Book Title: Agam 42 Mool 03 Dashvaikalik Sutra
Author(s): Darbarilal Nyayatirth
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003659/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. zrI vItarAgaprajunI vANIrUpI amRtarasa jenI aMdarathI unarAi jAya be, evA graMsAne mujita karI prasiddha karavA e mahAparamArtha be, ane tethI vidvAna jano pramuta thAya . valI tethI vivekI mANaso tevA graMthone avalokIne jinadharmamAM ponu dRDhapaNuM saMpAdana kare . sAmAnya buddhinA prANI tevA graMthonuM vyAkhyAnAdika pravaNa karIne parama zrAhlAda melave be, tathA bodhibIjane pAme . sajAna mANaso te cIne potAnA manane nirmala kare . ane dharmamAM atyaMta Adara kare be. evI rIte mAM ati utkRSTa jinavANI samAelI be evA AgamonI vRddhi, rakSaNa tathA viya karavo, e ati zuja puNya prakRti bAMdhavAnuM sAdhana be. ane tevA zrAgamane pra. sika karavAmATe hAlanA cAlatA samayamAM mulAyaMtra eka ati uttama sAdhana thara DyuM be. tevA muDAyaMtrathI sarva zrAgamone, tathA sarva graMthone upAvI prasiddha karavA, zrutAnanI vRddhi, rakSaNa tathA vinaya hAlanA samayamA sarvotkRSTa gaNAya ne kharUM Na tevU mahAn kArya samRzivAn udAra jaina gRhasthathI banI zake . valI tevo puru samRddhivAn tema zrI vItarAga prajue prakAzelA jinadharmapara atyaMta zraddhAlu prane zrAdarasatkAravAlo hovo joze. ane tevo asAdhAraNa dRDhamanano mANasa zrI caturvidha saMghamAM viraloja malI Ave be. jema hAlanA samayamAM bAbusAheba " rAyaanapatisiMhajI pratApasiMhajI " . ane tenI joDIno zraddhAlu zrAvaka zrAdhunika namAna kAlamAM bIjo ko paNa nathI. e mahAn puruSe upara kahelI rItapramANe pratyaMta prItisahita sarva bhAgamo eTale jainasUtro pAvI prasika karIne jainakomapara moTo upakAra karyo be. ane temanI sahAyatAthIja A dazavaikAlika sUtra amoe TIkA, dIpikA, tathA gujarAtI bhASAMtarasahita bApI prasiddha karyu . ane temAM ESTidoSathI, athavA buchidoSathI ane ajJAnarUpI aMdhakAranA parAdhInapaNAthI je kaMI azubha athavA utsUtra padanI athavA zabdanI yojanA thakSa hoya, to temATe sajana puruSoe mane damA karavI. jo ke mAro thA viveka ayogya be, kema ke, sajAna dhuruSono to evoja khanAva hoya je ke, teunI dRSTie satkAryanI aMdara kadApI doSa iSTigocara thato nathI. te batAM pUrve zreSTha graMthakAroe je pati rAkhetI, tene anu. sarIne meM paNa bahIM viveka karI batAvyo be. valI sajanopAse kSamA mAgavAnA karatAM vizeSe karIne hu~ urjana mANasonI vadhAre kSamA yAcuMTuM. kema ke tenano svajA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. vaja evo hoya De ke, ko paNa manuSyanA hAthathI jyAre zuja kRtya thAya be, tyAre te jo temanAM manamA atyaMta kheda nivAsa karIne rahe . ane bIjAnI nyunatA thavAthI teUnA manamA atyaMta harSa utpanna thAya . valI tevA urjana mANaso bIjAUnA doSo kahADavAmAM atyaMta thAturatA batAve . ane bIjAnAM kalyANarUpa vR. kSane bedavAmAM te eka kuhADAnI garaja sAre be, ane evI rItanA asaMkhya puryupothI tevA puSTa jano jarelA hoya . ane tevA purjano kharekhara ghuvaDasamAna hoya . thane te hetuthI tevA urjano kharekhara jinavANIrUpI sUryanA tejazrI aMdha banIne viparyAsapaNAne pAmaze, ane manamAM keSabujhithI IrSA lAvIne te atyaMta kheda pAmyA karaze, thane teTalA mATe huM temanI kSamA mAgu bu. jJAnanA phelAvArUpI zubhakarma upArjana karavAmAM prathama zreNimAM gaNavAlAyaka mahAna puruSa ke jemaNe phakta lokonA upakAranemATeja pIstAlIse jaina Agamo mUla tathA tejamAMthI, jeUnI TIkA, dIpikA avacUri vigere je aMgo malI zake , te sahita mujita karIne te une prasiddha karavAmAM, potAnuM athAga avya kharacI udyoga karelo. tevA sajAna mANasanI utpatti viSe kiMcit lakhANa zrA jagoe lakhavaM. tene hu~ ucitaja mAnuM buM. baMgAla ilAkAmAM bAlocara, madudAbAda, athavA murzIdAbAda evAMtraNa suMdaranAmathI ulakhAtuM eka suMdara zehera zrAvI raheDhuMbe. ke jyAM kRSNagaDhathI zrAvI nivAsa karanArA uzavaMzarUpI naMdana vanamAM kalpavRdasarakhA ugaDa nAmanA gotravAlA dharma nyAyaviveka tathA vinaya zrAdika atyaMta zreSTha guNothI zonitA thaelA, temaja sarva satyavAdiThamAM agresara, mahAbujhinA naMDArarUpa, dIna ane garIba sAdharmI jAne tana, mana ane dhanathI sahAya ApanAra, atyaMta manohara svanAve karIne yukta; puNyanA prajAvarUpI caMjanA prakAzathI saghalI dizAune prakAzita karanArA rAya " bukasiMhajI bAbu" nAmeM zrAvaka zrI jainadharma upareM atyaMta zraddhAvAlA hatA. temanI saujAgyavatI kuzalAde nAmanI strInI kudithakI saMvat 103 mAghavadI ekamane guruvArane di. vase rAya pratApasiMha nAme kuladIpaka suputrano janma thayo. te sarva dhanADhyomA ziromaNisarakhA, jainadharmapara atyaMta prIti rAkhanArA, temaja damAvAna, ane dharma tathA adharmano nirNaya karavAmAM ziromaNi thayA. temanI caturtha patnInuM nAma saujAgyavatI mahatAbabAra hatuM. temaNe uzavaMzamA muktAmaNisarakhA, nyAyamArgathI lakSmInu upArjana karanArA, tathA dharma artha ane kAma, e traNe puruSArthone saphala karanArA, tathA prANImAtra prate dayApaNAyeM karIne yukta evA atyaMta tejasvI be putrone janma Apyo. teumA Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. moTA putranuM nAma " rAya lakSmIpatisiMhajI bahApura" tathA jemaNe zrAvA zrAgama graMtho upAvI prasiddha karavAmAM udyama karyo, te kaniSTa putranuM nAma " rAyadhanapatisiMhajI bahApura" . e banne uttama gRhastho uttama guNonA naMDArarUpa tathA prANimAtranA kalyANamAM atyaMta utsuka thaelA . mATe jinadharmapara atyaMta zrajhA rAkhanArA evA te uttama puruSe thA dazavaikAlika nAmano ati utkRSTa bAgama graMtha upAvI prasiddha karI kharekhara potAnuM nAma saphala karyu le. ane evAM pAramArthika kAryoM te jAgyazAlI puruSane hAthe dina pratidina thA evI zramArI vAraMvAra vijJApanA ne. thA dazavaikAlikasUtranA kartA zrI zayyaMjavakhAmI . temaNe thA sUtra zAmATe racyu ? teno saMbaMdha nIce pramANe be. jyAre zayyaMjava svAmIe dIkSA lIdhI, tyAre temanI strI garnavaMtI hatI, tyAre svajanoe teNIne pUjyuM ke, tArA udaramAM kaMI garna jevo saMjava be, tyAre teNIe prAkRta jASAmAM kaDaM ke, " maNayaM " eTale kiMcitmAtra De. anukrame teNIe eka manohara putrane janma prApyo, tathA temanI mAtuzrIe kahelA vacana parathI tenuM " manaka" evaM nAma rAkhavAmAM Avyu. panI anukrame te manaka jyAre ATha varSano thayo, tyAre eka dahADo teNe tenI mAtAne pUbyu ke, he mAtAjI, mArApitAjI kyA De ? tyAre mAtAe kahyu ke, he putra ! tArA pitAjIe to cAritra aMgIkAra kayu . te sAMjalI manakane potAnA pitAjI pAse javAnI zchA tha. have te samaye zrI zayyaMjavakhAmI caMpAnagarImA birAjatA hatA, ane te khabara manakane malavAthI te paNa tyAM pahoMcyoM. te vakhate zrI zayyaMjavasvAmI sthaMDila jatA hatA ane mArgamAM temaNe manakane joyo. tyAre temaNe pUbyuM ke tuM koNa De ? tyAre teNe potAno sarva vRttAMta temane kahI saMjalAvyo. tyAre zayyaMjava khAmie temane pharIne pUbyu ke, tuM ahIM zA mATe Avyo ? tyAre manake kadyu ke, mAre dIkSA levI le thane Apa jANatA ho to kaho ke, te amArA pitAjI zayyaMjavakhAmI kyA ? tyAre zrAcAryajIe kahyu ke, te tArA pitA ane huM kaMI jinna nathI, mATe tuM mArI pAse dIdA le ? manake te vAta kabula karavAthI AcAryajIe temane tyAMja dIkSA thApI. tathA palI temane sAye lez zrAcArya mahArAja upAzraye zrAvyA, tathA jJAnabalathI jAeyu ke, thA manakanuM AyuSya phakta have mAsaceMja bAkI be; mATe ATalI Tuka mudatamAM thA manaka kRtArtha zI rIte thakSa zake ? bevaTe temaNe vicAyu ke, kAraNa paDye caudapUrvadhArI muni pUrvomAMdhI sUtrano ukAra kare be, to mane paNa zrA samaye zrAvu prayojana paDyuM be, to hu~ paNa tema karUM. ema vicAri zrI zayyaMjava munie pUrvomAMthI daza adhyayanano ukAra karyo; tathA te daza adhyayana jaNavAmAM manakane baro Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. bara mAsa lAgyA. tathA na mAsa saMpUrNa thatAMja manake samAdhimA rahI kAla karyo. tyAre zrI zayyaMjava zrAcAryanA netromAMthI harSAzrunI jaladhArA buTI. tyAre yazonAdika sAdhue te azrunuM kAraNa pUbyAthI AcArya mahArAje manakano sarva vRttAMta kahI saMnalAvyo. te sAMjalI teune manamAM pazcAttApa thayo ke, aho ! thApaNe guruputra manakanI sevA karI zakyA nahIM. tathA pabI saMghanA AgrahathI zrI zayyaMnavasvAmIe udharelA te daze adhyayano pragaTa rAkhyAM, ane evI rIte vikAle te daza adhyayananI guMthaNI karavAmAM AvelI hovAthI te sUtranuM nAma " dazavakAlika" rAkhavAmAM Avyu be.tathA uparanI be cUlikA to zrImaMdharakhAmIe saMghane neTa tarike mokalelI , te vAta prasija . evI rIte thA dazavaikAlika sUtranI utpatti tha . zrA dazavaikAlikasUtramA rahelA daza adhyayano tathA banne cUlikA avazya sAdhu ne dhyAnamA rAkhavA lAyaka be; ane te dhyAnamA rAkhyAthI temane temanA amUlya cAritrAcAramA aticAra doSa lAgato nathI. yahIM te viSernu vadhAre byAna nahIM karatA thA sUtra AdyathI te aMtasudhi vAMcI javAnI tathA te dhyAnamA rAkhavAnIja zramo sarvane jalAmaNa karIe bIe. zrA sUtrapara caudasone cammAlIsa graMthanA kartA mahAna zrAcArya zrI harijana sUrijIe ziSyabodhinI nAmanI TIkA tathA zravacurI racelI . tathA kharatara garamA thaelA yuga pradhAna zrI jinacaM sUrinA ziSya zrI sakalacaM gaNinA ziSya zrI samayasuMdara gaNie vikrama saMvata 16e1 mAM dIpikA tAmanI zabdArtha vRtti paNa banAvI be. tethI amoe paNa yathAmati saMzodhana karI karAvIne te hArijajI TIkA, abacUri tathA samayasuMdarajInI dIpikA TIkA mUlasahita zrA graMthamAM gapI . tema mUla sUtrano gujarAtI artha karIne paNa yA graMthamAM bApyo be. yA graMtha ghaNoja upayogI hovAthI bApI prasijha ko be. bevaTe temAM mUla sUtrano saMpUrNa pATha paNa dAkhala karavAmAM zrAvyo . pramAdavazathI yA graMthamAM je kaMI bApatAM karatAM doSa rahyo hoya te "michAmi pukkaDaM.' zrAvaka. nImAsiMda mANeka. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. pRSTha aMka. viSaya. 1 maMgalAcaraNa. .... 2 sumapuSpikAkhya prathamAdhyayanam . .... 3 zrAvaNya pUrvakAkhya dvitIyAdhyayanam. .... 4 dukhakAcArAkhya tRtIyAdhyayanam .... 5 SaTjIvanikAkhya caturthAdhyayanam . .... 6 piMDaiSaNAkhya paMcamAdhyayane prathamodezaH piMDaiSaNAkhya paMcamAdhyayane ThitIyodezaH mahAcAra kathAkhyaSaSTAdhyayanam. .... e vAkyazuddhyAkhyasaptamAdhyayanam . .... 10 zrAcAra praNidhi nAmASTamAdhyayanam . .... 11 vinayasamAdhyAkhya navamAdhyayane prathamoddezaH 15 vinayasamAdhyAkhyanavamAdhyayane dvitIyodezaH 13 vinayasamAdhyAkhyanavamAdhyayane tRtIyodezaH 14 vinayasamAdhyAkhyanavamAdhyayane caturthodezaH 15 sanikunAmadazamAdhyayanam . 16 dazavaikAlike prathamAcUlikA. 17 dazavaikAlike hitIyAcUlikA. 27 dazavakAlika mUla sUtrapAThaH 10e 142 240 326 366 424 8th0 537 mas Es ASA 610 630 600 101 - Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // OM namo vItarAgAya // rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha. nAga tetAlIsamA. // atha // zrIdazavaikAlikam gurjarajASAsahitam zravacUrisaMvalitaM samayasundaropAdhyAyakRtadIpikAsanArtha zrIharija'sUrikRtabRhakRttivirAjitaM ca prArabhyate / dhammo maMgalamukki, ahiMsA saMjamo tavo // devA vitaM namasaMti, jassa dhamme sayA maNo // 1 // // atha zrIdazavakAlika sUtrano bAlAvabodhaprAraMna // (temAM prathama maGgalAcaraNa.) // sarvAntarAyazamanaM, sarvamaGgaladAyakam // // sarvajIvAvanakara, sarvajJaM naumi bodhaye // 1 // jema kalpavRkSa uparathI paDelA puSpone ekatra karIne devatATha temanI, mAlA gUMthe be, tema kalpavRda sarakhA tIrthaMkaronA mukhathakI prakaTa thayelA, puSpa sarakhAM zurU, pramAdAdidoSarahita evAM artharUpa vacanone zravaNa karIne gaNadharo temanAM sUtro race . zrA vAta jaina AmnAyamAM suprasiddha . te mAMheduM dazavaikAlika sUtra paNa zrI siUjavAcArye navya jIvonA zArIraka tathA mAnasika duHkha mUkAvavAne mATe tathA potAnA putra manakane pratibodhavAne arthe racyu je. ernu upara kahelu nAma pADavAnuM kAraNa e De ke, daza vikAleM kaDaM, mATeM e sUtrane dazavakAlika eve nAmeM kahe , have temAM prathama siUMnavAcArya zrajISTa smaraNarUpa maMgala eka gAthAyeM karI kahe . valI te mAMgalika je be, te anyatra pAMca prakAranAM kahyAM . temAM prathama putrAdi janmarUpa, te zujha mAMgalika, bIjuM gRhAdiracanArUpa te azuddha mAMgalika, trIjuM vivAhamahotsavapramukha te camatkAramAMgalika, cothu dhanAdika te dImAMgalika ane Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsamA. pAMcamuM bakAyajIvarakSaNarUMpa arthAt dharmarUpa te sadAmAMgalika be. to have pAMca prakAranAM mAMgalika kahyAM, temAM dharma je je, te sadA mAMgalika ,temATeM zrIsinavAcArye thA dazavaikAlika nAmaka graMthanI AdimAM dharmaprazaMsArUpa maMgala kamu . valI kozka sthaleM maMgala je je te traNa prakAra, paNa kaDaM . temAM prathama graMthAraMje graMthanirvighnatA mATeM je anISTa devatAdikane namaskAra karavo, te zrAdimaMgala, bIjuM graMthamadhye je namaskAra karavo, te madhyamaMgala ane graMthane avasAne ziSyaparaMparA cAlavAne mATeM je namaskAra karavo, te avasAnamaMgala jANavU. tema jotAM e dazavaikAlika nAmaka zAstranuM "dhammo maMgalaM" e Adi maMgala, "nANadaMsaNa saMpunnaM," e madhya maMgala ane " nikammamANA zya buddha vayaNe" e avasAna maMgala jANavU. have dhammo maMgala mityAdi prathama sUtranoM artha lakhiyeM liye. (ahiMsA ke0)prA. pAtipAtavirati arthAt sarve jIvonI hiMsA na karavI te, tathA (saMjamo ke0) saMyamaH eTale zrAzravanirodhate pAMca iMjiyano nigraha, cAra kaSAyanojayaanetraNa daMjhathI virati e sattara prakArano saMyama,ane (tavo ke0) tapaH eTale "zraNasaNamUNoyariyA" ityAdi be gAthAmAM kaheluM bAra prakAraceM tapa e rUpa (dhammo ke0) dharmaH eTale kugatine prApta thanArA jIvone dharIne sanmArge pahoMcADe te dharma te ( maMgalamukiLaM ke ) utkRSTaM maMgalaM, eTale sarva maMgalamA utkRSTa maMgala . e dharmane utkRSTa maMgala kahevArnu kAraNa kahe je ke, ( jassa ke0 ) yasya eTale je puruSa- (dhamme ke0) dharme eTale pUrvokta vItarAgajASita dharmane viSe ( sayA ke0) sadA eTale niraMtara (maNo ke0) manaH eTale mana be. ( taM ke0 ) taM eTale te puruSane ( devA vi ke ) devA api eTale navanapati, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika e cAra nikAyanA devatAu~ paNa ( namasaMti ke0) namasyati eTale namaskAra kare be, to rAjAdika namaskAra kare, temAM to zIja navA? arthAt dharma je , te utkRSTa maMgala ke ema sijha thayuM // 1 // ||ath zrIdazavaikAlikAvacUriH prArajyate // // tatra prathamAdhyayanam // sNhitaadiHssddddidhaavyaakhyaa|durgtau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dhrmH|mnggyte hitamaneneti maGgalam / saMyama shraashrvnirodhH| tApayatyanekanavopAttamaSTaprakAraM karmeti tapaH 1 ___atha zrIsamayasundaropAdhyAyakRtadIpikA prArabhyate // // tatra prathamAdhyayanam // // zrIjinezvarAya namaH // stamnanAdhIzamAnamya, gaNiH samayasundaraH // dazavaikA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / like sUtre, zabdArthaM likhati sphuTam // 1 // dharmo purgatiprapatajantudhAraNAlakSaNa utkRSTaM pradhAnaM maGgalaM vartate / ko dharma ityAha / ahiMsA, na hiMsA ahiMsA jIvadayA prANAtipAtaviratirityarthaH / punaH saMyamaH paJcAzravaviramaNaM, paJcendriyanigrahaH, catuHkaSAyajayaH, daekatrayaviratizceti saptadazannedaH / ityevaM rUpaH / punastapaH, "aNasaNamUNoariA, vittIsaMkhevaNaM rasaccA // kAyakileso saMlI-NayA ya balo tavo hoii||1|| pAyabittaM viNaje, vethAvaccaM taheva sasA // prANaM ussaggo vi zra, ajitara tavo hoI // 2 // iti bAhyAnyantararUpaM dvAdazadhA / atha dharmakaraNe maahaasymaah| devA api|piH sNjaavne| taM dharmakArakaM jIvaM namasyanti, manuSyAstu sutraam| taM kam / yasya dharme dharmakaraNe sadA manaH antaHkaraNam / iti prthmgaathaarthH||1|| ||ath zrIharijaprasUrikRtabRhakRttiH praarbhyte|| // tatra prathamAdhyayanam // // jayati vijitAnyatejAH, surAsurAdhIzasevitaH zrImAn // // vimalastrAsavirahita-strilokacintAmaNirvIraH // 1 // zahArthato'rhatpraNItasya sUtrato gaNadharopanivaDapUrvagatomRtasya zArIramAnasAdikaTukaphuHkhasaMtAna vinAzahetordazakAlikAnidhAnasya zAstrasyAtisUmamahArthagocarasya vyAkhyA prastUyate / tatra prastutArthapracikaTaviSayaiveSTadevatAnamaskAradhAreNAzeSavighnavinAyakApohasamarthA paramamaGgalAlayAmimAM pratijhAgAthAmAha niyuktikAraH // siddhigazmuvagayANaM, kamma visujhANa sabasijhANaM // namiUNaM dasakAliya-NidyuttiM kittAyassAmi // 1 // vyAkhyA // sichigatimupagatenyo natvA dazakAlikaniyuktiM kIrtayiSyAmIti kriyaa| tatra sidhyanti niSThitArthA navantyasyAmiti sichirlokAgrakSetralakSaNA / tathA coktam / "ha boMdi cazttANaM, taba gaMtUNa sin"| gamyata iti gatiH / karmasAdhanam / sichireva gamyamAnatvAzatiH sigitistAmupa sAmIpyena gatAH prA jastenyaH sakalalokAntakSetraprAptejya ityrthH|praakRtshettyaa caturthyarthe SaSThI / ythoktm| bahIvijattIe jala clii|ttr ekendriyAH pRthivyAdayaH sakarmakA thapi tar3apagamanamAtramadhikRtya yathoktasvarUpA navantyata Aha krmvishu'nyH| kriyate iti karma jJAnAvaraNIyAdilakSaNaM tena vizuddhA viyuktAH karmavizukAH karmakalaGkarahitA ztyarthaH / tenyaH karmavizuddhenyaH / zrAha / evaM tarhi vaktavyaM na siDigatimupagatenyo'vyanicArAt / tathAhi / karmavizukAH sijhigatimupagatA eva javanti / na, 1:-"zubhralokAnta-" iti pAThAntaram / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgrar3ha nAga tetAlIsamA. "" 1 66 aniyatakSetra vibhAgopagata siddhapratipAdanapara Durnaya nirAsArthatvAdasya / tathAcAhureke "rAgAdivAsanAmuktaM, cittameva nirAmayam // sadA niyatadezasthaM, siddha ityanidhIyate // ityalaM prasaGgena / te ca tIrthAdisiddhabhedAdanekaprakArA javanti / tathAcoktam / ti - siddhA / ativa siddhA / bigara siddhA / zratiSThagara siddhA / sayaMbuddha siddhA / patteyabuddhasiddhA / buddhabo hiya siddhA / ibI liMga siddhA / purisaliMga siddhA / napuMsagaliMga siddhA / saliMga siddhA / annaliMga siddhA / gihiliMga siddhA / egasiddhA / yoga siddhA / ityata zrAha / sarvasiddhebhyaH / sarve ca te siddhAzceti samAsastenyaH / athavA " siddhigatimupagatebhyaH " ityanena sarvathA sarvagatAtmasiddhapakSapratipAdanaparapurnayasya vyavacchedamAha / tathAcoktamadhikRtanayamatAnusAribhiH / guNasattvAntarajJAnAnnivRttaprakRtikriyAH // muktAH sarvatra tiSThanti, vyomavattApavarjitAH " vyavacchedazcaiteSAM sAmIpyena sarvAtmanA siddhigtigmnaajaavaat| " karma vizuddhebhyaH" ityanena tu sakarmakANimAdivicitraizvaryavatsiddhipratipAdanaparasyeti / uktaM ca prakrAntanayadarzanA jiniviSTaiH / praNimAdyaSTavidhaM prApyaizvaryaM kRtinaH sadA // modante sarvajAvajJA - stIrNAH paramapustaram // ityAdi / vyavacchedazcaiteSAM karmasaMyogena niSThitArthatvAdvastutaH siddhatvAnupapatteriti / " sarva siddhebhyaH" ityanena tu jaGgacaiva sarvathA advaitapakSa siddhapratipAdanaparasyeti / tathAcoktaM prastutanayA niprAyamatAvalambiniH // eka eva hi bhUtAtmA, nUte jUte vyavasthitaH // ekadhA bahudhA caiva dRzyate jalacandravat // vyavacchedazcAsya sarvathA dvaite bahuvacanagarbha sarvazabdAbhAvAt siddhigatigamanAjAvAt / natvA praNamyetyanena tu samAnakartRkayoH pUrvakAle ktvApratyaya vidhAnAnnityAnityaikAntavAdAsAdhutvamAha / tatra ktvApratyayArthAnupapatteH / tatra nityaikAntavAde tAvadAtmana ekAnta nityatvAdapracyutAnutpanna sthiraikasvabhAvatvA bhinnakAla kriyAyakartRtvAnupapatteH / kSaNikaikAntavAde cAtmana utpattivyatirekeNa vyApArAjAvAnnikAla kriyAdvayaM kartRtvAnupapattirevetyalaM vistareNa / gamanikAmAtramevaitaditi / javati ca caturthyapyevaM namana kriyAyoge'dhikRtagAthAsUtrAnyathAnupapatteH / Aptazca niryuktikAraH / pitre savitre ca sadA namAmItyevamAdivicitraprayogadarzanAcca / karmaNi vA SaSThI / sarvasiddhebhyo natvA kimityAha / dazakAlika niyukti kIrtayiSyAmi / tatrakAlena nirvRttaM kAlikaM pramANakAleneti jAvaH / dazAdhyayanatjJedAtmakatvAddazaprakAraM kAlikaM prakrArazabdalopAddazakA likaM / vizabdArthaM tUttaratra vyAkhyAsyAmaH / tatra niyuktiriti / niryuktAnAmeva sUtrArthAnAM yuktiH paripATyA yojanaM niryuktayuktiriti vAcyam / yuktazabdalopAnniryuktistAM viprakIrNArthayojanAM vyAkhyAsyAmi kIrtayiSyAmIti gAthArthaH / zAstrANi cAdimadhyAvasAnamaGgala 1 I For Private Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prthmaadhyynm| jAJji navantItyata Aha // zrAImanavasANe, kAlaM maMgalapaDiggahaM vihiNA // nAmAimaMgalaM pi ya, canavihaM pannaveUNaM // 2 // vyAkhyA // zAstrasyAdau prAramne madhye madhyavijAge avasAne paryante / kiM kRtvA / maGgalaparigraham / katham / vidhinA pravacanoktena prakAreNa / Aha / kimarthaM maGgalatrayaparikalpanam / ityucyte| zhAdimaGgalaparigrahaH sakala vinApohenAjilaSitazAstrArthapAragamanArtham / tatsthirIkaraNArthaM ca madhyamaGgalaparigrahaH / tasyaiva ziSyapraziSyasaMtAnAvyavachedAyAvasAnamaGgalaparigraha iti / patra caadeprihaaraavaavshykvishessvivrnnaadvseyau| iti / sAmAnyatastu sakalamapIdaM zAstraM maGgalaM nirjarArthatvAttapovat / nacAsiko hetuH| yato vacanavijJAnarUpaM zAstraM jJAnasya ca nirjarArthatA pratipAditaiva / yata uktaM ca "jaM NerA kamma, khaveza bahuyAhiM vAsakoDIhiM // taM nANI tihiM gutto, khavez UsAsamatteNaM" ityaadi| zha cAdimaGgalaM ghumapuSpikAdhyayanAdi dharmaprazaMsApratipAdakatvAttatvarUpatvAditi |mdhymngglN tu dharmArthakAmAdhyayanAdi prapazcAcArakathAdyanidhAyakatvAt / caramamaGgalaM tu nidavadhyayanAdi nikuguNAyavalambanatvAdityevamadhyayanavinAgato maGgalatrayavinAgo nidarzitaH / adhunA sUtra vinAgena nidarzyate / tatra cAdimaGgalam "dhammomaMgalam" ityAdi sUtram / dharmopala ditatvAttasya ca maGgalatvAditi / madhyamamaGgalaM punaH pANadaMsaNetyAdi sUtram |jhaanopl ditatvAttasya ca maGgalatvAditi / avasAnamaGgalaM tu "NirakamaNAe" ityAdi nikuguNa sthirIkaraNArthaM viviktacaryAnidhAyakatvAt nikuguNAnAM ca magalatvAditi / Aha / maGgalamiti kaH shbdaarthH| ucyate / agiragilagiva gimagIti dalakadhAturasyeditonum dhAtoriti numi vihite uNAdikAlacpratyayAntasya anubandhalope kRte prathamaikavacanAntasya maGgalamiti rUpaM javati / maGgayate hitamaneneti maGgalam / maGgayate'dhigamyate sAdhyata iti yAvat / athavA maGga iti dhrmaanidhaanm|laa AdAne asya dhAtormaGge upapade "Ato'nupasarge kaH" iti kapratyayAntasyAnubandhalope kRte "to lopa iTi ca kRti" ityanena sUtreNAkAralope ca kRte prathamaikavacanAntasyaiva maGgalamiti navati / maGgaM lAtIti maGgalaM / dharmopAdAnaheturityarthaH / athavA mAM gAlayati javAditi maGgalaM sNsaaraadpnytiityrthH| tacca nAmAdicaturvidham / tadyathA-nAmamaGgalaM sthApanAmaGgalaM avyamaGgalaM nAvamaGgalaM ceti / eteSAM ca khruupmaavshykvishessvivrnnaadvseymiti| amumeva gAthArthamupasaMharannAha niyuktikaarH|| nAmAzmaMgalaM pi ya, canavihaM pannaveUNaM // 2 // nAmAdimaGgalaM caturvidhamapi prajhApya prarUpyeti gaathaarthH| tatra samAnakartRkayoHpUrvakAle ktvaaprtyyvidhaanaat|prjnyaapyN kimata ha // suyaNANe aNuuMge-NA higayaM so calabiho hoI // caraNakaraNA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 rAya dhanapatasiMgha baDhAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsamA. NulaMge, dhamme kAle ya davie ya // 3 // vyAkhyA // zrutaM ca tad jJAnaM ca zrutajJAnaM tasmin zrutajhAne'nuyogenAdhikRtamanuyogenAdhikAra ityarthaH / zyamatra nAvanA / nAvamaGgalAdhikAre shrutjhaanenaadhikaarH| tathAcoktam / evaM puNa ahigAro, suyaNANeNaM jarDa sueNaM tu // sesANamappaNo vi ya, aNuuMge pazva dilaMto // tasya coddezAdayaH pravartante iti / uktaM ca ' suaNANassa uddeso samuddeso aNunnA aNuuMgo pvtt||' tatrAdAvevoddiSTasya samuddiSTasya samanujJAtasya ca sataH anuyogo navatItyato niyuktikAreNApyanyadhAyi zrutajhAne'nuyogenAdhikRtamiti / so'nuyogazcaturvidho navati / kthm| crnnkrnnaanuyogH|cryt iti caraNaM vratAdi / yathoktam ||"vy (e) samaNadhamma (10) (17) veyA-vaccaM (10) ca baMjaguttI (e)||nnaannaaditiyN (3) tava (12) ko-ha (4) niggaho hoi caraNa miyaM // " kriyate iti karaNaM piemavizudhyAdi / uktaM c||"piNmvisohii (4) samiraM, (5) nAvaNa (12) paDimA (15) ya iMdiyaniroho (5) // paDilehaNa (25) guttI (3),aniggahA (4) ceva karaNaM tu||" crnnkrnnyornuyogshcrnnkrnnaanuyogH| anurUpo yogo'nuyogH| sUtrasyArthena sALamanurUpaH saMbandho vyaakhyaanmityrthH| ekArazabdaH prAkRtazailyA prathamAdvitIyAnto'pi aSTavyaH / yathA "kayare Aga dittarUve" ityaadi|dhrm itidhrmkthaanuyogH| kAle ceti kAlAnuyogazca gaNitazati gnnitaanuyogshcetyrthH| avyazceti avyaanuyogshc|ttr kAlikazrutaM caraNakaraNAnuyogaH / RSinASitAnyuttarAdhyayanAdIni dharmakathAnuyogaH / sUryaprajJaptyAdIni gnnitaanuyogH| dRSTivAdastu vyAnuyogaH / iti / uktaM ca " // kAliyasuaMca isinA-siyA tazyA ya sUrapannattI // sabo ya dihivA, caubaje hoza aNujaMgo // zati gaathaarthH|| iha cArthato'nuyogo dvidhaa|apRthktvaanuyogHpRthktvaanuyogshc| tatrApRthaktvAnuyogo yatraikasminneva sUtre sarva eva caraNAdayaH prarUpyante'nantagamaparyAyArthakatvAtsUtrasya / pRthaktvAnuyogazca yatra kacitsUtre caraNakaraNameva / kvacitpunardharmakathaivetyAdi / anayozca vaktavyatA " // jAvaMti ajavazrA, ajApuhattaM kaaliyaannuuuNgss| te NAreNapuhattaM, kAliyasuyadihivAe ya // " ityAderyanthAdAvazyaka vizeSavivaraNAccAvaseyeti / zha punaH pRthaktvAnuyogenAdhikAraH / tathA cAha niyuktikaarH|| apahuttapahuttAze, nidisi e hoza ahigAro // caraNakaraNANujaMge-Na tassa dArA zme hu~ti // 4 // vyAkhyA // apRthaktvapRthaktve lezato nirdiSTasvarUpe nirdiSTasya cAtra prakrame jvtydhikaarH| ken|crnnkrnnaanuyogen|tsy caraNakaraNAnuyogasya dhArANi pravezamukhAnyamUni vakSyamANalakSaNAni navantIti gAthArthaH // nikevegahaniru-tavihipavitti ya keNa vA kassa // tadAraneyalakaNa-tayarihaparisA ya sutto // 5 // vyA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike prathamAdhyayanam / ng 66 khyA // asyAH prapaJcArtha Avazyaka vizeSa vivaraNAdavaseyaH / sthAnAzUnyArthaM tu saMdepArthaH pratipAdita iti / zirakeveti / anuyogasya nidepaH kAryaH / tadyathA nAmAnuyoga . ityAdi / egaiti / tasyaiva ekArthakAni vaktavyAni / tadyathA anuyoga ityAdi / nirutati / tasyaiva niruktaM vaktavyam / anuyojanamanuyogaH / anurUpo vA yoga ityAdi / vihiti / tasyaiva vidhirvaktavyo vaktuH zrotuzca / tatra vaktuH // "suttacho khalu paDhamo, bIrDa litimI sijaNi // tai ya niravaseso, esa vihI hoi aNuraMge // " zrotuzcAyam " // sUrya huMkAraM vA, bADhakArapa DipuchavI maMsA // tatto pasaMgapArAyaNaM ca pari nivasattama e||" pavittiyatti // anuyogasya pravRttizca vaktavyA sA caturbhaGgAnureNa vijJeyA / uktaM ca / cciM gurU pamAyI, sIsA viya gurUNa sIsagA tahaya // apamAthi gurU sIsA, pamA yo dovi pAyI // paDhame nahi pavittI, bIe tara yatriyovaM vA // ciThi pavittI, evaM goNIya dihaMto // appahuyA u goNI, aiva ya doddhA samujArja doddhuM // khIrassa karja pasavo, jai viya bahukhI ragA sATha // vitie vivi khIraM, yovaM taha vidyae va taie vi // zraciuche khIraM, esuvamA AyariyasIse // goNI sariTho u gurU, doddhA iva sAhuNo samarakAyA // khIraM pavittI, nahi tahiM par3hamati // zrahavA vimANa, mavi kiM viu jogiNo pavattaMti // taie sAraMtaMmi, dodya pavittI guNaM vA // apamAI jaba gurU, sIsA vi ya viSayagrahaNasaMjuttA // ghayiMta pavittI, khIrassava carimajaMgaM mi // keNatti / kenAnuyogaH kartavya iti vaktavyam / tatra ya iyaMbhUta AcAryastena kartavyastadyathA // " desakulajAiruvI, saMghayaNe dhaju NAsI // zravikaraNo mAI, thirapaDivADI gahiyavakko // jiyapariso jiyaniho, mano desakAlanAvannU // zrAsanna lapaino, pANAvihadesanAsannU // paMcavihe zrAyAre, jutto sutavatanaya vihi // AharaNaukAraNa - eya nijaNo gAhaNAkusalo // sasamayaparasamaya viU, gaMjIro dittimaM sivo somo // guNasayakali juggo, pavayaNasAraM parikahinaM // " yAsAmarthaH kalpAdavaseyaH // prAthamikadazakAlikavyAkhyAne tu lezata ucyate / zraryadezotpannaH sukhAvabodhavAkyo javatIti dezagrahaNam / paitRkaM kulam / viziSTakulodbhavo yathotkSiptajAravahane na zrAmyati / mAtRkI jAtiH / tatsaMpanno vinayAnvito javati / rUpavAnAdeyavacano javati / zrAkRtau ca guNA vasanti / saMhananadhRtiyukto vyAkhyAnatapo'nuSThAnAdiSu na khedaM yAti / nAzaMsI na zrotRbhyo vastrAdyAkAGkSati / avikauno bahubhASI na vati / zramAna zAkyena ziSyAn vAhayati / sthiraparipATI / sthiraparicitagranthasya sUtraM na galati / gRhItavAkyo'pratighAtivacano bhavati / jitapariSat parapravAdi For Private Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsamA. I kojyo na javati / jitanidro'pramattatvAdvyAkhyAnara tirbhavati, prakAmanikAmazAyinazca ziSyAMzcodayati / madhyasthaH saMvAdako javati / dezakAlanAvako dezAdiguNAnavabudhyApratibaddha viharati dezanAM ca karoti / zrAsannalabdhapratino jAtyuttarA dinA nigRhItaH pratyuttaradAnasamartho javati / nAnAvidhadezabhASAvidhijJo nAnAdezaja vineyapratyAyanasamartho javati / jJAnAdipaJcavidhAcArayuktaH zraddheyavacano javati / sUtrArthIjayajJaH samyagutsargApavAdaprarUpako bhavati / udAharaNahetukAraNanaya nipuNastapramyAn jAvAn samyak prarUpayati nAgamamAtrameva / grAhaNAkuzalaH ziSyAnanekadhA grAhayati / svasamayaparasamaya vitsukhaM paramatA depamukhena svasamayaM prarUpayati / gamjIro mahatyapyakArye na ruSyati / dIptimAn parapravAdikonamutpAdayati / zivo mArirogAdyupadrava vighAtakRdbhavati / saumyaH prazAntadRSTitayA sakalajanaprItyutpAdako javati / bhUta eva guNazataka lito yogyaH pravacanamAgamastasya sArastaM kathayitumiti / yato'sAvanekajavyasattvaprabodhaheturbhavati / uktaM ca // " guNasuaissa vayaNaM, ghayamadusito va pAvarDa jAi / guNahIessa na sohara, aiha vihINo jaha paIvo // "" tathA cAnyenApyuktam / " dIraM nAjanasaMsthaM, na tathA vatsasya puSTimAvahati // zrAvalgamAnaziraso, yathA hi mAtRstanAtpibataH // tadvatsunASitamayaM dIraM duHzIlajAjanagataM tu // na tathA puSTiM janayati, yathA hi guNavanmukhAtpatitam // zIte'pi yaMtra labdho, na sevyate'gniryathA smazAnasthaH // zIla vipannasya vacaH pathyamapi na gRhyate tadvat // cAritreNa vihInaH zrutavAnapi nopajIvyate saGgiH // zItalajalaparipUrNaH, kulajaizca emAlakUpa iva // " kassati / kasyAnuyoga iti vaktavyam / tatra sakalazrutajJAnasyApyanuyogo javati / amuM punaH prAramnamAzritya dazakAlikasyeti / atrAha / nanu " dasakAliya nighUti kittayissAmitti " asmAdeva vacanataH prakRtadvArArthasyAvagatatvAttaDupanyAso'narthaka iti / na, adhikRta nicepAdidvAra kalApasyAzeSazrutaskandhaviSayatvAtalenaiva ca niyuktikAreNApi tathopanyastatvAdasmAdeva sthAnAdanyatrApyAdau zAstrAnidhAnapUrvaka upanyAsaH kriyata iti jAvanA / vyAkhyAtaM lezato niryuktigAthAdala pazcArddha tvadhyayanAdhikAre yathAvasaraM vyAkhyAsyAmaH / yatastatraivopakramAdyanuyogadvArAnupUrvyAdi tadasUtrAdilakSaNaM tadatparSadAdayazca vaktuM zakyante, nAnyatra nirviSayatvAditya prasaGgena / sAMprataM prakRtayojanAmevopadarzayannAha niryuktikAraH // eyAI parUvenaM, kappe vasiyaguNeNa guruNA u // aNuuMgo dasaveyA - viyassa vihiNA kayavo // 6 // vyAkhyA // etAni nidepAdidvArANi prarUpya vyAkhyAya kalpe varNitaguNena gu11 - ' yatnalabdha ' iti pAThAntaram / For Private Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA dazavaikAlike prathamAdhyayanam / e ruNA SaTtriMzANasamanvitenetyarthaH / anuyogo dazavaikAlikasya vidhinA pravacanoktena kathayitavya AkhyAtavya iti gAthArthaH / saMpratyajAnAnaH ziSyaH pRSThati / yadi dazakAlikasyAnuyogastatastadazakAlikaM jadanta kimaGgamaGgAni, zrutaskandhaH zrutaskandhA, adhyayanamadhyayanAni, uddezaka uddezakA ityaSTau prshnaaH| eteSAM madhye trayo vikalpAH khalu pryujynte| tadyathA dazakAlikaM zrutaskandhaH adhyayanAni uddezakAzceti / yatazcaivamato dazAdInAM nikSepaH krtvyH| tadyathA dazAnAM kAlasya zrutaskandhasyAdhyayanasya uddezakasya ceti|tthaacaah niyuktikaarH|| dasakAliyaM ti nAmaM saMkhAe kAlaya nideso|| dasakAliyasuzrakhadhaM anayaNuddesa nirikavilaM // 7 // vyaakhyaa|| dazakAlikaM prAgnirUpitazabdArthamiti evaMnUtaM yannAma anidhaanm|idN kim |sNkhyaanN saMkhyA tayA tathA kAlatazca kAlena cAyaM nirdeshH| nirdezanaM nirdezo vishessaanidhaanmityrthH| asya ca nibandhanaM vizeSeNa vayAmaH " maNagaM paDucca" ityAdinA granthena / yatazcaivamataH dasakAliyaMti kAlena nirvRttaM kAlikaM dazazabdasya kAlazabdasya ca nidepH| nirvRttArthastu nikssepH| tathA zrutaskandhaM tathAdhyayanamuddezaM tadekadezanUtam / kim / nidesumanuyogo'sya kartavya iti gAthArthaH / tatra yathodezaM nirdeza iti nyAyAdadhikRtazAstrAnidhAnopayogitvAcca dazazabdasyaivAdau nikSepaH prdrshyte|ttr dazaikAdyAyattA vrtnte|ekaadyjaave dazAnAmapyanAvAdata ekasyaiva tAvannidepapratipipAdayiSayAha ||nnaam uvaNA davie, mAuyapayasaMga. hekkae ceva // padyavanAve ya tahA, sattee ekagAhoMti // // vyAkhyA // ihaika eva ekkH| tatra nAmaikaka eka iti nAma / sthApanaikaka eka iti sthaapnaa|'vyaikkN tridhA sa. cittAdi / tatra sacittamekaM purussvym|shrcittmekN rUpakaDavyam / mizraM tadeva kaTakAdinUSitaM puruSa'vyamiti / mAtRkApadaikakaM mAtRkApadam / tadyathA uppanne vetyAdi / zaha pravacane dRSTivAde samastanayavAdabIjanUtAni mAtRkApadAni javanti / tadyathA "uppanne vA vigamez vA dhuveza vA" amUni ca mAtRkApadAni "a zrAI" ityevamAdIni sakalazabdavyavahAravyApakatvAnmAtRkApadAni / iha cAnidheyavasiGgavacanAni navantIti kRtvevmupnyaasH|sNgrhaikkH zAtiriti / ayamatra naavaarthH| saMgrahaH samudAyaH tamapyAzrityaikavacanagarjazabdapravRttestathA caikopi zAliHzAlirityucyate bahavaH zAlayaH zAtiriti loke tathA darzanAt / ayaM cAdiSTAnAdiSTannedena sAmAnyavizeSanedena dvidhaa| ttraanaadissttoythaashaatiH| zrAdiSTo yathA kalamazAsiriti / evamAdiSTAnAdiSTanedAvuttarapadeSvapi ythaaruupmaayojyau|pryaayaikk ekaH pryaayH|pryaayo vizeSo dharma ityanAntaram / sa cAnAdiSTo varNAdiH / zrAdiSTaH kRSNAdiriti / anye tu samastazrutaskandhavastvapekSayedaM vyAcakSate / anAdiSTaH shrutskndhH| zrAdiSTo dazakAlikA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsamA. khya iti / anyastvanAdiSTo dshkaalikaakhyH| zrAdiSTastu tadadhyayana vizeSo kumapuSpikAdiriti vyAcaSTe / nacaitadaticAru tasya dazakAlikAnidhAta evaadeshsijheH| nAvaikaka eko jaavH| sa cAnAdiSTo nAva iti / zrAdiSTastvaudayikAdiriti / saptaite'nantaroktA ekakA jvnti|shhc kila yasmAddazaparyAyAadhyayanavizeSAHsaMgrahaikakena sNgRhiitaastsmaattenaadhikaarH|anye tu vyAcakSate / yataH kila zrutajJAnaM dAyopazamike nAve vartate, tasmAnAvaikakenAdhikAra iti gaathaarthH|idaaniiN yAdIn vihAya dazazabdasyaiva nikSepaM pratipAdayannAha ||nnaamN uvaNA davie, khitte kAle taheva jAve // eso khalu nikevo, dasagassa u baviho ho||e||vyaakhyaa||shraah| kimiti myAdIn vihAya dazazabda upanyastaH / ucyate / etatpratipAdanAdeva yAdInAM gamyamAnatvAt / tatranAmasthApane sugame / avyadazakaM daza avyANi sacittAcittamizrANi manuSyarUpakakaTakAdivijUSitAnIti / devadazakaM daza kssetrprdeshaaH| kAladazakaM daza kAlA vartanAdirUpatvAtkAlasya dazAvasthAvizeSA ityrthH| vadayati ca bAlA kilA maMdesyA dinaa| jAvadazakaM daza naavaaH| te ca sAMnipAtikajAve svarUpato jaavniiyaaH| atha caita eva vivakSayA dazAdhyayanavizeSA iti / eSa evaMjUtaH khalu nikSepo nyAso dazazabdasya bahuvacanatvAdazAnAM Sanidho navati / tatra khaluzabdo'vadhAraNArthaH / eSa eva prkraantopyogiiti| tuzabdo vishessnnaarthH| kiM vizinaSTi / nAyaM dazazabdamAtrasya kiMtu tahAcyasyArthasyApIti gAthArthaH / sAMprataM prastutopayogitvAtkAlasya kAladazakachAre vizeSArthapratipipAdayiSayedamAha // "bAlA kikA maMdA, balA ya pannA ya hAyaNi pavaMcA // panAramammuhI sA-yaNI ya dasamA u kaaldsaa||1||vyaakhyaa // bAlA krIDA ca mandA ca balA ca prajJA ca hAyinI SatprapaJcA prAgjArA mRnmukhI shaayinii| tathAhi etA daza dazA jantvavasthA vizeSalakSaNA jvnti| zrAsAM ca svarUpamidamuktaM pUrvamunibhiH // "jAyamittassa jaMtussa jA sA paDhamiyA dsaa||nn taba suhaukAI, bahu jANaMti bAlayA // 1 // vizyaM ca dasaM patto, NANAkijhAhiM kim // na taba kAmanogehiM, tivvA uppaI mii|||| tazyaM ca dasaM patto, paMcakAmaguNe nro|| samabo TuMjilaM noe, jaz se ati ghare dhuvA // 3 // caubI u balA nAma, jaM naro dasamassiTa // samaDo balaM darisijaM, jaza hoza niruvaddavo // 4 // paMcamI tu dasaM patto, zrANuputvI jo naro // iDiya viciMtez, kuTuMbaM vAjikaMkhaI // 5 // . hI u hAyaNI nAma, jaM naro dasamassi // virAra ya kAmesu, iMdiesu ya hAyaI // 6 // sattami ca dasaM patto, ANuputvI jo naro // nichahara ya cikkaNaM khelaM khAsaI ya 1 'raI' ti pAgantaram / 2 'bahu' iti pAThAntaram / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / ... 11 ajirakaNaM // // saMkuciyavalIcammo saMpatto ahamI dasaM // NArINamaNanipperDa jarAe pariNAmiyo // ||nnvmii mammuhI nAma, jaM naro dasamassi ||jraaghre vi.. NassaMto jIvo vasaI zrakAmaTha // // hINajinnasaro dINo, vivarI vicitta // pubbalo purikarDa suvara, saMpatto dasamI dasaM // 10 ||"shtylN vistareNeti gaathaarthH| zdAnI kAla nikSepapratipAdanAyAha // dave ajha ahAja zra, uvakkame desakAlakAle y|| tahaya pamANe vanne, nAve pagayaM tu nAveNaM // 11 // vyAkhyA // tatra avya iti vartamAnAdilakSaNo avyakAlo vAcyaH / ati canmasUryAdikriyAviziSTo'rphatRtIyadvIpasamukhAntarvartyajhAkAlaH samayAdilakSaNo vAcyaH / tathAyuSkakAlo devAdyAyuSkalakSaNo vaacyH| tathA upakramakAlo'nipretArthasAmIpyAnayanalakSaNaH / sAmAcAryAyukannedaninno vAcyaH / tathA dezakAlo vAcyaH / dezaH prastAvo'vasaro vijAgaH paryAya ityanarthAntaram / tatazcAnISTavastvavAtyavasaraH kAla ityrthH| tathA kAlakAlo vaacyH| tatraikaH kAlazabdaH prAgnirUpitazabdArtha eva, dvitIyastu sAmAyikaH kAlo maraNamucyate / maraNa kriyAyAH kalanaM kAla ityrthH| caH smuccye| tathAca / pramANakAlo'kAkAla vizeSo divasAdilakSaNo vaacyH| tathA varNakAlo vaacyH| varNazcAsau kAlazceti / nAveti / audayikAdinAvakAlaH sAdisaparyavasAnAdineda jinno vAcyaH / iti / prakRtaM tu jAveneti / nAvakAlena zaha punardivasapramANakAlenAdhikArastatrApi tRtIyapauruSyA tatrApi bahatikrAntayeti / zrAha / yamuktaM 'pagayaM tu jAveNaM ti' tatkathaM na viruSyate ityucyate / dAyopazamikanAvakAle zayyaMjavena niyU~DhaM pramANakAkhe coktalakSaNa ityavirodhaH / athavA pramANakAlo'pi lAvakAla eva / tasyAhAkAlasvarUpatvAttasya ca nAvatvAditi gaathaasmudaayaarthH| avayavArthastu saamaayikvishessvivrnnaadvseyH| tathAcAha niyuktikAraH // sAmAzyaaNukamarDa, vanne vigayaporisIe u // nibUDhaM kira seGa-naveNa dasakAliyaM teNaM ||1shaavyaakhyaa||saamaayikmaavshykprthmaadhyynNtsyaanukrmH pripaattiivishessH|saamaayike vAnukramaH saamaayikaanukrmH| tataH saamaayikaanukrmtH| sAmAyikAnukrameNa varNayitumanantaropanyastagAthAhArANIti prakramAgamyate / vigatapauruSyAmeva tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt / niyUdaM pUrvagatAukRtya viracitam / kilazabdaH parokSAptAgamavAdasaMsUcakaH / zayyaMjavena caturdazapUrva vidA dazakAlikaM prAnirUpitAdarAyaM tena kAraNenocyata iti gAthArthaH / zrutaskandhayozca nikSepazcaturvidho aSTavyo yathAnuyogamAreSu / sthAnAzUnyArtha kiMcipucyate / iha nozrAgamataH izarIrajavyazarIravyatiriktaM pravyazrutaM pustakapatranyastam / athavA sUtramaemalAdi / jAvazrutaM svAgamato jJAtA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsamA. upyuktH|noshraagmtstvidmev dazakAlikaM nozabdasya deshvcnsvaat| evaM nozrAgamato izarIrajavyazarIravyatirikto avyazrutaskandhaH scetnaadiH| tatra sacitto hipadAdiH / zracitto ripradezikAdiH / mizraH senAdirdezAdiriti / tathA nAvaskandha. stvAgamatastadarthopayogapariNAma eva / novAgamatastu dazakAlikazrutaskandha eveti no. zabdasya deshvcntvaaditi|shdaaniimdhyynoddeshknyaasprstaavH|tNcaanuyoghaarprkrmaayaatN pratyadhyayanaM yathAsaMjavamoghaniSpannaM nidepe lAghavArthaM vadayAma iti / tatazca yamuktaM " dasakAviya suakhaMdha, akSayaNudesa NirikavilaM // " anuyogo'sya kartavya iti tadaMzataH sNpaaditmiti|saaNprtN prastutazAstrasamubAnavaktavyatAnidhitsayAha // jeNa va jaM ca paDuccA, jatto jAvaMti jaha ya te uviyA // so taM ca ta tANi ya, tahA ya kamaso kaheyatvaM ||13||vyaakhyaa|| yena vAcAryeNa yahA vastupratItyAGgIkRtya yatazcAtmapravAdAdipUrvato yAvanti vAdhyayanAni yathA ca yena prakAreNa tAnyadhyayanAni sthApitAni nyastAni sa cAcAryaH tacca vastu tatastasmAtpUrvAt tAni cAdhyayanAni tathAca tenaiva prakAreNa kramazaH krameNAnupUrtyA kathayitavyaM pratipAdayitavyamiti gaathaasmaasaarthH| avayavArthaM tu pratikAraM niyuktikAra eva yathAvasaraM vakSyati / tatrAdhikRtazAstrakartuH stavahAreNAdyadhArAvayavArthapratipAdanAyAha // seynavaM gaNaharaM, jiNapaDimAdasaNeNa paDibujhaM // maNagapiaraM dasakA-liyassa nighUhagaM vaMde // 14 // dAraM ||1||secNjvmiti nAma / gaNadharamiti anuttarajhAnadarzanAdidharmagaNaM dhArayatItigaNadharastaM, jinapratimAdarzanena pratibujhaM tatra rAgadveSakaSAyenjiyaparISahopasargAdijetRtvAGinastasya pratimA sannAvasthApanArUpA tasyA darzana miti samAsaH / tena hetujUtena pratibujhaM mithyAtvAjhAnaniprApagamena samyaktvavikAzaM prApta, manakapitaramiti manakAkhyApatyajanakaM, dazakAlikasya prAnirUpitAdarArthasya nirvRhakaM pUrvagator3atArthaviracanAkartAraM vande staumi iti gaathaakssraarthH| jAvArthaH kathAnakAdavaseyastaJcedam / " eka vajhamANasAmissa caramatibagarassa sIso tibasAmI suhammo nAma gaNadharo zrAsI / tassa vi jaMbU pAmo tassa viya panavotti / tassannayA kayA putvarattAvarattammi ciMtA samuppannA ko me gaNaharo hoUtti / appaNo gaNe ya saMghe ya savarDa javaLago kau~ / Na dIsaI ko avochittikaro / tAhe gAraLesu uvautto / uvauMge kae rAyagihe secaMjavaM mAhaNaM jannaM jayamANaM paas| tAhe rAyagihaM garaM AgaMtUNaM saMghADayaM vAvAre janavADaM gaMtuM jikahA dhmmlaah|tb tubne atibAvijihiha tAhe tubne nnniyh| "aho kaSTaM tatvaM na jJAyate" iti / tarja gayA sAhU / atibAviyA a tehiM . 1 'pahavei' iti pAThAntaram / .. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 13 jaNithaM 'aho kaSTaM tattvaM na jJAyate' / teNa ya senaveNa dAramUle vieNa taM vayaNaM suraM / tAhe so viciMte / ee uvasaMtA tavassiNo asattaM Na vayaMtitti , kA alAvagasagAsaM gaMtuM jaNa / kiM tattaM / so jaNa vedA tattaM / tAhe so asiM kaDiUNa naNa sIsaM te biMdAmi, jaz me tumaM tattaM na kahesi / ta anAva nnnch| puttA mama samae jaNiyameyaM vedale paraM sIsae kahiyavatti saMpayaM kahayAmi / jaM eka tattaM etassa jUvassa hA savarayaNamayI pamimA araha sAdhuvvatti dhArihA dhammo tattaM / tAhe so tassa pAesu pani / so ya jannavAmavarakovi tassa ceva dilo| sAhe so gaMtUNaM te sAhU gavesamANe garDa thAyariyasagAsaM / AyariyaM vaMdittA sAhuNo jaNa mama dhamma kaheha |taahe AyariyA uvauttA jahA zmo sotti / tAhe thAyariehiM sAhudhammo khi| saMbujhopavaLa so cauddasapucI jaa| jayA ya sopavaLa sayA ya tassa guviNI mahilA holA / tammi ya pavaze logo Niyala taM tamassati / jahA taruNAe jattA pavaLa aputtaae|avi adhi tava kiM vi pohetti puch| sAja para uvala rikami maNagaM / ta samaeNa dArago jAu~ / tAhe NivattabArasAhassa niyakhagehiM, jamhA puchikaMtIe mAyAe se naNi maNagaMti, tamhA maNa se NAmaM ka yaM ti| jayA so avariso jAu~ tAhe so mAtaraM putra ko mama piyA / sA jaNacha tava pithA parcha / tAhe so dAraNAsiUNaM piusagAsaM pahiu~ / thAyariyA ya taM kAlaM caMpAe viharaMti / so vi zra dAra caMpAmevAga / AyarieNa ya samAnUmigaeNa so dAra dicho / dAraeNa vaMdiu~ thAyari / thAyariyassa ya taM dAragaM pichaMtassa ho jAu~ / tassa vi dAragassa taheva thAyariehiM puchiyaM no dAraga kuto te AgamaNaM / so dArago jaNa raaygihaa| AyarieNa naNiyaM rAyagihe tumaM kassa putto nattu vaa|so jaNaza, sedyaMjavo nAma baMjaNotti ahaM tassa putto so ya kira pavA / tehiM jaNiyaM / tumaM keNa koNa zrAgasi / so jaNa ahaM pi pavazssaM / pachA so dAra jaNa to jaNaha baMnaM tumhe jANaha / thAyariyA jaNaMti jaannemo| teNa praNiyaM so khiNti|te naNaMti,somama mitto egasarIrajUto pavvayAhi tumaM mama sgaase| teNa jaNizaM evaM karemi / ta thAyariyA AgaMtuM paDissae AloaMti saJcitto paDuppanno so pavaLA pachA zAyariyA uvauttA kevattikAlaM esa jIvazatti / NAyaM jAvaM bmmaasaa|taahe zrAyariyANabuDI smuppnnaa| zmassa thovagaM AlaM kiM kaayvNti|tN canadasaputrI kamhi vikAraNe samuppanne NicUhatti dasapuvI puNa apaThimo avassameva nnidhuuhe| mamaMpi zmaM kAraNaM samuppannaM to ahama vi NicUhAmi / tAhe zrADhatto nnicuuhiddN| te u NicUhiUto viyAle NicUDhA thovAvasese divase / teNa taM dasaveyAkhiyaM na Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsamA. Niyatti / " anena ca kathAnakena na kevalaM yena cetyasyaiva dvArasya nAvArtho'nihitaH / kiM tu yahA pratItyaitasyApIti / tathAcAha niyuktikAraH // maNagaM paDucca secaM-javeNa nicUhiyA dasanayaNA // veyAliyA viyA tamhA dasakAliyaM NAmaM // 15 // dAraM // // 2 // manakaM pratItya manakAkhyamapatyamAzritya zayyaMjavenAcAryeNa niyUMDhAni pUrvagatAukRtya viracitAni dazAdhyayanAni jhumapuSpikAdIni / veyAliyA viytti| vigataH kAlo vikAlaH vikalanaM vA vikAla iti|vikaalo'sklH khemshcetynntrm|tsmin vikAle'parAhne sthApitAni nyastAni sumapuSpikAdInyadhyayanAni ytH| tasmAddazakAlika naamaavyutpttiHpuurvvt| dazavaikAlikaM vA vikAlena nivRttam / saMkAzAdipAgacAturarthikaSTaka, tahiteSvacAmAderityA divRjhe(kAlikaM dazAdhyayananirmANaM ca tadaikAsikaM ca dazavaikAlikamiti gaathaarthH| evaM yena vA yahA pratItyeti vyaakhyaatm|shdaanii yato niyUMDhAnItyetaThyA cikhyaasuraah||shraayppvaaypuvaa, nibUDhA hoza dhammapannattI // kammappavAyapuvA, missa u esaNA tivihA // 16 // saccappavAyapuvA, nidhUDhA hoza vakkasujI u|| zravasesA nighUDhA, navamassa u tazyavarDa // 17 // bI vitha thAesogaNipiDagAu~ dduvaalsNgaa||evN kira NicUDhaM,maNagassa aNuggahaThAe ||1||vyaakhyaa|| zahAtmapravAdapUrvaM yatrAtmanaH saMsArimuktAdyanekanedajinnasya pravadanamiti / tasmAniyUMDhA javati dharmaprajJaptiH SaDjIvanikA ityarthaH // tathA krmprvaadprvaat| kim / piemasya tu eSaNA trividhA niyUMDheti vartate / karmapravAdapUrva nAma yatra jJAnAvaraNIyAdikarmaNo nidAnAdipravadanamiti / tasmAt kim / piekasyaiSaNA trividhA gaveSaNAgrahaNeSaNAyAsaiSaNAnedaninnA niyUMDhA sA punastatrAmunA saMbandhena patati / AdhAkarmopatnoktA jnyaanaavrnniiyaadikrmprkRtiibNdhaati| uktaM ca / "AhAkammaM luMjamANe samaNe akammappagaDI baMdhaI" ityAdi / zuddhapielopanoktA cAzujAnna banAtItyalaM prasaGgena / prakRtaM prastumaH / satyapravAdapUrvAniyUMDhA javati vAkyazujhistu / tatra satyapravAdaM nAma yatra janapadasatyAdeH pravadana miti / vAkyazudhirnAma saptamamadhyayanam / avazeSANi prathamahitIyAdIni niyUMDhAni navamasyaiva pratyAkhyAnapUrvasya tRtIyavastuna iti / dvitIyo'pi cAdezaH / zrAdezo vidhyantaraM gaNipiTakAdAcAryasarvasvAhAdazAhAdAcArAdilakSaNAt zdaM dazakAlikaM kileti pUrvavat niyUMDha miti ca / kimartham / manakasyoktasvarUpasya anugrahArthamiti gaathaatryaarthH| evaM yata iti vyAkhyAtam / adhunA yAvantItyetatpratipAdyate // umapuphiyAz yA khalu, dasa anayaNA sajiskuyaM jAva // ahigAre viya etto voThaM patteyamekekaM // 15 // dAraM // 3 // vyaakhyaa|| tatra ghumapuSpiketi prathamAdhyayananAma tadAdIni dshaadhyynaani|sniskuyN jAvattisani Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 15 kSvadhyayanaM yAvat / khalu zabdo vizeSaNArthaH / kiM vizinaSTi / tadanye dve cUDe yAvantIti / vyAkhyAtaM yathA cetyetat / punaradhikArA nidhAnadvAreNaiva ca vyAcikhyAsuH saMbandhakatvenedaM gAthAdalamAha / zradhikArAdapi cAto vakSye pratyekamekaikasmin adhyayane / tatrAdhyayanaparisamApteryo'nuvartate so'dhikAraH / iti gAthArthaH // paDhame dhammapasaMsA, soya deva jiNasAsa mmitti // bize dhiie sakkA, kAuM je esa dhammo tti // 20 // tae AyArakahA, u khuDDiyA zrayasaMjamo vArDa // taha jIvasaMjamo vi ya, hoi caumi // 21 // jirakavisohI tava saM-jamassa guNakAriyAja paMcamae // baDe I yArakahA, mahaI joggA mahayaNassa // 22 // vayaNa vijattI puNa sa-tamammi paNihANamahame jaNiyaM ||nnvme viSa dasame, samAyiM esa nirakutti // 23 // vyAkhyA // prathamAdhyayane ko'rthAdhikAra ityata zrAha / dharmaprazaMsA / durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH tasya prazaMsA stavaH sakalapuruSArthAnAmeva dharmaH pradhAna mityevaMrUpA / tathAnyairapyuktam / "dhanado'rthArthinAM proktaH, kAminAM sarvakAmadaH // dharma evApavargasya, pAraMparyeNa sAdhakaH // " ityAdi // sa cAtraiva jinazAsane dharmo nAnyatra ihaiva niravadyavRttisaGgAvAdetacco ttaratrAnyakSaNe vakSyAmaH / dharmAnyupagame ca satyapi mA jUda jinavapravrajitasyAdhRteH saMmoha ityatastannirAkaraNArthAdhikAravadeva dvitIyAdhyayanam / Aha ca / dvitIye'dhyayane'yamarthAdhikAraH / dhRtyA hetubhUtayA zakyate kartum / je iti pUraNArthI nipAtaH / eSa jainadharma iti / uktaM ca / " jassa dhiI tassa tavo, jassa tavo tassa sA gaI sulahA // titapurisA, tavo vi khalu Dullano tesiM // " sA punardhRtirAcAre kAryA na tvanAcAre ityatastadarthAdhikAravadeva tRtIyAdhyayanam / zrAha ca / tRtIye'dhyayane ko'rthAdhikAra ityata zrAha / zrAcAragocarA kathA yAcArakathA sA cehaivANu vistarabhedAt / yata | kA laghvI sA cAtmasaMyamopAyaH / saMyamanaM saMyamaH / zrAtmanaH saMyama shraatmsNymstupaayH| uktaM ca // " tasyAtmA saMyamo yo hi sadAcAre rataH sadA // sa eva dhRtimAdharmastasyaiva ca jinoditaH // " iti / sa cAcAraH SaDjIva nikAyagocaraH prAya ityatazcaturthamadhyayanam / athavAtmasaMyamastadanyajIva paripAlanameva tattvataH / ityatastadarthAdhikAravadeva caturthamadhyayanam / zraha ca / tathA jIvasaMyamo'pi javati caturthe'dhyayane'rthAdhikAra iti / zrapizabdAdAtmasaMyamopi tanAvyeva vartate / uktaM ca // " basu jIvanikAyesu je bur3e saMjae sadA // se ceva hoi visee paramatreNa saMjae // " ityAdi / evameva dharmaH sarvadehe svasthe sati pAvyate / sa cAhAramantarA prAyaH svastho na javati / sa ca sAvadyetaraneda ityanavadyo grAhya ityatastadarthAdhikAravadeva paJcamamadhyayanamiti / zrAha ca / jikAvizodhastapaH saMyamasya guNakArikaiva paJcame'dhyayane'rthAdhikAra iti / tatra jikaNaM jikSA For Private Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsamA. 1 . tasyA vizodhiH sAvadyaparihAreNetarakharUpakathanamityarthaH / tapaH pradhAnaH saMyamastapaH saMyamastasya guNakArikaiveyaM vartate iti // uktaM ca // " se saMjae samarakAe niravadyAhAra je vi|| dhammakAya hie sammaM suhajogAe sAhae" // ityAdi / gocarapraviSTena ca satA khAcAraM pRSTena tadvidApi na mahAjanasamadaM tatraiva vistarataH kathayitavyaH / zrapi tu zra laye guravo vA kathayantIti vaktavyamatastadarthAdhikAravadeva SaSThamadhyayanamiti / || Aha ca / rastrasadhikAra yAcArakathA / sApi mahatI na kullikA yogyA ucitA mahAjanasya viziSTapariSada ityarthaH / vadayati ca // " goraggapavidve una nisidha ka i // kahaM ca na pabaMdhidyA cidvidyA va saMjae" // ityAdi / zrAlayagatenApi tena guruNA vA vacanadoSaguNA jijJena niravadyavacasA kathayitavyam / ityatastadarthAdhikAravadeva saptamamadhyayanamiti / zrAha ca / vayaNa vijattItyAdi / vacanasya vijaktirvacana vinaktiH / vijajanaM vibhaktiH evaMbhUtamanavadya mitaMbhUtaM ca sAvadyamityarthaH / punaH zabdaH zeSAdhyayanAzradhikArejyaH asyAdhikRtArthAdhikArasya vizeSaNArtha iti saptame'dhyayane arthAdhikAra iti / uktaM ca // " sAvadyaNavadyANaM, vayaNANaM jo Na yA visesaM // vottuM pi tassana khamaM, kimaMga puNa desaNaM kAuM " ityAdi / tacca niravadyaM vacaH khAcAre praNihitasya javati ityatastadarthAdhikAravadevASTamamadhyayanamiti / zrAha ca / praNidhAnamaSTame'dhyayane'rthAdhikAratvena jaNitamuktam / praNidhAnaM nAma viziSTazvetodharma iti / uktaM ca // " paNihAera hiyassAhA niravadyaMti jAsiyaM // sAvadyatu vineyaM manaha saMvuDaM " ityAdi // AcArapraNihitazca yathocita vinayasaMpanna eva javatItyatastadarthAdhikAravadeva navamamadhyayanamiti / zrAha ca / navameo'dhyayane vinayo'rthAdhikAra iti / uktaM ca // zrAyAraparihAmi, se sammaM baDhaI buhe // NANAdINaM viNIe je morakA vi // " ityAdi // eteSu eva navasvadhyayanArtheSu yo vyavasthitaH sa samyagU nikurityanena saMbandhena sadivadhyayanamiti / zrAha ca / dazame'dhyayane samAptiM nItamidaM sAdhu kriyAjidhAyakaM zAstram / etatkriyAsamanvita eva nidurbhavatyata zrAha eSa nikuriti gAthAcatuSTayArthaH / sa evaM guNayukto'pi nikSuH kadAcit karmaparatantratvAtkarmaNazca balavattvAtsIdet / tatastasya sthirIkaraNaM kartavyamatastadarthAdhikAravadeva cUDAiyamityAha // do aprayaNA cUliya, visIyayaMte thirIkaraNa megaM // viie vivittacariyAsIyaguNAiregaphalA // 24 // vyAkhyA // dve adhyayane / kim / cUDA cUDeva cUDA tatra pramAdavazA dviSIdati sati sAdhau saMyame sthirIkaraNamekaM prathamaM sthirIkaraNa phalamityarthaH / tathA ca tatrAvadhAnaprekSiNaH sAdhoH kuH prajIvitve narakapAtAdayo doSA varNyanta iti / tathA ca dvitIye'dhyayane viviktacaryA varNyate / kiMbhUtA sIdanaguNAtirekaphalA / For Private Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 17 1 tatra viviktacaryaikAntacaryA dravyakSetrakAlanAveSvasaMbaddhatA / upalakSaNaM caiSA niyatacaryAdInAmiti / asIdanaguNAtirekaH phalaM yasyAH sA tathA vidheti gAthArthaH / dasakA liasa eso, piMTo vanni samAseNaM // etto ekkekaM puNa, ajaya kitta issAmi // 25 // vyAkhyA // dazakA likasya prAnirUpitazabdArthasyaiSo'nantaroditaH piekArthaH sAmAnyArtho varNitaH pratipAditaH samAsena saMkSepeNa / zrata UrdhvaM punarekaikamadhyayanaM kIrtayiSyAmi pratipAdayiSyAmIti / punaH zabdasya vyavahita upanyAsa iti gAthArthaH / tatra prathamAdhyayanaM drumapuSpikA / tasya ca catvAryanuyogadvArA Ni javanti / tadyathA, upakramo nideSo'nugamo nayaH / eSAM caturNAmapyanuyogadvArANAmadhyayanAdAvupanyAsaH / tatreyaM ca kramopanyAsaprayojanamAvazyaka vizeSa vivaraNAdavaseyaM svarUpaM ca prAyaza iti / prakRtAdhyayanasya ca zAstrI yopakrame AnupUrvyAdinedeSu khabuddhyavatAraH kAryaH / zrarthAdhikArazca vaktavyaH / tathAcAda niryuktikAraH // paDhamanayaNaM Dumapu-phiyaM ti cattAri tassa dArAI // vannevakamAI, dhammapasaMsAi ahigAro // 26 // vyAkhyA // prathamAdhyayanaM DumapuSpaketi / asya nAma niSpanna nidepAvasara eva zabdArthaM vakSyAmaH / catvAri tasya dvArANyanuyogadvArANi / kim / varNayitvopakramAdInIti / kim / dharmaprazaMsayAdhikAro vAcya iti gAyArthaH / tatra nikSepaH / sa ca trividhastadyathA, ughaniSpanno nAma niSpannaH sUtrAlApaka niSpannazceti / tatraughaH sAmAnyaM zrutA nidhAnam / tathAcAda niryuktikA - raH // ho jaM sAmannaM, sukhA jihANaM ca vidaM taM ca // zrayaNaM azI NaM, zrayanavaNA ya patte ||27||vyaakhyaa|| zrogho yatsAmAnyaM zrutA nidhAnaM zrutanAma caturvidham / tacca katham / adhyayanamakSINamAyaH kSapaNA ca / idaM ca pratyekaM pRthkpRthk| kim // nAmAzcajaneyaM, vanneUNaM suzrANusAreNaM // DumapupphA yAdyaM, causuM pi kameNa jAvesu // 28 // vyAkhyA // nAmAdicaturbhedaM varNayitvA / tadyathA / nAmAdhyayanaM sthApanAdhyayanaM dravyAdhyayanaM jAvAdhyayanaM cetyevamakI NAdInAmapi nyAsaH krtvyH| zrutAnusAreNAnuyogadvArAkhyasUtrAnusAreNa / kim / DumapuSpikA thAyojyA prakRtAdhyayanaM saMbandhanIyam / caturSvapyadhyayanAdiSu krameNa jAve - Sviti gAyArthaH / sAMprataM jAvAdhyayanAdizabdArthaM pratipAdayannAha // appassAyaNaM, kammANaM zravaca javacitrANaM // zraNuvaca aa navANaM, tamhA zrayaNa michaMti // 2 // zrahigammaMti avA, ime ahigaMca nayaNa miSThaMti // zrahigaM ca sAhu gavaI, 'tamhA aNamiti // 30 // jaha dIvA dIvasayaM, paippaI so kA dippaI dIvo // dIvasamA yariyA, dippaMti paraM ca dIvaMti // 31 // nANassa daMsaNassa vi, caraNassa ya jeNa zrAgamo hoI // so hoi nAva ArTa, ArTa lAho ti niddiyo // 32 // - vihaM kammarayaM, porANaM jaM khaveza jogehiM // evaM jAvanayaNaM, nevaM zraNupurvI e // 33 // 3 For Private Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga 43 mA. thAsAM gamanikA / iha prAkRtazailyA bAndasatvAcca anappassANayaNaM pakArasakAratrAkAraNakAralopethapnayaNaM tijnn| tacca saMskRte'dhyayanam / jaavaarthstvym| adhi Asmani vartata iti niruktAdadhyAtma cetHtsyaanynm|thaaniiyte'nenetyaanynm|shh karmamalarahitaH khalvAtmaiva cetaHzabdena gRhyate / yathAvasthitasya zudhasya cetasa thAnayanamityarthaH / tathA caitadanyAsAnavatyeva / kim| karmaNAM jJAnAvaraNIyAdInAmapacayo haasH| kiNvishissttaanaam| upacitAnAM mithyAtvAdinirupadigdhAnAM bajAnAmiti naavH| tathA anupacayazca avRddhilakSaNaH navAnAM pratyagrANAM krmnnaam| yatazcaivaM tasmAt prAkRtazaivyAdhyAtmAnayanamevAdhyayanamichantyAcAryA iti gaathaarthH| adhigamyante paribiyante vA arthA anenetyadhigamanameva prAkRtazaivyA tathAvidhArthapradarzakatvAcaso'dhyayanamiti / tathA adhikaM ca nayana micantyasyApyarthapradarzakatvAdeva vcso'ymrthH| zrayavaya ityaadidemkdhaatupaatthgnniitirnynm| nAve Tyut prtyyH|priched ityrthH| adhikaM nayanamadhikanayanaM cArthato'dhyayanamichanti / cazabdasya ca vyavahita upnyaasH| adhikaM ca sAdhurgachati / kimuktaM navati / anena karaNanUtena sAdhurbodhasaMyamamodAnpratyadhikaM gabati / yasmAdevaM tasmAdadhyayanamichanti / iha ca sarvatra adhikaM nayanamadhyayanamityevaM yojanA kAryeti gaathaarthH| zdAnImakSINam / tacca nAvAdINamidameva / ziSyapradAne'pyakSyatvAt / tthaacaah| yathA dIpAddIpazataM pradIpyate sa ca dIpyate dIpaH evaM dIpasamA dIpatulyA zrAcAryA dIpyante khato vimalamatyAdhupayogayuktatvAtparaM ca vineyaM dIpayanti prakAzayantyujjvalaM vA kurvantIti gAthArthaH / idaaniimaayH| sa ca nAvata zdameva / yata thAha / jJAnasya matyAderdarzanasya caupazamikAdezcaraNasya ca sAmAyikAdeyena hetunUtena gamo navati prAptirjavati / sa navati laavaayH| Ayo lAna iti nirdissttH| adhyayanena ca hetulUtena jJAnAdyAgamo navatIti gAthArthaH / adhunA kSapaNA / sApi nAvata idmeveti|shraah ca aSTavidhamaSTaprakAraM karmarajastatra jIvaguemanaparatvAtkarmaiva rajaH karmarajaH purANaM prAgupAttaM yadyasmAtkSapayati yogairantaHkaraNAdiniradhyayanaM kurvan / tasmAdidameva kAraNe kAryopacArAt kSapaNeti / tathAcAha idaM jAvAdhyayanaM netavyaM yojanIyamAnupUrvyA paripAvyA adhyayanAkSINAdiSviti gAthArthaH / ukta ughaniSpanno nidepH| sAMprataM nAmaniSpanna ucyte| ttraughnisspnne'dhyynm|naamnisspnne sumpusspiketi| thaah| ma zati kaH shbdaarthH|ucyte / "puSugatau" ityasya purasmin / deze vidyata iti tadasyAstyasminniti matupi prApte "cunyAM maH" iti mapratyayAntasya suma iti javati / sAMprataM pumapuSpanikSepaprarUpaNAyAha // NAmachumo ThavaNamo, davasumo ceva ho jaav'mo|| emeva ya pupphassa vi, caviho hoza nikevo // 34 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prthmaadhyynm| e nAmaghumopi yasya suma iti nAmAbhidhAnam / sthApanAghumo jhuma iti sthApanA, avyAmazcaiva navati naavaamH| tatra avyayumo vidhA / zrAgamato nothAgamatazca / zrAgamato jnyaataanupyuktH| nothAgamatastu zarIrajavyazarIrojayavyatirikta strividhaH / tdythaa| ekajaviko bajhAyuSko'nimukhanAmagotrazca / tatraikanaviko nAma ya ekena javenAnantaraM ghumeSUtpatsyate / bajhAyuSkastu yena amanAmagotre karmaNI bajhe iti / zranimukhanAmagotrastu yena te nAmagotre karmaNI udIraNAva sikAyAM pradipte iti| ayaMca trividho'pi nAvinAvajumakAraNatvAvyazuma iti / nAvaamopi vividhaH / zrAgamato nobAgamatazca / tatrAgamato jJAtopayuktaH / noAgamatastu suma eva pumanAmagotre karmaNI vedayanniti / evameva ca yathA ghumasya tathA kiM puSpasyApi vastutastahikAratatasya caturvidho navati nikSepa iti gAthArthaH / sAMprataM nAnAdezajavineyagaNAsaMmohArthamAgame sumaparyAyazabdAn pratipAdayannAha // umA ya pAyavA rurakA bhAgamA viDimA tarU // kuhA mahAruhA vaDA rovagA ruMjagAztha // 35 // sumAzca pAdapA vRkSA AgamA viTapinaH taravaH kujA mahIruhA vA ropakA ruJjakAdayazca / tatra cumAnvarthasaMjJA pUrvavat / pannayAM pibantIti pAdapA ityevamanyeSAmapi yathAsaMbhavamanvarthasaMjJA vktvyaa| rUDhidezAzabdA vA eta iti gAthArthaH / idAnIM puSpaikArthikapratipAdanAyAha // pupphANi zra kusumANi zra, phullANi taheva hoMti pasavANi // sumaNANi a suhamANi zra, pupphANaM hoMti eghaa||36|| vyaakhyaa||pusspaanni kusumAni caiva phuhAni prasavAni ca sumanasazcaiva sUkSmANi sUkSmakAyikAni ceti / sAMpratamekavAkyatayA amapupikAdhyayanazabdArtha ucyte|amsy puSpaM sumapuSpam / avayavalakSaNaH sssstthiismaasH| sumapuSpazabdasya "prAgivAtkaH" iti vartamAne ajJAte kutsite saMjhAyAM kaniti kani pratyaye nakArasope ca kRte sumapuSpika iti prAtipadikasya strItvavivakSAyAm "ajAdyataSTApa"iti TApratyaye'nubandhalope ca kRte "pratyayasthAtkArapUrvasyAta zdApyasupaH"ztItve kRte "zrakaH savarNe dIrghaH" iti dIrghatve paragamane caghumapuSpiketi javati sumapuSpodAharaNayuktA pumapuSpiketi / sumapuSpikA cAso adhyayanaM ceti smaanaadhikrnnsttpupurussH| sumapuSpikAdhyayanamiti / asya caikArthikAni pratipAdayannAha / / pumapuphiyA ya thAhA-raesaNAgothare tayA jaMbo // mesa jalUgA sappe, vaNakazsugolaputtudae ||3||vyaakhyaa|| tatra sumpusspodaahrnnyuktaapumpusspiketi|vdyti ca "jahA umassa pupphesu" ityAdi / tadyathA thAhArasyaiSaNA thAhAraiSaNA eSaNAgrahaNAveSaNAdigrahastatazca tadarthasUcakatvAdAhAraiSaNeti / tathA gocaraH sAmayikatvAjoriva caraNaM gocaro'nyathA gocAraH / tadarthasUcakatvAccAdhikRtAdhyayanavizeSo gocara ityevaM sarvatra Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga 43 mA. 88 jAvanA kAryeti / jAvArthastu yathA gauzcaratyevamaM vizeSeNa sAdhunApyaTitavyaM na vijavamaGgIkRtyottamAdhamamadhyameSu kuleSviti vaNigvatsakadRSTAnteneti / tathA / tvagiti / khagivAsAraM joktavyamityarthasUcakatvAttvamucyata iti / uktaM ca paramamuni jiH jahA cattAri ghuNA prasattA / taM jahA / tayaskAe bakAe karakAe sArarakAe / emeva cattAri nirakugA cha pannattA / taM jahA / tayarakAe / balikAe karakAe sAraskAe / tayakAra NAmaM ege no sArarakAe / sArakAe NAmaM ege no tayarakAe / ege tayarakA visArakA vi / ege no tayarakAe No sArarakAe / tayarakAyasamaNassa eAM jiskussa sArarakAyasamANe tave java / evaM jahA gaNe tadA eva daTThavaM / jAvArthastu jAvatastvakkaSpAsArajoktuH karmajedamaGgIkRtya vajrasAraM tapo javati / tathoJvamityajJAta piekoMDhasUcakatvAditi / tathA meSa iti / yathA meSo'lpe'pyamna si anuSThAlayanne vAmnaH pibati / evaM sAdhunApi nikSApraviSTena bIjAkramaNAdiSvanAkulena jidA grAhyetyevaM vidhArthasUcakatvAdadhikRtA nidhAnapravRttiriti / tathA jalaukA iti| aneSaNApravRttadAyakasya mRdunAva nivAraNArthasUcakatvAditi / tathA sarpa iti / yathAsAvekadRSTirbhavatyevaM gocara - tena saMyamaikadRSTinA javitavyamityarthasUcakatvAditi / athavA / yathA prAgaspRzan sarpo bilaM pravizatyevaM sAdhunApyanAsvAdayatA joktavyamiti / tathA vraNa ityarakta dviSTena vraNalepadAnavoktavyam / tathAkSa ityakSopAGgadAnavacceti uktaM ca vraNalepAdopAGgavadasaMgayoganaramAtrayAtrArtham / pannaga zvAbhyavahare dAhAram / isu ti / tathA iSuH zaro jaNyate tatra sUcanAtsUtramiti kRtvA " // jaha rahiNuvautto isuNA larakaM Na viMdha tadeva // sAhU gorapatto saMyamalaraka mmi nAyavA // " gola iti / "jaha janagolo agaNi- sa pAidUreNa vi Asanne // sakkai kAUNa tahA, saMjamagolo gibANaM // dUre asaNAiM, iyarammi teNa saMkAI // tamhA miyabhUmIe cihnidyA goyaraggagarna // 3 // " putra iti / putramAMsopamayA joktavyam / susumAdRSTAnto'tra vaktavyaH / udakamiti / pratyudakopamAnataH khamvannapAnamupanoktavyamityatrodAharaNam / jahA egeNaM vANiyaeNaM dAridda kA jinUNaM kahiM vi hiMDateNaM rayaNadIvaM pAvittA tebrukkasuMdarA aNagghayA yA samAsAdiyA / so aa te caurAkuladI hANajae e sakkai picA viUNa muvarDa - ganU mimAnaM / ta so buddhikosale tANi egammi parase gveUNa juse jarapaThANe ghetuM pa gahilaveseNa " rayaNavANi gavai ti " jaNai / tiNivAre jAhe koi Na ui / tAhe ghettU payA aDavIe tisAe gahi jAva kuhiyapANiAM birammi viDaM pAsai / taba bahave hariNAdayo mayA teNa taM savaM udgavasAjAyA / tA taM te siyAe zraNAsAyaMteNa pIzraM nivAriyANi zraNeNa rayANi / 66 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 11 evaM rayaNavANagANi pANadaMsaNacaritANi coravANizrA visayA kuhiu~dagaThA liyA - ziphAsugesa pikANi aMtapaMtANi zradArANi cAhateNa tAhe tapphaleNa jahA vANiyago iha nave suhI jAuM / evaM sAhU vi suhI navissaiti / vivANIcaM saMsAraM vireza ti / evametAnyarthaikArthikAni prAdhikArA evAnya iti gAthArthaH / ukto nAma niSpannaH sAMprataM sUtrAlApaka niSpannasyAvasaraH / sa ca prApta - (la ? ) - daNo'pi na nikSipyate / kasmAt kaarnnaat| yasmAdasti iha tRtIyamanuyogadvAramanugamAkhyaM tatra niti iha nikSipto bhavati / tasmAllAghavArthaM tatraiva nidepsyAmaH / atra cApaparidArAvAvazyaka vizeSa vivaraNAdavaseyau / sAMpratamanugamaH / sa ca dvidhA sUtrAnugamo niryuktyanugamazca / tatra niyuktyanugama strividhaH / tadyathA / nikSepa niryuktyanugamaH / upodvAta niyuktyanugamaH / sUtrasparza niryuktyagamazceti / tatra nidepaniryuktyanugamo gataH / ya eSo'dhyayanAdinikSepa iti / upodghAtaniryuktyanugamastu dvAragAthAdvayAdavaseyaH / taccedam / uddesya niddesaya0 gAhA // kiMkaI vihaM gAhA0 // asya ca dvAgAthAdvayasya samudAyArtho'vayavArthazcAvazyaka vizeSa vivaraNAdevAvaseya iti / prakRtayojanA punastIrthakaropodvAtamajidhAyAcArya sudharmasya ca tatpravacanasya pazcAmbUnAmnastataH pranavasya tato'pyAcAryazayyaMnavasya punaryathA tenedaM nirvyUDhamiti tathA kathanena kAryA ityAha / jeNa va jaM ca paDuccetyA dinA / yatpUrvamuktaM tadatraiva kramaprAptA nidhAnatvAttatrAyuktamiti / na, apAntarAlopodghAtapratipAdakatvena tatrApyupayogitvAditi / zrAha / evamapi mahAsaMbandhapUrvakatvAdapAntarAlopondvAtasyAtraivA nidhAnaM nyAyyamiti / na, prastutazAstrAntaraGgatvena tatrApyupayogitvAditi kRtaM prasaGgenAkSaragama nikAmAtra phalatvAtprayAsasya / gata upodghAta - yuktyanugamaH / sAMprataM sUtrasparza niyuktyanugamAvasaraH / sa ca sUtre sati navati / yAda / yadyevamihopanyAso'narthakaH / na, niryuktisAmAnyAditi / sUtraM ca sUtrAnugame / sa cAvasaraprApta eva / iha cAskhalitAdiprakAraM zuddhaM sUtramuccAraNIyam / tadyathA / - skhalitamamilitamavyaktyAmreDitamityAdi yathAnuyogadvAreSu / tatastasminnuccarite sati keSAM cidbhagavatAM sAdhUnAM kecanArthAdhikArA adhigatA javanti kecanAnavigatAH / tatrAnadhigatArthAdhigamAyAdapamativineyAnugrahAya ca pratipadaM vyAkhyeyam / vyAkhyAlakSaNaM cedam // saMhitA ca padaM caiva padArthaH padavigrahaH // cAlanA pratyavasthAnaM vyAkhyA tantrasya SaDvidhA // iti / taM prasaGgena prakRtaM prastumaH / kiM ca prakRtam / sUtrAnugame sUtramuccAraNIyamiti / taccedaM sUtram // 1 evametAnyekArthikAnyarthAdhikArANyuktAni iti pAThAntaram / kSiptastatra nikSipto bhavati / iti pAThAntaram / 1 66 "" 2 nikSipto bhavati / iha ni For Private Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 rAya dhanapatasiMgha bahADurakA jainAgamasaMgraha nAga 43 mA. (6 dhammo maMgalamu ki, ahiMsA saMjamo tavo // devA vi taM namasaMti, jassa dhamme yA maNo // 1 // tatrAskhalitapadoccAraNaM saMhitA / sA pATha siddhaiva / zradhunA padAni / dharmaH maGgalam utkRSTam zrahiMsA saMyamaH tapaH devAH api taM namasyanti yasya dharme sadA manaH / tatra "dhRJ dhAraNe" ityasya dhAtormapratyayAntasyedaM rUpaM dharma iti / maGgalarUpaM pUrvavat / tathA "kRSa vilekhane" ityasya dhAtorutpUrvasya niSThAntasyedaM rUpamutkRSTa miti / tathA "tRhi hisi hiMsAyAm" ityasya "idito num dhAtoH" iti numi kRte rUpadhikAre TAbantasya naJpUrvasyedaM rUpaM yaDutAhiMseti / tathA yamu uparame " ityasya dhAtoH saMpUrvasyAcpratyayAntasya saMyama iti rUpaM javati / tathA " tapa saMtApe" ityasya dhAtorasunpratyayAntasya tapa iti / tathA " divu krIDA vijigISAvyavahAradyutistutikhakAntigatiSu" ityasya dhAtoracpratyayAntasya jasi devA iti navati / apizabdo nipAtaH / tadityetasya sarvanAmnaH puMstvavivakSAyAM dvitIyaikavacanaM tamiti javati / tathA namasityasya prAtipadikasya " namo varivazcitraGaH kyac" iti kyajantasya laT kriyAntAdezastatazca namasyantIti javati / tathA yaditi sarvanAmnaH SaSThayantasya yasyeti navati / dharmaH pUrvavat / sadeti sarvasmin kAle / " sarvekAnyakiMyattadaH kAle dA" iti dApratyayaH / "sarvasya so'nyatarasyAM di" iti sa dezaH / sadA / tathA " mana jJAne" ityasya dhAtorasunpratyayAntasya mana iti javati / iti padAni / sAMprataM padArtha ucyate / tatra durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH / tathA coktam " // durgatiprasRtAn jIvAn ya-. smAddhArayate tataH // dhatte caitAn zubhe sthAne tasmAddharma iti smRtaH // " maGgayate hitamaneneti maGgalamityAdi pUrvavat / utkRSTaM pradhAnam / na hiMsA ahiMsA prANAtipAta viratirityarthaH / saMyama yAvadvAroparamaH / tApayantyanekajavopAttamaSTaprakAraM karmeti tapo'nazanAdi / dIvyantIti devAH krIDantItyAdinAvArthaH / zrapiH saMjAvane / devA pi manuSyAstu sutarAM tamityevaMviziSTaM jIvaM namasyantIti prakaTArtham / yasya jiiv| kim / dharme prAganihitasvarUpe sadA sarvakAlaM mana ityantaHkaraNam / ayaM padArtha iti / padavigrahastu parasparApekSasamAsanAktveneha nibandhanAjAvAnna pradarzita iti / cAlanApratyavasthAne tu pramANacintAyAM yathAvasaramupariSTAdvakSyAmaH / pravRttiH punastayoramunopAyeneti pradarzayannAha // bai puna sIso, kahiM vi puTThA kahaMti AyariyA // sIsA tuhiyA, vipulatarAgaM tu puchAe // 38 // vyAkhyA // kacitkiMcidanavagachan pRSThati ziSyaH kathametaditIyameva cAlanA, gurukathanaM pratyavasthAnamivamanayoH prvRttiH| tathA kacidapRSTA eva santaH pUrvapakSamAzaGkaya kiMcitkatha yantyAcAryAH / tatpratyavasthAnamiti gamyate / kimarthaM kathayantyata zrAha / ziSyANAmeva hitArtham / tuzabda evakArArthaH / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike prathamAdhyayanam / 23 tathA vipulataraM tu prabhUtataraM tu kathayanti puchAe ti / ziSyaprazne sati paTuprajJo'yamityavagamAditi gAthArthaH // evaM tAvatsamAsena vyAkhyAlakSaNayojanA // kRteyaM prastute sUtre kAryaiva pareSvapi // 1 // grantha vistaradoSAnna vakSyAmaH / upayoge tu vakSyAmaH pratisUtram / yataH sUtrasparzako'dhunA procyate / anugama niryuktivibhAgazca vizeSataH sAmAkibRhadvASyAjjJeyaH sUtroditaH / yataH " hoi kayacho vottuM, sapayacheyaM sukhaM sukhAgame // suttAlAgatA so nAmA disA savi pigaM // suttapphA sikhanija- ttiNiuMgAsesapAi // pAyaM soviya negama - yAiyagoro hoi // evaM suttANugamo, suttAlAva - and t nirakevo // suttaphA siNiku - tiNayA ca vaccaMti samagaM tu // " ityalaM prasaGgena gama nikAmAtrametat / tatra dharmapadamadhikRtya sUtrasparzaka niryuktipratipAdanAyAha // NAmaM aaer dhammo, dhammo kA jAvadhammo u // eesiM nANattaM kuSThAmi yahANuputrI e // 3 // vyAkhyA // NAmaM vavaNA dhammo ti / atra dharmazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate / nAmadharmaH sthApanAdharmo dravyadharmo jAvadharmazca / eteSAM nAnAtvaM nedaM vakSye'nidhAsye yathAnupUrvyA yathAnuparipATyeti gAthArthaH / sAMprataM nAmasthApane kulatvAdAgamatonozrAgamatazca jJAzranupayukta zarIretarabhedAMzcAnAdRtya izarIrajavyazarIravyatirikta dravyadharmAdyanidhitsayAha // davaM ca kArDa, payAradhammo kA jAvadhammo kA || davassa padyavA je, te dhammA tassa davvassa // 40 // vyAkhyA // iha trividho'dhikRto dharmaH / tadyathA dravyadharmaH / - stikAyadharmaH pracAradharmazceti / tatra dravyaM cetyanena dharmadharmiNoH kathaM cidabhedAddravyadharmamAha / tathAstikAya ityanena tu sUcanAt sUtramiti kRtvA upalakSaNatvAdavayava eva samudAyazabdopacArAdastikAyadharma iti / pracAradharmazcetyanena granthena dravyadharmadezamAha / jAvadharmazcetyanena tu bhAvadharmasya svarUpamAha / sAMprataM prathamoddiSTadravyadharmasvarUpAnidhitsayAha / pravyasya paryAyA ye utpAdavigamAdayaste dharmAstasya dravyasya / tatazca dravyasya dharmA dravyadharmA ityanyAsaMsaktaikadravyadharmAbhAvapradarzanArtho bahuvacananirdeza iti gAthArthaH / idAnImastikAyAdidharmasvarUpaprati pipAda viSayAt // dhammavikAyadhammo, payAradhammo ya visayadhammo u // lozyakuppAvayaNizra - loguttaralogaNegaviho // 41 // vyAkhyA // dharmagrahaNAddharmAstikAyaparigrahaH / tatazca dharmAstikAya eva gatyupaSTamna ko 'saMkhyeyapradezAtmakaH astikAyadharma iti / anye tu vyAcakSate / dharmAstikAyAdisvabhAvo'stikAyadharma ityetaccAyuktam / tatra dharmAstikAyAdInAM dravyatvena tasya dravyadharmAvyatirekAditi / tathA pracAradharmazca viSayadharma eva / tuzabdasyaiva kArArthatvAt / tatra pracaraNaM pracAraH / prakarSagamanamityarthaH / sa evAtmasvanAvatvAddharmaH pracAradharmaH / sa ca kim / viSIdantyeteSu prANina iti viSayA rUpAdayastaddharma 1 For Private Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgamasaMgraha bhAga 43 mA. eva / tathA ca vastuto viSayadharma evAyaM yadrAgAdimAn satvasteSu pravartata iti / cakSurAdIndriyavazato rUpAdiSu pravRttiH pracAradharma iti hRdayam / pradhAnasaMsAra nibandhanatvena cAsya prAdhAnyakhyApanArthaM dravyadharmAtpRthagupanyAsaH / idAnIM jAvadharmaH / sa ca laukikA dineda jinna iti / yAha ca, laukikaH kuprAvaca nikaH / lokottarastvatra / logo raat aataaisnekavidha iti gAthArthaH / tadevAnekavidhatvamupadarzayannAha // gamma pasudesaradye, puravaragAmagaNago hirAI // sAvadyo u kutitriya-dhammo na jihiM u paso // 42 // vyAkhyA // tatra gamyadharmo yathA dakSiNApathe mAtulaDuhitA gamyA uttarApathe punaragamyaiva / evaM jadayAjakSyapeyApeyavibhASA kartavyeti / pazudharmo mAtrA - digamanalakSaNaH / dezadharmo dezAcAraH / sa ca pratiniyata eva nepathyAdiliGganeda iti / rAjyadharmaH pratirAjyaM ninnaH / sa ca karAdiH / puravaradharmaH pratipuravaraM jinnaH kvacitkacidviziSTo'pi pauranASApratidAnA dilakSaNaH / sadvitIyA yoSijehAntaraM chatItyAdilakSaNo vA / grAmadharmaH / pratigrAmaM ninnaH / gaNadharmo mallAdigaNavyavasthA / yathA samapAdapAtena viSamagraha ityAdi / goSThIdharmo goSThI vyavasthA | ha ca samavayaH samudAyo goSTI / tadvyavasthA punarvasantAdAvevaM kartavyamityAdilada NA / rAjadharmo DuSTetara nigrahaparipAlanAdiriti / nAvadharmatA cAsya gamyAdInAM vivakSayA nAvarUpatvAddravyaparyAyatvAdvA tasyaiva ca dravyAnapekSasya vivakSitatvAlaukikairvA naavdhrmtvenesstttvaat| deza rAjyA dinedazcaikadeza evAnekarAjyasaMjava ityevaM sudhiyA jAvyam / ityukto laukikaH / kuprAvacanika ucyate / ityasAvapi sAvadyaprAyo laukikakalpa eva / yata Aha "sAvako u" ityAdi / zravadyaM pApaM sahAvadyena sAvayam / tuzabdastvevakArArthaH / sa cAvadhAraNe / sAvadya eva / kaH / kutIrthikadharmaH carakaparivrAjakAdidharma ityarthaH / kuta etadityAha / na jinairarha dvistuzabdAdanyaizca prekSApUrvakAriniH prazaMsitaH stutaH / sAramnaparigrahatvAt / atra bahu vaktavyam / tattu nocyate gama nikAmAtra phalatvAtprastutavyApArasyeti gAthArthaH / uktaH kuprAvacanikaH / sAMprataM lokottaraM pratipAdayannAha // Duvido loguttarirja, sudhammo khalu carittadhammo // sudhammo sanA, caritadhammo samaNadhammo // 43 // vyAkhyA // dvividho dviprakAro lokottaro lokapradhAno dharma iti varttate / tathA cAha / zrutadharmaH khalu cAritradharmazca / tatra zrutaM dvAdazAGgaM tasya dharmaH zrutadharmaH / khaluzabdo vizeSaNArthaH / kiM vizinaSTi / sa hi vAcanA dinedAccitra ityAha ca / zrutadharmaH svAdhyAyavAcanAdirUpaH tattva cintAyAM dharmahetutvAddharma iti / tathA cAritradharmazca tatra "cara gatinakSaNayoH" ityasya " zrartilUdhUsUkhanasahacaraztran" itItranpratyayAntasya caritramiti javati carantyaninditamaneneti ca For Private Personal Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / / 25 ritraM kSayopazamarUpaM tasya nAvazcAritramazeSakarmakSayAya cessttetyrthH| tatazcAritrameva dharmaH cAritradharma iti / caH smuccye| ayaM ca zramaNadharma evetyAha / cAritradharmaH zramaNadharma iti / tatra zrAmyatIti zramaNaH "kRtyadayuTo bahulam" iti vacanAtkartari byutt| zrAmyatIti tapasyatIti / etamuktaM navati / pravrajyAdivasAdArajyasakalasAvadyayogavi se gurUpadezAdanazanAdi ythaashktyaapraannoprmaattpshcrtiiti| uktaM ca / "||yH samaH sarvajUteSu traseSu sthAvareSu ca // tapazcarati zujhAtmA zramaNo'sau prakIrtitaH // 1 // " iti / tasya dharmaH svnnaavH| zramaNadharmazca dAntyA diladaNo vadayamANa iti gaathaarthH| ukto dharmaH / sAMprataM mnggaalaavsrH| tacca prAgnirUpitazabdArthameva / tatpunarnAmA dinedtshcturdhaa| tatra nAmasthApane dumatvAtsAdAdanAdRtya avyanAvamaGgalAnidhitsayAha // dave nAve vizrama-galAI davammi punnklsaa||dhmmo janAvamaMgala-metto siphitti kaauunnN||44|| vyaakhyaa||jvymiti avyamadhikRtya |naav itinaavmngglm|apishbdaannaamsthaapne c| tatra davammi punnklsaai|'vymdhikRty puurnnklshaadi|aadishbdaatsvstikaadiprigrhH|dhrmstu|tushbdo'vdhaarnne|dhrm eva naavmngglm|kut etadityata aah| ato'smAkarmAtdAntyAdilakSaNAtsiphiriti kRtvA moda iti kRtvA navagAlanAditi gaathaarthH| ayameva cotkRSTaM pradhAnaM maGgalam ekAntikatvAdAtyantikatvAcca / na pUrNakalazAdi tasya naikaantiktvaadnaatyntiktvaacc| sAMprataM yathoddezaM nirdeza iti kRtvA hiMsAvipakSato'hiMsA tAM pratipAdayannAha // hiMsAe paDivarako, hoz ahiMsA caubihA sA u||dve nAve a tahA, ahiMsajIvAzvAjatti ||45||vyaakhyaa|| tatra pramattayogAtprANavyaparopaNaM hiNsaa| asyA hiNsaayaaH| kim / pratikUlaH pakSaH pratipadaH / apramattatayA zujayogapUrvakaM prANAvyaparopaNa mityrthH| kim / navatyahiMseti / tatra caturvidhA catuHprakArA zrahiMsA / dave nAve a ti / avyato nAvatazcetyeko nnggH| tathA vyato no naavtH| jAvato na vytH| tathA na vyato na jAvata iti| tathAzabdasamuccito naGgatrayopanyAsaH anuktsmuccyaarthktvaadsyeti| uktaM c| tathA samuccaya nirdeshaavdhaarnnsaadRshypressyessvityaadi| tathAcAyaM nnggknaavaarthH| avyato jaavtshceti|jhaa ke purise mizravahapariNAmapariNae miyaM pAsittA AyannAhiyakodaMDajIve saraM nnisiriyaa| se zra mie teNa sareNa vijhe me| sithA esA dava hiMsA nAva vi| yA puna vyatona nAvataHsA khavIryAdisamitasya sAdhoH kAraNe galata iti| uktaM ca " // uccAliammi pAe, zariyAsamiassa saMkamahAe // vAveoja kuliMgI, marijA taM jogamAsajA // 1 // naya talimitto baMdho, suhumo vi desi sme||jmhaa so apamatto,sAupamA tti ni1 prakAravacaneSu / iti pAThAntaram / 2 "aNavajjo hu pauMje, Na savvabhAveNa so jamhA // " iti pAThAntaram / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 rAya dhanapatasiMgha vadAurakA jainAgamasaMgraha bhAga 43 mA. bichaa.||5||" ityaadi|yaa punarnAvato na vyataH seyam / jahA ke vi purise maMdamaMdappagAsappadese saMhiyaM isivaliakAyaM rahuM pAsittA esa ahi tti tatvahapariNAmae NikaDiyA sipatte duzaM duzaM biNdiyaa| esA nAvau~ hiMsA na davau~ / caramanaGgastu zUnya ityevaMnUtAyA hiMsAyAH pratipado'hiMseti / ekAthikAnidhitsayAha / ahiMsajIvAzvAti / na hiMsA ahiMsA na jIvAtipAtaH ajiivaatipaatH| tathA ca taha. taH svakarmAtipAto navatyevAjIvazca karmeti nAvanIyamiti / upaladaNatvAcceha prANAtipAtaviratyAdigraha iti gAthArthaH / sAMprataM saMyamavyAcikhyAsayAha // puDha vidagaagaNimAruya-vaNassaI biticaupaNiM dizajIve // pehApehapamaUNa-pariThavaNamaNavazkAe // 46 // vyAkhyA // puDhavAzyANa jAva ya, paMciMdiya saMjamo nave tesiM // saMghaTTaNAdi Na kare, tiviheNa karaNajoeNaM // 1 // ajIvahiM jehiM, gahiehiM asaMjamo zha naNi // jaha poba dUsapaNae, taNapaNae cammapaNae a||2|| gaMmI kabavi muThI, saMpumaphalae tahA bivADI shr|| evaM pobahapaNayaM, pamattaM vIdharAehi // 3 // bAhapuhattehi, gaMmIpobo u tuljhago dIho // kabavi aMte taNu mane pihalo muNezavo // 4 // cauraMguladIho vA, vahAgiti muhipobago ahavA // cauraMguladIho citra, caurasso so u vime // 5 // saMpumarDa dugamAI, phalagA voThaM vivADimettAhe // taNupatto siarUvo, hoi DivADI buhA veti // 6 // dIho vA hasso vA, jo piThulo hoi appbaahro|| taM muNiasamayasArA, vivADipokhaM naNaMtIha // 7 // duvihaM ca dUsapaNazaM, samAsa taM pi hoi nAyavaM // appaDisehiyadUsaM,puppaDilehaM ca vimeyaM // // appaDile hiase, tUlI uvadhANagaM ca NAyatvaM // gaMmuvadhANAliMgiNi, masUrae ceva pobagae // e|| padaha viko yavi pAvA-raNavatae tahaya dADhagAlI // duppaDile hitha dUse, evaM bIdhe nave paNagaM // 10 // padaha vihababaraNaM, koyava rUapUri paDi // daDhagAvidhopottI, sesa pasijhA nave nedA // 11 // taNapaNagaM puNa naNiraM, jiNehiM kammahagaMThidahaNehiM // sAlIvIhIkodava,-rAlaga rame taNAraM ca // 12 // ayaelagAvimahisI-miyA majiNaM ca paMcamaM hoI // naliyAkhavagavaTTe, kosagakittIya vitieya // 13 // taha vi ahiralAI, tAIna geNha asaMjamaM sAhU // gaNAjaba ee, pehapamadhittu taba kare // 14 // eso peha upehA, puNo vi duvihA u hoi nAyavA // vAvArAvAvAre, vAvAre jaha u gAmassa // 15 // eso javirakagoda abbAvAre jahA viNassaMtaM // kiM eyaM nu uvikasi, duvihAevina ahiyAro ||16||vaavaaruvikthiN, saMtoniyasIsagANacoeI // coeI zyaraM pi hu, pAvayaNIammi kadyammi // 17 // avAvArajavekaNa, vicoie gihiM tu sIaMtaM // kammesu bahuvihesu, saMjama eso uvarakAe // 17 // paDisAgarie apamadhie, su Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezavaikAlike prathamAdhyayanam / 27 pAe susaMjamo hoi // te ceva pamadyaMte, asAgarie saMjamo hoi // pANAIsaMsattaM, pANamavA va visuddhaM // uvagaraNajattamAi, jaMvA irita hodyAhi // 1 // taM parivaNavihIe, vahaM saMjamo nave eso // kusalamaNavairoho, kusalANa nadI - raNaM caiva // 20 // maNavazsaMjama eso, kAe puNe jaM vassakammi // gamAgamaNaM nava taM javautto kuNai sammaM // 23 // tavadyaM kummassava, susamAhiyapANipAya kAyassa // havaya kAzyasaMjama, citasseva sAhussa // 24 // " uktaH saMyamaH / yAha / zrahiMsaiva tattvataH saMyama iti kRtvA tadbhedenAsyA nidhAnamayuktam / na, saMyamasyAhiMsAyA eva upagrahakAritvAtsaMyamina eva jAvataH khalvahiMsakatvAditi kRtaM prasaGgena / prataM tapaH pratipAdyate / tacca dvidhA / bAhyamAnyantaraM ca / tatra tAvaddAdyapratipAdanAyAha // 66 55 samUNoriyA, vittI saMkhevaNaM rasaccAI // kAya kileso saMlI gayA ya bano tavo hoI // 47 // vyAkhyA // na azanamanazanam AhAratyAga ityarthaH / tatpunardvidhA / itvaraM yAvatkathikaM ca / tatretvaraM parimitakAlaM tatpunazcaramatIrthakRttIrthe caturyAdiSaemAsAntam / yAvatkathikaM tvAjanmajAvi / tatpunazceSTAne dopAdhi vizeSata stridhA / tadyathA, pAdapopagamana miGgitamaraNaM naktaparijJA ceti / tatrAnazaninaH parityaktacaturvidhAhArasyAdhikRtaceSTAtirekeNa ceSTAntaramadhikRtyaikAntaM niHpratikarmazarIrasya pAdapasyevo - pagamanaM sAmIpyena vartanaM pAdapopagamanamiti / tacca dvidhA / vyAghAtavannirvyAghAtavaJca / tatra vyAghAtavannAma yatsiMhAdyupadravavyAghAte sati kriyata iti / uktaM ca / sahA disu pAdavagamaNaM kare thiracitto // Ammi pahuSpaMte, vidyATiM na vara gIao // ityAdi / nirvyAghAtaM ca punaryatsUtrArthatadubhayaniSThitaH ziSyA niSpAdyotsargataH dvAdazasamAH kRtaparikarmA tatkAla evaM karoti / uktaM ca " // catAri vicittA, vigaI nidyUhiyAI cattAri // saMvare dosina, egaMtariyaM ca zrayAmaM // NAivigo aa tavo, bammAsaparimiyaM ca zrAyAmaM // khanne vimmAse, ho vihiM tavo kammaM // vAsaM koDIsahiyaM zrAyAmaM kAu thANupuvIe // girikaMdaraM tu gaMtuM, pAyavagamaNaM yaha kare || " ityAdi / tathA iMgite pradeze maraNamiGgitamaraNam / idaM ca saMhananApekSamanantaro ditamazaknuvatazcaturvidhAhAravinivRttirUpaM svata evodvartanAdikriyAyuktasyAvagantavyamiti / uktaM ca " // iMgi saMmi sayaM, caDhavihAhAracAya ziSphalaM // uvattaNAdijuttaM, khANeNa u iMgiNI bharaNaM // ityAdi / jaktaparijJA punastrividhacaturvidhAhAra vinivRttirUpA / sA niyamAtsapratikarmazarIrasyApi dhRtisaMhananavato yathAsamAdhijAvatosvagantavyeti / uktaM ca " // nattaparimANasaNaM, tiucauhAhAracAyaniSphalaM // sapa DikkammaM niyamA, jahAsamAhiM viNiddinaM // " ityaadyuktmnshnm| adhunA 5" For Private Personal Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 rAya dhanapatasiMgha bahADurakA jainAgamasaMgraha, nAga 43 mA. 66 1 UnodaratA / Unodarasya jAva UnodaratA / sA punardvividhA dravyato jAvatazca / tatra pravyata upakaraNajaktapAnaviSayA / tatropakaraNe jinakalpikAdInAmanyeSAM vA tadanyAsapurANAmavagantavyA na punaranyeSAm / upadhyajAve samagrasaMyamAjAvAdatiriktAgrahaNato vonodarateti / uktaM ca " // jaM vaha uvayAre, uvagaraNaM taM mi hoi javagaraNaM // iregaM higaraNaM, ajayaM aja pariharaMto // " ityAdi / jaktapAnonodaratA punarAtmIyAhArAdimAnaparityAgavato veditavyA / uktaM ca // " battIsaM kira kavalA, AhAro kuchipUra ja i // purisassa mahivitryAe, ahAvIsaM have kavalA // kavalA ya parimANaM, kukkuDitrAMDayapamANamettaM tu // jo vA avidhivayaNo, vayaNa mminudedya vIso // " ityAdi / evaM vyavasthite satyUnodaratAlpAhArA dinedataH paJcavidhA javati / uktaM ca // pAhAra aTThA, jAgapattA tadeva kiMcUNA // vAlasa solasa, cavIsa takkatIsA ya // zrayamatra nAvArthaH / alpAhAronodaratA nAmaikakavalAdArAjya yAvadaSTau kavalA ityatra caikakavalamAnA jaghanyA, aSTakavalamAnA punarutkRSTA, zeSanedA madhyamA ca / evaM navajya Arajya yAvadvAdaza kavalAstAvadapArthonodaratA / jaghanyAdinedA jAvanIyA iti / evaM trayodazabhya zrArabhya yAvatSoDaza tAvadvinAgonodaratA / evaM saptadazajya Aramya yAvaccaturviMzatistAvatprAptA / iyaM paJcaviMzaterArajya yAvadekatriMzattAvatkiM cidUnodaratA / jaghanyA dinedAH svadhiyAvaseyAH / evamanenAnusAreNa pAne'pi vAcyAH / evaM yoSito'pi draSTavyA iti / jAvonodaratA punaH kodhAdiparityAga iti / uktaM ca // " kohAINamaNadiNaM, cArja jiNavayaNanAvaNA // jAveNoNodariyA, pattA vIrAgehiM // " ityAdi / uktonodaratA / idAnIM vRttisaMdepa ucyate / sa ca gocarA nigraharUpaH / te cAnekaprakArAH / tadyathA / dravyataH trataH kAlato jAvatazca / tatra dravyato nirlepAdi grAhyamiti / uktaM ca " // levamamalevamaM vA, agaM ca piThAmi // geNa ya dadveNaM, yaha davA niggaho nAma // u goramI, elugavirakaMja mittagaNaM ca // saggAmaparaggAme, pavazeyarAyakhittammi // udyA gaMtuM paJccA - gaI a gomuttiyA payaMga vihI // peDA ya apeDA, anaMtara bAhi saMbukkA // kAle jiggaho puNa, yAdI mane tadavasA || appatte sa kAle, yAdI - vimamanatayaMte // diMtagapaDibayANaM, navedya sudumaM pi mAdu viyattaM // itti - apattazratIte, pacattaNaMmIya to mane / urikattamAzcaramA, nAvajuyA khalu ajiggahA hoMti // gAyaMto cha ruAMto, jaM dei nisannamAdI vA // usakaNa ahisaka - paraMmuhAlaMki naro vAva // jAvasayareNa jurja, yaha jAvAjiggaho NAma ||" ukto vRttisaMdepaH / sAMprataM rasaparityAga ucyate / tatra rasAH kSIrAdayastatparityAgastapa iti / For Private Personal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / zae uktaM ca // vigaI viganIja, vigayagayaM jou luMjae sAhU // vigaI vigaisahAvA, vigaI vigaI balA Ne // vigaI pariNazdhammo, moho jasu ridyae udime a|| suhucittajayaparo, kahaM akoNa cihihitti // dAvAnalamanagaDha, ko tavasamadhyAz jlmaa|| satte viNa se vidyA, mohaannldiiviesuvmaa||"ityaadi // ukto rsprityaagH| sAMprataM kAyakleza ucyate / sa ca vIrAsanA dinedAcitra iti| uktaMca "||viiraasnnukumugaa-snnaar loAzyo ya vimeja // kAyakileso saMsA-ravAsaniveatti // vIrAsaNAsu guNA, kAyanirohAdayo a jIvesu // paraloagaI tha tahA, bahumAyo ceva annesiN||nnissNgyaa ya pachA,purakammavivadyaNaM ca loagunnaa|| purakasahattaM naragA-dinAvaNAe ya niveo||" tathAnyairapyuktam " // pazcAtkarma puraHkarma tathA ye ca prigrhaaH|| doSA hyete parityaktAH zirolocaM prakurvatA // " ityAdi / gataH kAyaklezaH / sAMprataM saMlInatocyate / zyaM cendriyasaMlInatAdinedAccaturvidheti / uktaM ca "||iNdiaksaayjoe, paDucca saMlINayA muNezravA // tahaya vivittA caritrA, pamattA viiaraagehiN||" tatra zrotrAdinirindriyaiH zabdAdiSu sundaretareSu rAgoSAkaraNa mindriyasaMtInateti / uktaM ca " // sadesu zra naddayapA-vaesu soavisayamuvagaesu // tuLeNa ya, ruNa ya samaNeNa sayA Na hoI // " evaM zeSenDiyeSvapi vaktavyam / ythaa| "rUvesu naddagapAvaesu" ityAdi / uktendriyasaMlINatAdhunA kaSAyasaMlInatA / sA ca udaya nirodhodIrNa viphalIkaraNalakSaNeti / uktaM ca " // udayasseva niroho, udayaM pattANa vAphalIkaraNaM // jaM va kasAyANaM, kasAyasaMlInatA esA // " ityAdi / uktA kaSAyasaMlInatA sAMprataM yogasaMlInatA / sA punarmanoyogAdInAmakuzalAnAM nirodhaH kuzalAnAmudIraNa mityevaMnUteti / uktaM ca " // apasabANa niroho, jogANamudIraNaM ca kusalANaM // kajAmmi yavihagamaNaM, joe saMlINayA nnniyaa||"ityaadi| uktA yogasaMlInatA / adhunA viviktacaryA sA punariyam " // ArAmujANAdisu,bIpasupaMDagavivajiesu jaMgaNaM // phalagAhArAdINa ya, gahaNaM taha esaNijANaM // " gatA viviktacaryA / uktA sNliintaa| "baplo tavo hohI"iti / etadanazanAdi bAhyaM tapo navati / laukikairapyAsevyamAnaM jhAyata iti kRtvA bAhya mityucyate / viparItagrAheNa vA kutIrthikairapi kriyata iti kRtvA iti gAthArthaH / uktaM bAhyaM tapa zdAnImAjyantaramucyate / tacca prAyazcittA dineda miti / Aha ca // pAyabittaM viNa, veAvaccaM taheva sanA // jANaM uvasaggo vi a, apriMtara tavo hoza ||4||vyaakhyaa // tatra pApaM binattIti pApachit / athavA yathAvasthitaM prAyazcittaM zukSma sminniti prAyazcittamiti / uktaM ca // "pAvaM biMda jamhA, pAyabittaM ti namae tmhaa||paaenn vA vi cittaM, visohaI teNa pachittaM // " Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha bhAga 43 mA. tatpunarAlocanAdi dazadheti / uktaM ca // " AloNapaDikamaNe, mIsa vivege tadA vi ussagge // tavAmUlAva - ghyA ya pAraMcie ceva // " jAvArtho'syA Avazyaka vizeSavivaraNAdavaseya iti / uktaM prAyazcittaM sAMprataM vinaya ucyate / tatra vinIyate'nenASTaprakAraM karmeti vinaya ucyate // vinayaphalaM zuzrUSA, guruzuzrUSAphalaM zrutajJAnam // jJAnasya phalaM virati - viratiphalaM cAzravanirodhaH // saMvaraphalaM tapobala - matha tapaso nirjarA phalaM dRSTam // tasmAtkriyA nivRttiH, kriyAnivRtterayogitvam // yoganirodhAnavasaM - tatikSayaH saMtatikSayAnmokSaH // tasmAtkalyANAnAM sarveSAM jAjanaM vinayaH // " sa ca jnyaanaadinedaatsptdhaa|| uktaM ca // gANe daMsaNacaraNe, maNavaikArDavayArija viSa // khANe paMcapagAro, maNANAINa sadahaNaM // jattI taha bahumANo, tadivANa sammajAvaNayA || vihigahanAso vi, eso viu~ jiNAni hiu~ // sussusamA NAsA- yaNAya viSa daMsaNe Duviho // saguNA hi esu, kadya sussUsaNA viNa // sakArapuhANe, sammANAsaNaho taha | saNApuppayAeM, kizkammaM aMjaligaho aa // eMtassa gaThaNayA, visa taha pavAsaNA naNiyA // gavaMtAvayaNaM eso sussUsaNAviNa // iha ya sakAro vaMdAdi, anudvANaM jarja dIsa tarja caiva kAyavaM, saMmANo va pattAdIhiM / saNAnimuddo pu tasse vAyareNAsaNANyaNapuvagaM uvavisedaeti jagaNaM ti | AsaNANuppadANaM tu gaNA ThANaM saMcAraNaM / kizkammAdayo pagasar | pAsAyalA viNanaM puNa pamarasa viho / taM jahA " // bigara dhamma - zrAya ri-vAyaga-thera-kula-gaNe saMghe // saMjoya - kiriyAe mahaNAlAI ya tadeva // " eva nAvaNA tibaarunetteer ya tigarapannattassa dhammassa praNAAyaNA / evaM sarvatra draSTavyam / " || kAyA puNa jattI, bahumANo tahaya vasavArDa ca // arahaMtamAzyAeM, kevalaNANAvasApAyaM // " ukto darzana vinayaH / sAMprataM cAritra vinayaH // sAmAzyAzcaraNassa, sahadaNaM tadeva kAraNaM // saMphAsaNaM parUvaNa - mahapura javasattANaM // maNavazkAzya viu, riyAI saGghakAlaM pi // kusalamaNAzroho, kusalANamudIraNaM taha ya // "" zdAnImaupacArika vinayaH // sa ca saptadhA " // prANabaMdA - vattaNaM kayapami ki taha ya // kAriNi mittakaraNaM, durakattagavesaNA tahaya // taha desakAla jAgA, saGghabesu taha yamaI jaliyA // uvacAri u viNarTa, eso jaNi samAseNaM // " taba anAsavaNaM sassi piccameva Ariyassa nAse adUrasAmante avaM / vRMdAva ttiyo kayapaDikkiI NAma pasasA dhAyariyA suttachaM taDujayANi dAhiMti eNAma nikaratti AhArAdiNA jazyavaM, kAriyaNi mittakaraNaM sammamanupadamadedyA vieNa viur visese vahitrvaM tayahANudvANaM ca kAyavaM / sesanedA pasiddhA / jinasya dharmo 1 30 For Private Personal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / jindhrmH| vinymuulH| uktaM ca " // mUlAu khaMdhappatnavo umassa // " ityAdi yataH "viNa sAsaNe mUlaM, viNa nivANa saahgo||vinnyaau vippamukkassa,karDa dhammo karja tavo // 1 // viNayAja nANaM nANAja, daMsaNaM daMsaNAja caraNaM // caraNehiMto murako, muke sukaM aNAbAhaM // 2 // " ukto vinaya zdAnI vaiyAvRttyam / tatra vyAvRttajAvo vaiyaavRttymiti| uktaM ca "veyAvaccaM vAvama-nAvo iha dhammasAhaNaNi mittaM // azAdiyANa vihiNA,saMpAyaNamesa jaavddo||aayrishr javanAe,theratavassI gilANasehANaM ||saahmmiykulgnnsN-ghsNgyN tamiha kAyad // " taba Ayarija pNcviho| taM jahA pavAvaNAyari dichAriyarDa suttassa uddesaNAyari suttasya samudessaNAyari vAyaNAyariutti / javanAyA pasikA ceva |thero nAma jo gavassa saMciMtiM kre| jAzsuapariyAyAzsu vA thero / tavassI nAma jo jggtvcrnnrii| gilANo nAma rogAninnU / sikago pAma jo ahuNA pvaa| sAhammi NAma ego pavayaNa Na liMgarDa, ego liMga Na pavayaNaje, ego liMgavi pavayaNa vi, ego Na liMga Na pavayaNa / gaNasaMghA pasikA cev| idAnIM skssaa|so a paMcaviho vAyaNA putraNA pariaTTaNA aNuppehA dhammakahA / vAyaNA nAma sissassa anAvaNaM / pubaNA suttassa abassa vA hvii| pariahaNA nAma parighaTTaNaMti vA apnassaNaM ti vA guNaNaM ti egtttthaa| aNuppehA nAma jo maNasA parizraddez No vAyAe / dhammakahA NAma jo ahiMsAzlakaNaM sabamupaNIaM dhamma aNuuMgaM vA khe| esA dhammakahA / gataH svAdhyAyaH / zdAnI dhyAnamucyate / tatpunarArtA dinedAccaturvidham / tadyathA / ArtadhyAnaM roSadhyAnaM dharmadhyAnaM zukladhyAnaM ceti / tatra "||raajyoptnogshynaasnvaahnessu,striigndhmaadymnnirtnvijuussnnessu // zchAnilASamatimAtramupaiti mohAd , dhyAnaM tadAtamiti tatpravadanti tajjJAH // 1 // saMvedanairdahananaJjanamAraNaizca, bandhaprahAradamanaizca nikRntanaizca // yo yAti rAgamupayAti ca nAnukampAM, dhyAnaM tu roimiti tatpravadanti tajjJAH // 2 // sUtrArthasAdhanamahAvratadhAraNeSu, bandhapramokSagamanAgamahetucintA // pazcenjiyavyuparamazca dayA ca nUte, dhyAnaM tu dharmamiti tatpravadanti tjjnyaaH||3|| yasyendriyANi viSayeSu parAGmukhAni, saMkalpakalpanavikalpavikAradoSaiH // yogaiH sadA triniraho nivRtAntarAtmA, dhyAnottamaM pravarazukkamidaM vadanti // 4 // Arte tiryagitistathA gatiradho dhyAne tu rauje sadA, dharme devagatiH zunaM bata phalaM zukne tu janmadayaH // tasmATyAdhirugantake hitakare saMsAranirvAhake, dhyAne zuklatare rajaHpramathane kuryAtprayatnaM budhH||5||" zati / uktaM ca samAsato dhyAnaM vistaratastu dhyAnazatakAdavaseyamiti / sAMprataM vyutsrgH| sa ca vidhaa| vyato lAvatazca / avdhatazcaturdhA / gaNazarIropadhyAhAranedAt / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgamasaMgraha nAga 43 mA. jAvatazcitraH krodhAdiparityAgarUpatvAttasyeti / uktaM ca // dave a jAve a tahA, DuhA so s a || gaNadehova hijatte, jAve kohAdicArja ti // kAle gaNadehANaM, atirittA suddhattapANA // kohAzyANa sayayaM kAyavo hoi cArja ti // " ukto vyutsargaH / niMtara tavo hoi ti / idaM prAyazcittAdivyutsargAntamanuSThAnaM laukikairana nilakSyatvAttantrAntarIyaizca jAvato'nAsevyamAnatvAnmokSaprAptyantaraGgatvAccAnyantaraM tapo bhavatIti gAthArthaH / zeSapadAnAM prakaTArthatvAtsUtrasparzikA niryuktikRtA noktA svadhiyA tu vijAge sthApanIyeti / atrAha / dharmo maGgalamutkRSTamityAdau dharmagrahaNe sati ahiMsAsaMyamatapograhaNamayuktaM tasyAhiMsAsaMyamataporUpatvAvya nicarAditi / ucyate / na, ahiMsAdInAM dharmakAraNatvAddharmasya ca kAryatvAtkAryakAraNayozca kathaM cinedaH kathaM cidajedazceti / tasya dravyaparyAyojayarUpatvAt / uktaM ca " // e chipuDhavI visiho, ghotti jaM te judyai so // jaM puNa ghakutti puvaM, nAsI puDhavIito anno // ityAdi / gamyAdidharmavyavacchedena tatsvarUpajJApanArthaM vA'hiMsAdigrahaNamaduSTamityalaM vistareNa / zrAha / zrahiMsAsaMyamataporUpo dharmo maGgalamutkRSTamityetadvacaH kimAjJA siddhamAhosvidyukti siddhamapi / trocyate / unnayasiddhaM kuto jinavacanatvAttasya ca vineyasatvApekSa yAjJAdisiddhatvAt / ca niyuktikAraH " || jiNavayaNaM siddhaM ceva, jamai kaba udAharaNaM // saghana soyAraM deU vi kahiM vi jasedyA // 4 // vyAkhyA // jinAH prAnirUpitasvarUpAH teSAM vacanaM tadAjJayA siddhameva satyameva pratiSThitameva vicAryamevetyarthaH / kutaH jinAnAM rAgAdirahitatvAdrAgAdimatazca satyavacanAsaMjavAt / uktaM ca " // rAgAdvA dveSAdvA mohADA vAkyamucyate hyanRtam // yasya tu naite doSA - stasyAnRtakAraNaM kiM syAt // ityAdi // tathApi tathAvidhazrotrapekSyA tatrApi naSyate kacidudAharaNam / tathA "" 1 zritya tu zrotAraM heturapi kvacidbhayate / natu niyogataH / tuzabdaH zrotRvizeSaNArthaH / kiM viziSTaM zrotAram | paTudhiyaM madhyamadhiyaM ca / natu manda dhiyam / iti / tathAhi / paTudhiyo hetumAtropanyAsAdeva prabhUtArthAvagatirbhavati / madhyamadhIstu tenaiva bodhyate na tvitara ityarthaH / tatra sAdhyasAdhanAnvayavyatirekapradarzanamudAharaNamucyate dRSTAnta ityarthaH / sAdhyadharmAnvayavyatirekalakSaNazca hetuH / iha ca hetumullaGghya prathamamudAharaNAnidhAnaM nyAyAnugatatvAttadvalenaiva detoH sAdhyArthasAdhakatvopapatteH / kvaciddhetumanajidhAya dRSTAnta evocyata iti nyAyapradarzanArthaM vA / yathA gatipariNAmapariNatAnAM jIvapulAnAM gatyupaSTamnako dharmAstikAyazcakSuSmato jJAnasya dIpavat / uktaM ca / " || jIvAnAM purulAnAM ca gatyupaSTamnakAraNam // dharmAstikAyo jJAnasya dIpazcakSuSmato yathA // " tathA kaciddhetureva kevalo' nidhIyate / na dRSTAntaH / yathA madIyo'yamazvo For Private Personal Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 dazavaikAlike prathamAdhyayanam / viziSTacihnopalabdhyanyathAnupapatterityalaM prasaGgeneti gaathaarthH| tthaa|| kabarapaMcAvayavaM,dasahA vA sabahAna pddisikN||n ya puNa savaM namazahaMdI savidhAramarakAyaM // 5vyaakhyaa|| zrotAramevAGgIkRtya kvacitpaJcAvayavaM dazadhA veti kvaciddazAvayavaM sarvathA guruzrotrapedayA na pratiSijhamudAharaNAdyanidhAnamiti vAkyazeSaH / yadyapi ca na pratiSirka tathApyavizeSeNaiva na ca punaH sarvaM naNyate udAharaNAdi / kimityata Aha / haMdI savidhAramakAyaM / hNdiityupprdrshne| kimupapradarzayati / yasmAdihAnyatra ca zAstrAntare savicAraM sapratipadamAkhyAtaM sAkalyata udAharaNAdyanidhAnamiti gamyate / paJcAvayavAzca prtijnyaadyH| yathoktam / prtijhaatuudaahrnnopnynigmnaanyvyvaaH| daza punaH prtijnyaavintyaadyH| vakSyati ca / " te upazmavihattI" ityAdi / prayogAMdhaiteSAM lAghavArtha mihaiva svasthAne darzayiSyAmIti gaathaarthH| sAMprataM yayuktaM "jiNavayaNaM sihaM ceva nama kabai udAharaNaM" ityAdi tatrodAharaNahetvoH svarUpAnidhitsayAha // tabAharaNaM uvihaM, canavihaM hoza ekamekaM tu // heU canaviho khabu, teNa u sAhidyae zralo ||5||vyaakhyaa|| tatrazabdo vAkyopanyAsArtho nirdhAraNArtho vaa|udaahrnnN puurvvt| tacca mUlanedato vividhaM chiprakAraM caritakalpitannedAt / uttaranedatastu caturvidhaM navati tayoIyorekaikamudAharaNamAharaNatadezatadoSopanyAsanedAttacca vayAmaH / tathA hinoti gamayati jizAsitadharmaviziSTAnAniti hetuH| sa cturvidhshctuHprkaarH| khabuzabdo vyaktinnedAdanekavidhazceti vishessnnaarthH| tuzabdasya punaHzabdArthatvAttena puna:tunA sAdhyArthAvinAjAvabalena sAdhyate niSpAdyate jhApyate vArthaH pratijJArtha iti gAthArthaH / sAMprataM nAnAdezajavineyagaNa hitAyodAharaNaikArthikapratipipAdayiSayAha // nAyaM thAharaNaM titha, dihaMtovamanidarisaNaM ceva // egaLaM taM suvihaM, canavihaM ceva nAyavaM ||5||vyaakhyaa|| jJAyate'smin sati dArTAntiko'rtha iti jnyaatm|adhikrnne nisstthaaprtyyH|tthodaahiyte prAbalyena gRhyate'nena dAAntiko'rtha iti udaahrnnm|dRssttmrthmntN , nayatIti dRssttaantH| atInjiyapramANadRSTaM saMvedananiSThAM nytiityrthH| upamIyate'nena dArTAntiko'rtha ityupamAnam / tathA ca nidarzanaM nizcayena darzyate'nena dArTAntika evArtha iti nidarzanam / egaLaM ti|shdmekaarthikjhaatm| idaM ca tatprAgupanyastaM dvividhamudAharaNaM caturvidhaM caivAGgIkRtya jJAtavyaM pratyekamapi / sAmAnya vizeSayoH kathaMcidekatvAdata eva sAmAnyasyApi prAdhAnyakhyApanArthamekavacanAnidhAnam / ekArthamityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate grantha vistara jayAd gamanikAmAtramevaitaditi gAthArthaH / sAMprataM yamuktaM tatrodAharaNaM vividhamityAdi / tavaividhyAdipradarzanAyAha // cariaM ca kappiyaM vA, vihaM tatto calabihekkekaM // AhAraNe tase taddose cevuvannAse // 53 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. vyAkhyA // caritaM ca kalpitaM ceti dvividhamudAharaNam / tatra caritamanidhIyate yadvRttaM tena kasyaciddAntikArthapratipattirjanyate / tadyathA duHkhAya nidAnaM yathA brahmadattasya / tathA kalpitaM buddhi kalpanA zilpa nirmitamucyate / tena ca kasya ciddASTantikArthapratipattirjanyate / yathA pippalapatraira nityatAyAmiti / uktaM ca // "jaha tune, taha amhe, tune ci hohihA jahA mhe // appA u pataM, paMpattaM kisalayANaM // vi e / vi hoI, ullAvo kisalapaM pattANaM // uvamA khalu esa kayA, javiAjaNa vibohahAe ||" ityAdi / Aha / udAharaNaM dRSTAnta ucyate tasya ca sAdhyAnugamAdi lakSaNamiti / uktaM ca // sAdhyenAnugamo hetoH sAdhyAnAve ca nAstitA // khyApyate yatra dRSTAntaH sa sAdharmyetarA dvidhA // asya punastalakSaNAbhAvAtkathamudAharaNatvamityatrocyate tadapi kathaMcitsAdhyAnugamAdinA dASTantikArthapratipattijanakatvAtphalata udAharaNam / ihApi ca so'styeveti kRtvA kiM nodAharaNateti / sAdhyAnugamA dilakSaNamapi sAmAnyavizeSojayarUpAnantadharmAtmake vastuni sati kathaM cidbhedavAdina eva yujyate nAnyasyaikAntabhedAbhedayostadajAvAditi / tathAhi sarvathA pratijJAdRSTAntArthabhedavAdino'nugamataH khalu ghaTAdau kRtakatvAderanityatvAdi pratibandhadarzanamapi prakRtAnupayogyeva jinna - vastudharmatvAtsAmAnyasya ca parikalpitatvAdasattvAdivamapi ca tailena sAdhyArthapratibandhakalpanAyAM satyAmatiprasaGgAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarajayA diti / evaM sarvathA davA dino'pyekatvAdeva tadajAvo jAvanIya iti / anekAntavAdinastvanantadharmAtmake vastuni tattaddharmasAmarthyAttattadvastunaH pratibandhabalenaiva tasya vastuno gamakaM javatyanyathA tatastasmiMstatpratipattyasaMbhava iti kRtaM prasaGgena prakRtaM prastumaH / caritaM kalpitaM cetyanena vidhinA dvividham / tataH punazcaturvidhaM catuHprakAramekaikam / kathamata aah| udAharaNaM taddezaH taddoSazcaiva upanyAsa iti / tatrodAharaNazabdArtha ukta eva / tasya dezastadeza evaM taddoSaH / upanyasanamupanyAsaH sa ca tadvastvAdilakSaNo vakSyamANa iti gAthArthaH / sAMpratamudAharaNamanidhAtukAma yAda || cahA khalu AharaNaM, hoi avArDa uvAya ThavaNA ya // taha ya pakuppanna viNA - sameva paDhamaM cavigappaM // 54 // vyAkhyA // caturdhA khalu udAharaNaM javati / athavA caturdhA khalu udAharaNe vicAryamANe nedA javanti / tadyathA / apAyaH / upAyaH / sthApanA ca / tathA ca pratyutpanna vinAzameveti / svarUpameSAM prapaJcena nedato niyuktikAra eva vakSyati / tathA cAha / prathamamapAyodAharaNaM caturvikalpaM caturbhedam / tatrApAyazcatuH prakAraH / tadyathA / dravyApAyaH kSetrApAyaH kAlApAyo jAvApAyazca iti gAthArthaH / tatra dravyAdapAyo jyApAyaH / zrapAyo'niSTaprAptiH / 1" sa sAdharmyetaro dvidhA " iti pAThAntaram / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 dazavaikAlike prathamAdhyayanam / avyameva vApAyo vyApAyaH apAyahetutvAdityarthaH / evaM devAdiSvapi nAvanIyam / sAMprataM vyaapaayprtipaadnaayaah||dvaavaae donni ja, vANiagA jAyaro dhaNanimittaM // vahapariNaekamekaM, dahaMmi macheNa nive // 55 // vyAkhyA // avyApAye udAharaNaM kautu / tuzabdAdanyAni ca / vaNijau jAtarau dhananimittaM dhanArtha vadhapariNatau ekaikamanyonyaM dUde matsyena nirveda iti gaathaadraarthH| nAvArthastu kthaankaadvseyH| taccedam / egaMmi saMnivese do nAyaro daridappAyA tehiM soraThaM gaMtUNa sAhassi paula rUvagANaM viDhavi tetha sayaM gAmaM saMpabiyA iMtAtaMNaulayaM vAraeNa vhNti| jayA egassa ha tadA zyaro ciMtez / "mAremi Navaramee rUvagA mamaM hoNtu"| evaM vI ciMtei "jahAhaM evaM maaremi"| te paropparaM vahapariNayA anavasaMti / ta jAhe saggAmasamIvaM pattA taba naItame jihearassa puNarAvattI jaayaa| "dhiranu mamaM jeNa mae davassa kae jAnaviNAso ciNti"| parulo areNa pukhi kahie jaNaI mamaMpi eyArisaM cittaM hotN| tAhe eassa doseNaM amhehiM eraMciMtiraM ti kALaM / tehiM so gajala dahe buuddho| tetha gharaM gyaa| soza ulau~ taba pato machaeNa giliu~ / so a macho meeNa maari|viihiie uyaari|tesiNc nAgANAM nagiNI mAyAe vIhiM paThavizrA jahA mache ANeha jaM jAugANaM sitaMti / tAe a samAvattIe so ceva maba - NIceDIe phAliMtIe jala diho|ceddii eciMtithaM esa jala mama ceva navissa tti / uhaMge ka vidyato therIe diTho NA a| tIe jaNiyaM kimeaM tume jaLage kayaM sAvi lohaM gayA Na saah| tA do vi paropparaM phrNto|saa therI tAe ceDIe tArise mammappaese AhayA jeNa tarakaNameva jIviyA vvroviyaa| tehiM tu dAraehiM so kalahavazyaro NA / sa ula diho therI gADhappahArA pANavimukkA NisadharaNiyale paDiyA dizA ciMtithaM vaNehiM / zmo so avAyabahulo abo tti|evN davaM avAyaheja tti / laukikA apyAhuH " // arthAnAmarjane puHkhamarjitAnAM ca radaNe // Aye phuHkhaM vyaye puHkhaM dhiga avyaM puHkhavardhanam // 1 // apAyabahulaM pApaM ye parityajya saMzritAH // tapovanaM mahAsattvAste dhanyAste tapasvinaH // 2 // " ityAdi / etAvatprakRtopayogi / ta tesiM tamavAyaM piDiUNa NiveLa jAu~ ta taM dAriyaM kassa dAUNa niviNakAmanothA pavazya tti gAthArthaH / idAnI kSetrAdyapAyapratipAdanAyAha // khettaMmi avakamaNaM, dasAravaggasta ho avareNaM ||diivaaynno akAle, nAve maMDukkiyA khavaH // 56 // vyAkhyA // tatra kSetra iti dvaarpraamrshH| tatazca detrAdapAyaH detrameva vA kAraNatvAditi / tatrodAharaNamapakramaNamapasarpaNaM dazAravargasya dazArasamudAyasya navatyapareNAparata ityarthaH / nAvArthaH kthaankaadvseyH| tacca vdyaamH|laipaa Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. yanazca kAle / dvaipAyana RssiH| kAla ityatrApi kAlAdapAyaH kAlApAyaHkAla eva vA tatkAraNatvA dityatrApi nAvArthaH kathAnakagamya eva / tacca vkssyaamH| jAve maMmukikAkapaka ityatrApi nAvAdapAyo nAvApAyaH / sa eva vA tatkAraNatvAdityatrApi ca nAvArthaH kathAnakAdavaseyastacca vadayAma iti gAthArthaH / jAvArtha ucyate / khittApAu~dAharaNaM dasArA harivaMsarAyANo / eba mahaI kahA jahA harivaMse / uvaThagiyaM ceva jme|kNsN mi viNivAie sAvAyaM khettameyaM ti kAUNa jarAsaMdharAyajaeNa dasAravaggo mahurA avakkamiUNa bAravayaM garma tti / prakRtayojanAM punarniyuktikAra eva kariSyati / kimakAeka eva naH prayAsena / kAlAvAe udAharaNaM puNa kaNhapuchieNa jagavayAriThaNemiNA vAgariyaM bArasahiM saMvacharehiM dIvAyaNA bAravaINayarIviNAso ujotanarAyaNagarIe paraMparaeNa suNiUNa dIvAyaNaparivAya mA Nagari viNAsehAmi tti kAlAvadhimaNa gamemitti uttarAvahaM gtth| sammaM kAlamANamayANiUNa ya bArasame ceva saMvabare AgaLa kumArahiM khalIkau~ kayaNibANo devo uvavalo / tarja ya NagarIe avArDa jAu~tti NamahA jiNanAsiyaM ti| nAvAvAe udAharaNaM khamaH / ego khama cehaeNa samaM nikAyariyaM ga / teNa tatra maMDukkaliyA maariyaa| cilbaeNa naNiyaM mamukaliyA tae maariyaa| khavago nnnii| re muha seha viramazyA ceva esaa| te gyaa|pchaa rattiM zrAvassae thAlozttANa khamageNa sA maMmukkaliyA naaloshyaa| tAhe cibaeNa jnnishN|khmgaa taM maMmukkaliyaM bAloehiM khama ruTho tassa cebayassa khelamalayaM ghettaNa uhALa aMsiyAla khaMne aavddiyo| vegeNa iMto ma ya / josiesu uvavanno / ta cazttA dihIvisANaM kule dichIviso sappo jaardd| taba egeNa parihiMmaMteNa nagare rAyaputto sappeNa khch|yhituNddenn vidyA save sappA zrAvAhithA maMgale pavesiyA naNiyA |ame save gaLaMtujeNa puNa rAyaputto khA so abaja |sve gayA ego gi so naNi ahavA visaM zrAviyaha ahavA eka aggiMmi NivaDAhi so athagaMdhaNo sappANaM kila do jAIlo gaMdhaNA agaMdhaNA ya te agaMdhaNA maanninno| tAhe so aggiMmi paviTho Naya teNa taM vAMtaM paJcAzyaM / rAyaputto vi ma pachA rannA ruheNa ghosAviyaM rake jo mama sappasIsaM ANez tassAhaM dINAraM demi / pachA logo dIvAraloneNa sappe mAre thADhatto taM ca kulaM jaba so khamaTha uppanno taM jAIsaraM rattiM hiMga divasa na hiMma mA jIve dahehAmi tti kALaM / amayA AhiMmigehiM sappe maggaMtehiM ratiMcareNa parimaleNa tassa khamagasappassa bilaM diti / dAre se vi sahiu~ AvAheza ciMtez / dicho me kovassa vivA to jaz ahaM animuho NigachAmi to dahihAmi tAhe pucheNa thADhatto niphiDilaM jattiyaM nippheDehi / tAvazyameva Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 37 1 I cAhiM viMde / jAva sIsaM bisaM marja ya so sappo devayApariggahiraM / devayA ro sumie dariNaM disaM / jahA mA sappe mAreha putto te nAgakulAI ubahiUNa javissa / tassa dArayassa nAgadattanAmaM karedyAhi / so chA khamagasappo marittA teSa pANaparicAeNa tasseva ramo putto jArja jAe dArae NAmaM kayaM NAgadatto / khuddala ceva so paa / so va kira teNa tiriyANunAveNa zratIva bahAlu dosIevelA ceva ADhave jinaM jAva sUramaNavelaM / uvasaMto dhammasaddhi ya tammizra che cattAri khamagA taM cAjammA siuM temA siuM domAsi egamA siti / ratiM ca devayA vaMdiraM AgayA / cAummAsi paDhama hiu~ / tassa pura temA siu~ / tassa pura domA si| tassa pura egamA siTa / tAe ya pura khuda / save khamage atikkamittA tAe devayAe khudda vaMdid | paSThA te khamagA ruThA / niggaSchaMtI a gahiyA cAuMmA sikhamaeNa pote na iya a / kaDapUyaNi amhe tave slipo e vaMdasi / evaM kUrAyaNaM baMdasi sA devayA jAI / zrahaM jAvakhamayaM vaMdAmi / Na vAsakkArapare mAhiNo vaMdAmi | paThA te celayaM te amarisaM vahati / devayA ciMteI mA ee celayaM kharaMhiMti to lihiyA caiva zraSThAmi / tAhaM paDivo hAmi / vitiya divase yA cella saM disAveUNa garcha / dosINassa paDizrAga zrAlozttA cAjammA siyakhamagaM miM - teI / te pagga se khelaM nibUDhaM / cellUrDa jgii| miThA mi DukkaDaM jaM tujhe mae khelamallauM Na paNAmi taM teNa upparAceva pheDittA khelamalae bUDhaM / evaM jAva timAsaraNaM jAva egamAsieNaM pibUDhaM / taM teNa tahA ceva pheDikhaM zraDuyA vittAlaMbaNe gAmi kAlaM khamaeNa cela bAhaM gahi / taM teNa tassa celamasta zradIemaesassa visuddha pariNAmassa lessAhiM visunamANIhiM tadAvaraNidyANaM kammANaM khaNa kevalanANaM samuppalaM / tAhe sA devayA jAI / kiha tune vaM divA jeNevaM kohA jimUA ha / tAhe te khamagA saMvegamAvalA miThAmi DukkamaM ti / zraho bAlo javasaMta citto dehiM pAvakasmehiM zrAsA evaM tesiM pi supravasANeNaM kevalanANaM samuppalaM / evaM pasaMga kahiAM kahANyaM / uvaNa purNa kohAdigAu~ pasa jAvA Duggae avArDa tti / paraloka cintAyAM prakRtopayogitAM darzayannAha // sirakagA sirakagANaM, saMvega thiravyAI dohaM pi // davAIyA evaM daMsidyate zravAyA // 57 // vyAkhyA | zikSakA zikSakayoH abhinava pratra jita cirapratra jitayoH zrajinavapratra jitagRhasthayorvA / saMvegasthairyArthaM dvayorapi dravyAdyA evamuktena prakAreNa vakSyamA - Nena vA darzyante pAyA iti / tatra saMvego mokSasukhA jilASaH / sthairyaM punarajyupaga1 " tava varaNiNo " iti pAThAntaram / For Private Personal Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. tAparityAgaH / tatazca kathaM nu nAma puHkhanibandhanavyAdyavagamAttayoH saMvegasthairye syAtAM vyAdiSu cApratibandha iti gAthArthaH / tathA cAha // davikaM kAraNagahiraM, vigiMciavamasivA khettaM ca // bArasahiM esa kAlo, kohAiviveganAvammi // 5 // vyAkhyA // ihotsargato mumukuNA avyamevAdhikaM vastrapAtrAdyanyajhA kanakAdi na grAhyaM zikSakAhisaMdaSTAdikAraNagrahItamapi tatparisamAptau parityAjyamata evAha / avyaM kAraNagRhItaM kiM vikiMcitavyaM parityAjyamanekaihikAmuSmikApAyahetutvAt / purantAgrahAdyapAyahetutvAdurantAgrahAdyapAyahetutA ca madhyasthaiH svadhiyA nAvanIyeti / evamazivAdidevaM ca parityAjyamiti vrtte|ashivaadiprdhaanN devaM azivAdikSetram / aadishbdaatuunodrtaaraajchissttaadiprigrhH| parityAjyaM cedmnekaihikaamussmikaapaaysNnvaaditi|tthaa chAdazanivauM reSyatkAlaH parityAjya iti vrtte| tata evApAyasaMcavAditi nAvanA / etamuktaM navatya zivAdiSTa eSyatkAlaH hAdazanirva pairanAgatamevonitavya iti|uktNc||sNvdrbaarsenn,hohitti asivaM titeta kiMti,sutta kuvNtaa||atisymaadiihiN nAUNamityAdi / tathA krodhAdivivekAnAva iti|krodhaadyo'prshstnaavaastessaaN vivekaH nrkpaatnaadypaayhetutvaatprityaagH| nAva iti nAvApAye kArya ityayaM gAthArthaH / evaM tAvastutazcaraNakaraNAnuyogamadhikRtyApAyaH prdrshitH| sAMprataM - vyAnuyogamadhikRtya pradarzyate // davA diehiM nicco, egaMteNeva jesiM appA ||ho anAvo tesiM, suha'hasaMsAramokANaM ||5e|| vyaakhyaa||7vyaadiniHvykssetrkaalnaavairiktvvishissttdevvyo'vsthittvaaprsnntvaadinirnityo'viclitkhjaavH / ekAntenaiva sarvathaiva yeSAM vAdinAmAtmA jIvaH tuzabdAdanyacca vastu navati saMjAyate ajAvo'saMjavasteSAM vAdinAm / keSAm / sukhaduHkhasaMsAramodANAm / tatrAhAdAnunavaladaNaM sukham / tApAnujavarUpaM kuHkham / tiryagnaranArakAmaranavasaMsaraNarUpaH sNsaarH| aSTaprakArakarmabandhaviyogo modaH / tatra kathaM punasteSAM vAdinAM sukhAdyanAvaH / - tmano'pracyutAnutpanna sthiraikakhannAvatvAdanyathA caaprinnteH| sadaiva nArakatvAdilAvAdaparityaktAprasannatve pUrvarUpasya ca prasannatvenAnavanAdevaM zeSeSvapi nAvanIyamiti gAthArthaH / tatazcaivam // suhakasaMpalaMgo, na vidyaI niccavAyaparkami // egaMtacheaMmi a, suhAkavigappaNamajuttaM // 60 // vyAkhyA // sukhduHkhsNpryogH| samyak saMgato vA prayogaH saMprayogaH akalpita ityrthH| na vidyate nAsti na ghaTata ityarthaH / kva nityavAdapade nityavAdAnyupagame saMprayogo na vidyate / kalpitastu navatyeva / ythaahunityvaadinH| prakRtyupadhAnataH puruSasya sukhapuHkhe stH| sphaTike raktatAdivahaphipratibimbAhAnya iti / kalpitatvaM cAsya Atmanastattvata eva tathA pariNatimantareNa su Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 3 e khAdyabhAvAdupadhAnasannidhAvapyandhopale raktatAdivattadanyupagame cAnyupagamatiH / buddhiprati bimbapade'pyavicalitasyAtmanaH sadaivaikasvabhAvatvAt / sdaivaikruupprtibimbaaptteH| khanAvajJedAjyupagame cAnityatvaprasaGga iti / mAjUda nityaikAntagraha ityata zrAha / ekAntena sarvathA utprAbalyena bedo vinAzaH ekAntochedaH / niranvayo nAza ityarthaH / asmiMzca kiM sukhaduHkhayorvikalpanaM sukhaduHkha vikalpanamayuktamaghaTamAnakam / ayamaMtra jAvArthaH / ekAntochede'pi sukhAdyanuna vitustatkSaNa eva sarvathocchedAdahetukatvAttaduttarakaNasyotpattirapi na yujyate / kutaH punastadvikalpanamiti gAthArthaH / ukto'pAyaH / sAMpratamupAya ucyate tatropa sAmIpyena vivakSitavastuno'vikalalAnahetutvAdvastuno lAja evopAyaH / anila SitavastvavAsaye vyApAra vizeSa ityarthaH / zrasAvapi caturvidha eva / tathA cAha || emeva caDhavigappo, hoi uvArDa vi ta davaMmi // dhAvA paDhamo, naMgala kuliehiM khettaM tu // 61 // vyAkhyA // evameva yathA apAyaH / kiM / caturvikalpazcaturbhedaH javatyupAyo'pi tadyathA dravyopAyaH kSetropAyaH kAlopAyaH jAvopAyazca / tatra dravya iti dvAraparAmarzaH / dravyopAye vicArye dhAtuvAdaH suvarNa pAtanotkalakSaNo dravyopAyaH prathama iti laukike / lokottare tvadhvAdau paTalAdiprayogataH prAkodakakaraNam | tropAyastu lAGgalAdinA kSetropakramaNe javati / vAha / lAGgalakulikAyAM detraM copakramyata iti gamyate / tatazca lAGgalakulike taDupAyo laukikaH / lokottarastu vidhinA prAtarazanAdyarthamaTanAdinA kSetrajAvanam / anye tu yoniprAnRtaprayogataH kAJcanapAtanotkarSalakSaNameva saMghaprayojanAdau dravyopAyaM vyAcakSate / vidyAdinizca dustarAdhvataraNalakSaNaM detropAyamityatra ca prathamagrahaNapadArtho'tiricyamAna ivAjAti / pAThAntaraM vA dhAjavArDa naNi ti / atra ca kathaMcidavirodha eveti gAthArthaH // kAlo a nAliyAIhiM, hoi jAvaMmi paMDi ana // corasa kae na, vaTukamAriM parikahe // 63 // vyAkhyA // kAlazca nAlikAdinirjJAyata iti zeSaH / nAlikA ghaTikA AdizabdAbaGkA diparigrahaH / tatazca nAlikAdayaH kAlopAyo laukikaH / lokottarastu sUtraparAvartanAdinistathA navati / nAve ceti dvAraparAmarzatvAbhAvopAye vicArye nidarzanaM ka ityAha / parito vidvAna - nayo'jayakumArastathAcAha / coranimittaM nartakIM vaTukumArIM / kim / trikAlagocarasUtrapradarzanArthamAha parikathayati / tatazca yathA tenopAyatazcaurajAvo vijJAtaH / evaM zi dakAdInAM tena tena vidhinopAyata eva jAvo jJAtavya iti gAthArthaH / navaraM jAvovAe udAharaNaM / rAyagihaM NAma yaraM taba se Ni rAyA so jAe jaNi jahA mama egakhaMnaM pAsAyaM kare hi / te vaTTaNo AttA gayA kaThaviMdagA tehiM 1 For Private Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(53)-mA. aDavIe salakaNo saralo mahaz mahAla pumo diho|dhuuvo dilo jeNa sa pariggahiu~ rukoso darisAveuappANaM toNaM Na biMdAmo tti zraha Na dezdarisAvaM to biMdAmo tti| tAhe rukavAsiNA vANamaMtareNa ajayassa darisAvo dilo|ahN ramoegakhaMnaM pAsAyaM karemi / sabouyaM ca zrArAmaM karemi sabavaNajAzDaveyaM mA biMdahatti / evaM teNa karDa pAsA / annayA egAe mAyaMgIe akAle aMbayANa dohalo / sA jattAraM naNa mama aMbayANi zrANehi / tadA akAlo aMbayANaM teNa uNAmaNIe vidyAe mAlaM uNAmiyaM aMbayANi gahizrANi / puNo a jalamaNIe uplAmiyaM / panAe rannA dihN| payaM Na diis| ko esa maNuso atigarcha jassa esA erasI satti ti| so mama aMtejaraM pi dharisehi tti kA zranayaM sadAveUNa jnn| sattarattassa anaMtare jaza coraM jANesi to Nahi te jIviraM / tAhe anaU gavesilaM thaaddhtto| Na varaM egaMmi paese gojo ramiukAmo mili logo| taba gaMtuM anajaNati / jAva gojo maMDei appANaM tAva mamegaM arakANagaM suNeha / jahA egaMmi Nayare ego daridasihI parivasati / tassa dhUyA vaDhukumArI azva rUviNI ya varaNimittaM kAmadevaM acceI / sA ya egaMmi thArAme coriya pupphANi uccatI zrArAmieNa dizA kayabiumADhattA / tIe so jaNi mA ma kumAri viNAsehiM / tavAvi jayaNI nAvaNijI ati| teNa jaNiyA ekAe vavabAe muyAmi jaNa varaM jammi divase pariNayasi tadivasaM ceva bhattAreNa aNugghADiyA samANI mama sayAsaM ehisi to muyaami| tIe jaNije / evaM havau tti / teNa visjithaa|annyaa pariNIyA jAhe apavarakaM pavesiyA tAhe jattArassa sanAvaM kaheI / visadhiyA vcii| pahiyA zrArAmaM / aMtarA zra corehiM ghiyaa| tesipi sanAvo kahi mukaa| gachaMtIe aMtarA rakaso dicho jo DaNDaM mAsANaM zrAhAreza teNa gahiyA kahie mukkA gayA zrArAmiyasagAsaM teNa dihA so saMnaMto jaNa / kahamAgayAsi / tAe jaNizaM mayA ke so puviM samarcha / so naNa / kahaM nattAreNa mukkA tAhe tassa taM savaM kahithaM aho saccapannA esA mhiltti|ettiehiN mukA kihAhaM uhAmi tti / teNa vimukkA paDiyaMtI tha gayA sabesi tesiM maleNaM / zrAgatA tehiM savahiM mukkA / nattArasagAsaM aNahasamaggA gyaa| tAhe ana taM jaNaM puchii| akaha eka keNa ukkaraM kayaM / tAhe issAbuyA naNaMti jattAreNaM / buhAluyA jaNaMti rakaseNaM / pAradAriyA naNaMti mAlAgAreNaM / harieseNa naNizaM corehiM / pachA so gahiu~ / jahA esa coro tti / etAvatprakRtopayogi / jahA ajaeNa tassa corassa uvAeNa jAvo NA evamiha vi sehANamuvahAyaM tayANaM uvAeNa gINa vipariNAmAdiNA jAvo jANiabo ti| kiM ee paccAvaNijA na vatti / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dazavaikAlike prthmaadhyynm| 41 paJcAviesu vi tesu muMgAvaNAsu eseva vinAsA ya / taduktam / paJcAvi si ettiya muMgAvelaM na kappara ityAdi / kahANayasaMhAro puNa coro seNiasya uvaNI / pulieNa sanAvo khi| tAhe rannA naNiyaM / janavaraM eyA vidyA dehi to na maaremi| demi tti anuvagae AsaNe ni pddhii| na haaii| rAyA naNaI kiM na hAI / tAhe mAyaMgo laNaI jahA aviNaeNaM paDhasi / ahaM nUmIe tumaM saNe NIyatare jvvittho| hiyA to sijhA ya vijA tti / kRtaM prsnggen|evN tAvalaukikamAkSipta caraNakaraNAnuyogaM cAdhikRtyoktA avyopaayaadyH| sAMprataM avyAnuyogamadhikRtya pradaya'nta iti / tatrApyupAyadarzanato nityAnityaikAntavAdayoH sukhAdivyavahArAnAvaprasaGgena tathA pratyakSagocarAtikAntezca vastuta AtmAnAva eveti mA nUbiSyakANAM mativinramo'ta upAyata evAtmAstitvamanidhAtukAma Aha ||evN tu zhaM thAyA, paJcakaM aNuvalanamANo vi / suhapurakamAzehi,gita heUhiM aditi ||3||vyaakhyaa|| evameva yathA dhAtuvAdAdini vyAdi / zhAsmi~Doke zrAtmA jIvaH / pratyakSamiti tRtIyArthe dvitIyA / pratyakSaNa anupalanyamAno'pi adRzyamAno'pi sukhaHkhAdinirAdizabdAtsaMsAraparigraho gRhyate / hetu niyuktiniH|asti vidyata ityevaM gRhyate / tathAhi sukhaduHkhAnAM dharmatvAdharmasya cAvazyamanurUpeNa dharmiNA navitavyaM naca nUtasamudAyamAtra eva deho'syAnurUpo dharmI tasyAcetanatvAtsukhAdInAM ca cetanatvAdityatra bahu vaktavyamiti gaathaarthH||jh vassA haDi, gAmA nagaraM tu pAusA sryN|| udazyAu uvasamaM, saMkaMtI devdttss||6||vyaakhyaa||ythaa ceti prkaaraantrdrshne|ashvaaddhottkaat hastinaM gajaMgrAmAnanagaraM tu prAvRSaH zaradaM prAvaTkAlAratkAla mityrthH| audayikAdjAvApazamamityaupazamikaM sNkraantiH|sNkrmnnN sNkraantiH| kasyA devadattasya pratyadeNeti shessH|| evaM sana jIvassa vi, davAIsaMkamaM paDuccA u // avittaM sAhidyaz,paJcakeNaM paroke vi ||65||vyaakhyaa|| evaM yathA devadattasya tathA ki sato vidyamAnasya jIvasyApi 'vyAdiSu saMkramaH / shraadishbdaatdetrkaalnaavprigrhH|tN pratItya Azritya astitvaM vidyamAnatvaM sAdhyate avsthaapyte|thaah|sto'stitvsaadhnmyuktm|n|avyutpnn vipratipannaviSayatvAt sAdhanasya / pratyadeNAzvAdisaMkrameNa sarvathA sAdAt parichittimaGgIkRtya parokSamapyapratyakSamapi avagrahAdisvasaMvedanato sezatastu prtydmevaitt| etamuktaM navati yathA azvAdisaMkrAntina devadattAkhyaM dharmiNamatiricya vartate evamiyamapyaudArikAkriye tiryaglokAdUrdhvaloke parimitavarSAyuSkaparyAyAdaparimitavarSAyuSkaparyAye cAritranAvAdaviratanAve ca saMkrAntirna jIvAkhyaM dharmiNamantareNopapadyata iti vRkSA vyaacksste|anye tu dvitIyagAthApazcAI pAgantarato'nyathA vyAcakSate / tatrAyamani Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. sNnbdhH| evaM tu haM AyetyAdigAthayopAyata evAtmAstitvamanidhAyAdhunopAyata eva sukhapuHkhAdinAvasaMgatinimittaM nityAnityaikAntapakSavyavachedenAtmAnaM pariNAminamanidhitsurAha / jaha vassA gAthA / vyAkhyA pUrvavat // evaM sau jIvassa vi, davAIsaMkamaM paDuccA u||prinnaamo sAhidyaza, paccarakeNaM paroke vi // pUrvAI pUrvavat pazcArdhanAvanA punriym|nokaantnityaanitypdyodRssttaapi avyAdisaMkrAntidevadattasya yujyte|shtytstnnaavaanythaanuppttyaiv prinnaamsiphiriti|uktN ca // nArthAntaragamo yasmAtsarvathaiva nacAgamaH // pariNAmaH pramAsika zSTazca khalu paeikataiH // ghaTamaulisuvarNArthI nAzotpAdasthitiSvayam // zokapramodamAdhyasthyaM jano yAti sahetukam ||pyovrto na dadhyatti na payo'tti ddhivtH||agorsvto noje tasmAdvastu trayAtmakam ||iti gAthA yaarthH| uktamupAyahAramadhunA sthaapnaadhaarmnnidhitsuraah|| uvaNAkammaM ekaM, dilaMto taba poMmarIzaM tu||ahvaa visannaDhakaNa, hiMgusivakayaM udaahrnnN||66||vyaakhyaa|sthaapyte iti sthApanA tayA tasyAstasyAM vA karma samyaganISTArthaprarUpaNaladANA kriyA / sthaapnaakrm| ekamiti tajAtyapekSyA dRSTAnto nidarzanaM tatra sthApanAkarmaNi pauekarIkaM tu|tushbdaattthaanuutmnycc| tathAca pauemarIkAdhyayane pauekarIkaM prarUpya prakriyayaivAnyamatanirAsena svamatamavasthApitamiti / athavetyAdi pazcA) sugmm| laukikaM cedamiti gaathaadraarthH| nAvArthastu kthaankaadvseyH| taccedam / jahA egaMmi gare ego mAlAyAro samAz2a karaMDe pupphe ghettUNa vIhIe ez / so azva aJcala tAhe teNa sigdhaM vosiriUNaM sA pupphapiDigA tasseva uvari palhaniyA / tAhe lo puza kimeyaM / jeNi pupphANi basi tti / tAhe so jnnii| ahaM alovina eba hiMgusivo naamN| etaM taM vANamaMtaraM hiMgusivaM nAma uppannaM / loeNa pariggahiyaM / pUyA se jaayaa| khAzgayaM adya vi taM pADaliputte hiMgusivaM nAma vaannmNtrN| evaM jaz kiM vi jAhaM pAvayaNIyaM kayaM hodyA keNa vi pamAeNa tAhe tahA pachA eyatvaM jahA paJcueM pvynnupraavnnaahv| saMjAe umAhe jaha girisijhehiM kusalabuddhIhiM loyassa dhammasakA pavayaNavameNa suhakayA // evaM tAvaccaraNakaraNAnuyogaM lokaM cAdhikRtya sthApanAkarma pratipAditamadhunA avyAnuyogamadhikRtyopadarzayannAha // sabanicAraM hejaM, sahasA vottuM tameva anehiM // uvavUhaz sappasara,sAmaDhaM cappaNo nAu~ ||6||chaarN ||vyaakhyaa|| saha vyanicAreNa vartata iti savyanicArastaM hetuM sAdhyadharmAnvayAdilakSaNaM sahasA tatkSaNameva vottumanidhAya tameva hetumanyaitunireva upabRMhate samarthayati / saprasaramanekadhA sphArayan sAmarthya prajJAbalam / cazabdo jinnkrmH| yAtmanazca svasya ca jhAtvA vijJAya cazabdAtparasya ceti gAthArthaH / nAvArthastvayam / avyA stikAyanekanayasaMkulapravacana Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike prathamAdhyayanam / 43. jJena sAdhunA tatsthApanAyA nayAntaramatApekSayA savya nicAraM hetumanidhAya pratipakSanayamatAnusArataH tathA samarthanIyaH yathA samyaganekAntavAdapratipattirbhavatIti / zrAha / udAharaNabhedasthApanA dhikAra cintAyAM savya nicAra hetva nidhAnaM kimarthamiti / ucyate / tadAzrayeNa nUyasAmudAharaNAnAM pravRttestadanvitaM codAharaNamapi prAya iti jJApanArthamala prasaGgena / nihitaM sthApanA karmadvAramadhunA pratyutpanna vinAzadvArama nidhAtukAma yAha // hoMti pakuppanna viNA - sAMmi gaMdhaviyA udAharaNaM // sIso vi katthai jai, novadhica to guruNA // 68 // vyAkhyA || javanti pratyutpannavinAze vicAyeM gAMdharvikA udAharaNaM laukikamiti / tatra pratyutpannasya vastuno vinAzanaM pratyutpannavinAzanaM tasminniti samAsaH / gAndhakA udAharaNamiti yaDuktaM tadidam / jahA egaMmi nayare ego vAyi tassa bahuyA jaiNI jANidyA jAudyAyA ya / tassa gharasamIve rAjalayA gaMdhaviyA saMgIyaM kareMti divasassa tinni vAre / tA vaNiyama hilAu te saMgIyasasugaMdha novavannArDa kiMvi kammAdANaM na kareMti / paJchA te vANiyaee ciMtiyaM / jahA viNA eyAu tti ko uvA hodyA jahAna viessaMti tti kAuM mittassa kahiyaM / te janna | appaNo gharasamIve vANamaMtaraM karAve hi / teNa kathaM / tAde pADahiyANaM rUpae dAnaM vAyave / jAhe gaMdhaviyA saMgIyayaM yADhaveMti / tAhe te pADahiyA paDade diti / vaMsAdiNo ya phusaMti / gAyaMti ya / tAhe tesiM gaMdhaviyANaM vigdho jaa| paDahasaddeNa ya Na subai gIyasado / tanuM te rAjale java hiyA / vANi sadAvi / kiM vigdhaM kare sati / mama gharadevo ahaM tassa tinni velA paDade davAvemi / tAhe te naNiyA / ae aa re kiM devassa divedive aMtarAzyaM kadyaI / evaM yari vi sI - sesu gArI anovavadyamANesu tAriso uvA kAyo / jahA tesiM dosassa tas zivAraNA havai / mA te ciMtA diehiM eyarapaDaNA die avAe pAveti / uktaM ca / ciMte dahumi, dIhaM NIsasai taha jaro dAho || jattAroyagamucchA, ummatto va yA 1 i maraNaM // paDhame soyai vege, dahuM taM gavaI vizyavege // NIsasa tazyavege, zraruha jaro caMmi / Dana paMcamavege, bahe jattaM na royae vege // santa miyaM maya muThA, ahamae hoi ummatto // evame Na yANa kiM vi, dasame pANehiM muccai maNUso // eesimavAyANaM sIse rakaMti AyariyA // paralozyA vAyA, jaggapailA paDaMti nara su // lahaM ti puNo bohiM, hiMmaMti ya javasamuhaM mi // mumevArthaM cetasyAropyAha / ziyospi vineyo'pi kvacidvilayAdau / yadI tyanyupagamadarzane / anyupapadyeta niSvaGgaM kuryAdityarthaH / tatra guruNA zrAcAryeNa / kim | gAthA // vAreya uvAeNa, jai vA vAUline vadevAha / savina jAvA, kiM puNa jIvo savottadhvo // 68 // vyAkhyA // vArayitavyo For Private Personal Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasagraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. niSezavyaH / kiM yathA kathaM cit / netyAha / upAyena pravacanapratipAditena yathAsau samyagvartata iti jaavaarthH| evaM tAvabaukikaM caraNakaraNAnuyogaM cAdhikRtya vyAkhyAtaM pratyutpannavinAzadvAramadhunA pravyAnuyogamadhikRtyAha / yadi vA vAtUliko nAstiko vadet / kim / sarve'pi ghttpttaadyH| Nabitti prAkRtazailyA / na santi / nAvAH padArthAH kiM punarjIvaH sutarAM naastiitytipraayH|s vaktavyaH so'nidhAtavyaH / kimityAha // jaM laNasi nahi nAvA, vayaNeyaM ati nalija adhi|| evaM paznAhAnI, asarva Nu ni*sehae ko Nu // 30 // yaGgaNasi yadravISi na santi nAvA na vidyante padArthA iti|vcnmidN nAvapratiSedhakamasti nAstIti vikalpau / kiM cAto yadyasti evaM prtijnyaahaaniH| pratiSedhavacanasyApi jAvatvAttasya ca sattvAditi naavaarthH| dvitIyaM vikalpamadhikRtyAha asarva Nu tti|athaasnissedhte| ko nu nissedhkH| vacanasyaivAsattvAdityayamaniprAya iti gaathaatryaarthH| yamuktaM kiM punarjIva ityatrApi pratyutpanna vinaashmdhikRtyaah|| poya vivarakApubo, saddo jIvunavo muNeyavo // naya sA vi ya jIvassa u,siko paDisehau~ jIvo // 71 // dAraM // vyAkhyA ||cshbdsyaivkaaraarthtvenaavdhaarnnaarthtvaann ca naiva vivakSApUrvI vivadAkAraNaH zchAheturityarthaH / zabdo dhvaniH ajIvonavo'jIvapranava ityarthaH / vivadApUrvakazca jIvaniSedhakaH zabda iti mAnUdvivadAyA eva jIvadharmatvAsiphirityata thAha / na ca naiva sApi vivadA yadyasmAtkAraNAdajIvasya tu ajIvasyaiva ghaTAdiSvadarzanAt / kiMtu manastvapariNatAnvitatattavyasAcivyato jIvasyaiva / yatazcaivamataH sikaH pratiSThitaH pratiSedhadhvanirnAsti jIva iti prtissedhshbdaadevetyrthH| tatastasmAjIva yAtmetyatra bahu vaktavyaM tattu nocyate grantha vistaranayAditi gaathaarthH| vyAkhyAtaM pratyutpanna vinAzakAraM tadanvAkhyAnAccodAharaNa miti mUladhAramadhunA tdeshdvaaraavyvaarthmnidhitsuraah||thaahrnnN tadese,cavhA aNusahi taha uvaalNjo|| pujA nissAvayaNaM, ho sundaannushiie||7||vyaakhyaa||udaahrnn miti pUrvavaupalakSaNaM cedmtr|tthaa cAha tasya dezastaddeza udAharaNadeza ityrthH| ayaM caturdhA ctuHprkaarH| tadeva catuHprakAratvamupadarzayati |anushaasnmnushaastiH sajhuNotkIrtanenopabRMhaNa mityrthH| tthopaalmjnmupaalmnH| naGgayaiva vicitraM nnnnmityrthH| pRchA praznaH kiM kathaM kenetyaadiH| nizrAvacanamekaM kaMcana nizrAnUtaM kRtvA yA vicitroktirasau nizrAvacana miti / tatra navati sujA nAma shraavikodaahrnnm|kkaaanushaastaaviti gaathaadraarthH| taba aNusahIe sunaddA udaahrnnN| caMpAe NayarIe jiNadattassa susAvagassa suladdA nAma dhuuyaa| sA ashvruuvvii| sAya tavaliyauvAsaeNa dihaa|so tAe anovavalo taM mggii|saavgo naNazanAhaM mibAdihissa dhUyaM demi / pachA so sAhaNa samIvaM grch| dhammo aNeNa puli| kahiu~ Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 dazavaikAlike prathamAdhyayanam / saaihiN| tAhe kavaDasAvayadhammaM pghi| taba ya se sapnAveNaM ceva uvaga dhammo tAhe teNa sAhaNaM sapnAvo khi| jahA mae kavaDeNaM dAriyAe kae NaM nnaayN| jahA kavaDe. NaM kadyahittiAzrama miyANiM deha me annuvyaa| logesa payAso sAvau~ jaauN| ta kAle gae varayA mAlayA pavezatAhe teNa jiNadatteNa sAvattikAUNa sunadA dilaa| pANiggahaNaM vttN| annayA so naNadAriyaM gharaM Nemi / tAhe so taM sAva jaNa / taM savaM uvAsayakulaM / esA taM NANuvattihitti / pachA chosayaM vA lannedya ti NibbaMdhe visajiyA NeUNa juyagaM gharaM kayaM / sAsUNaNaMdA pjhaa| niskUNa nattiM Na karedhAtti annayA tAhiM sunadAe natArassa arkaayN| esA ya sevaDehiM samaM sNsttaa|saavrdd Na sdhe| annayA khamaggassa jiskAgayassa adimi kaNu pvittho| sunadAe jinAe so kaNuu~ pheDiu~ / sunadAe vINapiTheNa tila kau~ / so ya khamagassa nilAme lggo| uvAsiyAhiM sAvayassa drisi| sAvaeNa pattIyaM / Na tahA annuytt| sujadA ciNte| kiM azrayaM / jaM ahaM gihabI cholagaM lnaami| pavayaNassa jAho eyaM me uraka tti sA rattiM kAussaggeNa hiyaa| devo bhaag|sNdisaahi kiM kremi|saa jnn| eaM me ayasaM pamadyAhi ti|devo nnn| evaM hvu| ahameyassa Nagarassa cattAri dArAI ThavehAmi / ghosaNayaM ca ghosehAmi tti / jahA jA pazvayA hoi sA eyANi dArANi jagghADehiti / taba tumaM ceva egA jagghADesi tANi ya kvaaddaanni|synnss paccayanimittaM cAlaNIe udagaM bodaNa darisijAsi / ta cAlaNIphusiNamavi Na gadi. hiti / evaM zrAsAseUNa Nigga devo| eyaradArANi aNeNa uviyaanni|nnaayrjnno ya addalo / la ya AgAse vAyA hoI "NAgarajaNA mA NiracayaM kilissaha / jA sIlavaI cAlaNIe bUDhaM udagaM Na galati / sA teNa udageNa dAraM achoDe ta dAraM ugyaaddivissiti| taba bahuyA sehisabavAhAdINaM dhUyasuNhANa sakaMti palayaM pilhiyN| tAhe sunadA sayaNaM Apulaz / avisacaMtANa ya cAlaNIe udayaM boDhUNa tesiM pADiheraM darisez / ta visadhiyA / uvAsiyA evaM ciMtiumADhattArcha / jahA esA samaNapaDile hiyA ugghADehiti / tAe cAlaNIe udayaM bUDhaM Na galaza tti piThittA visnnaa| taI mahAjaNeNa sakA ricaMtI taM dArasamIvaM gyaa| arahaMtANaM namo kAUNa udaeNa aboDiyA kvaaddaa|mhyaa sadeNaM koMkAraM ca karemANA tinni vi gopuradArA ugghADiyA / uttaradAraM cAlaNipANieNaM aboDeUNa naNa jA mayA sarisI sIlavaI hohiti|saa eyaM dAraM ugghaaddehitti|tN adyavi DhakiyaM ceva ab| pachA zAyarajaNeNa sAhukAro karja aho mahAsati / aho jaya dhammo ti| evaM lozyaM caraNakaraNANujaMga puNa paDucca veyAvaccAdisu aNusAsiyavA uttiA aNujhuttA ya sNgveyvaa| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. jahA sIlavaMtANaM iha loe erisaM phalamiti / amumevArthamupadarzayannAha // sAhukArapurogaM,jaha sA aNusA siyA purajaNeNaM // veyAvaccAIsu vi, eva jayaMteNuvodedyA // 73 // vyAkhyA // sAdhukArapuraHsaraM yathA sA sunA anuzAsitA saguNotkIrtanenopabRMhitA / kena / purajanena nAgarikalokena vaiyAvRttyAdiSvapyAdizabdAtsvAdhyAyAdiparigrahaH / evaM yathA sA sunA yatamAnAnudyamavataH / kim / upabRMhayetsaGguNotkIrtanena tatpariNAmavRddhiM kuryAt / yathA // jaraheNa vipuvanave, veyAvaccaM kathaM suvihiyANaM // so tassa phala vivAgeNa, AsI jarahA hivo rAyA // juMjittu jarahavAsaM, sAmalamaNuttaraM aNucarittA // - vikammamuko, jaranariMdo gaje siddhiM // iti gAthArthaH / udAharaNadezatA punarasyodAhataikadezasyaivopayogitvAttenaiva copasaMhArAttathAcApramAdavadbhiH sAdhUnAM kaNukApanayanAdi kartavyamiti vihAyAnuzAstyopasaMhAramAha / vaiyAvRttyAdiSvapi dezenaivopasaMhAraH / guNAntararahitasya jaratAdernizcayena tadakaraNAditi jAvanIya mityevaM tAvalaukikaM carakaraNAnuyogaM cAdhikRtyoktaM tadezadvAre anuzAstidvAramadhunA dravyAnuyogamadhikRtya darzayati // jesiM pi jIvo vattavA te vi amha vi sa bi // kiMtu kattA na java, veyayai jeNa suhaDukaM // 74 // vyAkhyA // yeSAmapi dravyA stikA dinayamatAvalambinAM / tantrAntarIyANAM / kim / asti vidyate / zrAtmA jIvaH / vaktavyAste'pi tantrAntarIyAH / sAdhvetadasmAkamapyasti sa tadajAve sarvakriyAvaiphalyAt / kiMtu kartA na bhavati / sukRtaduSkRtAnAM karmaNAmakartA na javatyaniSpAdako na javati kiMtu karteva / atraivopapattimAha / vedayate anubhavati yena kAraaina / kim| sukhaduHkhaM sukRtaduSkRtakarmaphalamiti jAvaH / nacAkarturAtmanastadanujavo yujyate zratiprasaGgAnmuktAnAmapi sAMsArika sukhaDuH khavedanApatera kartRtvAvizeSAt / prakRtyA diviyogasyApyanAdheyAtizayamekAntenAkarttAramAtmAnaM pratyakiM citkaratvAdala vistareNeti gAthArthaH / udAharaNadezatA tvatrApyudAhRtasyaikadezenaivopasaMhArAttatraiva cAsaMpratipattau samarthanAya nidarzanA nidhAnAditi gatamanuzAstitaddezadvAramadhunopAlamjadvAravivakSayAha // uvalamnammi migAva, nAhiyavAI vi eva vattave // nacitti kuvi nnANaM, AyAjAve sai ajuttaM // 125 // vyAkhyA // upAlaMne pratipAdye mRgApatidevyudAharaNam / eyaM ca jahA vassae davaparaMparAe jaNiyaM tadeva daruvaM jAva pavazyA adyacaMdaNAe sisiNI dilA | annayA jagavaM viharamANo kosaMbIe samosarija | caMdA diccA sa vimANehiM vaMdinaM prAgayA / caDaporasIyaM samosaraNaM kAuM amaNakAle paDigayA / tarja migAva saMnaMtA / yi viyAlIkathaM ti jaNiUNaM sAhuNIsahiyA jAva adyacaMdAsagAsaM gayA tAva ya aMdhayArayaM jAyaM / zradyacaMdaNApamuhAhiM sAhuNIhi tAva paDikaMtaM / tAhe For Private Personal Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / sA migAvaI dyA adyacaMdaNAe uvAlana / jahA evaM NAma tumaM uttamakulappasUyA hoUNa evaM kare si / zraho na layaM / tAhe paNa miUNa pAesu paDiyA parameNa vilaekhAme / khamaha me egamavarAhaM NAhaM puNo evaM karehAmiti / adya caMdA ya kila taMmi samae saMthArovagayA pasuttA / iyarIe vi paramasaMvegayAe kevalanANaM samuppannaM / paramaM ca aMdhayAraM vadRi / sappo ya teNaMtareNa Agachai / pavattiNIe ya havo laMbamANo tIe uppA Dirja / paDibuddhA ya Adya caMdA / puchiyA kimeyaM / sA jAi dI hajAi / kahaM tumaM jANasi / kiM koI pratisa / AmaMti / paDivAi appa DivAi ti puchiyA / sA jAi - ppa DivAiti / khAmiyA / logaloguttarasAharaNameyaM / evaM pamAyaMto sIso valaMjJeyavo tti / udAharaNadezatA pUrvavadyojanIyetyevaM tAvaccaraNakaraNAnuyogamadhikRtya vyAkhyAtamupAlajadvAramadhunA dravyAnuyogamadhikRtya vyAkhyAyate / nAstikavAdyapi cArvAko'pi jIvanAstitvapratipAdaka ityarthaH / evaM vaktavyo'nidhAtavyaH / nAsti na vidyate / kaH / prakaraNAjIva iti / evaMbhUtaM kuvijJAnaM jIvasattApratiSedhAvanAsItyarthaH / zrAtmAnAve sati na yuktamAtmadharmatvAjjJAnasyeti bhAvanA / jUtadharmatA punarasya dharmyananurUpatvAdeva na yuktA / tatsamudAyakAryatApi pratyekaM jAvAjAva vikalpadvAreNa tiraskartavyeti gAthArthaH / amumevArthaM samarthayannAha // zravitti jAviyakkA, havA nacitti jaM kuvinnANaM // acaMtA jAve po-ggalassa evaM ci na juttaM // 76 // dAraM // vyAkhyA // asti jIva iti evaMbhUtA yA vitarkA'thavA nAsti na vidyata ityevaMbhUtaM yatkuvijJAnaM lokottarApakAri atyantAnAve pulasya jIvasya idameva na yuktamidamevAnyAyyaM / jAvanA pUrvavaditi gAthArthaH / udAharaNadezatA nAstikasya paralokA dipratiSedhavA dino jIvasAdhanAdbhAvanIyeti gatamupAlanadvAramadhunA zeSadvAradvayaM vyAcikhyAsurAha // puchAe ko Ni khalu, nissAvayaNaMmi goyamassAmI // nAhiyavAI puche, jIvavittaM yaNivaMte // 7 // vyAkhyA // pRSThAyAM prana ityarthaH / kozikaH zreNikaputraH khalUdAharaNam / jahA te sAmI puci cakkavahio paricattakAmajogA kAlamAse kAlaM kiccA kahi javavaUMti / sAmiNA jayiM / ahe sattamIe cakkavahiNo uvavadyaMti / tAhe jaNa / zrahaM kaba uvava ghissAmi / sA milA jayiM / tumaM bahI puDhavIe / so jai / zrahaM sattamIe kiMna javavadyissAmi / sAmiyA jayiM / sattamIe cakkava hiNo uvavadyaMti / tAhe so jai / ahaM kiM na homi cakkavaTTI / mama vicarAsI dantisaya sahassA Ni / sA miNA jayiM / tava rayaNANi nihI ya pachi | tAhe so kittimA rayaNAi karittA uvati mAro timisaguhAe pavisitaM pavatto / aled a kirimAlaeNaM volINA cakkavaTTiNo bArasa vi / viNa sihasi tumaM / vArito vAI | pahA kayamAlae Aha marja ya bahiM puDhaviM garcha / eyaM loiyaM / evaM logu For Private Personal Use Only 47 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ttare vi bahussuzrA AyariyA ahANi heU ya puchiyvaa| puchittA ya sakaNivANi samAyariyavANi / asakkaNidyANi parihariyavANi / jaNiyaM ca / pubaha pulAveha ya, paMDiyae sAhave caraNajutte / mA ma 'levavilittA, pArattahiyaM Na yANi hiha // udAharaNadezatA punarasyAnihitaikadeza eva praSTumrahAt / tenaiva copasaMhArAdityevaM tAvaccaraNakaraNAnuyogamadhikRtya vyAkhyAtaM pRchAhAramadhunaitatpratibajhAM avyAnuyogavaktavyatAmapAsya gAyopanyAsAnulomato nizrAvacanama nidhAtukAma Aha / nizrAvacane nirUpye gautamasvAmyudAharaNamiti |egb gAgalimAdI jahA pavazyA tAvasA ya evaM jahA varasAmijappattIe Avassae tahA tAva neyaM jAva goyamasAmissa kila adhiI jaayaa| taba lagavayA jl|cirsNsho si me goymaa|cirpricito si me goymaa| cirajAvirDa si me goyamA taM mA adhikaM karehi // aMte donni vi tujhA vissaamo| anne ya tannissAe aNusAsiyA umapattAe anayaNitti evaM je asahaNA viNeyA te anne madavasaMpanne hissaM kAUNa tahANusAsiyavA uvAeNa jahA saMmaM paDivacaMti / udAharaNadezatA tvasya dezena pradarzitalezata eva tathAnuzAsanAdevaM tAvaccaraNakaraNAnuyogamadhikRtya vyAkhyAtaM pRchAnizrAvacanakArayamadhunA avyAnuyogamadhikRtya vyaakhyaayte| tatredaM gAthAdalam / NAhiyavAmityAdi / nAstikavAdinaM cArvAkaM pRcher3IvAstitvamanibantaM santamiti gAthArthaH / kiM pRchet // keNaM ti nali AyA, jeNa paroko tti tava kuvinnANaM // ho parokaM tamhA, nabitti nisehae ko Nu // // daarN|| vyAkhyA keneti|ken hetunA nAstyAtmA na vidyate jIva iti pRchet sa cehaded brUyAyena paroda iti yena pratyakSeNa nopalanyata ityrthH| sa ca vaktavyaH / jala tava kuvijJAnaM jIvAstitvaniSedhakadhvaninimittatvena taniSedhakaM navati parokSamanyapramAtRNAmiti gamyate / tasmAnavaupanyastayuktyA nAstIti kRtvA niSedhate ko nu vivadAnAve viziSTazabdAnutpatte riti gaathaarthH| udAharaNadezatA cAsya pUrvavaditi gataM pRchAhAram ||annaaves nA-hiyavAI jesi nadi jIvo u // dANAzphalaM tesiM, na vidyaz canha tadosaM ||e // vyaakhyaa|| anyApadezataH anyApadezena nAstikavAdI lokAyato vaktavya iti shessH| aho dhikkaSTaM yeSAMvAdinAM nAsti jIva eva na vidyate shraatmaiv| dAnAdiphalaM teSAM na viyate dAnahomayAgatapaHsamAdhyAdiphalaM svargApavargAdi teSAM vAdinAM na vidyate naastiityrthH| kadAcidetatvaivaM brUyurmA navatu kA no hAni hyacyupagamA eva bAdhAyai nvntiiti|ttshc sattvavaicitryAnyathAnupapattitaste saMpratipattimAnetavyA ityalaM vistareNa gamanikAmAtrametadAharaNadezatA caraNakaraNAnuyogAnusAreNa jAvanIyeti gataM nizrAdhAraM Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 4e tadanvAkhyAnAcca taddezadvAramadhunA tadoSadvArAvayavArthapracikaTaviSayopanyAsArtha gaathaavyvmaah|cjh tdos|cturdhaa tadoSa ityudaahrnndosso'nusvaarstvlaadaannikH| athavodAharaNenaiva sAmAnAdhikaraNyaM tatazca taddoSamiti tasyodAharaNasyaiva doSA yasmiMstattadoSamiti gaathaarthH| upanyastaM cAturvidhyaM pratipAdayannAha ||pddhmN ahammajuttaM, paDilomaM attaNo uvannAsaM // puruvaNiyaM tu cana, ahammajuttaMmi naladAmo // 7 // vyAkhyA // prathamamAdyamadharmayuktaM pApasaMbajhamityarthaH / tathA pratilomaM pratikUlaM Atmana upanyAsa ityAtmana evopanyAsastathA nivedanaM yasminniti / purupanItaM ceti puSTamupanItaM nigamitamasminniti caturthamidaM vartate / amISAmeva yathopanyAsamudAharaNairlAvArthamupadarzayati / adharmayukta naladAmaH kuvindaH kolikaH khalu laukikamudAharaNamiti gAthAkSarArthaH / paryantAvayavArthaH kathAnakAdavaseyastaccedam / cANakaNa NaMde ubAze caMdagutte rAyANae vie evaM savaM vamittA jahA sikAe taba NaMdasatiehiM maNussehiMsaha coraggAho miliTaNagaraM mus| cANako viannaM coraggAhaM ca pavijakAmo tidamaMgaDeUNa parivAyagaveseNa NayaraM paviTho / gau~ NaladAmakoliyasagAsaM / uvaviTho vnnnnsaalaae|ab tassa dAra makoDaehiM khA / teNa koliyeNa bilaM khaNittA dhaa| tAhe cANakaNa nama kiM ee ddhsi|koli jnn| jaz ee samUlajAlA Na uhAUMti to puNo vi kAzssaMti / tAhe cANakaNa ciNtiyN| esa mae lako corggaaho| esa eMdateNayA samUlayA ukaarissihi|corggaaho kje| teNa tikhaMDiyA visNniyaa| amhe saMmiliyA musAmo tti|tehiN anne vi tharakAyA je taba musagA bahuyA suhatarAgaM musAmo tti / tehiM annevi akAyA / tAhe te teNa coraggAheNa miliUNa save vi maariyaa| evaM ahammajuttaM Na jANiyavaM Na ya kAyavaM ti|idN tAvalaukikamanena lokottaramapi caraNakaraNAnuyogaM vyAnuyogaM cAdhikRtya sUcitamavagantavyam / ekagrahaNAttajAtIyagrahaNamiti nyAyAt / tatra caraNakaraNAnuyogena ||nnevN ahammajuttaM, kAyavaM kiM vi jANiyatvaM vA // thovaguNaM bahudosaM, visesa gaNapatteNaM // tamhA so annesi, pi AlaMbaNaM ho / avyAnuyoge tu||vaadmmithaaruuve, vidyAyabaleNa pavayaNakAe // kudyA sAvaUM pihu,jaha moriinnnlimaadiisu||so parivAyago vilarakIkarDa tti|udaahrnndosstaa cAsyAdharmayuktatvAdeva naavniiyeti|gtmrmyuktchaarmdhunaa prtilomhaaraavyvaarthvyaacikhyaasyaah||pddilome jaha anarja, padyoyaM hara avahirja saMto // goviMdavAyago vi ya, jaha parapakaM niytte||7|| vyaakhyaa||prtilome udAharaNadoSe yathA anayo'jayakumAraH pradyotaM rAjAnaM hRtvaan|aphRtH sannityetajjJApakamiha ca trikAlagocarasUtrapradarzanArtho vartamAna nirdeza itydraarthH|naavaarthH kthaankaadvseyH| tacca yathAva Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. 1 zyaka zikSAyAM tathaiva draSTavyamiti / evaM tAvalaukikaM pratilomaM lokottaraM tu dravyAnuyogamadhikRtya sUcayannAha / goviMdetyAdigAthAdalamanena caraNakaraNAnuyogamapyadhikRtya sUcitamavagantavyam / zrAdyantagrahaNe tanmadhyapatitasya tamhaNenava grahaNAttatra caraNakaraNe / No kiMciya pakilomaM kAyavaM javajayeNa masesiM // zraviNIya sirakagANa u, jayalAi jahocitraM kutA // dravyAnuyoge tu gopeMdravAcako'pi ca yathA parapakSa nivartayatItyarthaH / soya karata sAsi viNAsa NimittaM pava paThA jAvo jArja / mahAvAdI jAta ityarthaH / sUcaka midamatra ca // dava priyassa pakavaNaya hiyameyaM tu hoi pa milomaM // suhaDurakA I jAvaM, zyareNiyarassaM coidyA // ase u DuDavA dimmi, kiM vibUyA u kila pamikUlaM // dorA sipalAe, timi jahA puchapaDiseho // udAharaNadoSatA tvasya prathamapade sAdhyArthAsiddheH / dvitIyapade tu zAstraviruddhajASaNAdeva jAvanIyeti gAthArthaH / gataM pratilomadvAra midAnIM AtmopanyAsadvAraM vivRevannAha // attavannAsaMmi ya, talAganeyaMmi piMgalo thavaI // vyAkhyA // zrAtmana evopanyAso nivedanaM yasmiMstadAtmopanyAsaM tatra ca taDAganede piGgalasthapatirudAharaNamityarArthaH / jAvArthaH kathAnakagamyastaccedam / iha egassa ranno talAgaM savaraghassIsAranUAM / taM ca talAgaM varise varise nariyaM jias | tAhe rAyA jai / ko so vArDa hodyA / jeNa taM na nivedyA / taba ego kavila maNUso jai / jai na varaM mahArAya cha piMgalo kaviliyArDa se dADhiyArja siraM se kaviliyaMso jIvanto ceva jaMmi ThANe jidyai taMmi dvANe kimai / to evaraM Na jii / pachA kumArAmacceNa jaNiyaM mahArAya eso ceva eriso jArisayaM i / erisa anno / panchA so taveva nirikatto mArettA / evaM erisaM na jAyivaM / jaM appavahAe javai / idaM laukikamanena ca lokottaramapi sUcitam / ekagrahaNena tajAtIyagrahaNAttatra caraNAkaraNAnuyoge naivaM brUyAt yaDuta // " lozyadhammArTa vi hu, je panA rAmA te u // kaha davasoyara hiyA, dhammassArAhayA hoMti // " ityAdi / 5vyAnuyoge punarekendriyA jIvA vyaktoSvAsa nizvAsA dijIva liGgasaGgAvAdghaTavat / zha jIvA ye na javanti na teSu vyaktovAsa nizvAsAdijIva liGgasadbhAvo yathA ghaTe / na ca tathaiteSvasadbhAva iti tasmAjIvA evaita ityatrAtmano'pi tadrUpApattyAtmopanyAsatvaM jAvanIyamiti / udAharaNadoSatA cAsyAtmopaghAtajanakatvena prakaTArthaiveti na jAvyate / gatamAtmopanyAsadvAramadhunA durupanItadvAraM vyAcikhyAsurAha // chANa misa giraha ji - kuruvaNI udAharaNaM // 82 // dAraM // vyAkhyA // trAnimiSA matsyAstanUhaNe nikkurudAharaNa midaM ca laukikamanena cokanyAyAllokottaramapyA kiptaM veditavyamiti gaayaadlaakssraarthH| jAvArthaH kathAnakAdavaseyastaccedam / kila koI taba si jAlavAvamakaro For Private Personal Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prthmaadhyynm| majhagavahAe cli| dhutteNa jalaz / Ayariya aghaNA te kaMthA / so jaNa jAlametamityAdi shlokaadvseym|knthaacaaryaaghnaa te nanu zapharavadhe jAlamanAsi matsyAM-ste me madyopadaMzAHpibasi nanu yutaM vezyayA yAsi veshyaam|| kRtvArINAM gale'hI, kva nu tava ripavo yeSu saMdhi binani, caurastvaM yUtahetoH kitava iti kathaM yena dAsIsuto'smi // idaM laukikaM caraNakaraNAnuyoge tu||shy sAsaNassavalo, jAyazjeNaM na tArisaM bUyA // vAde vi uvaha sighaza, nigamaNa jeNa taM ceva ||udaahrnndosstaa punarasya spaSTaiveti / gataM rupanItadhAraM mUladhArANAM codAharaNadoSahAramiti / sAMpratamupanyAsakAraM vyAkhyAyate / tatrAha // cattAri uvannAse, tabaluga annavayuge ceva // paDiNijae heummi ya, hoMti NamoudAharaNA // 3 // vyaakhyaa||ctvaar upanyAse vicArye adhikRte vAnedA javanti / iti shessH| te cAmI sUcanAtsUtramiti kRtvA tathAdhikArAnuvRttezca / tahastUpanyAsastathA tdnyvstuupnyaasH| tathA prtininopnyaasH| tathA ca hetUpanyAsazca / tatraiteSu nedeSu javantyamUni vakSyamANAnyudAharaNAnIti gaathaarthH| nAvArthastu pratinedaM khayameva vakSyati niyuktikaarH| tatrAyanedavyAcikhyAsayAha // tabaluyaMmi puriso, savaM jamiUNa sAhaz apuvaM // asyA vyaakhyaa| tastuke tahastUpanyAsa ityrthH| puri shynaatpurussH| sarvaM brAntvA sarvamAhiemaya kiM kthyti|apuurvm / vartamAna nirdezaH pUrvavaditi gaathaadlaarthH|jaavaarthH kathAnakAdavaseyastaccedam / egaMmi devakule kappaDiyA miliyA jaNaMti // keNa ne namaMtehiM kiMci acheriyaM dikaM / taba ego kappaDigo jaNa mae diuMti / jazapuNa eka samaNovAsa nahi to sAhemi / taTha sesehiM naNiyaM Nabina samaNovAsa / pachA so jnn| mae hiMmateNaM putvavetAlIe samudassa taDe rurako mahatimahaMto diho / tassegA sAhA samudde phiyaa| egA ya thle| taba jANi pattANi jale paDaMti / tANi jalacarANi sattANi havaMti / jANi thale tANi thalacarANi havaMti / aho alerayaM deveNa jaTTAraeNa NimmiyaM ti| tago sAvago kppddi| so nnn| jANi thamane pati tANi kiM havaMti / tAhe so khuddo jaNa / mayA puvaM ceva jaNiyaM jaz sAvarDa nabi to kahemi / eeNaM taM ceva paDaNavatumahikicodAhariyaM / evaM tAvalaukikamidaM coktanyAyAbokottarasyApi sUcakam / tatra caraNakaraNAnuyoge yaH kazcihineyaH kaM canAsadAhaM gRhItvA na samyagvartate / sa khalu ta stUpanyAsenaiva prajJApanIyaH / yathA kazcidAha // " na mAMsajadaNe doSo na maye na ca maithune||prvRttiressaa nUtAnAM nivRttistu mhaaphlaa||" idaM ca kilaivameva prayujyate / pravRttimantareNa nivRtteH phalAnAvAt nirviSayatvenAsaMjavAcca tasmAtphala nibandhananivRttinimittatvena pravRttirapyapuSTaiveti / zrAtrocyate / zha nivRttermahAphalatvaM kiM puSTapravRtti Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha bhAga tetAlIsa-(43)-mA. parihArAtmakatvenAhosvidaSTapravRttiparihArAtmakatveneti / yadyAdyaH padaH / kathaM pravRtterapuSTatvamathAparastato nivRtterapyaaSTatvAttanivRtterapi pravRttirUpAyA mahAphalatvaprasaGgastathAca sati pUrvAparavirodha iti naavnaa| avyAnuyoge tu ya evamAha / ekAntanityo jIvaH amUrtatvAdAkAzavaditi / sa khalu tadevAmUrtatvamAzritya tasyotdepaNAdAvanitye karmaNyapi tAvaThaktavyaH / karmAmUrtamanityaM cetyayaM vRjhadarzanenodAharaNadoSa eva yathAnyeSAM sAdharmyasamA jAtiriti / gataM tahastUpanyAsahAramadhunA tadanyavastUpanyAtahAramanidhAtukAma Aha // tayaannavayugaMmi vi, annate hoza egattaM // 7 ||vyaakhyaa|| tadanyavastuke'pyudAharaNe kim|anytve nvtyektvmitydraarthH| naavaarthstvym| kazcidAha yasya vAdino'nyo jIvaH anyacca zarIramiti tasyAnyazabdasyA viziSTatvAttayorapi tachAcyA viziSTatvenaikatvaprasaGga iti tasya jIvazarIrApekSayAtadanyavastUpanyAsena parihAraH krtvyH|kthm / nanvevaM sati sarvanAvAnAM paramANudhyaNukaghaTapaTAdInAmekatvaprasaGgaH / anyaH paramANuranyo chipradezika ityAdinA prakAreNAnyazabdasyA viziSTatvAtteSAM tachAcyatvenAviziSTatvAditi / tasmAdanyo jIvo'nyacharIramityetadeva zojana mityetadavyAnuyoge anena caitayorapyAdepastatra caraNAkaraNAnuyogena mAMsajadaNa ityAdAveva kumAhe tadanyavastUpanyAsena prihaarH|kthm|n hiMsyAtsarvANi nUtAnItyetadevaM virudhyate iti| laukikaM tu tasminnevodAharaNe tadanyavastUpanyAsena prihaarH| jahA jANi puNa pamiUNa paDiUNa ko khA vINe vA tANi kiM havaMti tti |gtN tadanyavastUpanyAsahAraM sAMprataM pratininnamanidhitsurAha // tuna piyA mana piU, dhArezaNumayaM paDi nilaMmi // gAthAdalam ||asy vyaakhyaa|| tava pitA mama pitu rayatyanUnaM zataM sahasramityAdi gmyte| pratinina iti chaaroplkssnnmymdraarthH| nAvArthaH kathAnakAdavaseyastaccedam / egaMmi nagare ego parivAyago sovannaeNa khoraeNa tahiM hiMDa / so jaNaz / jo mama asuyaM suNAveza tassa eyaM demi khorayaM / taba ego sAvaLa teNa naNiaM / tula piyA mama piuNo dhArez aNUNagaM sayasahassaM / jaz suyapuvaM dijAla / aha na suyaM khorayaM dehi / daM laukikamanena ca lokottaramapi sUcitamavagantavyam / tatra varaNakaraNAnuyoge yeSAM sarvathA hiMsAyAmadharmasteSAM vidhyanazana viSayo'kacittanaGgAdAtmahiMsAyAmapi adharmaeveti tadakaraNam / avyAnuyoge punaramuSTaM mahacana miti manyamAno yaH kazcidAha / asti jIva ityatra vada kiMcitsa ca vaktavyo yadyasti jIva evaM tarhi ghaTAdInAmapyastitvAGIvatvaprasaGga iti / gataM pratininamadhunA hetumAha / kiM nu javA kicaMte, jeNa muhAe na lapnaMti // 5 // vyAkhyA // kiMtu yavAH krIyante yena mudhA na lanyanta itydraarthH| jaavaarthstvym| ko vi godho jave kinnaa| so annaNa puvidyArki Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / jave kinnaasi|so jaNa jeNa muhiyaaennlplaami|laukikmidN hetUpanyAsodAharaNamanena ca lokottaramapyAdiptamavagantavyam / taccaraNakaraNAnuyoge tAvadyadyAha vineyaH / kimitIyaM nidATanAdyatikaSTA kriyA kriyate sa vaktavyo yena narakAdiSu na kaSTatarA vedanA vedyata iti|vyaanuyoge tu yadyAha kazcitkimityAtmA na ckuraadiniruplbhyte| sa vaktavyo yenAtInjiya iti / gataM hetuchAraM tadanidhAnAccopanyAsakAraM tadanidhAnAcodAharaNahAramiti / sAMprataM heturucyate / tathA cAha // ahavA vi zmo heU, vinne tabimo canaviappo // jAvagathAvagavaMsaga-lUsagahecauDo u // 6 // athavA tiSThatveSa upanyAsa udAharaNaM carabhannedaladaNo hetuH| apiH sNjaavne| kiM saMjAvayati / zmo ayaM anyahAra evosanyastatvAttaupanyAsanAntarIyakatvena guNanUtatvAdaheturapi kiM tu heja vilelaM tabimo ti vyavahitopanyAsAttatrAyaM vadayamANo heturvijJeyazcaturvikalpa iti cturnedH| vikalpAnupadarzayati / yApakaH sthApakaH vyaMsakaH khUSakaH hetuH caturthastu / anye tvevaM paThanti // hejatti dAramahuNA, caviho so ya hoza nAyabo ti // atrApyuktamudAharaNaM heturityetahAramadhunA tuzabdasya punaHzabdArthatvAtsa punarhetuzcaturvidho navati, jJAtavya ityevaM gamanikA kriyate / pazcArdhaM pUrvavadeveti gAthAdarArthaH / jAvArthaM tu yathAvasaraM vayameva vadayati / ttraaynedvyaacikhyaasyaah|| japAmigA ya mahilA,jAvagahemi UMTaliMmAgAthAdalam ||vyaakhyaa||astii mahilA / kim / yApayatIti yApakaH / yApakazcAsau hetuzca yaapkhetuH| tasmin udAharaNa mitizeSaH / uSTrAliMDAnIti kathAnakasaMsUcakametaditi adarArthaH / nAvArthaH kathAnakAdavaseyastaccedaM kathAnakam / ego vANiyarDa nacaM giNheUNa paJcataM gtth| pAveNa khINadavA dhaNiyaparachA kayAvarAhA ya paJcaMtaM sevaMtI purisA urahIyavidyA ya // sAyamahilA upjAmiyA egaMmi purise laggA |tN vANiyayaM sAgAriyaM ti ciMtikaNa jnn| vacca vANiyeNa / teNa naNiyA kiM ghettUNa vaccAmi / sA jaNa / udRliMDiyA ghetUNaM vacca joNiM sagaDaM narettA udyaNiM gato tAe naNi ya jahA ekekayaM doNAreNa didyahatti / sA ciNte| varaM khu ciraM khippaMto abajAteNa tAU vIhIe jddddiyaa| koza Na pur| mUladeveNa diTho puci ya / sihaMteNa mUladeveNa ciMtiyaM / jahA esa varA mahilayAchonijAtAhe mUladeveNa nmti|ahmeyaaj tava vikiNAmi jaz mama vimubassa ajhaM dehi|tenn naNiyaM demitti |anuvge pachA mUladeveNaM so haMso jAeUNa AgAse / uppA Nagarassa mane hAUNa nnn| jassa galae ceDarUvassa uhaliMDiyA na bajhA taM mAremi / ahaM devo pachA saveNa loeNa nIeNa dINArikA uhaliMmiyA gahiyA / vikiyA y|taahe teNa mUladevassa ajhaM dinnaM / mUladeveNa ya so Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(53)-mA. jama / maMdalagga tava mahilA dhutte lggaa| tAe tava evaM kayaM Na pattiyaM ti / mUladeveNa namaH / ehi vaccAmo jA te darisemi / jadi Na pattiyasi tAhe gayA annAe khesAe viyAle uvAso mangircha / tAe dilo taba egaMmi paese chiyA / so dhutto Aga: / zyarI vi dhutteNa saha pibeumADhattA / zmaM ca gAya // zarimaMdirapattahAra mahu kaMtu gato vaNijAra // varisANa sayaM ca jIvaja mA jIvaMtu gharaM kayA eu // mUladevo jaNa / kayalIvaNapattaveDhiyA paz naNAmi / deva jaM maddalaeNa gajAtI mu. u taM muhuttameva pachA mUladeveNa nama ti| kiM dhutte ta panAe niggaMtUNaM puNaravi Aga tIya pura hijasA sahasA saMjaMtA apnuhiyaa| ta khANapivaNe vahate teNa vANieNaM savaM tIe gIyapadyattayaM saMjAriyaM / eso loLa hejAlouttare vicaraNakaraNANuyoge evaM sIso vi keza paya asaddahaMto kAleNa vidyAdIhiM devataM AyaM pazttA sadahAve. yho|thaa davANuuMge vi paDivAiM nAUNa tahA visesaNabahulo heU kaaybo| jahA kAlajAvaNA hv| ta so NAvagaDa egayaM kuttiyAvaNacaccarI vA kadhaz / jahA sirigutteNa balue kyaa|ukto yaapkhetuH| sAMprataM sthApakahetumadhikRtyAha / logassa manajANaNa thAvagaheU udAharaNaM // // asya vyaakhyaa|| lokasya caturdazarajjvAtmakasya madhyajJAnam / kim / sthaapkhetaavudaahrnnmitydraarthH| jAvArthaH kathAnakAdava. seyastaccedam / ego parivAyago hiNdd| so ya pruuvesh| khette dANAI saphalaM ti kA samakhette kAyavaM / ahaM loassa manaM jANAmi Na puNa anno| to logo tamADhAti / puchi ya saMto causu vi disAsu khIlae NihaNiUNa raGgae pamANaM kAUNa mAzkANi naNa / eyaM loyamanaM ti / ta lo vimhayaM gacha / aho naTTAraeNa jA. NiyaM ti| ego ya sAvaLa teNa nAyaM / kahaM dhutto loyaM payArezatti / to ahaM pi vNcaamitti| kaliUNa naNiyaM / Na esa loyamanojullo tumaM ti|tn sAvaeNa puNo maveUNa alo deso kahile jahesa loyamano ti|logo tujho|ase jnnNti|anneghaannesu annaM annaM mataM parUvaMtayaM dakUNa virodho coshytti| evaM so teNa parivAyago NippipasiNavAgaraNo ktth| esolojathAvagaheU louttare vi caraNakaraNANuyoge kussutIsu asaMjAva. pilAsaggAhara sIso evaM ceva plveyvo|dvaannujogenn sAhuNA tArisaM nANiyavaMtArisoya parako geNhiyavo / jassa purouttaraM ceva dAna tiir|puvaavrviruko dosoya Na hv|uktH sthApakaH sAMprataM vyaMsakamAha / sA sagaDatittirI vaM-sagaMmi heummi ho nAyavA vyaakhyaa|| sA zakaTatittirI vyaMsakahetau navati jnyaatvyetydraarthH| nAvArthaH kathAnakAdavaseyastaccedam / jahA ego gAmenago sagaDaM kahANa jareUNa egaraM gch| teNa gateNa aMtarA egA tittirI mazyA dihaa|so taM giNheUNa sagaDassa uvariM pa Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / thaya kiviUNa NagaraM pazcho / so egeNa nagaradhutteNa puSThi kahaM sagaDatittirI lapaz / teNa gAmehaeNa namaH / tappaNAjyAliyAe lapati / ta teNa sarikaNa uAhe. NittA / sagaDaM tittirIe saha ghiyN| ettilago ceva kila esa vaMsago tti| guravo naeMti / ta so gAmeDago dINamaNaso ah| taba ya ego mUladevasarikho maNuso Aga teNa so diho| teNa pubi / kiM niyAyasi are devANuppiyA / teNa naNiyaM ahamegeNa goheNa zmeNa pagAreNa baliu~ / teNa naNiyaM / mA bIhiha tappaNAjyAliyaM tumaM sovayAraM magga / mAzyagaNaM sikAviLa evaM navautti naNiUNa tassa sagAsaM garDa jaNiyaM caNeNa mama jazsagaDehiyaMto me zyANiM tappaNAjyAliyaM sovayAraM dvaavehi|evN houtti|ghrnnii mahilA saMdihA / alaMkiyavinUsiyA parameNa viNaeNa eassa tappaNAyAkhiyaM dehi / sA vaNasamaM avaghyA / ta so sAgaDi naNati / mama aMgulI jinnA / zmA cIreNa veDhiyA Na sakkemi uDuyAlelaM tumaM ayAkhilaM dehi / ajuAliyA teNa hareNa gahiyA / gAmaM teNa saMpachi logassa ya kahe / jahA mae satittirIgeNa sagaDeNa gahiyA tappaNAjyAliyA / tAhe teNa dhutteNa sagaDaM visadhiyAtaM ca pasAeUNa nadyA nniyttiyaa| esa puNa khUsa ceva kahANayavaseNa nnni| esa lola logutare vi caraNakaraNANuyoge kussutinAviyassa tassa tahA vaMsago pudyti| jahA saMmaM paDivadyaz / davANuuMge puNa kuppAvayaNi cozyA / jahA jaza jiNapaNIe magge aba jIvo aba ghaDo abittaM jIvevi ghaDevi dosuviseseNa vadRtti / te Na abittasaddatullattaNeNa jIvaghaDANaM egattaM navati / aha achi jAvA vatiritto jIvo teNa jIvassa anAvo jvtti|es kila edahametto ceva vNsgo| lUsageNa puNa eba zmaM uttaraM nANitatvaM / jai jIvaghaDA abitte vahati / tamhA tesimegattaM saMjAvehi / evaM te savvajAvANaM egattaM navati / kahaM ali ghaDo akhi paDo ali paramANU ali upae sie khaMdhe evaM sabanAvesu abijAvo vazatti kAlaM kiM savvajAvA egiinvNtu|eb sIso Aha kahaM puNa eyaM jANiyavaM savanAvesu abijAvo vadRz naya te egInavaMti / zAyari Aha / aNegaMtA eyaM siza eka dito / khazvaNassa vaessaI puNa khadiro palAso vA evaM jIvo viNiyamA ali abinAvo puNa jIvo vahodya anno vA dhammAdhammAgAsAdINaM ti| ukto vyNskH| sAMprataM khUSakamadhikRtyAha / tasagavaMsagalUsaga hejammi ya moya ya puNo // 7 // vyAkhyA // trapuSavyaMsakaprayoge punarleSake hetau ca modako nidarzanamiti gaathaadraarthH| jAvArthaH kthaankaadvseystccedm| jahA ego maNuso tajasANaM narieNa sagaDeNa nayaraM pvis| so pavisaMto dhutteNa jala / jo eyaM tausANa sagaDaM khAzyA tassa tumaM kiM Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasagraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. desi / to tAhesagaDatteNa so dhutto napi tassAhaM taM moyagaM demi / jo nagaradAreNa Na NipphiDadhutteNa nannati to haM eyaM tausasagaDaM khayAmi tumaM puNa taM moyagaM dedyAsi / jo nagaradAreNa nnniisrti|pnne sAgaDieNa anuvagae dhutteNa sarikaNo kyaa|sgddN ahihittA tesiM tajasANaM ekekayaM khaMDaM avaNittA / pachA taM sAgamiyaM modakaM mggti| tAhe sAgaDi naNati / zme tasA Na khAzyA tume / dhutteNa nannati jazna khAzyA tasA agdhaveha tumaMta agghaviesu kazyA AgayA pAsaMti khaMmiyA tasA tAhe kazyA naNaMti / ko ee khaze tajase kiNa ta karaNe vavahAro jAu~ khazyatti / ji sAgaDi esa vaMsago ceva khUsaganimittamuvalabo tAhe dhutteNa modagaM maggidhati / acALa sAgaDi jUtikarA lggiyaa| te tujhA puchati / tesiM jahAvattaM savaM kaheti evaM kahite tehiM uttaraM sirakAviLa jahA tumaM khuDayaM modagaM NagaradAre ThavittA naNa esa somodago Na NIsara NagaradAreNa giNhAhi / jiu dhutto esa lorch| loguttare vi caraNakaraNANuyoge kussutinAvitassa tahA lUsago pajaz / jahA samma pddivaai| davANujoge puNa pujA jaNaMti / puvaM darisi ceva / ale puNa jaNaMti puvaM sayameva sabanicAraM helaM uccAreUNa para visaMnaNANimittaM sahasA vA naNito hodyA / pachA tameva he ameNaM niruttavayaNeNaM gavez / ukto khUSakastadanidhAnAJca heturapi / sAMprataM yamuktaM kvacitpaJcAvayavamiti / tadadhikRtameva sUtram / dhammo maMgala mityAdi lakSaNamadhikRtya nirdizyate / ahiMsAsaMyamataporUpo dharmaH maGgalamutkRSTa miti pratijJA / iha ca dharma iti dharmi nirdezaH / ahiMsA saMyamataporUpa iti dharmivizeSaNaM utkRSTamaMgala miti sAdhyo dharmaH dharmidharmasamudAyaH pratijJA / zyaM zlokAnoktA iti / devAdhidevapUjitatvAditi hetuH / zrAdizabdAsijhavidyAdharanaraparigrahaH / ayaM ca zlokatRtIyapAdena khalUkto'vaseyaH / arhadAdivaditi dRssttaantH| atrApi caadishbdaajnndhraadiprigrhH| ayaM ca zloke caramapAdenokto veditavya iti / na ca nAvamano'dhikRtyAdRSTAnte'sti kazcitirodha iti / zaha yo yo devAdipUjitaH sa sa utkRSTaM maMgalaM yathAIdAdayastathAca devAdipUjito dharma ityupanayaH / tasmAddevAdipUjitatvA'tkRSTaM maGgala miti nigamanam / idaM cAvayavaghyaM sUtroktAvayavatrayAvinAjUtamiti kRtvA tena sUcitamavagantavyamityalaM vistareNa / sAMpratametAnevAvayavAn sUtrasparzakaniyuktyA pratipAdayannAha / dhammo guNA ahiMsAzyA u te parama maMgalapannA // devA vi logupudyA, paNamaMti sudhammami heU // e // vyAkhyA // dharmaH prAgnirUpitazabdArthaH / sa ca ka ityAha / guNA ahiNsaadyH| AdizabdAtsaMyamatapaHparigrahaH / turevakArArthaH / ahiMsAdaya eva te paramamaGgala miti Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bng dazavaikAlike prathamAdhyayanam / prtijnyaa|tthaa devA api|pishbdaasijhvidyaadhrnrptiprigrhH| lokapUjyA lokapUjanIyAHpraNamanti nmskurvnti|km|sudhrmaannN zojanadharmavyavasthitamityayaM hetvarthasUcakatvAkheturiti gaathaarthH|| dihaMto arahaMtA, aNagArA ya bahavo u jinnsiisaa|| vattaNuvatte nadyaza, jaM naravazNo vi paNamaMti ||e||vyaakhyaa // dRssttaantHpraagniruupitshbdaarthH| sa cAzokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM pUjAmarhantItyarhantastathAnagArAzca bahava eva jinaziSyA iti|n gantItyagA vRdAstaiH kRtamagAraM gRhaM tadyeSAM vidyata iti arshshraaderaakRtignnvaadcprtyyH| agArA gRhasthAH na agArA anagArAzcazabdaH smuccyaarthH| turevakArArthastatazca bahava eva nAlpA rAgAdijetRtvAjinAstaviSyAstahineyA gautmaadyH| shraah|arhdaadiinaaN proktvaadRssttaanttvmevaayuktm|kthN caithinishciiyte|ythaa te devAdipUjitA ityucyate / yattAvamuktaM parodatvAditi / tdussttm|suutrsy trikAlagocarArthatvAtkadAcitpratyadatvAddevAdipUjitA iti caitahinizcayAyAha / vRttamatikAntamanuvartamAnena sAMpratakAlanAvinA jJAyate / kathamityata Aha / yadyasmAnnarapatayo'pi rAjAno'pi praNamantIdAnImapi nAvasAdhuM jJAnAdiguNayuktamiti gmyte|anen guNAnAM pUjyatvamAveditaM navatIti gaathaarthH||uvsNhaaro devA,jaha taha rAyA vipaNama sudhammaM // tamhA dhammo maMgala-mukimiztha nigamati // 1 // vyaakhyaa|| upasaMhAra upnyH|s caaym| devA yathA tIrthakarAdIMstathA rAjApyanyo'pi janaH praNamatIdAnImapi sudhrmaannmiti|ysmaadevN tasmAddevAdipUjitatvAimoM maGgalamutkRSTamiti ca nigmnm| pratijJAhetvoH punarvacanaM nigamana miti gaathaarthH||1|| uktaM paJcAvayavametadanidhAnAtvarthAdhikAro'pi dharmaprazaMsA / sAMprataM dazAvayavaM tathA sa caihaiva jinazAsana ityadhikAraM copadarzayati / iha ca dazAvayavAH pratijJAdaya eva pratijhAdizuddhisahitA navanti / avayavatvaM ca tabuddhInAmadhikRtavAkyArthopakArakatvena pratijJAdInAmiva nAvanIyamityatra bahu vaktavyam / tattu nocyate gamanikAmAtratvAt prAramnasyeti / sAMpratamadhikRtadazAvayavapratipAdanAyAha // bizyapannA jiNasA-saNaM mi sAheti sAhavo dhammaM // heU jamhA sabjA-viesu hiMsA sujayaMti ||e|| vyAkhyA // dvitIyA paJcAvayavopanyastaprathamapratijJApekSayA pratijJA pUrvavat / dvitIyA cAsau pratijJA ca dvitIyapratijJA |saa ceym| jinazAsane jinprvcne| kim| sAdhayaMti nisspaadynti| sAdhavaH pravrajitAH dharma praagniruupitshbdaarthm| iha ca sAdhava iti dharmi nirdeshH| zeSastu sAdhyadharma ityayaM prtishaanirdeshH| hetunirdezamAha / heturyasmAtsAnnAvikeSu pAramArthikeSu nirupacariteSvatheSvityarthaH / ahiMsAdiSvAdizabdAnmRSAvAdAdiviratiparigrahaH |anye tu vyAcadate, samAviehiMti / sanAvena nirupcritsklHkhkssyaayaivetyrthH| yatante prayatnaM kurvanti Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4G rAya dhanapatasiMgha baDhAirakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. iti gAthArthaH / sAMprataM pratijJAzuddhimA nidhAtukAma yAha // jaha jiesAsaNa nirayA, dhammaM pArleti sAhavo suddhaM // na kutiviesa evaM dIsai paripAlapovArDa // 3 // vyAkhyA // yathA yena prakAreNa jinazAsananiratA nizcayena ratA dharmaM prAgnirUpitAbdArthaM pAlayanti rakSanti / sAdhavaH pratrajitAH SaDjIva nikAyaparijJAnena kRtakAritAdiparivarjanena ca zuddhamakalaGkaM naivaM tantrAntarIyAH / yasmAnna kutI rthikeSvevaM yathA sAdhuSu dRzyate paripAlanopAyaH / SaDjIva nikAyaparijJAnAdyajAvAt / upAyagrahaNaM ca sAjiprAyakam / zAstroktaH khalUpAyo'tra cintyate / na puruSAnuSThAnam / kApuruSA hi vitakAriNo'pi javantyeveti gAthArthaH / atrAha // tesu viya dhammasado, dhammaM niyayaM ca te pasaMti / na jaNi sAvadyo kutividhammo jiNavarehiM // 74 // vyAkhyA // teSvapi ca tantrAntarIyadharmeSu / kim / dharmazabdo loke rUDhaH / tathA dharmaM nijaM cAtmIyameva yathAtathaM te prazaMsanti stuvanti / tatazca kathametadityatrocyate / nanvityakSamAyAM jaNita uktaH / pUrvaM sAvadyaH sapApaH kutIrthikadharmaH carakA didharmaH / kaiH / jinavaraistIrthakaraiH "Na jiNehiM u pasacho" iti vacanAt / SaDjIva nikAyaparijJAnAdyajAvAdevetyatrApi bahu vaktavyaM tattu nocyate grantha vistarajayAditi gAthArthaH tathA // jo tesu dhammasado, so uvayAreNa nipaNa idaM // jaha sIhasaddu sIde, pAda suvayAra usa ||5|| vyAkhyA || yasteSu tantrAnta dharmeSu dharmazabdaH sa upacAreNAparamArthena, nizcayenAtra jinazAsane / katham / yathA siMhazabdaH siMhe vyavasthitaH prAdhAnyenopacArata upacAreNAnyatra mANavakAdau yathA siMho mANavakaH / upacAranimittaM ca zauryakrauryAdayaH / dharme tvahiMsAdya nidhAnAdaya iti gAthArthaH // esa pannAsuddhI, heu ahiMsAie paMcasu vi // saprAveNa jayaMtI, he visuddhI imAta // 6 // vyAkhyA // eSA uktasvarUpA pratijJAyAH zuddhiH pratijJAzuddhiH / heturahiMsAdiSu paJcasvapi sadbhAvena yatanta ityayaM ca prAg vyAkhyAta eva / zuddhimanidhAtukAmena ca jASyakRtA punarupanyasta ityata evAha / hetorvizuddhirhetu vizuddhiH / viSaya vibhASAvasthApanaM vizuddhiH / imA zyaM tatra prayoga iti gAthArthaH // jaM jattapANajvagaraNa - vasa hisayaNAsaNAsu jayaMti // phAsUyAkayAkA riya- aNumayA hijoI // 7 // vyAkhyA // yadyasmAdbhaktaM ca pAnaM copakaraNaM ca vasatizca zayanAsanA - daya ceti samAsasteSu / kim / yatante prayatnaM kurvanti / kathametadeva mityatrAha / yasmAtprAsukaM cAkRtaM cAkAritaM cAnanumataM cAnuddiSTaM ca / tanoktuM zIlaM yeSAM te tathAvidhAH / tatrAsavaH prANAH / pragatAsavaH prANA yasmAditi prAsukaM nirjIvam / tacca svakRtamapi javatyata zrAha kRtam / tadapi kAritamapi javatyata zrAha kAritam / tadapyanumatamapi javatyata zrAnanumatam / tadapyuddiSTamapi javati yAvadarzikA di Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / ee na ca tadiSyata ityata AhAnuddiSTamiti / etatparijJAnopAyazcopanyastasakalapradAnAdilakSaNastatrAvagantavya iti gAthArthaH / tadanye punaH kimityata Aha ||aphaasuyky. kAriya-aNumayajadinozNo haMdi // tasathAvara hiMsAe, jaNA akusalA u lippaMti ||e||vyaakhyaa // aprAsukakRtakAritAnumoditoddiSTano jinshcrkaadyH|hNdiityupprdrshne| kimupapradarzayati / trasantIti sA hInjiyAdayaH / tiSThantIti sthAvarAH pRthivyAdayaH / teSAM hiMsA prANavyaparopaNalakSaNA tayA janAH prANinaHakuzalAH anipuNA sthUlamatayazcarakAdayo lipyante saMbadhyanta ityrthH| zha ca hiMsAkriyAjanitena karmaNA lipyanta iti nAvanIyam / kAraNe kAryopacArAttatazca te zukradharmasAdhakA na jvnti| sAdhava eva navantIti gAthArthaH // esA hejavisujI, dihaMto tassa ceva ya visuddhI // sutte naNiyA u phuDA, suttaphAse 7 zyamannA // ee // vyAkhyA // eSAnantaroktA hetuvizuddhiH prAgnirUpitazabdArthA / adhunA dRSTAntaH prAgnirUpitazabdArthastathA tasyaiva ca dRSTAntasya vishuddhiH| kim / sUtre naNitoktaiva sphuTA spaSTA / taccedaM sUtram / jahA dumassa pupphesu,namaro Aviya rasaM ||nn ya puppha kilAmez, soa pINe appayaM // 2 // emeai samaNA ghuttA, je loe saMti, sADhuNo // vihaMgamA va pupphesu, dANanattesaNe rayA // 3 // avcuuriH| asamastapadAnidhAnamanumeye gRhimANAmAhArAdiSu puSpANyadhikRtya pratipAdanArtha miti| tathApyanyAyopAttavittadAne grahaNaM pratiSijhameva / Apibati naca naiva klAmayati prINAti trpyti||shaaevmnen prakAreNa ete zrAmyantIti zramaNAH tpsyntiityrthH| te ca tApasAdayo'pi syuH / ata Aha / muktAH sabAhyAnyantareNa granthena ardhatRtIyahIpasamuSamAne / Aha, ye muktAste sAdhava evetyata zdamayuktam / ucyte| iha vyavahAreNa nihnavA api muktA navantyeva naca te sAdhava iti vyvchedaarthtvaaddossH|athvaa zAntiH siddhirucyate tAM sAdhayantIti shaanti-saadhvH| dAnajaktaiSaNAsu rtaaH| dAnagrahaNAdattaM gRhNanti nAdattam / naktagrahaNAtprAsukaM na punarAdhAkarmAdi / eSaNAgrahaNAnaveSaNAtrayaM sAdhUnAM bhramarenyo vizeSa iti // 3 // artha / have evA utkRSTa maMgalarUpa dharmane poteM anaticAra paNe pAlana karanArA evA sAdhune thAhAranI zuchi jozye, mATe te dRSTAMtapUrvaka kahe .