Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSTha devacandra lAlabhAI - jainapustakoddhAre-pranthAGkaH 42. zrImad -- haribhadrasUriviracitA - AcAryazrImanmalayagiripraNItayA TIkayA samalaGkRtA dharmasaGgrahaNiH / ( dvitIyo vibhAgaH ) Ge saMzodhakaH --- vidvadvarya zrImatkalyANavijayamuniH prasedhikA - devacandra lAlabhAI jainapustakoddhArabhANDAgAra saMsthA prakAzaka : - zAha nagIna bhAI ghelA bhAI - javherI, asyA ekaH kAryavAhakaH / idaM pustakaM mohamayyAM 'nirNayasAgara' mudraNAlaye kolabhATavIdhyAM 23 tame gRhe rAmacaMdra yesu zeDagedvArA mudrApayitvA prakAzitam / vIrasaMvat 2444. vikramasaMvat 1974. krAiSTasya san 1918. prathamasa~skAre pratayaH 500 ] vetanam 1-4-0 [ Rs. 1-4-0] Conraiconza CADINGDONGRODZO [ mohamapyAm.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education nal www ganjaran witsfeer growndungsraamwer: [All Rights Reserved by the Trustees of the Fund. ] Printed by Ramchandra Yesu Shedge at "Nirnaya-Sagar" Press, 23 Kolbhat Lane, Bombay. Published by Shah Naginbhai Ghelabhai Javeri, for Sheth Devchand Lalbhai Jain Pustakoddhar Fund, No. 426 Javeri Bazar, Bombay. Premi w.jainelibrary.org
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ S arham / grnthkaar-pricyH| OSORUSACA*Gen saMkIrNe nayabhaGgamauktikacayaiH syAdvAdasUktAmRte, siddhAntAmbunidhau nitAntagahane dhIrapravezotsave / sattvAnAM sugamAvagAhanakRte yaH zAstrasetuM navaM, cakre zrIharibhadrasUriranizaM pAyAdapAyAt sa nH||1|| athA'tra prastotavye sarvaprathamatayA vicArasthAnamidamupatiSThate-kiyanto nanu haribhadranAmAnaH sUrayaH samabhavan ! katamazca teSu prastutaprakaraNasya viracayitA?, tamimaM paryanuyogaM samAdhAtumiha vaktavyaM bhavati-zrUyante kilaitannAmAno bahavo'pi sUrayaH, tathAhi| (1) yAkinImahattarAdharmaputratvena prakhyAtaH AcAryajinadattaziSyo jinabhaTAjJAvartI ca virahAGkabhUSitalalitavistarAdigranthasaMdarbhapraNetA sarveSu prAcInatamaH / ayameva prastutagranthapraNAyakaH / asya ca sattAsamayAdikamagre savistaramabhidhAsyate / 7 (2) kharatarajinaraGgIyapaTTAvalyAdiSu bRhadgacchIya jinabhadrasUriziSyatvena nirdiSTaH, jinezvarasUreH SaSThaH paTTaguruH, siddharmanAkprAktano yaH dUsadRzanAmalabdhabhrameNa prabandhakozakRtA pADIvAlagacchIyapaTTAvalIkAreNa ca lalitavistarAkartRtvenopanyastaH / (3) bRhadgacchIyazrIjinezvarasUrINAM ziSyo navAGgavRttikArazrImabhayadevasUribandhuzca / uktamidaM vAcanAcAryacAritrasiMhagaNyuddhRtAyAM gaNadharasArdhazatakavRttau Jan dharma.pra.2 / For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra // 1 // Jain Education "pazcAjinezvarasUribhirvihArakramaM kurvadbhirjinacandrA - 'bhayadeva - dhanezvara - haribhadra - prasannacandra - dharmadeva - sahadeva - sumatiprabhRtayo bahavaH ziyAzcakrire / tato vardhamAnasUrayaH zrIsiddhAntavidhinA samAdhinA devalokazriyaM prAptAH / pazcAt zrIjinezvarasUribhiH zrIjinacandrA'bhayadevau guNapAtrametAviti jJAtvA sUripade nivezitI / anyau ca dvau sUrI-dhanezvaro jinabhadranAmA, dvitIyazca haribhadrAcArya : " ayaM ca sUriH zrImadbhayadevasUripArzve paThitatvena tacchiSyatayApi vyavAhAri / tathA ca citrakUTIyaprazastau zrIjinavallabhasUriH "sattarkanyAya carcArcitacaturagiraH zrIprasannendusUriH sUriH zrIvardhamAno yatipatiharibhadro munID devabhadraH / ityAdyAH sarvavidyArNavakalazabhuvaH saMcariSNUrukIrti stambhAyante'dhunApi zrutacaraNaramArAjino yasya ziSyAH // " zrInemicandrIya mahAvIracarita likhita pustakAntabhAgasthAyAmekasyAM prazastau tu navAGgavRttikRdabhayadevasUripaTTadharatvena varNitaH sUrirayam / tathAhi AsIccandrakule zazAGkavimale sUrirguNAnAM nidhistrailokye'bhayadevasUri sugurussiddhAntavizrAmabhUH / sthAnAGgAdinavAGgavRttikaraNaprAptaprasiddhirbhRzaM yena stambhanake jinasya vizadA samyakpratiSThA kRtA // tatpaTTe haribhadrasUrirudabhUnnizzeSazAstrArthavittacchiSyo'jitasiMhasUrirudabhUnniHsaGginAmagraNIH / tacchiSyo'jani hemasUrigururgItArthacUDAmaNistatpAdAnbujapaTpado vijayate zrImanmahendraH prabhuH // paricayaH // 1 //
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education I (4) bRhadgacchIya zrImAnadevasUrisantAnIyaH zrIjinadevopAdhyAyaziSyaH, yo'Nahilapure yazonAganAyakadattopAzrayasthitaH siddharAjarAjye 1185 mitavikramavarSe vAcakamukhyasyomAkhAteH prazamaratinAmno granthasya vivaraNamarIracat, yatastatprazastau granthakAra eva yatyAlaye mandagurUpazobhe sanmaGgale satkavirAjahaMse / tArApathe vA sukavipracAre zrImAna devAbhidhasUrigacche // 1 // bhavyA babhUvuH zubhazasyaziSyA adhyApakAH zrIjinadevasaMjJAH / teSAM vineyairvahubhaktiyuktaiH prajJAvihInairapi zAstrarAgAt // zrIharibhadrAcAryai racitaM prazamarativivaraNaM kiJcit / paribhAvya vRddhaTIkAH sukhabodhArthaM samAsena // 3 // ahilapATakanagare zrImajjayasiMhadevanRparAjye / bANa-vasu-rudrasaMkhye vikramato vatsare vrajati // 4 // zrIdhavalabhANDa zAlika putrayazonAganAyakavitIrNe / sadupAzraye sthitaistaiH samarthitaM zodhitaM ceti // 5 // " itipadyairvyatikaramimaM niveditavAn / (5) nAgendragacchIyaH kalikAla gautamavirudadhArI zrImadAnandasUryamaracandrasUryoH paTTadharaH prasiddhamatrivastupAla kulaguruzrIvijayasenasUrINAM guruzca siddharAjarAjyakAlAt kiJcidarvAcInaH / tadidaM vRttamudayaprabhasUrerdharmAbhyudaya mahAkAvya prazastisambandhinA'nena kAvyacatuSTayenA'vagamyate AnandasUririti tasya babhUva ziSyaH pUrvo'paraH zamadharo'maracandrasUriH / Tainelibrary.org
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra-1 paricaya: dharmadvipasya dazanAviva pApavRkSakSodakSamau jagati yo vizadau vibhaatH||3|| astAghavADmayapayonidhimandarAdrimudrAjuSoH kimanayoH stumahe mhimnH| bAlye'pi nirdalitavAdigajau jagAda yau vyAghrasiMhazizukAviti siddhraajH||4|| siddhAntopaniSanniSaNNahRdayo dhIjanmabhUmistayoH paTTe shriihribhdrsuurirbhvccaaritrinnaamgrnnii| bhrAntvA zUnyamanAzrayairaticirAd yasminnavasthAnataH saMtuSTaiH kalikAlagautama iti khyAtirvitene guNaiH // 5 // zrIvijayasenasUristatpaTTe jayati jaladharadhvAnaH / yasya giro dhArA iva bhvdvbhvdvthuvibhvbhidH||6||" pANDataharagovindadAsamahAzayastu vivekamaJjaryAdiTIkAkAraM kavinAmnA vikhyAtaM bAlacandrasUrimapyasyaiva sUreH ziSyatvenollikhitavAn , ayaM ca tasyollekhaH-"AsaDakavikRtavivekamajarIvRttikartA bAlacandrasUrirapyasyaiva haribhadrasUreH ziSyatvena nijaM svagranthaprazastau pratyabhijAnIte" ityuktvA svamantavyaM saMsAdhayitum "etAmAsaDijaitrasiMhasacivenA'tyantamabhyarthito vRttiM zrIharibhadrasUrisuguroH shissyprshissyaavdhiH| vAgdevIpratipannasUnurakRta zrIbAlacandrAkhyayA vikhyAto'dhipatirgaNasya gaNinIratnazriyo dhrmjH||13|| nAgendragacchArNavapArvaNenduretAM bRhadgacchanabhoravizca / zrImAn vipUrvo jayasenasUriH zrIpadmasUriH samazodhayetAm // // 2 // in Eduent an inte For Private & Personel Use Only Notjainelibrary.org
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Intern - iti vivekamaJjarIvRtteH prazastipadyadvayamupanyastavAn / etacca na yuktam, bAlacandrasUreH prakRtaharibhadrasUriziSyatve mAnAbhAvAt / pramANatvenoddhRtapadyadvitaye'pi na haribhadrasUrenagendragacchIyatvaM kalikAlagautamabirudaM vopalabhyate iti na tadapi sAdhakam / kiJca, bAlacandrasUrirhi haribhadrasUreH paTTadharaH ziSya iti tadIyaprantheSu prakaTataram / yathA vasantavilAsamahAkAvye samAhitaH zrIharibhadrasUrigurorgiropAttavivekasaMpat / kathaJcidevAnumataH pitRbhyAmabhyAsadajjainamatavrataM saH // 53 // pUrNaH samagrAbhirasau kalAbhiH krameNa bhAvIti gururvibhAvya / taM prItacetAH kila bAlacandra ityAkhyayA dIkSitamabhyadhatta // adhItavidyaM tamatha krameNa samArurukSurdivamAyuSo'nte / nyavIvizadvizvanamasyapAdaH svasmin pade zrIharibhadrasUriH // " prakRta haribhadrasUripaTTadharastu vijayasenasUririti dharmAbhyudayaprazastizlokairnirdhAritameva / ayaM ca haribhadrasUrirnAgendragacchIya zrImadamaracandra| sUreH paTTaziSya ityapi nirdiSTapUrvam / bAlacandrasUriguruharibhadrasUristu candragacchIyazrImadbhayadevasUreH paTTadharaH ziSya ityAdikamupadezakandalI - vRttyAdiSu bAlacandrAdibhireva pratipAditamanekadhA / (6) candragacchIya zrIbhadrezvarasUriziSyo yaH 1289 tame vikramasaMvatsare nirmite upamitibhavaprapaJcAsArodvAre tatkartrI zrImatA devendrasUriNA svapUrvagurutvena varNitaH / tathAca tatprazastilekhaH elibrary.org
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra paricayaH samAzrito yaH zaraNaM kSamAbhRdgaNena karmAkSanipAta bhiityaa| avArapArazriyamAdadhAnaH sa candragaccho bhuvi suprasiddhaH // 1 // bhavyAravindapratibodhaheturakhaNDavRttaH prtissiddhdossH| zrayannapUrvendutulAmiha zrIbhadrezvaro nAma babhUva suuriH||2|| tatpaTTapUrvAcalacaNDarocirajAyata shriihribhdrsuuriH| mudaM na kasmai rahitaM vikRtyA tapazca cittaM ca tanoti yasya // 3 // " ayameva sUridhuryaH 1215 varSe praNItAyAM jambUdvIpasamAsaTIkAyAM zrIcandrasUriziSyaiH zrIvijayasiMhasUribhirapIthamasmAri "zrIbhadrezvarasUriziSyaharibhadrAcAryataH sadguroH praaptshriijincndrsuuricrnnaantevaasitaamaashritH| suriH zrIvijayastvimAM vyaracayatkalyANamAlAjuSAM, zaikSazcAbhayacandrako likhitavAnuddAmadAzyaH purA // " (7) candragacchIyaH zrIbhadrezvarasUripaTTaprAptapratiSThAnAM zrImadabhayadevasUrINAM ziSyo bAlacandrakaviguruzca, ityAdi upadezakandalIvRttiprazastito'vabudhyate / tathAhi "zrIcandragacchavanakairavakelicandrazcandraprabhaprabhurabhijJatamastato'bhUt / yo vizvalokaviditAM muditA'ntarAtmA prAbhAtikI jinapatistutimAtatAna // 5 // tasmAddhanezvara iti zrutapAradRzvA vizvAbhirAmacarito'bhyudiyAya suuriH| yo mantramApa gurutaH surabhUyabhAjaH prAbodhayacca samayUpuradevatAM yH||6|| SCORRISROGRAM Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Jainelibrary.org
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ STORICA9055 tasyA'bhitaH samabhavan bhuvanaprazasyAH ziSyAH zrutAkSakamaloddharaNapravINAH / catvAra Urjitaruco viduSAM niSevyA devyAH karA iva purANakaviprasUteH // 7 // zrIvIrabhadra iti sUriramISu mukhyaH zrIdevasUririti bhUriguNo dvitiiyH| zrIdevabhadra iti sUrivarastRtIyaH zrIzAntisUririti ca prthitshcturthH||8|| zrImaNDalIti nagarI nagarItiluptaprAsAdasaMhatirito'styamarAvatIva / devendrasUrisugururvitatAna tasyAM tadvAsinAM ca hRdi mUrdhni ca vAsalakSmIm // 9 // prAtiSThipannijapade sa vinidrabhadre bhadrezvaraM prabhumanazvarakIrtipUram / AkhyAmanaGga iti saMgatavAn yadIyadhyAnAnale madanavanmadano vilIya // 10 // ttpttttmaulimnnitaambhjdbhvaartibhiitaatmnaambhydo'bhydevsuuriH| pApAtapApagamamanvahamAtapatrIbhUyAGginAM zirasi yasya karazcakAra // 11 // tatpaTTaparvatamalaGkurute sma karmavyAlAvalIharinibho haribhadrasUriH / bhUmyAM yadIyacaraNopanatairazobhi muktAphalojvalatamairjagatI yshobhiH||12|| Jain Education in For Private & Personel Use Only ainelibrary.org
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ grandhakAra paricayaH // 4 // ziSyastasya vibhornamasyacaraNAmbhojasya jajJe mahAn sAhityopaniSannabhoGgaNaraviH zrIbAlacandraH kviH| yaM svamAntarupetya tadRDhatarAnudhyAnatuSTA jagoM matputrastvamasIti zItalagirA devI girAmIzvarI // 13 // " tathA, bAlacandrasUrikRtakaruNAvatrAyudhanATake'pyetadarthaka evaM samullApaH zrUyate, yathA "naTa:-mAriSa! zrIdevendragurusvahastasvapaTTanivezitasya bhuvanabhadrakarasya zrIbhadrezvarasUrisuguroH paTTanabhastalA'laGkaraNakiraNamAlinA prativAdidititanayamanazauriNA zrImabhayadevasUriNA nijakaratAmarasapratiSThitAnapratimapratibhAbharasaurabhadubhaMgIkRtatridazasUrIn zrIharibhadrasUrInabhijAnAsi ?" | (8) zrIjinacandrasUriziSyasya zrIcandrasUreH ziSyaH, yena kumArapAlarAjye saMvat 1216 varSe'pabhraMzabhASAyAM neminAthacaritraM vircitm| idaM ca tadantasthena " iti zrIcandrasUrikramakamalabhasalazrIharibhadrasUriviracitaM navabhavanibaddhaM zrIneminAthacaritraM samAptam" iti zabdasaMdarbheNa tadIyaprazastilekhena ca spaSTamavabudhyate / | (9) bRhadgacchIyazrImAnabhadrasUriziSyo'pyekatamo haribhadrasUriH, yo jayavallabhaviracitasya 'vajjAlagga' granthasya chAyAlekhakena ratnadevena tatprazastau smRtaH / tathAca tatpAThaHgacche pRthau zrImati mAnabhadrasUrirbabhUva prathitaH pRthivyAm / tadIyapaTTe haribhadrasUrijajJe'khilakSmAtalalokapUjyaH // 1 // tacchiSyalezo'sti guNAnuraktaH zrIdharmacandraH sakalaH kalAbhiHnipIya yadvAgamRtaM sudhAyA manoharaM no vibudhAH smaranti ****CACHARISHISHIA Jain Education Interna Whilelibrary.org
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidyAlaye prAkRte'smin subhASitamaNAvaho / lilekha lekhakacchAyAM ratnadevazca tadgirA / zikhi-grahA-'gni-candrairhi pramite vatsare vare / grantho'yaM saMkhyayA khyAtaH sahasratritayaM nanu // 3 // ityevaM vividhapramANopalambhena viniIteSvamISu haribhadrasUriSu sarvaprathamo yAkinImahattarAdharmaputratayA khyAta ityAdyuktameva pUrvam / athedamapi vicAraNamatra jAgRtimAsAdayannAnaucitImaJced yaduta, dharmasaMgrahaNInAmadheyasya dArzanikagranthasyA'sya vidhAtAraH suvihitaziromaNayo vidvanmaNayaH sarvaprAcInA ima AcAryaharibhadrapAdAH katamasya bhUbhAgasyAvataMsIbabhUvuH ? kasya vA guroH paTTaprabhAvakatAmAtenuH ?, kiyato vA sarvasaMkhyayA granthAn viracayAmAsuH kadA caite tridazAdhipaterAtithyamAbhejuriti / atra ca ____"kena ? ityAha-haribhadrAcAryeNa, yaH kila zrIcitrakUTAcalacUlAnivAsI prathamaparyAya eva sphuTapaThitASTavyAkaraNaH sarvadarzanAnuyAyita karkazamatimatAmagragaNyaH pratijJAtaparapaThitagranthAnavabodhatacchiSyabhAva AvazyakaniyuktiparAvartanApravRttayAkinImahattarA''zrayasamIpalabdha"cakkidugaM haripaNagaM" ityAdigAthAsUtro (vihita) nijanipuNohApohayogo'pi kathamapi svayamanupalabdhatadarthastadavagamAya mahattaropadezAt zrIjinabhadrA (TA) cAryapAdamUlamavasarpannantarA jinabimbA'valokanasamutpannAnutpannapUrvabahalapramodavazAt samuccarita "vapureva tavA''caSTe ityAdi 1 atra citrakUTAcalacUlAnivAsitvamabhihitam , prabhAvakacaritra-gaNadharasArdhazatakavRtyAdiSu tu sarvatraiSAM citrakUTAcalAsannaM citrakUTanagarameva nivAsabhUmiriti dRzyate / sumatigaNikRtAyAM gaNadharasArdhazatakavRttau tu-"evaM so paMDittagabvamunvahamANo haribhaddo nAma mAhaNo" ityanena brAhmaNatvamAtraM pratipAditaM na purohitatvam / evaM citrakUTAdhipate rAjJo nAmApi tatra na nirdiSTam / Jain Education Inter For Private & Personel Use Only H ainelibrary.org
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricayaH REA granthakAra | zlokaH sUrisamIpopagatAvadAtapravrajyo jyAyasIM svasamaya-parasamayakuzalatAmavApya mahat pravacanavAtsalyamavalambamAnazcaturdaza prakaraNazatAni cakAra" ityupadezapadAntyagAthAvyAkhyAyAM zrImunicandrasUrisUcitacaritralezena prbhaavkcritr-gnndhrsrdhaashtkvRtti-prbndhkosh-naanaa|| 5 // vidhapaTTAvalyAdInAM vilokanena ca ime AcAryavaryAH prathamAvasthAyAM-citrakUTanagarAdhinAthasya jitazatrunAmno bhUmipAlasya purohitA dvija |kulatilakAzcAsannityatra na kopi vipratipAdanaparaH / | ime khalu kovidazekharAH sarvatatrasvatazrIbhUya svasamamanyaM manISiNamamanyamAnA:-"yenoktaM nA'vabudhyeya tadantevAsitAmAzrayeya"iti pratijJAsUtreNa nijamAtmAnaM samayIyaman / varNyatAM nAma kovidakuleneyaM jJAnAjIrNatvaprabhavo vyAdhiriti / nidhIyatAM vaiSAM zirasi dRDhAmimAnAkhyadoSAdhiropaH / tadapi kimidaM jJAnAjIrNatvam ? kimuteyamavalepakAritA ?, / bhaNantu kila bhavantaH samepi samakAlameva Amiti, na bhavanmatametadanukUlayitumutsahate'smadIyaM cetaH / kathaM nUtsaheta ! hanta ! na sUkSmekSikayA samAlocyate sthalamidaM bhavadbhiH, kiJcidagrato'vasarpaNIyam / paryAlocanIyaiteSAM jayaparAjayasthitiH, kimetairbhagavatyA yAkinyA samaM kApi saMsadi zAstrArthaH paryacAli ? yadi vA tayA parAvarttamAnA "cakkidugaM haripaNagaM" itIyaM gAthA arthato nAvabuddhA tairityatrApyAsIt ko'pi sAkSI; ? yataH "pratijJApatitaH khalveSaH" iti bhItimAzaGkamAnAH svapratijJAtArthapAlanAya tadvineyIbhAvamupAdAtumAtmAnamupasthApayeyustatsaMnidhAnam ? / durghaTaM caitadavalepaliptamanasA sumanasAmapi yanmanaHsAkSikamapi pratijJAbhaGgamacikIrSantaH svayameva te svaparAjayamaGgIkuryuH / tadetena citratAgarbheNa vyatikareNetthaMkArameva TUi kathaM na nirdhAryeta ?, yaduta, nA''sIt pUrvanigaditA pratijJA garvanibandhanA; apitu satyatattvajijJAsAheturiti / bhavatu vA kathamapi | tathApi sA haribhadrasUrINAM tu tattvaphalenaiva phalitavatItyatra tu na kenApi vipratipattavyaM bhavatIti / C // 5 // ROCORRIGARLS Jain Educaton Intl For Private & Personel Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Intern athaite sUrivarAH kadAcit - "cakkidugaM haripaNagaM paNagaM cakkINa kesavo cakkI | kesava cakkI kesava ducakki kesI a cakkI ye // " itImAM yAkinIsAvyA paThyamAnAmAvazyakaniryuktigAthAmAkarNyapi tadarthamanadhigacchantaH "satyapratijJA bhavanti satAM vyavahArA: " ityabhiyuktokti sudRDhamavalambamAnAH "svIkarotu bhagavatI svaziSyabhAvena mAm" iti tasyai gaNinyai samayAcata, ityAdi nigaditaprAyameva, kathAvistarastvanyatra vilokanIyaH / iha tu samAlocanamAtramabhilaSitam / sA ca evaM nigadatastAn jinabhaTanAmabhRtAM svagurUNAM pArzva prAsthApayat / te ca tAnadIkSayanniti / idaM ca -- "divasagaNamanarthakaM sa pUrvaM sva (svaka) mabhimAnakadarthya mAnamUrttiH / amanuta sa tatazca maNDapasthaM jinabhaTasUrimunIzvaraM dadarza // atha jinaTasUriratra kopAdbhutamiha ziSyajane nije nizamya / upazamanavidhau pravRttimAdhAdiha haribhadramunIzvarasya tasya // " ityAdinA prabhAvakacaritrasya padyakadambakena, 1 "cakridvikaM haripaJcakaM paJcakaM cakriNAM kezavazcakI / kezavazcakI kezavo dvau cakriNau kezavazca cakrI ca // " inelibrary.org
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra // 6 // Jain Education Inte "hayakusamayabhaDajiNabhaDasIso sesu va dhariyatitthadharo / jugapavara jiNadattapahuttamuttatattattharayaNa siro // ityetayA gaNadhara sArdhazatakagAthayA, "AcAryajinabhaTasya hi susAdhujanasevitasya ziSyeNa / jinavacanabhAvitamatervRttavatastatprasAdena // kiJcitprakSepasaMskAradvAreNaivaM kRtA sphuTA / AcAryaharibhadreNa TIkA prajJApanAzrayA // " ityAdiharibhadrasUrivacanena cehAmISAM jinabhaTadIkSitatvamullikhitam / vastutastu jinabhaTasUrINAM haribhadragurutve'pi na taddIkSAdAyakatvam / "samAptA ceyaM ziSyahitA nAmAvazyakaTIkA / kRtiH sitAmbarAcAryajinabhaTa nigadAnusAriNo vidyAdhara kulatilakAcAryajinadRttaziSyasya dharmato yAkinImahattarAsUnoralpamaterAcAryaharibhadrasya / " ityanena "alpamati" vizeSaNAnyathAnupapattyA svasya haribhadrakartRkatAM khyApayatA AvazyakaTIkAntasthenollekhenaiteSAM jinadattaziSyatvAbhidhAnAt / "jinabhaTanigadAnusAriNaH" ityanena jinabhaTasUrINAmapyAjJAkartRtva nivedanAcca "AcAryajinabhaTasya hi" ityAdinoditaM jinabhaTaziSyatvamapi na vyAhanyate, AjJAkAriSvapi gurutvavyavahArasya dRSTatvAt / tatazca "A 1 "hatakusamayabhaTajinabhaTaziSyaH zeSa iva dhRtatIrthadharaH / yugapravarajinadattaprabhUktasUtratattvArtharatnazirAH // " 2 prajJApanApradezavyAkhyAprAnte | ( kilhArnakRtakAryavivaraNa [riporTa ] pustaka pR. 31) / 3 pUjyapAda paM. zrIsiddhivijayagaNInAmAvazyaka pustake - "saMvat 1549 varSe zrImaNDa pamahAdurge vA0 somadhvajagaNibhiH Avazyaka bRhaTTIkA lekhayAMcakre" ityulekhAnvite pATho'yam / paricayaH // 6 // elibrary.org
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma. pra. 3 cAryajinabhaTasya" ityabhidhAnaM sAmAnyagocaram idaM punarvizeSaviSayam - "jinabhaTanigadAnusAriNo jinadatta ziSyasya " iti / etatsaMvAdi cedamantrAnusaMdheyaM hAribhadrameva vaca: " eyaM (vaM) jiNadattAyariyassa u avayavabhUeNa cariyamiNaM / jaM viraiUNa punaM mahANubhAvacariyaM mae pattaM // teNaM guNANurAo hoi (u) suhaM sabaloyasse / " etena-"mahattaropadezAt zrIjinabhadrAcAryapAdamUlamavasarpan " - ityAdilekhakapramAdasaMpannapAThadarzanena kaizcid jinabhadrasUrINAM haribhadragurutvamabhimanyate tadapi nirAkRtaM bhavati / haribhadravacanAnAmeva tatparipanthitvAt / ete kRtimukhyA haribhadrasUrayo jainadharmaprAtyanantarameva tattvataH svaM janma manyamAnAstannimittaM ca tAM gaNinIM vidantaH "dharmamAteyam" ityabhipretya svaM tasyA dharmaputratvena varNayantaH samadarzayan nijakRtajJatAcihnam / amunA ca sUribhiH pratipannena mAtR - putratvavyavahAreNa idamapyanumAtuM zakyate - ' pUrve vayasi te jainasAdhutAmAcaran' iti / pUrvoktavyavahRtestatraiva zobhAspadatvena svIkArasaMbhavAt / evaM ca vakSyamANasaMkhyAkaprantharacanApi saMgatimApadyate iti / 1 - etad (i) jinadattAcAryasya tu avayavabhUtena caritamidam / yad viracayya puNyaM mahAnubhAvacaritaM mayA prAptam // tena guNAnurAgo bhavati (tu) sukhaM sarvalokasya / " samarAdityakathAprAntabhAgasyeyaM sArdhagAthA | ww.jainelibrary.org
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ grandhakAra // 7 // Jain Education ete sUrivRSabhA jinapravacanasya kiMkiMvidhAnmahopakArAnakRSata iti pRcchAyAH prativacane tu etadracitagranthagaNaM bauddhaparAjayaM vA vimucya nAnyadasAmAnyaM kAraNamupadarzayituM pArayAmaH / hanta ! mahadevAsmaddurbhAgyavilasitamidam, naitAdRzAmapi puruSaratnAnAM samarthAM api pUrvakavayaH kathetivRttalekhakAzca yathAyathamAmUlacUlajIvanavyatikarANi caritAni lilikhuriti ziloSchavRttirevAtra samAdaraNIyA bhavati / jainajJAtivaMzavRttalekhakapustakeMSu tu etatkRtA maddatyeva zAsanasevA pratipAdyate / tatra hi "medapATadeze haribhadrasUribhiH prAgvATa ( poravADa) vaMzasya sthApanA vihitA tadvaMzyAzca jainadharmAbhiratAH" ityAdayaH samullekhAH vilokyante, te ca yadi satyameva satyasparzinastarhi jainadharmasya vizeSatazca prAgvATajJAtIyajainAnAM - bahUpakRtametairityavazyameva vaktavyaM syAt / kecittu -- "sAvayajaNamuhapatti (ttiM) caravalo ( caravalayaM) samaya sNghsNjuttaa| haribhaddasUriguruNA (No ) dazapuranayaraMmi ThAvei (veMti ) " iti gAthAM paThantaH zrAvakajanasya mukhavastrikA - rajoharaNasthApakA api haribhadrasUraya iti pratipAdayanti etacca na satyamAbhAti, tatprAcIneSvapi AvazyakacUrNyAdiSu zrAddhAnAM mukhavastra - rajoharaNayorupAdeyatva svIkArAt / idamapyAsIdetadviSayakaM keSAMcit prAcAmabhimatam - yadete sUrayaH saMvignapAkSikAH samabhUvan / idamevAbhipretya yazovijayagaNayo'pi dAnadvAtriMzikAyAm 1 - "zrAvakajanamukhavastrikA (kAM) rajoharaNaM samayasaMghasaMyuktAH / haribhadrasUriguruNA (rakha :) dazapuranagare sthApayanti ( sthApayan ) / " 1 j ch % paricayaH // 7 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education " na ca svadAnapoSArthamuktametadapezalam / haribhadro hyado'bhANId yataH saMnipAkSikaH // " -- iti pathamarIracan / tadidaM pramANavirahitamasaMbhavaprAyaM ca nA'smadbuddhyAdarze pratiphalati / pratyaSedhi ca jinadattasUribhirapyetad gaNadharasArdhazatake / tathA ca tatratyA gAthA " jaM para keI samanAmabholiA bho'liAI jaMpaMti / cIyA ( ya ) vAsidikkhio sikkhio ya gIyANa taM na meyaM // 57 // " sahasrayodhinau haMsa - paramahaMsanAmAnau haribhadraziSyAvapi parAmatra caritraleze vIra - karuNAtmakasya rasayugmasya puSTimAdadhAte / tau hi sUrINAM bhAgineyau dIkSitaziSyau ca / anyadA tau guruSu nirAkurvANeSvapi bauddhamatatarkAnadhigantumanasau kApi saugatavasatAvatrAjiSAtAmadhyagISAtAM ca kiyatApi samayena tanmatarahasyabhUtAn siddhAntatarkAn / prakaTitAyAM ca tatra kathamapi svavyAjavRttau tataH praNazyantau pazcAdApa- 1 - yaM prati kecit samanAmabhramitAM bho alikAni jalpanti / caityavAsidIkSitaH zikSitazca jItAnAM tanna matam // 57 // " 2- gaNadhara sArdhazatakabRhadvRttau tu "annayA teNa niyamaipagarisaniji asuraguruNA dikkhiA duve rAyaputtA" - ityanena haMsa - paramahaMsayo rAjaputratvamabhihitam, etacca tayoH sahasrayodhitvazravaNena tatsAMgavyApAdanAya tadanurUpatvena kalpitaM cettadA'nAvazyakameva / vipreSvapi yuddhakalAsaM|bhavenetihAsavighaTikAyAH kalpanAyA nirarthakatvAt / 3 - iyaM vasatirbhoTadeze AsIditi kazcit / 4- atratyaM vivaraNalezaM prabandhakoze tatkartAraH - ww.jainelibrary.org
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ -2 granthakAra paricayaH titena tAthAgatanRpabalena saha yudhyantau paJcatvamApatuH, ityAdivividhavikalpametayozcaritaM haribhadracaritasyApyadhikAmabhiroMcakatAmApAdayatIti viditameva viduSAm / zrautadantAnAM haribhadrasUrINAmapi bauddheSu kopAtirekaH, tadvairapratIkAranizcayaH, sUrasenabhUpAlasabhAyAM teSAmapAkaraNam , tailakaTAhe| havanAya vyomapathena teSAmAkarSaNam , gurupreSitamuniyugalamukhato "guNaseNa-aggisammA" ityAdigAthAkadambakazravaNena sahasA kopopazamazca | ityAdi vRttaM satyamevaiSAmalaukikaM sAmarthyamAdarzayatIti / | "rekhAtrayAGkastatkaNThe cakre / 'buddho'yaM jAta' iti kRtvopari pAdo dattaH / uparicaTitau / guruNA dRSTau niSaNNau tau gurvAsyacchAyAparAvarta dRSTyA tatkaitavaM tatkRtamavagamya jaTharapIDAmiSeNa tato nirakrAmatAm / kapAlikAM lAtvA gatau tau cirAd nA''yAtau / vilokApitau / na staH / rAjA TU kathitam-'sitapaTau utkaTakapaTau tattvaM lAtvA yAtaH' / kapAlikAnayanAya tatpRSThe sainyamalpaM gatam / dattadRSTI dvAvapi sahasrayodhau tau / tAbhyAM nihataM rAjasainyam / udvattanaSTaruparAjaM gatvA kathitaM tattejaH / punarbahusainyapreSaH / dRSTimelApakaH / yuddhamekaH karoti / aparaH karaparikApANinaSTaH / / haMsasya zirazchittvA rAjJe darzitaM taiH / tenApi gurave dattam / gururAha-'kimanena ? karaparikAmAnaya' / AyAtA bhaTAH / rAtrau citrakUTe prAkArakapATayordattayostadAsanne suptasya paramahaMsasya zirazchittvA taistatrArpitam / teSAM bauddhAnAM tatsUrezca saMtoSaH / prAtaH zrIharibhadrasUribhiH ziSyakabandho dRSTaH / kopaH / tailakaTAhAH kAritAH / agninA tApitaM tailam / 1440 bauddhA hotuM khe AkRSTAH / gurubhivRttAnto jJAtaH / sAdhU prahitau / 8 tAbhyAM gAthA dattA:-"guNaseNa" / bodhaH / zAntiH / 1440 grandhAH prAyazcittapade kRtAH"-ityevaM saMkSiptamapi citratAgarbhamavarNayan / Jain Educhland For Private & Personel Use Only T ww.jainelibrary.org
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadevameteSAmAcAryavaryANAM nAnAvidheSu puNyAvadAteSu satsvapi tanmukhyasthAnaM sAhityasevaiva samAsAdayatIti zrImatsaMpAditaH sAhityarAzireva vizeSato vivecanIyo bhavati / sa ca caturdazazataprakaraNamAna iti bahavaH, catvAriMzadadhikacaturdazazatamanthasaMkhyAka ityapi kecana, catuzcatvAriMzadadhikacaturdazazataprakaraNAtmaka iti ca kecit / tatra prathamapakSasamarthakA eteHT (1) zrImabhayadevasUrayaH paJcAzakaTIkAprAnte-"samAptA ceyaM ziSyahitA nAmnA sitapaTapaTalapradhAnaprAvacanikaSuruSapravaracaturdazazatasaMkhyAprakaraNaprabandhapraNAyisugRhItanAmadheyazrIharibhadrasUriviracitapazcAzakAkhyaprakaraNaTIketi / " (2) municandrasUraya upadezapaTTIkAyAm-"mahat pravacanavAtsalyamavalambamAnazcaturdaza prakaraNazatAni cakAra" iti / 1-asyA nirmANasamayAdikaM tu ka; tatprAnte evamupadiSTam "caturadhikaviMzatiyute varSasahasra gate ca siddheyam / dhavalakapure vasatau dhanapatyorbakulabandikayoH / aNahilapATakanagare saMghavarairvartamAnabudhamukhyaiH / zrImadroNAcAryairvidvadbhiH zodhitA ceti // " 2-iyaM TIkA gaNyavasthAyAM 'rAmacandra' ityAkhyAbhRtAM vAdidevasUrINAM gurubhirmunicandrasUribhiH 1174 mitavikramavarSe vyaracIti tadIya-15 prazastibhAgenaitena jJAyate "prAyastatsarvasantAnabhaktimAn muninAyakaH / abhUcchImunicandrAkhyastenaiSA vivRtiH kRtA // 5 // RAGONAGACACA Jain Education For Private Personel Use Only Www.jainelibrary.org
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra paricayaH // 9 // (3) vAdidevasUrayaH syAdvAdaratnAkare-"prakaraNacaturdazazatIsamuttuGgaprAsAdaparamparAsUtraNaikasUtradhArairagAdhasaMsAravAridhinimajjajantujA- tasamuttAraNapravaNapradhAnadharmapravaNapravartanakarNadhArairbhagavattIrthakarapravacanA'vitathatattvaprabodhaprasUtapravaraprajJAprakAzatiraskRtasamastatIrthikacakrapravAdadhvAntapracAraiH prastutaniratizayasyAdvAdavicAraiH zrIharibhadrasUribhiH" (4) muniratnasUrayo'mamasvAmicaritramahAkAvye prathamasarge " staumi zrIharibhadraM taM yenAhagImahattarA / caturdazaprakaraNazatyA'gopyata mAtRvat // 99 // " prakRtA zrInAgapure samarthitA'NahilapATake nagare / abdhi-muni-rudrasaMkhye vahamAne vaikrame varSe // 6 // sAhAyyamatra paramaM kRtaM vineyena rAmacandreNa / gaNinA lekhanasaMzodhanAdinA zeSaziSyaizca // 7 // " 1-dArzaniko'yaM mahAgranthaH pramANanayatattvAlokA'laGkArasUtrANAM bRhadvivaraNarUpazcaturazItisahasralokapramANazca zrImunicandrasUriziSyairvAdidevasUribhirviracitaH / so'yamidAnIM na kApi saMpUrNatayopalabhyate / 2-etadU bhAvitIrthapateramamanAmnaH kathAvarNanaparaM paurNamikamuniranasUribhiH 1252 dA saMkhye vikramavatsare vyaracIti prazastitovabudhyate / tathAhi "etad vikramato dvi-paJca-dinakRdvarSe kRtaM pattane samyaka zodhitavAn nRpAkSapaTalAdhyakSaH kumAraH kaviH // sadvaiyAkaraNAgraNIvidhiruciH zrIpUrNapAlo yazaH-pAlo bAlakavistathA maNa-mahAnandau ca sabhyAgrimau // 30 // " in Education For Private & Personel Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) jinadattasUrayo gaNadharasArdhazatake "caudasasayapagaraNagoniruddhadoso sayA hyposo| haribhaddo hariatamo hari va jAo jugappavarI // 55 // " (6) pradyumnasUrayaH samarAdityasaMkSepaiprazastau AAAAAAACARSA 1-pUrvAcAryavarNanaparAbhiH sArthazatena gAthAbhirnibaddhatvena labdhaprakRtakhyAti prakaraNamidaM kharatarajinadattasUribhirvikramAvAdazAbdazatottarArdhe nirmitam / asya ca jinapattisUriziSyeNa sumatigaNinA vistRtavRttirapi vyaracyata, yasyA nirmANasamayaH 1295 rUpaH katraiva tatprAnte "zara-nidhi-dinakarasaMkhye vikramavarSe gurau dvitIyAyAm / rAdhe pUrNIbhUtA vRttiriyaM nandatAt suciram // " iti padyena vyaktIkRtaH / 2-"caturdazazataprakaraNagoniruddhadoSaH sadA hatapradveSaH / haribhadro hRtatamA haririva jAto yugapravaraH // 55 // " 3-etadviracanAkAlastu granthakAreNaiva prazastAvitthaM niradezi "varSe vAridhi-pakSa-yakSagaNite zrIvardhamAnasthitazcakre'muM prathama lilekha tu jagaccandraH sudhIH pustake / prAgvATAnvayamantrivAhaTasutazrIrANigasyA'Ggajo granthArthe raNamalla-segasacivau vaM prArthayetAM gurum // " Jain Education For Private & Personel Use Only Omjainelibrary.org
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricayaH grandhakAra "yAvada grantharathAzcaturdazazatI zrIhAribhadrA ime vartante kila pAriyAtrikatayA sidhyadhvayAne'GginAm / tAvat puSparathaH sa eSa samarAdityasya mannirmitaH saMkSepastadanuplavaH pracaratu krIDAkRte dhImatAm // 69 // " (7) zrImunidevasUrayaH zAntinAthacaritramahAkAvye"caturdazazatagranthagranthanAyAsalAlasam / hAribhadraM mano hAribhadraM bhadraM karotu nH||4||" (8) prabhAcandrasUrayaH prabhAvakacaritre punariha ca zatonamugradhImAn prakaraNasArdhasahasrameSa cke| jinasamayavaropadezaramyaM dhruvamiti saMtatimeSa tAM ca mene // 205 // 1-asyApi racanAsamayaH zrIpradyumnasUrisattAsamayarUpa eva, tairevAsya saMzodhitatvAt / tathA coktaM granthakAraNa "kAvye zrImunidevamUrikavinA zrIzAntivRtte kRte zrIpradyumnamunIndunA zuciruciH sargo'gamat sptmH||" 2-aitihAsikapuruSANAM caritairnibaddhaM kAvyamidaM prabhAcandrasUribhiH 1334 pramitavikramasaMvatsare vyaracIti tatprazastipadyamevedaM nirdizati "vedA-'nala-zikhi-zazadharavarSe caitrasya dhavalasaptamyAm / zukre punarvasudine saMpUrNa pUrvaRSicaritam // 22 // Jain Education imaw.jainelibrary.org
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education ( 9 ) zrIguNaratnasUrayaH tarkarahasyadIpikAnAyAM SaDdarzanasamuccayabRhadvRttau - "caturdazazatasaMkhyazAstraracanAjanitajagajjantumahopakAraH zrIharibhadrasUriH" / (10) kulamaNDanasUrayo vicArAmRtasaMgrahe - "dharmasaMgrahaNI - anekAntajayapatAkA - paJcavastukopadezapada - lagnazuddhi - lokatattvanirNayayogabindu-dharmabindu-paJcAzaka - poDazakA - 'STakAdiprakaraNAni caturdazazatamitAni zrIharibhadrasUribhirviracitAni" / 1---sAkSAdanupalabdho'pyasyA granthanasamayaH kriyAratnasamuccayaprazastigatenaitatkartRsamayaprasAdhakenA'munA padyena paJcadazazatakarUpa eva / tathAhi" kAle paD-rasa- pUrvavatsaramite zrIvikramArkAd gate gurvAdezavazAd vimRzya ca sadA svAnyopakAraM param / granthaM zrIguNaratnasUriratanot prajJAvihIno'pyanuM nirhetUpakRtipradhAnajananaiH zodhyastvayaM dhIdhanaiH // 63 // 2 - etannirmANakAlastu granthakRtaivamabhihitaH -- " niHsImAtizayA jayanti satataM saubhAgyabhAgyAdbhutAH sUri zrIgurudevasundaravarAsteSAM vineyANukaH / sUri : zrI kulamaNDano'mRtamiva zrIAgamAmbhonidhezcakre cAruvicArasaMgrahamimaM rAmAndhizakAbdake // 2 // " w.jainelibrary.org
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra // 11 // ( 11 ) zrImaNibhadraH SaDdarzanasamuccaya laghuTIkIyAm -- " iha hi zrIjinazAsanaprabhAvanAvirbhAvakaprabhodaya bhUriyazazcaturdazazataprakaraNakaraNopakRtajinadharmo bhagavAn haribhadrasUriH" / ( 12 ) zrIharSanandanagaNirmadhyAhna vyAkhyAnapaddhatI -- " pAlito vRddhavAdI kavikulatilakaH siddhaseno divAkRd vidyAsiddhastathAryaH khapuTagururumAsvAtiko mallavAdI / sUriH zrIhAribhadraH svaparasamayavid bappabhaTTiH prasiddhaH siddharSirdevasUriH kumaranRpanato hemasUrizva jIyAt // 1 // -- ityetad maharSikulakakAvyaM vivRNvan haribhadrapadavyAkhyAyAm - "haribhadraH zrIvRddhagacche caturdazazatapranthapranthanatatparaH" ityuda likhat / atha dvitIyapakSaM rAjazekharasUrayaH prabandhakoze aivamuda likhan- "1440 pranthAH prAyazcittapade kRtAH" iti / 1 - asyA nirmANasamayo'yAvadhi na nirNItaH / 2 - etadracanAkAlo pranthakAreNaivaM pratyapAdi- "trika - sapta-paDekAbde akSatatRtIyAdine / grantho'yaM pUrNatAM prAptaH zrIaNahilapattane // 1 // " 3 - asya nibandhanakAlastannirmAtrA tadante itthamAdiSTaH " zara-gagana - manumitAbde jyeSThAmUlIyadhavalasaptamyAm / niSpannamidaM zAstraM zrotradhyetroH sukhaM tanyAt // 1 // " paricayaH // 11 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyamatanirdezakAH punarete parigaNyante(1) zrIratnazekharasUrayaH zrAddhapratikramaNArthadIpikAkhyaTIkAyAm-" 1444 prakaraNakRt zrIharibhadrasUrayopyAhurlalitavistarAyAm " (2) aJcalagacchapaTTAvalyAm-"29 zrIharibhadrasUriH 1444 prkrnnkrtaa| (3) zrIvijayalakSmIsUrirupadezaprAsAde tRtIyastambhe-"catuzcattvAriMzadadhikacaturdazazatapranthAna haribhadrasUriH prAyazcittapade cakAra" / (4) zrIkSamAkalyANakopAdhyAyaH kharataragacchapaTTAvalyAm-"1444 pUjApaJcAzakAdiprakaraNAni kRtAni" iti / tadevamatra matatrayaM sAdhAraNatayopadarzitam / vizeSagaveSaNAyAM tu sarvepyete nidArzatagranthakArA ekameva matamabhyupetAH / tathAhi-ye caturdazazataprakaraNanirdezanaparAste gauravaparihAreNa sAmAnyatayA bRhatsaMkhyAmevAdRtavantaH, nirdoSazcArya vyavahAraH / 1-asyA vinirmANakAlaH prAntabhAge evaM niradikSad granthakartA "eSAM zrIsugurUNAM prasAdato'bde SaDakavizvamite / zrIratnazekharagaNirvivRtimimAmakRta kRtituSTyai // 11 // 2-paNDitabhANDArakaramahAzayena svaracitakAryavivaraNapustake samudalekhi / 3-asya racanAkAlaH ka; granthaprAnte_ "guNa-gati-vasu-zazivarSe kArtikamAse samujvale pakSe / gurupUrNAyAM samajani saphalo yatnaH supaJcamyAm // 6 // iti padyena 1843 rUpaH pratyapAdi / 4-asyA nirmANaM tricatvAriMzadadhikASTAdazazate jAtamityetatprAntabhAgato'vabudhyate / Jain Education For Private & Personel Use Only WMr.jainelibrary.org
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra paricayaH // 12 // "vIrAo vayaro vAsANa paNasae dasasaeNa haribhaddo / terasahiM bappabhaTTI aTThahiM paNayAla vlhikho||1||" -ityAdiSu tathAdarzanAt / ye tu catvAriMzadadhikacaturdazazatasaMkhyAlekhakAsteSAmayamabhiprAyaH saMbhAvyate-"saMsAradAvAnala" ityAdipadyacatuSkAtmikA stutiH haribhadrasUrINAmantyA kRtiH, sA ca caturbhiH padyaizcaturNA granthAnAM saMkhyAmApUrayati, tathAkRte ca hAribhadrIyagranthAnAM catuzcatvAriMzadabhyadhikacaturdazazatarUpA saMkhyA saMpadyate iti hi prasiddhiH / etacca catuSpadyAtmake stutimAtre granthavyapadeza eva na yujyate tiSThatu catuHsaMkhyApUrakatvamiti vibhAvya rAjazekharasUribhiH pUrvoktA 1440 rUpaivaiteSAM prakaraNasaMkhyAbhihitA / etadarthameva gaganamArge zikSArthamAkarSaNamapi tAvatsaMkhyAkAnAmeva tAthAgatAnAmudIritamiti / tRtIyapakSakArAstu viziSya yathAzrUyamANasaMkhyAprAhiNa iti supratItameva / tamevaM vipulasaMkhyAkaM grantharatnaprakara viracayya etaiH sUrivaraiH sutarAmevonnatiM prApito'yaM jainazAstraratnAkaraH, paramupakRtAzca jainAstaditare ca vidvAMsa iti muhurmuhurAvedanIyaM syAt / atheyatAM grantharatnAnAM kimadyAvadhi vidyate nirupahatA sattA ! iti praznastu satyamevAsmahRdaye kaNTakAyate ! / hanta ! naitAvatsaMkhyAna 4 pranthAnadya draSTuM labhemahi, navA sarveSAM nAmAnyapi nizamayitumIzAte zrutI !, tathApi ye'dyayAvad dRSTAH zrutipathaM vA''yAtAsta iha nAmagrAhamudizAmaH, tathAhi 1-"vIrAd vajro varSANAM paJcazate dazazatena hribhdrH| trayodazabhirbappamahiH aSTAbhiH paJcacavAriMzatA valabhikSayaH // 1 // " // 12 // Jain Education in For Private & Personel Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] anuyogadvAralaghuvRttiH (2) anekAntajayapatAkA svopajJaTIkAsahitA (3) anekAntapraghaTTaH (4) anekAntavAdapravezaH (5) | arhacchrIcUDAmaNiH ( arhacUDAmaNiH) (6) aSTakaprakaraNam (7) AvazyakaTIkA ( ladhvI ziSyahitA nAma dvAviMzatizlokasahasrapramANA) | (1) gaNadharasArdhazatakavRttau jainagranthAvalyAM ca nirdiSTanAmeyam / 'laghu' iti vizeSaNaM punargaNadharasArddhazatakavRttau nopAttam (2) mudriteyaM mUlarUpA saMpUrNA, saTIkA ca yazovijayagranthamAlAyAmazarUpA (3) dharmabindubhASAntarakAreNa likhitanAmA'yam (4) SaDdarzanasamuccayaTIkAyAM caturthAdhikAraprAnte jainanyAyagranthagaNanAyAmayamapi guNaratnasUribhiH parigaNitaH (5) sumatigaNinA gaNadharasArdhazatakavRttau hAribhadrIyagrantheSu | nirdiSTamidaM nAma (6) asyopari 1080 mite vikramakAle marudezAntargatajAvAlipura-(jAlora)-sthitairjinezvarasUribhiSTIkA viracitA, tathA ca tatprazastau "pAdAmbhojadvirepheNa zrIjinezvaramUriNA / aSTakAnAM kRtA vRttiH sattvAnugrahahetave // 3 // samAnAmadhikezItyA sahasra vikramAda gate / zrIjAvAlipure ramye vRttireSA samApitA // 4 // " (7) iyamAgamodayasamitiprabandhena mudrayitumArabdhA / asyA laghuvRttitvaM tu "yadyapi mayA tathAnyaiH kRtAsya vivRtistathApi saMkSepAta / tadacisatvAnugrahahetoH kriyate prayAso'yam // " -ityanena, "gamanikAmAtratvAdasya prayAsasya" "gamanikAmAtrametad" ityAdikaizcaitatkartRvAkyaireva saMsiddham * mite vimaNaratnasUribhiH pAvindubhASAntarakAraNa dharma.pra.4 Jain Education I | N For Private & Personel Use Only oldw.jainelibrary.org
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra // 13 // (8) AvazyakabRhaTTIkA (caturazItisahasrazlokamAnA)(9) upadezapadAni (10) upadezaprakaraNam (11) opaniyuktiva- paricayaH ttiH (12) kathAkozaH (13) karmastavavRttiH / (8) asyAH sadbhAvastu "yadyapi mayA tathAnyaiH" ityetena padyena spaSTamevonnIyate / aJcalagacchapaTTAvalyAH-"AvazyakabRhadvRttiH 84000 sahasrakartA 22 sahasrIkartA ca"-ityullekhaH, samayasundaropAdhyAyakRtasAmAcArIzatakam , maladhArihemasUrikRtAvazyakaTippanakam ityAdInyapiDU | etatsAdhakapramANAnyanusaraNIyAni / "vyAsArthastu vizeSavivaraNato'vagantavyaH" iti dvAviMzatisahasrIvacanata eveyaM "vizeSavivaraNAkhyA" ityanumIyate (9) asya prAkRtagAthAmayasya granthasya municandrasUrikRtA TIkApyupalabhyate, tatpUrvatanairapi kaizcidAcAryairasya vRttiraracItyapi TIkAntargatenAmunA kAvyena nirdhAryate___"pUrvairyadyapi kalpiteha gahanA vRttiH samastyalpadhIrlokaH kAlabalena tAM sphuTatayA boDhuM yato na kSamaH / tattasyopakRtiM vidhAtumanaghAM tasyApi tatvAnugAM prItiM saMjanituM subodhavacano yano'yamAsthIyate // " jainagranthAvalyAM tu vardhamAnasUrikRtApyetadvRttirullikhitA (10) caturthastutinirNayazaGkoddhAranAmni pustake haribhadrakartRkatayA nirdiSTamidam / pramANarahitazcAyaM nirdezo na vizvasanIyatAmAsAdayati (11) gaNadharasArdhazatakavRttau nirdiSTAbhidhAnA (12) ayaM gaNadharasArdhazatakavRttau | // 13 // sumatigaNinA hAribhadrIyagrantheSu darzitaH (13) iyaM dharmabindubhASAntarakRtA svapustake samupanyastA / paTTanIyabhANDAgAravizeSasya likhitasUcyA tu jinadevaziSyaharibhadrasUreH kRtiriyamityasUci CCCCCORRECRUGSAX 054S Jain Education in For Private & Personel Use Only MAaw.jainelibrary.org
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) kulakAni (15) kSamAvallIbIjam (16) kSetrasamAsavRttiH (17) caityavandanabhASyam (saMskRtam) (18) caityavandanavRttiH EOSASHISEISAUSASAASASSAROSHOP (14 ) paTTanabhANDAgArasya likhitasUcIpatre prakRtaharibhadrakartRkatayA samullikhitamidaM nAma itibhANDArakarakAryavivaraNapustake (15) "etacca rAjazekharasUriprabandhakoze haribhadraprabandhe "samarAdityacaritraM navyaM kSamAvallIbIjaM kRtam' ityullekhe 'kSamAvallIbIjam' iti samarAdityacaritrasya 6 krodhadAruNodavyAvarNanena zAntivallarIbIjakalpatayA rUpakagarbha vizeSaNamanavabudhyamAnena dharmabindvanuvAdakena pRthagU grantharUpeNa tatra parigaNitamiti saMbhAvyate" iti haribhadracaritraTippaNyAm / (16) gaNadharasArdhazatakavRttau klattAbhidhapaNDitena jarmanabhASAyAM viracite jainanAmasaMgrahe vebarapustakAdau ca nirdiSTeyam (17) gaNagharasArdhazatakavRttau klattasya jainagranthanAmasaMgrahe ca parigaNitamidam (18) saiveyaM "lalitavistarA" ityAkhyayA 3 6 prasiddhimatI, imAmeva pravAcya siddharSiH sugatamatavAsanAM prahAya jainapravacane dRDhazraddho'bhUt / yadAha sa eva svopamitibhavaprapaJcAkathAyAH prAnte %40SORTISAARISHIRO "AcAryaharibhadro me dharmabodhakaro guruH / prastAve bhAvato hanta sa evAye niveditH||15|| viSaM vinirdhUya kuvAsanAmayaM vyarIracad yaH kRpayA madAzaye / acintyavIryeNa suvAsanAsudhAM, namo'stu tasmai haribhadrasUraye // 16 // anAgataM parijJAya caityavandanasaMzrayA / madathaiva kRtA yena vRttirlalitavistarA // 17 // " Jain Education in For Private & Personel Use Only c w .jainelibrary.org
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra paricaya: (19) jambUdvIpaprajJaptiTIkA (20) jambUdvIpasaMgrahaNI (21) jIvAbhigamalaghuvRttiH (22) jJAnapaJcakavivaraNam (23) tattvataraGgiNI (24) tattvArthalaghuvRttiH ( 25) tribhaGgIsAraH (26) darzanazuddhiprakaraNam (27) darzanasaptatikA // 14 // iyaM ca municandrasUribhiH pazcikayA vibhUSitA (19) dharmabindvanuvAdakena pradarzitanAmA (20) iyaM jambUdvIpAntargatazAzvatapadArthapratijApAdanaparA triMzadgAthApramANA ca / kvacittu dvAdazAdhikazatagAthAtmikA'pIyamullikhitA / 1390 tame vaikramavarSe prabhAnandasUribhiretasyASTIkApi vyaraci, yatastatprAnte "vitte zrIkRSNagacche zramaNaparivRDhaH zrIprabhAnandasUriH kSetrAdeH saMgrahiNyA akRta samayagaiH saMvadantIM sadathaiH / / ___ etAM vRttiM kha-nanda-jvalana-vidhumite vikramArke caturthA bhAdrasya zyAmalAyAmiha yadanucitaM tad budhAH zodhayantu // 2 // " PI (21 ) vebarapustake jainagranthAvalyAM gaNadharasArddhazatakavRttau ca hAribhadrIyagrantheSu parigRhItA (22) anvarthanAmakaM prakaraNamidaM saMpUrNameva 1686 tame vikramavarSe samayasundaragaNisamuccitAyAM gAthAsaharUyAmupalabhyate, tatratyenaiva-"iti jJAnapaJcakavivaraNaprakaraNaM zrIharibhadrasUrikRtam" ityullekhena cedaM haribhadrasUrikartRkamiti samavagamyate (23) asyAH sadbhAvo haribhadrakartRkatvaM ca kharataragacchIyaireva prakhyApyate, dharmasAgaropA-1 nadhyAyaizcedaM pratyAkhyAtamityudAsate'pare (24) ajAtasamAptistruTitottarabhAgA ceyaM yazobhadrasUriziSyeNa kenacit pUrNAkRtedAnImupalabhyate (25) |kttapaNDitasya jainanAmasaMgrahe evedamabhidhAnamupalabhyate (26) vebarapustake kRtanAmasaMgrahe ca kathitAkhyam (27) gaNadharasAdhezatakavRtyAdA Jain Education For Private & Personel Use Only Plaw.jainelibrary.org
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ BASAHASRASLAASSASS (28) dazavaikAlikalaghuvRttiH (29) dazavaikAlikabRhadvRttiH (30) dinazuddhiH (31) devendranarendraprakaraNam (32) dvijavadanacapeTA ( 33 ) dharmabinduH ( 34 ) dharmalAbhasiddhiH (35) dharmasaMgrahaNI (36) dharmasAraH vasyAH samullekhaH, 'samyaktvasaptatiH' yA saMghatilakasUribhiSTIkayA vibhUSitA-ito vibhinnA iyameva vA paryAyanAmA ityanirNItamadyApi (28) iyamavacUrirUpA suprasiddhA eva (29) iyamapi nA'prasiddhA (30) hemahaMsagaNibhiH ArambhasiddhivArttike-'vizeSastu "solasa 16 Da 8 dasaNa 32 iga 1 cau 4 causaTThI 64 addhapaharamajjhapalA / jattAisu aiahamA puvAI chaha chaha disi // " iti dinazuddhau" -ityAdAvasakRt smRtApi na kApi kartRnAmagrAhaM nirdiSTA, tathApi paramparayA zrUyamANamasyA haribhadrakRtakatvaM satyaM saMbhAvyAtra samupanyastA (31) idaM prAkRtagAthAbaddhaM prakaraNaM municandrasUribhiSTIkitam (32) iyaM paNDitakRttakRtajainanAmasaMgrahe smRtA ( 33) prasiddho'yaM grnthH| | asya ca municandrasUribhirekA TIkApi prANAyi (34) sumatigaNinA paNDitavebareNa kRttena ca svasvapustakeSu smRtamidaM nAma (35) ayameva | granthaH (36) etamevAnye "dharmasAramUlaTIkA" ityAkhyayA vyavaharanti / ttapaNDitastvenaM "dharmasAramAlaTIkA" ityudalikhat / asmAbhistu |dharmasaMgrahaNITIkAyAH-"yathA cApuruSArthatA arthakAmayostathA dharmasAraTIkAyAmabhihitamiti neha pratAyate"-ityullekhena dharmasAra eva haribhadrakartRkaH, taTTIkA tu malayagirisUrikatA iti vibhAvya tathaivAtra samullikhitam / idaMnAmaka eva ko'pi pranthaH zrImatA maladhAridevaprabhasUriNApi nirmitaH | |yaM rAjazekharasUrayaH svanyAyakandalIvRttiprAntopanibaddhena Jain Education Licena For Private & Personel Use Only Al w.jainelibrary.org
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra (37) dhUrtAkhyAnam ( 38) dhyAnazatakavRttiH (39) nandyadhyayanaTIkA (40) nAnAcitraprakaraNam (41) nyAyapravezakaTIkA | (ziSyahitA) paricayaH // 15 // -SAROSAROSES ARROROSCALEMS "tatkramiko devaprabhasUriH kila pANDavAyanacaritram / zrIdharmasArazAstraM ca nirmame sukavikulatilakaH // 13 // " -iti padyena saMsUcayanti sma / (37) dhUrtAnAM kathAnakadvAreNa purANAdInAmasambaddhavAcakatvapradarzakamidaM prAkRtabhASAmayamAkhyAnam (38) pratikramaNavidhiprakAze haribhadrasUrikartRkeyamiti nirdiSTA (39) gaNadharasArdhazatakavRttAviyaM hAribhadrIyaTIkAgrantheSu parigaNitA / malayagiripAdA apyasyAH kartRtvena haribhadrasUrInanena zlokenopazlokayanti nandITIkAprAnte, yathA "madhyesamastabhUpIThaM yazo yasyAbhivardhate / tasmai zrIharibhadrAya namaSTIkAvidhAyine // " (40) idaM prAkRtagAdhAnibaddhaM prakaraNaM saMkSepato'pi sarasazailyA dharmatattvaM pratipAdayati / "nANAcitte loe" ityAdiprArambhe 'nAnAcitra'zabdavinyAsAca prakaraNamapi 'nAnAcitra-'miti khyAtam / idameva kecana 'jJAnAditya'nAmnA apare ca 'nAnAcitrikA'zabdena vyavaharanti (41) dignAgAcAryaracitasya bauddhamatAbhimatapramANAdipadArthanirUpakasyA'sya nyAyapravezakanAno granthasya TIkaiva haribhadrasUrikartRkA na mUlamapi, tathA ca tadAdau // 15 // Jain Education national For Private & Personel Use Only X w w.jainelibrary.org
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ tortor "samyaGnyAyasya vaktAraM praNipatya jinezvaram / nyAyapravezakavyAkhyAM sphuTArthI racayAmyaham // 1 // racitAmapi satprAjJaivistareNa samAsataH / asatprAjJo'pi saMkSiptarucisattvAnukampayA // 2 // " etena jainagranthAvalyAdau niveditaM mUlasya TIkAyAzca haribhadrakartRkatvaM nirastaM bhavati, 'racitAmapi satprAjJairvistareNa' iti yuktyanupapatteH / hai prAntanibaddhasya "padArthamAtramAkhyAtamAdau dimAtrasiddhaye / yAtra yuktirayuktirvA sA'nyatra suvicAritA // 1 // " -iti zlokasya TIkAyAmapi 'anyatra'-zabdavyAkhyAne "anyatra-pramANasamuccayAdau" ityanena prakRtagranthasya pramANasamuccayasya caikakartRkatAMga 4|sUcayatA TIkAkAreNa mUlagranthasya diGnAgakRtakatvamevAbhipretam / yadyapi TIkAyAm-"uktaM cAnenaiva anyakRtA" iti vaktavye "uktaM ca dimA-18 |gAcAryeNa" iti vadatA TIkAkRtaivAsya adignAgakartRkatvaM dyotyate tathApi pramANasamuccayasya yAvad dignAgakRtakatvameva saMsiddhaM tAvadasyApi dignA-1 |gakRtakatvamevAbhimantuM yuktam , zailIvizeSazca uparinirdiSTopanyAsaheturavadheyaH / asyAzca pArzvadevagaNikRtA panjikApyupalabhyate, yasyA nirmANasamayaM tadracayitaiva tadante "nyAyapravezazAstrasya sadvatteriha paJjikA / khaparArtha dRbdhA spaSTA pArzvadevagaNinAmnA // 1 // graha-rasa-rudreyukte vikramasaMvatsare tu('nu) rAdhAyAm / kRSNAyAM ca navamyAM phAlgunamAsasya niSpannA // 2 // " Jain Education For Private & Personel Use Only New.jainelibrary.org
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra (42) nyAyavinizcayaH (43) nyAyAvatAravRttiH (44) paMcaniyaMThI (15) paJcaliGgI (46) paJcavastukaprakaraNaM svopajJaTI| kAsahitam (47) paJcasUtravivaraNam (48) paJcasthAnakam paricayaH -iti vRttadvayena pratipAditavAn (42) dharmabindvanuvAdakena parigaNitaH (43) prabandhakoze dharmabindugUrjaraprastAvanAyAM ca nirdiSTanAmA 31(14) paNDitaharagovindadAsena haribhadrasUricaritre parigRhItA (45) prabandhakoze sUcitanAmA (46) prasiddhataramidaM saTIkamapi praka-18 raNam / paNDitaharagovindadAsastu haribhadracaritre paJcasaMgrahamapi haribhadrasUrikRtakatvenehopadarzitavAn / atha ca "paJcasaMgrahasya zataka 1 saptatikA 2 kaSAyaprAbhRta 3 satkarma 4 karmaprakRti 5 saMgrahAtmakasya vRttiH sUtrakAracandrarSikRtA pattanaM vinA na" ityAdinA prAcInasUcIpatrollekhena prasiddhyA ca candrarSimahattarakRta eva sa ityabhipraiti nshcetH| haribhadrakartRkatve tu na kimapi pramANopadarzanamiti nAtrodalekhi (47) pApapratighAtaguNabIjAdhAna 1 sAdhudharmaparibhAvanA 2 pravrajyAgrahaNavidhi 3 pravrajyAparipAlanA 4 pravrajyAphala 5 sUtrAtmakasyAsya pranthasya vivaraNameva haribhadrasUribhiH kRtaM na tu mUlamapi / "kRtaM cirantanAcAryaiH, vivRtaM ca yAkinImahattarAsUnuzrIharibhadrAcAryaiH" iti prAntalekhana spaSTameva mUlagranthasyA'nyacirantanAcAryakRtakatvAbhidhAnAt (48) harSanandanagaNikRtasya madhyAnhavyAkhyAnasya-"anyaiH zrIharibhadrapramukhaiAdazadhA'yamuktaH zrIpaJcasthAnake "ukkosa sahi pannA cattA vIsA dasaha paNa dasagaM / dasa nava tidva egaddhaM ca jiNuggahaM bArasavibheyaM // " Jain Education For Private & Personel Use Only Dilw.jainelibrary.org
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (49) paJcAzakam (50) paralokasiddhiH (51) piNDaniyuktivRttiH -~-ityullekhAt haribhadrakartRkatayA saMbhAvyamAnam (49 ) asya TIkApi navAGgavRttikArairabhayadevasUribhirvyaraci, tadracanAkAlAdikaM tu hai pUrvamevollikhitam / dIkSAvidhi-caityavandanavidhi-pUjApaJcAzakAdIni cAsyaivAvayavabhUtAnIti na pRthag gaNyante / ekonaviMzatipaJcAzakAtmakasyA|'sya pranthasya zrAvakadharmavidhinAmnaH prathamapaJcAzakasya cUrNirapi yazodevasUrikatopalabhyate, tadvidhAnasamayAdikaM tatkataiva tadante evamupanyAsthat "maMdamaINa hiyatthaM esA cunnI samuddhiyA sugmaa| siricaMdakulanahaMgaNamayaMkasiricaMdasUrINaM // 2 // sirivIragaNimuNIsarabaMdhurasiddhaMtasiMdhusissANaM / aMhI nisivamANehi sirimajjasaevasUrIhiM // 3 // nayaNa-muNi-thANumANe kAle vigayammi vikkamanivAo / saMpiyAya (saMsohiyA ya) esA vicuhehi samayaniuNehiM // 4 // " (50) lattasya jainanAmasaMgrahe vebarasya pustake gaNadharasArdhazatakavRttau ca nirdiSTeSA (51) imA sthApanAkhyadoSavivaraNaparyantAM nirmAya hai devabhUyamApteSu haribhadrasUriSu vIrAcAryanAmAnaH kecanAcAryavAstatparipUrtimakArSaH, tadidamanena vIragaNivihitapiNDaniyuktiTIkAyAH prArambhapadyena / sphuTIbhavati, tathAhi "pazcAzakAdizAstravyUhapravidhAyakA vivRtimasyAH / Arebhire vidhAtuM pUrva hribhdrsuurivraaH|| te sthApanAkhyadoSaM yAvadvivRtiM vidhAya divamagaman / taduparitanI tu kaizcid vIrAcAryaiH samApyeSA / " Jain Education in a For Private & Personel Use Only A jainelibrary.org
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra paricayaH (52) prajJApanApradezavyAkhyA (53) pratiSThAkalpaH (54) bRhanmithyAtvamathanam (55) munipaticaritram (56) yatidi6 nakRtyam ( 57 ) yazodharacaritram (58) yogadRSTisamuccayaH (59) yogabinduH (60) yogazatakam ( 61 ) yogaviMzatiH (62) lagnakuNDalikA ( 63 ) lamazuddhiH // 17 // (52) malayagirisUribhirapi prajJApanAvRttau-- "jayati haribhadramuriSTIkAkRdvivRtaviSamabhAvArthaH / yadvacanavazAdahamapi jAto lezena vRttikrH||" -iti padyena etadvyAkhyAvidhAyitvena bahumanyante sma haribhadrasUrayaH (53) paM0 vebarasya kAryavivaraNapustake klattanAmasaMgrahe cA'yaM haribhadraka-| titayopanyastaH (54) gaNadharasArdhazatakavRttyAdau parigaNitamidam (55) kRttapaNDitasya nAmasaMgrahe piTarsanakAryavivaraNapustakAdau cedaM haribhadraka|rtRkatayopasaMkhyAtam / jainagranthAvalyAM tu 644 gAthAtmakaM caritamidaM 1172 tame vikramavarSe dvitIyaharibhadrasUribhirviracitamiti spaSTamevolli|khitam (56) idameva pratikramaNavidhiprakAze 'sAdhudinakRtya-nAmnA nirdiSTam / jainagranthAvalyAmapyetadUharibhadrakRtakatvena parigaNitam (57), | vebarapaNDitenaiva svapustake samullikhitamidam (58) saTIkopi mudritaH (59) prasiddhaH, TIkayA saha mudritazca (60) prabandhakoze || // 17 // | rAjazekharasUrinirdiSTam (61) dharmabindubhASAntarakAreNa gRhItanAmA (62) piTarsanapaNDitena parikathitA, iyaM ca lagnazudvito vibhinnA | tasyA eva vA nAmAntaramiti nirNetavyamadyApi (63 ) imAmeva hemahaMsagaNayo nije ArambhasiddhivArtike-"ete kumArayogA api neSTAH, yathA-| nyastaH (54) anAmanthAvalyA tu 644 gAthAbhumadanakRtya-nAnA nirdiSTam / jana prasiddhaH, TIkayA saha mAya ca lamazuddhito ) idameva pratilikhitamidam (58) saTIkohitanAmA (62) piTarsanapar3hivAsika-ete kuma For Private & Personel Use Only Allww.jainelibrary.org
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ (64) laghukSetrasamAsaH (65) laghusaMgrahaNI (66) lokatattvanirNayaH (67) lokabinduH (68) vizikA (69) vIrastavaH (70) vIrAGgadakathA ( 71 ) vedabAhyatAnirAkaraNam ( 72 ) vyavahArakalpaH saMbhavaM karkaca-saMvartaka-kANa-yamaghaNTayogotpatteriti zrIharibhadrasUrikRte lagnazuddhiprakaraNe" "uktaM ca hAribhadyAM lamazuddhau"-ityAdinA muhurmuhura| smArSuH (64) dharmabindvanuvAdakenaiva parigaNitaH (65) paNDitaklattajainanAmasaMgrahe samupAttA (66) prasiddho mudritazca (67) paNDitakAvebareNa lattena ca gRhItanAmA (68) prAkRtabhASAmayaiH pratyekaviMzatigAthApramANairvizatiprakaraNairnirUpito'yaM granthaH (69) virahazabda lAJchitatvena dharmabindvanuvAdakA'sya haribhadrakRtatvamudbhAvitam / imameva padyatrayAtmakatvena stutitrayaM, virahopalakSitatvena ca haribhadrasUrikartRkamudghoSayantaH svamatapuSTayai samupanyasyanti tristutikAH / tadatra virahazabdamRte nAnyatpramANAntarametatkRtakatve, virahazabdasya ca prakRtAcAryakRtyaGkatve|'pi naitatkRtakatvasAdhanatA, vyAptyabhAvAt (70) saMdigdhaitadharibhadrakartRkatayA jainagranthAvalyAdAviyamupadarzitA (71) jainagranthAvalyAM vattasya jainanAmasaMgrahe ca samupadarzitamidam (72) dharmabindugUrjarabhASAnuvAdapustake tatkA pradarzitaH / vAyaTagacchIyajinadattasUrayo'pi nije zakunazAstre-"yadAhuH zrIharibhadrasUrayo'pi svavyavahArakalpe-- "nakSatrasya muhUrtasya tithezca karaNasya ca / caturNAmapi caiteSAM zakuno daNDanAyakaH // api sarvaguNopetaM na grAhyaM zakuna vinA / lagnaM, yasAnimittAnAM zakuno dnnddnaaykH||" -ityevaM granthamimamasmaran / Jain Education in For Private & Personel Use Only XXw.jainelibrary.org
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra paricayaH (73) zAstravArtAsamuccayaH skhopajJaTIkopetaH (74) zrAvakaprajJaptivRtti: (75) zrAvakadharmatatram (76) SaDdarzanasamuccayaH| (77) SaDdarzanI (78 ) SoDazakam (79) saMkitapaMcAsI (80) saMgrahaNIvRttiH (81) saMpaJcAsittarI (82) saMbodhasittarI (83) saMbodhaprakaraNam (84) saMsAradAvAstutiH (85) saMskRtAtmAnuzAsanam // 18 // | (73 ) ayaM yazovijayopAdhyAyairapi 'syAdvAdakalpalatA'bhikhyayA bRhaTTIkayA vibhUSitaH, mudritazca saTIko'pi (74) 'sAvayapannatti' iti vikhyAto'yaM mUlagranthaH zrImatAmumAsvAtivAcakAnAM kRtiH, vRttizca haribhadrasUrINAmiti prasiddhiH / prabandhakoze caitatkRtitayopanyastaH 'zrAvakaprajJaptiH' iti grantho'pyasyA eva saMkSipta nAmeti saMbhAvyate (75) zrAvakadharmavidhinAmakaM prathamapaJcAzakamevAnyagAthAparikSepeNa saMvardhitamidaMnAmnA prakhyAtam , asya ca mAnadevasUribhirvRttirapi vyaraci (76) ayaM guNaratnasUriNA maNibhadreNa ca viduSA kramato bRhatyA laghavyA ca TIkayA samalaGkataH, mudritazca (77) dharmabindubhASAntarakRtA nirdiSTeyaM SaDdarzanasamuccayAdbhinnA'bhinnA veti nirNayamapekSate (78 ) prasiddhamidaM prakaraNam , yazobhadrasUribhiryazovijayopAdhyAyaizca TIkAbhyAmupazobhitam / paNDitakattena tvasya vivaraNamapi hAribhadrIyamabhimatam / mudritametat 8 zreSThidevacandralAlabhAI jainapustakoddhAre ( 79 ) azuddhaM pratibhAtIdaM nAma / paNDitakkattena punaH "saMkitapaMcasi" ityullikhitam , idamapi ca na nizzaGkam (80) gaNadharasArdhazatakavRttyAdAviyamullikhitA (81) bhAudAjIpaNDitasya pustakataH samudbhatamidaM nAma haribhadrasUricaritre paNDitaharagovindadAsena / paNDitaklattastu "saMyajJasittarI" ityevamupAdarzayat (82) iyamapi paNDitakattapramukhairniradizyata ( 83 ) mudritamidaM rAjanagare ( 84 ) suprasiddheyaM padyacatuSTayAtmikA vIrastutiH / 'iyaM sUribhiH khAvasAnakAle nirmitA' iti prasiddhiH (85) sumatigaNinA SCREEGACASSECRUAR- in Education Intern a For Private & Personel Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma, pra. 5 Jain Educati ( 86 ) samarAicakahA ( 87 ) sarvajJasiddhiH saTIkA ( 88 ) syAdvAdakucodyaparihAraH / | lattAdibhizca nirdiSTamidaM svasvapustakeSu ( 86 ) iyam - " guNaseNa aggisammA" ityAdigAthASTakamAtraM pUrvAcAryapraNItamavalambya nirmitA prAkRtabhASAmayI zAntarasapradhAnA kathA / uktamidamasyA eva bhUmikAyAM granthakAreNa - " bhaNiaM ca puvvAyarie hiM guNaseNa aggisammA 1-8 / evameAo cariyasaMgahaNigAhAo / saMpayaM eyAsiM caiva gurUvaesANusAreNaM vitthareNaM bhAvattho kahijjai" mahAkavinA dhanapAlenApi tilakamaJjaryAmiyamevamupazlokitA " niroddhuM pAryate kena samarAdi tyajanmanaH / prazamasya vazIbhUtaM samarAdityajanmanaH // 29 // " kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryaguravaH zrIdevacandrasUrayo'pi zAntinAtha carite etatkartRtvena haribhadrasUrInevamasmArSuH " vaMde siriharibhadaM sUriM viusayaNaNiggayapayAvaM / jeNa ya kahApabaMdho samarAico viNimmavio || " pradyumnasUribhirvikramataH 1324 tame varSe asyA eva praticchAyArUpaH "samarAdityasaMkSepaH" saMskRtabhASayA padyabandhena nibaddhaH / aspAzca TippanakamapyekaM sumativardhanagaNinA niramAyi ( 87 ) jainagranthAvalyAmupAttA / "vizeSatastu sarvajJasiddhiTIkA to'vaseyaH" iti svopajJAnekAntajayapatAkAvRttitazca sUcitA ( 88 ) " anyatra syAdvAdakucoyaparihArAdA" ityAdyanekAntajayapatAkA TIkAvacanato'vabuddhasadbhAvaH /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra // 19 // Jain Education uktasaMkhyAkramanthanirmANAtiriktaM mahAnizIthasUtroddhAramapi haribhadrasUribhirviracitam / idamevAha prabhAvaka caritrakRt "ciravilikhitavarNazIrNa bhagnapravivarapatrasamUhapustakastham / kuzalamatirihoddadhAra jainopaniSadikaM sa mahAnizIthasUtram // 219 // " jinaprabhasUrayastu svatIrthakalpe jinabhadragaNikSamAzramaNamuktasUtroddhArakamasUsucan, tadetad dvitIyajinabhadragaNyapekSaM syAd haribhadrasUribhizva | tatsAMmatyena sAhAyyena vA taduddhAraH kRtaH syAttadA na visaMvAdAspadam / "siddhasena - haribhadrapramukhairaSTAbhirAcAryairmahAnizIthamuddhRtam" ityapi bahUnAM pravAdaH, dvitIyasiddhasenA'pekSazcAyamapi na visaMvadati / iyaM ca haribhadrasUrINAM kRtirvirahAGkitavAdhikamupalabhyate, kiyAnapi bhAgastadrahito'pi / etacca hAribhadrIyapranthavyAkhyAtRbhirapyabhipretam / yadUcuraSTakavRttau virahazabdaM vivRNvantaH zrIjinezvarasUrayaH "virahazabdena haribhadrAcAryakRtatvaM prakaraNasyAveditam, virahAGkatvAd haribhadrasUreriti / " paJcAzakavRttau zrImadabhayadevasUrayo'pi - "iha ca virahazabdena haribhadrAcAryakRtatA prakaraNasya sUcitA, virahAGkatvAt tasya / " lalitavistarApaJjikAyAM municandrasUrayaH 365 paricayaH // 19 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ H+S+ S XCCCCCESSAX "iha viraha iti yAkinImahattarAsUnorAcAryaharibhadrasya" yogavinduTokAyAM tatkAra: "viraha iti ca bhagavataH zrIharibhadrasUreH prakaraNAGkayotakaH" iti / pravandhakoze rAjazekharasUrayazca "tatprathamaM yAkinIdharmasUnuriti haribhadragrantheSvante'bhUt , 1440 punarbhavavirahaH" iti / tatra "aSTakAkhyaM prakaraNaM kRtvA yatpuNyamarjitam / virahAt tena pApasya bhavantu sukhino jnaaH||" ityaSThakaprakaraNe, "sa tatra duHkhvirhaadtyntsukhsNgtH| tiSThatyayogo yogiindrvndystrijgdiishvrH||" iti dharmabindau, "kRtvA yadarjitaM puNyaM mayainAM shubhbhaavtH| tenA'stu sarvasattvAnAM mAtsaryavirahaH prH||" iti lalitavistarAyAm, Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra paricayaH // 20 // "kRtvA TIkAmenAM yadavAptaM kuzalamiha mayA tena / mAtsaryaduHkhavirahAd guNAnurAgI bhavatu lokH||" iti paJcavastukaTIkAyAm , "kRtvA prakaraNametad yadavAptaM kiJcidiha mayA kuzalam / bhavavirahabIjamanaghaM labhatAM bhavyo janastena // " iti zAstravArtAsamuccaye, "yogyebhyastu prayatnena deyo'yaM vidhinAnvitaiH / mAtsaryaviraheNoccaiH zreyovighnaprazAntaye // " iti yogadRSTisamuccaye, "ete pravacanataH khalu samudRtA mandamatihitArthaM tu / AtmAnusmaraNAya ca bhAvA bhavavirahasiddhiphalAH // " iti SoDazakaprakaraNe, "kRtvA prakaraNametad yadavAptaM kuzalamiha mayA tena / mAtsaryaduHkhavirahAd guNAnurAgI bhavatu lokH||". ityanekAntajayapatAkAyAm , "samuddhRtyArjitaM puNyaM yadenaM shubhbhaavtH| bhavAndhyavirahAttena janaH stAd yoglocnH||" iti yogabindau, Join Education For Private & Personel Use Only X w.jainelibrary.org
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ AALCCARRIAGE "vANIsaMdohade he ! bhavavirahavaraM dehi me devi ! sAram" iti saMsAradAveti prasiddhAyAM vIrastutau, "kAUNa pagaraNamiNaM pattaM jaM kusalamiha mayA teNaM / dukkhavirahAe bhavA labhaMtu jiNadhammasaMbodhiM // " iti dharmasaMgrahaNyAm , ___ "joiNimayahariAe raiA ee u dhammaputteNa / haribhadAyarieNaM bhavaviraha icchamANeNaM // " ityupadezapadeSu, __ "jamhA eso suddho aniANo hoi bhAviamaINaM / tamhA kareha sammaM jaha viraho hoi kammANaM // " iti paJcAzakaprakaraNe, 1-kRtvA prakaraNa midaM prAptaM yat kuzalamiha mayA tena / duHkhavirahAya bhavyA labhantAM jinadharmasaMbodhim // " 2-yAkinImahattarAyA racitA ete tu dharmaputreNa / haribhadrAcAryeNa bhavavirahamicchatA // " 3-yasmAdeSa zuddho'nidAno bhavati bhAcitamatInAm / tasmAta kuruta samyag yathA viraho bhavati kameNAm // " Jain Education in For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra // 21 // Jain Education "icAiguNasameyA bhavaviraha pAviUNa paramapayaM / pattA anaMtajIvA tesimaNumoyaNA majjha // " iti saMbodhaprakaraNe ca / ityAdIni nidarzanAni virahazabdalAJchitagranthAnAm / virahAGkakaraNakAraNaM ca haMsa - paramahaMsAkhyasvavidvacchiSyadvaya viyogasUcanamiti / yaduktaM prabhAvakacaritre " atizaya hRdayAbhirAmaziSyadvayavirahormibhareNa taptadehaH / nijakRtimiha saMvyadhAtsamastAM virahapadena yutAM satAM sa mukhyaH // 206 // dazavaikAlikaTIkA''vazyakavRtti - prajJApanApradezavyAkhyAprabhRtayaSTIkAH, samarAdityakathA - SaDdarzanasamuccaya- lokatattvanirNayapramukhAH prakaraNapranthAzca viraharahitAnAM dRSTAntA iti / tadevameSAmatyadbhutapratibhAprAgbhArajuSAM prabhuharibhadrasUrINAM saiddhAntikaziromaNitayA, dArzanikApragAmitayA, kavikulanetRtayA | saMjAtabahumAnazraddhA bahavopyAcAryA, darzanazAstrapravINAH, kavayazca svasvaprabandheSu enAn viSayIkRtya stutimaukharyamAdadhuH / tathAhi"sUryaprakAzyaM kva nu maNDalaM divaH khadyotakaH kvA'sya vibhAsanodyamI / 1 - ityAdiguNasametA bhavavirahaM prApya paramapadam / prAptA anantajIvAsteSAmanumodanA mama // " ca paricayaH // 21 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ USASUTUSUSAS CASAS kadhIzagamyaM haribhadrasadvacaH kvA'dhIrahaM tasya vibhaasnodytH||3||" (-aSTakaTIkAyAM zrIjinezvarasUrayaH) "parahitAdhAnanibiDanibaddhabuddhirbhagavAn sugRhItanAmadheyaH zrIharibhadrasUriH" (-upadezapadavRttau zrImunicandrasUrayaH) "nityaM zrIharibhadrasUriguravo jIyAsuratyadbhutajJAnazrIsamalatAH suvishdaacaarprbhaabhaasuraaH| yeSA vAkprapayA prasannatarayA zIlAmbusaMpUrNayA bhavyasyeha na kasya kasya vidadhe cetomalakSAlanam // 1 // (-jambUdvIpasaMgrahaNITIkAyAM zrIprabhAnandasUrayaH) "uiyammi mihiri bhaI sudidviNo hoi mggdsnno| taha haribhadAyariyammi bhahA (6) yariyammi udayamie56"| (-gaNadharasArdhazatake zrIjinadattasUrayaH ) CATARA 1-"udite mihire bhadraM sudRSTerbhavati mArgadarzanataH / tathA haribhadrAcArya bhadrA(da)carite udayamite // 56 // " Jain Education Intl For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra paricayaH // 22 // "zrIsiddhasena-haribhadramukhAH prasiddhAste sUrayo mayi bhavantu kRtprsaadaaH| yeSAM vimRzya satataM vividhAn nibandhAna zAstraM cikIrSati tanupratibho'pi mAk // 8 // (syAdvAdaratnAkare zrIvAdidevasUrayaH) "hAribhadraM vacaH kvedamatigambhIrapezalam / kva cAhaM jaDadhIreSa svalpazAstrakRtazramaH // " (-dharmasaMgrahaNITIkAyAM zrImalayagirisUrayaH) "matibauddhAH! zuddhA prabhavati kathaM sA'dya bhavatAM vicArazcArvAkAH! pracarati kathaM caaructurH| kutarkastarkajJAH! kimapi sa kathaM tarkayati vaH sati syAdvAde zrIprakaTaharibhadroktavacane // 1 // gavagranthipramAthiprakaTapaTuraNatkAravAgbhAratuSTaprekSadarpiSThaduSTapramadavazabhujAsphAlanottAlabAlAH / pad dRSTvA muktavantaH svayamatanumadaM vAdino hAribhadraM tad gambhIraprasannaM na harati hRdayaM bhASitaM kasya jntoH||2|| yathAsthitAhanmatavastuvedine nirAkRtA'zeSavipakSavAdine / vidagdhamadhyasthanRmUDhatAraye namo'stu tasmai hribhdrsuurye||2||" (zrIyakSadevamuniH) 1-saMgamasiMhasUrisamIpe nAgapure zrutAdhyayanAyA''gato jayasiMhasUriziSyo yakSadevanAmA kazcinmuniH zrIharibhadrasUrikRtA'nekAntajayapatAkAdinyAya | // 22 // Jain Education Ana For Private & Personel Use Only aw.jainelibrary.org
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zrIharibhadrasUrIndraH pArIndra iva vishrutH| paratIrthyAstrAsayitvA mRgAniva gururjayI // 1 // " (-kazcit ) "hAribhadravacaH kvedamatigambhIrapezalam / kvacA'haM shaastrleshjnystaadRktntraa'vishaardH||2||" yeSAM giraM samupajIvya susiddhavidyAmasmin sukhena gahane'pi pathi prvRttH| te sUrayo mayi bhavantu kRtaprasAdAH zrIsiddhasena-haribhadramukhAH sukhAya // 3 // " (-zAstravArtAsamuccayavRttau zrIyazovijayopAdhyAyAH) pranthanicayaM vilokya jAtavismayo haribhadrastutirUpaM kAvyatritayamidaM vinirmame, idaM ca tadaprato nibaddhenAmunA kAvyadvayenAdhigamyate, tathAhi "sitapaTaharibhadraM granthasaMdarbhadarbha viditamabhayadevaM niSkalaGkA'kalaGkam / / sugatamatamathA'laGkAraparyantamuccaistrividhamapi ca tarka vetti yaH sAMkhya-bhaTTau // 4 // zrImatsaMgamasiMhamUrisukavestasyAMhisevAparaH ziSyaH zrIjayasiMhamUrividuSastrailokyacUDAmaNeH / / yaH zrInAgapure (ra ) prasiddhasupurasthAyI zrutAyAgataH zlokAn pazca cakAra sArajaDimA'sau yakSadevo muniH // 5 // " Jain Education inAL For Private & Personel Use Only Shjainelibrary.org
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra paricayaH // 23 // SACROCOCCAS "siripAyalittakai-bappabhaTTi-haribhaddasUripamuhANaM / kiM bhaNimo uNaja (ajja)vi na guNehiM samo jage sukii||" (-bhuvanasundarIkathAyAM zrIvijayasiMhasUrayaH) "bhaI siriharibhaddassa sUriNo jassa bhuvaNaraMgammi / vANI visaTTarasabhAvamaMtharA naccae suiraM // " (-supArzvanAthacarite zrIlakSmaNagaNayaH) "ye ca pUrva pAdalipta-zAtavAhana-SaTkarNaka-vimalAGka-devagupta-bandika-prabhaJjana-zrIharibhadrasUriprabhRtayo mahAkavayo babhUvuH, yeSAmekaiko'pi prabandho'dyApi sahRdayAnAM cetAMsyanuharati, tataH kathaM teSAM mahAkavInAM kavitvatattvapadavImanubhavAmaH (-saMskRtakuvalayamAlAyAM zrIratnaprabhasUrayaH) tadevameSAmananyasAdhAraNenA'vadAtacaritalezena zrutipathamAyAtenaiveyamabhyudeti tatsattAsamayAdijijJAsAvRttiH, tadupazamazca na taducitadra pramANa-yuktipratipAdanamantareNopajAyate iti kiJcidihopanyastuM yogyam / haribhadrasUrINAM hi sattAsamayaM pratyapi naikamatAH sarve'pi vidvAMsaH / kecit siddharSedardIkSAgurutvaM vatsamakAlabhAvitvaM ca vyAharanto S 18/ // 23 // ESASkst 1-"zrIpAdaliptakavi-bappabhaTTi-haribhadramuripramukhANAm / kiM bhaNAmaH punaradyApi na guNaiH samo jagati sukaviH / / " 2-"bhadraM zrIharibhadrasya sUreyasya bhuvanaraGge / vANI vikasitarasabhAvamantharA nRtyati suciram // " Jan Eduen For Private Personal use only w.jainelibrary.org
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int vikramasva navama - dazamayoragdazatayormadhyabhAgametatsattAdhAratvena vyajayanti / anye ca spaSTabhAvena SaSThazatakamamatvameSAmaGgIkurvate tatrAdyAnAmime pravAdAH - (1) rAjazekharasUrINAM prabandhakoze "atrAntare zrImAlapure ko'pi dhanI zreSThI jainaH cAturmAsake saparikaro devatAyatanaM vrajan siddhAkhyaM rAjaputraM dyUtakAraM yuvAnaM deyakanakapade nirdayaidyUtakArairgartAyAM nikSiptaM kRpayA taddeyaM dattvA'mocayat, gRhamAnIya abhojayat, apAThayat paryaNAyayat / mAtA prAgaNyAsIt | pRthaggRhamaNDanikA / zreSThiprasAdAddhanam / siddho rAtrau atikAle eti, lekhyaka lekhalekhanaparavazatvAt / zvazru- snuSe atinirviNNe, ati| jAgaraNAt / vadhvA zvazruruktA - mAtaH ! putraM tathA bodhaya yathA nizi sakAle eti / mAtrA uktaH sa vatsa ! nizi zIghramehi, yaH kAlajJaH sa sarvajJaH / siddhaH prAha-mAtaH ! yena svAminA'haM sarvasvadAnena jIvitavyadAnena ca samuddhRtaH tadAdezaM kathaM na kurve ! / tUSNIkena sthitA | mAtA / anyadA''locitaM zvazru- snuSAbhyAm - asya cirAdAgatasya nizi dvAraM nodghATayiSyAvaH / dvitIyarAtrau aticirAd dvAramAgataH sa kaTaM (kapATaM) khaTakhaTApayati / te tu na brUtaH / tena kruddhena gaditam -- kimiti dvAraM nodghATayethAm ? / tAbhyAM mantrita pUrviNIbhyAmuktam| yatredAnIM dvArANi udghATitAni tatra vraja ! / tacchrutvA kruddhaH catuSpathaM gataH / tatrodghATe haTTe upaviSTAn sUrimantrasmaraNaparAn zrIharibhadrAn dRSTavAn / sAndracandrake nabhasi dezanA, bodhaH, vratam, sarvavidyatA, divyaM kavitvam / haMsa- paramahaMsavad vizeSatarkAn jighRkSubauddhAntikaM jigamiSurgurunavAdIt-preSayatAd bauddhapArzve / gurumiMrgaditam - tatra mA gAH, manaHparAvarto bhAvI ! / UUMce- yugAnte'pi naivaM syAt / punarguravaH | w.jainelibrary.org
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra paricayaH // 24 // procuH-tatra gataH parAvartya se cet tadA'smaddattaM veSamatrA''gatyA'smabhyaM dadIthAH / urarIcakre saH / gatastatra, paThituM lagnaH / sughaTitaistatkutakaiH parAvartitaM manaH / taddIkSA lalau / veSaM dAtumupazrIharibhadraM yayau / tairapi Agacchan jhaTitaH (1) / evaM veSadvayapradAnena ehireyAhirAH 21 / dvAtriMzavelAyAM gurumizcintitam-mA'sya varAkasya AyuHkSayeNa mithyAdRSTitve mRtasya dIrghabhavabhramaNaM bhUt / purApi 21 vAraM vAdai-* |rjito'sau, adhunA vAdenA'lam , lalitavistarAkhyA caityavandanAvRttiH satarkA kRtA / tadAgame pustikA pAdapIThe muktvA guravo bahiraguH / / tatpustikAparAmarzAbodhaH samyak / tatastuSTo nizcalamanAH prAha "namo'stu haribhadrAya tasmai pravarasUraye / madartha nirmitA yena vRttirlalitavistarA // " (2) zrAddhapratikramaNArthadIpikATIkAyAM zrIratnazekharasUrayaH "mithyAdRSTisaMstave haribhadrasUriziSyasiddhasAdhuvratam-sa saugatamatarahasyamarmagrahaNArtha gataH / tatastairbhAvito gurudattavacanatvAnmutkalApanAyAgato gurubhirbodhito bauddhAnAmapi dattavacanatvAnmutkalApanArtha gataH / punastai vitaH / evamekaviMzativArAn gatAgatamakArIti / tatpratibodhanArtha gurukRtalalitavistarAkhyazakastavavRttyA dRDhaM pratibuddhaH zrIgurupAce tasthau" iti / (3) pADIvAlagacchIyapaTTAvalyAmgaggAyariA ya ekayA sirImAlapure gyaa| tattha dhanI nAma siTThI jiNasAvao / tassa gihe siddho NAma rAyaputto / so gaggarisi1-gargAcAryAzcaikadA zrImAlapure gatAH / tatra dhanI nAma zreSThI jinazrAvakaH / tasya gRhe siddho nAma rAjaputraH / sa gargAcAryeNa dIkSitaH / Jain Education Interational For Private & Personel Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma. pra. 6 Jain Education Inter AyarieNa dikkhio / aMIvatakabuddhio aNNayA bhaNai- ao paraM takaM atthi NavA ? / duggAyarieNa ( gaggAyarieNa 1) kahiaMbuddhamae asthi / gaMtumADhatto / gaggarisiNA kahiaM-- mA gaccha, saddhAbhaMso bhAvI / / teNa kahiaM - ittha AgamissAmi / gao, samantahINo Agao / duggA ( gaggA ) yarieNa bohio puNo gao / evaM puNo puNo gamaNAgamaNaM / tadA gaggAyarieNa vijayAnaMdasUriparaMparAsIso haribhaddAyario mahattaro bohamayajANago buddhimaMto viNNavio-- 'siddho Na ThAti' / haribhaddeNa kahiaM-- ko vi uvAo ( kamavi uvAyaM ) karissAmi / so Agao bohio Na ThAti / tAdhe haribhaddeNa bohaNatthaM laliavittharA vittI raiA takamaMtharA / haribhado NiakAlaM NaccA gaggAyariyassa samappiA (a) aNasaNeNa devaloyaM patto / tao kAlaMtareNa Agao / gaggeNa diNNA / so vi laddhaTTho aho ! aipaMDio haribhaddagurU / sammattaM paDivanno jiNavayaNe bhAviyappA uggatavaM caramANo viharai / " 1-atIvratarkabuddhiko'nyadA bhaNati-ataH paraM tarko'sti na vA ? | durgAcAryeNa (gargAcAryeNa) kathitam - buddhamate'sti / gantumArabdhaH / gargarSiNA kathitam - mA gAH, zraddhAbhraMzo bhAvI ! / tena kathitam - atrA''gamiSyAmi / gataH, samyaktvahIna AgataH / durgA ( gargA ) cAryeNa bodhitaH punargataH / evaM punaH punargamanA''gamanam / tadA gargAcAryeNa vijayAnandasUriparamparA ziSyo haribhadrAcAryo mahattaro bauddhamatajJAyako buddhimAn | vijJaptaH - 'siddho na tiSThati' / haribhadreNa kathitam - kopyupAyaH ( kamapyupAyaM ) kariSyAmi / sa Agato bodhito na tiSThati / tadA haribhadreNa | bodhanArthaM lalitavistarA vRttI racitA tarkamantharA / haribhadro nijakAlaM jJAtvA gargAcAryasya samarpitA ( samarpya) anazanena devalokaM prAptaH / tataH kAlAntareNA''gataH / gargeNa dattA / so'pi labdhArthaH aho ! bhatipaNDito haribhadraguruH / samyaktvaM pratipanno jinavacane bhAvitAtmA 1 umatapaJcaran viharati / "
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra // 25 // dvitIyapakSaprasAdhakAni pramANAni punaretAni - ( 1 ) merutuGgasUrINAM vicArazreNiprakaraNe-- "paMcasae paNasIe vikkamakAlAu jhatti atthamio / haribhaddasUrisUro nidhuo (nibuao) disau sivasukkhaM // " (2) pradyumnasUrINAM vicArasAraprakaraNe -- "paMcesa paNattIe (sIe) vikamabhUvAo jhatti atthamio / haribhaddasUrisUro dhammarao deu mukkhasuhaM // 30 // " ahavA, "paNapannadasasaehiM harisUrI Asi tattha puchakaI / terasavarisasaehiM aIehiM bappabhaTTipahU // 31 // " (3) keSAzvid jIrNapatreSu - 1 - " paJcazate paJcAzIte vikramakAlAd jhagityastamitaH / haribhadrasUrimro nirvRto dizatu zivasaukhyam // " 2 - 'paJcazate paJcatriMze (paJcAzIte) vikramabhUpAd jhagityastamitaH / haribhadrasUrimuro dharmarato dadAtu mokSasukham // 30 // athavA, "paJcapaJcAzaddazazatairharirirAsIt tatra pUrvakaviH (kRtI) / trayodazavarSazatairatItairbappabhaTTiprabhuH // 31 // " paricayaH // 25 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ "vIrAMu vayaroM vAsANa paNasae dasasaeNa haribhaddo / terasahiM bappabhaTTI ahahiM paNayAla vlhikho||" (4) samayasundaragaNInAM gAthAsaharuyAma"paMcasae paNasIe vikkamakAlAu jhatti atthamio / haribhaddasUrisUro nibuo (ao) disau sivasokkhaM // " (5) kulamaNDanasUrINAM vicArAmRtasaMgrahe___ "vIranirvANAd sahasravarSe pUrvazrutaM vyavacchinnaM, zrIharibhadrasUrayastadanu paJcapaJcAzatA vardivaM praaptaaH||" (6) zrIdharmasAgaropAdhyAyAnAM tapAgacchapaTTAvalyAm"zrIvIrAt pazcapaJcAzadadhikasahasravarSe, vikramAt paJcAzItyadhikapaJcazatavarSe yAkinIsUnuH zrIharibhadrasUriH svargabhAk / " (7) zrIharibhadrasUrINAM laghukSetrasamAsavRttau 1-asyAzchAyA pUrvamalekhi (pa0 12 pR02)| 2-paJcazate pazcAzIte vikramakAlAd jhagityastamitaH / haribhadramUrisUro nirvRto dizatu zivasaukhyam // " For Private & Personel Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra // 26 // "laghukSetra samAsasya vRttireSA samAsataH racitA'budhabodhArtha zrIharibhadrasUribhiH // paJcAzItikavarSe vikramato vrajati zuklapaJcamyAm / zukrasya zukravAre puSye zasye bhanakSatre // " athaitanmatadvayamapi sAdhaka-bAdhakapramANaparicAlanapurassaraM paryAlocanAmupasthApyate / tatra prathamopanyastaM kathAnakadvitayaM paTTAvalIpAThazca haribhadrasUrisamIpe siddharSerdIkSApratipattimanumanyate, dhvanayati caivaM haribhadrasamayaM siddharSikAlAdabhinnasvarUpam / etaca na kenApi purANaviduSA'nujJAyate / vibAdhitaM ca mantavyamidaM siddharSivacanena / sa hi gargarSInevAGgIkaroti svadIkSAdAtRtvena na tu haribhadrasUrIn / tathA cedamupamitibhavaprapazcAyAM tadvacaH "saddIkSAdAyakaM tasya svasya cAhaM guruttamam / namasyAmi mahAbhAgaM gargarSimunipuGgavam // " evaM haribhadrasUrINAM svasamakAlabhavatvamapi siddharSiNaivopanyastena "anAgataM parijJAya caityavandanasaMzrayA / madarthaiva kRtA yena vRttirlalitavistarA // " -- ityupamitibhavaprapaJcApadyena nirastaM bhavati / api ca, nijopamitibhavaprapazcAyAM prathamaprastAve dramakarUpeNa varNitaM niSpuNyakajantuM 1 -jesalamerudurgasthabRhajjJAnakoze haribhadrasUrikRtakatipayalaghugranthAnAM prAcInatADapatrANi vartante / tatra haribhadrasUriracitAyAM laghukSetrasamAsavRttAvidaM zlokadvayaM dRzyate / asyArthazca 'vikramataH paMcazatAdhikapaJcAzItike varSe vRttiriyaM nirmitA' ityeva pratibhAti / paricayaH // 26 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ nijAtmAnamaGgIkurvatA tasya bhagavadavalokanayogyatvadarzakaM dharmabodhakarAbhidhAnaM mahAnasaniyuktaM ca viziSTajJAnaM svamAgoMpadezakamAdarza| yatA'pi tena svadharmabodhakarANAM haribhadrasUrINAM svasmAt pUrvabhavatvamAveditam / tathA ca tatratyapAThalezaH- "yastu tatra nagare niSpuNyako nAma dramakaH kathitaH so'tra saMsAranagare sarvajJazAsanaprApteH pUrva puNyarahitatayA yathArthAbhidhAno madIyajIvoM draSTavyaH / / 8| yathA ca tAM mahArAjadRSTiM tatra rore nipatantI dharmabodhakarAbhidhAno mahAnasaniyukto nirIkSitavAn ityuktaM tathA paramezvarAvalokanA majjIve bhavantI dharmabodhakaraNazIlo dharmabodhakara iti yathArthAbhidhAno manmArgopadezakaH sUriH sa nirIkSate sma / tathAhisadhyAnabalena vimalIbhUtAtmAnaH parahitaikaniratacittA bhagavanto ye yoginaH pazyantyeva dezakAlavyavahitAnAmapi jantUnAM chadmasthAvasthAyAmapi vartamAnA dattopayogA bhagavadavalokanAyogyatA, purovartinAM punaH prANinAM bhagavadAgamaparikarmitamatayo'pi yogyatAM lakSayanti, tiSThantu viziSTajJAnA iti / ye ca mama sadupadezadAyino bhagavantaH sUrayaste viziSTajJAnA eva, yataH kAlavyavahitairanAgatameva taitiH | | samasto'pi madIyavRttAntaH / svasaMvedanasiddhamatadasmAkamiti / " nirdiSTopanayasaMdarbhasya haribhadravarNanaparatvaM ca pranthakAreNaivopadarzitaM tatprAntabhAganibaddhenA'munA zlokena "AcAryaharibhadro me dharmabodhakaro guruH / prastAve bhAvato hanta sa evAdye niveditaH // " evaM ca haribhadrasUrINAM siddharSisamasAmayikatve-"ye ca mama sadupadezadAyino bhagavantaH sUrayaste viziSTajJAnA eva yataH kAlavyava - SSC-CCCCCORRC-CRACK -964-6 Jain Education ForPrivate sPersonal use Only oldw.jainelibrary.org.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra // 27 // Jain Education In 6 hinairanAgatameva tairjJAtaH samasto'pi madIyavRttAntaH " - ityanena sAdhyamAnaM viziSTajJAnavattvamasaMgatamevA''padyeta, AgamaparikarmitamatInAmapi purovartiprANinikarasya yogyatAyA lakSakatvAbhidhAnAt / etena 'anAgatam' ityasya bauddhapurAnAgataM, jainamatAnamijJaM, bauddhazAstrapari| bhAvitamatirbhaviSyatItyanAgatakAlaM, dvAviMzavAraM bauddhalokAdanAgatam, asaMpUrNabodhaM vA ityAdyarthavikalpanamapi nirAkRtaM bhavati, "kAlavyavahitaiH" iti vacanAt, sarvasvakIyavRttAntAnvayikriyAvizeSaNatvenA'nAgatazabdaprayogAcca ukta vikalpAnupapatteH / evaM prabhAvakacaritre prabhAcandrasUribhiH siddharSimukhenopavarNitaM haribhadrasUrINAM pUrvasUritvamapyantrA'nusaMdheyam, taccedam-- "kA sparddhA samarAdityakavitve pUrvasUriNA / khadyotasyeva sUryeNa mAdRgmandamateriha // " etena haribhadrasUreH siddharSe cA'bhinnaM samayaM nirUpayan paTTAvalIpATho'pi vibAdhito bhavati / tenollikhitaM vijayAnandasUriparamparAzivyatvamapi na ghaTate eteSu / ete hi bhagavanto vidyAdharakulA'laGkArANAM jinadattasUrINAM ziSyA iti pUrvameva sAdhitam / vijayA ( jayA ) nandasUriparamparA ziSyatvena varNyamAnaharibhadrasUrayazca candrakulaparamparAyAM labdhapratiSThA iti spaSTameva kharatarajinaraGgIya paTTAvalyAdisAdhanairavabudhyate / 1088 mitavikramavarSe vidyamAnAjjinezvarasUreradha stanaSaSThapaTTadharatayA nirUpyamANAzcaite vikramasya navamazatakaprAntabhavA ityanumA-4 // 27 // namapi nA'saMgatimaGgati / itthaM ca prabandhakozAdiSu varNitaM haribhadrasUrINAM siddharSisamAnasamayabhavatvamapi sakAraNamApadyate / ayaM punastatra bhramo yat siddharSikathAsaMbandhitvena lalitavistarAdikRttvena ca te'varNyanta iti / durnivArazvA'yaM nAmasAdRzyAdinibandhanazchadmasthAnAmiti / paricayaH v.jainelibrary.org
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyapakSe punarupalabhAmahe vizvasanIyapramANopasaMgrahaM vibAdhakapramANavirahaM ca, tathA hi zrImadabhayadevasUrayaH paJcAzakaTIkAprArambhe-"iha hi visphurannikhilAtizayadhAmani duHSamAkAlavipulajaladapaTalAvalupyamAnamahimani nitarAmanupalakSyIbhUtapUrvagatAdibahutamagranthasArthatAratArakAnikare pAraGgatagaditA''gamAmbare paTutamabodhalocanatayA sugRhItanAmadheyo bhagavAn zrIharibhadrasUristathAvidhapuruSArthasidyarthinAmapaTudRSTInAmunnamitajijJAsAbuddhikandharANAmaidayugInamAnavAnAmAtmanopalakSyamANAn vivakSitArthasA rthasAdhanasamarthAn katipayapravacanArthatAratArakavizeSAnupadidarzayiSuH paJcAzadgAthAparimANatayA paJcAzakAbhidhAnAni prakaraNAni cikIrSuH..." ___ spaSTamevA''nena rUpakabandhena bhagavatAM haribhadrasUrINAM samaye pUrvazrutasya vilupyamAnA'vasthA, tAM viprakIrNadazAmanubhavatastasya katipayAMzopasaMgraheNa paJcAzakAdigranthanirmANaM ca nivedyate, atha cedaM teSAM vikramasya SaSThazatake eva vidyamAnatve saMghaTate nA'nyatra / kiMca, vIraprabhoH saptaviMze paTTe samArUDhasya uparitanasamayAdhArakasya dvitIyamAnadevasUremitratvena prakRtaharibhadrasUrIn varNayanyaneke granthakArAH, paTTAvalyAdivacanAnyapi etanmatAnukUlAni / tathA ca kriyAratnasamuccaye guNaratnasUrayaH "khyAtaH zrIharibhadramitramabhavat zrImAnadevastataH" // 1-asya nirmANakAlopadezakaM parva pUrvamupadiSTam (pa0 11 pR0 1) / Sorrrrrrr Jain Education For Private & Personel Use Only Dil
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra // 28 // guvAlyAM munisundarasUrayaH - "abhUd guruH zrIharibhadramitraM zrImAnadevaH punareva sUriH / yo mAndyato vismRtasUrimantraM lebhe'mbikAsssyAttapasojjayante // " aJcala-paurNamikagacchapaTTAvalyo: "vidyAsamudraharibhadramunIndramitraM sUrirbabhUva punareva hi mAnadevaH / mAndyAt prayAtamapi yo'naghasUrimantraM lebhe'mbikAmukhagirA tapasojjayante // " tapAgaccha jIrNapaTTAvalyAm "27 zrImAnadevasUriH, ambikAvacanAd vismRtasUrimatraM lebhe / yAkinIsUnuharibhadrasUristadA jAtaH / tacchiSyau haMsa- paramahaMsau / " 1 - asyA racanAkAlastu granthakAreNetthamupanyastaH "rasa - rasa- manumitavarSe 1466 munisundarasUriNA kRtA pUrvam / madhyasthairavadhAryA gurvAlIyaM jaya zrIddhA // 93 // " 2-kartRnAmavirahitApi sumatisAdhusUriparyantatapAgacchIyAcAryanAmAvalIvibhUSitatvena tatsamayalikhiteyamiti saMbhAvyate / paricayaH // 28 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte api ca, dAkSiNyAGkAH zrImadudddyotanasUyo'pi zAlivAhanasya saptamazatAbdyAM vinirmitAyAM sva" kuvalayamAlo " kathAyAM sUrInimAnitthaMkAraM gAthAdvayena saMsasmaruH- "jo icchai bhavavirahaM bhavavirahaM ko na baMdhae (vaMdara) suyaNo / samayasaya satthaguruNo samaramiaMkA (?) kahA jassa // " 1 - ete AcAryapuGgavA vaTezvarakSamAzramaNapAdAnAM praziSyAstattvAcAryANAM ca ziSyA hIdevIprasAdabhAjazcA''sanniti kuvalayamAlAprazastigatenA'munA padyacatuSTayena vijJAyate-- "AgAsavappanayare vaDesaro Asi jo khamAsamaNo / tassa muhadaMsaNe cciya avi pasamaha jo ahavo vi / tassa ya AyAradharo tattAyario ti nAmasAraguNo / Asi tavateyaniJjiapAvatamoho diNayaro va // jo dUsamasalilapavAhave hIrantaguNasahassANaM / sIliMga viulasAlo laggaNakhaMbho va nikaMpo / sIseNa tassa esA hiridevI dinnadaMsaNamaNeNa / rahayA kuvalayamAlA vilasiradakkhinnaiMdheNa || " 2 - asyA racanAkAlastu tatraiva kavinaivamupadiSTaH - "sagakAle volI varisANa saehiM satahiM gaehiM / egadiNeNUNehiM esa samattA'varahammi || " 3- ya icchati bhavavirahaM bhavavirahaM ko na badhnAti (vandate) sujanaH / samayazatazAstra guroH samaramRgAGkA (1) kathA yasya / " v.jainelibrary.org
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra paricayaH // 29 // "so siddhatagurupamANanAeNa jassa haribhaddo (1) / bahugaMthasatthavittharapayaDasavattho (8) // " dinnagaNikSamAzramaNAt caturthapaTTadharo bhAsvAminazca ziSyaH siddhasenagaNirapi-yasya sattAdhArabhUtaH samayaH pAzcAtyairetaddezIyaizca vidva| dbhirvikramasya SaSThAbdazatIprAntabhAgo'bhyupagamyate-tattvArthavRttau "saMjJinaH samanaskAH" etatsUtravyAkhyAne hAribhadrIyanandIvyAkhyAnasya "hetu-kAla-dRSTivAdopadakramamuttarottaravizuddhamapahAya kiM kAraNaM kAlikyAdau vyavasthApite"tyAdikamaMzaM pramANatvenopanyasyam sUrINAmeSAM prAcInatvaM sAdhitavAn / tathA ca tatratyaM sthalam---"nirUpitamidaM nandyAM sUtravyAkhyAne hetukAladRSTivAdopadezakramamuttarottaravizuddhamapahAya kiM kAraNaM kAlikyAdau vyavasthApite' tyevamAkSipte'bhihitamuttaraM saMzyasaMjJIti / " pAzcAtyadezIyo yAkobIpaNDitastu haribhadrasUrINAM jinabhadra ziSyatvaM jinabhadrANAM ca sAdhyamAnasamayAdarvAgbhavatvamurarIkurvannidaM dvitIyamataM vipratipadyate, svIkaroti ca siddharSisamasamayabhavatvapratipAdanaparamAdyameva pakSam / tadidaM pUrvameva-"AcAryajinabhaTasya hi"| // 29 // 1-"sa siddhAntagurupramANanyAyena yasya haribhadraH / bahugranthasArthavistaraprakaTasarvArthaH (1) // " For Private & Personel Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In " vidyAdharakulatilakAcAryajinadattaziSyasya " " eyaM jiNadattAyariyassa " - ityAdibhirjinabhadraziSyatvanirAkaraNaparairharibhadrasUrivacanaireva nirAkRtam / atra haribhadrasUrINAM sattAsamaya nirNayaprasaGge bauddhAcAryadharmakIrteH kAlanirUpaNamapyAvazyakam / haribhadrasUrayo hi zAstraghAtasamuccayA'nekAntajayapatAkAvRttiprabhRtiSu svIyagrantheSu dharmakIrternAmagrahaNamanekazo'kArSuH / etadvyavahAravazena paNDita -satIzacandrAdibhirnirdhArito dharmakIrteranehAH paTTAvalyAdiSu prasiddhAyAM vikramAbda 585 rUpAyAM haribhadrasUrikAlavinizcitau mahatIM virodhabAdhAmupaDhaukayati / paNDita satIzacandramaho| dayasya kathanAnusAreNa 635 - 650 tamakhiSTAvdAsanno dharmakIrteH sattAsamayaH / parametannirNaya satyatAyAmadRDha zraddhA vayam / yadvRttAdhAreNA | nantaroktaH samayo vinizcitastadvRttaM yathArthaM syAditi hi mano nAGgIkurute / kumArilasya dharmakIrti prati pitRvyatA, saugatavezatyAgapUrvakaM dharmakIrterbrAhmaNakumArilAbhyarNe tadIyamatazAstrAdhyayanaM paJcAd vAde dharmakIrtinA parAjitasya kumArilasya bauddhadharmasvIkAraH ityevamAdayasta 1 - " tannivRttau na copAyo vinAtIndriyavedanam / evaM ca kRtvA sAdhvetat kIrtitaM dharmakIrtinA // " (- " zAstrakArtAsamuccaya - stabaka 10 lo0 24 pR0 372 ) " uktaM ca dharmakIrtinA na tatra kiJcid bhavati na bhavatyeva kevalam / " ( anekAntajayapatAkA - pariccheda 2 pR0 90 ) " Aha ca nyAyavAdI dharmakIrtirvArttike - " ( - anekAntajayapa0 pa0 3 pR0 177 ) ww.jainelibrary.org
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra- // 30 // CIALISAACAMASSACROCOM troktAH prollApAH kevalaM bauddhakalpanAlabdhajanmAnaH pratibhAnti / evaMbhUtAca karNopakarNikavRttAntAdvicAritanizcito dharmakIrtisattAkAla-| nirNayopi na vizvAsAspadam / evaM saMkSepato vidyAbhUSaNamahAzayasya lekhaM samAlocya sAmprataM prakRtaviSayopayuktAni pramANAntarANi samanveSayAmaH / | zaMkarAcArya-kumArilayoH prayAge samApannasya samAgamanasyodantaH zaMkaradigvijayAdau suprasiddhaH / tasyaiva bhaTTakumArilasya ziSyo maNDanamizrAkhyaH zaMkarAcAryapAve saMnyAsaM saMpratipadya surezvarAcAryanAmnA vikhyAtimAptavAn / sa nije bRhadAraNyakopaniSadvArtike dharmakIrternAmodalikhet / tryambakAtmaja-paNDitakAzInAthatailaMgamahAzayAnAmanveSaNAnusAreNa pUrNavarmabhUpatisamasamayakatvena zaMkarAcAryA IsavIyaSaSThazatAbdyA vidyamAnA aasn| 1-'bAhiranidAnavaNNanA-prabhRtibauddhadhArmikagranthapAThakairviditacarameva syAt yaduta, svadhArmikotkarSaprasiddhaye nissImAtizayoktipUrNa-| kathAkalpanAsvapratihatavaiduSyA Asan bauddhalekhakAH / 2-"triSveva tvavinAbhAvAditi yddhrmkiirtinaa| pratyajJAyi pratijJeyaM hIyetA'sau na sNshyH||" (bRhadAraNyakopaniSadvArtikam / / 3-yadyapi tatsaMpradAyagrantheSu gatakalyabda-3889 (vikramasaMvat 845, I. sa. 788) rUpaH zaMkarAcAryANAM janmasamayo nirUpitaH / / yathA zaMkaramandArasaurabhe X Jain Education w.jainelibrary.org
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ --sa eva ca samayastatpaTTamadhitasthuSaH surezvarAcAryasyaM / evaM ca dharmakIrtistato'pi prAcIna iti nissaMzayamasidhyat / "prAta tiSyazaradAmatiyAtavatyAmekAdazAdhikazatonacatuH sahasyAm / " anyatrApi - "nidhinAgebhavahnande vibhave mAsi mAdhave / zuk tithau dazamyAM tu zaMkarAryodayaH smRtaH // " ityAdi, paramatra vizvAsakAraNaM na labhAmahe / zaMkarAcArya bhaTTakumArilau samakAlabhavAviti hi zaMkarAnuyAyinAM dRDhavizvAsaH / bhaTTakumArilazca na kathaMcanApi I. sa. saptamazatAtpazcAdbhavatvamarhati / yato'sya matanirasanaM zAntarakSitasya tattvasaMgrahe kamalazIlakRtAyAM tatpaJjikAyAM ca pade pade nirIkSyate / kumArilasya zlokavArttikavyAkhyAturombeyakasyApi nAmollekhastattvasaMgrahapaJjikAyAm -- "umbeyakasvAha" (tattvasaMgrahapaJjikApatra 266 pR0 2 ) ityAdisthaleSu vilokyate / api ca tatraiva pustake " nanu cetyAdinA zaMkarasvAminaH parihAramAzaGkate " ( tattvasaM0 paJji0 patra 73 pR0 1 ) " zaMkarasvAmI prAha na jJAnasvabhAvAH sukhAdayaH " ( tattva0 paJji0 pa0 139 pR0 1 ) ityAdisthaleSu 'zaMkarasvAmi' nAmnA vyavahRtAnAM zaMkarAcAryANAmapi nAmagrAhaM matanirAkaraNaM vidhIyate sma / uparyuktagranthayornirmANasamayazca yathAkramaM 749 tamaH 750 tamazca striSTAbdAtmaka iti spaSTameva pUrvoktaH zaMkarAcArya janmakAlo visaMvAdamApadyate / tasmAt paNDitakAzInAtha tailaMganirNItaM SaSThazatAbdI bhavatvaM tato'pi vA prAcInatvaM kumArilAdarvAcInatvaM vA zaMkarAcAryANAmurarIkartavyam / zRGgerImaThAdhIzvara zaMkarAcAryANAM paTTAvalyAM punarAdizaMkarAcAryANAM saMnyAsagrahaNakAlo vikramAbda 22 rUpaH samAdhisamayazca 46 varSAtmako nirUpitaH / 1- pUrvollikhitapaTTAvalyanusAreNa surezvarAcAryasya saMnyAsAdAnasamayo vikramasaMvat 30, samAdhikAlasya vikramasaMvat 695 varSAtmakaH (1) / dharma.pra. 7 Jain Education Internat w.jainelibrary.org
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra paricayaH // 31 // zate prAvezi | paTervA'ntarasvIkAno bAdAya 'bhagavadvaddhajIvanacarita'-nAmni tibeTanpustake dharmaratnarAjaH samullikhati-'dimAgo dharmakIrtizca AryA'saGgasya ziSyAvAstAm , pramA- NazAstraM ca tAbhyAmadhyagAhi tapArzve / ' yogAcAramatasyA'dvitIyo netA AryA'saGgo'yamabhidharmakoSavidhAturbhadantavasubandhoraNyabandhuH / asya sattAkAlazca khriSTAbdAnAM tRtIyazatakasyottarabhAgo nirdhAryate / yato'sya laghubandhunA bhadantavasubandhunA prAyaH svIyamadha vayastRtIyazatake vyatikramya pazcimena vayasA saha caturthe zate prAvezi / vasubandhorabhidharmakoSaH 404-5 tamaniSTAbdeSu cInabhASAyAM pratiphalitaH / / svasthAne pracAramAsAdya davIyaHpradeze tallAbhAya varSANAM paJcAzataH SaSTervA'ntarasvIkAre'bhidharmakoSasya nirmANasamayaH 345 tamaniSTAbdAsannaH samApadyate / asmiMzca samaye vasubandhurazItivarSadezIyaH saMbhAvyate / yato'muM bhadantasaMghabhadro vAdAya samAjuhAva / ayaM ca svavArdhakaM puraskRtya tadAbAnaM nyaSedhayat , nyavedayacca-'yadyAvayorvAdaH samApannaH, tatra cAhaM parAjito bhaveyaM tathApi mamAbhidharmakoSasya na lezato'pi kSati6 riti sutarAmavadheyam / ' anena jJAyate yadasau vasubandhurIsavIyatRtIyazatakasya tRtIyacaraNAdArabhya caturthazatakasya pUrvArddha yAvad vidyamAna AsIt / zrUyate kilAyamazItivarSAyuSko bhUtvA paralokamasAdhayat / ___ 'lakSaNAnusAra'-zAstrasya praNetA guNamatirAcAryoM vasubandhuM nAmagrAhamullikhati sma / asya balabhinivAsino bauddhAcAryasya sthiramatinAmA satIrthyaH samabhavat / tena sthiramatinA mahAyAnamatAdarzabhUtaH ko'pi grantho vinirmame / tasya ca 400 tamaniSTAbde cInabhASAyAM // 31 // 1-draSTavyam-paNDita-gopAla-raghunAthasampAditaraghuvaMzabhUmikAyAm / For Private Personal Use Only Jan Education Interior www.ainelibrary.org
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratiphalanamabhavat / anayApi gaNanayA vasubandhorvidyamAnatAsamayastRtIyazataka evApatati / yazca vasubandhorastitvasamayaH sa evaitasya gurubandhorAryA'saGgasya tacchiSyayorAcAryadignAga-dharmakIryozca / kevalaM vayovizeSakRto vibhedaH saMbhavati / dinAgo hi vasubandhoH pazcAdasyaiva pramANazAstraguruNA manohitena pramANazAstraM pAThitaH / tatazca vaktumidaM suzakaM, vasubandhumapekSya dignAgo vayasA laghurAsIt , tato'pi ca |dharmakIrtiriti / yato'yamAcAryadignAgasya granthAn vyAkhyAtuM prakhyApayituM ca tato'pi ciramalalambat svajIvanasUtram / etadgaNanAdhAraNa AryA'saGgasya 250-300, vasubandhoH 260-340, dignAgasya 320, dharmakItezca 349 tamaH khriSTasamayo labhyate / subandhukRtau vAsavadattAyAM dharmakIrtikRtA'laGkAranAmro granthasyollekhaH saMprApyate / vAsavadattAnirmANakAlazca IsavIyapaJcamazatasya tRtIyaM 5|| | 1-pro0 ke0 ha. dhruvamatena dharmakIrtIyasattAsamayaH 450 khriSTAbdAtmakaH / 2-"bauddhasaGgatimivAlaMkArabhUSitAm" (-vAsavadattA) | "bauddhasaGgatimivAlaMkAro dharmakIrtikRto granthavizeSastena bhUSitAm" (vAsavadattA-TIkA) pro0 ke0 ha.bhuvamahAzayastu 'alaMkAra' ityasya saMpUrNa |nAma 'sUtrAlaMkAra' ityAcaSTe / asya viracayitAraM cAzvaghoSaM pratipAdayati / param ayamalaMkAro'zvaghoSasya 'sUtrAlaMkAraH' syAditi na zraddhApathamavatarati / kavinA prayuktaH saGgati'-zabda eva sphuTamidamAvedayati yaduta-alaMkAranAmakaM kamapi bauddhanyAyagranthamuddizya kaveriyamuktiH / ashvgho| Sasya nyAyagranthavinirmANe nAdyayAvat kimapi pramANamupalabdham / tatazca sUtrAlaMkArasyaitatkartRkatve'pi sa dhArmika eva granthaH syAdityasmAkaM matiH / dhArmikeNa ca granthena bauddhadarzanasaMgati bhUSitAM kavirupavarNayedityazraddhayamidam / tena zakyamidaM vaktuM vAsavadattAyA 'alaMkAro' nAzvaghoSasya kRtiH | | 'sUtrAlaMkAro' nAma dhArmikagranthaH, api tu 'nyAyAvatAra'-vRttiTippaNAdiSu "yadbauddhAlaMkAraH-kathaM tarhi krameNa prahaNaM na bhavati ! yugapad | Jan Educational For Private Personel Use Only P w.jainelibrary.org
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricayaH pranthakAra- dAcaraNam / yato'syAH prArambhe vikramAdityasya maraNajaM rasavattAvasAnasaMbhavaM ca zokaM kavirupavarNayati / ___ ayaM ca vikramAdityo na guptavaMzIyaH prathamacandraguptaH skandagupto vA saMbhavati / vikramAdityopAdhidhAritvepi naitayoretAdRzI vidyArasikatvaprasiddhirabhavata / sA hi dvitIyacandraguptena samalabhyata / samudraguptakulAmbarazazAGkasya vidyAvilAsino'sya dvitIyavikramAdityasya rAjatvakAlasta IsavIyacaturthazatakasya caramaM caraNaM nirdhAritam / evamapi caturthazatakAntyabhAge paJcamazatasya ca prathamapAde labdhasattAkAtsabandhoH parvabhavasya dharmakIrtezcaturthazatakamadhyabhAge vidyamAnatvaM na vibAdhyate / nyAyavArtikapraNeturbhAradvAjodyotakarasyApi nAmanirdezaH sabandhakatavAsavadattAyAmupalabhyate / subandhoH samayaH pUrvoktAnumAnamanusRtya 375-425 rUpo nirNIyate / tatazcodyotakarakAlaH IsavIyacaturthazatakamadhyabhAgaH samApatati sa eva ca tatsamakAlabhavasya dharmakIrteraSyastitvasamayaH / ACCkhasara viSayasaMnidhAnAt / nahi varNavikalpakAle pratyakSapratyayArtho na saMnihita iti / " (nyAyAvatAravRttiTippaNa pR07) "manaso" rityetatkArikAvivaraNe "vizeSatasvetatkArikArtho bauddhAlaMkArAderavaseyaH / " (-nyAyAvatAravRttiTi0 pR0 7) ityAdinollikhito 'bauddhAlaMkArAkhyaH' pramANagrantha eva saMbhAvyate / asya kartA ca vAsavadattATIkAkRtaH zivarAmasya kathanAnusAreNa dharmakItireva syAditi / 1-"sA-rasavattA vihatAna-bakA vilasanti carati no kaM-kaH / sarasIva kIrtizeSa gatavati bhuvi vikramAditye ||"(vaasvdttaa) 2-"nyAyasthitimivodyotakarasvarUpAm / ' (-vAsavadattA) 3-yadyapi bahUnAmitivRttaviduSAmayaM vizvAso yatkhalu nyAyabhASyasya dimAgena pramANasamuccayAdau khaNDanamakAri / dignAgamataM ca uddyotakareNa nyAyavArttike nirastam / nyAyavArtikaM punardharmakIrtinA svagrantheSvapAkRtamiti / // 32 // Jain Education K ona For Private & Personel Use Only T ww.jainelibrary.org
