevAya che. tevI ja rIte sArI rIte jAmelA dahIMne janmyAnI jevuM mAnIne dahIM jAmyuM e arthamAM jAta zabdano prayoga che. paraMtu vAstavika janma nathI. tevI ja rIte aphINa Adi viSanuM pAna karIne ja je AtmA jIvana TakAvato hoya to aphINAdi viSa tenA jIvananuM sAdhana banyuM hovAthI upacAra karAya che ke viSapAna e ja jIvana che. paraMtu teno artha e nathI ke viSamAM jIvanakriyA che. tathA kasuMbo joIe tevo mada Apato nathI tethI phaLanI aprApti hovAthI mRta no upacAra karAya che. paraMtu maraNa dharma temAM nathI. A rIte upacirata ane nirupacaritane samAna na samajavAM. vanaspatimAM sarve dharmo vAstavika che. mATe te sacetana che. hetu vyabhicArI nathI paNa sahetu che. 1753 // vanaspatimAM ja sacetanatA sAdhavA mATe bIjA bIjA hetuo paNa paramAtmA zrI mahAvIraprabhu jaNAve che - chikkapparoiyA chikkamettasaMkoyao kuliMgovva / AsayasaMvArAo, viyatta ! vIviyALArUM 5674 // sammAdao ya sAvappabohasaMkoyaNAio'bhimayA / baulAdao ya saddAivisayakAlovalaMbhAo // 1755 // (spRSTaprarodikAH spRSTamAtrasaMkocataH kuliGga iva / AzrayasaJcArAd vyakta ! vallIvitAnAni // zamyAdayazca svApa - prabodha-saMkocanAdito'bhimatAH / bakulAdayazca zabdAdiviSayakAlopalambhAt // ) gAthArtha - spaSTa prarodikA (lajjAmaNI velaDI) kSudra jaMtunI jema sparza karatAMnI sAthe ja saMkoca pAme che mATe sacetana che. tathA vela vagereno vistAra potAno Azraya levA bhIMta, vADa, vRkSa, varaMDA tarapha ja gamana kare che. 1754 zamI Adi vRkSo svApa (nidrA) - prabodha (uThavuM) ane saMkoca Adi dharmovALAM Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 323 hovAthI sacetana manAyAM chebakulAdi vRkSo zabdAdi viSayonA upabhogakAle ja phaLa ApatAM dekhAya che. ll175pI vivecana - vanaspatimAM jIvanI siddhi karavA mATe keTalAMka (cihno) liMgo AgaLanI gAthAmAM kahyAM che. A gAthAmAM paNa bIjAM liMgo jaNAve che - (1) lajjAmaNI nAmanI velaDI hoya che. je velaDI manuSyonA sparzamAtrathI ja saMkocAI jAya che. tethI manuSyothI jANe lajjA pAmatI hoya tema dabAI jAya che. A kAraNe ja tenuM nAma "lajAmaNI" velaDI rAkhavAmAM AvyuM che. jema kIDA, ju vagere kSudra jaMtuomAM jIva che. eTale manuSyono sparza thatAM ja potAnA zarIrane kaMpAve che, saMkoce che ane bhAgI jAya che tema A velaDI paNa potAnA zarIrane saMkocI le che. tethI temAM jIva che ema siddha thAya che. anumAnaprayoga A pramANe che - pRSTha rohita vanaspataya:, satanA:, pRSTamAtrasavat vivat = sparza thatAMnI sAthe ja raDI paDanArI arthAt lajAmaNI vela vagere vanaspatio sacetana che. kAraNa ke sparza mAtrathI ja saMkoca pAme che mATe, kITAdi kSudrajIvonI jema. (2) bIjI velaDIo vagere paNa sacetana che. kAraNa ke teo potAnI rakSA mATe vADa, vRkSa ke varaMDA Adi sthAnono ja Azraya zodhe che. te sthAno tarapha ja saMcaraNa kare che. sacetana hoya to ja A saMbhave. anumAnaprayoga A pramANe che - vayati:, sacetanAH, svarakSArthaM vRtti-vRkSa-varaNDakAdyAzrayaM prati saJcaraNAt, devadattavat (3) zamI Adi vRkSo sacetana che. svApa-prabodha ane saMkocAdi dharmovALAM hovAthI devadattanI jema, devadattAdi manuSyomAM jema svApa (nidrA) hoya che. prabodha (nidrA tyajIne jAgRta thavApaNuM) hoya che. tathA bhayAdi prasaMge saMkoca hoya che tevI ja rIte zamI Adi vRkSomAM caitanyadharmanAM sUcaka A saghaLAM cihno hoya che. tethI zamI Adi vRkSo paNa sacetana che. "zayA , satanA:, svIpa-pravotha-sovavidharmavanvI, revattavat '' (4) tathA bakulavRkSa, azokavRkSa, kurabakavRkSa, virahakavRkSa ane caMpaka-tilaka vagere vRkSo sacetana che. kAraNa ke te vRkSo anukrame meghanA garjArava Adi zabdane sAMbhaLIne, strI AdinA rUpane joIne, madirA AdinI sugaMdhane suMghIne, viziSTa rasano svAda mANIne ane bhogyapadArthanA sparzano upabhoga karIne ja vRddhi pAmanArAM hoya che. judA judA vRkSomAM judI judI IndriyonA upabhogo dekhAtA hovAthI te vRkSo sacetana che. vRtnI sacetanAH, zabdAdiviSayANAmupabhogasyopalambhAt yajJadattavat / Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda (5) AvI ja rIte kuSmANDI ane bIjapUraka nAmanI keTalIka vanaspatiomAM dohalA thavA vagere caitanyanAM liMgo dekhAya che. tethI vanaspatimAM avazya jIva che ema siddha thAya che. ll1754-175pI sAmAnyathI saghaLI paNa vanaspatimAM tathA pRthvImAM cetananI siddhi karatA paramAtmA kahe che ke - maMsaMkurovva samANajAirUvaMkurovalaMbhAo / tarugaNa-viduma-lavaNovalAdao sAsayAvatthA // 1756 // (mAMsAGkara iva samAnajAtirUpAGkaropalambhAt / tApavidyuma-tnavopallI: svAzrayAvasthA: I) gAthArtha - tagaNa-vidyuma-lavaNa ane upalAdi pRthvInI jAto potAnA AzramamAM rahI chatI sacetana che. kAraNa ke harasanA mAMsanA aMkurAnI jema samAna jAtinA svarUpavALA aMkurAono upalaMbha thAya che. te mATe te sacetana che. ll1756/l vivecana - manuSyonA zarIramAM jema harasanA mAMsano aMkuro phuTe che eTale ke te ekavAra kapAyA pachI paNa pharIthI te mAMsanA aMkurA thAya che. tenI jema tarugaNa, vidruma (paravALAM), lavaNa (mIThuM) ane upala (patthara) mAM paNa te jyAM sudhI "svAzrayasthAna tA.' potAnA sthAnamAM aMzathI paNa hoya che. tyAM sudhI kapAyA chatA pharI pharI paNa potAnI samAna jAtanA aMkurA utpanna kare che. tathA kapAyA chatAM pharI pharI vRddhi pAme che. mATe te sarvamAM jIva che. ahIM je tarugaNa (vRkSono samUha) kahyo te vanaspatikAya jANavo ane vidyuma, lavaNa ane upala je kahela che te pRthvIkAyanI jAta jANavI. A rIte A gAthAmAM vanaspatimAM ane pRthvImAM jIvanI siddhi karI. vyaktapaMDita - pRthvI-jala-teja-vAyu A prathamanAM cAra bhUtomAM "sacetanapaNuM" sAdhavAno A prayatna cAle che te cAramAM sauthI prathama "pRthvI" nAmanuM bhUta che tethI prathama temAM ja sacetanatA siddha karavI joIe. kAraNa ke cAramAM teno ja prathama naMbare upanyAsa che. to A kramane choDIne 17pa3 Adi gAthAmAM tathA A 17pa6 mI gAthAmAM paNa vanaspatinI ja sacetanatA prathama siddha karI ane pachI vidruma-lavaNa ane upala Adi pRthvInI sacetanatA siddha karI Ama kema karyuM ? tathA pAMca bhUtomAM vanaspatino to ullekha ja nathI. to temAM sacetanatA siddha karavAnuM ane prathama sacetanatA siddha karavAnuM kAraNa zuM? Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta 325 mahAvIra prabhu - vanaspati e pRthvIno ja vikAra che. pRthvImAMthI ja utpanna thAya che. pAMca bhUto kahIe tyAre te vanaspati pRthvI ja gaNAya che. tethI tarugaNa Adi vanaspatino pRthvI nAmanA bhUtamAM ja samAveza thAya che. tathA "kAThinyatA" e pRthvIbhUtanuM lakSaNa che. te lakSaNa vanaspatimAM paNa che. tethI vanaspati pRthvIbhUtamAM ja gaNAya che. AvI lokaprasiddhi che. tene anusarIne pRthvInA prasaMgamAM vanaspatinI sacetanatAnI siddhi karI che. vaLI vanaspatimAM caitanyanAM liMgo atizaya suvyakta che. tevAM suvyakta liMgo vidyuma AdimAM nathI. tethI te tarugaNa Adi vanaspatinuM caitanya sauthI prathama sAdhavAmAM AvyuM che. jainadarzana pramANe pRthvIkAya ane vanaspatikAya judI judI gaNAya che ane te banne sacetana che. paraMtu lokaprasiddhi pramANe banneno samAveza pAMca bhUtomAMthI "pRthvI" nAmanA eka ja bhUtamAM thAya che. tethI vanaspatimAM sacetanatA siddha karAya, te paNa pRthvImAM ja sacetanatA siddha karI che Ama jANavuM. 1756 // have jala sacetana che. tenI siddhi kare che. gaNadharavAda bhUmikkhayasAbhAviyasambhavao daddurovva jalamuttaM / ahavA maccho va sabhAvavomasaMbhUyapAyAo // 1757 // (bhUmikSatasvAbhAvikasambhavato dardura iva jalamuktam / athavA matsya iva svabhAvavyomasambhUtapAtAt // ) gAthArtha - bhUmine khodavAthI svAbhAvikapaNe ja pANInI utpatti thAya che tethI deDakAnI jema te citta che. tathA svAbhAvikapaNe ja AkAzamAM utpanna thaIne samUharUpe nIce paDatuM hovAthI mAchalAnI jema jala citta che. 1757 vivecana - vanaspati ane zeSa pRthvImAM jIvanI siddhi karIne have jalamAM jIvanI siddhi kare che. (1) bhaumam ambha: sacetanam, kSatabhUmisajAtIyasvAbhAvikajalasya sambhavAt, varturavat / sAmAnyathI pANI be jAtanuM hoya che. eka bhUmi khodavAthI nIkaLe che te, jemake kuvA-kuI-khAbocIyAM ane borIMga vagerenuM pANI ane bIju AkAzamAMthI vAdaLa thaIne varasatuM varasAdanuM pANI. A banne prakAranAM pANI sacetana che. te vAta samajAvavA mATe bhUmigata pANI sacetana che. A vAta sauthI prathama samajAve che. bhUmine khodavAthI aMdarathI nIkaLatuM pANI sacetana che. kAraNa ke jema bhUminI Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda zItaLatAthI deDakAMo utpanna thAya che. te deDakAMothI pAchaLa pAchaLa paNa samUchima deDakAMonI utpatti cAlu ja rahe che. tema bhUmine khodavAthI ekasarakhuM samAna jAtivALuM svAbhAvika evuM pANI utpanna thaIne bahAra AvatuM dekhAya che. khArA pANIvALI bhUmimAM sajAtIya evuM khAruM ja pANI ane mIThA pANIvALI bhUmimAM sajAtIya evuM mIThuM ja pANI utpanna thaIne samUha svarUpe bahAra Ave che. kuvo-kuI-sadA bharelAM ja hoya che. jema jema pANI loko laI jAya che tema tema te kuvo ane te kuI bharela ja rahe che. borIMgamAM satata pANI AvyA ja kare che. tethI te pANI sacetana che. jIva vinA utpatti thavI ane vRddhi thavI saMbhave nahIM. AkAzamAMthI varasatA varasAdanuM bIjuM je pANI che te have uttarArdhamAM samajAve che. (2) mAnatarikSam mama: savetana, brAiivazvamAvayaMbhUtatva, prIvat =vAdaLonA vikAra vizeSathI svAbhAvikapaNe ja pANI utpanna thatuM hovAthI te pANI paNa matsyanI jema sacetana che. jema pANInI aMdara mAchalAo svayaM svAbhAvikarUpe ja saMmUrNimapaNe ane garbhajapaNe utpanna thAya che. te jema sacetana che tevI ja rIte atizaya zItaLatAnA kAraNe vAdaLAMono vikAra thatAM temAM svAbhAvikapaNe ja jIvonI utpatti thAya che ane te pANIrUpe potAnuM zarIra banAvIne aplAya rUpe nIce varase che. mATe te sacetana che. A pramANe bhUmisaMbaMdhI ane AkAzasaMbaMdhI saghaLuMya paNa pANI sacetana che. ll1757ll vAyu ane tejanI aMdara cetanAnI siddhi kare che - aparapperiyatiriyAniyamiyadiggamaNao'nilo govva / analo AhArAo viddhivigArovalambhAo // 1758 // (aparapreritatiryaganiyamitadiggamanato'nilo gauriva / anala AhArAd vRddhivikAropalambhAt // ) gAthArtha - bIjAnI preraNA vinA ja vAyu ticha ane aniyamita gati karato hovAthI gAyanI jema sacetana che. tathA agni paNa AhArathI vRddhi pAmatAM vikAravizeSa dekhAya che. mATe sacetana che. 7/1058 vivecana - A gAthAmAM vAyu ane agni sacetana che te samajAve che - vIyuH sarvetanaH apapreritatiniyamiAimanA vata, vAyu sacetana che. kAraNa ke jema gAya bIjAnI preraNA vinA potAnI IcchA pramANe ticha (ADI avaLI game te Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 327 dizAmAM) aniyamitapaNe gati kare che mATe temAM AvI gati karAvanAro cetana padArtha che. tevI ja rIte pavana paNa bIjAnI preraNA vinA ticha (ADI avaLI game te dizAmAM) aniyamitapaNe gati kare che. tethI avazya cetanadravyavALo vAyupadArtha che. A anumAnathI vAyumAM jIvanI siddhi karI. analaH sacetanaH, AhAropAdAnAt, tavRddhau vikAravizeSopalambhAcca, naravat / anidravya avazya sacetana che. jema manaSyane khANI-pINInI AvazyakatA rahe che. AhArapANI levAM ja paDe che. jo na le to mRtyu pAme che. tema agnine paNa lAkaDAMchANAM vagere tene yogya AhAranI jarUra avazya rahe ja che. jo AvA prakArano AhAra maLe to ja te jIve che. anyathA te mRtyu pAme che. arthAt bujhAI jAya che. gesanA agnine gesanA AhAranI, IlekTrIkanA agnine IlekTrakasiTInA AhAranI, ghAsaleTa ke ghInA agnine ghAsaleTa ane ghInA AhAranI jarUra rahe ja che. Avo AhAra maLe to ja te jIve che anyathA bujhAI jAya che. mATe te sacetana che. tathA manuSyane jema AhAra maLe to moDhA upara kAnti Ave che, AkhuMya zarIra sazakta bane che ane viziSTa mAdaka AhAra maLavAthI vadhAre vikAro thAya che tethI te avazya sacetana che. tevI ja rIte agnine paNa lAkaDAM-chANAM-kerosIna-ghI-tela-IlekTrIkasiTI ke gesa Adino AhAra maLatAM ghaNI ja vRddhi thAya che. tIvratA Adi vikAro thAya che mATe te paNa avazya sacetana che. prazna - pRthvI-pANI-teja-vAyu A krama hovAthI prathama tejane sacetana siddha karIne pachI vAyune sacetana siddha karavo joIe. ahIM A gAthAmAM vAyune prathama kema kahyo ? uttara - thAvasthAnunogya vyatyayenopacAsa rUti = gAthAnAM padonI racanA karavAmAM A rIte vadhAre anukuLatA rahetI hatI tethI vyatyayapaNe (ulaTa rIte) mUlagAthAmAM sacetanatAnI siddhi karI che. ll1758ll. A pramANe pRthvI Adi cAre bhUtomAM cetanatAnI siddhi karIne have sarve paNa eTale ke cAreya paNa bhUtomAM te cetanatA che. ema samuccayapaNe caitanyatA siddha karatAM jaNAve Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda taNavo'NabbhAivigAramuttajAittao'NilaMtAI / satthAsatthahayAo, nijIva-sajIvarUvAo // 1759 // (tanavo'nabhrAdivikAramUrtajAtitvato'nilAntAni / zastra zastrAtA nirnavasanIvarUpA ) gAthArtha - abhrAdinA vikArone tyajIne mUrtijAti hovAthI pRthvIthI vAyu sudhInAM cAre bhUto sacetana che ane zastro pahata hoya te nirjIva ane azastro pahata hoya te sajIva svarUpa hoya che. ll175lo vivecana - A gAthAmAM pRthvI-jala-teja ane anila eTale vAyu ema anila sudhInAM cAre bhUtonuM sacetanapaNuM mUrtajAti nAmanA hetuthI siddha karI batAve che. pRthvIthI vAyu sudhInAM cAre bhUto, jIva vaDe banAvAyelI ane jIvanA AdhArabhUta evI kAyAvALAM che. kAraNa ke varNa, gaMdha, rasa ane sparza A cAra guNo jemAM jemAM hoya che te te dravya mUrtajAtivALAM kahevAya che. A cAre bhUtorUpe rahelAM jIvanAM zarIro mUrtajAtivALAM che mATe sacetana che. je je mUrtijAtivALAM dravyo hoya che te te sacetana (arthAt jIvavALAM) dravyo hoya che. jemake devadattanuM athavA pazu-pakSIonuM zarIra. devadattAdi manuSyonuM ane pazu-pakSIonuM zarIra jema mUrti che mATe te zarIromAM jIva che. te ja pramANe A cAre bhUtorUpe pariNAma pAmelAM dravyomAM paNa mUrtatA hovAthI avazya jIva che. phakta abhrAdi (vAdaLa-IndradhanuSya Adi) nA je vikAro che te mUrti hovA chatAM nirjIva pudgala mAtra ja che. tethI hetu anaikAntika (vyabhicArI-vipakSavRttivALo) na thaI jAya te mATe "gapraviracitte sati mUrtinAstitvAnta'' AvuM vizeSaNa hetumAM umeravuM. abhrAdi ane IndradhanuSyAdimAM vizrasA pariNAmathI ja (svAbhAvikapaNe ja) vikAro thatA hovAthI vizrasAbhAve pariNAma pAmelAM je pugalo che tenA saMghAtarUpa che tethI nirjIva che. mATe tenuM varjana kareluM che. pRthvI-pANI-teja ane vAyurUpe banelAM sacetana evAM je A zarIro che. te agni Adi koIpaNa zastra vaDe haNAyAM chatAM temAMno jIva mRtyu pAmavAthI nirjIva thAya che ane jyAM sudhI zastrothI te zarIro haNAtAM nathI tyAM sudhI temAM vartato jIva potAnA AyuSyakarma pramANe jIvato hovAthI sajIva hoya che. A cAre bhUto zastro pahata thavAthI bhale nirjIva banyAM hoya to paNa ane azastro pahata hovAthI sajIva hoya to paNa te sarve zarIro varNa, gaMdha, rasa ane sparza vALAM che. kAraNa ke te pugaladravya che ane pudgaladravyanuM lakSaNa Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 329 varNAdivALApaNuM che. A rIte cAra bhUto azastro pahata hoya tyAM sudhI sajIva jANavAM. 1759o. bIjI rIte paNa pRthvI vagere ekendriyamAM jIvapaNuM che te siddha karatAM jaNAve che sijhaMti somma ! bahuso, jIvA navasattasaMbhavo navi ya / parimiyadeso logo, na saMti cegiMdiyA jesiM // 1760 // tesiM bhavavicchittI, pAvai neTThA ya sA jao teNa / siddhamaNaMtA jIvA, bhUyAhArA ya te'vassaM // 1761 // (sidhyanti saumya ! bahuzo jIvA navasattvasambhavo nApi ca / parimitadezo loko, na santi caikendriyA yeSAm // teSAM bhavavicchittiH prApnoti, neSTA ca sA yatastena / siddhamanantA jIvA, bhUtAdhArAzca te'vazyam // ) gAthArtha - he saumya ! nirantara ghaNA jIvo mokSe jAya che. navA jIvo utpanna thatA nathI, parimita kSetravALo ja A lokAkAza che. tethI jeonA mate ekendriya jIvo nathI teonA mate saMsAranI vicchitti (viccheda-samApti) ja thaze ane koI darzanakAroe te vicchitti (samApti) ne ISTa mAnI nathI. tethI siddha thAya che ke anaMtA jIvo che ane te sarve zarIradhArI che. mATe vanaspati Adi bhUtomAM avazya jIva che. /1760-176 1// vivecana - vaLI he vyaktapaMDita ! jo ekendriyamAM eTale ke "pRthvIthI vAyu sudhInA" bhUtomAM jIva che AvuM na mAnIe to bIjI paNa Apatti (doSa) Ave che. te sAvadhAna thaIne sAMbhaLo - A saMsAramAMthI karmo khapAvIne AtmAne zuddha-buddha-atyanta nirmaLa karIne jIvo satata mokSe jAya che. ema sarve paNa darzanakAro potapotAnA siddhAntane anusAra avazya mAne che. cArvAkadarzanane choDIne sarve paNa Astikadarzano AtmA ane tenI mukti mAne che. sAthe sAthe te paNa mAne che ke mokSe gayelA jIvo sarvathA karmamalane bALIne atyanta zuddha thaIne mokSe gayA che. tethI teo pharIthI saMsAramAM AvatA nathI, janma dhAraNa karatA nathI. eTale jeTalA jeTalA jIvo mokSe jAya che teTalA teTalA jIvonI saMkhyA saMsAramAMthI ghaTe che. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33) cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda bIjI bAju navarattasambhavo nApi = navA koI jIvo banatA nathI. navA koI jIvo utpanna thatA nathI. kAraNa ke dravya dRSTie sarve paNa jIvo nitya che. arthAt anAdi anaMta che. tethI koI navo jIva janma pAmato nathI ane koIno sarvathA nAza thato nathI. mAtra eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM javA svarUpe rUpAntara ja pAme che. tethI navA jIvo bane nahIM, junAmAMthI dararoja hAni thAya, ane mokSe gayelA pAchA Ave nahIM. have jIvothI bharelo A loka, jainadarzana pramANe 14 rAjaloka che. ema sarva darzanakAro vaDe potapotAnA zAstromAM A loka potapotAnI rIti pramANe "parimita kSetravALo" cAre bAju maryAdA bAMdhelo ja loka kahyo che. have jo sUkSma zarIravALA ekendriya jIvo na hoya ane sthULa zarIravALA paMcendriya ke vikasendriya jIvo ja jo A saMsAramAM hoya to jagyA parimita kSetravALI hovAthI ane jIvo paNa skUla zarIravALA ja hovAthI te lokamAM thoDA ja jIvo (parimita jIvo ja) samAze. A rIte loka parimita, temAM jIvo parimita, temAMthI niraMtara mokSe jAya paNa pAchA na Ave ane navA jIvo bane nahIM to jeonA mate ekendriyamAM jIvo nathI teonA mate to A saMsArano kyAranoya viccheda thayelo hovo joIe. kAraNa ke bhUtakALa anaMto gayo che. niraMtara jIvo ochA ja thAya che. navA AvatA ja nathI. sthUla zarIravALA jIvo parimita loka hovAthI parimita ja che. te to sarve kyAranAya mokSe pahoMcI gayA haze. jethI saMsAra khAlI thayelo hovo joIe. athavA jIvo dhIre dhIre kyAreka kyAreka mokSe jAya che ema mAnIe to paNa have bhaviSyamAM thoDA kAlamAM paNa saMsArano viccheda (samApti) thavAnI Apatti Avaze. koIpaNa darzanakArane A saMsAra sarvajIvothI khAlI thAya ane saMsAranI vicchitti (samApti) thAya A vAta ISTa nathI. saMsAra anAdi-anaMta che. Ama to sarve paNa darzanakAro mAne che. tethI sthULa zarIravALA jIvo lokamAM parimita ja samAtA hovAthI ane saMsAranI vicchitti (samApti) koIne paNa ISTa na hovAthI A saMsAramAM sUkSma zarIravALA jIvonuM "anaMtapaNuM" ApoApa siddha thAya che ane A saMsAramAM rahelA sUkSma zarIravALA anaMtA paNa te jIvo mokSe gayelA na hovAthI ane janma-maraNavALA hovAthI avazya bhUtAdhAravALA (arthAt cAra bhUtonuM baneluM zarIra che AdhAra jeno evA) te jIvo che. eTale ke teonuM zarIra bhale cakSuthI nathI dekhAtuM to paNa adezya ane sUkSma evA zarIravALA te anaMta jIvo che. tathA te anaMtA paNa jIvonuM zarIra vanaspatirUpe, paravALA Adi pRthvIrUpe, jalarUpe, tejarUpe athavA vAyusvarUpe ja saMbhavI zake che. temAM vanaspatirUpe zarIra hoya Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 331 evA anaMtA jIvo che ane pRthvI jala-teja tathA vAyurUpe zarIra hoya tevA asaMkhya jIvo che. AvA prakAranA anaMta ane asaMkhyanI saMkhyAvALA, ardazya-sUkSma zarIravALA jIvo mAnIe to ja saMsAranI anAdi-anaMtatA eTale ke nityatA ghaTI zake che. anyathA anAdi-anaMtatA (nityatA) ghaTI zakatI nathI. athavA anaMta jIvonI saMkhyA mAnyA vinA A saMsAra anAdi anaMta che te ghaTavAnuM nathI tethI jIvo to anaMta mAnavA ja paDe tema che. have pRthvI-jala-teja ane vAyu ItyAdi cAre bhUto jo A jIvonAM zarIro na hoya, eTale ke cAre bhUtomAM jo jIva na hoya to A jIvonAM sUkSma evAM paNa zarIro zenAM banelAM jANavAM ? zarIra vinA saMsArI jIvo na hoya, jIvo vinA saMsAra na hoya, pAMca bhUto vinA bIjuM kazuMya che nahIM to nakkI thAya che ke A bhUtonAM ja banelAM zarIro e A jIvono AdhAra che. tethI bhUtomAM avazya jIva che. II1760-1761 // evamahiMsAbhAvo jIvaghaNaMti na ya taM jao'bhihiaM / satthovahayamajIvaM, na ya jIvaghaNaM ti to hiMsA // 1762 // (evamahiMsA'bhAvaH jIvaghanamiti na ca tad yato'bhihitam / zastropahatamajIvaM na ca jIvaghanamiti tato hiMsA // ) gAthArtha - - samasta loka jIvonA ghanavALo (jIvothI bharacaka bharelo) che. tethI Ama mAnavAthI ahiMsAno abhAva thaze. A prazna barAbara nathI. kAraNa ke pahelAM ja kaheluM che ke zastrathI haNAyela A nirjIva thAya che eTale "jIvono ghanamAtra che" teTalA mAtrathI kaMI hiMsA thaI jatI nathI. 1762 vivecana - vyaktapaMDita bhagavAnazrI mahAvIrasvAmI prabhune pUche che ke he bhagavAna! jo Ama mAnazo to eTale ke pRthvI Adi cAre bhUto sacetana che ane Akho loka jIvonA ghanathI bharelo che Ama mAnazo sarvatra jIvonA samUho ja hovAthI hAlo cAlo-beso-uTho tyAM badhe ja jIvonI hiMsA ja thavAnI Apatti Avaze. tethI ahiMsAno to sarvathA abhAva ja thaze ane jo A rIte A loka jIvaghanathI bharapUra bharelo ja che. to sarva kriyAomAM jIvonI hiMsA ja thavAnI hoya, kyAMya ahiMsA paLAya ema ja na hoya to saMyamI mahAtmAo vaDe paNa ahiMsA pALavAnA vratano nirvAha karavo ghaNo ja duSkara banaze ? aNuvrata ke mahAvrata pALI zakAze ja nahIM. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda bhagavAnazrI mahAvIra prabhu kahe che ke '"tavetad na'' = te A tamAro prazna barAbara nathI. kAraNa ke hamaNAM ja pUrve 1759 Adi gAthAomAM ame kahyuM che ke zastrothI haNAyela bhUto nirjIva hoya che. tethI je gRhasthoe potAnA mATe AhAra-pANI banAvyAM hoya, jemAM sAdhunI kalpanA na karI hoya tevAM raMdhAyelAM AhAra-pANI zastrathI upahata thavAthI nirjIva banI cUkelAM che. sAdhu mATe karyAM nathI mATe mata, sAdhue karAvyAM nathI mATe aArita ane sAdhue te zasropahatane sArAM mAnIne anumodyAM nathI tethI anumovita evAM AhAra-pANI vagereno upabhoga karavAthI (tevAM AhAra-pANI) vAparavAthI sAdhumahAtmAo sArI rIte saMyama pALI zake che. tathA sUkSmanigodanA jIvonA zarIronI racanA paNa evI ja hoya che. te hAlatAM-cAlatAM bIjA jIvothI haNAtA nathI. 332 vaLI A loka jIvothI ghanIbhUta che eTalA mAtrathI kaMI hiMsA thatI nathI. ApaNe te jIvone zastrothI haNIe ja hiMsA lAge che. rAjagRhI ke paTTaNA jevuM koIka nagara ghaNA-ghaNA manuSyothI ghanIbhUta hoya che. tethI kaMI hiMsA thaI jatI nathI paNa zastro koIne mAravAmAM Ave to ja hiMsAno doSa lAge che. ghanIbhUtapaNe jIvonuM hovuM te hiMsAnuM kAraNa nathI, paNa zastropahatatA e hiMsAnuM kAraNa che. mATe sAdhu sArI rIte saMyama ArAdhI zake che. 1762 // jIvothI bharacaka bharelo jo A loka che. to temAM hAlatAM-cAlatAM, vihArAdi karatAM avazya jIvaghAta thAya ja che. A rIte jIvonI hiMsA karanArA sAdhune ahiMsaka kema manAze ? AvA praznano uttara Ape che na ya ghAyautti hiMso, nAghAyaMtotti nicchiyamahiMso / na viralajIvamahiMso, na ya jIvaghaNaM ti to hiMso // 1763 // ahaNato vi hu hiMso, duTThattaNao mao ahimarovva / vAhiMto na vi hiMso, suddhattaNao jahA vijjo // 1764 // ( na ca ghAtaka iti hiMstro, nAghnanniti nizcitamahiMstraH / na viralajIvamahiMsro, na ca jIvaghanamiti tato hiMsraH // aghnannapi khalu hiMstro, duSTatvato mato'bhimara iva / bAdhamAno nApi hiMstraH, zuddhatvato yathA vaidyaH // ) Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 333 gAthArtha - jIvano ghAtaka hoya eTalA mAtrathI te hiMsaka nathI ane jIvane na haNe eTalA mAtrathI te ahiMsaka nathI. Ama nizcayanayathI jANavuM. A loka virala jIvovALo hoya eTale sAdhu ahiMsaka nathI ane A loka jIvothI ghanIbhUta hoya eTale sAdhu hiMsaka nathI. paraMtu mAravAnA pariNAmavALo hoya to duSTa hRdaya hovAthI na mArato jIva paNa kasAInI jema hiMsaka ja kahevAya che. tathA jIvanI hiMsA karato evo jIva paNa jo zuddha hRdayavALo hoya to vaidyanI jema hiMsaka kahevAto nathI. /1763-64ll | vivecana - bane gAthAono bhAvArtha ghaNo sahelo che. saMsAramAM uparachallI dRSTithI (vyavahAranayathI) bIjA jIvone mArato (haNato) puruSa hiMsaka kahevAya che ane bIjA jIvone na mArato na haNato) puruSa ahiMsaka kahevAya che. kAraNa ke vyavahAranaya sthUla dRSTivALo che ane jema dekhAya tema kahevAvALo che. paraMtu nizcayanaya kaMIka sUkSma dRSTivALo che. te naya bAhyakriyA mAtrane na pakaDatAM te kriyA karanArAnA haiyAnI aMdaranA bhAva kevA che ? tene pakaDanAro che. A rIte nizcayanayathI vicAratAM koI jIva koIno vadha kare paNa jo tene vadha karavAnA duSTa pariNAma na hoya to te hiMsaka kahevAto nathI ane koI jIva bIjA koI jIvano vadha na karato hoya paraMtu hiMsA karavAnA ja duSTa pariNAmavALo hoya to te na haNato chato ahiMsaka nathI paNa pariNAmathI hiMsaka che. A rIte haNavAnA pariNAmathI hiMsaka kahevAya che ane na haNavAnA (balle rakSA karavAnA) pariNAmathI ahiMsaka kahevAya che. te mATe A loka jIvothI ghanIbhUta hoya ke viralIbhUta hoya tenAthI hiMsakaahiMsakapaNe lAgu paDatuM nathI. A vAta eka udAharaNa sAthe A pramANe - kasAI-zikArI-siMha-sarpa vagere jIvo bIjA jIvone kyAreka (ArAmAdinA samaye athavA zikAra hAthamAM na Avyo hoya tyAre) haNatA nathI. to paNa pratisamaye bIjA jIvone mAravAnA ja pariNAmamAM varte che. tethI teo bIjA jIvone na haNatA chatAM duSTa adhyavasAya hovAthI sadA hiMsaka ja kahevAya che ane vaidyo dardInA dardane dUra karavA mATe dardInA aMgone dabAvIne rasI dUra karatAM dardIne cIso paDI jAya tevI pIDA kare che to paNa zuddha Azaya hovAthI roga dUra karIne upakAra karavAno ja bhAva hovAthI pIDA karatA hovA chatAM ahiMsaka kahevAya che. sarjarI karatI vakhate sarjana DokTaro aMgono cheda karatA chatA rogane dUra karavAnI bhAvanAvALA hovAthI zuddha hRdayanA kAraNe ahiMsaka kahevAya che. A rIte A vAtano sAra evo che ke - Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda (1) vyavahAranayathI bIjA jIvane je mAre te hiMsaka. vyavahAranayathI bIjA jIvane je na mAre te ahiMsaka. (2) nizcayanayathI bIjA jIvane bhale na mAre, paNa mAravAnA pariNAmavALo hoya to te duSTa hRdayavALo hovAthI hiMsaka. nizcayanayathI bIjA jIvane bhale mAre, to paNa mAravAnA pariNAma na hoya tyAre zuddhahRdaya hovAthI ahiMsaka. uparanI carcA-vicAraNA karatAM samajAze ke A loka bIjA jIvothI dhAro ke ghanIbhUta na hoya ane viralIbhUta hoya to paNa anya jIvone mAravAnA pariNAma jenA varte che te kasAInI jema hiMsaka che ane A loka jIvothI bhale ghanIbhUta hoya paNa anya jIvone haNavAnA pariNAma jenA nathI te vaidyanI jema ahiMsaka che. mATe lokanI ghanIbhUtatA ke viralIbhUtatA athavA jIvaghAta ke jIvaghAtano abhAva e hiMsakatAnAM ke ahiMsakatAnAM kAraNo nathI. paraMtu hRdayagata duSTa pariNAma e hiMsakatAnuM ane zuddha pariNAma e ahiMsakatAnuM kAraNa che. A pramANe hiMsA ane ahiMsAnuM svarUpa hovAthI jIvarakSAnA pariNAmavALA sAdhu kyAreka vihArAdimAM sthAvarAdikAyanI jIvahiMsA karatA hovA chatAM paNa ahiMsaka ja kahevAya che. A ja vAta have pachInI gAthAmAM spaSTa samajAve che. ll1763-1764 paMcasamio tigutto, nANI avi hiMsao na vivarIo / hou va saMpattI se mA vA jIvovaroheNaM // 1765 // (paJcasamitastrigupto jJAnI api hiMsako na viparItaH / bhavatu vA saMpattistasya mA vA jIvoparodhena // ) gAthArtha - pAMca samitithI ane traNa guptithI yukta tathA jIvanI rakSAnA jJAna ane kriyAnA upayogavALA muni (jIvaghAta karatA chatA paNa) ahiMsaka jANavA ane tenAthI viparIta evo (avirata) jIva jIvaghAta na karato chato paNa ahiMsaka na jANavo. athavA kITAdi zukrajaMtuonA upaghAta vaDe hiMsAnI prApti thAya che. paNa te sAdhune thatI nathI. /1765l vivecana - 1763-1764 gAthAmAM spaSTa ja kahyuM che ke kyAreka jIvaghAta karato Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta chato paNa jIva bIjA jIvonI rakSAnA ane upakAranA ja pariNAmavALo jyAre hoya che tyAre te vaidyanI jema ahiMsaka ja kahevAya che. A ja nyAyane anusAre IryAsamiti Adi pAMce samitiothI ane manogupti Adi traNe guptiothI yukta evA je munimahArAjA che tathA je mahAtmAo jIvanA svarUpane jANanArA che, jIvonI rakSA karavAnI kriyAne jANanArA che, sarvathA jIvonI rakSA karavAnA ja pariNAmavALA che. eTale ke evA viziSTa jJAnI che. tathA tevA tevA jIvonI rakSA karavAnA prayatnamAM vartavAnA svabhAvavALA che. te mahAtmAothI jayaNApUrvaka cAlavA chatAM koI jIvaghAta thaI jAya to paNa jIvonI rakSA karavAno ja zuddha pariNAma hovAthI te jIvaghAta hiMsAkoTimAM gaNAto nathI. tethI te mahAtmA ahiMsaka ja kahevAya che. uparanI vAtathI je viparIta hoya che te ahiMsaka gaNAtA nathI. koIpaNa jIvane na mArato hoya to paNa je jIva bIjAne mAravAnA ja pariNAmavALo hoya che te kasAInI jema jIvaghAta na karato chato paNa aviratinA pariNAmavALo hovAthI hiMsaka ja kahevAya che. jema karaMDIyAmAM sutelo sApa ke guphAmAM sutelo siMha jIvaghAta na karato hovA chatAM teno vizvAsa karAto nathI. sApa nirviSa nathI ane siMha ahiMsaka nathI. tenI jema jIvaghAta na karato jIva paNa avirati hoya to jIvaghAtanA pariNAma vinAno na hovAthI ahiMsaka nathI paNa hiMsaka ja che. A rIte tattvanI vicAraNA karatAM sAdhu-saMto vihArAdi kare tyAre kyAreka kITAdi kSudra jaMtuonI hiMsA thavAno jarUra saMbhava che. hiMsAnI prApti che hiMsAno saMbhava che. to paNa jayaNApUrvaka pravRtti hovAthI ane jIvaghAta na karavAno tathA jIvonI rakSA karavAno pariNAma hovAthI te sAdhusaMtone A hiMsA e hiMsAnI koTimAM gaNAtI nathI. kAraNa ke te hiMsAnI kriyA hiMsakapaNAnuM kAraNa banatI nathI. mATe anaikAntika (vyabhicArI) che. 1765 / / 335 jIvaghAta rUpa hiMsA che. chatAM te hiMsA karanArane hiMsakapaNuM manAya paNa kharuM, ane na paNa manAya Ama anaikAntika kevI rIte che ? te samajAve che - asuho jo pariNAmo, sA hiMsA sou bAhiranimittaM / kovi avekkhejja navA jamhA'NegaMtiyaM bajjhaM // 1766 // (anumo ya: pariNAma:, sA hiMsA, maiM tu vAdyanimittam / ko'pyapekSeta navA yasmAdanaikAntikaM bAhyam // ) Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda gAthArtha - AtmAno je azubha pariNAma che te ja hiMsA kahevAya che. te azubha pariNAma kyAreka bAhya jIvaghAtanA nimittanI apekSA rAkhe che, kyAreka nahIM. tethI te bAhya jIvaghAta anaikAntika che. 1766 / / 336 vivecana - nizcayanayanI dRSTie AtmAmAM Avelo jIvaghAtano je azubha pariNAma che te ja (jIvaghAta kare ke jIvaghAta bhale na kare to paNa te azubha pariNAma ja) hiMsA kahevAya che. jema koI eka mANase bIjA mANasanuM khUna karavA mATe bANa mAryuM athavA goLI mArI, sAmenA mANasanuM tyAM dhyAna AvI javAthI te mANasa bANa ke goLI AvatAM pahelAM khasI gayo jenAthI tenI hiMsA (khUna) na thayuM. to paNa bANa choDanAra ke goLI mAranArane hiMsakanI koTimAM gaNavAmAM Ave che. tenI dharapakaDa thAya che. phojadArI gunho lAgu paDe che ane kArAvAsanI sajA paNa thAya che. te mATe jIvaghAta karavAno je azubha pariNAma che te ja hiMsakatAnuM lakSaNa che. AvA prakArano azubhapariNAma kyAreka bAhya jIvaghAtasvarUpa nimittanI apekSA rAkhe che. jemake kasAI vagere loko jIvaghAta paNa kare ane azubha pariNAma paNa rAkhe che ane kyAreka bAhya jIvaghAtarUpa nimittanI apekSA vinA paNa azubha pariNAma hoya che. jemake taMdulIyA matsyo moTA matsyonI jema bAhya jIvaghAtarUpa hiMsA karatA nathI chatAM hiMsA karavAnA azubha pariNAma seve che. tethI azubha pariNAmarUpa bhAvahiMsAnA kAle bAhya jIvaghAta karavA svarUpa dravyahiMsAnuM nimitta hoya athavA dravyahiMsAnuM nimitta na paNa hoya tethI te bAhya jIvaghAtarUpa nimitta anaikAntika che. tethI bAhya jIvaghAtarUpa nimitta vihArAdimAM munione hovA chatAM paNa azubha pariNAma na hovAthI ane jIvarakSAnA pariNAma hovAthI nimittanA sadbhAvamAM paNa muni ahiMsaka che ane taMdulIyA mastyAdimAM jIvaghAtarUpa bAhya hiMsAtmaka nimitta na hovA chatAM paNa azubha pariNAma hovAthI hiMsakapaNuM varte che. A rIte bAhya jIvaghAtarUpa dravyahiMsA e anaikAntikanimitta che, ekAntika nathI. A rIte vicAratAM dravyahiMsAthI hiMsA karato puruSa paNa bhAvapariNAmathI jo ahiMsaka hoya to ahiMsakanI koTimAM gaNAya che ane dravyahiMsAthI hiMsA na karato puruSa paNa bhAvapariNAmathI jo hiMsaka hoya to te hiMsakanI koTimAM gaNAya che. A tattva bArIkAIthI ane sUkSma buddhithI samajavA jevuM che. 1766 // prazna - bAhya karAto jIvaghAta zuM sarvathA hiMsAnI koTimAM na ja gaNAya ? Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 337 uttara - kyAreka hiMsAnI koTimAM gaNAya ane kyAreka hiMsAnI koTimAM na gaNAya. A vAta kevI rIte samajavI ? to te samajAve che - asubhapariNAmaheU, jIvAbAhotti to mayaM hiMsA / jassa u na so nimittaM, satovi na tassa sA hiMsA // 1767 // (azubhapariNAmaheturjIvAbAdha iti tato mataM hiMsA / yasya tu na sa nimittaM, sannapi na tasya sA hiMsA // ) gAthArtha - azubha pariNAmanA hetubhUta je jIvaghAta che tene hiMsA kahevAya Ama mAneluM che. je jIvane te jIvaghAta azubha pariNAmanuM nimitta banato nathI tene jIvaghAta hovA chatAM te hiMsAnI koTimAM gaNAto nathI. /1767 vivecana - jIvonI thatI hiMsA AtmAne azubha pariNAma lAvavAmAM jo kAraNa banatI hoya to te jIvonI hiMsA hiMsAkoTimAM gaNAya che. jemake kasAI-sApa-vAghasiMha Adi prANIo jyAre jyAre bIjA jIvanA ghAtamAM joDAya che tyAre tyAre prAyaH te kriyAthI te jIvonI ghAtakI pariNAma vadhe che. tevI ja rIte koI duSTAzayavALA manuSyAdi paNa jIvahiMsAmAM vartatA chatA vadhAre dUra thAya che. tethI dravyathI karAtI hiMsA jo azubha pariNAmano hetu banatI hoya to te dravyahiMsA paNa hiMsAnI koTimAM gaNAya che. (A artha samajAvavAmAM mUlagAthAmAM je "makumaparimeka'' pada che. teno SaSThI tapuruSa samAsa karyo che. dravyahiMsA karavAthI AtmAnA pariNAma ghAtakI-hiMsaka, krUra ane kaThora bane che. athavA ahIM bahuvrIhi samAsa paNa thaI zake che. "zumAra mo hetuH (RTG) yastha gAvAtI = so gIvAto kazumArapAmahetu:" AtmAmAM Avelo azubha pariNAma che kAraNa ke jIvaghAtamAM che. A arthamAM AtmAmAM jIvaghAta karavAno azubha pariNAma pahelAM utpanna thAya che tenAthI AvezamAM Avelo jIva bIjA jIvanI hiMsA kare che. bahuvrIhisamAsamAM azubha pariNAma e kAraNa (pUrvakAlavartI) ane jIvaghAta e kArya (pazcAtkAlavartI), jyAre SaSThItapuruSa samAsamAM jIvaghAta e kAraNa (pUrvakAlavartI) ane azubha pariNAma e kArya (pazcAtkAlavartI) Ama viveka karavo. azubha pariNAmathI thatI dravyahiMsA ane dravyahiMsAthI thato tIvra azubha pariNAma A bane azubha pariNAmavALI prakriyA hovAthI hiMsAnI koTimAM gaNAya che. AvuM Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda jJAnIone mAnya che. (A pramANe zrI tIrthakara ane gaNadharabhagavaMtoe zAstromAM kahyuM che. A vacana graMthakArazrInuM ane TIkAkArazrInuM che.) paraMtu vihArAdikAle athavA AhAra-nihArAdinI pravRttinA kAle je munimahAtmAo ghaNI ja jayaNApUrvaka pravRtti karatA hovA chatAM temaja jIvarakSAnA pariNAmavALA hovA chatAM anupayogadazAthI athavA azakyaparihAra AdinA kAraNe koI koI vakhata jIvaghAta thaI jAya. to paNa te jIvaghAta teonA azubha pariNAmanuM nimitta banato nathI. hiMsAno uttejaka banato nathI. tathA azubha pariNAmathI te hiMsA thaI nathI. tethI te dravyahiMsA AvA munine hiMsAnI koTimAM gaNAtI nathI. hiMsA thaI javA chatAM zubhapariNAmavALA muni hovAthI ahiMsaka gaNAya che. saMyamano ghAta gaNAto nathI. mAtra je dravyahiMsA thaI che. tenAthI aticAra lAge che, tenuM prAyazcita ane AlocanA karavAthI zuddhi thaI zake che. I/1767ll. upara samajAvelI vAta ja vadhAre dRDha karatAM paramAtmAzrI mahAvIra prabhujI vyaktapaMDitajIne kahe che - saddAdao raiphalA, na vIyamohassa bhAvasuddhIo / jaha, taha jIvAbAho na suddhamaNaso vi hiMsAe // 1768 // (zabdAdayo ratiphalA, na vItamohasya bhAvazuddheH / yathA, tathA jIvAbAdho na zuddhamanaso'pi hiMsAyai // ) gAthArtha - jema vItarAgaparamAtmAne bhAvazuddhi hovAthI zrotrAdi pAMce IndriyonA zabdAdi pAMca viSayo ratiphaLavALA (mohajanaka) banatA nathI. tevI ja rIte zuddha manavALAne thaI jato jIvaghAta paNa hiMsAnI koTimAM gaNAto nathI. /1768 vivecana - je AtmAomAMthI rAga, dveSa, ajJAna Adi samasta doSo cAlyA gayA che tevA mahAtmA puruSo lokonA zabdo sAMbhaLe, rUpo dekhe. Ama pAMce Indriyo vidyamAna hovAthI zabdAdi pAMca viSayono vyavahAra kare to paNa bhAvanAnI zuddhivALA hovAthI eTale ke parama pavitra mana vALA hovAthI A viSayo teone ratiphalA (moha utpanna karanArA, vikAro pedA karanArA arthAt azubha pariNAmanA hetu) banatA nathI. tathA sAmAnyathI sarve jIvone potapotAnI mAtA rUpavALI hoya to paNa tenA pratye pUjyabhAva, vaDIlapaNAno bhAva, ane upakArIpaNAno bhAva hovAthI zuddha mana che. tethI Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda cothA gaNadhara - vyakta 339 mAtA ghaNI rUpavatI hoya to paNa viSayAbhilASa thato nathI. (ahIM halakA jIvone bakAta karavA.) tenI jema zuddhapariNAmavALA ane jIvonI rakSA karavAmAM ja satata pravRttivALA evA sAdhusaMtone kadAca kyAreka jIvaghAta thaI jAya to paNa manazuddha hovAthI te hiMsAnI koTimAM gaNAto nathI. tethI azubhapariNAmarUpa bhAvahiMsAmAM jIvaghAtarUpa dravyahiMsA anaikAntika nimitta che. ekAntikakAraNa nathI. tethI he vyaktapaMDita ! pAMca bhUto che. temAM prathamanAM cAra cetana che. AkAza acetana che. Ama tame satya samajo ane satyano svIkAra karo. ''svanopama thai sajatam'' Avo je vedapATha che. teno artha tArA cittamAM je varte che te artha barAbara nathI. "sakala jagata svapnanI upamAvALuM che arthAt kAlpanika che. vAstavika nathI. kaMI che ja nahIM. sarvathA zUnyatA ja che ItyAdi artha A padono tamArA manamAM je varte che te kharekhara mithyA che. kAraNa ke saMsAranA bhayothI udvegI banelA bhavya jIvone vairAgyanI vRddhi mATe tathA dhana-suvarNa-putra ane kalatra Adino moha ghaTADavA te vAkyo kahevAyelAM che tathA saMsAranA sarve bhAvo saMyoga-viyogavALA hovAthI harSa-zoka karAvanArA che. vaLI kSaNika che, asAra che. Ama te te bhAvonI asAratAmAtranuM pratipAdana te pATha vaDe samajAvAya che. jethI te bhavyajIvo te dhanAdinI AsthAne (mamatAne) tyajIne muktisukha mATe prayatna kare. Ama vastunI asAratA samajAvanAro te pATha che, paNa te pAThamAM "bhUtono abhAva" pratipAdana karAto nathI. "svapnopamaM" A padano artha A saMsAranAM sukho nAzavaMta che. svapnanI tulya che eTale Aje che ane kAle na paNa hoya ema nAzavaMta che. AvuM samajAvavA mATe te pATha che. paNa sarvathA bhUtono abhAva jaNAvavA mATe "svapnopamaM" kahyuM nathI. tethI he vyaktapaMDita ! tame have A saMzaya choDI do ane pAMca bhUto che. Ama te pAMcenuM astitva svIkAro tathA te pAMcamAM prathamanAM cAra sacetana che ane aMtima AkAza acetana che. Ama je vastu jema che tema svIkAro. 1768 // upara pramANe paramAtmA zrI mahAvIraprabhunI tarkapUrvakanI suMdara amRtavANI sAMbhaLIne sarvathA dUra thayo che saMdeha jeno evA A vyaktapaMDita saMvega-vairAgyane pAmyA. tyArabAda teoe zuM karyuM ? te kahe che - chinnammi saMsayammi jiNeNa jarA-maraNa- vippamukkeNaM / so samaNo pavvaio, paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 1769 // Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 cothA gaNadhara - vyakta gaNadharavAda (chinne saMzaye jinena, jarAmaraNavipramuktena / sa zramaU: pravrAta:, paomada ghavzatai: I) gAthArtha - jarA maraNathI mukta banelA jinezvaraprabhuzrI mahAvIradeva vaDe vyaktapaMDitano saMzaya chedAyo, saMzaya chedAye chate potAnA pAMcaso ziSyo sAthe te zramaNa pravrajita thayA. //5769o. vivecana - paramAtmAzrI mahAvIra prabhu pAse prathamanA be paMDito ahaMkAra ane AvezapUrvaka AvelA. paraMtu teonI bhavitavyatA pAkelI ane paramAtmA jevA mahApuruSanuM nimitta maLyuM. te banneno yoga thatAM amRtavANI svarUpa auSadhathI A banne paMDitono ahaMkAra ane Aveza vagere svarUpa mohano roga nAza pAmI gayo ane potAnA parivAra sAthe dIkSita thayA. tyArabAda trIjA ane cothA paMDitajI to pahelethI ja ahaMkAra ane Avezane mukIne ja AvelA hatA. potAnA banne bhAIone dIkSita thayelA sAMbhaLyA, tyArathI ja mAnAdi ogaLI gayAM hatAM, tethI ziSyabhAve ja prabhu pAse AvyA hatA. temAM paNa uttama vANInuM nimitta maLatAM ja saMzaya chedAI jatAM paramAtmAnA vAstavika ziSya banyA. saMvega-nirvedavALI pariNAmanI dhArA vadhArene vadhAre nirmaLa banatAM potAnA pAMcaso ziSyo sAthe tyAM ja dIkSita thayA. A pramANe A cothA vyakta nAmanA brAhmaNapaMDitajI pravrajyA lenArA banyA ane paramAtmAnA cothA gaNadhara thayA. ll1769. cothA gaNadhara zrI vyaktajIno vAda samApta thayo. Printed & Composed at BHARAT GRAPHICS 7, New Market, Panjarapole, Relief Road, Ahmedabad-380 001 Guj (ind). Ph. : 079-22134176, Mob. 9925020106 (Bharatbhai), Email: bharatgraphics1@gmail.com Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II saudharma nAmanA pAMcamA gaNadhara II have saudharma nAmanA pAMcamA gaNadharano vArtAlApa kahevAya che. te pavvaie soDe, suhamma Agacchai jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmi, vaMdittA pajjuvAsAmi // 1770 // (tAn pravrajitAn zrutvA, sudharma Agacchati jinasakAzam / gAmi vanyU, vandriI pAse che) gAthArtha - te badhA bhAIone pravRjita thayelA sAMbhaLIne sudharma nAmanA pAMcamA paMDita jinezvara paramAtmA pAse Ave che ane manamAM vicAre che ke huM paNa tyAM jAuM, paramAtmAne vaMdana karuM ane vaMdana karIne bhagavAnanI sevA karuM. ll177all vivecana - eka pachI eka ema potAnA cAre bhAIone paramAtmA pAse pravrajita thayelA lokamukhe sAMbhaLyA. te sAMbhaLIne ahaMkAra ane krodhAdinA Aveza to cAlyA ja gayA. manamAM mAnyuM ke kharekhara A sAcA vItarAga, kevalajJAnI, sarvajJa tIrthaMkara paramAtmA ja che. jainonA aMtima tIrthaMkara zrI mahAvIrasvAmI prabhu ja che. huM paNa jaldI jaldI te upadezabhUmi upara jAuM, paramAtmAnAM darzana-vaMdana karuM ane darzana-vaMdana karIne teonI sevA karuM. AvuM vicAratA vicAratA te sudharma yajJamaMDapanI bhUmithI nIkaLyA ane paramAtmAnI upadezabhUmi tarapha AvyA. ll177ll AbhaTTho ya jiNeNaM, jAi-jarA-maraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya, savvaNNU savvadarisI NaM // 1771 // (mabhASitaOM nina, gati-nara-maravipramuvana | nAnA ra gotre 2, sarvana sarvajIinA ) gAthArtha - janma-jarA ane mRtyuthI mukAyelA sarvajJa ane sarvadaza evA paramAtmA zrI mahAvIra prabhu vaDe nAmathI ane gotrathI saudharma brAhmaNapaMDitane bolAvAyA. ll1771/ vivecana - pahelAMnI gAthAnI jema artha samajI levo. paraMtu ahIM sudharma nAmanA pAMcamA paMDitane temanA sudharma evA nAmathI ane gautama evA gotrathI arthAt he gautama gotrIya sudharma ema saMbodhana karIne yajJamaMDapathI AvelA sudharmane bhagavAne bolAvyA ane sudharma kaMI paNa pUche te pahelAM ja bhagavAna temanA manano saMdeha pragaTa karavA lAgyA. I/1771il. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 pAMcamA gaNadhara - saudharma gaNadharavAda kiM manne jAriso iha bhavammi so tAriso parabhave vi / veyapayANa ya atthaM, na yANasi tesimo attho // 1772 // (kiM manyase yAdRza ihabhave sa tAdRzaH parabhave'pi / vepAnAM vArtha na nAnAsi teSAmayamartha: ) gAthArtha - je jIva A bhavamAM jevo hoya te parabhavamAM paNa tevo ja rahe AvuM tame manamAM mAno cho. paraMtu vedonA padonA arthane tame jANatA nathI. te vedanA padono artha A pramANe che. ll1772// vivecana - he gautamagotrIya sudharma ! tame tamArA manamAM AvuM mAno cho. manuSyAdi je jIva A bhavamAM jevo hoya te parabhavamAM paNa tevo ja thAya. manuSya marIne manuSya, pazu marIne pazu, pakSI marIne pakSI, strI marIne strI ane puruSa marIne puruSa ja thAya AvuM tame mAno cho. paraMtu tamAro A saMzaya nirarthaka che. kAraNa ke paraspara viruddha evAM vedonA bhinna bhinna pado sAMbhaLavAthI tamane A saMzaya thayo che. te vedanAM pado A pramANe che puruSo vai puruSatvakRta, parAva: pazum" ItyAdi, tathA bIjo vedapATha A pramANe che - kRtno vai paNa nAte yaH puraSo drA ItyAdi. A banne vedapAThono artha paraspara viruddha tame tamArA manamAM vicAro cho te A pramANe - (1) puruSa marIne puruSapaNuM ja pAme che. pazuo marIne pazupaNuM ja pAme che. A rIte strI marIne strI thAya che. manuSya marIne manuSya ja thAya che. Ama pahelA pAThano artha tame karo cho. A pATha ekabhavathI bIjA bhavamAM gayelA jIvane sAdezyatA prApta thAya che arthAt je jIva A bhavamAM jevo hoya, tevo ja parabhavamAM paNa rahe che. AvA prakAranuM pratipAdana karanAra che. (2) bIjA pAThano artha tame Ama vicAro cho ke "je manuSyane maLa-mUtrAdithI sahita bALavAmAM Ave che te marIne zIyALa thAya che" A pATha eka bhavathI bIjA bhavamAM gayelA jIvane videzatA (viparItatA) prApta thAya che. AvA prakAranuM pratipAdana karanAra che. A pramANe banne bAjunA pATho maLatA hovAthI ane sadezatA tathA videzatAnA sUcaka pATho hovAthI tamArA manamAM saMdeha thayela che. paraMtu A saMdeha khoTo che. kAraNa ke A vedapadono sAce sAco artha tame jANatA nathI. teno sAco artha AgalI gAthAomAM kahevAze. 1772I. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma kAraNasarisaM kajaM, bIyassevaGkarotti maNNaMto / iha bhavasarisaM savvaM, jamavesi pare vi tamajuttaM // 1773 // (kAraNasadRzaM kAryaM, bIjasyevAGkara iti manyamAnaH / ihabhavasadRzaM sarvaM, yadavaiSi parasminnapi tadayuktam // ) gAthArtha - kAraNane anurUpa kArya hoya che. jevuM bIja hoya tevo aMkuro thAya che AvuM mAnatA tame parabhavamAM paNa A jIva A bhavanI sadeza ja thAya che ema tame samajo cho. paraMtu tamAruM A samajavuM ayukta che. /1703/l vivecana - tame tamArA manamAM AvA vicAro karo cho ke jevuM kAraNa hoya tevuM ja kArya thAya. jema javanAM bIja hoya to javanA ja aMkurA phuTe, ghauMnA bIjamAMthI ghauM, bAjarInA bIjamAMthI bAjarI ane gavAranA bIjamAMthI gavAranA ja aMkurA nIkaLe che. jevuM kAraNa hoya tevuM ja kArya thAya, kAraNane anurUpa ja kAryanI utpatti thAya. tevI ja rIte "A bhava e bIjA bhavanuM kAraNa che" ane bIjo bhava e A bhavanuM kArya che." tethI bIjA bhavamAM A jIva A bhavanA saMdeza ja hovo joIe. AvuM manamAM vicAratA tame ema vicAro cho ke A bhavamAM je manuSya puruSa hoya che te bhavAntaramAM paNa puruSa ja thAya che. strI hoya che te bhavAntaramAM paNa strI ja thAya che. pazu hoya che te bhavAntaramAM paNa pazuM ja thAya che. A bhava kAraNa ane anya bhava kArya che. tethI kAraNane anurUpa ja kArya thAya che. AvA prakArano vicAra tamArA manamAM pravarte che. paraMtu A vicAra sAro nathI, ayukta che. ll1777ll sudharmano A vicAra (saMzaya) ayukta che te samajAvatAM bhagavAna kahe che - jAi saro siMgAo, bhUtaNao sAsavANulittAo / saMjAyai golomA'vilomasaMjogao duvvA // 1774 // iti rukkhAyuvvede, joNivihANe ya visarisehito / dIsai jamhA jamma, suhamma ! to nAyamegaMto // 1775 // (jAyate zaraH zRGgAd bhUtRNakaH sarSapAnuliptAt / saMjAyate golomAvilomasaMyogato dUrvA // iti vRkSAyurvede yonividhAne ca visadRzebhyaH / DUte , sutharman ! to nAyamentaH ) Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA gaNadhara - saudharma gaNadharavAda gAthArtha - zrRMgamAMthI zara utpanna thAya che. tene ja jo sarSapano lepa karavAmAM Ave to tenAthI bhUtRNaka nAmanI vanaspati thAya che tathA gAya ane bakarInA romamAMthI dUrvA nAmanI vanaspati thAya che. A pramANe vRkSonA svarUpane samajAvatA AyurvedamAM vilakSaNa dravyothI vilakSaNa kArya thAya ema kaheluM che. tathA yoniprAmRta nAmanA graMthamAM visardeza dravyonA mIlanathI visadeza evA sarpa-siMhAdino, maNi-ratnono tathA suvarNAdino janma kahelo paNa dekhAya che. tethI he saumya ! A ekAnta nathI. 1774-1775/ 344 66 vivecana - bhagavAna zrI mahAvIraprabhu sudharmane samajAvatAM kahe che ke he sudharman ! "kAraNane anurUpa ja kArya thAya" Avo ekAntaniyama nathI. kyAreka kAraNane anurUpa paNa kArya thAya che ane kyAreka kAraNathI virUpa kArya paNa thAya che. jemake zrRMgamAMthI paNa zara nAmanI vanaspati thAya che. te ja zara nAmanI vanaspatine sarSapathI jo lipta karavAmAM Ave to temAMthI bhUtRNaka evuM eka prakAranuM ghAsa (vanaspati) paNa utpanna thAya che. tathA gAyanI ane bakarInI romarAjImAMthI durvA (dharo) nAmanI vanaspati utpanna thAya che. AvA prakAranuM vRkSasaMbaMdhI varNanavALA AyurvedamAM kahyuM che. A rIte vanaspatinuM svarUpa samajAvatA evA AyurvedamAM paraspara vilakSaNa (vijAtIya) evAM aneka dravyonA saMyogathI janma pAmanArI bhinna bhinna vanaspatio che Ama kahyuM che. tathA jyAM yonionuM (utpattisthAnanuM) ja varNana che evA yoniprAmRta nAmanA zAstramAM vilakSaNa (vijAtIya) evAM aneka dravyono saMyoga karavAthI banelI yonimAM (utpattisthAnamAM) sarpa-siMha jevA prANaghAtaka prANIo tathA maNio ane suvarNa Adi bhinnabhinna rUpavALA ghaNA padArtho utpanna thAya che Ama paNa kaheluM che. ahIM zAstrakAre je je dRSTAnto ApyAM che te te dRSTAnto Ayurveda ane yoniprAmRtamAM prasiddha che. teno abhyAsa vartamAnakAlamAM na hovAthI uparokta udAharaNo hAla anubhavagamya nathI. paNa Ama thatuM haze te vAta cokkasa che. chatAM vartamAna anubhavamAM paNa agnimAMthI je dhUma thAya che. te visardeza ja kArya che. agni rakta athavA zveta hoya che tathA dAhaka hoya che, jyAre temAMthI utpanna thato dhUma kRSNa hoya ane adAhaka hoya che. evI ja rIte vAdaLamAMthI pANI bane che. upabhoga karelA bhojanamAMthI sAta dhAtuo zarIramAM bane che ItyAdi aneka udAharaNo evAM paNa che ke jyAM kAraNane anurUpa kArya nathI paNa kAraNathI virUpa kArya paNa thAya che. tethI "kAraNane anurUpa ja kArya thAya' AvA prakArano ekAntaniyama nathI. ||1774-1775mA athavA dhAro ke "kAraNane anurUpa kArya thAya che" Avo siddhAnta che to te Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma 345 niyamane AdhIna thaIne ja bhavAntaramAM jIvonI citra-vicitratA saMbhave che. kAraNa ke vartamAnabhavamAM dareka jIvo citra-vicitra karmo kare che ane te karmo ja bhavAntaramAM maLanArA phaLanAM bIja che. tethI bhavAntaramAM citra-vicitratA karmAnusAre ghaTe che te vAta paramAtmA samajAve che. ahavA jaucciya bIyANurUvajammaM mayaM tao ceva / jIvaM giNha bhavAo bhavaMtare cittapariNAmaM // 1776 // jeNa bhavaMkurabIyaM kammaM cittaM ca taM jao'bhihiyaM / heuvicittattaNao, bhavaMkuravicittayA teNaM // 1777 // (athavA yata eva bIjAnurUpajanma mataM tata eva / jIvaM gRhANa bhavAd bhavAntare citrapariNAmam // yena bhavAGkarabIjaM karma citraM ca tad yato'bhihitam / hetuvicitratvato, bhavAGkuravicitratA tena // ) gAthArtha - athavA je kAraNathI bIjane anurUpa janma tamArA vaDe svIkArAyo che. tethI ja bhavathI bhavAntaramAM janArA jIvane citra-vicitra pariNAmavALo bhava ghaTe che. Ama tame svIkAro kAraNa ke bhavarUpI aMkurAnuM bIja karma che ane te karma citravicitra che te vAta mArA vaDe kahevAI gaI che. tethI (karmasvarUpa) hetunI vicitratAthI tenA phalasvarUpa bhavAMkurAnI vicitratA paNa tame svIkAro. ll1776-1777ll vivecana - he saumya ! gautamagotrIya saudharma ! "kAraNane anurUpa kArya hoya che" evuM tame mAno cho. jema javanA bIjamAMthI javanA ja aMkurA phuTe che. jo ke A nyAya ekAntika nathI, kAraNathI virUpa paNa kArya thAya che. chatAM mAnI lo ke A nyAya ekAntika che ane te sAco che to paNa te nyAyathI ja A bhavathI bIjA bhavamAM jatA jIvanI citravicitra arthAt sadeza ane videza ema banne prakAranI pariNati thAya che ema tame svIkAro. jIva A bhavamAM jevuM kAraNa seve che tene anusAre bhavAntaramAM sadeza paNa bane che ane videza paNa bane che. sudharma - prabhu ! tamArI A vAta barAbara samajAtI nathI. kAraNa ke A bhavamAM je strI hoya te strIpaNuM ja bhavAntaranuM kAraNa che. have jo kAraNane anurUpa kArya thAya che A siddhAnta svIkArIe to A bhavanuM strIpaNuM e ja bhavAntaranA strIpaNAnuM kAraNa Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 pAMcamA gaNadhara - saudharma gaNadharavAda hovAthI bhavAntaramAM paNa strI ja thAya. paNa visadeza kema thAya ? ane jo visadaMza thAya to "kAraNane anurUpa ja kArya thayuM che" Ama kevI rIte kahevAya ? evI ja rIte A bhavanuM puruSAkAra je zarIra che te ja zarIra bhavAntaramAM prApta thatA puruSapaNAnuM kAraNa che. mATe jo A nyAyane svIkArIe to je jevo te tevo ja thAya paNa visadeza arthAt citra-vicitra na thAya. mATe ApanI vAta barAbara samajAtI nathI. = bhagavAna - he sudharma ! A bhavamAM prApta thayeluM strIpaNuM ke puruSapaNuM e parabhavamAM prApta thatA strIpaNAnuM ke puruSapaNAnuM kAraNa nathI. ahIM ja moTI bhUla thAya che. A bhavanuM strIpaNAnuM zarIra ke puruSAkArapaNAnuM zarIra ke manuSyAkAranuM zarIra to ahIM ja bALI nAkhavAmAM Ave che A zarIra to ahIM ja rakhyA thAya che. tethI A bhavanAM sthUla audArika zarIro e parabhavanA zarIranAM kAraNo ja nathI. jema mATImAMthI ghaTa bane che tyAM mATI kAraNa che ane ghaTa kArya che, jyAre ghaTAtmaka kArya bane che tyAre mATIsvarUpa kAraNa vidyamAna ja hoya che. naSTa thayeluM hotuM nathI. have jo A bhavanuM zarIra parabhavanA zarIranuM kAraNa hoya to parabhavanA zarIranI racanAnA kAle A bhavanuM zarIra vidyamAna rahevuM joIe paNa vidyamAna rahetuM nathI. teno to agnisaMskAra karavA dvArA ahIM ja nAza karavAmAM Ave che. jIva A zarIrane choDIne ja parabhavamAM jAya che tyAM A bhavanuM zarIra to che ja nahIM ke je bhavAntaramAM banatA zarIranuM kAraNa bane. sudharma - jo Ama che to bhavAntaramAM banatA zarIranuM kAraNa kone mAnavuM ? ane "kAraNAnurUpa kArya" thAya che A nyAya kevI rIte lagADavo ? bhagavAn - he sudharma ! bhavAntaramAM banatA navA zarIrarUpI aMkurAnuM bIjabhUta kAraNa A bhavanuM sthUla audArika zarIra nathI. paraMtu jIvanI sAthe baMdhAyeluM karma (kArmaNa zarIra) e kAraNa che. je atizaya sUkSma che, adRzya che ane bhavAntaramAM jatA jIvanI sAthe Ave che. bhavobhavamAM sAthe ja rahe che. te A karma e bIja che ane bhavAntaramAM prApta thatuM zarIra e aMkuro che. tethI A bhavanuM sthUla zarIra strIpaNe hoya, puruSapaNe hoya, mAnavapaNe hoya ke pazupaNe hoya, te bhale janmathI maraNa sudhI eka ja hoya, paNa A bhavamAM vartato jIva A sthUlazarIrathI je citra-vicitra karmo bAMdhe che. te karmo bhavAntaranA dehanuM kAraNa (bIja) bane che. A bhavamAM strIpaNAnA zarIramAM vartato jIva paNa pariNAmanI vicitratAnA kAraNe napuMsakaveda, strIveda ane puruSaveda ema traNemAMnuM koIpaNa vedamohanIyakarma bAMdhI zake che. te baMdhAyeluM vedamohanIyakarma e bhavAntaranA prApta thatA dehamAM vedanuM kAraNa bane che. tethI strI marIne napuMsaka paNa thaI Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma 347 zake che. strI paNa thaI zake che ane puruSa paNa thaI zake che. A rIte puruSano jIva paNa bIjA bhavamAM traNe vede janmI zake che. tathA manuSya paNa ghaNAM pApakarmo kare to te te karmone anusAra naraka ane tiryaMcanA bhAvamAM paNa jAya che. tethI A bhavamAM bAMdhelu puNya-pApakarma e bhavAntaranuM bIja che. paNa skUla audArika zarIra e bhavAntaranuM bIja nathI. bhavAntaranA bIjabhUta je "karma" che te mithyAtva-avirati-pramAda-kaSAya ane yoga vaDe citra-vicitra aneka prakAre baMdhAya che. evuM mArA vaDe ja agnibhUti nAmanA bIjA gaNadharanA prasaMge kahevAyeluM che. A pramANe hetubhUta (kAraNarUpe raheluM) karma citravicitra che. tethI te karmane anusAra thatI bhavarUpI aMkurAnI citra-vicitratA paNa ghaTI zake che. tethI "kAraNAnusAre kArya thAya" A siddhAnta abAdhitapaNe lAge che. phakta dRSTi ja badalavAnI jarUra che. bhavAntaranI prAptirUpI aMkurAo ugADavAmAM A bhavanuM bhUlazarIra tame kAraNa samajo cho paNa kharekhara te kAraNa nathI paNa mithyAtvAdi hetuo vaDe baMdhAtuM karma e kAraNa che. ll1776-1777ii. jai paDivannaM kammaM, heuvicittattao vicittaM ca / to tapphalaM vi cittaM pavaja saMsAriNo somma // 1778 // (di pratipanna varSa, devatratvato vivitra 2 | tatastattamapi via prapadasva saMsAri: sauNa ! ) gAthArtha - jo karmatattva tArA vaDe svIkArAyuM che. hetunI vicitratAthI te karma citravicitra che Ama paNa svIkArAyuM che. to pachI tenuM phala paNa saMsArI jIvomAM citravicitra hoya che ema he saumya ! tame svIkAro. ll1778ll vivecana - uparanI banne gAthAono bhAvArtha A gALAmAM sArarUpe lakhAya che. he saumya ! jo tame "karmatattvane svIkAro cho to te te karmane anusAra bhavAntaramAM phalaprApti paNa thAya che A vAta paNa svIkArI levA jevI ja che. kAraNa ke pUrvakAlamAM bAMdhelAM karmo ja teno sthitikAla pAkatAM phaLa ApanArAM bane che. A rIte karma e kAraNa ane tenA udayathI AvelAM sArAM-naThArAM phaLo e kArya - Ama kArya kAraNabhAva paNa ghaTe che. have mithyAtvAdi karmabaMdhanA hetuo citra-vicitra che. jIve jIve judA judA baMdhahetuo che. tenA kAraNe thato karmabaMdha paNa citra-vicitra che. A rIte mithyAtvAdi karmabaMdhanA hetuonI citra-vicitratA hovAthI tenAthI baMdhAto karmabaMdha paNa citra-vicitra (bhinna bhinna) thAya che, arthAt hetuonI vicitratAthI karmabaMdhanI vicitratA siddha thAya Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 pAMcamA gaNadhara - saudharma gaNadharavAda che ane te bAMdhelA karmo citra-vicitra hovAthI takhanyasya = tevA tevA karmono udayakAla thavAthI prApta thanArAM phaLo paNa citra-vicitra hovAthI karmavALA saMsArI jIvamAM nArakatiryaMca-manuSya ane devarUpe janma pAmavA svarUpa phaLa paNa citra-vicitra ghaTI zake che. tethI karmAnusAre bhavAntaramAM phaLaprApti thAya che. Ama he saumya ! tame svIkAro. 1778 A ja vAtanI siddhi mATe "anumAnapramANa" samajAvatAM kahe che - cittaM saMsArittaM vicittakammaphalabhAvao heU / iha cittaM cittANaM kammANa phalaM va logammi // 1779 // (citraM saMsAritvaM, vicitrakarmaphalabhAvato hetuH / iha citraM citrANAM, karmaNAM phalamiva loke // ) gAthArtha - saMsArI jIvonuM saMsArIpaNuM citra-vicitra che. citra-vicitra karmanA phaLasvarUpa hovAthI, A hetu jANavo. jema citra-vicitra kAryonuM phaLa A lokamAM citravicitra hoya che tema. / / 1779 / / vivecana - gAthA 1778 mAM kahelI je vAta che te ja vAta paramAtmAzrI "anumAna prayoga" karavA pUrvaka samajAve che. "saMsArikhIvAnAM saMsAratva citram'' saMsArI jIvonuM nAraka-tiryaMca-manuSya ane devAdi rUpe utpanna thavA svarUpa saMsArIpaNuM citra-vicitra che, bhinna bhinna che, sadeza nathI. A pratijJA jANavI. vicitrasya rmA: pAt = kAraNa ke nara-nArakAdi rUpe je bhinna-bhinna saMsArIpaNuM prApta thAya che te pUrve bAMdhelA citra-vicitra karmonA phaLarUpe prApta thAya che ane karmo citra-vicitra che. mATe tenuM phaLa paNa citra-vicitra che. A hetu che. "jenuM jenuM kAraNa citra-vicitra hoya che tenAthI thayeluM kArya (phaLa) paNa citravicitra hoya che. A anvayavyApti jANavI. jemake A lokamAM ekasarakho dhaMdho-vyavasAya karanArA vepArIomAM ane ekasarakhI khetI karanArA kheDutomAM pUrvabaddha karma bhinna-bhinna hovAthI phalaprApti paNa bhinna-bhinna ja hoya che. koIkane dhaMdho sAro cAle, koIkane nukazAna thAya, koIkane khetImAM ghaNuM anAja pAke, koIkane barAbara na pAke. Ama, karmanA bhedathI phaLamAM bheda paDe ja che. A anvaya udAharaNa samajavuM. tenI jema pUrvabhavamAM bAMdhela karmonA udayathI jIvo A bhavamAM manuSya-tiryaMca-nArakI-deva-strI-puruSa-napuMsaka AdipaNe bhinna-bhinna rUpe bane che. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma 349 A pramANe karmonI vicitratA e ja bhavanI vicitratAmAM kAraNa che. Ama A anumAna pramANa jANavuM. ll1779 prazna - karmomAM jo bheda hoya to tenA phaLarUpe saMsAramAM paNa bheda (vicitratA) saMbhavI zake. paraMtu dareka jIvomAM karmo bhinna-bhinna hoya, citra-vicitra hoya ? temAM zuM pramANa ? tethI have karmonI citra-vicitratAmAM pramANa kahe che. cittA kammapariNaI, poggalapariNAmao jahA bajjhA / kammANa cittayA puNa, taddheuvicittabhAvAo // 1780 // (citrA karmapariNatiH pudgalapariNAmato yathA bAhyA / karmaNAM citratA punastaddhetuvicitrabhAvAt // ) gAthArtha - pudgalono pariNAma hovAthI bAhya evA vAdaLonA vikAronI jema karmonI pariNati citra-vicitra hoya che. mithyAtva vagere karmabaMdhanA hetuonI citravicitratAnA kAraNe karmonI paNa vicitratA hoya che. /1780 vivecana - karmonI citra-vicitratA jIve jIve hoya che. te vAta anumAnaprayoga karavApUrvaka samajAve che ke - varmanAM paritiH triA , (A pratijJA thaI). eka-eka jIve jIve karmonI pariNati citra-vicitra hoya che. pratyeka jIvomAM karmo bhinna bhinna rUpe baMdhAya che. kAzmaNavargaNA citra vicitra pariNAmarUpe (karmarUpe) pariNAma pAme che. kAraNa ke popAtrapariNAmo = karma e paNa kArmaNavargaNAnAM pudgalo che ane pudgalomAM pariNamana pAmavAno svabhAva hoya che (A hetu jANavo). ahIM je je pugala-pariNAmAtmaka hoya che te te avazya citra-vicitra pariNatisvarUpa ja hoya che (A vyApti thaI). jemake AkAzamAM thatAM vAdaLo e pugalonI pariNatirUpa che mATe citra-vicitrarUpa che (A udAharaNa thayuM). je je citra-vicitrarUpe pariNAma pAmatuM nathI, te te pulAtmaka paNa hotuM nathI. jemake AkAza. A vyatireka vyApti ane vyatireka udAharaNa thayuM. tema karmo paNa pudgalanAM banelAM che mATe avazya citra-vicitra che. A upanaya-nigamana thayuM.) vAdaLa pudgalono vikAra che. pRthivI-mATI paNa pugala che. tethI jema mATI ghaTAdi aneka bhAjana banavArUpe pariNAma pAme che. lAkaDuM e paNa pudgala che temAMthI khurazI, Tebala vagere aneka prakAre upabhoganAM sAdhano banavArUpe pariNAma pAme che. tema karmo e paNa pugaladravya che. pariNAma pAmavAnA svabhAvavALuM che. tethI jIva vaDe grahaNa karAyAM chatAM jIvanA pariNAmane anusAre citra-vicitra anekarUpe pariNAma pAme che. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 pAMcamA gaNadhara - saudharma gaNadharavAda prazna - jIva vaDe grahaNa karAyA pahelAM kAmaNa vargaNAnAM pugalo ekasarakhAM samAna che to jyAre jIva vaDe grahaNa karAya che tyAre citra-vicitrarUpe kema pariNAma pAmI jAya uttara - jema dUdhamAM dahIMrUpe pariNAma pAmavAno svabhAva che ane khaTAza temAM nimitta bane che. sonAmAM kaDuM-kuMDala-keyUrAdi vividha alaMkAro banavApaNAno pariNAma che. paNa sonIno prayatna temAM nimittabhata che. tevI rIte kAmaNavargaNAmAM karmarUpe rUpAntara thavApaNAno pariNAma che. (A pAriNAmika bhAva che) ane temAM kartA evA jIvamAM AvelA mithyAtva-avirati-pramAda-kaSAya-yoga-anya uparano rAga-dveSa ane sAcI vAtane chupAvavI (nidvavatA) vagere 18 prakAranAM pApasthAnako sevavAno AtmAno je pariNAma che te nimitta che. tethI kArmaNavargaNAnAM pudgalo pudgalapaNe samAna hovA chatAM paNa jIvomAM AvelA mithyAtvAdi pariNAmonI citra-vicitratAne lIdhe ane tenAmAM potAmAM pariNAma pAmavAno svabhAva hovAthI te ja pugalo jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya ItyAdi mUlabhede 8 prakAre ane uttarabheda rUpe 120-122-148 ane 158 rUpe pariNAma pAme che. A rIte kArmaNavargaNAnAM pudgalomAM pariNAma pAmavAno svabhAva hovAthI tathA kartA evA jIvamAM mithyAtvAdi hetuonI citra-vicitratA hovAthI te ja kArmaNavargaNA jIve jIve citra-vicitra evA karmarUpe pariNAma pAme che. I/1780 have paravAdI (sudharmapaMDita) nI mAnyatA pramANe paNa parabhavamAM jIvonI sadezatA saMbhavatI nathI paNa visadezatA hoya che te samajAvatAM kahe che - ahavA ihabhavasariso, paralogo vi jai sammao teNaM / kammaphalaMpi ihabhavasarisaM paDivaja paraloe // 1781 // kiM bhaNiyamiha maNuyA nANAgaikammakAriNo saMti / jai te tapphalabhAjo, pare vi to'sarisayA juttA // 1782 // (athavehabhavasadRzaH paraloko'pi yadi sammatastena / karmaphalamapIha bhavasadRzaM pratipadyasva paraloke // kiM bhaNitamiha manujA, nAnAgatikarmakAriNaH santi / yadi te tatphalabhAjaH, parasminnapi tato'sadRzatA yuktA // ) Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma 351 gAthArtha - athavA he saumya ! jo A bhava sadeza parabhava che. AvuM tamArA vaDe svIkArAyuM che to A bhavasarakhuM karmaphaLa paNa paralokamAM che ema tame svIkAro. uparokta vAtano sAra e che ke A bhavamAM manuSyo judI judI gati prApta thAya tevAM tevAM karma karanArA che. tethI parabhavamAM paNa tenA phaLane bhogavanArA jo te che to avazya asadezanA mAnavI e ja yogya che. /1781-1782/l | vivecana - athavA he sudharma ! "A bhava jevo hoya che tevo parabhava hoya che" A vAta to tamane mAnya che ja. tethI parabhavamAM karmaphaLa paNa A bhavanI saMdeza tame svIkAro. eTale ke A bhavamAM citra-vicitra evI mana, vacana ane kAyAnI zubhAzubha kriyAne anusAre parabhavamAM phala paNa citra-vicitra svIkAro. A tarka atyanta saMkSipta rUpe kahyo che. eTale bAlajIvone jaldI samajAya tema nathI. tethI bIjI gAthAmAM A ja tarka vistArathI samajAve che. viM bhavuiM = AgalI gAthAmAM zuM kahyuM? arthAt A gAthAmAM kahelI vAtano sAra zuM ? te saMkSiptane badale vistArathI samajAvo. A saMsAramAM manuSyo citravicitra (bhinna-bhina) kriyA karatA dekhAya che. koI bhagavAnanI pUjA karatA dekhAya che. koI bhagavAnane nahI mAnIne patthara samajIne toDaphoDa karatA dekhAya che. koI jIvonI rakSA karatA dekhAya che. koIka kasAIno vyavasAya (jIvono vadha) karatA dekhAya che. koI brahmacaryAdi vrata pAlana karatA dekhAya che. koI vyabhicArAdi sevatA dekhAya che. Ama pApa ane puNyanI citravicitra kriyA karatA dekhAya che. te ja pApa ane puNya parabhavamAM narakatiryaMca manuSya ane devagati apAvanAra bane che. A rIte nAnA prakAranI gatinI prApti thAya tenA hetubhUta citravicitra kriyA karatA jIvo pratyakSa najaronajara dekhAya che. tethI te jIvo parabhavamAM tevI tevI kriyAnA phaLane bhogavanArA thAya che. Ama paNa mAnavuM ja joIe. A rIte je jIva A bhavamAM jevI jevI pApa-puNyanI karaNI kare che. te jIva parabhavamAM te te karaNIne anusAre tevo tevo ja thAya che. "yA rUma tAdraza: parama'' A nyAyane anusAre paNa A bhavamAM pApapuNyanI nAnAvidha kriyA karanArA jIvo che. mATe A bhavamAM je jIva jevI puNya-pApanI karaNI kare che. tevA ja phaLavALo parabhavamAM thAya che Ama artha thAya che. tethI bhavAntaramAM paNa bhinna bhinna phaLane pAmanArA te jIvo thAya che. tethI parabhavamAM videzatA ja siddha thaI. mATe visadezatA paNa mAnavI e ucita che. A rIte A bhavanI karaNIne anurUpa bhavAntaranI prApti thAya che. tethI A bhavamAM ucca karaNI karanAro jIva parabhavamAM ghaNI Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma uMcI sthitine pAme che ane A bhavamAM nIca karaNI karanAro jIva bhavAntaramAM narakanigoda ke tiryaMcagati pAme che. tethI A bhavamAM je jIva jevo (jevI karaNIvALo) hoya che te jIva parabhavamAM tevo thAya che. tethI ekalI sadezatA rahetI nathI paraMtu videzatA paNa thAya che. arthAt karaNIne anusAre bhavAntaramAM sadezatA ane visazitA thAya che. //1781-1782|| aha iha saphalaM kammaM, na pare to savvahA na sarisattaM / akayAgama-kayanAsA, kammAbhAvo'havA patto // 1783 // kammAbhAve ya kao bhavaMtaraM, sarisayA va tadabhAve / nikkAraNao ya bhavo, jai to nAsovi taha ceva // 1784 // (atheha saphalaM karma, na parasmiMstataH sarvathA na sadRzatvam / akRtAgama-kRtanAzau, karmAbhAvo'thavA prAptaH // karmAbhAve ca kuto bhavAntaraM, sadRzatA vA tadabhAve / niSkAraNakazca bhavo yadi tato nAzo'pi tathaiva // ) gAthArtha - ahIM prazna thAya che ke A bhavane AzrayI kriyA phaLavALI che paNa parabhavane AzrayI phaLavALI nathI. Ama jo kahezo to parabhavamAM sadezatA paNa ghaTaze nahIM tathA akRtAgama-kRtanAza ane sarvathA karmano abhAva AvA doSo prApta thaze. karmano jo abhAva mAnazo to bhavAttara paNa kema ghaTaze ? ane bhavAntaranA abhAve sadezanA paNa kema ghaTe? ane jo bhavanI utpatti niSkAraNa hoya to bhavano nAza paNa niSkAraNa ja thaze. tethI tapAdi dharmAnuSThAna paNa niSphaLa thaze. ll1783-1784ll vivecana - ahIM sudharma kadAca Avo prazna kare ke he bhagavAna ! A bhavamAM karAtI khetI-vepAra-rasoI tathA nokarI Adi je je kriyAo karAya che te te kriyAo A bhavamAM ja phaLa prApta karavAnA AzayathI karAya che ane te ja kriyAo saphaLa che, phaLavALI che ema manAya che. jemake khetInI je kriyA karAya che tenuM dhAnyaprAptirUpa phaLa che. vepAranI je kriyA karAya che tenuM dhanaprAptirUpa phaLa che. rasoInI je kriyA karAya che tenuM bhojanaprAptirUpa phaLa che ane nokarInI je kriyA karAya che tenuM vetananI prApti (pagAranI prApti) rU5 phaLa che ema A bhavamAM ja phaLa prApta thAya evA AzayathI je je kriyAo karAya che te te kriyAo saphaLa = phaLa ApanArI che. paraMtu parabhavamAM phaLaprApti thAya Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma 353 evA AzayathI karAtI dAna-zIyaLa-tapa-bhAvanAdi dharmAnuSThAna sevavArUpa je je kriyAo karAya te parabhavane AzrayI phaLavALI thatI nathI. eTale ke je je kriyAo puNyabaMdha karavA dvArA bhavAntaramAM phaLa ApanArI thAo evA AzayathI je je dAna-puNyAdi kriyAo karAya che te badhI ja kriyAo niSphaLa che, phaLarahita che ane parabhavane AzrayI karAtI dAnapuNyAdi kriyA phaLa vinAnI hovAthI parabhavamAM A bhavathI visadeza thAya che A vAta rahetI ja nathI. kAraNa ke visadezatA apAvanAruM karma ja bAMdhyuM nathI. tethI parabhavane AzrayI karAtI kriyAonuM koI phaLa ja nathI. eTale bhavAntaramAM phaLa Ape evuM puNya-pApa karma baMdhAtuM ja nathI. tethI "vaisadRzyatva" AvatuM ja nathI. mATe "sadezatA' ja prApta thAya che. A mAro pakSa barAbara yathArtha che. uttara uparokta vAta paNa barAbara nathI. jo parabhavane AzrayI karAtI dAnAdi dharmAnuSThAna AcaravA svarUpa sarva kriyA niSphaLa ja hoya to parabhavamAM "sardazatA" je tamone mAnya che te paNa ghaTaze nahIM. kAraNa ke strI marIne strI ja bhale thAya paraMtu te strIpaNuM prApta thavA mATe "strIvedamohanIyakarma" to hovuM joIene ? evI ja rIte manuSya marIne bhale manuSya ja thAya paraMtu bhavAntaramAM manuSyapaNuM apAvanAruM karma to hovuM joIe ne ? jo tame parabhavane AzrayI karAtI sarve paNa kriyAone niSphaLa ja mAnazo to puNyapApa rUpa karmabaMdha na thavAthI bhavAntaramAM sadezatA paNa prApta thaze nahIM, arthAt sadezatA paNa ghaTaze nahIM. - te sadezatA paNa koI karma vaDe ja prApta thavAnI hatI. te karma tame mAnyuM nahIM. kAraNa ke pAravika phaLavALI sarve paNa kriyAone tamArA vaDe niSphaLa svIkArAI che. kriyAo niSphaLa hote chate karmabaMdha thato nathI ane karmabaMdha vinA sardazatA paNa prApta thaze nahIM. visardazatAne nahI mAnatAM sadezatA paNa ghaTaze nahIM. have kadAca ema kaho ke parabhavane AzrayI karAtI kriyAo kaMIpaNa phaLa ApanArI nathI. tethI karmabaMdha thato nathI. karma paNa nathI ja, emane ema bhavAntaramAM sadezatA prApta thAya che. to Avo bacAva paNa ucita nathI. kAraNa ke jo karma vinA emane ema sadezatA AvatI hoya to "akRtAgama ane kRtanAza" evA doSa Avaze. bhavAntaramAM prApta thanArI sadezatA karma karyA vinA nirdetukapaNe Ave che ema jo kahevAze ane jo nirdetuka ja sardazatA AvatI hoya to akRtAgama koIpaNa karma karyA vinA sardazatA prApta thaI. Avo doSa Avaze. tathA tenA saMbaMdhamAM sadAsattva ane sadAasattva Adi bIjA paNa ghaNA doSo Ave. tathA A bhavamAM karAyelI tapa-japa-svAdhyAyAdi dharmAnuSThAnanI kriyAo = Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 pAMcamA gaNadhara - saudharma gaNadharavAda phaLa ApyA vinA ja nAza pAmanArI thaze. tethI kRtanAza doSa paNa nyAyanI paribhASA pramANe Avaze. athavA "sarvathA karmono abhAva ja thavAno doSa Avaze." A bhavamAM karAtI dAna-zIlAdi dharmakriyAo ane hiMsAdi pApakriyAo parabhavane AzrayI kaMIpaNa phaLa ApatI nathI. eTale ke zubhakriyAothI puNya ane azubhakriyAothI pApa baMdhAtuM ja nathI. AvuM ja jo manAya to "karma jevuM koI tattva" che ja nahIM evo ja artha thaze. have jo karma jevuM koI tattva ja na hoya to jyAre jIva mRtyu pAme tyAre koI puNya-pApa karma ja na hovAthI kAraNanA abhAve bhavAntaramAM javAnuM paNa banaze nahIM. eTale bhavAntara ja ghaTaze nahIM, ane jo karmanA abhAvathI bhavAntara ja na hoya to bhavAntaramAM sadezatA ja maLavAnI tamArI je vAta che. te to dUra ja dhakelAI thaze. have kadAca Avo bacAva karo ke parabhavane AzrayI karAtI kriyAo niSphaLa che. tethI karmono baMdha thato nathI. paraMtu karma vinA paNa jIva bhavAntaramAM jAya che. tethI bhavAntara che tathA karma vinA sadezatA paNa che. AvuM ja kaho to bhavAntara niSkAraNa ja thayo, karmakAraNa vinA ja thayo, evo ja artha thaze. have jo Ama ja hoya eTale ke parabhava niSkAraNa ja Avato hoya to teno nAza paNa niSkAraNa ja thaze, Ama thavAthI tapa-jApa-svAdhyAya-dhyAnAdi dharmAnuSThAno niSphaLa thaze. mokSamAM gayelA jIvone paNa janmajarA-maraNa thaze ane pApI jIvone paNa mRtyu bAda vinA kAraNe mukti thaze. AvA ghaNA ghaNA doSo Avaze. vaLI jo karma jevuM koI kAraNa che ja nahIM ane emane ema niSkAraNa ja A jIvane bhavAntaramAM sadezatA maLatI hoya to emane ema niSkAraNa ja A jIvane bhavAntaramAM visarezatA paNa prApta thAya AvuM kema na bane ? koI vizeSatA to rahetI ja nathI. jema karma kAraNa vinA saMdezatA Ave che tema karma kAraNa vinA videzatA paNa hoI zake che. A rIte tamAro pakSa barAbara nathI. ll1783-1784 sadezatAnI jema karmajanya videzatA paNa che. A bAbatamAM pharIthI prazna karIne teno uttara ApatAM kahe che - kammAbhAve vi maI, ko doso hoja jai sabhAvo'yaM / jaha kAraNANurUvaM ghaDAi kajaM sahAveNaM // 1785 // Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355 gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma (karmAbhAve'pi matiH ko doSo bhaved yadi svabhAvo'yam / yathA kAraNAnurUpaM ghaTAdi kAryaM svabhAvena // ) gAthArtha - jema (karma vinA) kAraNane anurUpa ghaTa-paTAdi kArya tathAsvabhAve ja thAya che. tema karmanA abhAvamAM ja A svAbhAvika saMsAra che. AvI buddhi karIe (AvuM mAnIe) to zuM doSa ? ll1785 vivecana - A bAbatamAM sudharmapaMDita Avo prazna kare che ke karma jevuM tattva na mAnIe eTale dhAro ke karma nathI, karma vinA svAbhAvikapaNe ja A saMsAra che Ama mAnIe to zuM doSa ? jema mRtiMDa ghaTanuM kAraNa che ane takhtasamUha paTanuM kAraNa che. temAMthI anukrame ghaTa ane paTa kArya bane che. mRrliMDamAMthI banatA ghaTamAM ane takhtasamUhamAMthI banatA paTamAM karma jevuM koI kAraNa nathI. chatAM tathAsvabhAve ja kAraNane anurUpa kArya thAya che. tevI ja rIte karmatattva na mAnIe to paNa je jIva A bhavamAM jevo hoya tevo ja parabhavamAM tathAsvabhAve thAya che. Ama svAbhAvikapaNe ja prANIonA sadeza evA janmonI paraMparAvALo A saMsAra che Ama mAnIe to zuM doSa? jemake mATImAMthI paTa banato nathI ane tajumAMthI ghaTa banato nathI eTale svAbhAvikapaNe visadeza kArya thatuM nathI paNa sadeza kArya ja thAya che ane temAM karmatattva kAraNa nathI. tevI ja rIte ahIM jIvonA janmanI paraMparA paNa karma vinA ja mAnI lone ? uttara - ghaTa-paTa kAryo paNa mATI ane tajumAMthI emane ema svAbhAvikapaNe thatAM nathI, mATIno Dhaga karIe to potAnI meLe ghaDA banI jAya ane takhtaono Dhaga karIe eTale potAnI meLe svAbhAvika rIte paTa banI jAya evuM banatuM nathI. te banAvavAmAM kartA ane karaNa A banne kArakanI apekSA avazya rahe ja che. kulAla-kartA ane daMDa-cakrAdi karaNanI sAmagrI maLe to ja mATImAMthI ghaTa bane che. vaNakara-kartA ane turI-vemAdi karaNanI sAmagrI maLe to ja takhtasamUhamAMthI paTa bane che. kartA ane karaNanA vyavasAya vinA kevala ekalA samavAyikAraNamAMthI ApoApa svAbhAvikapaNe kArya thatuM nathI. tevI ja rIte "parabhavasaMbaMdhI zarIra-Indriyo Adi rUpa kArya karavAmAM kartA evA AtmAne koIne koI "karaNa" nI avazya apekSA rahe che." AvuM je koI karaNa kAraka hoya che te karaNa, kAraka A lokamAM kartA ane kAryathI bhinna dekhAya che. jema kulAla ane ghaTathI bhinna evuM daMDa-cakrAdi karaNa che. vaNakara ane paTathI bhinna evuM turI-vemAdi karaNa che tema ahIM pArabhAvika zarIra ane kartA evA AtmAthI bhinna evuM "karma" nAmanuM kAraNa che. Ama he sudharma ! tame svIkAro. haMmezAM karaNa e sAdhana che, nimitta che. te sadA Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 pAMcamA gaNadhara - saudharma gaNadharavAda kartA-karmathI kathaMcit bhinna hoya che. suthAra lAkaDuM chede che paNa karaNa evA kuhADA vinA svAbhAvikapaNe lAkaDuM chedAtuM nathI. sonI sonAnA aneka alaMkAro banAve che paraMtu alaMkAra banAvavAnAM sAdhano (ojAro) vinA svAbhAvikapaNe alaMkAro banatA nathI. tema ahIM kartA AtmA che. kArya pArabhavika zarIrAdi che. temAM karaNakAraka evuM karma mAnyA vinA svAbhAvikapaNe A zarIrAdinI racanA thaze nahIM. prazna - ghaTa-paTa Adi kAryomAM kulAla-vaNakara Adi kartA ane daMDacakrAdi-turIvemAdi karaNa pratyakSa dekhAya che. tevI ja rIte lAkaDAnA chedamAM suthAra kartA ane kuhADo karaNa, alaMkAromAM sonI kartA ane ojAro karaNa ItyAdi pratyakSa dekhAya che. temAM kartA paNa dekhAya che ane karaNa paNa dekhAya ja che. tethI je pratyakSa dekhAya teno apalApa kema karI zakAya ? arthAt apalApa na karI zakAya mATe tyAM kartA-karaNa ane kArya traNe bhale ho. paraMtu pArabhavika zarIranI je racanA thAya che tyAM kartA AtmA ane karaNa evuM karma pratyakSa dRSTigocara thatuM nathI. mATe jema kartA ane karma vinA vAdaLo bane che ane ghanIbhUta tathA viralIbhUta vagere vikAro paNa karma vinA te vAdaLomAM svAbhAvika rIte ja thAya che tema pArabhavika zarIronI racanA paNa kartA AtmA ane karaNa karma vinA ja banatI hoya Ama mAnIe to zuM doSa ? tethI karma che ja Ama mAnavAnI AvazyakatA rahetI nathI. uttara - A prazna ayukta che. vAdaLonI racanA pratiniyata AkAravALI hotI nathI, pArabhavikazarIranI racanA AdivALI ane pratiniyata AkAravALI hoya che. arthAt amuka prakAranA cokkasa AkAravALI hoya che. tethI te svAbhAvika nathI paNa kartA ane karaNanI apekSAvALI che. jema koI suMdara havelI bAMdhelI hoya athavA vyavasthita makAna bAMdheluM hoya to te AdivALuM ane pratiniyata (amuka cokkasa prakAranA) AkAravALuM che. tethI te havelI ane makAnano koIka karyA che. tathA temAM vaparAyelAM sAdhano e karaNa che paraMtu te havelI tathA makAna dharatIkaMpa athavA mahAvAyunA tophAnAdithI jyAre paDe che tyAre thayelA bhaMgArano koI pratiniyata AkAra nathI tethI te kartA ane karaNa vinA svAbhAvikapaNe bane che. A rIte vicAratAM je je kArya AdivALuM ane amuka prakAranA cokkasa pratiniyata AkAravALuM hoya che te te kArya svAbhAvikapaNe hotuM nathI paNa kartAkaraNanI apekSAe ja thAya che. pArabhavikazarIranI racanA paNa AdivALI ane pratiniyata AkAravALI ja che. mATe kartA AtmA ane karaNa evA karmanI apekSAe ja thAya che. tethI karma che ema siddha thAya che. vaLI he sudharma ! tame 'bhAraNAnurUpa Aryak'' mAno cho. kAraNane anurUpa ja kArya Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma 357 thAya evuM tame mAno cho. A cAyane lIdhe parabhavamAM sadezatA hoya evuM tamArA vaDe pUrve svIkArAyuM che ane have ahIM jyAre A prazna karo cho tyAre svabhAvane siddha karavA "pravidyAra" vAdaLonA vikAranuM dRSTAnta Apo cho, A dRSTAntathI tamArI pUrve mAnelI mAnyatA khaMDita thaI jAya che. jema vAdaLa ane tenA vikAro svAbhAvika rIte bane che. tevI rIte jo pArabhavika zarIranI racanA paNa svAbhAvika rIte ja banatI hoya to vAdaLanA vikAro to potAnA kAraNabhUta pugaladravyo karatAM atyanta vilakSaNa rIte bane che. vAdaLo jemAMthI bane che te pUrvakAlIna kAraNabhUta pudgaladravyo sUkSma che, adazya che, varALarUpa che. uSNatAmAna dharmavALAM che. temAMthI banatAM vAdaLa bAdara, dazya, gaganasthita ane zItaLatAdharmavALAM Ama atyanta vilakSaNa dharmavALAM bane che. have jo A vAdaLanuM dRSTAnta zarIranI racanAmAM Apazo to pArabhavikazarIranI racanA pUrvakAlIna zarIra racanAthI atyanta vilakSaNa hoya che Ama siddha thaze. Ama siddha thavAthI tamArI ja mAnelI sadezatA uDI jaze. tethI tamAro A tarka barAbara nathI. I/178pI hoja sahAvo vatthu, nikkAraNayA va vatthudhammo vA / jai vatthu Natthi, tao'NuvaladdhIo khapuSkaM va // 1786 // accaMtamaNuvaladdho vi aha tao atthi, natthi kiM kammaM ? / heU vi tadatthitte jo naNu kammassa vi sa eva // 1787 // kammassa vAbhihANaM hoja sahAvotti hou ko doso / niccaM va so sabhAvo sariso etthaM ca ko heU ? // 1788 // (bhavet svabhAvo vastu, niSkAraNatA vA vastudharmo vA / yadi vastu nAsti, sako'nupalabdheH khapuSpamiva // atyantamanupalabdho'pyatha sako'sti, nAsti kiM karma ? / heturvA tadastitve yo nanu karmaNo'pi sa eva // ) karmaNo vAbhidhAnaM bhavet svabhAva iti bhavatu ko doSaH / nityaM vAsa svabhAva:, saMzo Stra o hetuH ? ) gAthArtha - svabhAva e zuM koI vastuvizeSa che ? niSkAraNatA che ? ke vastuno koI Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 pAMcamAM gaNadhara - saudharma gaNadharavAda dharma che ? A traNa pakSomAMthI "jo vastu che" Ama kahezo to te vastu nathI - kAraNa ke vasturUpe dekhAto nathI AkAzapuSpanI jema. /1786/ atyanta dekhAto nathI chatAM te vastu che Ama jo kaho to "karma nathI" Ama kema kaho cho ? athavA svabhAvanA astitvamAM je hetu che te ja hetu karmanA astitvamAM paNa ho. 178 athavA karmanuM ja jo bIjuM nAma svabhAva kahetA ho to te svabhAva bhale ho. (amane kaMI vAMdho nathI.) ema mAnavAmAM zuM doSa ? athavA te svabhAva haMmezAM sadeza ja rahe temAM zuM kAraNa ? ll1788 | vivecana - bhagavAna zrI mahAvIra prabhu sudharma brAhmaNane judI judI rIte samajAve che. gayelI gAthA 1785 mAM sudharmabrAhmaNe je dalIla karelI ke "mmama vi maruM to tolo honna naDuM namAvoDya" karma na mAnIe ane bhavano (saMsArano) evo svabhAva ja mAnIe ke kAraNabhUta karma vinA ja A saMsAra che. tyAM bhagavAna sudharmabrAhmaNane prazna kare che ke - bhagavAn - tamAro mAnelo A svabhAva e zuM che? zuM ghaTa-paTa jevI svabhAva nAmanI koI vastu che ? ke zuM niSkAraNatA eTale ke koIpaNa kAraNano abhAva e ja svabhAva che ? ke zuM svabhAva e vastuno koI dharmavizeSa che ? A traNamAMthI svabhAvano artha tamane kayo mAnya che ? svabhAva e che zuM ? te kaho. sudharma brAhmaNa - svabhAva e ghaTa-paTAdinI jema eka vastu che. bhagavAn - jo svabhAva e ghaTa-paTAdinI jema vastuvizeSa hoya to ghaTa-paTAdi cakSurgocara thAya che. ghaTa-paTAdinI upalabdhi thAya che. svabhAva e cakSurgocara thato nathI. svabhAvanI upalabdhi thatI nathI, anulabdha che. mATe svabhAva nAmanI vastu hoya A vAta tarka vinAnI che. jema AkAzanuM puSpa upalabdha thatuM nathI mATe nathI, tema svabhAva nAmanI vastu upalabdha thatI nathI mATe nathI. jo hota to upalabdha thAta. sudharmabrAhmaNa - jema talamAM tela anupalabdha che chatAM avazya che. mATImAM ghaTa anupalabdha che chatAM che. sUrma pudgalo, nigodanA jIvo ane dUra dUranA padArtho anupalabdha che, chatAM che, tema svabhAva nAmanI vastu bhale anupalabdha hoya to paNa jagatamAM che. Ama mAnI zakAya che. je koI anupalabdha hoya te saghaLuMya nathI ja hotuM ema nahIM. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma 359 bhagavAna - jo tame AvuM samajo cho ke "je vastu atyanta anupalabdha hoya, to paNa te vastu (svabhAvAdi) jagatamAM hoya che. to A ja nyAyane anusAra cakSurAdi IndriyothI sarvathA anupalabdha evuM karma paNa jagatamAM hoI zake che. to "karma nathI, karma nathI, AvAM nakAranA gANAM zuM kAma gAo cho? anupalabdha evuM karma paNa hoI zake che. sudharmabrAhmaNa - svabhAva bhale dekhAto nathI paraMtu tenuM astitva mAnavAmAM hetu (tarka) maLe che. tethI tarkane kAraNe svabhAva (na dekhAto hoya to paNa) svIkAravo joIe. jema mATImAMthI ghaTa ja bane, paTa na ja bane. Ama kema ? mATIno Avo svabhAva. eTale ke kulAla e kartA, mATI upAdAnakAraNa, ghaTa e kArya, tenI niSpattimAM koI "karaNakAraka" hovuM joIe, kAraNa ke kAraNa vinA kArya thAya nahIM. ahIM karaNakArakamAM svabhAva jANavo. mATIno Avo svabhAva ke temAMthI ghaTa bane, svabhAvanI siddhimAM Avo suyogya tarka (hetu) che. mATe huM svabhAva che Ama kahuM chuM. bhagavAna - "karma" mAnavAmAM paNa zuM te ja hetu na hoI zake ? arthAt kartA AtmA, kArya pArabhavizarIra, upAdAnakAraNa audArikAdi vargaNAnAM pudgalo, temAM koIka karaNakAraka joIe. kAraNakAraka vinA kArya thAya nahIM. mATe je karaNakAraka che te ja karma che. sArAMza ke svabhAvane mAnavAmAM tamArI pAse je dalIla che te ja dalIla jo karmane svIkAravAmAM joDo to "karma nAmanuM tattva" che ema samajAya tema che. sudharmabrAhmaNa - karmanuM ja bIjuM nAma svabhAva che ema ame kahIzuM. arthAt he bhagavAna ! tame jene karma kaho cho tene huM mAnuM chuM. paNa huM tene svabhAva kahuM chuM. temAM zuM doSa ? nAmAntaramAM kaMI doSa hoto nathI. bhagavAna - "doTa" = bhale ho, karmane ja tame svabhAva kaho temAM zuM doSa? paNa karma nAmanuM pudgaladravya che. eka prakAranI sUkSma vastu che. jIva vaDe grahaNa karIne bhinna bhinna rUpe pariNamAvAya che. bhaviSyamAM jIvane ja sukha-duHkha Ape athavA jJAnAdi guNane DhAMke te bhAve jIve te karmane bAMdhyuM che. te vAta "svabhAva" mAnavAmAM ghaTaze nahIM. kAraNa ke tamAre te svabhAvane nitya sadeza ja mAnavo paDaze. kAraNa ke "svabhAvane lIdhe ja bhavAntaramAM saMdeza evA manuSyAdi bhAva te te jIvane prapta thAya che ema tame mAnyuM che. tyAM prazna thaze ja ke te svabhAva sadAkALa sadeza ja rahe tenuM zuM kAraNa ? svabhAvanI sadezatAnuM koI kAraNa dekhAtuM nathI. sudharmabrAhmaNa - A svabhAva sadAkAla potAnA svabhAvathI ja sadeza hoya che. arthAt svabhAvanI sadRzatAmAM paNa svabhAva ja kAraNa che Ama huM kahIza. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA gaNadhara - saudharma gaNadharavAda bhagavAna - jyAM koI tarka na maLe tyAM jo A rIte svabhAvane ja AgaLa karo to bhavanI bhavAntaramAM visardezatA thAya che. kAraNa ke bhavano Avo svabhAva ja che. Ama bhavanI videzatAmAM paNa A rIte to kahI ja zakAya che. sArAMza ke A yuktiyukta kathana nathI, sarvatra svabhAvano uttara Apavo e to badhI jagyAe sulabha che. 360 vaLI jo tame karmane na mAno ane svabhAva nAmanI koI vastu che ema mAno to bIjA paNa tamane doSo Ave che. te have pachInI gAthAmAM kahevAya che. 1786-1787 1788 // so mutto'mutto vA, jai mutto to na savvahA sariso / pariNAmao payaM piva, na dehaheU jai amutto // 1789 // upagaraNAbhAvAo, na ya havai suhamma / so amutto vi / kajjassa muttimattA, suhasaMvittAdio ceva // 1790 // (sa mUrto'mUrto vA, yadi mUrtastato na sarvathA sadRzaH / pariNAmataH paya iva, na dehaheturyadyamUrtaH // upakaraNAbhAvAd na ca bhavati sudharman / so'mUrto'pi / kAryasya mUrtimattvAt, sukhasaMvittyAditazcaiva // ) gAthArtha - te svabhAva mUrta che ke amUrta che ? jo mUrta che to te svabhAva pariNAmI hovAthI dUdhanI jema sarvakAle sarvathA sadeza rahI na zake ane jo amUrta hoya to upakaraNano abhAva hovAthI te dehAdinI racanAno hetu na banI zake. vaLI te svabhAvanuM kArya (dehAdi) mUrtimAna hovAthI ane sukha-duHkhAdi bhAvonuM saMvedana thatuM hovAthI te svabhAva amUrta paNa hoI zakato nathI. 