( jahA ke0) yathA eTale jema (jamaro ke0) camaraH eTale bramara (dumassa pupphesu ke0) pumasya puSpeSu e Tale vRdanA phUlone viSe (rasaM ke0) puSpamAhelA makaraMdane ( zrAviyara ke ) zrApi bati, A eTale maryAdAyeMkarI thoDe thoDe pibati eTale pIye , zrAsvAde de. paNa Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. te bramara ( puppha ke ) puSpaM eTale te phUlane ( na ya kilAmez ke ) naca kAmayati eTale pIDA thApato nathI. ahIM cakAra je , te pAdapUraNArtha , ane valI (so ya ke0 ) sa ca eTale te bramara (appayaM ke0) AtmAnaM eTale potAnA AtmAne (pINe ke0) prINayati eTale tRpta kare . // 2 // have dArTItika kahe. (emae ke0) evamete eTale evIrIteM e (muttA ke) muktAH eTale dhanadhAnyAdika navavidha bAhyaparigraha ane cauda prakArano anyaMtara parigraha jemaNe mUkyA be, evA (samaNA ke0) zramaNAH eTale anerA tapasvI paNa (je ke0 ) ye eTale je ( loe ke0) loke eTale aDhIchIpamAM ( sAhuNo ke ) sAdhavaH eTale sAdhu cAritriyA be. te sarva (vihaMgamA va pupphesu ke0) vihaMgamA zva puSpeSu eTale puSpaneviSe jema umara varte be, tevIrIteM ( dANanattesaNerayA ke0 ) dAnanaktaiSaNe ratAH eTale dAtAe dIdhelA ane prAsuka evAja AhArAdikanI gaveSaNAne viSe rata evA . ahIM vRkSapuSpasarakhA gRhastha jANavA, ane jamarasarakhA sAdhu jANavA. to paNa sAdhu je je, te adatta ane aneSaNIya padArtha khetA nathI e jamarathI sAdhunuM vizeSapaNuM // 3 // dIpikA / atha yatInAmAhAragrahaNe vidhimaah| yathA yena prakAreNa amasya vRdasya puSpeSu namaraH rasaM makarandamApibati / paraM naca naiva puSpaM klAmayati pIDayati / sa ca camaraH AtmAnaM prINayati rasenAtmAnaM saMtoSayati // 2 // ayaM dRSTAnta uktH| dAAntikamAha / evamanena prakAreNa ete zramaNAstapasvinaH / te ca na taapsaadyH| ata thAha / kIdRzAH zramaNAH / muktA bAhyaparigraheNa thAnyantaraparigraheNa ca muktaaH| tatra bAhyaparigraho dhanadhAnyAdirUpo nvvidhH| Anyantaraparigrahazca "mibattaM vezratigaM, hAsAzaM bakagaM ca nAyavaM // kohAINa caukkaM, caudasa apriMtarA gaMThI // 1 // " ityAdirUpastAnyAM rahitaH / ete ke / ye zramaNA loke ardhatRtIyahIpasamuaparimANe santi vidyante / punaH kIdRzAH zramaNAH / sAdhavo jhaanaadisaadhkaaH| punaH kiidRshaaH| vihaMgamA zva jamarA va puSpeSu dAnajaktaiSaNe rtaaH| dAnagrahaNAt gRhasthairdattaM gRhNanti / paraM na adattaM / jaktagrahaNAt tadapi dattaM prAsukaM gRhNanti na zrAdhAkarmAdi / eSaNAgrahaNena gaveSaNAditrayaparigrahaH / eSu triSu sthAneSu ratAH saktAH // 3 // ttiikaa| asya vyaakhyaa|atraah atha kasmAdazAvayavanirUpaNApAMpratijJAdI vihAya sUtrakRtA dRSTAnta evokta ityucyate dRSTAntAdeva hetupratijJe anyU iti nyaayprdrshnaarthm| kRtaM prasaGgena prakRtaM prastumaH tatra yathA yena prakAreNa sumasya prAgnirUpitazabdArthasya puSpeSu prAgnirUpitazabdArtheSveva / asamastapadAnidhAnamanumeye gRhimANAmAhArAdiSu puSpA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 61 1 eyadhikRtya viziSTa saMbandhapratipAdanArthamiti / tathA cAnyAyopArjita vittadAne'pi grahaNaM pratiSiddhameva / camarazcaturindriyavizeSaH / kim| Apibati maryAdayA pibatyA pibati / kam / . rasyata iti rasastaM niryAsaM makaranda mityarthaH / eSa dRSTAntaH / zrayaM ca tadezodAharaNamadhihRtya veditavya ityetacca sutrasparzaka niryuktau darzayiSyati / uktaM ca / sUtrasparze viyamanyeti / adhunA dRSTAnta vizuddhimAha / naca naiva puSpaM prAgnirUpitasvarUpaM klAmayati pIDayati / sa ca camaraH prINAti tarpayatyAtmAnamiti sUtrasamudAyArthaH / zravayavArthaM tu niryuktikAro mahatA prapaJcena vyAkhyAsyati / tathA cAha // jaha jamaro tti ya evaM, dito hoi tryAharaNaMdese // caMdamuhidArigeyaM, somattavahAraNaM Na sesaM // 100 // vyAkhyA // yathA camara iti cAtra pramANe dRSTAnto bhavatyudAharaNadezamadhikRtya / yathA candramukhI dArikeyamityatra saumyatvAvadhAraNaM gRhyate / na zeSaM kalaGkAGkitatvAnavasthitatvAdIti gAthArthaH // evaM jamarAharaNe, aNiyayavittittaNaM na sesAeM || gahaNaM dinaMtavisuddhi, sutte jaziyA imA cannA // 101 // vyAkhyA // evaM camarodAharaNe aniyatavRttitvaM gRhyata iti zeSaH / na zeSANAmaviratyAdInAM camaradharmANAM grahaNaM dRSTAnta iti / eSA dRSTAntavizuddhiH sUtre naNitA iyaM cAnyA sUtrasparza niryuktAviti gAthArthaH // eva ya ji koI, samaNAeM kIrae suvihiyANaM / pAgovajI viNo tti ya, lippaMtAraMjadoseNa // 102 // // vyAkhyA // atra caivaM vyavasthite sati brUyAtkazcidyathA zramaNANAM kriyate suvihitAnAmiti / etaDuktaM javati / yadidaM pAka nirvartanaM gRhi jiH kriyate / idaM puNyopAdAnasaMkaspena bhramaNAnAM kriyate suvihitAnAmiti tapasvinAM / gRhNanti ca te tato nikSAmityataH pAkopajIvina iti kRtvA lipyante ramnadoSeNAhArakaraNa kriyAphalenetyarthaH / tathA ca laukikA yAhuH // krayeNa krAyako hanti, upajogena khAdakaH // ghAtako vadhaci - ttena ityeSa trividho vadhaH // iti gAthArthaH / sAMpratametatpariharaNAya gururAha // vAsa na taNassa kae, na ta vaTuz kae mayakulANaM // naya rurakA sayasAlA, phulchaMti kae mahuyarANaM // 103 // vyAkhyA // varSati na tRNasya kRte na tRNArthamityarthaH / tathA na tRNaM vardhate kRte mRgakulAnAmarthAya / tathA na ca vRkSAH zatazAkhAH puSpyanti kRte'rthAya madhukarANAmevaM gRhiNo'pi na sAdhvarthaM pAkaM nirvartayantItyaniprAya iti gAthArthaH / atra punarapyAha // aggimmi havI hUyai, Aico teNa pI pi saMto // va risai payAhiyAe, teosa hi parohaMti // 104 // vyAkhyA // iha yayuktaM varSati na tRNArthamityAdi tadasAdhu / yasmAgnau havirddhayate / zrAdityastena haviSA ghRtena prINitaH sanvarSati / kimartham / prajAhitArthaM lokahitAya / tena varSitena / kim / zroSadhyaH prarohantyucchanti / tathA coktam // agnAvAjyAhutiH samyagAdityamupatiSThate // zrAdityAjJAyate vRSTirvRSTerannaM For Private Personal Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. tataH prajAH // iti gaathaarthH| adhunaitatparihArAyedamAha // kiM sunilaM jAyara, jaza evaM aha nave purihaM tu // ki jAyaz sababA, phupikaM aha nave iMdo // 15 // vAsa to kiM vigdhaM, nigghAyAhiM jAyae tassa // ahavA sa uusamae, na vAsaI 5 taNahAe // 16 // vyAkhyA // urjidaM jAyate yayevaMm / ko'niprAyaH / tajhaviH sadA iyata eva / tatazca kAraNAvichede na kAryavichedo yukta iti / atha navehuriSTaM tu purnadAtraM puryajanaM vA / atraapyuttrm| kiM jAyate sarvatra purnidaM nadAtrasya puriSTasya vA niyatadezaviSayatvAtsadaiva sadyajvanAM nAvAt / uktaM ca // sadaiva devAHsajAvo brAhmaNAzca kriyaapraaH|ytyH sAdhavazcaiva vidyante sthitihetavaH // ityAdi / atha navedincha iti| kim / varSati / tataH kiM vighno'ntarAyo nirghAtAdimirjAyate / shraadishbdaadigdaahaadiprigrhH| tasyensya paramaizvaryayuktatvena vighnAnupapatteriti nAvanA / atha varSati Rtusamaye garnasaMghAta iti vAkyazeSaH / na varSati tatastRNArtha tasyebamajisandheranAvAditi gAthAghyArthaH // kiM ca dumA pupphaMti, namarANaM kAraNA ahAsamayaM // mA namaramahuyarigaNA, kilAmaedyA aNAhArA // 107 // vyAkhyA // kiMca pumAH puSpya. nti umarANAM kAraNAtkAraNena yathAsamayaM yathAkAlaM mA jamaramadhukarIgaNAH klAman glAniM pratipadyeran / anAhArA avidyamAnAhArAH santaH / kAkkA naivaitadibamiti gAthArthaH / sAMprataM praanipraaymaah||kss buddhI esA, vittI uvakappiyA pyaavshnnaa|| sattANaM teNa kumA, pupphaMtI mahuyariMgaNahA // 17 // vyAkhyA // atha kasya cihakiH kasya cidaniprAyaH syAdyaputa eSA vRttirupklpitaa| ken|prjaaptinaa|kessaam|sttvaanaaN prANinAM tena kAraNena sumAH puSpyanti madhukarIgaNArthameveti gaathaarthH| atrottrmaah| taM na nava jeNa umA, nAmAgoyassa puba vihiyss||udyennN pupphaphalaM, nivattaztI maM cannaM // 10 // vyaakhyaa|| yamuktaM pareNa tanna navati kuta ityaah| yena pumA nAmagotrasya karmaNaH pUrvavihitasya janmAntaropAttasya udayena vipAkAnujavalakSaNena puSpaphalaM nirvatayanti kurvanti / anyathA sadaiva tanAvaprasaGga iti naavniiym|idN cAnyatkAraNaM vadayamANamiti gaathaarthH||ani baha vaNasaMDA, jamarA jaba na uti na vsNti||tb vi pupphaMti umA, pagaI esA umagaNANaM // 11 // vyAkhyA // santi badani vanakhaNmAni teSu teSu sthAneSu / jamarA yatra nopayAnti / anyat na vasanti / teSveva tathApi puSpyanti pumaaH| ataH prakRtireSA svannAva eSAM sumagaNAnAmiti gAthArthaH / atrAha // jaza pagaI kIsa puNo, savaM kAlaM na deMti pupphaphalaM // jaM kAle pupphaphalaM, diyaMti gururAha aha evaM // 111 // vyAkhyA // yadi prkRtiH| kimiti punaH sarvakAlaM na dadati na prayanti / kim / puSpaphalam / evamAzaGkayAha / yadyasmAtkAle niyata eva puSpa. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / phalaM dadati / gururAha / ataevAsmAdeva hetoH // pagaI esa umANaM, jaM uusamayammi zrAgae saMte // pupphaMti pAyavagaNA, phalaM ca kAleNa baMdhati // 11 // vyAkhyA // prakRtireSA ghumANAM yadRtusamaye vasantAdAvAgate sati puSpyanti pAdapagaNA vRdasaMghAtAstathA phalaM ca kAlena badhnanti / tadarthAnanyupagame tu nityaprasaGga iti gAthA yArthaH / sAMprataM prakRte'pyuktArthayojanAM kurvannAha / kiM nu gihI raMdhaMtI, samaNANaM kAraNA ahAsamayaM // mA samaNA jagavaMto, kilAmaedyA aNAhArA // 113 // vyAkhyA // kiM nu gRhiNo rAdhyanti pArka nirvartayanti zramaNAnAM kAraNena yathAkAlaM mA zramaNA nagavantaH klAmannanAhArA iti / pUrvavaditi gAthArthaH / ncaitdibmitybhipraayH| atrAha // samaNaNukaMpanimittaM, pula nimittaM ca giha nivAsI // koza naNidyA pAgaM, kareMti so janna na jamhA // 114 // vyAkhyA // zramaNebhyo'nukampA zramaNAnukampA tannimittam / na hyete hiraNyagrahaNAdinA asmAkamanukampAM kurvantIti matvA nidAdAnArthaM pAkaM nirvartayantyataH zramaNAnukampA tannimittaM tathA sAmAnyena puNya nimittaM ca gRha nivAsina eva kazcidvyAtpAkaM kurvanti / sa laNyate naitadevam / kutaH / yasmAt // kaMtAre anike, Ayake vA maha samuppanne // rattiM samaNasuvihiyA, savAhAraM na juMjaMti // 115 // vyAkhyA // kAntAre'raNyAdau punide'nnAkAle AtaGke vA jvarAdau mahati samutpanne sati rAtrau zramaNAH suvihitAH zojanAnuSThAnAH / kim / sarvAhAramodanAdi na juJjate // aha kIsa puNa gihabA, ratti AyaratareNa raMdhaMti // samaNehiM suvihiehiM, cavihAhAraviraehiM // 116 ||vyaakhyaa|| zratha kimiti punargRhasthAH tatrApi rAtrau AdaratareNAtyAdareNa rAdhyanti zramaNaiH suvihitaizcaturvidhAhAravirataiH saniriti gAthAtrayArthaH // kiM ca / ani bahugAmanagarA, samaNA jaba na uveti na vasaMti // taba vi raMdhaMti gihI, pagaI esA gihANaM // 19 // vyaakhyaa||snti bahUni grAmanagarANi teSu teSu dezeSu zramaNAH sAdhavo yatra nopayAnti anyato na vasanti tatraiva / atha ca tatrApi rAdhyanti gRhinnH| ataH prakRtireSA gRhasthAnAmiti gAthArthaH / amumevArtha spaSTayannAha // pagaI esa gihINaM, jaM gihiNo gaamngrnigmesu||rNdhNti appaNo pari-yaNassa kAleNa ahAe // 11 // vyAkhyA // prakRtireSA gRhiNAM vartate / yahiNo grAmanagaranigameSu / nigamaH sthAna vishessH| rAdhyanti AtmanaH parijanasyArthAya nimittaM kAleneti yoga iti gAthArthaH // taba samaNA tavassI, parakaDaparanihiyaM vigayadhUmaM // AhAraM esaMtI, jogANaM sAhaNachAe // // 11 // vyAkhyA // tatra zramaNAstapakhina ityudyatavihAriNo netre|prkRtprnisstthitmiti / ko'rthaH parArthaM kRtamArabdhaM parArthaM ca niSThitamantaM gataM vigtdhuumdhuumrhim| e Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. kagrahaNe tajAtIyagrahaNamiti nyAyAgitAGgAraM ca raagdvessmntrennetyrthH| uktaM c| rAgeNa saraMgAlaM doseNa sadhUmagaM viyaannaahi||yaahaarmodnaadilkssnnmessnte gavaSante / kimrthmtraah| yogAnAM manoyogAdInAM saMyamayogAnAM vA sAdhanArthaM na tu varNAdyartha miti gAthArthaH // navakoDIparisuLaM, jggmnppaaynnesnnaasujhN| bahANarakaNahA,ahiMsaaNupAlaNahAe ||12||vyaakhyaa|| zyaM ca kila ninnkrtkii| asyA vyAkhyA / navakoTiparizujham / tatraitA nvkottyH| yata Na haNa 1Na haNAveza 5 haNaMtaM nANujANa 3 evaM na kiNaz3 evaM na paya33 etAniH parizuddhaM tathA unmotpAdanaiSaNAzuddhamityetahastutaH sakalopAdhivizudhakoTikhyApanameva / evaMnUtamapi kimarthaM nunyjte| SaTsthAnarakSaNArtham / tAni cAmUni // veyaNaveyAvacce, iriyajhAe ya sNjmjhaae||th pANavittiyAe, 5 puNa dhammaciMtAe // amUnyapi ca navAntare prazastanAvanAcyAsAdahiMsAnupAlanArtham / tathA cAha |naahaartyaagto nAvitamaterdehatyAgo navAntare'pyahiMsAyai navatIti gaathaarthH||diiNtsuki esA, javasaMhAro ya suttanidiko // saMtI vidyutittiya,saMtiM sikiM ca sAheti // 11 // vyAkhyA // dRSTAntazuchireSA pratipAditA / upasaMhArastu upanayastu sUtranirdiSTaH suutroktH| taccadaM sUtram / 'emae samaNA' ityAdi asya vyAkhyA // evamanena prakAreNa ete ye'dhikRtAH pratyadeNa vA paritramanto dRzyante / zrAmyantIti shrmnnaaH| tapasyantItyarthaH / ete ca tantrAntarIyA api navanti / yathoktam // niggaMthasakatAvasa-gerU ya AjIva paMcahA samaNA // ata Aha / muktA bAhyAbhyantareNa granthena ye loke'rdhatRtIyahIpasamuuparimANe santi vidyante / anena samayadetre sadaiva vidyanta ityata Aha / sAdhayantIti sAdhavaH / kiM sAdhayanti / jhAnAdIti gamyate / atrAha / ye muktAste sAdhava evetyata zdamayuktam / atrocyate / iha vyavahAreNa nihavA api muktA navantyeva / na ca te sAdhava iti tadhyavachedArthatvAnna dossH| zrAda / naca te sadaiva santItyanenaiva vyavachinnA ityucyte| vartamAnatIrthApekSyaivedaM sUtramiti na doSaH / athavAnyathA vyaakhyaayte| ye loke santi sAdhava ityatra ya ityudeshH|lok ityanena samayakSetra eva naanytr| kim zAntiH sikirucyate tAM sAdhayantIti zAntisAdhavaH / tathA coktaM niyuktikAreNa / saMtI vidyutittiya, saMti siddhiM ca sAheti // idaM vyAkhyAtameva / vihaMgamA zva jamarA zva puSpeSu / kim| dAnanaktaiSaNAsuratAH dAnagrahaNAdattaM gRhNanti nAdattam / naktagrahaNena tadapi naktaM prAsukaM na punarAdhAkarmAdi / eSaNAgrahaNena gaveSaNAditrayaparigrahaH / teSu sthAneSu saktA iti suutrsmaasaarthH| avayavArtha sUtrasparzakaniyuktyA pratipAdayati / atrApi ca vihaMgamaM vyaacsstte| sa vividhaH / avyavihaMgamo nAvavihaMgamazca / tatra tAvadvya vihaMgamaM pratipAdaya Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / 65 nnAha // dhAre taM tu davaM, dava vihaMgamaM viyANA hi // jAve vihaMgamo puNa, guNasannAsi - ddhi viho // 122 // vyAkhyA // dhArayatyAtmani lInaM dhatte tattu dravyamityanena pUrvopAttaM karma nirdizati / yena hetubhUtena vihaMgameSUtpatsyata iti / tuzabda evakArArthaH / - sthAnaprayuktazcaivaM tu draSTavyaH / dhArayatyeva / anena ca dhArayatyeva yadA tadA dravyavihaMgamo navati / nopaluGga ityetadAveditaM javati / dravyamiti cAtra karmapuladravyaM gRhyate / na punarAkAzAdi tasyAmUrtatvena dhAraNAyogAt / saMsArijIvasya ca kathaM cinmUrtatve'pi prakRtAnupayogitvAt / tathAhi yadasau javAntaraM netumalaM yacca vihaMgamahetutAM pratipadyate / tadatra prakRtaM nacaivamanyaH saMsArI jIva iti / taM dravya vihaMgamamityatra yattadornityA jisaMbandhAdanyataropAdAnenAnyataraparigrahAdayaM vAkyArtha upajAyate / dhArayatyeva taddravyaM yastaM dravya vihaMgama miti / dravyaM ca tadvihaMgamazca sa iti dravyavihaMgamaH / dravyaM jIvadravyameva / vihaMgamaparyAyeNAvartanAdvihaMgamastu kAraNe kAryopacArAditi taM vijAnIhi / zranekaiH prakArairAgamato jJAtAnupayukta ityevamAdi nirjAnIhi / jAva vihaMgama ityatrAyaM jAvazabdo hvarthaH / kaciddravyavAcakastadyathA // nAsa muvi jAvassa saddo havai kevalo // jAvasya dravyasya vastuna iti gamyate / kvacibukkAdiSvapi vartate / "jaM jaM je je nAve pariNama" ityAdi / yAn zuklAdIn jAvAn iti gamyate / kvacidaudayikA diSvapi vartate / yathA "udazvasamie"ityAdyuktvA baviho jAvalogo u / auda yikAdaya eva jAvA lokyamAnatvAGgAvaloka iti / tadevamanekArthavRttiH sannauda yikA diSveva vartamAna ida gRhIta iti / navanaM jAvaH / javantyasminniti vA jAvaH / tasmin jAve karmavipAkalakSaNe / kim / vihaMgamo vakSyamANazabdArthaH / punaH zabdo vizeSaNe / na pUrvasmAdatyantamayamanya eva jIvaH / kiMtu sa eva jIvasta eva pujalAstathAbhUtA iti vizeSayati / guNazca saMjJA ca guNasaMjJe / guNo'nvarthaH / saMjJA pAribhASikI / tAjyAM siddhiH guNasaMjJA siddhiH / siddhizabdaH saMbandhavAcakaH / tathA ca loke'pi "siddhirbhavatu " ityukte iSTArthasaMbandha eva pratIyata iti / tayA guNasaMjJA siddhyA hetubhUtayA / kim / dvividho dviprakAraH / guNa siddhyAnvartha saMbandhena tathA saMjJA siddhyA ca yadRcAnidhAnayogena ca / Aha / yadyevaM dvividha iti na vaktavyam / guNasaMjJA siddhayetyanenaiva dvaividhyasya ca gatatvAt / na / anenaiva prakAreNeha vidhya mAgamanoyAgamA dinedeneti jJApanArthamiti gAthArthaH / tatra yathoddezaM nirdeza ityAdinyAyamAzritya guNa siyA yo jAvavihaMgamastamanidhitsurAha || vimAgAsaM janna, guNasiddhI tappaiThi logo // teA u vihaMgamo so, jAvo vA gaI duvihA // 123 // vyAkhyA // vijahAti vimuJcati jIvapulAniti vihaM te hi sthitiyAtsvayameva tejya zrAkAzapradezejyazcyavante / tAMcyavamAnAnvimuJcatIti / zarIramapi ca malagaekolakA di I 9 For Private Personal Use Only * Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. vimunyctyev|maaRtsNdeh ztyata Aha / AkAzaM jaNyate na zarIrAdi saMjJAzabdatvAt / AkAzante dIpyante svadharmopetA AtmAdayo yatra tdaakaashm| kim| saMtiSThata ityaadi| kriyAvyapohArthamAha / naNyate shraakhyaayte|gunn siphirityetatpadaM gAthAjaGgalayAdasthAne pryuktm|sNbndhshcaasy tena tu vihaMgamaHsa'ityatra tenatvityanena saha veditavya iti / tatazcAyaM vAkyArthaH / tena tuzabdasyaivakArArthatvenAvadhAraNArthatvAyena vihamAkAzaM naNyate tenaiva kAraNena guNasidhyAnvarthasaMbandhena vihaMgamaH / ko'nidhIyata ityAha / tatpratiSThito lokaH / tadityanenAkAzaparAmarzaH / tasminnAkAze pratiSThitaH prakarSeNa sthitavAnityarthaH / anena sthitaH sthAsyati ceti gamyate / ko'sAvitthamityata Aha / lokyata iti lokH| kevalajJAnanAsvatA dRzyata ityarthaH / iha ca dha. rmAdipaJcAstikAyAtmakatve'pi lokasyAkAzAstikAyasyAdhAratvena nirdiSTatvAccatvAra evAstikAyA gRhyante / yato niyuktikAreNAnyadhAyi / tatpratiSThito loka iti / vihaMgamaH sa ityatra vihe nanasi gato gati gamiSyati ceti vihaMgamaH / gamirayamanekArthatvAjhAtUnAmavasthAne vartate / tatazca vihe sthitavAM stiSThati sthAsyati ceti naavaarthH| sa iti caturastikAyAtmakaH / nAvArtha iti lAvazcAsAvarthazca nAvArthaH / ayaM nAvavihaMgama ityrthH| ukta ekena prakAreNa naavvihNgmH| punarapi guNasi chimanena prakAreNAnidhAtukAma Aha / vA gatirhi vidheti / vA zabdasya vyavahita upanyAsa evaM tu aSTavyaH / gatirvA vividheti| tatra gamanaM gati vAnayeti gtiH| vidhe yasyAH seyaM dvividhA / jaividhyaM vadayamANalakSaNamiti gAthArthaH / tathAcedameva vaividhyamupadarzayannAha // nAvagaI kammagaI, nAvagaI pappa abikAyA // save vihaMgamA khalu , kammagaIe zme neyA // 14 // vyAkhyA // navanti naviSyanti nUtavantazceti naavaaH|athvaa navantyeteSu svagatA utpAda vigamadhauvyAkhyAH pariNAma vizeSA iti nAvA astikAyAsteSAM gatistathA pariNAmavRttirnAvagatiH / tathA kamaMgatirityatra kriyata iti karma jJAnAvaraNAdi pArijASikam / kriyA vA karma ca tajatizcAsau krmgtiH| gamanaM galatyanayA veti gatistatra nAvagati prApya astikAyAstvityatra nAvagatiH pUrvavattAM prApyAnyupagamyAzritya / kim / astikAyAstu dhrmaadyH| tuzabda evkaaraarthH| sa caavdhaarnne| tasya ca vyavahitaH pryogH| nAvagatimeva prApya na punaH karmagatiM sarve vihaMgamAH khalu sarve catvAraH naakaashmaadhaartvaat| vihaMgamA iti| vihaM gabantyatyavatiSThante sattAM bivratIti vihNgmaaH| khlushbdo'vdhaarnne| vihaMgamA eva na kadAcinna vihaMgamA iti / karmagateH praagniruupitshbdaarthaayaaH| kim|shmau nedo vakSyamANalakSaNAviti gAthArthaH / tAvevopadarzayannAha // vihagagaI calaNagaI, ka Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / mmaga samAsa vihA // tajdayaveyayajIvA, vihaMgamA pappa vihggii|| 15 // // vyAkhyA // iha gamyate'nayA nAmakarmAntargatayA prakRtyA prANiniriti gatiH / vihAyasyAkAze gativihAyogatiH krmprkRtirityrthH| tathA calanagatiriti / calirayaM parispandane vartate / calanaM spndnmityeko'rthH| calanaM ca tamatizca sA calanagatirgamanakriyeti jaavH|krmgtistu samAsato hividhetyatra tuzabda evkaaraarthH| sa caavdhaarnne|krmgtirev dvividhA na nAvagatistasyA ekarUpatvena vyAkhyAtatvAt / tatra taudayavedakajIvA ityatra tadityanenAnantaranirdiSTAM vihAyogatiM nirdishti|tsyaa vihAyogaterudayasta'dayo vipAka ityarthaH / tathA vedayanti nirjarayanti upanjuJjantIti vedakAsta'dayasya vedakAzca te jIvAzceti smaasH|thaah / ta'dayavedakA jIvA eva navantIti vishessnnaanrthkym| nAjIvAnAM vedakatvAvedakatvayogena sphltvaat|avedkaashc sijhA iti| vihaMgamAH prApyavihAyogatimityatra vihe vihAyogaterudayAunabantIti vihNgmaaH| prApyAzritya |kiN praapy| vihAyogatim / vihAyogatiruktA tAm / viparyastAnyadarANyevaM tu aSTavyAni / vihAyogatiM prApya tadayavedakajIvA vihaMgamA iti gAthArthaH / zradhunA dvitIyakarmagatinedamadhikRtyAha // calaNaMkammagaI khalu, pamucca saMsAriNo nave jIvA // poggaladavAI vA, vihaMgamA esa gunnsiddhii||126|| vyaakhyaa|| calanaM spaMdanaM tena karmagatirvizeSyate / kthm| calanAkhyA yA krmgtiH| sA clnkmNgtiH| etapuktaM nvti|krmshbden kriyaanidhiiyte| saiva gatizabdenAsaiva calanazabdena c| tatra gatervizeSaNaM kriyaa| kriyAvizeSaNaM clnm| kutaH vyabhicArAdiha gatistAvannarakAdikA nvti|atHkriyaa vishessyte|kriyaapynekruupaa jojnaadikaa| tatazcalanena vishessyte| atazcalanAkhyA krmgtishclnkrmgtistaamnusvaaro'laakssnnikH| khaluzabda evakArArthaH / sa cAvadhAraNe / calanakarmagatimeva na vihAyogatiM pratItyAzritya / kim / saMsaraNaM sNsaarH| saMsaraNaM jJAnAvaraNAdikarmayuktAnAM gamanaM sa eSAmastIti saMsAriNaH / anena sikAnAM vyudAsaH / nave ityayaM zabdo naveyurityasyArthe pryuktH| jIvA upayogAdilakSaNAH / tatazcAyaM vAkyArthaH / calanakarmagatimeva pratItya saMsAriNo javeyurjIvA vihaMgamA iti| vihaM ganti calanti sarvairAtmapradezairiti vihaMgamAH / tathA pujalajacyANi vetyAdipUraNagalanadharmANaH pujlaaH| pujalAzca te vyANi ca tAni punalavyANi / avyagrahaNaM vipratipattinirAsArtham / tathA caite pujalAH kaizcidavyAH santo'nyupagamyante / 'sarve jAvA nirAtmAnaH' ityA divacanAdataH pujalAnAM paramArthasapatAkhyApanArtha avyagrahaNam / vAzabdo viklpvaacii| pujalapravyANi vA saMsAriNo vA jIvA vihaMgamA iti| tatra jIvAnadhikRtyAnvoM Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1 1 60 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)-mA. nidarzitaH / pulAstu vihaM gacchantIti vihaMgamAstatra gamanameSAM svataH paratazca saMjavatyatra svataH parigRhyate / vihaMgamA iti ca prAkRtazailyA jIvApekSayA coktamanyathA pratya vihaMgamAnIti vaktavyam / eSa jAvavihaMgamaH / katham / guNa siddhyAnvarthasaMbandhena / prAkRtazailyA cAnyathopanyAsa iti gAthArthaH / evaM guNa siddhyA jAva vihaMgama uktaH / sAMprataM saMjJAsiyA nidhAtukAma ha // sannA siddhiM pappA, vihaMgamA hoti pariko save // iha puNa ahigAro, vihAsagamaNehiM namarehiM // 127 // vyAkhyA // saMjJAnaM saMjJA nAma rUDhiriti paryAyAH / tayA siddhiH saMjJAsiddhiH saMjJAsaMbandha iti yAvat / tAM saMjJA siddhiM prApyAzritya / kim / vihe gadyantIti vihaMgamA javati / ke / pA yeSAM santi te pakSiNaH / sarve samastA haMsAdayaH / pulAdInAM vihaMgamatve satyapyamISAmeva loke pratItatvAt / ivamanekaprakAraM vihaMgamama nidhAya prakRtopayogamupadarzayati / iha sUtre | punaH zabdo'vadhAraNe / ihaiva nAnyatrAdhikAraH prastAvaH prayojanam | kairityAha / vihAyogamanairAkAzagamanairbramaraiH SaTpadairiti gAthArthaH // dANetti dattagiehaNa - jatte jaja seva phAsugerahaNayA // esa tigaMmi nirayA, uvasaMhArassa suddhi zmA // 128 // vyAkhyA // dAneti / sUtre dAnagrahaNaM dattagrahaNapratipAdanArtham / dattameva gRhNanti nAdattam / nakta iti jaktagrahaNaM " jaja sevAyAm" ityasya niSThAntasya javati / arthazcAsya prAsukagrahaNaM prAsukamAdhA karmAdirahitaM gRhNanti netara diti / esati / eSaNAgrahaNam / eSaNA tritaye gaveSaNAdilakSaNe niratAH saktAH / upasaMhArasyopanayasya zuddhiriyaM vakSyamANalakSaNe ti gAthArthaH // vi jamaramaduyarigaNA, avidinnaM yA viyaMti kusumarasaM // samaNA puNa jagavaMto, nAdinnaM notumiti // 29 // vyAkhyA // api maramadhukarIgrahaNa mihApi strIsaMgrahaNArthaM jAtisaMgrahArthamiti cAnye / zravidattaM saMtaM / kim / pibanti kusumarasaM kusumAsavam / zramaNAH punarbhagavanto nAdattaM noktumiSThantIti vizeSaH / iti gAthArthaH / sAMprataM sUtreNaivopasaMhAra vizuddhirucyate / kazcidAha / dANamattesaNe rayA ityuktam / yataevamataeva loko jatyAkRSTamAnasastebhyaH pratyAdhAkarmAdi / asya grahaNe satvoparodhaH / zragrahaNe svavRttyalAja ityatrocyate / vayaM cetyAdisUtram / I vayaM ca vittiM lanAmo, naya ko navadammai // mahAgaDe rIyaMte, pupphesu jamarA jahA // 4 // (avacUriH ) lapsyAmaH prApsyAmaH / yathA na kazciDupahanyate / yathAkRteSu gRhasthaiH svArtha kRteSu rIyante chanti // 4 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / (artha.) ahiM koz kehaze ke, 'dANanattesaNerayA' jo emaja de to zrAvakaloko naktithI AkRSTacitta thazne te sAdhuune AdhAkarmAdidoSayukta dAna Ape, ane jo sAdhu lIye to jIvahiMsA thAya ane valI jo na lIye to khadehanuM dhAraNa thAya nahIM, to tyAM kahe . (vayaM ca ke0) zrame ahIM cakAra je be, te pAdapUraNArtha be. (vittiM ke) vRttiM eTale AhArAdika vRttine (lalAmo ke0) lapsyAmaH eTale tevI rIteM pAmazuM. ke jema (ko ke0) kazcit eTale bakAyajIvayonimAMhe koi paNa jIva (Na ya uvahammara ke0) naca upahanyate eTale virAdhita thAya nahIM, saMghaTanAdi pIDA pAme nahIM. ema sAdhu ciMtave. etAvatA zuM sika thayuM ke, sAdhu je je, te (pupphesu namarA jahA ke0) puSpeSu camarA yathA eTale puSpane viSe jema jamaro varte , tema (ahA gaDesu ke0) yathAkRteSu eTale gRhasthalokoyeM potAne mATe karelA AhArA. dikane viSe ryAsamiti Adi pALatA thakA (rIyaMte ke0) gar3hati eTale jAya be vicare De ityartha // 4 // (dIpikA) patra ko'pyAha / nanu sAdhavo dAnajaktaiSaNe ratA ityuktam / yatazcaivaM tata eva loko jaktyA AkRSTacittaH tecyaH sAdhunyaH zrAdhAkarmAdi dadAti / tasya grahaNe jIvAnAM hiMsA syAt / zrAhArasya agrahaNe tu svavRtteralAnena svadehadhAraNaM na syaat| atrocyate / vayamiti / vayaM ca vRttiM lapsyAmaH prApsyAmastathA / yathA na ko'pi upahanyate / tathA yathAkRteSu gRhasthaiH AtmArthaM niSpAditeSu AhArAdiSu sAdhavaH rIyante ganti puSpeSu yathA namarAH // 4 // (TIkA) asya vyAkhyA / vayaM ca vRttiM lapsyAmaH prApsyAmastathA / yathA na kazciupahanyate / vartamAnaiSyatkAlopanyAsastraikAlikanyAyapradarzanArthaH / tathA caite sAdhavaH sarvakAlameva yathAkRteSu zrAtmArthamaninirvartiteSvAhArAdiSu rIyante gabanti vartante ityrthH| puSpeSu jamarA yathA / ityetaca pUrva nAvitameveti suutraarthH||1|| yatazcaivamato mahugArasametyAdi sUtram / / maDhugArasamA bujhA, je navaMti apissiyA // nANApimarayA daMtA, teNa vucaMti saahunno||tti bemi // 5 // pulphiyatayaNaM saMmattaM // 1 // (zravacUriH) madhukarasamA adhigatatattvA navanti namanti vA anizritAH kulAdidhvapratibakA ityrthH| zranigraha vizeSAtpratigRhamadapAlpagrahaNAca nAnApieDaratAH / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(53)-mA. dAntA inDiyadamanenocyante / ztazca jamarasAdhUnAM nAnAtvaM jJeyam // 5 // iti parisamAptau / bravImi na svmniissikyaa| kiMtu tIrthakaragaNadharopadezeneti / ityavacUrikAyAM sumapuSpikAdhyayanaM prathamam // 1 // ___ (artha.) pUrvoktarIteM (mahugArasamA ke0) madhukArasamAH eTale camarasarakhA (bukA ke0 ) dharmAdharmAditattvanA jANa, tathA (je ke ) ye eTale je (aNi ssiyA ke0 ) anizritAH eTale kulAdikanA pratibaMdhathI rahita arthAt sAdhue ema nahIM kehaq ke, huM amukanAja gharano AhAra lazza. athavA eja jAtano zrAhAra lazza. tathA jJAta kulane viSe paNa thAhAra liye nahIM, athavA zAstra naNAvI, dhamoMpadeza karI tene ghera hAra liye nahIM. kAraNa ke, ema kare to te gRhastha upakArI jANIne sarasa madhura thAhAra thApe, tethI aprAzuka, tathA AdhAkarmathI ane upadezakapaNeM AhAra levAno doSa lAge,mATe je ThekANe potAne ko jANe nahIM evA ajJAta kulane viSa nIrasa, nisteja evo AhAra sAdhu liye . tathA (nAnApimarayA ke) nAnApiratAH eTale prAzuka AhAra je levAno te eka ThekANe na letAM aneka gha. ranA je nAnApiMDa te vividhaprakAranA annanA grAso tene viSe rakta eTale Asakta ane (daMtA ke0 ) dAMtAH eTale jItyAM ne pAMca iMjiyo jemaNe evA sAdhu hoya , (teNa ke0) tena eTale te kAraNa mATeja te (sAhuNo ke0) sAnuvaMti muktiM ahiMsAdiniste sAdhavaH eTale ahiMsAdilakSaNa dharmane niraticAra paNe pAlana karIne je muktinuM sAdhana kare be, temane sAdhu e prakAre ( vucaMti ke0) ucyate eTale kehavAya . (tti bemi ke0) iti bravImi eTale ema hu~ tIrthakaranA upadezathI kahuM bu. ema sajavAcArya potAnA putra manakane kahe ve // 5 // ahIM amapuSpikAnAmaka prathama adhyayana pUrUM thayu. emAM amapuSpa ane bhramaranA dRSTAMtathI sAdhunI AhAracaryAkathanapUrvaka dharmaprazaMsA kahI, e kAraNathI e adhyayanasumapuSpikA evaM nAma pADebu be. ___ have A amapuSpikA nAmaka prathamAdhyayanamAM dharmaprazaMsA je , te pratipAdyaviSaya be, ane e, dazavakAlika zAstra, Adi maMgalarUpa De, tathA yA zAstramA pratipAdya je yaticaryA te sarvadharmamUla be, mATe e adhyayanamAM dharmaprazaMsA kahI. ane dharmanuM je lakSaNa te to ghaNA vistArasahita zAstramA aneka sthaleM kaDaM be, tethI ahiM kahyu nathI jo te ahiM kahiyeM to ghaNo vistAra thAya, mATe sAmAnyathIja dharmanuM lakSaNa kahelu De ke 'AptavacanaM dharmaH' prApta eTale rAgAdikanA anAvathI je apratAraka teneja Apta kahiye, ane evA to mAtra eka vItarAgaja be. temanuM je vacana Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 dazavaikAlike prathamAdhyayanam / teja dharma jANavo. kahelu De keH- "Agamo hyAptavacanamAptaM doSakSayAhiH // vItarAgo'nRtaM vAkyaM, na brUyA tvnaavtH||1||" iti. mATe dharma je je te jinapraNIta AmnAyamAMja jANavo, kapilAdipraNIta zAstramA nathI. kAraNa ke, te zAstronA kartA prApta nathI. evA kevalijASita khadharmanA anaticArapaNe pAlana karanArA sAdhunI nidAcaryA je saMkSipta prakAreM thA adhyayanamAM kahI, te paNa dharmamUla be tethI A adhyayanamAM paNa dharmaprazaMsAja karI, ema jANavU. ityalaM vistareNa // 5 // zrA prakAre prathama sumapuSpikAnAmA adhyayanano bAlAvabodha saMpUrNa thayo // 1 // (dIpikA) atha yena kAraNena sAdhavastathA cAha / yatazcaivamataste madhukarasamA tramaratukhyAH saadhvH|punH kiNjuutaaH|buddhaa shaattttvaaH| evaMnUtA ye javanti camanti vaa| punaH kiNjuutaaH|anishritaaH kulaadissvprtibddhaaH|punH kiM nUtAH / naanaapiemrtaaH| nAnA nAnAprakAro'nigRha vizeSAt pratigrahamapAlpagrahaNAca pikAhArAdiH antaprAntAdi / tasmin nAnApieke ratA uThegaM vinA sthitaaH|punH kiNtuutaaH|daantaa zanjiyanozpriyadamanena upalakSaNatvAt yA disamitAzca / ttshcaaymrthH| yathA camaropamayA eSaNAsamitau yatante tathA ryAdiSvapi trasasthAvarannUtahitaM yatante tena sAdhavaH paramArthataH sAdhava ucyante / itizabdaH smaaptau| bravImi ahaM paraM na khabuddhyA kiMtu tIrthakaragaNadharANAmupadezena // 5 // iti zrIdazavaikAlikazabdArthavRttau zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitAyAM ghumapuSpi, kAkhyaM prathamamadhyayanaM samAptam // 1 // (TIkA) asya vyaakhyaa| madhukarasamA jamaratulyA budhyante sma bujhA adhigatatattvA ityarthaH / ka evaMcUtA ityata Aha / ye navanti namanti vA anizritAH kulAdiSvapratibajhA ityarthaH / atrAha // asaMjaehiM namarehiM, jasamA saMjayA khalu navaMti // evaM uvamaM kiccA, nUNaM asaMjayA samaNA ||13||vyaakhyaa| asaMyataiH kutazcidapyanitaimaraiH SaTpadaiH yadi samAstukhyAH saMyatAH sAdhavaH khasviti samA eva navanti / tatazcAsaMjhino'pi te ataevainAmibaMprakArAmupamAM kRtvA zdamApadyate nUnamasaMyatAH zramaNA iti gaathaarthH| evamukte satyAhAcAryaH / etaccAyuktaM sUtroktavizeSaNatiraskRtatvAttathAca bujhagrahaNAdasaMjhino vyavachedaH / anizritagrahaNAccAsaMyatatvasyeti / niyuktikArastvAha // uvamA khalu esa kayA, puvuttA desalarakaNovaNayA // aNiyayavittinimittaM, ahiMsaaNupAlaNachAe // 131 // vyAkhyA // upamA khatveSA madhukarasametyAdirUpA kRtA pUrvoktAtpUrvoktana dezalakSaNopanayAddezalakSaNopanayena yathA can Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. mukhI kanyeti / tRtIyArthA ceha paJcamI / zyaM cAniyatavRttinimittaM kRtA ahiMsAnupAsanArthamidaM ca nAvayatyeveti gAthArthaH // jaha umagaNA u taha nagara-jaNavayA payaNapAyaNasahAvA // jaha jamarA taha muNiNo, navari adattaM na muMjaMti // 13 // // vyAkhyA // yathA umagaNA vRkSasaMghAtAH khajAvata eva puSpaphalanavajAvAstathaiva nagarajanapadA nagarAdilokAH khayameva pacanapAcanavajAvA vartante / yathA jamarA iti nAvArthaM vadayati / tathA munayo navarametAvAnvizeSaH / adattaM svAminina juJjata iti gAthArthaH / amumevArthaM spaSTayati // kusume sahAvaphujhe, AhAraMti jamarA jaha rasaM tu // jattaM sahAvasikaM, samaNasuvihiyA gavesaMti // 133 // vyAkhyA // kusume puSpe svannAvaphujhe prakRtivikasita AhArayanti kusumarasaM pibanti jamarA madhukarA yathA yena prakAreNa kusumapIDAmanutpAdayantaH / tathA tenaiva prakAreNa naktamodanAdi svannAvasijhaM AtmArthaM kRtmujmaadidossrhitmityrthH| zramaNAzca te suvihitAzca zramaNasuvihitAH zojanAnuSThAnavanta ityarthaH / gaveSayanti anveSayantIti gAthArthaH / sAMprataM pUrvokto yo doSaH madhukarasamA ityatra / tatpari jihIrSayaiva yAvatopasaMhAraH kriyate / tamupadarzayannAha // uvasaMhAro namarA,jaha taha samaNA vi vahaM ajIvaMti // daMtatti puNapayaMmi, nAyavaM vakkasesamiNaM // 134 // vyAkhyA // upasaMhAra upanayaH / jamarA yathA avadhajIvinaH tathA zramaNA api sAdhavo'pyetAvataivAMzeneti gaathaarthH| ztazca camarasAdhUnAM nAnAtvamavaseyaM yata thAha suutrkaarH| nAnApiepharayA daMtA zati / nAnAnekaprakAro'nigraha vizeSAtpratigRhamadapAlpagrahaNAcca pieka AhArapiekaH / nAnA cAsau pienazca naanaapiemH|antpraantaadirvaa tasmin ratA anugvntH| dAntA inDiyanonjiyadamanenAnayozca svarUpamadhastapasi prtipaaditmev|atr copnystgaathaacrmdlsyaavsrH| dAMtA iti punaH pade sau. kim| jJAtavyo vAkyazeSo'yamiti gaathaarthH| kiMviziSTo vAkyazeSaH / dAMtA AdisamitAzca / tathA caah||jh zva ceva iriyA-zesu sabaMmi dikiyapayAre // tasathAvaralUya hiyaM, jayaMti samAviyaM sAha // 135 // vyAkhyA // yathAtraivAdhikRtAdhyayane jamaropamayaiSaNAsamitau ytnte| tathA iAdiSvapi tathA sarvasmin dIkSitapracAre sAdhvAcaritavya ityrthH| kim| sasthAvaracUtahitaM yatante sAnnA; vikaM pAramArthikaM sAdhava iti gAthArthaH / anye punaridaM gAthAdalaM nigamane vyAkhyAnayanti / naca tadaticAru / yata aah|| uvasaMhAra visuddhI, esa samattA u nigamaNaM teNaM // vuccaMti sAhuNo tti, jeNaM te mahuyarasamANA // 136 // vyAkhyA // upasaMhAra vizuchireSA samAptA tu adhunA nigamanAvasarastacca sautramupadarzayati / nigamana miti chaarpraamrshH| tenocyante sAdhava iti| yena prakAreNa te madhukarasamAnA uktanyAyena Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 dazavaikAlike prathamAdhyayanam / jamaratulyA iti gAthArthaH / nigamanArthameva spaSTayati // tamhA dayAzguNasu-hiehiM namaro va avaha vittIhiM // sAihiM sAhitti, naki maMgalaM dhammo // 137 ||vyaakhyaa|| tsmaadyaadigunnsusthitaiH| shraadishbdaatstyaadiprigrhH| bramara shvaavdhvRttiniH| keH / sAdhuniH sAdhito niSpAditaH / utkRSTa maGgalam pradhAnaM maGgalaM / dharmaH prAgnirUpitazabdArtha iti gAthArthaH / idAnIM nigamanavizujhimanidhAtukAma Aha // nigamaNasukI tibaM-tarI vi dhammabamudhuyA vihare // janna kAyANaM te, jayaNaM na muNaMti na kareMti // 130 // vyAkhyA // nigamanazuddhiHpratipAdyate |atraah| tIrthAntarIyA api crkprivraajkaadyH| kim / dharmArtha dharmAyodyatA udyuktA viharanti / ataste'pi sAdhava e. vetyaniprAyaHAnaNyate'tra prtivcnm| kAyAnAM pRthivyAdInAM te crkaadyH| kim / yatanAM prayatnakaraNalakSaNAM na manyante na jAnanti na manvate vA tathAvidhAgamAzravaNAnna kurvanti parijJAnAjAvAnnAvitamevedamadhastAditi gAthArthaH / kiM ca // na ya jaggamAzsukaM, muMjaMtI mahuyarA vaNuvarohI // neva ya tiguttiguttA, jaha sAhaniccakAlaM pi // 13 // vyAkhyA // nacozamAdizuddhaM nuJjate / zrAdizabdAphutpAdanAdiparigrahaH / madhukarA zva camarA zva sattvAnAmanuparodhinaH santo naiva ca triguptiguptA yathA sAdhavo nitykaalmpi| etamuktaM navati / yathA sAdhavo nityakAlaM triguptiguptA evaM te na kadAcidapi tatparijJAnazunyatvAttasmAnnaite sAdhava iti gAthArthaH / sAdhava eva tu sAdhavaH / katham / yataH // kAyaM vAyaM ca maNaM,ca iMdiyAzaM ca paMca damayaMti // dhAreMti baMnaceraM, saMjamayaMtI kasAe ya // 140 // vyAkhyA // kAyaM vAcaM manazcendriyANi ca paJca damayanti / tatra kAyena susamAhitapANipAdAstiSThanti gaDanti vaa| vAcA niSprayojanaM na bruvate / prayojane'pyAlocya sattvAnuparodhena manasA akuzalamanonirodhaM kuzalamanaudIraNaM ca kurvanti / indriyANi paJca damayanti / iSTAniSTaviSayeSu rAgadveSAkaraNena / paJceti sAGkhyaparikalpitaikAdazendriyavyavachedArtham / tathA ca / vAkpANipAdapAyUpasthamanAMsInDiyANi teSAmiti / dhArayanti brahmacarya sakalaguptiparipAlanAttathA saMyamayanti kaSAyAMzcAnudayenodayaviphalIkaraNena ceti gAthArthaH // jaM ca tave udyuttA, teNesiM sAhulakkhaNaM punnaM // to sAhuNo tti jannaM-ti sAhavo nigamaNaM ceyaM // 141 // vyAkhyA // yacca tapasi prAgvarNitasvarUpe / kim / udyuktA udyatAstena prakAreNateSAM sAdhulakSaNaM puurnnmviklm| katham / anena prakAreNa sAdhayantyapavargamiti saadhvH| yatazcaivaM tataH sAdhava eva naNyante sAdhavo na carakAdaya iti|nigmnN caitditigaathaarthH| zcamuktaM dshaavyvm|pryogN tvevaM vRddhA drshynti| ahiMsA dikhadaNadharmasAdhakAH sAdhava eva sthAvarajaGgamanUtoparodhaparihAritvAt / tadanyaivaMvidhapuruSavat / vipado digambaranikunautA Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. divat / iha ye sthAvarajaGgamanUtoparodhaparihAriNaste utjayaprasiddhaivaMvidhapuruSavadahiMsAdilakSaNadharmasAdhakA dRSTAstathAca sAdhavaH sthAvarajaGgamanUtoparodhaparihAriNa ityupanayaH / tasmAtsthAvarajaGgamanUtoparodhaparihAritvAtte'hiMsAdilakSaNadharmasAdhakAH sAdhava eveti nigamanam / padAdizujhyastu nidarzitA eveti na pratanyante / evamarthAdhikAraghyavazAtpaJcAvayavadazAvayavAnyAM vAkyAcyA vyaakhyaatmidmdhyynm| zdAnI nUyo'pi jaGgayantaranAjA dazAvayavenaiva vAkyena sarvamadhyayanaM vyAcaSTe niyuktikaarH|| te uparanavinattI, hejavijattI vivarakapaDiseho // diLaMto AsaMkA, tappaDiseho nigamaNaM ca // 142 // vyAkhyA // ta iti avayavAH / tuH punHshbdaarthH| te punaramI prtijnyaadyH| tatra pratijJAnaM pratijJA vakSyamANasvarUpetyeko'vayavaH / tathA vinajanaM vinaktiH / tasyA eva viSayavinAgakathanamiti dvitiiyH| tathA hinoti gamayati jizAsitadharmaviziSTAnAniti hetustRtiiyH| tathA vinajanaM vinaktiriti puurvvccturthkH| tathA visadRzaH pado vipakSaH sAdhyAdiviparyaya iti paJcamaH / tathA pratiSedhanaM pratiSedhaH / vipadasyeti gmyte| ityayaM SaSThaH / tathA dRSTamarthamantaM nayatIti dRSTAnta iti saptamaH / tathA AzaGkanamAzaGkA prakramAd dRssttaantsyaivetyssttmH| tathA tatpratiSedhaH adhikRtAzaGkApratiSedha iti nvmH| tathA nizcitaM gamanaM nigamanaM nizcito'vasAya iti dazamaH / cazabda uktasamuccayArtha iti gAthAsamAsArthaH / vyAsArthaM tu pratyavayavaM vayati granthakAra eva / tathA caah||dhmmo maMgalamukkiti pannA attvynnnideso|| so ya zheva jiNamae, nanna paznapavijattI // 143 // vyAkhyA // dharmo maGgalamutkRSTamiti pUrvavat / zyaM pratijJA / Aha / keyaM prati tyucyate / Aptavacananirdeza iti / tatrApto'pratArakaH / aprtaarkshcaashessraagaadidyaanvti| uktaM ca " // Agamo hyAptavacana-mAptaM dossdyaahipuH|| vItarAgo'nRtaM vAkyaM na brUyAtvasaMjavAt // " tasya vacanamAptavacanaM tasya nirdeza prAptavacana nirdeshH| Aha / ayamAgama iti / ucyate / vipratipannasaMpratipattinibandhanatvenaiSa eva pratijheti naiSa doSaH / pAThAntaraM vA sAdhyavacananirdeza iti / sAdhyata iti sAdhyam, ucyata iti vacanamarthaH / yasmAtsa evocyate / sAdhyaM ca tacanaM ca sAdhyavacanaM sAdhyArtha ityarthaH / tasya nirdezaH pratiti / uktaH prathamo'vayavaH / adhunA dvitIya ucyate / sa cAdhikRto dharmaH / ki mihaiva jinamate'sminneva maunInche pravacane nAnyatra kapilAdimateSu / tathAhi / pratyadata evopalacyante vastrAdyapUtaprajUtodakAdyupatnogeSu parivrATpranRtayaH prANyupamadaM kurvANAstatazca kutasteSu dharma ityAdyatra bahu vaktavyam / tattu nocyate grantha vistaranayAnnAvitatvAcceti / pratijJApravinaktiriyaM pratijJAviSayavinAgakathanamiti gA Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike prathamAdhyayanam / 15 vade thArthaH / ukto dvitIyo'vayavaH / adhunA tRtIya ucyate / tatra // surapU ti deU, dhammahANe hiyA u jaM parame // he vijattI niruvahi- jiyA ya jayaMti // 144 // vyAkhyA // surA devAstaiH pUjitaH surapUjitaH / suragrahaNamindrAdyupalakSaNam / itizabda upadarzane / ko'yaM hetuH / pUrvavat / hetvarthasUcakaM cedaM vAkyam / hetuH surendrAdipUjitatvAditi draSTavyaH / asyaiva siddhatAM darzayati / dharmaH pUrvavat / tiSThatyasminniti sthAnam / dharmazcAsau sthAnaM ca dharmasthAnam / sthAnamAlayaH / tasmin sthitAH / turayamevakArArthaH / scaavdhaarnne| chAyaM copariSTAt kriyayA saha yodayate / yadyasmAt / kiMnUte dharmasthAne | parame pradhAne / kim | surendrAdibhiH pUjyanta eveti vAkyazeSaH / iti tRtIyo'vayavaH / adhunA caturtha ucyate / hetu vinaktiriyam / hetu viSayavibhAgakathanam / atha ka ete dharmasthAne sthitA ityatrAha / nirupadhayaH / upadhi dma mAyetyanarthAntaram / ayaM ca krodhAdyupalakSaNam / tatazca nirgatA upadhyAdayaH sarva eva kaSAyA yejyaste nirupadhayo niSkaSAyA jIvAnAM pRthvI kAyAdInAmavadhenApIDayA cazabdAttapazcaraNAdinA ca hetubhUtena jIvanti prANAn dhArayanti ye ta eva dharmasthAne sthitA nAnya iti gAthArthaH / uktazcaturtho'vayavaH / adhunA paJcamamajidhitsurAha // jivayaNa paDu De vi hu, sasurAIe adhammaruNo vi // maMgalabuddhIi jaNo, paNama Aya vivarako // 145 // vyAkhyA // iha vipakSaH paJcama ityuktam / sa cAyaM pratijJAvijaktyoriti / jinAstIrthakarAH / teSAM vacanamAgamalakSaNaM tasmin pradviSTA aprItA iti samAsastAn / apizabdAdapradviSTAnapi / hu ityayaM nipAto'vadhAraNArthaH / asthAnaprayuktazca / sthAnaM ca darzayiSyAmaH / zvazurAdIn / zvazuro lokaprasiddhaH / zrAdizabdAtpitrAdiparigrahaH / na vidyate dharme ruciryeSAM te'dharmarucayastAn / - pizabdAddharmarucIn / kim / maGgalabuddhyA maGgalapradhAnayA dhiyA maGgalabuddhyaiva nAmaGgalabuddhyetyevakAro'vadhAraNArthaH / kim / jano lokaH prakarSeNa namati praNamati / yAyadvayavipakSa iti / atrAdyadvayaM pratijJA tabuddhizca tasya vipakSaH sAdhyA diviparyaya iti yadyadvayavipakSaH / tatrAdharmarucInapi maGgalabulA janaH praNamatItyanena pratijJAvipakSamAha / teSAmadharmAvyatirekA jinavacanapradviSTAnapItyanena tu tabuddhestatrApi hetuprayogapravRttyA dharma siddheriti gAthArthaH // bizyayassa vivarako, surehiM puvaMti jasajAI vi // buddhAI vi suranayA, buccaMte pAyapaDivarako // 146 // vyAkhyA // dvayoH pUraNaM dvitIyaM dvitIyaM ca tadduyaM ca dvitIyadvayaM hetustabuddhiH / idaM ca prAguktadvayApekSayA dvitIyamucyate / tasyAyaM vipakSaH / iha suraiH pUjyante yajJayA jino'pIti / zyamatra jAvanA / yajJayAjino hi maGgalarUpA na javantyatha ca suraiH pUjyante / tatazca surapUjitatvamakA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. raNamityeSa hetu vipadastathA / ajitenjiyAH sopadhayazca yataste vartante / ato'nenaiva granthena dharmasthAne sthitAH parama ityAdikAyA hetu vinnakterapi vipada ukto veditavya zati / udAharaNavipakSamadhikRtyAha / bujhAdayo'pyAdizabdAtkApilAdiparigrahaH / te| kim / suranatA devapUjitA ucyante jaNyante tabAsanapratipannairiti zAtapratipada iti gaathaarthH|thaah / nanu dRSTAntamupariSTAkSyatyevaM tatazca tatsvarUpa ukta ca tatraiva vipadAstatpratiSedhazca vaktuM yuktaH / tatkimartha miha vipadaH tatpratiSedhazcAnidhIyate / ucyte| vipakSasAmbAdadhikRta eva vipadahAre lAghavArthamanidhIyate / anyathedamapi pRthagchAraM syAt / tathaiva tatpratiSedho'pi chArAntaraM praapnoti|tthaa ca sati granthagauravaM jAyate / tasmAsAghavArthamatraivocyata itydossH| Aha // " dito AsaMkA tappaDiseho" ti vacanAmuttaratra dRSTAntamanidhAya punarAzaGkAM tatpratiSedhaM ca vayatyeva / tadAzaGkA ca ta. dvipada ev| tat kimartha miha punrvipkssprtissedhaavnidhiiyete|ucyte / anantaraparaMparAnedena dRssttaantvaividhykhyaapnaarthm| yaH khabvanantaramukto'pi parokSatvAdAgamagamyatvAdATantikArthasAdhanAyAlaM na bhavati tatprasijhaye vipadasiko yo'nya ucyate sa prNpraadRssttaantH| tathA ca tIrthakarAMstathA sAdhUMzca chAvapi ninnaavevottrtrdRssttaantaavnidhaasyete| tatra tIrthakRSvadaNaM dRSTAntamaGgIkRtyeha vipakSapratiSedhauvuktau / sAdhUMstvadhikRtya tatrai vAzaGkAtatpratiSedhau darzayiSyete / ztyadoSaH / syAnmataM prAguktena vidhinA lAghavArthamanukta eva dRSTAnta ucyatAM kAmamihaiva dRSTAntavipadastatpratiSedhazca sa eva dRSTAntaH kimityuttaratropadizyate yena hetuvinakranantaramihaiva na jnnyte| tathA hyatra dRSTAnte ja. NyamAne pratijJAdInAmiva chirUpasyApi dRSTAntasyArhatsAdhulakSaNasya etAveva vipkssttprtissedhaavuppdyte| tatazca sAdhulakSaNasya dRSTAntasyAzaGkAtatpratiSedhAvuttaratra na pRthag vaktavyau nvtH| tathA ca sati granthalAghavaM jAyate / tathA pratijJAhetUdAharaNarUpAH savizuddhikAstrayo'pyavayavAH krameNoktA navantItyatrocyate / zhAnidhIyamAne dRSTAntasyeva pratijJAdInAmapi pratyekamAzaGkAtatpratiSedhau vaktavyau / tathA ca satyavayavabahutvaM dRSTAntasya vA pratijJAdInAmiva vipakSatatpratiSedhAnyAM pRthagAzaGkAtatpratiSedhau na vaktavyau syAtAmevaM sati dazAvayavA na prApnuvanti / dazAvayavaM cedaM vAkyaM naGgayantareNa pratipipAdayiSitamasyApi nyAyasya pradarzanArthamata eva yamuktaM sAdhulakSaNadRSTAntasyAzaGkAtatpratiSedhAvuttaratra na pRthaga vaktavyau syAtAmityAdi tadapAkRtaM veditavyam / 3tyalaM prasaGgena / evaM pratijJAdInAM pratyekaM vipado'nihito'dhunAyameva pratijJA divipadaH paJcamo'vayavo vartata ityetadarzayannidamAha // evaM tu avayavANaM, cauhna paDivakkhupaMcamo'vayavo // etto hovayavo, vivakapaDiseha taM voThaM // 147 // vyAkhyA // eva Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamAdhyayanam / ngng 1 mityayamevakAra upapradarzane / turvdhaarnne| zrayamevAvayavAnAM pramANAGgalakSaNAnAM caturNAM pratijJAdInAM pratipakSo vipakSaH paJcamo'vayava iti / zrAha / dRSTAntasyApyatra vipakSa ukta eva tatkimarthaM caturNAmityuktam / ucyate / deto: sapakSa vipakSAcyAmanuvRttivyAvRtirUpatvena dRSTAntadharmatvAttadvipakSa eva cAsyAntarjAvAdadoSa ityuktaH paJcamo'vayavaH / SaSTha ucyate / tathA cAha / ita uttaratra SaSTho'vayavo vipakSapratiSedhastaM vakSye'nidhAsya iti gAthArthaH / ivaM sAmAnyenAnidhAyedAnI mAdyadvaya vipakSapratiSedhama nidhAtukAma ha / sAyaM saMmattapumaM, hAsaraI AunAmagoyasudaM // dhammaphalaM zrAipuge, vivakapa Diseha mo eso // 148 // vyAkhyA // sAyaMti zAtavedanIyaM karma / saM taM ti samyaktvaM samyagnAvaH samyaktvaM samyaktvamohanIyaM karmaiva / pumaMti puMvedamohanIyaM / hAsaMti hasyate'neneti hAsaH / tadbhAvo hAsyaM hAsyamohanIyam / ramyate'nayeti ratiH krIDAhetuH ratimohanIyaM karmaiva / AyuH / nAmagoyasuhaM ti / atra zunazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate / ante vacanAttatazca zrAyuH zunaM nAmazunaM gotrazujam / tatrAyuH zunaM tIrthakarA disaMbandhi / nAmagotre api karmaNI zubhe teSAmeva bhavataH / tathAhi yazo - nAmAdi zunaM tIrthakarAdInAmeva javati / tathoccairgotraM tadapi zunaM teSAmeveti / dharmaphalamiti / dharmasya phalaM dharmaphalam / dharmeNa vA phalaM dharmaphalaM etadahiMsAderjinotasyaiva dharmasya phalam | ahiMsAdinA jinoktenaiva ca dharmeNaiva phalamavApyate / sarvameva caitatsukha hetutvAddhitam / ataH sa eva dharmo maGgalaM na zvazurAdayaH / tathAhi maGgayate hitamaneneti maGgalam / tacca yathoktadharmeNaiva maGgayate nAnyena tasmAdasAveva maGgalaM na jinavacanabAhyAH H zvazurAdaya iti sthitam / zraha | maGgalabulaiva janaH praNamatItyuktaM tatkathamityucyate / maGgalabuddhyApi gopAlAGganAdirmoha timiropalutabuddhilocano janaH praNamannapi na maGgalatvanizcayAyAlam / tathAhi na taimirika dvicandropadarzanaM sacetasAM cakSuSmatAM dvicandrAkArAyAH pratIteH pratyayatAM pratipadyate / taDUpa eva tadrUpAdhyAropadvAreNa tatpravRtteriti / iDugaM ti / zradyadvayaM prAguktaM tasminnAdyadvayaviSaye vipakSapratiSedhaH / mo iti nipAto vAkyAlaMkArArthaH / eSa iti yathA varNita iti gAthArthaH / imAdyadvaya vipakSapratiSedhaH pratipAditaH / saMprati hetutabuddhyovipakSapratiSedhaprati pipAdayiSayedamAha // jiiMdiya sova diyA, vahagA jai te vinAma puti // aggIvi hodya sI, deuvijattINa pariseho // 145 // vyAkhyA // na jitAni zrotrAdInIndriyANi yaiste tathocyante / upavizvadma mAyetyanarthAntaram / upadhinA saha vartanta iti sopadhayo mAyAvinaH paravyaMsakA iti yAvat / athavA upadadhAtItyupadhiH vastrAdyanekarUpaH parigrahaH / tena saha vartante ye te tathAvidhA 1 For Private Personal Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. mahAparigrahA ityarthaH / vadhantIti vadhakAH prANyupamardakartAraH / jara te vi nAma pudyatitti / yadIti praanyupgmsNsuuckH| ta iti yAjhikAH / apiH saMnAvane / nAma iti nipAto vaakyaalNkaaraarthH| ye jitenDiyAdidoSapuSTA yajJayA jino vartante / yadi te nAma pUjyante / taya gnirapi navelItaH / na ca kadAcidapyaso zIto javati / tathA viyadindIvarasrajo'pi vAndhyeyorasthalazojAmAdadhIran / na caitanavati / yathaivamAdiratyanto'nAvastathedamapIti manyate'thApi kAladaurguNyena kathaMcidavivekinA janena pUjyante / tathApi teSAM na maGgalatvasaMprasidhirapredAvatAmatape'pi vastuni tapAdhyAropeNa pravRttestathA hyakalaGkadhiyAmeva pravRttirvastunastadvattAM gamayatyatathAjUte vastuni tahuthyA teSAmapravRtteH / suvizujhabujhyazca daityAmarenDAdayaste cAhiMsAdilakSaNaM dharmameva pUjayanti na yajJayA jinastasmAdaityAmarenDAdipUjitatvAdharma evotkRSTaM maGgalaM na yA jhikA iti sthitam / hejavijattINaM ti| eSa hetuthijtyoH| pamisehotti / vipadapratiSedhaH / vipadazabda zahAnukto'pi prakaraNAjjJAtavya iti gAthArthaH / evaM hetutaluTyorvipakSapratiSedho darzitaH / sAMprataM dRSTAntavipakSapratiSedhaM darzayannAha // bujhAuvayAre, prayAgaNaM jiNAja sanAvaMdite pamiseho, baho eso avayavo u // 150 // vyAkhyA // bujhAdaya AdizabdAtkApilAdiparigrahaH upacAra iti / supAM supo javantIti nyAyA'pacAreNa / kiMcidatInyaM kathayantIti kRtvA na vastusthityA pUjAyAH sthAnaM pUjAsthAnam / jinAstu sannAvaM paramArthamadhikRtyeti vAkyazeSaH / sarvajJatvAdyasAdhAraNaguNayuktatvAditi nAvanA / dRSTAntapratiSedha iti vipadazabdalopAd dRSTAntavipadapratiSedhaH / kim / SaSTha esso'vyvH| turvishessnnaarthH| kiM vizinaSTi / sarvo'pyayamanantaroditaH pratijJAdivipakSapratiSedhaH paJcaprakAro'pyeka eveti gAthArthaH / SaSThamavayavamanidhAyedAnIM saptamaM dRSTAntanAmAnamanidhAtukAma Aha // arahaMtamaggagAmI, dihaMto sAhuNo vi samacittA // pAgaraesu gihI, esaMte avahamANA u // 151 // vyAkhyA // pUjAmahantItyarhantaH / na ruhantIti vA aruhantaH / kim| dRSTAnta iti saMvandhaH / tathA mArgagAmina iti / prakramAttApadiSTena mArgeNa gantuM zIlaM yeSAM ta eva gRhynte| keca ta ityata Aha / saadhvH| sAdhayanti samyagdarzanAdiyogairapavargamiti sAdhavaH te'pidRSTAnta iti yogH| kiMnUtAH samacittA rAgoSarahitacittA ityarthaH / kimiti te'pi dRSTAnta iti / ahiMsA diguNayuktatvAt / zrAha ca / pAkarateSvAtmArthameva pAkasakteSu gRheSvagAreSveSante gaveSayanti piemapAtamityadhyAhAraH / kiM kurvANA ityata Aha / avahamANA u / na ntto'nntH| turavadhAraNArthaH / tatazcAnanta eva zrAramnAkaraNena pIDAmakurvANA ityarthaH / evaM chi Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike prathamAdhyayanam / 29 vidhopi dRSTAnta uktaH / dRSTAntavAkyaM cedaM sa tu saMskRtya kartavyo'rhadA divaditi gAthArthaH / uktaH saptamo'vayavaH sAMpratamaSTamama jidhitsurAha // taba ve AsaMkA, udissa jaI vikIrae pAgo // teNa ra visamaM nAyaM, vAsataNA tassa paDisede // 152 // // vyAkhyA // tatra tasmin dRSTAnte navedAzaGkA javatyAdepaH / yathoddizyAGgIkRtya yatInapi saMyatAnapi / apizabdAdapatyAdInyapi / kriyate nirvartyate pAkaH / kaiH / gRhi jiriti gamyate / tataH kimityata Aha / tena kAraNena / ra iti nipAtaH kilazabdArthaH / viSamamatulyaM jJAtamudAharaNaM vastutaH pAkopajI vitvena sAdhUnAmanavadyavRttyajAvAditi jAvitamevaitat pUrvamityaSTamo'vayavaH / idAnIM navamamadhikRtyAha / varSA - tRNAni tasya pratiSedha ityetacca jASyakRtA prAk prapaJcitameveti na pratanyata iti gAthArthaH / ukto navamo'vayavaH / sAMprataM caramamanidhitsurAha // tamhA u suranarANaM, pudyattA maMgalaM sayA dhammo // dasamo esa avayavo, pannadeU puNavayaNaM // 153 // // vyAkhyA // yasmAdevaM tasmAtsuranarANAM devamanuSyANAM pUjyastadbhAvastasmAtpUjyatvAnmaGgalaM prAgnirUpitazabdArthaM sadA sarvakAlaM dharmaH prAguktaH / dazama eSo'vayava iti saMkhyAkathanam / kiM viziSTo'yamityata zrAha / pratijJAhetvoH punarvacanaM punarhetupratijJAvacanamiti gAthArthaH / uktaM dvitIyaM dazAvayavaM / sAdhanAGgatA cAvayavAnAM vineyApekSayA viziSTapratipattijanakatvena jAvanIyetyukto'nugamaH / sAMprataM nayA ucyante / teca naigamasaMgraha vyavahAraruju sUtrazabdasama nirUDhaivaMbhUtabheda ninnAH khalvoghataH sapta javanti / svarUpaM caiteSAmevAvazyake sAmAyikAdhyayane'nyadaNe pradarzitamevAto neha pratanyate / iha punaH sthAnAzUnyArthamete jJAna kriyAnayadvayAntarbhAvadvAreNa samAsataH procyante / jJAnanayaH kriyAnayazca / tatra jJAnanayadarzanamidaM jJAnameva pradhAnamai hikAmuSmikaphalAvA sikAraNaM yuktiyuktatvAttathA cAha // NAyaMmi girihayace, giDiyAMmi ceva mi // jayavameva ii jo, uvaeso so narja nAmaM // 155 // vyAkhyA // khAyamiti / jJAte samyakparin / girihayaveti / gRhItavya upAdeye / gihiyavaM miti / agRhItavye'nupAdeye heya ityarthaH / cazabdaH khalUjayorgrahItavyAgRhI tayorjJAtatvAnukarSaNArthaH / upekSaNIyasamuccayArtho vA / evakArastvavadhAraNArthaH / tasya caivaM vyavahitaH prayogo draSTavyaH / jJAta eva gRhItavye tathAgRhItavye tathopekSaNIye cArthe tu - ta eva nAjJAte / zramiti / zrarthe'pyaihikAmuSmike tatraihiko gRhItavyaH srakcandanAGganAdiH / gRhItavyo viSazastraka ekakAdiH / upekSaNIyaH tRNAdiH / muSmiko gRhItavyaH samyagdarzanAdiH zragRhItavyo mithyAtvAdiH / upekSaNIyo vivakSayAjyudayAdiriti / tasminnarthe yatitavyameveti / anusvAralopAdyatitavyamevamanena kra Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. meNaihikAmuSmika phalaprAptyarthinA sattvena pravRttyAdilakSaNaH prayatnaH kArya ityarthaH / iha caivaitadaGgIkartavyam / samyagjJAte pravartamAnasya phala visaMvAdadarzanAttathAcAnyerayuktam " || vijJaptiH phaladA puMsAM na kriyA phaladA matA // mithyAjJAnAtpravRttasya, phalaprApterasaMjavAt // " tathAmuSmikaphalaprAtyarthinApi jJAta eva yatitavyam / tathA cAmo'pyevameva vyavasthitaH / yata uktam " // paDhamaM nANaM ta dayA, evaM ciTTha savvasaMjaye // annANI kiM kAhI, kiMvA sAhiticheyapAvagaM // " itazca tadevAGgIkartavyam / yasmAttIrthakara gaNadharairagItArthAnAM kevalAnAM vihAra kriyApi niSiddhA / tathA cAgamaH " // gIyatro ya vihAro, vIrDa gIyahamI siuM caiva // itto tazya vihAro, pAnnArja jipavarehiM // " yasmAdandhenAndhaH samAkRSyamANaH samyakpanthAnaM na pratipayata ityaniprAyaH / evaM tAvatkSAyopazamikaM jJAnamadhikRtyoktaM kAyikamaGgIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyam / yasmAdarhato'pi navAmnodhitaTasthasya dIkSAM pratipannasyotkRSTatapazcaraNavato'pi na tAvadapavargaprAptiH saMjAyate yAvajIvAjIvAkhilavastuparichedarUpaM kevalajJAnaM notpannamiti / tasmAjjJAnameva pradhAnamai hikAmuSmika phalaprAptikAraNamiti sthitam / iti // jo uvaeso so garna pAmaM ti / ityevamuktena nyAyena ya upadezo jJAnaprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma jJAnanaya ityarthaH / zrAyaM ca jJAnavacana kriyArUpe'sminnadhyayane jJAnarUpamevedamicchati jJAnAtmakatvAdasya vacanakriye tu tatkAryatvAttadAyattatvAnnecchati / guNanUte cechati iti gAthArthaH / ukto jJAnanayaH / adhunA kriyAnayAvasarastaddarzanaM cedam / kriyaiva pradhAnamaihikAmuSmika phalaprAptikAraNaM yuktiyuktatvAttathA cAyamapyuktalakSaNAmeva svapakSasiddhaye gAyAmAha // sAyaM migirihayave, girihayavaM mi ceva mi // jazyavameva ii jo, uvaeso sonaTa nAmaM // 155 // vyAkhyA // asyAH kriyAnayadarzanAnusAreNa vyAkhyA | jJAte gRhItavye gRhItavye caiva arthe aihikAmuSmikaphalaprAtyarthinA yatitavyameva / na ya smAtpravRttyAdilakSaNa prayatnavyatirekeNa jJAnavato'pya jilaSitArthAvAptirdRzyate / tathA cAnyairapyuktam // kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam // yataH strIjakSyajogo tajjJAnAdduHkhito javet / tathAmuSmikaphalaprAptyarthinA kriyaiva kartavyA / tathA ca maunInpravacanamapyevameva sthitam / yata uktam // cezyakulagaNasaMghe, AyariyANaM ca pavayaNasue ya // sarvvasu vi teNa kathaM, tavasaMjamamudyamaM teNa // " itazcaitadevamaGgIkartavyam / yasmAttIrthakaragaNadharaiH kriyAvikalAnAM jJAnamapi phalamevoktam / tathAcAgama: "| subahuMpi sumahIyaM, kiM kAhI i calaNa vippamukkassa // dhassa jaha palittA, dIvasa sahassa koDI vi // " dRzya kriyAvikalatvAttasyetya niprAyaH / evaM tAvatkAyopaza 66 For Private Personal Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitIyAdhyayanam / mikaM cAritramaGgIkRtyoktam / cAritraM kriyetyanarthAntaram / dAyikamapyaGgIkRtya prakRSTaphalasAdhakatvaM tasyaivaM vijJeyam / yasmAdahato'pi nagavataH samutpannakevalajJAnasyApi na tAvanmuktyavAptiH saMjAyate yasmAdakhilakarmendhanAnalanUtA isvapaJcAkSaroccAraNamAtrakAlAvasthAyinI sarvasaMvararUpA cAritrakriyA naavaapteti| tasmAta kriyaiva pradhAnamai hi. kAmuSmikaphalaprAptikAraNamiti sthitam / iti / jo javaeso sopaNAmaM ti| iti evamuktanyAyena ya updeshH| kim / kriyAprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma kriyAnaya :tyrthH| ayaM ca jJAnavacanakriyArUpe'sminnadhyayane kriyaaruupmevedaamichti| tadAtmakatvAdasya jJAnavacane tu tadarthamupAdIyamAnatvAdapradhAnatvAnnechati / guNajUte celatIti gAthArthaH / uktaH kriyAnaya zvaM jJAnanaya kriyAnayasvarUpaM zrutvAviditatadaniprAyo vineyaH saMzayApannaH sannAha / kimatra tatvaM padaye'pi yuktisaMnavAdAcAryaH punarAha // savesi pi nayANaM, bahuvihavattavayaM nisAmettA // taM savanayavisujhaM, jaM caraNaguNahiTa sAha // 156 // vyAkhyA // athavA jJAna kriyAnayamataM pratyekamanidhAyAdhunA sthitapadamupadarzayannAha / savesi pi gAhA / sarveSAmiti mUlanayAnAmapizabdAttajhedAnAM ca avyA stikAyAdInAM bahuvidhavaktavyatAM sAmAnyameva vizeSA eva unnayameva vAnapeyamityAdirUpAmathavA nAmAdInAM nayAnAM kaH kaM sAdhumitItyAdirUpAM nizamya zrutvA tatsarvanaya vizuddhaM sarvanayasaMmataM vacanam / yaccaraNaguNa sthitaH saadhuH| yasmAt sarvanayA eva jAvaviSayaM nidepaminchantIti gaathaarthH| umapulphiyanidyuttI, samAsa vanniyA vinAsAe // jiNa cauddasapuvI vireNa kahayaMti se ahN|| 156 // sumapulphiyaniyuttI sNmttaa| umapuphiyagAhA sugamA // ityAcAryazrIharijaprasUri viracitAyAM dazavaikAlikaTIkAyAM sumapuSpakAdhyayana samAptam // 1 // vyAkhyAyAdhyayanamidaM, prAptaM yatkuzala miha mayA kiMcit // sarmalAjamakhilaM lajatAM javyo janastena // 1 // atha zrAmaNyapUrvakAdhyayanam // 2 // . kahaM nu kudyA sAmAmaM, jo kAme na nivArae / pae pae visIdaMto, saMkappassa vsNg||1|| (avcuuriH)|| atha dvitIyAdhyayanam |nu depe| yathA kathaM nu sa rAjA yo na radati / evaM kathaM nu kuryAbAmaNyaM yaH kAmAnna nivArayati / kimiti na karoti / tatra hetumAha / pade pade viSIdan saMkalpasya vazaM gtH| kAmAnivAraNenendriyAdyaparAdhapadA Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. pekSyA pade pade viSIdanAtsaMkalpasya vshNgttvaat|aprshsto'dhyvsaayH saMkalpaH // 1 // ___ (artha) atha dvitiiyaadhyyn|puurvokt adhyayanamAM dharmaprazaMsA kahI, tethI dharma je , te jinazAsanamAMja be,ema sijha thayu. evA dharmaupara saddahaNA rAkhIne jemaNe cAritra lI, be, evA navA dIkSA lIdhelA adhIrA sAdhulone jinAmnAya viSe moha nahIM thavo jozye, mATeM sAdhuyeM dhRti (dhairya) rAkhavI ema dhairya rAkhavAno upadeza adhyayanamAM kasyo . kahyu be keH-"jassa dhiI tassa tavo, jassa tavo tassa sA gaI sulahA // je adhizmaMta purisA, tavo vi khalu 'vaho tesiM // 1 // " iti / evA saMbaMdhazrI prApta thayelA zrA adhyayananuM nAma 'zrAmaNyapUrvaka' evaM be, teno arthaH-'zrAmyaMtIti zramaNAH, teSAM jAvaH zrAmaNyaM tasya pUrvaM zrAmaNyapUrvaM tadeva zrAmaNyapUrvakam je tapAdi zrama kare be, te zramaNa arthAt sAdhu jANavA. temano je dharma te zrAmaNya jANavU. tenuM je pUrva kAraNa te dhRti (dhairya) jANavI. tenuM pratipAdana jemAM kareluM , te adhyayanane paNa zrAmaNyapUrvaka adhyayana kahiyeM. have adhyayananA prathama sUtramA sAdhuyeM vastrAdika avyakAma tathA nogechArUpa jAvakAma avazya varjavavA jozye, te kahe . (jo ke0) yaH eTale je puruSa (kAme ke0) kAmAn eTale vyatnAvarUpa be prakAranA kAmane (na nivArae ke0) na nivArayati / eTale tyAga karato nathI. te puruSa, kAmatyAga na kasyAthI (pae yae ke ) pade pade eTale pagale pegale (visIaMto ke) viSIdan eTale viSayaparigrahathI vikhavAda pAmato thako, ane ( saMkappassa ke0) saMkalpasya eTale aprApta viSanI prAptIne vAste aprazasta adhyavasAyarUpa saMkalpane (vasaM ga ke0) vasaMgataH eTale vaza thayo thako (sAmannaM ke0) zrAmaNyaM eTale cAritrane (kahaM nu ke0) kathaM nu e. Tale kayA prakAreM (kujA ke0) kuryAt, pAlayet eTale pAlaze. zahAM khAtAno dRSTAMta jANavo // 1 // (dIpikA) prathamAdhyayane dharmaprazaMsA uktA sA ca ihaiva jinazAsane iha tu adhyayane jinazAsaneGgIkRte sati mA nUt navadIkSitasya saMyame'dhRtirato dhRtimatA nAvyamityetaducyate ityanena saMbandhena AyAtamidamadhyayanaM vyAkhyAyate / kathaM kena prakAreNa / nu iti depe / yathA kathaM nu sa rAjA yo na rakSati prajAm / kathaM nu sa vaiyAkaraNo yo'pazabdaM pryungkte| kuryAt zrAmaNyaM zramaNanAvam / yaH kAmAn na nivArayati / kAraNamAha / zrAmaNyasyAkaraNe pade pade sthAne sthAne viSIdan viSAdaM prApnuvan saMkalpasya vazaM gataH / na kevalamayamadhikRtasUtroktaH yathokazrAmaNyAjAvena zra Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G3 dazavaikAlike vitIyAdhyayanam / zramaNaH kiMtu AjIvikA dilAvena prabajitaH saMkliSTacitto vyakriyAM kurvannapya. zramaNa eva // 1 // (TIkA ) vyAkhyAtaM ghumapuSpikAdhyayanamadhunA zrAmaNyapUrvakAkhyamArajyate / asya caaymnisNbndhH| zhAnantarAdhyayane dharmaprazaMsoktA / sA cehaiva jinazAsana iti / iha tu tadanyupagame sati mA nUda ninavapravrajitasyAdhRteH saMmoha ityato dhRtimatA na. vitavyamityetaphucyate / uktaM ca " // jassa ghiI tassa tavo, jassa tavo tassa suggaI sulanA // je adhizmaMta purisA, tavo vi khalu pukhaho tesiM // " anenaa|nsNbndhenaayaatsyaasyaadhyynsy catvAryanuyogahArANi pUrvavannavaraM nAmavadadhyayana viSayatvAmupakramAdidhArakalApasya vyAptiprAdhAnyato nAma niSpannaM nidepamanidhitsurAha niyuktikAraH // sAmannapuvagassa u, nikevo hoza nAmanipphanno // sAmannassa canako, terasago puvayassa jave // 157 // vyAkhyA // zrAmyatIti zramaNaH / zrAmyati tapasyati / tanAvaH zrAmaNyaM tasya pUrvaM kAraNaM zrAmaNyapUrvaM tadeva zrAmaNyapUrvakamiti / saMjJAyAM kan / zrAmaNyakAraNaM ca vRtistanmUlatvAttasya / tatpratipAdakaM cedamadhyayanamiti nAvArthaH / ataH zrAmaNyapUrvakasya tu nidepo navati nAmaniSpannaH / ko'sAvanyasyAzrutatvAnnAmaNyapUrvakamityayameva / tuzabdaH sAmAnyavizeSavannAmavizeSaNArthaH / zrAmaNyapUrvakamiti saamaanym|shraamnnyN pUrva ceti vishessH|tthaa caah|shraamnnysy catukakastrayodazakaH pUrvakasya nave nikSepa iti gaathaarthH| nikSepameva vivRNoti // samaNassa u nikevo, caukaLa hoza ANupuvIe // dave sarIrajavilaM, nAveNa u saMja samaNo // 157 // vyAkhyA // zramaNasya tu| tuzabdo'nyeSAM ca maGgalAdInAmiha tu zramaNenAdhikAra iti vizeSaNArthaH / nidepazcaturvidho navatyAnupUrvyA nAmAdikrameNa / nAmasthApane pUrvavat / avyazramaNo vidhA / Agamato noAgamatazca / Agamato jhAtAnupayuktaH / noAgamatastu izarIrajavyazarIrataghyatirikto'jilApannedena ghumavadavaseyastaM cAnenopalakSyati / dave sarIrajavi tti / nAvazramaNo'pi vividha eva / Agamato jnyaatopyuktH| novAgamatastu cAritrapariNAmavAn ytiH| tathA cAha / jAvatastu saMyataH zramaNa iti gaathaarthH| asyaiva svarUpamAha // jaha mama na piyaM ukaM, jANiya emeva sabajIvANaM // na haNa na haNAvaz ya, samamaNaI teNa so samajo // 15e // vyAkhyA // yathA mama na priyaM puHkhaM pratikUlatvAjjJAtvaivameva sarvajIvAnAM phuHkhapratikUlatvam na hanti svayaM, na ghAtayatyanyaiH / ca zabdAd mantaM ca nAnumanyate anyam / ityanena prakAreNa samam aNati tulyaM gati --yataste Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 rAya dhanapatasiMgha baDhAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. nAso zramaNa iti gAthArthaH // nahi ya si ko veso, piTha va savesu ceva jIvesu // eeNa ho samaNo, eso anno vi padyA // 160 // vyAkhyA // nAsti ca si tasya kazcid dveSyaH priyo vA sarveSveva jIveSu tulyamanastvAt / etena navati samamanAH / samaM mano'syeti samamanAH / eSo'nyopi paryAya iti gAthArthaH // to samaNo ja sumaNo, nAveNa ya ja na ho pAvamaNo // sayaNe ya jaNe ya samo, samo u mANAvamANesu // 161 // vyAkhyA // tataH zramaNo yadi sumanAH / avyaM manaH pratItya nAvena ca yadi na javati pApamanAH / etatphalameva darzayati / svajane ca jane ca samaH / samazca mAnApamAnayoriti gAthArthaH // uragagirijalaNasAgara-nahayalatarugaNasamo ya jo hoI // namaramigadharaNijalaruha-ravipavaNasamo ya u samaNo // 162 // vyAkhyA // uragasamaH parakRtavilanivAsitvAdAhArAnAsvAdanAtsaMyamaikadRSTitvAcca / girisamaH parISahapavanAkampyatvAt / jvalanasamastapastejaHpradhAnatvAt / tRNAdiSviva sUtrArtheSvatRpteH / eSaNIyAzanAdau vA vizeSapravRtteriti / sAgarasamo gamnIratvAjjhAnAdiratnAkaratvAtsvamaryAdAnatikramAca / nanastalasamaH sarvatra nirAlambanatvAt / tarugaNasamaH apavargaphalArthisattvazakunAlayatvAt vAsIcandanakarUpatvAcca / jamarasamaH aniyatavRttitvAt / mRgasamaH saMsArajayochinnatvAt / dharaNisamaH sarvakhedasahiSNutvAt / jalaruhasamaH kAmanogobhavatve'pi paGkajalAnyAmiva tadUrdhvavRtteH / ravisamaH dharmAstikAyAdilokamadhikRtya vizeSeNa prakAzakatvAt / pavanasamaH apratibajhavihAritvAt / zvamuragAdisamazca yato navati / tataH zramaNa iti gAthArthaH // visatiNisavAyavaMjula-kaNiyAruppalasameNa samaNeNa // namaruMkurunaDakukuDa-adAgasameNa hoyacaM // 163 // // vyAkhyA // zramaNena viSasamena navitavyaM nAvataH sarvarasAnupAtitvamadhikRtya / tathA tinizasamena mAnaparityAgato nazreNa / vAtasameneti pUrvavat / vaz2ulo vetasastatsamena krodhAdiviSAninUtajIvAnAM tadapanayanena / evaM hi zrUyate kila vetasamavApya nirviSA navanti sarpA iti / karNikArasameneti / tatpuSpavatprakaTena azucigandhApekSayA ca nirgandheneti / utpalasadRzena prakRtidhavalatayA sugandhitvena ca / jamarasameneti pUrvavat / unphurusamena upayuktadezakAlacAritayA / naTasamena teSu teSu prayojaneSu tattadveSakaraNena / kurkuTasamena saMvinAgazIlatayA / sa hi kila prAptamAhAraM pAdena vikSipyAnyaiH saha juta iti / Adarzasamena nirmalatayA taruNAdyanuvRttipratibimbanAvena ca // uktaM ca " // taruNaM mi ho taruNo, thero therehiM Daharae uharo // addA viva rUvaM, aNuyattaz jassa jaM zIlaM // " evaMjUtena zramaNena navita Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyAdhyayanam / ChA vyamiti gAthArthaH / iyaM kila gAthA jinnakartRkI // chAtaH pavanAdiSu na punaruktadoSa iti / sAMprataM tattvadaparyAyairvyAkhyeti nyAyAdhUmaNasyaiva paryAyazabdAna nidhisurAha // as aNagAre, pAsaMDe caragatAvase nikU // parivAiye ya samaNe, niggaMthe saMjae mute // 164 // vyAkhyA // prakarSeNa trajito gataH pratrajitaH / Ara 1 parigrahAditi gamyate / agAraM gRhaM tadasyAstItyagAro gRhI / na agAro'nagAraH / vyAvagRharahita ityarthaH / pAkhaekaM vrataM tadasyAstIti pAkhaekI / uktaM ca " // pAkhaeka vratamityAhustadyasyAstyamalaM juvi // sa pAkhaekI vadantyanye, karmapAzAdvinirgataH // " caratIti carakastapa iti gamyate / tapo'syAstIti tApasaH / nikSaNazIlo nikuH / nitti vASTaprakAraM karmeti nikSuH / pari samantAtpApavarjanena - jati gacchatIti parivrAjakaH / caH samuccaye / zramaNaH pUrvavat / nirgato granthAnnirgranthaH bAhyAjyantaragrantharahita ityarthaH / samekI jAvenAhiMsAdiSu yataH prayatnavAn saMyataH / mukto bAhyAbhyantareNa granthenaiveti gAthArthaH // tinne tAI davie, muNIya khaMte ya daMtavirae ya // lUhe tIrahe vi ya, havaMti samaNassa nAmAI // 165 // vyAkhyA // tIrNavAMstIrNaH saMsAramiti gamyate / trAyata iti trAtA dhakathA dinA saMsAraduHkhenya iti jAvaH / rAgAdinAvara hitatvAddravyam / dravati gachati tAMstAn jJAnAdiprakArAniti dravyam / muniH pUrvavat / caH samuccaye / dAmyatIti zAntaH krodhavijayI / evamindriyAdidamanAddAntaH / virataH prANAtipAtAdinivRttaH / snehaparityAgADUH / tIreNArtho'syeti tIrArthI / saMsArasyeti gamyate / tIrastho vA samyaktvAdiprApteH saMsAraparimANAt / etAni javanti zramaNasya nAmAni nidhAnAnIti gAthArthaH / nirUpitaH zramaNazabdaH / adhunA pUrvazabdazcintyate / asya ca trayodazavidho nikSepaH / tathA cAha // NAmaM vavaNA davie, khette kAle disi jAvakhette ya // pannagapuvavatU, pAhuDA pAhuDe jAve // 166 // // vyAkhyA // nAmasthApane kule / dravyapUrvamaGkarAddIjaM danaH kSIraM phANitAsa ityAdi / trapUrvaM yavakSetrAlA vikSetraM tatpUrvakatvAttasya / apekSayA cAnyathApyadoSaH / kAlapUrva pUrvaH kAlaH zaradaH prAvRda, rajanyA divasa ityAdi / yAvalikAyA vA samaya ityAdi / dikpUrvaM pUrvA digiyaM ca rucakApekSayA / tApakSetrapUrvamAdityodayamadhikRtya yatra yA pUrvA dikU / uktaM ca " jassa jarja yadicco, udeza sA tassa hoi putra disA ||" ityAdi / prajJApakapUrvaM prajJApakaM pratItya pUrvA dikU / yadajimukha evAsau saiva pUrvA / pUrvapUrvaM caturdazAnAM pUrvANAmAdyaM tacca utpAdapUrvam / evaM vastuprAnRtAtiprAnRteSvapi yojanIyam / apratyakSasvarUpANi caitAni / jAvapUrvamAdyo jAvaH sa For Private Personal Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. caudayika iti gAthArthaH / ukto nAmaniSpanno nikSepaH / sAMprataM sUtrAlApakanipanna nidepasyAvasaraH / ityAdi vacaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam tacce dam / kahaM nu kujA ityAdi / iha ca saMhitAdikrameNa pratisUtraM vyAkhyAne granthagaurava miti tatparijJAnanibandhanaM nAvArthamAtramucyate / tatrApi katyahaM kadAhaM kathamahamityAdyadRzyapAntaraparityAgena dRzyaM vyaakhyaayte| kathaM nu kuryAdbrAmaNyaM yaH kAmAnna nivArayati / kathaM kena prakAreNa / nu depe| yathA kathaM nu sa rAjA yo na radati / kathaM nu sa vaiyAkaraNo yo'pazabdAn prayuGkte / evaM kathaM nu kuryAdrAmaNyaM zramaNanAvaM yaH kAmAn na nivArayati na pratiSedhate / kimiti na karoti / tatra " nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vijaktInAM prAyo darzanam" iti vacanAt / kAraNamAha / pade pade viSIdan saMkapasya vazaM gataH / kAmAnivAraNenenDiyAdyaparAdhapadApekSayA pade pade viSIdanAsaMkalpasya vazaMgatatvAt / aprazastAdhyavasAyaH saMkalpaH / iti sUtrasamAsArthaH / avayavArthaM tu sUtrasparza niryuktyA pratipAdayati / tatrApi zeSapadArthAn parityajya kAmapadArthasya heyatayopayogitvAtsvarUpamAha // nAmaMgvaNAkAmA, davakAmA ya nAvakAmA ya // eso khalu kAmANaM, nikevo canaviho ho|| 167 // vyAkhyA // nAmasthApanAkAmA ityatra kAmazabdaH pratyekamanisaMbadhyate / avyakAmAzca nAvakAmAzca / cazabdo svagatAnekannedasamuccayArthI / eSa khalu kAmAnAM nidepazcaturvidho navatIti gaathaarthH| tatra nAmasthApane kupmatvAdanAdRtya avyakAmAn pratipAdayannAha // sadarasarUvagaMdhaphAsA udayaMkarA ya je davA // suvihA ya nAvakAmA, ilAkAmA mayaNakAmA // 167 // vyAkhyA // zabdarasarUpagandhasparzAH / mohodayAninUtaiH sattvaiH kAmyanta iti kAmAH / mohodayakArINi ca yAni vyANi saMghATakavikaTamAMsAdIni / tAnyapi madanakAmAkhyanAvakAmahetutvAvyakAmA iti / nAvakAmAnAha / vividhAzca hiprakArAzca nAvakAmA nAkAmA madanakAmAzca / tatraiSaNa miThA saiva cittAnilASarUpatvAtkAmA zchAkAmAH / madayatIti madanaH citte mohodayaH sa eva kAmapravRttihetutvAtkAmA madanakAmA iti gAthArthaH / zchAkAmAn pratipAdayati // zchA pasabamapasa-bigA ya mayaNaM mi ceya uvauMgo // teNa higAro tassa u, vayaMti dhIrA niruttamiNaM // 16e // vyAkhyA // zchA prazastA aprazastA ca / anusvaaro'laadnnikH| mukhasukhocAraNArthaH / tatra prazastA dharmeDA modelA / aprazastA yuddhelA raajyetthaa| uktA shchaakaamaaH| madanakAmAnAha / madana ityupalakSaNArthatvAnmadanakAme niruupye| ko'sAvityata Aha / vedopayogaH vedyata iti vedaH strIvedAdista'payogastahipA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 dazavaikAlike hitIyAdhyayanam / kAnunavanam / taghyApAra ztyanye / yathA strI vedodayena puruSaM prArthayata ityAdi / tenAdhikAra iti madanakAmena / zeSA uccAritasadRzA iti prarUpitAstasya tu madana- . kAmasya vadanti dhIrAstIrthakaragaNadharA niruktamidaM vadayamANalakSaNamiti gAthArthaH // visayasuhesu pasalaM, abuhajaNakAmarAgapaDibakaM // ukAmayaMti jIvaM, dhammAI teNa te kAmA // 170 // vyAkhyA // viSIdantyAvadhyante eteSu prANina iti viSayAH zabdAdayaH tenyaH sukhAni teSu prasaktaH AsaktastaM jIvamiti yogaH / sa eva viziSyate / abudho'vipazcijAnaH parijano yasya sa abuddhajanastamakalyANa mitrprijnmityrthH| anena bAhyaM viSayasukhaprasaktihetumAha / kAmarAgapratibajhamiti / kAmA madanakAmAstenyo rAgA viSayAniSvaGgAstaiH pratibako vyAptastam / anena tvAntaraM viSayasukhaprasaktihetumAha / tatazcAbudhajanatvAtkAmarAgapratibakatvAcca viSayasukheSu prasaktamiti jaavH| kim / niruktavaicitryAdAha / tatpratyanIkatvAmukrAmayantyapanayanti jIvamanantara vizeSitam / kuto dharmAt / yattadonityAnisaMbandhAt / yena kAraNena tena sAmAnyenaiva kAmarAgAH kAmA iti gaathaarthH| anye paThanti / ukAmayanti yasmAditi / atra cAbudhajana eva vishessyH| zeSaM pUrvavat // annaM pi ya se nAmaM, kAmA rogatti paMDiyA biMti // kAme pabemANo, roge paDe khalu jaMtU // 171 // vyAkhyA // anyadapi caiSAM kAmAnAM nAma / kinUtamityAha / kAmA rogA iti evaM parimatA bruvate / kimityetadevamata Aha / kAmAnprArthayamAno'nilaSan rogAnprArthayate khalu jantustapatvAdeva kAraNe kAryopacArAditi gaathaarthH| zvaM pUrvArdhe sUtrasparzaniyuktimanidhAyAdhunottarArdhe padAvayavamadhikRtyAha // NAmapayaM ThavaNapayaM, davapayaM ceva hoza nAvapayaM // ekekaM pi ya etto, NegavihaM hoza nAyavaM // 12 // vyAkhyA // nAmapadaM sthApanApadaM avyapadaM caiva javati jAvapadam / ekaikamapi cAta etenyo'nekavidhaM navati jJAtavyamiti gAthArthaH / avayayArthaM tu nAmasthApane kummatvAdanAdRtya vyapadamanidhitsurAha // zrAhimaukinnaM, umedhaM pIlimaM ca raMgaM ca // gaMthimapUrimaveDhima-vAzmasaMghAzmaM bedyaM // 173 // vyAkhyA // AkohimaM jahA rUva hehA vi uvariM pi muhaM kAUNa AjaDijatti / utkIrNaM zilAdiSu naamkaadi| tahA bajalAdipupphasaMgaNANi ciskadamayapaDibiMbagANi kArya pvNti| ta tesu vagdhArittA mayaNaM buppatti / ta mayaNamayA pupphA havaMti / etaphupaneyam / pIDAvacca saMveSTitavastrajaGgAvalIrUpaM rattAvayavachavi vicittarUvaM raGgaM / caH smuccye| grathitaM maalaadi| veSTimaM puSpamayamukuTarUpam / cikadamayaM kuzimakArUpam / aNegabidaM puSphathAmaM pUrimaM / vAtavyaM kurvidai. vastra vinirmitamazvAdi / saMghAtyaM kaMcukAdi / DeyaM patrachedyAdi / padatA cAsya padyate Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada nAga tetAlIsa-(43)-mA. 'nenetyarthayogAt / vyatA ca taDpatvAditi gAthArthaH / uktaM avyapadamadhunA nAvapadamAha // nAvapayaM pi ya suvihaM, avarAhapayaM ca no ya avraahN|| noavarAhaM uvihaM ,mAjaga nomAugaM ceva ||17||vyaakhyaa // nAvapadamapi ca vividham / daividhyameva darzayati / aparAdhahetunUtaM padamaparAdhapadaminchiyAdi vastu / cazabdaH svagatAnekanedasamuccayArthaH / NoavarAhaM ti / cazabdasya vyavahitopanyAsAnnoaparAdhapadaM c| caH pUrvavat / noaparAdhamiti / noaparAdhapadaM vividham / mAuanomAnthaM ceva tti / mAtRkApadaM nomAtRkApadaM ca / tatra mAtRkApadaM mAtRkAdarANi / mAtRkAnUtaM vA padaM mAtRkApadam / yathA dRSTivAde " uppanne vA" ityAdi / nomAtRkApadaM tvanantaragAthayA vakSyatIti gAthArthaH // nomAnagaM pichavihaM, gahiyaM ca paznayaM ca boDavaM // gahiyaM cauppayAraM, pannagaM hoza aNega vihaM // 175 // vyAkhyA // nomAjayaM pitti / nomAtRkApadamapi vividham / kathamityAha / grathitaM ca prakIrNakaM ca bokavyam / grathitaM racitaM vajhamityanarthAntaram / ato'nyatprakIrNakaM prakIrNakakathopayogijhAnapadamityarthaH / grathitaM catuHprakAraM gadyAdinedAt / prakIrNakaM navatyanekavidhamuktalakSaNatvAdeveti gAthArthaH / grathitama nidhAtukAma Aha // gadyaM padyaM geyaM, cunnaM ca canavihaM u gahiyapayaM // tisamuhANaM savaM, zha baeNti salakaNA kshnno||176||vyaakhyaa|| gadyaM padyaM geyaM caurNaM ca caturvidhameva grathitapadam / enireva prakArairgrathanAt / etacca trinyo dhamArthakAmenyaH samubAnaM tahiSayatvenotpattirasyeti trisamubAnaM sarvaM niravazeSam / Aha / evaM modasamubAnasya gadyAderanAvaprasaGgaH / na, tasya dharmasamuchAna evAnta vAt / dharmakAryatvAdeva modasyeti / laukikapadaladaNamevaitadityanye / atastrisamubAnaM sarvam 2 evaM bruvate salakSaNA lakSaNAH kavaya iti gAthArthaH / gadyalakSaNamAha // mahuraM hejanijuttaM, gahiyamapAyaM virAmasaMjuttaM // aparimiyaM cavasANe, kavaM gacaM ti nAyavaM // 17 // vyAkhyA // madhuraM sUtrArthonayaiH zravyam / hetu niyuktaM soppttikm| grathitaM bddhmaanupuurvyaa| apAdaM viziSTabandoracanAyogAtpAdavarjitam / virAmo'vasAnaM tatsaMyuktamarthato na tu pAThataH ityeke // jahA jinnvrpaadaarviNdsNdaannijrunnimmlsshssevmaadi| asamANi na cihatti / yativizeSasaMyuktam anye / aparimitaM cAvasAne bRhanavatItyeke / anye tvaparimitameva navati bRhadityarthaH / avasAne mRSu paThyata iti zeSaH / kAvyaM gadyamityevaMprakAraM jJAtavyamiti gAthArthaH / zradhunA padyamAha // payaM tu hoi tivihaM, samamaphasamaM ca nAma visamaM ca // pAehiM akarehiM ya, eva vihalU kaI beMti // 17 // vyAkhyA // pdym| . tu zabdo vizeSaNArthaH / navati trividhaM triprakAraM samamardhasamaM ca nAma viSamaM ca / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitIyAdhyayanam / nae kaiH smmityaadi| atrAha / pAdairadaraizca / paadaishctuHpaadaadijirdrairulghuniH| anye tu vyAcakSate / samaM yatra caturvapi pAdeSu samAnyavarANi / ardhasamaM yatra prathamatRtIya- , yorSitIyacaturthayozca samAnyavarANi / viSamaM tu sarvapAdeSveva viSamAdaramityevaM vidhijJAzcandaHprakArajJAH kavayo bruvata iti gaathaarthH| adhunA geyamAha // taMtisamaM tAlasamaM, valasamaM gahasamaM layasamaM ca // kavaM tu hoza geyaM ,paMcavihaM gIyasannAe // 17 // vyAkhyA // tantrIsamaM tAlasamaM varNasamaM grahasamaM layasamaM ca kAvyaM tu javati / tuzabdo'vadhAraNArtha ev| gIyata iti geyaM paJcavidhamuktairvidhimirgItasaMjJAyAM geyaakhyaayaam| tatra tantrIsamaM vINAdi tantrIzabdena tulyaM militaM ca / evaM tAlAdiSvapi yojanIyam / navaraM tAlA hstgmaaH| varNA niSAdapaJcamAdayaH / grahA utdepAH prAramnarajasavizeSA ityanye / layAH tntriisvnvishessaaH| taba kila koNaeNa taMtI bipp| ta pahehi annumvidy| taba alAriso saro umeza / so layo ti gAthArthaH / sAMprataM caurNa padamAha // alabahulaM mahalaM, heunivAu~vasaggagaMjIraM // bahupAyamavochinnaM, gamaNayasujhaM ca cunnapayaM // 10 // noavarAhapayaM gayaM // vyAkhyA // artho bahulo yasmiMstadarthabahulam // kacitpravRttiH kvacidapravRttiH kvacihilASA kacidanyadeva // vidhervidhAnaM bahudhA samIkSya caturvidhaM bAhulakaM vadanti // tatazcainiH prakArairbahvartham / mahAn pradhAno heyopAdeyapratipAdakatvenArtho yasmiMstanmahArtham / hetunipAtopasagaiMganIram / tatrAnyathAnupapattilakSaNo hetuH| yathA madIyo'yamazvo viziSTacihnopalakSitatvAt / cavAkhalvAdayo nipAtAH / paryutasamavAdaya upsrgaaH| ejiragAdham / bahupAdamaparimitapAdam / avyavachinnaM zlokavadhirAmarahitam / gamanayaiH zuddham / gamAstadakSaroccAraNapravaNA jinnArthAH / yathA zha khabu bajIvaNiyA , kayarA khalu sA jIvaNiyA // ityAdi / nayA naigamAdayaH pratItAH / turvdhaarnne| gamanayazuchameva / caurNa padaM brahmacaryAdhyayanapadavaditi gAthArthaH / uktaM grathitaM prakIrNakaM lokAdavaseyam / uktaM noaparAdhapadamadhunA aparAdhapadamAha // iMdiyavisayakasAyA, parIsahA veyaNA ya uvasaggA // ee avarAhapayA, jaba visIyaMti ummehA // 11 // vyAkhyA / iMjiyANi sparzanAdIni / viSayAH sparzAdayaH / kaSAyAH krodhAdayaH / zanjiyANi cetyaadichnchH| parISahAH kutpipAsAdayaH / vedanA ashaataanujvlkssnnaaH| upasargA divyAdayaH / etAnyaparAdhapadAni mokSamArga pratyaparAdhasthAnAni / yatra yeSvinchiyAdiSu satsu viSIdanti zrAbadhyante / kiM sarva eva / netyAha / umeMdhasaH dubakavat / kRtinastu ejireva kAraNajUtaiH saMsArakAntAraM tarantIti gAthArthaH / kukhakastu pade pade viSIdan saMkalpasya vazaM gtH| ko'sau khulau ti / kahA Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ela rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. NayaM / kuMkaNa jahA ego khaMto saputto pavaLa / so ya cevaDha tassa azva ko| sIyamANo ya jnn| khaMtA Na sakemi aNuvAhaNo hiMDilaM / aNukaMpAe khaMteNa dilA uvAhaNA / tAhe jaNa / uvaritalA sIeNa phuTuMti / khavitA se kyaa| puNo jaNa / sIsaM me azva Dalara / tAhe sIsavAriyA se aNumAyA / tAhe jnn| Na sakemi likaM hiMDilaM / to se pamisae hiyassa thANe / evaM Na tarAmi khaMta nUmIe suvichN| tAhe saMthAro se aNumAu~ / puNo jaNa / Na tarAmi khaMta loyaM kAuM / to khureNa paki dhiyaM / tAhe jaNa / anhANayaM na sakemi / tarDa se phAsuyapANaeNa kappo didyaz / AyariyapAuggaM vajuyalayaM dhippaz / evaM jaM jaM naNa taM taM so khaMto NehapaDibako tassaNujANa / evaM kAle gaThamANe panaNi / na tarAmi avirayayAe viNA anilaM khaMtatti / tAhe khaMto jnn| saDho ajogo tti kAUNa paDisayA NippheDi / kammaM kAlaM Na yANez / ayANaMto baNasaMkhaDIe dhaNiM kAUM ajimeNa marcha / visayavisaTTo marilaM mahiso AyAu~ vaahidy| so ya khaMto sAmalapariyAgaM pAleUNa zrAjarakaye kAlaga devesu uvvlo| uhiM pgNj| hiNA AnoeUNa taM cevayaM puvaNedeNaM tesiM gAhANaM haba kinn| venaviyannaMmIe joeza vAheza ya garugaM taM / ataraMto voDhuM tottaeNa viMdhelaM naNa Na tarAmi khaMtA nikaM hiMDilaM / evaM nUmIe sayaNaM loyaM kAlaM evaM tANi vayapANi savANi uccAre jAva avirayayAe viNA na tarAmi khaMtatti / tAhe evaM naNaMtassa tassa mahisassa zmaM cittaM jAyaM kahaM erisaM vakaM suzaM ti| tAhe IhApUhamaggaNagavesaNaM kre| evaM ciMtayaMtassa tassa jAIsaraNaM smuppnn| deveNa uhI puttaa| saMbujho pachA jattaM paJcarakAzttA devalogaM garcha / evaM pae pae visIdaMto saMkappassa vasaM gh| jamhA esa doso tamhA ahArasasIlaMgasahassANaM sAraNANimittaM ee avarAhapae vodya / tathA cAha // ahArasaja sahassA, sIlaMgANaM jiNehiM pannattA // tesi paDirakaNA, zravarAhapae u vadyecA // 12 // vyAkhyA // aSTAdazasahasrANi / turavadhAraNe / aSTAdazaiva zIlaM nAvasamAdhilakSaNaM tasyAGgAni nedAH kAraNAni vA / zIlAGgAni teSAM jinaiH prAnirUpitazabdAthaiH prajJatAni prarUpitAni / teSAM zIlAGgAnAM parirakSaNArtha parirakSaNa nimittamaparAdhapadAni prAgnirUpitakharUpAni varjayejAhyAditi gAthArthaH / sAMprataM zIlAgasahastrapratipAdanopAyacUtamidaM gAthAsUtramAha // joe karaNe sannA, iMdiyanomA samaNadhamme ya // sIlaMgasahassANaM, ahArasagassa nipphattI // 13 // sAmannapuvayaniyuttI saMmattA // 2 // vyAkhyA // taba tAva jogo tiviho kAeNa vAyAe maNeNaM ti / karaNaM tivihaM kayaM kAriyaM aNumo Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitiiyaadhyynm| e zyAsamA clbihaa|tN jhaa|thaahaarsmaa jayasamA mehuNasamA prigghsmaa|iNdie paMcAtaM jahA / soIdie. carkidie, ghANiM die, jipriMdie, phAsiMdie / puDhavikAyAzyA paMcAbediyA jAva pNciNdiyaa| ajIvanikAyapaMcamA / samaNadhammo dsviho| taM jahA / khaMtI, muttI,ajave madave lAghave sacce tave saMjame ya AkiMcaNiyA baMjaceravAse esA gaNaparUvaNA / zyANiM ahArasaNhaM sIlaMgasahassANaM smukittnnaa| kAeNaM na karemi / zrAhArasannApaDivirae soiMdiyaparisaMvuDe puDhavikAyasamAraMjapaDivirae khNtisNpjutte| esa paDhamo gamaH / zyANiM birtha namaH / kAraNaM Na karemi / AhArasalApaDivirae soiMdiyaparisaMvuDe puDha vikAyasamAraMjapaDivirae muttisNpjutte| esa viLa gama / zyANiM tazya / evaM eeNa kameNa jAva dasamo gmuu| baMjacerasaMpautto esa dasama gama / ee dasa gamA puDhavikAyasaMjamaM amuMcamANeNa lhaa| evaM AjakAeNa vi dasa cev| evaM jAva tejakAeNa vi dasa evaM jAva ajIvakAeNa vi dasa / evameyaM aNUNaM sayaM gamagANaM sodiyasaMvumaM amuMcamANeNa laI / evaM cakiMdieNa vi syN| ghANiM dieNa vi syN| jipniMdieNa vi syN| phAsiM dieNa vi sayaM / evameyANi paMca gamasayANi / thAhArasamApaDivirayamamuMcamANeNaM lahANi / evaM jayasamAe vi paMca sayANi / mehuNasamAe vi paMcasayANi pariggahasamAe vi paMcasayANi / evameyANi vIsaM gamasayANi / Na karemi amuMcamANeNa lajhANi / evaM Na kAravemi tti vIsaM sayANi / karaMtaM pi annaM na samaNujANAmi ti vIsaM sayANi / evameyANi sahassANi kAyaM amuMcamANeNa lajhANi / evaM vAyAe vi basahassANi / evaM maNeNa vi basahassANi / evametena prakAreNa zIlAGgasahasrANAmaSTAdazakasya niSpattirbhavatIti gAthArthaH / na kevalamayamadhikRtasUtroktaH uktvtraamnnyaakrnnaadshrmnnH| kiMvAjIvikA dinayapravrajitaH saMkliSTacitto vyakriyAM kurvannapyazramaNa evAtyAgyeva / katham / yata thAha sUtrakAraH vagaMdhamityAdi sUtram / vabagaMdhamalaMkAra, bIsayapANi ya // abaMdA je na muMjaMti, na se cAza tti vuccaz // // (zravacUriH) cInAMzukAdi koSTapuTAdi kaTakAdi / anukhAro'lAdaNikaH / paryaGkAdIni / cazabdAdAsanAdigrahaH // AtmanchandohitA rogaadyaayttaaH| na juJjate nAsevante / bahuvacanoddeze'pyekavacana nirdezo vicitrtvaatsuutrgteH||2|| (artha.) zrA gAthAmAM kahelI vastune je rogAjijUtacAritriyo na jogave te cAritriyA nahi. te kahe . (abaMdA ke0 ) abaMdAH eTale rogAdikathI viSaye Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgrar3ha nAga tetAlIsa (43) - mA. varahita evA kA (je ke0 ) ye eTale je puruSoM (vanugaMdhamalaMkAraM ke0 ) vastra - gaMdhAlaMkAraM eTale paTTA di vastra, caMdanakalkA di gaMdha, mukuTAdi alaMkAra (ivI ke0 ) striyaH eTale kAmarUpadezodbhava aneka prakAranI striyo, ( sayaNANi ya ke0 ) zayanAni ca eTale paryaMkA dika zayyA, ne cakArathI zrAsanAdika eTalA viSayone ( na juMjaMti ke0 ) na guMjate eTale jogavatA nathI. ( se ke0 ) saH eTale te purupa (cAi ti ke0 ) tyAgIti eTale sAdhu eve prakAreM (na uccai ke0 ) nocyate eTale kehavAto nathI. yahIM cANakya mahetAnI kathA jANavI // 2 // ( dIpikA ) yogya eva kathaM yata Aha / vastrANi cInAMzukAdIni gandhAH koSThapuTAdayaH / alaMkArAH kaTakAdayaH / anusvAro'lAkSaNikaH / striyo'nekaprakArAH / zayanAni paryaGkAdIni / cazabdAdAsanAdIni / etAni vastrAdIni / kim / andA asvavazAH ye kecana na bhuJjate na sevante / na sa tyAgI tyucyate na sa zramaNa iti / atra sUtragatervi citratvAihuvacane'pyekavacana nirdezaH // 2 // ( TIkA ) asya vyAkhyA | vastragandhAlaMkArA nityatra vastrANi cInAMzukada gandhAH koSThapuTAdayaH / alaMkArAH kaTakAdayaH / anusvAro'lAkSaNikaH / striyo'nekaprakArAH / zayanAni paryaGkAdIni / cazabda zrAsanAdyanuktasamuccayArthaH / etAni vastrAdIni / kim / zrandAH svavazA ye kecana na juJjate nAsevante / kiM bahuvacanoheze'pyekavacana nirdezaH / vicitratvAtsUtragaterviparyayazca bhavatyeveti kRtvA zrAha / nAsau tyAgI tyucyate subandhuvannAsau zramaNa iti sUtrArthaH / kaH punaH subandhurityatra kathAnakam / jayA do caMdagutte pihUDho / tayA tassa dAreNa niggacchaMtassa DuhiyA caMdagutte dihiM baMdhe / eyaM arakANayaM jahA zrAvassae jAva biMdusAro rAyA jArja / - dasaMti ya subaMdhU NAma zramacco / se cANakassa paTTe samAvaso / bihANi maggai | yA rAyANaM viveza / jai vi tumhe amhaM vittaM Na deha / tahA vi zramhe hiM tumha hiyaM vatvaM / jaNiyaM ca tumha mAyA cANakkeNa mAriyA / rannA dhAI puniyA | zramaM ti / kAraNaM pucayaM / keNa vi kAraNeNa raso ya sagAsaM cANakko Aga / jAva dihiM Na deI tAva cANakko ciMte / ruho esa rAyA / zrahaM gayAu ti kAuM davaM puttapattANaM dAUNaM saMgo vittA ya gaMdhA saMjoiyA / pattayaM ca lihiUNa so vi jogo samugge chUDho / samuggo ya causu maMjUsAsu chUDho / tAsu nittA puNo gaMdho varae chUDho / taM bahU hiM kI liyA hiM sughamiyaM karettA / davajAyaM gAtavaggaM ca dhamme jiittA / yaDavIe gokulaThANe iMgiNimaraNaM avagarja / rakSA ya puSThiyaM / cANakko kiM kare / For Private Personal Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e3 dazavakAlike vitIyAdhyayanam / dhAI ya se savaM jahAvattaM parikahez / gahiyaparamajeNa ya jaNiyaM / aho mayA asamirikayaM kayaM / sabaMtejarajohabalasamaggo khAmelaM niggarcha / diTho aNeNa karIsamAhiu / khAmiyaM sabahumANaM naNi / aNeNa NagaraM vaccAmo / jaNa mae savapariccA kau~ tti / ta subaMdhuNA rAyA vimavi ahaM se pUyaM karemi / aNujANa / aNulAe dhUvaM mahiUNa taMmi ceva egappaese karIsassovari te aMgAre privesh| so ya karIso plitto| vo cANako / tAhe subaMdhuNA rAyA vilavirDa / cANakassa saMtiyaM gharaM mamaM aNujANaha / aNulAe garcha / paJcuvikamANeNa ya gharaM dicho apavara ghtttti| subaMdhU ciMtez / kimavi cha ti / kavADe naMjittA ugghADija maMjUsaM paas|saa vi ugghaaddiyaa|jaav samuggaM pAsa / maghamaghaMtagaMdhasaMpattayaM pevA taM pattayaM vaae| tassa ya pattagassa eso ho / jo eyaM culaM agghaae| so jai hAi vA samAlana vA alaMkAreza sIu~dagaM pivaz mahaIe sejAe suvara jANeNa gaDagaMdhavaM vA suNe evamAI zrame vA che visae sevesh| jahA sAhuNo ahaMti taha so jazNa ale| to mara / tAhe subaMdhuNA vilAsaNaThaM aglo puriso zragghA vittA sadAzNo visae nuMjAvi / ma yAta subaMdhU jIviyahI kAmo sAhU jahA abaMto vi Na saahuu| evamadhikRtasAdhurapi na sAdhurato na tyaagiityucyte| abhidheyArthAnAvAt / yathA cocyate tathAnidhAtukAma thAha jeya kaMte ityAdi sUtram / je ya kaMte pie noe, lai vi pihi kuvara // sAdINe cayaI noe, se du cAitti vuccaI // 3 // (shrvcuuriH|) ya eva / co'vadhAraNe / kAntAn zojanAn priyaanissttaan|shh kAntamapi kiM citkasyacitkutazcinnimittAdapriyaM syAt / ythoktm| canahiM ThANehiM saMte guNe naasijaa| jhaa|rosennN, paDiniveseNaM, akattuyAe, mittAniniveseNaM / ato vizeSaNaM priyAniti / zabdAdIbdhAnprAptAnvividhamanekaprakAraiH zujanAvanAdiniH pR. SThataH karoti parityajatItyarthaH / svAdhInAnAtmAyattAn / punastyAgagrahaNaM pratisamayaM tyAgapariNAmavRdhisUcanArtham / nogagrahaNaM tu jogasaMpUrNatAkhyApanArtham / hurevArthe / sa eva tyAgI / AhApramakAdayo ye dIdAM gRhNanti te kimprityaaginH| ucyate / te'pi strIzItodakA nirUpANi lokasArANi trINi ratnAni tyaktvA pravrajitA iti||3|| (artha) (je ya ke0 ) yazca eTale je puruSa, ahIM cakAra je , te pAdapUraNArtha je. (kaMte ke0) kAMtAna eTale je jotA vetaja prekSakanA manane AkarSaNa karaNAra evA, (pie ke0) priyAn eTale potAne priya evA, (lake ke0) labdhAn Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e4 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. eTale prApta thayelA ane (sAhINe ke0) svAdhInAn eTale jeno joga karavo svAdhIna be, arthAt jene logavavAne kaMza aDacaNa nathI, evA (joeloe ke0) nogAn logAna eTale zabdAdika viSayane ( vipichikuvara ke0) vipRSThIkaroti eTale aneka prakAranI zuja nAvanA nAvIne pU- kare , arthAt (caya ke0) tyajati eTale sarvathA tyAga kare be. (se ke0) saH eTale te (cA tti ke0 ) tyAgIti eTale sAdhu eve prakAreM (hu ke0) khalu eTale nizcayeM karI ( ucca ke0) ucyate eTale kehavAya be. zrA sUtramA sUtrakAreM 'noe' e padano pATha be vakhata kasyo , te nhAnA, moTA sarva nogano parityAga karavo ema sUcave . temaja vipihi kubaI' ane 'caya' ebe pado ekArthaka be, te paNa kSaNa kSaNe sAdhuyeM tyAganI nAvanA karavI arthAt atyaMta tyAga karavo. e sUcavavAne arthe . iti kRtaM bahunA // 3 // (dIpikA) yathA ca zramaNo navati tathA kathayitumAha / ya eva kAntAn zojanAn priyAn zSTAn logAn zabdAdiviSayAn labdhAn stH|vipichikuvshtti| ko'rthH| vividhamanekaprakAraiH zujanAvanAdiniH pRSThataH karoti parityajati na bandhanena bakaH proSito vaa| kiMtu svAdhInaH na praayttH| svAdhInAneva parityajati nogAn / tatazca ya dRzaH / huzabdo'vadhAraNArthe / sa eva tyAgItyucyate bharatAdivat // 3 // __ (TIkA) asya vyAkhyA / cazabdasyAvadhAraNArthatvAt / ya eva kAntAn kamanIyAn shojnaanityrthH| priyA niSTAn / zha kAntamapi kiMcit kasya cit kutazcinnimittAntarAdapriyaM javati / yathoktam / canahiM gaNehiM saMte guNe nnaasejaa| taM jhaa| roseNaM paDiNiveseNaM akayamuyAe milattAniniveseNaM / ato vizeSaNaM priyAniti / nogAn zabdAdIn viSayAn labdhAn prAptAn / upanatAniti yAvat / vipiDikuvvaiti / vividhamanekaiH prakAraiH zujanAvanAdiniH pRSThataH karoti prityjtiityrthH| sa ca na bandhanabaH proSito vA kiMtu vAdhInaH apraayttH| svAdhInAneva tyajati jogAn / punastyAgagrahaNaM pratisamayaM tyAgapariNAmavRddhisaMsUcanArtham / nogagrahaNaM tu saMpUrNajogagrahaNArtham / tyaktopanatajogasUcanArthaM vA / tatazca ya IdRzaH / huzabdasyAvadhAraNArthatvAt / sa eva tyAgItyucyate jaratAdivaditi / atrAha / jaz narahajaMbunAmAzNo saMpule je saMte joe pariccayaMti te pariccAraNo / evaM te naNaMtassa ayaM doso hava / je ke vi abasArahINA damagAzNo pavazUNa nAva: ahiMsAzguNajutte sAmane anuyA te kiM apariccAzNo havaMti / thAyariya zrAha / te vi timi rayaNakoDI paricaUNa nAva pavazyA / aggI udayaM mahilA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyAdhyayanam / eya timi rayaNANi loMgasArANi pariccazUNa pavazyA / dito / ego dhammipuriso sudhammasAmiNo sayAse kahAra pava jikaM hiMmato loeNa jai / eso so send a / so sehatteNa yayariyaM jAi / mayaM sa ha / ahaM na sakkemi zrahiyA hisattae / yariehiM na puci vaccAmoti / ana jaNa mAsakaSpapAjaggaM khittaM kiM eyaM na javai / jeNa ke zrama vacca / zrayariehiM nayiM jahA sehanimittaM / aja ma ha vIsA ahameyaM logaM javAeNa nivAremi / vi zrAyari / bize divase timi rayaNakoDI viyA / araisAviyaM nagare | jahA na dANaM desh| logo Aga / jaNiyaM caNeNa / tassAhUM yA timi komIrDa demi / jo eyAI timi parihara aggI pANiyaM mahiliyaM ya | logo jai / eehiM viNA kiM suvasakomI hiM / na jai / to kiM jagaha | dama ti paa / jo vi ricarDa pava teNa vi eyAu timi suvasako - DI pariccattA / saccaM sAmi hiu~ logo pattI / tamhA aparihINo vi saMjame vi timi loga sArANi aggI udayaM mahilAI ya pariccayaMto cAi tti lagna / kRtaM prasaGgeneti sUtrArthaH // 3 // samAi pehAi ityAdi sUtram / samAi pedAi parivato, siyA maNo nissaraI bahijhA // na sAmahaM nAvi vi tIse, iccaiva tAna virAika rAgaM // 4 // ( avacUriH ) tasyaivaM tyAginaH samayA AtmaparatulyayA preyA dRSTyA paritrajataH saMyame pravartamAnasya manaH syAtkadAcidacintyatvAtkarmagateH / saMyamagehAihirmuktajoginaH pUrvI manusmaraNAdinA zranuktajoginazca kutUhalAdinA / na sA mama nApyahaM tasyA ityevaM rAgaM tatastasyAH sakAzAdvyapanayet // 4 // (artha) have sAdhune viSayasmaraNAdikathI saMyamadhI calita thavAno prasaMga ve, to teno sUtrakAra upAya kahe be. samAiti / ( samAi ke0 ) samayA eTale khaparatulya arthAt bakkAya upara samAna evI ( pehAi ke0 ) prekSayA eTale dRSTiyeM karI ( pariyaMto ke0 ) parivrajataH eTale cAlato arthAt gurunA upadezathI saMyamamAM vartamAna ne vyAdiparigrahano tyAga karanArA sAdhunuM ( maNo ke0 ) manaH eTale mana pUrvamukta viSayanA smaraNathI tathA jeNeM viSayajoga pUrve kasyA nahiM hoya tenuM viSayoga karavAnA kutUhalathI ( siyA ke0 ) kadAcit eTale karmagati vicitra hovAthI ko prasaMge ( bahiyA ke0 ) bahiH eTale saMyamarUpa gRhathI bAhira ( nissarai ke0 ) niHsarati eTale nIkaLe, to te sAdhu ema ciMtave ke, jenA smara For Private Personal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e6 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. NathI athavA darzanathI mArA manane moha thAya De, ( sA ke0 ) te ( mahaM ke0) mama eTale mArI strI (na ke0) nathI. tathA (ahaMvi ke0) ahamapi eTale hu~ paNa ( tIse ke0) tasyAH te strIno pati ( no vi ke0) no api eTale nazrIja. ahiM api zabda je , te nizcayArtha De ane sarva prANI pota potAnuM kareDhuM karma noganArA . temAM ko kozna nathI. iti tattvam. (zceva ke0) ityeva eTale evIrIteMja (tA ke0) tasyAH eTale te strI uparathI upalakSaNathI sarva modakAraka vastu uparathI (rAgaM ke0) anurAgane ( viNaU ke0) vinayeta vyapanayetetyarthaH eTale kADhI nAkhe. // 4 // (dIpikA) samayA zrAtmaparatulyayA prekSyA dRSTayA parivrajataH pari samantAt bajato galataH / gurorupadezadAnena saMyamayogeSu vartamAnasya evaMvidhasya tyAgino'pi syAt kadAcit acintyatvAt karmagatermano'ntaHkaraNaM nissarati bahirdhAvati / kena / juktanoginaH pUrvakImitasmaraNAdinA ajuktanoginazca kutUhalAdinA / bahirkA saMyamagehAdahi rityarthaH / tadA so'zuno'dhyavasAyaH prazastAdhyavasAyena sthgniiyH| kena Alambanena ityaah| yasyAM rAga utpannastAM prati cintanIyaM na sA mama madIyA nApyahaM tsyaaH| pRthakarmajujo hi prANina ityevaM tatastasyAH sakAzAThyapanayeAgam / tattvadarzino hi saMnivartanta eva // 4 // (TIkA ) tasyaivaM tyAginaH samayA AtmaparatulyayA prekSyate'nayeti prekSA dRSTistayA predayA dRSTayA pari samantAd bajato galataH parivrajataH gurUpadezAdinA saMyamayogeSu vartamAnasyetyarthaH / syAtkadAcidacintyatvAtkarmagatermano niHsarati bahirdhA bahiH / juktanoginaH pUrvakrImitAnusmaraNAdinA ajuktajoginastu kutUhalAdinA mano'ntaHkaraNaM niHsarati nirgaThati bahiH saMyamagehAbAhirityarthaH / eka udaahrnnN|jhaa ego rAyaputto bAhiriyAe uvaThANasAlAe aniramaMto ach| dAsI ya teNa aMteNa jalajariyaghameNa volezata teNa tIe dAsIe so ghamo goliyAe nilo|tN ca adhikaM karitaM dahaNa puNarAvattI jaayaa| ciMtiyaM ca je ceva rakagA te ceva lolagA kabakUvijaM skaa| udagAu samujAli aggI kiha vinveyvo| puNo cirakalagolaeNa tarakaNA eva lahuhabayAe taM ghaDabiDaM DhakiyaM / evaM jaz saMjayassa saMjamaM kareMtassa bahiyA maNo NiggA taba pasaNa pariNAmeNa taM asuhasaMkappabiTuM carittajalarakaNahAe DhakkeyatvaM / kenAlaMbaneneti / yasyAM rAga utpannastAM prati cintanIyam / na sA mama nApyahaM tasyAH pRthakarmaphalajujo hi prANinaH ityevaM tatastasyAH sakAzAdhyapanayeta rAgaM tattvadarzino hi sannivartanta eva atattvadarzananimittatvAtta Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyAdhyayanam / syeti / taca na sA mahaM No vi zrahaM vi tIse ti / eva udAharaNaM / ego vANiyadAra | so jAyaM upriya pava / so ya uhANuppehI mUrta imaM ca ghose na sA mahaM. yo vihaM vitIse / so ciMtei / sA vi mamaM zrahaM vi tIse sA mamApuratA / kahamahaM taM hAmi kALaM gahiyAyAranaMDagaNe vo ceva saMpa hiu~ / garjaya taM gAmaM / jaba sA soiNivANataDaM saMpatto / taba ya sA puvajAyA pANiyassa gayA / sAtha sAviyA jAyA / 1 / kAmAya tAe so gAu~ iyaro taM na yAi / teNa sA puliyA / amugassa dhUyA kiM mayA jIva vA / so ciMte / jai sAsaharA to uppayAmi / zrahA e / tAe zAyaM / jahA esa pavaUM payahi kAmo to dovi saMsAre missAmiti / jaNiyaM caNA sA massa dilA / ta so ciMtiumArako / saccaM jagavaMtehiM sAhiM haM pATha / jahA pa sA mahaM No vi zrahaM pi tIse / paramasaMvegasamAvaso jayiM ca pariNiyattAmi tIe veraggapaDiu ti pAUNa asA si / zraNicaM jIviyaM kAmajogA ittariyA / evaM tassa kevalipannattaM dhammaM paDikadehi | aNuso jANAvaya / paDigarDa AyariyasagAsaM / pavakAe thirImUrja / evaM appA sAhAreaat | jahA teNaM ti sUtrArthaH // 4 // evaM tAvadAntaro manonigraha vidhiruktaH / na cAyaM bAhyamantareNa kartuM zakyate / zratastadvidhAnArthamAha / zrAyAvayAdItyAdi sUtram / yAyAvayAhI caya sogamanaM, kAme kamAhI kamiyaM khu dukaM // biMdA hi dosaM viSaeka rAgaM, evaM suhI hohisi saMparAe // 5 // ( avacUriH ) saMyamagehAnmanaso'nirgamArthamAtApaya / ekagrahaNe tajAtIyapraiNamiti nyAyAdUnodaratAderapi vidhiH / tyaja saukumAryam / saukumAryAtkAmecchA pravartate yoSitAM ca prArthanIyaH syAt / kAmAn RmollaGghaya / yatastaiH kAntaiH krAntameva duHkhaM bhavatIti zeSaH / kAma nibandhanatvAdduHkhasya / bindhi dveSaM, vyapanaya rAgam / evaM sukhI javiSyasi saMparAye saMsAre parISadAdisaMgrAme // 5 // Ga ( artha. ) pUrvokta sUtre evI rIteM manonigraha karavAno abhyaMtara vidhi ko. paNa te abhyaMtara vidhi bAhyavidhinA anuSThAna vagara saphala yAya nahIM mATe have bAhya vidhi kahe be. yAyAvayAhi tti. ( zrAyAvayAhi ke0 ) AtApaya eTale taDakAmAM samagra divasa besI tathA UnodaratAdi tapeMkarI zarIrane tapAvo. ethI kAmAdi vikArane utpanna thavA sthAna male nahIM, tathA ( sogamAM ke0 ) saukumAryaM eTale komalapaNAne ( caya ke0 ) tyaja eTale tyAga kara. zarIra sukumAra nahI hoya to potAnA manamAM paNa kAmAdi vikAra thatA nathI, ane potAne 13 For Private Personal Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eG rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. jonArI strIyone paNa kAmavAsanA thatI nathI. evA AcaraNe karI ( kAme ke0) kAmAn eTale pUrvokta avyAdi kAmane (kamAhI ke0) kAma eTale uddhaMghana kara. kAraNa, te kAmanA ughanathI (mukkhaM ke ) puHkha ( kamiyaM khu ke0 ) krAMtaM khalu eTale ubaMdhita atikrAMta kamu ema nizcayeM jANavaM. kAraNa, sarva kuHkhanuM mUla kAma . evA kAmajayanA bAhya upAya kahIne pharI anyaMtara kAmajaya karavAnuM ziSyane smaraNa Ape . ( dosaM ke0 ) veSaM eTale manamAM upajatA vairAdivikArano (biMdAhi ke) biMdhi eTale nAzakara, tathA ( rAgaM ke0) zabdAdiviSayaupara je prIti ne tene karmano vipAka kevo ne te vicArIne uttama jJAnabalekarI (viNaejA ke0) vyapanaya eTale dUra kADhI nAkha (evaM ke0) e prakAreM karI (saMparAye ke0) A saMsAramA mukti male tyAM sUdhI, athavA saMparAye eTale parISahano ane upasargano je saMgrAma cAle , temAM ( suhI ke0) sukhI ( hohisi ke0) naviSyasi eTale yazza. // 5 // ___(dIpikA ) evaM tAvat zrAntaro manonigraha vidhiruktaH / na cAyaM vidhirbAhyamantareNa kartuM zakyate ato bAhya vidhi vidhAnArthamAha / thAyAvayAhItvaM saMyamagRhAnmanaso'nirgamanArthamAtApaya tApanAM kuru / upalakSaNatvAt yathAnurUpamUnodarikAdi tpo'pi| kuru tathA tyaja sau kumArya sukumAratvaM parityaja / yataH sukumAratvAt kAmechA pravatate / yoSitAM ca prArthanIyo navati / evamunayAsevanena kAmAn kAma jasavaya / yatastaiH kAmaiH krAntaiIHkhaM krAntameva navati / atra vaNija udAharaNaM zeyaM vRttitH| atha AntarakAmakramaNa vidhimAha / bindhi reSam / vyapanaya rAgaM / samyak jhAnabalena vipAkAlocanAdinA / evaM kRte phalamAha / evamanena prakAreNa pravarttamAnaH san sukhI naviSyasi |kk saMparAye saMsAre yAvanmodaM na prApsyasi tAvatsukhI naviSyasi // 5 // (TIkA) asya vyAkhyA / saMyamagehAnmanaso'nirgamanArthamAtApaya AtApanAM kuru / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNamiti nyAyAdyathAnurUpamUnodaratAderapi vidhiH / anenAtmasamubadoSaparihAramAha / tathA tyaja saukumAryaM parityaja sukumAratvam / anena tUjayasamubadoSaparihAram / tathAhi / saukumAryAtkAmechA pravartate / yoSitAM ca prArthanIyo nvti| evamunayAsevanena kAmAn pragnirUpitasvarUpAn kAma ubakya / yatastaiH krAntaiH krAntameva puHkhaM navati / iti zeSaH / kAmanivandhanatvAhuHkhasya / khushbdo'vdhaarnne|adhunaantrkaamkrmnnmaah| lindhi dveSam / vyapanaya rAgaM samyagjJAnabalena vipAkAlocanAdinA / ka / kAmeSviti gamyate / zabdAdayo hi Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike dvitIyAdhyayanam / yeye viSayA eva kAmA iti kRtvA / evaM kRte phalamAha / evamanena prakAreNa pravartamAnaH / kim / sukhamasyAstIti sukhI javiSyasi / ka / saMparAye saMsAre yAvadapavarga na prApsyasi tAvatsukhI javiSyasi / saMparAye parISahopasargasaMgrAma ityanye / kRtaM prasaGgeneti suutraarthH||5|| kiMca saMyamageddAnmanasa evA nirgamanArthamidaM cintayet / yaDuta parakaMdeityAdi / parakaMde jaliyaM joI, dhUmakenaM durAsayaM // nevaMti vaMtayaM jotuM kule jAyA gaMdhaNe // 6 // ( avacUriH ) saMyamagehAnmaso'nirgamArthamidaM cintayet / praskandanti zrAzrayanti jyotiSamagniM dhUma cihnaM durAsadaM puranijavamityarthaH / cazabdalopAnnaceSThanti vAntaM jo viSamiti gamyate / nAgA iti gamyate / mantrAkRSTA vAntaM vraNamukhA - dviSaM pibanti gandhanAH natvagandhanAH / tiryaJco'pyevaM tatkathamahaM jinavacanAnijJo'pi dAruNAnviSayAnvAntAn jodaya iti // 6 // (artha. ) valI sAdhuyeM saMyama rUpa gRhathI manane bAhara na nIkalavA devA mATe yA prakArano vicAra karavo te kahe be. parakaMdetyAdi ( gaMdha ke0 ) agandhane eTale paNa gaMdhana nAmaka nAganA ( kule ke0 ) kulamAM ( jAyA ke0 ) jAtAH eTale utpanna yelA je nAga (sarpa) te ( DurAsayaM ke0 ) DurAsadaM eTale ghaNA duHkhathI paNa jeno tApa sahana thAya nahI evA ( jaliyaM ke0 ) jvalitaM eTale pradIpta evA khadirAMgArAdi rUpa agnimAM, ( joI ke0 ) jyotiH eTale jvAlArUpa je ghRtAdinA dAhaka mAM athavA ( dhUmakenaM ke0 ) dhUmaketuM eTale ghaNA dhUmayI vyApta thayelA evA lIlA kASThAdikanA dAhaka agnimAM vakhata paDe to praveza karavAno ( parakaMde ke0 ) praskandati adhyavasyatIti yAvat eTale nirdhAra kare. ( vatayaM ke0 ) vAMtaM eTale prANinA je jAge daMza kasyo hoya tyAM vamana karI nAkhelA viSane (jottuM ke0 ) joktuM eTale pharI pIvAne ( nechaMti ke0 ) naceti eTale vAMDe nahIM. tyAM zrAvI vAta prasiddha be ke, nAga be jAtinA thAya be, eka gaMdhana jAtino ne bIjo gaMdhana jAtino temAM gaMdhana jAtino je nAga be, te jo kone daMza kare, chAne tene jo maMtrAdika upAyathI bolAve, to te vanAdika sthAnamAMthI yAvIne daMza karI vamI nAkhelA viSane pharI piye be, paNa agaMdhana jAtino je nAga be, te kadAcit jo koine daMza kare to te maMtrAdika upAyeM karI vanamAMthI ve nahIM, kadAcit jo ghyAve, to agnimAM balI jAya, paNa vameluM viSa pharI piye nahIM. e dRSTAMta uparathI sAdhueM jANavuM ke, tiryaMca jIva paNa vicAra vinA For Private Personal Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43)-mA. kevala nimAthI agnimAM paDI marI jAya be, paNa vameluM viSa pItA nathI. ema batAM me jinavacananA jAe thaine pariNAme duHkhadAyaka evA ane anaMta prANiyeM naMtIvAra jogIne vamelA viSayane kema jogaviyeM ! ema ciMtave // 6 // - 1 ( dIpikA ) saMyamagRhAnmanasa evA nirgamArthamidaM cintayet / praskaMdaMti yanti kaM jyotiSamagnim / kiM0 jyo0 / jvalitaM jvAlAmAlAkulaM na tu murmurAdirUpam / punaH kiM0 / dhUmaketuM dhUma cinhaM dhUmadhvajaM na ukkAdirUpam / punaH kiM0 jyo0 / purAsadaM puranijavaM cazabdalopAnna ca zchanti vAntaM noktuM parityaktaM viSamiti zeSaH / ke nAgA iti zeSaH / te kiM0 nAgAH / kule jAtAH samutpannAH / kiMbhUte kule / gandhane / nAgA dvedhA gandhanA agandhanAzca tatra ye gandhanA te Dasie maMtehiM zrAkahiyA taM muha pibaMti / zragandhA puNa avi maraNamanavassaMti na ya vataM pati / upasaMhArastu yadi tAvattiryaJco'pi zrabhimAnAjIvitaM parityajanti na ca vAntaM juate / tatkathamahaM jinavacanA jijJo vipAkadAruNAn viSayAn vAntAnapi jodaya iti / trArthe rathanemidRSTAntastathAhi / jayA kila rinemI pava tayA rahanemI tassa jijAu rAma uvayaraI / jai nAma esA mama hoi / sAya jagavaI nivinnakAmajogA nAyaM ca tIe jahA eso mama novavalo / layA ya tIe madughayasaMjuttA peA pIyA / rahanemI Aga / mayaNaphalaM muhe kAUNa tIe vaMtaM jaNi ca / peUM piyAdi / te jaNi kadaM vaMtaM piUi / tIe jaNi / jai na piU / tarja ahaM pi rine misAmiNA vaMtA kadaM pibiu miThasi // 6 // ( TIkA ) asya vyAkhyA | praskandanti adhyavasyanti / jvalitaM jvAlAmAlAkulaM murmurAdirUpaM / kaM / jyotiSamagniM dhUmaketuM dhUma cihnaM dhUmadhvajaM noTakA dirUpaM purAsadaM duHkhenAsAdyate'ninUyata iti DurAsadastaM puranijavamityarthaH / cazabdalopAnnacecchanti na ca vAMchanti vAntaM joktuM parityaktamAdAtuM viSamiti gamyate / ke / nAgA iti gamyate / kiMviziSTA ityAha / kule jAtAH samutpannA gandhane / nAgAnAM hi dadvayaM gandhanAzcAgandhanAzca / taca gandhaNA NAma je Dasie maMtehiM I kaTTiyA taM visaM vamuddA zrazyaMti / gaMdhA avi maraNamanavassaMti eya vaMtamA viyaMti / udAharaNaM DumapuSpikAyAmuktameva / upasaMhArastvevaM jAvanIyaH / yadi tAvattiryaJco'pyanimAnamAtrAdapi jIvitaM parityajanti, na ca vAntaM bhuJjate / tatkathamahaM jinavacanAnijJo vipAkadAruNAn viSayAn vAntAn jokSya iti sUtrArthaH / asminnevArthe dvitIyamudAharaNam / yadA kila yarimI pava / tayA For Private Personal Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyAdhyayanam / 101 rahamI tassa jeTho jArja rAimaI uvayara / jai NAma esA mamaM iAi / sAvi gavaI kamajogA / pAyaM ya tIe eso mama jhovavaso / amayAya ya tIe madudhayara, juttA pekSA pIyA / rahanemI Aga / mayaNaphalaM mudde kAUNa ya tIe vaMtaM jaNiyaM ca eyaM peU piyA hi / teNa naNiyaM kahaM vataM pitai / tIe jaNi / jai na pikai vaMtaM ta ahaM pi rahane misAmiNA vaMtA / kahiM pivicamiva si / tathAdhikRtArthasaMvAdyevAha / dhiranu te ityAdi sUtram // 1 dhirantu te jasokAmI, jo taM jIviyakAraNA // vaMtaM casi venaM, seyaM te maraNaM nave // 7 // 1 ( avacUriH) zrasminnevArthe dvitIyodAharaNam / dhigastu tava pauruSamiti gamyate / he yazaH kAmin iti sAsUyaM kSatriyAmantraNam | akArapraz leSAt he yaza:kAmin / asaMyamajIvitahetoH yApAtuM parityaktAM bhagavatA anilaSasi joktum / vAntAdasya zojanaM tava maraNaM na punaridam // 7 // (.) have yA gAthAthI te yA adhyayana samApta thAya tyAM sUdhI sUtrakAra, vAMta viSayamA tyAga uparaja bIjo rahanemIno dRSTAMta kahe be, te jema keH-je vakhateM - riSTanemI rAjyAdi parijogano tyAga karIne cAritra dasyuM tyAreM teno mohoTo jA rahanemI kAmavAsanAthI rAjimatInI paricaryA karavA lAgyo. teno abhiprAya evo to ke, evIrIteM huM ene saMtuSTa rAkhIza, to ene mArI sAthai kAmanoga karavAnI ivA yAze. have rAjimatI to viSayasukhathI vairAgya pAmelI hatI. teNeM rahanemInA mano duSTa adhyavasAya jAyo. eka vakhateM rAjimatI yeM madha, ghRteM kara mizra zikhari - NI khAdhI, tevAmAM tyAM te rAjimatIno dIyara rahanemI tenI pAseM zrAvyo, tyAre teNeM teja vakhateM mIDhola khAdhuM. tethI te khAdheluM sarva vamI kADhayuM chAne rAjimatIyeM rahanemane kahyuM ke, de rahanemi zra vamelI zikhariNInuM pAna karo, te sAMjalI rahanemaka ke vamana kareluM kema khavAya ? tyAreM rAjimatIyeM kayuM ke, jo tuM vamana kareluM rasaneMdriyanuM viSayabhUta evA nnane khAto nathI, to ariSTanemI yeM sparzaviSayI upajogIne vamI nAkhelI evI mArI kema vAMDhanA kare be !!! eja prasaMganuM rAjimatInuM vAkya sUtrakAra kahe. dhirahutti ( sokAmI ke0 ) he yazaskAmin ! eTale kArya karIne apayaza thavAnI ichA dharanArA evA he rathanemi ! ( te ho) tArA pauruSane (dhira ke0 ) dhigastu eTale dhikkAra ho ! ( jo ke0 ) yaH eTale je ( taM ke0 ) tvaM eTale tuM ( jI viyakAraNA ke0 ) jIvitakAraNAt eTale asaMyamI - For Private Personal Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgrada nAga tetAlIsa (43) - mA paNe jIvavAnI zvAthI ( vataM ke0 ) vAMtaM eTale vamana karelA jogane ( zrAvenaM ke0 ) pAtuM eTale pIvAne arthAt jogavavAne ( i si ke0 ) icchA kare be, temATeM maryAdAnuM ullaMghana karanArA evA ( te ke0 ) tane ( maraNaM ke0 ) maraNa ( seyaM ke0 ) zreyaH eTale kalyANarUpa (jave ke0 ) javet eTale hoya. paNa e kArya karavAyI tAruM ka - lyANa nathI. kaheluM be ke :- varaM praveSTuM jvalitaM hutAzanaM na cApi janaM cirasaMcitaM vratam // varaM hi mRtyuH suvizuddhakarmaNA, na cApi zIlaskhalitasya jIvitam // 1 // 7 // (dIpikA)dhikArApannameva arthamAha / tatra rAjImatI kila evamuktavatI rathanemiM prati / dhigastu bhavatu / te tava / parAkramam iti zeSaH / he yazaH kAmin kI - tera jilA Sin / iti roSeNa kSatriyAmantraNam / athavA akArapra zleSAt he yazaHkAmin / dhigastu bhavatu tava / yastvaM jIvitakAraNAt asaMyamajIvitahetorvAntamichasi pAtuM jagavatA parityaktAM noktumicchasi / ataH zreyaste tava pratikrAntamaryAdasya maraNaM javet / zojanataraM tava maraNaM na puna ridamakarmAsevanam / ta dhammo se kahi / saMbuddha paa / rAimaI vi taM bohiUNa pavA / annayA kayAi so rahanemI arraat kkhiM gahiUNa sAmisagAsaM gavaMto vAsavaddalaeNa anAdara evaM guhaM poi / rAmaI visAmiNo vaMdaNAe gayA / vaMdittA passiyamAgacchaMtIya aMtarA vari sieNa jinnA zrayANaMtI tameva gudaM zraNuppavidyA jaba so rahanemI / diTThA ya te sohaesA vApasArizrANi / tAhe tIe aMgapaccaMgANi dihANi / so rahanemI tIe novanno diTTho / aNAe aMgiyAgArakusalAe bAuM a soho jAvo essa / tataH sA tamivAdIt // 7 // ( TIkA ) vyAkhyA / tatra rAjImatI kilaivamuktavatI / dhigastu / dhikzabdaH kutsAyAm / astu vatu te tava / pauruSamiti gamyate / he yazaskAminniti sAsUyaM kSatriyAmantraNam / athavA akArapraz leSAdayazaskAmin / dhigastu javatu tava / yastvaM jIvitakAraNAt zrasaMyamajI vita detorvAnta miThasyApAtuM parityaktAM jagavatA anilapasi jo mata utkrAntamaryAdasya zreyaste maraNaM javet / zojanataraM tava maraNaM na punarida kAryAsevana miti sUtrArthaH / tanuM dhammo se kahi / saMbuddho va ya / rAImaIvi taM boheUNaM pavazyA / pachA annayA kayAi so rahanemI bAravaIe nirakaM hiMdiUNaM sAmisagAsamAgacchaMto vAsavaddalae aprAha / ekaM guhaM aNuvidyo / rAmaI visAmiNo vaMdaNAe gayA / vaMdittA pa DissayamAgacha / aMtare ya vari simADhato / jinnA tameva gRhamaNuSpavidyA | jaba so rahanemI | vANiya For Private Personal Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyAdhyayanam / 103 1 pavisAriyANi / tAhe tIe aMgapancaMgaM dinaM / so rahaNemI tIe jhovavanno diho / ture iMgiyAgArakusalAe ya gArDa asohaNo jAvo eyassa / tato'sAvidamavocat / zrahaM cetyAdi sUtram / ahaM ca bhogarAyassa, taM ca si aMdhagavihiNo // mA kule gaMdhaNA homo, saMjamaM nihuna cara // 8 // ( avacUriH ) ugrasenasya sutA / tvaM ca javasi andhakavRSNeH samudravijayasya / suta iti gamyate / ato mA ekaikapradhAnakule vAM gandhanau nUva / ataH saMyamaM nito'vyA disazvara // 8 // (artha) paDhI rAjimatIyeM rathanemine dharmopadeza kasyo. tethI teNeM pratibodha pAmIne cAritra lIdhuM. rAjimatIpaNa tene pratibodha yApIne cAritravatI I. paDhI eka khateM te rathanemi dvArikA nagarImAM gocarI pharIne gurunI pAse AvatA mArgamAM varsAdI ghaNo pIDA pAmyo, tyAreM rastAmAM eka guhA najareM paDI, temAMja varsAdanI pIDA dUra thavA mATe peTha. eTalAmAM rAjimatI paNa gurune vAMdavA gaI datI te gurune vAMdI pATha yAvatI hatI, to rastAmAM ghaNo varsAda vavA lAgyo. tyAreM te varasAda baMdha yA tyAMsudhI koNa DhaMkAyelI bhUmiyeM rahevuM joiyeM, ema vicArine je guphAmAM ra miTho hato, teja guhAmAM karmayogathI te rAjimatI yAvI, chAne varsAdathI palalelA vastro aMga uparathI utArIne sukAvavA lAgI te vakhateM rAjimatInA aMgatyaMga rathanemiIyeM joyAM, tethI te rathanemi kAmAtura thayo, te joine rAjimatI yeM jAyuM je e rathanemIno azubha jAva be, ema jANIne rAjimatI kahevA lAgI :- te sUtrakAra kahe . cetyAdi. he rathanemi ! ( ahaM ca ke0 ) huM, cakAra pAdapUraNArtha a (jogassa 0 ) jogarAjasya eTale ugrasena rAjAnI kanyA tuM. tathA ( taM ca ke0 ) tvaM ca eTale tuMpaNa ( aMga vihiNo ke0 ) aMdhakavRSNeH eTale samudravijaya rAjAno putra The. evA prazastakulamAM upajelA zrApaNe behujaNa viSasarakhA viSayarUpa vAMta rasa pAna karIne (kule ke ) potapotAnA pUrvokta uttama kulane viSe ( gaMdhaNA ke0 ) gaMdhanau eTale gandhana jAtinA sarpa sarakhA ( mA homo ke0 ) mA nUva eTale na thaiye. mATe ( nihu 0 ) ninRtaH eTale mana sthira rAkhato thako ( saMjamaM ke0 ) saMyamaM eTale sarva duHkha nAza karanAra evA cAritrane (cara ke0 ) AcaraNa kara, eTale anaticAra paNeM pAlana kara // 8 // (dIpikA) haM ca jogarAjJa ugrasenasya tu / putrI iti zeSaH / tvaM ca asi For Private Personal Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. aMdhakavRSNeH samuvijayasya / putra iti zeSaH / ataH kAraNAt mA ekaikapradhAnakule zravAM gandhanau nUva / ataH kAraNAt saMyamaM sarvapuHkha nivAraNaM kriyAkalApaM ninRtaH san avyAdiptaH san cara kurvityrthH|| // (TIkA ) vyAkhyA / ahaM ca nojarAjJa ugrasenasya / uhiteti gamyate / tvaM ca navasi andhakavRSNeH samukha vijayasya / suta iti gamyate / ato mA ekaikapradhAne kule AvAM gandhanau nUva / uktaM ca / jaha na sappatullA homutti jaNiyaM ho / ataH saMyamaM ninRtazcara / sarvaduHkha nivAraNaM kriyAkalApamavyAkSiptaH kurviti sUtrArthaH // 7 // kiMca ja tamityAdi sUtram / jaz taM kAhisi nAvaM, jA jA dibasi naari|| vAyAvidhu va haDo, ahiappA navissasi ||e|| (avacUriH) yadi tvaM kariSyasi jAvamanilASaM yA yA pradayasi nArIH / tAsu vAtAvika zva haDo vAtaprerita va sAgare'vakamUlo vanaspativizeSaH / asthitAtmA naviSyasi / saMyamaguNeSvabajhamUlatvAtsaMsArasAgare prmaadpvnpreritH|| e|| (artha.) valI rAjimatI kahe . jaz tamityA di. he rathanemi! (taM ke0) tvaM tuM (jA jA kera) yA yAH eTale je je (nAri ke0) nArI: eTale strIyone (divasi ke0) pradayasi eTale joza. te te strIyone viSe 'e suMdara rUpavatI ,mATe enI sAthe kAmavilAsa karIza, evA (nAvaM ke0)jAvane (jaz ke0) yadi eTale jo (kAhisi ke0) kariSyasi eTale karIza to (vAyAviko ke0) vAtAvikaH eTale pavanathI tADita thayelA (haDo va ke0) haDa zva eTale jenAM mUla bAMdhyAM nathI evA jala upara ugIne taratA rehanArA haDanAmaka tRNanIpareM (ahiappA ke0) asthitAtmA eTale jeno AtmA sthira nathI evo (navissasi ke0) naviSyasi eTale thazza. arthAt sakalapuHkhono daya thavAnA kAraNalUta evA saMyamane viSe jenuM mUla baka nathI, mATe ja pramAdarUpa pavanekarI tADita thayelo evo haDhavanaspatisarakho tuM zrA saMsAramA anaMtAkAlasudhI Ama tema jamato rahIza ! // 5 // (dIpikA ) yadi tvaM kariSyasi nAvamaniprAyaM prArthanArUpaM va yA yA udayasi nArIH striyH| tAsu etAH zojanA etAzca zocanatarAH seva ityevaMcUtaM nAvaM yadi kariSyasi / tato vAyA vika zva vAtaprerita zva / iDo'bajhamUlo vnsptivishessH| asthitAtmA naviSyasi / ko'rthaH sakalapuHkhakSayakArakeSu saMyamaguNeSu avamUlatvAt saMsArasAgare pramAdapavanaprerita itazcetazca paryaTiSyasi // e|| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitiiyaadhyynm| 105 (TIkA) asya vyAkhyA / yadi tvaM kariSyasi jAvamaniprAyaM prArthanA mityarthaH / kAyA yA udayasi nArIH striyastAsu tAsu etAH zojanA etAzcAzojanA ataH seve kAmamityevaMcUtaM nAvaM yadi kariSyasi / tato vAtAvika zva haDaH vAtaprerita zvAba mUlo vanaspativizeSaH / asthitAtmA naviSyasi / sakaladuHkhadayanibandhaneSu saMyamaguNeSvapratibaphamUlatvAtsaMsArasAgarepramAdapavanaprerita ztazcetazca paryaTiSyasIti sUtrArthaH // e|| tIse so vayaNamityAdi sUtram / tIse so vayaNaM socA, saMjayA sunaasiyN|| aMkuseNa jadA nAgo, dhamme sNpddivaashyo||10|| (avacUriH) tasyA rAjImatyA asau rayanemiHsunASitaM saMveganibandhanaM zrutvA saMpratipAtitaH sthApitaH / kiNvishissttaayaaH| saMyatAyAH pravajitAyA ityrthH| aGkuzena yathA naagH| zraGkuzatulyena vacanena // 10 // (arthaH) tIse ityAdi (so ke0) saH eTale te rathanemi (saMjayA ke0)saMyatAyAH eTale jeNeM saMyama lIdho , evI (tIse ke0 ) tasyAH eTale te rAjimatInuM ( sunAsiyaM ke0) sunASitaM eTale uttama lAkhevU arthAt saMveganI kathA jemAM De evaM ( vayaNaM ke0) vacanaM eTale vacanane (soccA ke0) zrutvA eTale sAMjalIne (jahA ke0) yathA eTale jema (nAgo ke0) nAgaH eTale hAthI (aMkuseNa ke) aMkuzena eTale aMkuzekarI arthAt aMkuzanA prahArathI svanAvasthita kare , tema te rathanemi paNa (dhamme ke0) dharme eTale dharmane viSe (saMpaDivALa ke) saMpratipAditaH eTale sthira kasyo. dharmarUpa staMne bAMdhyo. have te rahanemInI dIkSA 410 me varSe thara, uktaM ca // rahenemissa nagavarja, dIhue caura hoMti vIsa sayA // saMvachara bamabo, paMcasa kevalI ho // 1 // nava vAsasigavisAhie, savAU tassa se nAyaM // eso ceva ya kAlo, rAzmaNa vi nAyavo // 2 // ityAdi // 10 // (dIpikA ) tasyA rAjImatyAH asau rathanemirvacanaM pUrvoktaM zrutvA / kiM0 raajiimtyaaH| saMyatAyA gRhiitdiidaayaaH| kiM vacanam / sujASitaM saMvegajanakam / kiMvat / aGkazena yathA nAgo hastI evaM dharme saMpratipAdito dharme sthApita ityarthaH // 10 // (TIkA) asya vyAkhyA / tasyA rAjImatyA asau rathanemiH vacanamanantaroditaM zrutvAkarNya / kiNvishissttaayaastsyaaH| saMyatAyAH prabajitAyA ityrthH| kiMviziSTaM vaca Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. nm| sujASitaM saMveganibandhanam / aGkazena yathA nAgo hastI evaM dharma saMpratipAdita shtyrthH| kena / aGkuzatulyena vacanena / aGkazena jahA NAgo tti| eka udAharaNaM / vasaMtapuraM nayaraM / taba egA avahuyA nadIe ehAz / anno ya taruNo taM dakhUNa jnn| suNhAyaM te puza esA naI pavarasohiyataraMgA / ee nadIrurakA / ahaM ca pAesu te pddi| tAhe sA pddinnn| suhayA hou nii| te ciraMjIvaMtu je nrukaa| suNDAyapuchayANaM ghattIhAmo piyaM kaalN| so ya tIse gharaM vA dAraM vANa yaann| tIse ya bitidhiyANi ceDarUvANi ruke paloyaMtANi acaMti / teNa tANaM pupphaphalANi subahUNi dimANi / puchiyANi y| kA esA / tANi naNaMti amugassa sunnhaa| soya tIe virahaM na lahati / ta parivAzyaM ulggiumaaddhtto| niskA dinnaa| sA tujhA jaNa / kiM karemi ulaggae phalaM / teNa naNiyA amugassa suNDaM mama kae jaNAhi / tIe gaMtUNa nnniyaa| amugo te evaMguNajAtI punaz / tAe ruhAe pauvagANi dhovaMtIe masilittaeNa habeNa piDIe aadyaa| paMcaMguliyaM uhiyaM / avadAreNa nibUDhA / gayA tassa sAhANAmaM pisA tava Na sunne| teNa NAyaM kAlapaMcamIe avadAreNa azgaMtavaM / zraga ya asogavaNiyAe miliyANi suttANi ya jAva passavaNAgaeNa sasureNa dichANi / teNa NAyaM Na esa mama putto pAradAri ko pachA pAyA teNa NejaraM gahiyaM cezyaMya tIe / so nnni| NAsa lahu~ AvazkAle sAheUM krejaasi| zyarI gaMtUNa jattAraM naNaeba ghmmo|asoyvnniyN vccaamo| gaMtUNa suttaanni|khnnmetNsuviuunnN nattAraM ujveznaNaya |eyN tula kulANurUvaM / ja NaM mama pAyA sasuroNejaraM kddh| so nnn| suvasu palAe lnihiti|pnaae thereNaM siMhAso ya ruko naNa vivarI therotti| thero naNaz mayA diho anno puriso| vivAe jAe sA jaNa / ahaM appANaM sohayAmi / evaM kare hi / ta bahAyA kayabalikammA gayA jkghrN| tassa jarakassa aMtareNa gaLato jo kAragArI so lagga akAragArI nIsara / tarja so viDapiyatamo pisAyarUvaM kAUNa NiraMtaraM ghaNaM kaMThe giha / ta sA gaMtUNa taMjakaM jaNazajo mama mAyApinadima jattAro / taM ca pisAyaM mottUNa jara amaM purisaM jANAmi to me tumaM jANidyasi tti / jako vilako ciNte| esa ya ke risAI dhuttI maMtez / ahagaMpi vaMci tiie| ehi sazttaNaM khudhuttiie|jaav jarako ciMteztAva sA nniphiddiyaa|t se thero sabalogeNa vilakIkarDa hiiliy| ta therassa tIe adhiIe gidaannhaa|rlo yakale gayaM ramA sadAviUNa aMteuravAla kI anisekaM ca habirayaNaM vAsagharassa deThA baLaM ab| ya egA devI danirmiThe yaasttaa| NavaraM habIcoMvAlayA hoNa Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitIyAdhyayanam / 100 avatAre / panAe paDiNINe / evaM vacca kaalo| zramayA ya egAe rayaNIe cirassa AgayA halimiTeNa ruheNa havisaMkalAe hayA / sA jaNaeyAriso tAriso yaNa suvAmA muna rUsaha / taM thero piDaza ciMtiyaM caNeNa evaM pi raskijamANI eyArDa evaM vvhrNti|ki puNa tATha sadA sbNdaautti|sutto panAe sabalogo jahijaso Na utthe3|rlo kahiyaM / ramA naNiyaM |suvj|cirss uhi puliu~ / kahiyaM svN| jnn|jhaa egAdevINa yANAmi kyraavi|t rAzNA naMmahabI kArAviu jaNiyA eyassaaJcaNicaM kAUNaM ulaMDeha / ta sabAhiM ulaM ddije| egaannech| jaNa y|ahN biihemi|t ramA uppaleNa AhayA / muchiyA pddiyaa|rmaa jANiyaM esa kaaritti| jaNiyaM caNeNa mattagayaM AruhaMtI naMgamayassa gayassa bIhI hi| taba na muchiyA saMkalAhayA / eba muchiyA upplaahyaa| tarja sarIraM jozyaM jAva saMkalappahAro diho| tarja paruNa ramA devI mijho habIya tinnivichinnakamae caDAviyANi / jaNi ya miMcho evaM vAhehiM hA idohiya pAse hi teluggAhA uhiyaa| jAva ego pAu~ bhAgAse ravi jaNo naNa kiM esa tiri jaann| eyANi maariyvaanni| tahavi rAyA rosaM na muya / jAva timi pAyA AgAse kyaa| egeNa ni|logenn ka akNdo| kimeyaM hariyaNaM vinnaasijaarmaa|miNgennni tarasi piyttelN| naNa jayaggANaM pianayaM desi|dimNt teNa aMkuseNa niyatti habitti / dArdAntikayojanA kRtaiveti sUtrArthaH // 1 // evaM karatItyAdi suutrm| evaM karaMti saMbujhA, paMDiyA pviyrknnaa|| viNiyati nogesu, jahA se purisuttamo // ttibemi // 11 // ____ sAmannapuviyanayaNA saMmattA // 2 // (avacUriH) evaM kurvate saMbuddhAH sAmAnyena buddhimantaH / paeikatA vAntajogAsevanadoSajJAH / pravicakSaNA avdyjiirvH| nogejyo nivartante yathAsau puruSottamo rthnemiH| tasya kathaM puruSottamatvaM yo dIdito viSayAkAGkI / Aha / anilASe'pyapravRtteH / kApuruSastu abhilASAnurUpaM ceSTata eveti // 11 // ztyavacUrikAyAM zrAmaNyapUrvakAkhyaM dvitIyamadhyayanam // 2 // (artha.) evamiti ( saMbuddhA ke0 ) buddhimaMtaH (paMDiyA ke0)paMDitAH eTale vamelA viSayanA upajogathI utpanna thatA doSanA jANa evA ane (paviyarakaNA ke) pravicakSaNAH eTale sAvadha karmathI bIka rAkhanArA evA puruSo ( evaM ke0) pUrvokta prakAre ( karaMti ke0) kurvati eTale AcaraNa kare . eja artha spaSTa karI kahe . Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. (nogesu ke0) jogeSu, jogenya iti yAvat. eTale vAMta jogathakI (viNiyadvaMti ke) vinivartante eTale dUra rahe . ( jahA ke ) yathA eTale jema ( se ke0) saH te (purisuttamo ke ) puruSottamaH eTale sarva puruSamAM uttama evo rathanemi te pUrvokta rAjimatInA vacanathI viSayanogathI nivRtta thayo. tibemi eno artha pUrvavat // 11 // __ ahIM koI zaMkA kare le ke, rathanemine sUtramA puruSottama kaDaM , te yukta dekhAtuM nathI. kAraNa je cAritra lazne strIno abhilASI thayo, temAM paNa nAznI strI upara sarAgadRSTi thayo, tene puruSottama kema kahevAya? e upara kahe je ke karmanI vicitra gatithI viSayAnilASa utpanna thayo, tene kA upAya nathI. paraMtu uSTa puruSanI pareM teNeM zvAnurUpa viSayane nogavyo nahiM, ane te anilASano uparodha karIne saMyamane viSe sthira rahyo, mATe te rathanemine puruSottama kaDaM, te satya . tathA keTalA eka loko evI paNa zaMkA kare ne ke, dazavaikAlika sUtra je , te niyata zruta , eTale eno pATha anAdi , kahelu De keH- "NAyanayaNAharaNA, isijAsiyamopazmayasuyA ya // ee hoMti aNiyayA, piyayaM puNa sesamussamaM // 1 // " A pramANathI dazavaikAlika je , te niyatazruta ema siha thAya , tema le to emAM arvAcIna rathanemInI kathA kema AvI? eno uttara kahe . upara ApelI pramANanUta gAthAmAM 'ussama' evaM pada be, tethI ema jaNAya De ke, utsanna sUtro je je te niyatazruta , dazavaikAlikAdika to prAyeM niyata zruta be, paNa ko sthaleM aniyata zruta be, tethI rathanemInI kathA AvI temAM kAMza doSa nathI. evIrIteM e hitIya zrAmaNyapUrvakAdhyayanamAM saMyamane viSe citta sthira karavAno upAya kahyo. iti dazavaikAlikanA zrAmaNyapUrvakanAmakadvitIyAdhyayanano bAlAvabodha saMpUrNa // 2 // (dIpikA) evaM kurvate kurvanti / ke / saMbujhA bujhimntH| athavA samyagdarzanasahitena jhAnena jJAtaviSayakhannAvAH samyagdRSTaya ityarthaH / punaH kiM / paMmitA vAntanogAsevanadoSajJAH / punaH kiM / pravicakSaNAH pApannIravaH / kiM kurvanti te ityAha / nivartante dUrIjavanti / kenyo jogenyo vissyebhyH| ka shv| yathA asau puruSottamo rthnemiH| ziSya Aha / nanu kathaM tasya puruSottamatvaM yo hi gRhItadIdo'pi viSayAnilASI jAtaH / ucyate / tathAvidhe abhilASe jAte'pi nAsau prvRttH| kApuruSastu tadanurUpaM ceSTata eveti / iti pUrvoktaprakAreNa bravImi na svabuddhyA kiM tu tIrthakaragaNadharANAmupadezena // 11 // iti zrIdazavaikAlikazabdArthavRttau zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitAyAM dvitIyamadhyayanam // // // // // // // // // // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10e dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / asya vyAkhyA / evaM kurvanti saMbujhA buddhimanto buddhAH / samyagdarzanasAhacaryeNa darzanakInAvena vA bujhAH saMbujhA vidita viSayakhanAvAH / samyagdRSTaya ityrthH| ta eva vizeSyante / paMmitAH pravicakSaNAstatra paeikatAH samyagjJAnavantaH prvickssnnaashcrnnprinnaamvntH|anye tuvyaacksste|sNbuddhaaHsaamaanyen buddhimantaH paeikatA vaantnogaasevndossaaHprvickssnnaaavdynniirvti|kiN kurvnti| vinivartante nogenyaH vividhamanekaiH prakArairanA dinavAnyAsabalena kadImAnA apimohodayena vinivartante nogenyo viSayebhyaH / yathA ka ityaah| yathAsau puruSottamaH rathanemiHAyAha / kathaM tasya puruSottamatvaM yo hi pravrajito'pi vissyaanilaassiiti|ucyte|anilaasse'pyprvRtteH| kApuruSastvajilASAnurUpaM ceSTata eveti / aparastvAha / dazavaikAlikaM niyatazrutameva / yata uktam / pAyajayaNAharaNA, sinAsiyamopazlayasuyA ya // ee hoMti aNiyayA, NiyayaM puNa sesamussamaM // tatkathamaninavotpanna midamudAharaNaM yujyate iti / ucyte| evaMjUtArthasyaiva niyatazrute'pi naavaatsnngrhnnaaccaadossH|praayoniytN natu sarvathA niytmevetyrthH| bravImIti na svamanISikayA kiMtu tIrthakaragaNadharopadezena / ukto'nugamo nayAH puurvvditi| ztyAcAryazrIharijamasUri viracitAyAM dazavaikAlikaTIkAyAM dvitIyaM zrAmaNyapUkAdhyayanaM saMpUrNam // 2 // ||ath tRtIyAdhyayanam // saMjame sudhyippANaM, vippamukkANa tANaM // tesimeyamaNAnaM, niggaMyANa madesiNaM // 1 // atha kullkaacaaraakhytRtiiyaadhyynaavcuuriH|| pUrva dhRtiruktA sA cAcAre kAryA ntvnaacaare|atH kukhakAcArakathAdhyayane AcAraH kathyate / saMyame suSTu AgamanItyA sthitAtmanAM bAhyAnyantareNa prigrhenn|traaynte radante svaM paraM cojayaM veti trAtArasteSAmAtmAnaM pratyekabujhAH vayaM tIrNatvAt / evaM tIrthakarAstArakatvAt unnayaM sthavirAH sadApi dharmamArgapravarttanAt / teSAmidaM vdymaannmnaacritm|mhrssiinnaaN mahaiSiNAM vA nirgranthAnAmanidhAnametat / iha ca pUrvapUrvajAva evottarottarajAvo hetuhetumannAvena veditvyH| yata evaM saMyamesusthitAtmAnaH / ata eva vipramuktAH saMyame susthitaatmnibndhntvaachiprmukteH| evaM zeSeSvapi nAvanIyam // 1 // (artha.) pUrvokta dvitIyAdhyayanamAM dharma upara zraddhA rAkhIne navIna cAritra Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. lIdhelA sAdhUne dhRtinA ajAvathI moha nahIM thavavo mATe saMyamane viSe dhRti rAkhavI ema kayu. have, pUrve kahelI dhRti je be, te sadAcArane viSeja karavI, anAcArane viSe karavI nahI. eja zraAtmasaMyamano upAya , e saMbaMdhe AvelA tRtIya adhyayanamAM AcAra kathana hAra kahevAnuM .kahelu De keH- "tasyAtmA saMyato yo hi, sadAcArarataH sadA // sa eva dhRtimAn dharmaH, tasyaiva ca jinoditaH // 1 // " evA saMbaMdhathI e adhyayananI prApti thaI be. have, e adhyayana- "kukhakAcArakathA' evaM nAma , tenuM kAraNa e De keHAcArane viSe dhRti rAkhavI ema kaDaM, te AcAranA jhAna vagara sika thAya nahIM, mATe cAra kehavA jozye. te AcAra be prakAranA , eka pradhAnAcAra ane bIjA dubakAcAra. temAM e tRtIya adhyayanamA kukhakAcAranuM kathana kajhuM , mATe e adhyayananuM nAma 'kulakAcArakathA' evaM paDayuM . tenI prathama gAthA saMjametyAdi (saMjame ke0) saMyame eTale sattara prakAranA saMyamane viSe (suhiappANaM) susthitAtmanAm, su eTale rUDe prakAre sthita AtmA jemano evA ata eva (vippamukkANaM ke0) vipramuktAnAm, vi eTale aneka prakAre pra eTale prakarSekarI muktAH eTale bAhyAtyaMtara parigrahathI mukta thayelA evA, ata eva (tAzNaM ke0) tAyinAm eTale kevala jJAna saMpAdane karI svapararadaka evA pratyekabujha, tIrthaMkara ane sthavira e traNa prakAranA, temAM pratyekabuka je be, te to potArnu mAtra rakSaNa kare , tIrthaMkara je le te poteM kevalI hovAthI samyakvAdi ApIne bIjArnu mAtra rakSaNa kare be, ane sthavira je je te pote tare meM, ane bIjAne tAre , mATe te khapararakSaka jANavA. zrata eva (niggaMthANaM ke0) nirgranthAnAm eTale parigraharUpa graMthithI rahita evA (tesiM ke0) teSAm eTale te (mahesiNaM ke0) maharSINAm eTale mahoTA jhaSi evA yatiyone (eyaM ke) etat eTale Agala bAvana boleM karI kehavAze te (aNAnaM ke0) anAcIrNaM eTale thAcaravAne yogya nayI // 1 // (dIpikA) vyAkhyAtaM zrAmaNyapUrvakAkhyaM dvitiiymdhyynm| kukhakAcArakathAkhyamatha tRtiiymdhyynmaarcyte|asy ca aymnisNbndhH|hitiiyaadhyyne ityuktaM navadIkSitena saMyame'dhRtAvutpannAyAmapi dhRtimatA jAvyam / atra tu sA dhRtirAcAre kAryAnatvanAcAre ayamevAtmasaMyamopAyaH |uktN ca // " tasyAtmA saMyato yo hi sadAcAre rataH sadA // sa eva dhRtimAn dharmastasyaiva hi jinoditaH // " ityanena saMbandhenAyAtamidamadhyayanaM vyAkhyAyate / tatra sUtram / saMyame susthitaH zojanaprakAreNa sikAntarItyA sthita Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 111 1 AtmA yeSAM teSAm / kiM0 / vipramuktAnAM vividhamanekaprakAraiH prakarSeNa saMsArAnmuktAnAm / punaH kiM0 / tAyinAm / trAyante AtmAnaM paramujayaM ca ye te trAtArasteSAm / AtmAnaM pratyekabuddhAH, paraM tIrthakarAH, ujayaM sthavirA:, teSAmidaM vakSyamANalakSaNamanAcIrNamanAcaritamakaTapam / keSAmityAha / nirgranthAnAM sAdhUnAm / kiM viziSTAnAm / maharSINAM mahatAM yatInAm // 1 // (TIkA) vyAkhyAtaM zrAmaNyapUrva kAdhyayanamidAnIM kSullakAcArakathAkhyamArabhyate / zrasya cAyama nisaMbandhaH / ihAnantarAdhyayane dharmAnyupagame sati mAnUda jinavapravrajitasyAdhRteH saMmoha ityato dhRtimatA javitavyamityuktam / iha tu sA dhRtirAcAre kAryA natvanAcAre / ayamevAtmasaMyamopAya ityetaducyate / uktaM ca // tasyAtmA saMyato yo hi, sadAcAre rataH sadA // sa eva dhRtimAn dharmastasyaiva ca jinoditaH // ityanenAnisaMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi pUrvavat / nAma niSpanne nikSepe kullakAcArakatheti nAma / tatra kSullakasyeti nikSepaH kAryaH / zrAcArasya kathAyAzca mahadapekSayA ca kSullaka mityatazcitranyAyapradarzanArthamapekSaNIyameva / mahadanidhitsurAha / nAmaM ThavaNA davie, khette kAle pahANAve // ee si mahaMtANaM, paDivarake khuruyA hoMti // 184 // vyAkhyA // nAmamahanmahaditi nAma | sthApanAmahanmaha0 / dravyamahAna cittamahAskandaH / kSetramahallokAlokAkAzam / kAlamahAnatItA dinedaH saMpUrNaH kAlaH / pradhAnamaha trividham / sa cittAcittamizrabhedAt / sacittaM trividham / dvipadacatuSpadApadabhedAt / tatra dvipadAnAM tIrthaMkaraH pradhAnaH / catuSpadAnAM hastI / apadAnAM panasaH / acittAnAM vaimUryaratnam / mizrANAM tIrthakara eva vaiDUryAdivibhUSitaH pradhAnaH / ityata eva caiteSAM mahattvamiti pratItya mahadAdikam / tadyathA yAmalakaM pratItya bilvaM mahat, bilvaM pratItya kapila mityAdi / jAvamaha trividhaM prAdhAnyataH kAlata zrAzrayatazceti / prAdhAnyataH kSAyiko mahAnmuktihetutvena tasyaiva pradhAnatvAt / kAlataH pAriNAmikaH / jIvatvAjIvatvapariNAmasyAnAdyaparyavasitatvAnna kadAcijIvA jIvatayA pariNamante jIvA - zca jIvatayeti / zrayatastvauda yikaH / prabhUtasaMsA risattvAzrayatvAtsaMsAriNAmevAsau vidyata iti eteSAmanantaroditAnAM mahatAM pratipade kullakAni bhavanti / zranidheyavaliGgavacanAni javantIti nyAyAt yathArthaM kullaka liGgavacana miti / tatra nAma - sthApane kule / dravyakSalakaH paramANuH / dravyaM cAsau lakazceti / kSetraka kAzapradezaH / kAlallakaH samayaH / pradhAnakulakaM trividham / sacittAcittamizranedAt / sacittaM trividham / dvipadacatuSpadApadajedAt / dvipadeSu kullakAH pradhAnAzcAnu I - Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. ttarasurAH / zarIreSu kubakamAhArakam / catuSpadeSu pradhAnaH kulakazca siNhH| apadeSu jAtikusumAni / acitteSu vajraM pradhAnaM kulakaM c| mizreSvanuttarasurA eva zayanIyagatA iti / pratItya kulakaM tu kapi, pratItya bitvaM kuddhakaM bilvaM prtiityaamlkmityaadi| jAvakubakastu dAyiko nAvaH stokajIvAzrayatvAditi gaathaarthH| zvaM kubakanidepamanidhAyAdhunA prakRtayojanApuraHsaramAcAranidepamAha // pazkhumaeNa pagayaM, thAyArassa u caukkanikevo // nAma uvaNA davie, jAvAyAre ya bodhave // 15 // vyAkhyA // pratItya yat kulakamupadiSTam / tenaatraadhikaarH| yato mahatI khatvAcArakathA dharmArthakAmAdhyayanaM tadapedayA kublikeyamiti / AcArasya tu catuSko nikssepH| sa cAyam / nAmAcAraH sthApanAcAro avyAcAro nAvAcArazca bokavya iti gaathaarthH| nAvArthaM tu vakSyati / tatra nAmasthApane kume / ato avyAcAramAha / nAmaNadhAvaNavAsaNasikAvaNasukaraNAvirohINi // davANi jANi loe, davAyAraM viyANAhi // 16 // vyAkhyA // nAmanadhAvanavAsana-zidApanasukaraNAvirodhIni vyANi yAni loke tAni uvyAcAraM vijAnIhi / ayamatra naavaarthH| zrAcaraNamAcAraH / avyasyAcAro avyaacaarH| vyasya yadAcaraNaM tena tena prakAreNa prinnmnmityrthH| tatra nAmanamavanatikaraNamucyate / tat prati vividhaM avyaM nvti| AcAravadanAcAravacca / tatpariNAmayuktamayuktaM cetyrthH| tatra tinizalatAdi AcAravat / eraNamalatAdyanAcAravat / etamuktaM navati / tinizalatAdyAcaritaM nAvaM tena rUpeNa pariNamati / natveraNamAdi / evaM sarvatra nAvanA kAryA / na varamudAharaNAni pradaryante / dhAvanaM prati harikSAraktaM vastramAcAravat sukhena pradAlanAt / kRmirAgaraktamanAcAravat tanasmano'pi rAgAnapagamAt / vAsanaM prati kavelukAdyAcAravatsukhena pATalAkusumAdinirvAsyamAnatvAt / vaimaryAdyanAcAravat azakyatvAt / zikSaNaM pratyAcAravahukasArikAdi sukhena mAnuSanASAsaMpAdanAt / anAcAravachakuntAdi tahiparyayAt / sukaraNaM pratyAcAravat suvarNAdi sukhena tasya tasya kaTakAdeH karaNAt / anAcAravat ghaeTAlohAdi tatrAgyasya tathAvidhasya kartumazakyatvAditi / avirodhaM pratyAcaravanti guDadadhyAdIni rasotkarSApatnogaguNAcca / anAcAravanti tailadIrAdIni viparyayAditi / evaMcUtAni avyANi yAni loke tAnyeva tasyAcArasya tavyAvyatirekAivyAcArasya ca vivaditatvAttathA caraNapariNAmasya nAvatve'pi guNAjAvAdavyAcAraM vijAnIhi avabudhyasveti gaathaarthH| ukto 'vyAcAraH sAMprataM nAvAcAramAha // daMsaNanANacaritte tavAyAre ya vIriyAyAre // eso nAvAyAro, paMcaviho hoza nAyavo // 27 // vyAkhyA // darzanazAnacAritrAdiSvAcArazabdaH pratyekama Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 113 nisaMbadhyate / darzanAcAro jJAnAcArazcAritrAcArastapazrAcAro vIryAcArazceti / tatra darzanaM samyagdarzanamucyate / na cakurA didarzanam / tacca kSAyopazamikA dirUpatvAnAva eva / tatazca tadAcaraNaM darzanAcAra ityevaM zeSeSvapi yojanIyam / jAvArtha tu vadayati / eSa jAvAcAraH paJcavidho javati jJAtavyaH / iti gAthAkSarArthaH / adhunA jAvArtha ucyate / tatra yathoddezaM nirdeza ityAdau darzanAcArajAvArthaH / darzanAcArazcASTadhA / tathA cAha | gAthA // nissaMkiya nikkaMkhiya, niviti giSThA mUDha dighI aa // uvavUhathirIkaraNe, vallapajAvaNe // 188 // vyAkhyA // niHzaGkita ityatra zaGkA zaGkitaM, nirgataM zaGkitaM yato'sau niHzaGkitaH / dezasarvazaGkArahita ityarthaH / tatra dezazaGkA samAne jIvatve kathameko vyo'paro'navya iti zaGkate / sarvazaGkA tu prAkRta nibaddhatvAtsarvamevedaM parikalpitaM javiSyatIti / na punarAlocayati / yathA jAvA hetugrAhyA hetugrAhyAzca / tatra hetugrAhyA jIvAstitvAdayaH / ahetugrAhyA navyatvAdayaH / asmadAdyapekSayA prakRSTajJAnagocaratvAt taddhetUnAmiti / prAkRta nibandho'pi bAlAdisAdhAraNa iti / uktaM ca // bAlastrI mUDhamUrkhANAM nRNAM cAritrakA GkSiNAm // anugrahArthaM tattvaH, siddhAntaH prAkRtaH smRtaH // dRSTeSTAviruddhazceti / udAharaNaM cAtra peyApekau yathAvazyake / tatazca niHzaGkito jIva evAIchAsanapratipannau darzanAcaraNAt / tatprAdhAnyavivakSAyA darzanAcAra ucyate / anena darzanadarza ninorabhedamAha / tadekAntanede tvadarza nina zva tatphalAbhAvAt modAnAva ityevaM zeSapadeSvapi jAvanA kAryeti / tathA niHkAGkSito dezasarvakAGkSArahitaH / tatra dezakAGkSA ekaM darzanaM kAGkSati digambaradarzanAdi / sarvakAGkSA tu sarvANyeveti / nAlocayati SaDjIvanakA pIDAmasatprarUpaNAM ca / udAharaNaM cAtra rAjAmAtyau yathAvazyaka iti / vicikitsA mativijramaH / nirgatA vicikitsA mativijramo yato'sau nirvicikitsaH / sAdhveva jinadarzanaM kiMtu pravRttasyApi sato mamAsmAtphalaM javiSyati na javiSyatIti / kriyAyAH kRSIvalAdipUjayopalabdheriti vikalparahitaH / na hyavikalopAya upe vastupariprApako na javatIti saMjAtanizcayo nirvicikitsa ucyate / etAvatAMzena niHzaGkitA jinnaH / udAharaNaM cAtra vidyAsAdhako yathAvazyaka iti / yadvA nirvijugupsaH sAdhujugupsArahitaH / udAharaNaM cAtra zrAvakaDuhitA yathAvazyaka eva / tathAmUdRSTizca bAlatapakhitapo vidyAtizayadarzanairna mUDhA svarUpAnna calitA dRSTiH samyagdarzanarUpA yasyAsAvamUDhadRSTiH / atrodAharaNaM sulasA sAviyA / jahA loiyarisI baDo rAyagiraM gato bahUNaM javiyANaM thirIkaraNa NimittaM sAmiyA napiuM / sulasaM pui kAsi / zrammaDo ciMte / pulamatiyA sulasA jaM rahA puchei / tarja ammaDe parika 15 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + 114 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. vANimittaM sA jantaM maggiyA / tAe Na dinnaM / tanuM teNa bahUpi ruvANi vijabviyANi / taha vidi / Na ya saMmUDhA / taha kuti biyariddhI daNa mUDhadiThiNA javiyavaM / etAvAn guNapradhAno darzanAcAra nirdezaH / adhunA guNapradhAne upabRMhaNa sthirIkaraNe iti / upabRMhaNaM ca sthirIkaraNaM copabRMhaNa sthirIkaraNe / tatropabRMhaNaM nAma samAnadharmikANAM saguNaprazaMsanena tadvRddhikaraNam / sthirIkaraNaM tu dharmAdviSIdatAM satAM tatraiva sthApanam / uvabrUhaNAe udAharaNaM / jahA rAyagihe nayare se Ni rAyA / i ya sakko devarAyA sammattaM pasaMsai / i ya ego devo sadahaMto nagarabAhi seNiyasya siggayassa ce - rUvaM kAU mise gehai / tAhe taM nivAre / puNaravi saba saMjaI guhiNI pura hiyA / tAhe para vaviUNa jahA e koI jAi tahA sUigihaM kAraveza / jaM kiM vi sUkammaM taM sayameva karei / tarja so devo saMjaIrUvaM paricaUNa divaM devarUvaM darisei | jaya / jo se liya sulaUM te jammajIviyassa phalaM / jeNa te pavayaNassuvariM erisI jattI javaitti uvabUdeUNa garna / evaM javabUhiyavA sAhammiyA / thirIkaraNe udAharaNaM jahA / ukreNIe prakAsATho kAlaM kareMte saMjae appAde / mama darisAvaM dinh| jahA uttaraprayaNe sue taM prakANayaM savaM tadeva / tamhA so jahA zraddhAsATho thiro ad | evaM je javiyA te thirIkareyavA / tathA vAtsalyAtprajAvanA iti / vAtsalyaM ca prajAvanA ca vAtsalyaprajAvanA tatra vAtsalyaM samAnadharmikapratyupakArakaraNam / prajAvanA dharmakathanAdi nistIrthakhyApaneti / tatra vAtsalye udAharaNaM zravarA / jahA tehiM Dulirake saMgho nivAri / evaM savaM jahA vassae tahA neyaM / pajAvaNAe udAharaNaM te ceva aUvairA / jahA tehiM yaggisihAuM sudumakA jhyAI AUNa sAsaNassa unAvaNA kayA evamarakANyaM jahA vyavassae tahA kaheyavaM / evaM sAhuNA vi sabapayatteNa sAsaNaM unAveyavaM / zraSTAvityaSTaprakAro darzanAcAraH / prakArAzvoktA eva niHza GkitAdayaH / guNapradhAnazcAyaM nirdezo guNaguNinoH kathaM cidbhedakhyApanArthaH / ekAntAnede tannivRttau guNino'pi nivRtteH zUnyatApattiriti gAthArthaH / khaparopakAriNI pravacanaprajAbanA tIrthakara nAmakarma nibandhanaM ceti / jJedena pravacanaprajAvakAnAha // ise saiTThiyAya riya-vAidhammaka hikhamaganemittI // vidyArAyagaNasaM - mayA ya ticaM pAviti // 189 // // dAraM // vyAkhyA // zratizayI avadhyA vijJAnayuktaH / ruddhigrahaNAdAmarSaiSadhyAdiruddhiprAptaH / ruddhipratrajito vA / AcAryavAdidharmaka zikSapakanaimittikAH prakaTArthAH / vidyAgrahaNAdvidyA siddhaH / zrAryakhapuTavat siddhamantraH / rAyagaNasaMmayA rAjasaMmatA mantryAdayaH / gaNasaMmatA mahattarAdayaH cazabdAddAnazrAddhakA diparigrahaH / ete tIrthaM pravacanaM prajAvayanti / svataH prakAzasvabhAvameva sahakAritayA prakAzayantIti gAthArthaH I For Private Personal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike tRtIyAdhyayanam / 115 kaMtAe ukto darzanAcAraH / sAMprataM jJAnAcAramAha / kAle viNae bahumANe, uvahANe taya anindavaNe || vaMjaNAta jae, aviho nANamAyAro // 100 // vyAkhyA // kAla iti / yo yasyAGgapraviSTAdeH zrutasya kAla uktaH / tasya tasminneva kAle svA dhyAyaH kartavyo nAnyadA tIrthakaravacanAt / dRSTaM ca kRSyAderapi kAlagrahaNe phalaM vi paryaye ca viparyaya iti / atrodAharaNam / ekko sAhU pAdosiyaM kAlaM ghetUNa vi padamaporisIe aNuvageNa paDhai kAliyaM surya / sammadiTThI devayA ciMte / mA paMtadevayA balidya tti kALaM takkaM kuMDe ghettRNaM takkaM takaM ti tassa pura niraka sarai gayAgayAI kare / teNa ya cirassa saprAyassa vAghAyaM kareiti / yA yAuir ko imo takassa vikaNaNakAlo / velaM tA paloveha / tIe vijayiM / zraho ko imo kAliyAsya saprAyakAlo tti / ta sAhuNA gAyaM jahA esA pAgaiti / uvautto gArDa addharatte disaM mitrAkaDaM / devayAe jaliyaM / mA evaM karedyAsi mA paMtA balekA / ta kAle sajhAzyavaM e u kAle ti / tathA zrutadaNaM kurvatA gurorvinayaH kAryaH / vinayo'jyuccAnapAdadhAvanAdiH / zravinayagRhItaM hi tadaphalaM javati / cha udAharaNaM / seNi rAyA nadyAe jalai / mamegakhaMnaM pAsAyaM kare hi / evaM DumapuSyayaNe varakANiyaM / tamhA viSae ahi viyavaM govaeNa / tathA zrutagrahaNodyatena gurorbahumAnaH kAryaH / bahumAno nAmAntaro jAvapratibandhaH / etasmin satyadepeNAdhikaphalaM zrutaM javati / viSayabahumANesu ca naMgI / egassa vi Na bahumANo / avarassa bahumANo Na vi / massa vi vi bahumAvasa viSa Na bahumANo / eva doha vi visesopadaMsaNavaM imaM udAharaNaM / egaMmi girikaMdare sivo / taM ca baMjaNo puliMdo ya acaMti / baMjaNo javale - vaNasammaUNovari seyapatharDa suImUrDa accittA yuei viSayajutto / Na puNa bahumANe / puliMdo puNa taMmi sive jAvapaDivo gallodaeNa rahAve | yaha vikaNa 1 vavidho sivoya te samaM bAlAvasaMkahAhiM aba / mayA ya tesiM vaMjaNeNaM ullAvaso surja / te paDiyariUNa uvalako / tumaM eriso ceva kaDapUyaNa sivo / jo erise ucieNa samaM maMtesi / tanuM sivo jai / eso me bahu mANe / tumaM puNo Na tahA / yA ya aNi urakaNiU sivo / baMjaNo ya zrAtuM raDiyamuvasaMto / puliMdo ya Aga / sivassa aNi peTha / tarja pNayaM kaMmaphaleNa kaNittA sivassa lAei / tarja siveNa baMjaNo pattiyAviu~ / evaM pAe - maMsu vid bahumANo ya do vi kAyavANi / tathA zrutagrahaNamanI psatopadhAnaM kAryam / upadadhAtItyupadhAnaM tapaH / taddhi yadyatrAdhyayane gADhA diyogalakSaNamuktaM tattatra kAryam / For Private Personal Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. tatpUrvakazrutagrahaNasyaiva sphltvaat|atrodaahrnnm / ege aayriyaa|te vAyaNAe saMtA paritaMtA sasAe vi asasAzyaM ghosejamArahANANaMtarAyaM baMdhiUNa kAlaM kAUNa devalogaM gyaa|t devalogAu~ AurakaraNa cuyA / ahIrakule paJcAyAyA noge jhuMjaMti / amayA ya se dhUyA jaayaa|saa ya azva ruuvssinnii| tANi ya paccaMtayANi gocAraNaNi mittaM amana vaccaMti / tIe dAriyAe pijaNo sagaLaM sabasagamANaM purajaM gb|saa ya dAriyA tassa sagaDassa dhuratuMme chiyA gayA taruNazttehiM ciMtiyaM / samAI kAlaM sagamA dAriyaM peddaamo| tehiM sagaDA uppahehiM kheddiyaa| visame AvaDiyA samANA jaggA / ta loeNa tIe dAriyAe NAmaM kayaM asagaDatti / tAe dAriyAe asagaDAe piyA asagaDapiyatti / ta tassa taM ceva veraggaM jaayN| taM dAriyaM egassa dAUNa pvaa| jAva cAuraMgicaM tAva paDhircha / asaMkhae dile taM NANAvaraNidhaM se kammaM jadilaM / paDhaMtassa vi kiM vi Na haa| AyariyA naNaMti / baheNaM te aNumavazatti / ta so naNa eyassa keriso jo / AyariyA naNaMti jAva Na hA tAva AyaMbilaM kAyakvaM / tarDa so naNa to evaM ceva pddhaami|tenn tahA par3hateNa bArasarUvANi bArasasaMvabarehiM ahiyANi / tAva se AyaM bilaM kayaM / ta NANAvaraNaM kammaM khINaM / evaM jahA sagaDapiyAe zrAgADhajogo aNupAli / tahA samma aNupAliyavaM / uvahANetti gayaM / tathA aniNhavaNitti / gRhItazrutenAnivaH kAryaH / yadyasya sakAze'dhItaM tatra sa eva kathanIyo nAnyazcittakAluSyApatteriti / atra dRssttaantH| egassa hA viyassa buranaM vidyAsAmaNa AgAse aba / taM ca ego parivAyago bahadi uvasaMpajANAhiM uvasaMpajiUNa teNa sA vidyA lakA / tAhe annaba gaMtuM tidaMDeNa zrAgAsagaeNa mahAjaNeNa pUzdya tti / ramA ya puchi| jayavaM kimesa vidyAzsayo jaya tavAzsa tti| so naNa vidyaashs| kassa sagAsA ghirj| so naNa himavaMte phalAhArassa risiNo sagAse ahiliu~ / evaM tu vutte samANe saMkilesacyAe taM tidaMmaM khaDatti paDiyaM / evaM jo appAgamaM AyariyaM niNhaveUNa amaM kahehi / tassa cittasaMkilesadoseNaM sA vidyA paraloe Na havaza tti / aniNhavaNitti gayaM / tathA vyaJjanArthatajjayAnyAzritya nedo na kArya iti vAkyazeSaH / etamuktaM navati / zrutapravRttena tatphalamanIpsatA vyaJjananedo'rthaneda unnayanedazca na kArya iti / tatra vyaJjanannedo ythaa| dhammo maMgalamukimiti vaktavye pumaM karANamukkosamiti / arthAnedastu yathA yAvaMtIkeyAvaMtI logaMsi vipparAmusaMtItyatrAcArasUtre yAvantaH kecana loke'smin pAkhaeikaloke viparAmRzantItyevaMvidhArthAnidhAne avaMtijanapade keyA rajAvAtA patitA / lokaH parAmRzati kUpa ityAha / unayanedastu yorapi yAthAtmyopamardaina yathA dharmo Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / maGgalamutkRSTaH ahiMsAparvatamastaka ityAdi / doSazcAtra vyaJjananede'rthanedastakhnede kiyAyA nedastAnede modAnAvastadanAve ca nirarthikA dIdeti / udAharaNaM cAtrAdhI-. yatAm kumAra iti sarvatra yojanIyam / kuNatvAdanuyogahAreSu coktatvAnneha darzitamiti / aSTavidho'STaprakAraH kAlAdinedahAreNa jJAnAcAro jJAnAsevanAprakAra iti gAthArthaH / ukto jJAnAcAraH sAMprataM cAritrAcAramAha // paNihANajogajutto, paMcahiM samihiM tihi ya guttIhiM // esa carittAyAro, ahaviho hoi nAyavo // 11 // vyAkhyA // praNidhAnaM cetaHsvAsthyaM tatpradhAnA yogA vyApArAstairyuktaH samanvitaH praNidhAnayogayuktaH / ayaM caughato'viratasamyagRSTirapi navatyata Aha / paJcaniH samitinistismRnizca guptiniryaH prnnidhaanyogyuktH| etadyogayukta etadyogavAneva / athavA paJcasu samitiSu tisRSu guptiSvasminviSaye etA Azritya praNidhAnayogayukto ya eSa cAritrAcAraH / zrAcArAcAravatoH kathaMcidavyatirekAdaSTavidho navati jJAtavyaH samitiguptinnedAt / samitiguptirUpaM ca zunapravIcArApravIcArarUpaM yathA pratikramaNe iti gaathaarthH| uktazcAritrAcAraH sAMprataM tapAcAramAha / bArasavihaMmi vi tave, sapriMtaravA hire kusala dihe // agilAi aNAjIvI nAyabo so tavAyAro // 19 // dAraM // vyAkhyA // hAdazavidhe'pi tapasi prathamAdhyayanoktakharUpe sAnyantaravAhye'nazanAdiprAyazcittA diladaNe kuzaladRSTe tIrthakaropalabdhe aglAnyA na rAjaveSTikaTpena yathAzakti vA anAjIviko niHspRhaH phalAntaramadhikRtya yo jJAtavyo'sau tpthaacaarH| AcAratachatoranedAditi gaathaarthH| uktastapatrAcAraH / adhunA vIryAcAramAha // aNimUhiyavala viriyo, parikkama jo jahuttamAutto // juMjaz a jahAthAmaM, nAyavo vIriyAyAro // 13 // dAraM // vyAkhyA // anigUhitabalavIryaH anidbhutabAhyAnyantarasAmarthyaH san parAkramate ceSTate yo yathoktaM SaTtriMzadvadaNamAcAramAzrityeti vAkyazeSaH / SatriMzadhitvaM cAcArasya darzanazAnacAritrANAmaSTavidhatvAttapatrAcArasya ca dvAdaza vidhatvAcceti / upayukta ztyananyacittaH parAkramate grahaNakAle tata UrdhvaM yunakti ca yojayati ca pravartayati ca yathoktaM SatriMzadaNamAcAra miti sAmarthyAjamyate yathAsthAnaM yathAsAmarthya yo jJAtavyo'sau viiryaacaarH|shraacaaraacaarvtoH kathaMcidavyatirekAditi gaathaarthH|anihitovii ryaacaarH|tdnidhaanaacaacaar iti|saaNprtN kthaamaah||abkhaa kAmakahA, dhammakahAce vamIsiyA ya khaa|| etto ekekA vi ya, NegavihA hoza naayvaa||1e|| daarN||vyaakhyaa| arthakatheti vidyAdirarthastatpradhAnA kthaarthkthaa| evaM kAmakathA dharmakathA caiva mizrA ca kathA / ata AsAM kathAnAM caikaikApi ca kathA anekavidhA javati jJAtavyetyupanya Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 rAya dhanapatasiMgha baDhAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. stagAthArthaH / adhunArthakathAmAha // vidyAsippamuvA , aNive saMcarDa ya dakattaM // sAmaM daMgo ne, uvappayANaM ca abakahA // 15 // dAraM // vyAkhyA // vidyA zilpamupAyo'nirvedaH saMcayazca dadatvaM sAma daeDo neda upapradAnaM cArthakathA / arthprdhaantvaaditydraarthH| nAvArthastu vRhvivrnnaadvseyH| taccadam / vidyaM paDDaccakahA / jo vidyAe aLa uvadhiNati / jahA egeNa vijA saahiyaa| sA tassa paMcayaM pazppanAyaM desh| jahA vA savazssa vidyAharacakavahissa vidyApanAveNa nogA uvnnyaa| savazssa jappattI jahA ya saTTakule vddito| jahA ya mahesaro nAmaM kayaM / evaM niravasesaM jahAvassae jogasaMgahesu tahA nANiyavaM / vidyattigayaM zyANiM sippetti / sippeNabo uvajiNa tti / eka udAharaNaM kokAso jahAvassae / sippetti gayaM / zyANi uvAe ti / eba dihaMto cANako / jahA cANakeNa bahuvihehiM aba uvaji / khN| do mana dhaaurttaauN| eyaM pi arakANayaM jahAvassae tahA nANiyatvaM / uvAe tti gye| zyANiM aNivee saMcae ya ekameva udAharaNaM mammaNavANi |so vi jahAvassae tahA nANiyo / sAMprataM dadatvaM tatsaprasaGgamAha ||sbaahsu daraka-taNeNusehIsu ya rUveNa // bujhIe amaccasu, jIvaza purohiM rAyasu // 16 // dAraM // darakattaNayaM purisa-ssa paMcagaM sagamAhu suMderaM // bujhI puNa sAhassA, sayasAhassAI punnaaii||1|| vyAkhyA // dadatvaM puruSasya sArthavAhasutasya paJcakamiti paJcarUpakaphalam / zatikaM zataphalamAha sAndarya shresstthiputrsy| buddhiH punaH sahasravatI sahastraphalA mantriputrasya / zatasahasrANi puNyAni zatasahastraphalAni rAjaputrasyeti gaathaarthH| nAvArthastu kathAnakAdavaseyaH / taccedam / jahA baMjadatto kumAro kumArAmaccaputto sehiputto sabavAhaputto / ee cauro vi paropparaM usAve / jahA ko ne keNa jIvaz / taba rAyaputteNa uttaM ahaM punnehiM jIvAmi / kumArAmaccaputteNa naNiyaM ahaM buddhIe / sehiputteNa jaNiyaM ahaM rUvassittaNeNa / sabavAhaputto naNaz ahaM dakattaNeNa / te jaNaMti / zrama gaMtuM vimANemo / te gayA amaM eyaraM jaba Na NacaMti / udyANe zra vaasiyaa| dakassa Adeso dilo sigdhaM jattaparivayaM ANe hi / so vIhiM gaMtuM egassa theravANiyayasya zrAvaNe hi / tassa bahugA kazyA eNti| tadivasaM kovi Usavo soNa pahuppatti puDae baMdheThaM / ta sabavAhaputto dakattaNeNa jassa jaM javanAza lavaNatevaghayaguDasuMThimiriya evamAdi tassa taM deza / avi siho lAho lacho / tuko naNa / tumheba AgaMtuyA udAhu vanavayA / so jaNa aagNtuyaa|to amha gihe asaNapariggaraM karejAda / so jaNa ale mama sahAyA udyANe acaMti / tehiM viNA nAhaM muNjaami| teNa jaNiyaM save vi eNtu|aagyaa| teNa tesiM jattasamAlahaNataMbolA uvauttAtaM paMcaNhaM Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 12e rUvayANaM / vizya divase rUvassI vaNiyaputto vutto| adya tume dAyabo jattaparivarDa / evaM navaja tti / so uTheUNa gaNiyApADagaM ga appayaM maMDe / tabaya devadattA. nAma gaNiyA purisavesiNI bahUhiM rAyaputtasehiputtAdIhiM maggiyA |nnech| tassa ya taM rUvasamudayaM daLUNa khuniyaa| paDidAsiyAe gaMtUNa tIe mAUe kahiyaM / jahA dAriyA suMdarajuvANe dihiM de| ta sA jnn|jnn eyN| naNa mama gihamaNuvarohaNa egraha / zheva jattavelaM karegraha / thevaagyaa| sA davava kau~ / tazya divase buddhimaMto amaJcaputto sNdicho|ady tume nattaparibarga daaybo| eyaM havau ti| so ga krnnsaalN| taba ya ta divaso vavahArassa viDaMtassa paribeaM na gch| do svttii| tAsiM jattA uvara / ekAe putto avi zyarI aputtA ya / sA taM dArayaM NeheNa uvacara / naNa ya mama putto / puttamAyA naNazya mama putto tAsiM Na parividyaz / teNa jaNiyaM ahaM biMdAmi vavahAraM / dAra uhA kadhau davaM pi uhA eva / puttamAyA jaNa / Na me daveNa kA dArago vi tIe navau jIvaMtaM pAsihAmi puttaM / zyarI tusiNIyA aba / tAhe puttamAyAe dilo| taheva sahassaM uvago / canane divase rAyaputto naNi adya rAyaputta tumhehiM pumAhiehiM jogavahaNaM vhiyvN|evN navau ti| ta rAyaputto tesiM aMtiyA jiggaMtuM udyANe hi / taMmi ya eyare aputto rAyA m| Aso ahivAsi jaMmi rukachAyAe rAyaputto Nivalo sA Na jayattati / ta AseNa tassovari gaUNa hiNsitN| rAyA ya anisitto| aNegANi sayasahassANi jAyANi / evaM anuppattI jv| darakattaNaM ti dAraM gayaM / zyANiM sAmaneyadaMmuvappayANehiM cajahiM jahA abo viDhappatti / ebimaM udAharaNaM / siyAleNa namaMteNa habI ma dicho / so ciMte lacho mae javAeNa tAva NichaeNa khAzyavo / jAva sIho Agarcha / teNa ciMtiyaM sacicheNa gazyatvaM / eyassa sIheNa naNiyaM / kiM are nAzNaya avidy| siyAleNa naNiyaM AmaMti mAma / sIho naNa kimeyaM mayaM ti| siyAlo jaNa / hbii| keNa mArinI vaggheNa / sIho ciNte| kahamahaM UNajAtieNa mAriyaM jarakAmi / gaU siiho| NavaraM vagyo zrAgau~ / tassa kahiyaM sIheNa maari| so pANiyaM pAlaM Nigga: / vagyo ho / esa ne| jAva kA Agau~ / teNa ciMtiyaM jara eyassa Na demi ta kAukAu ti vAsiyasadeNaM ame kAgA ehiMti / tesiM kAgaraDaNasadeNaM siyAlAdi zrale bahave ehiMti / kittiyA vArehAmi / arja eyassa uvappayANaM demi teNa tarDa tassa khaMDaM bittA dilaM / so taM ghettRNa garcha / jAva siyAlo aaguN| teNa NAyameyassa haDheNa vAraNaM karemi / jiuDi kAUNa vego dilo / Nako siyaalo| uktaM ca // "uttama praNi Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha bhAga tetAlIsa-(43)-mA. pAtena zUraM nedena yojayet // nIcamatpapradAnena samaM tulyaparAkramaiH // 1 // " ityuktaH kathAgAthAyA naavaarthH| uktArthakathA sAMprataM kAmakathAmAha // rUvaM varDa veso, darakattaM siskiyaM ca visaesu // dihaM suyamaNunUyaM, ca saMthavo ceva kAmakahA // 17 // // vyAkhyA // rUpaM sundaraM vayazcodayaM veSa ujjvlH| dAkSiNyaM mArdavam / zikSitaM viSayeSu zidA ca kalAsu / dRSTamanutadarzanamAzritya / zrutaM cAnunUtaM ca saMstavazca paricayazceti kAmakathA / rUpe ca vasudevAdaya udAharaNam |vysi sarva eva prAyaH kamanIyo navati lAvaNyAt / uktaM c||yauvnmudgrkaale, vidadhAti virUpakeSu lAvaNyam / darzayati pAkasamaye, nimbaphalasyApi mAdhuryam / iti / veSa ujjvalaH kAmAGgam |yN kaMcana ujjvalaveSaM puruSaM dRSTvA strI kAmayate iti vcnaat| evaM daakssinnympi| "paJcAlaHstrISu mArdavam" iti vacanAt / zidA ca kalAsu kAmAGgaM vaidagdhyAt / uktaM ca // "kalAnAM grahaNAdeva saunAgyamupajAyAte // dezakAlau tvapekSyAsAM, prayogaH saMjavenna vA // " anye tvatrAcalamUladevau devadattAM pratItyekuyAcanAyAM prajUtAsaMskRtastokasaMskRtapradAnadvAreNodAharaNamanidadhati / dRSTamadhikRtya kAmakathA yathA / nAradena rukmiNIrUpaM dRSTvA vAsudeve kRtA / zrutaM tvadhikRtya yathA padmanAnena rAjhA nAradAdaupadIrUpamAkarNya pUrvasaMstutadevenyaH kathitA / anunnUtaM cAdhikRtya kAmakathA yathA taraGgavatyA nijAnunnavakathane / saMstavazca kAmakathAparicayaH kAraNAnIti kAmasUtrapAgat / anye tvanidadhati / sadasaNArDa pemma, pemAja raI razya vissaMno // vissaMnA paNaje, paMcavihaM vahue pemmaM // iti gaathaarthH| uktA kaamkthaa| dharmakathAmAha // dhammakahA bohavA, canavihA dhIrapurisapannattA // akevaNi vikevaNi, saMvege ceva nivee // 1 // vyAkhyA // dharmaviSayA kathA dharmakathA / asau bovyA caturvidhA dhIrapuruSaprajJaptA / tIrthakaragaNadharaprarUpitetyarthaH / cAturvidhyamevAha / AdepaNI videpaNI saMvegazcaiva nirveda iti / sUcanAtsUtramiti nyAyAtsaMvejanI nirvedanI caivetyupanyAsagAthAdarArthaH / nAvArtha tvAha // AyAre vavahAre, pannattI ceva dihivAe ya // esA canavihA khalu, kahA u akevaNI hoz // 20 // vyAkhyA // AcAro locAsnAnAdiH / vyavahAraH kathaMcidApannadoSavyapohAya praayshcittlkssnnH| prajJaptizcaiva saMzayApannasya madhuravacanaiH prjnyaapnaa| dRSTivAdazca zrotrapekSyA sUkSmajIvAdinAvakathanam / anye tvanidadhatyAcArAdayo granthA eva parigRhyante AcArAdya nidhAnAditi / eSAnantaroditA caturdhA / khaluzabdo vishessnnaarthH| zrotrapekSyAcArA dinedaanaashrityaanekprkaareti|kthaa tvAdepaNI navati / turevkaaraarthH| kathaiva prajJApakenocyamAnA nAnyena / zrAdipyante mohAttattvaM pratyanayA navyaprANina Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / ityAdepaNI javatIti gaathaadraarthH| idAnImasyA rasamAha // vidyA caraNaM ca tavo, purisakAro ya smishguttii|| uvazssara khalu jahiyaM, kahA akevaNI raso // // 201 // vyAkhyA // vidyA jJAnam atyantApakArijAvatamonedakam / caraNaM cAritraM samagraviratirUpam / tapo'nazanAdi / puruSakArazca karmazatrUnprati khavIryotkarSaladaNaH / samitiguptayaH pUrvoktA eva / etApadizyate khalu zrotRnAvApekSayA sAmIpyena kathyate / evaM yatra kvacidasAvupadezaH kathAyA AdepaNyA raso niSyandaH sAra iti gAthArthaH / gatAkSepaNI / videpaNImAha // kahiUNa sasamayaM to, kaheza parasamayamaha vi vaccAsA // miDAsammAvAe, emeva havaMti do neyA // 22 // vyAkhyA // kathayitvA svasamayaM svasiddhAntaM tataH kathayati parasamayaM parasijhAntamityeko nedaH / athavA viparyAsATyatyayena kathayati / parasamayaM kathayitvA svasamayamiti dvitiiyH| mithyAsamyagvAdayorevameva navato chau nedAviti / mithyAvAdaM kathayitvA samyagvAdaM kathayati samyagvAdaM kathayitvA mithyAvAda miti / evaM vidipyate'nayA sanmArgAtkumArge kumArgAtsanmArge zroteti videpaNIti gAthAdarArthaH / nAvArthastu vRhavivaraNAdavaseyaH / taccedam / vikevaNI sA caDhavihA paramattA / taM jhaa| sasamayaM kahittA parasamayaM kaheza parasamayaM kahettA sasamayaM kaheza miLAvAdaM kahettA sammAvAdaM khe| sammAvAdaM kahettA miLAvAyaM khe| taba puviM sasamayaM kahittA parasamayaM khe| sasamayaguNe dIvezaparasamayadose uvadaMse / esA paDhamA vikevaNI gyaa|shyaanniN bizyA nama / puviM parasamayaM kahettA tasseva dose uvdNse| puNo sasamayaM kaheza / guNe ya se uvdNse| esA bizyA vikevaNI gyaa| zyANiM tazyA / parasamayaM kadettA / tesu ceva parasamaesu je nAvA jiNappaNI ehiM nAvehiM saha viruSkA asaMtA ceva viyappiyA te puviM kahittA dosA tesiM nAviUNa puNo je jiNappaNIyatnAvasarisA ghuNakaramiva kahavi sojaNA naNiyA / te kahaya / ahavA miDAvAdo pabittaM jamaz / sammAvAdo acittaM / taba puviM NAhiyavAINaM dihI kahittA / pahA achittaparakavAINaM dihI khe| esA tazyA vikevaNI gyaa| yANiM calI vikevaNI / sA vi evaM ceva / NavaraM purvi sojaNe kahayaz / pachA zyare tti / evaM virikavati soyAraM ti gAthAnAvArthaH / sAMpratamadhikRtakathAmeva prakArAntareNAha // jA sasamayavadyA khaTu, hoza kahA logaveyasaMjuttA // parasamayANaM ca kahA, esA vikevaNI nAma // 203 // vyAkhyA // yAsvasamayavarjA / khaluzabdasya vizeSaNArthatvAdatyantaM prasijhanItyA svasiddhAntazUnyA / anyathA vidhipratiSedhadhArA vizvavyApakatvAt svasamayasya tarjA kathaiva nAsti / navati kathA lokavedasaMyuktA / loka Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. grahaNAAmAyaNAdiparigrahaH / vedAstu zagvedAdaya eva / etamuktA kathetyarthaH / parasamayAnAM ca sAMkhyazAkyA disijhAntAnAM kathA yA sA sAmAnyato doSadarzanajhAreNa eSA videpaNI nAma / vikSipyate'nayA sanmArgAtkumArge kumArgAtsanmArge zroteti vikssepnn| / tathAhi sAmAnyata eva rAmAyaNAdikathAyAmidamapi tattvamiti navati sanmArgAnimukhasya jumateH kumArgapravRttiH / doSadarzanajhAreNApyekendriyaprAyasyAho matsariNa eta iti mithyAlocaneneti gaathaarthH| asyA akathane prApte vidhimAha / jA sasamaeNa pudi, arakAyA taM bunnedya parasamae // parasAsaNavarakevA, parassa samayaM parikahe hi // 204 // dAraM // vyAkhyA // yA svasamayena svasidhAntena karaNanUtena pUrvamAkhyAtA Adau kathitA tAM dipetparasamaye kvaciddoSadarzanahAreNa yathAsmAkama hiMsAdilakSaNo dharmaH sAMkhyAdInAmapyevam // hiMsA nAma navedharmo na nUtona naviSyati // ityAdivacanaprAmANyAtkiMtvasAvapariNAminyAtmani na yujyate / ekAntanityAnityayohiMsAyA annAvAditi / athavA parazAsanavyAdepAt 'supAM supo navanti' iti / saptamyarthe paJcamI / parazAsanena kathyamAnena vyAdepe sanmArgAnimukhatAyAM satyAM parasya samayaM kthyti| doSadarzanahAreNa kevalamapIti gAthArthaH / uktA videpaNI adhunA saMvejanImAha // zrAyaparasarIragayA, ihalAe ceva tahaya paraloe // esA canavidA khalu, kahA u saMveyaNI ho||25|| vyaakhyaa||aatmprshriir viSayA zha loke caiva tathA paraloke / ihalokaviSayA paralokaviSayA c|essaa caturvidhA khalu anantaroktena prakAreNa kathA tu saMvejanI navati / saMvejyate saMvegaM grAhyate'nayA zroteti saMvejanI / eSo'dhikRtagAthAdarArthaH / nAvArthastu vRkSavivaraNAdavaseyaH / taccedam / saMveyaNI kahA caubihA / taM jahA / AyasarIrasaMveyaNI parasarIrasaMveyaNI ihaloyasaMveyaNI paraloyasaMveyaNI / taba zAyarIrasaMveyaNI jahA jameyaM amhaccayaM sarIrayaM / evaM sukkasoNiyamaMsavasAmedamaUhiNhArucammakesaromaNahadaMtaaMtAdisaMghAyaNipphamattaNeNa muttapurIsannAyaNattaNeNa ya asuz ti kahemANo soyArassa saMvegaM jppaae| esA thAyasarIrasaMveyaNI / evaM parasarIrasaMveyaNI vi / parasarIraM erisaM ceva asuii| ahavA para. ssa sarIraM vamemANo soyArassa sNvegmuppaae| parasarIrasaMveyaNI gayA / zyANiM ihaloyasaMveyaNI / jahA sabameyaM mANusattaNaM asAramadhuvaM kadalIthaMjasamANaM / erisaM ' kahaM kahemANo dhammakahI soyArassa sNvegmuppaae| esA ihaloyasaMveyaNI gyaa| zyANiM paraloyasaMveyaNI / jahA devA vi issAvisAyamayakohalohAehiM purake hiM aninUyA kimaMga puNa tiriynaaryaa| eyArisaM kahaM kahemANo dhammakahI soyArassa saMvegamuppAe / esA paraloyasaMveyaNI gaya tti gAthAjAvArthaH / sAMprataM zujakarmodayA. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 123 zubhakarmakSyaphalakathanataH saMvejanI rasamAh // vIriya vijava giTTI, nANacaraNadaMsaNANa taha iTThI // vaissa khalu jahiyaM, kahAi saMveyaNIi raso // 206 // vyAkhyA // vIryavaikriyarddhistapaH sAmarthyodbhavA AkAzagamanajaGghAcAraNA divIryavai kriya nirmANalakSaNA | jJAnacaraNadarzanAnAM tatharddhiH / tatra jJAnarddhiH " panU NaM jaMte cohasapurvI ghakArDa ghasahassaM paDA sahassaM vijavittae / haMtA pahU vijavittae / tahA // "jaM mANI kammaM, khaveza bahuyA hiM vAsakoDI hiM // taM pANI tihiM gutto, khavez UsAsamatte // " ityAdi / tathA caraerddhiH / / nAstyasAdhyaM nAma caraNasya tadvanto hi devairapi pUjyanta ityAdi / darzanarddhiH pra zamAdirUpA / tathA " samma didI jIvo, vimANavaUM Na baMdhae AuM // jai viNa sammattajaDho, hava bAu pubviM " ityAdi / upadizyate kathyate khalu yatra prakrame kathAyAH saMvejanyA raso niSyanda eSa iti gAthArthaH / uktA saMvejanI nivedanImAha // pAcANaM kammANaM, asujavivAgo kahie jaba // iha ya paraba ya loe, kahA na veiyaNI nAma // 207 // vyAkhyA // pApAnAM karmaNAM cauryAdikRtAnAmazuja vipAkaH dAruNapariNAmaH kathyate yatra yasyAM kathAyAmiha ca paratra ca loke ihaloke kRtAni karmANi ihaloka evodIryate / ityanena caturjaGgikAmAha / kathA tu nirvedanI nAma nirvedyate javAdanayA zroti nirvedI eSa gAthAdarArthaH / jAvArthastu vRddha vivaraNAdavaseyaH / taccedam / zyA piM niveyaNa / sA cadvidA / taM jahA iha loe puccimA kammA iha loe ceva vivAgasaMjuttA javaMti ti / jahA corAeM pAradAriyANaM evamAi / esA paDhamA niveNI / zyA biyA / iha loe puccilA kammA paraloe duhavivAgasaMjuttA javaMti / kahaM / jahA nerazyANaM channammi jave kayaM kammaM nirayanave phalaM de / vizyA niveyaNI gayA / zyANiM tayA / paraloe DuccimA kammA iha loe havivAgasaMjuttA navaMti / kaM / jahA bAlappanitimeva / chatakulesu uppannA khayakoDhAdI hiM dAriddeNa ya ninUyA saMti / esA tazyA veiyaNI / zyANiM cauvA veiyaNI / paraloe huccilA kammA paraloe caiva havivAgasaMjuttA javaMti / kahaM jahA putriM ccisehiM kammehiM jIvA saMDAsatuMDe hiM parakI hiM uvavadyanti / ta te parayapAjaggANi kammANi asaM pulAi tANa tAe jAtIe pUriMti / pUriUNa narayanave vedaMti / esA cancA niveyaNI gayA / evaM ihalogo para logo vA pasavayaM pamucca javai / taba pannavayassa maNussanavo ha logo / 66 vasA timi va gaI paralogo ti gAthAjAvArthaH / idAnImasyA eva rasamAha // thovaM pi pamAyakayaM, kammaM sAhidyaI jahiM niyamA // parAsuhapariNAmaM, kahAi niveyI raso // 208 // vyAkhyA // stokamapi pramAdakRtamalpamapi pramAdajanitaM karma vedanayAdi sAhitti kathyate / yatra niyamAnniyamena / kiM viziSTamityAha / prabhUtAzunapa For Private Personal Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. riNAmaM bahutIvraphala mityrthH| yathA yazodharAdInAmiti / kathAyA nidinyA rasa eSa niSyanda iti gaathaarthH| saMdepataH saMvegaM nirveda nibandhanamAha // siddhI ya devalogo, sukuluppattI ya hoza saMvegoniragotirikajoNI,kumANusattaM ca niveLa ||20vyaakhyaa|| siddhizca devalokaH sukulotpattizca navati saMvega etatprarUpaNaM saMvegahetutvAditi naavH| evaM narakastiryagrayoniH kumAnuSatvaM ca nirveda ti gaathaarthH| AsAM kathAnAM yA yasya kathanIyetyetadAha // veNazyassa paDhamayA, kahA u akevaNI kheyvaa|| to sasamayagahi. yo, kahidya vikevaNI pahA // 10 ||vyaakhyaa|| vinayena carati vainayikaH ziSyastasmai prathamatayA Adikathanena kathA tu AdepaNI uktalakSaNA kathayitavyA / tataH svasamayagRhItArthe sati tasmin kathayehikSepaNImuktalakSaNAmeva pazcAditi gaathaarthH| kimityetadevamityAha // akevaNiarikattA, je jIvA te lanaMti saMmattaM // vikevaNI jacaM gADhatarAgaM ca mibattaM ||21||vyaakhyaa|| zrAdepaNyA kathayA zrAdiptA zrAvarjitA zrAdepaNyAdiptA ye jIvAste lajante samyaktvam / tathA AvarjanaM zujanAvasya mithyAtvamohanIyakSayopazamopAyatvAt / videpaNyAM jAjyaM samyakvam / kadAcijante kadAcinneti / tanavaNAttathA vidhapariNAmanAvAt / gADhataraM vA mithyAtvaM jamamateH parasamayadoSAnavabodhAnnindAkariNa ete na aSTavyA ityaninivezeneti gAthArthaH / uktA dharmakathA / sAMprataM mishraamaah||dhmmo abo kAmo, uvazssa jaba suttakavesu // loge vee samae, sA u kahA mIsiyA NAma // 12 // vyAkhyA // dharmaH prvRttyaadiruupH|artho vidyaadiH|kaam zchAdiHupadizyate kathyate yatra sUtrakAvyeSu sUtreSu kAvyeSu ca tlkssnnvtsu| kvetyata / Aha loke rAmAyaNAdiSu / vede yajJakriyAdiSu / samaye taraGgavatyAdiSu / sA punaH kathA mizrA mizrAnAma saMkIrNapuruSArthAnidhAnAt iti gaathaarthH| uktA mizrakathA tadanidhAnAccaturvidhA katheti / sAMprataM kathAvipakSalUtAM tyAjyAM vikathAmAha / ajJAtasvarUpAyAstyAgAsaMnavAditi // icikahA jattakahA, rAyakahA corajaNavayakahA y||nddnttttjbmuhiy kahAja esA nave vikahA // 13 // vyaakhyaa| strIkathA evaMjUtA aviDA ityAdiladANA / naktakathA sundaraH zAlyodana ityaadiruupaa| rAjakathA zramukaH zojana ityA dildnnaa| caurajanapadakathA ca gRhIto'dya caurH|sshcN kadarthitaH / tathA ramyo madhyadeza ityAdirUpA / naTanartakajalbamuSTikakathA ca eSA nvechikthaa| prekSaNIyakAnAM naTo rmnniiyH|yhaa nrtkH|yhaa jabaH jaso nAma vrtraakhelkH| muSTiko mana ityAdilakSaNA vikathA kathAlakSaNavirahAditi gAthArthaH / uktA vikathA zdAnI prajJApakApekSayAsAM prAdhAnyamAha // eyA ceva kahAu~, pannavagaparUvagaM samAsadya // akahA kahA ya vikahA, havidyapurisaMtaraM pappa ||21||vyaakhyaa|| etA evo Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtiiyaadhyynm| . 125 talakSaNAH kthaaH| prajJApayatIti prjnyaapkH| prajJApakazcAsau prarUpakazceti vigrhstmvbodhkprruupkm| natu gharabhramaNakalpaMyatona kiMcidavagamyata ityrthH| samAzritya praapy| kimityAha |akthaa vadayamANalakSaNA kathA coktasvarUpA vikathA coktasvarUpaiva navati puruSAntaraM zrotRlakSaNaM prApyAsAdya sAdhvasAdhvAzayavaicitryAtsamyakazrutAdivat / anye tuprajhApakaM mUlakartAraM prarUpakaM tatkRtasyAkhyAtAra miti vyaacdte| nacaitadatizojanaM paramavayaparUvage samAsadyatti pAThaprasaGgAditi gAthArthaH / idAnImakathAlakSaNamAha // michattaM veyaMto, jaM annANI kahaM parikaheza // liMgabo va gihI vA, sA kahA desiyA samae // 15 // vyAkhyA // mithyAtva miti mithyAtvamohanIyaM karma vedayan vipAkena yAM kAM cidazAnI kathAM kathayati / ajhAnitvaM cAsya mithyAdRSTitvAdeva / yadyevaM nArtho'jJAnigrahaNena mithyAtvavedakasyAjhAnitvAvya nicArAditi cenna / pradezAnunavavedakena samyagdRSTinA vybhicaaraaditi| kiNvishisstto'saavityaah| liGgastho vA pravyapratrajito'GgAramardakAdiH / gRhI vA yaH kazciditara ev|saa evaM prarUpakaprayuktayuktyA zrotaryapi prajJApakatulyapariNAmanibandhanA kathA dezitA samaye / tataH prativiziSTakathAphalAnAvAditi gaathaarthH| atraiva prakrame kathAmAha // tavasaMjamaguNadhArI, jaM caraNarayA kahiti sanAvaM // sabajagajIva hiyaM, sA u kahA desiyA samae // 16 // vyAkhyA // tapaHsaMyamaguNAn dhArayanti taDIlAzceti tapaHsaMyamaguNadhAriNaH yAM kAMcana caraNaratAzcaraNapratibajhA natvanyatra nidAnAdinA kathayanti sanAvaM paramArtham / kiviziSTamityAha / sarvajagajIvahitaM natu vyavahArataH katipayasatvahitamityarthaH / tuzabdasyAvadhAraNArthatvAtsava kathA nizcayato dezitA samaye nirjarAkhyasvaphalasAdhanAtkartRNAM zrotaNAmapi cetaHkuzalapariNAmanivandhanA kathaiva nocenAjyeti gAthArthaH / ihaiva vikathAmAha // jo saMjarDa pamatto, rAgadosavasaga parikaheza // sA ja vikahA pavayaNe, pasattA dhIrapurisehiM // 17 // vyAkhyA // yaH saMyataH pramattaH kaSAyAdinA pramAdena rAgadveSavazagaH sanna tu madhyasthaH parikathayati kiMcit / sA tu vikathA pravacane sA punarvikathA siddhAnte prajJaptA dhIrapuruSaiH tiirthkraadiniH| tathAvidhapariNAmanibandhanatvAt krtRshrotroriti|shrotRprinnaamnede tu taM prati kathAntaramevaivaM sarvatra nAvanA kAryeti gaathaarthH| sAMprataM zramaNena yathAvidhA na kAryA tathAvidhAmAha / siMgArarasuttazyA, mohakuviyaphuphugA hasahasiMti // jaM suNamANassa kahaM, samaNeNa Na sA kaheyavA // 17 // vyAkhyA // zRGgArarasena manmathadIpakena uttejitA adhikaM dIpitA ketyAha / moha eva cAritramohanIyakarmodayasamubAtmapariNAmarUpaH kupita'phukAghaTitakukUlA hasaha siMtitti jAjvalyamAnA jAyata iti vAkyazeSaH / yAM zRNvataH Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. kathAM mohodayo jAyata ityarthaH / zramaNena sAdhunA na sA kathayitavyA / akuzalanibandhanatvAditi gaathaarthH| yatprakArA kathanIyA tatprakArAmAha // samaNeNa kaheyavA, tavaniyamakahA virAgasaMjuttA // jaM soUNa maNUso, vaccara saMveganiveyaM // 15 // vyAkhyA // zramaNena kthyitvyaa| kiMviziSTetyAha / taponiyamakathA / anazanAdipaJcAzrava viramaNAdirUpA / sApi virAgasaMyuktA na nidAnAdinA rAgAdisaMgatA / ata evAha / yAM kathAM zrutvA manuSyaH zrotA brajati gachati / saMveyaNivvedaM ti|sNvegN nirveda ceti gAthArthaH / kathAkathana vidhimAha // abamahaMtI vi kahA, apari kilesabahulA kaheyavA // haMdi mahayAcaDagara-taNeNa akhaM kahA haNa // 20 // vyaakhyaa|| mahArthApi kathA apariklezabahulA kathayitavyA / nAtivistarakathanena pariklezaH kArya ityrthH| kimityeva mityata Aha / hNdiityupdrshne| mahatA cmkrtven|atiprpnyckthnenetyrthH| kimityAha / artha kathA hanti nAvArthaM nAzayatIti gAthArthaH / vidhizeSamAda // khettaM kAlaM purisaM, sAmavaM cappaNo viyANettA // samaNeNa u aNavadyA, pagayaMmi kahA kaheyavA // 21 // tazyatayaNaNidyuttI saMmattA // vyAkhyA // kSetraM jaumAdi nAvitaM kAlaM kSIyamANAdilakSaNaM puruSaM pAriNAmikAdirUpaM sAmarthya cAtmano jJAtvA prakRte vastunIti yogH| zramaNena tvanavadyA pApAnuvandharahitA kathA kathayitavyA nAnyeti gaathaarthH| uktA kathA tadanidhAnAgato nAmaniSpanno nikssepH| sAMprataM sUtrAlApakaniSpanasyAvasara ityAdi carcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam / taccedam / saMjame ityAdi / asya vyAkhyA / iha saMhitAdikramaH tumH| nAvArthastvayam / saMyame sumapuSpikAvyAvarNitasvarUpe zojanena prakAreNAgamanItyA sthita zrAtmA yeSAM te susthitAtmAnasteSAm / ta eva vizeSyante / vividhamanekaiH prakAraiH prakarSeNa nAvasAraM muktAH parityaktA bAhyAnyantareNa grantheneti vipramuktAsteSAm / ta eva vizeSyante trAyante AtmAnaM paramunayaM ceti traataarH| AtmAnaM pratyekabujhAAparaM tIrthakarAH svatastIrNatvAkunaya sthavirA iti| teSAmidaM vakSyamANalakSaNamanAcaritamakarUpam / kessaamityaah| nigranthAnAM sAdhUnAmityanidhAnametat / mahAntazca te RSayazca maharSayo yataya ityarthaH / athavA mahAntameSituM zIlaM yeSAM te mahaiSiNasteSAm / iha ca pUrvapUrvanAva evottarottarajAvo niyato hetuhetumannAvena veditvyH| yata eva saMyame susthitAtmAno'taeva viSamuktAH / saMyamasusthitAtmanibandhanatvAdhipramukteH / evaM zeSeSvapi nAvanIyam / zranye tu pazcAnupUrtyA hetuhetumannAvamidaM varNayanti / yata eva maharSayo'taeva nigranthAH / evaM zeSeSvapi aSTavyamiti sUtrArthaH / sAMprata yadanAcaritaM tadAha / suutrm| Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / siyaM kI yagaDaM, niyAgamanimANi ya // rAina sisANe ya, gaMdhamale ya vIyaNe // 2 // ( avacUri : ) yadanAcIrNaM tadAha / sAdhvAdyAzrityodezanamAramnasya tatra javam (2) krItaM / jAve niSThApratyayaH / sAdhvAdyarthamiti gamyate / tena nirvartitaM krItakRtaM ( 2 ) nityAgamapramANIkRtAmantritasya piMkasya grahaNaM ( 3 ) anyAhRtaM bahuvacanaM svaparagrAmAdibhedakhyApanArtham ( 4 ) rAtribhuktaM divasagRhIta divasamuktAdi caturdhA ( 5 ) snAnaM sarvadezanedaninnam / dezasnAnamadhiSThAnazaucAtirekeNAdipadmaprakSAlanamapi / sarvasnAnaM pratItam (6) gandhaM koSThapuTAdi (1) mAlyaM grathitAdi (8) vIjanaM tAlavRntAdi ( 7 ) uddezakAdiSu doSAzcAramjAdayaH svayaM jJeyAH // 2 // ( artha. ) have sAdhune caravAne ayogya je teja bAvana bolekarI kahe d. ude siyaMti ( uddesiyaM ke0 ) audde zikaM eTale sAdhu Adikane uddezIne taiyAra karelA je zrahArAdi te zraddizika kahiyeM, te sAdhune nAcarita be, e eka nAcarita kayuM. ( 1 ) evI rIteM Agala ekAvana anAcarita kadeze . te pratyeka bolane viSe anAcarita padano saMbaMdha levo. ( kIyagaDaM ke0 ) krItakRtama eTale sAdhu zrarthe vecAthI ANI ApeluM levuM te bIjuM krItakRta anAcarita (2) ( niyAgaM ke0 ) je AmaMtraNa kare teneja ghare nitya AhAra levo. anAmaMtritane ghare levo nahI. te niyAga nAmaka trIjuM nAcarita. (3) (hiDANi ya ke0 ) anyAhatAni ca eTale paragrAmayI zrAvelA puruSoyeM potAnA grAmathakI sAdhumATe lAvelo padArtha te cothuM abhyAhata nAmaka anAcarita. ( 4 ) ( rAyanatte ke0) rAtrinaktam eTale divAgRhItAdi cAra prakAranuM rAtrijojana karavuM, te pAMcamuM rAtrijakkanAmaka nAcarita. (5) (siNA ke0) snAnaM eTale netrapradAlanAdi dezasnAna tathA avagAhanAdi sarva snAna karavuM, te bahuM snAnanAmaka anAcarita. (6) (gaMdhamale ya ke0) gaMdhamAlye ca, gaMdha eTale sugaMdha cUyA caMdana yAdinuM copaDavuM, ne mAlya te phUlapramukhanI mAlA paravI te sAta ne AThamuM gaMdhamAlya nAmaka anAcIrNa. (915) (vIyaNe ke0) vyajanam te tAlavRMtA dikano svIkAra karavo te navamuM vyajana nAmaka anAcarita jANaM (v) hI dezikA dimAM je AraMjAdi doSa be, te sahaja be, mATe lakhyA nathI. vAcanAreM svabuddhithI jANI levA // 2 // (dIpikA) sAMprataM yatpUrvoktamanAcaritaM tadevAha / sAdhumuddizya zrAramneNa 127 For Private Personal Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. navamaudezikam (1) krayaNaM sAdhvAdinimittaM krItaM tena kRtaM nirvartitaM krItakRtam (2) niyAgamAmantritasya piemasya grahaNam (3) anihalaM svakIyagrAmAdeH sAdhunimittamanimukhamAnItaM anyAhRtam / bahuvacanaM svagrAmaparagrAmanizIthAdinedakhyApanArtham (4) rAtrijuktaM rAtrinojanaM divasagRhItaM divasaktaM rAtrau saMnidhirakaNena (1)divasagRhItaM rAtrau juktam()rAtraugRhItaM divasanjuktaM (3) rAtraugRhItaM rAtrau juktam()iti nedacatuSTayalakSaNam (5) snAnaM dezasarvanedaninnam / tatra dezasnAnaM zaucAtirekeNa akSipadamapradAlanamapi / sarvasnAnaM tu pratItameva (6) gandhamAdayaM ca gandhagrahaNAt koSTapuTAdiparigrahaH (7) mAlyagrahaNAcca grathitaveSTitAdermAlyasya parigrahaH (7) vIjanamuSNakAle tAlavRntAdinA (e) zdamanAcaritam / doSAzceha AramnapravartanAdayaH svayaM budhyA vAcyAH // 2 // (TIkA ) uddesiyaM ti sUtramasya vyAkhyA / uddezanaM sAdhvAdyAzritya daanaarmnsyetyuddeshH| tatra navamaudezikam (1) krayaNaM krItam / nAve niSThApratyayaH / sAdhvAdinimittamiti gamyate / tena kRtaM nirvartitaM krItakRtam (2) niyAgamityAmantritasya piemasya grahaNaM nityaM tattvanAmantritasya (3) anihaDANi yatti / svagrAmAdeH sAdhunimittama nimukhamAnItamacyAhRtaM bahuvacanaM svagrAmaparagrAma nizIthAdinnedakhyApanArtham (4) tathA rAtrinaktaM rAtrinojanaM divasagRhItadivasajuktAdicaturjagaladaNam (5) / snAnaM ca dezasarvannedaninnaM dezasnAnamadhiSThAnazaucAtirekeNAdipadamapradAlanamapi / sarvasnAnaM tu pratItam (6) / tathA gandhamAdayavyajanaM ca gandhagrahaNAtkoSThapuTAdiparigrahaH (7) mAnyagrahaNAcca grathitaveSTitAdermAlyasya (6) vIjanaM tAlavRntAdinA dharma evedamanAcaritaM doSAzcaudezikAdiSvAramnapravartanAdayaH (e) khAdhiyAvagantavyA iti suutraarthH| saMnihIgihimatte ya, rAyapiMDe kimitthe|| saMbAdaNa daMta padoyaNAya saMpubaNe dedapaloyaNA y||3|| (zravacUriH) sannidhIyate'nena AtmA urgatAviti saMnidhiH ghRtaguDAdInAM saMcayakriyA (e) gRhimAtraM gRhasthajAjanam (10) rAjapiemonRpAhAraH (11) kaH kimilatIti yo dIyate sa kimilakaH (12) saMhanamasthimAMsatva gromasukhatayA caturdhA mardanaM (13) daMtapradhAvanaM cAGgayyAdinA dAlanam (14) saMpraznaH saMvAdo sAvadyagRhasthaviSayaH kIdRzo'hamityAdirUpo vA (15) dehapralokanaM cAdarzAdau (16) // 3 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike tRtIyAdhyayanam / 11 ( artha. ) saMnihitti ( saMnihi ke0 ) saMnidhiH, jethI AtmA durgatine saMnidhi eTale najIka jAya be, te saMnidhi eTale ghRtagumAdikano saMcaya karavo, te saMnidhinAmaka dazamaM nAcarita ( gihi mitte ya ke0 ) gRhyamatraM ca eTale gRhasthanuM pAtra nojanAdikane le, te agiyAramuM gRhyamatra nAmaka nAcarita (rAyapiMge ke0 ) rAjapiMgaH eTale rAjAeM yApelo AhAra levo, te bAramuM rAjapiMga nAmaka nA carita. ( kimi e ke0 ) kimikaH eTale " je koi jojananI ichA karanAra ho te hi vo ane jojana lai jArja" evo ghoSa karIne jyAM AhAra pAya be, tevA dAnazAlAdikane viSe je AhAra levo, te kimicakanAmA teramuM nAcarita. ( saMvAhaNe ke0 ) saMvAhanam eTale jethI asthi, mAMsa, tvacA ane roma emane sukha yAya evaM tailAdikathI mardana karavuM te caudamuM saMvAhana nAmaka nAcarita. ( daMta hoyaNAya ke0 ) daMtapradhAvanA ca eTale aMgulyAdikeM karI dAMtaNa kara, mukha prakSAlana karavuM, e paMdaramuM daMtapradhAvana nAmaka anAcarita (saMpuNa ke0 ) saMpraznaH eTale gRhasthane sAvadya prazna te kuzalademasaMbadhI prazna karavo, athavA potAnI zarIranI zojAnA ajimAnayI evaM pUbavuM ke, huM kevo huM ? e saMprazna nAmaka solamuM nAcarita ( dehapaloyaNA ya ke0 ) dehapralokanA ca eTale darpaNa dikamAM zarIranI kAMti jovI, te sattaramuM dehapralokana nAmaka nAcarita jAvaM. e saMnidhi yAdikanuM khAcaraNa karavAmAM parigraha, prANAtipAta ityAdi doSa te potAnI mele jANavA. // 3 // ( dIpikA ) punaridamanAcaritam / saMnidhIyate'nena AtmA durgatAviti saMnidhiH / gurughRtAdInAM saMcayakaraNam ( 10 ) / gRhyamatraM ca gRhasthajAjanam ( 11 ) / rAjapiMzca nRpAhAraH ( 12 ) / kimana si ityevaM yo dIyate sa ki miThakaH / rAjapiMo'nyo vA sAmAnyena ( 13 ) / tathA saMbAdhanaM sthimAMsatvagromasukhatayA caturvidhaM mardanam ( 14 ) / dantapradhAvanaM cAGgulyAdinA mukhadAlanam ( 12 ) / saMpraznaH sAvadyo gRhasthaviSayaH / zojArthaM kIdRzo vAhamityAdirUpaH ( 16 ) | dehapralokanaM ca darzAda (1) / nAcaritadoSAzca saMnidhiprabhRtiSu parigrahaprANAtipAtAdayaH svabuddhyA vAcyAH // // ( TIkA ) idaM cAnAcaritamityAha / saMnihitti sUtramasya vyAkhyA / saMnidhIyatenayAtmA durgatAviti saMnidhiH / ghRtagumAdInAM saMcaya kriyA / gRhyamatraM gRhasthajAjanaM ca tathA rAjapiMko nRpAhAraH / kimicatItyevaM yo dIyate sa ki miThakaH rA 17 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. japieko'nyo vA sAmAnyena / tathA saMbAdhanama sthimAMsatvagromasukhatayA caturvidhaM mardanam / dantapradhAvanaM cAGgavyAdinA dAlanam / tathA saMpraznaH sAvadyo gRhastha viSayaH / DhArtha kIdRzo vAhamityAdirUpaH / dehapralokanaM cAdarzAdAvanAcaritam / doSAzca saMnidhiprabhRtiSu parigrahaprANAtipAtAdayaH svadhiyaiva vAcyA iti sUtrArthaH / aThAvae ya sUtramasya vyAkhyA / aSTApadaM ceti / aThAvara ya nAlIe, battassa ya dhAraNaThAe // gicaM pAhaNApAe, samAraMbhaM ca joiNo // 4 // (avacUriH) zrAvati / aSTApadaM dyUtamarthapadaM vA gRhasthamadhikRtya nimittAdiviSayaM 17 | nAlikA dyUtanedaH / yatra mA bhUtkalayApyanyathA'rUpAtanamiti nAlikAH pAtyaMte / nAlikAyAH pradhAnatvakhyApanArthaM bhedenopAdAnaM sakaladyUtopalakSaNArthaM ca 10 / utrasya dhAraNamAtmAnaM paraM vA pratyanarthAya glAnAdyAlambanaM muktvA / prAkRtatvAdanuvAralopo'kAranakAralopau ca dRSTavyau 15 / cikitsAyA jAvazcaikitsyaM vyAdhipratikriyArUpam ( 20 ) / upAnahau pAdayoriti sAniprAyakam / zrApatkAlaparihArArtham upagrahadhAraNe na doSaH ( 21 ) / samAramnazca jyotiSo'gneriti ( 22 ) / doSAstvaSTApadAdInAM kumA eveti // 4 // () hAtti | ( hAvaya ke0 ) aSTApadaM ca eTale dyUta ramavuM, te aDhAramuM aSTApadanAmaka nAcarita (nAlIe ke0 ) nAlikA eTale kalAyeM karI pAso potAnI chApramANe na pADavo joiyeM mATe nalikAmAM nAkhIne ramavuM, evaM eka jAtanuM dyUta, athavA nAlikAzabdeM gaMjIpho, setraMja ityAdi krIDA levI. te krIDAyeM ramavuM te nAlikA nAmaka gaNanAcarita. rogAdinimittavinA ( uttassa ya ke0 ) vatrasya ca eTale batranuM (dhAraNa ke0) dhAraNaM eTale dhAraNa karavuM te ( hAe ke0 ) anarthAya eTale artha mATe d. rthAt anarthakAri be. e vIzamaM batradhAraNanAmaka anAcarita. ( teginaM ke0 ) caikitsyam eTale sAvadya vaidyakriyA svArtha athavA parArtha karavI, te ekavIzamaM caiki - tsyanAmaka nAcarita. ( pAe ke0 ) pAdayoH eTale paganeviSe ( vAhaNA ke0 ) - 'pAnahau eTale pagarakhAM paheravAM, te bAvIzamaM upAnahU nAmaka anAcarita. ( joiNo ho ) jyotiSaH eTale agnino ( samAraMbhaM ke0 ) samAraMbhaH eTale AraMbha karavo, te vIzamaM jyotiHsamAraMbha nAmaka nAcarita jANavuM // 4 // (dIpikA) kiMcaSTApadamiti / aSTApadaM dyUtamarthapadaM vA gRhasthamadhikRtya nimittAdi For Private Personal Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike tRtIyAdhyayanam / 131 viSayam nAcaritam 10 tathA nAlikA ceti dyUtavizeSalakSaNA yatra mAnUt kalayA'nyayA pAzakapAtanamiti nAlikayA pAtyanta iti / iyaM ca nAcaritam 10 batrasya dhAraNamAtmAnaM paraM vA prati anarthAya iti / gADhaglAnAdyAlambanaM muktvAnAcaritaM prAkRtazailyAtrAnukhAralopaH zrakAraNakAralopau ca draSTavyau / tathA zrutiprAmANyAditi 20 te gita cikitsAyA jAvaH caikitsyaM vyAdhipratikriyArUpam nAcaritam 21 upAnahau pAdayoranAcarite / pAdayoriti sAbhiprAyakaM natu ApatkalpaparihArArthamupagrahadhAraNena 22 samAraMbhazca samArambhaNaM jyotiSo vahneH 23 doSAzca aSTApadAdInAM sugama eveti // 4 // " ( TIkA ) aSTApadaM dyUtam / arthapadaM vA gRhasthamadhikRtya nItyAdiviSayamanAcaritam / tathA nAlikA ceti dyUtavizeSalakSaNA yatra mAnUtkalayAnyathA pAzakapAtana miti nalikayA pAtyanta iti / iyaM cAnAcaritA / aSTApadena sAmAnyato dyUtagrahaNe satya jiniveza nibandhanatvena nAlikAyAH prAdhAnyakhyApanArthaM nedata upAdAnam / arthapadamevoktArthaM tadityanye nidadhati / asmin pade sakaladyUtopalakSaNArthaM nAlikA - haNamaSTApadadyUtavizeSapade cojayoriti / tathA utrasya ca lokaprasiddhasya dhAraNamAtmAnaM paraM vA pratyanarthAyetyAgADhaglAnAdyAlambanaM mukvAnAcaritam / prAkRtazailyA cAtrAnukhAralopo'kAranakAralopau ca draSTavyau tathAzrutiprAmANyAditi / tathA tegichaMti / cikitsAyA jAvazcaikitsyaM vyAdhipratikriyArUpamanAcaritam / tathopAnahau pAdayonAcarite / pAdayoriti sAbhiprAyakam / natvApatkalpaparihArArtham upagrahadhAraNena / tathA samAramnazca samArambhaNaM ca jyotiSo'gnestadanAcaritamiti / doSA aSTApadAdInAM kulA eveti sUtrArthaH // 5 // / sidyAyarapiMga ca, saMdIpaliyaMkara || gidaMtara nisidyA ya, gAyassuvaTTaNANi ya // 5 // ( avacUriH ) zayyA vasatistayA tarati saMsAramiti zayyAtaraH 23 saMdIpamaJcakakha (24) gRhAntaraniSadyA ca dvayorgRhayorantarAlopavezanam / cAtpATakAdigrahaH (25) gAtrodvarttanAni ca malApanayanarUpANi / cAdanyasaMskAragrahaH // 5 // (artha) sidyAyarati / ( sidyAyarapiMDaM ke0 ) zayyAtarapiMDaH, zayyA eTale niyAda karavAnuM sthAnaka te sAdhune pIne je potAnA karmane halavA kare be, tezayAtara kahIyeM, ane te zayyAtaranA gharano je piMka eTale AhAra te covIzamaM za For Private Personal Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. yayAtarapiMma anAcarita jANavU. tathA (AsaMdIpaliyaMkae ke0) AsaMdIparyaMko eTale sAdarI ane palaMga. upalakSaNathI mAMcI, khATa, molI ityAdika levA. have te sAdarI vigere upara besabuM, te paccIzamuM, babIzamuM AsaMdIparyaMka nAmaka anAcarita. (gihaMtaranisidyA ya ke0) gRhAMtarazayyA eTale be gharonA madhyanAgamAM sUrbu, athavA upAsarAthI bIje ghare jazne sUQ, ca zabdathI paTAdikano parigraha paNa jANavo. e sattAvIzamuM gRhAMtarazayyA nAmaka anAcarita. ( gAyassubaTTaNANi ya ke0) gAtrasyohartanAni ca, eTale zarIranA malane dUra karavAne arthe uhartana eTale uvaTaNAM karavAM. e ahAvIzamuM anAcarita jANavU // 5 // (dIpikA) zayyAtarapiMmo'pyanAcaritaH / zayyA vasatistayA tarati saMsAra miti zayyAtaraH / sAdhUnAM vasatidAtA tasya pimaH 24 AsandakaparyaGkako lokaprasijhau anAcaritau 25 / 26 tathA gRhAntaraniSadyA gRhameva gRhAntaraM gRhayorvA apAntarAlaM tatra upveshnm| cazabdAt pATakAdiparigrahaH 27 tathA gAtrasya kAyasya uhartanAni paGkApanayanalakSaNAni / cazabdAdanyasaMskAraparigrahaH // 5 // (TIkA) kiMca / sadyAyarasUtramasya vyaakhyaa| shyyaatrpiemshcaanaacritH| zayyA vasatistayA tarati saMsAra miti zayyAtaraH sAdhuvasatidAtA tatpiemaH / tathA AsandakaparyaGkau anaacritau| etau ca lokprsijhaavev| tathA gRhAntaraniSadyAnAcaritA / gRhameva gRhAntaraM gRhayorvA apAntarAlaM tatropavezanam / cazabdAtpATakAdiparigrahaH / tathA gAtrasya kAyasyohartanAni cAnAcaritAni / uhartanAni paGkApanayanaladaNAni / cazabdAdanyasaMskAraparigrahaH / iti sUtrArthaH // 5 // gihiNo vevaDiyaM, jA ya AjIvavattiyA // tattAnivumanozttaM, AnarassaraNANi ya // 6 // (avacUriH) gRhiNo vaiyAvRttyaM gRhasthaM pratyanAdisaMpAdanam (27) yA cAjIvavRttitA jAtikulAdinirAtmapAlanA ( 20 ) tasaM ca tathAnivRtaM cAtridaMmovRttaM tanojitvaM mizrodakanojitvamityarthaH (e)| thAturasmaraNAni ca dudhAdisamaye pUrvanuktAdismaraNAni / doSAturANAM vA zaraNAnyAzrayadAnAdIni (30) // 6 // / (artha) gihiNo tti| ( gihiNo ke0) gRhiNaH eTale gRhasthay (vezrAvaDiyaM ke0) vaiyAvRttyam eTale veyAvacca karavaM, azanAdika devAM, tathA gRhasthanAM kAmakAja karavAM. te uMgaNatrIzamuM anAcarita. (jAya zrAjIvavattiyA ke0) yA cAjIvavRttitA eTale Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 133 potAnI jAti, kula ityAdi teNe karI potArnu udarapoSaNa karavaM, te trIzamuM zrAjIvavRttitAnAmaka anAcarita, (tattAnibumanoztaM ke0) taptAnivRtanojitvam eTale tapta nAma tapAveluM paNa anivRta eTale traNa jakAlA AvyA vinA je prAsuka thayuM nathI evaM pANI pI. arthAt mizra udakanuM pAna karavU te ekatrIzamuM taptAnitanojitva nAmaka nAcarita. ( AurassaraNANi ya ke ) AturasmaraNAni ca eTale nUkhathI pIDita thavAthI pUrvopanukta avasthAnAM smaraNa karavAM, athavA AturazaraNAni ca eTale rogekarI pIDA pAmatA lokone Azraya devo, te batrIzamuM thAturasmaraNanAmA anAcarita jANavu // 6 // (dIpikA) punargahiNo gRhasthasya vaiyAvRttyaM vyAvRttasya nAvo vaiyAvRttyaM gRhasthaM pratyannAdisaMpAdanamityarthaH ze / tathA yA ca AjIvavRtitA jAtikulagaNakarmazipAnAmAjIvanamAjIvaH tena vRttiH AjIvavRttiH tasyA nAva AjIvavRttitA jAtyAderAjIvanena AtmapAlanamityarthaH30 / taptAnivRtanojitvaM taptaM ca tata anivRtaM taptAnivRtaM atridaMmovRttaM ceti samAsaH / udakamiti zeSaH / tasya nojitvaM mizra sacittodakanojitva mityarthaH 31 / tathA AturasmaraNAni ca dudhAdinA AturANAM pIDitAnAM pUrvopacuktasmaraNAni / athavA doSAturANAmAzrayadAnAdIni 32 // 6 // (TIkA) tathA gihiNotti sUtramasya vyAkhyA / gRhiNo gRhasthasya vaiyAvRttyaM vyAtanAvo vaiyAvRttyaM gRhasthaM pratyannAdisaMpAdanamityarthaH / etadanAcaritamiti / tathA cAjIvavRttitA jAtikulagaNakarma zilpAnAmAjIvanamAjIvastena vRttistannAva AjIvattitA / jAtyAdyAjIvanenAtmapAlanetyarthaH / zyaM caanaacritaa| tathA taptAnitanojitvam taptaM ca tadanirvRtaM ca atridaemokRtaM ceti vigrahaH / udakamiti vizeSaNAnyathAnupapattyA gamyate / tanojitvaM mizrasacittodakanojitvam ityarthaH / idaM cAnAcaritam / tathAturasmaraNAni ca kudhAdyAturANAM pUrvopacuktasmaraNAni ca anAcaritAni / AturazaraNAni vA / doSAturAzrayadAnAnIti suutraarthH|| 6 // mUlae siMgabere ya, udukheme anivume|| kaMde mUle ya saccitte, phale bIe ya Amae // 7 // (avacUriH ) mUlako loke pratItaH (31) zRGgAberakaM cArDakam (32) zkha ekaM cAnivRtamapariNataM sarvatrApi saMbadhyate (33 ) (34) kaMdo vajrakaMdAdiH (35) mUlaM saTTAmUlAdi (36) sacittaphalaM trapuSIkarkaTyAdi (37) bIjaM tilAdi AmakaM sacittam (30) // 7 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)-mA. (artha) mUlatti ( nivu ke0 ) anirvRtaM eTale pakka thayo nathI evo ( mUlae ke0 ) mUlakam eTale mUlo, ( siMgabere ya ke0 ) zrRMgaberaM ca eTale AeM, (khaMDe ho ) kukhaMDam eTale sarva jAtinI selaDI, e traNe ThekA anirvRta e vizeSaNa lagADaM. pUrvokta ekatrIza ane e traNa e sarva malIne pAtrIza canAcarita thAM. ( sacitte ke0 ) sacittam eTale sacitta evA ( kaMde ke0) kandaH eTale vajrAdi kaMda, tathA (mUle ke0 ) mUlam eTale mUla e be vastu sacitta vAparavI, te anAcarita. pUrvokta pAtrIza anAcarita ane yA kandAnAcarita tathA mUlAnAcarita malIne sADIza nAcarita thayAM . ( Amae ke0 ) zramam eTale lIluM kAMcaM evAM (phale ke0 ) phalaM, te karkaTI vyAdika phala ane ( bIe ke0 ) tilAdika bIja e be lIlAM kAcAM vAparavAM, te krameM karI ADatrIzamaM tathA ugaNacAlIzamuM nAcarita jANavuM // 7 // ( dIpikA ) punaH, mUlako loke pratItaH 3 / zRGgaberamArDakam 34 / idukhaeka ca lokapratItatam / nirvRtagrahaNaM sarvatra ani saMbaddhyate / itukhaMmaM ca apariNataM dviparvAntaM yadvartate / kando vajrakandAdiH 35 / mUlaM ca saTTAmUlAdi sacittam 37 phalaM karkaTyAdi trapuSAdi 38 | bIjaM ca tilAdi 30 / kiM0 / zrAmakaM sacittam // 7 // ( TIkA ) kiMca mUlapatti sUtramasya vyAkhyA / mUlako lokapratItaH / zRGgaberaM cAkam / tathekukhakaM ca lokapratItam / nirvRtagrahaNaM sarvatrAsiMbadhyate / nirvRtamapariNatamanAcaritamiti / imukha ekaM cApariNataM dviparvAntaM yadvartate / tathA do vajrakandAdiH / mUlaM ca sahAmUlAdi sacittamanAcaritam / tathA phalaM trapuSyAdi / vIjaM ca tilAdi / yamakaM sacittamanAcaritamiti sUtrArthaH // 7 // I sovaccale siMdhave loNe, romAlo ya Amae // sAmudde paMsukhAre ya, kAlAlo ya grAmae // 8 // ( yavacUriH) sauvarcalaM ( 35) saindhavaM (40) lavaNaM khArI ( 41 ) rumAlavaNaM cAkara vizeSastadbhavam (42) sAmudraM lavaNameva (43) pAMzudArazcoparalavaNam / yadvA pAMzurUpaH (44) kRSNalavaNaM parvataikadezajam (45) // 8 // (artha) sovaccale ti / ( sovaccale ke0 ) sauvarcalam eTale saMcala, ( siMdhaveke0 ) saiMdhavaM eTale siMdhAlU, (loNe ke0) lavaNam eTale sAMmaraloNa ( romAlo ke0 ) rumAlavaNam eTale vaidyazAstramAM jene romaka kAra kahe be te ( sAmudde ke0 ) sAmudram For Private Personal Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 235 eTale samuzrI utpanna thatuM mI te, (paMsukhAre ya ke0) pAMsudArazca eTale pAMsudAra nAmeM prasipha ne te, (kAlAloNe ya ke) kAlalavaNam eTale mevADamAM utpanna thatuM eka jAtanuM lavaNa ne te, e sauvarcalAdika vastu (mae ke0) Amakam eTale sacitta hoya. to te vAparavA nahiM kAraNa ke, te pratyeka anAcarita . pUrvokta jaMgaNacAlIza ane e sAta malIne sarva betAlIza anAcarita thayAM // 7 // (dIpikA) punaH sauvarcalaM saiMdhavaM parvataikadezajAtam 41 lavaNaM ca sAMjaralavaNam 42 rumAlavaNaM ca khAnilavaNam 43 / etatsarvamAmakaM sacittamanAcaritam / sAmujhaM lavaNameva 44 / pAMzudArazcoSaralavaNaM 45 / kRSNalavaNam parvataikadezajAtam 46 / sarvamAmakaM jJeyam // 7 // (TIkA) kiMca sovaccale tti sUtramasya vyaakhyaa|sauvrclN saindhavaM lavaNaM ca sAMjaralavaNaM rumAlavaNaM c|shraamkmiti sacittamanAcaritam / sAmudaM lavaNameva |paaNshudaarshcoprlvnnm| kRSNalavaNaM ca saindhavalavaNaparvataikadezajamAmakamanAcaritamiti suutraarthH||7|| dhuvaNe ti vamaNe ya, bbiikmmvireynne|| aMjaNe daMtavAme ya, gaayaanNgvinuusnne||5|| (avacUriH) dhUpanamAtmavastrAdeH / prAkRtazailyA anAgatavyAdhinivRttaye dhUpanamityanye (46) vamanaM madanaphalAdinA (4) bastikarma puTakenAdhiSThAne snehadAnam (4) virecanaM dantyAdinA auSadhavizeSeNa (4) aJjanaM rasAJjanAdi (50) dantakASThaM ca pratItam (51) gAtrAjyaMgastailAdinA (55) vinUSaNaM gAtrasyaiva (53) // e|| ___(artha ) dhuvaNatti / (dhuvaNatti ke ) dhUpana miti eTale potAnAM vastrAdikane sugaMdhamaya thavAmATe dhUpe te, athavA keTalA eka kahe, ke dhuvaNa tti eTale dhUmapAnamiti eTale rogAdikanI utpatti nahIM thavI jozye, temATe dhUmapAna karavU, te suDatAlIzamuM dhUpananAmA anAcarita. (vamaNe ya ke0 ) vamanaM ca eTale madanaphalAdika auSadha lazne vAMti karavI, te aDatAlIzamuM vamananAmaka anAcarita. (baDIkamma ke0) bastikarma eTale roganAzArtha snehaguTikAdikeM karI adhochAre picakArI mAravI, te jaMgaNapacAzamuM bastikarma anAcarita. ( vireaNe ke) virecanam eTale mala zodhavA mATeM triphalAdi auSadha sevAM, te pacAzamuM virecana anAcarita. ( aMjaNe ke0) aMjanam eTale zarIra zojAne arthe kajhAlAdikeM karI Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. jana anAcArita ( daMtavase ya ke0 ) daMtavarNazca daMtavarNAnAcarita ( gAyAjaMga vinUsaNe ke0 ) zarIrane viSe abhyaMga karavo; te trepanamuM gAtrAeTale zarIra upara alaMkAra dhAraNa karavA. te coe // netra javAM, te ekAvanamuM eTale dAMta kara, te vAvanamuM gAtrAjyaMga vibhUSaNe, te gAtre eTale yaMga nAcarita, ne vibhUSaNa penamuM bhUSaNa nAcarita jAvaM // ( dIpikA ) dhUpana mAtmavastrAdeH saugandhyanimittamathavA anAgatavyAdhinivRttinimittaM dhUmapAnamityanye vyAkhyAnayanti 87 / vamanaM ca madanaphalAdinA vAntiH 48 / tathA karma puMDrakeNa adhiSThAne snehadAnam 49 / virecanaM dantyAdinA 50 / tathAJjanaM rasAJjanam 51 dantakASThaM ca pratItameva 52 tathA gAtrAnyaGgastailAdinA 53 vibhUSaNaM gAtrANAmeva 94 // 9 // ( TIkA ) kiM ca dhUvaNe ti sUtramasya vyAkhyA / dhUpana mityAtmavastrAderanAcaritam / prAkRtazailyA anAgatavyAdhinivRttaye dhUmapAnamityanye vyAcakSate / vamanaM madanaphalAdinA / bastikarma puTakenAdhiSThAne snehadAnam / virecanaM dantyAdinA / tathA aJjanaM rasAJjanAdinA / dantakASTaM ca pratItam / tathA gAtrAnyaGgastailAdinA / vibhUSaNaM gAtrA - NAmeveti sUtrArthaH // 7 // savameyamaNAnnaM, niggaMthANa madesiNaM // saMjamaMmi juttANaM, laDhunayavihAriNaM // 10 // ( avacUriH ) kriyAsUtramAha / sarvametadaudezikAdi yadanantaramuktaM tadanAcIrNaM nigranthAnAM maharSINAM sAdhUnA mityarthaH / saMyame vA tapasi ca yuktAnAM laghubhUto vAyustapratibaddhatayA vihAro yeSAm // 10 // (artha) have pUrvokta prakAreM copana boleM karI copana anAcAra je varjavA yogya kahyAM, te koNeM varjavA te paNa prathama " saMjame " ityAdi gAthAmAM kathaM be; topaNa pAtuM ziSyane vismaraNa nahIM thAya, te mATe pharI e anAcAra sAdhuyeM varjavA ema kahe be. sati (nigaMthA ke0 ) nirmanthAnAm eTale bAhyAbhyantara parigraharahita evA, (mahe siNaM ke0 ) maharSINAm eTale mahoTA kRSi evA, (saMjamaMmizra juttAeM ke0 ) 1:- A anAcaritanI saMkhyA koi ThekANeM bAvana koi ThekANe trepana ane koi ThekANe copana lIdhI che. mUla sUtramAM samAsaghaTita zabdamAM koi ThekANe ve anAcarita AvyA che tenI saMkhyA ekaja gaNIye to sarve saMkhyA bAvana thAya che. ane judI gaNIe to trepana tathA copana thAya che. For Private Personal Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike tRtIyAdhyayanam / 237 saMyame ca yuktAnAm eTale saMyamane viSe hameza yukta rahelA evA (lahunnUSavihAriNaM ke0) laghunUtavihAriNAM eTale thoDA upakaraNathI halavA tethI vAyusarakho pra. tibaMdharahita jemano vihAra je evA sAdhune (eyaM ke0) etat eTale e copana boleM kr| yukta evaM (savvaM ke0) sarvam eTale saMpUrNa (aNAnnaM ke0) anAcINaM eTale varjavavArUpa anAcarita te kaDaM // 10 // (dIpikA) atha kriyaasuutrmaah| sarvametat pUrvoktacatuHpaJcAzanedaninnamaudezikAdikaM yat anantaramuktaM tatsarvamanAcaritaM jJAtavyam / keSAmityAha / nirgranthAnAM maharSINAM sAdhUnAmityarthaH / kiMjUtAnAm / saMyame cazabdAttapasi yuktAnAm / punaH kiM / laghujUtavihAriNAM laghunUto vAyustahat zraprativaddhatayA vihAro yeSAM te // 10 // (TIkA ) kriyAsUtramAha / savvameyaM ti sUtramasya vyAkhyA / sarvametadaudezikAdi yadanantaramuktamidamanAcaritam / keSAmityAha / niryanthAnAM maharSINAM saadhuunaamityaah| ta eva vizeSyante / saMyame cazabdAttapasi yuktAnAmaniyuktAnAM laghunUtavihAriNAM laghujUto vAyuH / tatazca vAyujUto'pratibaddhatayA vihAro yeSAM te laghunUtavihAriNasteSAM nigamanakriyApadametaditi sUtrArthaH // 10 // paMcAsavaparimAyA, tiguttA usu sNjyaa|| paMcaniggahaNA dhIrA, niggaMyA nayudaMsiNo // 11 // (avacUriH ) kimityanAcaritaM yatasta evaMnUtA navantItyAha paJcAzravA hiMsAdayaH pari samaMtAjzAtAyaiste yata IzA atastriguptAH paJcAnAmindriyANAM nigRhNantIti nigRhnnaaH| dhIrA buddhimantaH sthirA vA niryathAH sAdhava jurmodaM prati jutvAt saMyamastaM pazyanti upAdeyatayA saMyamapratibajhA ityarthaH // 11 // (artha.) have pUrvokta sAdhunAM lakSaNa kahe . paMcAsavatti. (paMcAsavaparimAyA ke ) paMcAzravaparijJAtAH eTale hiMsAdika pAMca Azravone yAvajIva jemaNe paJcakhyA be evA, (tiguttA ke0) triguptAH eTale mana, vacana zrane kAya e traNe karI gupta, arthAt manogupti, vacanagupti ane kAyagupti enA dhAraNa karanAra, (basu saMjayA ke0) SaTsu saMyatAH eTale SaDjIvanikAyane viSe saMyata, arthAt SaDjIvanikAya upara dayA rAkhanAra, (paMcaniggahaNA ke ) paMcanigrahaNAH, paMcAnAM eTale darzana, rasana, prANa, sparzana ane zravaNa e pAMca iMjiyone nigrahaNA eTale vaza rAkhanAra, arthAt jiteMjiya evA, (dhIrA ke0 ) sAtajayeM karI rahita, ( udyudaMsiNo ke0) jhajudarzinaH 18 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(53)-mA. eTale mokSamArgane viSe sarala evA saMyamane jonAra arthAt upayogathI saMyamanA pAlaka evA ( niggaMthA ke0) nigraMthAH eTale nigraMtha sAdhu hoya . // 11 // ( dIpikA ) kimityanAcaritaM yatasta evaMnUtA jvntiityaah| kiMjUtAste saadhvH| paJca ca te AzravAzca paJcAzravAH hiMsAdayaH pari samantAt parijhayA jhAtvA pratyAkhyAnaparijhayA pratyAkhyAtA yaste paJcAzravaparijhAtAH / yataH kAraNAt te evaMcUtA ataeva triguptA manovAkAyaguptinirguptAH / punaH kiM / usu saMjayA SaTsu jIvanikAyeSu pRthivyAdiSu sAmastyena yatA ytnvntH| punaH kiM / paJcanigrahaNAH paJcAnAmindriyANAM nigrahaNA nirodhakartAraH / punaH kiM / dhIrA buddhimantaH sthirA vaa| punaH kiMjUtAH sAdhavaH / jhajudarzinaH / jurmodaM prati RjutvAt saMyamastaM pazyanti upAdeyatayA iti jhajudarzinaH saMyamapratibajhAH // 11 // (TIkA ) kimityanAcaritaM yatasta evaMnUtA javantItyAha / pNcaasvsuutrm|asy vyAkhyA / paJcAzravA hiMsAdayaH parijhAtA vividhayA parijhayA jhaparijhyA pratyAkhyAnaparijJayA ca pari samantAjjJAtA yaiste paJcAzravaparijJAtAH / AhitAnyAderAkRtigaNatvAnna niSThAyAH pUrvanipAta iti samAso yukta eva / parijhAtapaJcAzravA iti vA / yata eva caivaMjUtA ata eva triguptA mnovaakaayguptibhiH| SaTsaMyatAH SaTsu jIvanikAyeSu pRthivyAdiSu sAmastyena ytaaH| paJcanigrahaNA iti / nigRhNantIti nigrahaNAH / kartari vyuT / paJcAnAM nigrhnnaaH| paJcAnAmitIpriyANAm / dhIrA buddhimantaH sthirA vA / nirgranthAH sAdhavaH / jhajudarzina iti / jhajurmodaM prati rujutvAsaMyamastaM pazyantyupAdeyatayeti judarzinaH saMyamapratibakAH / iti sUtrArthaH // 11 // AyAvayaMti gimdesu, hemaMtesu avAuDA // vAsAsu paDisaMlINA, saMjayA susamAhiyA // 1 // __ (avacUriH) te caitatkurvanti AtApayanti grISmeSu AtApanAM kurvanti hemanteSu zItakAleSu aprAvRtA varSAsu pratisaMlInA ekAzrayasthAH saMyatAH sAdhavaH susamAhitA jJAnAdiyatnaparAH / grISmAdiSu bahuvacanaM prativarSa karaNajhApanArtham // 12 // __ (artha.) have te pUrvoktagAthAmAM kahelA zajudarzI sAdhu samayane jozne je pramANe kare , te kahe je. je sAdharma (gimhesu ke0) grISmeSu eTale grISmakAlane viSe arthAt janhAlAmA (thAyAvayaMti ke0 ) AtApayaMti eTale atApanA kare , ( hemaMtesu ke0) hemaMteSu eTale hemaMtaRtu arthAt ziyAlAne viSa (avA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtiiyaadhyynm| 23e uDA ke0 ) aprAvRtAH eTale vastrarahita thakA zItaparISaha sahana kare , (vAsAsu ke0 ) varSAsu eTale varSAkAlaneviSe (paDisaMlINA ke) pratisaMlInAH eTale eka sthAnakane viSe aMgopAMga saMvarIne bese be, evA te (saMjayA ke0) saMyatAH eTale saMyamanA pAlaka sAdhu ( susamAhiyA ke0) susamAhitAH eTale jJAnAdikane viSe yatna karanAra thAya ne // 15 // (dIpikA) te ca judarzinaH kAlaM prastAvamadhikRtya yathAzakti evaM kurvanti / tathAhi AtApayanti UrdhvasthAnAdinA AtApanAH kurvanti / kadA grISmeSu jaSNakAleSu / punaH kiidRshaaH| hemanteSu zItakAleSu aprAvRtAH prAvaraNarahitAstiSThanti / tathA varSAsu varSAkAleSu pratisaMlInA ekAzrayasthA navanti / saMyatAH sAdhavaH / punaH kiMnUtAH / susamAhitA jJAnAdiSu yatnaparAH // 12 // (TIkA ) te ca jhajudarzinaH kAlamadhikRtya yathAzaktyetatkurvanti / thAyAvayaMti tti sUtram / asya vyAkhyA / AtApayantyUprasthAnAdinA AtApanAM kurvanti griissmessuussnnkaalessu| tathA hemanteSu zItakAleSvaprAvRtA iti prAvaraNarahitAstiSThanti / tathA varSAsu varSAkAleSu saMlInA ityekAzrayasthA navanti / saMyatAH sAdhavaH susamAhitA jhAnAdiSu ytnpraaH| grISmAdiSu bahuvacanaM prativarSakaraNajJApanArtha miti sUtrArthaH // 12 // parIsaharidaMtA, dhUamodA jidiyaa| sabadukapadINahA, pakkamaMti madesiNo // 13 // (avacUriH) eteSAM phalamAha / ukarANi kRtvA parISadA eva ripavaste dAntA upazamaM nItA yaiste dhUtamohAH / moho'jJAnam / jitenjiyAH zabdAdiSu rAgadveSarahitAH sarvapuHkhadayArtha prakrAmanti pravartante mhrssyH|| 13 // (artha.) parIsahatti. valI, (parIsaharidatA ke0 ) pariSaharipudAMtAH eTale dudhAtRSAdika bAvIsa parISaha rUpa je zatru temane jemaNe jItyA be evA, tathA (dhUamohA ke0) dhUtamohAH eTale jemaNe potAno moha dUra kasyo be, valI (jiiMdiyA ke0 ) jiteMjiyAH eTale iMDiyonA zabdAdika viSayone viSe rAgoSarahita evA, ( mahesiNo ke0) maharSayaH eTale mahAmuni sAdhu (savaDukapahINahA ke0) sarvapuHkhaprakSyArtham eTale zArIra, mAnasika vigere sarva phuHkharUpa ATha karma khapAvavA mATe, ( pakkamati ke0) prakrAmaMti eTale udyama kare . // 13 // (dIpikA ) punaH kiM / parISahA eva ripavaste dAntA upazamaM nItA yaiste| punaH Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. kiM / dhuto moho'jJAnaM yaiste| punaH kiM / jitenDiyAH zabdAdiviSayeSu raagdvessrhitaaH|t evaM vidhAHsarvaduHkhadayanimittaM prakrAmanti prvrttnte|kiNnuutaaH |mhrssyH||13|| (TIkA ) parIsahatti suutrm|asy vyAkhyA / mArgAcyavana nirjarAtha pariSoDhavyAH hutpipAsAdayaH ta eva ripavastattulyadharmatvAtparISaharipavaste dAntA upazamaM nItA yaiste priisshripudaantaaH| samAsaH pUrvavat / tathA dhutamohA vikSiptamohA ityarthaH / moho'jJAnam / tathA jitendriyAH zabdAdiSu rAgadveSarahitA ityarthaH / ta evaMnUtAH sarvachuHkhapradayArtha zArIramAnasAzeSaHkhapradayanimittaM prakrAmanti pravartante / kiNnuutaaH| maharSayaH sAdhava iti sUtrArthaH // 13 // dukkarAI karittANaM, dussahAI sahettu y|| kezaba devaloesu, keza sisaMti nIrayA // 24 // (zravacUriH) audezikAdityAgAdIni ussahAni sahitvAtApanAdIni / ke canAtra devalokeSu saudharmAdiSu gavantIti vAkyazeSaH / kecana sikiM tenaiva javena sihiM prApnuvanti / nIrajaskA aSTavidhakarmamuktAH / natvekenDiyA zva / vartamAnanirdezastrikAlaviSayajJApanArthaH // 14 // (artha.) pUrvokta prakAre AcaraNa karanArA sAdhune zuM phala thAya , te kahe . pukkarAI ti. (ukarAI ke0) puSkarANi eTale AcaravAne azakya evA "uddesiyaM" ityAdi gAthAu~mA kahelA dharmane ( karittANaM ke0) kRtvA eTale zrAcaraNa karIne, arthAt pAlana karIne, tathA (kussahAI ke0) phuHsahAni eTale sahana karavAne azakya evA AtApanAdikane ( sahittu ya ke0 ) sahitvA ca eTale sahana karIne ( keza ke0) kecit eTale keTalAeka (aba ke0) atra eTale A ( devalogesu ke0) devalokeSu eTale saudharmAdika devalokane viSe jAya, tathA (keza ke0) kecit eTale keTalAka (nIrayA ke) nIrajasaH eTale karmarUpa rajeMkarI rahita thakA thA lokamAMja (sizaMti ke ) sidhyaMti eTale sika thAya ne // 14 // (dIpikA ) athaiteSAM phalamAha / evaM puHkarANi auddezikAdityAgAdIni kRtvA tathA uHsahAni AtApanAdIni sahitvA kecana atra devalokeSu saudharmAdiSu gaThanti / iti shessH| kecana sidhyanti tenaiva javena sikiM prApnuvanti / kiNnnuutaaH| niiryaa| nirgataM rajo'STAvidhaM karma yecyaste aSTavidhakarmavipramuktAH natu ekenDiyA zva karmayuktAH // 14 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike tRtIyAdhyayanam / 141 (TIkA ) idAnImeteSAM phlmaah| ukkarAza tti suutrm|asy vyaakhyaa|evN puSkarANi kRtvaude zikAdityAgAdIni tathA uHsahAni sahitvAtApanAdIni / kecana tatra devalokeSu saudharmAdiSu gabantIti vAkyazeSaH / tathA kecana sidhyanti tenaiva navena siddhiM prApnuvanti / vartamAna nirdezaH sUtrasya trikAla viSayatvajJApanArthaH / nIrajaskA ityaSTavidhakarmavipramuktA na tvekenDiyA iva karmayuktA eveti sUtrArthaH // 14 // khavittA puvakammA, saMjameNa taveNa y|| sipi maggamaNuppattA, tAiyo pariNibujhe tti bemi // 15 // khumyAyArakahazzayaNA tazyA // 3 // (zravacUriH) ye devaloke gatAsteSAM svarUpaM tadAha / tatazcyutvA pitvA pUrvakarmANi sAvazeSANi / ken|sNymenoktlkssnnen tapasA ca sikimArga samyagdarzanAdirUpamanuprAptAH santastrAtArazcAtmAdInAM parinirvAnti siddhiM prApnuvanti // 15 // iti kukhkaacaarkthaakhytRtiiyaadhyynaavcuuriH||3|| (artha. ) have, je sAdha prarvokta dharma pAlIne devaloke jAya , te paNa tyAMthI cavyA palI A thAryadezamAM satkulane viSa upajIne sipha thAya be, te kahe . khavittatti. devalokamAMdhI cyavIne AlokamAMhe zrAvelA sAdhu ( saMjameNa ke) saMyamena eTale sattara nedanA saMyameM karI, (taveNa ya ke0) tapasA ca eTale bAra prakAranA ta karI (puvakammA ke0) pUrvakarmANi eTale pUrvanaveM karelA karmane (khavittA ke0) payitvA eTale khapAvIne (siphimaggaM ke0) sikimArga eTale modanA mArgaprateM (aNuppattA ke0) anuprAptAH eTale prApta thayelA evA (tANo ke0 ) tAyinaH eTale bakAyajIvanuM pAlana karanArA evA sAdhu (pari nibume ke0) parinirvAnti e. Tale sarvaprakAreM siddhine pAme . tibemi e padano artha pUrvavat jANavo. A adhyayanamAM, sAdhue zrAcArane viSeja dhRti rAkhavI, paraMtu anAcAra viSa rAkhavI nahIM ema kayuM. // 15 ||iti kukSakAcAra kathA nAmA adhyayanano bAlAvabIdha saMpUrNa // 3 // ( dIpikA) ye ca evaMvidhAnuSThAnato devalokeSu ganti te'pi tatazyutvA Aryadeze sukule janma prApya zIghraM siddhyantyeva etadAha / te devalokAt dapayitvA pUrvakarmANi avaziSTAni / kena ityAha / saMyamena uktarUpeNa saptadazannedena punaH tapasA chAdazavidhena sikimArga samyagdarzanAdilakSaNam anuprAptAH santaH trAtAra AtmA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24zarAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. dInAM parinirvAnti siliM prApnuvanti / itiH smaaptau| bravImi iti na khabuddhyA kiMtu tIrthakaragaNadharopadezena // 15 // iti zrIdazavaikAlikazabdArthavRttau zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitAyAM kruddhakAcArakathAkhyaM tRtIyamadhyayanaM samAptam // 3 // (TIkA) ye'pi caivaMvidhAnuSThAnato devalokeSu gachanti / te'pi tatazyutA AryadezeSu sukule janmAvApya zIghra sidhyantyevetyAha / khavitta tti sUtramasya vyaakhyaa| te devalokacyutAH payitvA pUrvakarmANi sAvazeSANi / kenetyaah| saMyamenoktalakSaNena tapasA ca evaM pravAheNa sidhimArga samyagdarzanAdilakSaNananuprAptAH santastrAtAra AtmAdInAM parinirvAnti sarvathA siDiM praapnuvnti|anye tu ptthnti|prinivumtti| tatrApi prAkRtazaivyA bAndasatvAccAyameva pAge jyAyAniti / bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH / ukto'nugamaH sAMprataM nyaaH| te ca puurvvdRssttvyaaH|iti vyAkhyAtaM nukSakAcArakathAdhyayanam // 3 // iti zrIdazavaikAlike harijaprasUrikRtaTIkAyAM tRtIyamadhyayanam // 3 // atha caturthAdhyayanam / suaM me AnasaMteNaM nagavayA evama kAyaM zda khalu bajIvaNiyA nAmazayaNaM samaNeNaM nagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM pavezyA suakAyA supa vattA seaM me adijilaM asayaNaM dhammapannattI // (avacUriH) atha cturthaadhyynaavcuuriH| anantarAdhyayane dhRtirAcAre kAryA ztyuktam / sA ca SaDjIvanikAyagocareti sa ucyate / zrutamAkarNitam / me mayA / AyurasyAstItyAyuSmAn / tasyAmatraNaM he AyuSman / kaH kamevamAha / gautamaH sudharmakhAmI vA jaMbUkhAminaM prti| nagaH samagraizvaryAdiH so'syAstIti nagavAMstena nagavatA nuvanaja; vrdhmaankhaaminetyrthH| evamiti prakAravacanaH shbdH| AkhyAtamiti kevalajhAnenopalacyAveditam / zruti loke pravacane vA khaluzabdAnnAnyatIrthakRtpravacaneSu / SaD jIva nikAyAH pratipAdyatvena vidyante yasyAM granthapakatau sA SaDjIvanikAyiketi / pUrvavannAmetyanidhAnam / adhyayanaM zrutavizeSaH / iha ca zrutaM mayA ityAtmaparAmarSeNaikAntadaNanaGgApohamAha / tatrebaMjUtArthAnupapatte riti / uktaM ca / egaMtakhaNiyaparake, gahaNaM citra sabahAnavabANaM // anusaraNasAsaNAraM, kuThe u teluksikaaii||1|| tathAyuSmaniti pradhAnaguNa niSpannenAmantraNavacasA guNavate ziSyAyAgamarahasyaM deyam nAguNavata Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 143 ityAha tadanukampApravRtteriti / uktaM ca // zrame ghaDe nihittaM, jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei // iya siddhaMtarahassaM, appAhAraM viSAse // 1 // Ayuzca pradhAno guNaH sati, tasminnavyavacchittijAvAt tathA tena jagavatA evamAkhyAtamiti / anena khamanI - SikAnirAsAcchAstrapAratantryapradarzanena / nahya sarvajJenAtmavatAnyatastathAbhUtAtsamyaganizcitya paraloka dezanA kAryetyetadAha / viparyayasaMjavAdityuktaM ca // kiM etto pAvayaraM, sammaM zrahigayadhammasanAvo // annaM kudesAe kaThe rAgammi pADe // 1 // atha - vAnyathA vyAkhyAyate sUtraikadezaH / usaMteAM ti jagavata eva vizeSaNam / AyuSmatA jagavatA cirajIvinetyarthaH / maGgalavacanaM caitadathavA jIvinA sAdAdevAnena ca gaNadhara paraMparAgamasya jIvana vimuktAnA dizuruvaktuzcApohamAha / dehAyajAvena tathAvidhaprayatnAnAvAdityuktaM ca // vayaNaM na kAyayogA- jAveNa ya so ya NAdisuddhassa / gahaNaM miya no deU, savaM chattAgamo kaha // 1 // athavA vasaMteti / gurumUlAvatA / anena ca ziSyeNa gurucaraNa se vinA sadA jAvyamityetadAha // jJAnAdivRddhisaGgAvADuktaM ca // nAssa hoi jAgI, thirayara daMsaNe caritte ya // dhannA yAvahAra, gurukulavAsaM na muMcati // 1 // athavA | usaMteNaM / zramRzatA jagavatpAdAraviMdayugalamuttamAMgena / anena ca vinayapratipattergarIyastvamAha / vinayasya mokSamUlatvAt / uktaMca // mUlaM saMsArassa u hoMti kasAyA tapattassa // vi gaNapatto, Duka vimorakassa deuti // 1 // kRtaM prasaMgena prakRtamanusarAmaH atra khalu SaDjIvanikAyikAnAmAdhyayanamastItyuktaM sA ca jagavatA samagraizvaryAdiyuktena mahAvIreNa kAzyapagotreNa praveditA kevalAlokena / prakarSeNa veditA jJAtA ityarthaH / svAkhyAtA sadevamanuSyAsurAyAM parSadi kathitA suSThu zrAkhyAtA / suprajJaptA / sUkSmaparihArAsevanena svayaM samyag sevitA / suSThu prajJaptA vA yAtA AsevanadvAreNAtmasAtkRtA anekArthatvAddhAtUnAM ipirAsevanArthaH / tAM caivaMbhUtAM SaDjIvanikAM zreyo me'dhyetuM patituM / bAndasatvAtsAmAnyena mametyAtma nirdeza ityanye / tatazca zreya zrAtmano'dhyetumiti paThituM zrotu nAvayituM / kuta ityAha / adhyayanaM dharmaprajJaptiH / nimittakAraNahetuSu sarvAsAM prAyo darzanamiti vacanAt hetau prathamA / adhyayanatvAt adhyAtmAnayanAccetaso vizuddhyApAdanAdityarthaH / etadeva kuta ityAha / dharmaprajJateH / prajJApanaM prajJaptiH / dharmasya prajJaptiH tato dharmaprajJapteH kAraNAccetaso vizuddhayApAdanAcca dharmaprajJaptiH / zreya shraatmno'dhyetum| anye tu vyAcakSate adhyayanaM dharmaprajJaptiriti pUrvopanyastAdhyayanasyaivopAdeyatayA anuvAdamAtrametaditi // 1 // 1 For Private Personal Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 rAya dhanapatasiMha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (artha.) have cothu SaDjIvanikA nAmaka adhyayana kahe . e adhyayanano zrA pramANe saMbadha De keH-pUrvokta kullakAcArakathAnAmaka adhyayanamAM kaDaM ke, sAdhue dhRti je rAkhavI te AcArane viSeja rAkhavI, paraMtu anAcAra viSe rAkhavI nahIM. te AcAra je je, te ghaNuM karIne SaDjIvanikAyane zrAzrayeMja ne, kaDaM De keH- "su jIvanikAesu, je buhe saMjae sayA // so ceva hoi vilee, paramaNa saMjae // 1 // " iti. mATe SaDjIvanikAyanuM vyAkhyAna karavU jozya. evA saM baMdhazrI zra adhyayananI prApti thaI. aa adhyayanamAM SaDjIvanikAyanuM vinAgapUrvaka vyAkhyAna kamu be, mATe ene SaDUjIvanikA eve nAmeM karI kahe . have sUtrano artha // suyaM me iti. sudharmAkhAmI jaMbUprateM kahe . (AusaMteNaM ke0) he AyuSman ! eTale jene paripUrNa AyuSya be evA he ziSya ( me ke0) mayA eTale meM (suyaM ke0) zrutaM eTale sAMjalyuM be, ke (nagavayA ke0) nagavatA, nagazabdeM karI paripUrNa evA aizvarya, rUpa, kIrti, zrI, dharma ane prayatna e vastu levI. kaDaM be ke, " aizvaryasya samagrasya, rUpasya yazasaH zriyaH // jJAnavairAgyayozcApi, SalAM jaga ztIGganA // 1 // " te jemane be, temane jagavAn kahiye. arthAt aizvaryAdika u vastu jemanI pAse paripUrNa De evA zrImahAvIrasvAmIe (evaM ke0) vakSyamANaprakAreM (arakAyaM ke ) AkhyAtaM eTale kevalajJAnathI jANIne kAMbe ke, (ha ke0) e dazavaikAlika sUtraneviSe ( khabu ke ) nizcayeM karI (bjIvaNiyANAmAyaNaM ke) SaDjIvanikAnAmaka adhyayana be. emAM ziSyane AmaMtraNa karavAmATe bI. juM pada na letAM 'bAusaMteNaM' eja pada lI, be, tenuM tAtparya e De ke, guNavAn je ziSya , teneja Agamarnu rahasya keha, vIjAne kehabuM nahI, kayu De keH- " zrAme ghaDe nihitaM, jahA jalaM taM ghaDaM viNAse // za sikaMtarassaM, appAhAraM viNAseza // 1 // iti // " mATe yogya ziSyaneja kaheQ jozye to ziSyanA guNa je be, temAM AyuSya je te pradhAna guNa , kAraNa ke, teno anAva hoya to bIjI badhI sAmagrIno kAMza upayoga nathI, mATe "AyuSman " ema saMbodhana kayu. athavA thAusaMteNaM e nagavaMtanuMja vizeSaNa karavaM. te evIrIteH- zrAyuSmatA eTale ciraMjIva evA nagavAne ema kaDaM . iti. athavA (AvasaMteNaM ke0) AvasatA eTale gurukulaneviSe vAsa karanArA evA ( me ke0) mayA eTale meM sAMjalyaM . evo artha karavo. tethI ema sUcave ne ke, ziSye gurukulane viSe rahIne niraMtara gurucaraNanI sevA karavI. athavA (AusaMteNaM ke) zrAmRzatA eTale jagavatpAdAraviMdayugalaneviSe mastakeM karI sparza karanArA evA meM sAMjavyu be. evo artha karavo. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 245 tethI ema sika thAya ke, ziSye guruno vinaya sArIrIteM sAcavavo. kAraNa ke dharmanuM mUla vinaya be, kayu De keH-"mUlaM saMsArassa ya, hoti kasAyA aNaMtapattassa // viNa hANapajatto, mukavimukkassa morakassa // 1 // iti" astu. SaDjIva nikAnAmaka adhyayana be ema kaDaM. te SaDjIvanikAyikA koNeM kahI te kahe be. ( samaNeNaM ke0 ) zramaNena eTale mahAtapasvI evA, (nagavayA ke0) samayaizvaryA disaMpanna evA, ( kAsaveNaM ke0 ) kAzyapena eTale kAzyapa gotra jemarnu be evA, ( mahAvIreNaM ke0) mahAvIreNa eTale kaSAyAdizatrune jItavAmAM mahoTA vIra evA vardhamAna svAmIe; kayu De keH-vidArayati yatkarma, tapasA ca virAjate // tapovIryeNa yuktazca, tasmAchIra iti smRtH||1|| iti // ( pavezyA ke0) praveditA eTale alaukikapra. nAvathI jANI, tathA ( suarakAyA ke ) khAkhyAtA eTale surAsuramanuSyayukta evA samavasaraNa madhye rUDI rIte kahI, tathA (supannattA ke0) suprajJaptA eTale jema kahI temaja atizayeMkarI pote sevana karI. arthAt AcaraNa karI. te kAraNa mATe evI SaDjIvanikAnuM ( ahijhiAlaM ke) adhyetuM eTale adhyayana karavAthI ( me ke0) mAru eTale AtmAnuM (seyaM ke0) zreyaH eTale kalyANa De. kAraNa ke, (anayaNaM ke0) e adhyayana je je te (dhammapannattI ke0) dharmaprajJaptirUpa meM, eTale emAM dharmanI prarUpaNA karI, tethI AtmAnuM kalyANa nizcayeM karI thazeja // 1 // (dIpikA ) vyAkhyAtaM kullakAcArakathAkhyaM tRtIyamadhyayanam / atha caturthaM SaDjIva nikAkhyamadhyayanaM vyAkhyAyate / pUrvoktAdhyayanena asyAdhyayanasya ayaM sNbndhH| pUrvaM sAdhunA AcAre dhRtiH kAryA natvanAcAra ityuktam / ayameva ca AtmasaMyame upaayH| saca AcAraH SaDjIva nikaaygocrH| ataH SaDjIva nikAyAH procyante / tatra sUtram / zrutaM avadhAritaM me iti mayA atra zrIsudharmasvAmI zrIjambUsvAminaM prAha / he AyuSman / AyurasyAstIti AyuSmAn tasya saMbodhanaM tena jagatprasijhena nagavatA samagrezvaryAdiyuktena zrIvardhamAnasvAminA evaMprakAraM vadayamANamAkhyAtaM kevalajJAnena upalanya kathitam / athavA usaMteNaM ti samayaM jagavato vizeSaNam / kiMjUtena jagavatA AusaMteNaM AyuSmatA cirajIvinA ityrthH| maGgalavacanametat / athavA AvasaMteNaM ti pAThe mayA ityasya vizeSaNam / kiMnUtena mayA / AvasatA gurupAdamUlase vinA / athavA AmusaMteNaM ti pAThe kiMjUtena myaa| mRzatA jagavatpAdAravindayugulaM mastakena / anena guruvinayapratipattiruktA / kiMjUtena jagavatA zrAkhyAtam iti pRSTe Aha / eSA khalu SaDjIvanikA nAmAdhyayanaMzramaNena mahAtapasvinA jagavatA samayaizvaryAdiyuktena mahAvIreNa kaSAyAdivairijayAt mahAsunaTena kiMjUtena kAzyapena Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. kAzyapagotreNa praveditA jJAtA / na kutazcit AkarNya jJAtA kiMtu svayameva kevalajhAnena prakarSeNa viditA jJAtA / punaH khAkhyAtA suSTu chAdazaparSanmadhye zrAkhyAtA / tathA suprajJaptA yathaiva svAkhyAtA tathaiva sUkSmaparihArAsevanena prakarSeNa samyag zrAsevitA ityrthH| tAM caivaMcUtAM SamjIvanikA zreyo memama adhyetuM zreyaH pathyaM hitaM paThituM zrotuM nAvayitum / kuta ityAha / adhyayanaM dhrmprjnyptiH| nimittakAraNahetuSu sarvAsAM prAyo da. rzanamiti vacanAt / hetau prathamA / adhyayanatvAt adhyAtmAnayanAcetaso vizuddhyApAdanaM cetovizuSyApAdanAcca zreya Atmano'dhyetumiti / anye vyAcadate / adhyayanaM dharmaprajJaptiriti / pUrvamupanyastasya adhyayanasyaiva upAdeyatayA anuvaadmaatrm||1|| (TIkA) zdAnI SaDjIvanikAyAkhyamArajyate asycaaymnisNbndhH| zhAnantarAdhyayane sAdhunAdhRtirAcAre kAryA natvanAcAre ayameva cAtmasaMyamopAya ityuktam / zha punaH sAcAraH SaDjIvanikAyagocaraHprAya ityetphucyte| uktaM ca ||"su jIvanikAesu, je buhe saMjae sayA // se ceva hoza viroe, paramaNa saMjae // 1 // " ityanenAjisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam / Aha ca nASyakAraH // jIvAhAro jannara, AyAro teNimaM tu AyAyaM // bajIvaNiyatayaNaM, tassa higArA zme hoti // 222 // vyAkhyA // jIvAdhAro laNyata AcAraH / tatparijJAnapAlanahAreNeti nAvaH / yenaitadevaM tenedamAyAtamavasaraprAptam / kiM tadityAha / SaDjIvanikAdhyayanam / atrAntare anuyogachAropanyAsAvasaraH / tathA cAha / tasya SaDjIvanikAdhyayanasyArthAdhikArA ete javanti vakSyamANalakSaNA iti gaathaarthH| tAnAha // jIvAjIvAhigamo, carittadhammo taheva jayaNA ya // uvaeso dhammaphalaM, bIvaNiyAz ahigArA // 23 // // vyAkhyA // jIvAjIvAnigamo jIvAjIvasvarUpam / anigamyate'sminnityanigama iti kRtvA svarUpe ca satya nigamyata iti nAvaH / tathA cAritradharmaH prANAtipAtAdinivRttirUpaH / tathaiva yatanA ca pRthivyA diSvAramnaparihArayatnarUpA / tathA upadezaH yathAtmA na badhyata ityAdiviSayaH / tathA dharmaphalamanuttarajJAnAdi / ete SaDjIvanikAyA adhikArAH / iti gAthArthaH / atrAntare gata upkrmH| nidepamadhikRtyAha // bIvaNiyAe khalu, nikevo hoza nAmanipphanno // eesiM tiNDaM pi u, patteyaparUvaNaM voThaM // 24 // vyAkhyA // Sar3ajIvanikAyAH prakrAntAyAH khasviti pUraNArtho nipaatH| nikSepo navati nAmaniSpannaH SaDjIvanikAyiketyayameva / yata evamata eteSAM trayANAmapi SaDjIvanikAyapadAnAM pratyekamityekamekaM prati prarUpaNAM sUtrAnusAreNa vadaye'nidhAsya iti gAthArthaH / tatraikasyAnAve SasAmanAva ityekaprarU Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike cturthaadhyynm| 247 paNAmAha // NAma uvaNA davie, mAugapayasaMgahekkae ceva // padyavanAve ya tahA, sattee ekagA hoti // 125 // vyAkhyA // zyaM sumapuSpikAyAM vyAkhyAteti neha vyAkhyAyate / saMgrahaikakena caatraadhikaarH| sAMprataM ghyAdIn vihAya SaTprarUpaNAmAha // nAma uvaNA davie, khette kAle taheva nAve a|| eso u bakagassa, nikevo baviho hoza // 16 // vyAkhyA // tatra nAmasthApane kule / avyaSaTuM SaD avyANi sacittAcittamizrANi puruSakArSApaNAlaMkRtapuruSalakSaNAni / kSetraSaTraM ssddaakaashprdeshaaH| yahA jaratAdIni / kAlaSaTuM SaT samayAH SaDDA itavaH / tathaiva nAve ceti jAvaSaTuM SaDa nAvA audayikAdayaH / atra ca sacittavyaSaTenAdhikAra iti gaathaarthH| shraah| atra TyAdyananidhAnaM kimartham / ucyate / ekaSaDanidhAnataH zrAdyantagrahaNena tanateriti / vyAkhyAtaM SaTpadamadhunA jIvapadamAha // jIvassa u nikevo, parUvaNA lakaNaM ca abittaM // annAmuttattaM niccakArago dehavA vittaM // 27 // guNiudgazteyA, nimmayasAphavatA ya parimANe // jIvassa tivihakAlammi, parikA ho kAyavA // 27 // do dAragAhA // vyAkhyA // jIvasya tu nidepo naamaadiH|prruupnnaa dvividhAzva javanti jIvA ityAdirUpA / lakSaNaM cAnAdi / astitvaM sattvam zurUpadavAcyatvAdinA / anyatvaM dehAt / amUrtatvaM svtH| nityatvaM vikArAnupalamnena / kartRtvaM svakarmaphalanogAt / dehavyA pitvaM tatraiva tdvigoplbdhyaa| guNitvaM yogAdinA / UrdhvagatitvamagurulaghunAvena / nirmAyatA vikArarahitatvena / saphalatA ca krmnnH| parimANaM lokAkAzamAtra ityAdi / evaM jIvasya trividhakAla iti trikAla viSayA parIdA navati kartavyA / iti ghaargaathaaghysmaasaarthH| vyAsArthastu naassyaadvseyH| tathAca nikSepamAha // nAmaM ThavaNA jIvo, davajIvo ya jAvajIvo ya // uhanavaggahaNaM mi ya, tanavajIve ya nAvammi // ze // vyAkhyA // nAmasthApanAjIva iti / jIvazabdaH pratyekamanisaMvadhyate / nAmajIvaH sthApanAjIva iti tathA avyajIvazca jAvajIvazca vdymaannlkssnnH| tatraughetyoghajIvaH / navagrahaNe ceti navajIvaH / tanavajIvazca taava evotpnnH| nAve nAvajIva iti gAthAsamAsArthaH / vyAsArtha tvAha // nAmaM uvaNagayA, dave guNapadyavehi rahina ti // tiviho ya hoza nAve, uMhe navatanave ceva // 30 // vyAkhyA // nAmasthApane gate kuNatvAditi nAvaH / avya iti avyajIvo guNaparyAyAnyAM caitanyamanuSyatvAdilakSaNAnyAM rhitH| buddhiparikalpito natvasAvividhaH saMnavatIti / trividhazca bhavati jAva iti jAvajIvatraividhyamAha / ughajIvo javajIvastanavajIvazceti prAggAyoktamapyetadiuMvidhanASyakArazailIprAmANyato''STameveti / anye tu paThanti // " nAve u tihA naNija, taM puNa saMkhevarDa voThaM // " Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. jAva iti nAvajIvaH / vidheti triprakAro jaNito niyuktikAreNa ughajIvAdistamapi ca nAvArthamadhikRtya saMdepato vadaya zati gAthArthaH / tatraughajIvamAha // saMte zrAuyakamme, dharaI tasseva jIvaI udae // tasseva nicarAe, ma tti siko nayamaeNaM // 31 // vyAkhyA // sati vidyamAna AyuSkakarmaNi sAmAnyarUpo dhriyate sAmAnyenaiva tiSThati navodadhau / kathamibamavasthAnamAtrAjIvatvamasyetyAzayAtraivAnvarthayojanAmAha / tasyaivaughAyuSkakarmaNo jIvatyudaye / udaye sati jIvatyAsaMsAraM prANAndhArayatyato jIvanAjIva iti / tasyaivaughAyuSkakarmaNo nirjarayA dayeNa mRta iti sarvathA jIvanAnAvAt / sa ca siko mRto nAnyaH vigrahagatAvapi tathA jIvanasanAvAt / nayamateneti sarvanayamatenaiva mRta iti gAthArthaH / ukta ughajIvitaviziSTa ughajIvaH sAMprataM navajIvaM tanavajIvaM cAha // jaNa ya dhara navagau~, jIvo jeNa ya javAu saMkamaI // jANAhi taM navAjaM, canavihaM tapnave vihaM // 23 // // nike ti gayaM // vyAkhyA // yena ca nArakAdyAyuSkeNa dhriyate tiSThati / navagato nArakAdinava sthito jIvastathA yena ca manuSyAdyAyuSkeNa navAnnArakAdiladANAtsaMkrAmati yAti / manuSyAdinavAntara miti saamrthyaajmyte| jAnIhi viki| tadibaMjUtaM navAyurnavajIvitaM caturvidhaM nArakatiryaGmanuSyAmaranedena / tathA tannave tanava viSayamAyuriti vartate / tacca vividhaM tiryakvatanavAyurmanuSyatvatanavAyuzca / yasmAttAvevamRtau santau nUyastasminneva nava utpadyete nAnye / tanavajIvitaM tasmAnmRtasya tasminnevotpannasya yattaSucyata iti / atrApi ca nAvajIvAdhikArAttanavajIvitaviziSTazca jIva eva grAhyaH / jIvitaM tu tahizeSaNatvAmuktamiti gAthArthaH / jakto nikSepaH / zdAnI prarUpaNAmAha // uvihA ya hu~ti jIvA, suhumA taha bAyarA ya logammi // suhumA ya sabaloe, do ceva ya bAyara vihANe // 233 // vyAravyA // dvividhAzca hiprakArAzca cazabdAnnavavidhAzca pRthivyAdihInjiyAdinedena navanti jiivaaH| daividhyamAha / sUkSmAstathA bAdarAzca / tatra sUmanAmakarmoMdayAtsUdamA bAdaranAmakarmodayAcca bAdarA iti / loka iti lokagrahaNamaloke jIvanavanavyavacchedArtham / tatra sUmAzca sarvaloka iti / cazabdasyAvadhAraNArthatvAtsUdamA eva sarvalokeSu na baadraaH| kvacitteSAmasaMjavAt / ke eva ca paryAptakAparyAptakalakSaNe bAdara vidhAne bAdara vidhii| cazabdAtsUkSma vidhAne ca / teSAmapi paryAptakAparyAtakarUpatvAditi gAthArthaH / etadeva spaSTayannAha // suhamA ya sabaloe, pariyAvannA navaMti nAyabA // do ceva bAyarANaM, padyattiyare a nAyabA // 234 // // parUvaNAdAraM gayaM ti // vyAkhyA // sUkSmA eva pRthivyAdayaH sarvaloke caturdazarajjvAtmake paryA Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 14 yApannA navanti jJAtavyAH / paryAyApannA iti tameva sUkSmaparyAyamApannAH / jAvasUkSmA natu nUtanAvino dravyasUkSmA iti bhAvaH / tathA dvau bhedau bAdarANAM pRthivyAdInAM cazabdAtsUkSmANAM ca paryAptaketarau jJAtavyau paryAptakAparyAptakAviti gAthArthaH / u-H ktA prarUpaNA adhunA lakSaNamucyate / tathA cAha jASyakAraH // larakA miyANi dAraM, ciMdha deU kAraNaM liMgaM // lakaNa mii jIvassa u, khAyAlAI imaM taM ca // 235 // vyAkhyA // lakSaNamidAnIM dvAramavasara prAptam / asya ca pratipattyaGgatayA prAdhAnyAtsAmAnyatastAvattatsvarUpamevAha / cihnaM hetuzca kAraNaM liGgaM lakSaNamiti / tatra cihnamupalakSaNaM yathA patAkA devakulasya / heturnimittalakSaNaM yathA kumnakAranaipuNyaM ghaTasaundaryasya / kAraNamupAdAnalakSaNaM yathA mRnmasRNatvaM ghaTabalIyastvasya / liGga kAryalakSaNaM yathA dhUmo'gneH / paryAyazabdA vA eta iti / lakSaNamityetallakSaNaM lakSyate'nena parokSaM vastviti kRtvA jIvasya punarAdAnAdi lakSaNamanekaprakAra midam / tacca vakSyamANamiti gAthArthaH // yAyANe parijoge joguvage kasAyalesA ya // pA iMdiya, baMdhodaya nirA ceva // 236 // cittaM ceyaNasannA, vinnANaM dhAraNA ya buddhI // IhAmaIviyakkA, jIvassa u lakaNA ee // 237 // dAraM // vyAkhyA // etatpratidvAragAthAdvayamasya vyAkhyA | AdAnaM parijogastathA yogopayogau / kaSAyalezyAzca / tathAnApAnau indriyANi bandhodaya nirjarAzcaiva / tathA citaM cetanA saMjJA vijJAnaM dhAraNA ca buddhizca tathA IhAmativitarkA jIvasya tu lakSaNAnyetAni / tuzabdasyAvadhAraNArthatvAjIvasyaiveti pratidvAragAthAdvayasamAsArthaH / vyAsArthastu jASyAdavaseyastaccedam // larikadyaitti nadya, paccarikayaro va jeNa jo vo // taM tassa larakaNaM khalu, dhUmuNhAi va aggissa // 238 // vyAkhyA // lakSyata iti jJAyate ko'sAvityAha / pratyakSo'digocarApanna itaro vA parokSaH / yenoSNatvAdinAdistattasya lakSaNaM khasviti / tadeva spaSTayati / dhUmauSNyA divadane riti / sa yena pratyako lakSyate / parokSo dhUmeneti gAthArthaH / tatrAdAnAdInAM dRSTAntAnAha // zrayagArakUraparasU, aggisuvanne khIranaravAsI // zrAhAro dihaMtA, zrAyANAI janasaMkhaM // 237 // vyAkhyA // ayaskAraH krUrastathA parazuragniH suvarNaM kSIranaravAsyaH / tathA zrAhAro dRSTAntA yadAnAdInAM prakrAntAnAM yathAsaMkhyaM pratijJAdyullaGghanena caitadanidhAnaM parokSArthapratipattiM prati prAyaH pradhAnAGgatAkhyApanArthamiti gAthArthaH / sAMprataM prayogAnAha // dehiMdiyAiritto, zrAyA khalu ganagAhagayagA // saMDAsA piMDo, yakArA va vinne // 240 // vyAkhyA // dehendriyAti - rikta AtmA / khaluzabdo vizeSaNArthaH / kathaM cinna sarvathAtirikta eva tadasaMveda * Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. nAdiprasaMgAdityanena pratijJArthamAha / pratijJA punararthendriyANi zrAdeyAdAnAni vidyamAnAdAtRkANi / kuta ityAha / grAhyagrAhakaprayogAt / grAhyA ruupaadyH| grAhakANIndriyANi / teSAM prayogaH vaphalasAdhanavyApArastasmAnna hyamISAM karmakaraNanAvaH kartAramantareNa svakAryasAdhanaprayogaH saMnavatyanenApi hetvarthamAha / hetuzcAdeyAdAnarUpatvAditi / dRSTAntamAha / saMdaMzAdAdAnAt ayaspiekAdAdeyAt ayskaaraadivbohkaarvhisheyH| atirikto vidyamAna zrAdAtetyanenApi dRSTAntArthamAha / dRSTAntastu saMdaMzakAya spiemavat / yastu tdntiriktH|n ttograahygraahkpryogH| yathA dehAdijya eveti vyatirekArthaH / vyatirekastu yAni vidyamAnAdAtRkANi na javanti tAnyAdAnAdeyarUpANyapi na navanti / yathA mRtakapravyenjiyAdInIti gAthArthaH / uktamAdAnahAramadhunA parinogahAramAha // deho sanotti khalu, novattA yaNAthAlaM va // annappajattigA khalu, jogA parasu va karaNattA // 241 // vyAkhyA // dehaH sajoktakaH / khasviti pratijJA / jogyatvAditi hetuH / udanAdisthAlavat / sthAlasthitaudanavaditi dRSTAntaH / nogyatvaM ca dehasya jIvena tathA nivasatopajujyamAnatvAdityuktaM parijogahAram / adhunA yogahAramAha / zranyaprayoktRkAH khalu yogaaH| yogAH sAdhanAni manaHpranRtIni karaNAnIti pratijJArthaH / karaNatvAditihetuH / parazuvaditi dRssttaantH| navati ca vizeSe padIkRte sAmAnyaM heturyathA anityo varNAtmakaHzabdaH zabdatvAnmeghazabdavaditi gaathaarthH| uktaM yogahAraM saaNprtmupyogchaarmaah| uvau~gA nAjAvo, aggi va salakaNAparicAgA // sakasAyA NAjAvo, padyayagamaNA suvannaM va // 42 // vyAkhyA // upayogAtsAkArAnAkAraneda ninnAnnAjAvo jIva iti gamyate / kuta ityAha / khalakSaNAparityAgAupayogalakSaNAsAdhAraNAtmIyalakSaNAparityAgAt / agnivadyayAgniroSNyA dikhaladaNAparityAgAnnAnAvastathA jIvo'pIti gaathaarthH| prayogastu sannAtmA khaladaNAparityAgAdagnivaditi / uktamupayogahAramadhunA kaSAyahAramAha / sakaSAyatvAdacetanavilakSaNAsAdhAraNAtmIyaladaNakodhAdipariNAmopetatvAdityarthaH / nAnAvo jIvaH / kuta ityAha / paryAyagamanAkrodhamAnAdiparyAyaprApteH suvarNavatkaTakAdiparyAyagamanopetasuvarNavaditi pryogaarthH| prayogastu sannAtmA paryAyagamanAtsuvarNavaditi gAthArthaH / uktaM kaSAyadyAramidAnI lezyAhAramAha // khesADha NAjAvo, sujapariNamaNasajAvarDa ya khIraM va // ussAsA NAjAvo, samasaplAvA khau va naro // 243 // vyAkhyA // vezyAto vezyAsanAvena nAjAvo jIvaH kiMtu nAva iti / kuta ityAha / pariNamanakhannAvatvAtkRSNAdivyasAcivyena jambUkhAdakAdidRSTAntasijhatathAvidhapariNAmadharmatvAt vIravaditi Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike caturthAdhyayanam / 151 prayogArthaH / prayogastu sannAtmA pariNAmitvAt kSIravaditi gataM lezyAdvAram prANApAnadvAramAha / uddAsAdityacetanadharma vilakSaNaprANApAnasabhAvAnnAjAvo jIvaH kiMtu jAva eveti / zramasaGgAvena parispandopeta puruSavaditi prayogArthaH / prayogastu punaratra vyatirekI draSTavyaH / sAtmakaM jIvacharIraM prANAdimattvAttu sAtmakaM na javati tatprANAdimadapi na javati yathAkAzamiti gAthArthaH / uktaM prApApAnadvAramadhunA indriyadvAramucyate // kANeyANi pariDigANi, vAsAiveha karaNattA // gahaveyaganidyara, kammassanno jahAhAro // 244 // vyAkhyA // - kANIndriyANi etAnIti lokaprasiddhAni dehAzrayANi parArthAni AtmaprayojanAni vAsyAdivadiha karaNatvAlloke vAsyAdivaditi prayogArthaH / zrAha / - dAnAnyevendriyANi tat kimarthaM nedopanyAsaH / ucyate / nirvRttyupakaraNadvAreNa hai vidhyakhyApanArtham / tatazca tatropakaraNasya grahaNamiha tu nirvRtteriti / prayogastu parArthA - zcakSurAdayaH saMghAtatvASThayanAsanAdivat / na cAyaM vizeSaviruddhaH / karmasaMbaddhasyAtmanaH saMghAtarUpatvAbhyupagamAt / gatamindriyadvAramadhunA bandhAdidvArANyAha / grahaNavedaka nirjarakaH / karmaNo'nyo yathAhAra iti / tatra grahaNaM karmaNo bandhaH / vedanamudayaH / nirjarA hRyaH / yathAhAra ityAhAraviSayANi grahaNAdIni na kartrA divyatirekeNa tathA karmaNo'pIti prayogArthaH / prayogastu vidyamAnajoktRkamidaM karmagrahaNavedana nirjaraNasaGgAvAdAhAravaditi gAthArthaH / uktAni bandhAdidvArANi / vyAkhyAtA ca prathamA pratikAragAthA / sAMprataM dvitIyAmAdhikRtya cittAdikharUpavyA cikhyAsayAha // cittaM tikAla visayaM, ceyaNapaccarakasannamaNusaraNaM // viSANaNeganeyaM, kAlamasaMkheyaraM dharaNA // 245 // vyAkhyA // cittaM trikAlaviSayam ughato'tItAnAgatavartamAnayAhi / ce - tanaM cetanA sA pratyakSavartamAnArthagrAhiNI / saMjJAnaM saMjJA / sA anusmaraNamidaM taditi jJAnam / vividhaM jJAnaM vijJAnamanekabhedamanekaprakAramanekadharmiNi vastuni tathA tathAdhyavasAya ityarthaH / kAlamasaMkhyeyetaramasaMkhyeyaM saMkhyeyaM vA / dhAraNA avicyutasmRtivAsanArUpA / tatra vAsanArUpAsaMkhyeyavarSAyuSAmasaMkhyeyaM saMkhyeyavarSAyuSAM saMkhyeyamiti gAthArthaH // vassa kahabuddhI, IhA cehaba avagamo u maI // saMjAvatakkA, guNapacarakA ghaDo // 246 // vyAkhyA // zrarthasyohabuddhiH saMjJinaH para nirapekSArtha paricheda iti jAvaH / IhA ceSTA kimayaM sthANuH kiMvA puruSa iti sadarthaparyAlocanarUpA / arthA vagamastvarthaparicchedastu ziraH kAmayanAdidharmopapatteH puruSa evAyamityevaMrUpA matiH / saMnAvaNaJcatakkasi / prAkRtazailyA arthasaMbhAvanA / evameva cAyamartha upapadyata ityAdirUpA I For Private Personal Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. tarkA / zvaM dvArANi vyAkhyAya sarva ete cetanAdayoguNA vartanta iti jIvAkhyaguNiprAtipAdakena prayogArthenopasaMharannAha guNapratyaktvA torghaTavadasti jIva iti gamyate / eSa gaathaarthH| etadeva spaSTayati // jamhA cittAzyA, jIvassa guNA havaMti paccarakA // guNapaJcakattaNaje, ghaDu cha jIvo au~ ali // 247 // vyAkhyA // yasmAJcittAdayo'nantaroktA jIvasya guNA jIvasya zarIrAdiguNa vidharmatvAt / ete ca navanti pratyakSAH svasaMvedyatvAt / yatazcaivaM guNapradatvA torghaTavajIvaH / ato'stIti prayogArthaH / prayogastu sannAtmA, guNapratyadatvAddhaTavat / nAyaM ghaTavadAtmano'cetanatvApAdanena virukaH 'viruko'sati bAdhane' iti vacanAt / etacca pratyadeNaiva bAdhanamiti gaathaarthH| vyAkhyAtaM mUlachAragAthAyena lakSaNahAramidAnImastitvachArAvasaraH / tathA cAha nASyakAraH // avitti dAramahuNA, jIvassazthabi vidyae niyamA // loyayamayaghAyabamuccae tabimo heU // 24 // vyaakhyaa|| astIti chAramadhunA sAMpratamavasaraprAptam / tatraitaDucyate / jIvaH san pRthivyaadivikaardehmaatrruupH| sanniti siphasAdhyatA / natu tato'nyo'stItyAzaGkApanodAyAha / astyanyazcaitanyarUpastadapi mAtRcaitanyopAdAnaM naviSyati paralokayAyI tu na vidyate iti mohApohAyAha / vidyate niyamAnniyamena tathA cAha / lokAyatamataghAtArthaM nAstikAniprAyanirAkaraNArthamucyata etattasya cAnantarodita evAbhiprAya iti saphalAni vizeSaNAni / tatra lokAyatamatavighAte kartavye ayaM vadyamANalakSaNo hetuH / anyathAnupapattirUpo yuktimArga iti gAthArthaH // jo ciMtez sarIre, nabi ahaM sa zva hoza jIvo tti // na hu jIvaMmi asaMte, saMsayanappAyarDa anno // 24e // vyAkhyA // yazcintayati zarIre atra loke pratIte nAstyaham / sa eva cintayitA javati jIva iti / kathametadevamityAha / na yasmAjIve'sati mRtadehAdau saMzayotpAdako'nyaH prANAdizcaitanyarUpatvAtsaMzayasyeti gaathaarthH| etadeva jAvayati // jIvassa esa dhammo, jA IhA nahi achi vA jIvo // khANumaNussANugayA, jaha IhA devadattassa // 20 // vyAkhyA // jIvasyaiSa svanAvaH eSa dhrmH| yA IhA sadarthaparyAlocanAtmikA / kiMviziSTetyAha / asti nAsti jIva iti / lokaprasikaM nidarzanamAha / sthANumanuSyAnugatA kimayaM sthANuH kiM vA puruSa ityevaMrUpA yathehA devadattasya jIvato dharma iti gAthArthaH / prakArAntareNaitadevAha // sihaM jIvassa avittaM, sadAdevANumIyae // nAsa nuvi nAvassa, saddo havaz kevalo // 251 // vyAkhyA // sikaM pratiSThitaM jIvasyopayogalakSaNasyA stitvam / kuta ityAha / zabdAdeva jIva ityasmAdanumIyate / kathametadevamityAha / nAsata iti / nAsato'vidyamAnasya nuvi pRthivyAM nAvasya padA Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike caturthAdhyayanam / 153 rthasya zabdo javati vAcaka iti / kharaviSANAdizabdairvya nicAramAzaGkyAha / kevalaH zuddho'nyapadAsaMsRSTaH / kharAdipadasaMsRSTAzca viSANAdizabdA iti gAthArthaH / etadvivaraNAyaivAha jASyakAraH // vitti nivigappo, jIvo niyamAja saddarja siddhI // kamdA surUpayattA, ghaDakharasiMgANumANA // 252 // vyAkhyA // zrastIti nirvikalpo jIvaH / nirvikalpa iti niHsaMdigdhaH / niyamAnniyamenaiva pratipatrapekSayA zabdataH siddhiH vAcakAdvAcyapratIteH / etadeva praznadvAreNAha / kasmAt kuta etadeva mityAha / zuddhapadatvAt kevalapadatvAjIvazabdasya ghaTakharazRGgAnumAnAdanumAnazabdo dRSTAntavacanaH / ghaTakharazRGgadRSTAntAditi prayogArthaH / prayogastu mukhyenArthenArthavAn jIvazabdaH zuddhapadatvAddhaTazabdavat / yastu mukhyenArthenArthavAn na javati sa zuddhapadamapi na javati / yathA kharazRGgazabda iti gAthArthaH / parAniprAyamAzaGkya pariharannAha // coyagasuddhapayattA, siddhI jara eva susasiddhi ahaM pi // taM na javai saMteNaM, jaM sunnaM sunnagehaM va // 253 // vyAkhyA // uktavabuddhapadatvAtsiddhiryadi jIvasya evaM tarhi zUnya siddhirasmAkamapi / zUnyanaSTazabdasyApi zuddhapadatvAdityabhiprAyaH / yatrottaramAha / tanna javati yamuktaM pareNa / kuta ityAha / satA vidyamAnena padArthena yadyasmAtrUnyaM zUnyamucyate / kiMvadityAha / zUnyahamiva / tathAhi / devadattena rahitaM zUnyagRhamucyate / nivRtto ghaTo naSTa iti / natvanayorjIvazabdasya jIvavadavaziSTaM vAcyamastIti gAthArthaH / prakArAntareNA stitvapakSameva samarthayannAha // miThA javena saGghavA, je keI pAraloiyA // kattA cevopanottA ya, jai jIvo na vidyai // 254 // vyAkhyA // mithyA naveyuranRtAH syuH sarvathA ye kecana pAralaukikA dAnAdayaH / yadi kimityAha / kartA caiva karmaNa upajoktA ca tatphalasya yadi jIvo na vidyate / paralokayAyIti gAthArthaH / etadevAvyutpanna ziSyAnugrahArthaM spaSTataramAha // pANidayAtava niyamA, baMjaM dikA ya iMdiya niroho // savaM niravameyaM, jai jIvo na vidyaI // 255 // vyAkhyA // prANidayAtaponiyamAH karuNopavAsahiMsA viratyAdayaH / tathA brahma brahmacaryaM dIkSA ca yogalakaNA indriyanirodhaH pravrajyApratipattirUpaH / sarvaM nirarthakaM niSphalametat / yadi jIvo na paralokayAyIti gAthArthaH / kiMca ziSTAcarito mArgaH ziSTairanugantavya iti / tanmArgakhyApanAyAha // loiyA vezyA ceva, tahA sAmAiyA viU // nicco jIvo piho deho, save vavaaiyA // 256 // vyAkhyA | loke javA loke vA viditA iti laukikA itihAsAdikartAraH / evaM vaidikAzcaiva traividyavRddhAH tathA sAmAyikAtripiTakAdisamavRttayo vidvAMsaH pariNatAH / nityo jIvo nAnityaH / evaM pRthag dehAvarIrAdityevaM sarve vyavasthitA nAnyatheti gAthArthaH / etadeva vyAcaSTe // loge - 20 For Private Personal Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "" 154 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. vedyanedyo, ve sapurIsadaddhaga siyAlo // samae ghahamAsi garcha, tiviho divA saMsAro // 258 // vyAkhyA // loke'dyo'dya zrAtmA paThyate / yathoktaM gItAsu // " - yo'yamaneo'yamavikAryo'yamucyate // nityaH saMtatagaH sthANuracalo'yaM sanAtanaH // ityAdi / tathA vede sapurISo dagdhaH zRgAlaH paThyata iti / yathoktam / " zRgAlo vai eSa jAyate yaH sapurISo dahyate / zrathApurISo dadyate zrAdodhukA yasya prajAH prADuvanti / " ityAdi / tathA samaye " zrahamAsIUjaH " iti paThyate / tathA ca buddhavacanam // " hamAsaM jivo hastI, SaDdantaH zaGkhasaMninaH // zukaH paJjaravAsI ca zakunto jIvajIvakaH // " ityAdi / tathA trividho divyAdisaMsAraH kaizcidiSyate / devamAnuSatiryagjJedena | yAdizabdAccaturvidhaH kaizcinnArakAdhikyeneti gAthArthaH / atraiva prakArAntareNa tadastitvamAha // zra sarIra vihAyA, painiyayAgArayAinAvArDa // kuMjassa jaha kulAlo, so mutto kammajogAuM // 258 // vyAkhyA // sti zarIrasyaudA rikAdervidhAtA / vidhAteti kartA / kuta ityAha / pratiniyatAkArAdisaGgAvAt / zrAdimatpratiniyatAkAratvAdityarthaH / dRSTAntamAha / kumnasya yathA kulAlo vidhAtA / kulAlavadevamasAvapi mUrtaH prApnotItyAzaGkya pariharannAha / zrasAvAtmA yaH zarIra vidhAtA sau mUrtaH / karmayogAditi mUrtakarma saMbandhAditi gAthArthaH / atraiva ziSyavyutpattaye'nyathA tadgrahaNa vidhimAha // pharise jadA vAU, ginAI kAya saMsi // nANAIhiM tahA jIvo, ginAI kAyasaMsi // 259 // vyAravyA // sparzena zItAdinA yathA vAyurgRhyate kAyasaMsRto dehasaMgataH / tathA jJAnAdinirjJAnadarzaneSThAdi nirjIvo gRhyate kAyasaMsRto dehasaMgata iti gAthArthaH / asakRdanumAnAda stitvamuktaM jIvasya / anumAnaM ca pratyakSapUrvakaM na cainaM kecana pazyantIti tatazcAzojanametadityAzaGkyAha // zraNiM diguNaM jIvaM, punneyaM maMsacakuNA // siddhA pAsaMti sabannU, nANasiddhAya sAhuNo // 260 // vyAkhyA // anindriyaguNama vidyamAnarUpAdI ndriyagrA. hyaguNaM jIvamamUrtatvAdidharmakaM durjJeyaM durlakSaM mAMsacakSuSA bradmasthena pazyanti sikAH sarvajJAH / aJjana siddhAdivyavacchedArthaM sarvajJagrahaNam / tatazca ruSajAdaya ityarthaH / jJAnasiddhAzca sAdhavo javasthakevalina iti gAthArthaH / sAMpratamAgamAda stitvamAha // tvayAM tu sa, dighA ya to iMdiyANaM pi // siddhI gahaNAI, taheva jIvassa vinneyA // 261 // vyAkhyA // zrAptavacanaM tu zAstram / zrApto rAgAdirahitaH / tuzabdo'vadhAraNe / zrAptavacanameva / anenApauruSeyavyavacchedamAha / tasyAsaMbhavAditi / dRSTA ca tata ityupalabdhA ca tata zrAptavacanazAstrAt / atIndriyANAmapi indriyagocarAtikrAntAnAmapi / siddhigrahaNAdInAmiti upalabdhizcandroparAgAdInA mityarthaH / * Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 155 tathaiva jIvasya vijJeyeti / zratIndriyasyApyAptavacanaprAmANyAditi gAthArthaH / mUladvAragAthAyAM vyAkhyAtamastitvadvAramadhunAnyatvA ditrayavyA cikhyAsurAha // ttamaH muttattaM, niccattaM ceva nannae samayaM // kAraNa vibhAgAI, deUhiM imAhiM gAhAhiM // // 262 // vyAkhyA // anyatvaM dehAdamUrtatvaM svarUpeNa / nityatvaM caiva pariNAminityatvaM jaNyate / samakamekaikena hetunA tritayamapi yugapaditi ekakAla mityarthaH / kAraNAvinAgAdinirvakSyamANalakSaNairhetu nirimA nistisTa nirniyuktigAthA nireveti gAthArthaH // kAraNa vibhAgakAraNa viNAsabaMdhassa paccayAjAvA // viruddhassa ya bassa, pAunAvA vipAsA ya // 263 // vyAkhyA // kAraNa vijAgakAraNa vinAzabandhasya pratyayAjAvAda - tyatrAAvazabdaH pratyekama nisaMbadhyate / kAraNa vijAgAjAvAnna khalu jIvasya paTAderiva tantvAdikAraNa vijAgo'sti kAraNAbhAvAdeva / evaM kAraNa vinAzAnAve'pi yojyam / tathA bandhasya jJAnAvaraNAdipujalayogalakSaNasya pratyayAnAvAddhetutvAnupapatteH / bandhasyeti badhyamAnavyatiriktabandhajJApanArthamasamAsaH / vyatirekI cAyamanvayavyatirekAvarthasAdhakAviti darzanArthamiti / tathA viruddhasya cArthasya paTAdinAze jasmAdiriva prAdurbhA vAdavinAzAcca / zraprAdurbhAve'nutpattau satyAmavinAzAcca hetorjIvasya nityatvaM nityatvAdamUrtatvamamUrtatvAcca dehAdanyatvamiti pratipattyAnuguNyato vyatyayena sAdhyanirdezaH / vakSyati ca niryuktikAraH // " jIvassa siddhamevaM, niccattamamuttamannattaM " // iti gAthA - samAsArthaH / vyAsArthastu jASyAdavaseyaH / tatrAvyutpanna vineyAsaMmoha nimittaM yathopanyAsaM tAvadvArANi vyAkhyAya pazcAnniryuktikArA niprAyeNa mIlayiSyatItyata zrAha // annatti dAramahuNA, anno dehA gidAu puriso va // tajIva tassarIraya-mayaghAyalaM imaM jayiM // 264 // vyAkhyA // anyo dehAditi dvAramadhunA / tadetadvayAkhyAyate / yo dehAt / jIva iti gamyate / gRhAdigatapuruSavaditi dRSTAntaH / tadbhAve'pi tatra niyamato'nAvAditi heturanyUhaH / na cAsiddho'yaM mRtadehe'darzanAt / prayogaphalamAha / tajIvataccharIravAdimata vighAtArthamidaM prayogarUpaM jaNitamiti gAthArthaH / prayogAntaramAha // dehiM diyAiritto, khAyA khalu taDuvalavANaM // tadvigame visaraNa, hagavarakehiM purisova // 265 // vyAkhyA // khaluzabdo vizeSaNArthatvAtkathaM cidehendriyAtirikta Atmeti pratijJArthaH / taDupalabdhArthAnAmiti saMbhavataH parAmarzatvAt / indriyopalabdhArthAnAM tadvigame'pIndriyavigame'pi smaraNAditi hetvarthaH / smaranti cAndhabadhirAdayaH pUrvAnubhUtaM rUpAdIti / gehagavAdaiH puruSavaditi dRSTAntaH / prayogastu kathaM cidehendriyAtirikta AtmA tadvigame'pi taDupalabdhArthAnusmaraNAt paJcavAtAyanopalabdhArthAnusmartRdevadattavaditi gAthArthaH / indriyopalabdhi Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 156 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. mattvAzaGkApohAyAha // na u iMdiyAI javala ddhimaMti vigaesu visayasaMjaraNA // jaha gehagavarakehiM, jo aNusariyA sa uvalA // 266 // vyAkhyA // na punarindriyAyevopalabdhimanti praSTaNi / kuta ityAha / vigateSvindriyeSu viSayasaMsmaraNAt tanadI tarUpAdyanusmRterandhavadhirAdInAmiti / nidarzanamAha / yathA gehagavAdaiH karaNabhUtaiH dRSTAnarthAnanusmaran yo'nusmartA sa upalabdhA natu gavAkSA evamatrApIti gAthArthaH / uktamekena prakAreNAnyatvadvAramadhunA amUrtadvArAvasara ityAha jASyakAraH // saMpayamamuttadAraM, aIdiyattA beyayattA // ruvAi viraha vA aNAipariNAmanAvArDa // 267 // vyAkhyA // sAMpratamamUrtadvAram / tadvyAkhyAyate / amUrto jIvaH chAtIndriyatvAt dravyendriyAgrAhyatvAt / avedyAneyatvAt khaDgazUlAdinA / rUpAdivirahitazca rUpatvAdityarthaH / tathAnAdipariNAmanAvAditi svanAvato'nAdyamUrtayariNAmatvAditi gAthArthaH // bamabANavalaMjA, tadeva savannuvayA caiva // loyAipasiddhI, jIvo muttotti nAyavo // 268 // vyAkhyA || badmasthAnupalamnAdavadhijJAniprabhRtinirapi sAkSAdagRhyamANatvAttathaiva sarvajJavacanAccaiva satyavaktRvItarAgavacanAdityarthaH / lokAdiprasiddheloMkAdAvamUrtatvena prasiddhatvAt / zrAdizabdAdvedasamayaparigrahaH / mUrtI jIva iti jJAtavyaH / sarvatraiveyaM pratijJeti gAthArthaH / uktamamUrtadvAramadhunA nityatvadvAra prastAvaH / tathAcAda jASyakAraH / Niccoti dAramahuNA, Nicco praviNA si sAsa jIvo // jAvatte sai jammA-jAvAna nahaM va vinne // 26 // vyAkhyA // nitya iti / nityadvAramadhunAvasara prAptaM tajhyA cikhyAsayAha / nityo jIva iti / etAvatyucyamAne parairapi saMtAnasya nityatvAnyupagamAtsiddhasAdhyateti / tannirAkaraNAyAha / avinAzI kSaNApekSayApi na niranvayanAzadharmA / evamapi parimitakAlAvasthAyI kaizcidiSyate / kappA puDhavI jikU veti vacanAttadapohAyAha / zAzvata iti / sarvakAlAvasthAyI / kuta vastutve satItyarthaH / janmAbhAvAt / anutpatternajovadAkAzavadvijJeyaH / jAvatve satIti vizeSaNaM kharaviSANAdivyavacchedArthamiti gAthArthaH / hetvantarASyAha || saMsArA Alo-yAu taha paJcannijAvA // khaNajaMga vighAyacaM, jaNi telokkasIhi // 270 // vyAkhyA // saMsArAditi / saMsaraNaM saMsArastasmAtsa eva nArakaH sa eva tiryagAdiriti nityaH / zrAlocanAditi / AlocanaM karomyahaM kRtavAnahaM kariSye'hamityAdirUpaM trikAlaviSayamiti nityaH / tathA pratyanijJAnAvAt sa eSa iti pratyanizA pratyaya vidaGganAdisiddhaH / tadabhedagrAhIti nitya iti / uktA nidhAnaphalajaGgavighAtArthaM niranvayakSaNikavastuvAda vighAtArthaM gaNitaM trailokyadarzi nistI ha | mAha Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 187 karairetadanantaroditaM na punareSa eva paramArtha iti gAthArthaH / etadeva darzayati / loge ve samaye, nicco jIvo vinAsa mhaM // iharA saMsArAI, sabaM pi na juvae tassa // 271 ||vyaakhyaa // loke nainaM chindanti zastrANItyAdivacanaprAmANyAdvedeSu sa eSa prayo'ja ityAdizrutiprAmANyAtsamaye na prakRtirna vikRtiH puruSa iti vacanaprAmANyAt / kimityAha / nityo jIvaH zrapracyutAnutpanna sthiraikasvajAvaH / ekAnta nitya eva na caitanyAyyamekasvanAvatayA saMsaraNAdivyavahArocchedaprasaMgAditi vakSyatyata zrAha / vibhASayAsmAkaM vikalpena najanayA syAnnitya ityAdirUpayA dravyArthAdezAnnityaH paryAyAryAdezAdanitya ityarthaH / itarathA yadyevaM nAbhyupagamyate / tataH saMsArAdi saMsArAlocanAdi sarvameva na yujyate / tasyAtmanaH svabhAvAntarAnApattyA ekakhajAvatayA vArtamAnikanAvAtirekeNa javAntarAnApatterevamamUrtatvAnyatvayorapi vijASA veditavyA / anyathA vyavahArAjAvaprasaMgAt / ekAntA mUrtasyaikAntadeha jinnasya vAtipAtA - saMvAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate akSaragama nikAmAtratvAtprAramnasyeti gAthArthaH / evamanyatvAdidvAratrayaM vyAkhyAyAdhikRta niryuktigAthAM vyA cikhyAsurAha / kAraNa vibhAgArDa, kAraNa viNAsa ya jIvassa // niccattaM vinneyaM, AgAsapaDANumA pArTa // 272 // vyAkhyA // kAraNA vibhAgAtpaTAdestantvAderiva kAraNa vijAgAjAvAdityarthaH / kAraNAvinAzatazca / kAraNAvinAzazca kAraNAnAmevAjAvAt / kimityAha / jIvasyAtmano nityatvaM vijJeyam / kuta ityAha / zrAkAzaSTAnumAnAt / atrAnumAnazabdo dRssttaantvcnH| zrAkAzapaTadRSTAntAt / tatazcaivaM prayogaH / nitya zrAtmA khakAraNa vijAgAjAvAdAkAzavat / tathA kAraNavinAzAnAvAdAkAzavadeva / yastvanityastasya kAraNa vijAga jAvaH / kAraNavinAzajAvo vA yathA paTasyeti vyatirekaH / paTAddhi tantavo vijajyante vinazyanti ceti nityatvasiddhiH / nityatvAdamUrtaH / amUrtatvAdehAdanya iti gAthArthaH // niryuktigAthAyAM kAraNa vibhAgAbhAvAtkAraNa vinAzAnAvAcceti dvAradvayaM vyAkhyAya sAMprataM bandhasya pratyayAjAvAditi vyA cikhyAsurAha // heDappanavo baMdho, jammANaMtarahayassa no jutto | togaviraha khalu, corAighaDANumANA // 273 // vyAkhyA // hetuprajavo hetujamA bandho jJAnAvaraNAdipulayogalakSaNaH janmAnantaramRtasyotpattyanantara vinaSTasya na yukto na ghaTamAnaH / tadyoga virahata iti tairbandha hetu nirmithyAdarzanA viratipramAdakapAyayogalakSaNairyo yogaH saMbandhasta dviradatastadajAvAdeva khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt / caurA dighaTAnumAnAdityanumAnazabdo dRSTAntavacanaH / caurAdighaTAdidRSTAntAt / nahi utpattyanantara vinAzI caurazcaurya kriyAnAve badhyate / sthAyI hi ghaTo jalA - dinA saMyujyate iti vyatirekArthaH / prayogazcAtra na kSaNika AtmA bandhapratyayatvAccau For Private Personal Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada nAga tetAlIsa-(53)-mA. ravat / nityatvAmUrtatvadehAnyatvayojanA pUrvavaditi gaathaarthH| niyuktigAthAyAM bandhasya pratyayAjAvAditi vyAkhyAtamadhunA virujhasya cArthasyAprAu vA vinAzAcceti vyAkhyAyate // aviNAsI khalu jIvo, vigAraNuvalaM jahAgAsaM // uvalapaMti vigArA, kuMjAzaviNAsidavANaM // 14 // vyAkhyA // avinAzI khalu jIvo nitya ityrthH| kuta ityAha / vikArAnupalamnAdghaTAdivinAze kapAlAdivahizeSAdarzanAdyathAkAzamAkAzavadityarthaH / etadeva spaSTayati / upamanyante vikArA dRzyante kapAlAdayaH kuMnAdivinAzijavyANAM na caivamatretyaniprAyaH / nityatvAmUrtatvadehAnyatvayojanA pUrvavat / iti gAthArthaH / niyuktigAthAyAM bandhasya pratyayAjAvAditi gAthArthaH / prakRtasaMbajhAmeva niyuktigaathaamaah|| nirAmayAmayanAvA, bAlakayANusaraNA vANA // suttA hiM agahaNA, jAIsaraNA thaNanilAsA // 25 // vyAkhyA // nirAmayAmayanAvAt nirAmayasya niirogsyaamynaavaalogotptteH| upalakSaNaM caitatsAmayanirAmayajAvasya / tathA caivaM vaktAra upalacyante / pUrva nirAmayo'hamAsaM saMprati sAmayo jaatH| sAmayo vA nirAmaya iti / na caitanniranvayalakSaNavinAzinyAtmanyupapadyate / utpattyanantarAnAvAditi pryogaarthH| prayogastvavasthita zrAtmA anekAvasthAnujavanAhAlakumArAdyavasthAnunavitRdevadattavat / nityatvAdamUrtaH / zramUrtatvAdehAdanya iti yojanA sarvatra kaaryaa| tathA bAlakRtAnusmaraNAt / kRtazabdotrAnunUtavacanastatazca bAlAnunnUtasmaraNAt / tathA ca bAlenAnunUtaM vRko'pyanusmaran dRzyate / naca anyenAnunUtamanyaH smaratyatiprasaMgAt / nacedamanusmaraNaM jrAntaM bAdhAsikeH / na ca hetuphalanAva nibandhanametanniranvayakSaNavinAzapade tasyaivAsijheH hetornntrkssnne'naavaaptteH| asatazca sannAva virodhaaditipryogaarthH|pryogstvv sthita zrAtmA pUrvAnujUtArthAnusmaraNAttadanyaivaMnUtapuruSavat / upasthAnAditi karmaphalopasthAnamatra gRhyate / yadyenopAttaM karma sa eva tatphalamupanute / anyazca kriyAkAlo'nyazca phalakAlaH / ekAdhikaraNaM caitaDvayamanyathA svkRtvednaasikH| anyakRtAnyopajogasya nirupapattikatvAt kRtanAzAkRtAjyAgamaprasaMgAt / saMtAnapade'pi kartRjoktRsaMtAnino nAtvA vizeSAktinedAttasyaiva tathAjAvAnyupagame nityatvApatteriti prayogArthaH / prayogazcAvasthita AtmA svakRta. karmaphalavedanAtkRSIvalAdivat / zrotrAdiniragrahaNAt shrotraadinirindriyairpricitteH| naca zrotrAdinirapari vidyamAnasya asattvamavagrahAdInAM khasaMvedanasikatvAt / baubairapyatInjiyajJAnAnyupagamAt / jJAnasya ca guNatvAt / guNasya ca guNinamantareNAnAvAt / prAktanajhAnasyaiva guNitvAnupapatteH / tasyApi guNatvAditi prayogArthaH / prayogazca nitya zrAtmA guNitve satyatInjiyatvAt AkAzavat / tathA jAtismaraNA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike cturthaadhyynm| 25e diti / jAteratikrAntAyAH smaraNAt / na cedamanusmaraNamananujUtasyAnyAnunUtasya ca javatyatiprasaMgAt / dRzyate ca kvacididaM na cAsau pratArakaH tatkathitArthasaMvAdanAt / / anunavAvizeSe ca sarveSAmeva kasmAnna javatIti ceDucyate / karmapratibandhasaMbandhAd dRDhAnunavAnAvAdiha loke'pi sarveSAM sarvatrAnusmaraNAdarzanAnna khalu zha loke sarvatrAnusmaraNadarzanam / tahadihApikvacijAtau sarveSAmastviti cenna / naSTacetasAM sarvatrAnusmaraNazUnyena vyanicArAditi prayogArthaH / prayogazca bAlakRtAnusmaraNavadrUSTavya iti / tathA stanAnilASAditi / tadaharjAtavAlakasyApi stanAnilASadarzanAt / nacAnyakAlAnanunUtastanapAnasyAyamupapadyate / prayogazca / taharjAtabAlakasyAdyastanAnilASo'nilASAntarapUrvako'nilASatvAdanyastanAnilASavat / tadaprathamatvasAdhanAda viruko heturiti cenna prathamatvAnujavena bAdhanAt / asati ca bAdhane viruSTha iti nyAyAdanyathA hetUchedaprasaMgAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate zradaragamanikAmAtrasya prstutttvaaditi| nityAdi kriyAyojanA pUrvavaditi niyuktigAthArthaH / etAmeva niyuktigAthAM lezato vyAcikhyAsurAha naassykaarH|| rogassAmayasannA, bAlakayaM jaM juvaannusNjr|| jaM kayamannaMmi nave, tassevannanuvabANA // 276 // vyAkhyA // rogasyAmaya itisaMjJabAlakRtaM kimapi vastu yadyasmAdyuvAnusmarati / tathA yatkRtamanyasmin nave kushlaa| kuzalaM karma tasyaiva karmaNo'nyatra javAntare upasthAnAtsarvatra nAvArthayojanA kRtaiveti gAthArthaH // Nicco aNiM diyattA, khaNi navi hoza saMjaraNA // thaNaanilAsA ya tahA, zrama nau mimmauvaghaDo // 27 // vyAkhyA // nitya iti / sarvatra kriyAnisaMbadhyate / aninjiytvaaddotraadinirgrhnnaadityrthH| vijJeyo jnyaatvyH| tathA ca jAtismaraNAt pAgantaraM vA / daNiko na navati / jAtismaraNAdityetadapyapuSTameva vidhipratiSedhAnyAM sAdhyArthAnidhAnAt / stnaanilaassaacc| tathA amayo'yamAtmA natu mRnmaya zva ghaTastatazcAkAraNa ityrthH| etadapi nityatvAdiprasAdhakamiti niyuktigAthAyAmanupanyastamapyuktam sUkSma dhiyA nASyakAreNeti gaathaarthH| tRtIyAM niyuktigAthAmAha savannuvadichattA, sakammaphalajoyaNA zramuttattA // jIvassa sijhamevaM, niccattamamuttamannattaM // 2 // vyAkhyA // sarvajJopadiSTatvAditi nityo jIva iti sarvajJoktatvAt / avitathaM ca sarvajJavacanaM tasya rAgAdirahitatvAditi |khkrmphlnojnaaditi khopaattkrmphljogaadityrthH| upasthApanAdetanna jidyata iti cenna abhiprAyAparijJAnAt / tatra hi yena kRtaM tasminneva kartari karmopatiSThata ityuktam / taccaikasminnapi janmani saMjavatIdaM tvanyajanmAntarApekSyApi gRhyata iti na dossH| tathA amUrtatvAditi mUrtirahitatvAdetadapi zrotrAdijiragrahaNAdityasmAnna jidyata iti cenna / tatra hi zrotrAdinirna gRhya Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. te / ityeta'ktamiha tu tatsvarUpameva niyamyate nirUpyata iti / mUrtANUnAmapi zrotrAdijiragrahaNAditi hAratrayamapyupasaMharannAha // jIvasya sichamevaM nityatvamamUrtatvamanyatvamiti gaathaarthH| mUladhAragAthAThaye vyAkhyAtamanyatvAdichAratrayamidAnI kartRchArAvasarastathAcAha // kattatti dAramahuNA, sakammaphalanozNo jarja jIvA // vANiyakisIvalA zva, kavilamayanisehaNaM eyaM // zazae // vyAkhyA // karteti chAramadhunA tadetaghyAkhyAyate / khakarmaphalanogino yato jIvAstataH kartAra iti / vaNikRSIvalAdaya zva nahyamI akRtamupajuJjate / iti pryogaarthH| prayogastu kartAtmA svakarmaphalanoktRtvAtkarSakAdivat / aidaMparyamAha / kapilamataniSedhanametatsAMkhyamatanirAkaraNametattatrAkartRvAdaprasijheriti gaathaarthH| mUladhAragAthAchaye vyAkhyAtaM kartRchAramidAnI dehavyApitvachArAvasara ityAha naassykaarH||vaavitti dAramahaNA, dehavAvI maggijaNhaM va // jIvo naja savagarja, dehe liMgovalaMnAu~ // 27 // vyAkhyA // vyApIti chAramadhunA tadetaThyAkhyAyate / dehavyApI zarIramAtraM vyAptuM zIlamasyeti tathA mata zSTaH pravacanaH jIvo natu sarvaga iti yogaH / tuzabdasyAvadhAraNArthatvAnna cAevAdimAtraH / kuta ityAha / dehe liGgopalamnAt zarIra eva sukhAditasiGgopalabdheH / agyauSNyavat / uSNatvaM hyagniliGgaM nAnyatrAgnernatvanagnAviti gAthAprayogArthaH / prayogastu zarIraniyatadeza zrAtmA paramitadeze liGgopalabdheragnyauSNyavat / iti gAthArthaH / vyAkhyAtA prathamA mUlachAragAthA / sAMprataM hitIyA vyAkhyAyate / tatra prathamaM guNIti chAraM taThyA cikhyAsayAha nASyakAraH // ahuNA guNitti dAraM, ho guNe hiM guNitti vinne // te nogajogauvaDha-gamAzrUvA va ghaDassa // 21 // vyAkhyA // adhunA guNIti chAraM tadetaSThyAkhyAyate / navati guNairhi guNI / na tavyatirekeNetyevaM vijnyeyH| anena guNaguNinornedAnedamAha / te jogayogopayogAdayo guNA ityaadishbdaadmuurttvaadiprigrhH| nidarzanamAha / rUpAdaya zva ghaTasya guNA iti gAthArthaH / vyAkhyAtaM mUladhAragAthAyAM guNihAramadhunordhvagatihArAvasara ityAha nASyakAraH // u8 gatti ahuNA, agurulahuttA snaavnddhg|| diTuMtalAjaeNaM,eraMDaphalAiehiM va ||shaavyaakhyaa| jaIgatirityadhunA chAraM tadetaThyAkhyAyate / zragurulaghutvAtkAraNAtkhannAvataH karmavipramuktaH sannUrdhvagati va iti gamyate / yadyevaM tarhi kathamadho gabatyatrAha / dRSTAnto'lAmbunA tumbakena yathA tatvajAvata UrdhvagamanarUpamapi mRddhepAjAle'dho gati / tadapagamAdUrdhvamA jalAntAdevamAtmApi karmalepAdadho gti| tdpgmaaduurdhvmaalokaantaaditi| eraekaphalAdinizca dRSTAnta ityanena dRSTAntabAhulyaM darzayati / yathA cairaemaphalamapi bandhanaparijraSTamUra galatyAdizabdAdayAdiparigraha zati gAthArthaH / vyAkhyAtaM tR Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 161 tIyamUlachAragAthAyAmUrdhvagatichAraM sAMprataM nirmayakAravyAcikhyAsayAha // ama ya ho jIvo, kAraNa virahA jaheva AgAsaM // samayaM ca hoaniccaM, mimmayaghaDataMtumAzyaM // 23 // vyAkhyA // amayazca navati jIvaH / na kimmayo'pItyarthaH / / kuta ityAha / kAraNa virahAt akAraNatvAt / yathaivAkAzamAkAzavadityarthaH / samayaM vastu navatya nityam / etadeva darzayati / mRnmayaghaTatantvAdau / yathA mRnmayo ghaTastantumayaH paTa ityAdi / na punarAtmA nitya iti darzitam / zrAhAsminchAre satyamayo natu mRnmaya zva ghaTa iti prAkimarthamuktamityucyate / ata eva chArAdanugrahArthamuktamiti lakSyate / navati cAsakRtavaNAdakRdreNa parijhAnamityanugrahaH |atigmniirtvaannaassykaarsy na vayamaniprAya vidma iti / anye tvajidadhatyanyakartRkaivAsau gAtheti gAthArthaH / vyAkhyAtaM dvitIyamUlachAragAthAyAM nirmayahAramadhunA sAphalyadhArAvasarastathA cAha nASyakAraH // sAphasadAramahuNA, nicAniccapariNAmijIvammi // hoza tayaM kammANaM, zharegasanAva juttaM // 24 // vyAkhyA // sAphalyahAramadhunA tadetaghyAkhyAyate / nityAnitya eva pariNAmini jIva iti yogaH / navati tatsAphalyaM kAlAntaraphalapradAnalakSaNam / keSAmityAha karmaNAM kuzalAkuzalAnAM kAlannedena kartRnoktRpariNAmannede satyAtmanastakunayopapatteH karmaNAM kAlAntaraphalapradAnamiti / ztarathA punaryayevaM nAnyupagamyate tata ekakhacAvataH kAraNAdayuktaM tatkarmaNAM sAphalyamiti / etamuktaM navati / yadi nitya AtmA kartRvannAva eva kuto'sya logaH, noktRsvajAve vA kartRtvaM daNikasya tu kAlacyAnAvAdevaitamutnayamanupapannam / unnaye ca sati kAlAntaraphalapradAnena karma saphalamiti gaathaarthH| dvitIyamUlachAragAthAyAM vyAkhyAtaM sAphalyahAramadhunA primaannchaarmaah||jiivss u parimANaM, vibara jAva logamettaM tu // ugAhaNA ya suhumA, tassa paesA asaMkhedyA // 25 // vyAkhyA // jIvasya tu parimANaM vitatasya vistarato vistareNa yAvajhokamAtrameva / etacca kevalisamudAtacaturthasamaye navati / tatrAvagAhanA ca sUdamA vitataikaikapradezarUpA navati / tasya jIvasya pradezAzcAsaMkhyeyAH sarva eva lokAkAzapradezatulyA iti gAthArthaH / anekeSAM jIvAnAM gaNanAparimANamAha // patreNa va kulaeNa va, jaha ko miNedya sabadhannA // evaM mavidyamANA, havaMti logA aNaMtA // 26 // vyAkhyA // prasthena vA catuHkuDavamAnena kuDavena vA catuHsetikAmAnena / yathA kazcitpramAtA minuyAtsarvadhAnyAni brIhyAdIni / evaM mIyamAnA asannAvasthApanayA navanti lokA anantAstu jIvajutA iti nAvaH / Aha, yadyevaM kathamekasminneva te loke mAtA iti / ucyate, sUdamAvagAhanayA yatraikastatrAnantA vyavasthitA zha tu pratyekAvagAhanayA cintya Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. te| iti na dossH| dRSTaM ca bAdarajavyANAmapi pradIpaprajAparamAevAdInAM tathA pariNAmato nUyasAmekatraivAvasthAnamiti gAthArthaH / vyAkhyAtaM dvitIyamUlaghAragAthAyAM 'parimANachAraM tavyAkhyAnAcca dvitIyA mUladhAragAthA jIvapadaM ceti / sAMprataM nikAyapadaM vyAcikhyAsurAha ||nnaam. ThavaNasarIre, gaI zikAyabikAya davie ya // mAugapadhavasaMgaha-nAre taha nAvakAe y||2||vyaakhyaa||naamsthaapne kule|shriirkaayHshriirmev ttpraayogyaannusNghaataatmktvaat| gatikAyo yo javAntaragatau / sa ca taijskaamnnldnnH| nikAyakAyaH SaDjIvanikAyaH / astikAyo dharmAstikAyAdiH / avyakAyazca vyA dighttaadismudaayH| mAtRkAkAyakhyAdIni mAtRkAdarANi / paryAyakAyo chedhA jIvAjIvanedena / jIvaparyAyakAyo jhAnAdisamudAyaH / ajIvaparyAyakAyo rUpAdisamudAyaH / saMgrahakAyaH saMgrahaikazabdavAcya strikaTukAdivat / nArakAyaH kApotIvRddhAsu vyAcadayate // eko kArDa chahA jAu~, ego ciha ego mAri // jIvaMto maeNa mArija, talava mANava keNa hejnnaa||2||vyaakhyaa| udaahrnnm| ego kAharo talAe do ghaDA pANiyasta nareUNa kAvoDIe vahacha / so ego bAukAyakAyo dosu ghaDesu uhA kau~ / ta so kAharo gadhaMto prkli| ego ghaDo jggo| tammi jo AukA so mrch| zyarammijIvaz / tassa anAve so vi jggo| tAhe so teNa puvamaeNa mArije ti nmH| ahavA ego ghaDo AjakkAyanariGa tAhe tamAjakArya uhA kAUNa ako tAvile so mana / atAvi jIvAtAhe so vi tava parikatto teNa maeNa jIvaMto mAritti / esa jArakA garcha / nAvakAyazcaudAyikAdisamudAyaH / zha ca nikAyaH kAya ztyanarthAntaramiti kRtvA kAya nidepa ztyapRSTa eveti gaathaarthH||shcNpunn ahigAro nikAyakAeNa ho suntaM mi // jaccarizrasarisANa-kittaNaM sesagANaM pi ||shtaavyaakhyaa||atr punaH sUtra itiprayogaH sUtra itydhikRtaadhyyne| ki mityAha / adhikAro nikAyakAyena javati / adhikAraH prayojanaM, shessaannaamupnyaasvaiyrthymaashNkyaah| jaccaritArthasadRzAnAM uccarito nikAyaH tadarthatulyAnAM kIrtanaM saMzabdanaM zeSANAmapi nAmAdikAyAnAM vyutpattihetutvAtpradezAntaropayogitvAceti gAthArthaH / vyAkhyAtaM nikAyapadam / ukto nAma niSpanno nikSepaH sAMprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasaraH / ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM tccedm| suyaM me ityaadi| zrUyate taditi zrutam prativiziSTArthapratipAdanaphalaM vAgyogamAtraM jagavatA nissRSTamAtmIyazravaNakoTarapraviSTaM dAyopazamikannAvapariNAmAvi vakAraNaM zrutamityucyate / zrutamavadhRtamavagRhItamiti pryaayaaH| myetyaatmpraamrshH| AyurasyAstItyAyuSmAn / kaH kamevamAha / sudharmA jambusvAminamiti / teneti juvananartuH parA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 263 mrshH| nagaHsamagraizvaryAdilakSaNa iti| uktaM c||aishvrysy samagrasya rUpasya yshsHdhiyH||dhrmsyaath prayatnasya SamAM nagaztIGganA // so'syAstIti nagavAMstena jagavatA vrdhmaanvaaminetyrthH| evamiti prkaarvcnHshbdH|yaakhyaatmiti kevalajJAnenopalajyAveditam / kimata thAha / iha khallu SaDjIva nikAyanAmAdhyayanamastIti vaakyshessH| zruti loke pravacane vaa| khalu zabdAdanyatIrthakRtpravacaneSu ca SaDjIva nikAyeti pUrvavat / nAmatyanidhAnam / adhyayana miti pUrvavadeva / iha ca zrutaM ca mayetyanenAtmaparAmarzenaikAntahaNajaGgApohamAha / tatreThaMjUtArthAnupapatterityuktaM ca // egaMtakhaNiyapake, gahaNaM ciasabahANa abaannN||annusrnnsaasnnaarN,kuj te logsikaaii|| tathA zrAyuSmanniti ca pradhAnaguNa niSpannenAmatraNavacasA guNavate ziSyAyAgamarahasyaM deyaM nAguNavata ityAha tadanukampApravRtteriti / uktaM c||aame ghaDe nihattaM , jahA jalaM taM ghaDaM vinnaasesh|| zzra sikaMtarahassaM, appAhAraM vinnaase|| Ayuzca pradhAno gunnH| sati tasminnavyavali. ttinAvAttathA tena jagavatA evamAkhyAtamityanena khamanISikAnirAsAchAstrapAratantryapradarzanena nAsarvazena anAtmavatA anyatastathAnUtAtsamyaganizcitya paralokadezanA kAryetyetadAha / viparyayasaMjavAphuktaM ca // ki etto pAvayaraM, saMmaM aNa higayadhammasaprAvo // ama kudesaNAe, kayarAgaMmi pADe // athavAnyathA vyAkhyAyate suutraikdeshH| zrAjasaMteNaM ti nagavata eva vizeSaNam / AyuSmatA jagavatA cirjiivinetyrthH| maGgalavacanaM caitadathavA jIvatA sAdAdeva anena ca gaNadharaparaMparAgamasya jIvanaviyuktAnAdizukravaktuzcApohamAha / dehAdyanAvena tathAvidhaprayatnAnAvAt / uktaM ca // vayaNaM na kAyajogA-nAveNa ya so aNAdisujhassa // gahaNaM mi ya No heU, sarva attAgamo kahaNu // athavA AvasaMteNaM ti / gurukulamAvasatA anena ca ziSyeNa gurucaraNasevinA sadA jAvyamityetadAha / jhAnAdivRjhisanAvAditi / etamuktaM ca / NANassa hoi nAgI, thirayarayo dasaNe caritte ya // dhannA zrAvakahAe, gurukulavAsaM na muMcaMti // athavA AmusaMteNaM AmRzatA jagavatpAdAravindayugalamuttamAGgena / anena ca vinayapratipattegarIyastvamAha / vinayasya modamUlatvAt / uktaM ca // mUlaM saMsArassa , hoti kasAyA aNaMtapattassa // viNa hANapajatto, kurakavimukassa morakassa // kRtaM prasaMgena prakRtaM prastumaH / tatra zha khalu SaDjIvanikAyikA nAmAdhyayanamastItyuktam / atrAha / eSA SaDjIvanikAyikA kena praveditA prarUpitA vetyatrocyate / tenaiva jagavatA yata Aha / samaNeNaM nagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM pavezyA suarakAyA supannattetti / sA ca tena zramaNena mahAtapakhinA jagavatA samayaizvaryAdiyuktena mahAvIreNa / zUra vIra vikrAntAviti mAyAdizatrujayAnmahAvikrAnto Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 rAya dhanapatasiMha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. mahAvIraH / uktaM ca // vidArayati yatkarma tapasA ca virAjate // tapovIryeNa yuktazca tasmAdvIra iti smRtaH / mahAMzcAsau vIrazca mahAvIraH tena mahAvIreNa / kAzyapene ti kAzyapa gotreNa praveditA nAnyataH kutazcidAkarNya jJAtA / kiMtarhi / svayameva kevalAlokena prakarSeNa veditA praveditA vijJAtetyarthaH / tathA svAkhyAteti sadeva - manuSyAsurAyAM parSadi suSTu zrAkhyAtA vAkhyAtA / tathA suprajJapteti / suSTu prajJaptA yathaivAkhyAtA tathaiva suSThu sUkSmaparihArAsevanena prakarSeNa samyagAsevitetyarthaH / anekArthatvAddhAtUnAM ipirAsevanArthaH / tAM caivaMbhUtAM SaDjIvanikAyikAM zreyo me'dhyetuM zreyaH pathyaM hitam / mametyAtma nirdezaH / bAndasatvAtsAmAnyena mametyAtma nirdeza ityanye / tatazca zreya zrAtmano'dhyetum / adhyetumiti paThituM zrotuM jAvayitum / kuta ityAha / zradhyayanaM dharmaprakRtiH / nimittakAraNahetuSu sarvAsAM prAyo darzanamiti vacanAt hetau prathamA / adhyayanatvAdadhyAtmAnayanAccetaso vizuddhyApAdanAdityarthaH / etadeva kuta ityAha / dhaprakRteH prajJapanaM prajJaptiH dharmasya prajJaptiH dharmaprajJaptiH / tato dharmaprajJapteH kAraNAcetaso vizuddhayApAdanAcca zreya zrAtmano'dhyetumiti / anye tu vyAcate / adhyanaM dharmaprajJaptiriti / pUrvopanyastAdhyayanasyaivopapAdeyatayAnuvAdamAtrametaditi // karA khalu sA jIvaNiyA nAmaprayaNaM samaNeNaM nayavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM pavezyA suprakAyA supannattA seyaM me yadicinaM dhammapannattI // imA khalu sA jIvaNiyA nAmajhayaNaM samaNaM jagavayA mahAvIreAM kAsaveNaM pavezyA suprakAyA supannattA // seyaM me yadizi aprayaNaM dhammapannattI // ( avacUri: ) ziSyaH pRSThati / katarA khalu ityAdi sUtram uktArthamevAnenaitadarzayati / vihAyA jimAnaM saMvignena ziSyeNa sarvakAryeSveva guruH praSTavya iti zrAcArya yaha / zmA vityAdi sUtramuktArthamevAnenApyetaddarzayati guNavate ziSyAya guruNApyupadezo dAtavya eveti / (artha) have pUrvokta artha sAMjalIne ziSya pUDhe ve keH - karatti / he guro ! mahAvIra svAmIe kahelI SaDjIva nikAyikA te kevI ? ( yahIM 'samaNeNaM' ethI AraMjIne " dhammapannattI " e sudhIno sUtrano jAga je be, teno artha upara lakhyo be, mATe pharI lakhatA nathI. ) guru uttara kahe be: - zmA khalu ti / (imA ke0 ) eSA eTale yA vadaya mANa prakAranI (sA ke0 ) te (bI va ziyANAmanayAM ke0 ) SaDjIvanikA nAmaka a 1 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 dazavaikAlike caturthAdhyayanam / dhyayana nagavAn zrIvardhamAnakhAmIe kaDaM be. (emAM 'samaNeNaM' ityAdikano artha pUrvavat jANavo.) iti / __ (dIpikA.) tataH ziSyaH prAha / uktaarthmev|anen etadarzayati mAnaM tyaktvA saMveginA ziSyeNa sarvakAryeSvevaM guruH praSTavyaH / atha ziSyeNa prazne kRte gururaah| zmeti / etat sUtramapi uktArthameva anenApi etadarzayati / guNavate ziSyAya guruNApi japadezo dAtavya ev| (TIkA) ziSyaH pRchati / katarA khasvityAdi / sUtramuktArthamevAnenaitadarzayati / vihAyAjimAnaM saMvignena ziSyeNa sarvakAryeSveva guruH praSTavya iti / AcArya Aha / zmA khasvityA disUtramuktArthamevAnenApyetadarzayati / guNavate ziSyAya guruNApyupadezo dAtavya eveti / taM jhaa|puddhvikaashyaa AnakAzyA tenakAzyA vAcakAzyA vaNassazkAzyA tasakAzyA / puDhavi cittamaMtamakAyA aNegajIvA puDhosattA annbsvprinnennN|aaj cittamaMtamakAyA aNegajIvA puDhosattA annava sabapariNaeNaM / vAna cittamaMtamakAyA aNegajIvA puDhosattA annaba sbprinnennN| vaNassA cittamaM tamakAyA aNegajIvA puDhosattA annaba sapariNaeNaM // __ (avacUriH) taM jhaa| tadyathA / tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH / pRthivI kAvinyAdirUpA saiva kAyo'GgaM yeSAM te pRthivIkAyAH pRthivIkAyA eva pRthiviikaayikaaH| Apo javAH pratItA ev| teja naSNalakSaNaM vAyuzcalanadharmA vanaspatirlatAdirUpaH kAyo yeSAM te / trasanazIlAstrasAH kAyA aGgAni yeSAM te / iha sarvanUtAdhAratvAt Adau pRthvI, tatpratiSThitatvAdApaH,tatpratipadatvAttejaH,tapaSTamnakatvAhAyuH, vAyoH shaakhaadiprcaalnaadigmytvaainsptiH| vanaspatestrasopagrahatvAtrasAH / cittaM jIvalakSaNaM tadasyAstIti cittavatI sjiivetyrthH|paagntrN vA puddhviicittmttmrkaayaa|atr mAtrazabdaH stokvaacii|ythaa sarSapatrinAgamAtramiti / tatazcittamAtrA stokcittetyrthH| zrAkhyAtA sarvajJena kathitA / zyaM ca, aneke jIvA yasyAM sA anekajIvA na punarekajIvA / yathA vaidikAnAM pRthvI devatetyevamAdivacanaprAmANyAt iti / anekajIvApi kaizcidekajUtAmApekSatayeSyata eva / yathAhureke // eka eva hi jUtAtmA jUte jUte vyvsthitH|| ekadhA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. bahudhA caiva dRzyate jalacandravat // 1 // pRthagajIvanAvAt pRthakasattA / aGgalAsaMkhyeyajAge'pyanekajIvasamAzritetyarthaH / Aha, yadyevaM jIvapiemarUpA pRthvI tatastasyAmuccArAdikaraNena niyamatastadatipAtAdahiMsakatvAnupapatterityasaMnavI sAdhudharmaH / ityatrAha / anyatra zastrapariNatAyAH, zastrapariNatAM pRthvIM vihAyAnyA cittavatyAkhyAtetyarthaH / zastraM dhaavnvlgnotkhnnaadi| etAni svaparavyApAdakatvAt karmavandha nimittatvAt zastramiti // tacca kiMcitkhakAyazastraM yathA kRSNA munnIlAdimRdaH zastram / evaM gandharasaspazannede'pi zastrayojanA kaaryaa| tathA kiMcitparakAyeti parakAyazastram / yathA pRthvI atejaHpranRtayo vA pRthivyAstanayaM kiMciditi kiMcikunayazastraM navati yathA kRmA mRudakasya pAMmumRdazca / parasparaM rasagandhAdiniH yathA kRsamRdA kaluSitamudakaM navati tadAsau kRSNamRdakasya pAMmumRdazca zastraM navati / eSa tAvadAgamaH / anumAnamapyatra vidyate / sAtmakA vidyumalavaNopalAdayaH pRthvI vikArAH samAnajAtIyAMkurotpattyupalamnAt / devadattamAMsAMkuravat / evamAgamopapattiyAM sthitaM pRthvIkAyikAnAM jIvatvam / uktaM ca // Agamazcopapattizra, saMpUrNa dRSTilakSaNam ||atiinddiyaannaamrthaanaaN, sanAvapratipAdane // zrAgamo hyAptavacanam / evaM sAtmakaM jalaM nUmikhAtasvAnAvikasanavAda'ravat / sAtmako'gnirAhAreNa vRddhidarzanAbAlakavat / sAtmakaH pavanaH aparApreritatiryaggatiniyamitadiggamanAnovat / sacetanAstaravaH sarvatvagapaharaNe maraNArdanavata / evaM ca pariNatAyAM pRthivyAmuccArAdikaraNe'pi nAsti tadatipAta ityahiMsakatvopapatteH saMjavI sAdhudharmaH / evamApazcittavatya aakhyaataaH| tejshcittvdaakhyaatm| vaayushcittvaanaakhyaatH| vanaspatizcittavAnAkhyAtaH ityetadapi aSTavyam // (artha.) have, guNavAn ziSyane gurue paNa avazya upadeza karavo, ema sUcavatA thakA sUtrakAra kahe . taMjahatti (taMjahA ke0) tayathA eTale te jema De, tema kahiyeM biyeM. prathama SaDjIvanikAyanAM nAma kahe . puDha vikAzya ti / ( puDhavikAzyA ke ) pRthvIkAyikAH eTale kachinasparzalakSaNa pRthvI kAya te zarIra jemanuM evA jIva, (AukAzyA ke0) apkAyikAH eTale zItasparza tathA sravaNAdi le ladaNa jenuM evaM udaka te De kAya te zarIra jemanuM evA jIva; (teukAzyA ke0) tejaskAyikAH 'eTale USNasparzalakSaNa teja be kAya te zarIra jemanuM evA jIva, (vAukAzyA ke0) vAyukAyikAH eTale calanAtmaka vAyuDe kAya te zarIra jemanuM evA jIva; (vaNassazkAzyA ke0) vanaspatikAyikAH eTale latAdilakSaNa vanaspati je kAya te zarIra jemanuM evA jIva, ane (tasakAzyA ke0) trasakAyikAH eTale trasanazIla je kAya te zarIra Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / jemanuM evA jIva e SaDanikAyanA jIva jANavA. ahIM prathama pRthvIkAya, vIjA apkAya, trIjA teukAya ityAdi je krama rAkhyo be, tenuM kAraNa ema De keH--sarvaprANimAtrano AdhAra pRthvI be, mATe prathama pRthvIkAyanA jIva kahyA. te pRthvIne AdhAreM udaka rahe be, mATe AdhArAdheyatnAvasaMbaMdhathI - pRthvIkAya panI bIjA apkAyanA jIva kahyA. te udakanuM pratipadInUta teja be mATe pratiyoginAvasaMbaMdhathI apkAya par3I trIjA tejaskAya kahyA. te tejano upaSTaMjaka (jIvavAnuM sAdhana) vAyu De, mATe upaSTaMnakatAlakSaNa saMbaMdhathI tejaskAya kahyA, par3I cothA vAyukAya jIva kahyA. te vAyunuM jJAna, vRda tathA latAnA calanavalanAdikathI thAya be, te mATe vAyukAya palI pAMcamA vanaspatikAya jIva kahyA. te vanaspatikAyane upaDava karanAra trasakAya be,mATe vanaspatikAya paThI hA trasakAya jIva kahyA. have upara je SaDjIvanikAya kahyA, temAM kAMi paNa saMzaya athavA virodha nahIM zrAvavo jozye, mATe pharI teja arthanuM spaSTIkaraNa kare . puDha vitti ( puDhavI ke0) pRthvI je je te (cittamaMtamakAyA ke0) cittavatI AkhyAtA, jene citta eTale jIvalakSaNa caitanya tene cittavatI kahiye, arthAt sacitta evI tIrthakarAdikeM yAkhyAtA eTale kahelI . valI te pRthvI kevI ne to ke (aNegajIvA ke0) anekajIvA eTale aneka be jIva jemAM evI . arthAt e pRthvIkAyamAM aneka jIvo ne, arthAt eka nathI. balI te kevI ne to ke, (puDhosattA ke) pRthaksatvA, eTale aMgulanA asaMkhyAtamA nAga pramANa avagAhanAmAM rahelA aneka jIvo pRthaka pRthak jemAM ke evI pRthvI je. ebuM sAMjalatAMja ziSya sAzaMka thazne pUbe De keH-he guro! jo jIvapiMDarUpa pRthvI be, to te pRthvIupara sAdhu jo malotsargAdi kriyA kare, to avazya pRthvIkAyano atipAta thAyaja, ane malotsargAdi kiyA to pRthvIupara kasyAvagara bIjo koz upAyaja nazrI. ane ema jyAreM thAya tyAre sAdhuthI ahiMsakapaNe rahevAyaja nahIM,ane prANAtipAtaviramaNarUpa je sAdhuno pradhAna dharma ke teno vaMdhyAputranI pareM asaMbhava prApta thayo ? e zaMkAnA uttaramA sUtrakAra kahe . annabatti / (annaba sabapariNaeNaM ke0) anyatra zastrapariNatAyAH eTale zastrekarI pariNAma pAmelIje pRthvI te vinAnI bIjI pRthvI be, te sacitta be, te sacitta pRthvIno atipAta karavo nahIM. arthAt zastrapariNata je pRthvI le te acitta hovAthI teneviSe mUtrotsargAdi karavAmAM hiMsAdoSa nathI, vIjI pRthvIupara karavAthI hiMsAdoSa , temATe sAdhunuM ahiMsakapaNuM je De te jatuM nathI. have zastra zabdano artha kahiyeM biye. je jeno nAza kare ,te tenuM zastra jANavU. jema laukikamAM zarIranuM zastra khaGgAdika prasika . ahIM pRthvInA zastrano Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 rAya dhanapatasiMgha bahADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43)-- mA. vicAra karavAno be, te evI rIteM:- pRthvInaM zastra je be, te traNa prakAreM be, eka svakAyazastra, bIjuM parakAyazastrAne trIjuM svaparakAyazastra, temAM kRSNamRttikA ( kAlI mATI ) je be, te svakAyarUpa zvetAdika mRttikAnuM zastra be, mATe tene svakAyazastra kahiyeM, bIjuM zastra te jema pRthvI je be te jala, teja yAdika parakAyanuM zastra be, mATe te parakAyazastrarUpa jANavI. trIjuM svaparakAyazastra te jema kRSNamRttikA je be te zvetAdi mRttikAsahita udakane kRSNavarNa kare be; mATe kRSNamRttikA je be, te zvetAdimRttikAsahita udakanI svaparazastrarUpa thaI. evA zastraMkarI pariNAma pAmelI je pRthvI be, te citta be, ema jANavuM valI yA sUtrano 'puDha vicittamattamakAyA' evo pATha paNa keleka ThekANeM be. to te par3heM evo artha karavo ke pRthvI cittamAtrA yAkhyAtA. eTale pRthvI je be te sacittamAM cittamAtrA arthAt jaghanya sacitta be, te ekeMpriyajIvarUpa jANavI. hI mAtrazabda be te stokavAcI jANavo. evIrIteM zrAgamanA pramANathI pRthvI je be, te ekeMdriyajIvasamudAyarUpa be, ema kayuM. e artha anumA nayI paNa siddha thAya be. te vIrIteM ke: - viDumalavaNopalAdikaM sacittaM samAnajA jAtIyAMkurotpattyupalaMjAt devadattamAMsAMkuravat // artha:-paravAlA, lavaNa, para ityAdika pRthvInA vikAra je be te sacitta be, kAraNa tenA aMkura eka paDhI eka sarakhI jAtanA upaje be, jema devadattanA mAMsathI thayelo putrarUpa mAMsAMkura be. emayAgama ne anumAna pRthvI sacitta be, ema siddha yayuM. ( ArTa ke0 ) ApaH eTale udaka te (cittamaMtamarakAyA ke0 ) cittavatya AkhyAtAH eTale sacitta be, ema tIrthaMkarAdikeM kahyuM be. valI te udaka anekajIva be, ghane pRthaksatva be. (hIM anekajIva pRthaksattva ebe padano artha pRthvI kAyamAM lakhelo be te pramANe jANavo.) paraMtu (anna pariuri ho) anyatra zastrapariNatAnyaH eTale zastrapariNata udaka je be te vinA bIjuM sarva udaka sacitta jAvaM. (hIM paNa zastrano artha upara je rIteM kahelo be, te pramArNeja jAvo. temaja AAgala paNa sarvatra artha jANavo.) tathA ( tena ke0 ) tejaH eTale teja je be te paNa ( cittamaMta ke0 ) sacitta, anekajIva chAne pRthaksatva hyuM che. paNa ( anna sapariNaM ke0 ) anyatrazastrapariNatenyaH eTale zastrapari ta teja boDIne bIjuM sarva teja sacitta be tathA ( vAU ke0 ) vAyuH eTale vAyu ( cittamaMta0 ke0 ) sacitta, anekajIva ne pRthaksatva evo kahyo be. paNa (anna pariNaM ke0 ) anyatra zastrapariNatAt eTale zastrapariNata vAyu je be te boDIne zeSa sarva vAyu je te sacitta be tathA ( vaNassaI ke0) vanaspatikAya je be te paNa (ci tamaMta ke0 ) sacitta, anekajIva ne pRthaksatva ko be; paNa (annavasapariNae Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 16 ho) anyatra zastrapariNatAt eTale zastrapariNata vanaspati vajIMne zeSa sarva vanaspati jebe, te sacitta be. (dIpikA) zratha SaDjIva nikAyamAha / tadyatheti udAharaNe / pRthivI kAThinyalakSaNA pratItA / saiva kAyaH zarIraM yeSAM te pRthivIkAyAH pRthivIkAyA eva pRthivI kAyikAH (1) / zrApo dravAH pratItA eva / tA eva kAyaH zarIraM yeSAM te'prakAyAH / kAyA eva kAyikAH ( 2 ) / teja uSNasparzalakSaNaM pratItam / tadeva kAyaH zarIraM yeSAM te tejaHkAyAH tejaHkAyA eva tejaHkAyikAH (3) / vAyuzcalanadharmA pratIta eva / sa eva kAyaH zarIraM yeSAM te vAyukAyAH vAyukAyA eva vAyukAyikAH (4) / vanaspatirlatAdirUpaH pratItaH / sa eva kAyaH zarIraM yeSAM te vanaspatikAyAsta eva vanaspatikAyikAH ( 2 ) / evaM trasanazIlAH sAH pratItA eva / ta eva kAyAH zarIrANi yeSAM te trasakAyAH sakAyA eva sakAyikA: ( 6 ) / iha ca sarvabhUtAdhAratvAt pRthivyAH prathamaM pRthiaat kinAmanidhAnam / vipratipattinirAsArthaM punarAha / puDhavI cittamaMtamarakAyA / pRthivI cittaM ca jIvalakSaNaM tadasyA astIti cittavatI sajIvA ityarthaH / pAThAntaraM vA puDhavIcittamattamarakAyA / zratra mAtrazabdaH stokavAcI / yathAsarSapa trinAgamAtram / pRthivI cittamAtrA stokacittA ityarthaH / tathAca prabalamohodayAtsarvajaghanyaM caitanyame - kendriyANAM tadadhikaM dvIndriyAdInAmiti / AkhyAtAH sarvajJena kathitAH / kiMvi - ziSTAH / pRthivI anekajIvA, chAneke jIvA yasyAM sA anekajIvA na punarekajI - vA / yathA vaidikAnAM pRthvI devatA ityevamAdivacanaprAmANyAditi / tathA anekajIvApi kaizcit ekabhUtAtmApekSayA manyate / yadAhureke // eka eva hi bhUtAtmA nUte bhUte vyavasthitaH // ekadhA bahudhA caiva dRzyate jalacandravat // 1 // ata evAha / kiMbhUtA pRthivI / puDhosattA | pRthak sattvAH prANino yasyAM sA pRthaksatvA / aGgulasya asaMkhyeyajAgamAtrAvagAhanairanakaiH pArthivajIvaiH samAzritetibhAvaH / yA / yadyevaM jIva pierUpA pRthivI tadA tasyAmuJccArAdikaraNena niyamatastanmaraNAt zrahiMsAyA anutpattiH syAt / tathA ca sati sAdhudharmasya asaMbhavaH syAt / ato'trAha / - nyatra zastrapariNatAyAH zastrapariNatAM pRthivIM vihAya anyA pRthivI cittavatI AkhyAtA ityarthaH / pRthivyAH zastraM tridhA / svakAya zastraM ( 2 ) parakAyazastraM ( 2 ) taDujaya zastraM ca (3) / tatra svakIyazastraM yathA kRSNamRd nIlAdimRdaH zastram / evaM gandharasasparzasaMnede'pi zastrayojanA kAryA (1) / parakAyazastraM yathA tejaHprabhRtInAM pRthivI athavA pRthivyA atejaHprabhRtayaH (2) / taDujayaM yathA kRSNamRd udakasya pAMDumRdazca parasparasparzagandhAdiniH / 22 For Private Personal Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. yadA kRSNamRdA kaluSitamudakaM javati / tadA eSA kRSNamRd udakasya pAemumRdazca zastraM javati / evaM ca pariNatAyAM pRthivyAmuJcArAdikaraNe'pi nAsti tanmaraNaM tato'haMsAdharmaH sAdhUnAM saMjavatyeva / evamApazcittavatya zrAkhyAtAH / tejazcittavadAkhyAtam / vAyuzcittavAnAkhyAtaH / vanaspatizcittavAnAkhyAta ityAdyapi draSTavyam // 4 // ( TIkA ) taM jahA / puDhavikAzyA ityAdi / atra tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH / pRthivI kAThinyA dilaNA pratItA saiva kAyaH zarIraM yeSAM te pRthivIkAyAH pRthivIkAyA eva pRthivI kAyikAH / svArthikaSTak / Apo vAH pratItA eva tA eva kAyaH zarIraM yeSAM dsckAyAH kAyA eva yaSkAyikAH / teja uSNalakSaNaM pratItaM tadeva kAyaH zarIraM yeSAM te tejaskAyAH / tejaskAyA eva tejaskAyikAH / vAyuzcalanadharmA pratItaH sa eva kAyaH za rIraM yeSAM te vAyukAyAH / vAyukAyA eva vaayukaayikaaH| vanaspatirlatAdirUpaH pratItaH sa eva kAyaH zarIraM yeSAM te vanaspatikAyAH / vanaspatikAyA eva vanaspatikAyikAH / evaM trasanazIlAsAH pratItA eva / trasAH kAyAH zarIrANi yeSAM te sakAyAH / sakAyA eva kAyikAH / iha ca sarvabhUtAdhAratvAt pRthivyAH prathamaM pRthivI - kAyikAnAmanidhAnaM tadanantaraM tatpratiSThitatvAdapkAyikAnAmapi tadanantaraM tatpratipakSatvAttejaskAyikAnAm / tadanantaraM tejasa upaSTamnakatvAdvAyukAyikAnAm / tadanantaraM vAyoH zAkhApracalanA digamyatvAdvanaspatikAyikAnAm / tadanantaraM vanaspatestrasopagrAhakatvAtrasakA vikAnAmiti / vipratipattinirAsArthaM punarAha | puDhavIcittamaMtamakAyA / pRthivI uktalakSaNA cittavatIti / cittaM jIvalakSaNaM tadasyAstIti cittavatI sajIvetyarthaH / pAThAntaraM vA / puDhavi cittamattamarakAyA / atra mAtrazabdaH stokavAcI / yathA sarvapatrinAgamAtramiti / tatazca cittamAtrA stokacittetyarthaH / tathA ca prabalamohodayAtsarvajaghanyaM caitanyamekendriyANAM tadadbhyadhikaM dvIndriyAdInAmiti / yakhyAtA sarvajJena kathitA / iyaM cAnekajIvA / aneke jIvA yasyAM sAnekajIvA / na punarekajIvA yathA vaidikAnAm pRthivI devatetyevamAdivacanaprAmANyAditi / anekajIvApi kaizcidekabhUtAtmApekSyeSyata eva / yathAhure // eka eva hi bhUtAtmA, jUte jUte vyavasthitaH // ekadhA bahudhA caitra, dRzyate jalacandravat // 1 // yata Aha / pRthaksatvA pRthagbhUtAH sattvA zrAtmAno yasyAM sA pRthaksatvA / aGgulA saMkhyeyanAgamAtrAvagAhanayA pAramArthikyAne kajIvasamAzriteti jAvaH / zrAha / yadyevaM jIvapiekarUpA pRthivI tatastasyAmuccArAdikaraNe niyamatastadatipAtAdahiMsakatvAnupapattirityasaMjavI sAdhudharma ityatrAha zranyatra zastrapariSa For Private Personal Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 dazavaikAlike cturthaadhyynm| taayaaH|shstrprinntaaN pRthivIM vihAya parityajyAnyA cittvtyaakhyaatetyrthH| atha kimidaM pRthivyAH zastramiti zastraprastAvAtsAmAnyata evedaM avyatnAvannedaninnamanidhitsurAha / davaM sabaggivisaM, neha vilAkhAraloNamAzyaM // nAvo u kuppautto, vAyAkArDa aviraI a|| // vyAkhyA // avyamiti dvaarpraamrshH| tatra avyazastraM khaDgAdi / agniviSasnehAmlAni prasijhAni / dAralavaNAdIni / atra tu dAraH karIrAdipranavaH / lavaNaM pratItam / zrAdizabdAtkarISAdiparigrahaH / uktaM avyazastramadhunA nAvazastramAha / nAvastu prayuktau vAkAyau aviratizca nAvazastramiti / tatra jAvo kuHprayukta ityanena johAnimAneAdilakSaNo manoHprayogo gRhyate / vAgaHprayogastu hiNsrprussaadivcnldnnH|kaaychuHpryogstu dhaavnvlgnaadiH| aviratistvaviziSTA prANAtipAtAdipApasthAnakapravRttiH / etAni svaparavyApAdakatvAtkarmabandhanimittatvAnnAvazastramiti gAthArthaH / iha na nAvazastreNAdhikAraH / apitu avyazastreNa / tacca triprakAraM navatItyAha // kiM vI sakAyasa, kiM vI parakAya tanayaM kiM vi|| eyaM tu davasalaM, nAve asaMjamo sbN||21||vyaakhyaa||kiNcitkhkaayshstrN yathA kRSNA mRda nIlAdimRdaHzastram / evaM gandharasasparzanede'pi zastrayojanA kaaryaa| tathA kiMcitparakAyeti parakAyazastraM yathA pRthvI aptejaHpratRtInAmatejaHpranRtayo vA pRthivyAH / tanayaM kiMciditi / kiMcittaunnayazastraM navati / yathA kRSNA mRudakasya sparzarasagandhAdiniH pAemRdazca / yadA kRSNamRdA kabuSitamudakaM navati / tadAsau kRSNamRudakasya pAemamRdazca zastraM navati / evaM tu avyshstrm| tushbdo'nekprkaarvishessnnaarthH| etadanekaprakAraM avyshstrm| nAva zati chaarpraamrshH| asaMyamaH zastraM caraNasyeti gAthArthaH / evaM ca pariNatAyAM pRthvyAmuccArAdikaraNe'pi nAsti tadatipAta ityahiMsakatvopapatteH saMnavI sAdhudharma iti / eSa tAvadIgamaH / zranumAnamapyatra vidyate / sAtmakA vijumalavaNopalAdayaH pRthivIvikArAH samAnajAtIyAGkarotpattyupalamjAt devdttmaaNsaangkurvt| evamAgamopapattinyAM vyavasthitaM pRthivIkAyikAnAM jIvatvam / uktaM c|| zrAgamazcopapattizca, saMpUrNa dRSTilakSaNam // zratInjiyANAmarthAnAM snnaavprtipttye||1||shraagmo hyAptavacana-mAptaM doSakSyAhiH // vItarAgo'nRtaM vAkyaM, na brUyAkSetvasaMjavAt ||2||shtylN prasaMgena / evamApazcittavatya aakhyaataaH| tejshcittvdaakhyaatm| vaayushcittvaanaakhyaatH| vnsptishcittvaanaakhyaatH| ityAdyapi aSTavyam / vizeSastvanidhIyate / sAtmakaM jalaM nUmikhAtakhAnAvikasaMjavAt daIravat / sAtmako'gniH AhAreNa vRddhidarzanAt bAlakavat / sAtmakaH pavanaH aparapreritatiryagniyamitanirgamanAjovat / sacetanAstaravaH sarvatvagapaharaNe mrnnaardnvt|| Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 rAya dhanapatasiMha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. taM jahA / aggabIyA mUlabIyA porabIyA khaMdhabIyA bIyarudA saMmucimA tAlayA vaNassaikAiyA sabIyA cittamaMta - makAyA jIvA puDhosattA anna sapariNaeNaM // ( yavacUriH ) idAnIM vanaspatijIva vizeSapratipAdanAyAha / aggabIyA iti / zragraM bIjaM yeSAM te agrabIjAH koraNTakAdayaH / mUlaM bIjaM yeSAM te mUlabIjA utpalakandAdayaH / parva bIjaM yeSAM te parvabIjA ikSvAdayaH / skandho bIjaM yeSAM te skandhabIjAH zallakyAdayaH / bIjAdrohantIti bIjaruhAH zAlyAdayaH / saMmUrcchantIti saMmUmAH / prasiddha jAjAvena pRthvIvarSAdisamudbhavAstRNAdayaH / na caite na saMjavanti dagdhabhUmAvapi saMjavAt / tRNalatAvanaspatikAyikA ityatra tRNalatAgrahaNaM svaga - tAnekabhedapradarzanArtham / vanaspatikAyikagrahaNaM sUkSmabAdarAdyazeSavanaspatibhedasaMgra hArtham / etena pRthivIprabhRtInAmapi svagatAH pRthivIzarkarAdayastathAvazyAya mihikAdayaH tathA ugramaemalikAdayo nedAH sUcitA iti / ete'nantaroditA vanaspativizeSAH sabIjAH svasva nibandhanakAraNa jIvatvakAraNavantaH cittavanta zrAkhyAtAH // ( artha. ) have vanaspatikAya jIvanuM vizeSeM karI varNana kare be. ( taM jahA ke0 ) tadyathA te jema ke:- eka to ( aggabIyA ke0 ) agrabIjA: eTale aya jAgane viSe jemane bIja be evA koraMTakAdika jANavA. bIjA ( mUlabIyA ke0 ) mUlabIjA: eTale mUlane viSe jemane bIja be, evA kamalakaMdAdika jANavA. trIjA ( porabIyA ke0 ) parvavIjA: eTale parvane viSe jemane bIja be, evA iku - dika jANavA. cothA ( khaMdhabIyA ke0 ) skaMdhabIjA: eTale skaMdhane viSe jemane bIja be, te sAla tathA vaDa pramukha jANavA. pAMcamA ( bIyaruhA ke0 ) bIjaruhAH eTale bIja vAvyAthI je uge be, te zAlI godhUmAdika jANavA. baghA ( saMmuSThimA ke0 ) saMmUrtimA: eTale jemanuM bIja dIgamAM AvatuM nathI, evA tRNalatAdika jANavA. e saMbhavatA nathI evI zaMkA na karavI, kAraNa ke e tRNAdika dagdha jUmine viSe paNa utpanna thAya be. e pUrve kaDelA ( taNalayA vaNassakAzyA ke0 ) tu, latA, sUkSma bAdarAdika vanaspatikAya jIva je be, te ( sabIyA ke0 ) bIjasahita ne (cittamaMtamakAyA ke0 ) sacitta anekajIva ane pRthaksatva evA tIrthakarAdike kA be. paNa ( anna sapariNaNaM ke0 ) anyatra zastrapariSatAt eTale zastrapariNata vanaspatikAya varjIne bIjA sarva vanaspatikAya sacitta be evI For Private Personal Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 273 rIteM jala, teja, vAyu ane vanaspati e sacitta be, ema Agama pramANathI kaDaM. e viSe anumAna pramANa paNa be. te evI rIteMH-jalaM sacittaM nUmikhAtakhAnAvikasaMjavAt darDaravat // arthaH- jala je je te sacitta be, kAraNa deDakAnI pare nUmi khaNatAM te jamInamAMthI nIkalIne cAle . tathA, agniH sacittaH thAhAreNa vRddhidarzanAt bAlavat // arthaH- agnirUpa teja je bete sacitta be, kAraNa bAlakanI pareM kASTha ghRtAdika AhAra ApyAthI tenI vRddhi thAya . tathA, vAyuH sacittaH aparapreritatiryag niyamitadiggamanAt govat // arthaH- vAyu je , te sacitta , kAraNa ke gAyapramukhanI pareM bIje kozye preraNA kasyA vagara niyamita dizAne viSe cAle je. tathA, taravaH sacittAH sarvatvagapaharaNe maraNAt gardanavat arthaH-vanaspati kAya je vRkSa pramukha be,te sacitta be, kAraNa tenI sarva tvacA jo kADhI hoya to gardananI pare maraNa pAme be. evaM anumAna paNa pramANa jANavU // (dIpikA.) zdAnI vanaspatijIvAnAM vizeSanedapratipAdanArthamAha / tadyathA / ayaM bIjaM yeSAM te agravIjAH korettkaadyH| evaM mUlaM bIjaM yeSAM temUlabIjA utplkndaadyH| parva vIjaM yeSAM te parvabIjA zdavAdayaH / skandho bIjaM yeSAM te skandhabIjAH shbkyaadyH| bIjAmohantIti bIjaruhAH zATyAdayaH / saMmUrvantIti saMmUrbimAH prasichabIjAnAve'pi pRthivIvarSA dismunnvaaH| te tathA vidhaastRnnaadyH| na ca ete na saM. javanti dagdhanUmAvapi saMjavAt / tathA tRNalatA vanaspatikAyikA ityatra tRNalatAgrahaNaM svagatAnekannedasaMdarzanArthaM vanaspatikAyikagrahaNaM sUkSmabAdarAdikAnekavanaspatinedasagrahArtham / etena pRthivyAdInAmapi khagatA nedAH sUcitAH / kathamityAha / pRthivyaH zarkarAdayaH, Apo'vazyAyamihikAdayaH, agnayo'GgArajvAlAdayaH, vAyavo UphAmamalikAdayaH / ete'grabIjAdayaH sabIjAzcittavanta zrAkhyAtAH kathitA :ti| etena pUrvakathitA vizeSAH sajIvAH svaskhanibandhanAzcittavantaH Atmavanta zrAkhyAtAH kathitAH / ete ca anekajIvA ityAdikadhruvagaeikakA pUrvavat // (TIkA.) vanaspatijIva vizeSapratipAdanAyAha / taM jahA aggabIyA ityaadi| tadyathetyupanyAsArthaH / agrabIjA ityayaM bIjaM yeSAM te agrabIjAH korettkaadyH| evaM mUlaM bIjaM yeSAM te mUlabIjA utpalakandAdayaH / parva bIjaM yeSAM te parvabIjA i. davAdayaH / skandho bIjaM yeSAM te skandhabIjAH zabbakyAdayaH / tathA bIjArohantIti bIjarUhAH shaalyaadyH| saMmUrbantIti saMmarbimAH / prasijhabIjAlAvena pRthivIvarSAdisamunnavAstathAvidhAstRNAdayaH / na caite na saMnavanti dagdhanUmAvapi saMja Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. vAt / tathA tRNalatAvanaspatikAyikA ityatratRNalatAgrahaNaM khagatAnekanedasaMgrahArtham / vanaspatikAyikagrahaNaM sUdamabAdarAyazeSavanaspatijedasaMgrahArtham / etena pRthivyAdInAmapi khagatAH pRthivIzarkarAdayaH, tathAvazyAyamihikAdayaH, tathA aGgArajvAlAdayaH, tathA phakAmaemalikAdayo nedAH sUcitA iti / sabIjAzcittavanta zrAkhyAtA iti / ete hyanantaroditA vanaspativizeSAH sabIjAH svasva nibandhanAzcittavanta Atmavanta thAkhyAtAH kthitaaH| ete ca anekajIvA ityAdi dhruvagaeimakA pUrvavat / sabIjAzcittavanta thAkhyAtA ityuktam / atra ca navatyAzaGkA / kiM bIjajIva eva mUlAdijIvo navatyutAnyastasminnukAnta utpadyate ityasya vyapohAyAha // bIe joNinae,jIvo vukkamazso ya anno vaa||jo viya mUlejIvo, so viya patte paDhamayAe ||evyaakhyaa|| bIje yonijUte iti| bIjaM hi vividhaM nvti| yoninUtamayoninUtaM ca / avidhvastayoni vidhvastayoni c|prrohsmrthN tadasamarthaM cetyarthaH / tatra yoninUtaM sacetanamacetanaM ca / ayoninUtaM tu niyamAdacetana miti / tatra bIje yonijUte ityanenAyoninUtasya vyavachedamAha / tatrotpattyasaMnavAdabIjavAdityarthaH / yoninUte tu yonyavasthe bIje yonipariNAmamatyajatItyuktaM navati / kimityAha / jIvo vyutkrAmatyutpadyate / sa eva pUrvako bIjajIvaH / bIjanAmagotre karmaNI vedayitvA mUlAdinAmagotre copanibaTya / anyo vA pRthivIkAyikAdijIva evameva / yo'pi ca mUle jIva iti / ya eva mUlatayA pariNamate jIvaH so'pi ca patre prathamatayApi pariNamata ityekajIvakartRke mUlaprathamapatre iti / thAha / yadyevaM, "sabo vi kisalayo khalu, jaggamamANo aNaMta naNi // " ityAdi kathaM na virudhyate iti / ucyate / iha bIjajIvo'nyo vA bIjamUlatvenotpadya tapubUnAvasthAM karoti tatastadanantarajAvinI kisalayAvasthAM niyamenAnantajIvAH kurvanti / punazca teSu sthitikSayAtpariNateSvasAveva mUlajIvo'nantajIvatanuM pariNamya khazarIratayA tAvaThadhete yAvatprathamapatramiti na virodhaH / anye tu vyAcadate / prathamapatrakamiha yAsau bIjasya samuDhUnAvasthA niyamapradarzanaparametabeSaM kisalayAdi sakalaM nAvazyaM mUlajIvapariNAmAvi vitamiti mantavyam / tatazca "sabo vi kisalayo khalu, jaggamamANo aNaMta ho // " ityAdyapya viruddham / mUlapatranirvartanAramnakAle kisalayatvAjAvAditi gAthArthaH / etadevAha naassykaarH|| viphabAvikabA, joNI jIvANa hoza nAyavA // taba avikabAe, vukamaI so ya anno vA // 23 // vyAkhyA // vidhvastAvidhvastA aprarohaprarohasamarthA yonirjIvAnAM javati jJAtavyA / tatrAvidhvastAyAM yonau vyutkrAmati sa cAnyo vA jIva iti ga Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 175 myata iti gAthArthaH // jo puNa mUle jIvo, so nivattara jA paDhamapattaM // kaMdAi jAva bIyaM, sesaM anne pakuvaMti ||e| // vyAkhyA // yaH punarmUle jIvo bIjagato'nyo vA sa nirvartayati / yAvat prathamapatraM tAvadeka eveti / atrApi jAvArthaH pUrvavadeva / kandAdi yAvahIjaM zeSamanye prakurvanti / vanaspatijIvA eva / vyAkhyAdhyapade'pyetadavirodhi / ekataH samunnAvasthAyA eva prathamapatratayA vivaditatvAttadanu kandAdijAvataH / anyatra kandAdevanaspatinnedatvAttasya ca prathamapatrottarakAlameva nAvAditi gaathaarthH| atidezamAha // sesaM suttapphAsaM, kAe kAe ahakkama bUyA // anayaNabA paMca ya, pagaraNapayavaMjaNavisuddhA ||she // vyAkhyA // zeSaM sUtrasparza uktalakSaNam / kAye kAye pRthivyAdau yathAkramaM yathAparipATi bruuyaat| anuyogadhara eva / na kevalaM sUtrasparzameva / kiM tu adhyayanArthAnpaJca ca prAgupanyastAn jIvAjIvAligamAdIn prakaraNapadavyaJjanavizuddhAn brUyAt sUtra eva / jIvAnigamaH kAye kAye ityanenaiva labdha iti / paJcagrahaNamanyathA SaDihAdhikArA iti / prakriyante'rthA asminniti prakaraNam anekArthAdhikAravatkAyaprakaraNAdi / padaM subntaadi| kAdIni vyaJjanAni / enirvizuddhAn brUyAditi gaathaarthH|| se je puNa zme aNege bahave tasA paannaa| taM jhaa| aMDayA poyayA jarAuyA rasayA saMsezmA samucimA pniyA navavAzyA / jesiM kesi ci pAgANaM anikaMtaM paDikaMtaM saMkuciyaM pasAriyaM rUyaM naMtaM tasiyaM palAyaM aaggshvinnaayaa|je ya kiiddpyNgaa|jaa ya kuNthupipiiliyaa| save beiMdiyA save tediyA satve canariMdiyA save paMciMdiyA save tirikajoNiyA save nerajhyA savve maNuA save devA save pANA paramAdammiA / eso khalu baho jIvanikA tasakAna tti pvucc|| (avacUriH) idAnIM trasAdhikAramAha / sezabdo'thazabdArthaH / ye punaramI bAlAdInAmapi prasijhA aneke bIDiyA dinedena / bahava ekaikasyAM jAtau trasantIti trasAH prANA vidyante jabbAsAdayo yeSAM te prANAH |praanngrhnnN gatitrasanirAsArtham / tadyathA aekAjAtA ephjaaH| pdigRhkokilaadyH| jarAyurahito garnaH potH| potAjAyante potajAH hastivadagulIcarmajalaukAdayaH / jarAyuveSTitAGgA jAyante jarAyujA gomahiSyajAnarAdayaH / rasAjAtA rasajA thAranAladadhitImanAdiSu kRmyo'tisuudmaaH| saMsvedAjAtAH saMkhedajA mtkunnyuukaadyH| saMmUrcanAjAtAH saMmUrvajAH zalanapipIli Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 rAya dhanapatasiMghabadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(53)-mA. kaadyH| unnedAUnma yeSAM te unnedajAH pataGgakhaJjarITatimAdayaH / upapAtAjAtA upapAtajAH / yahA upapAte navA aupapAtikA devanArakAH / teSAmeva lakSaNamAha / yeSAM keSAMcitsAmAnyenaiva prANinAmanikrAntaM navatIti vAkyazeSaH / prajJApakaM pratyanimukhakramaNamanikrAntaM / prajJApakAtpratIpaM kramaNaM pratikrAntaM / saMkucitaM gAtrasaMkocakaraNam / prasAritaM gAtra vitatakaraNam / ravaNaM rutaM zabdakaraNam / vrAntamitastato gamanam / trastaM phuHkhojanam / palAyitaM palAyanaM kutazcinnAzanam / zrAgatergatezca vijJAtAraH / anikAntapratikrAntAcyAmAgatigatyoranede'pi nedenAnidhAnaM vijJAna vizeSajJApanArtham / ya eva gatyAgativijhAtArasta eva trasAH / natu vRti pratyanikramaNavantopi vddhyaadyH| atraughasaMjJAyAH pravRtteriti / trasanedAnAha / ye ca kiittptnggaaH| kITAH kRmayaH / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNamiti vIDiyAH zaGkhAdayo'pi gRhyante / pataGgAH zalanA atrApi caturinDiyA umarAdayo gRhyante / yA ca kunthupipIlikA iti / anena trInjiyAHsarva eva gRhyante / ata evaah| sarve hInyAH kRmyaadyH| ityAdi / kITapataGgA ityatrodezavyatyayaH vicitrA sUtragatiratantraH krama iti jJApanArthaM / sarve paJcenDiyA iti saamaanytH| vizeSataH sarve tiryagyonayaH / ratnapranAdinArakanedaninnAH / krmaakrmnuumijaadyH| navanezAdayaH / sarvazabdazcAtra parizeSanedAnAM trasatvakhyApanArthaH / sarva evaite trasA natu ekenziyA ev| trasAH sthAvarAzca sarve prANinaH paramaM sukhaM takarmANaH sukhAmilASiNa ityarthaH / pRthivyAdipaJcanikAyApekSayA'sya SaSThatvam / atrAntare jIvAnigamAdhikAraH / sa cAyaM // suvihA hu~ti ajIvA, puggala no puggalA ya battivihA // paramANumA puggala, nopuggaladhammamAzca // 1 // suhumasuhamA ya suhumA, tahaceva ya suhumabAyarA neyaa||baayrsuhumaa bAyara-bAyara taha bAyarA ceva // 2 // paramANuppaesA, rayAu taha khaMdhapuggalA huMti // 3 // vAU 4 AusarIrA, 5 teUmAI ya caramA ya 6 // 3 // dhammadhammAgAsA, loe no puggalA tihA hUMti // jIvANugga vizya, vaggAha nimitta moNeyA // 4 // ukto jIvAnigamaH / sAMprataM cAritradharmasaMbakamevedaM sUtram / sarve prANinaH paramadharmANaH / eSa khaDvanantaroditaH kiTAdiH SaSTho jIvanikAyastrasakAya zati procyate // (artha.) have trasa jIvanAM lakSaNAdika kahe . se je ti| (se ke0) atha, e zabda sajIvavarNanano adhikAra sUcave . (je ke0) ye eTale je (zme ke0) e pratyada (tasA pANA ke0) trasanAmaka jIvo De, te (puNa ke0) valI (aNege ke0) aneka Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturyAdhyayanam / .. 