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education | paramatra vayamanyadvijAnImaH, dimAgena nyAyabhASyamapAcakre iti satyam, dignAgoktamudddyotakareNa nirAsItyapi pramANasiddham pazyAmaH khalvatra pramANaM tathAhi " manazca (manasazca ) indriyabhAvAnna vAcyaM lakSaNAntaramiti, tantrAntarasamAcArAcaitat pratyetavyamiti / paramatamapratiSiddhamanumatamiti hi tantrayuktiH / " ( nyAyabhASyam 1-1-4) asya khaNDanaM pramANasamuccaye "aniSedhAdupAttaM cedanyendriyarutaM vRthA / " ( - pramANasamuccayaH) / asya nirAkaraNaM ca nyAyavArttike evam - "tantrAntarasamAcArAcca tantrAntare mana indriyamiti paThyate tacceha na pratiSidhyate / apratiSedhAdupAttaM taditi / na / zeSAbhidhAnavaiyarthyAt / zeSANyapIndriyANi taiH paripaThitAni tasmAt tAnyapi na vaktavyAni yadyapratiSedhAdupAttaM syAditi / na / tantrayuktayanavabodhAt / na bhavatA tantrayuktiH parijJAyate / paramatamapratiSiddhamanumatamiti hi tantrayuktiH / na ca yasya svamataparigraho nAsti tasya svamataM paramataM vA bhidyate bhavatA ca paramatAnurodhena sarvaM svamataM nivAryata iti / tannivAraNAt svamataM paramatamityeva na syAt / tasmAdasti mana indriyaM ceti / " (-nyAyavArttikam 1-1-4 pR0 39) na caivaMvidhaM dharmakIrtigrantheSu nyAyavArttikasya nirAkaraNamupalabhAmahe nyAyavArttike ca dharmakIrtIyagranthAnAm / yadyetayorekataraH pUrvabhavazcet syAdevetaragrantheSu tanmatoddharaNaM yathoktaM prAk / tatazcaivamanumIyate yadenau samakAlasaMbhavAviti / uddyotakaro hi svajanmanA mithilAmaNDalamudyotayAmAsa ityanveSakANAM matam / dharmakIrtizca prAyo'dhikaM tibeTadezamadhyuvAsa ityapi prasiddham / evaM cAlpasAdhane tadAnIMsamaye tayostadvanyAnAM ca samAgamasya durlabhatayA parasparanirAkaraNAbhAvo'pi yauktikatAmaznute iti / kiMca, dignAgAbhimatasya viruddha vyabhicAriNaH saMzayahetutvamanaikAntikatvaM ca udyotakareNa nyAyavArttike - "eke tvanekadharma ityanyathA vyAcakSate, ekasmAdanyo'nekadharma iti / evaM ca viruddhAvyabhicAridharmadvayopanipAto labhyate yaM prati tarkamADuH sa ca saMzayahetuH yathA zrAvaNatvakRtakatve w.jainelibrary.org
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra paricayaH tadevam I0 saM0 caturthazatakamadhyabhavasya dharmakIterabhidhAnaM hAribhadrIyagrantheSUpalabhyamAnamapi na teSAM SaSThazatAtmakasya sattAsamayasya | vibAdhakaM virodhakaM vA samutpazyAmaH / dharmakIrterabhidhAnamiva mallavAdinAmApi haribhadrasUrigrantheSvavalokyamAnaM teSAM prAcyatve visaMvAdamupasthApayati' / ko'yaM mallavAdI ? kadAzabdasyeti / tadayuktam / " (-nyAyavArtikam 1-1-23 pR0 93 ) "kecittu viruddhAvyabhicAriNamanaikAntikaM varNayanti / tanna, asattvAt / nA'yamastItyuktam / " (-nyAyavArtikam 1-2-5 pR. 169) ityAdinA nirastam / dharmakIrtinApyasya hetvAbhAsatvaM nyAyabindau-"viruddhAvyabhicAryapi saMzayaheturuktaH sa iha kasmA nokto'numAnaviSaye'saMbhavAt / " (-nyAyabinduparicchedaH 3 pR0 115) ityanena tirohitam / atha ceddharmakIrtirudyotakarAtpazcAdbhavastadapAkRtadignAgamatamaNDanodyatazca tadA sa uddyotakarakRtanirAsaM dignAgamataM maNDayedeva na caivaM dRzyate, pratyuta |svayamapi tatsthalameva kvacinnirAkaroti / tadetenAnumIyate yad uddyotakarakRtaM dignAgamatakhaNDanaM nA'darzi dharmakIrtinA, dRSTaM syAccet syAdeva tatkRtaM taduddharaNam / "yadapi hetuvArtikaM bruvANenoktam-saptikAsaMbhave SaTpratiSedhAdeka dvipadaparyudAsena trilakSaNo heturiti / etadapyayuktam / " (-nyAyavArtikam 1-1-35 pR0 128) ityatra nyAyavAttikakAreNa nirastamantavyo bauddhavAttikakArazca yadi anyasya vArtikakAratvenA'zravaNAt hA dharmakItireva syAttadA tu siddhameva dharmakIrterudyotakaraprAgbhavatvam / 1-"uktaM ca vAdimukhyena mallavAdinA sammatau-svaparetyAdi" (-anekAntajayapa0 pR. 48) "uktaM ca vAdimukhyena malluvAdinA 4 sammatau-kimityAha-na viSayagrahaNapariNAmAdRte'paraH saMvedane viSayapratibhAso yujyate, yuktyayogAt / " (-anekAntajayapa0 pR0 99) / // 33 // For Private & Personel Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educatio cA'yaM babhUva ! ityanayoranuyogayoratiduSkaramasaMdigdhottaram / yadyapi dharmottaraTippaNakAramallavAdinAmitivRttamupalabhyate jainapustakeSu tathApi vIrasaMvad 884 rUpastatroktastatsattAsamayo nAdhunikAnAM vizvAsasthAnam / yasyASTippaNaM mallavAdikRtistasyA nyAyabinduTIkAyAH karturdharmottarAcAryasya samaya: i0 saM0 747 rUpo nirdhAryate, etatsaMbandhena mallavAdino'pi I0 saM0 aSTamazatake samAkRSyante smA'nveSakakovidaiH / | samupasthitamimaM visaMvAdamapAkartumabAdhyaM sAdhanaM yadyapi durlabhaM tathApi na sarvathA tadasaMbhava: / haribhadrasUribhira nekAntajayapatAkAyAM mallavAdinAmagrahaNamakriyateti satyaM paraM tat sammatikAratvena natu dharmottarIya-nyAyabinduTIkA-TippaNakRtvena / tatazcaivamaGgIkartavyaM yadanekAntajayapatAkollikhitanAmA sammatikAratayA vikhyAto vAdimukhyo mallavAdI dharmottaraTippaNakAraka mallavAdito bhinna eva syAt / dignAga-mahAdigbhAgavat dharmottara - vRddhadharmottaravarthe mallavAdidvayamapi nA'saGgatimazrute / paramArthatazcaivamaGgIkaraNameva nistAropAyaH / 747 IsavIyA 1- prabhAvakacarita - prabandhAmRtadIrghikAdijainagrantheSu mallavAdicaritamupavarNitam / 2-zrIvIravatsarAdatha zatASTake caturazItisaMyukte / jigye sa mallavAdI bauddhAMstayantarAMcApi / (-prabhAvakacaritam ) / 3-"mahAdignAgAdibhedenA'neke dignAgAH saMjAtAH, vArtikakAreNa kasya dignAgasya mataM khaNDitam / " (nyAyavArttikabhUmikA pR0 12) 4 - " atrAha dharmottara: " - ( syAdvAdaratnAkaraparicchedaH 1 pR0 10 ) ityanena dharmottaramadhikRtya - "baladevabalaM svIyaM darzayan na nidarzanam / vRddhadharmottarasyaiva bhAvamatra nyarUpayat // " (syA0 pa0 1 pR0 11 ) tional
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ pranthakAra paricaya: bdabhavatvaM dharmottarasyAGgIkRtya tadnthaTippaNakAraM ca mallavAdinamabhipretya hAribhadrIyagrantheSu tannAmaprekSaNamadhyakSabAdhitameva / tadevamanekapramANopadarzanena bAdhakanirasanena ca vicArite hAribhadrIyasattAsamaye manye dvitIyamatameva sauSTavamApnuyAd / ayaM ca viSayo | yathA yathA vicAryate tathA tathA vizAlatAmupayAti prauDhatAM ca bhajate tathApyativistarabhayAt sAmpratamasmAtprakaraNAd viramaNameva ramaNIyam / // 34 // "vRddhasevAprasiddho'pi juvannevaM vizaGkitaH / bAlavatsyAdupAlabhyastravidyaviduSAmayam // tathA hi so'yaM vRddhadharmottarAnusAryapyalIkavAcAlatayA tulyakharUpayorapi vyutpattivyavahArakAlayoratulyatAmupakalpayan bAla ivaikAmapyaGguliM vegavattayA cAlayan dvayIkRtya darzayatItyevamupAlabhyate traividyakovidaiH / " ( syA0 pR0 12 ) "so'yaM sAhityajJatAbhimAnAt tatra vRddhadharmottaramadharayati / " (syA0 pR0 13) ityAdyullekhaidharmakIrtigranthaTIkayitAraM dharmottarAcArya vRddhadharmottarAnuyAyitvena nirdizanto bhUtapUrva vRddhadharmottarAsti. tvamupadizanti syAdvAdaratnAkarakArAH / *****ASAASTAT // 34 // Jain Education | 44100 For Private Personel Use Only T ww.jainelibrary.org
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiikaakaaraaH| athAsyA dharmasaMgrahaNeSTIkAkArAH siddhAntAdivRttikaraNato vikhyAtakIrtayo'pyavikhyAtetivRttAH zrImanto malayagirisUrayaH kademaM mAnavalokam-vizeSatayA jainasamAjam-ananyasAdhAraNena khajIvanenopAkRSata ? iti prazno'pyavasaraprAptaH, etaduttarArthe ca bahukRte'pyanveSaNaprayAse na manastoSAvahaM kuto'pyApi purAvRttam , tathApi, 'malayagirivyAkaraNa'-nAmnA vizrute etadIye eva zabdAnuzAsane "aruNa| darAtIna kumArapAlaH" iti dRzyArthatyAdivibhaktyantodAharaNopanyAsena svasya kumArapAlarAjyakAlabhavatvaM niveditmebhiH| kumArapAlaprabandheSvapyekasmin kathAbhAge eSAM hemacandrasUribhiH samaM vihAraH zrIsiddhacakrAdhiSTAyakavimalezvaradevataH siddhAntavRttinirmANavaradAnaprAptizca / samupavarNitA, tathA ca jinamaNDanIyakumArapAlaprabandhe 1-"adahadarAtIn kumArapAlaH" iti piTarsanakAryavivaraNapustake |2-kumaarpaalraajykaalstu kumArapAlaprabandhAdiSu-"saMvat 1199 varSe mArgazIrSe caturthI iyAmAyAM puSyArke sarvagrahopete mInalagne sarve sAmantAH kumAraM rAjye'bhyaSizcanta |"-iti pratipAditasiMhAsanaprApterArabhya triMzadadhikavarSadvAdazazataM yAvat / 3-etadracanAsamayaH prabandhakA tatprAntabhAge evaM pratyapAdi "prabandho yojitaH zrImatkumAranRpaterayam / gadyapadhairnavaiH kaizcit kaizcit prAktananirmitaiH // 1 // zrIsomasundaraguroH ziSyeNa yathAzrutAnusAreNa / zrIjinamaNDanagaNinA yaGkamanu-1492-pramitavatsare ruciraH // 2 // " Jain Education in For Private & Personel Use Only N ainelibrary.org
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ CACHECRECR granthakAra- "ekadA zrIgurUnApRcchyA'nyagacchIyadevendrasUri-malayagiribhyAM saha kalAkalApakauzalAdyartha gauDadezaM prati prasthitAH / khillUranAme ca paricayaH da trayo janA gatAH / tatra glAno munirvaiyAvRttyAdinA praticaritaH / sa zrIraivatakatIrthe devanamaskaraNakRtArtiH / yAvadAmAdhyakSazrAddhebhyaH sukhaa||35|| sanaM tadvAhakAMzca praguNIkRtya suptAstAvat pratyUSe prabuddhAH khaM raivatake pazyanti / zAsanadevatA pratyakSIbhUya kRtaguNastutirbhAgyavatAM bhavatAmatra 6 sthitAnA sarva bhAvIti gauDadeze gamanaM niSidhya mahauSadhIranekAn mantrAn nAmaprabhAvAdyAkhyAnapUrvakamAkhyAya svasthAnaM jagAma / ekadA zrIgu rubhiH sumuhUrte dIpotsavacaturdazIrAtrau zrIsiddhacakramantrassAmnAyaH samupadiSTaH / sa ca padminIsvIkRtottarasAdhakatvena sAdhyate tataH siddhyati, yAcitaM varaM datte naa'nythaa| tato'nyadA kumAragrAme dhautAM zoSaNArtha vistAritAM zATikAM parimalAkarSitabhramarakulasaMkulAmAlokya pRSTo rajakastaiH-'kasyA iyaM zATikA?' iti / so'vagU-prAmAdhyakSapalyA iyam / tato gatAstasmin prAme / grAmAdhyakSapradattopAzraye sthitAH / sa ca pratyahaM samAyAti, dharmadezanAM zRNoti / teSAM jJAnakriyAvairAgyA'pramattatvAdiguNAn dRSTvA tathAvidhabhavyatvaparipAkAdguNAnurAgarajitasvAntaH pramuditaH prAha-yUyamanicchavaH paramezvarAH kimapi kArya matsAdhyaM samAdizantu / tataste taM svAntanivedinaM guNAnurAgagambhIra|vedinaM jJAtvA prAhuH-asmAkaM zrIsiddhacakramantraH sAdhayitumiSTo'sti / sa ca padminIstrIkRtottarasAdhakatvena sidhyati nA'nyathA, tena tava | yA padminI strI vartate tAM lAtvA tvaM kRSNacaturdazIrAtrau raivatakAcale samAgaccha, asmAkamuttarasAdhakatvaM kuru / vikAradarzane ziracchedastvayaiva || 8 vidheyaH / ityAkarNya prAmAdhyakSo vismysmermn| manAm vimRzya cintayAJcakAra-ete tAvanmaharSayaH samatRNamaNiloSTakAzcanAH parabrahma-15 // 35 // | 1-jinaprabhasUrayastIrthakalpe-"navaMgavittikArasAhAsamubbhavehiM sirideviMdasUrIhiM cattAri mahAbiMbAI divvasattIe gayaNamaggeNa ANiAI"-ityanena vacanasaMdarbheNa sUrINAmeSAM navAGgavRttikArazrImadabhayadevasUrisaMtAnIyatvaM bimbacatuSTayamAtrAnayanaM ca pratyapatsata / A CCRICC Jan Education International Harjainelibrary.org
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAdhisAdhakAstoteSAmidaM kArya varya samaryAdamanayA striyA ced bhavati tadA tathA'stu, kiM bahuvicAraNeneti vicintya tairukte dine taiH | samaM sastrIkaH sutarAM nirbhIkaH sa zrIraivatAcalamaulimalaJcakAra / te ca trayaH kRtapUrvakRtyAH zrIambikAkRtasAMnidhyAH zubhadhyAnadhIradhiyaH zrIraivatadaivatadRSTau triyAminyAmAhvAnAvaguNThanamudrAkaraNamantranyAsavisarjanAdibhirupacArairgurUktavidhinA samIpasthitapadminIstrIkRtottarasAdhakakriyAH zrIsiddhacakramasAdhayan / tata indrasAmAnikadevo'syAdhiSThAtA zrIvimalezvaranAmA pratyakSIbhUya puSpavRSTiM vidhAya svepsitaM vRNutetyuvAca / tataH zrIhemasUriNA rAjapratibodhaH, zrIdevendrasUriNA nijAvadAtakaraNAya kAntInagaryAH prAsAda ekarAtrau dhyAnabalena serIsakagrAme samAnIta iti janaprasiddhiH, malayagirisUriNA siddhAntavRttikaraNavaraH, iti trayANAM varaM dattvA devaH svasthAnamagAt / pramudito prAmAdhIzaH pratyUSe bahuvittavyayena prabhAvanAM vidhAya trayANAM dhyAnasthairya brahmadAya devakRtaprazaMsAM varapradAnaM ca janeSu prakaTIkRtya nijabhAyA~ gRhItvA svagrAmaM jagAma / " F etadatiriktaM ca na kimapyeSAmitihAsaprakAzakaM pramANamupalabhAmahe / tathApyetena etattu nizcIyate eva yaduta-ete TIkayitAraH kumArapAlabhU pAlarAjye hemacandrasUrisamasAmayikAH samabhUvan / uparivarNitakathAnakasUcitA siddhAntavRttikaraNavaraprAptirapi na khalvasambhavinI, yato dRzyanta eva bahavaH siddhAntatattvanirUpaNapravaNAH pravINahRdayahAriNaSTIkAgranthA etairnirmitAH / teSu cAdyayAvat zrutA dRggocarIbhUtAzceme parikathyante| (1) AvazyakavRttiH (2) oghaniyuktivRttiH (3) karmaprakRtivRttiH (4) kSetrasamAsavRttiH 8] (1) anatiprasiddhA, 18000 sahasrapramitazlokA ca (2) sulabhA, 7500 sahasrapramANazlokA ca (3) prasiddhA, mudritA ca jainadharmaprasArakasabhayA, iyaM 8000 zlokasaMkalitA (4) jinabhadrIyakSetrasamAsasya vistRtavivaraNarUpA, 7887 zlokamAnA ca JainEducation For Private Personel Use Only W w w.jainelibrary.org
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -- granthakAra paricayaH / (5) candraprajJaptivRttiH (6) jIvAbhigamavRttiH (7) jyautiSakaraNDakavRttiH (8) dharmasaMgrahaNIvRttiH (9) dharmasAraTIkA (10) nandIbRhadvRttiH (11) paJcasaMgravRttiH (12) piNDaniyuktivRttiH (13) prajJApanAvRttiH (14) bRhatkalpavRttiH (15) bhagavatIdvitIyazatakavRttiH (16) rAjapraznIyavRttiH (17) vizeSAvazyakavRttiH (18) vyavahAravRttiH (19) zabdAnuzAsanaM savRtti (5) prasiddhA, 9500 sahasrapramitazlokA (6) prasiddhA mudritA, SoDazasahasra-16000-zlokapramANA ca (7) sasUtrAyAH zlokasaMkhyA 5000 sahasrANi (8) iyaM prakAzyamAnA, eSA ca nandITIkAnirmANAtpUrvameva jAtaracanA iti tatkaava nandIvRttI--"atra bahu vaktavyaM tacca prAyaH hA prAgevoktamanyatra-dharmasaMgrahaNITIkAdAviti nocyate"-iti vacanena sUcitam / zlokamAnaM cAsyAH 11000 sahasrANi (9) dharmasaMgrahaNITIkA yAmupalabhyamAnena-"yathA cA'puruSArthatA artha-kAmayostathA dharmasAraTIkAyAmabhihitamiti neha pratAyate"-ityullekhena jJAtasadbhAvA (10)prasiddhA mudritA ca, pramANatazca 7732 zlokAtmikA (11) prasiddhA mudritA ca, pramANamasyAH 18850 pramitazlokAH (12) 6700 saMkhyAkazlokA (13) mudritA, 14500 saMkhyAkazlokaparikalitA (14) asyAH 42000 sahasrazlokamAnAyAH 4600 zlokAtmakaH |pIThikAbhAga eva prakRtasUrikartRkaH, agretanastu tapAkSemakIrtipUritaH / tadAhuH kSemakIrtisUrayopyetaTTIkAyAm "zrAmalayagiriprabhavo yAM kartumupAkramanta matimantaH / sA kalpazAstraTIkA mayA'nusaMdhIyate'lpadhiyA // " (15) zlokasaMkhyA 3750 sahasrANi (16) mudritA 3700 zlokapramitA ca,(17)asyAH zlokasaMkhyA9000pramANA (18)prasiddhA, 33625 saMkhyAkazlokA ca, (19) idaM kaizcit "muSTivyAkaraNam" iti nAmnApi vyavahRtaM dRzyate, "malayagirivyAkaraNam" ityapi ca kecana vyAjadduH / "malayagiriprabhRtivyAkaraNapraNItena lakSaNena saMskAramApAditaM vacanaM saMskRtam / " (bRhatkalpaTIkA) savRttikasyA'sya zlokamAnaM ca4300 rUpam // 36 // Jain Education For Private & Personel Use Only Flow.jainelibrary.org
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int tetex (20) paDazItivRttiH ( 21 ) saMgrahaNIvRttiH ( 22 ) saptatikAvRtti: ( 23 ) sUryaprajJaptivRttiH / etadatiriktA apyaneke zrImatkRtA granthA avijJAtanAma - dhAmAna: prakaTIbhaveyuryadi nAma bhaved gaveSaNAyAsaH / kecittu sUrInimAn ekAdazAGgIvRttikartRkatayA'pyuda likhan na cA'tra kimapi pramANamiti joSamAsyate / "kuzala" - zabdena samalamakArSuH / etAdRzAni ca katicit sthalAnIha nidarzanatayA nirdeSTu ete ca sUrayaH prAyaH sarvAmapi svakRtiM mucitAni - "etAmatigambhIrAM karmaprakRtiM vivRNvatA kuzalam / yadavApi malayagiriNA siddhiM tenA'nutAM lokaH // " iti karmaprakRtivRttau "imamatigambhIrataraM kSetrasamAsaM vivRNvatA kuzalam / yadavApi malayagiriNA siddhiM tenA'nutAM lokaH // " iti kSetrasamAsavRttau "jIvAjIvAbhigamaM vivRNvatA'vApi malayagiriNeha / kuzalaM tena labhantAM munayaH siddhAntasadbodham // " iti jIvAbhigamavRttau, (20) prasiddhA, 2000 zlokapramANA (21) jinabhadrIyabRhatsaMgrahaNyA vistRta vyAkhyAnarUpA, 5000 lokapramitA ca, (22) iyamapi suprasiddhA mudritA 3780 zlokamAnA ca, (23) prasiddhA, 9000 sahasrazlokasaMkhyAkA ca / w.jainelibrary.org
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricaya: granthakAra viSamagabhIrapadArthA yadimA vyAkhyAya dharmasaMgrahaNim / malayagiriNA''pi kuzalaM siddhiM tenA'znutAM lokH||" iti dharmasaMgrahaNivRttI, "barthamalpazabdaM nandyadhyayanaM vivRNvatA kuzalam / yadavApi malayagiriNA siddhiM tenA'zrutAM lokH||" iti nandyadhyayanavRttau, ___"imAM ca piNDaniyuktimatigambhIrAM vivRNvatA kuzalam / yadavApi malayagiriNA siddhiM tenA'znutAM lokH||" iti piNDaniyuktivRttI, "prakaraNametadviSamaM saptatikAkhyaM vivRNvatA kuzalam / yadavApi malayagiriNA siddhiM tenA'znutAM lokH||" iti saptatikAvRttau ca / eteSAmapi sUripravarANAmapratimavaiduSyaprakhyApakA aneke vidvatpravAdAH zrUyante / nidarzanabhUtAH punarime "AgamadurgamapadasaMzayAditApo vilIyate viduSAm / yadvacanacandanarasaimalayagiriH sa jayati ythaarthH||" "zabdAnuzAsanAdivizvavidyAmayajyotiHpuJjaparamANughaTitamUrtibhiH zrImalayagirimunIndraSipAdavivaraNakaraNamupacakrame" (bRhatkalpaTIkAyAM zrIkSemakIrtisUrayaH) For Private Personal Use Only MUrjainelibrary.org Jain Education intain
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education "paraM zrImalayagiripAdairnaitadvivakSitaM dvayorapi vanakhaNDayorekameva mAnamuktam / tattvaM punarbahuzrutA vidanti / " ( jambUdvIpasaMgrahaNITIkAyAM prabhAnandasUrayaH ) "jayati zrImalayagiriryatkRtavivaraNabalena sUtrArtham / gurugaditamiva vyaktaM budhyante mandamatayo'pi // 3 // " "yadvADhaM mUDhadhiyA'pyado vivaraNaM mayA kimapi likhitam / tatra sakalaH prasAdaSTIkAkArasya malayagireH // 2 // malayagirivacanacandanatarvanubhAvena vivaraNaM hyetat / gauravapadaM bhaviSyati nimbakadambAditulyamapi // 3 // " (laghukSetrasamAsavivaraNe ratnazekharasUrayaH ) evametAbhyAM sUripuGgavAbhyAM racitaTIkitasyA'sya zAstrasya yogyatAyAM prAmANikatAyAM ca kimapi pramANaparitarkaNaM bhAnumati citrabhA| nUpayogakalpameva pratibhAyAditi parityajyate tadviSayA carcA / atra pranthakRtA vividhayuktikalpanApramANairnimnalikhitA viSayAH savistaraM samupavarNitAH - "namiUNa vIyarAgaM" ityataH samArabhya paJcatriMzatA gAthAbhirmaGgalapUrvakamabhidheyaprayojanAdyupavarNanamupAdAyi / * "jIvo unatthi keI" 36 iti gAthAmAdAya 158 tamIM yAvat trayoviMzatyadhikena gAthAzatakena cArvAkA'paraparyAyANAM bhautikapuruSavAdinAM mataM samIkSya tannirAkaraNapUrvakaM 'jIvasattA' prasAdhitA / "jamhA Na kittimo so" 159 imAM gAthAmupakramya 191 tamIparyantAbhistrayastriMzatA gAthAbhirjIvasya 'anAdinidhanatvam' upapAditam / stional
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra paricayaH "kammavimukkasarUvo" 192 ityAdigAthAyugalena tasya 'amUrtatvam' abhihitam / / "pariNAmI khalu jIvo" 194 ityetAmArabhya 475 tamI yAvad byazItyadhikagAthAdvizatyA tasya 'pariNAmitvam' saMsAdhitam / "NAtA saMvittIu" 476 itImAmupAdAya 545 yAvat saptatyA gAthAbhirAtmano 'jJAyakatvam' samarthitam / "katta tti dAramahuNA" 546 ityataH prakramya paJcatriMzatA gAthAbhistasya 'kartRtvam' samupapAditam / "bhottA sakaDaphalassa ya" 581 etAmArabhya 605 paryantayA gAthApaJcaviMzatyA 'bhoktRtvam' prasAdhitam / "nANAdipariNati0" 606 ityAditaH 748 yAvat tricatvAriMzadadhikagAthAzatena jIva-karmaNoH sNyogsiddhiruppaaditaa| "sammatta-nANa-caraNA" 749 ityataH 1137 paryantayA ekonanavatyadhikayA gAthAtrizatyA bhAvadharbhaH prarUpitaH / / "coeti kahaM rAgAdi0" 1138 ityetAmAdIkRtya 1375 yAvad aSTatriMzadadhikena gAthAnAM zatakadvayena 'vItarAga-sarvajJa-18 siddhI' vyutpAdite / "kAUNa imaM dhamma" 1376 imAM gAthAmupakramya 1396 tamI yAvad ekaviMzatyA gAthAbhiH pUrvapratipAditasya bhAvadharmasya phalanirvaca-1 napuraHsaraM prakaraNamidaM parisamAptiM prApitam / nirdiSTaviSayeSu cAneke'vAntaraviSayAH pracarcitAH prasAdhitAca, tadarthaM ca pRthagupanyasto vistRtaviSayAnukramo vilokanIyaH / etatsaMzodhanakriyAyAM ca kRte'pi vizeSaprayatne pustakadvayameva samAsAditam / prathamaM zrImadupAdhyAyazrIvIravijayapAdAnAM jJAnabhANDAgArasaMbandhi, 1955 varSe likhitam , 234 patrAtmaka zuddhaprAyaM ca / idamatra 'ka' saMjJayA vyavahRtam / dvitIyaM ca zrImatAM haMsavijaya // 38 // -- Jain Education in For Private & Personal use only A jainelibrary.org
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In | munivarANAM bhANDAgArIyaM 1947 tame vikramavarSe likhitaM 314 patramayamazuddhaprAyaM ca / etacca 'kha' saMjJayA nirdiSTam / anyadapi caika| majJAtasvAminAmakaM madadRSTamapi pustakamatra sAhAyyakAyA'jani yadAdhAreNA'sya mudraNapratikRtirakAri mudraNavyavasthAkAribhiH, idaM punaratra 'ga' nAmnolikhitam / satyapAThavilopabhItyA ca pustakatraye'pi yo yatra pAThabhedaH samupalabdhaH zuddhatayA ca pratibhAtaH sa tatraiva pustakanAmnA | saha patrasyAdhobhAge TippaNarUpeNa vinyastaH / pustakatritaye'pi truTitapATheSu azuddhatayA pratibhAteSu ca sthaleSu mUlapAThAnanutsArya zuddhapAThAn kalpayitvA tada eva ( ) etAdRzakoSTakeSu samupAvezayam / prAkRtabhASA'nabhijJapAThakAnAM saukaryAya ca TIkAntarAgatA avyAkhyAtAzca | prAkRtapAThA api saMskRtabhASAyAM pratiphalayya tathaiva sthApitAH / tadevaM pustakapradAtRbhirmahAtmabhiH paramupakRtamatra zreyaH karmaNi / evaM ca paM0 zrImadAnandasAgaragaNibhirapi asmatsatIrthyena viduSA muni - saubhAgyavijayenApi ca yathAvasaraM - vizeSatazca vihArAdinA|'navasthitadazAyAm -- 'prupha' zodhanAdinA sAhAyyaM prAdAyi / tadetadarthaM sarvAnapyetAnmahAtmano dhanyavAdairabhinandya dvagdoSasthitAnAM varNaniyojakapramAdajAtAnAM vA skhalanAdoSANAmapanayanAtha ca vidvadvargamabhyardhya vaktavyamidaM parisamAptiM nIyate / sainyapuram, saMvat 1974 zrAvaNazuklapaJcamI ArAdhyapAda - paMnyAsazrIsiddhivijayagaNiziSya munisattamazrI kesaravijaya munipAdAravindamadhutrato muni-kalyANavijayaH / 4444649 v.jainelibrary.org
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra nAmAva0 saTIkAyA dharmasaMgrahaNAvullikhitAnAM granthAnAmaitihAsikapuruSANAM ca nAmAvaliriyam AcArAGga 291-1 paNNavaNA 30-2 pANini gandhahastin .... 42-1 pAtrasvAmin gozAlaziSya .... puruSacandra jinabhadragaNikSamAzramaNa 436-1, 437-2 .... 442-2 jaimini prajJAkaragupta .... . 384-2 dharmakIrti pa prajJApanA 69-1, 125-2 .... 266-1, 422-2 prAkRtalakSaNa .... dharmasAraTIkA .... paNNatti 440-2 bhaTTArcaTa 442-1/majJapti 440-2 bhASyakRt .... 77-2, 107-1 mallavAdin .... 30-2 mahAvIra 30-2 revaNakAvya 261-1, 440-2 vararuci 403-2, 408-1 vijJAnanayaprasthAna . 288-2, 440-2 vyADi 77-2 zAkaTAyana .... 266-2 zAkyamuni 185-2 siddhasenAcArya .... 295-1, 295-2 260-1 1-2 385-2 243-1 69-1 30-2 144-1 13-14 // 39 // 436-1, 437-1 Jain Educationa l For Private & Personel Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education viSayAH | maGgalapuraHsaraM pranthakaraNaprayojanAdi *** pratipAdanam paropakArasvarUpasya puruSArthasya dharmatvam upakAradvaividhyam dravyopakArasvarUpam bhAvopakArakharUpam ... bhAvopakArazreSThatAyAM zreSThidvikadRSTAntaH pranthakarturAcAryasya pratijJA jinavacanastutiH tional dharmasaMgrahaNiprakaraNasya viSayAnukramaH / patrAGkAH pRSTham 1 6 6 7 9 10 11 2 1 2 1 2 1 2 1 viSayAH zAbdajJAnamavastuviSayamabhimanyamAnAnAM tAthAgatAnAM matamapAkRtya zabdArthayorvAcyavAcakasambandhavyavasthApanapUrvakaM zabdasya saviSayatAsAdhanam 12 punarjinavacanasyaivAtizayavizeSakhyApanam 16 svaprakaraNe pravRttyarthaM bhavyAn prati granthakarturupadezaH 16 dharmazabdaniruktiH 17 ... dharmasya mokSA'sAdhanatvazaGkAnirAkaraNam nAmAdibhedairdharmasya SaD vidhatvam nAmadharmaH patrAGkAH pRSTham 17 19 20 1 1 1 1 **********%*+++
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha viSayA 'nukrmH| *- // 40 // *- viSayAH pavAGkAH pRSTham / viSayAH patrAGkAH pRSTham sthApanAdharmaH dAnAdiphalA'bhAvaprasaGgenArekitasya jIvAstitvadravyadharmaH sya nirAkaraNayuktayaH ... ... 25 kSetradharmaH .... 20 2 / jAtismaraNa-stanAbhilASAbhyAmudbhAvitasya kAladharmaH ___ jIvAstitvasya nivAraNayuktayaH bhAvadharmaH ... 22 2 anantaroktacArvAkapUrvapakSasya khaNDanArambhaH pravakSyamANagranthasaMgatiH ... avagrahAdyAtmaguNAnAmanubhavasiddhatvam . ... jIvasvarUpanirUpaNam ... 23 1 buddherapratyakSatvavAdinAM mImAMsakAnA mantavya bhautikapuruSavAdimataparIkSA ___ nirAkRtya tasyAH pratyakSatvaprasAdhanam ... 28 jIvasattAmanaGgIkurvANAnAM bhautikapuruSavAdinAM jJAnaM jJAnAntaravedyamiti pratipAdayato naiyA___ matopanyAsaH 1 yikamatasya vyudAsaH anumAnAgamayoraprAmANyodbhAvanam avagrahAdibhiH pratyakSarAtmasvaguNairAtmanaH pratiSaddhApi na jIvaH ... 1 / pratyakSatvam *GS // 40 // For Private & Personel Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ patrAGkAH pRSTham l`lm l m m viSayAH 18 Atmano'pratyakSatvasAdhanAya prayuktAnAM ___ vyADIndradattayoryuktInAM nirAsaH caitanyasya bhUtadharmatvasAdhanAya cArvAkapUrvapakSaH caitanyasya bhUtadharmatvaniSedhaH abhivyaktivAdanirAkaraNam caitanyasya dharmitvanirasanam caitanyasya bhUtakAryatvapratiSedhaH kAyAkArapariNatabhUtAnAmapi na dharmazcaitanyam kAraNAnanurUpatvena na bhUtadharmazcaitanyam caitanyasya zarIrajatvanirAkaraNam cArvAkopanyastasya tadbhAve tadbhAvAt! | iti hetoH khaNDanam .... nAstikopasthApitasya madyadRSTAntasya vighaTanam viSayAH patrAGkAH pRSTham tasyaiva prakArAntareNa nirAsaH caitanyasya bhUtakAryatvapratiSedhakamanumAnam .... 48 prakRtAnumAnAGgabhUtasya dRSTAntasya sAdhyavikala todbhAvanaM tannirAkaraNaM ca .... 48 anutpannavAdyAzaGkitAyA hetoraprayojakatAyA nirAsaH 50 jIvaddevadattazarIrAdau yat caitanyaM na tad ghaTAdA viti parottaranirAsaH .... AkAravizeSasya caitanyakAraNatApratiSedhaH .... 51 anumAnalabdhapArizeSyAdAtmasiddhau parasya vipratipattistaduttaraM ca .... kAryakAraNabhAve''nurUpyatvasaMsthApanam .... caitanyasya prANApAnopAdAnakatAniSedhaH m m m m ` 2 Jain Education Intel For Private & Personel Use Only SKMjainelibrary.org
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha 0 viSayA // 41 // Jain Education Int viSayAH saMkSepeNa prakaraNasAropadarzanapUrvakaM caitanyasya svAnurUpakAraNatvenA''tmasiddhiprasAdhanam .... 56 caitanyasya svAnurUpAnvayinimittakatAsAdhakamanumAnam 57 pUrvoktAnumAne hetoH sAdhyena saha pratibandhasiddhi: 58 pareNodbhAvitAyAM hetorviruddhatAyAmAcAryasyottaram 58 mAtRcaitanyasya sutacaitanyA'nanurUpatvam sutacaitanyaM mAtRcaitanyakAryamAcakSANAnAM caitanyo 59 .... tyattivAdinAM matanirasanam AtmapratiSedhakapramANAbhAvaH pratyakSapramANena tannivRttyA vA tatpratiSedhA'yogaH anumAnasya prAmANyasAdhanam anumAnenA''tmanaH pratiSedhA'yuktatvam gauNavRttyA viSayAlokAdInAM prAmANyAbhyupagamaH ---- .... .... patrAGkAH pRSTham .... 59 61 61 64 65 66 2 2 1 1 1 2 1 2 2 2 2 viSayAH mukhyavRttyA pratipatteH prAmANyamAlokAdInAM vA' prAmANyam **** mImAMsakAbhimatasyAlocanAtmakanirvikalpakajJAnasya prAmANyanirAkaraNam naiyAyika-vaizeSikasaMmatasya 'vizeSaNajJAnaM pramANaM; vize 67 .... dhyajJAnaM ca tatphalam' iti matasya vyapAkaraNam 68 'jJAnasya prameyasArUpyaM pramANam' iti vadatAM saugatavizeSANAM matamapAkRtya arthagrahaNapariNAmalakSaNAyAH pratipatteH prAmANyasvIkAraH 'gauNavRttyApi jJAnameva pramANam' iti pUrvapakSasta nirasanaM ca parazaGkApanayanapUrvakamanumAnasyaiva prAmANyasthirIkaraNam 69 .... 69 anupalabdhyApi nAtmapratiSedhaH 70 .... patrAGkAH pRSTham .... 67 68 1 1 2 2 2 'nukramaH / // 41 // jainelibrary.org
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 viSayAH Agamato'pi jIvasiddhiH sarvajJasiddhau vakSyamANayorAgamasya prAmANya| pramANAntaratayoH sUcanam.... vAdinAM parasparamasaMgatAbhiprAyatvepi nA''gama| syA'prAmANyam .... .... 'jIvo aNAinihaNoM' ityAdivacanAnAmeva prA___ mANyaM na 'pRthvyaptejaH0' ityAdInAm .... 'vijJAnaghana' ityAdipadAnAM yathArthavyAkhyAnam AtmapratiSedhakasyaivAtmatvam AtmanaH paralokagAmitvam 'paralokazabda-'vyAkhyA.... kAyasyAtmapratiSedhakatvavyudAsaH dAna-kRSyAdikriyANAmadRSTaphalanibandhanatA .... patrAGkAH pRSTham / viSayAH patrAGkAH pRSTham 70 2 dAnAdiphale viparyayazaGkA tatsamAdhAnaM ca .... puNyAdiphale viparyAsazaGkA tannivAraNaM ca .... dAnAdikriyA'nyathAnupapattyA tatkartRtvenA'' smasiddhiH jAtismaraNasya saMvAditvaM, tatsiddhiH, taddvArA paralokasiddhizca .... bAlasya prathamastanAbhilASeNa paralokasiddhiH 82 vijJAnAntarajanyaprathamavijJAnenApi paralokasiddhiH 83 karmaNo vaicitryAd lAbhaharaNAdisiddherjIvAstitvaM yuktama83 anAdinidhanatvadvAramjIvasyAnAdinidhanatve kAraNam 1 tasya kRtrimatve dUSaNam .... Jain Education d isonal For Private & Personel Use Only A Uww.jainelibrary.org
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha 0 viSayA // 42 // Jain Education viSayAH patrAGkAH pRSTham Izvarasya tatkartRtve nAnAvidhadoSApattiH 84 .... 85 | Izvarasya rAgAdirahitatve jagannirmANa prayojanAbhAvaH 84 tannirmANapravRttihetusvabhAve mAnAbhAvaH kathaJcit tatkalpane ca kezAdihetutvena tasyAsundaratA | sattAmAtreNa tatkartRtve jagato'nAditvaprasaGgaH svabhAvabhede IzvarasyAdimattvaprasaGgaH jIvAnAM svabhAvavizeSa kalpane yuktivirahaH madhyasthasyezvarAdibhedena vicitrasattvanirmANA'yuktatvam 88 88 88 .... c... .... krIDayApi tannirmANaM madhyasthasyA'yuktam tasya rAgAdisahitatve jagannirmANAsAmarthyam akRtrimatve'pi sarAgasya na nirmANasAmarthyam sarAgasyA'kRtrimatvamapi na phalavat **** 86 86 87 88 89 89 2 2 1 1 2 1 1 1 2 2 1 2 viSayAH patrAGkAH pRSTham 90 1 rAgAdiyuktasya karmabandhastatphalavedanaprasaGgazca ..... karmA bandhakasvabhAvasya nirAkaraNam anAdimadIzvarapratiSedhanam 90 2 93 1 93 1 93 tasya kartRtve eva dUSaNAntaram ajIvasya jIvakartRtvaniSedhaH jIvAjIvAtiriktavastvabhAvAt kartRvAdasyA'yuktatvam 94 jIvAnAmanAdinidhanatve kAraNa nidarzanam 94 amUrtatvadvAram - amUrtatvasAdhakapramANam amUrtatvasAdhakapramANe hetukadambakam .... .... .... .... .... ---- .... **** 95 95 pariNAmitvadvAram - sukhAdiyogAnyathAnupapattyA jIvasya pariNAmitvam 96 2 1 - % % 'nukramaH / // 42 // w.jainelibrary.org
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAH patrAGkAH pRSTham viSayAH patrAkAH pRSTham ekAntanitye Atmani doSApattiprasajanam ... 96 2 / kAraNAtkAryotpattisvIkAre'nvayasiddhiprasaGgaH... 112 AtmanaH sukha-duHkhobhayasvabhAvatvanirasanam ... 96 2 kAraNanAza-kAryotpAdayoyauMgapadyasvIkAre doSAH 113 ekAntenAtmanaH sukha-duHkhAnyatvaM pratipAdayataH 'kSaNasthitidharmA bhAva eva nAzaH' iti paroktasya dUSaNam 114 __ sAMkhyasiddhAntasya vyudasanam dhammidharmabhAvasya parikalpitatvanirAkaraNam ... 114 AtmanaH ekAntanityatve doSApattiH ... 104 2 pratItyotpAdaparIkSA, tannirasanaM ca ... 115 1 jJAna-jJAninorekAntabhedanirAsaH na kAraNasattAmAtreNa kAryotpAdaH ... 118 2 pradhAnasya bandha-mokSavAdinAM sAMkhyAnAM nirA na kAraNakriyA kAraNAbhAvaM vAzritya bhavati kAryam 119 karaNapuraHsaramAtmano bandha-mokSau pariNAmitvaM na dvitIyakSaNe kAryasya kAraNApekSA ... 119 ca prasAdhitam ... ... kArya-kAraNayoH svabhAvavizeSakalpanAnirAkaraNam 120 * ekAntanityapakSe vyavahAravilopaprasaGgaH ... kSaNikatve kAraNavaiziSTyA'yogaH ... 121 saMtAnAd vyavahAropapattinirAkaraNam ... upAdAna-sahakArikAraNAbhyAmapi na vaiziSTyasiddhiH 121 ekAntakSaNikapakSe kAryakAraNabhAvAnupapattiH... 112 1 anAdivaiziSTyanirAsaH ... abhAvAd bhAvotpattinirAsaH 112 1 upAdAnakSaNasya viziSTasvabhAvatAnivAraNam ... 122 107 ... 121 dharma.pra. Jain Education Interational
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha 0 viSayA // 43 // Jain Education viSayAH prakRta eva dUSaNAntaram ... kAryasya svabhAva niyamavighaTanam patrAGkAH pRSTham 122 2 123 2 125 1 1 128 1 pratItyotpAde eva dUSaNAntaram na pratyakSAnupalambhAdinApi kAryakAraNabhAvAvasAyaH 126 sattAmAtreNa kAraNasya kArakatve'tiprasaGgaH 'taM caM gheppai' ityAdiparoktasya niSedhanapUrvakaM kAryakAraNabhAvasthiteH pradIrghekAnubhavatvasAdhanam 130 'kSaNikaM vastu' 'avikalpakaM jJAnam' ityAdivicAropi pradIrcekAnubhavasthityaiva yujyate nAnyena jJAnena nirvikalpaka buddhervicArakatvanirAkaraNam nizcayabuddhirapi na vastuyAthAtmyanizcayanibandhanam na rAjazAsanAd nityAderaghaTamAnatA nirvikalpakenA'grahaNepi na sA .... .... 1 132 2 133 1 133 2 134 2 135 1 viSayAH AlocanayApi na tathA..... arthakriyAvirodho'pi na niye'pi tu kSaNike vastuni 136 kArye kAraNadharmAnugamAbhAve kAryakAraNabhAvaniyamasyA'navagamapUrvakatvam uttarAvara sthitakSaNadvikagrahaNenApi na kAryakAra NabhAvAvagamaH .... .... .... .... .... prativastu sarvathAbhedavAdinAM bauddhAnAM mate sAmAnyavizeSayoraghaTamAnatayA na kAryakAraNabhAvA vagamaH .... .... vAsanayApi na kAryakAraNabhAvopapattiH ekAntakSaNikAdipakSe sukhAdyayogAdAtmanaH pariNAmitA pariNAmitve hetUpadarzanam .... .... patrAGkAH pRSTham 135 2 .... 138 138 138 141 142 142 1 2 2 'nukramaH / // 43 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ / viSayAH patrAGkAH pRSTham viSayAH patrAGkAH pRSTham svapakSe pUrvoktadUSaNA'yogapradarzanam .... 143 2 Atmano'NumAtratvanivAraNam 163 dravya-paryAyAtmakavastuviSayAnumave bAdhakAbhAvaH 144 2 AtmanaH sapradezatAsAdhanam | kevalabhedA'bhedavAdinAM naiyAyikabauddhAnAM matakhaNDa pUrvapratipAditasya pariNAmitvasya smAraNA napUrvakaM jAtyantarAtmakabhedA'bhedapakSasaMsAdhanam 145 dRSTAntapurassaramAtmano nityA'nityatvavyavasthApanA 166 bhedA'bhedapakSe eva parasya tarkastaduttaraM ca .... 150 1 kAraNadharmANAM kArye'nvayavyatirekavyavasthApanam 166 dravya-paryAyayonivRttyanivRttivyavasthA .... 152 vinAzahetvayogasAdhanapUrvakaM bhAvAnAM vinazvarasvabhAdravyanivRttisAdhakavikalpasyA'gRhItagrAhitAsAdhanam 153 ___vamaGgIkurvANAnAM saugatAnAM pUrvapakSastatkhaNDanaM ca 167 tasyaiva nirviSayatvabhirAkaraNam anugama-vyatirekabalAt pratyakSeNa vastu pariNAmi 173 dravya-paryAyayoH kathaJcid bhedasAdhanam .... 156 bauddhaiH pratyakSatvenAbhimatasya nirvikalpakajJAnasya nirAzarIrAtmanoH kathaJcidabhedasAdhanam ___ karaNaM savikalpakasya pramANatAprasAdhanaM ca AtmanaH sarvagatatvamapAkRtya zarIrapramANatAsAdhanam 158 kSaNasthitidharmANaM bhAvameva vinAzamAcakSANasya Atmasthameva jJAnaM vastu prakAzayati na tu tadAsAdya 159 parasya nirAkaraNam .... ..... 180 kevalajJAnasya sarbagatatvamirApharaNama 163 1 | nAzasyaiva nirhetukatAnirAkaraNam .... 157 Jan Education a l For Private Personal Use Only w.ainelibrary.org
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 'nukrmH| saMgraha viSayA- // 44 // 000 ORGACASSADOX viSayAH patrAGkAH pUSTham viSayAH patrAGkAH pRSTham vinAzasyaiSa nihetukatAsAdhanAya pareNa prayuktAnAM jJAnasya nizcayA'hetutvasamarthanam vikalpAnAM saprapaJca vyudAsaH .... 180 2 / jJAnino'kAryA''caraNe doSAdhikyasaMbhAvanA .... nirdiSTapUrvapakSasya vyapAkaraNam jJAyakatvadvAram vAde'pi jJAnasya doSA'hetutvam Atmano jJAnAdabhinnatAsAdhakamanumAnam .... 192 2 vAdasyA'nujJA 202 2 jJAnA''tmanorekAntenA'bhedapratipAdanaparaH pUrvapakSa jJAnavAdinAM mithovibhinnatve dRSTeSTA'bAdhitAdAgamAda ___ staduttaraM ca .... 93 1 jJAnasya yathArthatAvinizcayaH samavAyasaMbandhasyA'prayojakatAsAdhanam .... dRSTeSTA'bAdhita AgamaH .... kartR-kAraNabhAvena sAdhyamAnasyA''tma-jJAnayora itaretarAzrayadoSanirAkaraNapUrvakamAgama-sarvajJayoH | bhedasya nirAkaraNam .... prAmANyavyavasthApanam .... jJAnAtmanorabhedapale kartR-karaNabhAvavyavasthA .... 197 2 sarvajJopadezasvarUpam ... 1 ajJAnikamatopakSepaH ... tadarthasya yathArthatAyAM kAraNam jJAnasya vAdavivAdAdinA paralokavibAdhakatotprekSaNam 198 2 / vItarAgasyopadezadAnapravRttau kAraNam 205 .... 196 1 : // 44 // 205 Jain Education inte For Private Personel Use Only a ainelibrary.org
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education viSayAH zabdAnAM citrArthatayApi nA'nizcayahetutA AcArya paramparakasyA'prAmANye doSApattiH ajJAnikamatanirAsAyaiva yuktivizeSAH jJAnasya guNanibandhanatA sUtrasAkSyeNa jJAnasya cAritropakArakatAbhidhAnam ... athottarArddham / 1104 kartRtvadvAram - jIvasya kartRtvaprasAdhakamanumAnam lokavyavahArato'pi kartRtvam ... ... ... ... patrAGkAH pRSTham 206 2 206 2 207 1 209 2 210 1 211 211 1 1 viSayA: sukhaduHkhAnubhavAnyathAnupapasyA tatkAraNatvena svakRtakarmasiddhiH svabhAvavAdanirAkaraNam niyatikAlAdInAmapyapAkaraNAtidezaH sukhAbhilASiNo'pi jIvasya duHkhaphalakarmakartRtvam itaretarAzrayanivAraNapUrvakaM karma - midhyAtvayorudbhava - vyavasthA karmaNaH kRtakatvepi pravAharUpeNA'nAdimatvam karmaNo'nAditve dRSTAntIbhUtasya kAlasyAnAditvam karmaNo jIvakRtakatva svIkAre hetuH bhoktRtvadvAram - anubhava - lokAssgama pramANairbhoktRtva siddhistadasvIkAre doSazca ... patrAGkAH pRSTham ... 211 2 211 2 216 1 217 1 218 1 218 2 219 1 219 2 221 v.jainelibrary.org
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgraha 0 viSayA // 45 // viSayAH | karmavipAkavedanarUpAtmapariNatireva bhoktRtA bAhyakAraNasApekSatayA tasyA aGganAdiyoge bhoga prasiddhiH Izvarasya karmaphaladAne prerakatvanirAsaH tasyaiva karmakartRtvapratiSedhaH ... lokA''gamAbhyAM jIvasya bhoktRtvam rAjagrahAdinA maraNepi svakRtabhogitvam karmanirUpaNam karmaNAM nAmAni jJAnAvaraNIyam darzanAvaraNIyam vedanIyam mohanIyam ::::: ... patrAGkAH pRSTham 221 2 222 1 222 2 224 225 225 2 227 1 227 2 228 1 228 1 229 1 229 2 1 1 . viSayAH AyuSkam nAma ... gotram .... antarAyakam mUrttenApi karmaNAmUrtimato jIvasya saMbandhaH mUrtenApyamUrtimata upaghAtAnugrahau saMsAriNo jIvasya na sarvathA'mUrtatvam amUrtakarmavAdinAM mataM tannirasanaM ca dehAtmanoH saMbandhasAdhanam jJAnavAdino bAhyArthanirAkaraNayuktayaH paramANunirAkaraNayuktayaH ... samudAyanirAkaraNaprapaJcaH / avayadhiniSedhanaprakAra: ... .... .... 2000 .... .... ::: patrAGkAH pRSTham 231 2 231 2 234 2 234 2 'nukramaH / 235 1 235 2 235 2 236 1 237 1 238 2 239 1 4 // 45 // 242 243 2 ww
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ jArammaH .... viSayAH patrAGkAH pRSTham viSayAH patrAGkAH pRSTham | bAghArthAnAM doSakAraNatAjJApanam 247 1 bhAvadharmanirUpaNArambhaH ... 271 1] nirdiSTapUrvapakSasya saprapaJcaM nirAkaraNapUrvakaM bAyArtha bhAvadharmamUlabhUtasya samyaktvasya prAptitrakAraH .... 271 2 siddhyApAdanam 247 samyaktvAdiguNarahitasya jIvasya bahutaro bandhaH paramANusvarUpaM tatsambandhopapattizca 258 2 stokA ca nirjarA iti kathaM pranthibhedaM yAvattasya avayavisvarUpaM tatsiddhizca 262 2 prAptiH / iti zaGkA taduttaraM ca .... 272 bhramAtmakajJAnenApi bAhyArthasiddhiH anantabhavabhAvitasyApi saMsArasya samyaktvaprAtyanantaraM 263 2 vijJAnamAtrapakSe doSahetutvamabAdhitam 264 zIghravinAze yuktiH .... 278 ... 2 abhAvasyaikAntatucchatAmaGgIkurvatAM dharmakIrtyAdisaugata sarveSAM jIvAnAM pranthibhedanimittaM vIryotkarSaH kathaM na jAyate ? ityAzaGkA samAdhAnaM ca ... 279 vizeSANAmapAkaraNam ... ... 266 1 daiva-puruSakArayostulyabalatvavyavasthApanam .... jJAnasya sAkAratAnyathAnupapattyA bAhyAthesiddhiH 266 2 / pranthibhedasya kaSTasAdhyatA .... ... 283 buddhasya dAnapAramitAnyathAnupapattyA bAhyArthasvIkAraNa yathA subahumapi karmasthiti samyaktvAdirahito jIva: , puraHsaraM karmaNo mUrtatvavyavasthApanam ... 268 1 kSapitavAn zeSAmapi stokAvaziSTAM tathaiva kSapayatu / aSTAnAmapi karmaNAmutkRSTetarasthitipramANapratipAdamam 270 2 / kimatra darzanAdibhiriti zaGkA tatsamAdhAnaM ca / 283 CRACCCCCCC Jain Education Konal For Private & Personel Use Only hiww.jainelibrary.org
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-567 viSayAH SGENTL 295 296 dharmasaMgraha viSayAH patrAGkAH pRSTha viSayA patrAGkAH pRSTham 15 yathApravRttAdikaraNatrayanirUpaNam 284 1 zrutajJAnam 294 // 46 // samyaktvanirUpaNam 285 1 avadhijJAnam kSAyopazamikasamyaktvasvarUpam 285 2 manaHparyavajJAnam .... || aupazamikasamyaktvanirvacanam .... 286 1 kevalajJAnam .... 296 mA kSAyikasamyaktvalAbhaprakAraH 287 1 jJaptisvabhAvena jJAnasyaikyameva yuktaM na tu paJcaprakAkAraka-dIpakasamyaktve .... 287 2 ___ratA iti pUrvapakSastaduttaraM ca 296 dazavidhasamyaktvasyApyukteSvantarbhAvakathanam .... 288 2 jJAnAnAM pArthakye sthUlanimittAni 299 2 samyaktvasyopazamAdilakSaNAni ... 288 2 jJAnAnAM paJcabhedAtiriktatvanivAraNam 301 2 | nizcayanayataH samyaktva-maunayorabhedepi vyavahArana kSINAvaraNasyAbhinibodhikAdiprasanavAraNam .... yena tayoH pRthaktvam .... 290 2 kevalinyapi AbhinibodhikAdijJAnasadbhAvavAvinAjJAnanirvarNanam 291 2 mAcAryANAM matapratipAdanam / 303 1 dRSTAntopanyAsena jIva-jJAnayoH svarUpAbhidhAnam 293 2 / kevalajJAnAvaraNasya pratisamayaM pradezataH kSayepi caramaAminibodhikajJAnam 294 1 / samaye eva tatprAdurbhAva ityAdisamarthanam ... 303 2] nam .... // 46 // sa Jan Education For Private Personal use only Bw.jainelibrary.org
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAH patrAGkAH pRSTham viSayAH patrAGkAH pRSTham jJAnAnAmitthaM kramopanyAse prayojanam .... 304 2 parapIDAhetuvacanAnAmaikAntikavacanAnAM ca mRSAvAcAritranirUpaNArambhaH ....' datvam .... .... 3 cAritrasya mUlaguNAnAM nAmamAI nirdezo nirUpaNaM ca 306 2 | aikAntikAstitva-nAstitvayoralIkatopadarzamapUrvaka|vedavihitahiMsAyAH nirdoSatvasAdhanAya vaidikAnAM manekAntavAdasya satyatvasthApanam .... 321 | yuktayaH kharazRGge darzanAdInAM mokSamArgatve ca astitvaanantaroditapUrvapakSasya khaNDanam nAstitvavyavasthA .... .... 6 jinAyatane iva vedavadhepi nirdoSatAzakA taduttaraM sAvadhAraNavacanatyAgopadezaH | jinAyatanasya viziSTaguNasAdhakatvapradarzanaM ca svarUpasatyApi pIDAheturbhASA'lIkA vedavihitahiMsAyAM satphalAbhAvaH vANijyamiva corikAmapi nirdoSAM manyamAnAnAM tatraiva vadhyAnAmadhyupakArAbhAva: 312 2 skanda-rudrAdyanuyAyinAM matopanyAsaH .... vedamantrapUrvakamapyAlabhanaM na nirdoSa vaidikamatrANAM phale pUrvoktamatasya saprapaJca nirAkaraNam | vyabhicAradarzanAd ityAdi savistaranirUpaNam 313 1 / strIsevA nirdoSAM bruvatAM keSAzcid yuktayaH .... khanindAhetuM mRSAvAdamaduSTaM manyamAnAnAmapAkaraNam 317 2 / uparyuktamatasya yukti-pramANaistiraskaraNam .... rror MY MY Jain Education a l For Private & Personel Use Only K rjainelibrary.org
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ nukrmH| dharmasaMgraha viSayA- | // 47 // ` m m viSayAH patrAGkAH pRSTham / viSayAH patrAGkAH pRSTham' ratnatrikavRddhihetutvena prAmAdiparigrahamaduSTaM manvAnAnAM vastra-pAtrAdigrahaNepi svasya nirgranthatAsmaraNama.... 373 saugatAnAM matopakSepastannirAsazca ... 340 1 / 'jinaliGgameva jinaziSyairAdaraNIyam' iti bruvANaM |dharmopakaraNasyApi vastrAdeH parigrahatvamabhimanyamAnAnAM boTika saMzikSya jinAjJAyAmeva hitaM na taccari| boTikAparaparyAyANAM digambarANAM matopakSepaH 347 2 tAnukaraNe iti vyavasthA vastragrahaNe doSadarzanam .... .... 347 2 / rAtribhojanaviratedRSTA'dRSTaphalasAdhakatA .... pAtra-rajoharaNa-daNDakAdigrahaNe doSanirUpaNam 349 1 uttaraguNAnAmatidezaH .... vastra-pAtrAdirahitatve guNaH ..... 350 1 vItarAga-sarvajJasiddhIanekayukti-pratiyuktibhiH pUrvanirdiSTamatasya nirsn| pUrvakaM vastrasya nirdoSatvaM saMyamopakArakatvaM ca saM rAgAdInAmAtmadharmatvena kathaM tannAzena sAdhyaM vItarA| sAdhitam 350 2 ___ gatvam ? iti mImAMsakAnAM pUrvapakSasya samarthanam 380 2 pAtrasya nirdoSatA guNasAdhakatA ca teSAmeva sarvajJatvaviSaye vipratipattiH rajoharaNe'pi doSAbhAvo guNazca 372 1 / | na kopi pratyakSapramANena sarvaM jJAtuM zaknotIti vAdinaH daNDakasya guNakAritA 372 2 matasamarthanam 380 // 47 // For Private & Personel Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAH pratyakSAdibhiH sarvairapi pramANairna sarvajJAnam pratyakSapramANena sarvajJatvanirAkaraNam anumAnena tannivAraNam ..... Agamena tadapAkaraNam .... sarvajJakRtAgamasyAsiddhatvapradarzanam asarvajJakRtAgamasya sarvajJatvA'sAdhakatvam sarvajJapratiSedhakaM pramANam .... adhikRtapUrvapakSasya khaNDanArambhaH anAdimatAmapi rAgAdInAM dezakSayadarzanena pratipa kSabhAvanayA sarvakSayasaMbhAvanA bhAvanAyogyo bhAvanAbhedAzca jJAnAdInAmapi bhAvanAtvam jJAnAdInAM rAgAdipratipakSabhUtatvam patrAGkAH pRSTham viSayAH patrAGkAH pRSTham 384 1 jala-jvalanadRSTAntenAtmana aikAntikavinAzavAdinAM . 384 2 ___ matasya nirasanam .... .... 390 2 kSINAnAM rAgAdInAM punarbandhAbhAvastatkAraNaM ca .... nairAtmyabhAvanAM rAgAdiprahANanimittaM bunANAnAM ___ saugatAnAM matavyudAsaH 391 2 dharma-dharmiNorbhedA'bhedavyavasthApanam 394 1 dharmANAmanekatvasAdhanam .... 386 2 395 2 dharmiNa ekatvam 386 2 dharmANAmekAntenA'bhedAt kathaM dharmivat teSAmapi na nityatvamiti pUrvapakSastaduttaraM ca .... 397 1 389 1 ceSTayA vItarAgatvanirNayaH .... 398 389 2 / pratyakSapramANenaiva sarvavastujJAnopapattisAdhanam .... . 399 mr mmmmm or mor RECORRECENCER-%E Jain Educatiemational
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha 0 viSayA // 48 // Jain Education Int viSayAH pratimAjJAnasya sarvaviSayatvam AvaraNAbhAve jIvasya sarvajJatvam | sarvavizeSANAM pratyakSatvena tajjJasya siddhiH | nAvadhijJAnAdibhiH sAbhyamAno vyabhicAraH keva lajJAne samavataratIti prasAdhanam mAMsAdyazucijJAnepi na sarvajJasyApavitratAprasaGgaH vyavahAreNa nizcayanayena ca sarvajJajJAnam | idAnImapi AgamAt sarvajJasattAjJAnam Agamasya prAmANyavyavasthApanam ekAntanityamAgamaM manyamAnAn mImAMsakAn nirAkRtya tasya kathaJcinnityatvaprasAdhanam Agamasya puruSapraNItatvasAdhanam .... .... .... .... .... .... .... .... patrAGkAH pRSTham 401 2 402 2 404 1 407 1 408 1 408 2 409 1 409 2 410 2 412 1 viSayAH vedasya svataH prAmANyanirAkaraNam pareNoditasya sarvajJapratiSedhakapramANasya pratijJAyAH khaNDanam pUrvoktapramANAvayavabhUtasya hetorapA karaNam pratyakSapramANasya sarvajJA'pratiSedhakatA anumAnAgamopamAnArthApattInAM tathAtvam abhAvopi na sarvajJapratiSedhakaH prastute eva pratiSedhakapramANe dRSTAntasya saMdigdhasA .... dhyatodbhAvanam atIndriyArthAbhidhAyakavaidyaka - jyotiSAvizAstrAnya thAnupapattyApi sarvajJasiddhiH kevalajJAnasya trikAlavartivastuviSayakatvam 0000 .... .... .... .... .... .... .... ... patrAGkAH pRSTham 413 2 416 2 418 2 423 1 _423 424 425 426 428 2 8 2 2 sUda 2 2 'nukramaH // 48 // jainelibrary.org
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ SOCTOGRESCRECRUSROSECOROSCk viSayAH patrAGkAH pRSTham viSayAH patrAGkAH pRSTham vastuno dravya-paryAyAtmakatvam .... 429 2 yugapadupayogavAdino vAdisiddhasenasya matopakSepaH 436 2 kevalajJAnasya sphuTAbhatvam .... .... 430 2 pUrvoktamatakhaNDanaparaM jinabhadragaNikSamAzramaNavaktAdhvam 437 2 kAlikapadArthaviSayakajJAnasya sphuTAbhatve mAyA kevalajJAna-darzanA'bhedavAdinAM matopanyAsaH .... 440 ___ sUnavIyAnAM vyAkhyA ..... .... 431 1 anantaroktamatasya siddhAntavAdinA khaNDanam .... 441 kevalajJAna-darzanayoH sAkArAnAkAratAnirUpaNam upayogaviSaye evA''gamavAdinaH siddhAntasAkSika | viSayabimbasaMkramAderAkAratAnivAraNam 432 1 matasamarthanam 442 viSayapraticchAyAsaMkramasyApi tathAtvanirAkaraNam prakRte eva matAntaram .... kevalajJAnasya sarvagatatvavyapAkaraNam .... jinasyaiva sarvajJatvaM na sugatAdInAm .... 445 | tasya utpattisamaye eva sarvaparicchedazaktimattvam 434 2 sarvajJatvasiddhau Agamasya chinnamUlatvadoSopi nirastaH 446 candraprabhAdidRSTAntasyopamAmAtratvasAdhanam .... 435 1 kaizcideva parigrahepi nAgamasya sadoSatvam .... anyeSAmAcAryANAM matena kevalajJAnasya sarvagatatvamapi 435 2 | kucodyaparihArAtidezaH ... kevalajJAna-darzanayorupayogAdiviSayA nAnAvipratipattiH436 1 | pUrvanirUpitasya bhAvadharmasya phalopadarzanam ..... FASKAR-ACCORRECASCIESCARSEX 434 1 / 446 dharma.pra. 10 For Private Personal use only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha viSayA-18 unukamA viSayAH | mokSasukhasya zAzvatatvasAdhanam mokSasukhasyAnupamatve kanyAdvayadRSTAntaH satataM mokSagamane kathaM na bhavyocchedaH? ityArekA taduttaraM ca .... patrAGkAH pRSTham viSayAH 446 2 sakalaprakaraNArthopasaMhAraH .... granthakartubhavyAnpratyAzIrvAdaH 450 2 | TIkAkartuH samAptivaktavyaM samAptizca patrAGkAH pRSTham 451 1 451 1 CRICKAGARIKAA // 49 // 451 2 ||dhrmsNgrhnniprkrnnsy viSayAnukramaH smaaptH|| Headmask // 49 // REKARORM Jain Education Interational For Private & Personel Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMprataM karteti dvAraM samarthayitukAmastadevopakSipatikattatti dAramahuNA kattA jIvo sakamma assa ya aNabhuvagame logAdivirohadoso tti // 546 // karteti dvAramadhunA avasaraprAptam / tatra jIvaH kartA iti sAdhyaM, khakarmaphalabhogAditi hetuH, khakRtasya karmaNo yat phalaM tasya bhogAt / na cAyaM kharUpAsiddho yata Aha-asya ca-khakRtakarmaphalabhogasyAnabhyupagame lokAdivirodhadoSaH prasajyate / lokAdItyatrAdizabdena yuktisarvajJopadezagrahaNam // 546 // tatra lokavirodhaM darzayati da?Na kaMci duhiyaM suhiyaM vA eva jaMpatI logo| bhuMjati sakayaphalaM Na ya vaDajakkhanivAsatullamiNaM // 547 // kaMcitpuruSa duHkhitaM sukhitaM vA dRSTvA evaM loko jalpati-bhule eSa khkRtkrmphlmiti'| na ca vAcyam-idaM lokajalpanaM vaTayakSanivAsatulyam / yathA hi kila vaTe yakSasya nivAsAbhAve'pi loko jalpati baTe vaTe yakSo || nivasatIti, tathA atrApyanyathA lokavAdo bhaviSyatIti // 547 // kutaHpunaridaM na vAcyamityata Aha Jain Education in Trjainelibrary.org
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgrahaNi // 21 // suhadukkhANuhavAto cittAo Naya ahetugo eso| niccaM bhAvAbhAvappasaMgato sakaDamo hetU // 548 // sukhaduHkhAnubhavAt citrAt-nAnArUpAt iha loke yathAsaMbhavaM sukhaM duHkhaM vA citramanubhUyate / tataH kimityAha-na hAca eSa citraH sukhaduHkhAnubhavo nirhetuko, nityaM-sadA bhAvAbhAvaprasaGgAt / "nityaM sattvamasattvaM vA'hetoranyAnapekSa NA" diti nyAyAt / tasmAdasya sukhaduHkhAnubhavasya khakRtameva karma 'mo' nipAto'vadhAraNe heturiti na pUrvokto lokavAdo vttykssnivaasvaadtulyH||548 // atra parasya matamapAkartumAzaGkate kinna sahAvo tti maI bhAvo vA hoja jaM abhAvo vaa| jai bhAvo kiM citto ? kiM vA so egarUvo tti ? // 549 // sthAdiyaM matiH parasya-kathamucyate khakRtameva karma sukhaduHkhAnubhavasya hetuH?, yAvatA khabhAva eva kinna bhvtiiti| dAtadayuktam , kuta ityAha-'yat' yasmAtsvabhAvo bhAvo vA svAdabhAvo vA?, tatra yadi bhAvastarhi so'pi bhAvaH kiM citro-nAnArUpo vA syAt kiM vA ekruupH||549|| jai tAva egarUvo nicco'nicco va hoja ? jai nicco / // 21 // walaw.jainelibrary.org Jain Education eS
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaha hetU so bhAvo ? aha u aNicco Na ego tti // 550 // yadi tAvadekarUpastataHsa kiM nityo vA syAdanityo vA yadi nityastahi kathaMsa bhAvo hetu:-kAraNaM syAta.nityasyA kramayogapadyAbhyAmarthakriyAvirodhAt / athAnityaH sa bhAva iti pakSastato na ekaH, pratikSaNamanyAnyarUpatayA tasya bahutvabhAvAt // 550 // dvitIyapakSamAzaya dUSayati aha citto kiM mutto kiM vA'mutto ? jai bhave mutto| tA kammA avisiTTho poggalarUvaM jato taM pi // 551 // atha sa bhAvarUpaH khabhAvazcitra iti pakSaH, nanu kiM mUrto vA syAdamUrtI vaa| tatra yadi bhavenmUrtastarhi sa karmaNaH sakAzAdaviziSTaH, kathamityAha-yato-yasmAttadapi karma pudgalarUpamupalakSaNametat citraM cAsmAbhirabhyupagamyate,bhavatApi ca khabhAva evaMkhabhAvaH tato na karmaNaH sakAzAdasya kazcidvizeSaH tathA cAvipratipattiH, nAmni vivAdAbhAvAt // 551 // aha tu amutto Na tao suhadukkhanibaMdhaNaM jahAgAsa / jIveNaM vabhicAro Na hi so egaMtato'mutto // 552 // CARRORA-CA-GGAGAGAN Join Education ww.jainelibrary.org anal
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhrm||212|| Jain Education athoktaprakAreNa parAbhyupagamaprasaGgabhayAnmUrtta iti pakSamapahAya amUrtta ityabhyupagamyate, yadyevaM tarhi 'tautti' sakaH khabhAvo na sukhaduHkhanibandhanamamUrttatvAt, yathA AkAzaM, na hyAkAzamasumatAmanugrahAyopaghAtAya copajAyate, kiMtu puGgalA eva, "jaMmaNuggahovaghAyA jIvANaM poggalehiMto " iti vacanAt / na cAmUrttatvamantareNAnyadAkAzasyAnugrahopaghAtakAritvAbhAvanimittam / tato yadyasAvapi khabhAvo'mUrttastarhi naiva sukhaduHkhanibandhanaM bhavatIti / atra para Aha-- 'jIveNamityAdi' yaduktamamUrttatvAnna sa khabhAvaH sukhaduHkhanibandhanamiti tatra jIvena vyabhicAraH, tasyAmUrtta - tve'pi sukhaduHkha nibandhanatvAbhyupagamAt / atrAha-'na hi so egaMtaomutto' hi - yasmAnna saH - jIva ekAntenAmUrtto yena hetostena vyabhicAraH syAt // 552 // kuto naikAntena so'mUrtta ityAha jamaNAdikammasaMtapariNAmAvannarUva evAyaM / Mario (r) rri va ya tassa hetu tti // 553 // yat - yasmAdayaM - jIvo'nAdikarmasantatipariNAmApannasvarUpa eva, kSIranIravadanayoH sadA lolIbhAvenAvasthAnAt / tathA ca sati bIjAGkuranyAyena bIjamaGkarasya heturaGkuro vIjasyetyevaMrUpeNa tadeva karma paramArthatastasya- sukhaduHkhAnubhavasya 1 yadanugrahopaghAtau jIvAnAM pudgalebhyaH / saMgrahaNiH // 212 // w.jainelibrary.org
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education heturbhavati natu jIvaH kevalo'mUrttaH, tathAhi - sukhaduHkhAnubhavanimittaM karma tannimittazca sukhaduHkhAnubhava iti kuto jIvena vyabhicAraH // 553 // punaranyathA paro vyabhicAramAcaSTe muttenaM vabhicAro Na so vi jaM cetaNAsarUvo tti / so dukkhanimittaM niruvamasuharUvato tassa // 554 // muktena - siddhenAmUrttatvAdityasya hetorvyabhicAraH, nahi sa sakamrmmA yena saMsArivattasyApi karmapariNAmApannarUpatayA mUrttatA parikalpyetetyatrAha - yadetadanantaramuktaM tanna / yat-yasmAt so'pi - muktazcetanAsvarUpa eveSyate, na sukhaduHkhayoranubhavitA, tadanubhavanibandhanasA tAsAta vedanIya karmaNorabhAvAt / anyacca, sukhaduHkha lakSaNasamudayanimittatvamamUrttasya niSidhyate na kevalaM sukhanimittatvaM, na ca sa mukto duHkhasyApi nimittaM, tasya sakalautsukyanivRttilakSaNanirupamasukhasvabhAvatvAt, tato na kazcittena vyabhicAraH / api ca, mUrttasyApariNAmikAraNatayA sukhaduHkhanibandhanatA pratiSidhyate natu pariNAmikAraNatayA, muktazca nirupamasukhaM prati pariNAmi kAraNaM, tatkathaM tena vyabhicAraH 1, yadi punarasAvapi svabhAvo muktAtmavat iSyate tarhi tasyApi jIvatvaM sadA sukhitvaM ca prasajyeta // 554 // tathA cAha - tassaviya tahAbhAve jIvattaM ceva pAvatI vattaM / jainelibrary.org
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 213 // Jain Educatio tA kaha Nu so sahAvo ? sadAsuhittappasaMgo ya // 555 // tasyApi ca - khabhAvasya tathAbhAve - muktAtmavat nirupamasukhaM prati pariNAmikAraNatayA bhAve'bhyupagamyamAne vyaktaM jIvatvameva prApnoti, sadA sukhitvaM ca / tataH kathaM nu sa khabhAvo bhavet ?, kevalaM nAmAntareNa mukta eva kazcidabhyupagataH syAt, tatra cAvipratipattiriti / tadayamatra pramANArthaH - yadamUrtta na tat apariNAmi kAraNaM sat sukhaduHkha nibandhanaM yathA''kAzam, amUrttazcAsau khabhAvaH / nanvAkAzasyApyapekSAkAraNatvena sukhaduHkha nibandhanatvAt kathamayaM dRSTAntaH sAdhyavikalo na bhavatIti cet, na, apekSAkAraNasya nirvyApAratayA tattvato'kAraNatvAdanyathA nirvyApAratvAvizeSataH | sakalasyApi jagatastatkAraNatApatteriti // 555 // abhAvapakSamadhikRtyAha - aha tu abhAvo so vi hu egasahAvo va hoja citto vA ? | tucchegasahAvatte kahaM tao kajjasiddhi tti ? // 556 // atha sa khabhAvo'bhAva iti pakSaH, nanu so'pyabhAvaH kimekasvabhAvo vA syAtkiMvA citro ?, yadyekasvabhAvastatastasya tucche kasvabhAvatve sati kathaM tataH kAryasiddhiH - kAryaniSpattirbhavati ?, naiva bhavatIti bhAvaH // 556 // etadeva bhAvayatihi kharavisANahetU abhAvato jAyatI tayaM tatto / saMgrahaNiH, // 213 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ tucchegasahAvattA bhegajaDAbhAramAdI vA // 557 // na hi kharaviSANahatvabhAvataH sakAzAttakat-kharaviSANaM jAyate / kuta ityAha-tucchaikakhabhAvatvAt / 'bhekajaDAhai bhAramAdI vA' iti bhekajaTAbhArAdi vA tatastucchaikakhabhAvAt khahetvabhAvAjjAyate / bhekaH-zAlUra AdizabdAt gaganendIvarAdigrahaNam / tasmAnna tataH kAryasiddhiyuktA // 557 // atra paro'sahamAna Aha miDapiMDo ceva tao jAyaDa tatto ghaDo ya to juttaM / tucchegasahAvatte kahaM tao kajasiddhi tti ? // 558 // 'tautti' sako'bhAvo mRtpiNDa eva, tasmAca mRtpiNDarUpAdabhAvAjAyate viSayeNa viSayiNo lakSaNAjAyamAno dRzyate ghaTaH / 'to' tasmAttucchaikakhabhAvatve sati kathaM tataH kAryasiddhiriti yaducyate tadayuktameva // 558 // ayuktatvameva bhAvayati Na hi so tucchasahAvo egaMteNaM sruuvbhaavaato| taddhetubhAvarUvaM paDucca tuccho muNeyavo // 559 // na hi-yasmAt saH-mRtpiNDarUpo'bhAva ekAntena tucchakhabhAvaH / kuta ityAha-kharUpabhAvAt / yadyevaM tarhi kathama XOSSAGARMA Jain Education 1 For Private Personal use only A w .jainelibrary.org
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 214 // Jain Educatio bhAvasya tuccharUpatA gIyata iti cet Aha - 'taddheu ityAdi' sa vivakSitamRtpiNDalakSaNo heturyasya asau taddhetuH sa cAsau bhAvazca - ghaTalakSaNastasya rUpaM pratItyAsau khabhAvastuccho jJAtavyo, natu kharUpeNa, tena na pUrvoktadoSAvakAzaH // // 559 // atrAcArya Aha jo ci sarUvabhAvo Na tau cciya iyararUvabhAvoti / bhAvAbhAvavirohA bhinnasahAvammi cittattaM // 560 // na ya eva mRtpiNDasya svarUpabhAvaH sa evetarasya - ghaTarUpasyAbhAvaH, bhAvAbhAvavirodhAt - bhAvAbhAvayoH parasparaM virodhAt / tathAhi - yadi bhAvaH kathamabhAvaH athAbhAvaH kathaM bhAva iti / athocyeta - kharUpApekSayA bhAvarUpatA pararUpApekSayA cAbhAvarUpatA tato bhAvAbhAvayorbhinnanimittatvAnna kazcidiha virodhadoSa iti / atrAha -- "bhinna sahAvammi cittattaM' bhinnau - parasparavilakSaNau svabhAvau khapararUpApekSayA bhAvAbhAvalakSaNau yasya sa tathAbhUtastadrUpe mRtpiNDAdAva - bhyupagamyamAne hanta ! citratvam - anekAntAtmakatvaM svatantravirodhi prApnoti // 560 // atra parAbhiprAyamAha - siya itararUvabhAvo tu kappito aMjasA tato natthi / kaha mitipiMDAu ghaDo tabbhAve Na kharasiMgaM ca 1 // 561 // ional % saMgrahaNiH. // 214 // Www.jainelibrary.org
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ syAdetat , itararUpAbhAvo-ghaTarUpAbhAvo mRtpiNDasya parikalpito na pAramArthikastato'asA sa nAstyeva, parikalpitasya tattvato'sattvAt , tannAnekAntAtmakatAprasaGgaH / atrAha-'kaha mii ityAdi' yadi nAma mRtpiNDe tattvato ghaTarUpAbhAvo na vidyate tato-mRtpiNDAt (kathaM) ghaTo bhavati?, tatra tasya prAgabhAvAbhAvAt sUtrapiNDAdAviva / atha tatra tasya prAgabhAvAbhAve'pi tato mRtpiNDAt ghaTa utpadyamAno'bhyupagamyate tata Aha-'tabbhAve na kharasiMgaM ceti' tadbhAve-tato mRtpiNDAttasya ghaTasya bhAve sati kinna kharazRGgamapi tata utpadyate ?, prAgabhAvAbhAvAvizeSAt // 561 // ra abhAvapakSa eva dvitIyapakSamadhikRtyAha aha citto ceva tato nAbhAvo cittayA jato loe / bhAvassa haMdi diTThA ghaDapaDakaDasagaDabhedeNa // 562 // ___ athocyeta sakaH-abhAvakharUpaH khabhAvazcitra eva-citrakhabhAva eva, tena pratiniyatakhabhAvatayA kutazcitkiMcidbhavatIti na bhekajaTAbhArAderapyutpattiprasaGgaH / nanvevaM tarhi so'bhAvo nAbhAvaH syAt , yato-yasmAt 'haMdIti' parAma-II traNe loke citratA bhAvasya ghaTapaTazakaTAdibhedena dRSTA, nAbhAvasya, tasya tuccharUpatayA sarvatrApyavizeSAt / tato18 hai yadi tasyApi citrateSyate tarhi nAmAntareNa bhAva eva citro'bhyupagataH syAt , na hi tattadarthakriyAsAmarthyalakSaNa HOROSCORCASSACROSAROGRAM Jain Education For Private & Personel Use Only S ujainelibrary.org
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 215 // Jain Education svabhAvabhedAtirekeNa citratopapadyate, tathAbhUtabhedaikasvabhAvAbhyupagame ca bhAvarUpataivopapadyata iti // 562 // yadyevaM saMgrahaNi:tataH kimityAha bhAvasya hetutte nAmavivajjAsamettamevedaM / haMdi sahAvo hetU jamhA kammaM pi bhAvo tu // 563 // bhAvasya ca citratAnyathAnupapattyA abhyupagatabhAvarUpasya ca svabhAvasya hetutve'bhyupagamyamAne nAmaviparyAsamAtramevedam / tadevAha - 'haMdi sahAvo hetU' 'haMdIti' nAmaviparyAsamAtra topapradarzane, svabhAvo heturiti / kathamidaM nAmaviparyAsamAtramevedamiti cet / ata Aha--- yasmAt karmApi - vedanIyAdikaM bhAva eva, upalakSaNametaccitraM ca khabhA vo'pi caivaMrUpa iti nAmaviparyAsamAtramidam // 563 // anyacca, so bhAvo tti sahAvo kAraNakajjANa so havejAhi / jagao kaha heU nivittIo u kajjassa ? // 564 // svaH - AtmIyo bhAva iti khabhAvazabdavyutpattiH / tatazca sa khabhAvaH kAraNasya vA svabhAvo bhavet kAryasya vA [ nyasya ] / tatra kAryagataH khabhAvaH kathaM heturbhavet !, kathaM na bhavedityAha - 'nidhittIo u kajjassa' kAryasya nivRtteH / yo hi // 215 // w.jainelibrary.org
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ yasyAlabdhAtmalAbhasaMpAdanAya prabhavati sa tasya heturbhavati, kArya ca niSpannatayA na alabdhAtmalAmaM, kathamanyathA tadabhAve so'pi tadAtmakhabhAvo bhavet , tasmAnnavAsau khabhAvaH kAryagataH kAryasya heturiti ||564||maa bhUtkAryagataH kAraNagato bhaviSyatIti cet ata Aha kAraNagato u heU keNa va geTTo tti Niyayakajjassa / Na ya so tao vibhinno sakAraNaM sabameva tao // 565 // kAraNagatastu khabhAvo nijakAryasya hetuH kena vA neSTaH 1, sarvairapISTa evetyarthaH / na ca saH-kAraNagataH khabhAvastataHtasmAtkAraNAdvibhinnaH, kiMtvabhinnaH, tasmAt yat kiMcidiha jagati kArya tatsarva sakAraNameveti sthitam // 565 // uktAtidezena vAdAntarANyapi dUSayannAha evaM niyai, jaicchA, kAlo, divaM, padhANamAdI vi / save vi asabAyA egaMteNaM muNeyavA // 566 // ___ evaM-khabhAvavAdavat niyatiryadRcchA kAlo daivaM pradhAnamityAdayo'pi ye vAdA loke zrUyante te sarve'pyekAntenAsa-8 dvAdA jJAtavyAH, uktadUSaNAnAM prAyaH samAnatvAt / api ca, niyaterekarUpatvAbhyupagamAdakhilAnAmapi tannibandhana - - Jain Educatoru l ona Www.jainelibrary.org
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 216 // Jain Educatio | kAryANAmekarUpatA prApnoti / nahi kAraNabhedamantareNa kAryasya bhedo yujyate, nirhetukatvaprasaGgAt / atha kAryavicitratAnyathAnupapattyA niyatirapi vicitrarUpA'bhyupagamyate, nanu tasyA api vicitratA na tadanyavicitrabhedakamantareNopapadyate, na khalvihoparetarAdidharA bhedamantareNa vihAyasaH patatAmambhasAmanekarUpatA bhavati / "vizeSaNaM vinA yasmAnna tulyAnAM viziSTate" ti vacanAt / teSAM ca tadanyeSA bhedakAnAM citratA kiM tata eva niyateH syAt tadanyato vA ? / tatra yadi niyatestarhi tasyAH svata ekarUpatvAt kathaM tannibandhanA tadanyabhedakAnAM citrarUpatA ? / atha vicitratadanyabhedarUpakAryAnyathAnupapattyA tasyA api vicitrarUpatA'bhyupagamyate, nanu tarhi sA tasyA vicitrarUpatA na tadanyabhedakamantareNopapadyata ityAdi tadevAvarttata ityanavasthA / atha mA bhUdeSa doSa iti na tadanyabhedakAnAM citrarUpatA niyateH sakAzAdabhyupagamyate, kiMtvanyata iti / tadapyayuktam, niyatyatirekeNAnyasya tava samaye hetutvenAnabhyupagamAditi yatkiMcidetat / yadapi ca yadRcchAvAdibhirucyate - " yathA ghaTAdInAM svakRtakarmavipAkamantareNA'pi yadRcchayA | vicitraghRtatailasurAdyupabhogo bhavati tadvadehinAmapi sukhaduHkhopabhogo bhaviSyatIti" / tadapi mithyAdarzanamohanIyavilasitam ghaTAdInAmapi tadupabhoktRdevadattAdikarmaparipAkasAmarthyAdeva tathA tailAdyupabhoga saMbhavAt / samAnamRdAdyupAdAnAnAM samAnakumbhakArAdikartRkANAM samAnasthAnasthitAnAM samAnatailAdyAdheyAnAM samAnavinAzahetUpanipAtAnAmapi keSAMcideva bhaGgabhAvAt / yadi punarupabhoktRdevadattAdikarmaparipAkasAmarthyAt ghaTAdInAM na tathA tailAdyupabhoga ational saMgrahaNiH, // 216 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ CCCORRECARSCIE% 6 iSyeta tarhi sarveSAmapi yugapadvinAzo bhavet , na keSAMcideva, tadvibandhakakAraNAntarAbhAvAt / tasmAt ghaTAdInAmapi 4 upabhoktadevadattAdikarmavipAkasAmarthyasamudbhavo vicitrtlaayupbhogH| uktaM ca karmanimittaM mudgapAkamadhikRtya-"na ca tatkarmavaidhurye, mudgapaktirapIkSyate / sthAlyAdibhaGgabhAvena, yat kvacinnopapadyate // 1 // iti" // 'tatkarmavaidhurye' iti upabhoktakarmavaidhurye / tathA kAlo'pi yadi samayAvalikAdirUpo lokaprasiddho'bhyupagamyate tarhi nAsau sukhaduHkhAdyanubhavanibandhanaM, tulyakAlAnAmapi sukhaduHkhAdyanubhavavaicitryadarzanAt , athAnyaH kazcit tadA khabhAvavat dUpayitavyaH / evamanyatrApi yathAyogaM dUSaNaM vAcyam / tasmAtsthitametat-sukhAdyanubhavasya khakRtameva karma heturiti siddho jIvaH karmaNAM karteti // 566 // atra para Aha jIvo suhAbhilAsI dukkhaphalaM kaha kareti so kammaM ? / micchattAdabhibhUo apatthakiriyaM va saruu tti // 567 // nanvayaM jIvaH sukhAbhilASI na kadAcanApyAtmano duHkhamAzAste, tato yadi khakarmaNAmeSa kartA tataH kathaM karma | duHkhaphalaM karotIti ? / ucyate-micchattAdabhibhUo' "nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzanamiti" vacanAt atra hetau prathamA, tato'yamarthaH-yasmAdayaM jIvo mithyAtvAdhabhibhUtastasmAt kathaMcijAnannapi duHkhaphalaM ACCORECASSCORCAMPARA- M AS Jain Eduron dharma. 301 // For Private Personal Use Only Collainelibrary.org
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgrahaNiH // 217 // karma karoti / atra dRSTAntamAha-apathyakriyAmiva sarujaH, yathA hi sarujo rujA'bhibhUtatvAttannibandhanaM bhAvinamapAyaM jAnannapi apathyakriyAmAsevate, tadvadeSo'pi mithyAtvAdyabhibhUto duHkhaphalaM karma karotIti // 567 // etadeva bhAvayati icchaMto vi ya saruo vAdhiNivittiM jaheva mohaato| cittAto paDikUlaM tIe kiriyaM samArabhai // 568 // yathaiva sarujo vyAdhinivRttimicchannapi citrAnmohAttasyA-vyAdhinivRtteH pratikUlAM kriyAM samArabhate // 568 // iya micchattudayAto aviratibhAvAo taha pmaadaao| jIvo kasAyajogA dukkhaphalaM kuNati kammaM ti // 569 // itirevaM, tathA mithyAtyodayAdaviratibhAvAt tathA pramAdAt kaSAyayogAca jIvo duHkhaphalaM karma karotIti // 569 // para Aha micchattamAiyANaM ko hetU ? kamma eva jati evaM / // 217 // JainEducation For Private Personal use only sw.jainelibrary.org
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ VSOMOMOMOMOM itaretarAsayo khalu doso aNivAraNijjo tu // 570 // __ nanu mithyAtvAdInAmudbhave ko hetuH?, yadi tAvatkammaiveSyate tata evaM sati itaretarAzrayaH khalu doSo'nivAraNIyaH prApnoti / tathAhi-mithyAtvAdyabhibhavAt karmAdAnaM karmodayasAmarthyAca mithyAtvodaya iti // 570 // AcArya Aha micchattamAdirUvaM kamma kammaMtarassa heutti / bIyaMkuraNAeNaM iyabhAve kaha Nu doso u? // 571 // __iha mithyAtvAdirUpaM karma skhavipAkena vedyamAnaM kAntarasya-mithyAtvAdirUpasya bIjAGkaranyAyena-bIjamaGkarasyAGkaro bIjasyetyevaMrUpeNa heturbhavati tata 'iya bhAve karma karmAntarasya heturiti bhAve kathaM nu doSaH pUrvokta itaretarAzrayalakSaNo ?, naiva kathaMcaneti bhaavH| bIjAGkarAdau tathAdarzanAt // 561 // punarapyatra para Aha kayagatte kammassA AdimabhAvAto tabiuttassa / micchattamAdibhAve kahamAdo karaNameva'ssa ? // 572 // nanu yadi kRtakaM karmeSyate tataH kRtakatve sati tasya karmaNa AdimabhAvaH prApnoti / tasmAcAdimabhAvAt Jain Education on For Private Personel Use Only Now.jainelibrary.org
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 218 // Jain Educatio | yuktasya-karmmaviyuktasya sato mithyAtvAdyabhAve sati kathamAdAvasya karmmaNaH karaNameva prApnoti 1, naiva kathaMcana prApnotItyarthaH / karmma hi karmAntarasya kAraNaM tacca prAk na vidyata iti // 572 // atrAha sa kagaM kammaM Na yAdimaMtaM pavAharUveNa / aNubhUyavattamANAtItaddhAsamaya mo NAtaM // 573 // sarva karma kRtakaM na tu kimapyakRtakaM kriyata iti karmetyanvarthAt naivaM prAguktadoSAvakAzo, yata Aha-na ca tatkarma kRtakatve'pyAdimat / kathamityAha - pravAharUpeNa / nanu niyatavyaktyapekSayA pravAhato'pi kRtakatve sati kathamanAditeti cet / ata Aha- 'aNubhUyetyAdi' anubhUtavarttamAnaH bhAvapradhAno'yaM varttamAnazabdaH anubhUtavarttamAnabhAvaH, na hi aprAptavarttamAnatAko'tItaH kAlo bhavati / yaduktam - " bhavati sa nAmAtItaH prApto yo nAma varttamAnatvam / | epyaMzca nAma sa bhavati yaH prApsyati varttamAnatvam // 1 // " iti // atItAddhAsamayo 'mo' nipAtaH pUraNe, samayazabdazceha kAlasAmAnyavAcI natu pratiniyatatannirvibhAga vibhAgavAcI, tasyaikasya pravAharUpatvAyogena dRSTAntatvAnupapatteH / samayazceha saMketAdirapi bhavati tatastadyavacchedArthamaddheti vizeSaNam / addhetyuktAvapi vivakSitArthagatau yatsamayazabdopAdAnaM tadekapadavyabhicAre'pi kvacidvizeSaNaM prayoktavyamiti pradarzanArtham / tathA ca prayogaH - pRthvI dravya saMgrahaNiH. // 218 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education mApo dravyamiti / atItazcAsAvaddhAsamayazca atItAddhAsamayaH, atItakAla ityarthaH sa iha jJAtam - udAharaNam / tathAhi-yathA atItakAlo'nubhUtavarttamAnabhAvo'pi pravAhato'nAdimAnbhavati tadvat karmmApi bhaviSyatIti // 573 // athodhyeta tasyApyatItakAlasya kathamanAdimattA'vagamyata iti ?, ata Aha tasavaya AdibhAve ahetugattA asaMbhavo ceva / pariNAmiheturahiyaM na hi kharasiMgaM samubbhavai // 574 // tasyApi ca- atItAddhAsamayasya AdibhAve iSyamANe sati pUrva pariNAmikAraNAbhAvenAhetukatvAdasaMbhava eva prApnoti / na hi pariNAmiheturahitamiha jagati kharazRGgaM samudbhavannu (du) palabhyate / yadi punaH pariNAmihetumantareNApyayamatItaH kAlo bhavettato vizeSAbhAvAt tadapi samudbhavediti / syAdetat, yadi kAlo nAma kazcidbhavet tadA tasyAdimattvamanAdimattvaM vA cintyeta, yAvatA sa eva na vidyate, tatkathamatItakAlo jJAtamiti // 574 // tadayuktam, yata AhakAlAbhAve lokAdivirodho tIyamAdivavahArA / aha so davAvatthA sAviNa putriM viNA diTThA // 575 // 1 mupalabhyate iti ka - pustake | w.jainelibrary.org
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 219 // Jain Education kAlAbhAve'bhyupagamyamAne sati lokAdivirodha AdizabdAtpratiniyatasamayabhAvizItoSNavanaspatipuSpAdisaMbhavAnyathAnupapattilakSaNapramANavirodhagrahaNam / kathaM lokavirodha ityAha- 'tIyamAdivavahArA' makAro'lAkSaNikaH, tItAdivyavahArAt-atItAdivyavahAradarzanAt / atha parikalpito jIvAdidravyavyatirikto yo dravyabhUtaH kazcit sa kAlo nAbhyupagamyate yastu dravyAvasthAlakSaNaH so'bhyupagamyata eva tadapekSayA cAtItAdivyavahAra iti kathaM | lokAdivirodha ityata Aha-'sAvi na putriM viNA diTThA' sA'pi - dravyAvasthA na pUrvAmavasthAM vinA dRSTA, sarvasyApi vastunaH pariNAmitvAt, pariNAmasya ca kathaMcit pUrvAvasthAtyAgenAvasthAntarApattirUpatvAt / tato dravyAvasthAlakSaNo'pi kAlaH pravAhato'nAdimAneveti na jJAtamasaMgatamiti // 575 // upasaMhAramAha iya tassa aNAditte siddhe pariNAmakaraNajoeNa / jIvovi tassa kattA siddho cciya bhavai nAyavo // 576 // iti : - evamuktena prakAreNa pravAhatastasya kRtakasya karmaNo'nAdimattve siddhe sati pariNAmakaraNayogena - zubhAzubhA - vyavasAyalakSaNakaraNasaMbandhena jIvo'pi tasya-karmmaNaH karttA siddha eva bhavati jJAtavyaH // 576 // kathamityAha - pariNAmaviseseNaM karei kammammi vIriyaM cittaM / saMgrahaNiH, // 219 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaM so Na u taM sattAmetteNaM hoi phaladaM ti // 577 // yad-yasmAtsa-jIvaH pariNAmavizeSeNa-zubhAzubhAdhyavasAyavizeSeNa karaNabhUtena karoti karmaNi-jJAnAvaraNIyAdau vIrya-jJAnAvArakatvAdisAmarthya citraM-nAnAprakAram / etadeva samarthayate-'Na u tamityAdi' tuzabdo hetau, yasmAnna takat-karma sattAmAtreNa phaladaM bhavati, kiMtu pratiniyatavIryopetam // 577 // kuta ityAha savesi phalabhAvANiyayasahAvA Na savaphaladattaM / niyayasahAvattaM ciya taggayapariNAmasAvekkhaM // 578 // yasmAnna sarveSAM-karmaNAM phalabhAvAniyatakhabhAvAt-phalabhAvaviSayAniyatakhabhAvabhAvAt sarvaphaladatvaM-sakalaphaladAtRtvamasti, tato na sattAmAtreNa phaladam / etaduktaM bhavati-yadi hi sattAmAtreNa sarva karma vaphalamupayacchet tarhi pratiniyataphalaviSayapratiniyatakhabhAvAbhAvAt sarvasyApi karmaNaH sarvaphaladAtRRtvaM bhavet / tathAca sati yugapatsadA sAtAsAtamanuSyadevAyurAdyanubhavaH syAt , na caiSa saMvedyate, tasmAnna karma sattAmAtreNa phaladaM kiMtu kiMcittathAvidhapratiniyatakhabhAvatayA kasyacitphalasya pradAyaka, taca karmaNAM tathAvidhapratiniyatakhabhAvatvaM tadgatapariNAmApekSa-khasa-1 CLOCALSO RECORDCORROG Jan Education For Private Personal Use Only R ajainelibrary.org
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - dharma saMgrahaNi. // 220 // bandhijIvagatazubhAzubhapariNAmasApekSaM, tataH siddhaH pariNAmavizeSakaraNayogena jIvaH karmaNA phalaviSayapratiniyata- khabhAvatA''pAdanena karteti // 578 // atraiva vipakSe bAdhAmAha tassavi ya ahetutte asaMbhavo ceva pAvatI niymaa| pariNAmetarakAraNarahitaM na ya savahA kajaM // 579 // tasyApi ca-jIvasya karmaNAM pratiniyatakhabhAvApAdanaM prati ahetutve-akartRtve sati asaMbhava eva niyamAttasya karmaNAM pratiniyatakhabhAvasya prApnoti, yasmAnna sarvathA pariNAmItarakAraNarahitamiha kArya bhavati, tathAdarzanA:bhAvAt // 579 // tamhA nimittakAraNabhUo kattatti juttio siddho| jIvo savannuvadesao ya taha logao ceva // 580 // tasmAtpratiniyatasvabhAvApekSayA karmaNAmayaM jIvo yuktito nimittakAraNabhUtaH san kati siddhH| AstAM yuktitaH sarvajJopadezatazca siddhaH / tathAca sarvajJopadezaH-"jAva NaM esa jIve eyai veyai calai phaMdai ghaTTai khubbhai taM taM bhAvaM M // 220 // 296 Jain Education intematosa For Private & Personel Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ CAE%ACCORRORSCORRORS pariNamai tAya NaM esa sattavihabaMdhae vA" ityAdi / tathA lokatazcaiva siddho jIvaH karmaNA kartA, yathoktaM prAka // 580 // iti krtRtvsiddhiH|| sAMprataM kramaprAsaM bhoktRtvaM samarthayitumAha bhottA sakaDaphalassa ya annuhvlogaagmppmaannaato| ___ katavephallapasaMgo pAvai iharA sa cANiTo // 581 // bhoktA cAsau jIvaH 'sakaDaphalasseti' khakRtakarmaphalasya, cazabdo bhinnakramaH, sa cAdAveva yojito'nubhavalokAgamapramANato jnyaatvyH| vipakSe bAdhAmAha-itarathA khakRtakarmaphalabhoktRtvAnabhyupagame kRtavaiphalyaprasaGgaH-prAgupAtakamaniSphalatAprasaGgaH prApnoti, sa ca kRtavaiphalyaprasaGgo'niSTa iti // 581 // anyacca sAtAsAtANubhavo takAraNabhogavirahao Na siyA / muttAgAsANa jahA atthi ya so teNa bhottatti // 582 // yadi khakRtakarmaphalabhoktRtvaM jIvasya nAbhyupagamyate tataH sAtAsAtAnubhavo muktAkAzayoriva tasya na syAt / kuta itsAha-tatkAraNabhogavirahataH-sAtAsAtAnubhavakAraNasAtAsAtavedanIyakarmabhogavirahataH / asti cAsau sAtA-18 Jain Education in For Private & Personel Use Only M ainelibrary.org
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 221 // | sAtAnubhavaH pratiprANi khasaMvedanapramANasiddhatvAt tena kAraNenAsau jIvaH svakarmaNA bhokteti // 582 // atra para Aha kammavivAgAto ci tadaNuhavo jaM tao kahaM bhottA ? / so caiva tahApariNatirahiyassa Na saMgato jeNa // 583 // yat - yasmAt karmavipAkata eva jIvasya sAtAsAtAnubhavastataH - tasmAtkathamasau bhoktA 1, tasya svayamudAsInatvAditi bhAvaH / atrAha - 'so cevetyAdi' yena kAraNena sa eva - sAtAsAtAnubhavastathApariNatirahitasya - sAtAsAtAnubhavAtmakatvalakSaNapariNAmarahitasya sato muktAvasthAyAmiva na saMgatastasmAdavazyamasau bhoktA eSTavyaH // 583 // etadeva bhAvayati jacciya vivAgavedaNarUvA tappariNaI havati cittA / sacciya bhoyaNakiriyA nAyavA hoi jIvassa // 584 // yaiva tatpariNatiH - tasya - jIvasya pariNatiH - viSAkavedanarUpA sAtAsAta vedanIyAdikarmavipAkAnubhavanarUpA citrA saMgrahaNiH, // 221 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ SACROSRASANGALOC bhavati saiva jIvasya bhojanakriyA-sAtAsAtavedanIyAdikarmabhogakriyA jJAtavyA // 584 // saiva sAtAsAtavedanIyAdikarmavipAkavedanakriyA kathamAtmanaH siddheti cet ?, ata Aha na ya taM tao aNaNNaM tassodAsINabhAvao ceva / calaNAi kuNai jamhA vedaNakiriyA tao siddhA // 585 // | na ca yasmAt kAraNAttat-karma tataH-AtmanaH sakAzAdananyat, yathA kaizciducyate-"zaktirevAtmanaH krmeti,"| kiMtvanyat bhinnamityarthaH / na ca tatkarma bhinnaM sat tasya-Atmana udAsInabhAvataH-udAsInabhAve sati udAsInasya va sata itiyAvat calanAdikriyAM karoti-calanAdikriyAnimittaM bhavati, kiMtu tathApariNatibhAve sati, tataH-tasmAdve4 danakriyA-khakRtakarmavipAkAnubhavanakriyA jIvasya siddheti // 585 // syAdetat , yadi svakRtasAtAsAtavedanIyAdikamavipAkAnubhavanakriyaiva karmabhogakriyocyate tataH kathaM loke'GganAdiyoga eva 'eSa bhokteti' prasiddhirityata Aha bajjhasahakArikAraNasAvekkhA sA ya pAyaso jeNaM / tA aMgaNAdijoge bhogapasiddhI ihaM loge // 586 // ALCAREERIES Jain Education For Private Personal use only dw.jainelibrary.org
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNi. // 222 // sA ca-khakRtavedanIyAdikarmavipAkavedanakriyA yena kAraNena prAyo-bAhulyena bAsasrakkandanAdisahakArikAraNa- sApekSA 'tA' tasmAdaGganAdiyoge sati bhogaprasiddhiriha loke jAteti na kshciddossH||586|| eteNa'cetaNaM jaM kammaM taM NiyamitaM kahaM phlti?| tA perago pahU kila parihariyamidaM pi davaM // 587 // etena pUrvoktenAcetanaM yat karma tat niyamitaM kathaM phalati ?, 'tA' tasmAt karmaNaH phaladAne prerakaH prabhuH-IzvaraH kila draSTavya iti / tadidamapi kaizciducyamAnaM parihRtaM draSTavyam // 587 // kathamityAha kattA hu cetaNo jaM haMdi hu tA peragovi so jutto| iharA ya diTTahANI adiTTaparigappaNA ceva // 588 // yat-yasmAt 'hu' nizcitaM kartA cetano'sti, 'haMdIti' parAmatraNe, 'tA' tasmAt prerako'pi karmaNaH phaladAnapravRttau / sa eva kartA hurevakArArthaH, yukta upapanno, na tu tadanyaH kazcitparaparikalpitaH prabhuH / itthaM caitadaGgIkarttavyamanyathA dRSTahAniradRSTaparikalpanA ceti doSadvayaM prasajyeta // 588 // paramAzaGkamAna Aha kammaparataMtao ceva peraNasAmatthavirahio esa / // 222 // Jain Educatio n al For Private & Personel Use Only Www.jainelibrary.org
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma. 38 Jain Education kammarahio ya Iso tA so ciya perago jutto // 589 // karttA yasmAt karmaparatantratvAdeva preraNasAmarthya virahita Izazca karmarahitaH 'tA' tasmAtsa evezvaraH karmaNAM prerako yukto, natu kartteti cet // 589 // atra Aha urs ao kiM phalamuddissa tayaM ? na kiMci jai evaM / phalarahiyapavattIo nAlocci ( ci) yakAritA tassa // 590 // 'tautti' saka Izvarasta kat-karma phaladAne prerayati kiM phalamuddizya ? yadu ( ) cyate na kiMcittasya kRtakRtyatvAt, tata evaM sati tasya nAlocitakAritA-na prekSApUrva kAritA syAt / kuta ? ityAha-phalarahitapravRtteH, pravRtterniSphalatvAdityarthaH // 590 // aha phalamuddista tayaM dhammAdINaM haveja annataraM / tassAvekkhattaNao jaivaNikAmI va akayattho // 591 // atha mA nipaptadayaM doSa iti phalamuddizya takat-karma prerayatItyabhyupagamyate / nanu tarhi takat phalaM dharmAdInAM dharmArthakAmAnAmanyatamaM bhavet, tathA ca sati tatsApekSatvAt-dharmAdyanyatama phalasApekSatvAt yativaNikkAmina iva Www.jainelibrary.org
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 223 // Jain Education yathAsaMkhyaM dharmArthakAmAnapekSamANaH akRtArthaH syAt, kRtArthazvAsAvabhyupagamyata ityabhyupagamavirodhaH // 591 // atra saMgrahaNiH. parasya matamAzaGkamAna Aha siya tassesa sahAvo phalaniravekkhAvi peraNaM kuNati / tu eso muttattA ciTTha emeva kiM mANaM ? // 592 // syAdetat-tasya Izvarasya eSa eva svabhAvo yatphalanirapekSo'pi karmaNaH phaladAne preraNaM karoti tato na phalarahitapravRtitvAdanAlocitakAritAdoSo, nApi phalasApekSatvenAkRtArthatvaprasaGgaH / atrAha - 'Na u ityAdi' na tu naiva epa:Izvaro muktatvAt evameva-nirvyApAra eva tiSThati, kiMtu tathAsvabhAvatvAtkarmaNaH preraNaM karotIti, atra kiM mAnaM pramANaM?, | naiva kiMcidityarthaH / na cApramANakamAdriyante vaco vipazcitaH // 592 // atra paraH pramANamAhakammaparataMtao jaM peraNasAmatthavirahito kattA / emasiddhaM tassavidiTTaM jaM karaNasAmatthaM // 593 // yat yasmAdeSa karttA karmaparatantraH, karmaparatantratvAdeva ca karmaNaH phaladAne preraNasAmarthyavirahito, na cApreritaM sat karma niyata phaladAnAbhimukhaM bhavati, acetanatvAt, tena karmaNo niyataphaladAnapravRttyanyathAnupapattivazAt IzvarastathA // 223 // w.jainelibrary.org
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - svabhAvatvAt prerako'numIyata iti| atrAha-eyamityAdi' etatkartA preraNasAmarthyavirahita itIdamasiddham / kuta ityAha-yat-yasmAttasyApi karmaparatatrasyApi kartudRSTaM karaNasAmarthya-karmaniSpAdanasAmarthya, tataH preraNe'pi tasya sAmarthya bhaviSyatIti na preraNAnyathAnupapattirIzvarasiddhau pramANamiti // 593 // parAbhiprAyamAha ___kattAvi aha pabhu cciya vicittakaraNammi raagmaadiiyaa| peragapagappaNAe vi pujuttA ceva dosA u // 594 // athocyeta mA bhUdeSa doSa iti kartApi karmaNaH prabhureveSyate na jIva iti / Aha-vicittakaraNammi rAgamAIyA' yadi hi prabhureva karmaNAM kA syAt tarhi sa vItarAgatvAtsarvadA sarveSAmapi zubhameva karma kuryAt na kadAcitkasyacidapyazubham , atha tadapi karoti tarhi vicitrakaraNe satyavazyaM tasya rAgAdayo doSAH prAmuvanti, tAnantareNa vicitrakarma-1 karaNAnupapatteH, atha nAsau khayaM zubhAzubhakarmaNAM karttA kiMtu jantUn tattatkarmakaraNe prerayati tato na kazciddoSaH / atrAha-paragetyAdi' prerakakalpanAyAmapi pUrvoktA eva rAgAdayo doSAH prApnavanti // 594 // tathAhi pereti hie ekaM annaM itarammi kiM imaM juttaM ? / aha takammakayamiNaM taM pi ya NaNu takkayaM ceva // 595 // ACANCESCALCCA00CCCCC Jain Educati o nal For Private & Personel Use Only |
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 224 // Jain Educati prerayati hite zubhe karmaNi hitakarmanimitte prANAtipAtanivRttyAdAvekaM puruSam, anyamitarasmin ahite karmaNi ahitakarmanimitte prANihiMsAdI, itIdaM vItarAgasya sataH kathaM yuktaM ?, naiva kathaMcaneti bhAvaH / itthaM cet prerayati tato nUnamasya rAgAdidoSaprasaGgaH / athocyeta tatkarmakRtaM- preryamANajantu karmakRtamidaM vicitratayA preraNaM, tathAhi -yasyAzubhaM karma hiMsAdiphalaM tamazubhe hiMsAdau vyApAre prerayati, yasya punaH zubhaM hiMsAnivRttyAdiphalaM taM zubhe iti na tasya rAgAdidoSaprasaktiriti / atrAha - 'taM piyetyAdi' tadapi ca zubhAzubhavyApAranimittaM karma natu tatkRtameva- prabhukRtameva, tasya zubhAzubhavyApAranimittakaraNe'pi rAgAdidoSaprasaktistadavasyaiveti yatkiMcidetat // 595 // atha mA bhUdeSa doSa iti zubhAzubhavyApAranimittaM karma na prabhukRtamiSyate kiMtu jantukRtamevetyata Aha iyarasa u kattitte siddhe sAmatthasattisiddhIo / hukapaNA avisayA bhattIe natthi vA'visayo // 596 // itarasya-jantoH kartRtve siddhe sati sAmarthyazaktisiddheH - sAmarthya pratibandhavaikalyAsaMbhavena paraMparayA kAryakaraNayogyatA zaktistvavyavadhAnena tayoH siddheH yA prabhukalpanA paraiH kriyate sA aviSayA-nirviSayA, viSayasya karmapreraNalakSaNasyAnyata eva kartRjantoH siddhatvAt / tasya hi sAmarthya tAvatkaraNe siddhamataH preraNe'pi tadbhaviSyatIti national saMgrahaNiH, // 224 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhukalpanA nirviSayaiva / yadvA naivAsti bhakteH kazcanApyaviSaya iti-bhaktitaralitacittatayA tvayaiva parikalpyate ityalaM khadarzanAnurAgAkRSTacetasA saha prasaGgena // tadevaM yuktibalapravRttAnubhavasAmarthyAdAtmA bhoktA siddhH||596|| sAMprataM lokata Agamatazca bhoktRtvaM sAdhayannAha logevi esa bhottA siddho pAyaM tahAgamesuM ca / avigANapavittIo Naya etesiM apAmannaM // 597 // loke'pyeSa-jIvaH prAyo bhoktA siddhaH / tathAhi-sukhitaM kaMcana puruSaM dRSTvA loke vaktAro bhavanti-'puNyavAneSa yaditthaM sukhamanubhavatIti' / tathA AgameSu ca jainetarAdiSu bhoktA siddhH| "savaM ca paesatayA bhuMjai kammamaNubhA vao iyaraM(bhaja)" tathA, "nAbhuktaM kSIyate karma, kalpakoTizatairapI" tyAdivacanAt / na caiteSAM lokAgamAnAmitthaM pravadartamAnAnAmaprAmANyam / kuta ityAha-'avigAnapravRttitaH' avigAnena pravRtteH / nahyevaM lokapratItAvAgameSu vA pravarttamAneSu kasyacidvivekacakSuSo vipratipattirastIti // 597 // itthaM caitadaGgIkartavyam , iharA kayavephallaM tabbhAve haMdi diTrabAdhA tu / 1 sarvaca pradezatayA bhujyate karma anubhAvata itarat / mA Jain EducatAZILOR For Private & Personel Use Only W ww.jainelibrary.org
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 225 // Jain Education vANiya kisI lAdI diTThA jaM sakayabhoi ti // 598 // itarathA - lokAgamasiddhabhoktRtvAnabhyupagame kRtavaiphalyaM pUrvakRtakarma naiSphalyaM prApnoti / prApnotu kA no hAniriti cet / ata Aha-'tadbhAve' pUrvakRta karmavaiphalyabhAve 'haMdIti' parAmantraNe dRSTabAdhA prApnoti / kathamityAha-yat- yasmAt vaNikra kRSIvalAdayaH svakRtazubhAzubhaphalabhogino dRSTAH, tanna khakRtakarmavaiphalyam / tathA ca sati siddho jIvaH karmaNAM bhokteti // 598 // para Aha daMDigagahamaraNAdau Na sagaDabhoittaNaM aNegaMto / AyAseNuvabhogA eganto ceva nAyavo // 599 // daNDikagraheNa - rAjagraheNa yanmaraNaM tadAdau sati na svakRtabhogitvaM na pUrvopAttazubhakarmaphalabhoktRtvaM, apAntarAla eva tasya maraNAdibhAvAt / yadi hi sa jIvet na vA sarvathA mriyeta tataH pUrvopAttazubhakarmaphalamupabhuJjItApi iti anekAnto-vyabhicAro jIvasvakRtabhoktetyasya saMgarasya / AcArya Aha- 'AyAsetyAdi' AyAsena-klezena tasya svakRtakarma phalasyopabhogAdekAnta eva avyabhicAra eva jJAtavyaH // 599 // etadeva bhAvayatijimuvattaM khalu kammaM taM sagaDamo jiNA viMti / saMgrahaNiH, // 225 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECORDCR taM ca vicittaM AyAsabhogaphalabhedao neyaM // 600 // prava-pUrvasmin bhave kAle vA yat upAttaM khalu karma tat khakRtaM jinA yuvate, taca khakRtamAyAsaphalabhogaphalabhedena vicitraM jJeyam // 600 // kathamityAha paravaMcaNAdijogA jaM kayamihaI kilesabhogaM taM / itarAto bhogaphalaM bajhaM sahakArimo tassa // 601 // I paravaJcanAdiyogAt yat kRtamiha jagati karma, ikAraH pAdapUraNe, tadAha-"ijerAH pAdapUraNe" iti, tat klezabhogakleza eva AyAsa eva bhogo yasya tattathA, itarasmAt-paravaJcanAparihArAdeyatkRtaM karma tadbhogaphalaM-viziSTAhAdarUpasAtAnubhavaphalam / yatpunarbAhya-rAjagrahasrakvandanAdi tattasyaiva karmaNo bhogaphalasya phaladAnAbhimukhIbhUtasya sahakArikAraNam / mo iti nipAtaH pUraNe / tadantareNa prAyaH khaphaladAtRtvAyogAt, bandhakAle tathAkhabhAvatayaivAyavaddhatvAditi // 601 // paravaJcanAdiyogo'pi jIvasya kathaM bhavatIti cet / ata Aha paravaMcaNAdijogo kammAo vaMcaNA ya itarasta / tatto cciya vinneyA iharA jAicchiyapasaMgo // 602 // ACCO-SHASHA CREGCOMCGMAAROCCACY Jain Educatori a For Private & Personel Use Only Vrow.jainelibrary.org
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 226 // paravaJcanAdiyogo vaJcakasya karmataH-pUrvakhakRtatathAvidhakarmaNaH sakAzAdbhavati, itarasyApi-vanyasya vaJcanA-vaya-1 saMgrahaNiH mAnatA tata eva-karmaNaH pUrvakhakRtAdvijJeyA / itthaM caitadaGgIkartavyamitarathA khakRtakarmata eva vaJcayasya vaJcanAnabhyupa-101 game yAdRcchikaprasaGgaH-yAdRcchikavaJcanAyogaprasaGgaH / yadRcchAto yasya kasyacit tato vnyckaadvnycnaaprsktirityrthH|| // 602 // atra para Aha evaM ca kuto doso ? tatto ciya saMkilesao so y| asuhANubaMdhikammodayAu bhaNito jiNiMdehiM // 603 // | yadi vazyasya vaJcanA pUrvakhakRtakarmata evopajAyate natu vaJcakavazAttata evaM sati vaJcakasya kuto doSaH-paraloka-18 pratipanthikarmopacayalakSaNo?, nava kutazcit , nahi vazyasya vaJcanA vaJcakena kriyate yena tasya doSaH syAt , kiMtu puurv|khkRtkrmnnaivoditeneti| atra sUrirAha-'tatto ciya saMkilesao' tata eva vaJcanAkaraNapravRttinivandhanAt saMktazAdacakasya doSaH, sa hi vaJcanAkaraNapravRttinibandhanaM saMkleza ekAntenAzubho'zubhazcAzubhakarmanivandhanamiti doSa eva vaJcakasa / so ya ityAdi' sa ca vaJcanAkaraNapravRttihetubhUtaH saMklezo jinendraNito'zubhAnubandhikarmodayatastataH 'paravaJcaNAdijogo kammAo' ityAdi samIcInameva // 603 // 1 ityapi itika-pustake / SACROSAGARMEROCRORE // 226 // Jain Education For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educat evaM ca Thie saMte dhammAdhammANa jaha u saMpattI / jujjai savitraM taha phuDaviyaDaM uvari vocchAmi // 604 // evaM ca sthite sati khapariNAmavizeSabhAvAdeva doSAbhAve sati yathA dharmAdharmayoH saMprAptiryujyate tathA savistaraM | sphuTavikaTamupari vakSyAmIti / tanna daNDikagrahamaraNAdau khakRtabhoktRtvavyabhicArastathA ca sati siddha eSa jIvo bhokteti sthitam // 604 // etadevopasaMharannAha-- tamhA bhottA jIvo pasAhio kammajogametassa / vocchaM bruvaiTuM dhammAdinibaMdhaNaM kamaso // 605 // tasmAdbhoktA jIvaH, sa ca bhoktA yathA bhavati tathA'nubhava lokAgamapramANaiH prasAdhitaH / sAMpratametasya jIvasya 'jIvassa kammajoge ya tasseti' vacanena pUrvopadiSTaM karmayogaM - karmasaMbandhaM dharmAdinibandhanaM-dharmAdharmanibandhanaM kramazo vakSye iti // 605 // pratijJAtamevAha ational nANAdipariNativighAyaNAdisAmatthasaMjuyaM kammaM / taM puNa aTUpagAraM pannattaM vIyarAgehiM // 606 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 227 // jJAnAdipariNativighAtanAdisAmarthyasaMyutaM-jJAnadarzanAdipariNativighAtasAtAsAtAnubhavAdisAmopetaM karma / saMgrahaNiH tatpunaH karma pratiniyatasvabhAvabhedAdaSTaprakAraM prajJaptaM viitraagaiH||606|| tAneva prakArAnAha paDhamaM nANAvaraNaM vitiyaM puNa hoi IsaNAvaraNaM / tatiyaM ca veyaNijaM tahA cautthaM ca mohaNiyaM // 607 // prathamam-AdyaM jJAnAvaraNaM jJAyate'rtho vizeSarUpatayA'neneti jJAnaM-matijJAnAdi, Atriyate'neneti AvaraNaM "karaNAdhAre vA'naDi"tyanada , AvRNotIti vA "kRdvahulamiti" vacanAt karttaryanaT jJAnasyAvaraNaM jJAnAvaraNaM, dvitIyaM tu punarbha vati darzanAvaraNaM, dRzyate-sAmAnyarUpatayA'vagamyate'rtho'neneti darzanaM cakSurdarzanAdi, tasyAvaraNaM darzanAvaraNaM, tRtIyaM ca 4 vedanIyaM sAtAsAtarUpeNa vedyate iti vedanIyaM, tathA caturtha ca mohanIyaM mohayati-viparyAsamApAdayatIti mohanIyam60713 AuyanAmaM gottaM carimaM puNa aMtarAiyaM hoi / __ mUlappagaDIu eyA uttarapagaDI ato vocchaM // 608 // | AyuSkaM nAma gotraM, tatra eti yAti cetyAyuH ananubhUtameti anubhUtaM ca yAtItyarthaH, yadyapi ca sarva karma evaM* bhUtaM tathApi paGkajAdizabdavat rUDhiviSayatvAt AyuHzabdena paJcamameva karmAbhidhIyate / tathA nAmayati-gatyAdi-IN // 227 // JainEducation.in For Private Personal Use Only O w.jainelibrary.org
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education vividhabhAvAnubhavanaM prati pravaNayati jIvamiti nAma / tathA gUyate zabdyate uccAvacaiH zabdairAtmA yasmAt karmaNastagotram / caramaM - paryantavartti punarantarAyaM bhavati, antarA dAtRpratigrAhakayorantarvijJa hetutayA ayate - gacchatItyantarAyam / mUlaprakRtaya etAH sAmAnyavizeSarUpAH prakRtaya ityarthaH / uttaraprakRtI:- etadvizeSarUpA ato vakSye ata UrddhamabhidhAsye iti / idAnImitthaM kramopanyAse prayojanamabhidhIyate - ihAyamAtmA jJAnadarzanakharUpastatrApi sarvA api labdhayo jJAnopayoge sati bhavanti nAnyatheti jJAnalakSaNaprathamaguNavighAtitvAt prathamaM jJAnAvaraNamupanyastaM, tadanu sthitisAmyAdupayoga lakSaNaguNa vighAtitvasAmyAca darzanAvaraNaM, tadanantaraM ca kevalinamapi yAvat bandhasadbhAvena bahubandhakAlatvAt samAnasthitikatvAcca vedanIyaM tadanu ca sarvebhyo'pi karmabhyaH sakAzAt prabhUtasthitikatvAnmohanIyaM, tadanu ca sarvakarmAdhAratvAdAyustato'pi ca prabhUtaprakRtikatayA vahuvaktavyatvAnnAma, tata Urddha ca samAnasthitikatayA gotraM, tadanu ca pArizeSyAdantarAyamiti // 608 // paDhamaM paMcaviNaM matisuyaohimaNakevalAvaraNaM / vitiyaM ca navavigappaM niddApaNadaMsaNacaukkaM // 609 // prAguktakramaprAmANyAnusaraNAt prathamaM jJAnAvaraNaM paJcavikalpaM - paJcabhedam / tAneve bhedAnAha - matizrutAvadhimanaH ke ww.jainelibrary.org
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNi // 228 // pAvalAvaraNam , AvaraNazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, matijJAnAvaraNaM zrutajJAnAvaraNamityAdi / matijJAnAdInAM ca kharU- pamupariSTAprapaJcataH khayameva vakSyati / dvitIyaM ca darzanAvaraNaM navavikalpaM nidrApaJcakaM darzanacatuSkaM ceti // 609 // tatra nidrApaJcakamAha nidA niddAnidA payalA taha hoti payalapayalA ya / thINaddhI ya suroddA nidApaNagaM jiNAbhihitaM // 610 // | nitarAM drAti-kutsitatvamavispaSTatvaM gacchati caitanyamanayeti nidraa| "upasargAdAto'Gi"ti karaNe'G, sukhaprabodhA khApAvasthA, yatra nakhacchoTikAmAtreNApi puMsaH prabodhaH saMpadyate, tadvipAkavedyA karmaprakRtirapi kAraNe kAryo pacArAnnidrA / evamanyatrApi yathAyogamupacArabhAvanA kAryA / tathA nidrAnidrA-nidrAto'bhihitakharUpAyA atihai zAyinI nidrA nidrAnidrA, zAkapArthivAdivat mayUravyaMsakAditvAnmadhyapadalopI samAsaH, duHkhaprabodhAtmikA khApavAsthA, assAmasphuTIbhUtacaitanyabhAvato duHkhena prabhUtaiolanAdibhiH prabodho janyata iti / upaviSTa UrdU sthito 4 vA pracalati yasyAM khApAvasthAyAM sA pracalA, sA hi upaviSTasya UrdU sthitasya vA svaptarbhavatIti / pracalAto'bhihitakharUpAyA atizAyinI pracalA pracalApracalA, sA punaradhvAnamapi gacchato bhavati, ata eva sthAnasthitakhaptaprabhava ALLOCOCOCCM // 228 // CCCCCCCC Jain Education a l For Private Personal Use Only X w .jainelibrary.org
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ pracalA'pekSayA asyA atizAyitvamiti / uktaM ca-"suhapaDibohA niddA duhapaDibohA u niddanihA ya / payalA hoi Thiyassa u payalApayalA tu caMkamaNe // 1 // " iti styAnA-atibahutvena saMghAtamApannA upacitetiyAvat gRddhiHjAgradavasthAdhyavasitArthasaMsAdhanaviSayA abhikAGkSA yasyAM sA styAnagRddhiH, prAkRtatvAt ApatvAca 'thINaddhIti' bhavati, yadvA styAnA-piNDIbhUtA RddhiH-AtmazaktirUpA yasyAM sA styAnaddhiH suraudrA tasyAM satyAM prathamasaMhananinaH khaptuH kezavArddhabalasadRzI zaktirbhavati, prabalarAgadveSodayazca tadopajAyate, taduktam-"aIsaMkiliTThakammANuveyaNe hoi thINagiddhI u| mahaniddA diNaciMtiyavAvArapasAhaNI pAyaM // 1 // " iti, tadvipAkavedyA karmaprakRtirapi styAnagRddhiH styAnaddhiA ucyate / etannidrApaJcakaM jinaiH-sarvajJairabhihitam // 610 // darzanacatuSTayamAha nayaNetarohikevaladasaNavaraNaM cauvihaM hoi| sAtAsAtadubhedaM ca veyaNijaM muNeyatvaM // 611 // 'nayanetarAvadhikevaladarzanAvaraNaM caturvidhaM bhavati' darzanAvaraNazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, nayanaM-cakSustadarzanAva 1 sukhapratibodhA nidrA duHkhapratibodhA tu nidrAnidrA ca / pracalA bhavati sthitasya tu pracalApracalA tu caMkramaNe / 2 atisaMkliSTakarmAguvedane bhavati styAnagRddhistu / mahAnidrA dinacintitavyApAraprasAdhanI prAyaH / CATEG dharma.3 For Private Personal use only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma- // 229 // CARDOCOCOCALCROCOCKSCORE raNaM cakSurdarzanAvaraNaM, cakSunimittasAmAnyopayogAvaraNamityarthaH / itaradarzanAvaraNamacakSurdarzanAvaraNaM cakSurvarjazeSendri-12 saMgrahaNiH. yamanodarzanAvaraNamitiyAvat / avadhidarzanAvaraNamavadhisAmAnyopayogAvaraNaM, evaM kevaladarzanAvaraNamapi vAcyam / sAtAsAtadvibhedaM ca vedanIyaM jJAtavyaM-sAtavedanIyamasAtavedanIyaM ceti / tatrAhAdarUpeNa yadvedyate tatsAtavedanIyaM, yat punaH paritAparUpeNa vedyate tadasAtavedanIyam // 611 // duvihaM ca mohaNijaM daMsaNamohaM carittamohaM ca / dasaNamohaM tivihaM sammetaramIsavedaNIyaM // 612 // dve vidhe yasya tat dvividhaM, caH samuccaye, mohanIyaM prAGgirUpitazabdArtham / dvaividhyamevAha-darzanamohanIyaM cAritramohanIyaM ca / darzana-samyagdarzanaM tattvArthazraddhAnalakSaNaM tanmohayatIti darzanamohanIyam / evaM cAritramohanI| yamapi vAcyam / cAritraM-sAvadhetarayoganivRttipravRttiliGgamAtmapariNAmarUpam / caH samuccaye / tatra darzanamohanIyaM triprakAram-'samyaktvetaramizravedanIyam' vedanIyazabdaH pratyekamabhisaMvadhyate, tatra samyaktvarUpeNa yadvedyate tatsamyaktvavedanIyam , itarat-mithyAtvaM tena rUpeNa yadvadyate tanmithyAtvavedanIyaM, mizragrahaNAt samyaktvamithyAtvagrahaNaM tena rUpeNa yadvedyate tatsamyaktvamithyAtvavedanIyam / nanu samyaktvavedanIyaM kathaM darzanamohanIyaM?, na hi tat darzanaM T ww.jainelibrary.org Jain Education