1789-1790ll vivecana - vaLI he sudharma ! tame svabhAvane ghaTapaTa jevI vastu che Ama mAnyuM che. tethI te svabhAva zuM mUrta ? ke zuM amUrta che ? jo te svabhAva mUrta hoya to karmanI sAthe tenI zuM vizeSatA rahI ? huM jene "karma" samajAvuM chuM tene ja tame svabhAva mAnyo. kAraNa ke karma paNa pudgaladravya hovAthI vadi guNavALuM che tethI mUrta che ane svabhAva paNa tame mUrta ja mAnyo, eTale karmathI svabhAva e koI vizeSa vastu rahI nahIM. mAtra nAmAntara ja thayuM. A rIte jo tame svabhAvane mUrta mAnazo to tame nAmAntarathI karma svIkArI ja lIdhuM evo ja artha thaze. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma 36 1 vaLI jo svabhAva nAmanI tamArI mAnelI A vastu mUrti che to te pudgaladravya thavAthI dUdhAdinI jema pariNAmI (parivartanazIla) ja hoya ane pariNAmI hovAthI sadAkAla sadeza hoya ja nahIM. tethI bhavAntaramAM sadezatAnuM kAraNa bane nahIM. jema dUdha vagere dravyo pariNAmI hovAthI sadA sadeza rahetAM nathI tema svabhAva paNa mUrti hovAthI abrAdinA vikAranI jema sadA sadeza nahIM rahe. jema abhrAdinA vikAro mUrti hovAthI badalAyA ja kare che. kyAreka ghanIbhUta ane kyAreka viralIbhUta. tema svabhAva paNa badalAto ja raheze, sadA sadeza raheze nahIM. tethI te svabhAva vaDe bhavAntaramAM thatuM dehAdinuM nirmANa paNa sadeza raheze nahIM. A rIte jo tame svabhAvane mUrti mAnazo to eka to karmatattva svIkAryuM thaze. vaLI mUrti hovAthI ane pariNAmI hovAthI abhrAdinA vikAranI jema tathA dUdhAdinI jema sadA sadaza raheze nahIM ke jethI bhavAntaramAM sadezatA siddha thAya. have te sudharma ! jo A svabhAva amUrta che ema tame mAnazo to te dehAdino AraMbhaka ghaTI zakaze nahIM, kAraNa ke te amUrta hovAthI koInuM upakaraNa (utpattimAM nimitta) banaze nahIM. tethI daMDa-cakrAdi upakaraNa vinA jema kulAla ghaTanA utpAdaka banato nathI tema svabhAva e anupakaraNa banavAthI dehAdino AraMbhaka banaze nahIM, vaLI jema AkAza amUrta che tethI te dehAdinuM AraMbhaka banI zakatuM nathI tema A svabhAva paNa amUrta che Ama tame mAnazo to amUrta (mAnyo) hovAthI dehAdino AraMbhaka thaze nahIM. A rIte jo A svabhAvane amUrta mAnazo to anupakaraNarUpa hovAthI daMDa-cakrAdithI vikala evA kulAlanI jema ane amUrti hovAthI AkAzanI jema pArabhavika evA dehAdino sarjaka te svabhAva banaze nahIM. tathA he sudharma ! tamArI mAnelI te svabhAva nAmanI vastu amUrta che A vAta paNa yuktisaMgata nathI. kAraNa ke tame svabhAvane zarIrAdi kAryanuM kAraNa mAno cho. zarIrAdi kArya mUrti che. tenuM kAraNa svabhAva amUrta kema hoya? kAraNa ke jenuM kArya mUrti hoya tenuM kAraNa paNa mUrta ja hoya, amUrta na hoya. jema AkAza amUrta che to tenuM kArya kyAreya mUrta na hoya ane mATI mUrta che to tenuM kArya ghaTa mUrti ja hoya che. ahIM svabhAvanA kAryasvarUpe mAnelAM zarIrAdi mUrti che. mATe tenA kAraNabhUta svabhAva nAmano padArtha paNa mUrta ja hoI zake (bIjA zabdothI karma ja hoI zake, paNa amUrta na hoI zake. vaLI sukha-duHkhanuM saMvedana (anubhava) thatuM hovAthI paNa te svabhAva amUrta nathI. sukha ane duHkhanuM saMvedana mUrta evA zarIra ane Indriyo dvArA ja thAya che. paNa amUrta evA AkAza dvArA thatuM nathI. tethI jo A svabhAvane amUrta mAnazo to je A sukha Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 pAMcamA gaNadhara - saudharma gaNadharavAda duHkhanuM saMvedana (anubhava) AtmAne thAya che te amUrta evA svabhAva dvArA thaI zakaze nahIM. sukha-duHkhanuM saMvedana AtmAne je thAya che temAM nimittakAraNa rUpe karma che, te mUrta che. tethI mUrtanA saMbaMdhathI A saMvedana thAya che. jema anukULa AhAra ane pratikula AhAra mUrta hovAthI tenA dvArA sukha-duHkhanuM saMvedana ghaTI zake che paraMtu amUrta evA AkAzanA saMbaMdhathI AtmAne sukha-duHkhanu saMvedana saMbhavatuM nathI. tema jo svabhAvane amUrta mAnazo to teno saMbaMdha hovA chatAM paNa AtmAne sukhAdinuM saMvedana nahIM ghaTe. mATe mUrta ja mAnavo paDe ane mUrta mAnatAM saMjJAntarathI karma ja svIkAreluM thaze. A carcA bIjA agnibhUti gaNadharanI sAthenA vAdavivAdanI carcAmAM gAthA naMbara 1625-1626-1627 mAM ghaNA ja vistArathI samajAvelI che. tyAMthI joI levA bhalAmaNa che. A pramANe svabhAvane jo vastuvizeSa (eka padArtha che) Ama mAnazo to zuM doSa Avaze ? te ekapakSa pUrNa karIne have te svabhAvane niSkAraNatA (eTale kAraNano abhAva) mAnazo to zuM doSa Ave che te vAta have pachInI gAthAmAM samajAve che. 1789-1790 // ahavA'kAraNau cciya, sabhAvao to vi sarisA katto / kimakAraNao na bhave visarisayA kiM va vicchittI // 1791 // (athavA'kAraNata eva svabhAvatastato'pi sadRzatA kutaH / kimakAraNato na bhaved visadRzatA kiM vA vicchittiH // ) gAthArtha - athavA svabhAva eTale akAraNatA e artha jo karo to svabhAvathI (koIpaNa jAtanA kAraNa vinA) sadezatA ja bhavAntaramAM rahetI hoya to sadezatA ja kema rahe ? te ja akAraNatAthI visardazatA paNa kema na rahe ? athavA bhavanI vicchitti paNa kema na thAya ? ||17915 vivecana - gAthA 1786 mAM svabhAvanA traNa pakSo kalpIne sudharma brAhmaNane prazno pUchavAmAM AvyA hatA ke tame svabhAva eTale zuM mAno cho ? zuM svabhAva e ghaTa-paTa jevo koI padArtha che ? zuM svabhAva eTale niSkAraNatA che (jemAM koI ja kAraNa na hoya emane ema thAya te) ? ke zuM svabhAva e koI vastuno dharma che ? A traNa pakSomAMthI svabhAva e ghaTa-paTanI jema koI vastu che. Ama jo mAno to te mUrta mAnazo ke amUrta mAnazo ItyAdi vikalpo pADIne dareka vikalpomAM doSa ja Ave che ema kahIne pahelA pakSanuM gAthA 1787 thI 1790 mAM khaMDana karyuM. have kadAca sudharmabrAhmaNa svabhAvano artha niSkAraNatA kare, eTale ke koI kAraNa jemAM nathI tenuM nAma niSkAraNatA, vastumAM evo Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma 363 svabhAva che ke koIpaNa kAraNa vinA bhavAntaramAM sadezatA utpanna kare, to A artha paNa barAbara nathI. kAraNa ke jo svabhAvano artha niSkAraNatA karIe ane te niSkAraNatAthI bhavAntaramAM "sazatA" prApta thatI hoya to te ja niSkAraNatAthI bhavAntaramAM visardazatA paNa prApta thAya evuM kema na bane ? jema koI paNa jAtanA kAraNa vinA bhavAntaramAM sardazatA rahe che. ema tame mAno cho to te ja rIte koI paNa jAtanA kAraNa vinA visardazatA paNa rahe, Ama kema na bane ? jo sardazatAnI prAptinuM koI asAdhAraNa kAraNa hoya to to visardazatA na Ave evuM bane paNa koI evuM viziSTa kAraNa na ja hoya to visardazatA paNa Ave. tathA jo kAraNa vinA sardazatA thatI hoya to kyAreka sardazatA ke visardazatA kaMIpaNa na thAya AvuM paNa bane. arthAt A bhava pUrNa thatAM bIjo (sadeza ke asadeza) bhava ja na thAya, eTale ke bhavano viccheda thAya AvuM paNa kema na bane ? jo sadRzatAnuM koIne koI kAraNa hoya to to sardazatAne thavuM ja paDe. paNa jo koI kAraNa nathI. emane ema ja tame sadaMzatA mAno cho to sardazatA thavI ja joIe evo niyama raheto nathI. tethI kyAreka visardazatA paNa thavI joIe athavA kyAreka akasmAt bhavaviccheda paNa thavo joIe. vaLI jo kAraNa vinA A bhavAntara akasmAt ja thato hoya to khara-viSANa Adi je sarvathA asat vastu che te paNa kyAreka akasmAt banavI joIe. jo vastunI utpattimAM koI kAraNanI jarUra ja nathI to kharavaSANa-AkAzapuSpAdi AvI asastu paNa kema na nIpaje ? nIpajavI joIe. tathA akasmAt banatAM vAdaLAM jema aniyata AkAravALAM hoya che tema kAraNa vinA akasmAt banatAM zarIro ane Indriyo paNa amuka prakAranAM pratiniyata AkAravALAM na banatAM game tevAM aniyata AkAravALAM ja banavAM joIe. paraMtu AvuM banatuM nathI. tethI "akAraNatA" paNa saMgata nathI. 1791|| have trIjo pakSa 'vastudharma" e svabhAva che Ama jo mAnazo to tene AzrayIne paNa "sardazatA" saMbhavatI nathI. te kahe che ahava sahAvo dhammo vatthussa na so vi sarisao niccaM / upAya ii bhaMgA cittA jaM vatthupajjAyA // 1792 // (athavA svabhAvo dharmo vastunaH na so'pi sadRzako nityam / utpAdasthitibhaGgAzcitrA yad vastuparyAyAH // ) Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA gaNadhara - saudharma gaNadharavAda gAthArtha athavA svabhAva e jo vastuno dharma che Ama kaho to paNa haMmezAM sadezatA ghaTatI nathI. kAraNa ke vastunA paryAyo utpatti-sthiti ane vyayadharmavALA citravicitra che. 179 2 // 364 - vivecana - have svabhAva e vastuvizeSa nathI, akAraNatA paNa nathI. paraMtu svabhAva e vastuno dharma che. Ama trIjo pakSa jo svIkArAya to te trIjo pakSa paNa barAbara nathI. kAraNa ke jo svabhAva e vastuno dharma hoya to te sadAkAla sadeza ja hoya ema na bane. tethI te svabhAva parabhavamAM zarIrAdinI sardazatAne ja janma Ape Ama kema bane ? prazna -svabhAva e vastuno eka prakArano dharma che ane te sadAkALa ekasarakho samAna ja hoya (sadeza ja hoya) Ama kema na bane ? uttara - pratyeka vastunA paryAyo utpAda-sthiti ane vyaya pAmavAnA svabhAvavALA che arthAt citra-vicitra che. nIla-pIta-zveta Adi vastudharmo anya anya rUpe pariNAma pAmatA pratyakSa dekhAya ja che. saMsAramAM rahelI sarve paNa vastuonA paryAyo navA paryAya rUpe utpanna thAya che. junA paryAya rUpe nAza pAme che ane vastumAtra rUpe dhruva rahe che. tethI koIpaNa paryAya parivartana svarUpa hovAthI sadAkAla sadeza ja rahe AvuM banatuM nathI. tethI bhavAntaramAM sardaza zarIrAdino utpAdaka bane AvuM paNa banatuM nathI. vaLI he sudharman ! svabhAva e vastuno dharma che ema jo tame kaho cho to te svabhAva zuM AtmAno dharma che ? ke pudgalano dharma che ? jo AtmAno dharma che Ama kahezo to te pArabhavika evA zarIrAdinuM kAraNa thaze nahIM. kAraNa ke AtmA amUrta hovAthI teno dharma paNa amUrta ja thaze ane amUrta evo A svabhAva AkAzanI jema pAravika zarIrAdinI utpattimAM kAraNa banaze nahIM. have jo A svabhAvane pudgalano dharma che Ama kahezo to A svabhAva e karma ja thayuM. nAmamAtra ja judu thayuM. vAstavika karma ja che Ama svIkAryuM. kAraNa ke karma e kAryaNavargaNA nAmanA pudgalAstikAyanuM rUpAntara hovAthI pudgala dravyano dharma ja che. Ama amArA vaDe svIkArAyuM ja che. tethI svabhAva nAma ApIne paNa chevaTe mUrta, pudgalamaya, pudgalano dharma evuM ja A kAraNa tamAre svIkAravuM paDe che. to te karma ja che. Ama spaSTa kema nathI svIkAratA ? karma mUrta hovAthI paulika che tethI parabhavanA zarIrAdi bhAvonI racanAnuM daMDacakrAdinI jema jarUra nimittakAraNa rUpe karaNakAraka che tathA te karma judA judA kAle mithyAtvAdi judA judA baMdhahetuothI baMdhAtuM hovAthI bhinna-bhinna prakAre paNa che. tethI Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma 365 pUrvabhava karatAM bhavAntaramAM visazitA paNa saMbhave che. sadezatA ja hoya Avo niyama nathI. ll1792ll kammassa vi pariNAmo, suhamma ! dhammo sa poggalamayassa / heU citto jagao, hoi sahAvotti ko doso // 1793 // (varSofpa paripAma:, atharman ! thaI. sa. purAtamathI ! hetuzaro nAto bhavati svabhAva rUti o roSa ? ) gAthArtha - athavA he sudharman ! pugalamaya evA karmanA pariNAmarUpa te svabhAva pugalano dharma ho. (emAM amArI sammati che, paraMtu te pugalano dharma jagatanI citravicitratAnuM kAraNa che. tethI te svabhAva sadeza nathI paNa citra-vicitra che. 1793 vivecana - A "svabhAva" e vastuno dharma che AvuM he sudharma ! tame jo mAno cho to trIjo pakSa svIkAryo che. temAM amArI sammati che. tamAro A svIkAra barAbara che. te mAnyatAmAM koI doSa nathI. kAraNa ke A mAnyatA yuktiyukta che. pudgalAstikAya nAmanuM eka nirjIva dravya che. jene jaDa dravya kahevAya che. tenA ATha bheda che jene ATha vargaNA kahevAya che. audArika-vaikriya-AhAraka-taijasa-bhASA-zvAsocchavAsa-mana ane kArmaNavargaNA evAM anukrame te ATha vargaNAnAM nAmo che. temAM AThamI kArmaNavargaNA nAmanuM je pudgalAstikAya dravya che tenA pariNAmottara thavA svarUpa arthAt karmarUpe rUpAntara thavA svarUpa pudgaladravyano ja A dharma che. tethI svabhAva e vastuno dharma che A vAta sAcI che. karmarUpe pariNAma pAmanArAM evAM kArmaNavaNAnAM pugalono A dharma che ane pudgaladharmasvarUpa A karma ja jagatanI vicitratAnuM kAraNa che. karmanA kAraNe ja jagatanA jIvonAM zarIro, Indriyo, sukha ane duHkho citra-vicitra che. A pramANe svabhAva e pudgaladravyano "karma" nAmano eka pariNAma che, dharma che. Ama vastudharma mAnavAmAM koI doSApatti nathI. amane paNa A mAnya che. phakta karma nAmanI vastuno Avo A svabhAva " so mavati' = haMmezAM sadaza hoto nathI. ATalI ja amArI ane tamArI mAnyatAmAM pharaka che. karmapariNAma rUpa A vastudharma sadA sarakho na hovAnuM kAraNa e che ke te karmabaMdhanAM kAraNo mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yogarUpa ane tenI tIvra-maMdatA rUpa aneka prakAranAM che. tethI te citra-vicitra che. A rIte mithyAtvAdi hetuonI vicitratAnA kAraNe tenAthI thato karmabaMdha rUpa A svabhAva paNa citra-vicitra aneka prakArano che. jevuM karma bAMdhyuM hoya che tene anusAra te karmanA Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 pAMcamA gaNadhara - saudharma gaNadharavAda udayathI bhavAntaramAM te te jIvonuM pArabhavika zarIrAdi bane che. karma citra-vicitra baMdhAyeluM che tethI teno udaya paNa citra-vicitra thAya che. tethI jIvonA zarIrAdinI racanA paNa bhinna bhinna aneka prakAranI thAya che. mATe manuSya marIne pazu paNa thAya, pazu marIne manuSya paNa thAya, strI marIne puruSa paNa thAya ane puruSa marIne strI paNa thAya. paraMtu samAnatA ja thAya evo niyama nathI. citra-vicitra karmanA kAraNe bhavAntaramAM citravicitra rUpatA paNa thAya che. 1793ll uparanI gAthAmAM ema kahevAmAM AvyuM ke kAzmaNavargaNAnuM baneluM karma e citravicitra che. mithyAtvAdi citra-vicitra hetuo vaDe baMdhAya che mATe te karma citravicitra che ane tethI bhavAntaramAM prApta thatI zarIrAdinI racanA paNa citra-vicitra che, sadeza nathI. A vidhAna karmajanya pArabhavika zarIrAdine AzrayI che. kAraNa ke hAla teno prasaMga hato. hakIkatathI to jagannA sarve paNa padArtho AvA ja che. koIpaNa padArtha sadAkAla saMdeza raheto nathI. sarva padArthomAM tripadI che. tethI kevaLa ekalA karmajanya pArabhavika zarIrAdinI racanAmAM ja tripadI samajAvavI athavA kahevI e avyApaka tripadI kahevAya. ema kahevAthI karmajanya pArabhavika zarIrAdinI racanA vinAnA bIjA padArtho sadeza ja hoya che. Avo mithyArUpa ekAntavAda thaI jAya. te dUra karavA sarvatra vyApaka ane yathArtha svarUpavALA anekAntavAdane samajAvatAM kahe che ke - ahavA savvaM vatthaM, paikkhaNaM ciya suhamma ! dhammehiM / saMbhavai vei kehi vi, kehi vi tadavatthamaccaMtaM // 1794 // taM appaNo vi sarisaM, na puvvadhammehiM pacchimillANaM / sayalassa tihuaNassa ca sarisaM sAmaNNadhammehiM // 1795 // (athavA sarva vastu pratikSaUva tharmana thaEH | sambhavati vyeti kairapi kairapi tadavasthamatyantam // tadAtmano'pi sadRzaM, na pUrvadharmaiH pAzcAtyAnAm / sanI tribhuvanI, mAM sAmAnyatha: I) gAthArtha - athavA he sudharma ! (eka pArabhavika zarIranI racanA mAtra ja nahIM paNa) sarve vastu pratikSaNe keTalAka dharmo vaDe utpanna thAya che. keTalAka dharmo vaDe nAza pAme che ane keTalAka dharmo vaDe atyanta te ja avasthArUpe dhruva rahe che. /1794l Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma 367 tethI vastu pote potAnA ja pUrvadharmo vaDe pachInA dharmonI sAthe sarvathA samAna hotI nathI. bAkI sAmAnya dharmo vaDe to sakala evA traNe bhuvananI sadezatA che. /179pa vivecana - kevala ekalI pArabhavika zarIrAdinI racanA mAtra ja A bhavanA zarIrAdinI racanAthI sadeza hotI nathI, paraMtu bhinna paNa hoya che tathA te ja vastu tripadIvALI che. Ama nathI. paraMtu te sudharma ! traNe bhuvananI aMdara rahelI ghaTa-paTa Adi samasta vastuo samAna ane asamAna ema banne jAtanA bhAvavALI ja hoya che. ane tripadIvALI ja hoya che. tyAM keTalAka uttarakAlIna paryAyo vaDe sanmavaDuM = utpanna thAya che ane keTalAka pUrvakAlIna paryAyo vaDe vepha = ceti = vyaya pAme che ane e ja rIte keTalAka dharmothI atyanta te ja avasthAvALI paNa rahe che. jemake mRrliMDamAMthI banatA ghaTamAM pratikSaNe mRtyiMDa, sthAsa, koza, kuzUla ane ghaTa ItyAdi AkArasvarUpa asadaza paryAyo vaDe pUrvaparyAyapaNe nAza ane uttaraparyAyarUpe utpAda pratyakSa dekhAya che. chatAM mULabhUta pudgaladravyapaNe tathA paudgalika dharmo vaDe te vastu mRtyiMDathI ghaTa sudhInA kAlamAM sadA kAla dhruva paNa che ja. Ama sarve paNa vastu tripadIvALI che. kevala ekaluM A bhavanuM zarIra ane pArabhavika zarIra mAtra ja samAna che ke asamAna che Ama nathI. sarve paNa vastuo potAnA ja palaTAtA vizeSa dharmone AzrayI ane sAmAnyadharmone AzrayI utpAda-vyaya ane dhRvadharmavALI hovAthI pote ja potAnI sAthe asadeza ane sadeza ema be jAtanI che. to anya vastuonI sAthe to puchavuM ja zuM? tyAM paNa sadeza ane asadeza ema banne prakAra hoya ja che. devadatta nAmano mANasa bAlakAvasthA-yuvAvasthA ane vRddhAvasthArUpe palaTAto hovAthI eka bhavamAM asadeza paNa che chatAM devadattapaNe teno te ja che tethI sadeza paNa che. have jo ekabhavamAM paNa asadezatA ane sadezatA ema be bheda hoya to pachI A bhava ane parabhavanA zarIranI vacce strI-puruSapaNe asadezatA ane sazarIrIpaNA vaDe sadezatA hoya emAM zuM Azcarya ? mAtra eka A bhava-parabhavanA zarIranI racanAmAM ja Ama che ema nahIM. paraMtu saMsAravartI samasta vastuo pote potAnI ja sAthe bhUta-bhAvi paryAyane AzrayI keTalAka dharmothI samAna paNa che ane keTalAka dharmothI asamAna paNa che. AvI ja rIte koIpaNa eka vastu pote potAnI ja sAthe devadattapaNe samAna ane bAlya-yuvA ane vRddhAvasthApaNe asamAna che. tevI ja rIte sarve paNa vastuo paraspara eka vastu bIjI vastunI sAthe paNa sAmAnya dharmothI samAna ane vizeSa dharmothI asamAna ema banne prakArovALI hoya che. jemake ghaTa ane paTa. A banne padArthomAM ghaTamAM je jalAdhAratA Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 pAMcamA gaNadhara - saudharma gaNadharavAda che te paTamAM nathI ane paTamAM je zItatrANatA che te ghaTamAM nathI. mATe asadeza che. chatAM ghaTa paNa pudgaladravya che, paTa paNa pudgaladravya che. Ama dravyapaNe bane samAna che. ghaTa paNa astisvarUpa che, ane paTa paNa astisvarUpa che. ghaTa paNa prameya che, paTa paNa prameya che. Ama sAmAnya dharmothI ghaTa-paTa samAna paNa che. devadatta ane gavAdi pazu, zarIranI racanAthI, khorAkathI, prakRtithI bhinna che. paraMtu dravyapaNe. astipaNe, prameyapaNe, jIvapaNe samAna paNa che. A rIte saMsAravatI eke eka vastu pote potAnI sAthe paNa bhUta-bhAvI kAlanI aMdara keTalAka dharmothI samAna ane keTalAka dharmothI asamAna ema bane che. tathA koIpaNa vivakSita evI eka vastu vivakSita evI bIjI vastunI sAthe paNa astitvAdi keTalAka sAmAnya dharmothI samAna paNa che ane vizeSa dharmothI asamAna paNa che. sarve padArtho arthAt traNe bhuvana paraspara samAna ane asamAna bane bhAvavALAM che to pachI mAtra potAnA ja eka pUrvabhavanI sAthe uttarabhavanI samAnatA ane asamAnatAnuM to pUchavuM ja zuM? bane bhAvo hoya ja che. tethI te sudharma! A saMsAramAM rahetI sarve paNa vastuo pUrvaparyAya ane uttara paryAya vaDe nAza ane utpAdavALI che tathA dravyarUpe dhruva che tethI pote potAnI sAthe paNa samAna-asamAna bane che. tathA vivakSita eka vastu Itara vastunI sAthe keTalAka dharmothI samAna ane keTalAka dharmothI asamAna ema banne prakAre che. chelle chelle jaDa ane cetana jevI atyanta asamAna dekhAtI vastu paNa jema jaDatAthI ane cetanatAthI bhinna che tema vastupaNe, dravyapaNe, svasvarUpane AzrayI astipaNe, jANavAlAyaka evA prameyadharmapaNe samAna paNa avazya che. tethI A bhava ane parabhavanuM zarIra, zarIrapaNe samAna chatAM strI-puruSapaNe manuSya-pazupaNe bhinna paNa hoI zake che. II1794-175nI tethI uparokta sarva vAtano sAra zuM Avyo ? te kahe che - ko savvaheva sariso, asariso vA ihabhave parabhave vA / sarisAsarisaM savvaM, niccAniccAirUvaM ca // 1796 // (kaH sarvathaiva sadRzo'sadRzo vehabhave parabhave vA / zAsAM sarva, nityanityAdvirUpaOM ) gAthArtha - kayo padArtha A bhavamAM ke parabhavamAM sarvathA ekAnta samAna ja hoya evo che? ke asamAna ja hoya evo che ? evo koI padArtha nathI. paraMtu sarve paNa padArtho Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma 369 samAna ane asamAna ema banne bhAvavALA che. tathA nitya-anityAdi ubhaya svarUpavALA che. ll1796/. vivecana - A saMsAramAM evo kayo padArtha che ke je padArtha bIjA padArthonI sAthe ekAnta sarvathA samAna ja hoya athavA ekAne sarvathA asamAna ja hoya? ekAne samAna ja hoya ke ekAnta asamAna ja hoya evo koI paNa padArtha nathI. dhAro ke ghaTa ane paTa che to ghaTanA je jalAdhArAdi vizeSadharmo che te paTamAM nathI ane paTanA je zItatrANAdi dharmo che te ghaTamAM nathI. A rIte vizeSadharmone AzrayI banne padArtho asamAna che. paNa ghaTa ane paTa A banne dravya che, vastu che, asti che, prameya che, jaDa che. Ama dravyatvavastutva-astitva-prameyatva tathA jaDatva ItyAdi sAmAnya dharmone AzrayI samAna paNa cokkasa che ja. e ja rIte caitra-maitra, devadatta-yajJadatta, manuSya-pazu, gAya ane bheMza vagere sarve paNa padArtho potapotAnA vizeSa dharmone AzrayI asamAna tathA sAmAnyadharmone AzrayI samAna paNa che. ekAnta samAna ke ekAnta asamAna AvuM svarUpa nathI. anekAntamaya ja vastunuM svarUpa che. tevI ja rIte eka vyakti potAnA cAlu A bhavamAM paNa bAlyAvasthAmAM jevo pAMzulapAda (dhULIyA pagavALo arthAt dhULamAM ramanAro) che tevo yuvAvasthAmAM nathI ane jevo yuvAvasthAmAM vikArI che tevo vRddhAvasthAmAM vikArI nathI. Ama eka bhavamAM paNa tevA tevA vizeSa dharmone AzrayI asamAna che, chatAM jamyo tyArathI mRtyu sudhI devadattapaNe samAna paNa che. A rIte eka bhavamAM paNa sukhI-duHkhI, rogI-nirogI, rAjA-raMkapaNe asamAna paNa che chatAM manuSyapaNe samAna paNa jarUra che. - have jema ekabhavamAM samAna-asamAna bane che. tevI ja rIte parabhavamAM paNa A bhavanI sAthe tulya paNa bane che ane atulya paNa bane che. tethI strI marIne strI paNa thAya che ane puruSa-napuMsaka paNa thAya che. manuSya marIne manuSya paNa thAya che ane devatiryaMca-nArakI paNa thAya che. Ama sarvatra anekAnta che ane Ama ja samajavuM joIe. to pachI parabhavamAM "sAdezya" ja thAya AvuM tArA vaDe kema kahevAya che ? tathA ghaTa-paTa-manuSya-pazu-pakSI vagere sarve paNa jIva-ajIva padArtho pratikSaNe pUrvaparyAya vaDe vinAzadhama ane uttaraparyAya vaDe utpAdazAlI hovAthI anitya paNa che tathA dravyasvarUpe = mUlapadArtha rUpe anAdi-anaMta hovAthI nitya paNa che. tethI samAna-asamAna, nitya-anitya, bhinna-abhinna, vAcya-avAcya, asti-nAsti ema uparachallI rIte paraspara virodhI dekhAtA paraMtu paramArthathI avirodhI evA anaMtadharmonI anaMta joDIothI bharelA A saghaLA padArtho che. ekAnta eka sarakhuM svarUpa koInuM paNa nathI. ll1796ll Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 pAMcamA gaNadhara - saudharma gaNadharavAda upara samajAvelI vAta ja eka dRSTAnta ApIne bhagavAna samajAve che ke - jaha niyaehiM visariso, na juvA bhuvi bAlavuDDhadhammehiM / jagao va samo, sattAiehiM taha parabhave jIvo // 1797 // ( yathA nijakairapi sadRzo na yuvA bhuvi bAlavRddhadharmaiH / jagato'pi samaH sattAdikaistathA parabhave jIvaH // ) gAthArtha - jema A bhavamAM yuvAvasthAmAM vartato devadatta potAnA atItakAlasaMbaMdhI bAlyAdi paryAyo ane bhAvikAlasaMbaMdhI vRddhatvAdi paryAyo vaDe samAna nathI ane astitvAdi sAmAnya dharmo vaDe AkhA jagatanI sAthe samAna che. tema A jIva parabhavamAM paNa keTalAka dharmothI samAna ane keTalAka dharmothI asamAna paNa che. / / 17975 vivecana - ekabhavamAM devadattAdi nAmavALo koI eka puruSa potAnI jema jema avasthA badalAya che tema tema navI navI avasthA svarUpe pariNAma pAme che. atItakAlIna avasthA, vartamAnakAlIna avasthA ane bhAvikAlIna avasthA bhinna bhinna hoya che. yuvAvasthAmAM vartato te devadattAdi nAmadhArI puruSa dhULamAM ramavAnuM, avivekapaNe malamUtrAdi karavuM vagere bAlaceSTAnuM kArya karato nathI. bAlyAvasthAmAM karelI bhUlothI zaramAya che. tethI te bAlyAvasthAnI sAthe samAna nathI. bAlyAvasthApaNe vyaya thayo che ane yuvAvasthApaNe utpAda thayo che. tevI ja rIte yuvAvasthA pachI AvanArI vRddhAvasthAsvarUpe haju utpanna thayo nathI tethI yuvAvasthAmAM yuvAvasthAnA bhAvo jevA khIlelA che tevA vRddhAvasthAnA bhAvo khIlelA nathI, khIlavAnA che. A rIte traNa avasthAmAM vartato te devadattAdi nAmadhArI puruSa avasthAsaMbaMdhI paryAyane AzrayI bhinna bhinna che. arthAt asamAna che. chatAM traNe avasthAmAM devadattAdi nAmavALuM dravya tenuM te ja che. tethI astitva (sattA) Adi sAmAnya dharmothI avazya samAna paNa che. A pramANe sadeza ane asadeza banne bhAvo sAthe che. devadattAdi nAmadhArI te puruSa astitvAdi dharmonI apekSAe mAtra potAnI traNe avasthAmAM samAna che eTaluM ja nahIM paraMtu AkhA jagatanI sAthe samAna che. sakala evA A jagatamAM je koI paNa jaDa-cetana padArtho che te sarve paNa padArtho potapotAnA vizeSa guNadharmone (vizeSa paryAyone) AzrayI asadeza che ane sAmAnya dharmone AzrayI sadeza che. tevI ja rIte A bhavathI parabhavamAM gayelo A jIva paNa sarva padArthonI sAthe tathA potAnA atIta bhava ane vartamAna bhava tathA anAgata bhavamAM paNa Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma 371 samAna ane asamAna bane bhAvavALo che. to sarvathA sAdezya kema kahevAya ? sarvathA samAnatA hoya evuM kyAMya banatuM nathI. II179 upara kahelI vAta dRSTAnta ApIne spaSTa samajAve che - maNuo devIbhUo, sariso sattAiehiM jagao vi / devAIhi visariso, niccAnicco vi emeva // 1798 // (manujo devIbhUtaH sadRzaH sattAdikairjagato'pi / devAdibhirvisadRzo nityAnityo'pyevameva // ) gAthArtha - manuSya mRtyu pAmIne deva thayo chato sattA (astitva) Adi dharmo vaDe AkhAya jagatanI sAthe sadeza che. chatAM devatvAdi paryAyo vaDe videza = asadeza paNa avazya che. A ja pramANe nityAnitya paNa che ja. /1798 | vivecana - bhAvArtha lagabhaga upara samajAvAI gayo che. devadattAdi nAmadhArI koI manuSya A bhavamAMthI mRtyu pAmyo, tyArabAda te devapaNe utpanna thayo. A rIte manuSyatvaparyAya ane devatvaparyAya vaDe ekano eka jIva bane bhavomAM samAna nathI, visadeza che. manuSya paryAyamAM che tyAre kavalAhArI, bhUmisaMcArI, nimeSa nayaNI Adi mAnavatAnA dharmavALo che ane devaparyAyamAM lomAhArI, abhUmisaMsArI, animeSa nayaNI Adi devabhavanA dharmavALo che mATe videza che. chatAM astitvAdi sAmAnya dharmathI manuSyabhavamAM ane devabhavamAM samAna paNa che tathA mAtra manuSya ane devabhavamAM ja samAna che ema nahIM paNa sakala jagatanA sarva padArtho sAthe samAna che. to A bhava ne parabhavamAM samAna hoya temAM zuM Azcarya ? tethI ekAtte sadezatA nathI. sAmAnya dharmothI sadezatA ane vizeSa dharmothI videzatA Ama bane che. tathA te ja devadatta mUlabhUta jIvadravya rUpe A bhavamAM ane parabhavamAM teno te ja raheto hovAthI nitya che. chatAM manuSyapaNe vyaya ane devapaNe utpAda pAmato hovAthI anitya paNa che. ekabhavamAM paNa devadattapaNe dhruva ane pratikSaNanA paryAyane AzrayI utpAda-vyayavALo paNa avazya che ja. Ama sarve paNa dravyo dravya AzrayI nitya ane paryAya AzrayI anitya hovAthI nityAnitya ema ubhayAtmaka che paNa ekAnta nitya ke ekAnta anitya nathI. prazna - he bhagavAna ! amArA vaDe paNa parabhavamAM ekAnta saMdezatA kahevAtI nathI. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma "samAna jAtino anvaya mAtra ja IcchAya che" eTale ke puruSajAtivALo manuSya mRtyu pAmIne puruSajAtivALo manuSya ja thAya che ane strI jAtivALo manuSya mRtyu pAmIne strI jAtivALo manuSya ja thAya che. Ama mAtra samAnajAtinuM sAdezya kahevAya che. kSaNakSaNanA palaTAtA paryAyane AzrayI visadezatA bhale ho, paraMtu jAtine AzrayI sadezatA che. Ama amAruM kahevuM che. uttara - A prazna paNa barAbara nathI. kAraNa ke "parabhavanI prApti" pUrvabhavamAM bAMdhelA AyuSyakarmane AdhIna che ane tene anusAra nAmakarmanI prakRtio udayamAM Ave che. tathA strI jAti Adi veda mohanIyanA udayathI Ave che. A AyuSyAdi karmo mithyAtvAdi citra-vicitra hetujanya hovAthI citra-vicitra che. A rIte karma citravicitra hovAthI tajjanya parabhava paNa citra-vicitra arthAt samAna ane asamAna ema banne hoI zake che. tethI kevala samAna jAtino anvaya hoya Ama banatuM nathI. ll1798 ukkarisAvakkarisA, na samANAe vi jeNa jAIe / / sarisaggAhe jamhA, dANAiphalaM vihA tamhA // 1799 // ( utkarSApakarSoM na samAnAyAmapi yena jAtau / sadRzagrahe yasmAd dAnAdiphalaM vRthA tasmAt // ) gAthArtha - sadezatAno Agraha hote chate samAna janma thavAthI je kAraNathI "utkarSaapakarSa" saMbhavatA nathI. tethI dAnAdinuM phaLa paNa vyarthatAne pAme che. /1799 vivecana - he sudharma ! jo sadezatAno Agraha rAkhazo to jema puruSa marIne puruSa ja thAya, strI marIne strI ja thAya tevI ja rIte dhanavAna marIne dhanavAna ja thaze. daridra marIne daridra ja thaze. Ama samAna janma svIkAre chate IzvaratA-daridratA-kulInatA ane akulInatA ItyAdi rUpe eka jIvano je utkarSa (vRddhi) ane apakarSa (hAni) pratyakSa saMsAramAM dekhAya che te ghaTaze nahIM. kAraNa ke je jIva A bhavamAM jevo hoya te jIva parabhavamAM paNa tevo ja thAya, to je jIva A bhavamAM Izvara che (aizvaryavALo che) te parabhavamAM paNa Izvara ja thAya (eTale ke aizvaryavALo ja thAya). A pramANe daridra hoya te daridra ja thAya, kulIna hoya e kulIna ja rahe ane akulIna hoya te akulIna ja rahe. Ama A bhavathI parabhavamAM sadezatA mAtra svIkAratAM karmajanya je utkarSa ane apakarSa thAya che te ghaTaze nahIM ane eka bhavamAM paNa utkarSa-apakarSarUpa parAvartana pratyakSa dekhAya Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda pAMcamA gaNadhara - saudharma che. to pachI bhavAntaramAM paNa sadezatA ja rahe Ama kema kahI zakAya ? tethI sardazatAno A Agraha tyajI devo joIe. 373 ekabhavamAM paNa eka jIvanI caDatI-paDatI dekhAya che. dasakA badalAtA najaronajara dekhAya che. to bhavAntaramAM sadezatA rahe Ama kema kahevAya ? vaLI A badhI avasthAo karmodayajanya che. karmodaya citra-vicitra che. kAraNa ke hetuonI citra-vicitratAthI te citravicitra baMdhAyela che. mATe paNa sardazatAno A Agraha choDI devo joIe. sudharma - he bhagavAn ! je jIva A bhavamAM sukhI hoya te jIva parabhavamAM paNa sukhI ja rahe ane duHkhI hoya te du:khI ja rahe Ama mAnIe ane utkarSa-apakarSa thatA nathI Ama mAnIe to zuM doSa Ave ? ame samAnatAnA AgrahI chIe mATe je A bhavamAM jevo hoya te parabhavamAM paNa tevo thAya. Ama mAnavAmAM amane koI doSa dekhAto nathI. bhagavAna - tamAruM A kathana barAbara nathI. jo Ama ja hoya ane bhavAntaramAM utkarSa-apakarSa na hoya to dAnAdi ane hiMsAdi puNya-pApanI kriyAnuM phaLa vyartha thAya. saMsAramAM rahelA loko parabhavamAM devaRddhi, cakravartInI Rddhi ane rAjyaRddhi vagerenI prApti mATe dAnAdi puNyanI kriyAo kare che. tamArI kahelI yukti pramANe jo utkarSa ane apakarSa na thatA hoya to daridra manuSya paNa dAna-tapa-zIyala-tIrthayAtrAnuM avagAhana vagere puNyanAM anuSThAno karIne paNa parabhavamAM jo daridra ja rahevAno hoya to karelAM A dAnAdi puNyanAM phaLa prApta thaze ja nahIM. tethI te vRthA thaze ane jo dAnAdi puNyanAM anuSThAnonuM phaLa prApta thavAnuM ja na hoya, daridra te daridra ja rahevAno hoya to A dAnAdinI pravRtti nirarthaka ja thaze. evI ja rIte dhanavAna manuSya game tevI pApapravRtti kare to paNa bhavAntaramAM dhanavAna ja rahevAno hoya to te manuSya pApapravRtti tyajavAnI rahetI ja nathI ane jo Ama ja hoya to A dAnAdinI pravRtti upAdeya ane hiMsAdi pApanI pravRtti heya che. AvI vyavasthA paNa raheze nahIM. mATe "sAdRzyatAno Agraha" rAkhavo joIe nahIM. 1799 // AvA prakArano sAdRzyatAno atizaya Agraha rAkhe chate vedonA padonI paNa apramANatA ja prApta thAya che. te jaNAve che - jaM ca sigAlo vai esa jAyae veyavihiyamiccAI | saggIyaM jaM ca phalaM tamasaMbaddhaM sarisayA // 1800 // Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 pAMcamA gaNadhara - saudharma ( yacca zRgAlo vai eSa jAyate, vedavihitamityAdi / svargIyaM yacca phalaM, tadasaMbaddhaM sadRzatAyAm // ) gaNadharavAda gAthArtha - kevaLa ekalI sadezatA mAnavAmAM "je mala-mUtra sAthe bALavAmAM Ave ziyALa thAya che'' ItyAdi vedapAThamAM je kathana che te, tathA agnihotrAdi yajJa karanArA svargIya phaLane pAme che te pATho saMbaMdha vinAnA thaI jAya che. arthAt te pAThonuM kathana vyartha thAya che. 1800 - vivecana - he sudharma ! A bhava ane parabhavamAM kevaLa ekalI sadaMzatA mAnavAmAM nIce mujabanA je je vedapATho che teno artha paNa saMgata thato nathI. zAstronA pAThonA arthanI saMgati na thAya tevA tevA Agraho rAkhavA e ApaNuM mithyAtva che. je tyajavA lAyaka che. (1)''kRAto thai Sa khAyate ya: sapurISo vadyate'' A je prathama vedavAkya che. teno artha Avo che ke purISa = malamUtra, tenAthI sahita je manuSya che. tene bALavAmAM Ave to te marIne ziyALa thAya che. "have A bhavamAM je jevo te bhavAntaramAM paNa tevo ja thato hoya to A pAThamAM manuSya marIne ziyALa thAya che. Ama je kahyuM che te ghaTatuM nathI. kAraNa ke jo sardazatAno ja Agraha rAkhavAmAM Ave to puruSAdi rUpe rahelA manuSyanuM bhavAntaramAM ziyALa Adi rUpe thavApaNuM saMbhavI zake nahIM. (2) 'agnihotra khuduyAt svarnAma:'' svarganI IcchAvALAe agnihotra yajJa karavo joIe, tathA "aniSTomena yamarAjyaminayati'' agniSToma yajJa karavA vaDe te yamanA rAjyane jite che. arthAt amarapaNAne (svargasukhane) pAme che. A banne vedanA pATho ema sUcave che ke manuSya agnihotra yajJa ane agniSToma yajJa kare che. te bhavAntaramAM svarganAM sukha pAme che. te banne pATho tamArA mate saMbaMdha vinAnA thaze. arthAt A banne pATho khoTA Tharaze. kAraNa ke tamArA mate manuSya marIne (manuSya ja thAya Avo sadaMzapaNAno Agraha hovAthI) devapaNuM pAmI zake nahIM. prazna - jo samAnajAti na thatI hoya ane vijAtIyapaNe utpatti thatI hoya to "puruSo thai puruSatvamazrute, pAva: pazutvam'' puruSa marIne puruSa thAya ane pazuo marIne pazupaNAne pAme che. AvA prakArano sardazatAno bodhaka paNa vedapATha che. te pAThano artha kema saMgata thaze ? Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamA gaNadhara - saudharma 375 uttara puruSa marIne puruSa ane pazu marIne pazu na ja thAya ane vijAtIya ja thAya evuM amAruM kahevuM nathI. puruSa marIne kyAreka puruSa paNa thAya ane devAdi anya jAti paNa thAya. te ja rIte pazu marIne pazu paNa thAya ane manuSyAdi anya jAti paNa thAya. ema amAruM kahevuM che. koIka puruSa A manuSya janmamAM prakRtie bhadrika hoya, vinIta hoya, anukaMpAvALo hoya ane IrSyA Adi kutsita bhAvo vinAno hoya to te manuSya A bhavamAM manuSyanA AyuSyano tathA manuSyagatine yogya nAmakarma ane gotrakarmanI uttara prakRtiono baMdha karIne mRtyu pAmyo chato puruSapaNAne paNa pAme che. paraMtu puruSa marIne niyamA puruSa ja thAya evo ekAnta niyama nathI. anya manuSye anya bhavane yogya AyuSyakarmAdi bAMdhyuM hoya to tevAM karmone AdhIna thayelo te manuSya anyathA paNa (manuSya vinAnA bIjA nAraka-deva-tiryaMca Adi bhavomAM paNa) utpanna thAya che. gaNadharavAda - e ja pramANe A bhavamAM je pazu hoya temAMthI koIka mAyA-kapaTa Adi doSonA vazathI pazunA bhavane yogya AyuSyakarma tathA nAma-gotrakarma bAMdhIne parabhavamAM pazu paNa thAya che. paraMtu sarve pazuo mRtyu pAmIne pazu ja thAya evo niyama nathI. kAraNa ke jIvonI mRtyu pachI gati karmone AdhIna hoya che. A pramANe pAMcamA sudharma nAmanA brAhmaNano saMzaya paNa bhagavAna vaDe sarvathA chedAyo. ||1800 saMzaya chedAyA pachI zuM thayuM ? te kahe che - chinnammi saMsayammi, jiNeNa jarAmaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio, paMcahiM saha khaMDiyasaehiM // 1801 // (chinne saMzaye jinena jarAmaraNavipramuktena / sa: zrama: pravRttitaH, pazcamissaha nDizannai: 1) gAthArtha - jarA-maraNathI mukta banelA jinezvara paramAtmA vaDe sudharmano saMzaya chedAye chate pAMcaso ziSyo sAthe te sudharma zramaNa prabhu pAse pravrujita thayA. 1801 // vivecana - bhAvArtha pUrvanI jema sugama che. paramAtmA zrI mahAvIraprabhu vaDe sudharma paMDitano saMzaya chedAye chate potAnA pAMcaso ziSyo sAthe prabhu zrI mahAvIraprabhunI pAse te sudharma pravrujita thayA ane pAMcamA sudharmasvAmI gaNadhara evA nAme ghoSita karAyA. 1801 // pAMcamA gaNadhara zrI saudharmajIno vAda samApta thayo Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II maMDika nAmanA chaThThA gaNadhara II have maMDika nAmanA chaThThA gaNadharano vAda kahevAya che. te pavvaie souM maMDio Agacchai jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmi, vaMdittA pajjuvAsAmi // 1802 // (tAn pravrajitAn zrutvA, maNDika Agacchati jinasakAzam / dranA ivanyU, vanduitva paryuSAre ) gAthArtha - te pAMce bhAIone pravRjita thayelA sAMbhaLIne maMDika nAmanA chaThThA brAhmaNapaMDita jinezvara paramAtmA pAse Ave che ane manamAM vicAre che ke huM paNa jAuM, vaMdana karuM ane vaMdana karIne bhagavAnanI sevA karuM. /1802/ vivecana - sudharma brAhmaNane pravrajita thayelA maMDike sAMbhaLyA. Ama eka pachI eka potAnA pAMce vaDila baMdhuone dIkSita thayelA sAMbhaLIne potAnA manamAM pAko nirNaya thayo ke A sAcA kevalI bhagavAna AvyA che. jainonA covIsamA tIrthaMkaraprabhu zrI mahAvIra svAmI ja che. te sAcA vItarAga, sarvajJa, sarvadarzI ja che. huM jaldI jaldI tyAM jAuM, vaMdana karuM. vaMdana karIne mArA hRdayano prazna pUchIne niHsaMdeha thAuM ane A bhagavAnanI paryApAsanA karuM. AvA AvA prakAranA manamAM uttama vicAro karatA karatA paramAtmAnI pAse AvyA. /1802aa AbhaTTho ya jiNeNaM, jAi-jarA-maraNavippamukkeNaM / nAmeNa ya gotteNa ya, savvaNNU savvadarisI NaM // 1803 // kiM manne bandhamokkhA, saMti na saMtitti saMsao tujhaM / veyapayANa ya atthaM, na yANasi tesimo attho // 1804 // (AbhASitazca jinena, jAti-jarA-maraNavipramuktena / nAmnA ca gotreNa ca, sarvajJena sarvadarzinA // kiM manyase bandhamokSau sto na sta iti saMzayastava / vedapadAnAJcArthaM, na jAnAsi teSAmayamarthaH // ) gAthArtha - janma-jarA ane mRtyuthI mukta banelA ane sarvajJa tathA sarvadarzI evA jinezvara paramAtmAe maMDika evA nAmapUrvaka ane temanA gotrapUrvaka temane bolAvyA ane Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 377 kahyuM ke tame manamAM Ama mAno cho ke karmono baMdha ane mokSa che ? ke nathI ? Avo saMzaya tamane varte che. vedanA padono sAco artha tame jANatA nathI. teono sAco artha A pramANe che. /1803-1804ll vivecana - janma-jarA ane mRtyune jeoe jItI lIdhA che evA tathA traNe kAlanA, traNe lokanA, sarva dravyonA, sarva paryAyone jANavAvALA evA paramAtmA zrI mahAvIra prabhu vaDe maMDika nAmanA chaThThA vidvAna brAhmaNane temanA nAma ane gotra sAthe "tame bhale AvyA" ema AvakAryA ane kahyuM ke tame manamAM AvA vicAra karo cho ke A AtmAne karmono baMdha ane karmothI chuTakAro (mokSa) che ke nahIM ? AvA prakArano tamArA manamAM saMzaya varte che. A saMzaya anucita che. paraspara viruddha lAgatA evA vedapadonA zravaNathI tamane A saMzaya thayo che. te paraspara viruddha lAgatAM vedanAM pado A pramANe che - (1) sa eSa viguNo vibhurna badhyate saMsarati vA, na mucyate mocayati vA, na vA eSa viSyantaraM vA veH rUAni vepana = te A AtmA jeno prasaMga cAle che te jIva viguNa che. eTale ke sattva, rajas ane taman Ama traNe guNa vinAno che. kAraNa ke A traNe guNo prakRtinA dharmo che. tathA A AtmA vibhu che. arthAt sarvatra vyApaka che. te pote karmo vaDe baMdhAto nathI. saMsAramAM ahIM tahIM janmAdi dhAraNa karato nathI. eTale ke akartA ane abhoktA che tathA karmothI mukAto nathI ke karmone mukato nathI. kAraNa ke karmothI te baMdhAyo ja nathI tethI mukta thavAnI ke mukta karavAnI vAta AvatI ja nathI. tathA A AtmA bAhya ke abhyattara koI vastune jANato nathI. eTale ke potAnAthI bAhya evI prakRtitattva, tenA uttara bhedarUpa mahatattva ane ahaMkArAdine tathA atyaMtara tattva eTale nijasvarUpane paNa jANato nathI. sarvathA jJAna vinAno che kAraNa ke jJAna e prakRtino dharma che ane prakRti e acetana tattva che. prakRtimAMthI ahaMtattva ane temAMthI buddhitattva utpanna thAya che. A vedanAM pado baMdha ane mokSa nathI ema sUcavanArAM che (AvI mAnyatA kapila RSikRta sAMkhyadarzananI che.) (2) "na ha vai sazarIrasya priyApriyayorapahatirasti, azarIraM vA vasantaM priyApriye na pRzataH' tyAhIti aa sazarIrI evA AtmAne eTale ke bAhya evuM audArikAdi skUla zarIra ane AdhyAtmika eTale sUkSma evuM taijasa-kAzmaNa zarIra, Ama zarIronI anAdikAlIna paraMparAthI yukta evA saMsArI AtmAne rAga ane dveSano tyAga hoto nathI. arthAt rAga-dveSa hoya che. tethI karmono baMdha paNa thAya che ane azarIrIpaNe eTale amUrtipaNe vasatA AtmAne rAga ane dveSa sparzatA nathI. kAraNa ke te rAga ane dveSa thavAmAM pUrvabaddha karmodayano ja abhAva che. karma nathI mATe, tethI teo mukta kahevAya che. A vedano Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda pATha jIvane karmono baMdha paNa che ane karmothI mukti paNa che. Ama baMdha-mokSanA astitvanuM vidhAna kare che. upara kahelAM ane paraspara viruddha arthane samajAvatAM evAM vedonA padone dekhIne tamane A saMzaya thayo che. paraMtu tamAro A saMzaya barAbara nathI, anucita che. kAraNa ke "sa Sa vipu' vagere padovALo je prathama pATha che. teno tame je artha karo cho te artha sAco nathI. tame sAco artha jANatA nathI. te vedapadono sAco artha A pramANe che. (je have pachInI gAthAmAM kahevAya che.) I/1803-1804ll taM mannasi jai baMdho, jogo jIvassa kammuNA samayaM / puvvaM pacchA jIvo, kammaM va samaM va te hojjA ? // 1805 // (vaM maca ya vaLyo, yogI nIvI varmaUTT sami | pUrva pazujhIva: varSa vA sakaM vA te mavetAm ? ) gAthArtha - tame manamAM AvA vicAra karo cho ke jo A jIvane karmano baMdha thato hoya to A jIvano te karmanI sAtheno yoga kevI rIte ghaTe ? zuM pahelo jIva ane pachI karma, ke zuM pUrve karma ane pachI jIva, ke zuM bane sAthe hoya ? ll180pI vivecana - he maMDika ! tame vedapadonA sAcA arthane tathA gAthA 1804 nA uttarArdhamAM lakhelA ra zabdathI tenI pAchaLanI yuktine paNa jANatA nathI. tethI saMdeha thayela che. he AyuSyamAn maMDika ! tame manamAM AvA AvA vicAra karo cho. - jIvane karma sAthe baMdha thAya che. Ama jo baMdhatattva mAnIe to te banneno yoga (mIlana) AdivALuM mAnavuM ke Adi vinAnuM anAdinuM mAnavuM ? have jo AdivALuM mAnIe to paNa zuM pahelo jIva utpanna thAya che ane pachI karma lAge che ? athavA zuM paheluM karma utpanna thAya che ane pachI AtmA utpanna thAya che ? athavA zuM banne ekasAthe utpanna thAya che? Ama traNa pakSo hoI zake che. tyAM eke eka pakSamAM kaMIka ne kaMIka doSa ja dekhAya che. te have pachInI gAthAmAM samajAvAya che. ll180pA. na hi puvvamaheUo, kharasaMgaM vA''yasaMbhavo jutto / nikkAraNajAyassa ya nikkAraNau cciya viNAso // 1806 // (na ca pUrvamahetoH kharazRGgamivAtmasambhavo yuktaH / niSkAraNajAtasya ca niSkAraNaka eva vinAzaH // ) Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 379 gAthArtha - karmanI pUrve AtmAnI utpatti ahetuka hovAthI kharajhaMganI jema saMbhavatI nathI ane niSkAraNa jenI utpatti hoya teno nAza paNa niSkAraNa ja hoya che. /1806/l vivecana - uparanI gAthAmAM traNa pakSo pADelA che. tyAM prathama pakSane AzrayI dUSaNa ApatAM maMDikabrAhmaNa kahe che ke "jo pahelAM jIva hato ane pachIthI karma lAgyuM" A prathama pakSa mAnIe to te ayukta che. kAraNa ke "karma" nAmanA kAraNa vinA AtmAnI utpatti thAya ja kema ? sakha-du:kha. rAjA-raMka, roga-niroga vagere badhuM kAraNathI ja thAya che. jene koI kAraNa nathI tenI utpatti saMbhavatI nathI. jema kharaphraMga. A rIte ahetukatAthI jema kharazcaMganI utpatti saMbhavatI nathI, tema karma nAmanuM kAraNa na hovAthI ahetukatAnA kAraNe kevala ekalA AtmAnI karmanI utpattinI pUrve prathama utpatti thAya e saMbhavatuM nathI. jenI jenI utpatti thatI dekhAya che. te te padArtha nihetuka hotA nathI. jema ghaTanI utpatti thAya che to kulAla-mATI-daMDacakrAdi hetuo hoya ja che. mATe "kAraNa vinA sarva prathama AtmAnI utpatti asaMbhavita che" ane kadAca mAno ke "kAraNa vinA emane ema svataMtrapaNe AtmAnI utpatti thaI gaI hoya to jenI utpatti niSkAraNa hoya teno nAza paNa niSkAraNa ja thAya. tethI AtmAno niSkAraNa acAnaka nAza paNa mAnavo paDe. mATe AtmA karmanI pUrve niSkAraNa utpanna thayo hoya A prathama pakSa barAbara nathI. ll1806/ ahavA aNAicciya so nikkAraNao na kammajogo se / aha nikkAraNao so, mukkassa vi hohii sa bhujo // 1807 // (athavA'nAdireva sa niSkAraNako na karmayogastasya / 3tha niSkAra: 1:, muvatasthApi bhaviSyati sa mUtha: I) gAthArtha - athavA te AtmA jo anAdino hoya, to niSkAraNatAne lIdhe te AtmAne (AkAzanI jema) karmano saMyoga ghaTe nahIM ane niSkAraNa evo saMjoga jo mAno to muktajIvane paNa pharIthI te karmano yoga thAya ema mAnavuM paDe. /1807l vivecana - have kadAca evo bacAva karo ke "karmano yoga thayA pahelAM AtmA che" paNa tenI utpatti ja nathI. anAdikALathI A AtmA AkAzanI jema svayaM che ja, tenI utpatti ja nathI. to pachI sahetuka utpatti che ke nirdetuka utpatti che ? AvA vikalpo (bhado) pADavAthI zuM lAbha ? kaMI ja nahIM. AvA pakSo pADavAnA rahetA ja nathI. AtmAnI utpatti ja nathI. anAdikALathI svayaM che ja. AvuM ja kahezo to zuddha kevala ekalo AtmA Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda anAdino che. temAM viSaya-kaSAya-pramAda-pUrvabaddha karmodayajanya vikAro Adi koIpaNa kAraNo nathI ja. tethI kAraNa vinA te zuddha kevala AtmAne karmano baMdha kema thAya ? jema AkAza anAdinuM svayaM che ja, temAM karmabaMdhanAM koI kAraNo nathI tethI te AkAzane karma baMdhAtuM nathI. tema pUrvakAlamAM karma vinAno kevala ekalo zuddha-buddha-nirmaLa jIva mAtra ja anAdino che. AvA jIvane karmano baMdha kema thAya ? arthAt na thAya. 380 have kadAca ema kaho ke kevala ekalo zuddha-buddha-nirmaLa AtmA ja mAtra anAdino che. temAM karmabaMdha thAya tevAM koI kAraNo nathI. chatAM niSkAraNa evo paNa A karmabaMdha thAya che. Ama jo kahezo to mokSamAM gayelA jIvone paNa pharIthI te karmano baMdha thaze ja. niSkAraNatA hetu tyAM paNa avizeSa (samAna) ja che ane jo muktajIvane paNa karmano baMdha thato hoya to muktajIvonuM pharIthI saMsAramAM Agamana thAya ane janma-jarA-maraNa AdinAM duHkho pAme ane jo Ama ja hoya mokSa upara avizvAsa ja thAya. II18075 hojja va niccamuko baMdhAbhAvammi ko va se mokkho ? / na hi mukkavvavaeso, baMdhAbhAve mao nabhaso // 1808 // ( mavet vA nityamuto, vandhAmAve jo vA tasya mokSa ? / na hi muktavyapadezo, bandhAbhAve mato nabhasaH // ) gAthArtha - athavA A AtmA nityamukta ja che athavA baMdhanA abhAvamAM teno mokSa thayo ema paNa kema kahevAya ? kAraNa ke baMdha vinA muktapaNAno vyavahAra AkAzanI jema AtmAne saMbhavato nathI. 1808ll vivecana - upara samajAvyuM tema jIva jo svayaM anAdino hoya ane te paNa karma vinAno hovAthI zuddha-buddha ane nirmaLa ja hoya ane koIpaNa jAtanI malInatA te AtmAmAM na ja hoya to tene karmabaMdha thato ja nathI tethI te "nityamukta" ja che. arthAt sadA karmarahita ja che. athavA AvA prakAranA A jIvane atyanta nirmaLatA ja hovAthI karmano baMdha ghaTato nathI ane jene baMdha thayo hoya tene ja te baMdhanamAMthI chuTavApaNA rUpa mokSano vyavahAra ghaTe. A AtmA jo prathamathI ja ekalo che, zuddha-buddha-nirmaLa che to tene karmano baMdha thayo paNa nathI ane thato paNa nathI. tethI teno "mokSa thayo" Ama mokSano vyavahAra paNa kema ghaTe ? jema koIthI nahIM baMdhAyelA evA AkAzane "muktino" vyavahAra saMbhavato Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 381 nathI. tema karmo vinAnA (karmothI nahI baMdhAyelA) evA A jIvane "mokSano vyapadeza" paNa saMbhavaze nahIM. kAraNa ke mokSano vyapadeza baMdhapUrvaka ja hoya che. mudh dhAtuno artha ja '"vazvavizleSa'' thAya che. A rIte vicAratAM "pUrve kevala ekalo jIva hato ane pachI karmo lAgyAM" A prathamapakSa koIpaNa rIte yuktiyukta nathI. 1808 // have "paheluM karma ane pachI jIva'" athavA "banne sAthe che" AvA prakAranA bIjA ane trIjA pakSane AzrayI doSa jaNAvatAM kahe che - na ya kammassa vi puvvaM, katturabhAve samubbhavo jutto / nikkAraNao so vi ya, taha jugavuppattibhAve ya // 1809 // na hi kattA kajjaM ti ya jugavuppattIe jIvakammANaM / jutto vavaeso'yaM, jaha loe govisANANaM // 1810 // ( na ca karmaNo'pi pUrvaM karturabhAve samudbhavo yuktaH / niSkAraNakaH so'pi ca, tathA yugapadutpattibhAve ca // na hi kartA kAryamiti ca yugapadutpattau jIvakarmaNoH / yukto vyapadezo'yaM, yathA loke goviSANayoH // ) gAthArtha - kartA evA AtmA vinA pUrvakAlamAM karmamAtranI utpatti paNa saMbhavita nathI. jo niSkAraNa te karmabaMdha thato hoya to teno vinAza paNa niSkAraNa ja thAya. mATe A pakSa yathArtha nathI. vaLI yugapad utpatti mAnavAmAM paNa banne pakSanA DabaladoSa Ave che. tathA jIva ane karmanI ekI sAthe utpatti mAnce chate gAyanA DAbA-jamaNA ziMgaDAnI jema te bannenI vacce kartA ane karma Avo vyapadeza paNa ghaTI zakato nathI. 1809-1810/ vivecana - have bIjo pakSa svIkArIe eTale ke "pahelAM karma hatuM ane pachI jIvanI utpatti thaI" to A pakSa paNa ucita nathI. kAraNa ke kartA evA AtmA vinA "karma" banyuM kevI rIte ? jema kulAla-kartA vinA ghaTakArya bane nahIM. tema kartA evA AtmA vinA "karma" rUpa kArya paNa saMbhave nahIM. kAraNa ke pUrvakAlamAM jyAre karma ekaluM mAno cho tyAre kartA evo AtmA to te kAle nathI. kartA vinA kriyA thAya nahIM ane jemAM kriyA na hoya tene karma kahevAya nahIM. jema te strI bhAta rAMdhe che" A vAkyamAM rAMdhavAnI Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda kriyA strI vaDe karAya che ane te kriyA bhAta upara thAya che. tethI bhAtane karma kahevAya che tevuM ahIM nathI. mATe kartA ane kriyA vinA karmata Ave nahIM. have jo ema kaho ke kartA evA AtmA vinA ane kriyA vinA emane ema pUrvakAlamAM "niSkAraNapaNe" karma thAya che. AvuM ja kahezo to je kArya kAraNa vinA niSkAraNapaNe jaLyuM hoya teno vinAza paNa meghaghaTAnI jema anAyAsapaNe kAraNa vinA ja thAya. tethI A AtmAmAMthI acAnaka ja sarva karmano vinAza thaI jaze. dharma-AcaraNa karyA vinA ja A jIvanA karmono utpattinI jema vinA kAraNe ja kSaya paNa thaI jaze. mATe A bIjo pakSa paNa vyAjabI nathI. have jo "yugapa utpatti" vALo trIjo pakSa laIe to te pakSa to bIlakula saMbhave ja nahIM. kAraNa ke yugapad utpatti mAnavAmAM "pratye-pakSotA toSA: vIdhyAH' eka eka pakSamAM kahelA je je doSo che te bannene sAthe mAnavAthI banne pakSanA doSo Ave. arthAt dviguNa = bamaNA doSo Ave che. mATe te pakSa to dUrathI ja tyAjya che, durgabdha che. jema pUrvakAlamAM koI kAraNa na hovAthI (niSkAraNatAne lIdhe) kevala ekalA AtmAnI utpatti na ghaTe tathA kartA-karaNa vagere kAraNo na hovAthI (niSkAraNatAne lIdhe) jema ekalA karmanI utpatti pUrvakAlamAM na ghaTe tevI ja rIte A ja niSkAraNatAnA lIdhe ubhayanI utpatti paNa na ja ghaTe. vaLI yugapad utpatti" mAnavAmAM bIjo e doSa paNa Ave ke ekI sAthe utpanna thayelA jIva ane karmamAM "A jIva e kartA ane jJAnAvaraNIyAdi rUpe baMdhAto pugalasamUha e karma" AvA prakArano kartA-karmano vyapadeza paNa na ghaTe. jema lokamAM ekI sAthe utpanna thatA evA gAyanA DAbA-jamaNA ziMgaDAmAM kartA-karmapaNuM saMbhavatuM nathI. tema ahIM paNa jIva e kartA ane jJAnAvaraNIyAdi je baMdhAya che te karma, Avo vyavahAra paNa nahIM ghaTe. A rIte jIva ane karmano saMbaMdha AdivALo mAnavo ke Adi vinAno mAnavo AvA be pakSo gAthA 1805 mAM kahelA. temAM jo jIva ane karmano saMbaMdha AdivALo mAnIe to (1) prathama jIva ane pachI karma, (2) prathama karma ane pachI jIva ke (3) yugapa bannenI utpatti, AvA traNa pakSo karelA. te traNe pakSonuM khaMDana 1806 thI 1810 ema pAMca gAthAmAM samApta karyuM. eTale "AdivALo saMbaMdha" e mUla pahelo pakSa samApta thayo. have jo A jIva ane karmano saMbaMdha Adi vinAno arthAt anAdino che Ama mAnIe to zuM doSa Ave? te bIjA pakSanuM khaMDana have pachInI gAthAmAM kahe che. 1809-1810ll Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThA gaNadhara - maMDika hojjANAIo vA, saMbaMdho taha vi na ghaDae mokkho / jo'NAI so'Nato, jIvanahANaM va saMbaMdho // 1811 // gaNadharavAda ( bhavedanAdiko vA, sambandhastathApi na ghaTate mokSaH / yoDanAvi: monAnto, nIvanamasoriva sambandha: ") gAthArtha - athavA jIva ane karmano saMbaMdha jo anAdi che, Ama mAnIe to paNa mokSa ghaTato nathI. kAraNa ke je saMbaMdha anAdino hoya te saMbaMdha jIva-AkAzanA saMbaMdhanI jema anaMta hoya che. 1811 383 vivecana - jIva ane karmano saMbaMdha jo AdivALo mAnIe to traNe pakSamAM doSo ja Ave che tethI thAkIne have jo ema kaho ke "jIva ane karmano saMbaMdha anAdino che" to paNa doSa ja Avaze. kAraNa ke jo A saMbaMdha anAdino hoya to A jIvano kyAreya paNa mokSa thaze nahIM. eTale mokSa ghaTaze nahIM. kAraNa ke je je saMbaMdha anAdikAlanA hoya che. te te saMbaMdho bhAvimAM paNa anaMtakAla sudhI rahenArA hoya che. jema A jIvano ane AkAzano saMbaMdha anAdino che to te saMbaMdha sadAkAla rahe ja che. A jIva saMsAramAM rahe ke mokSamAM jAya paNa jIva-AkAzano saMbaMdha to anaMtakAla ja rahevAno, te saMbaMdhano kyAreya paNa aMta AvavAno nahIM. tevI ja rIte A jIvano ane karmano saMbaMdha jo anAdino che te saMbaMdha anaMtakAla sudhI raheze. eTale A jIvano kyAreya paNa mokSa thaze nahIM. jIva ane AkAzanA saMbaMdhanI jema jIva ane karmano saMbaMdha paNa kyAreya nivRtti pAmaze nahIM. tema hote chate jIvanI mukti thavAno abhAva ja thaze. mATe A anAdivALo pakSa paNa yuktisaMgata nathI. 1811|| have A vAtano upasaMhAra karatAM jaNAve che ke - iya juttIe na ghaDai suvvai ya suIsu baMdha - mokkhA / te tuha saMsao'yaM, na ya kajjo'yaM jahA suNasu // 1812 // ( iti yuktyA na ghaTate zrUyate ca zrutiSu bandhamokSAviti / tena tava saMzayo'yaM na ca kAryo'yaM yathA zRNu // ) gAthArtha - A pramANe yuktithI baMdha ane mokSa ghaTatA nathI ane zrutiomAM AtmAne baMdha-mokSa thAya che ema saMbhaLAya che. tethI tamane saMzaya thayelo che. paraMtu A saMzaya karavA jevo nathI. je rIte saMzaya karavA jevo nathI te hakIkata tame sAMbhaLo. / / 1812 / / Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda vivecana - paramAtmA zrI mahAvIra prabhu maMDikabrAhmaNanA hRdayamAM je je vicAro che ane je je dalIlo che te pragaTa karIne kahetA chatA jaNAve che ke tamArA hRdayamAM AvA vicAro ane AvI dalIlo varte che. tethI tame AvA nirNaya upara AvyA cho ke A AtmAne upara kahelI yuktio pramANe karmono baMdha ane karmothI mukti ghaTatI nathI. tethI AtmA ane karmono saMbaMdha mAnavo te yuktiyukta nathI. chatAM "Tu vai sArIrI priyapriyathorapatiti'' ItyAdi zrutivAkyomAM eTale ke vedapAThomAM A jIvane karmano baMdha ane karmothI mukti pratipAdana karelI che. tethI tamane saMzaya thayo che. yuktiothI joIe to baMdha-mokSa saMbhavatA nathI ane AgamapramANathI joIe to vedapAThomAM baMdha-mokSa kahelA che. tethI tamArI zaMkA vadhAre majabUta banI che. paraMtu he maMDika! A saMzaya je rIte karavA jevo nathI, te huM samajAvuM chuM. tame dhyAnapUrvaka mAro uttara sAMbhaLo. 1812 have 1813 mI vagere gAthAomAM A zaMkAnuM samAdhAna kahevAya che tyAM "jIva ane karmano saMbaMdha AdivALo ke Adi vinAno" AvA be mUlapakSo pADIne "AdivALo" A pahelA pakSanA "jIva pahelo ane karma pachI, karma paheluM ane jIva pachI ane banne yugapa" AvA traNa peTAbhedo pADIne gAthA 1805 thI 1810 mAM je jIva ane karmanA saMbaMdhanuM khaMDana karavAmAM AvyuM che. te saghaLuM paNa ayukta che. kema ayukta che? te jaNAve che saMtANo'NAIo paropparaM heuheubhAvAo / dehassa ya kammassa ya, maMDiya ! bIyaMkurANaM va // 1813 // (santAno'nAdikaH parasparaM hetuhetumadbhAvAt / dehasya ca karmaNazca, maNDika ! bIjAGkarayoriva) gAthArtha - saMsArI jIvanuM zarIra ane karmanA saMbaMdhanI saMtAna (paraMparA) paraspara hetu-hetumabhAvavALI (kAraNa-kAryavALI) hovAthI bIja ane aMkurAnI jema anAdinI che. /1813ll vivecana - pUrve bAMdhelA karmono udaya thavAthI A jIva audArika-vaikriya Adi zarIranI racanA kare che ane A jIva A ja audArika-vaikriya Adi zarIra dvArA zubhAzubha mana-vacana ane kAyAnA yoga vaDe puNya-pAparUpa navAM navAM karmono baMdha kare che. kALAntare A ja bAMdhelAM karmo udayamAM Ave che. udayane AdhIna thayelo jIva tevAM Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 385 tevAM zarIronI racanA kare che. Ama A dehanI ane tenA dvArA thatI karmanA baMdhanI paraMparA anAdikAlIna che. (A pratijJA samajavI). kAraNa ke A dehano ane karmono paraspara hetu-hetumad bhAva che. (hetu eTale kAraNabhAva ane hetuma eTale kAryabhAva, arthAt kAraNa-kArya bhAva che mATe.) dehathI karmo baMdhAya che ane bAMdhelA karmonA udayathI dehanI racanA thAya che. jema bIjamAMthI aMkurA phUTe che ane te ja aMkurAomAMthI zAkhA-prazAkhAphUla ane phaLa nIpajavA dvArA bIjanI utpatti thAya che. punaH te bIjamAMthI (vAvaNI dvArA) aMkurA utpanna thAya che. Ama dhArAvAhI paraMparA anAdinI che, paNa "AdivALI" nathI. A paraMparA "AdivALI" nathI eTale mUla be pakSomAMthI prathama pakSano ane tenA peTabhedarUpa "jIva pahelo ane karma pachI, karma paheluM ane jIva pachI ane banne yugapa" evA traNa pakSo pADIne tame je gAthA 1805 thI 1810 mAM khaMDana karyuM che te pANIne valovavAnI jema niSphaLa che. arthAt "AdivALo" prathama pakSa ane tenA peTAbheda rUpa traNa pakSo naivarta purva = uDI ja jAya che. palAyana ja thaI jAya che, TakatA ja nathI, ghaTatA ja nathI. ame mAnatA ja nathI, tethI teno uttara ApavAno paNa raheto ja nathI. ahIM mUlagAthAmAM "bIja-aMkurA"nuM eka udAharaNa ApyuM che chatAM tene anusAre "kerI ane goTalo", "maraghI ane IDuM", "rAtri ane divasa" vagere udAharaNo paNa svayaM samajI levAM. A paraMparA paNa anAdikAlIna che. prazna - jo "deha ane karmano saMbaMdha" anAdino che. to te anaMtakAla kAyama raheze ja. koIno paNa kyAreya mokSa nahIM thAya. Avo bIjA mUlapakSavALo prazna to haju ubho ja raheze. uttara - A bIjA mUlapakSanA praznano uttara 1817 mI gAthAmAM jarUra kahevAze. je anAdi hoya che te anaMta hoya che tevo niyama nathI. anAdi hovA chatAM "pitAputranI peDhInI jema" teno aMta paNa hoI zake che. te vAta 1817 mI gAthAnA avasare samajAvIzuM. prazna - deha ane karmanI paraMparA anAdikAlIna che ema he bhagavAna ! tame samajAvo cho. paraMtu te paraMparA anAdikAlIna che te kevI rIte samajavuM? AvA praznano uttara have pachInI gAthAmAM jaNAve che. 1813. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 chaThThA gaNadhara - maMDika asthi sa deho jo kammakAraNaM jo ya kajjamaNNassa / kammaM ca dehakAraNamatthi ya jaM kajjamaNNassa // 1814 // ( asti sa deho yaH karmakAraNaM yazca kAryamanyasya / karma ca dehakAraNamasti ca yat kAryamanyasya // ) gaNadharavAda gAthArtha - deha (zarIra) e eka evI vastu che ke je bhAvimAM baMdhAnArA karmonuM kAraNa che ane bhUtakAlamAM bAMdhelAM anya karmonuM je kArya che. evI ja rIte karma paNa bhAvinA dehanuM kAraNa che ane bhUtakAlIna evA anya dehanuM je kArya che. 1814 vivecana - "deha ane karmanI paraMparA" kevI rIte anAdinI che te vAta A gAthAmAM vadhAre spaSTa kare che. vartamAnakAlIna deha evo che ke je pratidina mana-vacana ane kAyAnA yogo dvArA AgaLa-AgaLa baMdhAtA karmonuM kAraNa bane che ane A ja deha atItakAlamAM (pUrvabhavamAM) bAMdhelA anya evA AyuSyakarma ane nAmakarmanA udayathI thayela che. eTale ke pUrvakRtakarmanA kAryarUpe A deha che ane bhAvimAM baMdhAnArA karmanA kAraNarUpe A deha che. Ama A deha kAraNa paNa che ane kArya paNa che. tevI ja rIte karma paNa bhUtakAlIna zarIrathI baMdhAyeluM che. mATe bhUtakAlIna zarIranuM kArya che ane AgalA bhavanA zarIranI prAptinuM kAraNa che. mATe AgalA bhavanA zarIrane AzrayI kAraNa paNa che. Ama deha paNa kArya-kAraNa banne rUpe che ane karma paNa kArya-kAraNa banne rUpe che. A pramANe dehanuM kAraNa pUrvakAlIna karma, te karmanuM kAraNa tenI pUrvano deha. te dehanuM kAraNa tenA paNa pUrvakAlanuM karma. Ama A paraMparA bIja-aMkurAnI jema anAdinI che. A deha ane karmanI kArya-kAraNabhAve rahelI paraMparA anAdi evA A saMsAramAM bhUtakAlamAM kyAMya vizrAma pAmelI nathI. tethI "deha ane karmanI saMtAna (paraMparA)" anAdinI che. prazna - AtmAne karmano baMdha ane mokSa che ke nahIM. A viSayanI ApaNe carcA cAle che. tethI baMdha-mokSa sAdhavA joIe. tene badale deha ane karmanI paraMparA anAdinI che. A sAdhavuM te asaMbaddha jevuM dekhAya che. prasaMga vinAnI vAta tame karatA ho ema lAge che. uttara - tamAro A prazna vyAjabI nathI. ayukta che. tame haju amArA abhiprAyane samajyA nathI. ''ataM rma na sanmavati'' karyA vinAnuM karma hoI zakatuM nathI. eTale ke '"yite kRti maM'' je A jIva vaDe zarIra dvArA karAya che (baMdhAya che) tene ja karma Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaTTA gaNadhara - maMDika 387 kahevAya che. "karmanuM je karavuM e ja karmano baMdha che" A rIte deha dvArA karmanuM karavuM siddha karyuM, e baMdha ja siddha karyo che. tethI baMdhanI siddhi thaI kema na kahevAya ? eTale ke karmanA baMdhanI ja siddhi karI che ema samajavuM. ll1814ll ahIM eka prazna thAya che ke "je karAya che te karma che" to A karmano ane tajjanya dehano kartA koNa che ? te samajAve che. kattA jIvo kammassa karaNao jaha ghaDassa ghaDakAro / evaM ciya dehassa vi, kammakaraNasaMbhavAutti // 1815 // (kartA jIvaH karmaNa: karaNato yathA ghaTasya ghaTakAraH / evameva dehasyApi karmakaraNasambhavAditi // ) gAthArtha - jema ghaTakAra (kulAla) karaNayukta hovAthI ghaTano kartA che tema A jIva paNa karaNayukta hovAthI karmano karyA che evI ja rIte A jIva karma nAmanA karaNayukta hovAthI dehano paNa karyA che. 1815ll vivecana - ghaTa banAvavAmAM daMDa-cakrAdi nimittakAraNa che ane mATI e upAdAnakAraNa che. A banne prakAranAM kAraNo hoya to ja ghaTAtmaka kArya bane che. tethI A banne prakAranAM kAraNo ghaTa banAvavAmAM asAdhAraNa kAraNa hovAthI "karaNa" kahevAya che. jyAre jyAre kartA evo kulAla upAdAna ane nimittabhUta evAM karaNothI yukta hoya che tyAre tyAre tenA dvArA ghaTAtmaka kArya nIpaje che. evI rIte A AtmA karmabaMdhanA sAdhanabhUta evA upAdAna ane nimittabhUta karaNothI jyAM sudhI yukta che tyAM sudhI te AtmA karmono kartA che. karmabaMdhamAM karaNarUpe mukhyatve zarIra jANavuM. kAraNa ke zarIra dvArA ja mana-vacana ane kAyAnA zubhAzubha yogo pravarte che. mATe zarIra e karmabaMdhanuM karaNa hovAthI = asAdhAraNa kAraNa hovAthI A jIva karmono kartA che. evI ja rIte dehano kartA paNa A jIva ja che. tyAM pUrve bAMdhelA karmono udaya e karaNa samajavuM. jyAM sudhI pUrvabaddha karmono udaya pravarte che tyAM sudhI karaNayukta jIva hovAthI zarIranI racanA kare che. A pramANe karmano ane dehano ema banneno kartA jIva che ane zarIranI racanAmAM pUrvabaddha karmano udaya karaNa che ane navA baMdhAtA karmamAM prApta thayela deha e ja kAraNa che Ama viveka karavo. ll1815 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 chaThThA gaNadhara - maMDika A viSayamAM prazna ane uttara samajAve che - kammaM karaNamasiddhaM va te maI kajjao tayaM siddhaM / kiriyAphalao ya puNo paDivajja tamaggibhUivva // 1816 // ( karma karaNamasiddhaM vA tava matiH kAryatastat siddham / kriyAphalatazca punaH pratipadyasva tadagnibhUtiriva // ) gaNadharavAda gAthArtha - karma e karaNa che" A vAta asiddha (khoTI che) AvI kadAca tamArI buddhi thAya to kArya dvArA karmanuM karaNapaNuM siddha thAya che tathA kriyAo phaLavALI hovAthI agnibhUtinI jema phaLarUpe te karmanuM karaNapaNuM tame svIkAro. 1816 // vivecana - hai maMDikabrAhmaNa ! ahIM kadAca tamArI buddhi AvI thAya. arthAt tamane AvI zaMkA thAya ke ghaTa banAvatA kulAlane daMDa-cakrAdi avazya karaNa che. kAraNa ke te cakSu Adi IndriyothI dekhAya che. je je karaNa hoya che te te Indriyagocara hoya che. jemake ghaTa banAvavAmAM daMDa-cakrAdi, paTa banAvavAmAM turI-vemAdi, jyAre ahIM "karma" koIpaNa IndriyothI jaNAtuM nathI eTale ke te atIndriya che ane je atIndriya hoya che te vastu dekhAtI ja nathI. tethI "te ja" evI paNa haju siddhi nathI to te "karaNarUpe haze" Ama kema mAnI zakAya ? arthAt atIndriya hovAthI karma ja asiddha che karma nathI ja ema samajAya che. to tenuM karaNapaNuM to asiddha ja thaze. Avo prazna karavo te ayukta che. atIndriya vastu paNa kArya dvArA pratyakSa thAya che. jema paramANu-caNuka-caNuka Adi atizaya sUkSma hovAthI dRSTigocara thatA nathI. tethI atIndriya che. paraMtu te paramANuonA samUhathI kAryarUpe banelo ghaTa dRSTigocara thAya che. tethI ghaTAtmaka kArya dvArA atIndriya paramANu Adi paNa aMzathI pratyakSa che ja. tevI rIte kartA evA AtmA dvArA zarIra ane IndriyAdinI racanA karavA rUpa je kArya karAyuM che te atIndriya evA koI karaNapUrvaka ja karAyuM che. A kAryamAM je karaNa che te ja karma che. muktigata jIvone karma nAmanuM karaNa nathI, mATe teo zarIra ane IndriyAdinI racanA karatA nathI. teno anumAnaprayoga A pramANe ''zarIrAti, vidyamAnarAm, tattvAt, paTavat'' zarIra ane Indriyo vagerenuM koIne koI karaNa che. kArya hovAthI, ghaTanI jema, je je kArya hoya che te te avazya karaNavALuM ja hoya che. jema ghaTa e kArya che to tenAM daMDa-cakrAdi karaNa che, tema ahIM Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 389 zarIrAdi kArya che. mATe tenuM koIka karaNa che. AvA prakAranuM karaNa che te ja karma che. mATe karma nathI ema nahIM, paraMtu atIndriya hovA chatAM paNa te karma avazya che ane te karaNa che. A vAta samajAvavA mATe bIjuM anumAna paNa kahe che ''AtmazarIranakSatryam, vidyamAnatAmeva, tR-Arya rUpAt, bhAtayaTavat AtmA ane tenAthI baneluM A zarIra A banne vastuo avazya vidyamAna karaNavALI che. kAraNa ke te bannemAM eka kartA ane eka kArya svarUpa che tethI, jyAM jyAM kartA-kArya bhAva hoya che tyAM tyAM avazya karaNa hoya ja che. jemake kulAla e ghaTano kartA che ane ghaTAdi e kulAlanuM kArya che. tethI tyAM daMDa-cakrAdi avazya karaNa che. tema ahIM AtmA kartA ane zarIrAdi kArya che. tethI kartA-kAryabhAva hovAthI avazya koIka karaNa che. je karaNa che te karma che. zarIranI racanA karatA evA kartA-svarUpa AtmAne karaNabhUta karma ja hoya che. to karmanI siddhi thaI kema na kahevAya ? arthAt kartA ane kArya hovAthI avazya karaNa che ja ane te karaNasvarUpe karmanI avazya siddhi jANavI. 11 karmanI siddhi mATe trIjuM anumAna paNa A ja gAthAmAM samajAve che. nAnAviyiA: navatya:, cetanAravyaktiyA paSAt, vRSyAniyiAvat, yantra tAmAM patna, tasmaiva, dAnazIyaLa-tapa Adi je je puNyanI athavA hiMsA-juTha-corI Adi je je pApanI kriyAo karAya che te te kriyAo avazya zubha-azubha phaLavALI che. kAraNa ke te cetana vaDe AraMbhAyelI kriyAsvarUpa che. jema khetI-vepAra-rasoI AdinI kriyA. jema khetInI, vepAranI ane rasoI AdinI kriyA cetana evo jIva buddhipUrvaka AraMbhe che. tethI tenuM phaLa tenA kartAnA manamAM dhAnyanI prApti, dhananI prApti ane bhojananI prAptirUpa avazya hoya ja che. te mATe ja te kare che. tema dAnAdi zubhakriyAonuM ane hiMsAdi azubha kriyAonuM paNa avazya kaMIkane kaMIka phaLa che. te kriyAonuM je phaLa che te puNya ane pAparUpa be prakAranuM karma che. A rIte karma nAmanuM tattva che ema he maMDikabrAhmaNa ! tame agnibhUtinI jema svIkAro ane jo karma che to te bhale atIndriya hoya, paNa karaNa hoI zake che. mATe A jIvane karmano baMdha paNa avazya che ane tenA nAzanA upAyo sevavAthI mukti paNa avazya che ja. 1816 // je be padArthano saMbaMdha anAdi hoya che te beno saMbaMdha bhAvikAlamAM anaMta ja hoya eTale karmono aMta Ave ja nahIM ane mukti thAya ja nahIM AvuM tame gAthA 1811 mAM pUrve kaheluM te barAbara nathI. arthAt khoTuM che te samajAvatAM kahe che - Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 chaThThA gaNadhara - maMDika jaM saMtANo'NAI, teNANato'vi NAyamegaMto / dIsai saMto vi jao, katthai bIyaMkurAINaM // 1817 // ( yat santAno'nAdistenAnanto'pi nAyamekAntaH / dRzyate sAnto'pi yataH kutrApi bIjAGkurAdInAm // ) gAthArtha - je saMtAna anAdi hoya te saMtAna anaMta paNa hovo ja joIe evo ekAnta niyama nathI. kAraNa ke bIja-aMkurAnI jema kyAMka kyAMka sAnta paNa dekhAya che. //18175 gaNadharavAda vivecana - je saMtAna (paraMparA) anAdi hoya che. te saMtAna anaMta ja hoya evo niyama nathI. kAraNa ke anaMtane badale sAnta hoya evuM paNa dekhAya che. jema bIjamAMthI ja aMkurA thAya che ane aMkurAmAMthI ja bIja thAya che. tethI A bannenI saMtAna (paraMparA) anAdinI che. chatAM koIka bIja dagdha ke ujjaDa bhUmimAM vAvavAmAM Ave athavA vAvavAmAM ja na Ave ane daLI nAkhavAmAM Ave to te bIjamAMthI aMkurA thatA nathI tathA je ugelA aMkurA che tene phaLa Ave te pahelAM ja chedI nAkhavAmAM Ave to te aMkurAmAMthI bIja thatAM nathI. A rIte sAnta paNa dekhAya che. kukaDI ane iMDAnI saMtAna anAdinI hovA chatAM je kukaDIno athavA iMDAno vRddhi pAmatAM pahelAM ja nAza karavAmAM Ave to te saMtAna sAnta paNa hoI zake che. pitA-putranI peDhI anAdinI hovA chatAM paNa pAchaLa te peDhIno koI puruSa dIkSita thAya, brahmacArI rahe athavA saMtAna na thAya to te peDhI sAnta paNa bane che. Ama aneka evAM dRSTAnto che ke je saMtAna anAdi hovA chatAM anaMta ja hoya ema nahIM paraMtu sAnta paNa hoya che. tenI jema jIva ane karmanA saMbaMdhanI saMtAna (paraMparA) anAdinI hovA chatAM paNa ratnatrayInI sAdhanA rUpa upAya jo yathArthapaNe sevavAmAM Ave to teno aMta paNa thaI zake che. tethI jIvanI mukti thaI zake che. 1817 // aNNayaramaNivvattiyakajjaM bIyaMkurANa jaM vihayaM / tattha hao saMtANo, kukkuDi- aMDAiyANaM ca // 1818 // jaha veha kaMcaNovalasaMjogo'NAi saMtaigaovi / vocchijjai sovAyaM taha jogo jIvakammANaM // 1819 // Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 391 (anyataradanivartitakAryaM bIjAGkarayoryad vihatam / tatra hata: sattAna, IdriAnIjha ) yathA veha kaJcanopalasaMyogo'nAdisantatigato'pi / vyavacchidyate sopAyaM, tathA yogo jIvakarmaNoH // ) gAthArtha - bIja ane aMkurAmAMthI haju kArya thayuM na hoya, te pahelAM ja temAMnA koI ekano nAza karAya to tyAM saMtAna sAtta paNa bane che. evI ja rIte kukDI ane IDAmAM paNa jANavuM. athavA kaMcana ane upalano saMyoga anAdi paraMparAvALo hovA chatAM paNa agnitApAdi upAyathI viccheda thAya che. tema jIva-karmamAM paNa jANavuM. ll18181819o. - vivecana - A banne gAthAno bhAvArtha pUrvanI gAthA 1817 mAM lagabhaga AvI ja jAya che. to paNa vAtano sAra AvI che ke je saMtAna anAdi hoya te saMtAna anaMta ja hoya evo niyama nathI. sAtta paNa hoI zake che. jemake bIja vAvavAmAM ja na AvyuM hoya tyAre athavA vAvavAmAM AvyuM hoya paNa aMkurA nIpajAvavA rUpa kArya kare te pahelAM ja bIjano nAza karavAmAM Avyo hoya to tyAM ja tenI saMtAna viccheda pAme che. evI ja rIte ugelA aMkurA potAnuM kArya zAkhA-prazAkhA-pratizAkhA-phUla-phaLa vagere nIpajAve te kArya karatAM pahelAM ja jo aMkurAno nAza karavAmAM Ave to tenI saMtAna tyAM ja nAza pAmI jAya che. mATe saMtAna anaMta ja hoya evo niyama nathI. tevI ja rIte kukDI iMDA mukavA rUpa kArya kare te pahelAM ja te kukDInI hatyA karavAmAM Ave athavA rogAdithI te kukDI mRtyu pAme to tenI saMtAna tyAM ja viccheda pAme che. athavA IDAmAMthI kukDI banavA rUpa kArya bane te pahelAM ja IDAno jo nAza ja karavAmAM Ave to tenI saMtAna tyAM ja viccheda pAme che. A ja rIte pitA-putranI paraMparA paNa sAnta hoI zake che. tathA kaMcana (sonuM) ane upala (mATI) A banneno saMyoga khANamAM jyArathI nIpajyAM che tyArathI eTale ke nisargapaNe pravartela saMtAnabhAvavALAM hovA chatAM paNa agnitApAdi upAyo vaDe kaMcana ane upalanA saMyoganI saMtAna viccheda pAme ja che. tevI ja rIte jIva ane karmano saMyoga anAdino hovA chatAM paNa tyAga-tapa-vairAgyatattvajJAnAbhyAsa ane dIkSA vagere bhAvonI prApti dvArA ArAdhanA karavA svarUpa ratnatrayInI Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda sAdhanA vaDe te saMyogano viccheda karI zakAya che. tethI jIvanI mukti paNa avazya thaI zake che. mATe anAdi hoya te anaMta ja hoya evo niyama nathI. 1818-1819 A bAbatamAM ziSyano prazna raju karIne teno uttara ApatAM kahe che - to kiM jIva-nahANa va jogo kaMcaNovalANaM va ? / jIvassa ya kammassa ya, bhaNNai duviho vi na viruddho // 1820 // paDhamo'bhavvANaM ciya, bhavvANaM kaMcaNovalANaM va / jIvatte sAmaNNe bhavvo'bhavvotti ko bheo ? // 1821 // (tataH kiM jIvanabhasorivAtha yogaH kAJcanopalayoriva ? / jIvasya ca karmaNazca bhaNyate, dvividho'pi na viruddhaH // prathamo'bhavyAnAmeva bhavyAnAM kAJcanopalayoriva / nIvatve sAmAnya vyomavya ti zo meH ? ) gAthArtha - prazna - jIva ane karmano saMbaMdha "jIva ane AkAzanA saMyoganI jema zuM anaMta samajavo ke kaMcana ane upalanA saMyoganI jema sAtta samajavo ? uttara - banne rIte mAnavAmAM kaMI virodha nathI. prathama bheda abhavyomAM ja hoya che ane bIjo bheda bhavya jIvomAM jANavo. bannemAM jIvapaNuM samAna hovA chatAM bhavya-abhavya Avo bheda zuM ? ll1820-1821/ vivecana - bIja-aMkurAnA saMbaMdhanI jema, kukDI ane IDAnA saMbaMdhanI jema, pitAputranA saMbaMdhanI jema ane kaMcana-upalanA saMbaMdhanI jema jIva ane karmano saMbaMdha sAnta paNa hoya che. A pramANe uparanI gAthAomAM samajAvavAmAM AvyuM che. tyAM maMDikapaMDita vastusthiti sAcI zuM che ? te jANavA mATe AvA prakArano prazna kare che. prazna - jIva ane AkAzano saMbaMdha anAdi-anaMta che ane kaMcana-upalano saMbaMdha anAdi sAtta che. eTale anAdi hoya te anaMta ja hoya evo niyama nathI, anaMta paNa hoya che ane sAtta paNa hoya che. paraMtu tyAM prazna thAya che ke jIva ane karmano saMbaMdha zuM jIva ane AkAzanA saMbaMdhanI jema anAdi-anaMta che ema samajavuM ? ke kaMcana ane upalanI jema anAdi-sAnta che ema samajavuM ? anAdi-anaMta ane anAdi-sAnta ema banne jAtanA saMbaMdho saMsAramAM dekhAya che. to A bannemAMthI jIva-karmano saMbaMdha konA jevo mAnavo ? Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 393 uttara - suvido vi ja viruddha = banne prakArano paNa saMbaMdha mAnavAmAM koIpaNa jAtano virodha nathI. tyAM jIva ane AkAzanA saMbaMdhanI jema "jIva ane karmano saMbaMdha" anAdi-anaMta paNa hoya che. tevo anAdi-anaMtapaNe saMbaMdha abhavya jIvomAM hoya che. tathA kaMcana ane upalanA saMbaMdhanI jema "jIva ane karmano saMbaMdha" anAdi-sAtta paNa hoya che. tevo anAdi-sAntapaNe saMbaMdha bhavya-jIvomAM hoya che. saMsAramAM banne jAtanA jIvo che ane teomAM anukrame banne jAtanA saMbaMdho paNa che. prazna - A saMsAramAM keTalAka jIvo bhavya ane keTalAka jIvo abhavya che ema kaho cho. paraMtu te banne prakAranA jIvomAM "jIvatva" samAna hovA chatAM AvA prakArano bheda kema ke amuka jIvo bhavya ane amuka jIvo abhavya ? A bhavya ane A abhavya evA prakArano bheda konA vaDe karAyelo che ? kadAca uparanA A praznano javAba tame ema kaho ke sarve jIvomAM "jIvatva = jIvapaNuM" samAna hovA chatAM koI nArakIrUpe ati duHkhI thAya che, koI tiryaMcarUpe duHkhI thAya che, koI manuSyarUpe sukhI thAya che ane koI devarUpe ati sukhI thAya che athavA jIvatvadharma vaDe samAna hovA chatAM rAjA-raMka, sukhI-duHkhI, rogI-nirogI, dhanavAna-nirdhana ItyAdi rUpe bhinna bhinna hoya che. tema jIva-paNe samAna hovA chatAM paNa "bhavyatva ane abhavyatvapaNe" jIvonA be bheda hoya che. to Avo uttara "ra va vavaktavyam" na Apazo. Apa jo Avo uttara Apo to te Apano uttara khoTo che. kAraNa ke nAraka-tiryaMca-manuSya-devAdi bhedo, rAjA-raMka, sukhIduHkhI, rogI-nirogI ane dhanavAna-nidhana A saghaLA bhedo karmakRta che. karma vaDe karAyelA bhedo che. jyAre "bhavyatva ane abhavyatva" karma vaDe karAyelA che ema Apa nathI mAnatA, svAbhAvika che ema mAno cho. jo bhavyatva-abhavyatva paNa karmakRta hota to to A zaMkA ja na thAta. tathA A bhAvo karmakRta che. ema mAno to ame tamane Ama prazna karata ke jo bhavyatva-abhavyatva karmakRta che to ratnatrayInI sAdhanAthI jema nAraka-tiryaMca-nara-devAdi avasthA apAvanAruM karma kSaya thavAthI jIvanI mukti thAya che tema karma kSaya thavAthI bhavyatva ane abhavyatva paNa nAza pAmavAthI abhavyajIvo paNa mokSe jaze AvI Apatti Avaze. mATe A bhAvo karmakRta to nathI, svAbhAvika che. arthAt pAriNAmika bhAvavALA che. tethI zaMkA thAya che ke jIvatva samAna hovA chatAM karmakAraNa vinA svAbhAvikapaNe bhavya-abhavya AvA bheda konAthI thayA ? ll1820-182nA A prazna ja graMthakArazrI have pachInI gAthAmAM kahe che. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 chaThThA gaNadhara - maMDika hou va jai kammakao, na viroho nAragAibheuvva / bhaNaha ya bhavvAbhavvA sabhAvao teNa saMdeho // 1822 // ( bhavatu yadi karmakRto, na virodho nArakAdibheda iva / bhaNatha ca bhavyAbhavyAn svabhAvatastena sandehaH // ) gAthArtha - jo A bhavyatva-abhavyatvano bheda nArakAdinA bhedanI jema karmakRta che ema tame kaho to bhale ho. temAM amAro kaMI virodha nathI. paraMtu tame te bhavyatvaabhavyatvane svabhAvathI kaho cho. tethI saMdeha thAya che. 1822 // gaNadharavAda vivecana - nAraka-tiryaMca-manuSya-devAdi gatibheda, ekendriyAdi jAtibheda, sukhI 6 duHkhI, rAjA-raMka, rogI-nirogI vagere bhAvo jema karmakRta che tema bhavyatva ane abhavyatva rUpe je A bheda (vizeSatA) che. te paNa karmakRta che. Ama jo tame kaho to temAM kaMI ja virodha nathI. (jo ke ema mAnavAmAM paNa abhavyatva karmakRta mAnavAthI karmanA kSayathI abhavyatvano paNa kSaya thAya ema mAnavuM ja paDe tethI abhavya jIva paNa mokSe jAya evI Apatti Ave. paraMtu hAla te carcA karatA nathI.) tethI jo A banne bhAvone karmakRta mAno to amAro koI virodha nathI. paraMtu maiM caitasti = AvuM tame mAnatA nathI. kAraNa ke bhavyatva-abhavyatva karmakRta hoya evuM tame kahetA nathI. paNa te banne bhAvo "svabhAvakRta" che. anAdi kAlathI svAbhAvikapaNe ja che ema he bhagavAna ! tame kaho cho. tethI amane A saMdeha thayo che ke "jIvatva badhA jIvomAM samAna hovA chatAM paNa AvA prakArano svabhAvabheda kema ? ||1822 // para evA ziSya (maMDikabrAhmaNa) vaDe AvA prakArano prazna karAye chate bhagavAna have teno uttara Ape che - davvAitte tulle, jIva-nahANaM sabhAvao bheo / jIvAjIvAigao jaha, taha bhavveyaraviseso // 1823 // (dravyAditve tulye jIvanabhasoH svabhAvato bhedaH / jIvAjIvAdigato yathA, tathA bhavyetaravizeSa: // ) gAthArtha - jema "jIva ane AkAzamAM" dravyatyAdi dharmothI tulyatA hovA chatAM paNa jIva-ajIva AdinI apekSAe bheda che. tema bhavya-abhavyamAM bheda jANavo. / / 1823 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 395 vivecana - he maMDika brAhmaNa ! A saMsAramAM "jIva ane AkAza" A banne padArthomAM dravyatva dharma vaDe, astitva dharma vaDe, prameyatva dharma vaDe, zeyatva dharma vaDe ane vastutvAdi aneka prakAranA "sAmAnya dharma vaDe" samAnatA che. chatAM paNa eka jIva che, bIjo ajIva che. eka cetana che, bIjo acetana che. eka karmavALo padArtha che, bIjo karmarahita padArtha che. eka zarIradhArI hovAthI mUrtarUpI) che ane bIjo amUrta (arUpI) che. A rIte jIva ane AkAza A banne padArtho sAmAnya dharmothI jema samAna che chatAM potapotAnAmAM ja vyApta evA vizeSa dharmothI bhinna bhinna paNa che. tevI ja rIte bhavya ane abhavya ema sarve jIvo "jIvatva" nAmanA sAmAnya dharma vaDe samAna paNa che tathA svAbhAvika evA bhavyatva ane abhavyatva nAmanA vizeSa dharma vaDe bhinna bhinna paNa avazya che. caitra ane maitra jema mAnavapaNe samAna chatAM tattabhrakRtigata svabhAvo vaDe bhinna bhinna paNa che. manuSya ane pazu paMcendriyapaNe samAna chatAM mAnavatA ane pazutAnA svabhAva vaDe bhinna bhinna che tema sarvatra samajavuM. sarve paNa padArtho sAmAnya dharmathI samAna ane vizeSa dharmothI bhinna bhinna hoya che. Ama sarvatra samAnatA ane asamAnatA (vizeSatA) sAthe ja hoya che. koI eka paNa padArtha evo nathI ke jemAM sAmAnya ane vizeSa ema ubhayadharma na hoya. tethI sarvatra samAnatA ane asamAnatA ema bane che ja. A banne bhAvo na hoya. Avo koI padArtha nathI. II1827l. uparokta vAtamAM sarve paNa bhavya jIvomAM jIvatva jema svAbhAvika che. mATe nitya che. tema bhavyatva paNa svAbhAvika ja thavAthI nitya ja thaze. kyAreya jaze nahIM ane jo bhavyatA dUra na thAya to A jIvanI mukti saMbhave nahIM Avo ziSya (aMDikabrAhmaNa) prazna kare che - evaM pi bhavvabhAvo, jIvattaM piva sabhAvajAIo / pAvai nicco tammi ya, tadavatthe natthi nivvANaM // 1824 // (evamapi bhavyabhAvo, jIvatvamiva svabhAvajAtIyaH / prApnoti nityastasmiMzca, tadavasthe nAsti nirvANam // ) gAthArtha - Ama mAnazo to paNa bhavyabhAva (bhavyatva) jIvatvadharmanI jema svabhAva jAtivALo banaze. tethI nitya thaze ane te bhavyatva nitya rahete chate jIvanuM nirvANa ghaTaze nahIM. /1824ll Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda vivecana - uparanI 1823 mI gAthAmAM samajAvyuM tema jo bhavyatva ane abhavyatva A banne dharmo jIvatva dharmanI jema svabhAvakRta (svAbhAvika) che. Ama mAnazo to te dharmo svAbhAvika hovAthI nitya-avinAzI-kyAreya paNa nAza nahI pAmanArA thaze. jema jIvomAM raheluM jIvatva e svAbhAvika hovAthI kyAreya paNa nAza pAmatuM nathI. sadAkALa jIvanI sAthe jIvatvadharma dhruva ja rahe che tema bhavyatva paNa jo svabhAvakRta ja che. eTale ke svAbhAvika ja che. to te bhavyatva kyAreya paNa jIvamAMthI nAza pAmaze nahIM. sadA jIvanI sAthe ja raheze. tethI jIvanuM kyAreya paNa nirvANa ghaTaze nahIM. A rIte jIvatvanI jema bhavyajIvomAM raheluM bhavyatva sadA vidyamAna rahete chate A jIvanuM kyAreya paNa nirvANa thaze ja nahIM. kAraNa ke "bhavyatva eTale mokSe javAnI yogyatA" A yogyatA tyAM sudhI ja kahevAya che ke jyAM sudhI mokSanI prApti thaI na hoya. jyAre mokSa prApta ja thaI jAya che tyAre yogyatA ayogyatA rahetI ja nathI. tethI ja zAstromAM "siddho na maLyo nAghyamavya:'' siddha bhagavAna nathI bhavya ke nathI abhavya, AvuM vacana kaheluM che. mATe bhavyatvane svAbhAvika mAnavAthI te bhavyatva nitya Tharaze ane te bhavya nitya thavAthI mukti saMbhavaze nahIM. 1824 // uparanA praznano uttara ApatAM bhagavAna kahe che ke ''jaivam'' Avo prazna karavo nahIM. kAraNa ke 396 - jai ghaDapUvvAbhAvo'NAisahAvo vi sanihaNo evaM / jai bhavvattAbhAvo, bhavejja kiriyAe ko doso ? // 1825 // (yathA ghaTapUrvAbhAvo'nAdisvabhAvo'pi sanidhana evam / yadi bhavyatvAbhAvo bhavet kriyayA ko doSa: ? // ) gAthArtha - jema ghaTano prAgabhAva anAdikAlInanA svabhAvavALo hovA chatAM paNa "sanidhana = sAnta" tevI ja rIte dharmakriyA dvArA bhavyatvano abhAva thAya to temAM zuM doSa ? 1825 vivecana - je mATImAMthI ghaTa banAvavAno che, paNa banAvyo nathI. te mATImAM ghaTano prAgabhAva varte che ane te prAgabhAva anAdikAlathI che chatAM jyAre ghaTa banAvAya che tyAre te prAgabhAga jema "sanidhana" che. arthAt te prAgabhAva nAza pAme che. Ama ghaTano prAgabhAva "anAdi-sAnta" che. tema jIvamAM rahelA "bhavyatva" nAmanA svabhAvano Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 397 paNa samyajJAna ane sabhyatA pUrvaka karAtI samyakjhAritrAtmaka kriyAthI abhAva thAya, to temAM zuM doSa? vastumAM rahelA svabhAvo be jAtanA hoya che. koI svabhAva anAdianaMta ane koI svabhAva anAdi-sAnta, jema jIvamAM rahelo caitanya svabhAva anAdianaMta che paraMtu AyuSyakarmajanya jIvanAtmaka "jIvatva" svabhAva anAdi sAtta che. sakarmakAvasthAsvarUpa mUrtatvasvabhAva anAdi sAtta che. chaghasthasvabhAva anAdi sAtta che. tema bhavyatva svabhAva anAdi-sAnta hoya to temAM koI doSa nathI. II182pA. ahIM ghaTAbhAva nAmano svabhAva jema anAdi-sAtta che tema bhavyatva svabhAva paNa anAdi sAtta che. Ama je kahyuM te bAbatamAM prazna-uttara kahe che - aNudAharaNamabhAvo, kharasaMgaM piva maI na taM jamhA / bhAvocciya sa visiTTho, kumbhANuppattimetteNaM // 1826 // (anudAharaNabhAvaH kharazRGgamiva matirna tad yasmAt / bhAva eva sa viziSTaH kumbhAnutpattimAtreNa // ) gAthArtha - A anucita udAharaNa che. kAraNa ke ghaTAbhAva e kharajhaMganI jema "abhAvAtmaka" che. AvI mati ziSyanI thAya to te barAbara nathI. kAraNa ke A ghaTAbhAva e paNa bhAvAtmaka che. mAtra ghaTanI anutpattirUpe ja te prAgabhAvapaNe abhAvAtmaka che. (paNa sarvathA abhAvAtmaka nathI) I/1826// vivecana - ahIM ziSyanI (meDikabrAhmaNanI) AvI buddhi thAya, eTale ke AvA prakArano prazna kare ke tame uparanI gAthAmAM "ghaTanA prAgabhAva" nuM je udAharaNa ApyuM che te barAbara nathI. kAraNa ke jIva e eka sat vastu che. tethI te jIvamAM raheluM bhavyatva e eka sat vastunuM svarUpa hoI bhAvAtmaka che. jyAre tame je ghaTanA prAgabhAganuM udAharaNa Apo cho, te to kharajhaMganI jema avastusvarUpa hovAthI asat = abhAvAtmaka che. dRSTAnta abhAvAtmaka che ane dAntika bhAvAtmaka che. mATe te anucita arthAt ayogya udAharaNa kahevAya che. Avo prazna kadAca tamane thAya to te prazna khoTo che. kAraNa ke ghaTano je prAgabhAva che te kharazcaMganI jema sarvathA zUnyAtmaka nathI. avasusvarUpa nathI. paNa vasyAtmaka che. te A pramANe - ghaTa banavAnA kAraNabhUtapaNe pravartelA pudgalonA saMghAta svarUpe mATImayapaNe vidyamAna vastusvarUpa che. paraMtu jema kharazRMgano sarvathA abhAva che temAM koI vastusvarUpa Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda nathI. tema A nathI. kAraNa ke ghaTano prAgabhAva je dravyamAM che te dravya mATIrUpe athavA pudgala saMghAtarUpe vidyamAna padArtha che. tethI ghaTAbhAva e paNa pudgalasaMghAtarUpe vidyamAna vastu che ane bhavyatva e paNa jIva svarUpe vidyamAna vastu che. tethI anurUpa ja udAharaNa che. alpamAtrAe paNa anucita udAharaNa nathI. je pudgalasamUha anAdikAlathI paNa ghaTasvarUpe banyo nathI paNa ghaTasvarUpe banavAno che. tethI tyAM ghaTanI anutpatti mAtra rUpe abhAva kahevAya che. paraMtu tyAM koI vastu ja nathI evo sarvathA zUnyatArUpa abhAva nathI. tethI ucita ja udAharaNa che. A rIte ghaTa prAgabhAvanI jema jIvagata-bhavyatva anAdi hovA chatAM paNa sAnta hoI zake che. temAM koI doSa nathI. 