177 tathA (bahave ke) bahavaH eTale ghaNA. (taM jahA ke0) te jema ke, te trasakAyanA neda jematema kahiye. te zrAvI rIteM, eka to (aMDayA ke0) aMDajAH eTale mAthI utpanna thayelA te kokilAdika padI jANavA. bIjA, (poyayA ke0) potajAH, je pota eTale bAla thakAja utpanna thAya be, te hAthI tathA valgulI zrAdika jANavA, trIjA ( jarAjayA ke0) jarAyujAH, jarAyu je garnanuM veSTana teNe karI veSTita evA je utpanna thAya , te manuSya tathA gomahiSyAdika jANavA. cothA ( rasayA ke0) rasajAH eTale dadhi pramukha calita rasathI utpanna thAya , te hI: priya jIva jANavA. pAMcamA (saMsezmA ke0) saMsvedajAH, eTale parasevAzrI je utpanna thAya , evA jU tathA lIkha Adika jANavA. hA (saMmuchimA ke0) saM. mUrbimAH eTale saMmUrbanathI utpanna thayelA arthAt strIsaMyogavinA utpanna thAya ne te zalajAdika jANavA. sAtamA, ( janiyA ke0 ) anidaH eTale nUmi nedIne utpanna thAya be, te tIDa pataMgAdika jANavA. AgmA, ( javavAzyA ke0) aupapAtikAH, japapAta eTale je ThekANe avatara, hoya, te ThekANe ekadama prApta thazne je utpanna thAya be, te deva tathA nArakI jANavA. have, trasakAya jIvonuM sAmAnyathI lakSaNa kahe je. jesiM kesiM ti (jesiM kesiM ci pANANaM ke0 ) yeSAM keSAM cit prANinAm eTale je ko prANiyone (anikaMtaM ke0) anikrAMtaM eTale sahAmuM Avaq, (paDikaMtaM ke0) pratikrAMtam eTale pAI valavU, (saMkuciyaM ke0 ) saMkucitam eTale zarIrane saMkocavU, (pasAriyaM ke0) prasAritam eTale hastapAdAdika zarIrAvayavarnu pasAravaM, (ruyaM ke0) rutaM eTale zabda karavo, (naMtaM ke0) brAntaM eTale bramaNa karavU, (tasiyaM ke) trasitaM eTale trAsa pAmavo, ( palAzyaM ke0 ) palAyitaM eTale palAyana karavU, (Aga ke0 ) AgatiH eTale Avaq, ( ga ke0 ) gatiH eTale gamana karavU, (vilAyA ke0) vijJAtAH eTale pUrvokta anikramaNAdi kriyA jANIne eTale hUM sAmo jAvU lu athavA pAbo vaDhuMLa ityAdi prakAre samajIne je kriyA karanArA, te sarve trasa jIva jANavA. trasanAM lakSaNa to kahyAM, paNa trasajIva kone kahiyeM ? te kahe je. (je ya ke) ye ca eTale valI je (kIDapayaMgA ke0) kITapataMgAH eTale kRmi, pataMgiyA, (je ya ke0) yeca eTale je (kuMthu pipIliyA ke0) kuMthupipIlikAH eTale kuMthuA ane kIDiyo ( satve bediyA ke0) sarve hInyAH eTale sarva chIjiya jIva, (save teiMdiyA ke0) sarve trINiyAH eTale sarve trIjiya jIva, (save cajaridiyA ke0) sarve caturiMjiyAH eTale sarva caturipriya jIva, (save paMciMdiyA ke0) sarve paMceMjiyAH eTale sarve paMceMjiya jIva, ( save tirikajoNiyA kesa) sarve Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 rAma dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. tiryagyonayaH, eTale sarva tiryaMca yoninA gAya pramukha jIva, ( satve nerazyA ke0) sarve nArakAH eTale ratnapranAdi narakanUmine viSe avatarelA te sarva nArakI jIva, (save maNuyA ke ) sarve manujAH eTale karmanUmi Adikane viSa utpanna thayelA sarva manuSya ( save devA ke0) sarve devAH eTale javanapati Adika sarva deva, (save pANA ke0) sarve prANAH eTale pUrve kahyA e sarva prANI (paramAhammiyA ke0) paramadharmANaH eTale parama sukhanA ajilASI evA . ( eso ke0) eSaH eTale zrA (kha0 ke0) nizceM (baho ke0) SaSThaH eTale ho (jIvanikA ke0) jIvanikAyaH eTale jIvano samudAya (tasakA tti ke0) trasakAya iti eTale trasakAya ema ( pavuccara ke) procyate eTale kahevAya be.|| (dIpikA.) idAnIM trasAdhikAramAha / sezabdaH athazabdArthaH / atha ye punaramI bAlAdInAmapi prasijhA aneke hInjiyAdinedena bahava ekaikasyAM jAtau trasAH praanninH| vasantIti trasAH prANA ullAsAdayo yeSAM te praanninH| te ke ityAha / eSa khalu SaSTho jIvanikAyastrasakAya iti procyata iti yogaH / tatrAemAjAtA aemajAH pakSigRhakokilAdayaH / potAdivajAyanta iti potjaaH| te ca hastivadagulIcarmajalaukAdayaH / jarAyuniveSTitA jAyanta iti jarAyujAH / gomahiSyajAvikamanuSyAdayaH / rasAGAtA rasajA thAranAladadhitemanAdiSu prAyaH kRmyAdayo'tisUkSmA javanti / saMsvedAjAtA iti saMsvedajA matkuNayukAdayaH / saMmUrcanAjAtAH saMmUbimAH shlnnpipiilikaamdikaashaaluukaadyH| udannedAjAnma yeSAM te unnedajAH pataGgakhaJjarITapAriplavAdayaH / upapAtAjAtA upapAtajA upapAte vA navA aupapAtikA devA nArakAzca / eteSAmeva lakSaNamAha / yeSAM keSAM cit sAmAnyenaiva prANinAM jIvAnAmanikrAntaM navatIti zeSaH / anikramaNamanikrAntaM prajJApakaM pratyanimukhaM kramaNamityarthaH / evaM pratikrAntaM prajJApakAt pratIpaM kramaNamiti naavH| saMkucanaM saMkucitaM gAtrasaMkocakaraNam / prasAraNaM gAtra vitatakaraNam / ravaNaM rutaM zabdakaraNam / bramaNaM brAntamitastatazca gamanaM, trasanaM trastaM kuHkhojanam , palAyitaM kutazcinnAzanaM, tathA AgateH kutazcitkacijatezca kutazcitvacideva vinAyA iti vijJAtAraH / nanu anikAntapratikrAntAnyAmAgatigatyorna kazcinedaH / tadA kimarthaM nedenAnidhAnamucyate / vijJAna vizeSajJApanArtham / kimuktaM navati / ya evaM vijAnanti yathA vayamanikramAmaH pratikramAmo vA ta evAtra trasAH / natu vRrti pratyanikramaNavanto'pi vahyAdaya iti / nanu evamapi hInjiyAdInAM trasatvaprasaMgaH / ani. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 17e kramaNapratikramaNajAve'pyevaMvidhajJAnasyAjAvAnnaivametat / hetusaMjJA'vagatebujhipUrvakamiva gayAta uSNamuSNAghA gayAM pratikramaNAdinAvAt / na caivaM vahyAdI. nAmanikramaNe'pi oghasaMjJAyAH pravRttaH / atha adhikArAgatatrasannedAnAha / ye ca kI. TapataGgA ityatra kITAH kRmayaH / ekagrahaNe tajAtIyAnAmapi grahaNamiti bIndriyAH zaGkhAdayo'pi gRhyante / pataGgAH zalajA atrApi pUrvavat caturinDiyA jamarAdayo'pi gRhynte|tthaa yacca kunthupipIlikA ityanena trIndriyAH sarve'pi gRhynte| ataevathAha / sarve bonDiyAH kRmyAdayaH sarve trIDiyAH kunthvAdayaH sarve caturinjiyAH ptnggaadyH| atrAha / nanu ye ca kITapataGgA ityAdau uddezavyatyayaH katham / ucyate / vicitratvAt sUtragateH / atantraH sUtrakrama iti jJApanArtham / sarve paJcenDiyAH sAmAnyato vizeSataH punaH sarve tiryagyonayo gavAdayaHsarve nArakA ratnaprajAnArakAdinedaninnAH sarve manujAH karmanUmijAdayaH / sarve devA navanavAsyAdayaH / sarvazabdo'tra anyasamastadevanedAnAM sattvakhyApanArthaH / sarva eva ete trasA natu ekendriyA zva trasAH sthAvarAzceti / utaM ca / pRthivyambuvanaspatayaH sthAvarAH tejovAyU bIDiyAdayazca vasA iti / sa. rve'pi prANinaH paramadharmANa iti. sarva ete prANino hInjiyAdayaH pRthivyAdayazca paramadharmANaH paramaM sukhaM tajharmANaH kuHkhacheSiNaH sukhAnilASiNa ityarthaH / yataH kAraNAdevaM tato duHkhodayAdiparihAravAyA eteSAM SalAM jIvanikAyAnAM naiva svayaM daekaM samArana iti yogH| SaSThaM jIvanikAyaM pUrNa kartumAha / eso khalu baho jI vanikA tasakAu ti ucca zcesi baNhaM jIvanikAyANaM neva sayaM daMDaM samAraMnijA ityAdi / eSa khalu pUrva yaH kathitaH SaSTho jIvanikAyaH pRthivyAdipaJcakApekSayA SaSThatvamasya trasakAya iti procyate taiH savareva tIrthakaragaNadharairiti // (TIkA.) idAnIM trasAdhikAra etadAha / se je puNa zme iti / sezabdo'thazabdArthaH / asAvapyupanyAsArthaH / atha prakriyApraznAnantaryamaGgalopanyAsaprativacanasamucayeSviti vacanAt / atha punarye'mI bAlAdInAmapi prasijhA aneke hInyAdinedena bahava ekaikasyAM jAtau trasAH praanninH| trasyantIti trsaaH| prANA udAsAdaya eSAM vidyanta iti prANinaH / tdythaa| aMDajA ityAdi / eSa khalu SaSTho jIvanikAyastrasakAyaH procyata iti yogH| tatrAemAjAtA aemajAH padigRhakokilAdayaH / potA eva jAyanta iti potajAH / anyeSvapi dRzyate Dapratyayo janeriti vacanAt / te ca hastivalgulIcarmajalaukApranRtayaH / jarAyuveSTitA jAyanta iti jarAyujA gomhissyjaavikmnussyaadyH| atrApi pUrvavapratyayaH / rasAjhAtA rasajAstakA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. 1 nAdadhitemanAdiSu pAyukRmyAkRtayo'tisUkSmA javanti / saMsvedAjAtA iti saMsvedajA matkuNayUkAzatapadikAdayaH / saMmUrtanAjAtAH saMmUrtanajAH / zalaja pipI - likAmadikAzAlUkAdayaH / udbhedAUnma yeSAM ta udbhedAH / athavA udbhedanamudbhit / ujhijanma yeSAM ta unijAH / pataGgakhaJjarITapAriplavAdayaH / upapAtAjAtA upapAtajAH / upapAte javA aupapAtikA devA nArakAzca / eteSAmeva lakSNamAha / yeSAM keSAM citsAmAnyenaiva jIvAnAM prANinAmanikrAntaM javatIti vAkyazeSaH / zraji - kramaNamajikAntaM jAve niSThApratyayaH / prajJApakaM pratyanimukhaM kramaNamityarthaH / evaM pratikramaNaM pratikrAntaM prajJApakAtpratIpaM kramaNa miti jAvaH / saMkucanaM saMkucitaM gAtrasaMkocakaraNam / prasAraNaM prasAritaM gAtravitatakaraNam / ravaNaM rutaM zabdakaraNam / camaNaM cAntamitazcetazca gamanam / trasanaM trastaM duHkhADudvejanaM palAyanaM palAyitaM kutazcinnAzanam / tathAgateH kutazcitkacit / gatezca kutazcitkvacideva / visAyA jJAtAraH / are | anikAntapratikrAntAcyAM nAgatigatyoH kvacidbheda iti kimarthaM denA jidhAnam / ucyate / vijJAna vizeSakhyApanArtham / etaDuktaM javati / ya eva vijAnanti yathA vayamanikramAmaH pratikramAmo vA / ta eva trasA natu vRtiM pratyanikramaNavanto'pi yAdaya iti / haivamapi dvIndriyAdInAmatra sattvaprasaGgaH / abhikramaNa pratikramaNajAve'pyevaM vijJAnAbhAvAnnaitadevam / hetusaMjJAyA avagaterbuddhipUrvaka miva bAyAta umuSNA vAyAM prati teSAmajikramaNAdijAvAt / nacaivaM valyAdInAmajikramaNAdyoghasaMjJAyAH pravRtteriti kRtaM prasaGgena / adhikRtatrasabhedAnAha / je ya ityAdi / ye ca kITapataGgA ityatra kITAH kRmayaH / ekagrahaNe tAtIyagrahaNamiti dvIndriyAH zaGkhAdospi gRhyante / pataGgAH zalajA yatrApi pUrvavaccaturindriyA jamarAdayo'pi gRhyanta iti / tathA yAzca kunthu pipIlikA ityanena trIndriyAH sarva eva gRhyante / zrataevAha sarve dvIndriyAH kRmyAdayaH / sarve trIndriyAH kunthvAdayaH / sarve caturindriyAH pataGgAdayaH / yAha / ye ca kITapataGgA ityAdAvuddezavyatyayaH kimartham / ucyate / vicitrA sUtragatiratantraH krama iti jJApanArtham / sarve paJcendriyAH sAmAnyato vizeSataH punaH sarve tiryagyonayo gavAdayaH / sarve nArakA ratnaprajAnArakA dibheda jinnAH / sarve manujAH karmajU mijAdayaH / sarve devA javanavAsyAdayaH / sarvazabdazcAtra parizeSanedAnAM trasatvakhyApanArthaH / sarva evaite trasAH / natvekendriyA zva trasAH sthAvarAzceti / uktaM ca / pRthivyambuvanaspatayaH sthAvarAstejovAyU dvIndriyAdayastrasA iti / sarve prANinaH paramadharmA iti / sarva ete prANino dvIndriyAdayaH pRthivyAdayazca paramadharmANa ityatra paramaM sukhaM taddharmANa: sukhadharmANaH sukhAnilASiNa ityarthaH / yatazcaivamityato I 1 1 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 182 duHkhotpAdaparijihIrSayA eteSAM SaSAM jIvanikAyAnAM naiva svayaM daekaM samArabheteti yogaH / SaSThaM jIva nikAyaM nigamayannAha / eSa khalvanantaroditaH kITAdiH SaSTho jIvanikAyaH / pRthivyAdipaJcakApekSayA SaSThatvamasya / trasakAya iti procyate prakarSeNocyate / sarvaistIkaragaNadharairiti prayogArthaH / prayogazca vidyamAnakartRkamidaM zarIram AdimatpratiniyatAkAratvAt ghaTavat / yAha / idaM trasakAyanigamanamananidhAyAsthAne sarve prANinaH paramadharmANa ityanantarasUtra saMbandhisUtrAnidhAnaM kimartham / ucyate / nigamana sUtravyavadhAnavadarthAntareNa vyavadhAnakhyApanArtham / tathA hi / trasakAya nigamanasUtrAvasAno jIvA nigamaH / atrAntare jIvA nigamAdhikArastadarthamanidhAya cAritradharmo vaktavyaH / tathA ca vRddhavyAkhyA // eso khalu baDo jIvanikArDa tasakAutti paJca / esa te jIvA nigamo ja i / iyANiM jIvA nigamo jala | ajIvA DuvihA / taM jahA / puggalA ya nopoggalA ya / poggalA bavihA / taM jahA / sudumasudumA, sudumA, sudumabAyarA, bAyarasudumA, bAyarA, bAyarabAyarA / sudumasudumA paramANupoggalA / sudumA esiyA | ADhatto jAva sudumapari tapasi khaMdho / sudumabAyarA gaMdhapoggalA / bAyarasuhumA vAkkAyasarIrA / bAdarA zrAkkAyasarIrA ussAdINaM / bAyarabAyarA tejavaNassa puDhavitasasarIrANi / zrahavA / cajabihA poggalA / khaMdhA khaMdhadesA khaMdhapaesA paramANupoggalA / esa poggala bikA | gahaNalarako popoggala vikA tiviho| taM jahA | dhamma bikA | dhammaThikA AgAsa vikArDa | taba dhammavikA gailarako / zradhamma vikArDa vizlakaNo / AgAsa vikAu avagAhalakaNo / tathA caitatsaMvAdyArSam // DuvihA huMti jIvA, poggalanopoggalA ya battivihA // paramA mAdipoggala, gopoggaladhammamAdIyA // 1 // sudusudumA ya sudumA, taha ceva ya sudumabAyarA aiyA // vAyarasuhumA bAyara, taha bAyarabAyarA ceva // 2 // paramANuDuppaesA - digAna taha gaMdhapoggalA honti // vAUcyAusarIrA, teUmAdINa carimArja // 3 // dhammAdhammAgAsA, loe popoggalA tihA hoMti // jIvAI gaI hai, avagA - ha imittagA aiyA // 4 // cesiM haM jIvanikAyANaM neva sayaM damaM samAraMbhikA / nevannehiM daM samAraMbhAvikA / daMmaM samAraMbhaMte vi yanne na samajANAmi / jAvajIvAe tividaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi | karaMtaM vinnena samapujANAmi / tassa naMte paDikkamAmi / niMdAmi / garihAmi / appA vosirAmi // For Private Personal Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. (avacUriH) yatazcaivamataeva saptamyarthe SaSThI / eteSu SaTsu jIvanikAyeSu kuHkharadArthaM naiva svayaM daMmaM samAraneta pravarttayet / naivAnyaiH preSyAdinirdameM samAraMjayet kArayet / samAramnamANAnapyanyAn na samanujAnIyAnnAnumodayet / jIvanaM jIvo yAvajIvamAprANoparamAt / trividhaM tisro vidhA vidhAnAni kRtAkRtAdirUpANi yasyeti trividho damastaM trividhena karaNena manasA vAcA kAyena na karomi svayaM, na kArayAmi anyaiH / kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi / tasya daekasya saMbandhinamatItAvayavaM pratikamAmi / atItasyaiva pratikramaNAt / pratyutpannasya saMvaraNAt / anAgatasya pratyAkhyAnAt / jadanteti gurorAmantraNam / nadanta javAnta nayAnta iti sAdhAraNA shrutiH| etacca gurusA dikyeva vratapratipattiHsAdhvIti jnyaapnaarthm| pratikramAmIti nUtadaMmA nivRtto'hmityrthH| AtmasAdikI nindA parasAdikI gardA / zrAtmAnamatItadaekakAriNamazlAghyaM vyutsRjAmIti / ayaM damaH sAmAnya vizeSarUpa iti| (artha.) (zcesiM ke0)ztyeSAM eTale evI rIteM pUrve kahelA evA, (baNDaM ke0) SamAm eTale u evA (jIvanikAyANaM ke0 ) jIvanikAyAnAM eTale jIvasamudAyanA (daMmaM ke0 ) hiMsArUpa daMDane ( sayaM ke0 ) khayaM eTale pote (na samAraMnedyA ke0) na samAraneta eTale saMghahana, AtApanAdika AraMna kare nahIM. tathA (annahi ke0) anyaiH eTale bIjApAse (daMga ke0) daMma eTale hiMsArUpa daMDane (na samAraMjAvijA ke0) na samAraMjayet eTale AraMna karAve nahIM. tathA (daM samAraMjate vi ke0) daMmaM samArajamANAnapi eTale daMgane AraMja karanAra evA ( anne ke0 ) anyAn eTale bIjAne paNa (na samaNujANAmi ke0) na samanujAnIyAt eTale anumodanA diye nahIM. evI nagavaMtanI AzA , mATe sAdhu evo nizcaya kare ke, (jAvajIvAe ke0) yAvajIvaM eTale jyA sudhI mAro jIva A dehamAMbe, tyAMsudhI (tivihaM ke0) trividhaM eTale kRta, kArita ane anumodita rUpa traNa prakAranA daMmane (tiviheNaM ke0) trividhena eTale trikaraNekarI. te trikaraNaja kaheDe. ( maNeNaM ke0) manasA eTale maneMkarI, (vAyAe ke) vAcA eTale vANIekarI, (kAeNaM ke) kAyena eTale kAryakarI, (na karemi ke0) na karomi eTale na karUM, (na kAravemi ke0) na kArayAmi eTale karAveM nahIM, tathA (karaMtaMvi anne ke0) kurvatamapyanyaM eTale AraMja karanAra evA anerAne paNa ( na samaNujANAmi ke0) na samanujAnAmi eTale hu~ anumodanA ApuM nahIM. tathA vartamAnakAlathI pUrvakAlaneviSe eTale atIta kAlane viSe je meM hiMsArUpa daMga kasyo hoya, ( tassa ke0) tasya eTale te atIta daMgane Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike cturthaadhyynm| 103 (naMte ke0 ) he nadaMta, jayAMta athavA navAMta, eTale he guro ! ( paDikamAmi ke0) pratikramAmi eTale pratikamuM buM, arthAt pADo vaDhuM bu. (niMdAmi ke0 ) AtmasAkheM nihuM bu. (garihAmi ke0) gurunI sAkheM gahu~ bu. (appANaM vosirAmi ke0 ) te pApakArI zrAtmAne hu~ ovAsirAvaM . // (dIpikA.) eteSAM SaNAM jIvanikAyAnAmiti / atra saptamyarthe SaSThI / tata eteSu SaTsu jIvanikAyeSu pUrvaM kathitakharUpeSu naiva svayaM zrAtmanA daekaM saMghaTanaparitApanAdiladANaM samAraneta pravartayet / tathA naiva anyaiH preSyAditiH damamuktarUpaM samAraMnayet kArayedityarthaH / daMDaM samAranamANAnapi anyAn prANino na samanujAnIyAt / na anumodayediti vidhAyakaM nagavacanaM / yatazcaivaM tato jAvajIvamityAdi / yAvat vyutsRjAmi yAvajIvaM yAvatprANadhAraNaM taavdityrthH| kimityAha / trividhaM trividheneti / tisro vidhAH kRtAdirUpA yasyeti trividho dapha iti gamyate / taM trividhena karaNena / etadeva darzayati / manasA, vAcA, kAyena eteSAM svarUpameva / asya ca karaNasya karma uktalakSaNo dAmaH taM ca vastuto niSedharUpatayA sUtreNaiva darzayati / na karomi svayaM, na kArayAmi anyaiH, kurvantamapyanyaM na samanujAnAmIti / tasya he nadaMta prtikmaamiiti|tsy iti adhikRto yo'sau trikAla viSayodaemastasya saMbandhena atIta. mavayavaM pratikramAmi / na vartamAnamanAgataM vA / atItasyaiva pratikramaNAt / nadaMteti guroraamNtrnnm| nadanta javAnta jayAntazati sAdhAraNA shrutiH| anena evaM jJApitam / vratapratipattigurusAdikyeva / pratikramAmi iti nUtadaekAt ahaM nivarta ityuktaM navati / tasmAca nivRttiryadanumateviramaNam / tathA nindAmi garhAmi / tatra niMdA thAtmasAdikI gardA parasAdikI jugupsA ca / AtmAnamatItadaemakAriNam azlAghyaM vyutsRjAmIti vizeSeNa nRzaM ca tyajAmi // ( TIkA.) ukto'jIvAnigamaH / sAMprataM caaritrdhrmH| tatroktasaMbandhamevedaM suutrm| sarve prANinaH paramadharmANa ityanena hetunA eteSAM SalAM jIvanikAyAnAmiti supAM supo navantIti saptamyarthe SaSThI / eteSu SaTsu jIvanikAyeSu anantaroditasvarUpeSu naiva svayamAtmanA daekaM saMghaTanaparitApanAdilakSaNaM samAraneta pravartayettathA naivAnyaiH preSyAdinirdaekamuktalakSaNaM samAraMjayet kaaryedityrthH| daekaM samArajamANAnapyanyAnprANino na samanujAnIyAt nAnumodayediti vidhAyakaM nagavacanam / yatazcaivamato yAvajIvamityAdi / yAvaTyutsRjAmItyAdItyevamidaM samyak pratipadyatetyaidaMparyam / padArthastu jIvanaM jIvaH yAvaGIvo yAvajIvamAprANoparamAdityarthaH / kimityAha / Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. trividhaM trividheneti / tisro vidhA vidhAnAni kRtAdirUpA asyeti trividhaH / daeka iti gamyate / taM trividhena karaNena / etakupanyasyati / manasA vAcA kAyenaiteSAM svarUpaM prasijhameva / asya ca karaNasya karma uktalakSaNo dAstaM vastuto nirAkAryatayA sUtreNaivopanyasyannAha / na karomi svayaM, na kArayAmyanyaiH, kurvantamapyanyaM na samanujAnAmIti / tasya nadaMta pratikramAmIti / tasyetyadhikRto daemaH saMbadhyate / saMbandhalakSaNA avayavalakSaNA vA SaSThI / yo'sau trikAla viSayo damastasya saMbandhinamatItamavayavaM pratikamAmi na vartamAnamanAgataM vA / atItasyaiva pratikramaNAtpratyutpanasya saMvaraNAdanAgatasya pratyAkhyAnAditi / nadaMteti gurorAmantraNam / nadaMta navAnta jayAnta iti sAdhAraNA shrutiH| etacca gurusAdikyeva vratapratipattiH sAdhvIti zApanArtham / pratikramAmIti nUtadaemAnnivarte'hamityuktaM nvti| tasmAcca nivRttiryattadanumateviramaNamiti / tathA nindAmi gardAmItyatrAtmasAdikI nindA, parasAkSikI gardA jugupsocyate / AtmAnamatItadaemakAriNamazlAghyaM vyutsRjAmIti / vividhArtho vizeSArtho vA vizabdaH / ubabdo nRzArthaH / sRjAmIti tyajAmi / tatazca vividhaM vizeSeNa vA nRzaM tyajAmi vyutsRjAmIti / Aha / yadyevamatItadaemapratikramaNamAtrasyaidaMparyaM na pratyutpannasaMvaraNamanAgatapratyAkhyAnaM ceti / naitadevaM na karomItyA dinA tajjayasijheriti // paDhame naMte madavae pANAzvAyAna veramaNaM / savaM naMte pANAvAyaM pnyckaami| se suTumaM vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vA neva sayaM pANe azvAzkA / nevannehiM pANe azvAyAvijA pANe azvAyate vi anne na samaNujANAmi / jAvajIvAe / tividaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM pi anne na samaNujANAmi / tassa naMte pamikamAmi / niMdAmi / gridaami|appaannN vosiraami| paDhame naMta mahatvae navanimi sabana pANAzvAyAna veramaNaM // (zravacUriH) damaH sAmAnyenoktaH / satu vizeSataH paJcamahAvratarUpatayAGgIkRtya jJeyaH / tAnyAha / prathame jadanta mahAvate kiM kAryamiti ziSyokte gururAha / prANAtipAtamiti |praannaa inDiyAdayasteSAmatipAtastasmAhiramaNamiti / yatazcaivamataH sarva nadanta prANAtipAtaM pratyAkhyAmIti / mhttvmnnuvrtaapekssyaa| pratizabdaHpratiSedhe / se zabdo mAgadhadezaprasijhastadyathArthaH / sa copnyaase|atr sUkSmAH sUkSmanAmakarmoda Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 dazavekAlike cturthaadhyynm| yvrtinH|tsy sUkSmatvAdeva kAyikIhiMsAyA annAve'pi manovAgbhyAM tatsaMjave grahaNaM saarthkmiti| yahA sUkSmaM kunthvaadi| bAdaro'pi sthUlaH / sa caikaiko vidhaa| trasaH sthaavrshc| sUkSmatrasaH kunthvaadiH| sUkSma sthAvaro vnsptyaadiH|baadrtrso gvaadiH|baadrH sthAvaraH pRthivyaadiH|praakRttvaahinnktivytyyen prANAnatipAtayAmIti yaatmnirdeshH| evaM zeSamahAvateSvapi yojym|suukssmN vA bAdaraM veti vAzabdopala dita ekagrahaNe tajAtIyagrahaNamiti caturvidhaH prANAtipAto assttvyH| avyataH kSetrataH kAlataH nAvatazca / caturjagikA cAtra / davaNAmege pANAvAe no nAva nAva na davaH / dava nAva vi| no dava no nAva: / zrAdimadhyAnteSu jadantagrahaNAzurumanApRbya na kiMcitkAryamiti / zta Arajya mama sarvasmAtprANAtipAtAhiramaNamiti nigamanam / naiva svayaM prANino. 'tipaatyaami|naivaanyaiH praannino'tipaatyaami|praannino'tipaatyto'pynyaann samanujAnAmi / vratapratipattiM nigamayannAha / upasthito'smi / upa sAmIpyena tatpariNAmApattyA sthitaH / zta zrArajya mama sarvasmAtprANAtipAtAhiramaNaM prtyaakhyaanmiti||1|| (artha.) pUrvokta prakAre sAdhue karavAno trividha daMmano parityAga sAmAnya karI kahyo. teneja have vizeSekarI paMcamahAvratarUpeM kahe . temAM prathama pahelaM mahAvrata kahe ne. (naMte ke0) he nadaMta eTale he guro (paDhame ke0) prathame eTale pahelA (mahabae ke0) mahAvrate eTale prANAtipAtaviramaNanAmaka mahAvratane viSe (pANAvAyA ke0) prANAtipAtAta, prANa eTale ekeDiyAdika temano je atipAta eTale atipIDA tethI ( veramaNaM ke0) viramaNaM eTale samyagjJAnazrajhAnapUrvaka viramaNa karavaM. nivatavaM. ema jagavAne kaDaM be, mATe (naMte ke0) he nadaMta, guro, (savaM ke0) sarva eTale sarva prakAranA (pANAzvAyaM ke0) prANAtipAtaM eTale prANAtipAtane (paccarakAmi ke0) pratyAkhyAmi eTale paJcarakuM bu. (se ke0) tadyathA te jema keH-(suhumaM vA ke0) sUkSmaM vA eTale sUkSma te nhAnA zarIravAlA ( bAyaraM vA ke0 ) bAdaraM vA eTale athavA sthUlazarIravAlA evA je ( tasaM vA ke) trasaM vA eTale beMjiyAdika trasajIva, temAM kuMthuAdika je je te sUkSma trasa jANavA, ane gajAdika je je te bAdara trasa jANavA. tathA ( thAvaraM vA ke0) sthAvaraM vA eTale pRthivyAdika sthAvara jIva temAM vanaspatyAdika je je te sUkSma sthAvara jANavA, ane pRthivyAdika je De, te bAdara sthAvara jANavA. evA (pANe ke0) prANinaH eTale jIvane (neva sayaM azvAjA ke0 ) naiva svayaM atipAtayAmi eTale hu~ pote haNIza nahi, ( annehiM ke0) anyaiH eTale bIjA loko pAseM (pANe ke0) prANinaH eTale pUrvokta jIvone ( neva 24 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. vAyAvidyA ke0 ) naiva atipAtayAmi eTale haNAvIza nahIM, tathA ( pANe ke0 ) pUvakta prANiyone ( azvAyaMte vinne ke0 ) atipAtayato'pyanyAn, eTale haNanArA evA bIjApratye paNa (e samaNujANAmi ke0 ) na samanujAnAmi eTale anumodanA - pIza nahi. jAvajIvAe ahithI mAMDIne zro sirAmi sudhIno artha pUrvavat jAvo. have vratapratipattine pUrNa karato to kahe be. ( naMte ke0 ) daMta eTale hai guro ! ( paDhame ho) prathame eTale pahelA ( mahavae ke0 ) mahAtratane viSe ( savArDa pANAsatard ho ) sarvaprANAtipAtataH eTale pUrvokta sarva prANAtipAtathakI ( veramaNaM ke0 ) viramaNapratyeM ( java himi ke0 ) upasthito'smi eTale tenA pariNAmanI prAtithI samIpa rahelo buM. // 1 // ( dIpikA. ) yaM ca zrAtmapratyayo damaH sAmAnyavizeSabhedAt dvedhA / tatra sAmAnyena pUrvaM kathitaH sa eva vizeSeNa mahAtratarUpatayA zrAha sUtrakrameNa / prathame danta he guro ! mahAvrate mahacca tataM ca mahAvrataM mahattvaM ca aNuvratApekSayA tasmin mahAvrate prANAtipAtAdviramaNe prANA ekendriyAsteSAmatipAtaH prANAtipAto jIvasya mahADuHkhotpAdanam / natu jIvAtipAta eva tasmAdviramaNaM nAma samyag jJAnAnapUrvakaM sarvathA nivartanaM jagavatA kathitamiti zeSaH / yatazcaivamata upAdeyamiti nizcitya sarvaM he danta prANAtipAtaM pratyAkhyAmIti / sarvaM samastaM natu paristhUlameva / he danta he guro ! prANAtipAtavyAkhyAnaM pUrvavat / pratyAkhyAmi niSedha - yAmi / atha prANAtipAtaM pratyAkhyAmi ityuktaM tadvizeSato vaktumAha / se zabdo mAgadhI jASAprasiddhaH athazabdArthaH / tadyathA sUkSkSaM vA bAdaraM vA trasaM vA sthAvaraM vA / 1 sUkSmo'lpaH parigRhyate / natu sUkSAnAmakarmodayAtsUkSmaH / kathaM tasya kAyena vyApAdanasyAbhAvAt / bAdaro'pi sa caikaiko dvidhA trasaH sthAvarazca / tatra trasaH sUkSmaH ku. nvAdiH / sthAvaraH sUkSmo vanaspatyAdiH / bAdarastraso gavAdiH / bAdaraH sthAvaraH pRthivyAdiH / etAn naiva sayaM pANe azvAijatti naiva svayaM prANino'tipAtayAmi / naiva anyaiH prANino'tipAtayAmi / prANino'tipAtayato'pi zranyAn na samanujAnAmi / yAvajIvamityAdi pUrvavat / vratapratipattiM pUrNA kurvannAha / prathame nadanta mahAtrate upasthito'smi / upa sAmIpyena tasya pariNAmasya zrApattyA sthitaH / ita Araya mama sarvasmAt prANAtipAtAdviramaNam // 1 // ( TIkA. ) ayaM cAtmapratipattyaha dama nikSepaH sAmAnyavizeSarUpa iti sAmAnyenokla eva / sa tu vizeSataH paJca mahAvratarUpatayApyaGgI kartavya iti mahAvratAnyA For Private Personal Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike caturthAdhyayanam / 187 1 ha | paDhame jaMte ityAdi / sUtrakramaprAmANyAt prANAtipAta viramaNaM prathamam | daMteti gurorAmantraNam / mahAvrata iti mahacca tadrUtaM ca mahAvratam / mahattvaM cAsya zrAvakasaMbandhNuvrata / atrAntare saptacatvAriMzadadhikapratyAkhyAnajaGgakazatAdhikAraH / tatreyaM gAthA // sIyAlaM jaMgasayaM, paJcarakANaMmi jassa uvalaUM // so paJcarakANa kusalo, sesA save kusalAI // 296 // enAM cAsaMmohArthamupariSTAdhyAkhyAsyAmaH / tasmin mahAtrate prANAtipAtA dviramaNamiti / prANA indriyAdayaH teSAmatipAtaH prANAtipAtaH / jIvasya mahADuH khotpAdanaM na tu jIvAtipAta eva / tasmAtprANAtipAtA dviramaNam / viramaNaM nAma jJAnazraddhAnapUrvaM sarvathA nivartanam / jagavatoktamiti vAkyazeSaH / yatazcaivamata upAdeyametaditi nizcitya sarvaM jadanta prANAtipAtaM pratyAkhyAmIti / sarvamiti niravazeSam / natu paristhUrameva / jadaMteti gurvAmantraNam / prANAtipAtamiti pUrvavat / pratyAkhyAmIti / pratizabdaH pratiSedhe, zrAGAjimukhye, khyA prakathane, pratIpamanimukhaM khyApanaM prANAtipAtasya karomi pratyAkhyAmi / athavA pratyAca saMvRtAtmA sAMprata - manAgatapratiSedhasya dareNAnidhAnaM karomItyarthaH / anena vratArthaparijJAnA diguNayukta upasthAnAha ityetadAha / uktaM ca // paDhie ya kahiya ahigaya pariharauvaThAvaNAjogoti // kaM tIhiM visuddhaM, pariharaNavaeNa jede // paDapAsAuramAdI, dihaMtA hoMti vayasamAruhaNe // jaha maliNAisu dosA suddhAisu aiva mihaiMpItyAdi // ete siM lesudde se sIsahiyasyAe vo janna / paDhiyAe saparinnAe dasakAlie bIvaNikAe vA / kahiyA agiyA saMmaM paririkaUNa pariharai / bajIvaliyAe maNavayaNakAehiM kayakArA viyANumaibhedeNa tanuM vAvidyai e annahA ime ya iva paDAdI dihaMtA / melo paDo e raMgii / asohie mUlapAe pAsArja e kidyai / sohie ki / vamAhiM sohie Aure zrosahaM na dijai / sohie dijai / - aar raNe baMdho na kidyai / saMvie kidyai / evaM paDhiyaka hiyAIhiM aso-. hie sIse vayArovaNaM kidyai / sohie kidyai / asohie ya karaNe guruNo dosA sAhiyA pAlaNe sissadoso ti / kayaM pasaMgeNa / yaduktam / sarvaM nadanta prANAtipAtaM pratyAkhyAmIti / tadetadvizeSeNa zranidhitsurAha / sudumaM vetyAdi / sezabdo mAgadhadezIprasiddhaH / athazabdArthaH / sa copanyAse / tadyathA sUkSmaM vA bAdaraM vA trasa vA sthAvaraM vA / atra sUkSmo'lpaH parigRhyate / na tu sUkSmanAmakarmodayAtsUkSmaH / tasya kAyena vyApAdanAsaMjavAt / tadetadvizeSato'nidhitsurAha / bAdaro'pi sthUraH / sa caikaiko dvidhA / trasaH sthAvarazca / sUkSmatrasaH kunthvAdiH / sthAvaro vanaspatyAdiH / bAdaraso gavAdiH / bAdaraH sthAvaraH pRthivyAdiH / etAn aiva sayaM pANe azvApatti prAkR I pa For Private Personal Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. tazaiyyA bandasatvAttiGa tiGo navantIti nyAyAnnaiva svayaM prANinaH atipaatyaami| naivaanyaiHpraannino'tipaatyaami|praannino'tipaatyto'pynyaann smnujaanaami| yAvajIvAdi pUrvavat / zha ca sUdamaM vA bAdaraM vetyAdinopaladita eka grahaNe tajAtIyagrahaNamiti caturvidhaH prANAtipAto aSTavyaH / tadyathA avyataH devataH kAlato nAvatazceti / tatra avyataH SaTsu jIvanikAyeSu sUkSmAdi ninneSu / kSetrato loke tiryaglokA dinedaninne / kAlato'tItAdaurAtryAdau vaa| jAvato rAgeNa vA zeSeNa vA / mAMsAdirAgazatruzeSAnyAM taapptteriti|cturnnggikaa caatr| davaNAmege pANAzvAe Na nAva ityAdirUpA yathA pumapuSpikAyAM tathA assttvyeti|vrtprtipttiN nigmynnaah|prthme nadanta mahAvrata upsthito'smi|up sAmIpyena tatpariNAmApattyA sthitH| zta Arajya mama srvsmaatpraannaatipaataahirmnnmiti|ndNt ityanena cAdimadhyAvasAneSu gurumanApRya na kiMcitkartavyaM, kRtaM ca tasmai nivedanIyamevaM tadArAdhitaM jvtiityevmaah|uktN prathamaM mahAvratam // 1 // adAvare ducce naMte madavae musAvAyA veramaNaM / savaM naMte musAvAyaM paccarakAmi / se kodA vA, lohA vA nayA vA, dAsA vA, neva sayaM musaM vshkaa| nevannehiM musNvaayaavijaa|musN vayaMte vi anne na smnnujaannaami| jAvajIvAe tivihaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samaNujANAmi / tassa te paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosiraami| ucce naMte mahatvae javahinami savAna musAvAyA veramaNaM // 2 // (zravacUriH ) dvitIyamAha / athAparasmin dvitIye nadanta mahAvrate mRSAvAdAhiramaNaM sarvaM jadanta mRSAvAdaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tadyathA / krodhAjhA lonAhA ityanena zrAdyantagrahaNAnmAnamAyAparigrahaH / jayAjhA hAsAjhA ityanena premaTeSakalahAnyAkhyAnAdiparigrahaH / mRSA caturkA / sannAvapratiSedhaH / asanAvonAvanam / arthAntarAnidhAnam 3 / gardA ca / / tatrAdyaM nAstyAtmetyAdi / dvitIyamastyAtmA sarvagataH zyAmAkatanDulamAno vA zatRtIyaM gAmazvamanidadhataH 3 / caturthaM kANaM kANama nidadhataH / punazcaturkA avydevkaalnaavruuptH| avyaadissvnythaaprruupnnaat| - vyAdicaturnaGgI punariyam / davaDha NAmege musAvAe no nAva ityAdi / naiva svayaM mRSA vadAmi / naivAnyairmRSA vAdayAmi / mRSA vadato'pyanyAnna samanujAnAmi / dvitIye nadanta mahAvrate upasthito'smi / sarvasmAnmRSAvAdAhiramaNaM pratyAkhyAmIti // 2 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike caturthAdhyayanam / 18 e (arthaH) have bIjaM mRSAvAda viramaNarUpa mahAvrata kahe be. ( aha ke0 ) atha eTale have pI (jaMte ke0) he jadaMta, guro ! (avare ke0 ) apare eTale anerA ( phucce ke0 ) dvitIye eTale bIjA (mahavae ke0) mahAtrate eTale mahAvratane viSe (musAvAyA ke0 ) mRSAvAdAt eTale asatya bolavAthakI ( veramaNaM ke0 ) viramaNaM eTale nivartatuM tIrtha karAdika be, mATe ( jaMte ke0 ) he guro ! ( savaM ke0 ) sarvaM eTale sarva (musAvAyaM ke0 ) mRSAvAdaM eTale asatya jASaNa je karayuM hoya, te pratye ( paccarakA mi ke0 ) pratyAcake eTale paccakuM huM . ( se ke0) tadyathA eTale te jema keH (kohA vA ke0 ) kodhAdvA eTale krokarI, athavA (lohA vA ke0) lonAdvA eTale lothI ahiM " - dinA tathA aMtanA grahaNathI madhyanuM paNa grahaNa kara " evA nyAyathI mAna mAyA e benuM grahaNa kara. athavA ( jayA vA ke0 ) jayAdvA eTale jayazrI, athavA ( hAsA vA ke0 ) hAsyAdvA eTale upahAsa karavAnA prasaMgathI yahiM upalakSaNathI premAne dveSa e ve zabdanuM grahaNa karatuM . ( sayaM ke0 ) svayaM eTale poteM huM ( musaM ke0 ) mRSA eTale asatya (neva vadyA ke0 ) na vadAmi eTale nahiM boluM. yahIM mRSAvAda je be te, cAra prakArano jAvo. te evI rIteH- eka sadbhAvapratiSedha, bIjo asanAvonAvana, trI jo tara ane cotho garhA, te cAramAM sadbhAvapratiSedha eTale zrAtmA nathI, puNya nathI, pApa nathI evIrIte zAstrasiddha saGghastuno pratiSedha karavo. bIjo sadbhAvodbhAvana te AtmA sarvagata be, athavA zyAmAkataMDulapramANa be, ema zAstraviruddha sadvastunI kalpanA karavI tathA trIjo arthAtara mRSAvAda te baladane azva kahevo, tathA azvane balada kehavo ityAdi. cotho gardAmRSAvAda te kANAne kANo ke vo ityAdi. evIrIteM cAra prakArano mRSAvAda jANavo. valI dravya, kSetra, kAla tathA jAva e nedathI paNa cAra prakArano jANavo. emAM ko paNa jAtano mRSAvAda huM karUM nahIM, tathA ( annehiM ke0 ) anyaiH eTale bIjApAseM ( musaM ke0 ) mRSA eTale asatya (neva vAyAvidyA ke0 ) naiva vAdayAmi eTale bolAvuM nahIM, tathA (musaM vayaM vinne ke0) mRSA vadato'pyanyan, eTale mRSAvAda karatA bIjA pratye paNa ( na samajANAmi ke0 ) na samanujAnAmi eTale anumodana puM nahIM. ahIM thI jAvIvAdiko artha be, je te pUrvavat jAvo // 2 // ( dIpikA ) uktaM prathamamatha dvitIyaM vratamAha / chAtha aparasmin dvitIye jadanta mahAtrate mRSAvAdAdviramaNam / sarvaM he jadanta mRSAvAdaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tadyathA krodhAnnaiva mRSAvAdaM vadAmi ityuktiH / evaM lonAdvA / zrAdyantayorgrahaNe madhya For Private Personal Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 rAya dhanapatasiMghabahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. syApi grahaNamiti nyAyAt mAnamAyayorgrahaNam / tato mAnAdvA, mAyAyA vA, punarjayAdvA, hAsAdvA, upalakSaNatvAt premato vA, dveSato vA, anyAkhyAnAdito vA, naiva mRSA svayaM vadAmi / naiva mRSA anyairvAdayAmi / naiva mRSA vadato'pi zranyAn samanujAnAmi / yAvajIvamityAdi pUrvavat // 2 // I ( TIkA ) idAnIM dvitIyamAha ahAvare ityAdi / athAparasmin dvitIye jadanta mahAtrate mRSAvAdAdviramaNaM sarvaM jadanta mRSAvAdaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tadyathA / krodhAdvA lonAdvetyanenAdyantagrahaNAnmAnamAyAparigrahaH / jayAdvA hAsyAdvA ityanena tu premadveSa kala hA jyAkhyAnAdiparigrahaH / Neva sayaM musaM vaeka ti / naiva svayaM mRSA vadAmi naivAnyairmRSA vAdayAmi, mRSA vadato'pyanyAn na samanujAnAmi / ityetadyAvajIvamityAdi ca jAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayam / mRSAvAdazcatuvidhaH / tadyathA / sadbhAvapratiSedhaH / zrasadbhAvodbhAvanam / arthAntaram / gardA ca / tatra sadbhAvapratiSedho yathA / nAstyAtmA nAsti puNyaM pApaM cetyAdi / sadbhAvodbhAvanaM yathA / vastyAtmA sarvagataH, zyAmAkatanDulamAtro vetyAdi / arthAntaram gAmazvamajidadhata ityAdi / gardA kANaM kANamajidadhata ityAdiH / punarayaM krodhAdinAvopala ditazcaturdhA / tadyathA / dravyataH kSetrataH kAlato jAvatazca / dravyataH sarvadravyeSvanyathAprarUpaNAt / trato lokAlokayoH / kAlato rAtryAdau / jAvataH krodhAdiniH / iti / dravyAdicaturjaMgI punariyam / dava NAmege musAvAe yo jAvaI / jAva NAmege No davarDa / ege davad vi jAva vi / ege No dava No jAva / taba koi kahiM vi hiMsu jai / i tara pasumilAiyo diti / so dayAe diThA vi jaNa dihati / esa daad musAvArDa no jAvaI / avaro musaM jaNIhAmitti pariparja sahasA sabaM jai / esa jAva no dava / avaro musaM jaNI hAmitti pariNa musaM caiva jai / esa daad vi jAva vi / caramajaMgo pu sulo // 2 // pradAvare tacce jaMte madavara adinnAdANAna veramaNaM / savaM naMte adinnAdANaM paJcakAmi / se gAme vA nagare vA rase vA appaM vA baDhuvA praNu vA thalaM vA cittamaMtaM vA cittamaMtaM vA neva sayaM pradannaM girihakA / nevannediM pradinnaM giehAvikA / adinnaM girahaMte vi nne na samapujANAmi / jAvajIvAe tividaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravema karataM pinnaM na samaNujANAmi / tassa naMte paDikkamAmi / Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / tacce jaMte mahavae navanimi savAna dinnAdANAna veramaNaM // 3 // ( avacUriH ) tRtIyamAha / athAparasmin tRtIye jadanta mahAvrate adattAdAnAdviramaNam / sarvaM jadanta adattAdAnaM pratyAkhyAmIti / grasati buddhyAdIn guNAn grAmaH / grAmAdigrahaNena kSetraparigrahaH / nagare vA nAsminkaro nakaramiti / ye vA / araNyaM kAnanAdi / zralpaM vA / zralpaM mUlyata eraekakASThAdi / bahu vA bahu vajAdi / vA / Nu pramANato vajrAdi / sthUlamera ekASThAdi / etacca cittavAcittavA cetanAcetanamityarthaH / caturthAdattAdAnaM dravyato'lpAdau detrato grAmAdau kAlato rAtryAdau jAvato rAgadveSAcyAm / dravyAdi caturjaGgI pUrvavat / na svayamadattaM gRhNAmi nAnyairadattaM grAhayAmi zradattaM gRhNato nAnyAnsamanujAnAmi // 3 // 201 (artha. ) have trIjuM adattAdAnaviramaNa nAmaka mahAvrata kahe be. ( aha ke0 ) have pI, (te ke0 ) he jadaMta, he guro ! (avare ke0) apare eTale pUrve kalA tethI rA ( tacce ke ) tRtIye eTale trIjA ( madavae ke0 ) mahAtrate eTale mahAvratane viSe ( dinnAdANA ke0 ) adattAdAnAt eTale adattAdAnathI ( veramaNaM ke0 ) viramaNaM eTale virama, nivartayuM, ema tIrthakarAdikeM kayuM be, mATe ( jaMte ke0 ) he daMta, guro ! (savaM ke0) sarvaM eTale sUkSma, bAdara, thokuM, ghaNuM e sarva (adinnAdA bo ) adattAdAnaM eTale dIdhuM levuM te pratyeM ( paccarakA mi ke0 ) pratyAca eTale paJcakuM huM . ( se ke0 ) tadyathA te jema ke, ( gAme vA ke0 ) grAme vA eTale je guNavaMtanA guNano grAsa kare be, tene grAma kahiye, te gAmaneviSe, athavA ( nagare ke0 ) nakare eTale jyA kara nathI, evA puraneviSe, athavA ( rase vA ke0 ) araNye vA eTale arane viSe, eTalA sthAnane viSe ( appaM vA ke0 ) alpaM vA eTale jenuM mUlya alpa hoya, evaM dAMta khotaravAnuM tRNAdika paNa ( bahu vA ke0 ) bahu eTale jetuM mUlya ghaMbe, evaM suvarNAdika athavA ( aNuM vA ke0 ) aNu eTale nhAnuM hIrakAdika, athavA (thUlaM vA ke0 ) sthUlaM vA eTale pramANathI moTuM eraMDakASThAdika, athavA ( cittamaMtaM vA ke0 ) cittavA, eTale sacitta evaM ziSyAdika, athavA (cittamaMtaM vA ke0 ) cittavA eTale citta evaM salI pramukha, ( dinnaM ke0 ) dattaM eTale dadhuM batAM ( neva sayaM girihA ke0 ) naiva svayaM gRhNAmi eTale huM pote grahaNa karuM nahiM, (annahiM ke0 ) anyaiH eTale bIjA pAse ( adinnaM ke0 ) dattaM eTale pUrvokta vastumAM koi vastu aNadIdhI hoya to tene ( neva gihAvidyA For Private Personal Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1991 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. ho ) naiva grAhayAmi eTale grahaNa karAvaM nahIM, tathA ( dinnaM girahaMte vi ne ke0 ) dattaM gRhNato'nyAnapi eTale aNadIdhuM grahaNa karatA evA bIjAne paNa huM ( na samajAlA mi ke0 ) na samanujAnAmi eTale anumodana puM nahiM jAvajIvAe ityAdiko pUrvavat jANavo. valI upara kaheluM zradattAdAna cAra prakAranuM be. te evarI:- eka vyataH, bIjaM detrataH, trIjuM kAlataH ane cothaM jAvataH temAM 5vyataH adattAdAna te thokuM athavA ghaNuM koi paNa dravya levuM te, bIjuM kSetrataH pradatAdAna te grAmAdikane viSe levuM te, trIjuM kAlataH adattAdAna te rAtri yAdikane samayeM levuM te. cothu jAvataH adattAdAna te rAgadveSathI levuM te, evA adattAdAnanA cAra prakAra jANavA. // 3 // 1 ( dIpikA. ) uktaM dvitIyaM vratam / atha tRtIyaM vratamAha / atha aparasmiMstRtIye hejadanta mahAvrate yadattAdAnAt viramaNam / sarvaM dejadanta ! zradattAdAnaM pratyAkhyAmi / ityAdi pUrvavat / tathA grAme vA nagare vA, araNye vA upalakSaNatvAt kSetre vA / prasiddhAni etAni / tathA alpaM mUlyata eraekakASThAdi dravyam / bahu vA mUlyato vajAdi dravyam, aNu vA pramANato vajrAdi dravyaM, sthUlaM vA eraemakASThAdi dravyaM, etacca cittavA sacetanaM, acittavadvA zracetanaM naiva svayamadattaM gRhNAmi naiva zranyaiH dattaM grAhayAmi / naiva dattaM gRhNato'pyanyAn samanujAnAmi / yAvajIvamityAdi vyAkhyAnaM pUrvavat // 3 // ( TIkA. ) uktaM dvitIyaM mahAvratam / adhunA tRtIyamAha / hAvare ityAdi / athAparasmiMstRtIye jadanta mahAtrate adattAdAnAdviramaNam / sarvaM jadanta dattAdAnaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tadyathA / grAme vA nagare vA araNye vA ityanena kssetrprigrhH| tatra sati buddhyAdIn guNAniti grAmaH tasmin / nAsmin karo vidyata iti nakaram / araNyaM kAnanAdi / alpaM vA bahu vA / aNu vA / sthUlaM vA / cittavadvA / acittavA ityanena tu dravyaparigrahaH / tatrAlpaM mUlyata eraekakASThAdi / bahu vajrAdi / aNu pramANato vajrAdi / sthUlamera ekakASThAdi / etacca cittavadvA cittavadveti cetanAcetanamityarthaH / va yadi gedyati / naiva svayamadattaM gRhNAmi / naivAnyairadattaM grAhayAmi / adattaM gRhNato'pyanyAn na samanujAnAmItyetadyAvatI va mityAdi ca jAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayam / zradattAdAnaM caturvidham / dravyataH kSetrataH kAlato jAvatazca / dravyaaiser | to grAmAdau / kAlato rAtryAdau / jAvato rAgadveSAnyAm / dravyAdicatuGgI viyam / darja NAmege disAdANe gojAvarja / jAva NAmege No daad / ege For Private Personal Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 253 dava vijAvaTa vi / ege jo davarDa No naav:| taba arattaThassa sAhuNo kahiM vizrapaNumaveUNa taNA geNha davarDa adimAdANaM No jAvA harAmIti anujayassa tada: saMpattIe nAva no davajI evaM ceva saMpattIe nAva dava vi|crimnNgopunn sunno||3|| adAvare canane naMte mahatvae mehuNAna vermnnN| savaM te mehuNaM pccrkaami|se divaM vA mANusaM vA tirikajoNiyaM vA / neva sayaM meduNaM sevijA / nevannehiM meDhuNaM sevAvidyA / mehuNaM sevaMte vi anne na samaNujANAmi / jAvajIvAe tividaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAyeNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na smnnujaannaami| tassa naMte paDikamAmi niMdAmi garidAmi appANaM vosirAmi / caune naMte mahatvae uvahina mi sabA mehuNA veramaNaM // 4 // (zravacUriH) turyamAha / athAparasmin caturthe jadanta mahAvrate maithunAhiramaNaM sarvaM nadanta maithunaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / daivaM vA devAnAmidaM daivam / apsaro'marasaMbandhi / mAnuSaM vA tairyagyonikaM vA / daivaM navanavAsyAdi / anena avyaparigrahaH / maithunaM avyaadicturvidhm|ttr avyeSu rUpeSu ruupshgtessu|ruupessu nirjIveSu pratimArUpeSu / rUpasahagateSu sajIvapuruSastrIrUpeSu / nUSaNavikalAni vA rUpANi / nUSaNasahitAni ruupshgtaani| devatastriSulokeSu / kAlato rAtryAdau / jAvato raagdvessaanyaaN| vyAdicaturnagikeyam / zrarattauThAe balA juGamANIe davarDa mehuNe no nAvaTha / mehuNasannApariNayassa tadasaMpattIe nAva mehuNe no davaH / evaM ceva saMpattIe nAva: vi dava vi / carimannaMgo sunno / naiva svayaM maithunaM seve / naivAnyairmaithunaM sevayAmi / sevamAnAnanyAn na samanujAnAmi // 4 // (artha. ) have cothu maithunaviramaNanAmaka mahAvata kahe . (naMte ke0 ) he nadaMta, guro ! (zraha ke0 ) atha eTale have par3I, (avare ke0) apare eTale anerA (cauche ke0) caturthe eTale cothA ( mahatvae ke0) mahAvrate eTale mahAvratane viSe, ( mehuNA ke0) maithunAt. eTale abrahmaviSayasevanathI, (veramaNaM ke0) viramaNaM eTale virama, nivartavaM tIrthakarAdikeM kaDaM ne, mATe (naMte ke ) nadaMta, he guro ! (saI ke0) sarvaM eTale audArikAdika sarva ( mehuNaM ke0) maithunaM eTale maithunane (paccarakAmi ke0) pratyAcade eTale paccarakANa karuM bu. ( se ke0) tadyathA te zrApa mANe (divaM vA ke0 ) devaM vA, eTale devatA saMbaMdhi, athavA (mANusa vA ke0) mA Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1e| rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. nuSaM vA eTale manuSyasaMbaMdhi, athavA (tirikajoNiyaM vA ke0) tairyagyonikaM vA eTale tiryagyonisaMbaMdhi (mehaNaM ke0) maithunaM eTale maithunane ( neva sevikA ke0 ) naiva seve, eTale pote nahIMja sevaM, tathA (annehiM ke0 ) anyaiH eTale bIjApAse ( mehuNaM ke0 ) maithunaM eTale pUrvokta maithunapratye ( neva sevA vidyA ke0) naiva sevayAmi eTale sevana karAvIza nahIM. tathA ( mehuNaM ke0) maithunaM eTale maithunapratye (sevaMte vi anne ke0 ) sevamAnAnanyAn eTale sevana karanArA bIjApratye paNa (na samaNujANAmi ke0) na samanujAnAmi eTale anumodana thApuM nahIM. 'jAvaGIvAe' ityAdikano artha pUrvavat jANavo. temAM eTaluM vizeSa be, je maithuna cAra prakAranuM be. eka avyathI maithuna te divyAdi saMbaMdhi jANavU. bIju devathI maithuna traNa loka mAhelA pradezaviSe jANavU. trIjuM kAlathI maithuna te rAtryAdikaneviSe jANavU. cothu jAvathI maithuna te rAgadveSAdikeM karI jANavaM. e maithunaviramaNarUpa cothu mahAvrata khyu.||4|| (dIpikA.) uktaM tRtIyaM vratamadhunA caturthaM vratamAha / zratha aparasmin caturthe he nadanta mahAvate maithunAhiramaNaM, sarvaM he jadanta maithunaM pratyAkhyAmi / tadyathA / maithunaM tredhA daivaM vA, mAnuSaM vA, tairyagyonaM vA / tatra devAnAmidaM devaM devadevIsaMbandhi 1 evaM mAnuSaM 2 tairyagyonikaM ca 3 jJAtavyam / na khayaM maithunaM seve / naca anyaiH maithunaM sevayAmi / naiva maithunaM sevamAnAn anyAn samanujAnAmi iti / yAvajIvamityAdi vyAkhyAnaM pUrvavat // 4 // (TIkA.) uktaM tRtIyaM mahAvratam / idAnI caturthamAha / zrahAvare ityAdi / zrathAparasmizcaturthe mahAvrate maithunAchiramaNaM sarva nadanta maithunaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tadyathA daivaM vA mAnuSaM vA tairyagyonaM vA / anena avyaparigrahaH / devInAmidaM daivam / apsaro'marasaMbandhI tinaavH|etcc rUpeSu vA rUpasahagateSu vA avyeSu navati / tatra rUpANi nirjIvAni pratimArUpANyucyante / rUpasahagatAni tu sajIvAni / nUSaNavikalAni vA rUpANi, bhUSaNasahitAni tu rUpasahagatAni / evaM mAnuSaM tairyagyonaM ca veditavyamiti / Neva sayaM mehuNaM sevidyA / naiva svayaM maithunaM seve / naivAnyamaithunaM sevayAmi / maithunaM sevamAnAnapyanyAnna samanujAnAmi / ityetadyAvajIvamityAdi ca nAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayam / maithunaM caturvidham / avyataH kSetrataH kAlato nAvatazca / avyato divyAdau / kSetratastriSu lokeSu / kAlato rAtryAdau / jAvato rAgadveSAcyAm / doseNamimIe vayaM muMjemi tti / dosuptavaM rAgeNa ho / avyA Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / dicaturjaGgI sviyam / davaDha NAmege mehuNe No jaav| nAva NAmege to davau~ / ege davA vi nAva vi|ege jo davarDa No nAvaH / taba arattauThAe chiyAe balA pari, jhuMjamANIe davarDa mehuNaM No naav| mehuNasalApariNayassa tadasaMpattIe nAva ko davaH / evaM ceva saMpattIe dava vi jAvAM vi / caramanaMgo puNa sunno // 4 // adAvare paMcame naMte mahatvae pariggahAna veramaNaM / satvaM naMte pariggadaM paJcakAmi / se appaM vA baDhuM vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA neva sayaM parigieihakA / nevannehiM pariggaraM prigihaavijaa| pariggaDaM parigiedaMtevi anne na smnnujaannijaa| jAvajIvAe tivihaM tivideNaM maNevAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samAjANAmi / tassa naMte paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosiraami| paMcamenaMte mahatvae javahinami savA pariggahAna veramaNaM // 5 // (zravacUriH) idAnIM paJcamamAha / zrathAparasmin paJcame nadanta mahAvrate parigrahAdhiramaNaM / sarvaM nadaMta parigrahaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tadyathA / aspaM vetyAdi pUrvavat / caturdhA parigrahaH avydetrkaaljaavtH| avyAdicaturnaGgikeyam // arattaThassa dhammovagaraNaM dava pariggado no nAva / muchiyassa tadasaMpattIe nAva no dbtt| evaM ceva saMpattIe dava vi nAva vi| carimannaMgo sunno| avyata zrAkAzAdisarvajavyeSu / yadAha cUrNikAraH // gAmagharaMgaNAI eesumamakaraNA / zrAgAsapariggaho ghANa nisIyaNatuyaTTaNaesu mamakArakaraNA ahavA jIvadavapariggaho puttajajAzsu mmkaaro| ajIvadavapariggaho hirannasuvannAzsu mmkaaro|puggldvpriggho sIunhavarisakAlesu muchiyassa kAladavapariggaho / naiva khayaM parigrahaM pariyaehAmi / naivAnyaiH parigrahaM grAhayAmi / parigrahaM gRNhato'pyanyAnna samanujAnAmi // 5 // - (artha.) have pAMcamuM parigrahaviramaNa nAmaka mahAvrata kahe . ahAvaratti / (jaMte ke0) he jadaMta, guro ! (zraha ke) atha eTale have par3I, (avare ke0) apare eTale pUrve kahelA cAra vratathI anerA evA (paMcame ke0) pAMcamA ( mahatvae ke0) mahAnate eTale mahAvrataneviSe ( pariggahA ke) parigrahAt eTale nava pra. kAranA parigrahathI (veramaNaM ke0) viramaNaM eTale viramad, nivartavaM ema tIrthakarAdikeM kaDaM be, mATe (jaMte ke0) jadaMta he guro ! ( savaM ke) sarvaM eTale sarva prakAranA (pariggahaM ke0) parigrahaM eTale parigrahane (paJcakAmi ke0) pratyAcade eTale paJca Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. khu . ( se ke0) tadyathA eTale te zrAvIrIte ke, (appaM vA ke0 ) alpaM vA eTale jenuM mUlya aspa be, evaM eraMDakASThAdika, tathA ( bahuM vA ke0) jenuM mUlya ghaNuM be, evA ratnAdika, athavA (aNuM vA ke0) AkArathI nhAnA evA ratnAdika, ane (zUlaM vA ke) sthUlaM vA eTale pramANathI moTA hAthI pramukha (cittamaMtaM vA ke0) cittavaMtaM vA eTale sacitta evA, athavA (acittamaMtaM vA ke) acittavaMtaM vA eTale acitta evA, ( pariggaraM ke0 ) parigrahaM eTale parigrahane ( sayaM ke0) svayaM eTale poteM (Neva parigiNhejA ke0 ) naiva parigRhAmi, svIkArUM nahi, tathA (zrannehiM ke0 ) bIjA pAseM (pariggahaM ke) parigrahaM eTale pUrvokta parigrahane ( neva parigiNhA vijA ke0) naiva parigrAhayAmi eTale svIkAra karAvu nahi. tathA (pariggahaM giNhate vi zranne ke ) parigrahaM gRNhatopyanyAn eTale parigrahanA grAhaka evA bIjAne paNa ( na samaNujANAmi ke0 ) na samanujAnAmi eTale anumodanA ApuM nahi. 'jAvajIvAe' ityAdikano artha pUrvavat jANavo. ahiM paNa vizeSa e ne ke, pUrvokta parigraha cAra prakArano . eka vyathIH parigraha te sarvapravyaviSe jANavo. bIjo kSetrathI parigraha te traNa lokaneviSe jANavo. trIjo kAlathI parigraha te rAtryAdikane viSe jANavo. cotho nAvathI parigraha te rAgadveSAdikathI jANavo. keTalAka graMthakAra parigrahanA cAra prakAra jUdIja rIteM kahe je, te zrAvIrIteH-eka to kevala avyathI parigraha te rAgadveSarahita sAdhUnAM upakaraNa jANavAM. bIjo kevala jAvathI parigraha eTale mUrbita puruSane avyasaMpatti na hovAthI je kevala parigrahano mAnasika jAva te kevala jAvathI parigraha jANavo. trIjo saMpanna puruSano je avyathI tathA jAvathI parigraha te avyanAvojayaparigraha jANavo. cotho, je avyathI paNa parigraha nathI, ane nAvathI paNa nathI, te zUnyanAMgo jANavo. e parigraha viramapanAmaka pAMca, mahAvrata kthu.||5|| (dIpikA.) uktaM caturthaM vrataM sAMprataM paJcamaM mahAvratamucyate / atha aparasmin paJcame he nadanta mahAvrate parigrahAhiramaNam / sarve he nadanta parigrahaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tdythaa| naiva svayaM parigrahaM parigRhNAmi, naiva anyaiH parigrahaM parigrAhayAmi parigrahaM parigRhNato'pi anyAn na samanujAnAmi / ityetat yAvajIvamityAdi ca vyAkhyAnaM pUrvavat // 5 // (TIkA.) uktaM caturthaM mahAvrataM sAMprataM paJcamamAha / zrahAvare ityAdi / athAparasmin paJcame jadanta mahAvrate parigrahAhiramaNam / sarva nadanta parigrahaM pratyAkhyAmI. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 dazavaikAlike cturthaadhyynm| ti pUrvavat / tadyathA / alpaM vetyAdyavayavavyAkhyApi pUrvavadeva / naiva svayaM parigrahaM parigRhNAmi / naivAnyaiH parigrahaM parigrAhayAmi / parigrahaM parigRhNato'pyanyAnna samanujAnAmItyetadyAvajIvamityAdi nAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayam / prigrhshcturvidhH| tadyathA, avyataH devataH kAlato nAvatazca / avyataH sarvavyeSu / devato loke|kaalto raatryaadau| nAvato raagssaacyaam|anyresse prigrhopptteH| avyAdicaturnaGgI punariyam / davaDa nAmege pariggahe No naavtth| nAva NAmege No davau~ / ege dava vi nAva: vi| ege No davarDa No naav| taba arattaThassa dhammovagaraNaM davarDa parigraho No nAvau~ / muchiyassa tadasaMpattIe nAva Na davaH / evaM ceva saMpattIe dava vi nAva vi| caramajaMgo jaNa sunno // 5 // ahAvare naMte vae rAInoyaNA veramaNaM / sarva naMte rAInoyaNaM pnyckaami|se asaNaM vA pANaM vA khAzmaM vA sAzmaM vA / neva sayaM rAI muMjeDA / nevannedi rAI muNjaavikaa| rAI muMjate vi anne na samaNujArojA / jAvajIvAe tividaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM pi anne na samAjANAmi / tassa naMte pamikamAmi / niNdaami| gridaami| appANaM vosiraami| bahe naMtevae uvani mi / sabA rAInoyaNA veramaNaM // 6 // (avacUriH) SaSThaM vratamAha / athAparasmin SaSThe vrate rAtrinojanAhiramaNam / sarva nadanta rAtrinojanaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / azanaM vA azyata iti zrazanamodanAdi / pIyata iti pAnaM mRhIkApAnAdi / khAdyata iti khAdima kharjUranAlikerAdi / khAdyata iti khAdyaM tAmbUlAdi / rAtrinojanaM caturvidham / avyato'zanAdau / devatordhatRtIyahIpasamujJeSu / kAlato rAtryAdau / nAvato rAgadveSAcyAm / kharUpato'sya cAturvidhyam / rAtrau gRhNAti rAtrau jur3e / rAtrau gRhNAti divA judd'e| divA gRhNAti rAtrau jur3e / divA gRhNAti divA tur3e / sannidhiparinoge avyAdi caturnaGgIyam / arattaphussa aNuggae sUrie uggau~tti abamie vA aNabamie vA aNamitti kAraNA vA rayaNIe luMjamANassa dadha rAznoaNaM no nAva / rAie muMjAmitti tadasaMpattIe nAva no davau~ / evaM ceva saMpattIe jAva: vi davarDa vi| cauDo naMgo suno // 6 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 rAya dhanapatasiMghabahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43)-mA. ( artha. ) evA pAMca mahAvrata kahIMne have bahuM rAtrijojana viramaNarUpa vrata kahe . hAvarati / ( te ke0 ) he jadaMta, guro ! ( aha ke0 ) atha eTale have pI ( avare ke0 ) apare eTale pUrvokta pAMca mahAvratothI khanerA evA ( bahe ke0 ) SaSThe eTale baghA ( vae ke0 ) vrate, eTale vratane viSe ( rAijoyA ke 0 ) rAtrijojanAt eTale cAra prakAranA rAtrijojanathI ( veramaNaM ke0 ) viramaNaM eTale viramanuM, nivarta tIrthakarAdirkekayuM be, mATe ( savaM ke0 ) sarva, eTale thoDA ghaNA e sarva ( rAinoya ke0 ) rAtrijojanaM eTale rAtrijojana pratyeM ( paJcarakA mi ke0 ) pratyAcake eTale paJcarakuMDaM. ( se ke0 ) tadyathA eTale te zrAvIrIteM ke, ( asaNaM vA ke0 ) - zanaM vA, azyata iti zrazanaM eTale jenuM jakSaNa karAya be, te yodana, pakvAnna pramukha athavA (pANaM vA ke0 ) pAnaM, pIyata iti pAnaM eTale jenuM pAna karAya be, evaM prAkApAnakA dika te, athavA ( khAimaM vA ke0 ) khAdyaM vA eTale je khAtAM daMtanI ghaNI jarUra lAge te khAdya, athavA ( sAimaM vA ke0 ) svAdyaM vA, eTale tAMbUla, elacI, lavaMga pramukha mAtra jenI rucija levAnI, paNa je udarabharaNArtha na hi evA padArtha svAdya, e pUrvokta cAra prakAranA padArthane huM ( sayaM ke0 ) svayaM eTale pote ( rAI ho) rAtrau eTale rAtrine viSe ( neva muMjedyA ke0 ) naiva muMje eTale jojana karuna hi. tathA (annehiM ke0 ) anyaiH eTale bIjA pAseM ( rAI ke0 ) rAtrau eTale rAtrine viSe ( neva guMjAvikA ke0 ) naiva jojamAmi eTale jojana karAvaM nahIM. tathA (rAI muMjaMte vinne ke0 ) rAtrau juJjAnAnapyanyAn eTale rAtre jojana karanArA evA bIjAne paNa ( na samajANAmi ke0 ) na samanujAnAmi eTale anumodanA zrApuM nahiM 'jAvIvAe' ityAdikano artha pUrvavat jANavo. valI eTaluM ahIM vizeSa jANavuM ke, rAtrijojana cAra prakAranuM be. eka dravyathI rAtribhojana te khodanAdikanuM jANavu. kSetrI rAtri jojana te aDhI dvIpanA pradezane viSe jANavuM. trIjuM kAlathI rAtrio - jana te rAtryAdikane viSe jANavuM. cothuM jAvathI rAtrijojana te kaTu, amla ityAdi jAvI athavA rAgadveSathI jANavuM. valI rAtribhojananA svarUpathI paNa cAra prakAra be, eka rAtreM grahaNa kareluM rAtreMja khAvuM. bIjuM rAtreM grahaNa kareluM divaseM khAvuM. trIjuM ' divaseM grahaNa kareluM rAtreM khAvuM. cothuM divaseM grahaNa kareluM divaseMja khAvuM. emA pahelA traNa jAMgAve te sAdhuyeM parihAra karavA lAyaka be, ane cotho jAMgo be te vidhupUirvaka grAhya be. e bahuM rAtribhojana viramaNanAmaka vrata kayuM. // 6 // ( dIpikA. ) uktaM ca paJcamaM mahAvratamadhunA SaSThaM vratamAha / zratha aparasmin SaSThe For Private Personal Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / vrate rAtrinojanAhiramaNaM sarva he jadanta ! rAtrinojanaM prtyaakhyaami| tdythaa| zrazyata iti azanamodanAdi 1 pIyate tatpAnaM sAdApAnAdi ra khAdyata iti khAyaM ja-. mbUkAdi 3 vAyaM tAmbUlAdi / naiva svayaM rAtrau jurcha naiva anyairAtrau nojayAmi / rAtrau juJjAnAnapi anyAn nsmnujaanaami| ityetat yAvajIvamityAdi puurvvt||6|| (TIkA.) uktaM paJcamaM mhaavrtm| adhunA SaSThaM vratamAha / ahAvara ityAdi / athAparasmin SaSThe vrate rAtrinojanAhiramaNam / sarvaM jadanta rAtrinojanaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tdythaa| azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA khAdyaM vA / azyata ityazanamodanAdi / pIyata iti pAnaM mRchIkApAnAdi / khAdyaM khajUrAdi / khAdyaM tAmbUlAdi / Neva sayaM luNjejaa| naiva svayaM rAtrau nurch| naivAnyai rAtrau nojayAmi / rAtrau juJjAnAnapyanyAnnaiva samanujAnAmi / ityetadyAvajIvamityAdi ca jAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayam / rAtrinojanaM caturvidham / tadyathA avyataH devataH kAlato jAvatazca / avyatastvazanAdau / kSetrato'rdhatRtIyeSu chIpasamukheSu / kAlato rAjyAdau / nAvato rAgaSAcyAmiti / svarUpato'pyasya cAturvidhyam / tadyathA / rAtrI gRhNAti rAtrau jute, rAtrau gRhNAti divA jute, divA gRhNAti rAtrau juGkte, divA gRhNAti divA nute| saMnidhiparijoge 'vyAdicaturnaGgI punariyam / dava pAmege rAI muMja No nAva / nAva NAmege No davaTha / ege dava vi nAva vi / ege No davarDa / No nAva: / taba aNuggaai sUrie jaggatti abamie vA aNabamiutti arattapuThassa kAraNa rayaNIe vA lujANassa dava rAznodhaNaM No nAva: / rayaNIe nuMjAmitti muchiyassa tadasaMpattIe nAva No davaH / evaM ceva saMpattIe dava vi nAva vi / cajanaMgo jaNa sunno / etacca rAtrinojanaM prathamacaramatIrthakarayoH jujaDavakrajaDapuruSApekSayA mUlaguNatvakhyApanArthaM mahAvratopari paThitam / madhyamatIrthakaratIrtheSu punaH RjuprajJapuruSApekSyottaraguNavarga iti // 6 // cceyAI paMcamahatvayAiM rAznoyaNaveramaNabahAI attadiyaghyiAe javasaMpattiA NaM vidarAmi // (avacUriH) etacca rAtrinojanaviramaNaM prathamacaramAItoHzajujamavakrajamapuruSApedamUlaguNatvakhyApanArtham paJcamahAvratopari paThitam / madhyamAIttIrtheSu punaH juprajJapuruSApekSyottaraguNa iti / samastavratAnyupagamakhyApanAyAha / ityetAnyanantaroditAni paJca mahAvratAni rAtrinojanaviramaNaSaSThAni / kimityAha / AtmahitAyAtmahito mokSastadartham / anenAnyArtham tattvato vratAjAvamAha / tadajilASAnumi. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. tyA hiMsAdAvanumatyAdinAvAt / upasaMpadya sAmIpyenAGgIkRtya vratAni vihraami| susAdhu vihAreNa tadanAve'GgIkRtAnAmapi vratAnAmanAvAt / doSAzca hiMsAdikartRNAmapAyurjihvAchedadAriyalIbatvapuHkhitatvAdayo vAcyA iti / uktshcaaritrdhrmH|| (artha.) (zccezyAiM ke0) ityetAni eTale e prANAtipAtaviramaNAdika (rAznoyaNaveramabahAiM ke0 ) rAtrinojanaviramaNaSaSThAni eTale rAtrinojanaviramaNa jemAM bahuM be evAM sAdhunAM (paMca mahatvayA ke0) paMca mahAvratAni eTale pAMca mahAvratane (attahithayAe ke) Atma hitAya eTale Atmahita je moda tenI prApti thavAne arthe (javasaMpattiANaM ke0) upasaMpadya eTale rUmIrIte aMgIkAra karIne ( viharAmi ke0) vicarAmi eTale saMyamaneviSe vicaruM buM. e cAritradharma kahyo. // ( dIpikA. ) etacca rAtrinojanaviramaNaM prathamacaramatIrthakaratIrthayoH jujaDavakrajaDapuruSApekSayA mUlaguNatvakhyApanArtham / paJcamahAvatoparipavitaMmadhyamatIrthakaratIrtheSu punaH rujuprAjJapuruSApekSyA uttaraguNa iti / samastavatAnAmaGgIkArakaraNakathanArthamAha / ityetAni pUrva kathitAni paJca mahAvratAni rAtrinojanaviramaNaSaSThAni / kimityAha / AtmahitAya zraAtmahito mokSastadarthamusaMpadya sAmIpyena aGgIkRtya vratAni vihArAmi susAdhuvihAreNa // - (TIkA.) samastavratAnyupagamakhyApanAyAha shcceyaashtyaadi| ityetAnyanantaroditAni paJca mahAvratAni rAtrinojanaviramaNaSaSThAni / kimityAha / AtmahitAyAtmahito modastadartham / anenAnyArthaM tattvato vratAnAvamAha / tadanilASAnumityAhiMsAdAvanumatyAdinAvAt / upasaMpadya sAmIpyenAGgIkRtya vratAni viharAmi susAdhuvihAreNa / tadanAve cAGgIkRtAnAmapi vratAnAmanAvAt / doSAzca hiMsAdikartRNAmaspAyurjihvAchedadAridyapaematvapuHkhitatvAdayo vAcyA iti / sAMprataM prAgupanyastagAthA vyAkhyAyate / saptacatvAriMzadadhikanaGgazataM vadayamANalakSaNaM pratyAkhyAne pratyAkhyAnaviSayaM yasyopalabdhaM javati / sa zvanUtaH pratyAkhyAne kuzalo nipunnH| zeSAH sarve akuzalAstadanijhA iti gAthAsamAsArthaH / avayavArthastu naGgakayojanApradhAnaH / sa caivaM aSTavyaH / tinni tiyA tinni uyA, tinikekA ya hoMti joesu // tiekaM tiekaM, tiruekaM ceva karaNAjhaM // 1 // trayastrikAH (333 ) trayoDikAH (22) trayazcaikaikA ( 191) javanti |yogessu kAyavAGmanovyApAralakSaNeSu trINi yamekaM trINi ghyamekaM trINi yamekaM caivakaraNAni manovAkAyalakSaNAni iti padaghaTa Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / |333 |133 / 399 / 399 201 nA / jAvArthastu sthApanayA nirdizyate / sA ceyam / 3 | kAtra jAvanA | na karemi na kAravema karataM pi annaM na samaNujANAmi / maNeNaM vAyAe kAraNaM ekko. ad | zyANiM bi / Na kare | 'Na kArave / karaMtaM pi zrannaM na samaNujAi / maSeNaM vAyA ko jaMgo | tahA maNeNaM kAraNaM bi jaMgo | tahA vAyAe kAraNa ya ta jaMgo / bii mUlane garcha / zyANiM ta / e kareNa kAraveza | karaMtaM pinnaM na samajANaMi | maNeNaM ekko vAyAe biyo kAraNaM ta / garna ta mUlane / zyANiM co | e karei / kAravez / maNeNaM vAyAe kAraNaM ikko / na karei karaMtaM NANujAi bi / e kAraveza karaMtaM NANujAi ta / garja calo mUlane / iyANi paMcamo / kare Na kAravei maNeNaM vAyAe ekko / Na karei karaMtaM gAjA bi / e karAveza karaMtaM NANujANa ta / ee tinni gaMgA maNeNaM vAyAe lagA / yanne vitinni maNeNaM kAya lagnaMti / tahAvare vi vAyAe kAraNa ya lagnaMti tinni / eva meva sa ee nava / paMcamo'pyukto mUlanedaH / idAnIM SaSThaH / e kare e kAravei maikko / tahA Na karei karaMtaM gANujANa maNeNaM bii / Na kAraveza karataM gANujAi manasaiva tRtIyaH / evaM vAyAe kAraNa vi tinni tinni naMgA lagnaMti / viva / uktaH SaSTho mUlanedaH / saptamo'nidhIyate / e karei maNeNaM arere are eko / evaM Na kAravei maNAdIhiM bi / karaMtaM NANujAi ta / saptamo'pyukto mUlabhedaH / idAnImaSTamaH / Na karei maNeNaM vAyAe eko / maNeNaM kAbi / tahA vAyAe kAraNa ya ta / evaM e kAraveza evaM pi tinnijaMgA / evameva karaMtaM NANujANa evaM pi tini jaMgA / ee save eva / ukto'STamaH / idAnIM navamaH / Na karei maNeNaM ekko / e kAravei bi / karaMtaM NANujANa ta / evaM vAyAe vizyaM kAyeNa vi hoi taiyamevamete sa vi miliyA eva / navamo'pyuktaH / zrAgataguNana midAnIM kriyate / laddhaphalamANa meyaM, gaMgA u havaMti - uNapannAsaM // tIyANAgayasaMpati, guNiyaM kAle hoi imaM // 1 // sIyAlaM jaMgasayaM, kahakAlatie hoMti guNaNA // tItassa paDikkama, paJcuppannassa saMvaraNaM // 2 // paJcarakANaM ca tahA, hozya eyassa esa guNaNArja || kAlatieNaM naliyaM, jigaNadharavAyaehiM ca // 3 // iti gAthArthaH // 1 senikU vA kuvA saMjayavirayapaDiyapaJcakAyapAvakamme diyA vArA vA ega vA parisAgana vA sutne vA jAgaramANe vA / se puDhaviM vA nittiM vA silaM vA leluM vA sasarakaM vA kArya sasarakaM vA vachaM 26 For Private Personal Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. doNa vA pAeNa vA koNa vA kiliMceNa vA aMguliyAevA silAgae vA silAgahaNa vA na AlididyAna vilididyA na ghaTTiyA naniMdijA annaM nAlidAvijjA na vilidAvijA na ghaTTAvijA na niNdaavijjaa| annaM AlitaM vA vilidaMtaM vA ghahataM vA niMdaMtaM vA na smnnujaannaami| jAvajIvAe tivihaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM pi anne na samaNujANAmi / tassa naMte paDikamAmi niMdAmi garidAmi appANaM vo siraami||1|| -- (avacUriH ) saMprati yatanAmAha / se iti nirdeshe| sa yo'sau mahAvratayukto ni. durvA nikukI vaa| AramnatyAgArmakAyapAlanAya nidaNazIlaH / puruSottamo dha. ma iti nikuvizeSaNAni nikukyA api aSTavyAni / saMyataH saMyamavAn saptadazaprakArasaMyamopeto vividhamanekadhA chAdazavidhe tapasi rato nirtH| pratihataM pUrvabaI sthitihAsAdinA pratyAkhyAtamanAgataM viratikaraNena pApakarma jJAnAvaraNIyAdi yena sa tthaavidhH| divA vA rAtrau vA ekako vA pariSajato vA supto vA jAgrahA / rAtrau supto divA jAgrat / ekakaH kaarnnikH|shesskaalN pariSajataH / idaM vayamANamanAcAraM na kuryAtkathamapi / sezabdastadyathArthaH pUrvavat / pRthvI lossttaadirhitaa|nittirndiitttii| zilA vishaalpaassaannH| leSTuma'tkhaemAdi / saha rajasAraNyapAMzunA varttata iti sarajaskastaM kAyaM vA vastraM vA colpttttaadikm| ekagrahaNAttajAtIyagrahaNamiti pAtraparigrahaH / etatkimityAha / hastena vaa|paaden vA / kASThena vaa| kiliMcena vA dukASTarUpeNa / aMgutyA ca zalAkayA vA'yaHzalAkAdirUpayA / zalAkAhastena vA zalAkAsaMghAtarUpeNa vA nAlikhet / ISatsakRchAlekhanam / na vilikhet / nirantaramanekazo vA vilekhanam na ghttttyet| ghaTTanaM cAlanam / na nindyAt / nedo vidAraNam / etatsvayaM na kuryAt / tathA'nyamanyena vA no lekhayet / na vilekhayet / na nedayet / tathAnyaM svata evAlikhantaM vA vilikhantaM vA ghaTTayantaM vA nedayantaM vA na samanujAnIyAdityAdi // 1 // (artha.) have tenI jayaNA kahe . se ityAdi / ( se ke0) saH eTale te pUrvokta paMca mahAvratano dhAraka evo ( nirakU vA ke) nikurvA, eTale AraMjano tyAga karIne dharmakAyarnu rakSaNa karavA mATe je niravadya nidA mAge te sAdhu, athavA Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike caturthAdhyayanam / 203 ( nirakuNI vA ke0 ) nikSukI vA eTale niku jevIja sAdhvI te sAdhu tathA sAdhvI kevA be to ke, ( saMjaya virayapa DihayapaJcarakAyapAvakasme ke0 ) saMyatavi - ratapratihata pratyAkhyAtapApakarmA, saMyata eTale sattara prakAranA saMyamekarI yukta tathA vi eTale vividha prakAranA je vrata teneviSe rata eTale Asakta tene virata kahiye valI pratihata eTale sthitihAsathI daNyAM be, tathA pratyAkhyAta eTale hetunA anAvI pharI vRddhi pAme nahIM evI rIteM paccakhyAM ve pApakarma te atIta, anAgata evA jJAnAvaraNIyAdika jeNeM tene pratihatapratyAkhyAtapApakarmA kahiye. e saMyatAdi traNa vizeSaNe karI yukta sAdhu tathA sAdhvI ( te diyA vA ke0 ) divA vA eTale divasane viSe, athavA ( rA vA ke0 ) rAtrau vA eTale rAtrineviSe, ( egarna vA ke0 ) ekako vA eTale ekalo thako athavA ( parisAga vA ke0 ) pariSato vA eTale sAmAM veo thako, arthAt koi kAraNathI ekalo, ane bAkI rahelA samayaviSe sAmAM rahyo thako ( sute vA ke0 ) supto vA eTale sUto bato, athavA ( jAgaramANe vA ke0 ) jAgradvA eTale jAgato bato, arthAt divaseM jAgato ane rAtreM sUto gala kehavAze te na kare. have te sAdhu tathA sAdhvI zuM na kare, te kahe be. temAM prathama pRthvI kAya samAraMjano niSedha kahe be. ( se ke0 ) te sAdhu thavA sAdhvI ( puDhatriM vA ke0 ) pRthvIM vA eTale khANathI upajatI mATI tene, athavA ( nittiM vA ke0 ) nadItaTanI mATIne, athavA ( selaM vA ke0 ) zilAM vA eTale moTA pASANane, athavA ( leluM vA ke0 ) loSTaM vA eTale nhAnA pASANane athavA ( sasarakaM vA kArya ke0 ) sarajaskaM vA kArya, eTale sacittamATInI uDatI AvelI rajeMkarI malina evA zarIrane, athavA ( sasararakaM vA vayaM ke0 ) sarajaskaM vA vastraM, eTale sacittadhUlathI malina thayelA colapaTTakAdi vastrane, ekanA grahaNI tAtIyanuM grahaNa thAya be, mATe vastra zabdekarI pAtranuM paNa grahaNa kara. tethI dhUlathI malina thayelA pAtrane paNa ( hatreNa vA ke0 ) hastena vA eTale hAyeM karI athavA ( pAe vA ke0 ) pAdena vA eTale pageMkarI, tathA ( kaTThe vA 35 " 0 ) kASThena vA eTale kASThekarI, kiMvA ( kiliMceNa vA ke0 ) kiliMcena vA eTale kASThanA khaMdekarI, kiMvA khIlAye karI, athavA ( aMguliyAe vA ke0 ) aMgulikayA vA eTale aMguliyekarI, athavA ( silAgAe vA ke0 ) zalAkayA vA eTale lohanI zalAkAkarI, athavA ( silAga dveSa ke0 ) zalAkAhastena vA eTale zalAkAnA samudAyekarI, (nAlihidyA ke0 ) nA likhet eTale thoDuM paNa lakhavuM nahIM, arthAt pUrvokta sacitta pRthvI para koi paNa vastuthI thoUM paNa lakhanuM nahIM. athavA ( navi Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. lihitA ke0 ) na vilikhet eTale pUrvokta pRthvIupara kAUM lakhanuM nahIM, tathA ( na ghaTTitA ke0 ) na ghaTTayet eTale eka sthAnakathI bIje sthAnake nAkhavuM nahIM, tathA ( na jiMdidyA ke0 ) na bhedayet eTale sacitta pRthvIne neda, vidAraNa kara nahIM, tathA annaM ke0 ) anyaM eTale bIjA pAse ( nAlihAvidyA ke0 ) na Alekhayet eTale sacitta pRthvIne thokuM paNa lakhAvuM nahIM, tathA bIjApAse sacitta pRthvIne ( na vi - vihAvidyA ke0 ) ghaNuM lakhAvuM nahIM, athavA bIjApAse sacitta pRthvIne ( na ghaTTAvidyA ke0 ) na ghaTTayet eTale calAva nahIM, athavA sacitta pRthvIne bIjApAse ( na jiMdA vidyA ke0 ) na jedayet eTale neda, vidAraNa karAvavuM nahIM; tathA (annaM vitaM vA ke0 ) anyamAkhitaM vA eTale thoDI biTI kADhatA bIjAprate, - thavA ( vihitaM vA ke0 ) ghaNI liTI kADhatAM pratyeM, athavA ( ghaTTataM vA ke0 ) saMghaTTana karanAra prate, athavA ( jiMdaMtaM vA ke0 ) neda, vidAraNa karanAra pratyeM ( na sa maNujANikA ke0 ) na samanujAnIyAt eTale anumodana yApavuM nahIM. e jAvajIva ityAdino artha pUrvavat jANavo pRthvIkAyanA yaraMjano niSedha kahyo. // 1 // ( dIpikA. ) uktazcAritradharmaH / sa ca yatanayA syAt / yato yatanArthamAha / se iti nirdeze / sa yo'sau mahAvratayukto nikSurvA nikSukI vA zraramnatyAgAt / dharmakAyapAlanAya nikSaNazIlo nikureva niklukyapi / puruSottamo dharma iti nikSurvizeSyate / tadvizeSaNAnijikyA api jJeyAni / nikku vizeSaNAnyAha / saMyata viratapratitapratyAkhyAtapApakarmA / tatra sAmastyena yataH saMyataH saptadazaprakArasaMyamasahitaH / punarvividhamanekaprakAratayA dvAdazavidhe tapasi rato virataH / punaH pratihata pratyAkhyAtapApakarmA pratihataM sthiterddhAsAt granthibhedena pratyAkhyAtaM hetvabhAvataH punarvRddherajAvena pApaM pApakarma jJAnAvaraNIyAdi yena saH / tataH karmadhArayaH / sa tathAvidho divA vA, rAtrau vA, ekako vA, pariSato vA / supto vA, jAgradvA / rAtrau supto, divA jAgrat / kAraNika ekaH zeSakAlaM pariSagata idaM vakSyamANaM na kuryAt / kiM tadityAha / pRthivI loSTAdirahitA / nittirnadItaTI / zilA vizAlaH pASANaH / leSTuH prasiddhaH / sada rajasA zrAraNyapAMzulakSaNena vartate yaH sa sarajaskaH / kaH / kAyo dehastam | sarajaskaM bA va colapaTTakAdi / ekagrahaNena tajAtIyagrahaNamiti nyAyAt pAtrAdiparigrahaH / etAni kimityAha / hastena vA pAdena vA, kASThena vA kiliJcana vA, zudrarUpeNa vA aGgulyA vA, zalAkayA vA, lodazalAkArUpayA, zalAkAhastena zalAkAsamUharUpeNa vA / kiM na kuryAdityAha / na zrAvikhet / zrA ISat sakRdvAlekhanaM Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 205 na svayaM kuryAt / na vilikhet / nApi khayaM nitarAmanekazo vA lekhanaM kuryAt / na ghaTTayet na svayaM ghaTTanaM cAlanaM kuryAt / na nindyAt na svayaM nedaM vidAraNaM kuryAt / tathA anyamanyena vA na thAlekhayet , na vilekhayet , na ghaTTayet, na nedayet, tathA anyaM khata eva thAlikhantaM vA vilikhantaM vA ghaTTayantaM vA jindantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // 1 // (TIkA.) uktshcaaritrdhrmH| sAMprataM yatanAyA avsrH| tathA cAha / se niskU vA ityAdi / se iti nirdeze / sa yo'sau mahAvratayukto nikurvA nikukI vA zrAra* mnatyAgAdharmakAyapAlanAya nikSaNazIlo nikuH / evaM nikukyapi / puruSottamo dharma iti nikurvizeSyate / tahizeSaNAni ca nikukyA api aSTavyAnItyAha / saMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA / tatra sAmastyena yataH saMyataH / sptdshprkaarsNymopetH| vividhamanekadhA chAdazavidhe tapasi rato virtH| pratihatapratyAkhyAtapApakarmeti / pratihataM sthitihAsato granthinnedena pratyAkhyAtaM hetvajAvataH punarvRSyajAvena pApaM karma jJAnAvaraNIyAdi yena sa tathA vidhH| divA vA rAtrau vA eko vA pariSAto vA supto vA jaagrhaa| rAtrau supto divA jAgrat / kAraNika ekH| zeSakAlaM pariSajataH / idaM ca vakSyamANaM na kuryAt / se puDharvi vA ityAdi / tadyathA pRthivIM vA nitiM vA zilAM vA loSTaM vaa| tatra pRthivI lossttaadirhitaa| nittirndiitttii| zilA vi. zAlaH pASANaH / loSTaH prasiddhaH / tathA saha rajasA araNyapAMzuladaNena vartata iti sarajaskaM vA kaaym| kAyamiti deham / tathA sarajaskaMvA vastram / vastraM colpttttaadi| ekagrahaNe tajAtIyagrahaNamiti paatraadiprigrhH| etat kimityAha / hastena vA pAdena vA kASThena vA kiliJcena vA kujakASTarUpeNa aGgalyA vA zalAkayA vA ayaHzalAkAdirUpayA zalAkAhastena vA zalAkAsaMghAtarUpeNa / NAlihiUtti / nAlikhet na ghaTTayet na nindyaat| tatra iisstskRchaalekhnm| nitarAmanekazo vA vilekhnm| ghaTTanaM caalnm|nedo vidAraNam / etat vayaM na kuryaat|tthaa anyamanyena vA nAlekhayet na vilekhayet na ghaTTayet na nedayet / tathAnyaM khata eva AlikhantaM vA vilikhantaM vA ghaTTayantaM vA jindantaM vA na samanujAnIyAdityAdipUrvavat // 1 // se nisku vA niskUNI vA saMjayavirayapaDidayapaccarakAyapAvakamme diyA vA rA vA egavA parisAgana vA sutte vA jAgaramANe vA se udagaM vA saM vA dimaM vA madiyaM vA karagaMvA darataNugaM vA sujhodagaM vA udana Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. laM vA kAyaM udanalaM vA vavaM sasiNivA kAyaM sasiNiI vA vaThaMna aamusijaa|nsNphusikaa|naavilikaa|npvilikaa|n akomijaa|n prkomikaa|naayaavijaa|n pyaavijaa|annNnaamusaavijaa| nsNphusaavijaa|naaviilaavikaa|n pvolaavijaa|n askomaavikaa|n prkomaavikaa|n aayaavijaa| na payAvijA |anN musaMtaM vA saMphusaMtaM vA AvIlaMtaM vA pavilaMtaM vA akomaMtaM vA parakomaMtaM vA yAvaMtaM vA payAvaMtaM vA na samaNujaNAmi / jAvaGIvAe tividaM tivideNaM maNeNaM vAyAekAeNaM na kremi|n kaarvemi| karaMtaMpianne na smnnujaannaami| tassa naMte paDikamAmi / niNdaami| garidAmi / appANaM vosiraami||2|| (zravacUriH) udakaM shiraapaaniiym| zravazyAyaH snehH| himaMstyAnodakam / mihikA dhUmarI / karakaH ktthinodkruupH|haartnu vamunnidya tRNAgrAdiSu nvti| zuddhodakamantarIdodakam |tthaa udakArDa vA kaaym| udakArDa vA vastram zrA:tA ceha galadinchutA anantaroditodakannedasaMmizratA / sasnigdhaM vA kAyAdi / atra snehanaM snigdhamiti / sasnigdhatA ceha binphurahitAnantaroditodakasaMmizratA / etatkimityAha naamRsset| na saMspRzet / sakRdISaghA sparzanamAmarSaNamato'nyatsaMsparzanam / nApImayet na prapIDa yet / sakRdISachApImanaM tato'nyatprapIDanam / nAsphoTayet na prasphoTayet / sakRdISahAsphoTanamato'nyat prasphoTanam / nAtApayet pratApayet / sakRdISaghAtApanaM viparItaM prtaapnm| etatvayaM na kuryAt / anyamanyena vA nAmarSayet ityAdi jheyam // 2 // (artha.) have apkAyanA AraMjano niSedha kahe . se niskU vA iti (ahIM 'se jiskU' ethI mAMDIne 'jAgaramANe' ahI sUdhI sUtrano artha prathama kahyo be, te pramANeja jANavo.) (se ke0 ) tadyathA, eTale te apkAyanA AraMjano niSedha kahe ne te AvIrIte. (udagaM vA ke0) jadakaM vA eTale zirApAnIya te jamInamAMthI nIkalatuM evaM vApI, kUpa, talAva, nadI ityAdikanuM pANI jANavU, te prate, athavA (osaM vA ke0) avazyAyaM vA eTale pAulI rAtre gara pame te pANIprate, athavA (himaM vA ke) himaM vA, eTale jene barpha kahiye, te pANIprate, athavA (mahiyaM vA ke0) mihikAM vA eTale dhruarI paDe te pANIprateM, athavA (karagaM vA ke) karakAM vA eTale varsAdamAM karA paDe be, te rUpa pANIpratye, athavA (harataNugaM Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 dazavaikAlike caturthAdhyayanam / vA ke0 ) haratanuM vA eTale tRNa, DAna pramukhane zraye jalanA biMdu paDe be, tepratye, athavA (suddhodagaM vA ke0 ) zuddhodakaM vA eTale AkAzamAMthI je varsAdanuM pANI paDe , tene zuddhodaka kahiye te pratye, athavA (udagavaM vA kAyaM ke0 ) udakAI vA kAyaM eTale pANIthI palaDelA zarIrapratye, athavA (udajavaM vA vayaM ke0) udakArDa vA vastraM, eTale udakamAM palalelA vastra pratye, athavA (sasiNikaM vA kAyaM ke0) sasnigdhaMvA kAyaM eTale jethI biMdu galatA nathI evI sasnigdha kAyA pratye, athavA (sasiNikaM vA va ke0) sasnigdhaM vA vastraM eTale jethI biMdu galatA nathI, evA sasnigdha vastra pratye, ( nAmusidyA ke0 ) nAmRSet eTale thoDaM athavA vAraMvAra pharase nahIM, (na saMphusijA ke0) na saMspRzet eTale thoDaM athavA ekavAra pharase nahIM. (na zrAvI vidyA ke0) nApIDayet, eTale thoDaM athavA ekavAra pIDe nahIM, (na pavI vidyA ke0 ) na prapIDayet eTale ghaNuM athavA vAraMvAra pIDe nahIM. (na askomidyA ke0) nAsphoTayet eTale thoDaM athavA eka vAra vastrAdika kATake nahIM. (na parakomidyA ke0) na prasphoTayet eTale ghaNuM athavA vAraMvAra vastrAdika kATake nahIM. (na thA. yAvidyA ke0) na zrAtApayet eTale thor3e athavA ekavAra tapAve nahIM. (na payAvidyA ke0) na pratApayet eTale ghaNuM athavA vAraMvAra tapAve nahIM. tathA ( annaM na musAvidyA ke0) anyaM na AmarSayet eTale bIjApAse thoDo athavA ekavAra sparza karAve nahIM. (na saMphusAvidyA ke0 ) na saMsparzayet eTale ghaNo athavA vAraMvAra sparza karAve nahIM. (na zrAvIlAvidyA ke0) na pIDayet eTale thoDuM athavAekavAra pIDAve nahIM. (na pavIlA vidyA ke0) na prapIDayet eTale ghaNuM athavA vAraMvAra pIDAve nahIM. (na askoDA vidyA ke0 ) na zrAsphoTayet eTale thoDaM athavA ekavAra bIjApAse UTakAve nahIM. ( na parakoDAvidyA ke0 ) na prasphoTayet eTale ghaNuM athavA vAraMvAra bIjApAse phaTakAve nahIM. (na AyA vidyA ke0) na AtApayet eTale thoDaM athavA ekavAra bIjApAse tapAve nahIM. (na payA vidyA ke0) na pratApayet eTale ghaNuM athavA vAraMvAra bIjApAse tapAve nahIM. tathA (annaM AmusaMtaM vA ke) anyamAmRzaMtaM eTale thor3eM athavA ekavAra sparza karanAra anerA prate, athavA (saMphusaMtaM vA ke0) saMspRzaMtaM vA eTale ghaNuM athavA vAraMvAra sparza karanAra anerA prate, athavA (zrAvI. laMtaM vA ke0) ApIDayaMtaM vA eTale thoDaM athavA ekavAra pIDana karanArA bIjA prate, zrathavA ( pavItaM vA ke0 ) prapIDayaMtaM vA eTale ghaNuM zrathavA vAraMvAra pIDana karatA anerA prate, athavA (arakoDaMtaM vA ke0) zrAsphoTayaMtaM vA eTale thoDaM athavA ekavAra UTakAvatA anerA pratye, athavA ( pakoDaMtaM vA ke0) prasphoTayaMtaM vA eTale Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ghaNuM athavA vAraMvAra phaTakAvatA anerA prate, athavA (zrAyAvaMtaM vA ke0) zrAtApayaMtaM vA eTale thoDuM athavA ekavAra tapAvatA anerA prate, athavA ( payAvaMta vA ke0) pratApayaMtaM vA eTale ghaNuM athavA vAraMvAra tapAvatA anerA prate, (na samaNujANedyA ke0) na samanujAnIyAt eTale anumodanA zrApe nahIM. 'jAvajIvAe' ethI mAMDIne 'thappANaM vosirAmi' e sudhIno artha pUrvavat jANavo. // 2 // (dIpikA.) tathA punaH pUrvavat sa kiM na kuryAdityAha / sa ninuH udakaM vA zirApAnIyam, avazyAyaM vA sneham, himaM vA styAnodakaM, mihikAMvAdhUmarikA, karakAM vA kaThinodakarUpAM, haratanukaMvA juvamuniya tRNAgrAdisthitaM, zuddhodakamAkAzodakam / udakAI vA kAyamudakAI vA vastram / udakArDatA ca gala hinphurUpA grAhyA / sasnigdhaM vA kAyaM saha snigdhena snehanena vartate yaH sasasnidhaH sa cAsau kAyazca tamevaMvidhaM kAyamevaM sasnigdhaMvA vastram / sasnigdhatA ceha binpurahitA jnyeyaa| etatkimityAha / nAmusidyA, sakRt ISachA sparzanamAmarSaNam na svayaM kuryAt / na saMphusijA, tato'nyat saMsparzanaM na kuryAt / evaM nAvIlijA, sakRt ISadyApIDanam / na pavItijA tato'nyatprapIDanam / na askomijaa|skRt iissdhaasphottnm|n parakoDidyA / ta. to'nyat prasphoTanam / na AyA vidyaa| evaM nAvIlijA / sakRt ISahAtApanam / na payA vidyA / prakarSeNa tApanaM pratApanam / etAni sarvANi svayaM na kuryAt / tathA anyamanyena vA nAmarSayet / na saMsparzayet / na aapiiddyet| na prapIDayet / na AsphoTayet / na prasphoTayet / na AtApayet / na pratApayet / tathA anyaM khata eva zrAmRSantaM vaa| saMspRzantaM vA / pIDayantaM vA / prapIDayantaM vA asphoTayantaM vA / prasphoTayantaM vaa| zrAtApayantaM vA / pratApayantaM vA / na samanujAnIyAt / ityAdi pUrvavat // 2 // ___ (TIkA.) tathA se jiskU vA ityAdi yAvajAgaramANe vatti pUrvavadeva / se udagaM vetyAdi / tdythaa| udakaM vA avazyAyaM vA himaM vA mihikAM vA karakAM vA haratanuM vA zukodakaM vaa| tatrodakaM shiraapaaniiym| avshyaayHsnehH| himaM styAnodakam / mihikA dhuumikaa| karakaH kaThinodakarUpaH / haratanuH nuvamuniya tRNAdiSu navati / zukodakamantaridodakam / tathA udakArDa vA kAyam udakArDa vA vastram / udakArDatA ceha gala hindutuSArA anantarodakanedasaMmizratA / tathA sasnigdhaM vA kArya sasnigdhaM vA vastram / atra snehanaM snigdhamiti nAve niSTApratyayaH / saha snigdhena vartata iti ssnigdhH| sasnigdhaM vaa| sasnigdhatA ceha bindurhitaanntroditodknedsNmishrtaa| etat kimityAha / NAmusejatti / nAmRSenna saMspRzet / nApIDayenna prapIDayet / ISa Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 20e nAsphoTayet na prasphoTayet / nAtApayet na pratApayet / tatra sakRdISaTA sparzanamAmarSaNam / ato'nyatsaMsparzanam / evaM sakRdISachApIDanamato'nyatprapIDanam / evaM sakRdISachA sphoTanamAsphoTanamato'nyatprasphoTanam / evaM sakRdISahAtApanaM viparItaM pratApanam / etatsvayaM na kuryAttathAnyamanyena vA nAmarSayenna saMsparzayet / nApIDayet / na prapIDayet / nAsphoTayet na prsphottyet| nAtApayet na pratApayet / tathAnyaM khata eva zrAmRSantaM vA saMspRzantaM vA zrApIDayantaM vA prapIDayantaM vA zrAsphoTayantaM vA prasphoTayantaM vA AtApayantaM vA pratApayantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // 2 // se niskU vA nikuNI vA saMjayavirayapamihayapaccarakAyapAvakamme diyA vA rAna vA ega vA parisAga vA sutte vA jAgaramANe vA se agaNi vA iMgAlaM vA mummuraM vA acciM vA jAlaM vA alAyaM vA sujhAgaNiM vA ukaM vA na jaMjejjA na ghaDejA na niMdejA na jaLAlejA na paLAlejA na nivAvejjA annaM na jaMjAvejjA na ghaDAvejjA na niMdAvejjA na ujAlAvejjA na pajjAlAvejA na nivAvejjA annaM jaMjaMtaM vA ghahataM vA niMdaMtaM vA ujjAlaMtaM vA pajjAlaMtaM vA nivAvaMtaM vA na smnnujaannaami| jAvajIvAe tividaM tivideNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samaNujANAmi tassa naMte pamikamAmi niMdAmi garidAmi appANaM vosirAmi // 3 // (avacUriH) ayaspiemAnugato'gniH / jvaalaarhito'nggaarH| viralAgnikaNaM nasma murmurH| mUlAgnivichinnA jvAlA arciH |prtibjhaa jvAlA / alAtamudamukam / nirindhanaH zukAgniH / udakA gaganAgniH / na gaMjejA nosiJcet / na ghaTTayet / nojjvAlayet / na nirvApayet / tatra uMjanaM utsecanamindhanAdinA / ghaTTanaM sajAtIyAdinA cAlanam / ujjvAlanaM vyajanAdinirvRSyutpAdanam / nirvApaNaM vidhyApanam / etatvayaM na kuryAdityAdi // 3 // (artha. ) have, agnikAyanI dayA pAlavI te kahe . se ityAdi. se niskU vA' ahithI mAMDIne 'jAgaramANe vA' e sudhIno artha pUrvavat jANavo. have agnikAyanA AraMjano niSedha kahe . se ityAdi. (se ke0) tadyathA te agnikAyanA vAraMjano niSedha AvI rIteM-(agaNiM vA ke0) agniM vA eTale tapAvelA lohamAno 27 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. agni te pratye, athavA (zaMgAlaM vA ke0) aMgAraM vA eTale jvAlArahita agni jene aMgAro kahe je te pratye, athavA (mummuraM vA ke0) murmuraM vA eTale bakarI pramukhanI lIDino agni jemA nasma ghaj thAya be, ane agninA jUdA jUdA kaNa thomA hoya te pratye, athavA (acciM vA ke0) arciA eTale mUlaagnithI bUTelo divA pramukhano jyotirUpa ani te pratye, athavA (jAlaM vA ke0) jvAlAM vA eTale balatA zuSkatRNAdikanI mUla agnine valagI rahelI jvAlA nIkale 2 te pratye, athavA ( alAyaM vA ke0) alAtaM vA eTale jaMbADIyAno sAMThAno merazyA pramukhano agni te pratye, athavA (sujhAgANaM vA ke) zuhAgniM vA eTale kASTharahita zujha agni pratye, athavA ( ukkaM vA ke0) uklAM vA eTale AkAza saMbaMdhI je ukkApAta tathA vIjalI pramukhano agni te pratye, (sayaM ke0) pote (na jaMjejA ke0) notsiMcet eTale iMdhaNAdika ghAle nahIM. (na ghaTTedyA ke0) na ghaTTayet eTale saMghaTana kare nahI, arthAt hAthe karI saMkore nahIM. (na nidejA ke0) nanidyAt eTale dhUla pramukha nAkhIne neda pamADe nahIM. (na ujAlejA ke0) nojjvAlayet eTale vIMjaNAdikeM karI thoDo pavana nAkhIne vadhAre nahIM. ( na pajAlijA ke0 ) na prajvAlayet eTale vizeSe pavana nAkhIne prajvalita kare nahIM, ane (na nivAvedyA ke ) na nirvApayet eTale udaka pramukha nAkhIne olave nahIM. tathA ( annaM ke0) anyaM eTale anerA pAse ( na uMjAvidyA ke0) na utsecayet eTale iMdhaNAdika ghalAve nahIM. (na ghaTTAvijA ke) na ghaTTayet eTale ghaTTana karAve nahIM, arthAt hAthe karI saMkorAve nahIM. (na jiMdA vijA ke0) na nedayet eTale dhUli pramukha nakhAvIne neda karAve nahIM. (na ujAlAvijA ke ) na ujjvAlayet eTale anerA pAse thoDo pavana nakhAvI vRddhivaMta karAve nahIM. (na pajAlAvijA ke0 ) na prajvAlayet eTale ghaNo pavana nakhAvIne prajjvalita karAve nahIM. (na nivAvijA ke0) na nirvApayet e. Tale udakAdi nakhAvIne olAve nahIM. tathA (annaM ke0) anyaM eTale anero mANasa (jaMjaMtaM vA ke0 ) utsiMcataM vA eTale poteja iMdhaNAdika nAkhato hoya to te pratye, athavA (ghataM vA ke0) ghaTTayaMtaM vA eTale hastAdikeM karI saMkorato hoya to te pratye, athavA (niMdaMtaM vA ke0 ) dhUli pramukha nAkhIne neda karato hoya to te pratye, athavA ( ujAlaMtaM vA ke0) ujjvAlayaMtaM vA eTale thoDo pavana nAkhIne vadhArato hoya. to tepratye, athavA ( padyAlaMtaM vA ke0) prajvAlayantaM vA eTale ghaNo pavana nAkhI prajvalita karato hoya to te pratye, athavA ( nivAvaMtaM vA ke ) nirvApayantaM vA eTale udakAdikeM karI aolavato hoya to te pratye (na samaNujANAmi ke0) na sa Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 211 manujAnAmi eTale anumodanA zrApuM nahIM. 'jAvajIvAe' ityAdikano artha pUrvavat jANavo. iti // 3 // (dIpikA.) zha agniM lohapiekAnugataM vA jvAlArahitamagAraM viralAgnikaNarUpaM murmuraM mUlAgnivichinnAM jvAlAmarcimUlAgniprativahAM jvAlAmalAtamumukamindhanarahitaM zuddhAgniM gaganAnirUpAmukkAm / etatkimityAha / nikuretanna kuryAt / kiM tadAha / no jaMjedyA na utsicet jaMjanamutsecanaM no kuryAt / no ghAhA / ghaTTanaM sajAtIyAdInA cAlanam / na ujAlijA / ujjvAlanaM vyajanAdinirvaghyApAdanam / na nivAvijA / nirvApaNaM vidhyApanam / etAni na khayaM nituH kuryAt tathA anyaM anyena vA na utsecayet , na ghaTTayet, na ujjvAlayet , na nirvApayet , tathA anyaM khata eva usiJcantaM vA ghaTTayantaM vA, ujjvAlayantaM vA, nirvApayantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // 3 // (TIkA.) se niskU vA ityAdi jAva jAgaramANe vatti pUrvavadeva / se agaNiM vetyaadi| tadyathA agniM vA aGgAraM vA murmuramarcirvA jvAlAM vA alAtaM vA zukAgniM vA jakAM vaa|shh ayspiemaanugto'gniH| jvaalaarhito'nggaarH| viralA nikaNaM jasma murmuraH / mUlAgnivichinnA jvAlA arciH| pratibajhA jvaalaa|alaatmumukm| nirindhanaH zuko'gnirutkA ggnaagniH| etat kimityAhAna jNjejaa|notsicet / na ghaTTedyA na ghyet| na ujjvAlayet / na nirvApayet / tatroMjanamutsecanaM ghaTTanaM sajAtIyAdinA cAlanaM ujjvAlanaM vyajanAdinirvRSyApAdanaM nirvApaNaM vidhyApanam / etatsvayaM na kuryAttathAnyamanyena vA notsecayenna ghaTTayennojjvAlayenna nirvApayettathAnyaM khata eva usiJcantaM vA ghaTTayantaM vA ujjvAlayantaM vA nirvApayantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // 3 // se nikU vA nikuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccarakAyapAvakamme diyA vA rAma vA ega vA parisAga vA sutte vA jAgaramANe vA se sieNa vA viduNeNa vA tAliaMTeNa vA patteNa vA pattanaMgeNa vA sAdAe vA sAdAnaMgeNa vA piDaNeNa vA piguNadabeNa vA celeNa vA celakanneNa vA daleNa vA mudeNa vA appaNo vA kAyaM bAhiraM vA vi puggalaM na phumevA na vIedyA annaM na phumAvedyA na vIAveLA annaM phumaMtaM vIaMtaM vA na samaNujANAmi jAvajIvAe tivihaM tivideNaM maNeNaM vAyAe Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. kAraNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samaNujANAmi / tassa naMte pamikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosiraami||4|| (avacUriH) sitaM cAmaram / vidhuvanaM vyajanam / tAlavRntaM tadeva madhyagrahaNachi hipuTam / patraM padminIpatrAdi / zAkhA vRdAzAkhA shaakhaannggstdekdeshH| pehuNaM mayUrAdipicham / pehuNahastastatsamUhaH / celaM vastram / celakarNastadekadezaH / hastamukhe pratIte / eniH kimityAha / bAhyaM vA pujalamuSNodakAdi na phUtkuryAt mukhena / vya. jet cAmarAdinA / tathAnyamanyena vA na phUtkArayet / na vyAjayet / tathAnyaM phUtkurvantaM vyajantaM na samanujAnIyAt // 4 // (artha.) have, vAyukAyanI dayA pAlavI te kahe . se ityAdi se nikU' ahIthI mAmIne 'jAgaramANe vA' e sudhIno artha pUrvavat jANavo. have, vAyukAyanA thAraMjano niSedha kahe . se ityAdi (se ke0 ) tadyathA eTale te vAyukAyano niSedha kahe be, te evI rIte-( sieNa vA ke0 ) sitena vA eTale zveta cAmareM karI, athavA ( vihuyaNeNa ke0) vidhuvanena vA eTale vAlakAdikanA vIMjaNeM karI, athavA (tAliyaMTeNa vA ke0) tAlatena vA eTale vAMsanA kiMvA tAlapatrAdikane vIjaNe karI, athavA ( patteNa vA ke0 ) patreNa vA eTale kamala AdikanA patraM karI, athavA (pattanaMgeNa vA ke0) patraghnaMgena vA eTale kelipramukhanA pAnaDAnA samudAyeM karI, athavA (sAhAe vA ke0 ) zAkhayA vA eTale vRdanI DAleMkarI, athavA (sAhAnaMgeNa vA ke0) zAkhAnaMgena eTale vRdanI DAlanA samudAye karI, athavA ( pihuNeNa vA ke0) pihuNena vA eTale mora pramukhanA piche karI, athavA (pihuNaharaNa vA ke0) pihuNahastena vA eTale mora pibanI pUMjaNIyeM karI, athavA (celeNa vA ke ) cailena vA eTale vastrekarI, athavA (celakanneNa vA ke0 ) cailakarNena vA eTale vastrane behaDe karI, athavA (hareNa vA ke0) hastena vA eTale hAthe karI, athavA (muheNa vA ke0) mukhena vA eTale mukhe karI, (appaNo vA kAyaM ke) Atmano vA kAyaM eTale potAnA zarIrane athavA (bAhiraM vA vi puggalaM ke0) bAhya vApi pujalaM eTale bAhiranAM je unheM pANI tathA dUdha pramukha pujala te pratye (na phumijA ke0 )na phUtkuryAt eTale mukheM karI phUMke nahIM. (na vIjA ke0) na vIjayet eTale vIMje nahIM. tathA (annaM ke0) anyaM eTale bIjApAse ( na phumAvijA ke0 ) na phUtkArayet eTale phUtkAra karAve nahIM. (na vIyAvijA ke0 ) na vIja Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 13 yet eTale vIjAve nahIM. tathA ( annaM ke0) anyaM eTale bIjo mANasa pote (phumaMtaM vA ke0) phUtkurvataM vA eTale phUMkato hoya to te pratye, athavA (vIyaMtaM vA ke0) vIjayantaM vA eTale vIMjato hoya to te pratye, (na samaNujANAmi ke) na samanujAnAmi eTale anumodanA ApuM nahIM. 'jAvajIvAe' ityAdikano artha pUrvavat jANavo. // 4 // (dIpikA.) seniskU ityAdi vyAkhyA puurvvt| punaH sitena vAcAmareNa, vidhuvanena vA vyajanena, tAlavRntena vA tenaiva madhyagrahaNa bijeNa chipuTena, patreNa vA padminIpatrAdinA, patrajaGgena tasyaikadezena, zAkhayA vA vRdaDAlayA, zAkhAnaGgena vA zAkhAdezena, pihuNeNa vA mayUrAdipichena, pihuNahareNa vA mayUrAdipichasamUhena, cailena vA va. streNa, cailakarNena vA vastraikadezena, hastena vA kareNa, mukhena vA vadanena / eniH kRtvA kimityAha |aatmno vA kAyaM vadehamityarthaH / bAhyaM vA pujalamuSNodakAdi / etakimityAha / na phumikA na svayaM phUtkuryAt mukhena dhamanaM na kuryAt / na vIjA na vI. jayet caamraadinaa| tathA anyamanyena vA na phuutkaaryet| na vIjayet / tathA anyaM khata eva phUtkurvantaM vyajantaM vA na samanujAnIyAditi pUrvavat // 4 // (TIkA.) se nikU vA ityAdi jAva jAgaramANe vatti pUrvavadeva / se sIeNa vetyAdi / tadyathA sitena vA vidhuvanena vA tAlavRntena vA patreNa vA zAkhayA vA zAkhAnaGgena vA pehuNena vA pehuNahastena vA celena vA celakarNena vA hastena vA mukhena vA / iha sitaM cAmaram / vidhuvanaM vyajanam / tAlavRntaM tadeva madhyagrahaNa vijam / patraM padminIpatrAdi / zAkhA vRdADAlam / shaakhaannggstdekdeshH| pehuNaM myuuraadipichm| pehuNahastastatsamUhaH / celaM vastram / celknnestdekdeshH| hastamukhe pratIte / eniH kimityAha / Atmano vA kAyaM vadehamityarthaH / bAhyaM vA pujlmussnnodnaadi| etat kimityAha / na phumedhA ityAdi / na phUtkuryAt na vyajet / tatra phUtkaraNaM mukhena dhamanam / vyajanaM camarAdinA vAyukaraNam / etatsvayaM na kuryAt / tathAnyamanyena vA na phUtkArayenna vyAjayettathAnyaM khata eva phUtkurvantaM vyajantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavadeva // 4 // se nikU vA niskuNI vA saMjayavirayapamidayapaJcakAyapAvakamme diyA vA rA vA ega vA parisAga vA sutte vA jAgaramANe vaa| se bIesu vA bIyapazchesu vA rUDhesu vA rUDhapazThesu vA jAesu vA jAyapazchesu vA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 rAya dhanapatasiMghabadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. hariesu vA dariyapazchesu vA binnasu vA binapazchesu vA sacittesu vA sacittakolapaminissiesu vA na gachedyA na ciThedyA na nisIzyA na tuadvejjA annaM na galAvedyAna cihAvedyAna nisIyAveyA na tuahaavijaa| annaM gataM vA citaM vA nisIyaMtaM vA tuyataM vA na samaNujANAmi / tassa naMte pamikamAmi niMdAmi garidAmi appANaM vosirAmi // 5 // (avacUriH) bIjeSu vA bIjapratiSThiteSu vA / rUDheSu vA rUDhapratiSThiteSu vA ityAdi / bIjaM zAlyAdi / tatpratiSThitaM cAzanazayanAdi gRhyate / evaM sarvatra ve. ditavyam / rUDhAni sphuTitabIjAni jAtAni stmbiinuutaani|ttprtisstthitessu vA / hariteSu dUrvAdiSu tatpratiSThiteSu vA / binneSu kugarAdinA vRdAtteSu pRthaksthApiteSu / tatpratiSThiteSu zayanAdiSu / AryeSu apariNateSu saccitteSvaMmakAdiSu / kolo ghuNastapratiniHsRtAni taparivartIni dAdIni gRhyante / eteSu kimityAha / na svayaM gachet / na tiSThet na niSIdet / na tvagvarttayet / tatra gamanamanyato'nyatra / sthAnamekatraiva / niSIdanamupavezanam / tvagvarttanaM suptam / etatvayaM na kuryAt / tathAnyameteSu na gamayet / na niSIdayet na tvagvarttayet // 5 // (artha.) have, vanaspatikAyanI dayA pAlavAviSe kahe . se ityAdi.ahIthI "jAgaramANe vA" sUdhIno artha pUrvavat jANavo. have, vanaspatikAyanA AraMjano niSedha ka. se bIesu ityAdi. (se ke0) tadyathA eTale te vanaspatikAyano niSedha evIrIte kahe , te jema keH-bIjesu vA eTale zAlyAdivIjane viSe, athavA (bIyapazchesu vA ke0) bIjapratiSTheSu vA eTale te zAlipramukha upara nAkhelA jakSaNa zayana pramukhane viSe, athavA ( rUDhesu vA ke0) rUDheSu vA eTale kevala bIja phoDIne aMkurita thayelA zAlyA dikaneviSe athavA (rUDhapazThesu vA ke0) rUDhapratiSTheSu vA eTale te sacitta dhAnyAMkura upara mUkelA nakSaNa zayana pramukhane viSe, athavA (jAesu vA ke0) jAteSu vA eTale je ugIne patrAdikeM karI yukta thayAM, evAM dhAnyanA khetarane viSe, athavA (jAyapazchesu vA ke0 ) jAtapratiSTheSu vA eTale pUrvoktarItanA khetaraupara lakSaNa zayana pramukhane viSe, athavA ( hariesu vA ke0 ) hariteSu vA eTale dUrvA dikane vi. Se, athavA ( hariyapazchesu vA ke0 ) haritapratiSTheSu vA eTale dUrvA dikaupara nakSaNa 1 atra " samanujANejjA" iti pAThAntaraM kacit dRzyate / paraM bahutarapustakeSu "samaNujANAmi" iti pAThadarzanAtsa evAtrAdRtaH / evameva "paDhame bhaMte mahavvae" ityasmAdArabhya prastutAlApakaM yAvat dazakhAlApakeSvapi jJeyam / vizeSastu TIkAyAM draSTavyaH / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 215 pramukhane viSe, athavA ( binne vA ke0 ) chinneSu vA eTale kuThArAdikekarI belA vRnI DAlIne viSe, athavA ( binnapaihesu vA ke0 ) vinnapratiSTheSu vA e-. Tale kuThArAdike belA vRkSanI DAla upara mUkelA yAsanAdikane viSe, athavA (sacittesu vA ke0 ) sacitteSu vA eTale iMDAcyA dikane viSe athavA ( sa cittakolapa Dinissiesa vA ke0 ) sacittako pratinizriteSu vA eTale sacitta ghuNA dike karI yukta evA sanAdikane viSe ( na gavitA ke0 ) na gacchet eTale gamana kare nahIM. ( na cihiTo ) na tiSThet eTale te upara ujo rahe nahIM. ( na nisI ijA ke0 ) na nipIdet eTale bese nahIM. ( na tu zrahikA ke0 ) na tvagbartayet eTale suve nahIM. tathA ( naM 0 ) anyaM eTale bIjAne ( na gacchAviyA ke0 ) na gamayet eTale calAve nahIM . ( na cihnAvikA ke0 ) na sthApayet, eTale bIjAne tyAM ujo rakhAve nahIM. ( na nisIyAvikA ke0 ) na niSIdayet eTale bIjAne besADAve nahIM. ( na tuTTA vikA ho ) na tvagvartayet eTale suvADe nahIM. tathA pUrvokta bIjAdikane viSe ( annaM gataM vA ke0 ) anyaM gataM vA eTale bIjo poteja gamana karato hoya te pratye, athavA ( citaM vA ke0 ) tiSThataM vA eTale ujo raheto hoya te pratye, athavA ( nisIyaMtaM vA ke0 ) niSIdataM vA eTale besato hoya te pratye, athavA ( tutaM vA ke0) tvagvatayantaM vA eTale sUto hoya to te pratye ( na samajANAmi ke0 ) na samanujAnAmi eTale anumodana nahIM jAvajIvAe ityAdikano artha pUrvavat jANavo iti // 5 // ( dIpikA . ) tathA pUrvavat bIjeSu vA zAlyAdiSu bIjapratiSThiteSu vA zrAsanazayanAdiSu rUDheSu sphuTitavI jeSu zraGkariteSu rUDhapratiSThiteSu zrAsanazayanAdiSu jAteSu vA stambI bhUteSu, jAtapratiSThiteSu vA AsanazayanAdiSu, hariteSu vA dUrvAdiSu, haritapratiSThiteSu vA Asana zayanAdiSu, binneSu vA parazupramukha praharaNa chinnavRkSAt pRthak sthApiteSu, ArkeSu pariNateSu, vinnapratiSThiteSu vA vinnapratiSThitAsanazayaneSu, sacitteSu vA ekAdiSu, sacittako pratinizriteSu / saccittakolo ghuNastatpratinizriteSu taDuparivartiSu dArvAdiSu / teSu kimityAha / na gacchet, na tiSThet, na niSIdet, na tvagvartayet / etatsarvaM na kuryAt / tathAnyameteSu na gamayet, na sthApayet, na niSIdayet, na svApayet / tathA anyaM svata eva gacchantaM vA, tiSThantaM vA, niSIdantaM vA, svapantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // 6 // ( TIkA. ) se rikU vA ityAdi jAva jagaramANeva tti pUrvavadeva / sebI esa vetyAdi / tadyathA vIjeSu vA bIjapratiSThiteSu vA rUDheSu vA rUDhapratiSThiteSu vA jAteSu vA jAtaprati For Private Personal Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)mA. SThiteSu vA hariteSu vA haritapratiSThiteSu vA binneSu vA linnapratiSThiteSu vA sacitteSu vA sacittakolapratinizriteSu vaa|shh bIjaM shaalyaadi|ttprtisstthitmaahaarshynaadi gRhyte| evaM sarvatra veditvym|ruuddhaani sphuttitbiijaani|jaataani stmbiinuutaani|hritaaniduurvaadiini|jinnaani parazvAdinirvRdAta pRthaksthApitAnyAUNi apariNatAni tadaGgAni gRhynte|scittaanyemkaadiini|kolo ghuNastatpratinizritAni taparivartIni dArvAdIni gRhyante / eteSu kimityAha / na gachejA na gachet / na tiSThet / na niSIdet / na tvagvateta / tatra gamanamanyato'nyatra / sthAnamekatraiva / niSIdanamupavezanam / tvagvartanaM svapanam / etatsvayaM na kuryAttathAnyameteSu na gamayet / na sthApayet / na niSIdayet / na khaapyet| tathAnyaM svata eva gachantaM vA tiSThantaM vA niSIdantaM vA svapantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // 5 // se nikU vA nikuNI vA saMjayavirayapaDihayapacakAyapAvakamme diA vA rA vA ega vA parisAga vA sutte vA jAgaramANe vA / se koDaM vA payaMgaM vA kuMthu vA pipIliyaM vA dabaMsi vA pAyaMsi vA vATuMsi vA UraMsi vA udaraMsi vA sIsaMsi vA vabaMsi vA pamiggaraMsi vA kaMbalaMsi vA pAyapuMgaNaMsi vA rayaharaNaMsi vA gobagaMsi vA magaMsi vA daMmagaMsi vA pIDhagaMsi vA phalagaMsi vA seyaMsi vA saMthAragaMsi va annayaraMsi vA tahappagAre javagaraNajAe ta saMjayAmevA pamiledia pamilehi pamajia pamajia egNtmvnnejaa| no NaM saMghAyamAvajjejjA // 6 // (avacUriH) se tadyathA kITaM vA pataGgaM vA kunthu vA pipIlikAM vA kimityAha / hasi vA haste vA pAde vA bAhau vA Urau vA udare vA zIrSe vA vastre vA rajoharaNe vA guche vA uMdake vA pIThake vA phalake vA zayyAyAM vA saMstArake vA anyatarasminvA tathAvidhe tathAprakAre sAdhukriyopayoginyupakaraNajAte kITAdirUpaM trasaM kathaMcidApatitaM santaM saMyata eva san pratyupeya pramRjya paunaHpunyena ekAnte apanayet / nainaM trasaM saMghAtaM parasparagAtrasaMsparzapIDArUpamApAdayet / anena pritaapnaanissedhH| ekagrahaNe tajAtIyagrahaNAdanyakAraNAnumatipratiSedhaH / undakaM sthagimalam / zayyA sarvAGgikI vasatirvA // 6 // (artha.) have, trasakAyanI dayA pAlavAviSe kahe . se ityaadi|selirkuu ahIzrI Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 17 mAmIne jAgaramANe ahIM sUdhIno artha pUrvavat jANavo. have, trasakAyajIvonA zrAraMjano niSedha kahe . ( se ke0 ) tadyathA eTale te AvIrIte- (kIDaM vA ke) kITaM vA eTale kITaka je beMjiyAdika te pratyeM, athavA (payaMgaM vA ke0 ) pataMgaM vA eTale pataMgiyo te caturiMjiya jIva te pratye, athavA (kuMthu vA ke ) kuMthu vA eTale kuMthunAmaka teriDiya jIva thAya , te pratye, athavA (pipIliyaM vA ke0) pipIlikAM eTale yojanagaMdhI te kIDI pramukha jIva thAya ne te pratye ( hasi vA ke0) haste vA eTale hAthane viSe, athavA ( pAyaMsi vA ke0 ) pAde vA eTale pagane viSe, athavA ( bAhu~si vA ke0) bAhau vA eTale bAhune viSe, athavA ( jarusi vA ke0) karau vA eTale sAthalane viSe ( udaraMsi vA ke ) udare vA eTale udarane viSe, athavA ( sIsaMsi vA ke0 ) zIrSe vA eTale mastakane viSe, athavA ( vachaMsi vA ke) vastre vA eTale vastrane viSe, athavA (pamiggahaMsi vA ke0) pratigrahe vA eTale pAtrane viSe, athavA ( kaMbalaMsi vA ke0) kaMbale vA eTale kAMbalIne viSe, zrathavA (pAyapudraNaM si vA ke0) pAdaprojanakevA eTale damAsaNAne viSe, athavA (rayaharaNaM si vA ke0) rajoharaNe vA eTale rajodaraNane viSe, athavA (golagaMsi vA ke0) go vA eTale pAtrAnA guDAne vipe, athavA ( umagaMsi vA ke0 ) uMdake vA eTale sthaM milane viSe, athavA (daMmagaMsi vA ke0) daMmake vA eTale dAMmAne viSe, athavA (pIDhagaMsi vA ke0) pIThake vA eTale bAjogne viSe, athavA ( phalagaMsi vA ke0) phalake vA eTale pATiyAne viSe, athavA ( sedyaM si vA ke0 ) zayyAyAM vA eTale jenuM laMbAznu pramANa eka puruSamAtra , evI zayyAne viSe, athavA (saMthAragaMsi vA ke0) saMstArake vA eTale jenuM laMbAnuM pramANa aDhI hAtha be evA saMthArAne viSe, athavA ( annayaraMsi vA ke0) anyatarasminvA vA eTale bIjA paNa (tahappayAre ke0) tathAprakAre eTale pUrve kahelA prakAranA ( uvagaraNajAe ke) upakaraNajAte eTale sAdhunA je upakaraNa tenA samUhane viSe, pUrvokta trasa jIva hoya to te pratye ( tarDa ke0 ) tataH eTale te sthAnakathI (saMjayAmeva ke0) saMyatameva eTale moTA prayatnekarI pamile hitha pamilehizra ke0) pratyupekSya pratyupekSya eTale vAraMvAra pamilehIne tathA (pamaGiAtha pamajitha ke0) pramRjya pramRjya eTale sArI rIte vAraMvAra pramArjIne pramArjIne ( egaMtamavaNedyA ke ) ekAMtamapanayeta eTale jyAM te jIvane koipaNa jAtano upajava thAya nahIM te ThekANe mUke, paNa (no NaM saMghAyamAvaLojA ke0) nainaM saMghAtamApAdayet eTale e trasa jIvane ekaThA karIne pIDA pamADe nahIM. iti // 6 // 28 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. (dIpikA) kITaM vA dvIndriyaM pataGgaM vA kunthuM vA trIndriyaM pipIlikAM vA / kimityAha / haste vA pAde vA, bAhau vA, UruNi vA, udare vA, zirasi vA, vastre vA, pAtre vA, kambalake vA, pAdaproJbana ke vA, rajoharaNe vA, goche vA, udake mAtrake stha levA, davA, pIThake vA, phalake vA, zayyAyAM vA, saMstArake vA, anyatarasmin vA tathAprakAre sAdhu kriyAyA upayogini upakaraNajAte teSu sthAneSu kITAdirUpaM saM kathaMcit patitaM santaM saMyata eva satprayalena vA pratyupekSya pratyupekSya paunaHpunyena samyak pramRjya pramRjya paunaHpunyena / samyak kimityAha / ekAnte yatra sthAne tasya kITAdeH upaghAto na javati tatra apanayet parityajet / paraM nainaM saMghAtamApAdayet nainaM saM saMghAtaM parasparagAtrasaMsparzapI DArUpamApAdayet prApayet / anena ka paritApanAdipratiSedha ukto jJAtavyaH / ekasya karaNasya grahaNena anyakAraNAnumatyorapi pratiSedhaH // 6 // ( TIkA. ) se rikU vA ityAdi yAvajAgaramANe vatti pUrvavat / se kImaM vA ityAdi / tadyathA kITaM vA pataGgaM vA kunthuM vA pipIlikAM vA / kimityAha / haste vA pAde vA bAhau vA UruNi vA udare vA vastre vA rajoharaNe vA guThe vA undake vA damake vApIThe vA phalake vA zayyAyAM vA saMstArake vA anyatarasmin vA tathAprakAre sAdhukriyopayogini upakaraNajAte kITAdirUpaM trasaM kathaMcidApatitaM saMyata eva satprayanena vA pratyupekSya pratyupekSya paunaHpunyena samyak pramRjya pramRjya paunaHpunyenaiva / samyakimityAha / ekAnte trasAnupaghAtakasthAne panayetparityajet / nainaM trasaM saMghAtamApAdayennainaM saM saMghAtaM paraspara gAtrasaMsparzapI DArUpamApAdayet prApayet / anena paritApanA - dipratiSedha ukto veditavyaH / ekagrahaNe tAtIyagrahaNAdanya kAraNAnumatipratiSedhazca / zeSamatra prakaTArthameva navaramundakaM sthaphilaM zayyA saMstArikI vasatirvA / ityuktA yatanA / gatazcaturtho'dhikAraH // 6 // T jayaM caramANo, pANajayAI hiMsai // baMdhaI pAvayaM kammaM taM se do kAMphalaM // 1 // ( avacUriH ) uktA yatanA / sNprtyupdeshmaah| IryAmullaGghaya caran / turevArthe / a'yatameva / prANino dvIndriyAdayaH / nUtAnye kendriyAstAni hinasti / hiMsan badhnAti pApaM karma / tatse tasya javati kaTukaphalaM vipAkadAruNamanukhAro'lAkSaNikaH // 1 // ( artha. ) evI rIteM SaTrAya jIvanI dayA pAlavAnI kahI. paNa te dayA IryAsamiti zodhatAM hoya be, mATe have sAdhue jayaNAe cAlakuM, ema kahe be. jayaM ti Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 11 0 ( jayaM ke0 ) yataM eTale IryAsamiti vinA arthAt ajayaNAe ( caramANo a ke0 ) caraMzca eTale cAlato thako (pANanUyAI ke0 ) prANibhUtAni, prANi te beriMDi - yAdika tathA bhUta te ekeMdriyAdika jIva te pratye ( hiMsai ke0 ) hinasti eTale haNe be. tene daNavAthI ( pAvayaM kammaM ke0 ) pApakaM karma eTale jJAnAvaraNIyA dika pApa karma ( baMdhaI ke0 ) badhnAti eTale bAMdhe be. ( se ke0 ) tasya eTale te ajayAe cAlatA sAdhune (taM ke0) tat eTale te pApakarma ( kakutryaMphalaM ke0 ) kaTukaphalaM eTale kaDavA phalane yApanAra evaM ( hoi ke0 ) javati eTale thAya be. // 1 // ( dIpikA.) saaNprtmupdeshmaah| zrayataM caran yatnaM vinA gachan IryAsamitimullaGghaya / kimityAha / prANibhUtAni hinasti, prANino dvIndriyAdayaH bhUtAni ekendriyAstAni hinasti pramAdena anAjogena ca vyApAdayati / tAni hiMsan badhnAti pApakaM karma akuzala pariNAmAdAdatte kliSTaM jJAnAvaraNIyAdi / tatpApakarma se tasya prayatnacAriNo vati kaTukaphalamazubhaphalaM javati / mohAdihetutvena vipAkadAruNamityarthaH // 1 // ( TIkA. ) sAMpratamupadezAkhyaH paJcama ucyate / zrajayamityAdi / yataM carannayatamanupadezenAsUtrAiyA iti / kriyAvizeSaNametat / caran gachan / turevakArArthaH / tameva caran IryAsamitimullaGghya na tvanyathA / kimityAha / prANibhUtAni hinasti / prANino dvIndriyAdayaH / nUtAnyekendriyAstAni hinasti / pramAdAnAnogAbhyAM vyApAdayatIti jAvaH / tAni ca hiMsan badhnAti pApaM karma kuzalapariNAmAdAdatte viSTaM jJAnAvaraNIyAdi / tat se javati kaTukaphalam / tat pApaM karma se tasyAyatacAriNo navati kaTukaphala mityanukhAro'lAkSaNikaH / azubhaphalaM javati mohAdihetutayA vipAkadAruNa mityarthaH // 1 // ajayaM cihnamANo a, pANanUyAI hiMsA // baMdhaI pAvayaM kammaM taM se hoi kamucphalaM // 2 // ( zravacUriH ) zrayataM tiSThannUrdhvasthAnenAsamAhito hastapAdAdi vikSipan zeSaM pUrvavat // 2 // ( artha. ) temaja ( jayaM cimANo ke0 ) ayataM tiSThazca eTale ajayaNAe jo rehato thako hAtha paga yAdika pasArI je sAdhu (pANanUyAI ke0 ) prANibhUtAni eTale ekeMdriyAdika tathA beMdriyAdika jIvapratye ( hiMsAi ho ) hinasti eTale haNe be. te ( pAvayaM kammaM ke0 ) pApakaM karma eTale jJA For Private Personal Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA nAvaraNIyAdi pApakarmane ( baMdhaI ke0 ) bannAti eTale bAMdhe be. ( se ke0 ) tasya eTale te sAdhune ( taM ke0 ) tat eTale te pApakarma ( kakuyaMphalaM ke0 ) kaTukaphalaM eTale kaDavA phalane yApanAruM ( hoi ke0 ) javati eTale thAya be // 2 // yataM tiSThan UrdhvasthAnena asamaMjasaM hastapAdAdikaM vikSipan // 2 // evamayataM tiSThannUrdhvasthAnenAsamAhito hastapAdAdi vikSipan zeSaM (dIpikA) evaM ( TIkA. ) pUrvavat // 2 // jayaM samANo, pANanUyAI hiMsaI // baMdhaI pAvayaM kammaM taM se hoi kamukhaMphalaM // 3 // ( avacUriH ) zrayatamAsIno niSaNatayA anupayuktaH prAkuJcanAdijAvena // 3 // ( artha. ) tathA je sAdhu ( ajayaM samANo ke0 ) zrayatamAsInaH eTale - jayaure vesato thako hastapAdAdikanA AkuMcanAdike karI ( pANanUyAi ke0 ) prANibhUtAni eTale ekeMdriyAdika tathA beMdriyAdika jIva pratye ( hiMsai ke0 ) hinasti eTale haNe be. te sAdhu ( pAvayaM kammaM ke0 ) pApakaM karma eTale jJAnAvara yAdi pApa karma pratye ( baMdhaI ke0 ) badhnAti eTale bAMdhe be. ( se ke0 ) tasya eTale te sAdhune ( taM ke0 ) tat eTale te pApakarma (kamuphalaM ke0 ) kaTukaphalaM eTale kamavA phalane zrApanAruM evaM ( hoi ke0 ) javati eTale thAya che. // 3 // ( dIpikA. ) evamayatamAsIno niSaNatayA anupayuktaH san zrAkuJcanAdijAvena zeSaM pUrvavat // 3 // ( TIkA.) evamayatamAsIno niSaNatayA anupayukta zrAkuJcanAdinAvena zeSaM puurvvt||3|| jayaM sayamANo, pANanUyAI hiMsai // baMdhaI pAvayaM kammaM taM se hoi kamucphalaM // 4 // yataM svapanna samAhito divA prakAmazayyAdinA zeSaM pUrvavat // 4 // (avacUriH ) ( artha. ) valI te sAdhu ( jayaM sayamANo ke0 ) ayataM svapaMzca eTale ajayapAe zayana karato ko ( pANajUyAI ke0 ) prANinUtAni eTale ekeM priyAdika tathA priyAdika jIva pratye ( hiMsai ke0 ) hinasti eTale haNe be. tethI te puruSa (pAvayaM kammaM ke0 ) pApakaM karma eTale jJAnAvaraNIyAdi pApakarma pratye ( baMdhaI ke0 ) banAti eTale bAMdhe be. ( se ke0 ) tasya eTale te sAdhune ( taM ke0 ) tat eTale te For Private Personal Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 dazavaikAlike caturthAdhyayanam / pApakarma (kamuyaMphala ke ) kaTukaphalaM eTale kaDavA phalane ApanAruM ( hoi ke0 ) javati eTale thAya . // 4 // (dIpikA.) evamayataM khapannasamAhito divase prkaamshyyaadinaa| zeSaM pUrvavat // 4 // ( TIkA.) evamayataM khapannasamAhito divA prakAmazayyAdinA zeSaM pUrvavat // 4 // ajayaM muMjamANo a, pANanUyAiM hiNs|| baMdhaI pAvayaM kamma, taM se do kmushrphlN||5|| (avacUriH) ayataM juJjAno niHprayojanaM praNItaM kAkazRgAlanahitAdinA / zeSaM pUrvavat // 5 // (artha.) tathA je sAdhu ( ajayaM muMjamANo a ke) ayataM juJjAnazca eTale yatanA vinA ajayaNAe jojana karato thako (pANanUyA ke ) prANinUtAni eTale ekeMjiyAdika tathA beMrijiyAdika jIva pratye ( hiMsara ke ) hinasti eTale haNe be. tethI te sAdhu ( pAvayaM kammaM ke0 ) pApakaM karma eTale pApakarmapratye ( baMdhaI ke ) bannAti eTale bAMdhe . ( se ke0 ) tasya eTale te puruSane (taM ke0 ) tat eTale te pApakarma ( kamyaMphalaM ke) kaTukaphalaM eTale kaDavA phalane ApanAeM ( hoi ke ) navati eTale thAya de. // 5 // (dIpikA.) evamayataM juJjAno niHprayojanaM praNItaM kaakshRgaalnkssitaadinaa| zeSaM pUrvavat // 5 // (TIkA.) evamayataM juJjAno niSprayojanaM praNItaM kAkazRgAlajahitAdinA zeSaM pUrvavat // 5 // ajayaM nAsamANo a, pANanUyAiM hiNs|| baMdhaI pAvayaM kammaM, taM se do kamuaMphalaM // 6 // ( zravacUriH ) nASamANo gRhasthatASayA niSThuramantaranASAdinA / zeSaM puurvvt||6|| (artha.) tathA je sAdhu ( ajayaM nAsamANo a ke0 ) ayataM nASamANazca eTale yatanA vinA ajayaNAe arthAt sAvadha gRhasthanI niSThura evI cakAramakArA dilASA bolato thako (pANanUyAI ke0) prANinUtAni eTale ekeMjiyAdika tathA beriMji Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zazza rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. yAdika jIva pratye ( hiMsara ke) hinasti eTale haNe . tethI te sAdhu (pAvayaM kammaM ke0) pApakaM karma eTale jJAnAvaraNIyAdi pApa karma pratye (baMdhaI ke0) banAti eTale bAMdhe . ( se ke) te jIvane (taM ke0 ) tat eTale te pApakarma (kamuyaMphalaM ke0) kaTukaphalaM eTale kamavA phalane ApanAeM (hoza ke0) navati eTale thAya ne.||6|| (dIpikA.) evamayataM nASamANo gRhasthatASayA niSThuramantarajASAdinA zeSaM pUrvavat // 6 // (TIkA.) evamayataM nASamANo gRhasthannASayA nisstthurmntrjaassaadinaa| zeSaM pUrvavat // 6 // , kaI care kadaM ciThe, kadamAse kahaM sae // kadaM muMjaMto nAsaMto, pAvaM kammaM na bNdhsh||7|| (avacUriH) atrAha / yadyevaM pApakarma tataH kathaM kena prakAreNa caredityAdi // 7 // (artha.) pUrvokta vacana sAMjalIne gurune ziSya pUje je. kahamityAdi / te sAdhu (kahaM care ke0) kathaM caret eTale kevI rIte gamana kare, ( kahaM ciThe ke0) kathaM tiSThet eTale kevIrIte unno rahe, ( kahamAse ke0 ) kathamAsIta eTale kevI rIte bese, ( kahaM sae ke) kathaM khapet eTale kevI rIte zayana kare, valI (kahaM muMjaMto nAsaMto ke0 ) kathaM juJjAno nASamANazca eTale te sAdhu kevIrIteM nojana karato thako tathA bolato thako ( pAvaM kammaM ke0 ) pApaM karma eTale pApakarmane ( na baMdha ke0 ) na banAti eTale bAMdhato nathI. // 7 // ( dIpikA.) atha ziSya Aha / yadyevaM pApakarmabandhastadA kathaM caredityAha / kathaM kena prakAreNa caret , kathaM tiSThet, kathamAsIta, kathaM vapet / kathaM nuJjAno'nnaM kathaM jASamANaH pApakarma na banAti // 7 // (TIkA.) atrAha / yadyevaM pApakarmabandhastataH kahaM care ityAdi / kathaM kena prakAreNa caret, kathaM tiSThet, kathamAsIta, kathaM khapet / kathaM nuJjAno nASamANaH pApaM karma na banAtIti // 7 // jayaM care jayaM cihe, jayamAse jayaM se|| jayaM muMjaMto nAsaMto, pAvaM kammaM na bNdh||7|| Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike caturthAdhyayanam / 223 ( avacUriH ) AcAryastvAha / yataM caretsUtropadezeneryAsamitaH / yataM tiSTheddhastapAdAvidepeNa / yatamAsIta upayuktamAkuJcanAdyakaraNena / yataM khapet samAhito rAtrau prakAmazayyAparihAreNa / yataM juJjAnaH saprayojanamapraNItaM pratarasiMhajaditAdinA / yataM jASamANaH sAdhujASayA mRDu kAlaprAptaM ca / pApaM karma jJAnAvarayadi na vAti ruddhAzravatvAdvihitAnuSThAnaparatvAditi // 8 // ( . ) evo ziSyano prazna sAMjalIne zrAcArya kahe be. jayaM care iti. he ziSya ! sAdhu je be, te ( jayaM ke0 ) yataM eTale jayaNAye karI ( care ke0 ) caret eTale cAle ( jayaM ke0 ) yataM eTale jayaNAye karI ( ciTThe ke0 ) tiSThet eTale jo rahe, (jayaM ke0 ) yataM eTale jayaNAye karI ( zrAse ke0 ) zrAsIta eTale bese, (jayaM ke0 ) yataM eTale jayaNAye karI ( sae ke0 ) khapet eTale zayana kare, tathA ( jayaM ke0 ) yataM eTale jayaNAye karI (guMjato ke0 ) juJjAnaH eTale nojana karato ( jayaM ke0 ) yataM eTale jayaNAye karI ( jAsaMto ke0 ) jASamANaH eTale jASaNa karato ( pAvaM kammaM ke0 ) pApaM karma eTale jJAnAvaraNIyAdi pApa karma pratye ( na baMdha ke0 ) na badhnAti eTale bAMdhato nathI. // 8 // ( dIpikA. ) trAcArya uttaramAha / yataM caret sUtrasya upadezena IryAsa mityAdisamitaH san yataM tiSThet samAhitaH san hastapAdAdInAM vikSepeNa vinA, yatamAsIta upayuktaH san yAkuJcanAdeH karaNena, yataM svapet samAdhimAn san rAtrau prakAmazayyAdiparihAreNa / yataM bhuJjAnaH praNItaM siMhana ditAdinA, evaM yataM jASamANaH sAdhubhASayA tadapi mRDu kAlaprAptaM ca / evaM kurvan sAdhuH pApaM karma kliSTamakuza - lAnubandhi jJAnAvaraNIyAdi na badhnAti / kathamAzravarodhanAt sAdhvAcAratatparatvAcca // 8 // ( TIkA. ) cArya ha / jayaM care ityAdi / yataM caret sUtropadezeneryAsamitaH / yataM tiSThet samAhito hastapAdAdyavidepeNa / yatamAsIta upayukta kuJcanAdyakaraNena / yataM svapet samAhito rAtrau prakAmazayyAdiparihAreNa / yataM bhuJjAnaH saprayojanamapraNItaM pratarasiMhanahitAdinA / evaM yataM jASamANaH sAdhujASayA mRDu kAlaprAptaM ca / pApaM karma kliSTamakuzalAnubandhi jJAnAvaraNIyAdi na badhnAti nAdatte nirAzravatvAt vihitAnuSThAnaparatvAditi // 8 // savanUyappanUssa, sammaM nUyAI pAsana // piDhicyA savassa daMtassa, pAvaM kammaM na baMdhai // e|| For Private Personal Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ( avacUriH ) sarvajUteSu zrAtmajUtaH sarvabhUtAtmajUto ya AtmavatsarvabhUtAni pazyati samyak vItarAgoktena vidhinA pRthvyAdIni nUtAni pazyataH, pihitAzravasya, dAntasyenDiyanonDiyadamanena pApaM karma na badhyate / pApakarmabandho na javatItyarthaH // e|| __(artha.) have upadeza kahe . ( sabanUyappanUassa ke0) sarvanUtAtmanUtasya, sa. vanUta te sarva prANIne AtmanUta eTale potAnA AtmAnI pare samajanArA evA tathA ( sammaM nUyAiM pAsa ke0) samyak nUtAni pazyataH, nUtAni eTale sarva jIvone samyak eTale vItarAge kahyA pramANe rUDIrIteM pazyataH eTale jonArA evA (pihiyAsavassa ke0) pihitAzravasya eTale prANAtipAtAdika AzravahAra jeNe rokyAM be,evA ane (daMtassa ke ) dAMtasya eTale jeNe iMDiyadamana kAMbe, evA sAdhune (pAvaM kammaM ke0) pApaM karma eTale jJAnAvaraNIyAdi pApakarma (na baMdha ke0) na badhnAti baMdhAtuM nathI ||e|| (dIpikA.) kiMca evaM vidhasya sAdhoH pApaM karma na bdhyte| tasya sAdhoH pApakarmabandho na nvtiityrthH| kiM sAdhoH / sarvannUteSu AtmannUto ya AtmavatsarvanUtAni pazyati / tasya kiM kurvataH sAdhoH / samyagvItarAgakathitena vidhinA nUtAni pRthvyAdIni pshytH| punaH kiMga saadhoH| pihito nirutaH sthagita AzravaH prANAtipAtAdirUpo yena sa tasya / punaH kiMnUtasya sAdhoH / dAntasya damitendriyanonDiyavyApArasya / evaM sati kiM navati / sarvanUtadayAvataH pApakarmabandho na bhavati // e|| (TIkA.) kiMca sabanUya ityaadi| sarvatrUteSvAtmajUtaH srvaatmjuuto| ya atmavat sarvanUtAni pazyatItyarthaH / tasyaivaM samyagvItarAgoktena vidhinA nUtAni pRthivyAdIni pazyataH stH| pihitAzravasya sthagitaprANAtipAdyAzravasya dAntasyenjiyanondriyadamena pApaM karma na badhnAti, tasya pApakarma bandho na nvtiityrthH|| e|| paDhamaM nANaM ta dayA, evaM ciha svsNje|| annANI kiM kAhI, kiMvA nAdI apAvagaM // 10 // (avacUriH ) evaM sati dayAyAmeva yatitavyaM alaM jJAnAnyAsenApIti mA jUdavyutpanna vineyamativinrama iti tadapohAyAha / prathamamAdau zAnaM tato dayA evamanena prakAreNa jhAnapUrvaka kriyApratipattirUpeNa tiSThatyAste sarvasaMyataH / zrajJAnI kiM kariSyati / sarvatrAndhatulyatvAt pravRtti nimittAnAvAt vA kiM vA jJAsyAta Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike caturthAdhyayanam / 225 bekaM nipuNaM hitaM kAlocitaM pApakamito viparItaM tatkaraNaM jAvato'karaNameva / to jJAnAnyAsaH kAryaH // 10 // ( .) pUrvokta upadezathI koi ema samaje ke, sarva prANimAtra upara dayA rAkhanAra je puruSa, tene pApakarmano baMdha thato nathI, mATe sarvaprakAre prayatna karIne dayAja pAlavI, paraMtu jJAnano abhyAsa vagere kAM karavAnI jarUra nathI, evA ajJAnI ziSyane moha na thavo joiyeM, mATe kahe be. paDhamaM ti ( paDhamaM ke0 ) prathamaM eTale prathama ( nANaM ke0 ) jJAnaM eTale jIvAjIvA dikanuM jJAna saMpAdana kare, ( ta ke0 ) tataH eTale jIvAjIvAdijJAna thayA paDhI ( dayA ke0 ) dayA eTale saMyamarUpa dayA SaDjIva nikAyane viSe karAya. yA prakArathI jJAnapUrvaka dayA siddha thAya be. ( evaM ho) pUrvokta jJAnapUrvaka dayA pAlavAthI te sAdhu ( savasaMjae ke0 ) sarvasaMyataH eTale sarva prakAre saMyata thAya be. valI ethI viparIta je puruSa ( annANI ke0 ) ajJAnI eTale jIvAjIvAdijJAnarahita hoya be, te ( kiM kAhI ke0 ) kiM kariSyati eTale zuM karaze ? kemake, jJAna nahIM hovAthI te dhasamAna be, mATe te ajJAnI har karmane viSe pravRtta yatuM, tathA kevA karmathI nivartayuM, te kAMi jANeja nahIM. valI yadyapi te puruSa kAM karma karavA pravRtta thAya, topaNa te ( seyapAvagaM ke0 ) zreyaHpApakaM eTale puNyAne pApane (kiMvA nAhI ke0 ) kiMvA jJAsyati eTale zuM jAeze ? kAMija nahIM // 10 // ( dIpikA . ) ziSyaH prAha / ityanena kimAgataM sarvaprakAreNa dayAyAmeva yatitavyaM kiM prayojanaM jJAnAbhyAsena / gururAha mA evaM camaM kuru / yataH prathamamAdau jJAnaM jIvasvarUparakSaNasya upAyaphala viSayaM tatastathAvidhajJAnAtpazcAt dayA saMyamaH evamanena prakAreNa jJAnapUrvaka dayApratipattirUpeNa tiSThatyAste sarvasaMyataH sarvo'pi sAdhuvargaH / paraM yaH punarajJAnI jJAnarahitaH sa kiM kariSyati / sarvatrAndhatulyatvAt pravRttinimittasyAjAvAt / kiM vA kurvan jJAsyati bekaM nipuNaM hitaM kAlasya ucitaM pApakaM vA bekAdviparItam / tatkaraNaM jAvato'karaNameva samasta nimittAnAmajAvAt andhapradI tapalAyanaghuNAkSaravat / ata eva anyatrApyuktam // gITho a vihAro, bIrDa gImI siu~ naNi // itto tAvihAro, nApunnArDa jivarehiM // 1 // yato jJAnAjyAsaH kArya eva // 10 // ( TIkA. ) evaM sati sarvabhUtadayAvataH pApakarmabandho na javatIti sarvAtmanA dayAyAmeva yatitavyam / alaM jJAnAnyAsenApIti mA nUdavyutpanna vineyamati vicama iti tadapohAyAha / paDhamaM pANamityAdi / prathamamAdau jJAnaM jIvasvarUpa saMrakSaNopA 29 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaza rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. yaphala viSayaM tatastathAvidhAnasamanantaraM dayA saMyamastadekAntopAdeyatayA lAvatastatpravRtteH / evamanena prakAreNa jJAnapUrvakakriyApratipattirUpeNa tiSThatyAste / sarvasaMyataH sarvaprabajitaH / yaH punarajhAnI sAdhyopAyaphalaparijJAna vikalaH sa kiM kariSyati sarvatrAndhatulyatvAtpravRttinivRttinimittAnAvAt / kiM vA kurvan jhAsyati DekaM nipuNaM hitaM kAlocitaM pApakaM vA ato vipatarItamiti / tatazca tatkaraNaM jAvato'karaNameva samagranimittAnAvAt andhapradIptapalAyanaghuNAdarakaraNavat / ata evAnyatrApyuktam / gIyabodha vihAro,bI giiabmiisiunnnni||ityaadi| ato jnyaanaacyaasHkaaryH||10|| socA jANai kalkhANaM, socA jANa pAvagaM // . unayaM pi jANae socA, jaM seyaM taM smaayre||11|| (zravacUriH) zrutvA jAnAti / kaTyo mokSastamaNati nayatIti kalyANaM dayAkhyaM saMyamasvarUpaM pApakamasaMyamarUpamujayaM saMyamAsaMyamasvarUpaM zrAvakopayogi jAnAti / yatazcaivamata cha vijJAya yachekaM nipuNaM kAlocitaM tatsamAcaret // 11 // (artha.) mATe jJAnAnyAsa karavAyI je thAya te kahe . soccA ityAdipuruSa je je te (soccA ke0) zratvA eTale sikAMta sAMjalIne (kahANaM ke0) kakhyANaM eTale saMyama pratye (jANa ke0) jAnAti eTale jANe . temaja (soccAke0) zrutvA eTale siddhAMta zravaNa karIne (pAvagaM ke ) pApakaM eTale asaMyama pratye (jANa ke0) jAnAti eTale jANe . (soccA ke0) zrutvA eTale siddhAMta sAMjalIne (unnayaM pi ke0 ) unnayamapi eTale saMyama ane asaMyama pApa e be pratye paNa (jANa ke0)jAnAti eTale jANe be. evIrIteM sijhAMtazravaNathI puNya, pApa ane tamutnaya jANIne paThI (jaM ke0 ) yat eTale je ( seyaM ke0 ) zreyaH eTale hitakAri hoya, (taM ke0) tat eTale te (samAyare ke0) samAcaret eTale Acare. // 11 // ( dIpikA.) yata Aha / zrutvA jAnAti kalyANaM dayAkhyaM saMyamasvarUpaM, zrutvA ca jAnAti pApakaM hiMsAkhyamasaMyamasvarUpam / ujayamapi saMyamAsaMyamakharUpaM zrAvakopayogi zrAvakayogyaM jAnAti zrutvA nAzrutvA / yatazcaivamata itthaM vijJAya yakaM tat samAcaret tat kuryaadityrthH|| 11 // (TIkA.) tathA cAha soccA ityaadi| zrutvA AkarNya kAryasAdhanatvAtsasAdhanakharUpavipAkaM jAnAti budhyate / kalyANaM kalyo mokSastamaNati prApayatIti kalyANaM dayAkhyaM saMyamakharUpam / tathA zrutvA jAnAti pApakamasaMyamakharUpam / ujayamapi Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 227 saMyamAsaMyamakharUpaM zrAvakopayogi jAnAti zrutvA nAzrutvA / yatazcaivamata evaM vijJAya bekaM nipuNaM hitaM kAlocitaM tatsamAcaretkuryAdityarthaH // 11 // jo jIve vinayANei, ajIve vinayAi // jIvAjIve prayANaMto, kada so nAdI saMyamaM // 12 // ( avacUriH ) uktameva spaSTayannAha / yo jIvAn pRthivIkAyikA dineda jinnAnna jAnAti / zrajIvAnsaMyamopaghAtino hiraNyAdInna jAnAti / jIvAjIvAnajAnan kamasau jJAsyati saMyamam // 12 // ( artha. ) have, siddhAMtanA jJAna vagara saMyamanuM jJAna yatuM nathI, ema kahe be. jo jIve iti. ( jo ke0 ) yaH eTale je puruSa ( jIve vi ke0 ) jIvAnapi eTale pRthvI kAyAdi jIvane ( na yANei ke0 ) na jAnAti eTale jANato nathI. tathA ( ajIve va 0 ) jIvAnapi eTale hiraNya rUpya pramukha ajIvane paNa (na yAei ke0 ) na jAnAti eTale jANato nathI. ( so ke0 ) saH eTale te puruSa ( jIvAjIve ke0 ) jIvAjIvAn eTale jIvAjIva pratye ( zrayANaMto ke0 ) zrajAnan eTale na jANato thako ( saMyamaM ke0 ) prANAtipAta viramaNAdirUpa sattara prakAranA saMyamane ( kada ke0 50 ) kathaM eTale kevI rIte ( nAhIi ke0 ) jJAsyati eTale jANaze // 12 // ( dIpikA. ) uktameva spaSTI kurvannAha / yo jIvAnapi pRthivIkAyAdIn na jAnAti / jIvAnapi saMyamasya upaghAtino maNisvarNAdIn na jAnAti / evaM jIvAjIvAn zrajAnan kathamasau jJAsyati saMyamaM tatsaMbandhijJAnasya ajAvAt // 12 // ( TIkA. ) uktamevArthaM spaSTayannAha / jo jIve ityAdi / yo jIvAnapi pRthivI kA yi - kA dineda jinnAn na jAnAti / ajIvAnapi saMyamopaghAtino madya hiraNyAdInna jAnAti / jIvAjIvAnajAnankathamasau jJAsyati saMyamaM tadviSayaM tadviSayajJAnAditi jAvaH // 12 // jo jIve viviyA, jIve vi viyAi // jIvAjIve viyAto, so du nAhIi saMyamaM // 13 // ( avacUriH) yadA jIvAnajIvAnapi vijAnAti / tadA jIvAnajIvAMzca vijAnansa khalu saMyamaM jJAsyati // 13 // tadviSayajJAnAdIti " iti pAThAntaram / 1 46 For Private Personal Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaza rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (artha.) have, je puruSa saMyamane jANe tenuM lakSaNa kahe . jo iti ( jo ke0) yaH eTale je puruSa (jIve vike0 ) pRthvIkAyAdi jIva pratye paNa (viyANa ke0) vijAnAti eTale sArIrIte jANe, tathA (ajIve vi ke ) ajIvAnapi eTale dharmAstikAyAdika tathA saMyamanA upaghAtaka evA madya suvarNAdi ajIva padArtha pratye paNa ( viyANa ke0 ) vijAnAti eTale vizeSe karI jANe. ( so ke) saH eTale te puruSa ( jIvAjIve ke0) jIvAjIvAn eTale jIva tathA ajIva pratye ( viyANaMto ke) vijAnan eTale jANato thako (saMjamaM ke) saMyama eTale sattara prakAranA saMyama pratye (hu ke0) khalu eTale nizcaye karI ( nAhI ke0) jhAsyati eTale jANaze. // 13 // (dIpikA. ) tatazca yo jIvAnapi vijAnAti / ajIvAnapi vijAnAti / jIvAjI. vAnvijAnan sa eva jhAsyati saMyamamiti / upadezAdhikAraHsamAptaH // 13 // (TIkA. ) tatazca yo jIvAnapi jAnAtyajIvAnapi jAnAti / jIvAjIvAn vijAnan sa eva zAsyati saMyamamiti / pratipAditaH paJcama upadezArthAdhikAraH // 13 // jayA jIvamajIve a, do vi ee viyANa // tayA gaI badaviha, sabajIvANa jaann||14|| (avacUriH) sAMprataM dharmaphalamAha / yadA yasmin kAle jIvAnajIvAMzca dhAvapyeto vijAnAti vividhaM jAnAti / tasmin kAle gatiM narakagatyAdirUpAM bar3ha vidhAM jIvAjIvAnAM jAnAti yathA sthitajhAnamantareNa gatiparijhAnAjAvAt // 14 // (artha.) have pUrvokta jJAnanuM phala kahe je. jayA iti. ( jayA ke0 ) yadA eTale jyAre (jIvamajIve ake0) jIvAjIvau ca eTale jIva tathA ajIva ( ee do vi ke ) etau chAvapi eTale e behune paNa ( viyANa ke ) vijAnAti eTale jANe. ( tayA ke ) tadA eTale tyAre ( sabajIvANaM ke0) sarvajIvAnAM eTale sarve jIvonI (baha vihaM ke0) bahuvidhAM eTale devatiryanArakAdi anekaprakAranI (gaI ke) gatiM eTale gatine ( jANaz ke) jAnAti eTale jANe. // 14 // (dIpikA.) sAMpratadharmasya phalamAha / jayA ityaadi| yadA yasmin kAle jIvAnajIvAn chau api etau vijAnAti anekaprakAreNa jAnAti / tadA tasmin kAle gati Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zae dazavaikAlike caturthAdhyayanam / narakagatyAdirUpAM bahuvidhAmanekaprakArAM sarvajIvAnAM jAnAti / yathAvasthitajIvAjivAdiparijJAnaM vinA gatiparijJAnasya anAvAt // 14 // (TIkA.) sAMprataM SaSThe'dhikAre dharmaphalamAha / jayA ityAdi / yadA yasmin kAle jIvAnajIvAMzca chAvapyetau vijAnAti vividhaM jAnAti / tadA tasmin kAle gatiM narakagatyAdirUpAM. bahuvidhAM svaparagatanedenAnekaprakArAM sarvajIvAnAM jAnAti / yathAvasthitajIvAjIvaparijhAnamantareNa gatiparijJAnAjAvAt // 14 // jayA gaI baDhuvidaM, sabajIvANa jaann|| tayA puNaM ca pAvaM ca, baMdhaM mukaM ca jANa // 15 // (zravacUriH) uttarottaraphalachimAha / tadA puNyaM ca pApaM ca bahuvidhagatinibandhanaM bandhaM jIvakarmayogaHkhalakSaNaM modaM ca tahiyogasukhalakSaNam // 15 // (artha.) ( jayA ke0) yadA eTale jyAre ( savvajIvANa ke0 ) sarva jIvonI (baha vihaM ke0) bahuvidhAM eTale cAra prakAranI (garaM ke0) gatiM eTale gatine (jANa ke0 ) jAnAti eTale jANe. (tayA ke0) tadA eTale tyAre caturvidha gatinA kAraNa evA ( pugmaM ca pAvaM ca ke0) puNyaM ca pApaM ca eTale puNyane ane pApane tathA ( baMdhaM mukaM ca ke0) baMdhaM modaM ca eTale baMdhane ane modane ( jANa ke0) jAnAti eTale jANe, // 15 // (dIpikA.) atha uttarottaraphalachimAha / yadA gatiM bahuvidhAM sarvajIvAnAM jAnAti / tadA puNyaM ca pApaM ca bahuvidhagatinibandhanaM tathA bandhaM jIvakarmayogaHkhalakSaNaM modaM ca jIvakarma viyogasukhalakSaNaM jAnAti // 15 // ( TIkA.) uttarottarAM phalavRchimAha / jayA ityAdi / yadA yasminkAle gatiM bahuvidhAM sarvajIvAnAM jAnAti / tadA puNyaM ca pApaM ca bahuvidhagatinibandha naM tathA bandhaM jIvakarmayogaHkhalakSaNaM modaM ca tahiyogasukhalakSaNaM jAnAti // 15 // jayA pumaM ca pAvaM ca, baMdhaM mukhaM ca jANa // tayA niviMdae noe, je dive je a mANuse // 16 // (zravacUriH) tadA nirvinte mohAnAvAt samyag vicArayatyasArapuHkharUpatayA jogAn zabdAdIn // 16 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. ( . ) tathA jayA iti. ( jayA ke0 ) yadA eTale jyAre ( puSaM ca pAvaM ca ke0 ) puNyaM ca pApaM ca eTale puNya ane pApa pratye tathA ( baMdhaM mukaM ca ke0 ) baMdhaM mokSaM ca eTale baMdha chAne mokSa pratye ( jANai ke0 ) jAnAti eTale jANe. ( tayA ke0 ) tadA eTale tyAre, ( je ke0 ) ye eTale je ( dive ke0 ) divyA: eTale deva saMbaMdhI tathA (je mANuse ke0 ) ye ca mAnuSAH eTale manuSyanA je ( jo e ke0 ) jogA: eTale joga be, te jogane ( niviMdae ke0 ) nirvinte eTale - sAra karI jANe . // 16 // ( dIpikA . ) yadA puNyaM ca pApaM ca bandhaM ca mokSaM ca jAnAti / tadA nirvinte modAjAvAt samyagvicArayati zrasAraduHkharUpatayA / kAn jogAn zabdAdIn yAn divyAn tathA yAn mAnuSAn / tejyo vyatiriktAH zeSAH paramArthato jogA eva na javanti // 16 // ( TIkA. ) jayA ityAdi / yadA puNyaM ca pApaM ca bandhaM mokSaM ca jAnAti / tadA nirvinte mohAjAvAt samyagvicArayatyasAraDuH kharUpatayA jogAn zabdAdIn yAn divyAn yAMzca mAnuSAn / zeSAstu vastuto jogA eva na javanti // 16 // jayA nidie joge, je dive je mANuse // tayA cayai saMjogaM, saniMtara bAhiraM // 17 // ( vacUriH ) tadA tyajati saMyogaM jAvataH zrAbhyantaraM krodhAdi bAhyaM hiraNyAdi // 17 // (artha) tathA ( jayA ke0 ) yadA eTale jyAre ( je dive je cha mANuse ke0 ) ye divyA ye ca mAnuSAH eTale je devanA tathA mANasanA joga be, te ( joe ke0 ) jo gAn eTale jogane (niviMdae ke0 ) nirvite eTale asAra karI jANe. ( tayA ke0 ) tadA eTale tyAre (saniMtarabA hiraM ke0 ) sAcyaMtarabAhyaM eTale rAgadveSAdika abhyaMtara tathA putrakalatrAdika bAhya evA ( saMjogaM ke0 ) saMyogaM eTale saMyogane ( cayaza ke0 ) tyajati eTale boDI de be // 17 // ( dIpikA . ) yadA nirvinte jogAndivyAnmAnuSAn / tadA tyajati saMyogaM saMbandhaM sAnyantarabAhyam / krodhAdirUpamAnyantaraM svarNAdirUpaM bAhyaM saMbandhamityarthaH // 17 // ( TIkA. ) jayA ityAdi / yadA nirvinte jogAn yAn divyAn yAMzca mAnuSAn / tadA tyajati saMyogaM saMbandhaM dravyato jAvataH sAnyantarabAhyaM krodhAdi hiraNyAdisaMbandhamityarthaH // 17 // For Private Personal Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / jayA cayai saMjogaM, saniMtarabAdiraM // tayA muMge javittANaM, pavaie apagAricyaM // 18 // ( avacUriH ) tadA mueko dravyato jAvatazca bhUtvA pravrajati prakarSeNa vrajati mokSaM pratyanagAram // 18 // ( artha. ) ( jayA ke0 ) yadA eTale jyAre ( saniMtara bAhiraM ke0 ) sAcyaMtara - bAhyaM eTale bAhya ane abhyaMtara evA be prakAranA ( saMjogaM ke0 ) saMyogaM eTale saMbaMdhane (as ho) tyajati eTale tyAga kare be. (tayA ke0 ) tadA eTale tyAreM (muM 231 vittA ke0 ) muMmo bhUtvA eTale dravyajAvathI muMga thaine (gAriyaM ke0 ) anagAraM eTale zrAgArarahitaparNe arthAt gRhano tyAga karIne ( pavaie ke0 ) pratra - jati, prakarSekarI eTale dravyathI locAdike karI tathA jAvathI rAgadveSAdikanA tyAge karI vrajati eTale mokSa pratyeM jAya be // 18 // ( dIpikA . ) yadA tyajati saMyogaM sAnyantaraM bAhyaM tadA mueko bhUtvA dravyato jAvatazca pravrajati prakarSeNa vrajati mohamanagAraM dravyato jAvatazca vidyamAnAgAra mityarthaH // 18 // ( TIkA. ) jayA ityAdi / yadA tyajati saMyogaM sAjyantarabAhyam / tadA mueko bhUtvA dravyato jAvatazca pravrajati prakarSeNa vrajatyapavargaM pratyanagAraM dravyato jAvatazvAvidyamAnAgAra miti jAvaH // 18 // jayA muMge navittA, pavaIe apagAritryaM // tayA saMvaramukki, dhammaM phAse aNuttaraM // 19 // ( zravacUriH ) tadA saMvaramukkiDaM ti prAkRtazailyA utkRSTasaMvaraM prANAtipAtAdinivRtirUpaM cAritradharmaM spRzatyanuttaram // 17 // ( artha. ) jayA muMDo ityAdi. jyAreM muMDa thaine ityAdi ( tayA ke0 ) tadA etyA (aNuttaraM ke0 ) zreSTha evA ( saMvaramukkiM ke0 ) utkRSTasaMvararUpa ( dhammaM ho ) dharmaM eTale dharmapratye ( phAse ke0 ) spRzati eTale sparza kare. // 10 // ( dIpikA. ) yadA muMmo bhUtvA pravrajati anagAraM tadA utkRSTaM saMvaradharma sarvaprANAtipAtAdinivRttirUpaM cAritradharmaM spRzati anuttaraM samyagAsevata ityarthaH // 19 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ( TIkA. ) jayA ityaadi| yadA mugako jUtvA pravrajatyanagAram / tadA saMvaramukiuMti prAkRtazailyA utkRSTasaMvaraM dharma sarvaprANAtipAtAdivinivRttirUpaM cAritradharmamityarthaH / spRzatyanuttaraM samyagAsevata ityarthaH // 17 // jayA saMvaramukkieM, dhammaM phAse aNuttaraM / / tayA dhuNa kammarayaM, abodikalusaMka // 20 // (avacUriH) tadA dhunAti karmarajo'bodhikabuSakRtaM zrabodhikabuSeNa mithyAhaSTinopAttamityarthaH // 20 // (artha.) jayA saMvaraM ityAdi. jyAreM utkRSTa saMvararUpa zreSTha dharmane zrAdare be, ( tayA ke0) tadA eTale tyAreM (abohikalusaMka ke0 ) abodhikanuSakRtaM eTale mithyASTipaNAthI karelA evA (kammarayaM ke0) karmarajaH eTale karmarUpa raja pratye. karmane raja kehavAnuM kAraNa e De ke, karma je je te potAnA phalarUpa duHkhAdikathI AtmAne lepa kare , mATe karmane raja kahe . evA karmarajane te pUrvokta sAdhu (dhuNa ke0) dhunAti eTale kADhI nAkheM . // 20 // (dIpikA.) yadA saMvaramutkRSTaM dharma spRzati anuttaram / tadA dhunAti / dhAtUnAmanekArthatvAt / paatyti| kim / karmarajaH karmaiva AtmaraJjanAt raja va krmrjH| kiM nUtaM karmarajaH / abodhikaluSakRtaM abodhikaluSeNa mithyAdRSTinA upAttamityarthaH // 2 // (TIkA.) jayA ityAdi / yadotkRSTasaMvaraM dharma spRzatyanuttaraM tadA dhunAtyanekArthatvAtpAtayati karmarajaH kamaiva AtmaraJjanAuja zva rajaH / kiMviziSTa mityAha / abodhikaluSakRtam zrabodhikaluSeNa mithyAdRSTinopAttamityarthaH // 20 // jayA dhuNa kammarayaM, abodiklusNkmN|| tayA sabattagaM nANaM, daMsaNaM caanigddh||1|| (avacUmiH) tadA sarvagaM jJAnamazaSajheyaviSayaM darzanaM cAzeSadRzya viSayaM cAdhigalatyAvaraNAnAvAdAdhikyena praapnotiityrthH||21|| (artha. ) jayA dhuNaztyA di. jyAre mithyAdRSTipaNe karI karelA karmarajane puruSa TAle De. ( tayA ke) tadA eTale tyAre ( savattagaM ke ) sarvatragaM eTale sarvalokamAM vyApI rahe evA ( nANaM ke0) jhAnaM eTale kevalajJAna pratye tathA (dasaNaM ca ke0) darzanaM Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 dazavaikAlike cturthaadhyynm| ca eTale darzana pratye ( ajigara ke0 ) anigati eTale jhAnAvaraNIya karmanA tathA darzanAvaraNIya karmanA anAvathI sArI rIte pAme De. // 1 // ___(dIpikA.) yadA dhunAti karmarajaH abodhikaluSakRtam / tadA sarvatragaM jJAnamazeSajJeyaviSayamazeSaM darzanaM cAdhigati AvaraNasya anAvAt zrAdhikyena prApnoti // 21 // (TIkA.) jayA ityAdi / yadA dhunAti karmarajaH zrabodhikanuSakRtam / tadA sarvatragaM jhAnamazeSajJeya viSayaM darzanaM cAzeSadRzya viSayamadhigatyAvaraNAlAvAdAdhikyena prApnotItyarthaH // 21 // jayA sarvattagaM nANaM, daMsaNaM caanigddh|| tayA logamalogaM ca, jiNo jANa kevlii|||| (zravacUriH) tadA lokaM caturdazarajjvAtmakamalokaM cAnantaM jino jAnAti ke. valI / lokAloko ca sarvo nAnyataramityarthaH // 25 // (artha.) jayA savattagaM ityAdi. jyAre sarvalokavyApI evA jJAnane tathA darzanane jIva pAme De, ( tayA ke0) tadA eTale tyAre ( kevalI ke0 ) kevalajJAnI thaelo ( jiNo ke0 ) jenAM karmabaMdhana tUTI gayAM, evo te puruSa ( logamalogaM ca ke0) lokamalokaM ca eTale caturdazarajjvAtmaka loka pratye ane anaMtA aloka pratye (jANa ke0) jAnAti eTale jANe . caudaraa lokanA kharga, mRtyu ane pAtAla evA traNa neda . te caudaraa loka caudaraapramANa be. raGa eTale zuM ? to ke jo koI kautukI deva hajAra maNano lohamAno eka golo banAvIne tene saudharme devalokathI heThe pRthvIupara nAkhe, to tene nUmIe, paDatAM na mAsa, ba dina ane u muhUrta eTalo kAla lAge. e eka raju thara. e raDa traNa prakAre . eka UrdhvarajA, bIjI adhorajA, ane trIjI tiryagaraku. temAM eka Urdhvaraku manuSyalokathI mAmIne saudharmeza devaloka sudhI ne. bIjI Urdhvaraju mAheM devalokathI cothA devalokasudhI je. trIjI UrdhvarajA cothA devalokathI hAlAMtaka devaloka sudhI . cothI UrdhvaraGga lAMtaka devalokathI sahasrAra devaloka sudhI . pAMcamI urdhvaraDa sahasrAra devalokazrI acyuta devaloka sudhI . bahI Urdhvaraju navaveyaka sudhI . sAtamI Urdhvaraju navagraiveyakathI mAmIne sijhazilA sudhI . temaja pratyeka narakapRthvI eka eka rajApramANanI gaNatAM adhoraGa paNa sAta thaI. evaM be malIne cauda raGa thara. evIrIte tiryagaraju paNa jANavI. udAharaNa-jaratakSetrathI pUrvapazcimanA tathA dakSiNa uttaranA khayaMjU Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa-(43)-mA. ramaNasamucha sudhInA pradezanuM pramANa paNa sijhAMtathI jANavU. evA caturdazaraarUpa lokane kevalI hAthanI hAthelI upara rahelA AmalAnI pareM jANe . tathA anaMta alokane paNa jANe . // 22 // (dIpikA.) yadA sarvatragaM jJAnaM darzanaM ca adhigati / tadA lokaM caturdazaraDArUpamalokaM ca anantaM jino jAnAti kevalI // 22 // (TIkA.) jayA ityAdi / yadA sarvatragaM jJAnaM darzanaM cAdhigachati / tadA lokaM caturdazarajjvAtmakamalokaM cAnantaM jino jAnAti kevalI / lokAloko ca sarva nAnyataramevetyarthaH // 2 // jayA logamalogaM ca, jiNo jApa kevlii|| tayA joge nisaMnittA, selesiM pmivjj||23|| (avacUriH ) tadocitasamaye yogAniruSTya manoyogAdIn zailezI pratipadyate javopagrAhikA~zakSyAya // 23 // (artha.) jayA logaM ityAdi. jyAre puruSa kevalajJAnI thazne loka tathA aloka pratye jANe . (tayA ke0) tadA eTale tyAre (joge ke0 ) yogAn eTale mana vacana kAyAnA vyApAra pratye ( nilaMnittA ke) niruSTya eTale ruMdhIne navopagrAhI karmanA kSayanemATe ( selesiM ke) zailezI eTale parvatanI pareM nizcalapaNAne (pamivajA ke0) pratipadyate eTale prApta thAya . // 23 // (dIpikA.) yadA lokamalokaM ca jino jAnAti kevalI / tadA ucitasamayena yogAn nirudhya manoyogAdIn zailezI pratipadyate navopagrAhikAzadayArtham // 23 // (TIkA.) jayA ityAdi / yadA lokamalokaM ca jino jAnAti / tadocitasamayena yogAniruSTya manoyogAdIn zailezI pratipadyate navopamA hikarmAMzadayAya // 23 // jayA joge nimittA, selesiM pavija // tayA kammaM khavittA NaM, siIi gbniir||24|| (zravacUriH) tadA navopagrAhyapi karma kapayitvA siDiM gati lokAntadetrarUpAM mIrajAH sakalakarmarajovipramuktaH // 24 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike cturthaadhyynm| 235 (artha. ) jayA jogaM ityAdi. jyAre mana vacana kAyAnA vyApAra ruMdhIne zailezI karaNane pAme De, ( tayA ke0 ) tyAre ( nIraje ke0) nIrajAH eTale karmarUpa raje karI rahita thako ( kammaM ke) karma eTale navopagrAhi karmane (khavittA NaM ke0) kSapayitvA eTale khapAvIne ( sikiM ke) lokAntakSetrarUpa sikine (gabai ke ) gaThati eTale jAya . // 24 // (dIpikA.) yadA yogAnirudhya zailezI pratipadyate / tadA karma dapayitvA siDiM lokAntakSetrarUpAM gabati / kiNjuutH| nIrajAH karmarajomuktaH // 24 // (TIkA.) jayA ityAdi / yadA yogAnnirujya zailezI pratipadyate / tadA karma kSapayitvA nAvopagrAhyapi sikiM gati lokAntakSetrarUpAm / nIrajAH sakalakarmarajovinirmuktaH // 24 // jayA kammaM khavittA NaM, siddhiM gaba niir|| tayA logamavyabo, siho davai sAsa // 25 // (avacariH) tadA lokamastakasthaH trilokyuparivartI navati / zAzvataH karmabIjAnAvAt anutpattidharmA // 25 // (artha.) jyAre karmarajekarI rahita thako navopagrAhi karma khapAvIne siki pratye pAme . ( tayA ke0 ) tadA eTale tyAre ( logamabayaTho ke0) lokamastakasthaH eTase caturdazaralokanA mastaka upara eTale simakSetre rahelo puruSa ( sAsa ke0) zAzvataH eTale karmarUpa bIjanA annAvathI utpattyAdirahita mATe nitya evo (siko ke0) sijha ( havaza ke0 ) navati eTale thAya . // 25 // (dIpikA.) yadA karma payitvA siddhiM gachati niirjaaH| tadA lokamastakasthastrailokyasya uparivartI siko navati zAzvataH / karmabIjAnAve na punarutpadyate // 25 // (TIkA.) jayA ityAdi / yadA karma dapayitvA sihiM gati nIrajAH / tadA lokamastakasthaH trailokyoparivartI siko navati / zAzvataH karmabIjAjAvAdanutpattidhameMti jAvaH / ukto dharmaphalAkhyaH SaSTho'dhikAraH // 25 // suhasAyagassa samaNassa, sAyAulagassa nigAmasAzssa // ubolaNApadoassa, ulladA sugara tArisagassa // 26 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 rAya dhanapatasiMghabadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. ... (zravacUriH) ukto dharmaphalAkhyaH SaSTho'dhikAraH / sAMprataM yasya dharmaphalaM utanaM tamAha / sukhAkhAdakasya prAptasukhopatnoginaHzramaNasya avyapravrajitasya zAtAkulasya jAvisukhArthaM vyAkSiptacittasya nikAmazAyinaH sUtrArthavelAmulakSya ubolanayA udakAyatanayA hastapAdAdidhAvinaH ubolanApradhAvinaH purkhanA sugatistAdRzasya jagavadAjhAlopakAriNaH // 26 // . (artha.) ahIM sudhI yatidharmanuM phala kameM karI kahyu. have e ukta phala kone durlana De te kahe . suha iti ( suhasAyagassa ke0) sukhAkhAdakasya eTale zabda, sparza, rUpa, rasa, gaMdha e pAMca viSayathI utpanna thatA sukhano hamezAM upatnoga khenAra evA, tathA (sAyAulagassa ke0) zAtAkulasya eTale naviSya kAle sukha prAptine arthe cittamA Akula vyAkula thanAro evA tathA ( nigAmasAzssa ke0 ) nikAmazAyinaH eTale sUtrokta kAlarnu ulaMghana karIne suI rahe evA, tathA (udolanApahoassa ke0) utsolanApradhAvinaH eTale ghaNuM udaka vAparIne hAtha paga pramukhanI zuddhi rAkhanAra evA, ( tArisagassa ke0) tAdRzasya eTale pUrvokta prakAre jagavadAjhAno lopa karanAra evA, (samaNassa ke0) zramaNasya eTale avya sAdhune (suga ke0) sugatiH eTale lokAnta kSetrarUpa gati (uvahA ke0) purkhanA eTale urlana je. // 26 // (dIpikA. ) ukto dharmaphalanAmA sssstto'dhikaarH| atha dharmaphalasya urljtvmaah| sukhAkhAdakasya prApteSu zabdarasAdinogeSu sukhopanogakartuH evaMvidhasya zramaNasya avyataH prabajitasya / punaH kiMjUtasya zramaNasya / zAtAkulasya nAvisukhArtha vyAkSiptacittasya / punaH kiMnUtasya zramaNasya / nikAmazAyinaH / nikAmamatyarthaM sUtrArthavelAmatikramya zayAnasya / punaH kiMnUtasya zramaNasya / utsolanayA udakasya zrayatanayA prakarSeNa dhAvati pAdAdizukiM karoti yaH sa tathA tsy| kiM syAdityAha / urlanA puSprApA sugatiH sikiH| tAdRzasya nagavata AjhAlopakAriNaH // 26 // (TIkA.) sAMpratamidaM dharmaphalaM yasya urlanaM tamanidhitsurAha / suheti / sukhAkhAdakasya aniSvaGgeNa prAptasukhajoktuH zramaNasya avyapravrajitasya zAtAkulasya nAvisukhArtha vyAdiptasya nikAmazAyinaH sUtrArthavelAmapyuladhya zayAnasya utsolanApradhAvina utsolanayA udakAyatanayA prakarSeNa dhAvati pAdAdizukiM karoti yaH sa tathA tasya / kimityAha / urkhanA kuSprApA sugatiH siddhiparyavasAnA tAdRzasya jagavadAjhAlopakAriNa iti gAthArthaH // 26 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 dazavaikAlike caturthAdhyayanam / tavoguNapadANassa, ujjuma khaMtisaMjamarayassa // parIsare jivaMtassa, suladA sugara tArisagassa // 27 // (avacUriH) dharmaphalaM yasya sukhanaM tamAha / SaSThASTamAditapoguNapradhAnasya mArgapravRttabujheH dAntipradhAnasaMyamaratasya parISahAn jayato'nijavataH sulajA sugatistA. dRzasya nagavadAjJAkAriNaH // 27 // (artha.) have, pUrvokta sugati jene sulana thAya te kahe . ( tavoguNapahANassa ke ) tapoguNapradhAnasya eTale baha, ahama ityAdi tapoguNekarI pradhAna, tathA ( uGgumaz ke0) jumateH eTale jenI mati modamArgane viSe evA tathA( khaMtisaMjamarayassa ke0) dAMtisaMyamaratasya eTale jemAM kSamA pradhAna be, evA sattara prakA. ranA saMyamane dhAraNa karanAra, tathA ( parIsahe jiNaMtassa ke0) parISahAn jayataH eTale dudhAtRSAdika parISahane jItanAra evA (tArisagassa ke0) tAdRzasya eTale evIrIte jagavaMtanI AjJA pAlana karanAra evA puruSane (sugara ke0) sugatiH eTale mokSarUpa sugati ( sulahA ke0) sulanA eTale sukhathI male evI be. // 27 // (dIpikA.) atha dharmaphalasya sulanatAmAda / tAdRzasya nagavata AjJAkAriNaH sugatiH sikiH sulanA suprApA navati / kiM vidhasya tAdRzasya / tapoguNapradhAnasya SaSThASTamAditapoguNavataH / punaH kiMnUtasya tAdRzasya / jumateH mokSamArgapravRttabukeH / punaH kiMnUtasya / dAntisaMyamaratasya / dAntipradhAnasya saMyamasya sevina ityarthaH / punaH kiMnUtasya / pariSahAn hutpipAsAdIn jayataH parAnavataH // 27 // (TIkA.) zdAnI midaM dharmaphalaM yasya sulanaM tamAha / tavoguNetyAdi / tapoguNapradhAnasya SaSTASTamAditapodhanavata jhajumatermArgapravRttabujheH kAntisaMyamaratasya dAntipradhAnasaMyamopase vina ityarthaH / parISahAn hutpipAsAdIn jayato'nivataH sulanA sugatiruktalakSaNA tAdRzasya jagavadAjJAkAriNa iti gAthArthaH // 27 // palA vi te payAyA, khippaM gati amrnvnnaaii|| jesi pina tavo saM- jamo a khaMtI a baMnaceraM ca // 2 // icceaMbajjIvaNiaM, sammadihI sayA je|| ullaI ladittu sAmannaM, kammuNA na virAdijjAsi tibemi||2|| canabaM bajIvaNiA NAmatayaNaM sammattaM // 4 // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)mA. ( zravacUriH ) vRddhatve khaeimatacAritrA api punastatsaMdhAnato ye sanmArga prapannAste prakarSeNa yAtAH prAptA amarajavanAni / ityeSA gAthA bahakRttau noktA // 2 // (zravacUriH ) upasaMharannAha ityetAM SaDjIvanikAM na virAdhayet iti yogH| samyagradRSTiH sadA yato yatnaparaH san kurlanaM labdhvA zrAmaNyaM karmaNA manovAkAyakriyayA pramAdena na virAdhayet na khaejhayet iti bravImi // // zati SaDjIva nikAdhyayanAvacUriH // 4 // (artha.) have, thoDo kAla dharma seve, te paNa devalokane viSe jAya tekahe . pachAvi iti, (jesiM ke0) yeSAM eTale je puruSane (tavo ke0) tapaH eTale chAdaza vidha tapa, tathA (saMjamo ake0) saMyamazca eTale sattara prakArano saMyama, tathA valI (khaMtI a ke0) dAMtizca eTale damA, valI (baMjaceraM ca ke0) brahmacaryaM ca eTale maithunaviramaNarUpa brahmacarya(piTha ke0)priyaH eTale priya be. (te ke0) te puruSa (pachAvi ke0) pazcAdapi eTale pADale vaye paNa dIdA lazne (payAyA ke0) prayAtAH eTale saMyamanI virA dhanA na karatA sanmArge cAlatA thakA (khippaM ke0) kSipraM eTale zIghra (amaranavaNAI ke0) amaranavanAni eTale devatAnA AvAsa pratye (gaDaMti ke0) jAya // 27 // (artha.) have sUtrakAra e cothA SaDjIvanikA nAmaka adhyayanano upasaMhAra karatA utA kahe . zvezya miti. ( sayA ke0) sadA eTale niraMtara (jae ke) yataH eTale jayaNA rAkhanAra evo ( samma dihI ke0) samyagdRSTiH eTale samyagdRSTi jIva (musahaM ke0 ) urlanaM eTale je navenave pAmatuM phurkhana evA ( sAmannaM ke0 ) zrAmaNyaM eTale cAritrane (lanittu ke0 ) labdhvA eTase pAmIne (zcceyaM ke0) ityetAM eTale e cothA adhyayanane viSe kahelI (jIvaNizaM ke0) SaDjIvanikAM eTale SaDjIvanikAyanI je jayaNA tene ( kammuNA ke0 ) karmaNA eTale mana vacana kAyAnI kriyAe karI pramAdathI ( na virAhilAsi ke ) na virAdhayet eTale virAdhe nahIM, khaMke nahIM. // 27 // ttibemi eno artha pUrvavat jANavo. // 25 // iti SaDjIvanikAdhyayanano bAlAvabodha saMpUrNa. // 4 // (dIpikA ) mahArthA SaDjIvanikAyikA iti vidhinA upasaMhAramAha / pazcAdapi vRkAvasthAyAmapi te prayAtAH prakarSeNa yAtA avirAdhitasaMyamA api sanmArga prapannAH 1:- atra "virAdhita saMyamA api" iti pAThaH sAdhIyAnitibhAti / paraM sa vidyamAnapustakeSu nopalabdhaH / Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike caturthAdhyayanam / 23e zIghraM gabanti amaranavanAni deva vimAnAni / te ke ityAha / yeSAM priyaM tapaH saMyamaH zAntiH brahmacaryaM ca // // (dIpikA.) iti pUrvaprakAreNa etAM SaDjIvanikAyikAmadhikRtAdhyayanapratipAditArtharUpAM na virAdhayet iti yogH| ka ityAha / samyagdRSTirjIvaH sUtrazraddhAvAn / kiMnUtaH / sadA yataH sarvakAlaM ytnaaprH| kimityAha / urlanaM labdhvA zrAmaNyaM sAdhutvaM SaDjIvanikAyasaMrakSaNekarUpaM karmaNA manovAkAya kriyayA pramAdena na virAdhayet / apramattasya tu yadyapi kathaMcit avya virAdhanA syAt tathApi asau na viraadhkH| etena " // jale jIvAH sthale jIvA, zrAkAze jIvamAlini // jIvamAlAkule loke, kathaM nikurahiMsakaH // " ityetat pratyuktam / tathA sUkSmajIvAnAM virAdhanAyA annAvAcca / bravImIti pUrvavat // she|| iti zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitAyAM dazavaikAlikavRttau ssddjiivnikaadhyynm||4|| (TIkA.) mahArthA SaDjIvanikAyiketi vidhinopasaMharannAha / shceymityaadi|tyetaaN SaDjIvanikAyikAmadhikRtAdhyayanapratipAditArtharUpAM na viraadhyeditiyogH|smygdRsstti vastattvazrajhAvAn sadA yataH sarvakAlaM prayatnaparaH san / kimityAha / purkhannaM labdhvAzrAmaNyaM muSprApaM prApya zramaNajAvaM SaDjIvanikAyasaMrakSaNaikarUpaM karmaNA manovAkAyakriyayA pramAdena na virAdhayenna khaemayet / apramattasya tu avya virAdhanA yadyapi kathaMcid nvti| tathApyasAva virAdhanaivetyarthaH / etena // jalejIvAH sthale jIvA, zrAkAze jIvamAlini ||jiivmaalaakule loke, kathaM nijhurahiMsakaH // 1 // ' ityetatpratyuktam / tathAsUkSmANAM virAdhanAjAvAcca / bravImIti pUrvavat / adhikRtAdhyayanaparyAyazabdapratipAdanAyAha niyuktikaarH||jiivaajiivaanigmo, AyAro ceva dhmmpnnttii||ttto carittadhammo, caraNe dhamme aegtthaae||vyaakhyaa ||jiivaajiivaanigmH samyagjIvAjIvAnigamahetutvAt / evamAcArazcaivAcAropadezatvAt / dhrmpraaptirythaavsthitdhrmprjnyaapnaat| tatazcAritradharmastannimittatvAt / caraNaM caraNaviSayatvAt / dharmazca zrutadharmastatsAranUtatvAt / ekArthakA ete zabdA iti gAthArthaH / anye vidaM gAthAsUtramanantaroditasUtrasyAdho vyaakhyaanynti| tatrApyavirukameva / ukto'nugmH| sAMprataM nayAste ca pUrvavadeva / vyAkhyAtaM SaDjIvanikAdhyayanam // 27 // iti zrIharijaprasUrikRtau dazavaikAlikaTIkAyAM caturthAdhyayanam // 4 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgama saMgraha nAga tetAlIsa (43)-mA. // atha paJcamAdhyayanam // saMpatte nikakAlaMmi, anaMta amuvi // imeNa kamajogeNa, nattapANaM gavesa // 1 // I ( yavacUriH ) atha pieSaNAkhyapaJcamAdhyayanAvacUriH / pUrvAdhyayane sAdhorAcAraH SaDjIva nikAyagocaraH prAya ityetayuktam / sa dharmaH kAye sati / sa nAhAraM vinA / sa ca sAvadyetaraneda ityanavadyo grAhyo'tastamevAha / saMpatte iti / saMprApte zojanena prakAreNa svAstrator dinA prApte nikSAkAle / anenAsaMprApte jaktapAnaiSaNA niSedhaH / alAjAjJAkhamanAjyAM dRSTAdRSTavirodhAt / atrAnto'nAkulaH / zramUrcchitaH pike zabdAdau vA / anena vakSyamANena kramayogena paripATIvyApAreNa naktapAnaM yatiyogyamodanAra - nAlAdi gaveSayedanveSayet // 1 // // atha piMSaNAdhyayana nAmA pAMcamA adhyayanano bAlAvabodha prAraMbha. // ( artha. ) pUrvokta cothA adhyayanamAM ema kayuM ke, sAdhuno AcAra je be te ghakarIne bakkAya jIva zrAzrayI be. have te AcAra sAdhunuM zarIra svastha, rogAdyupadravarahita hoya to pAlI zakAya, tathA sAdhunuM zarIra svastha rogarahita rahe e ghaNuM kharaM sAdhunA AhAra upara AdhAra rAkhe be. te AhAranA sAvadya ne niravadya evA be neda be. temAM sAvadya AhAra je be te sAdhune atyaMta varjanIya be, ane niravadya AhAra yathoktarIte yathokta kAle levo kalpe be. te varjanIya ane grAhya evA behAranaM paNa sAdhune jJAna hotuM joiye, mATe e pAMcamA piMneSaNA nAmaka adhyayanamAM teja vAta sUtrakAra kahe be. piMka eTale guDAdika dravye karI taiyAra karelA - nano golo tenI eSaNA te zuddhi jemAM kahI be, te adhyayanane piMDeSaNA nAmaka adhyayana kahe be. evA saMbaMdhathI prApta yaelA e pAMcamA piMSaNA nAmaka adhyaya nanA prathama sUtrano artha kahiyeM. saMpatte iti pUrvokta sAdhu dharmakAyanA rakSaNa mATe (rikakAmi ke0 ) nikSAkAle eTale kevalajASita je nidAno samaya te ( saMpatte ke0 ) saMprApte eTale svAdhyAyakaraNAdikathI rUmI rIte prApta yaye bate. ahIM evIrI siddhAMtamAM kayuM be. je, sAdhu pahele paDhore sajhAya kare, bIje pahore dhyAna dhare, zrIje pahore jAMgopakaraNa pakilehIne nagara nirdhUma dhae bate pANI lAvanArI strI pAThI gae gate, annanA dANA pramukha khAvAne arthe kAkAdika nIbAre Ave bate, Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 242 evAM lakSaNa hoya to nikSAkAla prApta thayo jANIne ( asaMto ke0 ) asaMtrAMtaH eTale nakula arthAt sAro upayoga daine zrAkulavyAkulapaeM mUkIne ( amuado ) mUti: eTale AhAranI vAMThA athavA zabdAdi viSaya upara Asakti na karato (imeNa kamajogeNa ke0 ) anena kramayogena eTale yAgala kahevAze anukrame karI ( jattapANaM ke0 ) jaktapAnaM eTale yatine yogya evA udanAdika annI ne ranAlAdika pAnanI ( gavesae ke0) gaveSayet eTale gaveSaNA kare. // 1 // I ( dIpikA. ) iha pUrvAdhyayane sAdhorAcAraH kathitaH / sa ca zrAcAraH kAyasya sati svAsthye javati / svasthyaM ca zrAhAraM vinA na javati / sa ca AhAraH zuddha grAhyaH / tato'nena saMbandhena AyAta midamadhyayanamAhArazuddhipratipAdakam / vyAkhyAtaM taccedam / evaMvidhaH sAdhuktapAnaM gaveSayet / yatInAM yogyamodanAranAlamanveSayet ityu ktiH / kva sati / niAkAle nikAsamaye saMprApte zojanena prakAreNa svAdhyAyakaraNAdinA prApte sati / kiMbhUtaH sAdhuH / atrAntaH anAkulaH / yathAvidhi upayogAdi kAryaM kRtvA / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / amUrtito na zabdAdiviSayeSu pieke vA mUrti - taH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / gRddho na piekAdau zrasaktaH / anena vakSyamANalakSaNena kramayogena paripATI vyApAreNa // 1 // ( TIkA ) adhunA piekaiSaNAkhyamArabhyate / zrasyAyama nisaMbandhaH / ihAnantarAdhyayane sAdhorAcAraH SamjIva nikAyagocaraH prAya ityetaduktam / iha tu "dharmakAye satyasau svasthe samyakpAvyate / sa cAhAramantareNa prAyaH svastho na javati / sa ca sAvaghetaraneda ityanavadyo grAhya" ityetaDucyate / uktaM ca // se saMjae samarakAe, niravadyAhAri je viU || dhammakA yahie sammaM, suhajogAe sAhae // ityanenAnisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam / jaGgayantareNaitadevAha jASyakAraH // mUlaguNA varakAyA, uttaraguNAvasareNa yayAyaM // piMprayaNa miyANiM, nirakeve nAmanippanne // mUlaguNAH prANAtipAtanivRttyAdayaH / vyAkhyAtAH samyak pratipAditA anantarAdhyayane / tatazcottaraguNaprastAvenAyAta midamadhyayanam idAnIM yatprastutam / iha cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAma niSpanno nikSepaH / tathAcAha nidepe nAma niSpanne / kimityAha // piMmo esAya, DupayaM nAmaM tu tassa nAyavaM // caTa caTa niskevehiM, parUvaNA tassa kA - vA // 20 // vyAkhyA // piemazcaiSaNA ca / dvipadaM nAma tu dvipadameva vizeSAnidhAnam / tasyoktasaMbandhasyAdhyayanasya jJAtavyam / catuzcaturnidepAjyAM nAmAdilakSaNAcyAM prarUpaNA tasya padadvayasya kartavyeti gAthArthaH / adhikRtaprarUpaNAmAda 31 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zva rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. // nAma uvaNA piMmo, dave jAve zra hoi nAyavo // gulaDhayaNAi dave, nAve kohAzyA cauro // 30 // vyAkhyA // nAmasthApanApieko avye nAve ca javati jJAtavyaH / piekshbdHprtyekmnisNbdhyte| nAmasthApane kule| javyapiekaM tvAha / gumaudanAdivyapiemaH / nAve krodhAdayazcatvAraH piekA iti gaathaarthH| atraivaanvrthmaah||piddi saMghAe jamhA, te uzyA saMghayA ya saMsAre // saMghAyayaMti jIvaM,kammeNa bappagAreNa // 30 // vyAkhyA // piDi saMghAte dhAturiti zabda vitsamayaH / yasmAtte krodhAdaya uditAH santo vipAkapradezodayAcyAM saMhatA eva saMsAriNaM saMghAtayanti / jIvaM yojayantItyarthaH / kenetyAha / karmaNASTaprakAreNa jJAnAvaraNIyAdinA / ataH krodhAdayaH pieka iti gAthArthaH / prarUpitaH piekaH / saaNprtmessnnaavsrH| tatra kumatvAnnAmasthApane anAdRtya avyaiSaNAmAha // davesaNA u tivihA, sacittAcittamIsadavANaM // phupayacauppayaapayA, naragayakarisAvaNakumANaM // 30 // vyAkhyA // avyaiSaNA tu trividhA javati / sacittAcitta mizra'vyANAmeSaNA avyaiSaNA / sacittAnAM chipadacatuSpadApadAnAM yathAsaMkhyaM naragajaghumANAmiti / kArSApaNagrahaNAdacittavyaiSaNAlaMkRtachipadAdigocaramizravyaiSaNA caaSTavyeti gaathaarthH| nAvaiSaNAmAha // nAvesaNA u suvihA, pasaba apasabagA ya nAyavA // nANAINa pasabA, apasabA kohamAINaM // 303 // vyAkhyA // nAvaiSaNA tu punahiMvidhA / prazastA aprazastA ca jJAtavyA / etadevAha / jhAnAdInAmiti / jJAnAdInAmeSaNA prazastA / krodhAdInAmaprazastaiSaNeti gaathaarthH| prakRtayojanAmAha // nAvassuvagArittA, evaM davesaNA ahigAro // tI puNa ajuttI, vattavA pimanijhuttI // 304 // vyAkhyA // nAvasya jJAnAderupakAritvAdatra prakrame avyaiSaNayAdhikAraH / tasyAH punavyaiSaNAyA arthayuktiyetararUpArthayojanA vaktavyA piemaniyuktiriti gaathaarthH| sA ca pRthaksthApanato mayA vyAkhyAteti neha vyAkhyAyate / adhunA prakRtAdhyayanAvatAraprapaJcamAha // pisaNA a sabA, saMkheveNoyara navasu komIsu // na haNana payazna kiNa, kAravaNaaNumahi nava // 305 // vyAkhyA // piMmaiSaNA ca sarvA unmAdinedaninnA saMdepeNAvatarati navasu koTiSu / taashcemaaH| na hanti, na pacati, na krINAti khym| tathA na ghAtayati na pAcayati na kApayatyanyena / tathA ghnantaM vA pacantaM vA krINaMtaM vA na samanujAnAtyanyamiti nava / etadevAha / kAraNAnumatibhyAM naveti gAthArthaH // sA navahA uha kIra, jaggamakomI visohikokI a|| usu paDhamA uyaraza, kIyatiyammIvisohI u // 306 // vyAkhyA // sA navadhA sthitA piemaiSaNA dvividhA kriyte| ujmakoTI vizodhikoTI ca / tatra SaTsu hananaghAtanAnumodanapacanapAcanAnumodaneSu prathamojamakoTI avizodhikovyAma Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 243 vatarati / krItatritaye krayaNakAyaNAnumatirUpe vizodhistu vizodhikoTI dvitIye ti gAthArthaH / etadeva vyAcikhyAsurAha jASyakAraH // komIkaraNaM DuvihaM, jaggamako mI...... visohikomI thA // uggamakomITakke, visohikomI aNegavihA // 305 // vyAkhyA // koTI karaNamiti / koTyeva koTIkaraNam / dvividhamumakoTI vizodhikoTI ca / ukoTIpaTU hananAdiniSpannamAdhAkarmAdi / vizodhikoTI krItatritaya niSpannA / zranekadhA ghaudezikA dinedeneti gAthArthaH / SaTkoTyAha // kammudde siAca rimatigaM, pUzyaM mIsaca rimapAhu mizrA // zrajhoyarA visohI, visohikomI nave sesA // 308 // vyAkhyA // karma saMpUrNameva / zraddezikacarama tritayaM / karmoMde zikasya / pAkhaekazramaNa nirgrantha viSayaM / pUti japAnapUtyeva / mizragrahaNAtpAkhaNDazramaNa nirgrantha mizrajam / caramaprAnRtikA bAdaretyarthaH / adhyavapUraka itya vizodhirityetatSTuM / vizodhikoTI javati zeSA zroghaudezikA dineda jinnAneka vidheti gAthArthaH / idaiva rAgAdiyojanayA koTI saMkhyAmAha // nava cevadvArasagA, sattAvIsA tadeva caupannA // nauI do ceva sayA, sattarA huMti komINaM // 305 // rAgAI miThAI, rAgAI samaNadhammanAlAI // nava nava sattAvIsA, navanaI eya guNagArA // 310 // vyAkhyA // nava caiva koTyastathASTAdazakaM koTInAM tathA saptaviMzatiH koTIMnAM tathaiva catuHpaJcAzatkoTInAM tathA navatiH koTInAM dve eva ca zate saptatyadhike koTI nAmiti gAthAdarArthaH / jAvArthastu vRddhasaMpradAyAdavaseyaH / sacAyam / Nava komI dohiM rAgaddosehiM guNiyA ahArasa havaMti / tA caiva navatihiM micattANAcca viratI hiM guNitA sattAvIsaM havaMti / sattAvIsA rAgadosehiM guNiyA cauppannA havaMti / tA ceva eva dasavideNa samaNadhammeNa guNiAI visuddhA rAutI javaMti / sA utI tihiM nApadaMsaNacaritehiM guNiyA do sayA sattarA javaMtIti gAthArthaH / ukto nAma niSpanno nidepaH / sAMprataM sUtrAlApaka niSpannasyAvasaraH / ityAdi carcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam / taccedam // saMpatte silogo / asya vyAkhyA / saMprApte zojanena prakAreNa svAdhyAkaraNAdinA prApte nikSAkAle nikAsamaye / anenAsaMprApte jaktapAnaiSaNApratiSedhamAha / alAnAjJAkha ekanAjyAM dRSTAdRSTavirodhAditi / zrasaMAnto'nAkulo yathAvaDapayogAdi kRtvA nAnyathetyarthaH / amUrbitaH pieke zabdAdiSu vA gRddho vihitAnuSThAnamiti kRtvA na tu piekAdAvevAsakta iti / anena vakSyamANalakSaNena kramayogena paripATI vyApAreNa / jaktapAnaM yatiyogyamodanAranAlAdi gaveSayedanveSayediti sUtrArthaH // 1 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zva4 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. se gAme vA nagare vA, goaraggaga munnii|| care maMdamaNuzviggo, abaskitteNa ceasA // 2 // (avacUriH) yatra yathA gaveSayettadAha / sa ityasaMtrAnto'mUrchito grAme vA nagare vA / upalakSaNatvAtkarbaTAdau vA / gocarAgragato muniH| gauriva caraNaM gocara uttamAdhamamadhyamakuleSvaraktadviSTasyATanam / agraH pradhAnaH anyAhRtAdhAkarmAdityAgena tAtastahI gachet mandaM / alAnAniSTalAlAdAvanuhignaH prazAntaH parISadAdinyo'bi. jyt| avyAkSiptena cetasA // 2 // (artha.) have AhAranI gaveSaNA kevIrIte ane kyA karavI te kahe . se gAme iti. (muNI ke0) muniH eTale pUrvokta nAvasAdhu (gAme vA ke0 ) grAme vA eTale nhAnA gAmamAM athavA ( nagare vA ke0 ) moTA nagaramAM upalakSaNathI kheTa, karvaTa, proNamukhAdikane viye ( goyaraggagarDa ke0) gocarAgragataH, gauriva caraNaM gocaraH eTale gAyanI peThe uttama, madhyama, adhamakulano vicAra na karatA tathA sarasa AhAra japara prIti ane nIrasa AhAra upara aprIti na karatAM je AhArArtha gamana karavU tene gocara kahiye. te valI gAyanI caryAthI sAdhunI caryAmAM zrAdhAkarmAdikanA tyAgano vicAra vadhAre , mATe e gocara je je te agra eTale pradhAna be. arthAt zreSTha gocarIe gata eTale gaelo evo (muNI ke ) muniH eTale pUrvokta nAvasAdhu (a. Nu viggo ke0 ) anuhignaH eTale prazAMta to (avarikatteNa ke) avyAkSiptena eTale zabdAdi viSaya upara nahIM gaelA evA ( ceasA ke0) cetasA eTale mane karI yukta to ( maMdaM ke0 ) halave halave upayoga dazne (care ke) caret eTale gamana kare. // 2 // (dIpikA.) yatra yathA gaveSayettathAha / saH asaMtrAnto'mUrbito muniH caret gachet / paraM mandaM zanaiH na cutam / kutra caret / grAme vA nagare vA / upalakaNatvAt kabeTAdau vA / kiMtUto muniH| gocraagrgtH| gauriva caraNaM gocara uttamamadhyamAdhamakuleSu rAgoSau tyaktvA nidATanam / agraH pradhAna aadhaakrmaadidossrhitstjtsthii| kiMnUto muniH| anuchinnaH na uchinnaH prazAntaH parISahAdinyo na nayaM kurvannityarthaH / kena / cetasA cittena / kiMjUtena cetasA / avyAkSiptenAhArasyaiSaNAyAmupayuktenopayogavatetyarthaH // 2 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 245 (TIkA.) yatra yathA gaveSayettadAha / se ityAdi sUtram / vyaakhyaa|se shtysNtraanto'muubitH| grAme vA nagare vA / upaladANatvAdasya karvaTAdau vA / gocarAgragata iti / gauriva caraNaM gocara uttamAdhamamadhyamakuleSvaraktadviSTasya nidaattnm|agrHprdhaano'nyaahRtaadhaakrmaadiprityaagen tatastadvartI muni vasAdhuzcarejachet / mandaM zanaiH zanairna putmityrthH|anuhinHprshaantH parISahA dinyo'binyat / avyAdiptena cetasA / vatsavaNigjAyAdRSTAntAt zabdAdiSvagatena cetasAntaHkaraNena / eSaNopayukteneti suutraarthH||2|| purana jugamAyAe, pedamANo madiM cre|| vaUM to bIahariyAI, pANe a dgmhiaN||3|| (avacUriH) yathA gaveSayettadAha / purato'grato yugamAtrayA zarIrapramANayA shkttolsthyaa| dRSTayeti zeSaH / predamANaH prakarSeNa pazyan mahIM nuvaM caredyAyAt / varjayan biijhritaani|praannino hIMjiyAdIn udakaM mRttikAM c| cshbdaattejovaayuprigrhH||3|| (artha.) pUrvokta sUtramA gocarIe jaq ema kaDaM. have te kevI rIte gamana kara, te kahe . pura iti. pUrvokta jAvasAdhu (pura ke0) purataH eTale Agala (jugamAyAe ke) yugamAtrayA eTale dhUsarA pramANa, zarIrapramANa arthAt sADA traNa hAtha pramANa dRSTie karI (pehamANo ke0) predamANaH eTale joto bato tathA (bIahariyA ke.) vIjaharitAni eTale bIja te dhAnya pramukha hoya tene ane harita te haritakAya jIva hoya tene tathA ( pANe ke ) prANinaH eTale kIDIpramukha trasa jIva hoya tene tathA ( dagamaTTiyaM ke0 ) udakamRttikAM eTale udaka te apkAyajIva ane mRttikA te pRthvIkAya jIva tene ( vaUMto ke ) varjayan eTale varjato, pariharato to ( mahiM ke0) mahIM eTale pRthvIupara (care ke0) caret eTale gamana kare. erIte ahIM saMyama virAdhanAno parihAra kahyo. // 3 // (dIpikA.) atha yathA carettathaivAha / evaM vidhaH san munirmahI caret yAyAt / paraM na zeSadizAM vilokaneneti zeSaH / kiM kurvANaH / purato'yato yugamAtrayA shriirprmaannyaa| dRSTayeti shessH|prekssmaannH prakarSeNa pazyan / pRthivIM prekSamANa eva kevalaM na / kiMtu bIjaharitAni pariharan / punaH prANino hInDiyAdIn punarudakamakAyaM punarmUttikAM pRthvIkAyam / cazabdAt tejovAyU ca pariharan / iti saMyamavirAdhanAyAH parihAraH kthitH||3|| Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 rAya dhanapatasiMgha bahADarakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. ( TIkA. ) yathA carettathaivAha / purato iti sUtram / purato'grato yugamAtrayA za. pramANayA zakaTordhvasaMsthitayA / dRSTayeti vAkyazeSaH / prekSamANaH prakarSeNa pazyan / mahIM juvaM caredyAyAt / kecinneti yojayanti / na zeSa digupayogeneti gamyate / na prekSamANa eva / zrapi tu varjayan pariharan bI jaha ritAnIti / anenAnekanedasya vanaspateH parihAramAha / tathA prANino dvI ndriyAdIn / tathodakamapkAyam / mRttikAM ca pRthivIkAyam / cazabdAttejovAyuparigrahaH / dRSTimAnaM tvatra laghutarayopalabdhAvapi pravRttito rakSaNAyogAnmahattarayA tu dezaviprakarSeNAnupalabdheriti sUtrArthaH // 3 // vAyaM visamaM khANuM, vijalaM parivajae // saMkameNa na gacijjA, vikramANe parakkame // 4 // ( yavacUriH ) uktaH saMyama virAdhanAparihAraH / zrAtmasaMyama virAdhanAparihAramAha / avapAtaM garttAdirUpaM, viSamaM nimnonnataM, sthAeM kIlakaM, vijalaM vigatajalaM kardamaM parivarjayet / saMkrameNa jalagarttAdiparihArAya pASANakASThAdiracitena na gacchet / vidyamAne parAkrame anyamArge / tadajAve kAryamAzritya yatnena tatrApi gacchet // 5 // ( . ) have potAnI ne saMyamanI rakSA kahe be. pUrvokta sAdhu (vAyaM ke0 ) pAtaM eTale gartA dika, ( visamaM ke0 ) viSamaM eTale ucca nIca mArgapratye ( khAeM ke0 ) sthAeM eTale UMcA ujjA rAkhelA staMjane athavA khIlAne, tathA ( vijalaM ho ) vijalaM eTale jemAM jala nathI evA kAdavane ( parivAra ke0 ) parivarjayet eTale varje, parihare. temaja ( parakkame ke0 ) parAkrame eTale anya mArga ( vikramANe ho ) vidyamAne eTale vidyamAna hoya to ( saMkameNa ke0 ) saMkrameNa eTale nadI vigere utarI javA mATe je kASTha pASANAdika rAkhe be, pAja bAMdhe be, tene saMkrama kahiyeM, te saMkrame karI ( na gachiyA ke0 ) na gacchet eTale gamana kare nahIM. // 4 // ( dIpikA. ) AtmasaMyamayordvayorvirAdhanAparihAramAha / sAdhuH etatsarvaM parivarjayet pariharet / etatkimityAha / zravapAtaM gartAdirUpaM, viSamaM nIconnatasthAnaM, sthAmUrdhvakASThaM, vijalaM vigatajalaM kardamam / punaH sAdhuH saMkrameNa jalagartAdiparihArArthaM pASANakASTharacitena kRtvA na gacchet / kathamAtmasaMyamayordvayorvirAdhanAyAH saMjavAt / apavAdamArgamAha / vidyamAne parAkrame anyamArge satItyarthaH / sati tu tasmin prayojanamAzritya yatanayA gachet // 4 // For Private Personal Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / (TIkA.) uktaH sNymviraadhnaaprihaarH| adhunaatmsNymviraadhnaaprihaarmaah| uvAyamiti suutrm|avpaatN gartAdirUpaM, viSamaM nimnonnataM, sthANumUrdhvakASThaM, vijalaM vi. gatajalaM kardamaM parivarjayet / etatsarvaM pariharet / tathA saMkrameNa jalagartAparihArAya pASANakASTharacitena na gachet / AtmasaMyamavirAdhanAsaMjavAt / apavAdamAha / vidyamAne parAkrame anyamArga ityrthH| asati tu tasmin prayojanamAzritya yatanayA gachediti sUtrArthaH // 4 // pavamaMte va se taba, pakalaMte va sNje|| hiMseja pANanUyAI, tase ajjva thAvare // 5 // (avacUriH) avapAtAdau doSamAha / prapataMzcAsau tatrAvapAtAdau praskhalanvA saMyataH sAdhurhisyAt prANinUtAni / prANino hInjiyAdayaH / nUtAnyekendriyAH / trasAnatha sthAvarAnvA prapAtenAtmAnaM cetyevamunaya virAdhaneti // 5 // (artha.) have, gartAdimArge jatAM zaM doSa thAya te kahe be. pavamaMte iti. ( se ke ) asau eTale e ( saMjae ke ) saMyataH eTale saMyamI evo jAvasAdhu ( taba ke) tatra eTale te gartA dikane viSe ( pavamaMte va ke0) prapatan vA eTale paDato bato athavA (pakalaMte va ke0 ) praskhalan vA eTale skhalana pAmato to ( pANa nUyAiM ke0 ) prANajUtAni eTale prANI te beMjiyAdika tathA nUta te ekeMchiyAdika ane ( tase ke0) sAn eTale trasa jIva pratye (ava ke) athavA (thAvare ke0) sthAvarAn eTale sthAvara jIva pratye (hiMseja ke0) hiMsyAt eTale haNe. // 5 // ( dIpikA.) atha avapAtAdau doSamAha / evaM kurvan sAdhuH prANijUtAni hiMsyAt / prANino bIjiyAdIn nUtAni ekendriyAdI niti / etadevAha / sAn athavA sthAvarAn prapAtenAtmAnaM cetyevamunayavirAdhanA jJAtavyA // 5 // (TIkA.) avapAtAdau doSamAha / pavamaMteti sUtram / vyAkhyA / prapatanvAsau tatrAvapAtAdau gartAdau praskhalanvA saMyataH sAdhurhisyAvyApAdayet prANinnUtAni / prANino hInjiyAdayaH jUtAnyekendriyAH / etadevAha / sAnathavA sthAvarAnprapAtenAtmAnaM cetyevamujaya virAdhaneti sUtrArthaH // 5 // tamhA teNa na gabikA, saMjae susmaahie| saz anneNa maggeNa, jayameva parakkame // 6 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)- mA. ( avacUriH ) tasmAttenAvapAtAdimArgeNa na gacchet / saMyataH susamAhito jagavadAjJAvartI / satyanyasmin samAdau mArge / bAndasatvAt saptamyarthe tRtIyA / zrasati tenaiva mArgeNa yatameva parAkramet gacchet // 6 // ( . ) tamhA iti. ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te kAraNa mATe ( saMjae susamAhie ke0 ) saMyataH susamAhitaH eTale samAdhivaMta tathA jagavaMtanI AjJA pramANe cAlanAro evo te saMyamI sAdhu ( anne maggeNa ke0 ) anyasmin mArge eTale bIjo mArga ( sa 0 ) sati eTale batAM ( te ke0 ) tena eTale te pUrvokta avapAtAdi mArge karI (nagA ke0 ) na gacchet eTale gamana na kare. paNa bIjo mArga nahIM hoya to ( jayameva ke0 ) yatameva eTale jIvanI jayaNA rAkhIneja pAtAdimArge karI ( parakkame ke0 ) parAkramet eTale gamana kare. // 6 // ( dIpikA. ) yatazcaivaM tataH kiM kAryamityAha / saMyataH sAdhuH tasmAtkAraNAt tena avapAtAdimArgeNa na gacchet / kiMbhUtaH saMyataH / susamAhito jagavata zrajJAvartI / kka sati / anyasmin mArge sati / atra sUtratvAt saptamyarthe tRtIyA vibhaktiH / apavAdamAha / satyanyasminmArge tu tenaivAvapAtAdinA yatameva yatnena AtmasaMyamayorvirAdhanAyAH parihAreNa yAyAditi // 6 // ( TIkA. ) yatazcaivam tamhA sUtram / vyAkhyA / tasmAttenAvapAtAdimArgeNa na gacchet saMyataH susamAhito jagavadAjJAvartItyarthaH / na gacchenna yAyAt / satyanyenetyanyasmin samAdau / mArgeNeti mArge / bAndasatvAtsaptamyarthe tRtIyA / asati tvanyasminmArge tenaivAvapAtAdinA yatameva parAkramet / yatamiti kriyAvizeSaNam / yatamAtmasaMyama virAdhanAparihAreNa yAyAditi sUtrArthaH // 6 // gAlaM bAriyaM rAsiM, tusarAsiM ca gomayaM // sasarakhediM pAedi, saMjana taM naikkame // 7 // ( avacUriH ) vizeSato mArge pRthvI kAyayatanAmAha / aGgArANAmayamAGgArastamAGgArarAziM kArarAziM tuSarAziM gomayarAziM ca / rAzizabdaH pratyekamanisaMbadhyate / sarajaskAyAM sacittapRthvIgu kitAcyAM padbhyAM saMyataH sAdhuH taM rAziM nAkrAmet // 7 // ( artha. ) have, gocarI jatAM vizeSe karI pRthvI kAyanI jayaNA rAkhavI te kahe be. iMgAlaM iti / ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale pUrvokta bhAvasAdhu ( iMgAlaM ke0 . ) For Private Personal Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / zthae zrAMgAraM eTale aMgAranA ( rAsiM ke0 ) rAziM eTase rAzi pratye, (bAriyaM rAzi ke0) dArarAziM eTale rAkhanA rAzi pratye, (tusarAsiM ke0) tuSarAziM eTale tuSa te photarAM, tenA rAzi pratye, tathA (gomayaM ke0) gomayaM eTale bagaNanA rAzi pratye (sasarakehiM ke0) sarajaskAyAM eTale raje karI sahita evA (pAehiM ke0) pAdAnyAM eTale be pagekarI (nazkkame ke0) nAkramet eTale thAkrame nahIM, cAMpe nahIM. // 7 // (dIpikA.) zrathAtraiva vizeSataH pRthivIkAyayatanAmAha / saMyataH saadhuH| anggaaraannaamymaanggaarH| zraGgAraM rAziM sarajaskAbhyAM sacittapRthivIrajogumitAjyAM pAdAcyA nAkramet / yatastasyAkramaNe sacittapRthivIrajovirAdhanA navet / evaM rAzizabdasya pratyekaM saMbandhAt kArarAziM tuSarAziM gomayarAziM ca sarajaskapAdAbhyAM nAkramet // 7 // (TIkA.) atraiva vizeSataH pRthivIkAyayatanAmAha / iMgAlamiti sUtram / zrAGgAramiti / aGgArANAmayamAGgArastamAgAraM rAzim / evaM dArarAziM tuSarAziM ca gomayarAziM ca / rAzizabdaH pratyekamanisaMbadhyate / sarajaskAnyAM paGgayAM sacittaSTathivIrajogueikatAnyAM pAdAnyAM saMyataH sAdhustamanantaroditaM rAzaM nAkramet / mAnUtpRthivIrajovirAdhaneti sUtrArthaH // 7 // na careU vAse vAsaMte, madiyAe pmNtie|| mahAvAe va vAyaMte, tirisaMpAzmesu vA // 7 // __ (avacUriH) ambuyatanAM mArga zrAha / na carekarSe varSati / nidAeM praviSTo varSaNe tu pracanne tisstthet| mihikAyAM vA patantyAM mahAvAte vA sati vAti / tiryak saMpatantIti tiryaksaMpAtAH pataGgAdayasteSu vA satsu // 7 // (artha.) have, gocarI jatAM apkAyanI rakSA karavI, te kahe . na careU iti. pUrvokta sAdhu ( vAse ke0 ) varSe eTale varsAda ( vAsaMte ke0) varSati eTale varasate bate tathA (va ke0) vA eTale athavA ( mahiyAe ke0) mihikAyAM eTale dhuMdharI ( pamaMtIe ke0 ) pataMtyAM eTale paDate Ate, athavA ( mahAvAe va ke0 ) mahAvAte vA eTale moTo pavana ( vAyaMte ke0) vAti eTale vAte bate arthAt ghaNI raja umate bate, athavA (tirichasaMpAzme ke) tiryasaMpAte eTale tirabI gati vAlA pataMgAdika uDate te (na careU ke0) na caret eTale gocarIne mATe gamana kare nahIM. // 7 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zyA rAya dhanapatasiMghavadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dIpikA.) athApkAyAdiyatanAmAha / sAdhurvarSe varSati na caret / pUrva jikSArthaM praviSTo'pi varSe varSati prabannasthAne tiSThet / tathA mihikAyAM vA patantyAM na caret / sA ca mihikA prAyo garnamAseSu navati / tathA mahAvAte vAti sati na caret / anyathA mahAvAtena samutkhAtasya sacittarajaso virAdhanA navet / tathA tiryak saMpatantIti tiryaksaMpAtAH pataGgAdayaH / teSu satsu vA na caret // 7 // (TIkA.) atraivApkAyAdiyatanAmAha / na carejatti sUtram / na carecharSe varSati / jidArtha praviSTo varSaNe tu pracanne tisstthet| tathA mihikAyAM patantyAm / sA ca prAyo garnamAseSu patati / mahAvAte vA vAti sti| tmutkhaatrjoviraadhnaadossaat| tiryaksaMpatantIti tiryaksaMpAtAH ptnggaadyH| teSu vA satsu kvacidazanirUpeNa na carediti suutraarthH|| 7 // na careU vesasAmaMte, baMnaceravasANue // baMnayArissa daMtassa, dukA taba visuttie (avacUriH) uktaadyvrtytnaa| turyavatayatanocyate / na carevezyAsAmante gaNikAgrahasamIye brahmacaryavazAnayane / brahmacarya vazamAnayatyAyattaM karoti darzanAdepAdinA brahmacaryavazAnayanaM tasmin / doSamAha / brahmacAriNaH sAdhontisyenDiyanoindriyadamAnyAM navettatra vezyAsAmante visrotasikA tadrUpadarzanasmaraNApadhyAnakacavaranirodhataH / jJAnazraddhAjalojnena saMyamasasyazoSaphalA cittavi kriyA // e|| . (artha.) ema prathamavatanI yatanA kahI. have gocarI jatAM sAdhue caturthavrata je brahmacarya tenI radA karavI te kahe . pUrvokta sAdhu ( baMjaceravasANue ke0 ) brahmacaryAvasAnake eTale jethI brahmacarya- avasAna eTale aMta thAya evA athavA brahmacaryavazAnayane eTale je brahmacaryane darzanAdepathI vaza kare, arthAt te brahmacaryano nAza kare evA (vesasAmaMte ke0) vezyAsAmaMte eTale vezyA jyAM rahe je tyAMnA AsapAsanA pradezamA ( na careU ke0 ) na caret eTale gamana kare nahIM. kAraNa ke, ( ta ke ) tatra eTale te vezyAnA rahevAnA pradezamAM (daMtassa ke0) dAMtasya e. Tale jiteMjyi evA tathA ( baMjayArissa ke ) brahmacAriNaH eTale maithunaviramaNarUpa brahmacaryanA pAlanAra evA sAdhune ( visuttiyA ke) visrotasikA eTale saMyamarUpa dhAnyane sukAvanAra evo manovikAra ( hujA ke ) navet eTale thAya . enuM tAtparyaH-vezyAnuM rUpAdika jozne tenA apadhyAnathI jJAnazraddhArUpa jala ga Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 251 lI jAya be, ane tethI saMyamarUpa phalane sUkAvanAro cittavikAra rUpa roga thAya ne, mATe gocarI jatAM vezyAnuM sAMnidhya avazya varja. // e|| (dIpikA. ) uktaivaM prathamavratayatanA / sAMprataM caturthavratasya yatanocyate / evaM vidhaH sAdhuH vezyAsAmante gaNikAgRhasamIpe na carenna gachet / kiMviziSTe vezyAsAmante / brahmacaryavazAnayane brahmacarya maithunaviratirUpaM vazamAnayati zrAyattaM karoti darzanAdepAdineti brahmacaryavazAnayanaM tasmin / ko doSastatra gamanata ityata thaah| brahmacAriNaH sAdhordAntasya inDiyanonDiyadamAcyAM navettatra vezyAsAmante visrotasikA / katham / tadrUpadarzanasmaraNena azunadhyAnakacavaranirodhataH zAnakAjalojjanena saMyamasasyazoSaphalA cittavikriyA navati // e|| (TIkA.) uktA prathamavatayatanA / sAMprataM cturthvrtytnocyte| na careUtti sUtram / na carehezyAsAmante na gamaNikAgrahasamIpe / kiMviziSTa ityAha / brahmacaryavazAnayane / brahmacarya maithunaviratirUpaM vazamAnayatyAtmAyattaM karoti darzanAkSepAdineti brahmacaryavazAnayanaM tasmin / doSamAha / brahmacAriNaH sAdhordAntasya injiyanonjiyadamAnyAM navedatra vezyAsAmante visrotasikA tapasaMdarzanasmaraNApadhyAnakacavara nirodhataH zAnakAjalonanena saMyamasyasyazoSaphalA cittavi kriyeti sUtrArthaH // e|| aNAyaNe caraMtassa, saMsaggIe anirknnN|| duU vayANaM pIlA, sAmannaMmi a sNs||10|| (avacUriH) eSa sakRJcakramaNadoSo'sakRccaraNe tamAha / anAyatane'sthAne vezyAsAmantAdau carataH saMsargeNa saMbandhenAnIdaNaM punaH punaH naveThUtAnAM prANAtipAtaviratyAdInAM pIDA / tadAdiptacetaso nAvavirAdhanA / zrAmaNye ca saMzayaH / kadAciniSkAmati / anupayogaiSaNAdaNe hiMsanam / guruprazne'palApAdasatyamananujJAtavezyAdidarzanenAdattaM, mamatve parigrahazca // 10 // __ (artha.) pUrvokta sUtramAM kahelo artha dRDha karavA mATe kahe . anAyaNe iti. (anAyaNe ke0 ) anAyatane eTale je gocarI javAnuM sthAna nathI evA vezyAsAmaMtAdikane viSe ( caraMtassa ke0 ) carataH eTale gocarI levA mATe gamana karanAra evA sAdhune (anirakaNaM) anIdaNaM eTale vAraMvAra (saMsaggIe ke0) saMsargeNa eTale saMsargathI ( vayANaM ke0) vratAnAM eTale prANAtipAtaviramaNAdika vratone Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (pIlA ke0 ) pIDA ( huU ke0) navet eTale thAya. ( ya ke0 ) valI ( sAmannaMmi ke0) zrAmaNye eTale cAritrane viSe paNa ( saMsa ke0) saMzayaH eTale saMzaya thAya. enuM tAtparya e De ke, vezyAne jozne sAdhune noganI zvA thAya, te zchA pUravAne te vezyA sAdhune bolAve, tethI te sAdhu tyAM vAraMvAra jAya, sneha bAMdhe, tethI zIlane dUSaNa lAge, ane valI saMyamayI paNa braSTa thAya. // 10 // (dIpikA.) atraikavAraM vezyAsAmantasaMgato doSa uktaH / sAMpratamihAnyatra ca vAraMvAragamane doSamAha / sAdhoH anAyatane'sthAne vezyAsAmantAdau carato gachataH saMsargeNa saMbandhena anIdaNaM punaH punarjavet vratAnAM prANAtipAtaviratyAdInAM pIDA nAva virAdhanA / katham / yatastadAnIM sa sAdhustadAdiptacitto javati / punaH zrAmaNye zramaNanAve avyato rajoharaNAdidhAraNarUpe nUyo lAvato vratapradhAnahetau saMzayaH / kadAcimunniSkAmatyeva // 10 // (TIkA.) eSa sakRccaraNadoSo vezyAsAmantasaMgata uktaH / sAMpratamihAnyatra vA. sakRccaraNadoSamAha / aNAyaetti sUtram / anAyatane'sthAne vezyAsAmantAdau carato galataH saMsargeNa saMbandhena banIdaNaM punaH punH| kimityAha / navedratAnAM prANAtipAtaviratyAdInAM pIDA / tadAkSiptacetaso jAvavirAdhanA, zrAmaNye zramaNanAve ca avyato rajoharaNAdisaMdhAraNarUpe nUyo nAvato vratapradhAnahetau sNshyH| kdaaciuunisskraamtyevetyrthH| tathAca vRddhavyAkhyA / vesAdigayanAvassa mehuNaM pIDijA, zraNuvau~geNaMesaNAkaraNe hiMsA, pamuppAyaNe annapuThaNaavalavaNAsaccavayaNaM, aNaNulAyavesAzdasaNe adattAdANaM. mamattakaraNe pariggaho / evaM sabavayapIDA / davasAmanne puNa saMsayo jamikamaNeNa tti sUtrArthaH // 10 // tamhA eaM viprANittA, dosaM uggazvahaNaM // vaUe vesasAmaMtaM, muNI egaMtamassie // 11 // (avacUriH) tasmAdvijJAya doSamanantaroditaM kurgativardham / varjayezyAsAmantaM munirekAntaM modamArgamAzritaH // 11 // ___ (artha.) have siddhAMta kahe . tamhA iti / ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale pUrvokta hetuthI ( egaMtamassie ke) ekAMtamAzrita eTale mokSamArgano jeNe Azraya kasyo , evo (muNI ke0 ) muniH eTale sAdhu ( eyaM ke0 ) evaM eTale pUrve kadyu te prakAre (uggazvaguNaM ke0 ) murgativardhanaM eTale purgatinI vRddhi karanAra evA ( do Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paJcamAdhyayanam / 253 saM ke0 ) doSaM eTale doSane ( vicANittA ke0 ) vijJAya eTale jANIne ( vesasAmaMtaM ho ) vezyAsAmantaM eTale vezyAnA samIpajAgane ( vajjae ke0 ) varjayet eTale varja kare. // 11 // ( dIpikA. ) atha nigamayannAha / yasmAdevaM tasmAnmuniH vezyAsAmantaM vezyAgRha - samIpaM varjayet / kiM kRtvA / doSaM pUrvoktaM vijJAya / kiMbhUtaM doSam / durgatervardhanam / kiMbhUto muniH / ekAntaM mokSamAzritaH / ziSyaH prAha / nanu prathamatrata virAdhanAnantaraM caturthavratasya virAdhanAyAH kathamupanyAsaH / ucyate / anyatrata virAdhanAhetutvena catuvratasya virAdhanAyAH prAdhAnyakhyApanArtham / tacca lezato darzitameva // 11 // ( TIkA. ) nigamayannAha / tamhA iti sUtram / yasmAdevaM tasmAdetat / vijJAya doSamanantaroditaM durgativardhanaM varjayedvezyAsAmantaM munirekAntaM mokSamArgamAzrita iti sUtrArthaH // 11 // sAsU gAvaM, dittaM goNaM dayaM gayaM // saMniM kalahaM juI, dUrana parivaUe // 12 // ( avacUriH ) mArga eva vidhizeSamAha / zvAnaM, sUtAM gAM, hasaM goNaM, dayaM, gajaM, saMminaM bAlakrIDAsthAnaM, kalahaM vAkpratibaddhaM yuddhaM khaDgAdiniH / zrAtmasaMyama virAdhanA saMjavAt dUrataH parivarjayet // 12 // (artha. ) have, valI zragala kehavAze teTalAM vAnAM hoya tyAM sAdhu gocarIe jAyanahIM. te kahe be. prathama ( sANaM ke0 ) zvAnaM eTale zvAnane ( sUiyaM ke0 ) sUtAM eTale prasUta elI [vIyANI] evI (gAviM ke0 ) gAM eTale gAyane ( dittaM ke0 ) haptaM eTale madonmatta evA (goNaM ke0) baladane, ( dayaM ke0 ) iyaM eTale azvane (gayaM ke0 ) gajaM eTale hAthIne (saMDinaM ke0 ) bAlakanA krIDAsthAnane, arthAt retIpramukhanuM ghara tayAra karIne bAlaka ramatA hoya evA sthAnane ( kalahaM ke0 ) jyAM kalaha cAlato hoya evA sthAnane tathA (yuddhaM ke0 ) yuddhaM eTale, nAlI, golA, bUTatA hoya evA pradezane e sAdhu ( dUra ke0 ) dUrataH eTale dUrathI ( parivaUe ke0 ) parivarjayet eTale sarva prakAre varje // 12 // ( dIpikA. ) va vizeSamAha / sAdhuH etAni dUrato dUreNa parivarjayet / kAni tAnItyata zrAha / zvAnaM prasiddha, sUtAM gAM navaprasUtAM dhenuM, tathA dRtaM darpitaM goNaM balIvardam / dRptazabdaH sarvatra saMbadhyate / tato dRptaM hayamazvaM, punardRptaM gajaM hasti For Private Personal Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)mA. naM, tathA saMminaM bAlakrIDAsthAnaM, kalahaM vAkpratibakaM, yuddha khaDgAdijAtam / kathametAni varjayedityata Aha / zvasUtagopratijya Atma virAdhanA syAt / bAlakrIDAsthAne vandanAgatapatananaemanalugnAdinA saMyamavirAdhanA syAt / sarvatra AtmapAtranedAdinA unnaya virAdhanApi syAt // 15 // (TIkA.) shraah| prathamavratavirAdhanAnantaraM caturthavratavirAdhanopanyAsaH kimartham / ucyate / prAdhAnyakhyApanArtham / anyatratavirAdhanAhetutvena prAdhAnyam / tacca lezato darzitameveti / atraiva vizeSamAha / sANaM ti sUtram / zvAnaM lokapratItam, sUtAM gAm / aninavaprasUtAmityarthaH / dRtaM ca drpitm| kimityAha / goNaM, hayaM, gajam / goNo balIvo hayo'zvo gajo hastI / tathA ki mityAha |sNddipnN bAlakrImAsthAnaM, kasahaM vAkpratibajham, yuddhaM khaGgAdiniH etadrato dUreNa parivarjayet / aatmsNymviraadhnaasNnvaat| zvasUtagopratijya aatmviraadhnaa| DimnasthAne vandanAdyAgamanapatananaemanaprabugnAdinA saMyamavirAdhanA / sarvatra cAtmapAtranedAdinojaya virAdhaneti sUtrArthaH // 15 // aNunnae nAvaNae, appadi aNAnale // iMdiANi jahAbhAgaM, damazttA muNI cre|| 13 // (avacUriH) atraiva vidhimAha / anunnato avyato nAkAzadarzI nAvato na jAtyAyanimAnavAn / nAvanato avyato'nIcAGgaH / nnAvato'labdhyA dinAdInaH / aprahRSTo'hasan / anAkulaH krodhaadirhitH| injyiANi yathAnAgaM yathAviSayaM damayitvA iSTAniSTeSu sparzAdiSu rAgadveSarahito muniH sAdhuzcared gachet / vyatyaye doSamAha / avyonnato lokahAsyo javati jAvonnata dhyAna radati |jvyaavnto bakazva dRzyate / nAvAvanataH duSasattva zati / prahRSTaH strIrako lkssyte| adAnto vrtaanhH|| 13 // (artha.)tathA aNunnae iti. (muNI ke0) muniH eTale pUrvokta nAvasAdhu (aNunnae ke0) anunnataH eTale jene uvyathI ane nAvathI UMcApaNuM nathI evo. UMcApaNuM avyanAvathI be prakAranuM . avyathI dRSTi UMcI karIne AkAza tarapha jovU, ane jAvathI UMcApaNuM te animAnasahita rahe,. e be prakAranA UMcApaNAno tyAga karato to; tathA ( nAvaNae ke0) nAvanataH eTale jene avyathI tathA nAvathI nIcapaNuM nathI evo, avyathI nIcapaNuM te zarIra nana karavU tathA nAvathI nIcapaNuM te annAdika na male to dInapaNe nIcuM jovU, evA ve prakAranA nIcapaNA Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike pnycmaadhyynm| no tyAga karato uto, tathA (appahile. ke0) aprahRSTaH eTale striyAdikane jozne harSa na pAmato bato, tathA (aNAjale ke0 ) anAkulaH eTale AkulatA rahita, arthAt krodha pramukha vikArane na pAmato to, (iMdiyA ke0) iMDiyANi eTale zravaNeM jiyAdi pAMca iMDiyone (jahAnAgaM ke0) yathAnAgaM eTale je iMDiyano je nAga eTale viSaya hoya tethI tene (damattA ke0) damayitvA damIne, saMvarIne, arthAt vaza karIne (care ke ) caret eTale gocarI mATe gamana kare. enuM kAraNa e De ke, avyathI UM. cuM joto cAle to lokamAM hAsya thAya, nAvathI UMcApa' rAkhe to aa na zodhAya. avyathI nIcuM juve to loka kahe bakavRtti benAvathI nIcapaNuM rAkhe to lokamAM duja jana kahe strIrakta be. iMghiya damana na kare to loka kahe cAritrane ayogya be. // 13 // (dIpikA.) atha atraiva vidhimAha / sAdhuH evaM caret got / kiMjUto muniH / anunnataH / na unnataH anunntH|'vyto na aakaashdrshii| nAvatastu na jAtyAdInAmanimAnakartA / punaH kiMnUto muniH| naavntH| na avntH| 'vyato na niickaayH| jAvatastu nAlabdhyAdinA dInaH / punaH kiMnUto muniH / aprahRSTo lAnAdau sati na harSavAn / punaH kiMjUto muniH| anAkulaH / na AkulaH / krodhAdinA rahitaH / kiM kRtvA munizcaret ityata Aha / injyiANi sparzanAdIni yathAnAgaM yathAviSayamiSTeSu sparzAdiSu pravartamAnAnyaniSTenyaH sparzAdinyo nivartamAnAni damayitvA rAgoSarahitazcare dityarthaH / viparIte tu prajUtA doSAH prakaTInaveyuH // 13 // (TIkA. ) atraiva vidhimAha / aNupmaetti sUtram / anunnato avyato lAvatazca / avyato naakaashdrshii| nAvato na jAtyAdyanimAnavAn / nAvanato avyjaavaanyaamev| avyAnavanato'nIcakAyaH / nAvAnavataH alabdhyA dinAdInaH / aprahRSTaH ahasan / anAkulaH krodhaadirhitH| indriyANi sparzanAdIni yathAnAgaM yathAviSayaM damayitvA iSTAniSTeSu sparzAdiSu rAgadveSarahito muniH sAdhuzcarejachet / viparyaye pranUtadoSaprasaGgAt / tathAhi avyonnato lokhaasyH| nAvonnata iyAM na radati / avyAvanataH baka iti saMnnAvyate / nAvAvanataH kuprasattva iti / prahRSTo yoSidarzanAmukta iti lakSyate / adAntaH pravrajyAnaI iti sUtrArthaH // 13 // davadavassa na gavjA, nAsamANo a goare // dasaMto nAnigabijA, kulaM uccAvayaM sayA // 24 // (avacUriH) sutaM ataM tvaritaM na gachet / nASamANo vA gocare na gachet / hasanna Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. gachet / kulamuccAvacaM dvidhaa| avyoccaM dhavalagRhAdi / lAvoccaM jAtyAdiyuktam / avyAvacaM kuTIrAdi / jAvAvacaM jAtyAdihInam // 14 // __ (artha.) have kevI rIte gocarIe jAya, te kahe . te sAdhu ( davadavasa ke0) putaM putaM eTale ghaNo utAvalo ( na gachejA ke0) na gachet eTale mArge gamana na kare, (ya ke) ca eTale valI (nAsamANo ke ) nASamANaH eTale bolato to (goare ke0) gocare eTale gocarIne viSe na jAya. tathA ( hasaMto ke0) hasan eTale hasato to na jAya (uccAvayaM kulaM ke0) uccAvacaM kulaM, eTale ucca kula ane hInakula. temAM uccakula paNa avya ane jAvanA nedathI be prakAranuM be. temAM avyathI UMcuM kula te dhavala gRhamAM vAsa karanArUM jANavU. nAvathI UMcuM kula te zreSTha jAtinuM jANavU. hIna kula paNa avya nAva nedeM karI be prakAranuM be. temAM avyathI hIna kula te parNakuTikAmAM vAsa karanAlaM jANavU. tathA jAvadhI hIna kula te nIca jAtinuM jANavU. e sarva kulane viSe pUrvokta rIte (sayA ke0) sadA eTale niraMtara (nAnigaDejA ke0) nAnigachet eTale gamana na kre.|| 14 // (dIpikA.) punraah| davadavassa tti / ataM taM munina gachet / tu punarjASamANo gocare na gachet / tathA hasan na anigachet / kulamuccAvacaM sdaa| uccaM vyato dhavalagRhAdi, nAvato jAtyAdiyuktam / evamavacaM avyataH kuTIrakavAsi, jAvato jAtyAdihInam / ujayavirAdhanAlokopaghAtAdayo doSAH syuH // 14 // (TIkA.) kiM c| davadavassa tti sUtram / putaM putam / tvaritamityarthaH / jApamANo vA na gocare gachet / tathA hasannAnigachet / kulamuccAvacaM sadA / uccaM 'vyanAvanedAdvidhA / avyoccaM dhavalagRhavAsi / nAvoccaM jAtyAdiyuktam / evamavacamapi avyataH kuTIrakavAsi |naavto jAtyAdihIna miti / doSA ujaya virAdhanAlokopaghAtAdaya iti sUtrArthaH // 24 // AloaMthiggalaM dAraM,saMdhiM daganavaNANi a|| caraMto na vininAe, saMkaThANaM vivaGae // 15 // (avacUriH) AlokaM gavAdAdi, thiggalaM citaMchArAdi, saMdhi citaM dAtram, udakanavanAni ca caran nidAeM na pazyet / zaGkAsthAnametat / naSTAdau tatra zaGkA syAdato vivarjayet // 15 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike pnycmaadhyynm| (artha.) tathA AloaMti. ( AloaM ke0 ) AlokaM eTale gokha vigerene tathA ( thiggalaM ke0) cita evA (dAraM ke ) dvAraM eTale hAra pratye, (saMdhi ke0) racelA khAtrane ( ya ke ) ca eTale valI ( dagajavaNANi ke0 ) udakanavanAni eTale paNIyArAdikane (caraMto ke0) caran eTale gocarIe gayo uto ( na vininAe ke0) na vinidhyAyet eTale juve nahIM. kAraNa ke, upara kahelu (saMkaThANaM ke0) zaMkAsthAnaM eTale zaMkAnuM sthAnaka be, mATe sAdhue ( vivajae ke0) vivarjayet eTale varja. // 15 // (dIpikA.) punaratraiva vidhimAha / muniH caran nidArthaM gachan etAni na vinidhyAyeta vizeSeNa na pazyeta / kAni etAnItyata Aha / AlokaM niyaMhakAdirUpaM, thiggalaM nitichaaraadi|sNdhiH daatrm| dakanavanAni paaniiygRhaanni| etat lokAdInAmavalokanaM zaGkAsthAnamato vivarjayet / katham / naSTAdau tatra zaGkA upajAyate // 15 // (TIkA.) atraiva vidhimAha / AloaM thiggalaM ti sUtram / avalokaM nimUhakAdirUpam / thiggalaM citaM dvArAdi / saMdhizcitaM datram / udakanavanAni pAnIyagRhANi caran nidArthaM na vinidhyAyenna vizeSeNa pazyet / zaGkAsthAnametadavalokAdi / ato vivarjayet / tathA ca naSTAdau tatrAzaGkopajAyata iti suutraarthH|| 15 // ranno gidavaINaM ca, rahassAraskiyANa y|| saMkilesakaraM gaNaM, dUra parivajae // 16 // (avacUriH) rAjJazcakravaldedRhapatInAM zreSThipranRtInAM ca rahaHsthAnAnyapavarakamantragRhAdIni sthAnAnyAradakANAM damanAyakAnAM ca / saMkvezakaramasa dibAmantranedAnyAM karSaNAdinA ca / ato dUrataH parivarjayet // 16 // (artha.) valI zuM varjavaM te kahele. ranno iti ( ranno ke0) rAjJaH eTale cakravartI zrAdika rAjAnuM ( ca ke0 ) valI (gihavaINaM ke0 ) gRhapatInAM eTale zreSThI zrAdikanuM ( ya ke0) ca eTale valI (ArakiyANa ke0) ArakSakANAM eTale koTavAla vigerenA ( rahassa ke ) rahasyaM eTale ekAMta vicAra, masalata karavAnuM sthAnaka tathA ( saMkilesakaraM gaNaM ke0) saMklezakaraM sthAnaM eTale jyAM ghaNA kleza- upArjana thatuM hoya evA sthAnakane ( dUra ke ) dUrataH eTale dUrathI ( parivajAe ke0) parivarjayet eTale vizeSekarI varje, TAle. // 16 // 33 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zya rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ( dIpikA.) punaH kiMjUto muniH| rAjJazcakravartyAdeH gRhapatInAM zreSTipranRtInAM ca rahasyasthAnAdi varjayet / pAradakANAM ca daekanAyakAnAM rahaHsthAnaM guhyApavarakamantaguhAdi saMkvezakaraM asadichApravRttyA maMtranedairvA karSaNAdinA dUrataH parivarjayet // 16 // ( TIkA.) kiMca rannotti sUtram / rAjJazcakravartyA dehapatInAM zreSTipranRtInAM rahasAgaNamiti yogH| zrAradakANAM ca daekanAyakAdInAM rahaHsthAnaM guhyApavarakamantragRhAdi saMkvezakaram asa divApravRttyA mantranede vA karSaNA dineti dUrataH parivarjaye- . diti sUtrArthaH // 16 // pamikuThaM kulaM na pavise, mAmagaM parivAe // aciattaM kulaM na pavise, ciattaM pavise kulaM // 17 // (zravacUriH) pratikruSTaM kula mitvaraM sUtakayuktaM yAvatkathikamanojyaM na pravizet / zAsanalaghutvaprasaGgAt / mA mama gRhaM kazcidAgAditi mAmakaM parivarjayet / naemanAdiprasaGgAt / aprItikulaM yatra sAdhuniH pravizaniraprItirutpadyate tanna pravizet saMklezajayAt / etaviparItaM pravizet kulaM tadanugrahaprasaGgAt // 17 // (artha.) sAdhue je ghare gocarIe jaq nahIM te kahe . pajhikuThaM iti. pUrvokta sAdhu (panikuThaM ke0) pratikruSTaM eTale niSiddha evA ( kulaM ke0 ) kula pratye (na pavise ke0 ) na pravizet eTale praveza na kare. te niSika kula be prakAranuM . eka itvara ane bIjeM yAvatkathika. temAM jene jananAzauca athavA mRtAzauca , te itvara niSika jANavaM. kAraNa ke, tenA sUtakano kAla pUro thavAthI zuddhi thAya . bIjeM yAvatkathika te vAgharI, camAra ityAdika Ajanma anojya tenAM ghara jANavAM. e banne kula sAdhune gocarI jatA vayaM . kAraNa ke, tyAM jAya to jinazAsananI laghutA thAya . tathA (mAmagaM ke0) mAmakaM eTale je gharano dhaNI ema kahe ke, " hu~ e gharano dhaNI bu. mAre ghera kozae AvaDuM nahIM." te gharane paNa ( parivajAe ke) parivarjayet eTale sarvathA varje, TAle. kAraNa ke, tyAM jAya to kajiyo thavAno prasaMga Ave. tathA ( aciattaM kulaM ke) aprItikulaM eTale jyAM gaye bate tyAMnA mANasone aprIti thAya evA kulane viSe paNa ( na pavise ke) na pravizet eTale praveza na kare, tihAM praveza kare to te gharanA mANasone asaMtoSa thAya. tathA (ciyattaM ke0 ) prItikulaM eTale jyAM gaye bate sarva lokane saMtoSa thAya, eve sthAnake (pavise ke0 ) pravizet eTale praveza kare. // 17 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / zyae ( dIpikA.) kiMca sAdhurevaMvidhaM kulaM na prvishet| kiMnUtaM kulam / pratikuSTaM lokaniSi; malinAdi / vividhamapi niSikamitvaraM sUtakayuktaM, yAvatkathikaM ca niSijhamanojyam / kuto na pravizet / zAsanalaghutvaprasaGgAt / punarmAmakamatrAhaM gRhapatirmAkazcinmama gRhamAgabatu etagRhaM vrjyet| kutaHnaekanAdiprasaGgAt punaH aciattakulaM aprItikulaM yatra pravizanniH sAdhunira prItirutpadyate na ca nivArayati kuta zcinnimittAntarAdetanna pravizet / tathA ciattaM kulaM pUrvoktAchiparItaM kulaM pravizet / tadanugrahaprasaGgAt // 17 // (TIkA.) kiMca pamikucha ti sUtram / pratikruSTakulaM dvividhamitvaraM yAvatkathikaM ca / ztvaraM sUtakayuktaM yAvatkathikamanojyam / etanna pravizebAsanalaghutvaprasaGgAt / mAmakam yatrAha gRhapatirmA mama kazcigRhamAgat / etaharjayet / naemanA diprsNgaat| zracitratakulamaprItikulam / yatra pravizaniH sAdhuniraprItirutpadyate / na ca nivArayanti kutazcinnimittAntarAt / etadapi na pravizet ttsNkleshnimitttvprsnggaat| ciattama citra- . ttaviparItaM pravizetkulaM tadanugrahaprasaGgAditi sUtrArthaH // 17 // sANIpAvArapidiaM, appaNA naavpNgure|| kavA no pAlikA, naggaraMsi ajaash||17|| (avacUriH) sANI atasIvakvajA pttii|praavaar thaachaadnH| kambalAdyupalakSaNametat / evamAdiniH sthgitN| gRha miti zeSaH / atmanA nApavRNuyAt nodvATayet tadantargatajuji kriyAdikAriNAM proSaprasaGgAt / kapATaM na prerayet pUrvoktadoSaprasaGgAt / se tasyAvagrahamayAcitvA vidhinA dharmalAnamakRtvetyarthaH // 17 // __(artha. ) tathA gocarI gaelA sAdhu ( sANIpAvArapihithaM ke0 ) zANIprAvArapihitaM eTale zANI te TADa paTTIno paDado ane prAvAra te kaMbalAdi teNe karI pihita eTale DhAkeTuM evaM je gRha cAra te pratye (appaNA ke0) AtmanA eTale pote (nAvapaMgure ke0) nApavRNuyAt eTale ughADe nahIM. kAraNa ke, DhAkelu ghAra ughADIne praveza karavo te lokaviruka , valI tethI gharamAM je mANasa jojanAdi karatA hoya temane asaMtoSa thAya. tathA ( kavAmaM ke0 ) kapATaM eTale gharanuM kamADa jo baMdha kareluM hoya, to te pratye (no paNuvijA ke0) na prerayet eTale ughADe nahIM. tethI paNa pUrvokta doSaja upajele. tathA ( jaggahaMsi ajAzyA ke0) avagrahamayAcitvA eTale avagraha mAgyAvinA arthAt dharmalAna kakhyA vagara praveza kare nahIM. // 10 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 rAya dhanapatasiMgha baDhAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dIpikA.) kiMca sAdhuH evaM vidham / gRha miti zeSaH / zrAtmanA svayaM nApavRNuyAt nodvATayet / kiMnUtaM gRham / zANIprAvArapihitam / zANI zaNAtasIvalajA pttii|praavaarH prtiitH| kambalAdInAmupalakSaNametat / ityAdiniH pihitaM sthagitam / alaukikatvena ca tadantargatajuji kriyAdikAriNAM praveSaprasaGgAt / tathA kapATaM hArasthaganaM na prerayet / pUrvoktadoSaprasaGgAt / kimavizeSato netyAha / kiM kRtvaa| avagrahamayAcitvA gADhaprayojane'nanujJApya avagrahaM vidhinA dharmalAnamakRtvA // 10 // (TIkA.) sANitti sUtram / zANIprAvArapihitamiti zANyatasIvaklajA pttii| prAvAraH prtiitH| kambalyAdyupalakSaNametat / evamAdibhiH pihitaM sthagitam / gRhamiti vAkyazeSaH / AtmanA svayaM nApavRNuyAt nodghATayedityarthaH / alaukikatvena tadantargatanujikriyAdikAriNAM praveSaprasaGgAt / tathA kapATaM hArasthaganaM na preryennodghaattyet|puu. oktadoSaprasaGgAt / kimavizeSeNa / netyAha / avagrahamayAcitvA AgADhaprayojane'nanujhApyAvagrahaM vidhinA dharmalAnamakRtveti sUtrArthaH // 17 // goaraggapavicho a, vaccamuttaM na dhArae // ogAsaM phAsuaM naccA, aNunavitra vosire // 1 // (avacUriH) vidhizeSamAha / gocarAgrapraviSTastu varSoM mUtraM na dhArayet / pU. vameva sAdhunA saMjJAkAyikopayogaM kRtvA gocare praveSTavyam / atha cettatra gatasyAbAdhA syAt / tadA kiM kAryamityata Aha / avakAzaM sthagiphalaM jJAtvAnuzApya ca vyutsRjet // 15 // (artha.) valI te sAdhu ( goaraggapaviko ke ) gocarAyapraviSTaH eTale gocarIviSe gayo uto ( vacca ke0) varcaH eTale vaDInI tine tathA ( muttaM ke ) mUtraM eTale laghunItine ( na dhArae ke0) na dhArayet eTale dhAraNa kare nahIM. gocarIe jatAM prathamaja potAnA AcArane anusarIne malamUtrotsarga kare. ema batAM kadAcit zarIranA dharma svAdhIna na hovAthI tevo prasaMga Ave to ( phAsujhaM ke0 ) prAsukaM eTale zuddha niravadya evA (jaMgAsaM ke) avakAzaM eTale sthaM milane ( naccA ke ) jJAtvA eTale jANIne valI (aNunna vitha ke0 ) anujJApya eTale gRhasthAdikanI anujJA laz (vosire ke0) vyutsRjet eTale malamUtrano tyAga kre.|| 15 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / (dIpikA.) vidheH zeSamAha / sAdhurgocarAyapraviSTastu varSoM mUtraM vA na dhArayet / kiMtu avakAzaM prAsukaM jJAtvA anujJApya ca vyutsajet / asya vardhomUtratyajana vidherviSaya ughaniyuktito vRkSasaMpradAyAcca jJAtavyaH // 19 // ___(TIkA.) vidhizeSamAha / goyaraggatti sUtram / gocarAgrapraviSTastu varSoM mUtraM vA na dhArayet / avakAzaM prAsukaM jJAtvAnujJApya vyutsRjediti| asya viSayo vRksssNprdaayaadvseyH|s cAyam / puvameva sAhuNA sannAkAviyogaM kAUNa goare pavisathavaM / kahiM vi Na ka / kae vA puNo holA / tAhe vaccamuttaM Na dhArevaM / jaTha muttanirohe cakuvaghA navati / vacca nirohe jIviThevaghA asohaNA a Aya viraahnnaa| jau~ naNiraM sababa sNjmmityaadi|arj saMghAmayassa sayanAyaNAyaNi (?)samappisa paDissae pANayaM gahAya sannAnUmIe vihiNA vosirijaa| viura jahA uhaNimuttIe / iti sUtrArthaH // 15 // pIajjvAraM tamasaM, kuchagaM parivaUe / acaskuvisa jaba, pANA uppamilegA // 20 // (avacariH) nIcahAraM nIcanirgamanapravezaM tamovantaM koSThakamapavarakaM parivarjayeta / na tatra nidAM gRhNIyAt / na cakSuSo vyApAro yatra / atra doSamAha / prANino chHprtiprekssnniiyaaH| O na syAt // 20 // __ (artha.) tathA gocarIe gaelo sAdhu, ( nIaM avAraM ke0) nIcaM chAraM eTale jemAMthI gamanAgamana karatAM ghaNuM namavU paDe, evA dvArane tathA ( tamasaM ke0 ) tamasaM eTale jyAM ghaNo aMdhakAra hoya evA sthAnaka pratye, tathA ( kugaM ke) koSTakaM eTale jyAM UM noyarUM zrAdika hoya, te pratye ( parivAe ke) parivarjayet eTale varje. kAraNa ke, (jaba ke0) yatra eTale je ThekANe (acarakuvisarDa ke0 ) acakurviSayaH eTale netranuM kAma cAle nahIM. evA aMdhakArayukta prakAzarahita sthalane viSe (pANA uppamilehagA ke0 ) prANino muSpratiprekSaNIyAH eTale beMchiyAdika jIva jo zakAya nahI, arthAt zAsamiti pAlI na zakAya. mATeM evaM sthAna varjaq // 20 // __ (dIpikA.) punaH kiMca sAdhurnIcahAraM nIcanirgamapravezaM privrjyet| na tatra nidAM gRhNIyAt / evaM tamasaM tamovantaM koSTakamapavarakaM privrjyet| sAmAnyApekSayA sarva evaM vidho navatItyata Aha / acakurviSayo yatra na cAApAro navedyatretyarthaH / tatra ko doSa ityAha / prANino chuHpratyupedaNIyA javanti / Azuchirna javati // 20 // Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26za rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ( TIkA.) tathA nIyavAra tti sUtram / nIcachAraM nIca nirgamapravezaM tamasamiti tamovantaM koSThakamapavarakaM parivayet / na tatra nidAM gRhNIyAt / sAmAnyApedayA sarva evaM vidho navatyata Aha / acakurviSayo yatra / na caturvyApAro yatretyarthaH / atra dossmaah|praannino puSpratyupekSaNIyA javanti / zuchirna navatIti suutraarthH||20|| jaba pupphAI bIAI, vipannAI kuche|| aduNovalitaM ullaM, daNaM privje||1|| (avacUriH) yatra jAtipuSpAdIni bIjAni zAlivIjAdIni viprakIrNAnyanekadhA vikSiptAni pariha mazakyAni koSThake koSThahAre vAdhunopaliptamArDa dRSTvA parivarjayet // 1 // (artha.) valI (jaba ke0) yatra eTale je ( kuThae ke) koSThake eTale gharanA chArane viSe (pupphAI ke0) puSpANi eTale phUla tathA (bIAI ke0) bIjAni eTale zAli pramukha bIja te dhAnya (vippanA ke ) viprakIrNAni eTale vikhesyAM hoya, evA sthAna pratye tathA (ahuNovavittaM ke) adhunopatiptaM eTale tatkAla lIpAyarbu hovAthI (ucaM ke0) AI eTale lI evaM sthAna hoya te pratye ( daLUNaM ke0 ) dRSTvA eTale jozne dUrathIja (parivajAe ke0) parivarjayet eTale voM, tihAM dharmalAja kare nahIM. kAraNa, tyAM javAthI saMyamanI ane potAnA AtmAnI virAdhanA thAya. // 1 // - (dIpikA.) kiMca sAdhuretAni parivarjayedUrata ev|ntu tatra dharmalAnaM kuryaat| saMyamasyAtmanazca virAdhanAprApteH / etAni kAnItyAha / puSpANi jAtipuSpAdIni, bIjAni zAlibIjAni / kiMviziSTAni / viprakIrNAni anekadhA vidiptAni / parihartumazakyAnItyarthaH / kutra / koSThake koSThakachAre vA / tthaa| kiM kRtvA / zradhunA upaliptaM sAMpratamupaliptamArgakamazuSkaM koSThakamanyachA dRSTvA // 21 // (TIkA.) kiMca jaba ti sUtram / yatra puSpANi jAtipuSpAdIni, bIjAni zAlibIjAni, viprakIrNAni anekadhA vidiptAni parihartumazakyAnItyarthaH / koSTake koSTakachAre vA / tathAdhunopaliptaM sAMpratopaliptam / A'mazuSkam / koSThakamanyA dRSTvA parivarjayedrata ev|ntu tatra dharmalAnaM kuryAt saMyamAtmavirAdhanApatteriti sUtrArthaH // 21 // elagaM dAragaM sANaM, vacagaM vA vi kuhe| navaMghiyA na pavise, vihitANa va sNje||22|| Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 263 (avacUriH) emakaM meSaM, dArakaM vAlakaM, zvAnaM, vatsakaM vApi, kupravRSanaM, koSThake ubadhya pannayAM na pravizet vyUhya vA prerya vA saMyataH sAdhuH // 2 // (artha.) tathA gocarIe gaelo sAdhu ( kuThae ke0 ) koSThake eTale je gharamAM praveza karavo hoya te gharanA chAramA ( elagaM ke0 ) eDakaM eTale bakaro hoya, tathA ( dAragaM ke ) dArakaM eTale bAlaka hoya, tathA ( sANaM ke0) zvAnaM eTale kUtaro hoya, tathA (vaDagaM vA vi ke0) vatsakaM vApi eTale vAbaDo hoya, tene pagathI (javaMghiyA ke) uvaMdhya eTale ulaMghana karIne (va ke0) vA eTale athavA (vihitANaM ke0 ) vyUhya eTale kADhI mUkIne athavA ugamIne (na pavise ke) na pravizet eTale praveza kare nahIM. kAraNa ke, tethI potAnA saMyamanI virAdhanA thAya. valI laghutva paNa pAme. // 25 // (dIpikA.) punaH kiMca saMyataH sAdhuH elakaM meSaM, dArakaM bAlakaM, zvAnaM maemalaM, vatsakaM vApi kumavRSanalakSaNaM koSThake ubaddhya paJjayAM na pravizet / vyUhya vA prerya na pravizet / AtmasaMyamavirAdhanAdoSAhAghavAceti // 22 // (TIkA.) kiMca elagaM ti sUtram / emakaM meSaM, dArakaM bAlaM, zvAnaM mamalaM,vatsakaM vApi kupavRSanalakSaNaM koSThake unnadhya paDyAM na pravizet / vyUhya vA prerya vetyrthH| AtmasaMyamavirAdhanAdoSAhAghavAJceti sUtrArthaH // 12 // asaMsattaM paloijA, nAzdUrA vlope|| upphullaM na vininAe, niahija ayNpiro||23|| (avacUriH ) mArga eva vizeSamAha asaMsaktaM pralokayet / na strIdRSTedRSTiM mIlayet / rAgotpattisaMcavAt / nAtidUraM vilokayet / dAyakasyAgamanamAtraM pradezaM pralokayet / paratazcaurAdizaGkA syAt / utphulaM vikasitalocanaM na nirIdeta / nivartetAlabdhe sati sAdhumrahAdajalpan dInavacanamanuccaran // 23 // (artha.) valI gocarI jatAM kevI rIte varte te kahe je. (asaMsattaM ke0) asaMsaktaM eTale strIjAti upara Asakti na rAkhatA ( palozjA ke0) pralokayet eTale avalokana kare, eTale strI jAtinI dRSTi sAtheM dRSTi melave nahIM. AsaktapaNe juve nahIM. kAraNa, tethI gRhasthane zaMkA upaje, valI kAmavikAra paNa thAya, ane lokApavAda thAya. tathA (nAzdUrA valopae ke0) nAtidUrAdavalokayet eTale atidUra gRhasthanI vastu paDI hoya to te pratye juve nahIM, gRhasthanA gharamA AgalapAbala juve Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. nahIM. kAraNa, tethI gRhasthane corapaNAnI zaMkA upaje. tathA ( uSphullaM na vininAe hu ) utphullaM na vinidhyAyet eTale gRhasthanAM je upakaraNAdika paDelAM hoya te pratye dRSTi vikAzIne juve nahIM. kAraNa, tethI gRhastha ema jANe ke, eNeM kAMza saMpattino joga lIdho nathI, tethI ema juve che. tathA gocarI na male to te gharathI ( piro 0 ) alpan eTale gRhasthanA doSa athavA dIna vacana Na bolato bato ( ni0 ) nivarteta eTale pATho vale. paNa gRhasthanI niMdA athavA dIna vacana bole nahIM. // 23 // ( dIpikA. ) va vizeSadoSamAha asaMsaktaM na pralokayet yoSidRSTerdRSTiM na mI - layet / rAgotpa tiloko paghAtadoSAt / tathA nAtidUraM pralokayet / dAyakasya zrAgamanamAtra pradezaM pralokayet / corA dikazaGkAdoSAt / tathA utphullaM vikasitalocanaM na vinilAe na nirIkSeta gRhaparidamapi / dRSTakalyANa iti lAghavotpateH / tathA nivarteta labdhe'pi sati / paraM kiM kurvan / zrajalpan dInavacanamanuJcaranniti // 23 // ( TIkA. ) ihaiva vizeSamAha / asaMsattaM ti sUtram / asaMsaktaM pralokayet / no yoSidRSTerdRSTiM melayedityarthaH / rAgotpattilokopaghAtadoSaprasaGgAt / tathA nAtidUraM pralokayet / dAyakasyAgamanamAtra dezaM pralokayet / paratazcaurAdizaGkAdoSaH / tathA utphullaM vikasitalocanaM na viNinAe tti na nirIkSeta gRhaparidamapi / adRSTa kalyANa iti lAghavotpatteH / tathA nivartteta gRhAdalabdhe'pi sati / prajalpan dInavacanamanuccArayanniti // 13 // bhUmiM na gacekA, goraggagana mulI // kulassa bhUmiM jANittA, miyaM bhUmiM parakkame // 24 // ( avacUriH ) tinU miM na gacchet / ananujJAtAM gRhasthairyatrAnye nikSAcarA na yAntItyarthaH / gocarAgragato muniH kulasya bhUmimuttamAdirUpAmavasthAM jJAtvA mitAM bhUmiM tairanujJAtAM parAkramet / yatraiSAmaprItirna jAyate // 24 // ( artha. ) tathA ( goyaraggagarDa mulI ke0 ) gocarAgragato muniH gocarIe elo sAdhu (bhUmiM ke0 ) pratibhUmiM eTale jUminI maryAdA mUkIne gRhasthanI AjJA vinA ( na gacchekA ke0 ) na gacchet eTale na jAya. eTale gRhasthanA gharamA bIjA nikSuka loka jyAM sudhI bhUmi zrAkramIne jAya, te maryAdA mUkIne sAdhu jAya nahIM. paNa ( kulassa ke0 ) kulasya eTale kulavaMta gRhasthanI ( bhUmiM ke0 ) lUminI maryAdA pratye ( jANittA ke0 ) jJAtvA eTale jANIne For Private Personal Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paJcamAdhyayanam / 265 (mi bhUmiM ke0 ) mitAM bhUmiM eTale maryAdita bhUmi pratye ( parakkame ke0 ) parAkramet eTale Akrame. arthAt javAnI maryAdA hoya tyAM sudhI jazne ujo rahe. // 24 // ( dIpikA . ) punarapi muniratijU mirgRhasthairyA nAnujJAtA, yatrAnye nikSAcarA na yAnti tAmatibhUmiM na gacchet / kiMnUto muniH / gocarAyapraviSTaH / anena kathanena anyadA gocarIM vinA tatra gamananiSedhamAha / kiM tarhi kuryAt / kulasya bhUmimutamAdirUpAmavasthAM jJAtvA mitAM bhUmiM gRhasthairanujJAtAM parAkramet / yatra teSAmaprItirna jAyate // 24 // ( TIkA. ) tathA bhUmiM na gavitA iti sUtram / atibhUmiM na gacchedananujJAtAM gRhasthairyatrAnye nAcarA na yAntItyarthaH / gocarAgragato muniH / anenAnyadA tamanAsaMvAda / kiM tarhi | kulasya bhUmimuttamAdirUpAmavasthAM jJAtvA mitAM bhUmiM tairanujJAtAM parAkramet / yatraiSAmaprItirnopajAyata iti sUtrArthaH // 24 // tava paDile dikA, bhUminAgaM vidhyakaNo // siNANassa ya vaccassa, saMlogaM parivajjae // 25 // ( avacUriH ) tatraiva tasyAM mitAyAM bhUmau pratyupekSeta / sUtroktena vidhinA jUminAgamucitanU mipradezaM vicakSaNaH / anenAgItArthasya nihATanapratiSedhaH / tatra ca tiSThan snAnasya varcasazca saMlokaM parivarjayet / pravacanalAghavAt, strI darzane rAgotpattezca // 25 // aprAvRta ( artha. ) tathA ( tacaiva ke0 ) tatraiva eTale teja maryAdita bhUmine viSe uno rahane (virako 0 ) vicakSaNa evo te sAdhu ( bhUminAgaM ke0 ) ujA rahelA bhUmikAnA jAgapratye ( paDile hijA ke0 ) pratilekhayet eTale paDilehe. tathA te ThekANe ( sipAsa ke0 ) snAnasya eTale nAhavAnA sthAnakanuM temaja ( vaJcassa ke 0 ) varcasaH eTale vaDInIti karavAnA sthAnakanuM ( saMlogaM ke0 ) saMlokaM eTale jovuM ( parivae ke0 ) parivarjayet eTale parihare. enuM tAtparya e ve ke:- sAdhu gRhasthane ghare gocarIe jazne jyAM maryAdita bhUmikAne viSe ujo rahyo hoya, tyAMthI jo snAna karavAnuM sthAna athavA vaDInIti karavAnuM sthAnaka jovAmAM Ave to te sthAnaka pariharIne vIje sthAnake ujo rahe . kAraNa, tyAM uno rahe to zAsanane laghutA yAve, tathA kadAcit nagna strInA darzanathI rAganI utpatti thAya // 25 // 34 For Private Personal Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)mA. (dIpikA.) vidhizeSamAha / munistatraiva tasyAmeva mitAyAM nUmau sUtroktavidhinA nUminAgamucitanUmipradezaM pratyupedeta tatra ca tiSThet / kiMjUto muniH| vicakSaNo vichAn / etahizeSaNena kevalAgItArthasya nidATananiSedhamAha / punaH snAnasya tathA varcasaH saMlokaM parivarjayet / ayaM prmaarthH| snAnannUmikAyikyA dinUmisaMdarzanaM prihret|kutH pravacanalAghavaprasaGgAt, aprAvRtastrIdarzanAca rAgAdisaMjAvAt // 25 // (TIkA.) vidhizeSamAha / tameva tti sUtram / tatraiva tasyAmeva mitAyAM nUmau pra. tyupedeta sUtroktena vidhinA nUminAgamucitaM nUmidezaM vicakSaNo vidvAn / anena kevalAgItArthasya nidATanapratiSedhamAha / tatra ca tiSThan snAnasya tathA varcaso viSThAyAH saMlokaM parivarjayet / etamuktaM navati / snAnanUmikAyikA dinUmisaMdarzanaM prihret|prvcnlaaghvprsNgaat / aprAvRtastrIdarzanAcca rAgAdinAvAditi suutraarthH|| 25 // dagamahiAyANe, bIANi hariANi a|| parivaGato cihiDA, sabiMdiasamAhie // 26 // ___ (avacUriH) udakamRttikAdAnam / zrAdIyate'neneti AdAnaM maargH| udkmttikaanynmaargmityrthH| cAdanyAni sacittAni parivarjayaMstiSThedanantatarodite deze sarvenDiyasamAhitaH zabdAdAvavyAdiptaH // 26 // (artha.) tathA gocarIe gaelo sAdhu ( dagamaTTiyAyANe ke0) udakamRttikAdAnaM eTale pANI tathA mATI ANavAno je mArga hoya te pratye, temaja (bIANi ke0) bIjAni eTale zAlipramukha vIja pratye, (a ke0) ca eTale valI (hariyANi ke0) haritAni eTale dUrvAdi harita jIva pratye (parivaUto ke0) parivarjayana eTale pari. harato thako ane (savidiasamAhie ke0 ) sarvejiyasamAhitaH eTale jeNe pAMce iMDiyonA vikAra jItyA be, evo thako eTale iMDiyanA je gItAdika viSaya temAMthI cittane dUra rAkhato to ( cihijA ke ) tiThet eTale uno rahe. // 26 // ( dIpikA.) punaH kiMnUto muniH / etAni parivarjayaMstiSThet pUrvokta ucitprdeshe| kAni / udakamRttikayorAnayanamArga, punarbIjAni zAvyAdIni, haritAni dUrvAdIni * ca zabdAdanyAnyapi sacetanAni / kiMnUto muniH| sarvenDiyasamAhitaH zabdAdiniravyAkSiptaH // 26 // (TIkA.) kiMca dagatti sUtram / udakamRttikAdAnam / AdIyate'nenetyAdAno maargH| udkmRttikaanynmaargmityrthH| vIjAni zAlyAdIni, haritAni ca dUrvAdI Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 267 ni / cazabdAdanyAni ca sacetanAni parivarjaryaM stiSThedanantaro dite deze sarvendriyasamAhitaH zabdAdijiranA kSiptacitta iti sUtrArthaH // 26 // taba se cimANassa AhAre pApajokhaNaM // kapitryaM na gehijA, paDigADhija kappiyaM // 27 // " ( avacUriH ) tattatkulocitabhUmau se tasya sAdhostiSThataH sata zrAharetpAnajojanamAnIya yAyAGgRhIti gamyate / akalpamaneSaNIyaM nevet / parigRhNIyAt kalpikam / etaccArthApannamapi kalpikagrahaNaM dravyataH zojanamazojanamapyetadavizeSeNa grAhyamiti darzanArthaM sAkSAduktamiti // 27 // ( . ) tati / ( taba ke0 ) tatra eTale pUrvokta ucita bhUmikAne viSe ( se ke0 ) tasya eTale te sAdhu (cimANassa ke0 ) tiSThataH eTale ujo rahe to bato gRhasthanI strI ( pAjo ke ) pAnajojanaM, eTale pAna te sAmaNa pramukha ne jojana te zrodana pramukha te pratye (AhAre ke0 ) haret eTale lAve. tyAre te sAdhu (kappiAM ke0 ) kalpakaM eTale sadoSa, na kalpe evaM anna hoya to ( na ichekA ke0 ) nevet eTale ve nahIM, grahaNa kare nahIM. ne jo ( kapitryaM ke0 ) kalpikaM, khapatuM nirdoSa evaM annapAna hoya to ( pa DigA hiU ke0 ) pratigRhNIyAt eTale grahaNa kare. ihAM nikA panArI gRhasthanI strI kahI be, tenuM kAraNa e be ke prAyaH zrAvakanI strIja sAdhune nikSA yA be // 27 // ( dIpikA. ) tatro citanUmau se tasya sAdhostiSThataH sato gRhItizeSaH / pAna - jojanamAharet zrAnayet / tatrAyaM vidhiH / akalpikamaneSaNIyaM na gRhNIyAt na chet / pratigRhNIyAt kalpikam / etacca zrarthApannamapi kalpikagrahaNaM dravyataH zojanamazojanamapi etadavizeSeNa grAhyamiti darzanArthaM sAkSAduktamiti // 27 // ( TIkA. ) taba ti sUtram / tatra kulocitanUmau se tasya sAdhostiSThataH sata - haredAnayetpAnojanaM gRhIti gamyate / tatrAyaM vidhiH / kalpikamaneSaNIyaM na gRhNIyAt / pratigRhNIyAt kalpikameSaNIyam / etaccArthApanamapi kalpikagrahaNaM dravyataH zojanamazojanamapyetadavizeSeNa grAhyamiti darzanArthaM sAkSAduktamiti sUtrArthaH // 27 // prahAraMtI siyA taba, parisADika jokhaNaM // diMtiyaM paDitryAike, na me kappara tArisaM // 28 // 1:- atra " icchejjA" iti pAThAntaraM dRzyate / For Private Personal Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. ( vacUriH ) nayantI nikAmagArIti gamyate / syAtkadAcit parizATayeditatato vipet jojanaM pAnaM vA / tataH kim / dadatIM pratyAcakSIta pratiSedhayet / na me mama kalpate tAdRzam / ruyeva prAyo jihAM dadAtIti strIgrahaNam / doSAMzca jAvaM ca jJAtvA kathayenmadhu bindUdAharaNAdinA // 28 // ( artha. ) have je AhAra sAdhune kalpe nahIM, te kahe be. AhAraMtIti. ( AhAraMtI ke0 ) AharaMtI eTale sAdhune pavA sAru nikSA laine yavanArI zrAvikA ( siyA ke0 ) syAt eTale kadAcit yAvatAM ( taba ke0 ) tatra eTale te sthAnamai ( jo ke0 ) jojanaM eTale annapAnarUpa jojana pratye ( parisADisa ke 0 ) pratizATayet eTale arahuM parahuM nAMkhe, to te sAdhu ( diMtiyaM ke0 ) dadatIM eTale pUvakta rIte nikSA ApanArI zrAvikAne ( paDiyArake ke0 ) pratyAcakSIta eTale pratiSedha kare. kevI rIteM pratiSedha kare, te kahe be. ( na me kappai tArisaM ke0 ) na me kalpate tAdRzaM eTale tevuM annapAna mane kalpe nahIM. evI rIteM asUkatA yannapAnano pratiSedha kare. gala paNa pratyeka gAthAmAM evIja ardhI gAthA zrAvaze teno artha e pramANe ja jAvo. // 28 // ( dIpikA . ) gArI / nikSAmiti zeSaH / zraharantI zrAnayantI syAt kadAcit tatra deze parizATayet sikthAdi itazcetazca vikSipet jojanaM vA pAnaM vA / tataH kimityAha / dadatIM tAM striyaM pratyAcakSIta / kathaM pratyAcakSItetyata Aha / na me mama kalpate tAdRzaM parizATanAsahitaM siddhAntoktadoSaprasaGgAt / doSAMzca jAvaM ca jJAtvA kathayeda madhu bindUdAharaNAdinA // 20 // ( TIkA. ) titi sUtram / yAharantI zrAnayantI nikAmagArIti gamyate / syAtkadAcittatra deze parizATayeditazcetazca vikSiped jojanaM vA pAnaM vA / tataH kimityAha / dadatIM pratyAcakSIta pratiSedhayettAmagArIm / ruyeva prAyo nidAM dadAtIti strIgrahaNam / kathaM pratyAcakSItetyata zrAha / na mama kalpate tAdRzaM parizATanAvatsamayoktadoSaprasaGgAt / doSAMzca jAvaM ca jJAtvA kathayed madhu bindUdAharaNAdineti sUtrArthaH // 28 // saMmaddamANI pApANi. bIyANi dariyANi // saMjamakariM naccA, tArisiM parivajae // 20 // ( avacUriH ) saMmardayantI paddhayAM prANAn, bIjAni, haritAni ca asaMyamakarI sAdhu nimittamasaMyamakaraNazIlAM jJAtvA tAdRzIM parivarjayet // 25 // For Private Personal Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 26e (artha.) saMmaddamANitti. valI je nidA ApanArI zrAvikA (pANANi ke0) prANinaH eTale beMjiyAdika jIva pratye tathA (bIANi ke0 ) bIjAni eTale zAtipramukha bIja pratye, tathA (a ke0) ca eTale valI (hariyANi ke0 ) haritAni eTale dUrvA pramukha harita jIva pratye (saMmaddamANI ke0 ) saMmardayaMtI eTale saMmardana karatI, pageM cAMpatI Ave, to (asaMjamakariM ke0) asaMyamakarI eTale pUrvokta rIteM sAdhune mATe asaMyama te jIvahiMsA vigere tene karI eTale karanArI evI zrAvikAne ( naccA ke0 ) jJAtvA eTale jANIne ( tArisiM ke0 ) tAdRzIM eTale tevaM sadoSa annapAna ApanArI zrAvikAne sAdhu (parivajAe ke0) parivarjayet eTale parihare arthAt tevU zrannapAna se nahIM. // 2 // (dIpikA.) saMmardayantI paniyAM samAkrAmantIM / kAnityata Aha / prANino chondhi yAdIn, bIjAni zAlibIjAdI ni, haritAni dUrvAdIni asaMyamakarI sAdhunimittamasaMyamakaraNazIlAM jJAtvA tAdRzIM parivarjayet dadatIM pratyAcadIteti // e|| (TIkA.) kiMca saMmadatti sUtram / saMmardayantI paniyAM smaanaamntii| kAnityAha / prANino hInjiyAdIn, bIjAni zATyAdIni, haritAni dUrvAdIni / asaMyamakarI sAdhunimittamasaMyamakaraNazIlAM jJAtvA tAdRzIM parivarjayet / dadatIM pratyAcadIta iti sUtrArthaH // she|| sAhaTTa niskivitA NaM, sacittaM ghahiyANi y|| tadeva samaNahAe, udagaM saMpapulliyA // 30 // (avacUriH) saMhRtyAnyasmin nAjane ddaatiiti| tathA phAsue phAsujhaM, phAsue aphAsugraM, aphAsue phAsuraM, aphAsue aphAsujhaM sAharaz / taba jaM phAsue phAsujhaM sAhara taM theve thevaM, theve bahuaM, bahue thevaM,bahue bahuraM saahr| evamAdi yathApiemaniryuktau tathA jJeyam / sacittopari nikSipya nAjanagatamadeyaM SaDjIvanikAyeSu dadAti / sacittaM pRthvyAdi saMghaTTayitvA saMcAlya ca dadAti / tathaiva zramaNArthamudakaM saMpraNudya nAjanasthaM prerayitvA datte // 30 // (artha.) sAhaDha iti. (sAhaha ke0) saMhRtya eTale acitta vastu hoya to paNa sacittanI sAthe ekaThI karI tathA (nirikavittANaM ke0) nikSipya eTale rahelI adeyavastu SaDjIvanikAya upara mUkIne (ya ke) ca eTale valI ( sacittaM ke0 ) sacitta aMgArAdi pratye (ghaTTiyANi ke0) ghaTTayitvA eTale saMghaTTIne halAvIne (taheva Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. ke0) tathaiva eTale temaja valI ( samaNaghAe ke) zramaNArthaM eTale sAdhune arthe (udagaM ke0) udakaM eTale jadaka pratye (saMpaNuvitha ke0) saMpraNudya eTale pAtramAMnuM sacitta udaka halAvIne annapAna ApanArI zrAvikAne sAdhu parihare, varje, arthAt tevaM annapAna liye nahIM. ahIM eka nAjanayI kADhIne vIjA nAjanamAM ghAlIne diye. tenA nAMgA , te evI rIteH-phAsue phAsujhaM sAhara 1 aphAsue phAsujhaM sAhara 2 phAsue aphAsuraM sAhara3 aphAsue aphAsujhaM sAhara 4 tathA theve thevaM 1, theve bahuzaM , bahue thevaM 3, bahue bahuaM 4 evA cAra cAra nAMgA jANavA. // 30 // (dIpikA.) saMhRtya anyasmin nAjane dadAti / tathA adeyaM nAjanagataM SamjIvanikAyeSu nikSipya dadAti / tathA sacittamalAtapuSpAdi ghaTTayitvA saMcATya ca dadAti / tathaiva zramaNArtha yatinimittamudakaM pAnIyaM saMpraNudya nAjanasthaM prerya dadAti / tadA sAdhuH kiM karoti tadvidhi agragAthAyAM vakSyati // 30 // (TIkA. ) tathA sAhaDhatti sUtram / saMhRtyAnyasmin nAjane dadAti taM phAsugamavi vjaae| taba phAsue phAsuyaM saahr| phAsue aphAsugraM sAharaz / aphAsue phAsuyaM sAharaz / aphAsue aphAsuaM saahr| taba jaM phAsujhaM phAsue sAhara taba vi theve thevaM sAharAtheve bahuyaM saahr|bhue thevaM saahr| bahue bahuraM sAhara / evamAdi yathA pinnmniryuktau| tathA nikSipya nAjanagatamadeyaM SaTsu jIvanikAyeSu dadAti / saci. ttamalAtapuSpAdi ghaTTayitvA saMcAlya ca dadAti / tathaiva zramaNArthaM pravrajitanimittamudakaM saMpraNudya nAjanasthaM preyaM dadAtIti sUtrArthaH // 30 // aAgahazttA calazttA, AhAre paannnoannN|| ditiaMpaDiAike, na me kappa taarisN||31|| (avacUriH) varSAsu gRhAGgaNa sthitaM jalamavagAhya udakamevAtmano'nimukhamAkRSya cAlayitvodakameva thAhAradAyinI dadyAt / pUrva sacittAdAne'pyudakAdAnaM prAdhAnyenoktam / tatrAvazyamanantavanaspatitvAtprAdhAnyamudakasya // 31 // (artha.) tathA AgahazttA iti / sAdhune uhorAvanArI zrAvikA (AgahazttA * ke0) avagAhya eTale vicAle saJcitta pANI narAyuM hoya temAMhe pesIne athavA (calazttA ke0) cAlayitvA eTale Adhu pADaM kADhIne (pANaloaNaM ke0) pAnanojanaM eTale pAna te usAmaNa pramukha ane nojana tezrodana pramukha pratye (AhAre ke0) zrAharet eTale sAdhune thAhAra Ape, to te (ditiaM ke0 ) dadatIM eTale pUrvokta uho Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paJcamAdhyayanam / 271 rAvanArI strI pratye gocarIe gayelo sAdhu ( paDiyArake ke0 ) pratyAcakSIta eTale pratiSedhe, parihare. te kevIrIte pratiSedhe te kahe be. ( na me kappai tArisaM ke0 ) na me kalpate tAdRzaM eTale mahAreM tevuM sadoSa annapAna khapatuM nathI. // 31 // ( dIpikA. ) tathA varSAsu gRhAGgaNa sthitaM jalamavagAhya udakameva zrAtmano'nimukhamAkRSya karAdiniH cAlayitvA udakameva dadAti / udake niyamAdanantavanaspatiriti prAdhAnyakhyApanArthaM sacittaM ghaTTattANaM ityukte'pi bhedenopAdAnam / asti cAyaM nyAyaH / yaDuta sAmAnyagrahaNe'pi prAdhAnyakhyApanArthaM bhedenopAdAnam / yathA brAhmaNA zrayAtA vaziSTho'pyAyAta iti / tatazca udakaM cAlayitvA zrAharet AnIya dadyAt / kiM tadityAha / pAnanojanamodanAranAlAdi / tadivaMbhUtaM dadatIM pratyAcakSIta / na me mama kapate tAdRzam // 31 // ( TIkA. ) gahattA sUtram / tathA cAvagAhya udakamevAtmA jimukhamAkRSya dadAti varSAsu gRhAGgaNAdinihitaM jalaM svAnimukhaM kRtvA datte / tathA cAlayitvA udakameva dadAti / udake niyamAdanantavanaspatiriti prAdhAnyakhyApanArthaM sacittaM ghayitvetyukte'pi nedenopAdAnam / asti cAyaM nyAyo yaDuta sAmAnyagrahaNe'pi prAdhAnyakhyApanArthaM bhedenopAdAnam / yathA brAhmaNA zrayAtA vaziSTho'pyAyAta iti / tatazcodakaM cAlayitvA yAharedAnIya dadyAdityarthaH / kiM tadityAha / pAnajojana modanAranAlAdi / taditAM dadata pratyAcakSIta nirAkuryAnna mama kalpate tAdRzamiti pUrvavadeveti sUtrArthaH 31 purekammeNa datreNa, davIe jAyaSeNa vA // 1 ditiyaM paDiprAike, na me kappara tArisaM // 32 // ( yavacUriH ) puraH karmaNA hastena prAkRtajalojjanavyApAreNa sAdhvarthaM daya kovasadRzayA / jAjanena vA kAMsyajAjanAdinA // 32 // ( artha. ) purekammeNa tti ( purekammeNa ke0 ) puraH karmaNA paTale sAdhune bahorAvavA mATe prathama dhoi nAkhelA evA ( haveNa ke0 ) hastena eTale hAthe karI ( vA ke0 ) rar (ale ho ) darvyA eTale kaDabIe karI kiMvA ( jAyaNe vA ke0 ) jAjana vATale vAmakI pramukha jAjane karI ( diMtiyaM ke0 ) dadatIM eTale vahorAvanArI strI pratye gocarI gaelo sAdhu (paDiyAike ke0 ) pratyAcakSIta eTale pratiSedhe, parihare. kevI rIte pratiSedha kare, te kahe be. ( na me kappai tArisaM ke0 ) mahAreM tenuM sadoSa anna kalpe nahi ema kahe. // 32 // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAya dhanapatasiMghabadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dipikA.) puraH karmaNA hastena sAdhunimittaM pUrva kRtasacittapAnIyatyajanavyApAreNa, tathA dA DovasadRzayA, nAjanena vA kAMsyajAjanAdinA dadatIM pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzam // 3 // ( TIkA.) pure kammatti sUtram / puraHkarmaNA hastena sAdhunimittaM prAkRtajalosanavyApAreNa tathA dA DoSasadRzayA nAjanena vA kAMsyanAjanAdinA dadatI pratyAcadIta pratiSedhayet / na mama kalpate tAdRzamiti pUrvavadeveti sUtrArthaH // 3 // (eva) nadanale sasiNi, sasarake mahiAnase // hariAle hiMgulae, maNosilA aMjaNe loNe // 33 // (avacUriH) evamudakAHNa galadinchanA hastena sasnigdhena ISaklinnena, sarajaskena sacittamRSimatena / mRgatena sakardamena / evaM nUSAdiSvapi yojyam / USaHpAMzukAraH / haritAla hiMgulamanaHzilAH pArthivA nedaaH|anyjnaadi / lavaNaM saamusaadi||33|| (artha.) evamiti ( evaM ke0 ) emaja valI ( udanakhe ke ) udakAHNa eTale udakekarI AI te jInA evA eTale jemAMthI pANInA bicha galatA hoya evA, athavA (sasiNike ke0) sasnigdhena eTale pANImAM nIjAyalo kharo, paNa jemAMthI pANInA biMdu galatA nathI evA, kiMvA ( sasarake ke0) sarajarakena eTale pRthivInI sacitta dhUlie karI yukta evA athavA (mahiSAse ke0) mRttikoSAcyAM eTale mATI athavA dAre karI yukta evA. ahIM mRttikA paMkarUpa levI, kAraNa ke pUrve ' saraja skena' ema je kayu be, tenI sAthe punarukti doSa Ave nahIM. tathA ( hariAle ke ) haritAlena eTale haritAle karI, (hiMgalae ke0) hiMgulena eTale sacitta hiMgule karI, (maNosilA aMjaNe ke0 ) manaHzilAMjanAcyAM eTale maNasIla ane aMjana je sUramo teNekarI, (loNe ke0) lavaNena eTale sacitta lavaNe karI. // 33 // (dIpikA.) punarapyevamudakAHNa galatpAnIyabinjyuktena hastena evaM sasnigdhena ISatpAnIyayuktena hastena 2 evaM sarajaskena pRthivIrajovaguNimatena hastena 3 evaM mRgatena kardamayuktena hastena 4 evaM USaH pAMzudArastadyuktena hastena tathA haritAlahiMgulakamanaHzilA ete sarve pArthivA vrnnknnedaaH|anyjnN rsaanyjnaadi| lavaNaM saamudaadi| tato haritAlAdiyuktena hastena // 33 // ___(TIkA.) evaMti sUtram / evamudakAryeNa hastena kareNa udakAoM nAma gludkbinjyuktH| evaM sasnigdhena hastena / sasnigdho nAma iissdudkyuktH| evaM sarajaskena Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 273 hastena / sarajasko nAma pRthivIrajogutiH / evaM mRtena hastena / mRto nAma karda - mAktaH / evamUSAdiSvapi yojanIyam / etAvantyevaitAni sUtrANi / navaramUSaH pAMzukAraH / hariharitAla hiGgulaka manaH zilAH pArthivA vrnnknedaaH| zraJjanaM rasAJjanAdi / lavaNaM sAmudrAdi // 33 // gerucpravannipraseDhipra- soraThi piThakukusakae // kimasaMsaThe, saMsaThe caiva bodhave // 34 // ( avacUriH ) gairiko dhAtuH / varNikA pItamRttikA / seTikA khaTikA / saurASTrikA tuvarikA / piSTamAmatanDulakodaH / kukusAH pratItAH / kRteneti ejiH kRtena / hasteneti gamyate / utkRSTazabdena kAliGgAlAbutrapusaphalAdInAM zastrakRtAni zlakSNakhAni jayante / ciJciNikA dipatrasamudAya ulUkhalakati iti vA / zrasaMsRSTo vyaanAdinA liptaH / tadviparItazca saMsRSTa eva boddhavyo hastaH // 34 // I A ( artha. ) tathA ( geruvanniyase disora Dipikukusakae ke0 ) gairikavarNikA se TikAsaurASTrakA piSTakukusakRtena eTale gairika te sonAgeru, varNikA te pIlI mATI, seTikA te zveta mRttikA jene khaDI tathA cAka kahe be, saurASTrakA te phaTakaDI, piSTa te cokhA vagereno ATo, kukusa te turatanA khAMDyA kUzakA emAMthI ekapaNa padArthe karI kharaDyA evA hAthe karI ( umisaMThe ke0 ) utkRSTA - saMsRSTe eTale utkRSTa je tuMbaDAM kAliMgaDAdika moTAM phala tenA zAka, vyaMjanAdike karI nahIM kharaDyo evo hAtha tathA ( saMsaThe ceva ke0 ) saMsRSTazcaiva eTale vyaMjanAdike karI kharaDyo hAtha ( bodhavo ke0 ) boddhavyaH eTale jANavo. ethI uparAMtano vidhi Agala kahe . // 24 // ( dIpikA . ) tathA gairiko dhAtuH, varNikA pItamRttikA, seTikA khaTikA, saurASTrakA tuvarikA, piSTamAmatanDulakodaH, kukusAH pratItAH / kRteneti eniH kRtena ejyaH kharaM Titena / hasteneti zeSaH / tathA utkRSTa iti / utkRSTazabdena kA liGgalAbutrapusaphalAdInAM zastrakRtAni zlakSNakhaekAni jAyante / ciJciNikAdipatrasamudAyo vA udUkhalakati iti / tathA asaMsRSTo vyaJjanAdinA liptaH / saMsRSTazcaivaM vyaJjanAdinA lipto boddhavyo hasta iti / vidhiM punaratrordhvaM svayameva vakSyatIti // 34 // ( TIkA . ) tathA geruprati sUtram / gairiko dhAtuH / varNikA pItA mRttikA / zvetikA zuktamRttikA / saurASTrakA tuvarikA / piSTamAmata kula kSodaH / kukusAH pratItAH / kRteneti eniH kRtena / hasteneti gamyate / tathotkRSTa ityutkRSTazabdena kA liGgAlAbutrapuSaphalA 35 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)mA. dInAM zastrakRtAni zladaNakhaemAni jaNyante / ciJciNikAdipatrasamudAyo vA udUkhalakamita iti / tathA asaMsRSTo vyaJjanAdinA aliptaH / saMsRSTazcaiva vyaJjanAdilipto bohavyo hasta iti / vidhi punaratroI vadayati svayameveti sUtrArthaH // 34 // asaMsaheNa habeNa, davIe nAyaNeNa vaa|| diGamANaM na ibijA, paDhA kammaM jahiM nave // 3 // (avacUriH) asaMsRSTena hastenAnnAdimiranAliptena, dA, jAjanena vA dIyamAnaM nechet / kiM sAmAnyena / netyAha / pazcAtkarma yatra navati dAdau / zuSkamaemakAdi tadanyadoSarahitaM gRhNIyAt // 35 // (artha.) asNsnneti| (asaMsaheNa ke ) asaMskRSTena eTale aNakharaDyA evA (habeNa ke0) hastena eTale hAthekarI (vA ke0) athavA (davIe ke0)dA eTale kaDabIe karI kiMvA (jAyaNeNa ke0) nAjanena eTale vADakI pramukha nAjanekarI (diGamANaM ke0) dIyamAnaM eTale ApeDhuM evaM je annapAna te pratye (na ibijA ke0) neThet eTale vAM nahI. kevaM hoya to vAM nahIM, te kahe . ( jahiM ke0 ) yatra eTale je vekANe (pachAkammaM ke0) pazcAtkarma eTale nojana kasyA paThI je karma sacitta pANIe karI hasta, kaDabI pramukha dhobuM tene pazcAtkarma kahiye. te pazcAtkarma (jave ke0) navet eTale hoya to levaM kalpe nahi. arthAt jyAM pazcAtkarma na lAge te roTalI nirdoSa hoya to kalpe. saMsRSTa asaMsRSTa upara ATha nAMgA thAya je tenuM koSTaka. (bhaMgasaMkhyA.)( hAtha.)(kaDachI.)(dravya.) 1 / 1 1 / 1 Isls 2:-nIcenA koSTakamAM (1) e kharaDelAnI tathA sAvazeSanI ane (s) evI nizANI aNakharaDelAnI tathA niravazeSanI samajavI. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / anne karI lipta hAtha, kaDabI ane vAsaNa hoya, zrApavAnuM zrodanAdi avya paNa sAvazeSa hoya, eTale sAdhune ApIne zeSa thAlImAM raDaM hoya toprathama nAMgothAya.(1) hAtha tathA vAsaNa annekarI lipta hoya, ane thAlImAM zeSa avya kAMza na raDaM hoya, to bIjo nAMgothAya.(2)hAtha annekarI lipta hoya, thAlI alipta hoya, ane odanAdi avya sAdhune zrApIne zeSa bAkI rahyu hoya, to trIjo nAMgo thAya. (3)hAtha annekarI lipta hoya, vAsaNa lipta na hoya, ane odanAdi avya jo sAdhune zrApIne avazeSa na rahe, to cotho nAMgo thAya. (4) annekarI hAtha lipta na hoya, vAsaNa lipta hoya, ane sAdhune thApIne avazeSa anna raDuMhoya to pAMcamo nAMgo thAya.(5)annekarI hAtha lipta na hoya, kaDabI ane vAsaNa lipta hoya, ane sAdhune thApatAM avazeSa kAMza na rahe, to ho nAMgo thAya. (6) hAtha anne karI lipta na hoya, vAsaNa lipta na hoya, ane sAdhune aApatAM jo avazeSa rahe, tosAtamo nAMgo thAya.(7) tathA annekarI hAtha, kaDabI tathA vAsaNa lipta na hoya, ane sAdhune thApatAM avazeSa avya rahyu na hoya to zrAThamo nAMgo thAya. (7) temAM pahelo nAMgo sarvathA zurU, bello sarvathA azupha, zrane bIjA sarva madhyama jANavA. // 35 // (dIpikA.) zrAda ca / asaMsRSTena hastena annAdijiraliptena tathA dA nAjanena vA dIyamAnaM neched na gRhNIyAt / kiM sAmAnyena / netyAha / pazcAtkarma yatra navati dAdau, zuSkamaemakAdi tadanyadoSarahitaM gRhNIyAditi // 35 // (TIkA.) thAha c| asaMNa tti sUtram / asaMsRSTena hastena annAdiniraliptena dA nAjanena vA dIyamAnaM nechet / kiM sAmAnyena / netyAha / pazcAtkarma bhavati yatra dAdau / zuSkamaekAdivat tadanyadoSarahitaM gRhIyAditi sUtrArthaH // 35 // saMsaheNa ya dabeNa, davIe nAyaNeNa vA // diGamANaM pamicijA, jaM tasaNiyaM nave // 36 // (avacUriH) saMsRSTena hastena prtiichennddiiyaat|ydessnniiyN bhvti| atra vRkssoktiH| saMsahe hale saMsahe matte sAvasese dve| saMsaha saMsahe matte niravasese dave / zccAraNo jNgaa| eka paDhamanaMgo sabuttamo amesu vi jaba sAvasesaM davaM taba dhippaz Na zyaresu pachAkammadosAu tti // 36 // (artha.) saMsaraNatti / gocarIe gaelo sAdhu ( saMsaraNa hoNa ke0) saMsRSTena hastena eTale annAdike karI lipta evA hAthe karI (vA ke0) athavA (davIe ke0) Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za6 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. dA eTale kaDalI athavA cATuLa teNe karI kiMvA ( jAyaNeNa ke0 ) nAjanena e. Tale thAlI pramukha pAtre karI (diGamANaM ke0) dIyamAnaM eTale zrApelA evA annapAnane (paDichejA ke0 ) pratIt eTale grahaNa kare. ke, hoya to grahaNa kare te kahe . ( jaM ke0) yat eTale je ( taba ke ) tatra eTale sAdhu jyAM gocarIe gayo hoya tyAMathavA sAdhune vohorAvavA sAru je annapAna thANyuM hoya, temAM ( esaNIyaM ke) eSaNIyaM eTale sUktuM evaM ( nave ke0 ) navet eTale hoya, te grahaNa kare. // 36 // ___(dIpikA. ) saMsRSTena hastena annAdiliptena tathA dA nAjanena vA dIyamAnaM pratI. mRnnhiiyaat|ki saamaanyen|netyaah|ytttr eSaNIyaM javati tdnydossrhitmityrthH||36 (TIkA, ) saMsaraNa ttisuutrm|sNsRsstten hastenAnnAdiliptena tathA dA jAjanena vA dIyamAnaM prtiigRhnniiyaat| kiM saamaanyen|netyaah / yattatraiSaNIyaM jvti| tadanyadoSarahitamityarthaH / zha ca vRksssNprdaayH| saMsaThe hale saMsahe matte sAvasese dave / saMsahe haThe saMsaThe matte hiravasese dave / evaM aha nNgaa|eb paDhamannaMgo svuttmo| annesu vi jaba sAvasesaM davaM taba ghippaz / Na zyaresu / pachAkammadosAu tti sUtrArthaH // 36 // - ehaM tu muMjamANANaM, ego ta nimNte|| diGamANaM na ibijjA, baMda se paDiledae // 37 // (avacUriH) ekavastunAyakayoIyorjuJjatoreko nimantrayet / baMda se tasyAniprAyaM pratyupedeta netrvnvikaaraiH| kimasya dIyamAnamiSTaM naveti // 37 // (artha.)puNhaMtu iti / (kuNhaM ke0) yoH eTale bejaNa (juMjamANANaM ke0)juJjAnayoH eTale eka vastunA mAlika nojana karatAM batAM (taba ke0) tatra eTale temA( ego ke0) ekaH eTale ekaja vahoravA AvelA sAdhune vahorAvavA sAru(nimaMtae ke0)nimaMtrayet eTale nimaMtre, ane bIjo nimaMtre nahIM arthAt bemAMthI eka kahe vo vahoro, ane bIjo kAMja bole nahIM to evI rIte ( diGamANaM ke0) dIyamAnaM eTale zrapAtA evA annapAnane (na zchejA ke0) nechet eTale te sAdhu vAMDe nahIM, liye nahIM. to tyAM zuM kare te kahe . ( se ke0 ) tasya eTale te bemAMthI je kAMza bolyo nahIM tenA (baMdaM ke0 ) aniprAya pratye (paDilehae ke0 ) pratyupedeta eTale pratilekhe, tenI vATa juve. eTale te puruSanA mukha netrAdi vikArathI kalpanA kare, ke mane vahorAve je te ene iSTa De ke nathI. netrAdikathI iSTa De ema jo jaNAya, to ApeyaM liye, nahIM to liye nahIM. // 3 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / ngngng ( dIpikA . ) kiM ca dvayormuatoH pAlanaM kurvatoH ekasya vastuno nAyakayo rityrthH| ekastatra nimantrayet taddAnaM pratyAmantrayet / tadIyamAnaM necheDutsargataH / apitu banda - majiprAyaM se tasya dvitIyasya pratyupedeta netravatra vikAraiH / kimasyedaM dIyamAnamiSTaM veti / iSTaM ca gRhIyAt no cenneti / evaM juJjAnayorajyavahAra udyatayorapi yojanIyam / yato jujidhAtuH pAlane'nyavahAre ca vartata iti // 37 // ( TIkA. ) DuehaM ti sUtram / dvayorbhuJjatoH pAlanAM kurvatorekasya vastunaH svAminorityarthaH / ekastatra nimantrayettaddAnaM pratyAmantrayettadIyamAnaM necchedutsargataH / apitu bandamajiprAyaM se tasya dvitIyasya pratyupedeta netravatrAdivikAraiH / kimasyedamiSTaM dIyamAnaM naveti / iSTaM cemRhIyAnna cennaiveti / evaM bhuJjAnayoranyavahArodyatayorapi yojanIyam / yato jujiH pAlane'jyavahAre ca vartata iti sUtrArthaH // 37 // ehaM tu muMjamANANaM, do vi taba nimaMtara // diUmANaM paDicikA, jaM tabesaNiyaM nave // 38 // ( avacUriH ) muJjatorjunayorvA dvAvapi nimantrayeyAtAm / dIyamAnaM pratIche - ehIyAt / yadeSaNIyaM javet // 38 // ( artha. ) tathA DuhaM iti. ( Due ke0 ) dvayoH eTale banne jaNa (guMjamANANaM ke0 ) guMjAnayoH eTale eka vastunA dhaNI batAM athavA jojana karatAM batAM, (taba ke0 ) tihAM ( do vike0 ) dvAvapi eTale te ve jaNa paNa ( nimaMtara ke0 ) nimaMtrayetAm eTale devA sAru nimaMtre, to ( diUmANaM ke0 ) dIyamAnaM eTale te pAtA annapAnane ( paDachekA ke0 ) pratigRhIyAt eTale grahaNa kare, liye. ( jaM ke0 ) yat eTale je ( na ho) tatra eTale tihAM (esa eyaM ke0) eSaNIyaM eTale prAsuka sUktuM evaM (jave ke0 ) javet eTale hoya. arthAt jo bIjA kAMi paNa doSa nahIM hoya to liye. // 38 // ( dIpikA. ) tathA dvayostu pUrvavatorjujAnayordvAvapi tatrAtiprasAdena nimantrayeyAtAm / tatrAyaM vidhiH / dIyamAnaM pratIkRhIyAt yattatreSaNIyaM javettadanyadoparahitamiti // 38 // ( TIkA. ) tato DuehaM ti sUtram / dvayostu pUrvavat atorbhuJjAnayorvA dvAvapi tatrAtiprasAdena nimantrayeyAtAm / tatrAyaM vidhiH / dIyamAnaM pratIche rahI yAt / yattatraipaNIyaM javettadanyadoSarahitamiti sUtrArthaH // 30 // / Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 rAya dhanapatasiMghabahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. suviNIe navamalaM, vivihaM pANanoaNaM // muMjamANaM vivaGijA, nuttasesaM paDibae // 3 // (avacUriH) vizeSamAha / gurviNyA garnavatyA upanyastamupakalpitaM vividhamanekaprakAraM nujyamAnaM tayA vivarjayet / mA nUttasyA alpatveneDAnivRttyA grbhpaataadidossH| ato juktazeSaM juktocharitaM pratIchet ||3e|| (artha.) have vizeSavidhi kahe . guviNIe iti. valI te gocarIe gaelo sAdhu (guviNIe ke0) gurviNyA eTale garbhavatI strIe (uvamanaM ke0) upanyastaM eTale taiyAra kareluM evaM ( vivihaM ke ) vividhaM eTale ghaNA prakAracaM (muMjamANaM ke0) jujyamAnaM eTale te garjiNIe potAne khAvA sAru lIdhuM evaM (pANaloaNaM ke0 ) pAnajojanaM eTale pAna te prAdApAnakAdi ane nojana te zrodanAdi te pratye ( vivaGijA ke0 ) vivarjayet eTale vizeSe karI varje. kAraNa ke, tema kare to kadAcit garjiNIne zroDo AhAra hovAthI vA pUrNa na thavAne lIdhe kadAcit garnapAtAdi doSa upaje, ane tene aMzataH kAraNa sAdhu thAya, mATe tevuannapAna liye nahIM. (juttasesaM ke) juktazeSaM eTale te garjiNI jamyA panI avazeSa rahelA annapAna pratye (paDilae ke0) pratIchet eTale grahaNa kare, liye. // 35 // (dIpikA.) vidhivizeSamAha gurviNyA garjavatyA upnystmupklpitm| kiM tadityAha / vividhamanekaprakAraM pAnanojanaM jAdApAnakhaekakhAdyAdi tatra nujyamAnaM tayA vivarjayet / mAnavatu tasya nojanagrahaNe'tpatvena tasyA anivRttiH| zanivRttau ca garnapAtadoSaH syAt / atha ca juktazeSaM juktomaritaM tu pratIchet / yatra pAnajojane tasyA ajilASo nivRtto navet // 3 // (TIkA.) vizeSamAha / guviNIe ti sUtram / gurviNyA garnavatyA upanyastamupakalpitam / kiM tadityAha / vividhamanekaprakAraM pAnanojanaM sAdApAnakhaekhAdyakAdi / tatra nujyamAnaM tayA vivaya'm / mA jUttasyA alpatvenAnilASAnivRttyA garnapatanAdidoSa iti / juktazeSaM nuktocharitaM pratIchedyatra tasyA nivRtto'jilASa iti sUtrArthaH // 35 // sidhA ya samAe, guzviNI kaalmaasinnii|| nahiA vA nisIijA, nisannA vA puNuMhae // 40 // (avacUriH) syAt kadAcit zramaNArthaM garviNI kAlamAsavatI / garbhAdhAnAnavama Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA like paJcamAdhyayanam / ht mAsavatItyarthaH / ucitA UrdhvasthA satI dAnAya vA niSIdet / niSaNA vA punarutiSThet // 40 // (artha) siyA iti. ( kAlamA siNI ke0 ) kAlamA sinI eTale jemAM prasUti thAya be evo navamo mAsa jene be evI ( gubviNI ke0 ) gurviNI eTale garbhiNI strI (siyA ya ke0 ) syAcca eTale jo kadAcit ( samaNaDAe ke0 ) zramaNArthaM eTale sAdhu ( u 0 ) ucitA eTale ujI hoya to sAdhune huM dAna zrapuM evI buddhithI ( nisI ikA ke0 ) niSIdet eTale annAdika levA mATe bese, ( vA ke0 ) athavA ( nisamA ke0 ) niSamA eTale prathama beThelI hoya to paDhI sAdhune arthe ( pue ke0 ) punaruttiSThet eTale pharI UThe, ane sAdhune vahorAve. (to te na kalpe ) // 40 // ( dIpikA . ) kiMca, evaMvidhA gurviNI strI syAt kadAcitra maNArthaM sAdhu nimittaM sAdhave dAnaM dadAmIti buddhayA utthitA satI nISIdet / vAthavA niSalA satI svakAyavyApAreNa punaruttiSThet / tadA sAdhustadIyahastAdAhAraM na gRhNIyAditi / kiM viziSTA gurviNI | kAlamA siNI kAlamAsavatI / garbhAdhAnAnnavamamAsavatI tyrthH||40|| ( TIkA. ) kiMca, siyA yatti sUtram / syAcca kadAcicca zramaNArthaM sAdhu nimittaM gurviNI pUrvoktA kAlamAsavatI garbhAdhAnAnnavamamAsavatItyarthaH / ucitA vA yathAkathaMcinniSIdanniSaNA dadAmIti sAdhu nimittam / niSaNA vA svavyApAreNa punaruttiSThed dadAmIti sAdhu nimittameveti sUtrArthaH // 40 // taM nave ttapANaM tu, saMjayANa kapitryaM // diti paDiprAike, name kappara tArisaM // 41 // (avacUriH) tadbhaveGgaktapAnaM tu niSIdanovAnAjyAM dIyamAnaM saMyatAnAmaka spikam / sthaviraka pikAnAma niSIdanoSThAnAcyAM yathAvasthitayA dIyamAnaM kalpikam | jinakapikAnAM tu zrapannasattvAdya divasAdArajya sarvathA dIyamAnamaka spikameva // 41 // ( artha. ) ( taM ke0 ) tat eTale te ( jattapANaM tu ke0 ) jaktapAnaM tu eTale annapAna (saMjayANaM ke0 ) saMyatAnAM eTale saMyamI sAdhune ( kappiAM ke0 ) kalpikaM eTale levAne yogya be. (ditiyaM ke0 ) dadatIM eTale evaM sUtuM annapAna ApanArI zrIvikAne ( pAike ke0 ) pratyAcakSIta eTale kahe ke, ( na me kappara tArisaM ke0 ) na me kalpate tAdRzaM eTale mahAre tevuM annapAna levuM kalpe nahi. For Private Personal Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. kAraNa ke, te nAta pANI garjiNI strIe besavAthI tathA UThavAthI dIdhelaM sAdhune akalpika . ahIM evo saMpradAya De ke, jo te garjiNI strI sAdhune vahorAvA mATe UThavU, besavu na karatAM jevI beThI hoya athavA unnI hoya tevI rahIne vahorAve, to te AhAra sthavirakalpika sAdhune kalpe, paraMtu te jinakalpI sAdhune to kalpeja nahIM. jinakalpika sAdhu to je divase garna rahe te divasa mAMmIne prasUti thAya tyAM sudhI ganiNIe vahorAvelo AhAra grahaNa kare nahIM. kAraNa ke, temano evoja AcAra . // 41 // (dIpikA.) tAdRzo dIyamAna zrAhAraH sAdhUnAmakalpikaH / atastAdRzamAhAraM dadatIM ca gurviNI prati sAdhu kiMvadettadAha / tannaktapAnaM tu niSIdanenobAnena ca dIyamAnaM saMyatAnAM sAdhUnAmakalpikaM navedagrAhyaM syAt / iha ca ayaM sNprdaayH| yadi sA gurviNI niSIdanamubAnaM ca na karoti, yathAvasthitA ca satI AhAraM dadAti / tatstha virakalpikAnAM sAdhUnAM kalpate / jinakalpikAnAM sAdhUnAM tu na kalpate / yato jinakalpikaH prathama divasAdArajya gurviNyA dIyamAnamAhAraM na gRhNAtIti / yatazcaivamAcArastato gurviNI tAdRzamAhAraM dIyamAnAMpratyAcadIta vadet / kiM vadet / tAdRzaM jaktapAnaM mama na kalpate // 41 // ' (TIkA.) taM nave ti sUtram / tanavenaktapAnaM tu tathA niSIdanobAnAnyAM dIyamAnaM saMyatAnAmakadipakam / zha ca sthavirakalpikAnAmaniSIdanobAnAnyAM yathAvasthitayA dIyamAnaM kalpikam / jinakalpikAnAM tvApannasattvayA prathamadivasAdAranya sarvathA dIyamAnamakalpikameveti sNprdaayH| yatazcaivamato dadatIM pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzamityetatpUrvavadeveti suutraarthH|| 1 // . thaNagaM piGamANI, dAragaM vA kumaariaN|| taM niskivittu roaMtaM, AhAre pANanoaNaM // 4 // (avacUriH) stanyaM pAyayantI dArakaM kumArikAM vA / vA jinnkrmH| tato napuMsakaM vA / taM nikSipya rudantaM lUmyAdI AharedAnayet paanjojnm| atrAyaM vRksssNprdaayH| gachavAsI jaz thaNajIvI Ni rikatto to na giNhArovana vAmA vaa|ah annaM piA- . haare| to jazNa rovazto giha / aha rovati to na gih| aha apiaMto nikitto thaNajIvI rovara ya to na giNhaMti / aha na rovara to giNhaMti / galaniggayA puNa jAva ya thaNajIvI tAva rovala vA mA vA piaMtaM vA apiaMtaM vA na giNhaMti / Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paJcamAdhyayanam / 201 jAnaM pahArejamADhatto javai / tAhe ja pitaraM rovaTa vA mA vA / gipitryaMta ja rovai to pariharati / arovie giti / sIso zrAha / kodosa / zrAriyA jayaMti / tassa niskippamANassa kharehiM have hiM dhippamANasa thirattaNeNa paritAvaNAdoso / makArAi vA avaharejatti // 42 // haMti / 1 (artha. ) tathA ( dAragaM ke0 ) dArakaM eTale bAlakane ( vA ke0 ) athavA ( kumArighaM ke0 ) kumArikAM eTale kumArikAne vAzabdanuM grahaNa karayuM ve mATe napuMsakane ( thaNagaM ke0 ) stanakaM stanane arthAt stanamAhelA dUdhane ( piUmANI ke0 ) pAyayaMtI eTale pivarAvatI thakI ( taM ke0 ) tat eTale te bAlaka, kumArikA athavA napuMsakane (royaM ke0 ) rudaMtaM eTale rudana karatA evA ( nirika vittu ke0 ) nikSipya eTale mUkIne sAdhune ( pANajokhaNaM ke0 ) pAnajojanaM eTale annapAna ( AhAre ke0 ) haret eTale vohorAve. to te na kalpe vahIM evo vRddhasaMpradAya ab, sthavira kalpI sAdhuno yAcAra evo be. je bAlakanI stananA dUdha uparaja zrajIvikA hoya eTale je anna khAto na hoya evA bAlakane stanapAna karatAM mUkIne jo zrAvikA vahorAvavA Ave, to te AhAra sAdhu letA nathI. patI te bAlaka roto hoya, athavA na roto hoya te kAMi jotA nathI. tathA je bAlaka yannano tathA stananA dUdhano paNa AhAra kare be, evA ujayajIvI potAnA bAlakane mUkIne jo strI annapAna vahorAvatI hoya, ane bAlakapaNa mUkavAthI rame nahIM, to sthavirakapIne te annapAna kalpe. paNa te bAlakane mUkavAthI jo te rudana kare, to te annapAna na kalpe. valI kevala stananA dUdha uparaja jIvanAro bAlaka hoya, paNa sAdhune vahorAvavA UThatI vakhate te stanapAna karato nahIM hoya, to tevA potAnA bAlakane mUkIne paNa ApalaM annapAna sUtuM hoya to te sthavirakalpIne kalpe. paNa te bAlaka vaho - rAvanArI strIe mUkavAthI ruve nahIM to kalpe, ghane ruve to na kalpe. jinakalpI - no to evo AcAra be, ke kevala mAnA dUdhano AhAra lenAra bAlakane mUkIne strI vahorAvavA UThe to te annapAna na kalpe, paDhI te bAlaka mUkavAnI vakhate dhAvato hoya, athavA roto hoya ke nahIM hoya te kAM jovAnuM nathI. hAM ziSya pUbe ke upara kahelI rIte annapAna kema sAdhu letA nathI ? tihAM thAcArya kahe beke, te karavAthI doSa upaje be. te kevA doSa to ke, kadAcit kaThora hAthe tyAM mUkelA bAlakane asthirapaNAthI paritApanA upaje, athavA bilADI vigere ghyAvIne tene upadrava kare. // 42 // 36 For Private Personal Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zza rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dIpikA.) punaH kathaM na gRNhIyAdityAha / evaMvidhA strI yadi pAnajojanamAharedadyAttadA sAdhuna gRNhIyAt / kiM kurvatI dArakaM bAlakaM, dArikAM ca bAlikA, vA zabdAnnapuMsakaM stanaM pAyayantI / kiM kRtvA / tadArakAdi rudatsamyAdau nikSipya / ayamatra sNprdaayH| gachavAsI sAdhuryadi bAlakAdiH stanajIvI navati / stanaM ca piban vartate / sa rudannarudan vA navatu / paraM taM bAlakAdikaM jUmyAdau nikSipyAhAraM dadyAttadA nagRhIyAt / atha bAlakAdiH stanyaM pibti| anyannojanamapi karoti / paraM nikSippamANoroditi / tadApi thAhAraM dIyamAnaM na gRhiiyaat| zratha no rodanaM kroti| tadA gRehiiyaat| atha stanajIvI vartate paraM tatsamaye nidipyamANaH stanyapAnaM na kurvaanno'sti| paraM nikSipyamANo rodanaM karoti / tadApi striyA dIyamAnamAdAraM no gRNhIyAt / zratha na kurvANo'sti tadA gRlhIyAt / atha annamAhartumArabdho'sti, paraM stanyaM pibannasti / tadA rodanaM karotu vAmA vaa| sAdhuna gRNhIyAt / athApibannapi yadi roditi tadApi na gRNhIyAt / atra ziSyaH prAha / evamAhAragrahaNe ko doSaH / gururaah| kharahastairbAlakAdemyAdau nidipyamANasya asthiratvena paritApanAdoSo nvet| mArjAro vA taM bAlAdikamapaharet // 42 // (TIkA.) kiM ca, thaNagaM ti sUtram / stanaM paayyntii| kimityAha / dArakaM vA kumArikAm / vAzabdasya vyavahitaH sNbndhH| ataeva napuMsakaM vA / taddArakAdi nikSipya rudamyAdau zrAharetpAnanojanam / atrAyaM vRkSasaMpradAyaH / gaThavAsI jaza thaNajIvI piaMto Nirikato to na ginnddNti| rovana vA mA vaa|ah annaM pi aahaare| to jati Na rovazto ninnhNti| aharovaztona giNhaMti aha apiaMtoNi rikatto thaNajIvI rovara taNa giNhati / zraha Na rovara to giNhaMti / gaNiggayA puNa jAva thaNajIvI tAvarovana vAmAvA, pibaMta apibaMta vANa giNhati / jAhe annaM pi AhAre bADhatto nvti| tAheja pibaMta to rovana vA mA vA Na gennhNti|yh apibaMta tojazrovara to pariharaMti / arovie geNhaMti / sIso Aha / ko taba doso chi| Ayari naNa / tassa NirikappamANassa kharehiM hohiM ghippamANassa athirattaNeNa paritAvaNAdosA majArAdi vA avahareja tti suutraarthH|| 42 // taM nave nattapANaM tu, saMjayANa akppiaN|| diti paDiAike, na me kappa3 tArisaM // 43 // (avacUriH) taM nave ityAdi gAthA pUrvavat // 43 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paJcamAdhyayanam / 183 ( artha. ) ( taM jave ityAdi gAyAno artha pUrvavat jAvo. tathApi teno nAvArtha hiM lakhiye biyeM. ) tenuM asUtuM zrannapAna sAdhune kalpe nahIM. // 43 // ( dIpikA. ) evaM dIyamAnAM striyaM prati pratyAcakSIta sAdhuH / kiMvade dityAha / tanapAnaM tu pUrvoktaM saMyatAnAmakalpikamakalpanIyam / yataH kAraNAdevaM tato dadatIM striyaM prati pratyAcakSIta vadet / na mama kalpate tAdRzamiti // 43 // ( TIkA. ) taM jave tti sUtram / tadbhaveGgaktapAnaM tvanantaroditaM saMyatAnAmaka spikam / yatazcaivamato dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 43 // jaM nave nattapANaM tu, kappAkappaMmi saMkiyAM // diti paDiprAike, na me kappara tArisaM // 44 // ( yavacUri : ) yavektapAnaM tu kalpAkalpaviSaye zaGkitaM na vidmaH kimidamumAdidoSayuktaM kiM vA netyAzaGkAspadInUtam / asati kalpanizcaye dadatIM pratyAcakSIta na me kalpate tAdRzamiti // 44 // ( artha. ) jaM jave jattapANaM tu iti ( jaM ke0 ) yat eTale je ( jattapANaM tu ho ) jaktapAnaM tu eTale annapAna ( kappAkappaMmi ke0 ) kalpAkalpe eTale kalpe evaM be ke kalpanIka be, arthAt ugamAdi doSayukta be, evI ( saMki ke0 ) zaM. kitaM eTale zaMkA karI yukta hoya to tene ( diMti ke0 ) dadatIM eTale ApanArI eva zrAvikAne (paDiyAike ke0 ) pratyAcakSIta eTale nA kahe. kevI rIte nA kahe te kahe . ( na mekappai tArisaM ke0 ) na me kalpate tAdRzaM eTale mane tevuM - napAna kalpe nahi, ema kahe . // 44 // ( dIpikA . ) kiMbahunA, upadezasya sarvarahasyamAha / yaktapAnaM tu kalpakalpayoH kalpanIyAkalpanIyayorviSaye zaGkitaM javed na vayaM vidmaH kimidamumAdidoSayuktaM kiMvA neti zaGkAsthAnaM syAt / tadivaMbhUtaM kalpanIya nizcaye'jAte sati zanAdi dIyamAnAM striyaM prati sAdhuriti pratyAcakSIteti vadet / kim / na mama kalpate tAdRzamiti // 44 // ( TIkA. ) kiM bahunetyupadezasarvasvamAha / jaM jave tti sUtram / yadbhavedraktapAnaM tu kalpAkalpayoH kalpanIyA kalpanIyadharmaviSaya ityarthaH / kim / zaGkitaM na vidmaH kimidamudramAdidoSayuktaM kiMvA netyAzaGkAspadI bhUtam / tadibaMbhUtamasati kalpanIyanizcaye dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 44 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. dagavAreNa pihiaM, nIsAe pIDhaeNa vaa|| loDheNa vA vileveNa, sileseNa vi keNa // 45 // (avacUriH) dakavAreNodakakumnena, nIsAe nissArikApeSaNyA, pIkena kASThapIgadinA, loSTakena zilAputrakeNa, lepena mRddhepAdinA, zleSeNa vA kenaciUtusikthA dinA pihitam // 45 // (artha.) valI kevo AhAra na levo te kahe je. dagavAreNa tti. ( dagavAreNa ke0) dakavAreNa eTale pANInA ghaDAe karI (pihizra ke0) pihitaM eTale DhAkeduM, (vA ke0) athavA (nIsAe ke0) niHsArikayA eTale pabaranI lIhAe karI, kiMvA (pIDhaeNa ke0) pIThakena eTale bAjoThe karI vA ( loDheNa ke0 ) lopTena eTale nIsAtare karI DhAMkelu (vA ke0) athavA (vileveNa ke0) vilepena eTale mRttikA dikanA depe karI mujA dazne je annapAnanA nAjananuM moDhuM baMdha kasyuM be evaM, kiMvA (sileseNa vA ke0) zleSeNa vA eTale lAkhe karIbIDelI musAdika hoya, tathA koThI pramukhe dATo dIdho hoya, peTI pramukhe tAluM dIdhuM hoya, athavA ( keNa ke0) kenacit eTale koi paNa vastue karI DhAMkeguM evaM annapAna sAdhune vahorAvavAne rAkhenu hoya, to(te na kalpe.) // 45 // ___(dIpikA.) punaH kIdRzamAhAraM na gRNhIyAdityAha / yadazanAdi nAjanasthaM dakavAreNa pAnIyakumnena pihitaM sthagitaM navet / tathA nIsAetti nissArikayA peSaNyA, pIThakena kASThapIgadinA, loDhena vApi zilAputrakeNa tathA lepena vA mRlepAdinA, zveSeNa vA kenaciUtusikthAdinA pihitaM bhavet // 45 // (TIkA.) kiM ca dagavAreNa tti sUtram / dakavAreNodakakumnena pihitaM nAjanasthaM sthagitam / tathA nIsAetti peSaNyA, pIkena vA kASThapIgadinA,loDhena vApi zilAputrakeNa tathA lepena mRopanAdinA zleSeNa vA kenacijAtusikthAdineti suutraarthH||4|| taM ca niMdiyA dijA, samaNahA eva daave|| ditizra paDiAzke,na me kappa3 tArisaM // 46 // (avacUriH) tanAjanaM sthagitaM liptaM samuniyAt zramaNArthaM dAyakaH // 46 // . (artha.) taM ceti. (taM ke0) tat eTale te DhAMkelu, lIpeDhuM athavA mujita kareluM evaM annapAnAdika jAjana (samaNahA eva ke0) zramaNArthameva eTale sAdhune artheja paNa potAne zrarthe nahIM. ( uniMdiyA ke0) uniya eTale te musA phoDI nAkhIne athavA DhAMkaNa ughADIne ( dAvae ke0) dAyakaH eTale sAdhune vahorA Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike pazcamAdhyayanam / nya vanAro gRhastha (dijA ke0) dadyAt eTale pUrvokta prakAraceM annapAna Ape, to tevA annapAnane (ditizaM ke0) dadataM eTale ApanAra evA gRhastha pratye (paDithAzke ke0) pratyAcadIta eTale pratiSedhe. kevI rIte pratiSedhe te kahe . ( na me kappaz tAmisaM ke0) na me kalpate tAdRzaM eTale mane tevaM annapAna kalpe nahIM. // 46 // (dIpikA.) tatkiM kuryAdityAha / punaH taccaitaiH pUrvoktaiH sthagitaM liptaM vA zramaNArtha nAtmArthaM sakRnidya dAyako dadyAt / taditthaMjUtaM dadatI striyaM sAdhurvanna mama kalpate tAdRzamiti // 46 // ( TIkA. )taM ca tti suutrm| tacca sthagitaM liptaM vA sat janiya dadyAtmaNArthaM daaykH| nAtmAdyartham / tadivaMcUtaM dadatI pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH 46 asaNaM pANagaM vAvi, khAzmaM sAzmaM tadA // jaM jANika suNikA vA, dANahA pagaDaM imaM // 4 // (avacUriH) azanaM pAnakaM vApi khAdyaM khAdyaM tathA udanAranAlAdi lamkaharIta. kyAdi yajAnIyAdAmantraNAdinA zRNuyAchAnyato yathA dAnArtha prakRtamidaM sAdhuvAdArtha dezAntarAdAgato yo datte // 4 // (artha.) asaNamiti. ( asaNaM ke0) azanaM eTale zrodanAdika vastu, (vA ke0) athavA (pANagaM vi ke0) pAnakamapi eTale pAkhavANI thAranAlAdipramukha pIvAnA padArtha ( tahA ke0) tathA (khAzmaM ke0) khAdyaM eTale lama, mevA, sukhaDI pramukha khAvAnA padArtha ane (sAzmaM ke0) khAyaM eTale harItakI mukhavAsa pramukha padArtha. e mAhelA (jaM ke0 ) yat eTale je padArthane AmaMtraNAdike karI pote jANe, (vA ke0) athavA (suNijA ke0) zRNuyAt eTale bIjAnA kahevAthI sAMjale. te kevI rIte jANe, athavA sAMjale, te kahe . ( dANahA pagaDaM zmaM ke) dAnArthaM prakRtamidaM, idaM eTale e phalAeM azanAdika ko dezAMtarathI zrAvelA vANiyAe sAdhune athavA pAkhaMDIune zrApavA mATe prakRta eTale nIpajAvyuM . // 4 // (dIpikA.) punaH kIdRzaM na gRhNIyAdityAha / azanaM mujAdi, pAnakaM vA thAranAlAdi, khAdimaM lagakAdi, svAdimaM harItakyAdi sAdhuryajAnIyAtsvayamAmantraNAdinA vAthavA anyataH shRnnuyaat| kim / yadidamazanAdikaM dANA pglN| ko'rthH| ko'pi vaNika dezAntarAdAyAtaH sAdhunimittaM dadAti athavA avyApArapAkhagikanyo ddaati| tadapyazanAdikaM na gRhNIyAt // 7 // Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zTra rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43) mA. (TIkA.) kiM ca asaNatti sUtram / azanaM pAnakaM vApi khAdyaM svAdyam / zrazanamodanAdi / pAnakaM vAranAlAdi, khAyaM lamkAdi, svAyaM harItakyAdi / yajAnIyAdAmantraNAdinA / zRNuyAchA anyataH / yathA dAnArthaM prakRtamidam / dAnArthaM prakRtaM nAma sAdhuvAda nimittaM yo dadAtyavyApArapAkhaeikanyo dezAntarAderAgato vaNikpranRtiriti sUtrArthaH // 4 // tArisaM nattapANaM tu, saMjayANa akppiaN|| ditiaM paDiAzke, na me kappa3 tArisaM // 4 // (zravacUriH) taM nave ityAdi spaSTam // 7 // (artha.) (taM nave ityAdi gAthAno artha prathama kahyo ne tema jANavo.) tevU asUphatuM annapAna hoya to saMyamI sAdhune kalpe nahIM. mATe evA annapAnane zrApanArI zrAvikAne sAdhu mane e kaTape nahi, evI rIte kahe. // 4 // (dIpikA.) tatkiM kuryAdityata Aha / tAdRzamazanAdikaM dadatI striyaM prati saadhuH| kiM vade dityAha / tannaktapAnaM sAdhupAkhaeikadAnArtha yatprakalpitaM tatsaMyatAnAmakalpikaM na kalpate gRhItum / yataH kAraNAdevaM taddadatI striyaM pratyAcakSIta va detsAdhuryanna mama kalpate tAdRzamiti // 4 // (TIkA ) tArisaM ti suutrm| tAdRzaM jaktapAnaM dAnArtha pravRttavyApAra sNytaanaamkmpikm|ytshcaivmto dadatI pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzamiti suutraarthH||4|| asaNaM pANagaM vA vi, khAzmaM sAimaM tadA // jaM jANika suNikA vA, puramahA pagaDaM mN||4e|| __ (zravacUriH) puNyArthaM prakRtaM sAdhuvAdAnaGgIkaraNena // 4 // . (artha.) asaNamiti. (A gAthAnA pUrvArdhano artha pUrve kahyo , te pramANeja jANavo.) valI zrazanAdi caturvidha padArtha mAluM (jaM ke0) yat eTale je zrodanAdi avyane (jANija ke0) jAnIyAt eTale AmaMtraNAdike karI jANe, (vA ke0) zrathavA (suNijA ke0) zRNuyAt eTale bIjAnI pAsethI sAMjale. kevIrIte jANe athavA sAMjale te kahe . ( zmaM ke0 ) idaM eTale e amuka anna (pulahA ke0) puNyArthaM eTale sAdhuvAdane arthe nahIM, paNa puNyane arthe (pagamaM ke0) prakRtaM eTale taiyAra ka . ema jANe athavA sAMjale to te na kalpe. // 4 // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 280 (dIpikA) tAdRzaM azanAdikaM dadatIM striyaM prati sAdhuH kiMvade dityAha / taktapAnaM sAdhupA eka dAnArthaM yatprakalpitaM tatsaMyatAnAmakalpikaM na kalpate gRhItuM / yataH kAra-. pAdevaM tato dadatIM striyaM prati vadet sAdhuryanna mama kalpate tAdRzamiti // 45 // - ( TIkA.) asaNaM ti sUtram / evaM puSyArthaM prakRtaM nAma sAdhuvAdAnaGgIkaraNena yatpuyArthaM kRtamiti / atrAha / puNyArthaprakRtaparityAge ziSTakuleSu vastuto nikSAyA haNameva / ziSTAnAM puSyArthameva pAkapravRtteH / tathAhi / na pitRkarmAdivyapohenAtmArthameva zuddhasattvavatpravartante ziSTA iti / naitadevam / abhiprAyAparijJAnAt svajogyA - tiriktasya deyasyaiva puSyArthakRtasya niSedhAt / svanRtyajogyasya punarucitapramANasyetvarayadRcchAdeyasya kuzalapraNidhAnakRtasyApya niSedhAditi / aitenAdeyadAnAnAvaH pratyuktaH / deyasyaiva yavAdAnAnupapatteH / kadAcidapi vA dAne yahachAdAnopapatteH / tathA vyavahAradarzanAt / zranIdRzasyaiva pratiSedhAt / tadAramjadoSeNa yogAt / yadRSchAdAne tu tadAve'pyArambhapravRtteH nAsau tadartha ityAramnadoSAyogAt / dRzyate ca kadAcitsUtAdAviva sarvebhya eva pradAna vikalA ziSTAjimatAnAmapi pAkapravRttiriti / vihitAnuSThAnatvAcca tathAvidhagrahaNAnna doSa ityalaM prasaGgena / gamanikAmAtra phalatvAyAsasyeti // 4 // taM vettapANaM tu, saMjayANa kappiyaM // diticpraM paDiprAike, na me kappai tArisaM // 50 // ( vacUriH ) taM jave ityAdi pUrvavat // 50 // ( artha. ) ( taM jave ityAdi gAthAno artha pUrvavat jANavo. ) tevuM asUtuM annapAna sAdhune kalpe nahi. mATe tevA annapAnane ApanArI zrAvikAne sAdhu " mane e kalpe nahi " ema kahe. 50 // ( dIpikA. ) punaH kIdRzaM na gRhIyAdityata zrAha / sAdhuH puNyArthaM prakRtaM na gRhIyAt / ko'rthaH / sAdhuvAdAnaGgIkAreNa yatpuSyArthaM prakRtam / zeSaM gAthAprayavyAkhyAnaM pUrvavajjJeyam // 50 // ( TIkA. ) taM jave tti sUtram / pratiSedhaH pUrvavat // 50 // asaNaM pANagaM vA vi, khAimaM sAimaM tadA // jaM jANika suNikA vA, vaNimaThA pagamaM imaM // 51 // ( avacUriH ) vanIpakArtham / vanIpakAH kRpaNAH // 51 // For Private Personal Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. - (artha.) tathA asaNamiti / (pUrvArdhano artha pUrvavat.) azanAdika cAra prakAranA annapAna mAheluM (jaM ke0) yat eTale je vastune (jANija ke0) jAnIyAt eTale AmaMtraNAdika uparathI pote jANe, (vA ke) athavA (suNijA ke) zRNuyAt eTale bIjA pAsethI sAMjale. kevI rIte jANe, athavA sAMjale te kahe je ( zmaM ke0) daM eTale e caturvidha annapAna pitrAdikanA uddezathI ( vaNimA ke0) vanIpakArtha eTale yAcakane, nidAcarane ApavA sAru ( pagaDaM ke0 ) prakRtaM eTale taiyAra kayuM , ema jANe, athavA sAMjale to (te na klpe.)||51|| (TIkA.) asaNaMti sUtram / evaM vanIpakArtham / vanIpakAH kRpaNAH // 51 // taM nave nattapANaM tu saMjayANa akppiaN|| diti pamiAzke, na me kappaz taarisN||53|| (zravacUriH ) taM nave ityAdi gAthA pUrvavat // 5 // (artha. ) (taM jave eno artha pUrvavata jANavo.) tevaM asUUtuM annapAna saMyamI sAdhune kalpe nahIM, mATe tevA annapAna pratye vahorAvanArI zrAvikApratye sAdhu mane e kalpe nahi ema kahe. ahiM ko zaMkA kare ke, sAdhu jo puNyArtha karelA annapAnano tyAga kare to, zreSTha zrAvakane ghera annapAna sAdhue levuja nahIM ema thAya. kAraNa ke, zreSTha zrAvaka De te ajJAna puruSanI peThe kyAre paNa kevala potAne arthe annapAna taiyAra kareja nahIM. to hameza potAne arthe annapAna taiyAra karatAM temAM pitRkarmAdi puNyano paNa hetu hoya . e zaMkAno uttara AcArya kahe . eno abhiprAya evo ke, zreSTha zrAvaka jyAre kevala pitRkarmAdirUpa puNyanA hetuthIja potAne tathA potAnA kuTuMbanA mANasane jeTarbu khapatuM hoya tethI paNa vadhAre annapAna kare to, tevU annapAna sAdhune kalpe nahIM, paraMtu jo zreSTha zrAvaka hamezanA dhArA mujaba potAne arthe tathA zujapariNAmathI annapAna taiyAra kare, ane valI te nitya jeTalu jozye teTavUja taiyAra kare, temAM jo yadRchAthI e sAdhu Ave to tene paNa vohorAve, to te anyadoSarahita hoya, to sAdhune kalpe . // 5 // (TIkA.) taM nave tti sUtram / pratiSedhaH pUrvavat // 55 // asaNaM pANagaM vA vi, khAzmaM sAimaM tadA // jaM jANika suNikA vA, samaNahA pagamaM zmaM // 53 // Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / enae (zravacUriH ) asaNamiti / zramaNArtham / zramaNA nirgranthAH shaakyaadyH|| 53 // __ (artha.) asaNamiti. (pUrvArdhano artha pUrvavat. ) tathA azana, pAna, khAdya ane svAdya e cAra prakAranA annapAna mAhelA (jaM ke0) yat eTale je vastune (jANija ke0) jAnIyAt eTale AmaMtraNAdike karI pote jANe, athavA (suNijA ke0) zRNuyAt eTale bIjA taraphathI zravaNa kare. kevI rIte jANe, athavA zravaNa kare te kahe je. (zmaM ke0) idaM eTale e annapAna (samaNahA ke0) zramaNArthaM eTale zAkyA dikane arthe (pagaDaM ke0) prakRtaM eTale taiyAra kayuM . ema jANe, athavA sAMjale, to te na kalpe. // 53 // (dIpikA.) punaH kIdRzaM na gRhiiyaadityaah| sAdhuH zramaNArthaM prakRtamazanAdina gRNhIyAt / zramaNA nirgranthAH zAkyAdayastannimittaM kRtam / zeSaM gAthAghyavyAkhyAnaM pUrvavat // 53 // (TIkA.) asaNaM ti sUtram / evaM shrmnnaarthm|shrmnnaa nirgranthAH shaakyaadyH||53|| taM nave nattapANaM tu, saMjayANa akppiaN|| ditiaM paDiAike, na me kappA taarisN||54|| (zravacUriH) taM nave ityAdigAthA pUrvavat // 54 // (artha.) (taM nave eno artha pUrvavat.) tevU asUphatuM annapAna saMyamI sAdhu liye nahIM. mATe tevA annapAnane ApanArI zrAvikA pratye pUrvokta sAdhu kahe ke, mane tevU kalpe nahi. // 54 // (dIpikA.) taM navetti / spaSTam // 55 // (TIkA.) taM nave tti sUtram / pratiSedhaH pUrvavat // 55 // uddesi kIagaDaM, pUzkammaM ca shraadmN|| anoarapAmiccaM, mIsajAyaM vivAe // 55 // (avacUriH) uddizya kRtamaudezikaM sAdhUddezena dana udanasya mIlanena karambakakaraNam sakhaeikakovRttamodakacUrNena guDapAnAdi diptvA modakakaraNaM ca / krItakRtaM avyanAvakrayakItanedam / pUtikarma saMjAvyamAnAdhAkarmAvayavasaMmizram / zrAhRtaM khgraamaahRtaadi| adhyavapUrakaM svArthamUlAgrahaNapradeparUpam / prAmityaM sAdhvarthamuvidya dAnalakSaNam / mizrajAtaM cAdita eva gRhisaMyatamizropaskRtarUpam // 55 // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zae rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (artha.) tathA udesiaNti| (udesiyaM ke0) audezikaM eTale sAdhune ApavAnA uddezathI taiyAra kareDhuM, athavA ( kIagaDaM ) krItakRtaM eTale vecAtuM ANelu, kiMvA (pUzkammaM ke0 ) pUtikarma eTale sUkatA thAhAramA AdhAkarmIno nAga neTyo hoya evaM, tathA (AhaDaM ke0 ) zrAhRtaM eTale grAmAdikathI lAvecu, temaja(aployara ke0) adhyavapUrakaM eTale sAdhu AvyA jANI mUla AhAra mAhe umerelu ebuM, athavA ( pAmicaM ke) prAmityaM eTale ubInU ANI ApeDhuM, ( ca ke0) valI (mIsajAyaM ke) mizrajAtaM eTale gRhane ane sAdhune arthe netuM nIpajAvyu, te mizrajAta evaM annapAna hoya to te pratye ( vajAe ke0 ) varjayet eTale vrje.||55|| (dIpikA. ) punaH kIdRzaM na gRhNIyAt ityaah|uddishy sAdhunimittaM kRtamaude zikaM ? krItakRtaM vyanAvakrayakrItanedaM pUtikarma ca saMjAvyamAnAdhAkarmAvayavaiH saMmizram 3 anyAhRtaM sAdhunimittaM grAmAderAnIyamAnaM 4 tathA adhyavapUrakaM svArthamUlAuhaNe sAdhunimittaM pradeparUpaM 5 prAmittyaM sAdhunimittamuvidya dAnaladaNaM 6 mizrajAtaM ca Adita eva gRhasthasaMyatayonimittaM mizramupasaMskRtam / etAdRzaM sarvamazanAdi sAdhurvarjayet paraM na gRhNIyAt // 55 // (TIkA.) kiMca / uddesizaMti sUtram / uddizya kRtamaudezikamuddiSTakRtakarmAdinedam / krItakRtaM avyanAvakrayakrItanedam / pUtikarma saMjAvyamAnAdhAkarmAvayavasaMmizralakSaNam / zrAhRtaM svagrAmAhRtAdi / tathAdhyavapUrakaM khArthamUlAgrahaNapradeparUpam / prAmityaM sAdhvarthamuchidya dAnalakSaNam // mizrajAtaM cAdita eva gRhisaMyatamizropaskRtarUpaM varjayediti sUtrArthaH // 55 // naggamaM se a pucitA, kassahA keNa vA kddN| sucA nissaMkiaM suI, paDigAdiU sNje||56|| (zravacUriH) saMzayavyapohopAyamAha / jajamaM tatprasUtirUpaM se tasya zaGkitasyAzanAdeH pRcet kasyArthametat kena vA kRtamiti zrutvA tamco na javadarthaM kiMtvanyArthamevaM niHzaMkitaM pratigRhNIyAt // 26 // (artha.) have saMzaya TAlavAne arthe kahe . (ya ke ) valI pUrvokta sAdhune AhAra vohoratAM zaMkA upaje to (saMjae ke0) saMyataH eTale saMyamI sAdhu (se a ke0) tasya ca eTale te annapAnanI valI ( jaggamaM ke) ujama eTale utpattipratye (puchi. jA ke0) pRchet, eTale pU. kevI rIteM pUje te kahe .(kassahA ke0) kasyArtham eTale Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / zaera kone vAste e AhAra taiyAra kasyo be, tathA ( keNa vA kaDaM ke) kena vA kRtaM eTale koNe e annapAna taiyAra kayuM . ema pUjIne te zrAvikAnA vacana uparathI te annapAna ( nissaMkiaM ke0) niHzaMkitaM eTale ujamAdi zaMkArahita be, ataeva (sujhaM ke) nirdoSa je evaM (succA ke0) zrutvA eTale sAMjalIne (paDigAhija ke0) pratigRhNIyAt eTale grahaNa kare. // 56 // ___ (dIpikA.)atha ujamAdidoSasya saMdehadarIkaraNAya upaaymaah|sNytH sAdhuH zuddhamazanAdi nirdoSaM stprtigRhnniiyaat| kthm|puurvN tatsvAminaM karmakaraM vA se tasya azanAdeH zaGkitasya unmaM tanniSpattirUpaM pRchet / yathA kasyArthametatkena vA kRtam etat / tataH kiM kRtvA / iti tahacaH zrutvA / ztIti kim / na navadarthamidamazanAdi kRtaM / kiMtu anyArthamiti niHzaMkitaM zaMkArahitam // 56 // (TIkA.) saMzayavyapohAyopAyamAha / jaggamaM ti sUtram / unamaM tatprasUtirUpam se tasya zaGkitasyAzanAdeH pRcchet tatsvAminaM paricaraM vA / yathA kasyArthamidaM kena vA kRtametaditi / zrutvA tachaco na javadarthaM kiMtvanyArthamevaMcUtaM niHzaGkitaM zurUM sattadRjutvAdinAvagatya pratigRhNIyAtsaMyato viparyayagrahaNe doSAditi suutraarthH||56|| asaNaM pANagaM vA vi, khAzmaM sAzma tadA // pupphesu huU jammIsaM, bIesu hariesu vA // 5 // (avacUriH) puSpairjAtipuSpAdiniH navettairunmibhaM bIjairharitairvA / tRtIyArthe saptamI // 27 // (artha.) asaNamiti. valI (pUrvArdhano artha pUrvavat jANavo.) azanAdi catuvidha annapAna (pupphesu ke0) puSpaiH eTale jAti pATalAdika puSpoe karI (vA ke0) athavA (bIesu ke0) vIjaiH eTale zAli pramukha dhAnye karI athavA ( hariesu ke0) haritaiH eTale pUrvAdika haritakAye karI ( ummIsaM ke0 ) unmizraM eTale arthAt te puSpAdike karI saMyukta evaM ( huU ke0) navet eTale hoya. // 27 // (dIpikA.) punaH kIdRzaM na gRhNIyAttadAhAazanaM pAnakaM vApi khAdyaM svAyaM tathA puSpairjAtipATalAdinirvI haritairvA yadi unminaM navettadA saMyato na gRhNIyAt dadatIM ca kiM vadettadAha / ditizramiti // 57 // (TIkA.) tathA asaNaM ti sUtram / azanaM pAnakaM vApi khAyaM khAdyaM tathA puSpairjAtipATalAdiniH nave'nmibhaM vIjairharitaiveti sUtrArthaH // 27 // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 rAya dhanapatasiMghabahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. taM nave nattapANaM tu, saMjayANa kappiyaM // diti paDiprAike, na me kappara tArisaM // 58 // ( vacUriH ) taM0 nave ityAdi spaSTam // 58 // (artha. ) ( tu ke0 ) punaH ( taM jattapANaM ke0 ) taktapAnaM eTale tetuM asUtuM annapAna ( saMjayANa ke 0 ) saMyatAnAM eTale saMyamI sAdhune ( kappiAM ke0 ) kalpikaM eTale akalpanIka asUtuM be, mATe tevA annapAnane (ditiyaM ke0 ) dadatIM eTale panArI evI zrAvikAne, evI rIteM ( paDiyArake ke0 ) pratyAcakSIta eTale kahe, je mane te kalpe nahi. // 58 ( dIpikA. ) taM jave jatta0 vyAkhyA pUrvavat // 28 // ( TIkA. ) taM vetti sUtram / tAdRzaM jaktapAnaM tu saMyatAnAmakalpikaM yatazcaivamato datatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamevaM sUtrArthaH // 28 // sa pAgaM vA vi, khAimaM sAimaM tadA // udagaMmi Dhukka niskittaM, uttiMgapaNagesu vA // 89 // ( avacUriH) udake javennikSiptamuttiMgapana keSu vA kI TikAnagarAdiSu cetyarthaH // 5 // (artha) samiti / (pUrvArdhano artha pUrvavat jAvo. ) tathA azanAdi caturvidha annapAna (udagaMmi ke0) udake eTale jalane viSe ( vA ke0 ) athavA ( uttiMgapaNagesu0 ) kIDI pramukhanA nagarapara ( niskittaM ke0 ) nikSitaM eTale mUkyuM evaM ( hu ho ) javet eTale thAya. udakamAM nikSepa karavo tenA ve neda be. eka anaMtara nikSepa bIjo paraMparA nikSepa. // 25 // ( dIpikA . ) punaH kIdRzaM na gRhNIyAt ityAha / azanaM pAnakaM vApi khAdyaM svAyaM tathA yadi udake sacittapAnIyopari athavA uttiMgapanakeSu kI TikAnagareSu nidisaM javet / tadA sAdhurna gRhNIyAt // 25 // I ( TIkA. ) tathA sa ti sUtram / azanaM pAnakaM vApi khAdyaM svAdyaM tathA udake vennitimuttiMgapana keSu vA kI TikAnagarolISu vetyarthaH / udaya nikittaM duvihaM / taraM paraMparaM ca / zraNaMtaraM evaNI tapoggaliyamAdi / paropparaM jalaghakovari jAyaNa dadhimAdi / evaM uttiMgapaNaesu jAvanIyamiti sUtrArthaH // 29 // For Private Personal Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paJcamAdhyayanam / taM nave nattapANaM tu, saMjayA kapitryaM // diMtiyaM paDicyAike, na me kappai tArisaM // 60 // ( avacUriH ) taM pUrvavat // 60 // ( artha. ) tevuM asUtuM annapAna sAdhuune kalpe nahIM. mATe tevA annapAnane panArI zrAvikAne " sAdhu mane e AhAra pANI kalpe nahi " evI rIteM kahe . // 60 // ( dIpikA. ) dadatIM ca kiM vadedityAha / pUrvavat // 60 // ( TIkA. ) taM navetti sUtram / tadbhavedbhaktapAnaM tu saMyatAnAmakalpikaM yatazcaivamato dadatI pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 60 // asaNaM pANagaM vA vi, khAimaM sAimaM tadA // te mmi du nikhittaM taM ca saMghaTTiyA dae // 61 // 1 203 ( avacUri : ) tejasi navennisiM dugdhAdi tanmama nikSAM dadatyA mAnUttApAtizaya ityagniM saMghaTyAzanAdi dadyAt // 61 // (.) samiti / (pUrvArdhano pUrvavat jANavo.) tathA zrazanAdi caturvidha annapAna ( tejaMmi ke0 ) tejasi eTale tejaskAyane viSe ( nirikattaM ke0 ) nisiM eTale mUkyuM evaM ( huA ke0 ) javet eTale hoya, ( ca ke0 ) ane ( taM ho ) ( saMghaTTiyA ke0 ) saMghavya eTale saMghaTTIne ( dae ke0 ) dadyAt eTale pe. // 61 // ( dIpikA . ) punaH kIdRzaM na gRhNIyAttadAha / prazanaM pAnakaM khAdyaM svAdyaM yadi tejasi nitiM vet taM saMghaTya nikSAM dadyAt tadA sAdhurna gRhNIyAt / kutaH dAtrI saMghaTTanaM kuryAttatrocyate zrahaM yAvanikAM dadAmi tAvatA mAnUttApAtizayena - rtiSyata iti // 61 // ( TIkA ) tathA sati sUtram / azanaM pAnakaM vApi khAdyaM svAdyaM tathA tejasi vennisiM tejasItyagnau tejaskAya ityarthaH / tacca saMghaTya yAvanikAM dadAmi tAvattApAtizayena mAnUrtiSyata ityAghaTya dadyAditi sUtrArthaH // 61 // taM nave nattapANaM tu, saMjayANa prakapitryaM // diti pamitrAirake, na me kappai tArisaM // 62 // For Private Personal Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zae4 rAya dhanapatasiMgha vadAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlosa-(43)-mA. (avacUriH) taM // 6 // (artha. ) ( tu ke0 ) to tevU asUUtuM annapAna sAdhune kalpe nahIM, mATe tevA annapAnane thApanArIzrAvikAne pUrvokta sAdhu kahe je te annapAna mane kalpe nhi||6|| ( dIpikA.) tadA dadatI prati sAdhuH kiM vdedityaah| pUrvavat // 6 // ( TIkA.) taM navetti sUtram / tabhavanaktapAnaM tu saMyatAnAmakalpikamato dadatI pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 6 // evaM jassi kiyA, usakkiyA, nakAliyA, paDhAliA, nivAviyA, jassiMciyA, nissiciyA, navattiyA, jyAriyA dae // 63 // (zravacUriH) yAvanidAM dAsyAmi tAvadvidhyAsyatItyutsicya avasal dAhanayAt utmakAnyutsArya ujjvAlyArthavidhyAtaM sakRdedhaHkSepeNa prajvAvya punaH punaH dAhanayAdeva utsicyAtinRtApujnajayena tato vA dAnArthaM tImanAdi niSicya tannAjanAsahitaM avyamanyatra jAjane tena dadyAt utananItyA vAjahitamudakena niSicya apavartya tenaivAninikSiptena nAjanenAnyena vA dadyAt avatArya dAhanayAdAnArtha vA tadanyacca sAdhvarthayoge na kalpate. // 3 // (artha. ) ( evaM ke0 ) emaja ko zrAvikA ( ussikkiyA ke ) natsicya eTale cUlAmAMhe iMdhaNa nAkhIne athavA (ussa kiyA ke0) avasal eTale adhika balavAnI nItithI iMdhaNa cUlAmAthI pAgaM kADhI lazne athavA ( ujAliyA ke0) ujjvAvya eTale thoDA iMdhaNa nAkhIne kiMvA (pajAliyA ke0) prajvAlya eTale ghaNAM iMdhaNAM nAkhIne athavA (nivAviyA ke0) nirvApya eTale annAdika dAUvAnA jayathI agni udahavIne athavA ( ussicitrA ke) jatsicya eTale unarAvAnA nayathI kAMka anna kADhIne athavA (nissicitrA ke0) niSicya eTale uttarAeM jANI temAhe pANI bATIne kiMvA ( ubattiyA ke) apavartya agnijaparanuM anna anyapAtramA nAkhIne athavA (uyAriyA ke0) avatArya eTale dAhanA nayathI vAsaNa heThe utArIne sAdhune (dae ke0) vohorAve te na kalpe. // 3 // (dIpikA.)punaH kIdRzaM azanAdi na gRhNIyAt ityAha / evaM ussikkiaaiti|yaavniyaaN dadAmi tAvat mAnUdvidhyAsatItyutsicya dadyAt 1 evaM ussa kiyA iti avasal atidAhanayAt ulmukAni utsArya ityarthaH / evaM ujAliyA pajAliyA ujjvAkSya zravidhyAtaM sakRrdidhanapradepeNa 3 prajvAlya punaH punaH evaM nivAvitrA nirvApya dAhanayA Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za dazavakAlike paJcamAdhyayanam / dineti nAvaH 4 evaM ussicitrA nissiMcithA utsicya ativRtAt unananayena tato vA dAnArthaM tImanAdi niSicya tanAjanAahitaM avyamanyatra nAjanena dadyAt uhartanAlayena vAhitamudakena niSicya dadyAt 5 evaM javattiyA uAriyA apavartya tenaiva agninikSiptena jAjanena anyena vA dadyAt tathA avatArya dAhajayAdAnArthaM vA dadyAt / tat anyacca sAdhunimittayoge na klpte|| 63 // (TIkA.) evaM ussikriytti| yAvanikAM dadAmi tAvanmAnUhidhyAsyatItyusicya dadyAdevaM usa kiyA avasal atidAhajayAudamukAnyutsAryetyarthaH / evaM ujAliyA pajAliyA ujjvATyAdhavidhyAtaM sakRrdidhanapradepeNa / prajvAlya punaH punH| evaM nivAviyA nirvApya dAhalayAdeveti jaavH| evaM jassiMciyA nissiMciyA / utsicyAtinRtAunananayena tato vA dAnArtha tImanAdIni niSicya tanAjanAu hitaM avyamanyatra nAjane tena dadyAt / jahartananayena vAhitamudakena nissicy| evaM jaivattiyA uyAriyA / apavartya tenaivAninidina nAjanenAnyena vA dadyAt / tathA avatArya dAhanayAdAnArthaM vA dadyAt / atra tadanyacca sAdhunimittayoge na kalpate // 63 // taM nave nattayANaM tu, saMjayANa akppiaN|| ditiaMpaDiAike, na me kapa taarisN|| 64 // (avacUriH) taM0 pUrvavat // 64 // (artha.) to tevaM annapAna sAdhune kalpe nahIM. mATe tevU annapAna ApanArI zrAvikAne pUrvokta sAdhu 'mane tevU kalpe nahi' ema kahe. // 6 // ( dIpikA.) atha kadAcit pUrvoktaprakAreNa tAdRzaM kAcidadAti / tadA tAM prati sAdhuH kiM kathayedityAha / pUrvavat // 64 // (TIkA.) taM jave ti sUtram / pUrvavat / gocarAdhikAra eva gocarapraviSTasya // 6 // DhuGa kaha silaM vA vi, zvAlaM vA vi ekayA // viaM saMkamahAe, taM ca hoU claaclN||65|| (avacUri.) gocarAdhikAra eva gocarapraviSTasya yannavettadAha / navetkASThaM zilA vApi zSTakAzakalamekadA ekasminkAle prAvRmAdau sthApitaM saMkramAyaM tacca naveccalAcalamapratiSThitam // 65 // (artha.) huU iti / tathA ( kahaM ke0 ) kASThaM eTakhe kASTha, (vA ke0) athavA Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. ( silaM ke0 ) zilA eTale pASANa athavA (ihAlaM ke0 ) iSTakAzakalaM eTale iTano kaTako te ( egayA ke0 ) ekadA eTale ekavAra comAsAdikane viSe ( saMkamAe ke0 ) saMkramArthaM eTale ulaMghavAne mATe ( viyaM ke0 ) sthApitaM eTale mUkelaM ( huA ke0 ) javet eTale hoya; (ca ke0) valI (taM ke0) tat eTale te kASThAdika ( calAcalaM ke0 ) kAMi cala kAM acala eTale DagamagatuM evaM ( huA ke0 ) navet eTale hoya. // 65 // ( dIpikA . ) punargocarAdhikAra eva gocarIpraviSTasya sAdhoH ko vidhirityAha / evaMvidhaM kASThaM zilA vA 2 iSTakAzakalaM vA javet kiMviziSTaM kASThAdi / ekadA ekasmin kAle varSAkAlAdau saMkramArthaM sukhena calanArthaM sthApitaM tadapi ca calAcalapratiSThitaM javet na tu bhavet sthirameva // 65 // ( TIkA. ) hoU tti sUtram / javet kASThaM zilA vApi iTTAlaM vApyekadA ekasmin kAle prAvRDAdau sthApitaM saMkramArthaM tacca javeccalAcalamapratiSThitaM na tu sthirameveti sUtrArthaH // 65 // te nikU gacikA, diTho taba saMjamo // gaMjIraM kusiraM ceva, sarvvidiprasamAhie // 66 // ( avacUriH ) tena kASThAdinA nikurna gacchet / dRSTastatrAsaMyamaH / taccalane praannyupmrdsNjvaat| gaMjIramaprakAzaM suSiramaMtaHsArarahitam / ataH sarve priyasamAhito jindustasmin pariharediti // 66 // ( . ) to ( te ke0 ) te kASThAdika upara thane ( jirakU ke0 ) nikSuH eTale pUrvokta sAdhu ( na gavikA ke0 ) na gacchet eTale gamana kare nahIM. kAraNa ke, (taba ke0 ) tatra eTale te kASThAdikanA uparathI gamana karatA thakA ( zrasaMjamo ke0 ) asaMyamaH eTale jIvopamardAdi saMyama ( diTho ke0 ) dRSTaH eTale dIge be. tathA ( saviM die ke0 ) sarveDiyaiH eTale sarva iMdriyeM karI ( samAhie ke0 ) samAhita eTale samAdhimAn eTale rAgadveSa rahita evo sAdhu vIjA paNa (gaMjIraM ke0 ) gaMjIra eTale prakAza ne valI ( kusiraM ke0 ) suSiraM eTale aMdara polANavAluM evA je kASThAdi teno tyAga kare. // 66 // (dIpikA) tAdRzena calAcalena kASThAdinA sAdhuH kiM na kuryAt ityAha / tena kASThAdinA nikurna gachet / kathamityAha / tatra kASThAdau gamane'saMyamo dRSTaH / kathaM kASThAdicalane prANinAmupamardasaMjavAt / tathA evaMvidhamanyadapi kASThAdi pariharet sAdhuH / kiM For Private Personal Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / zae viziSTaM kaasstthaadi| gamnIramaprakAzaM punaH zuSiramantaHsArarahitam / kiM sAdhuH / sarvejiyasamAhitaH zabdAdiSu rAgaLeSAvakurvANaH // 66 // ( TIkA.) Na teNa tti sUtram |n tena kASThAdinA nikurgachet / ki mitytraad| dRssttsttraasNymH| taccalane prANyupamardasaMjavAt / tathA gamnIramaprakAzaM zuSiraM caivaantHsaarrhitm| sarvendriyasamAhitaH zabdAdiSu rAgadveSAvagachan pariharediti suutraarthH||66|| nisseNiM phalagaM pIDhaM, nassavittA maarute|| maMcaM kolaM ca pAsAyaM, samatA eva daave|| 6 // ( avacUriH) nizreNiM phalakaM pIThamutsRtyorvIkRtya maJcaM kI cotsRtya prAsAdamArohet zramaNArthaM dAyakaH // 6 // (artha.) have gharamAhelAM doSo TAlavA, te kahe. tathA ( dAvae ke0) dAyakaH eTale sAdhune vahorAvanAro puruSa ( samaNakA ke0 ) zramaNArthaM eTale sAdhune AhArapANI vahorAvavAne arthe ( nisseNiM ke0) nizreNiM eTale nIsaraNIne athavA (phalagaM ke0 ) phalakaM eTale pATIyAne (pIDhaM ke0 ) pI eTale bAjogne, ( maMcaM ke0 ) maMcaM eTale mAcAne ( kIlaM ke0 ) kIlakane (ussa vittA NaM ke0) utkRtya eTale UMco karIne ( pAsAyaM ke0 ) prAsAdaM eTale prAsAdaupara (thAruhe ke0 ) thArohet eTale caDhe. // 6 // (dIpikA.) punaH kIdRze prakAre na gRhNIyAt ityAha / dAtA zramaNArtha sAdhunimittaM prAsAdaM yadi Arohet / tadA sAdhurnidAM na gRhNIyAt / kiM kRtvA prAsAdamArohet / nizreNiM 1 phalakaM 2 pIThaM 3 maMcaM 4 kIlaM 5 ca utsRtya UrdhvaM kRtvA // 67 // (TIkA.) kiM ca Nisse NiM ti sUtram / nizreNiM phalakaM pI ussa vittA utsRtya UrdhvaM kRtvA ityarthaH / ArohenmaJcaM kIlakaM ca utsRtya / kamArohedityAha / prAsAda zramaNArthaM sAdhunimittaM dAyako dAtA Arot / etadapyagrAhyamiti sUtrArthaH // 67 // urUdamANI paDivajA, dabaM pAyaM va luuse|| puDhavijIve vi hiMsikA, je atannissiyA jge||6|| __ (avacUriH) doSamAha / kuHkhenArohantI prapatet / hastaM pAdaM ca khUSayet khaemayet / yAni ca tatpRthivIniHzritAni jaganti prANinastAni hiMsyAt // 6 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zae rAya dhanapatasiMghabadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (artha.) have teno doSa kahe . (urUhamANI ke0) ArohantI eTale annAdika levA jaNI te upara caDhatI thakI kadAcit ( paDivajA ke0 )prapateta eTale paDe, athavA ( havaM ke0 ) hastaM eTale potAnA hAthane ( ca ke0 ) valI potAnA ( pAyaM ke0) pAdaM eTale pagane (lUsae ke) khUSayet eTale poteja nAMge, tathA (puDhavIjIvevi ke ) pRthvIjIvAnapi eTale pRthvIkAyajIvone paNa (hiMsijA ke0) hiMsyAt eTale haNe. ( a ke0) ca eTale valI (je ke ) yAni eTale je ( tannisiyA ke0) tanizritAni eTale te pRthvIne zrAzraya karI rahelAM evAM (jage ke) jaganti eTale prANiyo hoya tene paNa haNe. // 6 // __ (dIpikA.) kathaM na gRhNIyAt ? tathA grahaNe doSamAha / nizreNipramukhamArohantI strI prptet|prptntii ca hastaM vA pAdaM vA khUSayet khakIyaM khata eva khaemayet / punarapi kathaMcittatra sthAne pRthivIjIvAn vihiMsyAt / punarapi yAni tanizritAni pRthvInizritAni jagaMti prANinaH tAnapi hiMsyAt // 6 // (TIkA.) atraiva doSamAha / urUhamANi tti sUtram / ArohantI prapatet / prapatantI ca hastaM pAdaM vA khUSayet svakaM khata eva khaemayet / tathA pRthvIjIvAn vihiMsyAt / kathaMcittatrasthAn / tathA yAni ca tanizritAni jaganti prANinastAMzca hiMsyAditi sUtrArthaH // 6 // eArise madAdose, jANikaNa madesiNo // tamdA mAlohamaM nikaM, na paDigiedaMti saMjayA // 6 // (avacUriH) IdRzAnmahAdoSAn jJAtvA maharSayaH saadhvH| yasmAddoSakAriNI tasmAnmAlApahRtAM mAlAdAnItAM nidAM na pratigRhNanti // 6 // (artha.) have gocarIcaryAnA doSono upasaMhAra kare . eyArise iti ( saMjayA ke0) saMyatAH eTale saMyamI evA ( mahesiNo ke0) maharSayaH eTale mahoTA RSiyo ( eyArise ke0) etAdRzAn eTale e pUrve kahyA te prakAranA ( mahAdose ke0) mahAdoSAn eTale moTA doSone (jANikaNa ke) jJAtvA eTale jANIne ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale temATe ( mAlohamaM ke0 ) mAlAhatAM eTale uparanA mAla thakI, eTale meDAuparathI utArIne ANelI evI (jirakaM ke) nikSAM eTale nidAne (na paDigirhati ke0)na pratirahUti eTale grahaNa karatA nathI. // 6 // Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike pnycmaadhyynm| zaee (dIpikA.) tataH sAdhavaH kiM kurvata ityAha / etAdRzAn pUrvoktAn mahAdoSAn jJAtvA maharSayaH sAdhavaH / yasmAdoSakAriNIyaM nikSA / tasmAt mAlApahRtAM mAlopanItAM nidAM na pratigRhNanti / kiM viziSTA maharSayaH / saMyatAH samyaksaMyame yatanAM kurvANAH ||6e / (TIkA.) evArisa tti sUtram / IdRzAnanantaroditarUpAnmahAdoSAn jJAtvA maharSayaH sAdhavaH / yasmAddoSakAriNIyaM tasmAnmAlApahRtAM mAlAdAnItAM nidAM na pratigRhNanti sNytaaH| pAgantaraM vA / haMdi mAlohaDaM ti / haMdItyupapradarzana zati sUtrArthaH // 6e|| kaMdaM mUlaM palaMbaM vA, AmaM binnaM ca sanniraM // tuMbAgaM siMgaberaM ca, AmagaM parivaGaye // 70 // (zravacUriH) sUraNAdi kandam / mUlaM vidA rikAdirUpam / pramlavaM tAlaphalAdi / zrAmaM ninnaM ca sanniraM patrazAkam / tumbakaM pratItaM tvagmajAntarvati / Aja tulasImityanye / zRGgaveraM cAkamAmagaM parivarjayediti // 70 // (artha. ) have keTalIka bahoravAmAM niSiddha vastu be, te kade be, kaMdamiti. tathA (kaMdaM ke0) sUraNa vigere kaMda, ( mUlaM ke0) vidArikAdi mUla, (vA ke) athavA ( palaMbaM ke0 ) pralaMbaM eTale tAlAdikanAM phala ane ( AmaM ke ) kAcuM, athavA ( ninnaM ke0 ) bedyaM evaM ( sanniraM ke0 ) patrazAka tathA ( tuMbAgaM ke) tUMbaDu, mudhiyu, tene tathA (siMgaberaM ke0) zaMgaberaM eTale AeM eTalAM vAnAM (thAmagaM ke) thAmakaM eTale kAcAM sacitta hoya to tene (parivAe ke) parivarjayet eTale tyAga kare. // 70 // __ (dIpikA.) punaH kiM kiM kIdRzaM kIdRzaM na gRhNanti tadAha / sAdhuH kandaM sUraNAdi "varjayet" ityuktiH sarvatra lApanIyA 1 tathA mUlaM piekAdirUpaM 2 pralaMbaM vA tAlaphalAdi 3 AmaM jinnaM ca sanniram / sanniramiti patrazAkaM 4 tuMbAkaM tvagmajAntarvatyA'm / tulasImityanye 5 zRMgaberaM ca AIkaM 6 ca zrAmakaM sacittam // 70 // (TIkA.) pratiSedhAdhikAra evaah| kaMdaM mUlaM ti sUtram / kandaM sUraNAdilakSaNam / mUlaM vidArikArUpam / pralaMbaM vA tAlaphalAdi / thAma binnaM vA sanniram / sanniramiti patrazAkam / tumbAkaM tvagmajAntarvati / zrA vA tulasImityanye / zRGgaberaM cAIkam / AmaM parivarjayediti sUtrArthaH // 70 // Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43)-mA. tadeva sattucunnAI, kola cunnAI AvaNe // sakkuliM phANiyaM pUyaM, annaM vA vi tadAvidaM // 71 // " ( avacUriH ) tathaiva saktacUrNAn saktUn kolacUrNAn badarasaktUn Apale vIdhyAm / zaSkuliM tilaparpaTikAM phANitaM dravaguDaM pUpaM kaNikAdimayam / anyadvA tathAvidhaM modakAdi // 71 // ( artha. ) have ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja valI ( sacucunnAi ke0 ) saktacUrNAni eTale satyA ( kola cunnAi ke0 ) kolacUrNAni eTale borano nUko temaja (zrAvaNe ke0 ) ApaNe eTale vIthImAM tathA ( sakkuliM ke0 ) tila sAMkalI, athavA ( phANiyaM ke0 ) phANitaM eTale pAtalo gola ( pUyaM ke0 ) pUpaM eTale pUDalA tathA (annaM vA0 ) anyadvApi eTale aneruM paNa ( tahAvihaM ke0 ) tathAvidhaM eTale tevA prakAranaM je modakAdi nnapAna hoya to tene sAdhu tyAga kare. // 71 // ( dIpikA . ) punaH kIdRzaM parivarjayedityAha / tathaiva saktacUrNAn saktUn ? kolacUrNAn badaracUrNAn 2 ApaNe vIthyAM tathA zaSkuliM tilaparpaTikAM 3 phANitaM dravaguDaM 4 pUpakaM kaNikAdimayam 5 anyadvA tathAvidhaM modakAdi // 71 // 1 ( TIkA.) taheva tti sUtram / tathaiva saktucUrNAn kolacUrNAn badarasaktUn zrapaNe vIyAM tathA zaSkulI tilaparpaTikAM phANitaM dravaguDaM pUpaM kaNikAdimayam / zranyadvA tathAvidhaM modakAdi // 71 // vikkAyamANaM pasaDhaM, raNaM pariphAsi // diti paDitryAike, na me kappai tArisaM // 72 // ( avacUriH ) vikrIyamANamApaNa iti zeSaH / prasahyakamanekadinasthApanena prakaTam / ataeva rajasA pArthivena parispRSTaM vyAptam // 72 // ( . ) tathA ( vikkAyamANaM ke0 ) vikrIyamANaM eTale dukAnamAM vecAtuM evaM, tathA ( pasaDhaM ke0 ) prasahyaM eTale bahu divasa rAkhIne prakaTa kareluM evaM mATeja (raeNa ke0 ) rajasA eTale sacitta rajeM karI ( pariphAsi ke0 ) parispRSTaM eTale kharaDyaM evaM chAnnapAna tene ( diMtiyAM ke0 ) dadatIM eTale ApanArIne (paDiyA ke ho ) pratyAcakSIta eTale varje. kevIrIteM parihare te kahe be. ( na me kappara tArisaM ke0 ) na me kalpate tAdRzaM eTale mane tevuM sUtuM khapatuM nathI. // 72 // For Private Personal Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paJcamAdhyayanam / 301 ( dIpikA. ) tatkimityAha / evaMbhUtaM saknucUrNAdikaM dIyamAnamapi sAdhurnagRhNIyAdityarthaH // 72 // ( TIkA . ) kimityAha / vikkAyamANaM ti sUtram / vikrIyamANamApaNe iti vartate / prasahya aneka divasa sthApanena prakaTam / ataeva rajasA pArthivena parispRSTaM vyAptam / tadivaMbhUtaM tatra dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtradvayArthaH // 72 // bahuprayiM puggalaM, aNimisaM vA bahukaMTayaM // aniyaMti'yaM bilvaM, unukhamaM va siMbaliM // 73 // ( avacUriH ) bahvasthikaM pulaM mAMsamanimiSaM vA matsyaM bahukaMTakam | tryaM kila kAlAdyapekSayA grahaNe niSedhaH / anye tvAduH / vanaspatyadhikArAttathAvidhaphalAkhye ete / tathA cAha asthikaM asthikavRdaphalaM tiMDukaM tiMDurUkIphalaM bilvamitukhamaM zAlmaliM vallAdiphalam / vAbdazasya vyavahitaH saMbandhaH // 73 // ( artha. ) ( bahuhiyaM ke0 ) bavha sthi eTale jemAM valiyA ghaNA be, evA ( puggalaM ke0 ) pulaM eTale pogala vRkSanuM phala athavA sItAphala ( vA ke0 ) - vA (misaM 0 ) animiSaM eTale animiSa nAmaka phalane athavA ( bahukaMTayaM 0 ) bahukaMTakaM eTale kAMTA jene ghaNA be, evA phalane athavA ( niyaM ho) asthikaM eTale asthikavRnuM phala athavA ( tiMDuyaM ke0 ) tiMDukaM eTale tiMDukavRnuM phala tathA ( bi ke ) bilvaM eTale bilvanAmaka vRkSanuM phala tathA ( ughukhaMDa ke0 ) idukhaMDe eTale zelaDInA kaTakA te pratye ( ca ke0 ) valI ( saMviliM ke0 ) zAlmaliM eTale zAlmalInA phala pratye // 73 // ( dIpikA. ) punaH kiM kiM kIdRzaM kIdRzaM dIyamAnamapi na gRhNIyAt tadAha / sAdhuH pulAdikaM dIyamAnamapi na gRhNIyAt ityuktiH / pulaM mAMsam / kiMbhUtaM pulam / bahrasthikaM 1 tathA animiSaM vA matsyam / kiM0 zranimiSam / bahukaMTakam | chAyaM kila kAlA - peyA grahaNe pratiSedhaH / anye tu nidadhati vanaspatyadhikArAt tathAvidhaphalAni - dhAne te iti / tathA ca ha / asthikaM asthikavRdaphalaM tiMDukaM tiMDurukI phalam / bilvaM kukhaMDaM ca etaddayamapi prasiddham / zAlmalIM vA vallAdi phaliM ca // 73 // ( TIkA. ) kiMca bahuhiyaM ti sUtram / bahvasthipulaM mAMsamanimiSaM vA matsyaM vA bahukaTakam / zrayaM kila kAlAdyapekSayA grahaNe pratiSedhaH / zranye tvanidadhati vanaspatyadhikArAttathAvidhaphalA nidhAne ete iti / tathA cAha / kiM vikavRphalam / For Private Personal Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa-(43)-mA. te'kaM teMDurukIphalam / bitvaminukhaemamiti ca pratIte / zAlmaliM vA vasA diphaliM vA / vAzabdasya vyavahitaH saMbandha iti sUtrArthaH // 3 // appe siA noajAe, baDhunaniyadhammie // ditiaM paDiAzke, na me kappaz tArisaM // 4 // ___ (avacUriH) atraiva doSamAha / alpaM syAnojanajAtam / bahUtanadharmakam / etat dadatIm // 4 // (artha.) tathA (joaNajAe ke0) nojanajAtaM eTale je padArthamA khAvAyogya jAga je je te (appe ke0 ) alpaM eTale thoDo (siyA ke) syAt eTale hoya, ane ( bahu uniya dhammie ke0 ) bahamanadharmakaM eTale nAMkhavA yogya pujala ghaNA evo be dharma te khannAva jeno evA arthAt khAvaM thoDaM ane paragvu ghaNuM jemAM be, evA phalAdikane (ditiraM ke ) dadatIM eTale ApanArI evI zrAvikAne (paDiyAzke ke0) pratyAcadIta eTale parihare, varje. te evIrIteM ke, (na me kappa3 tArisaM ke0) mane tevU asUphatuM annapAna khapatuM nathI. // 4 // (dIpikA.) etahaNe doSamAha / bahuaaipuggalAdike nadite sati alpaM syAt nojanajAtaM tathA etat badalanadharmakaM ca / yatazcaivaM tato dadatI prati sAdhurvadet na mama kalpate tAdRzamiti // 4 // (TIkA.) atraiva doSamAha / appatti sUtram / aspaM syAnojanajAtamatrApi tu bahUtanadharmakametat / yatazcaivamato dadatI pratyAcadIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 4 // tadevuccAvayaM pANaM, ajvAvAradhoaNaM // saMsezmaM cAlodagaM, aDhaNAdho vivje|| 5 // ( zravacUriH ) ukto'zana vidhiH saMprati pAnavidhimAha / tathaiva yathAzanamucAvacam / uccaM varNAdyupetaM prAdApAnAdi avacaM varNAdihInaM pUtyAranAlAdikam / athavA vArakadhAvanaM guDaghaTadhAvanam / athavA dhAnyasthAlIdAlanAdyapi / saMsvedajaM piSTodakAdi / etadazanavautsargApavAdAjyAM gRhNIyAditi zeSaH / tanmulodamadhunAdhautamapariNataM vivarjayet // 5 // (artha.) ahiMsudhI anna levAno vidhi kahyo, have pANI levAno vidhi kahe be. taddeva tti (taheva ke0) tathaiva eTale jema anna levAno vidhi kahyo, temaja (uccA Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 303 vayaM ke0 ) uccAvacaM, eTale jene kezarAdikano sugaMdha De te jAkhavANI, sAkharavANI pramukha ane avaca te jene sAro gaMdha athavA varNa nathI evaM kAMjI, pANI vigere (pANaM ke0) pAnaM eTale pIvAno padArtha, (amuvA ke0) athavA (vAradhoaNaM ke0) golano ghaDo dhozne kADhInAkheluM pANI, selaDIne raseM kharaDyA ghaDAnuM dhovaNa, athavA thAlI pramukhanuM dhovaNa, athavA (saMsezmaM ke0) saMsvedajaM eTale katharoTanuM dhoyaNa le. tathA ( cAulodagaM ke0) taMDulodakaM eTale cokhAnuM dhoyaNa te ( ahuNAdhodhe ke0) adhunAdhautaM eTale tatkAlanuM dhoeluM jeno pharasa pariNamyo nathI tevA pIvAnA padArthane pUrvokta sAdhu ( vivaGAe ke ) vivarjayet eTale vivazeSe karI varje. // 5 // (dIpikA.) ukto'zana vidhiH| atha pAnavidhimAha / evaMvidhaM pAnaM gRhnniiyaat| kiMvidhaM paanm| tathaiva uccAvacaM tathaiva ythaashnmuccaavcm| uccaM varNAdyupetaM jAdApAnAdi zravacaM varNAdihInaM pUtyAranAlAdi / atha vA vArakadhAvanaM guDaghaTadhAvanAdi dhAnyasthAlIdAlanAdi saMsvedajaM piSTodakAdi / etat azanavat utsargApavAdAcyAM sAdhuryahIyAt iti vAkyazeSaH / tanmulodakamadhunAdhautamapariNataM sAdhurvivarjayet // 5 // ( TIkA.) ukto'zanavidhiH / sAMprataM pAna vidhimAha / taheva tti sUtram / tathaiva yathAzanamanantaramuccAvacaM tathA pAnamuccaM varNAdyupetaM mAdApAnAdi / avacaM varNAdihInaM pratyAranAlAdi / athavA vArakadhAvanaM guddghttdhaavnmityrthH| saMsvedajaM piSTodakAdi / etadazanavaputsargApavAdAnyAM gRhNIyAditi vAkyazeSaH / tandulodakamahikarakaM adhunAdhautamapariNataM vivarjayediti sUtrArthaH // 5 // jaM jANeU cirA dhoyaM, maIe daMsaNeNa vA // paDipucikaNa succA vA, jaM ca nissaMkiaM nave // 6 // (avacUriH) atraiva vidhimAha / yajAnIyAttanchulodakaM cirAjhautam / katham / matyA darzanena vaa| vaashbdshckaaraarthH| sUtrAnusAramatyA darzanena ca varNApariNatena / pratipRSThaya zrutvA ca tatprativacaH yacca niHzaGkitaM tat gRhNIyAditi zeSaH // 6 // (artha.) valI (jaM ke0) yat eTale je cokhAnuM pANI ( cirAdhoyaM ke) ciradhautaM eTale ghaNI vakhatanuM dhoyu je ema ( jANija ke0 ) jAnIyAt eTale jANe. zAthI jANe to ke, (mae ke0) matyA eTale potAnI sUtrAnusArI buchie karI (vA ke0) athavA (dasaNeNa ke0) darzanena eTale pratyada dRSTie karI, (vA ke0) Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43) - mA. pu kiMvA ( pa 0 ) pratipRcchaya eTale gRhasthane pUbIne tathA ( succA ke0 ) zrutvA eTale ghaNI velAnuM dhoyuM be evaM gRhasthanA mukhathI sAMjalIne ( jaM ke0 ) yat eTale je pUrvokta pANI ( nissaMkiyAM ke0 ) niHzaMkitaM eTale zaMkArahita evaM ( nave ke0 ) javet eTale hoya to te sAdhu grahaNa kare. // 76 // ( dIpikA. ) va vidhimAha / sAdhuryattanDulodakamevaM jAnIyAttad gRhNIyAditi zeSaH / kiMviziSTaM tanDulodakaM cirAautam / kathaM jAnIyAdityAha / matyA tarUhaNAdikarmajayA tathA darzanena vA varNAdipariNata sUtrAnusAreNa vA / kiM kRtvA / iti gRhasthaM pRSTvA / itIti kim / kiyatI velA yasya dhautasya jAtA iti / ca punaH iti zrutvA gRhasthAt / itIti kim / mahatI velA jAtA yasya dhautasya iti / evaM ca yanniHzaMkitaM vati tagRhNIyAditi // 76 // ( TIkA. ) va vidhimAha / jaM jANika tti sUtram / yattanDulodakaM jAnIyAdviyA ciradhautam / kathaM jAnIyAdityata zrAha / matyA darzanena vA / matyA tagrahaNAdikajayA / darzanena vA varNAdipariNatasUtrAnusAreNa / cakAro vAzabdArthaH / tadapyevaMbhUtaM kitI velAsya dhautasyeti pRSTvA gRhastham / zrutvA vA mahatI veleti zrutvA ca prativacanam / yacceti yadeva niHzaGkitaM javati niravayavaprazAntatayA tanDulodakaM tatprati gRhNIyAditi / vizeSaH piema niryuktAyukta iti sUtrArthaH // 76 // jIvaM pariNayaM naccA, paDigAdika saMjae // yaha saMkiyaM navikA, AsAittA e roe // 77 // ( zravacUriH ) uSNodakamajIvaM pariNataM jJAtvA tridaparivarttanAdirUpaM matyA darzanena veti varttate / tadivaMbhUtaM pratigRhNIyAt saMyataH / zraranAlamapi pUtyAdidoSarahitaM dehopakArakaM matyAdinA jJAtvA iti / zratha zaGkitaM javet pUtyAdidoSeNa / tata svAdya rocayet vinizcayaM kuryAt // 77 // (artha. ) have valI uSNodaka levAno vidhi kahe be. jIvamiti (saMjae ke0 ) saMyataH eTale sAdhu je udaka levAnuM hoya tene (jIvaM ke0 ) jIvara hita eTale prAsuka chAne ( pariNataM ke0 ) jenI velA pariNamI be evaM (naccA ke0 ) jJAtvA eTale jANIne arthAt tridaMDaparivartanAdike karI zuddha be, ema sUtrAnusArI buddhiyI jANIne ( paDigAhitA ke0 ) pratigRhNIyAt eTale grahaNa kare, vahore. (chAha ke0 ) tha. hiM atha zabdeM karI bIjo pakSa grahaNa karavo. te evI rIte ke, jo pUrvoktarIteM levAnuM For Private Personal Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 305 udaka prAsuka nahIM hoya, ane (saMkiyaM ke0) zaMkitaM eTale koi prakAranA doSanI zaMkAsahita (navijA ke0) navet eTale hoya to (AsAzttA NaM ke0) AsvAdya eTale hAthe lakSa jIneM cAkhI (ropae ke0) rocayet eTale nizcaya kare, arthAt jIna para mUkIne teno nizcaya kare ke, e prAsuka levA joga De ke nathI, // 7 // (dIpikA.) atha uSNodakAdividhimAha / saMyataH sAdhuH evaM vidhamuSNodakaM gRhNIyAditi naktiH / kiM kRtvaa| ajIvaM prAsukaM tathA pariNataM tridemotklitm| caturtharasamapi apatyAdi dehopakArakaM matyA darzanena vA jJAtvA atha zaGkitaM navetpUtyAdijAvena / tataH tatpAnIyamAsvAdya rocayechinizcayaM kuryAt // 7 // (TIkA.) uSNodakAdividhimAha / zrajIvaM ti sUtram / uSNodakamajIvaM pariNataM jJAtvA tridaeparivartanAdirUpaM matyA darzanena vetyAdi vrtte| tadichannUtaM pratigRNhIyAtsaMyataH / caturtharasamapUtyAdi dehopakArakaM matyAdinA jJAtvetyarthaH / atha zaGkitaM javetpUtyAdinAvena tata zrAkhAdya rocayennizcayaM kuryAditi sUtrArthaH // 7 // thovamAsAyaNakAe, habagaMmi dalAdi me|| mAme acaMbilaM pUaM, nAlaM tindaM vinnitte|| jaja // (avacUriH) stokamAsvAdanArthaM prathamaM tAvat haste dehi / yadi sAdhuprAyogya tato grahISye / mAme atyamdaM pUti tRSNApanodAya nAlam / tataH kimanenAnupayogineti / svAditaM cetsAdhuprAyogyaM gRhyate // 7 // (artha.) kevI rIteM nizcaya kare, te kahe . valI saMyamI sAdhu pANI vahoratAM gRhasthane kahe ke, ( thovaM ke0) stokaM eTale thoDaM pANI (AsAyaNahAe ke0) zrAvAdanArtha eTale cAkhavAne arthe (me ke0 ) mujane ( habagaMmi ke0 ) haste eTale hAthane viSe ( dalAhi ke0) dehi eTale Apa. jo prAzuka haze to huM lazza, ( acaMbilaM ke0) atyamlaM eTale atizaya khATuM athavA (pUnaM ke) pUtaM eTale kodyu evaM ( tinhaM ke ) tRSNAM eTale tRSAne ( viNittae ke0 ) vinetuM eTale nivAraNa karavAne (nAlaM ke0) samartha nathI, mATe evaM pANI (me ke0) mane (mA ke) nahIM khape. // // ( dIpikA.) atha kena vidhinA vinizcayaM kuryAdityAha sAdhurdAtAraM prati evaM vadet / evaM kim|me mama haste zrAsvAdanArthaM stokaM pAnIyaM prathamaM dehi |ydi sAdhorupa Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA.. jogyaM tato grhiissye| mA me mama zratyamla pUti tRSApanodAya na alaM samarthaM / tataH kimanena aprayojaneneti / tata asvAditaM sacca tatsAdhuyogyaM cennavati tadA gRhyata eva no cettadAgrAhyam // 7 // (TIkA.) taccaivaM thovaM ti satrama / stokamAkhAdanArtha prathamaM tAvata haste dehi me| yadi sAdhuprAyogyaM tato grhiissye| mA me atyamdaM pUti nAlaM tRDapanodAya / tataH kimanenAnupayogineti sUtrArthaH // 7 // taM ca acaMbilaM pUyaM, nAlaM tindaM vinnitte|| ditiaM paDiAike, na me kappa3 tArisaM // 5 // (avacUriH) taM ca / nAlaM tRSNApanodAya // se // ( artha.) mATe taM ca iti. (taM ke ) tat eTale te ( acaMbilaM ke) atyamdaM eTale atizaya khATuM athavA (pUyaM ke0) pUtaM eTale koyu evaM jala (tinhaM viNittae ke0) tRSNAM vinetuM eTale tRSAnuM nivAraNa karavAne arthe ( nAlaM ke0 ) samartha nathI. evA pANIne (ditiraM ke0) dadatIM eTale ApanArI evI zrAvikAne (paDiyAzke ke) pratyAcadIta eTale kahe ke, mane tevU asUUtuM pANI kalpe nahi. // e|| (dIpikA.) atha kadAcita strI tadatyamlamapi dadAti tadA tAM dadatI prati sAdhuH kiM vakti tadAha / tacca atyamlaM pUti na adaM samarthaM tRSNAM vinetuM tato dadatI prati vakti na mama kalpate tAdRzamiti // e|| (TIkA.) taM ca tti sUtram / sugamam // e|| taM ca hoU akAmeNaM, vimaNeNa pddiddiaN|| taM appaNA na pibe, no vi annassa dAvae // 10 // (avacUriH) taccAtyamlAdi navedakAmenoparodhazIlatayA vimanaskenAnyacittena pratIchitaM gRhItaM tadAtmanA kAyApakArakamityanAjogadharmazrajyA na pibet| nApyanyenyo dApayet / ratnAdhikenApi svayaM dAnasya pratiSedhajJApanArthaM dApanagrahaNamiti // 7 // ( artha.) pUrvokta jala kadAcit denAra zrAvikAe AgrahapUrvaka sAdhune vahorAvyu to tenuM zuM karavU te kahe . taM ca iti. valI kadAcit te saMjamI sAdhue (taM ke0) tat eTale upara kaheDhuM evaM atyamlAdi jala (akAmeNaM ke0) akAmena Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 307 eTale zcA nahIM batA paNa zrApanAranA zrAgrahathI athavA ( vimaNeNa ke ) vimanaskena eTale mana ThekANe nahIM hovAthI (paDimizra huU ke0) pratIchitaM navet eTale grahaNa kayuM hoya to (taM ke0) te jala (appaNA ke0) AtmanA eTale pote (Na pibe ke0) na pibet eTale pie nahi. tathA ( annassa vi ke0 ) anyasyApi eTale bIjAne paNa (no dAvae ke0) na dApayet eTale apAve nahIM. kAraNa te pIvA yogya nathI. // 70 // (dIpikA.) atha akAmAdinA kadAcit tadatyamlAdikaM gRhItaM tadA ko vi. dhistadAha / evaM vidhamatyamlAdi sAdhunA kadAcit akAmena Agrahavazena vimanaskena anyacittena pratIchitaM gRhItaM navet / tadApi tat sAdhuna pibet kAyasyApakArakamiti anAjogadharmazrakhyApi nApi anyecyo dApayet / ratnAdhikenApi svayaM dA. nasya pratiSedhajJApanArtha dApanagrahaNam / iha ca zyaM nAvanA / sababa saMjamaM saMjamArga appANaM ceva rakijA iti // 7 // (TIkA.) zrAsvAditaM ca satsAdhuprAyogyaM cemRhyata eva no cedagrAhyam / taM ca tti sUtram / taccAtyamlAdi navedakAmena naparodhazIlatayA vimanaskenAnyacittena pratIpsitaM gRhItam / tadAtmanA kAyApakArakamityanAjogadharmazrajhyA na pibet |naapynyenyo dApayet / ratnAdhikenApi svayaM dAnasya pratiSedhajJApanArthaM dApanagrahaNam / iha ca sababa saMjamaM saMjamA appANamevetyAdi nAvanayeti sUtrArthaH // 7 // egaMtamavakkamittA, acittaM pddilediyaa|| jayaM parihavijA, parihappa paDikkame // 1 // (avacUriH) asyaiva vidhimAha / ekAntamavakramyAcittaM dagdhapradezAdi pratyupekSya canuSA pramRjya ca rajoharaNena sthagijhalamiti gamyam / yataM pariSThApayet / vidhinA trivAkyapUrvaM vyutsRjet / pratiSThApya vasatimAgataH pratikrAmedIryApathikIm // 1 // __ (artha.) tyAre te sAdhu pote pIye nahi, ane bIjAne Ape nahi, te pANIzuM kare te kahe . egaMtamiti ( egaMtaM ke ) ekAMtasthAnake ( avakkamittA ke0) avakramya eTale jazne tathA (acittaM ke0 ) jIvarahita jagyAne (paDilehithA ke0) pratilekhya eTale dRSTie karI jozne tathA rajoharaNekarI paDilehIne (jayaM ke0) yataM eTale zIghratAthI nahi, paNa jayaNAe karI (parikavitA ke0) Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. pratiSThApayet eTale te pANIne paragve ane (pariThappa ke0) pratiSThApya eTale paraThavIne ( paDikame ke ) pratikAmet eTale zariyAvahi pratikramaNa kare. // 7 // (dIpikA.) nanu svayaM tAdRzaM na pibet anyasya na pAyayettarhi kiM kuryaadityaah| sAdhustatpUrvaM gRhItamatyamlAdikaM pratiSThApayet vidhinA vyutsRjet| kiNkRtvaa| ekAntaM sthAnamavakramya gatvA acittaM dagdhapradezAdi sthAnaM pratyupeya canuSA, pramRjya ca rajoharaNena sthajhilamiti shessH| kathaM pratiSThApayet / yatamatvaritam na shiighrm| pratiSThApanAnantaraM kiM kuryAdityAha / pratiSThApya vasatimupAzrayamAgataH san pratikrAmedIryApathikIm / etacca bahirAgata niyamakaraNa sijham pratikramaNamabahirapi pratiSThApya pratikramaNaniyamApanArthamiti // 1 // (TIkA.) asyaiva vidhimAha / egaMtaM ti sUtram / ekAntamavakramya gatvA acittaM dagdhadezAdi pratyupeya cakuSA, pramRjya rajoharaNena / sthagiphala miti gamyate / yatamatvaritaM pratiSThApayedvidhinA trirvAkyapUrvaM vyutsRjet / pratiSThApya vasatimAgataH pratikAmedIryApathikAm / etacca bahirAgataniyamakaraNasiddham pratikramaNamabahirapi pratiSThApya pratikramaNa niyamajhApanArthamiti sUtrArthaH // 1 // sidhA a goyaraggagana, ivitA prinuttuaN|| kuchagaM nittimUlaM vA, paDiledittA Na phaasuaN||2|| (avacUriH) annapAna vidhimanidhAya jojana vidhimAha / syAgocarAgragato grAmAntaraM nidAM praviSTa zchetparijoktuM bAlAdiH pipAsAyanijUtaH san / tatra sAdhuvasatyanAve koSThakaM zUnyagRhamAdi nittinUtaM kuDayaikadezAdi pratyupekSya canuSA, pramRjya ca rajoharaNena / prAsukaM bIjAdirahitam // 2 // (artha.) evI rIte anna pAna levAno vidhi kahyo. have nojanano vidhi kaheje. te saMyamI sAdhu ( goyaraggaga ke0) gocarAgragataH eTale gocarIe gayo thako tihAM ( sidhA zra ke0) syAt kadAcit eTale jo kadAcit ( parijuttubhaM ke0) parinoktuM, eTale nojana karavAne (ichidyA ke0) zchet eTale zche. to tyAM sAdhunI vasati nahi hovAthI (kuchagaM ke0) koSThakaM eTale zUnya ghara magadikane viSe (vA ke0) athavA (nittimUlaM ke0) maga dikanI nItanA mUla Agala (phAsujhaM ke0)prAsukaM eTale sUjhatI zuddha evI nUmine ( paDile hittA Na ke0) dRSTie karI jozne // 2 // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 30 e ( dIpikA . ) evamannapAnagrahaNa vidhiM kathayitvA jojanavidhimAha / bAlAdiH sAdhuH pipAsAdya ninUtaH syAt kadAcizeocarAgragato grAmAntaraM nidArthaM praviSTaH san parinoktumicchet / tadA tatra vasatirnAsti / tadA koSTakaM zUnyaM ca mAdi nittimUlaM vA kuDyaikadezAdItyAha // 82 // ( TIkA. ) evamannapAnagrahaNa vidhimanidhAya jojanavidhimAha / sii sUtram / syAt kadA cimocarAyagato grAmAntare nikSAM praviSTa ivetparijoktuM pAnAdi pipAsAdya ninUtaH san / tatra sAdhuvasatyajAve koSTakaM zUnyavamAdi nittimUlaM vA kuDyaikadezAdi pratyupekSya cakSuSA, pramRjya ca rajoharaNena prAsukaM bIjAdirahitaM ceti sUtrArthaH // 82 // anna vittu medAvI, pacinnaMmi saMturaM // dabagaM saMpatti, taca cuMjika saMjae // 83 // ( vacUriH) anujJApya tatsvAminaM medhAvI sAdhuH pratichanne koSThakAdau saMvRta upayuktaH sAdhurIryApratikramaNaM kRtvA tadanu hastakaM mukhavastrikA rUpamAdAyeti vAkyazeSaH / saMpramRjya vidhinA tena kAryaM tatra bhuJjIta saMyataH // 83 // ( artha. ) paThI ( mehAvI ke0 ) medhAvI eTale buddhimaMta evo ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale te sAdhu ( annavittu ke0 ) anujJApya eTale gRhasthanI anujJA laine ( pachinnaMmi ke0 ) pratibanne eTale tRNAdike karI DhAkelA evA gamane viSe ( saMvuDe ke0 ) saMvRtaH eTale upayukta thako iriyAvahI paDikamIne (habagaM ho ) hastakaM eTale muhapatti laine hastapAdAdi avayavane ( saMpama kittA ke0 ) saMpramRjya eTale sArIrIte pUMjIne ( taba ke0 ) te sthalane viSe ( guMjita ke0 ) muMjIta eTale rAgadveSa mUkIne jojana kare. // 83 // ( dIpikA. ) saMyataH sAdhustatra sthAne vakSyamANena vidhinA rAgadveSarahitaH san JjIta / kiM kRtvA / tatkhAminamavagrahamanujJApya AdezaM gRhItvA sAgArikaparihArato vizrAmaNavyAjena / kiMbhUtaH saMyataH / medhAvI sAdhusAmAcArI vidhijJaH / kiMbhUte kokAdisthAne / pratine upari tRNAdinirAcchAdite na AkAze / kiMbhUtaH saMyataH / saMvRta upayuktaH sannIryApratikramaNaM kRtvA tato dastakaM mukhavastrikA rUpamAdAya iti zeSaH / tena vidhinA kArya saMpramRjya muJjIta // 83 // For Private Personal Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (TIkA.) tatra aNunnavitti sUtram / anujJApya sAgArikaparihArato vizramaNavyAjena tatsvAminamavagrahaM medhAvI sAdhuH pratibanne tatra koSThakAdau saMvRta upayuktaH san sAdhurIryApratikramaNaM kRtvA tadanu hastakaM mukhavastrikArUpam / AdAyeti vAkyazeSaH / saMpramRjya vidhinA tena kAyaM tatra juJjIta saMyato rAgaDheSAvapAkRtyeti suutraarthH|| 3 // taba se muMjamANassa, ahiaM kaMTana siyaa|| taNakasakaraM vA vi, annaM vA vi tahAvihaM // 4 // __(zravacUriH) tatra koSThakAdau se tasya sAdhorjuJjAnasyAsthikaM kaeTako vA syAt / kathaMcigRhiNAM pramAdadoSAt kAraNagRhIte pujala evetyanye / tRNakASThazarkaraM vApi / anyatrApi tathAvidhaM badarakakeTakAdIti // 4 // (artha.) tyAM jojana karanAra munine AhAramAM jo asthyAdika Ave to te zukare, te kahe. ( taba ke0) tatra eTale tihAM (muMjamANassa ke0) muMjAnasya eTale nojana karatA evA ( se ke0) tasya eTale te sAdhune AhAra mAMhe kadAcit (ahiyaM ke0) asthikaM eTale hADakuM tathA (kaMTayo ke0) kaMTakaH eTale kAMTo gRhasthanA pramAdathI ( sithA ke0) syAt zrAvyo hoya, ( vA ke0 ) athavA (taNakasakaraM vi ke0) tRNakASThazarkaramapi eTale tRNa, kASTha tathA zarkarA te kAMkaro zrAvyo hoya, ( annaM vA vi ke0) anyachApi eTale bIjuM paNa ( tahAvihaM ke0 ) tathAvidhaM eTale tevuja kAMI Avyu hoya to // 4 // (dIpikA.) atha tatra juJjAnasya sAdhoH asthi vA kaeTakAdi vA syAt tadA sAdhuH kiM kuryaadityaah|ttr koSThakAdau setasya sAdhoH juJjAnasya asthi vA rakaeTako vA 2 syAt / anye vadanti kathaMcit gRhiNAM pramAdadoSAt kAraNagRhite pujala eva / tRNaM vA 3 kASThaM vA 4 zarkarA vA 5 syAt / anyatrApi tathAvidhaM badarakaeTakAdi vA syAt // 4 // (TIkA.) taba ti sUtram / tatra koSTakAdau se tasya sAdhorjuJAnasya asthikaeTako vA syAt / kathaMcigRhiNAM pramAdadoSAt kAraNagRhIte pujala evetyanye / tRNakASThazarkarAdi cApi syAt / ucitanojane'nyachApi tathAvidhaM badarakarkaTakAdIti sUtrArthaH // 4 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / taM narakavittu na niskive, yAsaeNa na bahue // datreNa taM gadeUNa, egaMtamavakkame // 85 // ( avacUriH ) tadasdhyAdi utkSipya hastena yatrakutracinna kSipet / zrasyena mukhena not mA bhUdvirAdhaneti / api tu istena gRhItvA tadasthyAdi ekAntamavakrAmet // 85 // 311 (artha). ( taM ke0 ) tat eTale te asthipramukha padArthane jamatA hAthe kI ( urika vittu ke0 ) utkSipya eTale upADIne ( na niskive ke0 ) na nikSipet eTale jyAM tyAM bUTuM nAkhe nahIM. tathA ( AsaeNa ke0 ) Asyena eTale mukheM karI (na baDDae ho) none eTale thuMkI paNa nAkhe nahIM. to zuM kare to ke, ( haveNa ke0 ) hastena eTale hAthe karI ( taM ke0 ) te asthi pramukhane (gaUNaM ke0 ) gRhItvA eTale grahaNa karIne ( etaM ke0 ) ekAMtasthalane viSe ( vakame ke0 ) avakrAmet eTale jAya // 85 // ( dIpikA . ) sAdhuH tadasthyAdikamutkSipya hastena yatra kacinna nikSipet / tathA yasyena mukhena na ut mAnU dvirAdhanA iti hetoH / apitu kiM kuryAt / hastena tadasthyAdikaM gRhItvA ekAntaM nirvyaJjanaM sthAnamavakrAmet // 85 // ( TIkA . ) taM urika vittu iti sUtram / tadasthyAdi utkSipya hastena yatra vacinna nikSipet / tathAsyena mukhena nonet / zrapitu hastena gRhItvA tadasthyA di ekAntamavakrAmediti sUtrArthaH // 85 // egaMtamavakkamittA, cittaM paDile diyA // jayaM parihavikA, pariThappa paDikkame // 86 // ( avacUriH ) ekAntamavakramya cittaM pratyupekSya taM yataM pariSThApayet / pariSThApya pratikrAmet // 86 // ( artha. ) uparanI gAthAmAM kA pramANe ( egaMtaM ke0 ) ekAMtasthalane viSe ( vakkamittA0 ) vakramya eTale jazne ( jayaM ke0 ) yataM eTale jayaNAsahita (parivikA ke0 ) paraThave, ( parippa ke0 ) paraThavIne paDhI ( paDikkame ke0 ) pratikrAmet eTale iriyAvaha pakkime // 86 // ( dIpikA . ) tatra gatvA kiM kuryAdityAha / sAdhustadasthyAdikaM yatamatvaritaM For Private Personal Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. pratiSThApayet / kiM kRtvA / ekAntamavakramya gatvA / punaH kiM kRtvaa| zracittaM prAzukaM pratyupeya cakuSA, rajoharaNena pramAya' ca pariSThApya ca prtikaamediiryaapthikiimiti||6|| ( TIkA. ) egaMta tti suutrm| ekAntamavakramya acittaM pratyupekSya yataM pratiSThApayet / pratiSThApya pratikrAmediti / nAvArthaH pUrvavadeveti suutraarthH|| 6 // siAya niraka ibijA, siUmAgamma nuttuaN|| sapiMDapAyamAgamma, muaM se pddilehiaa||7|| (avacUriH) vasatimadhikRtya jojana vidhimAha / syAnikaribenchayyAM vasatimAgamya parinoktum / sapielapAtena vizunidayA sahAgamya / vasatimiti gmyte| unmukaM sthAnaM pratyupekSya tatrastho nidAM zodhayet // 7 // (artha.) have potAne sthAnakane viSe AhAra levAno vidhi kahe . ( sizrA ke0) syAt kadAcit eTale jo kadAjit bIjA kozpaNa kAraNanA annAvathI (nirakU ke0) nikuH eTale sAdhu (siGa ke0) zayyAm eTale upAzraya pratye (Agamma ke0) Agamya eTale AvIne (juttuzaM ke0) noktuM eTale nojana karavA (vidyA ke ) zchet eTale zche. to ( sapiMDapAyaM ke0) sapiMDapAtaM eTale zuka nidAe sahita evo te sAdhu ( Agamma ke0) Agamya eTale upAsarAnI pAseM zrAvIne bAhara uno thakoja (uMDuraM ke0) unmukaM eTale nojananI nUmi pratye (paDile hizrA ke0) paDilehe. // 7 // (dIpikA.) atha vasatimadhikRtya nojana vidhimAha / syAt kadAcit tadanyakAraNAnAve sati nikuH zchet zayyAM vasatim / kiM kRtvA / Agamya tatra Agatya / kimarthaM parinoktuM jojananimittam / tatrAyaM vidhiH| sa piemapAyaM piemapAtena vizujhasamudAnena Agamya / vasatimiti zeSaH bahireva unmukaM sthAnaM pratyupedaya vidhinA tatrasthaH piemapAtaM vizodhayet // 7 // (TIkA.) vasatimadhikRtya jojana vidhimAha / siAya tti sUtram / syAt kadAcit tadanyakAraNAnAve sati nikurichet / zayyAM vasatimAgamya parinoktuM tatrAyaM vidhiH| saha piemapAtena vizuddhasamudAnenAgamya / vasatimiti gamyate / tatra bahirevonmukaM sthAnaM pratyupedaya vidhinA tatrasthaH piemapAtaM vizodhayediti suutraarthH|| 7 // viNaeNaM pavisittA, sagAse guruNo munnii|| zariyAvadiyamAyAya, Aga apaDikkame // 1 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / (avacUriH) vinayena naiSedhikInamaHdamAzramaNecyoJjalikaraNalakSaNena pravizya vasatimiti sakAze gurormuniH ApathikAmAdAya tatsUtraM paThitvA Agatazca gurusamIpaM pratikrAmet kAyotsarga kuryAditi // 7 // (artha.) palI: ( muNI ke0 ) muniH eTale saMyamI sAdhu ( viNayeNa ke) vinayena eTale; nisihI kehavI, karAMjali racIne 'namaH kSamAzramaNebhyaH' ema keha, e rUpa je vinaya te vinaya karI upAsarAne viSe (pavisittA ke0 ) pravizya eTale praveza karIne ( guruNo ke0 ) guroH eTale gurunA ( saMgAse ke0 ) sakAze eTale samIpa nAgamAM (iriyAvahiyaM ke0) IriyApathikAM eTale zariyAvahiyAe e sUtrane (AyAe ke) zrAdAya eTale paThana karIne par3hI (Aga ke) AgataH eTale gurunI pAse prApta thayo thako (paDikkame ke) pratikAmet eTale kAyotsarga kare. // 7 // (dIpikA) tataH pazcAtkiM kuryAdityAha / sAdhustatra Agato gurusamIpaM pratikAmet kAyotsarga kuryAt / kiM kRtvA / gurusaMsagAse riyAvahiraM AyAya gurusamIpe ApathikAM "zvAmi paDikami" ityAdi pATharUpAM AyAya paThitvA / punaH kiM kRtvaa| vi. NaeNa pvisittaa| pUrva pie; vizodhya bahirvinayena naiSedhikInamaHdamAzramaNecyo'JjavikaraNalakSaNena / vasatimiti zeSaH / pravizya // // __(TIkA. ) tata UrdhvaM viNaeNa ti suutrm| vizodhya pieka bahirvinayena naiSedhikInamaHkSamAzramaNecyo'JjalikaraNalakSaNena pravizya vasatimiti gamyate / sakAze guroH munirgurusamIpa ityarthaH / pathikAmAdAya "zvAmi paDikami iriyAva hiyAe" ityAdi paThitvA sUtram / Agatazca gurusamIpaM pratikAmetkAyotsarga kuryAditi sUtrArthaH // 7 // aAnozttA nIsesaM, azAraM jdkmN|| gamaNAgamaNe ceva, natte pANe ca saMjae // ne|| .. (avacUriH) tatra kAyotsarga zrAnogayitvA jJAtvA niHzeSamatIcAraM yathAkramaM gamanAgamanayozcaivaM naktapAnayozca saMyataH kAyotsargastho hRdi sthApayet // 5 // (artha.) AnozttA Namiti. paDI (saMjae ke) saMyataH eTale te pUrvokta sAdhu kAusaggane viSe rahyo thako (gamaNAgamaNe ke0) gamanAgamanayoH eTale jatAM ane zrAvatAM upajelA ( ceva ke0) valI (jattapANe ke ) naktapAnayoH eTale nAta pANI vohoratAM upajelA ( nIsesaM ke0) niHzeSaM eTale saMpUrNa ( azyAraM ke) 40 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 rAya dhanapatasiMghavadADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. aticAraM eTale aticArane ( jahakamaM ke0 ) yathAkramaM eTale anukrameM (yAjotA 0 ) jogayitvA eTale jANIne smaraNa karIne hRdayane viSe sthApe // 85 // ( dIpikA . ) tataH kiM kuryAdityAha / sAdhuH kAyotsargasthaH tamaticAraM hRdaye sthApayet / kiMnUtamaticAram / niHzeSam / yathAkramaM paripAThyA / kiM kRtvA / tatra kAyotsarge joyitvA jJAtvA / kutretyAha / gamanAgamanayoH / gamane gachata zrAgamana zrAgacchataH / punaH jaktapAnayoH jakte pAne ca // 8e // ( TIkA. ) joitA NaM ti sUtram / tatra kAyotsarge jogayitvA jJAtvA ni:zeSamaticAraM yathAkramaM paripATyA | ketyAha / gamanAgamanayozcaiva / gamane gachata thAgamana to yo'ticAraH / tathA jaktapAnayozca / jakte pAne ca yo'ticAraH / taM saMyataH sAdhuH kAyotsargastho hRdaye sthApayediti sUtrArthaH // 8 // panno aNuviggo, pravakhitte ceAsA // I loe gurusagAse, jaM jahA gar3hiAM nave // e0 // ( avacUriH ) vidhinotsArite ca tasmin rujuprajJo'nudvignaH / kudAdijayAtprazAntaH / zravyA disena cetasA jhAlocayerusakAze / gurornivedayediti bhAvaH / yadazanAdi yathA yena prakAreNa hastapradAnAdinA gRhItaM javet // 0 // (artha) pI, (kuppanno ke0 ) rujuprajJaH eTale ruju te sarala, kapaTarahita eva prajJA buddhi jenI evo, tathA ( aNuvaggo ke0 ) anuhinaH eTale jene upieM, vyagrapaNuM nathI evo te pUrvokta sAdhu ( ava kitte ke0 ) zravyAditena eTale jene videSa te caMcala paNuM nathI, evA ( ceAsA ke0 ) cetasA eTale aMtaHkaraNe karI ( gurusagAse ke0 ) gurusakAze eTale gurunI samIpe ( loe ke0 ) cAlocayet eTale Aloce, kahe. zuM kahe to ke, ( jaM ke0 ) yat eTale je AhArAdika ( jahA ke0 ) yathA eTale je prakAre ( gahitryaM ke0 ) gRhItaM eTale vahokhuM ( nave ke0 ) javet eTale hoya te sarva gurunI pAseM Aloce // e0 // ( dIpikA . ) kAyotsarge pArite ca kiM kuryAdityAha / sAdhurazanAdi yathA yena prakAreNa hastapradAnAdinA gRhItaM javet, tagurusamIpe yAlocaye jurornivedayeditibhAvaH / kena / evaMvidhena cetasA / kiMnUtena cetasA / ava kitte vyAhitena anyatra upayogamagacchatA / kiMbhUtaH sAdhuH / rujuprajJaH kuTilamatiH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / anudvignaH sarvatra kudAdijayAt prazAntaH // 50 // For Private Personal Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / (TIkA.) vidhinotsArite caitasmin ujhuppannatti sUtram / jhajuprajJaH akuTilamatiH sarvatra anuhinaH kudAdijayAtprazAntaH avyAdiptena cetasAnyatropayogamagachatetyarthaH / AlocayegurusakAze gurornivedayediti nAvaH / yadazanAdi yathA yena prakAreNa hastadAnAdinA gRhItaM navediti sUtrArthaH // e // na sammamAlozyaM kujA, puviM pacA va jaMkaDaM // - puNo paDikame tassa, vosaho ciMtae imaM // 1 // (avacUriH) na samyagAlocitaM sUjhamajhAnAt anAjogenAnanusmaraNAchA pUrvaM pazvAhA yatkRtaM puraHkarma vA pazcAtkarma vA punarAlocanAnantaraM pratikAmet / tasya sUdamAticArasya "zchAmi paDikamijaM goaracariAe" ityAdi paThitvA vyutsRSTaH kAyo. tsargastha zcintaye didaM vadayamANalakSaNam // 1 // (artha.) paDhI kare te kahe . te sAdhu, ( jaM ke0) yat eTale je sUkSma ajJAnathI ( sammaM ke0 ) samyak eTale sArI rIte (AlozyaM ke0) AlocitaM eTale AloyuM (na hujA ke0) na hoya. have zuM te kahe . ( va ke0) athavA (jaM ke0) yat eTale je (puvaM kaDaM ke0) pUrvakarma ane ( pachA kaDaM ke0) pazcAt karma hoya, (tassa ke) tene (puNo ke0) punaH eTale pharI ( paDikkame ke0) pratikramaNa kare. paThI (vosako ke0 ) vyutsRSTaH eTale kAyotsargamA rahyo thako (zmaM ke0) idaM eTale zrAgala keheze te (ciMtae ke) ciMtayet eTale ciNtve.