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohayati, tasya darzanahetutvAt , ucyate, iha yato nirmadIkRtamadanakodravakalpamapagatamithyAtvabhAva mithyAtvavedanIyameva samyaktvavedanIyamucyate tato mithyAtvaprakRtitvAtkadAcidaticArasaMbhavena tadapi darzanaM mohayatyeva, aupazamikAdirUpaM vA darzanaM mohayatIti darzanamohanIyamucyata ityadoSaH // 612 // duvihaM carittamohaM kasAya taha NokasAyaveyaNiyaM / solasanavabhedaM puNa jahasaMkhaM taM muNeyatvaM // 613 // dvividhaM-dviprakAraM cAritramohanIyaM prAGirUpitazabdArtha-kaSAyavedanIyaM nokaSAyavedanIyaM ca / tatra krodhAdikapAyarUpeNa yada vedyate tatkaSAyavedanIyaM, tathA strIvedAdinokaSAyarUpeNa yadvadyate tannokaSAyavedanIyam / anayoreva bhedAnAha-'solasetyAdi' SoDazabhedaM kaSAyavedanIyaM navabhedaM nokaSAyavedanIyamiti // 613 // tatra kaSAyabhedAnAha aNaappaccakkhANapaccakkhANAvaraNA ya sNjlnnaa| kohamANamAyalobhA patteyaM cauvikappatti // 614 // sUcanAt sUtramitikRtvA 'aNa iti' anantAnuvandhino gRhyante, tatra pAramparyeNa anantaM bhavamanubandhanti-anusaM-17 Jain Education Motional For Private & Personel Use Only Vinaw.jainelibrary.org
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgrahaNi // 230 // ASSMENROCOCCANCIES dadhatItyevaMzIlA ityanantAnuvandhinaH, yadyapyeteSAmanyakaSAyarahitAnAmudayo nAsti tathApyavazyamanantabhavabhramaNamUlakAraNamithyAtvodayAkSepakatvAtteSAmevaitannAma, na punaH sahabhAvyudayAnAmanyakaSAyANAmapi, teSAmavazyaM mithyAtvodayAkSepakatvAbhAvAt / avidyamAnapratyAkhyAnA apratyAkhyAnAH, dezapratyAkhyAnaM sarvapratyAkhyAnaM ca naiSAmudaye labhyate itiyAvat / pratyAkhyAnamAvRNvantIti pratyAkhyAnAvaraNAH, AG maryAdAyAmIpadarthe vA, tatra maryAdAyAM sarvaviratimAvRNvanti na dezaviratiM, Ipadarthe ISat sarvaviratilakSaNaM pratyAkhyAnaM vRNvanti na bhUyodezaviratilakSaNaM, bhUyAMsi hi dezaviratipratyAkhyAnAni, stokAdapi viratasya dezaviratibhAvAt / caH smuccye| 'saMjalaNA' iti samzabda ISadarthe, parIpahopasargAdisaMpAte cAritriNamapi ISat jvalayantIti saMjvalanAH / evaM krodhamAnamAyAlobhAH pratItakharUpAH pratyekaM caturvikalpA bhavanti / krodho'pyanantAnubandhyAdibhedAcaturvikalpaH, evaM mAnAdayo'pIti / pazcAnupUrvyA ca kharUpameteSAmitthamAhuH samayavidaH-"jalareNupuDhavipacayarAIsariso cauviho koho / tiNi salayAkaTTaDiyaselatthaMbhovamomANo // 1 // mAyA'valehigomuttimiDhasiMgaghaNasimUlasamA / loho halihakhaMjaNakaddama 1 jalareNupRthivIparvatarAjisadRzazcaturvidhaH krodhaH / tinizalatAkASTAsthikazailastambhopamo mAnaH // 1 // mAyAvalekhikAgomUtrikAmeSazRGgadhanavaMzImUlasamA / lobho haridrAkha janakardamakRmirAgasadRkSaH // 2 // pakSacaturmAsavatsarayAvajjIvAnugAminaH kramazaH / devanaratiryanArakagatisAdhanahetavo bhaNitAH // 3 // // 230 // Jan Educati onal For Private Personel Use Only w.jainelibrary.org
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ kimirAgasAriccho // 2 // pakkhacaummAsavaccharajAvajIvANugAmiNo kamaso / devanaratiriyanArayagaisAhaNaheyayo bhaNiyA // 3 // " iti // 614 // adhunA nokaSAyabhedAnAha itthIpurisanapuMsagavedatigaM ceva hoi nAyavvaM / hAsaratiaratibhayaM sogaduguMchA ya chakkaMti // 615 // strIpuruSanapuMsakavedatrikaM caiva bhavati jJAtavyaM nokaSAyabhedatvena, tatra yadudayena striyAH puMsyabhilASaH pittodaye | madhuradravyAbhilASavat sa phuphukAgnisamaH strIvedaH, yadudayAca puMsaH striyAmabhilASaH zleSmodaye amladravyAbhilApavat sa tRNajvAlAsamAnaH puMvedaH, yadudayena paNDakasyobhayorapi strIpuMsayorabhilASaH zleSmapittodaye majikAbhilApavat sa mahAnagaradAhasadRzo npuNskvedH| hAsyaM ratiraratirbhayaM zoko jugupsA ceti SaTuM, ete'pi nokapAyabhedAH, tatra yadudayena sanimittamanimittaM vA hasati tatkarma hAsyavedanIyaM, yadudayena bAhyAbhyantareSu vastuSu prItirupajAyate tat rativedanIyam , eteSveva yadudayAdaprItirupajAyate tat arativedanIyaM, yadudayAtsanimittamanimittaM vA bhayamupa gacchati tat bhayavedanIyaM, yadvazAca priyaviprayogAdipIDitacittaH san paridevanAdi karoti tat zokavedanIyaM, paTU yasyodayena punaH purIpAdivIbhatsapadArtheSu jugupsAvAn bhavati tat jugupsAvedanIyam / nokaSAyatA cAmIpAmAdyaka For Private Jain Education Mainelibrary.org Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 231 // Jain Education pAyadvAdazaka sahacaritatvAt iSTavyA, nozabdasyeha sahacarArthatvAt, na hi kSINeSu dvAdazasu kaSAyeSvamISA bhAvo vidyata iti // 615 // AuMca ettha kammaM caubvihaM navari hoti nAyavaM / nArayatiriyanarAmaragatibhedavibhAgato jANa // 616 // AyuH prAnirUpitazabdArtham atra - vicAraprakrame karma caturvidhaM navaraM bhavati jJAtavyam, navaramiti nipAtaH khagatAnekabhedapradarzanArthaH / cAturvidhyameva kathayati - 'nAragetyAdi' nArakatiryaGgarAmara gativibhAgabhedato 'jANatti' jAnIhi tat cAturvidhyam, tadyathA - nArakAyustiryagAyurmanuSyAyurdevAyuzceti // 616 // nAmaM ducattabhedaM gatijAtisarIraaMguvaMge ya / baMdhaNa saMghAyaNa saMghayaNA saMThANa NAmaM ca // 617 // nAma prAguktazabdArtha dvicatvAriMzatprakAram, tAneva prakArAnAha - 'gaiityAdi' gatinAma gamyate tathAvidhakarma| sacivaijIMvaiH prApyata iti gatiH - nArakatvAdiparyAyapariNatiH tadvipAkavedyA karmaprakRtirapyupacArAdgatiH saiva nAma saMgrahaNiH // 231 // w.jainelibrary.org
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatinAma / evamanyatrApi draSTavyam / jAtinAm yadudayAdekendriyAdijAtyutpattiH / nanu ca sparzanAdIndriyAvaraNakSayopazamAdekendriyAditvaM tatkathaM jAtinAmahetukaM taducyata iti ?, naiSa doSaH, sparzanAdIndriyAvaraNakSayopazamasya sparzanAdIndriyopayogaM pratyeva hetutvAt jAtinAmnastu ekendriyAdisaMjJApravRttinimittabhUtatathArUpa samAnapariNatilakSaNasAmAnyahetutvAditi / zarIranAma yadudayAdaudA rikAdizarIrabhAvaH / aGgopAGganAma yadudayAdaGgopAGganiSpattiH / tatra ziraHprabhRtInyaGgAni aGgulyAdIni upAGgAni aGguliparvarekhAdIni cAGgopAGgAni uktaM ca- "sIsaMmuroyarapiTThI do bAhU UruyA ya aTuMgA / aGgulimAi uvaMgA aGgovaMgAI se sAI // 1 // " | bandhananAma yatsarvAtmapradezairgRhItAnAM gRhyamANAnAM ca pudgalAnAmanyo'nyamanyazarIrairvA saMbandhajanakaM jatukalpam / saMghAtananAma yadudayAdaudArikAdizarIrayogya pudgalagrahaNe sati zarIraracanA bhavati / saMhanananAma yadudayAt vajrarSabhanArAcAdisaMhanananiSpattirbhavati / saMsthAnanAma samacaturasrAdisaMsthAnakAraNam / caH samuccaye // 617 // Jain Education ional taha vannagaMdharasaphAsaNAmamagurulaghU ya boddhavaM / uvaghAya parAghAtANupuvi ussAsanAmaM ca // 618 // 1 zIrSamuraudarapRSThAni dvau bAhU UrUko cASTAGgAni / aGgulyAdInyupAGgAni aGgopAGgAni zeSANi // 1 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNiH // 232 // tathA varNanAma yadudayAtkRSNavarNAdiniSpattirbhavati / gandhanAma surabhigandhadurabhigandhanibandhanam / rasanAma tiktAdirasakAraNam / sparzanAma yadvazAt karkazAdisparzaniSpattiH / agurulaghu ca boddhavyamiti, agurulaghunAma yadudayAt khajAtyapekSayA naikAntena guru pi laghurdeho bhavati, ekAntagurutvAdisadbhAve hi sadA nimjnordhvgmnprsnggH| upaghAtanAma yadudayAt khazarIrAvayavaireva prtijihvaalmbkglvRndcordntaadibhiHprvrtmaanrjnturuphnyte| parAghAtanAma yadudayAdojakhI darzanamAtreNa vAksauSThavena vA mahAnRpasabhAmapi gataH sabhyAnAmapi trAsamApAdayati prativAdinazca pratibhAvighAtaM karoti / AnupUrvInAma yadudayAdapAntarAlagatau niyatadezamanusRtya anuzreNigamanaM | bhavati, niyata evAGgavinyAsa ityanye / ucchavAsanAma yadudayAducchAsaniHzvAsau bhavataH / nanu yadi ucchAsanAma karmodayAt ucchAsaniHzvAsau tata ucchvAsaparyAptinAmnaH kvopayoga iti ?, ucyate, ucchAsaparyAptirhi ucchAsanAmakarmodayasya ucchAsaniHzvAsau niSpAdayataH sahakArikAraNamiSukSepaNazaktimato dhanurgrahazaktivat , tato bhinnaviSayateti na kazciddoSaH / evamanyatrApi bhinnaviSayatA sUkSmadhiyA yathAyogamAyojanIyA / caH samuccaye // 618 // Atavaujjova(ya)vihAgatI ya tasathAvarAbhihANaM ca / vAyarasuhumaM pajattApajattaM ca nAyatvaM // 619 // RSRASASARAKASAR // 23 // nin Educat For Private 8 Personal Use Only i onal
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educatio AtapanAma yadudayAt jantuzarIraM svayamanuSNaM sat AtapaM karoti, tadudayazca pArthivazarIreSveva AdityamaNDala - gateSu / udyotanAma yadudaye jantuzarIramanuSNaprakAzAtmakamudyotaM karoti, yathA yatidevottaravaikriyacandragrahanakSatratAvimAnamaNiratnauSadhiprabhRtayaH / vihAyogatinAma yadudayAccaGkramaNaM prazastAprazastabhedena dvividhaM bhavati, tatra prazastaM haMsagajAdInAmaprazasta muSTrAdInAm / zrasanAma yadudayAccalanasyandane bhavataH, caGkramaNamevAnye / sthAvaranAma yadudayAdacalanasyandano bhavati, caGkramaNarahita evAnye / caH samuccaye / vAdaranAma yadudayAdvAdaro bhavati / sUkSmanAma yadudayAt sUkSmo bhavati / paryAptakanAma yadudayAtsarvaparyAptiniSpattirbhavati / aparyAptakaM ca jJAtavyamiti, aparyAptakanAma uktaviparItaM, yadudayAtsaMpUrNaparyAtyaniSpattirbhavati, aparyAptakA api ca AhArazarIrendriyaparyAptibhiH paryAptA eva mriyante yasmAtsarva eva dehina AgAmibhavAyurvaddhA mriyante nAvaddhA, taccAyurvadhyate AhArazarIrendriyaparyAptiparyAsAnAmeveti // 619 // ational patteyaM sAhAraNathiramathirasubhAsubhaM ca nAyavaM / subhagabhaganAmaM sUsara taha dUsaraM caiva // 620 // pratyekanAma yadudayAdeko jIva ekaM zarIraM nirvarttayati / sAdhAraNanAma yasyodayAdanantAnAM jIvAnAM sAdhAraNamekaM
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma | saMgrahaNiH // 233 // zarIraM bhavati / sthiranAma yadudayAt zarIrAvayavAnAM dantAsthiprabhRtInAmacalatA bhavati / asthiranAma yadudayAttadavayavAnAmeva jihvAkarNAdInAM capalatA bhavati / zubhAzubhaM ca jJAtavyamiti, zubhanAma yadudayana zarIrAvayavAnAM ziraHprabhRtInAM zubhatA bhavati, azubhanAma yadudayAt zarIrAvayavAnAmeva pAdAdInAmazubhatA bhavati, tathAhi-zirasA spRSTaH san tuSyati pAdAdibhistu ruSyati, kAminIvyavahAreNa vyabhicAra iti cet, na, tasya mohanIyanibandhanatvAt, vastusthitezceha cintyamAnatvAt / zubhanAma yadudayAdupakArakriyArahito'pi prabhUtajanAnAM priyo bhavati, tadviparItaM durbhaganAma, uktaM ca-"aNuvakaovi bahUNaM jo hu pio tassa subhgnaamudo| uvakArakAragovi huNa | rucaI dubbhagassudae // 1 // iti"| sukharanAma yadudayavazAt kharaH zrotraprItikaro bhavati / duHkharanAma yadudayAtkAkolUkakharakalpaH kharo bhavati // 620 // AejamaNAejaM jasakittInAmamajasakittiM c| nimmANanAmamatulaM carimaM titthagaranAmaM ca // 621 // AdeyanAma yadudayAdAdeyo bhavati, yadbhASate ceSTate vA tatsarva lokaH pramANIkarotItyarthaH / tadviparItamanAdeya1 anupakRto'pi bahUnAM yaH khalu priyastasya subhaganAmodayaH / upakArakArako'pi khalu na rucyate durbhagasyodaye / 233 // Jain Education For Private & Personel Use Only F jainelibrary.org
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educatio nAma / yazaH kIrttinAma yadudayAt yazaH kIrtI bhavataH / nanu ca kathamete yazaHkIrtI tannAmodayanibandhane, tadbhAve'pi kvacit tayorabhAvAt, taduktam - " tasseva kei jasakittikittayA ajasakittayA anne / pAyArAI jaM veMti aisae iMdayAlattaM // 1 // " iti / naiSa doSaH / sadguNamadhyasthapuruSApekSayaiva yazaH kIrttinAmodayasyAbhyupagatatvAt uktaM ca - " jaI kahavi dhAuve sammayAe durddhapi jAyae kaDuyaM / niMbo mahuro kassai na pamANaM tahavi taM hoi // 1 // api tu vivairIyadavaguNabhAsaNAe apamANatAo tasseva / sagguNavisayaM tamhA jANaha jasakittinAmaM tu // 1 // ayaM ca yazaHkIyavizeSa :- dAnapuNyakRtaH sAdhuvAdaH kIrtiH, parAkramakRtastu yaza iti / ayazaH kIrttinAma uktaviparItam / nirmANanAma yadudayAt khakhajAtyanusAreNa jantuzarIraSvaGgopAGgAnAM pratiniyatasthAnapravRttitA bhavati, jAtiliGgAkRtivyavasthAniyama ityanye / atulaM - pradhAnaM caramaM - pradhAnatvAt sUtrakramaprAmANyAccAntimaM tIrthakaranAma yadudayAtsadevamanujAsura sya | jagataH pUjyo bhavati / caH samuccaye / iha ca gatyAdikarmAvAntaraprabhedarUpavyAvarNanaM granthagauravabhayAnna kRtamityanyato'vadhAryam // 621 // 1 tasyaiva kecit yazaHkIrtikIrttakA ayazaH kIrtakA anye / prAkArAdIn yad bruvate'tizayAn indrajAlatvam // 1 // 2 yadi kathamapi dhAtuvaiSamyena dugdhamapi jAyate kaTukam / nimbo madhuraH kasyacit na pramANaM tathApi tadbhavati / / 3 viparItadravyaguNabhASaNayA apramANatayA tasyaiva / sadguNaviSayaM tasmAdU jAnIhi yazaH kIrtinAma tu // 4 naM vRttitA iti kha pustake | ational
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNi // 234 // goyaM ca duvihabhedaM uccAgoyaM taheva NIyaM ca / carimaM ca paMcabhedaM pannattaM vIyarAgehiM // 622 // gotraM ca prAganirUpitazabdArtham (dvividhabhedam ) uccairgotraM nIcairgotraM ceti / tatraucairgotraM yadudayAdajJAnI virUpo| nirdhano'pi sukulamAtrAdeva pUjyo bhavati, nIcairgotraM yadudayAt jJAnAdiguNayukto'pi duSkulotpannatvena nindyate, caramaM ca-paryantavarti ca paJcabhedaM-paJcaprakAraM prajJaptaM vItarAgaiH // 622 // taM dANalAbhabhogovabhogaviriyaMtarAiyaM jANa / cittaM poggalarUvaM vinneyaM sabamevedaM // 623 // tat-dAnalAbhabhogopabhogavIryAntarAyakaM jAnIhi, antarAyazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, dAnAntarAyaM laabhaantraaymiti(tyaadi)| tatra yadudayAt sati dAtavye pAtravizeSe ca pratigrAhake khargAGganopabhogasaMprAptyAdi ca dAnaphalaM jAnannapi dAtuM notsahate tat dAnAntarAyam / viziSTe'pi dAtari vidyamAne'pi deye vastuni yAJcAkuzalo'pi yAcako yadudayavazAnna labhate tallAbhAntarAyam / sati vibhave saMpadyamAne cAhAramAlyAdau viratipariNAmarahito'pi yadudayavazAt tat AhAramAlyAdikaM na bhute tat bhogAntarAyam / evamupabhogAntarAyamapi draSTavyam / kaH punarbho RECAAMROSAROSASARDARS // 234 // Jain Educa For Private Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ gopabhogayorvizeSa iti cet, ucyate, sakRt bhujyata iti bhogaH-AhAramAlyAdi, punaH punarupabhujyata iti upabhogo-bhavanavanitAdi / yadudayavazAt punarnIrogo'pi khastho'pi cAlpavIryoM bhavati tadvIryAntarAyamiti / |'cittamityAdi' idaM jJAnAvaraNIyAdikaM karma citram-anekarUpaM citraphalanibandhanatvAt , sarva pudgalarUpameva vijJeyaM na tu kiMcit / evakAro bhinnakramaH sa ca yathAsthAnaM yojita eva / vijJeyamiti punaH kriyAbhidhAnaM bhinnAlambanatvAdaduSTameva ? // 623 // atra parasthAvakAzamAha mutteNAmuttimato jIvassa kahaM haveja saMbaMdho? / somma ! ghaDassa va NabhasA jaha vA dabassa kiriyAe // 624 // | yadi karma paudgalikaM tataH kathaM tena mUrtena karmaNA saha amUrtimato jIvasya saMbandhaH-saMzleSo bhavet ?, naiva kathaMcanApItyarthaH, taduktam-"jIvo mUtaiH karmabhina badhyate, khayamamUrtatvAt , yaH punaH mUrbadhyate nAsAvamUrtoM yathA rajyAdinA vadhyamAno ghaTAdiriti" / atrottaramAha-aho saumya ! yathA nabhasA-AkAzenAmUrtena saha ghaTasya yathA vA dravyasya-aGgulyAdeH kriyayA-AkuJcanAdilakSaNayA amUrttatvenAbhyupagatayA saMbandho bhavati tathA karmAtmanorapi bhaviSyati, tathA coktam- "malainisargAdvadhyeta, cetano'cetanaiH svayam / jIvo'mUrtI na vai mUrtiH, karmabandhasya dhama.4. For Private Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgrahaNiH // 235 // kAraNam // 1 // " api ca iha dehe spRSTe tADite vA puMsaH saMvittirupajAyate, sA ca saMvittirAtmadharmaH, "cetanA'sti ca yasyeyaM sa evAtmeti" vacanAt / ato'vazyaM tAvadehAtmanoranyo'nyavyAptibhAvena kathaMciditaretararUpApattireSTavyA, tathA karmAtmanorapi bhaviSyati tataH kathaM na saMbandha iti // 624 // punarapyanyathA para Aha mutteNAmuttimao uvaghAtANuggahA kahaM hojA ? / jaha vinnANAdINaM madirApANosahAdIhiM // 625 // nanu mUrtena karmaNA hetubhUtena kathamamUrtimato jIvasyAnugrahopaghAtau syAtAM ?, na hyAkAzasya mudrAdinopaghAtAdi bhavati / atrAha-'jahetyAdi' yathA vijJAnAdInAmamUrtAnAmapi madirApAnauSadhyAdibhiH-surApAnabAjhyAdibhirmUtairupaghAtAnugrahI bhavatastathA''tmanaH karmaNA'pi bhaviSyataH, tathAhi-madirApAnahRtpUraviSapipIlikAbhakSaNAt vijJAnasyopaghAta upalabhyate, brAhmIsarpirvacAdhupayogAccAnugraha iti // 625 // tadevamanyo'nyavyAptitaH kathaMciditaretararUpApattiM satImapyupekSya karmaNaH sakAzAdAtmano'nugrahopaghAtabhAve doSAbhAva uktH| sAMprataM tAmAzritya doSAbhAvamAha ahavA gaMto'yaM saMsArI savahA amuttotti / // 235 // Jain Educationalamla For Private & Personel Use Only Vw.jainelibrary.org
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educatio jamaNAdikammasaMtatipariNAmAvannarUvo so // 626 // athavA nAyakAnto yaduta - saMsArI AtmA sarvathA amUrtta iti, kuta iti cet Aha - 'jamaNetyAdi' yat - yasmA - dasau saMsArI anAdikarmasaMtatipariNAmApannarUpastatastadrUpatvAnnAyamekAntenAmUrttaH, kiMtu kathaMcinmUtta'pi tato nAmU| rttimattvAttasyAnugrahopaghAtAbhAva iti // 626 // atraiva matAntaramapAkartumupadarzayannAha keI amuttameva tu kammaM mannaMti vAsaNArUvaM / taM ca na jujjai tatto uvaghAyANuggahAbhAvA // 627 // kecidvAdino manyante - karma amUrttameva / tuH pUraNe / kuta ityAha-vAsanArUpaM hetau prathamA, yato vAsanArUpaM karma tato'mUrttameva tat / atrAha - 'taM ca netyAdi' taccaitat parairucyamAnaM na yujyate, kuta ityAha-- tato - vAsanArUpAdamUrttAt karmaNaH sakAzAdAtmano'nugrahopaghAtAbhAvAt -- anugrahopaghAtAbhAvaprasaGgAt // 627 // etadeva dRSTAntena draDhayati NAgAsa uvaghAyaM aNuggahaM vAvi kuNai sattANaM / tional *
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgrahaNi // 236 // diTTamiha desabhede suhadukkhaM annaheU taM // 628 // na hyAkAzamupaghAtamanugrahaM vA'pi sattvAnAM karoti, na ca tatrAmUrttatvAdanyadakaraNanimittamasti, kiMtvamUrtatvameva tacehApyaviziSTamiti kathamato nAnugrahopaghAtAbhAvaprasaGgaH / paro dRSTAntasya sAdhyavikalatAmudbhAvayannAha-dive, tyAdi' dRSTamiha-jagati dezabhede sukhaM duHkhaM ca, tathAhi-kvacit deze sukhaM bhavat anubhUyate, kvacica duHkhaM, na ca tatsakAzAdanyaditthaM bhedena sukhaduHkhanimittamasti tathA'nupalambhAt kiMtvAkAzameva, tataH sAdhyavikalo dRSTAnta iti / atrAha-'annaheU taM' tat dezabhedena sukhaM duHkhaM ca nAkAzanimittaM kiMtvanyahetukam-AkAzavyatiriktajalAdinimittam // 628 // tathAhi ANUgammi'samIraNapaurassa suhaM vivajae dukkhaM / taM jalamAdinimittaM na suddhakhettubbhavaM ceva // 629 // asamIraNapracurasya-avAtabahulasya puMsaH 'ANUgammi' anUpe sajale deze sukhaM, viparyaye-nirjale deze duHkhaM, na ca tat-sukhaM duHkhaM vA zuddhakSetrodbhavaM, tasyobhayatrApyavizeSAt / cevazabdo bhinnakramaH sa cAnantarameva yokSyate, kiMtu jalAdinimitvameva, tadanvayavyatirekAnuvidhAnadarzanAditi na sAdhyavikalo dRssttaantH|| 629 // apica, mUrcAmUrtayoH SPOLOCNICASQUEIRA / // 236 // Join Educat For Private Personel Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ SOURCELONESS khakhabhAvaniyatatvena kathaM saMbandha iti doSabhIteramUrta karmAbhyupajagme, sa ca mUrcAmUrtayoH saMbandha evamapyaparihArya eveti darzayan khAbhyupagamasamIcInatAM darzayati tabbhAvammivi jogo muttimatA viggaheNa jIvassa / abbhuvagaMtavo cciya kammammivi eva ko doso ? // 630 // tadbhAve'pi-amUrttakAbhyupagamabhAve'pi yogaH-saMbandho mUrttimatA vigraheNa-zarIreNa saha jIvasyAbhyupagantavya eva, anabhyupagame vakSyamANadopaprasaGgAt / evaM zarIravat karmaNyapi mUrtimati jIvena saha saMbandhAbhyupagame ko doSo ?, naiva kazcanetibhAvaH, ubhayorapi mUrttatvenAvizeSAt // 630 // vigraheNa saha saMbandhAnabhyupagame doSamAha deheNaM saMjogAbhAve uvaghAyamAdio tss| aNNassa jaha na dukkhAdi dehiNo'vi tahA Na bhave // 631 // dehena-zarIraNa saha saMyogAbhAve'bhyupagamyamAne yathA dehasyopaghAtAdita-upaghAtAdibhAvato makAro'lAkSaNiko'nyasya-tadatiriktasya janasya duHkhAdi na bhavati, tena dehena saha tasya saMbandhAbhAvAt , tathA dehino'pi-vivakSita| dehavat Atmano duHkhAdi na bhavet , saMbandhAbhAvAvizeSAt // 631 // tataH kimityAha Jain Educati o n For Private & Personel Use Only XMw.jainelibrary.org
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgrahaNi. // 237 // 4+RAGAR iya diTTeTaviroho aNuhavagammA suhAdayo diTThA / na ya te annanimittA tabbhAve ceva bhAvAto // 632 // itiH-evaM sati ravirodhaH prANoti. tatra dAvirodhaM bhAvayati-'aNahavetyAdi' dehAnagrahAdinimittatayA ana-10 bhavagamyAH sukhAdayo dRSTAH, na ca te-sukhAdayo dehAnugrahAdinimittAtirekeNAnyanimittAH kalpayituM zakyante kuta ityAha-'tabbhAve ceva bhAvAoM' tadbhAve eva-dehAnugrahAdibhAva eva sukhAdInAM bhAvAt na tadabhAve, vyatirekasya cAnvayAvinAbhUtatvAdetadapi draSTavyaM, dehAnugrahAdibhAve sukhAdInAM bhAvAdeveti / yadi punaritthaM dehAnugrahAdyanvayavyatirekAnuvidhAne'pi sukhAdInAM nimittAntaramupakalpyeta tarhi sarvatra pratiniyatakAryakAraNabhAvocchedaprasaGgaH, yadAha-"yasmin sati bhavatyeva, yattato'nyasya klpne| taddhetutvena sarvatra, hetuunaamnvsthitiH||1|| iti // 632 // nanu ca dehAnugrahAdyatirekeNApi prazAntamanoyogAdibhAvataH sukhAdayo dRSTAH, tatkathamucyate-dehAnugrahAdibhAva eva sukhAdInAM bhAva iti / ata Aha jevi ya pasaMtacittAdibhAvato te'vi takayA ceva / jaM suhamaNAdiyoge aNuggahAdI dhuvA tassa // 633 // // 237 // Jain Educa t ion For Private & Personel Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education yespi ca prazAntacittAdibhAvataH AdizabdAdaprazAntacittaparigrahaH te'pi sukhAdayastatkRtA eva - dehAnugrahAdikRtA eva / kathamiti cet ata Aha-- 'jamityAdi' yat - yasmAt zubhamana Adiyoge AdizabdAdazubhamanaH parigrahaH tasya- dehasya dhruvA-nizcitA anugrahAdayo bhavantyeva / "iTThANiTThAhArambhavahAre hoMti vuDahANIo / jaha taha maNaso tAu" itivacanAt / tato na tadbhAva eva bhAvAditi vyabhicAri // 633 // tadevaM dRSTavirodhamupadarzya iSTavirodhamupadarzayannAha - tasseva ya saMpUyaNavAvattIo suhAsuhanimittaM / iTTAo aJcataM bhede etaMpi hu na juttaM // 634 // tasyaiva-dehasya sukhAsukhanimittam - AtmanaH sukhAsukhotpattihetoH saMpUjanavyApattI iSTe / atyantaM cedAtmadehayorbheda iSyate tatastasmin sati etadapi na yuktaM yat AtmanaH sukhAsukhanimittaM saMpUjanavyApattI dehasyebhyete // 634 // atra paraH siddhasAdhyatAmabhimanyamAna Aha DimAdisu diTThamidaM taM khalu ajjhatthiyaMti avigANaM / 1 iSTAniSTAhArAbhyavahAre bhavato vRddhihAnI / yathA tathA manasaste /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma ||238|| Jain Education jaM puNa jaMtusarIre ubhayajametthaMpimaM ceva // 635 // pratimAdiSu AdizabdAt kAmAvezAdiparigrahaH dRSTamidaM yaduta - dehasya saMpUjanavyApattI nAtmanaH sukhaduHkhanimitte bhavata iti / pratimApratipannasya dehavyApattAvapi dhyAnavalenaikAntasukhopetatvAt, kAmArttasya kandanAdisannidhAnabhAve'pi kAmodrekavazato mahAduHkhadarzanAditi / atrAha - 'taM khalu ityAdi' tat khalu - pratimAdiSu sukhAdi AdhyAtmikamityavigAnaM - vigAnAbhAvaH, anAdhyAtmikasyaiva sukhaduHkhasya dehAdinimittatayA sAdhayitumiSTatvAt / yat punarjantuzarIre sukhaduHkham ubhayajaM - saMpUjanavyApattijaM saMpUjanavyApattinimittamanAdhyAtmikaM pratimAdyavasthAyAmapi idamapi |itthameva - avigAnameva, tasyApi tathAbhAvato'nubhavasiddhatayA pratiSedumazakyatvAt / tadevaM vipakSe dRSTeSTavirodhadarzanAt avazyamAtmazarIrayoH saMbandha eSTavyaH, tathA sati karmaNyapi mUrttimatyastu vizeSAbhAvAt, tataH karma mUrttamiti sthitam // 635 // yatpunaruktam - yadapi jantuzarIre ubhayajaM tatrApyavigAnameveti, tatra jJAnavAdyAhajjhatthAbhAvAto bhattI esA imo tu dehoti / vinnANamettameva u paramattho kaha Nu avigANaM ? // 636 // nanu vijJAnamAtrameva paramArthaH na tu bAhyo'rthaH, tasya vakSyamANayuktyA anupapadyamAnatvAt, tato vAhmArthAbhAvAt ational saMgrahaNiH // 238 // ww.jainelibrary.org
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ | yadetaducyate-'ayaM deha' iti, bhaktireSA-khadarzanAnurAga ess|ttH kathaM nu avigAnaM ? yenocyate 'jaM puNa jaMtusarIre | ubhayajamitthaMpimaM cevatti' // 636 // kathaM punarvAdyArthAbhAvaH siddho yena vijJAnamAtrameva paramArthaH syAditi cet | ata Aha bajjhattho paramANU samudAyo avayavI va hojAhi ? / gAhagapamANavirahA savo'vi Na saMgato esa // 637 // bAyo'rtho hi paramANavo vA samudAyo vA-paramANusamudAyaH avayavI vA bhavet ?, na ca eSa sarvo'pi saMgataH, kuta ityAha-tadvAhakapramANAbhAvAt / na ca pramANamantareNa prameyavyavasthA yuktA, mA prApadatiprasaGga iti // 637 // tatra yathA paramANuSu grAhakapramANAbhAvastathopapAdayannAha paramANavo Na iMdiyagammA taggAhakaM kato maannN?| ___ avigANAbhAvAto Na joginANaMpi juttikhamaM // 638 // paramANavo nendriyagamyA-na cakSurAdIndriyagocarAH tatastadvAhakaM pratyakSaM pramANaM kuto bhavet / na kutazciditi bhAvaH, atIndriyatvAt / syAdetat , mA bhUt asmadAdipratyakSaM tadvAhakaM pramANaM, yogipratyakSaM tu tadbhAhakaM bhaviSyatIti MSRAMANA CASSACK en Education For Private Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNi. // 239 // Aha-'avigANetyAdi' na yogijJAnamapi na yogipratyakSamapi paramANusiddhI yuktikSamam , kuta ityAha-avigAnAbhAvAt vigaanaadityrthH||638|| vigAnameva darzayati keI pecchai jogI paramANU sunnataM tahA anne| egappavAyagahaNe ko gu padoso tu itarammi ? // 639 // kecidruvate-yogI paramANUna prekSate, tathA anye truvate-zUnyatAM prekSata iti / ekapravAdagrahaNe ca 'paramANUn yogI prekSata' ityevaMlakSaNe pravAdAbhyupagame ca ko nu itarasmin-'zUnyatAM yogI prekSata' ityevaMlakSaNe pravAde dveSo? yenAsAvapakayete, naivAsI yuktaH, tannibandhanapramANAbhAvAditi bhaavH||639|| arthavAdino matamAzaGkamAna Aha te ceva kajagammA dIsati ya ghaDAiyaM ihaM kajaM / Na ya duyaNumAdijogaM vihAya sattA imassa bhave // 640 // ta eva-paramANavo bAyo'rthaH kathaMbhUtAste ityAha-kAryagamyAH-kAryAnyathAnupapattilakSaNapramANagamthAH, na ca ta-1 kAryamasiddham , yata Aha-dRzyate ca ghaTAdikamiha paramANanAM kArya, co hetau, yasmAnna khalu asya-pratyakSata upala ||239 // in Education Intematonal For Private Personel Use Only wjainelibrary.org
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ MAHARANA bhyamAnasya ghaTAdikAryasya dhaNukAdiyogaM vihAya-dyaNukatryaNukAdyatirekeNa sattA bhavati, tato ghaTAdikamavazyaM paramANUnAM kAryamityavagantavyam / tathA ca sati paramANavaH kAryagamyAH siddhA eva // 640 // atra jJAnavAdI dUSaNamAha kaha dIsatitti vaccaM ? jAyai saMvedaNaM tadAgAraM / doNhavi egattaM iya tassANAgArabhAvo vA // 641 // kathaM ghaTAdikaM dRzyate iti vAcyaM?, kimatra vAcyaM?, yatojAyate saMvedanaM tadAkAraM-ghaTAdirUpArthAkAraM tatastat dRzyata ityucyate iti cet Aha-'doNhavi egattaM iyatti' iti-evaM sati saMvedanasyAkAratve satItiyAvat dvayorapi-jJAnArthayorakatvaM prApnoti, tathAhi-saMvedanamakAramabhyupagamyate tato'rthasyAkAro yasminvedane tat arthAkAramiti saMvedanasyArthAkArAbhinnatvAt dvayorapyekatvaM prApnotyevaM 'tassANAgArabhAvo vatti' yadvA tasyArthasyAnAkArabhAvaH prApnoti, tadAkArasya saMvedane saMkrAntatvAt // 641 // etadeva dUSaNadvayaM saprapaJcaM bhAvayannAha so khalu tassAgAroM bhinno'bhinno va hoja ? jati bhinno / tassatti ko Nu jogo ? itarammi tu ubhayadosotti // 642 // sa khalu tasya-arthasyAkArastato'rthAdbhinno vA bhavet abhinno vA ?, yadi minnastatastasvArthassAyamAkAra iti Jain Educa N ational For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma-12 ko'nu yogaH-saMbandho ?, naiva kazcit , bhede sati tAdAtmyAyogAt, tadutpattezcAnabhyupagamAt / itarasiMstu-abhe- saMgrahaNi, 18|dapakSe ubhayadopaH-pUrvoktaH prApnoti // 642 // tameva vittiikrtumaah||24|| tadabhinnAgAratte doNhavi egattamo kahaM Na bhave ? / nANe va tadAgAre tassANAgArabhAvotti // 643 // | tadabhinnAkAratve-arthAbhinnAkAratve sati saMvedanasya dvayorapi-saMvedanArthayorekatvaM kathaM na bhavet ?, bhavedeveti bhAvaH, dvyorpyeksmaadaakaaraadbhinntvaat|jnyaane vA-jJAna eva vA tadAkAre-vivakSitAkArasahite sati tasya-arthasyAnAkArabhAvaH prApnoti, tadAkArasya jJAne saMkrAntatvAt // 643 // atrArthavAdimatamAzaGkamAna Aha siya tattullAgAraM jaM taM bhaNimo ao tadAgAraM / taggahaNAbhAve NaNu tullattaM gammaI kaha Nu ? // 644 // // 24 // | syAdetat ,na bamo'rthagatAkArakoDIkaraNena saMvedanaM tadAkAraM, kiMtu yat-yasmAt tat-saMvedanaM tattulyAkAram-arthA-18| kArasadRzAkAramitiyAvat , ata:-asmAtkAraNAt tadAkAram-arthAkAraM brUmaH, tato na kazciddoSa ityatrAha-'taggahaNe PORANSESSES CRORGANISAAMANA For Private Personal Use Only Jain Education Teman
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHRESEARSANSARAKAR hai tyAdi' tadhaNAbhAve-tasyArthasya grahaNAbhAve sati nanu saMvedanAkArasthAkAreNa saha tulyatvaM kathaM gamyate ?, naiva | kathaMcaneti bhAvaH, sAdRzyanizcayasyobhayagrahaNAdhiSThAnatvAt // 644 // __ aha sAgArAu cciya tattullo dIsatI tu so jeNaM / tammattANuhavaNamo vihAya kiM daMsaNaM annaM ? // 645 // | athocyeta khAkArAdeva-nIlAdirUpAt khasaMvedanapramANenAnubhUyamAnAt sakAzAt tattulyo-jJAnAkAratulyo'rtho gamyate / yadapyuktam-'taggahaNAbhAve NaNu ityAdi' tadapyayuktam , yena kAraNena khAkArAdanubhUyamAnAtso'rtho dRzyata eva / tuzabda evakArArthaH / tathA ca loke vaktAro bhavanti-'nIlAkAraM me jJAnaM samutpannamato bAhyenApi nIlena bhavitavyamiti' / atrAha-'tammattetyAdi' tanmAtrAnubhavanaM-jJAnagatakharUpamAtrAnubhavanaM 'mo' nipAtaH pUraNAtheH, vihAya-parityajya kimanyat darzanaM ? yenocyeta 'dIsaI u so jeNaMti', naiva kiMcit , kiMtu jJAnagatakharUpamAtrAnubhavanameva // 645 // atha manyethAH-etadevArthadarzanaM yat jJAnasya khAkArAnubhavanamityata Aha tammi ya vedijate paDivattIe kahaM na annassa ? / jAyai aippasaMgo tullattAo tayamasiddhaM // 646 // For Private Personal use only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma-18 saMgrahaNiH, // 24 // KHESAROSAROO tasmiMzca-nIlAdyAkAropetajJAnakharUpamAtre vedyamAne kathamanyasyApi pItasya pratipattyA hetubhUtayA na jAyate ati- prasaGgaH?, jAyata eveti bhAvaH, niyaamkaabhaavaat| 'tuluttAutti' syAdetat, tat jJAnaM na pItenArthena tulyaM kiMtu nIlena tatastenaiva saha tulyatvAt tasyaiva pratipattirbhaviSyati na pItasyeti naatiprsnggH| ata Aha-tayamasiddhati' tat-tulyatvamasiddha, tulyatvasiddharubhayagrahaNanivandhanatvAt , tasya cobhayagrahaNasyAbhAvAditi // 646 // api ca, tullattaM sAmannaM egamaNegAsitaM ajutttrN| tamhA ghaDAdikajaM dIsai mohAbhihANamidaM // 647 // | tulyatvaM-tulyarUpatvaM sAmAnyaM, taJca ekam-ekarUpaM sat anekAzritaM-jJAnArthobhayAzritamityayuktataram , ekasyAnekAzritatvAyogAt , anythaiktvkssteH| tasmAt paramANUnAM kArya ghaTAdi dRzyata iti mohAbhidhAnamidam // 647 // aha u nirAgAraM ciya vinnANaM gAhagaM kahaM siddhaM ? / bhAvammivi tasseva u Na u annassatti ko hetU ? // 648 // athaitadoSabhayAt evamucyeta-na sAkAraM jJAnaM kiMtu nirAkArameva sat bAhyasya ghaTAdeH paricchedakamiti / atrAha RI // 24 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'gAhagaM kaha siddhaM' yadyarthAkAraparisphUttirjJAne nAbhyupagamyate tataH kathaM tat jJAnamarthasya grAhakaM siddhaM ?, naiva siddhamitibhAvaH / arthagrAhakatvanibandhanavizeSAbhAvAt / astu vA nirAkAramapi sat arthasya grAhakaM tathApi tattasyaivArthasya grAhakaM natvanyasyetyatra ko hetuH1, naiva kazcanetyarthaH, tatsattAmAtrasya sarvAnAn prati aviziSTatvAt // 648 // atra paro vizeSamAha teNeva jato jaNitaM kimettha mANaM? tdtthpddivttii| sA kiM nANAbhinnA ? Amamapubo imo moho // 649 // | yato-yasmAttenaiva arthena tat jJAnaM janitaM natvanyena, tatkathamanyasyApi tadvAhakaM bhavet 1 / atrAha-nanu tenaivArthena 8 idaM vijJAnaM janitaM natvanyenetyatra kiM mAna-pramANaM?, naiva kiMcaneti bhAvaH / athocyeta tadarthapratipattireva pramANam , tathAhi-so'rthastena jJAnena pratipadyate na ca sA pratipattistato'rthAdutpattimantareNopapadyata iti / atrAha-'sA kiM nANetyAdi' nanu sA-pratipattiH kiM jJAnAdbhinnA?, yenaivamucyate arthapratipattyA jJAnasya tajanitatvaM gamyate tasmAca pratikarmavyavastheti, naiva bhinnA, kiMtu sAjJAnameva, tacAdyApi duHsthitamityAmam-atizayenApUrvo moho yena prekSAvAnapi bhavAnitthamasaMbandhaM bhASata iti // 649 // Join Education D en For Private Personal Use Only w.jainelibrary.org
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma | saMgrahaNi // 242 // ISHSASASAGOSTOSSASSIS eteNaM samudAyo paDibhaNio ceva hoi naayvo| jaM duyaNumAdijogaM vihAya No jujae sovi // 650 // etena paramANunirAkaraNe'pi samudAyo'pi pratibhaNita eva-nirAkRta eva bhavati jJAtavyaH, samudAyyabhAve samudAyAbhAvAt / anyaca so'pi paramANusamudAyo yasmAnna ghaNukAdiyogaM-ghaNukatryaNukAdisaMbandhaM vinA yujyate // 650 // tataH kimityAha saMyogo'vi ya tesiM deseNaM savahA va hojAhi ? / deseNa kahamaNuttaM ? aNumettaM savahAbhavaNe // 651 // saMyogo'pi ca teSAM paramANUnAM kiM dezena bhavet sarvAtmanA vA ? / yadi dezena tataH kathaM teSAM paramANutvaM ?, niraMzasyaiva paramANutvAbhyupagamAt , dezAbhyupagame sAMzatAprasaGgAt / atha sarvatheti pakSastatrAha-'aNumettaM sabahAbhavaNe sarvathA-sarvAtmanA saMyogasya bhavane'bhyupagamyamAne aNumAtraM prApnoti, paramANoH paramANvantaresarvAtmanA pravezAt 651 aha aparopparapaccAsannattaNamo u hoi sNjogo| // 242 // For Private & Personel Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain EducationXCE patteyaM va agahaNaM pAvai iya samuditANaMti // 652 // atha manyethA na paraspararUpapravezalakSaNaH paramANUnAM saMyogaH, kiMtu parasparapratyAsannatvameva, tathA ca sati na pUrvotadoSAvakAza iti / ata Aha- 'patteyaM vetyAdi' vazabda upamAyAm, yadAha vararuci:- "piva- miva- viva- ivArthe vazceti" / pratyekamiva - kevalAnAmiva samuditAnAmapi khakharUpaniyatatvAt teSAmagrahaNaM prApnoti // 652 // apica, hANI aNuttassA disibhedAto NayannahA ghaDati / simiho paccAsannatatti pariphaggumeyaMpi // 653 // yadi parasparaM pratyAsannatvaM saMyoga iSyate tato digbhAgabhedato'vazyaM digbhAgabhedasaMbhavato hAnizcANutvasya prApnoti / 'nayetyAdi' co hetau / yasmAnna anyathA - digbhAgabhedamantareNa teSAmaNUnAM mithaH - parasparaM pratyAsannatA ghaTate / tathAhiekasya paramANoH sarvAsu dikSu tadaparaparamANubhAvena mithasteSAM pratyAsannatvaM tathAca satyavazyaM digbhAgabheda saMbhavastasmAcca paramANutvakSitirityetadapi samudAyaparikalpanaM pariphalgu asAramiti // 653 // avayavipakSamadhikRtyAha 1 pa iti khapustake |
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgrahaNi dharma // 243 // avayaviNovi ya gahaNaM samudAyaagahaNao NisiddhaM tu / vittIvi avayavesuM na sabahA jujjatI tassa // 654 // avayino'pi ca grahaNaM samudAyAgrahaNato niSiddhameva draSTavyam / tuzabda evakArArthaH / nahi khArambhakANudvayagrahaNamantareNa dvipradezikAvayavino grahaNamupapadyate, tasya ca vArambhakANudvayasya grahaNaM 'patteyaM va agahaNamityAdinA prAgevApAstamiti, anyacca-vRttirapi tasyAvayavinaH khArambhakeSvavayaveSu sarvathA na ghaTate // 654 // tathAhi patteyamavayavesuM deseNaM sabahA va so hojA? / deseNaM sAvayavo'vayavibahuttaM adeseNaM // 655 // | pratyekamavayaveSu saH-avayavI dezena vA bhavet sarvathA-sarvAtmanA vA ? / yadi dezena tataH so'vayavI sAvayavaHsadezaH prApnoti, tathA ca sati khAbhyupagamavirodhaH / athAdezena-kAtsyaineti pakSastato'vayavibahutvaM prApnoti, yAvanto'vayavAstAvanto'vayavinaHprApnuvanti, tathA ca prtiitivirodhH|| 655 // aha vaTTatitti bhaNimo jujjati etaM vihAya pakkhadugaM / // 24 // Jain Educat i on For Private & Personal use only Takww.jainelibrary.org
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ SUGARSHASOKHRES jai hoi koi avaro vittipagAro sa tu Na diTro // 656 // athocyeta na bhaNAmo vayamavayavI dezena kAtnyena vA vartate, ekasya dezakAtya'vikalpAyogAt, kiMtu sa tatra vartata ityeva bhaNAmaH, tataH kutaH pUrvoktadoSAvakAza iti / atrAha-jujai ityAdi' yujyate etat-pUrvoktaM yadi dezakAtya lakSaNapakSadvikaM vihAya aparaH ko'pi vRttiprakAro bhavet , sa tu na dRSTa iti vacanamAtrametat // 656 // kiMca imo'vayavANaM abhinnadeso va hoja itaro vaa?| jati tAva bhinnadeso bhinnA dupadesie Na aNU // 657 // evaM ca aNiccattaM sapadesattaM ca pAvai annuunnN| tabbhedAsati tadabhinnadesatA'vayaviNo juttA // 658 // kiMca-ayam-avayavI khArambhakANAmavayavAnAmabhinnadezo vA bhavet itaro vA-bhinnadezaH / tatra yadi tAvadabhinnadeza iti pakSastato dvipradezike'vayavini na bhinnau taavnnuu| kuta iti cedata Aha-'tabbhedAsai ityAdi' uttarAddham / yasmAttAbhyAm-aNubhyAM saha bhedAsati-bhedAsattve bhedAbhAve sati tadabhinnadezatA-khArambhakANudvayAbhinna 1 iSTa iti ka pustke| jnn| ALSOCUSTOMORROCOLOCALCAS Jain Educat i onal For Private & Personel Use Only |
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ prama | saMgrahaNi // 244 // +ESCRDSCALAMAUSAMRAGAR dezatA avayavino yuktA nAnyathA, tato nAbhinnadezatAyAM tAvaNU bhinnau bhavitumarhataH // 657 // pUrvArddham , evaM ca sati aNvoravayinaH sakAzAdbhedAbhAve sati dvipradezikAvayavivat aNvorapi anityatvaM sapradezatvaM ca khatantrAbhyupagadramavirodhi prApnotIti // 658 // atrArthavAdinAM matamapAkartumAzaGkamAna Aha siya avayavI amutto jaM tA tadabhinnadesayAe vi / AgAseNa va dosA aNiJcamAdI kuto nUNaM? // 659 // __sAdetat , yat-yasmAdamUrto'vayavI 'tA' tasmAt tadabhinnadezatAyAmapi-AkAzeneva tenAvayavinA saha abhinnadezatAyAmapi aNudvayasya kuto nUnamanityatvAdayo doSAH prApnuvanti ?, naiva kutazciditi bhaavH|| 659 // atrAha haMta amuttattammivi AgAsasseva aNuvalaMbho se| pAvati tadabhedAto itarassavi ahava uvalaMbho // 660 // yadyapyanityatvAdidoSaprasaGgabhayAdamUrto'vayavI abhyupagamyate tathApi amUrtatve'pi 'hanteti' parAmatraNe 'se' tasyAvayavina AkAzasyevAnupalambhaH prApnoti, athavA itarasyApi-AkAzasya avayavina iva upalambhaH prApnoti / kuta ityAha-tadabhedAt-tayoramUrttatvAbhinnadezatvayorubhayatrApyabhedAt-avizeSAt // 660 // atrArthavAdino matamAha // 244 // For Private Personel Use Only draww.jainelibrary.org
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education samavAya lakkhaNaM saMbaMdheNaM Na taMpi saMbaddhaM / tadabhinnatA ko anno esa samavAyo ? // 661 // avayavyeSa khAvayavaiH saha samavAyalakSaNena saMbandhena saMbaddho na tadapi - AkAzaM, tato nAmUrttatvAbhinnadezatvAvi| zeSe'pi tasyopalambhaprasaGga iti / atrAha - 'tadabhinnetyAdi' nanu tadabhinnadezatAyAH - khAvayavAbhinnadezatAyAH sakAzAt | anyaH ka eSa samavAyo'vayavinaH svAvayaveSu ?, naiva kazcidityarthaH, kiMtu tadabhinnadezataiva sA cAkAze'pyaviziSTeti tasyApyupalambhaH prApnoti, na ca bhavati, tasmAdavayavino'pi mA bhUditi // 661 // tamhA muttasarUvAnugamaM mottUNa Natthamuttassa / gahaNaM tabbhAvammiya egaMteNaM kahaM bhedo? // 662 // tasmAnmUrttakharUpAnugamaM-mUrttimatkhArambhakAvayava svarUpAnugamanaM muktvA nAstyamUrttasyAvayavino grahaNaM, tadbhAve camUrttakhArambhakAvayava kharUpAnugamabhAve ca kathamekAntena dvipradezikAvayaviparamANudvayorbhedaH 1, kiMtvabheda eva, tathA ca sati pUrvoktAnityatvAdidoSaprasaktiravyAhataprasareti yatkiMcidetat / kiM ca tasyAvayavinaH khArambhakAvayavebhyo janmApi na yuktyopapadyate / tathAhi - paramANava AkAlamapracyutAnutpannasthiraikakhabhAvAH / " sUkSmo nityazca bhavati
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 245 // Jain Educatio paramANurityAdivacanAt," tatazca yadi prAgavayavino vyaNukAderna janakAstataH pazcAdapi tatsvabhAvAnivRtterajanakA eva, anyathA prAgapi te janayeyuriti / api ca, yadi khArambhakAvayavebhyo'vayavI bhinnaH samutpadyate tataH paJcapalaparimANasUtrapiNDAdeH paTAdirUpArthAntarAvayaviniSpattau tasyApi mahattvenAbhyupagamAt tolane tulAnativizeSo gRhyeta, na ca gRhyate, tatkathamAsthA tatra viduSAm ? / athocyeta - yathA jalAnmatsyasya kASThAdvA ghuNasyArthAntarabhUtasyotpattAvapi na jalAditolane tulAnativizeSo bhavati, jalAdinA matsyAdigurutvasya pratibandhAt, tathA paTAdirUpAvayavigurutvasyApi sUtra piNDAdinA pratihatatvAt na tattolane tulAnativizeSo bhavatIti, tadapyayuktam, dRSTAntadArzantikayorvaiSamyAt, matsyAdayo hi na sakalaM jalAdikamabhivyApyAvatiSThante kiMtu tadekadezaM, tato'pAntarAlaskhalanena jalAdinA tadgurutvapratibandhasaMbhavAt tatra tulAnativizeSo na bhavati, ayaM ca punaravayavI sarvAnapi svAvayavAnabhivyApyAvatiSThate tataH svAvayavairapAntarAlaskhalanAbhAvena tadgurutvapratibandhAyogAdavazyaM tolane tulAnativizeSo bhavet, na ca bhavati, tasmAnnAvayavI kazcidarthAntarabhUtaH svAvayavebhyaH samutpadyata iti / anyacca, asau paTAdiko'vayavI eko'bhyupagamyate tatastadekadeza calane sarvasyApi paTAdezcalanaprasaGgaH, tasyaikakharUpatvAt, acalane vA calAcalata dekadezayorviruddhadharmmasaMsargAdbhedaprasaGgaH, na ca vAcyamatrAvayavazcalanakriyAvAn nAvayavI, tato noktadoSAvakAza iti, avayavino vinAzaprasaGgAt, tathAhi - avayaveSu calanakriyAvatsu vibhAgo jAyate, tena ca vibhAgena saMyogo tional saMgrahaNiH // 245 // X
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education 'samavAyikAraNaM nivartyate, tasmiMzca nivarttite sati avayavino vinAzaprasaGgaH, nimittakAraNaM hi tantuvAyAdikaM nivarttamAnaM paTAdikaM na nivarttayati, yattu asamavAyi kAraNaM saMyogaH samavAyikAraNaM tu tantvAdi tannivarttamAnamavazyaM nivarttayatIti / tathA ekasyAvayavasyAvaraNe sarvasyApyAvaraNaprasaGgaH, AvRtaikAvayavasthAvaya virUpAdavayavAntarasthasyAvayavirUpasyAbhinnatvAt, athAnAvRtAvayavasthamavayavirUpamanAvRtamiva dRzyate iti manyethAH, nanu tarhi dRzyamAnAvayavirUpAvyatirekAdAvRtAvayavasthamapyavayavirUpaM dRzyeta, anyathA tayorbhedaprasaGgAt, avayavasyAvaraNaM nAvayavina iti yathoktadoSAbhAva iti cet ? evaM tarhi prabhUtAvayavAvaraNe'pi tasyAnAvRtatvAt anAvaraNAvasthAyAmiva | sarvAtmanA darzanaprasaGgaH / athocyeta - avayavadvAreNAvayavino darzanamityadRSTAvayavasyApratipattiriti, tadayuktam, AtAvayavasthAnAvRtAvayavasthAvayavirUpayorabhedena sarvAtmanA pratipattiprasaGgasya parihartumazakyatvAt / na cArvAgbhAgAparabhAgAdayaH sarve'pyavayavA yugapadupalabdhuM zakyante, tato'vayavadarzanadvAreNAvayavino darzanAbhyupagame sarvadaivAsyAdarzanaprasaGgaH, rakte caikasminnavayave tatsthasyAvayavirUpasyAvayavAntare'pyabhedena bhAvAt sarvatrApi rAgaprasaGgo na vA kvacidapi / | avayavasya rAgo nAvayavina iti cet ? nanvevaM tarhi avayavarUpaM raktamavayavirUpaM cAraktamityevaM raktAraktatayopalambhaH syAt, na cAsAvastIti bAlizajalpitametat / api ca, caturazrA (srA ) vayavi dravyaM yena prAgdezena vyAsaM taM prAgdezaM paricchindatA pratyakSeNa tasyAbhAvo vyavacchidyate, anyathA sa eva paricchinno na bhavet, yadapi ca pratyaglakSaNaM dezA tional
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma. saMgrahaNiH // 246 // ntaraM tadapi tena vyavacchidyate, tasya tadabhAvAvyabhicAritvAt , caturazrA(srAvayavi dravyarUpaM caikamabhyupagamyate tato yadeva tadrUpaM prAgdezena vyAptaM tadeva tadabhAvenApi vyAptamityAyAtaM, tasya pratyagdezenApi vyAptyabhyupagamAt, anyathA tasyAvayavidravyarUpasya caturazra(sra)sya ekatvAbhyupagamakSitiprasaGgAt , pratyagadezasya ca prAgdezAbhAvopetatvAt , na caitadyuktam , ekatra vidhipratiSedhayoryugapadasaMbhavAt / tanna kazcitparaparikalpito'vayavI ghaTate iti // 662 // upasaMhAramAha iya juttivirahato khalu buheNa bajjhatthasattamiti moho / saMsArakhayanimittaM vajeyavo payatteNaM // 663 // itiH-evaM pradarzitaprakAreNa yuktivirahataH khalu bAhyArthasattvamiti-bAhyArtho'stIti vijJAnaM mohaH, sa ca budhena saMsArakSayanimittaM 'saMsArakSayo mama bhavatu' ityevamartha prayatnena varjayitavyaH, mohasya saMsAranivandhanatvAt // 663 // tathA cAha rajjummi sappaNANaM moho bhayamAdiyA tato dosaa| te ceva u tannANe Na honti tatto ya suhasiddhI // 664 // 1c% CRACCORADASASARAMMAR // 246 // For Private Personal use only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajau-darbhAdidavarake yat sarpajJAnamupajAyate tasmAnmohastasmAca mohAt bhayAdayo doSAH / mkaaro'laakssnnikH| AdizabdAttatsaMsparzanena hRdayotkampavihvalatAdidoSaparigrahaH / ta eva-bhayAdayo doSAH tajjJAne-'rajjuriyaM na sarpa iti vijJAne na bhavanti / 'tatto yatti' tasmAca bhayAdidoSAbhAvAt sukhasiddhireSa dRSTAntaH // 664 // amumevArtha dArzantike yojayannAha bajjhatthe vinnANaM moho rAgAiyA tao dosA / te ceva u tannANe ma honti tatto va mokkhasuhaM // 665 // | bAhyArthe yadvijJAnaM tatsattvasAdhanapravaNamupajAyate tata moho, bAhyArthasya yuktyA'nupapadyamAnatvAt , tasmAca mohAttadviSayAM rAgAdayo doSAH prAduSSyanti / "moho nidAnaM doSANAmi"tivacanAt / ta eva tu rAgAdayo doSAstajjJAnenAstyasau bAyo'rtha iti bAdyArthayAthAtmyaparijJAne na bhavanti, mohAbhAvAt , tatazca tasmAca-rAgAdidoSAbhAvAt mokSasukham / tasmAnmohasyaiva saMsAranivandhanatvAt tatparikSayanimittaM so'vazyaM vrjyitvyH|| 665 // tadevaM jJAnavAdinA'bhihite satyAcAryo'bhihitaparamANvAdivikalpeSu doSAmA vivakSurapi parapakSasyAtIvAsAratAmupadarzayitukAmo yathAbhyupagama parasya pratibandi(ndI)graheNa tAvaDUSaNamAha dharma. 42 / / TRww.jainelibrary.org
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNiH // 247 // sAgAramaNAgAraM ubhayANubhayaM va hoja NANaMpi ? / gAhagapamANavirahA Na saMgataM savapakkhesu // 666 // AstAM tAvadanyat , yadvijJAnaM tvayA'bhyupagamyate tatkiM sAkAramanAkAram ubhayaM-sAkArAnAkAram anubhayaM vAna sAkAraM nApyanAkAraM bhavediti vikalpacatuSTayaM, gatyantarAbhAvAt / nacaiteSu sarveSvapi pakSeSu tat jJAnaM saMgatam / kuta ityAha-tadvAhakapramANAbhAvAt // 666 // so'pi kathaM siddha iti cet ata Aha nANaMtaraM na iMdiyagammaM taggAhagaM kuto mANaM ? / emAdi haMhi tullaM pAyaM vinnANapakkhe vi // 667 // grAhakapramANaM prameyatvena vivakSitaM jJAnameva grAhakajJAnApekSayA jJAnAntaraM taccAtIndriyatvAnnendriyagamyaM tatkathaM tadvA-| hakaM pratyakSaM pramANaM bhavedityevamAdikamAdizabdAd 'avigANAbhAvAo na joginANaMpi juttikhamamityAdi' parigRhyate, 'haMdIti' parAmantraNe prAyo vijJAnapakSe'pi tulyamato jJAnena saha tulyayogakSematvAt jJAnavat bAhyo'pyartho'bhyupagantavyo| na vA jJAnamapi // 667 // abhyucayena prativikalpaM doSAntaramabhidhitsurAha kiM cAgAro tassA kimaMgabhUto uAhu visayAto ? / // 247 // Jain Education For Private 3 Personal Use Only A N jainelibrary.org
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ jati tAvadaMgabhUto kahaM Nu NANaMtarAvagamo ? // 668 // kiMca, tasya-jJAnasyAkAraH kimaGgabhUta uta viSayAdutpanna 1 iti vikalpadvayam / tatra yadi tAvadaGgabhUtastataH kathaM nu tena jJAnena jJAnAntarasyAvagamo 1, naiva kathaMcaneti bhAvaH, tasya svAkAramAtrasaMvedanapravaNatvAt // 668 // aNavagamammiya paramohaviuTTaNaM keNa satthamuvadiTTaM ? | tadabhAve sammamidaM micchA itaraM tu ko moho ? // 669 // anavagame ca jJAnena jJAnAntarasya kena 'paramohaviuTTaNaMti' paramohavikuTTanaM zAstramupadiSTaM 1, naiva kenacidupadiSTaM prApnoti, parasyaivApratipattiritibhAvaH / tadabhAve - zAstrA bhAve samyagidaM tannimittaM vijJAnamitaraca - atannibandhanaM | mithyeti yo mohaH sa ko nAma ?, apUrvo'yamekAntenAsaMbhavI jAta ityabhiprAyaH // 669 // ekAntenAsaMbhavitvameva dRSTAntena bhAvayati Jain EducationE ational coro vaMjhAputo ato asAdhutti kimiha vinnANaM / jAyai tikkhaM ca jao kharasaMgaM teNa sAhutti ? // 670 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNiH // 248 // yatazcauro vandhyAputro'to'sAdhuH yadvA yataH kharazRGgaM tIkSNaM tena kAraNena sAdhu iti kimiha vijJAnaM jAyate ?, naiva jAyata ityarthaH, vandhyAputrAderasattvAt / tathA zAstrasyaivAbhAvAt kathaM tadutthaM vijJAnaM samyak itaraca mithyeti vijJAnamihopajAyata iti // 670 // eyavigappAbhAve kuto vivAdotti ? kuNasi ya tumaMti / khaMdhArUDho ullugo visumarito taM imaM NAyaM // 671 // etadvikalpAbhAve ca-samyagidamitaraca mithyeti vikalpAbhAve ca kuto'yaM vivAdo yujyate / tata itthaM tvannItyA sarvathA vivAdAnupapattau tamevedAnI kurvan yadidaM jJAtaM loke zrUyate-'tava skandhArUDhopyulu(lU)ko vismRta iti, tatsatyaM tvaM karoSIti // 671 // atra para Aha buddhAdicittamettaM paDucca siya tArisaM havati nANe / jaM saIo'vamannai bajjhatthAsattamAdIyaM // 672 // sAdetat , buddhAdicittamAtram AdizabdAttadanyaprajJApakAdiparigrahaH pratIsa-Azritya tAdRzamasmAdRzAM jJAnaM // 248 // in Education m ana For Private & Personel Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavati, yat mavAn bAyArthAsattvAdikaM zabdataH-zabdebhyo buddhAyabhihitebhyaH sakAzAt pratIyamAnamadhamanyate / sAkSAta buddhAdinA evamabhihitaM yathA-'bAyo'rtho nAsti kiMtu jJAnamAtra'mityavamanyate ityarthaH // 672 // evamiha imaM samma micchA itaraM tu hoi pddivttii| bajjhatthAbhAvammivi evaM sesovi vavahAro // 673 // evam-anena prakAreNa idaM samyak buddhAdinA sAkSAdevamabhihitatvAt ,itarat mithyA tIrthAntarIyairabhihitatvAt iti pratipattirbhavati / evaM zeSo'pi tyAgAdAnAdiko vyavahAro bAhyArthAbhAve'pi draSTavyaH / tasyApi parAdicittamAtra pratItya tathAbhAvAttato na kiMcinnaH zUNamiti // 673 // atrAha tassAvagamAbhAve tassattAmettahetugo es| icchijjai vavahAro jati tA atthevi tullamidaM // 674 // yadi tasya-buddhAdicittamAtrasyAvagamAbhAve'pi tatsattAmAtrahetuko-buddhAdicittamAtrahatuka eSa vyavahAra iSyate | 'tA' tata idamarthe'pi tulyam , tathAhi-atrApyevaM vaktuM zakyata eva yathA-arthasvAvagamAbhAve'pi tatsattAmAtranibandhana eva sarvo'pi laukiko vyavahAra iti // 674 // . RECE Jin Education a l For Private Personal Use Only Prainerbrary.org
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNi aha kahavi tassavagamo taheva athimmi maccharo ko Nu ? / // 249 // so natthi ajuttIo nANammivi haMta tullamidaM // 675 // atha kathamapi pUrvoktadoSabhayAttasya-buddhAdicittamAtrasyAvagama iSyate, nanu tarhi tathaiva yathA buddhAdicitte tathA hai arthe'pyavagamo bhaviSyati, tataH ko nu bhavatastatra matsaro? yenAsau neSyate, naivAsau yukto, bhavaduktanyAyasyobhayatrApi tulyatvAt / athocyeta-so'rthaH sarvathA nAsti ayuktitaH-tatsAdhakayuktyabhAvata ityata Aha-'NANammivItyAdi' 'hanteti' pratyavadhAraNe / taduktam-"hanta saMpreSaNapratyavadhAraNaviSAdeSviti" / jJAne'pIdaM-tatsAdhakayuktyamAvalakSaNaM (pramANaM) tulyameva // 675 // kathamityAha jaM gajjhagAhagobhayamaNubhayarUvaM va hoja vinnANaM ? / jati gajjharUvaM mo tA Na gAhagaM atthi bhuvaNe'vi // 676 // yat-yasmAdidaM vijJAnaM kiM grAhyarUpaM bhavet uta grAhakarUpam Ahozci(khi)t ubhayarUpam anubhayarUpaM vA-na grAhyahai rUpaM nApi grAhakarUpamiti ? / tatra yadi grAhyarUpamiti pakSo 'mo' nipAtaH pUraNe, 'tA' tato na grAhakaM jJAnamasti, IPI bhuvane'pi sakale sarveSAmapi jJAnAnAM ghaTAdivat sarvathA grAhyarUpaikakhabhAvatvAbhyupagamAt // 676 // tataH kimityAha -SAMRORMACOCCASSEOCALCROSAR // 24 // Jain Education For Private Personel Use Only rary.org
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadabhAvammi ya kaha gajjharUvatA aha sarUvagajjhAo? / niyarUvagAhagattevi kahaM Nu taM gajjharUvaM tu ? // 677 // tadabhAve ca-sarvathA grAhakajJAnAbhAve ca kathaM grAhyarUpatA bhavet 1, grAhakApekSaM hi grAhyaM tatkathaM tadabhAve grAhyarUpatA bhavediti / athocyeta 'sarUvagajjhAotti' bhAvapradhAno'yaM nirdezaH, kharUpagrAhyatvAt grAhyarUpatA, taddhi khasaMvedanakhabhAvaM, tatastasya khakharUpameva grAhaka, kharUpagrAhakApekSayA ca grAhyarUpateti / atrAha-niyarUvetyAdi' nijaM rUpaM grAhakaM yasya tasya bhAvastasminnapi abhyupagamyamAne sati kathaM nu tat jJAnaM grAhyarUpameva ?, turavadhAraNe, naivetibhaavH| grAhakarUpatvasyApIdAnImabhyupagamAditi // 677 // dviyIyaM pakSamAzaya dUSayati aha gAhagarUvaM ciya iya(ca)vi gajjhassa'bhAvato NeyaM / vivarIyaM savaM ciya jaM bhaNitaM gajjhapakammi // 678 // atha manyethAstat jJAnaM grAhakarUpameveti pakSo na grAhyarUpamiti / atrAha-'iyavItyAdi' ityapi asminnapi pakSe'bhyupagamyamAne grAhyasyAbhAvAt sarvathA grAhyarUpasya jJAnAntarasyAbhAvAdyadbhaNitaM grAhyapakSe dUSaNaM tatsarva viparIta jJeyam, tathAhi-yadi tat jJAnaM grAhakarUpamevetyabhyupagamastarhi samaste'pi bhuvane sakalajJAnAnAM grAhakarUpaikakhabhAva Jain Educatio n al For Private & Personel Use Only Krww.jainelibrary.org
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 25 // CARWA4%ASA tvAbhyupagamAt sarvathA na samasti grAhyaM vijJAnaM, tadabhAve ca kathaM grAhakarUpatA, grAhyApekSayaiva tasyAH saMbhavAt / ayasaMgrahaNi. kharUpanAkhApekSayA grAhakarUpatA na tarhi tadvijJAnaM prAhakameva, grAhyarUpatvasyApIdAnImabhyupagamAditi // 678 // tRtIyaM pakSamadhikRtyAha siya taM ubhayAgAraM virohabhAvA Na saMgatamidapi / tesipi mihobheo'bhedo ubhaya va hojAhi ? // 679 // khAdetat , tat-vijJAnamubhayAkAraM-grAhakarUpaM grAhyarUpaM ca, tato na kazcidiha pUrvoktadoSAvakAzaH / atrAha-'virohetyAdi' idamapi ubhayAkAratvaM na saMgatam / kuta ityAha-virodhabhAvAt / tathAhi-tat jJAnamekakhabhAvaM tadyadi | grAhakarUpaM kathaM pAkharUpaM ? grAhyarUpaM cet kathaM grAhakarUpamiti / anyacca, tayorapi-grAhyAkAragrAhakAkArayormitha:-1 parasparaM bhedo vA svAdabhedo vA ubhayaM veti ? pakSatrayam // 679 // tatrAdyapakSamadhikRtsAha bhede kahamegaM gaNu ubhayAgAra ? NahegavAvitta / doNha viruSThANa jato diRs iMTuM ca samayammi // 680 // yadi bhedastahi tasmin saMti kathaM nanvekaM sat umayAkAraM bhavet ?, naiva mavediti bhAvaH / kuta ityAha-yato %AGESka // 25 // in Educatar i na S aw.jainelibrary.org
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In yasmAnna hi-na khalu dvayorviruddhayorekavyApitvamekasvabhAvamarthamabhivyApyAvasthAnamiha loke dRSTaM nApi bhavataH khasa - maye iSTamiti // 680 // aha u abhedo tA egabhAvato ceva NobhayAgAraM / parigappaNammi evaM atippasaMgo pamAsiddho // 681 // atha tayorgrAhyAkAragrAhakAkArayorabheda iti pakSaH / atrAha - 'tA' tato'nyatarAkArasyAnyatarAkArAvyatiriktatayA tatkharUpatApatterekabhAvata eva -- ekasyaivAnyatarasyAkArasya bhAvato na tat jJAnamubhayAkAram / athocyeta svabhAvatastat anyatarAtmakameva, dvitIyaM tu rUpaM tatra parikalpitamiti yathoktadoSAbhAva iti / ata Aha-- 'parikappetyAdi' parikalpane caivaM kriyamANe'tiprasaGgaH pramAsiddho-nyAyasiddhaH prApnoti / yat kiMcit dRSTvA SaSThaskandhasyA - |pyevaM parikalpanAprasakteH, tasyAH puruSecchAmAtrAnurodhitvAt puruSecchAyAzcaivamapyanivAritaprasaratvAt // 681 // bhedAbhedapakSamadhikRtyAha bhedAbhedau (do) virodhadosato samayakovato ceva / bajjhatthAvattI ya sammaM juttiM na saMsahai // 682 // jainelibrary.org
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Guan // 251 // Jain Education * bhedAbhedau ca vicAryamANau na samyak yuktiM saMsahate / kuta ? ityAha - virodhadoSAt / tathAhi yadi bhedaH katha| mabhedaH athAbhedaH kathaM bheda iti ? / atha kathaMciditaretarAnuvedhena nAyaM bhedAbhedapakSo viruddha ityucyeta tatrAha - samayakopatazcaiva na samyag yuktiM saMsahate iti saMbandhaH / ekAntaikasvabhAvAbhyupagamaparo hi yuSmadrAddhAntastatkathamitaretarAnuvedhato jAtyantarAtmakabhedAbheda pakSo'bhyupagamyate, parasiddhAntAbhyupagamaprasaGgAt / tathA vAhyArthApattezca na bhedAbhedau yuktiM saMsahate / tathAhi - yadi grAhyagrAhakAkArayorbhedAbhedAvabhyupagamyete tarhi bAhyArthe'piM tulyAMzAtulyAMzayoravayavyavayavazabdavAcyayorbhedAbhedAvabhyupagantavyau, doSAbhAvAt / tathA ca sati na kazcidrakSyamANanItyA uktavRttyayogAdidoSANAmavakAza iti bAhyArthApattiravyAhataiveti // 682 // caramamavAntaramUlapakSamadhikRtyAhaaha aNubhayarUvaM ciya natthi tayaM haMdi kharavisANaM va / evaM ca Thie saMte nANammivi tujjha kA juttI ? // 683 // athAnubhayarUpameva tat jJAnamiti pakSaH, hanta tarhi takat - jJAnaM kharaviSANamiva sarvathA nAstyeva / kiM hi tat sadbhavet yat sarvathA na grAhmarUpaM nApi grAhakarUpamiti / evaM ca sthite sati jJAne'pi tavAbhyupagate kA yuktiH 1, naiva1 'pi tulyAMzayoriti ka pustake / saMgrahaNiH // 251 // Kolw.jainelibrary.org
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAcidityarthaH, tatazcaivamubhayorapi jJAnArthayoryuktyabhAve'viziSTe sati ko nu matsaro ? yenArtho nAbhyupagamyate kiMtu 18| kevalaM jJAnameveti // 683 // atra parasya matamAzaGkamAna Aha aha u sasaMvedaNasiddhameva NaNu Niyayamittha vinnANaM / atthassa daMsaNaM iya siddhaM naNu sayalalogevi // 684 // athAbhidadhIthAH-nanu niyataM-nizcitamatra-jagati vijJAnaM khasaMvedanapramANasiddhameva tatkathamasya pratikSepaH kriyate ?, pratikSepayuktInAmadhyakSasiddhaviSayatayA yuktyAbhAsatvAt / atrAha-'atthassetyAdi' nanu itiH-evaM jJAnasyevetyarthaH arthasyApi darzanaM sakalepi loke siddhaM, tato na tasyApyarthasya pratikSepo yuktaH, abhihitayuktInAmadhyakSasiddhaviSaya tayA yuktyAbhAsatvAditi // 684 // yaduktam-'kiMcAgAro tassA kimaMgabhUto' ityAdi, tatra dvitIyaM pakSamadhikRtyAha aha visayA AgAro sa u NANaM atthbhnniydosaato| so kaha Nu tao jutto ? taheva kiMvA na bajjhAo ? // 685 // __ atha manyethAH-nAsAvAkAro jJAnasyAGgabhUtaH kiMtu viSayAdupajAyate, sa tu viSayo jJAnaM-jJAnAntaraM na punaH parapa rikalpito bAhyo'rtha iti / atrAha-'atyabhaNietyAdi' arthabhaNitadoSAt-arthapakSabhaNitadoSaprasaGgAt , saH-AkAra Jain Education in For Private & Personel Use Only T Mjainelibrary.org
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNiH // 252 // stato-jJAnarUpAviSayAt kathaM nu yukto ?, naiva kthNcnetibhaavH| 'taheva kiMvA na bajjhAutti' vAzabdaH pakSAntarasUcane / tato yathA jJAnarUpAdviSayAt asAvAkAro'bhyupagamyate tathaiva bAhyAdapyAtkinnAbhyupagamyate ?, ubhayatrApi vizeSAbhAvAt // 685 // anAkArapakSamadhikRtyAha aha u aNAgAraM ciya vinnANaM tahavigAhagaM tesiN| atthassavi evaM ciya gAhagabhAvammi ko doso ? // 686 // atha, tuH pUraNe, vijJAnamanAkArameva na sAkAraM tathApi kutazcit pratiniyatasvabhAvavizeSAt teSAM jJAnAntarANAM grAhakamiti manyethAH?, atrAha-'atthassavItyAdi' arthasyApi grAhyabhAvamApannasya evameva-jJAnAntarasyeva viSaye vivakSitajJAnasya grAhakabhAve sati ko doSo ?, naiva kazcaneti bhAvaH, abhihitayuktaratrApi samAnatvAt // 686 // tRtIyaM pakSamadhikRtyAha sAgAraaNAgAraM tu virohA kaha Nu jujjatI nANaM ? / bhAvevi tadaMtaragahaNamo phuDaM atthatullaM tu // 687 // sAkArAnAkAraM tu jJAnaM kathaM nu yujyate ?, naiva kathaMcaneti bhaavH| kuta ityAha-virodhAt-virodhadoSAt / tathAhi HEMEROCRACKS // 252 // Jain Educatio n al For Private & Personel Use Only anaw.jainelibrary.org
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadi sAkAraM kathamanAkAram ?, athAnAkAraM kathaM sAkAramiti ? / astu vA yathAkathaMcanApi tatsAkAramanAkAraM tathApi yat tasya tadantaragrahaNaM 'mo' nipAtaH pUraNe, tat sphuTamarthatulyameva-arthagrahaNatulyameva / turevakArArthaH / arthasyApyevaM grahaNamanivAryamiti bhaavH| ubhayorapi-jJAnAntarArthayostattvatastulyayogakSematvAt // 687 // turIyaM pakSaM dUSayannAha aNubhayarUvamabhAvo tabbhAve svsunntaavttii| sA aNuhavasiddheNaM virujjhatI niyayanANeNaM // 688 // anubhayarUpaM-na sAkAraM nApyanAkAramiti yadi vijJAnamabhyupagamyate tataH kharaviSANasyeva tasyAbhAvaH prApnoti / / kiM hi tatsadbhavet yanna sAkAraM nApyanAkAramiti ? / tataH kimityAha-'tadbhAve ityAdi' tadbhAve-jJAnAbhAvabhAve sarvazUnyatApattiH prApnoti, jJAnArthavyatirekeNa vastvantarasyAbhAvAt / bhavatvevaM kA no hAniriticet / ata Aha-'sA aNuhavetyAdi' sA-sarvazUnyatApattiranubhavasiddhena-khasaMvedanapramANasiddhena nijakajJAnena virudhyate, yadi hi sarvazUnyatA syAt tataH kathamidamAtmIyamapi jJAnamanubhUyateti ? / api ca, iyamapi sarvazUnyatA pramANato vA vyavasthApyeta apramANato vA ?, kiMcAtaH?, yadi pramANatastataH sarvazUnyatAyA abhAvaH, pramANasya vidyamAnatvAt // 688 // tathAcAha Jan Education For Private Personel Use Only jainelibrary.org
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 25 // mANe imIeN bhAvo viNA tayaM jai imIeN siddhitti / saMgrahaNiH tattocciya atthassavi siddhIeN nivAraNamajuttaM // 689 // mAne-pramANe sAdhake abhyupagamyamAne sarvazUnyatAyA abhAvaH prApnoti / athApramANata iti pakSastarhi kathaM tsyaaH|| siddhiH 1, pramANamantareNa prameyasiddhyayogAt / anyathA yadi takat-pramANaM vinA'pi asyAH-sarvazUnyatAyAH siddhiripyate tarhi tata eva-pramANAbhAvAt arthasyApi siddharbhavantyA nivAraNamayuktaM, pramANAbhAvasya prameyasiyabhAvAnivandhanatvAt / tatazca yo grAhakapramANavirahAdibhirbAhyArthAbhAvasAdhane heturupanyastaH so'naikAntika iti // 689 // anyacca, na ya so uvaladdhilakkhaNapatto jamadarisaNe vi tA tassa / tadabhAvanicchayo NaNu egaMteNaM kuto siddho? // 690 // na ca yat-yasmAt saH-bAhyo'rtha upalabdhikSaNaprAptaH, 'tA' tasmAttasya-vAhyArthasyAdarzane'pi nanvekAntena tada- 253 // bhAvanizcayo-bAhyArthAbhAvanizcayaH kutaH siddho ?, naiva kutazciditibhAvaH / darzanAbhAvamAtrasyAnupalabdhilakSaNaprAptepvabhAvasAdhakatvAyogAt / tata evamapi pUrvokto heturanaikAntika eva // 690 // haw.jainelibrary.org
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHRES aha so parassa evaM tadabhAvo tassa ceva sajjho'vi / tuha Ayanicchayo kaha ? ajuttito sA samA NANe // 691 // atha saH-bAhyo'rthaH parasya-arthavAdina evam-upalabdhilakSaNaprApto'bhimatastatkathaM tasyAdarzanAdabhAvanizcayo na bhavatIti ? / atrAha-'tadabhAvo' ityAdi, yadi parasyopalabdhilakSaNaprApto'rtho'bhimatastatastasyaiva-parasya tadabhAvo bAhyAbhAvaH sAdhyaH syAt , tava punarAtmanizcayo-bAhyAbhAvaviSayaH kathamupajAyate ? / para Aha-'ajuttiutti ayukteH-yuktyabhAvAt / yadyapi hi nopalabdhilakSaNaprApto'rthastathApi nAsI yuktyA yujyata iti tadabhAvanizcayaH ka 15 zakyata eveti| atrAha-'sA samA NANe' sA-ayuktione'pi samA-tulyA yathA'bhihitaM prAka, tato nAyuktarapyarthAbhAvanizcayaH // 691 // kiMca na ya NANANa viroho siddho atthassa jaNayatabbhAve / gammati iharAbhAvo siddhIe ya kaha tao natthi ? // 692 // na ca jJAnAnAM viSaye arthasya yo janakatadbhAvaH-sa cAsau bhAvazca tadbhAvo janakazcAsau tadbhAvazca janakatadbhAvo, S51-96025 JainEducation For Private Personel Use Only Na.jainelibrary.org
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgrahaNi // 254 // janakakhabhAvatvamitiyAvat tasmin kazcidvirodhaH siddhaH, tatsAdhakapramANAbhAvAt, apitu tathAtathAvicitrAkAropetajJAnaprabandhadarzanAt gamyate arthasya janakatadbhAvaH / itarathA-evamanabhyupagame jJAnasyAbhAvaH prApnoti, AkArA-1 dhAnasamarthasya kAraNAntarasyAbhAvAt / siddhau ca-bhAve ca jJAnasya tattattathAvidhavicitrAkAropetasya kathaM 'tautti' sakaH-artho nAstItyucyate iti / syAdetat , yadyartho bhavet tatastadvAhakaM pramANamapi pravarteta, na ca pravartate, tasmAtsa nAstyeveti // 692 // ata Aha gAhagapamANaviraho evaM sAdhAraNo u nANevi / atthi ya taM atthassavi sattA taha ceva aNisejjhA // 693 // grAhakapramANaviraha evam-anantaroktena prakAreNa jJAne'pi sAdhAraNa eva / tuzabda evkaaraarthH| atha ca tat jJAnamasti tathA arthasyApi sattA aniSedhyaiva // 693 // atraivopacayamAha kiMca ihaM nIlAto jAyai pItAdaNegadhA NANaM / Naya taM ahetugaM ciya ko hetU tassa vattavaM ? // 694 // SASSAIGOS // 254 // *** Jain Education relational For Private & Personel Use Only Al
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education kiMca iha-jagati nIlAt - nIlAkArAt vijJAnAdanantaraM jAyate pItAkArAdijJAnamanekadhA - anekaprakAraM, na ca tatpItAdikajJAnamahetukaM, sadAbhAvAdiprasaGgAt, tato yadi bAhyo'rthastathA tathA vicitrAkArAdhAyakatvena nAbhyupagamyate tarhi tasya pItAdijJAnasya ko heturiti vaktavyam ? // 694 // para Aha AlayagatA aNegA sattIo pAgasaMpauttAo / jayaMti nIlapItAdinANamanno na hetuti // 695 // AlayagatA - AlayavijJAnagatA anekAH zaktayaH 'pAgasaMpauttatti' pAkasaMprayuktA vipAkaprAptAH satyo janayanti | nIlapItAdikaM - nIlapItAdyAkAraM jJAnamatastA eva hetavo na punaranyo bAhyo'rtha iti // 695 // atrAcArya AhatA AlayAto bhinnAbhinnA vA hoja ? bhedapakkhammi / tA ceva uvajjhattho'bhede savvANamegantaM // 696 // tAH - zaktayo nIlapItAdyAkArajJAnahetavaH AlayAt AlayavijJAnAt sakAzAt bhinnA vA bhaveyurabhinnA vA ? / tatra yadi bhedapakSastatastA eva - zaktayo vAhyo'rthaH, jJAnAdanyasya sarvasyApi vastusato vAhyArthatvenAbhyupagamAt / abhede - abhe jainelibrary.org
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 255 // Jain Education dapakSe cAbhyupagamyamAne sarvAsAmapi zaktInAmekatvaM prApnoti, ekasmAdAlayAdananyatvAt, tatkharUpavat // 696 // etadeva bhAvayati ego sa Alayo jaM tatto'bhinnANa Natthi nANattaM / nANavi ya pAvati tadabhedA AlayabahuttaM // 697 // yat - yasmAtsa Alaya ekastataH - tasmAdAlayAdabhinnAnAM zaktInAM naiva nAnAtvamasti naivaM nAnAtvamupapadyate, nAnAtve vA tAsAM zaktInAmiSyamANe tadabhedAt-zaktyabhedAdAlayasya bahutvaM prAgnoti, tathA ca satyabhyupagamavirodhaH // 697 // pakSAntaraM dUSayitumAzaGkate - aha tA bhinnAbhinnA virohato Nesa saMgato pakkho / ya etAvaccA avaccasadappavittIo // 698 // atha tAH- zaktaya AlayAtsakAzAnna bhinnA nApyabhinnAH kiMtu bhinnAbhinnAstato na kazciddoSaH iti manyethAH atrAha - 'virohetyAdi' virodhato - virodhadoSaprasaGgAt naipa pakSaH saMgataH / tathAhi - yadi bhinnAH kathamabhinnAH athAbhinnA saMgrahaNi // 255 // w.jainelibrary.org
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAXCLUSARASHOGA5 kathaM bhinnA iti? / kathaMcidvAdAbhyupagamena cAvirodhe khadarzanaparityAgaprasaGgaH / athocyeta-na tAH zaktayo bhinnA nApyabhinnA nApi bhinnAbhinnAH, kiM tvekAntenAvAcyAstatkathamuktadoSAvakAza iti / ata Aha-'naye'tyAdi, naca tAH zaktaya ekAntenAvAcyAH, kuta ityAha-avAcyazabdapravRtteH, yadi hi ekAntenAvAcyAH zaktayastataH kathamavAcyazabdasthApi tatra pravRttirbhavediti ? // 698 // punarapi parasya matamAzaGkamAna Aha parigappitA tu aha tA visiTThaphalakAraNaM kahannu matA ? / tabbhAvA phalabhAve atippasaMgo sa cANiTo // 699 // / athaitAHzaktayo na vastusatyo yena bhedAbhedAdayo bhaveyuH, kiMtu parikalpitA eva, tato na kazcitpUrvokto dossH|| atrAha-'visiTetyAdi' yadi parikalpitAstataH kathaM nu viziSTaphalakAraNaM-vastusadviziSTapItAdijJAnalakSaNaphalanibandhanaM matAH?, parikalpitaM hi paramArthato'sat, tatkathaM tA viziSTaphalanivandhanaM bhaveyuriti ? / yadi punastadbhAvAtparikalpitabhAvAt phalabhAvo'bhyupagamyeta tatastasmin sati atiprasaGgaH prApnoti, sa cAniSTa iti yatkiMcidetat // 699 // upasaMharati tA jo imassa hetU so ciya bajjhatthamo'vaseNAvi / in Education a l For Private & Personel Use Only Www.jainelibrary.org
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 256 // --... Jain Educatio abbhuvagaMtavamidaM evaM bajjhatthasiddhIo // 700 // 'tA' tasmAt yo'sya - pItAdijJAnasya hetuH sa eva bAhyo'rthaH itIdamavazenApi - akAmenApi abhyupagantavyam / evaM ca sati bAhyArthasiddhivyAhataprasareti sthitam // 700 // atra parasya matamAzaGkamAna Aha aha tu sahAvo heU bhAvo'bhAvo va hojja ? jati bhAvo / so ceva uvajjhattho aha tu abhAvo Na heutti // 701 // atha na bAhyo'rtho hetuH kiMtu svabhAva eva / turevakArArtho bhinnakramazca sa ceha yojita eva / atrAha - 'bhAvo| ityAdi' bhAvo vA sa khabhAvo bhavedabhAvo vA ? / tatra yadi bhAvastataH sa eva bAhyo'rthaH kevalaM svabhAvazabdenAbhyupagataH / athAbhAvastarhi na hetuH, abhAvasya hetutvAyogAt, anyathA tata eva kaTakakuNDalAdyutpattervizvasyAdaridratAprasaGgaH // 701 // punarapyatra paramArekamAna (Na) Aha so bhAvotti sahAvo tasseva jamAyarUvamo aha u / taM caiva kAraNaMtaravigalaM pItAdiheutti // 702 // saMgrahaNiH // 256 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In atha manyethAH khaH - AtmIyo bhAvaH - sattA svabhAva iti vyutpatteH tasyaiva nIlajJAnasya yat AtmarUpaM tadeva ca kAraNAntaravikalaM - bAhyArthAdihetvantaravirahitaM -pItAdijJAnaheturiti na kazciddoSaH // 702 // atrAha - te sAmane kAraNavigalattaNe ya kinnevaM ? | annapi nIlaheU jAya pItAdiheutti // 703 // nIlatve- nIlajJAnatve sAmAnye kAraNavikalatve ca - vAhyArthAdikAraNAntararahitatve ca sAmAnye sati kinnaivamanyadapi - nIlajJAnaM nIlahetuH - vivakSitanIlajJAnahetubhUtaM jAyate pItAdihetuH 1 / idamuktaM bhavati iha kadAcit prabandhavantyapi jJAnAni jAyante, tathAnubhavAt, nIlajJAnasyAtmarUpameva kAraNAntaravikalaM pItAdijJAnaheturiSyate tarhi yathA caramaM nIlajJAnaM pItAdijJAnAntarahetustathA tataH prAcInamapi kasmAnna bhavati 1, vizeSAbhAvAditi // 703 // aha taM visigaM ci vaisihaM haMta kiMkayaM tassa ? / aha tu sahetukayaM ci Na tesi tattAvisesAto // 704 // atha tat-nIlajJAnaM viziSTameva pItAdijJAnaheturiSyate na yatkimapi na ca nIlajJAnaheturnIlajJAnaM viziSTamiti ainelibrary.org
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNi // 257 // tato'pi pItAdijJAnAbhAva iti / atrAha-'vaisiTTamityAdi' vaiziSTyaM hanta kiMkRtaM tasya-pItAdijJAnAntarahetovivakSitanIlajJAnasya ? / athocyeta kimatra hetvantareNa ?, khahetukRtameva tasya vaiziSTyamiti / ata Aha-'na tesi tattAvisesAo' yadetadanantaramuktaM tanna, tayoH-nIlajJAnahetupItAdijJAnAntarahetunIlajJAnayostattvAvizeSAt-svarUpAvizeSAt // 704 // etadevAha nIlakkhaNajaNagAto jAo tasseva jujjaI heU / bhedagabhAvAbhAvA atItanIlakkhaNA jaha u // 705 // yathA atItanIlakSaNA-atItanIlajJAnakSaNA nIlajJAnakSaNajanakAddhetorjAtAH santastasyaiva-nIlajJAnakSaNasya hetavo'bhavan tathA vivakSito nIlajJAnakSaNo nIlajJAnakSaNajanakAddhetorjAtaH san tasyaiva nIlajJAnakSaNasya hetuyujyate, na pItAdijJAnasya / kuta ityAha-bhedakabhAvAbhAvAt' bhedakaM yadbhAvAntaraM tasyAbhAvAt // 705 // kAlo u bhedago ceva tabbhave kaha Na bajjhasiddhitti ? / nANaMtaraMpi bhinnAbhinnaddhamajuttamejuttaM(megaMtA) // 706 // // 257 // Jain Education i s For Private Personel Use Only G ainelibrary.org
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathamucyate bhedakabhAvAbhAvo? yAvatA asti kAlo bhedakaH, tathAhi-vivakSitaM caramaM nIlajJAnamidAnIMtanakSaNavarti tataH pItAdijJAnahetuH, zeSANi tu tadanyakSaNavartIni tato nIlajJAnasyaiva tAni kAraNAni iti cet ? / nanu tadbhAve kathaM na bAhyArtha (siddhiH?, kAlasyaiva bAhyArtha) tvAt / syAdetat, na kAlo bhedakaH, kiMtu jJAnAntarameva, tato noktadoSaprasaGga iti / ata Aha-'NANaMtaraMpItyAdi' jJAnAntaramapi tadbhedakatvenAbhyupagamyamAnaM bhinnAddhaMbhinnakAlamabhinnAddham-abhinnakAlaM vA ekAntenAyuktameva / tathAhi-nAbhinnAddhaM jJAnAntaraM bhedakaM yuktaM, samakAla|bhAvitayA parasparamupakAryopakArakatvAbhAvAt / bhinnAddhamapi jJAnAntaraM yAvadvivakSitanIlajJAnopAdAnasya vaiziSTayaM nAdhatte tAvanna vivakSitanIlajJAnasya bhedakaM yuktam , upAdAnasya tataH sakAzAt vizeSAbhAve phale vizeSAyogAt, upAdAnasya ca tato jJAnAntarAdvizeSo na yuktaH, samakAlabhAvatvAditi, etaca 'vaisiTThapi na jujjai khaNigatte 6 kAraNassetyAdinA' granthena vistarataH prAgabhihitamiti neha punaH pratAyate / tanna jJAnAntaramapi bhedakaM yuktamiti kathaM vivakSitaM nIlajJAnaM pItAdijJAnaheturupapadyate // 706 // jAyai ya nIlasaMvedaNAu pItAdi tuha mateNAvi / tA jo imassa hetU so cciya bajjhatthamo neo // 707 // Jain Education in For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNi // 258 // SHOCKASSAMAC jAyate ca vivakSitAnIlasaMvedanAt pItAdi-pItAdyAkAropetaM jJAnaM tava matenApi, 'tA' tasmAt yo'sya pItA- dyAkAravaicitryasya hetuH sa eva bAhyArtho jJeyaH / mo nipAtaH pUraNe // 707 // atra parasyAbhiprAyamAha siya aghaDamANabhAve tulle doNhaMpa'bhAvao hou| nIsesasuNNayacciya (sUriH-) paDihaNiyA aNubhaveNesA // 708 // | syAdetat , itthamaghaTamAnabhAve tulye sati dvayorapi-jJAnArthayorabhAvato niHzeSazUnyataiva bhavatu, tasyA eva saMprati | yuktiyuktatayA prtibhaasmaantvaat|atraah-pddihnnietyaadi' eSA-niHzeSazUnyatA khasaMvedanapramANasiddhanAtmIyenAnubhavena pratibhaNitA-nirAkRtA prAka, 'sA aNuhavasiddheNaM virujjhaI niyayanANeNaM' ityAdinA granthena // 708 // na cArthasyAghaTamAnabhAvo yata Aha na ya na ghaDai bajjhattho jamaNU tulletarAdirUvA u| saMsA NaMsA ya tao juttA saMbaMdhasiddhitti // 709 // na ca na ghaTate bAhyo'rthaH kiMtu ghaTata eva / yat-yasmAt aNavaH-paramANavastulyetarAdirUpAH-sAdhAraNAsAdhAra SONAXAXXX Pun ASSES lain Education For Private sPersonal use Only PMw.jainelibrary.org
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma. 44 Jain Education Int NAdikhabhAvAH tathA sAMzA anaMzAzca kathaMcit sAMzA kathaMciccAnaMzAH, tato yuktA teSAM saMbandhasiddhiH // 709 // enAmeva bhAvayannAha - jaM caiva khalu aNUNaM paccAsannattaNaM miho ettha / taM caiva saMbaMdho visiTThapariNAmasAvikkhaM // 710 // u yadeva khalvatra-jagati mithaH - parasparamaNUnAM pratyAsannatvaM viziSTapariNAmasApekSaM tattathAsvabhAvatAsaMpAditasattAkaM | kathaMcidapRthagbhUtAparikalpitatathAvidhaikatvarUpaviziSTapariNAma sApekSaM, tadeva nasteSAM paramANUnAM saMbandha iti kathamarthasyAyuktatA ? // 710 // atra para Aha deseNaM saMbaMdho iya dese sati ya kahamaNuttaM ti ? | appatarAbhAvAto NahappatarayaM tao asthi // 711 // nanu itiH - evamamunA prakAreNa dezena paramANUnAM saMbandho'bhyupagataH syAt, anyathA mithasteSAM pratyAsannatvAnupapa| terityuktaM prAk pUrvapakSa eva, sati ca deze paramANUnAmabhyupagamyamAne kathamaNutvaM - paramANutvaM bhavet ? / atrAha - lainelibrary.org
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 259 // -SRUSHRASESASAR alpatarAbhAvAt-tato'dhikRtAtparamANoranyasyAlpatarasyAbhAvAt / etadeva spaSTayati-nahappaMtarayaM tao atthi, saMgrahaNiH na hi yasmAt tataH-adhikRtAtparamANoranyadalpataramasti, tatastasya paramANutvaM na vyAhanyata iti // 711 // paccAsattI ya miho tesiM dhmmNtraannuvedhaato| dhammaMtarabhAvAto gahaNaM iya samudiyANaM tu // 712 // pratyAsattizca mithaH-parasparaM teSAM bhavati, dharmAntarAnuvedhAt-indriyagrAhyatAlakSaNakhabhAvAntarAnuvedhAt , na tu || svakharUpAvasthitAnAmeva, tato dharmAntarAnuvedhabhAvAdabhihitalakSaNAt samuditAnAM satA itiH-evaM yathA-sakalajanairanubhUyate tathA grahaNamupapadyata eva / uktaM ca-"paramANUnAmevAyaM khabhAvo yena tattatkAlAdyapekSayA tatra tatra deshe| | taistaistadanyaparamANubhiH saha parasparaM nairantaryeNa ghaTAdilakSaNasaMsthAnavatA(vanto)'vatiSThante bAdarIbhavanti ca, bAdaratvaM ca samuditAnAmindriyagrAhyakhabhAvateti" / etena yaduktaM prAk-'paramANavo na iMdiyagammA' ityAdi tatpratyuktamavaseyaM, tathAsamuditAnAM cakSurindriyagrAhyatvAbhidhAnAt / yadapyuktam-'avigAnAbhAvAnna yogijJAnamapi yuktikSama|miti' tadapyayuktam , tasya sadbhUtavastutattvaparicchedapravaNatvAt / bAhyasya cArthasya tatsAdhakapramANabhAvato bAdhakAbhAvAca sadbhUtavasturUpatvAt / tatra tatsAdhakaM pramANaM jJAnAkAravaicitryAnyathAnupapattilakSaNaM prAgupanyastaM, vakSyati // 25 // O Jain Education de For Private & Personel Use Only T ww.jainelibrary.org
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education ca - ' bAdhakAbhAvazcedAnImevopadarzyamAno'stIti' / yadapyAzaGkitam- 'te caiva kajagammA' ityAdi tadapi na samIcInameva, yato na khalviha pUrvapariNAmikAraNamantareNa kiMcidapi kAryamupajAyate, "na tathAbhAvinaM hetumantareNopajAyate kiMciditi vacanAt" / anyathA kharaviSANasyApyutpattiprasaGgAdityuktamanekadhA prAk / tato viziSTasaMsthAnopeta| paramANunairantaryAtmaka ghaTAdikAryadarzanAt pratyekAvasthAbhAvino'pi tatkAraNabhUtAH paramANayo'numIyanta eva / yadapi 'kaha dIsaiti vacca'mityAdyabhihitaM tadapyekAntenApezalameva, viSayagrahaNapariNAmalakSaNasyaiva pratiprANi prasiddhasyAkArasya jJAne'bhyupagamAt, na caitadabhyupagamamAtraM kiMtu vastutattvameva yadAhuH zrImallavAdinaH - "na viSayagrahaNapariNAmAte'paraH saMvedane viSayapratibhAso yukto yuktatyayogAditi" / tato nArthasyAnAkArabhAvo nApi jJAnArthayoraikyaM, na cArthasyAgrahaNaM yena 'taggahaNAbhAvAo tulattaM gammaI kiha Nu' ityAdidopaprasaktirbhavet / na ca tannirAkAramabhyupagamyate yena tatpakSabhAvI pratikarmavyavasthAnupapattilakSaNo doSaH syAt, viSayagrahaNa pariNAma lakSaNasyAkArasyAbhyupagamAditi sarve susthameva / etaca prastAvAnurodhAdiho tamanyathA punaretadAcAryaH khayameva 'tA visayagahaNapariNAmao ya sAgArayA havai tassetyAdinA' prapaJcato'bhidhAsyatIti // 712 // tatra yaduktam- 'nahappatarayaM tao atthitti', tatra para Aha %% % w.jainelibrary.org
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNi // 26 // ***ORIOS089940 disibheyAu cciya sakabhedao kaha Na appataragaMti ? / daveNa sakabhedaM vivakkhitaM tA kuto tamiha ? // 713 // nanu digbhedAt-pUrvAdidigbhedAtkhalu zakyaH paramANormeMdaH kartuM, tataH kathamucyate-nahi tato'lpataramanyadastIti / naiSa dossH| yataH paramANuriti dravyato'zakyabhedaM vivakSitaM, na ca tasya dravyato bhedaH kartuM zakyate, 'tA' tasmAtkuta ihajagati tat-vivakSitaparamANorapi sakAzAdanyadalpataraM bhavet?, naiva kutazciditi bhaavH| nanu ca yadi dravyato'zakyabhedaM tat paramANudravyaM tarhi tasya digbhAgabhedo'pi na syAt , so'pi hi dravyarUpasya satastasya paramANoraMzena bhavati, tathA ca sati bhagavanmunIndravacanavirodhaH, ekapradezAvagADhaM paramANudravyaM saptapradezA ca tasya sparzaneti // 713 // ata Aha tassavi sadavatthANA disabhedo so ya tassa dhammotti / tadabhAve bhAvAto apadeso davatAe tu // 714 // tasyApi-dravyato'zakyabhedasyApi AstAM tAvadanyasyetyapizabdArthaH, digbhedH-puurvaadidigbhedH| kuta ityAha'sadavasthAnAt' sato'vazyaM kvacidavasthAnaM sadavasthAnaM tasmAt , taddhi dravyato'zakyabhedamapi sat, sacAvazyaM kvacidavatiSThata iti / sa ca digbhAgabhedo na kalpanAmAtraM, nApi dravyarUpatayA aMzena, kiMtu tAttviko dharmo yata Aha // 26 // Jain Education For Private & Personel Use Only DMew.jainelibrary.org PS
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education 'soya tassa dhammo tti' sa ca - digbhAgabhedastasya - paramANordharmaH - paryAyaH / itthaM caitadaGgIkarttavyamanyathA tadabhAveyathodita digbhAgabhedAbhAve avasthAnasyAbhAvenAbhAvaprasaGgAt / nanu yadi tAttviko digbhAgabhedaH paramANorabhyupagamyate tarhi tasya sapradezatA balAt prasajyeta, tathA ca sati "paramANurapradeza iti" pAramezvaravacanavirodhaprasaGga iti / ata Aha-- 'apadeso dadhayAe u' paramANurapradezo bhagavadbhirabhihito dravyatayaiva - dravyarUpatayaiva, turavadhAraNe, natu paryAyataH, paryAyatastasya sapradezatayAbhyupagamAt / taduktaM prajJaptau dravyakSetrAdyapekSayA sapradezatvacintAyAm - " bhAvao sappadese" iti / digbhAgabhedazca tasya paramANoH paryAyaH, tatastadapekSayA sapradezatAyAM na kazcidvirodhaH // 714 // atha kathaM tasya dravyarUpatA siddhA yenocyate apradezo dravyatayeti / ata Aha-- rUvAdisaMgato jaM Na ya rUvANUvi kevalo asthi / tassa rasAdaNuvehA tesiMpi ya tadaNuvedhAto // 715 // yat - yasmAt rUpAdibhiH saMgato - yukto'yaM paramANuranyathA tadabhAvaprasaGgAt / kiM hi tanmUrttamasti yat rUpAdimanna bhavatIti / tato rUpAdimattvAt guNaparyAyavat dravyamiti dravyalakSaNataH paramANurdravyameva / iha sugatamatAnusAriNaH 1 bhAvataH sapradeza: / jainelibrary.org
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 26 // pAhuH- "pratyekaM rUpAdirUpAH paramANavaH," tatastanmatavikuTTanArthamAha-'naya rUvANUvi kevalo asthitti' na ca 8 saMgrahaNi, rUpANurapi kevalo-rasAdivikalo'sti, upalakSaNametat nApi rasAdhaNavaH kevalAH santIti / kuta ityAha-tasyarUpANoH rasAyanuvedhAt / tathAhi-ya eva ghRtaparamANavazcakSuSopalabhyante ta eva rasanayA madhurarasatayA AkhAdyante, mRdusparzavizeSakhabhAvatayA ca spRzyante, tato'sti rUpANUnAM rasAyanuvedhaH, tathA teSAmapi rasAdhaNUnAM tadanuvedhAtrUpAdyanuvedhAt, tathA pratyakSata evopalambhAt / tathAhi-ya evekSurasaparamANavo madhurarasatayA AkhAdyante ya eva ca kaThinakAminIkucakalazaparamANa vaH karAdinA spRzyante ta eva rUpaguNAnuSaktA upalabhyante, anyathA teSAM cakSuSopalambho na syAt , teSAM tadaviSayatvAt , tathAca pratyakSavirodha iti // 715 // atraivAzaGkAzeSa pariharannAha Naya'muttA eva guNA ete khasseva tadaNuvehevi / addarisaNappasaMgA muttAmuttekkabhAvo vA // 716 // na ca ete rUpAdayo guNA amUrtI eva / kuta ityAha-adarzanaprasaGgAt / atha kathamadarzanaprasaGgo yAvatA mUrti-18| // 26 // matA dravyeNa sahAnuvedhAt darzanaM bhaviSyatItyata Aha-'khasseva tadaNuvehevi' tena-mUrttimatA dravyeNAnuvedhe'pi AstAmananuvedhe ityapizabdArthaH, khasyeva-AkAzasyeva adarzanaprasaGgaH / AkAzasyApi hi rUpAdInAmiva tena mUrttimatA SSAGESGAROSAROSAROCCOLORORSCORE Jain Educatio n al For Private & Personel Use Only olaw.jainelibrary.org
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyeNa sahAnuvedho'sti, tasya sarvagatatvAt, na ca tadupalabhyate, khayamamUrtatvAt , tadvat rUpAdayo'pyamUrtatve sati nopalabhyaran / athocyeta na rUpAdInAmivAkAzasyApi mUrttimatA dravyeNa saha itaretarasvarUpapravezAtmako'nuvedho'sti, kiMtu tadabhinnadezatAmAtralakSaNasta to nAkAzasyeva rUpAdInAmadarzanaprasaGgaH / ata Aha-'muttAmuttekabhAvo vA' iti / | vAzabdaH pakSAntarasUcane / yadi itaretarapravezAtmako'nuvedho rUpAdInAmiSyate tarhi mUrttadravyasyAmUrtAnAM ca rUpAdInAM parasparamaikyabhAvaH prApnoti, itarasya itarasmAdavyatiriktatvAt , tatsvarUpavat, tato dravyaM vA kevalaM bhavet na rUpAdayo, rUpAdayo vA bhaveyunatu dravyaM, tathA ca sati pratItyAdivirodha iti kathaMciditaretarakharUpapravezAtmako nuvedha eSTavyo na tu sarvAtmanA; tathA ca sati nAmUrtI eva rUpAdayo guNAH kiMtu kathaMciditi sthitam // 716 // | tadevaM dezasaMvandhapakSe doSAbhAvamabhidhAya sAMprataM kaayepksse'pi taM bhAvayannAha Naya juttaM aNumettaM sattAo savahAvi sNjoge| bAdaramuttattANAsabhAvato uvacayavisesA // 717 // | na ca sarvathApi-sarvAtmanApi saMyoge'bhyupagamyamAne aNumAtraM yuktam / kuta ityAha-upacayavizeSAt-upacayavizeSabhAvAt / so'pi kathamiticet ? ata Aha-'vAyaramuttattANAsabhAvao' anAza ityutpAdo'bhidhIyate na sthitiH, in Educat i onal For Private & Personel Use Only Vivww.jainelibrary.org
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNiH // 26 // tadabhAve tasyA evAbhAvAt , bAdaramUrtatvena-sthUramUrttatvena anAzAt-utpAdAt , tAvaNU sUkSmamUrtatvamapahAya tathArUpacitravabhAvatayA tathAvidhaikabAdaramUrttatvenAbhUtAmitiyAvat / kuta etaditthamavagamyata iti cet / Aha| 'sattAutti' sattvAt , iha hi na sataH sarvathA vinAzo nApyatyantAsata utpAdaH / yadAha-"nAsato vidyate bhAvo, nAbhAvo vidyate sata iti"| tadyadi paramANoH paramANvantareNa saha sarvAtmanA saMyogesati aNumAtratA bhavettarhi tasya-paramANvantarasyAbhAva evAbhyupagataH syAt, na ca sataH sarvathA vinAzo bhavati, tasmAtsattvAdanumIyate na sarvAtmanApi saMyoge satyaNumAtratA bhavati, kiMtUpacayavizeSa iti na kazciddoSaH // 717 // avayavipakSe nirdoSatAmudbhAvayannAha Naya avayavI vibhinno egaMteNa'vayavANa jai NehiM / icchijjai tti dosA tadaNugatA teNa No juttA // 718 // na cAvayavI jainairekAntena khAvayavebhyo vibhinna iSyate, kiMtu tebhyaH kathaMcidananyaH-tadekatvapariNAmalakSaNastena kAraNena ye doSAstadanugatA-avayavipakSAnugatAH prAgabhihitAste sarve'pi na yuktAH, paraparikalpitAdavayavino'sya sarvathA jAtyantaratvAt / tathAhi-nAtra dezakAryavRttyayogalakSaNadUSaNamupaDhaukate, tasyAvayavebhyo'rthAntarabhUte evA SAMAS // 26 // in Edenlan ww.jainelibrary.org i na
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education vayavini saMbhavAt / yadapyuktam -- 'jai tAva bhinnadeso bhinnA dupae sie na aNU' ityAdi, tadapi na no bAdhAyai, tayoreva paramANvostathArUpavicitrasvabhAvatayA tathAvidhaikatvapariNAmabhAvAbhyupagamena kathaMcitsapradezatvAderapISTatvAt / yaca 'siya avayavI amutto' ityAdyabhihitaM tadapi yathokte'vayavini sarvathA'navakAzameva / yadapyuktam- 'na ca khArambhakAvayavebhyo'sya janmopapadyate ityAdi', tadapyapareSAmeva dopAya, nAsmAkaM paramANUnAmapi tathArUpacitrasvabhA vatayA tathAtathApariNAmitvAbhyupagamAt, tathAvidhaikatvapariNAmasya cAvayavitvenAbhyupagamAt / na caivaM tulAnativizeSAgrahaNamapi doSakRt, dravyAntarabhUtasyAvayavino'nabhyupagamAt / yo'pi svarUpavikArajJAnaviSayatvArthAntara| saMsargayugapadvidhipratiSedhaviSayazcaturddhA viruddhadharmmasaMsargaH kampAkampAdiruktaH so'pi na no bAdhAyai, yataH paramANUnAM tathA citrasvabhAvatayA yaH kathaMcidekatvapariNAmaH so'vayavI, ekatvapariNAmazca nAma samAnapariNAmo nacAsAvekAntena teSAmabhede bhavati tatkathaM viruddhadharmasaMsargo doSAya ?, ekasya hi sa virudhyate nAnekeSAm tanna pUrvoktadoSANAmiha manAgapyavakAzaH // 718 // tathA cAha gANe sarUvaM vatthu cciya davapajjavasahAvaM / jaha caiva phalanimittaM taha bhaNiyaM jiNavariMdehiM // 719 // jainelibrary.org
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgrahaNiH // 26 // 'ciyeti' nipAto'vadhAraNArthaH, sa ca bhinnkrmH| vastu dravyaparyAyakhabhAvam-anugamavyAvRttikhabhAvam ekAnekakharUpameva-sAdhAraNAsAdhAraNakharUpameva sat yathaiva phalanimittaM bhavati-viziSTaparidRzyamAnavattadarthakriyAsamUhakAri bhavati tathaiva bhaNitaM jinavarendraH-kSINasakalarAgAdidoSajAlaistIrthakaraiH, tatkathamihAnantaroktatucchazaThoktInAmavakAzaH?, tasmAt ghaTata eva bAhyo'rtha iti sthitam // 719 // rajjummi sappaNANaM emAdi jamuttameyamavi moho / bajjhatthAbhAve jaM rajjasappo kato eyaM? // 720 // | yadapi prAgupasaMharatA rajjummi sappanANamityAdyuktametadapi vicAryamANaM pareSAM moha eva-mohasUcakameva / kuta ityAha-'bajjhatthetyAdi' yat-yasmAdvAdyArthAbhAve sati 'rajjuriyamayaM sarpa' ityetadapi kuto ? naiva kutazcidityarthaH / / tato bAhyArthAnabhyupagame yadetaducyate tatkevalaM moha iti // 720 // atra parasyAbhiprAyamAzaGkamAna Aha siya maMtimettamayaM vatta ko imIe heutti? / niraheugANa juttA saibhAvAbhAvadosAo // 721 // syAdetat 'rajjuriyamayaM sarpa' iti yadvijJAnaM tat bhrAntimAtraM-na tAttvikaM, rajvAderbAhyArthasyAbhAvAt , tato na | // 26 // Jain Education a l For Private & Personel Use Only FNrjainelibrary.org
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Interna kazcinno doSaH, tAttvikatvAbhyupagame hi doSo bhavati, nAnyathA / atrAha - nanu tarhi vaktavyaM kossyA - anantaroditAyA bhrAnterhetuH 1, na khalu sA nirhetukA yuktA, sadA bhAvAbhAvaprasaGgAt / "nityaM sattvamasattvaM vA'hetoranyAnapekSaNA| diti nyAyAt // 721 // aha tu vijAhetU sAvi Na NANA puDho tuhaM kAI / taMpi iha heu nANaM tao viseso ya paDibhaNio // 722 // atha punarucyeta - avidyA nAma pUrvoktAyA bhrAnterheturiti / tadapyayuktam, yataH sAdhyavidyA tava matena na jJAnAt pRthagbhUtA kAcidasti, vAhyArthA ( the ) siddhiprasaGgAt, kiMtu jJAnameva, tadapi ca jJAnamiha hetU - hetubhUtamupAdAnabhUtaM 'tato viseso yatti' tato-jJAnAtsahakAribhUtAt yo vizeSa upAdAnahetoH so'pi 'AlayagayA aNegA sattIo pAgasaMpauttAo' ityAdinA prabandhena prAk pratibhaNito - nirAkRta iti neha punarucyate // 722 // atraivAbhyuccayena dUSaNamAha kiMceha saccapuvA diTThA bhaMtI marIyimAdIsu / taM puNa kimettha vinnANamettametaMpi paDisiddhaM ? // 723 // ainelibrary.org
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNiH // 264 // kiMca iha-jagati yA kAcana bhrAntiH sA sarvApi satyapUrvA-satyArthadarzanapUrvikA dRSTA, yathA-marIcikAsa jlbhraantiH| taduktam-"sAdharmyadarzanAlloke, bhrAnti mopajAyate / atadAtmani taadaatmyvyvsaayeneti"| tata iyamapi bhrAntiravazyaM kiMcana tathAbhUtaM satyamavalambate, tatpunaH satyaM kimatra bhavet ?, vijJAnamAtramiticeta nanvetadapi vijJAnamAtra kevalaM prAk prapaJcena pratiSiddham / tataH satyatathAbhUtabAhyArthanibandhanaiveyamapi bhrAntiriti bAhyArthasiddhiH // 723 // anyaca, vinnANamettapakkhevi jaM va rAgAdiyA dhuvaM dosaa| tA teNa tannimittA ko Nu paoso tuha'nnattha ? // 724 // vijJAnamAtrapakSepi yat-yasmAt rAgAdaya AdizabdAt dveSamohaparigrahaH doSA dhruvaM-nizcitAH santi / tadabhaktam- "cittameva hi saMsAro, rAgAdiklezavAsitam / tadeva tairvinirmuktaM, bhavAnta iti kathyate" // 1 // iti / tataH kimityAha-'tA te na tannimitteti' 'tA' tasmAtte-tava mate na tannimittA-na vijJAnamAtranimittA bhrAntiH kiMtu rAgAdidoSanimittA, rAgAdidoSAbhyupagame ca ko nu pradveSastavAnyatrArthe yena sa nAbhyupagamyate ?, naivAsau yuktaH, ubhayorapi tulyayogakSematayA tasya niSkAraNatvAt iti bhAvaH // 724 // punarapi parasya matamAzaGkamAna Aha // 264 // % - Jain Education HD For Private & Personel Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ -ACCURROSCARRIES siya tabbuddhinimittA'saMto so buddhikAraNaM kiha Nu ? / jaha vaMjhAputtAdI Na tattha saMbaMdhapaDisehA // 725 // syAdetat , nAsau bhrAntirvijJAnamAtranimittA nApi rAgAdidoSanimittA kiMtu tadbuddhinimittA-arthabuddhinimittA, tato na kshcidnntroktdossaavkaashH| atrAha-'asaMto' ityAdi, saH-artho'san-atyantAvidyamAnaH san kathaM nu buddhaH / kAraNaM bhavet ?, naiva kathaMcanApItibhAvaH / asataH sarvasAmarthyarahitatayA kAraNatvAyogAt / para Aha-'jaha vaMjhAputtAI' yathA vandhyAputrAdaya AdizabdAt kharazRGgagrahaNam / etaduktaM bhavati-yathA vandhyAputrAdayaH kharUpeNAsanto'pi nAsti vandhyAputra ityevamAdevijJAnajAtasya hetavo bhavanti tathA'rtho'pi kharUpeNAsannapi khabuddhenimittaM bhvissytiiti| atrAha-'neti' yadetaduktaM tanna / kuta ityAha-saMbandhapratiSedhAt 'nAsti bandhyAputra' ityAdI saMbandhapratiSedhanAt / na hi tatra vandhyAdayaHpratiSidhyante, teSAmadhyakSata evopalabhyamAnatvAt , nApi putrAdayasteSAmapi sAmAnyato'nyatropalabdheH, kiMtu vandhyAdeH putrAdinA saha yaH saMbandhaH sa pratiSidhyate, saMvandhAbhAvo'pi ca naikAntena tuccharUpo yatastena / vyabhicAraH syAd , api tu vandhyAdereva putrajanakatvAdidharmavaikalyapariNatilakSaNaH khabhAvavizeSaH, tato nAsau tathA dharma, 45 Jain Education For Private & Personel Use Only RMjainelibrary.org
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 265 // Jain Education pratiSedhabuddhernimittaM bhavan virudhyate // 725 // atha kadAcitparasya svapakSasisAdhayiSutAtaralitamatitvAdevamapi zraddhA saMgrahaNiH, bhavet yathA vayamapyevamarthasya pratiSedhaM kariSyAma ityata Aha evaM kimatthi annaM ? jamettha uddissa atthajogassa / kIras paDiseho sati ca tammi attho kahaM natthi ? // 726 // evaM yathA - 'nAsti vandhyAputra' ityAdau putrAdistathA kimanyadasti vijJAnAtiriktaM yat uddizya atra - vijJAne arthayogasya - arthasaMbandhasya pratiSedhaH kriyate ? / astIti cedata Aha- 'saha ya' ityAdi, sati ca tasmin - vijJAnAdanyasmin vastubhUte kathamucyate - 'artho nAstIti' / vijJAnAtiriktasya sarvasyApyanyasya vastubhUtasyArthazabdavAcyatvAt / / 726 / / para Ahasiya sakkhovakkhArahio vaMjhAsuo mao ettha / kaha tammi haMta nANaM abhihANaM vAvi puvvuttaM ? // 727 // syAdetat atra 'nAsti vandhyAputra' ityAdau pratiSedhe na saMbandhAbhAvamAtraM viSayatvena mataM, kiMtu sarvAkhyopAkhyAvirahito vandhyAsutaH, upalakSaNatvAdetasya kharazRGgAdirapi, tatastadavastha eva asan so'rthaH kathaM buddheH kAraNaM bhavatItyasya // 265 // jainelibrary.org
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education vyabhicAraH / atrAha - 'kaha tammItyAdi' yadi vandhyAsutAdireva tatra viSayatvenAbhimatastataH kathaM tasmin - vandhyAsutAdau sarvAkhyopAkhyAvirahite hanta jJAnamabhidhAnaM vA pUrvoktakharUpaM pravarttate ?, naiva kathaMcanApi pravarttate iti bhAvaH / sarvAkhyopAkhyAvirahitatvena tasya viSayatvazakterapyayogAt // 727 // atraiva pratiSedhavicArAvasare saugata vizeSaantarasyApi matamapaninISayA nirdizati bhAvovalaMbhao ci kei abhAvo'vi gammatI tuccho / eyamiha uvalabhAmi eyaM tu na ( neva ) ti vinnANA // 728 // tucchattaM egaMtA etaM tu NavattisahavittIu / kaha sijjhatitti ? tamhA vatthusahAvo abhAvo vA // 729 // kecidarthanayapradhAnAH santo dharmakIrttyAdaya evaM bruvate - yathA bhAvopalambhAdabhAvo'pyekAntena tuccharUpo'pi gamyate / kathamityAha - etat - ghaTAdikamiha - bhUtalAdau upalabhe etattu paTAdikaM naiveti zabdapravRttervittipravRttezva (abhAvasyaikAntAt - sarvathA sakalAkhyopAkhyAvirahitarUpatayA siddhiH, tanna, naivetizabdapravRttervijJAnapravRttezca ) kathamekAntena paTAdyabhAvasya vandhyAputrAdyabhAvasya ca tucchatvamekAntAt ?, ekAntena tucchatvaM sakalAkhyopAkhyAviraharUpatvaM
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 266 // ( kathaM ) sidhyati ?, naiva sidhyatIti bhAvaH / ekAntatucchasya jJeyatvAdikhabhAvAyogatastatra ythoktvittiprvRttyaadersNbhvaat| tasmAdabhAvo vastusvabhAva eva yathokto'vagantavyo natvekAntena tuccharUpaH / tuzabda evakArArtho bhinnakramazca sa ca yathAsthAnaM yojita eva / / 728- 729 // na tucchaMmi tammiya ( bhAve'va'ssa na tucche ) nANaM sado ya savahA kamati / tA jhAsutaNAtaM na saMgayatthaM te (sa) vinnANA // 730 // bhAvepi-sadbhAve'pyekAntena tuccharUpasyAbhAvasya na tucche tasminnabhAve jJAnaM zabdo vA kramate, tadviSayatvazaktatyayo - gAt, anyathA tucchatvAnupapatteH, asti cAvigAnena sakalajanaprasiddhaM tadviSayaM kramamANaM jJAnAdi, tato 'nAsti bandhyAputra' ityevaMvijJAnAt upalakSaNametat evaMrUpazabdapravRttezca yat prAk udIritaM vandhyAsutanidarzanaM 'jaha vaMjhAputtAI' iti tanna saMgatArtha-na samIcInAbhidheyaM tatrApyekAntatuccharUpasyAbhAvasya viSayatvAbhAvAt / tannArtho'san khabuddhinimittaM bhavati, kiMtu sanneva, anubhUyate cAvigAnenArthabuddhistatastadanyathAnupapattyA bAhyo'rtho'bhyupagantavyaH | // 730 // etadevopasaMharannAha - asthi nAgamo bajjho attho na annahA NANaM / jujjai sAgAraM taha buddhassa ya dANapAramitA // 731 // Jain Education Inter ational saMgrahaNi // 266 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ a itiH-evamupadarzitena nyAyena asti jJAnagamyo vAhyo'rthaH / kathamityAha-yasmAnna anyathA-vAdyArthamantareNa jJAna hai yujyate sAkAram-arthAkAropetaM, tato'rthAkArAnyathAnupapattyA bAhyo'rtho jJAnagamya iti pratipattavyam |n kevalamasau jJAnagamyaH kiMvAgamagamyo'pi / tathA cAha-taha buddhassa ya dANapAramiyA' buddhasya ca yA AgamAbhihitA dAnapAramitA sApi bAbArthasadbhAvamantareNa sarvathA na yujyate, puSkalacittena vittAtisarjanarUpatvAt dAnapAramitAyAH tasmAdAgamaprAmANyamapIcchatA avazyameva baahyo'rtho'bhyupgntvyH|| 731 // etadeva krameNopapipAdayiSurAha taM kevalaM amuttaM na ya AgAro imassa juttotti| tadabhAvammi ya pAvai vattaM saMveyaNAbhAvo // 732 // tat-jJAnaM kevalaM kharUpeNa cintyamAnamamUrta-mUrtivirahitaM, na cAmUrtasya kharUpata AkAro yujyate, tathA'nupala-18 mbhAt, tadabhAve ca-AkArAbhAve ca khasaMvedanasiddhasya ghaTapaTAdisaMvedanasya vyaktaM-sphuTamabhAvaH prApnoti / AkAravizeSamantareNa pratikarma vyavasthAnAbhAvAt // 732 // tA visayagahaNapariNAmato tu sAgAratA bhavai tss| tadabhAve.tadabhAvo na ya so tamhA tao asthi // 733 // For Private Personel Use Only dw.jainelibrary.org
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 267 // Jain Education 'tA' tasmAdanubhavasiddhaghaTapaTAdi saMvedanAnyathAnupapattito dhruvametadabhyupagantavyaM yathA viSayagrahaNapariNAmato - viSayagrahaNapariNAmalakSaNAkArasadbhAvatastasya - jJAnasya sAkAratA bhavatIti / viSayagrahaNapariNAmataH sAkAratA natvanya|thetyetatkathamavasIyata iti cet ? / ata Aha- 'tadabhAve tadabhAvo' yasmAttadabhAve - viSayagrahaNapariNAmAbhAve tadabhAvaH - tasyAH sAkAratAyA abhAva:, tamantareNa tasyAH sarvathAnupapadyamAnatvAt, yathoktaM prAkU bhautikapuruSavAdimataparIkSAyAm / 'na ya sotti' na ca saH - sAkAratAyA abhAvo'sti, tasyAH svasaMvedana siddhatayAM apahotumazakyatvAt, anyathA | pratikarma vyavasthAnupapattezca / tasmAtsako viSayagrahaNapariNAmo'stIti gamyate // 733 // ete AgAro bhinno'bhinnoti evamAdIyaM / jaM bhaNiyaM taM savaM paDisiddhaM hoi daTThavaM // 734 // 'etena' viSayagrahaNapariNAmalakSaNA kAravyavasthApanena 'so khalu tassAgAro bhinno'bhinno ve' tyevamAdikaM yadbhaNitaM tatsarvaM pratiSiddhaM bhavati draSTavyam // 734 // kathamityAha jaM gAhagapariNAmo Niyato nANammi hoi AgAro / 1 'yA bhinnA apa, kapustake | saMgrahaNiH // 267 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education na visayagatasaMkamato jahuttadosappasaMgAto // 735 // yat - yasmAdya eva niyato jJAne grAhakapariNAmaH sa eva bhavatyAkAro na viSayagatasaMkramato-na viSayasaMbandhAkArasaMkramato jJAtavyaH / kuta ityAha-yathoktadoSaprasaGgAt - pUrvAbhihita sakaladoSajAlaprasaGgAt // 735 // syAdetat, yadi viSayagrahaNapariNAmalakSaNo jJAne AkArastataH kimityAha Naya gajjhamaMtareNaM so jAyai jeNa teNa tassiddhI / tatto tu saMgayA bajjhadaMsaNANubhavato ceva // 736 // na ca saH - viSayagrahaNa pariNAmalakSaNa AkAro yena kAraNena grAhyamarthamantareNa jAyate tena kAraNena tata eva - AkA|rAdanyathAnupapadyamAnAt, turavadhAraNe, yo bAhyasyArthasyAnubhavastasmAdeva tatsiddhiH - vAhyArthasiddhiH saMgatA - yuktyupapanneti | sthitam // 736 // ' buddhassa ya dANapAramiye' tyetadvyAcikhyAsurdAnapAramitAM tAvadyAcaSTe - tassa hirannAdI abbhAsA dehamAdiyaM ceva / aggahaviNivittIjA seTThA sA dANapAramiyA // 737 // jainelibrary.org