1826 // prazna - sAruM, bhale ghaTanA prAgabhAvanI jema jIvamAM rahelA bhavyatvano nirvANakAle vinAza ho. paraMtu tema mAnavAthI bIjo doSa Ave che. te doSa praznakAra kahe che - evaM bhavvuccheo, koTThAgArassa vA avacaotti / taM nANaMtattaNao'NAgayakAlaMbarANaM va // 1827 // ( evaM bhavyocchedaH koSTAgArasyevApacaya iti / tad nAnantatvato'nAgatakAlAmbarayoriva // ) gAthArtha Ama mAnavAthI koThAranI hAninI jema bhavya jIvono uccheda thaze. anAgatakAlanI jema ane AkAzanI jema bhavyajIvonI rAzi anaMta hovAthI te prazna barAbara nathI. 1827thI vivecana - prazna jIvamAM rahelo jIvatva svabhAva jema anAdi anaMta che tema jIvamAM rahelo bhavyatva svabhAva paNa anAdi-anaMta che. Ama mAnavuM joIe. jo Ama nahIM mAnIe ane anAdi-sAnta che ema mAnIzuM bhavyatva svabhAva nAzavaMta thaze. tethI te te bhavyajIvo muktigAmI thaze ane mokSe gayelA jIvo pharIthI saMsAramAM AvavAnA nathI. tethI kyAreka ekakAla evo Avaze ke bhavyajIvo vaDe zUnya A saMsAra banaze. A saMsAramAMthI bhavyajIvo niraMtara mokSa pAmate chate saMsAra bhavyajIvo vinAno thaze. - jema koI dhAnyano koThAra puSkaLa dhAnyathI bharelo hoya ane te koThAramAMthI thoDuM thoDuM dhAnya pratidina levAmAM Ave to pratidine apacaya (hAni) thavAthI kyAreka te koThAra sarvathA khAlI thaI jAya che. tevI rIte A saMsAra bhavyajIvothI bharelo che. paraMtu bhAvi Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 399 kAla anaMto che ane ochAmAM ochA cha mAse to eka jIva avazya mokSe jAya ja che. kyAreka tenAthI ochA kAlamAM vadhAre jIvo paNa mokSe jAya che ane ghaNI vAra cha mAsanI aMdara paNa ghaNA jIvo mokSe jAya che ane mokSe gayelA jIvo pAchA AvatA nathI. A rIte kevala ekalo apacaya ja thavAthI dhAnya bharelA koThAramAMthI kaDhAtA dhAnya vaDe jema koThAra khAlI thAya, tema A saMsAra bhavyajIvothI sarvathA khAlI thaI jaze. eTale ke A saMsAramAM bhavyajIvono uccheda thaI jaze ane koI bhavya jIva bAkI na rahevAthI mokSe janAra paNa koI na hovAthI mokSe javAnuM ja baMdha thaI jaze. uttara - A prazna ucita nathI. kAraNa ke bhavyajIvonI rAzi A saMsAramAM (moTA anaMtAnI saMkhyAvALI) anaMtI che. bhAvikAla ane AkAzano jema uccheda thato nathI tema bhavya jIvarAzino paNa uccheda thato nathI. je vastu moTA anaMtA vaDe anaMtI hoya che te thoDI thoDI hAni pAmatI hoya to paNa sarvathA uccheda pAmatI nathI. jema bhAvimAM AvanAro anaMtakAla che. temAMthI pratidina eka eka divasa vartamAnakAlarUpa banIne pasAra thAya che. eTale dararoja eka eka divasanI hAni thAya che. to paNa bhAvinA anaMtakAlano kyAreya aMta AvavAno nathI. evI ja rIte loka-alokamAM bharela AkAzAstikAya dravyano buddhithI eka eka samaye eka eka AkAzapradeza kADhavAmAM Ave to anaMtakAle paNa AkAzAstikAyanA samastapradezo kADhI zakAtA nathI. tevI rIte cha cha mAse ke dararoja bhavyajIvo mokSe jAya to paNa A saMsAramAM bhavyajIvonI rAzi ja eTalI badhI moTA anaMte che ke te sarvathA khAlI thatI nathI. zAstramAM kahyuM che ke jyAre jyAre bhagavAnane jaIne pUchIe ke he bhagavAn ! have mokSamAM keTalA jIvo thayA, tyAre bhagavAnano sadA A eka ja uttara hoya che ke eka nigodano anaMtamo bhAga haju mokSe gayo che. te pATha A pramANe - jaiyAi hoi pucchA, jiNANamaggaMmi uttaraM taiyA / ikssa ya nigoyassa ya anaMtabhAgo u siddhigao // 1 // eTale saMsAravartI bhavyajIvonI rAzi eTalI badhI moTA anaMtAvALI che (nava anaMtAmAMnA AThame anaMte che) tethI bhavya jIvonI rAzi kyAreya khAlI thatI nathI. mATe kyAreya bhavyono sarvathA uccheda thaze nahIM. 1827 / / jaM cAtItA'NAgayakAlA tullA jao ya saMsiddho / ekko aNaMtabhAgo, bhavvANamaIyakAleNaM // 1828 // Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda esseNa tattiucciya, jutto jaM to vi savvabhavvANaM / jutto na samuccheo, hoja maI kahamiNaM siddhaM // 1829 // bhavvANamaNaMtattaNamaNaMtabhAgo va kiha va mukko siM / kAlAdao va maMDiya ! maha vayaNAo va paDivaja // 1830 // ( yaccAtItAnAgatakAlau, tulyau yatazca saMsiddhaH / eko'nantabhAgo, bhavyAnAmatItakAlena // ) eSyatA tAvAneva yukto yattato'pi sarvabhavyAnAm / yukto na samucchedo, bhaved matiH kathamidaM siddham // ) bhavyAnAmanantatvamanantabhAgo vA kathaM vA mukta eSAm / kAlAdaya iva maNDika ! mama vacanAd vA pratipadyasva // ) gAthArtha - je kAraNathI atItakAla ane anAgatakAla bane anaMta-anaMta che ane paraspara tulya che. bhUtakAla vaDe bhavya jIvonI rAzino eka anaMtamo bhAga ja siddhipadane pAmyo che. tevI ja rIte bhaviSyakAla vaDe paNa teTalo ja (anaMtamo) bhAga ja siddhipadane pAmavAno che. te kAraNathI sarva bhavyajIvono uccheda thaI jaze. A vAta yogya nathI. kadAca evo prazna thAya ke tamArI A vAta kevI rIte mAnavI ? /1828-1829ll bhavyo anaMta che ane teno anaMtamo bhAga ja mokSe jaze" A vAta kevI rIte siddha thAya ? uttara - kAla ane AkAzanI jema sarvabhavyono uccheda thato nathI tema tame svIkAro, athavA mArA vacanathI A vAta che maMDika ! tame svIkAro. I/183oll vivecana - jyAre jyAre bhagavAnane pUcho tyAre tyAre eka nigodanA anaMtamAM bhAge ja jIvo mokSe gayA che. tethI sarva bhavyajIvono uccheda thaze nahIM. A vAta kevI rIte mAnavI? A vAtamAM pramANa zuM? teno uttara A traNa gAthAomAM che. Aja sudhI vItI gayelo = pasAra thayelo je kAla che te atItakAla kahevAya che. te anaMto kAla gayo che tathA je kAla haju have AvavAno che te anAgatakAla arthAt bhaviSyakAla kahevAya che. te paNa anaMto kAla AvavAno che eTaluM ja nahIM paraMtu atItakAla ane anAgatakAla anaMta to che paNa paraspara tulya paNa che.' 1. A sAmAnya vidhAna che. vizeSapaNe vicArIe to atItakAla karatAM anAgatakAla anaMtaguNo kahelo che. navatattva gAthA 54. ahIM atIta ke anAgata ema banne kAla anaMta hovAthI sAmAnyapaNe tulya kahyA che Ama samajavuM. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 401 have atItakAla anaMta che to paNa te kAlamAM mokSe gayelA jIvono rAzi "nA ho puchA'' ItyAdi gAthAnA AdhAre eka nigodanA eka anaMtamA bhAga tulya che. A lokamAM asaMkhyAtA goLA che ane eka eka goLAmAM asaMkhyAtI nigoda che. eka eka nigodamAM anaMta-anaMta jIvo che. tevI eka nigodano eka anaMtamo bhAga jeTalo hoya teTalA ja jIvo Aja sudhImAM mokSe gayA che ane bhaviSyakAla paNa bhUtakAlanI tulya ja che. tethI bhaviSyakAlamAM paNa eka nigodano eka anaMtamo bhAga ja mokSe javAno che. banne kAla tulya hovAthI bhUtakALanA jeTalA ja jIvo bhaviSyakAlamAM paNa mokSe jaze, paNa hInAdhika nahIM. A vAta A rIte yuktithI barAbara ghaTe che. A kAraNe banne kAlanA mokSagAmI jIvonI rAzi bhegI karIe to paNa eka nigodanA anaMtamA be bhAga jeTalA ja jIvo mokSagAmI thAya che. pUrepUrI eka nigodanA jIvo paNa mokSagAmI thatA nathI ane thavAnA paNa nathI. AvI nigodo eka-eka golAmAM asaMkhyAtI che ane tevA goLA asaMkhyAtA che. bRhatsaMgrahaNI nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - golA ya asaMkhijA, asaMkhanigoyao havai golo / ikkikkammi nigoe, aNaMtajIvA muNeyavvA // asaMkhyAtA goLA che. eka eka goLAmAM asaMkhyAtI asaMkhyAtI nigodo che ane eka eka nigodamAM anaMtA anaMtA jIvo che. have jo eka nigodanA anaMtamA (be) bhAga pramANa ja jIvo mokSe jatA hoya to asaMkhyAtA goLAnI asaMkhyAtI-asaMkhyAtI nigodomAM keTalA badhA jIvo amokSagAmI bAkI rahyA? tethI kyAreya paNa bhavyajIvonI rAzino saMsAramAMthI uccheda thaze nahIM. bhUtabhAvi ane vartamAna ema traNe kAlanA maLIne paNa mokSagAmI sarve jIvo eka nigodanA (be) anaMtamA bhAga pramANa ja saMbhavita hovAthI bhavyono uccheda mAnavo te yukta nathI. eka nigodanA anaMtamA be bhAga sAthe karIe to kaMIka moTo paNa eka bhAga ja kahevAya che. anaMtAnA anaMtA bhedo hoya che. mATe be bhAga bhegA karIe to paNa eka bhAga ja jANavo. bAlajIvonA bodha mATe be bhAga lakhyuM che. vAstavika to eka nigodano anaMtamo eka bhAga ja jANavo. prazna - ahIM kadAca ziSyane (paMDikabrAhmaNane) Avo prazna thAya ke "A saMsAramAM bhavya jIvo anaMtA che ane bhUta-bhAvikAlamAM maLIne eka nigodano anaMtamo bhAga ja mokSe jAya che." A banne vAto kema mAnI levAya ? koI pramANa vinA A banne vAto kevI rIte svIkArAya ? bane vAtonI siddhimAM tamAre kaMIka pramANa ApavuM joIe ? Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda uttara - kAla ane AkAzanI jema bhavya jIvo anaMtA che. jema dararoja eka eka divasa ane eka eka rAtri jAya ja che to paNa bhAvikola anaMta hovAthI teno aMta kyAreya AvavAno nathI. tema pratidina bhavyajIvo mokSe jAya to paNa te bhavyajIvo anaMta hovAthI kyAreya teno aMta AvavAno nathI. tathA AkAzAstikAyano eka eka AkAzapradeza buddhimAtrathI pratisamaye lokAlokamAMthI apaharaNa karAya to anaMtakAle paNa samasta AkAzAstikAyanA pradezonuM apaharaNa thavAnuM nathI. eTale ke aMta AvavAno nathI. tema pratidina bhavyajIvo mokSe jAya to paNa te bhavyajIvo anaMtAnaMta hovAthI kyAreya paNa teno aMta AvavAno nathI. tethI jyAre jyAre prazna karo ke "have mokSamAM keTalA jIvo thayA ?" tyAre tyAre eka ja uttara che ke "eka nigodano anaMtamo bhAga" A rIte kAla ane AkAzanI jema bhavyajIvonI rAzi moTA anaMte anaMtanI saMkhyA hovAthI kyAreya paNa bhavyajIvono uccheda thavAno nathI. tathA he maMDika brAhmaNa ! mArA vacanathI paNa bhavyo anaMta che. teno kyAreya paNa sarvathA uccheda thavAno nathI. ane muktigata jIvo eka nigodanA anaMtamA bhAgapramANa che. A saghaLI vAto tame svIkAro ane te sarve vAtonI sAcI zraddhA karo. I/1830 he bhagavAn ! "tamAruM vacana che" eTalA mAtrathI A sarve satya che ema ame kevI rIte svIkArIe ? AvI zaMkA thAya to teno uttara ApatAM kahe che ke - sabbhUyamiNaM giNhasu, maha vayaNAo'vasesavayaNaM va / savvaNNutAio vA jANayamajjhatthavayaNaM va // 1831 // maNNasi kiha savvaNNU savvesiM savvasaMsayaccheyA / diTuMtAbhAvammi vi, pucchau jo saMsao jassa // 1832 // ( sadbhUtamidaM gRhANa, madvavacanAdavazeSavacanamiva / sarvajJatvAdito vA, jJAyakamadhyasthavacanamiva // manyase kathaM sarvajJaH, sarveSAM sarvasaMzayacchedAt / dRSTAntAbhAve'pi, pRcchatu yaH saMzayo yasya // ) gAthArtha - "upara kahelI sarve paNa vastu sarvathA sAcI che ema tame svIkAra karo, mAruM vacana hovAthI, zeSa vacanonI jema, athavA sarvajJatva vagere hetuothI, jANakAra madhyastha puruSanI jema. /1831 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 403 "tame sarvajJa cho" ema huM kevI rIte mAnuM? sarvenA sarva saMzayane chedanAra chuM (mATe huM sarvajJa chuM) dRSTAnta nathI to paNa jene je viSayano saMzaya hoya te pUcho. /1832/ vivecana - he maMDikabrAhmaNa ! bhavyo anaMtA che. eka nigodano anaMtamo bhAga ja mokSe jAya che. bhavyono sarvathA uccheda kyAreya thato nathI, ItyAdi uparanI gAthAomAM je kaMI kahevAmAM AvyuM che te A saghaLuMya sarvathA sabUta = satya che, ema tame svIkAro. kAraNa ke te saghaLuMya mAruM vacana che, mATe satya che. jema tamArA saMzayAdine dUra karanArAM mArAM sarve paNa vacano yathArtha che tema A vacano paNa mArAM hovAthI "satya che" ema tame svIkAro. athavA sarvazanAM vacano hovAthI satya che ema svIkAro. Adi zabdathI vItarAganAM vacano hovAthI satya che ema svIkAro. jema rAga-dveSa vinAno madhyastha mANasa jANakAra jo hoya to tenAM sarve vacano jevAM satya hoya che. tenI jema uparokta vacano sarvajJanAM, vItarAganAM, jJAnInAM, taTastha vyaktinAM che. mATe te sarve paNa vacano satya che teno anumAna prayoga A pramANe che. 1. idaM sarvaM, sadbhUtam, madvacanAd, avazeSavacanavat, 2. idaM sarvaM sadbhUtam sarvajJavacanAt, jJAyakamadhyasthavacanavad, 3. idaM sarvaM sadbhUtam vItarAgavacanAt jJAyakamadhyasthavacanavad A pramANe mAruM vacana hovAthI, sarvajJanuM vacana hovAthI ane vItarAganuM vacana hovAthI uparokta sarva vidhAna satya che. Ama he maMDika ! tame svIkAro. prazna - he bhagavAn ! "tame sarvajJa ja cho" vItarAga ja cho, ema ame kevI rIte svIkArIe ? uttara - sarvenA sarva saMzayono mArAthI cheda thAya che. tethI tame "mane" sarvajJapaNe svIkAro. sarvathA sarva saMzayano cheda kare evI koI anya vyakti ahIM hAla dekhAtI nathI. tethI huM koInuM dRSTAnta Apato nathI. A rIte dRSTAntano abhAva che. to paNa huM tamArA sarva saMzayone chedI zakuM chuM. tamAre jene je kaMI prazna hoya te pUcho ane yathArtha uttara maLavAthI mane sarvajJa tarIke svIkAro. prazna - je je sarvasaMzayono cheda kare che te sarvajJa ja hoya evuM koI daSTAnta che? hoya to te dRSTAnna Apo. temane joIne tame tevA cho mATe sarvajJa hazo ema anumAna karIne tamane sarvajJa tarIke svIkArIe. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda uttara hAla A kSetre ane A kAle bIjA koI sarvajJa nathI. tethI ahIM koI dRSTAnta nathI. paraMtu dRSTAnta zodhavAnI zI jarUra ? dRSTAntanA abhAvamAM paNa jene jene je je viSayano je je prazna hoya te te vyakti te te sarva prazna pUcho. jethI saghaLA praznono yathArtha uttara maLatAM tamane potAne potAnA anubhavathI ja siddha evo mArAmAM sarvajJapaNAno nizcaya thaze. 1831-1832 // maMDikabrAhmaNa pharIthI bIjo prazna kare che bhavvA vi na sijjhissaMti, kei kAleNa jai vi savveNa / naNu te vi abhavvacciya, kiMvA bhavvattaNaM tesiM // 1833 // 404 - ( bhavyA api na setsyanti, kecit kAlena yadyapi sarveNa / nanu te'pyabhavyA eva, kiM vA bhavyatvaM teSAm // ) gAthArtha - keTalAka bhavyajIva bhavya hovA chatAM paNa jo sarva evA kAle paNa mokSe na jAya to te kharekhara abhavya ja kema na kahevAya ? athavA teonuM bhavyapaNuM zuM kAmanuM ? //1833/ vivecana - he bhagavAn ! mAnI laIe ke ApazrI sarvenA sarvasaMzayanA cheda karanArA cho. tethI sarvajJa cho. tethI ApazrInA vacanamAtrathI ame e paNa svIkArI laIe ke bhavyo moTA anaMte che. pratidina mokSe jAya to paNa eka nigodano anaMtamo bhAga ja mokSe jAya. tethI sarve bhavyo mokSe na jAya ane saMsAramAM bhavyajIvono uccheda na thAya. paraMtu Ama mAnavAthI bIjo prazna thAya che ane te prazna e che ke jo bhavya hovA chatAM te bhavyomAMnA koI koI bhavya jIvo bhAvino sarvakAla pasAra thavA chatAM paNa mokSe na ja javAnA hoya ane tevA jIvothI A saMsAra bharelo ja rahevAno hoya to te jIvo mokSe na jatA hovAthI "abhavya" kema na kahevAya ? abhavya jIvo paNa mokSe nathI javAnA ane AvA bhavyajIvo paNa mokSe nathI javAnA, A bannemAM kaMI taphAvata to rahyo ja nahIM. Ama thavAthI A bhavyo to abhavyatulya banavAthI abhavya ja kahevAze. paNa bhavya kahevAze nahIM. athavA AvA bhavyajIvomAM rahelI bhavyatAno zuM artha ? teonI bhavyatA zuM kAmanI ? je hovA chatAM paNa jo mokSa Ape nahIM. to "hoya ke na hoya" A bannemAM pharaka zuM ? A praznano uttara he prabhu ! tame jaNAvo. 1833 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThA gaNadhara - maMDika bhagavAnazrI A praznano paNa uttara Ape che. bhaNNai bhavvo joggo, na ya joggatteNa sijjhae savva / jaha jogammi vi dalie, savvammi na kIrae paDimA // 1834 // gaNadharavAda ( bhaNyate bhavyo yogyo, na ca yogyatvena sidhyati sarvaH / yathA yogye'pi dalike, sarvasmin na kriyate pratimA // ) 405 gAthArtha - uttara apAya che. bhavya e yogya jIva che paraMtu yogyatAmAtrathI sarve bhavya jIvo siddhipada pAmatA nathI. jema yogya evA sarva dalikamAM (upAdAnamAM) mUrti karAtI nathI. 1834) vivecana - uparanA praznano ahIM uttara kahevAya che je je bhavya jIva che te te siddhigamanane yogya avazya che ane je abhavya jIva che te siddhigamanane yogya ja nathI. Ama yogyatA hovA ane na hovAno bannemAM taphAvata che. jema sIjhe evA maganA dANA ane koyaDunA dANA A banne maganA ja dANA hovA chatAM ekamAM sIjhavAnI yogyatA che ane bIjAmAM sIjhavAnI yogyatA nathI. - tathA sarve paNa bhavyajIvo siddhigamanane yogya avazya che. paraMtu bhavya che eTalAmAtrathI siddhigatine avazya pAme ja evo niyama nathI. bhavyamAM yogyatA jarUra che paraMtu yogyatAmAtra hoya eTale sarve siddhipadane pAme ja evo niyama nathI. je bhavya hoya ane sAthe sAthe siddhigamanane yogya evI nimittasAmagrI (paMcendriyatva, manuSyatva, Aryadezotpattitva, jainazAsanaprAptitva ItyAdi sAmagrI) no paNa jyAM saMbhava hoya to yogya upAdAna ane yogya nimitta sAmagrIno saMyoga thatAM muktinI prAptisvarUpa kAryanI siddhi thAya che. nimittasAmagrInA mIlana vinA kevaLa ekalI upAdAnanI yogyatA mAtrathI kAryasiddhi thatI nathI. pratimA banAvavAne mATe yogya evA paNa suvarNa, maNi, patthara, caMdana ane viziSTa kASTha Adi sarve paNa upAdAnakAraNamAM pratimA banavAnI yogyatA che. paNa pratimA karAtI nathI. jyAM jyAM te pratimA banAvavAne ucita evI nimittasAmagrIno saMbhava hoya tyAM ja pratimA banAvAya che. je suvarNAdimAM nimittasAmagrI na maLavAthI pratimA na banAvAya. teTalA mAtrathI te suvarNa AdimAM pratimA banavAnI ayogyatA che Ama kahevAtuM nathI. tathA evo niyama paNa karAto nathI ke je je pratimA banavAne yogya hoya tyAM tyAM avazya Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda pratimA thavI ja joIe. paraMtu evo niyama avazya karAya che ke yogya hoya temAM ja pratimA bane che. paNa nAnyatra = anyamAM ayogyamAM (nimitta sAmagrI maLavA chatAM) pratimA banatI nathI. A ja pramANe ahIM paNa "bhavya che" eTalA mAtrathI sarve siddha thatA nathI. paraMtu nimitta sAmagrInI prApti thAya to ja siddha thAya che. nimittasAmagrInI aprAptithI siddhipadanI aprApti hovA chatAM paNa te bhavyajIvomAM muktigamananI ayogyatA che. AvI kalpanA karAtI nathI. jyAre jyAre nimittasAmagrI maLaze tyAre tyAre paNa bhavyanI ja mukti thaze. abhavyanI nahI thAya. Avo niyama che. sArAMza e che ke sarve bhavyomAM yogyatA che paNa sarvene nimittasAmagrIno yoga maLato nathI. eTale sarve bhavyonI mukti thatI nathI. jyAre abhavyamAM to yogyatA ja nathI tethI nimitta sAmagrIno yoga maLavA chatAM paNa potAnI yogyatA na hovAthI eke paNa abhavyanI mukti thatI nathI. bhavyo vidhavA strI tulya che ane abhavyo vandhyA strI tulya che. vidhavAne ke vadhdhAne ema bannene santAnaprApti rUpa phaLanI aprApti tulya che. paraMtu bannenAM kAraNo bhinna bhinna che. vidhavA strImAM bALakanA janmanI yogyatA che. paraMtu puruSano yoga nathI. jyAre vandhyA strImAM puruSano yoga che paraMtu potAnI yogyatA ja nathI. ema ahIM samajI levuM. II1834 // A ja vAta samajAvavA mATe bIjuM dRSTAnta Ape che - jaha vA sa eva pAsANa - kaNagajogo viogajoggo vi / na vijujjai savvocciya, sa vijjujjai jassa saMpattI // 1835 // kiM puNa jA saMpattI sA joggasseva na u ajoggassa / taha jo mokkho niyamA, so bhavvANaM na iyaresiM // 1836 // (yathA vA sa eva pASANa - kanakayogo viyogayogyo'pi / na viyujyate sarva eva sa viyujyate yasya samprAptiH // kiM punaryA samprAptiH sA yogyasyaiva na tvayogyasya / tathA yo mokSo niyamAt sa bhavyAnAM netareSAm // ) gAthArtha - athavA jema mATI ane sonAno je saMyoga che te saghaLo viyogane yogya che. chatAM saghaLA saMyogano viyoga thato nathI. jene (viyoganI) sAmagrInI prApti thAya che teno ja viyoga thAya che. tema ahIM samajavuM. vaLI viyoganI sAmagrIno yoga yogyane Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 407 ja thAya che. ayogyane thato nathI. tevI rIte karmonA viyogAtmaka je mokSa che te niyamo bhavyono ja hoya che. abhavyono hoto nathI. /1835-1836// vivecana - patthara-kASTha AdimAM pratimAnI yogyatA hovA chatAM sarvatra pratimA banatI nathI. tema bhavyamAM yogyatA hovA chatAM sarve bhavyane muktinI prApti thatI nathI. A eka udAharaNa ApIne A ja vAta vadhu dRDha karavA bIjuM paNa eka udAharaNa Ape che. pASANa (mATI) ane kanaka (sonuM) A banneno saMyoga jeTalo che te saghaLo viyoga thavAne yogya che. paraMtu sarva saMyogano viyoga thato nathI. paNa te ja saMyogano viyoga thAya che ke je saMyogane viyogajanaka sAmagrInI prApti thAya che. bhAvArtha e che ke mATI ane sonAno jyAM jyAM saMyoga che tyAM tyAM viyoganI yogyatA hovA chatAM jyAM viyogajanaka "khAro, koDIyuM ane agni" AdinI sAmagrI prApta thAya che tyAM ja viyoga thAya che. saMyoganAM sarva sthAnomAM viyoga thato nathI. vaLI A gAthAnI TIkAmAM TIkAkArazrI lakhe che ke ATaluM to ame hAtha uMco karI pATa upara hAtha aphaLAvIne jorazorathI nirNayapUrvaka kahIe chIe ke A viyogajanaka sAmagrInI prApti viyoga thavAne yogya evA ja suvarNa ane mATInA yogane maLe che. paNa viyogane ayogya je saMyoga hoya che tene A viyogajanaka sAmagrI prApta thatI nathI. sarvatra saMyogano viyoga thato nathI ane viyogane ayogya evA saMyogane viyogajanaka sAmagrI paNa prApta thatI nathI. te ja prakAre je sarva karmonA kSayanA lakSaNavALo mokSa (arthAt sarva karmono viyoga) sarva bhavyajIvone nathI. paNa je bhavyane paMcendriyatva, manuSyatva, Aryadezava, jainazAsanatva ItyAdi viyogajanaka sAmagrI prApta thAya che te bhavyano ja mokSa thAya che. paNa sarva bhavyono mokSa thato nathI. vaLI te A sarvakarmonA kSaya lakSaNavALo mokSa niyamA bhavyono ja thAya che. Itara evA abhavyono mokSa thato nathI. A rIte bhavya ane abhivyamAM vizeSatA jANavI. jIvatva samAna hovA chatAM jIvagata yogyatA ane ayogyatAnA kAraNe bheda paNa jarUra che. saMsAramAM sarve paNa vastuomAM bhedabheda (samAnatA ane asamAnatA) bane hoya che. sarve vRkSomAM vRkSatrapaNe samAnatA hovA chatAM AMbo-lIMbaDo-caMpaka-azoka tarIke bheda paNa avazya che. sarve puruSomAM puruSatvapaNe samAnatA hovA chatAM caitra-maitra-devadatta yajJadattapaNe nAnA-moTApaNe, bhinna bhinna gAmavAsIpaNe ane bhinna bhinna dezavAsIpaNe bheda paNa Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda avazya che. tema ahIM jIvatva mRta samAnatA ane bhavyatva-abhavyatvakRta asamAnatA paNa avazya che. bhavyo sarve mokSe jAya evo niyama nathI. jene karmanA viyogajanaka sAmagrInI prApti thAya te ja mokSe jAya, je nigodAdinA bhavomAM ja rahe che. bahAra AvatA nathI. manuSyabhavAdinI sAmagrI maLatI nathI teo bhavya hovA chatAM sAmagrInA abhAve mokSe jatA nathI. paraMtu abhavyono to kyAreya mokSa thato nathI. sAmagrI maLe to paNa ane sAmagrI na maLe to paNa potAnI yogyatA ja na hovAthI eka paNa abhavyane mokSa maLato nathI. Ama sAra jANavo. 1835-1836 // A bAbatamAM maMDikabrAhmaNa bIjI rIte prazna kare che ane bhagavAna teno uttara Ape che. kayagAimattaNAo mokkho nicco na hoi kuMbho vva / no paddhaMsAbhAvo bhuvi taddhammA vi jaM nicca // 1837 // aNudAharaNamabhAvo eso vi maI na taM jao niyao / kumbhaviNAsavisiTTho bhAvocciya poggalamao ya // 1838 // (kRtakAdimattvAd mokSo nityo na bhavati kumbha iva / no pradhvaMsAbhAvo bhuvi tad dharmApi yan nityaH // anudAharaNamabhAva eSo'pi matirna tad yato niyataH / kumbhavinAzaviziSTo bhAva eva pudgalamayazca // ) gAthArtha - kRtakatva vagere hetuothI kuMbhanI jema mokSa nitya raheze nahIM. A prazna barAbara nathI. kAraNa ke A pRthvI upara pradhvaMsAbhAva te dharmavALo (kRtakatvAdi dharmavALo) hovA chatAM paNa nitya che. tathA A praUsAbhAva e abhAvAtmaka che. mATe anucita udAharaNa che. AvI buddhi kadAca ziSyanI thAya to te paNa barAbara nathI. kAraNa ke A praUsAbhAva paNa kuMbhanA vinAzanA viziSTapaNe nakkI pudgalamaya evo bhAvAtmaka ja che. II1837-1838 vivecana - ahIM maMDikabrAhmaNa A viSayamAM pharIthI bhagavAna zrI mahAvIraprabhune bIjI rIte prazna kare che ke Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaTTA gaNadhara - maMDika 409 maMDikabrAhmaNa - he bhagavAn ! A rIte vicAratAM to mokSa nitya raheze nahIM. paraMtu anitya thaI jaze. arthAt vinAzI thaze. (mokSamAM gayelo jIva mokSa anitya hovAthI pharIthI saMsAramAM Avaze, kAraNa ke mokSa e kRtaka che, kRtrima che. arthAt AdivALo che. ghaTa-paTanI jema, tatvAdisvIt zabdamAM je Adizabda che tenAthI "prayatnottarIyazava' eTale prayatnagarva hetu paNa samajI levo. mokSa e prayatna vaDe karAya che. mATe ghaTapaTanI jema aMta paNa pAmaze ja. Ama mokSa nitya siddha nahIM thAya. anitya thaI jaze. tenA anumAnaprayogo A pramANe che - mokSaH anityaH, kRtakatvAd ghaTapaTavat mokSaH anityaH, prayatnajanyatvAd ghaTapaTavat je je kRtrima hoya che athavA prayatnajanya hoya che te te anitya ja hoya che. jemake ghaTa-paTa Adi padArtho. (A anvayavyApti ane anvayaudAharaNa thayuM.) je je anitya hotuM nathI arthAt nitya hoya che te te kRtrima hotuM nathI tathA prayatnajanya paNa hotuM nathI. jemake AkAza. (A vyatirekavyApti ane vyatireka udAharaNa thayuM.) A mokSa paNa kRtrima ane prayatnajanya che. (A upanaya thayo) tethI mokSa avazya anitya ja che, vinAzI ja che, aMta pAmanAra che. (A nigamana thayuM). uparanA anumAna pramANe mokSa anitya che Ama siddha thAya che. bhagavAna - he maMDika brAhmaNa ! tamArI vAta khoTI che. tamArA banne hetuo "anekAntika che, vyabhicArI hetvAbhAsa che." kAraNa ke A banne hetuo vipakSamAM (sAdhyanA abhAvamAM) paNa jAya che. kAraNa ke "praasAbhAva" nAmano je abhAva che te sAdi-anaMta che. temAM tatva ane prayatnajhanyatva A banne hetuo varte che chatAM "anaMta" che. arthAt avinAzI che. eTale tamArA anumAnanuM sAdhya je "anitya" che tenA abhAvamAM eTale vipakSamAM banne hetuo jAya che. mATe anaikAntika hetvAbhAsa thAya che. tethI vyApti thatI nathI. je je kRtrima hoya, prayatnajanya hoya te te anitya ja hoya evo niyama nathI. nitya paNa hoI zake che. jemake pradhvasAbhAva. tenI jema mokSa paNa sAdivALuM hovA chatAM paNa anaMta-avinAzI-nitya hoI zake che. jo pradhvasAbhAvane anitya mAno to je ghaTa-paTano pradhvaMsa thayo, te pradhvasa cAlyo javAthI punaH te ghaTa-paTAdi padArtho potAnA asalI ghaTa-paTa svarUpe pAchA AvavAno prasaMga Ave paNa te ghaTa-paTa punaH pAchA AvatA nathI. mATe prakhvasAbhAva anitya nathI paNa nitya che. maMDika brAhmaNa - he bhagavAn ! pUrve kahelo prAgabhAva e ja ekalo abhAvAtmaka Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda che ema nahIM paraMtu A praUsAbhAva paNa abhAvAtmaka ja che, bhAvAtmaka nathI. tethI tenuM udAharaNa ApavuM te anucita che, mokSamAM karmono kSaya thAya che paNa jIva rahe che te bhAvAtmaka che ane A praUsAbhAva to abhAva svarUpa che. mATe praUsAbhAvanuM udAharaNa ApavuM te ucita nathI. bhagavAna - he maMDikabrAhmaNa ! tamArI A vAta barAbara nathI. kAraNa ke praUsAbhAva paNa sarvathA abhAvAtmaka nathI paNa pudgalapaNe bhAvAtmaka che. jema ghaTa-paTano jyAre pradhvaMsa thAya che tyAre ghaTapaNe ane paTapaNe je AkRtivizeSa hatI teno ja nAza thAya che. sarvathA vastuno abhAva thato nathI. mAtra ghaTa-paTapaNe ja nAza thAya che. paNa pudgaladravyarUpe to te rahe ja che. tethI jema jIvamAM zarIradhAritva Adi saMsArikaparyAyono nAza thAya che paraMtu "jIvapaNuM" mUlabhUta dravya to rahe ja che. tema ahIM paNa ghaTa-paTapaNe banelA paryAyano ja pradhvaMsa thAya che paNa mUlabhUta pudgala dravya to sadA rahe ja che. tethI "pradhvaMsAbhAva" paNa bhAvAtmaka ja che, abhAvAtmaka nathI. prAgabhAga ke praUsAbhAva A banne paryAyane AzrayI che. mUlabhUta dravya to prAgabhAvakAle paNa che ane praUsAbhAvakAle paNa che. eTale prAgabhAga ke pradhvaMsAbhAva pUrvApara paryAyane AzrayI che. ghaTa phuTI jAya to paNa ThIkarAMrUpe paNa pudgaladravya to rahe ja che. tema saMsAritva paryAya nAza pAmI jAya to paNa muktigata jIva jIvapaNe to anaMtakAla rahe ja che. A kAraNathI ame je pUrve prAgabhAganuM udAharaNa ApyuM hatuM tathA hAla je pradhvaMsAbhAvanuM udAharaNa ApyuM che te banne ucita ja che. anudAharaNa svarUpa nathI. A banne gAthAmAM je kaMI samajAvyuM te "muktAvasthA' kRtaka che, prayatnajanya che. ema samajIne kahyuM che. have pachInI gAthAmAM "na mavatyeva nRto mokSaH'' mokSa kRtaka ja nathI. prayatnajanya ja nathI. anAdi-anaMta sahaja che ema samajIne uparanA praznano uttara kahevAya che. 1837-18385 kiM vegaMteNa kayaM, poggalamettavilayammi jIvassa ? / kiM nivvattiyamahiyaM, nabhaso ghaDamettavilayammi ? // 1839 // ( kiM vaikAntena kRtaM, pudgalamAtravilaye jIvasya ? | kiM nirvartitamadhikaM nabhaso ghaTamAtravilaye // ) gAthArtha - pudgalamAtrano vilaya thaye chate jIvamAM ekAnte zuM navuM karAyuM ? ghaTamAtrano vilaya thaye chate AkAzamAM zuM adhika navuM karAyuM ? 18395 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 411 vivecana - "A AtmA anAdikAlathI zuddha-buddha-niraMjana anaMta guNono svAmI che ja." temAMthI koI guNa kyAreya dUra thato nathI ane navo koI guNa kyAreya umerAto nathI. jema sonAnI dasa tolAnI lagaDI athavA sphaTikano goLo jyArathI A saMsAramAM che tyArathI ja zuddha-nirmaLa ane potapotAnA guNadharmathI bharela che kadAca te hAthamAMthI paDI jAya to paNa sonuM sonApaNAne choDatuM nathI, sphaTika sphaTikapaNAne choDatuM nathI. mAtra cAre bAju te lagaDI ane sphaTikano goLo kAdavathI kharaDAya che. kAdavathI kharaDAyelI lagaDI ane goLo kAdavavALI avasthAmAM hoya ke pANI reDIne kAdava dUra karIne kAdava vinAnI avasthAmAM hoya ema banne avasthAmAM kAdavanuM ja Agamana ane nirgamana thAya che. paNa suvarNadravyamAM ke sphaTikadravyamAM kaMI taphAvata thato nathI. te to banne avasthAmAM potAnA asalI mUlasvarUpamAM ja rahe che. tevI ja rIte jIvane karma baMdhAyeluM hoya ke jIvathI karma nirjaryuM hoya. Ama banne avasthAmAM karmanA pudgalonuM ja Agamana ane nirgamana thAya che. jIva to pote potAnA mUlabhUta svarUpamAM jema che tema ja rahe che. phakta karma pudgalothI tenuM mUlabhUtasvarUpa AcchAdita thAya che, DhaMkAya che. paraMtu alpamAtrAe paNa nAza pAmatuM nathI ke hAni-vRddhi pAmatuM nathI. jIva to sadA jevo che tevo ja rahe che. sonAnI lagaDInI jema ane sphaTikanA goLAnI jema A jIva sadA mukta ja che. muktatvanI utpatti ja nathI. prAraMbha ja nathI. paraMtu te anAdi che, kRtaka che ja nahIM. karma AvyuM to paNa ane karma gayuM to paNa jIvanuM kaMI vadhyuM nathI ke jIvanuM kaMI ghaTyuM nathI. tethI muktatva anAdi che, kRtaka nathI, prayatnajanya nathI. tethI teno vinAza thavAno prazna raheto ja nathI. A ja vAta samajAvavA ghaTamAtranA saMyogano vilaya thAya temAM AkAzamAM zuM vadhyuM ? ane zuM ghaTyuM ? kaMI ja pheraphAra AkAzamAM thato nathI. A udAharaNa ApIne paramAtmA zrI mahAvIraprabhue A ja vAta samajAvI che. AkAzamAM paDelo ghaTa vidyamAna hoya to paNa ane te ja ghaTano vilaya thAya to paNa AkAzamAM kaMI pheraphAra thato nathI. tevI ja rIte jIvamAM karmanAM pudgalo Ave athavA karmanAM pudgalo nirjarA pAme to paNa jIvanA asalI svarUpamAM kaMI pheraphAra thato nathI. jIvadravya to sadA mukta ja che. karmanAM pudgalo jIvanA svarUpane mAtra DhAMkI zake che paNa jIvanA asalI svarUpamAM kaMI paNa hAnivRddhi karI zakatAM nathI. uparokta vAtano sAra have ApaNe TIkAnA padonA AdhAre jANIe. caudamA guNasthAnakanA caramasamaye pUrvabaddha samasta karma pudgalonA nAzanA samaye potAnA mUlabhUta asalI svarUpamAM vRttine (rahevApaNAne) dhAraNa karatA evA A jIvamAM "zuM navuM karAyuM ?" ke jethI mokSane kRtaka kahevo paDe ? sAra e che ke "AtmA ane karmano Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda saMyoga te saMsAra" ane "AtmA tathA karmano viyoga te mokSa" AvuM zAstromAM kahevAyuM che. tyAM tapa-saMyamAdi guNonI ArAdhanAnA prabhAvathI jIvamAMthI karmapudgalo dUra karAye chate AtmAmAM navuM adhika zuM karAya che? ke jethI mokSane kRtaka mAnavo paDe ane tenAthI mokSanI aniyatA siddha thAya che Avo prazna karavo paDe. kadAca ema kaho ke "AtmA ane karmano viyoga" A ja "karAya" che mATe kriyamANa hovAthI kataka che ane kRtaka hovAthI tene ja anitya kahevAya che. mATe mokSa e anitya che AvuM jo koI kahe, to A vAta barAbara nathI. te samajAvatAM paramAtmAzrI kahe che ke "murAdi (mura-patthara vagere)thI AkAzamAM rahelA ghaTano jyAre vinAza karAya che tyAre ghaTano jarUra vinAza thAya che. paraMtu te vinAza ghaTamAM thayo che. AkAzamAM thato nathI. tethI ghaTano vinAza thaye chate te AkAzamAM zuM adhika karAyuM ? arthAt AkAzamAM kaMIpaNa adhika karAyuM nathI. e ja pramANe ahIM paNa AtmAne lAgelAM karmono vinAza karAye chate te vinAza karmamAM thAya che, AtmAmAM thato nathI. mATe karmano vinAza thaye chate jIvamAM zuM adhika karAyuM? ke jethI jIvanuM ekAkI thavApaNArUpa mokSanuM kRtakatva mAnIne mokSanuM anityatva kahevAya che ? prazna - "karmano vinAza" je karAya che te kriyamANa hovAthI ghaTavinAzanI jema kRtaka che ane "sarvakarmano kSaya" e ja mokSa kahevAya che. te mokSane anitya kema na kahevAya? jema ghaTano vinAza karAya che mATe tene kRtaka ane anitya kahevAya che. tema "karmano vinAza" e ja mokSa che ane karmano vinAza to karAya ja che. te kRtrima hovAthI anitya che ane te karmanA vinAzane ja mokSa kahevAya che. to te mokSa paNa kRtaka ja thayo ane anitya ja thayo. uttara - uparano prazna barAbara nathI. kAraNa ke "ghaTano vinAza karAya che" eTale zuM ? je ghaTa ane AkAzano saMyoga che teno viyoga karAya che. eTale ke je AkAza ghaTanI sAthe joDAyeluM hatuM te have kevaLa ekalA AkAzano abhAva che. tenI sAthe ghaTa nathI. ATaluM ja mAtra che. A rIte "kevaLa ekalA AkAzanuM hovuM te ja ghaTavinAza" tenAthI vizeSa evo A ghaTavinAza kaMI paNa nathI ane ghaTano saMyoga hoya ke ghaTanA viyoga thAya A banne avasthAmAM AkAzadravyamAM kaMIpaNa adhikatA karAtI nathI. kAraNa ke te AkAza to sadAkALa temane tema ja avasthita che, mATe nitya che. e ja pramANe ahIM paNa karmano vinAza thavo eTale ke "kevaLa ekalA AtmAnuM hovuM" AvA prakArano karmakSaya AtmAthI kaMI bhinna nathI. temaja temAMthI AtmAnI koIpaNa jAtanI adhikatA Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 413 (vizeSatA) karAtI nathI. to AtmA to AkAzanI jema jevo pahelAM che tevo ja pachI paNa che. ghaTa Ave ke jAya temAM AkAzamAM kaMI hAni-vRddhi thatI nathI. vAdaLa Ave ke vAdaLa jAya temAM sUryamAM kaMI pharaka paDato nathI. te to jema che tema ja rahe che. tevI rIte karmo Ave ke karmo jAya temAM jIvamAM kaMI hAni-vRddhi thatI nathI. pharaka paDato nathI. jIva to jevo che tevo ja sadA rahe che. mATe mokSa kRtaka paNa nathI ane anitya paNa nathI. prazna - AtmA e dravya che ane karmano saMyoga e saMsAritva ane karmano viyoga e muktatva A jIvanA paryAya che. dravyathI paryAya kaMIka bhinna paNa che ane kaMIka abhinna paNa che. tethI jyAre AtmA ane karmasaMyoga-viyoga svarUpa paryAya bhinna mAnIe tyAre AtmA jarUra nitya paNa che. chatAM jyAre A banne paryAyane abhina mAnIe tyAre karmanA saMyoga-viyogarUpa paryAya kRtaka ane anitya hovAthI tenAthI abhinna evo AtmA paNa kathaMcit kRtaka ane kathaMci anitya paNa thAya che. tethI AtmA ane AtmAnA paryAyasvarUpa mokSane kathaMcit kRtaka ane kathaMcit anitya mAnIe to zuM doSa ? uttara - bahu ja sAruM. Ama ja che. kathaMcit anityatva mAnya chate amane to siddhasAdhyatA ja che. kAraNa ke sarve paNa vastuo dravya ane paryAya ema ubhayasvarUpa hovAthI kathaMcit nitya ane kathaMcit anitya svarUpa che ja tema mAnavAmAM koI doSa lAgato nathI. /1839 AtmA sAthe baMdhAyelAM kArmaNavargaNAnAM karmarUpe je pudagalo che te nirjarA pAmyAM chatAM jIvavaDe tyajAyelAM cauda rAjalokapramANa lokAkAzamAM ja rahe che. lokAkAzanI bahAra kyAMya paNa jatAM nathI. jIva paNa lokAkAzanI madhyamAM ja rahe che. lokabahAra jato nathI. tethI jema AkAza ane ghaTano je saMyoga hato te ghaTa phuTI javAthI ghaTathI to AkAza viyoga pAmyuM. paraMtu tyAM ghaTanI jagyAe kapAlanAM (ThIkarAMnA) pudgalono saMyoga tevone tevo ja rahe che. AkAzane ghaTano saMyoga hato tene badale kapAlanA pugalono saMyoga thayo. tema karma nirjarA pAmavAthI karmano ane jIvano saMyoga na rahyo, viyoga thayo. paraMtu kArmaNavargaNAnAM pudgalono saMyoga to cAlu ja rahyo che. tethI jIvanuM ane kAzmaNa vargaNAnAM pugalonuM ekasthAne sAthe rahevApaNuM hovAthI pharIthI paNa te jIvane karmarUpe baMdha kema na thAya ? AvI zaMkAno uttara Ape che - so'NavarAhovva puNo, na bajjhae baMdhakAraNAbhAvA / jogA ya baMdhaheU, na ya te tassAsarIro tti // 1840 // Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 chaThThA gaNadhara - maMDika (so'naparAdha iva punarna badhyate bandhakAraNAbhAvAt / yogAzca bandhahetavo na ca te tasyAzarIra iti // ) gaNadharavAda gAthArtha - karmabaMdhanAM kAraNo na hovAthI pharIthI te jIvane karmano baMdha anaparAdhI puruSanI jema thato nathI. yogo e baMdhanAM kAraNo che. te muktigatajIvane te yoga nathI. kAraNa ke zarIrarahita che. 1840 vivecana - mokSamAM gayelA jIvone sparzIne teonI sAthe samAvagAhIpaNe kArmaNavargaNAnAM pudgalo bhale rahelAM hoya to paNa te muktigata jIvone pharIthI karmano baMdha thato nathI. kAraNa ke karmano baMdha karAve evAM tenAM kAraNo muktigata jIvomAM nathI. jema aparAdha karIne kArAvAsamAM gayelo jIva mudata pUrI thatAM jyAre kArAvAsathI chUTe che tyArabAda jo koI paNa jAtano aparAdha have te na kare to pharIthI te kArAvAsane pAmato nathI. tema saMsAramAMthI chUTelA jIvamAM karmabaMdhanAM kAraNo nathI. mATe te jIva pharIthI karmabaMdha karato nathI. prazna - karmabaMdhanAM kAraNo kyAM ? ke je siddhamAM nathI. uttara manoyoga-vacanayoga ane kAyayoga e karmabaMdhanAM kAraNo che. joke mithyAtva-avirati-pramAda-kaSAya ane yoga ema karmabaMdhanAM pAMca kAraNo che. paraMtu mithyAtva pahelA guNaThANA sudhI, avirati 4/5 sudhI, pramAda 6 sudhI, kaSAya 10 sudhI ja baMdhahetu che. jyAre yoga 1 thI 13 guNaThANA sudhI baMdhahetu che. tethI vyApakatAnI dRSTie yogane baMdhahetu kahyo che. tathA yoga ja kAryaNavargaNAnA pradezonuM grahaNa karAve che. pradezabaMdhanuM te yoga ja kAraNa che. AvA mana-vacana-kAyAnA yogo siddhanA jIvane nathI. kAraNa ke siddhanA AtmAo zarIra vinAnA che. azarIrI hovAthI kAyA-vacana ane mana vinAnA che. A rIte trividha yogarahita che. mATe karmano baMdha teone thato nathI. - kArpaNavargaNAnAM pudgalono saMyoga mokSanA jIvone avazya che. kAraNa ke banne tattvo lokamAM ja rahenArAM che. paraMtu "mAtra saMyoga" te ahIM baMdha kahevAto nathI. jo ema mAnIe to ativyApti doSa Ave. kAraNa ke A saMsAramAM karmono kSaya karIne lokAkAzamAM jyAM jAo tyAM pudgalono saMyoga to hoya ja. tethI koI sarvathA mukta to banI zake ja nahIM. tethI A vyAkhyA saMsArImAM to lAge, paNa muktamAM paNa lAgu paDaze. A rIte ativyApti Ave. tathA saMsAra-mukta jevI vyavasthA paNa na rahe. mATe "saMyogamAtra te baMdha nathI." paraMtu mithyAtvAdi pAMca baMdha hetuonA kAraNe AtmAnI sAthe Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThA gaNadhara - maMDika prakRti-sthiti-rasa ane pradeza svarUpe baMdhAyelAM-kSIranIra ane lohAgninI jema ekamekapaNAne pAmelAM evAM karmapudgalono je saMbaMdha thAya che tene ja baMdha tarIke kahevAya che. 1840 A siddhagata AtmA bauddhamatanI jema ApanA mate pharIthI saMsAramAM janma dhAraNa kare ke janma dhAraNa na kare ? AvI zaMkAno bhagavAna uttara Ape che - prazna - he bhagavAn ! gaNadharavAda na puNo tassa pasUI, bIyAbhAvAdihaMkurasseva / bIyaM ca tassa kammaM, na ya tassa tayaM tao nicco // 1841 // (na punastasya prasUtirbIjAbhAvAdihAGkurasyeva / bIjaM ca tasya karma, na ca tasya tattato nityaH // ) 415 gAthArtha - bIjanA abhAvathI aMkurAnI jema te mukta AtmAnI pharIthI saMsArIpaNe prasUti thatI nathI. ahIM karma e ja bIja jANavuM. te bIja muktajIvane nathI. tethI te muktajIva nitya che. 1841 // vivecana - hemaMDikabrAhmaNa ! mokSamAM gayelA te jIvano pharIthI saMsArI tarIke utpAda thato nathI. arthAt siddha thayelA AtmAo pharIthI saMsAramAM janma dhAraNa karatA nathI. kAraNa ke saMsAraprAptinuM=janma-maraNAdi prAptinuM mUlabhUta je bIja (karma) che te bIja siddha AtmAomAM nathI. tethI saMsAramAM pharIthI janma dhAraNa karatA nathI. jemake je javanA bIjano nAza karyo hoya che tyAM javanA aMkurA pharIthI ugatA nathI. tema ahIM bIjanA abhAvathI janmAdi thatA nathI. prazna - saMsAraprAptinuM bIja zuM samajavuM ? uttara - saMsAraprAptinuM bIja 'karma" ja jANavuM. kAraNa ke karmonA udayathI ja jIvane nara-nArakAdi bhavanI prApti thAya che. karma ja jIvane sukha-duHkhAdi bhAvo ApanAruM che te karma siddha paramAtmAone nathI. tethI siddha thayelA AtmAo bIjabhUta karmano abhAva hovAthI pharIthI A saMsAramAM AvatA nathI. janma-maraNAdi pAmatA nathI. tethI muktigata jIvonI muktAvasthA nitya che. anaMtakAla rahenArI che. 1841 muktigata AtmAo muktimAM anaMtakAla rahe che. arthAt mokSa nitya che A vAta bIjI yuktio dvArA paNa siddha kare che Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda davvAmuttattaNao, nahaM va nicco mao sa davvatayA / savvagayattAvattI mai tti taM nANumANAo // 1842 // (dravyAmUrtatvato nabha iva nityo mataH sa dravyatayA / sarvagatatvApattirmatiriti tan nAnumAnAt // ) gAthArtha - te muktigatAtmA dravya hote chate amUrta hovAthI AkAzanI jema nitya che. dravya hovAthI AtmAne sarvagatatvanI Apatti Avaze ema na kahevuM. kAraNa ke te vAta pratispardhI anumAnathI bAdhita che. ll1842 vivecana - muktigata AtmA nitya che. arthAt tyAMthI pharIthI saMsAramAM AvatA nathI. A vAta eka anumAna dvArA siddha kare che - muktAtmA nitya = mokSagata AtmA nitya che (A pratijJA jANavI). dravyatve satyamUrtitvIt = AtmA e dravya hote chate amUrti hovAthI (A hetu). yathA namaH kRti duSTAta: jemake AkAza (e anvaya udAharaNa). je je vastu dravya hote chate amUrta hoya che te te niyamA nitya ja hoya che, jemake AkAza. tema A muktigata AtmA dravya paNa che ane amUrta paNa che. mATe avazya nitya che. prazna - A ja hetuthI ane A ja udAharaNathI AtmAnI sarva vyApitA paNa siddha thaI jaze. jainadarzana pramANe mokSagata AtmA potAnA gata bhavanA zarIranI avagAhanA karatAM be tRtIyAMza bhAganI avagAhanA vALA ja hoya che. eTale ke dezavyApI ja hoya che. paNa A ja hetuthI te sarvavyApI che Ama siddha thaze. te A pramANe "muktigata AtmA sarvavyApI che. kAraNa ke dravya hote chate amUrta hovAthI, jemake AkAza" jema AkAza dravya paNa che ane amUrta paNa che. tethI sarvavyApI che. tema A AtmA dravya paNa che. ane amUrti paNa che. tethI sarvavyApI ja hovo joIe. Ama siddha thaze. tethI AtmAno je dharma dezavyApI che tenAthI viruddha dharmanI siddhi thavAthI tamAro A hetu viruddha hetvAbhAsa kahevAze. uttara - te A tamAro prazna barAbara nathI. kAraNa ke AtmAnuM sarvavyApIpaNuM pratispardhI anumAna vaDe bAbita thAya che. arthAt sarvavyApita sAdhanAruM anumAna bAdhita hetvAbhAsavALuM che. kAraNa ke jo sAdhyano abhAva bIjAM pramANothI siddha thAya to tene bAdhita hetvAbhAsa kahevAya che. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaTTA gaNadhara - maMDika 417 | muvattAtmA sarvavyApI, dravyatve satyamUrtasvIt nama: rUva AvuM je tamArA vaDe anumAna karavAmAM Ave che tyAM pratispardhI anumAna A pramANe che - mAtmA sarvavyApI mati, trA, vRttAtravatuM, jema kulAla ghaTAdino kartA che tethI sarvavyApI nathI, tema A AtmA paNa duHkha-sukhano tathA zubhAzubha karmono karyA che, muktigatAtmA paNa potAnA guNono kartA-bhoktA che. mATe sarvavyApI nathI. jo AtmAmAM kartutva na mAnIe to bhostRtva ane jJAtRtva-depRtva vagere dharmo paNa na ghaTe. mATe mokSamAM svaguNonuM ane saMsArI avasthAmAM karmAdi bhAvonuM kartRtva avazya che. tethI katRtva hovAthI kulAla AdinI jema asarvavyApita ja che, paNa sarvavyApatya nathI. mATe sarvavyApita sAdhanAruM anumAna bAdhitahetvAbhAsa thAya che. 1842 athavA to muktigata AtmA nitya ja che. nitya ja che AvA prakArano ekAnta Agraha rAkhavAnI ane tene siddha karavAnI amAre zI jarUra ? muktigatAtmA nitya che nitya che. AvI je kaMI uparanI gAthAomAM siddhi karI che. te sarve vAta ekAnta anityavAdinA matane dUra karavA mATe ja karI che. ekAnta anitya koI mAnI na le teTalA mATe ja jorazorathI nityatva ame siddha karyuM che. bAkI amArI dRSTie ekAntanitya koI ja nathI. paramArthathI to sarve paNa vastuo jainadarzananuyAyI AtmAone "bhavana-bhaMgasthitivALI" eTale ke utpAda-vyaya ane dhruvavALI ja dekhAya che ane vastu che paNa temaja, sarve paNa vastuo tripadIyukta ja che. te samajAve che - ko vA niccaggAho?, savvaM ciya vi bhava-bhaMga-TThiimaiyaM / pajAyaMtaramettappaNAdaniccAivavaeso // 1843 // (vo vA nityapraha ?, sarvamevApi bhava-ma-sthitimayam | paryAyAntaramItrAuUnityAddivyapaza: ). gAthArtha - athavA ekAnta nityatvano Agraha zA mATe ?, sarve paNa vastuo utpatti-vinAza ane sthitidharmavALI che. navA navA paryAyanI arpaNa karavAthI anityatAdino vyapadeza thAya che. /1843/l vivecana - muktigata AtmA nitya che nitya che. Ama ekAnta nityapaNAno amAro Agraha nathI. AkAza jevI nitya dekhAtI vastu paNa ekAnta nitya nathI. kAraNa ke sarve paNa vastuo dravyanI pradhAnatAe ja mAtra nitya che. paNa paryAyanI pradhAnatAe utpatti ane nAzavALI paNa avazya che. tethI AkAza, muktigata AtmA ane ghaTa-paTa Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda Adi sarve paNa vastuo utpatti-vinAza ane dhruvatA-dharmavALI che. koIpaNa vastu ekAnta nitya paNa nathI ane ekAnta anitya paNa nathI. jemake "ghaTa" nAmanuM je dravya che te "mRtiMDa"nA paryAyapaNe nAza pAme che. ghaTaparyAyapaNe utpanna thAya che ane mATIpaNe dhruva rahe che. tethI jyAre je paryAyarUpe vastu vinAza pAmI che. te vinaSTa-paryAyAdinI pradhAnatA vicArAya che. tyAre te vastu te paryAyarUpe nAza pAmelI hovAthI anityasvAdi dharmarUpe kahevAya che. ema A maktigata AtmA paNa saMsArI-paryAyapaNe vinAza pAmyo che. mokSagata paryAyapaNe utpanna thayo che ane jIvapaNeupayogavALApaNe-dravyapaNe avasthita = dhruva rahyo che. tathA mokSamAM pahoMcI gayelA jIvo paNa prathamasamayanA siddhapaNe nAza, dvitIyasamayanA siddhapaNe utpAda. A pramANe pratisamaye utpAda-vyaya cAlu ja rahe che. tathA dravyapaNe-jIva-paNe-prayatnapaNe-vastutvapaNe sadA avasthita = dhruva paNa jarUra rahe ja che. tethI paryAyonI arpaNA (vivakSA-pradhAnatA) karavAthI anityano paNa vyapadeza jarUra karI zakAya che ane dravyanI arpaNa karavAthI niyatvano paNa vyapadeza avazya karI zakAya che. Ama sarve paNa vastuo nityAnitya, utpAda-vyaya-sthitidharmavALI ja che. koIpaNa vastu ekAnta nitya ke ekAnta anitya che ja nahIM. tethI mokSa paNa nityAnitya che. ll1843 prazna - sarva karmonA kSayathI mukta thayelA jIvo kyAM rahetA haze? teone rahevAnuM kSetra kyAM ? keTaluM ? ane tyAM sudhI A jIvo gamanakriyA kema kare ? muttassa ko'vagAso, somma ! tilogasiharaM gaI kiha se ? / kammalahuyA tahAgaipariNAmAihiM bhaNiyamidaM // 1844 // (muktI joDavAza, saumya ! trino zivaraM, tiH thaM tI ? | karmalaghutAtathAgatipariNAmAdibhirbhaNitamidam) gAthArtha - siddha thanArA AtmAno avakAza kyAM hoya ? he saumya ! traNe lokanA zikharasthAne. teonI gati kema thaI ? karmakSaya thaye chate laghutA thavAthI ane tevA prakArano gati pariNAma hovA vagere kAraNo dvArA A gamana kaheluM che. /1844ll - vivecana - he bhagavAn ! je AtmAnAM samasta karmono kSaya thaI cUkyo che, karmarahita, zarIrarahita, zuddha-buddha-atyanta nirmaLa thayelo te AtmA kyAM rahe ? tevA AtmAne rahevAnuM sthAna kyAM hoya ? Avo prazna thaye chate bhagavAna uttara Ape che. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 419 bhagavAna - traNe lokanA zikharasthAne A siddha paramAtmA nivAsa kare che. arthAt "cauda rAjalokapramANa" je A lokAkAza che, jyAM cha dravyo varte che, jyAM anaMta jIva ane pugalo che, jyAM dharmAstikAya-adharmAstikAya che, je nIce sAta rAja pahoLo che, madhya ekarAja pahoLo che. kaMIka upara pAMcarAja pahoLo che ane sarvopari ekarAja pahoLo che. tyAM sarvathA uparanA sthAnamAM eTale lokAkAzanA sarvopari antima bhAgamAM 45 lAkha yojanamAM A siddha paramAtmAono nivAsa hoya che. maMDika :- mokSe janArA sarve paNa jIvo manuSyalokamAMthI ja mokSe jAya che. manuSyaloka lokAkAzanA madhyabhAgamAM Avela che. tethI manuSyalokathI lokAttavALo bhAga sAtarAja dUra che. asaMkhyAtA yojanono ekarAra thAya che. tethI A kSetra ghaNuM ghaNuM dUra che. A jIvo karmakSayavALA che to karmavinAnA mokSe janArA A jIvonI A manuSyalokathI lokAnta sudhI sAtarAja pramANa gati kevI rIte thAya che ? kAraNa ke sarve paNa jIvonI gati karmanA kAraNe thAya che. vihAyogatinAmakarma-trasanAmakarma vagere nAmakarmanI prakRtiono udaya hoya to ja jIva eka sthAnathI bIje sthAne gati kare che. A muktAtmAne koI karma nathI, kSINakarmA che. kSetra ghaNuM dUra che. to ATalI lAMbI gati kema thAya ? keTalA samayamAM thAya ? ane karma vinA paNa gati thAya ema mAnIzuM to atiprasaMga doSa Avaze. arthAt ghaTa-paTa Adi jaDa padArtho ke jeone karma nathI te paNa gati karavA lAgaze? to ATalI lAMbI gati kema thAya che ? bhagavAna - karmono kSaya thaye chate laghutA thavI tathA jIvano tevA prakArano Urdhvagati karavAno pariNAma hovo vagere cAra kAraNothI muktAtmAnI sAtarAja gati thAya che ane te paNa eka ja samayamAM thAya che. Ama jANavuM. (1) karmalAghava = karmo gaye chate jIva haLavo (bhAra vinAno) thavAthI upara jAya che. jema mATI AdinA lepavALo ghaTa lepanA bhArane lIdhe pANImAM DubI jAya che. paraMtu pANInA kAraNe mATIno lepa pIgaLI javAthI te lepa dUra thaye chate tenA vajana vinAno eTale ke bhAra vinAno thayelo te ghaTa haLavo thavAthI pANInI upara Ave che. tevI ja rIte karmono lepa dUra thaye chate laghutAne pAmelo te jIva lAghavatAnA kAraNe Urdhvagati kare che. (2) UrdhvagatipariNAma = jIva ane ajIva be dravyo gativALAM che. tyAM ghaTapaTa Adi ajIva padArthono nIce javAno sahaja svabhAva che. tevI ja rIte jIvono Urdhvagati svabhAva che. tethI karmAdhIna AtmA karmonI paravazatAnA kAraNe cAre dizAmAM, Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda nIce-upara ema cAle. karmo je bAju laI jAya te bAju jAya. paraMtu jyAre karmonI paravazatA na hoya tyAre jIva pote potAnA svabhAvamAtrathI Urdhvagati ja kare che ane te UrdhvagatisvabhAva hovAthI sAtarAja Urdhvagati kare che. (3) pUrvaprayoga = pUrvakAlamAM eTale karmavALI saMsArI avasthAmAM A jIve pratidina gamanAgamana karyuM che. tethI hiMDoLo jema ekavAra calAvyA pachI paganuM AlaMbana na hoya to paNa pUrvanA prayogathI cAlato ja rahe che. tema A jIva pUrvakAlamAM paDelA gatinA saMskArathI Urdhvagati kare che. (4) baMdhacchada = jema pAMjarAnA baMdhanano viccheda thatAM temAM purAyelo siMha-vAgha chalAMga mArIne bahAra gati kare che tema karmanuM pAMjaruM tuTavAthI aMdara pUrAyelo A jIva baMdhananA vicchedathI uchalIne upara jAya che. AvA prakAranAM kAraNothI Urdhvagati svabhAvavALo A jIva sAtarAja Urdhvagati kare che ane te paNa mAtra eka samayamAM ja gati kare che. karma na hovAthI vakratA paNa karato nathI. jyAM dehano tyAga kare che tyAMthI ja tenA samAna levalamAM ja upara jAya che. samayAntara ke pradezAntarane sparyA vinA A jIvanI Urdhvagati thAya che. karmono kSaya thavAthI A jIvamAM jema apUrva evuM siddhatva pragaTa thAya che. tema karmono kSaya thavAthI A jIvamAM apUrva evuM Urdhvagati pariNamana paNa pragaTa thAya che. Ama sAtarAjanI gatinuM kAraNa jANavuM. zAstromAM kahyuM che ke - lAu ya eraNDaphale aggI dhUme ya isU dhaNuvimukke / gai puvvapaogeNaM evaM siddhANa vi gaI u // 1 // alAbu (tuMbaDu) eraMDAnuM phaLa, agni, dhUma ane dhanuSyathI mukAyeluM bANa jema pUrvaprayogathI gati kare che. tema siddha thanArA paramAtmAnI paNa gati thAya che. ||1|| prazna - jo jIvano Urdhvagati svabhAva che tethI Urdhvagati kare che to sAtarAja jaIne aTakI kema jAya che ? tenAthI upara paNa ghaNuM AkAza (alokAkAza) che. to vadhAre vadhAre Urdhvagati te jIva kema karato nathI ? ane tyAM ja kema aTakI jAya che ? uttara - gatimAM sahAyaka evo dharmAstikAya lokAtta sudhI ja che. tyArabAda alokamAM te nathI. tethI pANImAM saDasaDATa taranArI mAchalI jema kinAro AvatAM pANInA sahayoganA abhAve aTakI jAya che. retImAM cAlatI nathI tema A jIva paNa Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 421 gatisahAyaka dravyanA abhAve alokAkAzamAM gati karato nathI. e ja rIte adharmAstikAyanA abhAve alokAkAzamAM A jIva sthiti karato nathI. A paNa samajI levuM ll1844 have A bAbatamAM maMDika brAhmaNa bIjo prazna kare che - kiM sakkiriyamarUvaM, maMDiya ! bhuvi ceyaNaM ca kimarUvaM ? / jaha se visesadhammo, ceyaNNaM taha mayA kiriyA // 1845 // (kiM sakriyamarUpaM, maNDika ! bhuvi cetanaM ca kimarUpam ? / yathA tasya vizeSadharmazcaitanyaM tathA matA kriyA // ) gAthArtha - he bhagavAn ! arUpI evuM caitanya sakriya kema kaho cho ? he maMDika ! A pRthvI upara arUpI hoya te caitanyavALuM kema hoya che ? jema caitanya e vizeSadharma che. tema sakriyatna paNa vizeSa dharma manAyo che. /184pa vivecana - ahIM maMDika brAhmaNa paramAtmA zrI mahAvIra prabhune AtmA saMbaMdhI bIjI keTalIka vAta jANavA mATe prazna kare che. maMDika brAhmaNa - he bhagavAn ! jema AkAza ane kAlAdi dravyo amUrti che. tema AtmA paNa arUpI dravya che. tethI AkAza ane kAlAdi dravyo jema akriya che. gatikriyAthI rahita dravyo che tema AtmA paNa akriya ja hovo joIe. tene sAtarAja gativALo kahIne sakriya kema samajAvo cho? jema AkAza, dharmAstikAya, adharmAstikAya ane kAla A cAre dravyo arUpI che ane akriya che. tenI jema AtmA paNa arUpI hovAthI akriya ja hovo joIe to tamArA vaDe AtmA arUpI hovA chatAM sakriya kema kahevAya che ? ke jethI mukta thatA AtmAmAM sAtarAja pramANa sakriyatva svIkArAya che? AtmA amUrta hovAthI AkAzanI jema niSkriya ja hovo joIe. bhagavAna - he maMDika ! AkAza jema amUrta che ane acetana che. tenI jema AtmA paNa amUrti che, chatAM acetana nathI paNa sacetana che. AvuM tame kema mAno cho ? te tame ja kaho ke amUrtatva dharmathI AkAza ane AtmA ema banne samAna che chatAM eka acetana ane bIjuM dravya caitanyaguNavALuM AvuM tame kevI rIte svIkAryuM ? AkAza ane AtmA bane amUrta jarUra che. paNa eka dharmathI samAna hoya eTale badhA ja dharmathI samAna hoya AvuM jo mAnazo to AkAza acetana hovAthI AtmA paNa acetana ja mAnavo joIe. amUrtatA hovAthI AkAzanI jema AtmAne paNa acetana ja mAnavAnI Apatti Avaze. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda maMDika - he bhagavAna ! koI paNa be vastu ekadharmathI samAna hoya eTale badhA ja dharmathI samAna hoya evo niyama nathI. jema gAya ane ghoDo pazutvadharmathI samAna che chatAM gotvadharma ane azvatvadharmathI bhinna bhinna paNa che. tema AkAza ane AtmA amUrtitvadharmathI jarUra samAna che paNa acaitanya ane caitanyadharmathI bhinna bhinna hoI zake che, samAna nathI. koI paNa be vastu eka dharmathI samAna hoya eTale badhA dharmathI samAna hoya evo niyama nahIM. bhagavAna - to A ja dalIla niSkriyatva ane sakriyatnamAM paNa samAna ja che. jema AkAza ane AtmA amUrtatvadharmathI samAna che chatAM acaitanyadharma ane caitanyadharmathI bhinna bhinna che. tevI ja rIte AkAza ane AtmA amUrtitvadharmathI bhale samAna hoya to paNa niSkriyatva ane sakriyavadharmathI paNa samAna ja hovA joIe evo koI niyama nathI. arthAt A muktAtmA amUrta evA AkAzAdi dravyonI sAthe amUrtapaNe samAna hovA chatAM paNa jema te muktAtmAmAM "caitanya" nAmano dharma AkAzAdithI viziSTa che tema sakriyatna dharma paNa AkAzAdithI viziSTapaNe AtmAmAM hoI zake che. emAM koI virodha hoI na zake. koIpaNa eka vastu bIjI vastunI sAthe ekadharmathI samAna hoya eTale sarvadharmathI samAna hoya evo niyama nathI. ghaTa ane paTa pudgalapaNe samAna paNa che ane jalAdhAratA tathA zItatrANatA dharmathI bhinna paNa che. strI ane puruSa manuSyatva dharmathI samAna che chatAM strItvadharmathI ane puruSatvadharmathI bhinna paNa che ja. tevI ja rIte AkAzAdi dravyo ane AtmA amUrtatvadharmathI jarUra samAna che. paNa acaitanya ane akriyatna dharmathI bane samAna nathI. bhinna bhina paNa che, AkAzAdi dravyo acetanatAvALAM ane akriya che jyAre muktAtmA caitanya guNavALo che ane sakriya che. ll184pI vaLI he maMDika ! "muvattAtmA nimiya: mUrtatvAn gAvAzavat' AvuM anumAna 1845mI gAthAnA pUrvArdhanA vivecanamAM tame je kahyuM te anumAnano hetu anaikAntika hetvAbhAsa che. vyabhicArI hetu che kAraNa ke vyApti thatI nathI. "je je amUrta hoya te te niSkriya" ja hoya evo niyama nathI. tethI hetu sAdhyAbhAvavavRtti hovAthI vyabhicArI che. athavA muktAtmA tathA saMsArI AtmA ema sarve paNa AtmA amUrta che paNa niSkriya nathI. te vAta A gALAmAM samajAve che - kattAittaNao vA sakkirio'yaM mao kulAlovva / dehapphaMdaNao vA paccakkhaM jaMtapurisovva // 1846 // Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThA gaNadhara - maMDika ( kartrAditvato vA sakriyo'yaM mataH kulAla iva / dehaspandanato vA pratyakSaM yantrapuruSa iva // ) gaNadharavAda gAthArtha - athavA A AtmA kartRtvAdi bhAvavALo hovAthI phulAlanI jema sakriya che. athavA pratyakSapaNe dehanuM spandana vagere dekhAtuM hovAthI yantrapuruSanI jema paNa sakriya che. 1846 // 423 vivecana - mukta AtmA tevA prakArano UrdhvagatipariNAma, karmakSaya dvArA lAghavatA, baMdhanaviccheda ane pUrvaprayoga vagere kAraNothI gatimAna eTale ke sakriya che. AtmA amUrta hovA chatAM caitanyaguNavALo ane gatikriyAvALo che. A vAta upara samajAvI. have saMsArI ane mukta ema banne prakAranA AtmAmAM sakriyatva samajAvatAM kahe che ke - 44 'ayamAtmA sayi:, tRvamovatRtvadharmavattvAt jJAnavat'' A AtmA sakriya che. kartA-bhoktA hovAthI, kuMbhAranI jema, A eka anumAna che. je je kartA-bhoktA hoya che te niyamA sakriya ja hoya che. jemake kuMbhAra ghaTAdi bhAjanano kartA-bhoktA che. tethI niyamA kriyAvALo che. tevI ja rIte A AtmA paNa sukha-duHkha Adino kartA-bhoktA che. mATe avazya sakriya che. je dravya sakriya hotuM nathI te dravya kartA-bhoktA paNa hotuM nathI. jemake AkAza. A rIte A vyatirekavyApti jANavI tathA AtmA sayi:, pratyakSata va vedasvintavarNanAt candrapuruSavat / A bIjuM anumAna che. jyAM jyAM pratyakSapaNe dehanuM halana-calana vagere dekhAya che tyAM tyAM avazya sakriyatA hoya che. jemake ghaMTI Adi yaMtromAM kAma karatA puruSanuM zarIra pratyakSapaNe haratuM-pharatuM dekhAya che. tethI te sakriya che. tema A AtmAnA dehanuM halana-calana pratyakSapaNe dekhAya che. mATe jarUra sakriya che A bIjuM anumAna jANavuM. A rIte AtmAnuM sakriyapaNuM siddha karyuM. tethI muktigamana samaye A AtmA sAtarAja gati kare che. A vAta siddha thaI. 1846 // maMDika brAhmaNa taraphathI thayelI zaMkAno bhagavAna uttara Ape che - dehapphaMdaNaheU hojja payatto tti sovi nAkirie / hojjAdiTTho va maI, tadarUvatte naNu samANaM // 1847 // rUvittammi sa deho vacco tapphaMdaNe puNo heU / painiyayaparipphaMdaNamaceyaNANaM na vi ya juttaM // 1848 // Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 chaThThA gaNadhara - maMDika (dehaspandanaheturbhavet prayatna iti so'pi nAkriye / bhavedadRSTo vA matistadarUpatve nanu samAnam // rUpitve sa deho, vAcyastatspandane punarhetuH / pratiniyataparispandanamacetanAnAM nApi ca yuktam // ) gAthArtha - dehanA parispaMdanamAM hetu AtmAno prayatna che. (paNa sakriyatva kAraNa nathI.) to AtmAne akriya mAnye chate te prayatna paNa na ghaTe. koI svAbhAvika adRSTa ja kAraNa che. to tene arUpI mAno to AtmAne ja sakriya mAnavo e samAna ja che. 11928911 gaNadharavAda ane te adRSTane rUpI mAno to te kArpaNa deha ja kAraNa mAnavAnuM rahyuM. tenA parispandanano hetu anya anya mAnatAM anavasthA thAya ane acetana evA dehanuM pratiniyata parispaMdana thayuM te ayukta che. 1848 // - vivecana gAthA 1846mAM dehamAM parispandana jaNAtuM hovAthI dehamAM vartato AtmA sakriya che Ama kahevAmAM AvyuM che. tyAM maMDika brAhmaNa bhagavAna zrI mahAvIra prabhune prazna kare che ke - maMDikabrAhmaNa bhagavAn ! dehanA te parispaMdanamAM to AtmAno prayatna ja kAraNa che. paNa kriyA e kAraNa nathI. arthAt AtmAno tevA prakArano je prayatna thAya che te kAraNa che ane prayatna e guNa che kriyA nathI. tenAthI ja dehanuM parispandana thAya che. temAM kriyA e kAraNa nathI. tethI AtmA sakriya siddha thato nathI. - bhagavAna - jo AtmAne akriya ja mAno to te AtmAmAM prayatna paNa na ja saMbhave. jema AkAza akriya che tethI temAM prayatna vizeSa saMbhavato nathI tevI rIte jo AtmA akriya hoya to temAM koIpaNa jAtano prayatna saMbhave ja nahIM. kAraNa ke prayatnavizeSa che te sakriyatvajanya che. tethI AtmAne sakriya mAnavo joIe. tathA prayatna e paNa eka prakAranI kriyA che. kriyAtmaka guNa ja tethI jo AtmAmAM prayatna to sakriyatva paNa che ja ane jo A prayatnane kriyAtmaka na mAnavAmAM Ave ane amUrta evo guNa ja mAtra mAnavAmAM Ave to amUrta evA te prayatnaguNane dehanA parispandano hetu mAnavAmAM zuM kAraNa ? jema AkAza amUrta che to parispaMdanano hetu zA mATe bane ? arthAt amUrta evo prayatnaguNa parispaMdanano hetu na bane. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 425 maMDika - anya koIpaNa kAraNothI nirapekSa evo A amUrta prayatnAtmaka guNa parispandanano svataH ja (potAnI meLe ApoA5) kAraNa bane che. temAM koI anya kAraNanI apekSA nathI. bhagavAna - jo Ama ja hoya to amUrta evo AtmA ja parispaMdanano hetu banI zake che. nirarthaka vacce prayatna mAnavAnI paNa zI jarUra ? jo amUrti evo prayatna svayaM pote ja parispaMdanano hetu banato hoya to amUrta evo guNI AtmA ja svayaM parispaMdanano hetu kema na bane? ke jethI prayatnanI nirarthaka vacce kalpanA karavI paDe. maMDika - jo AtmAne parispaMdanano hetu mAnIe to AtmAne sakriya mAnavo paDe ane amArI dRSTie AtmA akriya che. tethI dehanA parispandananuM koI adaSTa (na dekhAya tevuM) kAraNa che. paNa AtmA kAraNa nathI. kAraNa ke AtmA niSkriya che. prayatna paNa kAraNa nathI. kAraNa ke prayatna e amUrti guNa che. tethI AtmA ane prayatnane choDIne anya koI avAcya evuM "adekhuM" kAraNa che. bhagavAna - he maMDika ! tame jene "adekhuM" kAraNa kaho cho te amUrta che ke mUrti che ? (arthAt arUpItattva che ke rUpItattva che !) jo A adRSTatattva amUrta (arUpI) che Ama kahezo to AtmA paNa amUrta che. tene ja kAraNa kema na manAya ke jethI navA aSTatattvanI kalpanA karavI paDe. jema tame pahelAM prayatnane kAraNa mAnyuM hatuM, have tame aSTane kAraNa mAnyuM paNa jo A badhAM amUrta hovA chatAM parispandananuM kAraNa banatuM hoya to pachI AtmA paNa amUrta che te ja parispandananuM kAraNa bane. Ama kema svIkAratA nathI ? nirarthaka navI navI kalpanAo karavAthI zuM phAyado ? gaurava ja thAya. mATe amUrta evo AtmA ja parispandananuM kAraNa che ane A kAraNe te sakriya che. maMDika - amArI dRSTie AtmA akriya che. mATe ame "adeSTa" kAraNe mAnIe chIe ane te adRSTa amUrti mAnIe to uparokta doSa Ave che. tethI te adRSTane ame mUrta mAnIzuM. arthAt A adRSTa rUpI che ema mAnIzuM. to to koI doSa nahIM Avene? bhagavAna - AtmAne choDIne A sthUlazarIranA parispandanuM jo koI anya kAraNa mAno ane tene mUrti mAno to te "kArmaNazarIra" ja thayuM (arthAt sUkSma zarIra ja skUla zarIranA parispandananuM kAraNa banyuM.) bIjuM koI mUrtidravya tyAM che ja nahIM, tethI bIjuM koI paNa kAraNa saMbhavatuM nathI. have bahAra dekhAtA sthUla zarIranA parispandananA hetu tarIke vaparAtA evA A kArmaNazarIrane kAraNa mAnazo to te paNa eka zarIra che. tenA parispandananuM Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda paNa koIka kAraNa hovuM joIe. tenuM je kAraNa te mUrta mAnazo, to te paNa parispandanAtmaka ja thaze. tethI tenuM paNa koIka kAraNa hovuM joIe. Ama anavasthA doSa Avaze. maMDika amane anavasthA doSa Avaze nahIM. kAraNa ke ame sthUla zarIranA parispandananuM kAraNa kAryaNazarIra eTale ke sUkSma zarIra kAraNa mAnIzuM ane sUkSma evA kAryaNazarIranA parispandananuM kAraNa "adRSTa" mAnIzuM ane te adRSTa potAnA svabhAvathI ja kArmaNazarIranA parispaMdananA kAraNasvarUpe pravarte che ema mAnIzuM. tethI pAchaLa-pAchaLa kAraNa mAnavAnI ApattirUpa anavasthA doSa amane Avaze nahIM. bhagavAna - jo Ama mAnazo to bahAra dekhAtA evA sthUla zarIranA parispandananI pravRtti te adRSTathI ja thaI jaze. vacce nirarthaka na dekhAtA evA kAryaNazarIranI kalpanA karavAnI zuM jarUra ? arthAt tame upara je ema kahyuM ke adRSTathI svAbhAvikapaNe ja kArpaNanuM parispandana thAya ane kAryaNanA parispandanathI sthUla zarIranuM parispandana thAya. paraMtu Ama jo adRSTa e parispandananuM kAraNa banatuM hoya to to te adRSTa pote ja sIdhesIdhuM sthUlazarIranA ja parispandananuM kAraNa kema na bane ? ke jethI vacce nAhaka kAryaNanI kalpanA karavI paDe ? maMDika - aOvam = bhale tyAre ema ho. kArmaNazarIra vacce kAraNa nathI. paNa adRSTa ja sthUlazarIranA parispandananuM kAraNa che ema ja ame mAnIzuM. bhagavAna - tadyutam = tamArI te vAta barAbara nathI. kAraNa ke acetana evA je koI paNa padArtho hoya che te AvA prakAranA pratiniyata parispandanamAM svAbhAvikapaNe kAraNa banatA nathI. sthUla zarIra jyAre jyAre gamanAgamana-uThavA-besavAnI ke zayananI kriyA kare che tyAre buddhipUrvaka sukhAkArIpaNe koI takalIpha na paDe te rIte te te kriyA arthAt parispaMdana kare che. tethI tevI tevI kriyAonI pAchaLa eTale ke tevA tevA parispaMdananI pAchaLa koI sacetana (buddhizALI) padArtha kAraNa hoya to ja Ama bane. paNa acetana evuM adRSTa kAraNa nathI. cetana ja kAraNa che. te ja pratiniyata (amuka amuka prakAre cokkasapaNe) thatA parispandananuM kAraNa che ane te caitanya guNavALo AtmA ja kAraNa che ane te kAraNe te AtmA sakriya che. jo acetana padArtho svAbhAvikapaNe parispandananuM kAraNa banatA hoya to acetana dravyamAM buddhitattva na hovAthI ane svAbhAvikapaNe ja kAraNa banatA hovAthI jemAM anya hetunI apekSA na hoya te kAM to sadA kAraNa ja banyA kare athavA kyAre paNa kAraNa Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaTTA gaNadhara - maMDika 427 na bane, ItyAdi doSo AvavAnI Apatti Ave. tethI acetana evuM adRSTa e parispandananuM kAraNa nathI. paraMtu karmathI yukta evo sacetana AtmA ja pratiniyata evA sthUla dehanA parispandanano hetu hovAthI AtmA ja A kAryamAM vepArAtmaka che. tethI AtmA sakriya che. ll1847-1848 maMDika - he bhagavAna ! skUla dehanA parispandananuM kAraNa karmayukta evo jIva ja jo hoya to karmayukta bhavastha jIvamAM sakriyatva saMbhave, paraMtu muktAtmAne A sakriyatna kema ghaTe ? kAraNa ke tene to sthUlazarIra ja nathI. tethI tenuM parispandana nathI to mokSa jatA AtmAne sAta rAja gati karavA svarUpa sakriyatna kema saMbhave ? AvI maMDikanI zaMkAno bhagavAna uttara Ape che - hou kiriyA bhavatthassa, kammarahiyassa kiMnimittA sA ? / naNu taggaipariNAmA, jaha siddhattaM tahA sA vi // 1849 // (bhavatu kriyA bhavasthasya, karmarahitasya kiMnimittA sA / nanu tadgatipariNAmAd yathA siddhatvaM tathA sA'pi // ) gAthArtha - bhavastha evA jIvamAM te kriyA bhale ho, paraMtu karmarahita evA jIvamAM te kriyA kayA nimitte hoya ? uttara - tagati pariNAma hovAthI te kriyA thAya che. jema siddhatva pragaTa thAya che tema. /1849ll vivecana - A gAthAmAM pahelA ardhA bhAgamAM prazna che. pAchalA ardhA bhAgamAM uttara che. bhAvArtha lagabhaga kahevAI gayo che. chatAM sArAMza A pramANe che - sthUla dehamAM thatA parispandananuM kAraNa jo karmayukta evo jIva ja hoya ane tethI te saMsArI jIva jo sakriya hoya to bhale ema ho. bhavastha jIvamAM kriyA ho. kAraNa ke te jIva karmodayavALo che. paraMtu karmarahita evA mokSanA jIvamAM te kriyA che ema kevI rIte mAnavuM ? kAraNa ke tyAM to karma nathI. tethI karmarahita te mukta AtmAne gamanakriyA konA nimitte saMbhave ? ane karma na hovAthI kriyA na saMbhave tethI mokSe jato jIva to akriya ja hovo joIe. AvI zaMkA maMDikajInI che. bhagavAna teno uttara ApatAM kahe che ke - tevA prakArano A jIvano UrdhvagatipariNAma hovAthI (tathA pUrvaprayoga-baMdhaviccheda ane karmakSayathI thayelI laghutA vagere kAraNothI) A jIvanI sAta rAja gati thAya che. A uttara pahelAM apAI ja gayo che. vaLI jema karmonA Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda kSayathI jIvamAM siddhatva pragaTa thAya che tema karmonA kSayathI A jIvamAM te gatikriyA paNa pragaTa thAya che. mATe AtmA jema siddhatva dazAvALo che tema gatikriyAvALo paNa che ja. //1849 kiM siddhAlayaparao na gaI, dhammatthikAyavirahAo / so gaiuvaggahakaro, logammi jamatthi nAloe // 1850 // (kiM siddhAlayaparato na gati-dharmAstikAyavirahAt / sa gatyupagrahakaro loke, yadasti nAloke // ) gAthArtha - to muktAtmAnI siddhAlayathI upara gati kema thatI nathI ? dharmAstikAyano viraha hovAthI, kAraNa ke te gatimAM madadagAra che ane te mAtra lokamAM ja che, alokamAM nathI. /185oll vivecana - upara karelI carcAthI jaNAya che ke karmakSaya thavAthI jema siddhatva pragaTe che tema jIvano Urdhvagati svabhAvAdi hovAthI paramAtmA sAta rAja Urdhvagati kare che tethI AtmA sakriya che. to ahIM prazna thAya che ke jo Urdhvagati svabhAva che to sAtarAja ja gati kema kare che ? vadhAre gati kema karatA nathI ? arthAt upara kahelA nyAya pramANe siddha paramAtmAne gatikriyA vaDe sakriyatna IcchAya che to siddhAlayathI eTale ke siddha bhagavaMtone rahevAnA kSetrathI AgaLa alokamAM paNa te mukta thatA jIvanI gati kema thatI nathI ? bhagavAna - he maMDika ! siddhAlayathI AgaLa gatimAM sahAyaka evuM je dharmAstikAya nAmanuM dravya che teno viraha che. tethI mukta thatA jIvanI gati siddhAlayathI AgaLa thatI nathI. maMDika - he bhagavAna ! alokamAM dharmAstikAyano viraha kema che ? bhagavAna - he maMDika ! je kAraNathI A dharmAstikAya dravya lokamAM ja che, alokamAM nathI. eTaluM ja nahIM paNa A dharmAstikAya Adi dravyo hovA ane na hovAnA kAraNe ja loka ane aloka evA be bhAga paDelA che. jyAM dharmAstikAyAdi dravyo che te loka ane jyAM dharmAstikAyAdi dravyo nathI te aloka kahevAya che. jo alokamAM paNa dharmAstikAyAdi dravya che Ama kahIe to loka-aloka jevI koI vyavasthA ja na rahe. mATe dharmAstikAya, adharmAstikAya, kALa, pudgalAstikAya ane jIvAstikAya A pAMca Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 429 dravyo jyAM che te loka ane A pAMca dravyo jyAM nathI te aloka kahevAya che. AvI anAdikAlanI jagavyavasthA che. maMDika - he bhagavAn ! alokamAM A dharmAstikAya dravya bhale na hoya. mukta jIvane Urdhvagati karavAnA kAryano A prasaMga che. temAM dharmAstikAya na hoya to zuM doSa ? tethI prastuta kAryamAM bInaupayogI evA te dharmAstikAyanI zI jarUra ? bhale te na hoya. tenA vinA paNa alokamAM muktajIvanI gati ho. kAraNa ke Urdhvagati svabhAva hovAthI sAta rAja ja gati karavI evo koI niyama nathI. tethI AvA niyamanA abhAve alokamAM paNa muktajIvanI gati thavI joIe. bhagavAna ! he maMDika ! A prazna ayukta kAraNa ke jIvonI ane pudgalonI gatimAM upagraha karavAnA svabhAvavALo arthAt sahAyaka evo A dharmAstikAya che. anya koI sahAyaka dravya nathI. ane A dharmAstikAya dravya je sahAyaka che te lokAkAzamAM ja che. alokAkAzamAM nathI. tethI muktajIvanI gati alokAkAzamAM thatI nathI. A pramANe mAchalAne taravAnI zakti jema potAnI che to paNa sahAyaka evuM jaladravya hoya tyAM sudhI ja tare che. retIvALo bhAga Ave tyAre mAchaluM potAnI zakti hovA chatAM paNa tarI zakatuM nathI. tema alokamAM dharmAstikAyadravya na hovAthI sahAyaka dravyanA abhAve lokAkAzathI AgaLa alokAkAzamAM mukta AtmAnI gati kema pravarte ? arthAt pravartatI nathI. II1850 he bhagavAn ! A vAta kevI rIte samajAya ke lokathI anya evo paNa aloka nAmano koI padArtha che ? mAtra loka ja che ane aloka jevuM koI kSetra che ja nathI. Ama mAnIe to zuM ? AvI zaMkAno uttara bhagavAna Ape che - logassa tthi vivakkho, suddhattaNao ghaDassa aghaDovva / sa ghaDAicciya maI, na nisehAo tadaNurUvo // 1851 // (lokasyAsti vipakSaH, zuddhatvato ghaTasyAghaTa iva / sa ghaTAdireva matirna niSedhAt tadanurUpaH // ) gAthArtha - lokano pratipakSI (aloka jevo) koIka padArtha che. kAraNa ke "loka" e zuddha pada hovAthI, jema ghaTano pratipakSI aghaTa che tema. te ghaTAdi ja ho Avo prazna koI kare to te barAbara nathI. kAraNa ke A paryudAsa niSedha hovAthI tene anurUpa hovo joIe. 1851|| Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda vivecana - "aloka" nAmano padArtha eTale ke alokAkAza A saMsAramAM che te yuktipUrvaka siddha karatAM bhagavAna jaNAve che ke "loka" e zuddhapada che ane vyutpattivALuM pada che. tethI teno vipakSa eTale ke virodhapakSa "aloka" A saMsAramAM avazya che ja. jema "ghaTa" e zuddha ane vyutpattivALuM pada hovAthI teno vipakSa "aghaTa" eTale ke paTAdi Itara padArtha che tema ahIM jANavuM. teno anumAnaprayoga A pramANe che - "asti lokasya vipakSaH, vyutpattimacchuddhapadAbhidheyatvAt, yathA ghaTasyAghaTaH / " je je vyutpattivALAM pado hoya ane zuddha pada (samAsa vinAnAM - ekalavAyAM) pado hoya te te padothI vAcya vastuthI viparIta vastu A saMsAramAM avazya hoya che. jema "ghaTa" eTale mATIno ghaTa, A pada vyutpattivALuM paNa che ane samAsa vinAnuM ekaluM pada hovAthI tenAthI vAcya vastu ghaTa jema che. tema tenAthI virodhI "aghaTa" ghaTa vinAnA paTAdi Itara padArtho paNa che ja. tema "loka" zabda paNa vyutpattivALo ane samAsa vinAno ekalo zabda eTale zuddhapada hovAthI jema loka che tema teno virodhI aloka paNa A saMsAramAM avazya che ja. sArAMza ke vyutpattivALA evA zuddha pada vaDe je padArtha kahevAya te to hoya ja che. paraMtu teno vipakSa paNa avazya hoya ja che. tethI jema loka che tema aloka paNa avazya che ja. maMDika - he bhagavAna!" no rUti atno:" je lokasvarUpa na hoya te aloka kahevAya. jema "tha: atharva:" Ama natapuruSa samAsa karIe to 14 rAjapramANa je AkAza che te lokAkAza eTale ke loka kahevAya che ane je lokasvarUpa nathI te ghaTapaTa Adi sthUla-sUma padArtho je che te ja aloka che. Ama ja mAnI lone ? lokanI bahAra "alokAkAza" nAmano AkAzAtmaka padArthAntara (bhinna padArtha) che Ama mAnavAnI zI jarUra che ? je lokarUpa na hoya te ghaTa-paTa Adi padArthone ja aloka kahone ? svataMtra alokAkAza padArtha mAnavAnI jarUra nathI. bhagavAna - A prazna ucita nathI. niSedhavAcaka nan be prakAranA hoya che. eka prasajya ane bIjo paThudAsa. je prasaryo nan hoya che te niSedha ja mAtra kare che. ItaranuM (vipakSanuM) vidhAna karato nathI. jema "nAti artha: vI tat anartha va:" jeno kaMI artha nathI tevuM vacana te anarthaka vacana ane je je zabdonA koI artho nathI te anarthaka ema arthano niSedha mAtra ja jaNAve che tene prasaryo nan kahevAya che. bIjo paryadAsa nam che. te kare che niSedha, paNa samajAve che tenA samAna vipakSanuM vidhAna. jemake "ra thaI: Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaTTA gaNadhara - maMDika 431 matha" ahIM dharma nahIM te adharma ema zabda pramANe dharmano niSedha ja mAtra thAya paNa A adharma zabda dharmanA abhAva mAtrane kaheto nathI. paraMtu dharma e jema sadAcAra svarUpa zubhapravRtti che tema adharma eTale tenAthI viparIta je durAcAravALI pApii pravRtti che tene adharma kahevAya che. jo dharma na hoya tene adharma kahevAya to dharma na karatA sAmAnya mANasa athavA ghaTa-paTa Adi padArtha paNa adharmI kahevarAvA joIe. paNa loko tene adhama kahetA nathI. paraMtu je durAcArI che, pApI che, khoTA AcAro Acare che tene ja arthAt dharma viruddha AcaraNavALAne ja adhama kahe che. A pramANe adharma zabdamAM vaparAyelo nan paydAsa naya kahevAya che. tethI dharma jema sadAcArAtmaka che tema adharma paNa tenI samAna ane tenAthI vipakSabhUta durAcArAtmaka AcArasvarUpa che. paNa zUnyAtmaka nathI. tevI ja rIte "aloka" zabdamAM vaparAyelo nam e pathudAsa nagna che. paryudAsa nam vaDe niSedha karavA yogya je padArtha hoya che tene anurUpa ja vipakSa levo joIe. "no: ti mano:' A samAsamAM "je loka nahIM te aloka" Avo artha thAya che. tyAM vidhAna karAto je loka te AkAzAtmaka che. tethI teno niSedha karatA aloka zabda vaDe paNa lokathI vipakSa evo paNa lokane anurUpa AkAza ja levAya. paNa ghaTa-paTa na levAya. mATe aloka nAmano AkAzAstikAya padArtha che. Ama samajavuM joIe. jema koI mANasa bahu ja bhaNelo-gaNelo hoya to tene paMDita kahevAya che. ane na bhaNelAne apaMDita kahevAya che. tyAM "apaMDita" zabda kahe chate viziSTa jJAnathI rahita evo paNa caitanya guNavALo puruSa ja levAya che paNa ghaTa-paTa Adi acetana padArtha levAtA nathI. kAraNa ke paMDita zabdathI jo puruSa levAya che. to apaMDita zabdathI paNa puruSa ja levAya che. mAtra viziSTa jJAnavALApaNuM ane viziSTa jJAnarahitapaNuM ATalo ja taphAvata che. paraMtu puruSapaNe sadeza hoya te ja vipakSamAM levAya che. tema ahIM lokazabdathI AkAza levAya che tethI alokazabdathI paNa lokane anurUpa AkAza ja levAya che. mAtra je AkAza pAMca dravyanA saMyogavALuM che te lokAkAza ane je AkAza pAMca dravyanA saMyoga vinAnuM hoya che te alokAkAza kahevAya che. Ama bane AkAzarUpe anurUpa ja hovA joIe. zAstromAM kahyuM che ke - nayuktamiva yuktaM vA, yaddhi kAryaM vidhIyate / tulyAdhikaraNe'nyasmiMlloke'pyarthagatistathA // Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda nam thI yukta ane rUva thI yukta evuM je pada hoya che tenAthI je kArya vidhAna karAya che te A lokamAM tenI samAna evA anya padArthamAM ja bodha karAya che. jema paMDita zabdathI puruSa levAya che to apaMDita zabdathI paNa na bhaNelo evo paNa puruSa ja levAya che. tathA "vArtha rAva rU mAnavIn' A mANasa rAvaNanA jevo abhimAnI che. ahIM rUva padavALo rAvaNa jema mANasa che tema jene ApaNe abhimAnI kahyo che te paNa mAnava ja hovo joIe. A rUva yukta padanuM udAharaNa che. te ja pramANe anya sthAne paNa kahyuM che - "narUvayuvatIcandrazAdhira tathA dinathatiH" nagna ane rU thI yukta padanA arthano bodha tenAthI viparIta paNa tenAthI samAnamAM ja thAya che. kAraNa ke te rIte ja arthano bodha thAya che. tethI ahIM paNa loka zabdathI ja AkAza levAya che to aloka zabdathI paNa AkAza ja levAya che. paNa ghaTa-paTAdi padArtho levAtA nathI. A rIte apaMDita jema paMDitano pratipakSI hovAthI purUSarUpe che tema aloka paNa lokano pratipakSI hovAthI AkAzAstikAya svarUpe bhAvAtmaka padArtha che. paNa abhAvAtmaka ke zUnyAtmaka nathI. II1851/ alokAkAzanuM astitva mAnavAthI ja dharmAstikAya ane adharmAstikAyanI siddhi thAya che. te jaNAvatAM bhagavAna kahe che ke - tamhA dhammAdhammA, loyapariccheyakAriNo juttA / iharAgAse tulle, logo'logotti ko bheo ? // 1852 // (tasmAd dharmAdharmoM, lokaparicchedakAriNau yuktau / rUtarathANe tuce tolono rUti vo meda ? ) gAthArtha - tethI lokanA pariccheda karanArA dharmAstikAya ane adharmAstikAya che Ama samajavuM e ja yogya che. jo ema na svIkAravAmAM Ave to "AkAzapaNuM tulya hote chate" A loka ane A aloka evo vibhAga konA vaDe karAyo ? /1852ll vivecana - upara "aloka" zabdanI ghaNI carcA karI che. niSedha vAcaka nagna prasajya ane paryadAsa ema be prakArano hoya che. nyAya ane vyAkaraNazAstramAM kahyuM che ke - dvau nau prakRtau loke, paryudAsaprasajyako / paryudAsassadRggrAhI, prasajyastu niSedhakRt // 1 // prasanam vastuno niSedha ja mAtra kare che, jyAre padAsanam jeno niSedha sUcavato hoya che. tenAthI viparIta paNa tenA sadezanuM vidhAna kare che. jemake "adharma" Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 433 eTale dharmano abhAva eTaluM ja mAtra nahIM. paraMtu dharmathI viruddha evA "pApavALApaNuM. pApI mANasane adhama kahevAya che. evI ja rIte "apaMDita" eTale paMDitajInuM na hovuM eTaluM ja mAtra nahIM paNa na bhaNelA evA abhaNa mANasanuM hovuM. Ama sarakhe sarakhI Itara vastunuM vidhAna kare che. tema ahIM paNa "aloka" zabdathI lokano mAtra abhAva te ja aloka, ema nahIM. paNa lokAkAzathI Itara evA "AkAzanuM hovuM" te alokAkAza jANavo. Ama hovAthI lokAkAzane pariccheda karanArA eTale ke lokAkAzane alokAkAzathI chuTA pADanArA arthAta lokAkAzanI sImAne dhAraNa karanArA evA koIka padArtha hovA joIe ane te dharmAstikAya ane adharmAstikAya nAmanA be padArtho lokAkAzavyApI che. je jIva ane padagalone gatimAM ane sthitimAM apekSAkAraNabhUta padArtho che. A rIte "alokAkAza" nAmano paNa padArtha che. zUnyAtmaka nathI. tethI alokAkAza hovAthI lokanA paricchedane (vibhAgane) karanArA dharma ane adharma dravyo avazya che ja. kathA = jo Ama na samajIe to loka-alokamAM vartatuM samasta AkAza eka hovA chatAM, samAna hovA chatAM, A loka che ane A aloka che Avo bheda konA vaDe karAyo? tethI ApaNe samajavuM joIe ane svIkAravuM joIe ke je kSetramAM (cauda rAjanA pramANavALA kSetramAM) dharma-adharma dravyo varte che te AkAzane lokAkAza kahevAya che ane zeSa AkAzane alokAkAza kahevAya che. jema 2000 mITarano eka ploTa hoya, temAM 400 mITaranI bhUmimAM baMgalo banAvyo. tyAM AkAzapaNe 2000 mITaranI bhUmi samAna hovA chatAM paNa bAMdhelA makAnapaNe 400 mITara ane khullI bhUmipaNe 1600 mITara ema vyavasthAmAtrakRta bheda hoya che. tevI rIte loka ane alokanI vyavasthAne karanArA dharma-adharma dravyo che. 185rAM logavibhAgAbhAve, paDighAyAbhAvao aNavatthAo / saMvavahArAbhAvo, saMbaMdhAbhAvao hojjA // 1853 // (novibhAve, pratipAtAmAvatoDanavasthataH | saMvyavahArAbhAvaH, sambandhAbhAvato bhavet // ) gAthArtha - lokAkAza (ane alokAkAza) no vibhAga jo na mAnIe to pratighAtano abhAva thavAthI kyAMya avasthAna na thavAthI samyavyavahArano abhAva thaze ane paraspara saMbaMdhano paNa abhAva thaze. ll1853/l vivecana - jo dharma-adharma A be dravyo, ane tenA dvArA thato loka ane alokano Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda vibhAga na mAnIe to loka jevo vibhAga na rahetAM sarva evuM AkAza AkAzapaNe samAna hovAthI gatibhAve pariNAma pAmelAM jIva ane pugalone saMpUrNa evA anaMtAnaMta AkAzamAM game tyAM gamanAgamana karavAmAM koIpaNa jAtano pratighAta na rahevAthI (aTakAyata karanAra koI padArtha na hovAthI) temanI gatinuM kyAMya avasthAna thaze nahIM. kyAMya gati aTakaze nahIM. anaMtAnaMta alokamAM paNa sarvatra gamanAgamana karaze ane te alokAkAza anaMta-anaMta hovAthI te jIvono ane pudgalono paraspara saMbaMdha raheze nahIM. koI eka jIvano bIjA jIva sAthe gADha rAga athavA gADha dveSa thayo haze. to bhavAntaramAM rAga dvArA snehapUrvaka ane dveSa dvArA vairavRtti mATe je paraspara milana thAya che. te milana (saMbaMdha) no paNa abhAva thaze. jIvo kyAMya pharatA raheze ane audArikAdithI kAzmaNa sudhInI vargaNAonA pudgala skaMdho kyAMya pharatA raheze. paraspara saMbaMdhavizeSa thaze nahIM ane jIva tathA pugalono paraspara saMbaMdha na thavAthI "karmono baMdha, tenAthI chuTavA svarUpa mokSa, ISTa ane aniSTa pudgalonA saMyogathI sukha-duHkha tathA jIvo ane pudgalo sAtheno rAgavaiSavALo pariNAma ane tevA sArA-narasA pariNAma dvArA deva-narakAdi cAra gatirUpa saMsAramAM paribhramaNa vagerenA sAcA (yathArtha) vyavahAro ghaTaze nahIM. anaMta AkAzamAM jIvo game tyAM pharatA rahetA hovAthI eka jIvanuM bIjA jIvanI sAthe paraspara milana asaMbhavita thavAthI te te rAga-dveSI jIvo vaDe karAyelA anugraha ane upaghAtanA vyavahArano paNa abhAva thaze. eTale ke anugraha tathA upaghAtano vyavahAra ghaTaze nahIM. jo loka-alokanI vyavasthA na mAnIe ane banneno vibhAga karanAra dharmaadharma dravyo che. AvuM na mAnIe to upara kahelI sarve avyavasthA ja thAya. tethI dharmAdharma dravya che ane tenA vaDe karAyelI loka ane alokanI vyavasthA che. Ama mAnavuM joIe. |1853. upara karelI carcAthI zuM siddha thayuM? te kahe che niraNuggahattaNAo, na gaI parao jalAdiva jhasassa / jo gamaNANuggahiyA, so dhammo logaparimANo // 1854 // (niranudAtra ti:, parato nanAvi | yo mamatAnuSItA, sa tharmo no parimApa: II) gAthArtha - jema jalathI bahAra malyanI gati nathI, tema anugrAhaka dravyanA abhAve Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaTTA gaNadhara - maMDika 435 lokathI AgaLa jIva-pudgalanI gati nathI. gatimAM anugraha karanAruM je dravya che te dharmAstikAya che ane te lokapramANa che. ll1854 | vivecana - upara samajAvelI carcAthI eka vAta nakkI thAya che ke jIva ane pudgala A banne dravyo gamanAgamana karanArAM sakriya dravyo che. paraMtu te banne dravyonI gati cauda rAja pramANa lokAkAzathI AgaLa (alokavALA kSetramAM) thatI nathI. kAraNa ke gatimAM sahAyaka evuM eTale ke anugraha (madada) karavAvALuM je dravya che. te dravya tyAM (alokamAM) nathI. jema matsya tare che potAnI ja zaktithI, to paNa tene karavAmAM sahAyaka jaladravyanI apekSA rahe che. potAnI zaktithI gati karatuM hovA chatAM paNa jyAM sudhI ja hoya che tyAM sudhI ja gati kare che. jalanA abhAvavALA retALa pradezamAM te matsya gati karatuM nathI. tema jIva-pudagalo paNa potAnA sakriyatva svabhAvanA kAraNe gatimAna hovA chatAM paNa jyAM sahAyaka dharmAstikAya dravya hoya che tyAM ja gati kare che. tethI alokamAM jIvapudgalonI gati thatI nathI. ahIM lakhavA-vAMcavAmAM sUrya-caMdra ane dIpakanA prakAzanI sahAya, pakSI Adine uDavAmAM pavananI sahAya vagere udAharaNo paNa svayaM samajI levAM. A rIte alokamAM anugraha karanArA dravyano (dharmAstikAya dravyano) abhAva che. tethI jIva ane pudgalonI lokathI AgaLa gati hotI nathI. jIva ane pudgalone gatimAM apekSAkAraNabhUta je dravya che te dharmAstikAya dravya che ane te lokAkAzapramANa che. cauda rAja vagere pramANavALuM A dharmAstikAya dravya che. tenA kAraNe lokAkAza paNa tevo ja che. ll1854 atthi parimANakArI, logassa pameyabhAvao'vassaM / nANaM piva neyassAlogatthitte ya so'vassaM // 1855 // (asti parimANakArI, lokasya prameyabhAvato'vazyam / jJAnamiva jJeyasyAlokAstitve ca so'vazyam // ) gAthArtha - jema joya e prameya hovAthI teno pariccheda karanAra jJAna che tema loka paNa prameya hovAthI lokanA parimANane karanAro koIka padArtha avazya che athavA te parimANa karanAruM dravya alokanA astitvamAM avazya svIkAravuM joIe. /1855ll vivecana - ghaTa-paTa Adi padArtho zeya che. te padArthone zeya to ja kahevAya che. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda jo tenuM jJAna thAya che tethI jema ghaTa-paTa Adi padArtho joya hovAthI tenA svarUpano bodha karAvanAruM jJAna avazya hoya che. tevI ja rIte A lokAkAza e paNa eka prakAranuM prameyadravya che. tethI tenA parimANane karanAruM paNa koI eka dravya che ane te dravya dharmAstikAya dravya che. anumAnaprayoga A pramANe che - asti lokasya parimANakArI, prameyatvAt, jJAnamiva jJeyasya, athavA jIvo ane pugalo je che tene ja saMsAravyavahAramAM loka kahevAya che. kAraNa ke sAmAnya loko vaDe jIvo ane pugalo lokamAM ja gamanAgamana karatAM dekhAya che, vaLI te mUrti che ane rUpavALA padArtho che. tethI tene "loka" kahevAya che. te loka prameya hovAthI tenA parimANa (mApa) ne karanAro koIka padArtha che. jema zAlI Adi dhAnya prameya hovAthI tenA mApane karanArAM prasthaka-khArI-ADhava vagere mApo che tema A loka paNa prameya hovAthI tenA mApane karanAro je padArtha che te dharmAstikAya che. je je vastu mApane yogya hoya che tenuM mApa karanAra paNa koIka padArtha avazya hoya che. A rIte lokAkAza prameya hovAthI tenuM parimANa (mApa) karanAro je padArtha che te dharmAstikAya che. jyAM jyAM dharmAstikAya vyApIne rahelo che teTalA mApavALA AkAzane lokAkAza kahevAya che. A lokAkAza to ja ghaTI zake jo tenI cAre tarapha alokAkAza hoya to ja. kAraNa ke "AkAza" nAmano sAmAnya padArtha to sarva ThekANe aviziSTa ja che, samAna ja che. pachI bhale lokAkAza hoya ke alokAkAza hoya. paNa AkAza to banne sthAne samAna hovAthI "A lokAkAza che" ema to ja kahevAya ke jo alokAkAza hoya. tethI alokAkAzanuM astitva mAnIe to ja lokAkAza ghaTI zake. tethI cauda rAjaloka pramANa lokAkAza che. tenI cAre tarapha tathA upara ane nIce sarvatra anaMta anaMta alokAkAza che. A kAraNe lokAkAzanA agrabhAge siddha paramAtmAonuM avasthAna che (nivAsa che). Urdhvagati karavI e jIvano svabhAva hovAthI ane lokAkAzanA aMtima pradeza sudhI dharmAstikAya hovAthI uparanA aMtima AkAzapradeza sudhI siddha paramAtmAnI gati thAya che. tyArabAda aloka hovAthI ane tyAM dharmAstikAya na hovAthI A AtmAonI alokamAM gati thatI nathI. ll1855 have A ja bAbatamAM bIjI rIte prazna-uttara kare che - payaNaM pasattamevaM thANAo taM ca no jao chaTThI / iha kattilakkhaNeyaM katturaNatthaMtaraM thANaM // 1856 // Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 437 (patanaM prasaktamevaM, sthAnAt tacca no yataH SaSThI / iha kartRlakSaNeyaM, karturanarthAntaraM sthAnam // ) gAthArtha - A pramANe to te sthAnathI siddhanuM kyAreka patana paNa prApta thaze. te prazna barAbara nathI. A kartariprayogamAM (kartAmAM) SaSThI che ane te kartAthI abhina che. //1856 // vivecana - siddha paramAtmAo lokAgrabhAge sadAkAla rahe che. Urdhvagati svabhAva hovAthI ane karmarahita hovAthI nIce saMsAramAM kyAMya AvatA nathI. janma-jarA-maraNAdi pAmatA nathI ane temanAthI upara dharmAstikAya na hovAthI alokamAM jatA nathI. arthAt anaMtakAla lokAgrabhAge Atma-svarUpamAM anaMtajJAnAdi guNomAM rahyA chatA svabhAvaramaNatAnA anaMta anaMta paramAnaMdane bhogavanArA hoya che, tyAM maMDikabrAhmaNa prazna kare che - maMDika - he bhagavAn ! A rIte to lokAgra bhAge rahelA siddha paramAtmAonuM tyAMthI kyAreka patana paNa saMbhavI zake che. thIyaoNDaminiti thAnam = ubhA rahevAya jyAM, tene sthAna kahevAya che. sthA dhAtu che. adhikaraNa (AdhAra) arthamAM mana = pratyaya thayo che. "zarathA ' (siddhahema vyAkaraNa 5-3-12) adhikaraNa arthamAM je manad pratyaya thAya che tenAthI je sthAna zabda bane che te ubhA rahevAnI jagyAno sUcaka bane che. je jagyA kartAthI bhinna (arthAntara) hoya che. tethI siddhaca sthAne siddha thAnam Avo saMbaMdhamAM SaSThI karavAthI SaSThI tapuruSa samAsa thaze. Ama thavAthI parvatanuM zikhara, vRkSanI zAkhA. ke makAnano upalo bhAga (agAsI) vagere manaSyone ubhA rahevAnAM jema sthAno che tema A siddhone rahevAnuM sthAna (AdhArakSetra) ja thayuM. Ama thavAthI parvatanA zikhara upara ubhelo manuSya kyAreka patana paNa pAme che. vRkSanI zAkhA upara caDhelo manuSya kyAreka patana paNa pAme che. agAsI ane dhAbA uparathI paNa manuSya kyAreka patanane pAme che. tevI ja rIte lokanA agrabhAge rahelA siddho tyAMthI kyAreka patana paNa pAmaze. Avo artha thaze. athavA vRkSa upara rahelAM phaLo jema nIce bhUmi upara paDe che tathA parvatAdi upara je koInuM avasthAna hoya che temAMthI kyAreka kyAreka koI koInuM patana paNa dekhAya che. tema siddha paramAtmAne paNa kyAreka kyAreka patana prApta thavAno prasaMga Avaze. bhagavAna = ta ra = tamAro A prazna barAbara nathI. ahIM saMbaMdhamAM SaSThI thayela nathI. paraMtu kartAmAM SaSThI thayela che. tethI kartA evA siddha paramAtmAthI sthAna arthAntara Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda nathI, anarthAntara che. ahIM "siddhastha thAmiti siddhasthAnam'' = siddhabhagavaMtonuM je sthAna te siddhasthAna evo artha nathI. paraMtu siddhabhagavaMtonuM je avasthAna (rahevApaNuM) teono je vasavATa te siddhasthAna che. arthAt siddhabhagavAna tyAM vase che, rahe che, sthira che. Ama kartA arthamAM A SaSThI che. tethI siddhaparamAtmAno je vasavATa Avo artha karavo. tethI siddhabhagavAna ane sthAna bhinna bhinna nathI. mATe patana hoI zakatuM nathI. parvatanuM zikhara ane vRkSAgrabhAga e kartAthI bhinna che. mATe tyAM patana saMbhave che. ll1856ll nahaniccattaNao vA, thANaviNAsapayaNaM na juttaM se / taha kammAbhAvAo, puNakkiyAbhAvao vA vi // 1857 // (nabhonityatvato vA sthAnavinAzapatanaM na yuktaM tasya / tathA karmAbhAvAt punaH kriyA'bhAvato vApi // ) gAthArtha - athavA AkAza nitya hovAthI sthAnanA vinAzathI thanAruM patana te siddha paramAtmAne hotuM nathI. tathA karmono abhAva hovAthI athavA gatikriyA na hovAthI patana thatuM nathI. ll1857ll vivecana - "sthAna" zabdano artha "siddhabhagavaMtonuM rahevuM" Avo abhinArthasUcaka sthAna zabda che. paNa sthAna eTale parvata ke vRkSa ke agAsI jevuM koI AdhArakSetra che ane tenA upara siddho vase che ema bina adhikaraNa arthasUcaka A sthAna zabda nathI. jo kartAthI bhina adhikaraNa rUpe sthAna hoya to to te sthAna tuTI javAthI, bhAMgI javAthI tenA uparathI paga lapasI javAthI patana saMbhave. paraMtu ahIM evuM koI AdhArabhUta sthAna nathI ke jyAMthI patana saMbhave. vaLI mAnI lo ke siddhabhagavaMtone rahevA mATe temanAthI bhinna evuM AdhArabhUta koI sthAna che to paNa patana saMbhavatuM nathI. kAraNa ke tyAM lokAgrabhAge vasatA siddhabhagavaMtonuM AdhArakSetra AkAza ja che. parvatanuM zikhara ke vRkSanI zAkhA jevuM paudgalika sthAna nathI ke je sthAna bhAMge-tuTe ke phUTe. paraMtu siddha bhagavaMto to AkAzadravyanA AdhAre lokAgrabhAge vase che ane AkAzadravya nitya che. tethI siddhabhagavaMtonuM sthAna temanA AtmAthI bhinna mAnavAmAM Ave to paNa patana saMbhavatuM nathI. kAraNa ke temanuM sthAna AkAza ja che ane te nitya che. tethI teno vinAza thavo yogya nathI ane AdhArabhUta AkAzano vinAza na hovAthI siddha paramAtmAnuM patana kema thAya ? Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 439 tathA vaLI AtmAnI patanAdi kriyAnuM kAraNa karma che. mukta AtmAne karma nathI tethI paNa patanakriyAno saMbhava kema hoya? arthAt patanakriyA hotI nathI. mokSe jatI vakhate karma nathI chatAM eka samaya paratI sAtarAja upara javAnI je gatikriyA thAya che. tenuM kAraNa gAthA 1844 mAM pUrve kahI gayA chIe ke Urdhvagati svabhAva, baMdhaviccheda, karmalAghavatA ane pUrvaprayoga AdinA kAraNe gati thAya che. paraMtu pharIthI gamanAgamana kriyA te siddha paramAtmAmAM nathI. te gatinuM koI kAraNa nathI mATe. tathA patanamAM je je kAraNo che te siddhaparamAtmAmAM saMbhavatAM nathI. (1) potAno prayatna, (2) preraNA, (3) AkarSaNa, (4) vikarSaNa, (5) gurutvAdi. (1) A patananAM kAraNo che. nIce paDavA mATeno potAno prayatna. bhUsako mAravo, kudako mAravo vagere. siddha paramAtmAmAM AvI bAlaceSTA hotI nathI tathA kAyayogAdi paNa nathI. mATe patana nathI. (2) preraNA - nIce rahelI vastu temane nIce AvavAnI preraNA karatI hoya, bolAvatI hoya Ama paNa nathI. (3) AkarSaNa - nIce rahelI vastu pratye teonuM AkarSaNa hoya ema paNa nathI. kAraNa ke rAga ja nathI. (4) vikarSaNa - koI kheMcAtANI karatuM hoya ema paNa nathI. AvI bAlaceSTA to sazarIrImAM hoya, azarIrImAM na hoya. (5) gurutvAdi = vajanamAM bhArepaNuM thavuM, bhagavAna azarIrI hovAthI agurulaghu dharmavALA che. gurupaNuM nathI. mATe patananAM je je kAraNo che. te kAraNo mukta AtmAmAM saMbhavatAM nathI. A rIte hetunA (kAraNanA) abhAvathI A muktAtmAnuM patana kema thAya ? sArAMza ke AdhArabhUta AkAza nitya che ane muktAtmA prayatna-preraNA vagere patananAM kAraNo vinAnA che. te kAraNe teonuM lokAgrabhAgathI kyAre paNa patana thatuM nathI. I/1857 vaLI "thAnAt vatanam" sthAna che. mATe tyAMthI patana thAya che. AvI vAta jo karavAmAM Ave to te vAta vyabhicArI che, anaikAntika che, doSita che. te samajAve che - niccathANAo vA vomAINaM paDaNaM pasajejA / aha na mayamaNegaMto, thANAo'vassa paDaNaM ti // 1858 // (nityasthAnAd vA vyomAdInAM patanaM prasajyeta / atha na matamAnatA, sthAnAvazya patanamiti ) gAthArtha - athavA nityasthAna hovAthI AkAzAdinuM paNa patana thaze ane jo A mAnya na hoya to "sthAnathI avazya patana thAya ja" A vAta anaikAntika Tharaze. //1858ll Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 chaThThA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda vivecana - paMDikabrAhmaNa bhagavAnane prazna kare che ke "thAnAt patanam" uparanA sthAna upara sthira che. mATe tyAMthI paDe che. jema vRkSanA agrabhAga upara phaLa sthira che. mATe te phaLa vRkSa uparathI paDe che. tema siddha bhagavaMto lokAgrabhAge sthira che. mATe tyAMthI paDe che Avo artha thAya che. tethI siddhAtmAnuM patana saMbhave che. bhagavAna - "sthAnItuM patanam'' vanaviruddhamatam = uparanA bhAge sthira che mATe paDe che AvuM kahevuM te potAnA ja vacananI sAthe paraspara viruddha che. kAraNa ke je sthira hoya te kema paDe ? ane paDe tene upara sthira che ema kema kahevAya ? jene upara sthAna na hoya tenuM ja patana saMbhave. jenuM barAbara sthAna che tenuM paNa jo potAnA sthAnathI patana thatuM hoya to to AkAza Adi je padArtho che te paNa potAnA sthAne sthira che. tenuM paNa potAnA sthAnathI nitya patana thavuM joIe ane jo te AkAzAdi potAnA sthAne sthira che eTale ke sthAnavALA che chatAM tenuM patana thatuM nathI. Ama jo mAno to pachI "jenuM jenuM sthAna hoya tenuM tenuM patana thAya ja" Avo niyama raheto ja nathI. AkAzAdi paNa potAnA sthAne sthira che. eTale ke sthAnavALA che chatAM tenuM patana nathI. tema muktAtmA paNa potAnA sthAne sthira che. tethI sthAnavALA che chatAM patana nathI. mATe vyApti thatI na hovAthI A vAta anaikAntika che arthAt vyabhicArI che. mATe he maMDika ! tamArI vAta barAbara nathI. ||1858 A bAbatamAM bIjI rIte prazna karIne tene dUra karatAM bhagavAna kahe che ke - bhavao siddhotti maI, teNAimasiddhasambhavo jutto / kAlANAittaNao, paDhamasarIraM va tadajuttaM // 1859 // (bhavataH siddha iti matistenAdimasiddhasambhavo yuktaH / kAlAnAditvataH prathamazarIramiva tadayuktam // ) gAthArtha - bhavamAMthI siddha thAya che. tethI koIka prathama siddha thayA hovA joIe. Avo saMzaya thavo yogya che. paraMtu kAla anAdi hovAthI prathama zarIranI jema te prazna ayukta che. ll1859ll vivecana - maMDikabrAhmaNa paramAtmA zrI mahAvIra prabhune pharIthI muktAtmAnI bAbatamAM bIjI rIte prazna kare che - maMDikabrAhmaNa - sarve paNa mukta AtmAo A bhavamAMthI eTale ke A saMsAramAMthI ja mokSe gayA che. arthAt anAdikAlathI pahelethI koI mokSamAM ja hoya evuM banyuM nathI. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 441 mokSamAM je koI AtmA gayA che te sarve bhavamAMthI ja gayA che. tethI sarve paNa muktAtmAo kyAreka kyAreka A saMsAramAMthI ja mokSe gayA che. tethI AdivALA ja che. A rIte jo sarve muktAtmAo AdivALA che to muktino paNa prAraMbha ja hovo joIe. AdivALApaNuM hovuM ja joIe tethI sauthI pahelAM koIka jIva mokSe gayo hovo joIe. eTale ke "sauthI Ika jIva mokSe gayA che" ema muktinI Adi hovI joIe. bhagavAna - he maMDika ! upara pramANe kadAca tamArI mati thAya eTale ke kadAca tame Avo prazna karo to te prazna ayukta ja che. kAraNa ke pratyeka bhavamAM A jIva navuM navuM zarIra dhAraNa kare che. eTale koIpaNa eka bhavanuM zarIra AdivALuM che. paraMtu kAla anAdi hovAthI anaMtakAla pasAra thayelo hovAthI prathama zarIranI Adi nathI. tema ahIM paNa samajavuM. A bhavanuM zarIra gayA bhavanA zarIra dvArA bAMdhelA karmonA udayane anusAra maLe che. gayA bhavanuM zarIra tenA pUrvanA bhavamAM bAMdhelA karmonA udayane anusAra maLe che. ema eka-eka bhavanuM zarIra AdivALuM hovA chatAM paraMparA anAdinI hovAthI prathama zarIranI Adi nathI. jo Adi che ema kahIe to tenI pUrve A jIva azarIrI hato ane zarIra dhAraNa karyuM evo artha thAya ane jo A arthane pramANa mAnIe to mokSamAM gayelo azarIrI AtmA pharIthI saMsAramAM Ave ane zarIradhArI bane tevo artha thAya, je artha saMgata nathI. tema eka-eka jIvanI muktinI Adi hovA chatAM kAla anAdi hovAthI prathama koI jIvanI mukti thaI che. A rIte muktinI Adi nathI. athavA rAtri ane divasa vArApharatI pasAra thAya che. prabhAta thAya tyAre divasano prAraMbha thAya che ane saMdhyA thAya che tyAre rAtrino prAraMbha thAya che. banne AdivALA che. paraMtu kAla anAdi hovAthI pahelo divasa athavA pahelI rAtri kaI ? ane kyArathI? tenI jema Adi nathI tema muktajIvomAM eka-eka jIvanI Adi hovA chatAM paraMparAnI Adi nathI. maMDika - saMsArI jIvo to chaghastha che, kevalajJAna vinAnA che. tethI AdyazarIranI, ahorAtranI ane prathama muktajIvanI Adi kyAre thaI ? te kadAca na jANe paraMtu kevalajJAnI bhagavaMto to sarvajJa che. temanA jJAnamAM to badhuM ja jaNAya che. to te kevalajJAnI bhagavaMto tathA he bhagavAn ! ApazrI to sarvajJa cho to A traNenI Adi jANanArA hazo. tame ane kevalIbhagavanto muktajIvanI, prathama zarIranI ane rAtri-divasanI ema traNenI Adi jANanArA hovA joIe. bhagavAna - koIpaNa sarvajJa AtmAo "sarvane jANe che" paNa je vastu jema hoya Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 chaTTA gaNadhara - maMDika gaNadharavAda che tema jANe che. je vastu jema na hoya tema jANavI e kevalajJAnano viSaya nathI. kAraNa ke e to ajJAnano viSaya che. jemake eka ghaTa che. tene kevalajJAnI bhagavaMto paNa "A ghaTa che" ema ja jANe che. tenA anaMtAnaMta paryAyo je tenI aMdara che. te chagha0 jANatA nathI ane kevalI bhagavaMto jANe che. paraMtu je ghaTa che te paTa to nathI ja. tethI kevalIbhagavaMto kaMI ghaTane paTapaNe jANe evuM banatuM nathI. ghaTanA anaMta dharmone jANe paNa je ghaTa, paTa svarUpe che ja nahIM te ghaTane paTarUpe kema jANe ? yathArthajJAnI che. te ayathArtha na jANe tema AdyazarIranI, ahorAtranI ane AdyamuktajIvanI Adi che ja nahIM, to kevI rIte jANe? jo Adi hoya to avazya jANe. paNa Adi nathI mATe Adi jANatA nathI. te Adi nathI jANatA. temAM kevalajJAnanI zakti nyUna nathI paNa Adi hota to jANata. Adi nathI. mATe jANatA nathI. Adi nathI chatAM Adi jANe Ama jo kahIe to te sarvajJa ayathArthajJAnI eTale ke mithyAjJAnI che Avo artha thAya je barAbara nathI. tethI zarIrAdi traNenI Adi nathI, anAdi che ane jema anAdi che. tema kevalajJAnI bhagavaMto A badhI vastuone anAdipaNe jANe che. je vastu jema hoya tema jANavI e kevalajJAnano viSaya che. vastu pote ja anAdi che tethI te svarUpe kevalI bhagavaMto te te vastune jANe che. ll1859 A muktinI bAbatamAM bIjo paNa prazna ane uttara kahe che. parimiyadese'NaMtA kiha mAyA muttivirahiyattAo / neyammi va nANAI diTThIo vegarUvammi // 1860 // (parimitadeze'nantAH kathaM mAtA mUrtivirahitatvAt / jJeye vA jJAnAni, dRSTayo vaikarUpe // ) gAthArtha - parimita kSetramAM anaMta siddhabhagavaMto kevI rIte samAyA ? mUrtatAno viraha hovAthI, jema eka zeya upara anaMtajJAno samAya che tema, athavA eka eka rUpI vastu upara aneka dRSTio samAya che tema. /186oll vivecana - he bhagavAn ! siddhabhagavaMtonA nivAsavALuM "siddhAlaya" parimita kSetra che. 45 lAkha yojana lAMbu-pahoLuM-goLa AkAravALuM, lokAgra bhAge che ane kAla anAdi hovAthI anaMto gayo che. tethI anaMtA jIvo muktipada pAmelA che. tethI prazna thAya che ke AvA prakAranA 45 lAkha yojanavALA parimita kSetramAM anAdikAlathI muktipadane pAmatA anaMtA siddhabhagavaMto kevI rIte samAI zake? kSetra alpa che ane muktAtmAo bahu che. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika bhagavAna te anaMta muktAtmAo "mUrti vinAnA che" arthAt zarIradhArI nathI paNa amUrta che. tethI alpakSetramAM paNa anaMtA muktAtmAo samAI zake che. jyAM jyAM amUrtatA hoya che tyAM tyAM anaMtI vastuo alpakSetramAM paNa sAthe rahI zake che jemake (1) ghaTa-paTa Adi eka eka zeyadravya upara mukta anaMta AtmAonAM anaMtAM kevalajJAna ane anaMtAM kevaladarzana paDe che. arthAt eka nAnI soya hoya, tene anaMta siddhabhagavaMto dekhe che. tethI anaMta siddhabhagavaMtonAM anaMtakevalajJAnonI ane kevaladarzananI anaMtI dRSTio te nAnI soya upara paNa ekI sAthe varte che tema ahIM parimita kSetramAM paNa siddha bhagavaMto amUrta hovAthI anaMta jIvo samAI zake che. 443 (2) olampika jevI athavA meca jevI hAlanI koI ramata koI dezivazeSamAM jyAre ramAtI hoya che tyAre aMga kasaratanA dAva batAvatI te eka vyakti upara athavA rana letI te eka vyakti upara tyAM jovA AvelA lAkho lokonI dRSTio samAya che athavA mAMcaDA upara nAca karatI koI eka nartakI upara tyAM jovA AvelA hajAro lokonI hajAro dRSTio samAI zake che. tema parimita kSetramAM paNa anaMta siddhAtmAo amUrta hovAthI samAI zake che. (3) athavA parimita kSetravALA eka oraDAmAM hajAro lAITo goThavI hoya to hajAro dIpakanI prabhAo samAI zake che. joke A hajAro dIpakanI prabhA to bAdara agnikAya jIvonAM zarIra hovAthI mUrta vastu che. to paNa parimita kSetramAM ghaNI prabhA samAya che. to pachI siddhabhagavaMto to amUrta che. te anaMtA parimita kSetramAM kema na samAya ? arthAt sArI rIte samAI zake che. jo pradIpaprabhA jevI mUrta vastuo ghaNI hoya to paNa eka sthAnamAM ekIsAthe sArI rIte samAI zake che. to siddhAtmAo to amUrta padArtha che. teonuM to puchavuM ja zuM ? sArI rIte pirimata kSetramAM paNa samAI zake che. 1860aa A pramANe aneka yuktio vaDe vistArapUrvaka karmano baMdha ane karmakSayathI thatI mukti siddha karIne have bhagavAna zrI mahAvIra prabhu maMDike mAnelA vedonA je pado che tenA dvArA paNa baMdha-mokSa samajAvatAM kahe che ke - na ha vai sasarIrassappiyAppiyAvahatirevamAINaM / veyapayANaM ca tumaM, na sadatthaM muNasi to saMkA // 1861 // tuha baMdhe mokkhammiya, sA ya na kajjA, jao phuDo ceva / sasarIreyarabhAvo, naNu jo so baMdhamokkhotti // 1862 // Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 gaNadharavAda chaTTA gaNadhara - maMDika (na ha vai sazarIrasya priyApriyayorapahatirevamAdInAm / vedapadAnAM ca tvaM, na sadarthaM jAnAsi tataH zaGkA // tava bandhe mokSe ca, sA ca na kAryA yataH sphuTa eva / sazarIretarabhAvo, nanu yaH sa bandho mokSa iti // ) gAthArtha - sazarIrI jIvane priya ane apriyano vinAza hoto nathI ItyAdi vedapadono sAco artha tame jANatA nathI. tethI tamane baMdha ane mokSane viSe zaMkA thaI che paNa te zaMkA karavA jevI nathI. kAraNa ke je sazarIrIbhAva ane ItarabhAva (azarIrIbhAva) spaSTa kahyo che te ja baMdha ane mokSa che. ll1861-1862// vivecana - he maMDika ! tame vedapadonA arthane barAbara jANatA nathI. tethI tamane baMdha-mokSanI bAbatamAM zaMkA thaI che paNa te zaMkA karavA jevI nathI. kAraNa ke vedapadonA sAcA artho A pramANe che - "na ha vai sazarIrasya priyApriyayorapahatirasti, azarIraM vA vasantaM priyApriye na spRzataH" ItyAdi je vedapado che teno sAco artha tame jANatA nathI. tamArI IcchA mujaba artha karo cho tethI baMdha ane mokSanI bAbatamAM zaMkA thAya che. paraMtu A zaMkA karavA jevI nathI. kAraNa ke A vedapadomAM "saraLa ane sAra'' ema banne pATho che. eka zarIravALo AtmA ane bIjo zarIra vinAno AtmA. A sazarIrIbhAva ane azarIrIbhAva e ja baMdha ane mokSa che. ahIM zaMkA karavI te kema yogya kahevAya ? bhAvArtha A pramANe che - upara kahelAM vedanAM padomAM je "sazIra' Avo pATha che. teno artha ame jene sthUla zarIra kahIe chIe arthAt audArika-vaikriya zarIra kahIe chIe tene ja te vedamAM bAhya zarIra kaheluM che ane ame jene sUkSma zarIra kahIe chIe. arthAt taijasa-kAzmaNa zarIra kahIe chIe tene ja vedamAM AdhyAtmika evuM anAdinuM zarIra kaheluM che. Ama bAhya sthUla zarIra ane AdhyAtmika evuM anAdinuM sUkSma zarIra A banne prakAranA bhavobhavanA zarIronI paraMparAmAM A jIva sapaDAyelo che. A ja baMdha kahelo che. tathA "zarIra' evo je pATha che tenAthI bAhya ane AdhyAtmika ema sarva zarIrono apagama vizeSa (mUlathI saMpUrNapaNe nAzavizeSa) thaye chate AvuM je lakhyuM che te ja mokSapada sUcave che. A rIte A ja vedapAThamAM baMdha ane mokSa bane kahelA che. tathA " vidhu vimurna vadhyate" A bIjo je vedapATha che. te pATha muktajIva mATeno che. paraMtu tame tene saMsArI jIvamAM joDo cho. "te A jIva vibhu che ane viguNa thayo chato karmothI baMdhAto nathI" Avo teno artha che. A pATha tame saMsArI jIvamAM Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda chaThThA gaNadhara - maMDika 445 lagADIne evo artha karo cho ke jIva karmothI baMdhAto nathI. mATe baMdha-mokSa nathI. paraMtu A pATha muktajIva mATe che. mukta jIvo kevalajJAna vaDe sarva jagatane dekhe che. tethI jJAna dvArA sarvavyApI paNa che. tathA vikArAtmaka mohajanya je krodha-mAna-mAyA-lobha ItyAdi avaguNa svarUpa je guNa che te jemanA cAlyA gayA che evA siddhAtmA = muktAtmA viguNa kahevAya che ane pharIthI karmothI baMdhAto nathI. Avo A pAThano artha che. A pATha saMsArI jIvamAM baMdha-mokSanA abhAvane pratipAdana karanAro che. Ama tame je lagADo cho te ayukta che. kAraNa ke te saghaLA pATho muktAtmAnA viSayavALA che ane mokSagata AtmAmAM baMdha-mokSa saMbhavatA nathI evuM to ame paNa mAnIe ja chIe. te bAbatamAM to amAre ane tamAre koI vivAda nathI. tethI saMsArI jIvone karmono baMdha ane mokSa avazya hoya ja che. ema tame svIkAro. te A pramANe paramAtmA zrI mahAvIra prabhu vaDe maMDikabrAhmaNano saMzaya chedAyo. ll1861-1862 maMDikabrAhmaNano saMzaya chedAye chate te paMDitajIe zuM karyuM? te kahe che - chinnammi saMsayammi jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio, adbhuTehiM saha khaMDiyasaehiM // 1863 // (chinne saMzaye jinena jarAmaraNavipramuktena / zramI: pravRttitorthavaturthe. sada ghaDizanaiH I) gAthArtha - jarA-mRtyuthI sarvathA mukta banelA bhagavAna zrI mahAvIra prabhu vaDe maMDikabrAhmaNano saMzaya chedaye chate te zramaNa potAnA sADA traNaso ziSyo sAthe dIkSita thayA. //1863 vivecana - paramAtmA zrI mahAvIra prabhu vaDe maMDika brAhmaNano "baMdha ane mokSa" nA viSayano saMzaya aneka prakAranI yukti-prayukti dvArA chedAyo. maMDikanA manamAMthI saMzaya sarvathA dUra thayo. paramAtmA pratye ahobhAva ane pUjyabhAva savizeSa pragaTa thayo ane tyAMne tyAM potAnA traNaso pacAsa ziSyo sAthe zrI mahAvIra prabhu pAse dIkSita thayA. "te zramaNa dIkSita thayA" Ama je lakhyuM che. te nizcayanayane AzrayI jANavuM. jyAre maMDikajIe dIkSA lIdhI tyAre maMDika nAmanA chaThThA gaNadhara tarIke ghoSita karAyA. ll1863 chaThThA gaNadhara zrI maMDikajIno vAda samApta thayo Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | II morya nAmanA sAtamA gaNadhara II have "maurya" nAmanA sAtamA gaNadharano vAda lakhAya che - te pavvaie souM morio AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmi, vaMdittA pajjuvAsAmi // 1864 // AbhaTTho ya jiNeNaM, jAijarAmaraNavippamukkeNaM // nAmeNa ya gotteNa ya, savvaNNU savvadarisI NaM // 1865 // (tAn pravrajitAn zrutvA, maurya Agacchati jinasakAzam / vrajAmi vande, vanditvA paryupAse // AbhASitazca jinena, jAti-jarAmaraNavipramuktena / nAmnA ca gotreNa ca sarvajJena sarvadarzinA // ) gAthArtha - te chae bhAIone dIkSita thayelA sAMbhaLIne "maurya" nAmanA sAtamA paMDitajI jinezvara paramAtmA pAse Ave che ane manamAM vicAre che ke "huM paNa paramAtmA pAse jaldI jAuM, vaMdana karuM ane vaMdana karIne bhagavAnanI sevA karuM. 1864 janma-jarA ane mRtyuthI mukta banelA, sarvajJa ane sarvadaza evA zrI mahAvIra paramAtmAe "maurya" evA nAmapUrvaka tathA teonA gotrapUrvaka temane bolAvyA. (vyavahArathI bhale AvyA ema AvakAra Apyo.) l/1865ll vivecana - bhAvArtha pUrvanI jema ja che. paraMtu "maurya" paMDitajI potAnA cha vaDIlone paramAtmA vaDe parAjita thayelA ane dIkSA laIne temanA ziSya banelA sAMbhaLIne bahu Azcarya pAmyA ane "A paramAtmA kharekhara vAstavika sarvajJa-sarvadarzI vItarAga prabhu" che. Ama ahobhAvavALA banyA. dveSano khaLabhaLATa sarvathA cAlyo gayo ane pUjyabhAva vadhArene vadhAre vyApta thato gayo. manamAM vicAre che ke huM jaldI jaldI prabhu pAse jAuM, vaMdana karuM ane vaMdana karIne paramAtmAno ziSya banIne sevA karuM. AvuM vicArIne potAnA ziSya parivAra sAthe prabhu pAse javA nIkaLe che. tyAM jyAre najIka pahoMcyA tyAre janma-jarA-mRtyu vinAnA evA bhagavAna zrI mahAvIra prabhu vaDe "he maurya" ItyAdi nAma ane gotrapUrvaka temane bolAvAyA. arthAt tame bhale ahIM AvyA. ema komala AmaMtraNa ApIne vyavahArathI AvakAryA. ll1864-186pA Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/P1I/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PM7 (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) *.447 gaNadharavAda sAtamA gaNadhara - maurya 447 bolAvIne bhagavAne zuM kahyuM? te kahe che - kiM maNNe atthi devA, uyAhu natthitti saMsao tujjha / veyapayANa ya atthaM, na yANasI tesimo attho // 1866 // (kiM manyase santi devA utAho na santIti saMzayastava / vepAnAM vArtha, nAnAsi teSAmayamartha: II) gAthArtha - he maurya ! "devo che ke devo nathI" AvI tamane zaMkA che. paraMtu vedapadonA artha tame jANatA nathI. te vedapadono artha A pramANe che. /1866ll vivecana - mauryajI bhagavAnane kaMI paNa pUche te pahelAM ja bhagavAna sarvajJa ane sarvadarzI hovAthI temanA mananA saMzayane jANIne pUche che ke he maurya ! tamArA manamAM paNa AvA prakArano saMzaya che ke "devo che ke devo nathI". arthAt devo kyAMya dRSTigocara thatA nathI. ghaNI sAdhanA-ArAdhanA karavA chatAM AvatA nathI ane zAstromAM jyAM tyAM devonA ullekho che. tethI zuM devo kharekhara haze ke devo kharekhara nathI. Ama tamArA manamAM zaMkA che. vedanA pATho paNa banne bAjunA tamane maLyA che te vedanA pAThonA tame tamArI buddhi pramANe artha karo cho. tethI te saMzaya majabUta banyo che. paraMtu te vedapAThonA artha tame barAbara jANatA nathI. te vedapATho tathA tenA sAcA artho A pramANe che. " TSa vananoDagna norva chatti" tathA "sapAna somaM amRtA abhUma agaman jyotiravidAma devAn, kiM nUnamasmAt tRNavadarAtiH kimu mUrtimamRtamartyasya" tathA "o nAnAti mAyopaman rvAni-yama-va-verAn !' A traNe vedapATho che. A traNe vedapAThonA artho tamArA manamAM tamArI buddhine anusAra A pramANe pravarte che. (1) yajJa e ja che zastra jene evA te A yajamAna turata ja svargalokamAM jAya che. "yajJa e ja duritono (pApono) nAza karavAmAM samartha hovAthI zastra tulya che." tethI yajJa che zastra jene evA yajamAna yajJanA prabhAve sarva pApono nAza thavAthI svargalokamAM jAya che. A prathama pAThano artha che ane te "devo" che. ema devonA astitvane sUcave che. svargalokamAM yajamAna jAya che eTale deva thAya che. Avo artha thAya che. (Ama tame manamAM vicAro cho) (2) ame somarasane (latArasane) pIdho che. tenAthI ame amara thayA chIe, Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/P1I/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PM7 (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) 448 448 sAtamA gaNadhara - maurya gaNadharavAda jyotirlokane (svargalokana) ame pAmyA chIe. devabhavane ame prApta karyo che. have ahIMthI AgaLa amane arAti (vyAdhi) zuM karI zakavAnI che ? tathA amaraNa dharmane pAmelA evA puruSane jarA paNa zuM karI zakavAnI che ? A rIte amaraNa dharmavALA jIvane (devabhava pAmelAne) jarA ane vyAdhi zuM karI zake? arthAt kaMI karI zakatAM nathI. devano bhava evo che ke temAM koIpaNa jAtanI jarA ane vyAdhi hotI nathI. A bIjo pATha paNa "devo che" Ama devonA astitvane ja sUcave che. somarasanuM pAna karIne jIva amara bane che, deva bane che. jyAM jarA ane vyAdhi pIDA ApI zakatAM nathI. (3) mAyAnI upamAvALA Indranayama-varuNa ane kubera vagere gIrvANone (devone) koNa jANe ? arthAt A to jhAMjhavAnA jaLanI jema mAyAvI-mAyAtulya che. eTale "che ke nahIM" te koNa jANe ? devonI to vArtA ja mAtra che. vAstavika deva jevuM koI tattva ja nathI. AvA arthavALo A pATha "devanA abhAvane sUcavanAro che". Ama paraspara bhinna bhinna arthavALA vedapAThonA artha samajavAthI ane sAMbhaLavAthI tamane saMzaya thayo che. paraMtu he maurya ! tamAro A saMzaya ayukta che. kAraNa ke A vedapadonA sAcA arthane tame jANatA nathI. ane tenI pAchaLanI yuktio paNa tame sArI rIte jANatA nathI. tamArA haiyAmAM je abhiprAya pravarte che. te artha A vedapAThono nathI. paraMtu te vedapAThono sAco artha A pramANe che. je have pachInI gAthAomAM kahevAya che. ll1866ll taM mannasi neraiyA, parataMtA dukkhasaMpauttA ya / na taraMtIhAgaMtuM, saddheyA suvvamANA vi // 1867 // sacchaMdacAriNo puNa devA, divvappabhAvajuttA ya / jaM na kayAi vi darisaNamuveMti to saMsao tesu // 1868 // (tvaM manyase nairayikAH paratantrA duHkhasamprayuktAzca / na zaknuvantIhA''gantuM zraddheyAH zrUyamANA api // svacchandacAriNa: punardevA divyaprabhAvayuktAzca / yanna kadAcidapi darzanamupayanti tataH saMzayasteSu // ) gAthArtha - he maurya ! tame ema mAno cho ke nArakInA jIvo to parataMtra che vaLI duHkhathI saMyukta che. tethI ahIM AvavAne zaktimAna nathI. mATe zAstromAM saMbhaLAya che. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/PII/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PM7 (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) *.449 gaNadharavAda sAtamA gaNadhara - maurya 449 eTalA mAtrathI zraddhA karavA yogya che. paraMtu devo to svacchaMdacArI che. divya prabhAvathI yukta che. to paNa kyAreya darzana ApatA nathI. tethI (che ke nahIM Avo) saMzaya te devone viSe thAya che. ll1867-1868ll vivecana - he mauryapaMDita ! tame manamAM AvA AvA vicAro karo cho ke - nArakInA jIvo to potAnA karelA pAponA udayane kAraNe "paramAdhAmI = narakapAla" devone parAdhIna che. narakanA jIvone satata duHkha ApavAnuM kAma karanArA halakI manovRttivALA devone paramAdhAmI kahevAya che. athavA teone narakapAla devo paNa kahevAya che. jema polIso gunhegArane chaTakavA detA nathI tema A devo narakanA jIvone kyAMya ADA-avaLA javA detA nathI. tethI nIce hoya chatAM ahIM na Ave evuM banI zake che. mATe te jIvo manuSyalokamAM AvatA dekhAtA nathI, chatAM zAstromAM teonuM varNana che. mATe haze jarUra. Ama mAnI zakAya che. tathA A jIva parAdhIna vRttivALA to che ja, sAthe sAthe niraMtara duHkhI paNa che. kSetrakRta vedanA, parasparakRta vedanA ane paramAdhAmI devakRta vedanAthI niraMtara pIDAyA ja kare che ane atizaya duHkhI jIvo ahIM manuSyalokamAM na AvI zake ema bane. tethI ahIM manuSyalokamAM na AvatA hovA chatAM zAstramAM kahyA che. tethI mAnI zakAya che ke tevA jIvo saMsAramAM haze. Ama nArakInA jIvo parAdhInatA ane duHkhamaya dazAnA kAraNe manuSyalokamAM na AvatA hovA chatAM pratyakSa na dekhAtA hovA chatAM A saMsAramAM haze ema mAnI zakAya che. nahIM AvavAnA kAraNo sAcAM che mATe te jIvo to haze. paraMtu devo to svacchedacArI che. jyAre jyAre jyAM jyAM javAnI potAnI IcchA thAya tyAre tyAre tyAM tyAM jaI zake che. teone roka-Toka karanArA teonA mAthe paramAdhAmI jevA bIjA koI devo nathI, parAdhIna nathI, svacchaMdacArI che. mATe ahIM AvI zake che. te devo divya prabhAvathI saMyukta che. AMkha mIMcIne kholIe teTalI vAramAM to UrdhvalokathI madhyalokamAM AvI zake che. aneka rUpo karI zake che. eka rUpa tyAM rAkhIne bIjA aneka rUpe paNa ahIM AvI zake che. Ama devagatinA devo svacchaMdacArI ane divyaprabhAvayukta che. to paNa kyAreya koIneya paNa darzana thatAM nathI. koInA dRSTipathamAM AvatA nathI. madhyalokamAM ghaNA manuSyo duHkhI che. pote ghaNA sukhI che. to paNa karuNAbuddhithI paNa kyAreya AvatA nathI. ghaNA loko devonI sAdhanA-ArAdhanA kare che to paNa te devo ahIM AvatA dekhAtA nathI. mATe A saMsAramAM devo na hoya ema ja lAge che. chatAM vedapAThomAM ane smRtigraMthomAM "devo che" A pramANe saMbhaLAya che. tethI Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/P1I/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PM7 (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) *.450 450 sAtamA gaNadhara - maurya gaNadharavAda "te devo che ke nathI" Ama tamone devone viSe zaMkA thayelI che. teno uttara have pachInI gAthAmAM kahevAya che. ll1867-1868 mA kuru saMzayamee sudUramaNuyAibhinnajAie / pecchasu paccakkhaM ciya, cauvvihe devasaMghAe // 1869 // puvvaMpi na saMdeho jutto, jaM joisA sapaccakkhaM / dIsaMti takyA vi ya uvaghAyA'NuggahA jagao // 1870 // (mA kuru saMzayametAn, sudUramanujAdibhinnajAtIyAn / prekSasva pratyakSameva, caturvidhAn devasaGghAtAn // pUrvamapi na saMdeho yukto yajjyotiSkAH svapratyakSam / dRzyane tavRtI mapa copathatinu nAta: che) gAthArtha - he maurya ! tame saMzaya na karo. manuSyAdithI atyanna bhinna jAtivALA cAre nikAyanA A devasamUhane tame pratyakSa dekho. A pratyakSadarzananA pUrvakAlamAM paNa saMdeha karavo yogya nathI. kAraNa ke je jyotiSa nikAyanA devo che te to tamane potAne ja pratyakSa che. tathA bIjA devo vaDe jagatanA jIvone anugraha-upaghAta thAya che. tethI bIjA devo paNa che. /1869-187oll vivecana - he mauryapaMDita ! tame devonI bAbatamAM saMzaya na karo. kAraNa ke vastune samajavA mATenAM sAmAnyathI pratyakSa ane parokSa ema be pramANa hoya che. tenA peTAbhedarUpa vizeSathI pratyakSa-anumAna upamAna-Agama-arthapatti vagere pramANo hoya che. A sarve pramANamAM pratyakSapramANa sarvopari che. jyAre vastu pratyakSa ja jaNAtI hoya che to tene samajavA-samajAvavA bIjA pramANo lagADavAnAM rahetAM ja nathI. tethI huM tamane pratyakSapramANathI devo samajAvuM chuM - dekhADuM chuM. he mauryapaMDita ! A samavasaraNamAM mane vaMdana karavA mATe AvelA ane manuSyothI atyanna bhinna jAtivALA cAre nikAyanA devone tame sAkSAt dekho ke je devo divya AbharaNavALA che. zarIra upara vilepana-vastra ane puSpamAlA vagerethI alaMkRta che. bhavanapati-vyaMtara-jyotiSka ane vaimAnika ema cAra nikAyanA devasamUha che. tene tame narI AMkhe sAkSAt ja dekho ane jyAM vastu sAkSAt ja dekhAtI hoya che tyAM anya pramANonI jarUra rahetI nathI. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/P1I/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PM7 (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) *.451 gaNadharavAda sAtamA gaNadhara - maurya 451 maurya - Aje to ApanA samavasaraNamAM AvelA devone sAkSAt joyA che. eTale have zaMkA rahetI nathI. paraMtu A devone joyA, tenA pUrvakAlamAM mane saMzaya hato. pUrvakAlamAM to koI devane joyA na hovAthI he bhagavAn ! saMzaya barAbara yogya ja hato ne ? - bhagavAna - ahIM samavasaraNamAM AvelA devonA pratyakSa darzana pahelAM paNa tamane tathA tamArA jevA je koI anya puruSone A devasaMbaMdhI saMzaya hato te yogya na hato. kAraNa ke caMdra-sUrya (graha-nakSatra-tArA) vagere jyotiSka devo to tamArA vaDe ane duniyAnA sarva loko vaDe potAnI najare pratyakSathI saMpUrNapaNe dekhAya che. A rIte cAre nikAyanA devomAMthI eka jyotiSphanikAyanA devo pratyakSa dekhAtA hovAthI vastuno eka bhAga (dezabhAga) pratyakSa thavAthI sarve paNa devonA astitvanI zaMkA kema karI zakAya ? ulaTuM ekabhAga pratyakSa thavAthI bIjA paNa na dekhAtA devo saMsAramAM haze ja ema anumAna karavuM joIe. tathA "anumAna" pramANathI paNa devonI siddhi thaI zake che. te A pramANe - "satye tevI:, nolI takatInudopathatinAt " A saMsAramAM (saMsArI) devo che ja. (A pratijJA thaI). kAraNa ke te devo vaDe lokone karAyelA anugraha (lAbha) ane upaghAta (nukazAna) dekhAya che (A hetu che). jyAM jyAM lokone anugraha ane upaghAta thatA hoya che tyAM tyAM koIka tenA kartA jarUra hoya che. (A anvaya vyApti che). jemake caitrane maitrAdi vaDe karAtA anagraha ane upaghAta dekhAya che tethI tenA kartA maitrAdi avazya hoya ja che. (A anvaya udAharaNa che, tevI ja rIte koI koI manuSyone vaibhavAdi kaMIka ApavA vaDe anugrahane karatA ane tenuM apaharaNa Adi karavA vaDe upaghAta karatA evA devo kyAMka kyAMka dekhAya paNa che (A upanaya che). tethI jema rAjA manuSyone sukhAkArI ApavA vaDe anugraha kare che ane gunhA karanArAne daMDAdi ApavA vaDe upaghAta kare che. A rIte anugraha-upaghAta karanArA rAjA Adi A saMsAramAM che. tevI rIte manuSyone lAbha-nukazAna karanArA devo paNa A saMsAramAM che ja (A nigamana che). A rIte uparokta anumAnathI devo che ema siddha thAya che. ll1869-187oll pharIthI devanI bAbatamAM zaMkA karIne uttara ApatAM kahe che ke - AlayamettaM ca maI puraM va tavvAsiNo taha vi siddhA / je te devatti mayA, na ya nilayA niccaparisuNNA // 1871 // (AlayamAtraM ca matiH puramiva tadavAsinastathApi siddhA / je te sevA rUti mata na ca nitrayI nityaparizUca: I) Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/PIII/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PMT (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) 452 ...452 sAtamA gaNadhara - maurya gaNadharavAda gAthArtha - nagaranI mAphaka A to AlayamAtra ja che. AvI tamArI mati kadAca thAya to paNa tenI aMdara vasanArA je siddha thAya che te devo che. ema zAstromAM mAneluM che. je je AvAsa hoya che te nitya zUnya hotA nathI. 1871 vivecana - uparanI gAthAmAM je caMdra-sUrya Adi devonI siddhi karavAmAM AvI che te viSayamAM praznottarI jaNAve che - mauryapaMDita - he bhagavAn ! AkAzamAM je caMdra-sUrya vagere dekhAya che te to AlayamAtra che. arthAt caMdra-sUryAdinA vimAno che (gharo che) paNa devo nathI. AkAzamAM je kaMI dekhAya che te vimAno ja dekhAya che, devo dekhAtA nathI. tethI devonI pratyakSapaNe siddhi kema kahevAya ? jema dUra-dUrathI koI nagara dekhAya paNa koI loko tyAM vasatA na hoya tenI jema ahIM samajavuM. eTale ke jema zUnya evuM nagara hoya te to lokonuM AlayamAtra che. tenAthI loko siddha nathI. ema caMdra-sUrya vagerenAM je vimAno dekhAya che te AlayamAtra ja che paraMtu te kaMI devo nathI. tethI devonuM pratyakSatva kema kahevAya ? bhagavAna - he mauryapaMDita ! nagaranI jema tamane Alaya to dekhAya ja che. te AlayamAM vasanArA je che te ja devo mAnelA che. A saMsAramAM je je Alaya sthAna hoya che te te sarve paNa temAM rahenArA jIvothI yukta ja hoya che. jemake devadattAdi manuSyothI yukta evAM vasaMtapura vagere AlayasthAno tenI jema jyotiSkanAM vimAno paNa Alaya che. tethI temAM rahenArA koIka devo hovA ja joIe, anyathA = jo aMdara devo na hoya to Alayane Alaya ja na kahevAya. jo nagaramAM manuSyono vasavATa na hoya to te nagarane nagara ja na kahevAya. tethI A AlayamAM rahenArA je che tene jyotiSka deva mAnelA che tethI jyotiSka devo che ja. mauryapaMDita - he bhagavAn ! te vimAnomAM je vasatA hoya tene deva kahevAya ema kema bane ? kAraNa ke nagaranuM udAharaNa ApIne vimAnomAM devo che ema Apa samajAvo cho. tethI nagara-gAma-pATaNa vagere sthAnomAM devadatta-yajJadatta-caitra-caitra vagere mAnavo jevA hoya che. tevA ja (mAnava) jIvo te sthAnamAM haze evuM kema na bane ? te AlayasthAnomAM devo ja haze ? tenI zuM khAtrI ? arthAt nagaranI jema temAM paNa manuSyo ja hoya evuM paNa kAM na bane. bhagavAna - devadattAdi manuSyone rahevAnAM je nagara-gAma-pATaNa Adi sthAno hoya che. tenA karatAM caMdrAdinAM AlayasthAno atizaya viziSTa che. eTale ke bhinna jAtinAM Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/P1I/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PM7 (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) *.453 453 gaNadharavAda sAtamA gaNadhara - maurya che. tethI temAM rahenArA jIvo paNa devadattAdithI viziSTa che. arthAt devadattAdithI judA che. te Alayo ratnamaya daivika che, divya prabhAvavALAM che. tethI temAM rahenArA jIvo paNa mAnava karatAM viziSTa che, daivika zaktivALA che ane divya prabhAvavALA che. tethI devadattAdithI vilakSaNa evA devo siddha thAya che. mauryapaMDita - he bhagavAn ! koIpaNa Alaya hoya eTale temAM nivAsa karanArA jIvo hoya che. A vAta siddha karavAmAM ApazrI "mAniyaMti'' evo je hetu jaNAvo cho. te hetu vyabhicArI arthAt anaikAntika hetvAbhAsa che. kAraNa ke nivAsa karanArA jIvo na hoya evA zUnyAlayane paNa Alaya to kahevAya ja che. tyAM temAM nivAsa karanArA manuSyo nathI. tethI vyabhicAra doSa Ave ja che. candrAdityavimAne", tevA saMnti, gAyatvat puravat AvA prakAranA anumAnamAM je niyatvIt hetu che, te jyAM devo na hoya evAM zUnya Alayo paNa hoya che. tyAM devo nathI (eTale sAdhyAbhAva che) ane hetunI vRtti che. mATe hetu vyabhicArI arthAt anaikAttika thAya che. bhagavAna - je nilayasthAno (AlayasthAno arthAt AzrayasthAno) che. te sadA zUnya hotAM nathI. je koIpaNa nilayasthAno che te pUrvakAlamAM, vartamAnakAlamAM athavA bhaviSyakAlamAM avazya nivAsi jIvo vaDe adhiSThita hoya che. traNe kAle sarvathA zUnya hotAM nathI. jemake koIpaNa gAmamAM manuSyonAM gharo-AlayasthAno che te kyAreka zUnya hoya evuM bane, paraMtu traNe kAla zUnya hotAM nathI. temAM koIka kAle to tanivAsI manuSyo avazya hoya ja che. tema caMdrAdinAM Alayo paNa traNe kAla zUnya hotAM nathI. jyAre tyAre eTale ke kyAreka kyAreka temAM devo vase che. arthAt kyAreka kyAreka temAM vasanArA devo prayojanArthe bahAra jAya che. paraMtu ghaNo kharo samaya devo temAM rahe che. eTale ja te vimAno te devonAM che Ama kahevAya che. A rIte jyotiSka vimAnavAsI devo siddha thAya che./1871|| mauryapaMDita taraphathI prazna uThAvIne uttara ApatAM bhagavAna kahe che ke - ko jANai va kimayaM ti hoja, NissaMsayaM vimANAI / rayaNamayanabhogamaNAdiha jaha vijjAharAINaM // 1872 // (ko jAnAti vA kimetaditi bhaven nissaMzayaM vimAnAni / ratnamayanabhogamanAdiha yathA vidyAdharAdInAm // ) Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/PIII/DHIRUBHAI GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PM7 (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) .454 454 sAtamA gaNadhara - maurya gaNadharavAda gAthArtha - A caMdrAlayAdi zuM haze ? te koNa jANe ? he maurya ! nakkI te vimAno ja che. ratnamaya hote chate nabhogamanavALAM che mATe, jema vidyAdhara AdinAM vimAno hoya che tema. /1872/ vivecana - athavA A viSayamAM kadAca paranI (mauryapaMDitanI) AvI buddhi thAya arthAt kadAca AvI zaMkA thAya ke - mauryapaMDita - he bhagavAn ! AkAzamAM caMdra ane sUryanAM je vimAno dekhAya che. jene "mAnaTviIn'' nivAsasthAna che ema kahIne ApazrI te saghaLAM jyotiSkanAM vimAna che Ama siddha karo cho ane Alaya hovAthI temAM vasanArA jyotiSka devo che AvuM kaho cho. paraMtu tyAM zaMkA thAya che ke A je dekhAya che te zuM haze ? A koNa jANe ? jyotiSkanAM vimAno na hoya paraMtu sUryanuM vimAna e agnino goLo hoya. kAraNa ke uSNatA varasAve che. caMdranuM vimAna je kaho cho te svabhAvathI ja svaccha evA pANIno banelo goLo hoya. kAraNa ke zItaLatA varasAve che. AvuM kema na hoya ? vimAno ja che evuM koNa jANe ? athavA to AvA prakAranA ja dedIpyamAna evA ratnonA goLA ja hoya evuM paNa kema na bane ? jyotiSkanAM vimAno ja che AvuM koNa jANe ? jyAM sudhI A nirNaya na jaNAya tyAM sudhI te vimAno che ane devonAM nivAsasthAno che. temAM devo vase che Ama kevI rIte kahevAya ? AganA-pANInA athavA ratnonA goLA ja mAtra hoya ane vimAno na hoya ane tethI temAM devo na hoya AvuM paNa kema na bane ? bhagavAna - jarA paNa zaMkA vinA A devonAM vimAno ja che te anumAnathI samajI zakAya tema che. te anumAna A pramANe che - "etAni vimAnAnyeva, ratnamayatve sati nabhogamanAt, pusspkaadividyaadhrtapa:siddhavimAnavatu" ti A je AkAzamAM paribhramaNa karatAM vimAno dekhAya che te goLA nathI paNa jyotiSka devanAM vimAno ja che. kAraNa ke te ratnanAM banela hote chate AkAzamAM gati kare che. je je ratnanAM banelAM hoya ane gaganagAmI hoya te avazya vimAno ja hoya. jemake tevA prakAranA koI vidyAdharanA tapathI siddha thayelA vimAnanI jema. sAra e che ke vidyAdharonA vimAnonI jema ratnanAM banelAM che ane gaganagAmI che. mATe devonAM vimAno ja che. paNa agninA ke pANInA goLA nathI. ahIM vAdaLa ane vAyu paNa Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/PIII/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PMT (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) gaNadharavAda sAtamA gaNadhara - maurya 455 gaganagAmI to che paNa tene vimAna na kahI zakAya. kAraNa ke te ratnanAM banelAM nathI. A kAraNe ja abhravikAra ane pavanAdinA vyavaccheda mATe ja "ratnamayatva" AvuM vizeSaNa hetumAM lagADeluM che. he mauryapaMDita ! A rIte ratnamaya hote chate gaganagAmI hovAthI A alaukika devavimAno ja che ane temAM devono vasavATa che. te vimAno sadA zUnya nathI. mATe devonA AlayasvarUpa che. devonAM nivAsasthAno che. 1872 // pharIthI bIjI rIte zaMkA karIne uttara ApatAM kahe che - ...455 ho maI mAyaM, tahAvi takkAriNo surA je te / na ya mAyAivigArA, puraM va niccovalambhAo // 1873 // (bhaved matirmAyeyaM, tathApi tatkAriNaH surA yete / na ca mAyAdivikArAH puramiva nityopalambhAt // ) gAthArtha - kadAca mauryapaMDitane AvI buddhi thAya ke "A vimAno nathI, paNa mAyA mAtra che'" to paNa te mAyAne karanArA je che te devo ja che athavA A mAyAdi rUpa vikAro nathI. kAraNa ke nagaranI jema nitya dekhAya che. II1873 vivecana - have kadAca mauryapaMDitanI AvI mati thAya arthAt temanA manamAM kadAca AvI zaMkA thAya ke AkAzamAM je A caMdrAdinAM vimAno dekhAya che te kharekhara vimAno nathI, goLAo nathI, AlayasthAno paNa nathI, mAyAmAtra che. arthAt koIe racelI IMdrajAla mAtra che. koI mAyAvIe AvAM banAvaTI vimAno racyAM che. vAstavika te vimAno nathI. A to mAyAno prayoga karyo che. uttara - jo ke A vimAno e vimAno ja che, mAyA nathI. tenuM mAyApaNuM tamArA vaDe vANImAtrathI ja kahevAya che. koI tarka to apAto ja nathI. tethI asiddha che. tarkasiddha nathI. chatAM mAnI laIe ke A vimAno e mAyA che. to paNa AvA prakAranI vimAnonI racanA karavAnI mAyAno prayoga karanArA je che te to niyamA deva ja che. kAraNa ke manuSyAdimAM (manuSyomAM tathA tiryaMcomAM) tevA prakAranI mAyA racavArUpa vaikriya karavAnI labdhi dekhAtI nathI. mATe mAyAmaya che - Ama mAno to paNa te mAyAne racanArA evA devo che. Ama devonI siddhi to thAya ja che. ame je A uttara Apyo te vimAno mAyAmaya che ema svIkArIne uttara Apyo che. paraMtu vAstavika paristhiti pramANe A Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/P1I/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PM7 (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) 456 456 sAtamA gaNadhara - maurya gaNadharavAda vimAno e mAyAdi vikAro rUpa nathI, sAcAM vimAno ja che. kAraNa ke nitya dekhAya che. sarva manuSya-tiryaMcone sarva kALe pratidina ugatAM ane AthamatAM dekhAya che. jema prasiddha evAM pATaliputra (te samayanuM prasiddha zahera - hAla paTTaNA) Adi nagaro nitya dekhAya che. tethI te mAyA nathI paNa sAcAM nivAsasthAno che. tema A vimAno nitya upalaMbhavALAM che. mATe sAcAM AlayasthAno che. mAyA vaDe karAyelI athavA IdrajAlarUpe karAyelI je je vastuo hoya che te te vastuo nitya dekhAtI nathI. A mATe ja nitya evuM vizeSaNa hetumAM umeryuM che. A saghaLAM vimAno pratidina samayasara dekhAya che. dararoja uge che ane Athame che. mATe ratnanAM gaganagAmI evAM devavimAno ja che, AlayasthAno ja che. temAM tenA svAmI devo vase che. A rIte "devo che" Ama siddha thAya che. ll187all bIjI rIte paNa devonuM astitva samajAvatAM kahe che - jai nAragA pavannA pagiTThapAvaphalabhoiNo teNaM / subahugapuNNaphalabhujo, pavajjiyavvA suragaNA vi // 1874 // ( yadi nArakAH prapannAH prakRSTapApaphalabhoginastena / subahukapuNyaphalabhujaH prapattavyA suragaNA api // ) gAthArtha - jo utkRSTa pApanA phalane bhogavanArA nArakI jIvo tame svIkAryA che. to te ja nyAye utkRSTa puNyanA phaLane bhogavanArA devagaNane paNa svIkAravA joIe. I/1874. vivecana - he mauryapaMDita ! potAnA karelA utkRSTa pApanA phaLane bhogavanArA nArakI jIvo A saMsAramAM hovA joIe ane e nArakInA jIvone jo tame svIkAryA che to e ja nyAye potAnA ja upArjana karelA utkRSTa bahu puNyaphalane bhogavanArA devono samUha paNa svIkAravo joIe. jo pApaphalane bhogavanAra nArakI che AvuM tame mAno cho to puNyaphaLa bhogavanArA devo paNa che, AvuM svIkAravuM joIe. mauryapaMDita - he bhagavAn ! nArakI ane deva eke na mAnIe ane A manuSyalokamAM ja atizaya duHkhI evA je manuSyo che tathA atizaya duHkhI evA je tiryo che te ja utkRSTa pApanA phaLane bhogavanArA che. tathA atizaya sukhI evA je manuSyo che te manuSyo ja utkRSTa puNyanA phaLane bhogavanArA che. Ama mAnI laIe to zuM khoTuM che ? nAhaka Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/PIII/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PMT (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) ...457 gaNadharavAda sAtamA gaNadhara - maurya 457 na dekhAtA evA nAraka ane devonI kalpanA karavA vaDe zuM lAbha ? A mRtyulokamAM ja je bahuduHkhI che te utkRSTa pApaphaLanA bhogI che ane je atizaya sukhI te utkRSTa puNyaphaLanA bhogI che. basa ahIM ja duHkha-sukha che. nArakI-devo jevuM kazuM ja nathI. Ama ja mAnIe to zuM doSa Ave ? bhagavAna - tamAro A prazna ayukta che. utkRSTa pApanuM phaLa bhogavanArA jIvone sarva prakAre duHkha ja duHkha hovuM joIe ane ahIM manuSyalokamAM atizaya duHkhI evA paNa manuSya-tiryaMcone sarva prakAre duHkha dekhAtuM nathI. kAraNa ke duHkhI evA tiryaMcone ane manuSyone Arthika-zArIrika-mAnasika ghaNAM duHkho hoya to paNa sukha ApanAra evA pavana-prakAzAdi dvArA maLatuM sukha sarve paNa manuSya-tiryaMcone dekhAya che. mATe utkRSTa pApaphaLa bhogavavAnuM sthAna manuSya-tiryaMcanA bhava karatAM paNa nArakIno bhava vadhAre du:khI avazya che. evI ja rIte utkRSTa puNyanA phaLane bhogavanArA jIvone sarva prakAranuM sukha ja hovuM joIe. te sarvaprakAranuM sukha A manuSyalokamAM rahelA jIvone (manuSya-tiryaMcone) atizaya sukha hoya te paNa saMbhavatuM nathI. kAraNa ke apavitra padArthothI (carabI-lohI-hADa-mAMsavIrya Adi gaMdA padArthothI) bharelA A zarIrathI utpanna thayelAM duHkho tathA roga, jarA (ghaDapaNa), ISTa viyoga ane aniSTasaMyoga AdithI thayelAM du:kho atizaya sukhI manuSyatiryaMcone paNa hoya che. tethI utkRSTa puNyanA phaLane bhogavanArA jIvo manuSya-tiryaMca karatAM koIka judA jIvo che ane te devo che. A rIte utkRSTa pApanA phaLane bhogavanArA atizaya duHkhI jema nArakI che. te ja rIte utkRSTa puNyanA phaLane bhogavanArA atizaya sukhI devo paNa avazya che. A rIte devonuM astitva svIkAravuM joIe. 1874 mauryapaMDitajI prazna kare che ke jo devo che to te svacchaMdacArI che. potAnI IcchA pramANe gamanAgamana karanArA che. to kyAreya paNa teo A lokamAM kema AvatA nathI ? kema dekhAtA nathI ? IcchA mujaba AvI zake che, to kyAreya paNa AvatA-jatA kema dekhAtA nathI ? A praznano uttara kahe che - saMkaMta divvapemmA, visayapasattA'samattakattavvA / aNahINamaNuyakajjA, narabhavamasuhaM na eMti surA // 1875 // Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/PIII/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PMT (WIN-98) 458 sAtamA gaNadhara - maurya (saGkrAntadivyapremANo viSayaprasaktA asamAptakartavyA / anadhInamanujakAryA, narabhavamazubhaM nAyanti surAH // ) (BUTTER - DT. 16-3-2009) = ...458 gAthArtha paraspara divyaprema vALA, pAMca IndriyonA viSayamAM Asakta, nathI samApta thayAM kartavyo jenAM evA tathA manuSyonA kAryane AdhIna nahI evA devo azubha evA manuSyabhavamAM AvatA nathI. II1875 - gaNadharavAda vivecana devo haMmezAM manuSyabhavamAM kema AvatA nathI. tenA pAMca kAraNo paramAtmA zrI mahAvIra prabhu jaNAve che. (1) mAttavivyaprematvAt = deva ane devIono paraspara atyanta prema saMkrAnta thayelo che. eTale devo haMmezAM A manuSyalokamAM AvatA nathI. jema atizaya rUpAdi guNavALI kAminImAM Asakta banelo ane ramaNIya evI bhogabhUmimAM gayelo puruSa jaldI potAnA dezamAM Avato nathI. tema ahIM jANavuM. (2) viSayaprasavatatvAt = devo devIo sAthe ane devIo devo sAthe viziSTa puNyodayavALA hovAthI pAMce IndriyonA viSaya sukhomAM ghaNA ja Asakta che. tethI A manuSyalokamAM devo AvatA nathI. ahIM upara kaheluM ja udAharaNa samajI levuM. jema paradeza gayelo puruSa pAMca IndriyonA viSayasukhamAM Asakta thayo chato svadeza jaldI Avato nathI tema ahIM samajavuM. (3) asamApta rtavyatvAt = potAnAM devabhavanAM je kAryo hoya che te kyAreya pUrAM thatAM nathI. tethI A manuSyalokamAM AvatA nathI. jema ghaNAM ghaNAM kAryo karavAmAM joDAyela vinIta puruSa kAma purAM nahIM thavAthI ane vinayavALo hovAthI jaldI jaldI ghare Avato nathI tema devo A lokamAM AvatA nathI. (4) anadhInamanunAyaMtvAt = te devo manuSyonAM kAryo karavAne AdhIna nathI mATe AvatA nathI. manuSyonAM kAryo te devoe karI ApavAM joIe, evI AdhInatA nathI. mATe A lokamAM AvatA nathI. jema niHsaMga ane niHspRha evA muni je te gharomAM jatA nathI. jyAM saMyamAdi guNonI bAdhA Ave evA abhimata gharomAM teonuM gamana jema thatuM nathI tema devo A lokamAM AvatA nathI. (5) narabhavasyAzubhatvAt = A manuSyono deha azubha che. mala-mUtra-hADa-mAMsacarabI AdithI bharelo che. tethI te zarIramAMthI niraMtara nIkaLatA azubha paramANuonI Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/P1I/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PM7 (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) ...459 gaNadharavAda sAtamA gaNadhara - maurya 459 durgadha 400/500 yojana sudhI uMcI jAya che. A azubha durgadhane devo sahI zakatA nathI. tethI devo A lokamAM AvatA nathI. jemake potAnA ja tyajAyelA phlevaramAM (maDadAmAM) A jIvane pharIthI praveza karavo gamato nathI. tema devo A lokamAM AvatA nathI. ll187pI to zuM devo sarvathA manuSyalokamAM nathI AvatA? nA, ema nahIM. eTale kayA kayA kAraNothI devo manuSyalokamAM Ave che te have samajAve che - navari jiNajamma-dikkhA-kevala-nivvANamahaniogeNaM / bhattIe somma ! saMsayaviccheyatthaM va ejahaNhA // 1876 // puvvANurAgao vA samayanibaMdhA tavoguNAo vA / naragaNapIDA'Nuggaha-kaMdappAIhiM vA kei // 1877 // (navaraM ninAma-rIkSA-vatta-nirvAdhamaniyogena ! bhaktyA saumya ! saMzayavicchedArthaM vaiyurihArAya // pUrvAnurAgato vA samayanibandhAt, tapoguNAd vA / naragaNapIDA'nugraha-kandarpAdibhirvA kecit // ) gAthArtha - paraMtu jinezvara paramAtmAnA janma-dIkSA-kevalajJAna ane nirvANa kalyANakano mahotsava karavAnA kAraNe potAnI bhaktithI (athavA anyanI preraNAthI) athavA potAno saMzaya dUra karavA mATe he saumya ! devo jaldI jaldI manuSyalokamAM Ave che. /1876ll athavA koI koI devo pUrvabhavanA anurAgathI, karelA saMketanA kAraNe, athavA tapaguNanA prabhAvathI athavA manuSyone pIDA tathA anugraha karavA mATe athavA kaMdaryAdi kAmaceSTA nimitte A lokamAM Ave che. ||1877ll vivecana - devo svacchaMdacArI hovA chatAM paNa A manuSyalokanI bhUmi upara kema AvatA nathI ? te uparanI gAthAmAM samajAvyuM che. have devo A bhUmi upara kayA kayA kAraNothI Ave che te samajAve che - (1) jinezvara paramAtmAnA janma-dIkSA-kevalajJAna ane nirvANa kalyANakanA mahAmahotsavanA kAraNe devo mRtyulokamAM Ave che. te kalyANakanA mahotsava prasaMge he mauryapaMDita ! IndrAdi keTalAka devo potAnI bhaktithI Ave che. bIjA keTalAka devo strInI (devAMganAnI) preraNAthI, keTalAka mitronI preraNAthI, keTalAka potAno kulAcAra samajIne ane keTalAka devo kautuka jovAnI utsukatAthI A bhUmi upara Ave che. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/PIII/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PMT (WIN-98) 460 (BUTTER - DT. 16-3-2009) sAtamA gaNadhara - maurya gaNadharavAda (2) keTalAka devo kalyANakanA prasaMgo vinA potAne koI koI bAbatamAM saMzaya thayA hoya to te saMzaya dUra karavA mATe jyAM jJAnI mahAtmA puruSo vicaratA hoya tyAM Ave che ane saMzaya dUra kare che. (3) pUrvabhavanA strI-mitra-putra Adi sAMsArika saMbaMdhono anurAga tIvra hoya to tevA anurAgathI paNa A lokamAM Ave che. (4) koI deve koIne pratibodhAdi karavAno bhUtakAlamAM saMketa karyo hoya to te karelA saMketanA nizcayane kAraNe te te kArya karavA mATe devo mRtyulokamAM Ave che. ...460 (5) mahA sattvazALI sAdhu-saMtonA viziSTa tapaguNathI AkarSAyelA keTalAka devo tapasvInA tapa-prabhAvathI ahIM Ave che. (6) pUrvabhavanA vairI jIvone pIDA ApavA mATe paNa ahIM Ave che. (7) koI koI devo kutUhalavaza, kAmaceSTAdi mATe paNa ahIM Ave che. ||1876-1877 // (9) plAEi padamAM lakhelA Adi zabdathI sAdhu-saMto ane mahAtmA puruSonI parIkSA karavAnA nimitte paNa mRtyulokamAM devo Ave che. A rIte A traNe gAthAomAM devonuM mRtyulokamAM Agamana thavAnuM ane Agamana nahIM thavAnuM kAraNa jaNAvyuM. - "A saMsAramAM devo che" tenI siddhinuM bIjuM paNa kAraNa kahe che jAissarakahaNAo, kAsai paccakkhadaMsaNAo ya / vijjAmaMtovAyaNasiddhio gahaviyArAo // 1878 // ukkiTThapuNNasaMcayaphalabhAvAo'bhihANasiddhio / savvAgamasiddhi ya, saMti devatti saddheyaM // 1879 // ( jAtismaraNakathanAt, kasyacit pratyakSadarzanAcca / vidyAmantropayAcanasiddhergrahavikArAt // utkRSTapuNyasaJcayaphalabhAvAdabhidhAnasiddheH / sarvAgamasiddhezca santi devA iti zraddheyam // ) gAthArtha - jAtismaraNavALA puruSa vaDe kahevAthI, koI koI mahAtmAne pratyakSa darzana thatAM hovAthI, vidyA ane maMtranI upayAcanA dvArA kAryasiddhithI, grahonA (bhUtonA) Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/PIII/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PMT (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) ...461 gaNadharavAda sAtamA gaNadhara - maurya 461 vikArathI, utkRSTa puNyasaMcayanuM phaLa hovAthI, "deva" evA nAmanI prasiddhi hovAthI tathA sarva AgamomAM varNana hovAthI "devo che' AvI zraddhA karavI joIe. 1878-1879) vivecana - A saMsAramAM devo bhale dekhAtA nathI. paraMtu avazya che ja. tenAM A be gAthAmAM sAta kAraNo jaNAvyAM che. te A pramANe che - (1) "devo che ja" Ama zraddhApUrvaka svIkAravuM joIe. kAraNa ke ''jJAtismaraLapratyayitapuruSaLa thanA'' jema judA judA dezomAM pharanArA ane atizaya vizvAsu evA puruSa vaDe jovAyelA ane joIne kahevAyelA citra-vicitra devakulAdi (devamaMdiro-parvatonadIo vagere) padArtho te jema kahe che tema ApaNe na joyA hoya to paNa zraddhApUrvaka svIkArI laIe chIe. te ja pramANe jAtismaraNa jJAnavALA ane atyanta vizvAsu evA puruSa vaDe potAnA pUrvabhava svarUpe "huM amuka devalokano deva hato" ItyAdi kathanathI mAnI levuM joIe ke "devo che". (2) cit pratyakSavarNanAt = tapa, saMyama ane jJAnAdi guNonI ghaNI saMpattivALA koI koI mahAtmA puruSone devonAM pratyakSadarzana paNa thatAM hovAthI devo che ema zraddhApUrvaka svIkAravuM joIe. jema atizaya dUra dUra koI nagarAdi hoya, je ApaNA cakSunI zakti nyUna hovAthI na dekhAtAM hoya to paNa suMdara cakSuvALA vizvAsu puruSa vaDe jo te nagarAdi pratyakSa dekhI zakAtAM hoya ane ApaNane kahe to te ApaNe jema mAnI laIe chIe tema ahIM samajavuM. = (3) vidyAmantropavAcanAryasiddheH vidyA ane maMtrono jApa, sAdhanA ane ArAdhanA karavA dvArA prasanna karAyelA devo pAse upayAcanA (mAgaNI) karavA vaDe potapotAnA kAryanI siddhi loko kare che. tethI devo che Ama mAnavuM joIe. jemake aneka prakAranAM kAvyo banAvavA dvArA athavA bheTaNAM dharavA vaDe athavA sevA karavA vaDe prasanna thayelA rAjA-amAtya Adi dvArA ApaNAM kAryonA phaLanI prApti thatI hoya che. tethI rAjA-amAtyAdi che. ema jema mAnIe chIe tema ahIM samajavuM. jeno adhiSThAyaka deva hoya tene maMtra kahevAya che ane jenI adhiSThAyikA devI hoya te vidyA kahevAya che. prasanna thayelA rAjAnI jema prasanna thanArA devo jANavA. (4) praviAAt = graho eTale bhUta-preta-pizAcAdi tuccha devo. koI strI athavA puruSanA zarIramAM bhUta-preta Adi tuccha devono jyAre praveza thAya che. tyAre sAmAnya puruSamAM na saMbhavI zake tevA tevA vikArovALI (hasavuM, tALI pADavI, dhuNavuM, AMkhonA cenacALA karavA vagere) kriyAo jyAre dekhAya che. tyAre mAnavuM ja paDe che ke AtmAthI Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/P1I/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PM7 (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) *.462 462 sAtamA gaNadhara - maurya gaNadharavAda vyatirikta (AtmA vinAnI) evI bIjI koI adezya vastu vaDe yukta A puruSano deha che. to temAM je adezya padArtha che. te ja bhUta-preta vagere nAmanA halakA devo che. jemake gADI eka yaMtra che. te barAbara cAlatI hoya, lAla-lIlI-lAITa AvatI hoya, niyata sthaLe ubhA rahevA ane cAlavAnI kriyA barAbara karatI hoya, to te yathArtha kriyA jaDa evI gADImAtranI saMbhavita nathI. tethI na dekhAto paNa aMdara pravezela koI gADI calAvanAro vyavasthita puruSa(DrAIvara) jema che Ama mAnavuM ja paDe che. tema ahI samajavuM. (5) 3STapuSagraMthamavat = jema utkRSTa pApano samUha A jIve bAMdhyo hoya arthAt ghaNAM ghaNAM hiMsA, jUTha Adi pApo karyA hoya to te pApanA samUhanuM phaLa bhogavavAnuM nizcita sthAna nArakI che. tenI jema A jIve utkRSTa puNya bAMdhyuM hoya eTale ke ghaNAM ghaNAM tapa-tyAga-dAnAdi dharmAnuSThAna karIne utkRSTa puNya upArjana karyuM hoya to te utkRSTa puNyanA saMcayanuM je phaLa che. te phaLa bhogavavAnuM nizcita sthAna je che te devaloka che mATe devo che. A vAta pahelAM 1874 mI gAthAmAM paNa kahevAI gaI paNa che. (6) gamathAti : = "deva" evuM zuddha ane vyutpattivALuM pada (abhidhAna = nAma) hovAthI paNa devo che A saMsAramAM je je ghaTa-paTa vIra-caitra-maitra ItyAdi nAmo pravarte che. te te nAmavALI vastu hoya ja che. tevI rIte "deva" AvuM nAma paNa pravarte ja che. mATe "deva" zabdathI vAcya evA devo avazya che. A vAta AgalI gAthAmAM 1880 mAM vadhAre samajAvAze. (7) sarvAddhitaH = jaina-jainetara sarve paNa AgamazAstromAM judA judA prakAre devonuM varNana Ave che. mATe devonI mAnyatAmAM avivAda (koIpaNa jAtano vivAda na) hovAthI ane A rIte devo siddha hovAthI "devo che" Ama svIkAravuM joIe. A pramANe sAta kAraNothI devonI siddhi karI. temAMnuM "mAnasiddhita:' nAmanuM je chaThuM kAraNa che te AgalI gAthAmAM vadhAre spaSTa karaze. 1878-1879mAM devatti satthayamidaM, suddhattaNao ghaDAbhihANaM va / aha va maI maNuucciya devo guNariddhisaMpaNNo // 1880 // taM na jau taccatthe siddhe, uvayArao mayA siddhI / taccatthasIha siddhe, mANavasIhovayAro vva // 1881 // (devA iti sArthakamidaM, zuddhatvato ghaTAbhidhAnamiva / athavA matirmanuja iva devo guNarddhisaMpannaH // Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/P1I/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PM7 (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) *.463 gaNadharavAda sAtamA gaNadhara - maurya 463 tan na yatastathyArthe siddha upacArato matA siddhiH / tathyArtha-siMhe siddhe mANavasiMhopacAra iva // ) gAthArtha - "deva" AvuM je pada che te zuddhapada hovAthI "ghaTa" nAmanI jema sArthaka che athavA kadAca Avo prazna thAya ke guNa ane RddhithI saMpana je manuSya che. te ja deva ho. te barAbara nathI. kAraNa ke tathya vastu hote chate upacAranI siddhi thAya che. jema tathya (sAco) siMha siddha che. to ja mAnavamAM (manuSyamAM) siMhano upacAra karAya che. l/1880-1881/l vivecana - "deva" AvuM nAma sArthaka che. eTale ke te nAmathI vAcya vastu saMsAramAM che. kAraNa ke vyutpattivALuM zuddhapada hovAthI "ghaTa" evA nAmanI jema. je je zabdonI vyutpatti thatI hoya che ane zuddhapada hoya che te te zabdothI kahevAtI vastu avazya hoya ja che. dhAtu ane pratyaya lAgIne kartari-karmaNi vageremAM artha thato hoya te vyutpatti kahevAya che ane samAsa vinAno ekalo zabda hoya tene zuddhapada kahevAya che. jemake "paTa" AvuM je nAma che te ceSTAyAm ghaTa dhAtu che. ceSTA teno artha che. jalAdhArAdi ceSTA je kare tene ghaTa kahevAya che tathA "ghaTa" e sAmAsika pada nathI. ekalo zabda che. tethI ghaTa nAmano padArtha saMsAramAM che. to ja tenuM "paTa" AvuM nAma pravaryuM che. tevI ja rIte "rIvyaktIti kevI?" = je dedIpyamAna hoya, je zobhAyamAna hoya tene deva kahevAya che. hindra cothA gaNano divAdi dhAtu che. tenA uparathI kartarimAM mam pratyaya thaIne deva zabda banelo che. A vyutpatti thaI che. koIpaNa jAtano samAsa thayo nathI. taddhitanA pratyayo thayA nathI. tethI ekalavAyo zabda che. mATe zuddha pada paNa che. A rIte vyutpattivALo zabda hovAthI ane zuddhapada hovAthI ghaTanI jema deva zabdathI vAcya evA devo avazya che. A vAtano bhAvArtha pUrvanI gAthAmAM 1879 mAM kaMIka kahevAyo che. mauryapaMDita - he bhagavAn ! ahIM ApaNI cakSu samakSa dekhAto manuSya je che te ja "deva" che Ama mAnIe to zuM doSa Ave ? ke jethI na dekhAtA evA adRSTa devanI kalpanA karavI paDe ? ahIM mane koI pUche ke zuM sarve paNa manuSyane deva mAnavAnA ? to huM kahuM chuM ke nA, sarve manuSyone deva nahIM mAnavAnA, paraMtu je je manuSyo guNothI ane RddhithI saMpanna hoya che. tevA manuSyone ja deva mAnI lo to zuM khoTuM che ? jemake ghaNA ghaNA guNothI saMpanna gaNadharAdi je che te ja deva che. tathA RddhithI saMpanna cakravatI Adi je rAjA-mahArAjA che te ja deva che. Ama guNothI ane RddhithI saMpanna je manuSyo che te ja deva che Ama mAno. atirikta adezya deva che Ama mAnavAnI jarUra zuM che ? Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/P1I/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PM7 (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) ...464 464 sAtamA gaNadhara - maurya gaNadharavAda bhagavAna - tamArI A zaMkA barAbara nathI. kAraNa ke gaNadharAdi bhale guNasaMpanna jarUra che ane cakravartI Adi Rddhi saMpana jarUra che. paraMtu te manuSya che. mAtAnI kukSithI janmelA che. garbha dvArA utpanna thayelA che, kavalAhArI che. AkAzamAM uDanArA ane manane game tevAM be cAra rUpo karanArA nathI. tethI te vAstavika sAcA deva nathI. teo sAcI rIte to mAnava ja che. mauryapaMDita - he bhagavAn ! te gaNadharAdi ane cakravartI Adi sAcI rIte to bhale manuSya ja che. paraMtu ghaNA guNI ane ghaNA RddhivALA hovAthI temAM devapaNAno upacAra karIe to upacArathI to A deva che. Ama kahI zakAya ne? tethI te gaNadhara, cakravartI Adine ja deva mAnI lo ne ? adezya deva mAnavAnI zI jarUra ? bhagavAna - jo sAcI mukhya vastu anyatra kyAMya siddha thaI hoya to ja teno bIje sthAne upacAra karI zakAya che. anyathA mukhya vastu vinA upacAra thato nathI. jemake mukhya sAco yathArtha siMha araNyAdimAM garjanA karato svataMtra pharato hoya che. to ja baLavALA manuSyamAM siMhano upacAra karAya che. sAco sApa saMsAramAM che to ja krodhI mANasamAM sApano upacAra karAya che. sAco gadheDo jagatamAM che to ja buddhihIna manuSyamAM "tuM to gadheDo che" Ama upacAra karAya che. ema ahIM paNa mukhyapaNe sAcA devo kyAMya paNa hoya che ema pahelAM mAnIe to ja guNa-Rddhi saMpanna manuSyomAM devapaNAno upacAra karI zakAya. mukhyatve sAcA deva vaimAnikAdimAM divya zaktivALA che. Ama svIkArIe to tenI sAthe ekAda dharmanI saMdezatAthI gaNadharAdi ane rAjA-mahArAjAdi manuSyomAM devapaNAno" upacAra karI zakAya che. anyathA upacAra paNa karAto nathI. mATe gaNadharAdimAM ane cakravartI AdimAM devapaNAno jo upacAra karavo haze to paNa sAcA deva svIkAravA paDaze. /1880-1881), jo "devo che" A vAta nahIM svIkAro to "agnihotra" Adi vedamAM kahelI dharmakriyAo niSphaLa jaze. te kriyAonuM kaMI paNa phaLa raheze nahIM te samajAvatAM kahe devAbhAve va'phalaM, jamaggihottAiyANa kiriyANaM / saggIyaM jannANa ya dANAiphalaM ca tadajuttaM // 1882 // ( devAbhAve vA'phalaM yadagnihotrAdikAnAM kriyANAm / svargIyaM yajJAnAJca dAnAdiphalaJca tadayuktam // ) Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/P1I/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PM7 (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) ...465 gaNadharavAda sAtamA gaNadhara - maurya 465 gAthArtha - athavA jo devo na mAnavAmAM Ave to agnihotrAdi je kriyAo kahI che te niSphaLa thaI jAya ane yajJonuM je svargaprApti rUpa phaLa kahyuM che te tathA dAnAdi dharmakriyAonuM je phaLa lokamAM prasiddha che te sarva ayukta thaI jaze. (jo deva nahIM mAno to). /1882ll vivecana - jo "devo che" AvuM nahIM svIkAravAmAM Ave to agnihotrAdi yajJonuM je svargIya phaLa vedomAM kaheluM che te ghaTaze nahIM. "manahotra guhuyAt svAma:" svarganI IcchAvALAe agnihotra yajJa karavo joIe AvuM vedavAkya che. te niSphaLa thaI jAya. A pAThamAM agnihotra yajJanuM svargaprApti svarUpa phaLa atizaya spaSTa kahela che. te tathA bIjA yajJonuM je je phaLa zAstromAM kahela che te tathA dAnAdi dharmakriyAonuM je puNyaphaLa A lokamAM prasiddha che te kaMI ghaTaze nahIM, te badhuM ayukta ja Tharaze. kAraNa ke A badhI uttama kriyAo che. tenuM phaLa svargaprApti kaheluM che. have jo svarga ja (svargamAM rahenArA devo ja) na hoya to svarga kyAMthI hoya ? devone rahevAnuM je sthAna te svarga kahevAya che. tethI devo (svargI) hoya to ja teone rahevAnuM sthAna svarga paNa hoI zake. mATe avazya devo che. vaLI "sa iva yajJaputhI' ItyAdi 1866 mI gAthAmAM lakhelAM vedanAM badhAM ja pado devonA astitvane sUcavanArAM pado che. to pachI he mauryapaMDita ! tame te devone kema svIkAratA nathI ? vaLI 1866 mI gAthAmAM lakheluM je vedavAkya che ke " nAnAti mAyopaman gIrvAna-yama-varupa-verAvIna" ItyAdi je vAkya che te paNa devonA nAstitvane sUcavanAruM vAkya nathI. paraMtu devapaNAnI Rddhi paNa mAyAnI tulya che. arthAt jema vAdaLa vikherAya tema devabhavanI Rddhi maLI hoya to paNa te cAlI jAya che. anitya che, kSaNika che. to pachI bIjI zeSa RddhinI vAta to karavI ja zuM? sAMsArika sarve paNa Rddhi-siddhi kSaNika che, mAyAmaya che. Aje che ane kAle nathI. arthAt anitya che. ema samajAvavA mATe "mAyopamAn" lakhyuM che paraMtu devonA nAstitvane sUcavavA mATe nathI. jo ema artha na karIe ane devo nathI ja, Ama mAnI laIe to devonA astitvane sUcavanArAM vAkyo nirarthaka thaI jAya. tathA zrutimAM ane upaniSadAdimAM kahelA mannavAcI pado dvArA IndrAdi devonuM karAtuM AhvAna paNa nirarthaka thaI jAya. mATe "devo nathI ema nahIM" paNa devo che. I/1882TI A ja vAta vadhAre spaSTa kare che - Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/P1I/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PM7 (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) *.466 gaNadharavAda sAtamA gaNadhara - maurya jama-soma-sUra-suraguru-sArajAINi jayai jaNNehiM / maMtAvAhaNameva ya iMdAINaM vihA savvaM // 1883 // (yama-soma-sUra-surapu-svArI kIni nathati : / mantrAhvAnameva cendrAdInAM vRthA sarvam // ) gAthArtha - yama-soma-sUrya ane suragurunAM svargalokanAM rAjyo yajJo dvArA jaya pAme che tathA maMtro dvArA Indra Adi devonuM je AhvAna karavAmAM Ave che te saghaLuM vyartha thaze. //1883/l. vivecana - "yama-sIma-sUrya-surapura-svIrAkhyAna nati" yama-soma-sUrya ane suraguru (bRhaspati)nAM svargalokamAM je je rAjyo che" te ulthaSoDazI vagere kratu (eka prakArano yajJa) karavA dvArA prApta karI zakAya che. devalokamAM rahelAM te te devonAM rAjyo ulthaSoDazI vagere nAmovALA kratuo karavAthI prApta karI zakAya che. AvA prakAranAM je je zrutivAkyo che te devonA astitvane sUcavanArAM che. jo devalokamAM devo na hota to A arthane jaNAvanArAM vedavAkyo vyartha ja thAya. mATe avazya devo che. "ujjaiSoDazI" vagere nAmavALA eka prakAranA yajJo ja che ema jANavuM. prazna - kratu eTale paNa yajJa ane yajJa eTale paNa yajJa. to A kratumAM ane yajJamAM taphAvata zuM ? uttara - "cUpa" (pazune bAMdhavAno eka prakArano khIlo) sahita je yajJa karAya tene kratu kahevAya che ane cUpa rahita je yajJa karAya ke jemAM dAnAdi kriyA vizeSa hoya che tene yajJa kahevAya che. sayUpo yajJaH eva kratuH, yUparahitastu dAnAdikriyAyukto yajJaH / svIrecana =zabdamAM sva zabda che. ? eTale ke svargaloka arthAt devaloka, tyAM rahelAM je rAjyo tene svArAjya kahevAya che. gati evuM je kriyApada che teno artha 35rnati arthAt meLave che. prApta kare che evo artha karavo. sArAMza ke usthaSoDazI vagere dhUpa sAthenA kratu yajJo karavAthI te kartA yama-sAma-sUrya ane suragurunAM je je rAjyo devalokamAM che te Avo yajJa karanAra prApta kare che. A vAkyo devonA astitvane sUcavanArAM che. jo svargaloka ane tyAM vasanArA devo na hoya to A vedavAkyo niSphaLa thAya. Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D:/P1I/DHIRUBHAI/GANDHAR VAD/GANDHAR VAD-07.PM7 (WIN-98) (BUTTER - DT. 16-3-2009) *.467 gaNadharavAda sAtamA gaNadhara - maurya 467 tathA maMtrajApa Adi dvArA IndrAdi devonuM je AhAna karavAmAM Ave che te devo hoya to ja saMbhavI zake che. anyathA = eTale ke jo devo na hoya to IndrAdi devonuM A AhvAna paNa vyartha bane che. mannavAcI pado dvArA devonuM AhvAna A rIte karavAmAM Ave che. "phandra ! mAcche che paithAtatha SivRSaUT !" "ha indramahArAjA !, he meSavRSaNa deva ! tame amArA A medhAtitha yajJamAM padhAro padhAro" AvA prakAranAM vedavAkyo ane zrativAkyo dvArA IndrAdi devonuM je AhAna (padhAravAnuM AmaMtraNa) karavAmAM Ave che te jo devo na hoya to vyartha thAya che. tethI uparokta yuktiothI ane vedavAkyo tathA zrutivAkyothI "nti levA:"= devo che Ama nakkI thAya che. mauryapaMDitajIe uparokta dalIlo ane vedapAThonA sAcA arthathI devonuM astitva svIkAryuM. A rIte paramAtmA zrI mahAvIra prabhu vaDe mauryapaMDitajIno saMzaya chedAyo. 1883 saMzaya chedayA pachI mauryapaMDitajIe zuM karyuM? te kahe che - chinnammi saMsayammi, jiNeNa jarAmaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio, adbhuDhehiM saha khaMDiyasaehiM // 1884 // (chinne saMzaye, jinena jarAmaraNavipramuktena / sa: zramaUT: pravRnatoDaIcaturtha sada zatai: I) gAthArtha - jarA ane mRtyuthI sarvathA mukta banelA evA bhagavAna zrI mahAvIra prabhu vaDe mauryapaMDitajIno saMzaya chedAye chate te zramaNa potAnA sADA traNaso ziSyo sAthe prabhu pAse dIkSita thayA. /1884ll | vivecana - covIsamA tIrthaMkara paramAtmA zrI mahAvIra prabhu vaDe mauryapaMDitajIno "devo che ke devo nathI" AvA viSayavALo saMzaya aneka prakAranI yuktio vaDe ane vedapATho tathA zrutipATho vaDe chedAyo. saMzaya chedAye chate mauryapaMDitajIne paramAtmA pratye ghaNo ja pUjyabhAva pragaTyo ane tyAMne tyAM ja potAnA sADA traNaso ziSyo sAthe teoe dIkSA svIkArI. jyAre mauryapaMDitajIe dIkSA lIdhI tyAre teonI "maurya" nAmanA sAtamA gaNadhara tarIkenI ghoSaNA karAI. ll1884 | sAtamA gaNadhara zrI mauryajIno vAda samApta thayo. | Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | || arthApita nAmanA AThamA gaNadhara || have akaMpita nAmanA AThamA gaNadharano vAda lakhAya che - te pavvaie souM, akaMpio AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmi, vaMdittA pajjuvAsAmi // 1885 // (tAn pravrajitAn zrutvA 'kampita Agacchati jinasakAzam / vrajAmi vande, vanditvA paryupAse // gAthArtha - te sAte bhAIone dIkSita thayelA sAMbhaLIne "akaMpita" nAmanA AThamA paMDita brAhmaNa jinezvara paramAtmA pAse Ave che ane manamAM vicAre che ke "huM paNa paramAtmA pAse jaldI jAuM, vaMdana karuM ane vaMdana karIne bhagavAnanI sevA karuM. /1885ll | vivecana - akaMpita nAmanA AThamA paMDita brAhmaNa potAnA sAta vaDIlone paramAtmA zrI mahAvIra prabhu vaDe parAjita thayelA ane dIkSita thayelA sAMbhaLIne Azcarya pAmyA. "kharekhara A sAcA ja vItarAgaprabhu che" evo manamAM pAko nirNaya thayo ane manamAM vicAryuM ke huM paNa jaldI jaldI jAuM, prabhune vaMdana karuM ane prabhune vaMdana karIne teonI sevA karuM. ll1885ll. AbhaTTho ya jiNeNaM, jAi-jarA-maraNavippamukkeNaM // nAmeNa ya gotteNa ya, savvaNNU savvadarisI NaM // 1886 // (AbhASitazca jinena, jAtijarAmaraNavipramuktena / nAmnA ca gotreNa ca sarvajJena sarvadarzinA // ) gAthArtha - janma-jarA ane mRtyuthI mukta banelA, sarvajJa ane sarvadarzI evA zrI mahAvIra prabhu vaDe "akaMpita" evA nAmapUrvaka tathA temanA gotrapUrvaka temane bolAvAyA. (tame bhale AvyA Avo vyavahArathI AvakAra Apyo.) ll1886/ vivecana - potAnA ziSya-parivAra sAthe akaMpita jyAre prabhunI najIka pahoMcyA tyAre janma-jarA ane mRtyuthI sarvathA mukta banelA evA bhagavAne "he akaMpita paMDita! ItyAdi nAma levApUrvaka tathA temanA gotrapUrvaka temane bolAvyA. arthAt tame bhale ahIM AvyA. ema komala AmaMtraNa ApIne vyavahArathI AvakAryA. kAraNa ke najIkanA ja kAlamAM potAnI vANI sAMbhaLavAthI A jIvanuM kalyANa niyamA thavAnuM ja che. ema Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda AThamA gaNadhara - akaMpita 469 paramAtmA pote kevalajJAnathI jANe che. mATe vyavahArathI mITho AvakAra Ape che. ||1886 // kiM maNNe neraiyA atthi natthitti saMsao tujha / veyapayANa ya atthaM na yANasi tesimo attho // 1887 // ( kiM manyase nairayikAH santi na santIti saMzayastava / vedapadAnAM cArthaM na jAnAsi teSAmayamarthaH // ) gAthArtha - zuM nArakInA jIvo che ke nathI ? Avo saMzaya tamane varte che. paraMtu vedapadonA artho tame jANatA nathI. te padonA artho A pramANe che. 1887 vivecana - he akaMpita paMDita ! tame tamArA manamAM AvA vicAro dharAvo cho ke zuM A saMsAramAM nArakInA jIvo che ke nathI ? AvA prakArano saMzaya tamArA manamAM varte che. paraspara viruddha arthavALAM vedanAM pado sAMbhaLavAnA kAraNe tamane A saMzaya thayelo che. te paraspara viruddha arthavALAM vedanAM pado A pramANe che. "nArako vai eSa 'jAyate yaH zUdrAnnamaznAti " "na haiM maiM pretya nArA: santi' A banne vedapATho paraspara viruddha arthane kahenArA che. AvuM tame manamAM vicAro cho. prathama pATha nArakInA astitvano sUcaka che ane bIjo pATha nArakInA nAstitvano sUcaka che evo artha tame karo cho. prathama pAThano artha tame evo karo cho ke je A brAhmaNa zUdranuM anna khAya che te marIne nArakI thAya che" ane bIjA pAThano artha "parabhavamAM jaIne koI nArakI thatuM nathI." prathama pATha nArakInA jIvo che ema nArakInI sattAno sUcaka che ane bIjo pATha nArakInA abhAvano sUcaka che. tethI tamane manamAM "nArakI che ke nathI" AvI zaMkA thayelI che. paraMtu A vedapAThonA sAcA arthane tathA yuktinI rItine tame barAbara jANatA nathI tethI zaMkA thAya che. te vedapAThono sAco artha A pramANe che. A artha 1903 gAthAmAM samajAvAze. 1887 // taM mannasi paccakkhA devA, caMdAdao tahanne vi / vijjAmaMtovAyaNaphalAi siddhIe gammaMti // 1888 // Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 470 AThamA gaNadhara - akaMpita je puNa suimettaphalA, neraiyatti kiha te gaheyavvA? / sakkhamaNumANao vA'NuvalaMbhA bhinnajAIyA // 1889 // (tvaM manyase pratyakSA devAzcandrAdayastathAnye'pi / vidyAmantropAyanaphalAdisiddhyA gamyante // ye punaH zrutimAtraphalA nairayikA iti kathaM te grahItavyAH? / sAkSAnumAnato vALupatnakSad fmananAtIyA: ). gAthArtha - devomAM caMdra-sUrya vagere pratyakSa dekhAya che tathA bIjA devo (bhale dekhAtA nathI to paNa) vidyA ane maMtronA jApa dvArA yAcanA karAyelA phaLanI siddhi vaDe anumAnathI paNa jaNAya che. paraMtu "nArakI" to zrutimAtra phaLavALA che. tethI sAkSAt ke anumAnathI paNa nahI jaNAtA hovAthI manuSya-tiryaMca ane devothI bhinna jAtivALA te che" Ama kevI rIte mAnavuM ? Ama tame manamAM vicAro cho. /1888-1889ll vivecana - he dIrdhAyuSI akaMpita ! tame manamAM nArakI mATenA AvA vicAro dharAvo cho ke devo ane nArakI A bane sAkSAt dekhAtA nathI. eTale ke manuSyo ane tiryaMco jema A mRtyulokamAM najare paDe che tevA devo ane nArakI pratyakSa dekhAtA nathI. mATe te bannene viSe zaMkA to che. chatAM devonI bAbatamAM caMdra-sUrya vagere keTalAka devo (tathA temanA nivAsasthAna rUpa vimAno) pratyakSa dekhAya che. tethI devo to haze ema manAya che tathA viziSTa evI vidyA ane maMtrono satata jApa karIe ane tene anusaratA tapa-dhyAna Adi karIe to devo prasanna thatA hoya ane mAgIe to phaLa ApatA hoya evI phaLasiddhi dharaNendrAdi devomAM tathA padmAvatI-sarasvatI-lakSmIdevI vagere devIomAM dekhAya che. tethI devo to anumAnathI paNa jaNAya che ke A saMsAramAM devo avazya che. kAraNa ke vidyA ane maMtro dvArA mAgelA phaLanI prApti thAya che. tethI te devo che Ama jaNAya che. paraMtu nArakI to nathI pratyakSa kyAMya dekhAtA, ke nathI koI anumAnathI siddha thatA. kevala ekalA "nArakI-nArakI" AvA zabdo ja lokamukhe athavA zAstromAM saMbhaLAya che. tethI zrutimAtra phaLavALA che (eTale ke sAMbhaLavA pUratA ja che. paraMtu vAstavika nArakI nAmanA koI jIvo nathI.) Ama tame manamAM vicAro cho vaLI je vastu sAkSAt dekhAya nahIM ane je vastu anumAna dvArA siddha thAya nahIM te A saMsAramAM cheAma kevI rIte mAnavuM ? A kAraNe ja manuSya-tiryaMca ane devothI bhinna jAtivALA cothI gati svarUpa nArakI jIvo che Ama kevI rIte mAnavuM ? AvA vicAro tame manamAM karo cho. ll1888-1989 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda AThamA gaNadhara - akaMpita A praznano bhagavAna uttara Ape che. maha paccakkhattaNao jIvAI ya vva nArae giNha / kiM jaM sayapaccakkhaM, taM paccakkhaM navari ikkaM ? // 1890 // jaM kAsai paccakkhaM, paccakkhaM taMpi gheppae loe / jaha sIhAidarisaNaM siddhaM na ya savvapaccakkhaM // 1899 // ( mama pratyakSatvato jIvAdIMzceva nArakAn gRhANa / kiM yat svakapratyakSaM, tat pratyakSaM navaramekam // yat kasyacitpratyakSaM pratyakSaM tadapi gRhyate loke / yathA siMhAdidarzanaM siddhaM na ca sarvapratyakSam // ) 471 gAthArtha - hai akaMpita ! mane pratyakSa hovAthI jIvAdi padArthonI jema nArakI paNa che Ama tame svIkAro. zuM je potAne ja pratyakSa hoya te ja eka pratyakSa kahevAya ? paNa Ama nathI saMbhavatuM, je bIjA koIne paNa pratyakSa hoya tene paNa A lokamAM pratyakSa kahevAya che. jema siMhAdinuM darzana lokamAM prasiddha che. paraMtu te sarvane pratyakSa nathI tema ahIM samajo. / / 1890-1891 vivecana - bhagavAna zrI mahAvIraprabhu akaMpitajIne samajAvatAM kahe che ke he akaMpita ! A nArakInA jIvo mane pratyakSa dekhAya che. tethI 'sAkSAtanupanamyamAnatvAt'' AvA prakArano tamAro kahelo hetu asiddha hetvAbhAsa che. kAraNa ke huM kevalajJAna dvArA nArakInA jIvone pratyakSa dekhuM chuM. tethI mane pratyakSa dekhAtA hovAthI sAkSAt anupalabhyamAnapaNuM nathI. A kAraNe A hetu pakSamAM ghaTato nathI mATe asiddha che. tethI "nArakInA jIvo che" Ama tame svIkAro. jema jIva, ajIva vagere bIjA sUkSma padArtho tamane nathI dekhAtA to paNa bIjAne (sarvajJane) dekhAtA hovAthI tame mAno cho tema A paNa che Ama mAno. akaMpita - he bhagavAna ! kadAca nArakI tamane dekhAtA haze. paraMtu jyAM sudhI te nArakI mane pratyakSa na dekhAya tyAM sudhI tamArA kahevA mAtrathI "te che" Ama huM kema mAnI lauM ? mane dekhAya to huM mAnuM. bhagavAna - tamAro A vicAra khoTo che. kAraNa ke je potAne ja sAkSAt pratyakSa jaNAya te ja zuM eka pratyakSa che ? je potAne pratyakSa na dekhAyuM hoya, paNa bIjA koI anyane paNa pratyakSa dekhAyuM hoya to tene zuM pratyakSa na kahevAya ? Ama bhagavAna kAkunyAya Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 AThamA gaNadhara - akaMpita gaNadharavAda vaDe akaMpitajIne prazna pUchavA dvArA satya samajAve che. sArAMza ke je potAnI jAtane pratyakSa dekhAya te ja eka pratyakSa kahevAya evo niyama nathI. potAnI jAtane je pratyakSa na dekhAtuM hoya to paNa jo bIjA koI vizvAsu evA anya puruSane paNa pratyakSa dekhAtuM hoya tene paNa lokamAM pratyakSa kahevAya che. tathA je koI anya eka vyaktie pratyakSa joyuM hoya ane te kahe to bIjA badhAe te na joyuM hoya to paNa svIkArI le che. AvuM saMsAramAM dekhAya che. jemake siMha-zarabha ane haMsAdi prANIonuM darzana koI koI vyaktione ja thAya che. sarva jIvone A prANIonuM pratyakSa darzana thatuM nathI. chatAM jeNe jeNe siMha-sarabha ane haMsAdi prANIo joyA che ane te AvIne A prANIone na jonArI vyaktione kahe to te mAnI paNa le che. Avo vyavahAra jagatamAM prasiddha che. tathA dUra dUranA dezo, gAmo, nagaro, nadIo ane samudro tathA bhUtakALamAM banelA sArA-narasA prasaMgo kaMI sarve lokoe pratyakSa joyelA hotA nathI. chatAM anya koI koI vyaktioe pratyakSa joyelA hoya che. tethI te sarve bhAvo sarva jIvone pratyakSa na thatA hovA chatAM paNa pratyakSano viSaya che. A rIte vyavahAra karAtA dekhAya che. A kAraNathI he akaMpita ! mane kevalajJAnathI nArako pratyakSa dekhAya che. tethI mArA kahevAthI tame nArako che Ama svIkAro. tamAruM jJAna mati-zruta che. IndriyonA viSayavALuM che ane Indriyo parimita viSayane ja jANanArI che tethI jema dUra dUra rahelA padArtho hoya che to paNa IndriyothI dekhAtA nathI, tema nArako che te paNa parimita viSayavALI evI IndriyothI gocara thatA nathI. paNa te nArakI nathI ema nahIM, paraMtu avazya che Ama svIkAro. 1890-1891 1. zarama eka jAtanuM prANI che. jene ATha paga hoya che. tethI te aSTApada tarIke oLakhAya che. atizaya ThaMDakavALA pradezamAM ja rahe che. 2. hAla vartamAnakAlamAM vicArIe to amerikA, jApAna, osTreliyA ane AphrikA vagere dezo kaMI badhAMne pratyakSa thayelA nathI. chatAM jeNe jeNe joyA che tenA kahevAthI svIkArI levAmAM Ave che. evI ja rIte bhUtakALamAM banelA sArA-narasA prasaMgo, nAnAM nAnAM gAmaDAMo, pATaliputra (paTTaNA), madrAsa, dilhI, muMbaI vagere mahAnagaro, godAvarI, narmadA, gaMgA-siMdhu vagere mahAnadIo tathA eTalAnTika ane pesiphIka vagere mahAsamudro, rANakapura - delavADAnAM maMdiro, AgrAno tAjamahAla, nAyagarAno dhodha vagere ghaNA padArtho evA che ke je sarvene pratyakSa thatA nathI. paNa koIkane ja pratyakSa thAya che. to paNa temanA kahevAthI sarve loko te svIkArI le che. tema mArA pratyakSathI tamAre nArako svIkAravA joIe. Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamA gaNadhara - akaMpita bIjI rIte tattva samajAvIne uttara ApatAM kahe che ke ahavA jamiMdiyANaM paccakkhaM, kiM tadeva paccakkhaM ? / uvayAramettao taM, paccakkhamaNiMdiyaM tatthaM // 1892 // ( athavA yadindriyANAM pratyakSaM kiM tadeva pratyakSam ? / upacAramAtratastat, pratyakSamanindriyaM tathyam // ) gaNadharavAda 473 gAthArtha - athavA Indriyone je pratyakSa hoya te ja zuM pratyakSa kahevAya ? kharekhara to te upacAramAtrathI pratyakSa che. paramArthathI to sAcuM pratyakSa jJAna atIndriya je che te che. 18925 vivecana - he akaMpita ! zuM A pAMca IndriyothI je jaNAya tene ja pratyakSa tamArA vaDe manAya che ? mArA je kaivalajJAna dvArA atIndriya pratyakSajJAna che tene pratyakSa tarIke nathI svIkArAtuM ? kharekhara A ja moTI viparIta buddhi che. kAraNa ke Indriyo dvArA je pratyakSa jaNAya che tene to kharekhara upacAramAtrathI ja pratyakSa tarIke vyavahArAya che. paramArthathI to te parokSa ja che. anumAna pramANamAM bAhya evA dhUmAdi liMga dvArA agni Adi vastuo jema jaNAya che tema Indriyajanya jJAnamAM bAhyaliMgAdi kAraNa nathI. tethI jANe pratyakSa hoya zuM ? ema samajIne pratyakSa tarIke temAM upacAra karAya che. bAhya dhUmAdi jevAM liMga-kAraNa nathI eTale jANe sAkSAt jaNAya che. jANe pratyakSa dekhAya che. Ama samajIne upacArathI pratyakSa kahevAmAM AvyuM che. paramArthathI to A IndriyajanyajJAna parokSa ja che. kAraNa ke akSa eTale jIva. jIvane sAkSAt je jaNAya te paramArthathI pratyakSa che. avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevalajJAna A traNa jJAno paramArthathI pratyakSa che. Indriyajanya mati-zrutajJAnamAM A jIva anumAnanI jema vastune pote sAkSAt jANato nathI. paraMtu Indriyo dvArA jANe che. temAM Indriyo ja moTuM kAraNa che. tethI Indriyajanya jJAna parokSa ja che. atIndriya jJAna ja sAcI rIte pratyakSa Ama samajavuM joIe. kAraNa ke atIndriya jJAna-kAle jIva vaDe ja IndriyonI sahAya vinA vastu sAkSAt jaNAya che. mATe paramArthathI to te atIndriya jJAna ja pratyakSa che. 1892 ahIM kadAca AvI zaMkA tame karo ke "Indriyajanya pratyakSa jJAnamAM" jo ke jIva pote vastune sAkSAt jANato nathI. Indriyo dvArA jANe che. paraMtu Indriyo to vastune Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 AThamA gaNadhara - akaMpita gaNadharavAda sAkSAt jANI zakaze ja. tethI akSa zabdano artha Indriya karIe ane "niyAnAM pratyakSamati = driyapratyakSa' Avo samAsa karIe to Indriyajanya jJAnane paNa paramArthathI pratyakSa kema na kahevAya ? teno uttara kahe che - muttAibhAvao novaladdhimaMtIMdiyAI kuMbho vva / uvalaMbhaddArANi tAI jIvo taduvaladdhA // 1893 // (mUrtAdibhAvato nopalabdhimantIndriyANi kumbha iva / upalambhadvArANi tAni jIvastadupalabdhA // ) gAthArtha - Indriyo mUrtAdi bhAvavALI hovAthI ghaTa-paTanI jema jJAna karanArI nathI. paraMtu jIvane jJAna karavAmAM dvArabhUta che. jIva ja vastune jANanAro che. ll1893ll vivecana - kriyALa, ra3patnazcitta - purnikutirUpavaeNna mUrtatvIt kurmavet = Indriyo pote jJAna karanArI nathI. kAraNa ke pudgalasamUhanI banelI hovAthI, mUrta hovAnA kAraNe, ghaTanI jema. A eka anumAna thayuM. jema ghaTa, paTa vagere padArtho pudgalonA samUhAtmaka che. tethI mUrti che (rUpI che) ane je vastu mUrta (rUpI) hoya che te jJAna karanAra hotI nathI. tenI jema Indriyo paNa zarIrasaMbaMdhI pudgalonI ja banelI che, tethI mUrti che. mATe jJAna karanArI nathI. A eka anumAna samajAvyuM. kriyALa, na 3pazcimatti, tatvat yavat mUla gAthAmAM "muttArUmAvo'' A pAThamAM lakhelA gAdri zabdathI acetanatva hetu paNa samajI levo. A bIjuM anumAna jANavuM. Indriyo jJAna karanArI nathI. kAraNa ke acetana che, jemake kuMbha. je je acetana padArtho che. te te padArtho jJAna karanAra banatA nathI. jemake ghaTa-paTa, tenI jema Indriyo paNa acetana hovAthI jJAna karanArI nathI. prazna - jo Indriyo jJAna karanArI na hoya to Indriyo hoya che to ja jJAna thAya che. Indriyo vinA jJAna thatuM nathI. Ama kema ? uttara - Indriyo e jJAnaprAptinuM dvAra che. jJAna to aMdara beThelA jIvane thAya che. A Indriyo to bArInI tulya che. jema bArI pote vastune jANakArI nathI. paraMtu bArI dvArA aMdara beThelo devadatta-caitra-maMtra Adi manuSya vastune jANanAro che. tema Indriyo pote vastune jANanArI nathI. paraMtu tenA dvArA aMdara rahelo jIva jJAna karanAra che. tethI Indriyo to bArI ane dvAra tulya che. jIva ja vastune jANanAro che. ll1893 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda AThamA gaNadhara - akaMpita 475 jIva ane Indriyono abheda ja che. Ama prazna karavAmAM Ave to te barAbara nathI te samajAvatAM kahe che ke - taduvarame vi saraNao, tavvAvAre vi novalaMbhAo / iMdiyabhinno nAyA, paMcagavakkhovaladdhA vA // 1894 // (taduparame'pi smaraNatastadvyApAre'pi nopalambhAt / indriyabhinno jJAtA, paJcagavAkSopalabdheva // ) gAthArtha - Indriyono vyApAra virAma pAme chate paNa smaraNa thatuM hovAthI ane Indriyono vyavahAra hoya to paNa jJAna thatuM na hovAthI pAMca bArI dvArA jonArA devadattanI jema AtmA pAMca IndriyothI bhinna che. 1894ll vivecana - jJAna karanAro A AtmA IndriyothI bhinna che. arthAt je Indriyo che te ja AtmA nathI. AtmA ane Indriyo bhinna che. kAraNa ke Indriyo aTakI jAya to paNa tenA dvArA jANelA viSayonuM smaraNa thAya che mATe AtmA bhinna che. jemake cakSu dvArA koI puruSe koI ramaNIne joI. tyArabAda te ramaNI cAlI gaI athavA prayojanavazathI te puruSe cakSune ramaNI uparathI haThAvIne anya kAryamAM joDI. have cakSu dvArA jovAno vepAra ramaNI sAthe nathI, to paNa joyelI te ramaNInA viSayanuM smaraNa thAya che. tethI jonAra, joIne jJAna karanAra ane kAlAntare smaraNa karanAra cakSurindriya nathI. paNa cakSuthI bhinna evo devadatta Adino AtmA che. evI ja rIte cakSu Adi Indriya te te viSaya upara (ramaNI Adi padArtha upara) paDatI hoya, tenA viSayanI maryAdAmAM vastu paDI hoya, cakSuno vyavahAra barAbara cAlu hoya paNa upayoga bIjA viSayamAM pravartato hoya. mana bIjA vicAromAM rokAyuM hoya to Indriyono viSaya sAthe vyavahAra cAlu hovA chatAM paNa te te viSayanuM jJAna thatuM nathI. mATe paNa Indriyo pote jJAna karanArI nathI. IndriyothI bhinna AtmA che. ane te AtmA ja jJAna karanAra che. vaLI Indriyo pudgalanI banelI hovAthI acetana che, jaDa che. jyAre AtmA cetana che, jIva che. mATe paNa A AtmA IndriyothI bhinna che. jema koI eka gharanI pAMca bArIo hoya ane te pAMce bArIothI jonArojANanAro devadatta Adi nAmavALo puruSa bArIothI judo hoya che. kAraNa ke bArIthI Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 AThamA gaNadhara - akaMpita gaNadharavAda ramaNI Adi vastune joyA pachI bArI baMdha thaI jAya to paNa pUrve joyelA ramaNI vagere padArthonuM smaraNa thAya che. mATe bArIo ane jonAro devadatta jema judA che. tema AtmA ane Indriyo judI che. Indriyo bArItulya che ane AtmA jonArA evA devadattAdinI tulya che. ll1894o. kadAca ahIM Avo prazna thAya ke Indriyo dvArA je pratyakSa jJAna thAya che te atIndriya pratyakSa jJAna karatAM ghaNuM vadhAre hoya che. to A prazna paNa vyAjabI nathI, ayukta che. te samajAve che. jo puNa aNiMdiucciya jIvo savvappihANavigamAo / so subahuyaM viyANai, avaNIyagharo jahA daTThA // 1895 // (H punaHnindriya parva nIvaH sarvapidhAnaviyAmAt | sa subahukaM vijAnAtyapanItagRho yathA dRSTA // ) gAthArtha - jema sarvathA gharamAMthI bahAra Avelo puruSa ghaNuM joI zake che tema sarva AvaraNa cAlyAM javAthI anindriya pratyakSajJAna vALo jIva ja atizaya bahune jANe che. ll1895ll - vivecana - je jIva anindriya pratyakSa jJAnavALo che arthAt kevalajJAnathI saMpanna che. te anindriyapratyakSajJAna je AtmAne varte che. te AtmA Indriyajanya pratyakSajJAnavALA jIva karatAM subahu=atizaya ghaNuM jANe che. kAraNa ke tenAM sarva AvaraNono vigama thayo che. jJAna uparanAM sarva DhAMkaNono kSaya thayelo che. tethI Indriyajanya jJAnavALA puruSa karatAM anindriya jJAnavALo puruSa ghaNuM vadhAre jANe che. jema pAMca bArIvALuM ghara hoya ane tevA gharanI aMdara rahelo puruSa bArIo dvArA jeTaluM jANI zake tenA karatAM sarvathA gharane choDIne ghara bahAra khullA AkAzavALA kSetrapradezamAM ubhelo manuSya avazya subahu ja jANe che. tema ahIM Indriyo bArItulya che. tenA dvArA je jaNAya tenA karatAM badhAM ja AvaraNo jyAre cAlyAM jAya che tyAre kevalajJAnI puruSo avazya vadhAre ja jANe che. eTaluM ja nahIM paraMtu saMpUrNa jANe che. ll189pI vadhAre vicAra karIe to Indriyajanya jJAna pratyakSa ja nathI, parokSa ja che. tenuM kAraNa samajAve che - na hi paccakkhaM dhammaMtareNa taddhammamettagahaNAo / kayagattao vi siddhI, kuMbhANiccattamettassa // 1896 // Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamA gaNadhara - akaMpita ( na hi pratyakSaM dharmAntareNa taddharmamAtragrahaNAt / kRtakatvata iva siddhiH kumbhAnityatvamAtrasya // ) gaNadharavAda 477 gAthArtha - Indriyajanya jJAna pratyakSa nathI. kAraNa ke bIjA dharmone choDIne te te rUpAdi dharmamAtrano ja bodha karAve che mATe, jema kRtakatva hetuthI kuMbhanA (ghaTanA) eka mAtra anityatva dharmanI ja siddhi thAya che paNa sarva dharmanI siddhi thatI nathI. tethI te pratyakSa kahevAtuM nathI tema. 1896 // vivecana - "IndriyothI utpanna thanAruM jJAna" ATaluM vAkya A gAthAmAM nathI. paraMtu hAla teno ja prasaMga cAle che. tethI ATaluM vAkya pUrvAparasaMkalanathI jANI levuM ane ''na hi padmavattuM'' padanI AgaLa kartAvAcI pada tarIke joDI devuM. tethI Avo artha thaze ke "IndriyothI thanAruM jJAna pratyakSa ja nathI. arthAt parokSa ja che" A eka pratijJA thaI. te pratijJAne sAdhanAro hetu ane udAharaNa A pramANe jANavA. hetu - koIpaNa vastu anaMtadharmAtmaka che. je pratyakSajJAna hoya che. te vastunA paripUrNa anaMtadharmane jANanAruM hoya che. jyAre cakSurAdi Indriyo to vastumAM rahelA anaMtA dharmomAMthI sarvadharmone choDIne rUpa-2sa-gaMdha-sparza Adi eka eka dharma mAtrane ja grahaNa kare che. tethI alpa aMza mAtra grAhI hovAthI ane zeSa anaMtadharmone na jANatuM hovAthI A IndriyajanyajJAna paripUrNa nathI. pratyakSa nathI. = udAharaNa - viM tad yathA na pratyakSam = konI jema ? arthAt evuM kayuM jJAna che ke je jJAna eka dharmane ja batAvatuM chatuM pratyakSa nathI kahevAtuM ? paNa parokSa ja kahevAya che ? to te udAharaNa A pramANe che * jema kRtakatva hetuthI ghaTanA anityatva mAtrano ja bodha karAvanAruM "anumAnazAna" pratyakSa nathI paNa parokSa che tenI jema Indriyajanya jJAna paNa pratyakSa nathI paNa parokSa ja che. 'ghaTa: anitya: tatvAt paTavat'' A eka anumAnajJAna che. ghaTa anitya che. kAraNa ke kRtrima che mATe. paTanI jema. A jJAnamAM ghaTanI kevala anityatA ja jaNAya che. bIjA dharmo jaNAtA nathI. kAraNa ke mRtakatvahetunI anityatvanI sAthe ja vyApti thAya che. tethI mAtra eka dharmane jaNAvatuM A anumAna jJAna jema parokSa che tema cakSurAdi sarve paNa Indriyajanya jJAno eka-eka dharmane ja mAtra jaNAvatAM hovAthI adhUrAM che, alpa che, ekAMzagrAhI che. tethI pratyakSa nathI paNa parokSa ja che. A anumAnajJAnamAM 'tatttAt'' A nAmavALA anya hetuthI (bIjA hetuthI) sAdhyanI siddhi thAya che. tethI te anumAna pratyakSapramANa nathI. tevI ja rIte Indriyajanya Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 AThamA gaNadhara - akaMpita gaNadharavAda jJAna paNa eka-eka viSaya mAtrane ja grahaNa karanArI ane bIjA anaMta dharmone grahaNa nahI karanArI evI "Indriyo" nAmanA parapadArthathI thAya che. tethI te jJAna paNa anumAnanI jema ja parokSa che paNa pratyakSa nathI. ll1896I IndriyajanyajJAna apratyakSa (parokSa) ja che, paNa pratyakSa nathI. A vAta bIjI rIte samajAvatAM paNa kahe che - puvvovaladdhasaMbaMdhasaraNao, vAnalovva dhUmAo / ahava nimittaMtarao, nimittamakkhassa karaNAiM // 1897 // (pUrvopalabdhasambandhasmaraNato vA'nala iva dhUmAt / athavA nimittAntarato nimittamakSasya karaNAni // ) gAthArtha - jema dhUmathI agninuM jJAna thAya che. tema pUrve jANelA saMbaMdhanA smaraNathI jIvane te te viSayanuM jJAna thAya che. mATe Indriyajanya jJAna pratyakSa nathI. athavA anya nimittathI thAya che. mATe paNa pratyakSa nathI. ahIM jIvane jJAna karavAmAM Indriyo e nimitta che. /1897ll vivecana - pAMce IndriyothI thanAruM jJAna pratyakSa nathI paNa parokSa ja che. A vAta samajAvavA mATe bIjA hetuo paNa jaNAve che. "ndriyajaM jJAnaM, ne pratyakSad' IndriyothI thatuM A ghaTa che, A paTa che ItyAdi je jJAna thAya che te pratyakSapramANa nathI paNa anumAna pramANa arthAt parokSapramANa che. A pratijJA jANavI. pUrvIpatravyavastharata:" pUrve jANelA saMbaMdhanuM smaraNa thavAthI thAya che mATe, A hetu jANavo. ghaTa jotAMnI sAthe "A ghaTa che" AvuM ja jJAna thAya che te jJAna jo pUrvakAlamAM ghaTa kone kahevAya ? ghaTa kevo hoya ? ghaTa zuM kAmamAM Ave ? ItyAdi ghaTajJAna na meLavyuM hoya to ghaTa jotAMnI sAthe A ghaTa che AvuM jJAna na thAta. paNa pUrvanA saMketakAlamAM ja "AvA AvA goLAkAra ane jalAdhArabhUta padArthamAM ja atizaya vizvAsu ane jANakAra mANaso pAsethI "A ghaTa, A ghaTa" evo saMketa karAto tathA evo vyavahAra karAto mArA vaDe jovAyo che. vizvAsu ane jANakAra evAM mAtA-pitA Adi kuTuMbI loko AvI vastune ja ghaTa kahetA hatAM. te meM barAbara sAMbhaLeluM che, joyeluM che. Ama parvakAlamAM jANelA saMbaMdhanuM smaraNa thavAthI ja sarve paNa jJAtAone "A ghaTa che" ItyAdi ghaTanA viSayavALuM Indriyajanya jJAna utpanna thAya che. Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda AThamA gaNadhara - akaMpita 479 A jJAna thavAmAM jo bhUtakALamAM karelA saMketanA saMbaMdhanuM smaraNa kAraNa na mAnIe ane kevala ekalI cakSu Adi Indriya dvArA ja jJAna thAya che. Ama mAnIe to nAlIkera dviIpavAsI manuSya ahIM Avyo hoya, eNe kyAreya paNa pUrvakAlamAM ghaTa joyo na hoya tathA AvA padArthane ghaTa kahevAya che - AvuM sAMbhaLyuM paNa na hoya tevA anubhava jJAna vinAnA puruSane paNa avizeSe "A ghaTa che" AvuM jJAna thavuM joIe, paNa thatuM nathI. tethI avazya pUrvakAlIna saMketanA saMbaMdhapUrvaka ja Indriyajanya jJAna thAya che. nAno 3/4 varSano bALaka ke jeNe kyAreya sarpa, viMchI Adi prANIo joyAM nathI, jANyA nathI. AvI vyaktine sarpa kahevAya, AvI vyaktine viMchI kahevAya ItyAdi saMketano saMbaMdha vaDIlo pAsethI paNa jANyo nathI, tevA nAnA bALakane cakSuthI sarpa-viMchI dekhAvA chatAM paNa jJAna thatuM nathI. tethI A Indriyajanya jJAna pUrve joyelA saMketanA saMbaMdhapUrvaka thAya che. mATe parokSa che, pratyakSa nathI. udAharaNa = jemake ghUmanistrajJAnavat dhUmathI je agninuM jJAna thAya che. te jJAna paranimittaka hovAthI pratyakSa nathI paNa parokSa che (anumAna che). tevI ja rIte Indriyajanya jJAna paNa saMketanA saMbaMdhanA smaraNapUrvaka ja thAya che. anyathA thatuM nathI. mATe avazya parokSa ja che. prazna - ghaTa upara cakSu (daSTi) paDatAMnI sAthe ja "A ghaTa che" AvuM jJAna utpanna thaI jAya che. "meM mArA vaDIlo pAsethI AvA goLAkAravALA ane jalAdhArabhUta padArthane ghaTa kahevAya" AvuM sAMbhaLeluM che. Ama saMketanuM smaraNa karIne "A ghaTa che" evuM jJAna thatuM hoya, AvuM to kyAMya dekhAtuM nathI. cakSu ane ghaTa maLatAM ja cakSurindriya pote ja "A ghaTa che" Ama jANI jAya che. mATe AvA jJAnamAM saMketa-saMbaMdhanuM smaraNa kAraNa hoya A vAta barAbara besatI nathI. uttara - niraMtara jovA-jANavAnI pravRttithI abhyAsanI paTutA vagere thayelAM che. tethI jaldI jaldI A jJAna utpanna thatuM hovAthI IndriyajanyajJAnamAM sarvasthAne A saMketasaMbaMdhanuM smaraNa sAkSAt anubhavamAM AvatuM nathI. paraMtu thAya che cokkasa. jo na thatuM hota ane mAtra IndriyanA saMbaMdhathI ja A ghaTa che AvuM jJAna thatuM hota to mAlikeradvIpavAsI manuSyane tathA ghaTanA anubhava vinAnA nAnA bAlaka-bAlikAne paNa cakSuthI ghaTa-paTasarpAdi dekhatAM ja te te viSayonuM jJAna thavuM joIe. paNa AvuM jJAna thatuM dekhAtuM nathI. mATe "saMketasaMbaMdhanA smaraNanuM kAraNapaNuM te jJAnamAM avazya che" tethI parokSa che. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 AThamA gaNadhara - akaMpita gaNadharavAda athavA pharIthI trIjuM anumAna paNa A viSaya mATe jaNAve che - "ndriyajaM jJAna, pratyakSa nimittAntarato mAvA, ghumAnajJAnavat'' IndriyothI thanAruM A jJAna apratyakSa ja che. bIjAM nimittathI thAya che mATe, jema dhUmathI agnijJAna thAya che tema. bhAvArtha A pramANe che - pAMce IndriyothI thanAruM jJAna apratyakSa che arthAt parokSa che. anumAna svarUpa che. kAraNa ke "kSastha" eTale jIvanA evo artha pahelAM jaNAvyo che. A rIte pUrve jaNAvelA evA akSane eTale ke AtmAne potAnA sivAyanA eTale ke AtmAthI bhina evAM je nimittavizeSo (pAMca Indriyo). tenAthI A jJAna utpana thAya che mATe apratyakSa che. jema agninuM jJAna agnine choDIne paranimitta evA dhUmathI thAya che tyAre tene anumAnajJAna kahevAya che. te ja rIte svatiriktAni = potAnAthI (AtmAthI) bhinna evI je pAMca Indriyo rUpI nimitto jJAnaprAptimAM A jIvane kAraNa bane che. tethI AtmAne bAhyanimitta vinA sIdhesIdhuM A Indriyajanya jJAna thatuM nathI tethI pratyakSa nathI. je je jJAna sAkSAt pratyakSa ja hoya che. te jJAna jIvane utpanna thavAmAM jIva vinAnA (Indriyo-prakAza Adi) bIjA padArthonI apekSA rAkhatuM nathI. paraMtu jIva pote ja sAkSAt (bAhya nimitta vinA ja) zeya padArthane jANe che. jemake avadhijJAna-mana:paryavajJAna ane kevalajJAna. A traNa jJAno paranimittaka na hovAthI pratyakSa che. jyAre Indriyajanya jJAna to AtmAthI para evI IndriyonI apekSAvALuM che mATe pratyakSa nathI, parokSa che. 1897ii. A kAraNathI ja zAstromAM kahyuM che ke - kevalamaNohirahiyassa, savvamaNumANamettayaM jamhA / nAragasabbhAvammi ya, tadatthi jaM teNa te saMti // 1898 // (kevalamano'vadhirahitasya, sarvamanumAnamAtrakaM yasmAt / nArakasadbhAve ca, tadasti yat tena te santi // ) gAthArtha - kevalajJAna-mana:paryavajJAna ane avadhijJAna A traNa jJAnathI rahita sarve paNa pramAtAnuM jJAna anumAna mAtra ja hoya che. tethI nArakI jIvonI sattA mAnavAmAM te anumAna pramANa paNa che ane pratyakSa jJAna paNa pramANa che. tethI te nArakI jIvo avazya che. //1898 vivecana - kevalajJAna-mana paryavajJAna ane avadhijJAna A traNa ja jJAno evAM che ke jemAM pramAtA evo AtmA zeyavastune koI paNa paradravyanI sahAya vinA AtmasAkSIe Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda AThamA gaNadhara - akaMpita 481 joI zake che. tethI te traNa ja jJAno pratyakSajJAna che. A traNe jJAnathI rahita evA matizruta jJAnavALA pramAtA saMbaMdhI saghaLuM ya paNa jJAna eTale ke pAMce Indriyo saMbaMdhI tathA atyaMtara Indriya mana saMbaMdhI je koI jJAna thAya che te tamAma jJAnane anumAna ja kahevAya che. koIpaNa jJeya viSayavALuM mati-zruta jJAna parokSa ja che, anumAna ja che. kAraNa ke Indriya tathA prakAza ane jJeyadravyanuM bAdarapariNAmIpaNuM vagere kAraNo hoya to ja te jJAna thAya che. Ama parasApekSa hovAthI parokSa ja che. mAtra kevalAdi traNa zAno ja Atma-sAkSAt hovAthI pratyakSa che. A rIte jJeyatattvane jANavAmAM pratyakSapramANa ane parokSapramANa ema be pramANo hoya che. "nArakInA jIvo A saMsAramAM che" A vAta samajAvavA mATe anumAnapramANa paNa che ane pratyakSapramANa paNa che ja. tethI te nArakI jIvo A saMsAramAM che ja, Ama svIkArI levuM joIe. "nArakI jIvo che ja" A viSayamAM pratyakSapramANa to mAruM kevalajJAna ja che. kAraNa ke mane kevalajJAna thayeluM che ane te kevalajJAnathI mane sAkSAt nArakI dekhAya che. mATe mArA kevalajJAna svarUpa pratyakSapramANathI nArakI che ema tamAre mAnavuM joIe. tathA nArakI jIvonI siddhi mATe pahelAM ghaNAM anumAno jaNAvyAM che. to paNa vadhAre anumAna AgaLanI gAthAmAM jaNAve che. 1898 pAvaphalassa pagiTThassa, bhoiNo kammao'vasesa vva / santi dhuvaM te'bhimayA, neraiyA aha maI hojjA // 1899 // accatthadukkhiyA je tiriyanarA nAragatti te'bhimayA / taM na jao surasokkhappagarisasarisaM na taM dukkhaM // 1900 // (pApaphalasya prakRSTasya bhoginaH karmato'vasesa iva / santi dhruvaM te'bhimatA, nairayikAH atha matirbhavet // arthaduHkhitAye tiryag narA nArakA iti te'bhimatAH / tan na yataH surasaukhyaprakarSasadRzaM na tad duHkham // ) gAthArtha - utkRSTa pApaphalane bhogavanArA koIka jIvo che ane te nArakI tarIke mahAtmAoe mAnelA che. pApakarmanA tIvra udayavALA hovAthI, zeSa tiryaMca-manuSyonI jema. ahIM kadAca para evo prazna kare ke atizaya duHkhI evA je tiryaMca-manuSyo che te Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 AThamA gaNadhara - akaMpita gaNadharavAda ja nArakI che Ama mAnI lo ne ? to te vAta barAbara nathI. kAraNa ke te duHkha devonA sukhanA prakarSanI jema vadhAre prakarSavALuM nathI. /1899-190oll vivecana - nArakInA jIvonI siddhi anumAna pramANa dvArA kare che. utkRSTa pApanA phaLane bhogavanArA koIka jIvo avazya che (A pratijJA). kAraNa ke karmonuM phaLa hovAthI (A hetu che) bAkInA tiryaMca-manuSyonI jema (A udAharaNa samajavuM) jema jaghanya ane madhyama pApanA phaLane bhogavanAra thoDA duHkhI ane ghaNA duHkhI tiryaMco tathA manuSyo A saMsAramAM che tevI ja rIte utkRSTa pApanA phaLane bhogavanArA koIka jIvo A saMsAramAM avazya che ane te nArakI jIvo che. tiryaMca ane manuSyomAM keTalAka duHkhI che te jema pApaphaLane bhogavanArA che, tenI jema temanAthI vadhAre pApanA phaLane bhogavanArA ane vadhAre duHkhI koIka jIvo che ane te nArakI jIvo che. akaMpita paMDitajI - he bhagavAna ! ahIM Avo prazna thavA saMbhavita che ke A saMsAramAM je vadhAremAM vadhAre duHkhI tiryaMco ane manuSyo che. te ja jIvo utkRSTa pApanA phaLane bhogavanArA che ane tethI te atizaya duHkhI tiryo ane manuSyone ja nArakI zabdathI vAcya samajI lone ? zA mATe na dekhAtA evA nArakI jIvo haze AvI kalpanA karavI. manuSyalokamAM ja je vadhAremAM vadhAre duHkhI pazu-pakSI ane manuSyo che te ja nArakI che. Ama ja mAnI lo ne ? adaSTa vastunI kalpanA karavA vaDe sayuM. bhagavAna - te A prazna vyAjabI nathI. kAraNa ke he akaMpita ! atizaya duHkhI evA paNa tiryaMco ane manuSyonuM je duHkha che te duHkha jarUra che. paraMtu te duHkha utkRSTa nathI. jema devalokanA devonuM je sukha che te tiryaca-manuSyonA sukha karatAM prakarSavALuM (utkRSTa) che. tevuM tiryaca-manuSyonuM duHkha prakarSavALuM (utkRSTa) nathI. kAraNa ke utkRSTa puNyanA udayavALAne jema cAre bAjunuM utkRSTa sukha hoya che tema utkRSTa pApanA udayavALAne utkRSTa pApaphala bhogavavAno saMbhava che. tethI tevA jIvone jeTaluM saMbhave teTalA saMbhava pramANe vadhAremAM vadhAre duHkha hovuM joIe. jyAre atizaya duHkhI tiryaca-manuSyone paNa utkRSTa duHkha dekhAtuM nathI. kAraNa ke atizaya duHkhI tiryaca-manuSyone paNa "prakAzanuM sukha, vRkSonI chAyAnuM sukha, zItaLa pavananuM sukha, nadI, sarovara ane kUpa (kuvA) vagere jalAzayanA pANInuM sukha dekhAya che. atizaya duHkhI evA paNa manuSya ane tiryaMcone uparokta sukha avazya che ja. mATe prakRSTa duHkha ahIM nathI. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda AThamA gaNadhara - akaMpita 483 tathA nArakInA jIvomAM (1) chedana-zarIrane chedavuM, (2) bhedana-zarIrane bhedavuM (cIravuM), (3) pAcana (agnimAM zekAvuM), (4) dahana (agnimAM bALavuM), (5) daMbhana (dabAvavuM-pIsavuM), (6) vajakaMTakAnhAlana = vajanA zastra jevA kAMTAo upara AsphAlana karavuM ane (7) pattharonI zilA upara zarIranuM AsphAlana karavuM (zilA sAthe zarIrane jorathI athaDAvuM). AvAM AvAM tIvra duHkho je dekhAya che ane zAstromAM varNavelAM che. tevAM tevAM tIvra duHkho duHkhI evA paNa tiryaca-manuSyomAM dekhAtAM nathI. A rIte tiryaMca-manuSyomAM prakAza-vRkSachAyA-zItaLa pavana, nadI, sarovara, kUpAdinA jalanI prAptivALuM sukha che. mATe paNa atizaya duHkha nathI ane nArakInA jIvo jevuM chedanabhedana-pAcana-dahana-daMbhanAdi utkRSTa duHkha nathI. mATe paNa tIvra pApodayavALuM duHkha tiryaMcamanuSyamAM saMbhavatuM nathI. tethI AvA tIvra pApanA udayavALA ane AnA ja kAraNe atizaya duHkhI nArakI nAmanA jIvo che. A pramANe pUrve samajAvelI nIti-rIti mujaba nArakInA jIvo che Ama svIkAravuM joIe. AgamazAstromAM kahelI gAthAonA artha paNa A ja pramANe samajavA joIe. te A pramANe - satatamanubaddhamuktaM duHkhaM narakeSu tIvrapariNAmam / tirthasUccha-bhaya-kSagvAvuiM suvuM vAnyam II II nArakInA jIvomAM tIvra pariNAmavALuM niraMtara joDAyeluM duHkha ja kaheluM che. jyAre tiryacomAM garamInuM-bhayanuM-bhUkhanuM ane tRSAnuM duHkha kaheluM che. paraMtu prakAzAdinuM alpa sukha paNa kaheluM che. (ekaluM kevaLa duHkha ja hoya Ama banatuM nathI.) sukhaduHkhe manujAnAM, manaHzarIrAzraye bahuvikalpe / sukhameva tu devAnAmalpaM duHkhaM tu manasi bhavam // 2 // manuSyone mana ane zarIranA saMbaMdhavALuM ghaNA bhedovALuM duHkha ane sukha bane hoya che. jyAre devone vadhAre sukha ja hoya che. phakta manamAM thayeluM (asaMtoSa-IrSyA AdinuM) alpa duHkha hoya che. A rIte vicAratAM tIvrapApanA udayavALA atizaya duHkhI evA nArakI jIvo A saMsAramAM che. A anumAnathI samajAvyuM. 1898-1907ll. pUrve aneka vAra kahelAM anumAnothI paNa "nArakInA jIvo che" A pramANe che akaMpita ! tame svIkAro. te jaNAve che - Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 AThamA gaNadhara - akaMpita gaNadharavAda saccaM cedamakaMpiya ! maha vayaNAo'vasesavayaNaM va / savvaNNuttaNao vA aNumayasavvaNNuvayaNaM va // 1901 // ( satyaM cedamakampita ! mama vacanAdavazeSavacanamiva / sarvajJatvato vADanumatasarva vanamiva ) gAthArtha - "nArakI che" A vacana he akaMpita ! satya che. kAraNa ke mAruM vacana hovAthI, zeSa vacananI jema, athavA tamArA mAnelA sarvajJanA vacananI jema A paNa sarvajJa vacana hovAthI satya che. ll1901/l vivecana - athavA he akaMpita ! "nArakI che" A vacana saMpUrNa satya che. mAruM vacana hovAthI (A hetu che). tamArA saMzaya AdinA viSayavALuM mAruM vacana tame jema svIkAryuM che tema A paNa mAruM vacana hovAthI tame mAnI lo. jema tame kahyA vinA ja meM tamArA saMzayAdi sarve kahyA che te sarvajJa hoya to ja kahI zakAya, anyathA kahI zakAtA nathI. tethI huM vAstavika sarvajJa chuM. mATe mArA kathanathI paNa "nArakI che" Ama tame svIkAra karo. athavA tamArAM mAnelAM manusmRti vagere zAstrone tathA jaiminI Adi darzanakAronAM zAstrone "A sarvajJanAM vacano che" Ama samajIne tame svIkAro cho. tema mAruM A vacana e paNa sarvajJanuM vacana che Ama samajIne paNa svIkAravuM joIe. ll1901// vaLI mAruM vacana tamAre svIkAravuM joIe. bhaya-rAga-dosa-mohAbhAvAo saccamaNaivAiM ca / savvaM ciya me vayaNaM jANayamajjhatthavayaNaM va // 1902 // kiha savvaNNutti maI, paccakkhaM savvasaMsayaccheyA / marya-rA-tosahiyo, ta mAvo soma ! 260rU. (maya-rA--mohamAvat satyanitipati ca | satyameva me vacanaM, jJAyakamadhyasthavacanamiva // kathaM sarvajJa iti matiH, pratyakSaM sarvasaMzayacchedAt / maya-rAga-dveSarahita, tamiAvat saumya! ) gAthArtha - mArAM sarve paNa vacano satya che ane anatipAti (doSa vinAnAM) che. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda AThamA gaNadhara - akaMpita kAraNa ke mArAmAM bhaya, rAga, dveSa ane ajJAnano sarvathA abhAva che, mArgane jANanArA madhyastha puruSanA vacananI jema. 1902 485 tame sarvajJa cho ema mAre kevI rIte mAnI levuM ? AvI buddhi thAya to sarva saMzayane huM chaMdanAra chuM. tathA bhaya, rAga ane dveSathI rahita chuM. kAraNa ke he saumya ! tenAM koI liMgo mArAmAM dekhAtAM nathI. / / 1903 vivecana - upara kahelI be gAthAomAMthI pahelI gAthA to 1578 mI gAthAnI tulya ja che. bhAvArtha paNa temaja che. tyAMthI ja jANI levo. jema koI vakhata grAmAntara janArA mANaso mArga bhUlI gayA hoya athavA je mArge cAle che te mArga barAbara che ke barAbara nathI Avo saMdeha hoya tyAre rastAmAM AvatA te te mArganA jANakArane mArga pUchavAmAM Ave che. tyAre mArgajJa puruSa te mArgasaMbaMdhI bhaya, rAga ane dveSa vinAnA hovAthI madhyastha tarIke mArga batAve che ane tenuM vacana sAcuM ja che ema samajIne pUchanArA svIkArI le che. tema he apita ! mAruM paNa saghaLuM vacana satya che, anatipAti (doSa vinAnuM-nirdoSa) che. kAraNa ke mArAmAM paNa bhayano, rAgano, dveSano ane mohano (ajJAnadazAno) abhAva ja che. akaMpita - paraMtu he prabhu ! tame sarvajJa ja cho ema mAre kevI rIte jANavuM ? sarvajJatAne jaNAvanAruM koI liMga to tamArAmAM hovuM joIene ? bhagavAna - he akaMpita ! tamane je je saMzaya hoya te te mane pUcho ke jethI tamane mArA viSe sarvajJapaNAnI pratIti thAya. huM tamArA sarva saMzayane chedanAro chuM. mATe tame koI paNa prazna pUchIne mArA viSe sarvajJapaNAno nirNaya karI zako cho. athavA he saumya ! mArAmAM bhaya-rAga-dveSa ane ajJAnano abhAva che. jethI asatya bolavAnuM hotuM ja nathI. asatya bolavAnAM A cAra kAraNo che. te cAramAMnuM eka paNa kAraNa mArAmAM nathI. kemake te cAre kAraNonAM je bAhyaliMgo che teno mArAmAM abhAva che. mATe paNa mAruM vacana saMpUrNa satya ane nirdoSa che Ama tame svIkAro. vaLI 1887 mI gAthAmAM vedanAM je be vAkyo jaNAvavAmAM AvyAM hatAM temAM prathama vAkya to nArakI jIvonA astitvane ja sAdhanAruM che. paraMtu bIjuM je vAkya che teno artha "nArakI nathI". Ama nArakInA nAstitvane sUcavanAruM hoya ema tamane lAge che. paraMtu teno artha tame je karo cho te barAbara nathI. "na haiM lai pratye nArA: saeNnti'' parabhavamAM koI nArakI thatuM nathI Avo artha karIne tame nArakano abhAva ja che AvI zaMkA karo cho. paraMtu tamAro te artha ayukta che. A Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 AThamA gaNadhara - akaMpita gaNadharavAda vAkyano abhiprAya (phalitArtha) A pramANe samajavo joIe - jema merUparvata vagere keTalAka padArtho zAzvata che, saikAlika dhruva che, tevA merUparvata AdinI jema parabhavamAM keTalAka jIvo zAzvata (sadAkAla) nArakIrUpe ja rahe che AvuM nathI. arthAt nArakIparyAya paNa amuka kAla pUrato ja Ave che. tenA AyuSya pramANe dasa hajAra varSathI tetrIsa sAgaropama sudhI ja A paryAya rahe che. sadAkALa raheto nathI. A paryAya pUro thatAM te ja jIva tiryaMca athavA manuSya thAya che paNa nArakI thato nathI. Ama kahenArano Azaya che. tethI A bhavamAM je utkRSTa pApa kare che te marIne parabhavamAM avazya nArakI thAya che ane tyAM lAMbo kALa du:kha ja bhogave che. mATe koIe paNa tevuM pApa karavuM nahIM ke jethI parabhavamAM nArakI thavuM paDe. arthAt parabhavamAM nArakI na thavuM paDe tethI tame utkRSTa pApathI virAma pAmo. Avo sUtrakArano Azaya che. paramAtmA zrI mahAvIra prabhunI amRtatulya vANI sAMbhaLavAthI AThamA akaMpitajI brAhmaNano paNa saMzaya chedAyo. ll1902-1903/l. saMzaya chedAye chate tyArabAda akaMpitajIe zuM karyuM? te kahe che - chinnammi saMsayammi, jiNeNa jarA-maraNa-vippamukkeNaM / so samaNo pavvaio, tihio saha khaMDiyasaehiM // 1904 // (chine saMzave vina, nara-maraNa-vipramuvalleja | sa: zramaUT: pravrAta:, trimatu sada ghavzatai: II) gAthArtha - jarA ane maraNathI mukta evA jinezvara prabhu vaDe akaMDitajIno saMzaya chedAye chate potAnA traNaso ziSyo sAthe te zramaNe dIkSA lIdhI. //1904 vivecana - bhAvArtha bahu ja sugama che tathA 1884 mI gAthAnI jema bhAvArtha jANavo. "nArakI che ke nArakI nathI" AvA prakArano akaMDitajIno saMzaya paramAtmA zrI mahAvIra prabhu vaDe chedAyo. saMzaya chedAye chate akaMpitajIne paramAtmA pratye pUjyabhAva savizeSa pragaTyo ane potAnA traNaso ziSyo sAthe tyAMne tyAM ja dIkSita thayA. jyAre akaMDitajIe dIkSA lIdhI tyAre teone AThamA gaNadhara tarIke udghoSita karAyA. ll1904 | AThamA gaNadhara zrI akaMDitajIno vAda samApta thayo. Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I acalaNAtA nAmanA navamAM gaNadhara || have alabhrAtA nAmanA navamA gaNadharano vAda lakhAya che - te pavvaie souM, ayalabhAyA AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmi, vaMdittA pajjuvAsAmi // 1905 // AbhaTTho ya jiNeNaM, jAi-jarA-maraNavippamukkeNaM // nAmeNa ya gotteNa ya, savvaNNU savvadarisI NaM // 1906 // (tAn pravrajitAn zrutvA'calabhrAtA''gacchati jinasakAzam / vrajAmi vande, vanditvA paryupAse // AbhASitazca jinena, jAti-jarA-maraNa-vipramuktena / nAnA ra gotre 2, sarvana sarvarzinA ) gAthArtha - te AThe bhAIone dIkSita thayelA sAMbhaLIne "acalabhrAtA" nAmanA navamA paMDitajI paramAtmA zrI mahAvIra prabhu pAse Ave che ane manamAM vicAre che ke "huM paNa paramAtmA pAse jaldI jAuM, vaMdana karuM ane vaMdana karIne temanI sevA karuM, I/1905ll gAthArtha - janma-jarA ane mRtyuthI mukta banelA, sarvajJa ane sarvadaza evA zrI mahAvIra prabhu vaDe "acalabhrAtA" evA nAmapUrvaka tathA temanA gotrapUrvaka temane bolAvyA. (tame bhale AvyA. ema vyavahArathI AvakAryA.) l/1906/l vivecana - alabhrAtA nAmanA navamAM paMDitajI potAnA ATha vaDIlone paramAtmA zrI mahAvIra prabhu pAse dIkSita thayelA sAMbhaLIne Azcarya pAmyA. kharekhara A sAcA ja sarvajJa che, vItarAga che, prabhu che. huM paNa jaldI jaldI jAuM. mArA manano saMdeha pUchuM. niHsaMdeha thAuM. vaMdana karuM ane vaMdana karIne teonI sevA karuM. AvA vicAro manamAM karatA karatA jyAM bhagavAna birAje che te bhUmi tarapha javA mATe potAnA ziSya parivAra sAthe nIkaLyA. jyAre prabhujInI najIka pahoMcyA tyAre janma-jarA ane mRtyuthI sarvathA mukta banelA evA paramAtmA zrI mahAvIra prabhue "he acalabhrAta ! ItyAdi temanuM nAma levA pUrvaka tathA temanA gotranuM uccAraNa karavApUrvaka madhura vANIthI temane bolAvyA. arthAt tame bhale ahIM AvyA ema komala AmaMtraNa pUrvaka AvakAryA. kAraNa ke A Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 navamAM gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda jIvanuM potAnI vANI sAMbhaLavAthI, saMzaya chedAvAthI najIkanA ja kAlamAM kalyANa thavAnuM che ema paramAtmA zrI mahAvIra prabhu kevalajJAnathI jANe che. tethI uttama jIva che Ama jANIne vyavahAramAtrathI AvakAra Ape che. ll1905-1906// alabhrAtAne bolAvIne zuM kahyuM? te kahe che - kiM maNNe puNNa-pAvaM, atthi natthitti saMsao tujjha / veyapayANa ya atthaM, na yANasi tesimo attho // 1907 // (vi mI putha-pApaM, masti-nAstIti saMzayastava | vepAnIjhArtha, 2 nAnAsi teSAmayamarthaH ) gAthArtha - he alabhrAta ! puNya ane pApa che ke nahIM ? Avo tamane saMzaya che. arthAt AvuM tame manamAM vicAro cho vedanA padono sAco artha tame jANatA nathI. te padono artha A pramANe che. ll1907// vivecana - he AyuSyamAn acalabhrAta ! tame manamAM AvA AvA vicAro karo cho. A saMsAramAM zuM puNya ane pApa che ke nahIM ? sAMsArika sukha-samRddhi Ape te puNya ane sAMsArika duHkha Ape te pApa, A banne tattvo mAnavAM ke na mAnavAM ? Avo saMzaya tamArA manamAM pravarte che. vedonAM paraspara bhinna bhinna arthavALAM pado sAMbhaLavAnA kAraNe, paraspara viruddha evAM darzanonI zrutione jANavAnA kAraNe tamane A saMzaya thayelo che. paraMtu tamAro A saMzaya ucita nathI. kAraNa ke te vedanAM padono sAco artha A pramANe che. je have pachInI gAthAmAM kahevAmAM Avaze. te vedanAM pado A pramANe che. "pupa vendra vinaM sarva, yak bhUta bhavya, DatAmRtavaccezAno yunena tiroti' ItyAdi. A vedanA pado tathA teno artha bIjA gaNadharavAda prasaMge jevo kahevAyo che tevo artha ahIM samajI levo. jagatamAM A je kaMI dekhAya che, tathA je bhUtakALamAM thayuM ane bhAvimAM thaze te sarve puruSamAtra ja che. bIjuM kaMI ja nathI. (arthAt puNya-pApa jevuM koI tattva nathI.) AvA prakAranAM vedanAM pado sAMbhaLavAthI tamane puNya-pApa che ke nahI ? AvA prakArano saMdeha thayelo che. ll190NA maNNasi puNNaM pAvaM sAhAraNamahava do vi bhinnAiM / hoja na vA kammaM ciya sabhAvao bhavapapaMco'yaM // 1908 // Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamAM gaNadhara - acalabhrAtA 489 (manyase puNyaM pApaM, sAdhAraNamathavA dve api bhinne / bhaven na vA karmaiva, svabhAvato bhavaprapaJco'yam // ) gAthArtha - koI puNyane ja mAne che, koI pApane ja mAne che, koI bane mizra banelI eka vastu mAne che, koI puNya ane pApa ema bannene bhinna bhinna mAne che ane koI karma ja nathI, A saMsArano prapaMca svAbhAvika ja che. ema mAne che. tethI tame AvA paraspara viruddha pAMca vAdo sAMbhaLavAthI saMzayane pAmyA cho. ll1908 vivecana - he AyuSyamAna acalabhrAta ! karmanI bAbatamAM judA judA darzanakAronA judA judA abhiprAyo tame sAMbhaLyA che. tethI tamAruM mana zaMkAzIla banyuM che. karmanI bAbatamAM anya anya tIrthikonAM pAMca prakAranAM judAM judAM mantavyo che. te A pramANe che. (1) koIka tIrthiko ema mAne che ke A jagatamAM kevala ekaluM puNya ja che. pApa che ja nahIM AvuM mAnanArAno Azaya 1909mI gAthAmAM spaSTa karAya che. (2) bIjA keTalAka tIrthikonuM kahevuM che ke A saMsAramAM pApa ja mAtra che. puNya che ja nahIM. AvuM mAnanArAno Azaya 1910mI gAthAmAM spaSTa karAya che. | (3) trIjA keTalAka darzanakAronuM kahevuM evuM che ke A saMsAramAM puNya ane pApa ema bane paraspara sAthe maLIne banelI eka vastu che. jema mecaka nAmano maNi aneka raMgonA mizraNarUpe banelo che tema mizrabhAve banelo, sukha ane duHkhAtmaka phalanA kAraNasvarUpe sAdhAraNapaNe "puNyapApa" AvA nAmavALo eka ja padArtha che. AvI mAnyatA dharAvanArano Azaya 1911mI gAthAmAM samajAvAze. (4) koI koI darzanakAro ema mAne che ke sukhanuM kAraNa puNya ane duHkhanuM kAraNa pApa ema puNya paNa juduM che ane pApa paNa juduM che. phala be jAtanAM che mATe kAraNa paNa be jAtanAM che. A matano Azaya 1912-1913 gAthAmAM samajAvAze. (5) vaLI koI koI darzanakAro ema mAne che ke mUlathI karma jevuM koI tattva ja nathI, pachI puNya-pApanI vAta to karavI ja zuM? puNya-pApa ke karma AvuM kaMI ja nathI. A jagatanI tamAma vyavasthA svabhAvamAtrathI ja che. A mAnyatA dharAvanArAono Azaya paNa 1912-1913 gAthAmAM spaSTa samajAvAze. A pramANe judA judA darzanakAronA judA judA pAMca prakAranA vicAro-mantavyo tame sAMbhaLyA che. A pAMce maMtavyo paraspara viruddha vicAradhArA dharAve che. te sAMbhaLavAthI tamArA hRdayamAM saMzaya thayelo che ke zuM kharekhara puNya ane pApa nAmanI koI vastu Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda vAstavika che ke khAlI khAlI A vArtA ja che? Avo saMzaya he alabhrAta ! tamane varte che. ll1908 jeonA mate kevala puNya ja che paNa pApa nathI AvI mAnyatA che te matavALA prathamapakSane puNya mAnyuM hovAthI sukha to saMbhave. paNa duHkha kema ghaTaze ? tevA praznano khulAso karatAM prathama pakSanI mAnyatAvALA kahe che ke - puNNukkarise subhayA, taratamajogAvagarisao hANI / tasseva khae mokkho, patthAhArovamANAo // 1909 // (puNyotkarSe zubhatA, taratamayogApakarSato hAniH / tasyaiva kSaye mokSaH, pathyAhAropamAnAt // ) gAthArtha - puNyanA utkarSamAM atyanta sukha hoya che. tenI taratamatAnA kAraNe apakarSa thavAthI sukhanI hAni thAya che. teno sarvathA kSaya thaye chate mokSa thAya che. ahIM hitakArI AhAranI upamAthI sarva vAta samajI levI. ll1909ll vivecana - "punAtIti puNa" je A jIvane sukhI kare te puNya. te puNyakarmano utkarSa thaye chate eTale ke aMze aMze vRddhi thaye chate sukhanI paNa anukrame vRddhi thAya che. jema jema puNyano utkarSa vadhato jAya che tema tema sukhamAM paNa vadhAro thato jAya che. yAvat sauthI utkRSTa evuM svarganuM sukha utkRSTa puNyathI prApta thAya che. te ja puNyakarma taratamatAvALuM hovAthI jyAre apakarSa pAme che, aMze aMze ghaTatuM jAya che tyAre puNyano apakarma (ghaTADo) thavAthI sukhanI paNa hAni thAya che te sukhanI hAnine ja duHkha kahevAya che. AkhI vAtano sAra e che ke - jema jema puNya vRddhi pAme che tema tema sukha vadhe che ane jema jema puNyano apakarSa (puNyanI hAni) thAya che tema tema jIvone anukrame (sukhanI hAni thAya che eTale ke, duHkhanI prApti thAya che. ema karatAM karatAM jyAre puNyakarmanI bahu ja hAni thAya che tyAre utkRSTa duHkha Ave che. eTale ke sauthI utkRSTa narakanuM duHkha puNyanI hAnithI ja Ave che. mATe pApa jevuM koI tattva nathI. puNyanI vRddhithI sukha, puNyanI hAnithI duHkha ane puNyakarmano sarvathA kSaya thAya to A jIvone sAMsArika sukhano ane sAMsArika duHkhano ema sarvano kSaya thAya che. tethI A jIvonI mukti thAya che. Ama kevala puNyakarma ja che, paNa pApakarma nathI. A vAta pathya AhAranI upamAthI samajavI. jema pathya (hitakArI-kalyANakArI) evA AhAranI Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamAM gaNadhara - acalabhrAtA 491 vRddhi thAya to ArogyanI vRddhi thAya che, tema puNyanI vRddhi thAya che tyAre sukhanI vRddhi thAya che ane jyAre pathya AhAranI hAni thAya athavA pathya AhArano parihAra thAya tyAre ArogyanI paNa hAni thAya eTale ke sarogatA Ave che. ema puNyanI hAni thaye chate sukhanI hAni thavAthI duHkhanI prApti thAya che. sarvathA pathya AhArano jyAre tyAga karavAmAM Ave che tyAre jIvana ja samApta thAya che arthAt maraNa thAya che tema sarvathA puNyakarmano jyAre kSaya thAya che tyAre saMsAranI ja samApti thAya che. arthAt mokSaprApti thAya che. Ama puNyakarma ja eka che, pApakarma nathI ane ekalA puNyakarmanI vRddhithI tathA hAnithI ja sukha-duHkhanI prApti thAya che. AvuM mAnanArAono Azaya zuM che ? te A gAthAmAM spaSTa karyo che. ll1909aaaa have ekaluM pApa ja che AvuM mAnanArAno Azaya kahe che - pAvukkarise'hamayA, taratamajogAvagarisao subhayA / tasseva kkhae mokkho apatthabhattovamANAo // 1910 // (pApotkarSe'dhamatA, taratamayogApakarSataH zubhatA / tasyaiva kSaye mokSo'pathyabhaktopamAnAt // ) gAthArtha - pApanA utkarSamAM atyanta du:kha hoya che. tenI taratamatAnA kAraNe apakarSa thavAthI du:khanI hAni thAya che. arthAt sukha thAya che. teno sarvathA kSaya thaye chate mokSa thAya che. ahIM ahitakArI bhojananI upamAthI samajI levuM. 191all vivecana - AgalI gAthAmAM puNyanA utkarSathI sukha ane puNyanA apakarSathI duHkha jema samajAvyAM che tenAthI viparItapaNe apathya AhAranI upamAthI pApanA utkarSa ane apakarSamAM duHkha-sukha samajavuM. jema apathya bhojananI vRddhithI roganI vRddhi thAya che tema "pazaryAti mAtmAna patnInayatIti pApa" "AtmAne malIna kare, duHkhI kare te pApa" AvA prakAranA pApanI jema jema vRddhi thatI jAya che tema tema duHkhanI vRddhi thavA svarUpa adhamatA prApta thAya che. anukrame duHkha vadhatuM ja jAya che. yAvat utkRSTa pApanA udaya vakhate utkRSTa evuM narakanuM duHkha Ave che. tathA apathya bhojananI hAnithI jema roganI hAni thAya che. eTale ke ArogyanI vRddhi thAya che tema pApanA apakarSathI anukrame duHkhanI hAni thAya che eTale ke sukhanI Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 navamAM gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda vRddhi thAya che. yAvat utkRSTapaNe svarganA sukhanI prApti paNa thAya che. A rIte apathya AhAranI vRddhithI roganI vRddhi ane apathya AhAranI hAnithI roganI hAni ane ArogyanI vRddhi jema thAya che tema pApanA utkarSathI duHkhanI vRddhi ane pApanA apakarSathI ja duHkhanI hAni ane sukhanI vRddhi ghaTI zake che. puNyakarma mAnavAnI zI jarUra che ? tathA apathya AhArano sarvathA tyAga karavAthI jema parama ArogyanI prApti thAya che ema pApakarmano sarvathA kSaya thaye chate A jIvano mokSa thAya che. A pramANe A saMsAramAM kevala ekaluM pApakarma ja che puNyakarma jevuM koI tattva nathI, pApanI vRddhimAM duHkhanI vRddhi ane pApanI hAnimAM duHkhanI hAni eTale ke sukhanI vRddhi ane pApano sarvathA kSaya thAya tyAre mukti thAya che. A bIjo pakSa jANavo. pApakarma ja eka che. puNya karma nathI pApakarmanI hAni-vRddhithI ja sukha-duHkha ghaTI zake che. AvuM mAnanArAono Azaya A gALAmAM samajAvyo che. ||191oll saMkIrNa baneluM athavA puNya ane pApa jemAM mizra che evuM "puNyapApa" nAmanuM eka ja karma che. be karma judAM judAM nathI. Avo trIjo pakSa keTalAkano che. te have samajAve che - sAhAraNavaNNAdi va aha sAhAraNamahegamettAe / ukkarisAvagarisao, tasseva ya puNNapAvakkhA // 1911 // (sAdhAraNavarNAdIvAtha sAdhAraNamathaikamAtrayA / utkarSApakarSatastasyaiva ca puNyapApAkhyA // ) gAthArtha - jema sAdhAraNa varNAdivALI tulya mAtrAe be vastu sAthe maLI hoya tema A bannenuM sarakhI mAtrAthI maLeluM eka karma che ane temAM ja utkarSa tathA apakarSa thavAthI tenuM ja puNya athavA pApa AvuM nAma pravarte che. l/1911/l vivecana - A gAthAmAM trIjA vikalpanI vAta kare che. keTalAka darzanakAro ekaluM puNyakarma ja che Ama mAne che A pahelo vikalpa che. keTalAka ekaluM pApakarma ja che Ama mAne che A bIjo vikalpa che. tema trIjo vikalpa Avo che eTale ke bIjA keTalAka darzanakAronuM evuM mAnavuM che ke puNya ane pApa banne sarakhI-sarakhI mAtrAe sAthe maLIne baneluM-saMkIrNa thayeluM "puNyapApa" AvA nAmavALuM eka ja karma che. jema sarakhI-sarakhI mAtrAe haritAla (haraDe) ane gulika (goLa) vagere be padArtho sAthe maLIne eka dravya banyuM hoya tema A banne sarakhI mAtrAe sAthe maLIne banelA eka dravyarUpa karma che. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamA gaNadhara - acalabhrAtA 493 athavA jema mecakamiNa aneka varNono banelo che tema A karma paNa banne bhAvonA mizraNarUpe baneluM che. athavA jema narasiMha avatAra AdimAM ardho nara ane ardho siMha che tema ardha-ardhA puNya-pApanA be bhAgonuM sAthe maLIne baneluM A "puNyapApa" AvA nAmavALuM karma che. prazna - jo A eka ja vastu che to paraspara virodhI viSayavALuM evuM puNya ane pApa AvAM be nAmo eka ja vastunAM ekI sAthe kema hoI zake ? tathA puNyano aMza temAM hovAthI jo sukhanuM sAdhana hoya to tene pApa kema kahevAya ? ane temAM pApano aMza hovAthI jo duHkhanuM kAraNa hoya to tene puNya AvuM nAma kema kahevAya ? A rIte paraspara virodhI evAM be nAmo ekI sAthe ekamAM kema ghaTe ? uttara - jo ke A puNya ane pApa ema banne sAthe maLIne banelI A eka ja vastu che. to paNa temAM jyAre koI paNa ekamAtrAno utkarSa ane bIjI mAtrAno apakarSa thAya che tyAre tenuM "puNyapApAkhya'" AvuM nAma na rahetAM puNyamAtra athavA pApamAtra AvuM nAma paDe che. sArAMza e che ke banne sAthe maLIne eka vastusvarUpe banelA A karmamAM jyAre koI eka mAtrAno utkarSa thAya, dhAro ke puNyavALI mAtrAno utkarSa thAya che tyAre tene puNyamAtra kahevAya che. evI ja rIte pApavALI mAtrAno utkarSa jyAre thAya che tyAre tene pApamAtra kahevAya che. A rIte puNyanI mAtrAnA utkarSathI jIva sukhI thAya che ane pApanI mAtrAnA utkarSathI jIva du:khI thAya che. tathA temAM ja puNyanI mAtrAno apakarSa thavAthI tene ja pApa kahevAya che ane pApanI mAtrAno apakarSa thavAthI tene ja puNya kahevAya che. A rIte puNyanI mAtrA ghaTavAthI jIva du:khI thAya che ane pApanI mAtrA ghaTavAthI A ja jIva sukhI thAya che. Ama trIjA vikalpavALAnI AvI mAnyatA che ke "puNyapApa" nAmanuM saMkIrNa evuM eka karma che tevA prakAranA eka karmathI ja sukha-duHkha banne ghaTI zake che. mATe svataMtrapaNe puNya ane pApakarma banne judAM che AvuM mAnavAnI jarUra nathI. II1911 // have cotho pakSa ane pAMcamo pakSa samajAve che - evaM ciya do bhinnAI hojja, hojja va sabhAvao ceva / bhavasaMbhUI, bhaNNai na sabhAvAo jao'bhimao // 1992 // hojja sabhAo vatthaM, nikkAraNayA va vatthudhammo vA / jai vatthaM Natthi tao 'NuvaladdhIo khapuSpaM va // 1913 // Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda ( evameva dve bhinne bhavetAM, bhaved vA svabhAvata eva / bhavasambhUtiH, bhaNyate na svabhAvAd yato'bhimataH // bhavetsvabhAvo vastu, niSkAraNatA vA vastudharmo vA / yadi vastu nAsti, sako'nupalabdheH khapuSpamiva / ) gAthArtha - A ja pramANe keTalAkanA mate puNya ane pApa ema banne karmo bhina bhinna che. vaLI keTalAkanA mate svabhAvamAtrathI ja A saMsAranI utpatti che. A pAMce vikalpomAM have sAco uttara vicArAya che. svabhAvamAtrathI A saMsAranI utpatti ghaTatI nathI. kAraNa ke svabhAva e zuM koI vastu svarUpa che ? ke niSkAraNatA che ? ke vastuno dharmamAtra che ? jo svabhAva e vastumAtra kaho to te pakSa barAbara nathI. kAraNa ke AkAzapuSpanI jema svabhAvAtmaka te vastu dekhAtI nathI. mATe nathI. ll1912-1913ll vivecana - traNa vikalpo kahIne have cothA vikalpavALAno mata kahe che. A ja pramANe keTalAkanA mate puNya ane pApa banne prakAranAM karma che ane te svataMtra che kAraNa ke te bannenA phaLabhUta evAM sukha ane duHkha bane judAM judAM anubhavAya che. ekasAthe bane anubhavAtAM nathI. A rIte sukha e puNyakarmanuM phaLa che ane duHkha e pApakarmanuM phaLa che ema bannenAM bhinna bhinna kArya dekhAtAM hovAthI te bannenA kAraNabhUta evAM bane karmo paNa puNya ane pApanA nAme alaga alaga che. Avo cotho mata che. have pAMcamAM matavALAnuM evuM mAnavuM che ke puNyakarma paNa nathI ane pApakarma paNa nathI. A banne karmo vinA svabhAvamAtrathI ja A saMsAranI vicitratA saMbhave che. karma jevuM koI kAraNa nathI. jema AkAzamAM vAdaLonI ghaTA svAbhAvikapaNe ja bhinna bhinna AkAre bane che tema A saMsAranI vicitratA svAbhAvikapaNe ja pravarte che. Ama puNya ane pApanI bAbatamAM pAMca mato che. te darzAvyA che. AvA pAMca mato sAMbhaLavAthI he acalabhrAta ! tamane saMzaya thayo che. paraMtu te saMzaya karavA jevo nathI. kAraNa ke uparokta pAMca vikalpomAMthI mAtra cothA naMbaravALo eka ja vikalpa AdaravA jevo che. bAkInA sarve vikalpo AdaravA jevA nathI. bAkInA 1, 2, 3 ane 5 A cAra pakSo khoTA che tethI te pakSonuM khaMDana have ame samajAvIe chIe. tyAM prayAsattinyAyane anusarIne pAMcamAM vikalpanuM prathama khaMDana kare che. "je najIkano pakSa hoya tene pratyAsatti kahevAya che" upara je kramazaH pAMca pakSo samajAvAyA, temAM chello pAMcamo pakSa hamaNAM ja batAvyo che. eTale ulaTA krame te atizaya najIka che ema samajIne pAMcamA vikalpano uttara sauthI prathama kahevAya che - Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamA gaNadhara - acalabhrAtA 495 bhaNyate, na svabhAvato bhavasambhUtiH have sauthI prathama pAMcamA vikalpano uttara kahevAya che. svabhAvamAtrathI A saMsAranI vicitratA saMbhavatI nathI. kAraNa ke jene tame svabhAva kaho cho te zuM koI vastu che ? eTale ke ghaTa-paTa Adi padArthanI jema zuM koI vastuvizeSa che ? ke koIpaNa kAraNanuM na hovuM arthAt niSkAraNatA je che tene ja tame svabhAva kaho cho ? ke A svabhAva e koI vastuno dharma che ema tame mAno cho ? Ama svabhAvanI bAbatamAM traNa vikalpo hoI zake che ? 1. vastuvizeSa, 2. niSkAraNatA, ane 3. vastudharma. gaNadharavAda = have svabhAva e ghaTa-paTanI jema eka vastuvizeSa che Ama jo kaho to te pakSa barAbara nathI. kAraNa ke jema ghaTa-paTa dekhAya che tema svabhAva e jo koI vastuvizeSa hoya to dekhAvo joIe paNa dekhAto nathI. mATe jema AkAzanuM puSpa dekhAtuM nathI tethI nathI, tema svabhAva paNa dekhAto nathI mATe nathI. tethI svabhAva e koI vastuvizeSa che, A pakSa to barAbara nathI. II1912-1913 have "A svabhAva dekhAto nathI, to paNa che" AvA prakArano jo tame bacAva karo to te bacAvano javAba ApatAM kahe che ke - - accatamaNuvaddho vi, aha tao atthi natthi kiM kammaM ? / he va tadatthitte jo naNu kammassa vi sa eva // 1914 // kammassa vAbhihANaM hojja, sabhAvotti hou ko doso ? / painiyayAgArAo, na ya so kattA ghaDasseva // 1915 // ( atyantamanupalabdho'pyatha sako'sti nAsti kiM karma ? / heturvA tadastitve yo nanu karmaNo'pi sa eva // karmaNo vAbhidhAnaM bhavetsvabhAva iti bhavatu ko doSaH ? / pratiniyatAkArAd na ca sa kartA ghaTasyeva // ) gAthArtha - svabhAva dekhAto nathI chatAM jo che, to pachI karma (paNa dekhAtuM nathI ATalA mAtrathI) nathI Ama kema ? athavA svabhAvanA astitvamAM je hetu che te ja hetu karmanA astitvamAM paNa ho. 19145 athavA karmanuM ja bIjuM nAma svabhAva ho ema mAnavAmAM zuM doSa ? vaLI zarIrAdi Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda pratiniyata AkAravALAM hovAthI te svabhAva zarIrAdino kartA ghaTI zake nahIM. jema upakaraNa vinA kuMbhAra ghaTano kartA thaI zake nahIM tema. 191po vivecana - jo svabhAva e ghaTa-paTanI jema eka prakArano padArthavizeSa ja che, paNa dekhAto nathI. Ama he alabhrAta ! jo tame mAno to "na dekhAya evI vastu paNa jagatamAM hoya che" A vAta to nakkI thaI ja gaI ane jo na dekhAya tevo paNa svabhAva nAmano A padArtha jagatamAM hoya che AvuM mAno to "puNya ane pApa nAmanA karmane mAnavAmAM paNa A jAya to samAna ja che." eTale ke puNya ane pApa nAmanuM karma paNa bhale dekhAtuM nathI, paNa hoI zake che. Ama mAnavuM te zuM khoTuM che ? arthAt na dekhAtA evA paNa svabhAvane jo tame mAno cho to na dekhAtA evA puNya-pApa karmane paNa mAnI levAM joIe. nathI dekhAtAM mATe nathI AvI dalIla na karavI joIe. athavA "na dekhAtA evA paNa svabhAvanA astitvane mAnavAmAM" je dalIla (hetu) tamArI pAse che te ja dalIla karmanA astitvane mAnavAmAM paNa lAgI zake che. je yuktithI tame svabhAvanuM astitva mAno cho te ja hetuthI tame karmanuM astitva paNa svIkAro. athavA "svabhAva" evuM tame je padArthanuM nAma Apo cho te padArtha ja karmasvarUpa ho. eTale ke ame jene karma kahIe chIe tene ja tame svabhAva mAnyo. mAtra nAmapharaka thayo. vastu to tenI te ja rahI. arthAt svabhAva e karmanuM bIjuM nAma ja thayuM. svabhAvanA nAme paNa puNya-pApa karma ja svIkArAyuM. kAraNa ke svabhAva e ghaTa-paTanI jema eka prakAranI vastuvizeSa che tema karma e paNa eka prakAranI kArmaNavargaNAnA pudgalonI banelI vastu vizeSa ja che. A rIte svabhAvanA nAme paNa tame karmatattva ja svIkAryuM.' vaLI "svabhAva" sadA eka prakArano ja hoya che ane zarIrAdi judA judA bhavomAM pota-potAnA bhavane anurUpa pratiniyata AkAravALAM bhinna bhinna hoya che. A kema ghaTaze? jema manuSyanA bhavamAM manuSyanA AkAre zarIra, gAyanA bhavamAM gAyanA AkAre zarIra, ghoDAnA bhAvamAM ghoDAnA AkAre zarIra, hAthInA bhAvamAM hAthInA AkAre zarIra Ama aneka bhavomAM aneka AkAravALAM ane te paNa amuka prakAranA cokkasa AkAravALAM zarIronI prApti je thAya che te eka svarUpavALA svabhAvathI banavAM zakya nathI. jema kuMbhAra ghaDA banAvavAnA svabhAvavALo che paraMtu sAdhanabhUta sAmagrI bhinna 1. A gAthAomAM karelI svabhAvanI carcA pUrve gAthA 1643mAM tathA 1786-1787-1788 1790 mAM AvelI che. tyAMthI vizeSa jANI levI. Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamA gaNadhara - acalabhrAtA 497 bhinna maLe che to ja bhinna bhinna pratiniyata AkAranA ghaDA banAve che. jo sAdhanasAmagrI bhinna bhinna na maLI hota to ghaTa banAvavAnA svabhAvamAtrathI AvA pratiniyata AkAravALA ghaTa kuMbhArathI banI zake nahIM. tevI ja rIte "karma" nAmanI sAdhanasAmagrI vinA dareka bhavamAM te te bhavane anurUpa pratiniyata AkAravALI zarIrAdinI racanA ekarUpavALA svabhAvamAtrathI saMbhavI zake nahIM. tethI karma nAmanuM svataMtra nimittakAraNa tamAre mAnavuM joIe. ll1914-1915ll mutto amutto va tao, jai mutto to'bhihANao bhinno / kammatti sahAvotti ya, jai vA'mutto na kattA to // 1916 // dehANaM vomaM piva, juttA kajjAio ya muttimayA / aha so nikkAraNayA, to kharasiMgAdao hoMtu // 1917 // (mUrto'mUrto vA sako, yadi mUrtastato'bhidhAnato bhinnaH / karma iti svabhAva iti, ca yadi vA'mUrto na kartA tataH // dehAnAM vyomeva, yuktA kAryAditazca mUrtimatA / atha sa niSkAraNatA, tataH kharazRGgAdayo bhavantu // ) gAthArtha - vaLI te svabhAva mUrti che ke amUrta che ? jo mUrta che to "A karma che ane A svabhAva che. Ama nAmamAtrathI ja vastu bhinna thaI ane jo te svabhAva amUrta che to te svabhAva AkAzanI jema dehAdi bhAvono kartA thaze nahIM. tathA kArya mUrti hovAthI te svabhAvane mUrti mAnavo ja yuktiyukta che ane jo mUrta mAno to nAmAntarathI karma ja svIkAreluM thaze. have jo te svabhAva niSkAraNatA rUpa ja kahezo to kharazRMgAdi paNa ho. /1916-1917ll. vivecana - vaLI tame je "svabhAva" nAmano padArtha mAno cho te zuM mUrti che? (eTale ke varNa-gaMdha-rasa ane sparzavALo rUpI padArtha che ?) ke zuM amUrta che ? (eTale ke arUpI che ?) have jo A svabhAva nAmano padArtha mUrti che eTale ke rUpI che to ame je karma kahIe chIe te ja tattva tame svIkAryuM. phakta nAmamAtrathI ja bheda rahyo. ame jene karma kahIe chIe tene ja tame svabhAva kahyo. kAraNa ke ame je karma nAmanuM kAraNa mAnIe chIe te pugaladravya hovAthI rUpI che. tevo ja A svabhAva paNa tame rUpI padArtha mAnyo eTale te paNa rUpI ja che. arthAt karma ja che. Ama nakkI thaI ja gayuM. to puNya Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda pApa nAmanuM je karma che tene ja tame nAmAntara mAtrathI svIkAranArA thayA. "karma kaho ke svabhAva kaho" te banne eka ja tattva thayuM. have jo te svabhAva amUrti che Ama kahezo to te svabhAva AkAzanI jema dehAdi (deha-Indriyo-sukha-duHkha vagere) bhAvono kartA banaze nahIM. kAraNa ke je mUrti hoya che te ja kartA hoya che. jemake ghaTa-paTa Adi padArthono kartA anukrame kuMbhAra ane vaNakara bane che ke je mUrti che. paNa AkAza kartA banatuM nathI ke je amUrti che. tema A svabhAva paNa jo amUrta mAnazo to AkAzanI jema te svabhAva dehAdi bhAvono kartA banI zakaze nahIM. vaLI tame svabhAva nAmanuM je kAraNa mAno cho te mUrti ja mAnavuM yogya che. amUrta mAnavuM yogya nathI. kAraNa ke tenuM kArya mUrti che. mATe te svabhAva mUrta ja hovo joIe. ame deha-Indriyo-sukha-duHkhAdinuM kAraNa je karma kahIe chIe te mUrti che. kAraNa ke tenA kAryabhUta dehAdi paNa mUrti che. tevI ja rIte tame svabhAvane kAraNe mAno cho te svabhAvathI je dehAdi kAryo thAya che te sarve kAryo mUrti che. tethI svabhAva paNa mUrta ja mAnavo paDaze ane mUrti mAno eTale karmanuM bIjuM nAma ja thayuM. paramArthathI to te karma ja thayuM. A rIte svabhAvane mUrti mAno to te nAmAntarathI karma ja svIkAryuM ane jo amUrta mAno to AkAzanI jema te svabhAva dehAdino akartA thaze. AvI tamane Apatti Avaze. have jo "niSkAraNatA" nAmano bIjo pakSa svIkAro to niSkAraNatA eTale ke koIpaNa kAraNanuM na hovuM, sarvathA karaNAbhAva arthAt je sarvathA "asat" che. tene tame jo svabhAva kaho ane AvI niSkAraNatAthI eTale ke kAraNAbhAvamAtrathI jo dehAdi thatAM hoya to zazazRMga ane kharazcaMga Adi je padArtho A jagatamAM nathI. sarvathA asat che. tenAthI paNa dehAdi bhAvo thavA joIe. jema niSkAraNatA e koI vastusvarUpa nathI chatAM tenAthI jo dehAdi thatA hoya to tenI jema kharajhaMga ke zazazcaMga paNa koI vastusvarUpa nathI. tenAthI paNa dehAdi bhAvo thAo AvA prakAranI "asatmAMthI vastu utpanna thavAnI" tamane Apatti Avaze. "svabhAva" e zuM koI vastu che ? eTale ke zuM ghaTapaTa jevI koI vastu che ? ke niSkAraNatA che? ke vastuno dharma che ? AvA traNa pakSo pUrve je kahelA temAMthI be pakSa pUrA karIne have pachInI gAthAmAM trIjo pakSa kahIne tenuM khaMDana kare che. I/1916-1917lii. aha vatthuNo sa dhammo, pariNAmo to sa kamma-jIvANaM / punneyarAbhihANo, kAraNakajANumeo so // 1918 // Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamA gaNadhara - acalabhrAtA 499 kiriyANaM kAraNao, dehAINaM ca kajjabhAvAo / kammaM madabhihiyaM ti ya paDivaja tamaggibhUi vva // 1919 // taM ciya dehAINaM kiriyANaM pi ya subhAsubhattAo / paDivaja puNNa-pApaM, sahAvao bhinnajAIyaM // 1920 // (atha vastunaH sa dharmaH, pariNAmastataH sa karma-jIvayoH / puNyetarAbhidhAnaH, kAraNakAryAnumeyaH saH // kriyANAM kAraNato, dehAdInAM ca kAryabhAvAt / karma madabhihitamiti ca, pratipadyasva tvamagnibhUtiriva / tadeva dehAdInAM, kriyANAmapi ca zubhAzubhatvAt / pratipadyasva puNyapApaM svabhAvato bhinnajAtIyam // ) gAthArtha - have jo te svabhAva e vastuno dharma che Ama jo tame mAno to jIva ane karmano puNya-pApa nAmano pariNAma ja che Ama nakkI thaI ja jAya che ane te karma nAmanuM tattva kAraNa-tathA kAryathI anumeya che. dAnAdi ane hiMsAdi kriyAo kAraNa hovAthI tenA kArya svarUpe ane dehAdi e kArya hovAthI tenA kAraNa svarUpe mAruM kaheluM je karma, te karmane tame agnibhUtinI jema svIkAro. te dehAdikArya ane dAnAdi kriyAo zubhAzubha be prakAranI hovAthI puNya-pApa nAmanuM karma paNa be prakAranuM che ane te svabhAvathI bhinna jAtivALuM che Ama tame samajo ane svIkAro. //1918-1919-192all | vivecana - have jo tame trIjo pakSa svIkAro to eTale ke A svabhAva e svataMtra vastu paNa nathI ane niSkAraNatA paNa nathI paNa koIka vastuno dharma che. koIka vastuno pariNAma che. Ama jo kaho to nakkI thayuM ke te jIva nAmanI vastuno ane kArmaNavargaNA nAmanA pudgaladravyano ja pariNAma che. arthAt samaye samaye jIvamAM krodha-mAna-mAyA ane lobhAdi svarUpe athavA mithyAtva-avirati-pramAda-kaSAya ane yogAtmakabhAve AtmAnuM je pariNamana thAya che te pariNamana thavA svarUpa "pariNAma" che te ja bhAvakarma che ane kArmaNavargaNAnuM karmarUpe rUpAntara thavA svarUpa je pariNAma che te dravyakarma che. Ama jIva ane kAzmaNavargaNAmAM pudgalonuM anukrame bhAvakarmarUpe ane dravyakarmarUpe pariNamana thavA rUpa jIva-karmano pariNAma ja che. zubha hoya to puNya nAmavALo ane azubha hoya to pApa nAmavALo A jIva-pudgalano pariNAma mAtra ja che ane A pariNamana rUpa karma, e Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda kAraNathI ane kAryathI anumAna karavA yogya che. eTale ke banne anumAnothI "karma"nI ja siddhi thAya che. te anumAna A pramANe che. jIva ane karmano puNya ane pApa nAmano A pariNAma kAraNa dvArA ane kArya dvArA anumAna karavA yogya che. te banne anumAno A pramANe che kAryabhUtaM karma astyeva, dAnAdInAM hiMsAdInAM ca kriyANAM kAraNatvAt yathA kRSyAdikriyANAM zAliyavagodhUmAdiphalam / jema khetI-vepAra ane rAMdhavA AdinI kriyAo e kAraNa che to tenA phalasvarUpe arthAt kAryasvarUpe zAli-java ane ghauM vagere anAjanI prApti thavI, dhananI prApti thavI, AhAranI prApti thavI vagere kAryo thAya che. tevI ja rIte dAnAdi zubhakriyAo ane hiMsA Adi azubha kriyAo e kriyAo kAraNa che. tethI tenA phalasvarUpe zubha ane azubha karmabaMdha thavA rUpa phaLa avazya che ja. mATe dAnAdi ane hiMsAdi kriyAnA kAryasvarUpe puNya ane pApa nAmanuM karma avazya che ja. (A kAraNathI kAryanI siddhi thaI). zAstramAM kahyuM che ke - samAsu tulyaM viSamAsu tulyaM satISvasaccApyasatISu sacca / phalaM kriyAsvityatha yannimittaM, tad dehinAM so'sti na ko'pi dharmaH // 1 // nu samAsu kriyAsu tulyam = ghaNIvAra khetI-vepAra Adi samAna kriyA karanArAone tulya phaLa maLe che. sarakho pAka ane sarakhI kamANI thAya che. viSamAsu yiAmu tutyam = ghaNIvAra viSama kriyA karavA chatAM eTale ke asamAna kriyA karavA chatAM paNa tulyaphaLanI prApti thAya che. samAna pAka ane samAna dhanaprApti vagere thAya che. satISu yiAmu asat na = ghaNIvAra khetI ane vepAranI kriyA sarakhI karavA chatAM pAka ane dhanaprApti thatI nathI. asatISu yiAsu sat = ane ghaNIvAra khetI tathA vepArAdinI kriyA na karavA chatAM paNa dATeluM, bApadAdAnuM, vaMza paraMparAnuM dhana maLI paNa jAya che. Ama vicitratA hovAthI prANIone jenA nimitte A vicitratA thAya che te karma nAmano koIka padArtha che. arthAt e nAmanuM koIka tattva che. have kAryathI kAraNanI siddhinuM anumAna jaNAve che dehAdInAM kiJcitkAraNamasti dehAdInAM kAryatvAt, yathA mRd-daNDa-cakracIvarAdisAmagrIkalitaH kulAlaH ghaTasya kartArUpakAraNaH / Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamA gaNadhara - acalabhrAtA 501 - zarIra-Indriyo vagerenuM koIka kAraNa che. kAraNa ke zarIra ane IndriyAdi kArya che mATe, jema mATI-daMDa-cakra ane cIvara (vastra) Adi sakala sAmagrIthI yukta evo kuMbhakAra ghaTano kartarUpe kAraNa che tema zarIra ane Indriyo vagere kArya pratyakSa dekhAya che. tethI tenA kAraNarUpe karma jevuM koIka tattva avazya che. (A dehAdi kAryathI kAraNarUpe karmanI siddhi thaI.) prazna - zarIra ane IndriyAdi kAryonuM je kAraNa te karma che Ama kaho cho, paraMtu zarIra ane IndriyAdi kAryo je bane che tenuM kAraNa mAtA-pitA ja mAnI laIe to cAle. karmane mAnavAnI zI jarUra ? mAtAnA ane pitAnA zarIrAMzamAMthI ja A jIva potAnuM zarIra ane Indriyo banAve che. Ama ja kahIe to zuM doSa ? pratyakSa dekhAtA kAraNane ja kAraNa mAnavuM joIe. adRSTane kAraNa mAnavAnI zI jarUra ? uttara - ra vaktavyam = Ama kahevuM te ucita nathI. kAraNa ke jo dekhakAraNane ja (mAtA-pitAdine ja) kAraNa mAnIe to eka ja mAtA-pitAnI kukhe janmelA bALakomAM surUpatA ane kurUpatA, sarogitA ane nirogitA, buddhivaMtatA ane alpabuddhivaMtatA, alpAyuSkatA ane dIrdhAyuSkatA ItyAdi rUpe je vicitratA dekhAya che te vicitratA aSTa kAraNasvarUpe rahelA karmane mAnyA vinA kevala ekalA dRSTakAraNamAtrathI ja na saMbhave. A kAraNathI mAtA-pitA Adi je bAhya-deSTakAraNa che te nimittakAraNa che ane karma e adRSTa evuM abhyattaranimittakAraNa che ane te ja pradhAnakAraNa che. A karma nAmanuM kAraNa puNya ane pApanA bhede be prakAranuM che. uttama dehAdinuM kAraNa puNyakarma che. zreSTha deha prApta thavo e puNyakarmanuM kArya che ane tuccha tathA kaniSTha dehAdinI prApti thavAmAM pApakarma kAraNa che. halako deha maLavo te pApakarmanuM kArya che. A rIte dehAdinuM adRSTakAraNa puNya-pApa nAmanuM karma che. zAstramAM ja kahyuM che ke - iha dRSTahetvasambhavikAryavizeSAt kulAlayatna iva / hetvantaramanumeyaM, tat karma zubhAzubhaM kartuH // jema ghaTa banAvavAmAM mATI-daMDa-cakra ane cIvara vagere dRSTa vastuo svarUpa kAraNa hovA chatAM jyAM sudhI kulAlano prayatna aMdara bhaLato nathI tyAM sudhI ghaTa banato nathI. turI-vemAdi kAraNo maLavA chatAM paNa jyAM sudhI vaNakarano prayatna aMdara bhaLato nathI tyAM sudhI vastra banatuM nathI. tevI ja rIte daSTakAraNo je mAta-pitAdi che tenAthI asaMbhavita evI surUpatA ane kurUpatA Adi je kAryavizeSa thAya che temAM na dekhAtuM evuM koIka Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda kAraNAntara hovuM ja joIe. tethI AvuM ja kAraNa che te ja zubhAzubha nAmanuM karma e kAraNa che. A kAryathI karmanuM anumAna samajAvyuM. vaLI "ka" nAmanuM adRSTa kAraNa che" Ama huM kahuM chuM. mATe mArA kahevAthI agnibhUtinI jema he alabhrAta ! tame paNa karma svIkAro. huM sarvajJa chuM ane sarvajJanuM vacana sadA pramANabhUta hoya che mATe, "karma" che eTaluM ja nahIM paNa te karma puNya ane pApanA vibhAge be prakAranuM che ema paNa tame svIkAro. kAraNa ke karmanA phalabhUta dehAdi kAryo ane karmanA kAraNabhUta dAnAdi tathA hiMsAdi kriyAo zubhAzubha tarIke be prakAranI pratyakSa dekhAya che. zreSTha dehAdi ane kaniSTha dehAdi dekhAya che mATe tenA kAraNarUpe zubhAzubha be prakAranuM karma che. tathA dAnAdi ane hiMsAdi zubhAzubha be prakAranI kriyAo dekhAya che. mATe tenA kAryarUpe karma be prakAranuM che. Ama te acalabhrAta ! tame svIkAro. I/1918-1919-1920ll vaLI puNya-pApanI siddhi mATe bIjuM pramANa paNa jaNAve che - suhadukkhANaM kAraNamaNurUvaM kajabhAvao'vassaM / paramANavo ghaDassa va kAraNamiha puNNa-pAvAiM // 1921 // (sukhaduHkhayoH kAraNamanurUpaM kAryabhAvato'vazyam / paramANavo ghaTasyeva kAraNamiva puNyapApe // ) gAthArtha - sukha ane duHkha e kAryAtmaka hovAthI tene anurUpa avazya kAraNa che ja. jema ghaTanA kAraNabhUta paramANuo che tema sukha ane duHkhanA kAraNabhUta puNya ane pApakarma paNa che. ll192 1// vivecana - ghaTa-paTa vagere kAryo che, je je kAryo hoya che te te kAryone potAne anurUpa kAraNa avazya hoya ja che. kemake kAraNa vinA kyAre paNa kArya thatuM nathI. ahIM ghaTakAryane potAne anurUpa mATInA paramANuo e kAraNa che. paTakAryane potAne anurUpa takhtanA paramANuo e kAraNa che tevI ja rIte sukha ane duHkha e kArya che. kAraNa ke sukha ane duHkha e kAryarUpe utpanna thatuM ane nAza pAmatuM dekhAya che. te mATe tene paNa anurUpa avazya koIka kAraNa hovuM ja joIe. tethI sukhanuM abhyantarakAraNa puNya ane duHkhanuM abhyattarakaraNa pApa, A banne kAraNasvarUpe karma avazya che. sukha ane duHkhanAM anukrame jema puSpamAlA-zreSThavastra-alaMkArAdi ane kAMTA-sarpa-viSAdi bAhya kAraNo che. Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamA gaNadhara - acalabhrAtA 503 tema puNya-pApa e abhyantara kAraNa paNa che. ghaTane anurUpa mATI, paTane anurUpa jema tattva che tema sukhane anurUpa puNya ane duHkhane anurUpa pApa nAmanAM kAraNa che. II1921] A viSayamAM alabhrAtAjI prazna kare che ke - suha-dukkhakAraNaM jai kammaM, kajassa tadaNurUvaM ca / pattamarUvaM taMpi hu, aha rUviM nANurUvaM to // 1922 // (sukhaduHkhakAraNaM yadi karma kAryasya tadanurUpaJca / prAptamarUpaM tadapi khalvatha rUpi nAnurUpaM tataH // ) gAthArtha - sukha ane duHkhanuM kAraNa jo karma kahezo ane te paNa kAryane anurUpa ja kahezo to te karma arUpI che ema prApta thaze ane jo te karmane rUpI kahezo to te kAryane anurUpa kahevAze nahIM. /1922/ vivecana - he bhagavAn ! tame sukha ane duHkhanuM kAraNa karma kaho cho ane te paNa kAryane anurUpa kaho cho. A vAta barAbara saMgata thatI nathI. kAraNa ke jo sukha ane duHkhanuM kAraNa karma hoya ane te karma paNa kAryane eTale ke sukha-duHkhane anurUpa ja hovuM joIe. arthAt sadeza ja hovuM joIe. Ama jo IcchAya to sukha ane duHkha e AtmAno anubhavarUpa dharma hovAthI AtmapariNAmarUpa che mATe arUpI che. tethI puNya-pApAtmaka karma paNa tene anurUpa mAnavAthI arUpI ja svIkAravuM paDaze. tame to kAmaNavargaNAnAM pudgalonuM baneluM karma kaho cho. je pugaladravya hovAthI varNAdivALuM che mATe rUpI che. have jo karma rUpI che ema mAnIe to te sukha-duHkhane anurUpa kAraNa na kahevAya. kAraNa ke sukha-duHkha AtmapariNAmAtmaka hovAthI arUpI che ane karma to pudgalAtmaka hovAthI rUpI che. mATe karma e to sukha-duHkhathI vilakSaNa thayuM. A rIte vicAratAM karma e sukha-duHkhanuM kAraNa ghaTI zakatuM nathI. jo karmane anurUpakAraNa mAnIe to karma arUpI mAnavuM paDe, ane karmane rUpI mAnIe to anurUpakAraNapaNuM ghaTatuM nathI. Avo praznakAra acalabhrAtano Azaya che. 1922. uparokta praznano uttara bhagavAna Ape che - na hi savvahANurUvaM, bhinnaM vA kAraNaM, aha mayaM te / kiM kajakAraNattaNamahavA vatthuttaNaM tassa // 1923 // Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda (na hi sarvathAnurUpaM bhinnaM vA kAraNaM, atha mataM te / viM mArya-ramithavI vastutva tI ? ) gAthArtha - je kAraNa hoya che te kAryane sarvathA anurUpa ja hoya, ema paNa nathI temaja sarvathA bhinna (ananurUpa) hoya ema paNa nathI. jo sarvathA anurUpa ja hoya to kArya-kAraNapaNuM rahetuM nathI. athavA ekAnta bheda ja mAne chata kAraNanuM vastupaNuM kema ghaTe? //1923/l. vivecana - gAthA 1921mAM A pramANe je kahevAmAM AvyuM che ke "kAryane anurUpa kAraNa hovuM joIe" tethI sukha ane duHkhanuM kAraNa puNya ane pApa nAmanuM karma che. A viSayamAM gAthA 1922mAM je prazna karavAmAM Avyo ke jo sukha ane duHkhanuM je kAraNa hoya te (kArya)ne anurUpa ja IcchAya to sukha-duHkha amUrta hovAthI tenA kAraNabhUta karmane paNa anurUpatAnA kAraNe amUrta ja mAnavuM paDe ane jo karmane pudgaladravya hovAthI mUrta che Ama mAnIe to sukha-duHkhAtmaka kAryane anurUpa kAraNa rahetuM nathI. AvA prakAranA praznano uttara A gALAmAM Ape che ke - kAryane anurUpa kAraNa hovuM joIe evuM ame je 1921mI gAthAmAM kahyuM che tyAM sarvathA kAryane anurUpa kAraNa hovuM joIe evuM amArA vaDe kahevAyuM nathI. badhA ja dharmothI anurUpa kAraNa hovuM joIe evuM ame kahetA nathI ke jethI sukha-duHkhAtmaka kArya amUrta hovAthI tenI jema tenA kAraNarUpe mAneluM karma anurUpa mAnavAthI karmanuM paNa amUrtipaNuM mAnavAno prasaMga Ave. paNa sarva dharmothI kAraNa e kAryane anurUpa hovuM joIe evuM amAruM kahevuM nathI. temaja sarva dharmothI kAryathI kAraNa ekAnta bhinna ja hovuM joIe evuM paNa amAruM kahevuM nathI. arthAt keTalAka dharmathI samAna ane keTalAka dharmathI asamAna ema samAna-asamAna banne bhAvavALuM kAraNa hoya che. Ama amAruM kahevuM che. mada payaM te = jo kAraNa e kAryanI sAthe sarvadharmothI samAna ja hovuM joIe Avo ekAntavAda svIkAravAmAM Ave athavA sarvadharmothI asamAna ja (bhinna ja) kAraNa hovuM joIe, Avo ekAntavAda mAnavAmAM Ave to A banne ekAntavAda mAnavAmAM doSa ja Ave che. tethI te banne ekAntavAda mAnavA ucita nathI. temAM doSa A pramANe che - (1) jo sarvadharmathI kAryane anurUpa ja kAraNa hovuM joIe Avo ekAntavAda mAnIe to ekane kAraNe mAnya chate bIjAne paNa kAraNa ja mAnavuM paDe. "mATI-ghaTa, tattvapaTa" A udAharaNamAM mATI ane taju kAraNa che tethI ghaTa ane paTane paNa sarvadharmathI Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamAM gaNadhara - acalabhrAtA 505 samAna mAnavA jatAM kAraNa ja mAnavA paDe. jo ghaTa-paTane kArya che Ama kahIe to sarvathA anurUpa mAnyA kahevAya nahIM. tethI bannene kAMto kAraNa mAnavA paDe athavA kAMto kArya mAnavA paDe ane ema mAnavA jatAM "kArya-kAraNatA" ghaTe nahIM. athavA ekane kArya mAnya chate bIjAne paNa kArya ja mAnavuM paDe, A ja bane udAharaNamAM ghaTa-paTa kArya hovAthI mATI ane haju paNa kArya ja mAnavAM paDe to ja sarvadharmathI samAnatA gaNAya ane Ama mAnavA jatAM mATI ane ghaTa ane kArya ja thavAthI kArya-kAraNatA kahevAze nahIM. A rIte sarvadharmathI samAnatA jo laIe to ekane kAraNa mAnya chate anyane paNa kAraNa mAnatAM, tathA ekane kArya mAnya chate anyane paNa kArya mAnatAM kArya-kAraNatA saMbhavatI nathI. bannenuM kAM to kAraNapaNuM ja thAya che athavA to bannenuM kAryapaNuM ja thAya che. paNa "kArya-kAraNatA" saMbhavatI nathI. (2) have jo kAryathI kAraNano ekAnta bheda ja mAnavAmAM Ave eTale ke koIpaNa dharmathI samAna na ja hovuM joIe. sarvathA asamAna ja hovuM joIe AvuM jo mAnavAmAM Ave to ghaTa-paTa vagere kAryane vastu svarUpa mAnya chate mATI ane tanta-Atmaka tenA kAraNanuM vastupaNuM kema raheze ? arthAt mATI ane takhtane vasturUpe manAze nahIM. kAraNa ke kAryane paNa vastu mAnIe ane kAraNane paNa vastu mAnIe to chelle "vastupaNAthI" teM te banne samAna ja thaI jAya. sarvathA bheda mAnavAnI hAni thavAno prasaMga Ave. eTale jo kAryane vastusvarUpa mAno to kAraNane AkAzapuSpanI jema asat mAnavAM paDe ane jo kAraNane vastusvarUpa mAno to kAryane AkAzapuSpanI jema asat mAnavAM paDe. mATe sarvadharmathI asamAna ja hovA joIe Avo ekAntavAda paNa ucita nathI. tethI kAryanI ane kAraNanI sarvadharmothI anurUpatA ke sarvadharmothI ananurUpatA mAnavI ucita nathI. paraMtu keTalAka dharmothI tulyatA ane keTalAka dharmothI atulyatA mAnavI e ja nyAyamArga che. I/1923/ jo sarvathA anurUpatA ke sarvathA ananurUpatA mAnavAmAM doSa ja dekhAya che. to zuM mAnavuM ucita che ? arthAt zuM mAnIe to doSa na Ave? te kahe che - savvaM tullAtullaM, jai to kajANurUvayA keyaM ? jaM somma ! sapajjAo kajaM parapajjao seso // 1924 // (sarvaM tulyAtulyaM yadi tataH kAryAnurUpatA keyam / yat saumya ! svaparyAyaH vArtha paraMparyayaH zeSa: 1) Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 506 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gAthArtha - sarve paNa vastuo tulya-atulyarUpa che. jo Ama che to kAraNanI A kAryAnurUpatA vaLI zuM vizeSa che ? kArya e kAraNano svaparyAya ane bAkIno saghaLo kAraNano paraparyAya che. ll1924ll vivecana - kAryathI kAraNa keTalAka dharmothI tulya che ane keTalAka dharmothI atulya che. arthAt tulyAtulya che. kArya ane kAraNa ja tulya-atulya che ATaluM ja nahIM paraMtu traNe bhuvananI aMdara rahelI saghaLI paNa vastuo paraspara tulya-atulya che. traNe bhuvanamAM rahelI koIpaNa vastu koIpaNa vastunI sAthe sarvathA tulya (anurUpa) ja hoya ke sarvathA atulya (ananurUpa) ja hoya evuM banatuM nathI. jema ke ghaTa ane paTa jalAdhAratA ane zItatrANatA dharmathI atulya che chatAM banne pugaladravyapaNe tulya che. Ama sarvatra tulyAtulyatA che. prazna - jo koIpaNa vastu koIpaNa vastunI sAthe tulyAtulya ja che to pachI praznano avasara pAmIne alabhrAtAjI prazna kare che ke jo Ama sarva vastuomAM paraspara tulyatA ane atulyatA bane rahelI che ja, to pachI "kAryane anurUpa kAraNa hovuM joIe" Ama kahIne kAraNamAM kaI viziSTa kAryAnurUpatA (kAryanI sAthe tulyatA) tamArA vaDe IcchAya che? ke jethI 1921mI gAthAmAM bhArapUrvaka Ama kahevAyuM che ke sukha ane duHkhane anurUpa ja kAraNa hovuM joIe ane je anurUpa kAraNa che te karma che. jo koI kAraNa potAnA kAryanI sAthe ekAtte anurUpa saMbhavatuM hoya to ja Ama kahevuM ucita che. paraMtu jo koIpaNa vastu koI paNa vastunI sAthe ekAnta anurUpa ke ekAnta ananurUpa che ja nahIM. paraMtu sarve vastuo sarvanI sAthe paraspara tulyAtulya rUpa ja che. to kArya ane kAraNamAM anurUpatA hovI joIe AvuM vizeSaNa lagADIne A kathana vizeSanuM zuM prayojana che? badhe tulyAtulyatA che tema kArya-kAraNamAM paNa tulyAtulyatA che ja, pachI vizeSa kahevAnI pAchaLa Azaya zuM? uttara - he saumya ! jo ke tulyAtulyatA sarvavyApI che eTale ke sarve paNa vastuo sarve vastuonI sAthe keTalAka dharmothI tulya ane keTalAka dharmothI atulya che. tevI ja rIte kArya-kAraNamAM paNa tulyAtulyatA che ja. to paNa ahIM kAryane anurUpa kAraNa hovuM joIe evI je vizeSatA jaNAvAya che te e che ke je kAraNamAMthI je kArya nIpaje che te kArya te kAraNano svaparyAya kahevAya che. jemAM mATImAMthI ghaTa nIpaje che mATe ghaTa e mATIno svaparyAya che. paTa e tattvano svaparyAya che. A rIte svaparyAyanI apekSAe kAryane anurUpa kAraNa ahIM IcchAya che. zeSa eTale bAkInA akAryarUpa je sarve paNa padArtha che. te Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamA gaNadhara - acalabhrAtA vivakSita kAraNano paraparyAya che. jemake ghaTa e mATIno svaparyAya che. tathA mATImAMthI banatA koDIyuM, tavI, mATaluM vagere padArtho mATInA svaparyAya kahevAya paraMtu Itara sarve paNa vastuo mATIno paraparyAya che, arthAt ananurUpa che. A rIte Itara sarve vastuo pratye vivakSita evuM te kAraNa asamAnarUpavALuM arthAt ananurUpa kahevAya che. prazna - mATI-ghaTa ane tantu-paTamAM svaparyAyane AzrayI anurUpatA ane paraparyAyane AzrayI ananurUpatA samajAya che. paraMtu prastuta evAM sukha ane duHkhAtmaka kAryamAM kAraNano (karmano) svaparyAya kevI rIte kahevAya ? sukha-duHkha e kArya che ane karma e kAraNa che. temAM svaparyAyatA kevI rIte saMbhave che ? te samajAvo ke jethI kAryanI anurUpatA kAraNamAM che A vAta barAbara samajAya. 507 uttara - jIva ane puNyano saMyoga e sukhanuM kAraNa che tethI te jIva ane puNyanA saMyogano sukha e svaparyAya che. evI ja rIte jIva ane pApano saMyoga e duHkhanuM kAraNa che tethI te jIva ane pApanA saMyogano duHkha e svaparyAya che. A rIte svaparyAyatA jANavI. tathA sukhane jema zubha-kalyANa-ziva ItyAdi zabdothI vyapadezAya che tema tenA kAraNabhUta puNyAtmaka karmapudgalaskaMdhone paNa zubha-kalyANa-ziva ItyAdi zabdothI vyapadezAya che. evI ja rIte du:khane jema azubha-akalyANa-aziva ItyAdi zabdothI vyapadezAya che tema tenA kAraNabhUta pApAtmaka karma pudgalaskaMdhone paNa azubha-akalyANa ane aziva ItyAdi zabdothI vyapadezAya che. A pramANe sukha-duHkha Atmaka kArya ane jIvanI sAthe puNya-pApanA saMyogarUpa kAraNane vizeSe karIne anurUpatA kahelI che. A bhAvArtha jaNAvavA mATe ja 1921mI gAthAmAM bhArapUrvaka kArya-kAraNanI anurUpatA hovI joIe ema jaNAvyuM che. 1924 prazna karavAnI IcchAvALA acalabhrAtA prazna pUchavAno avakAza hovAnA kAraNathI bhagavAnane prazna kare che ke - kiM jaha muttamamuttassa kAraNaM taha suhAINaM kammaM ? / diTTha suhAikAraNamannAi jaheha taha kammaM // 1925 // (kiM yathA mUrtamamUrtasya kAraNaM tathA sukhAdInAM karma ? / dRSTaM sukhAdikAraNamannAdi yatheha tathA karma // ) gAthArtha - zuM koI mUrta vastu amUrtanuM kAraNa bane, evuM koI udAharaNa che ? ke jethI mUrta evuM karma amUrta evA sukha-duHkhAdinuM kAraNa mAnI zakAya ? uttara - annAdi Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda (anna ane jalAdi) jema pratyakSapaNe sukhAdinuM kAraNa che tema karma paNa sukhAdinuM kAraNa bane che. 192pA vivecana - mUrtapaNe dekhAtI ghaTa-paTa Adi vastuo nIla-pItAdi varNavALI che. mATe mUrta che ane te ja vastuo tenA potAnA ja viSayano pratibhAsa karatA evA AtmAmAM utpanna thatuM amUrta evuM jJAnAtmaka je kArya che, tenuM kAraNa paNa bane che. viSayane joIne ja AtmAmAM te viSayanuM mati-zrutajJAna pragaTa thAya che. temAM mUrti evI vastuo kAraNa bane che ane amUrta evuM jJAna kArya bane che. tevI ja rIte AtmAmAM utpanna thatA sukhaduHkhAtmaka anubhavo amUrta che. temAM mUrti evuM puNya-pApAtmaka karma kAraNa bane che. mUrta vastu paNa amUrtinuM kAraNa bane che. jema anAdi, jalAdi, auSadhAdi mUrti che. tenAthI jIvamAM sudhAcheda, tRSAcheda ane rogacheda Adi rUpa amUrta evAM sukhAdi thAya che. A vAta pratyakSapaNe dekhAya ja che. Adi zabdathI phulanI mALA, caMdana, aMganA vagere mUrta padArtho sukhanuM kAraNa ane sarpa-viSa ane kAMTA Adi mUrtipadArtho duHkhanuM kAraNa bane che. A udAharaNomAM jema mUrti vastuo amUrti evA sukha-duHkhAdinuM kAraNa bane che tema puNya-pApAtmaka karma paNa mUrta hovA chatAM amUrta evA sukha-duHkhAdinuM kAraNa bane che. A vAta nirvivAdarUpe siddha thAya che. have ahIM eka bIjo prazna thAya che. te prazna have pachInI gAthAmAM jaNAvAya che. I/1925ll hou tayaM ciya kiM kammaNA, na jaM tullasAhaNANaM pi / phalabheo so'vassaM, sakAraNo kAraNaM kammaM // 1926 // (bhavatu tadeva kiM karmaNA, na yat tulyasAdhanAnAmapi / phalabhedaH so'vazyaM, sakAraNa: kAraNaM karma // ) gAthArtha - to te mUrti evAM anAdi ja sukha-duHkhanA kAraNa ho. karmane kalpavAnI zI jarUra ? A prazna barAbara nathI. kAraNa ke tulyasAdhanavALAmAM paNa je phaLabheda che te avazya sakAraNa che. tenuM ja kAraNa che te ja karma che. ll1926/ vivecana - A viSayamAM avasara maLavAthI acalabhrAtAjI paramAtmAne A pramANe prazna kare che ke mUrti vastu paNa amUrta evA jJAnanuM ane amUrta evA sukha-duHkhanuM kAraNa bane che. A vAta tame je upara samajAvI te avazya samajAya che. tenAthI e nakkI thAya Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamA gaNadhara - acalabhrAtA 509 che ke mUrtavastu amUrtanuM kAraNa bane che. to pachI annAdi, jalAdi, auSadhAdi ane Adi zabdathI phulanI mALA, caMdana-aMganA, viSa, sarpa ane kaMTakAdi pratyakSapaNe najare dekhAtI je mUrta vastuo che tene ja sukha-duHkhanuM kAraNa mAnI lo ne ? na dekhAtA evA karmane kAraNa mAnavAnI jarUra zuM ? bAhya pratyakSa dekhAtI vastuo kAraNa hovA chatAM adRSTa evA karmane kAraNa mAnIe to atiprasaMga Ave. kAraNa ke AvI na dekhAtI bIjI vastune paNa kAraNa mAnavAnI Apatti Ave. uttara - tavetan na = te A prazna ucita nathI. jo kevala ekalI cakSuthI dekhAtI bAhya vastuone ja sukha-duHkhAdinuM kAraNa mAnIe to sukha ane duHkhanA sAdhanabhUta evI cakSuthI dekhAtI bAhyavastuo jenI jenI pAse tulya che chatAM temAM phalabheda arthAt moTo kAryabheda najare dekhAya che. tenI pAchaLa avazya koIka AntarikakAraNa hovuM joIe ane te ja karma nAmanuM Antarika kAraNa che. tulya annAdi, jalAdi, auSadhAdi maLavA chatAM paNa koIkane teno upayoga karIne parama AhlAda thAya che ane te ja annAdino upayoga karIne bIjA koIkane rogAdinI utpatti thAya che. eka ja prakAranuM auSadha levA chatAM koIkano roga maTe che ane koIkano roga maTato nathI. A pramANe bAhya evAM annAdi sAdhana tulya hovA chatAM paNa je phaLabheda dekhAya che tenI pAchaLa avazya koIka kAraNa che. jo niSkAraNa Ama banatuM hoya to sadA temaja banavuM joIe athavA kyAreya paNa tema na banavuM joIe. kAraNa ke niSkAraNa mAnavAmAM nitya sattva-asattvano prasaMga Ave. mATe tulya sAdhanasAmagrI hovA chatAM paNa je phaLabheda dekhAya che tenuM kAraNa na dekhAtuM evuM adRSTa karma ja che. tethI kevala ekalI bAhya sAdhanasAmagrI sukha-duHkhanuM kAraNa nathI paNa aMdara raheluM cakSuthI na dekhAtuM evuM puNya-pApa nAmanuM karma paNa kAraNa che. tethI karmanI kalpanA karavI te anarthaka nathI paNa sArthaka che, saprayojana che. 1926 // sukha-duHkhAdinuM kAraNa puNya ane pApa nAmanuM karma che ane te nathI dekhAtuM to paNa mUrta che, rUpI che. have karmane mUrta mAnavAnuM kAraNa zuM ? te paramAtmA samajAve che ettocci taM muttaM, muttabalAhANao jahA kuMbho / dehAikajjamuttAio va bhaNie puNo bhAi // 1927 // ( etasmAdeva tan mUrtaM mUrtabalAdhAnato yathA kumbhaH / dehAdikAryamUrtAdito vA bhaNite punarbhaNati // ) Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda gAthArtha - A kAraNathI ja te karma mUrti che tathA kuMbhanI jema mUrti evA dehAdine balAdhAna karanAra hovAthI paNa te karma mUrti che athavA dehAdi kAryo mUrta hovAthI ItyAdi kAraNothI paNa te karma mUrti che. Ama kahyuM chate pharIthI alabhrAtAjI prazna kare che. /1927ll vivecana - uparanI gAthAmAM chelle je kathana karyuM enAthI ja karma mUrti che ema samajavuM. eTale ke anAdi-sAdhanasAmagrI tulya hovA chatAM paNa ekane parama AhvAda ane bIjAne roganI utpatti thAya che. evI ja rIte auSadhAdi tulya hovA chatAM ekane rogano nAza ane bIjAne rogano anAza thAya che ItyAdi je phalabheda jaNAya che te avazya sakAraNa che ane tenuM bAhya kAraNa anAdi ane auSadhAdi jema mUrta che tema Antarika kAraNa karma paNa avazya mUrti che tathA nIcenAM anumAnothI paNa te karma avazya mUrti che. (1) varSa mUrti, mUrtI rvatnAthAnaritrI, kumavat = karma e avazya mUrti che. mUrti evA dehAdine balAdhAna karanAra hovAthI, ghaTanI jema. jema pANI vagere padArtho lAvavA-laI javA hoya to ekalA zarIramAtrathI kaMI lAvavA-laI javAnuM kAma thatuM nathI. paraMtu jo ghaTa hoya to te kArya karavAmAM zarIranI jema ghaTa e paNa nimitta kAraNa che tethI ja ghaTAdi padArtho pANI Adi padArtho lAvavA-laI javAmAM zarIranI aMdara balavRddhi karanAra che. ghaTa Adi sAdhanabhUta padArtho dekhIne pANI Adi padArthono lAvavA-laI javAno vyavahAra karavA mATe zarIramAM zaktivizeSa pragaTa thAya che. kAma karavAno utsAha vadhe che, te ghaTa jema mUrti che ane mUrti evA dehAdimAM balAdhAna karanAra che e ja pramANe karma paNa zarIramAM balavRddhi tathA kArya karavAnuM nimittakAraNa che. tethI ghaTanI jema karma e mUrtavastu che. (2) karma mUrtam, mUrtena srak-candanAGganAdinA tasyopacayalakSaNasya blsyaadhiiymaanarvat kumavat = jema ghaTa kAco hoya to nirbala hoya che. tene bhaTTAnI agnithI pakavavAmAM Ave tyAre te ghaTamAM balavRddhi thAya che. athavA pakavelA ghaTane tailAdi mUrti padArtho vaDe vilepana karavA dvArA ghaTamAM balavRddhi karAya che. eTale ke mUrta vastuo vaDe ghaTamAM belAdhAnatA karAya che ane balAdhAnatA thAya che, tethI te ghaTa mUrti che. tenI jema puSpamAlA-caMdana ane aMganA Adi mUrti padArtho vaDe rAgAdi thavA dvArA karma vadhAre balavALuM (cIkaNuM) baMdhAya che. tethI paNa ghaTanI jema karma e mUrti padArtha che. tailAdi vaDe balavRddhi pAmato ghaTa jema mUrti che. tema puSpamAlAdi vaDe balavRddhi pAmatuM karma paNa mUrta che. Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamA gaNadhara - acalabhrAtA 511 (3) athavA krma mUrtam, vehAnestAryasya mUrtatvAt, paramANuvat = jema aneka paramANuono banelo ghaTa e mUrta che tethI kAryabhUta evA ghaTanA kAraNabhUta paramANuo paNa mUrta che. tevI ja rIte karmanA udayathI prApta thayela karmanA kAryabhUta evA dehAdi padArtho mUrta hovAthI tenA kAraNabhUta evuM karma paNa mUrta che. jenuM kArya mUrta hoya che. tenuM kAraNa paNa mUrta hoya che. jema paramANuonuM kArya ghaTa e mUrta che tethI paramANuo paNa mUrta che tevI ja rIte karmanA kAryabhUta zarIrAdi mUrta che tethI tenA kAraNabhUta karma paNa mUrta che. A pramANe aneka anumAnothI karma e mUrtapadArtha che, pudgaladravya che, kAryaNavargaNA che ema siddha karyuM. AvI vAta kahye chate acalabhrAta nIce mujaba prazna kare che. 1927 // to kiM dehAINaM muttattaNao tayaM havai muttaM / anna mudda-duvADuMLa, rAmAvAvavuM ti? 128 // ( tataH kiM dehAdInAM mUrtatvatastad bhavati mUrtam / atha sukhaduHkhAdInAM kAraNabhAvAdarUpamiti ? // ) gAthArtha - karmanA kAryasvarUpa evAM dehAdi mUrta hovAthI zuM te karma mUrta che ? ke jIvanAM sukha-duHkhAdinuM kAraNa (karma) hovAthI te karma amUrta (arUpI) che ? 