|| 1 // (dIpikA.) tataH kiM kuryAdityAda sAdhustasya sUmAticArasya yatpUrvaM kRtaM tat puraH karma yatpazcAtkRtaM tat pazcAtkarma sUdamaM na samyagAlocita navet / kutH| ajJAnAdanAjogenAnanusmaraNAchA / tatsarvaM punarAlocanAnantarakAlaM pratikrAmet / kiM kRtvA / "zcAmi paDikamijaM goaracariAe" ityAdi sUtraM paThitvA / tato vyutsRSTaH kAyotsargastha idaM vadayamANaM gAthArUpaM cintayet // 1 // (TIkA.) tadanu ca na saMmaM ti sUtram / na samyagAlocitaM javet sUmamajhAnAt / anAnogenAnanusmaraNAchA pUrvaM pazcAchA yatkRtaM puraHkarma pazcAtkarma vetyarthaH / punarAlocanottarakAlaM pratikrAmettasya sUkSmAticArasya zvAmi paDikamijaM goaracariAe" ityAdi sUtram / paThitvA vyutsRSTaH kAyotsargasthazcintayedidaM vayamANalakSaNamiti sUtrArthaH // e1 // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. hA jihiM asAvA, vittI sAhU desi // muskasAdAdenassa, sAdudedassa dhAraNA // e2|| ( avacUriH ) ho vismaye / jinaistIrtha karairasAvadyApApA vRttirvarttanA sAdhUnAM darzitA modasAdhanahetoH samyagdarzanajJAnacAritrasAdhanasya sAdhudehasya dhAraNAya // 2 // (artha. ) ( aho ke0 ) aho iti vismaye ( jihiM ke0 ) jinaiH eTale rAgadveSAdike rahita evA tIrthaMkaroe ( sAhUe ke0 ) sAdhUnAM eTale sAdhu lokone ( asAvA ke0 ) asAvayA eTale doSarahita pAparahita evI ( vittI ke0 ) vRttiH eTale gocarIrUpa vRtti ( desiyA ke0 ) dezitA athavA darzitA eTale kevI sArI kahI be, athavA dekhADI be ! jUyo, ke je gocarI vRtti ( muraka sAha he ussa ho ) mokSasAdhana deto: eTale mokSa sAdhavAne kAraNabhUta evA ( sAhudehassa ke0 ) sAdhu dehasya eTale sAdhunA dene ( dhAraNA ke0 ) dhAraNAya eTale dhAraNa, poSaNa, saM yamano nirvAha karavo tene the be. // 2 // ( dIpikA . ) kiM cintayettadAha / zraho iti vismaye jinaistIrthakaraiH sAdhUnAM vRttirdarzitA dezitA vA / kiMbhUtA vRttiH / sAvadyA pApA / kasmai / sAdhudehasya dhAraNAya dhAraNArthaM / kiMbhUtasya sAdhudehasya | mokSasAdhanahetoH mokSasAdhanaM jJAnadarzanacAritrarUpaM tasya hetoH // 2 // ( TIkA. ) ho jihiM sUtram / aho ityAzcarye / jinaistIrthakarairasAvadyApApA vRttirvarttanA sAdhUnAM darzitA dezitA vA / mokSasAdhana detoH samyagdarzanajJAnacA - ritrasAdhanasya sAdhudehasya dhAraNAya saMdhAraNArthamiti sUtrArthaH // 2 // mukkAreNa pAritA, karitA jiNasaMthavaM // sanAyaM paThavittA NaM, vIsamejja khaNaM muNI // 3 // ( avacUriH ) namaskAreNa pArayitvA namo arihaMtANamiti kRtvA jina saMstavaM logassetyAdi svAdhyAyaM prasthApya vizrAmyetkSaNaM kAlaM muniH // 93 // ( artha. ) pI, ( namukkAreNa ke0 ) " namo arihaMtANaM " evA uccAre karI ( pAritA ke0 ) pArayitvA eTale pUrvokta kAussagga pArIne tathA ( jiNasaMthavaM ke0 ) jina je tIrthakara temano je saMstava eTale. ' logassuko gare ' ityAdi stavana te ( karitA ) kRtvA eTale ekavAra saMpUrNa paThana karIne paDhI ( sanAyaM ke0 ) svAdhyAyaM eTale siddhAMtanI gAthAne ( paThavittA NaM ke0 ) prasthApya eTale pUrNa karIne For Private Personal Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 317 (muNI ke0) muni. eTale pUrvokta sAdhu (khaNaM ke0) kSaNaM eTale daNamAtra (vIsamiGa ke) vizrAmyet eTale vizrAMti liye. // 3 // (dIpikA.) tataH kiM kuryAdityAha / muniH daNaM stokakAlaM vizrAmyet / kiM kRtvaa| namaskAreNa namo arihaMtANa miti kathanarUpeNa kAyotsarga pArayitvA / punaH kiM kRtvA / jinasaMstavaM logassujoyagare ityAdirUpaM kRtvA / ato yadi na pUrva prasthApitaH tataH svadhyAyaM prasthApya maMDaTyupajIvakaH taM svAdhyAyameva kuryAt / yAvadanye aaglnti| yaH punastadanyaH pakAdiH so'pi prasthApya vizrAmyet // e3 // (TIkA.) tatazca NamokAreNatti sUtram / namaskAreNa pArayitvA namo arihaMtANamityanena kRtvA jinasaMstavaM "logassujoagare" ityAdirUpaM / tato na yadi pUrva prasthApitastataH svAdhyAyaM prasthApya maMDalyupajIvakastameva kuryAt / yAvadanya AgaThanti / yaH punastadanyaH so'pi prasthApya vizrAmyet daNaM stokakAlaM muniriti sUtrArthaH // e3|| .. vIsamaMto imaM ciMte, diyamahaM laanmhin|| ___ jaz me aNuggadaM kujjA, sADhU dujAmi taari|| e4|| ( zravacUriH ) vizrAmyannidaM cintayetpariNatacetasA hitaM kalyANaprApakamartha vadayamANaM lAnena nirjarAdinArtho'syeti lAnArthikaH / yadi me'nugrahaM kuryuH sAdhavaH prAsukapiemagrahaNena tataH syAmahaM tArito navasamujAt // e4 // (artha.) sAdhu vizrAmAnaMtara zuM kare te kahe . palI, ( lAnamahiu ke) lAjArthI eTale karmanirjarArUpa lAnano arthI evo pUrvokta sAdhu (vIsamaMto ke0) vizrAmyan eTale vizrAMti leto thako (zmaM ke) zmaM eTale thA kehaze te (hiyamaI ke0) hitamarthaM eTale hita je kalyANa tene pamADanAra evA arthapratye (ciMte ke) ciMtayet eTale ciMtana kare. te evI rIteH-(jara ke0 ) yadi eTale jo (sAha ke0) sAdhu ( me ke0) mArA upara eTale me thANelA prAsuka piMDane grahaNa karIne (aNuggahaM ke0) anugraham eTale prasAdane (kujA ke0) kuryAt eTale kare. to teno hu~ (tAri ke0 ) tAritaH eTale navasamuthI tArelo evo (hujAmi ke0) navAmi eTale thaa.|| e4 // ( dIpikA. ) punaH sAdhurvizrAmAnantaraM kiM kuryaadityaah| sAdhurvizrAmyan idaM hitaM kalyANaprApakamarthaM vadayamANalakSaNaM cintyet| ken| cetasA pariNatena mnsaa| kiMnUtaH Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43) - mA. sAdhuH / lAnena nirjharAdinA zrartho'syetilAnArthikaH san / kathamityAha / yata evaM jAnAti yadi me mama sAdhavaH mayA zrAnIto yaH prAsukaH piemaH tasya grahaNena anugrahaM prasAdaM kuryuH / tadAhaM tArito javasamudrAt syAM javAmi / evaM cintayitvA ucitavelAyAM sAdhurAcArya mAmantrayet yadyAcAryo gRhNAti tato javyam / kadAcit sa svayaM na gRhNAti tadA tasya vAcyaM " he jagavan dehi kebhyazcit " ityukte yadi sAdhuH kiM dAtavyaM kasyApi dadAti tadA sundaram / yathAcAryo jati tvameva dehi | tadA kiM kuryAdityAha // 4 // ( TIkA. ) vIsamaMta ti sUtram | vizrAmyannidaM ciMtayet pariNatena cetasA hitaM kalyANa prApaka mimamarthaM vakSyamANam / kiMviziSTaH san / jAvalAnena nirjarAdinArtho'syeti lAjArthikaH / yadi me mama anugrahaM kuryuH sAdhavaH prAsuka piemagrahaNAtataH syAmahaM tArito javasamudrAditi sUtrArthaH // e4 // sAdavo to citteNaM, nimaMtika jar3hakkamaM // jai ta ke icikA, tehiM saddhiM tu nuMjae // e5 // ( zravacUriH) sAdhustato gurvanujJAtaH manaHpraNidhAnena nimantrayet yathAkramaM yathAnAdhikatayA / grahaNaucityApekSayA vA / yadi tatra kecana iveyustatastaiH sArdhaM jujIta saMvijAgadAnena // 5 // ( artha. ) ema ciMtavIne paDhI yogya velAne viSe AcAryane AhAra levAne vinati kare. jo te prAcArya AhAra liye, to sAraM, nahIM to tene valI kehavuM ke, je he jagavan ! Apa e AhAra kone po. paThI te AcArya jo te AhAra koi puruSane yApe, to sAru, ane jo te AcArya ema kahe ke, tuMja koine Apa. tyA gala havA tepramANe kare. sAhavotti sUtra. ( tarja ke0 ) tataH eTale yAcAnI AjJA sIdhA par3hI ( sAhavo ke0 ) sAdhuH eTale te sAdhu ( ciyatte ke0 ) manaH praNidhAne karI potAnA dharmabAMdhava evA vIjA sAdhurjane ( jahakkamaM ke0 ) yathA*maM eTale yogyatAne anukrame karI arthAt je zreSTha hoya tene prathama te par3hI bIjA ne ve anukramekarI ( nimaMtiU ke0 ) nimaMtrayet eTale AmaMtraNa kare. pabI, ( jai0 ) yadi eTale jo ( taba ke0 ) tatra eTale te sAdhumAM ( ke ke0) kazcit eTale koi paNa sAdhu AhAra levAne ( itijA ke0 ) zchet eTale ive. to ( tehiM saddhiM ke0 ) taiH sArdhaM eTale temanI sAthe (guMjae ke0 ) muMjIta eTale jojana kare. // 5 // For Private Personal Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayanam / 31e ( dIpikA.) sAdhustato guruNAnujJAtaH san yathAkramaM yathAratnAdhikatayA grahaNaucityApekSayA bAlAdikrameNetyanye vadanti / sAdhUna nimantrayet kena / ciatteNa manaHprItyA tato yadi kecana dharmabAndhavA zcheyuraMgIkuryustadA taiH sAr3hamucitasaMvinAgadAnena sAdhurjuJjIta // e5 // (TIkA.) evaM saMcintyo citavelAyAmAcAryamAmantrayedyadi gRhNAti zojanaM no ceThaktavyo'sau jagavandehi kenyo'pyato yaddAtavyam / yato yadi dadAti sundarameva naNati atha tvameva prayacha / atrAntare sAhavo tti sUtram / sAdhUMstato gurvanujJAtaH san ciatteNaM ti manaHpraNidhAnena nimantrayet / yathAkramaM yathAratnAdhikatayA / grahaNocityApekSayA bAlAdikrameNetyanye / yadi tatra kecana dharmavAndhavA zyuranyupagacheyustatastaiH sArdhaM juJjIta nacitasaMvinAgadAneneti sUtrArthaH // e5 // ada koi na ibijA, tanuMjija ekn|| Aloe nAyaNe sAdU, jayaM apparisADiyaM // 6 // (zravacUriH) atha kazcinnechettato juJjIta ekako rAgAdirahitaH / zrAlokanAjane madikAdyapohAya prakAzapradhAne nAjana ityarthaH / yataM prayatnena aparizAtayan hastamukhAnyAmanuSnan / e6 // (artha.) (aha ke0) atha eTale anaMtara ( koz ke0) kazcit eTale koza paNa (na ibijA ke0) na zchet eTale AhAra levAne zche nahIM. (ta ke0) tataH te. paDI (ekarDa ke0) ekakaH eTale ekaloja (tuMjila ke0) muMjIta eTale jojana kare. zAmAM nojana kare te kahe . (sAhu ke0) pUrvokta sAdhu (bAloe ke0) zrAloke eTale prakAzasahita, jyAM prakAza ghaNo , evA (jAyaNe ke) nAjane eTale pAtramA (jayaM ke) jayaNAe karI tathA (aparisADiyaM ke0) aparizAtayan eTale hAthamAMthI athavA mukhamAMthI kaNamAtra na paDe tevIrIte jojana kare. // e6 // (dIpikA.) atha kopi nettadA kiM kuryAdityAda / atha kopi sAdhuttadA sAdhurekAkI rAgAdirahito nuJjIta / kathaM juJjItetyAha / AlokanAjane madikAdInAmapohAya prakAzapradhAne nAjana ityarthaH / yataH prayatnena tatropayuktaH / kiM kurvan / a parizAtayan / hastamukhAcyAM kaNamAtramapi na tyajan // e6 // ( TIkA.) aha ke itti sUtram / atha kazcinnechet sAdhustato juJjIta ekako rAgAdirahita iti / kathaM juJjItetyatrAha / Aloke nAjane madikAdyapohAya pra Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. kAzapradhAne nAjanaztyarthaH / sAdhuH pravrajitaH yataM prayatnena tatropayuktaH aparizAtaM hastamukhAnyAmanusan iti sUtrArthaH // e6 // tittagaM va kamuaM va kasAyaM, aMbilaM va maTTharaM lavaNaM vA // ealakSmanala pauttaM, madu ghayaM va muMjika sNje||e|| (avacUriH) nojanamadhikRtya vidhimAha / tiktmelukvaavukaadi| kaTukamAIkatImanAdi / kaSAyaM vabAdi / amlamAranAlAdi / madhuraM vIrAdi / prakRtidAraM lavaNotkaTaM kAdi vA / etattiktAdi labdhamAgamoktena vidhinA / prAptamanyArthaM pra. yuktaM tatsAdhakamiti kRtvA madhu ghRtamiva juJjIta na carvaNAdyartham // e|| - (artha.) have nojanano vidhi kahe . jo te AhAramA ( tittagaM ke) tiktakaM eTale kaDavo padArtha te ebuka vAlukAdika hoya. ( ca ke) valI ( kaDuyaM ke0) kaTukaM eTale AI ityAdi tIkho padArtha hoya, tathA (kasAyaM ke0 ) kaSAyaM eTale kaSAyalo te koTha beheDAM vagere padArtha hoya, (ca ke0 ) valI (aMbilaM ke0) amlaM eTale dadhi gaza pramukha khATo padArtha hoya, athavA ( mahuraM ke0) madhuraM eTale sAkara udha pramukha madhura padArtha hoya, ( vA ke0) kiMvA (lavaNaM ke0) khAro padArtha hoya, to ( eya ke0) zrA (larka ke0) labdhaM eTale malelA evA tathA (annapauttaM ke0) anyArthaprayuktaM eTale siddhAMtanI rIte modasAdhanakAraka evA hotAnA dehanirvAhArtha pUrvokta padArthane (saMjae ke) saMyataH eTale rAgoSarahita evo sAdhu (mahu ghayaM va ke0) madhughRtamiva eTale sarasa ghIsarakhA jANIne (muMjija ke0) juJjIta eTale nojana kare. // e|| (dIpikA.) atha nojyamAzritya vizeSamAha / saMyata evaM vidhamapi azanAdi madhughRtamiva madhughRtasamAnaM mRSTamiti jhAtvA juJjIta / kiMviziSTamazanAdi / tiktaM vA elukavAlukA di 1 kaTukamAItImanAdi 2 kaSAyaM vadAdi 3 aMbilaM vA amlaM takAranAlAdi 4 madhuraM dIradadhyAdi 5 lavaNaM vA prakRtidAraM tathA vidhazAkAdi zranyajhA lavaNotkaTaM etat labdhaM Agame uktena vidhinA prAptaM / punaH kIdRzaM anyArthaprayuktaM anyArthaM adopAMganyAyena dehAtha paramArthato hi tatsAdhakamiti kRtvA modArthaM prayuktaM paraM na varNAdyartham // e // ( TIkA.) nojyamadhikRtya vizeSamAha / tittagaMvatti sUtram / tiktakaM vA elagabukAdi / kaTukaM vA ArDakatImanAdi / kaSAyaM vadAdi / amlaM takAranAlAdi / Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike pazcamAdhyayane vitIya uddeshH| 31 madhuraM vIramadhvAdi / lavaNaM vA prakRtidAraM tathAvidhaM zAkAdi / lavaNotkaTaM vAnyat / etattiktAdi labdhamAgamoktena vidhinA prAptam / anyArthamadopAGganyAyena paramArthato mokSArthaM prayuktaM tatsAdhakamiti kRtvA madhu ghRtamiva ca juJjIta saMyataH / na varNAdyartham / athavA madhughRtamiva No vAmA haNuthA dAhiNaM daNuzaM saMcArejatti suutraarthH|| e|| arasaM virasaM vA vi, sUzyaM vA asUzyaM // ullaM vA jaz vA sukaM, maMyukummAsanoaNaM // e|| (zravacUriH) arasamaprAptarasaM hiMgvAdinirasaMskRtam / virasaM purANodanAdi / sUcitaM vyaJjanAdiyuktam / zrasUcitaM t'hitm| thAI vA.pracuravyaJjanaM yadi vA zuSka stokavyaJjanaM maMthukulmASanojanaM maMthu bdrcuurnnaadi|kudmaassaaH sijhanASA iti ||e|| (artha.) tathA (arasaM ke0) jene rasa eTale ruci nayI evA hiMga telAdikanA vaghAre rahita padArthane (vA ke) athavA (virasaM vike0) virasamapi vi eTale gayo De rasa eTale sAra jemAthI evA ThaMDA thaelA annAdikane paNa ( vA ke0) athavA (sUzthaM ke0) sUcitaM eTale ghaNA vyaMjanAdike karI yukta evA padArthane athavA (asUzyaM ke0 ) asUcitaM eTale vyaMjanAdike rahita evA padArthane thathavA e be padano evo artha karavo ke, (sUzyaM ke0) dAtAranA kahevAthI zrApelA kiMvA (asUzyaM ke0) dAtAranA kahyA vinA thApelA evA padArthane ( vA ke0 ) athavA ( navaM ke0) thAI eTale DhIbuM sarasa dahIsahita tathA vadhAra sahita zAka pramukha te pratye ( vA ke0) athavA (sukaM ke0) zuSkaM eTale sUkuM vaghAravinAnuM zAka khAkharAdika tene athavA ( maMthu ke0) borakUTa vagere padArtha pratye athavA (kummAsanozraNaM ke0) kulmASanojanaM eTale aDadanA bAkalAnA jojanane // eja // (dIpikA.) punaH kIdRzamazanAdItyAha / etAdRzaM nojanaM vartate / tasya agrimagAthayA saha yojanA kaaryaa| kiMnUtamazanAdi jojanam / zrarasaM rasavarjitaM hiMgvAdinirasaMskRtam / punaH kinUtam / virasaMvA vigatarasaM purANamodanAdi / punaH kiMnUtam / sUcitaM vyaJjanAdiyuktam vA athavA asUcitaM vyaJjanAdirahitam / anye tu evamarthaM kurvanti / sUcitaM kathayitvA dattam, asUcitamakathayitvA vA dattam / punaH kiMnnUtam / thAI pracuravyaJjanam / yadi vA zuSkaM stokavyaJjanam / kiMtUtaM tadityAi / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)-mA. maMthu kummAsanojanaM / maMthu vadaracUrNAdi / danti kulmASA yavamASAH // e8 // kulmASAH siddhamASAH / kecihna - ( TIkA. ) kiMca rasaM ti sUtram / zrarasamasaMprAptarasaM hiMgvAdinirasaMskRtamityarthaH / virasaM vApi vigatarasamatipurANaudanAdi / sUcitaM vyaJjanAdiyuktam / sUcitaM vA tadrahitaM vA / kathayitvA kathayitvA vA dattamityanye / zraI pracuravyaJjanam / yadi vA zuSkaM stokavyaJjanaM vA / kiM tadityAha / manthukulmASanojanam / manthu badaracUrNAdi / kulmASAH siddhamASAH / yavamASA ityanye / iti sUtrArthaH // e8 // uppaM nAi dIlikA, ayaM vA bahu phAsUtraM // muhAla mudAjIvI, cuMjijA dosavadhiM // ee // ( avacUri : ) utpannaM vidhinA prAptaM nAtihIlayet, alpaM vA na dehapUrakamiti, bahu vAsAraprAyaM kimAjyAm / prAsukaM nirjIvaM mudhAlabdhaM khaTikAcappa TikAvyatirekeNa mudhAjIvI na jAtyAdyAjIvI juJjIta saMyojanArahitam // ee // ( .) ( uppalaM ke0 ) utpannaM eTale siddhAMtamAM kahelI rItapramANe malelo je pUrvokta AhAra tene ( nAihI likA ke0 ) nAtihIlayet eTale niMde nahi. eja vAta prakaTa kahe be. ( appaM ke0 ) alpaM eTale ema na alpa hoya to kahe je dehapUraka paNa AhAra madhyo nathI, ethI zuM pUruM DavAnuM ? athavA ( bahu ke0 ) ghaNo hoya, to ema na kahe ke, asAra prAya zrAhAra maTyo, tethI zuM thAya ? ( phA ke0 ) prAsukaM eTale sUkato hoya tene niMde nahIM. tenuM kAraNa kahe be, ke te AhAra (muhAlaUM ke0 ) mudhAlabdhaM eTale maMtrataMtrAdika upakAra kIdhA vinA tathA mAyA AlApa vinA malelo be, mATe niMde nahIM. bIjuM kAraNa kahe be , te sAdhu vo to ke, (muhAjIvI ke0 ) mudhAjIvI eTale jAtyAdika dekhAyA vinA zrahArano lenAra be, tathA sarvathA zranidAnajIvI be, mATe zrAhArane niMde nahIM. to zuM kare te kar3e be. ( dosavAM ke0 ) doSavarjitaM eTale saMyojanAdi do parahita evA yAhAra pratye ( luMjikA ke0 ) muMjIta eTale jojana kare. // // ( dIpikA. ) etajheojanaM kimityAha / evaM pUrvoktamarasAdikamazanAdi sAdhuJjIta / paraM nAti hIlayet sarvathA na nindet / kiMbhUtamazanam / vidhinA prAptamapa javet tadA naivaM jJAtavyaM vaktavyaM vA / yat kimetadalpamAtraM na dehapUrakamapi / tathA bahu vA asAprAyaM kimanenAsAreNa / kiMbhUtamazanam / phAsukhaM prAsukaM yasmAt For Private Personal Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane ditIya uddeshH| 323 prANA gatA nirjIvaM jAtam / anyetvAcAryA itthaM vyAkhyAM kurvanti / apazabdAhirasAdi vA bahu prAsukaM sarvathA zurUM naatihiilyet|api tvevaM nAvayet / yadeva iha lokA mamAnupakAriNaHprayanti tadeva zojanamiti / kiMnUtamazanam / mudhA labdhaM mantratantrAdinA aprAptam / kiMnUtaH sAdhuH / mudhAjIvI sarvathA thanidAnajIvI / thanye vadanti jAtyAdinA na jIvI / evaM vidhamazanAdi doSavarjitaM saMyojanAdidoSavarjitaM sAdhurjuJjIta // ee|| (TIkA.) etanojanaM kimityaah| uppalaM ti sUtram / utpannaM vidhinA prAptaM nAtihIlayetsarvathA na nindet / alpamAtrametanna dehapUrakamiti kimanena / bahu vA asAraprAyamiti / vAzabdasya vyavahitaH sNbndhH| kiM viziSTaM tadityAha / prAsukaM pragatAsu nirjIva mityarthaH / anye tu vyAcakSate, aspaM vA / vAzabdAhirasAdi vA / bahuprAsukaM sarvathA zujhaM nAtihIlayediti / zrapi tvevaM jAvayet / yadeveha lokA mamAnupakAriNaH prayanti tadeva zojana miti / evaM mudhAlabdhaM koMTasAdivyatirekeNa prApta mudhAjIvI sarvathA zranidAnajIvI / jAtyAdyanAjIvaka ityanye / nuJjIta doSavarjitaM saMyojanAdirahitamiti sUtrArthaH // ee|| ullahAna mudAdAI, muhAjIvI vi dulldaa|| muhAdAI muhAjIvI, do vi gati suggaiMti bemi // 10 // piMmesaNAe paDhamo uddeso smmtto||1|| (zravacUriH) urlajA eva mudhAdAtAraH / mudhAjIvino'pi urlanAstathA vidhacebakavat / amISAM phalamAha / mudhAdAtAro mudhAjI vinazca dhAvapyeto galataH sugatiM siDigatiM kadAcidanantarameva kdaacidevloksumaanussyprtyaagmprNpryaa| bravImIti pUrvavat // 100 // iti piemeSaNAdhyayane prathamoddezakAvacUriH // 1 // (artha.) have, gurunu vacana kahe . ( muhAdAI ke0 ) mudhAdAyI eTale pratyupakAra buddhivinA thAhAra ApanArA evA loko e saMsAramAhe ( uvahA ke0 ) purkhanAH eTale purkhana . tathA ( muhAjIvI vi ke0) mudhAjIvyapi eTale mudhA e. Tale maMtrayaMtrAdika dekhADyA vinA thAhAranA lenArA paNa (udahA ke0) mulanAH eTale urlana . e (muhAdAI ke0) mudhAdAyI evo zrAvaka tathA (muhAjIvI ke0) mudhAjIvI evo sAdhu e ( do vi ke ) banne jaNa ( sugaI ke0) sugatiM Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. eTale sajati je moda te pratye ( gar3hati ke0) jAya . (tti bemi ke0 ) iti bravImi eTale ema hUM tIrthakaranA upadezathI kahu~ DhaM. have mudhAjIvI sAdhu upara dRSTAMta kahe :- eka rAjA dharmanI parIkSA karavA mATe kadeto hato ke, je ko upara upakAra karIne tenA badalAmAM tenI pAsethI annapAna khe, e kAM dharma nathI. mATe zukradharma koNa pAle be, tenI huM parIkSA karuM bu. ema vicArI teNe modaka zrApavA sAru ghaNA sAdhune teDyA. tyAre kArpaTikAdika zraneka loko ekaga thayA. te jo rAjA temane pUDavA lAgyo ke, tame kayA sAdhanathI nirvAha karo bo ? tyAre eke kaDaM ke, hu mukhekarI nirvAha karUM buM, bIjAe kahyu, hu~ page karI, trIjAe kahuM huM hAthe karI, cothAe kahuM huM lokanA anugrahathI, pAMcamAe kahyu, huM mudhAjIvI DhaM. te sAMjalI rAjAeM teno khulAso te judA judA sarvene pUjyo, tyAre pehalo mukhathI zrAjIvikA calAvanAro kehavA lAgyo ke, huM saMdezo kedanAra buM mATe mArI upajIvikA mukhanaparaja De. bIjo pagathI AjIvakA calA. vanAro kehavA lAgyo ke, huM lekhavAhaka DhuM, mATe mArI upajIvikA paga upara De, trIjo hastajIvI kehavA lAgyo ke, huM lekhaka hu~ mATe mArI upajIvikA hAthanapara , cotho parivrAjaka kehavA lAgyo ke, iM pravrajita buM, mATe mArI jIvikA loko upara be. pAMcamo jainI sAdhu hato teNe kaDaM ke, me saMvegathI dIkSA lIdhI ne mATe hu~ mudhAjIvI eTale jAtyAdi AlaMbanavinA tathA pratyupakAra buddhivinA malela zrAhAra vaDe nirvAha karanAra buM. te sAMjalI rAjAe jANyu ke, e pAMcamo sAdhu kahe ,te kharo dharma .ema jANI rAjA sAdhune lazne zrAcArya pAse gayo, ane dIdA leto havo. emAM je sAdhue kahuM huM mudhA vRttie jIvamAna buM. te sAdhu mudhAjIvI jANavo. have mudhAdAyI upara kathA kahe :- eka parivrAjaka haze, te eka nAgavatanI pAse zrAvyo, bhane kehavA khAgyo ke, hUM tamAre ghera comAsuM rahaM, tame mAro nirvAha calAvo. tyAre nAgavata kehavA lAgyo ke, tame jo mAjhaM kAMkSaNa kAma na karo, ane kevala niHspRhapaNe jo raho, to hu~ tamAro nirvAda calAvIza. te parivrAjake tahatti kayu, thane te nAgavatane ghera comAsu rahyo. have te nAgavata parivrAjakano nirvAha calAve . eka vakhata zuM thayu ke, te nAgavatano ghoDo coroe haraNa kasyo hato, ane savAra tha gayelI jANI eka ThekANe tanAvapara bAMdhI rAkhyo hato, te vAmAM te parivrAjaka talAva upara nAhavA gayo, tyAM teNe te ghoDo joyo. jozne par3I te zrAvIne nAgavatane kehayA lAgyo ke, talAvanA tIra japara mArAM vastra hu~ vIsarI zrAvyo, tyAre nAgavate talAva upara mANasa mokalyo. te mANase AvIne jA Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane dvitIya uddezaH / 325 gavata kayuMke, tyAM meM tamAro ghoDo joyo. tevAM vacana dUtanA mukhathI sAMjalI jAgavate jAe je e vAta parivrAjake kahI. paDhI te jAgavata kehavA lAgyo, je he parivrAjaka ! tame hI bIje ThekANe jArja, huM tamAro havetha nirvAha calAvIza nahIM. kAraNa ke, tame zramAruM kAma karIne mArI pAsethI annapAna byo, te kAMI zAstramAM sUtuM kartuM nathI. evaM dAna prApavAthI dAtArane pUrNa phala malatuM nathI, ane tevuM dAna levAthI lenArane paNa aticAra doSa lAge be. ema kahI parivrAjakane annapAna yApavAnuM baMdha kasyuM paDhI te parivrAjaka bIje ThekANe gayo. e dAtA mudhAdAyI jAvo. // 100 // iti piMDaiSaNAdhyayananA prathama uddezano bAlAvabodha saMpUrNa // 1 // ( dIpikA. ) mudhAjIvIti / Durlajametaddarzayati / DurlanA evaMvidhA dAtAraH tathAvidhajAgavatavat / mudhAjI vino'pi durjanAstathAvidhacellakavat / etayoH kathAnake vRttito jJeye / amISAM phalamAha / mudhA dAtAro mudhAjIvinazca dvAvapyetau sugatiM siddhigatiM gacchanti / kadAcit tasminneva nave kadAcidevaloka sumAnuSatvapratyAgamanaparaMparA / bravImIti pUrvavat // 100 // I iti zrIdazavekAlikasUtrasya zabdArthavRttau zrIsamaya sundaropAdhyAya viracitAyAM piSaNAdhyayanasya prathamodezakaH samAptaH // 1 // ( TIkA. ) lla ti | durlanA eva mudhAdAtArastathAvidhajAgavatavat / mudhAjIvino'pi jAstathAvidhacelakavat / zramISAM phalamAha / mudhadAtAro mudhAjIvinazca dvAvapyetau gachataH sugatiM siddhigatiM kadAcidanantarameva kadAcideva lokasumAnuSa pratyAgamanaparaM parayA / bravImIti pUrvavat / yatra jAgavatodAharaNam / jahA ego parivAyago / so evaM jAgavayaM va / zrahaM tava gihe varisArattaM karemi / mama udaMtaM vadAhi / te jaNi jai mama jadaMtaM na vahasi / evaM havana tti / so se jAgava seUnatapApAdiyA udaMtaM vati / zrannayA ya tassa ghoDaTa corehiM hi / tippajAyaM ti kAUNa jAnIe baho / so a parivAyago talAe ehAyanaM garja / teSa so ghoDa diTho / thAgaMtuM na mama pANIyataDe pottI vissariyA / goho visarji / te ghoDa diho / AgaMtuM kahiyaM teNa / jAgavaeNa pAyaM jahA parivAyageNa kahiyaM / teNa pariarrat jasati / jAhi pAhaM tatra zividhaM udaMtaM vadAmi / zividhaM appaphalaM bhavati / erisa mudhAdAI | mudhAjI viMmi udAharaNaM / ekko rAyA dhammaM pariskaI / ko dhammo / jo vijati / to taM parikAmi tti kAU maNussA saMdiThA / rAyA mo I For Private Personal Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. dae deza / taba bahave kappaDiyAdayo AgayA puchiti tumhe keNa jujaha / ano laNaz ahaM muheNa cuMjAmi / zranno ahaM pAehiM / anno ahaM hohiM / anno ahaM logANuggaNa / cehago pudina jaNa ahaM muhiyAe / rannA puSThikaM kahaM citha / egeNa kahive, ahaM kahago arDa muheNa huMjAmi / ameNa naNiraM, zrahaM lehavAhago tharDa pAe hiM muMjAmi / ameNa naNizaM, ahaM lehago a hohiM / zraNa naNizaM, ahaM niskU a logANuggaheNa / celvaeNa naNiraM, zrahaM saMjAyasaMsAravirAgo a muhiyAe / tAhe so rAyA sa dhammo tti kAUNa thAyariyasamIvaM ga paDibuko pavaz / eso muhAjIvi tti sUtrArthaH // 10 // iti zrIharijaprasUri viracitAyAMdazavaikAlikavRttau piMDaiSaNAdhyanasyaprathamodezakaH // 1 // paDiggadaM saMlidittA NaM, levamAyA sNje|| ugaMdhaM vA sugaMdhaM vA, satvaM muMje na baDae // 1 // (zravacUriH) zratha piejhaiSaNAdhyayanahitIyodezAvacUriH prAracyate / prathame prakrAntopayogi yannoktaM tadvitIya Aha / pratigrahaM saMlihya niravayavaM kRtvA se. pamaryAdayA thAlepaM purgandhi vA sugandhi sarvaM juJjIta noplet // 1 // ( artha. ) piMDeSaNAdhyayanano prathama uddeza kahyo, temAM kehavAnuM je bAkI rahyaM te have thA bIjA uddezamAM kahe . paDiggahatti. ( saMjae ke0) saMyataH eTale sAdhu thAhAra karIne paDI (paDiggahaM ke0) pratigrahaM eTale pAtrAdikane (sevamAyA ke0) lepamaryAdayA eTale lepa sudhI ( saMlihitA NaM ke ) saMlihya eTale aMgulIe karI rUmI pare lUhIne (pugaMdha ke0 ) pugaMdhaM eTale jene kharAba gaMdha zrAve , evA tathA ( vA ke0) athavA (sugaMdhaM ke0 ) sugandhi eTale jene sAro gaMdha thAve , evA paNa thAhArane ( sarva ke0) niravazeSapaNe kiMcit paNa zeSa na rAkhatAM (muMje ke ) nojana kare. paraMtu ( na uDDae ke0) nonet eTale bAMDe nahi. eTale sarasa anna jime, zrane nIrasa bAMDe, ema kare nahIM. // 1 // (dIpikA.) zratha piemaSaNAyAH prathama uddeze yat upayogi noktaM tat dvitIyodezake darzayannAha / saMyataH sAdhuH urgandhi vA sugandhi vA jojanajAtaM sarvaM samastaM nuJjItAznIyAt paraM nonet / atra gandhagrahaNaM rasAdInAmupalakSaNam / kuto nolet / ucyate / saMyamavirAdhanAnayAt / kiM kRtvaa| pratigrahaM pAtraM saMlihya pradezinyA niravayavaM kRtvA / kayA / lepamaryAdayA thAlepaM saMvihya // 1 // Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| 327 ( TIkA.) piemeSaNAyAH prathamoddazake prakrAntopayogi yannoktaM tadAha / paDiggahaMti sUtram / pratigrahaM jAjanaM saMvikhya pradezinyA niravayavaM kRtvA / kathamityAha / lepamaryAdayA thAlepaM saMlihya saMyataH sAdhuH / urgandhi vA sugandhi vA nojanajAtam / gandhagrahaNaM rsaayuplkssnnm| sarvaM niravazeSaM juJjIta aznIyAt / nobhet notsRjet kiM-cidapi / mAnUsaMyamavirAdhanA / asyaivArthasya garIyastvakhyApanAya sUtrArdhayowtyayoptapanyAsaH / pratigrahazabdo mAGgalika ityudezAdau taupanyAsArthaM vA / anyathaivaM syapAt / kurgandhi vA sugandhi vA, sarvaM tuJjIta nolet pratigrahaM saMlihya lepamaryAdayA 'sNytH| vicitrA ca sUtragatiriti suutraarthH||1|| : sejjA nisIdiyAe, samAvanno agoare|| ayAvayahA nuccA NaM, jara teNaM na sNthre||2|| (avacUriH) zayyAyAM vasatau naiSedhikyAM svAdhyAyanUmau / yahA zayyeva vAsamaJjasaniSedhAnnaipeSikI tasyAM samApanno vA saMprAptaH / gocare kSayakAdiDAtramagAdau zrayAvadarthamasaMpUrNa juktvA / malaMkAre / yadi tena tuktena na saMstarenna yApayituM samarthaH // 2 // (artha.) tathA ( sejA ke ) zayyA eTale upAsarAne viSe, zrathavA ( nisI hithAe ke) naiSedhikyAm eTale svAdhyAya karavAnI nUmikAne viSe beThelo evo sAdhu (gobare ke0) gocarIne viSe ( samAvanno ke) prApta thayo thako ( ayAvayA ke0) zrayAvadarthaM eTale saMyamano nirvAha karavAne jeTaluM jozye teTaluM pUrUM nahIM evaM (juccA NaM ke0 ) juktvA eTale nojana karIne (jaza ke0) yadi eTale jo (teNaM ke0) teTalA AhAre karI (na saMthare ke ) na saMstaret eTale nirvAhane pAme nahIM. arthAt dudhAno upazama karI zake nahIM. // 2 // (dIpikA.) vizeSamAha / yadi kapako glAnAdi tena juktena na saMstaret na yApayituM samarthaH / tadA hitIyavelAmapi gocare naktapAnaM gaveSayet ityagrimagAthAyAH sNbndhH| kiMnUtaH kssepkaadiH| sejhAnisI hithAe smaavnno| zayyAyAM vasatau naiSe. dhikyAM svAdhyAyanUmau / athavA zayyaivAsamaJjasaniSedhAnnaSedhikI tasyAM samApannaH san / kiM kRtvaa| zrayAvadarthaM nuktvA / na yaavdrthmprismaaptmityrthH| NaM vAkyAlaMkAre // 2 // (TIkA.) vidhivizeSamAha / sejA tti sUtram / zayyAyAM vasatau naiSedhikyAM khAdhyAyanUmau zayyaiva vAsamaMjasaniSedhAnnaSedhikI tasyAM samApanno vA gocare kapakAdi. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. chAtramAdau zrayAvadarthaM juktvA na yAvadarthamaparisamAptamityarthaH / Namiti vAkyAkhaMkAre / yadi tena nuktena na saMstarenna yApayituM samarthaH / 6pako viSamavelApattanastho glAno veti sUtrArthaH // // ta kAraNamuppo, nattapANaM gvese|| vidiNA puvautteNa, imeNaM uttareNa y|| 3 // __ ( zravacUriH ) tataH kAraNe vedanAdAvutpanne puSTAlambanaH san jakta pAnaM kheSayet vidhinA pUrvoktena saMprApte nidAkAla ityAdinA anena vadamANalakSaNenottareNa ca // 3 // (artha.) ( ta ke0 ) to ( kAraNaM ke ) kAraNe eTale thAhAranuM kAraNa (jappale ke0) utpanne eTale utpanna thaye te ( puvautteNaM ke0 ) pUrvoktena eTale prathama kahelA (vihiNA ke0) vidhinA eTale vidhiye karI ( ya ke0)-ca eTale valI (zmeNaM ke0 ) anena eTale zrA ( uttareNaM ke0) uttareNa eTale thAla kehavAze te vidhiye karI (jattapANaM ke0 ) jaktapAnaM eTale annapAnane (gavesae ke0 ) gaveSayet eTale gaveSaNA kare. // 3 // ( dIpikA.) yadyekavAraM juktena na saMstarettadA kiM kuryAdityAha / puSTAlaMbanaH sAdhuH tataH kAraNe vedanAdAvutpanne dvitIyavAramapi jaktapAnaM gaveSayedanveSayet / anyathA yatInAmekavArameva jaktagaveSaNamuktam / kena / vidhinA / kiM0 vidhinA / pUrvoktena / saMprApta nidAkAla ityaadinaa| ca punaH / anena vakSyamANalakSaNenottareNa // 3 // (TIkA.) ta ti sUtram / tataH kAraNe vedanAdAvutpanne puSTAlambanaH san na. ktapAnaM gaveSayedanviSyet / anyathA sakRJjaktameva yatInAmiti / vidhinA pUrvoktena saMprApte jikSAkAla ityadinA anena ca vakSyamANalakSaNenottareNa ceti suutraarthH||3|| kAleNa niskame niskU, kAleNa ya paDikkame // akAlaM ca vivajjittA, kAle kAlaM samAyare // 4 // (avacUriH) kAlena yo yasmin grAmAdAvucito nidAkAlastena niHkAmet / nidAya iti zeSaH / kAlena vocitenaiva yAvatA svAdhyAyAdi niSpAdyate tAvatA pratikrAmenikSAtramaNAt / akAlaM ca vivartya / yena svAdhyAyAdi na saMjAvyate sa khatvakAlastamapAsya kAle kAlaM samAcaret sarvayogopasaMgrahArtham // 4 // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| 32e (artha. ) (nirakU ke0) jiknuH eTale sAdhu (kAleNa ke0) kAlena eTale je gAmane viSe jevAre zrAhAranI velA hoya te avasare ( hikame ke ) niHkAmet eTale gocarI mATe bAhara jAya, ( ya ke) ca eTale valI ( kAleNa ke0 ) kAlena eTale svAdhyAyAdikanI velA thakSa jANIne sanAyane kAle ( paDikame ke0) pAbo vale. (ca ke0) valI ( akAlaM ke0) je gocarInI velA na hoya, tathA jyAM zrAhArano vakhata na hoya, evA akAlane eTale je kAlamAM rokavAthI sAdhune svAdhyAyAdika thAya nahi te akAla jANavo tene ( vivattiA ke) vivayaM eTale varjIne (kAle ke0) kAle eTale nidAdikanA kAlane viSe ( kAlaM ke0) kAlaM eTale te kAle yogya evA nikAdika kAryane (samAyare ke0) samAcaret eTale AcaraNa kare. // 4 // (dIpikA.) tadeva vadayamANalakSaNamAha / nikuH sAdhuH vasateH sakAzAdU nidAyai niHkaamet| ken| kAlena karaNanUtena |kH kaalH|yo yasmin grAmAdau nidaayaamucitH| punarjikuH kAlena tenaiva yAvatA svAdhyAyAdi niSpadyate tAvatA pratikrAmet nivarteta / punarjikuH kAle nidAvelAyAM kAlaM nidAM samAcaret / kiM kRtvA akAlaM ca vrjyitvaa| ko'kAlaH / yena kAlena svAdhyAyAdi na saMbhAvyate sa kila akAlaH / svAdhyAyAdIni hi svAdhyAyavelAyAmeva kriyante // 4 // (TIkA.) kAleNaM ti sUtram / yo yasmin grAmAdAvucito nidAkAlastena karaNanUtena niSkrAmenikurvasaternidAyai / kAlena cocitenaiva yAvatA khAdhyAyAdi nipadyate tAvatA pratikAme nivarteta / naNiraM ca / khettaM kAlo nAyaNaM tinni vippahuppaMti hiMmatti aha naMgA / akAlaM ca varjayitvA yena svAdhyAyAdi na saMnAvyate sa khaDvakAlastamapAsya kAle kAlaM samAcarediti sarvayogopasaMgrahArthaM nigamanam / nidAvelAyAM nidAM samAcaret , svAdhyAyAdivelAyAM svaadhyaayaadiiniiti| uktaM ca / jogo jogo jiNasAsaNaMmItyAdi / iti sUtrArthaH // 4 // akAle carisI niskU , kAlaM na paDiledisi // appANaM ca kilAmesi, saMnivesaM ca garidasi // 5 // (avacUriH) akAlacaraNe doSamAha / akAlacArI kazcitsAdhuralabdhadaH kena citsAdhunA prAptA nidA navetya nihitaH sannevaM brUyAt / atra sthagimalasaM niveze kuto nikSA / sa tenoktH| akAle carasi nidAMpramAdAtsvAdhyAyalonAhA kAlaM na pratyupekSA 42 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43) - mA. se'yaM ni kAlo na veti / akAlacaraNenAtmAnaMca klAmayasi dIrghATanonodarajAvena / saMnivezaM ca gaI si jagavadAjJAlopato dainyaM pratipadyeti // 5 // ( artha. ) have akAlane viSe gocarIe javAmAM doSa kahe be. akAla tti. . eka vakhate ema ke akAlane viSe gocarIe janAra koI eka sAdhune jikSA nahi malavAthI te dIna thayo, ane te gAmanI niMdA karavA lAgyo ke, zUnya jaMgala sarakhA e gAmamAM nikSA kyAthI male ? te sAMjalI bIjo sAdhu tene kahevA lAgyo ke, ( jirakU ke0 ) he jo, sAdho ! tuM ( kAle ke0 ) jyAre jikSA male nahi evA akAlane viSe ( carisi ke0 ) gocarIe jAya be; paNa tuM ( kAlaM ke0 ) nikSAyogya kAlane ( na paDileha si ke 0 ) na pratyupekSase eTale dekhato nathI, barAbara joto nathI. tethI (pANaM ke0 ) potAnA zrAtmAne ( kilAme si ke0 ) klAmaya si eTale kilA mAne pamADe be, arthAt dIrgha camaNathI tathA UnodaratAnA duHkhathI ( ca ke0 ) valI javadAjJAno lopa karIne dainya pAmyAthI ( saMnivezaM ke0 ) grAmapratye ( garihasi ke0 ) gaI si eTale niMde be. je yA gAmanA loko dAtAra nathI, sAdhune vahorAvatA nathI, ityAdi niMdA karI tuM bhagavAnanI zrAjJAno lopa karebe, ane dainya pAme be. // 5 // 1 ( dIpikA.) kAle gocarIgamane doSamAha / ko'pi sAdhurakAle nikSArthaM praviSTaH / atha kAlacAritvena nikSA na labdhA / tadAnyena kenApi sAdhunA pRSTaH, jo jikSA tvayA prAptA na veti / tadA sa vadati kuto'tra sya milasaMniveze jikSAprAptiH / tadAnyaH sAdhuH pRSThAkRttamakAlacAriNaM vadati / he niko ! tvamakAle carasi / kasmAt / pramAdAt svAdhyAyalojAdvA / punastvaM kAlaM kimayaM niAkAlo navetyAdirUpaM na pratyupekSase na jAnAsi / ca punastvamakAlacaraNenAtmAnaM klAmayasi dIrghakramaNena UnodaratAjAvena ca / ca punaH saMnivezaM grAmAdikamavarNavAdena garhasi / tato jagavata zrAjJAlopena dainyapratipattyA ca tava mahAndoSaH saMbhAvyate / tasmAdakAlATanaM na zreya iti // 5 // ( TIkA.) kAlacaraNe doSamAha / zrAkAla ti sUtram | akAlacArI kazcit sAdhuralabdhanaiH kenacit sAdhunA prAptA nikSA navetyanihitaH sannevaM brUyAt / kuto'tra stha ekala saMniveze nikSA / sa tenocyate / zrakAle carasi niko pramAdAtsvAdhyAyalonAkA / kAlaM na pratyupekSase / kimayaM nikSAkAlo naveti / kAlacaraNenAtmAnaM ca glapayasi dIrghATananyUnodarajAvena / saMnivezaM ca nindasi garhasi jagavadAjJAlopato dainyaM pratipadyeti sUtrArthaH // 5 // 1 For Private Personal Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| sai kAle care nikU, kujjA puriskaariaN|| alAnu tti na sozjA, tavu tti ahiaase||6|| / (avacUriH) yasmAdayaM doSaH saMjAvyate tasyAdakAlATanaM na kuryAdityAha / saza tti / sati vidyamAne nidAkAle carenninuH / smaryante yatra ninukAH sa smRtikAlastasmin caredyAyAnnidurityanye / kuryAt puruSakAraM javAbale sati vIryAcAraM na khayet / alAne sati nidAyA iti na zocayet / vIryAcArArAdhanasya niSpannatvAttadarthaM ca nikSA nAhArArthameva // 6 // (artha.) mATe ( nikU ke0 ) he sAdho ! ( kAle ke) nidAyogya kAla (sara ke) sati eTale thaye bate (care ke0) caret eTale gocarI mATe gamana kare, athavA ( sazkAle ke0) smRtikAle eTale gRhastha loko je velAe sAdhu lokonuM smaraNa kare , te kAlane viSe gocarI mATe gamana kare. ane (purisakArioM ke0) puruSakAraM eTale udyamane (kujA ke0) kuryAt eTale kare, vIryAcAranuM rakSaNa kare.gocarI karatAM kadAcit jo AhAra na male, to (alAnu tti ke0) alAna iti eTale zuddha nikSAno lAna thayo nahi mATe (na sozjA ke0) na zocet eTale zoka kare nahi. to (tavutti ke0) tapa iti eTale anazanAdiladANa tapa thAya ne, ema jANI (ahiyAsae ke0) adhisaheta eTale dudhA pariSahanuM sahana kare. zrarthAt sAdhue gocarI jatAM evo vicAra karavo ke, jo AhAra malaze to dharmakAyarnu poSaNa yaze, ane nahi malaze, to tapanI vRddhi thaze. ahIM DhaMDhaNa kumAranuM dRSTAMta be, te evI rIteH- DhaMDhaNa kumAra pUrva nave pAMcase hala kheDanAra loko upara rAjA taraphathI adhikArI hatA. madhyAnha velAe jAta pANI zrAvyA paDI ekeko cAsa potAnA detre devarAvyA panI temane khAvA de. pAMcaze kheDuta ane hajAra balada malI panarase jIvane nitya pratye aMtarAya kare. ema cAlatAM eka va. khate te DhaMDhaNa kumArano jIva maraNa pAmIne zrIkRkSa mahArAjanI DhaMDhaNA nAme rANInI kUkhe putrapaNe upajyo. pUrNa mAsa thaye janma pAmyo. paThI mAnuM nAma DhaMDhaNA hovAthI tenuM paNa nAma DhaMDhaNakumAra pADyu. keTaloka kAla vItI jatAM te kumAra noga samartha thayo ema jANI tene mAtA pitAe uttama kanyAuM paraNAvI. par3I eka samaye zrInemanAthajIno upadeza sAMjalI vairAgya pAmI mAtApitAnI AjJA laz teNedIkA lIdhI. paDI pUrva javaDhaM aMtarAya karma udaya Avyu, tyAre nava vAra chArikA nagarImAhe vahoravA gayA, paNa nirdoSa AhAra malyo nahi. te jANI DhaMDhaNakumAre Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. graha lIdho. je bIjA sAdhunuM zrANeluM AhAra pANI mAhareM letuM nahi, zrapaNI labdhi sukato AhAra jo male, to jamavuM; nahIM to tapasyA karavI. ema karatAM ghaNA divasa gayA, ekadA prastAve zrIkRSsa mahArAje zrIneminAthajIne pUbyuM, ke chA DhAra hajAra sAdhu mAMhe hAla koNa mahA duSkara karaNIno karanAra be, te kaho. tyAre zrI nemIzvara jagavAne kayuM, ke tAharo putra DhaMDhaNakumAra ugra karaNIno karanAra be. ema sAMjalI jagavaMtane vAMdI zrIkRma mahArAja pAThA valyA. aTalAmAM DhaMDhaNakumArane sAmAja zrAvatA dIvA. tyAre zrIkRma mahArAje hAthI thakI heve utarIne traNa pradakSiNA dai naktisahita te DhaMDhaNakumArane vAMdyA. e kRtya eka vyavahArIe jone manamAM vicAra kasyo, ke e koI mahoTA munirAja lAge be. jethI ene zrIkRmamahArAje paNa vaMdanA karI. ema vicArI te vyavahAriye DhaMDhaNakumArane moTA modaka vahorAvyA. te nirdoSa joine DhaMDhaNakumAre vohorayA. paDhI te DhaMDhaNakumAre nemIzvara gavAn pAse zrAvane pUbyuM. he svAmin ! mahAruM aMtarAya karma daya pAmyuM ? te sAMjalI jagavaMte kayuM. zrI kRmanI labdhi be. tAharI labdhi nathI. ema sAMjalI DhaMDhaNakumAre kuMjAranA nImADA mAMhe te modakanuM cUrNa karI paravavyuM, ane paravavatAM kAM ema vicAyuM, je ho prANI ! aMtarAya kIdhAnAM kevAM mAThAM phala be ? ehavaM zubha dhyAna dhyAtAM jema jema modaka khUTe, tema tema karmanAM dala trUTe. evIrIte karmabaMdhano beda thayo tyAre, te kumArane kevala jJAna thayuM. paThI te kumAra mode pahocyo. ema e DhaMDhaNakumAranI pare mahAtmA sAdhune kadAcit jo nikSA na male, to zoka na karavo. paNa mana dRDha rAkhIne dudhAno parISada khamavo. iti DhaMDhaNakumAradRSTAMta. // 6 // 1 ( dIpikA. ) tataH sAdhuH kiM kuryAdityAha / nikSuH kAle sati nikSAkAle jAte sati care zikSArthaM gachet / anye punaH saikAle ityasya evamarthaM kurvanti / smRtikAlo nikAlo yatra niduH smaryate / tasmin punarjituH puruSakAraM jaGghAbale sati vIryAcAraM na laGghayet / tatra ca alAne sati nikSAyA zraprAptau satyAM nikurna zocayet / kiMtu evaM jAvayet / mayA jikSA na labdhA paraM vIryAcArastvArAdhitaH / vIryAcArArthamapi nikATana na kevalamAhArArthameva / ato na zocayet / api tu tapa ityadhisaheta anazanamUnodaratAdi vA tapo'pi bhaviSyatIti samyagvicintayet // 6 // ( TIkA. ) yasmAdayaM doSaH saMjAvyate tasmAdakAlATanaM na kuryAdityAha / saiti sUtram / sati vidyamAne kAle nikAsamaye caredviduH / zranye tu vyAcakSate / smRtikAla eva kAlo' nidhIyate / smaryante yatra nikSukAH sa smRtikAlasta smin caredviduH Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddesh| 333 nikSArthaM yaayaat| kuryAt puruSakAraM sati javAbale vIryAcAraM na lakyet / tatra cAlA. ne'pi nidAyA alAna iti na zocayechIryAcArArAdhanasya niSpannatvAt / tadarthaM ca nidATanaM nAhArArthamevAto na zocet / apitu tapa itydhishet| anazananyUnodaratAlakSaNaM tapo naviSyatIti samyagvicintayediti sUtrArthaH // 6 // tadevuccAvayA pANA, nattahAe smaagyaa|| taMukuaMna gaThitA, jayameva parakkame // 7 // ( avacUriH) uktA kaalytnaa| devayatanAmAha / taheva tti / tathaivoccAvacAH zonanAzojananedena nAnAprakArAH prANino jaktArtha samAgatA baliprAz2atakAdiSvAgatA javanti / tadRjukaM teSAmanimukhaM na gachet / tatsaMtrAsenAntarAyAdhikaraNadoSAt / kiMtu yatamevoThegamanutpAdayanparAkAmet // 7 // . (artha.) e kAlayatanA kahI. have detrayatanA kahe . ( tadeva ke0) tathaiva eTale temaja gocarI jatAM mArgamAhe (uccAvayA pANA ke0) uccAvacAH prANinaH eTale zuna tathA azuna evA haMsa kAgaDA pramukha prANI (nattahAe ke) naktArtha eTale jAtapANIne arthe ( samAgayA ke0) samAgatAH eTale AvyA hoya to te sAdhu ( taMgajuraM ke0) tadRjukaM eTale te prANIne sAmo ( na gachijA ke0) na gachet eTale jAya nahIM. kAraNa ke, te jIvane trAsa upaje athavA tene aMtarAya thAya, mATe (jayameva ke0) yatameva eTale jayaNA rAkhIne jema te prANI kuHkha uThega na pAme tema (parakame ke ) parAkrAmet eTale gamana kare. // 7 // (dIpikA.) kAlayatanoktA / atha kssetrytnaamaah| nikustahajukaM teSAM prANinAmanimukhaM saMmukhaM na gachet / teSAM kessaam|ye prANAHprANino naktArtha baliprAnRtakAdiSu samAgatA nvnti| kthm| teSAM saMtrAsena antraaydossonvet| tarhi kiM kuryaat|ytmev parAkrAmet teSAmuchegamanutpAdayan / kinUtAH praanninH| tathaiva uccA haMsAdayaH avacAH kAkAdayaH zojanAzocananedena nAnAprakArAH // 7 // (TIkA.) uktA kAlayatanA / adhunA devayatanAmAha / taheva tti / tathaivoccAvacAH zojanAzojananedena nAnAprakArAH prANino naktArtha samAgatA baliprAnatikAdivAgatA javanti / tadRjukaM teSAmanimukhaM na gachettatsaMtrAsanenAntarAyAdhikaraNAdidoSAt / kiMtu yatameva parAkrAmet tamuchegamanutpAdayanniti sUtrArthaH // 7 // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 rAya dhanapatasiM bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. goraggapaviTho, na nisIika kacaI // kadaM ca na pabaMdhikA, ciTThittA Na va saMjae // 8 // (avacUri :) gocarAyapraviSTastu na niSIdetva ciddevakulAdau saMyamopaghAtAdidoSaprasaMgAt / kathAM ca na prabadhnIyAt sthitvA kAlavilaMbe saMyata ityaneSaNAdiprasaGgAt // 8 // ( . ) have gocarIgata sAdhu zuM na kare te kahe be. (saMjae ke0 ) pUrvokta saMyata sAdhu (gorapavo ke0 ) gocarAyapraviSTaH eTale pradhAna gocarIe gayo thako (kaas ho) kacit eTale kyAya paNa ( na nisIisa ke0 ) na niSIdet eTale bese nahIM. ( ca ke0) valI ( cihnittA e ke0 ) sthitvA eTale besIne ( kahaM ke0 ) kathAM eTale dharmakathane ( na pabaMdhikA ke0 ) na prababhIyAt eTale vistArathI kahe nahIM. // 8 // (dIpikA.) punargocarI gataH sAdhuH kiM na kuryAdityAha / sAdhurgocarAyapraviSTastu ji. kArthaM praviSTaH san na niSIdennopavizet kvacidevakulAdau / yatastatra niSIdane saMyamasya ghAto javati / ca punaH kathAM dharmakathAdirUpAM na prababhIyAt prabandhena na kuryAt / ana ekavyAkaraNe ekadRSTAntakathane ca anujJAmAha / zrataevAha / kiM kRtvA / sthitvA / kAlaparigraheNa saMyato yatiH evaM ca kriyamANe aneSaNAdveSAdidoSaprasaMgo javet // 8 // ( TIkA. ) goraggatti sUtram / gocarAyapraviSTastu nikSArthaM praviSTa ityarthaH / na niSIdenopavizet / kacidevakulAdau saMyamopaghAtAdiprasaMgAt / kathAM ca dharmakathAdirUpAM na prababhIyAnna prabandhena kuryAt / anenaikavyAkaraNaikajJAtAnujJAmAha / zrataevAda | sthitvA / kAlaparigraheNa saMyata ityaneSaNAdveSAdidoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 8 // aggalaM phalidaM dAraM, kavADaM vA vi saMjae // avalaMbitrA na ciThikA, goraggagana mulI // e // ( zravacUriH ) uktA trayatanA / 'vyayatanAmAha / zrargalAM gopurakapATAdeH, parighaM kapATakAdeH, dvAraM zAkhAmayaM, kapATaM dvAramAtraM vApi saMyato'valambya na tiSThet / lAghavavirAdhanAdoSAt / gocarAgragato nikSApraviSTo muniH // e // (artha. ) have dravyayatanA kahe be. valI ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale saMyamI evo ( muNI ke0 ) muniH eTale pUrvokta sAdhu ( goara ggaga ke0 ) gocarAgragataH eTale gocarIne viSe gayo thako ( aggalaM ke0 ) argalAM eTale mUMgala ( vA ke0 ) athavA ( phalihaM ke0 ) parighaM eTale kapATanA DhAMkavAnA phalakane athavA ( dAraM ke0 ) bArapAnI zAkhAne athavA ( kavADaM vi ke0 ) kapATamapi eTale kamADane paNa ( avalaM For Private Personal Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike pazca mAdhyayane dvitIya uddezaH / 335 bizrA ke0 ) avalaMbya eTale uviMgaNa daine ( na cihnitA ke0 ) na tiSThet eTale jo rahe nahIM. // e // ( dIpikA . ) kSetrayatanA uktA / atha dravyayatanAmAha / saMyato yatirargalAM gopurakapATA disaMbaMdhinIM, parighaM kapATakA disthaganaM dvAraM zAkhAmayaM, kapATaM dvArayaMtraM vA avalaMbya na tiSThet / katham / evamavalambane lAghavavirAdhanAdoSo javet / kiMbhUtaH saMyataH / gocarAyagato nikSAyAM praviSTaH // e|| ( TIkA. ) uktA kSetrayatanA / 'vyayatanAmAha / aggalaM ti sUtram / argalaM gopATAdisaMbandhinaM, parighaM nagaradvArA disaMbandhinaM dvAraM zAkhAmayaM, kapATaM dvArayantraM vApi saMyataH / avalambya na tiSThelAghava virAdhanAdoSAt / gocarAgragato nikSApraviSTaH / muniH saMyata iti paryAyau taDupadezAdhikArAdaDuSTAveveti sUtrArthaH // e // sama mAdaNaM vA vi, kiviNaM vA vaNImagaM // navasaMkamaMtaM nattaThA, pANaThA eva saMjae // 20 // ( zravacUriH ) uktA dravyayatanA / jAvayatanAmAha / zramaNaM nirgranyAdi, brAhmaNaM dhigvarNaM vApi, kRpaNaM vA piMgolakaM vanIpakaM, daridraM caturNAmanyatamamupasaMkrAmantaM sAmIpyena gacchantamAgacchantaM vA pAnArthaM vA nikSArthaM saMyataH // 10 // (artha. ) have jAvayatanA kahe be. samaNamiti (samaNaM ke0 ) zramaNaM eTale sAdhune ( vA ke0 ) athavA ( mAdaNaM ke0 ) brAhmaNaM eTale brAhmaNane athavA (kiviNaM ke0 ) kRpaNaM eTale potAnuM dhana saMcI jIkha mAge te kRpaNane (vaNImagaM ke0 ) vanIpakaM eTale dariDI puruSa e cAra puruSa mAMhelo koi paNa ( jattA ke0 ) jaktArthaM eTale - hArane arthe (va ke0 ) athavA ( pANaThAe ke0 ) pANIne arthe ( javasaMkamaMtaM ke0 ) upasaMkrAmantaM eTale sAmo zrAvato hoya to // 10 // ( dIpikA. ) uktA dravyavirAdhanA / jAva virAdhanAmAha / saMyataH sAdhuH zramaNaM nirgranthAdirUpaM, brAhmaNaM dhigjAtIyaM kRpaNaM vA piMDolakaM, vanIpakaM daridvaM eteSAM caturNAM madhye'nyatamamupasaMkrAmantaM sAmIpyena gavaMtamAgacchaMtaM vA / kimarthaM / jaktArthaM pAnArthaM vA 10 ( TIkA. ) uktA dravyayatanA / jAvayatanAmAha / samaNaM ti sUtram / zramaNaM niryanyAdirUpaM, brAhmaNaM dhigvarNaM vApi kRpaNaM vA piekolakaM vanIpakaM paJcAnAmapyanyatamam upasaMkrAmantaM sAmIpyena gacchantaM gataM vA jaktArthaM pAnArthaM vA saMyataH sAdhuriti sUtrArtha H 10 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. tamakkamittu na pavise, na vi cihe ckugoare|| egaMtamavakkamittA, taba cihika sNje||11|| (avacUriH ) taM zramaNAdimatikramya na pravizenna tiSTheccakurgocare / ekAntamavakamya tatra tiSThetsaMyataH // 11 // (artha.) (taM ke ) tene (azkkamittu ke0 ) atikramya eTale atikramaNa karIne (na pavise ke0) na pravizet eTale gocarIne arthe praveza kare nahIM. tathA (carakugoare ke ) caturgocare eTale tehanI dRSTie (na ciThe ke) na tiSThet eTale uno rahe nahIM. to zuM kare te kahe . ( saMjae ke0) saMyataH eTale pUrvokta sAdhu ( egaMtaM ke ) ekAMtaM eTale ekAMtasthAnake ( avakamittA ke) avakramya eTale jazne ( taba ke) te sthAnakane viSe ( cihija ke ) tiSThet eTale unno rhe.||11|| (dIpikA.) uktAM yojanAmagrimagAthayAha / saMyataH pUrvagAthAyAM ya uktastaM zramaNAdikaM caturnedaM pUvortamatikramya ulaMghya na pravizet / nApi tecyaH samudAne dIyamAne cakurgocare tiSThet / tarhi kiM kuryAdityAha / ekAntamavakramya tatra tiSThetsaMyataH // 11 // (TIkA.) tamiti sUtram / taM zramaNAdimatikramyobadhya na pravizet / dIyamAne ca samudAne tenyo na tiSTheccakurgocare / kastatra vidhirityAha / ekAntamavakramya tatra tiSThet saMyata iti sUtrArthaH // 11 // vaNImagarasa vA tassa, dAyagassunayarasa vA // appattiaM si dujA, lattaM pavayaNassa vaa||12|| (zravacUriH) anye'pyete doSAH / vanIpakasya vA tasyaitatmaNAderupalakSaNaM dAturvA unnayorvA aprItiH syAtkadAcinavet |aho alokataiSAmiti / laghutvaM prvcnsy| antarAyadoSazca // 12 // (artha.) pUrve kahyA pramANe na kare to (sizrA ke0) syAt eTale kadAcit (tassa ke0 ) te (vaNImagassa ke0) vanIpakasya eTale darijine (vA ke0 ) athavA (dAyagassa ke0) dAyakasya eTale dAtArane (vA ke0) athavA (janayassa ke0) unnayasya eTale dAtArane ane lenArane (appattiaM ke0) aprItiH eTale aprIti (hujA ke0) javet eTale thAya. (vA ke0) athavA (pavayaNassa ke) pravacanasya eTale sikAMtane ( lahuttaM ke0) laghutvaM eTale laghutA Ave, tathA te nidAcarane aMtarAya thAya, tathA te dAtA manamAM jANe, ke jhuM ene annAdika khAvA malatuM nathI ? je aTalI doDAdoDa Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| 337 kare je. ityAdi doSa upaje , mATe pUrvokta vaNImagAdi jyAM zrAvIne ujA rahelA hoya tyAM jaq nahi. // 15 // (dIpikA.) anyathaite doSA navanti / tAnAha / vanIpakasya vA tasya / upalakSaNatvAt pUrvoktasya zramaNAdezca dAturvA unnayorvA / aprItiH kadAcit syaat|kaa prItiH aho ete laukikavyavahArasyAzAtAra ityaadiruupaa| tathA pravacanasya laghutvaM syAt / antarAyadoSo'pi syAt // 12 // (TIkA.) anyathaite doSA ityAha / vaNImagassa tti sUtram / vanIpakasyetyetakhUmaNAdyupalakSaNam / dAturvA utnayorvA aprItiH kadAcit syAt / aho alokataiteSAmiti / laghutvaM pravacanasya cAntarAyadoSazceti sUtrArthaH // 12 // paDisehie va dinne vA, tana tammi niyttie|| navasaMkamija nattahA, pANahAe va saMjae // 13 // (avacUriH) pratiSijhe vA datte vA tataH sthAnAt tasminvanIpakAdau nivarttite satyupasaMkrAmenaktArthaM pAnArthaM vA sNytH|| 13 // (artha.) have pUrvokta prasaMga zrAve yAre jhuM karavaM te kahe . je vaNImagAdi ApaNA pahelAM gRhasthane ghera zrAvIne janno rahyo hoya, tene te gRhasthe thAhAra (dine ke0 ) datte eTale Ape te (vA ke0) athavA (paDisehie ke0)pratiSike eTale nA kahe te (ta ke0) tataH eTale te panI ( tammi ke0) tasmin eTale te ( niyattae ke0) nivRtte eTale gaye te ( saMjae ke0) saMyataH eTale pUrvokta sAdhu (nattahA ke0) naktArthaM eTale nAtane arthe ( va ke0) athavA (pANahAe ke) pAnArtha eTale pANIne arthe ( uvasaMkamijA ke0 ) upasaMkrAmet eTale jAya. // 13 // (dIpikA.) tasmAdevaM pUrvoktaM na kuryAt / tarhi kiM kuryAdityAha / saMyataH sAdhuH pratiSike vA datte vA tataH sthAnAt tasmin vanIpakAdau nivartite sati upasaMkAmed naktArthaM pAnArthaM vA // 13 // (TIkA.) tasmAnnaivaM kuryAt kiMtu paDisehizra tti sUtram / pratiSike vA datte vA tataH sthAnAttasmin vanIpakAdau nivartite sati upasaMkrAmenaktArtha pAnArthaM vApi saMyata iti sUtrArthaH // 13 // nappalaM paramaM vA vi, kumudhavA mgdNtiaN|| - annaM vA pupphasaccittaM, taM ca saMluMciA dae // 14 // Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)-mA. ( yavacUriH ) parapIDApratiSedhAdhikArAdidamAha / utpalaM nIlotpalAdi / padmamaravindam / kumudaM gardajakam / magadantikAM mettikAM mallikAM ca anyatpuSpaM sacittaM zAlmalI puSpAdi / tacca saMluMcya vittvA dadyAddAtA // 14 // 1 ( artha. ) have parapIDA TAlavAnA adhikArathI valI yA sUtra kahe be. (uppalaM ke0) utpalaM eTale nIla kamala, (pamaM ke0 ) padmaM eTale rAtuM kamala (vA vi ke0 ) athavA ( kumu0 ) kumudaM eTale caMdra vikAsI dholuM kamala, ( vA ke0 ) athavA ( magadaMti hu ) magadaMtikAM eTale mAlatInuM athavA mogarAnuM phUla, koi TIkAkAra magadaMtikA - zabdekarI meMdInA pAnaDAnuM grahaNa kare be. (vA ke0 ) athavA ( annaM ke0 ) anyat eTale bIjaM (pupphasaccittaM ke0) sacittapuSpaM eTale sacitta phUla je hoya, ( taM ke0 ) tene ( saMluM ciyA ke0 ) saMluMcya eTale bedIne vohorAvanAra jo jAtapANI pratye ( dae ho ) de, Ape // 14 // ( dIpikA . ) parapIDAdhikArAt punaridamAha / utpalaM nIlotpalAdi, padmamaravindaM, kumudaM vA gardajakaM vA, magadantikAM mettikAm / mallikAmityanye / tathA anyA puSpaM sacittaM zAlmalI puSpAdi / tacca saMluMcya apanIya vittvA dadyAt // 14 // (TIkA.) parapIDApratiSedhAdhikArAdidamAha / uppalaM ti sUtram / utpalaM nIlotpalA - di / padmamaravindaM vApi / kumudaM vA gardanakaM vA / magadaMtikAM mettikAm / mallikAmityanye / tathAnyadvA puSpaM saccittaM zAlmalI puSpAdi / tacca saMluMcyApanIya bivA dadyAditi sUtrArthaH // 14 // taM nave nattapANaM tu, saMjayANa kapitryaM // diti paDitryAisake, na me kappai tArisaM // 15 // ( avacUriH ) taM ja0 sugamam // 15 // ( artha. ) to ( taM ke0 ) te ( jattapANaM tu ke0 ) jAta pANI ( saMjayANaM ke0 ) saMmI sAdhune ( kapitryaM ke0 ) yakalpikaM eTale asUtuM ( nave ke0 ) javet eTale thAya, te mATe tene (ditiyaM ke0) dadatIM eTale ApanArI zrAvikApratye ( na me kappara tA risaM ke0 ) mane tevuM na kalpe evIrIte (paDiyAike ke0) pratyAcakSIta eTale kahe . // 15 // ( dIpikA . ) tadA kimityAha / tataH saMyato dadatIM pratIdaM vadet / he stri tAdRzaM jaktapAnaM saMyatAnAmakalpanIyaM tato me mama na kalpate // 15 // 1:- tArisaM " ti pAThAntaram / 46 For Private Personal Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paJcamAdhyayane dvitIya uddezaH / 330 ( TIkA.) tArisaM ti sUtram / tAdRzaM jaktapAnaM tu saMyatAnAmakalpikam / yatazcaivamato dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 15 // uppalaM panamaM vA vi, kumudraM vA magadaMtiyaM // annaM vA pupphasaccittaM taM ca saMmaddicyA dae // 16 // "" ( avacUriH ) evaM ca tacca saMmRdya dadyAt / saMmardanaM nAma pUrvachinnAnAmevApariNatAnAM mardanaM saMmardanam / " sammadamANI pApANi bI ANi hariyANi a 1 ityatraita DuktamevAtrocyate / uktaM sAmAnyena vizeSAnidhAnAdadoSaH // 16 // (.) tathA ' uppalaM ' ityAdino arthaH- nIlakamalane, rAtA kamalane, athavA mAlatInA, mogarAnA phUlane kiMvA bIjAM paNa dhAtakI zrAdikanAM sacitta phUla je hoya, (taM ke0 ) tene ( saMmadiyA ke0 ) saMmRdya eTale madane je zrAvikA anna pAnane (dae ke0 ) dadyAt eTale pe. // 16 // ( dIpikA . ) punaH kIdRzaM na kalpata ityAha / tacca utpalAdikaM pUrvoktaM saMmRdya dAtA dadyAt / tadApi saMyato na gRhNIyAt / saMmardanaM nAma pUrvachinnAnAmevApariNatAnAM mardanam // 16 // 1 1 ( TIkA. ) evaM tacca saMmRdya dadyAt / saMmardanaM nAma pUrvachinnAnAmevApariNatAnAM mardanam / zeSaM sUtradvaye'pi tulyam / yAhaitatpUrvamapyuktameva / saMmadamANI pApANi bI - ANi hariyANA ityatra / ucyate / sAmAnyenoktasya vizeSA nidhAnAnna doSaH // 16 // taM nave nattapANaM tu, saMjayANa kapitryaM // 1 diticpraM paDitryAike, na me kappara tArisaM // 17 // ( vacUriH ) taM0 pUrvavat // 17 // ( .) ( taM jattapANaM tu ke0 ) tevuM asUtuM jAtapANI to (saMjayAeM ke0 ) saMyama sAdhune (kapitryaM ke0) kalpikaM eTale asUtuM ( jave ke0 ) javet eTale yAya, arthAt kalpe nahIM. mATe teva jAta pANIne ( diMtiyaM ke0 ) dadatIM eTale panArIne ( na me kappaitArisaM ke0 ) mane tevuM kalpe nahi evIrIteM ( paDiyA ike ke0 ) pratyAcakSIta eTale kahe // 17 // * ( dIpikA. ) tataH kimityAha / arthalApanikA pUrvavat // 17 // For Private Personal Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. sAluaM vA virAliaM, kumuaM nappalanAlinaM // muNAliaM sAsavanAliaM, uhukhaM anivumaM // 2 // (avacUriH) zAlUkaM vA utpalakandam, virAlikAM palAzakandarUpAM, parvavalipratiparvakandamityanye / kumudotpalanAlau pratItau / mRNAlikAM padminIkandobAM, sarSapanAlikAM sijhArthamaJjarIm / kukhamama nirvRtaM sacittam / anirvatagrahaNaM sarvatra saMbadhyate // 27 // (artha.) tathA (anivuDaM ke) anivRtaM eTale zastrapariNata nathI, eTale kAco sacitta evA (sAbuAM ke0) zAlUkaM eTale kamalano kaMda, (vA ke0) athavA (virAli ke) virAlikAM eTale palAzano kaMda, (kumujhaM ke0) kumudaM eTale dholA caMDavikAsI kamalanI athavA ( jappalanAvi ke) utpalanAvikAM eTale nIlakamalanI nAlikA, kiMvA ( muNAlizaM ke) mRNAlikAM eTale kamalanA taMtuyA athavA (sAsavanAliyaM ke ) sarSapanAlikAM eTale sarazavanI mAMgalI, athavA ( ubukhaMDaM ke) zkukhaekaM eTale selaDInA kaTakA // 17 // (dIpikA.) punaH kiM kiM varjayedityAha / zAlUkaM vA utpalakandam, virAlikA palAzakandarUpAM, parvavakSipratiparvakaMdamityanye / kumudotpalanAlau prsijhau| tathA mRNAlikA padminIkandotthAm / sarSapanAvikAM sijhArthamaJjarIm / tathA kukhaemam / etat zAlUkAdi saptakaM kiMnUtam / anivRtaM sacittam // 10 // ... (TIkA.) tathA sAbuAM ti suutrm| zAlUkaM vA utplkndN| virAlikAM palAzakandarU pAm / parvavakSipratiparvavakSipratiparvakandamityanye / kumudotpalanAlau pratItau / tathA mRNAlikAM padminIkandobAM / sarSapanAlikA siddhaarthkmnyjrii| tathA kukhaemamanirvRtaM sacittam / etaccAnirvatagrahaNaM sarvatrA nisaMbadhyata iti sUtrArthaH // 17 // taruNagaM vA pavAlaM, rukassa taNagassa vaa|| annassa vA vi dariassa, AmagaM parivajAe // 15 // (avacUriH) taruNakaM vA pravAlaM / vRdasya cinycinnikaadeH| tRNasya vA madhuratRNAdeH / anyasya vApi hritsyaarjkaadeH| zrAmamapariNataM parivarjayet // 15 // (artha.) tathA (vA ke0) athavA ( rukassa ke0) vRdasya eTale AmalI thAdika vRdano ( vA ke0) athavA ( taNagassa ke ) tRNakasya eTale tRNanA ( vAvi ke0) athavA ( annassa ke0) anyasya eTale bIjA koza (hariassa ke0 ) haritasya eTale haritkAya jIvanA (taruNagaM vA pavAlaM ke0) taruNaM vA pravAlaM eTale Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane dvitIya uddezaH / taruNa evA pravAla ( zramagaM ke0 ) zastrapariNata he ho) parivarjayet eTale tyAga kare. // 1 // ( dIpikA. ) punaH kiM kiM tadAha / vRkSasya ciJciNikAdervA, tRNasya vA madhuratRNAdeH, anyasyApi haritasyArjakAdezca, taruNakaM vA pravAlamAmakamapariNataM sacittam / saMyataH pUrvagAthoktaM zAlUrAdi saptakaM ciMciNikAditrayasya taruNapravAlaM ca sacittaM parivarjayet // 185 // 341 pariNamyA hoya, tene ( pariva ( TIkA. ) kiMca taruNayaM ti sUtram / taruNaM vA pravAlaM pallavaM vRkSasya ciJciNikAdestRNasya vA madhuratRNAdeH anyasya vApi haritasyAryakAderAmamapariNataM parivarjayediti sUtrArthaH // 17 // taruNiyaM vA bivADiM, Ami nayiM saI // diti paDiprAike, na me kappara tArisaM // 20 // ( avacUriH ) taruNAM vAsaMjAtAma niSpannAM vivADi mudrAdipha limAmAma siddhAM jarjitAM caSTAM sakRdekavAram // 20 // ( artha. ) vaji saMyamI sAdhu ( taruNiyaM vA ke0 ) taruNAM eTale jemAM dANo hajI baMdhana evI (bavArDi ke0 ) magapramukhanI phalI te kevI to ke ( prAmiAM- ke0 ) yAmikAM eTale kAcI apaka tathA ( sayaM ke0 ) sakRt eTale ekavAra ( nayiM ho ) jarjitAM eTale pakAvelI tene ( diMtiyaM ke0 ) dadatIM eTale vahorAvanAra evI zrAvikAne ( paDAike ke0 ) pratyAcakSIta eTale kahe ke, ( tArisaM ke0 ) tAeTale vo AhAra (me ke0) mune (na kappai ke0) na kalpate eTale kalpe nahi. // 20 // ( dIpikA.) punaH saMyataH kiM kuryAttadAha / nikSuH evaMvidhAM striyaM prati iti vadet / itIti kim / na me mama etAdRzaM jojanaM kalpate / kiM kurvatIM striyam / vivADiM mujAdiphalim / kiMviziSTAM vivADim | taruNAM vA saMjAtAM, tathA punaH jarjitAM / punaH kiMbhUtAm / yAmAma siddhAM savetanAM sakRdekavAraM dadatIm // 20 // ( TIkA. ) tathA taruNAM ti sUtram / taruNAM vA saMjAtAM vivADimiti mudrAdiphalima, zramAma siddhAM, sacetanAM tathA narjitAM sakRdekavAraM dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzaM jojanamiti sUtrArthaH // 20 // Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada nAga tetAlIsa-(43)-mA. tahA kolamaNussinnaM, veluoM kaasvnaaliaN|| tilapappaDagaM nIma, AmagaM parivAe // 21 // (avacUriH) tathA kolaM badaramakhinnamagyudakAcyAmanApAditavikArAntaraM, veNukaM vaMzakarivaM,kAsavanAvikAM zrIparNIphalaM, tilaparpaTakaM tila piSTamayaM, nIpam nIpaH kadaMbakastatphalam / akhinnaM sarvatra yojyam // 21 // __ (artha.) ( tahA ke0 ) tathA eTale temaja valI (aNussinnaM ke0 ) akhinnaM eTale nahiM rAMdhelA evA ( kolaM ke0) bora aNussinna e pada sarvatra joDaq. tathA (veluaM ke0) veNukaM eTale vaMzakArelAM tathA ( kAsavanAliyaM ke0) kAzyapanAlikAM eTale zrIparNavRdanuM phala ( tilapappaDagaM ke0 ) tilanI pApaDI (nImaM ke0) nImavRdanAM phala, te (zrAmagaM ke0 ) AmakaM eTale kAcAM sacitta azastrapariNata ehavAM te sarvane (parivaUe ke) parivarjayet eTale tyAga kare. // 1 // (dIpikA.) punaH sAdhuH kiM varjayettadAha / sAdhuH kolaM badaraM parivarjayet / kiM. nUtaM kolam / akhinnam / asvinna miti padasya arthaH sarvatra yojyaH / punaH tilaparpaTakaM piSTatilamayaM tathA nImaM niimphlm| etat sarvamAma parivarjayet saadhuH||1|| (TIkA.) tahA kolaM ti sUtram / tathA kolaM badaram / akhinnaM vayudakayogenAnApAditavikArAntaram , veNukaM vaMzakaribam, kAsavanAvidha zrIparNIphalam / akhinna miti sarvatra yojyam / tathA tilaparpaTaM piSTatilamayam, nImaM nImaphalamAmaM parivarjayediti sUtrArthaH // 1 // tadeva cAnalaM pikaM, viaDaM vA tittanivuDaM // tilapihapUpinnAgaM, AmagaM privje||32|| (avacUriH ) tAnmulaM piSTaM lomityarthaH / vikaTaM vA zuddhodakaM, taptAnivRtamapravRttatridaNmaM tila piSTaM tilaloheM, pUti piNyAkaM sarSapakhalam // 22 // (artha.) (taheva ke0) temaja (cAulaM ke0) cAvalano (piThaM ke0) piSTaM eTale bATo tathA ( vikaTaM ke0) zuddhodaka (vA ke0) athavA (tattanivuDaM ke0) taptanivRtaM eTale tapAvIne TADaM pADeluM jala (tilapi ke0 ) tilapiSTaM te talano loTa tathA (pUti piNAgaM ke0) pUti piNyAkaM eTale sarasavano khola (zrAmaM ke0 ) kAco hoya to . tene (parivAe ke0) varje. // 12 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| 343 (dIpikA.) punaH kiM varjayet sAdhustadAha / saMyataH tathaiva tAnhulaM piSTaM lohamityarthaH / tathA vikaTaM vA zuddhodakaM, tathA taptanirvRtaM kathitaM / sahItInUtaM taptAnivRtaM vA yatridaemotkalitaM na jAtaM tathA tilapikaM tilaloSTaM, tathA pUti piNyAkaM sarSapakhalam / etattAMulaloSTAdi paJcakaM kIdRzam / zrAmakamapakvam / tatsarvaM parivarjayet // 12 // (TIkA.) taheva tti suutrm| tathaiva tAnmulaM piSTaM lohamityarthaH / vikaTaM vA zukodakaM, taptanirvRtaM kathitaM sat zItInUtam , taptAnivRtaM vA apravRttatridaeNaM, tilapiSTaM tilaloha, pUti piNyAkaM sarSapakhalamAma parivarjayediti sUtrArthaH // // kavihaM mAnaliMgaM ca, mUlagaM muulgttiaN|| AmaM asabapariNayaM, maNasA vi na patrae // 23 // (avacUriH) kapilaM kapilaphalaM, mAtuliGgaM bIjapUrakaM, mUlakaM sapatrajAtaM, mUlakartikAM mUlakaMdacakkalim, AmAmapakkAmazastrapariNatAM vakAyazastrAdinAvidhvastAm / anaMtakAyatvAzurutvakhyApanArthamunayam // 23 // (artha.) have sAdhu manathI paNa jenI zvA na kare te kahe . ( zraAmAM ke0 ) apakka tathA ( asabapariNayAM ke0 ) azastrapariNatAM eTale khaparakAya zastrAdike karI jeno vidhvaMsa kasyo nathI evA ( kavihaM ke) kapilaM eTale koTha, (ca ke0) valI (mAjaliMgaM ke0) mAtuliMgaM eTale bIjorUM (ca ke0) valI (mUlagaM ke) mUlakaM eTale mUlo tathA ( mUlakattiyaM ke0) mUlakartikAM eTale mUlakarttikAne (maNasA ke0) manathI paNa (na patrae ke0) na prArthayet eTale na prArthanA kare. arthAt te vastu. mAM anaMtakAyakapaNuM te mATe sAdhu manathI paNa te pUrvokta vastunI zvA kare nahi. // 3 // (dIpikA.) punaH sAdhuH prArthayenmanasApi na / tadevAha / sAdhuH etadane vadayamANaM manasApi naprArthayet / kiM tadAha / kapitthaM kapitthaphalaM, mAtuliMgaM ca bIjapUrakaM, mUlakaM sapatrajAlakaM, mUlakartikAM mUlakaMda cakka, AmAM apakkAM / punaH kIdRzIM / azastrapariNatAM khakAyazastrAdinA avidhvastAM, anaMtakAyakatvAt gurutvakhyApanArthamuunayaM manasApi na prArthayet // 23 // __(TIkA.) kaviThaM ti sUtram / kapilaM kapilaphalaM, mAtuluGgaM ca bIjapUrakaM, mUlakaM sapatrajAlakaM mUlavartikAM mUlakandacakAlim, AmAmapakkAmazastrapariNatAM khakAyazastrAdinAvidhvastAm / anantakAyatvAzurutvakhyApanArthamunayaM manasApi na prArthayediti sUtrArthaH // 23 // Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA tadeva phalamaMNi, bI maMNi jANi // videlagaM piyAlaM ca, yAmagaM parivaUe // 24 // ( yavacUriH ) tathaiva phalamanthUn badaracUrNAn, bIjamanthUn yavAdicUrNAn jJAtvA / bihelagaM bijItakaM, priyAlaM ca rAjAdanaphalam // 24 // (artha. ) valI sAdhu zuM varje te kahe be. ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja valI ( magaM 0 ) makaM eTale kAMcA sacitta (phalamaM pi ke0 ) phalamaMthUna eTale badphalanuM cUrNa eTale borakUTa tathA (bI maMNi ke0) bIjamaMthUna eTale jaba pramukhano loTa tathA ( bihelagaM ke0 ) binItakaM eTale baheDAnuM phala, ( ca ke0 ) valI ( piyAlaM ke0 ) priyAlaM eTale rAyaNanAM phala tene ( jAliyA ke0 ) jJAtvA eTale jAne ( parivae ke0 ) parivarjayet eTale tyAga kare. // 24 // ( dIpikA. ) punaH sAdhuH kiM varjayettadAha / tathaiva phalamaMthUna badaracUrNAn, bIjamaMthUna yavAdicUrNAn jJAtvA siddhAMtavacanAt tathA bijItakaM bijI takaphalam, priyAlaM ca priyAlaphalam / etat phalamaMthupramukhacatuSTayamapi zramamapariNataM sAdhuvarjayet // 24 // ( TIkA. ) taheva tti sUtram / tathaiva phalamanthUn badaracUrNAn, bIjamaMthUn ya vAdicUrNAn jJAtvA pravacanato bijItakaM priyAlaM vA priyAlaphalaM ca zramamapariNataM parivarja - yediti sUtrArthaH // 24 // samuprANaM care bhikU, kulamuccAvayaM sayA // nIyaM kulamaikkammaM, kasaDhaM nAnidhArae // 25 // ( avacUriH ) vidhimAha / samudAnaM jAvanaikSamAzritya caredviduH kulamuccAvacaM vijavApekSayA natu garhitatve sati / nIca kulamatikramya da riDakula mullaGghya utimRi matkulaM nAnidhAvenna yAyAt // 25 // (artha) have sAdhune gocarIno vidhi kahe be. ( jiraka ke0 ) nikSuH eTale sAdhu (samudAi ho) samudAnaM eTale zuddha nikSAne Azraya karIne (care ke0 ) caret eTale vahoravA jAya. kyAM vahoravA jAya ? to ke ( uccAvayaM ke0) uccAvacaM eTale dhane karI pradhAna te ikSvAku kulAdi tathA zravacaM eTale dhananI apekSAthI tucha kula evA behu paNa kula pratye ( sayA ke0 ) sadA eTale niraMtara gamana kare. paraMtu ( nIcaM kulaM ke0 ) nIca kulaM eTale dhanarahita kulane (kammaM ke0) atikramya eTale u For Private Personal Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| 345 ghIne bahu lAjanI vAMbAthI (UsaDhaM ke ) utsRtaM eTale dhanathI pUrNa evA kula pratye (nAnidhArae ke ) nAnidhArayet eTale jAya nahi. // 25 // (dIpikA.) atha gocaraNa vidhimAha / sAdhuH samudAnaM zujhaM naidayaM samAzritya caregachet / kutretyAha / kulamuccAvacaM paraM sadA agarhitatve sati / ucca pranUtadhanApekSayA pradhAnam / avacaM tubadhanApekSyApradhAnaM yathAparipATyeva caret sadA sarvakAlam / paraM nIcaM kulamatikramya uvaMdhya vinavApekSayA pranUtataralAnArthamutsRtamRddhimat kulaM nAnidhArayet na niSIdet na yAyAt / kasmAt / aniSvaGgalokalAghavAt // 25 // (TIkA.) vidhimAha / samuANaM ti sUtram / samudAnaM nAvadayamAzritya carenikuH / kvetyAha / kulamuccAvayaM syaa| kulamuccAvacaM sadA / agarhitatve sati vinavApekSayA pradhAnamapradhAnaM ca / yathAparipATyeva caretsadA sarvakAlam / nIcaM kulamatikramya vinavApekSayA pranUtataralAnArthamutsRtamRddhimatkulaM nAnidhArayenna yAyAt / aniSvaGgalokalAghavAdiprasaGgAditi sUtrArthaH // 25 // adINo vittimesijA, na visIija pNmie|| amuvina noaNaMmi, mAyasme esaNArae // 16 // (avacUriH) adInAM vRttiM varttanAmeSayet / na viSIdedalAne sati peiktH| amUrchito'gRko nojane mAtrAjJa AhAramAtrAM prati eSaNArata unmotpAdanaiSapApadapAtIti // 26 // __ (artha.) have sAdhu zuM kare te kahe . ( paMmie ke0) paMmitaH eTale buddhimAn (adINo ke0 ) adInaH eTale AhAra na malavAthI amlAnamukhavAlo evo sAdhu (vittiM keza) vRttiM eTale prANa nirvAhakavRtti pratye (esiGAke0) eSayet eTale gaveSaNA kare. paraMtu ( na visIija ke ) na viSIdet eTale AhAra na malavAthI viSAda kare nahi. valI te sAdhu (noaNaM mi ke0) sarasa malelA jojanane viSe (amubi ke0) amUrvitaH eTale mULa na karato tathA valI (mAyale ke0) mAtrAjJaH eTale thAhAranA pramANane jANanAro valI (esaNArae ke0) eSaNArataH eTale doSarahita sUkatA azanAdika levAne viSe sAvadhAna evo hoya. // 26 // (dIpikA.)atha kIdRzaH kiM kuryaatsaadhustdaah| paMDitaH sAdhuH vRttiM prANavarttanameSayet / paraM na viSIdedalAne sati na viSAdaM kuryAt / kiMnUtaH paMmitaH / adInaH avya. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. dainyamaGgIkRtya amlAnavadanaH / punaH kiMbhUtaH paMmitaH / jojane amUrcchitaH agRddhaH / punaH kiMbhUtaH paMmitaH / lAne sati mAtrA AhAramAtrAM prati / punaH kiMbhUtaH / eSaNArata ugamotpAdanaiSaNApakSapAtI // 26 // ( TIkA. ) kiMca dIpa tti sUtram / zradIno dravyadainyamaGgIkRtyAmlAnavadanaH / vRtirvarttanam / eSayepraveSayet / na viSIdedalAne sati viSAdaM na kuryAt / paritaH sAdhuramUrtito'o nojane / lAne sati mAtrA AhAramAtrAM pratyeSaNArata motpAdanaiSaNApakSapAtIti sUtrArthaH // 26 // - bahuM paraghare vi, vividaM khAimasAimaM // na ta paMDina kuppe, ivA diU paro na vA // 27 // ( avacUriH ) evaM ca paribhAvayet / bahu pramANataH prabhUtaM khAdyaM svAdyaM ca na tatra patiH kupyet sadapi na dadAtIti / ichA cedadyAtparo na vA / ichA parasya na tatrAnyakiM ciccintayet // 27 // ( ( . ) have te sAdhu yA prakAre jAvanA kare. ( paraghare ke0 ) paragRhe eTale gRhastha zrAvakane ghare athavA anyamatIne ghare ( bahuM ke0 ) ghaNuM ( vividaM ke0 ) viviTale vividha prakAranuM ( khAimaM ke0 ) khAdimaM te phalAdika tathA ( sAimaM ke0 ) svAdimaM te lavaMgAdika mukhavAsa ane upalakSaNathI uttama azanAdika 0 ) asti eTale be, paraMtu te gRhastha jo sAdhune pe nahi to te ( paMmi ke0 ) paMktiH eTale jAe evo sAdhu ( taba ke0 ) tatra eTale te gRhastha upara ( na kuppe ke0 ) na kupyet eTale kopAyamAna thAya nahi. arthAt roSa kare nahi. paraMtu te sAdhu ema jANe ke, ( paro ke0 ) para je gRhastha be, tenI jo Apane Apa - vAnI ( ichA ke0 ) ichA hoya to ( dina ke0 ) dadyAt eTale thape, ane (vA ke0 ) jo valI ichA na hoya to ( na ke0 ) na Ape. ema vicAre; paNa bIjuM kAMi vicAre hi. mATe, sAmAyikane bAdha yAve. // 27 // 1 ( dIpikA . ) tata evaM ca parijAvayettadAha / paragRhe'saMyatAdigRhe bahu pramANataH prabhUtamasti / kiM tat / khAdyaM khAdyaM ca / kiMbhUtam / vividhamaneka prakAra m / upalakSaNatvAdazanAdikamapi prabhUtamasti / tatsarvaM sadasti / paraM na dadAti tadA paMmito na kupyena roSaM kuryAdadAturupari / kiMtu evaM ciMtayet / yadi chA syAttadA paro dadyAt / na syAttadA na ddyaat| paramanyat kimapi na cintayet / kutaH / sAmAyikabAdhAt // 27 // For Private Personal Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya udeshH| 347 (TIkA.) evaM ca nAvayet / bahu~ ti sUtram / bahu pramANataHpranUtaM paragRhe'saMyatAdigRhe'sti vividhamanekaprakAraMkhAyaM khaadym| etaccAzanAdyupalakSaNam / na tatra patiH kupyet sadapi na dadAtIti na roSaM kuryAt / kiMtu zchA cedadyAt paro na veti / zchA parasya na tatrAnyat kiMcidapi cintayediti sAmAyikabAdhanAditi sUtrArthaH // 27 // sayapAsaNavabaM vA, nattaM pANaM va sNje|| aditassa na kuppikA, paccarake vi a dIsA / / .. (avacUriH) etadeva vizeSeNAha / zayanAsanavastraM cetyekvnnaavH| naktaM pAnakaM vA saMyato'dadato na kupyetpratyakSe'pi ca dRzyamAne zayanAsanAdau // 27 // (artha.) have teja vizeSe karI kahe . ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale saMyata sAdhu (sayaNa ke0) zayana (AsaNa ke0) zrAsana (vaDhaM ke0) vastraM eTale vastra, (vA ke0) valI (jattaM ke0) naktaM eTale nAta anna (pANaM ke0) pAnaM eTale jala pramukha tene (aditassa ke0) adadataH eTale na zrApatA evA gRhastha upara (na kuppir3A ke0 ) na kupyet eTale kopa kare nahi. valI te pUrvokta vastu (paJcake vi ke0) pratyade'pi eTale pratyakSapaNe (dIsa ke0) dRzyamAne eTale dekhAya topaNa sAdhu tenAupara krodhAyamAna thAya nahi. kaSAya prakaTa na kare. // 2 // __(dIpikA.) etadeva vizeSeNAha / saMyataH zayanam, AsanaM, vastraM, naktaM, pAnakaM vAdadataH tatsvAmino na kupyedadAturupari na kopaM kuryAt / ka sati / tatsvAminaH zayanAsanAdau pratyade'pi ca dRzyamAne // 2 // (TIkA.) etadeva vizeSeNAha / sayaNa tti sUtram / zayanAsanavastraM cetyekvnnaavH| naktaM pAnaM vA saMyato'dadato na kupyettatvAminaH pratyakSa'pi ca dRzyamAne zayanAsanAdAviti sUtrArthaH // 3 // DiaM purisaM vA vi,DaharaM vA mhllgN|| vaMdamANaM na jAikA, no aNaM pharusaM vae // 3 // (zravacUriH) striyaM puruSaM vaa|apenpuNskN vaa|trunnN vRddhaM vaa|vaa zabdAnmadhyamam / vandamAnaM santaM najako'yamiti na yAceta / annAdyanAve yAcitAdAne na cainaM paruSaM brUyAthA te vandana miti // 2 // (artha. ) valI sAdhu potAne (vaMdamANaM ke0 ) vaMdana karatI evI / (ividha ke0) striyaM eTale strIpratye (vA ke0) athavA (purisaM ke0) puruSaM eTale puruSa pratye tathA Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 rAya dhanapatasiMtha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. valI ( maharaM ke0 ) taruNapratye. vAzabda ne tethI madhyavayavAlAne paNa tathA ( mahabagaM ke0) mahalakaM eTale vRta pratye (na jAzjA ke0) na yAceta eTaleM yAcanA kare nahi. kema ke, jo vaMdanA karanArane yAcanA kare to te vaMdanA karanAranA manamA avalA pariNAma thAya. tethI tenI nAvanA naMga pAme. valI sUjatA annAdikanA anAvathI yAcanA karanAra sAdhune anna Ape nahi to paNa te sAdhu (aNaM ke0) enam eTale ene (pharusaM ke0) paruSaM eTale kagera vacana ( na vae ke ) na vadet eTale bole nahi. arthAt ema na kahe, je amane anna Apato nathI, tethI tAru kareluM vaMdanAdika sarva vRthA . // 25 // (dIpikA.) punaH kiMca sAdhuH striyaM vA, puruSaM vA, apizabdAt napuMsakaM vA, DaharaM taruNaM vA, mahabakaM vRkSaM vA, vAzabdAd madhyamaM vA, vandamAnaM santaM nako'yamiti jJAtvA na yAceta / katham |yaacne teSAM vipariNAmo navati / yatInAmupari nA. vanako navati / annAdInAmanAve yAcitasyAdAne na cainaM paruSaM kaThoraM brUyAt / kiM paruSam / vRthA te vandanaM yadi na dadAsItyAdi / pAgantaraM vA / vandamAno na yAceta lahivyAkaraNena / zeSaM pUrvavat // e|| (TIkA.) niyaMti sUtram / striyaM vA puruSaM vaapi| apizabdAttathAvidhaM napuMsakaM vA / DaharaM taruNaM, mahabakaM vA vRddhaM vA / vAzabdAnmadhyamaM vA / vandamAnaM santaM najako'yamiti na yAceta vipariNAmadoSAt / annAdyanAvena yAcitAdAne na cainaM paruSaM brUyAhathA te vndnmityaadi|paagntrN vA / vandamAno na yAceta lkssivyaakrnnen| zeSaM pUrvavaditi sUtrArthaH // e|| je na vaMde na se kuppe, vaMdina na samukkase // evamannesamANassa, sAmaramamaNuci // 30 // (zravacUriH) yo na vandate na tasya kupyet| vandito nRpAdinA na samutkarSet / evamanveSamANasya nagavadAjhAmanupAlayataH zrAmaNyamanutiSTatyakha kitam // 30 // (artha.) valI sAdhu je je te ( je ke ) yaH eTale je koi gRhasthAdika hoya te paNa jo potAne ( na vaMde ke0) na vandeta eTale na vAMde, to paNa ( se ke0) tasmai eTale te gRhastha upara (na kuppe ke0) na kupyet aiTale kopAyamAna thAya nahi. temaja valI rAjAdika mahoTA lokoe (vaMdina ke0) vaMditaH eTale vaMdana karelo sAdhu (na samukkase ke0) na samutkarSet eTale animAna na kare. (evaM ke0) upara kahe Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| 34e lA be prakAre (annesamANassa ke0) anveSamANasya eTale jinAjhA pramANe cAlanArA sAdhunuM / ( sAmamaM ke0 ) zrAmaNyaM e sAdhupaNuM (aNuci ke0) anutiSThati eTale akhaMDa rahe . // 30 // (dIpikA.) tathA punaH kiNnuutH| yaH sAdhuryoM gRhasthAdiko'pi na vandate tadA na kupyet nAvandamAnasyopari kopaM kuryaat| tathA kenApi rAjAdinA yadi vanditastadA na samutkarSennotkarSa kuyAt / evamuktaprakArahayenAnveSamANasya nagavadAjJayAnupAlayataH zrAmaNyaM yatitvamanutiSThatyakhaekam // 30 // (TIkA.) tathA je Na vaMdi tti sUtram / yo na vandate kshcigRhsthaadiH| na tasmai kupyet / tathA vanditaH kenacinnRpAdinA na samutkarSet / evamuktena prakAreNAnveSamANasya nagavadAjhAmanupAlayataH zrAmaNyamanutiSThatyakhaemamiti suutraarthH||30|| siyA ega laDUM, loneNa vinniguud|| mAmeyaM dAzyaM saMtaM, dahaNaM gamAyae // 31 // (zravacUriH ) svapakSasteyapratiSedhamAha / syAdekako labdhvotkRSTamAhAraM lonenAniSvaGgeNa vinigRhate / mA mamedaM nojanajAtaM darzitaM sat dRSTvA khayamAcAryAdirAdadyAt // 31 // (artha) have potAnA padane viSe corIno pratiSedha kaDe. (sizrA egarcha ke0) syAdekaH kazcit eTale jo kadAcit ko eka jaghanya sAdhu (laI ke0) labdhvA eTale gocarIe prApta thayelA uttama AhArane pAmIne (loneNa ke0) lonena eTale lonathI (viNigRha ke0) vinigUhate eTale nIrasa AhAra upara rAkhI uttama AhArane DhAMkI de. kAraNa ke, te ema jANe ke ( meyaM ke0) mamedaM eTale A pratyada mane malelo mAro AhAra jo gurune (dAzzaM saMtaM ke0) darzitaM sat dekhADyo to te zrAhArane guru ( dahaNa ke0 ) dRSTvA eTale jozne (mA sayamAyae ke0) mA svayamAdadyAt eTale rakhe pote grahaNa kare. arthAt ghaNI mahenatathI mArA ANelA AhArane guru jo dekhe to lazle to mane sAraM anna khAvA male nahi. temATe pracanna rAkhuM ema mAnIne sarasa AhArane nIrasa AhArathI DhAMke. // 31 // __(dIpikA.) atha khapadasteyasya pratiSedhamAha / syAt kadAcit sAdhurekaH ka. zcidatyantajaghanyo labdhamutkRSTamAhAraM lonena AhAragRSTyA vinigUhate aMtaprAMtAdinAhAreNa tamutkRSTamAhAramAchAdayet / katham / ahameva nodaya iti / ki Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 rAya dhanapatasiMghavadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. mityatabAha / mA mama idaM jojanajAtaM darzitaM sat dRSTvA zrAcAryAdiH khayamAdadyAt zrAtmanaiva gRhNIyAt // 31 // (TIkA.) svapakSasteyapratiSedhamAha / sitha tti sUtram / syAtkadAcidekaH kazcidatyantajaghanyo labdhvotkRSTamAhAraM lonenAniSvaGgeNa vinimuuhte| ahameva nodaya ityantaprAntAdinAbAdayati / kimityata Aha / mA mama idaM nojanajAtaM darzitaM sadRSTvAcAryAdiH svayamAdadyAdAtmanaiva gRhNIyAditi sUtrArthaH // 31 // attahAguru lucho, baDhuM pAvaM pkuv|| uttosa aso hoza, nivANaM ca na gn||32|| (avacUriH) asya doSamAha / AtmArtha eva guruH pradhAnaM yasya sa lubdhaH san kunojane bahu pApaM prakaroti mAyayA dArikhaM karma / ayaM prlokdossH| ihalokadoSamAha / ustoSazca navati / yena kenacidAhAreNa tuSTirasya kartuM na shkyte| nirvANaM ca na gachati // 3 // (artha.) have e sAdhune doSa kahe . te (buddho ke0) bubdhaH eTale lojiyo arthAt atikupa tathA ( attahAguruja ke ) zrAtmArthagurukaH eTale potAno khArthaja jene moTo lAge ne evo te sAdhu (baDaM pAvaM ke0) bahu pApam ghaNA pApane (pakuvara ke0) prakaroti eTale kare . ane (se ke0) te sAdhu, (kuttosa ke0) pustoSakaH eTale jevA tevA paNa zrAhAre te dujnI tuSTi thAya nahi. (ca ke0) valI ( nivANaM ke0) mo6 pratye (na gara ke0) na gati eTale jAto nthii.||3|| (dIpikA.) asya sAdhordoSamAha / sa sAdhuH evaM pUrvokta jojane bahu pApakarma kroti|kiNnuutH saadhuH|atthaaguru Atmanortha eva jaghanyo guruH pApapradhAno yasya sa aatmaarthgurukH|punH kiMnUtaH sa saadhuH| lubdhaH tuSaH san / ayaM paralokadoSa uktH| atha ihlokdossmaah| punaH pustoSazca navati yena kenacidAhAraNAsya tuSasya tuSTiH kartuM na zakyate / ataeva hetoHsasAdhuH nirvANaM tu modaM na glti| iha loke ca dhatiM na. lnte| anantasaMsArikatvAdU vA modaM na gachati // 32 // (TIkA.) asya doSamAha / attati sUtram / AtmArtha eva jaghanyo guruH pApapradhAno yasya sa AtmArthagururbubdhaH san kusanojane bahu pranUtaM pApaM karoti / mAyayA dAriI karmetyarthaH / ayaM paralokadoSaH / ihalokadoSamAha / ustoSazca javati / yena kena cidAhAreNAsya kusattvasya . tuSTiH kartuM na zakyate / ata eva ni Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| 351 rvANaM ca na gachati / iha loka eva dhRtiM na lajate / anantasaMsArikatvAchA modaM na gatIti suutraarthH||32|| siA egana lar3e, vivihaM pANanoaNaM // nadagaM navagaM nuccA, vivannaM virasamAdare // 33 // (zravacUriH) evaM yaH pratyakSamapaharati sa ukto'dhunA yaH parokSamapaharati sa ucyte| syAdeko labdhveti puurvvt|vividhN pAnanojanaM nidAcaryAM gata eva nakaM nakaM ghRtapUrNAdi juktvA vivarNaM amlakhalAdi, virasaM shiitodnaadi| bAharedAnayet // 33 // (artha.) (siyA ke0 ) syAt eTale kadAcit ( ega ke0 ) ekakaH eTale ekalo sAdhu ( vivihaM ke0) vividhaM eTale vividha prakAraceM (pANanoaNaM ke0) pAna nojanaM eTale pAnanojanane (la ke0) labdhvA eTale pAmIne (nadagaM nadagaM ke0) najakaM jamakaM eTale sAraM ghevara pramukha (juccA ke0) nuktvA eTale lakSaNa karIne ( vivannaM ke) vivarNaM eTale varNarahita tathA virasaM eTale rasarahita AhAra pratye (Ahare ke0) upAsare lAve. // 33 // ___ (dIpikA.) evaM ca yaH pratyakSamapaharati sa pratyakSahara uktH| adhunA yaH parokSamapaharati sa parokahara ucyate / ekaH ko'pi lubdhaH san syAt kadAcit vividhamanekaprakAraM pAnanojanaM tatra nidAcAryAyAM gata eva nakaM nakaM navyaM ghRtapUrAdikaM juktvA bahireva kvApi yat vivarNamamlakhalAdi virasaM vigatarasaM zItodanAdyAharet // 33 // (TIkA.) evaM yaH pratyadaH pratyakSamapaharati sa uktH| adhunA yaH parokSaH parokSamapaharati sa ucyte| sitha tti sUtram / syAdeko'pi labdhveti pUrvavat / vividhamanekaprakAraM pAnanojanaM nidAcaryAgata eva / namakaM najakaM ghRtapUrNAdi nuktvA vivarNaM vigatavarNamamlakhalAdi virasaM vigatarasaM zItodanAdyAharedAnayediti sUtrArthaH // 33 // . jANaM tu tA ime samaNA, AyayahI ayaM munnii|| ___ saMtujho sevae paMtaM, lUhavittI sutosa // 34 // (zravacUriH ) kimarthamevaM kuryAdityAha / jAnaMtu mAM tAvatramaNAH zeSasAdhavaH / zrAyatArthI modArthyayaM muniH saMtuSTo lAnAlAnayoH samaH sevate prAntamasAraM rUdavRttiH saMyamavRttiH sutoSyo yena kenacittoSaM nIyata iti // 34 // .(artha.) te sAdhu zAmATe ema kare nete kahe . (zme ke0 ) zme eTale zrA (samaNA ke0)zramaNAH eTale sAdhu (tu ke) nizcaye (tA ke0) tAvat eTale Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. prathama ( jANaMtu ke0 ) jAnantu eTale jANo. zIrIte jANo te kar3e be. (yaM ke0 ) ayaM eTale yA (muNI ke0 ) muniH eTale sAdhu je te ( zrAyayahI ke0 ) ayatArthI eTale mono arthI be. mATe ( saMtuko ke0 ) saMtuSTaH eTale lAja thAya na thAya to paNa saMtoSavAlo, (sutosa ke0) sutoSyaH eTale aMtaprAMta vastuvaDe paNa saMtoSa pAmanAra tathA (lUha vittI ke0 ) rUkSavRttiH eTale saMyamaneviSe rahelo evo e sAdhu ( paMtaM ke0 ) prAntaM eTale asAravastune ( sevae ke0 ) sevate eTale seve be. // 34 // ( dIpikA . ) kimarthamevaM kuryAdityAha / sa lubdhaH sAdhuH / evaM jAnAti / evaM kiM / zramaNAH zeSasAdhavaH tAvat yAdI mAM jAnantu yathA zrayaM muniH sAdhuH AyatArthI mokSArthI / punaH kIdRzaH / saMtuSTaH lAne'lAne ca samaH san prAntamasAraM sevate / kiM0 muniH |rUvRttiH saMyamavRttiH / punaH kiM nUtaH / sutoSyo yena kena cittoSaM nIyata iti // 34 // I ( TIkA. ) sa kimarthamevaM kuryAdityata zrAha / jANaMtu ti sUtram / jAnantu tAvanmAM zramaNAH zeSasAdhavo yathA zrAyatArthI mokSArthI tryaM muniH sAdhuH saMtuSTo lAjAlAjayoH samaH sevate prAntamasAraM rUkSavRttiH saMyamavRttiH sutoSyaH yena kena cittoSaM nIyata iti sUtrArthaH // 34 // pUThA jasokAmI, mANasammANakAmae // bahuM pavaI pAvaM, mAyAsanaM ca kuvai // 35 // ( avacUriH ) etadapi kimarthaM kuryAdityAha / pUjanArthaM svapakSaparapakSAnyAM sAmAnyena pUjA javiSyati / yazaH kAmI aho zrayamiti pravAdArthI / vandanAjyuvAnA dirmAnaH / vastrapAtrAdijiH saMmAnaH / tatkAmaH / sa caivaMbhUtaH prasUte nirvarttayati / takurutvAdeva / samyaganAlocayan mAyAzalyaM jAvazalyaM karoti // 35 // ( artha. ) have eno doSa kahe be. e pramANe te sAdhu pUrvokta jojanane viSe je bahu pApa karma kare be, te zAmATe kare be te kahe be. ( pUNahA ke0 ) pUjanArthaM eTale potAnAM pUjanane arthe ( jasokAmI ke0 ) yazaHkAmI eTale yazanI zvA rAkhanAra arthAt svapakSa parapakSathI sAmAnya paNAe karI mArI pUjA thAze, ane valI loko kadeze ke, yA uttama sAdhu be evA dhanya vAdane ihanAra ( mANasammANakA mae ke0 ) mAnasaMmAnakAmukaH eTale mAna je vaMdanAjyuThAna chAne sanmAna te vastra pAtrAdi lAja te bene ichanAra evo sAdhu (bahu pasavaI pAvaM ke0 ) bahu prasUte pAvaM eTale klezanA yogayI ghaNuMja pApa utpanna kare, (ca ke0) valI te pApanuM gurutva hovAthI tathA rUDI rIte khAlo For Private Personal Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane dvitIya uddezaH / 353 canA na karavAyI ( mAyAsanaM ke0 ) mAyArAjyaM eTale mAyAzatyane ( kuvai ke0 ) karoti eTale kare be. // 35 // ( dIpikA. ) etadapi kimarthamevaM kuryAdityAha / evaMvidhaH sAdhurvahnatipracuraM pApaM pradhAnaklezayogAt prasUte nirvarttayati tagurutvAdeva samyag nAlocayati / tato mAyAzalyaM ca jAvazalyaM karoti / kiMnUtaH sAdhuH / pUjArthaM yazaHkAmI evaM kurvato mama svapakSaparapakSAdbhyAM sAmAnyena pUjA javiSyatIti yazaH kAmI / ho yamiti pravAdArthI vA / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / mAnasaMmAnakAmukaH / mAno vandanAnyuThAnalAja nimittaH saMmAnazca vastrapAtrA dilAja nimittaH tayoH kAmuko vAJbakaH // 35 // ( TIkA. ) etadapi kimarthamevaM kuryAttatrAha / pUNatti sUtram / pUjArthamevaM kurvataH khapakSaparapakSAcyAM sAmAnyena pUjA javiSyatIti yazaskAmI / zraho yamiti pravAdArthaM vA tathA mAnasaMmAnakAma evaM kuryAt / tatra vandanAnyuvAnalAja nimitto mAnaH / vastrapAtrAdilAja nimittaH saMmAnaH / sa caivaMbhUtaH bahvatipracuraM pradhAnaklezayogAt / prasUte nirvarttayati pApam / tagurutvAdeva sagyaganAlocayan / mAyAzalyaM ca nAvazalyaM karotIti sUtrArthaH // 35 // suraM vA meragaM vA vi, annaM vA maUgaM rasaM // sasakaM na pibe nikU, jasaM sArakamappaNo // 36 // ( avacUriH) pratiSedhAntaramAha / surAM piSTAdiniSpannAM merakaM prasannAkhyaM surAprAyogyadravya niSpannamanyaM vA madyagAminaM rasamikurasAdikaM dhAtakIpuSpavAsitam / sadA parityAge kevalyAdayaH sAkSiNo yasya tat sasAdi kevavipratiSiddhaM na pivedviduH / nAtyantika eva tatpratiSedhaH sadA sAdinAvAt / yazaH zabdena saMyamo'nidhIyate zranye tu glAnApavAdaviSayametatsUtra malpasAgArika vidhAnena vyAcata iti // 36 // (.) valI sAdhuye je khAhAra bAno athavA pragaTa na karavo te kahe be. (jiskU ke 0 ) nikSuH eTale nigraMtha sAdhu (paNo ke0) zrAtmanaH eTale potAnA ( jasaM ke0 ) yazaH eTale yazane vA saMyamane (sArakaM ke0) saMrakSan eTale rakSaNa karato bato (sasarakaM ke0 ) sasAdi eTale jenA tyAgane kevalI pramukha sAdI ve evI arthAt jeno kevalIye sarvathA sadA pratiSedha kasyo be evA ( suraM ke0 ) piSTAdikatha real madirAne ( vA ke0 ) tathA ( meragaM vA vi ke0 ) merakaM vApi eTale mahuDAnI madirAne pizabdakI golanI madirA paNa levI, tene ( vA ke0 ) tathA ( annaM 45 For Private Personal Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ke ) anyaM eTale madirAprAyogyarasathI banelA bIjA paNa ( maUgaM rasaM ke0 ) mAdyakaM rasaM eTale madyasaMbaMdhI rasa te sIdhu pramukha tene paNa (na pibe ke0) na pibet eTale pIe nahi. bIjA AcAryoM kahe je ke,zrA sUtra glAnApavAda viSayaka . // 36 // (dIpikA.) punaH prtissedhaantrmaah| nituH surAdi na pibet / tatra surAM vA piSTAdiniSpannAM, merakaM vApi prasannAkhyam, anyaM vA surAprAyogyajavyaniSpannaM madyasaMbadhinaM rasaM sIdhvAdirUpaM na pibet / yataH kIdRk tat / sasAdi sadA parityAge sAdiNaH kevalyAdayo yasya tat sasAdi kevalipratiSikamityarthaH / anena sarvathA pratiSedha uktaH sadA sAkinAvAt / kimiti na pibedityAha / sa linuH kiM kurvan / zrAtmano yazaH saMyama saMrakSan / anye tu zrAcAryA etat sUtraM glAnApavAda viSayamalpasAgArikavidhAnena vyAcadate // 36 // __(TIkA.) pratiSedhAntaramAha / suraM va tti sUtram / surAM vA piSTAdiniSpannAM, merakaM vApi prasannAkhyaM, surAprAyogyajavyaniSpannamanyaM vA mAdyaM rasaM sIdhvAdirUpaM sasAdikaM sadAparityAgasAdikevalipratiSikaM na pibenikuH / anenAtyantika eva tapratiSedhaH sadAsAkSinAvAt / kimiti na pibedityAha / yazaH saMrakSannAtmanaH / yazaHzabdena saMyamo'nidhIyate / anye tu glAnApavAda viSayametatsUtramadapasAgArikavidhAnena vyAcadata iti sUtrArthaH // 36 // piyae ega teNo, na me koi viaann|| tassa passaha dosAi, niaDiM ca suNeda me // 37 // (avacUriH) atraiva dIpamAha / pibatyeko dharmasahAyarahitazcauro'sau jgvddttgrhnnaadnyopdeshyaacnaakaa| na mAM kazcichijAnAtIti lAvayan / pazyataihikapAratrikAMstasya sAdhordoSAn / nikRtiM mAyAM zRNuta me mama kthytH||37|| (artha.) surAdikanA pAnathI ahija doSa thAya be, te kahe . ( ega ke0) ekakaH eTale dharmasahAyarahita athavA ekAMtamA rahyo evo ( teNo ke0) stenaH eTale cora arthAt nagavAne je na dIdhelu te zranyane upadezAdi karI grahaNa kamu mATe cora evo puruSa adharmamA rahyo thako (piyA ke0) pibati eTale pUrvokta madirAnuM pAna kare, ane manamAM jANe je hU~ ekAMtamA rahyo thako madirAnuM pAna karuM baM, tethI (me ke0) mane (koza vi ke0) kazcidapi eTale koi paNa (na yANa ke0) na jAnAti eTale jANatuM nathI.ema vijAvanA kare, to he ziSyo (tassa ke0) tasya eTale tenA(dosAIke0) Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| 355 doSAn eTale halokasaMbaMdhI ane paralokasaMbaMdhI doSone (passaha ke0) pazyata eTale juvo. (niyaDiM ke0) nikRtieTale mAyAne arthAt kozapUje ke tamoemadirApAna kasyuM ke,tote kapaTathI jUtuM bole,je me pIdhuM nathI ityAdi mAyAne (ca ke0)valI bIjA avaguNane paNa kathana karanAra evA (me ke0)mama eTale mArAthakI(suNeha ke0)zRNuta eTale saaNjlo||3|| ( dIpikA. ) surAdipAne'traiva doSamAha / eko dharmasahAyarahita ekAntasthito vA ko'pyadharmI pibati / kiMcUta ekaH / cauraH jagavatA yanna dattaM tasya grahaNAdanyopadezayAcanAchA / punaH kiM kurvan / na mAM ko'pi jAnAtIti vinAvayanniti zeSaH / tasyennUtasya no ziSyA yUyaM doSAnihalokasaMbandhinaH paralokasaMbandhinazca pazyata / ca punarnikRti mAyArUpAM zRNuta mama kathayata iti zeSaH // 37 // (TIkA.) atraiva doSamAha piyaetti sUtram / pibatyeko dharmasahAyavipramukto'pasAgArikasthito vA stenazcauro'sau nagavadadattagrahaNAt / anyaapdeshyaacnaahaa| na mAM kazcijAnAtIti jAvayan tasyecanUtasya pazyata doSAnaihikAn pAralaukikAMzca / nikRtiM ca mAyArUpAM zRNuta mameti sUtrArthaH // 37 // vaI suMDiA tassa, mAyAmosaM ca nikunno|| ayaso a anivANaM, sayayaM ca asaaduaa||3|| (avacUriH) vardhate zaumikA tadatyantAniSvaGgarUpA / mAyAmRSAvAdaM ca pratyupalabdhApalApena viite| tasya nidoH ayazazca svapadaparapadayoH / anirvaannmtRptiH| satataM cAsAdhutA loke vyavahAratazcaraNabAdhanena prmaarthtH||30|| (artha.) valI te madirApAna karanArA nikune zuM thAya te kahe . ( tassa ke0 ) te madirApAna karanAra (niskuNo ke0) nidoH eTale sAdhunuM (suMmizrA ke0) zaumikA eTale AsaktapaNuM lolupapaNuM (vaDha ke0) varDate eTale vRddhi pAme . valI (mAra yAmosaM ke0) mAyA mRSA eTale mAyA ane mRSAvAda paNa vadhe . kAraNa ke, vAraMvAmada prAptithI bakavAda thAya, tethI niMdA thAya, javaparaMparA vadhe, valI (ayasaH ken) ayazaH eTale khapadaparapakSamAM tenI apakIrti thAya, (ca ke0) valI te madirAnA alAlathI (anivANaM ke0) anirvANaM eTale atRpti te puHkha vadhe be, ane (sayayaM ke0 ) satataM eTale niraMtara (asAhuthA ke0) asAdhutA eTale lokaneviSe vyavahArathI tathA cAritra pariNAmanA bAdhavaDe paramArtha thakI asAdhutA vadhe . tene vyava. hArathI loka sAdhu jANe, paNa paramArthe to te asAdhuja hoya . // 30 // Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ( dIpikA.) punastasya kiM navati tadAha / tasya nidoH zaueimakAtyantAniSvaGgarUpA viite| punaH mAyAmRSAvAdaM ca mAyA ca mRSAvAdazca tasya vaIte / pratyupalabdhasyApalApenedaM ca navaparaMparAhetuH anubandhadoSAt / tathA ayazazca svapakSaparapadayormadhye tathA tasya alAne anirvANamatRptiH puHkhaM satataM vardhate / ca punaH asAdhutA varkate loke vyavahArataH cAritrapariNAmabAdhanena paramArthataH // 37 // (TIkA. ) vadara tti sUtram / vardhate zaumikA tadatyantAniSvaGgarUpA tasya mAyAmRSAvAdaM cetyekavannAvaH / pratyupalabdhApalApena vardhate tasya nidoridaM ca navaparaMparAheturbandhadoSAt / tathA ayazazca svapadaparapadayoH / tathA anirvANaM tadalAne satataM cAsAdhutA loke vyavahArataH caraNapariNAmabAdhanena paramArthata iti suutraarthH|| 30 // niccaviggo jahA teNo, attakammehiM ummii|| * tAriso maraNaMte vi, na aArAdehi saMvaraM // 3 // (avacUriH) sa zchanUto sadAprazAnto yathA stenaH svapuzcaritairmatistAdRzaH viSTacitto maraNAnte'pi nArAdhayati saMvaraM cAritram // 35 // (artha.) valI paNa te madyapAna karanArane zuM thAya te kahe . ( jahA ke0) yathA eTale jema ( teNo ke ) stenaH eTale cora ( sadA ke) niraMtara ( niccaviggo ke0) nityo chinnaH eTale niraMtara uchinnacitta thako avyane tAke be, tema (ummaI ke0) dharmatiH eTale purbu chivAlo niku ( attakammehiM ke) zrAtmakarmabhiH eTale potAnA madyapAna pramukha karmoe karI ghaNuMja phuHkha pAme. ( tArisaH ke0 ) tAdRzaH eTale tevo puSTacittavAlo jitu ( maraNaMte vi ke0 ) maraNAMte'pi eTale maraNanA avasarane viSepaNa (saMvaraM ke0) saMvarane (na ArAdeza ke0) na ArAdhayati eTale zrArAdhe nahIM.sadaiva akuzalabuddhi hovAthI tene saMvarabIjano anAva je.||3|| (dIpikA.) punastasya kiM syAdityAha / sa itthaMnUto nikuH nityochimaH sadAprazAntaH syAt / yathA stenshcorH| kaiH|aatmkrmniHsvkiiydushcritaiH| kiMnUto nikuH| kurmatiH urbuddhiH / tAdRzaH san saMkliSTacitto maraNAnte'pi saMvaraM cAritraM nArAdhayati sadaivAkuzalabudhyA tasya saMvarabIjAnAvAt // 35 // (TIkA.) kiNc| nicubiggatti sUtram / sa caMcUto nityo chinnaH sadAprazAnto yathA stenazcaura Atmakarma niH svpushcritairmtipussttbujhiH| tAdRzaH viSTasattvo ma Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| 357 raNAnte'pi caramakAle'pi nArAdhayati saMvaraM cAritraM sadaivAkuzalabuTyA tahIjAjAvAditi suutraarthH|| 35 // Ayarie nArAdeza, samaNe Avi taariso|| gihanA vieM garidaMti, jeNa jANaMti taarisN||40|| (avacUriH) zrAcAryAnnArAdhayati zramaNAMzcApi taadRshH| gRhasthA apyenaM uSTazIlaM garhanti kutsanti / yena jAnanti tAdRzaM puSTazIla miti // 40 // ___(artha. ) valI paNa tenuM zuM thAya je te kahe . ( tAriso ke ) tAdRzaH eTale tevo purAcArane sevanAra madyapAna karanAra evo te niku (AyarizrAe ke0) zrAcAryAn eTale AcAryone (na zrArAheza ke0) na ArAdhati eTale zrArAdhana kare nahi. azudhanAvaDe temATe tathA (samaNe Avi ke0 ) zramaNAnapi eTale zramaNa je sAdhu tene paNa ArAdhana kare nahi. te azrupha nAva De mATe ene (gihachA vi ke0) gRhasthA api gRhastho paNa ( eNaM ke0) enaM eTale e nikune (garihaMti ke0) garhati eTale niMdA kare . ( jeNa ke0 ) yena eTale je kAraNe karI (tArisaM ke0) tAdRzaM eTale tevA puSTazIlavAlAne (jANaMti ke0) jAnaMti eTale jANe . // 40 // (dIpikA. ) punastasya kiM syAdityAha / tAdRzo nikurAcAryAnnArAdhayati azuddhanAvatvAt / tathA zramaNAnapi nArAdhayati azucanAvAdeva / gRhasthA api enaM puSTazIlaM garhanti kutsanti / kimiti| yena kAraNena jAnanti tAdRzaM uSTazIla miti // 4 // (TIkA.) tathA zrAyarie tti sUtram / AcAryAnnArAdhayati azudhanAvatvAt / zramaNAMzcApi tAdRzAnnArAdhayatyazujannAvatvAdeva / gRhasthA apyenaM kuSTazIlaM gahante kutsanti / kimiti / yena jAnanti tAdRzaM uSTazIla miti sUtrArthaH // 40 // evaM tu aguNappehI, guNANaM ca vivje|| tAriso maraNaMte vi, Na ArAdehi saMvaraM // 4 // (zravacUriH) evaM sUtroktaprakAreNAguNapredI aguNAnAM pramAdAdInAM predako guNAnAM khagatAnAmanAsevanena paragatAnAM ca praSeNa vivarjakaH // 41 // (artha.) valI paNa tenu zuM thAya te kahe je. (evaM ke0) e ukta prakAre karI (aguNappehI ke0) aguNapredI eTale guNarahita avaguNanA sthAnakane jonAra ane (guNANaM ca ke0) guNAnAM eTale guNonA sthAnakane (vivajA ke0) vivakaH eTale Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. kSamA dayA vinayAdika guNono tyAga karanAra evo (tArisI ke0) tAdRzaH eTale tevo duSTapariNAmavAlo veSadhArI sAdhu ( maraNaMte vi ke0 ) maraNAMte'pi eTale maraNa kAlane viSepaNa ( saMvaraM ke0 ) saMvarane eTale cAritrane (e ArAhe ke0 ) nArAdhayati eTale rAdhe nahi // 41 // ( dIpikA . ) punastasya kiM syAdityAha / evamuktaprakAreNa zraguNaprekSI aguNAn preta ityevaMzIlaH / punaH kiM0 / guNAnAM cApramAdAdInAM svagatAnAmanAsevanena paragatAnAM ca pradveSakaraNena vivarjakastyAgI / tAdRzaH kliSTa cittapariNAmo maraNAnte'pi nArAdhayati saMvaraM cAritram // 41 // ( TIkA. ) evaM tu ti sUtram / evaM tUktena prakAreNa aguNaprekSI aguNAn pramAdAdIn prete tIlazca ya ityarthaH / tathA guNAnAM cApramAdAdInAM svagatAnAmanAsevanena paragatAnAM ca pradveSeNa vivarjakaH tyAgI / tAdRzaH kliSTa citto maraNAnte'pi nArAdhayati saMvaraM cAritramiti sUtrArthaH // 41 // tavaM kucha mehAvI, paNIyaM vakrae rasaM // mappamAyavirana, tavassI ikkaso // 42 // ( zravacUriH ) yatazcaivaM tadoSatyAgena tapaH karoti medhAvI maryAdAvarttI praNItaM snigdhaM varjayati rasaM ghRtAdiM / madyapramAdavirataH / nAsti kliSTasattvAnAmakRtyam / zrahaM tapasvItyutkarSamatikrAnto'tyutkarSaH / maraNAnte'pi yahaM tapasvI tyutkarSarahitaH // 42 // ( artha. ) have madyatyAgano guNa kahe be. ( mehAvI ke0 ) medhAvI buddhimAn maryAdAvarttI sAdhu, ( tavaM ke0 ) tapaH eTale bAra prakAranA tapane ( kuvai ke0 ) karoti eTale kare . tathA (paNI ke0 ) praNItaM eTale snigdha evA ( rasaM ke0 ) ghRtAdika rasane lojI ko (vae ke0 ) varjayet eTale tyAga kare. kevala ghRtAdikano tyAgaja na kare. paraMtu ( maU pamAya virarDa ke0 ) madyapramAdavirataH eTale madyapAnanA pramAdakI rahita ne ( tavassI ke0 ) tapakhI ( ikkaso ke0 ) atyutkarSaH eTale huM tapasvI DhuM evA utkarSe rahita evo je sAdhu hoya be. // 42 // ( dIpikA . ) yatazcaivamatastaddoSaparihAreNa sAdhuH kIdRzaH syAttadAha / medhAvI maryAdAvartI sAdhustapaH karoti / praNItaM snigdhaM rasaM ghRtAdiM varjayati / na kevalametat karoti / zrapi tu madyapramAdavirato javati / kiMbhUto medhAvI / tapasvI / punaH kiMbhUtaH zratyutkarSo'haM tapasvItyutkarSarahitaH // 42 // Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paJcamAdhyayane dvitIya uddezaH / 350 ( TIkA. ) tavaM ti sUtram / tapaH karoti medhAvI maryAdAvartI praNItaM snigdhaM varjayati rasaM ghRtAdikam / na kevalametatkarotya pitu madyapramAdAdivirato nAsti kliSTasattvAnAmakRtyamityevaM pratiSedhaH / tapasvI sAdhurityutkarSo'haM tapakhI tyutkarSarahita iti sUtrArthaH // 42 // tassa passada kallAeM, agasAhupUyaM // vilaM vasaMttaM, kittassaM, suha me // 43 // ( avacUriH ) tasyaivaMbhUtasya pazyataH / kam / guNasaMpadrUpaM saMyamam / kiMnUtam / anekasAdhupUjitam / vipulaM mokSAvahatvAt / arthastattvataH karmanirjarArUpastena saMyuktam / kIrttayiSye'haM zRNuta me mama sakAzAt // 43 // ( artha. ) e pUrvokta prakAranA sAdhune zuM thAya te kahe . ( sAhupUAM ke0) sAdhupUjitaM eTale madirApAnano tyAga kasyo ne mATe ghaNA sAdhue pUjita - rthAt sevita, tathA valI (vijalaM ke0 ) vipulaM eTale mokSAvagAhathI vipula ne ( a saMjuttaM ke0 ) arthasaMyuktaM eTale mokSasAdhaka paNuM be mATe tuchatAdikanA parihArathI nirupama sukharUpa arthasahita evA ( kallANaM ke0 ) kalyANaM eTale guNasaMpadArUpa saMyamane (parasaha ke0 ) pazyata eTale juvo have guru kahe be. tehanA guNa DhuM (kittassaM 0 ) kIrttayiSye eTale kahIza. ( me ke0 ) mama eTale mahArAthakI ( suha ke0 ) zrRNuta eTale sAMjalo. // 43 // ( dIpikA . ) evaMbhUtasya tasya kiM syAdityAha / tasya sAdhoribaMbhUtasya yUyaM kalyANaM guNAnAM saMpaDUpamarthAtsaMyamaM pazyata / kiMbhUtaM kalyANam / anekaiH sAdhuniH pUjitam / ko'rthaH / sevitamAcaritam / punaH kiMbhUtaM kalyANam / vipulaM vistI vipulamohAvahatvAt / punaH kiMbhUtaM kalyANam / arthasaMyuktaM tuchatAdiparihAreNa nirupamasukharUpam / katham / mokSasAdhakatvAt / zrahaM taM sAdhuM kIrtayiSye / yUyaM zRNuta mama kathayata iti zeSaH // 43 // ( TIkA. ) tassa tti sUtram / tasyevaMbhUtasya pazyata kalyANaM guNasaMpadrUpaM saMyamam / kiM viziSTamityAha / aneka sAdhupUjitam / pUjitamiti sevitamAcaritam / vipulaM vistIrNa vipulamokAvatvAt / arthasaMyuktaM tuchatAdiparihAreNa nirupaM masukharUpaM mokSasAdhanatvAt / kIrtayiSye'ham / zRNuta me mameti suutraarthH|| 43 // For Private Personal Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. evaM tu guNappedI, aguNANaM ca vivje|| tAriso maraNaMte vi, ArAdeza saMvaraM // 44 // (zravacUriH) spaSTam // 4 // (artha.) e prakArano sAdhu | kare te kaheje. ( evaM ke0 ) e prakAre (tu ke0) valI (guNappehI ke) guNapredI eTale guNa je apramAdAdi rUpa tene jonAro, (ca ke0) tathA (aguNANaM ke0) aguNAnAM eTale potAne viSe rahelA pramAda, krodha, hiMsA, pramukha doSa tene ( vivajA ke) vivarjakaH eTale tevA aguNono tyAgI evo ( tAriso ke) tAdRzaH eTale tevo guNavAn sAdhu ( maraNaMte vi ke0 ) maraNAMte'pi maraNane avasare paNa (saMvaraM ke0) cAritrane (zrArAheza ke0) sevana kare. arthAt zuddha niraticArapaNe paMca mahAvrata pAle. // 4 // (dIpikA.) evaM vidhazca sa sAdhuH kiM karotItyata aah| evaM tUktaprakAreNa sa sAdhuH tAdRzaH san zujhAcAraH san maraNAnte'pi caramakAle'pi saMvaraM cAritramArAdhayati sadaiva kuzalabuTyA tbiijpossnnaat| kiMtUtaH saadhuH| guNaprekSI guNAn apramAdAdIn predata ityevaMzIlo yaH sa guNapredI / tathA punaH kiMnUtaH / aguNAnAM ca pramAdAdInAM svagatAnAmanAsevanena vivarjakastyAgI // 4 // (TIkA.) evaM tUktena prakAreNa sa sAdhurguNapredI guNAnapramAdAdIn predate taDIlazva ya ityrthH| tathAguNAnAM ca pramAdAdInAM svagatAnAmanAsevanena paragatAnAM cAnanumatyA vivarjakaH tyaagii| tAdRzaH zuruvRtto maraNAnte'pi caramakAle'pyArAdhayati saMvaraM cAritraM sadaiva kuzalabuddhyA bIjapoSaNAditi sUtrArthaH // 4 // aAyarie aArAdeza, samaNe Avi taariso|| gidabA viNaM pUyaMti, jeNa jANaMti taarisN||45|| __ (avacUriH) Aya0 // 45 // (artha.) valI tevo sAdhu zuM kare tathA te sAdhune gRhastho zuM kare te kahe . ( tAriso ke0 ) tAdRzaH eTale tevo guNavAn sAdhu (Ayarie ke0) zrAcAryAn eTale AcAryone zudhanAvathI (zrArAdeza ke0) zrArAdhayati eTale thArAdhe . tathA zurU nAvathIja (samaNe ke0) zramaNAn eTale sAdhune paNa ArAdhe, sevA nakti kare, tathA ( gihachA vi ke0) gRhasthA api eTale gRhastho paNa ( eNaM ke0) enaM Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike paJcamAdhyayane ditIya uddeshH| 361 eTale e sAdhune (pUaMti ke0) pUjayaMti eTale pUjana kare De, vaMdanA namaskAra kare , tathA zrAdara saMmAna karI vastrapAtrAdi Ape be. (jeNa ke0) yena eTale je kAraNa mATe te gRhastho ( tArisaM ke0 ) tAdRzaM eTale tevA zuddha dharmIne ( jANaMti ke0 ) jANe . // 45 // (dIpikA.) punaH sa kiM karoti / taM ca gRhasthAH kiM kurvantItyAha / tAdRzo guNavAn sAdhurAAcAryAnArAdhayati zuddhajAvatvAt / api punaH zramaNAnArAdhayati zunAvatvAdeva / tathA gRhasthA apyenaM pUjayanti / katham / yena kAraNena te jAnanti tAdRzaM zuddhaM dharmam // 45 // ( TIkA, ) tathA Ayariza tti sUtram / AcAryAnArAdhayati zudhanAvatvAt / zramaNAMzcApi tAdRza ArAdhayati zukanAvatvAdeva / gRhasthA api zubhavRttamenaM pUjayanti / kimiti / yena jAnanti tAdRzaM zuvRttamiti sUtrArthaH // 45 // tavateNe vayateNe, rUvateNe a je nre|| aAyAranAvateNe a, kubaI devakivisaM // 46 // (zravacUriH) stenAdhikAra evedamAha / tapastenaH dapakavat kazcitkRzaH kenacitpRSTaH dpkstvm| sa vpuujaadyrthmaah| ahm| athavA vakti, sAdhava eva jhapakAstUSNIM vAste / evaM vAsteno dharmakathakAditulyarUpaH kazcitkenacitpRSTa ityaah| rUpasteno rAjaputratulyAdirUpaH pRSTaH / AcArastenaH sadAcAro navAn zrUyata ityuktaH sa Aha sadAcArAstapodhanAH / jAvastenaH shujnaavruupH| evamIdRzaH pAlayannapi kriyAM devakidibaSikaM karma karoti nirvarttayatItyarthaH // 46 // - (artha.) have e coranA adhikAramAMja kahe . eTale yA prakAre je hoya te cora kahevAya ema kahe . ( tavateNe ke0) tapastenaH eTale tapano cora arthAta koi prale je tamo tapakhI bo? tyAre te kahe, je hAM, huM tapasvI bu. eTale te tapa na kare, ne kahe pahuM tapa karanAro DhuM. ene tapastena kahiyeM. valI potAnA vanAveja tapa vinA zarIra balu tha gayuM hoya tene dekhIne gRhastha pUje, je tame bamAsI pramukha tapa karoge? tyAre te potAno mahimA vadhAravAne arthe gRhasthane kahe je sAdhu sadAya tapasvI hoya. athavA mauna karI rahe. tyA gRhastha jANe je e mahoTA puruSa potAne mukhe potAnuM vakhANa kema kare ? paNa e mahoTA tapasvI dekhAya . temATe uttara detA nathI. A rIte tapano cora jANavo. tathA (vayateNe ke0) vacaHstenaH eTale vacanano cora te zAstranI vArtA na jANe, paNa vacana kalAe karI sanAne rIUve. tene loko pUje, Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tatAlIsa (43) mA. je tame AcArAMgAdi agyAra aMga ane bAra upAMga pramukha sarva siddhAMta naNyA Do? tyAre kahe,je sAdhu to naNeja emAM zuM pUrbu ? tyAre loka jANe je e mahoTo paMDita dekhAya be. ArIte vacanano cora jANavo. ( va ke0 ) tathA (rUvateNe ke ) rUpastenaH eTale rUpano cora, te rAjaputra samAnarUpa jo koi gRhastha pUje je tame rAjAnA putra ho ? tyAre mauna karI rahe. te rUpano cora jANavo. tathA (AyAra ke0) AcArastenaH eTale kozka vairAgya vinA bAhya kriyA karatA dekhIne pUDhe ke, he svAmin ! je mahA AcAravaMta amuka AcAryanA ziSya sAMjavyA be, te tameja Do? tyAre se kahe, je hA. te DaM poteja bu. tathA (ca ke0) valI (nAvateNe ke0) jAvastenaH eTale jema ko sUtrArthanA saMdeha ko gItArthane pUbe, ane te gItArthanA mukhathI sAMjalIne pabI kahe. je huM paNa emaja jAeM buM. paNa tamArI parIdA jovA pUjyu. ema kahe, paraMtu pAdharUM na bole. tene nAvacora kahiye. e prakAre zonAno arthI jIva ( devakibbisaM ke0) devakidibaSaM eTale kidivaSiyA devatApaNAne pAme. // 46 // (dIpikA.) punastenAdhikAra evedamAha / evaM vidhaH sAdhuH devakidivaSaM karma karoti nirvarttayatItyarthaH / kiMnUtaH sAdhuH / tapastenaH, vAstenaH, tathA rUpastenazca, yo naraH, tathA yAcArastenaH, tathA nAvastenazca / tatra tapasteno nAma yaH dapakarUpasadRzaH / kenacit pRSTastvamasau dapaka iti / tadA pUjAdyarthamAha ahamiti / athavA vakti sAdhavaH ApakA eva |athvaa tuussnniimaaste| evaM vAsteno dharmakathakA disazarUpaH ko'pi kenacit pRssttstthaivaah| evaM rUpasteno rAjaputrAdisadRzarUpaH pRSTastathaivAha / evamAcArasteno viziSTAcAravartisadRzarUpastathaivAha / nAvastenastu parotpreditaM kathaMcit zrutvA svayamanutprekSitamapi mayA tatprapaJcenedaM carcitamityAdyAha / sa itthaMnUtaH sAdhuISTanAvadoSAt kriyAM pAlayannapidevaki divaSaM nirvarttayati // 46 // (TIkA.) stenAdhikAra evedamAha / tavatti sUtram / tapasteno vAsteno rUpastenastu yo naraH kazcit AcAranAvastenazca pAlayannapi kriyAM tathA nAvadoSAkilviSaM karoti / kidibaSikaM karma nirvrttytiityrthH| tapasteno nAma kapakarUpakatulyaH kazcit kenacit pRSTastvamasau dapaka iti|s pUjAdyarthamAhAham / athavA vakti sAdhava eva dapakAstUSNIM vAste / evaM vAsteno dharmakathakAditutyarUpaH kazcitkenacit pRSTa iti / evaM rUpasteno raajputraaditulyruupH| evamAcArasteno viziSTAcAravattulyarUpa iti / jAvastenastu parotpreditaM kathaMcit kiMcit zrutvA svayamanutpreditamapi mayaitatprapaJcena carcitamityAheti sUtrArthaH // 46 // Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| 363 labhrUNa vi devattaM, navanno devakibbise // tabA vi se na yANAi, kiM me kiccA imaM phalaM // 4 // (avacUriH ) ayamibaMnUto labdhvApi devatvamupapanno devakidibaSike kAye tatrApyasau na jAnAti vizuddhAvadhijJAnAjAvAt / kiM me mama kRtvedaM phalaM kidibaSadevatvamiti // 47 // ___(artha. ) valI paNa te pUrvokta sAdhune zuM thAya ne te kahe . (devattaM ke0) devatvaM eTale tathAvidha kriyAnA pAlanathakI devapaNAne (laNa vi keu) labdhvApi eTale pAmIne paNa ( devakibbise ke0) devakilbiSe eTale kidibaSakAya devatAmAM avatarIne (tabAvi ke0) tatrApi eTale te navamAM paNa vizuddha evA avadhijJAnanA anAvathakI (se ke0) saH eTale te (na yANA ke0) na jAnAti eTale jANe nahi je (me ke0) mama eTale mane (kiM kiccA ke0) kiM kRtvA eTale kara kriyA karavAthI (zmaM phalaM ke0) idaM phalaM eTale A kidibaSiyA devapaNAnuM phala maTyuM. te na jANe. // 4 // (dIpikA. ) punastasya kiM syAttadAha / asau sAdhurlabdhvApi devatvaM tathAvidhakriyApAlanakzena upapanno devakidibaSe devakidibaSakAye tatrApi sa na jAnAti vizuisyAvadheranAvena / kiM na jAnAti / tadAha / kiM kRtvA mamedaM phalaM kilbiSadevatvaM jAtamiti // 4 // (TIkA.) ayaM cenuutH| laNa tti sUtram / labdhvApi devatvaM tathAvidhakriyApAlanavazena upapanno devakibiSe devakidibaSikAye / tatrApyasau na jAnAtya vishujhaavdhinaa| kiM mama kRtvA daM phalaM kidibaSikadevatvamiti sUtrArthaH // 4 // tatto vi se cazttANaM, lapihI elamUayaM // naragaM tiriskayoNi vA, bohI jana sujladA // 4 // __ (avacUriH) asyaiva doSAntaramAha / tato devalokAdasau cyutvA / lapsyate elamUkatAmajanASAnukAritvaM nRtve'pi / yatra bodhidhurljaa| tathA narakaM tiryagyoniM vA pAraMparyeNa lapsyate / bodhiryatra supulanaH sakalasaMpannibandhanA yatra jinadharmaprAtidhurApA iti naviSyatkAla nirdeshH||4|| (artha.) valI paNa te sAdhu doSAMtarane pAme . te kahe je (se ke0) saH eTale te ( tatto vi ke0 ) tato'pi eTale tyAMzrI paNa eTale devalokathakI paNa (cazttANaM ke0) Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. cyutvA eTale cyavIne (elamUagaM ke0) elamUkatAM eTale meSanASAnukAripaNAne (lapihI ke0 ) lapsyate eTale pAmaze. tyAMthI paNa cyavIne javaparaMparAe ( narayaM ke0) narakane ( vA ke0) tathA (tirikajoNiM ke0) tiryagyoni eTale tiryaMca yonine paNa pAmaze. (jaba ke0) yatra eTale jyAM (bohI ke0) bodhiH eTale sakalasaMpattikAriNI evI jinadharmanI prApti (ullahA ke0) urlanA eTale urlana be. // 4 // (dIpikA.) punarasyaiva sAdhordoSAntaramAha / tato'pi devalokAcyutvApi sa sAdhurmAnuSatve elamUkatAmajanASAnukAritvaM lapsyate / punastato'pi paraMparayA narakaM tiryagyoni vA lpsyte| tatra ca bodhiH sakalasaMpattikAriNI jinadharmaprAptiH suGakhanA purApA phuHkhena prApyA naviSyatIti // 4 // (TIkA.) atraiva doSAntaramAha / tatto vi tti sUtram / tato'pi devalokAdasau cyutvA lapsyata elamUkatAmajanASAnukAritvaM mAnuSatve / tathA narakaM tiryagyoni vA pAraMparyeNa lapsyate / bodhiryatra supurkhanaH sakalasaMpannibandhanA yatra jinadharmaprAptidhurApA / zha ca prApnotyelamUkatAmiti vAcye asakRnAvaprAptikhyApanAya lapsyata iti naviSyatkAla nirdeza iti sUtrArthaH // 4 // eaMca dosaM dahaNaM, nAyaputteNa naasiaN|| aNumAyaM pi medAvI, mAyAmosaM vivAe // 4 // __ (avacUriH) prakRtamupasaMharati / enaM ca doSamanantaroditaM satyapi zrAmaNye kilbiSikA diprAptirUpaM dRSTvAgamato jJAtaputreNa jASitamaNumAtramapi mAyAmRSAvAda varjayenmedhAvI maryAdAvartI // 4 // (artha.) have cAlatI vAtano upasaMhAra kare . ( mehAvI ke0) medhAvI eTale maryAdAvartI sAdhu (eoM ke0) etaM eTale pUrvokta prakAranA (dosaM ke0) doSaM eTale zrAmaNya thakI paNa kidibaSadevatvaprAptirUpa doSane (dahUNaM ke0) dRSTvA eTale dekhIne (nAyaputteNa ke0) jhAtaputreNa eTale mahAvIra svAmIe (nAsiaM ke0) nASitaM eTale kaTuMbe, je (aNumAyaM pi ke0) aNumAtramapi eTale aNumAtra paNa (mAyAmosaM ke0) mAyAmRSAvAdaM eTale mAyAe karIne je jUtuM bolavU, tene ( vivajAe ke0) vivarjayet eTale varje, tyAga kare. // 4 // (dIpikA.) atha prakRtasya upasaMhAramAha / medhAvI maryAdAvartI sAdhuH enaM pU. voktaM doSaM satyapi zrAmaNye kidivaSadevatvaprAptirUpaM dRSTvA mAyAmRSAvAdaM pUrvoktaM viva Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike paJcamAdhyayane vitIya uddeshH| 365 rjayet prityjet| kiMnUtaM doSam / Agamato jJAtaputreNa nagavatA varSamAnakhAminA jaassitmuktm| kiMnUtaM mAyAmRSAvAdaM aNumAtramapi stokamAtramapi kiM punaH prajUtam / __(TIkA.) prakRtamupasaMharati / eraM ca tti sUtram / etaM ca doSamanantaroditaM satyapi zrAmaNye kidibaSikatvAdiprAptirUpaM dRSTvAgamato jJAtaputreNa nagavatA varkamAnena nASitamuktam / aNumAtramapi stokamAtramapi kimuta pranUtaM medhAvI maryAdAvartI mAyAmRSAvAdamantaroditaM varjayetparityajediti suutraarthH||4|| sikikaNa nikesaNasohiM, saMjayANa bu-chANa sgaase|| taba nisku supaNihidie, tibalaGaguNavaM vidariDAsi tti bemi // 50 // __saMmattaM piMDeSaNAnAmapnayaNaM paMcamaM // 5 // (avacUriH ) adhyayanArthamupasaMharannAha / ziditvA nideSaNAzukiM saMyatecyo bujhenyo saadhunyo'vgttttvenyH|n vyasAdhunyaH skaashaat| tatra nideSaNAyAM nikuH supraNihitendriyaH zrotrAdinirvA tamupayuktaH / tIvro lajAguNo'saMyamakaraNe yasya sa utkRSTasaMyama ityrthH| anena prakAreNa guNavAnviharet // 50 // ztyavacUrikAyAM piejhaiSaNAdhyayanaM paJcamam // 50 // (artha.) have adhyayanano upasaMhAra karatA batA je karavaM te kahe je. (bujhANaM ke0) bujhAnAM eTale bujha, tattvanA jANa eTale vyasAdhu nahi evA (saMjayANaM ke0)saMyatenyaH eTale saMyata evA gurvAdi sAdhunA (sagAse ke0) sakAzAt eTale pAsethI (nirakesaNasohiM ke0) nideSaNAzuhiM eTale nideSaNAnI zuddhine ( sikiUNaM ke0) ziditvA eTale zIkhIne, jaNIne (taba ke0) tatra eTale te eSaNA samitine viSe (niskU ke) nikuH eTale sAdhu (suppaNi hidie ke0) supraNihiteMjiyaH eTale nizcala samatAnAve rAkhyA ne pAMce iMjiyo jeNe evo thayo bato ( tibalaja ke0) tIvralakAH eTale anAcAra karavAmAM tIna lajAvAlo tathA ( guNavaM ke0 ) guNavAn eTale pUrvokta sAdhuguNasahita evo te sAdhu ( viharijA ke0 ) viharet eTale vicare. (tti bemi ke ) iti bravImi eTale zrIvIranagavAne ema kahela ne tepramANe hu~ kahuM buM. // 50 // iti zrIdazavaikAlikabAlAvabodhe paMcamAdhyayana saMpUrNa // 5 // (dIpikA.) athAdhyayanArthamupasaMharannAha / tatra nideSaNAyAM ninurviharet sAmAcArIpAlanaM kuryAt / kiM kRtvaa| nideSaNAzuhiM piemamArgaNazuchimujamAdirUpAM ziditvAdhItya / kenyaH sakAzAdityAha / saMyatecyaH sAdhunyaH / kiMviziSTenyaH sNytecyH| Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAmasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA, bujhenyo zAtatattvenyaHjhAtArthenyo na avyasAdhunyaH sakAzAt / kiMnUto nihuH| supraNihiteMjiyaH zrotrAdinirindriyairgADhaM tupyuktH| punaH kiMnUto nikuH| tiivrljaaH| tIvrA lajAnAcArakaraNe yasya sa tIvralaU utkRSTasaMyama ityrthH| punaH kiMnUto nikuH| guNavAn pUrvoktaprakAreNa sAdhuguNaiH sahitaH / bravImIti pUrvavat // 5 // iti piejhaiSaNAdhyayane dvitIyodezakaH // 2 // samAptaM piesaiSaNAdhyayanam // 5 // (TIkA.) adhyayanArthamupasaMharannAha / sikiUNa tti suutrm| zikSitvAdhItya nivaiSaNAzujhimujamAdirUpAm / kenyaH sakAzAdityAha / saMyatecyaH sAdhunyo bukenyo'vagatattvenyaH sakAzAt / tataH kimityAha / tatra nideSaNAyAM nikuH sAdhuH supraNihitenDiyaH zrotrAdimirgADhaM tamupayuktaH tIvalaU utkRSTasaMyamaH san / anena prakAreNa guNavAn viharet sAmAcArIpAlanaM kuryAditi bravImIti pUrvavaditi suutraarthH|ukto'nugmH / sAMprataM nayAste ca pUrvavadeva / vyAkhyAtaM piMDaiSaNAdhyayanam // 50 // iti zrIharijaprasUri viracitAyAM dazavaikAlikazabdArthavRttau piejhaiSaNAdhyayana samAptam // 5 // atha mahAcArakathAkhyaM SaSThamadhyayanam / nANasadasaNasaMpannaM, saMjame a tave rayaM / gaNimAgamasaMpannaM, najANammi samosaDhaM // 1 // rAyANo rAyamacA ya, mAdaNA avakhattiA // pucaMti nihuappANo, kaI ne AyAragoyaro // 2 // (avacUriH ) zratha mahAcArakathAkhyaM SaSThamadhyayanamAracyate'syAyaM saMbandhaH / iha pUrvAdhyayane nidAzodhiruktA / iha tu gocaragatena satA khAcAraM pRSThena tahidApi mahAjanasamadaM na tatraiva vistarataH kathayitavyamitya pitvAlaye guravo vA katha yantIti vaacym| ityetducyte|jhaanN matizrutajJAnAdi, darzanaM dAyopazamikAdi, tAnyAM saMpannaM yuktam / saMyame paJcAzrava viramaNAdau tapasi cAnazanAdau ratamAsaktam / gaNo'syA'stIti gaNI taM gaNinamAcArya gaNasaMpannaM viziSTazrutadharam / bahvAgamatvena prAdhAnyakhyApanArthametat / udyAne samavasRtaM sthitaM dharmadezanArthaM vA pravRttam // 1 // rAjAno narapatayo mantriNo braahmnnaaH| zravatti tathA / kSatriyAH zreSThyAdayaH pRTanti ninRtAtmAno'saMtrAntAH kRtAJjalayaH / kathaM ne navatAmAcAragocaraH kriyAkalApaH sthitaH // 2 // (artha.) have nahuM mahAcArakathAnAma adhyayana kahe .zrA adhyayanano saMbaMdha thA Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 367 pramANe je keH-pUrve pAMcamA adhyayanamAM sAdhue nirdoSa AhAra levo ema kaDaM. have te AhAra je saMyamavaMta hoya teja lahe, mATe bahA adhyayanamA aDhAra sthAnakarUpa saMyamano AcAra kahe. have te pUrvokta adhyayanamAM nirdoSa thAhArane arthe sAdhu gocarIye gayo hoya tihAM rAjA vigere pUDe ke, he sAdho! tamAro AcAra kevo . tyAre te kahe, jo sAdhuno AcAra sAMjalavAno tamAro nAva hoya, to udyAnamAM AcArya samosasyA . tihAM jaz sAdhuno AcAra prabo. te sarva kaheze. te zrAcArya kevA je te kahe . ( nANa ke0 ) jJAna te zrutajJAnAdika ( desaNa ke0) darzana te samyaktva zrajhArUpa, teNe karI (saMpannaM ke0)saMpannaM eTale sahita (saMjameNake0) saMyame eTale sattaraneda saMyamane viSe tathA (tave ke) tapasi eTale bAranedavAlA tapane viSe (rayaM ke0) rataM eTale rakta evA ane (AgamasaMpannaM ke0) zrAgamasaMpannaM eTale Agama je sikAMta tevaDe saMpUrNa jarelAarthAt hAdazAMgInA jANanAra evA(ujANammi ke0) udyAne eTale grAmAnugrAma te eka gAmathI bIje gAma ema anukrame vihAra karatA thakA udyAnane viSe (samosaDhaM ke0) samavasmRtaM eTale samosasyA evA AcArya pratye rAjAdika loko pro.||1|| (rAyANo ke0) rAjAnaH eTale rAjA (ya ke0)ca eTale valI (rAyamaccA ke0 ) rAjAmAtyAH eTale rAjAUnA amAtya je maMtrI ( mAhaNA ke0) brAhmaNAH eTale brAhmaNo (ava ke0) athavA (khattiyA ke0) kSatriyAH eTale jAtivaMta sUryavaMzI pramukha kSatriyo te (nihuappANo ke0) ninutAtmAnaH eTale asaMtrAMta thakA nizcala manathI hAtha joDIne (puThaMti ke0) pRkhaMti eTale pUje. zuM pUche to ke, henagavan ! (nne ke0) navatAM eTale tamAro (AyAragoaro ke0) AcAragocaraH eTale je kriyAkalApano Azraya karI tame rahelA ge te kriyAkalApa (kahaM ke0) kathaM eTale kevI rIte je te kho.||2|| ( dIpikA.) vyAkhyAtaM piemaSaNAdhyayanamadhunA mahAcArakathAkhyamadhyayanamAracyate / asya cAdhyayanasyAyamanisaMbandhaH / zha itaH pUrvAdhyayane saadhornidaavishuchiruktaa| zha tu gocarapraviSTena satA svasya AcAraM pRSTena AcArajhenApi mahAjanasamadaM tatrai. va sthAne vistarato na kathayitavyam / apitUpAzraye guravaH kathayiSyantIti vktvym| shtyetducyte| ityanena saMbandhena AyAtamidamadhyayanamiti / tathAhi gAthAtrayeNoktimelanam / rAjAno narapatayaH, rAjAmAtyAzca maMtriNaH, brAhmaNAH prasijhAH, aduvatti tathA kSatriyAH zreSThyAdayaH, sAdhuM pratIti pRbanti / itIti kim / kathaM ne javatAmAcAragocaraH kriyaaklaapH| yaM prati tvaM sthito'si / kiMnUtA raajaadyH| nijRtA Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. tmAno'saMtrAntA bajhAJjalaya iti dvitIyagAthAyA vyAkhyAnam / kiMtataM sAdhum / nApadasaNasaMpannaM / jJAnaM zrutajJAnAdi, darzanaM ca dAyopazamikAdi tAnyAM saMpannaM saMyuktaM / punaH kiMnUtaM sAdhuM / saMyame pazcAnAmAzravANAM viramaNAdau tapasi ca anazanAdau ratamAsaktam / punaH kiMnUtaM sAdhum / udyAne kvacitsAdhUnAmupajogayogyasthAne samavasmRtaM sthitaM dharmadezanArthaM vA pravRttamiti prathama gaathaarthH||1||2|| (TIkA.) adhunA mhaacaarkthaakhymaarjyte| asya caaymnisNbndhH| zhAnantarAdhyayane sAdhornidA vizudviruktA / iha tu gocarapraviSTena satA vAcAraM pRSTena tachidApi na mahAjanasamadaM tatraiva vistarataH kathayitavya ityapi tvAlaye guravo vA katha. yiSyantIti vaktavyamityetapucyate / uktaM ca // goaraggapaviTho ja, na nisIeU kbe|| kahaM ca na pabaMdhejA, cihittA Na va saMjae // 1 // ityanenAnisaMvandhenAyAtamidamadhyayanam / asya cAnuyogachAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nidepaH / tatra ca mahAcArakatheti nAma / etacca tattvataH prAnirUpitamevetyatidizannAha // jo puvi uddiko, AyAro so ahiinnmritto||sccev ya ho kahA, AyArakahAe mhiie|| vyaakhyaa|| yaH pUrvaM tujhakAcArakathAyAM nirdiSTa ukta AcAro jJAnAcArAdiH / asAvahInAtirikto vaktavyaH / saiva ca navati kathA AdepaNyA diladANA vktvyaa| cazabdAttadeva kulakapratipadoktaM mahaktavyam / cArakathAyAM mahatyAM prastutAyAmiti gAthArthaH / ukto nAma niSpanno nidepa ityAdi carcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam / taccedaM nANadaMsaNamityAdi / asya vyAkhyA / jnyaandrshnsNpnnm| jhAnaM zrutajhAnAdi, darzanaM dAyopazamikAdi, tAnyAM saMpannaM yuktaM saMyame paJcAzrava viramaNAdau tapasi cAnazanAdau ratamAsaktaM gaNo'syAstIti gaNI taM gaNinamAcAryamAgamasaMpannaM viziSTazrutadharam / bahvAgamatvena prAdhAnyakhyApanArthametat / udyAne kacitsAdhuprAyogye samavasmRtaM sthitaM dharmadezanArthaM vA pravRttamiti suutraarthH||1|| tatkimityAha / rAyANo tti sUtram / rAjAno nrptyH| rAjAmAtyAzca mantriNaH / braahmnnaaHprtiitaaH| aduvatti tthaa| kSatriyAH zreSThayAdayaH pRSThanti nijatAtmAno'saMtrAntA racitAJjalayaH kathaM ne javatAmAcAraH kriyAkalApaHsthita iti suutraarthH||2|| tesiM so nihuna daMto, svnuuasuhaavdo|| . sikAe susamAutto, Ayakara viarakaNo // 3 // (avacUriH) tenyo rAjAdinyo'sau gaNI ninRto'saMtrAnto dAnta iMDiyano Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sssstthmdhyynm| 36e inDiyadamAnyAM sarvaprANigaNahitaH zidayA grahaNAsevanarUpayA susamAyukta zrAkhyAti kathayati vickssnnH||3|| (artha.) (nihala ke ) nijataH eTale asaMtrAMta evA tathA ( daMto ke0) dAntaH eTale iMDiyano iMDiyane jItanAra evA tathA ( savanUasuhAvaho ke0) sarvanUtasukhAvahaH eTale sarva prANiyonA hitakArI evA tathA ( sikAe ) zikSayA eTale grahaNAsevanarUpa zidA vaDe karI (susamAutto ke0 ) susamAyuktaH eTale yukta evA tathA ( vizrarakaNo ke0) vicakSaNaH eTale paMDita evA ( so ke0) saH eTale te zrAcArya je te ( tesiM ke0 ) tebhyaH eTale te rAjAdika loko naNI (A. yaskara ke0 ) zrAkhyAti eTale kathana kare, praznano uttara kahe. // 3 // (dIpikA.) atha sa sAdhUrAjAdinyaH pRcakenyaH kiM vade dityAha / sa gaNI sAdhuH tecyo rAjAdicya zrAkhyAti kathayati / kiM saadhuH| ninRto'saMtrAMta ucitdhrmkthaasthityaa| kiMnUtaH saadhuH| dAnta iMDiyanoiMDiyadamanena / punaH kiMcUtaH sAdhuH / sarvanUtasukhAvahaH sarvaprANihita ityrthH| punaH kinnuutHsaadhuH|shidyaagrhnnaasevnaaruupyaa suSTu javyarItyA smaayuktH| punaH kiMnUtaH saadhuH| vicakSaNaH paNikata iti gaathaatryaarthH||3|| (TIkA.) tesiM ti sUtram / tenyo rAjAdinyo'sau gaNI ninRto'saMjrAnta ucitadharmakAya sthityaa|daant inddiynoinddiyaacyaam|srvjuutsukhaavhH sarvaprANihita ityarthaH / zikSyA grahaNAsevanarUpayA susamAyuktaH suSTu ekInAvena yuktH| zrAkhyAti kathayati / vicakSaNaH paeikata iti sUtrArthaH // 3 // haMdi dhammabakAmANaM, niggaMyANaM suNeDha me|| AyAragoaraM nIma, sayalaM purahihiaM // 4 // (avacUriH ) tamenaM dharmArthakAmAnAM mumuhUNAM nigranthAnAM bAhyAntaragranthirahitAnAM zRNuta mama samIpAdAcAragocaraM kriyAkalApaM nImaM karmazAtravApekSayA sakalaM puradhiSThaM purArAdhyam // 4 // (artha.) zrAcArya zuM kahe je ( haMdi ke ) saMbodhane he rAjAdiko ! tame (dhammakAmANaM ke0) dharmArthakAmAnAm eTale dharma je zrutadharma teja ke prayojana jemanuM evA (niggaMthANaM ke0) nirga ganAM eTale bAhyAbhyaMtara graMthirahita evA sAdhuUno (jImaM ke0) nIma eTale karma zatrupra penayaMkara arthAt karmarUpa arine nAza karanAra ane(rahihiyaM ke) uradhiSThitaM eTale saMpUrNa kucha jIvone urAzraya evo arthAt kAyara puruSone pAlatA Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. dohilo evo (AyAragoaraM ke0 ) AcAragocaraM eTale kriyAkalApa je tene (me ke ) mama sakAzAt eTale mArAthakI ( suNeha ke0) zRNuta eTale sAMjalo. // 4 // (dIpikA.) kiM vade dityAha / hNdiityupprdrshne| he rAjAdayaH yUyaM dharmArthakAmAnAmAcAragocaraM kriyAkalApaM matsamIpAvRNuta ityuktiH / dharmazcAritradharmAdistasya arthaH prayojanaM modaH taM kAmayante vAMbanti vizuddhavihitAnuSThAnakaraNeneti dharmArthakAmA mumukSavasteSAm / kiMnUtAnAM dharmArthakAmAnAm / nirgranthAnAM bAhyAnyantaragranthirahitAnAm / kiNnuutmaacaargocrN| nIma karmazatrUNAmapekSayA raujam / punaHkiMnUtamAcAragocaram / sakalaM saMpUrNa puradhiSThitaM kusssttvairaashrymiti||4|| (TIkA.) haMdi tti sUtram / haMdItyupapradarzane / tamenam |dhrmaarthkaamaanaamiti / dharmazcAritrAdistasyArthaH prayojanaM mokSastaM kAmayantIbantIti vizuvihitAnuSThAnakaraNeneti dhamArthakAmA mumudavasteSAM nirgranthAnAM bAhyAbhyantaragranthara hitAnAM zRNuta mama samIpAdAcAragocaraM kriyAkalApaM nImaM karmazavapekSayA rauddhaM sakalaM saMpUrNa puradhiSThaM kuSasattvaiIrAzrayamiti suutraarthH||4|| nanna erisaM vuttaM, jaM loe paramauccaraM // vinalahANanAirasa, na nUnaM na nviss||5|| (avacUriH) vastu yahoke prANiloke paramazcaramatyantaHkaraM vipulaM modahetutvAt saMyamasthAnaM tanajanazIlasya tasya na nUtaM na naviSyatyanyatra jinamatAditi // 5 // (artha. ) have pALalI gAthAThamAM nigraMthonA zrAcAracaM je kathana teno upanyAsa kasyo be, to have A gAthAe karI te AcAra gocaranuM artha thakI gaurava kahe . he rAjAdiko ( annaba ke0) anyatra eTale jinamata zivAyanA kApilAdika matone viSe ko ThekANe paNa yA prakArano zuru AcAra (na erisaM vuttaM ke0) nezamuktaM eTale evo kahyo nathI. valI (loe ke0) loke eTale sAmAnya lokane viSe ( paramapuccaraM ke0 ) paramapuSkaraM eTale jenuM pAlavaM ghaNuM kaThina De evo te AcAragocara De. tethIja (vijalahANanAzssa ke) vipulasthAnanAjaH eTale modanA heturUpa evA saMyamasthAnane najanArA sAdhune pUrve (na nUzaM ke0) na nUtaM eTale te, bIju kaMza thayuM nathI, tathA (na navissa ke0) na naviSyati eTale tevaM bIjuM banaze paNa nahIM. tema upalakSaNathI vartamAna kAle paNa tevaM bIjuM nathI. // 5 // (dIpikA.) zha anaMtarasUtre nirgranthAnAmAcAragocarasya yatkathanaM tasyopanyAsaH Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 371 kRtH| atha tasyaivArthato gurutAmAha / jo rAjAdayaH jinamatAdanyatra kapilAdimata dRzaM yat pUrvamuktaM AcAragocaraM vastu yaloke prANiloke paramaduzvaramatyantaduSkaraM vstu|vipulsthaannaajinH| ko'rthH| vipulasthAnaM vipulamodahetvAt saMyamasthAnaM tamajate sevata ityevaMzIlaH vipulasthAnanAjI tasya vipulasthAnajAjinaH sAdhoH na jUtaM na javiSyati // 5 // (TIkA.) dharmArthakAmAnityuktam / tadetatsUtrasparza niyuktyA nirUpayati / tatra dharmanidepo yathA prathamAdhyayane / navaraM lokottaramAha // dhammo bAvIsaviho, agaardhmmonngaardhmmoth|| paDhamo a bArasa viho, dasahA puNa bIyarDa ho||12||vyaakhyaa|| dharmochAviMzatividhaH sAmAnyena chaaviNshtiprkaarH| zragAradharmo gRhsthdhrmH| anagAradhamazca saadhudhrmH| prathamazcAgAradharmo chAdaza vidhH| dazadhA punarhitIyo'nagAradharmo navatIti gaathaasmaasaarthH||raavyaasaarthN caah||pNcy aNuvayAI guNavayAraMca hoMti tinnev|| sirakAvayAI cauro, gihidhammo bArasa viho a // 13 // vyAkhyA // paMcANuvratAni sthUlaprANAtipAtaviratyAdIni guNavratAni ca navanti trINyeva digvatAdIni / zidApadAni catvAri sAmAyikAdIni / gRhidharmo dvAdaza vidhastu eSa evANuvratAdiH / aNuvratAdivarUpaM cAvazyake carcitatvAnnoktamiti gAthArthaH // 13 // sAdhudharmamAha / khaMtI a maddavajAva, muttI tavasaMjame abodhve||snycN socaM Aki-caNaM ca baMjnaM ca jshdhmmo||14||vyaakhyaa||daantishc mArdavam ArjavaM muktiH tapaHsaMyamau ca bojhavyau satyaM zaucamAkiMcanyaM brahmacaryaM ca yatidharma iti gaathaadraarthH| nAvArthaH punaryathA prthmaadhyyne||14||dhmmo esuvazko, abassa canaviho na nikevo|uhenn babihabo, canasahiviho vinAgeNaM ||15||vyaakhyaa|| dharma eSa upadiSTo vyAkhyAtaH | adhunAtvarthAvasarastatredamAha / arthasya caturvidhastu nidepo nAmA dinedAt / tatraughena sAmAnyataH SaD vidho'rtha AgamanovAgamavyatirikto vyArthaH / catuHSaSTividho vinAgena vizeSeNeti gAthAsamudAyArthaH // 15 // avayavArthaM tvAha // dhannANi rayaNathAvara, upayacauppaya taheva kuviraM ca // uheNa vihabo, eso dhIrehiM pnntto||16||vyaakhyaa||dhaanyaani yavAdIni, ratnaM suvarNaM, sthAvaraMnUmigRhAdi, hipadaM gantryAdi, catuSpadaM gavAdi, tathaiva kupyaM ca tAmrakalazAdyanekavidham / upena SaDU vidho'rtha eSo'nantaroditaH dhIraistIrthakaragaNadharaiH prAtaH prarUpita itigAthArthaH // 16 // enameva vijJAgato'nidhitsurAha // cavIsA cavIsA, tigamugadasahA aNegaviha ev||svesiN pizmesi,vinAgamahayaM pvrkaami||17||vyaakhyaa caturviMzati caturviMzatIti caturviMzatividho dhAnyArtho rtnaarthshc| trichidshdheti|trividhH Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. sthAvarArthaH / vividho chipadArthaH / daza vidhazcatuSpadArthaH / anekavidha evetyanekavidhaH kupyArthaH / sarveSAmapyamISAM caturvizatyA disaMkhyA nihitAnAM dhAnyAdInAM vinAgaM vizeSamathAnantaraM sNprvdyaamiityrthH|| 17 // dhannAI canavIsa, javagohumasAlivIhisahIthA // kodavaaNuyA kaMgU, rAlaga tila mugga mAsA ya // 17 // ayasiharimibatiuDaga-nipphAvasiliMda rAyamAsA a||shrkRmsuur tuvarI,kula taha dhnngklaayaa||1|| vyAkhyA // dhAnyAni cturvishtiH| yvgodhuumshaalivriihissssttikaaH| kojvaannukaaH| kNguraalktilmujmaassaashc|atsiihrimnth triputtknisspaavsivindraajmaassaashc|shkumsuurtuvryH|kulbaa dhaanykklaayaashceti| etAni prAyo laukikasijhAnyeva / navaraM SaSTikAH zAlinnedAH / kaGgudakaGguH / tabhedo raalkH| harimanthAH kRssnncnnkaaH| niSpAvA vahyAH / raajmaassaashcvlkaaH| zilindA makuSThAH / dhAnyakaM kustuNjrii| kalAyakA vRttacaNakA iti gAthAghyArthaH // 17 // 15 // ukto dhAnya vitnaagH| adhunA ratna vijAgamAha ||rynnaanni cavIsaM, suvannatanataMbarayayalohAI // sIsagahirannapAsA- evaramaNimotiapavAlaM // // 20 // saMkho tiNisA guru--caMdaNANi vaDhAmilA Ni kahANi // taha cmmdNtvaalaa| gaMdhA davosahAze ca // 1 // vyAkhyA // ratnAni caturviMzatiH / suvarNatraputAmrarajatalohAni / sIsakahiraNyapASANavajramaNimauktikapravalAni / zaGkhatinizAgarucandanAni / vastrA milAni kASThAni / tathA carmadantavAlA gandhAH / avyauSadhAni ca / etAnyapi prAyo lokaprasijhAnyeva / navaraM rajataM rUpyam / hiraNyaM rUpakAdi / pASANA vijAtiratnAni / maNayo jAtyAni / tinizo vRdavizeSaH / amilAni : vastrANi / kASThAni zrIpAdiphalakAdIni / carmANi siMhAdInAm / dantA gajAdInAm / vAlAzcamaryAdInAm / avyauSadhAni pippatyAdInIti gAthAghyArthaH // 20 // 21 // ukto ratna vinaagH| sthAvarAdivijAgamAha // nUmI gharA a tarugaNa, tivihaM puNa thAvaraM muNeavaM // cakArabachamANusa, tivihaM puNa ho upayaM tu|| 22 // vyAkhyA // nUmihANi tarugaNAzca / cazabdasya vyavahita upnyaasH| trividhaM punaroghataH sthAvaraM mantavyam / punaH zabdo vishessnnaarthH| kiM vizinaSTi / khagatAn nedAn / tdythaa| nUmiH kssetrm| tacca vidhaa|setu ketu setuketu c|gRhaanni praasaadaaH| te'pi trividhaaH| khaatotitolyruupaaH| tarugaNA nAlikeryAdyArAmA iti| ckraarbjhmaanussmiti| cakArabarka gntryaadi| mAnuSaM daasaadi| evaM chipadaM punarnavati hividhamiti gAthArthaH // 22 // uktaM sthAvarAdi / catuSpadamAha // gAvI mahisI uhA, ayaelagathAsayAsataragA shr| ghoDaga gadaha habI, canappayaM ho dasahA j||23|| vyaakhyaa||gaumhissii uSTrI ajA eDakA Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 373 azvA zrazvatarAzca ghoTakA gardanA hastinazcatuSpadaM javati dazadhA tu / ete gavAdayaH pratItA eva / navaramazvA bAlhIkAdidezotpannA jaatyaaH| azvatarA vegasarA ajAtyA ghoTakA iti gaathaarthH||23|| uktaM catuSpadaM kupyamAha // nANAvihovagaraNaM, NegavihaM kuppalarakaNaM ho // eso abo naNija, baviha causahine u ||2||vyaakhyaa // nAnAvidhopakaraNaM tAmrakalazakaDivAdijAtitaH anekavidhaM vyaktitaH kupyalakSaNaM nvti| eSo'nantarodito'rtho naNita uktaH ssddvidhH|ctuHssssttinedstu ughavinAgAnyAM prakRtopayogo vyArtha iti gaathaarthH|| 24 // ukto'rthaH sAMprataM kAmamAha // kAmo canavIsaviho, saMpatto khalu tahA asaMpatto ||sNptto caudasahA, dasahA puNa hoasNptto||25|| vyaakhyaa||kaamshcturvishtividhH| ughataH saMprAptaH khalu tathAasaMprApto vadayamANakharUpaHsaMprAptazcaturdazadhA cturdshprkaarH| dazadhA punarnavatyasaMprApta iti gaathaasmaasaarthH|vyaasaarthN vAha / tatrApyatpataravaktavyatvAdasaMprAptamAha // taba asaMpattobo, ciMtA taha saha sNsrnnmev||vikkvy laU nAso pamAya ummAya tnaavo||26||vyaakhyaa|ttraasNpraapto'yN kaamH| artheti|arthnmrthH| zradRSTe'pi valayAdau zrutvA tdnipraaymaatrmityrthH| tatraivAhorUpAdiguNA ityaninivezena cintanaM cintaa| tathA zraddhA ttsNgmaanilaassH|sNsmrnnmev sNklpiktpsyaalekhyaadidrshnm| viyogato vA punaHpunarativilavatA tabokAtirekeNAhArAdiSvapi nirapekSatA / lajAnAzo gurvAdisamakSamapi tamuNotkIrtanam / pramAdastadarthameva sarvAramneSvapi prvrtnm|unmaado naSTacittatayA bAlajAlanASaNam / tanAvanA stamnAdInAmapi tabuTyAliGganAdiceSTeti gaathaarthH||26||mrnnN ca ho dasamo, saMpattaM pitha samAsa voThaM // dichIe saMpA, dihIsevA ya saMnAso // 27 ||vyaakhyaa||mrnnN ca zokAyatirekeNa krameNa javati dazamaH asNpraaptkaamnedH| saMprAptamapi ca kAmaM samAsato vaya iti / tatra dRSTeH punaH saMpAtaH strINAM kucAyavalokanam / dRSTisevA ca nAvasAraM tdRssttedRssttimelnm|sNjaassnnmucitkaale smarakathA nirjalpa iti gaathaarthH|||| hasialalianavagUhitha, daMtanaha nivAyacuMbaNaM ho||thaaliNgnnmaasevnn, karaNamaNaMgassa kimA shr||raavyaakhyaahsitN vakroktigarna prtiitm| lalitaM pAzakAdikrIDAnipagrahitaM pariSvaktam / dantanipAto dshnchedyvidhiH| nakhanipAto nkhrdnjaatiH| cumbanaM caiveti cumbana vikalpaH / thAliGganamISatsparzanam / AdAnaM kucA digrahaNam / karasevaNaM ti prA. kRtazailyA karaNAsevane / tatra karaNaM nAma nAgarakAdi prAraMjayantram / AsevanaM maithunakriyA / anaMgakrIDA cAsyAdAvartha kriyeti gAthArthaH // 27 // uktaH kaamH| sAMprataM dharmAdInAmeva saMpannatAsaMpannate anidhitsurAha // dhammo abo kAmo, ninne te piMDiyA paDisavattA // jiNavayaNaM uttinnA, avasattA hoMti nAyavA ||she|| vyaakhyaa||dhrmo'rthH Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. kAmaH traya ete pieikatA yugapatsaMpAtena pratisapatnAH parasparavirodhinaH loke kupravacaneSu ca / yathoktam / arthasya mUlaM nikRtiH damA ca, kAmasya vittaM ca vapurvayazca // dharmasya dAnaM ca dayA damazca, modasya sarvoparamaH kriyAsu // 1 // ityAdi / ete ca parasparavirodhino'pi santo jinapravacanamavatIrNAH / tataH kuzalAzayayogato vyavahAreNa dharmAditattvakharUpato vA nizcayena asapatnAH parasparAvirodhino javanti jJAtavyA zati gaathaarthH||shnnaattr vyvhaarennaavirodhmaah||jinnvynnN mi pariNae,avanavihivANugaNa dhammo // sahAsayappayogA, abo vIsaMna kAmo // 30 // vyaakhyaa||jinvcne yathAvatpariNate sati avasthocitavihitAnuSThAnAt svayogyatAmapekSya darzanAdizrAvakapratimAGgIkaraNe niraticArastapAlanAGgavati dharmaH / svabAzayaprayogAhiziSTalokataH puNyabalAccArthaH / vizramnata ucitakalatrAGgIkaraNatApedo vizramneNa kAma iti gAthArthaH // 30 // adhunA nizcayenAvirodhamAha / dhammassa phalaM moko, sAsayamaulaM sivaM aNAbAhaM // tamanippeyA sAhU, tamhA dhammabakAma tti // 31 // vyaakhyaa|| dharmasya niraticArasya phalaM modo nirvANam / kiMviziSTamityAha / zAzvataM nityamatulamananyatulaM zivaM pavitramanAbAdhaM baadhaavrjitmetdevaarthH| taM dharmArthaM modamanipretaM kAmayanti sAdhavo yasmAttasmApharmArthakAmA zati gaathaarthH||31|| etadeva dRDhayannAha // paraloTa muttimaggo, nani humoko tti viti avihinnU // so avi avitaho jiNa- mayaMmi pavaro na annana // 32 // vyAkhyA // paraloko janmAntaralakSaNo muktimArgo zAnadarzanacAritrANi nAstyeva modaH sarvakarmadayalakSaNa ityevaM bruvate avidhijJA nyAyamArgApravedinaH / atrottaram / sa paralokAdiH astyevAvitathaH satyo jinamate vItarAgavacane pravaraH pUrvAparAvirodhena nAnyatraikAnta nityAdau hiMsAdivirodhAditi gAthArthaH // 32 // vyAkhyAtA kAcitsUtrasparza niyuktiH| adhunA suutraantraavsrH| asya cAyamanisaMbandhaH / zhAnantarasUtre nigranthAnAmAcAragocarakathanopanyAsaH kRtH| sAMpratamasyaivArthasya gurutAmAha / Namabatti sUtram / nAnyatra kapilAdimate IdRzamuktamAcAragocaraM vastu yahoke prANiloke paramapuzcaramatyantapuSkara mityrthH| dRzaM ca vipulasthAnanAjinaH vipulasthAnaM vipulamodahetutvAt saMyamasthAnaM tanajate sevate tabIlazca yastasya na nUtaM na naviSyati anyatra jinamatAditi sUtrArthaH // 5 // sakhumagaviattANaM, vAdiyaANaM ca je guNA // akhaMmaphumiA kAyavA, taM suNeda jahA tadA // 6 // Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike SaSThamadhyayanam / 375 (avacUriH) etadeva naavynnaah| seha kulakarSavyanAvabAlairvarttante ye vyaktA avyanAvavRhAsteSAM sakullakavyaktAnAMsabAlavRdhAnAM vyAdhimatAM cAvyAdhimatAM ca ye guNA vadayamANaladaNAste'khaMDAsphuTitAH kartavyAH / akhaekA deza virAdhanAparityAgena a sphuTitAH sarvavirAdhanAparityAgena / tavRNuta yathA kartavyAstathA // 6 // (artha. ) have sahune pUrvokta dharma sarakho pAlavo te kahele. (sakhugaviattANaM ke0) sakullakavyaktAnAM eTale vyanAve karI bAla te kukhaka kahiye,ane vyajAvathI je vRkSa tene vRkSa kahiyeM. te bAlaka sahita vRddhonA tathA (vAhiANaM ke0) vyAdhitAnAM eTale vyAdhivAlAu~nA tathA(ca ke0)valI vyAdhirahitalokonA (ye guNA ke0) ye guNAH eTale je guNoDe te (akhaMmapphuDiyA ke0) akhaMmAsphuTitAH eTale dezakhaMDanA ane savakhaMDanA vaDe rahita evA (kAyavA ke0)karttavyAH eTale karavA.te guNo(jahAtahA ke0) yathA tathA eTale jevA De tevA kahuM buM.te (suleha ke0) zRNuta eTale sAMcalo. // 6 // (dIpikA.) punaH etadeva nAvayannAha / sagullakavyaktAnAM ye guNA vadayamANaladaNAste akhaemAsphuTitAH kartavyAH / ko'rthaH / saha kulakarDavyannAvabAlairyebartante te sakulakAH vyaktAzca avyanAvavRzAH teSAM sa kullakavyaktAnAM sbaalvRkssaanaamityrthH| kiMnUtAnAM sabakavyaktAnAM vyAdhimatAM ca zabdAdavyAdhimatAM ca sarogANAmarogANAM ceti naavH| kiMnUtA guNAH akhaemAsphuTitAH akhaemA dezavirAdhanAparityAgena asphuTitAzca sarva virAdhanAtyAgena / tat zRNuta yathA kartavyAstatheti // 6 // (TIkA.) etadeva saMbhAvayannAha / sakhutti sUtram / saha kulakai'vyatnAvabAlaiye vartante te vyaktA vyatnAvavRkSAsteSAM sakullakavyaktAnAM sbaalvRddhaanaamityrthH| vyAdhimatAM cazabdAdavyAdhimatAM ca sarujAnAM nIrujAnAM ceti nAvaH / ye guNA vadayamANaladaNAste'khaemAsphuTitAH kartavyAH / akhaekA dezavirAdhanAparityAgena asphuTitAH sarva virAdhanAparityAgena tat zRNuta yathA kartavyAstatheti sUtrArthaH // 6 // dasa aha yahANAI, jAbAlo vrn|| taba annayare gaNe, niggaMyattAna nss||7|| (avacUriH ) tecA'guNatyAgenA'khaeimatA asphuTitA nvntiitygunnaastaavmucynte| dazASTau sthAnAni yAnyAzritya bAlo'parAdhyati tatsevanayAparAdhamApnoti / tatrAnyatare sthAne vartamAnaH pramAdena nairgranthyAzyati // 7 // (artha.) have te pUrvokta guNo avaguNanA tyAgathI akhaMDa asphuTita thAya be, ane Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 rAya dhanapatasiMghavahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. ma vAtha deza virAdhanA tathA sarvavirAdhanArahita thAya be, te mATe prathama - vo kahe. ( jAI ke0 ) yAni eTale je ( dasa ya dvANAI ke0 ) dazASTakasthAnAna eTale dasa ne ATha malI aDhAra sthAnakone yAzraya karIne (bAlo ke0) bAla : eTale bAlaka ( avaranaI ke0 ) aparAdhyati eTale aparAdha kare che. te kevI rIte aparAdha kare to ke, ( taba ke0 ) tatra eTale te aDhAra stAnakamA heluM ( annayare ThANe ke0 ) anyatarasmin sthAne eTale hara koI eka sthAnakane viSe pramAdathI je vartte, te (niggaMthA ke0 ) nirgrathatvataH eTale nirbaMya paNA thakI ( jassai ke0 ) nazyati eTale caSTa thAya be, eTale sAdhunAM vrata jAMge be // 7 // ( dIpikA . ) te ca guNA guNaparihAreNa akhaemA asphuTitAzca javantIti prathamamaguNA ucyante / bAlo'jJAnI yAni dazASTau aSTAdaza sthAnAni saMyamasthAnAni vakSyamANalakSaNAni prazritya aparAdhyati tatsevanayA aparAdhaM prApnoti / kathamaparAdhyatItyAha / tatra anyatare aSTAdazAnAmasaMyamasthAnAnAM madhye ekatara sminnapi sthAne vartamAnaH pramAdena nirgranthatvAnnirgranthajAvAd zyati nizcayanayena yapaiti / kaH pUrvokto bAla iti // 7 // ( TIkA. ) te cAguNaparihAreNAkhaMDAsphuTitAjavantIti zraguNAstAva ucyante / dasatti sUtram / dazASTau ca sthAnAnyasaMyamasthAnAni vakSyamANalakSaNAni yAnyAzritya bAloko'parAdhyati tatsevanayAparAdhamApnoti / kathamaparAdhyatItyAha / tatrAnyatare sthAne vartamAnaH pramAdena nirmanthatvAnnirgranthajAvAzyati nizcayanayenApaiti bAla iti sUtrArthaH // 7 // vayavakkaM kAvyakkaM kappo gihinAyAM // paliyaMkanisakA ya, saNApaM sohavaNaM // 8 // ( yavacUriH ) kAni punastAni sthAnAnItyAha / vrataSTuM prANAtipAta viratyAdI ni rAtri jojana viratiSaSThAni / kAyaSaTuM pRthivyAdayaH / akalpaH zikSakasthApanAkalpAdivakSyamANaH / gRhijAjanaM gRhasthasaMbandhikAMsyanAjanAdi / paryaGkaH zayanIya vizeSaH / niSayA / snAnaM deza sarvanedanniM zojAvarjanaM vibhUSaNaparityAgaH varjana miti sarvatra yojyam // 8 // ( . ) have te aDhAre sthAnakanAM nAma kahI tene varjavAno upadeza kahe be. ( arai ho ) vrataSaTkaM eTale 1 prANAtipAta, 2 mRSAvAda, 3 adattAdAna, 4 - brahmacarya, 5 parigraha, 6 rAtrijojana e u tathA ( kAyaDhakkaM ke0 ) kAyaSaTkaM eTale Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / u pRthvIkAya, apkAya, tejaskAya,10 vAyukAya, 11 vanaspatikAya ane 15 trasakAya tenI virAdhanA tathA ( akappo ke0) akalpaH eTale 13 thakalpa AcArAdika, (gihinAyaNaM ke0) gRhinAjanaM eTale 14 gRhastharnu nAjana kAMsyapAtrAdika tathA (patiaMka ke0) 15 paryaMkaH eTale DhAlIyo tathA (nisajA ke0) niSadyA eTale 16 besavAnAM aneka prakAranAM Asana (siNANaM ke0) snAnaM eTale 17 snAna karavU te (sonA ke0) 17 zojA e aDhAra sthAnaka (vaDANaM ke0) varjanaM eTale varjavAM. // 7 // (dIpikA.) kAni punastAni sthAnAnItyAha / vrataSaTuM prANAtipAtaviramaNamRSAvAdaviramaNAdattAdAnaviramaNabrAhmaviramaNa parigrahaviramaNarAtrinojana viramaNarUpam / tathA kAyaSaTuM pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasakAyarUpam / akalpakaH zikSakasthApanAkalpAdirvadayamANaH / 13 gRhinAjanaM gRhasthasaMbandhikAMsyanAjanAdi pratItam / 14 paryataH zayanIya vizeSaH prtiitH| 15 niSadyA ca gRha ekaanekruupaa| 16 snAnaM dezataH sarvatazca dhA / 17 zonAvarjanaM ca vijuussaaprityaagH| 17 varjanazabdaH pratyekamalisaMbadhyate / snAnavarjanamityAdi // 7 // (TIkA.) amumevArtha sUtrasparzaniyuktyA spaSTayati / ahArasa ThANAjhaM, AyArakahAe jAI nnniyaa|| tesiM annatarAgaM, sevaMtu na ho so samaNo ||33||vyaa|| aSTAdaza sthAnAnyAcArakathAyAM prastutAyAM yAni naNitAni tiirthkraiH| teSAmanyatarasthAnaM sevamAno na navatyasau zramaNa Asevaka iti gAthArthaH // 33 // kAni punastAni sthAnAnItyAha niyuktikaarH|| vayabakaM kAyabakaM, akappo gihinAyaNaM // paliyaMkanisejA ya siNANaM sohvaannN||3||vyaa|| vrataSaTuM prANAtipAtanivRttyAdIni rAtrinojanaviratiSaSThAni SaD vratAni / kAyaSaTuM pRthivyAdayaH ssddjiivnikaayaaH| akalpaH zikSakasthApanAkalpAdirvadayamANaH / gRhinAjanaM gRhasthasaMbandhi kAMsyanAjanAdi prtiitm| paryaGkaH zayanIya vizeSaH prtiitH| niSadyA ca gRha ekAnekarUpA / snAnaM dezasarvanedajinnam / zojAvarjanaM vinuussaaprityaagH| varjanamiti ca pratyekamanisaMbadhyate / zojAvarjanaM nAnavarjanamityAdIti gAthArthaH // 7 // tabimaM paDhamaM gaNaM, mahAvIreNa desidhe // ahiMsA ninaNA dihA, savanUesu sNjmo|| e|| ( avacUriH ) tatrASTAdaza vidhasthAnagaNe bataSaTuM vA anAsevanahAreNedaM vakyamANalakSaNaM prathamaM guNasthAnaM mahAvIreNa dezitaM kathitam / ahiMsA nipuNA zrA Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. dhAkarmAdyaparijogAd dRSTA sAdAdharmasAdhakatvenopalabdhA / asyAmeva mahAvIradezitAyAM sarvanUteSu sarvanUta viSayaH saMyamo nAnyatra // e|| (artha.) (tabimaM ke0) tatredaM eTale te aDhArasthAnakamAhe A (paDhamaM ke0) prathamaM eTale prathama (gaNaM ke0) sthAnaM eTale sthAnaka (mahAvIreNa ke0) mahAvIrasvAmIe (desiyaM keu) dezitaM eTale anAsevanahAre karI kahelu . te kema tathA zuM kaheDhuMThe to ke, (ahiMsA ke0) jIvadayA (nijaNA ke0) nipuNA eTale jalIghaNA sukhanI denArI evI(dighA ke0) dRSTA eTale dIThI . te kAraNa mATe (sabanUesu ke0) sarvanUteSu eTale prANimAtrane viSe (saMjamo ke0) saMyamaH eTale saMyama rAkhavo. arthAt dayA raakhvii.||e|| (dIpikA.) guNA aSTAdazasthAneSu akhaemAsphuTitAH kartavyAstatra vidhimAha / tatra aSTAdaza vidhasthAnagaNe vrataSaTre vA mahAvIreNa nagavatA idaM vadayamANalakSaNaM prathamaM sthAnamanAsevanahAreNa dezitaM kathitam / kiM tadityAha / ahiMsA na hiMsA ahiMsA jIvadayA / zyaM ca sAmAnyataH prajUtairdarzitetyata Aha / kiNnuutaahiNsaa| nipuNA zrAdhAkarmAdyaparinogataH kRtakAritAdiparihAreNa sUmA na AgamajhAreNa dezitA / api tu dRSTA sAdAmasAdhanatvenopalabdhA / kimiti zyameva nipuNA ityAha / yato'syAmeva mahAvIradezitAyAM sarvajUteSu sarvacUta viSayaH saMyamo nAnyatra jAdazya kRtAdinogavidhAnAditi // e|| . ( TIkA.) vyAkhyAtA sUtrasparza niyuktiradhunA sUtrAntaraM vyAkhyAyate / asya caaymnisNbndhH| guNA aSTAdazasu sthAneSu akhaemAsphuTitAH kartavyAstatra vidhimaah|tbimNti sUtram / tatrASTAdaza vidhe sthAnagaNe vrataSa, vA anAsevanAdvAreNedaM vakSyamANalakSaNaM prathamaM sthAnaM mahAvIreNa jagavatApazcimatIrthakareNa dezitaM kathitam / ytaahiNseti| zyaM ca sAmAnyataH pranUtairdezitetyata Aha / nipuNA AdhAkarmAdyaparinogataH kRtakAritAdiparihAreNa suukssmaa| no AgamakAreNa dezitA / apitu dRSTA sAdAdharmasAdhanatvenopalabdhA / kimitIyameva nipuNetyata Aha / yato'syAmeva mahAvIradezitAyAM sarvajUteSu sarvajUtaviSayaH saMyamo nAnyatro dizyakRtAdiloga vidhAnAditi suutraarthH||e|| jAvaMti loe pANA, tasA ava thAvarA // __ te jANamajANaM vA, na haNe No vighAyae // 10 // (avacUriH) yAvanto loke prANAstrasAstathA sthAvarAzca tAn rAgAyajijUto Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA like SaSThamadhyayanam / 37 vyApAdanayA jAnanvA pAratantryeNa vA na hanyAt / nApighAtayedanyaiH / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNAd nato'pyanyAnna samanujAnIyAt // 10 // ( .) pUrvokta jIva hiMsA niSedhane spaSTa karI kahe be. ( jAvaMti ke0 ) yAvanti eTale jeTalA (loe ke0) loke eTale lokane viSe ( tasA ke0 ) trasAH eTale sa evA (aDuva ke0 ) athavA ( thAvarA ke0) sthAvarAH eTale sthAvara evA ( pANA ho) prANinaH eTale jIvo be. (te ke0) tAn eTale te jIvane ( jANamajANaM vA ke0 ) jAnannAjAnanvA eTale jANate prayojane chAne jANate pramAde karI ( na ho ke0 ) na hanyAt eTale ho nahi. tema ( govighAyae ke0 ) nApighAtayet eTale anerA pAse vighAta karAve nahi. ne vighAta karanAra bIjAne anumode nahi. // 10 // ( dIpikA . ) etadeva spaSTayannAha / yato hi jagavata iyamAjJA yAvanto loke kecana prANinasA dvIndriyAdayaH / athavA sthAvarAH pRthivyAdayastAn jAnan rAgAdyanibhUto vyApAdanabuddhyA zrajAnan vA pramAdapAratantryeNa sAdhustAn jIvAn na hanyAt svayam / nacA nighAtayedanyairnaca nato'pyanyAn samanujAnIyAt / to niSTeti // 10 // ( TIkA. ) etadeva spaSTayannAha | jAvaMti sUtram / yato hi jAgavatyAjJA / yAvantaH aar ale prANinastrasA dvIndriyAdayaH / athavA sthAvarAH pRthivyAdayaH / tAJ jAnan rAgAdyanito vyApAdanabuddhyA zrajAnanvA pramAdapAtantryeNa na hanyAt svayam / nApi ghAtayedanyaiH / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNAd nato'pyanyAnna samanujAnIyAdato nipuNA dRSTeti sUtrArthaH // 10 // sajIvA ciMti, jIvituM na marijinaM // tamhA pANivadaM ghoraM, niggaMthA vajjayaMti NaM // 11 // ( avacUriH) sarve jIvA zrapi ichanti jIvituM na martuM prANasya vallatvAt / yasmAdevaM tasmAtprANivadhaM ghoraM raudraM duHkhahetutvAnnirgranthA varjayanti / samalaMkAre // 11 // ( .) jIva hiMsAthIja kema javya kadevAya te kahe ve. ( sadhe vike0 ) sarve'pi eTale sarve paNa ( jIvA ke0 ) jIvo ( jIvitaM ke0 ) jIvituM eTale jIvavAne ( iti ke0 ) ichA kare The. paraMtu ( marijinaM ke0 ) martu eTale maravAne ichA karatA na. kAraNa ke, sarva prANIne jIvavAnI AzA paripUrNa rahe be. (tamhA ke0 ) tasmAt ete kAraNa mATe (niggaMthA ke0 ) nirgranthAH eTale nigraMtha evA sAdhu (ghoraM ke0 ) For Private Personal Use Only Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ghoraM eTale nayaMkara evA ( pANavahaM ke0) prANavadhaM eTale prANivadhane ( vajAyaMti ke) varjayaMti eTale tyAga kare . NaM ve te vAkyAlaMkArane arthe . // 11 // (dIpikA.) nanu ahiMsaiva kathaM javyetyata Aha / tasmAtkAraNAd nigranthAH sA. dhavaH prANavadhaM varjayanti / kiMnUtaM prANavadham / ghoraM rauddhaM kuHkhahetutvAt / tasmAt kasmAt / yataH sarve jIvA api sukhitAdineda ninnA jIvitumibanti na martum / katham / prANavasanatvAtteSAM sarveSAm / Namiti vAkyAlaMkAre // 11 // (TIkA.) ahiMsaiva kathaM sAdhvItyetadevAha / saba tti sUtram / sarve jIvA api puHkhitAdinedaninnA zcanti jIvituM na martuM prANavakSanatvAt / yasmAdevaM tasmAtprANavadhaM ghoraM rauDaM puHkhahetutvAd nigranthAH sAdhavo varjayanti lAvataH / Namiti vAkyAlaMkAra iti suutraarthH|| 11 // appAhA parahAvA, kohA vA jaz vA nyaa|| hiMsagaM na musaM bUSA, no vi annaM vayAvae // 12 // (zravacariH) uktaH prathamasthAna vidhiH| dvitIyasthAnamAhAtmArthamAtmanimittamaglAna eva glAno'haM mamAnena kArya parArthameva vA krodhAchA tvaM dAsa iti / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNam / maanaabhushruto'hm| mAyAto nidATanAsamartho'ham / lonADonanatarAnnalAne sati prAntasya shubhsyaapyshukmidmityaadi| jayAtkiMcitithaM kRtvA prAyazcittajayAnna kRtam / hiMsakaM parapIDAkAri na brUyAt / nApyanyaM vAdayedanyaM vadantamapi na samanujAnIyAt // 12 // (artha.) have bIjaM vrata kahe . ( appaNakA ke0) AtmArthaM eTale potAne arthe tathA ( parahaM ke) parArthaM eTale pArake arthe (kohA vA ke0 ) kodhAchA eTale krodha thakI eTale tuM dAsa ne ityAdi vAkyoe karI (jaz vA ke0) yadi vA eTale athavA mAnamAyAlone karI tathA (jayA ke0) nayAhA eTale naye karI (hiMsagaM ke0) hiMsakaM eTale hisA jethI thAya te, (musaM ke0) mRSA eTale khoTuM ( na brayA ke0) na brUyAt eTale bole nahi. ane ( annaM vi ke ) anyamapi eTale vIz2Ane paNa ( no vayAvae ke0) no vAdayet eTale bolAve nahi. // 15 // __ (dIpikA.) uktaH prathamasthAna vidhiH / atha dvitIyasthAnavidhimAha / sAdhurmaSAvacanaM na brUyAt svayamAtmanA / nApi mRSA anyaM vAdayet / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNAditi nyAyena anyAn mRSA avato na samanujAnIyAt / kiMnUtaM mRssaa| hiMsakaM Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 31 prpiiddaakaari|srvmev kimarthaM na vadet / AtmArthamAtmanimittam / katham / aglAna eva glAno'haM mamAnena kAryamityAdirUpam / tathA parArtha vA paranimittaM vA evameva puurvvt| tathAkrodhAchA tvaM dAsa ityAdirUpam / ekagrahaNena tajAtIyAnAM grahaNa miti nyAyAt / maanaat| kthm| abahuzruta evAhaM bahuzruta ityAdirUpam / mAyAto vA / katham / nidATanasyAlasyena mama pAdapIDA varttata ityAdirUpam / lonAhA / katham / zojanatarasyAnnasya lAne sati antaprAntasyAhArasya eSaNIyatve'pyaneSaNIyamidamityAdirUpam 7 yadi vA nayAt / kthm| kiMcit pApaM kRtvA prAyazcittajayAnna kRtaM mayeti vadati / evaM hAsyAdiSvapi yojanA kAryA // 12 // (TIkA.) uktaH prathamasthAna vidhiH / adhunA dvitIyasthAna vidhimAha / appaNa:tti sUtram / zrAtmArthamAtma nimittamaglAna eva glAno'haM mamAnena kAryamityAdi / parArthaM vA paranimittaM vaa| evameva tathA krodhAcA tvaM dAsa ityaadi| ekagrahaNe tajAtIyagrahaNamiti mAnAchAbahuzruta evAhaM bahuzruta ityAdi |maayaato nidATanaparijihIrSayA pAdapIDA mametyAdi / lonAbojanatarAnnalAne sati prAntasyaiSaNIyatve'pyaneSaNIyamidamityAdi / yadi vA nayAt kiMcitithaM kRtvA prAyazcittanayAnna kRtamityAdi / evaM hAsyAdiSvapi vAcyam / ataevAha / hiMsaka parapIDAkAri sarvameva. na mRSA brUyAt khayam / nApyanyaM vAdayet / ekagrahaNe tajAtIyagrahaNAca avato'pyanyAnna samanujAnIyAdityAdIti sUtrArthaH // 15 // musAvA na logammi, savasAihiM gridin|| avissAso anUtrANaM, tamhA mosaM vivAe // 13 // (zravacUriH) mRSAvAdo hi loke sarvasAdhunirgarhito ninditaH sarvavratApakAritvAt pratijJAtApAlanAt / avizvAsyazcAvizvasanIyazca jUtAnAM mRSAvAdI syAt / yasmAdevaM tasmAnmRSAvAdaM vivarjayet // 13 // (artha.) valI paNa te mRSAvAda varjavo ema kahe . (sabaloammi ke0) sarvaloke eTale sarva lokane viSe ( musAvA ke0) mRSAvAdaH eTale mRSAvAda ( savasAihiM ke0) sarvasAdhuniH eTale sarva sAdhue ( garihi ke0) garhitaH eTale jagatmAM niMdita . kAraNa ke, te sarvane tApakAraka le. tethI pratijJA pAlana karAtI nathI (ca ke0) tathA valI mRSAvAda karanAra puruSa (ANaM ke0) nUtAnAM eTale prANimAtrone (avissAso ke) avizvAsyaH eTale vizvAsa karavA ayogya evo Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3nya rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. thAya je. ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale temATe (mosaM ke) mRSA eTale mRSAvAdane (vivaGAe ke0 ) vivarjayet eTale tyAga kare. arthAt mRSAvAda na kare. e bIjuM sthAnaka kAM. // 13 // (dIpikA.) kimityetadeva mRSAvadanaM netyAha / mRSAvado hi loke sarva sminneva sarvasAdhunirgarhito nindito'sti / sarvatra tApakA ritvAtpratijJAtasyAparipAlanAt / punarmUSAvAdAda vizvAsyo'vizvasanIyazca nUtAnAM prANinAM mRSAvAdI navet / yasmAdevaM tasmAtsAdhurghaSAvAdaM vivarjayet // 13 // (TIkA.) kimityetadeva mityAha / musAvAja tti sUtram / mRSAvAdo hi loke sarvasminneva sarvasAdhunirgarhito ninditH| srvtrtaapkaaritvaat| pratijJAtApAlanAt / avizvAsyazcAvizvasanIyazca nUtAnAM mRSAvAdI navati / yasmAdevaM tasmAnmRSAvAdaM vivarjayediti sUtrArthaH // 13 // cittamaMtamacittaM vA, appaM vA jai vA bddhuN|| daMtasohaNamittaM vi, jaggahaMsi ajAjhyA // 14 // (avacUriH) ukto dvitIyasthAnavidhiH / tRtiiysthaanmaah| cittavad dvipdaadi| acittvkirnnyaadi| alpaM vA mUkhyataH pramANatazca / yadi vA bahu mUlyapramANAnyAM dantazodhanamAtramapi tathAvidhaM tRNAdyavagrahe yasya yattattamayAcitvA na gRhNanti // 14 // (artha.) have trIju sthAna kahe . ( cittamaMtaM ke) cittavat eTale chipadAdi ( vA ke0) valI (acittaM ke0) acittavat eTale hiraNyAdi (appaM ke0) alpaM eTale alpamUlyavAdyaM (javA ke0)yadivA eTale athavA (bahuM ke0)bahu eTale mUlyathI athavA pramANathI moTuM (daMtasohaNa mittaM pi ke) dantazodhanamAtramapieTale daMtazodhanamAtra te eka tRNamAtra paNa (ajAzthA ke0 ) ayAcitvA eTale mAgyA vinA ( jaggahaMsi ke0) avagrahe eTale gRhasthanA avagrahamAM paDelI vastune sAdhu grahaNa na kare. // 14 // (dIpikA. ) ukto dvitIyasthAna vidhiH / sAMprataM tRtIyasthAna vidhimAha / sAdhavo'yAcitvA kadAcanApi na kimapi gRhNanti / yataH sAdhUnAM sarvamavagrahayAcane gRhasthairdattaM grAhyaM nAnyathA / kiM tadAha / cittavad chipadAdi / zracittavadU vA hirnnyaadi| alpaM vA muulytHprmaanntshc| yadi vA bhumuulyprmaannaanyaamev| kiNbhunaa| dantazodhanamAtramapi tathAvidhaM tRnnaadypi| etAvatA sAdhavastRNAdyapyadattaM na gRhNanti kimnyt||14|| ( TIkA. )ukto dvitIyasthAna vidhiH| tRtIyasthAna vidhimAha / cittamaMta tti sUtram / Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 373 cittava vipadAdi vaa| acittavachA hiraNyAdi / alpaM vA mUkhyataH pramANatazca / yadi vA bahu mUlyapramANAcyAmeva / kiM bhunaa| dantazodhanamAtramapi tathAvidhaM tRNAdi / avagrahe yasya tattamayAcitvA na gRhNanti sAdhavaH kadA caneti sUtrArthaH // 14 // taM appaNA na giehaMti no vi gihAvae prN|| annaM vA giNhamANaM vi, nANujANaMti saMjayA // 15 // (avacUriH ) taccittavadAdi AtmanA na gRhNanti viratatvAt / nApi grAhayanti paraM viratatvAdeva / anyaM vA gRhNantamapi svayameva na samanujAnanti sNytaaH|| 15 // (artha.) pharIne paNa teja vAta kahe .