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgrahaNi dadato-dadAnasya hiraNyAdikamabhyAsAt-prakarSaprAptAt dehAdikamapi dadato yA hiraNyAdiviSayA aagrhvini||268|| 18|vRttiH-mUrchAnivRttiH zreSThA-atyantavizuddhA sA dAnapAramitA bhavati // 737 // tataH kimityAha tadabhAvammi ya kaha sA ? cittAo ceva daannruuvaao| taM pa'gahite Na juttaM athimmi gahovi kaha(jaha) putviM // 738 // tadabhAve ca-hiraNyAdilakSaNabAhyArthAbhAve ca kathaM sA-dAnapAramitA bhavet ?, naiva bhaveditibhAvaH, tasyAstadatisarjanarUpatvAt / athocyeta cittAdeva dAnarUpAt sA dAnapAramiteSyate yathA-'mayA khadehAdikamapi dattvA pareSAmupakarttavya' mityatrAha-'taMpI tyAdi' nanu tadapi dAnarUpaM cittamarthinyagRhIte sarvathA na yuktaM, tathAnubhavAbhAvAt , grahazcArthinaH kathamupapadyate ?, naiva kathaMcanetyarthaH / kathamityAha-'jaha puviM' yathAbhihitaM prAk prapaMcena tathA nopapadyate // 737 // atra para Aha aggahiyammivi jAyai cittuppAto tahAviho tss| niyahetusahAvAto itarassavi luddhacittassa 739 // SAMACROSSAGARMASG RECORREC // 26 // For Private Personal Use Only Jain Education ww.jainelibrary.org
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 00CROSONAKOS agRhIte'pyarthini tasya-buddhasya bhagavato nijahetukhabhAvataH-tathAbhUtakhakAraNakalApasAmagrIsadbhAvataH tathAvidhazcittotpAdojAyate ythaa-'mytsmaayupkrttvymiti'| itarasyApi ca lubdhacittasya hiraNyagrahaNAbhimukhIbhUtamAnasasya nijahetukhabhAvatastathAvidhacittotpAdo jAyate yato'smAkamayaM bhagavAnupakAraka iti pratItirupajAyate, tato neha kshcitpuurvoktdossprsnggH|| 739 // atrAha . mANaM kimettha tujhaM? paccakkhaM tAva Na ghaDaI cev| avigappagaM jamiTuM agAhagaM taha ya annassa // 740 // _ 'atra' anantarAbhihitakalpanAyAM 'mAna' pramANaM tava kiM 1, kiM pratyakSamanumAnaM vA / tatra pratyakSaM tAvanna ghaTate, yat -yasmAttatpratyakSamavikalpakaM-kalpanApoDhamiSTam , 'tadyadapi gRhNAti tanna nizcayena, kiMtu tatpratibhAsene ti vacanAt , tato na tadvivakSitArthanizcAyakam / athocyeta mA ghaTiSTa pratyakSamavikalpakaM savikalpakaM ghaTiSyata eveti / tadapyayuktam, tasyApramANatvAt , bhavatu vA pramANaM tathApi na tat anyasya-Atmavyatiriktasya grAhakam / tathA cAha-"agAhagaM taha ya annassa' sarvasyApi jJAnasya khAkAramAtravedanamiSTaM, tathA'bhyupagamAt, anyathA arthasyApi tadvadhaNaprasaGgAt // 740 // karakaA GRAA% Jain Education For Private Personel Use Only ainelibrary.org
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNi. // 269 // Attraction aNumANaMpi hu tappuvagaM ti No gAhagaM ahigatassa / Naya annamatthi mANaM etamamANaM kahaM havatu ? // 741 // anamAnamapi yasmAta tataparvakama iti. tasmAta na grAhakamadhikatasya-kalpyamAnasyArthasya. na cAnyattava mate kiMcidasti pramANam "pratyakSamanumAnaM ca pramANe" iti vacanAt / tata etat pUrvoktaM kalpyamAnamapramANaM kathaM samIcInaM bhavet ?, naiva bhveditibhaavH| pramANamantareNa prameyavyavasthAyA ayogAt, anyathA sarvasya sarveSTArthasiddhiprasaktyA atiprasaGgAt // 741 // upasaMhAramAha bajjhatthAbhAvAto bhattI esA imo tu dehotti / vinnANamettameva u paramatthu vihADio evaM // 742 // yaduktam-'vijJAnamAtrameva paramArtho nanu bAhyo'rthaH, tatastadabhAvAdayaM deha iti bhaktireSA-kalpanAmAtramidamiti', tatra sa vijJAnamAtralakSaNaH paramArthaH 'evaM' pradarzitena nyAyena vighaTitaH, tasmAdasti bATo dehastadbhAve ca tadanugrahopaghAtanimittatayA AtmanaH sukhadaHkhAnyathAnupapattyA tena mUrtimatA'pi saha saMyogo'bhyupagantavyaH, tathA ca sati karmaNApi mUrttimatA saha bhaviSyatIti siddhaM naH karma mUrtimat // 742 // etadevopasaMharannAha // 269 // Jan Education in For Private Personal Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamhA muttaM kammaM siddhamidaM juttio ihaM tAva / paramatthapecchagehiM jiNavayaNAo ya vinneyaM // 743 // yata evaM tasmAdidaM karma tAvanmUrta-mUrtimat siddhaM-pratiSThAmupagataM yuktito'nantarAbhihitAyAH sakAzAt / paramArthaprekSakaiH punarjinavacanata eva, co'vadhAraNe, paramArthato vijJeyam / arvAgdarzinaH kevalajJAnAvaseyabhAvakhabhAvasamyakparijJAnAbhAvAt , "no kevalie bhAve jaM chaumattho muNai sammamiti" pUrva sUrivacanAt // 743 // etassa egapariNAmasaMciyassa tu ThitI smkkhaayaa| ukkosetarabhedA tamahaM vocchaM samAseNaM // 744 // etasya-anantarAditasya karmaNa ekapariNAmasaMcitasya, turvizeSaNe, sa ca prAyaH kliSTaikapariNAmasaMcitasyeti vize-14 payati, sthitiH-sAMsArikazubhAzubhaphaladAtRtvenAvasthitirutkRSTetarabhedabhinnA, utkRSTA jaghanyA cetyarthaH, samAkhyAtA tIrthakaragaNadharaiH, tAmahaM samAsena-saMkSepeNa, na tUttaraprakRtibhedasthitipratibhedasthitipratipAdanaprasaGgena, vakSye-abhidhAsye // 744 // pratijJAtameva nirvAhayati1 no kaivalikAn bhAvAn yat chadmastho jAnAti samyagiti / Jan Educati onal For Private Personel Use Only THw.jainelibrary.org
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 270 // Jain Education AdilANaM tinhaM carimassa ya tIsa koDikoDIo / atarANa mohaNijjassa sattarI hoMti vinneyA // 745 // nAmassa ya gottassa ya vIsaM ukkosiyA ThitI bhaNiyA / tetIsa sAgarAI paramA Aussa boddhavvA // 746 // AdyAnAM trayANAM - jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyAnAM caramasya ca - ukta kramaprAmANyAnusaraNAdantarAyasya ca atarANAM |-sAgaropamANAM triMzat koTI koTyaH sthitiH, mohanIyasya ca saptatiH koTI koTyo bhavanti vijJeyAH / nAmnazca gotrasya | ca viMzatiratarANAM koTI koTya utkRSTA - sarvottamA sthitirbhaNitA, trayastriMzat sAgaropamANi paramA- utkRSTA sthitirAyuSo voddhavyA // 746 // adhunA jaghanyAM sthitimAha vedaNiyassa u bArasa nAmAgoyANa aTTa tu muhuttA / sesANa jahannaThitI bhinnamuhuttaM viNidiTThA // 747 // saMgrahaNiH, 1120011 w.jainelibrary.org
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedanIyasya muhUrttA dvAdaza, nAmagotrayoH punaraSTau jaghanyA sthitiH, zeSANAM jJAnAvaraNIyAdInAM jaghanyA sthitibhinnamuhUrttam- antarmuhUrtta vinirdiSTA // 747 // upasaMhAramAha jIvassa kammajogo iti eso daMsio samAseNaM / eto puTTiM vocchAmi ahakamaM dhammaM // 748 // itiH - evamupadarzitena prakAreNa jIvasya karmayogo darzitaH samAsena-saMkSepeNa na tu sakalottarabhedakharUpAdipradarzanena / itaH - UrdhvaM 'jIvANa bhAvadhammo' ityAdinA granthena pUrvamuddiSTaM dharmaM yathAkramamahaM vakSyAmi ||748 // tatra kharUpaM tAvatasyaivopadarzayannAha - dharma. 46 sammattanANacaraNA mokkhapaho vannio jiNidehiM / so va bhAvadhammo buddhimatA hoti nAyavo // 749 // yataH samyaktvajJAnacaraNAni jinendrairmokSapatho varNitastataH sa eva buddhimatA bhAvadharmo bhavati jJAtavyaH / tasyaiva zivagatidhAraNAdilakSaNAnvarthayuktatvAt // 749 //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 27 // 92****ARRASHERIA saMpattI ya imassA kmmkhyovsmbhaavjogaato| saMgrahaNi jaha jAyai jIvassA vucchAmi tahA samAseNaM // 750 // ___ saMprAptizcAsya-bhAvadharmasya yathA-yena prakAreNa karmakSayopazamabhAvayogato jAyate jIvasya tathA ahaM vakSyAmi samAsena-saMkSepeNa, saMkSiptarucisattvAnugrahaphalatvAdasya prayAsasya // 750 // pratijJAtamevAha vanniyakammassa jayA ghasaNagholaNanimittato kahavi / khavitA koDAkoDI savA ekaM pamottUNaM // 751 // varNitakarmaNaH-prAgabhihitasthitikasya karmaNaH yadA gharSaNaghUrNananimittato nAnAyoniSu vicitrasukhaduHkhAnu-3 bhavanenetiyAvat kathamapi-kenacidanirdezyakharUpeNa prakAreNa kSapitAH-pralayaM nItA bhavanti koTIkoTyaH sarvA api jnyaanaavrnniiyaadisNbndhinyH| kiM sAmastyena ?, netyAha-ekAM sAgaropamakoTIkoTI pramucya // 751 // // 27 // tIyavi ya thevamette khavie tahimaMtarammi jIvassa / bhavati hu abhinnapuvo gaMThI evaM jiNA beMti // 752 // Jain Education ar.jainelibrary.org
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ AGR55*35 1-AMRA tasyA api caikasyAH sAgaropamakoTIkoTyAH stokamAtre-palyopamAsaMkhyeyabhAgalakSaNe kSapite sati tasminnantare jIvasyAbhinnapUrva eva, huravadhAraNe bhinnakramazca, granthiriva granthirevaM tIrthakaragaNadharAH pratipAdayanti // 752 // tasyaiva grantheH kharUpamAha gaMThitti sudubbhedo kakkhaDaghaNarUDhagUDhagaMThitva / jIvassa kammajaNito ghaNarAgaddosapariNAmo // 753 // - granthiriti jJAtavyaM jIvasya karmajanito ghanarAgadveSapariNAmaH, kiMviziSTa ityAha-sudurbhedaH sudurudveSTanaH, kiMvadityAha-'karkazaghanarUDhagUDhagranthivat' karkazaH-atinibiDaH paruSapalAzamUlavalkalapratibaddhatvAt , sa ca zithilo'pi bhavatIti vizeSayati-ghanaH-sarvato nibiDaH AkRSyAkRSya paripIDita ityarthaH, sa cAH san kathaMcit sUdveSTano'pi syAdata Aha-rUDhaH-zuSkaH, asAvapi ayaHzalAkAdibhirudveSTayituM zakyateti vizeSayati-gUDhaH-anekazastatraivAnuviddhavyAviddha iti // 753 // bhinnammi tammi lAbho jAyai paramapayahetuNo niymaa| sammattassa puNo taM baMdheNa na volai kayAi // 754 // -KARE *5% Jain Educatio n al Miww.jainelibrary.org
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNiH // 272 // bhinne-apUrvakaraNena vidArite sati tasmin-granthau lAbhaH-prAptiH paramapadahetoH-mokSakAraNasya samyaktvasya niyamAda-avazyaMtayA jAyate, tallAbhasamaye ca sarvathA prAgananubhUto'tIvAnandavizeSo jIvasya jAyate / yathAhuH samayavidaH"tathA ca bhinne durbhade, karmagranthau mhaable| tIkSNena bhAvavajreNa, tIvrasaMklezakAriNi // 1 // Anando jAyate'tyantaM, tAttviko'sya mhaatmnH| sadyAdhyapagame yadvayAdhitasya sdaussdhaadi||2||"ti, avAptasamyagdarzanazcAsauna punarapi taMgranthi bandhena vyavalIyate-atikrAmati, tathArUpapariNAmAbhAvAt , kadAcidapi naivAsAvutkRSTasthitIni karmANi banAtItiyAvat , taduktam-"samyagradRSTeradho'[hIna ? patitasyApya] bandho, granthimullaGghaya dezitaH / evaM sAmAnyato jJeyaH, pariNAmo'sya zobhanaH // 1 // mithyAdRSTerapi sato, mahAbandhavizeSataH / sAgaropamakoTInAM, koTyo mohasya saptatiH // 2 // abhinnagranthibandho'yaM natvekApItarasya tu" iti // 754 // atra para Aha taM jAviha saMpattI Na jujaI tassa niggunnttnno| bahutarabaMdhAto khalu suttavirodhA jao bhaNiyaM // 755 // taM-pranthi yAvadiha-vicAraprakrame tasya saMprApsina yujyate, nirguNatvAt-samyaktvAdiguNarahitatvAt / yadi nirguNatvaM tataH kimityAha-'bahutarabaMdhAo khalutti' khaluzabdo'vadhAraNe-nirguNasya sato bahutarabandhAdeva / itthaM caitadaGgIkartavyamanyathA sUtravirodhAt , yato bhaNitaM sUtre // 755 // // 272 // Jain Education a l For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ / palle mahaimahalle kuMbhaM pakkhivai soMdhae nAliM / assaMjae avirae bahu baMdhai nijare thovaM // 756 // palyavat palyaH tasmin 'mahaimahalletti' atizayamahati kumbhaM dezavizeSaprasiddhaprakSipati dhAnyasyeti gamyate, zodhayati-tataH samAkarSati nAliM-setikAm , eSa dRSTAntaH ayamopanayaH-asaMyataH-sakalasamyaktvAdiguNalAbheSvasaMyatatvAnmithyASTiH avirata:-kAkamAMsAderapyanivRttaH bahu badhnAti karma nirjarayati stoka, guNanibandhanA hi viziSTA nijaretikRtvA // 756 // palle mahaimahalle kuMbhaM sodhei pakkhive naaliN| je saMjae pamatte bahu nijare baMdhaI thovaM 757 // palye atizayamahati kumbha zodhayati prakSipati nAlI, eSa dRSTAntaH ayamarthopanayaH-yaHsaMyataH-samyagdRSTiHpramattaHISatpramAdavAn , pramattasaMyata evetyanye, bahu nirjarayati, badhAti stokaM saguNatvAt // 757 // palle mahaimahalle kuMbhaM sohei pakkhive Na kiMci / je saMjae apamatte bahu nijare baMdhati na kiMci // 758 // REASOAAAAUSESSION Jain Education inte For Private Personal Use Only Olinelibrary.org
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ R saMgrahaNi // 273 // 336435436*ASAP palye'tizayamahati kumbha zodhayati prakSipati na kiMcit , eSa dRSTAntaH ayamarthopanayaH-saMyato'pramattaH-sarvathApramAdarahitaH sAdhurityarthaH bahu nirjarayati vanAti na kiMcit , viziSTataraguNopetatvena bandhakAraNAbhAvAt // 757 // gururAha eyamiha oghavisayaM bhaNiyaM save Na evamevatti / assaMjato u evaM paDucca ussannabhAvaM tu // 759 // | iha-asmin vicAraprakrame yadetat 'palle mahaimahalle' ityAdisUtra tat oSaviSayaM bhaNitaM draSTavyaM, na punaH sarve'pyeyameva bannanti / asyaiva viSayamupadarzayati-'assaMjao u' ityAdi / turavadhAraNe / asaMyata eva-mithyAvRSTireva koDa| pyevaM-yathoktena prakAreNa karma vanAti nAnyaH, asAvapi ca 'ussannabhAvaM tutti' turavadhAraNe utsannabhAvameva-bAhulyabhAvameva pratItya banAti, na tu sarve'pyevaM niyogataH 759 // tathAniyoge doSamAha pAvai baMdhAbhAvo u annahA pogglaann'bhaavaato| iya vuDvigahaNato te save jIvehiM jujanti // 760 // anyathA-evamanabhyupagame sarve asaMyatA evameva badhantItyabhyupagame itiyAvat prApnoti saMsArijIvAnAM karma AHIS******* // 273 // ORAREA Jan Education interno For Private 3. Personal Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ CARSAA bndhaabhaavH| kuta ityAha-pudgalAnAmabhAvAt-bandavyakarmapudgalAnAmabhAvAt / eSAmabhAve upapattimAha-'iya ityAdi' itiH-evaM nirjarAmapekSya antaguNarUpatayA vRddhigrahaNato-vRddhigrahaNena te vadhyamAnAH karmapudgalAH kAlAntare sarve'pi jIvaiyujyante-saMbandhyante, prabhUtatarasya grahaNAdalpatarasya ca mokSaNAt , yathA-sahasraM pratidivasaM paJcarUpakagrahaNe ekarUpamokSe ca divasatrayamadhya eva puruSazatena sarvamupayujyate iti // 760 // para Aha mokkho'saMkhejAto kAlAo te ya ja jiehito| bhaNiyANaMtaguNA khallu Na esa doso tato jutto // 761 // | mokSaH-parizATaH karmapudgalAnAmasaMkhyeyAt kAlAt UI, tata Urddha karmasthiteH pratiSiddhatvAt , te ca pariza-14 TitAH karmaparamANavaH sarvebhyo'pi jIvebhyo'nantaguNA eva / khaluzabdo'vadhAraNe / tata eSaH-anantarodito doSo bandhAbhAvalakSaNo na yuktaH, satyapi karmapudgalAnAM prabhUtatarANAM grahaNe alpatarANAM ca mokSe teSAmanantatvAt stoka4 kAlAdU cAvazyaM mokSAt teSAM ca muktAnAM sarvajIvebhyo'nantaguNatvAt / nahi zIrSaprahelikAntasya rAzeH prati-18 divasaM rUpakapaJcakagrahaNe alpataramokSe ca sati varSazatenApi puruSazatena niHzeSato yogo bhavati, prabhUtatvAd, evamihApIti // 761 // atra gururAha % %*-54 JainEducation For Private Personel Use Only M ainelibrary.org
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 274 // Jain Educatio gaNamatANa kiM Na jAyai samaeNa ? tA kahamadoso / AgamasaMsArAo Na tahANaMtANa gahaNaM tu // 762 // grahaNam - AdAnamanantAnAm - atyantaprabhUtAnAM pudgalAnAM samayena - pratisamayaM kinna jAyate ?, jAyata eveti bhAvaH, / 'tA' tataH kathamadoSo ?, doSa eva, zIrSaprahelikAntasyApi rAzeH pratidivasaM rUpakazatasahasralakSaNamahArAzigrahaNe alpataramokSe ca varSazatAdArata eva puruSazatena niHzeSIkaraNopapatteH / para Aha- 'AgametyAdi' AgamAtsaMsArAca na tathA pudgalAnAmanantAnAM grahaNaM yathA vanddhavyakarmmapudgalAnAmabhAvato bandhAbhAvo bhavati / tatrAgamastAvat - "jAva NaM esa jIve eyaha veyai calai phaMdara ghaTTai khubbhai udIrai taM taM bhAvaM pariNamai tAva NaM esa jIve sattavihabaMdha vA aTThavihabaMdha vA chavihabaMdhae vA egavihabaMdhae vA" ityAdi / saMsArastu pratisamayabandhaka sattvasaMsRtirUpaH pratIta eva // 762 // atra gururAha - AgamokkhAo kiM? visesavisayattaNeNa suttassa / taMjAviha saMpattI na ghaDai tamhA Na doso tu // 763 // saMgrahaNiH // 274 //
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ iha-vicAraprakrame AgamAnmokSAca sUtrasya 'palle mahaimahalle' ityAdirUpasya vizeSaviSayatvena-asaMyataH ko'pi prAyobhAvamAzrityaivaM banAtItyevaMrUpeNa kinna taM granthiM yAvat saMprAptiH ghaTate ?, ghaTata eveti bhAvaH, nadyasya prakRtyathaMgamakatvAt / tatrAgamastAvadayam-"sammattammi u laddhe paliyapuhutteNa sAvao hojaa| caraNovasamakhayANaM sAgarasaM-18 khaMtarA hoMti // 1 // evaM apparivaDie sammatte devamaNuyajammesu / annayaraseDhivajaM egabhaveNeva savAI // 2 // " iti / |mokSastu prakRSTaguNAnuSThAnabhAvataH karmapudgalAnAM prasiddha eva, anyathottarottaradezaviratyAdiguNalAbhAnupapatteH / yata evaM tasmAnnAyamanantaroktastaM yAvadiha saMprAptina yujyata ityevaMrUpo doSo bhavati / itthaM caitadaGgIkartavyamanyathA yattadadhikAre evoktam-'pakkhive Na kiMcItti' tadvirudhyata eva, apramattasaMyatasyApi bandhakatvAt , yathoktam-"appamattasaMjayANaM baMdhaTTiI hoi aTTa u muhuttA / ukkosA u jahannA bhinnamuhuttaM tu vineyA // 1 // " iti // tasmAdoSaviSayametaditi // 763 // para Aha 1 samyaktve tu labdhe palyapRthaktvena zrAvako bhavati / caraNopazamakSayANAM sAgaropamANi saMkhyAtAnyantaraM bhavanti // 1 // evamaparipatite samyakttve devamanujajanmanoH / anyatarazreNivarjAnyekabhavenaiva sarvANi // 2 // 2 apramattasaMyatAnAM bandhasthitirbhavatyaSTa tu muhurtAH / utkRSTA tu jaghanyA bhinnamuhUrta tu vijJeyA // 1 // SAMROGRAMROGRLS Jain Education in For Private & Personel Use Only ainelibrary.org
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 275 // sA kiM sahAvato cciya udAhu guNasevaNAe iTutti ? / saMgrahaNi jai tA sahAvao cciya uDpi niratthigA kiriyA // 764 // sA-taM granthiM yAvatsaMprAptiH kiM khabhAvata eveSTA uta guNasevanayeti vikalpadvayam ? / tatra yadi tAvatkhabhAvata eva sA prAptiriSyate tata Urdhvamapi samyaktvAdiprAptiH svabhAvata eva bhaviSyatIti yA apUrvakaraNAdikA kriyA sA nirarthakA // 764 // aha u guNasevaNAe micchAdiTissa ke guNA puviM ? / tavihabaMdhAto ce sovi tahA keNa kajeNa ? // 765 // atha turavadhAraNe bhinnakramazca guNasevanayaiva sA prAptiriSyate, nanu tadAnIM mithyAdRSTeH sataH ke guNA bhaveyuH ?, yatsebhavanAto granthidezaprAptirbhavet , naiva kecana guNA iti bhAvaH, mithyAdRSTitvAt / 'tavihabaMdhAo ce' iti tadvidhaH-tatpra8|kArastathAvidhakSAntyAdiguNAn prati nimittatAmAdadhAno yo bandhastasmAtkecidavyaktarUpAH kSAnsAdayo guNA bhave-18| // 275 // yuriti cet brUSe nanu so'pi-bandhastathAvidho'vyaktarUpakSAntyAdiguNanimittatAmAdadhAnaH kena kAryeNa-kena hetunA / bhavati ?, na hi so'pi tathAvidho hetumantareNopajAyamAno yuktaH, sadA sattvAsattvaprasaGgAt // 765 // PERSARAAAA * Jain Education intemn al For Private Personel Use Only G ainelibrary.org
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education pariNAmavisesAto tassavi ya tahAvihassa ko heU ? / jai tAva sahAvocci paDibhaNio haMta so pulviM // 766 // athocyeta pariNAma vizeSAt sa tathAvidho bandha iti, nanu tasyApi tathAvidhasya pariNAmasya ko heturiti vaktavyam / yadi tAvat svabhAva eva heturucyeta tarhi sa khabhAvo hanteti pratyavadhAraNe pUrvameva prAgeva - 'uhuMpi niratthigA kiriye' tyanena granthena pratibhaNito - nirAkRtaH // 766 // api ca, abhAvo ya taona puNa payatthaMtaraM mato tubbha / saramAdippasaMgA evaM ca sa kinna savesiM ? // 767 // 'utti' sakaH svabhAvo hetvabhAvazca tava mataH, na tu padArthAntaramIzvarAdiprasaGgAt-IzvarAdyabhyupagamaprasaGgAt / tathAhi - yadi hetvabhAvaH svabhAvo nAbhimataH syAdapi tu padArthAntaraM tacca sarveSAmapi padArthAnAM tathA niyAmakaM tarhi nAmAntareNezvarAdirevAbhyupagato bhavediti / yadi nAma hetvabhAvaH khabhAvo matastataH kimityAha - evaM sati - hetvabhAvAbhyupagame sati pariNAmavizeSaH kinna sarveSAmapi jIvAnAmavizeSeNa bhavati ?, bhavedeveti bhAvaH tathA ca sati tannibandhanA granthidezasaMprAptirapyavizeSeNa bhavet // 767 // atrAcArya Aha-- ww.jainelibrary.org
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 276 // Jain Education rt abhAvocci tao mao'bhAvato aheUo / va padatthaMtaramo jutto puvvuttadosAu // 768 // yaduktaM 'sA kiM khabhAvato vA bhavet utazvit guNasevanayeti' tatrobhayapakSe'pi doSAbhAvo yato na 'tautti' sakaH svabhAvo hetvabhAva evAsmAkaM mataH / kuta ityAha- 'abhAvato aheUo' ahetoH - hetvabhAvAtsakAzAtkasyApi kAryasyAbhAvAt abhavanAt, anyathA tata eva kaTaka ke yUrAdyutpattiprasaGgato vizvasyAridratAprasakteH / tathA naivAsau khabhAvaH padArthAntaraM yuktaH, pUrvoktadoSAt - pUrvAbhihitezvarAdyabhyupagamadoSaprasaGgAt // 768 // yadyevaM tarhi kiMrUpaH sa iSTa ityata Ahast yavatthudhammo patiNiyato jaM ca tANa savesiM / ya mANabAdhito so sammAduvalaMbhabhAvAto // 769 // iSTazcAsau khabhAvo'smAkaM vastudharmaH sa ca yat - yasmAt pratiniyata eva katipayajIvavyaktiniSTha eva / co'vadhAraNe bhinnakramazca sa ca yathAsthAnaM yojitaH / 'tA' tasmAt nAsau vastudharmalakSaNaH svabhAvaH sarveSAmapi jIvAnAmavizeSeNa bhavati / na ca vAcyaM tadbhAvaniyamahetvabhAvAdasau svabhAvaH parikalpyamAno mAnavAdhitaH - pramANabAdhita saMgrahaNiH, // 276 //
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ BARASAX RUSSAIRA***** iti / kuta ityAha-sammAduvalaMbhabhASAoM' samyaktvAdyupalambhabhAvAt-samyaktvadezaviratAyupalambhabhAvAt / nahI samyaktvAdi sarvatra sarvadA sarveSAmavizeSeNopalabhyate yena tat jIvatvamAtranibandhanaM bhavet, kiMtu kvacit kadAcita kasyacit, na caitaditthamupajAyamAnamahetukaM, tathA sati dezakAlAdiniyamAyogAt, na ca dezakAlahetukamevedaM, tadavizeSe'pi kasyacideva pratiniyatasya tadbhAvadarzanAt , tataH pratiniyatasamyaktvAdyupalambhAnyathAnupapattyA etadanumIyate yathA-asti kazcit pratiniyataH khabhAvavizeSaH keSAMcijIvAnAM yaH paraMparayA samyaktvAdilAbhaheturiti // 769 // ayaM ca khabhAvavizeSo yathA bhavati tathA darzayannAha veyayato patisamayaM cittaM kammaM savIriukkarisA / so hoi jIvadhammo jo tassaMpattiheutti // 770 // citra-citrakhabhAvaM karma-darzanamohanIyAdikaM vedayamAnasya-vipAkAnubhavanena sAkSAdanubhavataH sataH kasyApi jIvavizeSasya khavIryotkarSAt-khavIryollAsavizeSAt sa ko'pi 'jIvadharmo' jIvasya dharma:-khabhAvavizeSo bhavati, yo bhavan tatsaMprAptihetuH-samyaktvAdinibandhanavivakSitapariNAmavizeSasaMprAptiheturbhavati // 770 // tataH kimityAha 1 dezakAladezanAhetukamiti kapustake / dhama.47 Jain Education Internationa For Private & Personel Use Only Wwjainelibrary.org
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgrahaNi SCARRASTRA // 277 // tammi ya satI avattA khaMtAdiguNAvi itrvekkhaae| tassevaNAe vi tao saMpattI tassa taM jAva // 771 // tasmiMzca jIvadharmarUpe khabhAvavizeSe sati itarApekSayA-tathArUpapariNAmavizeSarahitajIvApekSayA kSAntyAdayo'pi guNA avyaktA-aspaSTaliGgA jIvasya mithyAdRSTerapi sato bhavanti / tatazca tatsevanayApi-guNasevanayApi taM-pranthi yAvat tasya-jIvasya saMprAptina virudhyate / yadapyuktaM-'jai tAva sahAvociya uhRpi niratthigA kiriyeti' tadapyayuktam , tathArUpakhabhAvavizeSasAmarthyataH svayameva tasya tathA tathA apUrvakaraNAdikriyAsu pravRttyu-1 pptteH||771|| esA ya vatthuto nigguNeti asaiMpi vanniyA samae / NiyamA Na sammahetU sammaM puNa mokkhaheutti // 772 // VI eSA ca-pranthidezaM yAvat saMprAptirvastutaH-paramArthato nirguNA-samyaktvAdilAbhAvikalahetuguNarahitA, abhavyA nAmapi tasyAH saMbhavAt, itihetorasAvasakRdapi-anekavArabhAvinI api samaye-siddhAnte varNitA / yata evaM tasmAt // 277 // OROSAR For Private Personal Use Only Ajainelibrary.org JainEducation in
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education lo niyamAd - avazyatayA naivAsau granthidezaprAptiH samyaktvaheturbhavati, kiMtvapUrvakaraNAdikaiva kriyA / yat punaH samyaktvaM tadavazyaM mokSaheturbhavatyeva, tathaiva pravacane vyAvarNanAt // 772 // ete sammalAbhe kaha Nu anaMtabhavabhAvito sigghaM / saMsArotti jiANaM nAsai ? eyaMpi pariharitaM // 773 // etena - anekazo granthidezaprAtyabhidhAnena yaducyate- 'samyaktvalAbhe sati kathaM nu jIvAnAM saMsAro'nantabhavabhAvitaH zIghraM nazyati 1, cirakAlavAsitatayA sAtmIbhUtasya tasya pratipakSabhAvanAmAtreNonmUlayitumazakyatvAt, nayanekajvAlAzatasahasrasaMkulaH prabalo davAgnirjalakaNikAmAtreNopazAmyatIti etadapi parihRtaM draSTavyam // 773 // katha|mityAhaoheNa dIhakAlo jahA paDivakkhabhAvaNAeva / sammattaM tIeN phalaM kevalamiva caraNakiriyAe // 774 // yasmAtpratipakSabhAvanAyA api, na kevalaM saMsArasyetyapizabdArthaH, oghena - sAmAnyena dIrghaH kAlo vidyate, bhavyAnAmapi hi prAyo'nantazo granthidezasaMprAptirna ca sA pratipakSabhAvanAmantareNeti / yatpunaH samyaktvaM tattasyA eva lainelibrary.org
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma- saMgrahaNi. // 278 // NAGARMATHAKOSH dIrghakAlabhAvinyAH pratipakSabhAvanAyAH phalaM, yathA-caraNakriyAyA dIrghakAlabhAvinyAH phalaM kevalaM-kevalajJAnam / tataH kevalajJAnalAbha iva samyaktvalAbhe'pi saMsArAbhAvaH zIghramupajAyamAno na doSAya bhavati // 774 // etadeva 51 bhAvayati jaha kevalammi patte teNeva bhaveNa vannio mokkho| pagarisaguNabhAvAto taha saMmatte'vi so samao // 775 // yathA kevale-kevalajJAne prApte sati tenaiva bhavena mokSaH samaye varNitaH, prakarSaguNabhAvAt-prakarSaguNarUpatvAttasya kevalajJAnasya, tathA samyaktve'pi prApte sati sa-mokSaH samakaH-tulyaH, tasyApi prakarSaguNarUpatayA tatprApto zIghramupajAyamAno mokSo na duSyatItyarthaH // 775 // atha kathamidaM samyaktvaM prakarSaguNarUpamityata Aha pagarisaguNo ya eso jamhA samae'vi sbjiivaannN| gevejagovavAto bhaNito telokkadaMsIhiM // 776 // prakarSaguNarUpazca 'eSa' idaM samyaktvaM, guNaliGgagrahaNAdeSa iti puMstvena nirdezo na virudhyate, yasmAtrailokyadarzibhiH 1 prakarSaguNazceti kpustke| AKAASAKARANAS ra78 JainEducation For Private Personal use only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvajJaiH samaye-pravacane, apizabdo bhinnakramaH, sa caivaM-sarvajIvAnAmapi praiveyakopapAto maNitaH // 776 // tataH kimityAha so davasaMjameNaM pagarisarUve jiNuvaditRRNaM / tabbhAve'vi Na sammaM evamidaM pagarisaguNoti // 777 // sa-aveyakopapAto jinopadiSTena prakarSarUpeNa dravyasaMyamena, yata uktam-sabajiyANaM ciya jaM sutte gevejagesu | uvvaao| bhaNio na ya so eyaM liGgaM mottuM (davaliMgaM pmottuunnN)||1||" iti / na ca tadbhAve'pi-jinopadiSTaprakarSaprAptadravyasaMyamabhAve'pi samyaktvamAsIt / tata evam-anena prakAreNAtIva durlabhatayA kevalajJAnamiva samyaktvaM prakarSaguNaH-prakarSaguNarUpamiti // 777 // nanu tadbhAve'pi na samyaktvamityatra kA yuktirityata Aha tabbhAvammi ya niyamA pariyaNamo u sNsaaro| Naya so sosi jao tA tabbhAve'vi taM natthi // 778 // 1 sarvajIvAnAmeva yat sUtre praiveyakeSUpapAtaH / bhaNito na ca sa etalliGga muktveti / varakara JainEducation a l For Private Personal Use Only Jainelibrary.org
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 279 // Jain Education tadbhAve - samyaktvabhAve co hetau yasmAnniyamAd - avazyaMtayA utkarSato'pi 'pariyadRddhUNamo u' iti kiMcidUnArddhAvazeSaikapudgalaparAvarttamAtra eva saMsAro bhavati / turavadhAraNe 'mo' nipAtazca puurnne| na ca kiMcidnapudgalaparAvarttArddharUpaH saMsAraH sarveSAmapi jIvAnAM, 'tA' tasmAttadbhAve'pi - jinopadiSTaprakarSarUpadravyasaMyamabhAve'pi tat - samyaktvaM nAstIti gamyate / tataH sthitametat - samyaktvasya prakarSaguNarUpatvAt tatprAptau kevalajJAnaprAptAviva zIghramupajAyajAno mokSo na virudhyate, ubhayatrApi tannimittabhUtAyAH pratipakSabhAvanAyAH sAmAnyena cirakAlatvAt / kevalajJAnadRSTAnto'pi khalpakAlamAtrApekSayA draSTavyo na punastadbhavamokSabhAvApekSayApi // 778 // yacca prAguktaM- 'savIriukkarisA so hoi jIvadhammotti', tatra parasyAvakAzamAha - pattukassaThitINaM vicittapariNAmasaMgayANaM ca / savesiM jIvANaM kamhA No vIriukkariso ? // 779 // prAsotkRSTa sthitInAm - avAptadarzanamohanIyAdikarmotkRSTasthitInAM teSAM hi prAyaH zubho'zubho vA pariNAmastItra evopajAyata iti etadvizeSaNopAdAnaM, vicitrapariNAmasaMgatAnAM ca yena yena pariNAmenopetAnAM vIryotkarSo dRSTastatadvicitra pariNAmasaMgatAnAmapi satAM sarveSAmapi jIvAnAM kasmAnna sa tAdRgvIryotkarSo bhavatIti 1 // 779 // ucyate saMgrahaNiH // 279 // w.jainelibrary.org
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ katthai jIvo balio katthai kammAI hoti bliyaaii| eeNa kAraNeNaM savesi na vIriukkariso // 780 // kvaciddezakAlAdau jIvo balI-balavAn bhavati, kathamanyathA atyantakliSTavipAkAni jJAnAvaraNIyAdIni karmANi kSapayitvA anantA jantavaH siddhimavAptavantaH? / kutracit punardezakAlAdau karmANi balavanti bhavanti, siddhebhyo'nantaguNAnAM karmaparatatrANAmasumatAM bhavodadhau paryaTatAM darzanAt / tata etena kAraNena na sarveSAM jIvAnAmanantaroktavizeSaNopetAnAmapi avizeSeNa vIryotkarSo bhavati // 780 // etadeva bhAvayati kei u sahAvaucciya kammaM jeUNa cikknntrNpi| NiyaviriyAu pavajai taM dhammaM teNa tajjogo // 781 // ___ kazcittu-ko'pyeva, turevakArArthaH, khabhAvata eva samutthitAt nijavIryAt karma-darzanamohanIyAdi cikkaNataramapi-12 atinibiDataramapi jitvA taM dharma-svabhAvaM granthidezaprAptihetubhUtapariNAmavizeSanibandhanaM prapadyate, tena kAraNena tadyogaH-anantaroktadharmayogo bhavati jIvasya, nAnyathA // 781 / / so'pi svabhAvaH karmajayahetuH kathamiticet, ata Aha Jain Education ( onal For Private Personal Use Only Www.jainelibrary.org
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgrahaNi // 280 // so puNa tassa sahAvo Na kammahetU Na yAvi animitto| niyadhammatto Na bhavati sadA ya so kammadoseNaM // 782 // sa punastasya kasyacideva jIvasya karmajayahetuH svabhAvo na karmahetukaH, tathA sati sarveSAmapi tadbhAvaprasaktaH / na caapynimitto-nirhetukH| kuta ityAha-nijadharmatvAt-AtmakhabhAvatvAt jIvasya, yadA hi tasya khabhAvasya sa eva18 jIvaH pariNAmikAraNamiSyate tadA kathamasAvanimitto bhavitumarhatIti bhAvaH / nanu yadyayaM svabhAvo vivakSitajI-TU vasya bhAvatvAttannimitto'bhyupagamyate tarhi sarvadApi kasmAnna bhavati ?, kAraNasya sadA sannihitatvAt / ata Aha'na havaI' ityAdi, na bhavati ca sadA sa-khabhAvaH karmadoSeNa-darzanamohanIyAdikakarmasadbhAvalakSaNadoSeNa // 782 // nanu ca vivakSitakAle'pi adhikRtadoSo jIvasya tadavastha eva, nahi tadAnImasau vivakSitajIvakhabhAvaH tyakto bhavati, tataH prAgiva nedAnImapyasau khabhAvo bhavitumarhatIti cedata Aha jiNai ya balavaMtapi hu kammaM AhaccavIrieNeva / asai ya jiyapuvo'vihu mallo malaM jahA raMge // 783 // // 28 // Jain Education Interatione For Private Personel Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayati caiSa jIvo balavadapi 'hu' nizcitaM karma-darzanamohanIyAdikam , 'Ahaceti' kadAcitkAle vIryeNaivAtmIyena tathAbhavyatvaparipAkavazasamutthitena / atra dRSTAntamAha-'asai ya ityAdi' yathA asakRt-anekadhA jitapU vo'pi mallo malaM kadAcidIryAntarAyakSayopazamasAmarthyataH svabhAvata evotthitena nijavIryeNa ro-jayabhUmau jayati, hai tadvadayamapi jIvaH karmabhiranekadhA jitapUrvo'pi kadAcit khabhAvata evotthitena nijavIryeNa tAni karmANi jaya tIti / ihAyamAzayaH-yadyapi prAgivedAnImapi ayaM jIvo darzanamohanIyAdikarmakalupitastathApi tasyetthaMbhUta eva khabhAvo'nAdipAriNAmiko varttate yenaitAvantaM kAlaM yAvat karmabhirasau vAdhyo bhavati, ita UrdU tu prAyasteSAmeva i. 18|karmaNAM bAdhakaH, taduktam-"tadUI bAdhyate daivaM, prAyo'yaM tu vijRmbhate" iti / karmApi ca darzanamohanIyA-18 dikaM prAkAlabhAvi pUrva tathAkhabhAvakhahetubhyaH sakAzAditthamutpannamAsIt yena jIvasya samyaktvAdiguNagaNAvAptivighAtakRt AsIt / vivakSitakAlabhAvi punaH karma khahetubhyastathAkhabhAvamutpannaM yena tadavazya jIvasya bAdhyaM bhavati, uktaM ca-"ubhayostatvabhAvatve, tattatkAlAdyapekSayA / bAdhyabAdhakabhAvaH syAtsamyanyAyAvirodhataH // 1 // " iti // tataH sAdhUktaM karmabhiranekadhA jitapUrvo'pi jIvaH kadAcit khabhAvata evotthitena nijavIryeNa balavadapi karma jayatIti // 783 // AASALAMAU CRACK For Private Personel Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 281 // Jain Education ettocci niTThiA tulabalA divapurisagArAvi / samayannahiM annaha pAvai diTTheTuvAhA u // 784 // yata evetthaM svasvabhAvaniyamAdaniyataH karmAtmanorvAdhyabAdhakabhAvaH ata eva hetordevapuruSakArAvapi tulyabalau samayajJaiH - pravacanArthatattvajJairnirdiSTau / daivamiti hi zubhAzubhaM karmmAbhidhIyate, puruSakArastvAtmavyApAraH, uktaM ca" daivaM nAmeha tasvena, kammaiva hi zubhAzubham / tathA puruSakArastu, sadhApAro hi siddhidaH // 1 // " iti // karmmAtmanozca bAdhyabAdhakabhAve tulyabalatA prAgabhihitaiva / itthaM caitadaGgIkarttavyamanyathoditadaiva puruSakArakharUpAnabhyupagame tayo - tulyabalatA'bhyupagame'pi dRSTeSTabAdhA prApnoti // 784 // tatra dRSTavAdhAmupadarzayati jaM hoatakkiyaM ciya devakayaM taM ti tassa pAhannA / sajaNabhUo puNa atthi tahiM purisagArovi // 785 // yadbhavati atarkitameva-anabhisaMdhitametat daivakRtamiti loke'bhidhIyate / na ca tat kevaladaivamAtrakRtam, yata Aha- 'tassa pAinnA' tasya devasya prAdhAnyAt - prAdhAnyena vyApriyamANatvAt tat daivakRtamityucyate, yAvatA punastatropasarjanabhUtaH puruSakAro'pyasti / " na ca vyApArazUnyasya phalaM yatkarmmaNo'pi hIti" vacanaprAmANyAt // 785 // saMgrahaNiH. // 281 // Jainelibrary.org
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaM puNa abhisaMdhIo hoi tayaM purisagArasajhaMti / tappAdhannattaNato dive uvasajjaNaM tattha // 786 // yat punarabhisaMdhito bhavati kArya takat loke puruSakArasAdhyamityucyate / na ca tadapi kevalapuruSakAramAtrasAdhyaM, yata Aha-'tappAhannattaNaotti' tasya-puruSakArasya pradhAnatvataH-prAdhAnyena vyApriyamANatvAt evamucyate, yAvatA punastatra devamapi upasarjanabhUtaM vyApriyamANamastyeva / "na bhavasthasya yatkarma, vinA vyApArasaMbhava" iti vacanaprAmANyAt / tadevaM loke devapuruSakArAvanyo'nyAzrito santau tulyabalau dRSTau, anyathA vivakSitakAryAnupapatteH, na ceyamanyo'nyAzrayeNa tayostulyabalatA yathoditadevapuruSakArakharUpamantareNopapadyate, tatastadanabhyupagame raTabAdhA hai prApnoti // 786 // iSTabAdhAmupadarzayannAha evaM jujjai pagataM dIsai sammAdiyaM ca jaM teNa / sesA jAtivigappA havaMti tA kiM pasaMgeNa ? // 787 // evaM-prAgdarzitalaukikavyavahAranyAyena prakRtaM-pranthidezasaMprAptinibandhanapariNAmavizeSotpattyAdi yujyate nAnyathA, na caitat prakRtaM kalpanAmAtraM, yat-yasmAt dRzyate ca samyaktvAdikaM, co bhinnakrame, na caitat dRzyamAnaM samyaktvA Jain Education For Private Personal Use Only Mainelibrary.org
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 282 // Jain Education dikaM prakRtamanantaroktamantareNopapadyate iti samyaktvAdyanyathAnupapattyA prakRtamavazyameSTavyaM na caitat prakRtamiSTaM yatho||ditadaivapuruSakArakharUpAnabhyupagame yujyate, tato dRSTeSTabAdhA bhItito yathoditakharUpAveva daivapuruSakArAveSTavyau / tadevaM yat - yasmAdevameva vyavahAra bhAvopapattirnAnyathA tena kAraNena ye daivAdikharUpAbhidhAnaviSaye vikalpAH kriyante yathA - " daivamAtmakRtaM vidyAt karmma yat paurvdehikm| smRtaH puruSakArastu, kriyate yadihAparam // 1||" ityAdayaste sarve'pi jAtivikalpA - vikalpAbhAsA vastutattvavahirbhUtA bhavanti jJAtavyAH, tathAhi - nAtmavyApAramantareNa karma svaphalasAdhanasamartha, "na ca vyApArazUnyasya phalaM yatkarmaNo'pi hI " ti vacanAt, tata AtmavyApAralakSaNa eva puruSakAro yujyate, natvidAnIM kriyamANakarmalakSaNa ityAdi sudhiyA vAcyam / taduktam - " nedamAtmakriyAbhAve, yataH svaphalasAdhakam / tataH pUrvoktameveha, lakSaNaM tAttvikaM tayoH // 1 // " ityAdi, 'tA' tasmAt kimihAdhikena prasaGgena ?, vipakSe dRSTeSTavAdhApradarzanamAtreNaiva yathAvasthitadaivAdikharUpAdhigate stadviSayaparokta vikalpAnAM jAtivikalpAvagamAt // 787 // tasmAt -- pagataM vocchAmi ato gaMThibbhedammi daMsaNaM niyamA / so dullabho parissamacittavidhAyAivigdhehiM // 788 // saMgrahaNiH. // 282 // w.jainelibrary.org
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ ata UrdU prakRtaM vakSyAmi / tadevAha-'gaMThItyAdi' niyamAt-niyamena granthibhede sati darzanaM-samyaktvaM bhavati nAnyathA, na tu granthibhede sati niyamAddarzanamiti vyAkhyeyaM, asyArthasya 'bhinnammi tammi lAbho' ityAdinA prAgevAbhihitatvAt , granthibhedasya ca evamaprAdhAnyamuktaM syAt , tathA ca sati nottaro granthaH suzliSTo bhavediti / sa ca granthibhedaH parizramacittavighAtAdibhirvighnairutpadyamAnaratizayena durlabha eva // 788 // tadeva bhAvayati so tattha parissammati ghoramahAsamaraniggatAdiva / vijAva siddhikAle jaha bahuvigghA tahA sovi // 789 // sa-jIvastatra-pranthideze prAptaH san parizrAmyati / kiMvadityAha-'ghoretyAdi' ghoramahAsamaranirgatAdivat-anekabhaTakoTivinipAtalabdhajayapatAkamahAraudrasamaramadhyavinirgatapuruSAdivat , AdizabdAt bhujamAtrasamuttIrNamahAsamudrapuruSAdiparigrahaH / tadevaM parizramarUpaM vighnamabhidhAya cittavighAtAdivighnAnAha-yathA vidyA siddhikAle-siyavasare cittavighAtAdibahuvinA bhavanti(ti) tathA so'pi granthibhedo drssttvyH||789 // para Aha kammaTTitI sudIhA khavitA jai NigguNeNa sesaMpi / 1 etadeva kh.| Jain Educationalon For Private Personal Use Only Tarainelibrary.org
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 28 // sa khaveu nigguNo cciya kiMtha puNo daMsaNAdIhiM // 790 // na saMgrahaNi AL yadi tAvat karmasthitiH sudIrghA-palyopamAsaMkhyeyabhAgasamadhikaikonasaptatisAgaropamakoTIkoTIlakSaNA nirguNe naiva satA tena jIvena yathApravRttikaraNataH kSapitA, tarhi zeSamapi sa jIvo nirguNa eva san kSapayatu kimatra darzanAdibhiHprArthyamAnaH kAryamiti ? // 79 // atrAha pAeNa puvasevA parimauI sAhaNammi gurutariyA / hoi mahAvijAe kiriyA pAyaM savigghA ya // 791 // iha yathA mahAvidyAyAH pUrvasevA-pUrvakriyA parimRdvI-sukarA bhavati tathAvidhAlpasAmatryapekSatvAt / sAdhane ceti-siddhiH sAdhanaM tasmin siddhivelAyAmitiyAvat kriyA jApAdilakSaNA gurvI bhavati-atyantaduSkarA bhavati, antazcittasupraNidhAnAdibahirjApAdilakSaNasakalasAmagrIsannidhAnApekSatvAt / tathA prAyaH savinA ca-vibhISikotthAnAdivinabahulA ca bhavati // 791 // taha kammaThitikkhavaNA parimauI mokkhasAhaNe guruii| %9-30-OCOCCANCSC-CREAM-96 // 283 // 4-% Jain Education Malinal
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ INNOTES iha daMsaNAdikiriyA dulahA pAyaM savigdhA ya // 792 // tathA iha-sudIrghakarmasthitikSapaNe yA kriyA sA mRdvI-atyantasukarA. bhavati yathApravRttakaraNAdimAtrasAmagryapekSaNAt, yA tu mokSasAdhane-mokSasiddhivelAyAM sA gurvI-atyantaduSkarA bhavati, sakaladarzanalAbhAdisAmagrIsannidhAnApekSaNAt / tathA durlabhA na sA yena kenacidavAptuM zakyate, avAptApi ca prAyaH savinA bhavati, tato'vazyaM darzanAdikaM tatsAmagrIbhUtaM yathAvasthitaM prArthyata iti // 792 // atraiva parihArAntaramAha ahava jao ciya subahuM khavitaM to NigguNeNa sesaMpi / sa khavei labhai ya jao saMmattasuyAdiguNalAbhaM // 793 // athavA yata eva subahu karma tena jIvena kSapitamata eva sa jIvo nirguNa eva san zeSamapi karma kSapayati, yasmAtkarmavivarasAmarthyAvazyaM sa labhata eva co'vadhAraNe samyaktvazrutAdilAbhamiti // 793 // taM ca samyaktvazrutAdiguNalAbhaM karaNenaiva labhate iti karaNavaktavyatAmAha karaNaM ahApavattaM apuvamaNiyaTTimeva bhavANaM / ONG-OCOSCHOTE JainEducation For Private Personal use only jainelibrary.org
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgrahaNi // 284 // itaresiM paDhama ciya bhaNNai karaNaM tu prinnaamo|| 794 // karaNaM-vakSyamANasvarUpaM, taca tridhA-yathApravRttakaraNamapUrvakaraNamanivRttikaraNaM ca / tatra yathA-evameva viziSTani-12 mittamantareNetiyAvat pravRttaM yathApravRttaM sAMsiddhikamiti bhAvArthaH / tathA aprAptapUrvamapUrva, tathA nivartanazIlaM nivati na nivarti anivarti tasmin sati niyamena samyagdarzanalAbhAt / etacca karaNatritayaM bhavyAnAmeva, evazabdo bhinnakramaH, itareSAmabhavyAnAM punaH karaNaM prathamameva bhavati na vitare dve / tathA coktam-"etatridhApi bhavyAnA manyeSAmAdyameva hi" / iti / kiMkharUpaM punaridaM karaNaM yaditthaM vibhidyata ityAha-'bhaNNai karaNaM tu pariNAmo 8 tuH punararthe / karaNaM punarbhaNyate tIrthakaragaNadharaiH pariNAmo-jIvasyAdhyavasAyavizeSaH / taduktam-"karaNaM pariNAmo'tra sttvaanaamiti"|| 794 // atha katamat karaNaM ka bhavatItyata Aha jA gaMThI tA paDhamaM gaMThiM samaicchato aputvaM tu / ___ aNiyahIkaraNaM puNa saMmattapurakkhaDe jIve // 795 // ihotkRSTAM sthitimArabhya yAvat granthidezAvAptistAvatprathamaM karaNaM yathApravRttinAmakaM bhavati / granthiM tu pUrvoktakha1 vibhajyata iti ka pustake / // 284 // For Private & Personel Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte rUpaM samatigacchataH - samatikrAmato'pUrvam - apUrva nAmakaM dvitIyaM karaNaM bhavati / anivarttikaraNaM punaH 'samyaktva puraskRte' samyaktvaM puraskRtam - abhimukhIkRtaM yena tasmin samyaktvAbhimukhe itiyAvat tasmin jIve bhavatIti // 795 // tadevaM karaNavaktavyatAmabhidhAya sAMprataM samyaktvavaktavyatAmabhidhAtukAma Aha saMmattaMpi yativihaM khavo (o) vasamiyaM tahovasamiyaM ca / khaiyaM ca kArayAdi ya (va) pannattaM vIyarAgehiM // 796 // samyak zabdaH prazaMsAyAmavirodhe vA, samyak - jIvastasya bhAvaH samyaktvaM prazasto mokSAvirodhI vA jIvasya khabhA | vavizeSa itiyAvat / tadapi trividhaM - triprakAram, AstAmanantaroktaM karaNaM trividhamityapizabdArthaH / cazabdaH svagatAnekabhedasUcakaH / uktaM ca- "taM paMcahA sammaM - uvasamaM sAsANaM khayasamajaM veyagaM khayagamiti" / traividhyameva darzayati- kSAyopazamikaM tathA aupazamikaM kSAyikaM ceti / kArakAdi veti vAzabdastraividhyasya prakArAntaratAsUcanArthaH / kArakamAdizabdAt rocakaM vyaJjakaM ca prajJataM vItarAgaiH // 796 // tatra kSAyopazamikaM tAvadabhidhitsurAha 1 tat paJcadhA samyaktvam -- aupazamikaM sAsvAdanaM kSayazamajaM vedakaM kSAyikamiti / ainelibrary.org
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 285 // Jain Education In micchattaM jamudinnaM taM khINaM aNudiyaM ca uvasaMtaM / mIsIbhAvapariNataM vedijaMtaM khaovasamaM // 797 // mithyAtvaM - mithyAtvamohanIyaM karmma yat udIrNam - udbhUtazaktikamudayAvalikApraviSTamitiyAvat tat kSINaM-pralayamupagatam, anuditaM ca-anudIrNa ca upazAntaM, upazAntaM nAma viSkambhitodayamapanItamidhyAtvasvabhAvaM ca tatra viSkambhitodayaM bhasmacchannAgnirivAnudriktAvastham apanItamidhyAtvasvabhAvaM - madanakodravodAharaNenApAditasamyaktvasvabhAvam / nanu yat viSkambhitodayaM mithyAtvaM tasyAnudIrNatA yuktA, vipAkena vedanAbhAvAt, yat punaH samyaktvarUpaM tadvipAkena vedyata eveti kathaM tasyAnudIrNatA yujyata iti 1, satyametat, kiMtu tasyApi samyaktvarUpasyApanItamidhyAtvasvabhAvatayA mithyAtvarUpeNa vedanA'bhAvAdupacAreNAnudIrNatvamucyata ityadoSaH / yadvA cazabdasya vyavahitaH prayogaH, tato yanmithyAtvamudIrNaM tat kSINaM yat punaranudIrNaM tat kiMcit upazAntaM ca, upazAntaM nAma samyaktva| rUpeNa pariNataM, tadevaM mizrIbhAvapariNataM - kSayopazamakhabhAvamApannaM vedyamAnam - anubhUyamAnaM midhyAtvaM pradezAnubhavanena samyaktvaM vipAkena kSAyopazamikaM samyaktvamucyate, nanvAtmapariNAmarUpaM samyaktvam "khaovasamAdibheyaM suhAya 1 tadeveti khapustake | 2 taJcAtmapariNAmeti khapustakapAThaH / 3 kSayopazamAdibhedaM zubhAtmapariNAmarUpaM tu / saMgrahaNiH. // 285 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariNAmarUvaM viti"vacanapramANyAt, tato mizrIbhAvapariNataM vedyamAnaM kSAyopazamikaM samyaktvamucyata iti virudhyate, mithyAtvadalikasyaiva samyaktvarUpatApannasya vedyamAnatvAt , naiSa doSaH, tathAvidhapariNAmahetutayA teSAmeva pudgalAnAM samyaktvopacArAt // 797 // adhunoddezakramAnusaraNata aupazamikaM samyaktvamAha uvasamiyaseDhigayassa hoi uvasAmiyaM tu sammattaM / jo vA akayatipuMjI akhaviyamiccho labhai sammaM // 798 / / upazamazreNigatasya-aupazamikazreNimanupraviSTasya sato bhavatyaupazamikameva samyaktvam / turavadhAraNe / anantAnubandhinAM darzanamohanIyasya copazamena nivRttamaupazamikam / 'jIvetyAdi' yo vA'kRtatripuJjaH-tathAvidhamandapariNAmopetatvAdanirvartitasamyaktvamithyAtvobhayarUpapujatrayo'kSapitamithyAtvaH-akSINamithyAtvaH, kSAyikasamyagdRSTivyavacchedArtha caitadvizeSaNaM, labhate-prApnoti yatsamyaktvaM tadopazamikamiti / iha hi kazcijantustathAvidhatIvrapariNAmopetattvenApUrvakaraNamupArUDhaH san mithyAtvaM tripuJjIkaroti / "appuNa tipuMja micchattaM kuNai koivovamayA" itivacanAt / tataH so'nivartikaraNasAmarthyAtsamyaktvamupanayan kSAyopazamikameva samyaktvamupayAti, mizrIbhAvapariNa1 apUrveNa tripujaM mithyAtvaM karoti kodravopamayA / manama in Education na For Private & Personel Use Only
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma // 286 // Jain Education tasya dalikasya vipAkato vedyamAnatvAt / yastu tathAvidhamandapariNAmopetatvAdapUrvakaraNamupArUDho'pi san mithyAtvasya tripuJjIkaraNAsamarthaH so'nivarttikaraNasAmarthyAdudIrNasya mithyAtvasyAnavayavazaH kSayAt anudIrNasya sarvathA viSkambhatodayatvAt UparadezakalpaM midhyAtvavivaramAsAdya aupazamikameva samyaktvamadhigacchatItyAgamopaniSat / tata ihoktaM 'jo vA akayatipuMjItyAdi // 798 // amumevArtha spaSTayannAha - khINammi udinnamma u aNudijaMte ya sesamicchatte / aMtomuhuttamettaM uvasamasammaM labhai jIvo // 799 // kSINa evadIrNe-udayaprApte anudIryamANe ca mandapariNAmopapannarUpatayA udayamagacchati ca zeSamidhyAtve- akSINamithyAtve kim ? - aupazamikaM samyaktvaM labhate jIvaH / kiyantaM kAlaM yAvadityAha - antarmuhUrttamAtraM, tata UrddhamavazyamavasthAnAntarAbhAvAnmithyAtvameva zaraNIkaroti, taduktam- "AlaMbaNamalahaMtI jaha sahANaM na muMcae iliyA / evaM akayatipuMjo micchaM ciya uvasamI ei // 1 // tti" // 799 // etadeva samyaktvaM dRSTAntena spaSTataramabhidhitsurAhaUsaradesaM daDhillayaM ca vijjhAi vaNadavo pappa | 1 AlambanamalabhamAnA yathA svasthAnaM na muJcatIlikA / evamakRtatripuJjo midhyAtvamevopazamI etIti // ional saMgrahaNi // 286 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ iya micchassa aNudae uvasamasamma labhai jIvo // 800 // UparaM nAma yatra tRNAderasaMbhavastadrUpaM dezaM, dagdhaM vA pUrvamevAgninA prApya vanadavo yathA vidhyAyati tatra dAhyAbhAvAt , itiH-evaM tathAvidhapariNAmavazAnmithyAtvasthAnudaye satyaupazamikaM samyaktvaM labhate jIva iti / atra vanadavakalpaM mithyAtvaM UparAdidezasthAnIyaM tathAvidhapariNAmakaNDakamiti / nanvaupazamikasamyaktvasya kSAyopazamikasamyaktvAtko vizeSaH, ubhayatrApi hyavizeSeNoditaM mithyAtvaM kSINamanuditaM copazAntamiti, ucyate-asti vizeSaH, kSAyopazamike hi samyaktve mithyAtvasya pradezAnubhavo'sti natyopazamike samyaktve iti / anye tu vyAcakSatezreNimadhyavarttinyevaupazamike samyaktve pradezAnubhayo nAsti natu dvitIye, tathApi tatra samyaktvANvanubhavAbhAva eva vizeSa iti // 800 // idAnIM kramaprApta kSAyikasamyaktvamAha khINe daMsaNamohe tivihammivi bhavaNidANabhUyammi / nippaccavAtamatulaM sammattaM khAigaM hoti // 801 // kSINe-kSapaka zreNimanupraviSTasya sata ekAntenaiva pralayamupagate darzanamohanIye trividhe'pi mithyAtvasamyagmithyA Jnin Education For Private Personel Use Only telibrary.org
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ | saMgrahaNi // 287 // tvasamyaktvabhedabhinne, kiMviziSTe ityAha-'bhavanidAnabhUte' bhavaH-saMsArastatkAraNabhUte, niSpratyapAyam-atIcArarUpApAyarahitam atulam-ananyasadRzamAsannatayA mokSahetutvAt yat samyaktvaM bhavati tat kSAyikamityucyate / mithyAtvAdikSayeNa nivRttaM kSAyikam // 801 // sAMpratamavasaraprApta kArakAdisamyaktvamabhidhitsurAha jaM jaha bhaNiyaM taM taha karei sati jammi kAragaM taM tu| royagasaMmattaM puNa ruimettakaraM muNeyatvaM // 802 // yat anuSThAnaM yathA sUtre bhaNitaM tat yasmin samyaktve paramavizuddhirUpe sati tathA karoti tat kArakamityucyate, kArayatIti kArakamiti / rocakasamyaktvaM punaH rucimAtrakaraM jJAtavyaM, rocayati-ruciM kArayati tathAvidhavizuddhibhAvAdvihitAnuSThAna iti rocakam // 882 // sayamiha micchaTTiI dhammakahAIhiM dIvati parassa / sammamiNaM jeNa dIvaga kAraNaphalabhAvato neyaM // 803 // yaH khayamiha mithyADaSTirabhavyo vA kazcit aGgAramaIkavat atha ca dharmakathAdibhirdharmakathayA AdizabdAnmAtRsthAnAnuSThAnena atizayena kenacit dIpayati-prakAzayati parasya samyaktvaM yena pariNAmavizeSeNa sa pariNAmavizeSaH // 287 // Jain Education 2 For Private Personel Use Only jainelibrary ang
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvaM dIpakamityucyate / nanu ca khayaM mithyASTiratha ca tasya samyaktvamiti kathamucyate virodhAt ?, ata AhakAraNaphalabhAvato jJeyamidaM-dIpakasamyaktvaM, mithyAdRSTerapi hi satastasya yaH pariNAmavizeSaH sa khalu pratipattaNAM samyaktvasya kAraNaM, tataH sa kAraNe kAryopacArAtsamyaktvamityucyate, ythaa''yughRtmitydossH||803|| sAMprataM samastasyaiva samyaktvasya sanivandhanatAmupadarzayannAha tavihakhaovasamato tesimagraNaM abhAvato ceva / evaM vicittarUvaM saNibaMdhaNamo muNeyatvaM // 804 // teSAmaNUnAM-mithyAtvapudgalAnAM tadvidhakSayopazamataH-tathAvidhakSayopazamabhAvataH abhAvatazca teSAmaNUnAM samyaktva| midamupajAyamAnamevaM kSayopazamAdibhedena vicitrarUpaM sanibandhanameva-sakAraNameva jJAtavyam / tathAhi-eta eva paramANavastathAvidhAtmapariNAmavazAtvacittathArUpAM zuddhimAsAdayanti yathA kSAyopazamikaM samyaktvaM bhavati, tatrApi kadA cit sAticAraM kadAcitpunastathopazAntimApadyante yathaupazamikaM samyaktvaM bhavati, yadA tu niHzeSataHkSIyante tadA dakSAyikasamyaktvalAbha iti // 804 // apare'pyasya samyaktvasya bhedAH saMbhavantIti tAn sUcayannAha kiM cehuvAhibhedA dasahAvi imaM parUviyaM samae / Jain Education a l For Private & Personel Use Only MMiw.jainelibrary.org
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNi // 28 // oheNa taMpimesiM bhedANamabhinnarUvaM tu // 805 // kiMca iha upAdhibhedAt-AjJAdivizeSaNabhedAt dazadhApi-dazaprakAramapi etat-samyaktvaM prarUpitaM samaye / yathoktaM prajJApanAyAM yathA-nissagguvaesaruI ANAruibIyasuttaruimeva / ahigamavitthAraruI kiriyAsaMkhevadhammaruI // 1 // " iti // yadyevaM tarhi tadeveha kasmAnnoktamityata Aha-'oheNetyAdi' oghena-sAmAnyena tadapi dazaprakAramamISAM bhedAnAM kSAyopazamikAdInAmabhinnarUpameva / turevakArArthaH / eteSAmeva kSAyopazamikAdibhedAnAM kenacidupAdhibhedena bhedavivakSaNAt, saMkSepArambhazcAyamato na teSAmihAbhidhAnamiti // 805 // idaM ca samyaktvamAtmapariNAmarUpatvAt chadmasthena durlakSyamiti tallakSaNamAha taM uvasamasaMvegAdiehiM lakkhijjae uvAehiM / AyapariNAmarUvaM bajjhehiM pasatthajogehiM // 806 // tat-samyaktvamAtmapariNAmarUpamupazamasaMvegAdibhiH, upazama upazAntiH, saMvego mokSAbhilASa, AdizabdAnni1 nisargopadezarucI AjJArUcibIjasUtrarucaya eva / adhigamavistArarucI kriyAsaMkSepadharmarucayaH / / in Eduent and For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma. 49 Jain Education In rvedAnukampAstikyaparigrahaH, ebhirupazamAdibhirupAyairvAdyavastuviSayatvAt prazastayogaH - zobhanavyApArarUpairlakSyateadhigamyate // 806 // tathA cAha- ettha ya pariNAmo khalu jIvassa suho u hoi vinneo / kiM malakalaMkamukkaM kaNagaM bhuvi jhAmalaM hoi ? // 807 // atra-samyaktve sati pariNAmaH - adhyavasAyaH, khaluravadhAraNe, zubha eva, turevakArarthaH, jIvasya bhavati vijJeyo natvazubhaH / athavA kimatra citramiti prativastUpamAmAha - 'kimityAdi' kiM malakalaGkarahitaM kanakaM bhuvi dhyAmalaM bhavati, naiva bhavatIti bhAvArthaH / evamihApi malakalaGkasthAnIyaM prabhUtaM kliSTaM karmma yadA kSINaM bhavati jIvasya tadA naiva dhyAmalatvatulyo 'zubha pariNAmo bhavatIti // 807 // prazamAdInAM vAhyaprazastayogatvamupadarzayati payaIe va kammANaM viyANiuM vA vivAgamasuhaM ti / aravina kuppai uvasamato sabakAlaMpi // 808 // prakRtyA vA samyaktvANuvedanajanitasvabhAvarUpayA vijJAya vA karmmaNAM kAyanibandhanAnAM vipAkamazubhaM yathA w.jainelibrary.org
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 289 // kaSAyASiSTo'ntarmuhUrttamAtreNApi yat vabhAti tadanekAbhirapi sAgaropamakoTI bhirduHkhena vedayate iti, tataH kimi - tyAha- 'avaraddhe ityAdi' aparAdhyati smeti aparAddhaH - pratikUlakArI tasminnapi na kopaM gacchati, upazamataH-upazamena hetunA sarvakAlamapi - yAvatsamyaktva pariNAmo'vatiSThata iti bhAvaH // 808 // tathA, naravibuhesarasokkhaM dukkhaM ciya bhAvato tu mannato / saMvegato na mokkhaM mottUNaM kiMci patthei // 809 // naravibudhezvarasaukhyaM - cakravattadrasaukhyaM karmajanitatayA sAvasAnatvena duHkhanibandhanatvAt duHkhameva bhAvataH -paramArthato manyamAnaH saMvegataH - saMvegena hetunA, na mokSaM- svAbhAvikaM jIvarUpamaparyavasAnaM muktvA kiMcidanyat prArthayate / / 809 // nArayatiriyanarAmarabhavesu nivedato vasati dukkhaM / akayaparaloga maggo mamattavisavegarahitovi // 810 // nArakatiryagzarAmarabhaveSu sarveSveva nirvedato- nirvedena kAraNena vasati duHkham / kiMviziSTaH sannityAha-akRta para samyaktvasyaupazamAdili GgAni // 289 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ UCCEA4 lokamArgaH-akRtasadanuSThAnaH / ayaM hi sakale'pi jIvaloke paralokAnuSThAnamantareNa sarvamevAsAraM manyate iti / punaH kathaMbhUta ityAha-mamatvaviSavegarahito'pi, apirevakArArthaH, prakRtyA mamatvaviSavegarahita eva, viditatattvatvAditi // 810 // tathA daNa pANinivahaM bhIme bhavasAgaramma dukkhattaM / avivesato'NukaMpaM duhAvi sAmatthato kuNati // 811 // ___ dRSTvA prANinivaha-jIvasaMghAtaM duHkhArta-zArIramAnasairduHkhairabhibhUtaM, ka dRSTvetyAha-bhIme bhayAnake bhavasAgare-saMsAra-14 samudre avizeSataH-AtmIyetaravicArAbhAvena anukampAM dvidhApi-dravyato bhAvatazca, tatra dravyataH prAzukapiNDAdi-I dAnena, bhAvato mArgayojanayA, sAmarthyataH khazaktyanurodhena karoti // 811 // tathA ___ mannati tameva saccaM nIsaMkaM jaM jiNehiM pannattaM / suhapariNAmo satvaM kaMkhAdivisottiyArahito // 812 // manyate-pratipadyate tadeva satyaM niHzaGkaM yat jinaiH prajJaptaM zubhapariNAmaH-sAkalyenAnantaroditaguNasamanvitaH sarva Jain Education a l For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha- disamastaM, na tu kiMcinmanyate kiMcinneti, bhagavatyavizvAsAyogAt / kiMviziSTaH san manyate ityAha-'kAlAdivizro- naizcayikaNIvRttiH tasikArahitaH' kAGkhA-anyAnyadarzanagrahaH, AdizabdAdvicikitsAdiparigrahaH, zaGkA tu niHzaGkamityanenaiva gatA, vyAvahA kAGkAdaya evaM vizrotasikA-saMyamasasyamaGgIkRtya adhyavasAyasalilasya vizrotogamanaM tayA rahita iti // 812 // rika s||29 // upasaMharannAha myaktvaM evaMvihapariNAmo sammAdiTTI jiNehiM pannatto / eso ya bhavasamudaM laMghai thoveNa kAleNaM // 813 // I evaMvidhapariNAmaH-anantaroddiSTaprazamAdipariNAmaH samyagdRSTirjinaiH prajJaptaH / asyaiva phalamAha-eSa ca-samyagdRSTi-| bhavasamudraM lazyati-atikrAmati, stokena kAlena, prAptavIjatvAdutkarSato'pyapArddhapudgalaparAvartena kiMcidUnena siddhi-11 praapteH||813 // evaMvidhameva samyaktvaM nAnyathetyetat pratipAdayannAhajaM moNaM taM sammaM jaM sammaM tamiha hoi moNaMti / // 29 // nicchayato itarassa u samma sammattaheUvi // 814 // Jain Education l a KHI For Private Personal use only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ manyate jagatastrikAlAvasthAmiti muniH-tapakhI tadbhAvo maunam-avikalaM munivRttaM, yanmaunaM tatsamyaktvaM yatsamyak-yat samyaktvaM tadiha bhavati maunaM jJAtavyamiti / taduktamAcArAGge-jaM moNaMti pAsahA taM sammati pAsahA jaM sammati pAsahA taM moNaMti pAsahA" ityAdi / etacaivamucyate nizcayato-nizcayamatena / "jo jahavAyaM na kuNai micchAdiTTI taohu ko anno? / baDhei ya micchattaM parassa saMkaM jnnemaanno||1||" ityaadivcnpraamaannyaat| itarasya tuvyavahAranayasya samyaktvamAstAmupazamAdiliGgagamyaH zubhAtmapariNAmaH kiMtu samyaktvaheturapi-arhacchAsanaprItyAdi kAraNe kAryopacArAtsamyaktvamabhipretaM, tadapi hi pAraMparyeNa zuddhacetasAmapavargaprAptiheturbhavatIti / vyavahAranayamatamapi |ca pramANaM, tabalenaiva tIrthapravRtteH, anyathA taducchedaprasaGgAt , taduktam-"jai jiNamayaM pavajaha tA mA vavahAranicchae (nayamayaM) muyaha / vavahAranaucchee titthucchedo jao'vassaM // 1 // " iti // 814 // tadevaM saprapaJcaM samyaktvaM vyAkhyAya sAMprataM jJAnaM vyAcikhyAsurAha 1 yat maunamiti pazyata tat samyaktvamiti pazyata, yatsamyaktvamiti pazyata tad maunamiti pazyata / 2 yo yathAvAdaM na karoti | mithyAdRSTistataH khalu ko'nyaH / vardhayati mithyAtvaM parasya zaGkAM janayan // 3 yadi jinamataM prapadyadhve tad mA vyavahAranizcayo muMcata / vyavahAranayocchede tIthoMcchedo yato'vazyam // 1 // Jain Eduetan For Private Personal Use Only Imlinelibrary.org
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH jJAnasya svarUpaM bhedAzca // 29 // paMcavihAvaraNakhayovasamAdinibaMdhaNaM ihaM nANaM / paMcavihaM ciya bhaNiyaM dhIrehi aNaMtanANIhiM // 815 // paJcavidhaM yadAvaraNaM matijJAnAvaraNAdi tasya yaH kSayopazama ityAdizabdAt kSayazca tannivandhanamiha jJAnaM paJcaSidhameva, tatkAraNasthAvaraNakSayopazamAderetAvadbhedopetatvAt , kAraNabhedanibandhanatvAca kAryabhedasya, bhaNitaM-pratipAdita dhIrairainantajJAnibhiH-tIrthakaraiH // 815 // tadeva paMcavidhatvaM jJAnasya darzayati AbhiNibohiyanANaM suyaNANaM ceva ohiNANaM ca / taha maNapajavanANaM kevalanANaM ca paMcamayaM // 816 // arthAbhimukho niyato vodho'bhinibodhaH abhinibodha evAbhinibodhikam , abhinibodhazabdasya vinayAdipAThAbhyupagamAt "vinayAdibhya ikaNi" tyanena khArthe ikaNpratyayo yathA-vinaya eva vainayikamiti / "ativartante khArthe pratya- yakAH prakRtiliGgavacanAnIti" vacanAttvatra npuNsklinggtaa| abhinibudhyate vA anenAsmAt asminvA abhinibodhaHtadAvaraNakarmakSayopazamastena nivRttamAbhinivodhikam AbhinibodhikaM ca tat jJAnaM ceti vishessnnsmaasH| tathA // 291 // Jain Educaton International For Private & Personel Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrUyata iti zrutaM-zabdaH, zrUyate vA'nena asmAt asmin veti zrutaM-tadAvaraNakarmakSayopazamastannibandhanaM jJAnamapyupacArAt zrutaM zrutaM ca tat jJAnaM ceti samAsaH / cazabdastu anayoH khAmyAdisAmyApekSayA tulyakakSatodbhAvanArthaH / khAmyAdisAmyaM ca kramaprayojanAdhikAre khayameva vakSyati / evakArastvavadhAraNArthaH, parokSatvamanayoravadhArayati-AbhinibodhikazrutajJAne eva parokSe iti / ava-adho'dhovistRtaM rUpivastujAtaM dhIyate-paricchidyate'nenAsminnasmAdvetyavadhiH-tadAvaraNakSayopazamasta tukaM jJAnamapyupacArAdavadhiH, yadvA avadhAnamavadhiH-rUpidravyamaryAdayA paricchedanam , avadhizcAsau jJAnaM ceti vizeSaNasamAsaH / cazabdo vakSyamANasthityAdisAdhApekSayA khalvanantaroktajJAnadvayena sahAsya saadhrmyprdrshnaarthH| tathA 'manaHparyavajJAna'miti, pariH-sarvato bhAve, avanam avaH, 'tudAdibhyo na kA'vityadhikAre kitI ceti auNAdiko'kArapratyayaH, avanaM gamanaM vedanamiti paryAyAH, pari avaH paryavaH paryaya iti vA pAThaH, tatra paryayaNaM paryayo bhAve't (la)pratyayaH, manasi manaso vA paryavaH paryayo vA manaHparyavaH manaHparyayo vA, sarvatastatpariccheda itiyAvat / athavA manasaH paryAyAH manaHparyAyAH 'paryAyAH bhedA dharmA bAhyavastvAlocanaprakArA ityanarthAntaram' teSAM vA saMbandhi jJAnaM manaHparyAyajJAnam / tathAzabdo vakSyamANacchadmasthakhAmisAdhAdyapekSayA avadhijJAnena sahAsya sArUpyapradarzanArthaH / kevalajJAnaM ce'ti, kevalam-asahAya, matyAdijJAnanirapekSatvAt , zuddhaM vA kevalaM, tadAvaraNamalakalaGkarahitatvAt , sakalaM vA kevalaM, prathamata evAzepatadAvaraNavigamataH saMpUrNasyotpatteH, asAdhAraNaM Jain Education a l Mainelibrary.org
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 292 // CORRECORDCCROSSOMGAAKA vA kevalam , ananyasadRzatvAt , anantaM vA kevalaM, jJeyAnantatvAt , kevalaM ca tat jJAnaM ca kevalajJAnaM, yathAvasthitAze-II AvaraNa pabhUtabhavadbhAvibhAvasabhAvAvabhAsi jJAnamitiyAvat / cazabdo vakSyamANApramattayatikhAmisAdhAdyapekSayAnantarokta-13kSayopazama. jJAnena samamasya sArUpyapradarzanArthaH // 816 // yaduktaM-'paJcavidhAvaraNakSayopazamAdinivandhanatvAt jJAnaM paJcavidhamiti', tatra ka iva kiMrUpo jIvaH kimiva vA tasya jJAnaM kathamiva vA tasya jJAnasyAvaraNamiti, etat dRSTAntena bhAvayati caMdoba hoi jIvo payatIe caMdimava vinnANaM / / ghaNaghaNajAlanihaM puNa AvaraNaM tassa niddiTuM // 817 // candra iva-zazAGka iva bhavati jIvaH, prakRtyA-khabhAvazuddhayA, sakalajaladavikalakaumudIzazAGka iva svarUpeNaikAntanirmalo jIva itiyAvat / 'caMdimaca vinnANamiti' candrasya candrikeva khaparaprakAzanakhabhAvaM jIvasya vijJAnam / yathA ca candrasya kharUpato nirmalasyApi tajjyotsnApracchAdakaM ghanamiti-niviDaM ghanajAlaM-meghavRndaM bhavati tannibhaMtatkalpaM tasya-jIvasya saMbandhino jJAnasyAvaraNaM nirdiSTaM tIrthakaragaNadharaiH // 817 // // 292 // tassa ya khaovasamao nANaM so uNa jiNehiM pannatto / koI sahAvato cciya koI puNa ahigamaguNehiM // 818 // SACROCALCULCOHOROSCOM in Education For Private Personel Use Only ojainelibrary.org
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education I tasya ca - AvaraNasya kSayopazamataH - uditasya karmmAzasya kSayo niHzeSato'pagamo'nuditasya bhasmacchannAnnerivAnudrekAvasthA upazamaH kSayopazamastasmAt jJAnaM jIvasya bhavati, yathA kharapavanavighaTitajaladapaTalaikadeza candrasya candrikA / 'so uNa ityAdi' sa punaH - kSayopazamo jinairevaM prajJaso, yathA- ko'pi kSayopazamaH khabhAvata eva bhavati, ko'pi | punaradhigamaguNairvakSyamANakharUpairiti // 818 // kaH punaH kSayopazamaH keSAM bhavatItyetadvibhajannAha - egaMdiyAdiyANaM oheNa sahAvato muNeyo / ahigamato tu pagiTTho so uNa paMciMdiyANaM tu // 819 // ekendriyAdInAM svasvabhAvataH kSayopazamo jJAtavyaH / kathaM punarjJAtavya ityata Aha-oghena - sAmAnyena, natu vizi-STatayA / adhigamatastu - padaikadeze'pi padasamudAyopacArAdadhigamaguNebhyaH punarupajAyamAnaH kSayopazamaH prakRSTaH, tuzabdo vizeSaNe, pUrvaH sAmAnyena ayaM tu viziSTa iti vizeSayati, sa punaradhigamajaH kSayopazamaH paJcendriyANAmeva jJAtavyaH / turevakArArthaH // 819 // adhigamaguNAneva darzayati nANassa NANiNaM NANasAhagANaM ca bhattivahumANA / sevaNaDDAdI ahigamaguNamo muNeyavA // 820 // jainelibrary.org
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 293 // jJAnasya jJAninAm - AcAryAdInAM jJAnasAdhakAnAM ca - pustakapaTTikAdInA, bhaktipUrvakaM yadvahumAnam - AntaraH prItivizeSastasmAdye AsevanavRddhyAdaya AdizabdAtpAThakAdhyApakabhaktapAnAdyupaSTambhapravacanavatsalatA'bhIkSNajJAnopayogAdiparigrahaH, adhigamahetavo guNA adhigamaguNA jJAtavyAH, 'mo' nipAtaH pUraNe // 820 // amISAM phalamAha - suhapariNAmattaNao kiliTThapariNAmasaMcitamaNataM / eehiM bhavasatto niyameNa khavei AvaraNaM // 821 // etaiH - adhigamaguNairbhavya sattvo niyamena - avazyatayA kSapayati- prakRSTaprakRSTatarAdirUpakSayopazamAvasthIkaroti, niHzepato vA apagamayati AvaraNam - AvArakaM jJAnasya karmma, kiMviziSTamityAhakliSTapariNAmasaMcitaM krUrAdhyavasAyopArjitaM, tadapi ca pradezApekSayA anantam - anantaparamANvAtmakam / kathaM punaretaditthaMbhUtamadhigamaguNaiH kSapayatItyatrAha - zubhapariNAmatvataH, abhihitAdhigamaguNavato hi pariNAmaH zubha eva bhavati, anyathA teSAmeva tattvato'nupapatteriti // 821 // tataH kimityAha paNadaraviyaliehiM ghaNaghaNajAlehiM caMdima va tao / caMdassa pasarai bhisaM jIvassa tahAvihaM nANaM // 822 // oghAdhi gamokSayo. hetU adhi gamaguNAH // 293 // lainelibrary.org
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ tataH- AvaraNakSayAt jIvasya tathAvidhaM - kSayAnurUpaM jJAnaM prasarati, yathA- pavanadaravigalitaiH - kharapavana saMparkata ISadapagatairghanaghanajAlaiH - atiniviDameghavRndaizcandrasya candriketi // 822 // tadevaM jIvakharUpatajjJAnatadAvaraNakSayopazamAdyabhihitam, sAMprataM yat prAgupanyastamAbhinivodhikAdiprabhedairjJAnasya paJcakAratvaM tAn bhedAn vyAcikhyAsurAha jamavaggahAdirUvaM paccutpannatthagAhagaM loe / iMdiyamaNonimittaM taM AbhiNibohigaM beMti // 823 // yat avagrahAdirUpam - avagrahehAvAyadhAraNAtmakaM pratyutpannArthagrAhakaM - varttamAnArthagrAhakaM prAyovRttimAzritya caivasucyate, yataH smRtiratItaviSayaiva bhavatIti, indriyamanonimittaM tat-AbhinivodhikajJAnaM prAgabhihitazabdArtha bruvate | tIrthakaragaNadharAH / anena khamanISikAvyudAsamAha / tatrAvagraho dvidhA, vyaJjanAvagrahaH arthAvagrahazca / tatra vyajyate'rtho |'nena pradIpeneva ghaTa iti vyaJjanam - upakaraNendriyaM tena vyaJjanenopakaraNendriyeNAvagrahaH prAptAnAM zabdAdipariNatadravyANAmavyaktaM jJAnamAtraM vyaJjanAvagrahaH, eSa kAlato'ntarmuhUrtta pramANaH / vyaJjanAvagrahacaramasamaye zabdAdyarthAvagrahalakSaNo'rthAvagrahaH / etacca zrotramrANajihvAsparzanarUpendriyacatuSTayamadhikRtya veditavyaM cakSurmanoviSaye tu prathamata ekArthAvagrahaH, sa Jain Educationtional 5
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 294 // Jain Education cAnirdezyasAmAnyamAtrAvagamanarUpa ekasAmayikaH / avagRhItazabdAdyarthagata (tAsadbhUta) sadbhUtavizeSaparityAgA ( dAnA ) bhimukhaM prAyo madhuratvAdayaH zAGkhazabdadhamma atra ghaTante na kharakarkazaniSThuratAdayaH zArGgazabdadharmAH iti jJAnamIhA / avagrahAnantaramIhitasyArthasyAvagamo - nizcayo yathA - ' zAGkha evAyaM zabdo na zArGga iti' avAyaH, avagrahAdikrameNa nicitArthaviSaye tadupayogAdabhraMzo'vicyutiH, tajanitaH saMskAravizeSo vAsanA, tatsAmarthyAduttarakAlaM pUrvopalabdhArthaviSayamidaM tadityAdi jJAnaM smRtiH, avicyutivAsanAsmRtayazca dharaNalakSaNasAmAnyAnvarthayogAddhAraNeti vyapadizyate / vAsanAvyatirekeNa cehAdayaH sarve'pi kAlato'ntarmuhUrtta pramANAH, vAsanA tu saMkhyeyavarSAyuSAM saMkhyeya kAlamasaGkhyeyavarSAyuSAmasayeya kAlamiti // 823 // zrutajJAnamabhidhitsurAha - jaM puNa tikAlavisayaM AgamagaMthANusAri vinnANaM / iMdiyamaNonimittaM taM suyanANaM jiNA viMti // 824 // yatpunastrikAlaviSayaM zabdArthAlocana trikAlAvalambi samAnapariNAmagocaratvAt asya ca jJAnasya zabdArthAlocacanAtmakatvAttathAcAha - AgamagranthAnusAri - zrutagranthAnusAri zabdArthAlocanAnusArItiyAvat vijJAnaM indriyamanonimittaM tat zrutajJAnaM prAgabhihitazabdArtha jinA bruvate // 824 || avadhijJAnamAha - matizruta lakSaNe // 294 // jainelibrary.org
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ ohinnANaM bhavajaM khaovasamiyaM ca hoti nAyavaM / teyAbhAsaMtaradavasaMbhavaM rUvivisayaM tu // 825 // avadhijJAnaM pUrvoktazabdArtha bhavajaM-bhavapratyayaM kSAyopazamikaM ca bhavati jJAtavyam / tatra bhavajaM devanArakANAM, kSAyopazamikaM tiryagamanuSyANAm / nanvAbhinivodhikAdijJAnacatuSTayaM kSAyopazamikameva nArakAdibhavazca tadAyuHkarmoda-12 yAdijanitatvAdaudayikastatkathamidamavadhijJAnaM tannimittaM bhavet ?, audayikatvaprasaGgAt / naiSa doSaH / yatastadapi | tattvataH kSAyopazamikameva, paraM so'pi kSayopazamastasminnArakAdibhave satyavazyaM bhavati, karmaNAM kSayopazamAdervici nimittApekSitvAt , taduktam-"udayakkhayakhaovasamovasamA jaM ca kammuNo bhaNiyA / davaM khettaM kAlaM bhavaM ca bhAvaM ca saMpappa // 1 // " iti, tato nArakAdibhavasyAvazyaM tatkSayopazamahetutvAt avadhijJAnaM tanimittamucyata iti / yadAha bhASyakRt-"ohI khalUbasamie bhAve bhaNio bhavo thodie| to kiha bhavapaccaio vottuM jutto'vahI doNhaM // 1 // |sovi hu khaovasamio kiMtu sa eva u khaovasamalAbho / tammi sai hoivassaM bhannai bhavapaJcao to so||2||" 1 gAthA 749 / 2 avadhiH khalyaupazamike bhAve bhaNito bhvstaudyike| tasmAtkathaM bhavapratyayo vaktuM yukto'vadhiyoH // 1 // so'pi khalvIpazamikaH kiMtu sa eva tu kSayopazamalAbhaH / tasminsati bhavatyavazyaM bhaNyate bhavapratyayastasmAtsaH // 2 // 3 paJcaio iti khapustake / dharma. 50 Jain Education in For Private & Personel Use Only MAjainelibrary.org
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ . dharmasaMgrahaNIvRttiH avadhijJAna // 295 // SAROSASURESSISAST iti / kiMviSayaM punastadavadhijJAnaM prathamata utpadyata ityata Aha-'teyetyAdi' taijasAni ca bhASAzca-bhASAyogyAni dravyANi ca teSAmantaraM-yAni ubhayAyogyAni tatra saMbhavaH-utpattiryasya tattathA, 'rUvivisayaM tviti' turevakArArthaH rUpiviSayameva na tvarUpiviSayam / nanu yadi rUpiviSayamevAvadhijJAnaM tarhi kimuktamAgame-"khettao NaM ohinnANI jahanneNa aMgulAkhejaibhAgaM jANai pAsai, ukkoseNaM asaMkhijAI aloge logamettAI khaMDAI jANai pAsaitti" iha haloko'pyasaMkhyeyalokamAtrakhaNDAtmako'vadhijJAnasya viSaya ukta iti, tadayuktam , abhiprAyAparijJAnAt , nahi tatrAkAzakhaNDAnyeva lokapramANAni asaMkhyeyAni viSayatayA sAkSAnirdiSTAni, kiMtu yadi tatrApi draSTavyaM rUpi vastujAtaM bhavet tata etAvanmAtre kSetre pazyediti saMbhavamAzritya sAmarthyamAtrayu(muktam , "na u pecchai khettakAle so" itivacanAt , tathAcAha bhASyakRt-sAmatthamittameyaM daTTavvaM jai haveja pecchejA / na u taM tatthatthi jao so rUvinibaMdhaNo bhnnio||1||" iti / yadi tAnyAkAzakhaNDAni na sAkSAdavadheviSayastarhi kiM tena sAmarthyamAtreNApyabhihitena niSphalatvAditi cet / na / tasya tathAprakarSabhAvadyotanena lokAkAzasthasUkSmasUkSmatararUpivastujAtaviSayatAsUcane 1 kSetrataH avadhijJAnI jaghanyenAGgulAsaMkhyeyabhAgaM jAnAti pazyati, utkarSeNAsaMkhyeyAnyaloke lokamAtrANi khaNDAni jAnAti pshyti||2 na tu pazyati kSetrakAlau saH / 3 sAmarthyamAtrametat draSTavyaM yadi bhavet pazyet / na tu tat tatrAsti yataH sa rUpinibandhano bhaNitaH / // 295 // Jain Education in For Private Personel Use Only X Dainelibrary.org
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmarthya mAtrAbhidhAnasya saphalatvAt , taduktam-"vaDaMto puNa bAhiM logatthaM ceva pAsaI davaM / suhumayaraM suhumayara paramohI jAva paramANuM // 1 // " iti // 825 // adhunA manaHparyavajJAnamAha maNapajjavanANaM puNa jaNamaNapariciMtitatthapAgaDaNaM / mANusakhettanibaddhaM guNapaccaiyaM carittavato // 826 // manaHparyavajJAnaM prAguktazabdArtha, punaHzabdo vizeSaNArthaH vakSyamANacchadmasthakhAmyAdisAmye'pi sati apramattayatikhAmyAdibhedena bhinnamidamavadhijJAnAditi vizeSayati, janAnAM manAMsi janamanAMsi taiH paricintito yo'rthastaM prakaTayati-prakAzayatIti janamanaHparicintitArthaprakaTanaM mAnuSakSetram-arddhatRtIyadvIpaparimANaM tannivaddhaM na tadvahivyavasthitaprANimanaHparicintitArthaviSayaM pravartata itiyAvat / guNAH-AmoSadhyAdilabdhihetavaH kSAntyAdayaH ta eva pratyayAH-kAraNAni yasya tat guNapratyayam , cAritraM-vakSyamANakharUpaM tadyasyAsti sa cAritravAn tasyedaM bhavati nAnyasya, etaduktaM bhavati-apramattasaMyatasyAmoSadhyAdiRddhiprAptasya bhavatIti // 826 // kevalajJAnamAha aha sabadavapariNAmabhAvavinnattikAraNamanaMtaM / 1 vardhamAnaH punarbahirlokasthaM caiva pazyati dravyam / sUkSmataraM sUkSmataraM paramAvadhiryAvatparamANum // Jain Educati o nal For Private & Personel Use Only O ww.jainelibrary.org
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH manaHparya yakevale // 296 // ni jIvAdilakSaNAmiyanarthAntaraM tasya vizeSaNa zAzvataM, tazca pratipAtIpAti sadAvasthitamitimA sAsayamappaDivAI egavihaM kevalaM nANaM // 827 // prAgupanyastajJAnapaJcakakramaprAmANyAnusaraNAdathazabdo manaHparyAyajJAnApekSayA kevalajJAnasyAnantaryadyotanArthaH / sarvANi yAni jIvAdilakSaNAni dravyANi teSAM pariNAmAH-prayogavizra(sra)sobhayajanyA utpAdAdayaH sarvadravyapariNAmAsteSAM bhAvaH-sattA khalakSaNamityanAntaraM tasya vizeSeNa jJApanaM jJaptiH-paricchittiH tasyA vijJaptaH kAraNaM sarvadravyapariNAmabhAvavijJaptikAraNaM, taca jJeyAnantatvAdanantaM, zazvadbhavaM zAzvataM, taca pratipAtyapi bhavati yAvatkAlaM bhavati tAvat zazvadbhavanAdityata Aha-apratipAti, patanazIlaM pratipAti na pratipAti apratipAti sdaavsthitmitiyaavt|| na ca pratipAtItyetadevAstu zAzvatamityayuktaM nirarthakatvAditi / apratipAtino'pyavadhijJAnasya zAzvatatvAbhAvAt , tasmAdubhayamapi yuktameva, tathA ekavidham-ekaprakAraM niHzeSata AvaraNAbhAvasyaikarUpatvAt , kevalajJAnaM prAnirUpitazabdArthamiti // 827 // atra para Aha NattegasahAvattA AbhiNibohAdi kiMkao bhedo?|| neyavisesAo ce Na sabavisayaM jato caramaM // 828 // jJatyekakhabhAvatvAt-paricchedaikarUpatvAt jJAnasyAbhinivodhikAdibhedaH kiMkRtaH-kiMnimittaH ?, nirnibandhanatvAnnaivAsau yukta iti bhaavH|jnyeyvishessaat-jnyeybhedaadaabhinibodhikaadiko bheda iti cet tathAhi-vartamAnakAlabhAvi vastu SASARASOSIPA jJApana jatiH-pAsobhayajanyA utpAsAnantaryayotanA tyata Aha-apratistatvAdanantaM, // 29 // -CICE Jain Educationkon jainelibrary.org
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int AbhinivodhikajJAnasya jJeyaM, trikAlavartti ca zabdagocaraH sAmAnyaM zrutajJAnasyetyAdi / atrAha - 'netyAdi' yadetaduktaM tanna / yasmAtsarvaviSayaM sarve - abhinivodhikAdijJAnaviSayA api viSayA yasya tattathA caramaM kevalajJAnaM, na ca tatra viSayabhede'pi bhedo'sti, tannAsau bhedasAdhanAyAlamiti // 828 // aha paDivattivisesA Negammi va'NegabhedabhAvAto / AvaraNavibhedovi hu sahAvabhedaM viNA na bhave // 829 // athocyeta na viSayabhedAt jJAnasya bhedamicchAmaH kiMtu pratipattivizeSAt - pratipattiprakArabhedAditi / tadapi na yuktam / kuta ityAha-ekasminnapyanekabhedabhAvAt - ekasminnapi jJAne anekabhedabhAvaprasaGgAt, dezakAlapuruSasvarUpabhedena pratyekamAbhinivodhikAdijJAnAnAM pratipattiprakArAnantyabhAvAt / syAdetat, tadAvaraNIyaM karmma anekabhedamatastadAvArya jJAnamapyanekabhedatvaM pratipadyata ityata Aha- 'AvaraNetyAdi' AvaraNavibhedo'pi 'hu' nizcitaM na svabhAvabhedaM vinA bhavitumarhati, AvAryApekSaM hyAvaraNaM taccaikakhabhAvamiti kathaM tadAvaraNamanekadhA bhavediti // 829 // atha nipaptadayaM mA doSa iti svabhAvato'pi jJAnasya bheda iSyate iti, atrAha tammiya sati savesiM khINAvaraNassa pAvatI bhAvo / Sanelibrary.org
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ R jJAnAnA paJcaprakAratA S dharmasaMgraha taddhammattAto cciya juttivirohA sa cANiTo // 830 // NIvRttiH tasmin-jJAnasya svabhAvabhede sati sarveSAm-AbhinibodhikAdijJAnAnAM bhAvaH-sattA kSINAvaraNasya sarvajJasya // 297 // prApnoti / kuta ityAha-taddhamatvAdeva-jIvakhabhAvatvAdeva / jJAnaM hi Atmano naupAdhikaM kiMtu khabhAvabhUtaM, tasya cet kharUpeNaivAbhinibodhikAdirUpatayA bhedastataH kSINAvaraNasyApi tadbhAvaH prApnoti iti, sa ca kSINAvaraNasyApyAbhinibodhikAdijJAnabhedabhAvo'niSTaH / kuta ityAha-yuktivirodhAt // 830 // tameva darzayati arahAvi asavannU AbhiNibohAdibhAvato niymaa| __ kevalabhAvAto ceva sabanU NaNu viruddhamidaM // 831 // arhannapi-aSTamahAprAtihAryAdyaizvaryavAnapi bhagavAnasarvajJaH, AbhinibodhikAdijJAnabhedabhAvAd-asmAdRza iva niya|mAdasarvajJaH prApnoti / kevalAbhAvAt sarvajJa eva bhagavAniti cet ? nanvidaM viruddham / tathAhi-yadA bhagavataH kevala jJAnopayogastadA tadbhAvena niHzeSavastujAtaparicchedAt sarvajJatvaM, yadA tvAbhinibodhikAdijJAnopayogabhAvastadA lAdezataH paricchedasaMbhavAt asmAdRzasyeva tasyApyasarvajJatvaM, na ca bhagavataH sarvajJatvamasarvajJatvaM ceSyata iti viruddhameta diti sthitam // 831 // anyaca, OCIRCRCISEOCE // 297 // Jain Education For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education caramAvaraNassa khao paisamayaM caramae va hojAhi / patisamaye tabbhAvo'sagalo so kassa bhedotti ? // 832 // caramAvaraNasya- kevalajJAnAvaraNasya kSayaH kiM pratisamayaM bhavet kiMvA carame samaye ? iti pakSadvayam / tatra yadyAdyaH pakSastataH pratisamaya-samaye samaye sa tadbhAvaH - kevalajJAnasadbhAvo'sakalaH - khaNDarUpaH kasyAbhi nibodhikAderbhedaH syAt ?, kka paJcAnAM bhedAnAmanyatarasmin bhede'ntarbhavet ?, naiva kvaciditi bhAvaH / tathAhi - nAbhinibodhikAdiSu, tadvilakSaNatvAt, na kevalajJAne chadmasthasya tadanabhyupagamAditi // 832 // aha sativimmi bhAvo Na tassa patisamayameva iTThotti / kahamAbhiNibohAdisu tabbhAve haMta bhAvoti ? // 833 // atha manyethAH satyapi tasmin - pratisamayamAvaraNakSaye na tasya- kevalajJAnasya pratisamayameva bhAva iSTaH, pUrvoktadoSaprasaGgAt, kiMtu caramasamaya eveti / yadyevaM tarhi kathamAbhinivodhikAdiSvapi jJAneSu tadbhAve - pratisamayamAvara 1 kevalajJAnAdbhAvo'sakalaH itikapustake / ational ***
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnAnAM dharmasaMgrahaNIvRttiH paJcaprakAratA // 298 // MALASSOCHAMPARAN NakSayabhAve 'hanta' bhAvo yujyate, naiva kathaMcana, nyAyasyobhayatrApi samAnatvAditi // 833 // dvitIyaM pakSamadhikRtyAha siya caramae cciya khao kaha tIrai ettiyassa kAuMti ? / ___Na ya poggalANa samae aNaMtakAlaM ThitI bhaNitA // 834 // syAdetat-caramasamaye kevalajJAnAvaraNasya kSayo'bhyupagamyate natu pratisamayaM tato yathoktadoSAnavakAza iti / nanvevamapi caramasamayamAtreNa kathametAvato'nantakAlopArjitakevalajJAnAvaraNaparamANusaMghAtasya kSayaH kartuM zakyate?, naiva kathaMcanetibhAvaH, kAlasya sarvastokatvAt , ghAtyasya ca karmANusaMghAtasyAtIvaprabhUtatvAt / bhavatu vA samayamAtregApi tAvataH kSayastathApi naitadabhyupagantuM yuktamAgamavirodhAttathA cAha-'nayetyAdi / co hetau| na yasmAt pudgalAnAmanantakAlaM sthitiH samaye-pravacane bhaNitA, kiMtvasaMkhyeyaM kAlaM, caramasamaye cAvaraNakSayAbhyupagame karmapudgalAnAmanantakAlaM sthitirabhyanujJAtA bhavet , tathA ca satyAgamavirodha iti // 834 // upasaMharannAha tamhA avaggahAto Arabbha ihegameva nnaannNti| juttaM chaumatthassA'sagalaM itaraM tu kevaliNo // 835 // // 29 // Jain Education in For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ tasmAdiha-vicAraprakrame avagrahAdArabhya chadmasthasya sato yat asakalam-asakalaviSayaM jJAnaM tatsarvamapyekameva yuktaM, itarattu sakalArthaviSayaM kevalina iti sakalAsakalaviSayatayA jJAnasya bhedadvayameva samIcInaM natu bhedapaJcaka-12 6 miti // 835 // atrAcArya Aha NattegasahAvattaM oheNa visesao puNa asiddhaM / egaMtatassahAvattaNe u kaha hANivuDIo ? // 836 // yaduktaM jJaptyekakhabhAvatvAt jJAnasyAbhinivodhikAdibhedona yukta iti. tatra japtyekakhabhAvatvaM kimoghena-sAmAnyedineSyate vizeSato vA ? / yadyoghena tataH siddhasAdhyatA, sAmAnyato jJAnasya ekarUpatvAbhyupagamAt / atha vizeSato jJokakhabhAvatvaM tarhi tadasiddham / kathamityAha-'egaMtetyAdi' tu hetvarthe yasmAdekAntatatvabhAvatve-sarvathA jJatyekakhabhAvatve sati jJAnasya ye pratiprANyanubhavasiddhe hAnivRddhI te kathaM syAtAM ?, naiva kathaMcanetibhAvaH, tasmAdvizepatastadasiddham // 836 // etadeva bhAvayati jaM avicaliyasahAve Na egaMtatassabhAvattaM / RAAAAAACANCE Co-CANCHORRECORRENCC
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnAnA paJcaprakAratA dharmasaMgraha-18 Na ya taM tahovaladdhA ukkarisApakarisavisesA // 837 // NIvRttiH yasmAdavicalitakhabhAve-ekAntenaikarUpe jJatve sati jJAnasya ekAntatatvabhAvatvaM-sarvathA jJaptyekakhabhAvatvaM yujyate // 299|| inAnyathA, na ca tat-avicalitakhabhAvaM jJatvamasti / kuta ityAha-'tahovetyAdi' tathA pratiprANyanubhavasiddhatayA upalabdhAt utkarSApakarSavizeSAt, upalabhyete hi abhyAsabhAvAbhAvAdinA jJAnasyotkarSApakarSAviti // 837 / / tamhA paritharAto nimittabhedAto smysiddhaato| uvavattisaMgao ciya AbhiNibohAdigo bhedo // 838 // tasmAt paristhUrAta vakSyamANalakSaNAnimittabhedAt samayasiddhAt-pravacanaprasiddhAdAbhinibodhAdiko bhedo jJAnasopapattisaMgata eva-yuktiyukta eva // 838 // tameva paristhUraM nimittabhedamupadarzayati ghAtikkhayo nimittaM kevalanANassa vannio samae / maNapajavanANassa u tahAvito(ho) appamAdotti // 839 // ghAtayanti jJAnAdikaM guNamiti ghAtIni-jJAnAvaraNadarzanAvaraNamohanIyAntarAyANi teSAM kSayaH-sAkalyeno // 299 // Jain Education For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ AC%ACARAM cchedo nimittaM kevalajJAnasya varNitaH samaye / manaHparyavajJAnasya tu tathAvidhaH AmoSadhyAdilabdhinimittabhUto'pramAda iti // 839 // ohinnANassa tahA aNidiesu pi jo khovsmo| matisuyanANANaM puNa lakkhaNabhedAdiNA bheo // 840 // avadhijJAnasya, tatheti samuccaye, yo'tIndriyeSvapi rUpidravyeSu kSayopazamaH sa nimittam / matijJAnazrutajJAnayoH | punarlakSaNabhedAdinAbhedo jJeyo, lakSaNabhedAdiko nimittabhedo jJeya itiyAvat , AdizabdAt hetuphlbhaavaadiprigrhH|| | yaduktam-"lakkhaNabheyA hetuphalabhAvao bheyiNdiyvibhaagaa| vAgakkharamUyeyarabhedA bheo maisuyANa ||1||miti"|| tatra yadindriyamanonimittaM zabdArthAlocanAnusAreNa pravartate tat zrutajJAnaM zeSamindriyamanonimittaM jJAnaM matijJAnamiti | lakSaNabhedaH, yadAha-"iMdiyamaNonimittaM jaM vinANaM suyANusAreNaM / niyayatthottisamatthaM taM bhAvasuyaM maI sesaM // 1 // |ti"|| 'suyANusAreNaMti' zabdArthaparyAlocanAnusAreNa, zabdArthaparyAlocanaM ca nAma vAcyavAcakabhAvapurassarIkAreNa 1 lakSaNabhedADhetuphalabhAvato bhedendriyavibhAgAt / varukAkSaramUketarabhedAnedo matizrutayoH // 1 // 2 indriyamanonimittaM yadvijJAna zrutAnusAreNa / nijakArthoktisamarthaM tad bhAvazrutaM matiH zeSam // 1 // -- - ".-". Jain Education in For Private Personel Use Only Pow.jainelibrary.org
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ REAMILama dharmasaMgraha- saMspRSTasyArthasya prtipttiH| tathA matyupayogapUrvakaHzrutopayogaH, na hi matijJAnenAsaMcetayataH zrutagranthAnusArivijJAna-11 jJAnAnAM NIvRttiH mupajAyate iti hetuphalabhAvaH / tathA caturdAvyaJjanAvagrahaSoDhArthAvagrahahApAyadhAraNAtmakatvAdaSTAviMzatibhedaM mati- paJcaprakA ratA // 30 // jJAnam aGgAnaGgAdibhedaM ca zrutajJAnamiti bhedakRto vibhaagH| indriyakRto vibhAgaH punarayam-"soiMdiovaladdhI hoi suyaM sesayaM tu mainANaM / mottUNaM davasuyaM akkharalaMbho ya sesesu // 1 // " asyAH pUrvagatagAthAyA ayamarthaH-zrotre|ndriyeNa zrotrendriyasya vA upalabdhiH zrotrendriyopalabdhirbhavati zrutam 'iSTitazvAvadhAraNavidhiriti' zrutaM zrotrendriyopalabdhireveti draSTavyaM, natu zrotrendriyopalabdhiH zrutameveti, atiprasaGgApatteH, tathAhi-zrotrendriyopalabdhirapi kAcidavagrahehApAyarUpA matijJAnaM, zrutagranthAnusAriNyA eva tasyAH zrutajJAnatvAbhyupagamAt , tatazca zrotrendriyopala-1 bdhiH zrutamevetyavadhAraNe matirUpAyA api tasyAH zrutatvaM prasajyateti, uktaM ca-"soiMdiyovaladdhI ceva suyaM na u hataI suyaM ceva / soiMdiovaladdhIvi kAi jamhA mainnANa // 1 // miti" // 'sesayaM tu mainANamiti' zeSaM yat cakSu-18 rAdIndriyopalabdhirUpaM vijJAnaM tanmatijJAnaM bhavatIti saMbadhyate / tuzabdo'nuktasamuccaye / AstAM zeSaM vijJAnaM zrotrendriyopalabdhirapi kAcidavagrahehApAyarUpA matijJAnamiti samucinoti, taduktam-tu samucavayaNAo kAI soiMdio // 30 // 1 zrotrendriyopalabdhirbhavati zrutaM zeSakaM tu matijJAnam / muktvA dravyazrutamakSaralAbhazca zeSeSu / / 2 zrotrendriyopalabdhizcaiva zrutaM natu sakA zrutaM caiva / zrotrendriyopalabdhirapi kAcit yasmAd matijJAnamiti // 3 tusamuccayavacanAt kAcit zrotrendriyo MEROLOGESSIONAL Jain Education na For Private & Personel Use Only Maw.jainelibrary.org
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma. 51 Jain Education veladdhIvi / mairevaM sai souggahAdayo huMti maibheyA // 1 // iti" // tadevaM sarvasyAH zeSendriyopalabdherutsargeNa matijJAnatve prApte sati apavAdamAha - 'mocUrNa dadyasuyaMti' muktvA dravyazrutaM pustakapatrAdinyastAkSararUpadravyazrutaviSayAM zabdA| paryAlocanAtmikAM zeSendriyopalabdhi, tasyAH zrutajJAnakhabhAvatvAt / yazca dravyazrutopalabdhivyatirekeNAnyo'pyakSaralAbhaH zabdArthaparyAlocanAtmako na tu kevalo materapIhAdirUpAyA antarjalpAkArarUpAkSaralAbhAtmakatvAt zeSeSvindriyeSu so'pi zrutamucyate / nanu yadi zeSendriyAkSaralAbho'pi zrutamucyate tarhi yat AdAvavadhAraNamakAri 'zrutaM zrotrendriyopalabdhireveti' tanna ghaTAsaMTaGkamATIkate, zeSendriyAkSaralAbhasya zrutatvenAbhyupagatasyAzrotrendriyopalabdhi| tvAditi / naiSa doSaH / yata iha zeSendriyAkSaralAbhaH sa iha gRhyate yaH zabdArthaparyAlocanAtmakaH, zabdArthaparyAlocanAnusArI cAkSaralAbhaH zrotrendriyopalabdhikalpa iti na kazciddoSaH / tathA valkasamaM matijJAnaM kAraNatvAt zumbasamaM zrutajJAnaM tatkAryatvAt, saMcitya hi matyA zrutaparipATIma nusaratIti, valkazumbadRSTAntena matizrutayorbhedaH / tathA matijJAnamanakSaraM sAkSaraM ca tatrAvagrahajJAnamanakSaraM tasyAnirdezyasAmAnyamAtrapratibhAsAtmakatayA nirvikalpatvAt, | IhAdijJAnaM tu sAkSaraM parAmarzAdirUpatayA varNArUpitvAt zrutaM punaH sAkSarameva akSaramantareNa zabdArthaparyAlocana1 palabdhirapi / matirevaM sati zrotrAvagrahAdayo bhavanti matibhedAH // 1 // jainelibrary.org
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH jJAnAnAM paJcaprakAratA // 30 // syAnupapatterityakSarAnakSarakRto bhedH| tathA mUkakalpaM matijJAnaM khamAtrapratyAyanaphalatvAt , amRkakalpaM zrutajJAnaM khaparapratyAyakatvAditi mUkAmUkadRSTAntakRto bhedaH / tadevaM paristhUranimittabhedAdAbhinibodhAdiko bhedo jJAnasya yuktiyukta eveti sthitam // 840 // __ evaM ca savavisayaM jativi ya caramamiha tahavi siddho tu // Neyaviseso tesiM dhammaMtarajuttasiddhIo // 841 // evaM ca sati paristhUrAnnimittabhedAddede sati yadyapi caramamiha kevalajJAnaM sarvaviSayaM tathApi jJeyavizeSasteSAmA[bhinibodhikAdijJAnabhedAnAM siddha eva / turevkaaraarthH| kuta ityAha-'dhammaMtarajuttasiddhIo' dharmAntarayuktasya vastunaH |siddheH-pratIteH / tathAhi-vartamAnakAlabhAvi spaSTarUpaM ca vastvAbhinivodhikena paricchidyate, aspaSTarUpaM trikAlAvalambi ca zrutajJAnenetyAdirUpo jJeyavizeSaH suprasiddha eva, eSo'pi bhedasya prasAdhako draSTavyaH, evaM pratipattivizepo'pi // 841 // yadapi tatrAnekabhedabhAvaprasajanamuktaM tadapyasaMgatam , yata Aha Naya paDivattivisesA egammi aNegabhedabhAvo'vi / jaM te tahAvisiTTe Na jAtibhede vilaMgheti // 842 // // 30 // For Private Personal Use Only JainEducationine
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ na ca pratipattivizeSAdekasminnapyAbhinivodhikAdau jJAne anekabhedabhAvaH prasajyate'pibhinnakramaH / kuta ityAha te ityAdi' yat-yasmAtte pratipattivizeSA dezakAlapuruSakharUpabhedena bhidyamAnAH tathA-paristhUranimittabhedalakSaNena prakAreNa ye viziSTAH-parasparaM vibhinnA jAtibhedAstAn AbhinivodhikAdIn na vilaGghanti(nte)-nAtinAmanti, tataH kutaH pratipattiprakArabhedAt bhedAbhyupagame satyekasminnapyanekabhedabhAvaprasaGgaH // 842 // yadapyuktam-AvaraNabhedo'pi na khabhAvabhedaM vinA bhavet, tathA ca satyAtmadharmatvAtkSINAvaraNasyApi teSAmAbhinibodhikAdibhedAnAM bhAvaH prApnotIti, atrAha NAvaraNabhedovi hu sahAvabhedevi dosaheutti / khINAvaraNassa jato savesi Na saMgato bhAvo // 843 // chaumatthasAmigattA tabbhAvAvagamato ya tassatti / taddhammattevi tao juttivirodhotti vaimettaM // 844 // | AvaraNabhedo'pi AstAM pratipattibheda ityapizabdArthaH, khabhAvabhede'pi sati jJAnasya na doSahetuH / kuta ityAha CANCIENCREASSAGA-32-4CSCRECROSS Join Education a l PAAjainelibrary.org
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ % dharmasaMgrahaNIvRttiH // 30 // 'khINetyAdi' yato-yasmAttaddharmatve'pi-jIvadharmatve'pi na sarveSAmAbhinibodhikAdibhedAnAM vINAvaraNasya saMgato jJAnAnA bhAvaH, teSAM chadmasthakhAmikatvAt-chadmasthAvasthAbhAvitvAt , tasya ca kSINAvaraNatya tadbhAvApagamAt-chadmasthabhAvApaga-2 pazcaprakAmAt, tato yuktivirodhAdityAdi yaduktaM tadvacanamAtrameva / yadi hi sarvajJasyApi sata AbhinibodhikAdijJAnabheda- ratA bhAvaH prApnoti tataH 'arihAvi asavanna' ityAdiko yuktivirodhaH prasajyamAno yujyeta, yadA tu jIvakhabhAvatve'pi na tadAnIM tadbhAvastadA kaiSa vyAvaya'mAno ghaTata iti // 843-844 // atha kathaM jIvakhabhAvatve'pi kSINAvaraNasya teSAmabhAva ityata Aha jamiha chaumatthadhammA jammAdIyA Na hoti siddhANaM / ____ iya kevalINamAbhiNibohA'bhAvammi ko doso ? // 845 // yat-yasmAdiha chadmasthadhA janmAdaya AdizabdAjarAmaraNAdiparigrahaH khabhAvabhUtA api na bhavanti siddhAnAm-18 apagatamalakalavAnAmitiH-evaM siddhAnAM janmAdivat kevalinAM-sarvajJAnAmabhinibodhAbhAve-abhinibodhagrahaNasyopalakSaNatvAdadhinibodhazrutAdyabhAve sati ko doSaH syAt ?, naiva kazciditi bhAvaH / nyAyasyobhayatrApi samAnatvAt // 30 // // 845 // idAnImAtmadharmatvena kSINAvaraNasyApi teSAM bhAve matAntaraNa doSAbhAvamupadarzayannAha .. in Educh an njainelibrary.org
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education I ane bhAMti AbhiNibodhAdINivi jiNassa vinaMti / aphalANi ya sUrudae jaheva NakkhattamAdINi // 846 // anye AcAryAH pravacanopaniSadvedino bhaNanti yathA - AbhinibodhikAdInyapi jJAnAni jinasya- kevalino vidyante, na ca vAcyam-evaM satyasmAdRzasyeva tasyApyasarvajJatvaprasaGgaH / kuta ityAha- 'aphaletyAdi', co hetau yasmAda| phalAni dezamAtra paricchittilakSaNakhaphalavikalAni tAni vidyamAnAnyapi jJAnAni jinasya / kathamiveti dRSTAntamAha - 'sUrudaye' ityAdi, yathA nakSatrAdIni AdizabdAccandragrahatArakAparigrahaH, nizi khaphalasAdhakAnyapi santi sUryodaye prAdurbhUte satyaphalAni bhavanti, tathA amUnyapi AbhinibodhikAdIni jJAnAni prAk saphalAnyapi santi | kevalajJAnabhAve satyaphalAni jAyanta iti // 846 // kathaM punaH prAk saphalAnyapi tAni jJAnAni pazcAdaphalAni jAyanta ityAha sahakArihetuvirahA tassAbhAvAu ceva nAyavo / kevalabhAvAto iya sarvvannuttammi aviroho // 847 // jainelibrary.org
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 303 // Jain Education Int sahakArihetuvirahAt-chadmastha bhAvalakSaNa sahakArikAraNAbhAvAt, yathA nakSatrAdIni nizAlakSaNasahakArikAraNAbhAvataH tathA 'tatkhabhAvyAcaiva' teSA hi AbhinivodhikAdInAM jJAnAnAmevaMbhUtaH svabhAvo yAvanna kevalAbhivyakti|stAvatsaphalatA tadabhivyaktau ca niSphalateti / tata iti : - evamupadarzitaprakAreNa kevalabhAvAt sarvajJatve satyavirodho jJAtavya iti sthitam // 847 // yadapyuktam- 'caramAvaraNassa khao' ityAdi, tatrobhayapakSe'pi doSAbhAvamAha - caramAvaraNassa khae patisamayammivi Na tassa bhAvoti / tassAhavAucciya tabbaMdhAto ya patisamayaM // 848 // caramAvaraNasya- kevalajJAnAvaraNasya pratisamayamapi kSaye sati na tasya- kevalajJAnasya bhAvaH - prAdurbhAvaH / kuta ityAha'tatvAbhAvyAdeva' kevalajJAnasya hItthaMbhUta eva svabhAvo yaduta niHzeSataH khAvArakakarmmaparikSaye sati prAdurbhAvastathA ca sati kuto dezataH kSaye tadbhAva iti / tathA 'tabaMdhAo ya paisamayamiti' yadyapi tasya pratisamayaM dezataH kSayastathApi pratisamayameva tAvadaparatadAvArakakarmmapudgalasaMghAtabandhanAnna tasya kevalajJAnasya bhAvaH // 848 // | upasaMhAramAha tA caramae cciya khao jhANavisesAtoM tIrae kAuM / jJAnAnAM prakArAH // 303 // ainelibrary.org
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ cirasaMciyapi hu taNaM khaNeNa dAvAnalo dahati // 849 // yasmAtpratisamayaM katipayAMzavicyutAvapi tadAvArakakarmaNaH pratisamayameva tAvatpramANAparakamAMzabandhasaMbhavastAtasmAttattvatazcarama eva samaye tasya kSayaH, na ca vAcyaM kathametAvataH samayamAtreNa kSayaH kartuM zakyate iti, yato dhyAnavizeSAttAvato'pi kSayaH kartuM zakyate eva, nahi dhyAnavizeSasya tathAvidhasya kiMcidasAdhyamastIti / atraiva dRSTAntamAha-cirasaMcitamapi-prabhUtakAlopacitamapi 'hu' nizcitaM tRNaM-jAtAvekavacanaM tRNasaMghAtaM kSaNena-kSaNamAtreNa dAvAnalo dahati tadvat dhyAnavizeSadahano'pi karmendhanAnIti // 849 // mUlopasaMhAramAha evaM avaggahAto Arabbha ihegameva nANaMti / micchattameva ahavA No khalu sAmannavekkhAe // 850 // | evam-upadarzitaprakAreNa iha-vicAraprakrame yaduktamavagrahAdArabhya yatkimapi chadmasthasya vijJAnaM tat sarvamekameveti / 4 tanmithyAtvameva / athavA sAmAnyApekSayA-bodharUpasamAnapariNatyapekSayA bodharUpaM na mithyAtvaM, kiMtu samyaktvameva,18 sadbhUtavastuviSayatvAditi // 850 // nanveSAmAbhinivodhikAdijJAnAnAmitthaMkramopanyAse kiMcit prayojanamasti uta | yathAkathaMcideSa pravRtta iti ?, astIti brUmaH, tathA cAha Jain Education For Private & Personel Use Only Mjainelibrary.org
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 304 // Jain Education kamakaraNe puNa bhaNiyaM paoyaNaM diTThasamayasArehiM / AbhiNibohAdINaM vocchAmi tayaM samAseNaM // 851 // kramakaraNe-itthamAbhinivodhikAdInAM jJAnAnAM paripATIkaraNe yatpunarbhaNitaM prayojanaM dRSTasamayasAraiH - avagatasakalapravacanasAraistadahaM samAsena vakSyAmi // 851 // yathApratijJAtamevAha - jaM sAmikAlakAraNavisayaparokkhattaNehi tullAI / tabbhAve sesANi ya teNAIe matisutAI // 852 // yat - yasmAtkhAmi kAlakAraNaviSayaparokSatvaistulye samAne matizrute-AbhinivodhikajJAnazrutajJAne / prAkRtatvAca dvitve'pi bahuvacanaM, yathA "jaha hatthA taha pAyA " iti / tatra khAmitulyatA-ya eva matijJAnasya khAmI sa eSa | zrutajJAnasya ya eva zrutajJAnasya sa eva matijJAnasya / "jettha mainANaM tattha suyanANaM, jattha suyanANaM tattha mainANamiti" vacanAt / kAlatulyatA yAvAneva matijJAnasya sthitikAlastAvAneva zrutajJAnasya, tatra pravAhApekSayA atItAnAgata1 jahA itthA (tA) pAyA iti kapustake / yathA hastau (tathA) pAdau / 2 yatra matijJAnaM tatra zrutajJAnaM, yatra zrutajJAnaM tatra matijJAnam / jJAnAnAM kramakaraNe prayojanaM // 304 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHRASESARINAKARSA vartamAnAtmakaH sarva eva, apratipatitakajIvApekSayA tu SaTpaSTisAgaropamANi sAdhikAnIti, uktaM ca-"do bAre vijayAisu gayassa tini'cue'hava tAI / airegaM narabhaviyaM nANAjIvANa sabaddhA // 1 // " iti / kAraNatulyatA yathA matijJAnamindriyanimittaM tathA zrutajJAnamapi, yadvA yathA kSayopazamahetukaM matijJAnaM tathA zrutajJAnamapIti / viSayatulyatA yathA matijJAnamAdezataH sarvadravyAdiviSayamevaM zrutajJAnamapi / parokSatvatulyatA yathA matijJAnaM parokSaM paranimittatvAt , parANi hi jIvasya dravyendriyamanAMsi pudgalAtmakatvAt , taduktam-"jIvassa poggalamayA jaM dabiMdiyamaNA parA hoNtitti|" tatastannimittaM jJAnamAtmanaH samupajAyamAnaM parokSaM, yathA dhUmAdagnijJAnam , evaM zrutajJAnamapi parokSam / tathA tadbhAve ca-matizrutabhAve ca sati zeSANi-avadhyAdIni jJAnAni bhavanti tena kAraNenAdau matizrute upanyaste / / iha pUrvArddhana matizrutayorekatropanyAse prayojanamuktam , uttarArddhana tu zeSajJAnApekSayA prathamata upanyAse iti // 852 // | sAMprataM zrutajJAnamadhikRtya materAdAvupanyAse prayojanamAha matiputvaM jeNa suyaM teNAdIe matI visiTTo vaa| 1 dvau vArI vijayAdiSu gatasya trInacyute'thavA tAni / atirekaM narabhavikaM nAnAjIvAnAM sarvAddhA // 2 jIvasya pudgalamayAni yadravye4.ndriyamanAMsi parANi bhavanti / . . Jain Education in a l For Private Personal Use Only Jainelibrary.org
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 305 // matibhedo ceva sutaM to matisamaNaMtaraM bhaNiyaM // 853 // jJAnAnA matiH pUrva-kAraNaM yasya tanmatipUrva yena kAraNena zrutaM-zrutajJAnaM tena kAraNenAdau matiH-matijJAnaM bhaNitam / yadvA kramakaraNe prayojana indriyAnindriyanimittatvAvizeSAdubhayamapyavizeSeNa matistatazca viziSTa eva kazcinmatibhedaH zabdArthAlocanAnusArI yena kAraNena zrutamabhidhIyate 'to' tato matisamanantaraM matijJAnAnantaraM bhaNitaM tIrthakaragaNadharairiti // 853 // | sAMprataM matizrutajJAnAnantaramavadhijJAnopanyAse prayojanamAha kAlavivajayasAmittalAbhasAhammato'vahI ttto| mANasametto chaumatthavisayabhAvAdisAmannA (dhammA) // 854 // kAlAdisAdharmyAttato-matizrutajJAnato'nantaramavadhiH-avadhijJAnamupanyastam / tatra kAlasAdharmya yAvAneva hi / matijJAnazrutajJAnayoH kAlastAvAnevAvadhijJAnasya / viparyayasAdharmya yathA mithyAdarzanaparigrahe sati matizrutayorviparyA // 305 // sastathA'vadherapi, "AdyatrayamajJAnamapi bhavati mithyAtvasaMyuktamiti" vacanAt / khAmisAdharmya ya eva matijJAnazrutajJAnayoH khAmI sa eva cAvadhijJAnasya / lAmasAdharmya vibhaGgajJAnasamanvito hi devaH samyaktvaM pratipA(pa)dya For Private Personal use only Jan Education in Jainelibrary.org