1928 vivecana - karma zuM mUrta che ? ke amUrta che ? Avo prazna acalabhrAtajI paramAtmAne kare che. kAraNa ke karmathI prApta thanArA bhAvo mUrta paNa dekhAya che ane amUrta paNa dekhAya che. banne prakAranA bhAvonuM kAraNa karma jaNAya che. tethI kAryane anurUpa kAraNa hovuM joIe. AvA prakArano Apano kahelo nyAya che. tethI A nyAyane anusAre zaMkA thAya che ke zuM karma e mUrtapadArtha che ? ke karma e amUrta padArtha che ? saMsArI jIvone prApta thatAM zarIra, Indriyo vagere bhAvo karmonuM kArya (phaLa) che ane te dehAdikArya mUrta dekhAtAM hovAthI tenA kAraNabhUta evuM karma paNa mUrta hovuM joIe tathA sukha-duHkha-krodha-mAna-mAyA-lobha vagere bhAvo jIvanA pariNAmarUpa che. jIvanA adhyavasAyAtmaka che tethI amUrta che ane AvA pariNAmo paNa pUrvabaddha vedanIya ane mohanIyAdi karmonA udayathI Ave che. eTale karmonA kAryabhUta (phalabhUta) che. A rIte karmonA phaLabhUta sukha-duHkhAdi amUrta dekhAtA hovAthI tenA kAraNarUpe karma amUrta hovuM joIe. A pramANe karmonAM kAryo zarIrAdi mUrta ane sukha-duHkhAdi amUrta ema banne prakAranAM kAryo dekhAtAM hovAthI tenA kAraNabhUta evuM karma zuM mUrta mAnavuM ke amUrta mAnavuM ? he bhagavAn ! mArA A praznano ApazrI uttara jaNAvo. 1928 // Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 2 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda A pramANe prazrakAra (alabhrAta) vaDe pUchAye chate bhagavAna uttara kahe che - na suhAINaM heU kammaM ciya, kintu tANa jIvo vi / hoi samavAikAraNamiyaraM kammaM ti ko doso ? // 1929 // (na sukhAdInAM hetuH karmaiva kintu teSAM jIvo'pi / bhavati samavAyikAraNamitarat karmeti ko doSaH ? // ) / gAthArtha - sukha-du:khAdi bhAvonuM karma e ja kevala kAraNa nathI. paraMtu tenuM kAraNa jIva paNa che. tathA jIva e samavAdhikAraNa che (ane te amUrta che) tathA karma e to asamAyikAraNa che. (tethI mUrti che) mATe Ama hovAmAM koI doSa nathI. //1929ll - vivecana - dehAdinuM kAraNa paNa karma che ane sukha-duHkhAdinuM kAraNa paNa karma che. paraMtu banne jagyAe karma e asamavAya kAraNa che. paraMtu upAdAna kAraNa (samavAyikAraNa) nathI. je upAdAna kAraNa (arthAt samAyikAraNo hoya che te ja kAryane anurUpa kAraNa hoya che. dehAdinuM upAdAna kAraNa audArikavargaNAnAM pugalo che ane sukha-duHkhAdinuM upAdAnakAraNa AtmA che. dehAdi kArya mUrti che tethI tenuM upAdAnakAraNa (samAyikAraNa) audArika vargaNAnAM pudgalo paNa mUrti ja che ane sukha-duHkhAdi bhAvo amUrti che. tethI tenuM upAdAnakAraNa (samAyikAraNa) AtmA paNa amUrta ja che. Ama upAdAnakaraNamAM eTale ke sAmAyikAraNamAM ja anurUpa kArya-kAraNabhAva hoya che. kAraNa ke je upAdAnakAraNabhUta (samavAyikAraNabhUta) dravya hoya che. te ja dravya kAryarUpe pariNAma pAme che. mATe tyAM ja anurUpa kArya-kAraNabhAva hoya che. sukha-duHkhAdi bhAvo jarUrI amUrta che. paraMtu tenuM kAraNa ekaluM karma nathI. kharekhara upAdAnakAraNa (samavAyikAraNa) to AtmA ja che ane te amUrta ja che. karma to asamAyikAraNa che. (naiyAyikanI paribhASA pramANe asamAyikAraNa kahela che) jainadarzananI paribhASA pramANe karma e nimittakAraNa che ane nimittakAraNa kAryane anurUpa ja hovuM joIe evo niyama nathI. koIka mANasa vaDe choDAyelI goLI athavA patthara vAge to tenAthI jIvane pIDA thAya che. ahIM pIDAtmaka kArya utpanna thavAmAM AtmA upAdAnakAraNa (samAyikAraNa) che ane goLI tathA patthara nimittakAraNa che. tyAM vedanApIDA-duHkha e amUrta hovA chatAM goLI ane patthara je nimittakAraNa thAya che te mUrti hoI zake che. tema sukha-duHkhAdi bhAvo amUrta che. temAM upAdAnakAraNa rUpe je AtmA che te Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamA gaNadhara - acalabhrAtA 513 to amUrta ja che. paraMtu karma e mUrta che ane te nimittakAraNa (asamavAyikAraNa) che. A pramANe jagavyavasthA che ane Ama mAnavAmAM koI ja doSa Avato nathI. 1929 te A pramANe uparokta arthano upasaMhAra karatA paramAtmA zrI mahAvIraprabhu kevalapuNya lakSaNavALA prathama vikalpane dUSita karatAM kahe che ke - iya rUvitte suha- dukkhakAraNatte ya kammuNo siddhe / puNNAvagarisametteNa dukkhabahulattaNamajuttaM // 1930 // (iti rUpitve sukhaduHkhakAraNatve ca karmaNaH siddhe / puNyApakarSamAtreNa duHkhabahulatvamayuktam // ) gAthArtha - A pramANe sukha ane duHkhanA kAraNabhUta evuM karmanuM rUpIpaNuM siddha thaye chate puNyanA apakarSamAtrathI duHkhanI bahulatA mAnavI te ayukta che. 1930 vivecana - saMsArI jIvomAM je sukha ane duHkha dekhAya che tenuM kAraNa zuM ? A praznanA uttaramAM judA judA darzanakAronA judA judA mato che. je gAthA 1908mAM pAMca mato jaNAvavAmAM AvyA che te pAMca matomAMthI pAMcamA matarUpe raju karAyelA svabhAvavAdanuM A khaMDana cAlI rahyuM hatuM. uparokta aneka prakAranI yuktio dvArA pAMcamA vikalparUpe rahelA svabhAvavAdanuM khaMDana ahIM samApta thAya che. A rIte sukhanuM kAraNa puNyakarma ane duHkhanuM kAraNa pApakarma che. Ama puNya-pApAtmaka evuM be prakAranuM karma ja sukha-duHkhanuM kAraNa che ane te karma paudgalikadravya hovAthI rUpI che, mUrta che. Ama "cothA pakSa'" nI siddhi thaye chate pahelo-bIjo ane trIjo ema prathamanA traNe pakSo paNa khoTA che. Ama siddha thAya che. tyAM puNyathI sukha ane puNyanI hAnithI (puNyanA apakarSathI) ja duHkhanI bahulatA prApta thAya che AvuM mAnanArA prathama vikalpamAM je kaMI pUrve gAthA 1909 mAM kahevAmAM AvyuM che te ayukta ja che ema jANavuM. 1930 1909mI gAthAmAM kaheluM kema ayukta che ? te samajAve che kammappagarisajaNiyaM, tadavassaM pagarisANubhUIo / sokkhappagarisabhUI, jaha puNNappagarisappabhavA // 1931 // (karmaprakarSajanitaM tadavazyaM prakarSAnubhUteH / saukhyaprakarSabhUtiryathA puNyaprakarSaprabhavA // ) Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 navamAM gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda gAthArtha - je vedanAnA prakarSano (duHkha bahulatAno) anubhava che te avazya potAne anurUpa evA karmanA (pApanA) prakarSathI ja utpanna thayelo che. kAraNa ke prakarSAtmaka anubhava hovAthI, jema puNyanA prakarSathI utpanna thayelo sukhanA prakarSano anubhava che tema A samajavuM. 7/1931/l vivecana - koI paNa prakAranA kAryamAM je prakarSa (utkRSTatA) dekhAya che. te tene anurUpa (tene anukula) evA kAraNanA prakarSathI ja janya hoya che. virUpakAraNathI janya te prakarSa hoto nathI. jemake ghauMnA dANA vAvyA hoya to ghauMnA dANAno ja prakarSa thAya che tathA maganA dANAno prakarSa nIpajyAM hoya to temAM tene anurUpa maganA dANA ja kAraNa bane che. tema A saMsAramAM je duHkhano prakarSa (ghaNI ja ghaNI vedanA-pIDA) dekhAya che. te tene anurUpa kAraNabhUta evA pApanA prakarSathI ja janya che. paraMtu virUpa evA puNyanA apakarSathI janya nathI. kAraNa ke puNya e duHkhanuM kAraNa ja nathI, tethI puNyano apakarSa e duHkhAtizayanuM kAraNa banato nathI. jema sukhanA prakarSano anubhava tene anurUpa puNyanA prakarSathI janya che. tevI ja rIte duHkhanA prakarSano anubhava paNa tene anurUpa evA pApanA prakarSathI ja janya che. duHkhanuM kAraNa pApa ane sukhanuM kAraNa puNya che mATe. A vAta nyAyazAstranI nIti pramANe anumAnathI A rIte kahevAya che. duHvIdulya (pakSa), svAnurUpakarmapravarNanAtam (sAdhya), pravarSarUpeLAnubhUtitvat (hetu), yathA supranubhUtiH puSaprarvapramavA || atizaya duHkha e tene anurUpa evA (pApa) karmanA prakarSathI utpanna thayeluM che. kAraNa ke utkarSarUpe teno anubhava thato hovAthI, jema sukhanA prakarSano anubhava puNyanA prakarSathI thAya che tema A duHkhano prakarSa paNa tene anusaranArA pApakarmanA prakarSathI ja utpanna thayelo che. mATe duHkhano prakarSa tene ananurUpa evA puNyanA apakarSathI thayelo nathI. tethI puNyanA apakarSathI duHkhano prakarSa thAya che AvA prakArano je pahelo pakSa che te ayukta che. ll1931 prathamapakSanA khaMDanamAM ja bIjI yukti kahe che - taha bajjhasAhaNappagarisaMgabhAvAdihaNNahA na tayaM / vivarIyabajjhasAhaNabalappagarisaM avekkhejA // 1932 // (tathA bAhyasAdhanaprakarSAGgabhAvAdihAnyathA na tat / viparItavIdAsaTdhanavanapraznaImapekSeta ) Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamA gaNadhara - acalabhrAtA 515 gAthArtha - bAhya evA aniSTAhArAdi sAdhanano prakarSa e (duHkhamAM) kAraNa hovAthI ema na mAnIe duHkhanI bahulatA e puNyanA apakarSathI janya nathI. anyathA (eTale to) viparIta evA aniSTAhArAdi bAhya sAdhanonA balanA prakarSanI te duHkhabahulatA apekSA na rAkhata. 1932 // gaNadharavAda vivecana - mUlagAthAmAM lakhelo '"tathA" zabda bIjI yukti jaNAvavA mATe che. A saMsAramAM sarve paNa prANIone je duHkhanI bahulatA prApta thAya che te kevala ekalA puNyanA apakarSamAtrathI janya hoI zakatI nathI. kAraNa ke duHkhanI bahulatAmAM bAhya je je aniSTa AhAra-pANI, aniSTa auSadha, aniSTakSetra ItyAdi (pApodayajanya) kAraNono je prakarSa che te ja temAM kAraNa bane che, Ama jo na mAnIe ane viparIta mAnIe, eTale ke duHkhaprakarSamAM pApa kAraNa nathI paNa puNyano apakarSa kAraNa che. Ama jo mAnIe to eTale ke jo duHkhanI bahulatA puNyanA apakarSamAtrathI ja janya che. Ama mAnIe to puNyodayathI prApta thatA ISTa evA AhAra-pANI-auSadha ane kSetrAdithI ja te duHkha prakarSa thavo joIe. paraMtu tenAthI (puNyodayathI) viparIta evA pApodayathI prApta thatA evA aniSTa AhAra-pANI-auSadhAdi bAhya sAdhanonA prakarSanI eTale bAhya sAdhanonA sAmarthyanI apekSA te duHkhabahulatAe rAkhavI joIe nahIM. bhAvArtha evo che ke - duHkhanI bahulatA jo puNyanA apakarSathI janya hota to puNyodayathI prApta thatAM evAM ISTa AhArAdi je sAdhano che tenA apakarSathI A duHkhabahulatA thavI joIe. paraMtu saMsAramAM Ama thatuM nathI. aniSTa AhArAdithI jhADA ulaTI Adi peTanI pIDA jevI thAya che tevI peTanI pIDA ISTa evA AhArAdi ochAM levAthI thatI nathI. viSapAnathI jevuM mRtyu thAya che tevuM mRtyu amRta alpa pIvAthI thatuM nathI. mATe te duHkhanI bahulatA ISTa AhArAdinI alpatAthI thatI nathI. paraMtu ISTa AhArAdithI viparIta evAM je aniSTa AhArAdi bAhya sAdhano che tenA ja sAmarthyathI thAya che. eTale ke duHkhanI bahulatA aniSTa evAM AhAra-pANI ane auSadhAdinI apekSA rAkhe che paNa te duHkhanI bahulatA puNyodayajanya ISTa AhArAdinI alpatAnI apekSA rAkhatI nathI. mATe du:khabahulatAnuM kAraNa puNyano apakarSa nathI paNa pApano prakarSa ja kAraNa che. A rIte sukhanuM kAraNa puNya ane duHkhanuM kAraNa pApa ema banne karmo svataMtra ane bhinna bhinna che. 1932 // deho nAvacayakao, puNNukkarise va muttimattAo / hojja va sa hINatarao, kahamasubhayaro mahallo ya ? // 1933 // Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 navamA gaNadhara - acalabhrAtA (deho nApacayakRtaH, puNyotkarSa iva mUrtimattvAt / bhaved vA sa hInatarakaH, kathamazubhataro mahAMzca ? // ) gaNadharavAda gAthArtha - zarIra e puNyanA apakarSathI janya nathI, kAraNa ke mUrtimAna che mATe, jema puNyanA utkarSathI prApta thayela suMdara zarIra. athavA puNyanA apakarSathI janya jo zarIra hoya to nAnuM ane zubha thavuM joIe paNa mahAna ane azubhatara kema bane ? 1933 // - vivecana - rogothI bhareluM ane atizaya duHkhI evuM hAthInuM moTuM zarIra kevala ekalA puNyanA apacaya mAtrathI baneluM nathI. je loko kevala ekalA puNyakarmane ja mAne che, pApane mAnatA nathI. AvA prakArano pAMca vikalpomAMno je prathama vikalpa che. teonA mate puNyanA utkarSathI suMdara zarIra bane che ane puNyanA apakarSathI duHkhI zarIra prApta thAya che. AvI teonI mAnyatA che. te vAtanuM khaMDana karatAM graMthakArazrI kahe che ke - duHkhI-rogI ane vedanAthI bhareluM hAthInuM zarIra kevala ekalA puNyanA apakarSa mAtrathI thayeluM nathI. kAraNa ke te zarIra mUrtimAna che mATe, je je zarIro mUrtimAna hoya che te te zarIro kevala puNyanA apakarSathI janya hoya evI vyApti thatI nathI. jemake anuttaravAsI devonAM zarIro ane cakravartI rAjAnAM zarIro, A zarIro mUrtimAna che ane puNyApakarSajanya nathI, paNa puNyanA utkarSajanya che. A anvayavyApti thaI. tathA je je puNyanA apakarSajanya hoya che te te mUrtimAna paNa hotuM nathI. jemake kaMI paNa na prApta thavuM te. arthAt jema jema puNya ghaTatuM jAya che tema tema A jIvane mUrtimAna evuM koIpaNa sukhasAdhana maLatuM nathI. A vyatireka vyApti jANavI. A rIte vicAratAM jema utkRSTapuNyathI atizaya suMdara dehanI prApti thAya che tema jo puNyanA apakarSathI dehanI prApti thatI hoya to alpa evI paNa suMdaratAvALuM zarIra maLavuM joIe. apakarSa hovAthI alpa ane puNya hovAthI suMdaratA arthAt puNyanA apakarSathI maLatuM zarIra alpa zubhatAvALuM hovuM joIe. paNa ghaNuM moTuM ane azubhatara na hovuM joIe. tethI duHkhI evuM hAthInuM zarIra ghaNuM moTuM che ane ghaNuM azubha che. arthAt ghaNI pIDA (vedanA)vALuM che. tethI te puNyApakarSajanya kema kahevAya ? je moTApaNuM che te mahAna-puNyanA utkarSathI janya che ane je rogI-duHkhI-pIDitaazubhatarapaNuM che te azubha karmothI (pApathI) prApta thAya che. kAraNa ke puNya e sukhanuM kAraNa che tethI jema puNyano utkarSa hoya to sukhano utkarSa hoya che. tema jo puNyano apakarSa hoya to sukhanI alpatA hoya, paNa du:khanI bahulatA to na ja hoya. kAraNa ke Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamAM gaNadhara - acalabhrAtA 517 puNya e duHkhanuM kAraNa ja nathI. mATe pIDAvALuM duHkhI zarIra pApakarmanA (azubha karmanA) udayathI janya che. A rIte jema puNya che tema pApa paNa che ja. alpa puNya hoya to paNa tenA vaDe zubha ja deha prApta thAya. bhale alpa zubhatA hoya paNa duHkhI zarIra na ja prApta thAya. jemake alpamAtrAvALA suvarNa vaDe je ghaTa banAvAya te ghaTa bhale nAno bane, paNa bane to sonAno ja, paraMtu te kaMI mATIno ke tAMbAno ghaTa banato nathI. sArAMza ke sonuM bhale alpamAtrAvALuM hoya to paNa te viziSTa dhAtupaNe ja rahe, tema puNyano bhale apakarSa hoya to paNa te puNyakarma hovAthI sukhano ja hetu bane. duHkhano hetu na bane. bhale alpamAtrAvALuM sukha Ape paNa sukha ja Ape duHkha to na ja Ape. mATe duHkhI, rogI, pIDita evuM zarIra puNyApakarSajanya nathI. paraMtu pApanA udayathI janya che. tethI kevala ekaluM puNya A saMsAramAM nathI. paNa puNya ane pApa ema banne karmo che ja. A rIte "kevala ekaluM puNyakarma ja che" A nAmanA prathamapakSanuM khaMDana ahIM samApta thayuM. l1933 have "pApakarma ja ekaluM che, tenA utkarSathI duHkha ane tenA ja apakarSathI sukha maLe che. A nAmano bIjo pakSa tathA puNya-pApAtmaka mizra karma che. A nAmanA trIjA pakSanuM khaMDana karatAM paramAtmAzrI samajAve che ke - evaM ciya vivarIyaM joejA savvaM pAvapakkhe vi / na ya sAhAraNarUvaM kamma, takkAraNAbhAvA // 1934 // ( evameva viparItaM, yojayet sarvaM pApapakSe'pi / na ca sAdhAraNarUpaM karma tatkAraNAbhAvAt // ) gAthArtha - A ja pramANe "ekaluM pApakarma ja che" AvA prakAranA bIjA pakSamAM paNa uparokta sarva hakIkata viparItapaNe joDavI. tathA puNya ane pApa ema bannenuM sAthe maLIne baneluM mizra evuM paNa eka karma nathI. kAraNa ke tevuM miznakarma baMdhAtuM hoya tevAM kAraNono abhAva che. 1934 vivecana - 1908 gAthAmAM kahelA pAMca pakSomAMthI prathama pakSa "puNyakarma mAtra ja che" A pakSanuM khaMDana samApta karIne have "pApakarma ja mAtra che" AvI mAnyatAvALA bIjA pakSanuM khaMDana A gAthAmAM kare che. bIjA pakSavALAnuM kahevuM evuM che ke - A saMsAramAM "pApakarma ja eka che" puNyakarma nathI. pApano jo utkarSa hoya to Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 navamAM gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda atizaya duHkha Ave che ane te ja pApanA apakarSathI sukha prApta thAya che. Ama duHkha ane sukha A banne pApathI ja siddha thaI jAya che. mATe puNyakarma mAnavAnI jarUra nathI. pApano utkarSa e duHkhanuM kAraNa ane pApano apakarSa e sukhanuM kAraNa che. AvA prakAranI mAnyatAvALA A bIjA pakSanA khaMDana mATe "kevala puNyakarma ja che evA prakAranA prathama pakSanA khaMDanavALA vAdamAM je je dUSaNo kahyAM tenAthI viparIta buddhi vaDe sarva nyAya ahIM paNa svayaM joDI devo. te A pramANe che - pApa e duHkhanuM ja kAraNa hovAthI jema utkRSTa pApa hoya to utkRSTa duHkha hoya che. tema pApano apakarSa hoya (eTale ke alpa pApa hoya) to tenAthI bhale alpamAtrAvALuM duHkha prApta thAya, paNa te pApanA apakarSathI duHkha ja prApta thAya, sukha prApta na ja thAya. kAraNa ke jema puNya sukhanuM ja kAraNa che. tenAthI duHkha na ja Ave, tema pApa duHkhanuM ja kAraNa che mATe tenAthI duHkha ja Ave, paraMtu alpamAtrAvALuM paNa sukha na ja Ave. jema amRta e jIvananuM kAraNa che te utkRSTamAtrAmAM hoya to jIvanane utkRSTapaNe laMbAve ane te ja amRta alpamAtrAmAM hoya to jIvanane alpamAtrAe laMbAve, paNa laMbAvavAnuM kAma kare, TUMkAvavAnuM kAma na ja kare. tathA viSa vadhAre pramANamAM hoya to tarata ja mRtyu karAve ane te ja viSano thoDo evo paNa aMza hoya to dhIme dhIme mRtyu karAve paNa mRtyunuM ja kAraNa bane. svAthyanuM ke lAMbA jIvananuM kAraNa banatuM nathI. viSano aMza che teTalA aMzamAtrathI te svAthyahetu banato nathI. kAraNa ke Akhare to te aMza-lava che to paNa viSano ja lava che. eTale viSanuM phaLa je mAraNa che te mAraNane ja ApanAra bane che. jIvADanAra banatuM nathI. A rIte vicAratAM alpa evuM paNa sukha puNyakarmathI janya che paNa pApanA apakarSathI janya nathI. A rIte upara kahelI dizA pramANe viparIta paNe potAnI buddhithI ja svayaM samajI levuM. tethI jema jIvanano hetu amRta ane maraNano hetu viSa ema bane kAryomAM banne kAraNo bhinna bhinna che ane svataMtra che. amRtanI alpatAthI mRtyu-Atmaka kArya ane viSanI alpatAthI jIvanAtmaka kArya thatuM nathI. tenI jema sukha ane duHkhAtmaka banne prakAranAM kAryonuM puNya-pApAtmaka ane prakAranuM karma bhinna-bhinna ane svataMtra samajavuM joIe, paNa puNyanA apakarSathI duHkha ane pApanA apakarSathI sukha mAnavuM joIe nahIM. kAraNa ke puNyakarma kyAreya duHkhanuM ane pApakarma kyAreya sukhanuM kAraNa banatuM nathI. A rIte bIjA pakSanuM khaMDana paNa ahIM samApta thayuM. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamA gaNadhara - acalabhrAtA 519 sukhanuM kAraNa puNya ane duHkhanuM kAraNa pApa hovAthI banne karmo bhinna bhinna che ane svataMtra che. tethI ja bannene sAthe maLIne sAdhAraNarUpe saMkIrNa (mizra) baneluM evuM eka karma che. Ama paNa na mAnavuM joIe. pAMca pakSomAMno A trIjo pakSa che ke jeo puNya-pApanuM sAthe maLeluM mizra evuM eka karma mAne che. temAM puNyanI adhikatA hoya to sukha ane temAM ja pApanI adhikatA hoya to duHkha prApta thAya che Ama jeo mAne che. teonI A mAnyatA paNa khoTI che. saMkIrNa svabhAvavALuM (mizra svabhAvavALuM) puNya-pApAtmaka evuM sAdhAraNarUpe eka karma hoya, AvuM banatuM nathI. kAraNa ke AvA prakAranA te mizra svabhAvavALA karmanA baMdhanAM koI kAraNo zAstromAM jaNAvyAM nathI. miznakarma baMdhAve evuM koI kAraNa nathI. mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga A pAMca kAraNomAMthI koI koI azubharUpe hoya tyAre pApakarmabaMdhanAM kAraNo bane che ane koI koI zubharUpe hoya tyAre puNya karmabaMdhanAM kAraNa bane che paNa ubhayAtmaka karmanAM kAraNo koI banatAM nathI. A ja vAta anumAnaprayogathI A pramANe che - sacIma rUpa rma nAsti, (saMkIrNa = mizra evuM ubhayasvabhAvavALuM karma nathI), samAvyAnaivavidha%IRUtviAn = kAraNa ke AvA prakAranA karmabaMdhanAM kAraNano ja asaMbhava che mATe, vadhyaputravat = valgAputranI jema. A anumAnathI mizrasvabhAvavALuM karma mAnanArA trIjA pakSanuM khaMDana thAya che. ll1934ll anumAnaprayogamAM hetu asiddha che ema koI kahe to te doSane dUra karatAM paramAtmA zrI mahAvIra prabhu jaNAve che ke - kammaM joganimittaM, subho'subho vA sa egasamayammi / hoja na u ubhayarUvo, kammaMpi tao tayaNurUvaM // 1935 // (karma yoganimittaM, zubho'zubho vA sa ekasamaye / bhaven na tUbhayarUpa: karmApi tatastadanurUpam // ) gAthArtha - yoganA nimitte karmano baMdha thAya che ane ekasamayamAM ekajIvane te yoga kAM to zubha hoya che athavA kAM to azubha hoya che. paraMtu ubhayarUpa yoga eka samayamAM hoto nathI. tethI tene anusAre karmabaMdha paNa puNyAtmaka athavA pApAtmaka thAya che. paraMtu miznakarma baMdhAtuM nathI. ll1935ll Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa2) navamAM gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda vivecana - samAvyAnaivaMvighAra tvati A hetu pakSamAM ghaTato nathI ema samajIne koI vAdI A hetune asiddha hetvAbhAsa kare ane tenAthI uparokta anumAnane khoTuM pADe to graMthakArazrI teno pahelethI ja javAba ApatAM kahe che ke - mithyAtva-avirati-pramAda-kaSAya ane yoga A pAMca karmabaMdhanAM kAraNo che. temAM mithyAtvAdi prathamanAM cAra sthitibaMdha ane rasabaMdhanAM kAraNo che ane yoga e pradezabaMdha ane prakRtibaMdhanuM kAraNa che. tethI sthitibaMdha-rasabaMdhavALuM ke sthitibaMdha-rasabaMdha vinAnuM paNa karma yoga dvArA baMdhAya che. 1 thI 10 guNasthAnaka sudhI mithyAtvAdi cAra baMdhahetaomAMthI koIne koI baMdha hetu hoya che tethI tyAM sAmparAyikabaMdha thAya che ane 11 thI 13 guNasthAnaka sudhI mithyAtvAdi cAra baMdhahetu hotA nathI paraMtu kevala yoga baMdhahetu che mATe IryApathikabaMdha thAya che. A rIte sAmparAyikabaMdhamAM ke IryApathikabaMdhamAM yoga to sarvatra vyApakapaNe baMdhanuM kAraNa che. tethI A pAMcamA yoga nAmanA kAraNane AzrayI vyApakapaNe vidhAna karela che. mithyAtva pahelA guNasthAnaka sudhI, avirati 4/5 guNasthAnaka sudhI, pramAda cha guNasthAnaka sudhI, kaSAya dasa guNasthAnaka sudhI ane yoga tera guNasthAnaka sudhI baMdhahetu hoya che. A pramANe yoganuM aMte vidhAna karela hovAthI 1 thI 13 guNasthAnakamAM sarvatra karmabaMdhano hetu hovAthI, karmabaMdhanuM hetupaNuM yoganI sAthe avinAbhAvasaMbaMdhavALuM che tethI mana-vacana-kAyAnA yogone ja baMdhahetu kahevAmAM Ave che. mATe yoganA nimitte karma baMdhAya che Ama kahevAya che. tattvArthAdhigamasUtramAM kahyuM che ke "yavana: yogI:, sa zrava:' kAyA-vacana ane mananI je ceSTA te ja yoga che ane tene ja Azrava kahevAya che. A rIte yoga e karmabaMdhano hetu che. A vAta samajAvI. have te mana-vacana ane kAyAno yoga zubha paNa hoya che ane azubha paNa hoya che. paraMtu eka jIvane eka samayamAM kAM to zubhayoga pravarte, kAM to azubhayoga pravarte paraMtu zubhAzubha ubhayAtmaka yoga pravarte nahIM. tethI kAraNane anurUpa ja kArya thAya, jo AtmAne zubhayoga pravartato hoya to tevA prakAranuM kAraNa hovAthI tenA phaLasvarUpe karmabaMdha paNa zubha evo puNyabaMdha svarUpa ja karmabaMdha thAya che ane jyAre A jIvane azubhayoga pravartato hoya tyAre tevA prakAranuM kAraNa hovAthI tenA phaLasvarUpe karmabaMdha paNa azubha evo pAparUpa ja baMdha thAya che. paraMtu saMkIrNasvabhAvavALuM ubhayAtmaka evuM karma eka kAle jIvane baMdhAtuM nathI. mATe saMkIrNasvabhAvavALuM karmane mAnanAro trIjo pakSa paNa barAbara nathI. ll1935 Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamA gaNadhara - acalabhrAtA 521 naNu maNa-vai-kAogA, subhAsubhA vi samayammi dIsaMti / davvammi mIsabhAvo, bhaveja na u bhAvakaraNammi // 1936 // (nanu mano-vAk-kAyayogAH, zubhAzubhA api samaye dRzyante / dravye mizrabhAvo bhaven, na tu bhAvakaraNe // ) gAthArtha - prazna - eka jIvamAM eka samayamAM zubha ane azubha evA mana-vacana ane kAyAnA yogo hoya che AvuM dekhAya che. uttara-dravyayogamAM mizrabhAva dekhAya che. paraMtu bhAvayogamAM mizrabhAva hoto nathI. ll1936/l vivecana - eka jIvamAM eka samayamAM zubha ja yoga hoya che athavA azubha ja yoga hoya che. AvuM 193pamI gAthAmAM je kahevAmAM AvyuM che te viSayamAM alabhrAtAjI prazna kare che ke - eka jIvamAM eka samayamAM zubha ane azubha ema banne prakAranA mana-vacanakAyAnA yogo ekIsAthe pratyakSa najare dekhAya ja che to pachI uparanI gAthAmAM ema kema kahevAya che ke kAM to zubha ja yoga hoya che athavA kAM to azubha ja yoga hoya che, AvuM zA mATe kahevAya che ? bane yogo sAthe hoya ema dekhAya che. te A pramANe - koIka dAtA avidhie potAnI IcchA pramANe vivekarahitapaNe dAna ApavAno manamAM vicAra kare ane tenA saMbaMdhamAM ciMtana-manana kare to te zubhAzubha mizra manoyoga thayo kahevAya. kAraNa ke dAna ApavAno je vicAra che te zubha ane avidhie pravartavuM che te azubha - Ama banne prakArano manayoga sAthe thayo. evI ja rIte avidhie dAnAdi dharmano koI vaktA upadeza Ape tyAre zubhAzubhamizra vacanayoga paNa thayo tathA avidhie ja jinezvaraprabhunI pUjA-vaMdana Adi dharmAnuSThAno AdaratAM zubhAzubha-mizra kAyayoga paNa thayo. A rIte mizra yoga hoya che. tethI tenAthI baMdhAtuM karma paNa puNya-pApAtmaka evuM mizra eka karma hoya AvuM kema na bane? uttara - tatayuktam = te A prazna ucita nathI. yoga be prakArano che eka dravyayoga ane bIjo bhAvayoga. tyAM manayogapaNe vacanayogapaNe ane kAyayogapaNe pravartatAM evAM (manovargaNAnAM-bhASAvargaNAnAM ane audArikAdi vargaNAnAM) je pugaladravyo che, te dravyayoga che. tathA te pudgalo dvArA mana-vacana ane kAyAnuM parispandanAtmaka (halana-calanarUpe-asthiratArUpe) je thayuM te paNa dravyayoga kahevAya che. kAraNa ke A Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa22 navamAM gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda bannemAM pulAtmaka paradravyarUpa A yoga che. mATe dravyayoga che. paraMtu A banne prakArano dravyayoga che hetu jemAM evo Atmadravyano je adhyavasAya te bhAvayoga che. uparokta bane prakAranA pudgaladravyo (rUpa dravyayoga) dvArA AtmAmAM je je adhyavasAyo Avirbhata thAya che te adhyavasAyasthAnane (AtmadravyanuM vaibhAvika svarUpa) hovAthI bhAvayoga kahevAya che. tyAM upara kahela avidhie dAna ApavAnI vicAraNA, dAna ApavAno upadeza ane jinapUjA-vaMdanAdi karavAM ItyAdi rUpe je mana-vanaca-kAyAnA yogo che. tevA yogamAM bane prakAranA je dravyayogo dekhAya che. temAM vyavahAranayanI dRSTie zubhatA ane azubhatA ema mizratA saMbhavI zake che. kAraNa ke te yoga pudgaladravyAzrita che ane pudgaladravya zubhAzubha sAthe hoI zake che. vyavahAranaya bhUladRSTivALo che. te AvA prakAranA pudgaladravyAtmaka dravyayogane (bhAvayoganuM kAraNa hovAthI) karmabaMdhano hetu mAne che. paraMtu mana-vacana ane kAyAnA nimitte AtmAmAM pragaTa thatA adhyavasAyAtmaka bhAvayogamAM AvI zubhAzubhatA mizrarUpe hotI nathI. nizcayanaya sUkSmadRSTivALo che. te AtmAnA adhyavasAyAtmaka bhAvayogane baMdhahetu mAne che. - bhAvArtha evo che ke - vyavahAranayanI dRSTie dravyayoga zubhAzubharUpe IcchAya che. paraMtu nizcayanayanI dRSTie te ja dravyayoga dvArA AtmAmAM pragaTa thato adhyavasAyAtmaka je bhAvayoga hoya che te ja paramArthathI karmabaMdhanuM kAraNa che ane te bhAvayoga kAM to zubha ja hoya che athavA kAM to azubha ja hoya che. paraMtu ubhayAtmaka-mizrayoga ekasamayamAM sAthe hoto nathI. upara kahelAM cintana-dezanA ane dharmAnuSThAna karatI vakhate pravartatA dravyayogo paNa nizcayanayanI dRSTie zubhAzubha-mizrarUpe saMbhavatA nathI. kAraNa ke dAnAdinuM ciMtana dAnAdino upadeza ane kAyAthI karAtAM dharmAnuSThAno zubhakriyA hovA chatAM paNa avidhidoSavALAM hovAthI nizcayanayanI dRSTie AtmAno te kAle adhyavasAya (pariNAma) azubha ja che. mATe bhAvayoganI dRSTie A azubhayoga ja che ane A bhAvayoga ja karmabaMdhano hetu hovAthI Agama-zAstromAM nizcayanayanI dRSTinI ja vivakSA karavAmAM AvI che. zubha adhyavasAyasthAno ane azubha adhyavasAya sthAno ema be prakAranA adhyavasAya sthAnone mukIne zubhAzubha (eTale ke mizra) evA adhyavasAyasthAnasvarUpa trIjo rAzi AgamazAstromAM kyAMya IcchAto nathI ke jethI adhyavasAyasthAnasvarUpa bhAvayogamAM zubhAzubhatvarUpa mizrapaNuM ghaTe. tethI eka jIvamAM eka samayamAM bhAvayoga kAM to zubha Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamA gaNadhara - acalabhrAtA para3 hoya athavA kAM to azubha hoya che. paNa eka ja prakAra hoya che. mizra saMbhavato nathI. tethI tevA zubha ane azubha yoganA nimitte baMdhAtuM karma paNa puNya ane pApAtmaka be prakAranuM bhinna bhinna hoya che paNa mizrarUpa eka prakAranuM karma saMbhavatuM nathI Ama siddha thayuM. 1936/ upara kahelI vAtane ja vadhAre spaSTa kare che - jhANaM zubhamasubhaM vA, na u mIsaM jaM ya jhANavirame vi / lesA subhA'subhA vA, subhamasubhaM vA tao kammaM // 1937 // (dhyAnaM zubhamazubhaM vA, na tu mizraM yacca dhyAnavirame'pi / lezyA zubhA'zubhA vA, zubhamazubhaM vA tataH karma // ) gAthArtha - dhyAna paNa zubha athavA azubha che paNa mizra nathI. dhyAna virAma pAme tyAre vezyA paNa zubha athavA azubha che (paNa mizra nathI). tethI bhAvayogajanya karma paNa zubha ane azubha ema dvividha che paNa mizra nathI. /1937ll vivecana - koI paNa eka viSayanA ciMtana-mananamAM AtmAnuM sthira thavuM te dhyAna. je kAraNathI AgamomAM eka kAle eka jIvane kAM to dharmadhyAna athavA kAM to zukaladhyAna, Ama A bemAMnuM koI eka zubha dhyAna hoya che athavA Arta ane raudra dhyAnamAMnuM koI eka azubha dhyAna hoya che Ama AgamomAM jaNAveluM che. paraMtu zubhAzubharUpa mizra dhyAna kyAMya kaheluM nathI. jyAre dhyAnasthAvasthA virAma pAme tyAre paNa kAM to tejo-pA ane zukala vagere zubhalezyA pravarte che athavA kRSNa, nIla ane kApAta vagere azubhalezyA pravarte che. paraMtu zubhAzubhasvarUpa mizralezyA pravartatI nathI. dhyAna ane vezyAtmaka AtmAnA je adhyavasAyo che te ja bhAvayoga che. tethI te bhAvayogo paNa eka kAle kAM to zubha hoya athavA kAM to azubha hoya. paNa mizra bhAvayogo hotA nathI. tethI bhAvayogonA nimitte baMdhAnAruM karma paNa eka kAle kAM to puNyakarmAtmaka zubhakarma baMdhAya che athavA pApakarmAtmaka azubhakarma baMdhAya che. paraMtu puNya-pApAtmaka evuM mizra karma baMdhAtuM nathI. mATe trIjo pakSa paNa ucita nathI. ll1937 puvvagahiyaM ca kammaM, pariNAmavaseNa mIsayaM nejA / iyareyarabhAvaM vA, sammA-micchAI na u gahaNe // 1938 // Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda (pUrvagRhItaM ca karma, pariNAmavazena mizratAM nayet / rUtaretaramAva vA sahi-mithyAtve, na tu prApo ) gAthArtha - pUrvakAlamAM grahaNa kareluM (bAMdheluM) evuM karma adhyavasAyanA balathI mizratAne (mizramohanIyarUpe) thAya che athavA samyakatvamohanIyarUpe ane mithyAtvamohanIya rUpe ema Itara-ItarabhAvane pAme che. paraMtu grahaNakAle (karma baMdhAtuM hoya tyAre) zubhAzubha evuM miznakarma baMdhAtuM nathI. 1938 vivecana - athavA pUrvakAlamAM bAMdheluM karma haju zubhAzubha evA mizrabhAvane pAme che. AvI saMbhAvanA (kalpanA) karAya che. paNa bAMdhatI vakhate (baMdhakAle) zubhAzubha evuM mizra karma baMdhAtuM hoya AvuM banatuM nathI. zAstranA anusAre haju AvI saMbhAvanA (kalpanA) karAya che ke pUrvakAlamAM bAMdheluM mithyAtvamohanIya nAmanuM karma adhyavasAyanA vazathI saMkrama dvArA traNa puMjarUpe karAtuM chatuM "samyameithyAtvarUpa" = mizra puMjarUpa bane che. athavA anya-anyarUpe paNa bane che. eTale ke samyakRtvamohanIyarUpe ane mithyAtvamohanIyarUpe paNa bane che. bhAvArtha evo che ke - pUrvakAlamAM bAMdhelAM mithyAtvamohanIyakarmanAM pugalone vizuddha pariNAmavALo thayo chato A jIva zodhIne zuddha karIne) ghaNo ghaNo rasaghAta karavA vaDe samyakatvamohanIya rUpe banAve che. tathA keTalAMka dalikomAM thoDo rasaghAta karIne mizramohanIyarUpe paNa banAve che ane zeSa keTalAMka dalikone mithyAtvarUpe ja rAkhe che. tathA vaLI azuddha pariNAmavALo thayo chato A jIva ja ochA rasavALAM karelAM samyakatvamohanIyanAM karmaparamANumAM rasano utkarSa karIne mithyAtvamohanIyakarmanA puMjamAM nAkhIne mithyAtvarUpe paNa kare che. Ama pUrvakAlamAM bAMdhelA ane sattAmAM rahelAM evA karmomAM zubhAzubhatvarUpa A mizrapaNuM saMbhavI zake che. paraMtu grahaNakAle eTale ke karma baMdhAtuM hoya tyAre puNya-pApAtmaka evuM saMkIrNasvabhAvavALuM mizra karma baMdhAtuM paNa nathI ane baMdhAtuM evuM koI paNa eka karma te kAle anya-anyarUpe saMkramita paNa thatuM nathI. mATe "puNya-pApAtmaka" evuM mizrakarma hoya che. A trIjo pakSa paNa vyAjabI nathI. Ama traNa pakSonuM khaMDana pUrNa thayuM. 1938 ' upazamasamyakatvavALo jIva mithyAtvamohanIyane mizramAM ane samyakatvamohanIyamAM saMkramAve che tathA samyakatvathI paDIne mithyAtve AvanAro jIva samyakatvamohanIyane mithyAtvamohanIyamAM saMkramAvIne mithyAtvamohanIyarUpe kare che. Ama uparanI 1938mI gAthAmAM kahyuM che. tethI (kammapaDi graMthanA AdhAre) saMkSepathI karmonI saMkramavidhine paNa ahIM jaNAve che - Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamA gaNadhara - acalabhrAtA 525 mottuNa AuyaM khalu, daMsaNamohaM carittamohaM ca / sesANaM pagaINaM, uttaravihisaMkamo bhajjo // 1939 // (muktvA''yuSkaM khalu darzanamohaM cAritramohaM ca / zeSAmAM pravRtInAmuttavathasakramo mAnya ) gAthArtha - AyuSyakarma, darzanamohanIya ane cAritramohanIya karmane choDIne bAkInI prakRtiomAM uttaraprakRtiono saMkrama bhajanAe thAya che. ll1939l vivecana - bAMdhelA ane sattAmAM rahelA koI eka karmane anya karmarUpe rUpAntara karavuM tene saMkrama kahevAya che. AvI kriyA AtmAnA je vIryavizeSa (bhAvayogavizeSa) vaDe thAya che. te vIryavizeSane saMkramaNakaraNa kahevAya che. ahIM saMkSepathI saMkramavidhi samajAvAya (1) jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya vagere mUla ATha karmono paraspara saMkrama kyAreya paNa thato nathI. jJAnAvaraNIya karma darzanAvaraNIyAdimAM saMkramAvAtuM nathI. uttara prakRtiono ja saMkrama thAya che. te paNa potapotAnA mUlakarmathI abhinna evI uttaraprakRtiono ja paraspara saMkrama thAya che. jemake matijJAnAvaraNIyakarmano zrutajJAnAvaraNIyAdi cAra jJAnAvaraNIyamAM saMkrama thAya che. kAraNa ke te mUlakarmarUpe abhinna che paraMtu cakSudarzanAvaraNIyAdimAM matijJAnAvaraNIyakarmano saMkrama thato nathI. kAraNa ke te mUlakarmanI apekSAe bhinna karma che. (2) AyuSyakarmanI cAre uttaraprakRtiono paraspara saMkrama thato nathI. manuSyanA jIve devAyuSya bAMdhyuM hoya to te baMdhAyelA devAyuSyano saMkrama sattAmAM rahelA manuSyAyuSyamAM thato nathI. jo ke mUlakarmanI apekSAe A banne prakRtio paraspara abhinna che. to paNa cAre AyuSyono arasaparasa saMkrama thato nathI. ahIM mUlagAthAmAM mAryA Ama eka vacanano nirdeza karyo che. to paNa te jAtipradhAna nirdeza che. (arthAt AyuSyakarmanI saghaLI jAti evo artha karavo) tethI artha bahuvacanamAM jANavo. arthAt cAre AyuSyono paraspara saMkrama thato nathI. (3) tathA darzanamohanIyakarma ane cAritramohanIya karmane choDIne saMkrama thAya che. eTale ke darzanamohanIya ane cAritramohanIya A banne karmo "mohanIya" nAmanA mUlakarmathI abhinna che. tethI darzanamohano cAritramohamAM ane cAritramohano darzanamohamAM Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda saMkrama thavo joIe. paraMtu potAnI mUlaprakRti "mohanIyakarmathI abhinna hovA chatAM paNa darzanamohano cAritramohamAM ane cAritramohano darzanamohamAM paraspara saMkrama thato nathI. (4) bAkInI sarve paNa uttaraprakRtiono potapotAnA mUlakarmathI abhinna evI uttaraprakRtiomAM paraspara saMkrama bhajanAe thAya che jemAM saMkrama karavo che teno baMdha cAlato hoya to ja saMkrama thAya che. eTale ke AdhArabhUta (patagraha) prakRtino baMdha cAlato hovo joIe, anyathA saMkrama thato nathI tathA jeno saMkrama karavo che tenI sattA hoya to saMkrama thAya che anyathA thato nathI. mATe bhajanA (vikalpanA) kahI che. bhajanA (vikalpa) lakhavAnuM kAraNa A pramANe che - jJAnAvaraNIya pAMca, darzanAvaraNIya nava, kaSAya soLa, mithyAtvamoha, bhaya, jugupsA, taijasa-kAzmaNa, varNAdi catuSka, agurulaghu, upaghAta, nirmANa ane aMtarAya pAMca A suDatAlIsa uttaraprakRtio dhruvabaMdhI che. te suDatAlIsamAMthI je je prakRti baMdhAtI hoya temAM potAnA mUlakarmathI abhinna evI uttara pravRtiono paraspara saMkrama haMmezAM dasa guNasthAnaka sudhI thAya che. jemake jJAnAvaraNIya karmanI aMdara matijJAnAvaraNIya karmamAM zrutajJAnAvaraNIyAdi cArano ane te cAremAM matijJAnAvaraNIya Adi zeSa cAreno Ama paraspara saMkrama thAya che. (5) paraMtu bAkInI je adhRvabaMdhI 73 prakRtio che teono potAnA mUlakarmathI abhinna evI uttaraprakRti baMdhAtI hoya to ja baMdhAtImAM na baMdhAtI prakRtino saMkrama thAya che. jemake sAtavedanIya baMdhAtuM hoya tyAre te sAtAmAM na baMdhAtI asAtAno saMkrama thAya che. paraMtu te baMdhAtI sAtAno na baMdhAtI asAtAmAM saMkrama thato nathI. evI ja rIte asAtA baMdhAtI hoya tyAre baMdhAtI asAtAmAM na baMdhAtI sAtAno saMkrama thAya che. paNa baMdhAtI evI asAtAno saMkrama na baMdhAtI evI sAtAmAM te kAle thato nathI. mATe mUlagAthAmAM bhajanAe saMkrama kahyo che. A viSayamAM thoDA apavAda che te A pramANe che. (6) bIjA-trIjA guNasthAnakamAM rahelA jIvo darzanamohanIya traNa karmano paraspara saMkrama karatA nathI. (7) dareka karmonI baMdhAvalikA, udayAvalikA ane saMkramAvalikA sakala karaNane ayogya hoya che. mATe te AvalikAgata karmano saMkrama thato nathI. vizeSa apavAda paMcasaMgraha-kammapayaDathI jANavA, A prakRtisaMkrama samajAvyo. bAkInA pradezasaMkrama sthitisaMkrama ane anubhAgasaMkrama paNa uparokta nyAyane dhyAnamAM rAkhIne mUlakarmathI abhinna evI baMdhAtI uttaraprakRtimAM thAya che te viSaya sthAnAntarathI (paMcasaMgrahabhAga bIjo ane kammapayaDi ItyAdi graMthothI) jANI levo. ll1939o. Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamA gaNadhara - acalabhrAtA 527 A pramANe svabhAvavAda nAmanA pAMcamA pakSanuM sauthI prathama ane tyArabAda puNyakarma ja che, pApakarma ja che ane mizrakarma che. AvA prakAranA prathama-dvitIya ane tRtIya pakSa ema 1-2-3-5 A cAra pakSonuM khaMDana karIne vAstavikapaNe puNyakarma paNa che ane pApakarma paNa che ane te banne paraspara bhinna che. Ama cotho pakSa ja satya che AvI vyavasthA karIne have puNya ane pApanAM bhinna bhinna lakSaNo kahe che - 6 gaNadharavAda sohaNavaNNAiguNaM subhANubhAvaM ca tayaM puNNaM / vivarIyamao pAvaM, na bAyaraM nAisuhumaM ca // 1940 // (zobhanavarNAdiguNaM, zubhAnubhAvaM ca yat tat puNyam / viparItamataH pApaM, na bAdaraM nAtisUkSmaM ca // ) gAthArtha - zobhanavarSAdivALuM ane zubha anubhAvavALuM je karma che te puNya che. tenAthI je viparIta che te pApakarma che. A banne karmo bAdara paNa nathI ane atizaya sUkSma paNa nathI. 1940mI vivecana - pudgalo be jAtanAM hoya che. zobhana (suMdara) varNAdi guNavALAM, suMdara varNa, gaMdha, 2sa ane sparzavALAM tathA azubha varNAdi guNavALAM, asuMdara varNa, gaMdha, rasa ane sparzavALAM. temAM je puNyakarmanAM pudgalo che te suMdara varNAdivALAM che ane je pApakarmanAM pudgalo che te asuMdara varNAdi guNavALAM che. tathA puNyakarmanAM pudgalo zubha anubhAvavALAM - sukhakArI phaLa ApanArAM che ane pApakarmanAM pudgalo azubha anubhAvavALAM eTale ke duHkhakArI phaLa ApanArAM che. A pramANe suMdara varNa-gaMdha-2sa ane sparzalakSaNavALA guNo je karmanA che ane jeno zubha vipAka che te puNyakarma kahevAya che ane AvA prakAranA puNyathI je viparIta lakSaNavALuM eTale ke azubhavarNAdivALuM che ane azubha vipAkavALuM che te pApakarma kahevAya che. A puNya ane pApa ema banne prakAranuM paNa karma kevuM che ? to paramAtmAzrI jaNAve che ke merUparvata ke mahA-zilA Adi padArtho jema ghaNA moTA bAdarabhAve pariNAma pAmelA skaMdho che tevuM te karma bAdarabhAvavALuM nathI. kAraNa ke audArikAdi prathamanI cAra vargaNAo bAdara pariNAmI che. bhASA-zvAsa-mana ane kAryaNavargaNA sUkSmapariNAmI che ane karma e sUkSma evI kAryaNavargaNAmAMthI baneluM che mATe bAdara nathI. tathA paramANu-yaNuka-TyuNuka AdinI jema atizaya sUkSma paNa nathI. kAraNa ke anaMtAnaMta paramANuo vaDe baneluM che. Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa28 navamAM gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda A rIte puNyakarma zubha varNAdivALuM ane zubha vipAkavALuM tathA pApakarma azubhavaIdivALuM ane azubha vipAkavALuM che tathA bane karma nathI bAdara ane nathI atizaya sUkSma. paraMtu sUmavargaNAthI niSpanna che mATe sUkSma che, atIndriya che, IndriyathI agocara che. l/194all te puNya ane pApasvarUpa be prakAranA karmane grahaNa karato A jIva kevuM karma grahaNa kare che ? ane kevI rIte grahaNa kare che ? te jaNAve che - giNhai tajjogaM ciya reNuM puriso jahA kayabbhaMgo / egakkhettogADhaM, jIvo savvappaesehiM // 1941 // (gRhNAti tadyogyameva reNuM puruSo yathA kRtAbhyaGgaH / kSetra vArdi nIvaH sarvapraH II) gAthArtha - jema tailAdithI mardana karelo puruSa sUkSma rajane grahaNa kare che tema rAgAdi bhAvavALo jIva karmane yogya pudgalone grahaNa kare che. ekakSetrAvagADhavargaNAne potAnA sarva AtmapradezothI A jIva grahaNa kare che. ll1941/l - vivecana - jema tailAdithI kareluM che mardana (mAlIsa) jeNe evo puruSa havAmAM uDatI sUma rajane grahaNa kare che. arthAt mardanAdi karelA puruSane jema sUma raja coMTe che tevI ja rIte rAga ane dveSAdi kaSAyothI kliSTa (malina) svarUpavALo A jIva paNa te puNya ane pApAtmaka karmane yogya evAM kArmaNavargaNAmAM rahelAM sUkSma ane anaMtAnaMta pradezavALAM pugaladravyone grahaNa kare che. paraMtu atyanta sUkSma evA paramANu Adine tathA karma banavAne ayogya evAM audArikAdi bAdara vargaNAnAM pudgaladravyone A jIva karmarUpe grahaNa karato nathI. vaLI "vikSetrIvameva' eka ja kSetramAM eTale ke jIva je kSetramAM rahelo che te ja kSetramAM rahelI kArmaNa vargaNAne A jIva grahaNa kare che. potAnAthI avagADha thayelA kSetra karatAM bhinna kSetramAM rahelI kArmaNavargaNAnA pradezone A jIva grahaNa karato nathI. jIvanI sAthe samAna pradezomAM rahelI evI ja kArmaNa vargaNAne A jIva grahaNa kare che. kSetrAntaramAM rahelI vargaNAne jIva grahaNa karato nathI. potAnI sAthe samAna kSetramAM rahelAM, anaMtAnaMtapradezanAM banelAM, sUkSmapariNAmavALAM evAM kArmaNavargaNAnAM pugalone paNa A jIva potAnA sarva Atmapradezo dvArA grahaNa Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamAM gaNadhara - acalabhrAtA 529 kare che. paraMtu amuka ja Atmapradezo vaDe grahaNa kare evuM banatuM nathI. jIva potAnA sarvapradezo dvArA ja karyagrahaNa kare che. zAstramAM kahyuM che ke - egapaesogADhaM savvapaesehiM kammuNo joggaM / baMdhai jahuttaheuM sAiyamaNAiyaM vAvi // 1 // karmane yogya, ekasarakhA samAna pradezomAM rahelA eTale ke je je AkAzapradezomAM Atmapradezo rahelA che. te ja AkAzapradezomAM rahelA karmapradezone jIva potAnA sarvapradezo dvArA yathokta hetuoe karIne bAMdhe che. te karma sAdi paNa che ane anAdi paNa che. sAmAnyathI AyuSyakarma sivAya bAkInAM sAte karmo saMsArI sarve jIvo anAdikALathI bAMdhe che. mokSe jatAM kSapakazreNIe caDhatAM te te guNasthAnake karmanA baMdhano aMta kare che eTale A baMdha anAdi-sAtta thAya che. abhavya jIvo athavA jAtibhavya jIvo kSapakazreNI mAMDavAnA nathI tethI teone sAta karmano baMdha anAdi-anaMta che tathA je jIvo upazamazreNI upara caDyA che. agiyAramA guNasthAnake caDhIne nIce utare che tevA jIvone nIce utaratAM dasamA guNasthAnake cha karmano sAMparAyika baMdha ane navamAM guNaThANe mohanIyakarmano baMdha zarU thAya che. tyAre te baMdha sAdi che. AvA jIvo kAlAntare avazya kSapakazreNI mAMDavAnA ja che tethI te baMdha sAtta che. Ama mUla sAtakarmono baMdha anAdi-anaMta, anAdisAnta ane sAdisAtta ema traNa prakArano hoya che. jyAre AyuSyakarma bhavamAM eka ja vAra baMdhAtuM hovAthI ane te paNa mAtra antarmuhUrta ja baMdhAtuM hovAthI sAdi-sAtta che. ll1941] avisiTThapoggalaghaNe loe, thUlataNukammapavibhAgo / jujjeja gahaNakAle, subhAsubhaviveyaNaM katto ? // 1942 // (aviziSTapudgalaghane loke sthUlatanukarmapravibhAgaH / / yucate avAjo mAjumavivecana cuta: ? ) gAthArtha - aviziSTa pudgalonA samUhathI bharelA evA A lokamAM skUla ane sUkSma karmano vibhAga to haju saMbhavI zake che. paraMtu baMdhakAle zubha-azubhano vibhAga kema ghaTe ? ll1942 vivecana - cauda rAjaloka pramANa A lokAkAza dArikAdi ATha grAhya ane agrAhya vargaNAonA anaMtAnaMta pradezo vaDe pratipradeze bharelo che. lokAkAzanA pratyeka pradeza aviziSTa evAM eTale ke "A zubha ane A azubha" evA prakAranA bhedarahitapaNe Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda goThavAyelAM arthAt zubhAzubhanA bhedathI rahitapaNe rahelAM evAM arthAt evA bheda vinAnA pudgalothI nirantara A loka bharelo che, vyApta che. tethI je samaye A jIva karmono baMdha kare che te samaye "sthUla ane tanu" AvA prakAranAM be vizeSaNomAMthI sUkSmane ja grahaNa kare ane sthUlane (bAdarane) grahaNa na kare. A vizeSaNa 1940mI gAthAmAM kaheluM ghaTI zake che. kAraNa ke tanu = arthAt sUkSmavargaNA ja A jIva karmarUpe grahaNa kare che. AvA sUkSma vizeSaNathI viziSTa je pudgalo che. tenAthI anya (bAdara tathA atizaya sUkSma) pudgalo to A jIva vaDe karmarUpe svabhAvathI ja grahaNa karAtAM nathI. mATe bAdara ane sUkSmamAMthI sUkSmane ja grahaNa kare che. A vizeSaNa sArthaka che. ghaTI zake che mATe yathArtha che. paraMtu zubhAzubha AvuM vizeSaNa grahaNakAle (baMdhakAle) kema saMbhave ? kAraNa ke zubha ane azubha ema banne prakAranAM pudgalothI aviziSTapaNe A loka bharelo che. eTale A jIva potAnA svabhAvathI to zubhAzubha evA bhedathI rahita sAmAnya pudgalone grahaNa karI zake che. tethI karmanA baMdhakAle arthAt te ja kSaNamAM karmapudgalone grahaNa karavAnA kAle ja te jIvane zubhAzubhano bheda kema ghaTe ? zubha ja pudgalo levAM paNa azubha pudgalo na levAM athavA azubha ja pudgalo levAM paNa zubha pudgalo na levAM, Avo vibhAga baMdhakAle kema ghaTe ? bAdara-sUkSmamAMthI sUkSma vizeSaNa ghaTe, paNa zubhAzubha vizeSaNano vibhAga kema ghaTe ? A vizeSaNa baMdhakAle koI rIte ghaTatuM nathI. Avo parano (pUchanArano) Azaya che. tethI ''sohaLavAzuLa'' ItyAdi gAthAmAM karmonA je zubhAzubha bheda pADyA che te yogya nathI, ghaTatA nathI. Ama prazna karanAra acalabhrAtAjInA haiyAno bhAva che. 1942 // paramAtmA zrI mahAvIraprabhu uttara Ape che - avisi ciya taM so pariNAmAsayasabhAvao khappaM / kurute subhamasubhaM vA gahaNe jIvo jahAhAraM // 1943 // (aviziSTameva tat sa pariNAmAzrayasvabhAvataH kSipraM / kurute zubhamazubhaM vA grahaNe jIvo yathA''hAram // ) gAthArtha - jIva prathama to aviziSTa evA ja karmapudgalone grahaNa kare che. paraMtu potAnA adhyavasAyasvabhAvanA kAraNe ane AzrayasvabhAvanA kAraNe grahaNakAle ja AhAranI jema A jIva te karmane zubha athavA azubharUpe pariNamAve che. 1943 Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa31 gaNadharavAda navamA gaNadhara - acalabhrAtA | vivecana - je samaye jIva karma bAMdhe che te samaye to zubha ane azubha AvA prakAranA vizeSaNathI aviziSTa ja kArmaNa vargaNAnAM pudgalone A jIva grahaNa kare che. ane jaldI jaldI te grahaNa samaye ja A jIva aviziSTa evAM kArmaNavargaNAnAM A pudgalone zubhapaNe ane azubhapaNe pariNAve che. karmapudgalonuM tevA prakAranuM pariNamana karavAnuM kAraNa. "pariNAmAzrayasvabhAva che" teno artha A pramANe che - (1) karmabaMdha karatI vakhate pUrvabaddha karmonA udayanA AzrayabhUta (AdhArabhUta) evA jIvano zubha athavA azubha adhyavasAya - pariNAmavALo je svabhAva te svabhAvanA kAraNe karmapudgalone zubhAzubharUpe pariNAve che. (2) kArmaNavargaNAnA pudgalomAM paNa evA prakAranI te koI yogyatAvizeSa rahelI che ke je zubha athavA azubharUpe pariNAma pAme che eTale ke zubhatva ane azubhatvarUpe pariNAma pAmavAnA AzrayavALAM karmapugalo che. Ama jIvamAM karmodayajanya adhyavasAya ane karmayugalomAM pariNamana svabhAva rahelo che. tethI ja TIkAmAM kahyuM che ke pUrvakAle bAMdhelA puNya ane pApa ema banne prakAranA karmanA udayanI AdhInatAnA kAraNe karmanA AzrayavALo A jIva che ane zubhAzubhatvanA pariNAmanA AzrayavALuM karma che. eTale jIva paNa AzrayasvabhAvavALo ane karma paNa AzrayasvabhAvavALuM che. Ama banne dravyo AzrayasvabhAvavALAM che. jema agnimAM dAhakasvabhAva che ane kASThAdimAM dAhyasvabhAva che. tethI ja agni kASThAdine bALI zake che. tema jIva pariNAma pamADavAnA svabhAvano Azraya che ane kArmaNavargaNAnA pudgalo karmapaNe pariNAma pAmavAnA svabhAvano Azraya che. Ama tevA tevA svabhAvanI AzrayavRttinA kAraNe jIva karmane zubhAzubharUpe grahaNa samaye ja pariNamAvI zake che. A rIte pariNAma (adhyavasAya) ane AzrayasvabhAva A bannenA kAraNe jIva karmone grahaNakAle ja zubhAzubhapaNe pariNamana pamADavAnuM kArya kare che. bhAvArtha evo che ke (1) jIvano je zubha athavA azubha pariNAma che (adhyavasAya che) tenA vazathI A jIva grahaNa samaye ja karmapudgalomAM zubhatva athavA azubhatva utpanna kare che. (2) tathA pUrve bAMdhelA mohanIyAdi karmonA udayanA AzrayabhUta (AdhArabhUta) evo A jIva pote paNa rAga-dveSAdi bhAve zubha-azubhapaNe pariNAma pAme che. tethI karmanA udayanA AdhArabhUta evA jIvano tevo koI svabhAva ja che ke je pote zubha athavA azubhapaNe pariNAma pAmyo chato karmane grahaNa kare che ane karmane te rUpe pariNAve che. (3) tathA zubhapaNe ane azubhapaNe pariNAma pAmavAnI yogyatAvALA eTale tevI yogyatAnA AzrayabhUta evAM Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda karmapudgalono paNa tevo tevo svabhAva che. arthAt tevI tevI koI yogyatAvizeSa aMdara che ke jethI zubha-azubha bhAvavALA jIva vaDe grahaNa karAtuM chatuM te karma paNa te rUpe (zubhaazubharUpe) pariNAma pAme che. jema jIva vaDe grahaNa karAto AhAra ekasarakho-samAna hovA chatAM paNa jIvanA kAraNe bhinna bhinna rUpe pariNAma pAme che. gAya dUdha pIe to te AhAra dUdharUpe pariNAma pAme ane sApa dUdha pIe to viSarUpe pariNAma pAme. A rIte AzrayanA svabhAvanA kAraNe dUdha jema dUdha ane viSa bane che tema jIva vaDe karma zubha ane azubhabhAve pariNAma pAme che. tathA AhArarUpe levAtA te dUdhamAM paNa tevo svabhAva che ke je dUdharUpe ane viSarUpe pariNAma pAmavAnI yogyatAvizeSa dharAve che. tevI ja rIte karmanA pudgalomAM paNa zubhapaNe ane azubhapaNe pariNAma pAmavAnI yogyatAvizeSa paNa rahelI che. prazna - karma pugalomAM ane jIvamAM rahelA AvA prakAranA pariNamana karavAnA ane pariNamana pAmavAnA AzrayasvabhAvanA kAraNe zuM zubhAzubhatva rUpa pariNamana mAtra ja thAya ? ke bIjuM paNa kaMI pariNamana thAya ? uttara - karmomAM zubhAzubhatva rUpa je pariNamana thAya che te to upalakSaNarUpa che. arthAt A eka pariNamananuM vidhAna karela che. tenA upalakSaNathI (tenAthI adhyAhArapaNe) je samaye jIva karma bAMdhe che te ja samayamAM te karmapudgalomAM prakRti, sthiti ane anubhAganI vicitratA paNa A jIva kare che. anaMtAnaMta karma daliko jIva grahaNa kare che. temAM judA judA karmadalikone judI judI prakRtirUpe pariNamAve che. tathA dareka karmaprakRtiomAM judo judo sthitibaMdha paNa kare che. tathA dareka karmapugalomAM bhinna bhinna rasabaMdha paNa kare che. A rIte jIvano pariNAmasvabhAva ane karmapudgalomAM tevA tevA bhAve pariNAma pAmavAnI yogyatA A banne kAraNone lIdhe jIva grahaNa samaye ja A saghaLuM kArya kare che. ekasamaye grahaNa karAtA te anaMtAnaMta karmaparamANuono koI karmane alpabhAga ane koIka karmane bahubhAga Ape che. AvI vicitratA paNa A jIva grahaNa samaye ja uparokta kAraNone lIdhe kare che. A pramANe jIva pote ja karmonA baMdhakAle ja pariNAma pamADavAnA ane pariNAma pAmavAnA AzrayasvabhAvanA kAraNe ja sarvakArya kare che. zAstramAM kahyuM che ke - gahaNasamayammi jIvo, uppAei guNe sapaccayao / savvajiyANaMtaguNe, kammapaesesu savvesu // 1 // Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamAM gaNadhara - acalabhrAtA 533 AuyabhAgo thovo, nAme goe samo tao ahigo / AvaraNamaMtarAe sariso ahigo ya mohe vi // 2 // savvuvari veyaNIe, bhAgo ahigo u kAraNaM kiMtu / suha-dukkhakAraNattA ThiI viseseNa sesAsu // 3 // sAkSIbhUta gAthAono artha - grahaNa samaye ja jIva potAnA adhyavasAyane anusAra te sarva karma pudgalomAM sarva jIva karatAM anaMtaguNA rasAvibhAgane utpanna kare che. tathA dalitonI vaheMcaNImAM AyuSyakarmane sauthI alpa bhAga Ape che. tenAthI nAmakarma ane gotrakarmane adhika bhAga Ape che. paNa paraspara samAna bhAga Ape che. tenAthI jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa ane aMtarAyakarmane adhika bhAga Ape che. paNa paraspara samAna bhAga Ape che. tenA karatAM mohanIyane paNa adhika bhAga Ape che. temaja sarvakarmothI upara (adhika) bhAga vedanIyakarmane Ape che. vedanIyakarmane sauthI adhika bhAga ApavAnuM kAraNa e che ke sukha ane duHkhano anubhava karAvavAmAM teno adhika bhAga kAraNa che. bAkInA karmone sthiti vizeSa pramANe dalika vibhAga Ape che. ||194all karmomAM zubhAzubhatvanuM pariNamana, prakRti-sthiti-rasabaMdhAdinuM bAMdhavuM tathA hInAdhika karmavibhAganI racanA A sarve paNa kAryo A jIva karma grahaNa karavAnA samaye ja AhAranA dRSTAnta kare che. tethI have te AhAranuM dRSTAnta ja samajAve che - pariNAmAsayavasao dheNUe jahA pao visamahissa / tullo vi tadAhAro taha puNNApuNNapariNAmo // 1944 // (pariNAmAzravavazataH dhenvA yathA payo viSamaheH / toDapi tavAdArastathA puSkAputhapariNAma: II) gAthArtha - jema gAya ane sarpano AhAra (dugdhAdi) tulya hovA chatAM paNa pariNAma ane AzrayanA vazathI dhenune te AhAra dUdharUpe ane sarpane te AhAra viSarUpe pariNAma pAme che. tema jIvamAM karmano puNya-apuNya pariNAma jANavo. 1944ll vivecana - je gAya ane sarpa nAmanA prANIono dUdha vagere AhAra che te tulya hoya che. eTale ke gAyane paNa dUdha ja pAvAmAM Ave ane sarpane paNa dUdha ja pAvAmAM Ave to paNa pariNAma ane AzrayanA vazathI (eTale dugdhAdi AhAramAM dUdharUpe ane Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda viSarUpe pariNAma pAmavAnI yogyatA hovAthI tathA gAya nAmanuM prANI evo Azraya che ke jemAM pIdheluM dUdha paNa dUdharUpe pariNAma pAme ane sarpa nAmanuM prANI evo Azraya che ke jemAM pIdheluM dUdha viSarUpe pariNAma pAme. Ama pariNAma pAmavAnI yogyatA ane AzrayabhUta gAya ane sarpanA svabhAvanA vazathI jema gAyanuM pIdheluM dUdha e dUdha bane che ane sarpanuM pIdheluM dUdha e viSapaNe pariNAma pAme che. tevI ja rIte A jIva vaDe grahaNa karAyelAM kArmaNavargaNAnAM pugalo pariNAmasvabhAva ane AzrayanA svabhAvathI puNya ane apuNyarUpe pariNAma pAme che. bhAvArtha A pramANe che - te AhArano evA prakArano pariNAma che ke jethI tulya hovA chatAM paNa AdhAra vicitra maLavAthI vicitra bhAve pariNAma pAme che. AzrayabhUta (AhAranA AdhArabhUta) evI gAyano ane AdhArabhUta evA sarpano paNa tevA prakArano svabhAva che arthAt tevA prakAranuM potAnuM sAmarthya che ke jethI tulyarUpe grahaNa karAyelA AhArane paNa te te svarUpe pariNAve che tevI ja rIte kArmaNavargaNAnAM pudgalomAM puNyaapuNyarUpe pariNamana pAmavAno svabhAva ane karma bAMdhanArA jIvanuM paNa tevuM sAmarthya ke tulya evAM paNa pugalone puNya-apuNyarUpe pariNamAvI zake che. A vAta samajavA mATe agni ane kASThAdimAM rahelA anukrame dAhaka ane dAhyasvabhAvanuM udAharaNa ahIM jANavuM. A pramANe zubhAzubha ema be prakAranuM karma bane che. ll1944) gAya ane sarpa ema bannenA bhinna bhinna zarIramAM tulya AhAranuM bhinna bhinna pariNamana samajAvIne karmamAM zubhAzubhatA samajAvI. have eka ja zarIramAM tulya AhAranuM bhinna bhinna pariNamana jaNAvavA dvArA karmamAM zubhAzubhatA samajAve che - jaha vegasarIrammi vi sArAsArapariNAmayAmei / avisiTTho vAhAro taha kammasubhAsubhavibhAgo // 1945 // ( yathA vaikazarIre'pi sArAsArapariNAmatAmeti / viziSTa rUvAdAstathI varmazumAzumavimA II) gAthArtha - athavA aviziSTa (eTale ke tulya) evo AhAra jema eka zarIramAM paNa sAra-asAratAne pAme che tema karmamAM zubha ane azubhano vibhAga thAya che. l/1945ll vivecana - uparanI 1944 mI gAthAmAM gAya ane sarpanuM bhinna-bhinna zarIra laIne AhAranuM bhinna-bhinna pariNamana jaNAvyuM che. have A gAthAmAM eka ja zarIra Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamAM gaNadhara - acalabhrAtA 535 laIne AhAranA pariNamananI vicitratA samajAve che - strI athavA puruSAdinuM koInuM paNa je eka zarIra che te zarIramAM bhojanasvarUpe levAyelo modakAdino je AhAra che te ekasvarUpavALo hovA chatAM paNa te ja kSaNe sArAsArarUpe jema pariNAma pAme che. keTalAka AhAra rudhira-mAMsa-carabI ane hADakAMnI majabUtAIrUpe pariNAma pAme che vaLI keTalIka AhAra mUtra ane purISa (viSTA-mala) rUpe pariNAma pAme che. A banne prakAranuM pariNamana ekarUpavALA AhAramAMthI ekIsAthe thAya che. tevI ja rIte karmomAM paNa aviziSTa bhAve grahaNa karAyelAM karmayugalono pariNamanasvabhAva ane Azraya svabhAvanA vazathI zubhAzubharUpe vibhAga thAya che. ll194pI. A pramANe puNya-pApa nAmanAM be prakAranAM karmo che. ema pAMca pakSomAMnA cothA pakSanI siddhi karIne have te puNya ane pApakarmanA peTAbhedarUpe rahelA prakRtibhedo dvArA paNa puNya-pApano bheda samajAve che. sAyaM sammaM hAsaM purisa-rai-subhAu-nAma-gottAI / puNNaM, sesaM pAvaM neyaM savivAgamavivAgaM // 1946 // (sAd savirva puruSa-rati-gumAvuMnama-zotrALa | puSya, paM pApa revaM vipavivipAm ) gAthArtha - sAtA, samyakatvamohanIya, hAsya, puruSaveda, rati, zubhAyuSya, zubhanAmakarma ane zubhagotrakarma e puNyakarma che. bAkInuM saghaLuM ya pApakarma che. vaLI te savipAka ane avipAka ema be prakAranuM hoya che. ll1946// vivecana - sAtavedanIyakarma, samyakatvamohanIya (ke je pUrvakAlamAM mithyAtvamoharUpe baMdhAyuM hatuM ane te pudgalomAM rasaghAta karIne maMda be ThANIyo ane eka ThANIyo rasa karavA dvArA zodhIne samyatvamohanIya rUpe banAvAyuM che te karma), hAsyamohanIya, puruSaveda, ratimohanIya, zubhAyu, zubhanAma ane zubhagotra A sarve paNa karmo puNyakarma kahevAya che. ahIM zubhAyuSya kahyuM hovAthI narakanA AyuSyane varjIne zeSa (deva-manuSya ane tiryaMcanuM ema) traNa AyuSya jANavAM. zubhanAmakarma zabdathI devadrika, yazakIrti, tIrthakara nAmakarma vagere nAmakarmanI 37 prakRtio zubha jANavI. (devadrika 2, manuSyaddhika 2, paMcendriyajAti 1, zarIra 5, aMgopAMga 7, prathama saMghayaNa 1, prathama saMsthAna 1, varNAdi catuSka 4, zubhavihAyogati 1, parAghAta Adi (upaghAta vinA) 7 ane trasadazaka 10 ema 37 nAmakarmanI zubha pravRtio jANavI.) zubhagotra zabdathI uccagotrakarma jANavuM. Ama kula 46 karmaprakRtio zubha hovAthI puNya jANavuM. Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 navamA gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda prazna - karmagraMtha ane navatattvAdi anya granthomAM 42 puNya prakRtio saMbhaLAya che to ahIM 46 kema kahI ? uttara - samyakatvamohanIya, puruSaveda, hAsya ane ratimohanIya A cAra karmo mohanIyakarmanA bheda che. enA pratipakSI karmo karatAM A karmo kaMIka sukhadAyI-pramodahetu che. jemake mithyAtva ane mizramohanIya karatAM samyatvamohanIya sArI, strI-napuMsaka veda karatAM puruSaveda sAro, arati-zoka karatAM hAsya-rati sAruM. AvI vivakSAe vyavahAranayane AzrayI A cAra prakRtio puNyamAM vadhAre gaNatAM 46 puNyaprakatio ahIM tathA tattvArthAdhigama sUtramAM kahI che. paraMtu anya AcAryo mohanIyakarmanA sarve paNa bhedo jIvamAM viparyAyabuddhi karavAmAM hetu hovAthI nizcayanayane AzrayI pApa ja mAne che. tethI te cAra karmo vinA bAkInI 42 karmaprakRtione ja anya AcAryo puNya kahe che. anya zAstromAM kahyuM che ke - sAyaM uccAgoyaM, naratiridevAuyAiM taha nAme / devadugaM maNuyadugaM, paNiMdijAI ya taNupaNagaM // 1 // aMgovaMgANa tigaM, paDhamaM saMghayaNameva saMThANaM / subhavaNNAicaukvaM, agurulahU tahaya paraghAyaM // 2 // UsAsaM AyAvaM ujjoya vihagagaI vi ya pasatthA / tasa bAyara-pajattaM, patteya thiraM subhaM subhagaM // 3 // sussara Aeja jasaM, nimmiNa titthayarameva eyAo / bAyAlaM pagaIo, puNNaM ti jiNehiM bhaNiAo // 4 // A cAre gAthAomAM 42 puNyaprakRtio gaNAvI che. je upara kahevAI gaI che. eTale pharIthI lakhatA nathI. A 42 sivAyanI bAkInI je 82 prakRtio che te sarve azubha hovAthI pApakarma che ema jANavuM. prazna - samyakatvane (samyakvamohanIyakarmane) azubha kema kahevAya ? ane tene pApakarma kema kahevAya ? uttara - samyak ruci svarUpa je AtmapariNAma che. te to zubha ja che. paNa te AtmapariNAma hovAthI AtmAno guNa che, karma nathI. mATe te ahIM azubhapaNe kahevAtuM nathI. paraMtu pUrvakAlamAM je mithyAtva mohanIyakarma bAMdhyuM che ane teno rasaghAta karIne Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamAM gaNadhara - acalabhrAtA 537 zodhanakriyA vaDe zodhIne mizramohanIya ane samyakatvamohanIyarUpa be puMja navA banAvyA che. temAM zodhita mithyAtvanAM je pugalo che ke jene samyakatva nahIM paNa samyakatvamohanIyakarma kahevAya che te karma hovAthI A karma AtmAne zaMkA-kAMkSA vagere aticAro utpanna karavArUpa anarthano hetu hovAthI azubha ja che ane azubha hovAthI pApa che. prazna - jo samyakatvamohanIyakarma zaMkA-kAMkSAdi aticAra utpAdaka che to tene samyakatva kema kahevAya che ? uttara - samyakatvamohanIyakarma jo ke zaMkA-kAMkSA Adi aticAro utpanna karanAra che to paNa AtmAmAM rahelI samyagurUci svarUpa je samyakatvaguNa che te guNanuM atizayapaNe A karma AvAraka banatuM nathI, mAtra aticAra utpAdaka bane che. paraMtu ruciguNanuM pUrNapaNe AvAraka karma na hovAthI mAtra upacArathI ja A samyakatva kahevAya che. paramArthathI to A karma mithyAtvamohanIya ja che. mAtra rasaghAta dvArA rasa kaMIka maMda karela hovAthI guNanuM pUrNapaNe AvAraka banatuM nathI. tethI upacAre samyakatva kahevAya che. A karma e kaMI AtmAno guNa nathI. ATalI vAta prasaMgathI samajAvI che. A puNya ane pApa nAmanuM banne prakAranuM karma savipAka paNa hoya che ane avipAka paNa hoya che. je karma jevuM bAMdhyuM hoya tevuM vipAkathI (rasodayathI) koIka karma bhogavAya che te karmane savipAka kahevAya che. vipAkodayathI (rasodayathI) bhogavAya tevuM kahevAya che ane koIka karma jevuM bAMdhyuM hoya tevA rase na bhogavAtAM maMdarasavALuM karIne lagabhaga nIrasaprAya karIne bIjA karmamAM saMkramAvIne bhogavAya che tene pradezodayathI bhogavAyeluM eTale ke avipAkavALuM karma kahevAya che. A pramANe puNya ane pApanA bhedathI be prakAranuM karma che. tenI vyavasthA siddha karI tethI paNya-pApAtmaka mizra eka karma che AvI mAnyatAvALA trIjA pakSanuM khaMDana thayuM. puNya-pApAtmaka evuM mizra eka karma nathI. te vAta upara samajAvI to che ja. chatAM bIjI paNa yukti ApIne A vAtanuM khaMDana kare che ke tazayamayuvata: = have jaNAvAtA evA kAraNathI paNa "mizra evuM eka karma mAnavuM" te ayukta che. jo puNya-pApAtmaka evuM mizra eka karma hoya to sarve paNa saMsArI jIvone te karma vidyamAna hovAthI tenA kAryarUpe (phaLarUpe) mizra evAM sukha ane duHkhAtmaka ane kArya sAthe hovAno prasaMga Ave. arthAt sarva saMsArI jIvone duHkha-sukha bane hovAM ja joIe AvuM banavAno prasaMga Ave, paNa na caitasti = AvuM banatuM nathI. kAraNa ke devAdi viziSTa jIvone kevala ekaluM sukha ja adhika hoya che AvuM dekhAya che ane nArakI jIvone kevala ekalA duHkhanI ja pracUratA dekhAya che. jo eka ja karma hoya to A ghaTe nahIM. Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 navamAM gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda sarvathA sArI rIte mizra thayelA ane ekasvarUpa banelA evA hetunI (kAraNanI) alpatA ane bahulatAno bheda hote chate kAryanI alpatA ane bahulatA hoI zake che paNa kAryanI alpatA ane bahulatA choDIne svarUpamAtrano bheda pramANathI ghaTI zakato nathI. jemake dUdha-khAMDa-cA ane masAlo mizra karIne ekameka thayelI pIvAya evI cA banAvAya che. temAM dUdha ane khAMDa mizra thayelAM che, ekarUpa banelAM che. temAM dUdha e zvetatAnuM kAraNa che ane khAMDa e madhuratAnuM kAraNa che. dUdha alpamAtrAe hoya to zvetatA alpa ane dUdha adhikamAtrAmAM hoya to zvetatA adhika hoya Ama banI zake che. paraMtu dUdha adhika hoya to zvetatA adhika ane dUdha alpa hoya to zvetatA alpane badale madhuratA adhika AvI jAya AvuM banatuM nathI. kAraNa ke dUdha e madhuratAnuM kAraNa ja nathI. A ja rIte khAMDa adhika hoya to madhuratA adhika paNa khAMDa alpamAtrAmAM hoya to madhuratA alpa thavAne badale zvetatA adhika thaI jAya. Ama viparIta kArya thatuM dekhAtuM nathI. tema puNyakarmanI adhikatAe sukhAtizaya ane puNyakarmanI hInatAe sukhanI alpatA hoI zake che. paNa puNyakarma alpa hoya tyAre duHkhanI bahulatA hoya ema ghaTI zakatuM nathI. evI ja rIte pApanI alpatAe duHkhanI alpatA hoya paNa tenAthI sukhanuM prAcUrva ghaTatuM nathI. tathA mecakamaNi aneka varSo dekhAvAnuM kAraNa che ane aneka varNo dekhAvA e tenuM kArya che. mATe mecakamaNithI tenA kAryarUpe aneka varSo dekhAya che, paNa koI eka varNanI utkaTatA dekhAtI nathI. kAraNa ke te tenuM kArya nathI. tema ahIM samajavuM. tethI sukhaprAcUryanuM kAraNa anya che (pApanI alpatA e sukhaprAcUrNanuM kAraNa nathI paNa puNyanI adhikatA e kAraNa che.) tathA duHkhaprAcUryanuM paNa kAraNa anya che. (puNyanI hInatA e kAraNa nathI paNa pApanI adhikatA e kAraNa che.) sarvathA ekasvarUpa banela ane saMpUrNapaNe mizra thayelA evA puNya-pApAtmaka eka ja karmane kAraNa mAnavAthI sukha-prAsUryanA kAraNabhUta puNyAMzanI je vRddhi che te duHkhAtizayanA kAraNabhUta evA pApAMzanI hAni vaDe thAya che ane te sukhAtizayanuM kAraNa bane che Ama kalpavuM ucita nathI. kAraNa ke Ama kalpavAthI mizra thayelA evA te karmamAM puSpAMza ane pApAMzano bheda thaI javAno prasaMga Ave arthAt mizra evI ekakAryatA rahe nahIM. te A pramANe - jenI vRddhimAM je na vadhe te tenAthI bhinna hoya che. jemake devadattanI vRddhi thAya (devadattanuM zarIra vadhe) eTale yajJadattanuM zarIra vadhatuM hoya evo niyama nathI. kAraNa ke te banne bhinna che. evI ja rIte puNyazanI vRddhi thAya tyAre pApAMzanI paNa vRddhi ja thAya evo niyama nathI. mATe puNyakarmathI pApakarma bhina tattva che. uparokta carcAthI puNya Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda navamAM gaNadhara - acalabhrAtA 539 pApanuM baneluM eka mizrakarma che. Avo je trIjo pakSa che, te koIpaNa rIte yukti-saMgatine pAmato nathI. paraMtu puNya e sukhahetu che ane pApa e duHkhahetu che. e rIte bhinna bhinna karma che, paraMtu Akhare banne paNa karma che. ema karmapaNe sAdhAraNarUpe te banne karmonI abhinnatA-ekatA-samAnatA IcchAya to amane jainone siddhasAdhyatA che. arthAt amAre koI vAMdho nathI. karmapaNe samAnatA che. jemake sAtA ane yazakIrti vagere puNyakarmanI ane asAtA apayaza vagere pApakarmanI prakRti hovA chatAM paNa "karmapaNe" samAnatA-ekatA amArA vaDe paNa svIkArAI che. jema gAya ane ghoDo govadharmathI ane azvatvadharmathI bhinna-bhinna hovA chatAM paNa pazutvadharmathI samAna che ja. tema ahIM puNya ane pApakarma puNyapaNe ane pApapaNe bhinna hovA chatAM paNa "karmapaNe" avazya samAna che. A rIte uparokta carcAthI puNya ane pApa svarUpe puNyakarma ane pApakarma avazya bane bhinna bhinna che ja. A rIte he acalAtajI ! sukha ane duHkhanI vicitratAmAM kAraNapaNe anukrame puNyakarma ane pApakarma ema banne bhinna bhinna rUpe kAraNa hovAthI yathokta-nyAye bheda siddha thAya che. mATe tamAre A viSayamAM saMzaya karavo ucita nathI. vaLI jo puNyakarma ane pApakarma jevA be bhedavALuM karma na mAnIe to tamArA vedamAM kahelI nIti pramANe samajAvelA evA agnihotrAdi yajJAnI ane lokamAM sarvatra prasiddha evAM dAnAdi dharmakAryonI niSphaLatA thaI jaze. A vAta have pachInI gAthAmAM graMthakArazrI samajAve che. ll1946 asai bahi punnapAve, jamaggihottAiM saggakAmassa / tadasaMbaddhaM savvaM, dANAiphalaM ca loammi // 1947 // (asatorbahiH puNyapApayoryadagnihotrAdi svargakAmasya / tadasambandhaM sarvaM dAnAdiphalaM ca loke // ) gAthArtha - jo puNya ane pApa Ama be bhinna-bhina karmonuM astitva na mAnIe to bahAra (anya graMthomAM arthAt vedomAM) svarganI IcchAvALAne agnihotrAdi yajJa karavAnuM ane lokamAM prasiddha evI dAnAdi dharmakriyAonuM je phaLa kahyuM che te sarva saMbaMdha vinAnuM thAya. ll1947ll. Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 navamAM gaNadhara - acalabhrAtA gaNadharavAda vivecana - A saMsAramAM puNyakarma e sukhahetu che ane pApakarma e duHkhahetu che. jo AvA prakAranAM puNya ane pApa ane svataMtra karmo che AvuM na mAnIe to jaina AgamAMthI bahAranA zAstromAM arthAt vedAdi zAstromAM je kahyuM che ke svarganI IcchAvALAe agnihotra yajJa karavo vagere kathana arthavALuM bane nahIM. nirarthaka thaI jAya, tathA dAnazIyala Adi dharmakriyAonuM ane hiMsA-juTha-corI Adi pApamaya kriyAonuM phaLa anukrame puNya ane pApa je prasiddha che tethI ja sAmAnyapaNe loko dAnAdimAM joDAya che ane hiMsAdithI virAma pAme che. te saghaLIya vastu saMbaMdha vinAnI thaI jAya. kAraNa ke svarganI prApti thavI e puNyanuM phaLa che ane narakAdinI prApti thavI e pApanuM phaLa che. tamArA mate to puNya-pApa che ja nahIM. tethI svarga-naraka ghaTaze nahIM ane tenA hetubhUta puNyakriyAonuM sevana ane tevI pApa kriyAono tyAga niSThayojana thaI jaze. tethI puNyakarma ane pApakarma banne bhinna bhinna che ja, Ama svIkAravuM joIe. A pramANe vedanAM vacanonI pramANatA hovAthI ane aneka yuktio prabhu zrI mahAvIrasvAmI pAsethI sAMbhaLavAthI te acalabhrAtAjIno saMzaya chedAyo. saMzaya chedAyA pachI te acalabhrAtAjIe zuM karyuM ? te have pachInI gAthAmAM kahe che. I/1947 chinnammi saMsayammi, jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio, tihi o saha khaMDiyasaehiM // 1948 // (chinne saMzaye jinena jarAmaraNavipramuktena / sa zramaUT: pravragata:, trimitu sada ghaDihzatai: 5) gAthArtha - jarA ane mRtyuthI atyanta mukta thayelA evA jinezvara prabhu vaDe acalabhrAtAjIno saMzaya dAye chate te acalabhrAtajI nAmanA zramaNa traNaso ziSyonI sAthe dIkSita thayA. //1948 vivecana - bhAvArtha 1904 gAthAnI jema sugama che. navamA gaNadhara zrI acalabhrAtAjIno vAda samApta thayo. Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | metArca nAmanA dazamA gaNadhara II have metArya nAmanA dazama gaNadharano adhikAra jaNAve che - te pavvaie souM, meajjo AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmi, vaMdittA panjuvAsAmi // 1949 // ( tAn pravrajitAn zrutvA, metArya Agacchati jinasakAzam / vrajAmi vande, vanditvA paryupAse // gAthArtha - te nave bhAIone pravRjita thayelA sAMbhaLIne "metArya" nAmanA dazamA brAhmaNapaMDita zrI jinezvaraprabhu pAse Ave che ane manamAM vicAre che ke "huM paNa paramAtmA pAse jAuM, vaMdana karuM ane vaMdana karIne teonI sevA karuM. //1949 vivecana - gAthA 1905 nI jema bhAvArtha sugama che. ll1949aaaa AbhaTTho ya jiNeNaM, jAi-jarA-maraNavippamukkeNaM // nAmeNa ya gotteNa ya, savvaNNU savvadarisI NaM // 1950 // (AbhASitazca jinena, jAti-jarA-maraNavipramuktena / nAmnA ca gotreNa ca sarvajJena sarvadarzinA // ) gAthArtha - janma-jarA ane mRtyuthI sarvathA mukta banelA evA ane sarvajJa tathA sarvadazI evA zrI jinezvara mahAvIra prabhu vaDe te nAma ane gotra vaDe bolAvAyA. l/195oll vivecana - jyAre metArya nAmanA A brAhmaNapaMDita paramAtmA zrI mahAvIra prabhu pAse pahoMcyA tyAre janma-jarA ane mRtyuthI varjita evA tathA sarvajJa ane sarvadarzI evA paramAtmA zrI mahAvIra prabhue he metAryapaMDita ! Ama temanA nAma ane gotra sAthe bolAvyA, AvakAryA. najIkanA ja kAlamAM kalyANa pAmavAnA hovAthI A jIva uttama che AvuM kevalajJAnathI jANIne "tame bhale AvyA" ema bhAvapUrvaka metArya paMDitajIne AvakAryA ane metAryajI kaMI prazna kare te pahelAM ja kevalajJAnathI teonA hRdayagata saMzayane jANIne bhagavAne A pramANe samajAvavAno prAraMbha karyo. 195oll. Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 dazamA gaNadhara - metArya kiM manne paralogo, atthi natthitti saMsao tujjha / veyapayANa ya atthaM, na yANasi tesimo attho // 1951 // (kiM manyase paraloko'sti nAstIti saMzayastava / vedapadAnAM cArthaM, na jAnAsi teSAmayamarthaH // ) gAthArtha - hai metAryajI ! tame manamAM ema mAno cho ke zuM parabhava che ke nathI ? Avo saMzaya tamane che. paNa vedapadonA arthane tame jANatA nathI. te vedapadono sAco artha A pramANe che. 1951|| - vivecana - he AyuSmAn metArya ! bhavAntaramAM javA svarUpa parabhava che ke parabhava nathI ? AvA prakArano saMzaya tamArA manamAM varte che. A saMzaya thavAnuM kAraNa paraspara viruddha evAM vedapadonuM zravaNa che. te vedapado A pramANe che "vijJAnaghana evaitebhyo bhUtebhyaH samutyAya tAnyevAnu vinazyati, na ca pratyasaMjJAsti'' ItyAdi prathama gaNadharabhagavaMtanA prasaMge kahelAM vedapado ahIM samajI levAM. A vedapadonA sAcA arthone tame jANatA nathI ItyAdi saghaLI vAta prathama gaNadharabhagavaMtanA prasaMge jema kahI che tema ja ahIM jANavI. ||1951 // gaNadharavAda metAryajInA hRdayamAM je je yuktiothI paralokanuM nAstipaNuM samajAyeluM che te yuktione pragaTa karatA bhagavAna kahe che - mannasi jai ceyaNNaM, majjaMgamau vva bhUyadhammoti / to natthi paralogo, tannAse jeNa tannAso // 1952 // ( manyase yadi caitanyaM, madyAGgamada iva bhUtadharma iti / tato nAsti paralokastannAze yena tannAzaH // ) gAthArtha - jema madadharma madyanA aMgono hoya che tema jo caitanya e bhUtono dharma hoya to paraloka nathI ja. kAraNa ke bhUtonA nAzanI sAthe teno (caitanyano) nAza thaI jAya che. 1952 // vivecana - he saumya metArya ! tame tamArA hRdayamAM AvA vicAro karo cho ke jo caitanya e pRthivI-jala-teja-vAyu ane AkAza A pAMca bhUtono dharma hoya bhUtonA nAzanI sAthe te caitanyano paNa nAza ja thaI jAya, to bhavAntaramAM jAya koNa ? eTale Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda dazamA gaNadhara - metArya 543 ke paraloka saMbhavato nathI. jema madirAnAM aMgo goLa-dhAvaDI vagere padArtho che teno ja dharma je madazakti che te madazakti madirAnAM aMgo hoya tyAM sudhI ja hoya che. madirAnAM aMgono nAza thaye chate tenA dharmabhUta evI madazaktino paNa nAza thAya che. tevI ja rIte caitanya e bhUtono dharma che Ama mAnIe to te caitanya bhUtothI abhinna tattva thayuM. kAraNa ke dharmIthI dharma abhinna hoya che. have dharmI evA bhUtono nAza thaye chate tenA dharmabhUta evA caitanyano paNa nAza ja saMbhave che. tethI paralokayAyI koI tattva ja na hovAthI paralokano abhAva thAya che. je dharma jenAthI abhinna hoya che te dharmano nAza thaye chate te dharmano paNa nAza thAya che. jemake paTAdi padArthano dharma zukalatA Adi che. te paTAdino nAza thaye chate te zuklatAdi dharmano paNa nAza thAya ja che. kapaDuM bALI nAkhIe tyAre kapaDAnI ujvaLatA paNa baLI ja jAya che. tenI jema bhUtonA nAzanI sAthe ja caitanya nAza pAmI jAya che. tethI bhavAntaragamana kema ghaTe ? ||1952 // have kadAca koI ema kahe ke caitanya e bhUtothI arthAntara (bhinna) che. to paNa paraloka ghaTato nathI. A vAta samajAve che - aha vi tadatthaMtarayA, na ya niccattaNamao vi tadavatthaM / analassa vA'raNIo, bhinnassa vinAsadhammassa // 1953 // ( athA'pi tadarthAntaratA, na ca nityatvamato'pi tadavastham / analasyevA'raNIto bhinnasya vinAzadharmasya // ) gAthArtha - - athavA caitanyanI pRthvI Adi bhUtothI arthAntaratA mAnavAmAM Ave to paNa bhavAntarayAyInA abhAva nAmanuM dUSaNa tevI ja avasthAvALuM Ave che. kAraNa ke caitanya e nitya nathI. jema araNInA kASThathI utpanna thayelo evo vinAzadharmayukta agni nAzavaMta che tema. 1953 // vivecana - have kadAca caitanyanI pRthivI Adi pAMcabhUtothI arthAntaratA svIkArAya. eTale ke caitanya e bhUtadharma nathI paNa bhUtomAMthI utpanna thanAro svataMtra bhinna padArtha che. to paNa te ja doSa Ave che. arthAt bhavAntaramAM janArA jIvano abhAva thavAno te ja doSa ubho rahe che. eTale tavasthaM te doSa tevI ja avasthAvALo ja ubho rahe che. doSa dUra thato nathI. gAthAmAM lakhela = zabdano artha yataH karavo. yataH eTale kAraNa ke, tethI, Avo artha thAya che. kAraNa ke bhUtothI bhinna mAneluM evuM paNa caitanya nitya = Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 dazamA gaNadhara - metArya gaNadharavAda nathI. utpattidharmavALuM che mATe vinAzadharmavALuM paNa che ja. konI jema A caitanya anitya che? Avo prazna kadAca karavAmAM Ave to agninI jema, kevA agninI jema? to bhinna mAnelA evA agninI jema, konAthI bhinna mAnelA ? to araNI nAmanA kASThathI bhinna mAnelA. AkhI vAtano sAra e che ke - pAMca bhUtothI bhinna mAneluM evuM paNa caitanya anitya che. (nAza pAmanAruM che) A pakSa thayo, kAraNa ke utpattidharmavALuM hovAthI, A hetu thayo. araNInA kASThathI utpanna thayelA ane agnithI bhinna dravyarUpe rahelA agninI jema. A udAharaNa jANavuM. je je utpattidharmavALuM hoya che te te vinAzadharmavALuM paNa hoya ja che. jemake ghaTa-paTa athavA araNInA kAThathI utpanna thayela agni. A avayavyApti jANavI. je je anitya hoya che te te thoDoka kAla rahIne avazya kAlAntare vinAza pAme ja che. tema caitanya paNa alpakAla rahIne nAza pAme ja che. tethI te caitanya paralokyAyI thaI zakatuM nathI. A kAraNathI paralokayAyI evA jIvanI siddhi thatI nathI. I/1557ll have ahIM metAryajI evo prazna kare ke zarIre zarIre bhinna bhinna evAM bhUtonA dharmAtmaka aneka caitanyo (aneka jIvo) amArA vaDe IcchAtA nathI. arthAt zarIre zarIre jado jado jIva hoya ane te te zarIrano nAza thAya tyAre tyAre te te zarIravatI jIvane bhavAntaramAM javuM paDe, evuM ame mAnatA nathI. paraMtu samasta caitanyanA AdhAravALo, saMpUrNa evA traNe bhuvanamAM vyApta ane niSkriya evo eka ja AtmA ame svIkArIe chIe. eTale ke sarva zarIromAM rahelo sarvavyApI ane niSkriya (gamanAgamananI kriyA vinAno) evo eka ja AtmA che. AvuM ame kahIe chIe. yatiH 3ttam - kAraNa ke (amArA) zAstromAM A pramANe kahyuM che ke - eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyavasthitaH / ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat // 1 // bhUtomAM rahelo eka ja AtmA che. te sarva bhUtomAM rahelo che. jalamAM pratibiMbarUpe dekhAtA candranI jema eka hovA chatAM paNa te bahurUpe dekhAya che. tema jIva sarvavyApI che ane gamanAgamana vinAno che. tathA eka hovA chatAM paNa bahurUpe dekhAya che. A rIte mAnIe chIe tethI paralokanI siddhi thatI nathI. te A pramANe - Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 545 dazamA gaNadhara - metArya aha ego savvagao, nikkirio tahavi natthi paraloo / saMsaraNAbhAvAo, vomassa va savvapiMDesu // 1954 // (athaikaH sarvagataH, niSkriyastathApi nAsti paralokaH / saMsaraNAbhAvAd vyomna iva sarvapiNDeSu // ) gAthArtha - sarvazarIromAM eka ja AtmA che ane te niSkriya che tathA sarvavyApI che. Ama jo mAnavAmAM Ave to paNa AkAzanI jema saMsaraNa kriyA na hovAthI paraloka ghaTato nathI. //1954ll vivecana - 15ra ane 1953 mI gAthAmAM kahevAmAM AvyuM. tema bhUta bhUte judo judo AtmA na mAnavAmAM Ave ane sarva zarIromAM maLIne vyApaka ane niSkriya (gamanAgamananI kriyA vinAno) evo eka AtmA AkAzadravyanI jema mAnavAmAM Ave to paNa paralokanI siddhi thatI nathI. A vAta A gAthAmAM samajAvI che. jo AtmA eka, sarvavyApI ane niSkriya svIkArAya to paNa paralokagamananI siddhi thatI nathI. kAraNa ke sarvavyApI mAnelo te AtmA gAya-manuSya-deva-nArakI Adi sarva zarIrapiMDomAM vartato hovAthI sarvavyApI thayo tethI tene kyAMya javAnuM rahetuM ja nathI. lokamAM ja jIvonI gati thAya che. alokamAM koInI gati saMbhavatI nathI ane lokamAM to AkhA lokamAM te eka jIva rahelo ja che. eTale gamanAgamana na hovAthI te jIvanI paralokagamananI siddhi thatI nathI. tathA AtmA niSkriya mAnyo hovAthI paNa bhavAnsaragamana ghaTatuM nathI. jo bhavAntaragamana kare to sakriya thaI jAya. A rIte saMsaraNa (gamanAgamana) kriyA na hovAthI paralokagamananI siddhi thatI nathI. jema AkAza sarvavyApI che ane niSkriya che tethI temAM gamanAgamana kriyA nathI, tema jIva paNa sarvavyApI ane niSkriya mAnyo hovAthI temAM gamanAgamana kriyA ghaTe nahIM. mATe sarvavyApI eka AtmA mAnIe to paNa paraloka gamananI siddhi thatI nathI. I/1954 vaLI nIce jaNAvelI yuktithI paNa paralokanI zaMkA thAya che - ihalogAo va paro surAilogo na so vi paccakkho / evaM pi na paralogo, suvvai ya suIsu to saMkA // 1955 // Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 dazamA gaNadhara - metArya (ihalokAd vA paraH surAdiloko na so'pi pratyakSaH / evamapi na paralokaH zrUyate ca zrutiSu tataH zaGkA // ) gaNadharavAda gAthArtha - athavA A lokathI para evo je loka te paraloka, eTale ke deva-narakAdi je bhava te paraloka, te paNa pratyakSa dekhAto nathI. A pramANe paraloka siddha thato nathI ane zrutizAstromAM paraloka saMbhaLAya che. tethI tamane paralokanI zaMkA thaI che. 1955 vivecana - athavA A lokanI apekSAe devabhava athavA narakabhavane parabhava kahevAya che. te devabhava athavA narakabhavarUpa paraloka to pratyakSa dekhAto ja nathI. ATalA lAMbA bhUtakAlamAM ghaNA ghaNA jIvo ArAdhaka thayA che. te badhA ArAdhakatAnA kAraNe devalokamAM ja gayA hovA joIe. tema ja ghaNA ghaNA jIvo kaSAyI, vezyAgamana ane parastrIgamana jevAM pApo karIne narakamAM paNa gayA hovA joIe. chatAM devalokamAM gayelA jIvomAMthI koI eka jIva paNa ahIM AvIne amane tevI ArAdhanA karavAnI preraNA Apato nathI ane narakamAM gayelA jIvomAMthI koI eka jIva paNa ahIM AvIne amane tevAM pApothI viramavAno upadeza Apato nathI. tethI paNa devaloka ke narakaloka jevo paraloka koI che ja nahIM ema siddha thAya che. paraMtu zrutizAstromAM ane vedAdimAM A paraloka saMbhaLAya che. paraloka che evAM udAharaNo paNa Ave che. tethI te paraloka che. Ama paNa samajAya che. tethI paralokasaMbaMdhI tamane zaMkA thaI che ke "paraloka che ? ke paraloka nathI ?" ahIM sudhI bhagavaMta zrI mahAvIraprabhue metAryajInA hRdayamAM rahelo prazna ja vinA prazna karyo khullo karyo. A pUrvapakSa samApta thayo. 1955 have teno uttara apAya che. caitanya e bhUtono dharma che Ama je kahyuM tyAM pratividhAna karAya che. bhUiMdiyAirittassa ceyaNA so ya davvao nicco / jAissaraNAIhiM paDivajjasu vAubhUivva // 1956 // (bhUtendriyAtiriktasya cetanA, sa ca dravyato nityaH / jAtismaraNAdibhiH pratipadyasva vAyubhUtiriva // ) gAthArtha - bhUtonI banelI IndriyothI atirikta evA Atmadravyano dharma cetanA Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda dazamA gaNadhara - metArya 547 che ane te Atmadravya dravyathI nitya che. jAtismaraNa vagere jJAnothI A AtmA che ema tame vAyubhUtinI jema svIkAro. /195po vivecana - pRthvI Adi pAMca bhUtothI ane te bhUtonI banelI IndriyothI atirikta (bhina) evo AtmA nAmano eka svataMtra padArtha che. ke jenI (prathama gaNadharavAda prasaMge) pUrve kahelAM anumAnothI siddhi karelI che. te AtmA-saMbaMdhI cetanA che. arthAt cetanA e AtmAno dharma che. paraMtu cetanA e bhUtono dharma nathI ke jethI bhUto nAza pAme chate cetanA nAza pAme. jethI paraloka nathI - Avo prazna thAya. cetanA e bhUtono dharma nathI paNa AtmA nAmanA svataMtra cetanadravyano dharma che. A AtmA jAtismaraNa Adi hetuothI dravyapaNe kathaMcit nitya che. te vAta vAyubhUtinA prasaMge samajAvI che. tyAMthI tenI jema samajI levI. gayA bhavomAM je jIvadravya hatuM te ja jIvadravya A bhavamAM hoya che. jAtismaraNajJAnathI A bhavamAM rahelA jIvane pUrvabhavonuM smaraNa thAya che. mATe bhavobhavamAM rahenAro AtmA dravyadRSTie nitya che. ane paryAyaSTie anitya che, ema nityAnitya hovAthI "ekAnta anitya mAnavAvALA pakSamAM je doSo lAge che" te doSo amane lAgatA nathI. kAraNa ke ame AtmAne bauddhanI jema ekAnta anitya (kSaNika) kahetA nathI, mAtra paryAyathI AtmAnuM anityapaNuM ame svIkAryuM che. ane tevuM anityapaNuM AtmAmAM che. ll1956ll have sarvavyApI ane niSkriya evo eka AtmA tame kema nathI svIkAratA ? teno uttara Ape che - na ya ego savvagao, nikkirio lakkhaNAibheyAo / kuMbhAdauvva bahavo, paDivaja tamiMdabhUivva // 1957 // (na caikaH sarvagataH niSkriyo lakSaNAdibhedAt / kumbhAdaya iva bahavaH pratipadyasva tamindrabhUtiriva // ) gAthArtha - A AtmA eka, sarvavyApI ane niSkriya nathI. lakSaNAdino bheda hovAthI, ghaTAdinI jema bahu jIvo che ema IndrabhUtinI jema tame svIkAro. l/1957ll | vivecana - amArA vaDe AtmA eka IcchAto nathI. paraMtu bahu eTale ke anaMta AtmA che ema svIkArAya che. kAraNa ke lakSaNano bheda hovAthI. upayoga lakSaNavALo jIva che ane te upayoga zarIre zarIre vartatA jIvamAM judo judo che. te upayoga eTale Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 dezamAM gaNadhara - metArya gaNadharavAda jJAna-darzana zaktino vaparAza. jIvamAM vartatI je jJAna-darzanarUpa zakti che tenA vaparAzane upayoga kahevAya che. A jJAnadarzanAtmaka upayoga rAga-dveSa-kaSAya-viSayavALA adhyavasAyo vagere vaDe bhinna bhinna hoya che. Ama upAdhinA bhedathI upayoga anaMta che. tethI AtmA paNa anaMta che. jema ghaTa-paTa-maTha ItyAdi padArtho bhinna-bhinna che tema zarIre zarIre AtmA bhinna-bhinna che. gIvAH anantA, nakSapAmelAtu dAvit tathA A AtmA AkAzanI jema sarvavyApI nathI paNa potapotAnA zarIramAM ja vyApta che. kAraNa ke jyAM zarIra hoya che tyAM ja AtmAnA guNonI upalabdhi thAya che. AvuM anumAna paNa jANavuM. mUlagAthAmAM navaUTITTa zabdamAM kahelA sAdri zabdathI tApaLe: hetu samajI levo. sparzanendriyanI jema A dRSTAnta jANavuM. mAtmA na sarvavyApI kintu zarIravyApI, tatraiva tadguNopalabdheH, sparzanendriyavad mAvA prA2nu anumAna jANavuM. jenA guNo jyAM dekhAya te vastu tyAM ja hoya che. jema sparzanendriyano guNa sparza jyAM te Indriya hoya che tyAM ja jaNAya che. ema AtmAnA guNo zarIramAM ja jaNAya che. mATe AtmA zarIranI aMdara vyApta che. paNa sarvavyApI nathI. tathA AtmA niSkriya nathI paNa sakriya che. gamanAgamananI kriyAvALo che. sukha-duHkhAdi bhAvono bhoktA hovAthI devadattanI jema. jema devadatta sukha-duHkhAdino bhoktA hovAthI sukhamAM joDAnAro ane duHkhathI bhAganAro ema gamanAgamananI kriyAvALo che. tema A AtmA paNa sukhaduHkhAdino bhoktA hovAthI gamanAgamananI kriyAvALo che, paNa niSkriya nathI. A rIte A AtmA eka nathI paNa anaMta che. sarvavyApI nathI paNa zarIramAtravyApI che. niSkriya nathI paNa sakriya che. A saghaLI bAbato IndrabhUti nAmanA prathama gaNadharanI jema tame svIkAro. ll1957 je pahelAM 1955mI gAthAmAM ema kahevAmAM AvyuM ke devo ane nArakI pratyakSano aviSaya hovAthI paralokanI bAbatamAM mane saMzaya thAya che. te tamArI vAta ayukta che. kAraNa ke sAtamA-AThamA maurya ane akampita gaNadharanA vAdamAM ja devo ane nArakonI siddhi karelI ja che. tethI tenI jema ahIM samajI levuM. A vAta jaNAvatAM kahe che ke - ihalogAo ya paro somma ! surA nAragA ya paraloo / paDivaja moriAkaMpiu vva vihiyappamANAo // 1958 // (ihalogAcca paraH saumya ! surA nArakAzca paralokaH / pratipadyasva mauryAkampitAviva vihitapramANAt // ) Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda gAthArtha - hai saumya ! paraloka che. ema maurya ane ||19585 dazamA gaNadhara - metArya 549 lokathI para evo devo ane nArakInA jIvo svarUpa asaMpitanI jema tyAM kahelAM pramANothI tame svIkAro. A vivecana - maurya nAmanA sAtamA gaNadhara ane akaMpita nAmanA AThamA gaNadharanA vAdanI carcAprasaMge deva ane nArakI jIvo che A vAta siddha karelI che. kAraNa ke gAthA naMbara 1866 mAM mauryagaNadharanI devasaMbaMdhI zaMkA jaNAvI che ane 1887 gAthAmAM akaMpita gaNadharanI nArakIsaMbaMdhI zaMkA jaNAvI che. teno pratyuttara tenI pachInI gAthAomAM Apelo ja che. mATe devo ane nArakI che ema he metArya ! tame svIkAro. 