(saMjayA ke0)saMyatAH eTale saMyata je sAdhu te (taM ke ) te pUrvokta sacitta ane acitta vastune ( appaNA ke0 ) zrAtmanA eTale pote (na giehaMti ke) na gRhaMti eTale grahaNa karatA nathI. tathA (paraM ke) vIjApAse (no vi giNhAvae ke0) nApi grAhayanti eTale grahaNa karAve paNa nahi. (vA ke0) valI (giNhamANaM pi ke0) gRhNantamapi eTale grahaNa karato hoya tene paNa pote (nANujANaMti ke0) nAnujAnaMti eTale anumodanA Ape nahi. // 15 // (dIpikA.) punastadevAha / saMyatAH tamiti tatpUrvoktaM cittavadacittavadAdi zrAtmanA svayaM na gRhaMti viratatvAt / nApi paraM prati grAhayanti viratatvAdeva / tathA zranyaM vA gRhNantamapi svayameva na samaNujANaMti nAnumanyante // 15 // (TIkA.) etadevAha / taM ti sUtram / taccittavadAdi AtmanA na gRhNanti viratatvAnnApi grAhayanti paraM viratatvAdeva / tathAnyaM vA gRhNantamapi svayaM nAnujAnanti nAnumanyante saMyatA iti sUtrArthaH // 15 // __ abaMnacariaM ghoraM, pamAya durdihiaN|| nAyaraMti muNI loe, neAyayaNavaDipo // 16 // (avacUriH) uktastRtIyasthAna vidhiH| caturthasthAnavidhimAha / abrahmacaryaM ghoraM purgatihetutvAt pramAdamUlatvAdU urAzrayaM pussevamanantajavahetutvAd nAcaranti punaye loke nedazcAritranedastadAyatanaM tatsthAnaM taharjinaH // 16 // (artha.) caturtha sthAna vidhi kahe . (neyAyayaNavakiNo ke0) nedAyatanavarjinaH eTale neda je cAritrannedanA sthAnaka tene varjatA arthAt cAritrAticArathI jaya pAmatA evA (muNI ke)munayaH eTale muniyo (loe ke0) loke eTale manuSya lokane viSe (urahihizra ke0) puradhiSThitaM eTale murArAdhya evA tathA (pamAyaM ke) pramAdaM eTale Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAmasaMgraha, nAga tetAlIsa-(53)-mA, pramAda- mUlakAraNa evA ane (ghoraM ke0) ghoraM eTale rojagatinuM heturUpa evA (zrabaMjacariaM ke0 ) abrahmacarya eTale abrahmane (nAyaraMti ke0) nAcaraMti eTale zrAcaraNa karatA nathI. arthAt abrahmasevana karatA nathI. // 16 // (dIpikA.) tRtIyasthAna vidhiruktH| atha caturthasthAna vidhimAha / munayo loke manuSyaloke'brahmacarya pratItaM nAcaranti na sevante / kiMnUtamabrahma / ghoraM rojAnuSThAnahetutvAt / punaH kinnuutmbrhm|prmaadN prmaadvt| kthm| sarvadA prmaadmuultvaat|dunH kiNnuutmbrhm| puradhiSThitaM purAzrayaM usevaM vidita jinavacanena anantasaMsArahetutvAt / yatazcaivamataeva munayo'brahma na sevanta ityarthaH / kinUtA munyH| nedaaytnvrjinH| nedazcAritranedastasyAyatanaM sthAnamidamabrahmacaryameva / uktanyAyAtaharjinazcAritrAticAranIrava ityarthaH // 16 // (TIkA. ) jaktastRtIyasthAna vidhiH| caturthasthAnavidhimAha / zrabaMna tti sUtram / zrabrahmacaryaM pratItaM ghoraM rauuM rauzAnuSThAnahetutvAt / pramAdaM pramAdavat sarvapramAdamUlatvAt / purAzrayaM ussevyaM viditajinavacanenAnantasaMsArahetutvAt / yatazcaivamato nAcaranti nAsevante munayo loke manuSyaloke / kiMviziSTA ityAha / nedAyatanavarjino nedazcAritranedastadAyatanaM tatsthAnamidamevoktanyAyAttaharjinazcAritrAticAranIrava iti sUtrArthaH // 16 // mUlameyamahammassa, mahAdosasamussayaM // tamdA meDhuNasaMsaggaM, niggaMthA vaUyaMti NaM // 17 // (avacUriH) bIjamadharmasya pApasya mahatAM doSANAM cauryapravRttyAdInAM samunyaM saMghAtaM viditaihikApAyAH tasmAn maithunasaMsarga saMbandhaM yoSidAlApAdyapi niryanthA varjayanti / NaM vAkyAlaMkAre // 17 // (artha.) valI paNa ( ahammassa ke0 ) adharmasya eTale adharmanuM ( mUlaM ke0) mUla tathA ( mahAdosasamussayaM ke0) mahAdoSasamunyaM eTale corI pramukha mahoTA doSonI utpattinuM sthAnaka , temAM mahAdoSano saMcaya , ( tamhA ke ) tasmAt eTale te kAraNa mATe ( niggaMthA ke0 ) nigraMthAH eTale nigraMtha evA sAdhu (eyaM ke0 ) etat eTale thA ( mehuNasaMsaggaM ke0) maithunasaMsarga eTale maithunanA saMsagane (vajAyaMti ke0) varjayaMti eTale tyAga kare . NaM e vAkyAlaMkArArtha be. // 17 // Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 375 (dIpikA.) atha etadeva nigmyti|nnN iti vaakyaalNkaare| nirgranthAH sAdhavaH tasmAt kAraNAtmaithunasaMsarga maithunasaMbandhaM yoSita AlApAdyapi vrjynti| tasmAt ksmaat| yata etadabrahmasevanamadharmasya pApasya mUlaM bIjamiti paralokasaMbandhI apAyaH / kaSTaM punaretadU mahAdoSasamuchUyaM mahatAM doSANAM cauryapravRttyAdInAM samullUyaM saMghAtavaditi ihalokasaMbandhI apAyaH / kaSTamiti unnayalokakaSTadAtRtvAd maithunavarjanaM yuktaM sAdhUnAm // 17 // __(TIkA.) etadeva nigamayati / mUlaM ti sUtram / mUlaM bIjametadadharmasya pApasyeti paarlaukiko'paayH| mahAdoSasamunthyaM mahatAM doSANAM cauryapravRttyAdInAM samutya saMghAtavadityai hiko'paayH| yasmAdevaM tasmAnmaithunasaMsarga maithunasaMbandhaM yoSidAlApAdyapi nirgranthA varjayanti / pamiti vAkyAlaGkAra iti sUtrArthaH // 17 // biDamunezmaM loNaM, tillaM sappiM ca phaanniaN|| . na te saMnidimiti, nAyaputtavanarayA // 17 // (zravacUriH) uktazcaturthasthAna vidhiH / paJcamasthAna vidhimAha / biDaM gomUtrAdipakkamugneyaM saamusaadi| yhaa| biDaM prAsukamunedyamaprAsukamevaM dvidhA lavaNam / tailaM srpishc| phANitaM avaguDa etasavaNAyevamanyacca na te sAdhavaH saMnidhiM kurvanti paryuSitaM na sthApayanti jJAtaputravacoratAH // 10 // (artha.) have paMcama sthAnavidhi kahe . ( nAyaputtavarjarayA ke0 ) zAtaputravacoratAH eTale mahAvIra svAmInA vacanamAM rakta evA arthAt mahAvIra svAmInA vacana pramANe cAlanAra evA sAdhu ( viDaM ke0) biDalavaNa athavA gomUtrAdipakka evaM (loNaM ke0) lavaNa tathA (uprezma ke0) janecaM eTale samujanA jalathI thatuM lavaNa athavA biDa eTale prAsuka ane unnedya eTale aprAsuka lavaNa kA tathA (tivaM ke0) tailaM eTale tela ( sappiM ke0) sarpiH eTale ghRta (phANizaM ke0) phANitaM eTale gosanI rAba ( te ke0) te sarva vastune (saMnihiM ke0 ) saMnidhiM eTale rAtrivAsa rAkhavAne (na chati ke0) zchatA nathI. // 20 // (dIpikA.) caturthasthAna vidhiH proktaH / atha pnycmsthaanvidhimaah| sAdhava eteSAM sannidhiM na kurvati paryuSitam / ko'rthaH / rAtrau rakSitaM na sthApayanti / kiMviziSTAH sAdhavaH / jnyaatputrvcortaaH| jJAtaputraH zrImAnasvAmI tasya vacane nissaMgatApratipAdanatatpare ratA aasktaaH|kessaaN sannidhiM na kurvanti taanyaah| viDaM gomU 49 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada nAga tetAlIsa-(43)-mA. trAdipakvam 1 unedyaM sAmusAdi / viDaM prAsukamunedyamaprAsukamityevaM dviprakAraM lavaNaM tathA tailaM 3 sarpizca ghRtaM 4 phANitaM avaguDaH 5 etacca lavaNAyapi evaM dviprakAramanyacca rAtrau na rakSantItyarthaH // 17 // (TIkA.) pratipAditazcaturthasthAna vidhiH| zdAnI paJcamasthAnavidhimAha / biDatti sUtram / biDaM gomUtrAdipakaM, unedyaM sAmusAdi / yachA biDaM prAsukamunedyamaprAsukamapyevaM hiprakAraM lavaNam / tathA tailaM sarpizca phANitam / tatra tailaM pratItaM, sarpighRtaM, phANitaM avaguDaH / etabavaNAyevaMprakAramanyacca na te sAdhavaH saMnidhiM kurvanti paryuSitaM sthApayanti / zAtaputravacoratA jagavardhamAnavacasi niHsaMgatApratipAdanapare saktA iti sUtrArthaH // 20 // lohassesaNuphAse, manne annyraamvi|| je siA sannihiM kAme, gidI pavaie na se // 1 // (avacUriH) saMnidhidoSamAha / lojsyaisso'nusprsho'nujaavH| yadetatsaMnidhikaraNam / manye manyante prArUtatvAdekavacanam / evamAhustIrthakaragaNadharA anyatarAmapi yaH syAtsaMnidhi kAmayate sevte| gRhastho'sauna prvrjitH| pravrajitasya pugterjaavaat||15|| (artha. ) have saMnidhi rAkhavAnA doSa kahe . je saMnidhinuM karavU de, te ( esa ke) eSaH eTale yA cAritrane vighna karanAra caturtha kaSAya evA (lojassa ke) lonasya eTale lojano (aNuphAsa ke0) anusparzaH eTale mahimA be.te kAraNa mATe hu~ (manne ke0) manye eTale mAnuM buM ke (je ke0) ye eTaleje sAdhu (annayarAmavike0)zranyatarAmapi eTale thoDI paNa (saMnihiM ke0) sanidhiM eTale saMnidhine (sidhA ke0) syAt kadAcit eTale jo kadAcit (kAme ke0) kAmayate eTale sevana kare, to te sAdhu (gihI ke0) gRhI eTale gRhastha jANavo. paNa (se ke0) te (pavaraNa ke0) pratrajitaH eTale pravrajita (na ke0) nathI. saMnidhi eTale saMnidhIyate eTale najIka karAya ne zrAtmAne narakAdikane viSe jethI tene saMnidhi kahiyeM. // 15 // (dIpikA.) atha sannidhidoSamAha / lojasya cAritravighnakAriNazcaturthakaSA yasya eSo'nusparza eSo'nunAvo yata saMnidhIkaraNamiti / yatazcaivamato manye manyante prAkRtazailyA ekavacanam / evaM tIrthakaragaNadharA AhuH / anyatarAM stokAmapi yaH syAt yaH kadAcit saMnidhiM kAmayate sevate kaamii| ataH sa jAvato gRhI gRhsthH| nAse Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / . 37 prabajitaH / kasmAddurgatinimittAnuSThAnapravRtteH / saMnidhIyate narakAdiSu zrAtmA aneneti saMnidhiriti zabdArthAt / pravajitasya ca purgatigamanAjAvAditi // 1 // (TIkA.) sNnidhidossmaah| lojassa tti sUtram / lojasya cAritravighnakAriNazcaturthakaSAyasya esaNuphAsatti / eSo'nusparza eSo'nujAvo yadetatsaM nidhikaraNa miti| yatazcaivamato manye mnynte| prAkRtazailyA ekavacanam / evamAhustIrthakaragaNadharAH / anyatarAmapi stokAmapi yaH syAt yaH kadAcitsaMnidhiM kAmayate sevate / gRhI gRhastho'sau nAvataH pravrajito neti purgati nimittAnuSThAnapravRtteH / saMnidhIyate narakAdiSvAtmAnayeti saMnidhiriti zabdArthAtpravrajitasya ca purgatigamanAnAvAditi sUtrArthaH // 15 // jaMpiva va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMbaNaM // taM pi saMjamalaGachA, dhAraMti pariharati a||20|| (avacUriH) yadyevaM tadA vastrAdidhAraNe kathaM sAdhUnAmasaMnidhirityAha / yadyapyAgamoktaM vastraM vA pAtraM vA kambadaM varSAkadapAdi / pAdoMbanaM rajoharaNaM tadapi saMyamalajArthaM pAtrAdi tadanAve gRhilAjane SaTkAyavadhaH / lajArthaM vastraM dhArayanti pariharanti ca parinuJjate puSTAlambanena // 20 // (artha.) zrAhiM ko zaMkA kare ke, sAdhu vastrAdika rAkhe , to teno te sAdhuune saMnidhi doSa kema na lAge ? tyAMka kahe je ke, sAdhu (jaM pike) yadapi eTale je paNa zrAgamokta evA (vaDhaM ke0) vastraM eTale colapaTTAdi (ca ke0) valI (pAyaM ke0) pAtraM eTale pAtrAM (vA ke0 ) vA eTale valI (kaMbalaM ke0 ) kaMbalaM eTale varSAkalpAdi tathA (pAyapuMDaNaM ke0) pAdaproJchanaM eTale rajoharaNa (taM pi ke0) tadapi te sarvane puSTAlaMbanathI (saMyamalAhA ke0) saMyamalajArthaM eTale saMyamanI lAja pAlavAne (dhArayaMti ke0) dhAraNa kare je. (ca ke0) tathA valI (pariharaMti ke0) parinuMjate eTale jogave . pAtrAdi vinA saMyamanuM rakSaNa thAya nahi. kAraNa ke, gRhasthanA pAtramA saMyamI jo nojana kare, to SaTkAyano vadha thAya. ane je vastra be, te lajAne arthe . athavA ema paNa artha thAya ke, saMyama teja lagA kahiyeM. te saMyamarUpa lajAnA rakSaNa mATe vastrapAtrAdi dhAraNa kare . // 20 // (dIpikA.) atraah| yadyevaM vastrAdi dhArayatAM sAdhUnAM kathaM na saMnidhirityAha / sAdhavo yadyapi thAgamoktaM vastraM vaa|colpttttaadi vA 1 pAtraM vAlAbvAdi 2 kaMbalaM varSA Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. kalpAdi 3 pAdaproJcanaM 4 rajoharaNaM dhArayanti puSTAlambana vidhAnena / pariharanti ca paribhuJjate ca mUrchArahitAH / tadapi kimartham / saMyamalArthaM saMyamArthaM pAtrAdi / tadvyatirekeNa puruSamAtreNa gRhajAjane sati saMyamapAlanAjAvAt / lArthaM vastram / tadvyatirekeNa aMganAdau viziSTazrutaparityAdirahitasya nirlajatAyA utpatteH / thavA saMyama eva saMyamalA tadarthaM sarvameva vastrAdi dhArayantItyAdi // 20 // ( TIkA. ) Aha / yadyevaM vastrAdi dhArayatAM sAdhUnAM kathamasaMnidhirityata zrAha / jaM pitta sUtram / yadapyAgamoktaM vastraM vA colapaTTakAdi, pAtraM vAlAbukAdi, kambala varSAkalpAdi, pAdapuMbanaM rajoharaNam / tadapi saMyamalArthamiti saMyamArthaM pAtrAdi / tayatirekeNa puruSamAtreNa gRhasthanAjane sati saMyamapAlanAbhAvAt / lArthaM vastraM, yatireNAGganAdau viziSTazrutapariNatyA dirahitasya nirlajatopapatteH / zrathavA saMyama eva lA tadarthaM sarvametadvastrAdi dhArayanti / puSTAlambana vidhAnena pariharanti ca pariate ca mUrchArahitA iti sUtrArthaH // 20 // na so pariggado butto, nAyaputte tAiNA // mucA pariggado vRtto, i vRttaM madesiNA // 21 // ( vacUriH ) yatazcaivaM tato na sotti / nAsau nirajiSvaGgasya vastradhAraNAdilakSaNaH parigraha uktaH / bandhuhetutvAbhAvAt / kena / jJAtaputreNa varddhamAnena trAtrA svaparatrANasamarthena api tu mUrchA satsvapi vastrAdiSvabhiSvaGgaH parigraha ukto bandhahetutvAt / evamuktaM maharSiNA gaNadhareNa zayyaMjavasvAminA // 21 // (artha. ) (ii ke0 ) iti eTale yA prakAre ( made siNA ke0 ) maharSiNA eTale sayyaMjava svAmIe sUtramAM ( vRttaM ke0 ) uktaM eTale kaheluM ve ke, (tAiNA ke0 ) trAtrA eTale jIvanuM rakSaNa karanAra evA ( nAyaputte ke0) jJAtaputreNa eTale jJAta je pradhAna - triya siddhArtha temanA putra evA varddhamAna svAmIe (so ke0) saH eTale te saMyamapAlanArtha colapaTTA dika sAdhu je rAkhe be, te (pariggaho ke0) parigrahaH eTale parigraha ( na butto ke0 ) na uktaH eTale kahyo nathI. ane (muThA pariggaho ke0) mUrchA parigrahaH eTale vidyamAna vastrAdikane viSe mUrchA rAkhavI teja parigraha (butto ke0) uktaH eTale ko be. // 21 // ( dIpikA. ) yatazcaivaM tato maharSiNA zayyaMjavena gaNadhareNa sUtra ityuktam / itIti kim / jJAtaputreNa jJAtaH pradhAnaH kAtriyaH siddhArthaH tasya putreNa varddhamAnakhAminA nAsau nirmamatvena vastradhAraNAdilakSaNaH parigraha ukto'rthataH / kasmAt / bandhahetu For Private Personal Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike SaSThamadhyayanam / 38 tvAnAvAt / kiMbhUtena jJAtaputreNa / tAiNA trAtrA / khaparatrANasamarthena / apitu kaH parigraho mahAvIreNArthataH prokta ityAha / mUrchA parigraha uktaH / asatsvapi vastrAdiSu laulyam / kutaH / bandhahetutvAt / ziSyaH prAha / nanu vastrAdInAmanAve'pi yadi mUrchA tadA vastrAdi sAve sati kathaM na mUrchA / ucyate / sAdhUnAM samyagbodhena mUrchAyA bIjabhUtasyAbodhasyopadhAtAt // 21 // ( TIkA. ) yatazcaivamato eso tti sUtram / nAsau niraniSvaGgasya vastradhAraNAdilakSNaH parigraha ukto bandhahetutvAbhAvAt / kena / jJAtaputreNa jJAta udAracatriyaH sikArthaH tatputreNa vardhamAnena trAtrA svaparaparitrANa samarthena / api tu mUsatsvapi vastrAdivaSvaGgaH parigraha ukto bandhahetutvAdarthatastIrthakareNa / tato'vadhArya ityevamukto madarSiNA gaNadhareNa / sUtre seUMnava Adeti sUtrArthaH // 21 // sava diNA budhA, saMrakaNapariggade // vippaNo vi demi, nAyaraMti mamAzyaM // 22 // ( avacUriH ) vastrAdyajAve mUrchA syAt / taddbhAve kathaM netyAha / sarvatrocitatrakAle copadhinAgamoktena sahitA zrapi buddhA jJAtatatvAH saMrakSaNAya SamAM kAyAnAM vastrAdiparigrahe satyapi nAcaranti / mamatvamiti yogaH / zrapyAtmano dehe'pi mamAiyaM mamatvaM na caranti // 22 // (artha. ) ( buddhA ke0 ) buddhA: eTale yathAvat jANI lIdhuM be vastutattva jeNe evA sAdhu (sava hiNA ke0 ) sarvatropAdhinA eTale sarvatra yogya evA kSetrakA - lane viSe Agamokta upAdhi je vastrAdi teNe karI ( saMrakaNapariggade ke0 ) saMrakSaNaparigrahe eTale SaTjIva nikAyonA saMrakSaNane arthe parigraha je be tene viSe (vi ke 0 ) api eTale paNa ( appaNo vi ke0 ) Atmano'pi eTale potAnA paNa ( dehaM ma 0 ) dehe eTale dehane viSe paNa ( mamAzyaM ke0 ) mamatvaM eTale mamatvAdikane ( nAyaraM ti ke0 ) nAcaraMti eTale AcaraNa karatA nathI. // 22 // ( dIpikA. ) buddhA yathAvajjJAtattvAH sAdhavaH saMrakSaNaparigrahe saMrakSaNAya pakSAM jIvanikAyAnAM parigrahe satyapi na Acaranti mamatvamiti uktiyojanA / kena / sarvatra upadhinA sarvatra yogye detre kAle ca upadhinA Agamoktena vastrAdinA / kutaH / te pari vastrAdirUpe mamatvaM na kurvantItyAha / yataste jagavanta zrAtmano'pi deha zrAtmano dharmakAye'pi mamatvamAtmIyAnimAnaM viziSTapratibandhasaMgatiM na kurvanti / For Private Personal Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3800 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAmasaMgraha, nAga tetAlIsa (43)-mA, vastunastattvasya jJAnAt kimanena vastrAdinA tiSThatu dUre tAvat anyat sarvam / dehavat parigrahe'pi na mamatvamAtmIyA jimAnaM viziSTapratibandhasaMgatiM kurvanti // 22 // 1 ( TIkA. ) zrAha / vastrAdyajAvanAvinyapi mUrchA kathaM vastrAdijAve sAdhUnAM na javi - Syati / ucyate / samyagbodhena taddIjanUtAbodhopaghAtAdAda ca / savacchati sUtram / sarvatrocite kSetre kAle copadhinA zrAgamoktena vastrAdinA sahApi buddhA yathAvadviditavastutattvAH sAdhavaH saMrakSaNaparigraha iti saMrakSaNAya SaSAM jIvanikAyAnAM vastrAdiparigrahe satyapi nAcaranti mamatvamiti yogaH / kiMvAnena te hi jagavantaH zrapyAtmano'pi deha ityAmano dharmakAyespi viziSTapratibandhasaMgatiM na kurvanti / mamatvamAtmIyAnidhAnaM vastutatvAvabodhAt / tiSThatu tAvadanyat / tatazca devadaparigraha eva taditi sUtrArthaH // 22 // do nicaM tavo kammaM, sababu dediM vanniyaM // 1 jAya lAsamA vittI, eganattaM ca nocNaM // 23 // ( avacUriH ) uktaH paJcamasthAnavidhiH / atha SaSThasthAnavidhimAha / aho nityaM tapaH karma / ho iti vismaye / apAyAjAvena tadanyaguNavRddhisaMjavAdapratipAti tapaHkarma tapo'nuSThAnaM sarvabuddhaistIrtha karaivarNitaM dezitam / kiMviziSTam / yA ca lakAsamA vRttikAsaMyamastatsamA tujhyA saMyamAvirodhinI vRttirdehapAlanA / ekanaktaM dravyata ekasaMkhyam / jAvataH karmabaMndhAjAvAda dvitIyaM bhojanaM yatra // 23 // (artha) have SaSTha sthAna kahe De. (aho ke0) aho iti Azcarye (niccaM ke0 ) nityaM eTale niraMtara ( tavokammaM ke0 ) tapaHkarma te ( sababuddhehiM ke0 ) sarvabudhaiH eTale sarva budhajana eTale vidvajanoe ( vasi ke0 ) varNitaM eTale varNana karela be. ( jAya ke0 ) yAca eTale valI je ( vittI ke0 ) vRttiH eTale dehapAlana rUpa vRtti (lAsamA ke0 ) lAsamA eTale saMyama samAna be, te zuM to ke ( egajattaM ca jokhaNaM ke0 ) ekanaktaMca jojanaM eTale te eka jakta jojana be // 23 // ( dIpikA. ) uktaH paJcamaH sthAnavidhiH / adhunA SaSThasthAnavidhimAha / zraho iti zcarye / tapaHkarma tapo'nuSThAnaM sarvatIrtha karairvarNitaM dezitam / kiM viziSTaM tapaH karma / nityapAyasya jAvena guNavRddhisaMbhavAt zrapratipAtyeva / kiMviziSTaM tapa ityAha / yA ca vRtirvartanaM dehapAlanA / kiMbhUtA vRttiH / lakAsamA lagA saMyamaH tena samA sadRzI tulyA / saMyamAvirodhinI syarthaH / ca punaH ekaM naktaM jojanaM ekanaktaM dravyato jAvatazca yasmi - nnojane tattathA / tatra dravyata ekaM ekasaMkhyAnugataM jAvata ekaM karmabandhasyAjAvenA For Private Personal Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 301 dvitIyaM taddivasa eva rAgAdirahitasya anyathA jAvata ekatvasya zrAvAditi // 23 // ( TIkA. ) uktaH paJcamasthAna vidhiradhunA SaSThamadhikRtyAha / aho ti sUtram / aho nityaM tapaH karmeti / zraho vismaye / nityaM nAmApAyAjAvena tadanyaguNavRddhisaMbhavAdapratipAtyeva tapaHkarma tapo'nuSThAnaM sarvabuddhaiH sarvatIrtha karairvarNitaM dezitam / kiM viziSTa mityAha / yAvajAsamAvRttiH / lakA saMyamastena samA sadRzI tulyA saMyamAvirodhinI - tyarthaH / vartanaM vRttirdehapAlanA ekajaktaM ca jojanam / ekaM jaktaM dravyato jAvatazca ekasmin jojane tattathA / dravyata ekamekasaMkhyAnugataM, jAvata ekaM karmabandhAjAvAda dvitIyam / tadivasa eva rAgAdirahitasyAnyathA jAvata ekatvAbhAvAditi sUtrArthaH // 23 // saMti me sudumA pANA, tasA praduva thAvarA // jAI rAma pAsaMto, kahamesa pitryaM care // 24 // ( avacUriH ) rAtribhojane prANAtipAtasaMjavena karmabandhaM dvitIyaM darzayati / saMtyete pratyakSopalabhyamAnasvarUpAH sUkSmAH prANinastrasA athavA sthAvarAH pRthivyAdayaH / yAn prANino rAtrAvapazyan kathameSaNIyaM cariSyate sattvAnuparodhena jodayate asaMbhava evaiSaNIyasya // 24 // ( artha. ) have rAtri jojanamAM prANiyono atipAta be tethI karmabaMdha sAthai sadvitIyatA batAve be. (ime ke0) yA pratyakSa upalabhyamAnasvarUpa evA (tasA ke0 ) trasAH eTale trasa jIvo (aDuva ke0) athavA ( yAvarA ke0 ) sthAvarAH eTale sthAvaro tathA ( sudumA ke0) sUkSmA: eTale sUkSma (pANA ke0) prANAH eTale prANIyo ( saMti ke0) be, ( jAI ke0 ) yAn eTale je prANiyone (rArDa ke0) rAtrau eTale rAtrine viSe, (apAsaMto ke0 ) apazyataH eTale na jotA evA sAdhu ( kadaM ke0 ) kathaM eTale kema (esa pi 0 ) eSaNIyaM eTale eSaNIyane (care ke0 ) caret eTale jogavaze // 24 // ( dIpikA. ) atha rAtrinojane prANAnAmatipAtasaMjavena karmabandhena saha si tIyatAM darzayati / ime ete pratyakSamupalabhyamAnasvarUpAH prANinaH saMnti jIvA vartante / kiMviziSTAH prANinaH / sUkSmAH zlakSNAH / ke te / trasA dvIndriyAdayaH / athavA sthAvarAH pRthivyAdayaH / yAn prANino rAtrau catuSA zrapazyan sAdhuH kathameSaNIyaM cariSyati jokSyate / zrasaMjava eSaNIyasya rAtrau / katham / satvAnAM ghAtAt // 24 // ( TIkA. ) rAtribhojane prANAtipAtasaMjavena karmabandhasadvitIyatAM darzayati / saMti meti sUtram / santyete pratyakSopalabhyamAnasvarUpAH sUkSmAH prANino jIvA I For Private Personal Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3e rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. strasA dIjiyAdayaHathavA sthAvarAH pRthivyaadyH|yaan prANinorAtrAvapazyan catuSA kathameSaNIyaM sattvAnuparodhena cariSyati jokSyate ca / asaMcava eva rAtrAveSaNIyacaraNasyeti suutraarthH|||| udanavaM bIasaMsattaM, pANA nivaDiyA mdiN|| diyA tAI vivaGijA,rA taba kadaM cre||25|| __ (avacUriH) rAtrinojanadoSamanidhAya grahaNagatamAha / udakAImekagrahaNe tajAtIyAnAM grahaNAt ssnigdhaadigrhH| bIjasaMsaktamodanAdi / athavA bIjAni pRthagmUlAnyeva / saMsaktaM caarnaalaadyprenneti| prANinaHsaMpAtimAdayo nipatitA mahyAM navanti / divA tAnyudakAoNi vivarjayet / rAtrau tatra kathaM caret // 25 // (artha.) ive rAtrinojananA doSa grahaNa karavAne mATe sUtra kahe . ( udauddhaM ke) pANIe karInInA evA ane (bIsaMsattaM ke ) bIjasaMsaktaM eTale bIje karI saMsakta eTale jemAM bIja paDyA hoya evo thAhAra hoya tathA ( mahiM ke) mahyAM eTale pRthvIpara (pANA ke) prANAH eTale prANiyo (nivaDiyA ke0) nipatitAH eTale paDyA hoya, ( diyA ke0) divA eTale divase (tAI ke0) tAn eTale te jIvone ( vivajizrA ke ) vivarjayet eTale varje, paNa ( rATha ke ) rAtrie (taba ke0) tatra eTale te ThekANe ( kahaM care ke0) kathaM caret eTale kema saMyama rakSaNa pUrvaka cAle // 25 // (dIpikA.) evaM rAtrinojane doSaM kathayitvA grahaNagataM dossmaah| etAni udakAdini divA pApanIruzcanuSA pazyan vivrjyet| paraM rAtrau tu tatra kathaM carati saMyamasya anuparodhena / asaMbhava eva shuddhcrnnsy|kaani tAni udakAAdInItyAha / udakArDa pUrvavat / ekagrahaNena tajAtIyAnAM sasnigdhAdInAM grahaNaM / tathA bIjasaMsaktaM bIjena saMsataM mizraM tadodanAdikamiti shessH| athavA bIjAni pRthktaanyev|sNsktN caranAlAdyapareNa mizram / tathA prANinaH saMpAtimapranRtayo mahyAM pRthivyAM nipatitAH sNjvnti| tata udakAdini rAtrau anavalokanena varjayitumazakyatvena vizeSataH sAdhozcaraNAnAvaH // 25 // (TIkA.) evaM rAtrau nojane doSamanidhAyAdhunA grhnngtmaah| udaujhaM ti sUtram / udakA pUrvavadekagrahaNe tjaatiiygrhnnaatssnigdhaadiprigrhH| tathA bIjasaMsaktaM bIjairmizramodanAdIti gamyate / athavA bIjAni pRthaganUtAnyeva / saMsaktaM Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike paSThamadhyayanam / 33 cAranAlAya pareNeti tathA / prANinaH saMpAtimapranRtayo nipatitA mahyAM pRthivyAM saMjavanti / nanu divApyetatsaMbhavatyeva / satyam / kiMtu paralokajI ruzcakSuSA pazyan divA tAnyudakArDAdIni vivarjayet / rAtrau tu tatra kathaM carati saMyamAnuparodhenAsaMjava eva zuddhacaraNasyeti sUtrArthaH // 25 // eyaM ca dosaM daNaM, nAyaputte nAsi // savAhAraM na muMjaMti, niggaMdhA rAinoNaM // 26 // ( avacUriH ) upasaMharannAha / etaM cAnaMtaroditaM prANihiMsAdirUpaM vAnyamAtmanidhanAdilakSaNaM doSaM dRSTvA maticakSuSA jJAtaputreNa jASitam / sarvAhAraM caturvidhamadhyazanAdilakSaNaM na bhuJjate nirmanthA rAtribhojanam // 26 // ( artha. ) have yA adhikArane pUrNa karatA thakA kahe be. (niggaMthA ke0 ) niryathAH eTale nirbaM evA sAdhu, ( nAyaputte ke0 ) jJAtaputreNa eTale mahAvIrasvAmI e (nAsi ke0) jASitaM eTale ko evo (eyaM ke0) etaM eTale yA pUrvokta prANihiMsArUpa ( dosaM ke0 ) doSaM eTale doSane ( ca ke0 ) bIjA yAtmavirAdhanAdi lakSevA doSane paNa cakue karI (dahUNaM ke0 ) dRSTvA eTale jor3ane (savAhAraM ke0 ) sarvAhAraM eTale caturvidha zanAdikane yA zrIne ( rAino ke0 ) rAtrinojanaM eTale rAtri jojanane ( na juMjaMti ke0) na juJjate eTale karatA nathI. e bahuM vrata ka. // 26 // ( dIpikA. ) namadhikAraM pUrNaM kurvannAha / nirgranthAH sAdhavaH sarvAhAraM catuvidhamapyazanAdikamAzritya rAtribhojanaM na bhuJjate / kiM kRtvA / etaM pUrvoktaM prANihiMsArUpaM / cazabdAdanyamAtmavirAdhanAdilakSaNaM doSaM cakSuSA dRSTvA / kiMbhUtaM doSam / jJAtaputreNa zrImahAvIradevena jagavatA jASitaM kathitam // 26 // ( TIkA. ) upasaMharati / evaM catti sUtram / etaM cAnantaroditaM prANihiMsArUpamanyaM cAtmavirAdhanAdilakSaNaM doSaM dRSTvA maticakSuSA jJAtaputreNa jagavatA jASitamuktaM sarvAhAraM caturvidhamapyazanAdilakSaNamAzritya na juJjate nirgranthAH sAdhavo rAtrinojanamiti sUtrArthaH // 56 // puDhavikAryaM na hiMsaMti, mAsA vayasA kAyasA // tivideNaM karaNajoeNaM, saMjayA susamAditryA // 27 // ( avacUriH ) uktaM vratapaTTamidAnIM kAyaSamAha / pRthvIkAyaM na hiMsantyA lekha For Private Personal Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. nAdinA / manasA vAcA kAyena / trividhena karaNayogena manaHprabhRtikaraNA dirUpeNa saMyatAH susamAhitA upayuktAH // 27 // ( . ) have kAya kahe be. ( susamAhiyA ke0 ) susamAhitAH eTale susamAdhivaMta evA ( saMyatA ke0 ) saMyatAH eTale sAdhu ( puDhavikAyaM ke0 ) pRthvIkA - eTale pRthvI kAyane ( mAsA ke0 ) manasA eTale mane karI ( vayasA ke0 ) vAcA eTale vacane karI ne ( kAyasA ke0 ) kAyena eTale kAyAe karI ( tivideNa ho ) trividhena eTale RNa prakAranA ( karaNajoeNaM ke0 ) karaNayogena eTale karaNa karAva anumodana vaDe karIne ( na hiMsaMti ke0 ) haNatA nathI. // 27 // ( dIpikA . ) evaM vraSTuM kathitam / atha kAyaSaddhaM kathyate / tatra pUrvaM pRthivIkAyamAzrityAha / saMyatAH sAdhavaH pRthivIkAyaM na hiMsanti lekhanAdiprakAreNa / kena / manasA vAcA kAyena / upalakSaNametadityAha / trividhena karaNayogena manaH pranRti jiH karaNakAraNAnumodanArUpeNa / kiMbhUtAH saMyatAH / susamAhitA udyuktAH // 27 // ( TIkA. ) uktaM vratamadhunA kAyamucyate / tatra pRthivI kAyamadhityAha / puDhavita sUtram / pRthvIkArya na hiMsantyAlekhanAdinA prakAreNa manasA vAcA kAyena / upalakSaNametadata evAha / trividhena karaNayogena manaHprabhRti jiH / karaNAdirUpeNa / ke na hiMsantItyAha / saMyatAH sAdhavaH susamAhitA yuktA iti sUtrArthaH // 27 // puDhavikAryaM vihiMsaMto, hiMsaI na tayassie // tase vivide pANe, carakuse acarakuse // 28 // ( avacUriH ) va hiMsAdoSamAha / pRthvIkAyaM hiMsan hinastyeva / turevArthe / tadAzritAn pRthvyAdyAzritAn trasAn vividhAn prANino dvIndriyAdIn vA sthAvarAMzca cAkSuSAn caturindriyagrAhyAn agrAhyAMzca // 28 // (artha. ) ( puDha vikArya ke0 ) pRthvIkArya eTale pRthvI kAyane ( vihiMsaMto ke 0 ) vihiMsan eTale vizeSe karI haNato thako ( taya ssie ke0 ) tadAzritAn eTale te pRthvIkAyane yAzrayI rahelA evA ( tase ke0 ) trasAn eTale trasa prANIune (ya ke0) ca eTale valI (vivi pA0 ) vividhAn prANAna eTale aneka prANIune tathA (carakuse ho ) cAkSuSAn eTale cakue dekhAya evA jIvane tathA ( acarakuse ke0 ) acA kuSAn eTale cakSuzrI nahi dekhAya evA jIvone eTale sUkSma ane bAdara evA jIvone ( hiMsa ke0 ) hinasti eTale ho be // 28 // For Private Personal Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sssstthmdhyynm| 3 ( dIpikA ) atraiva hiMsAdoSamAha / sAdhuH pRthivIkAyamAlekhanAdinA prakAreNa hiMsan tu nizcayena hinastyeva / kAnityAha / prANAnbIniyAdIn / kiMvidhAn / anekaprakArAn / sAn cazabdAt sthAvarAn apkAyAdIn / kiMnUtAn prANAn / tadAzritAn pRthiviismaashritaan| punaH kiMjUtAn prANAn / cAkuSAn caku hyAn kAMzcit / punaH kiMnUtAn prANAn / acAkuSAn cariMjiyeNa agrAhyAn // // ___(TIkA.) atraiva hiMsAdoSamAha / puDhavi tti sUtram / pRthivIkAyaM hiMsannAlekhanAdinA prakAreNa hinastyeva / turavadhAraNArthe / vyApAdayatyeva tadAzritAn pRthivIzritAn trasAMzca vividhAn prANino hInjiyAdIn / cazabdAtsthAvarAMzcApkAyAdIn cAkSaSAMzvAcAkuSAMzca caturinjiyagrAhyAnagrAhyAMzceti sUtrArthaH // 2 // tamdA euM vizrANittA, dosaM juggshvttnnN|| puDhavikAyasamAraMnaM, jAvajIvAI vajAe // 2 // (zravacUriH) tasmAdetaM vijJAya doSaM tattadAzritajIvahiMsAdilakSaNaM urgativardhanaM pRthvIkAyasamAraMnnaM yAvajIvameva varjayet // e|| (artha.) ema je, tyAreM sAdhue zuM karavaM te kahe . ( tamhA ke0) tasmAt eTale te kAraNa mATe ( evaM ke0 ) etaM eTale A (dosaM ke) doSaM eTale pUrvokta doSane (vizrANittA ke0) vijJAya eTale jANIne (uggazvaTTaNaM ke0) purgativarDanaM eTale purgatine vadhAranAra evA ( puDha vikAyasamAraMnaM ke0 ) pRthivIkAyasamAramnaM eTale pRthvIkAyanA samAraMjane (jAvajIvAI ke0) yAvajIvaM eTale yAvajIva paryaMta (vAe ke0) varjayet eTale tyAga kare. // 25 // (dIpikA. ) yasmAdevaM tataH kiM sAdhunA kartavyamityAha / yasmAdevaM tasmAtpRthivIkAyasamAraMjamAlekhanAdinA yAvajIvaM sAdhurvarjayet / kiM kRtvA / etaM pUrvoktaM doSaM vijJAya pRthivyAzritajIvahiMsAladaNaM dUSaNaM jhAtvA / kiMnUtaM doSam / urgativardhanaM saMsAravardhanam // she|| ( TIkA. ) yasmAdevaM tamha tti sUtram / tasmAdetaM vijJAya doSaM tattadAzritajIvahiMsAlakSaNaM urgativardhanaM saMsAravardhanaM pRthivIkAyasamAraMjamAlekhanAdi yAvajIvaM yAvajIvameva varjayediti sUtrArthaH // 15 // Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3e rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa-(43)-mA. AnakAyaM na siMti, maNasA vayasA kaaysaa|| tivideNa karaNajoeNa, saMjayA susmaaditraa||30|| aAnakAyaM vihiMsaMto, hiMsaI na tyssie|| tase a vivihe pANe, carakuse a acaskuse // 31 // tamhA eaMviANittA, dosaM jhuggvddnnN|| AnakAyasamAraMjaM jAvajIvAI vajAe // 32 // (zravacUriH) uktaH sptmsthaanvidhiH| athASTamamAha / spaSTam // 30 // 31 // 3 // (artha.) have aSTama sthAna vidhi kahe . zrAtrIzamI, ekatrIzamI ane batrIzamI gAthAno artha anukrame sattAvIsamI, ahAvIsamI, ugaNatrIsamI gAthAnA artha samAna karavo. mAtra phera eTalo De ke, je ThekANe traNe gAthAmAM puDhavIkAya evaM pada be, te ThekANe AtraNe gAthAmAM apkAya evaM pada , teno artha apkAya jIva evo krvo.||30||31||3|| (dIpikA.) saptamasthAna vidhiruktaH / athASTamasthAnavidhiH kathyate / idaM gAthAtrayaM pRthivIkAyagAthAtrayaM yathA pUrvaM vyAkhyAtaM tathA vyAkhyeyam / navaraM tatra pRthivInAmnA atrApkAyanAmnA // 30 // 31 // 32 // (TIkA.) uktaH saptamasthAna vidhiH / adhunASTamasthAna vidhimdhikRtyocyte| zrAukAyaM ti sUtram / sUtratrayamapkAyAnilApena neym| tatazcAyamapyukta eva // 3 // 31 // 3 // jAyateaMna zchati, pAvagaM jlishtte|| tikamannayaraM sabaM, sabana vi urAsayaM // 33 // (avacUriH) navamasthAnamAha / jAtatejasamagniM nechanti manaHpratinirapi pApameva pApakaM pranUtasattvApakAritvenAzunam / kiM nebantItyAha / jvalayituM vRddhiM netuM tIdaNaM bedakaraNAtmakamanyataratsarvatodhAraM zastraM sarvato'pi urAzrayaM sarvatodhAratvenAnAzrayaNIyam // 33 // (artha.) have navamasthAna kahe . valI sAdhu (pAvagaM ke0) pApakaM eTale pAparUpa (tivaM ke0) tIdaNaM eTale tIkSNa (annayaraM ke0) anyatarat eTale sarvato dhArAvAlA (sada ke0) zastra samAna ane (savarDa ke0) sarvataH eTale sarvasthale (kurAsayaM ke0) Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 37 kothI pAse na javAya evA ( jAyateAM ke0 ) jAtatejasaM eTale mine ( jalaittae ho ) jvalayituM eTale jvalana karavAne ( na iti ke0 ) ichatA nathI // 33 // ( dIpikA. ) sAMprataM navamasthAna vidhiM kathayati / sAdhavaH jAtatejasama nikAyaM manaHpravRti nirapi jvalayitumutpAdayituM vRddhiM prApayituM na ichanti / kiMbhUtaM jAtatejasam / pApakaM pApa eva pApakastam / katham / prabhUtajIvasaMhArakArakatvAt / punaH kiMnUtam / jAtatejasam tIkSNaM bedakaraNasvarUpamanyataraM zastramekadhArA dizastrarUpaM na / kiMtu sarvatodhArazastram zrata eva sarvato'pi DurAzrayaM sarvatodhAratvenAnAzrayaNIyamityarthaH // 33 // I 1 ( TIkA. ) sAMprataM navamasthAnavidhimAha / jAyateAM ti sUtram / jAtatejA zragniH taM jAtatejasaM vanti / manaHprabhRtinirapi pApakaM pApa eva pApakastaM prabhUtasattvApakAritvenAzu mityarthaH / kiM neSvantItyAha / jvalayitumutpAdayituM vRddhiM vA netum / kiMviziSTamityAha / tIkSNaM vedakaraNAtmakamanyatarat zastraM sarvazastram / ekadhArA dizastravyachedena sarvatodhArazastrakalpamiti jAvaH / ata eva sarvato'pi durAzrayaM sarvatodhAratvenAnAzrayaNIyamiti sUtrArthaH // 33 // pAI paDi vA vi, uhaM aNudisAmavi // he dAhine vA vi, dade utarana vi // 34 // ( avacUriH ) prAcyAM pratIcyAM vApi Urddhamanu divapi / saptamyarthe SaSThI / zradho dakSiNatazcApi dahati jasmIkaroti uttarato'pi ca // 34 // ( artha. ) eja valI spaSTa karatA thakA kahe be. te agni (pAI ke0 ) prAcyAM eTale pUrva dizAmAM tathA (paMDiyAM ke0 ) pratIcyAM eTale pazcima dizAmAM (ur3e ke 0 ) kam eTale Urdhva dizAmAM ne (disAmavi ke0 ) anudivapi eTale vidizimA (ahe ho) adhaH eTale adhodizimAM tathA ( dAhiNa vA vi ke0 ) dakSiNato vApi eTale dakSiNa dizAmAM paNa ( uttara vi ke0 ) uttarato'pi ca eTale uttara dizAmAM paNa dAhya vastu ( dahe 0 ) dahati eTale bAle be. // 34 // 1 ( dIpikA. ) etadeva spaSTaM kurvannAha / agniriti zeSaH / prAcyAM pUrvasyAM dizi, tathA pratIcyAM pazcimAyAM dizi, urdhvaM disAmavi / saptamyarthe SaSThI / iti adhodizi punardadiNatazcApi dAyaM vastu dahati jasmasAt karoti / sarvAsu dinchu vidikku ca jIvasaMhAraM karotItyarthaH // 34 // ( TIkA. ) etadeva spaSTayannAha / pAINaM ti sUtram / prAcyAM pratIcyAM vApi pU For Private Personal Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3e rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. yAM pazcimAyAM cetyarthaH / Urdhvamanudivapi / supAM supo javantIti saptamyarthe sssstthii| vididavapItyarthaH / adho dakSiNatazcApi dahati dAhyaM jasmIkarotyuttarato'pi ca / sarvAsu dinu vidikku ca dahatIti sUtrArthaH // 34 // AmasamAdhAna, havavAho na sNs|| taM pazvapayAvahA, saMjayA kiMci nArane // 35 // (zravacUriH) jUtAnAmeSa zrAghAtahetutvAt zrAghAtaH / havyavADagnirna sNshyH| taM havyavAhaM pradIpapratApanArthamAlokazItApanodArtha kiMcitsaMghaTanAdinA nAranate // 35 // (artha.) e kAraNa mATe (nUANaM ke0) nUtAnAM eTale nUtaprANimAtrane (esa ke0) eSaH eTale A (havavAho ke ) havyavAT eTale agni ( AghAu~ ken) thAghAtaH eTale AghAtano karanAro . temAM (na saMsa ke0) na saMzayaH eTale saMzaya nathI. te kAraNa mATe (taM ke0) te agnine (pazva ke0) pradIpa eTale pradIpane arthe dIvAne arthe tathA (payAvahA ke0)pratApArthaM eTale tApane arthe (saMjayA ke0) saMyatAH eTale sAdhu (kiMci ke0) kiMcit eTale kAMzka paNa (nArane ke0) nArajante AraMja karatA nathI. // 35 // (dIpikA.) yata evaM tataH kiM kartavya mityAha / nUtAnAM sthAvaratrasAnAmeSa havyavAho vanhiH zrAghAto na sNshyH| evameva tadAghAta eveti naavH| tataH kAraNAt saMyatAH taM vahiM pradIpArtha prakAzakaraNAya pratApanArthaM ca zItanAzAya kiMcit saMghaTTanAdinApi na zrArajante sAdhudharmanAzanatnItyA // 35 // (TIkA.) yatazcaivamato nUANa ti sUtram / nUtAnAM sthAvarAdInAmeSa AghAta zrAghAtahetutvAdAghAtaH / havyavAho'gnirna saMzaya ityevamevaitadAghAta eveti nAvaH / yenaivaM tena taM havyavAhaM pradIpapratApanArthamAlokazItApanodArthaM saMyatAH sAdhavaH / kiMcitsaMghaTanA dinApi nArajante / saMyatatvApagamanaprasaGgAditi sUtrArthaH // 35 // tamdA eaMviANittA, dosaM uggazvahaNaM // tenakAyasamAraMnaM, jAvajIvAiM vajae // 36 // (avacUriH ) tamhA iti / sugamam // 36 // (artha.) (tamhA ke0) tasmAt eTale te kAraNa mATe, sAdhu (phuggara vaTThaNaM ke) purgativardhanaM eTale purgatine vadhAranAra evA ( eaM ke0) etaM eTale A (dosa) doSaM eTale doSane ( vizrANittA ke0) vijhAya eTale jANIne (tejakAyaM ke0) Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike SaSThamadhyayanam / 3 tejaskAyaM eTale nikAyanA ( samAraMbhaM ke0 ) samAraMjane ( jAvajIvAi ke0 ) yAvIvameva eTale jAvajIva paryaMta ( vaUe ke0 ) varjayet eTale tyAga kare. // 36 // ( dIpikA. ) yasmAdevaM tataH kiM kartavyamityAha / pUrvavat uktilApanikA artha kAryaH / navaramagnikAyanAma grAhyam // 36 // ( TIkA. ) yasmAdevaM tamha tti sUtram / vyAkhyA pUrvavat // 36 // lassa samAraMnaM, buddhA mannaMti tArisaM // sAvajjabahulaM cetryaM; netryaM tAidiM sevicyaM // 37 // ( avacUriH ) uktaM navamasthAnamadhunA dazamasthAnamAha / anilasya samAramnaM tAlavRntAdiniH karaNaM buddhA manyante tAdRzamagnisamAraMbhasadRzaM sAvadyabahulaM pApanUyiSThaM caivamiti kRtvA nainaM trAtRbhiH susAdhuniH sevitam // 37 // ( artha. ) have dazama sthAnavidhi kahe . ( buddhA ke0 ) buddhA: eTale tIrthaMkaro ( evaM ke0 ) yA prakAre ( sAvabahulaM ke0 ) sAvadyabahulaM eTale sAvaye karI bahula evA (nilassa hu ) anilasya eTale vAyukAyanA ( samAraMbhaM ke0 ) samAraMjane ( tArisaM ke0 ) tAdRzaM eTale pUrvokta jevo agnikAyano saMmAraMja ko bevA ne ( mannaMti ke0 ) manyante eTale mAne be. te mATe ( tAihiM ke0 ) trAtRniH eTale SaTkArakSaka sAdhurjae ( na sevitryaM ke0 ) na sevitaM eTale sevana karelo nathI. arthAt sAdhuyeM te sevana karavo nahi. // 37 // ( dIpikA. ) iti navamasthAnavidhiH kathitaH / atha dazamasthAna vidhiH kathyate / buddhAstIkarA nilasya vAyukAyasya samAraMbhaM vyajanAdiniH karaNaM tAdRzamanikAyasamAraMbhasadRzaM manyante jAnanti / tathA evaM vAyukAyasamAraMbhaM sAvadyabahulaM pApabhUyiSThamiti kRtvA sarvakAlameva na enaM tAdRgnirjIvarakSAkArakaiH sAdhuniH sevitamAcaritamiti manyante buddhA eva // 37 // ( TIkA. ) ukto navamasthAnavidhiH / sAMprataM dazamasthAnavidhimadhikRtyAha / - pilassati / nilasya vAyoH samAramnaM tAlavRntAdiniH karaNaM buddhAstIkarAmanyante jAnanti / tAdRzaM jAtatejaH samAramnasadRzaM sAvayabahulaM pApabhUyiSThaM caitamiti kRtvA sarvakAlameva nainaM trAtRniH susAdhuniH sevitamAcaritaM manyante buddhA eveti sUtrArthaH // 37 // For Private Personal Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 rAya dhanapatasiMghabahA'rakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. tAliaMTena patteNa, sAdAviDhuaNeNa vA // na te vIjamiti, veAveUNa vA prN||30|| (avacUriH) tAlavaMtena patreNa zAkhA vidhUnanena vA na te vIjitumichati zrAtmAnamAtmanA / nApi vIjApayituM vA param // 30 // (artha.) have valI te pUrvokta vAta spaSTa karatA utA kahe . ( te ke ) te uttama sAdhu ( tAliaMTeNa ke0 ) tAlavratena eTale tAlanA viMjaNAyeM karI (patteNa ke ) patreNa eTale pAMdaDAyeM karI (vA ke0) valI (sAhAvihuaNeNa ke0) zAkhA vidhUnanena eTale vRdanI zAkhAnA halAvave karI ( vI ke0) vIjituM eTale vIMjavAne arthAt pavana nAkhavAne (na caMti ke0)zvatA nathI.tema (vA ke0) valI (paraM ke0) parane eTale bIjApAse vAyu nakhAve nahIM, ane nAkhatAne anumode nahi. // 3 // __(dIpikA.) etadeva spaSTIkurvannAha / te sAdhavaH tAlavRntena ? patreNa 2 zAkhAvidhUnanena vA 3 kRtvA AtmanAtmAnaM vIjituM nevanti / nApi tAlavRntAdiniH paraiH zrAtmAnaM bIjayaMti / nApi vIjayantaM paramanumanyante / tAlavRntAdInAM svarUpaM yathA SaTjIvanikAyAM vyAkhyAtaM tathA zeyam // 3 // (TIkA.) etadeva spaSTayati / tAliyaMTeNa tti sUtram / tAlavRntena pantreNa zAkhAvidhUnanena vetyamISAM svarUpaM yathA ssddjiivnikaayikaayaam|n te sAdhavo viijitumicntyaatmaanmaatmnaa| nApi vIjayanti parairAtmAnaM tAlavRntAdijireva / nApi vIjayantaM pa. ramanumanyanta iti sUtrArthaH // 30 // jaM pi vaLa va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMgaNaM // na te vAyamuraMti, jayaM paridaraMti a|| 35 // (avacUriH) yadapi vastraM vA pAtraM vA kaMbalaM vA pAdapuMbanamamISAM pUrvoktadhopakaraNaM tenApi na vAtamudIrayanti aytprtyupekssnnaadikriyyaa| kiMtu taM pariharanti parijogaparihAreNa dhAraNaparihAreNa vA // 3 // (artha.) have sAdhune potAnA upakaraNoe karI vAyunI virAdhanA thAya teno parihAra karatA thakA kahe be. (jaM pi ke0 ) yadapi eTale je paNa ( vaDhaM ke) vastraM eTale vastra (ca ke) valI ( pAyaM ke) pAtraM eTale pAtra, valI ( kaMbalaM ke0) kaMbalaM eTale kAMbalo ( pAyapuMDaNaM ke ) pAdapuMbanaM eTale pAyapuMbaNa. (te ke0) te pUrvokta sAdhu thA upakaraNoe karI (vAyaM ke0 ) vAtaM eTale vAyune Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 401 (na uzyaMti ke0) na udIrayaMti eTale udIraNA kare nahi. tyAre kema kare to ke ( jayaM ke0) yataM eTale yatanAe vastra pahere. phATake nahi. jayaNAsahita paDilehaNAdika kriyA kare. paraMtu vAyukAyanI virAdhanA thAya tema na kare. // 3 // (dIpikA.) athopakaraNAt yA virAdhanA navati tAM pariharannAha / yadapi vastraM vA 1 pAtraM vA 2 kambalaM vA 3 pAdaproMbanaM vA / eteSAM pUrvavyAkhyAtArthAnAM yakarmopakaraNaM tenApi dharmopakaraNena te sAdhavo na vAtamudIrayanti / kyaa| ayatanayA prtikriyyaa| kiMtu yataM pariharanti parijogaparihAreNa dhAraNAparihAreNa ca ||3e // (TIkA.) upakaraNAttahirAdhanetyetadapi pariharannAha / jaM pitti sUtram / yadapi vastraM vA pAtraM vA kaMbalaM vA pAdapuMbanamamISAM pUrvoktaM dharmopakaraNaM tenApi na te vAtamudIrayanti / ayatapratyupekSaNAdikriyayA / kiMtu yataM pariharaMti parinogaparihAreNa dhAraNAparihAreNa ceti sUtrArthaH // 35 // tamhA eaMviANittA, dosaM uggazvaDhaNaM // vAnakAyasamAraMnaM, jAvajIvAI vje||40|| ( avacUriH) tamha tti sUtraM pUrvavat / navaraM, vAyukAyAcilApena neyam // 40 // (artha.) (tamhA ke0) tasmAt eTale te mATe (evaM ke0) etaM eTale zrA (3ggazvaguNaM ke0) urgativaInaM eTale urgatine vadhAranAra evA ( dosaM ke0) doSaM eTale doSane ( vidyANittA ke) vijJAya eTale jANIne ( jAvajIvAra ke0) yAvajIvameva eTale jAvajIva paryaMta (vAyukAyasamAraMnaM ke0) vAyukAyanA samAraMjane ( vajae ke0 ) varjayet eTale tyAga kare. // 40 // (dIpikA.) yata evAyaM susAdhuvarjito'nilasamAramnaH tataH kiM kAryamityAha / pUrvavat / navaram / vAyukAyanAma grAhyam // 40 // (TIkA.) yata evaM susaadhuvrjito'nilsmaarmnH| tamha tti sUtram / vyAkhyA pUrvavat / ukto dazamasthAna vidhiH // 40 // vaNassaiM na hiMsaMti, maNasA vayasA kaaysaa|| tivideNa karaNajoeNaM, saMjayA susamAdiA // 41 // vaNassa vidiMsaMto, hiMsaI a tayassie // tase a vivihe pANe, cakuse a acaskuse // 4 // Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. tamdA evaM vizrANittA, dosaM uggazvaDhaNaM // vaNassAsamAraMnaM, jAvajIvAiM vje||43|| ' (avacUriH ) uktaM dazamasthAnamadhunA ekAdazasthAnamAha vaNassara ityAdi / gAthAtrayaM pUrvavaSThyAkhyeyam // 41 // 42 // 43 // (artha.) have agyAramuM sthAna kahe . have vaNassazkAyaM e ekatAlIzamI gAthAthI thAraMjIne tretAlIzamI gAthA paryaMta artha Aja adhyayananI sattAvIzamI, zrahAvIzamI ane uMgaNatrIzamI gAthAnA artha samAna jANavo. paNa sattAvIzamI gAthAmAM puDhavIkAya evo pAu be tene badale ekatAlIzamI gAthAmA mAtra vaNassa kAyaM evo pATha kahevo. zahiM vaNassa eTale vanaspatikAya evo artha De bAkI artha gAthArjano samAna be. // 41 // 42 // 43 // . (dIpikA.) evamukto dazamasthAna vidhiH / athaikAdazasthAna vidhiH kathyate / etamAthAtrayavyAkhyAnamapi pUrvavat jJeyam / navaraM vanaspatinAma grAhyam // 41 // 42 // 43 // (TIkA.) vaNassA ityAdi sUtratrayaM vanaspaterajilApena jJeyam / tatazcaikAdazasthAnavidhirapyukta eva // 41 // 42 // 43 // tasakAyaM na disaMti, maNasA vayasA kAyasA // tivideNa karaNajoeNaM, saMjayA susamAditrA // 44 // tasakAyaM vidiMsaMto, hiMsaI u tayassie // tase avivi pANe, cakuse a acskuse||45|| tamdA eaMviANittA, dosaM uggshvhnnN|| tasakAyasamAraMnaM, jAvajIvAI vje||46|| ( avacUriH ) atha dvAdazasthAnamAha / tasakAyamityAdi gAthAtrayaM pUrvavat // 44 // 45 // 46 // ( artha.) have bAramuM sthAna kahe je. tasakAyaM na hiMsaMti e cummAlIzamI gAthAthI betAlIzamI gAthA paryaMta cAlIzamI gAthAzrI tretAlIza gAthA paryaMta jevo artha be tevo jANavo. mAtra te ekatAlIzamI gAthAmAM vaNassa evo pATha ne tene badale ahIM tasakAyaM evo pATha kahevo. mAtra eTaloja phera be tethI tasakAyaM eno artha prasakAya evo karavo. // 44 // 45 // 46 // Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 403 ( dIpikA.) atha chAdazasthAna vidhirucyate / etanAthAtrayasyApi vyAkhyAnaM pUrvavat kAryam / navaraM trasanAma grAhyam // 44 // 45 // 46 // (TIkA.) sAMprataM dvAdazasthAna vidhirucyate / tasakAyaM ti sUtram / trasakAyaM hI. jiyAdirUpaM na hisantyAramnapravRttyA manasA vAcA kAyena tadahitacintanAdinA trividhena karaNayogena manaHpranRtiniH karaNAdinA prakAreNa saMyatAH sAdhavaH susmaahitaaH| udyuktA iti suutraarthH||44|| tatraiva hiMsAdoSamAha / tasakAyaM ti sUtram / trasakAyaM vihiMsannAramnapravRttyA dinA prakAreNa hinastyeva / turavadhAraNArthe / vyApAdayatyeva / tadAzritAMstrasAn vividhAMzca prANinaH tadanyahInjiyAdIn / cazabdAtsthAvarAMzca pRthivyAdIn cAkuSAnacAkuSAMzcakurinjiyagrAhyAnagrAhyAMzceti sUtrArthaH // 45 // yasmAdevaM tamha ti sUtram / tasmAdetaM vijJAya doSaM tadAzritajIva hiMsAlakSaNaM purgativardhanaM trasakAyasamAramnaM tena tena vidhinA yAvajIvayA yAvajIvameva varjayediti sUtrArthaH // 46 // jAiM cattAri nuhAi, isiNA dAramANi // tAI tu vivaUto, saMjamaM aNupAlae // 4 // (avacUriH) ukto chAdazasthAna vidhiH / pratipAditaM kAyaSadam / tatpratipAdanAuktA mUlaguNAH / adhunaitakRtinUtottaraguNAste cAkalpAdayaH SamuttaraguNAH / yathotam / akappo gihinAyaNaM ti / tatrAkalpo vividhH| ziSyakasthApanAkalpa aklpsthaapnaaklpshc|ttraadyo'ndhiitpiel niyuktyAdinA thAnItamapi zrAhArAdi na klpte| yata uktm|annhiiaa khalu jeNaM, piMmesaNasijAvacapAesA // teNANizrANi jazNo, kappaMti na pimmaaiinni||1|| ujabarkami na ANalA, vAsAvAsesu do viNo sehaa||dikijNtii pAyaM, uvaNAkappo zmo ho // 2 // zrakalpasthApanAkalpaM tvAha jAti / yAni catvAri anojyAni RSINAM sAdhUnAmAhArAdIni thaahaarshyyaavstrpaatraanni| tAni tu vivarjayan saMyamaM saptadazaprakAramanupAlayet // 7 // (artha.) e prakAre dvAdaza sthAnano vidhi kahyo. ane te chAdaza sthAnanA pratipAdana thakI kAyaSaTraka kadyu, ane kAyaSaTrakanA kathana thakI sAdhunA mUla guNo kahyA. have mUlaguNanA vADasarakhA bAgala uttara guNo be, temanA pratipAdanano avasara zrAvyo. valI te uttara guNo akalpAdika be. te teramuM sthAnaka , temAM akalpa je be, te be prakArano . temAM eka ziSyakasthApanAkalpa ane bIjo akalpasthApanAkalpa, Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. temAM je navIna ziSya piemaniyuktyAdi sUtra laNyo nathI, te ziSya thAhAranA doSo jANato nathI. teNe ANelo AhAra sAdhune akalpa be. tenuM nAma ziSyakasthApanA kalpa. kaheDhuM ke, aNahIzrA khalu jeNaM, piMmesaNa sijaavpaaesaa|| teNANizrANi jazNo, kappaMti na piMgamAINi // 1 // unabarkami na zraNalA, vAsAvAsesu do vi No sehaa||dikiuuNtii pAyaM, uvaNAkappo zmo ho||2|| te akalpa sthApanA kalpa to pote sUtrakAraja kahe . (jAIcattAri ke0) catvAri yAni eTale je cAra (isiNA ke0) jhaSiNA eTale sAdhue (AhAramAINi ke0 ) thAhArAdIni eTale thAhAra, zayyA, vastra ane pAtra ( tu ke ) valI (tAI ke0) tAni eTale te cArane (vivAMto ke0) vivarjayan eTale tyAga karato evo sAdhu ( saMyamaM ke0) sattara prakAranA saMyamane (zraNupAlae ke0) anupAlayet eTale pAlana kare. // 4 // (dIpikA.) ityukto chAdazasthAna vidhiH / tatpratipAdanena kAyaSaTuM kathitam / kAyaSaTakathanena sAdhUnAM mUlaguNA uktaaH| zradhunA mUlaguNAnAM vRtijUtA ye uttaraguNAsteSAM prtipaadnaavsrH| te ca uttaraguNA akalpAdayaH ssttr| tatra akalpo vividhH| ziSyakasthApanAkalpaH akalpasthApanAkalpazca / tatra yena navIna ziSyeNa piMmaniryutyAdi pavitaM nAsti sa thAhAradoSAn na jAnAti / tena thAnIta AhArapiMmo grahItuM saadhuunaamklpH| sa ziSyakasthApanAkalpaH / akalpasthApanAkalpaM tu sUtrakAra Aha / yAni catvAryanojyAni saMyamasya nAzakAritvena sAdhUnAmakalpanIyAni thAhArAdIni thAhArazayyAvastrapAtrarUpANi / tAni tu sAdhurvivarjayet saMyama saptadazaprakAramanupAlayet / akalpanIyasyAhArAdicatuSTayasyAtyAge saMyamasyAjAvo navet // 4 // (TIkA.) ukto chaadshsthaanvidhiH| pratipAditaM kAyaSadam / etatpratipAdanAmuktA mUlaguNAH / adhunaitkRtinuutottrgunnaavsrH| te cAkalpAdayaH ssdduttrgunnaaH| yathoktam / akappo gihinaaynnmityaadi| tatrAkalpo vividhH| shissyksthaapnaaklpH| zrakalpasthApanAkalpazca / tatra ziSyakasthApanAkalpaH, anadhItapieka niyuktyAdinAnItamAhArAdi na kalpata iti| uktaM c|annhiishraa khalu jeNaM, piNddesnnsejvlpaaesaa|| teNANiyANi jatiNo, kappaMti Na piMDamAINi // ujabami na aNalA, vAsAvAseu do vi No sehA // dikiUtI pAyaM, uvaNAkappo zmo ho // 2 // akalpasthApanAkalpamAha / jAti sUtram / yAni ca vAryanojyAni saMyamApakAritvenAkalpanIyAni Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 405 RSINAM sAdhUnAmAhArAdInyAhArazayyAvastrapAtrANi tAni tu vidhinA varjayan saMyamaM saptadazaprakAramanupAlayet / tadatyAge saMyamAjAvAditi sUtrArthaH // 4 // piMDaM siGa ca vacaM ca, cana pAyameva y|| akappina icikA, paDigAdiGa kppiaN||4|| (avacUriH) etadeva spaSTayati / piMma ti sUtram // 4 // (artha.) have teja vAta spaSTa rIte kahe je. (piMka ke0) pi eTale je azanAdika thAhAra ( siGa ke0) zayyAM eTale zayyA (ca ke0) valI (va ke0) vastraM eTale vastra (ca ke0) valI (caucha ke0) caturthaM eTale cothu ( pAyameva ya ke0) pAtrameva ca eTale pAtra. yA sarva (akappiyaM ke) akadiphakaM eTale akalpanIya ebuM hoya to ( na chijA ke0 ) nechet eTale na zche. tathA ( kappiyaM ke0) kalpikaM eTale nirdoSa hoya to (paDigAhija ke0) pratigRNhIyAt eTale grahaNa kare. kalpanIka nirdoSa jANe. // 4 // (dIpikA.) athaitadeva spaSTaM kurvannAha / sAdhuH piekaM, zayyAM ca, vastraM, caturtha pAtrameva ca / etaccatuSTayaM prakaTArtham / akalpikaM net / kalpikaM tu yathocitaM pratigRhNIyAditi vidhiH // 4 // (TIkA.) etadeva spssttyti| piMDa tti sUtram / piemaM zayyAM ca vastraM ca caturthaM pAtrameva ca / etatvarUpaM prakaTArtham / akalpikaM nechet / pratigRhNIyAt kalpikaM yatho citamiti sUtrArthaH // 4 // je nAgaM mamAyaMti, kIamuddesiAhaDaM // vahaM te samaNujANaMti, za uttaM madesiyA // 4 // __ (avacUriH) etadeva spaSTayati / akalpike dossmaah| kecana vyasAdhavaH / nizrAgaM ti nityamAmantritapiemaM mamAyati mAmakIno'yaM piema iti kRtvA gRhNanti / krItamaudezikAhRtam / vadhaM sthAvarAdighAtaM te 'vyasAdhvAdayaH samanujAnanti / - tyuktaM maharSiNA zrIvIreNa // 4 // (artha.) have akalpikane viSe doSa kahe . (je ke0 ) ye eTale je kovyaliMgI (nizrAgaM ke0) niyAgaM eTale nitya piMma je nimaMtriyo piMma tene (mamAyaM ti ke0) grahaNa kare .eTale je ko zrAvaka sAdhune AmaMtrI muke je mahArA gharathI eTasro piMka se jo. tene te sAdhu jo grahaNa kare, tathA ( kIaM ke0) krItaM eTale vecAthI Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 406 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAmasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. lAvelA hArane tathA (udde sihAM ke0 ) praudde zikaM eTale sAdhune arthe uddezIne karelA hArane valI (maM ke0 ) zrAhRtaM eTale sAmo jhAlo AhAra tene grahaNa kare. ( te 0 ) te eTale te sAdhu ( vaha ke0 ) vadhaM eTale SaTkAyanA vadhane ( samajAti ke0 ) samanujAnanti eTale anumodanA karatA jANavA. yA vAta koNe kahI to ke, ( iyaM ke0 ) idaM eTale A (mahe siNA ke0 ) maharSiNA eTale tI - rthaMkare ( vRttaM ke0 ) uktaM eTale kahetuM be. // 45 // ( dIpikA. ) thAkalpike doSaM kathayati / ye kecana dravya liGginaH niyAgaM nityamAmantritapiMDaM mamAyaMti pratigRhNanti / punaH kI tamaudezikamAhRtaM ca gRhNanti / te vadhaM sthAvarAdijIvaghAtamanujAnanti / dAtuH pravRtteranumodanena / kenedaM kathita mityAha / ityuktaM maISiNA mahAmuninA zrI vardhamAnakhAminA // 49 // ( TIkA. ) kalpike doSamAha je ti sUtram / ye kecana dravyasAdhvAdayo dravyaliGgadhAriNo niyAgaM ti nityamAmantritaM pikaM mamAyaMtIti parigRehanti / tathA phrItamaudezikAhRtam / etAni yathA kullakAcArakathAyAm / vadhaM sasthAvarA dighAtaM te dravyasAdhvAdayaH anujAnanti dAtRpravRttyanumodanena ityuktaM ca maharSiNA vardhamAneneti sUtrArthaH // 4 // tamhA asaNapANAIM, kI pramudde sidamaM // vajayaMti vippANo, niggaMthA dhammajIviNo // 50 // ( avacUriH ) tasmAdazanapAnAdi caturvidhamapi yathoditaM krItamaudezikamAhRtaM varjayanti sthitAtmAno mahAsattvA nirgranyA dharmajIvinaH saMyamaikajIvinaH // 50 // ( artha. ) pUrvoktarIte be, to have kema karatuM te kahe be. ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te kAraNa mATe ( vippANo ke0 ) sthitAtmAnaH eTale nizcalapa - ekarI rahyo be dharmane viSe AtmA jeno evA tathA ( dhammajIviNo ke0 ) dharmajIvinaH eTale saMyama rUpa jIvitavyanA dhaNI evA ( niggaMthA ke ) nirbhayAH e Tale nirbaM sAdhu ( kI ke0 ) krItaM eTale vecAtuM zraluM tathA ( ude siAM ke0 ) zikaM paTale sAdhunA ja uddezathI banAvela tathA ( zrAhaDaM ke0 ) AhRtaM eTale sAdhune mATe mAlA dikathI sAmuM ANelaM evaM ( asaNapANAI ke0 ) azanapAnAdi eTale azana, pAna, khAdima, khAdima evA caturvidha annane ( vajayaMti ke0 ) varjayaMti paTale tyAga kare be // 50 // For Private Personal Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sssstthmdhyynm| 5 0 1 (dIpikA.) yasmAdevaM tasmAtkiM kartavyamityAha / tasmAtkAraNAt niryanthAH sAdhavaH azanAdikaM caturvidhamapi sadoSaM krItaM, audezikam, zrAhRtaM ca varjayanti / kiMtUtA nirgrnthaaH| sthitAtmAnaH sthito nizcalatvena AtmA dharme yeSAM te sthitAtmAnaH saMyamaikajIvina ityrthH| ukto'kalpaH / akalpakathanAca trayodazaH sthAna vidhirapyuktaH // 50 // (TIkA. ) yasmAdevaM tamha tti sUtram / tasmAdazanapAnAdi caturvidhamapi yathoditaM krItamaudezikamAhRtaM varjayanti sthitAtmAno mahAsattvA niryanthAH sAdhavo dharmajIvinaH saMyamaikajIvina iti sUtrArthaH // 50 // kaMsesu kaMsapAesu, kuMDamoesu vA punno|| muMjaMto asaNapANA, AyArA prinss||51|| (avacUriH) ukto'kalpaH / tadanidhAnAmuktaM trayodazasthAnamadhunocyate caturdazasthAnam / kaMseSu kacolAdiSu kaMsapAtreSu sthAlAdiSu kuMmamodeSu hastipAdAkAreSu mR. nmayajAjaneSu / juJjAno'zanapAnAdi sAdhvAcArAt parijrazyati // 51 // (artha.) have caudamuM sthAnaka kahe , temAM paNa gRhasthanA nAjana AzrayI kahe De. ( kaMsesu ke ) kAMsyeSu eTale kAMsAnA vATakA pramukhane viSe (puNo ke0) punaH eTale valI ( kaMsapAeSu ke0) kAMsyapAtreSu eTale kAMsAnI thAlIyone viSe tathA ( kuMmamoesu ke0) kuMDamodeSu eTale hastInA pAdanA AkAra vAlA mRttikAnA kuMmAne viSe (muMjAnaH ke0) jojana karatA evA yati ( AyArA parijassara ke0 ) AcArAt parijrazyati eTale sAdhunA AcAra thakI vraSTa thAya . // 51 // (dIpikA.) idAnIM caturdazasthAnavidhimAha / sAdhuH AcArAt sAdhusaMbandhinaH parijrazyati braSTAcAro javati / kiM kurvan sAdhuH / azanapAnAdikamanyadoSarahitamapi juJjAnaH / keSu jAjaneSu juJjAna ityAha / kAMsyeSu kaTorikAdiSu, punaH kAMsyapAtrISu tilakAdiSu, kuMDamodeSu hastinaH pAdAkAreSu mRnmayAdiSu nuJjAnaH // 51 // (TIkA.) ukto'kalpastadanidhAnAtrayodazasthAna vidhiH / idAnIM caturdazavidhimAha / kaMsesu tti sUtram / kaMseSu karoTakAdiSu, kaMsapAtreSu tilakAdiSu, kuemamodeSu hastipAdAkAreSu mRnmayAdiSu juJjAno'zanapAnAdi tadanyadoSarahitamapi AcArAmaNasaMbandhinaH paritrazyati apaitIti sUtrArthaH // 51 // sIndagasamArane, mttdhoannttunne|| jAI banaMti nUAI, dicho taba asNjmo||52|| Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ( avacUriH) anantaroddiSTanAjaneSu zramaNA jodayante juktaM cainiriti zItodakena dhAvanaM kurvnti| tdaah| zItodakasamAraMne sacetanodakena jAjanadhAvanAramne mAtrakadhAvanonane yAni diNyaMte hiMsyante nUtAnyapkAyAdIni / atra gRhilAjananojane dRSTaH asaMyamastasya noktuH // 55 // (artha.) have te pUrvokta pAtramA jamavAthI je doSa upaje, te kahe . ( sIudagaM ke0) zItodakaM eTale TADhaM jala teno (samAraMne ke0) samAraMne eTale te gRhasthanA kAM syAdika pAtramA jamatAM vizeSa AraMja thAya tyAM,tathA(mattadhoyaNaTuNe ke0)mAtrakadhAvanojne eTale mAtra dhoyana baMmane arthAt pAtra dhovAnA dhovaNano tyAga kare, nAkhe tyAM (jAI ke0) yAni eTale je (jUAI ke0) nUtAni eTale prANimAtra hoya te (naMti ke0) bedAya . mATe ( taba ke) tatra eTale te gRhasthanA nAjanane viSe jamanAra sAdhuno ( asaMjamo ke0) asaMyamaH eTale saMyamatyAga thAya be. // 55 // (dIpikA.) kathaM teSu juJjAno braSTAcAro navedityAha / gRhinAjanaM kAMsyAdikaM tatra nojane nojanakartuH sAdhoH kevalinA so'saMyamo dRssttH| sa kaH / yAni tatra nUtAnyapkAyAdIni bidyante hiMsyante / kv| zItodakasamAramne sacetanenodakena jAjanasya dhAvanAramne daalnaarmne| katham / kAMsyA dinAjaneSu zramaNA nodayaMte, athavA zramaNereSu juktamiti hetoH nAjanadAlanaM kurvanti gRhasthAH / punaH kutra / mAtrakadhAvanosane kuemamodakAdiSu nAjaneSu dAlanajalatyAge'saMyamo navet // 55 // (TIkA.) kathamityAha / sIudagaM ti sUtram / anaMtarodiSTanAjaneSu zramaNA jo. dayante juktaM cainiriti zItodakena dhAvanaM kurvanti / tadA zItodakasamAraMne sacetanodakena jAjanadhAvanAraMnne tathA mAtrakadhAvanojne kuMDamodAdiSu dAlanajalatyAge yAni kSipyante hiMsyante nUtAnyapkAyAdIni / so'tra gRhinAjananojane dRSTa upalabdhaH kevalajJAnanAkhatA asaMyamastasya jokturiti sUtrArthaH // 55 // pahAkammaM purekamma, siA taba na kpp3|| eamahaM na muMjaMti, niggaMthA gihinAyaNe // 53 // (zravacUriH ) pazcAtkarma puraHkarma syAt kadAcita tavehijAjananojane / pazcAtpuraskarmajAvastUktavadityeke / anye jujantu tAta ...vo vayaM tu pazcAnodayAma zati pazcAtkarmavyatyayena tu puraHkarma vyaacksste| etacca sAdhUnAM na kalpate / etadarthaM pazcAkarmaparihArArthaM na juJjanti niryathA gRhijAjane // 53 // Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / mis (artha. ) pAne jAve sAdhune ( taba ke0 ) tatra eTale te gRhasthanA pAtrane viSe jamavuM (na kappai ke0) na kalpate eTale na kalpe. kAraNake gRhastha jamyA pahelA jo pAtramAM sAdhu jame to tene ( siyA ke0 ) syAt eTale kadAcit ( pachAkammaM ke0 ). pazcAtkarma lAge, chAne gRhastha jamyA paDhI jo gRhasthanA pAtramAM jame, to tene ( purekammaM ke0 ) puraHkarma lAge ( emahaM ke0 ) etadarthaM eTale pazcAt karma puraHkarma TAlavAne arthe (niggaMthA ke0 ) niryathAH eTale sAdhu (gidijAya ke0) gRhijAjane eTale gRhasthanA pAtrane viSe ( na muMjaMti ke0 ) jojana kare nahi. // 53 // ( dIpikA. ) punaH kiM ca niryathAH sAdhava etadarthaM pazcAtkarmapura: karmaparihA hijAja ne kAMsyAdike na bhuJjate / katham / yataH pazcAtkarma puraH karma ca dharmavatAM sAdhUnAM na kalpate / pazcAtkarmapuraH karmajAvastu uktavadityeke / anye tvevaM vyAkhyAnayanti | muMjaMtu tAvat sAdhavo vayaM tu pazcAnodayAma iti pazcAtkarma tasmAdviparItaM tupurAkarma iti // 53 // ( TIkA . ) kiMca pachAkammaM ti sUtram / pazcAtkarma puraHkarma syAt tatra kadAci hijAjanajojane pazcAtpuraH karma jAvastUktavadityeke / anye tu bhuJjantu tAvatsArat vayaM pazcAnodayAma iti / pazcAtkarmavyatyayena tu puraHkarma vyAcakSate / etacca na kalpate dharmacAriNAm / yatazcaivamata etadarthaM pazcAtkarmAdiparihArArthaM na bhuJjate nigraMthAH / ketyAha / gRhijAjane'naMtarodita iti sUtrArthaH // 53 // saMdIpa like, maMcamAsAlaesu vA // aNAyariyamakAeM, Asaittu sattu vA // 54 // (avacUriH) ukto gRhijAjane doSastadanidhAnAyuktaM caturdazasthAnam / idAnIM paJcadazasthAnamucyate / AsaMdI paryaMko pratItau / maMcazca pratItaH / zrazAlakastvavaSTamnasamavita zrAsana vizeSaH / eteSvanAcaritamAryANAmA situM svapituM vA zuSiradoSAt // 54 // ( artha. ) have pannaramuM sthAnaka kahe te. ( aANaM ke0 ) AryANAM eTale Arya sAdhune (saMdIpa like ke0 ) AsaMdI paryaMkeSu eTale madrAsana rUpa AsaMdI DholIyAne viSe ( maMca ke0 ) maMceSu eTale khATalAne viSe ( vA ke0 ) valI ( sAla ke0 ) AzAlakeSu eTale uriMgaNasahita sAMgA mAMcI tathA siMhAsana kurasIne viSe ( sattu ke0 ) zrasituM eTale besavAthI ( vA ke0 ) tathA ( satu 51 For Private Personal Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa-(53)-mA. ke0 ) svaptuM eTale suvAzrI (aNAyarithaM ke0) zranAcaritaM eTale anAcaraNano doSa lAge. // 54 // (dIpikA.) gRhinAjanadoSa uktaH / tasyAnidhAnAccaturdazasthAna vidhirapi uktH| sAMprataM paMcadazasthAnagataM vidhimaah| zrAsan1paryaH 2 maMcazca ete trayo'pi prsikaaH| zrAzAlakastu sarvAGgasamanvita zrAsanavizeSaH / eteSvAsitumupaveSTuM khaptuM vA nikhAM kartuM vA AryANAM sAdhUnAmanAcaritam / katham / suSiradoSAt // 54 // (TIkA.) ukto gRhijAjanadoSaH / tadanidhAnAccaturdazasthAna vidhiH / sAMprataM paJcadazasthAnavidhimAha / zrAsaMdi tti sUtram / zrAsaMdIparyaMkau pratItau / tayorAsaMdIparyaMkayoH pratItayoH / maMcAzAlakayozca / maMcaH pratItaH / zrAzAlakastvavaSTaMnasamanvita AsanavizeSaH / etayoranAcaritamanAsevitamAryANAM sAdhUnAmAsitumupaveSTuM svatuM vA / nijAtivAhanaM vA kartuM zuSiradoSAditi sUtrArthaH // 54 // nAsaMdIpaliaMkesu, na nisijjA na piiddhe|| niggaMthA paDiledAe, budhvuttamadihagA // 55 // (zravacUriH) apavAdamAha / nAsaMdIparyaMkayoH pratItayoH na niSadyAyAM gadikAyAM na pIThake vetramayAdau vA niryathA apratilekhya rAjakulAdiSu niSIdanAdi kurvantIti vAkyazeSaH / bujhoktAdhiSThAtAro jinoktAnuSThAnaparAH // 55 // - (artha. ) have valI eja sthAnakane viSe apavAda mArga kahe . (bujhavuttamahigA ke0) buphoktAdhiSThAtAraH eTale bujha je tIrthaMkara temanA kahelAM vacana pAlavAmAM tatpara evA (niggaMthA ke0) nigraMthAH eTale sAdhuLe (AsaMdIpalikesu ke0) AsaMdIparyakayoH eTale AsaMdIparyaMkane viSe ( appaDilehAe ke) apratilekhya eTale paDilehaNa kasvA vinA (na ke0) na eTale besabuM pramukha karatA nathI. tathA ( nisiGa ke0) niSadyAyAM eTale sAMgA mAMcI khurazI pramukhane viSe paNa paDilehaNa kasyA vinA ( na ke0) na eTale besa pramukha karatA nathI. tathA (pIDhae ke0) pIThake eTale citrAmaNayukta zrAsanapara tathA netaranA narelA Asanapara.( na ke0) na eTale besa pramukha karatA nthii.|| 55 // (dIpikA.) atraiva sthAne'pavAdamArgamAha / niryanthAH sAdhavaH na zrAsandIparyaMkayoH, na niSadyAyAmekAdikalparUpAyAM, na pIThake vetramayAdau, caturAdinA apratyupekSya niSIdanAdi na kurvantIti vAkyazeSaH / kiMdhUtA niryathAH / bujhoktA Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 411 dhiSThAtAraH / buddhena tIrthakareNa yatkathitamanuSThAnaM tatra tatparAH / iha cApratyupekSateSu saMdIpaka niSadyA dipITheSu niSIdanasya niSedhAt dharmakathAdau rAjakulAdau pratyupediteSu niSIdanAdi kurvantyapi / anyathA apratyupekSiteSviti vizeSaNasyAmilanaM syAt // 55 // ( TIkA. ) atraivApavAdamAha / nAsaMditti sUtram / nAsaMdI paryaGkayoH pratItayoH / na niSadyAyAmekAdikalparUpAyAM na pIThake vetramayAdau nirgranthAH sAdhavo'pratyupekSya caturAdinA niSIdanAdi na kurvantIti vAkyazeSaH / naJ sarvatrA nisaMbadhyate / na kurvantIti / kiMviziSTA nirgranthAH / buddhoktAdhiSThAtAraH / tIrthakaroktAnuSThAnaparA ityarthaH / iha cApratyupe hitAsaMghAdau niSIdanA niSedhAt dharmakathAdau rAjakulAdiSu pratyupe - hiteSu niSIdanAdividhimAha / vizeSaNAnyathAnupapatteriti sUtrArthaH // 55 // gaMjIravijayA ee, pANA duSpaDilegA | AsaMdI paliko a eyamahaM vivajicyA // 56 // ( avacUriH ) gaMjIra vijayA prakAzAzrayAH / vijayazabdenAzrayo'nidhIyate / ete zrAsanyAdayaH / eteSu prANA H pratyupekSyA javanti / zrAsandI paryaGkazca / cazabdAnmaJcakAdayazca / etadarthaM varjitAH sAdhuniH // 56 // ( artha ) have ema paDilehIne paNa pUrvokta saMdIpramukha upara bese to paNa doSa arata. (ee ke0 ) ete eTale e pUrvokta yAsaMdI paryaMka maMcAdika ( gaMjIravijayA ke0) gambhIra vijayAH gaMjIra eTale prakAza be vijaya eTale Azraya jeno - rthAt saMyAdika prANiyonAM gupta sthAnaka rUpa be tethI ( Duppa DilehagA ke0 ) duHkhe karIne be prAtilekhana jenuM evA hoya be. ( emahaM ke0 ) etadarthaM eTale e mATe sAdhu e (AsaMdI paliko chA ke0) saMdIparyaMkazca eTale AsaMdI ne paryaMka ca zabdathI maMcAdika paNa (vivAi ke0) vivarjitAH eTale varjita karelA be. // 56 // ( dIpikA. ) va doSamAha / ete AsaMdI paryaMkamaMcAdayaH / gaMjIra vijayAH gaMjIraH prakAzaH vijaya Azrayo yeSAM te gaMjIravijayA prakAzAzrayAH prANinAM javaMti / tena prANina eteSu duH pratyupekSyA javanti / pIDyaMte ca teSAmupavezanAdinA / tena etadarthaM sAdhuniH saMdyAdayo vivarjitAstyaktAH // 56 // 1 ( TIkA. ) tatraiva doSamAha / gaMjIraM ti sUtram / gaMjIramaprakAzaM vijaya zrAzrayaH prakAzAzrayA ete prANinAmAsaMdyAdayaH / evaM ca prANino duHpratyupekSaNIyA eteSu For Private Personal Use Only Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 rAya dhanapatasiMghabadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. javanti / pIDyaMte caita'pavezanAdinA / zrAsaMdaH prykH| cazabdAnmaMcAdayazca / etadartha vivarjitAH sAdhuniriti suutraarthH|| 56 // goaraggapavihassa, nisijA jassa kppsh|| imerisamaNAyAraM, Avaja abodiaN||5|| . (zravacUriH) uktaH paryaGkasthAna vidhiH| tadanidhAnAtpaJcadazasthAnamuktamidAnIM SoDazasthAnavidhimAha / gocarAyapraviSTasya niSadyA yasya kalpate gRha eva niSIdanaM sadA carati yaH sAdhuH / sa khalu evamIdRzaM vadayamANalakSaNamanAcAramApadyate prApnoti abodhikaM mithyAtvaphalam // 7 // (artha.) zrA rIte paryakasthAna vidhi kahyo. tethI e pannaramuM sthAnaka kavU. have solamuM sthAnaka kahe . ( goaraggapaviThassa ke0) gocarAyapraviSTasya eTale gocarIe gayo evA (jassa ke0) yasya eTale je sAdhune (nisajA ke0) niSadyA eTale besa ( kappa ke0) kalpate eTale kalpe De. arthAt gocarIe gayelo sAdhu gRhasthane ghera jara bese to te sAdhu ( imerisaM ke0 ) evamIdRzaM eTale have kahIzuM e prakAranA (abohithaM ke0) abodhikaM eTale bodhibIja samyaktvarahita mithyAtvarUpa phalane (zrAva ke0) Apadyate eTale pAme . // 57 // (dIpikA. ) uktaH paryaGkasthAna vidhiH| tasya kathanena paJcadazasthAnamapyuktam / atha SoDazasthAnamucyate / gocarAyapraviSTasya nidAtha praviSTasya sAdhorniSadyA kalpate / gRha eva nISIdanaM samAcarati yaH sAdhuriti jAvaH / sa sAdhuH khalu evamIdRzaM vakSyamANalakSaNamanAcAramApadyate prApnoti / kiMcUtamanAcAram |abodhikm / zrabodhimithyAtvaM tadeva phalaM yasya sa tam // 57 // (TIkA.) uktaH paryaMkasthAna vidhistadanidhAnAtpaMcadazasthAnamidAnI SoDazasthAnamadhikRtyAha / goaragga tti sUtram / gocarAyapraviSTasya nikSApraviSTasyetyarthaH / niSadyA yasya kalpate gRha eva niSIdanaM samAcarati yaH sAdhuriti jAvaH / sa khalu e. vamIzaM vadayamANaladaNamanAcAramApadyate prApnoti / zrabodhikaM mithyAtvaphalamiti sUtrArthaH // 27 // vivattI banacerassa, pANANaM ca vade vdo|| vaNImagapaDigghAna, paDikodo agAriNaM // 7 // Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sssstthmdhyynm| 413 (zravacUriH) anaacaarmaah| vipattibrahmacaryasya tataH striyAzcirasaMgAdAdhAkarmAdikaraNena prANAnAM vadhe vadho javati Adyavratasya / sAdhau gRhopaviSTe vanIpakapratighAtaH pratikrodhazcAgAriNAM tatvajanAnAM tasyAstathA'padarzanAt // 5 // (artha.) have zrA gAthAthI pahelI kahelI gAthAmAM kaDaM hatuM ke gRhasthane ghare sAdhu bese tene have kahI\ evA anAcAra thAya to have te anAcAro kahe. ke jo sAdhu gocarIe gayo thako gRhasthane ghera bese to (baMjacerassa ke0) brahmacaryasya eTale brahmacaryano ( vivattI ke ) vipattiH eTale nAza thAya. tathA valI (pANANaM ke0 ) prANinAM eTale prANiyonA ( vahe ke0) vadhe eTale ciraparicayane lIdhe zrAdhAkarmAdika gRhastha kare. ane tethI sAdhunA saMyamano (vaho ke0) vadhaH eTale vadha thAya. tathA (vaNImaga ke0) vanIpaka eTale nidAcara manuSyo tene (paDigghAu~ ke) pratighAtaH eTale pratighAta thAya. arthAt te nidAcara zrAvato naya pAme. je eka ne tyAM hu~ kyAM jAlaM? tathA valI (agAriNaM ke0) agAriNAMeTale gRhasthane (paDikoho ke0) pratikrodhaH eTale krodha upaje. te potAnI strI upara tathA te sAdhunI upara. // 5 // (dIpikA.) tamevAnAcAramAha / gRhasthagRhe niSadyAkaraNa ete'nAcArA iti saMjAvanayA brahmacaryasya vipatti zo navati / kutH| AzAkhaemanadoSAt / prANinAM ca vadhe vadho navati tathAsaMbandhAdAdhAkarmAdikaraNena / tathA vanIpakapratighAto navet / tadAdepeNAditsAnidhAnAdinA c| punaragAriNaH pratikrodho navet / tatsvajanAnAM niSadyAyAstasyAzca tathAdepadarzanena // 5 // ( TIkA.) anAcAramAha / vivatti tti sUtram / vipattirbrahmacaryasyAzAkhaekanAdoSataH / sAdhusamAcaraNasya prANinAM ca vadhe vadho navati / tathA saMbandhAdAdhAkarmAdikaraNena vanIpakapratIghAtaH / tadAdepeNAditsAnidhAnAdinA pratikrodhazcAgAriNAM tatvajanAnAM ca syAttadAdepadarzaneneti sUtrArthaH // 5 // aguttI baMnacerassa, bI vA vi sNknnN|| kusIlavaDaNaM gaNaM, dUra parivAra // e|| (zravacUriH) aguptirbrahmacaryasya tadinDiyAvalokanena strItazcApi zaGkA javati / tatpraphuralocanadarzanAdinAnubhUtaguNAyAH kuzIlavanaM sthAnaM tamuktena prakAreNAsaMyamakaraM dUrataH parivarjayet // 5 // (artha.) valI paNa sAdhune gRhasthane ghera besavAzrI kevA doSo utpanna thAya ne Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. te kahe je. gocarIe jatAM gRhasthane ghera besatAM sAdhune ( baMjacerassa ke0) brahmacaryasya eTale brahmacaryano (agutti ke0) aguptiH eTale nAza thAya . (vA ke0) valI (zlI vi ke0) strIto'pi eTale prathama zranunavelI utphulagabavAlI strInA sakAzathI ( saMkaNaM ke0 ) zaMkanaM eTale zaMkA thAya. te mATe ( kusIlavaguNaM ke0) kuzIlavarDanaM eTale kuzIlane vadhAranAra evA ( sthAnaM ke0 ) sthAnakane (dUra ke0) dUrataH eTale dUrathI (parivaGAe ke0) parivarjayet eTale tyAga kare. // ee|| (dIpikA.) tathA punaH kiM bhavet sAdhostathA niSadyAkaraNena brahmacaryasyAgutirjavet / punaH utphusagajhalocanAyA anubhUtaguNAyAH striyAH sakAzAt zaMkA navati / tataH kuzIlavardhanaM sthAnamuktena prakAreNa asaMyamavRddhikArakaM dUrataH parivarjayet pa. rityajet sAdhuH // ee|| (TIkA.) tathA agutti tti sUtram / aguptibrahmacaryasya tadinjiyAdyavalokanena strItazcApi zaGkA navati / tautphulalocanadarzanAdinAnujUtaguNAyAH kuzIlavardhanaM sthAnamuktena prakAreNAsaMyamavRddhikArakaM dUrataH parivarjayetparityajediti sUtrArthaH // 5 // tindamannayarAgassa, nisijjA jassa kappaI // jarAe aninUassa, vAhiassa tvssiyo||60|| (avacUriH) sUtraiNaivApavAdamAha / trayANAM vakSyamANalakSaNAnAmanyatarasyaikasya niSadyA gRhe yasya kalpate tasya tadArovane na doSa iti zeSaH / kasya punaH kalpata ityAha / jarayAjinUtasyAtyantavRkSasya vyAdhimato'tyantamazaktasya tapakhino viziSTadapakasyaite ca nidATanaM na kAryA ev| zrAtmalabdhikAdyapekSyA tu sUtra vissyaaH| na caiteSAM prAya uktadoSAH saMjavanti / pariharanti ca vanIpakapratighAtAdIni // 60 // (artha. ) have valI je sAdhune gRhasthane ghare besatAM doSa na lAge te kahe . (tinhaM ke0) trayANAM eTale bAgala je zrAja gAthAmAM kahevAze e traNa jaNanI vacce (annayarAgassa ke0 ) anyatarasya eTale koi paNa eka (jassa ke0) yasya eTale gocarIe gayelA evA je sAdhune (nisidyA ke0) niSadyA eTale besaQ ( kappa ke0) kalpate eTale kalpe be. have te kayA prakAranA sAdhu te kahe je. (jarAe ke0) jarayA eTale vRddhAvasthAe (aniassa ke0) anicUtasya eTale parAjava pAmelA arthAt ativRkSa thaelA tathA (vAhizassa ke0) vyAdhitasya eTale rogagrasta thaelA tathA Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 415 ( tava siNo ke0 ) tapakhinaH eTale tapasvI evA sAdhune gocarIe gayA batAM gRhasthane ghera besa kalpe // 60 // ( dIpikA . ) sUtreNa apavAdamAha / trayANAmagre vakSyamANAnAM madhye anyatarasya ekasya yasya gocarapra viSTasya gRhasthagRha niSadyA kalpate / zraucityena tasya niSadyAyAH sevane na doSa iti vAkyazeSaH / kathaM punaH kalpata ityAha / jarayA anibhUtasya atyantaM vRddhasya tathA vyAdhitasya rogavato'tyantamasamarthasya tathA tapakhino - kRSTarUpakasya / prAya ete nikSATanaM na kAryante / paramAtmala bdhikAdyAstu nikSATanaM kurvanti, tadviSayaM caitat sUtram / tata eteSAM prAyo doSA na saMjavanti / pariharanti ca vanIpakapratighAtAdIni // 60 // ( TIkA. ) sUtreNaivApavAdamAha / tiSha tti sUtram / trayANAM vakSyamANalakSaNAnAmanyatarasyaikasya niSadyA gocarapraviSTasya yasya kalpata aucityena / tasya tadAsevane na doSa iti vAkyazeSaH / kasya punaH kalpata ityAha / jarayAnibhUtasyAtyantavRddhasya vyAdhimato'tyantamazaktasya tapakhino vikRSTarUpakasya / ete ca nikSATanaM na kAryaM - ta eva / AtmalabdhikAdyapekSayA tu sUtraviSayaH / na caiteSAM prAya uktadoSAH saMjavaMti / pariharati ca vanIpakapratighAtAdIti sUtrArthaH // 60 // vAdina vA rogI vA, siNAeM jo na paca // yAro, jaDho davai saMjamo // 61 // gkkato do ( avacUriH ) ukto niSadyAsthAnavidhiH / tadanidhAnAduktaM SoDazasthAna midAnIM saptadazasthAnamAha / vyAdhimAn vyAdhiyasto rogI vA snAnamaGgadAlanaM yastu prArthayate sevate / tenevaMbhUtena vyutkrAMto javatyAcAro bAhyataporUpo'snAna parISadAsahanAt / jaDhaH parityakto javati saMyamaH sattvarakSAdiH udakAdivirAdhanAt // 61 // (artha. ) have sattaramuM sthAnaka kahe be. ( vAhira ke0 ) vyAdhitaH eTale vyAdhiyukta (vA0 ) athavA ( arogI ke0 ) arogI eTale rogarahita evo ( jo u ho ) yastu eTale je koi sAdhu ( silAeM ke0 ) snAnaM eTale snAna ne ( pachae ke0 ) prArthayate eTale ichA kare be, te sAdhuno ( zrAyAro ke0 ) AcAraH eTale AcAra ( vukkaMto ke0 ) vyutkrAMtaH eTale RSTa thAya be tathA teno ( saMjamo ke0 ) saMyamaH eTale saMyama je be te ( jaDho ke0 ) parityaktaH eTale naSTa jAya be // 61 // ( dIpikA. ) ukto niSadyAsthAnavidhiH / tasya kathanAcca SoDazasthAnamapyuktam / atha For Private Personal Use Only Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. saptadazasthAnamAha / yastu sAdhuH snAnamaGgapradAlanaM prArthayate sevate / tena sAdhunA zrAcAro bAhyataporUpo vyutkrAMto navati / katham / asnAnaparISahasya asahanAt / punaH saMyamaH prANirakSaNAdikaH jaDhaH parityakto navati / kasmAt / apkAyAdivirAdhanAt / kiMnUtaH sAdhuAdhito vA vyAdhigrasto vA, punaH arogI vA rogarahito vA / kenApi snAnaM na kartavyamityarthaH // 61 // (TIkA.) ukto niSadyAsthAna vidhiH / tadanidhAnAtSoDazasthAnam / sAMprataM saptadazasthAnamAha / vAhije ti sUtram / vyAdhimAn vA vyAdhigrastaH / arogI vA rogavipramukto vaa| snAnamaGgapradAlanaM yastu prArthayate sevata ityrthH| tenebaMnnatena vyutkrAnto navatyAcAro baahytporuupH| asnAnaparISahAnatisevanAt / jaDhaH parityakto navati saMyamaH prANarakSaNAdikaH apkAyAdi virAdhanAditi sUtrArthaH // 61 // saMtime sudumA pANA, ghasAsu nilagAsu a|| je anikU sikhAyaMto, viaDeNuppilAvae // 6 // (avacUriH) prAsukanAnena kathaM saMyamaparityAga ityAha |sNtiime sUkSmAH prANino hInjiyAdayaH ghasAsu uSaranUmiSu nilagAsu tathAvidhanUmirAjiSu yAMstu nikuH snAnajalotplava kriyayA vikaTena prAsukodakena utplAvayati // 6 // (artha.) have snAna kIdhAnA doSa dekhADe . ( ghasAsu ke) uSaranUmine viSe eTale dAra nUmine viSe (zra ke) ca eTale valI (nilagAsu ke0)nUminI rAji eTale phATone viSe (zme ke0)zrA (suhumA ke0) sUkSmAH eTale sUkSma evA (pANA ke0) prANinaH eTale prANIyo (saMti ke ) . (je a ke0) yeca eTale je jIvone ( siNAyaMto ke0 ) snAn eTale snAna karato evo ( niskU ke0) jituH eTale sAdhu ( vizrameNa ke0) vikRtena eTale vikRtajale karI (uppilAvae ke0) uplAvayati eTale palAle . tethI te jIvonI virAdhanA thaay.|| 6 // (dIpikA.) saMti ete pratyadamupalanyamAnAH sUdamAH zlakSNAH prANino hiindiyaadyH| kAsu / ghasAsu suSirannUmiSu ca / punaH nilagAsu tathAvidhanUmirAjISu / ke / yAn sUkSmaprANAn snAnaM kurvan snAnajalonana kriyayA vikRtena prAsukena jalena utplAvayati / tathA ca sati prANi virAdhanA navet tatazca saMyamaparityAgaH // 6 // (TIkA.) prAsukasthAnena kathaM saMyamaparityAga ityAha / saMtime tti sUtram / saMntyete pratyakSopalacyamAnasvarUpAH sUdamAH zvadaNAH prANino hiinjiyaadyH| ghasAsu Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 417 zuSiranUmiSu jilagAsu ca tathAvidhanUmirAjISu ca yAMstu nikuH snAnajalopnanakriyayA vikRtena prAsukodakenotplAvayati / tathA ca tahirAdhanAcca saMyamaparityAga iti sUtrArthaH // 6 // tamdA te na siNAyaMti, sIeNa siNeNa vA // jAvaGIvaM vayaM ghoraM, asinnaannmdihgaa||63 // (avacUriH) nigamayannAha / yasmAdevamuktadoSaprasaMgastasmAtte sAdhavo na snAMti / zItodakenoSNodakena vA / yAvajIvaM vrataM ghoraM puranucaram / asnAnamAzrityAdhiSThAtAro'syaiva krtaarH|| 63 // (artha.) ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te kAraNamATe (te ke0 ) te sAdhu (sIeNa ke0) zItena eTale TADhe jale (vA ke0) athavA (jasiNeNa ke0) jaSNena eTale jaSNa jale ( na siNAyaMti ke0 ) na snAMti eTale snAna karatA nathI. (ghoraM ke0) ghora evA (asiNANaM ke0) asnAnaM eTale snAna na karavaM te rUpa ( vayaM ke0) vrataM eTale vratane (jAvajIvaM ke0) yAvajIvaM eTale jAvajIvaparyaMta (ahiTagA ke0) adhiSThAtAraH eTale Azraya karanArA hoya . // 63 // (dIpikA.) atha nigmynnaah| yasmAdevaM doSA uktAstasmAtte sAdhavo na snAnaM kurvanti / kena kRtvA / zItodakena vA uSNodakena vA / prAsukAprAsukena vetyarthaH / yataste sAdhavo yAvajIvamAjanma ghoraM uranucaramasnAnamAzritya vratamadhiSThAtAraH asyaiva vratasya krtaarH|| 63 // (TIkA.) nigamayannAha / tamha tti sUtram / yasmAdevamuktadoSaprasaMgastasmAtte sAdhavo na snaanti| zItena voSNenodakena prAsukenAprAsukena vetyarthaH / kiMviziSTAsta ityAha / yAvajIvamAjanma vrataM ghoraM uranucaramasnAnamAzrityAdhiSThAtAraH asyeva kartAra iti suutraarthH|| 63 // siNANaM ajvA kakaM, luI panamagANi // gAyassubaTTAhAe, nAyaraMti kayA vi||64|| __ (avacUriH) snAnaM pUrvoktamathavA kadakaM candanAdi gandhavyam / padmakAni ca kuGkamakesarANi cAdanyaccaivaMvidhaM gAtrasyohatanArthamuharttananimittaM nAcaranti kadAcidapi // 65 // 53 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (artha.) valI sAdhu zeM kare te kahe . ( siNANaM ke0) snAnaM eTale pUrve kaheluM snAna te ( avA ke0) athavA (kakaM ke) kakvaM eTale caMdanAdi kakka (luUM ke0) lodhaM eTale lodhra nAmaka sugaMdhi avya (paumagANi ke0) padmakAni eTale kuMkuma kesara (a ke0) ca eTale cakAranuM grahaNa le mATe bIjaM paNa sugaMdhi vya grahaNa karavaM. te sarvane ( gAyassubaTTaNahAe ke ) gAtrasyorttanArthAya eTale potAnA zarIranA urttana nimitte ( kayA 3 vi ke0 ) kadAcidapi eTale ko samaye paNa eTale yAvajIvaparyaMta (nAyaraMti ke0) nAcaraMti eTale AcaraNa karatA nathI. arthAt jema snAna na karavU, tema uvaTaNuM pramukha paNa na lagADavU. // 64 // (dIpikA.) snAnaM pUrvoktam / athavA kakvaM candanAdi / lobhraM gandha'vyam / pakAni ca kuGkamakesarANi / cazabdAdanyadapi evaMvidhaM gAtrasya urttanArthamuhartananimittaM kadAcidapi yAvajIvameva sAdhavo nAcaranti // 64 // (TIkA.) siNANaM ti sUtram / snAnaM pUrvoktam, athavA kalkaM candanakaTakAdi lodhaM gandhaavyam, padmakAni ca kungkumkesraanni| cazabdAdanyaccaivaMvidhaM gAtrasyaivohatanArthamuharttananimittaM nAcaranti kadAcidapi yAvajIvameva sAdhava iti suutraarthH||6|| nagiNassa vA vi muMmassa, dIharomanasiNo // mehuNA navasaMtassa, kiM vinUsA kAriaM // 65 // (avacUriH) uktaH snAna vidhistadanidhAnAtsaptadazasthAnamuktamidAnImaSTAdazasthAnamucyate / nagnasya kucelavato'pyupacAranagnasya jinakalpasya vA muNmasya avyanAvAnyAM dIrgharomanakhavataH jinakalpakasyetarasya tu pramANayuktA eva syuH / maithunAupazAntasyoparatasya kiM vinUSayA kAriaM kAryam // 65 // (artha.) ema snAnavidhi kahyo. tethI sattaramuM sthAna paNa kahevAeM. have aDhAramuM zonAvarjana nAmA sthAna kahe . (nagiNassa ke0) nagnasya eTale nagna pramANopetavastradhArI athavA nagna evA jinakalpI (vA vi ke0) vApi eTale valI paNa (muMgassa ke ) muMgasya eTale avya nAvadhI muMga evA (dIharomanahaMsiNo ke ) dIrgharomanakhavataH eTakhe mohoTA kAkha pramukhanA roma tathA nakha vadhyA je jenA evA eTale jinakalpIne sarvathA nakha utAravA nahi, ane thivirakalpI pramANayukta rAkhe, evA sAdhu tathA ( mehuNA ke0) maithunataH eTale maithuna thakI (uvasaMtassa ke0 ) upazAMtasya eTale zAMti pAmelA evA sAdhune (vinUsAra ke) viSayA eTale vi. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 41e jUSAdike karI ( kiM kArithaM ke ) kiM kArya eTale zuM karavU De ? arthAt kAMza paNa nahi. // 65 // (dIpikA.) uktaH snAnavidhiH / tasya kathanena saptadazasthAnamapyuktam / sAMpratamaSTAdazaM sthAnamucyate zojAvarjananAma / zolAyAM doSo nAsti / yataH alaMkRtazcApi dharmamAcaret ityAdi vacanAditi parAniprAyamAzaMkya Aha / evaM vidhasya sAdhoH vinUSayA zojayA kiM kArya na kiNcidityrthH| kiM saadhoH| nanasya vApi kucailavato'pyupacAranagnasya / nirupacaritanAmasya vA jinakadipakasyeti sAmAnya viSayameva sUtram / tathA muemasya vyato jAvatazca / punaH dIrgharomanakhavataH kadAdiSu dIrghanakhavato jinakalpikasya / ztarasya tu pramANayuktA eva nakhA javanti / punaH maithunAupazAntasyoparatasyeti // 65 // __ (TIkA.) ukto'snaanvidhiH| tdnidhaanaatsptdshsthaanm| sAMpratamaSTAdazaM zojAvarjanAsthAnamucyate / zolAyAM nAsti doSo'laMkRtazcApi carekarmamityAdivacanAtparAniprAyamAzaMkyAha / nagiNassa tti sUtram / namasya vApi kucailavato'pyupapacAranagnasya nirupacaritasya nagnasya vA jinakalpikasyeti sAmAnya viSayameva sUtram / muemasya avyajAvAnyAm / diirghromnkhvtH| dIrgharomavataH kadAdiSu, dIrghanakhavatohastAdau jinakalpikasya / itarasya tu pramANayuktA eva nakhA navanti / maithunAmupazAntasyoparatasya kiM vinUSayA rADhayA kAryaM na kiMciditi suutraarthH||65|| vinUsAvattiaM nikU, kammaM baMdha cikkaNaM // saMsArasAyare ghore, jeNaM paDa duruttare // 66 // (zravacUriH) prayojanAnAvamanidhAyApAyamAha / vijUSApratyayaM viSAnimittaM nikuH karma banAti / cikkaNaM dAruNaM saMsArasAgare'pAre rauje / yena karmaNA patati kuruttare'tyantadIghe // 66 // (artha.) (jiskU ke) nikuH eTale sAdhu ( vinUsAvattibhaM ke) vijUSApratyayaM eTale AnnUSaNa nimitta ( cikaNaM ke0) cikaNaM eTale cIkaNA evA (kamma ke) karma eTale karmane (baMdha ke0) badhnAti eTale bAMdhe be. (jeNaM ke0) yena eTale je vinUSAe karI ( puruttare ke0 ) puruttAre eTale kuHkhe utarI zakAya evA tathA (ghore ke0) ghore eTale bIhAmaNA evA (saMsArasAyare ke0) saMsArasAgare eTale saMsArarUpa sAgarane viSe ( paDa ke0) patati eTale paDe . // 66 // Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. ( dIpikA.) itthaM prayojanasyAnAvaM kathayitvApAyamAha / sAdhustatkarma banAti / kiMnUtaM karma / vinUSApratyayaM vinUSAnimittam / punaH kiMnUtaM karma / cikkaNaM dAruNam / tatkim / yena karmaNA sAdhuH saMsArasAgare navasamujhe patati / kiMcate saMsAre / ghore raujhe / punaH kiMjUte sNsaare| puruttAre'kuzalAnubandhato'tyantadIghe // 66 // (TIkA.) zvaM prayojanAnAvamanidhAyApAyamAha / vinUsa tti sUtram / vijUSApratyayaM vinUSAnimittaM nituH sAdhuH karma banAti cikaNaM dAruNam / saMsArasAgare ghore rauje yena karmaNA patati / puruttAre akuzalAnubaMdhato'tyaMtadIrgha iti sUtrArthaH // 66 // vinUsAvattiaM ceaM, bujhA mannaMti taarisN|| sAvaLaM bahulaM ceaM, neyaM tAIhiM seviaN||67 // (avacUriH ) bAhya vinUSApAyamanidhAya sNklpvinuussaapaaymaah| vijUSApratyayaM ceto mano bujhAstIrthakarA manyante tAdRzaM rauukarmabandhahetunUtaM vinUSA kriyayA sadRzaM sAvadyabahulaM caitadAtadhyAnAnugataM ceto naitatrAtRbhiH sevitam // 6 // (artha. ) e pramANe prathamanI gAthAmA bAhya vinUSAnA doSo kahyA, have saMkalparUpa vinUSAnA doSo kahe . (bujhA ke0) bujhAH eTale tIrthaMkaro sAdhunA (vinUsAvattiyaM ke0) vinUSApratyayaM eTale AnUSaNanA saMkalpasahita evA (ceyaM ke) cetaH eTale cittane (tArisaM ke) tAdRzaM eTale raujakarmabaMdhanahetunUta evAne ( mannaMti ke0 ) manyate eTale mAne . ( ca ke0) valI ( ebhaM ke0 ) etat eTale e citta ArttadhyAne karI (sAvajAbahulaM ke0 ) sAvadyabahulaM eTale sAvadyadoSasahita eTale ghaNA pApay kAraNa le temATe ( tAIhiM ke0) trAtRniH eTale saMsAramA phuHkhI thatA jIvanuM rakSaNa karanAra evA Arya sAdhue (na seviaM ke0) na sevitaM eTale sevana karevU nathI. // 67 // (dIpikA. ) evaM bAhyavinUSAyAmapAyamuktvA saMkalpavinUSAyAmapAyamAha / bujhAstIrthakarA evaM vidhaM cetaH tAdRzaM manyante / rauI karmabandhahetunUtaM vinUSA kriyAsadRzaM jAnanti / kiM0 cetH| vinUSApratyayaM vinUSAnimittam / ko'rthaH / evaM ca yadi mama vinUSA saMpadyata iti ttprvRttmityrthH|saavdybhulN ca etat ArtadhyAnena anugataM ceto na itthaMjUtaM trAtRniH zraAtmArAmaiH AryaiH sAdhuniH sevitamAcaritaM kuzalacittatvAtteSAM sAdhUnAm // 6 // (TIkA.) evaM bAhya vijUSApAyamanidhAya sNklpvinuussaapaaymaah| vijUsa tti sUtra Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike SaSThamadhyayanam / 421 m / vibhUSApratyayaM vibhUSAnimittaM ceta evaM caivaM ca yadi mama vibhUSA saMpadyata iti / tatpravRttyaGgaM cittamityarthaH / buddhAstIrthakarA manyante jAnanti / tAdRzaM raudrakarmabandhahetubhUtaM vibhUSA kriyAsadRzaM sAvadyabahulaM caitadArtadhyAnAnugataM cetaH naitadivaMbhUtaM trAtRjirAtmArAmaiH sAdhuniH sevitamAcaritam / kuzala cittattvAtteSAmiti sUtrArthaH // 67 // khavaMtippANamamohadaMsiNo, tave rayA saMjamaveguNe // dhuti pAvAI purekaDAI, navAI pAvAI na te karaMti // 68 // ( avacUriH ) uktA uttaraguNAH / sAMprataM phaladarzanenopasaMharannAha / rupayanti zodhayantyAtmAnamamohadarzinaH / yathAva sthitArthadarza ninaH / tapasi ratAH / kiMbhUte / saMyamAjavaguNe / ta evaMbhUtA dhunvanti kampayanti pApAni purAkRtAni / navAni pratyagrANi pApAni te na kurvanti sAdhavaH // 68 // arthaH- zojAvarjananAmA aDhAramuM sthAnaka kayuM. tethI DhAre pApasthAnaka kahyA. te kavAthI uttaraguNo kalA. have te aDhAra pApasthAnakano upasaMhAra karatA thakA kahe . ( mohadaM siNo ke0 ) amohadarzinaH eTale moha rahita vastune jonArA arthAt vastune yathArtha paNe jANanArA evA sAdhu potAnA (appANaM ke0 ) zrAtmAnaM eTale AtmAne ( khavaMti ke0 ) rupayaMti eTale khapAve, zodhe. (saMjamaveguMNe ke0 ) saMyamArjavaguNe eTale saMyama ne yArjava be guNa jemAM evA (tave ke0 ) tapasi eTale tapane viSe ( rayA ke0 ) ratAH eTale rakta sAvadhAna arthAt kSamA dayAe karI yukta evA sAdhu ( purekaDAI ke0) purAkRtAni eTale pUrve ghaNA javanA karelA eTale janmAMtaranA saMcelA jJAnAvaraNAdika evA yA karmo tene ( dhuNaMti ke 0 ) dhunvaMti eTale khapAve, ghane valI ( te ke0 ) te sAdhu (navAI ke0 ) navAni eTale navIna eTale navAM ( pAvAI ke0 ) pApAni eTale pApone arthAt azubha karmAne ( na karaMti ke0 ) na kurvanti eTale kare nahi. pramatta hovAtha bAMdhe nahi. // 68 // ( dIpikA. ) uktaH zojAvarjanAsthAnavidhiH / tasyAnidhAnena cASTAdazapadamapyuktam / aSTAdazapadakathanena ca uttaraguNA uktAH / sAMpratamuktaphaladarzanenopasaMhAramAha / ya evaMvidhAH sAdhava zrAtmAnaM jIvaM tena cittayogena anupazAMtaM zamayojanena payaMti / kiMbhUtAH sAdhavaH / yamoha darzinaH / zramohaM ye pazyanti yathAvat pazyaMti ityarthaH / ta eva vizeSyate / punaH kiM0 sAdhavaH / tapasi anazanAdilakSaNe ratA yAsaktAH / kiMbhUte tapasi ityAha / saMyamArjavaguNe saMyamArjave guNoM yasya tapasaH tasmin saMyamazjunAvaguNapradhAna ityrthH| ta evaMbhUtAH sAdhavaH pApAni dhunvanti kaMpayaMti / kiMbhUtAni pApAni / purekaDAI For Private Personal Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4zaza rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(53)-mA. purAkRtAni janmAMtareSUpArjitAni / punaste sAdhavo navAni pApAni na kurvati / tathApramattatvAditi // 6 // __(TIkA.) uktaH zonAvarjanAsthAna vidhiH| tadanidhAnAdaSTAdazaM padam / tdnidhaanaaccottrgunnaaH|saaNprtmuktphlprdrshnenopsNhrnnaah| khavaMti tti sUtram / dapayantyAtmAnaM tena tena cittayogenAnupazAMtaM zamayojanena jiivm| kiMviziSTA ityAha / amohdrshinH| amohaM ye pazyanti ythaavtpshyntiityrthH| ta eva vizeSyante / tapasyanazanAdilakSaNe ratAH sktaaH| kiMviziSTe tapasItyAha / saMyamArjavaguNe saMyamArjave guNau yasya tapasastasmin / saMyamajhajunAvapradhAne zuddha ityrthH| ta evaMnUtA dhunvanti kampayantyapanayanti pApAni purAkRtAni janmAntaropAttAni / navAni pratyayANi pApAni na te sAdhavaH kurvanti / tathApramattatvAditi sUtrArthaH // 6 // savisaMtA amamA akiMcaNA, saviGavijANugayA jsNsiyo|| janappasanne vimaleva caMdimA, sidi vimANAI jati tANo tti bemi 6e ||dhmmnkaamnynnN baha // 6 // (avacUriH)sadopazAntAHsAdhavaH amamAH mamatvazUnyA akiMcanAH svarNa mithyaatvrhitaaH| svAtmIyA vidyA va vidyA paralokopakAriNI kevalazrutarUpA tayA vavidyavidyayA anugatA yuktaaH| na punaH paravidyayA ihalokopakAriNyeti / yazasvinaH shuddhpaarlaukikyshovntH| ta evaMnUtA itau pariNate zaratkAla zva candramA canDamA zva vimalA nAvamalarahitAH sidi nitaM tathA sAdhavaHzeSakarmANo vimAnAni saudharmAvataMsakAdInyupayanti ganti trAtAraH svaparApedayA sAdhava iti bravImIti pUrvavat // 6 // iti ssssttaadhyynaavcuuriH||6|| (arthaH) valI te sAdhu kahevA be, tathA kayA padane pAme ve te kahe . (savisaM tA ke0) sadopazAMtAH eTale niraMtara upazAMta krodharahita kSamAvaMta, (amamA ke0) amamAH eTale vyathI vastu upara ane nAvathI zarIra upara nathI mamatA jene evA (akiMcaNA ke0) akiMcanAH eTale parigraharahita, (savivijANugayA ke0) svaviyavidyAnugatAH eTale potAnI je paralokopakAriNI kevalajJAna athavA zrutajhAnarUpa viyA teNe karI yukta tathA (jasaMsiNo ke0)yazakhinaH eTale jAvadhI saMyamarUpa ane avyathI kIrtirUpa yaza teNe karI yukta tathA (janappasanne ke0)jhatuprasanne eTale prasannarutumAM eTale zAradIya Rtue eTale zaratkAlamAM zrAsokArtikanI pUnamanI rAtresolakalAsahita Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sssstthmdhyynm| - 423 (vimale ke0)nirmala vAdalarahita(caMdimA va ke0)caMumA zva eTale caMdramA zone tema sAdhunA sattAvIza guNa te rUpa kalA sahita ane zrApa karmarUpa vAdala teNe rahita nirmala evA ane(tAzNo ke0)trAtAraH eTale bakAyanAjIvane rakSaNa karanAra evA sAdhu (sikiM ke0) sihiM eTale muktine(uvaMti ke0)upayaMti eTale pAme ,anekadAcit jo zeSa karma rahyA hoyato(vimANAiMke0)vimAnAnieTale saudharmAvataMsaka pramukha vimAna pratye pAme .eTale vaimAnika devatA thAya.(tibemi ke0)iti bravImi eTale ema ziSyapratye guru kahe . // 6 // iti zrIdazavaikAlikasUtrasya SaSThAdhyayane bAlAvabodhaH samAptaH // 6 // (dIpikA.) kiM ca / tANo tti trAtAraH svasya parasya cApekSyA sAdhavaH sirDi muktiM vrajanti / tathA ke'pi sAdhavaH zeSakarmANo vimAnAni saudharmAvataMsakAdInyupayAnti sAmIpyena gati / kiM saadhvH| sadA upazAntAH sarvakAlameva krodhrhitaaH| punaH kiM sAdhavaH / ayamAH sarvatra mmtvshuunyaaH|punH kiM saadhvH| akiMcanA hiraNyAdivyeNa mithyAtvAdilAvena ca kiMcanena muktAH / punaH kiM saadhvH| khAtmIyA vidyA khavidyA paralokopakAriNI kevalazrutarUpA / sva vidyA cAsau vidyA ca vavidya vidyA tayA svavidya vidyayA anugatA yuktaaH| na punaH paravidyayA ihalokopakAriNyA / punaH kiM saadhvH| yazasvinaH zujhena paralokasaMbandhinA yazasA shitaaH| punaH kiM sAdhavaH / tau prasanne pariNate zaratkAlAdau vimala zva caMpramAH caMjamA zva vimalA ityevaMkalpAste nAvamalarahitA ityrthH| bravImIti pUrvavat // 6 // iti dazavaikAlikasUtre dharmArthakAmAkhye SaSThe'dhyayane zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitA zabdArthavRttiH samAptA // 6 // (TIkA.) kiM ca sadovasaMta ti sUtram / sadopazAntAH sarvakAlameva krodhrhitaaH| sarvatrAmamA mamatvazUnyAH / akiMcanA hiraNyAdimithyAtvA divyajAvakiMcanavinirmuktAH / vA AtmIyA vidyA va vidyA paralokopakAriNI kevalazrutarUpA tayA svavidyayA vidyayAnugatA yuktA na punaH paravidyayA ihalokopakAriNyeti / ta eva vizeSyante / yazasvinaH shuddhpaarlaukikyshovntH| ta evaMcUtA to prasanne pariNate zaratkAlAdau vimala zva cndrmaaH| candhamA zva vimlaaH| ityevaMkalpAste jAvamalarahitAH si inirvRti tathA sAvazeSakarmANo vimAnAni saudharmAvataMsakAdInyuyAnti sAmIpyena gachanti / trAtAraH svaparApekSayA sAdhava iti bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH sAMprataM nayAsteca pUrvavat / vyAkhyAtaM SaSThAdhyayanam // 6 // iti zrIharijalasUri viracitAyAM dazavaikAlikavRttau SaSThamadhyayanam // 6 // Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. atha vAkyazuSTyAkhyaM saptamamadhyayanam / canandaM khalu nAsANaM, parisaMkhAya pannavaM // undaM tu viNayaM sike, do na nAsiGa sbso||1|| (avacUriH ) zratha saptamaM vAkyazudhyadhyayanamAracyate / pUrvAdhyayana zrAcAraH kathitaH / sa ca niravadyavacasA vAcyaH / ato vAkyazujhimAha / catasRNAM khavu nASANAM khaluzabdo'vadhAraNe catanRNAmeva jJAtavyAnAM nASANAM satyAdInAM parisaMkhyAya jhAtvA sarvaiH kharUpaM prakArairiti vAkyazeSaH / prajJAvAn prAjJaH satyAsatyAmRSAcyAM chAnyAmeva / turvdhaarnne| AnyAM vinayaM zuprayogaM vinIyate'nena kati kRtvA zideta jAnIyAt / asatyAsatyAmRSe na nASeta sarvazaH sarvaiHprakArairiti // 1 // (artha.) have vAkyazuddhi nAmaka adhyayana zarU karAya . teno pUrvAdhyayananI sAthe A rIte saMbaMdha je. pUrvAdhyayanamAM kaDaM ke, gocarIe gaelA sAdhune koi kAMza dharma saMbaMdhI prazna kare to tyAMja vistarathI dharmakathA na kahevI, to upAsare kahIza, athavA mArA guru kaheze, ema kahe. aTalI vAta kahI. have te sAdhu athavA tenA guru japAsarAne viSe pRchakane vistarathI dharmakathA kahe, te vacananA guNa doSa jANI niravadya vacanazrIja kahevI. e vAta zrA adhyayanamAM kahevAnI . zrA saMbaMdhathI AvelA e sAtamA adhyayananu cajanheM ityAdi prathama sUtra be. (pannavaM ke0) prajJAvAn eTale bujhizAlI puruSa (caunheM khalu ke0) catasmRNAmeva eTale cAraja (nAsANaM ke) nASANAm eTale nApAunu svarUpa (parisaMkhAya ke) parisaMkhyAya eTale sarva prakAre jANIne (junhaMtu ke0) chAnyAM tu eTale beja nASAvaDe arthAt satyA ane asatyAmRSA e be nASAvaDe karIne ja ( viNayaM ke) vinayaM eTale zuru prayoga karavAne ( sike ke) zideta eTale zIkhe, jANe. ane bAkI rahelI ( do ke) ke eTale be nASA ( savaso ke0) sarvazaH eTale sarva prakAre ( na jAsiGA ke0) na nASeta eTale na bole. // 1 // (dIpikA.) vyAkhyAtaM dharmArthakAmakathAnAmakaM SaSThamadhyayanam / atha vAkyazuchinAmakaM saptamadhyAyanaM vyAkhyAyate / asya adhyayanasya pUrvAdhyayanena ayaM sNbNdhH| pUrvAdhyayana evamuktaM gocarIpraviSTasya sAdhoH kenApi pRSTaM tvaM svakIyamAcAraM kathaya / tadA tena svAcAraM jAnatApi mahAjanasamadaM vistaratastatraiva na vaktavya aacaarH| kiM tu upAzraye guravaH kathayiSyantIti vaktavyam / iha saptame'dhyayane tu upAzrayagatenApi tena guruNA vacanadoSaguNAnijhena niravadyavacanena kathayitavyamityetaducyate / uktaM ca Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 425 sAvaUNavajANaM vayaNANaM jo na yANa visesaM // vottuM pi tassa na khamaM, kimaMga puNa desaNaM kAlaM // 1 // ityanena saMbaMdhenA yAtamidamadhyayanam / tatra sUtram / prajJAvAn bukimAn sAdhuH chAnyAM satyAsatyAmRSAnyAM nASAyAM vinayaM zuprayogaM zideta jAnIyAt / tuH avadhAraNe / chAjyAmevAjyAm / tatra vinaya iti ko'rthaH / vinIyate'nena karma iti vinayastaM vinayaM punaH asatyAsatyAmRSe na jASeta sarvazaH sarvaiH prkaaraiH| kiM kRtvA / catasRNAM nASANAM satyAdInAM parisaMkhyAya sarvaiH prakAraiH jJAtvA / kim / svarUpamiti zeSaH / khaluzabdo'vadhAraNArthe / jApAcatuSTayamevAsti nAnyA nASA vartate // 1 // (TIkA.) sAMprataM vAkyazuddhyAkhyamadhyayanaM prArajyate / asya cAyamanisaMbandhaH / zahAnantarAdhyayane gocarapraviSTena satA khAcAraM pRSTena tadvidApi na mahAjanasamadaM tatraiva vistarataH kathayitavya ityapitvAlaye guravo vA kathayantIti vaktavyamityetauktam / iha tvAlayagatenApi tena guruNA vA vacanadoSaguNAnijhena niravadyavacasA kathayitavya ityetaphucyate / uktaM c| sAvajANavajANaM, vayaNANaM jo na yANa visesaM // vottuM pi tassa Na khamaM, kimaMga puNa desaNaM kAlaM // 1 // ityanenAnisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam / asya cAnuyogahAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nikssepH| tatra vAkyazukiriti chipadaM nAma / tatra vAkya nidepAnidhAnArthamAha // nikevo acauko, vakke davaM tunaasdvaaiN||naave nAsAsado, tassa ya eghinnmo||35|| vyAkhyA // nikSepastu catuSko nAmasthApanA'vyajAvalakSaNo vAkye vAkya vissyH| tatra nAmasthApane kule| avyaM tu avyavAkyaM puniishriirlvyshriirvytiriktm|naassaaavyaanni nASakeNa gRhItAnyanuccAryamANAni / nAva iti jAvavAkyaM jASAzabdaH / nASAjavyANi za. bdatvena pariNatAnyuccAryamANAnItyarthaH / tasya tu vAkyasya ekAthikAnyamUni vayamANalakSaNAnIti gaathaarthH|| vakaM vayaNaM ca girA, sarassaI nArahI a go vANI // jAsA pannavaNI de-saNI a vayajoga joge a||36|| vyAkhyA // vAkyaM vacanaM ca gI: sarasvatI jAratIca gorvAka nASA prajJApanI dezanI ca vAgyogo yogazca etAni nigadasikAnyeveti gAthArthaH // // ||puurvoddissttaaN avyA dinASAmAha // dave tivihA gahaNe, tha nisagge taha nave parAghAe // jAve dave asue, carittamArAhaNI cev||37|| vyaakhyaa|| avya iti chaarpraamrshH| avyanASA trividhA / grahaNe ca nisarge ca tathA navetparAghAte / tatra grahaNaM nASAvyANAM kAyayogena yat / sA grhnnvynaassaa| nisargasteSAmeva nASAjavyANAM vAgyogenotsargakriyA / parAghAtastu nisRSTanASAavyaistada 54 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 rAya dhanapatasiMghabahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. 1 nyeSAM tathAtmapariNAmApAdana kriyAvatpreraNam / eSA triprakArApi kriyA dravyayogasya prAdhAnyena vivakSitatvAt dravyamASeti / jAva iti dvAraparAmarzaH / jAvanASA trividhaiva / dravye ca zrute cAritra iti / dravyajAvabhASA zrutanAvabhASA cAritrajAvajASA ca / tatra dravyaM pratItyopayuktairyA jASyate sA dravyabhAvanASA / evaM zrutAdiSvapi vAcyam / iyaM triprakArApi vatra niprAyAttadravyabhAvaprAdhAnyApekSyA jAvabhASA / iyaM caughata evArAdhanI caiveti / dravyArAdhanatvAccazabdA dvirAdhanI cojayaM vAnujayaM ca javati dravyAdyArAdhanAdijya iti / he dravyajAvavAkyasvarUpamanidhAtavyaM tasya prastutatvAttatkimanayA jASayetyucyate / vAkyaparyAyatvAdbhASAyA na doSaH / tattvatastasyaivA nidhAnAditi gAthAsamudAyArthaH // vayavArthaM tu vakSyati / tatra dravyajAvajJASAmadhikRtyArAdhanyA dijedayojanAmA || rAhaNI dave, saccA mosA virAhaNI hoi // saccAmosA mIsA, asaccAmosA ya paDiseho // 38 // vyAkhyA // zrArAdhyate paralokApIDayA yathAvada nidhIyate vastvanayetyArAdhanI tu dravya iti dravyaviSayA jAvanASA satyA / tuzabdAt dravyato virAdhanya kAcit parapIDAsaMrakSaNaphalajAvArAdhanAditi / mRSA virAdhanI javati / taddravyAnyathA nidhAnena tadvirAdhanAditi jAvaH / satyAmRSA mizrA | mizretyArAdhanI virAdhanI ca / satyAmRSA ca pratiSedha iti nArAdhanI nApi virAdhanI tadvAcyadravye tathojayAnAvAdityAsAM ca svarUpamudAharaNaiH spaSTIjaviSyatIti gAthArthaH // satyAmAha // jaNavayasammayaThavaNA, nAme rUve pamucca sacce zra // vavahArajAvajoge, dasame vammasacce // 3 // vyAkhyA // satyaM tAvadvAkyaM ca dazaprakAraM javati / janapadasatyAdinedAt / tatra janapadasatyaM nAma nAnAdezabhASArUpamapya vipratipattyA yadekArthapratyAyanavyavahArasamarthamiti / yathodakArthe koMkaNakAdiSu payaH piccamudakaM nIramityAdyaDuSTavivAdetutvAnnAnAjanapade viSTArthapratipattijanakatvAdvyavahArapravRtteH satyametadityevaM zeSeSvapi jAvanA kAryA / saMmatasatyaM nAma kumudakuvalayotpalatAmarasAnAM samAne paGkasaMjave gopAlAdInAmapi saMmatamaravindameva paGkajamiti / sthApanAsatyaM nAma akSara - mudrA vinyAsAdiSu yathA mASako'yaM, kArSApaNo'yaM zatamidaM sahasramidamiti / nAmasatyaM nAma kulavamardhayannapi kulavarddhana ityucyate, dhanamavardhayannapi dhanavarddhana ityucyate, ayakSazca yakSa iti / rUpasatyaM nAma taGguNasya tathArUpadhAraNaM rUpasatyam / yathA prapaJcayateH pravrajitarUpadhAraNamiti / pratItyasatyaM nAma yathA anAmikAyA dIrghatvaM hrasvatvaM ceti / tathAhi tasyAnantapariNAmasya dravyasya tatsahakArikAraNasaMnidhAnena tattaDUpamanivyajyata iti satyatA / vyavahArasatyaM nAma dahyate girirgalati jAjanamanudarA kanyA lomA eDaketi girigatatRNAdidAhe vyavahAraH pravartate, tathodake ca galati // tatra Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sssstthmdhyynm| 427 sati, tathA saMjogabIjapranavodarAnAve ca sati, tathA lavanayogyalomAnAve sati / nAvasatyaM nAma zuklA balAkA / satyapi paJcavarNasaMjave zuklavarNotkaTatvAlukveti / yogasatyaM nAma batrayogAtrI daephayogAdaekI cetyevamAdi / dazabhamaupamyasatyaM ca / tatraupamyasatyaM nAma samujvattaDAga iti gaathaarthH|| // uktA satyAdhunA mRSAvAdamAha / kohe mANe mAyA, lone pele taheva dose a|| hAsajae akAzya, uvaghAe nissiyA dasamA ||4||vyaakhyaa|| krodha iti|krodhniHsRtaa yathA / krodhAninUtaH pitA putramAha / na tvaM mama putrH| yahA krodhAninUto vakti tadAzaya vipattitaH sarvamevAsatyamiti / evaM mAnaniHsRtA mAnAdhmAtaH kvacitkenacidalpadhano'pi pRSTa Aha mahAdhano'hamiti / mAyAniHmRtA mAyAkArapranRtaya zrAdurnaSTo golaka iti / lonaniHsRtA vaNikpranRtInAmanyathAkrItamevecamidaM krItamityAdi / premaniHsRtA atiraktAnAM dAso'haM tavetyAdiH / SaniHsRtA matsariNAM guNavatyapi nirguNo'yamityAdiH / hAsyaniHsmRtA kAndarpikAnAM kiMcitkasyacitsaMbandhi gRhItvA pRSTAnAM na dRSTamityAdi / jayaniHmRtA taskarAdigRhItAnAM tathA tathA asamaJjasAnidhAnam / AkhyAyikAniHsRtA tatprati. bajho'satpralApaH / upaghAtaniHmRtA acore cora ityacyAkhyAnavacana miti gAthArthaH / uktA mRSA sAMprataM styaamRssaamaah|| jappanna vigayamIsaga, jIvamajIvezajIvajIve // tahaNaMtamIsagA khadu, parittajhA a aphakA ||41||vyaakhyaa utpanna vigatamizraketi utpanna viSayA satyAmRSA yathaikaM nagaramadhikRtyA sminnadya daza dArakA utpannA ityajidadha. tastanyUnAdhikanAve vyavahArato'syAH satyAmRSAtvAt / zvaste zataM dAsyAmi ztyanidhAya paJcAzatsvapi datteSu loke mRSAtvAdarzanAt / anutpanneSvevAdatteSveva mRssaatvsikeH| sarvathA kriyAnAvena sarvathA vyatyayAdityevaM vigatAdiSvapi nAvanIyamiti / tathAca vigataviSayA satyAmRSA yathaikaM grAmamadhikRtyAsminnadya daza vRkSA vigatA ityanidadhatastanyUnAdhikalAve / evaM mizrakA satyAmRSA utpanna vigtojystyaamRssaa| yathaikaM pattanamadhikRtyAhAsminnadya daza dArakA jAtA daza ca vRkA vigatA ityanidadhatastanyUnAdhikanAve / jIva mizrA jIvaviSayA satyAmRSA yathA jIvanmRtakRmirAzau jIvarAziriti |ajiiv mizrA ca ajIva viSayA satyAmRSA yathA tasminnevapranUtamRtakRmirAzAvajIvarAziriti |jiivaajiiv mizreti jIvAjIvaviSayA satyAmRSA yathA tasminneva jIvanmRtakRmirAzau pramANa niyamenaitAvantojIvantyetAvantazca mRtA ityanidadhatastanyUnAdhikanAve / tathAnantamizrA khasviti anantaviSayA satyAmRSA yathA mUlakadAndau parItapatrAdimatyanantakAyo'yamityanidadhataH / parItamizrA parItaviSayA satyAmRSA yathAnantakAyalezavati parItamlAnamUlAdau parIto'yamityanidadhataH / ajhAmizrA kAlaviSayA satyAmRSA Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. yathA kazcit kasmiMzcit prayojane sahAyAMstvarayan pariNataprAye vAsara eva rajanI vartata iti bravIti / ahamizrA ca divasarajanyekadezaH ajhakocyate / tahiSayA satyAmRSA yathA kazcit kasmiMzcit prayojane tvarayan praharamAtra eva madhyAhna ityaah| evaMmizrazabdaH pratyekamanisaMbadhyata iti gaathaarthH|| // uktA satyAmRSA saaNprtmstyaamRssaamaah||shraamNtnni ANavaNI, jAyaNi taha putaNIa pnnvnnii||pccrkaanniinaasaa, nAsA zvANulomA a||4||vyaakhyaa|shraamNtrnnii yathA de devadatta ityaadiH| eSA kilApravartakatvAtsatyAdinASAtrayalakSaNa viyogatastathA vidhdlotpttrstyaamRsseti|evmaashaapnii yathedaM kuru|shympitsy karaNakAraNanAvataH paramArthenaikatrApyaniyamAttathApratIteH aSTavivadAprasUtatvAdasatyAmRSetyevaM khabuTyAnyatrApi nAvanA kAryeti / yAcanI yathA nidAM prayati / tathA prabanI yathA kathametaditi / prajJApanI yathA hiMsAdipravRtto kuHkhitAdirjavati / pratyAkhyAnI lASA yathAditseti nASA / zvAnulomA ca yathA kenacitkazcimuktaH sAdhusakAzaM gachAma iti sa thAha zojanamidamiti gAthArthaH // 42 // aNajiggahiyA nAsA, nAsA a aniggahaMmi bodhavA // saMsayakaraNI nAsA, vAyaDavAyaDA ceva ||43||vyaakhyaa|| ananigRhItA nASA arthamananigRhya yocyate DisthAdivat / nASA cAnigRhe boDavyA arthamanigRhya yocyate ghaTAdivat / tathA saMzayakaraNI ca jASA anekArthasAdhAraNA yocyate / saindhavamityAdivat / vyAkRtA spaSTA prakaTArthA devadattasyaiSa jAtetyAdivat / avyAkRtA caivAspaSTAprakaTArthA bAlalavAdInAM thapaniketyAdivaditi gAthArthaH // 43 // uktA satyAmRSA / sAMpratamoghata evAsyAH pravinAgamAha // savAvitha sA suvihA, pajattA khalu tahA apajAttA // paDhamA do pattA, javaritA do apaUttA // 44 // vyAkhyA // sarvApi ca sA satyAdinnedaninnA bhASA vividhA / paryAtA khalu tathAparyAptA / paryAptAyA ekapade nikSipyate satyA vA mRSA veti / tadhvyavahArasAdhanI tahiparItA punaraparyAtA zrataevAha / prathame ke nASe satyAmRSe paryApte / tathA sva viSayavyavahArasAdhanAttathA uparitane ke satyAmRSAsatyAmRSAnASe apryaate| tathA svaviSayavyavahArAsAdhanAditi gAthArthaH // 44 // uktA avyanAvanASA / sAMprataM zrutanAvanASAmAha // suadhamme puNa tivihA, saccA mosA asacamosAtha // samma dihI u suvagarja so jAsaI saJcaM // 45 // vyAkhyA ||shrtdhrm iti zratadharmaviSayA punastrividhA javati nAvanASA / tadyathA satyA mRSA satyAmRSA ceti / tatra samyagdRSTistu samyagdRSTireva zrutopayukta ityAgame yathAvadupayukto yaH sa nASate satyamAgamAnusAreNa vaktIti gaathaarthH|| sammadihI usuaMmi, aNautto aheDagaM ceva // aMjAsa sA mosA, miThAdihI vitha taheva // 46 // vyAkhyA // samma dihI samya Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike SaSThamadhyayanam / 4e gdRSTireva sAmAnyena zrute zrAgame anupayuktaH pramAdAdyatkiMcidahetukaM caiva yannASate / tantujyaH paTa eva navatItyevamAdi sA mRSA vijJAnAderapi tata eva nAvAditi / mithyAdRSTirapi tathaivetyupayukto'nupayukto vA yannASate sA mRSaiva ghuNAkaranyAyasaMvAde'pi sadasatoravizeSAdyahaDopalabdherunmattavaditi gAthArthaH // havaz u asaccamosA, suaMmi javarikhae tinANaM mi // jaM javautto nAsa, etto voThaM carittaMmi // 47 // vyaakhyaa| havara navati tu asatyAmRSA zrute zrAgama eva parAvartanAdi kurvataH prAyastasyAmaMtraeyAdi nASArUpatvAttathoparitane'vadhimanaHparyAyakevalaladaNe trijJAna iti jJAnatraye'pi yadupayukto nASate sA asatyAmRSA AmaMtraNyAdivat tathAvidhAdhyavasAyapravRtterityuktA zrutanAvanASA / ata UrdhvaM vadaye cAritra iti cAritraviSayAM nAvanASAmiti gAthArthaH // paDhamabizyA caritte, nAsA do ceva hoMti nAyabA // sacarittassa u jAsA, saccAmosA u arassa // 47 // vyAkhyA // prathamahitIye satyAmRSe cAritra iti cAritraviSaye nANe ke eva javato jJAtavye / svarUpamAha / sacaritrasya cAritrapariNAmavataH / tuzabdAttahinibandhananjUtA ca nASA avyatastathAnyathAjAve'pi satyA satAM hitatvAditi / mRSA vitarasyAcAritrasya tadhinibandhanalUtA ceti gaathaarthH|| ||uktN ca vAkyamadhunA zukimAha ||nnaamN uvaNA sukI, adavasuddhI anAvasuddhI shr|| eesiM patteaM, parUvaNA ho kAyavA ||4e // vyAkhyA // nAmazuddhiH sthApanAzuchirSavyazuddhizca jAvazukizca / eteSAM nAmazuSTyAdInAM pratyekaM prarUpaNA javati kartavyeti gAthArthaH // tatra nAmasthApane kuSmatvAdanaGgIkRtya pravyazuchimAha // tivihA u davasuddhI, taddavAdesa pahANe tha // taddavvagamAeso, aNamamIsA havara suddhI // 50 // vyAkhyA // trividhA tu avyazuchirjavati / tadrvyata iti tadravyazuddhirAdezata iti aadeshjvyshuddhiH| prAdhAnyatazceti prAdhAnya'vyazukizca / tatra tvyshuddhiH| ananyetyananyAvyazuddhiryavyamanyena avyeNa sahAsaMyuktaM sabukaM navati dIraM dadhi vAsau tdvyshuddhiH| Adeze mizrA navati shukirnyaannyvissyaa| e. tamuktaM nvtyaadeshto'vyshukirmividhaa|anytvenaannytven ca / anyatve yathA zuddhavAsA devdttH| ananyatve zurudanta iti gaathaarthH|| ||prdhaan'vyshuchimaah / vasarasagaMdhaphAse, samaNulA sA pahANa sukii||tb u sukila mahurA, u samayA ceva pukkosA // 51 // vyAkhyA // varNarasagandhasparzeSu yA manojJatA sAmAnyena kamanIyatA / athavA manoitA yathAniprAyamanukUlatA sA prAdhAnyataH shujhirucyte| tatra caivaMcUtacintAvyatikare zukkamadhurau vrnnrsauN| tuzabdAtsurannimRd gandhasparzIca sNmtau|ythaanipraaympi prAyo manojhau badanAmijaM pravRttisikeH / utkRSTau ca kamanIyau ca / Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. cazabdasya vyavahita upanyAsa iti gaathaarthH|| // uktA avyazudhiradhunA nAvazuchimAha // emeva nAvasuddhI, tanAvAesaTa pahANe a // tanAvagamAeso, aNamamIsA hava sukhI // 55 // vyAkhyA // evameveti yathA avyazudhistathA nAvazuddhirapi trividhetyrthH| tanAva iti / tnnaavshuddhiH| zrAdezata iti shraadeshnaavshudhiH| prAdhAnyena ceti prAdhAnyanAvazuddhizca / tatra tnaavshudhiH| zrananyetyananyatnAvazudhistanAvazukiH / yo nAvo'nyena nAvena sahAsaMyuktaH san zuko nvti| bujuditAderanAdyanilASAdivadasau tanAvazuddhiH / Adeze mizrA javati zudhistadanyAnanyavi. SayetyarthaH / etamuktaM navatyAdezanAvazukirmividhA anyatve'nanyatve ca / anyatve yathA zurujAvasya saadhorguruH| ananyatve zumajAva zati gaathaarthH|||| prdhaannnaavshukimaah||dsnnnaanncritte, tavo visukI phaannmaaeso|| jamhA u visudhamalo, teNa visuko hava suko ||53||vyaakhyaa||drshnshaancaaritressu darzanazAnacAritraviSayA tathA tapovizuddhiH prAdhAnyAdeza iti| yadarzanAdInAmAdizyamAnAnAMpradhAnaMsApradhAnannAvazuddhiryathA darzanAdiSu dAyikANi jnyaandrshncaaritraanni| tpHprdhaannaavshujhiraantrtpo'nusstthaanaaraadhnmiti|kthN punariyaM pradhAnannAvazukiriti / ucyte| enidarzanAdiniHzukeryasmA hizujhamalo javati saadhuH| karmamalarahita ityrthH| tena ca malena vizuko mukto navati sika ityataH pradhAnannAvazujhiyathoktAnyeva darzanAdInIti gaathaarthH|||| uktA zukiriha ca nAvazuSyAdhikAraH / sA ca vAkyAphenavatItyAha // jaM vakaM vayamANassa, saMjamo sutaI na puNa hiMsA // na ya attakalusajAvo, teNa ihaM vakasuphitti // 54 // vyAkhyA // yadyasmAchAkyaM zurUM vadataH sataH saMyamaH zuddhyati zudhyatIti nirmala upajAyate / na punarhisA navati kaushikaaderiv|n cAtmanaH kaluSanAvaH kAnuSyaM puSTAnisaMdhirUpaM jAyate / tena kAraNena iha pravacane vaakyshukirpekssitaa| vAkyazuki vazuddhenimittamityato'tra yatitavyamiti gaathaarthH|| // tatazcaitadevaM kartavyamityAha // // vayaNa vijattI kusala-ssa saMjamaMmI u kayamazssa // phuptAsieNa huUhu, virAhaNA taba jazvaM // 55 // vyAkhyA // vacanavinaktikuzalasya vAcyetaravacanaprakArAnijJasya na kevala miLanUtasyApitu saMyama udyatamaterahiMsAyAM pravRttacittasyetyarthaH / tasyApyevaMcUtasya kathaMcidu rSitena kRtena navehirAdhanA paralokapIDA / atastatra purjASitavAkyaparijhAne yatitavyaM prayatnaH kArya iti gaathaarthH|| // thAha / yadye vamalamanenaiva prayAsena maunameva zreya iti / na / ajJasya tatrApi doSAdAha ca // vayaNa vinattiakusalo, vaDhaMgayaM bahuvihaM ayANaMto // javina jAsaz kiM vI, naceva vayaguttayaM patto ||56||vyaakhyaa|| vacanavijayakuzalo Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike SaSThamadhyayanam / 431 vAcyetaraprakArAnajijJaH / vAggataM bahuvidhamutsargAdinedaninnamajAnAnaH yadyapi na jASate kiNcit| maunenaivAste nacaiva vAgguptatAM praaptH| tathApyasau avAggupta eveti gaathaarthH|| // vyatirekamAha // vayaNa vijattIkusalo, vAMgayaM bahuvihaM viyaannNto||divsN pi nAsamANo,tahA vi vazguttayaM patto ||5||vyaakhyaa|| vacana vinaktikuzalo vAcyetaraprakArAnijJaH vAggatamutsargAdinnedaninnaM vijAnan divasamapinASamANaH siddhAntavidhinA tathApi vAgguptatAM prAptaH / vAggupta evAsAviti gAthArthaH // // sAMprataM vacanavinaktikuzalasyaughato vcnvidhimaah|puvN buddhIe pehittA, pahAvayamuyAhare // acaskuThava netAraM bujhimanneu te giraaejaavyaakhyaa||puurv prathameva vacanoccAraNakAle buddhyA predaya vaacym| dRSTvA pazcAchAkyamudAharet / arthApattyApi ksycidpiiddaakrmityrthH| dRSTAntamAha |thckussmaanivaandh zva netAramAkarSakaM buddhimanvetu gIrbuSyanusAreNa vAkpravartatAmiti zlokArthaH // // ukto nAmaniSpanno nidepH| sAMprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam / taccedaM caunheM suutrm| catasRNAM khalu jASANAM / khkhushbdo'vdhaarnne| catasRNAmeva / nAto'nyA nASA vidyata iti / nASANAM satyAdInAM parisaMkhyAya sarvaiH prkaaraitviaa| svarUpamiti vaakyshessH| prajJAvAn prAjho buddhimAn saadhuH| kimityAha / chAyAM satyAsatyAmRSAcyAm / turavadhAraNe / chAnyAmevAnyAM vinayaM zubhaprayogaM / vinIyate'nena karmeti kRtvA zideta jAnIyAt / asatyAsatyAmRSe na jASeta sarvazaH sarvaiH pra. kArairiti sUtrArthaH // 1 // jA a saccA avattavA, saccAmosA a jA musA // jA a budhehiM nAznA, na taM nAsika pannavaM // 2 // (avacUriH) yA ca satyA paramavaktavyA sAvadyatvenAmutra sthitA pakSIti kauzikajASAvat / satyAmRSA cAtra nagare daza dArakA jAtA iti pranRti yA bubairanAcI / asatyAmRSA thAmantraNyAjJApanyAdikA na tAM jASeta prazAvAn // 2 // . (artha.) (jA ca ke0) yA ca eTale je (saccA ke0) satyA eTale satya evI paNa nASA sAvadha hovAthI (zravattavA ke0) avaktavyA eTale bolavA lAyaka nathI. (jA a ke0) yA ca eTale je ( saccAmosA ke0) satyAmRSA eTale satyAmRSA evI nASA (a ke0) ca eTale tathA (musA ke0) mRSA eTale asatyanASA e banne jASA sarvathA bolavA yogya nathI. (tha ke0) ca eTale tathA (jA ke0) yA e. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. Tale je AmaMtraNyAdi asatyAmRSA nASA ( bujhehiM ke ) bujhaiH eTale tIrthakaroe (nAinnA ke0) nAcaritA eTale zrAcIrNa nathI. (taM ke ) tAM eTale te jApAne (pannavaM ke0) prajJAvAn sAdhu (na nAsiGa ke0) na nASeta eTale bole nahi. // 2 // ( dIpikA.) vinayamevAha / prajJAvAn buddhimAn sAdhuH tAM nASAM na nASeta / na itthaMbhUtAM vAcamudAharet / tAM kAmityAha / yA ca satyA nASA sA padArthatattvamaGgIkRtyAvaktavyA sAvadyatvenAnuccAraNIyA / yathA amutra sthitA pavIti kauzikanAmatApasanASAvat / tatsatyamapi na brUyAt parapIDAkaraM vcH|| tatsatyasya prasAdena koziko narakaM gataH // yA ca satyAmRSA sApyavaktavyA na vaktavyA / yathA daza dArakA jaataaH| mRSA ca nASA sarvaiva na vaktavyA / yA ca nASA bubaistIrthakarairgaNadharaizca nAcIrNA / asatyAmRSA AmantraNyAjJApanyAdilakSaNA avidhipUrvakaM kharAdinA prakAreNa tAmapi na nASeta iti gaathaarthH||2|| (TIkA.) vinayamevAda / jA a saca tti sUtram / yA ca satyA padArthatattvamaMgIkRtyAvaktavyAnuccAraNIyA sAvadyatvena amutra sthitA pallIti kauzikanASAvat / satyAmRSA vA yathA daza dArakA jAtA ityAdilakSaNA / mRSA ca saMpUrNaiva / ca zabdasya vyavahitaH sNbndhH| yA ca bubaistIrthakaragaNadharairanAcaritA asatyAmRSA AmantraNyAjhApanyAdilakSaNA zravidhipUrvakaM kharAdinA prakAreNa nainAM nASeta netthaMnUtAM vAcaM samudAharet / prajJAvAn buddhimAn sAdhuriti sUtrArthaH // 2 // asaccamosaM saccaM ca, apvngmkkksN|| samuppedamasaMdiThaM, giraM bhAsika pannavaM // 3 // (avacUriH) uktAvAcyA / vAcyAmAha / asatyAmRSAM satyAM ca / zyaM sAvadyApi sakarkazApi javatItyAha / asAvadyAmakarkazAM samutpredaya vicArya svaparopakAriNIma sandigdhAM spaSTAM giraM nASeta brUyAt // 3 // (artha.) bolavA ayogya nASA kahI. have bolavA yogya je nASA te kahe . ( pannavaM ke0) prajJAvAn eTale buddhimAna sAdhu (aNavaU ke0) anavadyAM eTale pAparahita evI tathA (akakasaM ke0) akarkazAM eTale je kaThora nahi arthAt jethI matsara vigere utpanna na thAya evI (asaccamosaM ke0) asatyAmRSAM eTale asatyAmRSA nASA (ca ke0) ane ( saccaM ke0) satyAM eTale satya nASA ( sammuppehaM ke0) samutprekSya eTale paropakAra karanArI evo nizcaya karIne (asaMdiUM Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 433 ke0 ) asaMdigdhAM eTale spaSTa, kozne saMzaya na rahe tevI rIte (jAsija ke0) lASeta eTale bole.||3|| (dIpikA.) yathAjUtA ca nASA na vAcyA soktaa| atha yathAjUtA vAcyA tAmAha / prajJAvAn buddhimAn / kH|saadhuH| evamasatyAmRSAmuktalakSaNAM giraM nASAM nASeta brUyAt / kiMjUtAM giram / satyAm / zyaM ca jASA sAvadyApi karkazApi javatyata zrAda / kiMnUtAM girm|anvdyaam / avayaM pApaM tena rahitAm / punaH kiMlUtAM giram / zrakarkazAM kaThoravacanarahitAm / kiM kRtvA nASeta / samutprekSya svasya parasya copakArakAriNIti buddhyA paryAlocya / punaH kiMjUtAM girm|shrsNdigdhaaN spaSTAM tatkAlaMpratipattihetum // 3 // (TIkA.) yathAjUtAvAcyA nASA tthaanuutoktaa| sAMprataM yathAsUtA vAcyA tathA. nUtAmAha / asaccamosaM ti sUtram / asatyAmRSAmuktalakSaNAM satyAM coktalakSaNAmeva / zyaM ca sAvadyApi karkazApi navatyata thaah| anavadyAmapApAmakarkazAmatizayokyA hyamatsarapUrvI saMprekSya khaparopakAriNIti bukhyAlocya asaMdigdhAM spaSTAmadepeNa pratipattihetuM giraM vAcaM nASeta brUyAt / prajJAvAn buddhimAn sAdhuriti suutraarthH||3|| eaM ca ahamannaM vA, jaMtu nAme sAsayaM // sa nAsaM saccamosaM ca, taM pi dhIro vivAe // 4 // __ (zravacUriH) sAMprataM satyAmRSAniSedhArthamAha / etaM cArthamanantarapratiSirka sAvadyakarkaza viSayamanyaM vA evaMjAtIyam / etanmadhyAdya eva kazcidartho nAmayatyananuguNaM pratikUlaM karoti zAzvataM mokssm| tamAzritya sa sAdhuH pUrvoktanApAnASakatvenAdhikRto jASAM satyAmRSAmapi pUrvoktAm / zrapizabdAt satyApi yA tathAjUtA tAmapi dhIro dhImAn varjayet // 4 // (artha.) have satyanASA ane satyAmRSA jASAno pratiSedha kahe . (jaM tu ke0) yastu eTale je artha nizcayathI (sAsayaM ke0) zAzvataM eTale zAzvata evA mokSane (nAme ke0) nAmayati eTale pratikUla kare, arthAt modane harakata utpanna kare, te ( evaM ke0) etaM eTale A upara kahelA sAvadya tathA karkaza nASArUpa (ahaM ke0) artha eTale bolavAnA viSayane (ca ke0) tathA (amaM vA ke0) anyaM vA eTale evAja bIjA viSayane zrAzrayIne (dhIro ke ) dhIraH eTale dhIra evo (sa ke0) saH eTale te pUrvokta sAdhu ( saccamosaM nAsaM ke0) satyAmRSAM nASAM eTale satyAmRSA Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. lASA pratye(ca ke0) valI api zabdathI te prakAranI je satyanASA (taM pi ke0) tAmapi eTale te nASAne paNa (vivAe ke0) vivarjayet eTale vizeSekarIne varje. // 4 // . (dIpikA.) sAMprataM satyAmRSAlASApratiSedhArthamAha / dhIro buddhimAn sAdhuH etaM ca artha pUrvaM pratiSirka sAvadyakarkazavacana viSayaM ca etajAtIyametatsadRzaM prAkRtatvAt yastu nAmayati zAzvataM / atra ya eva kazcidartho nAmayati / ko'rthH| ananuguNaM karoti / ko'rthaH / modamanukUlaM na karoti / sa zAzvataM mokSamAzritya pUrvoktanASAlA. Sakatvena adhikRto nASAM satyAmRSAmapi pUrvoktAm / apizabdAt satyApi yA tathAjUtA tAmapi nASAM vivarjayet // 4 // . (TIkA.) sAMprataM satyAsatyAmRSApratiSedhArthamAha / eraM ca tti sUtram / etaM cArthamanantarapratiSirka sAvadyakarkazaviSayamanyaM vA evaMjAtIyaM prAkRtazailyA yastu nAmayati zAzvataM ya eva kazcidartho nAmayatyananuguNaM karoti zAzvataM modaM tamAzritya sa sAdhuH pUrvoktanApAnASakatvenAdhikRto nASAM satyAmRSAmapi pUrvoktAm / zrapizabdAtsatyApi yA tathAjUtA tAmapi dhIro buddhimAnvivarjayediti naavH| zrAha / satyAmRSAlApAyA ughata eva pratiSedhAttathAvidhasatyAyAzca sAvadyatvena gatArthaM sUtramityucyate / mokSapIDAkaraM sUmamapyarthamaMgIkRtyAnyataranApAnASaNamapi na kartavyamityatizayapradarzanaparametadRSTavyameveti sUtrArthaH // 4 // vitahaM pi tahAmuttiM, jaM giraM nAsae nro|| tamhA so pucho pAveNaM, kiM puNaM jo musaM vae // 5 // (zravacUriH) mRssaalaassaardaarthmaah| vitthmtthym|apirninnkrmenn| tathAmUrtyapi kathaMcittatsvarUpamapi vastu puruSanepathyasthitasyAdyapyaGgIkRtya yAM giraM nASate naraH zyaM strI Agabati gAyati vA / tasmAnASaNAdevaMcUtAtpUrvamevAsau spRSTo bakaH pApena / kiM punaryo mRSA vakti // 5 // (artha.) have mRSA nASAthI rakSaNa karavAne arthe kahe . ( naro ke0) naraH eTale manuSya ( vitahaM ke0) vitathaM eTale asatya utAM kozpaNa rIte ( tahAmuttiM ke0 ) tathAmUrti eTale satyavastu jevU svarUpa pAmelI vastu jema ke puruSano veSa dhAraNa karavAthI puruSapaNAne pAmelI strIne zrAzrayIne paNa (jaM ke0) yAM eTale je (giraM ke) giraM eTale vacana pratye (nAsae ke0) nASate eTale bole. (tamhA ke0) tasmAt e. Tale te vacana thakI ( so ke0) saH eTale te bolanAra puruSa pUrvokta vacana bolavA. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 435 no vicAra manamAM zrANe , teja samaye ( pAveNaM ke0 ) pApena eTale pApa karmavaDe ( pucho ke0 ) spRSTaH eTale pharsAya be, arthAt karmabaMdhana pAme . ema De to (jo ke0 ) yaH eTale je puruSa (musaM ke0 ) mRSA eTale jethI prANIno upaghAta thAya evI asatya nASAne (vae ke0) vadet eTale bole, te puruSa (kiM puNa ke) kiM punaH eTale pApa karmavaDe baMdhAya emAM zuM kahe? // 5 // (dIpikA.) sAMprataM mRSAjASAyAH saMrakSaNArthamAha / yo naro vitathamasatyaM tathAmUrtyapi kathaMcittatvarUpaM vastu puruSanepathyasthitavanitAdyapi aGgIkRtya yAM giraM nASate yathA zyaM strI thAgabati gAyati vA ityAdirUpAm / asau api naraH tasmAt nASaNAdevaMjUtAt jASaNAt pUrvameva nASaNAnisaMdhikAle pApena karmaNA spRSTo bjhH| kiM punaryo mRSA prANaghAtakAriNIM vAcaM vadet / sa vaktA atizayena pApakarmaNA badhyata ityrthH||5|| (TIkA. ) sAMprataM mRSAlASAsaMrakSaNArthamAha / vitahaM pi tti sUtram / vitathamatathyaM tathAmUrtyapi kathaMcittatsvarUpamapi vastu thapizabdasya vyavahitaH saMbandhaH / etauktaM javati / puruSanepathyasthitavanitAdyapyaGgIkRtya yAM giraM nASate naraH / zyaM strI Agati gAyati vetyAdirUpAM tasmAnASaNAdevaMnnUtAtpUrvamevAsau vaktA nASaNAnisaMdhikAle spRSTaH pApena bakaH karmaNA / kiM punaryo mRSA vakti nUtopaghAtinI vAcaM sa su. tarAM vadhyata iti suutraarthH||5|| tamdA gabAmo varakAmo, amugaM vA Ne nviss|| ahaM vA NaM karissAmi, eso vA NaM karissa // 6 // (avacUriH ) yasmAdevaM tasmAjamiSyAmaH zva ito'nyatra vadayAma evshvstttdaussdhhetum|amukN vA naH kArya vasatyAdikaM naviSyatyeva / ahaM vedaM locaM kariSyAmyeva niyamena / eSa evAsmAkaM vizrAmaNAdi kariSyatyeva // 6 // (artha.) je kAraNa mATe asatya batAM satya jevU kharUpa pAmelI vastu AzrayI vacanathI karmabaMdha thAya , ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te kAraNa mATe zrAvatI kAle ahithI bIje sthAnake (gachAmo ke0) gamiSyAmaH eTale avazya jazzUja. thAvatIkAle amuka auSadha pramukha (varakAmo ke0 ) vakSyAmaH eTale avazya kahIzuMja (vA ke0) athavA (Ne ke0) naH eTale amAruM ( amugaM ke0) amukaM eTale amuka vasati pramukha kArya (navissa ke0 ) naviSyati eTale thazeja. (vA ke0) athavA Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (ahaM ke0) ahaM eTale hu~ (NaM ke0 ) zdam eTale zrA kArya ( karissAmi ke) kariSyAmi eTale avazya karIza. (vAke) athavA ( eso ke0) eSaH eTale A sAdhu (NaM ke0) zdam eTale thA mAjhaM vizrAmaNAdi kArya (karissara ke0) kariSyati eTale karazeja. // 6 // __(dIpikA.) punaH kIdRzI bhASAM sAdhuna vadedityAha / yasmAhitathaM tathAmUrtyapi vastu aGgIkRtya jASamANo badhyate pApakarmaNA tasmAghyaM gamiSyAma eva zva sto'nyatra / vayAma eva zvastattadoSadhanimittaM amukaM vA no'smAkaM vasatyAdi kArya javiSyatyeva / ahaM ca idaM locAdi kariSyAmi niyamena / eSa vA sAdhurasmAkaM vizrAmaNAdikaM kariSyatyeva // 6 // (TIkA.) tamha ti sUtram / yasmAhitathaM tathAmUrtyapi vastvaGgIkRtya nASamANo badhyate / tasmAjamiSyAma eva zva ito'nyatra / vakSyAma eva zvastattadoSadhanimittamiti / zramukaM vA naH kArya vasatyAdi naviSyatyeva / ahaM cedaM locAdi kariSyAmi niyamena / eSa vA sAdhurasmAkaM vizrAmaNAdi kariSyatyeveti sUtrArthaH // 6 // evamA na jA nAsA, esakAlaMmi sNkiaa|| saMpayAzamahe vA, taM pi dhIro vivjje|| 7 // (avacUriH) evamAdyA tu yA nASA eSyatkAle zaMkitA bahuvighnatvAnmuhartAdInAM sAMpratAtItayorapi yA zaMkitA / sAMpratArthe strInarAnizcaya eSa puruSa iti / atItArthe'pyevameva / balIvaItatrUyAdya nizcaye tadA ca gaurasmAnirdRSTeti / yApyevaMcUtA nASA zaGkitA / tAmapi dhIro vivarjayet // 7 // (artha.) ( evamAna ke ) evamAyA tu eTale ityAdika (esakAlaMmi ke0) eSyatkAle eTale naviSya kAla saMbaMdhI arthAt nAvI kAlamAM banavAnI je vAta te vAta saMbadhI (vA ke0) athavA (saMpayAzzrama ke0) sAMpratAtItArthayoH eTale vartamAna kAlamAM banatI vAta saMbadhI tathA atItakAlamAM tha gaela vAta saMbaMdhI (jA ke0) yA eTale je (jAsA ke0) jASA eTale nASA (saMkithA ke0) zaMkitA eTale zaMkAyukta hoya, ( taM pi ke0) tAmapi eTale te nASAne paNa (dhIro ke) dhIraH eTale dhIra evo sAdhu ( vivajae ke) vivarjayet eTale varje, bole nahi. nAvikAlamAM banavAnI je vastu teno kAMja nizcaya kahI zakAya nahi. kAraNa ke, kaNe kaNe aMtarAya tAkI rahyA , mATe jAvi vAta zaMkita hoya je. tema Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 437 vartamAna kAlanI vAta paNa zaMkita hoya , jema koz mANasane dUrazrI dekhiye to tenA strIpuruSapaNAno nizcaya thato nathI. tathA atItakAlanI vastu paNa zaMkita hoya be, jemake sthUladRSTie dekhavAthI gAya De ke balada De teno nirNaya kasyA vinA mAtra thApaNe vyakti joza hoya to tenA strIpuruSapaNAno saMzaya rahe .zrA rIte nUta, jAvI ane vartamAna kAle zaMkita vAta hoya te sAdhue nizcita na bolvii.||7|| (dIpikA.) tarhi kiM kartavyamityAha / dhIraH paMDitaH sAdhurevamAdyA yA jaassaa| AdizabdAt pustakaM te dAsyAmyevetyAdigrahaNam / eSyatkAle naviSyatkAla viSayA bahuvighnatvAnmuhartAdInAM zaMkitA kimidamitrameva naviSyati utAnyatheti anizcitagocarA tathA sAMpratAtItArthayorapi yA shNkitaa| sAMpratArthe strIpuruSayoranizcaye sati eSa puruSa iti| atItArthe'pi evameva balIvardatatsyAyanizcaye tadA gaurasmAnidRSTa zati yApyevaMtA jASA zaMkitA tAmapi vivarjayet / tathAnAvanizcayAlAvena vyanicArato mRSAtvasyopapatteH vighnato gamanAdau gRhasthamadhye lAghavAdiprasaMgAt sarvameva sAvasaraM vaktavyamiti rahasyam // 7 // __ (TIkA.) evamA ti sUtram / evamAdyA tu yA nASA / AdizabdAt pustakaM te daasyaamyevetyevmaadiprigrhH| eSyatkAle naviSyatkAla viSayA bahuvinatvAt muhartAdInAM zaGkitA kimidamitrameva naviSyatyutAnyathetya nishcitgocraa| tathA sAMpratAtItArthayorapi yA shngkitaa| sAMpratArthe strIpuruSAvinizcaye eSa puruSa zati / atItArthe'pyevameva balIvardatatkhyAdya nizcaye tadAtra gaurasmAniiSTa iti / yApyevaMtA nASA zaGkitA tAmapi dhIro vivarjayet / tathAnAvanizcayAlAvena vyabhicArato mRSAtvopapattarvighnato gamanAdau gRhasthamadhye lAghavAdiprasaMgAt sarvameva sAvasaraM vaktavyamiti sUtrArthaH // 7 // azaMmi a kAlaMmi, pcuppmmnnaage|| jamahaM tu na jANikA, evameaMti no vae // 7 // (avacUriH ) atItakAle pratyutpanne ca vartamAne'nAgate ca yamarthaM tu na jAnIyAtsamyak evamevAyaM tamaGgIkRtya evametaditi na brUyAt // 7 // (artha.) valI pUrvokta sAdhu (azraMmi ke0) atIte eTale atIta kAlasaMbaMdhI (a ke0) ca eTale punaH ( paJcappalamaNAgae ke0) pratyutpannAnAgate eTale vartamAna ane jAvI evA ( kAlaMmi ke0) kAle eTale kAlasaMbaMdhI (jaM ke) yaM eTale je (ahaM ke0) artham eTale vastune (na jANijA ke0 ) na jAnIyAt eTale Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 437 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. jANatA na hoya. te vastune zrAzrayI ( evamekaM tu ke ) evametattu eTale thA vastu zrA rIteja be ema ( no vae ke) no vadet eTale kahe nahi. arthAt je vastu barAbara jANe nahi, te evIja ema nizcayathI na kahevI. // 7 // - (dIpikA.) punaH kiMca sAdhuratIte ca kAle tathA pratyutpanne vartamAne'nAgate ca kAle yamarthaM tu na jAnIyAt samyag evamayamiti / tamarthamaGgIkRtya evametaditi na vadet na brUyAt ayamajhAtasyArthasya nASaNe niSedha uktaH // 7 // ____(TIkA.) azyaMmi tti sUtram / atIte ca kAle tathA pratyutpanne vartamAne'nAgate ca yamarthaM tu na jAnIyAt samyagevamayamiti tamaGgIkRtya evametaditi na brUyAditi sUtrArthaH // 7 // azaMmi a kAlaMmi, pnycpplmnnaage|| jaba saMkA nave taM tu, evameaMti no ve||e|| (zravacUriH) yatrArthe zaMkA navettamapItyarthaH // e|| (artha.) uparalI gAthAmA ajJAta vAta na kahevI ema kardA. have zaMkita vAtano pratiSedha kahe je.(azraMmi a paJcappalamaNAgae kAlaM mi ke0)atIte ca pratyutpannAnAgate kAle eTale atIta ane vartamAna ane jAvI kAlasaMbaMdhI (jaba ke0) yatra eTale je vastune viSe ( saMkA ke ) zaMkA eTale 'zrA vAta thA rIte le ke nahi' evI zaMkA ( nave ke0) navet eTale hoya. (taM tu ke0) taM tu eTale te vastune AzrayIne ja (evamezaM tu ke0) evametattu eTale 'thA vastu thA rIteja . ema (no vae ke) no vadet eTale bole nahi. // e|| (dIpikA.) sAdhuratIte kAle ca pratyutpanne'nAgate yatra arthe zaMkA saMdeho navet taM zaMkitamarthamAzritya evametaditi nizcayaM na vadet / ayamapi niSedhaH zaMkitasya jASaNe prtissedhruupH|| e|| (TIkA. ) zrayamajhAtanASaNapratiSedhastathA azyammi tti sUtram / atIte ca kAle pratyutpanne'nAgate yatrArthe zaGkA navenna tamarthamAzrityaivametaditi na bayAditi suutraarthH|| e|| azyaMmi a kAlaMmi, pccuppmmnnaage|| nissaMkiaM nave jaMtu, evameaM tu nidise // 10 // Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 43e (zravacUriH) niHzaMkitaM navedyadarthajAtaM tu zabdAccAnavayaM tat evamiti nirdizet // 10 // (artha.) (azraMmizra paJcuppamamaNAgae kAlaMmi ke) atIte ca pratyutpannAnAgate kAle eTale nUta, nAvI ane vartamAna kAlane viSe (jaMtu ke0) yaMtu eTale je vastu to ( nissaMkikaM ke0) niHzaGkitaM eTale zaMkArahita, nizcita hoya, te vastune (evameaMti ke0) evametaditi eTale thA vAta emajale zrArIte (nidise ke) nirdizet eTale kahe. // 10 // (dIpikA.) tarhi kIdRzaM vacanaM vade dityAha / sAdhuratIte ca kAle, pratyutpanne vartamAnakAle, anAgate ca kAle yamarthajAtaM niHzakitaM zaMkArahitaM nissaMdehaM navet / tuzabdAt yanniHpApaM ca navet / tadevametaditi nirdizet / anye tvAcAryA , vadanti stokaM stokamiti parimitayA vAcA nirdizet // 10 // (TIkA.) zrayamapi vizeSataH zaGkitanASaNapratiSedhastathA / azyaMmi tti sU. tram / atIte ca kAle pratyutpanne'nAgate niHzaGkitaM navet / tuzabdAdanavayaM tadebametaditi nirdizet / anye paThanti stokamiti / tatra parimitayA vAcA nirdizediti sUtrArthaH // 10 // tadeva pharusA nAsA, gurunuunvghaannii|| saccA vi sA na vattavA, jana pAvassa aagmo||11|| (zrayacUriH) tathaiva paruSA jASA niSThurA kaThorA jAvasneharahitA gurujUtopaghAtinI mahAnatopaghAtavatI yathA kazcitkulaputratvena pratItastaM dAsamitya nidadhataH / satyApi sA na vaktavyA yato yasyA nASAyAH pApAgamo'kuzalabandho navati // 11 // _(artha.) valI kevI lASA na bolavI te kahe . ( tadeva ke0) tathaiva eTale temaja (nAsA ke0) nASA eTale je nASA (pharusA ke0) paruSA eTale kaThora hoya, nAvasneha vinAnI hoya, tathA ( gurulUvaghANI ke0) gurujUtopaghAtinI eTale ghaNA prANiyono ghAta karanArI evI hoya, jema ke, ko puruSa kozno kulaputra kahevAto hoya to tene dAsa kahe. ityAdi je nASA (sA ke0) sA eTale te jASA (saccA vi ke0) satyApi eTale bAhya svarUpathI satya dekhAya be to paNa te (na vattabA ke0)na vaktavyA eTale jAvane zrAzrayIne na bolavI. kAraNa ke, (ja ke0) yataH eTale je Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. kagera zrane gurujUtopaghAtinI nApAthI ( pAvassa ke0) pApasya eTale azunakarmabaMdhano (zrAgamo ke0) zrAgamaH eTale prApti thAya . // 11 // (dIpikA.) punaH kIdRzIM jASAM na vadedityAha / tathaiva sAdhunA paruSA kaThorA nASA jAvasnedarahitA na vaktavyA / punaryA kiMnUtA nASA / gurujUtopaghAtinI bahuprANaghAtakAriNI navati / sA sarvathA satyApi bAhyArthatayA nAvamaGgIkRtya yathA kazcit kvacit kulaputratvena pratItastaM prati zrayaM dAsa iti na vadet / yato yasyA nASAyAH sakAzAt pApasya thAgamo navet // 11 // (TIkA.) taheva tti sUtram / tathaiva paruSA nASA niSThurA jAvasneharahitA gurujUto. paghAtinI mahAnUtopaghAtavatI yathA kazcitkasyacit kulaputratvena pratItastadA taM dAsamityanidadhataH sarvathA satyApi sA bAhyArthatayA nAvamaMgIkRtya na vaktavyA / yato ya. syA jASAyAH sakAzAtpApasyAgamaH akuzalabandho navatIti sUtrArthaH // 11 // tadeva kANaM kANa tti, paMDagaM paMDaga tti vA // vAdiaMvA vi rogitti, teNaM coratti no vae // 12 // (zravacUriH) tathaiva kANaM jinnAdaM paMjhagaM napuMsakaM paMgamiti vyAdhimaMtaM vApi rogIti stenaM cora iti na vadet // 15 // (artha.) (taheva ke0) tathaiva eTale temaja (kANaM ke0) kANaM eTale jenI eka zrAkha nakAmI je evA kANA puruSane (kANa tti ke ) kANa iti eTale 'tuM kANo De' zrArIte temaja (paMDagaM ke0) paemakaM eTale napuMsakane (paMDaga tti ke0)paemaka iti eTale 'tuM napuMsaka be.' zrArIte (vA ke) vA eTale tathA (vAhizra ke0) vyAdhitaM eTale rogI puruSane (rogi tti ke0) rogIti eTale 'tuM rogI De' A rIte temaja (teNaM ke0) stenaM eTale corane (cora tti ke0) cora iti eTale 'tuM cora De' yA rIte sAdhu (no vae ke) no vadet eTale kahe nahi. kAraNake, kANane kANa kahevAthI kadAca aprIti utpanna thAya, napuMsakane napuMsaka kahevAthI te zarmAya, rogIne rogI kahevAthI teno roga sthira thAya, tathA corane cora kahevAzrI tenuM mana ukhAya, mATe tema na kahe. // 12 // (dIpikA.) punaH kIdRzIM nASAM na vadedityAha / sAdhustathaiva kANaM jinnAdaM puruSaM prati zrayaM kANa iti no vadet / tathA paMmakaM prati ayaM paeko napuMsaka iti na vadet / tathA vyAdhimaMtaM prati ayaM rogI iti no vadeta / tathA stenaM cauraM prati Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 441 zrayaM caura iti no vadet / kutaH / aprItilatAnAzasthirarogabujhivirAdhanAdidoSA anukrameNa navanti // 12 // (TIkA.) taheva tti sUtram / tathaiveti pUrvavat / kANaM ninnAdaM kANa iti tathA paemakaM napuMsakaM paephaka itivaa|vyaadhimntN vApi rogiiti|stenN cauraM caura iti no va. det / aprItilatAnAzasthirarogabuddhivirAdhanA didoSaprasaGgAditi gAthArthaH // 12 // eeNanneNa aheNaM, paro jeNuvadamma // AyAranAvadosannU, na taM nAsijja pannavaM // 13 // (zravacUriH) etenAnyena vA yenArthenoktena paro nopahanyate / kenacitprakAreNAcAranAvadoSako yatirna nASeta taM prajJAvAn // 13 // (artha.) (eeNa ke0) etena eTale thA athavA (annaNa ke0) anyena eTale bIjA (jeNa ke0) yena eTale je (zraNa ke0 ) arthena eTale vastu vaDe karIne (paro ke0) paraH eTale anya puruSa (uvahammara ke0) upahanyate eTale haNAya, phuHkhI thAya. ( taM ke0) taM eTale te nASApratye (AyArajAvadosannU ke0 ) AcAranAvadoSajJaH eTale sAdhu sAmAcArImAMnA jAvadoSano jANa ane (pannavaM ke) prajJAvAn eTale buddhizAlI evo sAdhu ( na nAsijA ke) na nASeta eTale na bole. // 13 // (dIpikA.) tataH kiM kartavyamityAha / prajJAvAn buddhimAna sAdhustamarthaM na jaasset| kiMnUtaH sAdhuH / buddhimAn zrAcAranAvadoSajJaH AcAranAvasya doSAn jAnAtIti thaacaarnaavdossjnyH| tamarthaM km| yena etena anyena vA uktena kathitena arthena kena cit prakAreNa paro'nya upahanyate pIDAvAn navati // 13 // (TIkA.) eeNa tti sUtram / etenAnyena vArthenoktena satA paro yenophnyte| yena kenacitprakAreNa |shraacaarnaavdossko yatinaM taM nASeta prjnyaavaaNstmrthmitisuutraarthH||13|| tadeva hole golitti, sANe vA vasulitti a|| dummae udae vA vi, nevaM nAsika pannavaM // 14 // (avacUriH) taheva tathaiva hola re mUrkha hAlika / golo jArajAtaH / dezAntararUDhyA naiSThuryasaMbodhane holAdayo vaacyaaH| zvAno vA visula iti (bInAla ) pumako purjago'pi vA naivaM jASeta prajJAvAn // 14 // 56 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tatAlIsa-(43)-mA. (artha.) ( taheva ke0 ) tathaiva ) eTale temaja phalANo puruSa (hole ke0) holaH eTale hola , (golitti ke0) gola iti eTale gola ne e prakAre, (vA ke) vA eTale athavA (sANo ke0) zvA eTale zvAna be, (a ke0) ca eTale valI (vasuvitti ke0) vasula iti eTale vasula e prakAre tathA (ummae ke0 ) amakaH eTale umaka , ( vA ke0) vA eTale athavA (muhae vi ke0) punargo'pi eTale purnaga ke ema paNa ( pannavaM ke0) prajJAvAn eTale buddhizAlI sAdhu (no vae ke0) no vadet eTale na bole. gola pramukhazabdo te te nApAnI rUDhI pramANe kaThora paNuM prakAzita kare . mATe ahiM teno niSedha kasyo. // 14 // __(dIpikA.) punaH sAdhuH kIdRzIM nASAM na nASeta ityAha / buddhimAn sAdhustathaiva tAM jASAM na naasset| tAM kAmityAha / hola gola 5 iti zvA 3 vasula 4 iti amaka 5 iti purnaga iti / zha holAdizabdAH tattaddezeSu prasijhaniSThuratA divAcakA aprItyutpAdakAzca / atasteSAM pratiSedhaH proktH|| 14 // (TIkA.) taheva tti sUtram / tathaivati pUrvavat / holo gola iti zvA vaa| vasula iti vA jamako vA phuleMgazcApi naivaM nASeta prajJAvAn / zha holAdizabdAstattadezIprasichito naiSTuryA divAcakA atastatpratiSedha iti sUtrArthaH // 14 // aDie pajie vA vi, ammo mAnasiatti a|| pissie nAyaNiUtti, dhUe NattuNiatti a||25|| (zravacUriH) strIpuruSayoH sAmAnyena nASaNapratiSedhamuktvA striyamAzrityAha / zrArjike prAjike vApi aMba mAtRSvasaH iti pitRSvasaH nAgineyAti puhitarnaptrIti ca / tatra piturvA mAturvA mAtAryikA / tasyApi yA mAtA sA prAryikA / zeSAnidhAnAni prakaTAni // 15 // __(artha.) strInI sAthe athavA puruSanI sAthe sAmAnya rIte zIrIte na bolavU te kaDaM. have strInI sAthe zIrIte na bolavU te kahe je. pUrvokta sAdhu je te (zaviraM ke0) striyam eTale strIne (evaM ke0) evaM eTale yA prakAre (Na Alave ke) nAlapet eTale na bole. kaye prakAre na bole te kahe be. (akie ke0 ) Arjike eTale he Arjike (mAnI athavA pitAnI mAtA) (pahie ke0) prArjike eTale he prArjike (mAnI athavA pitAnI mAtAnI mAtA) (vA ke0) vA eTale athavA (ammo vike0) ambApi eTale he aMba A rIte paNa (a ke0) ca eTale valI (mA Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 443 sitti ke0 ) mAtRSvasariti eTale he mAzI A prakAre, tathA ( pissie ke 0 ) pitRSvasaH eTale he phara, tathA ( jAiNitti ke0 ) jAgineyI ti eTale he nANejI e prakAre, tathA ( dhUe ke0 ) duhitaH eTale he kanye, ( chA ke0 ) ca eTale valI ( tu vitti ke0 ) naptrIti eTale he putranI putrI e prakAre vacana na kaheM. // 15 // ( dIpikA . ) iti strIpuruSayoH sAmAnyena jASaNa niSedhaH kRtaH / atha striyamAzritya zrAha / sAdhuH etAni vacanAni na vadettAni kAni tadAha / he Arthike 1 de prArthike vAde 3 he mAtRSvasaH 4 he pitRSvasaH 5 he jAgine yi 6 he DuhitaH 7 de natra / etAni vacanAni striyA AmaMtraNe vartate tatra eSAM zabdAnAmarthastvevam / tatra mAtuH pituryA mAtA sA zrarthikA / tasyA api mAtA zranyA sA prArthikA / zranyeSAM padArthaH sugama eva // 15 // ( TIkA. ) evaM strIpuruSayoH sAmAnyena jASaNapratiSedhaM kRtvAdhunA striyamadhikRtyAha / zrapi ti sUtram / zrArjike prArjike vApi amba mAtRSvasa iti ca pitRSvasaH jAgineyIti duhitaH naptrIti ca / etAnyAmantraNavacanAni vartate / tatra mAtuH piturvA mAtArthikA tasyA api yAnyA mAtA sA prArjikA / zeSA nidhAnAni prakaTArthAnyeveti sUtrArthaH // 15 // dale dalitti anniti, naTTe sAmiNi gomi // hole gole vasulitti, dhiM nevamAlave // 16 // ( avacUriH ) hale dale iti sakhyAmaMtraNe / zranne iti / jaTTe khAmini gomini vA / etAni pUjyAmaMtraNe / holAdayo hInatve'pi nAnAdezApekSayA ruyAmaMtraNavacanAni / holAdizabdaiH striyaM naivAlapet / anurAgAprItivacanalAghavadoSAH // 16 // ( artha. ) (hale hali tti ke0 ) hale hale iti eTale hale hale yA prakAre, ( anni ti ke0 ) anne iti eTale he anne e prakAre ( na ke0 ) jaTTe eTale he he, ( sAmi ke0 ) svAmini eTale he svAmini, ( gomaNi ke0 ) gomini eTale he gomini, (hole ke0 ) hole eTale he hole, ( gole ke0 ) gole eTale he gole, tathA ( vasuli tti ke0 ) vasule iti he vasule, e prakAre strIne AmaMtraNa vacana na kahe. yA gAthAmAM kahelA halAdika tathA holAdi zabdo nAnAdezanI savarr niMdA gaurava ityAdi vAcaka be, ema jANavuM // 16 // ( dIpikA. ) punaH kiMca sAdhuH striyaM prati naivaM holAdizabdeH zrAkSapet / kaca For Private Personal Use Only Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(53)-mA. mevamAlapanaM kurvataH sAdhoH svagarhAtatpraheSavacanalAghavAdayo doSA lvNti| ke te holAdi zabdA ityAha / pUrvaM ye uktAH punaH halehale ityevamanne iti tathA jaTTe khAmini gomini hole gole vasule zati / etAnyapi nAnAdezApekSyA strINAmAmantraNavacanAni gauravakutsAdigarjANi vartante // 16 // (TIkA.) kiM ca hale hale ti sUtram / hale hale ityevamanne ityevaM tathA jaTTi-. ni khAmini gomini / tathA hole gole vasule ityetAnyapi nAnAdezApekSayA zrAmantraNavacanAni gauravakutsAdigarnANi vartante / yatazcaivamataH striyaM naivaM halAdizabdairAlapediti / doSAzcaivamAlapanaM kurvataH saMgagahatatpraSapravacanalAghavAdaya iti sUtrArthaH // 16 // nAmadhileNa NaM bUA, bIgutteNa vA punno|| jadAridamaniginaM, AlaviGa laviGa vA // 17 // (avacUriH) yadi naivamAlapet tarhi kathamAlapedityAha / nAmadheyena NaM enAM brUyAt / nAmAsmRtau strIgotreNa vA punaH brUyAt / yathA kAzyapagotra iti / yathArha vayodezaizvaryAdyapekSayAnigRhya guNAnAlocya bAlAM yuvatI vRddhAM bAle vRke dharmazIle ityevamAlapet stokaM bahutaraM vA lapet // 17 // (artha.) ema na bolatuM to zIrIte bolatuM te kahe . pUrvokta sAdhu kaMcha kAraNa paDavAthI ( NaM ke ) enAM eTale thA strI pratye ( nAmadhileoNa ke0) nAmadheyena eTale devadattA pramukha nAmavaDe karIne (zrA ke ) brUyAt eTale bole. arthAt strIna je nAma prasiddha hoya te nAmathIja tene bulAva,. kadAca nAma yAdamA na hoya to ( vA puNo ke0) vA punaH eTale athavA (zvIgutteNa ke ) strIgotreNa eTale kAzyapa pramukha strIgotravaDe karIne bole. ( jahArihaM ke0 ) yathAIM eTale vaya, deza, aizvarya ityAdikanI apekSAthI (anigina ke0) anigRhya eTale guNa doSano vicAra karIne (Ala vija ke0) bAlapet eTale thoDaM athavA ekavAra bole. ( vA ke0) punaH (lavija ke0) lapet eTale vAraMvAra athavA ghaNuM bole. tAtparya jema kornu mana na sukhAya tema bolvu.|| 17 // (dIpikA.) athaivaM pUrvoktaprakAreNAlapanaM na kuryAt tarhi kathaM kuryAdityAha / sAdhuH nAmadheyena iti nAmnaiva kvacitkAraNe etAM striyaM brUyAt / yathA he devadatte iti / atha nAmno'smaraNe gotreNa vA brUyAt striyam / yathA he kAzyapagotre iti / paraM yathA Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 445 yogyaM yathAImanigRhya vayodezaizvaryAdyapekSayA guNadoSAnAlocya tadAlapet lapet vA / Sat sakRchA lapanamAlapanaM lapanaM vAraM vAram ato'nyathA / tatra ca yA vRkA madhyadeze IzvarA dharmapriyA anyathocyate dharmazIlA ityAdinA / anyathA ca yathA na lokopaghAta iti // 17 // . (TIkA.) nAmadhileNaM ti sUtram / nAmadheyeneti nAnaiva enAM brUyA striyaM vacikAraNe yathA devadatte ityevamAdi / nAmAsmaraNAdau gotreNa vA punarbrayAt striyaM yathA kAzyapagotre ityevamAdi / yathA yathAyathaM vayodezaizvaryAdyapekSayA nigRhya guNadoSAnAlocyAlapesapechA ISatsakRchA lapanamAlapanamato'nyathA lapanam / tatra vayovRddhA madhyadeza IzvarA dharmapriyAnyatrocyate / dharmazIla ityAdinAnyathA ca yathA na lokopaghAta iti suutraarthH|| 17 // ajae pahue vA vi, bappo cullapina tti a|| mAulA nANika tti, putte NattuNia tti a||17|| (avacUriH) naramAzritya pratiSedhamAha / AryakaH pitAmaho mAtAmahazca / prAryakaH prapitAmahazca / bappaH pitA / cubakapiteti pitRvyH| mAtula nAgineyeti putra napta iti vacanam / naptA pautraH prapautro vA // 17 // - (artha.) strIne zrAzrayIne zIrIte bolavu tathA na bolavU te kaDuM. have puruSane zrAzrayIne kahe je. (ajAe ke0) AryakaH eTale Aryaka (paGAe ke0 ) prAryakaH eTale prAryaka ( vA ke0) athavA (vi ke0) api eTale punaH (bappo ke0) bappaH eTale pitA (cullapiu ke0) culapitA eTale cumlapitA (kAko) (mAulA ke0) mAtulaH eTale mAtula (mAmo) (nAjaNija ke0)tnAgineyaH eTale nAgineya(jANeja) (putte ke0) putraH eTale putra( NattuNiyattiya ) naptetica eTale naptA(potro) e prakAre puruSane uddezIne sAdhue na bolvu.|| 17 // (dIpikA.) uktaH striyamadhikRtyAlapana niSedho vidhizca / sAMprataM purussmdhikRtyaah| sAdhuriti na vdet| ztIti kim / AryakaH prAryakazcApi bappaculakapiteti ca tathA mAtula nAgineyeti putra naptA iti ca / zha jAvArthaH striyAmiva aSTazyaH / navaraM cullabappaH pitRvyo'nidhIyate // 17 // ( TIkA.) uktaH striyamadhikRtyAlapanapratiSedho vidhizca / sAMprataM puruSamAzrityAha / ajAe ti sUtram / AryakaH prAryakazcApi bappacusa piteti ca tathA mAtulanAgineyeti Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. putranateti ca / iha jAvArthaH striyAmiva aSTavyaH / navaraM culabappaH pitRvyo'nidhIyata iti sUtrArthaH // 17 // deno dalitti annitti, naTTe sAmiSa gomi // hola gola vasuli tti, purisaM nevamAlave // 1 // (avacUriH) kiMca he jo hoti anneti jati khAmin gomika hola gola vasukheti puruSaM naivamAlapet // 15 // -- (artha.) (he ke0) he eTale he ( jo ke0 ) joH eTale no ( halitti ke0) haleti eTale hala e prakAre (annitti ke) anneti eTale anna e prakAre (nadde ke0) nartA eTale jartA ( sAmizra ke ) svAmI eTale khAmI (gomI ke0) gomI eTale gomI (holagola vasutitti ke0) holagolavasula iti eTale hola gola vasula e prakAre puruSane uddezIne sAdhue na bolavU. // 15 // (dIpikA.) kiMca he anna he jaTTa he svAmin he hola he gola he vasuleti sAdhuH puruSaM naivamAlapediti // 15 // (TIkA.) kiMca hejotti sUtram / he jo haletyanneti jataH khAmin gomin hola gola vasula iti puruSaM naivamAlapedityatrApi jAvArthaH pUrvavadeveti sUtrArthaH // 17 // nAmadhiGoNa jaMbU, purisagutteNa vA puNo // jadAridamanigina, aAlaviGa laviGa vA // 20 // .. (zravacUriH) tAI kathamAlapet / puruSAnilApena yojanA kAryeti // 20 // (artha.) ema na bolatuM to zIrIte bola tekahe . nAma dhileNaM ityAdi sUtra, A gAthAno nAvArtha zrAja adhyayananI sattaramI gAthAmAphaka jANavo. eTaloja phera ke, temAM strI AzrayI vAta kahI le te ahiM puruSa zrAzrayI jANavI. // 20 // (dIpikA.) yadi naivamAlapet tarhi kathamAlapedityAha / vyAkhyA pUrvavat / navaraM puruSAjilApenArthayojanA kAryA // 20 // (TIkA.) yadi naivamAlapetkathaM tAlapedityAha / nAmadhiLaNa ti sUtram / vyAkhyA pUrvavadeva / navaraM puruSAnilApena yojanA kAryeti // 20 // Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sptmaadhyynm| suung paMciMdiANa pANANaM, esa bI ayaM pumaM // jAva NaM na vijANikA, tAva jA tti aalve||1|| (zravacUriH) uktaH puruSamAzrityAlapane pratiSedho vidhizca / adhunA paJcenjiyatiryaggataM vidhimAha / paMcendriyANAM prANinAM gavAdInAM kacidUre deze sthitAnAmeSA strI gauH / ayaM pumAn balIvaIH / yAvadetahizeSeNa na jAnIyAt tAvanmArgapraznAdau prayojana utpanne sati jAzatti jAtimAzritya bAlapet / asmAtpazuTolakAtkiyadUre panthA ityevamAdi / anyathA liMgavyatyayasaMjavAnmRSAvAdApattiH / atrAha paraH / ekendriya vikalejiyanArakANAM napuMsakatve satyapi mRttikA pASANo ghanarasa zrApo jalaM jvalanaH pavanastarulatA zaMkhaH zuktikA kITikA matkoTako muMgI nAraka ityAdInAM liMgavyatyayenocyamAnatvAt kiM na mRSAdoSaH / gururAha / vyavahArasatyena satyamevaitat / yathA dahyate girigalati jAjanamanudarA kanyeti na mRSAdoSaH // 1 // (artha. ) puruSane uddezIne paNa vacanano vidhi tathA pratiSedha kahyo. have tiryaMca paMceMjiya zrAzrayI vacanavidhi kahe be. paMciMdiyANa ityAdi sUtra. ( paMciMdivANa ke ) paMcenjiyANAM eTale paMceMjiya evA (pANANa ke0 ) prANinAm eTale gAyapramukha tiryaMca jIvo kyAya dUra pradeze rahyA hoya to temanAmAM ( esa ke0) eSA eTale.zrA (zvI ke0) strI eTale strI , (ayaM ke0) ayaM eTale zrA (pumaM ke0) pumAn eTale puruSa , ArIte (jAva ke0) yAvat eTale jyAsudhI (NaM ke0) enaM eTale ene (navijANijA ke0)na vijAnIyAt eTale na jANe. (tAva ke0) tAvat eTale tyAMsudhI mArgAdikamAM ko prazna vigere kare to (jAti ke0) jAtimiti eTale jAtine zrAzrayIne (bAlave ke0) bAlapet eTale bola. mArgAdika koza pUDhe to ema kahevu ke, zrA phalANI jAtanuM tiryaMca betuM tethI thoDe beTe phalANo mArga De ityAdi. // 1 // (dIpikA.) uktaH purUSamapyAzrityAlapanapratiSedho vidhizca / adhunA paJcenDiyatiryaksaMbandhinaM vacana vidhimaah| paMcendriyANAM prANinAM gavAdInAM kvacidUradeze sthitAnAmeSA strI gaurayaM pumAn balIvardaH yAvadetahizeSeNa na vijAnIyAt tAvanmArge praznAdau prayojane samutpanne sati jAtiM nimittamAzrityAlapet / asmAt gorUpajAtAta kiyahareNa ityevmaadi| anyathA liGgavyatyayasaMjavAt mRssaavaadsyotpttiHsyaat| bAlagopAlAdInAmapi vipariNAma ityevamAdayo doSA navanti // 21 // Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 rAya dhanapatasiMghabahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43)-mA. ( TIkA. ) uktaH puruSamapyA zrityAlapanapratiSedho vidhizca / adhunA paJcendriya tiryataM vAgvidhimAha / paMciMdiyANa ti sUtram / paJcendriyANAM gavAdInAM prANinAM kacidviprakRSTadezAvasthitAnAmeSA strI gaurayaM pumAn balIvarda: / yAvadetadvizeSeNa na jAnIyAt / tAvanmArgapraznAdau prayojana utpanne sati jAtimiti jAtimAzrityAlapet / zrasmAjorUpajAtA tkiyaddUreNetyevamAdi / anyathA liGgavyatyayasaMbhavAnmRSAvAdApattirgopAlAdInAmapi vipariNAma ityevamAdayo doSAH / zrAdepaparihArau tu vRddha vivaraNAdavaseyau / taccedam / jai liMgavaccae doso tA kIsa puDhavA dina puMsagate vipurisibi - nideso pae / jahA pacharo mahizrA karane ussA mummuro jAlA vArDa bAlIlI tryaMba vivi kimi jalUyA makkoDa kI DizrA jamara machiyA evamAdi / zrayarija zrAha / jaNavayasacceNa vavahArasacceNa ya evaM payahai ti Na eva doso / paMcidiesu pueyamaMtrI kIra / govAlAdI vi e sudidhamma ti vipariNAmasaMjavArDa puSThi - sAmAyArikahaNe vA guNasaMjavAditi iti sUtrArthaH // 21 // tadeva mANasaM pasuM, pakiM vA visarIsavaM // yUle pameile vane, pAyamitti no vae // 22 // ( avacUriH ) tathaiva yathoktaM prAg manuSyaM nAryAdikaM pazumajAdikaM pakSiNaM vApi haMsAdikaM sarIsRpamajagarAdikaM sthUlo'tyaMtamAMsalo'yaM manuSyA diH / tathA prameDuraH prakarSamedaHsaMpannaH / vadhyo vyApAdanIyaH / pAkya iti ca pAkayogya iti ca no vadet tadaprItivadhAzaMkAdidoSAt // 22 // 1 ( artha. ) valI ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja ( mANusa ke0 ) mAnuSaM eTale manuSyane ( pasuM ke0 ) pazuM eTale gAya, balada pramukha pazune ( parikaM ke0 ) pakSiNaM eTale haMsa pramukha pakSIne ( vA ke0 ) athavA ( sarIsavaM vi ke0 ) sarIsRpamapi eTale sarpa ityAdikane paNa yA ( thUle ke0 ) sthUlaH eTale ghaNo jADo be, ( pamezle ke0 ) pramedilaH eTale ghaNo medavAlo be, ( vane ke0 ) vadhyaH eTale vadha karavAyogya be, ( o ) ca eTale valI ( pAyamitti ke0 ) pAkya iti eTale pAka karavAyogya e prakAre ( no vae ke0 ) no vadet eTale na bolavuM // 22 // ( dIpikA . ) kiMca sAdhustathaiva uktapUrvaM manuSyamAryAdikaM pazumajAdikaM pakSiNa vApi haMsAdikaM sarIsRpamajagarAdikaM prati iti na vadet / itIti kim / ayaM sthUlo'tyantamAMsalo manuSyAdiH / tathA zrayaM pramepuraH prakarSeNa medaH saMpannaH / tathA zrayaM For Private Personal Use Only Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sptmaadhyynm| 44Ae vadhyo mAraNIyaH / ayaM pAkyaH pAkaprAyogyaH / kecidanti pAkyaH kAlaprApta ityevaM vacanaM na vadet / katham / aprItivyApattyAzaGkAdidoSaprasaGgAt // 2 // (TIkA.) kiMca tahevatti sUtram / tathaiva yathoktaM prAk manuSyamAryAdikaM pazumajAdikaM pakSiNaM vApi haMsAdikaM sarIsRpamajagarAdikam / sthUlo'tyantamAMsalo'yaM manuSyAdiH / tathA pramepuraH prakarSeNa medHsNpnnH| tathA vadhyo vyaapaadniiyH| pAkya iti ca no vadet / pAkyaH pAkaprAyogyaH / kAlaprApta ityanye / no vadet no brUyAt / tadaprItivyApattyAzaGkAdidoSaprasaGgAditi sUtrArthaH // 25 // parivUDha tti eM bUSA, batrA navacitra tti a|| saMjAe pINie vA vi, mahAkAya tti Alave // 23 // (zravacUriH) kAraNe punarutpanna evaM vade dityAha / pari samantAt vRkSaH parivRddha ityevaM sthUlaM manuSyAdikaM brUyAt / bayAphupacita iti saMjAtaH prINitazcApi niSpanno mahAkAya iti cAlapet // 23 // (artha.) kAraNa paDe to zIrIte kahe te kahe . parivUDha ityAdi sUtra. (eM ke) enaM eTale te sthUla prANIne ( parivUDha tti ke0 ) parivRkSa iti eTale parivRkSa e prakAre (bUjhA ke0) brUyAt eTale bolavu. ( a ke0) ca eTale valI ( uvacitra tti ke0 ) upacita iti eTale upacita e prakAre (brUyA ke ) brUyAt eTale kahevU. (vA ke0) athavA ( saMjAe ke0) saMjAtaH eTale saMjAta, (pINie ke0) prINitaH eTale prINita, ( mahAkAya tti vi ke0) mahAkAya ityapi eTale mahAkAya e prakAre paNa (thAlave ke0) bAlapet eTale kahe. // 23 // (dIpikA.) kAraNe tu utpanna evaM vadedityAha / sAdhuH sthUlaM manuSyAdikaM prati iti vadet / ztIti kim / ayaM parivUDho balopetaH / ayamupacitaH / ayaM sNjaatH| zrayaM prINitaH / ayaM mahAkAya iti brUyAdAlapet // 23 // (TIkA.) kAraNe punarutpanna evaM vadedityAha / parivUDha tti sUtram / parivRja ityenaM sthUlaM manuSyAdi brUyAttathA brUyAupacita iti ca / saMjAtaH prINitazcApi mahAkAya iti cAlapet / parivRkSaM palopacitaM pariharedityAdAviti sUtrArthaH // 23 // tadeva gAunAna, dammA goragatti a|| vAdimA rahajogitti, nevaM nAsiGa pannavaM // 24 // Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. ( avacUriH ) tathaiva gAvo dohyA dohArdA damyA damanayogyA gorathakAH kalho - DakA iti ca vAhyA rathayogyA iti naivaM jASeta prajJAvAn // 24 // ( artha. ) valI ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja ( gArDa ke0 ) gAvaH eTale gAyo ( DunA ke0 ) dohyA: eTale dohavA yogya be, arthAt emano dohavAno samaya yo . ( 0 ) ca eTale valI ( gorahagA ke0 ) gorathakAH eTale balada ( dammA ke0 ) damyAH eTale damavA yogya be, ( ti ke0 ) iti eTale yA prakAre tathA ( vAhimA ke0 ) vAhyAH eTale nAra pramukha vahevA yogya be, tathA ( rahajogitti ke0 ) rathayogyA iti eTale rathayogya be e prakAre ( pasavaM ke0 ) prajJAvAn eTale buddhizAlI sAdhu (nevaM nAsiddha ke0) naivaM jASeta eTale ema na bole. // 24 // ( dIpikA . ) punaH kIdRzIM jASAM na vadedityAha / prAjJAvAn sAdhuH na evaM jASAM jASeta / evaM kimityAha / etA gAvo dohyA dohArhAH / zrAsAM gavAM dohanasamayo vartata ityarthaH / ete gorathakAH kalhoDakA damyAH / tathA ete vAhyAH sAmAnyena ye kecit tAnA zritya ratha yogyAH / kuto na jASeta / ucyate / adhikaraNalAghavAdidoSA javanti / prayojane tu kvacit evaM jASeta ityAha // 24 // ( TIkA . ) kiM ca tadevatti sUtram / tathaiva gAvo dohyA dohArdA dohasamaya yAsAM vartata ityarthaH / damyA damanIyA gorathakA iti ca / gorathakAH kalhoDAH / tathA vAhyAH sAmAnyena yekacittAnAzritya rathayogyA caita iti naivaM jASeta / prajJAvAn sAdhuradhikaraNalAghavAdidoSAditi sUtrArthaH // 24 // juvaM vitti bU, dheNuM rasadayatti // rahasse madallae vA vi, vae saMvadaNitti // 25 // ( avacUriH ) kArye tvevaM brUyAt / yuvA gauriti damyo gauryuveti brUyAt / dhenuM rasadeti ca brUyAt / gorathakaM hrasvaM vAhyaM mahalakaM vApi vadet saMvahanamiti ca rathAyogyaM saMvadanaM dhuryaM vadet // 25 // ( artha. ) koi vakhate kAma paDe to ArIte bolavu ema kahe be. juvaM ityAdi sUtra. ( ke0 ) enaM eTale e damavAyogya evAne ( juvaM gavitti ke0 ) yuvA gauriti eTale juvAna balada ne e prakAre ( buA ke0 ) brUyAt eTale kahetuM . ( zra ke0 ) valI ( dhejho) dhenuM eTale thoDA divasa upara prasava pAmelI gAyane ( rasadatti ke0 ) rasadA iti eTale rasa (dUdha ) ApanArI be dharIte kahenuM, tathA ( rahasse ke 0 ) hrasvaM Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 451 eTale TUko evA ( vA ke0 ) athavA ( mahabae vi0) mahabbakamapi eTale moTA evA paNa jotaravA yogya baladane (saMvahaNa tti zra ke0 ) saMvahana iti ca eTale saM. vahana yA prakAre ( vae ke0 ) vadet eTale bolavU. // 25 // (dIpikA.) sAdhuH yuvA gauriti damyo gauryuvA iti brUyAt / dhenuM gAM rasadA iti bruuyaat| rasadA gauriti| tathA hasvaM mahalakaM vApi gorathakaM hrasvaM vAhyaM mahasakaM vadet saMvahanamiti ca rathayogyaM saMvahanaM dhuryaM vadet // 25 // (TIkA.) prayojane tu kvacidevaM nASetetyAha juvaM ti sUtram / yuvA gauriti damyo gauryuveti brUyAt / dhenuM gAM rasadeti brUyAt / rasadA gauriti / tathA hrasvaM mahabakaM vApi gorathakaM hrasvaM vAhyaM mahalakaM vadet / saMvahanamiti rathayogyaM saMvahanaM vadet / kvacidigupalakSaNAdau prayojana iti sUtrArthaH // 25 // tadeva gaMtumujANaM, pavayANi vaNANi a|| rukA mahalla pedAe, nevaM nAsiGa pannavaM // 26 // (zravacUriH) kiMca tathaiva gatvodyAnaM jalakrIDAsthAnaM parvatAn vanAni ca vRkSAn mahataH predaya naivaM nASeta prajJAvAn // 26 // (artha.) ( taheva ke ) tathaiva eTale temaja ( ujANaM ke0) udyAnaM eTale kIDA karavAnA bagIcAmAM ( pavvayANi ke0) parvatAn eTale parvato upara (zra ke0) ca eTale valI ( vaNANi ke0 ) vanAni eTale jaMgalomA ( gaMtuM ke0) gatvA eTale jazne ( mahaba ke0) mahataH eTale moTA ( rukA ke0) vRkSAn eTale vRdone (pehAe ke0) prekSya eTale jozne (pamavaM ke0)prajJAvAn eTale buddhizAlI sAdhu (evaM ke0) kahIzuM te prakAre (na nAsija ke ) na jASeta eTale na bole.