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAno matizrutAvadhijJAnAni yugapatpratipadyate iti / avadheranantaraM manaHparyavajJAnopanyAse prayojanamAha-'mANasetyAdi' manasi viSaye bhavaM mAnasaM-manaHparyavajJAnam ataH-avadheranantaraM bhaNitam / kuta ityAha-chAsthaviSayabhAvAdisAdhAt-chadmasthakhAmisAdharmyAt pudgalamAtraviSayasAdhAt kSAyopazamikabhAvasAdhAt, AdizabdAtpratyakSatvasAdhAceti // 854 // manaHparyavajJAnAnantaraM kevalopanyAse prayojanamAha aMte kevlmuttmjtisaamittaavsaannlaabhaato| etthaM ca maisuyAiM parokkhamitaraM ca paJcakkhaM // 855 // | ante-paryante kevalaM kevalajJAnamupanyastamuttamatvAt , tathA yatikhAmisAdharmyAt , kevalajJAnaM hi manaHparyavajJAnamiva 3 paramayatereva bhavatIti, tathA sarvAvasAnalAbhAca, tathAhi-yaH sarvANyapi jJAnAni samAsAdayituM yogyaH sa niyamAt | sarvajJAnAvasAne kevalajJAnaM labhate // tadevaM kramopanyAse prayojanamabhidhAya sAMprataM kiM pratyakSaM kiM vA parokSamityetadarzayati-'etthaM cetyAdi' atra ca-jJAnapaJcake matizrute parokSe, paranimittatvAt , itaraca-avadhyAditrayaM pratyakSamAtmanaH sAkSAdbhavanAt, uktaM ca-"tatra parokSaM dvividhaM zrutamAbhinivodhikaM ca vijJeyam / pratyakSaM tvavadhimanaHparyAyau kevalaM ce ||1||ti' // 855 // tadevaM saprapaJcaM jJAnamabhidhAya sAMprataM cAritramabhidhitsurAha SAGESGARCAMARCRACK Jain Education M a Tww.jainelibrary.org
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 306 // Jain Educatio cArittaM pariNAmo jIvassa suho u hoi vineo / liMga imassa bhaNiyaM mUlaguNA uttaraguNA ya // 856 // cAritramiti jIvasya zubha eva turevakArArthaH pariNAmo bhavati jJAtavyaH / asya tu zubhAtmapariNAmarUpasya cAritrasya liGgaM - cihnaM bhaNitaM tIrthakara gaNadharairmUlaguNA uttaraguNAzca // 856 // mUlaguNAnupadarzayannAha - pANAivAtaviramaNamAdI NisibhattaviratipajaMtA / samaNANaM mUlaguNA pannattA vIyarAgehiM // 857 // prANAtipAtaviramaNAdayo nizibhaktaviratiparyantAH zramaNAnAM mUlaguNAH prajJaptA vItarAgaiH // 857 // amISA| meva pratyekaM kharUpamabhidhitsurAha - sumAdIjIvANaM savesiM savahA supaNihANaM / pANAivAi (ya) viramaNamiha paDhamo hoi mUlaguNo // 858 // cAritrasvarUpaM // 306 // jainelibrary or
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma. 52 sUkSmAdInAM jIvAnAmAdizabdAdvAdarAdiparigrahastaduktam - " se suhumaM vA vAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vetyAdi" sarveSAM na tu keSAMcideva sarvathA - sarvaiH prakAraiH kRtakAritAdibhiH, supraNidhAnamiti kriyAvizeSaNaM zubhasamAdhAnenetyarthaH prANAtipAtaviramaNaM - prANAtipAtavinivRttiriha- manuSyaloke pravacane vA prathamo bhavati mUlaguNaH / prAthamyaM cAsya | zepatratAdhAratvAt sUtrakramaprAmANyAnusaraNAdveti // 858 // kohAdipagArehiM evaM ciya mosaviramaNaM bitio / evaM ci gAmAdisu appabahu ( adatta) vivajjaNaM taio // 859 // krodhAdibhiH prakArairAdizabdA lobhAdiparigrahastaduktam - " se kohI vA lohA vA bhayA vA hAsA veti" evameva | sarvasya vastuno viSaye sarvathA supraNidhAnapUrvakaM mRSAvAdaviramaNaM dvitIyo mUlaguNaH, dvitIyatvaM cAsya sUtrakramaprAmANyAnusaraNAt, evaM tRtIyatvAdyapi draSTavyam / 'evaM ciyetyAdi' evameva prAgvadeva grAmAdiSu AdizabdAnnagarAdiparigrahastathA coktam- " se gAme vA nagare vA ranne veti" adattAlpabahuvivarjanaM tRtIyo mUlaguNaH // 859 // divAdimehuNassa ya vivajjaNaM savahA cauttho u / 1 sa sUkSmo vA bAdaro vA naso vA sthAvaro vA / 2 sa krodhAdvA lobhAdvA bhayAdvA hAsAdvA / 3 tat prAme vA nagare vA'raNye vA / w.jainelibrary.org
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgraha - NIvRttiH // 307 // Jain Education Int paMcamago gAmAdisu appabahuvivajjaNemeva // 860 // divyAdimaithunasya ca AdizabdAnmanuSyAdiparigrahaH, yathoktam- "se divaM vA mANussaM vA tirikkhajoNiyaM veti" vivarjanaM sarvathA svayaMkaraNAdibhiH prakAraizcaturtho mUlaguNaH / paJcamamUlaguNo grAmAdiSu AdizabdAnnagarAdiparigrahaH, taduktam - " se gAme vA nagare vA ranne veti" alpabahuvivarddhanamevameva sarvathA supraNidhAnamiti // 860 // asaNAdibhedabhinnassAhArassA caudvihassAvi / nisi hA viramaNaM caramo samaNANa mUlaguNo // 861 // azanAdibhedabhinnasya - azanapAnakhAdima khAdimabhedabhinnasya AhArasya caturvidhasyApi sarvathA nizi viramaNaM caramaHpazcimaH SaSTha itiyAvat zramaNAnAM mUlaguNa iti // 861 // idAnImeSAM mUlaguNAnAM niSpratipakSasAdhutvanizcayotpAdanArthaM pratimUlaguNamAkSepaparihArAbhidhitsuH 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAt pUrvaM tAvat prathamaM mUlaguNamAzrityAkSepamupakSipannAha keI na vedavihitA hiMsA dosAya sAhukArA / 1 tat divyaM vA mAnuSaM vA tairyagyonikaM vA / 2 tat grAme vA nagare vA'raNye vA / mUlaguNAH // 307 //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ didaM ca tabisesA ayapiMDAdINa trnnaadii|| 862 // kecidvedavAdino bruvate yathA-vedavihitA hiMsA na doSAya, sAdhusaMskArAt-yathoktavidhinA samyaka saMskArAt / atha yadyapi sAdhusaMskArastathApi kathaM tasyA doSanibandhanatvAbhAva ityata Aha-'didvaM cetyAdi' dRSTaM ca tadvizeSAtsaMskAravizeSAt ayaspiNDAdInAmAdizabdAdviSAdiparigrahaH, taraNAdi, AdizabdAdguNakAritvAdi, tatastadvat hiMsAyAH kharUpeNa doSakAritve'pi yathoktavidhikRtAt saMskAravizeSAt na doSakAritA bhaviSyatIti // 862 // etadeva bhAvayati buDDai jali mukko ayapiMDo sakkArio ya taraitti / mAraNasattIvi visaM sAdhu pauttaM guNaM kuNati // 863 // jale muktassannayaspiNDo 'buDDaitti' nimajati, sa eva saMskAritaH-saMskAravizeSamApAdito vRttatanupatrarUpatayA kRta itiyAvat tarati jalasyopari plavate, tathA mAraNazaktikamapi viSaM sAdhu-mantrAgadAdikRtavizeSaM prayuktaM sat guNaM kuSThApagamAdikaM karoti // 863 // taha dAhago'vi aggI saccAdipabhAvato na dahaitti / Jain Education For Private & Personel Use Only Waw.jainelibrary.org
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 208 // Jain Education sa vihisakArAto hiMsAvi taI na dosAya // 864 // tathA kharUpeNa dAhako'pyagniH satyAdiprabhAvataH - satyavacastapaH prabhRtiprabhAvato na dahati prakAreNa vidhisaMskArAt - yathAbhihita vidhivizeSakRtasaMskAravizeSAt sakA'pi - hiMsA na // 864 // api ca satthatyaMmi ya evaM na hoi purisassa ettha kiM mANaM ? | naya kucchitA taI jaM jayamANA logapujatti // 865 // itiH - evaM pradarzitena doSAya bhaviSyatIti 'vidhisaMskArAddhiMsA na doSAyeti' zAstrArthaH, zAstrArthe cAsmin sati evaM na bhavati - hiMsA na doSAyeti na bhavatItyatra puruSamAtrasya kiM pramANaM ?, naiva kiMcit na cApramANakaM vacaH prekSAvatAmupAdeyaM bhavatIti yatkiMcidetat / na ca vAcyaM yadi hiMsA na doSavatI tarhi kathameSA loke jugupsyate yathA - 'pApIyAnayaM yadevaM hiMsra' iti, yata Aha'na yetyAdi' na ca kutsitA - ninditA 'taitti' sakA vedavihitA hiMsA, yat - yasmAt yajamAnA - azvamedhAdiyAgaM kurvANA loke pUjyA iti // 865 // atrottaramAha - diTTaMtabalA evaM vadaMti muddhajaNavimhayakaraM te / AdyemUlaguNe vaidikavadhani rAsaH // 308 //
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education te samaM vedhammaM asAhagamiNaM na pecchati // 866 // te tu - vedavAdino'yaspiNDAdidRSTAntamAtravalAdevam - upadarzitaprakAreNa mugdhajanavismayakaraM vadanti, na tu vidvajanamanaHprahRttikaraM yatastena dRSTAntena samaM vaidharmyamidaM - vakSyamANalakSaNamasAdhakaM yattanna prekSante // 866 // tadeva |vaidharmyamupadarzayati ayapiMDe bhAvaMtarabhAvo paccakkhasaMpasiddho u / taNuruvo na ya dIsai pasummi so vedavihiNAvi // 867 // ayaspiNDe hi saMskAravizeSAttanurUpa bhAvAntarabhAvaH pratyakSa saMprasiddha eva / turevakArArthaH / tatastatra zaktyantaro - petabhAvAntarabhAvanibandhano jalAntarmajanalakSaNadoSAbhAvo yuktaH, na ca pazau - chAgAdilakSaNe vedavidhinA'pi - vedavi - hitenApi vidhinA hiMsyamAne tadanyasmAt hiMsyamAnAt caNDAlagRhAdau sa yathoktavidhinibandhanazaktyantaropeto bhAvAntarabhAvo dRzyate, na cApazyanta AtmAnaM vipralabhemahi, tatkathaM tadanyasyAmiva hiMsAyAM na doSa iti // 867 // devattaM se bhAvataraMti kiM tassa gAhagaM mANaM ? | jainelibrary.org
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 309 // Jain Education siya Agamo na so cciya vivAdavisayo jato ettha // 868 // athocyeta - tadanyasmAt hiMsyamAnAt 'se' tasya pazorvedavihitavidhinA hiMsyamAnasya devatvalakSaNaM bhAvAntaramasti tatkathamasyAM hiMsAyAM na doSAbhAva iti / atrAha - 'kimityAdi kiM tasya - devatvalakSaNasya bhAvAntarasya grAhakaM pramANaM ?, naiva kiMciditibhAvaH / atIndriyatvena tatra pratyakSasyAnupapattestadanupapattau ca tatpUrvakatvAdanumAnasyApyabhAvAt / parasya | pramANamAzaGkate - 'siya Agamo' tti syAdetat-kathamucyate na kiMcittasya grAhakaM pramANamasti yAvatA'styevAgamo - vedalakSaNastadvAhakaM pramANamiti / atrAha - 'ne' tyAdi yadetaduktaM tanna, yato- yasmAdatra - vicAraprakrame sa eva-vedalakSaNa Agamo dRSTeSTaviruddhArtha bhASakatayA prAmANyaM prati vivAdaviSayaH, tatkathamasau svayamasiddhaH sannanyasya sAdhanAyAlaM bhavet / etena viSadahanAdInAmapi maraNadAhA bhAvakuSThApagamAdyanyathAnupapattito bhAvAntarasyAnumIyamAnatvAttairapi saha vaidharmya pratipAditaM draSTavyam // 868 / / parasya matamAzaGkamAna Aha pariNAmavisesAto puDhavAdivo'vi aha jiNAtayaNe (yataNe ) / bhaNio guNAya evaM vedavaho haMta kinna bhave ? // 869 // athocyeta jinAyatane kriyamANe pRthivyAdiSaDDIvanikAyavadho'pi kArayituH pariNAmavizeSAt guNAya bhaNitaH, AdyemUlaguNe vaidikavadhanirAsaH // 309 //
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ ***AJRA evaM-jinAyatanapRthivyAdivadhavat vedavadho'pi-vedAbhihitavidhipazuvadho'pi tatkartuH pariNAmavizeSAt hanta kiM na draguNAya bhavati ?, bhavatyeveti bhAvaH, nyAyasyobhayatrApi samAnatvAt // 869 // atrAha pariNAmavisesovi hu suhabajjhagato mato suhphlotti| Na u itaro mecchassa u jaha vippaM ghAyayaMtassa // 870 // ALL pariNAmavizeSo'pi 'hu' nizcitaM zubhavAhyagataH-zubhavAdyArthAlambanaH san zubhaphalo mataH natvitaraH-azubhavAhyAlambano yathA mlecchasya vipraM ghaatytH|| 870 // yadyevaM tataH kimityAha Na ya so suhabajjhagato vedavahe havati jo u prinnaamo| mottaNa AvaDaguNaM pNciNdiyghaayheto|| 871 // na ca yo vedavadhe-vedAbhihitavidhivihitapazuvadhe pariNAmo bhavati sa zubhavAbagataH-zubhavAdyArthAlambanaH / kuta ityaah-pnycendriyghaathetutvaat| kiM sarvathA naivAsau zubhabAhyAlambana ? ityata Aha-'mottUNa AvaiguNaM' muktvA ApadguNaM bhAvApannistaraNaguNaM 'na khalvimAM vedavihitahiMsAmantareNAnyo bhAvApado nirastaraNopAyo'sti tatkiM kurma' LMAQAAAACHES Jain Education For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 310 // | ityevaMlakSaNamapekSya sA kriyeta yadi tadA syAttasyAmapi pariNAmaH zubhavAdyAlambanaH, na cAsAvApannistaraNaguNo vedavadhe'sti, tamantareNaiva bhAvApado nistaraNasya bhAvAt na ca jinAyatanavidhau sAdhunivAsAdivadvedavihitavadhe'pi bhAvApannistaraNasamartha guNAntaraM dRSTaM, tatkathamiha vedavadhe pariNAmaH zubhavAhyagato bhavet ? // 871 // jinAyatanaviSaye ca bhAvApannistaraNasamartha guNAntaraM sAdhunivAsAdikaM darzayati sai savatthAbhAve jiNANa bhAvAvayAeN jIvANaM / siM nittharaNaguNaM puDhavAdivahevi AyataNaM // 872 // sadA sarvakAlaM sarvatra - kSetre jinAnAmabhAve bhAvApadi jIvAnAM satyAM teSAM jIvAnAM nistaraNaguNaM-bhAvApado nistaraNopAyabhUtaM pRthivyAdijIvavadhe'pi jinAnAmAyatanaM, tatastatra pRthivyAdivadhe'pi pariNAmaH zubhabAhyAlambano bhavati // 872 // atha manyethAH kathamidaM jinAyatanaM bhAvApannistaraNaguNamityata Aha sAhuNivAso titthagaraThAvaNA Agamasta parivuDDI / ekkekaM bhAvAvainittharaNaguNaM tu bhavANaM // 873 // AdyemUlaguNe vaidikavadhani rAsaH // 310 //
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education yato jinAyatane kRte satyavazyaM yathAvihArakramaM tatra grAmAdau sAdhunivAso bhavati, tathA tasmin jinAyatane | tIrthakarasthApanA, sAdhusaMparkatazca tadvAsinAmasumatAM sarveSAM prAyaH sadAgamaparivRddhiH / etacaikaikamapi bhavyAnAM pratanuka|rmaNAM bhAvApannistaraNaguNameva / turevakArArthaH / tato jinAyatanaM pRthivyAdivadhe'pi bhAvApannistaraNaguNamiti // 873 // atha kathaM sAdhunivAsAdyekaikamapi bhAvApannistaraNaguNamityata Aha sAhuNivAsA saddhammadesaNA dhammakAyapariyaraNaM / titthagaraThAvaNAto paramaguruguNAgamo bhaNito // 874 // sAdhunivAsAt sAdhusakAzamadhigatasya sataH kasyacidbhavyasattvasya saddharmmadezanA zrotavyA bhavati, tathA dharmakA - yasya - sAdhuzarIrasya prAsukakalpanIya bheSajAdinA pratijAgaraNaM karttavyaM bhavati / etaccobhayamapi dustarApArasaMsArasAgaranistaraNakAraNam / tathA tIrthakarasthApanAtastaddarzanAnantaraM paramagurostIrthakarasya ye guNA - vItarAgatvAdayasteSAmAgamaH - avabodho bhaNitastIrthakara sthApanAphalatvena samayavedibhiH, eSo'pi ca paramaguruguNAgamaH keSAMcillaghukarmmaNAM | tathAvidhazubhAdhyavasAyahetutayA bhAvApannistaraNaguNaH // 874 // sajjhayAjhANakaraNe AgamaparivaDDhaNaM tato niyamA / jainelibrary.org
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha NIvRttiH // 31 // rAgAdINa pahANaM tato ya mokkho sadAsokkho // 875 // AdhemUla guNe vaidi___ sAdhusaMparkataH pratidivasaM khAdhyAyadhyAnakaraNe satyavazyamAgamaparivarddhanaM bhavati, tasmAcAgamaparivarddhanAnniyamAd-18 kavadhaniavazyaMtayA rAgAdInAM doSANAM prahANam-apagamaH, taduktam-"malinasya yathA'tyantaM, jalaM vastrasya zodhanam / antaH rAsa: karaNaratnasya, tathA zAstraM vidurbudhaaH||1||" iti| 'tato yatti tasmAca-atirAgAdiprahANAnmokSaH sadAsaukhya iti // 875 // upasaMhAramAha tA iya suhabajjhagato saMviggassa jayaNApavattassa / jiNabhavaNakAyaghAte pariNAmo hoi jIvassa // 876 // ___ 'tA' tasmAditiH-evaM pradarzitena prakAreNa jIvasya zArIramAnasAnekaduHkhopanipAtasahanena saMvignasya-saMsAravimukhayA prajJayA mokSamabhilASukasya yatanayA-jaladalavizuddhabhUmigrahaNAdirUpayA pravRttasya jinabhavanakAyaghAte-jinabhava // 31 // nakaraNaviSayapRthivyAdiSaDjIvanikAyavadhe pariNAmo bhavati zubhabAhyagataH-zubhavAdyAlambana iti // 876 // sAMprataM khapakSasAdhanAya jinabhavanamitthamApannistaraNaguNaM dRSTAntIkurvantaM paraM zikSayannAha Jain Education NPonal For Private Personal Use Only
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ CORRORSCORREX na ya soUNa payatthaM jaM kiMci jhaakhNcisaadhmmaa| cAsappaMcAsasamA avarammi pagappaNA juttA // 877 // | na ca zrutvA yaM kaJcitpadArtha jinabhavanakaraNaviSayapRthivyAdikAyaghAtAdilakSaNaM yathAkathaMcitsAdharmyAt-hiMsAmAtratvAdisAdhAdaparasmin-vedavadhAdau kalpanA-nirdoSatvAdikalpanA yuktA / kiMvanna yuktetyata Aha-'cAsappaMcAsasamA' yathA 'paMcAsa' iti zabdaM zrutvA cAsazabde cAsazabdasAdhAt paMcAsazabdArthakalpanA'yuktA tadvadiyamapi, zubhAzubhavAhyAlambanatayA'tyantaM bailakSyeNa anantaroktakalpanayA saha asyAH samAnatvAbhAvAt // 877 // atraiva vipakSe bAdhAmAha-- jAyai atippasaMgo evaM bhAvANa Na ya vavatthatti / tadabhAve satthaMpi hu vihalaMti viDaMbaNA satvaM // 878 // evaM yatkiMcit zrutvA yathAkathaMcitsAdharmyAttadanyasmin tathAbhAvakalpanAyAMjAyate'tiprasaGgo, na ca-na punarbhAvAnAM vyavasthA, tadabhAve-vyavasthAyA abhAve zAstramapi viphalameva / huravadhAraNe / taddhi bhAvavyavasthAnibandhanamiti Join Education For Private Personal Use Only IV
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-4-MA dharmasaMgrahaNIvRttiH MAHARASHT | AyemUla guNe vaidi| kavadhanirAsaH // 312 // RRC kathaM tadabhAve tatsaphalaM bhavet iti bhaavH| iti-tasmAt zAstrasyApi naiSphalyagrasaGgAt sarvamidaM bhavataH zAstrAdika viDambaneti // 878 // api ca, prekSAvatAM pravRttiH phalavattayA vyAptA, anyathA prekSAvattAkSitiprasaGgAt , na ca vedavihitapazuvadhakriyAyAM phalamIkSAmahe, tathAcAha Na ya iha vedavahammI dIsai guNa mo padANamaha ittaiN| vahamantareNa taM kiM saMpati loe Na saMbhavati ? // 879 // | na ca iha-asmin vedavadhe guNaH-phalaM dRzyate / 'mo' iti pUraNe / tasmAnnAtra prekSAvatAM pravRttirupapanneti bhaavH| parAbhiprAyamAha-'payANamityAdi' athocyeta yat pradAnaM-prakRSTaM dAnaM labhyate tat pazuvadhakriyAyAH phalamasmAkamiSTamiti / atrAha-'vahetyAdi' vadhamantareNa tatpradAnaM kiM saMprati loke na saMbhavati ?, yenaivaM narakAdikugatihetubhUtaH sa pazuvadhaH samArabhyate iti // 879 // syAdetat , na pradAnamAtraM pazuvadhakriyAyAH phalaM kiMtu teSAmeva vadhyAnAM |pazUnAmupakAra ityatrAha vajjhANavi uvagAro ihaM adiTro u pecca apmaanno| phalamavi vabhicArAto Na pamANaM ettha vidusANaM // 880 // | // 312 // RA JainEducationalitimes For Private & Personel Use Only
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma. 53 Jain Education dhyAnAmapi pazUnAmupakAra iha-pazubhavena tAvad dRSTaH tuH punararthe bhinnakramazca pretya punaH - bhavAntare punarvadhyAnA| mupakAro'pramANaH - pramANarahito, na hi tatra pratyakSaM pravarttate'tIndriyatvAt nApyanumAnaM tasyApi prAyaH pratyakSapUrvaka - tvAt nApyAgamo - vedalakSaNaH, tasyApi dRSTeSTaviruddhArthabhASitayA prAmANyAyogAt / atha na pradAnamAtraM nApi vadhyA| nAsupakAraH pazuvadhakriyAyAH phalaM kiMtu bhUtyAdikam / yaduktam - " zvetaM vAyavyamajamAlabheta bhUtikAma" ityAdi, tatrAha - 'phalamavI' tyAdi phalamapi ca-bhUtyAdikamatra - vede pazUnAM hanturucyamAnaM na pramANaM-na pramANabhUtam / kuta | ityAha-vyabhicArAt -- vivAhAdau mantrAdiphalasya vedoktasya tathA'darzanAt // 880 // upasaMharatievaM visikkA ettha asiddho tu hoti nAyavo / tadabhAvammiya sAhaNavigalA savevi diTTaMtA // 881 // evaM - pradarzitena prakAreNa yo vidhisaMskAro hiMsAyA ahiMsAbhAvApAdaka uktaH so'siddha eva, tuvadhAraNe, bhavati jJAtavyaH / tadabhAve ca saMskArAbhAve ca ye ayaspiNDAdayo dRSTAntA uktAste sarve'pi vivakSitArthasAdhanavikalA jJAtavyAH / hetorasiddhau teSAM nirAspadatvAt // 881 // punarapi parasya matamAzaGkate - aha maMtapuvagaM ciya AlabhaNaM savahA payaseNaM / jainelibrary.org
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH ahiMsA mUlaguNe vedahiMsAyA duSTatA // 31 // vihisakAro bhannati tesipi iheva vabhicAro // 882 // atha manyethAH-nAyaspiNDAdisaMskAravat bhAvAntararUpatApattilakSaNaH saMskAro'bhyupagamyate'smAbhiryenAsau asiddhaH / syAt , kiMtu sarvathA yathoktena prakAreNa prayatnena-AdaraparatayA yat mantrapUrvakamAlabhanameva-vinAzanameva ciyazabda evakArArtho bhinnakramazca, tat vidhisaMskAro bhaNyate, tato nAsiddhatAdoSa iti / tadapyayuktam-yatasteSAmapi matrANAmihaiva-ihaloka eva vyabhicAro dRzyate tatkathamamuSmin te mantrAH phalAvyabhicAriNaH pratyetuM zakyante iti? // 882 // yaduktamihaiva vyabhicAra iti tatsamarthayamAna Aha vIvAhe taha gabbhAhANe jaNaNe ya maMtasAmatthaM / dilR visaMvayaMtaM viNAvi taM saMvayaMtaM ca // 883 // | vIvAhe tathA garbhAdhAne janane ca matrasAmarthya dRSTaM visaMvadat , tathAhi-vivAhAdau strIpuMsaprItyAdiphalaM matrasAmarthyamupavarNyamAnamadhyakSata eva visaMvadat upalabhyate iti / tathA vinA'pi tAn matrAn vivAhAdaustrIpuMsaprItyAdikaM saMvadat yathAkharUpaM bhavat dRSTamiti matrANAM phalena vyabhicAra iti // 883 // parAbhiprAyamAha ___ aha tattha visaMvAdo kiriyAvegunnato Na mANamiha / -C-RECENCE // 313 // Jain Education international For Private & Personel Use Only Mrjainelibrary.org
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiM kiriyAvaiguNNA kiM vA tadasAhagatteNaM? // 884 // ISI athocyeta tatra-vivAhAdau matrANAM phale visaMvadanaM kriyAvaiguNyato, yathAbhihitakriyopetAnAM ca phale sAmarthyamu-18 pavarNyate tato na vyabhicAra iti / atrAha-'ne'tyAdi na iha-asminnarthe pramANam / tathAhi-vivAhAdau visaMvAdaH kiM kriyAvaiguNyAt kiM vA teSAmeva matrANAmasAdhakatvenetyatra na kiMcit pramANamastIti // 884 // etadevAha tesiM phaleNa siddhe aviNAbhAvammi jujjaI eyN| . na ya so siddho jamhA viNAvi taM tassa bhAvotti // 885 // teSAM-matrANAM phalena sahAvinAbhAve siddhe sati etat-pUrvoktaM yujyate, yathA-kriyAvaiguNyAt phale visaMvAdo |nAnyatheti, na ca saH-phalena sahAvinAbhAvaH siddho yasmAdvinApi taM-matrasaMskAraM tasya-phalasya bhAvo'sti iti, tasmAnna so'vinAbhAvaH siddhaH // 885 // tathA, satthatthammivi evaM na hoi purisassa ettha mANamiNaM / jaM khalu diTuviroho gammati teNaM adiTevi // 886 // 24TAAR-CASSAGE Jan Education 1 For Private Personel Use Only S jainelibrary.org
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 314 // yathoktavidhivihitA hiMsA na doSAyeti zAstrArthe'pi sati evaM na bhavati-yathoktahiMsA na doSAyeti na bhavatI- ahiMsA tyatra puruSamAtrasya mAnaM-pramANamidam-yat-yasmAt khalu dRSTavirodho-nale vivAhAdau vyAvaNitamantraphalasya mUlaguNe visaMvAdo virodho dRSTavirodho'sti tena kAraNenAdRSTe'pi hiMsAdoSAbhAvalakSaNe visaMvAdarUpo virodho gamyate iti / vedahiMsAuktaM ca-"dRSTabAdhaiva yatrAsti, tato'dRSTe pravartanam / asacchraddhAbhibhUtAnAM, bhUtAnAM hyAndhyasUcakam // 1 // " iti| yA duSTatA | // 886 // atra parasyAvakAzamAha aha atthavAdavakaM etaM ekovi jaha nmokkaaro| satthattho hoi vihI jaha mokkho nANakiriyAhi // 887 // athaitat vivAhAdiviSayamantrasAmarthyapratipAdanaparaM vAkyamarthavAdavAkyam , yathA-ekovi NamokAro jiNavara-181 vasahassa vaddhamANasa / saMsArasAgarAo tArei naraM va nAriM ve // 1 // tyetat" // anyathA tata evaM muktipadasiddheH samyagaNuvratamahAvratAdirUpacAritraparipAlanAvaiyarthyaprasaGgAt / zAstrArthaH punarvidhirbhavati yathA-'mokSo jJAnakriyAbhyAmiti,' tato na yathoktadoSAvakAzaH // 887 // tadetadayuktam , yataH 1 eko'pi namaskAro jinavaravRSabhakha vardhamAnasya / saMsArasAgarAttArayati narai vA nArI vA / // 31 4 // Jain Education For Private Personel Use Only S w.jainelibrary.org
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekovi namokkAro sammakato sammabhAvato ceva / tAreyavaDapoggalamajjhe niyameNa kaha Nu thutI ? // 888 // 1. eko'pi namaskAraH samyagbhAvata eva-prazastabhAvata eva samyakRto-yathoktavidhikRtaH san tArayatsapArddhapuralaparAvatamadhye niyamena, tasmAtkathaM nviyaM stutiH-stutimAtramidaM syAt?, arthavAdavAkyamidaM bhavet, naiva bhaveditibhAvaH, kiM tu vidhirevaiSaH / na caivaM satyaNuvratAdiparipAlanavaiyarthyaprasaGgaH, tasya samyagaNuvratAdibhAvanibandhanatayaiSa paraMparayA saMsArasAgarottArasamarthakhabhAvatvAditi // 888 // syAdetat, astvidaM vidhivAkyaM paraM vidhiyAkyamapi kiMcidbhavaddazene'pi vyabhicAri dRSTa, yathA-'mokSo jJAnakriyAbhyA'mityetat , na hi jJAnakriyAsu samyagabhyasyamAnAkhapi mokSo dRzyate, tathaitadapi vivAhAdiviSayamantrasAmAbhidhAyi vAkyaM vyabhicAri bhaviSyatIti na kazciddoSa ityatrAha Na ya iha tavacaraNANaM na dIsaI kammalahugayA jenn| teNaM diTTatthevi hu na virujjhai haMta jiNavayaNaM // 889 // na ca iha-jamati tapazcaraNayoH samyagabhyasyamAnayoH karmalaghutAlakSaNaM phalaM na dRzyate, kiMtu dRzyate eva, tanni COMCOM SSSSS For Private Personal Use Only M Jain Education ainelibrary.org
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH ahiMsA mUlaguNe vedahiMsAyA duSTatA // 315 // bandhanaprazamAnuviddhaparamAnandarUpaviziSTottarottarAdhyavasAyavizeSAnubhavabhAvAt kasyacittadavinAbhAvipratibhAdijJAnAtizayadarzanAca / tena kAraNena dRSTArthe'pi 'hu' nizcitaM na virudhyate hanta jinavacanamiti // 889 // punarapi para Aha ArogabohilAbhaM samAdhivaramuttamaM ca me diNtu| jaha etthaM tadabhAvo iheva taha ceva tesipi // 890 // A(a)rogasya bhAva Arogya-siddhatvaM tadartha bodhilAbho-jinapraNItadharmaprAptirArogyabodhilAbhastaM, sa cAnidAnaH sannArogyAya ghaTata iti tadartha vizeSaNamAha-'samAdhivaramuttamaM ceti' samAdhAnaM samAdhiH, sa ca dravyabhAvabhedAt dvividhaH, tatra dravyasamAdhiryadupayogabhAvAtkhAsthyaM bhavati yeSAM vA parasparamavirodhaH, bhAvasamAdhistu jJAnAdisamAdhAnameva, tadupayogAdevAtyantikaparamakhAsthyayogAt, yatazcAyamitthaM dvidhA tato dravyasamAdhivyavacchedArthamiha varagrahaNaM, varaM-pradhAnaM bhAvasamAdhimitiyAvat , asAvapi tAratamyabhedenAnekadheti vizeSayati-'uttama' sarvotkRSTaM 'meM mahyaM dadatu' prayacchantu sarve'pi RSabhAdayastIrthakarA ityasmin vAkye yadA tadabhAvaH-ArogyAdidAnAbhAvastathA caiva ihaiva-vede'pi zabdArthe teSAmapi-matrANAmupavaNitasAmarthyAbhAvo bhaviSyatItyadoSastadayuktam // 890 // yataH // 315 // Jan Education in For Private Personal Use Only
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education bhAsA asaccAmosA pariNAmavisuddhikAraNaM esA / utti (tta) maphalavisayA to bhaNitAvi taI na dosAya // 899 // eSA - anantaroktA bhASA asatyAmRSA, uttamaphalaviSayeti, 'nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzanamiti' nyAyAdatra hetau prathamA, tatazca yata iyamuttamaphalaviSayA tataH pariNAmavizuddhikAraNam / tataH kimityAha - 'tA' tasmAdbhaNitA'pi satI 'tara'tti sakA bhASA na doSAya, taduktam - "bhAsA asacamosA navaraM bhattIeN bhAsiyA esA / na hu khINapejadosA deMti samAhiM ca bohiM ca // 1 // " iti // 891 // na ca vAcyam-evaM vivAhAdiviSayA api mantrA vivakSitaphalajananavikalA api pariNAmavizuddhihetutvAdaduSTA bhaviSyantIti, yata AhayovAdANAo saMsAranibaMdhaNAo vedassa / taha yApaurisabhAvA Na ya vIvAhAdiyA evaM // 892 // na ca - naiva evam - ArogyabodhilAbhAdivAkyavat vivAhAdayo - vivAhAdiviSayA mantrAH pariNAmavizuddhikAraNam / kuta ityAha- 'saMsAranibaMdhaNAo' bhAvapradhAno'yaM nirdezaH saMsAranibandhanatvAt, etadapi kathamiti cet, ucya1 bhASA'satyamRSA kevalaM bhaktyA bhASitaiSA / na khalu kSINapremadveSA dadhati samAdhiM ca bodhiM ca / ainelibrary.org
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH ahiMsA mUlaguNe vedahiMsAyA duSTatA // 316 // SAASARAN te, 'heyopAdAnAt' heyasya-saMsArakAraNatayA parityAjyasya vivAhAderupAdAnAt / vedassa taha yA'porisabhAvAutti tathA vedasyApauruSeyabhAvAca-apauruSeyatvAca / co bhinnakrame / puruSo hi uttamaphalArthI san pariNAmavizuddhihetoH khato niSphalamapi bhASeta, vedazcApauruSeyastatkathamArogyAdivAkyatulyA tatra mantrANAM kalpanA kriyata iti / api cakhato niSphalatvamabhyupagamya etadAcAryeNa prauDhatayoktaM yAvatA naivaitadArogyAdivAkyaM khato niSphalaM, ArogyAdestattvato bhagavadbhireva dIyamAnatvAdavandhyatathAvidhazuddhAdhyavasAyahetutvAt, uktaM ca-"tappatthaNAe tahavi huna musAvAovi ettha vinnnneo| tappaNihANAo ciya tagguNao haMdi phalabhAvA // 1 // ciMtAmaNirayaNehiM jahA u bhavA samIhiyaM atthaM pAvaMti taha jiNehiM tesiM rAgAdabhAvevi // 2 // vatthusahAvo eso aputvaciMtAmaNI mahAbhAgaM / thoUNaM titthayaraM pAvijai bohilAbhotti // 3 // " // tathA, "bhattIeN jiNavarANaM khijaMtI putvasaMciyA kammA / guNapagarisabahumANo kammavaNadavAnalo jeNa // 1 // ti" // 892 // Naya kucchiyA taI jaMbhaNiyaM taM sabahA ajuttaM tu| | 1 tatprArthanayA tathApi khalu na mRSAvAdo'pyatra vijJeyaH / tatpraNidhAnAdeva tadguNataH satyaM phalabhAvAt // cintAmaNiratnairyathA tu bhavyA samIhitamartham / prApnuvanti tathA jinaisteSAM rAgAdyabhAve'pi // vastusvabhAva eSo'pUrvacintAmaNi mahAbhAgam / stutvA tIrthakara prApyate bodhilAbha iti / 2 bhaktyA jinavarANAM kSIyante pUrvasaMcitAni karmANi / guNaprakarSabahumAnaH karmavanadAvAnalo yeneti // // 316 // For Private Personal Use Only Kajainelibrary.org Jan Education
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter nANIhiM kucchiyacciya taheva vedaMtavAdIhiM // 893 // na ca kutsitA - jugupsitA ' taI 'tti sakA hiMseti yadbhaNitaM tatsarvathA ayuktameva / turevakArArthaH / yasmAt jJAnibhiH - yathAvasthitasakalavastutattvavedibhiH sA kutsitaiva - jugupsitaiva, tathaiva vedAntavAdibhirapi // 893 // etadeva bhAvayati aMdhammitamammi khalu majjAmo pasuhiM je jayAmoti / mAdi bahuvihaM kiM bhaNitaM vedaMtavAdIhiM // 894 // * yadi hiMsA na kutsitA tataH andhe tamasi khalviti gAthApUraNe majjAmo vayaM ye pazubhiryajAmahe ityevamAdikaM kiM- kasmAdbhaNitaM vedAntavAdibhiH 1, tathA ca tadvranthaH- "andhe tamasi majjAmaH, pazubhirye yajAmahe / hiMsA nAma bhaveddhamrmmo, na bhUto na bhaviSyatI // 1 // "ti // AdizabdAt "agnirmAmetasmAt hiMsAkRtAdenaso muJcatu " / chAndasatvAnmocayatu ityarthaH, ityAdiparigrahaH // 894 // ete yamANA buhe paDuccA Na logapujjatti | abuhANaM puNa pujA maMDalagAIvi kiM tehiM ? // 895 // elibrary.org
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH ahiMsA mUlaguNe vedahiMsAyA duSTatA // 317 // ***RARISASSISHASHASIS etena-anantaroditena idamapyAvedyate yathA-budhAn-avagatayathAvasthitavastutattvAn pratItya na yajamAnA-yAgaM kurvANA loke puujyaaH| atha budhAnAzritya yajamAnA mA bhUvan loke pUjyA itarAnAzritya bhaviSyantItyata Aha'abuhetyAdi' abudhAnAM pUjyAH 'maNDalakAdayo'pi' maNDalaka:-zvA, taduktam-iMdamahakAmuo maMDalo ya kavilo ya bhaNNae suNao" iti, AdizabdAnmArjArAdiparigrahaH / tathAca kecilloke vaktAro bhavanti-'naite zvAnaH kiMtu lokAnugrahakAmyayA kailAsabhavanAdAgatya guhyakA ime mahImaNDalamavatIrNavantastata eteSAmavazyaM pUjA karttavyA', uktaMca- | "kailAsabhavaNA ee AgayA gujjhakA mhiiN| caraMti jakkharUveNa pUyApUyA hiyA'hiyA // 1 // " ityAdi / na cetthamabudhAnAM pUjyA api te na kutsitAH, tataH kiM tairihAbudhaiH kAryamiti kRtaM prasaGgena / / 895 // tadevaM prathamaM mUlaguNamAzrityAkSepaparihArAvabhidhAya sAMprataM dvitIyaM mUlaguNamAzritya tAvabhidhAtukAma Aha ___ anne u musAvAo niyaniMdAkAraNaM na dosaay| jaha baMbhaghAtago'haM emAdi pabhAsayantassa // 896 // 1 indramahakAmuko maNDalazca kapilazca bhaNyate zvA / 2 kailAsabhavanAdete AgatA guhyakA mahyAm / caranti yakSarUpeNa pUjA'pUjA hitA'hitAH // // 317 // Jain Education in For Private & Personel Use Only allainelibrary.org
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9940696ROSARRERA anye vAdinaH punarAhuryo mRSAvAdo nijanindAkAraNaM sa na doSAya bhavati, yathA brahmaghAtako-brAhmaNaghAtako'hamityevamAdi prabhASamANasya // 896 // kathameSa nijanindAkAraNaM sa na doSAya bhavatItyata Aha dosANamabbhuvagame akkosANaM ca visahaNe samma / hoti jito'jitapuvo bhavataruhetU ahaMkAro // 897 // evamidamakAtavaM veragganibaMdhaNaM ca annesiN| jAyai so iya saparuvagArAto ceva kaha doso ? // 898 // yato doSANAmavidyamAnAnAmapyabhyupagame doSAMzca jJAtvA ye parairAkrozA vitIyante yathA-"mahApApIyAn epa brahmaghAtaka'ityAdi teSAM ca samyagviSahane bhavati jito'jitapUrvo bhavataruheturahaMkAraH, tathA evaM-yathA'nena kRtaM tathA idaM-brahmahatyAdikamakarttavyaM-na kAryamityevamanyeSAM ca vairAgyanivandhanaM jAyate sa nijanindAheturmuSAvAdakArI iti / tasmAt khaparopakArabhAvAt kathamitthaM mRSAvAde doSa iti ? // 897-898 // atrottaramAha iya dosANabbhuvagame avijmaannaannmttdosaato| SANASSSSS******* Jan Education For Private Personal Use Only Hainelibrary.org
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaakkose parabaMdhA iya annANA kahamadoso? // 899 // mRSAvAdaNIvRttiH viratoitiH-evamuktena prakAreNAjJAnAt-mohAt doSANAmavidyamAnAnAmabhyupagame styaatmdossaat-ashuussnnenaatmduussnnaat| Akroze ca parabandhAt-pareSAM tamAkozatAM tannimittabandhabhAvAt kathamadoSo?, doSa eveti bhAvaH, khaparayorapakArakA ghAtako // 318 // diterduSTatA 1 ritvAt // 899 // yadapyuktam-AkrozAnAM samyagviSahane bhavataruheturahaMkAro'jitapUrvo jito bhavatIti, tatrAha akkosANa visahaNaM jaM sayamaNudIraNaM karitassa / uttaraguNaciMtAe jAyai taM hoi sammaM tu // 900 // AkrozAnAmapi samyaka sahanaM tadeva bhavati, turavadhAraNe bhinnakramazca, yat khayamanudIraNaM kurvataH-AkrozamASaNaM prati protsAhanamakurvata uttaraguNacintayA-'kathaM mamaivamuttaraguNarUpA zAntirekAntanirmalA bhavedityAdilakSaNayA jAyate natvanyat // 900 // yata Aha visahAmi ahaM sammaM akkose ciMtiuM udIrayato / ahigataro lakkhijai mohasahAvo ahaMkAro // 901 // SC-CGREC | // 31 // Jan Education Intematon For Private Personel Use Only
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inf viSahe'haM samyak AkrozAniti cintayitvA tAnudIrayatastasyAdhikataro mohakhabhAvo'haMkAro lakSyate iti kathaM so'jitapUrvI jito bhavet // 909 // anyacca ehametteNa imaM avei tA AvadIeN kAyavaM / so ceva kiM na jAyai iyabuddhinibaMdhaNaMNesiM? // 902 // etAvanmAtreNa - AkrozAdhisahanamAtreNa idaM - brahmahatyAdikaM pApamapaiti - vinazyati 'tA' tasmAt Apadi AyAtAyAM satyAbhidaM brahmahatyAdipAtakaM karttavyamAkrozAdhisahanamAtreNa tasya pazcAt spheTayiSyamANatvAditibuddhinibandhanamevAnyeSAM sa mRSAbhASI evakAro bhinnakramaH sa ca tathaiva yojitaH kinna jAyate ?, jAyata eveti bhAvaH // 902 // apica satthe paDisiddhaM ci kuNamANaM taha ya pecchamANassa / taM caiva jAya daDhaM veragganibaMdhaNaM tassa // 903 // zAstre pratiSiddhameva kriyamANaM mRSAbhASaNaM tathaiva ca zAstrapratiSiddhatvenaiva ca prekSamANasya satastasya tadeva - mRSAbhASaNaM ainelibrary.org
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 319 // Jain Education In | dRDham - atyarthaM jAyate vairAgyanibandhanaM, yathA-' hA dhigahaM yadidaM zAstrapratiSiddhaM mRSAbhASaNaM karomIti // 903 // upasaMhAramAha iya accatamasiddha saparuvagAro buhehiM nAyo / niyaniMdA heU ciya dosAya tao musAvAto // 904 // itiH - evamupadarzitena prakAreNAtyantamasiddhaH svaparopakAro budhairjJAtavyaH, tathA ca sati 'taotti' sako mRSAvAdo nijanindAheturapi doSAyaiva draSTavyaH / tadevaM sarvathA mRSAvAdo doSanibandhanamiti pratipAditam // 904 // sAprata| mAstAM yalloke suprasiddhamalIkabhASaNaM tanmRSAvAdaH kiMtu yadapi tIrthAntarIyairekAntavAdAzrayaNenocyate yadapi ca svarUpeNa satyamapi sat prANinAM pIDAhetustadapi mRSAvAda ityetaddarzayannAha - eteNeva imaM evaM evaM ca evamAdIti / vatthussa tA'bhAvA pIDAheU ya aliyaM tu // 905 // ekAntenaiva idaM sukhAdikaM kriyamANaM evaM-tatkartuH sukhAdiheturevaM vA - duHkhAdiheturityevamAdivastunaH - sukhAde - stathA-ekAntasukhahetutvAdirUpeNAbhAvAdalIkameva draSTavyam, turevakArArthaH, 'pIDAheU yatti' caH samuccaye yadapi mRSAvAdaviratauna hmaghAtako dina rAsaH // 319 // ainelibrary.org
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharUpeNa satyamapi sat prANinAM pIDAheturbhavati tadapyalIkameva draSTavyamiti // 905 // etadeva spaSTataramudA haraNenopadarzayati jaha jo suhaM kareI egaMteNeva baMdhai suhaM so| saparobhayatabbhAveNa paristhibhogeNa vahicAro // 906 // yathetyudAharaNopadarzane / yaH pareSAM sukhaM karoti sa ekAntenaiva banAti sukha-sukhanimittaM karmetyetadvaco'lIka, tathAnyadapyevaMjAtIyakaM draSTavyam / kathaM punaridamalIkamiti cet Aha-sa paro ityAdi' parastrIbhogena yaH khapa-16 ralakSaNasyobhayasya tadbhAvaH-sukhabhAvastena vyabhicArAt , parastriyaM hi bhujAnaH khaparayormadanahutavahajanitasaMtApahAritayA sukhaheturbhavati, na cAsau sukhanimittaM karma banAti, tasya bhavAntare narakAdikugativinipAtabhAvAttathaiva pravacane zravaNAditi // 906 // tathA dukkhakaro ciya evaM negaMteNeva baMdhaI asuhaM / jaha loyAdi kareMto saparobhayadukkhaheU vi // 907 // yathA sukhakaro naikAntena sukhaM banAti evaM duHkhakaro'pi naikAntenaivAsukham-asukhanimittaM karma banAti, kiMta CIRCRACRORECARRC-CA Jain Education a l X w.jainelibrary.org
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 320 // kazcit sukhanimittamapi, yathA locAdi kurvan khaparobhayaduHkhaheturapi sa hi tathA locAdi kurvan paramadivyabho| gAdinimittameva karmma banAti // 907 // yadapyucyate sukhamekAntena duHkhaheturduHkhaM vA sukhaheturiti tadapyalIka|mevetyetaddarzayati naya suhamasuhasseva u nibaMdhaNaM jaM jatINa pasamasuhaM / nivANasuhanimittaM bhaNiyaM telokkadaMsIhiM // 908 // na ca sukhamasukhasyaiva tuH pUraNe nibandhanaM kAraNaM yat - yasmAt yatInAM - sAdhUnAM prazamasukhaM nirvANasukhanimittaM bhaNitaM trailokyadarzibhiriti // 908 // dukkhaMpi na sokkhasseva kAraNaM jamiha teNayAdINaM / cittA kadatthaNA khalu nAragadukkhassa utti // 909 // duHkhamapi ca naikAntena saukhyasyaiva kAraNaM kiMtu kiMcit duHkhasyApi tathA cAha-yat- yasmAdiha-jagati stena| kAdInAM citrA kadarthanA duHkharUpA khalu nArakaduHkhasya heturbhavatIti // 909 // mRSAvAdaviratausu khaduHkhayo stattadita rahetutA nirAsaH // 320 //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ iya asthi ceva AyA ahavA natthitti dovi egaMtA / eteNaM bhAvA'bhAvapasaMgAoM aliyaM tu // 990 // itiH - evamuktena prakAreNa astyevAtmA athavA nAstyeveti yau dvAvekAntau tAvapyalIkameva / turevakArArthaH / kuta ityAha-ekAntena bhAvAbhAvaprasaGgAt, astyevetyukte hi sati pararUpeNApi bhAvaprasaGgaH, nAstyevetyukte ca kharUpeNApyabhAvaprasaGga iti // 990 // etadeva bhAvayati ete'tthite anno'nnAbhAvavirahato tassa / pararuveNavi bhAvo tesi sarUvaM va tadabhAvo // 999 // kAnnAstitve sati anyo'nyAbhAvavirahataH - itaretarAbhAvAbhAvatastasya - AtmanaH pararUpeNApi bhAvaH prApnoti, tatazca teSAM pareSAM kharUpamiva vivakSitamapi rUpaM tadabhAvaH - AtmAbhAvaH syAt, yathA pareSAM kharUpamAtmA na bhavati tadvilakSaNatvAt tathA vivakSitamapi rUpaM pararUpaM ( ( ) sAMkaryA dAtmA na bhaveditiyAvat // 911 // nathitte ciya evaM cittAdINaM abhAvato niyamA / Jainelibrary.org
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 321 // Jain Education AloyaNAbhAveNa siyA paDisehagovi dhaNI // 992 // nAstitve'pi caivamekAntenAbhyupagamyamAne kharUpeNApyabhAvaprasaGgAt AtmAbhAvo draSTavyaH, tatazca tadabhAve taddharmANAM cittAdInAmapyabhAvato niyamAdAlocanAdyabhAve sati na syAtpratiSedhako'pi dhvaniH, tathA ca sati svavacanavirodhaH, tasmAnnAstitvavacanasAmarthyAdeva naikAntenaivAtmano nAstitvaM kiMtu pararUpApekSayaiva // 992 // tathA cAhatA asthi saruveNaM pararuveNaM tu natthi siya buddhI / jamiha sarUvatthittaM taM ciya pararUvaNatthitaM // 993 // yata evamubhayathApyekAntapakSe doSastA tasmAdasti AtmA svarUpeNa pararUpeNa nAstIti pratipattavyam / atra parasya matamAzaGkamAna Aha - 'siya' ityAdi, syAdiyaM buddhiH parasya, yadeveha bhAvAnAM kharUpAstitvaM tadeva pararUpanAstitvaM natu tato'tiriktaM kiMciddharmmAntaramiti nobhayakalpanA zreyasI // 993 // atrAha tatoya tassa'bhede teNaM rahitaM tayaM tao niyamA / pAva pararUpi hu tammI tatto ya tadabhAvo // 994 // mRSAvAda viratau astinAstite // 321 //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ %AAAA yadi kharUpAstitvameva pararUpanAstitvamabhyupagamyate tarhi tayorabhedo'bhyupagataH syAt , tathA ca sati tataH-kharUpasattvAttasya-pararUpanAstitvasyAbhede sati tena-pararUpanAstitvena rahitaM tat-kharUpasattvaM, tatazca niyamAd-avazyatayA tasmin-kharUpasatve pararUpamapi prApnoti, tathAhi-yadi kharUpasattvAdavyatiriktaM pararUpanAstitvaM tatastadavyatiriktatvAtsvarUpavat pararUpanAstitvaM kharUpasattvameva jAtaM tataH pararUpanAstitvAbhAvastathA ca sati balAttatra pararUpAstitvaM 6 prasajyate, vidhipratiSedhayorekatarapratiSedhassAparavidhinAntarIyakatvAt , tatazca pararUpeNApyastitvaprasaGgAttadabhAvaHkharUpasattvAbhAvaH prApnoti // 914 // bhaNNai atthittaM ciya natthittaM NaNu viruddhameyaMti / parikappiyaM aha tayaM iya itaraM sabarUvaM tu // 915 // | syAdetat na yadeva kharUpAstitvaM tadeva pararUpanAstitvamityanenAstitvanAstitvayorabhedo bhaNyate kiMtvastitvameva-12 kharUpasattvameva pararUpanAstitvaM-pararUpAsattvaM tato yathoktadoSAnavakAza ityatrAha-'nanu viruddhameyaMtitti' nanvetatastitvameva nAstitvamiti viruddhaM, tathAhi-yenaiva rUpeNAstitvaM kathaM tenaiva rUpeNa nAstitvamiti virodhH| atra parAbhiprAyamAha-'parItyAdi' athocyeta tat-pararUpanAstitvaM tatra parikalpitaM tataH pararUpeNAyamAtmA nAstIti SACROCROSAROSAROCAROLOGANA A A5% Jan Educati o nal For Private Personel Use Only dow.jainelibrary.org
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 322 // vyavahArasya siddhtvaaddossH| atrAha-'iya ityAdi' itiH-evaM sati itarat-svarUpasattvaM sarvarUpameva-sarvarUpAnasaSTameva / mRSAvAdaprApnoti, turevakArArthaH, tathAhi-pararUpanAstitvaM tatra parikalpitaM, parikalpitaM ca paramArthato'sat, tatazca pararUpa viratau anAstitvAbhAve pararUpAstitvaM prasajyate, yathoktaM prAk // 915 // upasaMharati stinA stite tasseva dhammarUve niyapararUvehiM atthiNatthitte / bhinnapavittinimitte tamhA tattaM aNegaMto // 916 // yata evamekAntAbhyupagame doSastasmAttasyaivAtmAderdharmarUpe-nijapararUpAbhyAmastitvanAstitve bhinnapravRttinimittekhapararUpabhAvAbhAvapariNatinibandhanakhabhAvabhedalakSaNabhinnapravRttinimitte pratipattavye / tathA ca sati tattvamanekAnta eva natu paraparikalpita ekAnta iti // 916 // atrApara Aha natthi cciya kharasaMgaM egaM to te na buddhidhaNibhAvA / ahavA pararUveNaM natthi sarUveNa atthitti // 917 // // 322 // nAstyeva kharazRGgaM na hi tat kathaMcit astIti vaktuM pAryate, tasya sarvathA tuccharUpatvAt , ato'sti tattvamekAntopIti / atrAha-'netyAdi' yadetaduktaM tanneti pratiSedhayati / kuta ityAha-tatrApi buddhidhvanibhAvAt , tadabhAvo'pi hi Ednem For Private Personel Use Only
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAyate zabdena vocyate na caikAnta(tAbhAva) rUpe buddhidhvanI pravartate / tasmAtkharasya zirasi zRGgasaMvandharahitatvalakSaNaH pariNativizeSa eva kharazRGgAbhAvaH, sa ca pariNativizeSo vastukhabhAvastatkathameSa kharazRGgAbhA(vo'bhA)va evocyate ?, svarUpeNAstitvasyApi bhAvAditi / prakArAntareNAmumekAntaM vighaTayannAha-'ahavetyAdi' bhavatvekAntena tuccharUpaM kharazRGgaM yathA paraiH kalpyate tathApi na tat ekAntena nAstyeva, yatastadapi pararUpeNa nAsti kharUpeNa punarastyeva // 917 // nanu yadi tadapi kharUpeNAstItyucyate tato ghaTAdivattasyApi bhAvaH prApnoti, ityata Aha natthittatthitteNaM tadabhAve tassa pAvatI bhaavo| natthittasthittaM puNa vinneyamabhAvabhAvo u // 918 // nAstitvAstitvalakSaNena kharUpeNa tadastItyucyate na punarghaTAdivat bhAvarUpeNa tato na pUrvoktadoSaprasaGgaH / itthaM caitadaGgIkartavyam , anyathA tadabhAve-nAstitvarUpAstitvAbhAve sati tasya-kharazRGgasya bhAvaHprApnoti, nAstitvAbhAve, hi balAdastitvamevApadyate iti bhaavH| nAstitvAstitvaM punarvijJeyam 'abhAvabhAvo utti' abhAvarUpatayA yo bhAvaH sa eva / turavadhAraNArthaH // 918 // punarapi paraH prakArAntareNa ekAntamupadarzayati sammattanANacaraNA mokkhapaho ceva ettha egNto| Jain Education For Private Personal Use Only
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 323 // Jain Education In Na NAmAdisarUvA jao tao ihavi natthiti // 999 // nanu samyaktvajJAna caraNAni mokSapatha evetyatraikAnto vidyate, anyathA teSvapi mokSapathatvenAnAzvAsaprasaGgAnna kazcitatra pravarttate, tatazca kathamucyate- tattvamanekAnta eveti ? / atrAha - 'no ityAdi' samyaktvAdIni hi nAmAdibhedAccaturddhA, yaduktaM sUtre nikSepAdhikAre - " jatthaM ya jaM jANejjA nikkhevaM nikkhive niravasesaM / jatthavi ya na jANejA caukkayaM nikkhive tatthe // 1 // "ti, tato yasmAnnAmAdirUpANi samyaktvAdIni na mokSapathaH kiMtu bhAvarUpANi tasmAdihApi 'natthittIti' kenApi rUpeNa na mokSapatha iti yoktavyam // 999 // para Aha je caiva bhAvarUvA te ceva jahA tahA Nu ko doso ? | tasseva Na annassA tevi aNegaMtasiddhIo // 920 // yAnyeva bhAvarUpANi samyaktvAdIni tAnyeva yadA mokSapatha evetyucyate tadA ko doSaH syAt 1, naiva kazciditi bhAvaH / ( atrAha - ) ' tassevetyAdi' tAnyapi bhAvarUpANi samyaktvAdIni tasyaiva - vivakSitapuruSasya mokSapatho navitarasyetyevamanekAntasiddheriti // 920 // 1 yatra ca yayaM jAnIyAt nikSepaM nikSipenniravazeSam / yatrApi ca na jAnIyAt catuSkakaM nikSipettatre // 1 // ti / mRSAvAda | viratau samyaktvAdau syAdvAdaH // 323 // jainelibrary.org
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education evaM ciya joenA siddhA'bhavAdisu sarvvasu / sammaM vibhajjavAdaM savvaNNumayANusAreNaM // 929 // raha siddhAvyAdivapi sarveSu bhAveSu sarvajJamatAnusAreNa pararUpAdinA prakAreNa samyagvibhajyavAdaM vikalpanIyavAdamanekAntavAdamitiyAvat yojayet - saMbandhayet // 929 // punarapi mRSAvAdadoSaparihArArthamupadezAntaramAhaetaM hohita kala niyameNa ahaM ca NaM karissAmi / emAdIvi na vaccaM saccapaintreNa jaiNA u // 922 // etat -vivakSitaprayojanaM niyamena - avazyaMtayA kalyaM - zvastanadine bhaviSyati / kalyamiti "kAlAdhvabhAvadezaM vA karma cAkarmaNAmiti" dvitIyA, yathA mAsamAste ityatra / ahaM ca 'Namiti' vAkyAlaGkAre etat - prayojanaM kalye | niyamena kariSyAmItyevamAdyapi satyapratijJena yatinA sarvathA na vaktavyameva, pratijJAvyAghAtasaMbhavAt / 'jaiNA u iti' turevakArArtho bhinnakramazca sa ca yathAsthAnaM yojitaH // 922 // pratijJAvyAghAtasaMbhavamevopadarzayatibahuvidho jiloo cittA kammANa pariNatI pAvA / w.jainelibrary.org
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha NIvRttiH mRSAvAdavirataujavadhAraNIbhASAvajanaM // 324 // vihaDai darajAyaM pi hu tamhA savatthANegaMto // 923 // bahuvighnaH-sadaiva pratyAsannabhUripratyUho jIvalokaH, te ca vighnAH sannihitA api kadAcit prAptivazAnna prabhavantItyata Aha-citrA ca karmaNAM pariNatiH pApA, tatazca tadvazAt kathamapi prathamato vinAnAmabhAvena darajAtamapi-ISajjAtamapi yataH prayojanaM vighaTate tasmAtsarvatrAnekAnta eva vaktavyaH // 923 // yaduktam-'pIDAheU ya aliyaM tu' iti tadyAkhyAnayannAha bhAvANa tahAbhAveNa kANamAdIsu jA girA tatthA / tesiM dukkhanimittaM sAvi aliyA viNihiTThA // 924 // kANAdiSu-kANakuNTAdiSu yA gI:-bhASA kANastvamityAdirUpA sA yadyapi bhAvAnAM-vAcyAnAM tathAbhAvena satyA tathApi sA alIkA vinirdiSTA, yatasteSAM-kANakuNTAdiprANinAM sA-bhASA duHkhnimittmitihetoH||924 // upasaMhAramAha tA NegaMtasarUvA savesimapariyAvaNI madhurA / uvayogapuvaga cciya bhAsA bhAsaNNuNo saccA // 925 // // 324 // Jan Education tema For Private Personel Use Only T
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ yata evamekAntapakSe parapIDAsaMbhave ca bhASA mRSA bhavati 'tA' tasmAdupayogapUrvikaiva-evamiyaM satyA anyathA mRSetyAlocanApUrvikaiva bhASAjJasya-bhASAkharUpaM jAnAnasya yA bhASA'nekAntakharUpA sarveSAM ca prANinAmaparitApanI4 apIDAkarI, etadeva spaSTayati-madhurA-zravaNapathamupagatA satI hRdayAnandakAriNI sA satyA natvanyeti // 925 // tRtIyaM mUlaguNamAzrityAkSepaparihArau pratipipAdayipurAha kei adattAdANaM vihisiTTA jIvigatti mohaato| vANijuciyAkalaM piva nidosaM ceva mannaMti // 926 // | kecidadattAdAnaM vANijyocitakalAmiva-krayANakagrahaNadAnAdicchekatAlakSaNAM nirdoSameva manyante / kuta ityAha'vihisiTThA jIvigatti mohAo' vidhinA sRSTA iyamadattAdAnalakSaNA jIvikA vaNijAmiva vANijyakalA tato na doSa iti mohAt-buddhiviparyAsAt // 926 // sAMpratamidameva paramataM prapaJcayitukAmaH ko'syAdattAdAnasyocita iti taducitamAha sesakalArahio cciya sAhasajutto ya payaidakkho ya / sattukkaDo'visAI adattadANocito bhaNito // 927 // Jaidharma. 55 O w.jainelibrary.org
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha NIvRttiH -RESAMA // 325 // zeSakalArahita eva-vANijyAdhucitakalArahita eva sAhasayuktazca prakRtyA-khabhAvena dakSazca sattvotkaTo'viSAdI adattAdAadattAdAnocitaH bhaNitaH skandarudrAdibhiriti // 927 // idAnIM ca yeSAM hartavyaM yeSA ca na harttavyamityetadAha naviratau caurikAsamaNANa mAhaNANaM dukkhovajitadhaNANa kivaNANaM / yA nirdoitthIya(Na ya)paMDagANa ya No hariyavaM kadAcidavi // 928 // SatAnirAzramaNAnA-saMyatAnAM mAhanAnAM-brAhmaNAnAM tathA duHkhopArjitadhanAnAM kRpaNAnAM strINAM paNDakAnAmiti karaNaM napuMsakAnAM saMbandhi na harttavyaM kadAcidapi, tadapaharaNe teSAmatIva duHkhasaMbhavAditi // 928 // sesANa tu hariyatvaM parigaravihavavayakAlamAdINi / NAuM NAyaparANaM jaha doNhavi hoi na viNAso // 929 // // 325 // zeSANAM tu saMbandhi dhanAdikamapahartavyaM, kathamityAha-parikaravibhavavayaHkAlAdi jJAtvA, yathA dvayorapi nyAyaparayormoSyamoSakayonaM bhavati vinAza iti // 929 // sAMpratamitthaM paradravyApaharaNe tIrthAntarIyAbhihitA''muSmikado-18 pazravaNAt kazcinna pravarttatApi tatastaM pratyupadezamAha CHAR Jain Educationakala For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ AC-* -*-* NAsiTuM iha NAsai dajjhai jalaNeNa jeNa ahitaMpi / labbhai nayANuvattaM sippamiva etthavi alAbho // 930 // iha na pareSAM dhanAdikamasRSTaM nazyati kiMtu sRSTameva, yena kAraNena tat ahRtamapi-anapahRtamapi jvalanena dahyate, na ca tairapi stenaistatra harttavyamanupAttaM labhyate kiMtUpAttameva, yato'trApi-paradhanAdikApaharaNe zilpa iva-vANijyAdikarmalakSaNe kasyacitkadAcidalAbho'pi bhavati, anyathA sarvasya sarvadA lAbha eva syAt , vizeSahetvabhAvAt , tato vANijyAdikalAkhiva na paradravyApaharaNe kazciddoSaH // 930 // tathAcAha iya vatthusahAvaM jANiUNa sumaNo u sNpyttttejaa| Naya maraNA bIhejjA annatthavi jaM tayaM tullaM // 931 // itiH-evaM pradarzitena prakAreNa vastukhabhAvaM jJAtvA sumanA eva-prazastamanA eva san turevakArArthaH paradravyApaharaNe pravarteta, vidhau saptamI, tataH paradravyApaharaNe niHzaGko bhUtvA pravRttiM kuryAditiyAvat / kazcidaihikamaraNalakSaNApA-3 yabhItyA na pravarttatApi tamapi prati zikSAmAha-'nayetyAdi' naca maraNAdvibhIyAt yasmAdanyatrApi-vANijyAdi --* Jain Education nal For Private & Personel Use Only HOMr.jainelibrary.org
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha- NIvRttiH adattAdAnavirataucaurikAyA nirdopatAnirA // 326 // AGRICAOCALCULANCCLAS karaNaM karmaNi tat-maraNaM tulyam , tathAhi-samudrAdiSu vANijyAdyartha pravarttamAnAnA maraNaM loke supratItameveti // 931 // paradravyApaharaNa eva vidhizeSamAha harievi puvagaM ciya khaMdAdI devae ya vIre y| saMpUjiUNa vihiNA pacchA pujeja taM ratthaM // 932 // hRte'pi paradravye pUrvameva skandAdIn AdizabdAt rudrAdIMzca devAn vIrAMzca puruSAn stenaguNairatIva prasiddhAn |vidhinA saMpUjya pazcAdyayA rathyayA gantumiSyate tAM rathyAM pUjayet // 932 // logammi ya parivAdaM akAlacariyAvivajjaNAdIhiM / jatteNaM rakkhejA tadabhAve sabahA Na bhayaM // 933 // loke ca parivAdam-apakIrtimakAlacaryAvivarjanAdibhirAdizabdAta strIpaNDakAdidravyApaharaNavarjanena ca yatnena rakSayet, tadabhAve ca lokaparivAdAbhAve ca sarvathA iha amuSminnapi ca nAsya bhayam , apakIrtirhi narakAdikugativinipAtasaMbhavahetuH"akIrti tu nirAlokanarakoddezadUtikA"mityAdivacanAt, sA cAkAlacaryAvivarjanAdinA dUrato'pAsteti // 933 // sAMpratamitthaM pravRttAvapi kadAciddavayogAdArakSakairguhyeta tatastasyAzvAsanArthamupadezamAha // 326 // Jan Educa For Private Personel Use Only
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ gahitovi amokkhAe maraNaMtaM jIviyaM viciMtejA / kujjA ya purisagAraM doNhavi logANa phalaheDaM // 934 // gRhIto'pyArakSakairamokSAya yathA-'na vayamenaM durAcAraM muJcAmaH kiMtu mArayAma (mriyAmahe) iti', maraNAntaM jIvitaM vicintayet-idaM hi jIvitaM maraNaparyavasAnaM tato niyamAt pazcAdapi martavyaM tadvaramidAnImeva yuktaM nyAyaprAptatvAditi paryAlocayet , kuryAJca puruSakAram-adInatvalakSaNaM dvayorapi-iha pararUpayorlokayoH phalahetubhUtamiti // 934 // upasaMharati iya khaMdaruddavihiNA payaTTamANassa suddhabhAvassa / vANijjuciyakalA viva nidosA corigA kei // 935 // __ itiH-evaM pradarzitena prakAreNa skandarudravidhinA-skandarudrAbhidhAnazAstroktavidhinA pravarttamAnasya zubhabhAvasya vANijyocitakaleva nirdoSA caurikA-caurakriyA, "dvandvacaurAdibhya" iti caurazabdAtkammaNi buJpratyayaH, iti kecid bruvate // 935 // atrAcArya Aha bhaNNai vihisidA jIvigatti jaM bhaNiyamettha ko Nu vihI? / Jain Education in For Private & Personel Use Only jainelibrary.org
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNIvRttiH // 327 // Jain Education jatA koi kattA sa Nisiddho puvameva iha // 936 // bhaNyate -- atrottaraM dIyate - vidhisRSTA jIviketi yadbhaNitaM atra ko nu vidhiH syAt ?, kiM kazcitkarttA puruSa Ahokhit pUrvakRtaM karmeti ? / tatra yadi tAvat kazcitkarttA vidhirityabhyupagamyate tato na yuktaM yataH pUrvameveha 'kattAvi aha pahucciya vicittakaraNammi rAgamAIyA' ityAdinA granthena sa - karttA niSiddha iti // 936 // aha putrakai kammaM tassudae jo u hoi pariNAmo / paravittaharaNaheU apasattho vajjaNijjo so // 937 // atha pUrvakRtaM karmmavidhirityucyate nanu tarhi tasya - pUrvakRtasya karmmaNa udaye - vipAkenAnubhave sati yo bhavati pariNAmaH paravittApraharaNahetuH sa ekAntena vivekacakSuSAM varjanIya eva, aprazastatvAt // 937 // kathamasau pari NAmo'prazasta iti cedAha - aisaMkiliTTakammANuvedaNe jo tu hoi pariNAmo / so kilika kAraNaM jamiha pAeNaM // 938 // hiryasmAdarthe, yasmAdatisaMkliSTakarmmaNuvedane yo bhavati pariNAmaH sa prAyaH saMkliSTakarmaNAM kAraNaM tato'sAvaprazastaH, adattAdAnaviratau caurikA yA nirdo patAnirA karaNaM // 327 // w.jainelibrary.org
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education prAyograhaNaM ca sa eva pariNAmo yadA vivekAGkuzavazAdudbhUto'pi niSphalIkriyate tadA na saMkliSTakarmakAraNaM bhavatIti sUcanArtham // 938 // syAdetat, yadi paravittApaharaNahetuH pariNAmo'tisaMkliSTakarmmAzivipAkodayavazAdupajAyate tataH sa kathaM varjayituM zakyate kathaM vA niSphalIkartuM 1, mA prApatatkarmmaNo'valatvaprasaGgaH, tatazca jvaraharatakSakacUDAratnAlaMkAradhAraNopadezadAnavat azakyAnuSThAnamadattAdAna parihAropadezadAnamityata Aha tIrai ya attavariyapagarisato vajjiuM tao evaM / sati tami tavAgaM viciMtiuM appavittIe // 939 // kammodaeNa maNapariNAme jo saMkiligurUvevi / saMvigga asare niraMbhatI so viNAsevi // 940 // tIryate ca -- zakyate cAtmavIryaprakarSato varjayituM 'tauttisakaH saMkliSTaH pariNAmaH, granthibhedAdUrddhamAtmavIryasyaiva karmabAdhAM prati prAyo vijRmbhamANatvAt, uktaMca -"tadUrddhaM vAdhyate daivaM, prAyo'yaM tu vijRmbhate" 'tadUrddhamiti' tasmAt granthibhedAt Urddham, ayamiti AtmavyApArarUpaH puruSakAraH, evaM ca sati AtmavIryaprakarSataH saMkliSTapariNAmavarjanazaktisaMbhave sati tasmin - paravittApaharaNahetau kamrmodayena manaHpariNAme saMkliSTarUpe'pi jAte sati tadvipAkaM - viva tional
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 328 // Jain Educatio |kSitasaMkliSTamanaHpariNAmavipAkaM narakAdikugativinipAtaphalaM samyak vivekahRdayena vicintya saMvigno- mokSAbhilASI adattAdAsan apravRttyA-pravRttiniSedhena yo vAkkAyau niruNaddhi sa vinAzayedapi saMkliSTaM manaHpariNAmamiti // 939 - 940 // 7 na viratauyadyevaM tarhi vAkkAyanirodhAdeva saMkliSTamanasA manaHpariNAmo ( saMkliSTamanaH pariNAmo ) vinAzayiSyate kimucyate zakyate cAtmavIryataH sa pariNAmo varjayitumityata Aha caurikAyA nidoMSatAnirAkaraNaM te puNaNa attavariyapagarisaviraheNa thaMbhiuM sakkA / tammiya sati suhabhAvA pAyaM acireNa tassa khao // 949 // taupunarvAkkAyau yato nAtmavIryaprakarSaviraheNa niroddhuM zakyete tata uktamAtmavIryaprakarSataH sa manaHpariNAmo niroddhuM zakyate iti / para Aha- yadyapyAtmavIryaprakarSAdvAkkAyanirodhaH kRtaH tathApi kathaM tannirodhe sati sa manaHpariNAmo vinAzayituM zakyate, mano hi vAkkAyAbhyAmatyantavilakSaNaM, bhinnavargaNopAdAnatvAt, tato na vAkkAyanirodhAnirodhAyattau manaHpariNAmavinAzAvityata Aha- 'taMmi ya ityAdi' tasmin -- vAkkAyanirodhe kRte sati prAyaH zubha eva bhAvo jAyate nAzubhaH / azubhavAkkAyapravRttilakSaNasahakArikAraNAbhAvAt / pariNAmo hi karmmavipAkodayavazAdudito'pi sAtatyena pravRttau khAnukUlavAkkAyaceSTAdisahakArikAraNamapekSate yathA pradIpo nirvAtasthAnAdIti, zubho'pi // 328 //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvo nAzubhavAkAyaceSTAnirodhamAtranibandhanaH kiMtvanukulakarmavipAkodayasaMbhavanimittastato'zubhavAkAyaceSTAnirodhe'pi kRte sati yadA'nukUlakarmavipAkodayo bhavati tadAzubho bhAva upajAyate natvanyadetyetatsUcanArtha prAyograhaNamiti, tasmAca zubhabhAvAdupajAyamAnAdacireNa tasya saMkliSTamanaHpariNAmasya kSayo bhavati, tasya tena viruddhatvAt , jvalanasyeva jalAditi / iha na yataH kAraNAnucchede kAryasyocchedo bhavati tato'zubhamanaHpariNAmanivRttyartha tatsahakAribhUtAzubhavAkAyaceSTAnirodha upAttaH, naca pavanAdisahakArimAtranirodhe'pi kRte sati hutavaho vidhyAyati yAvat na salilasaMpAto bhavati tata ihApi tatpratipakSabhUtaH zubhabhAva upAtto, na cAsAvapi prAyo'zubhavAkAyaceSTAnirodhalakSaNasahakArikAraNamantareNodayate iti tadupAdAnamapi saphalameveti sthitam // 941 // yacoktam-'vANijuciyakalaM ciyeti (kalaMpiveti) tatrAha vANijjuciyakalAe tu Nevamapasatthago munneyvo| pAyamaNavajavittI nicchayao sovi pddisiddho||942 // vANijyocitakalAyAM tu na evaM-cauryocitakalAyAmivAprazastakaH pariNAmo jJAtavyaH kiMtu prazastaH, yataH MACARRORRECRUARMAHAKA in Education For Private & Personel Use Only w .jainelibrary.org
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNIvRttiH // 329 // Jain Education I prAyo'navadyA vRttireSA, nizcayataH punaH so'pi vANijyocitakalAsaMbhavI pariNAmaH pratiSiddhaH // 942 // kathametadavasIyata iti cet ? Aha uciyAdatthagaM ci dhammAducitattaNeNa tassatti / paDisehavihANA iya iTTeyarasiddhikaliyAI // 943 // yasmAnnizcayanayamatena idaM vANijyamucitamAdizabdAdanucitaM sarvathAnarthakameva - anartha karameva iti, tasmAttasya vANijyasya dharmAdyucitatvena ye pratiSedhavidhAne te iSTetara siddhikalite - pratiSedha iSTasiddhikalito vidhAnamaniSTasiddhikalitamiti / nanu kathaM dharmocitasya pratiSedha iSTasiddhikalitaH 1, tasya dharmaphalatvenopAdAtumucitatvAt na, nizvayato dharmmArthaM tatra pravRttAviSyamANAyAM tadabhAvasyaiva kartumucitatvAt sarvasaGgaparityAgastattvato dharma iti hi samayasAravidaH, taduktam -- "dhamrmmArtha yasya vittehA, tasyAnIhA garIyasI / prakSAlanAddhi paGkasya, dUrAdasparzanaM varam // 1 // iti" yadA tu kamrmodayadoSato na nizcayato dharme pravarttitumutsahate tadA varamucitavANijyakalAyAmeva pravartteta, tasyAH prAyo niravadyavRttitvAt natu cauryAdikarmmaNi, tasya narakAdikugatihetusaMkliSTapariNAmakAraNatvAdata evocyate 'vANijjuciyakalAe tu Nevamapasatthago muNeyavotti' // 943 // yaccoktaM 'samaNANamityAdi' tatrAha - adattAdAnaviratau caurikA yA nirdopatAnirAkaraNaM // 329 // jainelibrary.org
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ GACASSAMASOOLARSA samaNAdINaM no hariyavamiyamiTTameva amhANaM / etto cciya NAtAo sesavihANaM tuhANiTuM // 944 // zramaNAdInAM saMvandhi na harttavyamitIdamasmAkamiSTameva, paraM yata eva nyAyAt-tahuHkhasaMbhavalakSaNAt teSA 8 saMbandhi dravyaM nApahiyate tata eva nyAyAt zeSavidhAnaM zeSANAM saMbandhino dravyasyApaharaNavidhAnaM tavAniSTaM, teSAmapi dravyApaharaNe duHkhasaMbhavAt // 944 // etadevAha tesiMpi jao dukkhaM itaresipi ya Na hoi kesiMci / naya najai bhedeNaM jutto tA sabapaDisiddho (saho) // 945 // MI teSAmapi-zramaNAdyatiriktAnAM dhaninAM dhanApahAre yataH keSAMcihuHkhamupajAyate itareSAmapi ca-zramaNAdInAM keSAMcinnopajAyate, na ca pratipuruSa bhedena jJAtuM zakyate yathA'sya dhanApahAre duHkhaM bhaviSyati asya neti, 'tA' tasmAt sarvasyApi dravyApahAre pratiSedha eva tava yukta iti // 945 // nAsiTuM iha nAsai emAdi jamuttameyamavi moho / SAROCENCCCCCCCC Jain Education For Private Personal use only tainelibrary.org
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 330 // nAkhuTTamma marija hiMsAe tahavi jaM doso // 946 // yaduktaM 'nAsRSTamiha nazyatItyAdi, tadapi moha eva, yat -- yasmAnna 'akhuTTammitti atruTite AyuSi kazcit mriyate kiMtu truTita eva tathApi hiMsAyAM doSo bhaNitaH, tathA atrApi yadyapi nAsRSTamiha dhanaM moSyasya nazyati tathApi taddravyApaharaNe doSo draSTavya eveti // 946 // atraivAbhyuccayena dUSaNAntaramAha kiM cAsihaM no labbhaitti dentassa pAvai na kiMci / iTuM ca tattha punnaM tujhaM majjhaM ca taM kiha Nu ? // 947 // kiMca, nAsRSTamiha jagati kiMcidapi labhyate kiMtu sRSTameva iti, tasmAt dharmmArthaM dadato dAturapi na kiMcitpuNyaM prApnoti, atha ca tatra dAne dAtuH puNyaM tava mama ceSTaM tatastat puNyaM kathaM nu bhavet ?, naiva kathaMcanApi bhavediti bhAvaH, nyAyenAnupapadyamAnatvAt // 947 // atra parasyAbhiprAyamAzaGkamAna Aha aha u uvakkAmijjati AU maraNammi ihavi tasseva / lAbhaMtarAiyaM jaM davAdI pappa udyAdI // 948 // adattAdAnaviratau caurikA yA nirdopatAnirA karaNaM // 330 //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma. 56 Jain Educatio athocyeta - maraNe kriyamANe mAryamANasya jantorAyurupakramyate - dIrghakAlavedyaM sat alpakAlavedyatayA kriyate, ihApi - dAne yasmai dIyate tasyaiva yallAbhAntarAyaM karmma tat dAnenopakramyate -kSayopazamAvasthIkriyate, na ca vAcyaM kathaM dIrghakAlatayA baddhaM sat svalpakAlavedyatayA kriyate kathaM vA uditaM sat kSayopazamAvasthIkriyate ?, yata Aha- 'jaM davAI pappa udayAI' yat - yasmAt dravyAdIn prApya karmmaNAmudayAdayaH - udayakSayakSayopazamAdayo jAyante tasmAdAyuSa upakramaNaM - khalpakAlavedyatayopasthApanalakSaNaM lAbhAntarAyasya ca kSayopazamAvasthApAdAnarUpaM na virudhyate iti // // 948 // dravyAdInevAzritya karmaNAmudayAdIn darzayati udayakkhayakkhaovasamovasamA evastha kammuNo bhaNitA / davaM khettaM kAlaM bhavaM ca bhAvaM ca saMpapya // 949 // udayakSayakSayopazamopazamA atra - jagati pravacane vA karmmaNaH - AyurAderbhaNitAstIrthakaragaNadharairdravyaM kSetraM kAlaM bhavaM ca bhASaM ca saMprApya, yathA nidrAvedanIyasya dravyaM mAhiSaM dadhi, kSetraM jAGgalaM, kAlaM rAtrilakSaNaM prAvRDlakSaNaM vA, bhavaM manuSyatiryaksaMbandhinaM, bhAvam AlasyAdikaM pratItyodaya iti // 949 // tA ettha so nimittaM dopahavi bhAvANa jeNa guNadosA / nelibrary.org
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 33 // jujaMti teNa tassA evaM khalu saMgataM ubhayaM // 950 // ata evaM 'tA' tasmAdana sa-hiMsako dAtA ca yena kAraNena dvayorapi bhAvayoH-AyurapavartanalAbhAntarAyakSayopazamAvasthApAdanalakSaNayornimittaM-kAraNaM tena kAraNena tasya dAtuhisakasya ca yathAkramaM guNadoSau yujyate, tata evamuktena prakAreNa khalu-nizcitaM saMgatamubhayaM-dAtuH puNyaM hiMsakasya ca pApamiti // 950 // atrAha jai evaM dhaNanAse tao nimittaMti tassa doso u| aha No nimittamihaI itarattha tayaMti kA juttI ? // 951 // yadyevamabhyupagamyate tarhi pareSAM dhananAze'pi 'tautti sako'dattAdAnagrAhI nimittaM-kAraNamiti, tasmAnmAryamANapuruSAyuSopakramaNanimittasya hiMsakasyeva tasya-paravittamapaharturdoSa eva / turevkaaraarthH| atha tasmin dhananAze sa na nimittamiSyate kiMtu vidhisRSTa eva sa pareSAM dhananAzastato na sa tatra nimittamiti / atrAha-'iyarattha tayaMti kA juttI' itaratra-hiMsAyAM dAne ca takat-nimittaM sa dAtA hiMsakazca bhavatItyatra kA yuktiH 1, naiva kAciditi bhAva, ubhayorapi tulyayogakSematvAt // 951 // upasaMhAramAha iya vatthusahAvaM jANiUNa sumaNo u No pyttttejaa| adattAdAnavirataucauryasyavaNikalopamatAnirAsaH SHCECRECORRECTORXXX // 33 // Jain Education national
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education coriyabhAve taha yA bIheja kalaMkamaraNAto // 952 // itiH - evamupadarzitena prakAreNa vastukhabhAvaM jJAtvA sumanAH prazastamanAH san naiva cauryabhAve pravartteta / tathA yaduktaM'na ya maraNA bIhejatti' tatpratikSepeNopasaMharati- 'taha yetyAdi' tathA bibhIyAt sarvadA kalaGkarUpAt maraNAt yena sarvathA caurye pravRttirna bhavatIti // 952 // yathoktaM- 'harievi pucagaM ciya ityAdi' tatrAha - hariUNa ya paradavaM pUyaM jo kuNai devatAdINaM / dahiUNa caMdaNaM so karei aMgAravANijaM // 953 // hRtvA ca paradravyaM yaH pUjAM karoti devatAdInAmAdizabdAdvIrapuruSaparigrahaH sa nUnaM dagdhvA candanaM karotyaGgAra - vANijyam, etaduktaM bhavati -- yathA kazcidajJastucchAGgAravANijyanimittaM mahAmUlyacandanakASThAni dahati evame | po'pi tuccha phalaskandAdidevatApUjArthamAtmAnaM vizuddhakhabhAvatayA candanAdapi mahAmUlyaM paravittApaharaNa hetu saMkliSTamanaHpariNAmahutavahena bhasmasAtkarotIti // 953 // yathaiva pareNa caurye niHzaGkapravRttyarthamanyebhya upadezo dattastenaiva prakAreNAcaurye'pi anukampayA paraM pratyupadezamAha - logammi ya parivAdaM kukammapaDisehaNeNa rakkhejjA / w.jainelibrary.org
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahataha rakkhiyammi niyamA paraloe natthi kiMci bhayaM // 954 // maithunaniNIvRttiH loke'pi pare(ri)vAdam-apakItti kukarmapratiSedhanena paravittApaddatilakSaNakarmapratiSedhanena rakSayet , tathA rakSite / vRttaustrI prtissevaa||332|| ca sati para(ri)vAde niyamAnnAsti paraloke'pi kiMcidbhayamiti // 954 // nirdoSatAgahito ya amokkhAe niccaM ciya ettha mrnnkesrinnaa| nirAkAraH __ sabo jIvo tamhA kareja sai ubhayalogahiyaM // 955 // gRhItazcAmokSAya nityamevAtra-jagati maraNakesariNA sarvo'pi jIvastasmAtsadA kuryAdubhayalokahita-samyagdharmAnuSThAnaM natu cauryAdikamiti // 955 // sAMprataM caturthamUlaguNamAzrityAkSepaparihArAvabhidhitsurAhakeI bhaNaMti pAvA itthINAsevaNaM na dosAya / // 332 // saparovagArabhAvAda(dussugaviNivittito ceva // 956 // PI kecit bhaNanti pApAH yathA-strINAmAsevanaM na dopAya, atra hetUnupadarzayati-saparo' ityAdi, tasmin kRte sati khaparopakArabhAvAt autsukyavinivRtti(te)zca // 956 // tathA Jain Education in For Private Personal Use Only
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education tatto sujhANAto pAsavaNuccAra khelaNAteNaM / niyamassa niSphalattA atippasaMgAu avi ya guNo // 957 // tataH - strINAmAsevanAt sakAzAt prasravaNoccArakhe lajJAtena- prakhavaNAdidRSTAntena prasravaNAdiparityAgAdineti - yAvat zubhadhyAnabhAvAt, tathA kasyacit punaH puruSasya pIDAyA abhAvena niyamasya niSphalatvAt, tathA zarIrasthi - titvAvizeSeNa prasravaNAdiSvapi pratiSedhakaraNaprasakteratiprasaGgAt na strINAmAsevanaM doSAya api tu tasmin kRte sati gRjyAdidoSAbhAvalakSaNo guNa evopajAyate tasmAtpralavaNoccArakhelaparityAgakriyAvadidamutpanne vedodayajanite duHkhe tadapAkartumavazyaM karttavyamiti // 957 // tatra sarvAnapi hetUn vivarISuH 'yathoddezaM nirdeza' itinyAyAt prathamaM tAvat khaparopakArarUpaM hetuM vivRNvannAha mohaggisaMpalittaM taM appANaM ca vijjhaveUNaM / subhAvAto saparuvagAro kaha hoi dosAya ? // 958 // mohAbhisaMpradIptAM tAm-upabhogyAM striyamAtmAnaM ca mohAbhisaMpradIptaM maithunAsevanajalena vidhyApya sukhabhAvAt jainelibrary.org
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha- NIvRttiH maithunanivRttaustrIpratiSevAnirdoSatAnirAkAra // 333 // CCCOSSAGA ASCARSAECECAUSA sukhabhASasaMpAdanena yaH kriyate khaparopakAraH sa kathaM doSAya bhavati ?, naiva bhavatItiyAvat / khaparopakArasyAgame loke ca puNyaphalatayA prasiddhatvAditi // 958 // dvitIyaM hetuM vyAcikhyAsurAha- . sabaddhA vigdhakaraM caraNassAsevaNaM viNA tIe / kaha Nu niyattati pAvaM ussugamiha suppasiddhamiNaM // 959 // caraNasya-cAritrasya sarvAddhA-sarvakAlaM vighnakaramiha-asmin jagati suprasiddhamidamautsukyaM pApaM-pAparUpaM kathaM nu nAma tasyAH-striyA AsevanaM vinA nivarttata iti bhAvaH // 959 // tRtIyaM hetuM vivRNvannAha AsevaNAe~ jAyai jaM ca virAgo tao suhajjhANaM / pAsavaNAdi va tao kAyaThitI hoti kAtavA // 960 // strINAmAsevanAyAM kRtAyAM satyAmAtmAdervIbhatsanAdidarzanena yat-yasmAt kAraNAt virAgo jAyate, tasmASa virAgAt zubhaM dhyAnaM, tataH prasravaNAdivat kAyasthitireSA-strINAmAsevanA bhavati prekSASatAmavazyaM kartavyeti // 960 // adhunA 'niyamassa nipphalatte yetadyAcikhyAsurAha Niyamevi tAsi na phalaM pIDAbhAvAto kassai tahAvi / // 333 // RMA lain Education in For Private & Personel Use Only M ainelibrary.org
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educat tassa karaNe Na kIrati dikkhANiyamovi ciMtamidaM // 969 // niyamespi - pratiSedhe'pi tAsAM strINAM na phalaM kasyacidIkSAmahe, pIDAyA abhAvAt, tathApi - pIDAyA abhAve tasyaniyamasya karaNe'bhyupagamyamAne dIkSAniyamo'pi -dIkSA mayA na karttavyeti niyamo'pi na kriyate cintyamidaM, dIkSAyA api niyamaH kriyatAmiti bhAvaH, pIDAyA abhAve'pi niyamasya phalavattvAbhyupagamAt, tasya ca pIDAyA abhAvasya | dIkSAyA niyame'pyaviziSTatvAt // 961 // sAMprataM 'aippasaMgAutti' etadbhAvayannAha pAsavaNAINa tahA kinno niyamoti dehapIDAo ? | itaranivittIeN taI kiM No taha gehimAdIyA ? // 962 // iha yathA zravaNAdayaH kAryasthitiH tathA strINAmAsevanamapi tataH kAyasthititvAvizeSAt prazravaNAdInAM tatheti- strINAmAsevanasyeSa niyamaH -pratiSedhaH kinna kriyate, so'pi kriyatAmiti bhAvaH / 'dehapIDAutti' teSAM prazravaNAdInAM niyame kRte sati dehasya pIDA bhavati tato na kriyata iti cet ?, nanu 'iyaranivittIpatti' itarasyAH - khyAse - vananivRcyA pratiSedhena 'taitti' sakA pIDA kinna bhavati ?, bhavatyeveti bhAvaH, tasmAttannivRttirapi na kAryeti sthitam / api ca, ruyAsevananiSedhe satyadhikatarA gRjyAdayo doSAH prAduSyanti, tathAhi -- strINAmAsevanapratiSedhe satyautsu national
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha- NIvRttiH // 334 // SACRACOCALCCASSAGE kyAnivRttestadviSayA mahatI gRddhirupajAyate, tatazcArtadhyAnAdaya iti suprasiddhametat // 962 // tadevaM sarvAnapi / | maithunanihetUn samarthya dRSTAntopanyAsapUrvakaM sAdhyamupasaMharannAha | vRttaustrI___ tamhA rAgAdivivajieNa pAsavaNamAdikiriyava / pratiSevA nirdoSatA. vedammi udinnammI thIpaDisevAvi kAyavA // 963 // nirAkAraH yata evaM tasmAdvede udIrNe sati rAgAdivivarjitena prasravaNAdikriyeva strIpratisevA'pi kartavyA // 963 // atrAcArya Aha evamiha kammaguruNo micchAdiTThI aNAriyA keI / iMdiyakasAyavasagA maggaM nAseMti maMdamatI // 964 ||evm-ukten prakAreNa iha-jagati karmaguravo mithyAdRSTayo'nAryAH kecidindriyakaSAyavazagA mArga-mokSasya panthAnaM nAzayanti mandamatayastadatra pratividhIyate // 964 // // 334 // saparobhayapAvAto rAgAdipasattio daDhatarAgaM / suhajhANAbhAvAto jalagiMdhaNakhevaNAteNaM // 965 // Jain Education For Private & Personel Use Only HDainelibrary.org
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int niyamA pANivahAto tappaDisevAtoM ceva itthINaM / DisevaNA Na juttA mokkhatthaM ujjayamatINaM // 966 // mokSArthamudyatamatInAM puMsAM strINAM pratisevA na yukteti sAdhyanirdezaH / hetUnAha - khaparobhayapApAt - khaparalakSaNasyobhayasya pApaprasaGgAt, tathA dRDhatararAgAdiprasaGgAt, tathA jvalanendhanaprakSepanyAyenAdhikataraM tadgatarUpasparzAdicintAvyApRtatvena zubhadhyAnAbhAvAt, tathA niyamatastatpratisevAtaH - strINAmA sevanAtaH prANivadhAt - prANivadhaprasaGgAditi // // 965 // 966 // amUn sarvAnapi hetUn vyAcikhyAsuH 'yathoddezaM nirdeza' itinyAyAt prathamaM tAvat khaparobhayapApAditi hetuM vivarItumAha sAgamapasiddhaM mehuNabhAvaMmi pAvamaJcatthaM / taha paramasaMkileso aNuhavasiddho u saveMsiM // 967 // maithunabhAve sevyamAne khaparayoH pApamatyarthaM bhavatItyetatsarvAgamaprasiddhaM tathA yaH paramasaMklezo'bhiSvaGgalakSaNaH so'pi sarveSAmapi jantUnAmanubhavasiddha eva / turevakArArthaH // 967 // yadapyuktam- 'suhabhAvAto saparovayAro kaha hoi dosAyatti' tatrApi sukhabhAvA'siddha eva yata Aha jainelibrary.org
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha NIvRttiH maithunani| vRttaustrIpratiSekA nirdoSatAnirAkAraH // 335 // -CAREERSALARAM pAmAgahitassa jahA kaMDuyaNaM dukkhameva muuddhss| paDihAi sokkhamatulaM evaM surayaMpi vinneyaM // 968 // yathA pAmAgRhItasya kaNDUyanaM paramArthato duHkhameva sat mUDhasya pratibhAti sukhamatulam , evaM suratamapi kharUpeNa duHkharUpaM sat mohavazAtkAmukasya sukharUpaM pratibhAsamAnaM vijJeyam // 968 / / jaha takaraNe doNhavi tIe vuDDI tao ya dehss| hoi viNAso etthavi taha neo sugaidehassa // 969 // yathA tatkaraNe-maithunapratisevAkaraNe dvayorapi strIpuMsayoH maithunapratisevAyA vRddhirbhavati, tasyAzca maithunapratisevAddhitaH sakAzAt atrApi-asminnapi bhave dehasya vinAzo bhavati vIryatruTibhAvataH, tathA paraloke'pi sugatirUpasya dehasya vinAzo jJeyaH // 969 // mohaggisaMpalittaM taM appANaM ca vijjhaveUNa / evaM suhabhAvo cciya hatAsiddho muNeyavo // 970 // // 335 // For Private & Personel Use Only K inelibrary.org
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ SASARASHRAERESir evaM ca sati (yaH) mohAgnisaMpradIptAM tAmAtmAnaM ca vidhyApya sukhabhAvaH-khaparayoH sukhabhAvaH saMpAdya uktaH, ciyazabda evakArArtho bhinnakramazca sa hantAsiddha eva jJAtavyaH, tathA ca sati svaparopakAro'pyasiddha iti kuto'bhipretasAdhyasiddhiH ? // 970 // dvitIyaM hetuM vivRNvannAha paDisevaNevi tassA ahiyA rAgAdayo u niyameNaM / ___annesi tadabhAvevi pataNuyA ceva dIsaMti // 971 // pratisevane'pi tasyAH-striyAH kRte satyadhikA eva rAgAdayo niyamena jAyante / turevakArArtho bhinnakramazca yathA-12 sthAnaM yojitaH / anyeSAM tu punarmahAtmanAM tadabhAve'pi-pratisevanAyA abhAve'pi pratanukA eva rAgAdayo dRzyante // 971 // saicaraNavigghamaulaM ussugamevaM niyattai Na jaau| tA tannivittipavaNo vajejjA itthiparibhogaM // 972 // sadAcaraNavighnabhUtamatulamautsukyameva strIpratisevanena kriyamANena na jAtu-na kadAcidapi nivarttate kiMtu tatpra lain Education For Private Personel Use Only T w.jainelibrary.org
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH | maithunani| vRttaustrIpratiSevAnirdoSatAnirAkAraH // 336 // tisevanapratiSedhenaiva, 'tA' tasmAttanivRttipravaNaH-autsukyanivRttipravaNo varjayet strIparibhogamiti // 972 // api ca, bhavatu strIpratisevAta autsukyavinivRttistathApi sA tato bhavantI na samIcInetyetadarzayati ussugaviNivittIvi ya jA sammannANapubigA hoti / sA suMdarA Na jAhiyavisayapavittIeN loevi // 973 // autsukyavinivRttirapi yA samyagjJAnapUrvikA bhavati sA loke'pi sundarA, na punaryA pariNAmAhitaviSayapravRttyApi // 973 // atraiva dRSTAntamAha jaha ceva kuTThiNo'patthavatthuvisayaM Na tassa jogeNaM / bhadaM niyattamANaM ussugamevaM imaMpitti // 974 // yathA caiva kuSThino'pathyavastuviSayamautsukyaM na tasya-apathyavastuno yogena nivarttamAnaM bhadra-kalyANaM bhavati, tatastanivRttAvapAyasaMbhavAt , evamidamapi strIpratisevAviSayamautsukyaM na tadyogena nivartamAnaM bhadraM jJAtavyam, amupminnavazyamapAyasaMbhavAditi // 974 // 'suhajhANAbhAvAotti' tRtIyaM hetuM vivRNvannAha AsevaNAe~ evaM suhajhANAbhAvato ajuttamiNaM / jaha .. SEARCH // 33 // ta ww.jainelibrary.org Jain Educat onal For Private 8 Personal use only
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAsavaNAdiva tao kAyaThitI hoi kAyavA // 975 // strINAmAsevanAyAM kriyamANAyAmevam-upadarzitena prakAreNAdhikatararAgAdidoSasaMbhavalakSaNena zubhadhyAnAbhAvAdidaM prazravaNAdivat tataH kAryasthitireSA karttavyetyetat pUrvoktamayuktaM jJAtavyam // 975 // zubhadhyAnAbhAvameva spaSTatara|mupadarzayannAha - AsevaNAeN tissA taggayaciMtAviyAviyo hoi / mohasahAvAtoM jao katto jhANaM suhaM tassa ? // 976 // yatastasyAH - striyA AsevanAyAM kRtAyAM satyAM mohakhabhAvAt tadgatarUpasparzAdicintAvyApRto bhavati, tatastasya kutaH zubhaM dhyAnaM bhavet 1, naiva bhaveditibhAvaH // 976 // atraivAbhyuccayenAha - kiMca vivegappabhavaM tayaM ti thIviggahevi ya pavittI / kalimalabharie jassa u tassa vivego kahaM asthi ? // 977 // kiMca tat - zubhaM dhyAnaM vivekaprabhavaM - vivekamUlaM yasya ca puMsaH strIvigrahe'pi kalimalabhRte pravRttistasya kathaM viveko'sti ?, naivAstIti bhAvaH, tadabhAvAcca kutaH zubhaM dhyAnamiti 1 / syAdetat, rogasyeva cikitsAta autsukyasyApi dharma. 57
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 337 // Jain Education surataviSayasya strIpratise vAto nivRttiH karttavyA, "saMvatthA saMjamaM saMjamAo appANameva rakkhejA / mucaI azvAMyAo puNo visohI na yAviraI // 1 // " iti vacanaprAmANyAt / anyathA rogasyApi nivRttyarthaM cikitsA na karttavyA, tatka | raNe'pi niyamataH SaDIvanikAyavadhasaMbhavAt // 977 // athotsargataH sA pratiSiddhaiva, kevalamasahamAnasyArttadhyAnaparihArAya dIrghakAla saMyamaparipAlanAya ca dvitIyapadenAbhyanujJAtA tato na kazciddoSa iti yadyevaM tarhi strIpratisevApyevaM dvitIyapadena karttavyA'stu vizeSAbhAvAdityata Aha naya bhAvamaMtareNaM tattha pavittI tao dhuvo rAgo / tabhAvammi ya iha iM bIyapadaM natthi niyameNaM // 978 // na ca bhAvam - abhiSvaGgalakSaNamantareNa tatra - strIprati sevAyAM pravRttirupapadyate, kiMtu bhAvenaiva, tathA loke avigAnenAnubhavAt, anyathendriyavikArasyaivAnupapatteH / tatazca tasmin bhAve sati dhruvam - avazyaM rAgo draSTavyaH, abhiSvaGgasya rAgakha rUpatvAt, tadbhAve ca-rAgabhAve ca iha-pravacane iH pAdapUraNe, "ijerAH pAdapUraNe" itivacanAt, niyamena nAsti dvitIyapadam - apavAdapadaM yato yadanuSThAnamAsevyamAnaM rAgAdinibandhanaM na bhavati tadapavAdenAbhyanujJAyate yathA cirakA1 sarvatra saMyamaM saMyamAdAtmAnameva rakSet / mucyate'tipAtAt punarvizuddhirnacAviratiH / brahmacarye maithunanirdoSatAni - rAsaH // 337 // w.jainelibrary.org
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ - labhAvinaM saMyamamIhamAnasya rogiNazcikitsA / sa hi "seve jIvAvi icchaMti jIviDaM na marijiuM / tamhA pANivahaM ghoraM niggaMthA vajjayaMti Na // 1 // " mityAgamaM pratikalamamala vivekacakSuSA nirIkSamANaH sarvajantuSu maitrIbhAvamanugato'pi kuto'yaM punaH prApyaH saMyamo durlabhA khalu manuSyabhavAdisAmagrI asaMbhavI cAsau saMyamo devAdibhaveSvityAdi pari - | bhAvayan araktadviSTassan cikitsAM kArayitumutsahate, tataH sA cikitsA'pavAdapadenAnujJAyate, caraNapariNAmavinAzAsaMbhavAt / yat punaranuSThAnaM mUlata eva rAgAdipravRttinibandhanaM tacaraNapariNAmavighAtakAritvAnnApavAdaviSayo bha vati yadvakSyati - 'caraNapariNAmavIyaM janna viNAsei kajja mANaMpi / tamaNuTThANaM sammaM avavAyapadaM muNeyaca // 1 // miti' // strIpratisevA ceyamuktaprakAreNa rAgAdipravRttinibandhanA tato nApavAdaviSaya iti // 978 // caturtha hetuM vivarIpurAhapANovi ya niyamA itthIjoNI jato ajoNIhiM / pANihi~ ghaNasaMsattA [bhaNitA] paribhoge tesi vAvatI // 979 // prANivadho'pi ca strIpratisevAyAM niyamato bhavati, yataH strIyoniH ayonibhiH - tIrtha kRdbhizcaramazarIratayA punaryo1 sarve jIvA apIcchanti jIvituM na martu / tasmAtprANivadhaM ghoraM nirmanthA varjayanti / 2 gAthA 1002 / Jain Educationonal For Private & Personal Utie Only
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH brahmacarye // 338 // GROGRAMCHORRORSCIENCE nAvutpAdAbhAvAt prANibhiH-jantubhirghanam-atizayena saMsaktA bhaNitA, tathA ca sati tasyAH paribhoge teSAM-jantUnAmavazyaM vyApattirbhavatIti // 979 // amumevArtha dRSTAntena bhAvayati | maithunanijaha u kiri(ra)NAligAe dhaNiyaM miduruuypomhbhriyaae| rdoSatAnitadabhAvaM kuNamANo tatto kaNago tarhi visi||980|| yathaiva, turavadhAraNe, kila na(nA)likAyAM dhaNiyaM-atyartha mRdurUtapakSmabhRtAyAM satyAM tadabhAvaM-mRdurUtapakSmAbhAvaM kurvan tapto lohamayaH kaNakastasyAM vizati // 980 // iya ghaNasaMsattAe joNIe iMdiyaMpi purisassa / tabhAvaM kuNamANaM niyamA visaitti vinayaM // 981 // itiH-evaM nAlikAdRSTAntena ghanasaMsaktAyAmatizayena jIvasaMkulAyAM yonAvindriyamapi-sAdhanamapi puruSasya vizati -pravizati niyamAttadabhAvaM-tatratyajIvAnAmabhAvaM kurvaditi vijJeyam / tathA ca sUtram-mehuNaM bhaMte ! sevamANassa ke 13/ // 338 // | 1 maithunaM bhadanta ! sevamAnena kIdRzo'saMyamaH kriyate ? gautama! sa yathAnAmakaH ko'pi puruSa ekA mahatIM rUtanAlikA vA bUranAlikA vA taptena kaNakena samabhidhvaMsayet IdRzaH gautama ! maithuna sevamAnena asaMyamaH kriyate iti // -MOKES COLLABORATORSCOR ta5mA in Education ana For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai risae asaMjame kajjai ? goyamA ! se jahAnAmae kei purise egaM mahaM rUyanAliyaM vA bUranAliyaM vA tatteNaM kaNa. geNaM samabhidhaMsejA erise gaM goyamA ! mehuNaM sevamANassa asaMjame kajjaitti" // 981 // yadyevaM tataH kimityAha paDisiddho ya tao jaM savehivi dhammasatthayArehiM / tappaDisehAoM tao saphalo niyamo bhave tAsi // 982 // | pratiSiddhazcAyaM prANivadho yat-yasmAt sarvairapi dharmazAstrakArIstatastatpratiSedhAt-prANivadhapratiSedhAt bhavati | tAsAM-strINAM niyamaH saphala iti // 982 // evaM ca payaisAvajao ihaM itthibhogpddiseho| jutto niravajattA natu dikkhAdINa bhAvANaM // 983 // evaM ca sati 'payaisAvajaotti' bhAvapradhAno'yaM nirdezaH prakRtisAvadyatvAt strIbhogasya pratiSedho yukto na tu dIkSAdInAM bhAvAnAM, teSAM niravadyatvAt // 983 // yadapyuktam 'pAsavaNAINa tahA kinno niyamo' ityAdi tatrAha-| pAsavaNAdINa jahA sukkaNisaggasta No khala nivittii| Jan Eduent an inte C hinelibrary.org
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmacayeM dharmasaMgrahaNIvRttiH maithunanirdoSatAnirAsa: // 339 // avigAranisaggammivi vayabhaMgo jaM na samayammi // 984 // na khalu prazravaNAdInAmiva nisargasya rAgAdipravRttimantareNa pravartamAnasya zukranisargasya nivRttiH kriyate, kiMtu rAgAdipravRttinibandhanasya, tatastatpratiSedhe prasravaNAdidRSTAnto'nupapanna eva, viSamatvAt / atha kathametadevamavasIyateprazravaNAdInAmiva zukrasyApi nisargasya nivRttina kriyata ityata Aha-'aviyAretyAdi' avikAreNa-rAgAdipravRttilakSaNavikAramantareNa zukrasya nisarge'pi sati khApAdau yat-yasmAnna samaye-bhAgavate pravacane vratabhaGgaH-caturthavratabhaGgo dezita iti // 984 // yadapi 'dehapIDAotti' etadAzaGkaya 'iyaranivittIeN taI kinno' ityuktaM tatrApi parihAramAha jativi ya tIeN nivittI kahamavi dehapIDAkarI hoi| tahavi taI kAyavA paDivakkhe dosabhAvAto // 985 // yadyapi ca tasyAH-strIpratisevAyA nivRttiH kathamapi dehapIDAkarI bhavati, kathamapIti grahaNaM na bhavatyeva tAvat prAyaH strIpratisevAnivRttau saMvegAdivazato yatehapIDA, yaduktam-"iha no suhAsayAo suovauttassa muNiyata 1 iha no zubhAzayAt zrutopayuktasya jJAtatattvasya / brahmaNi bhavati pIDA saMvegAca bhikSoH // // 339 // For Private Personal Use Only Jain Education jainelibrary.org
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ tassa / baMbhammi hoi pIDA saMvegAo ya bhikkhussa ||1||ti" tathApi prabalamohodayavazAtkasyacidbhavedapIyevamartha, tathApi 'taItti' sakA strIpratisevAnivRttiH karttavyaiva, kuta ityAha-pratipakSe-akaraNalakSaNe doSabhAvAt-vaparobhayapApaprasaGgAdidoSasadbhAvAditi sthitam // 985 // paJcamaM mUlaguNamAzritya parihAraM ditsurAkSepamAha anne nihosaM ciya gAmAdipariggahapi mannaMti / rayaNatigavuDDihetuttaNeNa parithUrabuddhIyA // 986 // __ anye paristhUraghuddhayo grAmAdiparigrahamapi nirdoSameva manyante / kathamityAha-ratnatrikavRddhihetutveneti // 986 // atra dUSaNamAha rayaNatigaM iha buddho dhammo saMgho ya tassa kaha vuddddii| gAmAdipariggahato ? pAramitAdINa kajjattA // 987 // 4 ratnatrika miha buddho dharmaH saMghazca, tatazca tasya-ratnatrikasya kathaM prAmAdiparigrahato vRddhirbhavet ?, naiva bhavediti |bhAvaH / kuta ityAha-pAramitAdInAM kAryatvAt // 987 // etadeva vyAcaSTe buddho pAramiyAphalamaNaghaM tabayaNamAgamo dhammo / in Edenlan n a W ww.jainelibrary.org
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 340 // dhUtaguNANuTTAI sattANaM samudayo saMgho // 988 // iha buddhaH prANAtipAtaviramaNAdizikSAtra talakSaNapAramitAphalamiSyate, yacca tadvacanamanaghaM sa dharmma Agama ucyate, 'dhUyaguNANuTThAitti' dhUtaM - nirvANaM tadguNAH- karuNAdayaH tadanuSThAyinAM saccAnAM samudayaH saGghaH // 988 // tataH kimityAha naya ete suvayAro gAmAdipariggaho suhaSphalado / AraMbhapavittIo avi avayAro muNeyavo // 989 // na ca eteSAM trayANAmapi buddhadharmmasaMghalakSaNAnAM grAmAdiparigrahata upakAraH - zubhaphalado bhavati, kiMtvapakAra eva / kuta ityAha- 'ArambhapravRtteH' Arambhe pRthivyAdiSaDIvanikAyopamarddarUpe pravRtteH // 989 // atra parasya matamAzaGkamAna Aha siya jo mamattarahio rayaNatigaM ciya paDucca AraMbhe / bhikkhUva tao niddoso ceva vinneo // 990 // parigrahaviratau dharmArthaM parigrahaNanirAsaH // 340 //
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education syAdetat, yo mamatvarahito ratnatrikameva - buddhAdilakSaNamAzrityArambhe varttate bhikSurapi, AstAmupAsaka ityapi - zabdArthaH, 'taotti' sako nirdoSa eva vijJeyaH tasya svArtha pravRttyabhAvAditi // 990 // atrAhamaMsanivattiM kAuM sevai daMtikkagaMti ghaNibhedA / iya caiUNAraMbhaM paravavaesA kuNai bAlo // 991 // yathA kazcitpuruSo mAMsanivRttiM kRtvA tato vivekavikalatayA 'daMtikkagaMti' dhvanibhedAt zabdabhedAttadeva mAMsaM sevate, itiH - evamamunA dRSTAntenArambhaM tyaktvA paravyapadezAt - ratnatrikavyapadezena karotyArambhaM bAlaH - ajJaH, mAMsanivRttiM kRtvA zabdabhedena tadeva mAMsaM khAdayata ivAsyApi paravyapadezenArambhaM kurvato dhruvaM niyamabhaGga itiyAvat // 999 // kathametadevamiti cet Aha payaIe sAvajjaM saMtaM NaNu sahA viruddhaM tu / dhaNibhedammivi mahuragasItaligAdiva logammi // 992 // nanu yasmAt prakRtyA - khabhAvena sAvadyaM - sapApaM sat sarvathA - sarvairapi prakAraiH sevyamAnaM viruddhameva - duSTameva / turevakArArthaH / dhvanibhede'pi khaparavyapadezabhede'pi sati / kimiva punaH zabdabhede'pi sati viruddhamityata Aha- 'mahuretyAdi' 1 ww.jainelibrary.org
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 341 // Jain Education loke madhurakazItalikAdivat, nahi viSaM madhuramityuktaM sat na vyApAdayati sphoTikA vA zItaliketyuktA satI na tudati, tathArambho'pi kriyamANaH parArthamityucyamAno'pi prakRtyA sAvadyatvAt paralokaM bAdhata eveti // 992 // atraiva dUSaNAntaramAha - ye tesiMpuvagAro tatto paDivAditaM purA etaM / bAlAdINaM veyAvaccaM to hoi aha buddhI // 993 // na ca teSAmapi - buddhAdInAM tataH- ArambhAdupakAro bhavati kiM tvapakAra eva, Arambhasya prakRtyA sAvadyatvAt, etaca purA - prAkU anantarameva 'paDivAiyaMti' pratipAditam / atha syAdiyaM buddhi: - grAmAdiparigraheNa bAlAdInAMbAlavRddhAdInAM vaiyAvRtyaM kRtaM bhavati tato na kazciddoSaH // 993 // iti, atrAha niravajeNaM vihiNA guNajuttANaM tayaMpi kAyavaM / sAvajjo ya imo khalu tesiMpi ya kuNai guNahANiM // 994 // idamapi - vaiyAvRtyaM niravadyenaiva vidhinA guNayuktAnAmeva karttavyaM natu yathAkathaMcit yasya kasyacidvA / ayaM ca - 1 Na ya buddhI taM tesiM pu0 ka pustke| parigrahaviratau dharmArthaM parigrahaNa nirAsaH // 341 //
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education grAmAdiparigrahaH khaluravadhAraNe, sAvadya eva, pRthivyAdiSaGgIva nikAyopamarddahetutvAt, tatasteSAmapi - bAlAdInAmA|stAmArambhakarturityapizabdArthaH karoti guNahAnim, tasmAnna bAlAdInAmapi vaiyAvRttyArtha grAmAdiparigraho yuktaH // 994 // etadeva bhAvayati purisaM tassuvayAraM avayAraM ca'ppaNo ya nAUNaM / kujA veyAvaDiyaM iharA veNaiyavAdo Nu // 995 // puruSam - AcAryAdikaM tasyopakAraM - khAdhyAyavRddhisattvopadeza dilakSaNam apakAraM ca vaiyAvRttyAbhAve vIryahAsaleSmacayAdilakSaNam, AtmanazcopakAraM gurvAdizubhaniyogAnnirjarAlakSaNaM vaiyAvRttyAkaraNe ca tadabhAvalakSaNamapakAraM, jJAtvA kuryAt vaiyAvRttyam, itarathA -yathA kathaMcit yasya kasyacicca vaiyAvRttyakaraNe vainayikavAdAbhyupagamaprasaGga eva / turevakArArthaH // 995 // atra parasya matamAzaGkamAna Aha siya NANumao eso buddheNaM kiMtu appaNA ceva / dANavatIhiM sammaM pavattio kusalamUlatthaM // 996 // syAdetat-nAnumata eSaH - grAmAdiparigraho buddhena, kiMtvAtmanaiva dAnapatibhiH kuzalamUlArtha - kuzala karmahetvartha tional
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 342 // Jain Education samyak pravarttitastato na kazciddoSaH / anumata ityatra atIte kAle kapratyayo yathA zIlito devadattenetyatra, tato buddhenetyatra rAjJAM mata ityatreva SaSThI na bhavati, varttamAne kAle tasyAvidhAnAditi // 996 // atrAhaepita dohavibuddheNANaNumayammi vatthummi / kaha Na payahaMtANaM paralogavirAhaNA hoi ? // 997 // evamapi hanta dvayorapi - dAtRgrahItrorbuddhenAnanumate vastuni - grAmAdidAnatatphalopabhogalakSaNe pravarttamAnayoH kathaM na paralokavirAdhanA bhavati 1, bhavatyevetiyAvat // 997 // atra para AhadANavatINamaNumato aha bhikkhUNaMpi suddhabhAvANaM / tapphalaparibhogo iya paralogavirAhaNA kiha Nu ? // 998 // atha dAnapatInAM grAmAdiparigraho na bhikSUNAM saH, sa teSAM buddhenAnumata eva, bhikSUNAmapi ca khataH zuddhabhAvAnAM satAM tatphalaparibhogo-grAmAdiparigrahaphala paribhogo'numata itiH - evamuktena prakAreNa paralokavirAdhanA dvayorapidAtRgrahItroH kathaM nu bhavet ?, naiva bhaveditibhAvaH // 998 // atrAcArya AhaAraMbhaniTTiyaM piMDamAdi bhuMjaMtagANa bhikkhUNaM / parigrahaviratau dharmArtha parigrahaNanirAsaH // 342 // w.jainelibrary.org
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma. 58 Jain Education tattha pavittIoM aNumatIeN bhikkhuttaNamajuttaM // 999 // 'ArambhaniSThitam' ArambheNa niSThAM nItaM piNDAdikaM bhuJjAnAnAM bhikSUNAM bhikSutvamayuktam / kuta ityAha-tatra - Arambhe'numate :- anumatisadbhAvAt / sApi kathamavasIyate iti cet, ucyate--- kathamanyathA ArambhaniSThite piNDAdau bhojanArtha pravRttirupapadyeta 1, pravRtteranyathAnupapattyA sA'numatiravasIyate / nanu bhavanmatenApi yaterArambhAnumatilakSaNo doSo'parihArya eva, tathAhi -- yatra sa labhate tatra paritoSamupayAti, tato lAbhaviSayaparitoSasaMbhavena niyamatastasyArambhAnumatiprasaGgaH, yadAha - " kathameSaNIyamapi bhikSuradan hiMsAM na so'numanyeta / parituSyati yalabdhvA grahaNaM nAstyasati toSe // 1 // " iti // tadetadayuktam, lAbhAlAbhayostasya paritoSavaiklavyAbhAvAt, anyathA samyagyatitvAnupapatteH, tadAha - "nAlAbhe vaiklavyaM na ca lAbhe vismayaH kArya iti" / bhavatu vA paritoSastathApi nAsAvArambhAnumataye, kiMtu dharmAnuSThAnavRddhaye, 'yathA'nena labdhena sukhaM me dharmAnuSThAnamutsarpatIti' tato na kazciddoSaH uktaM ca" ityeSa vipralApo na sa tuSyati yena jIvaghAtAya / sukhamutsarpati me'yaM dharmo'neneti tuSyati tu // 1 // nanu dehena sAmarthya ( samarthe) nAnena sukhaM tapo'dhitiSThAmi / iti tuSyato'sti na yatermAtApitRmaithunAnumatiH // 2 // " iti // eSa | iti anantarokta ArambhAnumatiprasaGgApAdA (da) narUpaH, na ca vAcyamevaM bhikSukANAmapi ArambhaniSThitaM bhuJjAnAnAM
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 343 // paritoSo dharmmArthaM bhaviSyati tato nArambhAnumatiprasaGga iti, yatastadarthameva sa Arambhastata AtmArthamArambhaniSThitaM piNDAdikaM bhuJjanAH kathamete dayAlutAmanuvIran ?, Aha ca - " auhezikAdibhojyapi tathaiva nanu tuSyatItyapi na yuktam / AtmArthaM hi hatAnAM na yatirdayate sa jIvAnAm // 1 // hatvAtmArthaM sattvaM samakSamupahatamudIkSya tanmAMsam na hi gRhNAti dayAlurgRhNannanu nirdayo bhavati // 2 // " iti // yatayastvAtmArthamArambhaniSThitaM piNDAdikaM na bhuJjate tato na teSAmArambhAnumatiprasaGgaH, kiMtu bhikSUNAmeva, tathA ca kutasteSAM bhikSutvam 1 // 999 // yata AhativihaM tiviheNa jao pAvaM pariharati jo nirAsaMso / bhikkhaNasIlo ya tao bhikkhutti nidarisio samae // 1000 // yasmAtrividhaM trividhena manovacanakAyaiH pratyekaM karaNakAraNAnumatilakSaNena nirAzaMsaH - ihaparalokAzaMsArahitaH san yaH pApam-avadhaM pariharati bhikSaNazIlaca, anena ca bhikSuzabdasya vyutpattinimittaM darzayati, pUrvArddhana tu pravRttinimittaM, 'tato' tti sako bhikSuritiH - evaM nidarzitaH samaye / tata ArambhaniSThitaM piNDAdikaM bhuJjAnasya bhikSorbhikSutvamayuktamiti // 1000 // atra parasyAbhiprAyamAha - aha ussaggeNeso dhUtaguNAsevaNekkatanniTTo | parigrahaviratau prAmAdipha lopabhoge sasaGgatA // 343 // w
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ RSSBHASKARSHASHASA 45 avavAdeNa u AraMbhaniTTiyaM ceva sevaMto // 1001 // athotsargeNa eSa eva ghUtaguNAsevanaikatanniSThaH-nirvANakAraNakaruNAdiguNAsevanaikatatparo bhikSurmataH, apavAdena tu-apavAdapadena punarArambhaniSThitamapi, cevazabdo'pizabdArthaH, sevamAno bhikSutvena sammatastatona pUrvoktadoSASakAza iti // 10.1 // atrAha caraNapariNAmabIyaM jaM na viNAsei kajamANaMpi / tamaNuTThANaM sammaM avavAdapadaM muNetatvaM // 1002 // yat-anuSThAnaM kriyamANamapirevakArArtho minnakramazca sa ca yathAsthAnaM yokSyate, caraNapariNAmabIjaM naiva vinAzayati tadanuSThAnaM samyak apavAdapadam-apavAdapadaviSayaM jJAtavyam // 1002 // jaM puNa nAsei tayaM Na tayaM diTumiha satthagArehiM / tabbhAvevi gihIhiM aippasaMgo dhuvo hoi // 1003 // yat punaranuSThAnaM kriyamANaM takat-caraNapariNAmabIjaM nAzayati na tadapavAdaviSayaM iSTamiha zAstrakAraiH / vipakSe / Join Education a l For Private & Personel Use Only T w.jainelibrary.org
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 344 // bAdhAmAha-'tabbhAve ityAdi' caraNapariNAmabIjavinAzabhAve'pi yadyanuSThAnamapavAdapadaviSaya miSyate tato gRhibhiH- parigrahavigRhasthairatiprasaGgo dhruvaH prApnoti, teSAmapi dhanadhAnyakanakagrAmAdiparigrahavatA kanakAdiparigrahasyApavAdapadaviSaya- ratau caratvAbhyupagamena bhikSutvaprasakteriti // 1003 // athocyeta-kathaM prAmAdiparigrahasya caraNapariNAmabIjavinAzakatva- NapariNAmityata Aha PmAnAzo'gAmAdipariggahao tabAvAro tao ya cittss|| pavAdabIja niyameNa parikileso tao ya caraNassa nAso u // 1004 // prAmAdiparigrahato-prAmAdiparigrahe sati niyamAttadyApAro-grAmAdivyApAro'nyathA tatparigrahanaSphalyApatteH. tasmAca prAmAdiparigrahavyApArAt cittasya niyamena pariklezaH-saMkliSTarUpatA, tasmAJca pariklezAcaraNasya-caraNapariNAmabIjasya vinAza iti // 1004 // upasaMharatiiya avavAdapadeNavi nariMdalIlaM vilaMbamANANaM / // 344 // maggacuyANaM viduse paDucca bhikkhuttaNamajuttaM // 1005 // itiH-evamupadarzitena prakAreNa apavAdapadenApi AstAmutsargavidhinA bhikSutvamayuktamiti saMbandhaH / kiMvizi For Private 3 Personal Use Only
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAnAmityAha-narendralIlA vila(Da)mbamAnAnAmata eva sarvathA mArgacyutAnAM-mokSapathaparibhraSTAnA, kAn Azritya teSAM bhikSutvamayuktamityAha-viduSo yathAvasthitavastutattvaparijJAnavataH pratItya // 1005 // atra para Aha- . channauigAmakoDIpaiNo bharahassa suddhabhAvassa / caraNapariNAmao bhe kevalanANaM samuppannaM // 1006 // I paNNayatiprAmakoTIpaterbharatasya bhAvazuddhasya sataH caraNapariNAmataH sakAzAt 'bhe' iti pareNAcAryasthAmantraNe kevalajJAnaM samutpannam // 1006 // tataH kimityAha caraNapariNAmabIyaM gAmAdipariggaho Na nnaasei| iya doNhavi amhANaM siddhamiNaM kinna lakkhesi ? // 1007 // caraNapariNAmabIjaM prAmAdiparigraho na nAzayatIti dvayorapyAvayoH siddhaM, tata itthamidaM spaSTataramAgamasiddhaM kinna praNidhAnamAdhAya lakSayasi ? yenaivamasmAn mudhA khedayasIti // 1007 // atrAcArya Aha bharahassa tattha mucchAvigame NaNu Asi crnnprinnaamo| Jan Education in For Private Personal Use Only
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha - NIvRttiH // 345 // Jain Education t Naya tammi teNa tahiyaM kAci pavittI kayA Asi // 1008 // bharatasya tatra - SaNNaSatigrAmakoTI parigrahaviSaye mUrcchAvigame - rAjyapagame sati nanvAsIt caraNapariNAmaH, tatastasvatastasya grAmAdiparigraharahitasyaiva caraNapariNAmo'bhUt, "mucchAM pariggaho butto" iti vacanato mUrcchAyA eva parigrahatvAt tasyAzca tasyAbhAvAditi / atha kathaM tasya prAmAdiparigrahaviSaye mUrcchApagamo'vasIyata ityata Aha'na yetyAdi,' co hetvarthe, na yasmAttasmin - caraNapariNAme sati tena-bharatena tasmin - prAmAdiparigrahe kAcidapi - antato'numatimAtrarUpApi pravRttiH kRtA AsIt, tato nUnamavasIyate tasya tadAnIM grAmAdiviSayamUrcchApagamo'bhUditi // 1008 // Naya iya mucchAvigamo tumhANaM tattha taha pavittIo | patteyabuddhaNAtaM evamajuttaM muNeyavaM // 1009 // na ca itiH- evaM bharatasyeva mUrcchAvigamo yuSmAkaM tatra - prAmAdiparigrahaviSaye, kuta ityAha -- ' tathApravRtteH' tathA 1 muccha parima uktaH / parigrahaviratau apravRtte rbharatasyA saMgatA // 345 //
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAmAdivyApAracintanena pravRttaH, tasmAtpratyekabuddhajJAtaM-bharatodAharaNamevam-uktena prakAreNa ayuktaM jJAtavyamiti // 10.9 // punarapi parasya matamAzaGkate siya vihiyANuTANaM evaM amhANa tA Na doso u| satthaM ettha pamANaM jaheva citivaMdaNAdIsu // 1010 // sthAdetat, etat-prAmAdivyApAracintanatatphalagrahatatphalabhogAdikamasmAkaM vihitAnuSThAnaM 'tA' tasmAnnaiva doSadasturevakArArtho minnakramaca, yasmAdatra vihitAnuSThAnaviSaye zAstraM pramANaM, yathA caityavandanAdiSu, asti ca prAmAdiparigrahatatphalaparimogAdI zAstramasmAkamiti // 1.10 // atrAcArya Aha asuhapariNAmabIjaM jamaNuDhANaM vihei taM kiha Nu ? / satyaMti ato eso pakkhevo hoi nAyabo // 1011 // 4 yacchAstramazubhapariNAmabIjamanuSThAnaM vidadhAti tatkathaM nu zAstramityucyate, rAgAdizAsanaparaM hi zAstraM tattvataH | zAstramucyate, anyatpunaH kuzAstrameva, yaduktam-"yasmAdrAgadveSoddhatacittAn samanuzAsti saddhamma / saMtrAyate ca duHkhAt zAstramiti nirucyate tasmAd // 1 // " iti // ato grAmAdiparigrahatatphalaparibhogAdhabhidhAyi yavacanameSa prakSepaH Jain Educatio n al For Private & Personel Use Only S