1958) ahIM metAryajI prazna kare che ke - jIvo viNNANamao taM cANiccaM ti to na paralogo / aha viNNANAdaNNo, to aNabhiNNo jahAgAsaM // 1959 // ittocciya na sa kattA, bhottA ya ao vi natthi paralogo / jaM ca na saMsArI so aNNANA'muttio khaM va // 1960 // ( jIvo vijJAnamayastaccAnityamiti tato na paralokaH / atha vijJAnAdanyastato'nabhijJo yathA''kAzam // ita eva na sa kartA bhoktA cAto'pi nAsti paralokaH / yacca na saMsArI, so'jJAnAmUrtitaH khamiva // ) gAthArtha - jIva e vijJAnamaya che ane te vijJAna anitya che. tethI paraloka nathI. have kadAca jIvane vijJAnathI bhinna mAnazo to A jIva AkAzanI jema jaDa thaI jaze ane jaDa thavAthI ja te AtmA karmono ane bhogono kartA ane bhoktA ghaTaze nahIM ethI paNa parabhava nathI. vaLI A AtmA jJAnarahita hovAthI ane amUrta hovAthI AkAzanI jema tene saMsArIpaNuM paNa ghaTaze nahIM. 1959-1960 vivecana - he bhagavAn ! ApanA vaDe AtmA vijJAnamaya manAyo che eTale ke vijJAnathI abhinna svIkArAyo che. vijJAna e dharma che ane AtmA e dharmI che. te banneno tamArA mate abheda che. have te vijJAna anitya che. kSaNe kSaNe badalAnAruM che. vinazvara svabhAvavALuM che. tethI tenAthI abhinna evo AtmA paNa vinazvara svabhAvI arthAt anitya thaze. tethI bhavAntaramAM javA svarUpa paraloka ghaTaze nahIM. kAraNa ke je bhavAntaramAM Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 dazamA gaNadhara - metArya gaNadharavAda janAro jIva hato te vijJAnathI abhinna hovAnA kAraNe vijJAnanI sAthe te paNa kSaNavinAzI thayo. tethI parabhava ghaTaze nahIM. have kadAca ApazrI evo bacAva karo ke jIva e vijJAnathI bhinna che. tethI vijJAna bhale anitya hoya (vinazvarasvabhAvI bhale hoya) to paNa te vijJAna jIvathI bhinna che. mATe A AtmA svayaM nitya che. tethI paralokano abhAva thaze nahIM. Apano A bacAva paNa vyAjabI nathI. jo A jIva vijJAnathI bhinna hoya to anabhijJa (jJAnarahita-jaDa evo) jIva thaze. jema AkAza athavA kASThAdi jJAnathI rahita che mATe anabhijJa (jaDa) che tema A AtmA paNa jJAnarahita mAnavAthI AkAza ane kASThAdinI jema jaDa thaze. A rIte A AtmA jaDa thavAthI ane nitya hovAthI karmono kartA ane sukha-duHkhano bhoktA ghaTaze nahIM. jema AkAza jaDa hovAthI ane nitya hovAthI kartAbhoktA nathI tema jIva paNa karmono kartA ane sukha-duHkhAdino bhoktA raheze nahIM. vaLI nitya evA AtmAne sukha-duHkhAdino kartA-bhoktA mAnazo to te AtmA nitya hovAthI sadA-sarvakAle te kartRtva ane bhoktatva mAnavAno prasaMga Avaze. sukhano bhoktA sadA sukhI ja raheze. duHkhano bhoktA sadA duHkhI ja raheze. kAraNa ke nitya padArtha haMmezAM ekasvarUpavALo ja hoya che. tathA kartRtva ane bhoktatva na ghaTavAthI paraloka ghaTaze nahIM. A rIte paNa paralokano abhAva thaze. kartRtva vinA paNa paraloka mAnavAmAM Ave to eTale ke jeNe parabhavanuM AyuSya na bAMdhyuM hoya teno paNa parabhava svIkAravAmAM Ave to siddhanA jIvane paNa parabhava mAnavAnI Apatti Ave. tathA bhoktatva dharma nathI tethI paNa paralokano abhAva thaze. kAraNa ke A jIva jo abhoktA che to abhoktA evA jIvane paralokanA hetubhUta evA karmanuM bhoktatva ghaTe nahIM tethI paNa paraloka nathI. vaLI nIcenI yuktithI paNa paralokano abhAva jaNAya che. tame A AtmAne jJAnathI atyanta bhinna mAnyo che. jJAnathI bhinna hovAnA kAraNe ghaTa-paTa ane kASThanI jema A jIva jaDa thaze. ane jaDa padArthane parabhavagamanarUpa saMsAra ghaTato nathI.je kAraNathI A jIvane saMsArIpaNuM (gamanAgamanapaNuM) ghaTaze nahIM. kAraNa ke pote svayaM ajJAnarUpa che, jaDarUpa che. kASThakhaMDanI jema saMsArIpaNuM ghaTaze nahi, tathA A AtmA amUrta hovAthI AkAzanI jema paNa saMsArI avasthA ghaTaze nahIM. jema AkAza amUrta hovAthI saMsaraNakriyA nathI tema AtmA paNa amUrta hovAthI saMsaraNakriyA ghaTaze nahIM. Ama metAryajI prazna kare che. 1959-1960nI uparanA praznano have paramAtmA zrI mahAvIraprabhu uttara Ape che Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 551 dazama gaNadhara - metArya mannasi viNAsi ceo, uppattimadAdio jahA kumbho / naNu eyaM ciya sAhaNamaviNAsitte vi se somma // 1961 // (manyase vinAzi ceta utpattimadAdito yathA kumbhaH / nanvetava sAdhanamavinAzitvefpa tasya saumya ) gAthArtha - he metArya ! tame ema mAno cho ke caitanya e utpatti Adi dharmavALuM hovAthI ghaTanI jema vinAzI (anitya) che. paraMtu te saumya ! A ja utpattimatva hetu avinAzipaNAmAM paNa saMbhave che. //1961/l vivecana - "jIva vijJAnamaya che ane te anitya che" AvuM kahetA tame ema kahevA mAgo cho ke cetanA vinAzI che. kAraNa ke utpatti dharmavALI che ghaTanI jema. anumAna prayoga A pramANe - caitanca vinazvara, utpattamasvItuM, sumavat mUlagAthAmAM lakhelA mA zabdathI "paryAyatvIt" Avo hetu paNa jANavo. je koI vastu utpattivALI che athavA je koI vastu paryAyasvarUpa che te vastu avazya vinAzI che. A anvayavyApti jANavI. jemake ghaTa-paTa A anvaye udAharaNa che. athavA jema khaMbhAdi padArthomAM navA-junApaNAnA paryAyo che mATe vinAzI che. A rIte caitanya paNa utpatti dharmavALuM ane paryAyAtmaka hovAthI anitya che. ane anitya hovAthI tenAthI abhinna evo jIva paNa anitya thaze, tethI paralokano abhAva thaze. AvA prakArano he metArya ! tamArA manamAM abhiprAya che. tamAro A abhiprAya (mAnyatA) yogya nathI. kAraNa "vijJAna" anitya jarUra che. paraMtu ekAnta anitya nathI. arthAt kathaMci anitya ane kathaMci nitya che. tethI he saumya ! tamAro A ja hetu (A ja pramANa) "vijJAna anitya che." AvA pakSamAM jema varte che tema vijJAna avinAzI che = nitya che, AvA pakSamAM paNa varte che. tethI sAdhyanI jema sAdhyAbhAvamAM paNa hetu vartato hovAthI tamAro kahelo A hetu anekAntika hetvAbhAsa thAya che. bhAvArtha A pramANe che - vAstavikapaNe samasta vastuo utpAda-vyaya ane dhrauvyatAthI yukta che arthAt sarva vastuo tripadIvALI che. sarve paNa vastuo dravyadRSTie nitya che ane paryAyaSTie anitya che. tethI utpattimatte hetuthI jema vinAzIpaNuM siddha thAya che tema e ja utpattimatte hetuthI ja vastunI dhruvatA paNa siddha thAya che. tethI kathaMci nityapaNuM paNa vastumAM che ja. A pramANe utpattimattva hetu jema vinAzitva siddha kare che tema A ja hetuthI AvuM paNa kahI zakAya che ke vijJAna nityam, utpattittvi, pavit Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 gaNadharavAda dazamA gaNadhara - metArya jema utpattimAn hovAthI vijJAna vinAzI che ema tame kaho cho tema uparokta anumAna dvArA A ja hetuthI nityatva paNa siddha karI zakAya che. kAraNa ke je je vastu utpattivALI che te te vastu tripadIvALI hovAthI dravyadRSTie dhruva-nitya paNa avazya che ja. A rIte vijJAna nitya siddha thavAthI tenAthI abhinna evo AtmA paNa dravyadRSTie kathaMci nitya avazya che ja. tethI paralokano abhAva thato nathI. 196 1| athavA "utpattittvi" A hetu jema vinAzitva sAdhyanI sAthe paryAya apekSAe ghaTe che tema A ja utpattimattva hetu sAdhyathI viruddha evA vinAzitva nI sAthe paNa dravyadRSTie avyabhicArIpaNe saMbhave che. tethI pratispardhI anumAna paNa thaI zake che. te pratispadhI anumAna zuM che ? te kahe che - ahavA vatthuttaNao viNAsi ceo na hoi kumbho vva / uppattimadAditte kahamaviNAsI ghaDo buddhI ? // 1962 // (athavA vastutvato vinAzi ceto na bhavati kumbha iva / utpattimAM ivamavinAzI padaddhi ? ) gAthArtha - athavA caitanya e vastu hovAthI kuMbhanI jema avinAzI che. (ekAnta vinAzI nathI) prazna-utpattimad vagere hetu hote chate ghaTa avinAzI kema kahevAya ? AvI kadAca paranI buddhi thAya. ll196ra/ vivecana - jo ke praznakAra evA metAryajIe "uttamattva' hetune gAthA 1961 nA pUrvArdhamAM "vinAzitva" sAdhya sAdhavAmAM joDela che. paramAtmAe A ja hetune ekAnta vinAzitva sAdhya siddha karavAmAM anaikAntika hetvAbhAsa 1961nA uttarArdhamAM banAvyo che. tathA viparItasAdhya sAdhavAmAM eTale ke avinAzitva sAdhya sAdhavAmAM A ja hetune avyabhicArI arthAt sAco hetu kahyo che. te pratispadhI anumAna A pramANe che - cetaH ekAntena vinAzi na bhavati-arthAt kathaJcinnityamapi bhavati, utpattimattvAt AvuM eka anumAna 1961mI gAthAnA uttarArdhamAM ja karyuM che. bIjuM paNa AvuM ja pratispardhI anumAna samajAve che ceta: pAntara vinAza na mavati, arthAt vanityam vyakti vastutvI zvavat = jema kuMbha eka vastu hovAthI dravyadRSTie kathaMcit nitya che. te ja rIte vijJAna paNa dravyadRSTie eka vastu svarUpa hovAthI nitya che. tethI ekAnta vinAzI nathI. arthAt kathaMcit nitya che. tethI AvA prakAranuM pratispardhI anumAna vidyamAna Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda dazamA gaNadhara - metArya 553 hovAthI "utpattimattva" nAmano prathama hetu sAdhyanI sAthe jema vyApta che. tema sAdhyAbhAvanI sAthe paNa vyApta hovAthI vyabhicArI hetvAbhAsa thAya che. athavA jema anitya siddha thAya che tema kathaMci nitya paNa jarUra siddha thAya che. kAraNa ke pAramArthika rItie sarve vastu traNa dharmavALI ja che. te kAraNe utpattimatte hetuthI jema vinAzitva siddha thAya che tema trIjo dharma je dhRvatva che te paNa A ja utpattimatte hetuthI siddha thAya che. mATe A utpattimattvahetu sAdhyanI sAthe jema varte che. tema sAdhyAbhAvanI sAthe paNa varte che tathA vastutvadharmanI apekSAe nityatva paNa siddha thAya ja che. mATe pratyanumAna vidyamAna hovAthI mUla anumAnano hetu vyabhicArI hattvAbhAsa kahevAya che. prazna - kadAca ahIM metAryajInI AvI buddhi thAya, arthAt ziSyane kadAca Avo prazna thAya ke - 1961mI gAthAnA uttarArdhamAM "nay ye viya sAhapAvi sitte vi' ItyAdi je pATha kahyo che tyAM parane kadAca AvI zaMkA thAya ke utpattimatte hetuthI vinAzitva to ghaTanI jema siddha thAya, paraMtu te ja hetuthI jo avinAzitva sAdhya siddha karo to daSTAnta rUpe mUkelA ghaTamAM takalIpha paDe. kAraNa ke te ghaTamAM avinAzIpaNuM kema siddha thAya ? koI rIte siddha thAya nahIM. kAraNa ke ghaTa vinAzI tarIke ja suprasiddha che. tethI dRSTAntIbhUta evA ghaTamAM utpattimattva hetu che. paraMtu vinAzI ja hovAthI avinAzitva sAdhya temAM ghaTatuM nathI. A rIte avinAzitva sAdhyanI asiddhi hovAthI dRSTAntamAM vyApti na lAgavAthI dAntika evuM vijJAna paNa "avinAzI" che evuM siddha thaI zakaze nahIM. Ama paranuM pUchavuM che. paranA hRdayano Avo abhiprAya che. sArAMza ke dRSTAnta rUpe mukAyela ghaTa vinAzI ja che A vAta jagatamAM prasiddha che. mATe jyAM jyAM utpattimattva hoya tyAM tyAM avinAzitva hoya A vyApti dRSTAntIbhUta evA ghaTamAM ghaTatI nathI. tethI dAntika evA vijJAnamAM paNa ghaTaze nahIM. tethI caitanya (AtmA) avinAzI (nitya) siddha thaze nahIM. tethI paralokano to abhAva ja raheze. 1962aa. A praznano uttara kahe che - rUva-rasa-madha-pANI, saMvA-saMtApa-tra-sattI | kumbhotti jao tAo pasUi-vicchitti-dhuvadhammA // 1963 // (rUpa-ra-nya-sparzI, sadya-saMsthAna-dravyazavatiyaH | kumbha iti yatastAH prasUti-vyavacchitti-dhruvadharmANaH // ) Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamA gaNadhara - metArya gaNadharavAda gAthArtha - je kAraNathI rUpa-2sa-gaMdha-sparza-saMkhyA-saMsthAna-mATIsvarUpa dravya ane zakti A sarvano samudAya te kuMbha kahevAya che. tethI te prasUti (utpatti), vyavacchitti (vyaya) ane dhruvadharmavALo te kuMbha che. 1963 554 vivecana - kuMbha eTale ghaTa, ahIM ghaTa e zuM vastu che ? te prathama samajIe. nIlakRSNAdi koI eka prakAranuM rUpa, tiktAdi koI eka prakArano rasa, surabhi-durabhimAMthI koI eka gaMdha, mRdu-karkazAdimAMthI koI sparza lakSaNavALA guNono samudAya, eka ghaTa hoya to eka, be-traNa ghaTa hoya to samUhane AzrayI be athavA traNanI saMkhyA, nIcethI pahoLo pahoLo ane peTathI sAMkaDo sAMkaDo ItyAdi pRthubughnodarAdi AkArarUpe saMsthAna, mATI nAmanuM dravya, jalAharaNa (pANI bharavuM - ghI bharavuM) ItyAdi kArya karavArUpa zaktio A saghaLA bhAvono je samudAya te kuMbha kahevAya che eTale ke kuMbhamAM uparokta badhA ja bhAvo ekIsAthe varte che. te rUpa, rasa, gaMdha, sparza, saMkhyA, saMsthAna, dravya ane zakti, A sarve bhAvo utpatti-vyaya ane dhrauvya dharmavALA che. eTale ke utpAda-vyaya-dhrauvya svarUpavALA che. tethI ghaTa utpattivALo hovAthI avinAzI eTale ke dhruva (nitya) paNa siddha thAya che. A vAta have pachInI be gAthAmAM vistArathI samajAve che. tethI A gAthAmAM ame vadhAre vivecana lakhatA nathI. 1963) iha piNDo piNDAgAra - satti-pajjAyavilayasamakAlaM / 35 pha-mAAra-satti-patnAyaveLAo164|| rUvAi davvayAe na jAi na ya vei teNa so nicco / x 3ppAya-ya-dhruvaspanhAvuM mayaM sarvAM z.6|| (vRdgha piNDo piGAjAra-zakti-paryAya vinaya-samAnam / utpadyate kumbhakAra - zaktiparyAyarUpeNa // rUpAdidravyatayA na jAyate na vyeti tena sa nityaH / vimutpAta-vyaya-dhrauvyasvamAvuM mAM sarvam // ) gAthArtha - ahIM je zrRtkiMDa che te piMDAkAraNe ane tenI zaktirUpa paryAyapaNe je samaye nAza pAme che. te ja kAle kuMbhAkAraNe ane kuMbhanI zakti svarUpa paryAyapaNe te vastu utpanna thAya che. tathA te ja kAle rUpAdi guNavALApaNe ane dravyasvarUpe te vastu Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda dazamA gaNadhara - metArya 555 nathI utpanna thatI ane nathI nAza pAmatI tethI te nitya paNa che. A pramANe sarve paNa vastuo utpatti-vinAza ane dhruvasvabhAvavALI manAyelI che. /1964-1965ll vivecana - 1 rUpa, 2 rasa, 3 gaMdha, 4 sparza, 5 saMkhyA, 6 saMsthAna, 7 mATIdravya ane 8 jalAharaNAdi zaktivizeSa Ama A lakhyA pramANe ATha bhAvo, paramArthathI to AvA anaMtAnaMta bhAvothI je bharelo che te kuMbha (ghaTa) kahevAya che. temAM kaMIka sUkSmabuddhithI vicArIe to bhAvo nIce pramANe che. (1) je mATIno piMDa (mRtyiMDa) che te kartA che. kAraNa ke te mATIno piMDa ja piMDa avasthAne choDIne ghaTAkArane pAmanAra che. mATe tene ja kartA eTale ke navA navA rUpAntarane pAmanAro padArtha kahela che. (2) mATInA piMDakAle je vRttasaMsthAna svarUpa = goLa goLa nakkarapaNe paraspara coMTI javArUpa mATIno potAno je piMDAkAra che te, tathA te kAle mATInA piMDamAM je piMDapaNAnI zakti rahelI che te zaktirUpa paryAya Ama A banne paryAyono je kAle (ghaTa banatI veLAe) vilaya thAya che te ja kAle A ja mRpiMDa nIcethI pahoLo-pahoLo ane peTanA uparanA bhAgathI sAMkaDo-sAMkaDo eTale ke pRthububbodarAdi je AkAra che te AkArapaNe, tathA jalAharaNa-bRtAharaNa-tailAharaNa vagere ghaTanI je zaktio che te zaktio rUpe A padArtha utpanna thAya che. sArAMza ke mRtiMDAkArapaNe nAza ane pRthububbodarAdi AkArapaNe utpAda, mATInA piMDanI je zaktio che te zakti svarUpe nAza ane ghaTanI je zaktio che te zaktio paNe utpAda. A paryAyano palaTo ekIsAthe ekakAle thAya che. tethI temAM utpatti ane nAza saMbhave che. (3) je samaye A vastu piMDAkAra ane piMDanI zaktisvarUpe nAza pAme che tathA je samaye ghaTAkArapaNe ane ghaTanI zaktisvarUpe A vastu utpanna thAya che te ja samaye rUpa-rasa-gaMdha ane sparzarUpe tathA mATIdravyasvarUpe A piMDa nathI utpanna thato ke nathI nAza pAmato. tethI te varNAdivALApaNe ane mATIdravyarUpe A padArtha nitya kahevAya che. kAraNa ke te padArtha varNAdivALApaNe ane mATI svarUpe pahelAM paNa hato ane hAla paNa che. ane bhaviSyamAM paNa rahezemATe sadAkAla te bhAve A padArtha avasthita che. te A pramANe - mATIno A piMDa, potAnA piMDAkArapaNe ane piMDanI zaktisvarUpe nAza pAme che. te ja kAle ghaTAkArapaNe ane ghaTagata zaktisvarUpe te padArtha utpanna thAya che. tathA te ja kAle rUpAdi guNovALApaNe ane mATIdravyarUpe sthira (dhruva) rahe ja che. A pramANe A padArtha utpAda-vyaya ane dhrauvya svabhAvavALo kahevAya che. Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa6 dazamA gaNadhara - metArya gaNadharavAda A ja pramANe ghaTa banyA pachI paNa ghaTa vinAza na pAme tyAM sudhImAM paNa pratisamaye thatA pUraNa-galananA kAraNe pUrvaparyAyarUpe nAza pAme che. navA-navA ghaTAkArapaNe utpanna thAya che tathA rUpAdi guNavALApaNe ane mATIdravyarUpe dhruva rahe che. tethI banelo evo paNa A ghaTa utpAda-vyaya ane dhRvadharmavALo che. A rIte anya paNa je koI vastu A saMsAramAM che te sarve paNa vastu utpAda-vyaya ane dhruva svabhAvavALI ja che. AvuM tIrthakara bhagavaMtone abhimata che. teoe kevalajJAnathI A pramANe vastunuM svarUpa joyeluM che ane pratyakSapaNe saMsArI sarve jIvone paNa A ja pramANe vastu svarUpa anubhavAya che. tethI utpattimattva dharma hovAthI ghaTamAM jevuM vinAzIpaNuM siddha thAya che te ja rIte avinAzIpaNuM paNa siddha thAya che. tema thaye chate sAdhya sAdhavA mATe dharmI (pakSa) tarIke banAvelA caitanya nAmanA pakSamAM vinAzitvanI jema avinAzitva paNa siddha thAya che. tethI caitanyadharmathI abhinna evo jIva paNa kathaMcit jema vinAzI che tema kathaMcit nitya paNa che ja. mATIno je piMDa che teno piMDAkArapaNe vinAza. piMDamAM piMDagata zakti che te zaktirUpe vinAza. pRthubuddhodarAdi je ghaTAkAra che te AkArapaNe utpAda. ghaTanI jalAdhArAdi je zakti che te zaktirUpe utpAda. varNAdi guNavALApaNe banne kAlamAM hovAthI dhrauvya. tathA mATIdravyarUpe bane kAlamAM hovAthI dhrauvya. A pramANe ghaTapadArthamAM pUrvaparyAyarUpe vinAza, uttaraparyAyarUpe utpAda ane mUladravyarUpe dhrauvya ema traNe dharmo ekIsAthe ja che. tethI utpAda hovAthI jema vyaya che tema te ja utpAda hovAthI dhrauvya paNa sAthe ja che. mATe caitanyaguNa kevala ekalo vinAzI nathI paNa avinAzI (nitya-dhruva) paNa avazya che ja. tenI sAthe abhedabhAva rahelo jIva paNa kevala vinAzI nathI paNa utpattivALo hovAthI dhruva (nitya) paNa avazya che ja. mATe paraloka ghaTI zake che. paralokano abhAva thato nathI. A vAta have pachInI gAthAmAM vadhAre spaSTa kare che. ll1964-196pA ghaDaceyaNayA nAso, paDaceyaNayA samubbhavo samayaM / saMtANeNAvatthA, taheha-paraloa-jIvANaM // 1966 // maNuehaloganAso surAiparalogasaMbhavo samayaM / jIvatayA'vatthANaM, nehabhavo neya paraloo // 1967 // Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 557 gaNadharavAda dazama gaNadhara - metArya (ghaTacetanayA nAzaH, paTacetanayA samudbhavaH samakam / saMtAnAvasthA, tabheda-paratnovA-navAnAm | manujehalokanAzaH, surAdiparalokasaMbhavaH samakam / jIvatayA'vasthAnaM, nehabhavo naiva paralokaH // ) gAthArtha - ghaTanA upayogarUpe nAza ane paTanA upayogarUpe utpatti A banne jema ekIsAthe che tathA caitanyanI paraMparA vaDe avasthitatA = dhruvatA che te ja rIte A loka ane paralokane AzrayI jIvomAM tripadI che. manuSyapaNe A lokano nAza, devabhavapaNe paralokanI utpatti tathA sAthe ja jIvapaNe avasthAna (dhRvatva) che. ke jyAM A bhava ke parabhavanI vivakSA karAtI nathI. //1966-1967ll - vivecana - ghaTanA viSayavALuM je jJAna pravarte tene ghaTacetanA kahevAya che. tevI ja rIte paTanA viSayavALuM je jJAna pravarte tene paTacetanA kahevAya che. A pramANe je je viSayano jJAnopayoga A jIvane kAlakrame pravarte che tene te te viSayanI cetanA kahevAya che. A pramANe A jIvane jyAre ghaTasaMbaMdhI vijJAna thayA pachI paTasaMbaMdhI vijJAna pragaTe che tyAre ghaTanI cetanA vaDe eTale ghaTanA jJAnanA upayogavALApaNe te jIvano nAza thAya che ane paTanI cetanA vaDe eTale ke paTajJAnanA upayogavALApaNe te jIvano utpAda thAya che. A nAza ane utpAda ema banne ekIsAthe eka ja samayamAM utpanna thAya che. vAMkI AMgaLIne sIdhI karo tyAre je samayamAM vakratAno nAza thAya che te samayamAM ja saraLatAnI utpatti thAya che. mahApaTane phADIe tyAre je samaye akhaMDa paTano nAza thAya che te samayamAM ja khaMDapaTanI utpatti thAya che. tenI jema ghaTopayogarUpa cetanAnI apekSAe jIvano nAza ane paTopayogarUpa cetanAnI apekSAe jIvanI utpatti A banne ekI sAthe eka ja samayamAM thAya che. vaLI anAdikALathI pravartelI cetanAnI je paraMparA, te paraMparAmAtrane AzrayI vizeSaNarahitapaNe jIva7mAtra svarUpe avasthAna (dhruva7) che. A ghaTacetanA pravarte che ke paTacetanA pravarte che ke maThacetanA pravarte che ItyAdi vizeSaNonI vivakSA jo na karIe ane cetanAnI dhArArUpa jIvatvanI jo vivakSA karIe to anAdikAlathI te cetanA che ane anaMtakAla te cetanA raheze. A vivakSAe dhRvatva paNa saMbhave che. A tripadI je jaNAvI te A bhavamAM vartatA jIvane AzrayI ghaTopayoga-paTopayoga ane upayogamAtranI vivakSAe nAza-utpatti ane dhruvatA svarUpa tripadI jaNAvI che. tevI ja rIte parabhavamAM jatA jIvane AzrayI paNa AvA prakAranA ja traNa svabhAva jANavA. te A pramANe - Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazamA gaNadhara - metArya gaNadharavAda jyAre koIpaNa eka manuSya mRtyu pAmIne devalokamAM jAya che tyAre manuSyarUpe je paryAya che teno nAza thAya che. tenI sAthe samAnakAle ja devalokAdi rUpe je paryAya che teno utpAda thAya che. tenI sAthe ja te banne avasthAmAM jIvapaNe dhruvatva rahe che. jyAre A AtmAmAM jIvapaNAnuM vatva mukhyapaNe vicArAya che tyAre manuSyAtmaka A bhavanI ke devalokAtmaka parabhavanI vivakSA karAtI nathI. paraMtu te te paryAya pAmato hovA chatAM paNa te te paryAyonI gauNatA karIne paryAyonI vivakSA vinAnuM jIvamAtrarUpe raheluM je dravya che te dravyanI ja jyAre vivakSA karAya che. tyAre tene dhruvatva kahevAya che. 558 A pramANe jIva nAmanuM A dravya utpAda-vyaya ane dhruvatva dharmavALuM hovAthI paralokano abhAva thato nathI. kAraNa ke A jIvadravya pUrvaparyAya rUpe bhale vinAzI che. uttaraparyAya rUpe bhale utpAdI che. tathApi jIvatvamAtra rUpe dhruva paNa avazya che ja. kevala -ekaluM anitya nathI. mATe A lokathI paralokagamanazIla jIvanI siddhi thAya che. 1966-1967gA prazna - sarve paNa vastuomAM utpAda-vinAza-dhruvatA ema trisvabhAvatA kema ghaTe ? teno uttara kahe che asao natthi pasUI, hojja va jai, hou kharavisANassa / na ya savvahA viNAso, savvuccheyappasaMgAo // 1968 // to'vatthiyassa keNavi vilao dhammeNa bhavaNamanneNa / savvaccheo na mao saMvavahArovarohAo // 1969 // ( asato nAsti prasUtiH, bhaved vA yadi, bhavatu kharaviSANasya / na ca sarvathA vinAzaH, sarvocchedaprasaGgAt // tato'vasthitasya kenApi vilayo dharmeNa bhavanamanyena / sarvocchedo na mataH, saMvyavahAroparodhAt // ) gAthArtha - sarvathA asat vastunI utpatti thatI nathI. jo thatI hoya to kharaviSANanI paNa utpatti thAo. tevI ja rIte vastuno sarvathA nAza thato nathI. jo sarvathA nAza thAya to sarvano uccheda thavAno prasaMga Ave. tethI avasthita (dhruva) rahelI mUlabhUta vastuno koI eka dharmarUpe vilaya thAya che ane koI bIjA eka dharma vaDe utpatti thAya Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda dazamA gaNadhara - metArya 559 che. paraMtu vastuno sarvathA uccheda thAya AvI vAta jJAnIone mAnya nathI. kAraNa ke tema mAnavAmAM sarva vyavahArono virodha Ave. 1968-1969) vivecana - - A saMsAramAM je vastu sarvathA asat che jemake AkAzapuSpa, vandhyAputra, zazazRMga, narazRMga ItyAdi. AvA prakAranI sarvathA asat vastuonI kyAreya paNa prasUti (utpatti) thatI nathI. je dravyamAM je paryAya zaktirUpe paNa sat che tenI ja utpatti thAya che. sarvathA asatnI utpatti thatI nathI ane jo sarvathA asatnI utpatti thAya to kharaviSANanI (gadheDAnAM ziMgaDAMnI) paNa utpatti thavI joIe. kAraNa ke asatyaNuM ekasarakhuM samAna che. tethI koIpaNa rUpe je vastu sat che te ja bIjA paryAyarUpe utpanna thAya che. jemake je mATI piMDarUpe che te ja mATI piMDapaNe nAza pAmIne ghaTarUpe utpanna thAya che. arthAt piMDapaNe vidyamAna (sat) evI ja mATI ghaTAkArapaNe utpanna thAya che. tathA je sat vastu che teno sarvathA nAza thato nathI. jyAre mANasa mRtyu pAme tyAre teno sarvathA nAza thato hoya to anukrame sarve jIvo mRtyu pAmatAM nAraka-tiryaMca-manuSya ane devAdino sarvathA nAza thatAM saMsArano ja uccheda thavAno prasaMga Ave. tethI buddhizAlI AtmAoe vicAravuM joIe ke - avasthita rahelI (arthAt mUladravyarUpe dhruva rahelI) evI jIvAdi nAmanI vastuno manuSyAdi paryAyarUpe ja vinAza thAya che. sarvathA vinAza thato nathI. tathA anya evA devAdi bhavarUpe ja utpAda thAya che. sarvathA vastuno navo utpAda thato nathI. A rIte dhruvabhUta vastuno eka paryAyarUpe utpAda ane bIjA paryAyarUpe vinAza thAya che. paraMtu sarvathA navI vastuno utpAda ke junI vastuno sarvathA nAza thato nathI. Ama jJAnIone mAnya che. sarvathA navo utpAda ke mUlabhUta vastuno sarvathA nAza mAnavAmAM Ave to lokavyavahArano ghaNo virodha Ave. arthAt lokavyavahArano uccheda thavAno prasaMga Ave. te A pramANe - koI eka gAmamAM eka rAjA hato. tene eka putrI ane eka putra ema be saMtAna che. te rAjAe potAnI rAjaputrIne ramavAnA hetuthI suvarNakalaza Apyo. te joIne rAjaputre ramavA mATe sonAno ghaDo mAgyo. rAjAe rAjaputrIne Apelo suvarNakalaza laIne sonI pAse jaIne te suvarNakalaza bhAMgIne suvarNano daDo banAvI ApavAnuM kahyuM. sonIe te kalazane bhAMgIne daDo banAvI Apyo. rAjAe te daDo rAjaputrane Apyo. A eka vArtA che. Ama thavAthI rAjaputrIne zoka thayo. rAjaputrane harSa thayo ane suvarNanA svAmI evA rAjAne udAsInatA rahI eTale ke harSa paNa na thayo ane zoka paNa na thayo. kAraNa ke suvarNano svAmI evo rAjA kalazAvasthAmAM paNa mAruM sonuM to tenuM te ja che ane daDAnI Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 dazamA gaNadhara - metArya gaNadharavAda avasthAmAM paNa mAruM sonuM to tenuM te ja rahe che ema ubhaya avasthAmAM paNa rAjAne suvarNano avinAza = dhRvatva ja dekhAya che. tethI harSa-zoka vinAnI udAsIna avasthAvALo rahe che. jyAre rAjaputrIne kalazano nAza mAtra dekhAya che tethI zoka thAya che. rAjaputrane daDAno utpAdamAtra dekhAya che. tethI harSa thAya che. AvA prakArano je A lokavyavahAra prasiddha che te sarva lokavyavahArano jo vastune utpAda-vyaya ane dhruvasvarUpe na svIkArIe to uccheda thavAno prasaMga Ave. tethI jIva dravya paNa ghaTopayogapaNe vinAza ane paTopayogapaNe utpAda pAmavA chatAM paNa jIva nAmanA dravyasvarUpe avinAzI eTale ke dhruva paNa che. tethI paralokano abhAva thato nathI. saMsAramAM rahelI sarve paNa vastuo pratikSaNe pUrva-pUrva paryAyarUpe nAza pAme che ane navA navA paryAyarUpe pratikSaNe utpatti paNa pAme ja che. chatAM pUrvApara thatA paryAyonI avivakSA karIe ane mUlabhUta dravyarUpe vicArIe to dhruvasvarUpa paNa rahe ja che. AvA prakAranI svayaM jagasthiti che. jIva-ajIva Adi sarve paNa padArthono AvA prakArano utpAda-vyaya-dhruvadharmAtmaka tripadImaya svabhAva ja che. padArthonA potAnA tripadImaya svabhAvane choDIne A jagatano IzvarAdi koI kartA nathI tathA koI saMhartA nathI. tathA koI saMrakSaka ke pAlaka nathI. jagat svayaM potAnA svabhAvathI ja tripadImaya che. ll1968-1969 - jo svargalokAdi rUpa paraloka na svIkArIe to vedamAM kahelI agnihotrAdi dharmakriyAo tathA lokaprasiddha dAnAdi kriyAo niSphaLa thavAnI Apatti paNa Ave te bAbata jaNAve che - asai va parammi loe, jamaggihottAi saggakAmassa / tadasaMbaddhaM savvaM, dANAiphalaM ca loammi // 1970 // (asati vA parasmi~lloke, yadagnihotrAdi svargakAmasya / tasaMbaddha sarva, tAnAvinaM ra no ) gAthArtha - jo paraloka na hoya to svarganI kAmanAvALAne agnihotrAdi yajJanuM je vidhAna che te tathA lokamAM je dAnAdi dharmakriyAonuM puNyaphaLa prasiddha che te sarva ghaTI zake nahIM. ll197oll | vivecana - jo caitanya guNavALo A jIva kathaMcit nitya na hoya ane sarvathA kSaNika ja hoya ane tenA kAraNe jo paraloka na hoya arthAt jIvanA mRtyu bAda tenuM jo parabhavagamana na hoya to vedapAThomAM tathA zrutizAstromAM svarganI kAmanAvALAe La Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa61 gaNadharavAda dazamA gaNadhara - metArya agnihotrAdi yajJo karavA AvuM je zAstravidhAna che te saghaLuM vidhAna niSphaLa thAya. jo parabhavamAM javAnuM ja na hoya to agnihotra karavAnuM vidhAna vyartha bane. mATe avazya parabhava che. tathA dAna-zIyaLa Adi dharmakriyAonuM ane hiMsA, juTha, corI, vyabhicArAdi pApakriyAonuM phaLa lokamAM puNya ane pApanA nAme prasiddha che. jo parabhavamAM javAnuM hoya ja nahIM to A bhavamAM game tevAM puNyanAM kAmo karo ke game tevAM pApanAM kAmo karo paNa mRtyu bAda jo sukha-duHkha maLavAnuM ja na hoya to A dharmakriyAo ane pApakriyAo paNa niSphaLa thAya. te mATe avazya parabhava che ja. je AtmAo dAna-zIyaLa vagere dharmakriyAo kare che te puNyano baMdha karIne bhavAntaramAM sukhI thAya che. eTale ke puNyaphaLa bhogave che ane je AtmAo hiMsA, juTha, corI ItyAdi pApakriyAo kare che te pApano baMdha karIne paralokamAM duHkhI thAya che. eTale ke pApaphaLa bhogave che. mATe zAstravidhAnathI paNa parabhava che. A pramANe A dazamA metAryapaMDitanA manano saMzaya chedAyo. bhagavAnanI vANIthI pratibodha pAmyA. 1970 chinnammi saMsayammi jiNeNa jaramaraNavippamukkeNaM / so samaNo pavvaio, tihio saha khaNDiyasaehiM // 1971 // (chinne saMzaye, jinena jarAmaraNavipramuktena / sa: zramaUT: pravrugita:, trimatuM sada ghaDezvazatai: I) gAthArtha - jarA-maraNathI sarvathA mukAyelA evA jinezvaraprabhu vaDe saMzaya chedAye chate te metAryazramaNa potAnA traNaso ziSyo sAthe prabhu pAse dIkSita thayA. ll1971/l vivecana - bhAvArtha pUrvanI jema sugama che. paramAtmA janma-jarA-mRtyuthI atyanta mukta che. kAraNa ke have A antima bhava che. tyAra bAda teozrIne kyAMya janma levAno nathI. tethI jarA-maraNa AvavAnAM nathI. teonI apUrva vANI sAMbhaLavAthI metArya nAmanA dazamA paMDita brAhmaNanA manano "paraloka che ke nathI" A saMzaya chedAyo. saMzaya chedAye chate metArya brAhmaNe potAnA traNaso ziSyo sAthe paramAtmA pAse pravrajyA grahaNa karI. ll1971|| dasamA gaNadhara zrI metAryajIno vAda samApta thayo. Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I prabhAsa nAmanA agiyAramA gaNadhara I. have prabhAsa nAmanA agiyAramA gaNadharano adhikAra jaNAve che - te pavvaie souM, pahAso AgacchaI jiNasagAsaM / vaccAmi Na vaMdAmi, vaMdittA pajjuvAsAmi // 1972 // (tAn pravrajitAn zrutvA, prabhAsa Agacchati jinasakAzam / vrajAmi vande, vanditvA paryupAse // gAthArtha - te dazene dIkSita thayelA sAMbhaLIne prabhAsa nAmanA agiyAramA brAhmaNa paMDita jinezvaraprabhu pAse Ave che. manamAM vicAra kare che ke huM jaldI jaldI jAuM. prabhune vaMdana karuM ane vaMdana karIne prabhunI sevA karuM. l/1972 // vivecana - tyAM gayelA daza moTA moTA vidvAna brAhmaNone parAbhava pAmelA sAMbhaLIne ane paramAtmAnI pAse jainIya pravrajyA svIkAryAnA samAcAra jANIne chellA prabhAsa nAmanA paMDitajI manamAM vicAre che ke huM paNa bhagavAna pAse jaldI jaldI jAuM. paramAtmAne bhAvathI vaMdanA karuM. mArA hRdayano prazna pUchIne sAco uttara meLavuM ane paramAtmAnA caraNakamalanI upAsanA (sevA) karuM. AvI suMdara bhAvanA bhAvatA bhAvatA potAnA ziSya-parivAra sAthe prabhAsajI paNa bhagavantanI pAse AvyA. 1972I/ 3mo ya niuf, nADuM-nara-marapavipramuavi Il nAmeNa ya gotteNa ya, savvaNNU savvadarisI NaM // 1973 // kiM manne nivvANaM, atthi natthi tti saMsao tujjha / veyapayANa ya atthaM, na yANasi tesimo attho // 1974 // (samaSitaza nina, nAta-na-ma-vipramuvartana | nAnA gotra 2, sarvana sarvarzinA ) (kiM manyase nirvANamasti nAstIti saMzayastava / vepatAnAM vArtha, na nAnAsi teSAmayamartha: I) gAthArtha - janma-jarA ane mRtyuthI vizeSa mukAyelA, sarvajJa ane sarvadarzI evA jinezvaraprabhu vaDe nAma ane gotrathI prabhAsajIne bolAvAyA. he prabhAsajI ! tame manamAM Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa 56 3 Avo saMzaya dharAvo cho ke nirvANa (mokSa) che ke nahIM ? vedapadonA arthane tame jANatA nathI. te vedapadonA sAcA artha A pramANe che. /1973-1974ll vivecana - prabhAsapaMDitajIne najIka AvelA jANIne janma-jarA mRtyuthI sarvathA mukta banelA sarvajJa ane sarvadarzI paramAtmA zrI mahAvIra prabhue temanA nAma ane gotra sAthe temane bolAvyA ane prabhAsajI kaMI prazna kare te pahelAM ja kevalajJAnathI teonA hRdayagata praznane jANIne paramAtmAe sudhAsamAna vANIthI vAtano prAraMbha karyo. he AyuSyamAn prabhAsa ! tame tamArA manamAM zuM mokSa che ke mokSa nathI ? AvA prakArano nirvANaviSayaka saMzaya dharAvo cho. paraspara viruddha evAM vedonA padonA zravaNathI tamane A saMzaya thayelo che. te vedanAM pado A pramANe che - (1) jarAmaryaM vaitat sarvaM yadagnihotram (2) auSA muddA turavaThA (3) dve brahmaNI paramaparaM ca, tatra paraM satyaM jJAnamanantaraM brahma uparokta vedanA padonA artho tamArA manamAM A pramANe varte che. (1) je A agnihotra yajJa che te ghaDapaNa Ave tyAM sudhI arthAt yAvajIva sudhI karavo joIe. naramartha zabdano artha thAvajIva sudhI A yajJa karavo joIe. mRtyuno aMtima divasa Ave tyAM sudhI agnihotra yajJa karavo joIe ke je kriyA bhUtonA (jIvonA) vadhano hetu hovAthI niravadya nathI paNa sAvadya che. jo ke te dharmakriyA paNa niravadyA hota to mokSahetu thAta. paraMtu A kriyA sAvadya che. tethI svargahetu ja bane che. apavargahetu banatI nathI. agnihotra yajJanI A kriyA svargahetu che paNa mokSahetu nathI. tathA te kriyA yAvajIva karavAnI kahI che. tethI mokSanI kriyA karavAno koI kAla ja nathI ke jyAM mokSanA hetubhUta kriyA karI zakAya. tethI muktinI prAptinA hetubhUta dharmakriyA karavAno kAla na hovAthI sAdhananA abhAve sAdhyano (mokSano) paNa abhAva che. tethI A vedavAkyo mokSanA abhAvane sUcavanArAM che. ema tamAruM mAnavuM che. bAkInAM bane vAkyo mokSanA astitvane sUcavanArAM che. kAraNa ke "auSA gudA TuravaIT" A vAkyamAM je muddA zabda che teno artha [vita thAya che. te A mukti saMsAramAM ja sukha mAnanArA jIvone duravada = duHkhe duHkhe prApta karAya tevI che. teno artha e thayo ke mukti che kharI, paNa saMsArAbhinaMdI jIvo vaDe prApta karavI duSkara che. A vAkya muktinA astitvane sUcavanAruM che. Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda tathA trIjA padamAM brahma be prakAranuM che eka para ane bIjuM apara, temAM je paraM drI satyaM mokSa:, anantaraM tu vra jJAnam "parama evuM AtmasvarUpa e ja sAco mokSa che. te prApta thAya tyAre turata ja AtmajJAna pravarte che. A vAkya paNa mokSanA astitvane sUcave che. A pramANe mokSanuM astitva ane mokSanuM nAstitva vedanAM padomAM kaheluM jANIne tamArA hRdayamAM saMzaya thayelo che. paraMtu A vedapadonA sAcA arthane tame jANatA nathI. kharekhara te vedapadono sAco artha A pramANe che. je hamaNAM kahevAze. ll1973-1974 mokSa nathI" AvI mokSanA abhAvane pratipAdana karanArI prabhAsajInA hRdayamAM rahelI yuktine paNa khoTI che. ema jaNAvavA mATe bhagavAna te yuktine pragaTa karatAM kahe mannasi kiM dIvassa va nAso nivvANamassa jIvassa / dukkhakkhayAirUvA kiM hoja va se sao'vatthA ? // 1975 // (manyase kiM dIpasyeva nAzo nirvANamasya jIvasya / tukSayavirUpA viM bhavet va tI satovasthA? ) gAthArtha - he prabhAsajI ! tame manamAM AvuM vicAro cho ke dIpakanA nAzanI jema A jIvano saMpUrNapaNe dhvaMsa thAya te nirvANa kahevAya che ? ke sat evA A jIvanI duHkhAdinA saMpUrNa kSaya svarUpa evI koI viziSTa avasthA che ke jene nirvANa kahevAya che ? ll1975ll vivecana - he prabhAsajI ! tamArA manamAM nirvANanA viSayamAM be jAtanI vicAradhArA pravarte che. te A pramANe - (1) jema dIpaka sarvathA bujhAI jAya che tyAre dIpaka nirvANa pAmyo ema kahevAya che. tevI rIte jIvano saMpUrNapaNe dhvaMsa thAya arthAt nAza thaI jAya tyAre nirvANa kahevAya. jema bauddhadarzana Adi keTalAka darzanakAro kahe che. tema jIvananI samApti thavI te ja mokSa. te A pramANe - dIpo yathA nirvRttimabhyupeto, naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAJcid vidizaM na kAJcit, snehakSayAt kevalameti zAntim // 1 // jIvastathA nirvRttimabhyupeto, naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAJcid vidizaM na kAJcit klezakSayAt kevalameti zAntim // 2 // Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa65 gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa artha - bujhAI gayelo dIpaka jema pRthvImAM jato nathI, AkAzamAM jato nathI, koI dizAmAM jato nathI tema koI vidizAmAM paNa jato nathI. phakta telanA kSayathI zAntine ja pAme che. tevI ja rIte nivRttine pAmelo jIva paNa pRthvImAM jato nathI, AkAzamAM jato nathI. koI dizAmAM jato nathI tema koI vidizAmAM jato nathI. paraMtu klezono kSaya thavAthI kevala zAntine pAme che. tamArA hRdayamAM ekapakSa A pramANe pravarte che ke bauddhAdi darzanakAronI mAnyatAne anusAre dIpaka bujhAI jAya che tema jIva zAnta thaI jAya che. tene ja mukti kahevAya che. arthAt mukti nAmanI bIjI koI avasthA nathI. Ama tamArA hRdayamAM muktinA abhAvane sUcavanArA vicAro eka bAju pravarte che to bIjI bAju jainonI mAnyatAnusAra sat evA jIvanI ja koI viziSTAvasthA te mukti che. Ama bIjI vicAradhArA pravarte che. te bIjI vicAradhArA A pramANe - (2) jIva nAmano padArtha jema saMsAramAM astitva dharAve che tema muktimAM paNa astitva dharAve che. tyAM paNa A jIva sat che. phakta sat eTale ke vidyamAna evA jIvanI koI viziSTa avasthA che ke je sarvakarmarahita che, saMpUrNa zuddha che, nirAvaraNa che, sarvaguNa saMpanna che. vaLI te avasthA kevI che ? rAga-dveSa-madanamoha-janma-jarA ane zArIrika rogAdi je duHkho che te sarvenA kSayanA svarUpavALI avasthA che. te ja mukti che. zAstramAM kahyuM che ke - kevalasaMvidarzanarUpAH sarvArtiduHkhaparimuktAH / modante muktigatA jIvAH, kSINAntarArigaNAH // 1 // artha - kevalajJAnavALA, kevaladarzanavALA, sarva prakAranI pIDA ane duHkhothI mukta thayelA, kSINa karyA che Antarika zatrugaNa jeoe evA mokSamAM gayelA jIvo AnaMda AnaMda kare che. A vicAradhArA pramANe mukti che tyAM jIvI jAya che. karmAdi klezarahita hovAthI anaMta svAbhAvika sukhamAM magna hoya che. tethI anaMta anaMta sukhavALA che. A pramANe banne prakAranI vicAradhArA tamArA hRdayamAM pravarte che. tethI tamane muktinA viSayamAM saMdeha thayela che. 1975 nirvANanA saMzayanuM je kAraNa che te bIjI rIte paNa jaNAve che - ahavA'NAittaNao, khassa va kiM kammajIvajogassa / aviogAo na bhave saMsArAbhAva evatti? // 1976 // Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 566 agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda (athavA'nAditvataH khasyeva kiM karmajIvayogasya / viyotira matsaMsAramAMva pati? ) gAthArtha - athavA jIva ane karmano saMyoga AkAzanI jema anAdi hovAthI viyoga thavAno na hovAthI kyAreya saMsArano abhAva thAya nahi, (mATe mokSa nathI.) /1976 // vivecana - athavA bIjI rIte paNa nirvANano abhAva che AvuM tame manamAM vicAro cho. tenuM kAraNa e che ke - A saMsArI jIvane saMsArano abhAva kyAreya paNa thAya nahi, kema na thAya ? to viyogAt = viyoga na thato hovAthI, kono viyoga thato nathI? to jIva ane karmanA saMyogano, kema viyoga thato nathI ? to A saMyoga anAdikAlathI che mATe A saMyogano viyoga thato nathI. konI jema ? to AkAzanI jema. bhAvArtha evo che ke - A saMsAramAM je be padArthano saMyoga anAdi hoya che te benA saMyogano viyoga kyAreya thAya nahi. je saMyoga anAdi hoya che te saMyoga anaMtakAla rahe che. jemake "jIva ane AkAzano saMyoga." jema jIva ane AkAzano saMyoga anAdi che tethI anaMta kAla rahe che. teno kyAreya paNa aMta Avato nathI. tevI ja rIte jIva ane karmano saMyoga paNa anAdi che. tethI te anaMtakAla rahevAvALo che. mATe kyAreya viyoga thato nathI. A rIte jIva ane karmano saMyoga anAdi hovAthI anaMta che. tethI A jIvane saMsArano abhAva kyAre paNa thato nathI. tethI mokSa nathI. AvI yukti paNa tamArA manamAM rame che. ll1976ll prabhAsapaMDitajIno 1975 mAM eka ane 1976 mAM eka ema be yuktiothI "mokSa nathI" ema pUrvapakSa bhagavAne kahelo hato. teno bhagavAna jo kramasara javAba Ape to prathama 1975 mI gAthAnI yuktino uttara Apavo joIe ane tyArabAda 1976 mI gAthAnI yuktino uttara Apavo joIe. paraMtu "prayAsatti" nyAyathI eTale ke samIpapaNAnA nyAyathI pahelAM 1976mI gAthAnI yuktino uttara Ape che - paDivaja maNDio iva, viyogamiha kammajIvajogassa / tamaNAiNo vi kaMcaNa-dhAUNa va NANa-kiriyAhiM // 1977 // Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa67 gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa (pratipadyasva maNDika iva viyogamiha karmajIvayogasya / tvamanAderapi kAJcanadhAtvoriva jJAnakriyAbhyAm // ) gAthArtha - jIva ane karmano saMyoga anAdi hovA chatAM paNa "suvarNa ane mATInI jema" jJAna tathA kriyA vaDe te saMyogano viyoga thAya che. te tame maMDikanI jema svIkAro. //1977ll vivecana - he prabhAsa ! A jIva ane karmano saMyoga anAdi hovA chatAM paNa teno viyoga thAya che. Ama tame svIkAro. karmano baMdha ane karmathI mokSa A viSayaka vAdamAM pahelAM maMDikapaMDitanI sAthe vAdamAM jema samajAvyuM che tema tame paNa jANo. kayA be padArthano saMyoga anAdi hovA chatAM paNa viyoga pAme che ? te kaho ke tenA udAharaNathI A saMyogano viyoga paNa svIkArAya ? to "suvarNa ane mATIno" saMyoga jema anAdi hovA chatAM paNa tevA tevA upAyothI viyoga karAya che tema jIva ane karmanA saMyogano paNa viyoga karI zakAya che. prazna - zuM koI paNa kAraNa vinA nirdetuka ja jIva ane karmanA saMyogano viyoga thAya che ? ke temAM koI kAraNa che ? uttara :- nirdetuka nahIM paNa sahetuka viyoga thAya che ane te paNa jJAnadharma ane kriyAdharmanI ArAdhanA vaDe jIva-karmanA saMyogano viyoga thAya che. bhAvArtha Avo che ke - je be vastuno saMyoga anAdikAlIna hoya te bhaviSyamAM paNa anaMtakAla ja rahe evo A ekAnta niyama nathI. arthAt je anAdi saMyoga hoya che te anaMta paNa hoya che ane sAnta paNa hoya che. kAraNa ke mATI ane suvarNano saMyoga nisargapaNe anAdi hovA chatAM paNa tevA tevA prakAranI agni Adi vastuonA saMparkathI viyoga karI zakAya che ane malIna suvarNa zuddha suvarNa bane che. tevI ja rIte jIva ane karmano saMyoga paNa anAdi hovA chatAM paNa samajJAna ane samyakakriyAnI ArAdhanA vaDe teno viyoga karI zakAya che. A vAta maMDika paMDitajInI jema he prabhAsajI ! tame paNa svIkAro. je saMyoga anAdi hoya che te saMyoga anaMta ja hoya evo ekAntaniyama nathI. sAtta paNa hoya che. tethI jIva-karmano saMyoga anAdi hovA chatAM ArAdhanA vaDe teno viyoga karI zakAya che. ll1977thI. mokSanA abhAvane pratipAdana karanAro prabhAsajIno abhiprAya anya rIte paNa che. te pragaTa karatAM bhagavAna jaNAve che ke - Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa jaM nAragAibhAvo, saMsAro nAragAibhiNNo ya / ko jIvo taM mannasi, tannAse jIvanAsotti // 1978 // ( yad nArakAdibhAvaH saMsAro nArakAdibhinnazca / ko jIvastvaM manyase, tannAze jIvanAza iti // ) gAthArtha - je nArakAdi paryAya che te ja saMsAra che. nArakAdi paryAyathI bhinna evo jIva zuM che ? ke je tame mAno cho ? (koI ja nathI). mATe te paryAyano nAza thaye chate jIvano paNa nAza thAya che. tethI mokSa jevuM koI tattva ja nathI. 1978 // gaNadharavAda vivecana - paramAtmA zrI mahAvIra prabhu kahe che he prabhAsajI ! tamArA manamAM AvA vicAro paNa pravarte che ke nAraka-tiryaMca ane devAdi je paryAyo che te ja saMsAra che. te paryAyothI judo koI saMsAra nathI ane nArakAdi paryAyabhAve pariNAma pAmelo je padArtha che te ja jIva che. tenAthI anya koI jIvadravya juduM nathI. kAraNa ke nAraka-tiryaMcamanuSya ane devAdi paryAya svarUpe ja jIvadravya jaNAya che. tenAthI bhinnapaNe kyAreya paNa jIvadravya jaNAtuM nathI. tethI A nArakAdi paryAyarUpe pariNAma pAmeluM je dravya che te ja jIva che. ||1978 // tethI teno nAza thaye chate eTale ke nArakAdi bhavarUpa bhAvono eTale ke paryAyono nAza thaye chate tenAthI abhinna bhAve rahelA evA jIvadravyanuM potAnuM svarUpa paNa nAza pAmavAthI te kAle jIvano sarvathA nAza ja thAya che. tethI have jIvadravya rahetuM ja nathI to A mokSa kono thAya ? tethI mokSa nathI. Ama tame vicAro cho. te tamArI A vicAraNA ayukta che. kema ayukta che ? te have jaNAve che na hi nAragAipajjAyamettanAsamma savvahA nAso / jIvaddavvassa mao, muddAnAse va hemassa // 1979 // kammakao saMsAro, tannAse tassa jujjae nAso / jIvattamakammakayaM, tannAse tassa ko nAso ? // 1980 // (na hi nArakAdiparyAyamAtranAze sarvathA nAzaH / jIvadravyasya mato mudrAnAza iva hemnaH // - Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 569 karmakRtaH saMsArastannAze tasya yujyate nAzaH / navatvamavarSAM , tanAze tI ? nAza? ) gAthArtha - jema vITIno nAza thaye chate mUladravyabhUta suvarNano nAza thato nathI tema nArakAdi paryAya mAtrano nAza thaye chate jIvadravyano sarvathA nAza manAto nathI. /1979ll saMsAra e karmakRta avasthA che. tethI karmono nAza thaye chate te saMsArano nAza saMbhavI zake che. paraMtu jIvadravya e karmakRta nathI tethI karmono nAza thaye chate te jIvadravyano nAza kema thaI zake ? /198ll vivecana - nara-nAraka-tiryaMca ane devAdi rUpe jIva dravyanuM je thavuM te badhA bhavo jIvadravyanA paryAyo che. paryAya mAtrano nAza thaye chate paryAyavALA mUlabhUta jIvadravyano sarvathA nAza thAya che AvuM manAtuM nathI. phakta te te paryAyarUpe jIvadravyano nAza thAya che Ama manAya che. tene kathaMcit nAza kahevAya che ane te svIkArAya che. sarvathA nAza svIkArAto nathI. jema ke mudrAdi (vIMTI-hAra-baMgaDI-kuMDala ItyAdi) paryAyono mAtra nAza thaye chate temAM rahelA mULabhUta suvarNa dravyano sarvathA nAza thato jovAyo nathI. phakta te te alaMkAra rUpe suvarNano nAza thAya che. jene kathaMcit nAza kahevAya che. sarvathA suvarNa cAlyuM jatuM nathI. tevI ja rIte nara-nArakAdi sAMsArika paryAyanI nivRtti thaye chate sarva karmarahita evA muktiparyAyarUpa paryAyAntara pAmavArUpe jIvanI utpatti thAya che. jema mudrA (vIMTIpaNA)no paryAya nAza pAmate chate karNapUra (kuMDala) nAmanA bIjA paryAyapaNe te suvarNanI utpatti thAya che. emAM koI virodha nathI. tevI ja rIte jIvadravyanA saMsArIparyAyono nAza thaye chate te ja jIvadravya muktitva paryAyarUpe paryAyAntarane pAme che. paraMtu sarvathA jIvadravyano nAza thato nathI. prazna - jema karmono nAza thaye chate saMsAra nAza pAme che tema te karmono nAza thaye chate jIvamAM rahelA jIvatvano paNa nAza thavAthI jIvadravya ja raheze nahIM. tethI ApoApa mokSano abhAva siddha thaze, karmanA nAzanI sAthe jIvatvano nAza thAya che. tethI jIvadravyanA abhAve mokSano paNa abhAva ja thAya. Ama mokSAbhAva siddha thAya che. uttara - pratisAram = A prazna paNa vyAjabI nathI. nara-nAraka-tiryaMca-devAdi avasthAnI prAptirUpa je saMsAra che. te ja karmakRta che. sukha-duHkha-rogitya-nirogatva tathA devAdi bhavovALI avasthAo pUrvakAlamAM bAMdhelA karmonA udayathI prApta thAya che. mATe che. Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 570 agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda karmano nAza thaye chate karmathI prApta thatA uparokta avasthAvALA saMsArano nAza saMbhavI zake che. kAraNano abhAva thAya eTale kAryano paNa abhAva thAya A vAta sArI rIte pracalita che. karma e kAraNa che ane nArakAdi paryAyarUpa saMsAra e kArya che. tethI karmanA nAzathI nArakAdi paryAyAtmaka saMsArano nAza thAya e vAta yuktisaMgata che. paraMtu jIvamAM raheluM jIvatva e karmakRta nathI. anAdikAlathI jIvamAM jIvatva sahajasvabhAve pravarteluM che arthAt pAriNAmikabhAva che. tethI karmono nAza thavA chatAM paNa karmothI na baneluM ane sahaja svabhAve raheluM evuM jIvadravya kema nAza pAme ? mATe karma nAza thavA chatAM jIvadravyano nAza thato nathI. tethI jIva rahe che ane mokSa ghaTe che. kAraNanI nivRtti e kAryanI nivartaka che. jemake agnikAraNa dUra thaI jAya to dAhAtmaka kArya na thAya. tathA vyApakanI nivRtti thAya to vyApyanI paNa nivRtti thAya eTale ke vyApakanI nivRtti e vyApyanI nivartaka che. jemake agni bujhAI gaye chate vyApya evo dhUma saMbhavato nathI. karma e jIvadravyanuM kAraNa paNa nathI ane vyApaka paNa nathI. mATe karmanuM nivartana thavA chatAM jIvadravya nivartana pAmatuM nathI. tethI karmono nAza thavA chatAM mUladravyasvarUpa evo jIva nAza pAmato nathI. karmakRta nArakAdi avasthAo nAza pAme che. paNa akarmakRta (karmakRta na hoya) evuM jIvadravya nAza pAmatuM nathI. balka karmarahita thayuM chatuM zuddhasvarUpe A jIvadravya vadhAre camake che ane te ja mokSa che. 1979-1980 have bIjI yuktithI paNa jIvano vinAza thato nathI. te yukti kahe che - na vigArANuvalaMbhAdAgAsaM piva viNAsadhammo so / iha nAsiNo vigAro dIsai kuMbhassa vA'vayavA // 1981 // (na vikArAnupalambhAdAkAzamiva vinAzadharmA saH / rUda nAzino vikAro tute, macevAvavA. ) gAthArtha - vikAra na dekhAtA hovAthI AkAzanI jema te jIva vinAzadhama nathI. je vinAzI vastu hoya che tenA vikAro (avayavo) dekhAya che. jemake kuMbha nAza pAmya chate tenA avayavo (ThIkarAM). //1981 vivecana - vinA nIva: = jIvadravya e vinAza pAmavAnA svabhAvavALuM nathI. (A pratijJA thaI.) vira nupatnagdhAt = vikAro (vastu nAza pAmyA pachI tenA khaMDa-khaMDa je avayavo-TukaDAo) thAya che. te dekhAtA nathI mATe (A hetu che). A saMsAramAM Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 571 je je vastu vinAzadharmavALI che. tenA tenA TukaDA (khaMDa-khaMDa avayavo) dekhAya che. jemake mudgara athavA patthara Adi vaDe nAza pAmatA ghaTanA kapAlasvarUpe (ThIkarAM svarUpe) avayavo = TukaDAo. A vyatirekavyApti ane vyatireka udAharaNa thayuM. je avinAzI hoya che. tenA vikAro = TukaDAo thatA nathI tethI te vikAronuM (TukaDAonuM) darzana thatuM nathI. jemake AkAzadravya. A rIte jIvadravyano nAza thato nathI. paraMtu jIvadravya nitya che. tethI mokSamAM gayelo jIva paNa nitya = sadAkAla rahe ja che. teno kyAreya paNa nAza thato nathI. A rIte muktigata jIvadravya nitya hovAthI mokSa paNa nitya che. ll1981 prazna - jIvadravya nitya hovAthI mokSa nitya che. tethI pratikSaNa vinAzI bhale na ho. arthAt mokSa e kSaNika bhale na ho. to paNa ghaTa-paTanI jema kRtaka hovAthI (karAyeloAdivALo hovAthI) kAlAntaravinAzI to thaze ja. mokSa: tAttaravinAzI vRddhatvat dipavit Avo tame prazna karo to te ayukta che. kAraNa ke nyAyanI paribhASA pramANe tatva hetu ghaTa-paTAdinA pradhvasAbhAva svarUpa vipakSavRtti hovAthI anaikAntika hetvAbhAsa thAya che. A vAta jaNAvatAM kahe che ke - kAlaMtaranAsI vA ghaDovva kayagAiyo maI hojjA / no paddhaMsAbhAvo bhuvi taddhammA vi jaM nicco // 1982 // (kAlAntaranAzI vA ghaTa iva kRtakAdito matirbhavet / no praasAmAvo muvi, tatharyApi yad nitya: I) gAthArtha - mokSa e kRtakAdibhAvavALo hovAthI ghaTa-paTanI jema kAlAntaravinAzI che AvI mati kadAca thAya to te ucita nathI. kAraNa ke pRthvI upara praasAbhAva kUtakAdi bhAvavALo hovA chatAM paNa nitya (anaMta) che. ll1982/ vivecana - jyAre jIva karmarahita thAya che tyAre mokSa pAme che ane te mokSa nitya che. eTale ke anaMtakAla rahe che ema Apa samajAvo cho. paraMtu ahIM eka prazna thAya che ke je je vastu kRtaka (kRtrima) hoya che Adi zabdathI utpatti dharmavALI hoya che te te vastu avazya kAlAntare vinAza pAmanArI hoya che. jemake ghaTa-paTa ItyAdi padArtho kRtaka che, utpattidharmavALA che, sAdi che. tethI avazya be-cAra varSa rahIne paNa vinAza pAmanArA hoya che. tema mokSa paNa kRtaka che, utpattidharmavALo che, sAdi che. mATe avazya be-pAMcadaza varSe paNa vinAza pAmanAra che. paNa tethI e nitya (anaMta) nathI. teno anumAnaprayoga A pramANe - Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda mokSaH, kAlAntaravinAzI, kRtakAditvAt, ghaTapaTavat uttara - uparokta prazna barAbara nathI. kAraNa ke A hetu sAdhyAbhAvavartI hovAthI anaikAntika hetvAbhAsa thAya che. A saMsAramAM "praasAbhAva" nAmanI evI vastu che ke je kRtaka che, utpattidharmavALI che, sAdi che. paraMtu kAlAntara vinAzI nathI. pradhvasAbhAva sAdi anaMta hovAthI kRtaka che paNa nitya che, anaMtakAla rahenAra che. tethI je je kRtakAdidharmavALI vastu hoya te te kAlAntaravinAzI hoya ja evo niyama nathI. mATe hetu vyabhicArI hovAthI anumAna tamAruM khoTuM che. mATe mokSa nitya che. ll1982aa uparanI bAbatamAM ja prazna ane uttara kahe che - aNudAharaNamabhAvo kharasiMgaM piva maI na taM jamhA / kuMbhaviNAsavisiTTho bhAvocciya poggalamao so // 1983 // (anudAharaNamabhAvaH kharazRGgamiva matirna tad yasmAt / mavinAzaviziSTa, bhAva va putimaya: sa: I) gAthArtha - kharajhaMganI jema abhAva e udAharaNa mATe ucita nathI. AvI buddhi jo tamArI thAya to te ucita nathI. kAraNa ke praasAbhAva e kuMbhanA vinAzathI viziSTa evo te bhAvAtmaka ja che ane te pugalAtmaka che. /1983 vivecana - ahIM prazna thAya ke je je vastu kRtaka-utpattivALI-sAdi dharmavALI hoya che te te vastu avazya kAlAntare vinAzI ja hoya che. A vyAptimAM koI doSa Avato nathI. "praasAbhAva"mAM je vyabhicAra batAvavAmAM Avyo che te ucita nathI. kAraNa ke "praasAbhAva" e to abhAvAtmaka vastu che ane abhAvAtmaka vastu to kharajhaMga jevI asat vastu arthAt zUnyatA svarUpa che. mATe tenuM udAharaNa ApI na zakAya. abhAva e udAharaNa mATe anucita che ane bhAvAtmaka vastuomAM kyAMya vyabhicAra doSa Avato nathI. uttara - uparokta prazna barAbara nathI. kAraNa ke A praasAbhAva e kharazRMganI jema zUnyAtmaka abhAvasvarUpa nathI, paraMtu bhAvAtmaka vastu che. kuMbhano bhale nAza thAya che paraMtu ThIkarAMrUpe (pAlAtmakabhAve) vastu vidyamAna che. sarvathA zUnyAtmaka abhAva thato nathI. mATe A kuMbhano nAza thavA chatAM pudgaladravyapaNe te vastu varte che. vidyamAna che tevI ja rIte karmarahita thayelA jIvano saMsAra (karmajanya bhAvo) ja nAza pAme che. paNa Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa 573 jIvadravya vidyamAna ja rahe che. mATe jIvadravyane nitya mAnavAnI bAbatamAM koI doSa Avato nathI. ll198all ame uparanI carcAmAM je uttara Apyo che te "mukti" eTale ke mokSa "sAdi" che, kRtaka che. jIva jyAre mokSe jAya che tyAre mokSanI zarUAta thAya che. ema kRtrima samajIne uparano javAba Apela che. have bIjI dRSTie vicArIe to te mokSanuM kRtakapaNuM ja nathI arthAt (sAdipaNuM ja) nathI. A vAta udAharaNa sAthe samajAvavAmAM Ave che - kiM vegaMteNa kayaM poggalamattavilayammi jIvassa / kiM nivvattiyamahiyaM, nabhaso ghaDamettavilayammi // 1984 // (kiM vaikAntena kRtaM pudgalamAtravilaye jIvasya / kiM nirvartitamadhikaM nabhaso ghaTamAtravilaye // ) gAthArtha - vikSita AkAzamAMthI ghaTamAtrane dUra karAye chate AkAzamAM zuM adhika karAyuM ? arthAt kaMI ja karAyuM nathI. tevI ja rIte karmayugalo mAtra dUra karAye chate jIvamAM vaLI zuM adhika karAyuM ? kaMI ja karAyuM nathI. tethI muktAvasthA kRtaka ja nathI. sAdi nathI ke jethI vinAzI (aMtavALI) mAnavAnI Apatti Ave. /1984ll | vivecana - A banne gAthAo 1983 ane 1984 no bhAvArtha gAthA naMbara 1838 ane 1839 nI jema samajavo. chaTTA gaNadhara zrI maMDikajInA manamAM karmano baMdha ane karmothI mukti (chaTakArA)no saMzaya hato. teo sAthenI carcA lagabhaga ahIM maLatI Ave che. mATe vadhAre vivecanavALo artha tyAMthI ja jANI levo. jIve potAnA karmono kSaya karyo eTale jIva mukti pAmyo. tethI jyAre jIva mukti pAmyo tyAre tenI Adi thaI, kRtakatva thayuM. jIvano mokSa karAyo. eTale zaMkA thaI hatI ke je je sAdi hoya te te sAnta hoya, jemake ghaTa-paTa. A rIte muktAvasthAne sAnta mAnatAM pharIthI saMsArApatti thAya. tethI je je sAdi hoya te te sAnta hoya evo niyama nathI. jemake "pradhvasAbhAva" sAdi che paNa sAnta nathI, anaMta che. tenI jema mukti bhale sAdi che, kRtaka che paNa sAnta nathI, anaMta che. Avo uttara 1982mI gAthAmAM Apyo hato. paramAtmA mahAvIra prabhu A ja uttara have bIjI rIte paNa prabhAsajIne samajAve che ke - AkAzamAM dhAro ke koI vivakSita ghaTa paDelo che "AkAza ane ghaTano saMyoga Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda che" tyAMthI prayojanavazathI ghaTa laI lIdho. eTale AkAza ane ghaTanA saMyogano nAza thayo. paraMtu tethI AkAzamAM zuM vadhAro-ghaTADo karAyo ? kaMI ja nahIM. te AkAza to jevuM pahelAM hatuM tevuM ja ghaTa lIdhA pachI paNa rahe che. AkAzamAM kaMI karAtuM nathI. tenI jema "AtmA ane karmapugalono anAdikAlathI saMyoga hato te karmapudgalo AtmAthI chuTAM paDI gayAM. arthAt karmapulono viyoga thaI gayo. tenAthI AtmAmAM zuM vadhAro ke ghaTADo karAyo? ke jethI muktine kRtaka athavA AdivALI mAnavI joIe ? ghaTa laI levAthI AkAzamAM jema kaMI karAtuM nathI tema karmono vilaya thavAthI AtmAmAM kaMI karAtuM nathI. mATe mukti kRtaka ja nathI, sAdi ja nathI ke jethI teno kAlAntare vinAza thaze Avo savAla Ave. mATe AtmAnI sAthe karmano saMyoga cAlu rahe te saMsAra, ane AtmAthI karmono viyoga thAya te mukti che. A banne avasthAmAM AtmA to teno te ja rahe che. temAM kaMI navAjunI karAtI nathI. mATe mukti kRtaka ke sAdi nathI. tethI sAtta paNa nathI, anaMta che, avinAzI che, nitya che. (vizeSa carcA gAthA 1839 mAMthI jANavI.) /1984o. vaLI bIjA anumAnathI paNa muktinI nityatA jaNAve che - davvAmuttattaNao, mutto nicco nabhaMva davvatayA / naNu vibhuyAi pasaMgo evaM sai, nANumANAo // 1985 // (dravyAmUrtatvato mukto nityo nabha iva dravyatayA / nanu vibhutAdiprasaGga evaM sati, nAnumAnAt // ) gAthArtha - muktigata AtmA dravya hote chate amUrta hovAthI AkAzanI jema nitya che. - dravya hovAthI, AkAzanI jema vibhutvAdi (sarvavyApI Adi) mAnavAno prasaMga Avaze ema na kahevuM. tenI sAme bAdhaka evuM anumAna hovAthI. 1985ll vivecana - "muktigata AtmA nitya che" arthAt mokSamAM gayA pachI tyAM jIva anaMtakAla rahe che. tyAMthI pharIthI saMsAramAM Avato nathI. pharIthI janma-jarA-mRtyu-duHkhasAMsArika sukha-roga-zoka pAmato nathI. kAraNa ke AtmA e dravya paNa che ane amUrta paNa che. mATe AkAzanI jema. arthAt jema AkAza dravya hote chate amUrti hovAthI nitya che. tema muktAtmA paNa dravya hote chate amUrta hovAthI nitya che. prazna - A rIte muktAtmA AkAzanI sAthe jo sAdharmsa dharAve che to tenI jema Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 575 sarvavyApIpaNuM (vyApakatva) vagere dharmo paNa AkAzanI jema muktAtmAmAM ghaTI zakaze. "vyatve satyamUrtIt' A hetuthI AkAza ane muktAtmAne samAna mAnIne jema AkAza nitya che tema muktAtmA paNa nitya che Ama Apa kaho cho. tevI ja rIte A ja hetuthI jema AkAza sarvavyApI che. karmAdino akartA-abhoktA che. tema jIvAtmA paNa sarvavyApI ane akartA-abhoktA siddha thaI jaze. uttara - A prazna barAbara nathI. sarvagatatva (sarvavyApita)nI sAthe bAdhA Ape tevuM pratispardhI anumAna vidyamAna che. mATe sarvavyApatya siddha thatuM nathI. te anumAna A pramANe che - jIvaH tvakparyantadehamAtravyApakaH, tatraiva tadguNopalabdheH sparzanavat 5 yAmI sudhInA zarIramAM ja mAtra vyApaka che. (paraMtu sarva jagatamAM vyApta nathI.) kAraNa ke tyAM ja (zarIramAtramAM ja) tenA guNo dekhAya che. jema sparzanendriya dvArA sparza guNa tyAM ja anubhavAya che tema jIvanA guNo caitanyAdi zarIramAM ja anubhavAya che. tethI jIva zarIramAtra vyApI che paNa jagavyApI nathI. jIvanA "sarvavyApi0"no bAdha kare tevuM A anumAna pramANa vidyamAna hovAthI jIvanuM sarvavyApita siddha thatuM nathI. A ja pramANe AtmAne prathama anumAnamAM AkAzanA jevo kahyo, eTale koI A AtmAne AkAzanI jema karmono akartA ane abhoktA nIcenA anumAnathI kadAca kahe to tenuM khaMDana paNa uparokta dalIlothI svayaM karI levuM. nIva: ra vadhyate nApi puSya, kavyatve satyamUrtatva, namovat = A jIva karmothI baMdhAto paNa nathI ane karmothI mukAto paNa nathI. dravyasvarUpa hote chate amUrta hovAthI AkAzanI jema. A anumAnathI koI AtmAne karmono abaMdhaka ane tethI na mukAnAra kadAca mAne ane A kAraNe karmono kartA ane karmono nAzaka AtmA che AvuM mAnanArA jainadarzanane kadAca koI dUSaNa Ape to tene nIce lakhelA AvA pratispardhI anumAnathI uttara Apavo. pratispardhI anumAna A pramANe che - jIva: puNyapApakarmaNA badhyate, dAnAdi-hiMsAdikriyANAM saphalatvAt, kRssyaadikriyAvat = jIva puNya ane pApa karmothI baMdhAya che. kAraNa ke jIva vaDe karAtI jema khetInI kriyA phaLane ApanArI che tema dAnAdi zubha kriyAo ane hiMsAdi azubha kriyAo paNa avazya kaMIka ne kaMIka phaLane ApanArI che. te dAnAdi ane hiMsAdi kriyAonuM je phaLa che te ja puNya-pApa karmono baMdha che. mATe jIva karmono baMdhaka che. A Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda 576 vAta avazya siddha thAya che. tevI ja rIte jIva karmothI mukAnAra eTale ke karmono nAza karanAra paNa che. A vAta paNa nIcenA anumAnathI siddha thAya che. vighaTate samyagupAyAt ko'pi jIvakarmasaMyogaH, saMyogatvAt, kAJcanadhAtupASANasaMyoga = jIva ane karmano je koI saMyoga thayo che te samyag upAyothI dUra karI zakAya che. kAraNa ke saMyoga hovAthI, eTale ke je je saMyoga hoya che te te samyag upAyothI dUra karI zakAya che. jemake kaMcana (suvarNa) ane mATIno saMyoga nisargapaNe anAdi hovA chatAM paNa khArAdipUrvaka agnimAM tapAvavA Adi prakriyA vaDe te saMyoga dUra karI zakAya che. tema jIva ane karmono saMyoga anAdino hovA chatAM paNa ratnatrayInI ArAdhanA ane sAdhanA vaDe A saMyoga dUra karI zakAya che. A rIte jIvamAM karmanuM kartRtva ane bhoktRtva paNa ghaTe che. tathA karmothI vikhuTA paDavApaNuM paNa ghaTe che. muktigata AtmA nitya che, anaMtakAla tyAM ja rahevAvALo che. chatAM sarvavyApaka nathI, zarIramAtramAM ja vyApaka che. mokSe jAya tyAre aMtima bhavanA zarIra pramANe be tRtIyAMza avagAhanAvALo bane che. saMsArIpaNAmAM karmono kartA-bhoktA hoya che ane ratnatrayInI sAdhanAthI karmonA saMyogano nAzaka paNa hoya che. AvuM AtmAnuM ane mokSanuM svarUpa che. 1985 mokSamAM gayelA jIvo pharI saMsAramAM AvatA nathI. arthAt "mokSa nitya che" anaMtakAla te jIvo mokSamAM ja rahe che. AvA prakAranuM amAruM je kathana che tenI sAme vAdIonI uparokta carcA hatI ke mokSa kRtaka hovAthI ghaTa-paTanI jema anitya hovuM joIe. tenuM khaMDana ame gAthA 1982 thI 1985 mAM karyuM che. paramArthathI jo vicArIe to sarve paNa vastuo "nityAnitya" hovAthI mokSa paNa kevala nitya nathI. paraMtu nityAnitya ja che. tethI have ame ema kahIe chIe ke nityapaNAmAM baddha AgrahavALA thaIne amArA vaDe (jaino vaDe) mokSanuM ekAnte nityapaNuM kyAM siddha karAya che ? ke sAmenA vAdI mokSane anitya kahe to amane doSa lAge. ame paNa mokSane kevala nitya na kahetAM "nityAnitya" kahIe chIe. jethI mokSa kadAca kathaMcit anitya hoya to amane koI doSa lAgato nathI. kAraNa ke paramArthathI to sarve paNa vastuo nityAnitya ema ubhayarUpa che. phakta jyAM je paryAya utkaTa hoya tyAM tenI vivakSA karAya ane je paryAya anutkaTa hoya tenI vivakSA na karAya ema utkaTa ane anutkaTa paryAyanI vivakSA ane avivakSAthI phakta nitya ane phakta anitya kahevAya che. jemake ghaTa-paTa anitya ane AkAza tathA AtmA vagere nitya A utkaTapaNAnI vivakSAthI kahevAya che. bAkI to sarve paNa padArtho nityAnitya che. dravyArthikanayathI nitya ane paryAyArthikanayathI anitya che. tethI mukti paNa nityAnitya che. tethI ekAnta nitya kahevAno amAro Agraha nathI. A vAta havenI gAthAmAM jaNAve che - Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 577 ko vA niccaggAho, savvaM ciya vi bhava-bhaGga-ThiimaiyaM / pajjAyaMtaramettappaNAdaniccAivavaeso // 1986 // (ko vA nityagrahaH, sarvamevApi bhavabhaGgasthitimayam / pathArthAntaramAtrArSanityAddivyaparveza: ). gAthArtha - athavA "mukti nitya che" Avo amAre Agraha rAkhavAnI zI jarUra ? kAraNa ke sarve paNa vastuo utpatti, nAza ane sthiti ema traNa dharmavALI che. tethI navA navA paryAya pAmavAnI arpaNA (vivakSA) karIe to mukti anityAdi (anitya-kRtakasAnta) bhAvavALI paNa kahevAya che. 1986// vivecana - jainadarzanakArone sarve paNa vastuo utpatti, nAza ane dhRvadharmavALI ISTa che. kAraNa ke sarve paNa padArtho paryAyArthikanayathI pratisamaye paryAyarUpe avazya palaTAya che. tethI utpAda ane nAzavALA paNa che. tathA dravyArthikanayathI dravyarUpe sadAkAla dhRvatvadharmavALA paNa che. tethI mokSa paNa nityAnitya ema ubhayAtmaka che. mATe "mokSa nitya che" Avo amAre Agraha rAkhavAnI zI jarUra che? mokSa paNa kathaMcit anitya che Ama kahIe to paNa amane kaMI doSa lAgato nathI. kAraNa ke paryAyathI mukti paNa avazya anitya che. tethI koI praznakAra amane mukti kRtaka hovAthI anitya thaze Avo doSa Ape to te doSa doSarUpe raheto nathI. kAraNa ke ame muktine kathaMcit anitya mAnIe ja chIe. 1982-1983 ane 1984 vagere gAthAono bhAvArtha pahelAM chaThThA gaNadhara bhagavaMtanA vAdaprasaMge 1837 thI 1843 mAM samajAvela che. tethI ahIM have vadhAre samajAvatA nathI. je kaMI ahIM na kahyuM hoya te tyAMthI (1837 thI 1843 mAMthI) samajI levuM. ll1986ll have 197pamI gAthAmAM prabhAsajIe pUrvapakSarUpe je kaheluM ke dIpaka jema bujhAya che tyAre zAntine (abhAvane) pAme che. paNa pRthvImAM ke svargamAM jato nathI. tema AtmA nirvANa pAme che tyAre samAptine pAme che. upara-nIce kyAMya jato nathI. paNa jIvano aMta AvI jAya che. A viSaya upara pratyuttara ApatAM bhagavAna jaNAve che ke - na ya savvahA viNAso'Nalassa pariNAmao payasseva / kuMbhassa kavAlANa va tahA vigAropalaMbhAo // 1987 // (na ca sarvathA vinAzo'nalasya pariNAmataH payasa iva / kumbhasya kapAlAnAmiva tathAvikAropalambhAt // ) Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda gAthArtha - dIpakarUpe rahelo agni pariNAmI dravya hovAthI dUdhanI jema teno sarvathA nAza thato nathI. tathA jema ghaTano nAza thAya tyAre tenA vikArarUpe kapAlonuM pratyakSa darzana thAya che. tema dIpakanA agninA nAza pachI tenA vikAronuM (aMdhakAranuM) darzana thAya che. ||19875 578 vivecana - dIpakarUpe rahelA agnino jyAre nAza thAya che eTale ke jyAre dIpaka bujhAI jAya che tyAre paNa dIpakano sarvathA nAza thato nathI. kAraNa ke te agnidravya dUdhanI jema pariNAmI dravya che. jema dUdhanuM rUpAntara dahIM thAya che tyAM dUdhano nAza jarUra thAya che. paraMtu te dravyano sarvathA nAza thato nathI. dUdhanuM bhAjana (vAsaNa) saMpUrNa dravya vinAnuM cokhkhuM banI jatuM nathI. paraMtu pariNAmI dravya hovAthI dUdhapaNe nAza pAmIne dahIMrUpe pariNAma pAme che. tevI ja rIte dIpakano agni paNa pariNAmI dravya hovAthI agnipaNe vinAza pAmIne aMdhakAra svarUpe pariNAma pAme che. athavA jema mATIno eka ghaTa che tene mudgara Adi vaDe haNavAmAM Ave to ghaTapaNe jarUra nAza pAme che. paraMtu te ghaTapaNe nAza pAmIne tenA vikArarUpe kapAla (ThIkarAM) thAya che ane te pratyakSa dekhAya che. tevI ja rIte te ThIkarAMne bhAgIe to kapAlano (ThIkarAMno) jarUra nAza thAya che. paraMtu sarvathA nAza thato nathI. cUrNarUpe paNa te dravya rahe ja che. je je vastu nAza pAme che te te vastu prakArAntararUpe (bIjA vikArarUpe) pratyakSapramANathI dekhAya ja che. mATe koIpaNa vastuno sarvathA nAza thato nathI. mAtra rUpAntara ja thAya che. tema ahIM paNa dIpakarUpe rahelA agnino nAza thAya che paNa teno sarvathA nAza thato nathI paraMtu dIpakano agnirUpe nAza thaIne te dravya aMdhakAra rUpe pariNAma pAme che. te aMdhakAra pratyakSa dekhAya che. 1987 A viSayamAM prazna ane uttara jaNAve che jai savvahA na nAso'Nalassa kiM dIsae na so sakkhaM / pariNAmasuhumayAo jalayavigAraMjaNarauvva // 1988 // ( yadi sarvathA na nAzo'nalasya kiM dRzyate na sa sAkSAt / pariNAmasUkSmatAto jaladavikAro'Jjanaraja iva // ) gAthArtha - jo dIpakano sarvathA nAza thato na hoya to te dIpaka dekhAto kema nathI ? pariNAma sUkSma-sUkSmatara hovAthI, vAdaLanA vikAranI jema athavA aMjananA cUrNanI jema. ||19885 Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa 579 vivecana - A viSayamAM prabhAsajI prazna kare che ke jo dIpakano sarvathA nAza thato na hoya to te dIpaka bujhAyA pachI sAkSAt dekhAto kema nathI ? jo sarvathA nAza pAmyo na hoya ane rahyo hoya to bujhAyA pachI paNa dIpaka dekhAvo joIe. uttara - dIpaka bujhAye chate turata ja dIpakano je vikAra (rUpAntaratA) aMdhakAranAM pudgalo rUpe thayela che te dekhAya ja che. lAMbA kALa sudhI AgaLa AgaLa A aMdhakArAtmaka pudgalo je nathI dekhAtAM tenuM kAraNa e che ke te vadhAre vadhAre sUkSma sUkamatara bhAve pariNAma pAme che, mATe nathI dekhAtAM. jema vAdaLanI ghaTA kALA kALA raMgavALI jAmI che. te vAdaLanI ghaTA jema jema vizIrthamANa thAya che (vikherAtI jAya che, tema tema kALA kALA vAdaLanA pugalonA vikAro pariNAmanI sUkSmatA thavAthI dekhAtA nathI. arthAt prathama kALA raMgavALAM ane ghaTAdAra banela vAdaLanAM je pugalo dekhAtAM hatAM te ja pugalo vikherAvAthI vadhAre sUkSma pariNAmavALAM thavAthI AkAzamAM hovA chatAM viralabhAvavALAM banavAthI dekhAtAM nathI. tathA DabbImAM raheluM aMjana ghaNA pudgalono skaMdha hovAthI dekhAya che paraMtu te ja aMjana pavana dvArA haraNa karAtuM hatuM je ghaNI raja uDI jAya che te raja sUkSma thavAthI dekhAtI nathI. paraMtu havAmAM raja nathI mATe nathI dekhAtI ema nathI. arthAt raja sUkSma hovAthI nathI dekhAtI. paraMtu asat hovAthI nathI dekhAtI ema nahIM. paNa sat che. tevI ja rIte dIpaka bujhAyA pachI tenuM rUpAntara je aMdhakAra thAya che te dekhAya ja che. kAlAntare te aMdhakAra sUkSma-sUkSmatara pariNAma pAmato hovAthI dekhAto nathI. ll1988 pugalono pariNAma (rUpAntaratA) citra-vicitra hoya che. te kahe che - hoUNa iMdiyaMtaragajjhA puNariMdiyaMtaraggahaNaM / khaMdhA eMti na eMti ya poggalapariNAmayA cittA // 1989 // (bhUtvendriyAntaragrAhyAH punarindriyAntaragrahaNam / skandhA yanti na yanti ca pudgalapariNAmatA citrA // ) gAthArtha - pugalanA skaMdho IndriyAntaragrAhya thaIne vaLI IndriyAntaragrAhyapaNAne pAme che. tathA IndriyagrAhyatAne pAmatA nathI (arthAt atIndriya thaI jAya che.) mATe yugalanA pariNAmo citra-vicitra che. ll1989ll Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda vivecana - pudgaladravyonuM pariNamana (rUpAntara thavApaNuM) citra-vicitra che. ekavAra je pudgalonA skaMdho cakSurindriyathI grAhya hoya che te ja rUpAntarane pAmyA chatA rasanAgrAhya banI jAya che. athavA ghANagrAhya paNa banI jAya che. AvA prakArano pudgalono pariNAma che. jemake suvarNa" eTale sonuM ghaDI-ghaDIne patarArUpe karAyuM hoya, athavA lagaDIrUpe karAyuM hoya, athavA dAgInA rUpe karAyuM hoya to cakSurindriyanA viSayavALuM bane che. paraMtu te ja suvarNane zuddha karavA mATe agnimAM nakhAyuM chatuM DhoLAI jAya ane rAkhamAM maLI jAya tyAre cakSurindriyathI je gocaratA hatI te cAlI jAya che ane suvarNa e kaThaNa vastu hovAthI sparzanendriyathI gocaratAne pAme che. arthAt hAthamAM rAkha laIne masaLatA masaLatAM je kaThaNa lAge te suvarNa che ema jANI zakAya che. pharIthI prayatnavizeSa karavAthI rAkhathI suvarNa chuTuM pADavAmAM Ave che tyAre pAchuM te ja suvarNa cakSurgocaratAne pAme che. lavaNa (mIThuM), suMTha, haraDe, eraMDo ane goLa vagere keTalAka pudgalaskaMdho cakSurgocara hoya che. paraMtu te padArthone dALa-zAka vageremAM nAkhyA chatA rasanendriyagrAhya banI jAya che athavA bahu auSadhono samudAya karIne temAM nAkhyA chatA paNa rasanendriya grAhya banI jAya che. auSadhonI sAthe ukALyuM chate, cUrNa karIne mizraNa karyo chate pariNAmAntarane pAmyA chatA rasanendriyagrAhya banI jAya che. kapUra ane kasturI vagere keTalAka pudgalaskaMdho cakSurgocara hovA chatAM pavana vaDe havAmAM kaNa-kaNa rUpe banyA chatA dhrANendriyagrAhyatAne pAme che. nava yojanathI vadhAre dUra laI javAyA chatA, tevA prakAranA atizaya sUkSmapariNAmane pAmyA chatA eka paNa IndriyanI grAhyatAne yogya rahetA nathI. A rIte anya paNa pudgala skaMdho pariNAmottara pAmyA chatA citra-vicitra thAya che tema ahIM dIpakanI agninA pulaskaMdho je jyotasvarUpe che te ja pugalaskaMdho dIpakanI sahAya dUra thatAM aMdhakArarUpe pariNAma pAme che. pazuone AhArarUpe apAtA ghAsa-kapAsa AdinA pudgalaskaMdho nirasa hovA chatAM dUdharUpe pariNAma pAmyA chatA rasavALA (peya) bane che. manuSyone AhArarUpe apAtA modakAdinAM pudgalo rUdhira-mAMsa-carabI Adi rUpe tathA mala-mUtrarUpe pariNAma pAmatA pratyakSa dekhAya che. mATe pudgalomAM pariNAma pAmavAno citra-vicitra svabhAva hovAthI je pukkalaskaMdho tejadravya rUpe che te ja pudgalaskaMdho taman dravyarUpe pariNAma pAme che. ll1989o. A ja pudgalapariNAmanI citra-vicitratA prastuta teja-tamasamAM joDatAM jaNAve che ke Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramA gaNadhara - prabhAsa egegiMdiyagajjhA jaha vAyavvAdayo tahaggeyA / houM cakkhuggajjhA, ghANiMdiyagajjhayAmeti // 1990 // gaNadharavAda (ekaikendriyagrAhyA yathA vAyavyAdayastathA''gneyAH / bhUtvA cakSurgrAhyA, ghrANendriyagrAhyatAM yanti // ) 581 gAthArtha - jema vAyu vagere pudgalaskaMdho eka-eka IndriyanI grAhyatAne pAmIne IndriyAntaragrAhya bane che tema agninAM pudgalo cakSurgAhya thaIne pariNAmAntara pAmyA chatA ghrANagrAhyatAne pAme che. 1990 vivecana - vAyu sparzanendriyathI grAhya che. tikta, madhura, kaTu vagere raso rasanendriya grAhya che, gandha ghrANendriya-grAhya che, rUpa cakSuthI ja grAhya che ane sacitta, acitta, mizra zabdo zrotrendriyagocara che. A pramANe vAyu AdinA pudgalo jema pratiniyata evI eka eka IndriyathI grAhya banIne pachIthI koIne koI apUrva pariNAmAntarane pAmyA chatA anya-anya IndriyothI grAhya paNa bane che. jemake tophAnI ane gADha cakrAvA khAto vAyu hoya to cakSurgocara paNa bane che. eTale ke rajakaNo dvArA joI zakAya che. zIro cakSurgocara hovA chatAM havAmAM gayelAM tenAM pudgalo ghrANagocara paNa thAya che. lasaNa ane kasturImAM paNa Ama bane che. A ja rIte prastuta evA dIpaka saMbaMdhI agninAM pudgalo cakSurgocara thaIne pachIthI dIpaka bujhAye chate ja agninAM pudgalo aMdhakArasvarUpe pariNAma pAmyAM chatAM ghrANendriyagocara bane che. A rIte pudgalono piraNAma citra-vicitra hovAthI tejanAM pudgalo tamarUpe rUpAntara thAya che. tejanAM pudgalo jema cakSuthI pratyakSa jaNAya che tema aMdhakAranAM pudgalo paNa ghrANendriyathI pratyakSa jaNAya ja che. to tamArA vaDe gAthA 1988 mAM hiM vIsap so na pannavavuM = te pratyakSa dekhAto kema nathI ? Avo prazna zA mATe karAya che ? aMdhakAra ghrANendriyathI pratyakSa jaNAya ja che. jema cakSu dvArA pratyakSa jJAna thAya che tema ghrANendriya dvArA paNa pratyakSa jJAna thAya che. kAraNa ke mati-zrutajJAnanuM pratyakSa pAMce Indriyajanya che. mATe bujhAyelA dIpakanAM pudgalo aMdhakArapaNe pariNAma pAmyAM che ane te ghrANendriya vaDe pratyakSapaNe jaNAya ja che. 1990 A pramANe bujhAyelo dIpaka dIpakapaNe (agnipaNe) jema jarUra nAza pAme che. paraMtu aMdhakA2paNe pariNAma pAmyo chato sarvathA nAza pAmato nathI. tema mokSamAM jatA jIvamAM paNa A pramANe ja jANavuM. te samajAve che - Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda jaha dIvo nivvANo, pariNAmantaramio tahA jIvo / bhaNNai parinivvANo, patto'NAbAhapariNAmaM // 1991 // (yathA dIpo nirvANa: pariNAmAntaramitastathA jIvaH / bhaNyate parinirvANaH, prApto'nAbAdhapariNAmam // ) gAthArtha - jema pariNAmottarane pAmelA dIpakane "nirvANa" pAmyo ema kahevAya che. tema jIva paNa anAbAdhapariNAmane pAmyo chato "nirvANa" pAmyo kahevAya che. I/1991// vivecana - jema dIpaka jyAre bujhAI jAya che tyAre kharekhara sarvathA nAza pAmato ja nathI. mAtra tejamaya pariNAmane choDIne aMdhakArAtmaka rUpAntaratAne ja pAme che. AvI rUpAntara avasthAne prApta karavI tene ja "nirvANa pAmyo kahevAya che. tema A saMsArI jIva karmavALI avasthAyukta che, te ja jIva jyAre ratnatrayInI sAdhanA-ArAdhanA karavA dvArA karmothI sarvathA rahita evI amUrta jIvasvabhAvavALI nirAbAdha avasthAne pAmavA svarUpa pariNAmAntarane pAme che tyAre "nirvANa" pAmyo kahevAya che. paNa jIvano sarvathA nAza thato nathI. athavA manuSyapaNe mRtyu pAmelo A jIva jema devAdi bhavarUpe mAtra rUpAntara ja pAme che. sarvathA nAza pAmato nathI, to paNa manuSyabhavane AzrayI mRtyu pAmyo kahevAya che. tema saMsArI avasthAvALo A ja jIva mukti-avasthA pAmavA rUpe mAtra rUpAntarane ja pAme che. paNa sarvathA nAza pAmato nathI. tethI duHkha-zarIra ane karmAdinA kSayasvarUpe AtmAnI je sat avasthA che. tene ja nirvANa kahevAya che. paraMtu A AtmA AkAzapuSpanI jema sarvathA asat thato nathI. mAtra avasthAntara thAya che. ll1991) prazna - mAno ke muktAvasthAmAM jIva sat che to paNa tyAM zarIra ane Indriya na hovAthI zrotrAdi pAMca IndriyonA zabdAdi pAMca viSayono upabhoga karavAno na hovAthI A mukti sukha vinAnI ja thaze ? Avo prazna tame karo to teno uttara A pramANe che - muttassa paraM sokkhaM, NANANAbAhao jahA muNiNo / taddhammA puNa virahAdAvaraNA''bAhaheUNaM // 1992 // (muktasya paraM saukhyaM, jJAnAnAbAdhato yathA muneH / taddharmA punarvirahAdAvaraNA''bAdhahetUnAm // ) Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 583 gAthArtha - muktAtmAne parama sukha che. kAraNa ke te utkRSTa jJAnavALo hote chate mohAdijanya tamAma pIDAothI rahita che tevA prakAranA muninI jema. jJAnanAM AvaraNono ane pIDAonA hetuono abhAva hovAthI A jIva jJAnadharmavALo ane anAbAdhasukha dharmavALo bane che. 1992 gaNadharavAda vivecana - mokSanA AtmAne kRtrima nahIM evuM, mithyA abhimAnajanya nahIM evuM vAstavika parama utkRSTa svAbhAvika sukha hoya che. mokSanA jIvonuM cidAnaMdasvarUpa A sukha Indriyajanya viSayasukhanA arthI evA bhogI jIvo vaDe na samajI zakAya tevuM che. A sukhane yogI jIvo ja samajI zake che ane mANI zake che. mokSamAM jIvone svAbhAvika anaMta sukha kema che ? to tenuM kAraNa e che ke A jIvomAM utkRSTa jJAnadazA che ane sarve pIDAno abhAva che. janma-jarA-vyAdhi-maraNa-ISTa vastuno viyoga, aniSTa vastuno saMyoga, aritazoka-kSudhA-pipAsA-zItatA-uSNatA, kAma-krodha-mada-zaThatA-tRSNA-rAga-dveSa-cittA-utsukatA vagere bhAvo jIvane duHkha ApanAra hovAthI pIDAo (AbAdhA) kahevAya che. mokSanA jIvane uparokta eka paNa pIDA hotI nathI. Ama sarve paNa AbAdhAno (pIDAono) viraha hovAthI ane utkRSTa jJAnadazA jAgRta hovAthI mokSanA jIvone utkRSTa sukha che. jema tevA prakAranA muni mahAtmA yogIpuruSane paramasukha hoya che tema ahIM jANavuM. ** mokSanA jIvone anaMtasukha che. temAM 'utkRSTajJAnavattva sati AvAdhArahitatvAt' utkRSTa jJAnavALA hote chate sarva pIDA vinAnA che. Ama be padano hetu kahyo che. jo utkRSTajJAnavattva sati A pada na lakhe ane ''AvAdhArahitatvAt'' ATaluM eka pada ja jo lakhavAmAM Ave to kASThAdi ajIva vastuone paNa nirjIva hovAthI pIDAo hotI nathI. tethI te kASThAdi paNa anaMta sukhavALA thaI jAya. teno vyavaccheda karavA mATe ja '"utkRSTajJAnavattva sati'" lakhavAmAM AvyuM che. mokSanA jIvone utkRSTa jJAna paNa che ane sarve pIDAono abhAva paNa che. mATe ja anaMtasukha che. prazna - A mokSanA jIvo utkRSTa jJAnavALA ane sarva pIDA vinAnA che. to te kayA kAraNe AvA prakAranA che ? uttara - mokSanA jIvo anaMta jJAnavALA ane sarva pIDA vinAnA che. kAraNa ke jJAna uparanAM je AvaraNo che teno mokSanA jIvomAM abhAva che. tathA sarve pIDAonAM je kAraNo che teno paNa mokSanA jIvomAM abhAva che. A rIte AvaraNono ane Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda AbAdhAnA hetuono abhAva hovAthI mokSanA jIvo utkRSTa jJAnavALA ane utkRSTa sukhavALA (sarva pIDA vinAnA) che. teno anumAnaprayoga A pramANe che - sau praSTajJAnavIna, kSIni:zeSAvara triIt A muktAtmA utkRSTa jJAnavALA che. kAraNa ke samasta AvaraNono kSaya karelo che. tathA mathe mutAtmA sarvAvALAdita:, vadhatUnA sarveSa vedranIyetInAM sarvathA5mAt = A muktAtmA sarva pIDA vinAnA che. kAraNa ke sarva pIDAonA hetubhUta vedanIyakarma vagereno sarvathA nAza thayo che mATe. AvA prakAranAM anumAnothI muktAtmAmAM utkRSTa jJAna ane utkRSTa sukha siddha thAya che. vaLI AvuM anumAna paNa thaI zake che - martha avatAtma svAbhAvina skena prakAzana pravezavAna, samatapravezAvara rahitatva, tudinAMzuvat = A mokSamAM gayelo AtmA svAbhAvika potAnA jJAnaprakAza vaDe anaMtaprakAzavALA che. kAraNa ke prakAza uparanAM samasta AvaraNo vinAnA che. tethI caMdramAnI jema svayaM prakAzavALA che. zAstromAM kahyuM che ke - sthitaH zItAMzuvajIvaH, prakRtyA bhAvazuddhayA / candrikAvacca vijJAnaM, tadAvaraNamabhravat // 1 // caMdramAnI jema svAbhAvika bhAvazuddhi vaDe muktAtmA tyAM rahela che. temanuM vijJAna cAMdanI jevuM che ane tenA uparanuM AvaraNa vAdaLanI tulya che. ll1] tathA muktAtmA anAbAdhasukhaH, samastAbAdhaheturahitatvAt jvarAdyapagame svacchAturavat = mokSano AtmA pIDA vinAnA sukhavALo che. pIDAnAM je samasta kAraNo che tenAthI rahita che mATe, jema tAva vagere pIDAo dUra thaye chate svaccha ane nirogI thayelo puruSa. zAstramAM kahyuM che ke - sa vyAbAdhAbhAvAt sarvajJatvAcca bhavati paramasukhI / vyAbAdhAbhAvo'tra, svacchasya tasya paramasukham // 1 // te muktAtmA pIDA vinAnA hovAthI tathA sarvajJa hovAthI paramasukhI che. svaccha evA te AtmAne ahiM sarvathA pIDAno je abhAva che te ja paramasukha che. ll199rA/ ahIM prabhAsajI prazna kare che ke - mutto karaNAbhAvAdaNNANI khaM va, naNu viruddho'yaM / jamajIvayA vi pAvai, ettocciya bhaNai tannAma // 1993 // Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramA gaNadhara - prabhAsa (muktaH karaNAbhAvAdajJAnI khamiva, nanu viruddho'yam / yadajIvatA'pi prApnotyetasmAdeva bhaNati tannAma // ) gaNadharavAda 585 gAthArtha - muktAtmA Indriyo vinAno hovAthI AkAzanI jema ajJAnI siddha thaze. kharekhara A viruddhahetu thAya che. kAraNa ke jo Ama hoya to muktAtmAmAM ajIvatA paNa siddha thAya. praznakAra kahe che ke bhale, te ajIvatA paNa muktAtmAmAM ho. 1993 vivecana - ahIM prabhAsajI prazna kare che ke mokSamAM gayelo AtmA zarIra vinAno che ane zarIra na hovAthI Indriyo vinAno paNa che. tathA Indriyo e ja jJAnanuM sAdhana che. mukta jIvane Indriyo nathI eTale jJAna paNa thaze nahIM. tethI muktano AtmA to ajJAnI arthAt jJAna vinAno ja thaze. jema AkAzane Indriyo nathI tethI jJAna thatuM nathI. tema A AtmAne paNa jJAna thaze nahIM. anumAnano prayoga A pramANe - muktAtmA ajJAnI, karaNAbhAvAt, AkAzavat uttara - uparanA praznano uttara bhagavAna zrI mahAvIraprabhu Ape che ke dharmI evA AtmAnuM jJAnAtmakapaNuM e sahaja svarUpa che. tenA karatAM viparIta (ajJAnAtmakatA) sAdhyane sAdhanAro A hetu che. mATe tamAro hetu viruddha hetvAbhAsa che. sArAMza e che ke jJAnAtmakatA ke jIvAtmakatA e to jIvanuM sahaja svarUpa che. Indriyo hoya ke Indriyo na hoya tethI jIvanuM mUlabhUta svarUpa kaMI cAlyuM jatuM nathI. tethI jIvanI jJAnAtmakatA cAlI jatI nathI. jo Indriyo cAlI javAthI jIvanA mUlasvarUpabhUta jJAnAtmakatA paNa cAlI jAya to to Avo prazna paNa thAya ke have Indriyo nathI eTale jIvanuM jIvatva paNa mokSakAle na hoya arthAt jIva e mokSakAle ajIva banI jAya che. AvuM paNa kahI zakAya. anumAnaprayoga A pramANe - muktAtmA ajIvaH, karaNAbhAvAt AkAzavat praznakAra - bhalene ema ho. potAnI moTAI sAthe praznakAra prabhAsajI paramAtmAnI sAme ema kahe che ke Indriyo (tathA zarIra vagere sAdhana) na hovAthI muktAtmA jJAna zenAthI kare ? mATe ajJAnI hoya che ema huM kahuM chuM tyAre tame kaho cho ke ema jo Indriyo na hovAthI jJAna na hoya to jIva ajIva thaI jAya. to bhalene ajIva thaI jAya. te muktAtmA ajJAnI paNa hoya che ane ajIva paNa hoya che ema ame kahIzuM. ema kahevAmAM amane kaMI doSa nathI. A rIte 'rAmAvAt'' hetuthI jema ajJAnitA siddha thAya che tema anIvatA paNa siddha thaze ja. tethI dharmInA svarUpathI viruddha sAdhyane Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda sAdhavAthI A hetu viruddha hetu che AvuM tamAruM kathana zobhAne kema pAme ? arthAt tamAruM A kathana jarA paNa zobhAne pAmaze nahIM. kAraNa ke ajJAnatA ane ajIvatA amane mAnya che. Indriyo na hovAthI muktAtmAmAM jema jJAna thatuM nathI tema jIvatva paNa rahetuM nathI ema ame to kahI daIzuM. tethI he bhagavAn ! tamAre ja muktAtmAmAM jJAnitva ane jIvatva siddha karavAnuM raheze. kAraNa ke jainadarzanakAroe muktAtmAmAM ajJAnitva ane ajIvatva svIkAryuM nathI. tethI tame je amane "ajIvatva" AvavAnI Apatti ApI, te dUSaNa tamAre ja TALavAnuM raheze. (amane tame doSa Apazo to ame to temAM ajIvatva che ema svIkArI laIzuM. mATe tamAre ja te dUSaNa TALavuM paDaze.) je dUSaNa potAne AvatuM ja hoya te dUSaNa bIjAne kema apAya ? uttara - "satya " tamArI A vAta sAcI che. muktAtmAmAM ajIvata AvatuM nathI, Avo javAba hamaNAM huM ja ApavAno chuM. paraMtu tamArI zaktinI parIkSA karavA mATe meM A ADo prazna karyo hato ke "muktAtmAne Indriyo na hovAthI jo ajJAnitva mAnIe to te ja hetuthI ajIvatva paNa AvI jAya" AvuM sAMbhaLIne kadAca kSobhathI pratibhA vinAnA thayA chatA tame manamAM AvuM vicAro ke "hA, ajJAnitva mAnavAthI to jIva ajIva thaI jAya ane jIva ajIva thaI jAya A vAta ucita nathI." Ama pratyuttara ApavAmAM alita thayA chatA mauna thaI jaze, evA AzayathI meM tamane Avo prazna karyo hato. paramArthathI to mAre ja tamane javAba ApavAno che ke Indriyo na hovA chatAM muktAtmAmAM ajJAnitva paNa nathI ane ajIvatva paNa nathI. te kema nathI ? te have huM ja tamane samajAvuM chuM - II1997ll. davvAmUttatta sahAvajAIo tassa dUravivarIyaM / na hi jaccaMtaragamaNaM juttaM nabhasovva jIvattaM // 1994 // (dravyAmUrtatvavat svabhAvajAtitastasya dUraviparItam / na hi jAtyantaragamanaM yuktaM nabhasa iva jIvatvam // ) gAthArtha - te muktAtmAne potAnI svAbhAvika jAtithI atyanta viparIta evuM jAtyantaragamana dravyatva ane amUrtatvanI jema mAnavuM ucita nathI. jemake AkAzamAM jIva-. I/1994 Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 587 vivecana - te mokSanA AtmAne jJAnAbhAva ke jIvatvAbhAva thato nathI. A vAta have pUjyazrI pote ja tarka ApIne samajAve che. gaNadharavAda te muktigata AtmAne je kAraNathI "AvuM" mAnavuM ucita nathI. prazna - zuM mAnavuM ucita nathI ? uttara - nIvatva (jIvatva) nAmanI potAnI asala je mUla jAti che tenAthI anya evI ''anIvatva'' (ajIvatva) nAmanI je anya jAti che temAM gamana thayuM te ucita nathI. arthAt te muktigata AtmA jIvane badale ajIva thaI jAya, A vAta ucita nathI. prazna - A jAyantara pAmavuM te kevuM che ? uttara - atyanta viparIta che. jIvatvajAtithI atyanta viparIta che. prazna konAthI A atyanta viparIta che ? uttara - jIvamAM rahelI jIvatva je jAti che te potAnA svabhAvabhUta che. potAnA svarUpAtmaka che. tethI svarUpabhUta athavA svabhAvabhUta evI jIvatvajAtithI A ajIvatvajAti sarvathA viparIta che. mATe tevI viparIta jAtine A muktAtmA pAmato nathI. prazna - A svabhAvabhUta jIvatvajAti konA jevI che ? uttara - mUla gAthAmAM dravvAmUttatta ATalo ja nirdeza che. paNa tyAM upamAnanI pradhAnatAvALo nirdeza che. mATe upamAvAcaka vat pratyaya svayaM samajI levo. tethI dravyAmUrtattvavat jIvamAM rahelA dravyatvanI jema ane jIvamAM rahelA amUrtatvanI jema. = - prazna - evuM koI dRSTAnta che ke je padArtha potAnI mUla jAtithI atyanta viparIta evI jAtyantarane na ja pAmatuM hoya ? uttara hA, jemake AkAza. AkAza mUlabhUta jAtithI ajIva che te kyAreya potAnI jAtithI viparIta jAti je jIvatvajAtine pAmatuM nathI. tema muktAtmA ajIvatvane kyAreya pAmatA nathI. upara kahelI saghaLI vAtano sAra A pramANe che - AkAzamAM jema ajIvatva svabhAvabhUta che tema. dravyatva ane amUrtatva e jIvanI anAdikAlanI svayaM pAriNAmikabhAve rahelI svabhAvabhUta jAti che. tenAthI atyanta viparIta evuM je jAtyantara che te adravyatva ane mUrtatva che. A jIvanuM kyAreya paNa eTale ke koIpaNa avasthAmAM AvA prakAranA (adravyatva ane mUrtatvarUpa) jAtyantaramAM gamana Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda thatuM nathI. jema AkAza koIpaNa kAle potAnA svabhAvabhUta evA ajIvatvathI jAtyantara evA jIvatvamAM jatuM nathI. tema jIvadravya kyAreya paNa potAnA svabhAvabhUta evA dravyatvathI viparIta evA adravyatvamAM ane amUrtatvathI viparIta evA mUrtatvamAM jatuM nathI. A dravyatva ane amUrtatva e jema jIvanA svabhAvabhUta che te kyAreya badalAtuM nathI tenI jema jIvamAM raheluM jIvatva paNa jIvanA svabhAvabhata jAti che. tethI jIvanA svabhAvabhUta evI je jAti jIvatva, tenAthI atyanta viparIta je ajIvata jAti. AvI jAtyantara dazAne A jIva kyAreya pAmato nathI. tethI saMsArI avasthAnI jema muktAvasthAmAM paNa jIvamAM jIvatva svabhAvabhUta hovAthI rahe ja che. ajIvatvane (jAtyantaratAne) pAmato nathI. jema ajIvapaNe raheluM AkAzadravya kyAreya paNa viparIta jAti evI je jIvatva jAti che tene pAmatuM nathI. tevI ja rIte muktAtmA paNa jIvatvathI viparIta evI ajItva jAtine kyAreya pAmatA nathI. A pramANe muktigata AtmA dravyatvane badale adravyapaNAne nathI pAmatA, tathA amUrtatvane badale mUrtatAne nathI pAmatA, kAraNa ke dravyatva ane amUrtatva e potAnA svabhAvabhUta jAti che, potAnuM svarUpa che. adravyatva ane mUrtitva e vipakSano svabhAva che, potAno svabhAva nathI. e ja pramANe jIvatva e jIvanA svabhAvabhUta jAti hovAthI A AtmA kyAreya paNa (saMsArI avasthA hoya ke muktAvasthA hoya paNa kyAreya) ajIvapaNAne pAmato nathI. jo dravyo potAnA svabhAvabhUta evI jAtine choDI de che ema mAnIe to AkAza ane paramANu Adi pudgaladravyo paNa potAnA svabhAvabhUta ajIvatva jAtine tyajIne tenAthI viparIta evI jIvatva jAti pAme AvI Apatti AvavAthI ativyApti doSa AvavAno prasaMga Ave. sarve paNa padArtho potAnA mULabhUta svabhAvane choDatA nathI. kAraNa ke te te mULabhUta svabhAva karmodayajanya nathI paNa pariNAmika bhAvavALo che. jema jIvamAM rahelI bhavyatA ane abhavyatA badalAtI nathI tema ahIM jANavuM. prazna - jo jIva potAnI svabhAvabhUta jAtithI jAtyantara pAmato nathI. eTale ke ajIva thato nathI. to tamArA vaDe ja mArA praznanI sAme pUrve Ama kema kahevAyuM ke - muvatAtmA nIva: raVTmAvat zivat' tamAruM A kathana tame kevI rIte ghaTAvazo? uttara - para evA ziSyanI buddhinI parIkSA karavA mATe ja amArA vaDe kahevAyuM che. amArA vaDe to te kahevA dvArA parane "prasaMgopAdana" nAmano doSa apAyo che. eTale Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 589 ke muktAtmAne Indriyo na hovAthI jo jJAnAbhAva mAnazo to jIvatAbhAva paNa (ajIvata) paNa mAnavAno tamane prasaMga Avaze. mATe Indriyo na hovA chatAM paNa jema jIvatva svabhAvabhUta jAti hovAthI te jIvatva akhaMDita ane abAdhita rahe che tema zAnitva e paNa svabhAvabhUta jAti hovAthI A jJAnitva dharma paNa akhaMDita ane abAdhita rahe ja che. ajJAnitva AvatuM nathI. AvA prakArano ADo prazna karavAnuM kAraNa to pUrve ame kahI ja gayA chIe ke "pavittaparIkSArtha prerthamavArtha: tavIna" paranI zaktinI parIkSA karavA mATe ja ame A prazna karyo che. paraMtu "rAmAvat Indriyo na hovAthI'' A hetuthI muktigata AtmAmAM ajIvatva siddha thatuM nathI. kAraNa ke IndriyonI ane jIvavanI vyApti thatI nathI. jyAM kArya-kAraNabhAva hoya tyAM vyApti thAya. jemake agnimAMthI dhUmAtmaka kArya pragaTe che. agni e kAraNa che ane dhUma e kArya che. tethI jyAM jyAM dhUma (dhUmAtmaka kAryo hoya tyAM tyAM agnisvarUpa kAraNa paNa hoya ja. kAraNa ke agnimAMthI ja dhUma pragaTe che. tevA prakArano kAryakAraNabhAva jIvatvane ane Indriyone nathI. jema agni vaDe dhUma karAyo che tema Indriyo vaDe jIvatva karAyeluM nathI. tethI Indriyo cAlI jAya eTale jIvatA paNa cAlyuM jAya ema banatuM nathI. tathA jyAM jyAM vyApya-vyApakabhAva hoya tyAM tyAM vyApti thAya. jemake "ziMzapApaNuM (saragavApaNuM) ane vRkSapaNuM." jyAM jyAM ziMzapAtva (saragavApaNuM) hoya tyAM tyAM vRkSatva hoya ja. kAraNa ke ziMzapAtva e vyApya che ane vRkSatva e vyApaka che. tevuM Indriyo ane jIvatva vacce vyApya-vyApakapaNuM paNa nathI ke jethI vyApti thAya. jema ziMzapAnI sAthe vRkSatva e vyApaka che eTale vRkSatvanI nivRtti thAya to ziMzapAnI paNa avazya nivRtti thAya. tevI rIte jo jIvatva vyApya hota ane Indriyo vyApaka hota to to vyApaka evI IndriyonI nivRtti thavAthI vyApya evuM jIvatva paNa nivRttine pAmata. paNa evo vyAyavyApaka bhAva nathI. A rIte agni ane dhUmanI vacce jevo kAryakAraNabhAva che tathA ziMzapA ane vRkSatvanI vacce jevo vyAya-vyApakabhAva che tevo kArya-kAraNabhAva ke vyApya vyApaka bhAva vatva ane IndriyonI vacce nathI. mATe vyApti thatI nathI. tethI IndriyonI nivRtti thavA chatAM jIvamAM raheluM jIvatva cAlyuM jatuM nathI. jIvamAM raheluM jIvatva e anAdikAlIna evA pariNAmikabhAve raheluM che, tethI akRtrima che. jyAre Indriyo e nAmakarmanA udayathI AvelI che, mATe audayikabhAve che Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa90 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda ane te kRtrima che. A rIte Indriyo ane jIvatvanI vyApti thatI nathI, paraMtu IndriyonI ane zarIranI vyApti thAya che. kAraNa ke te banne vacce vyApya-vyApakabhAva ghaTe che. banne pudgaladravyanAM banelAM che, mATe jyAM jyAM Indriyo hoya che tyAM tyAM zarIra jarUra hoya che. Ama zarIranI sAthe vyApti thAya che, paraMtu jIvatvanI sAthe vyApti thatI nathI. kAraNa ke jIvatvadharma e paugalika nathI ane amUrti che. tethI Indriyo karatAM te jIvatvadharma atyanta vilakSaNa dharmavALo che. A pramANe mokSe jatA jIvane audayikabhAvanI Indriyo cAlI javA chatAM paNa pariNAmikabhAve raheluM jIvatva cAlyuM jatuM nathI. tethI jJAna svabhAva paNa cAlyo jato nathI. ll1994o. ahIM koIka prazna kare che ke - "muvatAtmA samajJAnI, ramAvAn gAvAzavat'' mokSamAM gayelo AtmA ajJAnI che. Indriyono abhAva hovAthI, AkAzanI jema. AvA prakAranuM anumAna praznakAre gAthA naM. 1993 nA pUrvArdhamAM je kareluM, tyAre paramAtmAe ema kaheluM ke dharmI evA muktajIvanuM ja svarUpa che tenAthI viruddha svarUpane sAdhanAruM A anumAna che, mATe viruddhahetvAbhAsa kahevAya che. Ama prazrakAranA hetune viruddha tarIke udbhAvita karelo. paraMtu te doSa dUra karIne viruddhahetvAbhAsatA dUra karAI na hatI. tethI A viSayamAM kaMIka uttara to kahevo ja joIe. mATe A viSayamAM paramAtmAzrI uttara muttAibhAvao novaladdhimaMtiMdiyAiM kuMbhovva / uvalaMbhaddArANi u tAiM jIvo taduvaladdhA // 1995 // taduvarame vi saraNao, tavvAvAre vi novalaMbhAo / iMdiyabhinno AyA, paMcagavakkhovaladdhA vA // 1996 // (mUrtAdibhAvato nopalabdhimantIndriyANi kumbha iva / upalambhadvArANi tu tAni jIvastadupalabdhA // taduparame'pi smaraNatastadvyApAre'pi nopalambhAt / indriyabhinna AtmA, paJcagavAkSopalabdheva // ) gAthArtha - pAMce Indriyo mUryAdi bhAvavALI hovAthI ghaTa-paTanI jema caitanya guNavALI nathI, te Indriyo jJAna karavAnA kArabhUta (sAdhanabhUta) che. tenA dvArA jANanAro to AtmA che. te Indriyono uparama thavA chatAM viSayanuM smaraNa thatuM hovAthI, tathA te Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 591 Indriyono vyApAra hovA chatAM paNa bodha na thato hovAthI, pAMca bArIothI jANanArA evA devadattanI jema AtmA e IndriyothI bhinna che. /1995-1996 vivecana - A banne gAthAono bhAvArtha gAthA naMbara 1657 thI 1660mAM AvI gayA pramANe jANavo. banne gAthAono bhAvArtha evo che ke jema ghaTa-paTa Adi dravyo mUrtimAna hovAthI, ajIva hovAthI, pudgala dravya hovAthI jJAnavALA padArtho nathI, arthAt jaDa vastuo che. tevI ja rIte sparzana-rasanA-dhrANa-cakSu ane zrotra A pAMce Indriyo paNa mUrti hovAthI, ajIva hovAthI ane paugalika hovAthI jJAnavALI nathI. arthAt Indriyo pote jaDa padArtha che. tethI ja maDadAmAM pAMca Indriyo vidyamAna hovA chatAM jJAna thatuM nathI. paraMtu AtmAne jJAna prApta thAya che. AtmA jJAnavALo padArtha che ane AtmAne thatA jJAnamAM pAMce Indriyo dvArabhUta che, sAdhanabhUta che. te Indriyo dvArA viSayane jANanAro AtmA e IndriyothI bhinna padArtha che. Indriyo e sAdhana che. AtmA e sAdhaka che ane jJAna e sAdhya che. vaLI Indriyo dvArA pUrvakAlamAM viSaya jANyo hoya ane pachI dhAro ke te Indriyono uparama thaI gayo (eTale ke te Indriyo nAza pAmI gaI), to paNa te Indriyo dvArA jANelA viSayanuM smaraNa thAya che. mATe Indriyo pote jANanArI nathI. jo Indriyo pote jANanArI hota to IndriyonI nivRtti thaye chate smaraNAtmaka je jJAna thAya che te thavuM joIe nahIM. koI mANase cakSuthI devadattane barAbara joyo, tyArabAda cakSu baMdha thaI gaI athavA cAlI gaI to paNa te cakSu dvArA pUrve joyela devadattanuM smaraNa to thAya che. mATe devadattane jonArI cahyuM nathI paNa cakSu dvArA jonAro AtmA che. tathA Indriyono vyApAra karavA chatAM paNa te te viSayanuM jJAna nathI paNa thatuM. jema jIva TenzanamAM hoya athavA bIje citta hoya to Indriyano prayoga karavA chatAM paNa viSaya jaNAto nathI. mATe viSayane jANanAra Indriyo nathI paraMtu IndriyothI bhinna evo AtmA ja jANanAra che. jema judI judI pAMca bArIothI bahAra ubhelI strI Adine jonAro devadatta te bArIothI judo che. tema ahIM pAMca Indriyo dvArA ghaTa-paTa Adi vastuone jANanAro AtmA pAMca IndriyothI bhinna che. jo Indriyo pote ja jANanArI hota to Indriyono jyAM vyApAra hoya tyAM avazya bodha thavo joIe tathA jyAM IndriyonI nivRtti thAya tyAM pUrvakAlamAM thayelA jJAnanI paNa nivRtti thavI joIe. na caitati = paraMtu Ama thatuM nathI, tethI Indriyo jJAna karanArI nathI. paraMtu Indriyo Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda 592 dvArA jJAna karanAro AtmA che. kAraNa ke anvayavyApti dvArA ane vyatireka vyApti dvArA jIvane ja jJAnavALApaNAno nizcaya thAya che. mATe jIva ja jJAtA che, Indriyo jJAtA nathI. jJAnanuM sAdhanamAtra che. II1995-1996 A pramANe jJAna jIvano guNa che, Indriyono guNa nathI. AtmAnA svabhAvabhUta jJAna che, paNa IndriyonA svabhAvabhUta jJAna nathI. tethI jIva jyAre mokSe jAya che tyAre IndriyonI nivRtti thAya che. paNa jIvanA svabhAvabhUta evA jJAnanI nivRtti zA mATe thAya ? arthAt na ja thAya. tethI jJAnanI nivRtti thatI nathI mATe muktigata AtmA ajJAnI nathI paNa jJAnI ja che AvI vAta samajAvatAM bhagavAna zrI mahAvIra prabhu kahe che ke - nANarahio na jIvo, sarUvao'Nuvva mUttibhAveNaM / jaM teNa viruddhamidaM, atthi ya so nANarahio ya // 1997 // (jJAnarahito na jIvaH, svarUpato'Nuriva mUrtibhAvena / yattena viruddhamidamasti ca sa jJAnarahitazca // ) gAthArtha - "mUrtabhAva" e aNunuM svarUpa hovAthI jema mUrtabhAva vinAno paramANu hoto nathI ema jJAna e jIvanuM svarUpa hovAthI jJAnarahita jIva hoto nathI. tethI "jIva che ane te jJAnarahita che" Ama kahevuM te A atizaya viruddha che. 1997thI je vivecana - je vastunuM je svarUpa hoya che te svarUpathI yukta ja te vastu hoya che. te svarUpa vinAnI te vastu kyAre ya hotI nathI. vastu hoya ane temAM tenuM svarUpa na hoya AvuM kyAreya kyAMya banatuM nathI. jemake sAkara hoya ane gaLapaNa na hoya, maracuM hoya ane tikhAza na hoya, mIThuM hoya ane khArAza na hoya, goLa hoya paNa gaLapaNa na hoya AvuM kyAre ya banatuM nathI tathA paramANu-caNuka-RNuka Adi pudgala dravya hoya ane varNa-gaMdha-rasa-sparzavALApaNuM eTale ke mUrtapaNuM na hoya AvuM kyAreya banatuM nathI. kAraNa ke mUrtapaNuM e paramANu-caNuka AdinuM svarUpa che. sahaja svabhAva che. pAriNAmika bhAva che. tenI jema jIva hoya ane jJAnarahita hoya ema paNa kyAreya kyAMya banatuM nathI. kAraNa ke jJAna e jIvanuM svarUpa che. tethI "A muktAtmA che ane jJAnarahita che" Ama bolavuM te sarvathA viruddha che. jo vastunuM svarUpa tyAM vidyamAna na hoya to tyAM te svarUpavALI vastunuM avasthAna (hovApaNuM) ghaTatuM nathI. kAraNa ke svarUpathI vyatiriktapaNe (svarUpane choDIne) te vastunuM hovApaNuM jagatamAM banatuM nathI. Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramA gaNadhara - prabhAsa tethI hamaNAM ja 1994 mI gAthAnA uttarArdhamAM kahyuM hatuM ke "na hi khAMtarAmAM gutte namasolva nIvatta' jema AkAza jaDabhAvamAMthI cetanabhAvane pAmavArUpa jAtyantara pAmatuM nathI. tema A jIvamAM paNa caitanyapaNAne badale caitanyarahitatAne (jaDapaNAne) pAmavA svarUpa jAtyantara kyAreya paNa kyAMya paNa thatuM nathI. 1997 // gaNadharavAda A AtmA "jJAnasvarUpavALo" che ema kevI rIte jANavuM ? AvA prakArano tamane prazna thAya to teno uttara A pramANe che - kiha so nANasarUvo, naNu paccakkhANubhUio niyae / paradehammi vi gajjho, sa pavitti - nivittiliMgAo // 1998 // 593 (kathaM sa jJAnasvarUpo nanu pratyakSAnubhUtito nijake / pavehepi grAhyaH, sa pravRtti-nivRttittiqAt // ) gAthArtha - te jIva jJAnasvarUpa che Ama kevI rIte jANavuM ? to pratyakSa anubhavathI ja potAnA AtmAmAM A jJAnasvarUpatA jaNAya che. tathA paranA AtmAmAM hitamAM pravRtti ane ahitathI nivRtti karavA rUpa liMgathI te jJAnasvarUpatA jaNAya che. 1998 vivecana - A jIva jJAnasvarUpa che evuM upara kahevAmAM AvyuM che. tethI jema paramANu Adi pudgaladravya mUrtabhAvanA svarUpavALo che. tethI te svarUpane choDIne paramANu Adi dravya kyAreya paNa saMbhavatAM nathI. tema jJAna e jIvanuM svarUpa hovAthI jJAna vinAno jIva hoto nathI. AvuM je uparanI 1997mI gAthAmAM kahevAmAM AvyuM che. tyAM zaMkA thAya che ke "A jIva jJAnanA svarUpavALo che" A vAta kevI rIte samajavI ? evo nirNaya kevI rIte karAya ke "jIva jJAnAtmaka ja che ?" teno uttara e che ke "potAnA zarIramAM rahelo potAno AtmA "jJAnasvarUpa" che A vAta to pratyakSa anubhavathI ja jaNAya che. ApaNA zarIramAM koI soya lagADe, cappu mAre, agnino sparza karAve to duHkhano anubhava svayaM thAya ja che. tevI ja rIte koI mAlIza kare, anukULa padArthanuM vilepana kare to sukhano anubhava paNa pratyakSa thAya ja che. tathA prazaMsA ane niMdA sAMbhaLatAM harSa ane pIDA pratyakSa anubhavAya ja che. tathA Indriyono vyavahAra virAma pAme to paNa te Indriyo dvArA joyelo artha smaraNamAM Ave ja che. tathA Indriyono vyApAra hoya paNa anya-manaskatA hoya tyAre te te viSayano bodha thato nathI. A badhA bhAvo pratyakSa anubhavAya ja che ane "jIva jJAnAtmaka che" tenI nizAnI rUpa che. Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa94 agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda vaLI kyAre paNa nahIM joyelA ane nahIM sAMbhaLelA evA paNa bhAvonI tevA prakAranA kSayopazamanI paTutAthI kyAreka kyAreka vyAkhyAnAdi avasthAmAM cittamAM phuraNA thaI Ave che. A badhI vAto svayaM darekane anubhavasiddha che. to paNa tamane prazna kema thAya che ? A eka Azcarya che. tathA te AtmA "paranA zarIramAM paNa jJAnamaya jIva che" AvuM jANI zake che, zenA AdhAre jANe che? to hitakArI anukuLa prasaMgomAM sAmeno jIva pravRtti karato dekhAya che ane ahitakArI pratikULa pravRttimAM te jIva nivRtti karato dekhAya che. A rIte pravRtti ane nivRttinA liMgathI paranA zarIramAM paNa jJAnAtmaka jIva che Ama siddha thAya che. ll1998) upara kahelI vAtathI jIva jJAnAtmaka che A samajAya tema che chatAM "mokSamAM gayelo jIva ajJAnI che" A pramANe muktAtmAmAM ajJAnitvano Aropa karavo te ghaNI ja viparyAya che. ghaNI viparIta buddhi che. tenuM kAraNa samajAve che - savvAvaraNAvagame so suddhayaro bhaveja sUrovva / tammayabhAvAbhAvAdaNNANittaM na juttaM se // 1999 // (sarvAvaraNApagame sa zuddhataro bhavet sUrya iva / tanmayabhAvAbhAvAdajJAnitvaM na yuktaM tasya // ) gAthArtha - sarva AvaraNa dUra thaye chate te AtmA sUryanI jema vadhAre vadhAre zuddhatara thAya che. mATe "muktimAM jJAnamayatAno abhAva che" Ama kahIne je ajJAnitva kahevAya che te yukta nathI. /1999ll vivecana - sparzana Adi Indriyo vALA jIvamAM aMze aMze AvaraNano kSaya thaye chate taratamatAvALA (eTale ke hInAdhika avasthAvALA) jJAnAdi guNayukta jIvo pratyakSa dekhAya che. to pachI je AtmA anindriya che. eTale ke zarIrarahita, Indriyarahita ane sarva AvaraNa rahita che. arthAt jenAM sarve paNa AvaraNo kSaya thayAM che te jIva to sarvAvaraNano kSaya thavAthI vadhAre ne vadhAre zuddhatara thAya che. arthAt saMpUrNa jJAnanA prakAzayukta bane che. jema samasta vAdaLanAM AvaraNo dUra thaye chate sUrya saMpUrNapaNe prakAzamaya rUpe camake che. tema muktAtmA paNa sarva AvaraNanA kSayathI paripUrNa jJAnavALApaNe jhaLake che. A kAraNe muktAvasthAnA kAle zarIra ane Indriyono abhAva thavAthI "tanmayatAno (eTale ke muktAtmAmAM jJAnamayatAno - prakAzavALApaNAno) abhAva je tamArA vaDe kahevAya che arthAt ajJAnitvano prazna karAya che te sarvathA viruddha che. tamAro A prazna Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa pa95 jarA paNa yukta nathI. ajJAnIpaNuM thavAne badale jJAna uparanAM sarve paNa AvaraNono vilaya thavAthI te jJAnAtmaka prakAza prakarSapaNAne pAme che. arthAt utkRSTa jJAnadazA khIle che. 1999ii. Ama hote chate vAtano sAra zuM Avyo? te kahe che - evaM pagAsamaio jIvo, chiddAvabhAsayattAo / kiMcimmettaM bhAsai, chiddAvaraNappaIvovva // 2000 // subahuyaraM viyANai mutto, savvappihANavigamAo / avaNIyagharovva naro, vigayAvaraNappaIvovva // 2001 // ( evaM prakAzamayo jIvazchidrAvabhAsakatvAt / kiJcinmAnaM bhAsate chidrAvaraNapradIpa iva // subahutaraM vijAnAti, muktaH sarvapidhAnavigamAt / apanItagRha iva naro vigatAvaraNapradIpa iva // ) gAthArtha - A rIte jIva pote svayaM jJAnAtmaka che, prakAzamaya ja che. saMsArI avasthAmAM chidro dvArA kiMcitmAtra prakAza pragaTe che. jema chidrovALA DhAMkaNayukta dIpaka. jyAre muktAvasthAmAM sarva AvaraNa dUra thavAthI atizaya bahu (saMpUrNa) jANe che. jemake gharamAMthI bahAra AvelA puruSanI jema, athavA DhAMkaNa dUra karelA dIpakanI jema. 2000-2001// vivecana - jema dIpaka svayaM pote prakAzamaya che. jyAre tenA upara DhAMkaNa mukavAmAM Ave che tyAre te dIpaka DhAMkaNamAM rahelAM nAnAM nAnAM chidro dvArA alpa-alpatara prakAza kare che ane te prakAza kiMcitmAtra ja (alpa ja) hoya che. jyAre sarvathA DhAMkaNa laI levAmAM Ave che tyAre te ja dIpaka saMpUrNa prakAza Ape che. vaLI sUrya jema svayaM pote prakAzAtmaka che chatAM tenA upara jyAre vAdaLanuM AvaraNa Ave che. tyAre te vAdaLonA chidra dvArA alpa prakAza Ape che ane jyAre vAdaLa saMpUrNapaNe dUra thaI jAya tyAre te ja sUrya saMpUrNa prakAza Ape che. tenI jema A AtmA jJAnAtmaka prakAzamaya ja che. jJAnAtmaka-prakAzamayatA e AtmAnuM sahaja-svAbhAvika svarUpa che. A jIva prakAzamaya ja che. chatAM tenA upara DhAMkaNatulya athavA vAdaLatulya jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596 agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda karmarUpa "AvaraNa" che. tenAthI jIvanuM prakAzAtmakapaNuM mAtra DhaMkAyeluM che, avarAyeluM che. paNa sarvathA nAza nathI pAmyuM. saMsArI avasthAmAM chavastha evo A jIva kaMIka ja mAtra jJAnaprakAzavALo hoya che. tenuM AvaraNa kaMIka aMze kSINa thayuM che ane bahutara aMze kSINa thayuM hotuM nathI. AvA prakAranA kSINAkSINa AvaraNa vaDe IndriyorUpI chidro dvArA kaMIka kaMIka mAtra jJAnaprakAza kare che. kSayopazamabhAva hovAthI alpa-jJAnaprakAza kare che. jema chidrovALI kaTa-kuTaTyAdi AvaraNo (sAdaDI ane dIvAla rUpa AvaraNo)nI aMdara rahelo dIpaka alpa-prakAza kare che. tema A jIva paNa jJAnAvaraNIyAdi AvaraNavALo hovAthI kSayopazamabhAva rUpa chidro dvArA IndriyonI sahAyathI alpa-prakAza Ape che. paraMtu mukta thayelo (mokSAvasthAmAM gayelo) jIva atizaya ghaNuM ghaNuM jANe che. arthAt A saMsAramAM traNe kALamAM je kaMI che te sarvane A jIva jANe che. kAraNa ke sarva evA AvaraNarUpa DhAMkaNa tenAM cAlyAM gayAM che mATe sarvane jANe che. jema gharanI cAre bAjunI dIvAlo tathA uparanuM chAparuM e bahAranI vastune jovAmAM DhAMkaNarUpa hatAM. paraMtu je puruSa gharanAM A badhAM DhAMkaNane dUra karIne gharabahAra Ave tene bahAranI tamAma vastu svayaM dekhAya ja che, tema ahIM jIvamAM paNa jANavuM. athavA dIpaka uparanAM kaTa-kuDhyAdi (jhuMpaDAnI dIvAla tathA tenA uparanI sAdaDI rU5) AvaraNo dUra karAyAM hoya to te ja dIpaka svayaM sarvatra prakAze che. tema muktigata A jIva AvaraNarahita thayo chato svayaM paripUrNapaNe prakAze che. je prakAzaka-padArtha chidravALA AvaraNothI aMtarita thayo chato alpa alpa prakAza Ape che te ja prakAzaka padArtha sarva prakAranAM AvaraNo dUra thaye chate atizaya bahu ja prakAza Ape che. arthAt saMpUrNa prakAza Ape che. paraMtu tenA prakAzano abhAva thato nathI. ema muktigata jIvanAM sarva AvaraNo vilaya pAmelAM hovAthI ane pote svayaM jJAnamaya prakAzAtmaka padArtha hovAthI saMpUrNapaNe prakAze che. kevala-jJAnamaya hoya che paNa ajJAnI hoto nathI. A pramANe gAthA 1992 mAM ame je pUrve kaheluM ke "munnasa paraM savaLuM TITUTIvI nahIM muLa" mokSamAM gayelA jIvane parama sukha hoya che. kAraNa ke utkRSTa jJAnadazA pragaTe che tathA janma-jarA-mRtyu Adi A bAdhAo (pIDAo) nathI mATe. A vAta barAbara yukti-yuktapaNe siddha thAya che. ll2000-2001) Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 597 haju paNa prabhAsajI muktAtmAne "sukhAbhAva" che AvuM samajIne prabhune prazna kare che puNNApuNNakayAI, jaM suhadukkhAiM teNa tannAse / tanAsAo mutto, nimmuha-tuvazrvo nahAvAmaM 2002 // ahavA nissuha - dukkho nabhaM va deheMdiyAdabhAvAo / AdhAro dehocciya, jaM suhadukkhovaladdhINaM // 2003 // (puNyApuNyakRte yatsukhaduHkhe tena tannAze / tannAzAd mukto ni:sukha-duHkho yathAkAzam // athavA niHsukhaduHkho nabha iva dehendriyAdyabhAvAt / AdhAro deha eva yat sukhaduHkhopalabdhInAm // ) gaNadharavAda gAthArtha - sukha ane duHkha e puNya ane pApanA udayajanya che. jIva jyAre mokSe jAya tyAre te puNya ane pApano nAza thato hovAthI sukha-duHkhano paNa nAza thavAthI A AtmA AkAzanI jema sukha-duHkha vagarano ja siddha thAya che athavA deha ane Indriyono abhAva hovAthI ja AkAzanI jema A AtmA sukha-duHkha vinAno ja hoya che. kAraNa ke sukha ane du:khanA anubhavano AdhAra deha ja che. 2002-2003/ vivecana - atyAra sudhI mokSanA AtmAne jJAnano abhAva che arthAt ajJAnitva che AvA prakArano prabhAsajIno je prazna hato tenI ja carcA karI ane siddha karyuM ke muktAtmAne jJAnAbhAva nathI paNa anaMta jJAna che. AvaraNa vinAnA dIpakanI jema tathA vAdaLa vinAnA sUryanI jema A vAta pUrNa karIne have bIjI vAta zarU kare che. prabhAsajI paramAtmAne prazna kare che ke he bhagavAn ! A jIvane sukha puNyathI Ave che ane duHkha pApathI Ave che. mokSe jatA jIvane puNyano paNa kSaya thAya che ane pApano paNa kSaya thAya che. A rIte sukha ane duHkhanA kAraNabhUta evA puNya ane pApakarmono nAza thaye chate tenA phalabhUta evA sukha ane duHkhano paNa nAza ja saMbhave che. tethI mokSagata AtmAne sukha ane duHkha ema banneno abhAva ja ghaTe che. anaMta sukha che Ama kema kahevAya ? jema AkAzadravya jaDa hovAthI tene puNya ke pApa nathI. tethI tene puNya ane pApanA phalarUpa sukha-duHkha paNa nathI. ema mokSanA jIvane paNa puNya ane pApa nAmanA kAraNano Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda abhAva hovAthI tenA kAryarUpa sukha ane duHkhano paNa abhAva ja prApta thAya che. muvattAtmA niHsuvaHg:, vaIRUITmAvA, bAvAva athavA mokSamAM gayelA jIvane sukha ane duHkha saMbhavatAM nathI. kAraNa ke sukha ane duHkhanA upabhoganAM kAraNo zarIra ane Indriyo che. te mokSanA jIvane nathI. zarIra ane IndriyonA abhAve A muktAtmAne sukha-duHkhano abhAva ja che. "asau mutAtmA ni:su9:, TreniyamAvat namova'' A rIte mukta AtmAne sukha paNa saMbhavatuM nathI ane duHkha paNa saMbhavatuM nathI. temAM duHkhano abhAva to he prabhu ! Apane paNa mAnya che mATe te viSayano mAro prazna nathI. paraMtu mokSanA jIvane A rIte sukhano paNa abhAva che. A mAro prazna che. tethI siddha paramAtmAne puNya-pApa na hovAthI tathA deha ane Indriyo na hovAthI sukha saMbhavatuM nathI to pachI tyAM anaMtasukha che. A vAtanI zraddhA kema thAya? /2002-2003 have bhagavAna teno uttara Ape che - puNNaphalaM dukkhaM ciya, kammodayao phalaM va pAvassa / naNu pAvaphale vi samaM paccakkhavirohiA ceva // 2004 // (puNyaphalaM dukkhameva karmodayataH phalamiva pApasya / nanu pApaphale'pi samaM pratyakSavirodhitA caiva // ) gAthArtha - pApanA phaLanI jema puNyakarmanuM phaLa paNa karmodayajanya hovAthI duHkha ja che. prazna - pApanA phaLamAM paNa Ama kahevuM zakya che ane pratyakSa virodhitA paNa thAya che. ra004 vivecana - mokSe jatA jIvane jema pApakarmano kSaya thAya che tema puNyakarmano paNa kSaya ja thAya che. mATe pApakarmanA udayajanya duHkha jema hotuM nathI tema puNyakarma paNa kSaya thayela hovAthI tenA udayajanya sukha paNa hovuM joIe nahIM. mATe siddhabhagavAnane "sukhAbhAva" che Avo je prazna uparanI 2002-2003 gAthAmAM karavAmAM Avyo che teno uttara ApatAM bhagavAna zrI mahAvIra svAmI prabhu kahe che ke - jema pApakarmanA udayathI prApta thanAruM duHkha e duHkha che tevI ja rIte puNyakarmanA udayathI prApta thanAruM pAMca IndriyonA viSayabhogarUpa je sAMsArika sukha che te paNa paramArthathI duHkha ja che. cakravartIpaNAnI padavInI prApti jevuM sAMsArika puNyaphaLa e paNa Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa99 gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa nizcayathI duHkha ja che. kAraNa ke karmonA udayathI prApta thanAruM che mATe parAdhIna che. narakAdi pApaphaLa jema karmAdhIna hovAthI duHkharUpa che tema cakravartitva-vAsudevatva ke rAjyaprApti jevAM sAMsArika sukho paNa karmodayathI Ave che, eTale ke parane AdhIna che. pudgalane AdhIna che. parimita kAlavALAM che. AtmAnuM potAnuM svarUpa nathI mATe duHkhamaya ja che. prazna - jema ApazrI puNyaphaLane karmodayajanya hovAthI duHkha kaho cho tevI ja rIte pApaphaLamAM paNa A nyAya to samAna ja lAge. eTale ke Ama paNa kahI zakAya ke uparokta pApanuM phaLa je duHkharUpe manAyuM che te paNa sukharUpa ja che. karmodayajanya hovAthI puNyaphaLanI jema. arthAt ApazrI jema AvuM samajAvo cho ke puSyamitte Tuvameva vavayena ti pAvat' tevI ja rIte AnAthI ulaTuM paNa anumAna thaI zake che ke - "pApa<< muvameva vavayananyatvIt puSa7vatuM." vaLI Ama kahevAmAM pratyakSavirodha paNa Ave. kAraNa ke svayaM anubhavasiddha je rIte sukha-duHkha anubhavAya che tenAthI viparItapaNe tame samajAvo che. eTale ke saMsAramAM sarve jIvone puNyanuM phaLa sukharUpe ja vedAya che ane pApanuM phaLa duHkharUpe ja vedAya che. tene badale puNyanA phaLane duHkha ja che Ama kahevuM te pratyakSathI sarvathA viruddha che. puNyanA phaLano koI jIvo duHkharUpe anubhava karatA nathI. mATe he bhagavAn ! tamArI A vAta pratyakSathI viruddha paNa che. l/2004 bhagavAna zrI mahAvIra prabhu uttara Ape che ke - jattocciya paccakkhaM, somma ! suhaM natthi dukkhamevedaM / tappaDiyAravibhattaM, to puNNaphalaM ti dukkhaMti // 2005 // (yata eva pratyakSaM, saumya ! sukhaM nAsti duHkhamevedam / tapratikSAravimavakta, tata: puNamiti TuDDamati ) gAthArtha - he saumya ! je kAraNathI te pratyakSarUpe sukha nathI ja, du:kha rUpa ja che. tethI puNyanuM phaLa e aratirUpa duHkhanA pratikAra mAtrarUpa che. tethI paramArthe te duHkha ja che. 200pa/ vivecana - he saumyaprakRtivALA prabhAsa ! je kAraNathI sAkSAt anubhavAtA duHkhamAM sAcI buddhivALA koIne paNa pratyakSapaNe sukha lAgatuM nathI. zarIramAM Aga lAgI hoya tyAre kone sukhano anubhava thAya ? bhUkhanI pIDA hoya, caNyuM ke charInA ghA vAgyA hoya, Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda tAva Adi rogo zarIramAM pedA thayA hoya tyAre koI paNa puruSane aviparIta buddhi hoya to duHkhano ja anubhava thAya che. koIne paNa sukhano anubhava thato nathI. koIpaNa jIva pApaphaLanA udayakAle bhAgAbhAga ja kare che, cIso pADe che, raDe che. mATe pApaphaLa e to pratyakSa duHkha ja che. tethI tame je bIjuM anumAna karIne amArI sAme ema kahyuM hatuM ke AvuM to bolatAM amane paNa AvaDe che. ame paNa AvuM kahI zakIe chIe ke "papapatna azvameva yenanyatvat purniva" paNa tamArI A vAta sarvathA khoTI che. pratyakSathI viruddha che. kAraNa ke pApanuM phaLa to koIne paNa sukharUpe anubhavAtuM nathI. tathA A saMsAracakramAM puSpamAlA-caMdana ane strI Adi bhogasAmagrInA saMyogAdithI utpanna thayeluM je kaMI paNa sukha dekhAya che te paNa paramArthathI duHkha ja che. phakta aMganA (strI) Adino saMbhoga karavArUpI viSayasukha bhogavavAnI je utsukatArUpI aratiAtmaka duHkha che teno pratikAra mAtra karanArI (thoDo kAla utsukatAne aTakAvanArI) A saMbhogAdinI kriyA che. te kharekhara duHkhAtmaka hovA chatAM paNa mUDha mANaso (mohAdha mANaso) vaDe tene sukharUpe kalpAyela che. jema khasanA rogavALAne khaNaja upaDe te duHkharUpa che. chatAM te utsukatAne rokanArI khaNavAnI kriyAne mUDha mANaso sukha mAne che. hakIkatathI to khaNavAnI kriyA karavAthI khasano roga maTato nathI paNa khasano roga vadhe che. phakta te kAle upaDelI khaNajane A kriyA pratikAra mAtra karavA svarUpa che. paNa roga maTADanAra nathI, balka roga vadhAranAra che. mATe khaNaja khaNavI e paramArthe duHkha ja che. tevI rIte bhogajanya sukha e bhogonI pipAsAne vadhAranAra che. mAtra te kAle utpanna thayelI utsukatAne maTADanAra che. paNa vAstavikapaNe bhoganI bhUkhane maTADanAra nathI paNa vadhAranAra che mATe duHkharUpa ja che. - pApanA udayathI AvanAra zUlAropaNa (zailI upara caDhavuM), zUla (kAMTo vAgavo), zirobAdhAdi vyAdhi (mAthuM duHkhavuM vagere rogo), baMdha (kArAvAsAdimAM baMdhAvuM), vadhAdi (mAra khAvI athavA ApaNo vadha thAya ItyAdi)thI utpanna thayeluM duHkha to duHkha che ja. A vAta jagatamAM anubhavasiddha che. A rIte puNyodayathI janya hoya ke pApodayathI janya hoya paNa Akhare sarve bhAvo karmanI parataMtratAvALA che, parAdhInatAne vadhAranArA che, aneka upAdhiovALA che, duHkhanI ja paraMparA lAvanArA che. tethI paramArthe bane duHkharUpa ja che. mohAlva jIvoe puNyaphaLane bhale sukha kapyuM hoya paraMtu vAstavikapaNe te sukha paNa bhogonI pipAsA vadhAratuM hovAthI, tathA tenI prAptimAM ane saMrakSaNamAM aneka upAdhio vadhAratuM hovAthI ane paravazatA hovAthI te duHkharUpa ja che. Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 601 prazna - he bhagavAn ! ramaNInI sAthenA saMbhoganuM sukha, cakravartI jevI moTI padavInI prAptinuM sukha, AvAM AvAM sAMsArika aneka sukho sukharUpe sarva lokone svayaM anubhavAya che. A bAbatamAM sarva loko sAkSI che. loko tenI prApti mATe satata prayatna kare che. tevAM viSayasukhone "tame duHkha ja che" AvuM je kaho cho tyAM AvuM kahetA tamane "pratyakSa virodha" Avaze. kAraNa ke Apa A sukhone duHkha kaho cho ane sarva loko tene sukha mAne che. tenA mATe ja satata prayatna kare che. mATe tamArI vAtano pratyakSa virodha Avaze ? uttara - tamAro A prazna ayukta ja che. viSayasukhomAM je sukhabuddhi che te mohamAM mUDha banelA jIvone ja sukha dekhAya che. hakIkatamAM sukha nathI. paraMtu mohAzvetAnA kAraNe te viSayasukho bhogavavAnI je utsukatA che tenAthI utpanna thayelI je arati (AkulavyAkulatA-udvega) rUpa je duHkha che teno mAtra pratikAra karanAruM ja A viSayasukha che. mohAlva jIvone duHkhamAM paNa sukhAbhAsa thAya che. jema khasanA rogavALAne khaNaja sukhakArI lAge che paNa te sukha che nahIM tathA apathya AhArano upabhoga karatAM svAdanI AdhInatAnA kAraNe sukha lAge che paraMtu apathya AhAra hovAthI pariNAme duHkha ApanAra ja bane che tema A viSayasukha paNa duHkharUpa ja che Ama jANavuM. zAstromAM kahyuM che ke - nagnaH preta ivAviSTaH, kvaNantImupagRhya tAm / gADhAyAsitasarvAGgaH, sa sukhI ramate kila // 1 // autsukyamAtramavasAdayati pratiSThA, kliznAti labdhaparipAlanavRttireva / nAtizramApagamanAya yathA zramAya, rAjyaM svahastagatadaNDamivAtapatram // 2 // bhuktAH zriyaH sakalakAmadudhAstataH, kiM saMprINitAH praNayinaH svadhanaistataH kim / dattaM padaM zirasi vidviSatAM tataH kiM, kalpaM sthitaM tanubhRtAM tanubhistataH kim ? // 3 // itthaM na kiJcidapi sAdhanasAdhyajAtaM, svapnendrajAlasadRzaM paramArthazUnyam / atyantanirvRtikaraM yadapetabAdhaM, tad brahma vAJchata janAH ! yadi cetanA'sti // 4 // artha - maMda maMda avAja karatI evI te strIne AliMgana karIne gADhapaNe AyAsita karAyAM che sarva aMgo jenA vaDe evo te puruSa potAnI jAtane sukhI mAnato jANe bhUte praveza karyo hoya tema nagna thaIne bhogakriIDA kare che. ll1 rAjA na banyA hoIe tyAM sudhI rAjA banavAnI je utsukatA che te utsukatAne ja mAtra rAjyaprApti dUra kare che. pachI to prApta thayelA rAjyanA paripAlananI ciMtA ja Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda jIvane duHkhI duHkhI kare che. je chatrano dAMDo hAthamAM pakaDI rAkhavo paDe te chatra jema parizrama mATe ja thAya che tema rAjya paNa parizrama mATe ja che. parizrama dUra karavA mATe te rAjya samartha thatuM nathI. kerA sarva IcchAo pUrI pADanArI lakSmI bhogavI, tethI zuM ? potAnA dhana vaDe svajanone khuza khuza karyA, tethI paNa zuM? zatruonA mAthA upara paga mukyo, tethI paNa zuM ? zarIradhArI jIvone A zarIra vaDe kalpa sudhI rahevAya, tethI paNa zuM ? A rIte sAMsArika sAdhana-sAdhyano samUha kaMIpaNa lAbhadAyI nathI. svapnatulya athavA IndrajAlatulya che. paramArthathI mithyA che. te manuSyo ! jo tamArAmAM kaMI paNa cetanA (DahApaNa) hoya to atizaya zAntine karanArA ane koIpaNa jAtanI pIDA vinAnA brahmamAtrane (AtmajJAnane) ja svIkAro. 3-4 ItyAdi zloko vaDe AdhyAtmika mahAtmAoe puNyaphaLane paNa duHkha ja kahyuM che. te paramArthathI duHkha ja che. temAM sukhano bhramamAtra ja che. tethI puNyanuM phaLa paNa tAttvikapaNe duHkha ja che. ra00pI puNyanuM phaLa paNa duHkha ja che A vAta deDha kare che - visayasuhaM dukkhaM ciya, dukkhapaDiyArao tigiccha vva / taM suhamuvayArAo, na uvayAro viNA taccaM // 2006 // (viSayasukhaM duHkhameva, duHkhapratikAratazcikitseva / tatsukhamupacArAd nopacAro vinA tathyam // ) gAthArtha - pAMca IndriyonA viSayanuM je sukha che te paramArthathI duHkha ja che. mAtra du:khanA pratikArarUpa che. cikitsAnI jema. temAM je sukhabuddhi che te upacAramAtrathI ja che ane upacAra tathya sukha vinA thato nathI. mATe tathya sukha koIka bIjuM che.) I/2006/l vivecana - upara karelI vistRta carcA pramANe pAMca IndriyonA viSayonA upabhogAtmaka je sukha mohAlva jIvone lAge che te kharekhara paramArthathI to duHkha ja che. mAtra te kAle utpanna thayelI utsukatArUpa aratinA (uganA) duHkhano ja pratikAra karanAra che. vAstavikapaNe duHkha maTADanAra nathI, paraMtu bhoganI bhUkha, parAdhInatA ane aneka upAdhione vadhAranAruM Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa 603 A viSayasukha che. jema khasanA rogIne khaNaja prAraMbhamAM sukhakArI lAge paraMtu khaNaja khaNavI te roga maTADanAra nathI paNa roga vadhAranAra che tema ahIM samajavuM. A bhogasukhomAM duHkha hovA chatAM mAtra aratine ja TALanAra che. ethI sukhapaNA"no upacAra karAyo che ane koIpaNa upacAra je karAya che te anyatra sAcI vastu hoya to ja thAya che. sAcI vastu vinA upacAra thato nathI. jema jagatamAM sAco siMha araNyamAM che to ja tenI bahAdurIno guNa jemAM hoya che tevA puruSamAM siMhano upacAra karAya che. sAco sApa che to ja krodhI mANasamAM sApano upacAra karAya che. buddhi vinAno sAco gadheDo che to ja buddhihIna puruSamAM gadheDAno upacAra karAya che. tema AtmAnA guNonI ramaNatAno je AnaMda che. te rUpa sAcuM sukha anyatra che to ja bhogasukhomAM sukhapaNAno upacAra karAya che. tathya vinA upacAra thato nathI. 2006ll tamhA jaM muttasuhaM, taM taccaM dukkhasaMkhae'vassaM / muNiNo'NAbAhassa va NippaDiyArappasUIo // 2007 // (tasmAd yad muktasukhaM, tattathyaM duHkhasaMkSaye'vazyam / munenAvAyacceva, niSpativaIRprasUte !) gAthArtha - tethI je mukta AtmAnuM sukha che te ja sAcuM sukha che. kAraNa ke sarva du:khono kSaya thaye chate nipratikAra rUpe prasUti thatI hovAthI AbAdhA vinAnA muninI jema te avazya sukha che. 2007ll vivecana - saMsAramAM puNya ke pApanA phaLasvarUpe je kaMI che te sarve paNa duHkha ja che. puNyanA phaLamAM je sukhano vyavahAra thAya che te upacAra che ane jo taththasukha anyatra hoya to ja upacAra karAya che. tethI muktimAM AtmAnA potAnA guNonA AnaMdarUpa je sukha che. te ja tathya sukha che arthAt sAcuM sukha che. upacAra vinAnuM sukha che. kAraNa ke upacAra vinAnuM jo sAcuM sukha jagatamAM hoya to ja bIjA sthAne teno upacAra karAya che. sAcA sukha vinA sukhano upacAra thAya nahIM. prazna - mokSanuM sukha e sAcuM sukha che ema kema kaho cho ? uttara - mokSanuM sukha e svAbhAvika sukha che. potAnA guNonA AnaMdanuM sukha che. te sukha utsukatAjanya aratinA pratikArarUpe utpanna thayeluM nathI. paraMtu niSpatikArarUpe tenI utpatti thayelI che. Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda prazna - A nirupacita sukha kyAre utpanna thAya che? ane kevI rIte utpanna thAya uttara - puNya ane pApa ema ubhayaprakAranA karmono ane te karmothI janya duHkhono saMpUrNa kSaya thaye chate A sukha avazya utpanna thAya che. saMsArika sarve puNyaphaLa paNa duHkha ja che. A vAta pUrve samajAvelI che. tethI pApaphaLa tathA tenAthI Itara evuM je puNyaphaLa ema banne prakAranA karmonuM je koI phaLa che te sarve duHkha ja che. duHkha sivAya kaMI che ja nahIM. te banne prakAranAM karmonA udayathI thayela (sukha-duHkha Atmaka) je koI duHkha che te muktAtmAne sarvathA kSINa thayeluM che. tethI sAMsArika sarva prakAranA (sukha-duHkhAtmaka) duHkhano kSaya thaye chate niSpatikArAtmaka ane nirupama evuM svAbhAvika anaMtaguNonI ramaNatAvALuM sukha muktAtmAne utpanna thAya che. te ja vAstavika sAcuM sukha che. prazna - guNonI ramaNatAnuM je sukha che te ja sAcuM sukha che. A vAta samajAvavA mATe eka udAharaNa Apo. konI jema A sAcuM sukha che ? uttara - viziSTa AtmadazAnA jJAnavALA ane mohanA udayajanya pIDA vinAnA muninI jema muktAtmAnuM je sukha che te sAcuM sukha che. mohanA vikAro vinAnA munine potAnI jJAnadazAmAM layalInatAno je AnaMda che te anupama ane avAcya che. tathA svayaM anubhavayogya che. A AnaMda evo che ke je mANe te ja jANe. prazamarati nAmanA graMthamAM pUjya umAsvAtijI mahArAjazrIe kahyuM che ke - nirjitamadamadanAnAM vAkkAyamanovikArarahitAnAm / vinivRttaparAzAnAmihaiva mokSaH suvihitAnAm // 238 // artha - je mahAtmAoe ahaMkAra ane kAmavikArane jItyA che, mana-vacana ane kAyAmAM mohanA vikAro vinAnA che tathA aTakI gaI che paranI AzA jeone tevA uttama AtmAone ahIM ja mokSa che. (kAraNa ke koI dravya-kSetra-kAla ane bhAvano pratibaMdha te mahAtmAone nathI mATe ahIM ja mokSa che.) li2007ll athavA bIjI rIte paNa mokSanA jIvone ja sAcuM sukha che A vAta samajAvatAM paramAtmAzrI kahe che . jaha vA nANamao'yaM jIvo nANovaghAi cAvaraNaM / / karaNamaNuggahakAri, savvAvaraNakkhae suddhI // 2008 // Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda 605 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa taha sokkhamao jIvo, pAvaM tassovaghAiyaM neyaM / puNNamaNuggahakAriM, sokkhaM savvakkhae sayalaM // 2009 // (yathA vA jJAnamayo'yaM jIvo jJAnopaghAti cAvaraNam / karaNamanagrahakAri sarvAvaraNakSaye zaddhiH // tathA saukhyamayo jIvaH, pApaM tasyaupaghAtikaM jJeyam / puNyamanugrahakAri, saukhyaM sarvakSaye sakalam // ) gAthArtha - athavA jema A jIva anaMta jJAnamaya che. jJAnAvaraNIya karma jJAnano upaghAta karanAruM che. Indriyo jJAnane anugraha karanArI che. sarva AvaraNono kSaya thaye chate jJAnanI zuddhi (nirmaLatA) pragaTa thAya che. tema A jIva sukhamaya che. pApakarma tene upaghAta karanAruM che. puNyakarma tene anugraha karanAruM che. sarvakarmano kSaya thaye chate saMpUrNa evuM sukha pragaTa thAya che. /ra008-2009 vivecana - A jIva potAnA zuddha svarUpe sphaTikanA goLAnI jema anaMta jJAnamaya che. matijJAnAvaraNa-zrutajJAnAvaraNa vagere karmo te anaMtajJAnamayatAnA upaghAtaka tattvo che. sparzanendriya vagere pAMce Indriyo te jJAnanA sAdhanabhUta che. jema sUryanA prakAzane AvaraNa karanArA megha-paTalamAM rahelAM chidro prakAza ApavAmAM upakAraka che. tema Indriyo jJAnaprAptimAM upakAraka che. tathA sarva AvaraNono kSaya thaye chate saMpUrNapaNe vastuno avabhAsa thavArUpe jJAnadazAnI zuddhi (nirmaLatA) thAya che. tevI ja rIte mokSanA sukhamAM paNa yojanA karavI. upara kahyA pramANe A jIva potAnA svarUpathI ja svAbhAvika evA (koIpaNa paradravyanI apekSA vinA) anaMta sukhamaya che. te sukhano upaghAta karanAruM karma pApakarma jANavuM. anuttaravAsI devano bhava ApavA sudhInA sukhaphaLavALuM je koI puNyakarma che te svAbhAvikasukhane anugraha karanAruM che. tethI jyAre sarva AvaraNo dUra thAya tyAre jema utkRSTajJAna pragaTe che tenI jema samasta evA puNyakarma ane pApakarmono nAza thaye chate saMpUrNa evuM nirupacarita ane nirupama evuM svAbhAvika anaMtasukha siddhanA jIvane pragaTa thAya che. (1) jIva jema anaMtajJAnamaya che, tema anaMtasukhamaya paNa che. (2) jJAnaguNa e jIvanuM jema svarUpa che, tema anaMtasukha e jIvanuM svarUpa che. (3) AvaraNIyakarma jJAnanuM jema upaghAtaka che, tema pApakarma sukhanuM upaghAtaka che. Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda (4) Indriyo jJAnanI upakAraka che, tema puNyakarma sukhanuM upakAraka che. (5) sarvAvaraNanA kSaye pUrNajJAna pragaTe che, tema puNya-pApakarmanA kSaye anaMtasukha pragaTe che. ll2008-2009 athavA bIjI rIte paNa mokSanA jIvane sukhano saMbhava samajAve che - jaha vA kammakkhayao, so siddhattAipariNaiM labhai / taha saMsArAIyaM pAvai tattocciya suhaM ti // 2010 // ( yathA vA karmakSayataH, sa siddhatvAdipariNatiM labhate / tathA saMsArAtItaM, prApnoti tata eva sukhamiti // ) gAthArtha - athavA to te jIva jema karmanA kSayathI siddhatva vagere (siddhatva-amUrtatvaazarIritva) pariNatine pAme che tema te kAraNathI ja (karmonA kSayathI ja) saMsArAtIta evA anaMta sukhane prApta kare che. /ra017ll vivecana - athavA mokSe jatA jIvanAM sarve paNa karmo kSaya thAya che tenAthI jema te saMsArita avasthAno nAza karIne siddhatva paryAyane pAme che tathA zarIradhArInA kAraNe je mUrtitva hatuM tene choDIne amUrtitvane pAme che. sazarIrI avasthAne tyajIne azarIrI avasthAne jema pAme che tema karmonA kSayathI ja puNya-pApajanya sukha-duHkhAtmaka duHkhane tyajIne svAbhAvika evuM tathA saMsArathI atIta ane viSayasukhathI vilakSaNa evuM potAnA AtmAnA guNonuM nirUpama ane sAcuM anaMta sukha pAme che. A pramANe uparokta carcAthI muktAtmA anaMtasukhamaya hovAthI "tame je pUrve kaheluM ke puNya-pApakarmono kSaya thayela hovAthI sukhanAM kAraNo (je puNyakarma te) na hovAthI muktAtmA AkAzanI jema sukha-duHkha vinAno che" AvI tamArI pUrve karelI vAta khaMDita thAya che. kAraNa ke "RUTTmAvA" Avo je hetu tame kahelo che te tamAro hetu asiddha che, khoTo che, pakSavRtti nathI. tame puNyakarmane sukhanuM kAraNa samajo cho. paraMtu puNyakarma e paNa sonAnI baMDItulya hovAthI sukhanuM sAdhana nathI, paNa duHkhanuM ja sAdhana che. sakala karmano kSaya e ja sAcuM sukhanuM kAraNa che ane te kAraNa mokSanA jIvamAM vidyamAna che, tethI zaraVITmAvat hetu siddhamAM ghaTato nathI. sakala karmonA kSayanA lakSaNavALuM sukhanuM kAraNa tyAM vidyamAna hovAthI tajjanya siddha paramAtmAne anaMta sukha avazya che ane te paNa sakAraNa che. mATe kAraNAbhAva hetu tyAM ghaTato nathI. 2010ll Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 607 vaLI tame gAthA 2003 nA uttarArdhamAM ema je kahyuM ke "AthA vehoya = sudarbhovanaddha'' sukha ane duHkhanA saMvedanano AdhAra zarIra ja che ane te zarIra siddhanA jIvane nathI, mATe siddhanA jIvane sukha-duHkha nathI. A tamArI dalIla paNa barAbara nathI. te samajAvatAM bhagavAna kahe che ke - sAyA'sAyaM dukkhaM, tavvirahammi ya suhaM jao teNaM / dehidiesu dukkhaM, sokkhaM dehiMdiyAbhAve // 2011 // (sItADasAta suddha, ta ira thatattena I. dehendriyeSu duHkhaM, saukhyaM dehendriyAbhAve // ) gAthArtha - je kAraNathI sAtA ane asAtA ema banne du:kha che. te kAraNathI tenA virahamAM ja sukha che, tethI deha ane Indriyo hote chate duHkha ja hoya che ane deha tathA Indriyono abhAva hote chate ja sukha hoya che. /2011// vivecana - pUrve samajAvyA pramANe je puNyakarmanuM phala saMsArasukha che ke je lokavyavahArathI sukha tarIke prasiddha che. te saghaLuMya parAdhInatAvALuM hovAthI AtmaguNonA AnaMdanuM AvAraka hovAthI paramArthathI duHkha ja che. A vAta hamaNAM ja samajAvI che. tathA asAtA to pApakarmanA phalasvarUpa hovAthI nirvivAdapaNe (nakkI) duHkha ja che. Ama hote chate saMsAramAM je kaMI sukhaduHkha che te badhuM duHkha ja che. kAraNa ke saMsAramAM kAM to puNyaphaLa hoya che athavA to pApaphaLa hoya che. jJAnInI dRSTie to A banne paNa duHkharUpa ja che. te bannemAMthI koI sukharUpa nathI. kAraNa ke sukha ke duHkha ema banne upAdhiothI bharela che. jIvane te sarvakarmAno kSaya thayelo che. tethI puNyakarma ane pApakarmano kSaya thavAthI banne karmajanya duHkhano paNa sarvathA nAza thayo che. A rIte siddhaparamAtmAnA jIvane puNya-pApakarmo paNa nathI. ane tanya sukha-duHkhAtmaka duHkha paNa nathI. tethI tenA virahamAM svAbhAvika-nirupama-guNonA AnaMdasvarUpa anaMtasukha che. A vAta yuktithI ApoApa siddha thaI ja jAya che. tethI samajAI jAya tema che ke deha ane Indriyo e yathoktasvarUpavALA (puNyapApakarmodayajanya) duHkhanA ja AdhArabhUta che. sukhanA AdhArabhUta nathI ane duHkhanA AdhArabhUta evAM zarIra ane Indriyo saMsArI jIvone ja hoya che. mATe saMsArI jIvo sadAkAla duHkhI ja che. sAcuM sukha to deha ane IndriyonA abhAvamAM ja che ane te sukha siddhaparamAtmAne Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda ja hoya che. kAraNa ke puNya-pApa karma tathA puNya-pApanA udayajanya sarva sukha ane duHkha teonAM kSINa thayelAM che. mATe AvA prakAranA deha ane IndriyanA abhAvavALA siddha paramAtmAne ja svAbhAvika nirupama anaMta sukha yuktisiddha che. ll2011| athavA muktadazAmAM deha ane Indriyo na hovAthI "sukhAbhAva" che Avo tamArA vaDe je doSa ApavAmAM Avyo che te doSa tene lAge che ke je mohAlva jIva viSayasukhane ja sukha mAne che. AtmAnA guNonA AnaMdarUpa svAbhAvika sukhane nathI samajato, tene ja A doSa lAge che. ame (jaino) to svAbhAvika sukhane ja paramasukha mAnIe chIe. mATe amane A doSa lAgato nathI. A vAta samajAvatAM kahe che ke jo vA dehiMdiyajaM suhamicchai taM paDucca doso'yaM / saMsArAIyamidaM dhammaMtarameva siddhisuhaM // 2012 // (yo vA dehendriyajaM sukhamicchati taM pratItya doSo'yam / saMsArAtItamidaM dharmAntarameva siddhisukham // ) gAthArtha - athavA je mohAnya jIva deha ane Indriyajanya sukhane ja sukha mAne che tene ja AzrayIne A doSa lAge che. ame to mokSamAM saMsArathI atIta evuM ane dharmAntarAvasthAvALuM je sukha che tene ja sukha mAnIe chIe. eTale amane A doSa Avato nathI. /2012 - vivecana - athavA je koI mohabdha jIva che. saMsAranA sukhamAM ja AnaMda pAmanAra che. paramArtha tattvane nahIM jonAro jIva che. ane pAMca IndriyonA viSayasukhamAM ja mAtra Asakta che. te jIva deha ane Indriyajanya sukhane ja sukha mAne che. siddhi-sukhane sukha samajato ja nathI. kAraNa ke te jIva bhogAbhilASaka hovAthI tenA vaDe AvA prakAranuM yogadazAnuM sukha svapnamAM paNa jovAyuM ja nathI. tevA jIvane ja saMsAradazAthI viparIta evo mokSa ane mokSanuM sukha siddha karAye chate A doSa Ave che. kAraNa ke teonuM ja evuM mAnavuM che ke "mukta AtmA sukha vinAno che. kAraNa ke tene deha ane Indriyo nathI" amane (jainone) A doSa Avato nathI. kAraNa ke ame to deha ane Indriyone sukhanuM sAdhana mAnyuM ja nathI ke jethI deha-Indriyo na hovAthI sukha na hoya. ame to deha-Indriyo hoya tyAM duHkha ja hoya che ane jyAM deha tathA Indriyo na hoya tyAM ja saMsArathI atIta evuM tathA puNya ane pApanA phalabhUta evA sukha-duHkhathI Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 609 sarvathA vilakSaNa evuM jANe judI ja jAtano dharma hoya tevuM anupama, kyAreya kSaya na pAme tevuM, upacAra vinAnuM - sAcesAcuM AtmAnA guNonI ramaNatAvALuM siddhi-sukha IcchIe chIe. AvuM sukha IcchatA evA amane deha-Indriya na hoya to paNa sukha mAnavAmAM koI doSa Avato nathI. 2012aa prazna - mokSanA jIvane anupama sukha che ema tame kaho cho paraMtu kahevA mAtrathI sukhanI siddhi na thAya. te mATe to pramANa jaNAvavuM paDe. mATe A bAbatamAM pramANa kaho. te pramANa jaNAvatAM bhagavAna kahe che ke - kaha naNu meyaM ti (kahamaNumeyaM ti pAThAntara) maI nANANAbAhautti naNu bhnniyN| tadaNiccaM nANaM pi ya ceyaNadhammotti rAgovva // 2013 // (kathaM nanu meyamiti (kathamanumeyamiti pAThAntara) matirjJAnAnAbAdhata iti nanu bhnnitm| tadanityaM jJAnamapi ca cetanadharma iti rAga iva // ) gAthArtha - siddhane anaMtasukha che. A vAta kevI rIte jANavI? Avo prazna thAya to jJAna ane anAbAdhA hovAthI anaMtasukha che AvuM anumAna pUrve kaheluM ja che. prazna - caitanyadharma hovAthI rAganI jema te sukha ane jJAna anitya thaze. 2013 - vivecana - ahIM prabhAsajI zaMkA kare che. he bhagavAn ! Apa siddhaparamAtmAne anaMtasukha hoya che ema Iccho cho (kaho cho, paraMtu potAnI IcchAmAtrathI vastunI siddhi thaI jatI nathI. vastunI siddhi karavI hoya to pramANa ApavuM joIe. je pramANathI siddhaparamAtmAne anaMtasukha che A vAta siddha thatI hoya te pramANa ApazrIe jaNAvavuM joIe. bhagavAna - he prabhAsajI ! anumAna pramANathI siddhaparamAtmAne anaMta sukha che A vAta siddha thAya che. prabhAsa - he bhagavAna ! kayA anumAnathI te siddha thAya che ? bhagavAna - "siddhI praznaI suuM, jJAnatve satyanI vAthatvI, tathAvamuniva" siddhaparamAtmAne utkRSTa sukha che. anaMtajJAna hote chate sarvathA pIDArahita che mATe. tevA prakAranA jJAnI muninI jema. AvA prakAranA anumAnapramANathI siddhaparamAtmAne anaMtasukhanI siddhi thAya che. A vAta pUrve gAthA naMbara 1992 nA pUrvArdhamAM che prabhAsajI ! kahI ja che. Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda prabhAsajI - he bhagavAn ! jo A jJAna ane sukha ane cetananA dharma hoya to to te banne dharmo anitya thaze. kyAreka cAlyA paNa jaze. jema rAgadharma cetanano dharma che. kAraNa ke cetanane ja te rAga thAya che. vaLI teno nAza paNa thAya che. tema jJAna ane sukha jo cetananA dharmo haze to kAlAntare rAganI jema teno nAza thaze, tethI A jIva ajJAnI ane sukharahita thaze. 2013 kayagAibhAvao vA nAvaraNA''bAhakAraNAbhAvA / uppAya-TThii-bhaGgassahAvao vA na doso'yaM // 2014 // (kRtakAdibhAvato vA, nAvaraNA''bAdhakAraNAbhAvAt / utpAda-sthiti-bhaGgasvabhAvato vA na doSo'yam // ) gAthArtha - athavA kRtakAdibhAva hovAthI siddhabhagavaMtanAM sukha ane jJAna anitya che. Avo prazna na karavo. kAraNa ke AvaraNa ane AbAdhArUpa kAraNano abhAva che athavA sarve bhAvo utpatti, sthiti ane bhaMga svabhAvavALA che, mATe kaMI doSa nathI. /2014ll vivecana - AgalI 2013 mI gAthAmAM chello je prazna karavAmAM Avyo ke "siddhabhagavaMtanuM jJAna e caitanyadharma hovAthI rAganI jema anitya che (arthAt jJAna vinAza pAmavAvALuM che) tene ja anusaratA A gAthAmAM bIjA hetuthI A ja prazna pUchavAmAM Ave che. prabhAsajI - he bhagavAn ! siddha paramAtmAnuM sukha ane jJAna A banne dharmo anitya thaze (nAza pAmavAvALA thaze). tapa, saMyamAdi kaSTakArI dharmAnuSThAno vaDe prApta karAya che mATe, Adi zabdathI abhUta vastuno prAdurbhAva thato hovAthI (arthAt sAdi hovAthI sAnta siddha thaze), ghaTa-paTanI jema. uparanA praznano uttara bhagavAna Ape che ke he prabhAsajI ! siddha paramAtmAnuM sukha ane jJAna anitya nathI. jJAna uparanuM je AvaraNa ane sukhamAM bAdhAkArI je pIDA, A bane kAraNono siddhaparamAtmAne sadAkAla abhAva ja rahe che. mATe jJAna ane sukha nAza pAmatAM nathI. paNa nitya rahe che. uparanI vAtano sAra A pramANe che - siddha paramAtmAne pragaTa thayela anaMtasukha ane anaMtajJAna jo cAlyAM jatAM hoya to anitya kahevAya. jJAnano nAza tenA uparanA AvaraNIyakarmanA udayathI thAya ane sukhano nAza pIDAnA hetubhUta asAtavedanIyanA udayathI thAya. jJAnAvaraNIyakarma ane Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 611 asAtAvedanIya karma mithyAtva-avirati-pramAda-kaSAya ItyAdi baMdhahetuo vaDe baMdhAya che. AvA prakAranA baMdhahetuo siddha paramAtmAne mohanIyakarmano sarvathA kSaya thayela hovAthI hotA nathI. A kAraNathI eTale ke baMdhahetuonA abhAvathI jJAnAvaraNIyakarma ane asAtAvedanIyakarmarUpa karmo baMdhAtAM nathI. tethI AvaraNarUpa karma ane AbAdhAtmaka karmarUpI kAraNono sadbhAva siddha paramAtmAne nathI. tenA abhAvathI siddhaparamAtmAnuM jJAna ane sukha kyAreya nAza pAmatuM nathI. A rIte jJAna ane sukhano nAza na hovAthI te banne bhAvo siddhaparamAtmAmAM sadAkAla avasthita che. tethI anitya kema kahevAya ? jJAna ane sukha e cetananA dharmo jarUra che. paraMtu je je cetananA dharmo hoya te sarve anitya (nAzavaMta) ja hoya evo niyama nathI. jIvamAM ja rahela dravyatAdharma ane amUrtatvadharma cetanadharma hovA chatAM paNa anitya nathI. (nAzavaMta nathI). mATe A dharmonI sAthe cetanatvadharma nAmanA hetuno vyabhicAra doSa Ave che. tame je 2013mI gAthAnA uttarArdhamAM Ama kaheluM ke "muhajJAne anitye zvetanadharmatvAt Anivat'' jema rAgAdi bhAvo cetanadharma che ane anitya che tema jJAna ane sukha dharma paNa cetanadharma che mATe anitya che. AvI tamArI vAta vyabhicAravALI che. kAraNa ke hetu vipakSamAM paNa raheto hovAthI vyApti thatI nathI. "je je cetanadharma hoya te te anitya ja hoya" evo niyama nathI, dravyatva dharma, amUrtatva dharma, asaMkhyapradezitva dharma vagere dharmo cetanadharma hovA chatAM paNa anitya nathI. paNa nitya che. mATe hetu sAdhyanA abhAvamAM vartato hovAthI tamAro hetu "anaikAntika" hetvAbhAsa thAya che. tathA gAthA 2014 nA pUrvArdhamAM tame je kahyuM ke "siddhasya jJAnamuNe anitye jaitAtimAvAt'' A anumAnamAM kahelo kRtakatva hetu tathA Adi zabdathI levAto amRtaprAdurbhAvatva hetu ItyAdi tamAma hetuo sAdhyanA abhAvamAM rahetA hovAthI vyabhicArI che, mATe anaikAntika che. kAraNa ke "pradhvaMsAbhAva" kRtaka che, abhUtaprAdurbhAvavALo che. paraMtu anitya nathI paNa nitya che. mATe A hetuono praUsAbhAvanI sAthe vyabhicAra Ave che. vaLI 2014 gAthAmAM kahelA tattva ane amRta prAdurbhAvatva vagere hetuo pakSamAM vartatA paNa nathI. mATe asiddha hetvAbhAsa paNa che. kAraNa ke siddhaparamAtmAnAM jJAna ane sukha svAbhAvika che. jIvanI sAthe anAdikAlathI che. mATe kRtakatvAdi hetuo tyAM saMbhavatA ja nathI. mAtra AvaraNIyakarma vaDe ane AbAdhA lAvanArA asAtAvedanIya Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda karma vaDe teno tirobhAva je karAyo hato (A guNo DhaMkAyA hatA) te A banne karmasvarUpa kAraNono abhAva thavAthI je tirobhAvatA hatI te ja dUra karAya che. paraMtu jema ghaTa-paTa navA utpanna karAya che tema A jJAna ane sukha navAM utpanna karAtAM nathI ke jethI kRtakAdi kahevAya. tathA jema vijaLI vagere pahelAM na hatI ane pachI vAdaLonA gharSaNathI pedA thaI che tema jJAna ane sukha pahelAM na hatAM ane pachI karma javAthI utpanna thayAM che Ama paNa nathI. mATe abhUtaprAdurbhAva paNa nathI. tethI kRtakatvahetu ane abhUtaprAdurbhAvatvahetu anaikAntikahetvAbhAsa ane asiddhahetvAbhAsa hovAthI siddha paramAtmAnuM jJAna ane sukha anitya siddha thatuM nathI. paNa nitya ja rahe che. jema caMdranI cAMdanIno ke sUryaprabhAno ghanIbhUta vAdaLa vaDe tirobhAva karAya che ane te ja ghanIbhUta vAdaLa dUra thaye chate caMdranI cAMdanIno ane sUryanI prabhAno tirobhAva mAtra dUra karAye chate te cAMdanI ke sUryaprabhAnuM kRtrimapaNuM ke abhUtaprAdurbhAvapaNuM kahevuM te yogya nathI. kAraNa ke cAMdanI ane sUryaprabhA to pahelethI che ja. mAtra apragaTa hatI te pragaTa thaI che tema ahIM jJAna ane sukha paNa svAbhAvika hovAthI pahelethI ja che. mAtra teno tirobhAva ja dUra thayo che. ane mAtra prAdurbhAva karAyo che. prabhAsajI he bhagavAn ! siddha paramAtmAmAM pragaTa thayela anaMtajJAna ane anaMtasukha ghaTa-paTanA nAzanI jema sarvathA nAza bhale na pAmo to paNa pahelAM saMsArAvasthAmAM tirobhUta hatAM ane pachI siddhAvasthAmAM AvirbhUta thayAM. e rIte AvirbhUta thavArUpa viziSTarUpe to utpanna thayAM ja, te mATe te apekSAe to kRtaka hovAthI jJAna ane sukha anitya ja thaze. tathA siddhAvasthAmAM paNa pratyeka samaye paryAyasvarUpe zeya badalAye chate jJAna paNa badalAya ja che. tethI zeyano vinAza thaye chate jJAnano paNa avazya vinAza thAya ja che. tathA sukhaguNa paNa pratisamaye navA navA paryAyarUpe parivartana pAmato hovAthI A jJAnaguNanuM ane sukhaguNanuM paryAyApekSAe to anityapaNuM kahevAze ja. - bhagavAna - he prabhAsajI ! jo upara mujaba tame prazna karo to amane siddhasAdhyatA che. kAraNa ke A rIte to AkAza, AtmA jevA nitya dekhAtA padArtho tathA ghaTa-paTa jevA anitya dekhAtA padArtho ema sarve paNa padArthono samUha utpAda-sthiti ane pralaya svabhAvavALo ame svIkAryo hovAthI siddha paramAtmAnAM jJAna ane sukha paNa kathaMcid anitya (paryAya apekSAe anitya) hovAthI siddhaparamAtmAnA jJAna ane sukhane anityatA rUpe apAto doSa te amane doSarUpa banato nathI. kAraNa ke AvuM kathaMcid anityapaNuM to ame mAnIe ja chIe. tethI te jJAna ane sukha sarvathA nAza pAmatAM nathI. 2014 Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa 613 A pramANe nirvANa avasthAmAM jIvanuM astitva rahe che. dIpakanI jema AtmA sarvathA bujhAI jato nathI. nirvANAvasthA e siddhaparamAtmAnI sadavasthA che. A eka vAta, tathA nirvANa pAmelA jIvomAM anaMtajJAna ane nirupama evuM anaMtasukha hoya che. A bIjI vAta. Ama A banne vAto aneka yuktiothI siddha karIne vedanAM vacano dvArA te ja vAta siddha karatA bhagavAna zrI mahAvIra prabhu kahe che ke - na ha vai sasarIrassa ppiya'ppiyAvahatirevamAdi va jaM / tadamokkhe nAsammi va sokkhAbhAvammi va na juttaM // 2015 // (na ha vai sazarIrasya priyA'priyApahatirevamAdi vA yat / tamokSe nAze vI sauradyAmA vA na yuvatamU ). gAthArtha - "sazarIrapaNe vasatA jIvane priya ane apriyano nAza nathI" ItyAdi je vedavAkya che te mokSa na hoya to, athavA mokSAvasthAmAM jIvano sarvathA nAza svIkArIe to, tathA mokSanA AtmAne sarvathA sukhano abhAva mAnIe to sarvathA ghaTatAM nathI. l/2015ll. vivecana - bhagavAna zrI mahAvIra prabhu vedanAM vacano dvArA paNa prabhAsajIne samajAvatAM kahe che ke - he prabhAsajI ! tame (1) mokSanuM astitva, (2) mokSamAM jIvanuM astitva ane (3) mokSamAM sat evA jIvamAM anaMtajJAna tathA anaMta sukhanuM astitva A traNa vAto jo nahIM svIkAro to tamArAM mAnelAM vedonAM nIcenAM vAkyono artha saMgata thaze nahIM. tamArA mAnela vedanAM te vAkyo A pramANe che : rada vai sazarIrasya priyapriyayorapatirati" tathA "zarIra vA vasanta priya priye na kRzata:' AvA prakAranAM vedanAM be vAkyo che. teno artha evo thAya che ke zarIra sAthe vartatA jIvane (eTale ke saMsArI jIvane) priyano ane apriyano (sukhano ane duHkhano) nAza hoto nathI. tathA zarIrarahitapaNe vasatA AtmAne (eTale ke muktAtmAne) puNyakarma ane pApakarmanA udayajanya evAM sukha ane duHkha sparzatAM nathI. AvuM je vedavAkyomAM kaheluM che te jo jIva ane karmono viyoga thavA svarUpa mokSa nahIM svIkAro to ghaTatuM nathI. tathA "tirapi na prajJayi" ItyAdi vAkyono AdhAra laIne "muktimAM jJAna paNa nathI hotuM tethI jJAnavALo jIvapadArtha paNa nathI hoto" Avo artha karIne mokSAvasthAmAM jIvano jo sarvathA nAza ja svIkAravAmAM Ave arthAt mokSamAM jIvanuM astitva ja na Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 614 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda svIkAravAmAM Ave to azarIrIpaNe vasatA jIvane karmajanya sukha-du:kha sparzatAM nathI, AvuM je vedamAM vidhAna che te ghaTaze nahIM. athavA mokSamAM jIvanuM astitva kadAca mAno paNa jo sukhAbhAva ja mAno to paNa tamane A pAThanA svIkArano virodha Avaze. kAraNa ke A pAThamAM karmajanya sukha-du:kha sparzatAM nathI. Ama kahela che. eTale ke svAbhAvika anaMtasukha hoya che. Ama tamane veda pAThanA svIkArano virodha Avaze. vedanAM uparokta banne vAkyono sAco artha jo tame karazo ane sAco artha svIkArazo to (1) ame upara samajAvelo mokSa, (2) muktimAM karma vinAnA ekalA zuddha jIvanuM hovuM, ane (3) te jIvane anupama evuM anaMtajJAna tathA anaMtasukha hovuM A traNe vAto svIkAravI ja paDe tema che. A vAta have pachInI gAthAomAM spaSTa karAya che. tethI vedanA banne pATho mAnavA ane A traNa vAtano niSedha karavo. AvuM karatA evA tamane zAstranAM vacano svIkAravAno virodha Avaze. 2015 A traNa vAtomAMthI prathama vAta ane aMtima vAtane choDIne vaccenI vAta "mokSamAM jIvano nAza ja thAya che. jIvanuM astitva rahetuM nathI" A vAta svIkAravAmAM amane "alyupagamavirodha" doSa lAgato nathI. ema bacAva karatA prabhAsajI kahe che no asarIcciya suhadukkhAiM piya'ppiyAiM ca / tAiM na phusaMti, naTTaM phuDamasarIraM ti ko doso ? // 2016 // (naSTo'zarIra eva sukhaduHkhe priyA'priye ca / te na spRzato naSTaM sphuTamazarIramiti ko doSaH ? // ) gAthArtha - azarIrI thayelo jIva nAza ja pAmyo che. tethI tene sukha-duHkha ane priya-apriya sparzatAM nathI. "azarIrI' thayo A zabdathI spaSTa samajAya che. mATe jIvano nAza mAnavAmAM zuM doSa ? / / 2016 vivecana - jJa haiM lai sazarIrasya'' ItyAdi je be vedavAkyo che teno artha para (sAmeno jIva-prabhAsajI) Avo samaje che ke - jyAre A jIvano saMsAra samApta thAya che ane zarIrano nAza thAya che tyAre zarIranA nAzanI sAthe sarvano nAza thAya che eTale ke jIvano paNa nAza thAya che. zarIra paNa nAza pAmyuM ane sAthe sAthe jIva paNa nAza pAmyo. jIva paNa tyAM samApta ja thayo eTale kaMI ja na rahyuM. jethI kharavaSANanI jema (gadheDAnA zIMgaDAnI jema) vastu sarvathA asat (avidyamAna) ja thaI. A rIte zarIra ane tenI sAthe AtmAno sarvathA nAza thavAthI sukha-duHkha ke priyApriya sparzatAM nathI. A Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa 615 vAta phuTapaNe samajAya tema che. "naSTa" zabdathI je vastu nAza ja pAmI gaI. sarvathA asat ja banI gaI tene sukha-duHkhAdino yoga saMbhavato ja nathI. tathA "mazarIra' zabdathI zarIranA nAzanI sAthe AtmAno paNa nAza ja thAya che. mATe te zarIra zabdathI jIvanA nAzanuM vidhAna kareluM che. "mazI vI vasanta' ItyAdi bIjA vAkyano "vaMbhUte arthe'' Avo artha karyo chate mumukSu jIva saMsAranI upAdhiothI trAsa pAmelo dharmArAdhana karIne dIpaka bujhAya tema bujhAI jAya che. arthAt sarvathA nAza ja pAmI jAya che. asat banI jAya che. muktAvasthAmAM jIvanuM astitva ja nathI. tethI AvA prakArano jIvano sarvanAza svIkAryuM chate amane zuM doSa Ave ? arthAt amane jIvano muktAvasthAmAM sarvanAza svIkAravAmAM koI doSa lAgato hoya, ema dekhAtuM nathI. A pramANe prazna pUchanAra evA parano (prabhAsajIno) abhiprAya che. ll2016ll A vedanAM vAkyono sAco artha jyAM sudhI nahIM samajAya tyAM sudhI bIjI koI rIte prabhAsajIne A tattva nahIM samajAya ema jANIne bhagavAna zrI mahAvIra prabhu A vedavAkyono ja sAco artha samajAve che - veyapayANa ya atthaM, na suTu jANasi imANa taM suNasu / asarIravvavaeso, adhaNovva sao nisehAo // 2017 // na nisehao ya annammi, tavihe ceva paccao jeNa / teNAsarIraggahaNe, jutto jIvo na kharasiMgaM // 2018 // ( vedapadAnAM cArthaM, na suSTha jAnAsyeSAM taM zruNu / azarIravyapadezo'dhana iva sato niSedhAt // naniSedhatazcAnyasmiMstadvidha eva pratyayo yena / tenA zarIra praha, yuvato nIvo na gharam I) gAthArtha - he prabhAsa ! tame vedapadonA arthone samyakTrakAre jANatA nathI. teno sAco artha A pramANe che te tame sAMbhaLo. "zarIra" Avo je zabda che te "thana'' zabdanI jema savastumAM ja zarIrano niSedha sUcavanAro che. (pathudAsa) nam vaDe niSedha karela hovAthI tenI sadeza evI anya vastumAM ja te bodha karAya che. tethI "zarIra" zabdanA grahaNathI ja muktAvasthAmAM jIva che ema mAnavuM ja yogya che. paraMtu kharajhaMga jevo jIva asat thaI jAya che Ama mAnavuM yogya nathI. //ra017-2018ll Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda vivecana - he prabhAsajI ! tame phakta yuktine ja nathI jANatA ema nahIM, paNa yuktine tathA vedanAM padonA sAcA arthane paNa tame nathI jANatA. tethI te vedanA padonA sAcA arthane tame sAMbhaLo - hai sazarIrazya priyapriyayorapatirati" A eka vAkya che. tathA "azarIre vAM vasataM priyApriye zataH' A bIjuM vAkya che. A banne vAkyo paikI prathama vAkya sugama hovAthI A banne gAthAmAM te prathama vAkyano artha samajAvyo nathI. to paNa sukhapUrvaka bodha thAya eTalA mATe kaMIka vyAkhyAna prathama vAkyanuM paNa karAya che. na evo je zabda che te niSedhavAcaka avyaya che. ane vai zabdo paNa avyaya che ane te dinA arthamAM che. hi eTale yamAt arthAt di eTale je kAraNathI, A ja artha 8 ane vai zabdano karavo. sada zarIranuM vartate rUti sazarIra = zarIranI sAthe je varte te jIvane sazarIra kahevAya che. ahIM prava zabda vAkyamAM nathI to paNa evakAra arthavALo gva zabda svayaM samajI levo. tethI sazarIraava zarIravALA jIvane ja priyApriyano eTale ke sukha ane duHkhano mapatti = vinAza hoto nathI. arthAta azarIrI jIvane sukha-duHkhano vinAza nathI hoto ema nahIM. eTale ke tene sukha-duHkhano nAza hoya che. sazarIrI jIvane ja sukha-duHkhano nAza hoto nathI arthAt te sazarIrI jIvane sukha-duHkha hoya ja che. tethI mazarIra paNe eTale ke zarIrarahitapaNe mukta avasthAmAM vartatA jIvane priyApriya (eTale sukha-duHkha) sparzatAM nathI. uparokta vAtano bhAvArtha A pramANe che ke - jyAM sudhI A jIva sazarIrI che. tyAM sudhI sukhanI sAthe athavA duHkhanI sAthe ema bemAMthI ekanI sAthe sadAkAla joDAyelo ja rahe che. kyAreya paNa mukAyelo banato nathI. paraMtu azarIrIpaNe rahelo A jIva vedanIyakarmanA kSayavALo banela hovAthI kyAreya paNa sukha-duHkhanI sAthe joDAto nathI. A vedavAkyano Avo artha sAco hote chate je A "zarIra'' evA prakArano zabda vyavahAra karelo che. te zarIrarahitapaNe kevala ekalA jIvarUpe sat = rahelA padArthane AzrayIne ja vidhAna karela che. paNa sarvathA nAza pAmelA jIvane AzrayI A vidhAna nathI. kAraNa ke zarIra zabdamAM je pUrvamAM niSedhavAcaka nan che te vastu sat hoya temAM ja bIjA paryAyano niSedha jaNAvAya che. sarvathA asat vastumAM niSedha jaNAvAto nathI. jemake "thano' tevadratta: = dhana nathI jene evo A devadatta che. ahIM chatA evA devadattamAM dhanano niSedha jaNAvAya che. paraMtu devadatta kharaviSANatulya sarvathA asat nathI. dhanavALI avasthAmAM ane dhana vinAnI avasthAmAM devadatta to teno te ja rahe che. mAtra dhananuM astitva ane nAstitva jaNAvAya che. tevI ja rIte sazarIrI avasthA hoya ke azarIrI avasthA hoya ema banemAM Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 617 jIva to teno te ja rahe che. phakta zarIranuM astitva ane nAstitva samajAvAya che. paraMtu zarIrarahitapaNe jIvanuM to astitva che ja. prazna - "ra vidyAre zarIra sthi" AvA prakArano samAsano vigraha thato hovAthI "zarIra nathI" ATalo niSedha artha ja nIkaLe che. paraMtu zarIra vinAno ane zarIrathI bhinna evo "jIva" che AvA prakArano artha kevI rIte samajAya ? sArAMza ke mokSe jatA jIvane "zarIra hotuM nathI" Ama niSedha artha ja mAtra nIkaLe che. paNa zarIra nathI jene evo jIva hoya che Ama vidheya artha kema nIkaLe ? uttara - niSedhavAcaka nan be prakAranA hoya che. eka prasajya ane bIjo parhadAsa. Ama vyAkhyAna karavAthI vizeSa bodha thAya che. tyAM jyAre prasaryo nan hoya che tyAre vastuno niSedha mAtra ja artha thAya che. jemake "satra ghaTo nAti' ahIM ghaTa nathI. paraMtu jyAre paryadAsa arthamAM vartatA evA nagna vaDe niSedha karAya che tyAre tevA prakAranA nagna dvArA niSedha karavAnA kAraNathI "sazarIrI" zabdathI zarIravALo je anya padArtha levAya che tevA ja prakArano zarIravALAnA sadeza ja anya koI padArthamAM "azara'' zabdathI bodha thAya che. jemake "na brAhaUT: = brAha:" kahevAthI jema brAhmaNa zabdathI manuSya ja levAya che tema abrAhA' zabdathI paNa (brAhmaNa vinAno) kSatriyAdi bhale levAya paNa manuSya ja levAya che. paraMtu tuccharUpa abhAva levAto nathI. zAstramAM ja kahyuM che ke - "naJivayuktamanyasadRzAdhikaraNe loke tathA hyarthagatiH" nam thI yukta ane phuva zabdathI yuktano arthabodha anya evA samAna adhikaraNamAM ja thAya che. A nyAyathI jema "sazarIra" zabdathI zarIravALo jIvapadArtha ja levAya che tema "mazarIra'' zabdathI paNa zarIra vinAno evo paNa jIva ja samajavAno hoya che. sazarIrI jIva hoya ke azarIrI jIva hoya paraMtu banne "upayogarUpe" = jJAnavALApaNe samAna ja che. A zarIra je che te upayogAtmaka sadezatAno bAdhaka nathI. kAraNa ke upayogAtmakatA to jIvanI sAthe kSIra-nIranA nyAyathI tAdAbhya bhAvavALI banelI hovAthI ekarUpa che. jyAre zarIra to saMyogasaMbaMdhavALuM hovAthI bhinna padArtha che. jema sAkarane DabbAmAM rAkho ke DabbA vinA khullI rAkho temAM tenI madhuratA kaMI badalAtI nathI. tema A jIva zarIranI aMdara hoya ke zarIra vinAno hoya tethI tenI cetanatAne kAMI AMca AvatI nathI. tethI A pramANe paryadAsa nagna dvArA jyAre niSedha karavAmAM Ave che tyAre tenA samAna ja anya padArthamAM vidhAnAtmaka ja bodha thAya che. te kAraNathI "mAra vA vatti'' A vedavAkyamAM "zarIra' zabdathI zarIra nathI jene evo jIva Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 618 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda muktimAM hoya che Avo ja artha karavo yogya che. paraMtu kharaviSANanI tulya tuccharUpa abhAva (sarvathA jIvano abhAva) Avo artha karavo ucita nathI. A pramANe ''azarIram'' zabdano artha samajAvyo. 2017-2018 have vA vamAM A padanuM vyAkhyAna karatAM kahe che jaM va vasaMtaM saMtaM, tamAha vAsaddao sadehaMpi / na phusejja vIyarAyaM, jogiNamiTTheyaravisesA // 2019 // ( yad vA vasantaM santaM, tamAha vAzabdato sadehamapi / na spRzeyurvItarAgaM, yoginamiSTetaravizeSAH // ) gAthArtha - athavA ''vasanta'' evo je zabda che tenAthI te jIva sat che ema kahevAya che. tathA vA zabdathI sazarIrI evA paNa vItarAga yogI puruSane ISTa-aniSTa evA vizeSabhAvo sparzatA nathI. 2019 vivecana - A vedavAkyamAM kevala ekalo ''azarIra'' zabda nathI paNa tenI pAchaLa vasamAM zabda paNa che. tethI evo artha thAya che ke zarIra rahitapaNe vasatA evA jIvane arthAt lokanA agrabhAge siddhazilAnI upara vasatA-rahetA evA jIvane rAga-dveSa (sukhaduHkha) sparzatA nathI. A ''vasastuM' zabdathI tyAM vasatA-rahetA evA arthanuM sUcaka je vanana vizeSaNa che. te vizeSaNa vaDe te ''azarIra'' zabdathI vAcya evo artha "sattva'' arthAt vidyamAna padArtha Avo artha thAya che. paraMtu kharaviSANanI tulya "asadbhUta" artha thato nathI. kAraNa ke vasavATa karavo, rahevuM, e satpadArthano dharma che. vasavATa karavo e asatpadArthano dharma nathI. tethI mokSe jato jIva dIpaka bujhAvAnI jema sarvathA nAza pAme che. Avo artha ''nirvALa'' zabdano kema ghaTe ? eTale ke tame jIvano nAza thAya che Avo artha je karo cho te vastuM zabdanI sAthe ghaTato nathI, mATe khoTo che. sAco artha to te che ke tyAM rahelA jIvane sukha-du:kha sparzatAM nathI. tathA azarIrI thaIne mokSamAM rahelA evA jIvane to sukha-duHkha nathI sparzatAM, paNa vA zabdathI je haju sazarIrI che, mokSe gayA nathI paNa vItarAga banyA che. rAga ane dveSa jene bIlakula udayamAM nathI evA upazAntamohavALA, ane rAga-dveSa jeone kSaya thayA che evA kSINamohavALA, sayogIkevalI tathA ayogIkevalI ema 11-12-13 Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 14 guNasthAnakavALA jIvo ke je paramasamAdhivALA che. AvA jIvo bhavamAM (saMsAramAM) che to paNa teone rAga-dveSa (sukha-duHkha) sparzatA nathI. 619 A rIte sarva karmono kSaya karIne zarIrano tyAga karIne lokAgra bhAge jaIne tyAM vasatA siddha paramAtmAne tathA 11 thI 14 guNasthAnakamAM rahelA sazarIrI bhavastha jIvone paNa sukha-duHkha sparzatAM nathI. 2019 // athavA A vedavAkyamAM je 'vA vasataM'' pada che teno ''vAva sattuM'' evo artha paNa thAya che. te samajAvatAM kahe che ke - vAvatti vA nivAo, vAsaddattho bhavaMtamiha saMtaM / bujjhA'vatti va saMtaM, nANAivisiTThamahavAha // 2020 // (vAveti vA nipAto vAzabdArtho bhavantamiha santam / budhyasvAveti vA santaM jJAnAdiviziSTamathavA''ha // ) gAthArtha - athavA ''vAva'' evo zabda avyaya che ane te ''vA'' zabdanA arthavALo che. ''sat'' paNe vartatA jIvane sukha-duHkha sparzatAM nathI. athavA av dhAtu jJAna arthamAM che. tethI jJAnarUpe sat athavA jJAnAdi guNothI viziSTa evA jIvane rAgAdi (sukhAdi) sparzatA nathI. 2020 vivecana - uparanI gAthAmAM je artha kahyo te padano bIjo artha A gAthAmAM jaNAve che. eTale vA zabda lakhIne samajAve che ke athavA vAva'' Avo zabda vyAkaraNazAstromAM eka avyaya che. teno paNa artha vA zabdano thAya che te ja thAya che. arthAt aa arthamAM ja vAva evo avyaya che. tethI vAva-azarIra mAM = athavA azarIrIpaNe sat (vidyamAna-siddhazilAmAM bIrAjamAna) evA jIvane priyApriya eTale ke sukha-duHkha sparzatAM nathI. tathA vA zabdathI sazarIrI jIva paNa jo vItarAga hoya to (11 thI 14 guNasthAnakamAM) te jIvane sukha-duHkha sparzatAM nathI. Avo artha bIjA vedavAkyano che. te artha muktimAM jIvanuM astitva siddha kare che. athavA '"vA ava sarjA'' AvuM pada chuTuM pADIe to anyathA = bIjo artha paNa nIkaLe che. te A pramANe - vA eTale athavA, ava eTale tuM jANa, av dhAtu rakSaNagati-prIti vagere 19 arthomAM vaparAya che. temAMthI ahIM gati artha levo. je je dhAtuo gati arthavALA hoya che te te jJAna-arthavALA paNa hoya che. mATe av eTale jANavuM. tenuM AjJArtha bIjo puruSa ekavacana ava rUpa thayuM che. teno artha 'tvameva budhdhasva'' he Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 agiyAramA gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda ziSya ! tuM Ama jANa" evo artha thAya che ane satta eTale azarIrIpaNe paNa vidyamAna, tethI saLaMga artha e thayo ke "athavA he ziSya tuM svayaM jANa ke azarIrIpaNe muktAvasthAmAM vidyamAna evA te jIvane sukha-duHkha sparzatAM nathI. athavA jJAnAdi guNothI viziSTapaNe vidyamAna evA mukta jIvane sukha-duHkha sparzatAM nathI. tathA vA zabdathI sazarIrI jIvomAM paNa je vItarAga AtmA che tene paNa rAgAdi bhAvo (sukhAdi bhAvo) sparzatA nathI. A rIte vedavAkyo muktigata jIvanuM astitva sUcavanArAM ja che. 2020ll prazna - A bAbatamAM prabhAsajI paramAtmA zrI mahAvIra prabhune pharIthI prazna kare che ke he bhagavAn ! A rIte akSaronI (zabdonI) bhaMgajALa vaDe to mArA dvArA paNa potAnA mAnelA arthanI siddhi mATe navAM navAM vyAkhyAna karI zakAya che. zabdonI bhaMgajALa dvArA karAtA AvA navA navA artho karavAnI nIti-rIti kaMI ekalA tamArA vaDe bajAramAMthI kharIdI levAI nathI. huM paNa mArA abhiprAya pramANe artha karI zakuM chuM. AvA abhiprAyavALA prabhAsajIno abhiprAya jaNAvIne javAba ApatAM kahe che - na vasaMtaM avasaMtaM ti vA maI, nAsarIragahaNAo / phusaNAvisesaNaM pi ya jao mayaM saMtavisayaM ti // 2021 // (na vasantamavasantamiti vA mati zarIragrahaNAt / sparzavizeSaNamapi ca yato mataM sadaviSayamiti // ) gAthArtha - vasantapitti avasattam Avo artha karavAnI buddhi kadAca paranI thAya to te artha ucita nathI. kAraNa ke "mArIra" zabdanA grahaNathI jIvanuM astitva siddha thAya che. tathA " nA" AvuM vizeSaNa paNa "sat''nA viSayarUpe manAyuM che. 2021/l vivecana - prabhAsajI paramAtmAne pharIthI prazna kare che ke vAkyomAM lakhAyelA zabdomAMthI potAnA mAnelA artho siddha karavA vyutpatti jo karAtI hoya to to AvI vyutpatti mane paNa karatAM AvaDe che. te A pramANe - "azarIraM vA vasa' AvuM ja bIjuM vedavAkya che tyAM 3ra nI pUrvanA mIranI sAthe saMdhi thayelI hovAthI meM no lopa thayelo che. arthAt "zarIra vADavasanta' Avo pATha che. vasanta padano ane vI padano mAM maLIne dIrgha thayela che. tethI ja vasanta = vasataM = mukti avasthAmAM nahIM vartatA, muktinA sthAnamAM kyAMya nahIM rahetA Avo artha karI zakAya che. tethI muktiavasthAmAM jIva nathI, kyAMya paNa vasato na hovAthI, A rIte jIva tyAM che ja nahIM. mATe priyApriya tene sparzatAM nathI. AvA prakArano parano (prabhAsagaNadharano) prazna che. Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramA gaNadhara - prabhAsa 621 uttara - te A prazna barAbara nathI. kema nathI ? to '"azarIra'' zabdanA grahaNathI prabhAsajInI kalpanA barAbara nathI. bhAvArtha evo che ke ''na vidyate zarIrUM yasya'' nathI vidyamAna zarIra jene evo artha karavAthI paryudAsa nag vALo niSedha hovAthI pUrve kahelI yukti vaDe mukti avasthAmAM azarIra zabdathI zarIra vinAno evo jIva che ema jaNAya che. tethI sAra nA prazleSavALuM (saMdhi thaI che AvuM) vyAkhyAna karavuM te ucita nathI. kAraNa ke ''azIra'' zabda lakhelo hovAthI zarIra nathI vidyamAna jene evo jIva Avo artha ja siddha thAya che. gaNadharavAda vaLI ''priyApriye na spRzataH'' AvuM je sparzanA na thavArUpa vizeSaNa ApyuM che te paNa saviSayaka ja ghaTI zake che. zarIrarahitapaNe vasatA evA jIvane sukha-duHkha sparzatA nathI. jo jIva jevuM tattva rahetuM hoya to ja sukha-duHkhanI sparzanA nathI ema kahevuM zobhAne pAme che. tethI muktimAM jIvano abhAva siddha thato nathI. jo zarIra zabdathI jIvano sarvathA abhAva ja artha karavAno hota to "tene priyApriya sparzatAM nathI" AvuM vizeSaNavALuM kathana anarthaka ja thAya. kAraNa ke jema vandhyAputra jagatamAM nathI tethI "tene eTale ke vandhyAputrane priyApriya sparzatAM nathI" AvA prakAranuM vizeSaNa-vizeSya bhAvavALuM kathana zobhAne pAmatuM nathI. tethI je sarvathA asat hoya che tyAM AvuM kathana karAtuM nathI. muktimAM AvuM kathana kareluM che. mATe ''azarIra'' zabdathI vAcya evo jIva mukti avasthAmAM che. paraMtu tyAM sarvathA jIvano abhAva nathI. tethI jhAra nI saMdhivALuM vyAkhyAna zobhA pAmatuM nathI. tethI upara kahelI carcA pramANe ''azarIra vA vasanta'' zarIrarahitapaNe muktAvasthAmAM vartato jIva che. A rIte jIva ane kAryaNazarIrano viyoga thavArUpa mokSa, mokSamAM azarIrIpaNe jIvanuM astitva A banne vAtonuM vedamAM vidhAna karela hovAthI te be vAtono niSedha karatA evA tamane "alyupagamavirodha" nAmano doSa Avaze. A gAthAmAM (1) muktinuM astitva ane (2) muktimAM jIvanuM astitva A be vAtanI carcA karIne A banne vAtonI siddhi karI. paNa muktimAM anaMtasukha hoya che A trIjI vAta samajAvavAnI bAkI rahe che. te bAbatanI carcA have pachInI be gAthAmAM kare che. 2021 // evaM pi hojja mutto, nissuhadukkhattaNaM tu tadavatthaM / taM no piya'ppiyAiM jamhA puNNeyarakayAiM // 2022 // nANA'bAhattaNao na phusaMti vIyarAgadosassa / tassa ppiyamappiyaM vA muttasuhaM ko pasaMgo'ttha ? // 2023 // Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 622 agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda (Avamafpa maved muvato ni:suvavRtva tu tavastham | tad no priyA'priye, yasmAt puNyetarakRte // jJAnAnAbAdhatvato na spRzato vItarAgadveSasya / tasya priyamarSi vI muvatamurha : prasaDatra? ) gAthArtha - ema hoya to paNa muktajIvane sukha ane duHkhano abhAva hoya che Avo mAro prazna to tenI te ja avasthAvALo ubho ja rahe che. AvI prabhAsajInI vAta barAbara nathI. kAraNa ke je puNyakarma ane pApakarmathI prApta thatAM sAMsArika sukha ane duHkha teone sparzatAM nathI. anaMtajJAna ane anaMta anAbAdhatA hovAthI cAlyA gayA che rAga ane dveSa jenA evA vItarAgaprabhune puNya-pApajanya priya-apriya na sparze, tethI svAbhAvika nirupama anaMta sukha mAnavAmAM "sukhAbhAva" no prasaMga kyAM Avyo? //ra022-2023/l vivecana - upara karelI carcA pramANe prabhAsagaNadhara be vAta svIkAre che. trIjI vAtamAM haju zaMkAzIla che. tethI pharIthI prazna kare che ke "muktigata jIva hoya che" A vAta amArI IcchA na hoya to paNa upara kahelI carcA pramANe yuktiothI siddha thAya che eTale amAre anicchAe paNa svIkAravuM ja paDe che. tema thaye chate (1) jIva ane karmano viyoga thavArUpa mokSa ane (2) te mokSamAM jIvanuM hovApaNuM A be vAta to siddha thAya che. mAnavI ja paDe che. paraMtu (3) te siddhanA jIvane sukha-duHkhano sarvathA abhAva ja che Avo prazna pahelAM mArA vaDe je karAyo hato "prApriye zarIra na pRzata:' A vedavAkyano AdhAra laIne sukhAbhAvano je prazna karAyo hato te to haju tevo ne tevo ja ubho rahe che. teno uttara AmAMthI mane maLato nathI. uttara - tamAro A prazna barAbara nathI. kAraNa ke A saMsAramAM sarve paNa jIvone puNyakarma ane pApakarmanA udayathI ja prApta thanArAM sAMsArika sukha-duHkha (priyApriya) sparzatA hoya che. te kAraNathI kSINa thayAM che sarve paNa puNyakarma ane pApakarma jenAM evA ane saMpUrNa evA saMsArarUpI sAgaranA pArane pAmelA evA muktAtmAne tevA prakAranAM puNya-pApakarmajanya je sukha-duHkha che te ja hotAM nathI. tethI te muktAtmAne saMpUrNa sukhAbhAva hoto nathI. A vAta svayaM samajI levI. kAraNa ke te muktAtmAne anaMtajJAna ane anaMtAvyAbAdha sukha hovAthI svAbhAvika-nirupama anaMtasukha hoya che ane A sukha AtmAnA guNarUpa hovAthI svAbhAvika che. niSNatikArarUpa che tathA saMsAramAM evI koI upamA nathI ke jenI sAthe A sukha sarakhAvI zakAya mATe nirupama che. uparokta vAta ame "mutta para solve nA II IIvIdo nahIM muLa" ItyAdi Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNadharavAda agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa 623 padavALI 1992mI gAthAmAM pUrve ja siddha karI che. tethI jenA rAga ane dveSa cAlyA gayA che evA vItarAgadveSavALA muktAtmAne priya eTale ke puNyakarmajanita sukha hotuM nathI tathA apriya eTale ke pApakarmajanita duHkha paNa saMbhavatuM nathI. paraMtu A puNya-pApakarma janita sAMsArika sukha ane duHkha karatAM sarvathA vilakSaNa svabhAvavALuM tathA karmajanita na hovAthI AtmAnA guNasvarUpavALuM svAbhAvika, niSpatikArAtmaka, nirupama evuM ane kyAMya kyAreya pratighAta na pAme tevuM anaMtasukha A muktAtmAne hoya che. sAMsArika IndriyonA viSayasukha karatAM sarvathA vilakSaNa evuM atIndriya sukha hoya che. "mArI vA vasanta priyapriye ja rIta:" AvA prakAranuM je A vedavAkya che teno artha "azarIrIpaNe vasatA evA muktajIvane puNya-pApakarmajanya sukha ane duHkha sparzatAM nathI" AvuM vedamAM kahela hovAthI muktAtmAne vedanIyakarmano sarvathA kSaya thayelo hovAthI vyAbAdhA (pIDA) vinAnuM svAbhAvika evuM muktAvasthAnuM je anaMtasukha che teno abhAva mAnavAno je prasaMgotra = ahIM prasaMga ja kyAM Ave che? arthAt sukhAbhAva mAnavAno prasaMga ja Avato nathI. puNya-pApakarmajanita sAMsArika Indriyajanya sukha-duHkha na hote chate atIndriya evuM guNonI ramaNatAnA AnaMdasvarUpa evuM svAbhAvika sukha to sArI rIte saMbhavI zake che. tethI uparokta carcAnA sAra rUpe "rada hai sazarIrasya ItyAdi prathama je vedavAkya che. te saMsArI jIvo mATe che ane "zarIra vI vasanta' ItyAdi je bIjuM vedavAkya che te muktajIva mATe che. A rIte vedavAkyo vaDe ja uparokta nIti-rIti pramANe (1) jIvakarmanA viyogAtmaka mukti, (2) muktAvasthAmAM jIvanuM astitva ane bIjA vedavAkyathI (3) azarIrIpaNe vasatA muktajIvane puNya-pApakSayajanya svAbhAvika apratighAtI evuM anaMtasukha hoya che. Ama A traNe vAto barAbara siddha thAya che. mATe jo A traNa vAto tame nahIM mAno to tamane "abhyapagamavirodha" nAmano doSa Avaze. A vAta nakkI thaI. vaLI "narAma vaitat sarva nidotram' ItyAdi je vedavAkyo che tyAM he prabhAsa ! tame je manamAM AvI zaMkA karo cho ke "yAvajIva agnihotra yajJa karavo joIe ke jenuM phaLa svargaloka che" tethI svargalokanA hetubhUta agnihotra yajJa karavAnuM jIvIe tyAM sudhI kaheluM hovAthI mokSanA hetubhUta kriyA karavAno AraMbha yogya kAla ja na hovAthI mokSano abhAva ja che. AvI manamAM tame zaMkA lAvo cho. paNa tamArI te zaMkA asAra che, nakAmI che. A vedavAkyano bhAvArtha tame barAbara samajyA nathI. teno sAco artha A pramANe che - te A agnihotra yajJa che te yAvajIva sudhImAM jyAre jyAre avasara maLe tyAre Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 624 agiyAramAM gaNadhara - prabhAsa gaNadharavAda tyAre mAvajIva eTale ke sarvakAle karavo joIe. tathA vaitan zabdamAM lakhelA va zabdathI mumukSu jIvoe mokSanA hetubhUta anuSThAna paNa karavuM joIe. AvA prakArano te vAkyano artha che. A pramANe vedamAM kahelAM vAkyo dvArA tathA yuktio dvArA mokSanI siddhi karI. tethI prabhAsajIno saMzaya paNa chedAyo. ll2022-2023 saMzaya chedayA pachI prabhAsajIe zuM karyuM? te kahe che - chinnammi saMsayammi, jiNeNa jara-maraNa-vippamukkeNaM / so samaNo pavvaio, tihio saha khaMDiyasaehiM // 2024 // (chine saMye , nara-mara-vipramuvaltana . sa: zramaUT: pravraginnimastu sada vizau: ). gAthArtha - jarA ane maraNathI mukAyelA evA jinezvaraprabhu vaDe prabhAsagaNadharano saMzaya chedAye chate te zramaNe potAnA traNaso ziSya sAthe prabhu pAse pravrayA svIkArI. //ra024ll. vivecana - paramAtmA zrI mahAvIra prabhu vaDe zrI prabhAsajIno mokSa saMbaMdhI saMdeha dUra karAyo. mokSa che, mokSamAM jIvanuM astitva che ane tyAM rahelA jIvo potAnA guNonA sukhothI anaMta sukhavALA che. A vAta yuktipUrvaka siddha karavAmAM AvI. vastusthiti samajAtAM pUrvanA daza gaNadharonI jema prabhAsajIe vAstavika vAta svIkArI lIdhI. paramAtmAne bhAvathI sarvajJa prabhu tarIke svIkAryA ane potAnA traNaso ziSyo sAthe paramAtmAe batAvela vItarAgapraNIta pravrajyA svIkArI. agiyAramA gaNadhara tarIke prasiddhi pAmyA. 2024. agiyAramA gaNadhara zrI prabhAsajIno vAda samApta thayo. A sAthe agiyAra gaNadharanA vAda samApta. (samAptoDyuM pAtharavI) Printed & Composed at BHARAT GRAPHICS 7, New Market, Panjarapole, Relief Road, Ahmedabad-380 001 Guj (ind). Ph. : 079-22134176, Mob. 9925020106 (Bharatbhai), Email : bharatgraphics1@gmail.com Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Serving Jin Shasan 142608 gyanmandin kobatirth.org Fb : 32936