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ OS dharmasaMgrahaNIvRttiH // 346 // *%* *USHA*** kenApi gRddhimatA kRto jJAtavyamiti (iti)||1011|| atha kathamazubhapariNAmabIjatA prAmAdiparigrahatatphala- parigrahaviparibhogAderityata Aha ratI anyaNiyameNa ya asuho cciya pariNAmo tammi sai munneyvo| prAtajAga ritagrAmAkiM dAhagovi aggI sannihitaM na DahaI kaTu ? // 1012 // diphalopaniyamena-avazyaMtayA azubha eva pariNAmastasmin-grAmAdiparigrahAdau sati jJAtavyaH tasya tathAkhabhAvatvAt / bhoge'pi etadeva prativastUpamayA nirdizati-'kiMdAhetyAdi' kiM dAhako'pyamiH sannihitaM kASThaM na dahati !, dhtyevetibhaavH| duSTatA evamatrApi agnisamo prAmAdiparigrahAdirdAhatulyazcAzubhapariNAmaH sa kathaM prAmAdiparigrahe sati na bhavatIti ? // 13 // 1012 // punarapi parasya matamAzaGkata siya tassuvAsaga cciya kareMti paDiyaggaNaM na bhikkhutti / tapphalaparibhogo vi hu AhAkammati to duTTho // 1013 // P // 346 // syAdetat-tasya-prAmAdiparigrahasya pratijAgaraNamupAsakA eva kurvanti na bhikSavastato na kazcidoSa iti / atrAha Jain Education For Private Personal Use Only w.jainelibrary.org
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ C It'tapphale'tyAdi, tatphalaparibhogo'pi prAmAdiparigrahaphalopabhogo'pi-bhojanAdilakSaNo 'hu' nizcitamAdhAkarma, tasya bhikSUnadhikRtya niSpannatvAt , iti pUraNe, 'to' tasmAt kAraNAt so'pi tatphalopabhogo duSTa iti // 1013 // ___ kAlaparihANidosA ehahamitte Na ce havati doso| sakkaparihArasAvajasevaNe kahamadoso tu ? // 1014 // ___ 'kAlaparihANidoSAt' nahyayaM kAlastAdRzo yadvazAdekAntataH sAvadyabhojanAdiparihAravatA bhavituM zakyate, tataH / kAlaparihANidoSAt 'e|hmettetti' etAvanmAtre prAmAdiparigrahamAtre na bhavati kazciddoSa iti cet ? / atrAhananu asminnapi kAle sAvadhaM bhojanAdi zakyaparihArameva, tathAhi-dRzyanta evAdyApi paramasiddhAntopaniSadvedinaH paralokabhIravo niHzeSajantuSu maitrIbhAvamanubhajamAnAH kRtakAritAnumatibhedabhinnasAvadhabhojanAdiparihAreNAtmadharmazarIrayApanAM kurvantaH, tata itthaM zakyaparihArasAvadyabhojanAsevane kathamadoSa eva, turevakArArthaH, doSa eveti bhAvaH // 1014 // upasaMhAramAha cattagharAvAsANaM gAmAdipariggahammi tA doso| rayaNaM mottUNa jahA kAyamaNi geNhamANANaM // 1015 // SAMACROCOGESCROLORSCOOK bhajamAnAH kRtakAritAzyanta evAdyApi paramamitA / atrAha CCCCCCC Jan Education For Private Personal Use Only aorary.org
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ *** dharmasaMgrahaNIvRttiH parigrahaviratau sAva|dyasya zakyaparihAratA // 347 // yata evaM grAmAdiparigrahaphalopabhogo duSTaH 'tA' tasmAttyaktagRhavAsAnAM bhikSUNAM prAmAdiparigrahe doSaH / keSAmiva kasminnityAha-rayaNetyAdi' ratnaM mahAmUlyaM muktvA yathA kAcamaNiM gRhNatAmiti / iha ratnasthAnIyaH saMyamo bhavazatasahasrairapi duSprApatvAt akSepeNa muktiphalasAdhakatyAca, kAcamaNisthAnIyo grAmAdiparigrahastasyaikAntato'sArasvAditi // 1.15 // tadevaM paJcamaM mUlaguNamAzrityAkSepaparihArAvabhidhAya sAMprataM ye boTikA dharmopakaraNabhUtasyApi vastrAdeH parigrahatvamanumanyante tanmatamapAkartumupakSipannAha vatthAdigaMpi dhammovagaraNamanne adiTTaparamatthA / saMsArahetubhUtaM pariggahaM ceva mannaMti // 1016 // ___ anye vastrAdikamapi AstAmanyaddhanakanakAdItyapizabdArthaH dharmopakaraNamaSTaparamArthAH santaH parigrahameva saMsArahetubhUtaM manyante, anekadoSodbhAvanena // 1016 // tatra tanmatena vastradoSAMstAvadupadarzayati jAyaNasaMmucchaNamo dhuvaNe pANANa hoti vaavttii| dAtArassavi pIDA saMdhaNamAdIsu palimaMtho // 1017 // 'jAyaNatti' vastraparigrahe abhyupagamyamAne sati kathaMcittadabhAve tadarthinA gRhasthebhyastat yAcanIyaM bhavati, sA ca | **%AAAAAA // 347 // Jan Education Intemanona For Private Personel Use Only
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education yAcJA mahecchatAbhAvapratipanthinIti yAcyA mahAn doSaH / tathA 'saMmucchaNatti' vastre paribhujyamAne sati zarIramalasaMparkataH SaTpadikAdijIvasaMmUrcchanA bhavati, tathA niyamataH prAvRTkAlapratyAsattI vastraM prakSAlanIyamaprakSAlane'nekadoSasaMbhavAt tatazca vastrasya dhAvane - prakSAlane'pkAyaSTpadikAdiprANinAM bhavati vyApattiH, tathA jaghanyato'pi kiyadravyavyatirekeNa vastrasyAsaMprAptestaddAne dAturapi pIDA bhavati, anyacca pracchAdanapaTikAdinimittaM vibhinnavastra - yasaMdhAnAdiSu kriyamANeSu parimanthaH - khAdhyAyavighAtarUpa upajAyate / / 1097 // rADhA mucchAya bhayaM avihAro ceva bhAravahaNaM ca / tenAhaDAdhigaraNaM sogo ya pamAyaNadvevi // 1018 | atyantakamanIyamahAmUlya vastra paridhAnena cAtmano rADhA-vibhUSA tena kRtA bhavati, sA cAtyantaM bhagavadbhirgarhitA, yaduktam - " vibhUsAvattiyaM bhikkhU, kammaM baMdhai cikkaNaM / saMsArasAgare ghore, jeNaM paDai duruttare // 1 // " tathAbhUte ca duSprApe vAsasi prApte sati kutaH punaridaM prApyamityevaM tadviSayA mUrcchA bhavati / tathA mahAmUlyamidaM vastramiti idaM kazcidRSTvA grahISyatItyevaM yataH kutazcidAzaGkamAnasya sarvadaiva vastraparigrahavato bhayamupajAyate / ata eva ca grAma1 vibhUSApratyayaM bhikSuH karma badhnAti cikkaNam / saMsArasAgare ghore yena patati duruttare || asonal
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 348 // Jain Education nagarAdiSu mAsakalpAdirUpo vihArakramo'pi na syAt / api ca, vastraparigrahe sati vihArakramaM kurvato vastrodvahane bhAravahanaM bhavet, tacca vapuH pIDAkaraM, vapuHpIDA ca svAdhyAyAdivighAtakAriNIti / anyacca kathaMcit tasmin vAsasi stenairAhate - apahRte satyadhikaraNadoSo bhavati, zokazcAtmano jAyate, etacca doSadvayaM pramAdanaSTe'pi draSTavyam // 1018 // sAvekkhayA ya dANAdakajjasiddhI parIsahAsahaNaM / gurupaDikuTuM gihiliMga gaMthamo vatthadosA u // 1019 // vaha gRhyamANe niyamatastasminnapekSA bhavati, sA ca vItarAgabhAvapratipanthinI, tadbhAvanimittaM cedaM saMyamAnuSThAnamiti / 'dANAdakajjasiddhitti' zramaNasya-nirgranthasya vastramanucitameva, tadbhAve nairgrandhyAbhAvaprasaGgAt, tato yadA tasminnanucite'pi vastre zramaNasya pravRttistadA kathaM nu zramaNaH syAt ?, tasmai vA zramaNAya dIyamAnaM gRhasthAyeva na paramanirjarAkAraNamiti dAturdAnAdakAryasiddhiH / 'parIsahAsahaNaMti' vastre paribhujyamAne yo'celatvaparISahaH sUtre'bhihitaH yathA - "daMsAMcelAraitthIu iti" sa na soDho bhavet, atha ca parISahasahanena sAdhunA bhavitavyam / yaduktam - "perIsaharivU jae" iti, tato na samIcIno vastraparibhogaH / tathA guruNA - bhagavatA varddhamAnakhAminA pari1 daMzAcelAratistriyaH / 2 parISaharipUn jayet / tional parigrahavi ratau digamvarapUrva - pakSaH // 348 //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma. 59 Jain Education grahamalpaM bahuM vA pratiSedhatA vastramapi pratikuSTaM- nirAkRtaM gurupratikuSTasya ca vastrasya parigrahe sati gurvAjJAbhaGgastadbhaGge caM zeSasakalAnuSThAnaviphalatA, taduktam - " ANAeM ciya caraNaM tabbhaMge jANa kinna bhagganti ? / ANaM ca aikamaMto kassAesA kuNai sesaM ? // 1 // " iti, api ca- yadi yatinA'pi vastraM paridhIyate tataH so'pi gRhastha eva syAt, na yatiH, vastraparidhAnaM hi gRhiliGgamiti / 'gaMthamotti' iha yatayaH samaye tatra tatra deze nirgranthA eva prazasyante vastraM ca granthastatkathametat yatayaH parigRhNIyuriti ? / 'mo' iti pAdapUraNe / ete'nantaroktA vastradoSA - vastraparigrahAbhyupagame doSAH // 1019 // pattamiva ete ca navara viseso'NivAriyaM gahaNaM / AhArassa tahacci paribhoge'jIra gelapaNaM // 1020 // pAtre'pi eta eva - pUrvoktA doSA draSTavyA navaraM - kevalamayaM vizeSaH yaduta pAtre satyAhArasyAnivAritamadhikamityarthaH grahaNaM bhavati, tathA ca sati tathaiva yathA grahaNaM tathaiva tasyAhArasyA (sya ) durlabhatayA virAdhanAbhayAdvA tyaktumaza 1 AjJayaiva caraNaM tadbhaGge jAnIhi kiM na bhagnamiti / AjJAM cAtikrAmankasyAdezAtkaroti zeSam ? //
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 349 // Jain Education kyatayA niHzeSataH paribhoge sati ajIrNamupajAyate ajIrNatve ca sati glAnatvamiti / 1020 // rajoharaNamAzritya doSamAha haraNammi pamajaNadosA kIDagharavujjha ( chAya) NAdIyA / siM caiva ya aMDagaviyogamAdI ya vinneyA // 1021 // rajoharaNe pramArjanadoSAH 'kIDagharabuja ( chAya) NAIyatti' kITagRhasthaganAdayaH, rajoharaNena hi pramArjanaM vidhIyate, tasya tadarthatvAt, pramArjane ca kriyamANe rajasA kITagrahANAM sthaganaM bhavati, AdizabdAtkITagRhasthagane sati teSAM kITAnAM prANavipattiH keSAMcidapi cAlpakAyAnAM rajoharaNasaMsparzamAtrAdapi prANavyaparopaNamityAdi parigRhyate / tathA 'tesimityAdi' teSAmeva ca kITAnAM rajoharaNena pramArjane kriyamANe satyaNDakaviyogAdaya AdizabdAtprava|ndhagamanavinAzabhogyasikthAdiviraharajaH pUritadarisattvasaMsaktyAdayo doSA vijJeyAH // / 1021 // daNDamadhikRtya dUSaNamAha DaMDaggahaNammivi hathiyArasAvekkhayAdiyA dosA / te puNa (ee) Na hoMti egaMtato paraM cattagaMthassa // 9022 // parigrahaviratau dharmo pakaraNa syApari grahatA // 349 //
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education I daNDagrahaNe ca kriyamANe 'hathiyArasAvekkhayatti' hAstikArasApekSatA praharaNasApekSatA, sA ca sakalajantuSu | maitrI bhAvamanusarato yaterekAntena viruddhA / AdizabdAdanye'pyevajAtIyA doSA vijJeyA iti / khapakSe punaH paro | doSAbhAvamAha - 'ee Na hoMtItyAdi ete pUrvoktA vastrAdigatA doSAH sarve'pyekAntataH paraM - kevalaM tyaktagranthasya sato na bhavantIti // 1022 // kiMca NiyaM ciya rUvaM daddRNaM tassa hoM (ho ) ti saMvego / vasaisanit karemi tA NiyayakaraNijaM // 1023 // kiMca nijameva rUpaM dRSTvA tasya - sAdhorbhavati saMvego yathA - pratrajito'hamagranthaca, 'tA' tasmAtkimebhirvastrAdibhiH parigRhyamANaiH nairgrandhyavighAtakAribhiH karomi nijaM karaNIyamiti // 1023 // upasaMhAramAhatamhA caiUNa gharaM taM caiva puNo aNicchamANeNaM / niggaMtheNaM jaiNA hoyavaM nimmamatteNaM // 1024 // yata evaM vastrAdiparigrahe'neka doSasaMbhavastasmAt tyaktvA gRhaM tadeva-gRhaM punaranicchatA satA yatinA nirgranthenavastrAdigrantharahitena nirmamatvena - mamatvavikalena bhavitavyamiti / 1024 // atrAcArya Aha - jainelibrary.org
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 350 // Jain Education sthamiha jAyaNAo jai muccai haMta eva mottavo / AhArova hu jaiNA ajAio jaM na hoiti // 1025 // yadi vastramiha yAJcAto - yAJcAdoSAnmucyate hanta evaM satyAhAro'pi yatinA sarvathA moktavya eva, huravadhAraNe, |tulyadoSatvAt / etadevAha - 'ajAio jaM na hoitti' yat - yasmAt kAraNAdAhAro'pi yaternAyAcito bhavati / " saghaM se jAiyaM hoi natthi kiMci ajAiyamiti" vacanaprAmANyAt // 1025 / / atra parasya matamAhaaha dhammakA parivAlaNeNa uvagArago tao diTTo / aripi hu evaMciya uvagAragamo muNetanaM // / 1026 // athocyeta 'tautti 'saka AhAro dharmmakAyaparipAlanena - dharmmArthaM kAyo dharmmakAyastasya paripAlanaM tenopakArako dRSTastatazcetthaM mahopakAritvAdAhArasyAlpIyAn bhavannapi yAJcAdoSo na bAdhAyeti / atrAha - 'vatthaMpItyAdi' nanu vastramapi 'hu' nizcitamevameva - AhAravadeva upakArakameva jJAtavyam / 'mo' iti nipAto'vadhAraNe // 1026 // upakArakameva ( upakArameva ) darzayati 1 sarva tasya yAcitaM bhavati nAsti kiMcidadyAcitam / parigrahaviratau dharmopakaraNa syApari grahatA // 350 // jainelibrary.org
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education grahaNa aggisevakAyavahabicajaNeNa uvagAro / tadabhAve ya viNAso aNArilo dhammakAyasta | 1027 // parigrahAbhAve hi zayanAdinimittaM sacittatRNaparNAdInAM parigrahaM kuryAt, tathA ca sati vanaspatikAyavighAtasaMbhavaH / athAcittatRNaparNAdigrahaNaM kariSyati nanu tatrApi zuSiratvAt kunthvAdyanekaprANigaNavinAzo'parihArya eva, zizirakAle ca zItapIDitavapussan agnikAryaM samArabheta tatsamAraMbhe ca pRthvIkAyAdiSaDjIvanikAyavadhaprasaGgastatastRNagRhaNenAgnisevanena ca yaH kAyavadhaprasaGgastadvivarjanena vastrasyopakAraH - upakAritvaM draSTavyaM, kAyavadhaprasaGgavarjanaM vastrasyopakAra itiyAvat upalakSaNametat tena nizi khAdhyAyabhyAnamicchataH zItavedanAbhibhUtasya | munerAcchAdanena samAdhAnasaMpAdanaM, sacittapRthvIrajo'vaguNThitasyAtmAdeH pramArjanaM, himatuSAramahikAvarSAsArodakaprAmitrANakaraNaM sacittamahAvAte vAti sati zarIraprAvaraNena tadrakSaNamityAdirUpo'pyupakAro draSTavyaH / atraiSa vipakSe bAdhAmAha - 'tadabhAvetyAdi' tadabhAve ca vastrAbhAve ca zItAdivedanayA'tyantAbhibhavena vinAzo'nArSaH - AryapravacanAsammato dharmmakAyasya prApnoti // 1027 // atha na bhavati zItAdivedanayA'tyantamabhibhUtasyApi dharmmakAyasya vinAzaH tathApi doSa eva, tathAcAha w.jainelibrary.org
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ ASSESSOS parigrahaviratau dharmopakaraNasyAparigrahatA dharmasaMgraha jativi Na viNassati cciya deho jhANaM tu niyamato calati / NIvRttiH sItAdiparigayassiha tamhA layaNaM va taM gajhaM // 1028 // // 35 // / yadyapi na vinazyati dehastathApi dhyAnaM zItAdiparigatasyeha niyamatazcalatyeva, ciyazabda evakArArtho bhinnakramazca, sa ca yathAsthAnaM yojitastasmAlayanamiva tat-vastramupakAritvAdavazyaM grAhyamiti // 1028 // syAdetat, yadi zItAdivedanAbhiratyantamabhibhUtasya tasya maraNamupaDhaukate tarhi tadapi saphalameva, maraNaparyavasAnaM hi jIvitaM, tato'vazyameva kadAcinmartavyaM tadyadyadhunA dharmamAcarato maraNaM bhaviSyati kimayuktaM syAdityata Aha suhajhANassa u nAse maraNaMpi na sohaNaM jiNA beMti / annANicI (vI)racariyaM vAlANaM vimhayaM kuNati // 1029 // || zItAdivedanAparigatasya hi niyamataH zubhadhyAnavighAtasaMbhava ityuktaM, tataH zubhadhyAnasya vinAze sati maraNamapi dAna zobhanaM jinA yuvate. ArtadhyAnAdisaMbhavena tiryagyonyAdiSUpapAtasaMbhavAt / yatpunaruktaM-maraNaparyavasAnaM hi jIvitamityAdi tadayuktameva, ajJAnicI(vI)racaritaM hi bAlAnAmeva-ajJAnAmeva vismayaM karoti natu gurupAraMparyAgatAgamopaniSadvedinAm , iha paraloke vA tasya bhAvato duHkhanibandhanatvAditi // 1029 // atra parAbhiprAyamAha SAASHARAARAA ASHISHUSHUSHUSHUS // 35 // For Private Personel Use Only la
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ aha uttamasaMghayaNe sujhANassavi na hoi NAsotti / mottUNa tayamajuttA sesesuM haMta pavvajjA // 1030 // athocyeta uttamasaMhanane - vajrarSabhanArAcalakSaNe sati zubhadhyAnasyApi AstAM dharmmakAyasyetyapizabdArthaH na bhavati nAzastato na kazcidapi pUrvoktadoSAvakAza iti / ( atrAha - ) ' mottUNa ityAdi' yadyevamiSyate hanta tarhi muktvA takam - | uttamasaMhananopetamatizAyinaM zeSeSu ayuktA pravrajyA, bhaNitadoSaprasaGgAt, na caivamasti, zeSeSvapIdAnIM tasyA abhyupagamyamAnatvAditi // 1030 // yaccoktaM vastre hi paribhujyamAne zarIramalasaMparkataH SaTpadikAdijIvasammUrcchanA bhavatItyAdi, tatra pratividhAnamAha - Jain Education national saMmucchaNA Na jAyati pAyaM vihiseMvaNAeN vatthammi / saMbhavametteNaM puNa dehAdIsuMpi sA diTThA // 1031 // prAyo - bAhulyena vidhisevanayA sutrAbhihitayA vastre SaTpadikAdijIvasammUrcchanA nopajAyate / athocyeta tathApi | saMbhavo'stIti tatparihiyate ityata Aha- 'saMbhavetyAdi' saMbhavamAtreNa punardehAdiSvapi - dehe kakSAkezAdau AdizabdA
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ S dharmasaMgrahaNIvRttiH // 352 // AE%% grahatA dAhAre basA sampUrchanA raSTA, tatra dehe supratItaiva, AhAre'pi ca paribhukte sati saMbhavansebodarakoTare jantama parigrahabiiti // 1031 // ratau dharmotanhA nigaMNaM evaM do vidhajjamANeNaM / pakaraNa sthAparideho thAhAro'viya bajeyavo payatteNaM // 1032 // | mata evaM tasmAdenas-anantaroktaM sammUrcchanAlakSaNaM doSaM vivarjayatA satA nirgranthena deha AhAro'pi ca prayatnena barjavitavya iti // 1032 // atra parasya matamAzaGkamAna Aha siya thovaM saMmucchaNametya sIrati ya vajiuM vihinnaa|| taNagahaNAdipagArA esthavi thovAditullaM tu // 1033 // syAdetat , dehe AhAre'pi ca stokaM sammUrchanaM taca bhavadapi vidhinA varjayituM zakyate, tathAhi-dehe vstraa-2||352|| ntaritahastaSaTapadikAdigrahaNAdividhinA, jAhAre'pi ca parimitAhAramojanena chAyAniggemAdividhinA sUtroktena purIpotsargeNa ceti / atrAha-tagesari' tRNamahaNAdiprakArAt pUrvokAt-pUcitRNagrahaNAmisevananimittakakA Join Educati o nal ww.jainelibrary.org
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ yavadhaprasaGgApekSayA ityarthaH atrApi-vasne 'thovAditti' stokaM sammUrchanaM tadapi ca bhavadvidhinA zakyaM varjayitumitye-12 tat tulyameva / turevkaaraarthH||1033|| atra para Aha ___ aha dhammasAhaNaM so vatthaMpi taheva hoi daTTatvaM / bhaNiovavattio ciya jaiNo taM kAyaThitiheU // 1034 // atha manyethAH saH-deha AhAro vA dharmasAdhanamitikRtvA khalpadoSakhabhAva(sadbhAve)'pina parityajyate iti / nanu tarhi vastramapi tathaiva-dharmasAdhanatayaiva bhavati draSTavyaM, yasmAt bhaNitopapattitaH-abhihitayuktitaH 'taNagahaNaaggisevaNe'tyAdirUpAyA evakAro bhinnakramaH yateH-sAdhostat-vastraM kAyasthitihetureveti // 1034 // yadapyuktaM vastradhAvane'pkAyikapaTpadikAprANinAM vyApattiriti, tatrApi pratyuttaramAha jiNabhaNiyavihI~e Na ya dhuvaNe pANANa hoi vaavttii| paDilehaNA dagaMpi ya phAsu uvayogamo ya vihI // 1035 // jinamaNitavidhinA vakSyamANena na ca bhavati dhAvane-vastrasya prakSAlane prANAnAm-apkAyikAdInAM vyApattistasmAnna 1na naH parityajyate iti ka pustake / Jain Education For Private & Personel Use Only IY jainelibrary.org
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 353 // dhAvanamapi doSAya / atha ko'sau vidhiryadvazAnna doSa ityata Aha- 'paDilehaNetyAdi' pUrva SaTrapadikAdInA saptAhorAtrAdikaM kAlaM yAvat pratilekhanA - pratyupekSaNA kAryA, prakSAlanasamaye'pi ca 'dagaMpiyatti' udakamapi prAsukaM | vigataprANamacittamitiyAvat grahItavyaM, prakSAlayatA ca zilAsphAlanAdivivarjanapUrvakaM saMpAtimasattvarakSaNArtha pratikSaNamupayogo dAtavyaH, 'mo' iti pAdapUraNe 'caH' samuccaye, ityeSa vidhiriti // 1035 // atra parasya matamAhaullaMghiUNa evaM keI aha aNNahA kareMtitti / eso khu pANidoso tulho cciya hoi nAyavo // 1036 // atha kecidenaM vidhimullaGghayAnyathA'pi kurvanti tato doSa eveti tatrAha - 'eso u (khu)' ityAdi, eSaH - anantaroktaH 'khu' nizcitaM prANidoSaH - prANyaparAdho natu pravacanasya, sa cobhayatrApi tulya eva bhavati jJAtavyaH // 1036 // tulyatAmevAha mottUNa vatthamettaM jaM ca sihiM jIvaNAdigaM ceva / dIsaMti gehamANA Na esa doso pavayaNassa // 1037 // muktvA vastramAtraM yat - yasmAt caH pUraNe zikhinam - agniM jIvanAdikaM ca gRhanto dRzyante, na caiSa doSaH pravacanasya, parigrahaviratau dharmo pakaraNa syApari grahatA 1134311
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ teSAmeva gurukarmaNAM prANinAM evamihApIti // 1037 // athocyata-pUrvoktavidhinA'pi vastraM prakSAlayataH kadAcidavazyaM SaTpadikAdiprANivyaparopaNaM saMbhAvyate, nahi sarvopAdhivizuddhaH chadmasthopayogo bhavatItyata Aha jo puNa vihIeN doso sNsttg(gg)hnnivosirnntullo| __ asaDhassa sovi bhaNito pAyacchittassa[a]visaotti // 1038 // do yaH punarvidhinApi prakSAlayato doSaH-paTUpadikAdiprANivyaparopaNalakSaNo jAyate saMsaktagrahaNivyutsarjanatulyaH-11 |jinapraNItavidhipUrvakaM saMsaktagrahaNipuruSasya yat purISavyutsarjanaM tattulyaH so'pyazaThasya sataH prAyazcittasyAviSayo bhaNitaH paramamunibhiH, tasya zuddhatvAt , etaduktaM bhavati-yathA saMsaktagrahaNeH saMyatasya "saMsattaggahaNI puNa chAyAe niggayAe~ vosiraha" ityAdyAgamAbhihitena vidhinA purISaM vyutsRjataH prANivyaparopaNalakSaNo doSo bhavannapi na prAyazcittasya viSayo bhavati, tasya yatanayA pravarttamAnatvAt , yatanAyAzca vizeSato dharmAbhivRddhihetutvAt , taduktam"jayaNeha dhammajaNaNI jayaNA dhammassa pAlaNI ceva / tavvuDDikarI jayaNA egaMtasuhAvahA jayaNe // 1 // tyAdi" // 1 saMsaktapraNiH punazchAyAyAM nirgatAyAM vyutsRjati / 2 yataneha dharmajananI yatanA dharmasya pAlanI caiva / tadvaddhikarI yatanA ekAntasukhA (zubhA) vahA yatanA // Jain Education ANDonal For Private & Personel Use Only MMw.jainelibrary.org
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH parigrahaviratau dharmopakaraNasyAparigrahatA // 354|| ALSO tadihApi vidhinA vastraM prakSAlayato doSo bhavannapi na prAyazcittasya viSaya iti // 1038 // atra parasya matamArekate aha jassa eriso khalu deho so aNasaNeNa taM cayai / esussaggo bhaNito amhANaM satthagArehiM // 1039 // PI athocyeta yasya sAdhorIdRzaH saMsaktagrahaNiH khalu dehaH sa sAdhuranazanena taM-dehaM tyajati, eSa utsagargo bhaNitosmAkaM zAstrakAraiH, tato na kazciddoSa iti // 1039 // atrAcArya Aha gurulAghavacintA'bhAvato tayaM satthameva No juttaM / __ avavAyavihANammi ya puvvutto ceva doso u // 1040 // iha dezakAlapuruSApekSayA guNAguNAvAzritya yatra gurulAghavacintA vidhIyate tatparamArthataH zAstra, samyagvidhizAsanAt, saMsaktagrahaNezcAzaThamAvasyAlpIyAn doSaH so'pi yatanayA pravarttamAnasya prAyazcittasyAviSayaH mahAMzca tathAvidhasaMyamaparipAlanenopakArastadyadi tasyotsargato maraNameva viziSyate tarhi gurulAghavacintAkAritvAbhAvAttakat zAstrameva na yuktaM-nAvigItaprAmANyamiti kathaM tadbalAdavipratipattirbhavediti / tadevamutsargato'nazanavidhAne doSama // 354 // Jain Education onal
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhidhAya sAMpratamapavAdato'padizati-'apavAdavidhAne ca' apavAdato'pi cAnazanasya vidhAne pUrvokta eva-gurulAghavacintA'bhAvAtzAstrAyuktatvalakSaNo doSo draSTavyaH / idamuktaM bhavati-saMsaktagrahaNerutsargato'pavAdato vA maraNamanuzAsat zAstraM gurulAghavacintAkAritvAbhAvAdazAstrameva, tatastabalAnna vastuvyavastheti // 1040 // yacoktaM vastradAne dAturapi pIDA bhavatIti, tatra tadabhAvamupadarzayati parijuNNamappamulaM tamaNunnAtaM jao jiNiMdehiM / dAtArassa vi pIDA na hoi to tamiha dintassa // 1041 // PI parijIrNamalpamUlyaM tat-vastramanujJAtaM yato jinendrastA-tasmAdiha dAturapi vastraM dadataH pIDA na bhavatIti // // 1041 // atra parAbhiprAyaM dUSayitumAha appassa hoti aha sA bhoyaNamettevi tullamevedaM / taM tArise Na gejjhaM vatthammivi eva ko doso ? // 1042 // hai| athetthamabhidadhIthAH-alpasya-alpadhanasya sA-vastrAtisarjananimittA pIDA bhavatIti, nanvida-pIDAbhavanaM bhojahAnamAtre'pi tulyaM, nahi tadapi kiyadvyavyayavyatirekeNa saMpadyate, tato'lpasya taddAne pIDA bhavatyeveti / atha tat-151 ACANCCOLOCALCCASCAMCHARCHAE3 dharma. 6. For Private JainEducation Personal Use Only w.jainelibrary.org
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 355 // Jain Education bhojanaM tAdRze'lpadhane na grAyaM tasya pIDAbhAvAt, tato na kazcittatra doSa iMti, yadyevaM tarhi hanta vastre'pi evamalpadhanaparityAgena mahAdhanasya dAtuH sakAzAt parigRhyamANe ko doSo ?, naiva kazcit // 1042 // yadapyuktam- 'saMghaNamAIsu palimaMthotti' tadapi dUSayitumAha AhAgaDassa gahaNe saMdhaNamAdI Na hoMti dosA tu / tadabhAvAdanimitto kahaM Nu palimaMthadoso u ? // 1043 // yathAkRtasya - svayaMsaMdhitAdirUpasya vastrasya grahaNe saMdhAnAdayo doSAH sarvathA na bhavantyeva / turevakArArtho bhinnakramazca / tatazca tadabhAvAt - saMdhAnAdidoSAbhAvAt animittaH kathaM nu parimanthadoSo bhavet ?, naiva bhaveditibhAvaH tuH pUraNe // / 1043 // tassAlAbhe itarassa gahaNabhAvo'vi bhoyaNasamANo / taM dhammasAhaNaM ce vatthaMpi taheva NaNu bhaNitaM // 1044 // tasya-yathAkRtasya vastrasyAlAbhe sati itarasya - saMghAnAdikarmayogyasya grahaNabhAvo'pi bhojanasamAno draSTavyaH / yathA hi bhojanamekasmin gRhe na labdhamiti gRhAntare'pi paribhramyate na ca tatra paribhramaNanimittaH palimanthadoSo parigrahaviratau dharmo pakaraNasyApari grahatA // 355 // jainelibrary.org
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4- SACHAR manyate tadvadihApIti bhAvaH / tat-bhojanaM zarIropaSTambhakAritayA dharmasAdhanamiti tatra bhavannapi palimantho na do-II pAyeti cet nanu vastramapi tathaiva-dharmasAdhanatayaiva prAk bhaNitaM 'taNagahaNaaggisevaNakAyavahavivajaNeNa uvagAro' ityAdinA granthena, tata etadapIha samAnameveti // 1044 // yatpunaruktamatyantakamanIyamahAmUlyavastraparidhAne satyAtmano vibhUSA kRtA bhavedityAdi, tadatyantamasamIcInam , yata Aha evaMvihaM ca etaM vihiNA parijAitaM dhreNtss| bhikkhaNasIlassa tahA rADhAe haMta ko attho? // 1045 // evaMvidhaM ca-parijIrNamalpamUlyaM ca etat-vastraM vidhinA pariyAcitaM dhArayatastathA pratigRhaM bhikSaNazIlasya hanta sArADhAyA-vibhUSAyAH ko'rtho ?, naiva kazcit , tannimittAbhAvAt / atyantakamanIyamahAmUlyavastraparidhAnaM hi rADhAyA nimittaM tacca nAbhyupagamyate iti ko'tra rADhAyA avakAzaH 1 // 1045 // aha avivekAtoM taI tammattAovi hoi kesiNci| tadvigapicchigakuMDiga dehe(mAI) sutao kahaM na bhave ? // 1046 // 1 agdho iti ka pustake / -SCRECASS-52 For Private Personal Use Only Howjainelibrary.org
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 356 // parigrahaviratau dharmopakaraNasyAparigrahatA athAvivekAttanmAtrAdapi-parijIrNAlpamUlyavasnamAtrAdapi keSAMcitsAdhUnAM 'taitti' sakA vibhUSA kartavyatayA bhavati sA ca mahAn doSa iti, yadyevaM tarhi taTTikApicchikAkuNDikAdiSu AdizabdAt dehAdiSu 'taotti' sako vibhUSAkAraNamavivekaH kathaM na bhavet ?, tatrApi bhavatyeveti(bhavedeveti) bhAvaH // 1046 // mucchAbhayAvihArA eteNaM ciya havaMti paDisiddhA / akkhevapasiddhIo joeyavA sabuddhIe // 1047 // | mUrchAbhayA'vihArA 'etenaiva' vibhUSAnirAkaraNena pratiSiddhA bhavanti jJAtavyAH, samAnayogakSematvAt , ye punarihAkSepaprasiddhI te khabuddhyA yoktavye, yathA mUrchAheturvastraM kvacittathAdarzanAdityAkSepaH, atra parihAro-yadi vastra kasyacinmU hetustarhi dehAnnapAnauSadhapustakakapilikAnakharadanakamaNDalupratilekhanakataTTikApustakasthApanikAdayo'pi kasyacinmUrchAhetavo dRSTA iti te'pi parihAryAH / athaiteSu dehAdiSu mokSasAdhanamatyA na mUryopajAyate tarhi vastreSvapi mokSasAdhanamatyA na mUrchA bhaviSyatIti / api ca, yadi sthUle vAsasi parijIrNe yataHkutazcidapi yAcitalabhye mUrchA saMbhAvyeta tato durlabhatare akreye zarIre sutarAM mUrchA saMbhAvanIyA, tato vivekacakSuSaH zarIramiva vastramapi na mUrchAheturiti na kazcidoSaH / tathA bhayaheturvastraM yathA'bhihitaM prAk tasmAdetadapi parityAjyamityAkSepaH, // 356 // Jain Educaci o nal For Private Personel Use Only ww.jainelibrary.org
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ atra parihAraH-yadi bhayamAtrasaMbhAvanAdvastraparityAgastataH zarIraviSaye'pi vApadAdibhyo bhayamupajAyate tatastadapi bhavatA niyamAtpariharttavyam / atha mokSasAdhanatvAt bhayahetubhUtamapi zarIraM na parityajyate nanvevaM tarhi vastramapi anenaiva hetunA yathoktavidhipurassaramavazyaM dhArayitavyamiti samAnaH pnthaaH| evamavihArapakSepi AkSepaparihArAvabhidhAtavyau // 1047 // yaccoktaM-'bhAravahaNaM ceti' tatrottaramAha bhAravahaNaMpi parimiyamANesuM tesu hanta kaha juttaM ? / kaha vA na tahigAdisu ? ko vA tammattae doso ? // 1048 // . bhAravahanamapi parimitamAneSu teSu-vastreSu priyamANeSu hanta kathaM yuktaM ?, naiva yuktamiti bhAvaH, parimitamAnatayA teSAM bhaaraabhaavaat| kathaM vA na taTTikAdiSu AdizabdAt kuNDikAdipu ? ca bhAravahanaM, tatrApi tadastyeva, na ca doSakRt tadvadihApIti bhAvaH / atha taTTikAdInAM muktisiddhinivandhanatvAttadbhAravahanaM na doSAyeti manyase nanu tadetanmuktisiddhinibandhanatvaM vastre'pi samAnaM, yathoktaM prAgiti / api ca, 'ko veti' pakSAntarAbhyupagame tanmAtrake-bhAravahanamAtrake doSo', naiva kshciditibhaavH|| 1048 // atra parasya matamAha jaidehassa'ha pIDA niyayaviharAtoM sA na ki hoti ? / For Private Personal Use Only Dinelibrary.org JainEducation inteNE
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ CRORS dharmasaMgrahaNIvRttiH // 35 // parigrahaviratau dharmopakaraNasyAparigrahatA uvagArigA taI aha etthavi bhaNio u uvgaaro|| 1049 // &aa atha manyethAH-yatidehasya-sAdhuzarIrasya yA pIDA bhavati saiva bhAravahane doSa iti, nanu niyatavihArAtsA-pIDA kinna bhavati ?, bhavatyeveti bhAvaH / atha 'taitti' sakA niyatavihAranimittA dehasya pIDA upakArikA tato bhavantyapi sA na doSavatIti pratipadyethAH, yadyevaM tarhi atrApi-vastre tRNagrahaNAdikAyavadhavivarjanalakSaNa upakAro manu bhaNita eva / turavadhAraNe / tato vastrasyApi bhAravahanaM na doSakRditi // 1049 // yadapyavAdIt-'tenAhaDAdhigaraNa'mityAdi tatrApi doSAbhAvamAha na haraMti tahAbhUtaM vatthaM teNA poynnaabhaavaa| khudaharaNaM ca taTiMgakuMDigamAdIsuvi samANaM // 1050 // na haranti tathAbhUta-parijIrNamalpamUlyaM ca vastraM stenaaH-cauraaH| kuta ityAha-prayojanAbhAvAt , nahi tathAbhUtena vAsasA kiMcidapi teSAM prayojanaM siddhyatIti / atha kSudrAH kecana tathAbhUtA api santi ye tathAvidhamapi vastraM gRhNa- ntItyata Aha-'khuddetyAdi' kSudraharaNaM ca-kSudvairapaharaNaM ca taTTikAkuNDikAdiSvapi samAnaM, santi hi kecittathAbhUtA api kSudrA ye taTTikAdyapyapaharantIti // 1050 // atra parasya matamAha // 357 // Jain Education in For Private Personel Use Only
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ CASCAROSALARSHA vosiriesu na doso tadvigamAdIsu aha u vatthevi / tullaM ciya vosiraNaM sAhaNabhAvo ya paraloge // 1051 // atha taTTikAdiSu stenairapahateSvapi trividhaM trividhena vyutsRSTeSu satsu na doSaH-adhikaraNalakSaNo'smAkamupajAyata 6 iti manyase, nanu tadetat trividhaM trividhena vyutsarjanaM vastre'pi tulyameva-samAnameva, tatastatrApyadhikaraNalakSaNo doSo / na bhaviSyatIti / atha taTTikAdInAM mokSasAdhanatvAtkadAcidadhikaraNadoSasaMbhave'pi na tadupAdAnamanyAyyamiti / atrAha-'sAhaNetyAdi' paraloke-paralokaviSaye sAdhanabhAvo'pi vastre tulya eva yathoktaM prAka, tatastadapyavazyamupAdAtavyamiti // 1051 // zokadoSAbhAvazca vakSyamANanItyA draSTavyaH, yadapyuktam-'pamAyanahevitti' tatrApi doSAbhAvamAha apamattassa na nAsai naTrevi na jAyatI tahiM sogo|| muNiyabhavasarUvassa(u) cattakalattAdigaMthassa // 1052 // apramattasya sataH sAdhovastraM tAvatsarvathA na nazyatyevApramattatvavirodhAt, kadAcica pramAdavazAnnaSTe'pi tasmin vAsa CASTOCOCCUSAUGARCANCE JainEducation inte For Private Personal use only
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 358 // si na jAyate jJAtabhavasvarUpasya tyaktakalatrAdigranthasya zokaH, zokahetoH saMsArasvarUpAparijJAnAderabhAvAt // 1052 // aha dIhabhava bhAsA sehappAyassa saMbhavo asthi / gAdilo coeyavo na buddhimatA // 1053 // so atha dIrghabhavAbhyAsAt zaikSaprAyasya pramAdato naSTe sati vastre zokasya saMbhavo'sti tasmAnna tatparigRhyata iti / atrAha - 'so' ityAdi, saH - zokasaMbhavo yasmAttaTTikAdiSvapi tulyaH, teSvapi hi pramAdanaSTeSu satsu dIrghabhavAbhyAsAt zaikSaprAyasya zokaH saMbhavatyeva, tataH so'smAn prati buddhimatA na codayitavya iti / adhikaraNadoSaH prAgvat pariharttavyaH // 1053 // yacoktaM- 'sAvekkhayAetti' tatrottaramAha - jo cayai sayaNavaggaM hirannajAyaM maNorame visae / jiNavaNaNItikusalo tassa avekkhA kahaM vatthe ? // 1054 // yo nAma tyajati khajanavarga hiraNyajAtaM manoramAn viSayAn jinavacananItikuzalazca tasya kathaM parijIrNAlpamUlyavastramAtre'pekSA bhavediti bhAvaH 1 // 1054 // atra para Aha parigrahaviratau dharmo pakaraNa syApari grahatA // 358 // w.jainelibrary.org
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int lajjai jamittha (sthi) mAdINa teNa taM giNhaitti sAvekkhA / luMciyasirassa bhikkhaM hiMDatasseha kA lajjA ? // 1055 // yat - yasmAt khyAdInAM lajjate namaH san tena kAraNena vastraM gRhNAti iti - hetoH sApekSastasmin vastre iti cet ? / nanu luJcitazirasaH 'bhikkhaM hiMDatasseti' atra saptamyarthe dvitIyA, yathA "katto rattiM muddhe ! pANiyasaddhA sauNayANaM" 'kuto rAtrau mugdhe ! pAnIyazraddhA zakunikAnAmityatra' tato bhikSAyAM bhikSAnimittaM hiNDamAnasya - bhrAmyata iha khalu kA lajjA ?, yadvazAdvastre sApekSo bhavet, naiva kAciditi bhAvaH / yadi punarbhavet tarhi naiva ziroluJcanaM kuryAt, nApi pratigRhaM bhikSArthaM bhrAmyet, tatra hi bhUyasI lajjA bhavatIti / / 1055 / / para Aha tAkiMNa taM caeI uvagAraNirikkhaNA jahA''hAraM / bhaNitoya tao purvi saMjamajogANa heutti // 1056 // yadi sarvathA nApekSA 'tA' tataH kiM na tat tyajati ?, nibandhanAbhAvAt / atrAha - upakAranirIkSaNAt yathA - AhAram, AhAro hi yatinA tadviSayAsaktyabhAve'pi dharmakAyopakArahetutvAt gRhyate, tadvadidamapi vakhamiti bhAvaH / athocyeta - ko'sAvupakAro yannirIkSaNAdidaM vastraM gRhyata ityata Aha- 'bhaNiyo ya' ityAdi, bhaNitazca saka: ainelibrary.org
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ - parigrahaviratau dharmopakaraNasyAparigrahatA dharmasaMgraha- upakAraH saMyamayogAnAM hetuH pUrva 'taNagahaNaaggisevaNetyAdinA' grantheneti // 1056 // yadapyuktam-'dANAdakajjaNIvRttiH siddhitti' tadapyapAkartuM prapaJcayannAha tammattapadANeNaM jamakajaM tassa tatthavi pvittii| // 359 // iya aNihutacittassA na hoi samaNattaNaM samae // 1057 // yasmAttanmAtrapradAnena-vastramAtrapradAnena yat vastragrahaNama m-akaraNIyaM yasya sAdhostasya tatrApyakArye pravRttidarabhUditiH-evamanibhRtacittasya-tucchacittasya na bhavati zramaNatvaM samaye samayabhaNitaM, tasmAddAturdAnAdakAryasiddhiriti // 1057 // atra dUSaNamAha saMsAravirattamaNo joggo samaNattaNassa jaM bhnnito| rAgAdipavittI(eN)ya taTTigamAdIsuvi samANaM // 1058 // saMsArAdviraktamanAH san yogyaH zramaNatvasya yat-yasmAdbhaNitastIrthakaragaNadharaiH, na tu vastramAtraparityAgayuktaH, anyathA vastrAdirahitatayA siMhAdInAM zavarAdInAM vA tAttvikaM zramaNatvaM bhavet , tadbhAvatazca na bhavAntare narakepUtpAdo bhavet , na caivaM, tasmAnna vastragrahaNaM na kArya sAdhoH, api tu kAryameva, dharmakAyopaSTambhakAritvAdAhAravat, tato OMASRHAASCARRACK // 359 // For Private Personal Use Only Jain Education inine jainelibrary.org
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education na tasya tatra pravRtyAzramaNatvamiti / syAdetat, viraktamanA eva zramaNatve yogyo, rAgAdipravRttinidAnaM cedaM vastraM, tatkathaM tadyuktaH zramaNatvayogyo bhavedityata Aha- rAgAdipravRttau ca vastraviSayAyAM codyamAnAyAM taTTikAdiSvapi samAnaM, tatrApi hi kasyacit anibhRtAtmano rAgAdipravRttirbhavatyeva // 1058 // tathA cAha gAdidUsiyama kiMvA na karei aNihuto jIvo ? | kiM teNaM aNidANA akajjasiddhitti vaimettaM // 1059 // rAgAdidUSitamanAH - rAgadveSAdidoSa kaluSitamanAH kiM vA na karotyanibhRto jIvaH - rAgAdivazaga: san ?, tannAsti yat kurvanna saMbhAvyate itiyAvat, tataH kiM tena - rAgAdivazagenAnibhRtAtmanA / yastu saMsArAt viraktamanAstasya na vastraviSayA rAgAdipravRttiryathA taTTikAdiSu iti, tasmAddAturdAnAdakAryasiddhiriti vAGmAtrameva tat // 1059 // yadapyuktaM- 'parIsahAsahaNaMti' tatrApyAha saMjamajoga nimittaM parijunnAdINi dhArayaMtassa / kaha Na parissa ( sa ) hasahaNaM ? jaiNo sai nimmamattassa // 1060 // 1 pravRttAvazramaNatvamiti ka0 /
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 360 // Jain Education in saMyamayoganimittaM parijIrNAdIni - parijIrNAlpamUlyAdirUpANi vastrANi dhArayataH sato yateH sadA nirmamatvasya kathaM na paraSahasahanaM 1, sahanameveti bhAvaH // 1060 // atra parasyAbhiprAyamAha - naggattaNamaha sutte bhaNiyaM Na jahodiyaM tayaM hoi / uvacarie ya parissa (rIsa ) hasaNaMpi tahAvihaM pAve // 1061 // athocyeta-nagnatvaM vastraparidhAne sati na yathoditaM bhavati, tataH sUtraM prAmANIkurvatA vRstramavazyaM parityaktavyam / | athetthamabhidadhIthAH- dvividhamiha loke prasiddhaM nagnatvaM- mukhyamupacaritaM ca tatra mukhyaM sarvathA vastraparityAgena yathA tadAnImevopajAyamAnasya zizoH, upacaritam - alpamUlyajarAjIrNavastraparibhogena tathA ca kAcitparihitAtyantajIpUrNavastrA satI kolikaM pratyAha- 'tvara (kha) kolika ! nAhaM vartta' iti / tatra mukhyaM bhagavatAmeva tIrthakRtAmupapadyate | teSAmuttamasaMhananAdiguNopetatayA vastramantareNApi yathoktadoSaprasaGgAbhAvena khaphalasAdhakatvAt / taduktam -"niru vamadhiisaMghayaNA caunANAtisayasattasaMpannA / acchiddapANipattA jiyacelaparIsahA save // 1 // tamhA jahuttadose 1 nirupamadhRtisaMhananAzcaturjJAnA atizayasattvasaMpannAH / acchidrapANipAtrA jitA'celaparISaddAH sarve // tasmAdyathoktadoSAn prApnuvanti na vastrapAtrarahitA api / tathA (da) sAdhanaM ca teSAM tasmAttagrahaNaM na kurvantIti // parigrahavi ratau dharmo pakaraNa syApari grahatA // 360 //
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education pAvaMti na vatthapattarahiyAvi / taha ( da ) sAhaNaM ca tesiM to taggahaNaM na kubaMti // 2 // "tti, varttamAnakAle tu viziSTadhRtisaMhananAdiguNAsaMbhavena mukhyamacelatvaM na saMyamopakAri, tata upacaritameva acelatvamidAnIMtanasAdhUnAM draSTavyamiti / tadapyayuktaM yataH 'upacariyetyAdi' upacarite cAcelatve'bhyupagamyamAne parISahasahanamapi tathAvidhameSa-upaca ritarUpameSa prApnoti na copacaritarUpAdvivakSitArthasiddhiryadAha - " na ca samAropAnuvidhAyinyo'rthe kriyAH, na hi mANavako dahanopacArAdAdhIyate pAke iti" // 1061 // atrAcArya AhagaMNAbhAvAdapaNAdInaM khudhAdiyApi / sahaNaM aNesaNijjAdicAgato ihavi taha caiva // 1062 // na ekAntenAbhAvAdannAdInAM kSudAdInAmapi parISahANAM sahanam AdizabdAt pipAsAparigrahaH, kiMtu aneSaNIyAdityAgataH, AdizabdAt aprAsukaparityAgatazca / itthaM caitadaGgIkarttavyam, anyathA bhagavanto'pi tIrthakRtastapAbhiprAyeNAjitakSudAdiparISahA eva prApnuvanti teSAmapi tava matenApi AkevalaprAterannAdiparibhogAt, taduktam - " jaii 1 'rthakriyA iti kha pustakeM / 2 yadi celabhogamAtrAnna jito'celaparISahastena / ajitakSudAdiparISahopi bhaktAdibhogAt // 1 // evaM tava na jitaparISaddA jinendrA api sarvathApannam / tional 0 Weww.jainelibrary.org
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 361 // Jain Education celabhogamettA na jio'celayaparIsaho teNaM / ajiyadigiMchAdiparIsahovi bhattAdibhogAo // 1 // evaM tuha na jiyaparIsahA jiniMdAvi savahA''vannamityAdi / tatastathA caiveti-aneSaNIyAdityAgena kSudAdiparI paha sahanamiva | ihApi - nAzyaparISahe'neSaNIya kamanIyamahAmUlya vastraparityAgena sahanaM draSTavyamiti / yadAha - "jaha bhattAi visuddhaM rAgaddosarahito niseSaMto / vijiyadigiMchA diparIsaho muNI sapaDiyArovi // 1 // taha celaM parisuddhaM rAgaddosara -- hiyaM (o) suyavihIe / hoi jiyAcelaparIsaho muNI sevamANo vi // 2 // " iti // 1062 // evamAcAryeNokte sati paro'tiprasaGgamudbhAvayannAha - siya pAvaI ahiM evaM itthIparIsahapasaMgA / No suttarabAdhA nivAraNAdiha pasaMgassa // 1063 // syAdetat, yadi parijIrNAdirUpavastraparibhogato'celatvaparI paha sahanamiSyate tarhi tavAniSTaM prApnoti / kuta ityAha - ' evaM itthIparIsa hapasaMgA' evaM parijIrNAdivatraparibhogato'ce lakSya parISahasaMhanavat kANakuNDAdistrI paribhogataH 1 yathA bhaktAdi vizuddhaM rAgadveSarahito niSevamANaH / vijitakSudAdiparIpaho muniH sapratIkAro'pi // 1 // tathA celaM parizuddhaM rAgadveparahitaM (taH ) zrutavidhinA / bhavati jitA'celaparISaho muniH sevamAno'pi // 2 // * % parigrahaviratau dharmo pakaraNasyAsaGgatA // 361 // v jainelibrary.org
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ | strIparISahasyApi sahanaprasaGgAditi / gururAha - 'no ityAdi' yadetaduktaM tanna, sUtrAntarabAdhayA iha strIparibhogaprasaGgasya nivAraNAt // 1063 // tadeva sUtrAntaraM darzayati nava kiMcipa DisiddhaM aNunAyaM vA (vi) jiNavariMdehiM / motuM mehuNabhAvaM na viNA so rAgadosehiM // 1064 // nApi kiMcitpratiSiddhaM pratiSiddhasyApi kathaMcit dezakAlapuruSApekSayA saMyamopakAritvenAnumatatvAt, anujJAtamapi vA sarvathA nApi kiMcit jinavarendraiH, saMyamAnupakAritayA kalpanIyasyApi tattvato'kalpanIyatvAbhidhAnAt / uktaMca - " yat jJAnazIlatapasAmupagrahaM nigrahaM ca doSANAm / kalpayati nizvaye yat tatkalpa ( lpya ) makalpa (lpya ) - mavazeSam // 1 // yatpunarupaghAtakaraM samyaktvajJAnazIlayogAnAm / tatkalpyamapyakalpyaM pravacana kutsAkaraM yacca // 2 // kiMcit zuddhaM kalpyamakalpyaM syAdakalpyamapi kalpyam / piNDaH zayyA vastraM pAtraM vA bhaiSajAdyaM vA // 3 // iti, kiM sarvamadhyevameva netyata Aha-muktvA maithunabhAvaM, sa hi sarvathA pratiSiddhaH, natu kathaMcidapyanujJAtaH, yasmAtsaH - maithunabhAvo na vinA rAgadveSAbhyAM bhavati / tata itthamanena sUtreNa strIparibhogaprasaGgasya nivAraNAt na kANakuNTAdiparibhogataH strIparIpahasahanaprasaGgaH, tatazca sAdhUktamaneSaNIyAdityAgataH kSudAdiparISahasahanamivAnepaNIyakamanIyamahAmUlyavastra parityA Jain Educationational
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ parigrahaviratau dharmopakaraNasthAsaGgatA dharmasaMgraha-15 gato nAnyaparIpahasahanam / itthaM caivadaGgIkartavyamanyathA kSudAdiparISahasahanamapi sarvathA'nAdiparityAgata evaM NIvRttiH prApnoti // 1064 // tathA cAha phAsugamavi asaNAdI Na kadAivi annaheha bhottavaM / // 362 // pAyavvaM ca parIsahasahaNaM taha icchamANeNaM // 1065 // anyathA-evamanabhyupagame prAsukamapi upalakSaNametat kalpanIyamapi azanAdi na kadAcidapi bhoktavyaM pAtavyaM ca tathA-sarvathA tadabhAvaprakAreNa parISahasahanamicchatA, na caitadiSyate, tasmAt yatkiMcidetat // 1065 // yaduktaM'gurupaDikuTThamiti', tatrAha guruNAvi na paDikuTuM uvahipamANaM jao sute bhaNitaM / aha u aNArisameyaM itaraM evanti kiM mANaM ? // 1066 // guruNA'pi-bhagavatA'pi varddhamAnakhAminA na pratikuSTaM-nirAkRtaM vastraM, yato-yasmAdupadhipramANaM zrute-Agame bhaNitaM "kappA AyapamANA" ityAdinA granthena / atha manyethA etat zrutamanArSam-abhAgavataM tasmAnna pramANamiti, 1 kalpA AtmapramANAH / // 6 // For Private Personal Use Only
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ R SSIONALSA% nanu itarat-vastrapratiSedhaparaM zrutamevamAmityatra kiM mAna-pramANaM, naiva kiMciditi bhAvaH // 1066 // ana parasya pramANamAzaGkamAna Aha siya caramaM ceva vayaM pariggaho tattha baMdhaheutti / Na u saMjamajogaMgaM vatthaM ca pasAhiyaM putviM // 1067 // sthAdetat , kalapratiSedhaparaM vAkyamArSamitaratnaivetyatra caramameva-parimahanivRttilakSaNaM vrataM pramANam / tathAhivastrasya parigrahatvAcaramavratamicchatastatparityAga eva sAdhoH zreyAniti / atrAcArya Aha-pariggahe'vAdi, parigrahastatra-parigrahanivRttivrataviSaye bandhaheturevocyate na tu saMyamayogAcaM, "mucchAheU gaMtho" itivacanAt, vastramapi caitat saMyamayogAGgaM pUrvameva prasAdhitaM tato na kazciddoSa iti // 1067 // yadapyuktam-'yadi yatinApi vastraM paridhIyate tataH sa gRhastha eva syAnna yatiH, vastraparidhAnaM gRhiNo liGgamiti, tadapyasamIcInam , yata Aha gihiliMgapi na etaM egaMteNaM tdnnhaadhrnne| hoti ya kahaMci niyamA karacaraNAdIvi gihiliMgaM // 1068 // 1 mUchAhatundhiH / SAREERSARAASASAASAS X Join Education .jainelibrary.org entrenal
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ parigrahavi. ratau dharmoMpakaraNasthAsaGgatA dharmasaMgraha- IX gRhiliGgamapyetat-vastramekAntena na bhavati / kuta ityAha-'tadanyathAdhAraNAt tasya-vastrasya anyathA-gRhasthadharaNaNIvRttiH vaparItyena dhAraNAt / mA bhUdekAntena kathaMcittu bhavatyeva gRhiliGgamiti cet ? atrAha-'hotItyAdi' bhavanti ca // 363 // kathaMciniyamAt karacaraNAdayo'pi gRhiliGgaM, tato vastrasyeva teSAmapi bhavataH sUkSmekSikayA vicArakasya parityAga eva zreyAniti // 1068 // atra para Aha tesi pariccAgAto dehAbhAve kahaM nu paralogo ? / NaNu vatthassavi cAe taNagahaNAdIhi tullamiNaM // 1069 // __bhavantyeva karacaraNAdayo'pi kathaMcit gRhiliGgaM paraM teSAM parityAgataH-parityAge sati dehasyaivAbhAvena kathaM nu paralokaH sAdhyeta 1, tasmAtte na parityajyanta iti / atrAcArya Aha-'nahu (Nu) ityAdi' nanu vastrasyApi tyAge sati tRNagrahaNAdibhirida-paralokAsAdhanaM tulyameveti nibhAlyatAM samyagiti // 1069 // yadapi coktaM-gaMthotti' tadapi dUSayitumAha gaMthovi hoi duviho dave bhAve ya davagaMtho ya / dupayacauppayaapayAdigo tu Neo aNegaviho // 1070 // // 363 // Jain Education For Private & Personel Use Only AMr.jainelibrary.org
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ grantho'pi bhavati dvividho-dviprakAraH dravye-dravya tvaviSayo dravyarUpa itiyAvat bhAva-bhAva va viSayo bhaavruupH| tatra dravyagrantho dvipadacatuSpadApadAdika eva, turavadhAraNe, jJeyo'nekavidhaH-anekaprakAra iti // 1070 // bhAvagranthamAha aTTavihaMpi ya kammaM micchattAviratiduTujogA ya // eso ya bhAvagaMtho bhaNito telokkadaMsIhiM // 1071 // aSTavidhamapi karma-jJAnAvaraNIyAdi tathA mithyAtvamaviratirduSTayogAzca eSa eva, co'vadhAraNe, bhAvagrantho bhaNitatrailokyadarzibhiH sarvajJaiH // 1071 // jo Niggato imAo samma duvihAtoM gaMthajAlAo // so nicchayaniggaMtho niggacchaMto ya vavahAre // 1072 // yaH samyagnirgato'smAt-dvividhAdapi granthajAlAt sa nizcayanirgrantho-nizcayanayamatena nirgranya ucyate, nirgacchan vA'smAt dvividhAt granthajAlAt nirgrantha ucyate vyavahAre-vyavahAranayamatenetiyAvat // 1072 // 1 bhAve bhAvarUpaH k0| Jain Educat onal For Private sPersonal use Only . sa
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 364 // Jain Education I so ciya niggacchaMto tatto vihiNA kahaMci nIsarai / sammattAdipabhAvA na vatthamettassa cAeNaM // 1073 // so'pi ca tato granthAnnirgacchan vidhinA sUtrAbhihitena kathaMcinnissarati samyaktvAdiprabhAvAt na tu vakhamAtraparityAgena // 1073 // yasmAt - micchate annANe aviratibhAve ya aparicattammi | varathassa paricAto paraloge kaM guNaM kuNai ? // 1074 // 'mithyAtve ajJAne aviratibhAve cAparityakte sati vastrasya parityAgaH (paraloke - bhavAntare) kaM guNaM karoti 1, naiva kaMcaneti bhAvaH, zavarAdau tathAdarzanAt / tasmAnmithyAtvAdirUpagranthaparityAge eva yatto vidheyo natu vastramAtraparityAge, tasminsatyapi upasargAdiSu mithyAtvAdirUpabhAvagranthaparityAgataH kevalajJAnotpatteryadAha - " dehatthavatthamalANulevaNAbharaNadhAriNo keI / uvasaggAisu muNao nissaMgA kevalamurveti // 1 // " // 1074 // kiMcanatthiya sakkiriyANaM abaMdhagaM kiMci iha aNuTTANaM / 1 dehasvavastramAsyAnulepanA''bharaNadhAriNaH kecit / upasargAdiSu sunayo niHsaGgAH kebalamupayanti // 1 // parigrahaviratau dharmo pakaraNa syAsaGgatA // 364 // Vjainelibrary.org
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ AAAACARRASSAGE catituM bahudosamato kAyavaM bahuguNaM jamiha // 1075 // nAsti ca sakriyANAmabandhakamiha kiMcidapyanuSThAnam-"jAva NaM esa jIve eyai veyai calai phaMdai0 tAva NaM sattavihavaMdhae vA" ityAdivacanaprAmANyAt / atastyaktvA bahudoSaM yadiha bahuguNaM tadiha karttavyam // 1075 // tA kiM vatthaggahaNaM kiMvA taNagahaNamAdi puvvuttaM / bahuguNamiha majjhattho hoUNaM kinna ciMtesi ? // 1076 // yata iha prekSAvatA yadbahuguNaM tadeva kartavyaM natu bahudoSaM tatomadhyastho bhUtvA kiM na viciMtayasi-kinna sUkSmabuddhyA paryAlocayasi ?, kimiha vastragrahaNaM bahuguNaM kiMvA pUrvoktaM tRNagrahaNAdIti / vastragrahaNameva yathoktaprakAreNa saMyamopakAritayA bahuguNaM na tu tRNagrahaNAdi, tatropadarzitaprakAreNAnekavanaspatyAdijIvavyApattisaMbhavAditi / vastraparityAge cAvazyamidAnIMtanasAdhUnAM zItAdhabhibhave tRNagrahaNAdisaMbhavastasmAducitameva vastropAdAnamiti // 1076 // upasaMharati iya nihosaM vatthaM pattaMpi hu evameva NAtavaM / chajjIvaNikAyavaho jato gihe annabhogesu // 1077 // in Eduentan Vealiw.jainelibrary.org
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH parigrahaviratau dharmopakaraNasthAsaGgatA // 365 // MOUSANASALUSARASWAD itiH-evamuktaprakAreNa nirdoSaM vastraM pAtramapyevameva-bhaNitaprakAreNaiva nirdoSa jJAtavyam / tadabhAve doSamAha'chajIvetyAdi' yato gRhe'nnabhogeSu kriyamANeSu niyamataH SaDUjIvanikAyavadhaH prasajyate, tasmAdavazyatayA pAtraM grahItavyameva // 1077 // kathaM punahe'nnabhogeSu SaDjIvanikAyavadhasaMbhava ityata Aha gihi bhoge jalamAdI calaNAdipahAvaNe vivajaMti / tadakaraNe cAbhogo alAbha(bhi) pariyaDaNapalimaMtho // 1078 // . gRha evAnnasya bhoge kriyamANe jalAdayaH AdizabdAttadgatatrasAdayazcaraNAdipradhAvane AdizabdAdatra karaparigrahaH vipadyante-vinAzamupayAnti, tadakaraNe ca-karacaraNapradhAvanAkaraNe cAnnasyAbhogaH, yato namATasiddhAnte pAdAdiprakSAlanAnantarameva bhuktiryatInAmanujJAteti / tathA gRhasthasya bhojanapradAnazaktyabhAvena alAbhe ca bhojanasya tadartha paryaTane kriyamANe sati palimanyaH-doSaH prApnoti // 1068 // api ca __ ega'nne AraMbhA kAyavaho ceva taha ya pri(ddi)bNdho| viriyAyArapabhaMsaNa bhamarAharaNaM ca vaimettaM // 1079 // ekasmin gRhe'nne bhoktavye sati ArambhAdU-ArambhasaMbhavAtkAyavadhaprasaGgaH prApnoti / tathA teSu gRhastheSu upari | // 365 // For Private Personal Use Only Jan Education International rainelibrary.org
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education mahAn pratibandhaH, vIryAcArabhraMsanaM (prabhraMzanaM ) ca / yadapi sutre bhramarAharaNamuktaM yathA - " jahA dumassa puSphesu bhamaro Aviyai rasamityAdi" tadapi vAGmAtramiti // 1079 // syAdetannaivaikasmingRhe yathAtRpti bhoktavyaM kiMtu pratigRha mabAdhayA bhikSAmAtraM, tato na kazcit pUrvoktadoSAvakAza ityetadAzaGkayAha - Prasta ahigo AukkAyAdighAtadoso tu / phAsugamavi ya tasehiM NegaMteNaM asaMttaM // 1080 // bhikSATanespi karacaraNaprakSAlanamantareNAnabhyupagamAttatkaraNe sati adhika evASkAyAdijIvaghAtadoSaH prApnoti / turevakArArtho bhinnakramazca sa ca yathAsthAnaM yojitaH / aSkAyAdItyatrAdizabdAdapkAyagatatrasAdijIva parigrahaH / athocyeta - prAsukajalena karacaraNAn prakSAlayiSyati tataH ko doSa ityata Aha- 'phAsugetyAdi' prAzu (su) kamapi tandulodakAdi naikAntenaiva trasairasaMsaktaM bhavati, tatastadyAghAtadoSaH kathaM parihiyeteti ? | vastreNa zodhite sati tasmin jale na kazciddoSa iti cet, na, sUkSmajantUnAM chedanAdInAM vastreNApyapanetumazakyatvAt / uktaM ca- "kusumbhakuGkumAmbhovannicitaM sUkSmajantubhiH / na ghanenApi vastreNa, zakyaM zodhayituM jalam // 1 // " iti, tatra upayogaH kriyate tato 1 yathA drumasya puSpeSu bhramara Apibati rasam / onal
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha- noktadoSAvakAza iti cet ?, na, adarzanamAtreNa tdbhaavnishcyaanupptteH| na cAdarzanamAtracchalena satvA na santIti parigrahaviNIvRttiHpratipadya tadupabhogaH kriyamANo na doSAya bhavet, nahi zlathaviSacUrNavyAmizre payasi bhujyamAne anupalabhyamAnA ratau dharmAapi viSakaNikA jIvitApagamAya na prabhavantIti // 1080 // pkrnn||366|| usiNodagaM aha bhave Na hoi patigehameva taM loe| syAsaGgatA paDilehaNAha sese tadannasaMsattage kiha Nu ? // 1081 // uSNodakamatha bhavettatra tatastena karacaraNaprakSAlanAdadoSa iti / atrAha-'netyAdi' na bhavati pratigRhameva tat-11 uSNodakaM loke, tata etadapyuttarAbhAsameka / atha zeSa-tandulodakoSNodakavyatirikta caturtharasAdau pratilekhanApratyupekSaNA kartavyA, tatazcaturtharasAdinA pAdAdiprakSAlanaM kariSyata iti pratipadyethAH ? nanu tasminnapi zeSetadanyasattvasaMsakte sati kathaM nu bhaviSyati jIvavyAghAtAbhAvo', naiva kathaMcaneti bhAva iti yatkiMcidetat // // 1081 // punarapyatra doSAntaramAha // 366 // pANujjhaNe hi hiMsA Necchai ya gihI tayaM tahiM choDhuM / Na ya tIrai jatthuciyaM neUNa karehi kaha ettha ? // 1082 // ALSARLSSSC Jain Education For Private Personal Use Only
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education kITakAdideze hi pAdAdiprakSAlanapAnIyojjhane kriyamANe kITakAdisakhAnAM hiMsA'vazyaM bhAvinI, na cecchati gRhI takat - pAdAdiprakSAlanajalaM yataH sthAnAt prathamata AnItaM tasmin sthAne kSetuM na ca yasmin deze kITakAdirahite taducitamujjhituM tatra deze karAbhyAM netuM zakyate, tat kathamatra karttavyaM 1, tataH pAtragrahaNaM karttavyameva // / 1082 // atra parasyAvakAzamAzaGkate - siya pattammivi gahie saMsatte niyamato ime dosA / ucievi puDhavikhaNaNAdigA u NaNu bahutarA hoMti // 9083 // syAdetat, pAtre'pi saMsa ke pAnIyAdau gRhIte sati nanu niyamata ime - vakSyamANA doSAH prApnuvanti / uci - | te'pi sthAne tasmin saMsakte jalAdau paristhApyamAne pRthivIkhananAdayo bahutarA bhavanti // 1083 // tathAhipuDhavINa kAyA akhae ya taM susai mukkamettaM tu / jalaulle kAyacciya bhaMDagacAe (vi) ahigaraNaM // 1084 // pRthvIkhanane kAyAH - pRthivIkAyAH sattvA vyApAdyante, akhAte ca - akhanane ca tat-saMsaktaM jalaM muktamAtrameva sat
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNIvRttiH // 367 // Jain Education zuSyati, sthAnasya zuSkatvAt / tatazcetthamapi sattvavirAdhanA / atha jalArdre sthAne tatparisthApayiSyate tenoktadoSAbhAva iti, tatrAha - 'jaletyAdi' jalArdre sthAne saMsaktaM jalaM paristhApayataH sataH kAyAH - pRthivyapakAyA vipadyante, saMsaktajalena teSA virAdhyamAnatvAt / syAdetat syurete doSA yadyevaM kriyate yAvatA sabhaNDakameva tat saMsaktaM jalaM paristhApyate tato na kazciddoSa iti ata Aha-- 'bhaMDagetyAdi' bhaNDakatyAge'pi tasya gRhasthAdinA parigrahAdadhikaraNadoSasaMbhava iti // 1084 // teNaM viNAvi doso patthaimANassa addhakhedAdi / bahugahaNaM ussuttaM niSphalapalimaMthadoso ya // 1085 // tena bhaNDana vinA'pi bhaNDakatyAge'pi satItiyAvat doSAH anyat bhaNDakaM prArthayamAnasyAdhva khedAdayaH prAmuvanti / athocyeta - nahyekameva bhaNDakaM yenAnyat prArthayamAnasyAdhvakhedAdayo doSA bhaveyuH kiMtu bhUyAMsi santi tato yathoktadoSAnavakAza iti, atrAha - 'bahu ityAdi' bahubhaNDakagrahaNamutsUtraM - sUtrAnabhimataM bahubhaNDakakaraNe ca niSphalaparimanthadoSa Apadyate // 1085 // athocyeta nocitadeze tadujyate nApi sabhaNDakaM paristhApyate kiMtu tatsaMsaktaM jalamanyasmin jale prakSipyate, tato na doSa ityata Aha tional |parigrahaviratau dharmo pakaraNA nAmasaGgatA // 367 // ww.jainelibrary.org
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghettRNa cAulodaM saMsattaM taM jalammi chuhmaanno| ghAeti bahutaraM taM teNaM parakAyasattheNaM // 1086 // __ gRhItvA cAulodakaM saMsaktaM tatastadanyasmin taDAgAdijale tatsaMsaktaM cAulodakaM kSipan ghAtayati bahutaraM tattaDAgAdijalaM saMsaktatandulodakena parakAyazastreNa // 1086 // tA niyamadosabhAve jujjati NaNu ettha appabahucintA / Na ya etammivi gahite appatarA hoMti dosA u|| 1087 // 'tA' tasmAdubhayapakSe'pi niyamato doSabhAve sati yujyate alpabahutvacintA, kimiha bahudoSaM kiM cAlpadoSamiti na ca pAtre gRhIte'pi sati alpatarA doSA bhavanti kiMtu prabhUtA eva, yathoktamanantaram , tasmAttadana-1 haNameva samIcInamiti // 1087 // aviyaggahie paigehameva uvyogmttghnnaato| nissaMgabhAvaNAo muNeha appayarabhAvaM tu // 1088 // Jain Education in For Private & Personel Use Only Villainelibrary.org
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 368 // Jain Education api cAgRhIte sati pAtre pratigrahamevopayogamAtragrahaNato nissaGgabhAvanAtazca jAnIhi doSANAmalpatarabhAvameva / turevakArArthaH // 1088 // upasaMharati tamhA na patta gahaNaM jujjati jiNavayaNamuNiyasArassa / dAvabhayarakkhaNaTTA taNaghayagahaNaM va kaMtAre // 1089 // yata evaM pAtragrahaNe bhUyAMso doSAstadagrahaNe cAlpe tasmAnna pAtragrahaNaM yujyate jinavacanajJAtasArasya, dAvabhayarakSaNArtha tRNaghRtagrahaNamiva kAntAre iti // 1089 // atra sUrirAha nakhaNe tao puDhaviM na muyai jahiM susai mukkamettaM tu / jalaullaM ca paropparasaMjogAo acittaM tu // 1090 // na khanati 'taotti' sakaH sAdhuH pRthvIM, na muJcati tatra yatra muktamAtrameva sat tat-saMsaktaM jalaM zuSyati, kiMtu jalArdre sthAne, tadapi ca jalArdra sthAnaM parasparasaMyogato'cittameva, turevakArArthaH, natu sacittam / tena 'jalaule kAyacciya' iti pUrvokto doSo nAnuSajyata iti // 1090 // parigrahaviratau dharmo pakaraNA nAmasaGgatA // 368 // jainelibrary.org
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatthavi ya mahIsicalaNAdighaTTadesammi ujjhao vihinnaa| tadabhAve kAUNavi aJcitte haMta ko doso ? // 1091 // / tatrApi ca jalArdra sthAne mahiSIcaraNAdinA ghRSTe-laghuga rUpe jAte deze-pradeze vidhinA-yatanAlakSaNena sUtrAbhihitena ujjhataH-parityajataH, tadabhAve-mahiSIcaraNAdighRSTalaghuga rUpadezAbhAve kRtvApi ga rUpaM dezamacitte sthAne parityajato hanta ko doSo?, naiva kazcaneti bhaavH||1091|| atra parAbhiprAyamAha siya aJcitto u tao kimettha mANaM ? jiNAgamo ceva / kAyA miho u satthaM vannAdIpariNayamacittaM // 1092 // syAdetat, parasparaM saMyogataH 'taotti' sako jalArdo dezo'citta evetyatra kiM mAna-pramANaM ?, na hi pramANamantaraNocyamAnaM prekSAvatAmupAdeyaM bhavatItyata Aha-jinAgama evaM pramANam , atIndriyArthanirNItau nizcayatastasyaiva vijRmbhamANatvAt , uktaMca-"atIndriyeSu bhAvepu,prAya evaMvidheSu yt| chadmasthasyAvisaMvAdi, mAnamanyanna vidyate // 1 // " / iti||1092||tmevaagmN darzayati-'kAyetyAdi' kAyAH-pRthvyAdayaH parasparaM zastram / varNAdibhizca prinntmcittmiti|| Shin Education For Private & Personal use only A njainelibrary.org
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 369 // Jain Education tadabhAvammi ya niddha'nnabhaMDae mahurage suhe khette / ujjhai na ya tadabhAve bhaMDagacAe'vi ahigaraNaM // 1093 // tadabhAve ca - jalArdradezAbhAve ca snigdhAnyabhaNDake - pAtrAtiriktasnigdhabhANDa ke karparAdirUpe madhurake zubhe-nirapAye kSetre ujjhat / tadabhAve - karparAdirUpa snigdhAnyabhANDakAbhAve pAtrarUpa bhaNDakatyAge'pi na ca naiva tasya gRhasthAdinA parigrahe satyadhikaraNamApadyate / / 1093 // kuta ityAha saMjama pAlaNahetuttaNeNa taha caiva bhAvasuddhIo / niravikkhattaNao ciya dehaccAe va vinneyaM // 1094 // saMyamapAlanahetutvena-saMyamasphAtinimittatvAtpAtrarUpabhaNDakatyAgasya, tathA caiva bhAvazuddheH - ' mA mannimittamete | jalasaMsaktAH prANino vipadyeranniti' pariNAmavizuddheH / tathA trividhaM trividhena vyutsRSTatayA tadviSaye nirapekSatvato dehatyAga iva vijJeyaM nAdhikaraNamiti / / 1093 // teNaM viNAvi dosA na hoMti saMghADabhAvato ceva / gAgiNovi je te AhArAlAbhatullA u // 1095 // parigrahavi ratau dharmo pakaraNAnAmasaGgatA // 369 //
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ tena bhaNDakena vinA'pi ye doSAH prAgabhihitA adhvakhedAdayaste na bhavanti, kutaH ? ityAha- saMghATakabhAvata eva, yadi hi yatirekAkI bhavet bhaveyustasyAdhvakhedAdayo doSAH, yAvatA sadaiva yatInAM saMghATakabhAvenaiva vicaraNA| dikriyA, tataH saMghATakasthadvitIya sAdhupAtrAdinaiveSTakriyAsiddhernAdhvakhedAdidoSabhAvaprasaGgaH / tathA kutazcinnimittAdekAkino'pi sato ye'dhvakhedAdayo doSAste AhArAlAbhatulyA eva draSTavyAstato na kAcinno bAdheti // 1095 // sesA aNabhuvagamA vihiuttaramA ya hoMti paDisiddhA / iya dosAbhAvAto juttA iha appabahucintA // 1096 // zeSA - bahubhaNDakagrahaNAdayo doSA anabhyupagamAdeva vihitottarAH santo bhavanti pratiSiddhAH / itiH- evamuktaprakA| reNa yathoktadoSAbhAvata iha - pAtragrahaNAgrahaNavicAraprakrame yuktA alpabahucintA, 'kimiha bahudoSaM kiM cAlpadoSamiti' / tatra yathoktanItyA pAtragrahaNameva nirdoSaM tadagrahaNameva bhUyodoSamiti / 1096 // punarapyatra parasya matamAhasiya tahavi parivaNA te khalu kAlaMtarA vivajjanti / suddho jayaNAgArI tesiM (suM) sAhU jahannesu // 1097 // Jain Education national
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 370 // syAdetat-tathApi - abhihitaprakAreNApi paristhApane kRte sati te jalasaMsaktAH prANinaH khalu kAlAntarAdvipadyante, tatazca tadavastha eva hiMsAdoSa iti / atrAha - 'suddhA ityAdi' sa hi sAdhuryatanayA paristhApanaM karoti, yatanA ca samyaktvAdiguNArAdhanaphalA / yaduktam - "jayeNAeN vaTTamANo sammaM sammattanANacaraNANaM / saddhAbohAsevaNabhAveNArAhao bhaNio ||1||"tti, tatazca teSu jalajantuSu kAlAntarAdvipadyamAneSvapi zuddha eva sa sAdhuryathA'nyeSu mriyamANeSviti // 1097 // atra para Aha ahi guNo gahitevi avi ya gurusseha bAlavuDDANaM / veyAvaccAvAyaNamabhAvato tassa taM duTTaM // 1098 // agRhIte sati pAtre nissaGgatAlakSaNo guNo bhavati, tatastadagrahaNameva samIcInamiti / atrAha - gRhIte'pi pAtre guNa eva pAdAdidhAvanajalAdisattvavyApattyabhAvalakSaNaH prAgdarzita eva, tataH kathaM tadagrahaNaM samIcInaM bhavet 1 // apica, guruzaikSavAlavRddhAnAM vaiyAvRttyApAdanaM pAtragrahaNe guNaH / tasmAttat-pAtrAgrahaNaM tasya -- vaiyAvRttasyAbhAvaprasaGgato duSTaM 1 yatanayA vartamAnaH samyak samyaktvajJAnacaraNAnAm / zraddhAbodhA''sevanabhAvenArAdhako bhaNita iti // 1 // Jain Educational parigrahaviratau dharmo pakaraNAnAmasaGgatA // 370 //
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education I jJAtavyam / atha pAtraM vinApyetat-vaiyAvRttyaM karAbhyAM kariSyate tato na tadabhAvaprasaGga iti, tadapyayuktam, tatrApyanekadoSaprasaGgAt, tathAhi - vaiyAvRttyaviSayeNApi gurvAdinA karagatAnAM gorasAdigataprANinAM darzane sati yadi tat gorasAdi pIyate tarhi mahatI virAdhanA, bhUmiparityAge ca teSAM vyApattiriti / atha gRhasthabhAjana eva tat gorasAdi nirIkSya abhyavahAraH kArayiSyate tato na kazcidoSa iti, tadapi na samIcInam, na hi kazvidevaM kurvannupalabhyate, na ca sarva eva gRhastho bhaNDakAdeH sparzanaM dadAtIti, yatkiMcidetat / anyaca, glAnasya kathaM karttavyaM ?, yadi tatraiva gRhasthagRhe glAno nIyate tatastasya maraNAdidopaprasaGgaH / atha zrAvakaH svabhAjana evAnayati tarhi gRhasthasya gama - nAgamane airyApathikavirAdhanAprasaGgaH / na ca kadAcanApi gRhI bhikSAmaTitvA Anayati kiMtu svagRha eva pAkaM kRtvopasarpati tatazcAneSaNA samArambhAt SaDjIvanikAyavirAdhanAprasaktirityalaM durmativispanditeSviti // 1098 // upasaMharati tAi pattaggahaNaM jujjara jiNavayaNamuNiyasArassa / dAvabhayarakkhaNaTuM jaloghagahaNaM va kaMtAre // 1099 // jainelibrary.org
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha-131 'tA' tasmAditiH-evamuktaprakAreNa pAtragrahaNaM yujyate jinavacanamuNitasArasya, dAvabhayarakSaNArtha jalaughagrahaNamiva parigrahaviNIvRttiH kAntAra iti // 1099 // yadapyuktaM 'nissaMgabhAvaNAotti' tahapayitumAha ratau dharmo | pkrnnaa||371|| nissaMgatAvi hiMsArakkhaNaheutti tassa ya abhaave| sanAmasaGgatA puttaTrisaMDhavaraceTThiyaM va sA nipphalA ceva // 1100 // nissaGgatApi hiMsArakSaNahetureveSyate tacca hiMsArakSaNaM pAtragrahaNa eva sati yujyate nAnyathA yathoktaM prAka, tatazca hai| pAtrAgrahaNe tasya-hiMsArakSaNasyAbhAve sati putrArthinyAH zaNDhavaraceSTitamiva sA-nissaGgatA niSphalaiveti // 1100 // yacoktaM-'navaraM viseso'NivAriyaM gahaNamiti' tatrAha anivAriyagahaNaM puNa paribhoge ceva vAriyaM samae / pattammi ya sai karaNe karehi tullaM imaM hoi // 1101 // // 37 // hai anivAritagrahaNaM-samadhikagrahaNaM paribhogazcaivAnivAra (rita) sya, etacca dvayamapi pAtre sati vArita smye-siddhaante| 'sai karaNetti' anivAritagrahaNasya tathaiva paribhogasya ca kathaMcit sakRtkaraNe karAbhyAmidaM-sakRtkaraNaM tulyaM bhavati SAGAMACHARGARCAMSACH ASARAKAR Sr.jainelibrary.org JainEducation For Private Personal Use Only a l
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAAMACANCE RSAR jJAtavyam / karAbhyAmapi hi kadAcit kenacinmanojJatAdikAraNenAnivAritamapi gRhyate tathaiva ca paribhujyata iti // 1101 // rajoharaNamAzritya doSAbhAvamAha rayaharaNammivi paDilehiUNa vihiNA pamajamANassa / kIDagharavujaNAdI(Na) hoti dosA guNo hoi // 1102 // | rajoharaNe'pi pUrva cakSuSA pratyupekSya vidhinA yatanAlakSaNena pramAjayataH sato yateH kutaH kITagRhasthaganAdayo doSA | bhaveyuH, 1 naiva bhaveyuritibhAvaH kiMtu guNa eva bhavati // 1102 // tameva darzayati AyANe gahaNa(mokkha)mmi ya kassai rayaNIeN kAigAdimmi / teNaM pamajjiUNaM pavattamANassa vahaviratI // 1103 // AdAne grahaNe ca mokSe ca kasyacit bhaNDakasya rajanyAM kAyikAdau ca sena rajoharaNena pramAya' pravartamAnasya sato vadhaviratirnAma guNo bhavati, anyathA tadA bhaNDakAzritAdisattvavyApattiHprasajyateti // 1103 // daNDamAzritya doSAbhAvamAha GREHSAASARAGRA Jain Educati o nal For Private Personal Use Only
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 372 // Jain Education sANAdirakkhaNaTTA vidhIeN iha DaMDagaM dhareMtassa / kaha hathiyAra sAvekkhayAiyA hoMti dosA u ? // 1104 // vAdirakSaNArthaM vidhinA sUtrAbhihitena iha-jagati tIrthe vA daNDakaM dharmopakaraNatayA dharataH sataH kathaM hAstikArasApekSatAdayaH-praharaNasApekSatAdayo doSA bhavanti ?, naiva bhavantItiyAvat // 1104 // atraiva yuktimAhakamaMtareNavi kahaMci pIDA imassa iTThatti | AyaparobhayavisayA jaM vahakiriyA sute bhaNiyA // 1105 // co hetau / yasmAnna kAryamantareNa ' api bhinnakramaH kathaMcidapyasya dehasya pIDA iSTA / kuta ityAhayat - yasmAtkAraNAt vadhakriyA zrute-Agame AtmaparobhayaviSayA bhaNitA - pratipAditA // 1105 // tadeva zrutaM darzayati bhAviyajiNavaya gANaM mamattarahiyANa natthi ha viseso / appANammi parammiya to vajje pIDamubhayo'vi // 1106 // parigrahaviratau dharmo pakaraNA nAmasaGgatA // 372 // v.jainelibrary.org
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education) bhAvita jinavacanAnAM mamatvarahitAnAM 'hu' nizcitaM nAsti vizeSa Atmani parasminnapi ca, 'to' tasmAdvarjayet pIDAmubhayato'pi - ubhayasminnapi AtmaparalakSaNe iti / tasmAnnAtra hAstikArasApekSatAdayo dopA iti sthitam // 1106 // yadayuktaM- 'kiMca niyaM ciya rUvamityAdi', tatrApi pratividhAnamAha - raharaNAdisametaM daddaNaM kiM na hoi saMvego ? | appA vaso tabbhaNiyaguNAgamAto ya // 1107 // rajoharaNAdisametamAtmAnaM dRSTvA tathA tadbhaNitaguNAgamatazca - rajoharaNAdisametaguNAvabodhatazca kinna bhavati ?, bhavatyevetibhAvaH / 'yathA'haM pratrajitastasmAt karomi svArthamiti // 1107 // yaccoktam- 'tasmAt yatinA nirtha - nthena bhavitavya' mityatrAha - niggaMthayA ya bhaNiyA mamattacAeNa puvameva ihaM / kimiNA vicintieNaM ? tuha eyaM mannase aha u // 1108 // nirgranthatA ca pUrvameva bhaNitA mamatvatyAgena, sa ca mamatvatyAgo vastrAdAvapyaviziSTo, dhamrmopakaraNatayA tasya pari jainelibrary.org
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNIvRttiH // 373 // Jain Education gRhyamANatvAt / tataH kiM tena vicintitena ( tava ) yathA - ' vastragrahaNe sati kathaM nirgranthateti', kiMtu yathAvadavagame mano nivezyatAmiti // 1108 // athaitanmanyase : jArisayaM guruliMgaM sIseNavi tAriseNa hoyavaM / nahu hoi buddhasIso seyavaDo naggakhavaNo vA // 1109 // yAdRzaM gurorliGgaM ziSyeNApi tAdRzena tAdRgliGgayuktena bhavitavyam, nahi bhavati buddhasya ziSyaH zvetapaTo nagnakSapaNako veti // 1109 // niggaMtho ya jiNo jaM egaMteNeva logasiddhamiNaM / tamhA tassIsAvi hu niggaMthA ceva jujjaMti // 1110 // nirgranthazca jino yat - yasmAdekAntenaiva bhavati, idaM ca sakalalokaprasiddham, tasmAttacchiSyA api nirgranthA eva yujyanta iti // 1110 // atrAcArya Aha jArisayaM guruliMgaM iccAdasamikkhitAbhihANaM tu / parigrahaviratau dharmo pakaraNa syAsaGgatA // 373 // w.jainelibrary.org
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educatio na hi tArise houM tIrai sai duvihaliMgevi // 1111 // yAdRzaM guruliGgamityAdi asamIkSitAbhidhAnaM, yasmAnna dvividhaliGge'pi - dvividhe'pi line dravyabhAvabhedabhinne sadA tAdRzenaiva ziSyeNa bhavituM zakyate, sarveSAmapi tena saha samAnadharmatAprApteretaccAniSTamiti // 1111 // aha talliMgasamaM ciya liMgaM teNAvi hoi kAyavaM / sivAe siddhaM ciya egaMteNaM tu tadajuttaM // 1112 // athocyeta talliGgasamameva-nirgrantha jina liGgasamAnameva liGga tenApi tacchiSyeNApi bhavati karttavyaM, yathA raktacIvaradhAriNaH sugatasya vineyA api raktacIvaradhAriNa iti / atrAha - 'siyetyAdi' talliGgasamaM - nirgrantha jinaliGgasamaM liGgaM syAdvAde- kathaMcidvAde siddhameva, bhagavata iva sAdhUnAmapi ziroluJcanabhikSATana kalpanIyAnnapAnagrahaNAdiSu yatamAnatvAt, ekAntena tu taliGgasamaM liGgaM na yuktaM, tIrthakRtA saha samAnadharmmatAprApteH, apica-na bhagavatA picchi kAdyapi gRhItaM tato 'yAdRzaM gurorliGgaM ziSyeNApi tAdRgliGgayuktena bhavitavyamiti' vaca ekAntena pramANIkurvadbhiH kathaM bhavadbhirapi picchikAdi gRhyate ? / atha dharmopakaraNatvAdadoSa iti manyethAstadetadvastre'pi samAnaM yathoktaM prAgiti // 1112 // prakArAntareNa parasyAsamIkSitAbhidhAyitAmAha tional
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ parigrahaviratau dharmopakaraNasthAsaGgatA dharmasaMgraha titthagaraliMgamaNaghaM tesiM ceva avigalaM paraM hoii| NIvRttiH pAyayaguNajuttANa ya ahavA Na u sesajIvANaM // 1113 // // 374 // HI athaveti prakArAntarasUcane / syAdvAde tAvattalliGgasamaM liGgaM siddhameva / athavA tIrthakaraliGgamanaghaM teSAmeva tIrthakatAmavikalaM paraM bhavati,prAkRtaguNayuktAnAM tu zeSajIvAnAM na taliGgasamaM liGgaM, tadguNarahitatvAt // 1113 // tathAcAha rahiyA ya sesajIvA titthagaraguNehiM paramapunnehiM / niyameNa siddhameyaM doNhavi amhANa samaesuM // 1114 // rahitAzca zeSajIvA niyamena tIrthakaraguNaiH paramapuNyaiH-ekAntapavitraiH kathametadevamavaseyamiti cedata Aha-'siddhamityAdi' siddhamidam-anantaroktaM dvayorapyAyayoH samayeSu, tato naitatsAdhane yatnAntaramAtiSThAmaH // 1114 // yaistIrthakaraguNe rahitAH zeSajIvAstAneva darzayati chaumatthassavi guruNo nANA saMghayaNamo dhitI ceva / -SACCASIOSASSAULOCALCCCC // 37 // Jain Education madeal For Private Personal Use Only
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimmamayA ya parIsahavijao daDhamappamAo ya // 1115 // ' chadmasthasyApi sato gurotribhuvananAthasya jJAnAni catvAri bhavanti, saMhananaM ca varSabhanArAcaM, dhRtizca saMyamaviSayA nirupamA, nirmamatA caikAntena nirmalA, sarvottamaH parISahavijayo, dRDhamatizayenApramAdazca // 1115 // annasiM mohodayahetuabhAvo suhaannubNdhaato| guttidiyayA ya guNA aNannatullA muNeyavA // 1116 // 81 anyeSAM ca-ruyAdInAM tadrUpadarzanAnantaraM mohodayahetutvAbhAvo (zubhAnubandhAt-sAnubandhapuNyAnubandhipuNyavi pAkAt ) guptendriyateti-guptaliGgatA / cakAro'nuktasamuccaye, tenAnye'pi nizchidrapANipAtrAdayo draSTavyAstathAcoktam-'te hi bhagavanto nirupamadhRtisaMhananAH gUDhendriyAH khaprabhAmaNDalAcchAditadehA jJAnAtizayasaMpatsamanvitA nizchidrapANipAtrA jitaparIpahA ityAdi' / evaMrUpA guNA ananyatulyA jJAtavyAH // 1116 // tA juttameva tassiha mottuM vatthAdigaMpi uvagaraNaM / teNa viNAvi sa jamhA phalamiTuM sAhatI ceva // 1117 // Jain Educaton Interna For Private & Personel Use Only KMjainelibrary.org
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha'NIvRttiH // 375 // Jain Education yasmAdevamananyatulyA bhagavato guNAH 'tA' tasmAdiha vastrAdikamapyupakaraNaM tasya - bhagavato moktuM yuktameva / yasmAtena-vastrAdinopakaraNena vinApi bhagavAn phalamiSTaM sAdhayituM zaknoti // 1117 // jo puNa tagguNarahio taM ceva phalaM kahaMci icchaMto / pAraMpareNa tasseva sAhagaM muyai uvagaraNaM // 1118 // yaH punastadguNarahitaH - tIrthakaraguNarahitastadeva ca - mokSalakSaNaM phalaM kathaMcidicchan pAraMparyeNa tasyaiva - mokSalakSaNasya phalasya sAdhakamupakaraNaM muJcati // 1118 // so sabaheva tapphalasAhaNavigalo jaNammi appANaM / vAyAmetteNaM DiMbhanaravatI jaha viDaMbeti // 1119 // sa sarvacaiva tatphalasAdhanavikalo - mokSalakSaNaphalasAdhanavikalo jane-loke vAGmAtreNAtmAnaM viDambayati, yathA Dimbhanarapatiriti // 1119 // atraiva dRSTAntAntaramAha - Naya uvagaraNeNa viNA coddasapurvI ghaDA ghaDasahassaM / parigrahaviratau dharmo pakaraNa syAsaGgatA // 375 // jainelibrary.org
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAMRUARMADAARC5HRS kuNaitti kuMbhagArassa tassa parivajaNaM juttaM // 1120 // naca upakaraNena-cakracIvarAdilakSaNena vinA caturdazapUrvI ghaTAdekasmAt ghaTasahasraM karoti itiH-evaM caturdazapUrviNa hai ivetyarthaH, kumbhakArasyApi tasyopakaraNasya-cakracIvarAdilakSaNasya parivarjanaM yuktam / evamihApi yadi bhagavAn para maguNAtizayayuktatayA vastrAdikamupakaraNamantareNApi phalamiSTaM sAdhayati naitAvatA zeSANAmapi tadguNarahitAnAM vastrAdirUpopakaraNaparityAgo yujyata iti // 1120 // siya tagguNarahitovi hu pakvajaM geNhatI tadatthaM tu| saccaM ca'NukameNaM tesuM puNa teNa jaiyatvaM // 1121 // | syAdetat-tadguNarahito'pi-paramapuNyatIrthakaraguNarahito'pi pravrajyAM gRhNAti tadarthameva-vivakSitaphalArthameva / turevakArArthastatastenApi tAdRzenaiva bhavitavyamitibhAvaH / atrAha-'sacaM cetyAdi' yaduktaM pravrajyAM tadarthameva gRhNAtIti tatsatyameva / co'vdhaarnne| teSu-punaracelatvAdyuttaraguNeSu tena-yatinA'nukrameNa paripATyA "pavajA sikkhAvaya" ityAdilakSaNayA sUtrAbhihitayA yatitavyam // 1121 // yataH 1 prabrajyAzikSAvrateti / SAGARAASAGARASCARE Jnin Education a l Mjainelibrary.org
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 376 // mUlAo sAhAo sAhAhiMto na hoi mUlaM tu / caraNaM ca ettha mUlaM nAyavaM samaNadhammammi // 1122 // mUlAt sakAzAt zAkhAH prAdurbhavanti, zAkhAbhyaH sakAzAt punarmUlaM na bhavati / evamihApi mUlaguNe satyuttaraguNo bhavati natUttaraguNamAtre sati mUlaguNo bhavati / mUlaguNazca vivakSitaphalasiddhinibandhanaM, tasmAtprathamato mUlaguNa eva yatitavyaM, krameNa tUttaraguNa iti / atra ca zramaNadharme kalpapAdapasamAne mUlaM caraNaM cAritraM jJAtavyam // 1122 // kathamityAha jaM caraNaM paDhamaguNo jatINa mUlaM tu tassavi ahiMsA / tapAla citao jayavaM appamatteNaM // 1123 // yat - yasmAt yatInAM caraNaM - cAritraM prathamaguNaH, tadabhAve yatitvAbhAvAt, gRhasthavat, tasyApi ca- caraNasya prathamaguNarUpasya mUlamahiMsA - hiMsA nivRttistatastatpAlana eva yatitavyamapramattena satA // 1123 // nanvevaM sati prakRte kimA yAtaM 1, nAtra kAcidvipratipattirastItyata Aha parigrahavi - ratau dharmo pakaraNasyAsaGgatA // 376 //
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In Naya dhammovagaraNamaMtareNa sA pAliuM jato sakA / saveNa tao gejjhaM taM uciyaM nimmamatteNaM // 1124 // na ca yasmAt ahiMsA dharmopakaraNamantareNa pAlayituM zakyA yathAbhihitaM prAk tasmAt sarveNApi tIrthakaraguNarahitena zeSeNa nirmamatvena satA taddharmopakaraNamucitamavasthApekSayA grAhyamiti // 1124 // atra para AhajiNakapio na gioes kiMcI so bahuguNo ya tumhANaM / tagguNajutto u tao Na geNhatI na puNa savoki // 1125 // nanu jinakalpiko na gRhNAti kiMcidapyupakaraNaM bahuguNazca sa yuSmAkamiSTastata evamanyeSvapi tathAbhavatsu kimiti vipratipadyata ityata Aha- 'tagguNetyAdi' taguNayukta eva - jinakalpika guNayukta eva san, turavadhAraNe 'tautti' sakaH sAdhurupakaraNaM na gRhNAti na punaH sarvo'pi na gRhNAti, bhaNitadopaprasaGgAd, etaduktaM bhavati-yo jinakalpika guNopeto bhavati sa mA grahIdupakaraNaM, tadguNavikalAzca bhavAdRzAstatkathaM bhavAdRzAnAmupakaraNAgrahaNamiti ? | jinakalpikaguNAzcottamadhRtisaMhananAdayaH, taduktam - " uttamaMdhiisaMghayaNA puvadharAtisayiNo sadAkAlaM / jiNakappiyAvi kappaM 1 uttamadhRtisaMhananAH pUrvadharA atizayinaH sadAkAlam / jinakalpikA api kalpaM kRtaparikarmANaH prapadyante // 1 // lainelibrary.org
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 377 // kayaparikammA pavajaMti // 1 // " // te ca evaMrUpA guNA idAnIM vyavacchinnAH // 1125 // api cadehati tulavatthA chajjIvahiujjayA mahAsattA / goyamapamuhA muNiNo na ya No siddhA carittAo // 1126 // deha tRNatulyAvasthAH SaDjIvahitodyatA mahAsattvA gautamapramukhA munayaH sopakaraNA api santo na ca na siddhAcAritrataH, kiMtu siddhA eva / evamasmAkamapyupakaraNaM vastrAdi na cAritravighAtakRdbhaviSyati kiMtu guNakAyevetibhAvaH // 1126 // naya bhagavatAvi vatthaM Na gahitamevatti sakkadinnassa / sovagaraNadhammavidhANaheumeveha dharaNAto // 1127 // na ca bhagavatA'pi - tIrthakRtApi vastraM na gRhItameva, kiMtu gRhItam / kathamiti cedata Aha-sopakaraNadharmmavidhAnahetvartha zakradattasya vastrasya dhAraNAt / tathAcoktam- "tanbhAvagAhiyavasthA ( tahavi gahiyegavatthA) savatthatitthovadesaNa1 taNa0 ka0 / 2 tadbhAvagRhItavastrAH ( tathApi gRhItaikavastrAH) savastratIrthopadezanArthamiti / abhiniSkrAmanti sarve tasmin cyute'celakA bhavantIti / parigrahaviratau dharmo pakaraNasyAsaGgatA // 377 // w.jainelibrary.org
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyati / abhinikkhamaMti sadhe tammi cue'celayA hoti // 1 ||tti" // 1127 // atra para Aha jo kuNai rajacAyaM geNhati so vatthamo asaddheyaM / etto cciya guNabhAvA bhikkhAgahaNaM va saddheyaM // 1128 // | yaH karoti rAjyatyAgamekAntena nirapekSatayA sa vastraM gRhNAtItyazraddheyametat / atrAha-'etto ciya' ityAdi, ata eva vastragrahaNato guNabhAvAt bhikSAgrahaNavat vastragrahaNamapi zraddheyameva, anyathA bhikSAgrahaNamapi na zraddheyaM, nyAyasya samAnatvAt // 1128 // logammi u NigiNataM siddhamavatthAgayaM jinniNdss| taM ceva geNhiDaM na ya jujjai etthaM asaggAho // 1129 // | loke'pi ca nagmatvaM siddhaM jinendrasyAvasthAgatameva, tasmAnna tadeva namatvaM grahItumatrAsadAhaH kartuM yujyata iti / // 1129 // atraivAbhyuccayenAha annaM ca davaliMgaM etaM bhAve tu crnnprinnaamo| 60-%EROINESCORRECACANSAR Jain Education For Private Personel Use Only w.jainelibrary.org
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 378 // Jain Education so uttamo jiNassA tArisago kaha Nu tumhANaM ? // 1130 // anyaca dravyaliGgametat - nagnatvaM bhAve tu bhAvarUpaM tu liGgaM caraNapariNAmaH, sa caraNapariNAmo jinasyaikAntenottamaH, tAdRzazcaikAntenottamazcaraNapariNAmaH kathaM nu yuSmAkaM bhavet 1, naiva kathaMcana, anyathA tadbhavenaiva muktipadaprAptiprasaGgaH / tataH kathaM bhAvaliGgApekSayA bhagavacchiSyeNa tAdRzena bhavituM zakyate ? // 1130 // upasaMharatitA ettha vejjaNAyaM avalaMbiya saMjamammi jaiyavaM / liMgadharaNagAho Na u egaMteNa kAyavo // 1131 // yata evaM dvividhe'pi liGge na tAdRzena bhavituM zakyate 'tA' tasmAdatra - pravacane vaidyajJAtamavalambya yathA - rogI vaidyo - padezaM karoti natu tannepathyaM taccaritaM vA na ca tat kurvan rogeNa mucyate, evamihApi jinopadezaM kurvan karmmarogeNa mucyate natu tannepathyAdi, taduktam -- "rogI jahovadesa karei vejjassa hoarogo ya / na u vesaM cariyaM vA kareha na ya pauNai karito // 1 // taha jiNa vejAdesaM kuNamANo'vei kammarogAo / na u tannevatthadharo na u tassAde - 1 rogI yathopadezaM karoti vaidyasya bhavatyarogazca / na tu veSaM caritaM vA karoti na ca praguNo bhavati kurvan // 1 // tathA jinavaidyAdezaM kurvANo'paiti karmarogAt / natu tannepathyadharaH natu tasyAdezamakurvan || 2 || parigraharSiratI dharmo pakaraNasyAsaGgatA // 378 //
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 tmkreNto||2||tti" // evaM vaidyadRSTAntamAzritya saMyama eva tadupadiSTe yatitavyaM natu taliGgadhAraNagraho-bhagavattIrthakaliGgadhAraNagraha ekAntena karttavya iti // 1131 // anenaivAtidezenAnyadapi paroktamapAkartumAha hatthappattammi phale rukkhaggavalaMbaNaM muhemAdi / eteNaM paDisiddhaM jaM vaimettaM imaM ThaviyaM // 1132 // - etena-anantaroditena yadapyuktam-'akSepeNa muktipadaprasAdhake sarvasaGgaparityAge zakyakriye prApte sati ko nAma pAraMparyeNa muktipadaprasAdhakaM vastrAdiparigrahaM kuryAt ?, hastaprApte hi phale vRkSA(grA) valaganaM mudheti,evamAdi, tatpratikSi smvgntvym|ysmaadidN sarvaM vAGmAtraM sthApitaM, niratizAyinA vastrapAtrAdikamantareNa caraNasya prasAdhayitumazakyajAtvAt , yathA'bhihitaM prAk // 1132 // atra para Aha sijhaMti Na tusasahiyA sAlI muggehiM ettha vbhicaaro| dehaccAgA mokkhe asiliTuM ceva nAyavvaM // 1133 // na zAlayastuSasahitAH siddhanti tathA lokAnubhavasiddheH, evaM jantavo'pi na vastrapAtrAdiparigrahalakSaNatuSopetAH| 1 muheemAdi kh0| dharma. 64 JainEducationPUR For Private Personel Use Only Www.jainelibrary.org
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNIvRttiH // 379 // Jain Education siddhyantIti / atrAha - 'muggehiM ettha vabhicAro' tuSasahitA na siddhyantIti atra mudvairvyabhicAraH, te hi tupasahitA api siddhyanto dRSTAstadvadihApi kecinniritizAyino vastrapAtrAdiparigrahatuSopetAH setsyantIti / itthaM caitadaGgIkarttavyamanyathA vastrapAtrAdau tyakte sati svadehaH tena tyaktaH syAt, zItAdivedanAtizayaparigatasya tasya vinAzasaMbhavAt, tathoktaM prAk, tathA ca sati khadehaparityAgamAtrAnmokSa ityabhyupagataM syAt, khadehatyAgamAtrAca mokSe'bhyu - pagamyamAne'zliSTameva- asamaMjasameva jJAtavyaM, bhairavAdipatanakAriNAmapi khadehavairiNAM mokSaprasakteH // 1133 // api cajiyalajjo NigaNo kila itthImAdisu mohaheUo / etaMpi na juttaM ciya pAeNa kayaM pasaMgeNaM // 1134 // jitalajjaH (nagnaH) kila khyAdi (pu) mohaheturbhavati, tatazcaitadapi prAyo na yuktameveti kRtaM prasaGgena // 1134 // rAtribhuktiviratilakSaNaM paSThaM mUlaguNamAzrityAha tIbhovatI diTThA diTupphalA suhA ceva / diTTamiha jaraNamAdI itaraM hiMsANivittI u // 1135 // 1 miti khapustake | parigrahaviratau dharmo pakaraNasvAsaGgatA // 379 // w.jainelibrary.org
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education rAtribhojanaviratirdRSTAdRSTaphalA zubhaiva jJAtavyA / tatra dRSTaM phalaM - bhuktAhArajaraNAdikamitarat - adRSTaM phalaM hiMsAni - vRttiH, tathAhi - rAtribhojane kriyamANe niyamato hiMsA saMpadyate, tathA cAgamaH- "saMtime suhumA pANA, tasA aduva thAvarA / jAI rAo apAsaMto, kahamesaNiyaM care // 1 // udaulaM bIyasaMsattaM, pANA nivaDiyA mahiM / diyA tAiM vivajejA, rAo tattha kahaM care 1, // 2 // iti" // tato rAtribhojananivRttau hiMsAnivRttirbhavatIti // 1135 // vyAkhyAtA mUlaguNAH, saMprati uttaraguNAn adhikRtyAha uttaraguNA u cittA piMDavisuddhAdiyA pabaMdheNa ( parvaceNa ) / neyA sabheyalakkhaNasodAharaNA jahA sute || 1936 // uttaraguNAstu citrAH piNDavizuddhyAdayaH prapaJcena - vistareNa jJeyAH, sabhedalakSaNAH sodAharaNAzca yathA sUtre - Agame, iha tu granthagaurava bhayAnnocyante iti // 1136 // eSa tAvadbhAvadharmmaH saMkSepeNokto vistaratastu sUtrato'vase yastathAcAha-- 1 santIme sUkSmAH prANA sA yadivA sthAvarAH / yAn rAtrAvapazyan kathameSaNAM caret // 1 // udakAdrayAM bIjasaMsaktAyAM ( udakArdra bIjasaMsaktaM ) prANA nipatitA mahyAm / divA tAn vivarjayet rAtrau tatra kathaM caret ? // 2 // onal
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 380 // Jain Education eso u bhAvadhammo bhaNio paramehiM vIyarAgehiM / sarvvannUhi sutte pavaMcato savadarisIhiM // 1137 // eSa tu bhAvadharmmaH sUtre prapaJcato bhaNitaH paramairvItarAgaiH sarvajJaiH sarvadarzibhistatastasmAdeva sUtrAt prapaJcena jJeya iti // 1137 // yaduktaM 'vItarAgaiH sarvajJai' riti, tatra parasya codyamapAkartumudbhAvayannAha -- ional coti kahaM rAgAdidosaviraho havijja sattassa ? | taddhamma ciya jamhA aNAdimaMtA ya te tassa // 1138 // codayati paro yathA-kathaM rAgAdivirahaH sattvasya bhavet yadvazAdvItarAgatA sarvajJatA vA bhavet ?, naiva bhavediti bhAvaH / kathaM na bhavedityata Aha- 'taddhamma ciya jamhA' yasmAdrAgAdayo doSAstaddharmA eva AtmadharmA eva yacca taddharmmarUpaM na tasya niranvayo vinAzo, yathA- jJAnasya, taddharmmabhUtAzca rAgAdayo doSAstatkathaM teSAmabhAva iti / dvitIyaM | hetumAha - 'aNAdimaMtoya te tassa' te rAgAdayo doSAstasya - Atmano'nAdimanto, yaccAnAdimanna tanniranvayavinAzi yathA AkAzam, anAdimantazca rAgAdaya iti na rAgadveSamohAdidoSAbhAvaH // 1138 // apica, sarvajJatAsiddhiH // 380 // ww.jainelibrary.org
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ ASSISTANDAR dhammA ya dhammiNo kiM bhinnAbhinna tti ? paDhamapakkhammi / savevi vIyarAgA sattA ko tammi u viseso? // 1139 // dhAzca dharmiNaH sakAzAt kiM bhinnA vA syurabhinnA veti pakSadvayam / tatra prathamapakSe-bhedalakSaNe'bhyupagamyamAne sati sarve'pi sattvA vItarAgA eva prApnuvanti, rAgAdibhyo bhinnatvAt , vivakSitapuruSavat / tatazca ko nAma tasminvivakSite varddhamAnakhAmyAdau vizeSo? yena tadvaca eva pramANaM syAt na rathyApuruSAdivaco'pIti // 1139 // dvitIyaM pakSamadhikRtyAha tavirahammi abhAvo pAvai sattassa bitiypkkhmmi| ko va sarUvAvagame ? bhAvo tassa tti vattavaM // 1140 // dvitIyapakSe-abhedalakSaNe'bhyupagamyamAne sati tadvirahe-pratipakSabhAvanAvazena rAgAdyabhAve sattvasyApyabhAvaHprApnoti, tadabhinnatvAttatkharUpavat / etadeva spaSTayati-'ko vetyAdi' rAgAdayo hi tadabhinnatvAdAtmakharUpaM, kharUpApagame ca tasya-AtmanaH ko vA'nyo bhAvaH-sattA syAditi vaktavyaM ?, naiva kazcitsyAditibhAvaH // 1140 // tadevaM kharUpato vItarAgatvAbhAvamupadaya sAMprataM pramANAbhAvatastamupadarzayannAha Jain Education For Private 3 Personal Use Only jainelibrary.org
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 38 // sarvajJatAsiddhi annaM ca najai kahaM jaha eso rAgadosarahito tti ? / ceTTAo ceva matI tanno pddibNdh'bhaavaato|| 1141 // anyacca kathamidaM jJAyate yathA-eSaH-paridRzyamAnaH puruSo rAgAdidoSarahita iti ?, naiva kathamapi, pramANAbhAvAditibhAvaH / atha syAnmatiH-ceSTAta eva vItarAga iti jJAyate / tatrAha-'tanno' ityAdi yadetaduktaM tanna / kuta ityAha-'pratibandhAbhAvAt' vItarAgatvena saha ceSTAyAH pratibandhaniyamAbhAvAt / na ca prativandhamantareNAnyadarzane anyakalpanA yuktA, mA prApadatiprasaGga iti // 1141 // pratibandhAbhAvameva spaSTataramupadarzayati laddhAdinimittaM jaM ciTuM darisiMti vItarAga v| muddhajaNavimhayakari haMdi sarAga cciya maNUsA // 1142 // 'labdhyAdinimittaM' labdhiprazaMsAdinimittaM sarAgA api santo manuSyA 'haMdIti' parAmantraNe, vItarAgA iva ceSTAM kAyavAkarmavRttilakSaNAM mugdhajanavismayakarI kurvanto dRzyante, tanna vItarAgatvena saha ceSTAyAH pratibandhasiddhiH F // 1142 // syAdetat-mA bhUt ceSTAmAtrasya vItarAgatvena saha pratibandhazceSTAvizeSasya tu bhaviSyatIti tata Aha // 381 // Jain Education For Private & Personel Use Only
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education ye vIrAyaceTTA visesato vIyarAgapaDibaddhA / aviNAbhAvaggahaNAbhAvA siddhA duvehaM pi // / 1943 // na ca naiva vizeSato - vizeSarUpeNa viziSTarUpApItiyAvat vItarAgasya sato yA ceSTA sA vItarAgapratibaddhA dvayorapyAvayoH siddhA / kuta ityAha- avinAbhAvagrahaNAbhAvAt // 1143 // avinAbhAvagrahaNAbhAvameva bhAvayati - jamhA rAgAbhAvo icchijjati Ayadhamma eveha | so kiM paJcakheNaM ghecus saveNa vi Na teNa // 1144 // yasmAdiha rAgAbhAva upalakSaNamayaM tato'yamarthaH - rAgadveSAdidoSasamUhAbhAva iSyate Atma dharma eva, bhAvAntara bhAva eva bhAvo yathA -kapAlotpAda eva ghaTavinAza iti / yadyevaM tataH kimityAha - 'so ityAdi' saH - rAgAbhAvaH kiM pratyakSeNa gRhyate anumAnena vA / na tAvat pratyakSeNa, yata Aha- 'saveNa vi na te si' tena pratyakSeNa sarveNApi netrodbhavAdibhedabhinnena na gRhyate, Atmano'tIndriyatvena taddharmma syApyatIndriyatvAt / nApyanumAnena anavasthAprasakteH, 1 Na ya vIyarAgassa sao ceTThA sA vItarAgapaDhibaddhA / iti kapustakapAThaH w.jainelibrary.org
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvajJatAsiddhiH // 382 // dharmasaMgraha- tathAhi-tadapi liGgasya sAdhyAvinAbhAvagrahaNe sati pravartate, tatastatrApi liGgasya sAdhyAvinAbhASagrahaNamanumAnANIvRttiH |ntarAt karttavyaM tatrApyanumAnAntarAdityanavasthA // 1144 // aggahitammi ya tammi aviNAbhAvaggaho kahaM hojA? / abbhuvagamammi ya tahA aippasaMgAdasAramiNaM // 1145 // | agRhIte ca tasmin-AtmadharmarUpe rAgAdyabhAve kathaM tena saha ceSTAyA avinAbhAvagraho bhavet ? naiva bhaveditibhAvaH / agRhIte'pi ca rAgAdyabhAve tena sahAvinAbhAvagrahaNasvAbhyupagame'tiprasaGgo-yasya kasyacit yena tena vA sahAvinAbhAvagrahaNaprasakteH / tasmAt yaducyate ceSTAvizeSAdvItarAgatvanizcitiriti tadasamIcInamavaseyam // 1145 // tadevaM vItarAgatvaM nirAkRtya saMprati sarvajJatvaM nirAkurvannAha satvaM ca jANai kaha? kiM paJcakkheNudAha sohiM ? / paccakkhamAdiehiM mANehi duhAvi NaNu doso // 1146 // | sarva hi vastu jAnAtIti sarvajJaH, sarvaM ca jAnAti kiM pratyakSeNa ? uta savaireva pratyakSAdibhiH pramANaiH 1, kiMcAta | itsAha-dvidhApi pakSadvaye'pi nanu doSaH // 1146 // tatra prathamapakSamadhikRtya doSamAha CHUSANSAMROSAGAR // 382 // Jain Educational For Private & Personel Use Only KMw.jainelibrary.org
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhinnidiyAvaseo (A) rUvAdI suhumavavahitAdI ya / kahamavagacchati save jugavaM nettAdiNekeNa ? // 1147 // bhinnendriyAvaseyA rUpAdayo- rUparasagandhasparzAH sUkSmA vyavahitAzca, atrAdizabdAdatyAsannAmUrttAdayo gRhyante, tatazca tAn sarvAnapi rUpAdIn yugapadekena netrAdinA - netrodbhavAdinA pratyakSeNa kathamavagacchati? naiva kathaMcanetibhAvaH / tasya bhinnendriyAvaseye sUkSmAdau ca pravRttyayogAt // 1147 // atha - annaM atiMdiyaM se paJcakkhaM teNa jANaI savaM / tabbhAvammi pamANA'bhAvA saddheyameveyaM // 1148 // anyat - aindriyapratyakSAditarat atIndriyaM pratyakSaM 'se' tasya sarvajJasya vidyate tena sarve jAnAti tato na kazciddoSa ityatrAha - 'saddheyameveyamiti' idam-atIndriyaM pratyakSaM zraddheyameva- zraddhAmAtragamyameva / kuta ityAha-tadbhAve - atIndriyapratyakSabhAve pramANAbhAvAt / na ca pramANamantareNa prameyavyavasthA, sarvasya sarveSTArthasiddhiprasakteH // 1948 // atraivAbhyu| cayenAha sati tamma sametAvadeva tassa'ttanicchao kiha Nu ? | w.jainelibrary.org
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 383 // Jain Education siddhaM atiMdiyaM pi hu ohAdi Na saGghavisayaM te // 1149 // atra lusospizabdo draSTavyaH satyapIti / nAstyeva tAvadatIndriyaM pratyakSaM tadbrAhakapramANAbhAvAt, satyapi tasmin sarvametAvadeveti tasya sarvajJasyAtmanizcayaH kathaM nUpajAyate ?, naiva jAyate iti bhAvaH / kuta ityAha- 'huH' yasmAdarthe yasmAdatIndriyamapi pratyakSamavadhyAdi na sarvaviSayaM na sarvavastugocaraM 'te' tava rAddhAnte siddham // 1149 // tataH kimityAhajaha savamuttavisayapi ohinANaM na dhammamAdINaM / gAhayamiya kevalamavi annesimagAhagaM kiNNo ? 1150 // yathA sarvamUrttaviSayamadhyavadhijJAnaM na dharmmAdInAM dharmAstikAyAdInAM grAhakamitiH- evaM kevalamapi - kevalajJAnamapi anyeSAM keSAMcidvastUnAmagrAhakamiti kinna saMdeho jAyate ?, jAyata eveti bhAvaH, tannivRttinibandhanAbhAvAt // 1150 // atrAcAryAbhiprAyamAzaGkate - savisayaM ti mANaM kimettha jaM NovalabbhatI annaM / ohI aNuvaddhehiM dhammamAdIhi~ vabhicAro // 1151 // yasmAdidaM kevalajJAnaM sarvaviSayaM tat kathamanyeSAmapi keSAMcidvastunAmidamagrAhakamiti saMdeha upajAyate iti / sarvajJatAsiddhiH // 383 // v.jalnetibrary.org
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ % AAAAAAAAAECS atrAha-'mANaM kimettha tti' sarvaviSayaM kevalajJAnamityatra kiMmAnaM ?, naiva kiMciditi bhAvastato vAGmAtrametat / atrAcAryottaramapAkartumAha-'jannovalabbhai annaM ti yasmAdanyannopalabhyate tasmAjjJAyate sarvaviSayamidaM kevalajJAnamiti / atrAha-'ohIe' ityAdi, avadhinA'nupalabdhairdhAdibhirvyabhicAraH / idamuktaM bhavati yathA-avadhijJAne prAdurbhavati sati yasmAdanyannopalabhyate tata idaM sarvaviSayamiti nizcetuM na zakyate, tadanupalabdhAnAmapi dharmAstikAyAdInAM bhAvAt, evaM kevalajJAne'pi na sarvavastuviSayatAviSayo nizcayaH katu zakyate iti // 1151 // upasaMharati jamhA paccakkheNaM Na savarUvAvi(di)jANaNaM juttaM / sabannunicchao attaNo ya tamhA'sapakkho'yaM // 1152 // yasmAduktaprakAreNa na pratyakSeNa sarvarUpAdijJAnaM yuktaM, tasmAt yo'yamAtmani sarvajJatvanizcayo 'yathAhaM sarvajJa' iti so'satpakSa iti sthitam // 1152 // dvitIyaM pakSamadhikRtyAha paJcakkhamAiehiM jANai sabehimaha mataM te tu| Agamakayassamo NaNu ko vA evaM na sabannU ? // 1153 // atha mataM te tava, tuH pUraNe, pratyakSAdibhiHpramANaiH sabaiH sarva vastu jAnAtIti / atrAha-'AgametyAdi' nanvevaM sati CASEARCACACCACkana Jain Educat on For Private & Personel Use Only hdww.jainelibrary.org
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha- AgamaviSayakRtazramaH san ko vA sarvajJo na bhavet 1, sarva eva kRtAgamazramaH san sarvajJa itiyAvat, Agamasya prAyaH sarvajJatANIvRttiH sarvArthaviSayatvAt , tathAca sati kastasmin vivakSitapuruSe varddhamAnakhAmyAdau vizeSo ? yena sa eva pramANamiSyate na | siddhiH di jaiminiriti // 1153 // tadevaM kharUpataH sarvajJatvamapAkRtya sAMprataM tdvissyprmaannaabhaavtstdpaakrtumaah||384|| annaM ca najai tato keNa pamANeNa savaNANi tti ? / No paJcakkheNaM jaM paravinnANaM na paJcakkhaM // 1154 // anyacca 'taotti' sako vivakSitaH puruSaH sarvaM jAnAtIti sarvajJa iti kena pramANena jJAyate ?, kiM pratyakSeNAnumAnenAgamena vAna tAvat pratyakSeNa yat-yasmAtparavijJAnaM na pratyakSaM-na pratyakSasya viSayo'tIndriyatvAt , tatkathaM pratyakSeNAyaM sarvajJa iti jJAyate // 1154 // anumAnamadhikRtyAha __ aNumANeNAvi kahaM gammati paccakkhapuvagaM jenn|| talliMgaliMgisaMbaMdhagahaNato ceva gamagaM ti // 1155 // // 384 // anumAnenApi kathaM gamyate? yathAyaM sarvajJAnIti, naiva gamyata itibhAvaH / kuta ityAha-yena kAraNena tadanumAnaM pratyakSapUrvakaM pravartate / etadapi kathamavasIyata iti cedata Aha-taliMgetyAdi' yasmAttadanumAnaM liGgaliGgisaMbandhagraha Jan Education International For Private Personal Use Only
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma. 65 Jain Educatio Nata eva gamakaM nAnyathA, liGgaliGgisaMbandhagrahaNaM ca pratyakSata evAbhyupagantavyaM nAnumAnato'navasthAprasakterataH pratyakSapUrvakamevAnumAnamiti // 1155 // astu pratyakSapUrvakamanumAnaM tataH ko doSa iti cet ucyateNaya paJcakheNa tao gheppai logammi annanANassa / niccaparokattaNao liMgevi ato ciyAniyamo // 1156 // na ca pratyakSeNa 'ottisako liGgaliGgisaMbandho gRhyate / kuta ityAha-loke'nyajJAnasya nityaparokSatvAt, tathA ca tasminnagRhIte kathaM tena sahAvinAbhAvahetoH saMbandhasya liGge nizcayaH ? / 'ato ciya tti' ata eva ca saMbandhagrahaNAbhA vAdeva liGge'pi liGgatvenAniyamaH, 'tasyedameva liGgametadeva veti' niyamanizcayAbhAvaH / tatkathamanumAnenApi sarvajJa iti jJAyate / / 1156 || AgamamadhikRtyAha - gammai na yAgamAto jaM purisakato sa hoja nicco vA ? | purisakao cinnuratthapurisehi~ bhaiyo | 1157 // na cAgamAt pramANAdayaM sarvajJAnIti gamyate yasmAtsa AgamaH kiM puruSakRtaH - pauruSeyo bhavet nityo vA 1, puruSakRto'pi ca sarvajJakRto vA syAt rathyApuruSakRto vA 1 // 1157 // kiMcAtaH w.jainelibrary.org
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNIvRttiH // 385 // Jain Education as ao so tadasiddho haMdi ! tassa kaha siddhI ? | itaretarAsayo iha doso anivAraNijo tu // 1158 // yadi sa-AgamaH sarvajJakRto'bhyupagamyate tarhi 'haMdIti' AmatraNe tadasiddhau - sarvajJa siddhau tasya - sarvajJakRtasyAgamasya kathaM siddhiH syAt 1, naiva kathaMcanApIti bhAvaH / api caivaM abhyupagamyamAne sati ihetaretarAzraya doSo'nivAraNIyaH prApnoti / tathAhi sarvajJasiddhau tatkRtAgamasiddhistatsiddhau ca sarvajJa siddhiriti // 1158 // dvitIyaM pakSamadhikRtyAhaaha ratthApurisakao Na pamANaM revaNAikavaM va / apamANAo ya tao tadavagamo savadhA'jutto // 1159 // atha rathyApuruSakRtaH sa Agama iti pakSastarhi na pramANaM revaNAdikRtakAvyamiva / apramANAca tasmAt rathyA| puruSakRtAdAgamAttadavagamaH - sarvajJAvagamaH sarvathA ayuktaH, apramANasya prameyasiddhyanatvAt, anyathA apramANatvAyogAt // 1159 // aha nicca sarvvannU usaho emAdi atthavAyo u / aho aNi meso kattimabhAvAbhihANAo // 1960 // sarvajJatAsiddhiH // 385 // jainelibrary.org
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education atha na sa AgamaH puruSakRtaH kiMtu nityo, nanvevaM tarhi RSabhaH sarvajJo varddhamAnakhAmI vetyevamAdi arthavAda eva prApnoti, turevakArArthaH, nityasyAgamasyAnityena vastunA saha saMbandhAbhAvAt / tadapekSayA tasyApravRtteH, RSabhAdayo hyadhunAtanakalpabhAvina Agamazca tebhyo'pi prAgbhAvI, nityatvAbhyupagamAt, tatkathaM tadapekSayA tasya pravRttiH 1 / atha RSabhaH sarvajJa ityevamAdi arthavAdo nAbhyupagamyate tarhi anitya evAsAvAgamaH prApnoti / kuta ityAha- ' kRtrimabhAvA| bhidhAnAt ' anityaRSabhAdipadArthAbhidhAnAt tadbhAvamapekSya hi tasya vRttiranyathA saMbandhAbhAvena tadabhidhAnAnupapatteH // 1160 // api ca, nice ya tammi siddhe tatto cciya dhammamAdisiddhIo / sarvvanukapaNAvi hu apamANA niSphalA ceva // 1961 // nitye ca tasmin -Agame siddhe sati tata eva - AgamAt dharmAdisiddheH - dharmAdharmavyavasthAsiddheH sarvajJakalpanA 'hu' nizcitamuktena prakAreNApramANA kriyamANA niSphalaiveti // 1161 // tadevaM sarvajJatvasiddhinibandhanapramANAbhAvamupadazye sAMprataM tatpratiSedhakaM pramANamAha paDisehagaM ca mANaM so'savannutti No pannAo / ational
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 386 // Jain Education purisAdittA heU diTTaMto devadatto va // 1162 // pratiSedhakaM ca mAnaM pramANaM sarvajJasya vidyate, tadyathA - saH - vivakSito varddhamAnakhAmyAdirasarvajJa iti (naH) pratijJA, purupAditvAt, AdizabdAdvaktRtvaparigraha iti hetu:, devadatta (iva) iti dRSTAntaH, eSa pUrvapakSa: // 1162 // atrAcArya Ahajai NAma jIvadhammA aNAdimaMto ya ettha rAgAdI / saMbhava tava viraho iha katthai hAsabhAvAo // 1163 // paDavakkhabhAvaNAo aNuhavasiddho ya hAsabhAvo siM / thIviggahAditattaM bhAvayato hoi bhavassa // 1964 // yadi nAmAtra - jagati rAgAdayo dopA jIvadharmA anAdimantazca tathApi teSAM virahaH- sarvathApagamaH saMbhavati / kuta ityAha- iha pratipakSabhAvanAtaH kutracit viraktacetasi puMsi teSAM rAgAdInAM hAsabhAvAt-kSayabhAvadarzanAt / na ca vAcyamasau hAsabhAvo'siddha iti, yata Aha-anubhavasiddhazca eSAM - rAgAdidopANAM hAsabhAvaH, yataH strIvigrahAditattvaM svIkalevarA diyAthAtmyaM bhAvayataH kasyacit bhavyasattvasya rAgAdihAsabhAvo bhavatyeva, tathAnubhavabhAvAt / / 1163-1964 // atra para Aha sarvajJatAsiddhiH // 386 // lainelibrary.org
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education jai nAma hAsabhAvo savAbhAvammi tesi ko heU ? / pavikkhabhAvaNa ciya sammaM addhAviseseNaM // 1165 // yadi nAma pratipakSabhAvanAvazAt rAgAdInAM hAsabhAvastathApi teSAM - rAgAdInAM niHzeSato'pagame ko heturiti vAcyaM ? / atrAcArya Aha- pratipakSabhAvanaiva samyak kriyamANA addhAvizeSeNa / 1965 // kimatra pramANamiticet ? ucyate desakkho'tha jesiM dIsai sabakkhayo'vi tesiM tu / taddhetuparisAto kaMcagamalarogamAdINaM // 1966 // dezakSayaH atra-jagati yeSAM bhAvAnAM dRzyate teSAM sarvakSayo'pi bhavati, taddhetuprakarSataH - kSayahetuprakarSataH sakAzAt, yathA kAJcanamalarogAdInAm / kAJcanamalAdInAM hi kSAramRtpuTapAkAdisAmagrIsaMparka to dezakSayadarzanAnantaraM tatsAmagrIparipAkaprakarSavazAt sarvAtmanApi kSayo dRSTastadvadrAgAdInAmapIti / prayogazcAyam-ye yadupadhAnApakarSiNaste tadatyantavRddhau tadabhibhavAnniranvayavinAzadharmANo, yathA- kSAramRtpuTapAkAdyupadhAnAt kAJcanamalarogAdayaH, pratipakSabhAvanA w.jainelibrary.org
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 387 // vazAdapakarSiNazca rAgAdaya iti // 1166 // pratipakSabhAvanAto rAgAdikSaya ityuktaM atastasyA eva pratipakSabhAva- sarvajJatAnAyA yogyo yo bhavati tamupadarzayannAha siddhiH nANI tavammi nirao cArittI bhAvaNAe~ jogo tti / sA puNa vicittarUvAvatthAbhedeNa nihiTThA // 1167 // jJAnI-heyopAdeyavastuyAthAtmyAvagamavAn , tapasi-bAhyAntarabhedabhinne yathAzakti nirataH-AsaktaH, cAritrI-sada-15 sakriyApravRttinivRttiliGgagamyazubhapariNAmavizeSavAn, eSa itthaMbhUto rAgAdipratipakSabhAvanAyA yogyo bhavati, nAnyaH, tasya yathAbhAvanapravRttyayogatastasyA mithyArUpatvAt / sA punarbhAvanA vicitrarUpA'vasthAmedena-apramattaguNasthAnakAdhArohaNakrameNAnekAvasthAbhedena nirdiSTA-kathitA tIrthakaragaNadharairiti // 1167 // tadevaM bhAvanAyogyaM bhAvanAbhedAMzcAbhidhAya sAMprataM yadbhAvayati taddarzayatibhAvei ya dosANaM nidANameso tahA sarUvaM ca / // 387 // visayaM phalaM ca sammaM evaM ca virajaI tesuM // 1168 // 1 yathAbhAvanaM, khapustake / Jain Education For Private 3 Personal Use Only A jainelibrary.org
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvayati ca samyageSa-bhAvako doSANAM-rAgAdInAM nidAnaM tathA kharUpaM viSayaM phalaM ca pratikalamavadAtabuddhirbhAvayan teSu doSeSu virajyate-virakto bhavati // 1168 // tatra yathA doSANAM nidAnaM bhAvyaM tathA darzayannAha jaM kutsi(cchi)yANujogo payaivisuddhassa ceva jIvassa / etesimo NidANaM buhANa na ya suMdaraM eyaM // 1169 // yat-yasmAdeteSAM rAgAdidoSANAM nidAnaM-kAraNaM prakRtivizuddhasyaiva sato jIvasya kutsitANuyogaH-kutsitakarmAzasaMbandhastasmAt, na ca-naiva budhAnAm-avagatavastutattvAnAM sundarametannidAnamupekSitumiti gamyate // 1169 // rUvaMpi saMkilesobhissaMgApItimAdiliMgo u| paramasuhapaccaNIo eyaMpi asohaNaM ceva // 1170 // rUpamapi-kharUpamapi yasmAdrAgAdidoSANAM saMkleza evAbhiSvaGgAprItyAdiliGgaH, turavadhAraNe bhinnakramazca sa ca yathAsthAnaM yojitaH, paramasukhapratyanIkaH-paramAnandarUpaprazamasukhapratyanIkastasmAdetadapi kharUpamazobhanameveti // 1170 // viSayabhAvanAmAha visao ya bhaMguro khalu guNarahito taha ya th'thaaruuvo| Jain Education For Private & Personel Use Only
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvajJatAsiddhiH dharmasaMgraha saMpattinipphalo kevalaM tu mUlaM aNatthANaM // 1171 // NIvRttiH / viSayazca-rAgAdidoSANAM khyAdiyauvanAdikaH khalu-nizcitaM bhaGguraH kSaNadRSTanaSTasvarUpastathA gunnrhito-raagvts||38||18 mAropitamanojJatvAdiguNavirahitastathAca tathAtathArUpo-manojJAmanojJakharUpaH, tathAhi-ya eva viSayo rAgavedanIyo dayavazAdabhISTaH pratibhAta AsIt sa evedAnI bubhukSAdivedanIyAkrAntamanaso'nabhISTaH pratibhAti / taduktam-"tAnevArthAn dviSatastAnevArthAn pralIyamAnasya / nizcayato'syAniSTaM na vidyate kiMcidiSTaM vA // 1 // " iti, 'saMpattinipphalo tti saMprAptiriha paratra ca zreyohetutvamadhikRtya niSphalA yasya sa tathAbhUtaH, kevalaM mUlameva-kAraNamevAnarthAnAm, tadudaktam-"rAgadveSopahatasya kevalaM karmabandha evaasy| nAnyaH khalpo'pi guNo'sti yaH paratreha ca zreyAn // 1 // " iti||1171|| ____ jammajarAmaraNAdI vicittarUvo phalaM tu sNsaaro| buhajaNaNivedakaro eso'vi tahAviho ceva // 1172 // rAgAdidoSANAM phalaM saMsAraH, sa ca yasmAt janmajarAmaraNAdirvicitrarUpo budhajananirvedakarastasmAdeSo'pi tatphalabhUtassaMsArastathAvidha eva-azobhana eva // 1172 // 1 tathAca tathArUpo. kh.| SSSS OM Jain Education For Private Personel Use Only Kajainelibrary.org
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter ete bhAvemANo eesiM caiva nigguNattaNao / eIe parisamma virajjatI sahA tesu // 1173 // etAni - nidAna kharUpaviSayaphalAni prAkRtatvAtpuMstvanirdezaH uktena prakAreNa bhAvayan eteSAM tattvena nirguNatvataratasyAH bhAvanAyAH prakarSe sati sarveSveteSu rAgAdiSu sarvathA virajyate - virakto bhavatIti // 1173 // bhAvanAmeva prakArAntareNAha - nANAdigAshavesA savacciya tesi khayanimittA u / pavikkhabhAvaNA khalu paramagurUhiM jato bhaNiyaM // 1174 // athavA eSA pratipakSabhAvanA teSAM rAgAdidoSANAM kSayanimittabhUtA sarvaiva jJAnAdikA - jJAnAdikharUpA ( pratipakSabhAvanA) khalu boddhavyA, yato- yasmAtparamagurubhirarhadbhirbhaNitam // 1174 // kiM tadityAhanANaM pagAsagaM sohao tavo saMjamo ya guttikaro / tirapi samAyoge mokkho jiNasAsaNe bhaNio // 1175 // asya vyAkhyA-iha yathA kacavarasamanvitamahAgRhazodhane pradIpAdInAM pRthagvyApArastadvajjIvagRha karmakacavarazodhane ainelibrary.org
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH sarvajJatAsiddhiH // 389 // jJAnAdInAm / tatra jJAyate'rtho'neneti jJAnaM, taca prakAzakaM, prakAzakatvena jJAnamupakurute gRhamalApanayane pradIpava|diti bhAvaH / tathA zodhayatIti zodhakaM, kiM tadityAha-'tapaH' tApayati anekabhavopAttamaSTavidhaM karmeti tapaH, tacca zodhakatvenopakurute, gRhazodhane krmkrpurussvt| saMyamanaM saMyama-AzravadvAraviramaNaM cazabdaH pRthak jJAnAdInAM viva|kSitaphalasiddhau bhinnopakArakAritvAvadhAraNArthaH, gopanaM guptiH-karmakacavarAgamanirodhastatkaraNazIlo guptikaraH, saMyamo'pi karmakacavarAgamanirodhakaraNenopakurute iti bhAvaH, gRhazodhane pavanapreritakacavarAgamanirodhakaraNena vAtAyanAdisthaganavaditiyAvat / uktaM ca-"jJAnaM sumArgadIpaM samyaktvaM tadaparAGmukhatvAya / cAritramAzravaghnaM kSapayati ka-1 mANi tu tpo'gniH||1||"iti, evaM trayANAmeva apizabdo'vadhAraNe, athavA saMbhAvane, kiM saMbhAvayati ?, trayANAmapi jJAnAdInAM kSAyikANAM natu kSAyopazamikAdInAmiti samAyoge-saMyoge mokSaH-sakalakarmamalavikalatAlakSaNo jinazAsane bhnnitH-prtipaaditH| nanvevaM tarhi "samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga" ityAgamo virudhyate , samyagdarzanamantareNApi uktalakSaNajJAnAdidvayAdeva mokSapratipAdanAt , na virudhyate, samyagdarzanasya jJAnAntarbhAvAt , tadanta-1 reNa jJAnasya jJAnatvasyaivAyogAditi // 1175 // atha kathameSA jJAnAdikA bhAvanA rAgAdipratipakSabhUtesthata Aha annANAdinimittaM jaM kammaM tassa bhedjogaao| // 389 // Jain Education Intake For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education te hoMti jaM tato siM jujjai emeva khavaNaM tu // 1176 // ajJAnAdinimittaM yat karma - mohanIyAdi tasya ye bhedA-lobhamohanIyAdayaH tadyogAt - tatsaMbandhato yat - yasmAtte - | rAgAdayo doSA bhavanti tataH - tasmAdeteSAM - rAgAdidoSANAM kSapaNamevameva - jJAnAdibhAvanArUpeNaiva prakAreNa yujyate // 1173 // etadeva spaSTataraM bhAvayati baMdhai jaheva kammaM annANAdIhi~ kalusiyamaNo tu / taha caiva vikkhe sahAvato muJcati teNaM // 1177 // yathaivAjJAnAdibhiH kaluSitamanAH san jIvaH karmma-jJAnAvaraNIyAdi vanAti tathaiva tadvipakSe- jJAnAdisadbhAvarUpe | sati svabhAvatastena karmaNA mucyate, nahi kAraNocchittAvapi kAryasyodbhavo bhavati, nirhetukatvaprasaGgAt, ajJAnAdi - nimittaM ca karma, jJAnAdi cAjJAnAdipratipakSabhUtaM tato jJAnAdinairantaryAbhyAsavazato nirmUlata evAjJAnAdivyavacchittau kutastannimittakarmasaMbandhasaMbhavo ? yena tadudayanibandhanA rAgAdayo doSA bhaveyuriti jJAnAdirUpA bhAvanA rAgAdipratipakSabhUteti sthitam // iha kecinmanyante yatheha jale zuSke sati yathA vA pradIparUpe jvalane vidhyAte sati pazcAnna kiMcidavatiSThate tadvadihApi nArakAdirUpasaMsArasya nirmUlato'pagame sati pazcAnna kiMcidavatiSThate, uktaM ca
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgraha - NIvRttiH // 390 // Jain Education In "dIpo yathA nirvRtimabhyupeto, naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAMcidvidizaM na kAMcit, snehakSayAt kevalameti zAntim // 1 // munistathA nirvRtimabhyupeto, naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAMcidvidizaM na kAMcit, karmakSayAtkevalameti zAntim // 2 // " iti // 1177 // tanmatamapAkartumAha mhAsa thiro dhamma kammakkhayato ya vIyarAgataM / tamhA asobhaNaM ciya neyaM jalajalaNaNAyaMpi // 1178 // yasmAtsa-AtmalakSaNo dharmI sthiro - nityasvabhAvo dravyarUpatayA atastasyaiva kathaMcidavasthitasya (ghAti) karmakSayato vItarAgatvaM (ca zabdAt ) sakalakarmApagamato muktatvaM, tasmAdazobhanameva jJeyaM jalajvalanajJAtamapi - pUrvoktakharUpam / na ca tathApi ekAntena vinAzaH, sataH sarvathA vinAzAyogAt, kevalaM te pradIpa rUpajvalanAdiparamANavastathAvidhAbhAsurasUkSmarUpatAmA pannAstato na dRzyanta iti, taduktam - "naya saGghahA viNAso'nalassa pariNAmao payasseva / kuMbhassa kavAlANa va tahAvikArovalaMbhAo // 1 // jai saGghahA na nAso'nalassa kiM dIsae na so sakkhaM ? / pariNAmasuhumayAo 1 naca sarvathA vinAzo'nalasya pariNAmataH payasa iva / kumbhasya kapAlAnAM vA (lA iva) tathAvikAropalambhAt // 1 // yadi sarvathA na nAzo'nalasya kiM dRzyate na sa sAkSAt ? / pariNAmasUkSmatayA jaladavikArAJjanarajovat // 2 // sarvajJatAsiddhiH // 390 // jainelibrary.org
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma. 66 Jain Education kAraMjaNaraucca ci // 1178 // syAdetat bhavatu niHzeSato'pi rAgAdidoSaprahANaM tathApi bhUyaste kathaM na prAdurbha| veyuryena niSpratipakSaM tasya vItarAgatvaM sicchedityata Aha khINAya te Na hoMti puNo vi sahakArikAraNAbhAvA / na hu hoi saMkileso tehi~ viuttassa jIvassa // 1179 // kSINAzca rAgadayo doSAH punarapi na bhavanti / kuta ityAha- 'sahakArikAraNAbhAvAt' rAgAdivedanIyakarmalakSaNasahakArikAraNAbhAvAt / amumeva sahakArikAraNAbhAvaM darzayati- 'na hu ityAdi' na hu naiva duravadhAraNe taiH- rAgAdidoSairvipramuktasya sato jIvasya saMklezaH -azubhAdhyavasAyarUpo bhavati, tasya taddhetukatvAt, anyathA kAraNAntarAbhAve - nAhetukatvataH sarvatra tadbhAvaprasaGgAt, Akasmikasya dezakAlaniyamAyogAt // 1179 // tadabhAve Na ya baMdho tappA oggassa hoi kammassa / tadabhAvA tadabhAvo sabaddhaM caiva vinneo // 1180 // tadabhAve - saMklezAbhAve naca-naiva bandhastatprAyogya sya- saMklezaprAyogyasya bhavati karmaNo - mohanIyAdestasya tannimittatvAttadabhAve grAvAdau tasyAbhAvadarzanAt, tatastadabhAvAt - karmAbhAvAttadabhAvo - rAgAdidoSAbhAvaH sarvAddhameva vijJeyaH,
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ % nairAtmyabhAvanAnirAsaH dharmasaMgraha- tatsahakAribhUtakarmasaMbandhAbhAvasyoktayuktitaH sarvAddhaM bhAvAt // 1180 // tadevaM yathArUpA rAgAdipratipakSabhAvanA NIvRttiH yathA ca tadvazAdrAgAdidoSaprahANaM yathA ca teSAmapunarbhAvastathA pratipAditamidAnIM punarye bhAvanAmanyathA varNayanti 18 tnmtmpaakrtumupmysynnaah||39|| __ anne u natthi AyA iti bhAvaNamo sudiparamatthA / dosapahANanimittaM vayaMti nissaMkiyaM ceva // 1181 // anye-saugatAH sudRSTaparamArthA vakSyamANayuktyA tadabhyupagamasyAtyantAsAratApratipAdanAt upahAsapada(ra)metadavaseyaM, nAstyevAtmeti bhAvanAM doSaprahANanimittaM niHzaGkitameva vadanti / tadyathA-yathA(dA)hi mohAdAtmA'stItyabhimAno bhavati tadA tatrAhamiti sneho jAyate, tasmAca snehAt yAni tatsukhasAdhanAni tAni mametyAdatte, taduparodhini ca pratihatipraNidhAnaM karoti, AtmAtmIyasnehazca rAgastaduparodhini pratihatipraNidhAnaM ca dveSastasmAt yAvadAtmAbhinivezastAvanna rAgAdidoSaprahANamiti / uktaM ca-"yaH pazyatyAtmAnaM tatrAsthAhamiti zAzvataH snehaH / snehAtsukheSu tRSyati tRSNA doSAMstiraskurute // 1 // guNadarzI parituSyan mameti tatsAdhanAnyupAdatte / tenAtmAbhinivezo yAvattAvatsa saMsAre // 2 // iti"| AtmAbhinivezAbhAve tu 'nAhaM na cedamAtmIyaM navA kazcit mama pratiroddheti bhAvayato bhavatyeva rAgAdidoSaprahANamiti // 1181 // tadetanmatamapAkurvannAha E6%AMASSAC85 // 39 // Jain Education a l For Private Personal Use Only
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education sati asati vAvi tammi esA sai kaha Nu sammarUvati ? / micchArUvA ya kahaM ? pahANaheU virohAto // 1182 // naveSa bhAvanA kiM sati tasmin - Atmani kriyeta asati veti vikalpadvayam / tatra yadi satIti pakSaH kathaM nu sA bhAvanA samyagrUpA bhavet ?, kiMtu midhyArUpaiva syAt, sati Atmani asannayamAtmeti pravRtteH, mithyArUpA caiSA bhAvanA kathaM doSaprahANahetuH ?, virodhAt / tathAhi - midhyAbhAvanAnibandhanA eva doSAstatkathaM tata eva kSIranniti // 1182 // dvitIyaM pakSamadhikRtyAha asai ya ko bhAveta ? khaNigo aha sabahA nisiddho so / no bhAvI me vAhI nAuM ca karei ko kiriyaM ? // 1183 // asati cAtmani ko nAma bhAvanAM bhAvayet ?, naiva kazciditibhAvaH, tadatirekeNAnyasya bhAvakatvAyogAt, ghaTAdau tathAdarzanAbhAvAt / athocyeta paraparikalpitAvicalitaikarUpa AtmA nAstItyucyate na punarjJAnarUpaH pratikSaNanazcarakhabhAvaH, tataH sa bhAvanAM bhAvayiSyatItyadoSa iti / tadayuktam, yata Aha- 'sabahA nisiddho so' sa-yasmAtpratikSaNavinazvarakhabhAva AtmA bhavatparikalpitaH sarvathA prAk pariNAmitvasiddhau niSiddho- nirAkRtaH, tasmAnna sa bhAvako yukta w.jainelibrary.org
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 dharmasaMgrahaNIvRttiH nairAtmyabhAvanA nirAsa: // 392 // ****** iti / apica, 'no ityAdi' no bhAvI-na bhaviSyati me-mama vyAdhiriti jJAtvA 'co' dUSaNAntarasamuccaye, ko nAma kriyAM-tadabhavanapratividhAnalakSaNAM karoti ?, naiva kazcidanyatra mUDhAt / evamihApi na mama rAgAdinimittaH saMsAro bhAvI anantarameva mama niranvayavinAzAditi jJAtvA ko nAma rAgAdiprahANanimittaM bhAvanAyAM yateteti // 1183 // para Aha puttassa no bhavissai gahaNe sati tassa jujjae etaM / annassa cigicchAe pauNai anno na logammi // 1184 // yathA idaM dhanaM bhAvini kAle mamAnupayogIti jAnannapi pitA putrasya-Atmajasya naH-asmAkaM bhaviSyatIti buddhyA tadupArjanaM prati prayatate, tadvadihApi matsaMtAnabhAvI paraMparayA uttaraH kSaNo rAgAdiklezavimukko bhaviSyatIti jAnan rAgAdiprahANahetubhAvanAyAM yatata iti / atrAha-gahaNe sai tassa jujjae eyaM' ti tasya putrasya grahaNe-darzane sati putrasya no bhaviSyatItyetatsaMkalpanaM pituyujyate nAnyathA, tathA loke darzanAt, naceha khasaMtAnavartino bhAvina utarakSaNasya vivakSitajJAnakSaNena grahaNamasti, tatkathaM sa tannimittaM rAgAdiprahANAya yateteti / anyaca, loke na anyasya ekAntavilakSaNasya cikitsAyAM kriyamANAyAmanyaH praguNIbhavati, tathAdarzanAbhAvAt , tatkathamiha vivakSitakSaNa MAURIS // 39 // Inin Educatio jalnelibrary.org n For Private Personal Use Only al
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ cikitsAyAmuttarakSaNa ekAntanirmalo bhavet / nanu ca loke piturnIrogatAyAM satyAM tena tathArUpeNa janitasya putrasyApi nIrogatA dRSTA, tathA'vigAnena pratIteH / "mitAzanaM SaT suguNA bhajante ArogyamAyuzca vapurvalaM ca / anAvilaM cAsya bhavatyapatyaM na cainamAdhUna iti kSa ( kSi ) pantI" tyAdivacanAcca / tatkathamiha rAgAdiprahANahetubhUtabhAvanayA vizuddhyamAnAt vivakSitakSaNAduttarakSaNa ekAntanirmalo na bhavediti 1 / tadayuktam, dRSTAntadAntikayoratyantaM vaiSamyAt / putre hi pitRvIryasyAnvayo'sti tatpudgalAnAmeva putrazarIratayA pariNamamAnatvAt tatastatra pitRnIrogatayA putrasya nIrogatA bhavantI na virudhyate, iha tu prAkkSaNasya niranvayavinAzitayA nirmUlata evApagame sati kathaM tadvizuddheruttarasya vizuddhirbhavet ?, mA prApadatiprasaGga iti yatkiMcidetat // 1184 // punarapi dUSaNAntaramAha - no bhAvI me doso mama cevAbhAvao tti tA visae / bhuMjAmi kiM na buddhI jAyai irAtavAdammi ? // 1185 // no bhAvI - na bhaviSyati me mama doSo, vivakSitakSaNAnantarameva niranvayavinAzitayA mamaiva tadAnImabhAvAt, 'tA' tasmAdviSayAn - manojJarUpAdilakSaNAn bhuje iti kinna buddhirnairAtmyavAde'bhyupagate sati jAyate ?, jAyata eveti bhAvaH / abhihitayukteH samIcInatvAt // 1185 // upasaMhAramAha--- Jain Educational ww.jainelibrary.org
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahatamhA asapakkho'yaM juttivirodhA vivjypsNgaa| nairAtmyaNIvRttiH bhAvanAsattANugunnato puNa jujjai iya desaNAmettaM // 1186 // nirAsaH // 39 // 18| tasmAt ayaM-nAstyevAtmeti bhAvanA rAgAdidoSaprahANanimittamiti pakSo'satpakSa eva / kuta ityAha-yuktiviro-18 dhAt pUrvoktAt, viparyayaprasaGgAcAnantaramevoktAt / yadi punarucyeta-sattvAnuguNyataH-sAMsArikasukhAsaktajantvAnuguNyato bhagavatedaM dezanAmAtraM kRtaM zAzvatabhAvAsthAnivRttyarthamiti, tadA yujyata eva, dezanAyA vineyAnuguNyenAnyathApi kathaMcitpravRtteAhmaNamRtajAyA'mRtadezanAvat / yadapyuktaM 'yadA hi mohAdAtmA'stItyabhimAna' ityAdi yAvat 'yAvadAtmAbhinivezastAvanna rAgAdidoSaprahANamiti' tadapyu(pyayu)ktam , Atmani kathaMcinnityarUpe'pi sati tathAvidhakSayopazamayogena rAgAdidoSasaMbandhinidAnAdiyAthAtmyAvagamato nirvedabhAvena viratipariNAmotpAdane rAgAdidopaprahANopapatterityalaM prasaGgena // yatpunaruktaM-'yat taddharmabhUtaM na tasya niranvayavinAzo yathA jJAnasseti' tatrAcAryaH khayameva-'dhammA havaMti duvihA' ityAdinA pratividhAsyate / yadapyuktam-'yadanAdimat na tanniranvayavinAzi yathA|''kAzamiti' tadapyayuktam , hetoranaikAntikatvAt , prAgabhAvena vyabhicArAt // 1186 // yaccoktam-'dhammA ya dhammiNo kiM bhinnetyAdi' tatra pratividhAnamAha // 3 2 // Jain Education
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANSAR dhammA ya dhammiNo iha bhinnAbhinnA bhavaMti naayvaa| navi (hi)dhammidhammabhAvo jujjai egaMtavAdammi // 1187 // dharmAzca dharmiNaH sakAzAdiha-jagati bhinnAbhinnA-jAtyantarAtmakabhedAbhedopetA bhavanti jJAtavyAH, natu bhinnA nApyabhinnA api tu parasparasaMlulitabhedAbhedasamanvitAH, kuta ityAha-hiH-yasmAdekAntavAde'bhyupagamyamAne sati dharmadharmibhAvo na yujyate // 1187 // kathamityAha * egaMtabhedapakkhe dhammA eyassa ko Nu saMbaMdho ? / egaMtAbhedammi'vi duhAbhihANAdi kaha juttaM ? // 1188 // ekAntabhedapakSe sati 'etasya dharmiNaH saMbandhino dharmA' iti ko nu saMbandhaH syAt, kiM tAdAtmyalakSaNastadutpattilakSaNaH samavAyalakSaNo vA ?, naiva kshciditibhaavH| bhedAbhyupagame sati tAdAtmyAyogAt, kAryakAraNabhAvAnabhyupagamAca tadutpatterapyayogAt , samavAyasya prAgeva pratiSiddhatvAditi / syAdetat , mA bhUdekAntabhedapakSe dharmadharmibhAvaH, abhedapakSe bhaviSyatItyetadAzaGkhyAha-ekAntAbhede'pyabhyupagamyamAne dvidhAbhidhAnAdi-dharmadharmyabhidhAnAdi kathaM yuktaM ? Jain Educati o nal For Private Personal Use Only S ww.jainelibrary.org
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 394 // Jain Education naiva kathaMcanetibhAvaH / tathAhi - ekAntenAbhede sati dharmamAtraM vA syAt dharmimAtraM vA itaretarAvyatiriktatvAt, itaretarasvarUpavat, tathA ca sati kathaM 'dharmI, dharmA' iti dvayorabhidhAnamupapadyate ?, ekatarasyaiva sattvAt, AdizabdAdekasyApyabhidhAnamayuktamiti parigRhyate, tayorAtmalAbhasyetaretaranAntarIyakatvAt, dharmanAntarIyako hi dhamrmI dharminA ntarIyakAzca dharmAH, tato'nayorekatarasyAbhAve'nyatarasyApyabhAva ityekasyApyabhidhAnamayuktamiti / tasmAt bhedAbhedapakSaeva dharmadharmiNoH samIcInaH / nanu bhedAbhedapakSo'pi kathaM samIcIno yAvatA tatrApi yenAkAreNa bhedastena bheda eva tatazca tadapekSayA kathaM tayoH saMbandhaH syAt 1, yena cAkAreNAbhedastenAbheda eva tatazca tadapekSayA tayorekAntenaikatvamiti dvayAbhidhAnamayuktam, taduktam - "bhedAbhedoktadoSAzca, tayoriSTau kathaM na vA ? / pratyekaM ye prasajyante, dvayorbhAve kathaM na te 1 // 1 // iti" // atha yenaivAkAreNa bhedastenaivAbhedo yenaiva cAbhedastenaiva bheda iti, tadapyayuktam, virodhAtU, tathAhi - yenAkAreNa bhedaH kathaM tenaivAbhedaH, athAbhedaH kathaM bheda iti ?, tadetadasamIcInam, anyo'nyavyAsilakSaNajAtyantarAtmaka bhedAbhedapakSAbhyupagatAvuktadoSANA manavakAzAt / dharmA hi dharmiNA saha parasparaM lolIbhAvenAvasthitAstato na tayorbheda eva, tadbhAve sati lolIbhAvasyAnupapadyamAnatvAt, nApyabheda eva, tathA ca sati parasparamiti vizeSaNAnupapatteH, dvayorhi viviktakharUpalAbhe sati parasparamityupapadyate nAnyatheti, uktaM ca- "anyo'nyamiti yadbhedaM, vyAptivAha viparyayam / bhedAbhede dvayostasmAdanyo'nyavyApti saMbhavaH // 1 // iti" / na cAtrobhayapakSabhAvino 1 nairAtmya bhAvanA nirAsa: // 394 // www.jaihelibrary.org
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ doSA Apadyante, kevalabhedAbhedalakSaNobhayAnabhyupagamena tannivandhanAnAM teSAmihAvakAzAyogAt / dharmidharmA hi khabhAvata evetthamanyo'nyasaMlulitA yena na teSAmaMzena bhedo'bhedo vA kevalaH zakyo vyavasthApayitumiti // 1188 // amumeva jAtyantarAtmakaM bhedAbhedaM darzayati ego dhammI dhammA'Nege jaM teNa hoti bhinna tti| jaM puNa teNa'NuviddhA satve'vi ato abhinna ti // 1189 // yadyapi dharmA dharmiNA lolIbhAvena vyAsAstathApyayameko dharmI aneke cAmI dharmA iti yat-yasmAt kharUpavaivityaparaH pratyaya upajAyate tena kAraNena dharmI dharmAzca parasparaM bhinnA bhavanti / yat-yasmAt punastena dharmiNA anuviddhA-lolIbhAvena vyAptA AtmasAtkRtAH sarve'pi dharmA ataH-asmAtkAraNAt te'bhinnA bhavanti / nacemau bhedAbhedAvatyantaviviktAvanyo'nyaM vyAptibhAvAd, ato jAtyantarAtmaka eva bhedAbhedo dharmadharmiNoriti // 1189 // amumeva spaSTataraM bhAvayati NeyappameyabhAvo'vatthAbhedo ya cittarUvo tu| Jain Education Intel For Private & Personel Use Only mjainelibrary.org
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH LOCACASS // 395 // ESSAGARAASANGA emAdi hoMti dhammA dhammI puNa tesimAhAro // 1190 // nairAtmyayo jJeyaprameyabhAvo'vasthAbhedazca yo vicitrarUpa evamAdayo dharmA bhavanti / dharmI punareteSAM dharmANAmAdhAraH-samA-1 bhAvanAnapariNAmalakSaNaH, tata eteSAM jAtyantarAtmaka eva bhedAbheda iti // 1190 // tatra yaduktam-'ego dhammI dhammANege' nirAsaH iti / tatra dharmANAmanekatvaM vipakSe bAdhakapramANopanyAsena samarthayate savesi egatte avisiTTA neyabuddhimo svaa| pAvai bhinnA ya taI aNuhavasiddhA tu savesi // 1191 // sarveSAM dharmANAmekatve'bhyupagamyamAne sati aviziSTA jJeyabuddhireva kevalA sarvA vivakSitavastudharmaviSayA buddhiH / / praapnoti| 'mo' nipaato'vdhaarnne| astvevaM kA no hAniriti cet ata Aha-bhinnA ya taha tti' co hetvathai, yasmAdbhinnA-bhinnakharUpA parasparaM 'taitti' sakA vivakSitavastudharmaviSayA buddhiH| na caitat buddhibhedapratibhAsanaM bhrAntiriti vAcyaM, yata Aha-'aNuhavasiddhA u sanvesiM' sarveSAM-dezakAlAvasthAbhedabhinnAnAM pramAtRRNAM, turhetau, yasmAdiyaM viva-15 // 395 // kSitavastudharmaviSayA buddhiH parasparaM bhinnA pratibhAsamAnA anubhavasiddhA-khasaMvedanapramANasiddhA, satI buddhiriyaM bhrAntiriti na zakyate vaktuM, mA bhUdatiprasaGgaH, tasmAnnedaM buddhibhedapratibhAsanaM bhrAntimAtraM, na caiSA bhinnA buddhirabhrAntA Jan Education Inten For Private Personel Use Only
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In dharmANAM parasparaM bhedamantareNopapadyate, viSayamantareNa pravRttau bhrAntatvaprasaGgAt / tasmAnna teSAM dharmANAmekatvaM kiMtvanekatvameva / tadanena dharmANAmanekatvAnabhyupagame buddhibhedaviSaya svasaMvedanapramANAnupapattilakSaNaM bAdhakaM pramANamupadarzitam // 1191 // syAdetat jJeyatvameva kevalamanekasvabhAvatayA bhinna buddhipratibhAsanibandhanaM, tanna tadvazAddharmAnekatvavyavasthetyAhatassevaNegarUvattaNammi siddho tu dhammabhedo tti / avigANabuddhisiddhassa nihave'tippasaMgo ya // 1192 // tasyaiva - jJeyatvasyAnekarUpatve'bhyupagamyamAne sati siddha eva dharmabhedo, rUpANAmeva dharmazabdavAcyatvAt teSAM cAnekatvAt, kevalaM prakArAntareNAbhyupagatastadvaraM dharmiNa evAneke dharmAH santu, tathA lokAnubhavasiddheH, na jJeyatvasya, virodhAt, nahi dharmasya dharmA bhavanti, bhAve vA dharmitvaprApterdharmatvavyAghAta iti / tadevaM yuktyanubhavAbhyAmavigAnabuddhisiddhasya dharmabhedasya yadi nihnavaH kriyate tarhi tasmin sati sakalazUnyatApattyA'tiprasaGga eva prApnotIti yatkiMcidetat // 1192 // tadevaM dharmANAmanekatvamabhidhAya sAMpratameko dharmIti samarthayamAna AhacetaNarUvAdIyA bAlakumArAdighaDakavAlAdI / jainelibrary.org
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 396 // Jain Education iha bhedabuddhisiddhA sattAdhArA'vigANeNaM // 1193 // caitanyarUpAdayo bAlakumAratvAdayo ghaTakapAlAdayazca sarve dharmA iha-jagati bhedabuddhyA - bhinnapratibhAsayA buddhyA avigAnena siddhAH sattvAdhArAH - saditipratyayahetupariNativizeSalakSaNadharmyA dhArAH santo, natvanyathA, nirAzrayANAM teSAmasaMbhavAt / tasmAdyathoktasattvalakSaNastadAzrayo dharmI pratipattavya iti // 1193 // idAnIM dharmiNA saha dharmANA bhedAbhedamupadarzayati sattAo annatte asattamesiM tahA aNannatte / tammattayati tamhA annANannA tu niyameNaM // 1194 // sattvAtsakAzAdeSAM jJeyatvacaitanyAdInAM dharmANAmanyatve - ekAntena bhede abhyupagamyamAne satyasattvameva prApnoti, sattvAdanyatvAt, kharaviSANavat / tathA ananyatve - ekAntenAbhede sati tanmAtratA - dharmimAtratA dharmamAtratA vA kevalA prApnoti, na tUbhayam, atha cedamanubhavasiddhaM yathoktamanantaraM, tasmAdanyAnanyA - bhinnAbhinnA dharmiNaH sakAzAdete dharmA niyamenAbhyupagantavyA yathA darzitaM prAk // 1194 // tadevaM dharmadharmibhedAbhedamabhidhAya sAMprataM yathA'sminnirdoSatA tathA darzayati nairAtmya bhAvanAnirAsaH // 396 // w.jainelibrary.org
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ eeNaM paDisiddhA bhedAbhedAdiyA tu je dosaa| jamhA egaMtAto'vatthaMtaramo aNegaMto // 1195 // / etena-anantaroditena bhedAbhedavyavasthApanena ye parasparaviviktaikAntabhedAbhedalakSaNamubhayapakSamAzritya doSAH parairabhidhIyante yathA-'tatrApi yenAkAreNAbhedastenAbheda eve' sAdayaste sarve'pi pratiSiddhA eva drssttvyaaH| turevakArArtho bhinnakramazca, sa ca yathAsthAnaM yojitH| kathaM punaste doSAH pratiSiddhA ityata Aha-jamhetyAdi' yasmAdekAntAt |parAbhyupagatAdanekAnto'smadabhyupagato vastvantaraM-jAtyantaraM, tatkathaM tatpakSabhAvino doSA iha lageyuriti / idamuktaM bhavati-na parasparaviviktI bhedAbhedAvapISyete yena pratyekabhAvino doSAH samudAye'pi prasajyeran , kiMvabhedAnuviddho bhedo bhedAnuviddhazcAbhedo jAtyantaraM, tato noktadoSAvakAza iti / tena yaduktam-'paDhamapakkhammi save vi vIyarAgA' ityAdi, tatra na sarveSAM vItarAgatvaprasaGgo, dharmadharmiNorakAntabhedAnabhyupagamAt , nApyAtmanaH kharUpApaMgamaprasaGgaH, ekAntAbhedasyApyabhAvAditi // 1195 // atra para Aha evaM pi tesi Na khayo egaMteNeva dhammiNo jamhA / te'bhinnAvi kahaMcI Naya NAso sabahA tassa // 1196 // dharma.67 Jain Education ainelibrary.org
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH ---AAAAA // 397 // evamapi yadyapi dharmadharmiNormedAbhedAbhyupagamastathApi teSAM-rAgAdidoSANAM naikAntenaiva kSayaH prApnoti, yasmAddhamiNaH sakAzAte-dharmA rAgAdirUpA abhinnA api kathaMcit vidyante, na ca tasya-dharmiNaH sarvathA nirmUlata eva nAzo, siddhiH yathA saugatairabhyupagamyate, tato dharmivat rAgAdInAmapi dharmANAM tataH kathaMcidananyatvAt naikAntenaiva kSaya hai iti // 1196 // atrAha dhammA havaMti duvihA sahajA sahagArisabavekkhA ya / sahajesu asthi eyaM Na tu itaresuM pi tadabhAvA // 1197 // | dharmA bhavanti dvividhAH-sahajAH sahakArisavyapekSAzca / tatra ye dharmAH sahajAsteSvetat-pUrvoktamasti, yadutadharmivat dharmANAmapi tataH kathaMcidananyatayA naikAntenaiva kSayo, yathA jJAnasyeti, natu itareSvapi-sahakArisavyapekSe-18 pvetadantaroktamasti / kuta ityAha-tadabhAvAt-sahakAryabhAvAt / te hi sahakArisaMparkasaMpAditasattAkAH, tatkathaM // 3 tadabhAve te bhaveyuH 1, anyathA tatsavyapekSatvasyaiva teSAmanupapatteriti // 1197 // yadyevaM tataH kimityAha10pattiriti kapustake / CACA5 97 // Jain Educatio n al M arjainelibrary.org
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education rAgAdivedaNijassa kammuNo udayamAi sahakArI | gAdI tassAbhAve ya kahaM nu te hoMti ? // 1198 // rAgAdivedanIyakarmaNa udaya AdizabdAttathAvidhadezakAlAdiparigrahaH sahakArI rAmAdInAM doSANAmutpattau, tatastasya - rAgAdivedanIyasya karmaNo'bhAve kathaM nu te rAgAdayo doSA bhavanti ?, naiva kathaMcanApi bhavantIti bhAvaH / kAraNAbhAve kAryAbhAvAt // 1198 // avabohamAdiyA puNa sahajA tesuM tu avagatesuM pi / tesiM ciya sAmannaM cetannaM cidvatI caiva // 1199 // avabodhAdayo dharmAH punaH sahajAH - sahabhuvastatasteSu karmodayAdapagateSvapi teSAmeva -avabodhAdInA yatsAmAnyaM caitanyamAtraM kiMcittat tiSThatyeveti, na kazcidiha pUrvoktadoSaprasaGgaH // 1199 // yacoktam- 'annaM ca najjai tao' ityAdi tatra samAdhAnamAha - evaM ca najjai tao ceTThAo caiva sAhusakkhi va / jainelibrary.org
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 398 // SALAMICHELORE vavahAreNaM nicchi(ccha) yabhAveNa u AgamAto ti // 1200 // vItarAgatvasya tAvanniSpratipakSaM yuktyA saMbhavo darzitaH, tatazcaivaM-vItarAgatvasaMbhave sati 'tao ti' sako vItarAgo vyavahAreNa ceSTAta eva jJAyate, sAdhusAkSivat, nizcayabhAvena tu AgamAt, anyasya tattvato'sIndriyArthanizcayaviSaye prAmANyAyogAt // 1200 // nanu vyavahArato'pi sa kathaM ceSTAto gamyate, tasyAH sAdhyena saha pratibandhAbhAvAt , dRzyante hi khalu labdhyAdinimittaM sarAgA api vItarAgA iva ceSTamAnA ityuktaM prAgityata Aha sammetaraceTANaM asthi viseso nimittbhedaato| etto cciya heUto najai so buddhimateNaM // 1201 // ___ samyagitaraceSTayonimittabhedAt kAraNAt asti tAvatparasparaM kharUpato vizeSo-bhedaH, yadi punarnimittabhede'pi na tayormedo bhavet tato nirhetuko vizvasya bhedAbhedo prasajyeyAtAm / yadapi cocyate-'ayameva hi bhedo bhedaheturvA | yaduta viruddhadharmAdhyAsaH kAraNabhedazceti' tadapi plaveteti / 'etto ciya ityAdi' ata eva-ceSTAvizeSalakSaNAddhetoH sa vItarAgo vyavahAreNa buddhimatA puMsA jJAyate, sAdhusAkSivat / dRzyante khalvadyApi nipuNadhiSaNAH samavagatasamyagitaraceSTAvizeSA darzanamAtreNApi sAdhvitarasAkSiNoravagantAra iti // 1201 // yadapyuktam-'na vItarAgaceSTA // 398 // Jain Education For Private Personal Use Only M ainelibrary.org
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ ASSAMAGRAMROGROCEROS hai vizeSato vItarAgapratibaddhA siddhA, yasmAdAtmadharma eva rAgAdyabhAva iSyate, na ca sa pratyakSeNAvagamyate' ityAdi, tadapi dUSayitumAha tappaDibaddhaM liMgaM na diTThamaMdheNa Na ya tao nasthi / AvariyabuddhicakkhU pecchati kahamAyadhammaM tu ? // 1202 // tatprativaddhaM-vItarAgaprativaddhaM liGgaM na dRSTamandhena-cakSurvikalena, na ca tAvatA andhasyAdarzanamAtreNa 'tao tti' sako vItarAgo nAstIti nizcetuM zakyate, atiprasaGgAt , evaM bhavAnapi jJAnAvaraNIyakarmANupaTalAvRtabuddhicakSuH kathamAtmadharma rAgAdyabhAvalakSaNamatIndriyaM pazyati ?, yena tatpratibaddhaM liGgaM jAnIyAt, tato na tava liGgAdarzanamAtreNa tasyAbhAva iti / yadyevaM tarhi kathamuktaM ceSTAto vyavahAreNa sa vItarAgo'numIyate, jJAtAvinAbhAvo hi hetuH sAdhyasya gamako bhavati, na sattAmAtreNa, anyathA nAlikeradvIpavAsinApi dhUmadarzanamAtrAdagniranumIyeta, na ca | ceSTAyAH sannapi vItarAgatvena saha pratibandho nizcito, yathoktaM prAk, tataH kathaM taddarzanAtso'numIyata iti / naiSa dossH| sAmAnyatodRSTAnumAnanItitastadanumAnopapatteH, yathA gatimAn Adityo, dezAntaraprApterdevadattavaditi / tathAhi-na dinakaragatimattvena dezAntaramAptiravinAbhUtA dRSTA, atha ca sA tadamayati, evamiha ceSTApIti / STOCOCCASIONAMROS Jain Education Arana Carjainelibrary.org
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAHARA dharmasaMgraha-18| devadatte gatimattvena dezAntaraprAptiravinAbhUtA dRSTA, tata Aditye'pi sA gamayatIti cet ?, sAdhusAkSiNyapi tarhi | sarvajJaNIvRttiH samyakaceSTA mAdhyasthyenAvinAbhUtA dRSTeti vItarAge'pi sA tadgamayiSyatIti samAnametat / prakarSaprAptamAdhyasthyena siddhiH // 39 // saha na dRSTeti cet , devadatta pi tarhi na tathA gaganagatimattvenAvinAbhUtA dezAntaraprAptidRSTeti samAnameveti // 1202 // api ca jaha ceva apaccakkho AyA IhAdiehi~ liMgehiM / gammai taheva bhAsAdiliMgao vIyarAgo vi // 1203 // yathaivApratyakSaH sannAtmA apratyakSatvata eva tena sahAnvayamukhena pratibandhagrahaNamantareNApi IhAdibhiH-IhApohamArgaNAdibhirliGgairgamyate-anumIyate, tathaiva bhASAdiliGgato vItarAgo'pyanumIyate, tadanyathAnupapattyA pratibandhanizcayasyobhayatrApyavizeSAditi // 1203 // yadapi ca sarvajJatvamadhikRtyoktam-'savaM ca jANai kaha'mityAdi, tatrApi pratividhAnamAha // 399 // savaM ca jANai tao paccakkheNeva Na puNa savvehiM / bhinniMdiyAvaseyAdibhaNiyadoso vi Na ya ettha // 1204 // OROSCARSANSAR SRCHSSA For Private Personal Use Only
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education sarve ca vastu 'tao tti' sakaH sarvajJaH pratyakSeNaiva jAnAti, na punaH sarvaiH pratyakSAdibhiH pramANaiH / na cAtra- pratyakSeNa parijJAne 'bhinnendriyAvaseyA rUpAdaya' ityAdikaH prAgbhaNito doSo'pi lagati // 1204 // annaM atiMdiyaM jaM paJcakkhaM teNa jANaI savaM / tabbhAvammi pamANaM egarisabhAvo u nANassa // 1205 // yasmAdatIndriyaM pratyakSamindriyajAt pratyakSAdanyat, tatastena sarva jAnAti, indriyaje ca pratyakSe prAguktadoSAvakAza iti / yaJcoktam- 'tabhAvammi pamANAbhAvA saddheyameveya' miti, tatrAha - 'tanbhAvammItyAdi' tadbhAve tu sarvaviSayAtIndriyapratyakSabhAve tu pramANaM prakarSabhAvo jJAnasya, nahi sarvaviSayAtIndriyapratyakSabhAvamantareNAnyo jJAnasya sarvAntimaprakarSabhAvaH, kiMtu tadAtmaka eva prakarSabhAvaH, prakarSabhAvena ca pramIyamANatvAt prakarSabhAva eva pramANamukto, yathAgnibhAve dhUmaH pramANamityatreti / sa eva prakarSabhAvo jJAnasya kathaM siddha iti cet ? pramANAditi brUmaH, tacca | pramANamidam - yadiha tAratamyavat tatsarvottamaprakarSabhAk, yathA parimANaM, tAratamyavaccedaM jJAnamiti // 1205 // na cAyamasiddho heturyata Aha bohapariNAmalakkhaNamiha siddhaM AtadavvasAmannaM /
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvajJa dharmasaMgrahaNIvRttiH siddhiH // 40 // tassAisayo dIsai ajjhayaNAdIsu kiriyAsu // 1206 // | bodhapariNAmalakSaNaM-bodhapariNatikhatattvamiha-jagati siddhaM-sakalalokaprasiddhamAtmadravyasAmAnyaM-AtmadravyasamA-1 napariNatilakSaNaM, tasya-AtmadravyasAmAnyasyAtizayaH-ataratamabhAvo dRzyate adhyayanAdipu kriyaasu||1206||tthaahi kei tisaMthadusaMthA kei bahubahutarannuNo ettha / saMbhAvijai tamhA pagarisabhAvo vi NANassa // 1207 // kecitrisaMsthAH-anyataH triH zrutvA khayaM pAThadAne samarthAH, evaM keciddviHsaMsthAH, kecidbahujJAH, kecicca bahutarajJA atra-jagati pratyakSata eva dRzyante, tasmAditthaMbhUtAtizayadarzanAtpariNAmasyeva jJAnasyApi prakarSabhAvaH saMbhAvyate / apibhinnakramaH, sa ca yathAsthAnaM yojita eveti // 1207 // para Aha soiMdiyadAreNaM niyaniyavisaesu ceva jutto tti / pAvai atippasaMgo annahapariyappaNe niyamA // 1208 / / sa taratamabhAvo jJAnasyendriyadvAreNaiva dRzyate, avigAnena tathAnubhavAt / tataH so'pi sarvottamaprakarSabhAvo jJAnaspendriyadvAreNaiva nijanijaviSayeSu yukto yato'nyathA-vivakSitaprakAramRte prakAntareNa prakarSabhAvasya parikalpane kiyaa| AMACHAR // 40 // Jain Education inals For Private Personal Use Only
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ REASEARCH mANe niyamAdatiprasaGgaH prApnoti, aniSTaprakArAntareNApi kalpanAprasakteH / tatkathaM prakarSabhAvasaMbhavAdatIndriyapratyakSabhAvAnumAnamiti // 1208 // atrAcArya Aha mottUNa iMdie jaM paibhANANassa dIsatI vuDDI / AvaraNahAsao tA sayalasthapagariso anno // 1209 // | muktvA indriyANi-cakSurAdIni yat-yasmAt pratibhAjJAnasya tadAvaraNIyakarmahAsabhAvato dRzyate vRddhistA-tasmAtsakalArthagocaraprakarSabhAvo jJAnasthAnya eva-indriyajajJAnagataprakarSAt vyatirikta evAtIndriyo'vaseya iti // 1209 // syAdetat , asti pratibhAjJAnaM, paraM na tat sakalArthaviSayaM, katipaya viSayatayaiva loke tasyAnubhA(bha)vAt , tatkathamatIndriyajJAnaprakarSaH sakalavastuviSaya ityata Aha hoti ya patibhANANaM asesarUvAdivatthuvisayaM pi / paccakkhAdadhigataraM taggayapajjAyagamagaM tu // 1210 // MARCHROSCARRACK 1 sayalattho iti kapustake / Jain Education For Private & Personel Use Only Kinjainelibrary.org
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahavRttiH // 401 // Jain Education I bhavati ca pratibhAjJAnaM matyAdijJAnacatuSTayaprakarSaparyantottarakAlabhAvi manAk kevalajJAnAdadhaH saviturudayAt prAk tadAlokakalpam azeSarUpAdivastuviSayamapi tathA pratyakSAt - indriyajapratyakSAt spaSTAbhatayA adhikataraM, tathA tadgataparyAyagamakaM sakalarUpAdivastugata katipayaparyAyaparicchedakam, adhyAtmazAstreSu sarveSvapi tasya tathAbhidhAnAt, tatkathaM tatprakarSabhUtamatIndriyaM kevalajJAnaM sarvArthaviSayaM na saMbhavatIti ? // 1210 // athocyeta kathametat pratibhAjJAnamavisaMvAdi gamyate yena tatprakarSabhUtaM kevalajJAnamapyavisaMvAdi bhavediti ? / ucyate- loke tathAdarzanAt tathA cAha avisaMvAdi ya etaM sue imaM hohii ti hiyayaM me / kahai taha ciya NavaraM taM jAyai avivarItAto // 1211 // avisaMvAdi ca etat - pratibhAjJAnaM, yataH 'vaH - kalye idaM bhaviSyatIti hRdayaM me kathayatIti' pratibhAvatAM abhi| hite sati tatkathitaM vastu tathaivAvaiparItyataH - avaiparItyena jAyata iti // 1211 // para Ahauti thor3a bahuM bahutaraM tahA anne / bhuMjanti ya Naya esiM pagarisamo savavisato tu // 1212 // sarvajJasiddhiH // 401 //
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ CMORROADCALORESCRENCE . iha kecit pakSiNa uDDIyante (uDDayante) stoka, kecidvahu, kecicca bahutaraM, tathAnye kecit stokaM bhuJjate, kecidvahu, kecicca bahutaraM, na caitayoruDDayanabhojanakriyayoHprakarSaH sarvaviSayaH, kiMtu parimitaviSaya ev||1212|| tataH kimityAha-18 NANassavi evaM ciya taratamajoge vi diTThavisao tu / - jujai pagarisabhAvo vedhammAto idamajuttaM // 1213 // jJAnasyApi evameva-uDDayanabhojanakriyayoriva taratamayoge'pi-tAratamyabhAve'pi prakarSo dRSTaviSaya eva yujyate, turevakArArthaH, na tu sarvaviSaya iti / atrAha-vedhammAo idamajutta' miti, idaM pUrvoktaM sarvamayuktaM vaidhAtdRSTAntadAAntikayovaiSamyAt // 1213 // etadevAha savaM sAmaNNavisesarUvamiha vatthu mANasiddhaM tu| sAmanneNa ya sarva pAyaM jANaMti samayaNNU // 1214 // iha jagati sarva vastu sAmAnyavizeSarUpaM, taca nAbhyupagamamAtralabdhasattAkaM kiMtu mAnasiddhaM-pramANasiddham / tuH pUraNe / tathAhi-ghaTo ghaTa iti ghaTaviSayA sAmAnyAkArA buddhiravigAnena sarvara mAtRNAmupajAyate, mArtikahai tAmro rAjata iti vizeSAkArA ca, evmnyvissyaapiiti| sAmAnyena ca prAyaH sarva vastu jAnanti samayajJAH // 1214 // Jain Educatio n al For Private 3 Personal Use Only Y w .jainelibrary.org
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha - NIvRttiH // 402 // Jain Education kiMcI visesao vihu sayalavisesANamavagame tassa / sAmatthamaNu miNijjati paccakkheNaM parokkhaM pi // 1215 // kiMcidvizeSato'pi 'hu' nizcitaM jAnanti, tatastasya - samayajJasya samayataH sAmAnyena sarva vastu jAnataH sakalavizeSANAmapi pratyakSeNAvagame - paricchede karttavye sAmarthyaM parokSamapi sat anumIyate // 1215 // kathamityAhaNANasahAo jIvo AvaraNe asati sati ya Neyammi / kaha Nu Na NAhI savaM pagarisasAmatthajutto ya ? // 1216 // ayaM hi jIvo jJAnasvabhAvaH, tatazcAsatyAvaraNe sati ca jJeye kathaM nvavagamaviSayaprakarSasAmarthyayuktassan sarve na jJAsyati ?, jJAsyatyevetibhAvaH, vibandhakAbhAvAt // 1216 // atha kathamAvaraNAbhAvo'bhUt yenocyate AvaraNe asatIti / ata Aha-- tional AvaraNAbhAvo vihupuvvattavihIeN Na paDibaMdho ya / desAiviparisA sAmaNNeNovalaMbhAo // 1217 // AvaraNAbhAvo'pi ca pUrvoktavidhinA 'paDivakkhabhAvaNAo aNuhavasiddho ya hAsabhAvo si' mityAdinA draSTavyaH / sarvajJasiddhiH // 402 //
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ na ca vAcyaM satyapyAvaraNAbhAve dezAdiviprakarSA vivandhakA bhaviSyantIti kathaM sarvavizeSAvagamasAmarthyamanumIyata ityata Aha-'netyAdi' na pratibandhA dezAdiviprakarSAH, AdizabdAt kAlakhabhAvaparigrahaH / kathaM na te pratibandhA ityAha-sAmAnyenopalambhAt / yadi hi dezAdiviprakarSA avizeSeNa jJAnasya prativandhakA bhaveyustataH sAmAnyenApi upalambhaM prativanIyurna ca pratibananti, tathA'pratIteH, tataH kSINasakalatadAvaraNasyApi na sakalavizeSAvagamanaM pratibhaMtsyantIti // 1217 // ___Naya sAmaNNeNa vi gamaNabhoyaNaM sabavisayamiha dittuN| tA kaha Nu viseseNaM hohI taM sabavisayaM tu ? // 1218 // na ca sAmAnyenApi gamanabhojanamiha-jagati sarvaviSayaM dRSTaM, kiMtu parimitaviSayameva, avigAnena tathAsakalaloekapratIteH / 'tA' tataH kathaM nu takata-gamanabhojanaM vizeSeNa sarva viSayaM bhaviSyatIti !, naiva bhaviSyatIti bhaavH| // 1218 // etadeva bhAvayati parimiyasAmattho ciya deho gamaNAdiyAsu kiriyAsu / 1 pratibandha iti kapustake / 2 pratibandha iti kapustake / Jain dharma, 68 jainelibrary.org
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH siddhiH // 40 // tA juttaM cciya tAsiM Na pagariso savavisao ti // 1219 // yasmAdeho-jantuzarIraM gamanAdikAsu kriyAsu, AdizabdAdbhojanAdikriyAparigrahaH, parimitasAmarthya eva tathAdarzanAt / tasmAt yuktamevaitat yaduta-tAsAM gamanAdikAnAM kriyANAM prakarSo na sarvaviSaya iti // 1219 // anyacca, Naya egajattasiddhaM (gamaNaM) cciya hoi biiyjttmmi| __NANe va haMdi gamaNe tamhA aNudAharaNameyaM // 1220 // nacAne iva 'haMdIti' parAmantraNe, gamane'pi ekayatnasiddham-ekaprayatnaniSpannaM gamanaM yattat dvitIyayatne'pi-dvitIyapAdotkSepayatnavelAyAmapi siddhameva bhavati, pariniSpannameva sat anuvartata itiyAvat , kiMtu nivartata eva, yatnAbhAve tasyAbhAvAt / Aha ca prajJAkaragupto-'na gamanaM pUrvayanalabdhaM prayatnAntaranirapekSamapitu prAgdeza eva punaryanamapekSate iti,' tataH pUrvayatnalabhya eva yatnAntarasyopakSINazaktikatvAnnottarottaravizeSAdhAnaM prati tasya sAmarthya, prayatnazca yadyapyabhyAsavazAt prakarSabhAgbhavati tathApi zarIrabalApekSaH, zArIraM ca balaM khajAtyanusAreNa pratiniyataM, tato na gamanasya sarvaviSayatA, jJAnena punarekayatnasiddho vizeSo dvitIyayatnavelAyAmapyanuvartate, AtmakhabhAvatvAt , tato [dvitIyo yatnaH pUrvayanalabhye vizeSe'nupayuktazaktitvAduttarottaravizeSAdhAyako bhavati, na ca jJAnaM prAyaH zArIraM balama // 403 // Jain Education Cent For Private Personal Use Only
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ ROCHAR pekSate, kiMtu karmalAghavaM, tato yuktA tasya sarvaviSayatA / tasmAdetadgamanAdikamanudAharaNamevAtyantavailakSaNyAditi // 1220 // para Aha jIvassavi savesuM haMta visesesu atthi sAmatthaM / / ahigamaNammi pamANaM kimettha NaNu NeyabhAvo tu ? // 1221 // 'hanteti' parAmavaNe hanta jIvasyApi sAmAnyena samayataH sarva vastu jAnataH sarveSu vizeSeSu viSayabhUteSu adhigame sAmarthyamastItyatra kiM pramANaM ?, naiva kiMciditibhAvaH / na cApramANakaM vaco vipazcito bahu manyante iti / atrAha-NaNu NeyabhAvo utti' nanu teSAM vizeSANAM jJeyabhAva eva tadviSayAdhigamasAmarthyanirNaye pramANam // 1221 // tathAhi jalahijalapalapamANAdivisesA savva eva paccakkhA / kassai NeyattAto ghaDAdirUvAdidhamma va // 1222 // jaladhijalapalapramANAdayo vizeSAH sarva eva kasyacitpratyakSA jJeyatvAt , ghaTAdirUpAdidharmavat // 1222 // atra | paro hetoranaikAntikatAmudbhAvayannAha Jain Education For Private Personal use only niainelibrary.org
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 404 // Neyattamappaojagamiha jogattAe ciTThatI jeNaM / jaha chedaNakiriyAe rukkhA No vidhurabhAvAto // 1223 // jJeyatvamaprayojakam-agamakaM vivakSitasAdhyArthApratibaddhamitiyAvat, kathamityAha-yena kAraNena iha-jagati jJeyatvaM vizeSeSu yogyatayA tiSThati, yadi hi bhavati tadviSayaM jJAnaM tarhi te jJeyA bhavanti na tvavazyamiti, yathA chedanakriyAyA vRkSA iti / atrAha-'no ityAdi' yadetaduktaM tanna, kuta ityAha-vidhurabhAvAt , dRSTAntadAntikayovaiSamyAdi. tyarthaH // 1223 // kathaM vidhurabhAva iti cedata Aha ___ vidhurattaM ca visesANa NANavisayattamicchiyavaM tu / pAvei aNNahA cha?mANavabhicAradoso tu // 1224 // vidharatvaM ca-vaiSamyaM ca dRSTAntadAntikayoryasmAdvizeSANAM jJAnaviSayatvamavazyameSTavyameva / turavadhAraNArthaH / nata vRkSANAM chedanakriyeva yogyatayA, anyathA-evamanabhyupagame paSThamAnavyabhicAradoSaH-abhAvapramANavyabhicAradoSaH tuH pUraNe prApnoti // 1224 // amumeva SaSThamAnavyabhicAradoSaM bhAvayannAha Jain Education Sylonal Jainelibrary.org
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ Naya te'NumANagammA liMgAbhAvA Na saddagammA ya / visayAbhAvA vihipaDisehA visao jato tassa // 1225 // na yasmAte-jaladhijalapalapramANAdayo vizeSA anumAnagamyA-anumAnapramANaviSayAH, liGgAbhAvAt-viSayeNa viSayiNo lakSaNAt liGgaparijJAnAbhAvAt / nahi vizeSapratibaddhaM kiMcit liGgaM jJAtuM zakyate, vizeSApratyakSatvena | tatpratibaddhasya liGgasya jJAtumazakyatvAt / apica, dezakAlavyAptigrahaNena liGganizcayo bhavati, naca vizeSo dezAntare kAlAntare vA saMbhavati, tasya pratiniyatadezakAlatvAt / tato na vizeSeNa saha kasyacitpratibandhanizcaya iti liGgaparijJAnAbhAvaH / nApi shbdgmyaa-aagmprmaanngmyaaH| kuta ityAha-'viSayAbhAvAt' aagmprmaannvissytvaabhaavaat| kathaM viSayatvAbhAva ? ityAha-yato-yasmAttasya-Agamasya vidhipratiSedhAveva viSayastathAbhyupagamAt // 1225 // uvamAgammA vi Na te AlaMbaNajogavirahato tesiM / atthAvattIeN vi evameva te NAvagammati // 1226 // upamAgamyA api te-vizeSA na bhavanti / kuta ityAha-AlambanayogavirahatasteSAM-vizeSANAM prtykssprmaannaalmbnkriyaabhisNbndhaabhaavtH| upamAyA hi 'anena dRzyamAnena gavayena sadRzo madIyaH pUrvadRSTo gaustasya cAnena sAra RECACANCELECCCASSADSOORSCORNER Jain Education For Private & Personel Use Only C Mjainelibrary.org
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 405 // zyamityevaM pravRttiriSyate, tataH pratyakSapramANaviSayatvAbhAve upamAnasyApi te gamyA na bhavanti / arthApatyApi evameva-anumAnAdibhiriva te-vizeSA nAvagamyante / sA hi dRSTaH zruto vA'rthoM yadantareNa nopapadyate yathA kASThasya bhasmavikAro'merdahanazaktimantareNa tadviSayA vrnnynte(te)| na ca dRSTaH zruto vA ko'pyarthaH sakalavastugatAzeSavizeSAnantareNa nopapadyata iti // 1226 // yadyevaM tataH kimityAha tamhA abhAvavisayA saMti ya vabhicArimo abhAvo bhe| bhAve aha kiM pamANaM? sAmaNNavivakkhabhAvo tu // 1227 // yasmAduktaprakAreNa pramANapaJcakagocarAtikrAntAstasmAdabhAvaviSayA-abhAvapramANagocarAste-vizeSAH, taduktam"pramANapaJcakaM yatra, vasturUpe na jAyate / vastvasattAvabodhArtha, ttraabhaavprmaannte||1||"ti||acte vizeSAH santi tasmAd bhe-bhavatAmabhAvapramANaM vyabhicAri prApnotIti / athocyeta-teSAM vizeSANAM bhAve sattAyAM kiM pramANaM, yena tadviSayasyAbhAvapramANasya vyabhicAraH prasajyata iti / atrAha-sAmAnyavipakSabhAva eva / turevakArArthaH / vizeSA hi sAmAnyavipakSabhUtAH, vipakSabhUtavizeSAvinAbhAvi ca sAmAnyaM, yato vastUnAM samAnapariNAma eva samAnadhiSaNAdhvani 1 samAnAdhikaraNadhvanItyAdipAThaH khapustake, ayameva ca kapustake pAThAntaratayopanyastaH / 405 // Jain Education p a For Private & Personel Use Only
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ SSESSESSORSANSARASHISHAS nibandhanaM sAmAnyam , "vastuna eva samAnaH pariNAmo yassa eva sAmAnya"mitivacanAt , samAnapariNAmazcAsamAnapariNAmAvinAbhUto'nyathaikatvApattitaH samAnatvasyaivAyogAt, asamAnapariNAmazca samAnapariNAmasya vipakSabhUtaH, sa eva ca vizeSaH / "asamAnastu vizeSa" iti vacanAditi // 1227 // tA paccakkheNaM ciya te gammati tti icchiyvminnN| jassa ya te paccakkhA so savaNNu tti evaM pi // 1228 // yata evaM vizeSANAM kasyacitpratyakSatvAnabhyupagame SaSThapramANavyabhicAradoSaH prasajyate 'tA' tasmAt pratyakSeNaiva te vizeSA gamyanta itIdameSTavyaM, tathA yasya ca te vizeSAH sAkalyena pratyakSAH sa sarvajJa ityetadapyeSTavyameveti / syAdetat , jJeyatvAditi viruddho hetuH| tathAhi-zakyamidaM vaktum-jaladhijalapalapramANAdayaH sarve'pi vizeSAH kasyacidindriyajena pratyakSeNa pratyakSAH, jJeyatvAt , ghaTAdirUpAdidharmavat / tathA ca sati sarvajJasyApi indriyajapratyakSavattA prApnotItyaniSTApattiriti // 1228 // atrAha Naya te iMdiyajeNaM gammati tayaMti annameveha / evaM viruddhadoso Na hoi bAdhAe~ bhAvAto // 1229 // ASSASIRISASAISISSANI Jain Education a l For Private Personal Use Only OM.jainelibrary.org
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 406 // Jain Educatio na ca te-vizeSAH sAkalyata indriyajena pratyakSeNa gamyante, tasya tadavagamasAmarthyAyogAt, avigAnena sarveSAM tathApratIteratastadapi -sAkalyato'zeSavizeSAdhigantu pratyakSamiha-jagatyanyadeve ndriyaja pratyakSAdavaseyam / tata evaM sati virudvadoSo hetorna bhavati, 'bAdhAyA bhAvAt' vizeSANAM sAkalyataH pratyakSatvenaivAnyathAnupapattyA tadviSayasya pratyakSasyendrayajatvabAdhanAt / na ca sati bAdhane heturviruddho bhavati, "viruddho'sati bAdhane" iti tallakSaNAbhidhAnAditi // 1229 // Na tu evamavassaM ciya rukkhA cheyakiriyAeN visao ti / jogattA taM jaMsA bhaNitA iha patthivesuM tu // 1230 // tvaM jJeyatvasya vizeSA iva avazyameva vRkSAH chedanakriyAyA viSayo, yasmAt yogyatayA sA chedanakriyA ihajagati pArthiveSu bhaNitA, natvavazyam / tasmAt yaduktam- 'neyattamappa ojagamityAdi' tat dRSTAntadArzantikayorvaiSa| myAdasamIcInameveti sthitam // 1230 // uktAtidezenaiva dUSaNAntaramapAkartumAha eteNaM ciya sati tammi savametAvadeva emAdI / paDisiddhaM daTThavaM savaparicchedasiddhIo // 1231 // etenaiva pUrvoktena satyapi tasminnatIndriyapratyakSe sarvametAvadevetyAdi pUrvapakSagranthoktaM pratiSiddhaM draSTavyam / kuta sarvajJasiddhiH // 406 //
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education ityAha- sarvaparicchedasiddheH - tenAtIndriyapratyakSeNAzeSadravyaguNaparyAya paricchedasiddherya thoktaM prAgiti / 1231 // evaM ca 'annaM ca najara tao' ityataH prAk sarvo'pi pUrvapakSagrantho niravakAzastathApi kiMciducyate - tatra yaduktam- 'sacamuttavisayaMpi ohiNANa' mityAdi tatrAha - i aNANamo iha kevalanANaM Na desaNANehiM / tA jutto vabhicAro vottuM tassohimAdIhiM // 1232 // vyabhicAra yat-yasmAt abhihitayuktibhiH sarvajJAnaM sarvavastuviSayaM jJAnaM 'mo' iti pUraNe, iha - jagati kevalajJAnaM 'tA' tasmAnna | dezajJAnaiH - avadhijJAnAdibhistasya - kevalajJAnasya vyabhicAro vaktuM yujyate, tAnyeva hi dezajJAnatvAt katipayaviSayANi yujyante, natu kevalajJAnaM, tasya sarvajJAnatvAt, tatkathamavadhyA dibhiranupalabdhairdharmAstikAyAdibhistasya AzaGkayate iti bhAvaH // 1232 // yadapyAzaGkitaM prAk - 'saGghavisayaM ti mANaM kimihe'tyAdi tatrAha - savisayaM ca etaM ti ettha puvodigA (yA) tu uvavattI / jaM sAmannavisese vihAya vatthaMtaraM Natthi // 1233 // sarvaviSayaM ca etat-adhikRtamatIndriyaM pratyakSamityatra pramANaM pUrvoditaivopapattisturavadhAraNe / tAmeva bAlAvabuddhaye 1 w.jainelibrary.org
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 407 // Jain Education | lezataH punarapyabhidhatte - 'jamityAdi' yat - yasmAt sAmAnyavizeSau vihAya - parityajyAnyastvantaraM nAsti // 1233 // te ya jaha NANagammA taha bhaNitaM tassa ya'NNaruvatte / no vatthutaM tassa'ttaNicchao kaha Na evaM tu ? // 1234 // tau ca - sAmAnyavizeSau jJAnagamyau bhavatastathA bhaNitam / athocyeta kathamavasIyate sAmAnyavizeSau vihAyAmyadvastvantaraM nAstIti / ata Aha- 'tassetyAdi' yasmAttasya vastuno'nyarUpatve - sAmAnyavizeSAbhyAmitararUpatve sati no vastutvamupapadyate, tathAnanubhavAt / tasmAnna sAmAnyavizeSau vihAyAnyadvastvantaramastItyavasIyate / tadevaM yataH sarvavipayaM kevalajJAnaM tata evaM sati kathaM tasya sarvajJasya sarvajJo'hamityAtmanizcayo na bhavati ?, bhavatyevetibhAvaH // 1234 // amumevArthaM paroktopasaMhArapratipakSa bhAvenopasaMharati jamhA paccakkheNeva savarUvAdijANaNaM juttaM / sabannunicchayo attaNo ya tamhA sapakkho'yaM // 1235 // yasmAtpratyakSeNAtIndriyeNa evakAro bhinnakramaH sa ca yathAsthAnaM yokSyate, sarvarUpAdivastujJAnaM yuktameva, tasmAt yo'yamAtmanaH sarvajJo'hamiti nizcaya iti pakSaH sa satpakSa eveti kRtaM prasaGgena // 1235 // syAdetat, yadi sarvajJastarhi sarvajJasiddhiH // 407 // jainelibrary.org
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education saM mAMsAzucyAdInyapi jAnIyAt, anyathA sarvajJatvAnupapatteH, nacaitat yuktaM, tatkharUpasAkSAtkA rijJAnasya loke garhitatvAt, mAMsAzucyAdInAM hi sarvAtmanA sAkSAtparivedanena tadupabhoktRNAmivApavitratvaprasaGgaH, tathA tadviSayadveSAdisaMbhavAcceti, ata Aha-- sAsuirasaNAvi tassa doso Na vijjatI caiva / jamaNiMdiyaM tayaM Na ya rAgAdIdosahetu ti // 1236 // mAMsAzucirasajJAne'pi tasya-bhagavato doSo na vidyata eva yat - yasmAttakat - jJAnamatIndriyaM indriyAzritaM ca tat jJAnaM loke garhitam / yadAha prajJAkaraguptaH - " apavitratvayogaH syAdindriyeNAsya vedane / karmajena na cAnyena, bhAvanAbalabhAvinA // 1 // " nApi tajjJAnaM bhagavato dveSAdidoSaheturnirmUlata eva dveSAdInAmunmUlitatvAt // 1236 // yaccoktam- 'annaM ca najjai tao' ityAdi tatrAha jaya tao taiyA ciMtiyasavatthapagaDaNeNeva / vavahAraNayamateNaM susaMpadAo (yA) ya ehi pi // 1237 // jJAyate ca 'tao ttisakaH sarvajJastadA-sarvajJabhAvakAle vyavahAranayamatena / vyavahArameva darzayati- cintitasarvArtha ational ww.jainelibrary.org
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 408 // SAUSAUSS prakaTanena-cintitasakalavastuprakAzanena, idAnImapi ca jJAyate susaMpradAyAt // 1237 // atha yadi vyavahArataH sa| sarvajJa sarvajJo jJAyate tarhi paramArthatastasyAbhAva eva, vyavahArasyApAramArthikatvAdityata Aha | siddhiH cauvedo vi hu evaM Najai vavahAraNayamaeNeva / acauvvedehiM aha asthi so evamitarovi // 1238 // | caturvedo'pi 'hu' nizcitamacaturvedairvyavahAranayamatenaiva evaM pRSTakatipayapadArthaprakAzanena jJAyate nAnyathA, atha ca saHcaturvedaH paramArthato'sti na punarvyavahArataH pratIyamAnatvena tasyAbhAvaH, evamitaro'pi-sarvajJo'pi vyavahAranayamatena jJAyamAnaH pAramArthiko bhaviSyatIti // 1238 // aha NicchaeNavi imo Najai anneNa tullaNANeNa / // 408 // iyarammi(vi) tullamiNaM saMti ya bahave'tya sabannU // 1239 // ___ atha nizcayenApyayaM caturvedo'nyena tulyajJAnena caturvedenetiyAvat jJAyate, tatastasya nAbhAvaH paramArthato yukta | iti / atrAha-'iyarammItyAdi' itarasminnapi sarvajJe idaM tadanyena sarvajJena sarvajJatayA parijJAnaM tulyam / na caanyH| 4066AAOC For Private Personal use only new.jainelibrary.org
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvajJo na vidyate yena sarvajJena tadanyena parijJAnaM na bhavet , yata Aha-santi ca bahavo'tra-jagati sarvajJAH // 1239 // hai atha tadAnIM sarvajJastadanyasarvajJena nizcayato jJAyate, jJAyatAm , idAnIM tu kathamityata Aha emhi pi AgamAto kahaMci Nicco ya so mao amhaM / Naya esa atthavAdo phalaM jato codaNAe u // 1240 // idAnImapi nizcayataH sarvajJa RSabhAdiko jJAyate, AgamataH-AgamapramANataH / sa cAgamo'smAkaM kathaMcidravyArthatayA nityo mtH| na caipa RpabhaH sarvajJa ityevamAdiko'rthavAdo, yasmAdidaM kevalajJAnaM codanAyAH phalaM, yathA 'agnihotraM juhuyAtvargakAma' ityasyAH phalaM kharga iti // 1240 // tAmeva nodanAmAha bhaNiyaM ca saggakevalaphalatthiNA iha tavAdi kAyatvaM / saggo va phalaM kevalamasesadavAdivisayaM taM // 1241 // bhaNitaM cAgame yataH khargakevalaphalArthinA tapa AdizabdAta dhyAnaM ca yathAsaMkhyaM kartavyamiti / tato'gnihotramityAdicodanAyAH kharga iva, phalaM tat-kevalajJAnamazeSadravyAdiviSayam-azeSadravyaparyAyaprapaJcaviSayamadhikRtanodanAyA CRACCORCRARGARA dharma. 69 Jan Education For Private Personel Use Only Jainelibrary.org
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH " // 409 // sarvajJasiddhiH iti naarthvaadH|| 1241 // athocyeta-syAtkevalaM jJAnaM nodanAyAH phalaM yadi sa AgamaHpramANaM syAt, yAvatA sa pramANameva na bhavatItyata Aha NicchiyamavivarIyaM jaNei jaM paJcayaM jahA cakkhU / tA mANamAgamo so NAyavo buddhimaMtehiM // 1242 // nizcitaM na saMzayitaM tamapi aviparItam-aviparyastaM yat-yasmAt pratyayaM janayati, yathA nirAdInavaM cakSuH, 'tA' tasmAtsaH-AgamomAnaM-pramANameva buddhimatA jJAtavyo'nyathA vedasyApina prAmANyaM prApnoti, vizeSAbhAvAt // 1242 // eyassa ya pAmaNNaM sata eva kahaMci hoi daTuvaM / evaM ca tato sagge va Nicchao tammi uvavaNNo // 1243 // etasya ca-Agamasya prAmANyaM nizcitAviparItapratyayotpAdakatvena kathaMcit-sthAdvAdanItyA khata eva bhavati drssttvym| hai evaM ca sati tataH-AgamAtkathaMcit khataH pramANabhUtAt kharga iva tasmin-kevalajJAne nizcaya upapanna iti||1243|| atra parasya matamAzaGkamAna Aha 1 nirdoSam / // 409 // Jain Education inte For Private Personal use only
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1G ASAHARSA-A258 siya suhapagarisarUvo saggo taM cettha aNuhavapasiddhaM / Naya kevalaM ti taM No doNha vi sAmannasiddhIo // 1244 // sthAdetat-sukhaprakarSarUpaH khargastaca sukhamatra jagati anubhavaprasiddham , tasmAt nodanAyAH phalaM vargo yukto dRSTatvAt, kevalajJAnaM tu na dRSTaM, tatkathamadRSTaM sat nodanAyAH phalatvena kalpyata iti / atrAha-'tannetyAdi' yadetaduktaM tanna / kuta ityAha-dvayorapi-sukharUpavargakevalayossAmAnyena siddheH // 1244 // etadeva bhAvayati Nahi jaM visiTusAhaNasajjhA dIsaMti suhavisesA vi / sAmanneNa u dIsai NANaM pi samANamevedaM // 1245 // nahi-naiva yat-yasmAt viziSTasAdhanasAdhyAH sukhavizeSA dRzyante, kiM tu sAmAnyenaiva sukhamAtraM kevalaM, tanmAtrada-12 zanAt sarvottamasukhavizeSasaMbhavo'numIyate, sa ca khargazabdavAcyaH san codanAyAH phalatvena kalpyata iti, etacca jJAnamadhikRtya samAnameva / tathAhi-yadyapi jJAnaprakarSarUpaM kevalajJAnaM nopalabhyate, tathApi jJAnasAmAnyadarzanAtsarvottamaprakarSarUpajJAnavizeSasaMbhavo'numIyate, tadrUpaM ca kevalajJAnaM codanAyAH phalatvena kalpyate ityadoSaH // 1245 // tadevaM svapakSe sausthyamAsthAya parapakSe doSamudbhAvayannAha AAAAA -NCR Jain Educati nal For Private Personel Use Only X w.jainelibrary.org
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 410 // Jain Education eteNa u Nicco atiMdiyattho ya Agamo jesiM / rAgAdivijAe gahiA purisA ya save vi // 1246 // yeSAM mImAMsakAnAmAgama ekAntena nityo'tIndriyArthaH, puruSAzca sarve'pi rAgAdyavidyAgRhItAH / / 1246 // simiha kiM pramANaM ? imassa vayaNassa eriso attho / tu erisoti Nicchayavirahammi ya kaha pavittI vi ? // 1247 // teSAmiha - vicAropakrame asya vacanasya IdRza evArthI natvanIdRza ityatra kiM pramANaM ?, naiva kiMcit, pratyakSAdInAmaviSayatvAditi bhAvaH / tathA ca sati kuto vedavAkyArthanizcayaH ? / atha ca mA bhUnnizcayaH, kA no hAniriti cet Aha - nizcayavirahe ca - nissaMdigdhAviparItapratyayAbhAve ca kathaM tata - AgamAt pravRttiH prekSAvatAmupapadyate 1, naiva kathaMcanetibhAvaH / prekSAvattAkSitiprasaGgAt // 1247 // atra para Aha jo ceva logigANaM padANamattho sa eva tesiM pi / tA tadanusArato ci Najjai etthaM pi No mANaM // 1248 // sarvajJasiddhiH 2410 // w.jainelibrary.org
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In ya eva laukikAnAM padAnAmarthaH sa eva teSAmapi vaidikAnAm, 'tA' tasmAttadanusArato - laukika padArthAnusAra to jJAyate vaidikAnAmapi padAnAmartha iti na kazciddoSaH / atrAha - ' itthaM pi No mANamiti' atrApi ya eva laukikAnAM padAnAmarthaH sa eva vaidikAnAmapi padAnAmityasyAmapi kalpanAyAM na mAnaM pramANaM saMzayAnivRtteH / tathAhiyathA zabdarUpatvAvizeSe'pi eke pauruSeyA apare cApauruSeyAH zabdA iti svarUpabhedastathArthabhedo'pi saMbhAvyata eveti // 1248 // apica tulatthayAeN kiM vA ime aNiccA tao ya Nicco tti ? / gaNicavaNNA ya kAraNaM tuha duvehaM pi // 1249 // tulyArthatAyAM satyAM kiMvA - kasmAdvA kAraNAd vAzabdo dUSaNAntarasamuccaye ime - laukikAH zabdA anityAH, 'taottisako vedo nitya iti kalpyate ?, nibandhanAbhAvAnnaivaitatkalpanaM samIcInamiti bhAvaH / athocyeta - vedagatavarNAnAM nityatvAtsa nityo natvitare iti / tadapyayuktam, yata Aha- 'savetyAdi' sarvagatAzca nityAzca te varNAzca te kAraNaM 1 0rthe bhedo'pi - kapustake | Wainelibrary.org
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 411 // tava matena dvayorapi-laukikavaidikazabdayostathAbhyupagamAt, tato dvayorapyavizeSeNa nityatA ('nityatA) vA yuktA natu vibhAgata iti // 1249 // atra parasya matamAzaGkamAna Aha rayaNAdivisesakato aha tu viseso Na juttameyaM pi / savagayAdijuyANaM rayaNAdivisesavirahAo // 1250 // atha manyethAH-laukikavaidikazabdAnAMracanAdikRto vizeSastathAhi-yAdRzI vaidikavarNAnA katumazakyA racanA na tAdRzI laukikazabdAnAmAdizabdAt durbhaNatvAdiparigrahaH / atrAha-na yuktametadapi pUrvoktam / kuta ityAha-save-18 tyAdi' bhAvapradhAnatvAt nirdezasya sarvagatatvena nityatvena ca yutAnAM racanAdivizeSavirahAt-racanAdivizeSAsaMbhavAt / kramavizeSeNa hi varNAnAM sthApanA racanA, varNAzca sarvagatatvAdidharmopetAstathAbhyupagamAt, tatkathameSAM krameNa sthApanAsaMbhavaH?, tathA ekAntanityakhabhAvatayA teSAM khabhAvApagamAsaMbhavAt , kathaM pUrvamabhaNyamAnasya sato bhaNyamAnatAsaMbhavo, yena durbhaNatvamabhyupapadyateti // 1250 // anyacca tIrai ya annahA vi hu kAuM rayaNA vi logigANaM va / vedavayaNANa tahasaMThiyANa Natu logigANaM pi // 1251 // // 41 // For Private Personal use only
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education tIryate ca - zakyate cAnyathApi - anyenApi prakAreNa racanApi kartuM vaidikavacanAnAM, laukikavacanAnAmiva / athocyeta tathaiva vaidikAni vacanAni saMsthitAni, tatkathaM teSAmanyathApi racanA kartuM zakyetyata Aha- 'tahetyAdi' nanu | laukikAnAmapi vacanAnAM vaidikAnAmiva tathAsaMsthitAnAM natu naiva racanAnyathAkartuM zakyate, tata etadapi vacanamAtrameva, tathA durbhaNatvamapi laukikazabdAnAM vaidikAnAmiva RprabhRtInAM dRzyate, tato racanAdivizeSakRto'pi (na) vizeSa iti yatkiMcidetat // 1251 // upasaMharati tamhA kahaMci Nicco purisapaNIto ya Agamo jutto / vaNNANamatiMdiyasattijANago koi puriso ya // 1252 // "tasmAtkathaMcinnityaH puruSapraNItazcAgamo'bhyupagantuM yuktaH / tathA varNAnAmatIndriyazaktijJAyakaH ko'pi puruSazcAbhyupagantuM yukto'nyathA'nekadoSaprasaGgAt // 1252 // tamevAnekadoSaprasaGgaM darzayativAvArAbhAvammi aNNahA khammi ceva uvaladdhI / pAva vedassa sadA taheva atthApariNANaM // 1253 // anyathA - puruSapraNItatvAnabhyupagame nuH - puruSasya vyApArAbhAve - tAlvoSThapuTaparispandAbhAve sati kha eva - nabhasyeva jainelibrary.org
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha- NIvRttiH sarvajJasiddhi // 412 // kevale upalabdhirvedasya prApnoti, pauruSeyatvAbhyupagame hi nRvyApAre, evaM sati tatraiva ca nRvyApAradeze tadbhAva upapa-1 dyate nAnyatheti / tathA sadaiva vedasyArthAparijJAnaM prApnoti // 1253 // tathAhi rAgAdimaM na yANati sayaM naya'NNAtoM tArisAo tu / vedatthaM Na tao vi hu acetaNatteNa NAvagamo // 1254 // . khayaM tAvadepa puruSo vedasyArtha na jAnAti, rAgAdimattvAt , na cAnyasmAtAdRzAt-rAgAdimataH sakAzAdvedasvArthamavaboddhamalaM, tasyApi rAgAdidopaparItatayA yathAvasthitArthaparijJAnAbhAvAt / nApi saka eva-vedo 'hu' nizcita khayam-AtmIyamartha puruSAya nivedayati, 'yathA'mumevArtha mama tvaM jAnIhIti' |kut ityAha-acetanatvena hetunA, nahi vedasyaivaM cetanAsti yathA'yamAtmIyo'rtho'smai nivedanIya iti / tasmAnna kathaMcidapi vedArthasyAvagama iti // 1254 // 18 atraivAbhyuccayena dUSaNamAha- - kiMca tao saddo vA haveja NANaM va tassa visayo vA ? / aNNo va koi NiccANicco so savapakkhesu // 1255 // kiMca sakaH-AgamaH zabdo vA bhavet ?, jJAnaM vA vivakSitazabdotthaM ?, kiMvA tasya zabdotthajJAnasya viSayaH, anyo // 41 // For Private & Personel Use Only
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ vA kazciditi vikalpacatuSTayam / kiMcAta ityAha-sarveSvapi pakSeSu saH-Agamo nityAnitya eva prApnoti, natvekAntato nityaH // 1255 // etadeva bhAvayati NovAvAre saddo subai jaM teNa vaNNadatvAiM / teNa pariNAmitAI NicANico tao sa bhave // 1256 // nRvyApAre sati zabdo yat-yasmAtkAraNAt zrUyate natvanyathA, tena kAraNena idaM vijJAyate yaduta-varNayogyAni dravyANi gRhItvA tena puruSeNa varNarUpatayA pariNAmitAni, tatazca saH-Agamo varNAtmako'bhyupagamyamAno nityAnitya eva, natvekAntato nitya iti // 1256 // atha nityA eva varNAH kevalaM nRvyApAreNAbhivyajyanta iti noktadoSaprasaGga ityAzaGkAmapanetumAha NiyamA kassai dhammassa avagame kassaI ya uppaate| hoi abhivatti No uNa egasahAvassa bhAvassa // 1257 // yasmAtkasyacit dharmasya-svabhAvasthAnupalabhyatvalakSaNasthApagama-vinAze sati kasyacica khabhAvasyopalambhayogyatAlakSaNasyotpAde sati niyatakAlamabhivyaktiH-upalabhyamAnakharUpatA bhavati, na punarekakhabhAvasya sataH, tasya hi apra Jain Education in For Private & Personel Use Only Carjainelibrary.org
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha NIvRttiH // 413 // cyutAnutpannasthiraikakhabhAvatayA sadA vA bhavet na vA kadAcidapi, tathA ca sati pratyakSavirodha iti / tasmAdvarNAtmaka Agamo nityAnitya eveti sthitam // 1257 // jJAnAdipakSAnadhikRtyAha NANaM visao aNNo va koi savAI ubhyruuvaaiN| bhAvAto cciya micchA egaMteNeva so Nicco // 1258 // | jJAnaM viSayo'nyo vA kazcit bhavatu, sarvANyapi etAni ubhayarUpANyeva natvekAntato nityarUpANi / kuta ityAha-'bhAvAo ciya' bhAvatvAdeva-vastutvAdevetiyAvat / na kAntanityaM vastu ghaTate, yathAbhihitaM prAk pariNAmyAtmasiddhau / tasmAdekAntenaiva sa Agamo nitya iti mithyA // 1258 // tadevamekAntato nityatvamapAkRtya sAMprataM khata eva prAmANyamapAcikIrSurAha pAmannaM pi sato cciya vedassa Na saMgataM vigaannaato| ko ettha sammavAI ko vA No ? Natthi iha mANaM // 1259 // prAmANyamapi vedasya na svata eva saMgatam / kuta ityAha-vigAnAt-vipratipatteH / tathA ca kecidvedasya svata eva | prAmANyaM manyante, kecidanyatheti / syAdetat , yaH svata eva prAmANyaM vedasya na manyate sa mithyAvAdIti kiM tena ?, // 41 // Jain Education ine For Private & Personel Use Only Amjainelibrary.org
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ tato na kazciddoSa iti / atrAha-ko ityAdi' nanu ko'tra-vedaprAmANyavicAraviSaye samyagvAdI? ko vA na?, nAsti iha-samyagvAdamithyAvAdanirNayaviSaye mAna-pramANamiti yatkiMcidetat // 1259 // apica egateNa sato cciya pAmanne jaM tato kuviNNANaM / tassa ciya pamANattaM pAvai jaha sammaNANassa // 1260 // | ekAntena svata eva vedasya prAmANye sati yat kuvijJAnaM tata eva vedAdupajAyate tasyApi prAmANyaM prApnoti, | yathA samyagajJAnasya, ubhayatrApi vizeSAbhAvAt // 1260 // aha taM Na tao itaraM piNeva vakkhANidosato taM ce| iyaraM pi kinna guNato ? evaM sati Nipphalo vedo // 1261 // atha tat-kuvijJAnaM na tato-bedAdupajAyate tenAdoSa iti / nanvevaM sati itaradapi-samyagajJAnaM naiva tato-vedAdupajAyate / tathAhi-ubhayamapyetat vivakSitavedavAkyazravaNAnvayavyatirekAnuvidhAyi, tadyadi kuvijJAnaM na tato vedAdiSyate tarhi samyagjJAnamapi mA tata eSiSTa, vizeSAbhAvAt / atha tat kuvijJAnaM vyAkhyAtRdoSata upajAyate na vedAt tato dopAbhAva iti|ydyevN tarhi itaradapi-samyagjJAnaM vyAkhyAtRguNata evopajAyate, na vedAditi kinneSyate ?, COCCASSAMANASALE-SCALCCASS Jain Education a l KIMw.jainelibrary.org
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhiH dharmasaMgraha- vizeSAbhAvAt / tata evaM sati vyAkhyAtRguNadoSabhAvataH samyagjJAnamithyAjJAnabhAve sati svataH pramANabhUtaH parikaNIvRttiHlpya mAno vedo niSphala eva, vyAkhyAtRguNApekSayA prAmANyAbhyupagamena khata eva pramANatvAyogAt // 1261 // 18 // 414 // uppannammi vi NANe tatto taha sNsyaadibhaavaato| aNNatto tesiM cciya Nivittio kahaM sato ceva ? // 1262 // utpanne'pi jJAne tato-vedAt 'tatheti' dUSaNAntarasamuccaye, tata UrdU saMzayAdibhAvatasteSAM ca saMzayAdInAmanyataH 8 sakAzAnnivRttezca kathaM khata eva vedasya prAmANyaM yuktaM ?, naiva yuktamiti bhAvaH / yathoktaprakAreNa parato'pi tasya bhAvAt // 1262 // punarabhyuJcayenAtraiva dUSaNAntaramAha Naya hoMti saMsayAdI dIvAdipagAsie ghaDAdimmi / NAte Naya so kassai vivarIyapayAsaNaM kuNai // 1263 // na ca bhavanti dIpAdibhirAdizabdAcandrAdibhizca prakAzita ghaTAdau jJAte sati saMzayAdaya AdizabdAdviparyAsamohA grahaNaM, tathA loke anubhavAt , na ca saH-pradIpAdirarthaH kasyApi viparItArthaprakAzanaM karoti, tadyadi vedo'pi CALoCCAMERASACARE // 414 //
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18dIpAdivat khata eva bAhyArthaprakAzane pramANaM tarhi na tato vAdyArthe jJAte sati tadUI saMzayAdayo bhaveyurnApi sa|3| viparItArthaprakAzanaM kuryAditi // 1263 // atra para Aha ____ kaMdohAdisu aha so pagAsatI rattayAdi vivarIyaM / taNNo tajjogAo tasseva thaaprinntiito|| 1264 // ___ kandorTa-nIlotpalam "kaMdoTTedIvarakuvalayAI nIluppale jANa" itivacanAt , tadAdiSu atha saH-dIpAdiH prakAzayati raktatAdikaM viparItam , AdizabdAt shukltaadiprigrhH| candro hi paramakRSNe hi manAk zuklarUpatAM prakAzayatIti, evaM vedo'pi keSAMcidarthaM viparItamapi prakAzayiSyatItyadoSaH / atrAha-'tanno' ityAdi, yadetaduktaM tnn| kuta ityAha-tadyogAt-pradIpAdiprabhAyogAt tasya-indIvarAdestathApariNatibhAvAt / tanna pradIpAdeviparItArthaprakAza18 namiti // 1264 // para Aha- - ullugAdINaM diNagarakiraNA bhAsaMti jaha tmoruuvaa| vedattho vi hu evaM pAveNa Na samma kesiMci // 1265 // 1 kandoTTedIvarakuvalayAni nIlotpale jAnIhi / ASALCUSTOMACACA4 dharma.70 For Private & Personel Use Only
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 415 // Jain Education In yathA ulUkAdInAM dinakarakiraNAH khataH khacchA api khadoSavazAttamorUpA bhAsante, evaM vedArtho'pi 'hu' nizcitaM keSAMcit zrotRRNAM pApena hetunA na samyagbhAsata iti // 1265 // atrAha - NAte vi saMsayAdI kahaM Nu jAyaMti ? te vi pAvAto / tadabhAve tadabhAvA siddhaM parato vi pAmannaM // 1266 // bhavatvetat, kiMtu jJAte'pi samyagvAye'rthe tato vedAt kathaM nu punaH saMzayAdayo jAyante ?, na hi pradIpAdibhiH prakAzite ghaTAdau jJAte punaH saMzayAdayaH prAdurbhavanto'nubhUyante iti / atrAha - 'te vi pAvAotti' te'pi saMzayAdayaH pApAditi cet ? / nanu tarhi tadabhAve - pApAbhAve tadabhAvAt saMzayAdInAmabhAvAt siddhaM parato'pi vedasya prAmANyamiti // 1266 // anyacca eteNa tu sata eva tammi sai sabaheva sabesiM / kujjA pamANakajjaM sahAvabhedAdivirahAto // 1267 // ekAntenaiva turavadhAraNe, khata eva vedasya tasmin - prAmANye sadA-sarvadA sarveSAmeva pramANakArya nizcitAviparIta pratyayotpAdana lakSaNaM sa vedaH kuryAt / / kuta ? ityAha- 'svabhAvabhedAdivirahAt' nityatayA svabhAvabhedAbhAvAtsadA kuryAt, sarvajJasiddhiH // 415 // jainelibrary.org
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education | AdizabdAt dezAdyapekSayA khataH prAmANyabhAvAbhAvalakSaNasvabhAvanAnAtvAbhAvAt sarvathA sarveSAmeva pramANakArya kuryA| diti parigrahaH / tasmAnna svata eva prAmANyam / tatazca sthitametat kathaMcinnitya AgamaH, svata eva ca kathaMcittasya prAmANyaM tasmAcca sarvajJasyAvagama iti // 1267 // etadevopasaMharati evaM ca gammai jadA kahaMci NiccAto AgamAto so / saMpai tadA Na juttaM jaM vRttaM puvapakkhammi // 1268 // annaM ca gammai tao keNa pamANeNa evamAI u / itaretarAsao vi hu phalabhUyatteNa no tassa // 1269 // gAthA sArthA (rdhA) / evaM ca sati yadA kathaMcinnityAdAgamAt saH - sarvajJo jJAyate tadA yat bhaNitaM pUrvapakSe- 'annaM ca najjai tao keNa pamANeNa ityevamAdi' tanna saMprati yuktamiti / yadapyuktam- 'iyareyarAsao vi hu doso aNivAraNijo utti' tadapyasamIcInam, yata Aha- itaretarAzrayo'pi doSo 'hu' nizcitaM na tasya - sarvajJasya phalabhUtatvena hetunA bhavati // 1268 - 1269 // etadeva bhAvayannAha - suttassa atthavattA savvaNNU so ya tammi phalabhUto / w.jainelibrary.org
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH 8 sarvajJa siddhi: // 416 // pAmaNNaM ca sato ciya imassa tA kaha Nu dosatti? // 1270 // sUtrasya-Agamasya yo'rthastasya vaktA sarvajJaH, natu sUtrasya kartA, sa ca tasmin-Agame phalabhUtaH, na cAsyAgamasya tadvakta- tvenaiva prAmANyaM kiMtu kathaMcit khata eva, 'tA' tasmAtkathaM nu itaretarAzrayo doSo?, naiva kathaMcanetibhAvaH // 1270 // yacoktam-'paDisehagaM ca mANamityAdi' tatra dUSaNamabhidhitsurAha paDisehage pamANe so savaNNu tti assa ko attho ? / jati kiMciNNU NaNu kiM teNa Na NAyaM ti vattavaM ? // 1271 // pratiSedhake pramANe yaduktaM-'so'sarvajJa iti tasya bhASitasya ko'rthaH 1, yadi kiMcijjJa iti, tathAhi-'anudarA kanye tyAdAviva naJo'lpArthatvavivakSAyAM asarvajJa iti, kimuktaM bhavati ?-kiMcijjJa iti / nanu tarhi kiM tena na jJAtamiti vaktavyaM ?, yadajJAnAdayaM kiMcijjJa ityucyeta, sarvamapi tena jJAtaM, tathopadezAditi bhAvaH // 1271 // atra parasyAbhiprAyamAha aha jAgAdivihANaM micchArUveNa NicchiyaM ceva / bhaNitA ya teNa hiMsAdIyA kugatIeN hetu tti // 1272 // SASHAUGESUCRIS** // 416 // Jain Education X onal For Private & Personel Use Only R avjainelibrary.org
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ ACANCE atha yAgAdividhAnaM tena na jJAtaM, tasyAnupadezAditi kiMcijjJa iti / tatrAha-'micchetyAdi' mithyArUpeNa tadapiyAgAdividhAnaM hanta nizcitameva-jJAtameva / co hetau / yasmAttena-bhagavatA hiMsAdaya AdizabdAttathAvidhAnyaGgAGga (nyayajJAGga) bhUtapAtakavizeSaparigrahaH bhaNitA-uktAH kugateH-narakAdigatehetavaH, tato heyarUpatayA tadapi yAgAdi6 vidhAnaM jJAtameva // 1272 // syAdetad, na no'trAlpArthatA vivakSitA, kiMtvanyArthatA, yathA brAhmaNAdanyo'brAhmaNa iti, viruddhArthatA vA, yathA dharmaviruddho'dharma iti, tathA cAha savaNNuNo aha'NNo tassa viruddho va so asavaNNU / jatto aNNo jassa ya tao viruddho sa savaNNU // 1273 // atha yaH sarvajJAdanyo yo vA tasya sarvajJasya viruddhaH so'sarvajJa iti mnyethaaH| atrAha-'jatto ityAdi' yato-yasmAdavadhibhUtAt 'tao tti' sako vivakSitaH puruSo'nyo yasya vA viruddho nanu sa eva sarvajJaH prApnoti, tathA cAsmAka-15 TU miSTasiddhiriti // 1273 // athocyeta-na no'nyArthatA viruddhArthatA vA, kiMtu viparItArthatA, tatazcAsarvajJa iti / kimuktaM bhavati-sarva viparItaM jAnAtIti, yathA-nizi bahalamanohAribhAsuracchAyAM pradIpazikhAM vikasitamidamatIva cAru campakapuSpamiti manyamAnAstatra kITapataGgAH patanto viparItaM jAnantItyajJA ucyante, ityetadAzayAha RSONAL in Education For Private Personel Use Only
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNIvRttiH // 417 // Jain Education vivarItaNu viso jamaNegaMto Na hoi vivarIyo / bAgapamANavirahA bhavato'viya siddhameveyaM // 1274 // viparItajJo'pi na eSaH - bhagavAn bhavati yasmAttena bhagavatA'nekAnto jJAtastasyopadezAt, sa cAnekAnto na bhavati viparIto, bAdhakapramANavirahAt, etaccAnekAntadarzanaM bhavato'pi - mImAMsakasya siddhameveti // 1274 // athocyeta naJo'tra kutsArthatA vivakSyate, yathA- kutsitaM vacanamavacanamiti, tato yadiha kimapi kutsitaM tatsarvaM jAnAti natu zobhanamityasarvajJa iti, atrAha jati vi ( ) sa kutthiyaNNU NaragAdI ettha kutthiyA ceva / te jANati cciya tao evaM pi Na koi doso ti // 1275 // yadyapi ca saH - bhagavAn kutsitajJaH sAdhyate, evamapi tathA na kazciddoSo yato'tra - jagati narakAdayo bhAvAH kutsitA eva, tAMzca bhagavAn jAnAtyeva, tathopadezAt / na ca sa kevalakutsitanarakAdibhAvasvarUpajJa eva, svargApavagrgAdInAmapi tena parijJAnAt, tathA jantubhya upadezanAditi / syAdetat kimanena vAgjAlena ?, niSedha eva naJo'rthaH, tatazca na sarva jAnAtIti, kimuktaM bhavati 1-na kiMcit jAnAtIti // 1275 // etadeva dUSayitumAzaGkamAna Aha sarvajJasiddhiH // 417 // jainelibrary.org
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ aha tu akiMciNNu cciya evaM purisAdao kahaM tammi ? / parigappiyapaDisehe abbhuvagamabAhaNaM NiyamA // 1276 // (atheti pakSAntare tuH naJaH kutsApekSayA doSAbhAvadyotane akiJcijjJa iti-sarvameva na vettIti asarvajJaH), atrAcArya | Aha-'evamityAdi' yadi asarvajJa iti manyate tata evaM sati 'purisAdao tti' bhAvapradhAnatvAnnirdezasya puruSatvAdayaH kathaM tasmin vivakSite dharmiNi syuH,yo hi na kimapi jAnAti sa sarvathA pASANakalpaH san puruSo vaktA vA kathaM bhavet ? / atha ya eva paraiH parikalpitaH puruSaH sarvajJastasyaiva sarvajJatvapratiSedhaH kriyata ityetadAzaGkhyAha-'parItyAdi' parikalpitapratiSedhe kriyamANe niyamAd-avazyaMtayA tavAbhyupagamabAdhanaM prApnoti, nahi parikalpitavastuviSayAstava matena zabdAH kiMtu yathAvasthitavastuviSayAH, parikalpitazcet sarvajJastataH kathaM tatra sarvajJazabdapravRttiH, evamapi cediSTistarhi svAbhyupagamavirodha iti // 1276 // punarapyatra parasyAbhiprAyamAha aha u abhAvo tti tao tasseva pagAsago ayaM sho| eyaM pi mANavirahA asaMgataM ceva NAtatvaM // 1277 // atha 'tao tti'sakaH sarvajJo'bhAva eva turavadhAraNe bhinnakramazca, kharaviSANakalpa eva, tasya cAbhAvarUpasya sarvajJasya puruSaH sarvajJastasyaiva sarvajJatvapratiSaNakalpaH san puruSo vaktA vA hA parikalpitapratiSedhe kriyamANena Jain Educated nationa For Private Personel Use Only Ni
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 418 // Jain Education prakAzako'yamasarvajJazabdo'sya evaMvidhArthavAcakatvenaiva prasiddhatvAdato na kazciddoSa iti / etadapi na samIcInaM, tathA sati puruSatvAdihetunAmanupapatteretacca dUSaNamuktatvAdupekSyA cAryo'tra dUSaNAntaramAha-'eyaM pItyAdi' etadapi -anaantaroditaM mAnavirahAt pramANavirahAda saMgatameva jJAtavyam / pramANaviraha bhAvanA cAgre svayamevAcAryeNAbhidhAsyate iti // 1277 // tadevaM pratijJArthamanekadhA dUSayitvA hetordUSaNamAha purisattaM pi asiddhaM vedAbhAvAtoM tammi bhagavaMte / AgAra mittalattaNe va mAyANarANaM va // 1278 // puruSatvamapi hetutayopanyasyamAnaM tasmin - sarvajJe bhagavatya siddhameva / kuta ityAha- 'vedAbhAvAt ' puruSavedAbhAvAt, puruSa| vedAbhAvazca tatkSaya eva sarvajJatvAbhyupagamAt / nanu kathaM puruSatvamasiddhaM yAvatA tadAkAraH sarvo'pi tatrAbhyupagamyata evetyata Aha-AkAramAtratulyatve'pi mAyAnarANAmiva, mAyayA hi ruyAdayo'pi puruSAkAradhAriNo dRzyante na ca tattvataH puruSatvaM tannAkAramAtraM puruSatvanibandhanamiti // 1278 // tadevama siddhatvamabhidhAya sAMpratamanaikAntikatvaM darzayati. Na ya NANapagariseNaM purisAdINaM pi koi vi viroho / vayaNaM tu NANajuttassa ceva uvavaNNataragaM tu // 1679 // sarvajJasiddhiH // 418 // lainelibrary.org
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In jJAnaprakarSeNa saha puruSatvAdInAM kazcidapi virodho'sti yena puruSatvAdInAmasarvajJatvena saha pratibandhaH siddhyet, tato vipakSeNa saha virodhAbhAvAt tatrApi vRttisaMzItyA hetoranaikAntikatvamiti / api ca vacanaM prakRSTataraM jJAnayuktasyaiva-prakRSTatarajJAnayuktasyaiSa puMsa upapannataraM, 'tuH' pUraNe, tato vaktRtvAdityayaM heturviruddho'pyavaseyaH, yathA - yata eva hi itthaM samyagvaktA ata evAsau sarvajJo'nyasyetthaM samyagvAditvAyogAditi // 1279 // parAbhiprAyamAzaGkate - siya aha jo jo puriso so so No NANapagarisasameto / diti tANa aTThaparigappaNaM kAuM // 1280 // atha syAdiyaM tava matiH- yo yaH puruSo dRSTaH sa sa na jJAnaprakarSasametaH puruSazcAsAvapi tato na yuktamadRSTaparikalpanaM sarvajJatvaparikalpanaM tasya kartumiti // 1280 // atra pratividhAnamAha - assAvaNattajuttaM sattaM sasu ceva bhAvesu / diTTaM pisaharU avirohA aNNahA siddhaM // 1281 // zrAvaNatvayuktaM sattvaM sarveSvapi ghaTAdiSu bhAveSu dRSTamatha ca tattathA dRSTamapi zabdarUpe - zabdakharUpe anyathA - zrAvaNa - tvena yuktaM siddhamavirodhAt, nahi satvasya zrAvaNatvena saha kazcidapi virodho'sti // / 1281 // jainelibrary.org
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH siddhiH // 419 // evaM purisattaM pi hu jai vi Na viNNANapagarisasametaM / diTuM taha'va'virohA teNa sametaM pi saMbhavai // 1282 // | evaM ca sattvavat puruSatvamapi yadyapi na kvacididAnI jJAnaprakarSasametaM dRSTaM, tathApyavirodhAt-virodhAbhAvAt | tenApi-jJAnaprakarSaNa sametaM saMbhavatIti na kazciddoSaH // 1282 // tadevaM puruSatvasya jJAnaprakarSaNa sahAvirodhamupadarya sAMprataM vaktRtvasya darzayannAha vayaNaM pi Na rAgAdINameva kajaM ti tehiM rahito vi / pagataM payaMpai jato koI majjhatthabhAveNa // 1283 // vacanamapi na rAgAdInAmevAdizabdAdveSAdiparigrahaH kArya yena tadbhAvAdrAgAdimattvAnumitistato'pyasarvajJatvaM sivet| kathaM na rAgAdInAmeva kAryamityAha-yato-yasmAttai-rAgAdibhirdoSairahito'pi ko'pi puruSo madhyasthabhAvena prakRtaMprakaraNAnurodhi kimapi prajalpati-viSayeNa viSayiNo lakSaNAt prajalpan dRzyate, tato vaktRtvasyApi jJAnaprakarSaNa sahAvirodha iti // 1283 // atra parasyAbhiprAyaM pracikaTayiSurAha // 419 // Jain Education Inter For Private & Personel Use Only ainelibrary.org
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education atu vikkhAeN viNA Na jaMpaI koi sA ya icchati / rAgo ya tatI tamhA vayaNaM rAgAdiputraM tu // 1284 // atha na vivakSayA vinA ko'pi jalpati, tathA darzanAbhAvAt, sA ca vivakSA icchA, vaktumicchA vivakSeti vyutpatteH, 'taI' iti sakA ca icchA rAgastasmAdvacanaM rAgAdipUrvakameva / turavadhAraNe / tathA ca satyasau vaktA asarvajJaH, sati rAgAdI sarvajJatvAnabhyupagamAt // 1284 // atrAha - suviNAdisu tI viNA jaMpati koI tahA vicitto ya / anna jaMpiya dIsaha annaM ca jaMpato // 1285 // svapnAdiSu AdizabdAnmadamUrcchAdiSu ca avasthAsu tayA-vivakSayA vinApi jalpati- jalpan dRzyate, tathA vicittazcavigatacittazca anyamanaska itiyAvat anyasmin - ghaTAdau prajalpitavye anyat-paTAdikaM prajalpan dRzyate tanna vacanaM vivakSA'vinAbhAvi tatazca kathaM rAgAdipUrvakameva tadbhavediti 1 // 1285 // atra parasyAbhiprAyamAhatatthavi ya atthi suhumA avaMtarAle ya kajjagammatti / tional
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 420 // Jain Education diparicANaM agiparikapaNA esA // 1286 // tatrApi ca-khApAdyavasthAsu vigatacittatAyAM cApi antarAle'sti kAcana sukSmA vivakSA / kimatra pramANamiti cet, Aha-kAryagamyA vacanalakSaNakAryAnumAnamatra pramANamiti bhAvaH / na hi vacanasya vivakSAmantareNAnyat kAra - Namasti, tatkathaM tAmantareNApi tadbhavediti / atrAha - 'diTThetyAdi' yadi hi tadAnImapi sA vivakSA bhavettatastasyAH svasaMviditakhabhAvatvAt tadAnImapyanubhavo bhavet, yathA tAkheva khApAdyavasthAsu kadAcidvivakSApUrvoktau / tathA ca dRzyante kecitprabuddhAvasthAyAM vaktAro 'yathA-' itthamitthaM nizi khapne tena saha taM taM tadabhiprAyamanusRtya jalpitamiti' / anyairapi uktam - " na cemAH kalpanA apratisaMviditA evodayante vyayante vA yena satyo'pi anupalakSitAH syuriti" / tasmAtsvasaMvedanapramANadRSTaH khApAdyavasthAsu kadAcidvivakSAvirahaH / yadapyuktam - kAryagamyeti tadapyasamIcInaM, vivakSAkAryatvenaiva vacanasyAprasiddhestathAvidhAtmaprayatna bhASAdravyamAtrahetukatvAt / tato dRSTasya - anubhUtasya vivakSAvirahasya parityAgenAdRSTasya-vivakSAsadbhAvasya parikalpanA eSA - pUrvoktA sA ca niviDajaDimAvaSTabdhAntaHkaraNatAsUcikA / Aha ca - " dRSTamarthaM vidhUyAnyadadRSTaM kalpayanti ye / mUDhAH piNDaM parityajya, te lihanti karaM vRthA // " iti // 1286 // abhyupagamyApi bhagavati vivakSAM doSAbhAvamAha- sarvajJasiddhiH // 420 // w.jainelibrary.org
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education parisuddhA esA rAgo'vi vadaMti samayasAraNNU / vihitANuTTANaparasta jaha tu sajjhAyajhANesu // 1287 // na cApyeSA-vivakSA parizuddhA satI rAgaH, api bhinnakramaH sa ca yathAsthAnaM yojita iti vadanti samayasArajJAH| siddhAntopanipatparijJAnakuzalAH, yathA vihitAnuSThAnaparasya svAdhyAyadhyAneSu varttamAnasya sAdhoH, tasmAdbhavantyapi bhagavati vivakSA na doSAya, parizuddhakharUpAyAstasyA rAgatvAyogAt // 1287 // api ca organ vivakkhA Naya kevaliNo maNassa'bhAvAto / avi NANapugi ciya ceTThA sA hoi NAyavA // 1288 // na ca kevalinaH - sarvajJasya manaH pUrvikA - bhAvamanaH kAraNikA vivakSA, kuta ityAha- manaso'bhAvAt - bhAvamanaso'bhAvAt api tu jJAnapUrvikaiva kevalajJAna pUrvikaiva / tataH sA vivakSA ceSTA - AtmaparispandarUpA bhavati jJAtavyA, na tvicchA, manasA hi paryAlocanamicchA loke'bhidhIyate iti / / 1288 // eto ci sA satataM Na pavattati taha ya saMgatatthA'vi / pattammi avaMjhaphalA parimiyarUvA ya sA hoti // 1289 // w.jainelibrary.org
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNIvRttiH // 421 // Jain Education In yata eva bhagavataH kevalajJAnapUrvikA vivakSA ata eva na sA satatam - anavarataM pravarttate, tathA saMgatAryApi yuktyupapannAbhidheyArthApi, satataM pAtre ca-dezanAyogye'vandhyaphalA-na vIjAdhAnAdiphalavikalA, tathA parimitarUpA ca puruSApekSayA sA bhavati, tathAhi - bhagavAn sarvajJo bhagavato gaNadharAn sakalaprajJAtizaya nidhAnabhUtAn Azritya " uppane iti ve ( 0i vetyA0 ) tyAdi" padatrayImevopadizati teSAM tAvanmAtreNaiva vivakSitArthAvagamasiddheH anyeSAM tu yathAyogyaM tAM prapaJcena, na tu yogyatAtiriktaM kimapi bhASata iti // 1289 // idAnIM paramataM dUSayitumanyathA zaGkamAna Aha rAgAdijoggatAjaNNamaha (mahettha ) tu vayaNaM Na saMgatamidapi / tajjoggatA Na aNNaM jaNeti puvAvara viroho // 1290 // athetthamAcakSIthAH- vacanaM rAgAdiyogyatAjanyaM, yato rAgAdiyogya eva puruSo loke vaktA dRzyate iti / atrAha - na saMgatamidamadhyanantaroktam / kuta ityAha- yasmAttadyogyatA - rAgAdiyogyatA nAnyat - rAgAdilakSaNa kAryAtirekeNa kAryAntaraM janayati, yadviSayA hi yA yogyatA sA tadeva kArya kartumISTe na kAryAntaraM tato mithyAtvAkulita cetasaH parasya khalvepa pUrvAparavirodhaH, tathAhi yadi sA rAgAdiyogyatA tarhi rAgAdilakSaNameva kArye janayatu kathamanyat sarvajJasiddhiH // 421 //
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In vacanalakSaNaM kAryaM janayatIti ? // 1290 // nanu yadi sa bhagavAn vItarAgaH sarvajJazca tatastasyaikAntena kRtakRtya tayA | prayojanAbhAvAttadvattayA prekSAvatAM vyApto vyAhAro na yukto, vyAharanti (ti) cedavazyaM prayojanApekSA, sA ca rAga iti kathaM vyAhArAnna rAgAdimattvAnumAnamityata Aha jaMpati ya vIyarAgo ya bhavovaggAhikammuNo udayA / teNeva pagAreNaM vedijjati jaM tayaM kammaM // 1291 // jalpati ca vItarAgo'pi san bhagavAn bhavopagrAhikarmaNaH - tIrtha karanAmasaMjJitasyodayAt, yat - yasmAttat-bhavo - | pagrAhi karma tenaivAglAnyA yathAvasthitavastudezanAlakSaNena prakAreNa vedyate - anubhUyAnubhUya kSayaM nIyate, yaduktamArSe - " taM ca kahaM veijjai agilAe dhammadesaNAIhiM"ti / tato bhavopagrAhi karmAnugatatayA kRtakRtyatA'bhAvAttatkSayArthaM zuddha| dezanApravRttiraviruddheti / syAdetad, na rAgAdikAryatvAdvacanAdrAgAdimattvAnumAnamapi tu vaktaryAtmani rAgAdervaktRtvasahacAriNo darzanAt, anyatrApi vaktRtvopalambhAt sahacAriNo rAgAderanumAnamiti, yadyevaM tarhi Atmani gauratvasahaca - ritasya vaktRtvasya darzanAdanyatrApi kRSNAdau vaktari gauratvamanumAtavyam / atha na yena kenacitsaha khAtmani dRSTaM vaktRtvaM 1 tacca kathaM vedyate aglAnyA dharmadezanAdibhiriti / jainelibrary.org
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahavRttiH // 422 // Jain Education In tasya sarvasyApi gamakaM, kiMtu yasmin sahacAriNi dRSTe dharme vyatiricyamAne vaktRtvamapi vyatiricyate tasyaiva gamakam, gauratve ca puruSAntarAvyatiricyamAne na vacanaM vyatiricyate tato na tasyAnumAnamiti, yadyevaM tarhi yathA kRSNAdI vaktari vRttidarzanAdvacanasya gauratvavyatireke'bhAvAsiddhistathA rAgAdirahite'pi jine virodhAbhAvato vacanasya vRcisaMdehAdrAgAdimattvavyatireke tasyAbhAvAsiddhistulyA, yadAha dharmakIrttiH - " tulyAvRtti tatsaMdehAbhyAmabhAvAsiddhiriti" / tadevaM vipakSe'pi puruSatvavaktRtvayorvRttisaMdehAt puruSAditvAdityayaM heturanaikAntika iti // 1291 // etadevopasaMharannAha - saMdiddhA vivakhAvAvittImassa hetuNo jamhA / tamhA saMsayahetU eso khalu hoi NAyavo // 1292 // yasmAduktaprakAreNa puruSatvAdilakSaNasya hetorvipakSAt sarvajJatvalakSaNAtsaMdigdhA vyAvRttistasmAdeSa- puruSatvAdilakSaNaH | saMzayaheturanaikAntiko bhavati jJAtavyaH // 1292 // 1 rAmarahite'pi / 2 sapakSavipakSavRttitvaM hi sAdhAraNAnaikAntikasya lakSaNaM, tatha puruSatvahetoH sapakSe rAgAdimati devadattAdau vipakSe ca tadrahite jinAdau vRttisaMbhavAt ghaTate eva / sarvajJa siddhiH // 422 // ainelibrary.org
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education siva tassevAbhAvA tato NivittI Na Nicchito so'vi / taDiseha gamANAbhAvA jaM so Na siddho ti // 1293 // svAdetat tasyaiva sarvajJatvalakSaNasya vipakSasyAbhAvAttato- vipakSAtsakAzAddhetornivRttiriti nAnaikAntikateti / atrAha - 'metyAdi' meM nizcitaH so'pi sarvajJatvalakSaNavipakSAbhAvo'pi / kuta ityAha- 'tatpratiSeSakapramANAbhAvAt' sarvajJapratiSedhakapramANAbhAvAt yat - yasmAtsarvajJAbhAvo na siddha iti // 1293 // tatpratiSedhakapramANAbhAvamevAhapaJcakkhaNivittIe tassAbhAvo Na gammatI caiva / jaM sovaladdhilakkhaNapaso no hoi tumhANaM // 1294 // pratyakSa nivRttyA tadviSayaM pratyakSamindriyajaM na pravRttamitikRtvA tasya sarvajJasyAbhAvo na gamyate eva, yasmAtsarvajJo na bhavati yuSmAkamupalabdhilakSaNaprAptaH, sarvathA tasyAnabhyupagamAt na cAnupalabdhilakSaNaprAptAnAM pratyakSanivRttyA abhAvaH zakya ApAdayituM, dharmAdInAmapyevamabhAvApatteH / apica, sarvadarzino hi pratyakSaM vyAvRttaM dezAdiviprakRSTAnAmapyabhAvaM sAdhayati, tasya sakalavastuviSayatvAt // 1294 // Naya savavisayasiddhaM paJcakkhaM tassa abbhuvagame ya / jainelibrary.org
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 423 // Jain Education siddho ci savaNNU paDiseho kaha Nu etassa ? // 1295 // na ca tatsarvaviSayaM pratyakSaM yuSmAkamiSTam, anabhyupagamAt, abhyupagame ca tasya - sarvaviSayasya pratyakSasya nanu siddha eva sarvajJaH, tadvataH sarvajJatvAt / tataH kathaM nu tasya sarvajJa (sva) pratiSedhaH 1 // 1295 / / anumAnamadhikRtyAhaaNumANavi tadabhAvaNicchao Neva tIratI kAuM / tappaDibaddha liMgaM jaM No paccakkhasaMsiddhaM // 1296 // anumAnenApi pramANena tadabhAvanizcayaH - sarvajJAbhAvanizcayo naiva kartuM zakyate, kuta ityAha- tatpratibaddhaM sarvajJAbhAvapratibaddhaM liGgaM yat - yasmAt na pratyakSasaMsiddham, tathAhi sarvatra sarvadA ca sarvajJAbhAvasya pratyakSato nizcayAbhAve kathaM tadavinAbhAvi liGgaM pratyakSato nizcetuM zakyata iti ? / anumAnena tu tadavinAbhAviliGganizcayAbhyupagame'navasthAprasaktiH, tasyApi liGgabalena pravRtterliGgasya ca vivakSitasAdhyena saha pratibaddhasyAnyato'numAnAnnizvetavyatvAt, tasyApi cAnyasyAnumAnasyaivameva pravRttiriti // 1296 // gammati Na yAgamAto tadabhAvo jaM tao Na tavisao / vihipaDisedhapahANo kajjAkajjesu so iTTho // 1297 // sarvajJasiddhiH // 423 //
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamyate na cAgamAtsakAzAttadabhAvaH-sarvajJAbhAvo, yad-yasmAt 'tao tti' saka Agamo na tadviSayo-na vstubhaavaabhaavniitivissyH| kuta ityAha-kAryAkAryeSu-karttavyAkarttavyeSu yato vidhipratiSedhapradhAnaH saH-Agama iSTa iti // 1297 // uvamANeNa'vi tadabhAvanicchao Neva tIratI kaauN| tassarisagammi diTTe aNNammi pavattai tayaMpi // 1298 // ___upamAnenApi tadabhAvanizcayaH-sarvajJAbhAvanizcayo naiva kartuM zakyate, kuta ityAha-yasmAttatsadRze-vivakSitapariraSTapadArthasadRze anyasmin dRSTe sati takat-upamAnaM vivakSitapUrvadRSTapadArthasAdRzyaviSaye pravartate / idamuktaM bhavatipratyakSaparidRSTa eva sAdRzyaviziSTe vastuni tadupamAnaM pramANamiSyate, na ca tadabhAvaH pratyakSasiddho, nApi sAdRzyavi| ziSTaH, sAdRzyasya vastudharmatvAditi // 1298 // arthApattimaGgIkRtyAha diTro suo va attho Nahi tadabhAvaM viNA na saMbhavati / atthAvattI'vi tao Na gAhigA hoi etassa // 1299 // / dRSTaH zruto vA'rtho yadantareNa nopapadyate yathA-kASThasya bhasmavikAro'gnerdahanazaktimantareNa so'rthApattiviSayaH, na Jain Educat i on For Private Personel Use Only paww.jainelibrary.org
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 424 // Jain Education ceha yasmAt dRSTaH zruto vA'rthastadabhAvaM - sarvajJAbhAvaM vinA na saMbhavati, api tu saMbhavatyevetyarthaH / tasmAnnaitasya sarvajJaHbhAvasyArthApattirapi grAhiketi // 1299 // abhAvapakSamAha - jo'viya pamANapaMcagaNivittirUvo mato abhAvoti / soviya jaM Niruvakkho Na gamati tA niyayaNeyaM tu // 1300 // yospi ca pramANapaJcakanivRttirUpoM mato'bhAvaH SaSThapramANAkhyaH so'pi yat - yasmAnnirupA rUpaH - sakalAkhyopA| khyAvikalaH 'tA' tasmAnnijaM jJeyaM na gacchati-na paricchinatti, paricchittirhi jJAnasya dharmo nAbhAvasyeti / syAdetat, | abhAvapariccheda kajJAnajanakatvamasyeSyate na sAkSAdabhAvaparicchedakatvaM tenoktadoSAbhAva iti cet, na, tajanakatvasyAnupapatterna cAsya tajjananazaktirasti ekAntatucchatvAt anyathA tatucchatvavirodhAt // 1300 // apica, so'bhAvojJAtaH san abhAvaparicchedakaM jJAnaM janayet nAjJAto, nahi dhUmaH khajJAnamantareNAgniviSayaM jJAnaM janayati / tataH kimityAha yaso tIrai gAuM akkhaM va Na ya'nnahA kuNati kajjaM / virahA imI (ava) bhAve so kahamabhAvoti ? | 1301 // sarvajJasiddhiH // 424 //
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ CARDA M na ca saH-pramANapaJcakanivRttirUpastuccho'bhAvo jJAtuM zakyate, tasya nirupAkhyatayA karmatvazakti(tya)yogAt / / syAdetat , ajJAta eva san so'bhAvaHsvakArya kariSyatIti, ythendriymiti| tatrAha-'netyAdi' na cAkSamiva-indriyamiva anyathA-ajJAta eva san kAryam-abhAvaparicchedakajJAnalakSaNaM karoti / kimityAha-zaktivirahAta ekAntatucchatayA kAryajananazaktyabhAvAt / bhAve vA asyAH-kAryajananazaktariSyamANe so'bhAvaH kathamabhAvo bhavet ?, naiva bhaveditibhAvaH, zaktisamAvezato bhAvarUpatApatteH / anyaca, abhAvAdabhAvaparicchedakaM jJAnaM bhavatIti / kimuktaM bhavati ?|bhAvAnna bhavatIti, prasajyapratiSethasya nivRttimAtrAtmakasya kriyaaprtissedhmaatrnisstthtvaat| tatazcaivaM kAraNapratiSedhato'bhAvaparicchedakasya jJAnasya nirhetukatvAbhyupagamApattitaH sadA sattvAdiprasaGga iti yatkiMcidetat // 1301 // pratiSedhaka eva parokta pramANe hetorvizeSaviruddhatAM darzayati so so ceva Na hoI puru(ri)sAdittA tu devadatto cha / evaM ca viruddho'vi hu lakkhaNato hoti eso tti // 1302 // 11 sa:-vivakSito karddhamAnakhAmyAdiH sa eva na bhavati-sarvajJa eva na bhavati, puruSAditvAt , devadattavat / evaM ca ukte-15 nava prakAreNa lakSaNato-'viruddho'sati kAdhana' iti vizeSaviruddhalakSaNato viruddho'pyeSaH-puruSatvAdiko heturbhavati / OSALOCRACROSSES STMAL Jain Education irani For Private Personel Use Only M ainelibrary.org.
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH | siddhiH // 425 // na ca vAcyamatra dRSTAntasya sAdhyavikalatA, vivakSitasAdhyaviziSTasyaiva tasya dRSTAntatvena vivakSaNAt // 1302 // adhikRtameva pratiSedhakaM pramANamadhikRtya dRSTAntasya saMdigdhasAdhyatAmudbhAvayati Na ya devadattanANaM paccakkhaM jeNa Nicchayo tammi / eso asavaNNu cciya NAtaM'pi Na saMgataM teNaM // 1303 // | na ca devadattajJAnaM pratyakSaM yena tajjJAnapratyakSatvena tasmin devadatte nizcayo bhavet yathaipo'sarvajJa iti, tena kAraNena jJAtamapi-udAharaNamapi na saMgatamiti // 1303 // syAdetat, yadyapi devadattasya jJAnaM na pratyakSaM tathApi kAyavAkarmavRttyA tasyAsarvajJatvanizcayo bhavatItyetadAzaGkayAha ___Na ya kAyavayaNaceTTA guNadosaviNicchayammi liMgaM tu| ___jaM buddhipuvigA sA NaDammi vabhicAriNI diTTA // 1304 // na ca kAyavacanaceSTA guNadoSavinizcaye liGgam , kiM kAraNamityAha-yat-yasmAt sA kAyavacanaceSTA buddhipUrvikA riyavikA | satI vyabhicAriNI dRSTA, naTe iva sabhAyAm // 1304 // 1 kRta0 iti ka pustke| RSSIA4ANG // 425 // Jain Education Internet
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ siya takkAlammi tao teNeva samaNNito tu bhAveNaM / taNo takkAlamiva rUvagamAdIsu gehIto // 1305 // syAdetat, tatkAle - tathAvidhakAyavacanaceSTAkaraNakAle 'tao tti' sako naTastenaiva bhAvena guNarUpeNa doSarUpeNa vA samanvitaH tanna kAyavacanaceSTA guNadoSavyabhicAriNIti / atrAha - 'tanno iti' yadetaduktaM 'tatkAle tenaiva bhAvena yukta' iti tanna / kuta ityAha- tatkAle'pi tathAvidhakAyavacanaceSTAkaraNakAle'pi rUpakAdiSu AdizabdAtsuvarNAdiSu ca gRddhe:- abhikAGkSAyA bhAvAt // 1305 // apica - bhUmigaM pi hu naccaMti NaDA jato tato evaM / avagamammi pAvati savaNNuttaM'pi tesiM tu // 1306 // yat - yasmAt kAraNAtsarvajJabhUmikAmapi saMsadi 'hu' nizcitaM naTA nRtyanti tata evamabhyupagame sati tatkAle sa tena bhAvenopeta isaGgIkAre sati prApnoti sarvajJatvamapi teSAM naTAnAM tathA ca sati taba svAbhyupagamakSitiriti // | 1306 // upasaMharati paDase gaMpi mANaM mANAbhAsaM tu daMsitaM evaM /
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma saMgrahaNIvRttiH // 426 // tA aNivAsthisase siddho savaNNubhAvo'vi // 1307 // evamuktaprakAreNa pratiSedhakamapi mAnaM-pramANaM pramANAbhAsameva darzitam / turevakArArthaH / 'tA' tasmAdanivAritaprasaraH siddha eva sarvajJabhAva iti / apivakArArtho bhinnakramazca sa yathAsthAnaM yojita iti / sthAdetat kathamanivAritaprasaraH siddhaH sarvajJabhAvo yAvatA yathA tatpratiSedhakaM pramANaM na vidyate tathA tatsAdhakamapIti, tadayuktam, vikalpAnupapatteH, tathAhi - tatsAdhakaM pramANaM kiM bhavata eva na vidyate ? utAho sarvapramAtRNAm ?, tadyadi bhavata eveti tarhi siddhasAdhyatA, bhagavataH parokSatvAt, bhaktazca samyak pravacanArthAnadhigateH / atha sarvapramAtRNAmiti pakSaH, so'pyayuktaH, tacetasAmapratyakSatvAt tatpratyakSatAmantareNa teSAM tadabhAvanizcayAnupapatteH / tatpratyakSatAbhyupagame ca tasyaiva sakalapramAtRcetaH pratyakSataH sarvajJatvamiti na tatsAdhakapramANAbhAvaH // 1307 // nanu kimanena vAgjAlena ?, evaM hi pradhAnezvarAdInAmapi pratiSedhAnupapatteH, tasmAdyatkiMcidetat, tadapyayuktam, teSAM yuktibhiranupapadyamAnatvAt, atIndriyopalambhakapuruSavacanatastatpratiSedhopapatteztha, anyacca - vejjagajotisasatthaM atiMdiyatsusaMgataM'pi kahaM / jujjati ? atiMdiyatthaSNupurusavirahammi vattavaM // / 1308 // sarvajJasiddhiH 426 //
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vaidyakajyotiSazAstramapi' vaidyakazAstrANi jyotiSazAstrANi ca atIndriyeSu-indriyAtikrAnteSu abhidheyeSu atIndriyArthajJAyakavirahe-sarvajJAbhAve itiyAvat kathaM nu saMgata-saMgatAni nizcitavivakSitAbhidheyAni yujyante iti vaktavyaM ?, naiva kathaMcanApi yujyante iti bhAvaH, 'saMgataMpIti' apibhinnakramaH sa cAdAveva yojitaH // 1308 // atra parasyAbhiprAyamAha vuDDaparaMparato ciya aha taM AdIeN NicchiyaM keNa ? / aMdhANa paraMparao Nahi rUve muNai dIho vi // 1309 // atha vRddhaparaMparAta eva vaidyakAdizAstrANAmatIndriyeSvartheSu saMgatatvamiti pratipadyethAH, atra AcArya Aha-taM AdIe' ityAdi, tat-vaidyakAdizAstramAdau-prathamataH kenAtIndriyeSu artheSu nizcitaM ?, naiva kenacit , sarvasyApi rAgAdidoSaparItatayA atIndriyArthadarzanalakSaNalocanAbhAvenAndhatulyatvAt / etadeva prativastUpamayA spaSTayati-'aMdhetyAdi' na hyandhAnAM paraMparako dIrgho'pi 'rUpe' rUpaviSaye kimapi 'muNati' jAnAti / "jJo jANamuNAviti" prAkRtasUtrato jnyaadhaatormunnaadeshH| atrAndhatulyAH sarve'pi puruSAsteSAMrAgAdimattayA'tIndriyArthadarzanalakSaNalocanAbhAvAt , rUpakalpA dharma, 72 Jain Education indTObi For Private Personel Use Only POjainelibrary.org
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha- atIndriyA arthA iti // 1309 // atha manyethAH-khata eva tatra jyotiSAdizAstramAtmIyamarthaM kasmaicit puruSAya NIvRttiH niveditavat , sa cAnyebhyastamartha, te cAnyebhyastenAdoSa iti, atrAha na ya taM sayaM kaheI mamesa attho aceynntnnto| // 427 // __puriseNa vivecijai eso tu matIviseseNa // 1310 // na ca tat-jyotiSAdizAstraM khayamAtmIyamartha kathayati yathA-'mama eSo'rtho nAnyaH' iti, kasmAnna kathayatItyata Aha-acetanatvAt , ghaTAdivat , kiMtu puruSeNaiva mativizeSeNaiva vivecyate, yathA 'eSo'syArtho nAnyaH' iti / turaavadhAraNe bhinnakramazca, sa ca yathAsthAnaM yojitH||1310 // nanu yadi puruSeNArtho vivecyate tarhi kimatra sUrNa ?, na |hi puruSA nAbhyupagamyanta ityAha Naya sAmaNNamatIe vivecituM tIratI tato paDhamaM / suvivecita siTe uNa tahA gaho hotimIe vi // 1311 // na ca sAmAnyamatyA-sAmAnyajJAnena 'tao tti' sako'rthaH prathamaM vivecayituM zakyate, tasya tadagocaratvAt , kiMtu mativizeSeNa-jJAnavizeSeNAtIndriyArthadarzanalakSaNena, tena ca mativizeSeNa suvivecya ziSTe-kathite sati punastasminnarthe 5%E-RORSCORRECACACCAS // 427 // En Edanemo For Private Personal use only www.janelibrary.org
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ asyA api sAmAnyamateho bhavati / nanu yadi prathamataH sAmAnyamatena viSayaH so'rthastarhi atIndriyArthadarzinA api suvivecya ziSTaH san kathaM pazcAt viSayo bhavatIti ? / naiSa dossH| dRSTatvAt // 1311 // tathAcAha aMdho vi aNaMgheNaM samma kahiyaM kahaMci rUvaM pi| paDivajittu pasAhai tahAvidhaM kaM pi vavahAraM // 1312 // andho'pi-cakSurvikalo'pyanandhena-sacakSuSA samyak kathitaM sat kathaMcit-sAmAnyAkAraNa rUpamapi pratipadya tathAvidhaM kamapi vyavahAraM sAdhayati // 1312 // tathAhi jasserisA dasAo so sukkapaDo imo Naya imo tti / evaM viNicchiyamatI dIsati loe vavaharaMto // 1313 // yasya paTasya khalvIdRzA-evaMvidhasparzAdiguNopetAH dazAH santi so'yaM zuklapaTo na tvayamityevaM nizcitamatirvyavaharan loke dRzyate // 1313 // evaM ime vi vijAdigA ihaM smmnnaannipuvaato| RECARRC-RSA Jain Education Jainelibrary.org
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvana dharmasaMgrahaNIvRttiH // 428 // uvadesato payahA pAraMparae Na tu viseso // 1314 // evam-anandhopadezAt pravRttAndha iva ime'pi vaidyAdikA AdizabdAt jyotiSAdaya iha-jagati samyagjJAnipUrvataHsamyagjJAnI-atIndriyArthadarzI pUrva-prathamataH pravartakatayA kAraNaM yasyopadezasya tasmAdupadezAt pravRttAH, tata Urddha paraMparake tu na vizeSaH, sarveSAmapi rAgAdidoSasacivatayA'tIndriyArthadarzanaM prati tattvato'ndhatulyatvAt , mUlopadezAnusAreNaiva pravRtteH // 1314 // punarapyatra para Aha __savaM tikAlajuttaM tIyAdisu kaha ya tassa paccakkhaM ? / tesimabhAvAto ciya bhAve tItAdimo kiha Nu // ? 1315 // sarva vasta trikAlayuktaM, tatazca kathaM tasya bhagavataH sarvajJasya pratyakSamatItAdiSu-atItAnAgateSu bhAveSu pravartate ?, naiva pravartata itibhAvaH / kutaH ityAha-teSAm-atItAdInAM vivakSitakAle'bhAvAt-asattvAt / bhAve vA kathaM nu te bhAvA atItAdayo bhaveyuH ?, kiMtu vartamAnA eva, tadanyavartamAnabhAvavat // 1315 // atrAcArya Aha tesimabhAvo tu musA vatthu jato davapajjavasahAvaM / bhedAbhedo ya miho atthi ya taM vattamANe vi // 1316 // // 428 // Jain Education For Private & Personel Use Only Inaw.jainelibrary.org
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education teSAmatItAdInAM bhAvAnAmabhAva iti yaduktaM tanmRSaiva / turevakArArthI bhinnakramazca / kathaM mRSetyata Aha- 'vatthu | ityAdi' yato- yasmAt vastu dravyaparyAyasvabhAvam - anuvRttivyAvRttisvarUpaM, tayordravyaparyAyayormithaH - parasparaM bhedAbhedau, anyo'nyavyAptibhAvAt, anyathA'tyantavailakSaNyApatteraikyApattervA vastutvAyogAt, ekAntanityasyAnityasya vA sarvathA | vijJAnAdikAryAyogAt, yathoktaM prAk / tatazca tadatItAdikaM vastu varttamAne'pi varttamAnakAle'pi kathaMcidasti, tato na kazciddoSaH // 1316 // doSAbhAvameva bhAvayannAha - sayalAtItAvatthAjapaNaM pAraMpareNa jamidANiM / esANa ya evaM ci jaNagaM khalu hoi nAtavaM // 1317 // yat - yasmAt idAnIM varttamAnaM vastu pAraMparyeNa sakalAtItAvasthAjanyaM, tathA evameva-uktaprakAreNa pAraMparyeNetiyAvat sarvAsAmapi eNyatInAmavasthAnAM janakaM khalu bhavati jJAtavyam // 1317 // tatazca, tI tI sattIe (ti) pAvitaM jaM ca pAvihiti sA sA / taM taM tao viyANa AvaraNAbhAvato ceva // 1318 // tayA tayA zaktyA'vasthArUpayA pAraMparyeNa yat khalvidAnIM varttamAnaM vastu prApitaM - DhaukitaM yaca karmmatApannamidA jainelibrary.org
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha nImeva vartamAnaM vastu sA sA'vasthA prApsyati, tA tAmavasthAmatItAmanAgatAM ca 'tao tti'sakaH sarvajJastajjJAnaviva- sarvajJaNIvRttiH ndhakAvaraNAbhAvAt vijAnAti, kathaMcittAsAmavasthAnAmidAnImapi vidyamAnatvAt , paryAyasyApyekAntato vinAzA- siddhiH |bhAvAt / 'tammi ya aniyattaMte na niyattai savahA so vi' iti vacanaprAmANyAt // 1318 // athocyeta-kathametada-18 // 429 // vasIyate dravyaparyAyakhabhAvaM vastviti ?, etadAzaGkaya vipakSe bAdhakamAha pAvati tassAbhAvo mUlAbhAvAto ahava egattaM / egaMtato tti evaM kahaM Nu addhAdibhedo vi ? // 1319 // hai yadi dravyaparyAyakhabhAvaM vastu neSyate kiMtu paryAyamAtraM dravyamAnaM veSyeta tarhi paryAyamAtrAbhyupagame tasya vastuno' bhAva eva prApnoti, mUlAbhAvAt , pUrvabhAvasya niranvayavinAzAbhyupagame sati sarvathA tadalAbhAt / athavA yadi kevalaMdravyamAtramiSyata ityarthaH ekAntataH, ekatvaM-samayAtItatvAdiparyAyabhedamAtrasyAbhAvaHprApnoti, sarvathA paryAyAnabhyupagamAt / tata evamekAntata ekatve sati kathaM nu addhAbhedo'pi-kAlabhedo'pi, so'pi bhedo na prApnotItiyAvat / // 429 // tasmAt dravyaparyAyakhabhAvaM vastu // 1319 // evaM tItANAgatarUvaM pi kahaMci asthi dvss| KOREGISLAMSAROKAR For Private & Personel Use Only
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education yatItAdiabhAvopajjAyAvekkhato jutto // 1320 // evaM sati dravyaparyAyarUpatve satItiyAvat atItAnAgatamapi rUpaM kathaMcittatsaMbandhavIjatayA asti dravyasya, tato na yathoktapratyakSapravRttyabhAvalakSaNadoSAvakAzaH, yaccoktaM- 'bhAve'tItAdi so kiha Nu tti' tadapAkartumAha-'nayetyAdi' na ca evaM sati atItAdyabhAvaH - atItAnAgatAbhAvo yuktaH, kiMtvayukta eva kuta ityAha- paryAyApekSAtaH / etaduktaM bhavati - yadyapi kathaMcittatsaMbandhanimittatayA atItAnAgatamapi rUpaM dravyasya vidyate tathApyudbhUtatathApariNatilakSaNaparyAya vinAzAdyapekSayA atItAditvavyavahAro'pi na virujyata iti // 1320 // upasaMhAramAhaevaM vaM savaM evaM ci gehaI tao jamhA | tItAdisu sammaM vavaNNaM tassa paccakkhaM // 1321 // evaMrUpaM - mitho bhinnAbhinnadravyaparyAyasvabhAvaM sarve - sakalabhuvanodaravartti vastu evameva sakalAtItAvasthAjanyatayA sakalai pyavasthAjanakatayA ca yasmAt 'tao tti'sakaH sarvajJo gRhNAti 'tA' tasmAdatItAdiSu - atItAnAgateSu bhAvepu tasya - sarvajJasya pratyakSaM samyak upapannamevetisthitam // 1321 // abhyupagamyApi sarvathA'tItAnAgatAnAmidAnImabhAvaM prakRte doSa (pA) bhAvamAha w.jainelibrary.org
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 430 // tIe tIyatteNaM aNAgate teNa ceva rUveNaM / does jaM te dANiM gahaNe vi Na tesi tadabhAvo // 1322 // yat-yasmAttAn bhAvAn atItAn atItatvena, anAgatAn tenaiva - anAgatatvalakSaNena rUpeNa gRhNAti, anyathA tadbhAntatvaprasaGgAt tasmAt 'dANiM ti' idAnIMzabdasya " lopo'raNye" iti yogavibhAgAdAderikArasya lope, "no Na" iti nakArasya Natve ca 'dANimiti' rUpaM bhavati, taduktam - " lopa idAnIMzabde yogavibhAgAdihAdeH syA" diti / tata idAnIM - saMprati teSAm - atItAdInAM grahaNe'pi na tadabhAvaH - atItAdirUpatvAbhAvaH, yadi hIdAnImapi tadbhAvaH syAttadA tadabhAvaH prasajyate nAnyatheti // 1322 // athocyeta - kathamatItAnAgatAn bhAvAn ekAntenAvidyamAnAnapi paricchindantadviSayaM jJAnaM sphuTAbhaM bhavati, atyantaparokSaviSayatayA hi tat jJAnamasphuTAbhameva bhavitumarhati tathA ca sati tasya pratyakSatvavyAghAta iti, tadasamIcInam, atyantaparokSaviSayasyApi jJAnasya sphuTAbhatvenopalabhyamAnatvAt yata Aha Jain Education Intushardd mu ya ghamma diTTe piMDakapAlAdie ihaM kovi / paJcakkheNa vi patibhANANI tA saMbhavai etaM // 1323 // sarvajJasiddhiH // 430 // Weainelibrary.org
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education yasmAdiha-jagati ko'pi pratibhAjJAnI pratyakSeNApi AstAM parokSajJAnenetyapizabdArthaH, muNati - jAnAti, ghaTe dRSTe || sati piNDakapAlAdIn paryAyAn, AdizabdAt yathAkramamatItAnAgatAH zivakazarkarAdayaH paryAyA gRhyante, na ca tattathAparicchindadapi parokSaM yujyate, tathA'nabhyupagamAt / 'tA' tasmAdetadapi kevalajJAnaM sakalAtItAnAgataparyAyANAmavidyamAnAnAmapi grAhakaM sphuTAbhameva saMbhavatIti na kazciddoSaH // 1323 // atraiva matAntaraM pratipAdayannAha - tu asaM suviNAdisu jaha phuDAbhametaM ti / toci paJcakhaM bhAMti taM vIyarAgassa // 1324 // anye tvAcAryA mAyAsUnavIyA yathA svapnAdiSvAdizabdAtkA mazokAdyavasthAparigrahaH etat -jJAnaM viSayAsattve'pi sphuTAbhamitiH- evamasatkhapi atItAnAgateSu viSayeSu vItarAgasya tat - kevalajJAnaM sphuTAbhaM bhaNanti, ata eva ca sphuTAbhatvAdeva ca tat - pratyakSaM bhaNanti - pratipAdayanti, pratyakSazabdasya hi pravRttinimittamarthasAkSAtkAritvaM yathA gozabdasya khurakakudAdimattvaM taccArthasAkSAtkAritvaM vItarAgajJAne'pyaviziSTaM tataH kathamiva na tat pratyakSaM bhavediti / tathA ca tairuktam - " bhAvanAbalataH spaSTaM, bhayAdAviva bhAsate / yatspaSTamavisaMvAdi, tatpratyakSamakalpakam // 1 // " iti, asthAyamarthaHspaSTaM spaSTagrAhyAbhAsaM yanmanovijJAnaM tatpratyakSam kutastasya spaSTAbhatvamityata Aha- 'bhAvanAbalataH ' bhAvanAyAM balaM - w.jainelibrary.org
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 43 // sAmarthya, prakarSazca bhAvanAyAH sAmarthya, tasmAt bhAvanAbalAt spaSTaM tanmanovijJAnaM bhavati / 'bhayAdAvive'tyanena dRSTA sarvajJantena bhAvanAnimittakaM spaSTAbhatvaM prasiddhaM darzayati / tacca bhrAntamapi bhavati, tathAhi-asatyavikalparUpamapi mano- lAsiddhiH vijJAnaM bhAvyamAnaM spaSTapratibhAsaM bhavatyeva, naca tat pratyakSamatastannivRttyarthamAha-avisaMvAdi-visaMvAdarahitaM, tatpratyakSamakalpakaM-nirvikalpakam , akalpakatA ca sphuTAbhatvena tanmatApekSayA draSTavyA, etaduktaM bhavati-bhAgavatamapi jJAnaM bhAvanAprakarSavazAdvizadAbhaM pramANaparizuddhaviSayatayA cAbhrAntamataH pratyakSamiti / kathaM punarbhAvanAvalato manovijJAnasya spaSTAbhatA bhavatIyetadAzaGkAnivRttyarthaM yaduktaM-'bhayAdAviveti' tayAkhyAnAyaiva tairuktm-"kaamshokbhyonmaadcaursvpnaadyupplutaaH| abhUtAnapi pazyanti, purato'vasthitAniva // 1 // yathAviplavamAvegapratipattipradarzanAt / parokSagatisaMjJAyAM, tathA vRttaradarzanAt // 2 // tasmAdbhUtamabhUtaM vA, yad ydevaatibhaavyte| bhAvanApariniSpattI, tat sphuTAkalpadhIphalam // 3 // " iti, amIpAM cAnuSTubhAmayaM saMkSepArthaH-caurakhamonAma yatra khapne caurAnabhimukhamApatataH pazyati, AdizabdastadanyaivaMvidhaprakArasUcanArthaH, taiH kAmAdibhirupaplutA abhUtAnapi-avidyamAnAnapi purato'vasthitAniva priyatamAdIn bhAvAn pazyanti / kathaM punaretadavasIyate purato'vasthitAniva tAMste pazyantItyata Aha-'yathetyAdi ||431 // | AvegaH-saMbhramaH kAyAvasthAvizeSo romAJcalakSaNaH kampalakSaNo vA, pratipattiH-darzanAnurUpamanuSThAnaM kAntAkaNThAkarSaNAdi kasko vetyAbhASaNaM, sAhaMkArazca khagAdiparigrahaH, anayoryathAviplavaM-kAmAdiviplavAnatikramaNa darzanAt / Jain Education inhalalal For Private Personal Use Only
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ -SERIALSCREE yathAviplavamAvegapratipattidarzane'pi kathaM pratyakSavat spaSTAmaM teSAM darzanamityAha-parokSasya gatiH-jJAnaM tasyAH saMjJAzanizcayastasyAM satyAM tena prakAreNa vRtteH-pravRtterAvegAdirUpAyA adarzanAtU, tasmAt bhUtamabhUtaM vA yat yadevAtizayena bhAvyate tata bhAvanAprakarSe sati sphuTAkalpakadhIphalaM-sphuTAyA akalpikAyA dhiyo heturbhvtiityrthH| tatra yata asatyaM tat pUrvavijJAnArUDhaM tasmAdavyatiriktamuttarajJAnasya heturbhavati, yat punaH sat tat bhAvyamAnaM khabhAvenaiva heturbhavati, na jJAnarUDhatayeti kRtaM prasaGgena // 1324 // tadevaM kevalajJAnaM yathopapannaM bhavati tathA'bhidhAya sAMprataM sAkArAnAkAratAcintayA tadabhidhAtumupakramate taM paNa visayAgAraM so ya imasseva ghnnprinnaamo| Natu biMbasaMkamAdI poggalarUvattato tassa // 1325 // tata-kevalajJAnaM punaHzabdo vaktavyatAntarapradarzanArthaH, viSayAkAraM-viSayasya paricchedakatayA saMbandhI AkAro yasya tadviSayAkAram / kaH punarasyAkAra iti cet ata Aha-sa cAkAro'syaiva jJAnasya vivkssitvissygocro| grahaNapariNAmaH, anyathA tadabhAvAvizeSataH sarvasya sarvArthaparicchittiprasaktyA sarvajJatvaprasaGgAt / anye tyAhuH-"viSaya-17 bimbasaMkramAdirAkAra" iti, tanmataM dUpayitumAha-'na u' ityAdi natu bimbasaMkramAdi-bimbasaMkrama AdizabdAt Jain Educatio n al For Private & Personel Use Only Tww.jainelibrary.org
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 432 // Jain Education vimbasadazavimbotpAda AkAraH / kuta ityAha- tasya vimbasya pudgalarUpatvAt / vimvaM hi cakSurviSaya AkAra ucyate, cakSupazca viSayo rUpaM, rUpaM ca sparzAdyavinAbhAvi sparzAdimantazca pudgalAH, "rUparasagandhasparzavantaH pudgalA" iti vacanAt / tasmAt pudgaladharma eva vimvaM tatsaMkramAdyabhyupagame cAnekadoSaprasaGgaH tathAhi -- dharmAstikAyAdInAmamUrttatayA vimbaM na saMbhavatyevetyavyAptiH yeSAmapi ca ghaTAdInAM vimbaM saMbhavati teSAmapi jJAne vimvasaMkrAntI nirAkAratAprasaGgaH, viSayasadRzavimbotpAdAbhyupagame ca jJAnasyApi viSayasyeva paugalikatvaprasaGga iti // 1325 // syAdetat, na viSayavimvasaMkramarUpo jJAne AkAro manyate yena viSayasya nirAkAratA prasajyeta, nApi viSayasadRzavimbotpAdo yataH paugalikatvaM jJAnasyApyApadyeta, kiMtvAdarza ivAGganAvadanasya viSayasya praticchAyAsaMkramo jJAne AkAra ityata Aha biMbapaDicchAyA vA poggalajogaM viNA Na saMbhavati / avagame ya sociya Avajjai gahaNapariNAmo // 1326 // 'viSetyAdi' vAzabdo'pAsyapakSAntarAbhyuccaye / bimbapraticchAyA pudgalayogaM - bimbapraticchAyA pariNAma yogya pugalasaMbandhaM vinA-antareNa na saMbhavati, uktaM cAcAryeNaivAnyatra - " na baGganAvadanacchAyANu saMkramAtirekeNAdarzake'nyastatpra jJAnadarzanayoH sA kArAnA kArate // 432 //
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ UCROMEMORCHAR tivimbasaMbhavo'mbhasi vA nizAkarabimbasyeti / paramamunibhirapyuktam-"sAmA u diyA chAyA abhAsuragayA nisiM tu kAlAbhA / sacciya bhAsuragayA sadehavaNNA munneyvaa||1||je AyarisaMtatto (Arisassa aMto) dehAvayavA havaMti saMkaMtA / tesiM tatthuvaladdhI pagAsajogA na iyarasse // 2 // ti"tathA ca sati sa evAvyAptidoSo, dharmAstikAyAdI nAmapaugalikatayA tatpratibaddhacchAyApudgalAbhAvAt / atha viSayapraticchAyApariNAmayogyapudgalasaMbandhamantareNApi jJAne viSayapraticchAyAbhyupagamyate tatrAha-abhyupagame ca pudgalayogaM vinApi viSayapraticchAyAyAH sa evApadyate grahaNapariNAmalakSaNa AkAraH, taduktamAcAryeNaivAnyatra-"tatpratibaddhavastusaMkramAbhAve ca pratibimbAbhAve asmadabhyupagamAkArasiddhireveti" // 1326 // yeSAmapi mUrtAnAM praticchAyApariNAmayogyapudgalasaMbandhasaMbhavaH tatrApyavyAptidoSamAha Na ya tassa Neyajogo chAyANUhi pi vippgrisaato| aNupabhitisu'bhAvAto geyANaMtattao ceva // 1327 // 1 zyAmA tu divA chAyA abhAkharagatA nizi tu kAlAbhA / saiva bhAsvaragatA svadehavarNA jJAtavyA // 1 // ye AdarzasyAntadehAvayavA bhavanti saMkrAntAH / teSAM tatropalabdhiH prakAzayogAnnetarasya // 2 // dharma, 73 Jain Education in For Private Personel Use Only Ndainelibrary.org
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 433 // NANassa piMDabhAvo siddhANa ya jogasaMbhavAbhAvA / te sAvaraNapasaMgA sesaparicchedavirahA ya // 1328 // na ca tasya - sarvajJajJAnasya chAyANubhirapi chAyANupakSe'pi jJeyayogo - jJeyasaMbandhaH saMbhavati / kuta ityAhaviprakarSAt - dezAdiviprakarSabhAvAt / tathA aNuprabhRtiSu ca - sUkSmadravyeSu chAyApudgalAnAmabhAvAt na tairyogaH / sthUleSu hi chAyANusaMbandho, na sUkSmeSu tathAdarzanAditi / tathA jJeyAni pudgaladravyarUpANyapyanantAni tato yugapattattatpra|tibaddhacchAyAparamANu saMkramAbhyupagame teSAM chAyANUnAM parasparaM piNDabhAvasaMbhavAt jJAnasya - paricchedasya piNDabhAva eva prApnoti na tu vaiviktayaM, viSayapraticchAyAdhInA hi viSayaparicchittistathA'bhyupagamAt viSayapraticchAyAzcoktavatparasparaM piMDarUpatAmApannA iti paricchedasya vaivityenAbhAvaH / tathA siddhAnAM - sakalakarmavinirmuktAnAM jJAnasya na sarvathA chAyANubhirapi jJeyayoga iti saMGkaH / kuta ityAha - 'yogasaMbhavAbhAvAt teSAmazarIratayA chAyANubhiH sahAkAzasyeva saMbandhavizeSasaMbhavAbhAvAt, anyathA 'tesAvaraNapasaMga tti' teSAM - siddhAnAmAvaraNaprasaGgAt, tairhi chAyAzubhiH sahAnyo'nyavyApsisaMbandhAbhyupagame ta evAvArakA bhaveyustathA ca siddhatvakSitiriti / tathA zeSasya - chAyANuvyatiriktasyAsaMkrAntasya jJeyasya paricchedavirahaprasaGgAt / jJAnaM hi saMkrAntameva vedayate, saMkrAntAzca jJAne chAyANaya eva kevalajJAne jJeyacchA yANusaMR mAbhAvaH // 433 //
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ na tatpratibaddhaM jJeyaM, tat kathaM tat jJeyaM vastu jJAnamavagacchet ? / tathArUpachAyA'NvanyathAnupapattyA tadapi jJeyaM vastu jJAnaM vedayate, tenAyamadoSa iti cet, naivaM, sArvajJasyApi jJAnasyAnumAnatvaprasaMgAditi yatkiMcidetat // 1327-1328 // iha kecit "sarvagatAvabhAsa"mityAdivacanazravaNataH sadbhAvato vizvagataM kevalajJAnamabhimanyante, tanmatamapAcikIrSurAha Na ya savagayaM eyaM sattArUveNa jaM aNaMto t| dhammarahito alogo kaha gacchati to tayaM jhatti ? / / 1329 // na ca, cakAro matAntarapratikSepasamuccayadyotanArthaH, sattArUpeNa-sadbhAvena sarvagataM-sakalavastugatametat-kevalajJAnam / kuta ityAha-asaMbhavAt , asaMbhavazca yat-yasmAdananta eva, turavadhAraNe, dharmarahito-dharmAstikAyavirahito'loko'sti, 'tA' tasmAtkathaM takat-kevalajJAnamaloke jhaTiti gacchati ?, naiva gacchatItibhAvaH / tatra gatyupaSTa-13 mbhakadharmAstikAyAbhAvAt samayamAtreNa ca sAmastyena gamane tasyAnantatvavirodhAca, ata eva dharmarahita iti ananta iti ca vizeSaNadvayamupAdAyIti // 1329 // atraiva dUSaNAntaramAha jaM ca iyamAtadhammo parimiyamANo ya so mato samae / Na ya adatvA tu guNA saMkamagA ceva jujaMti // 1330 // Jain Education in For Private Personal Use Only Dalainelibrary.org
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 434 // yacca-yasmAcca idaM-kevalajJAnamAtmadharmaH sa cAtmadharmaH samaye parimitamAna Atmastho mataH / nanu bhavatyevaM paraM, kiMtvidamAtmAnaM vimucya sakalamidaM jagalokAlokAtmakaM gatvA'vagacchati, tataH sarvagatamiti, atrAha - 'nayetyAdi ' naca-naiva adravyA- dravyarahitA guNA-jJAnAdayaH saMkrAmakAH - saMkramaNakriyAvidhAyino yujyante, tathAdarzanAbhAvAt / evaH- puurnne| yujyantAM vA tathApi kathamaloke gacchati ?, tatra gatyupaSTambhakadharmAstikAyAbhAvAdityuktam // 1330 // upasaMharati tamhA sarvvaparicchedasattimantaM tu NAyajuttamiNaM / toci NIsesaM jANati uppattisamayammi // 1331 // - tasmAdAtmasthameva sat sarvaparicchedazaktimat etat- kevalajJAnamitIdaM jJAnaM (nyAya) yuktam / ata eva ca - sarvaparicchedazaktimattvAdeva cotpattisamaya eva niHzeSaM jAnAti, anyathA samayamAtreNAlokasyAnantatayA sAmastyena gamanAsaMbhavAt kathamutpattisamaye niHzeSaM jAnIyAt ? // 1331 // athocyeta - kathametatpratyetuM zakyate yathotpattisamaya eva tathAparicchedazaktiyuktatayA niHzeSaM jAnAtIti ?, upapattyabhAvAd, ata upapattimAha jaha kassavi sayarAhaM jAyati paMcatthikAyaviNNANaM / kevalajJAne jJeyacchA yA saMkramAbhAvaH // 434 //
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educatio evaM kevaliNovi hu asesavisayaM pi samae vi // 1332 // yathA kasyApi samayajJasya - samayavazAdadhigatadharmAstikAyAdivastukharUpasya kadAcit zIghraM paJcAstikAya vijJAnaM jAyate, evam - amunaiva prakAreNa kevalino'pyazeSadravyaparyAya prapaJcaviSayamapi samaye - samayamAtreNa jAyata ityadoSaH / uktaM cAnyairapi - " yathA sakalazAstrArthaH, svabhyastaH pratibhAsate / manasyekakSaNenaiva tathA'nantAdivedanam // 1 // " iti, anantAdivedanamiti - anAdyanantavedanam // 1332 // yadyevaM tarhi yat tatra tatra pradeze ucyate- 'sarvagatAvabhAsa'mityAdi, tathA "sthitaH zItAMzuvajjIvaH, prakRtyA bhAvazuddhayA / candrikAvacca vijJAnaM tadAvaraNamabhravad // 1 // " ityAdinA candrAdiprabhAjJAtaM ca tat viruddhyate eva, Atmathasyaiva kevalajJAnasya sakalavastuparicchedazaktimattvAbhyu|pagame tasyAnupapadyamAnatvAt, ata Aha-- evaM ciya savagatAvabhAsamiccAdi jujjati asesaM / caMdAdipabhANAte uvamAmettaM muNeyavaM // 1333 // evameva - uktenaiva prakAreNa 'sarvagatAvabhAsa' mityAdyazeSaM yujyate, avabhAsazabdasya paricchedarUpazaktivAcakatvAt / yaduktamAcAryeNaivAnyatra - " sarvagatAvabhAsamityAdi virujyata iti cet, na, paricchedazakteravabhAsatvAditi" / yattu
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha- NIvRttiH kevalajJAne candraprabhAyA dRSTAntamAtratA S // 435 // candrAdiprabhAjJAtaM tat upamAmAtrameva jJAtavyaM, natu tadRSTAntAvaSTambhena kevalajJAnasyApi tAthAtmyam // 1333 // kathaM candrAdiprabhAjJAtamupamAmAtramityata Aha jamhA pahA vi davaM poggalarUva tti caMdamAdINaM / Na ya bhinnAbhiNNANaM evaM juttiM samubahati // 1334 // yasmAt prabhApi candrAdInAM-candrAdityagrahanakSatratArakAmaNipradIpAdInAM saMbandhinI dravyam / kuta ityAha'paudgalarUpeti' yata iyaM prabhA pudgalarUpA, pudgalarUpatA'sthA ghaTAderiva cakSuyitvAt , "tamazchAyodyotAtapAzceti" vacanaprAmANyAca iti, tasmAtkAraNAt sA prabhA dravyam / ata eva candrAdibhyo bhinnA dravyAntaratvAdatazcandrAdikamatikramyAnyatrApi sA gacchantI na virudhyate, na tu jJAnamAtmAnamatiricya, tasya guNatvAt / tathA cAha-na ca sA bhinnA satI abhinnAnAm-Atmano'vyatiriktAnAM jJAnAnAmavaM-khakharUpavat yuktiM samudvahati, nAtmasamAnayogakSematAmApAdayatItyarthaH, atazcandrAdiprabhAjJAtamupamAmAtrameveti sthitam // 1334 // asminneva viSaye kathaMcit paramatAbhyupagame'pi matAntareNAvirodhaM darzayati anne sAgAraM khalu satvagataM pi hu kahaMci jaMpaMti / CALCIALOG // 435 // Join Education International For Private Personel Use Only
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ visayAdijogato cciya siyavAdasudiTuparamatthA // 1335 // anye AcAryAH sAdvAdasudRSTaparamArthA-anekAntanItinipuNA bhagavataH kevalajJAnaM kathaMcit sAkAra-viSayagatA-15 kArasaMgataM tathA sarvagatamapi-sadbhAvato vizvagatamapi khalu jalpanti / kathamityAha-viSayAdiyogataH-paricchedyaparicchedakabhAvena viSayayogato'zeSavastuyogatazcetyarthaH tatkhalu kevalajJAnaM sAkAraM, viSayagatasyAkArasya tasya tatparicchedyatayA tatsaMbandhitvAt / tathA paricchedyaparicchedakabhAvata evAzeSavastuyogataH sadbhAvato'zeSavastugatamapIti // // 1335 // iha ca kevalajJAnalAbhe sati kevalajJAnadarzanopayogacintAyAM kramopayogAdA(vA)cAryANAmanekadhA vipratipattirataH saMkSepato vineyajanAnugrahArthaM tAmapi pradarzayannAha keI bhaNaMti jugavaM jANati pAsati ya kevalI NiyamA / aNNe egaMtaritaM icchaMti sutovadeseNaM // 1336 // kecana-siddhasenAcAryAdayo bhaNanti-bruvate, kimityAha-yugapat-ekasmin kAle kevalI-kevalajJAnavAn, natvanyazchamasthaH jAnAti pazyati ceti, niyamAt-niyamena / anye punarAcAryA-jinabhadragaNikSamAzramaNaprabhRtaya icchanti Jain Education a l For Private & Personel Use Only Warjainelibrary.org
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 436 // manyante, kimityAha - ekAntaritaM kevalI jAnAti pazyati ceti - ekasmin samaye jAnAti ekasmin samaye pazyatItyarthaH / kathametadicchantItyata Aha-zrutopadezena - AgamAnusAreNetyarthaH // 1336 // apaNe Na caiva vIsuM daMsaNamicchaMti jiNavariMdassa / jaM ci kevalaNANaM taM ciya se daMsaNaM biMti // 1337 // anye - kecit vRddhAcAryA na caiva jJAnAt darzanaM viSvag - pRthagicchanti 'jinavarendrasya' jinA - upazAntarAgAdidoSasamUhAsteSAM varAH - pradhAnA nirmUlata eva kSINasakalarAgAdidoSodbhavanibandhanamohanIyakarmANaH kSINamohA ityarthaH teSAmindro bhagavAn utpanna kevalajJAnastasya na tvanyasya, kiMtu yadeva kevalajJAnaM tadeva 'se' tasya kevalino darzanaM bruvate / kSINasakalAvaraNasya dezajJAnAbhAvavat kevaladarzana syApyabhAvAttasyApi vastveka dezabhUtasAmAnyamAtragrAhitayA | dezajJAnakalpatvAditi bhAvanA // 1337 // tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAt prathamaM yugapadupayogavAdimatapradarzanAyAha jaM kevalAI sAdIapajjavasitAI dovi bhaNitAI / to beMti ke jugavaM jANati pAsati ya saGghaNNU // 1338 // kevalayugale kramayu gapadekopayogatA // 436 //
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education In yat - yasmAt dve api kevalajJAnadarzane samaye - siddhAnte sAdhaparyavasite bhaNite 'to' tato bruvate kecana siddhasenAcAryAdayaH kimityAha - yugapad - ekasmin kAle jAnAti pazyati ca sarvajJa iti // 1338 // vipakSe bAdhAmAha - sers'dINighaNattaM micchAvaraNakkhao tti va jiNassa / itaretarAvaraNatA ahavA NikkAraNAvaraNaM // 1339 // itarathA - yugapat kevalajJAnadarzanabhAvAnabhyupagame AdinidhanatvaM - sAdisaparyavasitatvaM kevalajJAnadarzanayoH prApnoti, tathAhi - utpattisamayabhAvikevalajJAnopayogAnantarameva kevaladarzanopayogasamaye kevalajJAnAbhAvaH punastadanantarameva kevalajJAnopayogasamaye kevaladarzanAbhAvaH, iti dve api kevalajJAnadarzane sAdisaparyavasite / tathA mithyA-alIka | AvaraNakSayaH - kevalajJAnadarzanAvaraNakSayo jinasya iti vA prApnoti, na hi yugapadapanItAvaraNau dvau pradIpau krameNa prakAzyaM prakAzayataH, tadyadIhApi kevalajJAnadarzane yugapannirmUlato'panItakhakhAvaraNe tataH kathaM krameNa svaprakAzyaM prakAzayataH ?, krameNeti cedabhyupagamastarhi mithyA tadAvaraNakSaya iti / tathA itaretarAvaraNatA prApnoti, tathAhiyadi khAvaraNe niHzeSataH kSINe'pi anyatarabhAve anyatarabhAvo nepyate tarhi te eva parasparamAvaraNe jAte, tathA ca sati siddhAntapatha kSatiriti / athavA niSkAraNAvaraNaM, yadi hi sAkalyena svAvaraNApagame'pyanyataropayogakAle'nya jainelibrary.org
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgraha- tarasya bhAvo neSyate tarhi tasthAnyatarasyAvaraNamakAraNameva jAtaM, kAraNasya karmalakSaNasa prAgeva sarvathA'pagamAt , tathA kevalayugaNIvRttiH ca sati sadaiva bhAvAbhAvaprasaGgaH, tathA coktam-"nityaM sattvamasattvaM vA'hetoranyAnapekSaNAt / apekSAto hi bhAvAnAM. le kramayu gpdekop||43|| kAdAcitkatvasaMbhavaH // 1 // iti" // 1339 // yogatA taha ya asavaNNuttaM asavadarisittaNappasaMgo y| egaMtarovayoge jiNassa dosA bahuvihA ya // 1340 // 5 tathA ceti samuccaye / yadi krameNopayoga iSyate tarhi bhagavato'sarvajJatvamasarvadarzitvaprasaGgazca prApnoti, tathAhi-I yadi krameNa kevalajJAnadarzanopayogAbhyupagamastarhi na kadAcidapi bhagavAn sAmAnyavizeSAvekakAlaM jAnAti pazyati / vA, tato'sarvajJatvAsarvadarzitvaprasaGgaH, pAkSikaM vA sarvajJatvaM sarvadarzitvaM ca prasajyate, tathAhi-yadA sarvajJo na tadA sarvadarzI, darzanopayogAbhAvAt , yadA tu sarvadarzI na tadA sarvajJaH, jJAnopayogAbhAvAditi / evamekAntaropayoge'bhyupagamyamAne sati jinasya doSA bahuvidhAH prApnuvantIti // 1340 // evaM pareNokte sati AgamavAdI jinabhadragaNikSamAzramaNa Aha bhaNNati bhinnamuhuttovayogakAle vi to tiNANassa / SCSACROSHOCUMSHORM // 437 // Jain Education in For Private & Personel Use Only wajainelibrary.org
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education micchA chAvaTTIsAgarovamAI khaovasamo // 1341 // yaduktamitarathA AdinidhanatvaM prApnotIti, tadasamIcInam, upayogakAlamanapekSya labdhimAtrApekSayA kevalajJAnadarzanayoH sAdyaparyavasitatvasyAbhidhAnAt matyAdiSu SaTSaSTisAgaropamANAmiva / yadapyuktam - 'mithyA AvaraNakSaya iti' tatrApi bhaNyate - yadi sAdyaparyavasitaM kAlamupayogAbhAvata AvaraNakSayasya mithyAtvamApadyate 'to tti' | tatastrijJAnino - matizrutAvadhijJAnavato bhinnamuhUrttalakSaNopayogakAle'pi matyAdInAM yo nAma SaTSaSTisAgaropamANi yAvat kSayopazamaH sUtre'bhihitaH sa mithyA prApnoti tAvatkAlaM matyAdInAmupayogAbhAvAt yugapadbhAvAsaMbhavAcceti / yApi itaretarAvaraNatA pUrvamAsaMjitA sA'pyasamIcInA, yato jIvakhAbhAvyAdeva matyAdInAmiva kevalajJAnadarzanayoryugapadupayoga saMbhavastataH sA kathamupapadyate ?, mA prApadanyathA matyAdInAmapi parasparamAvaraNatAprasaGgaH / yo'pi niSkAraNAvaraNadoSa udbhAvitaH so'pi jIvasvAbhAnyAdeva tathopayogapravRtterapAsto draSTavyaH, anyathA matyAdInAmapi prasajyeta, ||teSAmapyutkRSTataH SaTSaSTisAgaropamANi yAvat tatkSayopazamasyAbhidhAnAt tAvatkAlaM copayogAbhAvAditi // 1341 // vAdino matamAzaya dUSayati ahaNavi evaM to suNa jaheva khINaMtarAio arahA /
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 438 // Jain Education saMte va aMtarAyakkhayammi paMcappagArammi // 1342 // satataM Na deti labhati va bhuMjati uvabhuMjatI va savaNNU / kami dei labhati va bhuMjati va taheva ihaI pi // 1343 // apiravadhAraNe / atha naiva evam uktaprakAreNa manyase kSAyopazamikakSAyikayordRSTAntadAntikabhAvAsaMbhavAt, tataH zRNu-yathA kSayakAryamapi jJAnaM darzanaM vA'vazyamanavarataM na pravarttate iti yathaiva khalu kSINAntarAyako'rhan satyapyantarAyakSaye paJcaprakAre, ihAntarAyakarmaNo dAnAntarAyAdibhedena paJcaprakAratvAt tatkSayo'pi paMcaprakAra uktaH, satataM na dadAti labhate vA bhuGkte upabhuGkte vA sarvajJaH, kiMtu kArye utpanne sati dadAti labhate vA bhuGkte vA, upalakSaNametat upabhuGkte vA tathaiva ihApi - kevalajJAnadarzanaviSaye satyapi tadAvaraNakSaye na yugapattadupayogasaMbhavaH, tathAjIvakhAbhAvyAditi // 1242 - 1343 // syAdetat yadi paMcavidhAntarAyakSaye'pi bhagavAnna satataM dAnAdikriyAsu pravarttate tataH kiM tatkSayasya phalamityata Aha- diMtassa labhaMtassa ya bhuMjaMtassa ya jiNassa esa guNo / khINaMtarAiyatte jaM se vigdhaM Na saMbhavati // 1344 // kevalayugale kramayu gapadekopa yogatA // 438 // Jainelibrary.org
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinasya-kSINasakalaghAtikarmaNaH kSINAntarAyatve satyeSa guNo jAyate, yaduta-se' tasya jinasya dadato labhamAnasya bhuJAnasya cakArasyAnuktasamuccayArthatvAdupabhuAnasya ca yadvighno na saMbhavati / prAkRtatvAca vighnazabdasya napuMsatakanirdezaH // 1344 // amumeva guNaM prakRte'pi yojayannAha uvauttassemeva ya NANammi va daMsaNammi va jiNassa / khINAvaraNaguNo'yaM jaM kasiNaM muNati pAsati vA // 1345 // evameva-dAnAdikriyAsu pravRttasyeva jJAne darzane copayuktasya kevalino'yaM kSINAvaraNaguNaH-kSINAvaraNatve sati guNaH, yaduta-kRtsnaM-lokAlokAtmakaM jagat jAnAti pazyati, natu jAnataH pazyato vighnaH saMbhavati // 1345 // vAdyAha pAsaMto vi Na jANai jANaM va Na pAsatI jati jinniNdo| evaM Na kadAci vi so savaNNU savadarisI ya // 1346 // yadi pazyannapi bhagavAnna jAnAti, darzanakAle jJAnopayogAnabhyupagamAt , jAnanvA yadi na pazyati, jJAnopayogakAle darzanopayogAnabhyupagamAt , tata evaM sati na kadAcidapyasau sarvajJaH sarvadarzI ca prApnotIti // 1346 // siddhAntavAdyAha Jain Education inde
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 439 // jugavamajANaMto vi hu cauhi~ vi NANehi~ jaha u cunaannii| sarvajJasibhaNNati taheva arahA savaNNU savadarisI ya // 1347 // zaukrameta ropayogite | yathA matyAdibhirmanaHparyAyAntaizcaturbhiniyugapadajAnannapi jIvakhAbhAvyAdeva yugapadupayogAbhAvAt labdhyapekSayA catujJoMnI bhaNyate, tathaivAhannapi yugapat kevalajJAnadarzanopayogAbhAve'pi niHzeSatastadAvaraNakSayAt zaktyapekSayA sarvajJaH sarvadarzI cocyate ityadoSaH // 1347 // punarapyatra vAdyAha tulle ubhayAvaraNakkhayammi putvaM samunbhavo kassa ? / duvihuvaogAbhAve jiNassa jugavanti codeti // 1348 // tulye-samAne ubhayAvaraNakSaye-kevalajJAnadarzanAvaraNakSaye pUrvatara-prathamataramudbhavaH-utpAdaH kasya bhavet ?, kiM jJAnasya uta darzanasya ? / tatra yadi jJAnasya sa kiMnibandhana iti vAcyaM 1, tadAvaraNakSayanibandhana iticet nanu sa darzane'pi tulya iti tasyApyudbhavaprasaGgaH, evaM darzanapakSe'pi vAcyam / ataHprathamasamaye vAvaraNakSaye'pi anyatarasyAbhAve'nyatarasthApyabhAva eva viparyayo vA prApnotIti yugapaddvividhopayogAbhAvAbhyupagame jinasya vAdI codayatIti // 1348 // 18 siddhAntavAdyAha // 439 // Jain Education For Private Personal use only .
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaNNati Na esa Niyamo jugavuppaNNeNa jugavameveha / hoyatvaM uvaogeNa ettha suNa tAva diTuMtaM // 1349 // bhaNyate-atrottaraM dIyate-na eSa niyamo, yaduta-zaktyapekSayA yugapadutpannenApi jJAnena yugapadevehopayogena-upayogarUpatayA'pi bhavitavyamiti / kuta iti cet ?, tathA'darzanAt / Aha ca-ettha suNa tAva didrutaM' atra-asmin vicAraprakrame zRNu tAvat dRSTAntam // 1349 // tameva darzayati jaha jugavuppattIe vi sutte sammattamatisutAdINaM / ___Natthi jugavovaogo salvesu taheva kevaliNo // 1350 // yathA samyaktvamatizrutAdInAmAdizabdAdavadhijJAnaparigrahaH yugapadutpattAvapi sUtre-Agame abhihitAyAM na sarve| veva matyAdiSu yugapadupayogo bhavati, "jugavaM do natthi uvayogA" iti vacanAt, tathaiva kevalino'pi zaktyapekSayA yugapatkevalajJAnadarzanotpattAvapi na dvayorapi yugapadupayogo bhaviSyatIti // 1350 // amumevArtha sUtreNa saMvAdayannAha1 yugapad dvau na sta upayogI / FACHECRUARMAC-6-064 en Educ For Private Personel Use Only w.jainelibrary.org
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 440 // bhaNitaM paNNattIe paNNavaNAdIsu jaha jiNo bhagavaM / sarvajJasi dazau krametajaM jANatI Na pAsati taM aNurayaNappabhAdINaM // 1351 // ropayogite bhaNitamapi caitat anantaroditaM prajJaptau prajJApanAdiSu ca, yathA-yaM samayaM kevalI jAnAti aNvAdikaM ratnaprabhAdikaM ca na tameva samayaM pazyatIti / 'aNurayaNappabhAINa' mityatra prAkRtatvAt dvitIyAthai sssstthii| tatra krameNaiva kevalajJAnadarzanayorupayogo na yugapaditi sthitam // 1351 // sAMprataM ye kevalajJAnadarzanAbhedavAdinastanmatamupanyasyannAha ___jaha kira khINAvaraNe desaNNANANa saMbhavo Na jiNe / ubhayAvaraNAtIte taha kevaladaMsaNassAvi // 1352 // yathA kiletyApsoktau, kSINAvaraNe bhagavati jine dezajJAnAnAM-matyAdInAM na saMbhavaH, tathA ubhayAvaraNAtIte-kevalajJAnadarzanAvaraNAtIte bhagavati kevaladarzanasyApi na saMbhavaH / kathamiti cet ucyate-iha tAvat yugapadupayogadvayaM na // 440 // jAyate, sUtre tatra tatra pradeze niSedhanAt, nacaitadapi samIcInaM, yattadAvaraNaM kSINaM tathApi tanna prAdurbhavatIti, Urddhamapi tadabhAvaprasaGgAt / tataH kevaladarzanAvaraNakSayAdupajAyamAnaM kevaladarzanaM sAmAnyamAtragrAhi kevalajJAne eva sarvA in Education intomation For Private & Personel Use Only
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ tmanA sarvavastuprAhake'ntInamiti tadeva kevalajJAnaM cakAsti, na tataH pRthagbhUtaM kevaladarzana miti // 1352 // atra | siddhAntavAdI kevaladarzanasya kharUpataH pArthakyaM sisAdhayipuridamAha desaNNANovarame jaha kevalaNANasaMbhavo bhnnito| desadasaNavigame taha kevaladasaNaM hotu // 1353 // yathA bhagavati matyAdidezajJAnoparame kevalajJAnasaMbhavaH svarUpeNa bhaNitastvayA tathA cakSurdarzanAdidezadarzanavigame isati kevaladarzanamapi tataH pRthak kharUpato bhavatu, nyAyasya samAnatvAt , anyathA pRthaktadAvaraNakalpanAnairarthakyApatteH // 1353 // aha desaNANadaMsaNavigame tava kevalaM mataM gANaM / Na mataM kevaladasaNamicchAmettaM NaNu tadevaM // 1354 // atha dezajJAnadarzanavigame tava kevalajJAnamevaikaM mataM na mataM kevaladarzanamiti, atrAha-nanu tadevamicchAmAtram-abhiprAyamAtraM, natvatra kAcanApi yuktiH, na cecchAmAtrato vastusiddhiH, sarvasya srvessttaarthsiddhiprskteH| yadapyuktam-na caitadapi 8 samIcIna (yattadAvaraNaM kSINaM tathApi tanna prAdurbhavatIti, tatra) kSayopazamAvizeSe'pi matyAdInAmiva jIvakhAbhA Jain Education For Private & Personel Use Only C a inelibrary.org
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ | sarvajJasiddhau jJAnadazanaikyanirAsaH dharmasaMgraha- vyAdeva kevalajJAnAvaraNakevaladarzanAvaraNakSaye'pi satataM tayoraprAdurbhAvAvirodhAt // 1354 // ayodhyeta "devato NaM NIvRttiH kevalanANI sabadavAI jANai pAsaI" ityAdi sUtraM kevalajJAnadarzanAbhedaparaM, kevalajJAnina eva sato jJAnadarzanayo rabhedena viSayanirdezAt, sUtraM ca yuSmAkamapi pramANaM, tatkathamatra vipratipadyata iti, ttraah||44|| bhaNNati jahohiNANI jANati pAsati ya bhAsiyaM sutte / Naya NAma ohidasaNaNANegattaM taha imaM pi // 1355 // 'bhaNyate' anottaraM dIyate-yathA avadhijJAnI jAnAti pazyati ceti sUtre bhaNitam , yaduktam-"devaoNaM ohidaNANI ukkoseNaM savAI rUvidavAI jANai pAsai" ityAdi, na ca tathA sUtre bhaNane'pi nAmAvadhijJAnAvadhidarzanayotArakatvaM, tathA ihApi kevalajJAnakevaladarzanayorakatvaM sUtravazAdAsajyamAnaM na bhaviSyati, sUtrasya sAmAnyataH prvRtteH| Papi ca, jAnAti pazyati ceti naitau dvAvapi zabdAvekArthoM, nApi tatra sUtre ekAthikavaktavyatAdhikAraH, kiM tu sAmA-1 nyavizeSaviSayAvagamAbhidhAnaparau // 1355 // ttshc| 1 dravyataH kevalajJAnI sarvadravyANi jAnAti pazyati / 2 dravyataH avadhijJAnI utkRSTena ( utkarSeNa ) sarvANi rUpidravyANi jAnAti pazyati / // 44 // Jain Education For Private & Personel Use Only
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ AKAMAC-% C jaha pAsai taha pAsau pAsati so jeNa daMsaNaM taM se| jANati ya jeNa arahA taM se NANanti NetavaM // 1356 // - yathA-yena prakAreNa jJAnAdabhedena bhedena vA pazyati tathA pazyatu, etAvattu vayaM brUmo-yena sAmAnyAvagamAkAreNA-1 In pazyati tat darzanamiti jJAtavyaM, yena punarvizeSAvagamanivandhanenAkAreNa jAnAti tat 'se' tasya arhato jJAnamiti / na ca yugapadupayogadvayam , anekazaH sUtre niSedhanAt, tataH siddhaM krameNa bhagavato jJAnaM darzanaM ceti // 1356 / / etadeva sUtreNa darzayati NANammi daMsaNammi ya etto egayarayammi uvutto| sabassa kevalissavi jugavaM do Natthi uvayogA // 1357 // jJAne tathA darzane, vAzabdo vikalpArthaH, anayorekatarasmin kasmiMzcidupayukto, na tu dvayoH, yataH sarvasya kevalino yugapat dvAvupayogI na sta iti // 1357 // apica uvayogo egataro paNuvIsatime sate siNAtassa / RESCR- 6-%CACC Jain Education For Private & Personel Use Only (Gal
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 442 // RECAUSAMROCCASION bhaNito viyaDatyo ciya chaTThaddese viseseuM // 1358 // sarvajJasibhagavatyAH paJcaviMzatitame zate adhyayanAparaparyAye paSThoddeze snAtakasya-kevalino vizeSya vizeSataH prakaTArtha eva18| ddhau jJAnaekatara upayogo bhaNitastatkathamevamAgamArthamupalabhyAtmAnamanyathA vipralabhemahIti // 1358 // sAprataM siddhAntavA- darzanaikyagheva jinabhadragaNikSamAzramaNa Atmano'nuddhatatvamAgamabhaktiparaM khyApayannAha nirAsaH kaissa va NANumatamiNaM jiNassa jati hoja do vi uvyogaa| NUNaM Na hoMti doNNI jato NisiddhA sute bhuso|| 1359 // nigadasiddham // 1359 // atrAparacodayannAha jaM daMsaNaNANAiM saamnnvisesghnnruuvaaii| teNa Na savaNNU so NAyA Na ya savvadarisI vi // 1360 // yat-yasmAt darzanajJAne yathAkramaM sAmAnyavizeSagrahaNarUpe tena kAraNena sa-bhagavAn nyAyAt-nyAyena na sarvajJo 8 nApi sarvadarzI prApnoti // 1360 // atha ko'sau nyAyo yadvazAdasAvasarvajJo'sarvadarzI ca prasajyata iti ? tamAha 1 kasya vA nAnumatamidaM jinasya yadi bhavetAM dvAvapi upayogau / nUnaM na bhavato dvau yato niSiddhau zrute bahuzaH / // 442 // Jain Education international For Private Personal Use Only
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Int samuditamubhayaM savaM aNNatareNa Navi gheppati tayaM ca / bhedAbhedevi maho eso khalu hoi NAto ti // 1361 // samuditamubhayaM - sAmAnyavizeSalakSaNaM sarva samastaM vastu, sakalamapi vastu sAmAnyavizeSAtmakamityarthaH tacca samuditamubhayaM - sAmAnya vizeSarUpaM mithaH- parasparaM bhedAbhede'pi sati nAnyatareNa - jJAnena darzanena vA gRhyate, aviSayatvAt / na hi rUparasAdInAmanyo'nyaM bhedAbhede'pi cakSurAdyanyatamendriyodbhavenAdhyakSeNa sarveSAM graho bhavatIti / eSa khalu bhavati nyAyo jJAtavya iti // 1361 // atrAcArya Aha sAmannamiha kahaMcI NeyaM abbhaMtarIkayavisesaM / te va itareNa evaM ubhayaM pi Na jujjaI iharA // 1362 // sAmAnyamiha - jagati kathaMcit syAdvAdanIyA jJeyaM jJAtavyamabhyantarIkRtavizeSam / samAnapariNAmo hi sAmAnyaM, samAnazca pariNAmossamAnapariNAmAnuviddhaH, anyathaikatvApattitaH samAnatvasyaivAyogAt / asamAnapariNAmaH prativya kti niyato vizeSaH, taduktam- 'asamAnastu vizeSa iti' / te'pi ca vizeSA itareNa- sAmAnyena evaM sAmAnyaM vizeSai|rivAnuviddhA draSTavyAH / itarathA - evamanabhyupagame ubhayamapi - ubhayAtmakamapi vastu na yujyate // 1362 // tataH kimityAha jainelibrary.org
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ - dharmasaMgraha NIvRttiH // 443 // ALAMAALC sarvajJasiddhau jJAnadarzanaikyanirAsa: evaM ca ubhayarUve siddhe sabammi vtthujaaymmi| daMsaNaNANe vi phuDaM siddhe ciya savavisae tti // 1363 // ___evaM ca-uktaprakAreNa parasparAbhyantarIkRtatvalakSaNena ubhayarUpe-sAmAnyavizeSarUpe sarvasmin vastujAte siddhe sati darzanajJAne api sphuTaM siddhe eva sarvavipaye, tathAhi-ta eva sarve padArthA darzanena jJAnena ca yathAkramaM samaviSamatayA saMprajJAyanta iti // 1362 // imAmeva sarvaviSayatAmanayorbhAvayati jaM ettha NibisesaMgaho visesANa daMsaNaM hoti| savisesaM puNa NANaM tA sayalatthe tao do vi // 1364 // yat-yasmAdatra vizeSANAM-ghaTAdInAM nirvizeSa-vizeSarUpatAparihAreNa sAmAnyAkAraNetiyAvat graho darzanaM bhvti| savizeSaM punaH sAmAnyAkAramutsRjya vizeSarUpatayA punasteSAmeva ghaTAdivizeSANAM graho jJAnam / 'tA' tasmAttake dve api jJAnadarzane sakalArthe siddhe iti // 1364 // atra para Aha samatAdhammavisiTuM gheppati jaM daMsaNeNa savaM tu / ja etthANa C ARNALCOM Jain Educaton International For Private & Personel Use Only
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ Na tu visamatAe~ tA kaha sayalatthamiNaM ti vattavaM ? // 1365 // nanu yat-yasmAt darzanena samatAdharmaviziSTaM sarva vastu gRhyate, natu viSamatayA viziSTaM, 'tA' tasmAtkathamidaM darzanaM sakalArthaviSayamiti vaktavyam ? // 1365 // eva vivajjAseNaM NANassa vi asayalatthayA NeyA / ubhayaggahaNe [ya] doNha vi aviseso pAvatI NiyamA // 1366 // evaM-darzanasyeva jJAnasyApi viparyAsenAsakalArthatA jJeyA, yathA jJAnena viSamatAdharmaviziSTaM sarva vastu gRhyate, na samatAviziSTaM, tatkathamidaM jJAnaM sakalArthaviSayamiti / athaitaddoSabhayAdevamiSyata yaduta-jJAnenApi sAmAnyavizeSAtmakatayA sarva vastu gRhyate tathA darzanenApIti tatrAha-ubhayagrahaNe-sAmAnyavizeSagrahaNe dvayorapi-jJAnadarzanayorabhyupagamyamAne sati niyamAttayoravizeSaH prApnoti / paricchedyakRto hi vizeSaH so'pi cedAnImapagata iti kathamanayoH parasparaM vizeSaH // 1366 // atrAcArya Aha samaetaradhammANaM bhedAbhedammi Na khallu aNNoNNaM / Niravekkhameva gahaNaM iya sayalatthe tao do vi // 1367 // web-22OMOM Jain Education in For Private & Personel Use Only ainelibrary.org
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 444 // samatetaradharma yoH - sAmAnyavizeSayorbhedAbhede sati na khalvanyo'nyaM nirapekSameva grahaNamupapadyate, etaduktaM bhavatisamAnAsamAna pariNAmayoH sAmAnya vizeSazabdavAcyayostathA bhedAbhedo vyavasthito yathA nAnayorgrahaNamanyo'nyanirapekSamevopajAyate, yathA rUpAdInAM, kiMtu pradhAnopasarjanabhAvena parasparasApekSaM, tathAsvabhAvatvAt / itiH - evamuktaprakA reNa dve api jJAnadarzane sakalArthe // 1367 // etadeva spaSTayati jaM sAmaNNapahANaM gahaNaM itarovasajjaNaM ceva / atthassa daMsaNaM taM vivarIyaM hoi NANaM tu // 1368 // yat arthasya - ghaTAdeH sAmAnyapradhAnamitaropasarjanaM - vizeSopasarjanameva grahaNaM tat darzanaM, viparItaM tu grahaNaM yat vizeSapradhAna mupasarjanIkRtasAmAnyaM tat jJAnaM bhavatIti // 1368 // syAdetat yugapadubhayarUpe arthe aviziSTe sati kathamevaM pradhAnopasarjanabhAvato vicchedena grahaNaM pravarttata iti ? ( Aha - ) jIvasahAvAto ciya etaM evaM tu hoi NAtavaM / avisiTrummi vi atthe jugavaM ciya ubhayarUve vi // 1369 // yugapadubhayarUpe'pyarthe tathA ubhayyAmapi jJAnadarzanopayogarUpAyAmavasthAyAmaviziSTe'pi yadetat grahaNamevaM kramazaH savajJasi ddhau jJAnadarzanaikya nirAsa: // 444 //
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma. 75 Jain Education pradhAnopasarjanabhAvena tat jIvasvAbhAvyAdbhavati jJAtavyamityadoSaH // 1369 // tadevaM bhagavataH sarvajJatvaM sarvadarzitvaM ca vyavasthApya sAMpratamatraiva matAntaramupadarzayannAha - apaNe savaM yaM jANati so jeNa teNa savvaNNU / savaM ca darisaNijjaM pAsai tA savadarisiti // 1370 // anye AcAryA manyante yena kAraNena bhagavAn sarva jJeyaM jAnAti tena kAraNena sarvajJaH sarve ca darzanIyaM pazyati 'tA' tasmAt sarvadarzIti // 1370 // atha kiM jJeyaM ? kiM vA darzanIyaM ? yat jAnan pazyaMzca sarvajJaH sarvadarzIti, tata AhayA tu visesa cciya sAmaNNaM caiva darisaNijaM tu / Naya aNNeyapaNANe vi tassa No iTThasiddhi tti // 1371 // jJeyA vizeSA eva, na sAmAnyaM tasya jJAnAviSayatvAt tathAsvabhAvatvAt, rasasyeva cakSuSa iti / darzanIyaM ca | sAmAnyameva, na vizeSAsteSAM darzanAgocaratvAt, rUpasyeva rasanAyAH, tat kathaM ne sarvajJatvaM sarvadarzitvaM vopapadyata iti ? | atha sAmAnyamajAnan kathaM sarvajJo vizeSAMzcApazyan kathaM sarvadarzIti ? / ata Aha- 'na yetyAdi' uktamidaM-na 1 NNANAvi kha. / 2 na sarvajJatvaM na sarvadarzitvaM copapadyate ka. / hdww.jainelibrary.org
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvajJasi SAMOSAL dharmasaMgraha- ta | sAmAnya jJeyaM, nApi darzanIyaM vizeSAH, yaJca jJeyaM darzanIyaM vA tatsarva jAnAti pazyati ca, na cAsya bhagavato'jJeyaNIvRttiH jJAne'pi-sAmAnyajJAne'pi, adarzanIyavizeSadarzane'pi abhyupagamyamAne no'smAkaM kAcidiSTasiddhiriti kRtaM prasaGgena // 1371 // syAdetadevaM, sugatAdimatAnusAriNo'pi sarvazaM parikalpayanti, na ca teSAM sugatAdInAM sarvajJatvaM, tat // 445 // kathamihApItyata Aha savaNNuvihANammi vi diTTeTTAbAdhitAto vayaNAto / savaNNU hoi jiNo sesA save asavaNNU // 1372 // hai evaM sAmAnyataH sarvajJavidhAne'pi-sarvajJasiddhAvapi satyAM 'dRSTeSTAbAdhitAt' dRSTena-pratyakSeNAnumeyena ca iSTena |svayamabhyupagatenAbAdhitAttadvacanAt sarvajJo bhavati jina eva-barddhamAnasvAmyAdiH, na zeSAH-sugatAdayo dRSTeSTabAdhitavacanAH sarvajJA iti / taduktam-"dRSTazAbdAviruddhArtha, sarvasattvasukhAvaham / mitaM gambhIramAhAdi, vAkyaM yasya sa sarvavit // 1 // evaMbhUtaM ca yadvAkyaM, jainameva tataHsavai / sarvajJonAnya etaca, syAdvAdenaiva gamyate // 2 // " | // 1372 // etena yaducyate paraiH-"chinnamUlatvAt kaizcideva parigrahAt vigAnAca naivAsAvAgamaH pramANamiti," tadapyapAstamavaseyam / tathA cAha M // 445 // USIC Jan Education int o For Private Personel Use Only
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inter evaM savaNNu siddhe No chinnamUladoso vi / pAvati eva bhaitassa ahigame tulladoso tu // 1373 // evam uktena prakAreNa sarvajJatve siddhe satyAgamasya chinnamUlatvadoSo'pi parairAsajyamAno na prApnoti, tasya sarvajJamUlatvAt / apitvevaM sarvajJamUlamantareNetyarthaH AgamaM bhaNataH - pratipAdayataH parasyApi tadarthAdhigame tulya eva chinnamUlatva - lakSaNo doSaH prApnoti, tathAhi-na sarvajJamantareNa vacanasyAtIndriyArthapratipAdanazaktiravagantuM zakyate, tataH sarvajJAnabhyupagame vedArthAdhigamaH chinnamUla eveti // 1373 // kaizvideva parigrahAdityatra pratividhAnamAha - kehiMci pariggahito pataNuyakammehiM ettha ko doso ? | vedassa viNiccattaM savvesimasaMmataM caiva // 1374 // yadi nAma kaizcideva pratanukarmabhireSa AgamaH parigRhItastato'tra - kaizcideva parigrahe ko doSo ?, naiva kazcit, nahi kalpapAdapaH sarvaireva prApyata iti / yadapi vigAnAdityuktaM tadapi na samIcInam, vede'pi tasya samAnatvAt / tathA cAha - 'vedetyAdi' vedasyApi nityatvam - apauruSeyatvaM sarveSAmasaMmatameva, kaNAdAdInAM bhUyasAM tathAnabhyupagamAt, tadyadi vigAnamaprAmANyanimittaM tato vedasyApyaprAmANyamavyAhataprasaramevetyalamatiprasaGgena // 1374 // upasaMharannAha - ainelibrary.org
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 446 // soUNa AgamatthaM evaM samayAnusArato sammaM / joe sabuddhIe sese vi kucojaparihAre // 1375 // zrutvA samyagAgamArtha samayAnusArataH - AgamAnusAreNa evamuktaprakAreNa yojayet khabuddhyA zeSAnapi kucodyaparihArAniti // 1375 // iha hi phalalipsApradhAnAH prekSAvantastatasteSAM pravRttyarthamidAnImanantarAbhihitasamyagdarza| nAdirUpasya bhAvadharmasya phalamupadarzayati kAU imaM dhammaM visuddhacittA guruvaeseNaM / pAvaMti muNI airA sAsatasokkhaM dhuvaM mokkhaM // 1376 // kRtvA amumanantaroditakharUpaM dharma vizuddhacittA gurUpadezena munayo'cirAt - stokakAlena prApnuvanti zAzvata saukhyaM dhruvaM mokSamiti // 1376 / / zAzvatameva saukhyaM mokSe pratipAdayannAha - rAgAdINamabhAvA jammAdINaM asaMbhavAto ya / ababAhAto khalu sAsayasokkhaM tu siddhANaM // 1377 // 372 mokSIyasukhasiddhiH // 446 //
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education Inte gAdInAmabhAvAt janmAdInAmasaMbhavAcca tathA anyAvAdhAtaH khalu zAzvatasaukhyameva, turevakArArthaH, siddhA| nAmiti gAthAsaMkSepArthaH // 1377 // prapaJcataH svayamevArthaH (ha-) rAgo doso moho dosAbhistaMgamAdiliMga tti / atisaMkilesarUvA hetU ciya saMkilesassa // 1378 // rAga dveSo moha ityete doSA abhiSvaGgAdiliGgAH, abhiSvaGgalakSaNo rAgo'prItilakSaNo dveSaH ajJAnalakSaNo moha iti, atisaMklezarUpAstathAnubhavabhAvAt, tathA hetavo'pi saMklezasya, kliSTakarmanibandhanatvAt // 1378 // ete'bhibhUyANaM saMsArINaM kato suhaM kiMci ? | janmajarAmaraNajalaM bhavajalahiM pariyaDaMtANaM // 1379 // etaiH - rAgAdibhirabhibhUtAnAm - asvatatrIkRtAnAM saMsAriNAM sattvAnAM kutaH saukhyaM kiMcit ?, naiva kiMcidapItyarthaH / kiMviziSTAnAmityAha - janmajarAmaraNajalaM bhavajaladhiM-saMsArArNavaM paryaTatAM-bhramatAmiti // 1379 // etadabhAve sukhamAharAgAdivirahato jaM sokkhaM jIvassa taM jiNo muNati / Wainelibrary.org
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH mokSIyasukhasiddhiH // 447 // 54RRRRRRE Nahi saNNivAtagahio jANai tadabhAvajaM sAtaM // 1380 // rAgAdivirahato rAgadveSamohAbhAvena yatsaukhyaM jIvasya saMklezavivarjitaM tat jino muNati-arhanneva samyagvijAnAti naanyH|kimiti cet , ata Aha-'nahItyAdi', hiryasmAdarthe na yasmAtsannipAtagRhItaH san jAnAti tadabhAvaja-saMnipAtAbhAvotpannaM sAta-saukhyamiti // 1380 // janmAdInAmasaMbhavAceti yaduktaM tadbhAvyate, tatra janmAdyabhAvameva tAvadAha daDammi jahA bIe Na hoti puNaraMkurassa uppattI / taha ceva kammabIe bhavaMkurassAvi paDikuTThA / / 1381 // yathA dagdhe bIje-zAlyaGkarAdinivandhane na bhavati punaraGkarasya zAlyAdisaMvandhina utpattistathaiva karmabIje dagdhe | sati bhavAGkarasyApyutpattiH pratikuSTA-nirAkRtA, nimittApagamAt // 1381 // jammAbhAve Na jarA Na ya maraNaM Na ya bhayaM Na sNsaaro| etesimabhAvAto kahaM Na sokkhaM paraM tesiM ? // 1382 // // 447 // For Private Personal Use Only JainEducation International
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ janmAbhAve na jarA-yayohAnilakSaNA AzrayAbhAvAt, na ca maraNaM-prANatyAgalakSaNaM, tadabhAve na ca bhayamihalokabhayAdibhedabhinnaM, tannibandhanabhavakArAgRhAvatArAbhAvAt, na ca saMsAro-nArakAdibhavabhramaNarUpo, janmAbhAvAt , [na ca] eteSAM-janmAdInAmabhAvAt kathaM na saukhyaM paraM teSAM siddhAnAM, ? saukhyameveti bhAvaH / janmAdInAmeva duHkharUpa-1 | tvAditi // 1382 // 'avyAbAdhAta' iti prapaJcayannAha avAbAdhAo ciya sayaliMdiyabhogavisayapajate / ussugaviNivittIto saMsArasuhaM ca saddheyaM // 1383 // avyAbAdhAta eva siddhAnAM saukhyaM zraddheyam / kimivetyAha-sakalendriyabhogaviSayaparyante' azeSacakSurAdIndriyaprakRSTarUpAdiviSayAnubhavacaramakAle autsukyanivRtteH-abhilASavyAvRtterupajAyamAnaM saMsArasukhamiva, tasyApi manojJaviSayopabhogataH tadviSayautsukyanivRttirUpatvAt , uktaM ca-"veNuvINAmRdaGgAdinAdayuktena hAriNA / zlAghyasmarakathAvaddhagItena stimitaH sdaa||1||kuttttimaadau vicitrANi, dRSTvA ruupaannynutsukH|locnaannddaayiini, lIlAvanti khakAni |hi // 2 // ambraagurukrpuurdhuupgndhaanitsttH| paTavAsAdigandhAMzca, vyaktamAghrAya niHspRhaH // 3 // nAnArasasamAyuktaM, bhuktvA'nnamiha maatryaa| pItvodakaM ca tRptAtmA, khAdayan khAdimaM zubham // 4 // mRdutUlIsamAkrAnta ARROSSEX For Private Personal Use Only D Jain Education ainelibrary.org
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH // 448 // divyaparyaGkasaMsthitaH / sahasAmbhodasaMzabdazruterbhayaghanaM bhRzam // 5 // iSTabhAryApariSvaktastadratAnte'thavA naraH / sarvendri yArthasaMprAtyA, sarvabodhanivRttijam // 6 // yadvedayati sa hRdyaM, prazAntenAntarAtmanA / muktAtmanastato nityaM sukhamAhurmanISiNaH // 7 // ityAdi " // 1383 // saMsArasukhamapi autsukyanivRttirUpatvAnmokSasamAnamabhihitaM tanmA bhUdativiSayAmiSalAlasAnAM tatraivAsthAnirbandha iti tataH sakAzAt mokSasukhe vizeSamAha - iyamittarANivittI sA puNa AvakahiyA muNeyavA / bhAvA puNo vi NeyaM eteNaM taI NiyamA // 1384 // iyamindriyaviSayabhogaparyantakAlabhAvinI autsukyanivRttiritvarA - khalpakAlAvasthAyinI, sA punaH - siddhAnAM saMbandhinI autsukyanivRttiH sArvakAlikI muNitavyA / kuta ityAha- 'bhAvetyAdi' yasmAdiyamindriyaviSayopabhogaparyantakAlabhAvinI autsukyanivRttirnaikAntena sarvathA nivRttireva, kimityAha - bhAvAt punarapi - bhUyo'pi pravRtteH, sA punaH siddhAnAM saMbandhinI autsukyanivRttirniyamAt ekAntenaiva nivRttireva, na punarbhUyo'pi bhavatItiyAvat / tato mahadeva siddhAnAM saukhyamiti, tatraiva nyAyacakSuSAmAsthAnirbandho yukta iti // 1384 // iya aNubhavajuttihetusaMgataM haMdi NiTTitaTThANaM / Jain Educationational mokSIyasukhasiddhiH // 448 //
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education I atha suhaM saddheyaM taha jiNacaMdAgamAto ya // 1385 // yasmAditiH- evamuktena prakAreNa 'anubhavayuktisaMgatam' anubhavaH - svasaMvedanaM yuktiH - upapattiH hetuH - anvayavyatirekalakSaNaH ebhiH saMgataM ghaTamAnakaM tasmAt 'haMdI' tyupapradarzane, niSThitArthAnAM - siddhAnAmasti sukhamanantamiti zraddheyaMpratipattavyam / tathA jinacandrAgamAcca - arhadvacanAceti // 1385 // idAnImasyaivAtizayakhyApanArthamanupamatAmAcikhyAsurAha yasavaNUvi imaM uvamAbhAvA caeti parikahituM / yatihuNe visarisaM siddhasuhassAvaraM asthi // 1386 // na ca sarvajJo'pi - tribhuvanabhAvibhUtabhavadbhaviSyadbhAva svabhAva sAkSAtkAryapi idaM - siddhAnAM saukhyaM yathAvatparikathayituM zaknoti / kuta ityAha-upamA'bhAvAt / tadabhAva eva kathaM siddha iti cet ata Aha- 'na yetyAdi' 'co' hetau, yasmAnna tribhuvane'pi bhuvanatraye'pi siddhasukhasya sadRzamaparaM kiMcitsukhamasti tata upamAyA abhAvaH // 1386 // toci aNNehiM kaNNANAyaM imammi ahigAre | bhaNiyaM ghaDamANaM piha viSNeyaM taMpi leseNa // 1387 // jainelibrary.org
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasaMgrahaNIvRttiH mokSIyasu. khasiddhiH // 449 // AGROSSASSAMROSAROLOGESCAMES ata eva-upamAyA abhAvAdevAnyairapi-tIrthAntarIyairasmin'muktAtmasukhavicAraprakramarUpe adhikAre kanyAjJAtaMkanyodAharaNaM darzitam / tathA ca te AhuH-"svayaMvedyaM hi tadbrahma, kumArI strIsukhaM yathA / ayogI na vijAnAti, samyagjAtyandhavad ghaTa ||1||"miti, tadapi-kanyAjJAtaM 'hu' nizcitaM lezena ghaTamAnakameva vijJeyaM / apirevakArArthaH // 1387 // kanyAjJAtameva bhAvayannAha kaNNANa daDhaM pItI aNabhiNNANa purusabhogasokkhassa / saMgAro paDhamamiNaM jAyamiha miho kahetavaM // 1388 // abhinnarajaskA puruSeNAsaMyuktA strI kanyA tayorata eva puruSabhogasaukhyasyAnabhijJayodRDham-atyarthaM parasparaM prItiH, |tayozca kadAcitpuruSabhoganimittasukhavicAraprakrame 'saMgAro' tti saMketo'bhUt , yathA-prathamamidaM-puruSabhogajaM sukhaM jAtaM tat mithaH-parasparaM kathayitavyam , yasyA eva prathamata idamupajAyate tayA'nyatarasyai niyamAnnivedanIyamityarthaH // 1388 // pariNItA tatthekkA vutthA ya kameNa bhattuNA saddhiM / puTThA itarIeN tato bhaNeti No tIrae kahiuM // 1389 // // 149 // For Private & Personel Use Only
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ OCOCOCCASIOCOCOGEOGROCER tatraivaM saMkete sati tayormadhye ekA kAcanApi pariNItA, krameNa ca bha; sArddhamuSitA, itarayA cAmuM vRttAntama-1 vagamya sA gatvA pRSTA-'kIdRzaM tatra puruSabhogajanyaM sukhamiti' tata evaM pRSTA satI sA bhaNati-sakhi ! na tat yathAvatkathayituM zakyate, tasyAnanyasadRzatayopamA'tItatvAt // 1389 // ruTTA itarI UDhA ya kameNaM jANiUNa to tiie|| gaMtUNa sayaM tuTThA jaMpati NaNu taM taha ceva // 1390 // tatazcaivamuktA satI sA itarA-kanyA ruSTA, "epA vipratAritA(kA) khapratijJAparibhraSTA jAteti' / kAlAntare ca sA'pItarA kanyA UDhA-pariNItA, krameNa ca bhatrI sArddhamuSitvA jJAtvA ca sAkSAdanubhavena yathAvatpuruSabhogajaM sukhaM 'to' tatastuSTA prItamanAH satI tasyAH pArthe yasyA viSaye sA ruSTA AsIt svayameva sA gatvA jalpati-nanu sakhi ! tatpuruSabhogajaM sukhaM tathaiva-yathA tvayoktaM, nAnyasmai yathAvatparikathayituM zakyata iti // 1390 // dRSTAntamabhidhAya dArzantike yojanAmAha evaM siddhasuhassa vi pagarisabhAvaM tato cciya muNei / aNubhavato samma Na tu aNNo vi apattatabbhAvo // 1391 // JainEducation For Private Personal use only L w .jainelibrary.org
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSIyasukhasiddhiH dharmasaMgraha evaM siddhasukhasyApi prakarSabhAvaM 'tau tti' saka eva siddho muNati-jAnAti / kuta ? ityAha-samyaganubhavatastasya NIvRttiH samyak svayamanubhavAt, na tvanyo'pi aprAptatadbhAvaH-anavAptasiddhabhAvaH, tasya samyaganubhavAbhAvAt // 1391 // atra // 450 // para Aha dhuvabhAvo siddhANaM chammAsAdArao vi gamaNaM ca / kAlo ya aparimANo ucchedo kaha Na bhavvANaM ? // 1392 // dhruvabhAvaH-zAzvatabhAvaH siddhAnAM, bhavAGkaranibandhanakarmabIjAbhAvAt , tathA paNmAsAdArato'pi-arvAgapyAstA taSaNmAsaparyante ityapizabdArthaH, gamanaM cAnyeSAM jIvAnAM, kAlazcAparimitamAnaH, tataH kathaM bhavyAnAmevamanavarataM |mokSagamane sati nocchedaH prAmoti?, prApnotIti bhAvaH // 1392 // atrAcArya Aha te vi aparimANa cciya jamhA teNaM Na tesimucchedo| samayANa va tIteNaM vocchejijja'NNadhA te tu // 1393 // te'pi bhavyA yasmAdaparimitA evAnantAnantakasaMkhyopetatvAt tena kAraNena na teSAM-bhavyAnAmucchedo bhavati, yathA| hai samayAnAm, anyathA'nantAnantakatayA'parimitatvAnabhyupagame te bhavyAH parIttAnantakAdirUpatayA anantA apyabhyupaga // 450 // For Private Personal Use Only
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ RAS myamAnA atItena kAlena vyucchioranneva, yathA vanaspatikAyasthitiH / turevakArArtho bhinnakramazca, sa ca yathAsthAnaM yojitaH // 1393 // upasaMhAramAha tamhA'tIteNANAdiNA vi tesiM jathA Na vocchedo| ___ taha ceva'NAgateNa vi aNaMtabhAvA muNeyavyo // 1394 // tasmAdyathA'tItena kAlenAnAdinApi teSAM na vyavacchedaH tathA caivAnAgatenApi kAlenAvyavacchedo jJAtavyaH / kuta ityAha-anantabhAvAt-anantAnantakatvAt // 1394 // sakalaM prakaraNArthamupasaMharati evamiha samAseNaM bhaNito dhammo sutANusAreNaM / ___ AtANusaraNahetuM kesiMci tahovagArAya // 1395 // evam-uktena prakAreNa iha-prakaraNe samAsena-saMkSepeNa natu vistareNa bhaNitaH-ukto dharmo-bhAvadharmaH samyaktvAdirUpaH, zrutAnusAreNa-AgamAnusAreNa / kimarthamityAha-AtmAnusmaraNahetostathA keSAMcidupakArAya ceti // 1395 // kAUNa pagaraNamiNaM pattaM je kusalamiha mayA teNa / dukkhavirahAya bhavvA labhaMtu jiNadhammasaMbodhiM // 1396 // OCTOCOCOCCIRCURRENEUROCES HLEELCAUSA varma. 76 Painelibrary.org
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ CMCALLS dharmasaMgraha mokSIyasukhasiddhiH kRtvA prakaraNamidaM dharmasaMgrahaNinAmakaM yanmayA prAptaM kuzalamiha-prakaraNakaraNe tena kuzalena duHkhavirahAya-duHkhA NIvRttiHbhAvAya (bhavyAH) labhantAM jinadharmasaMbodhimiti // 1396 // // 45 // hAribhadraM vacaH kedamatigambhIrapezalam / va cAhaM jaDadhIreSa, svlpshaastrkRtshrmH||1|| tathApi santi ye kecit, matto'pi stokabuddhayaH / teSA lezAvabodhArthameSa yataH kRto mayA // 2 // yacca kiMcidiha kSuNNaM, prjnyaavaiklyyogtH| tacchodhyaM mayi kaarunnymaashritaistttvvedibhiH||3|| viSamagabhIrapadArthI yadimAM vyAkhyAya dharmasaMgrahaNim / malayagiriNA''pi kuzalaM siddhiM tenAznutAM lokH||4|| HORREETRORESTRATE STREESTRA.LTRAORATRASTRA iti zrImaddharibhadrasUripurandarapraNItA zrImanmalayagirisUrivyAkhyAtA dharmasaGgrahaNiH smaaptaa|| al" " " " " " " iti zreSThi-devacandra lAlabhAi-jainapustakoddhAre granthAGkaH-42 MARRCchik // 45 // Jain Education For Private Personel Use Only rjainelibrary.org
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Education 1 zrIvItarAgastotram 2 zrI zramaNapratikramaNasUtravRttiH 3 zrIsyAdvAdabhASA 4 zrIpAkSikasUtram 5 zrIadhyAtmamataparIkSA 6 zrISoDazakaprakaraNam 7 zrIkalpasUtrasubodhikA vRttiH 8 zrIvandAruvRttiH 9 zrIdAnakalpadrumaH 10 zrIyogaphIlosophI (aMgrejI) 11 zrI jalpakalpalatA 12 zrI yogadRSTisamuccayaH adyAvadhi atra mudritA granthAH / 13 zrIkarmaphIlosophI (aMgrejI) 14 zrIAnandakAvyamahodadhiH 1 mau0 15 zrIdharmaparIkSA 16 zrIzAstravArtAsamuccayaH 17 zrIkarmmaprakRtiH 18 zrIkalpasUtram 19 zrIpaJcapratikramaNasUtrANi 20 AnandakAvyamahodadhiH 2 mau0 21 zrIupadezaratnAkaraH 22 zrIAnandakAvyamahodadhiH 3 mau0 23 zrIcaturviMzatijinAnandastutiH 24 zrISaTpuruSacaritram 25 zrIsthUlabhadvacaritram 26 zrIdharmasaMgrahapUrvArdham 27 zrI saMgrahaNisUtram 28 zrIupadezazataka-samyaktvaparIkSe 29 zrIlalitavistarA 30 zrIAnandakAvyamahodadhiH 4 mau0 31 zrIanuyogadvArasya prathamo vibhAgaH 32 zrIAnandakAvyamahodadhiH 5 mau0 33 zrIuttarAdhyayanasya prathamo bhAgaH 34 zrImalaya suMdarI caritram 35 zrI samyaktvasaptatikA 36 uttarAdhyayanasya dvitIyabhAgaH | 37 anuyogadvArasya dvitIyabhAgaH 38 guNasthAnakramArohaH 39 dharmasaMgrahaNeH pUrvArdham 40 dharmakalpadrumaH 41 zrIuttarAdhyayanasya tRtIyabhAgaH 42 zrIdharmasaMgrahaNyA uttarArdham 43 zrIAnandakAvyamahodadhiH 6 mau0 44 zrIpiNDaniryuktiH 45 zrIdharma saMgrahasya uttarArddham | 46 zrIupamitibhavaprapaJcA pUrvArddham | 47 zrIdarzavekAlikasUtraM saMpUrNam 6 % **
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ // iti dharmasaGgrahaNivRttiH samAptA // 165 KAR iti zreSThi-devacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAre-granthAGkaH 42. JAC SDGGESB6 HESAR NGREGUE Post 503 COM AB SACST GO 1GA AyDRDERSTARTY GOVTODAICOMGA Prava