||26|| (dIpikA.) punaH kIdRzIM nASAM sAdhuna vade dityAha / prajJAvAn sAdhuH evaM nASAM na nASeta / kiM kRtvA / tathaiva pUrvavat udyAnaM jalakrIDAsthAnaM gatvA / tathA parvatAn pratItAn tathA vanAni ca tatra vRkSAn mahato mahApramANAn utprekSya dRSTvA // 26 // (TIkA.) taheva tti sUtram / tathaiveti pUrvavat / gatvodyAnaM janakrIDAsthAnaM tathA parvatAn pratItAn gatvA / tathA vanAni ca / tatra vRdAn mahato mahApramANAn prekSya dRSTvA naivaM nASeta prajJAvAn sAdhuriti sUtrArthaH // 26 // Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 rAyadhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. pasAyanA, toraNApi gir3hANi phalidaggalanAvAeM, alaM udagadoSiNaM // 27 // // ( yavacUriH ) kimityAha / samarthAH prAsAdastaMnayoH toraNAnAM nagaratoraNAdInAM grahANAM ca parighArgalAnAvAM tatra parigho nagaradvAre, argalA gopATAdau nauH pratItA / sAmiti yojyam / alamudakadroNInAM araghaTTajaladhAriNInAm // 27 // ( artha. ) zIrIte na bolavuM te kahe. alaM ityAdi sUtra. yA vRkSo ( pAsAyarakaMjANaM ke0 ) prAsAdastaMjAnAM eTale eka staMja prAsAda ( mahela ) banAvavAne tathA bIjA paNa ghara kAmane yogya evA staMja banAvavAne ( alaM ke0 ) alaM eTale yogya be. ( ke0 ) ca eTale valI zrA vRdo ( toraNAni ke0 ) toraNAnAm eTale nagara pramukhanA daravAjA tathA (gihANi ke0 ) gRhANAM eTale vividha prakAranAM gharo banAvavA yogya be. tathA yA vRkSo ( phalihaggalanAvAeM ke0 ) parighArgalAnAvAm eTale parigha ( nagaranI mUMgala ), argalA ( gharapramukhanI mUMgala ) ane nau ( naukA hoDI pramukha ) banAvavA yogya be. tathA zrA vRdo ( udagadoSINaM ke0 ) udakadroNInAM eTale raheTa pAse pANI jaravA mATe mUkAtI lAkaDAnI moTI kuMDI banAvavA yogya be. ema na kahevuMzva ( dIpikA. ) evaM kiM na jASeta ityAha / ete vRkSAH prAsAdastaMjJAnAM tathA parighArgalAnAvAM tatra nagaradvAre parigho, gopATA diSu argalA, naustu prasiddhA / AsAmalamete vRkSAH / tathA udakadroNInAM udakadroNyo'raghahajaladhArikAH / eteSAM prAsAdastaMjAdInAmete vRkSA yogyA iti sAdhurna vadet // 27 // ( TIkA . ) kimityAha / alaM ti sUtram / zralaM paryAptA ete vRkSAH prAsAdastamnayoH / atraikastaMjaH prAsAdaH / staMnastu staMja eva tayoralam / tathA toraNAnAM nagaratoraNAdInAM gRhANAM ca kuTIrakAdInAm | alamiti yogH| tathA parighArgalAnAvAM vA / tatra nagaradvAre parighaH / gopATA diSvargalA / nauH pratIteti / zrAsAmalamete vRkSAH / tathodakadroNInAmalam / udakadroNyo'rahaTTajaladhArikA iti sUtrArthaH // 27 // pIDhae caMgabere a, naMgale maiyaM siyA // jaMtalaThI va nAnI vA, gaMDiyA va alaM siyA // 28 // (avacUriH) caturthyarthe prathamA / pIThakAya kASThAsanAya / caMgaberaM ca kASThapAtrI / nAMgalAya hAya, mahikAya sajArAya syAt / yaMtralaSTayai vA / yantra yaSTiH prasiddhA / nAniH zakaTacakratuMbam | gaM mikAyai vAlaM syurete vRkSAH // 28 // 1 For Private Personal Use Only Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 453 (artha.) tathA thA vRdo (pIDhae ke0 ) pIThakAya eTale pIThaka (AsanavizeSa) banAvavA, (zra ke0) ca eTale valI (caMgabere ke0) caMgaberAya eTale caMgabera nAmA kASThapAtra banAvavA, (zra ke0) ca eTale valI (naMgale ke0) lAMgalAya e. Tale hala banAvavA, (zra ke0) ca eTale valI (mazraM ke ) mayikAya vaTale mayikanAmanI vAvelAM bIja DhAMkavAnA kAmamAM zrAvatI vastu banAvavAne, (va ke0) athavA (jaMtalahI ke0) yaMtrayaSTaye eTale koza yaMtranI lAkaDI banAvAne (vA ke0) athavA ( nAnI ke0) nAnaye eTale pazDAnI nAni banAvavAne (va ke0 ) athavA (gaMmizrA ke ) gaMmikAyai eTale suvarNakAranI sonuM TIpavAnI eraNa banAvavAne (alaM sithA ke0) alaM syuH eTale yogya . zrA rIte na bolavu. // 27 // (dIpikA.) punarAha / pIThakAya alamete vRkssaaH| atra pIThakAdizabdeSu sarvatra caturthyarthe prathamAsti / paramarthastu caturthaiva kAryaH / tathA ca caMgaberaM kASThapAtrI tasmai zralam / tathA lAMgalaM halaM tasmai, tathA mahikAya mahikamuptabIjAbAdanaM / tathA yaMtrayaSTayai vA / tathA nAjaye vA / nAniH zakaTarathAMgam / gaMDikAyai vA / gaMDikA suvarNakArAdhikaraNasthApanI / ete vRdA alaM samarthA evaM nASAM sAdhuna jASeta // // (TIkA.) tathA pIDhae ti sUtram / pIThakAyAlamete vRkssaaH| pIThakaM pratItaM tadartham / supAM supo lavantIti cayurthyatheM prathamA / evaM sarvatra yojanIyam / tathA cNgberaayeti|cNgberN kASThapAtrI tathA nNgtti|laaglN halaM / tathA alaM mayikAya syAt / mayikamuptabIjAbAdanam / tathA yaMtrayaSTaye vaa| yaMtrayaSTiH pratItA / tathA nAjaye vaa| nAniH zakaTarathAGgam / gaMDikAyai vAlaM syurete vRdA iti naivaM jASeta prajJAvAniti vrtte| gaMDikA suvarNakArANAmadhikaraNI (thahiraNI) sthApanI javatIti sUtrArthaH // 27 // AsaNaM sayaNaM jANaM, duGA vA kiNcuvsse|| bhUvaghANiM nAsaM, nevaM nAsiGa panavaM // 2 // (zravacUriH) AsanamAsaMdakAdi, zayanaM paryaMkA di,yAnaM vAhanAdi, javechA kiMciupAzraye chArakapATAdi eteSu vRdeSviti nUtopaghAtinI nASAM naivaM nASeta prajJAvAn ze (artha.) temaja (zrAsaNaM ke0) AsanaM eTale zrAsana ( sayaNaM ke0) zayanaM eTale khATa palaMga pramukha zayana, (jANaM ke0) yAnaM eTale ratha pramukha yAna, (vA ke0) athavA (kiMca ke ) kiMca eTale valI evIja bIjI kAMzpaNa vastu (uvassae ke0) upAzraye eTale upAsarAne viSa (hujA ke0) navet eTale hoya. to upara kahyA Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 rAya dhanapatasiMghabadAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. pramANe vRda AzrayI (nUThevaghAzaNiM ke0) nUtopaghAtinI eTale prANIne pIDAkarAM nArI evI ( evaM ke0 ) evaM eTale upara kahI te prakAranI (nAsaM ke) jASAM eTale jASA pratye ( pamavaM ke0)prajJAvAn eTale jANa sAdhu (na nAsiGa ke0) na nASeta eTale na bole.||she|| / (dIpikA.) punarAha / prajJAvAn sAdhuH evaMvidhAM nUtopaghAtinI prANisaMhArakA. riNI lASAM na nASeta / evaM kAmityAha / eteSu vRdeSu zrAsanamAsaMdakAdi, zayanaM paryakAdi, yAnaM yugyAdi, javet vA kiMcit upAzraye vstau| anyamA jhArapAtrAdi / doSAzcAtra tanakhAmI vyaMtarAdirvA kupyet, salakSaNo vA vRkSa iti gRhNIyAt / aniyamitajASiNo lAghavaM cetyaadyH|| e|| (TIkA.) tathA AsaNaM ti sUtram / zrAsanamAsaMdakAdi zayanaM paryaMkAdi yAnaM yugyAdi navechA kiMciupAzraye vasatAvanyad jhArapAtrAye teSu vRheSvapi nUtopaghAtinI satvapIDAkAriNI nASAM naivaM nASeta prajJAvAn sAdhuriti suutraarthH| doSAzcAtra tanakhAmI vyantarAdiH kupyet / salakSaNo vA vRkSa itya nigRhNIyAt / aniyamitanASiNo lAghavaM cetyevamAdayo yojyaaH|| e|| tadeva gaMtumujANaM, pabayANi vaNANi a|| rukA mahala pedAe, evaM nAsija pannavaM // 30 // ( zravacUriH) vidhimAha / taheva tti pUrvavat / navaramevaM nASeta // 30 // __ (artha.) kAraNa paDe to zI rIte bolaq te kahe . taheva ityAdi sUtra. (taheva ke0 ) tathaiva eTale temaja ( ujANaM ke0) udyAnaM eTale udyAna pratye, ( pavvayANi ke) parvatAn eTale parvata pratye tathA ( vaNANi ke0) vanAni eTale vana pratye (gaMtuM ke0) gatvA eTale jazne ane ( mahala ke ) mahataH eTale moTA evA ( ruke ke vRdAn eTale vRkSa pratye ( pehAe ke0 ) prekSya eTale jozne (palavaM ke0) prajJAvAn eTale jANa sAdhu ( evaM ke) zrA prakAre (nAsiGa ke0) jASeta eTale bole.||30|| (dIpikA.) atraiva vidhimAha / vastutaH pUrvavadeva / navaraM mahato vRkSAn dRSTvA pra. jhAvAn sAdhuH evaM nASeta // 30 // (TIkA.)atraiva vidhimaah|thev tti suutrm| vastutaH puurvvdev| navaramevaM nASeta // 30 // Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 455 jAzmaMtA ime rukA, dIdavaTThA mhaalyaa| payAyasAlA vaDimA, vae darisaNitti a||31|| (zravacUriH) jAtimanta uttamajAtaya ete'zokAdyA vRkSAH dIrghavRttA mahAlayA vaTAdayaH saMjAtazAkhA utpannaTAlA viTapino vadet / darzanIyA iti ca vizramaNatadAsannamArgakathanAdau vadet // 31 // (artha.) mArga dekhADavA prasukha kAraNa paDe to sAdhue thA rIte bolavu. jAzmaMta ityAdi sUtra. ( jAzmaMta ke ) jAtimantaH eTale UMcI jAtanA azokapramukha, (dIha ke ) dIrghAH eTale dIrgha evA nAliyarI pramukha, ( vahA ke0) vRttAH eTale gola AkAranA naMdIvRda pramukha (a ke0) ca eTale tathA ( mahAlayA ke) mahAlayAH eTale moTA vistAravAlA vaDapramukha, (zme ke0) zrA (rukA ke0) vRkSAH eTale vRdo ( payAyasAlA ke0) prajAtazAkhAH eTale utpanna thaDe ghaNI zAkhA jemane evA tathA ( vimamA ke0) viTapinaH eTale zAkhAu~thI nIkalelI zAkhAvAlA tathA ( darisaNitti ke0) darzanIyA iti eTale darzanIya be thA prakAre (vae ke0) vadet eTale bolavU. // 31) (dIpikA.) evaM kimityAha / sAdhuH iti vadet / itIti kim / ete vRdA jAtimanta uttamajAtIyA azokAdayo'nekaprakArA vA uplnymaansvruupaaH| punaH dIrghA naalikeriiprnRtyH| punarvRttA nndivRdaadyH| punaH mahAlayA vttaadyH| punaH ete prajAtazAkhA utpannaDAlA viTapinaH prshaakhaavntH| punaH ete darzanIyA iti vadet / evamapikadA vadet |pryojne vizramaNatadAsannamArgakathanAdau utpanne sati anyadA neti // 31 // (TIkA.) jAzmaMta tti sUtram / jAtimanta uttmjaatyo'shokaadyH| anekaprakArA eta upalanyamAnakharUpA vRkSA dIrghavRttA mhaalyaa| dIrghA naalikeriiprnRtyH| vRttA nandivRdAdayaH / mahAlayA vttaadyH| prajAtazAkhA utpannaDAlA viTapinaH prazAkhAvanto vadedarzanIyA iti ca / etadapi prayojana utpanne vizramaNatadAsannamArgakathanAdau vadennAnyadeti sUtrArthaH // 31 // tadA phalAiM pakkAI, pAyakhaLA no ve|| velozyAI TAlAI, vedimAza tti no vae // 32 // (avacUriH) tathA phalAni AnAdIni pakkAni pAkena gataprakSepakoDavapalAlAdinA vipAcya jadayANIti no vdet| velocitAni grahaNakAlaprAptAni ataHparaM kAlaM Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. nasate / TAlAni baddhAsthIni adyApi komalAni / dvaidhikAni pezI saMpAdanena dvidhAraNArhANi / tadvAkyazravaNAt tatsvAmigrahaNAt saMyamavirAdhanA // 32 // ( .) ( taha ho ) tathA eTale tema ( phalAgi ke0 ) phalAni eTale khAMbA pramuari phalo ( pakkA ke0 ) pakkAni eTale pAkelAM be, athavA ( pAyakhAi ke0 ) pAkakhAdyAni eTale ghAsamAM athavA khADA vigeremAM rAkhI pakAvIne jakSaNa karavA yogya be ema (no vae ke0 ) no vadet eTale na kahevuM tathA pUrvokta phaloja (veloiyA ke0) velo citAni eTale atizaya pAka hovAthI jemano grahaNa karavAno samaya AvI rahyo be, evA athavA ( TAlAi ke0 ) TAlAni eTale komala evA vA (vehimA ke0) dvaidhikAni eTale zrI baMdhAi gayAthI be jAga karavA yogya be, (tti ke0 ) iti eTale yA prakAre pUrvokta sAdhu ( na vae ke0 ) na vadet eTale kahe nahi. // 32 // ( dIpikA.) punaH kiM na vadedityAha / sAdhuH iti no vadet / itIti kim / tathA phalAni zrAmrAdIni pAkaprAptAni jAtAni / tathA pAkakhAdyAni baddhAsthIni gartApradepakoDavapalAlAdinA vipAcya jakSaNayogyAnIti / tathA velo citAni pAkA tizayataH grahaNakAlo citAni / ataH paraM kAlaM na viSadaMta ityarthaH / tathA TAlAni abakAsthI ni komalAnIti / tathA dvaidhikAnIti pezI saMpAdanena dvaidhI jAvakaraNayogyAni veti no vadet / doSAH punaratraite / uddhuM ca nAza eva amISAM na zojanAni vA prakArAMtara - jogena ityavadhArya gRhi pravRttyAdhikaraNAdaya iti // 32 // ( TIkA . ) tahA phalANi ti sUtram / tathA phalAnyAmraphalAdIni pakvAni pAkaprAtAni tathA pAkakhAdyAni baddhAsthInIti gartapradepakodravapalAlAdinA vipAcya jadayogyAnIti no vadet / tathA velo citAni pAkAtizayato grahaNakAlo citAni / ataHparaM kAlaM na viSadaMtItyarthaH / TAlAnyabaddhAsthIni komalAnIti yaDuktaM bhavati / tathA dvaidhikAnIti pezI saMpAdanena dvaidhI jAvakaraNayogyAnIti no vadet / doSAH punaratrAta UrdhvaM nAza evAmISAM na zojanAni vA prakArAntarajogenetyavadhArya gRhi pravRttAvadhikarapAdaya iti sUtrArthaH // 32 // asaMthaDA ime aMbA, bahunivaDimA phalA // vaika bahu saMnUcyA, nUrUvati vA puNo // 33 // ( avacUriH) prayojane punarmArgadarzanAdAvevaM vadedityAha / samarthA ete zrAmrA For Private Personal Use Only Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 47 tijAreNa na zakuvanti phalAni dhArayitumityarthaH / mragrahaNaM pradhAnavRkSopalakSaNam / etena pakkArtha uktaH / bahunirvarttitaphalAH / bahUni nirvarttitAni balAsthIni phalAni yeSu te tathA / anena pAkakhAdyArthaH / vaded bahusaMbhUtAH / bahUni pAkAtizayataH saMbhUtAni grahaNakAlo citAni phalAni yeSu te / anena velocitArthaH / nUtarUpA iti vA punarvadet / nUtAni rUpANi abAsthIni komalaphalarUpANi yeSu te anena TAlArthaH // 33 // (artha) kAraNa paDe to yA rIte kahetuM ema kahe be. asaMthaDA ityAdi sUtra. (ime ke0 ) ime eTale A ( aMbA ke0 ) AnA: eTale AmravRko je te ( asaMthA ke0 ) samarthAH eTale potAnA phalono jAra dhAraNa karavAne samartha be. ( pakkaphalavAlA ema kahevAne badale yA rIte kahetuM . ) temaja ( bahu niva himA phalA ho ) bahunirvartitaphalA: eTale A AmravRkSoupara goTalIvAlA phalo ghaNAM baMdhAi gaelA be. (pakAvIne nakSaNa karavA yogya be ema kahevAne vadale yAma kahetuM . ) temaja (bahusaM ke0 ) bahusaMbhUtAH eTale A AmrAdivRdone viSe paripakka phalo aur taiyAra rai . ( atizaya pakva phalo be, ema kahevAne badale Ama kahe . ) temaja ( vA ke0 ) athavA ( puNo ke0 ) punaH ( mUrU vitti ke0 ) nUtarUpA iti eTale goTalI baMdhAyA vinAnA phalavAlA evA A AmravRkSAdika be. ( komala phalavAlA ityAdi kahevAne badale zrama kahetuM . ) // 33 // ( dIpikA . ) prayojane punarmArgadarzanAdAvevaM vadedityAha / asamarthA ete zrAmrA tijAreNa namrA na zaknuvanti phalAni dhArayitumityarthaH / zrAmragrahaNaM pradhAnavRkSANAmupalakSaNam / etena pakkArtha uktaH / tathA bahUni nirvarttitAni baddhAsthI ni phalAni yeSu te tathA / anena pAkakhAdyArtha uktaH / vadet bahusaMbhUtAH / bahUni saMbhUtAni rUpANi pAkAtizayato grahaNakAlocitAni phalAni yeSu te tathAvidhAH / anena velo citArtha uktaH / tathA nUtarUpA iti vA punarvadet / nUtAni rUpANi vaddhAsthIni komalaphalarUpANi yeSu te tathA anena TAlAdyartha upalakSita iti // 33 // ( TIkA. ) prayojane punarmArgadarzanAdAvevaM vadedityAha / asaMthaDa ti sUtram / samarthA eta zrAmrA atijAreNa na zankuvanti phalAni dhArayitumityarthaH / mrayahaNaM pradhAnavRdopalakSaNam / etena pakkArtha uktaH / tathA bahunirvarttitaphalAH / bahUni nirvarttitAni bAsthIni phalAni yeSu te tathA / anena pAkakhAdyArtha uktaH / vadeihusaMbhUtAH / bahUni saMbhUtAni pAkAtizayato grahaNakAlocitAni phalAni yeSu te tathA / anena velo citAdyartha upalakSita iti sUtrArthaH // 33 // 58 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. tadevasadina pakkAna, nIliyAna bavI // lAimA nakimAna tti, piThukhaU tti no vae // 34 // ( avacUriH ) tathaivauSadhayaH zAkhyAdayaH pakkA nIlikAzvavaya iti vallacaNakAdilakSaNAH / lavanavatyo lavanayogyAH / jarjanavatyo jarjanayogyAstathA pRthukanadayA iti vA vadet // 34 // (artha. ) ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja ( sahi ke0 ) uSadhyaH eTale zAlI, gahU pramukha upadhI ( pakkArTa ke0 ) pakkAH eTale pAkelI be, ( a ke0 ) ca eTale valI (nIviyA bavI ke0 ) nIlAzvavayaH eTale vAla, colA pramukha kaThagela ( lAimA ke0 ) lavanavatyaH eTale lagavA yogya be, ( nAirDa ke0 ) najanavatyaH eTale guMjavA yogya be, ( ti ke0 ) iti eTale yA prakAre tathA ( pidukha tti ke0 ) pRthukakSyA iti eTale poka karIne nakSaNa karavA yogya be yA prakAre (no vae ke0 ) no vadet eTale na kahevuM. // 34 // ( dIpikA. ) punarAha / tathaiva tenaiva prakAreNa uSadhayaH zAlyA dilakSaNAH pakkA iti no vadet / tathA nIlAH bvaya iti vallacavalakA diphalalakSaNAH / tathA lavanavatyo lavanayogyAH / jarjanavatya iti jarjanayogyAH / tathA pRthukanadayA iti no vadet / pRthukaaaNayogyA iti no vadediti padaM sarvatra saMbadhyate / pRthukA zrarddhapakka zAlyAdiSu kriyante / nidhAnadoSAH pUrvavat // 34 // ( TIkA. ) taheva tti sUtram / tathauSadhayaH zAlyA dilaNAH pakkA iti / tathA nIlAvaya iti vA / vallavavalakAdiphalalakSaNAH / tathA lavanavatyo lavanayogyAH / jarja - navatya iti jarjanayogyAH / tathA pRthukakSyA iti pRthukanakSaNayogyAH / no vadediti sarvatrAbhisaMbadhyate / pRthukA ardhapakkazAkhyAdiSu kriyante / zranidhAnadoSAH pUrvavaditi sUtrArthaH // 34 // rUDhA bahusaMnUcyA, thirA usaDhA vipra // ganiyA pasUna, saMsArAja ti yAlaye // 35 // ( avacUriH ) kArye mArgadarzanAdAvevamAlapet / rUDhAH prAdurbhUtA bahusaMbhUtA ni'SpannaprAyAH sthirA niSpannA utsRtA iti vA upaghAtenyo nirgatA vA / garjitA anizIrSakAH / prasUtA nirgata zIrSakAH / saMsArAH saMjAtatanDulA ityAlapet / pakkAdyayojanA kAryA svadhiyA // 35 // For Private Personal Use Only Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 4pae (artha. ) ema na bolaq to kAraNa paDe zIrIte bolaq te kahe .pUrvokta uSadhI (rUDhA ke0) rUDhAH eTale utpanna thaelI be, (bahusaMnUA ke0) bahusaMnUtAH eTale ghaNe jAge niSpanna bhaelI, (thirA ke0) sthirAH eTale niSpanna thaelI ne, (vizra ke) apica eTale valI (UsaDhA ke0) utsRtAH eTale upaghAtathI nIkalelI be, temaja (ganiyA ke0) garjitAH eTale jenA DoDA bahAra nIkalyA nathI evI (pasUyA ke0) prasUtAH eTale jenA DoDA bahAra nIkalyA be evI tathA (saMsArA ke0) saMsArAH eTale DAMgara pramukha sAra vastu jene mAthe taiyAra thara rahI De evI , (tti ke) iti eTale yA prakAre (thAlave ke0) bAlapet eTale kahevaM. // 35 // (dIpikA.) prayojane punarmArgadarzanAdau evamAlapedityAha / sAdhuH evamAlapet / evaM kimityAha / rUDhAH prArjutAH bahusaMnUtA niSpannaprAyAH / sthirA nisspnnaaH| umRtA iti vA upaghAtenyo nirgatA iti vA / tathA ganitA anirgtshiirsskaaH| prasUtA nirgatazIrSakAH / saMsArAH saMjAtatanmulAdisArA ityevamAlapet / pakkAdyarthayojanA khadhiyA kAryA // 35 // (TIkA.) prayojane punarmArgadarzanAdAvevamAlapedityAha / rUDha tti suutrm| rUDhAH prApurjUtAH / bahusaMnUtA nisspnnpraayaaH| sthirA niSpannAH / utsmRtA iti upaghAtecyo nirgatA iti vA / tathA garjitA anirgatazIrSakAH / prasUtA nirgatazIrSakAH / saMsArAH saMjAtatanmulAdisArA ityevamAlapet / pakkAdyarthayojanA khadhiyA kAryeti suutraarthH||35|| tadeva saMkhami naccA, kiccaM kaLaM ti no ve|| teNagaM vAvi vanitti, sutibitti abhAvagA // 36 // (avacUriH ) tathaiva saMkhami jJAtvA karaNIyeti pitrAdinimittaM sAMvatsarikA kAyavaiSeti no vadet / mithyAtvopabRMhaNAdoSAt / stenakaM vA vadhya iti no vadet / sutIrthA iti ca / cazabdAdustIrthA iti ca / ApagA ndyH| kenacitpRSTaH san no vadet / adhikaraNAdidoSAt // 36 // __ (artha.) sAdhue vANI zIrIte bolavI tathA na bolavI e adhikAramA zrA bIjeM kahe . ( taheva ke0 ) tathaiva eTale temaja ( saMkhami ke0) saMkhami eTale jene viSe prANiyonAM zrAyuSyo khaMmita thAya ne evI kriyAne ( naccA ke) jJAtvA eTale jApIne (karaNiUM ti ke0) karaNIyati eTale pitrAdikanI tRptine arthe thA avazya karavIja A rIte (no vae ke0) no vadet eTale na bolavU. (vA ke0) vA eTale Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. athavA (teNagaM vA vi ke0) stenakaM vApi eTale corane paNa (vanitti ke0) vadhya iti eTale vadha karavA yogya ve A prakAre (zra ke) ca eTale valI (ApagA ke0) ApagAH eTale nadIone (sutibitti ke0) sutIrthA iti eTale sukhe taravA yogya zrA rIte na kahe. // 36 // (dIpikA.) vAgvidhipratiSedhAdhikAre'nuvartamAna zdamaparamAha / sAdhuH saMkhami jJAtvA eSA pitrAdinimittaM karaNIyA eva iti no vadet / mithyAtvasya upbRNhnnaadossaat| nanu saMkhami iti kaH shbdaarthH| ucyate saMkhaMDyaMte prANinAmAyUMSi yasyAM prakaraNakriyAyAM sA saMkhaDI tathA stena cauraM jJAtvA ayaM vadhya iti no vadet / tadanumatestenanizcayAdidoSaprasaMgAt / tathA ApagA nadyaH sutiirthaaH| cazabdAhustIrNA etA iti kenApi pRSTaH san no vadet / adhikaraNa vighAtAdidoSaprasaMgAt // 36 // (TIkA.) vAgvidhipratiSedhAdhikAre'nuvartamAta idamaparamAha / taheva tti sUtram / tathaiva saMkhaDiM jJAtvA / saMkhaMDyante prANinAmAyUMSi yasyAM prakaraNa kriyAyAM sAsaMkhaDI tAM jJAtvA karaNIyeti pitrAdinimittaM kRtyaivaiSeti no vadet / mithyAtvopabRMhaNadoSAt / tathA stenakaM vApi vadhya iti no vadet / tadanumatatvena nizcayAdidoSaprasaMgAt / sutIrthA iti ca / cazabdAhustIrthA iti vA / ApagA nadyaH kenacitpRSTaH sanno vadet / adhikaraNa vighAtAdidoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 36 // saMkhaDi saMkhaDiM brUA, paNiahatti tenngN|| bahusamANi tibANi, AvagANaM viAgare // 37 // (avacUriH) kArye evaM vadet saMkhaDi saMkhaDI iti brUyAt / paNitArtha iti stena brUyAt / zikSakAdivipAkadarzanAdau / paNitenA'rthosya paNitArthaH / prANiyUtaprayojana ityarthaH / bahusamAni tIrthAni ApagAnAM nadInAM vyAgRNIyAt // 37 // (artha.) kAraNa paDe to A rIte kahevU ema kahe . saMkhaDiM ityAdi sUtra. (saMkhaDiM ke0) saMkhaDiM eTale saMkhaDI pratye (saMkhaDi ke0) saMkhaDiM eTale saMkIrNA saMkharDI emaja (bUthA ke0) brUyAt eTale kahevU. arthAt sAdhue sAdhune kahevU paDe, athavA bIjUM kAM kAma paDe to saMkhaDine saMkhaDi zabda vaDeja kahevI. (teNagaM ke0) stenakaM eTale corane (paNiaha tti ke0) paNitArtha iti eTale potAnA jIvane jokhamamAM nAkhIne svArtha sAdhanAro ArIte (bazrA ke0) brUyAt eTale kahe. temaja (AvagANaM ke0) zrApagAnAM eTale nadInAM (tibANi ke0) tIrthAni eTale utarI javAnAM Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 462 mAgoMne (bahusamA ke0) bahusamAni eTale ghaNA kharA sama , viSama nathI, ema (vizrAgare ke0) vyAgRNIyAt eTale kahe. // 37 // (dIpikA.) prayojana utpanne sati punaH sAdhurevaM vade dityAha / sAdhuH saMkhaDiM iti brUyAt sAdhukathanAdau saMkIrNA saMkhaDItyevamAdi / paNitArtha iti tathA stenakaM vadet zaikSakAdikarmavipAkadarzanAdau / paNitenArtho'syeti paNitArthaH / prANadyUtaprayojana ityrthH| tathA bahu samAni tIrthAni ApagAnAM nadInAmiti vyAgRNIyAt / sAdhvAdiviSaya iti // 37 // (TIkA.) prayojane punarevaM vadedityAha / saMkhaDitti sUtram / saMkhaDi saMkhaDiM brayAt / sAdhukathanAdau saMkIrNA saMkhaDItyevamAdi / paNitArtha iti stenakaM vadet / zai kAdikarmavipAkadarzanAdau paNitenArtho'syeti paNitArthaH / prANadyUtaprayojana ityrthH| tathA bahusamAni tIrthAni ApagAnAM nadInAM vyAgRNIyAt / sAdhvAdiviSaya iti sUtrArthaH // 30 // tahA nazna punnAja, kAyatija tti no ve|| nAvAhiM tArimAutti, pANipika tti no vae // 37 // (zravacUriH) vAgvidhipratiSedhAdhikAra evedam / tathA nadyaH pUrNA iti no vadet pravRttidoSAt / kAyataraNIyAH zarIrataraNayogyA iti no vadet / naunistaraNIyAstaraNayogyA iti no vadet / taTasthaprANipeyA iti no vadet // 30 // (artha. ) vANInA vidhinA tathA pratiSedhanA adhikAramAMja valI kahe .tahAztyAdi sUtra. (tahA ke0) tathA eTale temaja pUrvokta sAdhue (na ke0) nadyaH eTale nadI (punnArDa ke0) purNAH eTale paripUrNa narelI , temaja (kAyatijA ke0) kAyataraNIyAH eTale zarIravaDe taravA yogya , (tti ke) iti eTale zrA rIte (no vae ke0) no vadet na kahe. tathA (nAvAhiM ke0) nauniH eTale naukA (hoDI) vaDe karIne (tArimAu tti ke0) taraNIyA iti eTale taravA yogya A rIte tathA (pANi piU tti ke) prANipeyA iti eTale taTa upara rahelA prANithI jemanA jala pIvAya evA le A rIte (novae ke0) novadet eTale na bolavaM. // 30 // (dIpikA.) vAgvidhipratiSedhAdhikAra evedamAha / sAdhuriti no vadet / ztIti kim / nadyaH pUrNA nRtAH / katham / pravRttazravaNa nirvartanAdidoSAt / tathA kAyataraNIyAH zarIrataraNayogyA ityevaM no vadet / sAdhuvacanena no vighna iti pravartanAdi Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. prasaMgAt / tathA naunimoNI nistaraNIyAstaraNayogyA ityevaM no vadet / anyathA vighnazaGkayA tatpravartanAt / tathA prANipeyA iti no vadet / taTasthaprANipeyA iti no vadet / tathaiva pravartanAdidoSAditi // 30 // (TIkA.) vAgvidhipratiSedhAdhikAra evedmaah| tahA nazna ti sUtram / tathA nadyaH pUrNA nRtA iti no vadet / pravRttazravaNa nivarttanAdidoSAt / tathA kAyataraNIyAH zarIrataraNayogyA iti no vadet / sAdhuvacanato'vighnamiti pravartanAdiprasaGgAt / tathA naunibreNInistaraNIyAstaraNayogyA ityevaM no vdet| anyathAvinazaGkayA ttprvrttnaat| tathA prANipeyAstaTasthaprANipeyA novdediti|tthaiv pravartanAdidoSAditi suutraarthH||3|| baDhubAdaDA agAdA, bhusliluppilodgaa| baduvinaDodagAAvi, evaM nAsika pannavaM // 30 // (zravacUriH) kathaM vadedityAha / bahudhA nRtAH prAyazo nRtAH / bahvagAdhAH prAyogamjIrAH / bahusalilotpIlodakAH pratizrotovAhitAparasaritaH / bahuvistIrNodakAzcApi khatIraplAvanavistRtajalA evaM nASeta prajJAvAn // 35 // (artha.) kAraNa paDe to thA rIte kahevu ema kahe . bahu ityAdi sUtra. ( pannavaM ke )prajJAvAn eTale buddhizAlI puruSa pUrvokta nadIne (bahubAhaDA ke0) bahulatAH eTale prAye narelI , tathA (agAhA ke0) agAdhAH eTale prAye UMDI . temaja (bahusaliluppilodagA ke0) bahusalilotpIDodakAH eTale bIjI nadInA pravAhone pAula haTAvanArI evI (bahuvibaDodagA Avi ke0) bahu vistIrNodakA api eTale potAnA tIrane palalI nAkhe evA jalane dhAraNa karanArI be. (evaM ke0) ArIte (nAsika ke0) nASeta eTale bole. // 35 // (dIpikA.) prayojane sAdhurmArgakathanAdAvevaM nASeta ityAha / prajhAvAn sAdhuH evaM nASeta vadayamANaM paraM natu tadAgatapRSTo'haM na jAnAmIti brUyAt / katham / pratyadamRSAvAditvena tatpraheSAdidoSaprasaMgAt / evaM kimityAha / bahudhA nRtAH prAyazo jUtA ityrthH| tathA agAhA iti bahvagAdhAH prAyoganIrAH / bahusalilotpIlodakAH pratisrotovAhitAparasarita ityarthaH / tathA bahudhA vistIrNodakAzvaM vatIraplAvanapravRttajalAzca iti / vAgvidhipratiSedhAdhikAra evedamAha // 35 // (TIkA.) prayojane tu sAdhumArgakathanAdAvevaM nASetetyAha / bahuvAhaDa ti sUtram / bahunRtAH prAyazo nRtA ityrthH| tathAgAdhA zati bahvagAdhAH prAyogamnIrAH / Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike saptamAdhyayanam / 463 bahusalilotpIDodakAH pratisrotovA hitAparasarita ityarthaH / tathA vistIrNodakAzca svatIraplAvanapravRttajalAzca / evaM jASeta prajJAvAn sAdhurnatu tadAgatapRSTo na vedmyahamiti brUyAt / pratyakSamRSAvAditvena tatpradveSAdidoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 3 // tadeva sAvaUM jogaM, parassaSThA niThi // kIramANaM ti vA naccA, sAvaUM na lave muNI // 40 // ( avacUriH ) tathaiva sAvadyaM yogaM vyApAramadhikaraNaM sanAdiviSayaM parasyArthAya paranimittaM niSpannaM kriyamANaM vA varttamAnam / vAzabdAGgaviSyatkAlajA vinaM vA jJAtvA sAvadyaM nAlapet // 40 // ( artha. ) vANInA vidhi pratiSedha adhikAramAM valI kahe be. ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja (sAvaUM ke0) sAvadhaM eTale pApa sahita evo ( jogaM ke0 ) yogaM eTale vyApAra ( parassAe ke0 ) parArtha eTale parane arthe ( nidviyaM ke0 ) niSThitaM eTale pUrve thai rahelo be, (kIramANaM ke0 ) kriyamANaM eTale vartamAna kAle thAya be, ( vA ke0 ) athavA javiSya kAle thaze, ( ti ke0 ) iti eTale yA prakAre ( naccA ho ) jJAtvA eTale jANIne ( muNI ke0 ) muniH eTale sAdhu je te ( sAvaUM ke0 ) sAvadyaM eTale pApasahita jASA pratye ( na lave ke0 ) nAlapet eTale na kahe . // 40 // ( dIpikA. ) tathaiva muniH sAdhuH sAvadyaM yogaM sapApaM vyApAramadhikaraNasanAdiviSayaM parasyArthAya paranimittaM niSThitaM niSpannaM na brUyAt / tathA kriyamANaM / vAzabdAt javiSyatkAlajA vinaM vA jJAtvA sAvadyaM nAlapet sapApaM na brUyAt // 40 // ( TIkA. ) vAgvidhipratiSedhAdhikAra evedamAha / tadeva tti sUtram / tathaiva sAvadyaM sapApaM yogaM vyApAramadhikaraNaM sajAdiviSayaM parasyArthAya paranimittaM niSThitaM niSpannaM tathA kriyamANaM vA varttamAnam / vAzabdAdbhaviSyatkAlanAvinaM vA jJAtvA sAvadyaM nAlapet / sapApaM na brUyAt / muniH sAdhuriti sUtrArthaH // 40 // sukaDitti supakkitti, sucinne sudaDe maDe // suniThie sulahitti, sAvaUM vakkae muNI // 41 // ( avacUriH ) sAvadyaM varjayet niravadyaM jASete tatsAvadya niravadyamAha / sukRtaM sAdi / suSThu pakkaM sahasrapAkAdi / suSThu nniM vanAdi suSTu hRtaM zudrasya vittam / suSTu mRtaH pratyanIkaH / atrApi suzabdo'nuvarttate / suniSThitaM vittAnimA nino vittam / sulaSTA sunda Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA rA kanyeti sAvadhaM varjayet / anumatyAdidoSaprasaGgAt / niravadyaM jASeta | sukRtamanena vaiyAvRttyAdi / supakaM brahmacaryaM sAdhoH / suvinnaM snehabandhanaM / suhRtamAtmAnaM svajanAdeH / sumRtaM paM timaraNena / suniSThitaM karma zrapramattasAdhoH / sulaSTA kriyeti brUyAt // 41 // (artha) uparalI gAthAmAM kahelA arthanuMja vadhAre spaSTIkaraNa kare be. sukaDitti ityAdi sUtra. (muNI ke0) muniH eTale sAdhu (sAvaUM ke0) sAvadyaM eTale sAvadya vacana pratye ( vajae ke0 ) varjayet eTale varje. zIrIte varje te kahe be. ( sukaDitti ho ) sukRtamiti eTale koi UgaDA TaMTAnA phesalA vAste sanA ThIka karI ema na kahe . ( supakkitti ke 0 ) supakkamiti eTale sahasrapAka pramukha telano pAka sArI peThe kasyo ema na kahevuM. ( sunne ke0 ) sunniM eTale jaMgala pramukha kApI nAkhyaM te ThIka kayuM, ema na kahe. ( suhaDe ke0 ) suhRtaM eTale koi kSudra mANasanuM dhana corAi gayuM ThIka yuM, ema na kahetuM . ( maDe ke0 ) mRtaH eTale phalANo dusmana marI gayo te ThIka thayuM, ema na kahetuM . ( sunidhi ke0 ) suniSThitaM eTale huM paisAvAlo evo ahaMkAra rAkhanAra phalANAnuM dhana nAza pAmyuM te ThIka thayuM ema na kahevuM. tathA (sulahitti ke0 ) sulaSTeti eTale phalANI kanyA suMdara ve ema kahevuM. evA sAvadya vacana na kavA. paNa niravadya vacana to kahevA. jema ke, phalANA sAdhue veyAvacca sukRtaM eTale sAraM karUM. phalANA sAdhunuM brahmacarya supakkaM eTale sAruM paripakka yayuM. phalApA sA potAnA saMbaMdhIne viSe raheluM snehabaMdhana suvinnaM eTale sArIpeThe kApI nAkhyuM. ziSyanA upakaraNa upasargamAM suhRtaM eTale lupta thayA te ThIka thayuM. phalANo sAdhu sumRtaH eTale paMkti maraNa pAmyo te ThIka thayuM. koi pramAda rahita sAdhunuM karma suniSTitaM eTale sArIpeThe khapAi garchu. phalANA sAdhunI kriyA sulaSTA eTale bahu sArI te niravadya vacana kahetuM // 41 // ( dIpikA . ) tatra niSThitaM na evaM brUyAdityAha / muniH sAdhuH iti sAvadhaM sapApami - ti vakSyamANaprakAreNa varjayet / itIti kim / tadAha / sukRtamiti suSTu kRtaM sanAdi / supakkaMti / suSTu pakkaM sahasrapAkAdi / suvinnati suSThu vinnaM vanAdi / sudamitti suSTu hRtaM sya vittam / maDeti suSTu mRtaH pratyanIka iti / atrApi suzabdo'nuvarttate / niSTuniSTataM vittAnimAnino vittam / sulaha tti suSThu sundarA kanyA ityevaM sAvadyamAlapanaM varjayet muniH / anumatyAdidoSaprasaMgAt / niravadyaM niHpApaM tu vadet / idameva padyamarthAntareNa vyAkhyAnayati sukamitti / suSTu kRtaM vaiyAvRttyamanena / supakkatti / supakkaM brahmacaryaM sAdhoH / sunnimiti / suSTu vinnaM snehabandhanamanena / suhRtamiti suSTu hRtaM ziSya For Private Personal Use Only Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sptmaadhyynm| 465 koparaNam upsrge|sumRtmiti suSTu mRtaH paMmitamaraNenasAdhuritiApatra sushbdo'nuvrtte| suniSThitaM karma apramattasaMyatasya / sulahitti sundarA sAdhukriyA ityevmaadiriti||1|| (TIkA.) tatra niSThitaM naivaM brUyAdityAha / sukaDa tti sUtram / sukRtamiti suSTu kRtaM snaadi|supkkmiti suSTu pakaM sahasrapAkAdi / suchinnamiti suSTu binnaM tanAdi / suhRtamiti suSTa hRtaM kuSasya vittm|sumRtiti suSTu mRtaHpratyanIka ityatrApi sushbdo'nuvrtte|sunisstthitmiti suSTu niSThitaM vittAnimAnino vittam / sulahitti suSTu sundarA kanyA ityevaM sAvadyamAlapanaM varjayed muniranumatyAdidoSaprasaGgAt / niravA tu na varjayet / yathA sukRtamiti suSTu kRtaM vaiyAvRttyamanena / supakkamiti suSTu pakkaM brahmacarya sAdhoH / subinnamiti suSTu binnaM snehabaMdhanamanena / suhRtamiti suSTu hRtaM ziSyakopakaramupasarge / sumRta zati suSTu mRtaH paMmitamaraNena saadhuriti|atraapi suzabdo'nuvartate / suniSThitamiti suSTu niSThitaM krmaaprmttsNytsy| sulaha tti suSTu sundarA sAdhukriyetyevamAdIti suutraarthH||41|| payattapakka tti va pakamAlave, payattabinna tti va ninnmaalve|| payattalahitti va kammadenaaM, pahAragADha tti va gADhamAlave // 4 // (avacUriH) uktAnuktApavAdavidhimAha / prayatnapakvamiti vA pakkamAlapet / prayatnapakkaM sahasrapAkAdi glAnArtham / prayatnachinnamiti vA binnamAlapet / prayatnachinnaM vnaadi| prayatnalaSTeti vA laSTA sundarA kanyA dIditA satI samyakpAlanIyA / karmahetukamiti sarvameva kRtAdi satkarmakamAlapet / prahAragADhaM brUyAt // 42 // (artha.) have apavAdamArga kahe . payatta ityAdi sUtra. sahasrapAkAdi telatuM glAna vigerene prayojana hoya to sAdhu ( pakaM ke0) pakkaM eTale pAkasipha thaela evA sahasrapAkAdi telane ( payattapakitti ke ) prayatnapakvamiti eTale ghaNI. ma. henatathI pakAveluM ve e prakAre ( bAlave ke0 ) bAlapet eTale kahe. temaja sAdhu prasaMgathI sAdhuUne kahe hoya to ( binnaM ke0 ) binnaM eTale kApI nAkhelA vana vi gerene ( payattajinnaM ke) prayatna chinnaM eTale prayatne karI kApelu ne e prakAre (bAlave ke0) Alapet eTale kahe. (va ke0 ) vA eTale athavA suMdara kanyAne ( payattalahitti ke0) prayatnalaSTeti eTale thA kanyA dIkSA le to enuM prayatnathI pAlana karavaM jozyeM A rIte sarvane ( kammahejyaM ke0 ) karmahetukaM eTale karma De hetu jeno evaM kahe. ( va ke0 ) vA eTale athavA ( gADhaM ke ) gADhane ( pahAra 59 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. gADha a ho ) prahAragADha miti eTale prahAragADha e prakAre ( ghAlave ke0 ) ghAla pet eTale kahe. // 42 // ( dIpikA . ) uktAnuktavidhimAha / sAdhuglAnaprayojane prayatnapakkamiti vA prayatnapakkametat / pakkaM sahasrapAkAdi evamAlapet / tathA prayatna vinnamiti vA prayatna chinnametat vanAdi / sAdhu nivedanAdAvevamAlapet / tathA payattalahiti vA prayatnasundarA kanyA dIkitA satI samyak pAlanIyeti / karmahetukamiti sarvameva kRtAdikarmanimittamAla pediti yogaH / gADhaprahAramiti vA kaMcana gADhamAlapet / gADhaprahAraM brUyAt kacitprayojane / evaM hi tadaprItyAdayo doSAH parihRtA javantIti // 42 // ( TIkA. ) uktAnuktApavAdavidhimAha / payatta tti sUtram / prayatnapakkamiti vA prayatnapakkametat / pakkaM sahasrapAkAdi glAnaprayojana evamAlapet / tathA prayatna cinnamiti vA prayatna chinnametat vinnaM vanAdi / sAdhu nivedanAdau evamAlapet / tathA prayatnalaSTeti vA / prayatnasundarA kanyA dIkSitA satI samyak pAlanIyeti / karmahetuka miti sarvameva vA kRtAdi karmanimittamAlapediti yogaH / tathA gADhaprahAramiti vA / kaMcana gADhamAlapet / gADhaprahAraM brUyAtkacitprayojana evaM hi tadaprItyAdayo doSAH parihRtA javantIti sUtrArthaH // 42 // sakkkasaM paragdhaM vA, avikvimavattavaM " nalaM naci erisaM // vittaM caiva no vae // 43 // ( avacUriH ) vyavahAre pRSTo'pRSTo vA naivaM vadedityAha / etanmadhye idaM sarvotkRSTaM svAvena sundaramityarthaH / parArdhaM vA bahumUlya krItamiti jAvaH / atulaM nAstIdRzaM kacidapi / zravikviti / zrasukRtaM sulanamIdRzaM sarvatrApi / yavaktavyamanantaguNametat / prItikaraM caitadityevaM no vadet // 43 // ( artha. ) koi vyavahAra cAlato hoya tyAre ko pUDhe athavA na pUDhe to e A te na kahe ema kahe ve sabukasaM ityAdi sUtra. yA vastumAM yA vastu (sabukasaM ke0 ) sarvotkRSTaM eTale svabhAvathIja sArI suMdara be, ( vA ke0 ) athavA yA vastu (paraghaM ke0 ) parArdhaM eTale ghaNI moMghI be, tathA yA vastu ( pralaM ke0 ) atulaM eTale bIje kyAM e joDo na male evI be, ( nahi erisaM ke0 ) nAstIdRzaM eTale evI bIje ThekANe na male, temaja yA vastu ( avikki ke0 ) asaMskRtaM eTale barAbara cokI karelI nathI, tathA A vastu ( avattavaM ke0 ) avaktavyaM eTale enAmAM ghaNA For Private Personal Use Only Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 467 guNa hovAthI varNana karI zakAya evI nathI. (vA ke0) athavA thA vastu ( avidhattaM ke0) aprItikaraM eTale aprIti utpanna karanArI , zrA prakAre sAdhu (no vae ke0) no vadet eTale na kahe. // 53 // (dIpikA.) kaciTyavahAre prakrAnte pRSTo'pRSTo vA naivaM vadedityAha / sAdhuH evaM vadayamANaM no vadet / evaM kimityAha / etanmadhya idaM sarvotkRSTaM khajAvena sundaramityarthaH / parAghu vA uttamAghu vA mahAgha krItamityarthaH / atulaM nAstIganyatrApi kacit / avikiti asaMskRtaM sulajamIdRzamanyatrApi / zravaktavyamiti anaMtaguNametadeva / aviattaM vA aprItikaraM ca etat / iti evaM no vadet sAdhuH / zradhikaraNAntarAyA didoSaprasaMgAditi // 43 // (TIkA.) kaciTyavahAre prakrAnte pRSTo'pRSTo vA naivaM brUyAdityAha / sabukkasaM ti sUtram / etanmadhya idaM sarvotkRSTaM khajAvena sundara mityarthaH / parArdhaM vottamAghu vA mahAghu krItamiti naavH|atulN nAstIdRzamanyatrApi kvacit / avikiraM ti| asaMskRtaM sulanamIhazamanyatrApi / zravaktavyamityanantaguNametat / avizrattaM vAprItikaraM caitaditi no vadet / adhikaraNAntarAyAdidoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 43 // sabameaM vazssAmi, sabameaMti no vae // aNuvI savaM sabana, evaM nAsika pannavaM // 44 // (zravacUriH) sarvametadayAmIti kenacitkasyacitsaMdiSTe sarvametattvayA vaktavya miti sarvametadayAmIti no vadet / sarvasya svaravyaJjanAdyupetasya vktumshkytvaat| kasyacitsaMdezaM prayan sarvamiti no vadet / ato'nucintyAlocya sarvaM vAcyaM sarveSu kAryeSu yathAsaMcavAya nidhAnAdinA mRSAvAdo na lavatyevaM nASeta prajJAvAn // 4 // (artha.) satvamedhe ityAdi sUtra, jyAre sAdhune ko kahe ke, thA me kahelI sarva vAta phalANAne kahejo. tyAre sAdhu (sabameyaM vazssAmi ke0 ) sarvametadayAmi eTale yA sarva vAta kahIza ema ( no vae ke0) no vadet eTale na kahe. temaja kone saMdezo kahevarAvavo hoya to saMdezo kahenArane tuM ( sabamezaM ke0) sarvametat eTale yA sarva vAta phalANAne kahe je. yA prakAre (no vae ke0) no vadet eTale na kahe. kAraNa ke, ekanA mukhamAMthI nIkalelA tenA teja zabda svaravyaMjanasahita bIjo ko kahI zake tema nathI. mATe (pannavaM ke0)prajJAvAn eTale bujhimAn sAdhu (sababa ke0) sarvatra eTale sarva ThekANe (satvaM ke0 ) sarvaM eTale sarva (aNuvI Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasagraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. ke ) anucintya eTale vicArIne ( evaM ke ) doSa na lAge evI rIte (nAsika ke0) nASeta eTale bole. // 44 // (dIpikA.) punaH kiMca sarvametad vadayAmIti kenacitkasyacit saMdiSTe sarvametat tvayA vaktavyamiti sarvametad vadayAmIti sAdhunoM vdet| sarvasya tathAsvaravyaJjanA. yupetasya vktumshkytvaat| tathA sarvametaditi no vadet / kasya cit saMdehaM prayachan sarvametadityevaM vaktavyamiti no vadet / sarvasya tathAkharavyaJjanAdyupetasya vktumshkytvaat| asaMnavAnidhAne mRSAvAdAdayo yatazca doSA javanti / evamato'nucintyAlocya sarva vAcyaM sarveSu kAryeSu / yathAsaMnavAdyanidhAnAdinA mRSAvAdo na navatyevam // 4 // ( TIkA.) kiM ca sabamezaM ti sUtram / sarvametadayAmIti kena cit kasya cit saMdiSTe sarvametattvayA vaktavya miti sarvametadayAmIti no vadet / sarvasya tathAkharavyaJjanAdyupetasya vaktumazakyatvAt / tathA sarvametaditi no vadet / kasya citsaMdezaM prayan sarvametadityevaM vaktavya iti no vadet / sarvasya tathAkharavyaJjanAdyupetasya vaktumazakyatvAt / asaMjavAnidhAne mRSAvAdaH / yatazcaivamato'nucintyAlocya sarva vAcyaM sarvatra kAryeSu / yathA asaMnavAyanidhAnAdinA mRSAvAdo na navatyevaM nASeta prajhAvAn sAdhuriti suutraarthH||44|| sukkIaM vA suvikkI, akiUM kiGameva vA // imaM giraha imaM muMca, paNIaM no viyAgare // 45 // (avacUriH) sukrItaM veti / kena citkrItaM darzitaM sat sukItaM zati no vadet / kiMcitkenaciThikItaM dRSTvA pRSTaH san suvikrItamiti no vadet / kenacikIte pRSTe kreyaM krayAImeva na bhavatIti no vadet / tathaiva keyameva vA idaM paNyaM gRhANa mahAgha javiSyati / idaM muzca samaghu naviSyatIti paNitaM paNyaM na vyAgRNIyAt // 45 // __ (artha.) valI sukkIaM ityAdi sUtra. koz mANasa kara vastu vecAthI lazne sAdhune dekhADe to te sAdhu (sukkIaM ke0) sukrItaM eTale ThIka vecAthI lIdhI ema (navithAgare ke0) na vyAgRNIyAt eTale na kahe. temaja ko kara vastu vecIne sAdhune pUje to sAdhu (suvikkIaM ke0) suvikrItaM eTale nalI vecI nAkhI ema na kahe. temaja koza kara vastu vecIne sAdhune pUje to sAdhu (akijaM ke0) akeyaM eTale kharIdavA lAyaka nathI. (vA ke0) athavA ( kimeva ke0 ) keyameva eTale kharIdavA yogyaja zrA rIte na kahe. temaja (zmaM ke0)zrA (paNiyaM ke0) paNitaM eTale kariyAeM Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 4dae ( giha ke0 ) gRhANa eTale narI rAkha. kAraNa Agala jatAM thA moMdhU thaze. tathA (zmaM ke0) zrA kariyANuM (muMca ke0) kADhI nAkha. kAraNa e thoDA kAlamAM soMdhU thaze. thA rIte sAdhu na khe.|| 45 // (dIpikA. ) kiMca sAdhuH evaM na vyAgRNIyAt / evamiti kim| yadAha sukkiishrmiti|kencit kiMcita krItaM darzitaM satsukrItamiti yogH| tathA suvikkiishrmiti| kiMcit kenacit vikrItaM dRSTvA pRSTaH san suvikrItamiti na vyaagRnniiyaat| tathA kenacitkrIte pRSTe akeyaM krayAhameva vA na navatIti na vyAgRNIyAt / tathaivameva keyameva vA kayAI miti| tathedaM guDAdi gRhANa, AgAmini kAle mahAgha nvissytiiti| tathedaM muzca ghratAdi zrAgAmini kAle samargha naviSyatIti, paNitaM paNyaM krayANakaM naivaM vyAgRNIyA t / aprItyadhikaraNAdidoSaprasaMgAditi // 45 // (TIkA.) kiMca sukkIaM vatti suutrm| sukrItaM veti / kiMcit kena cit krItaM darzitaM satsukItamiti na vyAgRNIyAt iti yogaH / tathA suvikrItamiti / kiMcikenaciThikItaM dRSTvA pRSTaH san suvikrItamiti na vyAgRNIyAt / tathA kena cit krIte pRSTo'kreyaM krayAImeva na navatIti na vyAgRNIyAt / tathaivameva keyameva vA krayAImeveti / tathedaM guDAdi gRhANAgAmini kAle mahAgha naviSyati / tathedaM muzca ghR. tAdyAgAmini kAle samargha naviSyatIti kRtvA paNitaM paNyaM naiva vyAgRNIyAt / zraprItyadhikaraNAdidoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 45 // appagghe vA madagghe vA, kae vA vikkae vi vA // paNiahe samuppanne, aNavaja vibhaagre||46|| (zravacUriH) alpArthe vA mahAghe vA kraye vA vikraye'pi vA paNitArthe paNyavastu. ni samutpanne kenacitpRSTaH san anavadyamapApaM vyAgRNIyAt / yathA nAdhikAro'trasAdhUnAM vyApArAnAvAt // 46 // (artha.) yA viSayamAMja vidhi kahe . appagghe ityAdi sUtra. ( appagghe ke0) alpAce eTale thoDA mUlyanuM ( vA ke0) athavA ( mahagghe ke0) mahAghe eTale ghaNA mUlyana (paNiya ke0) paNitArthe eTale kariyANuM (kae ke) kraye eTale kharIdanI bAbadamAM ( vA ke0) athavA ( vikkae ke0) vikraye eTale vecANanI bAbadamAM ( samuppo ke0 ) samutpanne eTale AvI paDyuM hoya, zrane sAdhune koi pUje tote sAdhu Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (zraNavaUM ke0 ) anavayaM eTaje niravadya vacana ( vizrAgare ke0 ) vyAgRNIyAt eTale bole. arthAt ema kahe ke, zrame sAdhu biyeM, mATe yA bAbadamAM kaMpaNa bolavAno amane adhikAra nathI. // 46 // (dIpikA.) atraiva vidhimAha |apaarthe vA mahAghe vaa|ksmin / ityAha / kraye vA vikraye vApi paNitArthe vA paNyavastuni samutpanne kenacitpRSTaH san sAdhuH anavadyamapApaM vyAgRNIyAt / yathA nAdhikAraH tapakhinAM vyApArasya annAvAditi // 46 // . (TIkA.) tatraiva vidhimAha / appagghe va tti sUtram / alpAce vA mahAghe vA / kasminnityAha / kraye vA vikraye'pi vA paNitArthe paNyavastuni samutpanne kenacit pRSTaH sannanavadyamapApaM vyAgRNIyAt / yathA nAdhikAro'tra tapasvinAM vyApArAnAvAditi sUtrArthaH // 46 // tadevAsaMjayaM dhIro, Asa ehi karedi vA // sayaM ci vayAdi tti, nevaM nAsiGa pannavaM // 47 // - (avacUriH ) tathaivAsaMyataM gRhasthaM dhIro yatiH zrAsva ihaiva, ehi atra, kuru cedaM kArya, zeSva niyA, tiSTa kSaNaM, vraja grAmamiti naivaM nASeta // 4 // (artha.) taheva ityAdi sUtra. ( taheva ke0) tathaiva eTaleM temaja (palavaM ke0) prajJAvAn eTale bujhizAlI ane (dhIro ke0) dhIraH eTale saMyama pAlavAmAM dhIra evo sAdhu ( asaMjayaM ke0) asaMyataM eTale avirata evA gRhasthane (Asa ke0) thAsva eTale besa, ( ehi ke0) ehi eTale zrAva, (vA ke0) athavA ( karehi ke0 ) kuru eTale A kAma kara, (sayaM ke0) zeSva eTale suz rahe, (ciTha ke0) tiSTha eTale unno rahe, tathA (vayAhi ke0) braja eTale phalANe ThekANe jA, (tti ke0 ) iti eTale yA prakAre (naivaM nAsija ke0) naivaM nASeta eTale doSa lAge evI rIte na bole. // 47 // (dIpikA.) punaH kiMca prajJAvAn buddhimAn dhIraH paeikato yatiH asaMyataM gRhasthaM prati iti na nASeta / itIti kim / tvamidaiva Asva upaviza, tvamehi atra, svamidaM saMcayAdi kuru, tathA nijayA tvaM zeSva, tathA svamatra tiSTha UrdhvasthAnena, tathA tvaM braja grAmamiti // 4 // (TIkA.) kiMca taheva tti sUtram / tathaivAsaMyataM gRhasthaM dhIraH saMyataH Asvedeva, Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sptmaadhyynm| 471 ehIto'tra, kuru vedaM saMcayAdi, tathA zeSva niyA, tiSTholasthAnena, baja grAmamiti / naivaM nASeta prajJAvAn sAdhuriti sUtrArthaH // 4 // bahave ime asAhU, loe vucaMti sAhuNo // na lave asAhu sAhu tti, sAhuM sAhu tti Alave // 4 // (zravacUriH) bahava ete upalanyamAnasvarUpA AjIvakAdayo'sAdhavo nirvANasAdhakayogApekSayA loke tu prANiloke prANisaMghAta ucyante sAdhavaH sAmAnyena / tatra nAlapedasAdhu sAdhum / sAdhu sAdhu mityAlapet // 4 // (artha.) bahave ityAdi sUtra. (bahave ke0) bahavaH eTale ghaNA (zme ke0) zrA (asAhU ke0) asAdhavaH eTale kharekhara sAdhu nathI evA loko (loe ke0) loke eTale A lokane viSe (sAhuNo ke0) sAdhavaH eTale sAdhu be ema ( vucaMti ke ) ucyante eTale kahevAya be. paNa pUrvokta sAdhu ( asAhuM ke0) asAdhuM eTale kharekhara sAdhu na hoya tene (sAhu tti ke0) sAdhumiti eTale zrA sAdhu be e prakAre ( na lave ke0) nAlapet eTale na kahe. ane (sAhuM ke0) sAdhuM eTale sAdhune ( sAhu tti ke0) sAdhumiti eTale sAdhu e prakAre (bAlave ke0) bAlapet eTale kahe. // 4 // (dIpikA.) punaH kiMca loke prANiloke prANisaMghAta ete bahava upalanyamAnasvarUpA AjIvakAdayo mokSasAdhakayogamAzritya sAdhava ucyante sAmAnyena / paramasAdhu sAdhu na bAlapet / mRSAvAdaprasaGgAt / apitu sAdhuM prati sAdhumAlapet / natu tamapi nA lpet|jp bRMhaNA prazaMsA guNAnAM tasyA akaraNe'ticAradoSaH syaat||dhnaa -- ( TIkA.) kiMca bahava tti sUtram / bahava ete upalanyamAnasvarUpA zrAjIvakAdayaH asAdhavaH nirvANasAdhakayogApekSayA loke tu prANisaMghAta ucyante sAdhavaH sAmAnyena / tatra nAlapedasAdhu sAdhuM mRSAvAdaprasaGgAt / apitu sAdhu sAdhumityAlapet / natu tamapi nAlapet / upabRMhaNAticAradoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 4 // nANadasaNasaMpannaM, saMjame a tave rayaM // evaM guNasamAuttaM, saMjaya sAhumAlave // 4 // (zravacUriH) kiMviziSTaM sAdhu mityAlapedityAha / zAnadarzanasaMpannaM saMyame tapasi ca rataM evaMguNasamAyuktaM saMyataM sAdhumAlapet / na tu avyaliGgadhAriNamiti // 4 // Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (artha.) have kevAne sAdhu kahe te kahe . nANa ityAdi sUtra. ( nANadasaNasaMpannaM ke) zAnadarzanasaMpannaM eTale jJAna ane darzana vaDe karIne je yukta hoya, tathA ( saMjame ke0 ) saMyame eTale saMyamane viSe ( a ke0) ca eTale valI ( tave ke0 ) tapasi eTale tapasyAne viSe ( rayaM ke0) rataM eTale Asakta hoya. ( evaMguNasamAuttaM ke) evaMguNasamAyuktaM eTale evA guNe karIne je yukta hoya te ( saMjayaM ke0) saMyataM eTale saMyamadhArIne (sADaM ke0) sAdhuM eTale sAdhu e rIte (Alave ke0) thAlapet eTale kahe. // 4 // (dIpikA.) kiMviziSTaM sAdhu sAdhumAlapedityAha / evaM vidhaM saMyataM saadhumaalpet| kiMnUtaM saMyatam / zAnadarzanasaMpannaM jJAnadarzanAcyAM saMpUrNa samRdham / punaH kiMnUtaM sNytm| saMyame saptadazanede ca punaH tapasi dvAdazannede rataM yathAzakti tatparam / evaM pUrvoktaguNasamAyuktaM na tu avyaliGgadhAriNam // 4 // (TIkA.) kiMviziSTaM sAdhu sAdhumityAlapedityata Aha / nANa tti sUtram / jJAnadarzanasaMpannaM samRkaM saMyame tapasi ca rataM yathAzakti / evaMguNasamAyuktaM saMyataM sAdhumAlapet / na tu vyaliGgadhAriNamapIti sUtrArthaH // 4 // devANaM maNuANaM ca, tiriANaM ca vuggde|| amugANaM jana dona, mA vA dona tti no ve||50|| (avacUriH) devAnAMsurANAM manujAnAM nUpAdInAM tirazcAM mahiSAdInAM vigrahe saMgrAme satyamukAnAMjayo navatumA vAjavatu itivA no vdet|adhikrnnttsvaamidvessaat||5|| (artha.) valI devANaM ityAdi sUtra. ( devANaM ke0) devAnAM eTale devatAu~no (ca ke0) valI (maNuANaM ke0) manuSyANAM eTale manuSyono ( ca ke ) valI (tiriANaM ke0) tirazcAM eTale pADA pramukha tiryaMcono (vuggahe ke0) vigrahe eTale saMgrAma thae bate ( amuANaM ke0) amukAnAM eTale devAdikomA phalANAno (ja ke0) jayaH eTale jaya (hou ke0) navatu eTale thA. ( vA ke0) athavA (amugANaM ke0 ) amukAnAM eTale phalANAno ( ja ke0 ) jayaH eTale jaya (mA hou ke0) mA javatu eTale na thA. (tti ke0 ) iti eTale A prakAre sAdhu ( no vae ke0 ) no vadet eTale na kahe. kAraNa tethI adhikaraNa doSa lAge , tathA Sa utpanna thAya be. // 50 // (dIpikA.) kiMca sAdhuriti no vadet / itIti kim|amukaanaaN devAnAM jayo ja. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 473 vatu vA mA navatu iti no vadet / katham / adhikaraNatatsvAmyAdiSaprasaGgAt / kka sati / devAnAM devAsurANAM manujAnAM ca narendrAdInAM tirazcAM ca mahiSAdInAM vigrahe saMgrAme sati // 50 // (TIkA.) kiMca devANaM ti sUtram / devAnAM devAsurANAM manujAnAM narenDAdInAM tirazcAM mahiSAdInAM ca vigrahe saMgrAme sati amukAnAM devAdInAM jayo navatu mA vA javatviti no vadedadhikaraNatatsvAmyA diveSadoSaprasaGgAditi suutraarthH|| 50 // vAvuThaM ca sInanhaM, khemaM dhAyaM sivaM tivaa|| kayA Nu duU eANi, mA vA dona tti no vae // 1 // (avacUriH) vAto malayamArutAdiH, vRSTaM varSaNaM vA,zItoSNaM pratItaM, demaM rAjavijvarazUnyaM, dhAnyaM sunidaM, zivamupasargarahitaM / kadA nu naveyuretAni vAtAdIni mA vA naveyuriti no vadet / zradhikaraNavAtAdisattvapIDAprasaGgAt / tathA anavane ArtadhyAnAdidoSAt // 51 // (artha.) valI vA ityAdi sUtra. ( vArDa ke0 ) vAyuH eTale ThaMDaka ApanAro dakSiNa dizA pramukhano pavana, ( vuhaM ke0) vRSTaM eTale varsAda, (sIjanhaM ke0) zItosaM eTale zIta ane usa, (khemaM ke0) demaM eTale upavanI zAMti, (dhAaM ke0) dhrAtaM eTale sunika (sukAla), (vA ke0) athavA ( sivaM ke0) zivaM eTale sarve upasarganI zAMti (eyANi ke0) etAni eTale A upara kahelA vAyu pramukha (kayA Nu ke0) kadA nu eTale kyAre (huja ke0) naveyuH eTale thaze. (vA ke0) athavA pUrvokta vAyu pramukha (mA hou ke0) mA navantu eTale na thA, (tti ke0) iti eTale yA prakAre sAdhu ( no vae ke0 ) no vadet eTale na kahe. kAraNa ke, sAdhunA kahevA pramANe kadAca thaze to jIvone pIDA vigere thAya, ane kadAca na thaze to sAdhune ArtadhyAna thAya. // 51 // (dIpikA.) punaH kiMca dharmAdinA aninUto yatirevaM no vadet / adhikaraNAdidoSaprasaGgAt / vAtAdiSu satsu stvpiiddaapraapteH| tamcanatastathAnavane'pi vArtadhyAnanAvAditi evaM no vadet / tatkim / vAto malayamArutAdiH, vRSTaM vA varSaNaM, zItoSNaM pratItam, demaM rAjavijvarazUnyaM, punaH dhrAtaM sunidaM, ziva miti vA upasargarahitaM kadA nu javeyuretAni vAtAdIni mA vA naveyuriti // 51 // (TIkA.) kiM ca vAutti sUtram / vAto malayamArutAdiH, vRSTaM vA varSaNaM, zItoSNaM Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. pratItaM, demaM vijvarazUnyaM, dhAtaM sunidaM, zivamiti copasargarahitaM kadA nu naveyuretAni vAtAdIni mA vA javeyuriti dharmAdyanninUto no vadedadhikaraNAdidoSaprasaGgAhAtAdiSu satsu sttvpiiddaaptteH| tacanatastathAnavane'pyArtadhyAnannAvAditi suutraarthH||51|| tadeva medaM va nadaM va mANavaM, na devadeva tti giraM vaztA // samukhie nannae vA panae, vazU vA vuha balAdaya tti // 5 // __(avacUriH) tathaiva megha vA nano vA mAnavaM vAzritya devadeva iti giraM no vdet|evN nana AkAzaM mAnavaM rAjAnaM devamiti no vadet / mithyAlAghavAdiprasaMgAt / kathaM tarhi vade dityAha / meghamunnataM dRSTvA saMmUrbita iti unnato vA payoda iti vadechA vRSTo balAhaka iti // 25 // (artha.) taheva ityAdi sUtra. ( taheva ke0 ) tathaiva eTale temaja ( mehaM ke0) meghaM eTale meghane ( vAdalAne) (va ke0) athavA ( nahaM ke0 ) nannaH eTale AkAzane (va ke0) athavA ( mANavaM ke0) mAnavaM eTale manuSyane AzrayIne (devadeva tti ke0) devadeva iti eTale yA devadeva ne yA prakAre (giraM ke) giraM eTale vANI pratye sAdhu (Na vajA ke ) na vadet eTale na bole. tAtparya caDheDhuM vAdaDhuM jozne deva caDhyo ema na bole, tathA AkAzane ane manuSyane paNa deva na kahe. tyAre zIrIte bolavU te kahe . caDhedhuM vAdalu jozne (pae ke0) payodaH eTale megha (sumuchie ke0) saMmUrchitaH eTale caDhyo , (vA ke0 ) athavA (unnae ke0) unnataH eTale UMco thaela be, ( vA ke0 ) athavA ( vuha balAhaya ke ) vRSTo balAhakaH eTale A megha varasyo ( tti ke ) iti eTale thA prakAre (vazja ke0) vadet eTale bole. // 5 // (dIpikA.) kiM no vdedityaah| sAdhuH tathaiva meghaM vA nanno vA AkAzaM mAnavaM vA Azritya no devadeva iti giraM vadet / meghamunnataM dRSTvA unnato deva iti no vadet / evaM nana AkAzaM mAnavaM rAjAnaM dRSTvA deva iti no vadet / kthm| mithyAlAghavAdiprasaGgAt / kathaM tarhi vade dityaah|meghmunntN dRSTvA saMmUrbita unnato vA payoda iti vdet| athavA vRSTo balAhaka iti vadet // 55 // (TIkA.) taheva tti sUtram / tathaiva meghaM vA nano mAnavaM vAzritya no devadeva tti giraM vdet|meghmunntN dRSTvA unnato deva iti no vadet / evaM nana AkAzaM mAnavaM rAjAnaM Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sptmaadhyynm| 475 vA devamiti no vadet mithyAvAdalAghavAdiprasaGgAt / kathaM tarhi vadedityAha / unnataM dRSTvA saMmUrbita unnato vA payoda iti vadechA vRSTo balAhaka iti sUtrArthaH // 52 // ____ aMtalika tti NaM bUjhA, gupnANucaritra tti a|| ridhimaMtaM naraM dissa, ridhimaMtaM ti Alave // 53 // (zravacUriH ) nana thAzrityAha / nanontarIkSamiti brUyAt guhyakAnucaritaM suraiH sevitamiti vA / chimantaM saMpa'petaM naraM dRSTvA / kimityAha / chimantamiti zakimAnayamityAlapet // 53 // (artha.) have AkAza zrAzrayI zI rIte bola, te kahe . aMtalika ityAdi sUtra. (NaM ke0) enat eTale e zrAkAza pratye (aMtalikaM ti ke0) aMtarikSamiti eTale atarikSa e prakAre (vA ke) athavA (gulANucarizra tti ke0) guhyAnucaritamiti eTale devatAe sevita be zrA prakAre kahe. e rIteja meghane paNa kahe. temaja (richimaMtaM ke) chimantaM eTale jhakizAlI evA ( naraM ke0) naraM eTale mANasane (dissa ke0 ) dRSTvA eTale jozne (riddhimataM ti ke0) chimantamiti eTale thA mANasa zadhimaMta je A rIte ( pAlave ke0 ) Alapet eTale kahe. // 53 // (dIpikA.) punaH AkAzamAzrityAha / sAdhuH zha nanaH aMtaridamiti brUyAt / guhyAnucaritamiti vA |sursevitmityrthH| evaM kila megho'pi tamunayazabdavAcya eva / tathA zadhimantaM saMpadA sahitaM naraM dRSTvA / kimityAha / chimaMtamiti chimAnayamiti evamAlapet / katham / vyavahArato mRSAvAdAdiparihArArtham // 53 // (TIkA.) nana AzrityAha / aMtalika tti sUtram / iha nano'ntarikSamiti bayAhyakAnucaritamiti vaa| surasevitamityarthaH / evaM kila megho'pyetanayazabdavAcya ev| tathA chimantaM saMpachupetaM naraM dRSTvA kimityAha / richimaMtamiti / zakimAnayamityevamAlapet / vyavahArato mRSAvAdAdiparihArArthamiti sUtrArthaH // 53 // tadeva sAvaLaNumoaNI girA, dAriNI jA ya provghaannii|| se koda loha naya dAsa mANavo, na dAsamANo vi giraM vaztA // 54 // (zravacUriH ) tathaiva sAvadyAnumodinI gIrvAka suSTu hato grAma ityAdiH / avadhAriNI damitrameveti / saMzayakAriNI vaa|yaa ca paropaghAtinI yathA mAMsaM na dossaay| se iti tAm / krodhAzojAnayAchA mAnAchA pramAdAdInAmupasadaNametanmAnavaH pumAnsAdhuna hasannapi giraM vadet / prajUtakarmabandhahetutvAt // 54 // Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. __ (artha.) valI taheva ityAdi sUtra. ( taheva ke0 ) tathaiva eTale temaja (yA ke0) je (girA ke0) gIH eTale vANI (sAvajaNumoaNI ke7) sAvadhAnumodinI eTale grAma haNAyo te ThIka thaDe ityAdi sAvadha kriyAne anumodanA ApanArI hoya, (a ke) tathA je vANI (uhAriNI ke0) avadhAriNI eTale thA vAta zrA rIteja be, ema nizcayathI kahenArI hoya, tathA je vANI (parovaghANI ke0) paropaghAtinI eTale mAMsa jakSaNa karavAmAM doSa nathI ityAdi parapIDA karanArI hoya. (se ke0) tAM eTale te vANI pratye ( mANavo ke) mAnavaH eTale sAdhu je te ( koha lona naya hAsa ke0) krodha lonajayahAsAt eTale krodhathI, lonathI, jayathI athavA hAsathI (hAsamANo vi ke0) hasannapi eTale maskarI karatA paNa (na vajA ke0 ) na vadet eTale na bole. kAraNa ke, tethI karmabaMdha vigere thAya . // 54 // (dIpikA.) punaH kiMca mAnavaH pumAn sAdhuH hasannapi evaM giraM na vadet |ksmaat| prajUtakarmahetutvAt / evaM kAmityAha / tathaiva pUrvoktaprakAreNa suSTu hato grAma iti sAvadyAnumodinI gIrvANI nASA tAM no vadet / tathA zvameveti asaMzayakAriNI avadhAriNI nASA tAmapi no vadet / punaryA ca paropaghAtinI yathA mAMsaM na dossaay|se iti tAmenUtAmapi no vadet / kasmAd mAnava evaMcUtAM sapApAM nASAM vadatItyAha / kodhAhA lonAhA nyaahaa| upalakSaNatvAt pramAdAdervA // 54 // (TIkA.) kiMca tadeva tti suutrm|tthaiv sAvadyAnumodinI gIrvAgyathA suSTuhato grAma iti / tthaavdhaarinniidmitrmeveti| saMzayakAriNI vaa|yaa ca paropaghAtinI ythaamaaNsmdossaay|se iti tAmevaMjUtAM krodhaashonaannyaakaasaahaa| maanprmaadaadiinaamuplkssnnmett|maanvH pumAn sAdhuna hasannapi giraM vadet |prenuutkrmbndhhetutvaaditi suutraarthH||54|| suvakasuIi samupediyA, muNI giraM ca duI parivAe sayA // mizra apThe aNuvI nAsae, sayANavale lahaI pasaMsaNaM // 55 // (avacUriH) vAkyazuchimAha / savAkyazukiM svavAkyazuhiM sa vAkyazukiM vA / satI zojanAM, khAmAtmIyAM, sa zati vaktA / vAkyazu isaMprekSya samyag dRSTvA muniH giraM tu puSTAmuktalakSaNAM privrjyetsdaa| mitAmaSTAmanucintya paryAlocya nASamANaH san satAM sAdhUnAM madhye lanate prazaMsanam // 55 // (artha.) have vAkyazuchinuM phala kahe . suvaka ityAdi sUtra. ( muNI ke0 ) 1 pratibaMdhakarmabandhahetutvAditi pAThAntaram / Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike sptmaadhyynm| 47 muniH eTale sAdhu je te ( suvakkasudhi ke0) suvAkyazukiM eTale vacananI sArI zu. phipratye (samuppehiyA ke0) samutprekSya eTale jozne (sayA ke0) sadA eTale niraMtara (puThaM ke0) puSTAM eTale puSTa evI (giraM ke0) vANI pratye (tu ke0) nizcaye (parivaUe ke) parivarjayet eTale varje. tathA ( mizra ke) mitaM eTale parimita ane amuThaM ke0) apuSTaM eTale doSarahitaM evaM vacana (aNuvI ke0 ) anucintya eTale vicArIne (nAsae ke0) nASeta eTale bole. ema karavAthI (sayANa maple ke0) satAM madhye eTale satpuruSomA ( pasaMsaNaM ke0) prazaMsAM eTale prazaMsA pratye ( lahara ke0 ) lajate eTale pAme . // 55 // ( dIpikA.) atha vacanazuddhiphalamAha / muniH puSTAM giraM parivarjayet / kiM kRtvaa| svavAkyazuhiM svakIyavAkyazuhiM sahAkyazukiM zojanAM vAkyazudi vA saMprekSya samyak dRSTvA sadA srvdaa| tarhi kIdRzIM vade dityaah| mitaM kharataH pariNAmatazca zrauSTaM dezakAlopapannAdi vicintya paryAlocya nASamANaH satAM sAdhUnAM madhye prazaMsanaM prazaMsAM prApnotItyarthaH // 55 // __(TIkA.) vAkyazukiphalamAha / suvakka tti sUtram / sahAyazuLi khavAkyazurNi vA sa vAkyazukiM vA satI zojanAM, khAmAtmIyAM, sa iti vaktA / vAkyazuhiM saMprekSya samyag dRSTvA muniH sAdhuH giraM tu duSTAM yathoktalakSaNAM parivarjayet sdaa| kiMtu / mitaM svarataH pariNAmatazca, amuSTaM dezakAlopapannAdi anuvicintya paryAlocya nASamANaH san satAM sAdhUnAM madhye lanate prazaMsanaM prApnoti prazaMsAmiti sUtrArthaH // 55 // nAsAi dose a guNe ajANi, tIse aduche parivAe syaa|| usu saMjae sAmaNie sayA jae, vazka bujhe diprmaannulomiaN||56|| (zravacUriH) yatazcaivamato jASAyA doSAMzca guNAMzca jJAtvA tasyAzca puSTAyAH parivarjakaH sadA evaMcUtaH san SaTsu jIvanikAyeSu saMyataH tathA zrAmaNye zramaNanAve sadA yata udyukto vadeDuko hitaM pariNAmasuMdaramanulomaM manoharamiti // 56 // (artha.) je kAraNa mATe ema ne te kAraNa mATe nAsA ityAdi sUtra. (su ke0) SaTrasu eTale SaT jIvanikAyane viSe ( saMjae ke0 ) saMyataH eTale sArI peThe yatanA rAkhanAra tathA ( sAmaNie ke0) zrAmaNye eTale zramaNa nAvamA arthAt cAritranA caDhatA pariNAma rAkhavAmAM (sayA ke0) sadA eTale niraMtara (jae ke) vataH eTale udyamavAn evo (buke ke0) buddhaH eTale jJAnI sAdhu (nAsA ke0) Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. jASAyAH eTale jApAnA ( dose ke0 ) doSAn eTale doSone (zra ke0 ) ca eTale valI ( guNe ke0 ) guNAn eTale guNone ( jANizrA ke ) jJAtvA eTale jANIne (zra ke0) ca eTale valI (tIse ke0) tasyAH eTale te (ke0) puSTAyAH eTale aSTa nASAne ( sayA ke0) sadA eTale niraMtara ) parivAe ke0) parivarjakaH eTale varjanAra evo thara ( hizramANulomizra ke) hitAnulomaM eTale pariNAma hitakArI ane madhura evaM vacana ( vazjA ke ) vadet eTale bole. // 56 // (dIpikA.) yatazcaivaM tataH sAdhuH kiMkuryAdityAha / sAdhuH evaMvidhaH san hitAnulomaM hitaM pariNAmasuMdaramanulomaM manohAri vacanaM vadet / kiM kRtvA / jASAyAH pUrvakathitAyA doSAn guNAMzca jnyaatvaa| kiM saadhuH| tasyA puSTAyAjASAyAH privrjkH| kiM saadhuH|susNje|ssttsu jIva nikAyeSu sNytH| punaH kiNgsaadhuH| zrAmaNyezramaNanAve cAritrapariNAmanede sadA srvkaalmuttuktH| punaHkiMga saadhuH| budhaH jJAtatattvaH // 56 // (TIkA.) yatazcaivamato jAsAra tti sUtram / nASAyA uktalakSaNAyA doSAMzca guNAMzca jJAtvA yathAvadavetya tasyAzca uSTAyA jASAyAH parivarjakaH sadA evaMnUtaH san SaDjIvanikAyeSu saMyataH tathA zrAmaNye zramaNanAve caraNapariNAmagarne ceSTite sadA yataH sarvakAlamudyuktaH san vaded buddho hitAnulomaM hitaM pariNAmasundaramanulomaM manohArIti sUtrArthaH // 56 // parikanAsI susamAdidie, caukasAyAvagae apissie // sanipuNe dhunnamalaM purekarUM, pArAdae logamiNaM tadA paraM tibemi||5|| suvaktasuhI apnayaNaM sammattaM // 7 // (zravacUriH) upsNhrnnaah| parIkSyalASI AlocitavaktA susamAhitenDiyaH apa gatacatuHkaSAyaH anizrito avyajAvanizrArahitaH sa vannUto nirbaya prasphoTya dhRtamalaM pApamalaM purAkRtaM janmAntarakRtam / zrArAdhayati / lokamenaM manuSyalokaM vAksaMya tatvena / tathA paramiti paralokaM nirvANaM pAraMparyeNa anantare vA iti bravImi // 27 // iti dazavaikAlikAvacUrikAyAM suvAkyazudhyadhyayanam // 7 // (artha.) have adhyayanano upasaMhAra karatA thakA kahe . parika ityAdi sUtra. (parikalAsI ke ) parIkSya nASI eTale sAvadya niravadyano vicAra karIne bolanAra evo tathA ( susamAhidie ke0 ) susamAhitenjiyaH eTale sarve iMDiyone vazamAM rAkhanAra evo temaja (cajakkasAyAvagae ke0) apagatacatuHkaSAyaH eTale krodha, mAna Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike saptamAdhyayanam / 4jae ityAdi kaSoyone rokanAra evo, tathA (aNi ssie ke0 ) anizritaH eTale anya nAva nizrA rahita arthAt ko ThekANe paNa pratibaMdha rahita evo ( sa ke) te sAdhu ( purekaDe ke0) purAkRtaM eTale pUrvanave karelA evA (dhunnamalaM ke) dhUnamalaM eTale . pApa rUpa malane ( nikuNe ke ( nirdhUya kADhI nAkhIne (zNaM ke0) zmaM eTale zrA ( logaM ke0) lokaM eTale lokane (tahA ke0) tathA eTale temaja (paraM ke) paraloka pratye (dhArAhae ke0) zrArAdhayati eTale zrArAdhe . eTale saMyama pAlI thA lokane tathA anaMtara athavA paraMparAe nirvANa pAmI paralokane ArAdhe . (ti bemi ke ) iti bravImi eTale nagavananA upadezazrI ema kaDaM buM, paNa khamatithI kaheto nthii||5|| iti zrI dazavaikAlikanA bAlAvabodhanuM saptamAdhyana saMpUrNa // 7 // (dIpikA.) atha upasaMharannAha / sa evaM vidhaH sAdhuH enaM manuSyalokaM vAksaMyatatvena zrArAdhayati praguNIkaroti / kiM kRtvaa| dhUnamalaM pApamalaM purAkRtaM janmAntare kRtaM niDUya prasphoTya tathA paralokamArAdhayati nirvANalokaM yathAsaMjavamanaMtaraM pAraMparyeNa vA / kiMga sAdhuH / paridayanASI AlocyanASI / punaH kiM sAdhuH / susamAhitenjiyaH supraNihiteMghiya ityrthH| punaH kiM sAdhuH / apagatacatuSkaSAyaH krodhAdikaSAyanirodhakartA prati jAvaH / punaH kiMnUtaH sAdhuH / anizritaH avyanAvanizrArahitaH pratibandhavipramuktaH / bravImIti pUrvavat // 57 // iti zrIsamayasuMdaropAdhyAyaviracitAyAM dazavaikAlikazabdArthavRttau vAkyazuddhyadhyayanaM samAptam // 7 // (TIkA.) upasaMharannAha / parika tti sUtram / parIkSyanASI aalocitvktaa| tathA susamAhitendriyaH supraNihitendriya ityrthH| apagatacatuSkaSAyaH krodhAdinirorodhakarteti jAvaH / anizrito avyatnAva nizrArahitaH / pratibandhavimukta iti hRdayam / sa zvaMcUto nirdhUya prasphoTya dhUnamalaM pApamalaM purAkRtaM jnmaantrkRtm| kimityaaraadhyti|prgunniikroti lokamenaM manuSyalokaM vAksaMyatatvena tathA paramiti paralokamA. rAdhayati nirvANalokaM yathAsaMbhavamanantaraM pAraMparyeNa veti garnaH / bravImIti pUrvavat / nayAH pUrvavadeva // 57 // iti zrIharinamasUri viracitAyAM dazavaikAlikaTIkAyAM vAkya zukhyadhyayanasya vyAkhyAnaM samAptam // 7 // Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. // zrAcArapraNidhinAmAdhyayanaM prArabhyate // yArappaNidiM ladhuM, jahA kAyava nirakuNA // taM ne udAharissAmi, ApuviM suha me // 1 // (avacUriH) pUrvAdhyayane suvAkyazuddhiruktA / sA cAcAre praNihitasya javatIti tatra yatnavatA javitavyamata etaDucyate / zrAcAretyAdi / zrAcArasya prakRSTo nidhiH praNidhiH / taM labdhvA yathA kartavyamanuSTheyaM nikuNA taM prakAraM ne javajaya udAhariSyAmi / zrAnupUrvyA paripATyA zRNuta me mama sakAzAditi gautamAdyAH svaziSyAnADuH // 1 // (artha) sAtamA adhyayanamAM vAkyazuddhi kahI, eTale sAdhue vacananA guNa doSa jANI niravadya vacana bolavuM, ema kayuM. have yA cAra praNidhinAmaka adhyamAM kahevAnuM ema be ke AcArane viSe tatpara rahelA sAdhuthIja niravadya vacana bolAya be, mATe cAra pAlavAmAM ghaNoja prayatna karavo. evA saMbadhathI AvelA zra adhyayananuM zrAyArappaNihiM ityAdi prathama sUtra be. teno artha. ( nirakuNA ke0 ) ji. kuNA eTale sAdhue ( AyArappaNihiM ke0 ) AcArapraNidhiM eTale AcArarUpa utkRSTa nidhipratye ( lahu~ ke0 ) labdhvA eTale pAmIne ( jahA ke0 ) yathA eTale jema ( kAya ke0 ) kartavyaM eTale potAnI kriyA karavI. ( taM ke0 ) te prakAra ( ne ke0 ) javayaH eTale tamane ( udAha rissAmi ke0 ) udAhariSyAmi eTale kahIza. te tame ( pu0 ) AnupUrvyA eTale anukrame ( me ke0 ) mama sakAzAt eTale mArAyakI (suNeha ke0 ) zRNuta eTale sAMjalo. ema gautamAdika gaNadharo potAnA ziSyone kahe be. // 1 // (dIpikA) vyAkhyAtaM vAkyazuddhyadhyayanaM nAma saptamamadhyayanam / atha AcArapra vidhinAmakamaSTamamadhyayanaM prArabhyate / zrasya cAyamanisaMbandhaH / itaH pUrvAdhyayane sAdhunA vacanaguNadoSAn jAnatA niHpApaM vacanaM vaktavyamityuktam / iha tu niHpApaM vacanamAcAre sthitasya javatIti zrAcAre yatnaH kArya ityetaducyata iti / anena saMbandhenAyAta midamadhyayanaM vyAkhyAyate / tathAhi zrImahAvIradevaH svakIya ziSyAn gautamAdIne - vamAha / tamAcArapraNidhiM ne javajaya udAhariSyAmi kathayiSyAmyAnupUrvyA paripAThyA zRNu me mama / kathayata iti zeSaH / taM kam / yamAcArapraNidhiM labdhvA prApya nikSuNA sAdhunA yathA yena prakAreNa vihitAnuSThAnaM kartavyam // 1 // ( TIkA. ) vyAkhyAtaM vAkyazuddhyadhyayanam / idAnImAcArapraNidhyAkhyamArajyate / For Private Personal Use Only Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike'STamAdhyayanam / 481 asya cAyama jisaMbandhaH / ihAnantarAdhyayane sAdhunA vacanaguNadoSA jijJena niravadyavacasA vaktavyamityetaTuktam / iha tu tanniravadyaM vaca AcAre praNihitasya javatIti tatra yatnavatA javitavyamityetaducyate // uktaM ca // parihAra hisseda, niravaUM pijA - siddhaM // sAvatu vinneyaM, veNeha saMmamityanenA jisaMbandhenAyAta midamadhyayanam / asya cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAma niSpanno nikSepaH / tatra cAcArapravidhiriti dvipadaM nAma / tatrAcAra nikSepamatidizan praNidhiM ca pratipAdayannAha // jo puiio, yAyAro so hI emairitto // Duviho aa hoi paNihI, dave jAve nAyo // 59 // vyAkhyA // yaH pUrvaM lakAcArakathAyAmuddiSTa yAcAraH so'hInAtiriktastadavastha evehApi / draSTavya iti vAkyazeSaH / kulatvAnnAmasthApane anAhatya praNidhimadhikRtyAha / dvividhazca javati praNidhiH / kathamityAha / dravya iti dravyaviSayo nAva iti jAvaviSayazca jJAtavya iti gAthArthaH // tatra // dave nihAmAI, mAyapattANi ceva davvANi // nAviM dinoiMdiSya, Duviho u pasa apaso // 60 // vyAkhyA // dravya iti dravya viSayaH praNidhirnidhAnAdi praNihitaM nidhAnaM nikSiptamityarthaH / zrAdizabdaH svanedaprakhyApakaH / mAyAprayuktAni ceha dravyANi dravyapraNidhiH / puruSasya strIveSeNa palAyanAdikaraNaM striyA vA puruSaveSeNa cetyAdi / tathA jAva iti / jAvapraNidhirdvividhaH / indriyapraNidhirnoindriyapraNidhizca / tatrendriyapraNidhirdvividhaH / prazastosprazastazceti gAthArthaH // prazastamindriyapraNidhimAha // sadesu rUvesu aa, gaMdhesu rasesu taha ya phAsesu // na vi rajaz na vi issara, esA khalu iMdippaNi hI // 61 // vyAkhyA // zabdeSu ca rUpeSu ca gandheSu raseSu tathA ca sparzeSu eteSvindriyArtheSvaSTAniSTeSu caturAdiniriMDiyairnApi rajyate nApi dviSyate / eSa khalu mAdhyasthyalakSaNa indriyapraNidhiH prazasta iti gAthArthaH // anyathA tvaprazastastatra doSamAha // soiMdirassI hija, mukkA hiM samuvi jI vo // zrai zraNA utto, saddaguNasamuThie dose // 62 // vyAkhyA // zrotrendriyarazmi niH zrotreM DiyarajjuniH muktA niruzrRMkhalA jiH / kimityAha / zabdamUrcchitaH zabdako jIva zrAdatte gRhAtyanupayuktaH san / kAnityAha / zabdagu samucitAn doSAn / zabda eveMdriyaguNaH, tatsamutiAn doSAn bandhavadhAdIn zrotrendriyara nirAdatta iti gAthArthaH // zeSeMdriyAtidezamAha // jaha eso saddesu, eseva kamo na sesa hiM pi // cauhiM pi iMdie hiM, rUve gaMdhe rase phAse // 63 // vyAkhyA // yathaiSa zabdeSu zabdaviSayaH zrotrendriyamadhikRtya doSa uktaH / eSa eva kramaH zeSairapi cakSurAdinizcaturnirapa ndriyairdoSA nidhAne draSTavyastadyathA / carikandi rassI hiMja, ityAdi / ataevAha / rUpe gandhe rase sparze / rUpAdiviSaya iti gAthArthaH // zramumevArthaM dRSTAntAni - 61 For Private Personal Use Only Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. dhAnenAha // jassa khalu uppaNihizA-Ni iMdiyA tavaM caraMtassa // so hIra asahINe hiM, sArahI vA turaMge hiN||64 // vyAkhyA // yasya khasviti yasyApi phuHpraNihitAnIpriyANi vizrotogAmIni tapazcarata iti / tapo'pi kurvataH sa tathAjUto hriyate'panIyate / iMDiyaireva nirvANatozcaraNAt / dRSTAntamAha / asvAdhInairakhavazaH sArathiriva rathaneteva turaMgamairazvairiti gAthArthaH // // ukta iMjyipraNidhirnojiyapraNidhimAha // kohaM mANaM mAyaM, lohaM ca mahapnayANi cattAri // jo ruMna sunappA, eso noiNdishppnnihii|| 65 // vyAkhyA // krodhaM mAnaM mAyAM lonaM cetyeteSAM kharUpamanaMtAnubaMdhyAdinedaninnaM pUrvavat / ata eva ca mahAnayAni catvAri samyagarzanAdipratibaMdharUpatvAt / etAni yo ruNaki zudhAtmA udaya nirodhAdinA eSa nirokA tarodhapariNAmAnanyatvAnnojiyapraNidhiH kuzalapariNAmatvAditi gAthArthaH // etadanirodhe doSamAha // jasta vizra kuppaNihiyA, hoti kasAyA tavaM caraMtassa // so bAlatavassI viva, gayaNhANaparissama kunn||66|| vyAkhyA // yasyApi kasya cighyavahAratapasvino duHpraNihitA anirukA javanti kaSAyAH krodhAdayastapazcaratastapaH kurvata ityarthaH / sa bAlatasvIva upavAsapAraNakapranUtatarAramnako jIvo gajasnAnaparizramaM karoti / caturthaSaSThAdinimittAnidhyAnataHpranUtatarakarmabandhopapatteriti gaathaarthH|| // amumevArtha spaSTataramAha // sAmannamaNucaraMta-ssa kasAyA jassa ukkaDA hoMti // mannAmi jAphulaM, va nipphalaM tassa sAmannaM // 67 // vyAkhyA // zrAmaNyamanucarataH zramaNanAvamapi avyataH pAlayata ityrthH| kaSAyA yasyotkaTA navanti krodhaadyH| manye kupuSpamiva niSphalaM nirjarAphalamadhikRtya tasya zrAmaNya miti gAthArthaH // upasaMharannAha // eso viho paNihI, suko jaz dosu tassa tesiM ca // ebo pasabamapasalalarakaNamanavanipphannaM // 67 // vyAkhyA // eSo'nantarodito vividhaH praNidhirinjiyanozanDiyalakSaNaH zuru iti nirdoSo navati / yadi yorbAhyAnyantaraceSTayostasyeMjiyakaSAyavataH teSAM cendriyakaSAyANAM samyagyogo navati / etamuktaM navati / yadi bAhyaceSTAyAmanyantaraceSTAyAM ca tasya praNidhimata iMjiyANAM kaSAyANAM ca nigraho navati / tataH zuddhapraNidhiritarathA tvazuddha evamapi tattvanItyAnyantaraiva ceSTeda garIyasItyAha / ata evamapi tattve prazastaM cAru, tathAprazastamacAru lakSaNaM praNidheradhyAtmaniSpannamadhyavasAnogatamiti gAthArthaH // etadevAha // mAyAgAravasahije, iMdizranoiMdie hiM apasabo // dhammanA a pasabo, iMdianoiMdiappaNihI ||6e // vyAkhyA // mAyAgAravasahito mAtRsthAnayukta rASTyAdigAravayuktazcenDiyanondhiyayornigrahaM karoti / mAtRsthAnata yAdipratyupekSaNaM avyadAntyAdyAsavenaM tathA ka Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 473 dhyAdigAravAchetyaprazasta ityayamaprazastaH praNidhiH / tathA dharmArtha prazasta iti / mAyAgAravarahito dharmArthamevejiyanonDiyanigrahaM karoti / yaH sa tadannedopacArAtprazastaH sundara injiyanozanjiyapraNidhinirjarAphalatvAditi gAthArthaH // sAMpratamaprazastetarapraNidherdoSaguNAvAha // ahavihaM kammarayaM, baMdhaz apasaupaNi himAutto // taM ceva khave puNo, pasapaNihIsamAutto // 70 // vyAkhyA // aSTavidhaM jJAnAvaraNIyAdinedAt karmarajo bdhnaatyaadtte| ka ityaah| aprazastapraNidhisamAyuktaH zraprazasta. praNidhau vyavasthita ityrthH| tadevASTavidhaM karmarajaH payati punaH / kadetyAha / prazastapraNidhisamAyukta iti gaathaarthH|| saMyamAdyarthaM ca praNidhiH prayoktavya ityAha // daMsaNanANacarittA-Ni saMjamo tassa sAhaNaThAe // paNihI pajajiprabo, aNAyaNAraMca vjaa||1|| vyAkhyA // darzanazAnacAritrANi saMyamaH sNpuurnnH| tasya saMpUrNasaMyamasya sAdhanArtha prnnidhiHprshstHpryoktvyH| tathA anAyatanAni ca viruSasthAnAni varjanIyAni iti gAthArthaH // evamakaraNe doSamAha // uppaNihithajogI puNa, laMbijA saMjamaM zrayAeMto // vIsabanisahaMgo-va kaMTazve jaha paDato // 72 // vyAkhyA // kuHpraNihitayogI punaH / supraNidhirahitaH pravrajita ityarthaH / laMjyate khaMDyate sNymmjaanaanH| saMyata eveti| dRssttaantmaah| viSTabdho nissRSTAGgastathA ayatnaparaH kaMTakavati zvatrAdau yathA patan kazcinaMvyate tadasau saMyama iti gaathaarthH|| vyatirekamAha // suppaNi hiajogI puNa, na lippaI puvanaNizradose hiM // nidahaz a kammAI, sukkataNAI jahA aggI // 73 // vyAkhyA // supraNihitayogI punaH supraNihitaH pratrajitaH na lipyate pUrvanaNitadoSaiH karmabandhAdiniH saMvRtAzravachAratvAt / nirdahati ca karmANi praaktnaani| tapaHpraNidhinAvena / dRssttaantmaah|shussktRnnaani yathA agnirdahati tahaditi gaathaarthH|| tamhA ja appasabaM, paNihANaM uniUNa samaNeNaM ||pnnihaannN mi pasabe, naNiu aayaarpnnihittiaavyaakhyaa|| yasmAdevamaprazastapraNidhiHkhada itarastu sukhadastasmAdaprazastaM praNidhAnamaprazastaM praNidhimunitvA parityajya zramaNena sAdhunA praNidhAne praNidhau prazaste kalyANe yatnaH kArya iti vaakyshessH| nigamayannAha / jaNita AcArapraNidhiriti gaathaarthH|| ukto nAmaniSpanno nidepaH sAMprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdi carcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAganugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam / taccedam / AyAra ityAdi sUtram / asya vyaakhyaa| AcArapraNidhimuktalakSaNaM labdhvA prApya yathA yena prakAreNa kartavyaM vihitAnuSThAnaM jikuNA sAdhunA taM prakAraM ne navanaya udAhariSyAmi kathayiSyAmi / AnupUrvyA paripATyA zRNuta mameti gautamAdayaH svaziSyAnAhuriti suutraarthH||1|| Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. puDhavidagagaNimArutrya, tArukassa bIyagA // pApA jIva tti, ii vRttaM madesiNA // 2 // tassA ( avacUriH ) taM prakAramAha / pRthivyudakAgnivAyavaH tRNavRkSasabIjakA ete paMca ekendriyAH sAzca prANino hI ndriyAdaya ete jIvA ityuktaM maharSiNA vIreNa gautamena vA 2 ( artha. ) have teja prakAra kahe . puDhavi ityAdi sUtra ( puDhavi daga gaNamA 0 ) pRthivyudakAgnimArutAH eTale pRthvIkAya, aSkAya, tejakAya ne vAyukAya tathA (taNarukassabIAgA ke0 ) tRNavRkSasavIjA: eTale bIjasahita tRNAne vR arthAt vanaspatikAya e pAMca ekeMdriya ( ke0 ) ca eTale valI ( tasA pANA ke0 ) trasAH prANinaH eTale trasa prANI e sarva ( jIvatti ke0 ) jIvA iti eTale jIva be, ( ii ke0 ) iti eTale yA prakAre ( mahe siNA ke0 ) maharSiNA eTale zrI mahAvIra svAmI athavA zrIgautamakhAmIe ( vRttaM ke0 ) uktaM eTale kartuM be // 2 // ( dIpikA. ) tha taM prakAramAha maharSiNA zrIvardhamAnena gautamena vA iti evam uktam / evaM kimityAha / ete jIvAH / ete ka ityAha / pRthivyudakA nivAyavaH / punastRNavRkSAH savIjAH / ete paMcaikeMdriyAH pUrvavat / trasAzca prANino dvIndriyAdayaH / ete sarve'pi jIvA jJeyAH / yatazcaite jIvAstataH kiM kartavyamityAha // 2 // ( TIkA. ) taM prakAramAha / puDhavitti sUtram / pRthivyudakAgnivAyavastRNavRkSasabIjA ete paJcandrikAyAH pUrvavat / trasAzca prANino dvIndriyAdayo jIvA ityuktaM maharSi - yA vardhamAnena gautamena veti sUtrArthaH // 2 // tesiMjoeNa, nicaM hovayaM siyA // mAsA kAyavaNaM, evaM havai saMjae // 3 // ( avacUriH ) yatazcaivamatasteSAM pRthivyAdInAmayogena hiMsAvyApAreNa javitavyaM varttitavyaM syAdvikuNA manasA kAyena vAkyena evaM varttamAno'hiMsakaH saMnavati saMyataH nAnyathA // 3 // (artha. ) je mATe upara kahelA jIva be te mATe tesiM ityAdi sUtra ( jirakuNA ho ) nikSuNA eTale sAdhue (maesA ke0 ) manasA eTale manavaDe ( kAya ke0 ) kAeTale kAyAvaDe tathA ( vaktreNaM ke0 ) vAkyena eTale vacanavaDe ( te siM ke0 ) teSAM eTale upara kahelA jIvono ( ajoeNa ke0 ) akSaNayogena eTale hiMsArUpa For Private Personal Use Only Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dshvaikaalike'ssttmaadhyynm| 4G5 vyApArane varjanAra evAe ( niccaM ke0) nityaM eTale hamezAM (hoavvayaM sithA ke0) navitavyaM syAt hovu jozye. kAraNa ke, (evaM ke0) zrArIte ahiMsakapaNe vartavAzrIja sAdhu je te (saMjae ke0) saMyataH eTale saMyata evo (havara ke0) navati eTale thAya . // 3 // (dIpikA.) nikuNA eteSAM pRthivyA dijIvAnAM akSaNayogenAhiMsAvyApAreNa nityaM navitavyaM varttitavyaM syaat|ken / manasA kAyena vAkyena / eniH kaarnnairityrthH| evaM vartamAno'hiMsakaH san saMyataH saMjavati nAnyaH // 3 // (TIkA.) yatazcaivamataH tesiM ti sUtram / asya vyAkhyA / teSAM pRthivyAdInAmakSaNayogenAhiMsAvyApAreNa nityaM navitavyaM vartitavyaM syAt nikuNA manasA kAyena vAkyenainiH kAraNairityarthaH / evaM vartamAno'hiMsakaH san navati saMyato nAnyatheti sUtrArthaH // 3 // puDhaviM nitiM silaM lekheM, neva niMde na sNlide|| tivideNa karaNajoeNa, saMjae susmaahie||4|| (avacUriH) SaDjIvA hiMsA sAmAnyenoktvA vizeSeNAha / pRthvIM zuddhAM nittiM taTIM zilAM pASANAtmikA leSTamihAlakhaMDaM naiva niMdyAt na saMlikhet / tatra nedanaM dhIjAvaH / saMlekhanamISallekhanaM trividhena karaNayogena saMyataH susmaahitH| zuddhajAvaiti / (artha.) pUrvokta prakAre sAmAnya paNe sarve jIvonI hiMsA varjavAzrI sAdhunuM saMyatapaNuM kahIne have teja viSaya savistara kahe . puDhavi ityAdi sUtra. (saMjae ke0) saMyataH eTale saMyata evo tathA (susamAhie ke) susamAhitaH eTale zurU nAvavAlo evo sAdhu je te (Ni viheNa karaNajoeNa ke0) trividhena karaNayogena eTale mana vacana kAyAe na karavU, na karAvaq, na anumodaq e rUpa traNa yoga vaDe (puDhaviM ke0) pRthivIM eTale zurU pRthvI pratye, (nitti ke) nittiM eTale nIMta pratye, (silaM ke) zilAM eTale pASANa rUpa zilA pratye tathA (kheluM ke) loSTaM eTale ITa vigerenA kaTakA pratye ( neva niMde ke0) naiva nindyAt eTale ekanA be kaTakA na kare, tathA ( na saMlihe ke0) na saMlikhet eTale gharSaNAdika na kare. // 4 // (dIpikA.) evaM sAmAnyena SaDjIvanikAyasyAhiMsAyAM saMyatatvaM kathayitvA tamatavidhi vidhAnato vizeSeNAha / saMyataH sAdhuH / pRthavIM zuddhAM nittiM taTIM zilA pASANarUpAM leSTumihAlakhaMDaM naiva jiMdyAnna saMvikhet / tatra nedanaM dhInAvATyApAdanaM, saMle Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4nda rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. khanamISalekhanam / trividhena trikaraNayogena na karoti manasA vacasA kAyena / kiMga saM. ytH| susamAhitaH samAdhimAn zubha ityarthaH // 4 // (TIkA.) evaM sAmAnyena Sar3ajIvanikAyAhiMsayA saMyatatvamanidhAyAdhunA tanatavidhi vizeSeNAha / puDhavi tti sUtram / pRthivIM zuhAM nittiM taTIM zilAM pASANAtmikAM leSTumiTTAlakhaMDaM naiva niMdyAt no saMlikhet / tatra nedanaM vaidhInAvotpAdanaM saMlekhanamISalekhanaM trividhena karaNayogena na karoti manasetyAdinA saMyataH sAdhuH susamAhitaH zukanAva iti suutraarthH||4|| su-ipuDhavIM na nisIe, sasarakaMmi a aasnne|| pamaGittu nisIjA, jAzttA jassa jaggahaM // 5 // (avacUriH) zujhapRthvyAmacittAyAmanantaritAyAM na niSIdet / niSIdanagrahaNAtsthAnatvagvartanAdigrahaH / sarajaske pRthivIrajogupikata Asane pIThakAdau / zracetanAyAM tu saMmRjya tAM rajoharaNena niSIdet / yAcitvA / yasyAvagraha miti / yasya saMbaMdhinI tamavagrahamanujJApyetyarthaH // 5 // (artha.) supha ityAdi sUtra, sAdhu je teNe (supuDhavIM ke0) zubhapRthivIM eTale zastrathI haNAyalI nahi evI sacitta nUmiupara vacce kAMza paNa AMtaraM na hoya to (na nisIe ke0) na niSIdet eTale na besa. tathA (sasarakaMmi ke0) sarajaske eTale nUminA sacitta rajathI vITAyalA (AsaNe ke0) Asane eTale pIThaka pramukha zrAsanane viSe paNa na besa. temaja acitta nUmi hoya to (jassa ke0) yasya eTale jenInUmi hoya tenI pAse (jaggahaM ke0) avagrahaM eTale avagraha pratye (jAzttA ke0) yAcitvA eTale mAgIne tathA (pamaGittu ke0)pramAya' eTale rajoharaNavaDe pramArjIne (nisIzmA ke0) niSIdet eTale besavu. // 5 // (dIpikA.) punaH kiMca saMyataH zujhapRthivyAM zastreNa yA na upahatA tasyAM pR. thivyAM na niSIdet / tathA punaH zrAsane pIThakAdau na niSIdet niSIdanagrahaNAt sthAnatvagvartaparigrahaH / kiMnUta thAsane / sarajaske pRthivIrajovaguMmite vA / tarhi kathaM kuryaat| acetanAM pRthivIM jJAtvA rajoharaNena pramRjya niSIdet / kiM kRtvA avagrahaM yAcitvA / ko'rthH| yasya gRhasthAdeH saMbaMdhinI pRthivI vartate, taM gahasthamanujJApya zrAdezaM lAtvA ityrthH||5|| (TIkA.) tathA sujha tti sUtram / zubhapRthivyAmazastropahatAyAmanantaritAyAM na Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mc1 dazavaikAlike'STamAdhyayanam / niSIdet / tathA sarajaske vA pRthvIrajovagumite vAsane pIThakAdau na niSIdet / niSIdanagrahaNAtsthAnatvagvartanaparigrahaH / acetanAyAM tu pramRjya tAM rajoharaNena niSIdejJAtvetyacetanAM jJAtvA yAcayitvAvagraha miti / yasya saMbaMdhinI pRthivI tamavagra- : hamanujJApyeti sUtrArthaH // 5 // sInaMdagaM na sevijA, silAvuThaM dimANi a|| jasiNodagaM tattaphAsuaM, paDigAdika saMjae // 6 // (avacUriH) uktaH pRthiviikaayvidhiH| zdAnImakAyavidhimAha / zItodakaM sacittodakaM na seveta / tathA zilAH krkaaH| vRSTaM varSaNaM himAni ca na sevet| uSNodakaM kathitodakaM taptaprAsukaM taptaM satprAsukaM tridaMmokRtaM / noSNodakamAtraM pratigRhNIta saMyataH sAdhuretacca sauvIrAdyupalakSaNamiti // 6 // (artha.) pRthvIkAyano vidhi kahyo. have apkAyano vidhi kahe . sIdagaM ityAdi sUtra, sAdhu je te (sIdagaM ke0) zItodakaM eTale sacitta jala pratye (na sevijA ke0) na seveta eTale na seve. temaja (silAvuThaM ke0) zilAvRSTaM eTale varsAdamAM paDatA karA pratye (a ke0) ca eTale valI (himAni ke) himAni eTale barapha pratye paNa na seve. ema na kare to potAno nirvAha zI rIte kare te kahe . (tattaphAsuoM ke0) taptaprAsukaM eTale tapAvI acitta karelu evA (jasiNodagaM ke0) uSNodakaM eTale naSNa jala pratye (saMjae ke0) saMyataH eTale sAdhu je te (paDiggAhija ke0) pratigRhNIyAt eTale nirvAhane arthe grahaNa kare. // 6 // (dIpikA.) iti pRthiviikaayvidhiruktH| atha apkAyavidhimAha / saMyataH sAdhuH zItodakaM pRthivItaphulavaM saccittodakaM sacittapAnIyaM na seveta / tathA zilAvRSTiM himAni ca na seveta / atra zilAgrahaNena karakAH parigRhyante / vRSTaM varSaNaM, himaM prasakaM prAya uttarApathe navati / shraah| yadyevaM tarhi kathaM sAdhurvarttata ityAha / uSNodakaM kathitodakaM taptaprAsukaM taptaM satprAsukaM tridaMDottaM noSNodakamAtraM pratigRhNIyAt vRtyartham / etacca sauvIrAdInAmupalakSaNam // 6 // (TIkA.) uktaH pRthivIkAyavidhiradhunA apkAyavidhimAha / sIudagaM ti sUtram / zItodakaM pRthivyunnavaM saccittodakaM na seveta / tathA zilAvRSTaM himAni ca na seveta / atra zilAgrahaNena karakAH parigRhyante / vRSTaM varSaNaM, himaM pratItaM prAya uttarApathe navati / yadyevaM kathamayaM varttatetyAha / uSNodakaM kathitodakaM taptaprAsukaM taptaM Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. satprAsukaM tridaMDodvRttam / noSNodakamAtram / pratigRhNIyAdvRttyarthaM saMyataH sAdhuH / etacca sauvIrAyupalakSaNamiti sUtrArthaH // 6 // danaM ppaNI kAyaM, neva puMDhe na saMlide // samuppeda tadAnU, no paM saMghaTTae muNI // 7 // ( avacUriH ) nadI muttIrNaH nikSApraviSTo vA vRSTihatamudakArDamudakabiMDu citamAtmanaH kAryaM naiva puMgyet vastrAdinA na saMlikhetyANinA / api tu saMprekSya nirIkSya / tathAbhUtamudakArDAdirUpaM nainaM kAyaM saMghaTTayenmunirmanAgapi na saMsspRzediti // 7 // (artha) temaja (muNI ke0) muniH eTale muni je te (appaNo ke0) AtmanaH eTale potAnuM (kArya ke0 ) kArya eTale zarIra ( udaullaM ke0) udakArDa eTale koi paNa rIte jalathI palalI gayuM hoya to tene (neva puMDhe ke0 ) naiva puMDhayet eTale vastra, tRNa ityAdi vastuvaDe luve nahi, athavA hAthavaDe (nasaM lihe ke0 ) na saMlikhet eTale sparzapaNa kare nahi. to zuM kare te kahe be. ( tahAnUaM ke0 ) tathAbhUtaM eTale tevA jalathI palelA evA ( 0 ) enaM eTale te zarIrane ( na ghaTTae ke0 ) na ghaTTayet eTale saMghaTTa na kare, thoDo paNa sparza na kare. // 7 // ( dIpikA . ) punaH muniH nadImuttIrNaH nikSAyAM praviSTo vA vRSTihata udakArDa - mudakabiMduvyAptamAtmanaH kAyaM zarIraM sasnigdhaM vA naiva puMDhayet / vastratRNAdinirnasaM likhet pANinA hastenApi / kiM kRtvA / samutprekSya nirIkSya / tathAbhUtamudakArDAdirUpaM kArya na enaM saMghaTTayet manAgapi na saMspRzet // 7 // ( TIkA. ) tathA udau ti sUtram / nadImuttIrNo nikSApraviSTo vA vRSTihata udakArDamudaka bindu citamAtmanaH kAryaM zarIraM snigdhaM vA naiva puMbayestRNAdinirnasaMlikhetpANinApitu saMprekSya nirIkSya tathAbhUtamudakArDAdirUpaM naiva kAyaM saMghaTTayenmunirmanAgapi na spRzediti sUtrArthaH // 7 // iMgAlaM gaNici, alAyaM vA sa joiyaM // na naMjikA na ghaTTikA, no eM nivAvae muNI // 8 // (avacUriH) ukto'pakAyavidhiH / zratha tejaHkAya vidhimAha / zraMgAraM jvAlAra hitamagnimayaH piMmAnugamarci vinnajvAlA | lAtamulmukaM vA sajyotiH sAgnikamityarthaH / kimityAha / notsiMjenna ghaTTayet / tatroMjanamutsecanaM pradIpAdeH ghaTTanaM mizracAlanaM nainamagniM nirvApayet // 8 // For Private Personal Use Only Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / nae (artha.) apkAyanI yatanA kahI, have tejaskAyanI kahe . (muNI ke0) muniH eTale sAdhu je te (raMgAlaM ke0) aMgAraM eTale jvAlArahita agni pratye, (agaNiM ke0) agniM eTale tapAyalA lohaDAnA golAmA rahela agni pratye, (acciM ke0) arciH eTale agnithI bUTI paDelI jvAlA pratye (vA ke0) athavA (sajozyaM ke0) sajyotiH eTale agnisahita evA (alAyaM ke0) alAtaM eTale kASThAdika pratye (na jaMjilA ke0) notsiMcet eTale divA pramukhane ulavI nAkhe nahi, (na ghaTikA ke0) na ghaTTayeta eTale mAhomAhe gharSaNa na kare, temaja ( NaM ke ) enaM eTale zrA agni pratye (no nivAvae ke0) no nirvApayet eTale ulavI nAkhe nahi. // 7 // (dIpikA.) ukto'pkAyavidhiH / atha tejHkaayvidhimaah| muniH agniMprati evaM na kuryAt / evaM kimityAha / aMgAraM jvAlArahitam / agnimiyaHpimAnugaM tathArciH pradIpAdeH binnajvAlA / tathA alAtamuTamukaM vA sajyotiH saagnikmityrthH| kimityAha / na utsiMcet na ghaTTayet / tatra utsiMcanaM utsecanaM pradIpAderghaTTanaM mithazcAlanaM tathA na enamagniM nirvApayet anAvamApAdayet // 7 // ( TIkA.) ukto'pkaayvidhiH| tejaskAyavidhimAha / iMgAlaM ti sUtram / aGgAraM jvAlArahitamagnimayaHpiekAnugatamacizvinnajvAlamalAtamumukaM vaa| sajyotiH saagnikmityrthH| kimityAha / notsiMcet na ghaTTayet tatroMjanamutsecanaM pradIpAdeH ghaTTanaM miyshcaalnm| tathA nainamagniM nirvApayedanAvamApAdayenmuniH sAdhuriti sUtrArthaH // 7 // tAliaMTeNa patteNa, sAhAe viduNeNa vA // na vIika appaNo kAyaM, bAhiraM vA vi puggalaM // 5 // (avacUriH ) pratipAditastejaskAyaH vAyukAyavidhimAha / tAlavRntena vyjnvi| zeSeNa patraNa padminIpatrAdinA zAkhayA vRkSamAlarUpayA vidhUnanena vA vyajanenaiva vA na vIjayedAtmanaH kAyaM khazarIramityarthaH / bAhyaM vApi pujalamuSNodakAdi // e|| __(artha.) tejaskAyanI yatanA kahI. have vAyukAyanI yatanA kahe . sAdhu je te (appaNo ke0) AtmanaH eTale potAnA ( kAyaM ke0 ) kAyaM eTale zarIra pratye (vA ke0) athavA (bAhiraM ke0) bAhyaM eTale potAnA zarIrathI bAhara rahelA evA (puggalaM vi ke0) pujalamapi eTale uSNa jala pramukha pujala pratye paNa (tAliyaMTeNa ke0) tAlavRntena eTale tADapatranA paMkhAvaDe, (patteNa ke0) patreNa eTale kamalapatrAdikavaDe, (sAhAe ke0) zAkhayA eTale vRdAdikanI zAkhAvaDe (vA ke0) athavA Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 rAya dhanapatasiMgha bahADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. ( vidu0 ) vidhuvana eTale morapITha vigerenA paMkhAvaDe ( na vIka ke0 ) na vIjayet eTale vIjAve nahi. pavana nAkhe nahi. // 5 // ( dIpikA. ) iti tejaskAya uktaH / yatha vAyukAya vidhimAha / muniH zrAtmanaH kAyaM na vIjayet vAhyaM vApi pulamuSNodakAdi / kena na vIjayedityAha / tAlavRntena vyajanavizeSeNa tathA patreNa padminIpatrAdinA tathA zAkhayA vRkSamAlarUpayA vidhUpanena vyajanena vA // e // ( TIkA. ) pratipAditastejaH kAya vidhiH / vAyukAya vidhimAha / tAliTei sUtram / tAlavRntena vyajanavizeSeNa, patreNa padminIpatrAdinA / zAkhayA vRDAlarUpayA vidhUpanena vA vyajanena vA / kimityAha / na vIjayedAtmanaH kAryaM svazarIramityarthaH / bAhyaM vApi pulamuSNodakAdIti sUtrArthaH // 7 // tArukaM na biMdikA, phalaM mUlaM ca kassa I // magaM vividaM bIcyaM, mAsA viSa pacae // 10 // ( zravacUriH ) ukto vAyukAyavidhiH / atha vanaspatikAya vidhimAha / tRNAni dadIni vRkSAH kadaMbAdayaH / etanna bindyAt / phalaM mUlaM vA kasyacidvRkSAdeH / zrAmamazastropahataM vividhamanekaprakAraM manasApi vIjaM na prArthayetkiM punaranIyAt // 10 // ( artha. ) vAyukAyanI yatanA kahI. have vanaspatikAyanI yatanA kahe be. ta ityAdi sUtra, sAdhu je te ( tarArukaM ke0 ) tRNavRkSa eTale darja pramukha tRNa pratye kadaMba, yA pramukha vRkSa pratye (na biMdikA ke0) na bindyAt eTale toDe nahi. temaja (kassa 5 ke0 ) kasyacit eTale koi paNa vRnA ( phalaM ke0 ) phalaM eTale phala pratye (va ke0 ) vA eTale athavA ( mUlaM ke0 ) mUlaM eTale mUla pratye toDe nahi. temaja ( magaM 0 ) yAmakaM eTale zastrathI na haNAyalA evA ( vivihaM ke0 ) vividha eTale aneka prakAranA (bI ke0) vIjaM eTale bIja pratye ( mAsA vi ke0 ) manasApi eTale manavaDe paNa ( na pachae ke0 ) na prArthayet eTale iche nahi. // 10 // ( dIpikA. ) iti vAyukAya vidhiH pratipAditaH / atha vanaspatikAya vidhimAha / sAdhuH] tRNavRkSaM na bindyAt / tatra tRNAni darjAdIni / vRkSAH kadambAdayaH / tathA vRkSAdeH kasyacitphalaM mUlakaM vA na bindyAt / tathA AmakaM zastreNa yanna upahataM evaMvidhaM vivibhramanekaprakAraM bIjaM sAdhurmanasApi na prArthayet / kathaM punarjayet // 10 // For Private Personal Use Only Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dshvaikaalike'ssttmaadhyynm| 41 (TIkA.) pratipAdito vAyukAyavidhirvanaspatikAyavidhimAha / taNa tti sUtram / tRnnvRkssmityekvnnaavH| tRNAni darnAdIni, vRdAH kadambAdayaH, etAnna nindyAt / phalaM mUlaM vA kasya cidAdena bindyAt / tathA AmamazastropahataM vividhamanekaprakAraM bIjaM na manasApi prArthayet , kimuta nAznIyAditi sUtrArthaH // 10 // gahaNesu na cihilA, bIesu hariesu vA // udagaMmi tadA niccaM, nattiMgapaNagesu vA // 11 // (avacUriH) tathA gahaneSu vana nikuJjAdiSu na tiSThet saMghaTanAdidoSAt / bIjeSu prasAritazATyAdiSu, hariteSu dUrvAdiSu ca na tiSThet / udake tathA nityam / tatrodakamanantavanaspativizeSaH / uttiMgAH srpchtrruupaaH| panaka jaliH vanaspativizeSaH // 11 // (artha.) temaja gahaNesu ityAdi sUtra. sAdhu je te (gahaNesu ke0) gahaneSu eTale vRdanA kuMjane viSe (na cihijA ke0) na tiSThet eTale unnA na rahe. kAraNa ke, tethI saMghaTTana pramukha doSa lAgavAno saMjava . temaja (bIesu ke0 ) bIjeSu eTale nUmiupara patharAyalA zAli pramukha dhAnyane viSe (vA ke0) athavA (hariesu ke0) hariteSu eTale dUrvA pramukha harita kAyane viSe ( tahA ke0 ) tathA eTale temaja (nicaM ke0) nityaM eTale ko paNa samaye (udagaMmi ke0) udake eTale udaka nAmaka vanaspatikAyane viSe (vA ke0) athavA ( uttiMgapaNaesu ke0) uttiMgapanakayoH e. Tale bilADAnA Topane nAme jelakhAtA vanaspatikAyane viSe ane panaka eTale lIlana phUlanane viSe paNa unnA na rahe. // 11 // (dIpikA.) punaH kiM na kuryAdityAha / sAdhurgahaneSu vaneSu nikuJjeSu na tiSThet / saMghaTanAdidoSaprasaMgAt / tathA bIjeSu prasAritazATyAdiSu vA, tathA hariteSu vA dUrvAdiSu na tiSThet / udake tathA nityam / tatra udakamanantavanaspativizeSaH / yathoktam / udae avae paNae ityAdi / udakamevetyanye / tatra niyamato vanaspatinAvAt / tathA uttiGgapanakayorvA na tiSThet / tatra uttiMgaH srpvtraadiH|pnk udvivanaspatiriti // 11 // (TIkA.) tathA gahaNesu tti sUtram / gahaneSu vana nikuJjeSu na tiSThet / saMghaTanAdidoSaprasaMgAt / tathA bIjeSu prasAritazAlyAdiSu hariteSu vA dUrvAdiSu na tiSThet / udake tathA nityam / atroMdakamanantavanaspativizeSaH / yathoktam / udae avae pa. gae ityAdi / udakamevAnye / tatra niyamato vanaspatinAvAt / uttiGgapanakayorvA na tiSThet / tatrottiGgaH sarpachatrAdiH / panaka udvivanaspatiriti sUtrArthaH // 11 // Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4era rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. tase pANe na hiMsikA, vAyA ajjva kmmunnaa|| jvara sabanUesu, pAsejA vivihaM jagaM // 12 // (zravacUriH) ukto vanaspatividhistrasakAyavidhimAha / sAn prANino hInchiyAdInna hiMsyAt / vAcAyavA karmaNA kAyena / manasastadantargatatvAdagrahaNam / uparato hiMsAnivRttaH sarvajUteSu pazyechividhaM jagat karmaparatantraM narakAdigatirUpaM nirvedAyeti15 (artha.) vanaspatikAyanI yatanA kahI. have trasa kAyanI yatanA kaheje. tase . tyAdi sUtra. (savvanUesu ke0) sarvanUteSu eTale sarva prANIyone viSe ( uvara ke0) uparataH eTale daMDano tyAga karanAra evo sAdhu je te (vAyA ke0) vAcA eTale vANIvaDe (ava ke0) athavA (kammuNA ke0) karmaNA eTale kAyAvaDe ( tase pANe ke0) trasAn prANinaH eTale trasa jIva pratye (na hiM sijA ke0) na hiMsyAt eTale haNe nahi, paNa (vivihaM ke) vividhaM eTale nAnAvidha evA (jagaM ke0) jagat eTale jIvasamudAyarUpa jagat pratye karmanA vazathI narakAdigatine viSe bramaNa karanAUM be ema (pAsiGa ke0) pazyet eTale juve, kAraNa ke, ema karavAthI vairAgya utpanna thAya. // 12 // ( dIpikA.) ukto vanaspatividhiH / atha trsvidhimaah|saadhuH trasAn prANino kIjiyAdIn na hiMsyAt / kathamityAha / vAcA vacanena, athavA karmaNA kAyena / manaso'pi grahaNaM kAryaM tasya tayorantargatatvAt / punaH sAdhuruparataH san / keSu / sarvanUteSu / dUrIkRtadaemaH san pazyet vividhaM jagat karmaparatantraM narakA digatirUpaM nirvedAyeti sUtrArthaH // 15 // (TIkA.) ukto vanaspatikAya vidhiH / trasavidhimAha / tasa tti sUtram / trasaprANino hInDiyAdIn na hiMsyAt / kathamityAha / vAcA athavA karmaNA kAyena manasastadantargatatvAdagrahaNam / api coparataH sarvanUteSu nidiptadaekaH san pazyechi vidhaM jagat karmaparatantraM narakAdigatirUpaM nirvedAyeti sUtrArthaH // 12 // a sudumA pedAe, jAI jANittu sNje|| dayAdigArI nUesu, Asa cicha saehi vA // 13 // (avacUriH) uktaH sthUla vidhiH / sUkSma vidhimAha / aSTau sUkSmaNi vadayamANala. kSaNAni preyopayogata AsIta tiSThet zayIta vA iti yogaH / yAni jJAtvA dayAdhikArI jUteSu navatyanyathA dayAdhikAryeva neti tAni prekSya taprahita evAsanAdi kuryAdanyathA teSAM virAdhanena sAticArateti // 13 // Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 4e3 (artha.) sthUla jIvanI yatanA kahI. have sUkSma jIvanI kahe . aha ityAdi sUtra. (saMjae ke0) saMyataH eTale sAdhu je te (baha ke0) zrApa (suhumAra ke0) sUdamANi eTale sUkSma vastu pratye ( pehA ke0)prekSya eTale jANIne (vAsa ke0) thAsIta eTale bese, (ciha ke0) tiSThet eTale unnA rahe, (vA ke0) athavA (saehi ke0 ) zayIta eTale suz rahe. te ATha vastu kaz te lakSaNathI kahe . sAdhu je te (jAi ke0) yAni eTale je ATha vastu pratye (jANittu ke0) jJAtvA eTale jANIne (nUesu ke0) nUteSu eTale jIva saMbaMdhI ( dayAhigArI ke ) dayAdhikArI eTale dayAno adhikArI thAya be. // 13 // (dIpikA.) uktaH sthUla vidhiH / sUkSma vidhimAha / saMyataH sAdhuH aSTau sUkSmANi agre vakSyamANAni prekSya nirIkSya upayogata AsIta tiSThet zayIta veti yogH| kiMjUtAni sUkSmANi ityAha / yAni jJAtvA saMyato jhaparijhayA pratyArakhyAnaparizayA ca nUteSu dayAdhikArI navati / anyathA dayAdhikAryeva na syAt / tAni prekSya tajahita eva zrAsanAdi kuryAt / anyathA teSAM sAticArateti // 13 // (TIkA.) uktaH sthUla vidhiH / sUkSma vidhimAha / hatti sUtram / aSTau sUkSmANi vakSyamANAni prekSyopayogata zrAsIttiSThelayIta ve ti yogH| kivi ziSTAnItyAha / yAni jhAtvA saMyato jhaparijhayA pratyAkhyAnaparijhayA ca dayAdhikArI nUteSu navatyanyathA dayAdhikAryeva neti tAni preya tasahita evAsanAdIni kuryAdanyathA teSAM sAticArateti sUtrArthaH // 13 // kayarAiM aha suhumAI, jAI pukhika saMjae // imAI tAI medAvI, aArikaU vikaNo // 14 // (zravacUriH ) katarANi tAnyaSTau sUdamANi / yAni dayAdhikAritvAnavadayAchA pRchet sNytH| amUni tAnyagre vadayamANAni medhAvI maryAdAvartI zrAcadIta vickssnnH||14|| (artha.) have ziSya gurune prazna kare . kayarANi ityAdi sUtra. ( saMjae ke0) saMyataH eTale sAdhu je te dayAno adhikArI thavAne arthe (jAI ke0 ) yAni eTale je zrATha sUmane (pucija ke ) pRjet eTale pUje. guru kahe . ( mehAvI ke0) medhAvI eTale bujhizAlI evo (vizrarakaNo ke0 ) vicakSaNaH eTale vicadaNa puruSa je te (zmAI ke0) zmAni eTale A ( tAI ke0) tAni eTale te zrApa vastu pratye (zrAikiGa ke0 ) AcadIta eTale kahe. // 14 // Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha, jAga tetAlIsa (43)-mA. ( dIpikA . ) kAni punastAni aSTau ityAha / katarANi tAni aSTau sUkSmANi / yAni dayAdhikAritvasya chAjAvajayAt pRchet saMyataH / anena dayAdhikAriNa evaMvidheSu prayatnavidhimAha / sa hi zravazyaM tadupakArakANyapakArakANi ca pRchati tatraiva jAvapratibandhAditi / zramUni ca tAni zranantaravakSyamANAni zrAcakSIta vicakSaNa ityanenApi etadevAha / maryAdAvartinA tajjJena tatprarUpaNA kAryA / evaM hi zrotuH taDupAdeya buddhirbhavati / anyathA tu viparyaya iti // 14 // 1 ( TIkA. ) yaha / kayarANitti sUtram / katarASyaSTau sUkSmANi, yAni dayAdhikAritvAnAvanayAt pRchetsaMyataH / anena dayAdhikAriNa eva evaMvidheSu yatnamAha / sahyavazyaM taDupakArakANyapakArakANi ca pRSThati / tatraiva jAvapratibandhAditi / zramUni tAni na ntaraM vakSyamANAni medhAvI zrAcIta vicakSaNa ityanenApyetadevAha / maryAdAvartinA tajjJena tatprarUpaNA kAryA / evaM hi zrotustatropAdeyabuddhirbhavatyanyathA viparyayaH sUtrArthaH 14 sihaM pupphasuhumaM ca, pAputtiMgaM tadeva ya // pagaM bIhariM ca, aMDasuhumaM ca maM // 15 // ( avacUriH ) sneha sUkSma mavazyAya hima mihikA karakaharatanurUpam / puSpasUkSmaM vaToDumbarANAM puSpANi / tAni tadvarNAni sUkSmANi iti nAlakSyante / prANasUkSmamanuddhariH kuMthuH / sa hi calanneva vijAvyate na sthitaH / sUkSmatvAt / uttiMgasUkSmaM kI TikAnagaram / tatra kI TikA : sUkSmatvAdanye'pi ca syuH / panaka sUkSmaM paJcavarNA phullikASThAdiSu / bIjasUkSAM zAlyA disUkSma bIjasya mukhamUle kaNikA / yA loke tuSamukhamucyate / nahIti prasiddhiH / haritasUkSmaM navotpannaM pRthivIsamAnameva / emasUkSmaM cASTamamiti / makSikAkI TikA holikAbrAhmaNI kRkalAsAdyaemakam / yatrAha paraH / SaDjIva nikAdhyayane vistareNa mahAcArakathAyAM saMdepeNa SaTjIvanikAyarakSA uktA / sAdhunA kiMpunaruktetyucyate / cAritraM ca SaDjIva nikAya ra vAto'trApi tatprakhyApanArthaM punarukte'pi na doSaH // 15 // ( artha. ) have te ghAva sUkSmajIvarUpa vastu nAmanirdeza vaDe kahe be. siNeha ityAdi sUtra. 1 ( siNeha ke0 ) snehasUkSmam eTale sneha sUkSma te dhuMara, hima, karA vigere. 2 ( pupphasumaM ke0 ) puSpasUkSmam eTale puSpasUkSma te vaDa, uMbara ityAdikanAM phUla ke je pUrNa ane sUkSma hovAthI dekhAtA nathI te, 3 ( pANa ke0 ) prANI eTale prANi sUkSma te cAlatA jAto chAne beThA na jAto evo kuMthu nAmaka sUkSma jIva, 4 ( uttiMgaM 0 ) uttiMgaM eTale jemAM kI Diyo ne bIjA paNa jIva hoya be, Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / pae evA kIDInA ghara; ( tahevaya ke0 ) tathaivaca eTale temaja 5 (paNagaM ke0) panakaM eTale comAsAmA nUmi kASTha ityAdi vastune viSe paMca varNI lIlana phUlana caDhe be te, 6 (bItha ke0) bIjaM eTale bIja sUdama te jemAMthI aMkura utpanna thAya be, te bIjarnu mukha, 7 ( harizaM ke ) haritaM eTale harita sUkSma te atizaya navaM utpanna bhaeluM nUmisamAnavarNavAluM hoya je te, (ca ke0) punaH 7 (ahama ke0 ) zraSTamaM eTale AThamuM (aMDasuhumaM ke0) aMDasUkSmaM eTale aMDasUdama te mAkhI, kIDI, kAkiMDo ityAdikanAM iMDAM te jANavU. // 15 // ( dIpikA.) sneha miti / snehasUdamamavazyAya himamihikAkarakaharatanurUpam / puSpANi tAni tarNAni sUkSmANIti na lakSyante / pANIti / prANisUkSmaanukariH kunthuH / sa hi calan vinAvyate na sthitaH sUdamatvAt uttiMgasUma kITikAnagaram / tatra kITikA anye ca sUdamasatvA javanti / tathA panakamiti panakasUdamaM prAyaH prAvRTkAle nUmikASThAdiSu paJcavarNastavyalInaH panaka iti / tathA bIjasUdamaM zAlyAdibIjasya mukhamUle kaNikA / yA lokeSu tuSamukhamityucyate / haritaM ceti haritasUdamaM ca / tathA atyantamaninavamuninnaM pRthivIsamAnavarNameva aekasUdamaM ca aSTamamiti / etacca madikAkITikAgRhakokilAbrAhmaNIkRkalAsAdInAmaemamiti // 15 // (TIkA.) siNehaM ti suutrm|asy vyAkhyA / sneha miti / snehasUdamamavazyAyahimamihikAkarakaharatanurUpam / puSpasUmaM ceti vaTouMbarANAM puSpANi / tAni tacha rNAni sUdamANIti na ladyante / pANIti / prANisUdamamanukariH kuNthuH| sa hi calan vinAvyate na sthitaH / sUkSmatvAt / uttiMgaM tathaiva cetyuttiMgasUdamaM kITikAnagaraM, tatra kITikA anye ca sUdamasattvA navanti / tathA panakamiti panakasUmaM prAyaH prAvRTkAle nUmikASThAdiSu paJcavarNasta vyalInaH panaka iti / tathA bIjasUdamaM zALyAdibIjasya mukhamUle kaNikA / yA loke tuSamukhamityucyate / haritaM ceti / haritasUdamaM taccAtyantAninavoninnaM pRthivIsamAnavarNameveti / aemasUdamaM cASTamamiti / etacca makSikAkITikAgRhakokilAbrAhmaNIkRkalAsAdyaemamiti sUtrArthaH // 15 // evameANi jANittA, savanAveNa sNje|| appamatto jae niccaM, saviMdiasamAhie // 16 // (avacUriH ) evamuktaprakAreNa etAni sUdamANi jJAtvA sUtrAdezena sarvanAvena zaktyanurUpeNa svarUpasaMrakSaNAdinA saMyataH sAdhuH apramatto nisAdipramAdarahito yateta saMrakSaNaM prati nityaM ekendriyasamAhitaH zabdAdiSu rAgadveSAvagachan // 16 // Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. ( . ) evameNa ityAdi sUtra ( saviM divyasamA hiu ke0 ) sarvendriyasamAhitaH eTale zabda, sparza pramukha iMdriya viSayane viSe rAga dveSa na karanAro evo ( saMjad ke0 ) saMyataH eTale sAdhu je te ( appamatto ke0 ) apramattaH eTale pramAdarahita to ( evaM ke0 ) evaM eTale pUrvokta prakAre ( ANi ke0 ) etAni eTale A sUkSma vastu pratye ( jANittA ke0 ) jJAtvA eTale jANIne ( sabajAveNa ho ) sarvabhAvena eTale yathA zakti sarva prakAre ( niccaM ke0 ) nityaM eTale nitya ( jae ke0 ) yateta eTale yatanA kare. // 16 // 1 ( dIpikA . ) punaH sUtram / sAdhurnityaM sarvakAlaM yateta manovacanakAyena kRtvA jI - vAnAM saMrakSaNaM prati / kiM kRtvA / evaM pUrvoktaprakAreNa etAni aSTau sUkSmANi jJAtvA / kena sarvajAvena sUtrAdezena zakteranurUpeNa / kiMbhUtaH saMyataH / saMyamavAn / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / zrapramattaH pramAdanidrArahitaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / sarvendriyasamAhitaH sarveSAmindriyANAM viSayeSu rAgadveSAvagacchan // 16 // ( TIkA. ) evame ANi tti sUtram / zrasya vyAkhyA / evamanena prakAreNa etAni sUkSmANi jJAtvA sUtrAdezena sarvajAvena zaktyanurUpeNa svarUpasaMrakSaNAdinA saMyataH sAdhuH / kimityAha / zrapramatto nidrAdipramAdarahitaH yateta manovAkkAyaiH saMrakSaNaM prati nityaM sarvakAlaM sarvendriyasamAhitaH zabdAdiSu rAgadveSAvagacchanniti sUtrArthaH // 16 // dhuvaM ca parilehikA, jogasApAya kaMbalaM // simuccArabhUmiM ca saMthAraM vAsaNaM // 17 // ( avacUriH ) dhruvaM ca yo yasya kAlaH tasmin pratyupekSate / yoge sati sati sA - marthye / pAtragrahAtpAtropadhiH / kambalagrahaNAdUrNA sUtramayaparigrahaH / zayyAM vasatiM dvikAlaM trikAlaM varSAsu uccArabhUmiM saMstArakaM tRNamayAdirUpam / athavAsanaM kASThAsanaM pAdoMnaM vA // 17 // (a.) temaja dhuvaM ityAdi sUtra, sAdhu je te ( dhuvaM ke0 ) dhruvaM eTale nitya arthAt je vastuno je paDilehaNAkAla siddhAMta mAM ko hoya te pramANe hamezAM (jogasA ke0 ) yoge sati eTale zakti hoya to nyUnAdhika na thAya tevI rIte ( paDile - 0 ) pratyupeta eTale paDile. zuM paDile te kahe be. ( pAyakaMbalaM ke0 ) pAtra kaMbalaM eTale pAtra te tuMbaDuM athavA kASThamaya pAtra pratye tathA kaMbala eTale UnanI kAMbala pramukha pratye ( siddhaM ke0 ) zayyAM eTale vasati upAzraya pratye ve TaMka hi For Private Personal Use Only Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 47 tathA traNa TaMka ( uccAranUmi ke0 ) uccAranUmiM eTale sthaMDila pratye ( ca ke) punaH (saMthAraM ke0) saMstArakaM eTale tRNamaya athavA bIjo saMthAro hoya te pratye (adhvA ke0) athavA (AsaNaM ke0) AsanaM eTale apavAda mArge grahaNa karelA pITha pramukha zrAsana pratye paDilehe. // 17 // __ ( dIpikA.) punaH sAdhuH kiM kuryaadityaah|dhruvN ca nityaM ca yo yasya kAla uktaH anAgataH parijoge ca tasmin prtyupedet| kena / sijhaantvidhinaa|k sti|yoge sati sAmarthye sati / kiM pratyupedeta ityAha / pAtrakambalaM / pAtragrahaNAt alAMbudArumayAdiparigrahaH / kaMbalagrahaNAdUrNAsUtramayaparigrahaH / tathA zayyAM vasatiM hikAlaM trikAlamuccArajuvaM ca anApAtavadAdi sthaM milaM tathA AsanamapavAdena gRhItaM pIThaphalakAdi sAdhuH sarvaM yatanayA pratyupedeta ityarthaH // 17 // (TIkA.) tathA dhuva tti sUtram / asya vyaakhyaa| tathA dhruvaM ca nityaM ca yo yasya kAla ukto'nAgataH parijoge ca tasmin pratyupedeta siddhAnta vidhinA yoge sati sati sAmarthe anyUnAtiriktam / kiM tadityAha / pAtrakambalam / pAtragrahaNAdalAbudArumayAdiparigrahaH / tathA zayyAM vasatiM dvikAlaM trikAlaM ca jaccAranuvaM cAnA. pAtavadAdi sthaMDilaM tathA saMstArakaM tRNamayAdirUpamathavAsanamapavAdagRhItaM pIThakAdi pratyupedeteti sUtrArthaH // 17 // jaccAraM pAsavaNaM, khelaM siNghaannjlliaN|| ___phAsuaM paDilehittA, parichAvika sNje||17|| (avacUriH) jaccAraM prastravaNaM zleSma siMghANaM jalaM etAni prAsukaM pratyupeya sthaMmilaM pariSThApayet saMyataH // 17 // (artha. ) temaja uccAraM ityAdi sUtra. ( saMjae ke ) saMyataH eTale sAdhu je te (phAsugraM ke0) prAsukaM eTale acitta evA sthaMDilane (paDile hittA ke0 ) pratyupedaya eTale paDilehIne tene viSe (uccAraM ke) uccAraM eTale vaDInIti pratye, (pA. savaNaM ke0) prasravaNaM eTale laghu nIti pratye, (khelaM ke0) zleSma eTale khAsI vi. gerethI nIkalatA kapha pratye, tathA ( siMdhANajalliyaM ke0) siMghANajavaM eTale nAkanA ane kAnanA mala pratye (parihAvijA ke0) paristhApayet eTale paragve. // 1 // (dIpikA.) punaH sAdhuH kiM kuryAdityAha / saMyataH sAdhuH etAni pariSThApayemutsRjet / kiM kRtvA / prAsukaM sthaM Dila miti zeSaH / pratyupekSya / etAni kAnItyAha / uccAraM 1 prasravaNaM 2 zleSma 3 siMhANajAlaM ca etAni sarvANi prasijhAni // 17 // 63 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4ela rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa-(43)-mA. ( TIkA. ) tathA uccAraM ti sUtram / zrasya vyaakhyaa| uccAraM prasravaNaM zleSma siMghANajasamiti pratItAni / etAni prAsukaM pratyupekSya / sthaMDila miti vaakyshessH| paristhApayetsRjediti sUtrArthaH // 17 // pavisittu parAgAraM, pANahA noaNassa vA // jayaM ciThe miaM nAse, na ya rUvesu maNaM kare // 1 // __ (avacUriH) vstividhiruktH| atha gocarapraveza vidhimadhikRtyAha / pravizya parAgAraM paragRhaM pAnArthaM nojanArthaM vA glAnAderauSadhArthaM vA yataM tiSThet / gavAkSAdIni nAvalokayet / mitaM nAtAgamanakAryAdi yatanayA / na ca rUpeSu manaH kuryAt / rUpagrahaNaM rasAyupalakSaNam // 15 // (artha. ) upAzrayamAM zIrIte rahe te kaDaM. have gocarIe jatA sAcavavAno vidhi kahe . pavisittu ityAdi sUtra. gocarIe gaela sAdhu je te (pANaghA ke0) pAnArthaM eTale jalAdikane arthe (vA ke0) athavA ( jodhaNassa ke0 ) jojanasya e. Tale nojanane arthe athavA glAna pramukha sAdhunA auSadhane arthe ( parAgAraM ke0) pa. rAgAraM eTale pArakA gRhasthanA ghara pratye (pavisittu ke0)pravizya eTale praveza karIne (jayaM ke0 ) yataM eTale yatanAe (ciThe ke0) tiSThet eTale unnA rahe, ( mizra ke0) mitaM eTale parimita (jAse ke0) nASeta eTale bole, (ca ke0) tathA (rUvesu ke0) rUpeSu eTale gRhasthanI strIpramukhanA rUpane viSe (maNaM ke0) manaH eTale mana pratye ( na kare ke0) na kuryAt eTale na kare. // 15 // (dIpikA.) iti upAzrayasthAna vidhiruktaH / zratha gocarapravezanamAzritya thAha / sAdhuH yataM yatanayA gavAdAdivilokanena vinA ucitadeze tiSThet / kiM kRtvA / parasya gRhasthasya agAraM gRhaM pAnArthaM nojanasya vA glAnAderauSadhArthaM vA pravizya punaH sAdhurmitaM yatanayA nASeta aagmnpryojnaadi| paraM na ca rUpeSu dAtRkAntAdiSu manaH kuryaat| evaMcUtAni etAni iti na mano nivezayet / rUpagrahaNena rsaadyo'pigraahyaaH||19|| ( TIkA.) upAzrayasthAnavidhirukto gocarapravezamadhikRtyAha / pavisittu sUtram / pravizya parAgAraM paragRhaM pAnArthaM nojanasya glAnAderauSadhArthaM vA yataM gavAdakAdInyanavalokayan tisstthemucitdeshe| mitaM yatanayA nASeta AgamanaprayojanAdIti / naca rUpeSu dAtRkAntAdiSu manaH kuryAt / evaMnUtAnyetAnIti na mano nivezayet / rUpagrahaNaM rasAdhupalakSaNamiti sUtrArthaH // 15 // Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 4ee bahuM suNedi kannahiM, bahuM ahIdi pic||. naya dilaM suaM savaM, nikU akAumaridaz // 20 // (avacUriH ) gocaragataH kenacitpRSTaH sannityevaM brUyAt / kimityAha / bahu anekaprakAraM zojanAzojanaM zRNoti karNAnyAm / zabdajAtamiti gamyate / bahu zojanAzojanamahinyAM pazyati rUpajAtam / na ca dRSTaM zrutaM sarvaM svaparojayA hitaM / zrutA te patnI rudatItyevamAdi / nikurAkhyAtumarhati / cAritropaghAtitvAdahati ca svaparojayahitaM dRSTaste rAjAnamupazamayan ziSya ityAdi // 20 // (artha.) gocarI pramukha kAryane arthe gRhasthane ghare gaela sAdhune koi evo prazna kare to zrArIte uttara thApavo, ema kahe . bahuM ityAdi sUtra, ( jiskU ke ) nikuH eTale sAdhu je te (kannehiM ke) kaNaiH eTale kAnavaDe ( bahuM ke) bahu eTale ghaj zuja tathA azuna (suNeza ke0) zRNoti eTale sAMjale. temaja (bahuM ke0) bahu eTale ghaNuM zuja tathA azuna (aThIhiM ke0) adiniH eTale AkhavaDe ( pica ke0) pazyati eTale juve, paNa ( dihaM ke0) dRSTaM eTale dITheDhuM tathA (suaM ke0) zrutaM eTale sAMjaleDhuM (savaM ke0) sarva eTale sarva zunAzuna pratye (arakA ke0) ArakhyAtuM eTale prakaTa kahevAne (na ariha ke0) nAti eTale yogya nathI. // 20 // (dIpikA.) atha gocarA digata eva sAdhuH kenacit tathAvidhaM pRSTaH kiM bruuyaadityaah| athavA sAdhuH upadezasya adhikAre sAmAnyena evamAha / bahu anekaprakAraM zojanamazojanaM ca sAdhuH zRNoti karNAnyAM zabdasamUha miti shessH| tathA bahu anekaprakArameva zojanamazonanaM ca adicyAM pazyati / rUpasamUha miti shessH| paraM na ca dRSTaM zrutaM sarvaM svasya parasya unnayasya ca ahitamapi tava patnI rudatItyevamAdikaM nikurAkhyAtuM kathayituM na zraIti cAritrasya ghaataat| arhati ca svaparonayahitaM dRSTaste ziSyo rAjAnamupazAmayan / etAdRzaM tu vacanaM kathayet // 20 // (TIkA.) gocarAdigata eva kenacittathAvidhaM pRSTa evaM brUyAdityAha / bahu tti sUtram / athavA upadezAdhikAre sAmAnyenAha / bahu tti sUtram / bahvanekaprakAraM zojanAzojanaM zRNoti karNAnyAM zabdajAtamiti gamyate / tathA bahvanekaprakArameva zojanAzojanannedenAdiyAM pazyati rUpajAtamiti gamyate / evaM na ca dRSTaM zrutaM sarvaM khaparojayA hitamapi zrutA te rudatI patnItyevamAdi nikurAkhyAtumarhati cAritropaghA. tAt / arhati ca khaparojayahitaM dRSTaste rAjAnamupazAmaya ziSya iti sUtrArthaH // 20 // Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 rAya dhanapatasiMgha bahA'rakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. suaMvA jai vA dihaM, na lvijovghaaiaN|| na ya keNa navAeNaM, gihijogaM samAyare // 21 // (avacUriH ) etadeva spaSTayannAha / zrutamanyato vA yadi vA dRSTaM svayameva nAlapenna nASetaupaghAtikamupaghAtanirvRttaM tatphalaM vA aupaghAtikaM yathA caurastvamityAdirUpam / na ca kenaciupAyenoparodhAdinA gRhiyogaM samAcaret 21 // (artha.) upara kahI teja vAta spaSTa kahe . sujhaM ityAdi sUtra. ( javaghAzyaM ke0 ) aupaghAtikaM eTale upadhAtathI thaelI athavA upaghAta jethI thAya evI vAta (suaM ke0 ) zrutaM eTale sAMjalI hoya, ( jazvA ke ) yadivA eTale athavA (di. haM ke0) dRSTaM eTale dIThI hoya, to paNa sAdhu je te te vAta pratye ( na la vija ke0) nAlapet eTale na bole, temaja (keNa uvAeNa ke) kenacichupAyena eTale koza paNa prakAre sUdama naMgathI paNa ( gihijogaM ke0 ) gRhiyogaM eTale gRhasthanI sAthe tenA bAlakane ramADavA pramukha saMbaMdha athavA AraMna samAraMnarUpa gRhasthano vyApAra paNa sAdhu je te ( naya samAyare ke0 ) naca samAcaret eTale na kare. // 21 // (dIpikA.) punaretadeva spaSTayannAha / sAdhuH zrutaM vA anyataH yadi vA dRSTaM vA svayameva vA etAdRzaM vacanaM na Alapet na nASeta / kIdRzaM vacanamaupaghAtikamupaghAtena nirvataM tatphalaM vA aupaghAtikaM yathA tvaM caura ityAdi / ato'nyat lapedapIti gamyate / tathA naca kenacichupAyena sUkSmayApi jaMgyA gRhiyogaM gRhisaMbaMdhaM tadvAlagrahaNAdirUpaM gRhivyApAraM prAramnarUpaM samAcaret kuryAt naceti // 21 // (TIkA.) etadeva spaSTayannAha / sudhati sUtram / zrutaM vA anyataH yadi vA dRSTaM khayameva nAlapenna naasset| aupaghAtikamupaghAtena nivRttam / tatphalaM vA / yathA caurastvamityAdi / ato nAlapedapIti gamyate / tathA naca kenacimupAyena sUdamayApi naGgyA gRhiyogaM gRhisaMbandhaM tadvAlagrahaNAdirUpaM gRhivyApAra vA prAramnarUpaM samAcaret kuryAnnaiveti sUtrArthaH // 1 // nihANaM rasanida, nadagaM pAvagaM ti vaa|| pucho vA vi apuTho vA, lAnAlAnaM na nidise||2|| ' (avacUriH ) niSThAnaM sarvaguNopetaM saMtRtamannaM / rasanivyUDhaM tadviparItaM kdshnmityrthH| etadAzrityAdyaM namakaM dvitIyaM pApakamiti pRSTaH pareNa apRSTo vA svayameva lAnAlAnaM na nirdizedadya sAdhu labdhamasAdhu vA zojana midaM nagaramazojanamiti vA // 22 // Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 501 (artha) valI nighANaM ityAdi sUtra sAdhu je te ( puTTho ke0 ) pRSTaH eTale koi pUDhe to paNa ( vAvi ke0 ) vApi eTale athavA ( aho ke0 ) apRSTaH eTale koi na pUDhe to paNa ( nighANaM ke0 ) niSTAnaM eTale sarva guNa vaDe yukta evA sarasa - hAra pratye ( dagaM 0 ) nakaM eTale sAro ema na kahe, ( vA ke0 ) athavA (rasa nighUDhaM ke0 ) rasa niryUDhaM eTale nIrasa AhAra pratye ( pAvagaM ke0 ) pApakaM eTale kharAba be ema na kahe. tathA yAje kevo lAja thayo, ema koi pUDhe athavA na pUDhe to paNa (lAjAlAnaM ke0 ) lAjAlAnaM eTale miSTAnna pramukhanI prApti tathA prAptino va bannene ( na niddise ke0 ) na nirdizet eTale na kahe. arthAt yAje sAro hAra malyo, athavA nahi madhyo ityAdi vacana na bole. // 22 // " 1 ( dIpikA . ) punaH kiMca sAdhurniSThAnAderlAnamalAnaM ca na nirdizet / kimAzritya niSThAnaM sarvaguNaiH sahitaM rasaniryUDhametadviparItaM kadazanametadAzrityAdyaM jaDakaM dvitIyaM pApakamiti vA / kiM0 sAdhuH / pRSTaH kenApi kIdRg labdhamiti pRSTo na nirdizet / sAdhu labdhamasAdhu vA kathaM zojanamidamazojanaM vA idaM nagaram // 22 // ( TIkA . ) kiM ca hANaM ti sUtram / niSThAnaM sarvaguNopetaM saMnRtamannarasaM niryUDhametadviparItaM kadazanam / etadAzrityAdyaM nakaM dvitIyaM pApakamiti vA / pRSTo vApi pareNa kIdRg labdhamiti / pRSTo vA svayameva lAjAlAnaM niSThAnAderna nirdizedadya sAdhu labdhamasAdhu vA zojanamidamaparamazojanaM ceti sUtrArthaH // 22 // nayanomi go, care jaMvaM tryaMpiro // phAsuna suMjikA, kI pramuddesiyAdaDaM // 23 // ( zravacUriH ) naca jojane gRddhaH san viziSTavastulA jAyezvarAdikuleSu mukhamaMga - likayA caret / apitu jaMDhaM jJAtAjJAtakuleSu prajalpan dharmalAnamAmAtrAnidhAyI caret / tatrApi prAsukaM sacittamizrAdi kathaM ciGgRhItamapi na bhuJjIta / krItamaudezikAhRtaM prAkamapi na bhuJjIta // 23 // (artha) na ya ityAdi sUtra sAdhu je te ( jo mi ke0 ) jojane eTale joz2aviSe ( giddha ke0 ) gRddhaH eTale ghaNI gRddhivAlo, lAlacU thane sArI vastunA lAjane arthe dhanavaMta zrAvakonAja ghare ( na care ke0 ) na caret eTale na jAya. to (yaM piro ke0 ) jalpanazIlaH eTale vRthA bakavAnuM mUkI denArA evA sAdhu je te (jaMbaM ho ) naMbaM eTale jAvathI kAMka jJAta ane kAMika ajJAta kula pratye ( care ke0 ) For Private Personal Use Only Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. caret eTale jAya. ( aphAsujhaM ke0 ) aprAsukaM eTale prAsuka na hoya sacitta hoya evI vastu ko paNa rIte grahaNa karavAmAM zrAvI hoya to paNa (na lujijA ke0) na juJjIta eTale nadaNa na kare, temaja (kIzaM ke0) krItaM eTale vecAthI lAvela vastu tathA ( udesidhe ke0) audezikaM eTale sAdhunA uddezathI taiyAra karela vastu pratye paNa jakSaNa na kare. // 23 // (dIpikA.) punaH kiMca / sAdhu!jane gRhaH san pradhAnavastuprAptinimitaM dhanasamRdhAnAM gRhe mukhamaMgalikayA na caret / apitu uMcaM nAvato jJAtAjhAtamajalpanazIlaH san dharmalAjamAtrakathakaH san carettatrApi aprAsukaM sacittaM sanmizrAdikaM kathaMcigRhItamapi na juJjIta |athvaa krItamaudezikamAhRtaM prAsukamapi na nuJjIta // 23 // (TIkA.) kiM ca na ya ti sUtram / naca nojane gRdhaH san viziSTavastulAjAyezvarAdikuleSu mukhamaMgalikayA caret / apitu ulaM jAvato jJAtAjJAtamajalpanazIlo dharmalAnamAtrAnidhAyI caret / tatrApyaprAsukaM sacittaM sammizrAdi kathaMcihItamapi na juJjIta / tathA krItamaudezikAhRtaM prAsukamapi na juJjIta / etahizodhyavizodhikovyupalakSaNamiti sUtrArthaH // 23 // saMnihiM ca na kuvijA, aNumAyaM pi sNje|| mudAjIvI asaMbache, davika jaganissie // 24 // (avacUriH)) saMnidhiM ca prAgnirUpitarUpaM na kuryAdaNumAtramapi saMyataH / mudhAjIvItipUrvavat / asaMbakaH padminIpatrodakavagRhasthaiH / evaMnUtaH san navejaganizritazcarAcararakSaNapratibaddhaH // 24 // (artha.) saMnihiM ityAdi sUtra. (saMjae ke0) saMyataH eTale sAdhu je te (aNumAyaM pi ke0)aNumAtramapi eTale kiMcinmAtra paNa (saMnihiM ke0) saMnidhiM eTale pUrve kahela saMnidhi pratye (na kubijA ke0) na kuryAt eTale na kare. temaja sAdhu je te (muhAjIvI ke0) mudhAjIvI eTale sarva sAvadya vyApAranA varjaka, (asaMbake ke0) asaMbaH eTale kamalapatra upara rahelA jalanI peThe ko paNa kANe Asakti na rAkhanArA thane (jaganissie ke0) jagannizritaH eTale sthAvarajaMgamAtmaka jagatnA rakSaNa karanArA evA (havija ke0) navet eTale thAya. // 24 // (dIpikA.) punaH kiNc| saMyataH sAdhuH saMnidhiM ca prAganirUpitakharUpaM na kuryaat| aNumAtramapi stokamAtramapi / kiMga sNytH| mudhAjIvI / zrarthaH pUrvavat / punaH kiM0 saM Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 503 dazavaikAlike'STamAdhyayanam / yataH / asaMbaddhaH gRhasthaiH nalinIpatrodakavat / evaMjUtaH san navet jaganizritaH carAcarasaMrakSaNapratibakaH // 24 // (TIkA.) saMnihiM ti sUtram / saMnidhiM ca prAnirUpitakharUpaM na kuryAt / aNumAtramapi stokamapi saMyataH sAdhuH / tathA mudhAjIvIti pUrvavat / asaMbaddhaH pdminiiptrodkvgRhsthaiH| evaMnUtaH san navejagannitritazcarAcarasaMrakSaNapratibaddha iti sUtrArthaH // 5 // lUdavittI susaMtuLe, appine sudare siyaa|| AsurattaM na gabiDA, succA NaM jiNasAsaNaM // 25 // (zravacUriH) rUdairvavacaNakAdinivRttiryasyeti / susaMtuSTo yena tena vAsaMtoSagAmI apeTho nyUnodaratayA'lpAhAraH alpeThatvA nidAdau sunaraH syAt / zrAsuratvaM krodhajAvaM na gachet / zrutvA jinazAsanaM krodhavipAkapratipAdakamacanam // 25 // (artha.) valI lUha vittI ityAdi sUtra. sAdhu je te (bUda vittI ke0) rUdavRttiH eTale vAla, colA pramukha lUkho zrAhAra karanArA, (susaMtujhe ke0) susaMtuSTaH eTale ghaNA saMtoSI, (apiche ke0) adapennaH eTale UnodarI vigere kAraNane lIdhe thapa zchA vAlA ane (suhare ke ) sujaraH eTale sukhathI kozne paNa upajava thayA vinA jemanuM naraNa poSaNa thAya evA (sizrA ke0) syAt eTale hoya. temaja sAdhu je te (jiNasAsaNaM ke0) jinazAsanaM eTale krodhanA pariNAma kehanAra jinazAstra pratye (succA ke0) zrutvA eTale sAMjalIne (AsurattaM ke0) AsuratvaM eTale krodha pratye (na gachikA ke0) na gachet eTale na jaay.||25|| (dIpikA.) kiM saadhuH| zrAsuratvaM cakrodhajAvaM na gachet / kiM kRtvA / jinazAsanaM zrutvA / kacit svapadAdo krodhavipAkapratipAdakaM vItarAgavacanamAkaNye / kiM saadhuH| rUdavRttiH rUdairvavacaNakAdinivRttirasya iti ruudvRttiH| punaH kiMnUtaH sAdhuH / susaMtuSTaH yena kena saMtoSagAmI / punaH kiM sAdhuH zrapeDaH nyUnodaratayA zrAhAraparityAgI sujaraH syAt alpeThatvAt / evaM nidAdau iti phalaM pratyekaM vA syAditi kriyAyogaH / rUkSavRttiH syAt iti // 25 // - (TIkA.) kiMca khUha tti sUtram / asya vyaakhyaa| rUdairvakSacaNakAdinivRttirasyeti rUkSavRttiH / susaMtuSTo yena vA tena vA sNtossgaamii| alpeDo nyUnodaratayA. hAraparityAgI sujaraH syAt / alpeThatvAdeva munidAdAviti / phalaM pratyekaM vA syAditi kriyAyogaH / rUnavRttiH syAdityAdi / tathA AsuratvaM krodhanAvaM na gatkacit Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. khapadAdau zrutvA jinazAsanaM krodhavipAkapratipAdakaM vItarAgavacanam / jahA cahiMgaNehiM, jIvA asurattAe kammaM kareMti / taM jahA / kohasIlayAe pAhuDasIlayAe jahA ThANe jAva jaMmaM mae esa purise amANI miLAdihI akosa haNa vA taM Na me esa kiMci avarana tti / kiMtu mama eyANi vayaNidyANi kammANi avarati tti / sammamahiyAsamANassa nijArA evaM navissa tti sUtrArthaH // 25 // kannasukehiM saddeTiM, pemaM naaninivese|| dAruNaM kakasaM phAsaM, kAeNa adivAsae // 16 // (zravacUriH) karNasaukhyahetavaH karNasaukhyAH zabdA veNuvINA disaMbaMdhinasteSu prema rAgaM nAninivezayet / dAruNamaniSTaM karkazaM kaThinasparzamupanataM / kAyenAdhisaheta / na tatra dveSaM karyAt / anenAdyaMtayo rAgadveSanirAkaraNena sarvendriya viSayeSu rAgadveSapratiSedho vaktavyaH // 26 // (artha.) temaja kannasukehiM ityAdi sUtra. sAdhu je te ( kannasurake hiM ke0) karNasaukhyaiH eTale zravaNeMjiyane sukha upajAvanArA evA ( saddehiM ke0) zabdaiH eTale veNu vINA pramukha vAdyA dikanA zabda sAMjalI tenA upara (pemaM ke0) prema eTale premarAga pratye (nAninivesae ke0) nAninivezayet eTale na kare. tathA (dAruNaM ke0) dAruNaM eTale aniSTa evA tathA ( kakkasaM ke0) karkazaM eTale kaThina evA (phAsaM ke) sparza eTale prApta thaela sparzAdika pratye ( ahiAsae ke0 ) adhisaheta eTale sahana kare. arthAt iSTa athavA aniSTa iMDiya viSaya upara rAgaDeSa na kare. // 26 // (dIpikA.) punaH kiNc| sAdhuH zabdeSu veNuvINAsaMbaMdhiSu na prema aninivezeyat / na teSu rAgaM kuryaadityrthH| kiMjUteSu zabdeSu / karNayoH saukhya hetuSu / punaH kiM0 saadhuH| sparza prAptaM santaM kAyena atisadeta na tatra veSaM kuryAt / kiMnUtaM sparzam / dAruNaM raujmnissttmityrthH| punaH kiM sprshm| karkazaM kagnim / anena AdyaMtayodhyo rAgadveSayoH nivAraNena sarvendriya viSayeSu rAgaSapratiSedho vaktavyaH // 26 // (TIkA.) tathA kama ti sUtram / karNasaukhyahetavaH karNasaukhyAH zabdA veNuvINA'disaMbandhinasteSu prema rAgaM na aninivezayet na kuryaadityrthH| tathA dAruNamaniSTaM kakazaM kaThinaM sparzamupanataM santaM kAyenAtisahenna tatra cheSaM kuryA dityanenAdyantayorAgaveSanirAkaraNena sarvendriyaviSayeSu rAgadveSapratiSedho veditavya iti sUtrArthaH // 26 // Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / Ays khudaM pivAsaM ussiGa, sInandaM araI nayaM // ahiAse avahina, dehavaM mahAphalaM // 27 // (avacUriH) kudham / zItoSNau prtiitau|arti mohanIyonavAM jayaM vyAghrAdisamuumatisahetAvyathito'dInamanAH san dehaHkhaM mahAphala miti saMcintyeti shessH||2|| (artha.) valI khuhaM ityAdi sUtra. sAdhu je te ( zravahi ke0) zravahitaH eTale jenA manamAM dainya nathI evo thayo bato (khuhaM ke) dudhaM eTale nUkha pratye, (pi. vAsaM ke) pipAsAM eTale tRSA pratye, (mussiGa ke0 ) puHzayyAM eTale viSama nUmine viSe suvA rUpa puHzayyA pratye, (sIunhaM ke ) zItoSNaM eTale zIta ane uSNa pratye, (araI ke0) aratiM eTale mohanIya karmanA udayathI utpanna thaelI zrarati pratye, tathA (jayaM ke0 ) jayaM eTale vyAghra vigerethI utpanna thaela jaya pratye, (ahithAse ke0) adhisaheta eTale sahana kare, khame. kAraNa ke, (dehayukkhaM ke0 ) dehaHkhaM eTale deha batAM dehathI utpanna yatuM phuHkha sahana karavU te ( mahAphalaM ke0) mahAphalaM eTale moTuM moda rUpa phala zrApanArUM evaM be. // 27 // ( dIpikA.) kiMca saMsAre tatsarvamadhisadeta / tat kimityAha / kudhaM bujutAM, pipAsAM tRSaM, puHzayyAM viSamannUmyAdirUpAM, zItoSNaM prasijham, arati mohanIyaka. mAnavAM, nayaM vyAghrAdisamunavam / kiMnUtaH saadhuH| avyathitaH zradInamanAH san dehakuHkhaM mahAphalaM saMcintya iti zeSaH / tathA ca zarIre sati etat mukhaM zarIraM vA samyak atisAmAnaM ca mokSaphalamevedamiti // 27 // (TIkA.) kiM ca khuhaM pi tti sUtram / kudhaM bujudAM pipAsAM tRSaM uHzayyAM vi. SamatamyAdirUpAM zItoSNaM pratItamaratiM mohanIyonavAM jayaM vyAghrAdisamubamatisahedetatsarvameva / avyathito'dInamanAH san dehapuHkhaM mahAphalaM saMcintyeti vAkyazeSaH / tathA ca zarIre satyetaduHkhaM zarIraM vA sAraM samyagatisahyamAnaM ca mokSaphalamevedamiti sUtrArthaH // 7 // acaM gayaMmi Azcce, puranA a annugge|| zrAdAramAzyaM savaM, maNasA vi Na ptre||2|| (avacUriH) astaM gata Aditye saMdhyAyAM purastAccAnumate pratyUSasi AhArAtmakaM sarvaM na prArthayed manasApi // 2 // Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, jAga tetAlIsa-(43)-mA. (artha. ) valI aLa ityAdi sUtra. zrAditye eTale sUrya je te (ahaM gayaMmi ke0) astaM gate eTale Athame bate ( a ke0) ca eTale punaH (purabA aNuggae ke0) purastAdanusate eTale prajAta samaye pharithI na jage tyA sUdhI (savaM ke0) sarvaM eTale saMpUrNa (thAhAramAzyaM ke0 ) AhArAtmakaM eTale caturvidha AhAra rUpa vastu pratye (maNasA vi ke0) manasApi eTale mane karIne paNa (na pae ke0) na prArthayet eTale zche nahi. // // (dIpikA.) punaH kiMca / sAdhuH AhArAtmakaM sarvamAhArajAtaM samastamevaM sati manasApi na praarthyet| kimaGga punarvAcA karmaNA veti| evaM satIti kim / zrAditye sUrye'staMgate'staparvataM prApte'darzanInUte vA purastAcca anumate pratyUSasyanudita ityrthH|| 20 // ( TIkA.) kiMca aLa ti sUtram / astaM gata Aditye astaparvataM prApte adarzanIjUte vA purastAccAnumate pratyUSasyanudita ityarthaH / AhArAtmakaM sarva niravazeSamAhArajAtaM manasApi na prArthayet / kimaGga punarvAcA karmaNA veti sUtrArthaH // 27 // atiMtiNe acavale, appanAsI mishraasnne|| haviU naare daMte, yovaM lahuM na khise||she|| (avacUriH) atiMtiNo nAmAlAne'pi neSayatkiMcanajASI / acapalaH sthirH| alpanASI kAraNe'pi mitajASI / mitAzano mitanoktA / evaMcUto navedaredAnto yena tena vAhAreNa tRptH| stokaM labdhvA na khiMsayed deyaM dAtAraM vA na holayet // 2 // __(artha.) divase paNa kadAca AhAra na male to zuM karavaM te kahele. atiMtiNe ityAdi sUtra. sAdhu je te (atiMtiNe ke0 ) atiMtiNaH eTale AhAra na male to paNa kiMcinmAtra paNa na bolanArA evA, (acavale ke) acapalaH eTale sarva sthAnake sthira evA, (appanAsI ke ) alpanASI eTale kAraNa paDe parimita bolanArA evA, (mizrAsaNe ke0) mitAzanaH eTale parimita nojana karanArA evA tathA (uare daMte ke0) udare dAntaH eTale potAnuM peTa potAnA vazamA rAkhanArA arthAt nIrasa, tu jevo zrAhAra male tevA AhAra upara nirvAha karanArA evA ( havika ke0) navet eTale thAya, paNa (thovaM ke0) stokaM eTale alpamAtra AhArAdika vastu pratye (lahuM ke0) labdhvA eTale pAmIne (na khisae ke0)na khisayet eTale dAtAranI athavA malelI vastunI hIlanA na kare. ||she // (dIpikA.) divAlanyamAne'pi AhAre kimityAha / sAdhuH atintinnonvet|shr. Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 207 ti ntiNo nAma lAne'pi na yatkiMcanajASI / tathA sAdhuH zracapalo javet / sarvatra sthira ityarthaH / tathA alpabhASI javet kAraNe parimitavaktA / tathA mitAzano javet / mitajojI syAt / tathA / udare dAMtaH yena vA tena vA vRttizIlaH / tathA stokaM labdhvA na khiMsayed deyaM dAtAraM vA na hIlayet // 25 // ( TIkA. ) divApyalanamAna AhAre kimityAha / yatiMtiaitti / prati ntiNo javet / prati ntiNo nAmAlAnepi neSadyatkiMcanajASI / tathA capalo javet / sarvatra sthira ityarthaH / tathA alpabhASI kAraNe parimitavaktA / tathA mitAzano mitajoktA nave dityevaMbhUto javet / tathA udare dAnto yena vA tena vA vRttizIlaH / tathA stokaM labdhvA na khiMsayet / deyaM dAtAraM vA na hIlayediti sUtrArthaH // 29 // na bAhiraM parijave, attANaM na samukkase // sulAne na makkikA, jaccA tavassibujhie // 30 // ( avacUriH ) na bAhyaM svato'nyaM paribhAvayet / zrAtmAnaM na samutkarSayet / zrutalAyana mAta / jAtyA tapasi buddhiviSaye / upalakSaNaM caitatkulabalarUpANAm // 30 // ( artha. ) sAdhue mada na karavo, te mATe kahebe na bAhiraM ityAdi sUtra. sAdhu je te ( bAhiraM ke0 ) bAhyaM eTale potAthI anya evA koi paNa jIvane ( na parijave ka0 ) na parivet eTale tiraskAra na pamADe, dhikkAre nahi. temaja ( yattANaM ke0 ) zrAtmAnaM eTale potAne (na samukkase ke0 ) na samutkarSayet eTale moTo gaNe nahi. arthAt huM kevo utkRSTa buM, ema na mAne tathA ( sulAne ke0 ) zrutalAnAnyAM eTale zrutajJAnayI huM paMDita buM, evo ne joiye te vastuno lAja thavAthI huM labdhimAn buM, evo ( na matikA ke0 ) na mAdyeta eTale mada na kare, temaja ( jaccA ke0 ) jAtyA eTale jAtivaDe, ( tava si0 ) tapakhitvena eTale tapavaDe tathA ( buddhie ke0 ) bulA eTale buddhivaDe paNa mada na kare. // 30 // (dIpikA.) madavarjanArthamAha / na bAhyamAtmano'nyaM pari javet sAmAnyena itthaMbhUto'hamiti / tathA zrutalAnAjyAM zrutena zrutajJAnena lAnena vyAhArAdiprAdhyA na mAdyeta / paeko'haM labdhimAnahamiti / tathA jAtyA tApasyena buddhyA vA na mAdyeta / yathA zrahaM jAtisaMpannaH, zrahaM tapasvI, ahaM buddhimAn ityevam / upalakSaNaM ca etat kulabalarUpANAm / yathA kulasaMpanno'haM, balasaMpanno'daM rUpasaMpanno'ham ityevaM na mAyetetyarthaH // 30 // ( TIkA. ) madavarjanArthamAha / na bAhiraM ti sUtram / asya vyAkhyA / na bA - For Private Personal Use Only Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. mAtmano'nyaM parivet / tathA zrAtmAnaM na samutkarSayet / sAmAnyenevaMbhUto'hamiti / zrutalAjAcyAM na mAdyeta parimato labdhimAnada mityevaM / tathA jAtyA tapasvitvena buddhyA vA na mAdyeteti varttate / jAtisaMpannastapasvI buddhimAnaha mityevamupalakSaNaM caitatkulabalarUpANAm / kulasaMpanno'haM balasaMpanno'haM rUpasaMpanno'hamityevaM na mAdyeteti sUtrArthaH // 30 // se jAmajANaM vA, kaTTu yadammiyaM payaM // saMvare vippamappANaM, bIyaM taM na samAyare // 31 // ( yavacUriH ) sa sAdhutvAjJAtvA jogato'nAjogatazca kRtvA'dhArmikaM padaM rAgadveSAyAM mUlottaraguNa virAdhanAM saMvaret kSipramAtmAnaM jAvato nivartyAlocanAdinA / dvitIyaM punastanna samAcaret // 31 // (artha) jogI athavA anAjogathI virAdhanA seve to zuM karavuM te be. se ityAdi sUtra. ( se ke0 ) saH eTale te sAdhu je te ( jANaM ke0 ) jAnan eTale jANatA ( vA ke0 ) athavA ( a jAeM ke0 ) zrajAnan eTale ajANatA (Aha mmiyaM payaM ke0 ) dhArmikaM padaM eTale koi paNa prakAre rAga dveSathI mUla guNanI athavA uttara guNanI virAdhanA pratye (kaTTu ke0) kRtvA eTale sevIne ( khippaM ke0 ) dipraM eTale zIghra (pANaM ke0 ) AtmAnaM eTale potAnA AtmAne ( saMvare ke0) saMvaret eTale jAvathI nivRtta tha thAlocanA pramukha karI saMvare, tathA ( bIAM ke0 ) dvitIyaM eTale bIjI ( taM ke0 ) tat eTale te virAdhanA pratye ( na samAyare ke0 ) na samAcaret eTale seve na hi // 31 // (dIpikA) ghata jogAnAjoga se vitamarthamAha / sAdhuH jAnan ajAnan vA zrAgato'nAjogatazcetyarthaH / zrAtmAnaM kSipraM jAvato nivRtya AlocanAdinA prakAreNa saMvaret / kiM kRtvA adhArmikaM padaM kathaM cid rAgadveSAnyAM mUlottaraguNa virAdhanAmiti jAvaH / paraM na punardvitIyaM tat samAcaredanubandhadoSAt // 31 // ( TIkA. ) ughata yAjogA nAjogase vitArthamAha / seti sUtram / sa sAdhurjAnanajAnan vA zrAjogato'nAjogatazcetyarthaH / kRtvAdhArmikaM padaM kathaMcidrAgadveSAnyAM mUlottaraguNa virAdhanAmiti jAvaH / saMvaret dipramAtmAnaM jAvato nivartyAlocanA'dinA prakAreNa tathA dvitIyaM punastanna samAcaret / anubandhadoSAditi sUtrArthaH // 31 // aNAyAraM parakkammaM, neva gUde na nindave // suI sayA viyaDanAve, prasaMsatte jiIdie // 32 // For Private Personal Use Only Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike'STamAdhyayanam / 50 e ( avacUriH ) anAcAraM sAvadyayogaM parAkramyAsevya gurUNAmanta Alocayenna nigUhet na nivIta / tatra nigUhanaM kiMcitkathanaM nihnavaH sarvathApalApaH / zucirakaluSamatiH / sadA vikaTabhAvaH / asaMsakto'pratibaddhaH // 32 // ( artha. ) have eja kahe be. aNAyAra ityAdi sUtra. (suI ke0 ) zuciH eTale jenI mata malina nathI evA, (sayA ke0 ) sadA eTale niraMtara ( viyaDanAve ke0 ) vikaTAvaH eTale prakaTa jAvane dhAraNa karanArA evA, ( asaMsatte ke0 ) asaMsaktaH eTale koi paNa ThekANe pratibaMdha na rAkhanArA evA tathA (jiiM die ke0 ) jitendriyaH eTale iMDiyAne potAnA vazamAM rAkhanArA evA sAdhu je te ( NAyAraM ke0 ) anAcAraM eTale sAvadha vyApAra pratye ( parakkamma ke0 ) parAkramya eTale sevIne gurunI pAse zrAlo, paNa (neva gRhe ke0) naiva gRhayet eTale AloyaNA karatA kiMcitmAtra kahI ne bAkI sarva gupta na rAkhe temaja ( na ninhave ke0 ) na nihuvIta eTale sevelA anAcarane sarvathA gupta paNa na rAkhe. // 32 // ( dIpikA . ) punaH etadevAha / sAdhuH anAcAraM sapApayogaM parAkramya zrAsevya gurusamIpa Alocayanna nigUhenna ninduvIteti / tatra nigUhanaM kiMcitkathanaM nindavaH sarvathApalApaH / kiMbhUtaH sAdhuH / zuciH / na kaluSamatiH / sadA vikaTajAvaH prakaTajAvaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / asaMsaktaH pratibaddhaH kutrApi / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / jitendriyaH pramAdaH san // 32 // (TIkA.) etadevAha NAyAraM ti sUtram | anAcAraM sAvadyayogaM parAkramyAsevya gurukAza yAlocayannaiva gRhayenna nihnavIta / tatra gUhanaM kiMcitkathanaM ninhava ekAntato'palApaH / kiM viziSTaH sannityAha / zucirakaluSitamatiH sadA vikaTanAvaH prakaTajAvaH / asaMsakto'pratibaddhaH / kvacijitendriyo jitendriyapramAdaH sanniti sUtrArthaH // 32 // amodaM vayapaM kukA, prAyariprassa madappaNo // I taM parigina vAyAe, kammulA javavAyae // 33 // ( avacUriH ) moghamavandhyaM vacanaM kuryAt yAcAryasya mahAtmanaH / tatparigRhya vAcA umityabhyupagamya karmaNA upapAdayet kriyayA saMpAdayet // 33 // ( artha. ) temaja mohaM ityAdi sUtra sAdhu je te ( mahaSpaNo ke0 ) mahAtmanaH eTale zrutAdiguNe karI zreSTha evA ( Ayarissa ke 0 . ) zrAcAryasya eTale zrAcAryanA (ari ho ) vacanaM eTale ' phalAeM kAma kara, ityAdi vacana pratye ( zramohaM ke0 ' For Private Personal Use Only Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43)-mA. amoghaM eTale phogaTa nahi arthAt phalavAluM evaM ( kutA ke0 ) kuryAt eTale kare. prAcAryanuM vacana phogaTa nahi javA devuM, phalavAluM karavuM ema kayuM. te zI rIteM te ka ed. (vAyAe bo) vAcA eTale vANIvaDe ( taM ke0 ) tat eTale te zrAcAryanA vacana pratye ( parigina ke0 ) parigRhya eTale 'hAjI' kahI aMgIkAra karIne (kammu ke0 ) karmaNA eTale hastapAdAdikanI kriyAvaDe ( javavAyae ke0 ) upapAdayet eTale saMpAdana kare, arthAt AcAryajIe kartuM hoya te pramANe kare. // 33 // ( dIpikA . ) punarAha / sAdhuH zrAcAryANAM vacanamidaM kurvityA dirUpamamoghaM saphalaM kuryAt / evamityaGgIkAreNa / kiMnUtAnAmAcAryANAM mahAtmanAM zrutAdi nirguNaistadvacanaM parigRhya vAcA evamiti zraGgIkAreNa karmaNA upapAdayet kriyayA saMpAdayet // 33 // ( TIkA. ) tathA amohaM ti sUtram / amoghamavandhyaM vacanamidaM kurvityAdirUpaM kuryAdityevamanyupagamena / keSAmityAha / zrAcAryANAM mahAtmanAM zrutAdinirguNaistatparigRhya vAcA evamityanyupagamena karmaNopapAdayet / kriyayA saMpAdayediti sUtrArthaH // 33 // dhuvaM jIvi naccA, siddhimaggaM vidyANiyA // vipriTika nogesu, yAnaM parimitrayappaNo // 34 // ( avacUriH) dhruvamanityaM jIvitaM jJAtvA siddhi mArgaM samyagvijJAnAdirUpaM vijJAya vinivartteta jogejya evamapyAyuH parimitaM zatavarSINamAtmano vijJAya nivarteta // 34 // (artha) dhuvaM ityAdi sUtra sAdhu je te potAnA (jIviAM ke0 ) jIvItaM eTale AyuSyapratye (adhuvaM ke0 ) adhruvaM eTale kSaNika, ghaDI ekamAM vinAza pAme evaM (naccA ke0 ) jJAtvA eTale jANIne tathA ( siddhimaggaM ke0 ) siddhimArga eTale jJAnadarzanacAritrarUpa mokSamArga pratye ( vidyANiyA ke0 ) vijJAya eTale jANIne teja kadAca ( apaNo ke0 ) AtmanaH eTale potAnuM ( AnaM ke0 ) AyuH eTale AyuSya pUruM hoya to paNa te ( parimizraM ke0 ) parimitaM eTale so varSa pramukha pramANavAluMja be evaM jANIne ( jogesu ke0 ) jogenyaH eTale karmabaMdhanA hetu evA viSayA jogI ( viSaya hi ke0 ) vinivarteta eTale nivRtta yAya, dUra rahe. // 34 // ( dIpikA . ) punarAha sAdhuH / jogebhyaH karmabandhasya hetunyaH nivartteta / kiM kRtvA / jIvitamadhuvamanityaM maraNAsannaM jJAtvA / punaH kiM kRtvA / siddhimArgaM samyagdarzanacAritralakSaNaM vijJAya / tathA dhruvamapi zrAyuH parimitaM saMvatsarazatAdimAnena vikAya Atmano nivartteta jogebhya ityarthaH // 34 // For Private Personal Use Only Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike'STamAdhyayanam / 511 ( TIkA. ) tathA dhuvaM ti sUtram / vyAkhyA | adhruvamanityaM maraNAzaGki jIvitaM sajAva nibandhanaM jJAtvA / tathA siddhimArgaM samyagdarzanajJAnacAritralakSaNaM vijJAya vinivarteta jogeyo bandhaikahetubhyaH / tathAdhruvamapyAyuH parimitaM saMvatsarazatAdimAnena vijhAyAtmano vinivarteta jogejya iti sUtrArthaH // 34 // balaM yAmaM ca per3hAe, sAmAruggamappaNo // vittaM kAlaM ca vinnAya, tadappAeM nijuMjae // 35 // jarA jAva na pIDeI, vAhI jAva na vaDhaI // jAviMdiyA na dAyaMti, tAva dhammaM samAyare // 36 // (avacUriH) upadezAdhikAre prakrAnta idameva samarthayannAha balaM mAnasaM sthAna zArIraM / iyaM gAthA laghuvRhadvRttau noktA // 35 // jarA yAvanna pIDayati / vyAdhiryAvanna vate / yAvadindriyANi na hIyante / tAvadatrAntare dharmaM samAcaret // 36 // arthaH- temaja balaM ityAdi sUtra, sAdhu je te ( appaNo ke0 ) zrAtmanaH eTale potAnI ( balaM ke0 ) balaM eTale iMDiyanI zakti ( yAmaM ke0 ) sthAma eTale zarIranI zakti (sahAM ke0 ) zraddhAM eTale zraddhA ( ca ke0 ) ne (rugaM ke0 ) ArogyaM eTale Arogya arthAt tanaDurustI pratye ( pehAe ke0 ) prekSya eTale joine (ca ke0 ) valI (taha ke ) tathA eTale temaja ( khittaM ke0 ) kSetraM eTale kSetra pratye, ( kAlaM ho ) kAlaM eTale kAlapratye ( vinnAya ke0 ) vijJAya eTale jANIne (pANaM ke0 ) zrAtmAnaM eTale potAne ( nijuMjae ke0 ) niyuJjIta eTale kartavyane viSe joDe. // 35 // jarA ityAdi sUtra ( jarA ke0 ) jarA eTale vayanI hAni te vRddhapaeM je te (jAva ke0 ) yAvat eTale jyAM sudhI (na pIDei ke0 ) na pIDayati eTale pIDA, duHkha detuM nathI, arthAt jyAMsudhI buDhApuM AvyuM nathI. temaja (vAhI ke0 ) vyAdhiH eTale kAmakAja karavAnI zaktine dIe karanAra evo roga je te (jAva ke0 ) yAvat eTale jyAMsudhI (na Tu ke0 ) na vardhate eTale vRddhi pAmato nathI, arthAt jyAMsudhI roga zarIra upara jora karato nathI. temaja ( iMdiyA ke0 ) iMdriyANi eTale kAmakAja karavAnI zaktine sAhAyya karanAra cakSu pramukha iMdriyo je te (jAva ke0 ) yAvat eTale jyAMsudhI (na hAyaMti ke0 ) na hIyaMte eTale kI, zakti vinAnA thatA nathI. arthAt jyAMsudhI iMdriyonI zakti kSINa thara nathI. ( tAva ke0 ) tAvat eTale sudhI (dhammaM ke0) dharmaM eTale dharma pratye (samAyare ke0) samAcaret eTale Acare 3 For Private Personal Use Only Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dIpikA.) upadezAdhikAre prakrAnta zdameva samarthayannAha / sAdhurAtmAnaM niyojayet / kiM kRtvaa| balaM mAnasaM sthAma zArIraM predaya vicArya / punaH zramAmArogyamAtmanaH punaH kSetraM kAlaM ca vijhAya // 35 // kiM jJAtvA AtmAnaM niyojayet ityAha / sAdhustAvantaM kAlaM dharma cAritradharma samAcaret / tAvantaM kiyantaM kAlamityAha / yAvat jarA vayohAnirUpA na pIDayati / punaryAvat vyAdhiH kriyAsAmarthyazatrurna varDate / punaryAvat inDiyANi kriyAsAmarthyasya upakArINi zrotrAdIni na hIyante / tAvat atrAntare prastAva iti kRtvA dharma samAcaret // 36 // - (TIkA.) upadezAdhikAre prakrAntameva samatharyannAha |blN ti sUtram / jara tti sUtram / asya vyAkhyA / jarA vayohAnilakSaNA yAvanna pIDayati, vyAdhiH kriyAsAmarthyazatruryAvanna vaIte / yAvadinDiyANi kriyAsAmopakArINi zrotrAdIni na hIyante / tAvadatrAntare prastAva zati kRtvA dharma samAcareccAritradharmamiti suutraarthH||35||36|| kodaM mANaM ca mAyaM ca, lonaM ca pAvavaTaNaM // vame cattAri dose ja, baMto diamappaNo // 37 // (zravacUriH ) dharmopAyamAha / krodhaM mAnaM mAyAM ca lonaM ca pApavardhanam ete sarve pApahetava iti pApavaLanatvavyapadezaH / yatazcaivamato vameccaturo doSAnetAneva krodhAdIn zchannAtmano hitam // 37 // (artha.) have dharmano upAya kahe . kohaM ityAdi sUtra. (appaNo ke0) AtmanaH eTale potAnA (hithaM ke0) hitaM eTale hitapratye (chato ke0) zchan eTale zvA karato evo sAdhu je te (pAvavatuNaM ke0) pApavaInaM eTale pApanI vRddhi karanAra evA (kohaM ke0) krodhaM eTale krodha, (ca ke0) valI (mANaM ke0) mAnaM eTale mAna, (ca ke0) valI (mAyaM ke0) mAyAM eTale mAyA ( ca ke0) valI (lonaM ke0) lonaM eTale lona e (cattAri ke0) caturaH eTale cAra ( dose ke0) doSAn eTale doSa pratye (vame ke0) vamet eTale vame, tyAga kare. kAraNa ke, eno tyAga karavAthI sarva saMpadA prApta thAya . // 37 // (dIpikA.) atha dharmasya upAyamAha / sAdhuH krodha, mAnaM, mAyAM, lonaM ca pApavaInaM pApasya hetvH| yatazca evaM tata etAn caturo doSAn krodhAdIn vamet tyajet / kiM kurvan / zrAtmano hitamichan / etahamane hi sarvasaMpaditi // 37 // .. (TIkA) tapAyamAha / kohaM gAhA vyaakhyaa| krodhaM mAnaM ca mAyAM ca lonaM ca Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 513 pApavardhanaM sarva ete pApahetava iti pApavarddhanatvavyapadezaH / yatazcaivamato vameccaturo dopAnetAn krodhAdIn hitamivannAtmanaH / etamane hi sarvasaMpaditi sUtrArthaH // 37 // kodo pII paNAseI, mANo viSayanAso // mAyA mittANi nAsera, lono savaviNAsaNo // 38 // ( avacUriH ) etamane hi sarvasaMpat / zravamane khilokApAyamAha / krodhaH prItiM praNAzayati, mAno vinayanAzanaH, mAyA mitrANi nAzayati, lonaH sarvavinAzakaH / tattvatastrayANAmapi tadbhAvanA vitatvAt // 38 // (a.) upara kahelA cAra doSono tyAga na kare to yA lokamAMja je pAya yA be te kahe be. koho ityAdi sUtra. ( koho ke0 ) krodhaH eTale krodha je te (pII ke0 ) prItiM eTale prIti pratye ( paNAse ke0 ) praNAzayati eTale nAza kare. krodha caDhelA manuSyanA vacanathI prItino nAza thAyabe, e vAta anubhavasiddha be. (mANo ke0 ) mAnaH eTale mada, ahaMkAra je te ( viSayanAso ke0 ) vinayanAzanaH eTale vinayano nAza karanAra be. ahaMkArI manuSya mUrkhatAthI koino vinaya sAcavato nathI, e pratyakSa dekhAya be. ( mAyA ke0 ) mAyA eTale vakratArUpa mAyA je te ( mitANi ke0 ) mitrANi eTale mitra pratye ( nAsei ke0 ) nAzayati eTale nAza pamADe a. vakratA (airs) karanAra manuSyane tenA mitra boDI de be, evo anubhava be. (lojo ke0 ) lona: eTale lona je te ( saba vipAsaNI ke0 ) sarvavinAzanaH eTale prIti, vinaya, mitra vigere sarveno nAza karanAro be. kAraNa lonathIja krodha, mAna ne mAyA thAya be, mATe lojaja sarva doSonuM mUla kahevAya be. // 38 // I ( dIpikA. ) vamane tu iha loka eva kaSTamAha / krodhaH prItiM praNAzayati / krodhAndhasya vacanataH prItervichedadarzanAt / mAno vinayanAzanaH / garveNa vinayakaraNasya adarzanAt / mAyA mitrANi nAzayati / kauTilyavataH mitratyAgadarzanAt / lojaH sarvavinAzanaH / paramArthataH trayANAmapi prItyAdInAM nAzadarzanAt // 38 // ( TIkA. ) vamane viha loka evApAyamAha / koha ti sUtram / krodhaH prItiM praNAzayati / krodhAndhavacanatastaducchedadarzanAt / mAno vinayanAzanaH / zravalepena mUkhatayA tadakaraNopalabdhermAyA mitrANi nAzayati / kauTilyavatastattyAgadarzanAt / lojaH sarvavinAzanaH / tattvatastrayANAmapi tadbhAvanA vitatvAditi sUtrArthaH // 38 // 65 For Private Personal Use Only Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) mA. vasameNa DhaNe kohaM, mANaM maddavayA jiNe // mAyamavanAvena, lonaM saMtosana jiNe // 30 // (avacUriH) upazamena hanyAtkrodhaM, mAnaM mArdavenAnutssRtatayA, mAyAM ca junAvenAzavatayA jayeDudaya nirodhAdinA, lonaM saMtoSato niHspRhatvena jayettaDudaya nirodhodayaprAptAphalIkaraNena // 35 // (artha) mATe vasameNa ityAdi sUtra, sAdhu je te ( javasameNa ke0 ) upazamena eTale kSamArUpa upazamavaDe ( kohaM ke0 ) krodhaM eTale krodha pratye (haNe ke0 ) hanyAt eTale haNe, (mANaM ke0 ) mAnaM eTale ahaMkArarUpa mAnapratye ( maddavayA ke0 ) mArdavena eTale mRtAvaDe ( jiNe ke0 ) jayet eTale jIte, nAza kare, ( mAyAM ke0 ) mAyAM eTale vakratArUpa mAyApratye (avajAveNa ke0 ) rujujAvena eTale saralatA - vaDe nAza kare, ( lonaM ke0 ) lonaM eTale lona pratye ( saMtosa ke0 ) saMtoSataH esaMtoSavaDe ( jiNe ke0 ) jayet eTale jIte, nAza kare upara kahelA upazama pramukha upAya vaDe krodhAdikanA udayane rokavo, ane udaya AvelA krodhAdikane niSphala karavA // 35 // ( dIpikA . ) yata evaM tataH kiM kartavyamityAha / sAdhuH krodhamupazamena kAMtirUpeNa hanyAt / katham / udaya nirodhodayaprAptAphalIkaraNena / evaM mAnaM mArdavenAnutsiktatayA jayet / udaya nirodhAdinaiva / mAyAM ca rujunAvenAzaThatayA jayet / udaya nirodhAdinaiva / evaM lonaM saMtoSato nispRhatvena jayet / tadaya nirodhodayaprAptAphalI karaNeneti // 3 // ( TIkA . ) yata evamata uvasameNa tti sUtram / upazamena zAntirUpeNa hanyAt krodhamudaya nirodhodayaprAptAphalIkaraNena / evaM mAnaM mArdavenAnutsRtatayA jayet / udayanirodhAdinaiva / mAyAM ca rujunAvena zravakratayA jayet / udaya nirodhAdinaiva / evaM lonaM saMtoSeNa nispRhatvena jayet / udaya nirodhodayaprAptAphalIkaraNeneti sUtrArthaH // 35 // kodo a mANo a aNiggadIcyA, mAyA a lono pavaTTamANA // cattAri ee kasiA kasAyA, siMcaMti mUlAi punavassa // 40 // ( vacUriH ) eSAM paralokApAyamAha / krodhazca mAnazcAnigRhItA zrRMkhalA mAyA ca lojazca pravarddhamAnau / catvAra ete krodhAdayaH / kRtsnAH saMpUrNAH kRSNAH kliSTA vA kaSAyAH siJcanti azunanAvajalena mUlAni tathAvidhakarmarUpANi punarbhavasya punarjanmataroriti // 40 // For Private Personal Use Only Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / thaya (artha.) have krodha pramukha cAra kaSAya paralokane viSe paNa anartha utpanna kare ema kahe. koho ityAdi sUtra. (aNiggahIyA ke) anigRhItau eTale potAnA vazamA ( tAbAmA) na rAkhelA evA ( koho ke0) krodhaH eTale krodha (za ke0) ca eTale thane (mANo ke0) mAnaH eTale ahaMkArarUpa mAna tathA (pavaDhamANA ke0) pra. vaImAnau eTale vRddhi pAmatA evA (mAyA ke0) mAyA eTale vakratArUpa mAyA (zra ke0)ca eTale ane (lojo ke0) lonaH eTale lona malI (cattAri ke0) catvAraH eTale cAra (kasiNA ke0) kRtsnAH eTale saMpUrNa, athavA kRSNAH eTale azuja karmanA kAraNarUpa hovAthI kAlA, athavA kviSTAH eTale klezavAlA evA (ee kasAyA ke0) ete kaSAyAH eTale zrA kaSAya je te (puNapnavassa ke0) punarnavasya eTale punarjanma. rUpa vRkSanA (mUlAI ke0) mUlAni eTale mUla pratye. (siMcaMti ke0) siJcanti eTale siMce be. arthAt cAre kaSAya paralokane viSe janmamaraNarUpa saMsAranA kAraNa be.||40|| (dIpikA.) krodhAdInAmeva paraloke kaSTamAha / ete kaSAyAH catvAro'pi punarjavasya punarjanmavRkSasya mUlAni tathAvidhakarmarUpANi siJcanti / zrazujanAvajaleneti shessH| kiMjUtAH kssaayaaH| kRtsnAH saMpUrNAH kRSNA vA kviSTAH / ke| kaSAyAH krodhazva mAnazca etau chAvanigRhItau uvRMkhalau / mAyA ca lonazca etau chau vivardhamAnau vRrSi ganchantau santau // 40 // (TIkA.) krodhAdInAmeva paralokApAyamAha / koho tti sUtram / asya vyAkhyA / krodhazca mAnazcAnigRhItau ullUMkhalau mAyA ca lojazca vivardhamAnau ca vRdhi gachantau catvAra ete krodhAdayaH kRtsnAH saMpUrNAH kRSNA vA kliSTAH kaSAyAH siJcanti zrazujanAvajalena mUlAni tathA vidhakarmarUpANi punarjavasya punarjanmataroriti sUtrArthaH 40 rAyaNiesu viNayaM paje, dhuvasIlayaM sayayaM na dAvazkA // kummutva allIpapalI gutto,parakkamikA tvsNjmNmi||41|| (zravacUriH) yata evamatastannigrahArthamidaM kuryAt / ratnAdhikeSu ciradIkSiteSu vinayamanyubAnAdikaM prayuJjIta / dhruvazIlatAmaSTAdazasahasrazIlAGgarUpAM na hApayetsatataM kUrma va aaliinprliinguptH| aGgopAGgAni saMyamyetyarthaH / parAkrameta pravarttata tapaHsaMyame tapaHpradhAne saMyame // 41 // (thartha.) ema je mATe kaSAyone jitavAne arthe thA upAya karavo, ema kahe be. rAyaNie ityAdi sUtra. sAdhu je te (rAyaNiesu ke0) ratnAdhikeSu eTale dIdAthI zra Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. yavA jJAna vigerethI potAnA karatAM adhika evA zrAcArya pramukhane viSe (viNayaM ke0) vinayaM eTale zranyubAna pramukha vinaya pratye (payuMje ke0) prayuJjIta eTale kare. tathA (dhuvasIlayaM ke) dhruvazIlatAM eTale aDhArasahasrazIlAMgapAlanarUpa je zIlane viSe dRDhatA te pratye (sayayaM ke0) satataM eTale niraMtara (na hAvazjA ke0) na hApayet eTale boDe nahi. temaja (kummu va ke0) kUrma zva eTale kAbbAnI peThe (ahINapasINagutto ke0) AlInapralInaguptaH eTale potAnA aMgopAMga pratye samyakaprakAre gupta rAkhIne (tavasaMjamammi ke0) tapaHsaMyame eTale tapasyA jemA pradhAna ne evA saMyamane viSe (parakamijA ke) parAkrameta eTale pravRtta thAya. // 4 // (dIpikA. ) yatazcaivamataH kaSAyanigrahArthamidaM kuryAdityAha / sAdhuH ratnAdhikeSu ciradIkSitAdiSu vinayamanyubAnAdirUpaM prayuJjIta / punaH dhruvazIlatAmaSTAdazazIlAsahasrapAlanarUpAM satataM nirantaraM yathAzakti na hApayet / punaH kUrma zva kalapavat bAlInapralInaguptaH aGgAni upAMgAni ca samyaka saMyamya ityarthaH / parAkrameta pravarteta tapaHsaMyame tapaHpradhAne saMyama iti // 41 // (TIkA.) yata evamataH kaSAya nigrahArthamidaM kuryAdityAha / rAyaNie tti / ratnAdhikeSu ciradIkSitAdiSu vinayamanyuDAnAdirUpaM pryunyjiit|tthaa dhruvazIlatAmaSTAdazazIlAGgasahasrapAlanarUpAM satatamanavarataM yathAzakti na haapyet| tathA kUrma zva kapa vAlInapralInaguptaH aGgopAGgAni samyaka saMyamyetyarthaH / parAkrameta pravarteta tapaHsaMyame tapaHpradhAne saMyama iti sUtrArthaH // 41 // nidaM ca na bahu mannikA, sappahAsaM vivje|| mido kahAdiM na rame, saplAyami ra syaa||42|| (avacUriH) nisAM ca na bahu manyeta na prakAmazAyI syAt / sa prahAsamatIva hA. sarUpaM vivarjayet / mithaHkathAsu rAhasyikISu na rameta / svAdhyAye rataH sadA navet // 32 // (artha.) valI nidaM ityAdi sUtra. sAdhu je te ( nidaM ke0) niyAM eTale nitA pratye (na bahu mannijA ke0) na bahu manyeta eTale ghaNuM mAna Ape nahi, arthAt ghaNI nimA (UMgha ) liye nahi. tathA (sappahAsaM ke0) saprahAsaM eTale jemA hA. sI (maskarI) ghnn| hoya evA vacana pratye (vivajae ke0) vivarjayet eTale varje. temaja (miho kahAhiM ke0) mithaH kathAsu eTale mAhomAhe ekAMtamAM bAnI vAto karavAmAM (na rame ke0) na rameta eTale ramI rahe nahi. to zuM kare te kahe . (sayA Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 517 ke0) sadA eTale niraMtara (saplAyami ke0) svAdhyAye eTale svAdhyAyane (saplAyane) viSe ( ra ke0) rataH eTale Asakta evo thAya. // 42 // - (dIpikA.) punaH kiMca sAdhuH nikhAM ca na bahu manyeta na prakAmazAyI syAt / punaH sa sAdhuH prahAsamatIvahAsarUpaM vivarjayet / punaH parasparaM kathAsu rAhasyikISu na rameta / tarhi kiM kuryAdityAha / svAdhyAye vAcanAdau rataH tatparaH syAt sadA // 42 // (TIkA ) kiMca nidaM ca tti sUtramasya vyAkhyA / nikhAM ca na bahu manyeta / na prakAmazAyI syAt / sa prahAsaM cAtIvahAsarUpaM vivarjayet / mithaHkathAsu rAhasyikISu na rameta / svAdhyAye vAcanAdau rataH sadA evaMcUto navediti sUtrArthaH // 42 // jogaM ca samaNadhammami, muMje analaso dhuvN|| jutto asamaNadhammami, ahaM lada annuttrN||43|| (avacUriH) yogaM trividhaM manovAkAyavyApAraM dAntyAdilakSaNe yuJjIta / zranalasa utsAhavAn dhruvaM nityamaucityena kAlAdau anupredAyAM manoyogamadhyayane vAgyogaM pratyupekSaNAyAM kAyayogamiti yukta evaM vyApRtaH zramaNadharme daza vidhe artha lanate'nuttaraM kevalajJAnarUpamiti // 43 // (artha.) tathA jogaM ca ztyAdi sUtra. (dhuvaM ke0) dhruvaM eTale nitya, sadAkAla (analaso ke0) zranalasaH eTale Asasyarahita arthAt utsAhavAlA evA sAdhu je te (samaNadhammammi ke0) zramaNadharma eTale daza prakAranA sAdhudharmane viSe (jogaM ke0) yogaM eTale potAnA mana vacana kAyAnA yoga pratye (muMje ke0) yuJjIta eTale joDe. kAraNa ke, (samaNadhammami ke) zramaNadharme eTale dAMtipramukha daza prakAranA sAdhudharmane viSe (jutto ke0) yuktaH eTale joDelA evA sAdhu je te (aNuttaraM ke0) anuttaraM eTale sarvotkRSTa evA (ahaM ke0) artha eTale jJAna pramukha vastu pratye ( lahara ke0) lajate eTale pAme . // 43 // ( dIpikA.) evaM yogaM ca trividhaM manovAkAyavyApAraM zramaNadharme dAnti pramukhalakSaNe yuJjIta / kinUtaH sAdhuH / analasa utsAhavAn dhruvaM kAlAdInAmau. cittyena nityaM saMpUrNa sarvatra pradhAnopasarjananAvena vA anupredAkAle manoyogam , adhyayanakAle vAgyogaM, pratyupedaNAkAle kAyayogamiti / phalamAha / yukta evaM vyApRtaH kutra zramaNadharme daza vidhe lajate arthaM prApnotyanuttaraM nAvArthaM jJAnAdirUpamiti 43 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 517 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43) mA. (TIkA.) tathA jogaM ca tti sUtram / asya vyAkhyA / yogaM ca trividhaM manovAkAyavyApAraM zramaNadharme dAntyAdilakSaNe yuJjItAnalasa utsAhavAn / dhruvaM kAlAdyocityena nityaM saMpUrNaM sarvatra pradhAnopasarjananAvena vA anupredAkAle manoyAgamadhyayanakAle vAgyogaM pratyupekSaNAkAle kAyayogamiti / phalamAha / yukta evaM vyApRtaHzrama. Nadharme daza vidhe'rthaM lanate prApnotyanuttaraM nAvArthaM jJAnAdirUpamiti sUtrArthaH // 43 // ihalogapArattadiaM,jeNaMgala suggiN|| bahussuaM pakuvAsiGA, punniUvaviNicayaM // 44 // (zravacUriH) etadevAha / iha loke paratra hitaM / yenArthena jJAnAdinA gati sugatiM pAraMparyeNa sikimityarthaH / upadezAdhikAra uktakharUpasAdhanopAyamAha / bahuzrutamAgamavRkSaM paryupAsIta seveta / sevamAnazca pRchedartha vinizcayam // 44 // (artha.) eja kahe . ihaloga ityAdi sUtra. (jeNa ke0) yena eTale je jJAna pramukha vastu vaDe (ihalogapArattahikaM ke0) ihalokaparatra hitaM eTale azuna karmano baMdha rokavAthI zrA lokane viSe ane zuja karmanA anubaMdhathI paralokane viSe paNa hita thAya. tathA je jJAnAdika vaDe sAdhu je te (suggaraM ke0) sugatiM eTale pa. raMparAe sibirUpa gati pratye (gaba ke0) gati eTale jAya . have jhAnAdi. kano upAya kahe je. sAdhu je te (bahussujhaM ke) bahuzrutaM eTale AgamavRkSa zrarthAt zrAgamanA pUrNa jANa evA AcArya pramukhanI (paJjuvAsijA ke0) paryupAsIta e. Tale sevA kare. tathA sevA karatA (aviNivyaM ke0) arthavinizcayaM eTale anarthathI rakSaNa karanAra Ane kalyANane pamADanAra evA sAdhananA nirNaya pratye (puDija ke0) pRchet eTale pUje. // 44 // (dIpikA.) punaretadevAha / zha loke paratra loke ca hitam / katham / zha loke akuzalapravRttiHkha nirodhena paraloke ca kuzalAnubandhata ujayalokahitamityarthaH / yena arthena jJAnAdinA karaNanUtena sAdhuH sugatiM pAraMparyeNa sisimityarthaH |gti| atha upadezAdhikAra uktavyatikarasAdhanasya upAyamAha / bahuzrutamAgamavRkSaM sAdhuH paryupAsIta seveta / taM sevamAnazca sAdhuH pRcchedartha vinizcayamapAyaradakaM kalyANAvahaM vA arthAvitathanAva miti // 44 // (TIkA.) etadevAha / iha loga ti sUtram / asya vyAkhyA / zha loke paratra hitam / ihAkuzalapravRttiHkha nirodhena paratra kuzalAnubandhata ujayalokahita Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / mityarthaH / yenArthena jJAnAdinA karaNanUtena gachati sugatiM pAraMparyeNa sijhimityarthaH / upadezAdhikAra uktavyatikarasAdhanopAyamAha / bahuzrutamAgamavRkSaM paryupAsIta seveta / sevamAnazca pRchedartha vinizcayamapAyaradakaM kalyANAvahaM vArthAvitathajAvamiti sUtrArthaH // 4 // havaM pAyaM ca kAyaM ca, paNihAya jiiNdie|| __ allINagutto nisie, sagAse guruNo munnii||45|| (zravacariH) hastaM pAdaM ca kAyaM ca praNidhAya saMyamya / jitenjiyo ninRto nUtvA zAlInagupto niSIdedISabIna upayukta ityarthaH / gurUNAM sakAze muniH // 45 // (artha.) AcArya pramukhanI sevA kare tyAre kevI rIte rahe te kahe . havaM ityAdi sUtra. ( jidie ke0) jiteMDiyaH eTale jeNe potAnI iMDiyo vazamAM rAkhI be evA (muNI ke0) muniH eTale sAdhu je te (havaM ke0) hastaM eTale potAnA hA. thane (ca ke0) punaH (pAyaM ke0) pAdaM eTale pagane (ca ke0) valI (kAyaM ke) kAyaM eTale zarIrane (paNihAya ke0) praNidhAya eTale vinaya sacavAya evIrIte saMkocI rAkhIne (asINagutto ke0) AlInaguptaH eTale upayoga rAkhatA batA (guruNo ke0) guroH eTale gurunI ( sagAse ke0) sakAze eTale samIpa nAgane viSe (nisie ke0) niSIdet eTale bese. // 45 // (dIpikA.) punaH kiMca / muniH guroH sakAze samIpe niSIdet / kIdRzaH sn|shraaliingupt ISasIna upayukta ityarthaH / kiM kRtvA niSIdet / hastaM ca pAdaM ca kAyaM ca praNidhAya saMyamya / punaH kiM kRtvaa| jitenjiyo ninRto jUtvA // 45 // (TIkA.) paryupAsInazca havaM ti sUtram / hastaM pAdaM ca kAyaM ca praNidhAyeti saMyamya jitenjiyo ninnato jUtvA zAlInagupto niSIdet / SahIna upayukta ityrthH| sakAze gurormuniriti sUtrArthaH // 45 // na parakana na purana, neva kiccANa pina // na ya UraM samAsiGa, cihiGgA guruNaMtie // 46 // (zravacUriH) kiMca na par3hataH pArzvato na purato naiva kRtyAnAmAcAryANAM pRSThato niSIdediti varttate / avinayavandamAnAntarAyAdarzanAdidoSAt / na ca UrUM samAzritya UrorupaY=ruM kRtvA tiSThejurvantike / avinayAdidoSaprasaMgAt // 46 // (artha.) valI na parakarDa ityAdi sUtra. sAdhu je te ( kiccANa ke0) kRtyAnAM e Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa 43-mA. Tale AcArya je temanA ( paraka ke0 ) padataH eTale pArzvanAgane viSe ( na nisie ke0 ) na niSIdet eTale vese nahi. kAraNa ke, tethI vinaya pramukha thAya be. tathA ( pura ke0 ) purataH eTale jAgane viSe ( na nisie ke0 ) na niSIdet eTale bese nahi. kAraNa ke, tethI vaMdanA karanAra lokone aMtarAya thavAno saMbhava rahe be. temaja ( pa 0 ) pRSThataH eTale AcArya pramukhanA pRSTha jAgane viSe ( neva nisie ke ) naiva niSIdet eTale nahija bese. kAraNa ke, tethI AcAryanI dRSTi ApaNA upara na rahe. temaja sAdhu je te ( guruNaMtie ke0 ) gurorantike eTale gurunA samIpa jAne viSe ( karuM samAsiddha ke0 ) UruM samAzritya eTale sAthala upara sAthala caDhAvIne (naya cihita ke0 ) na ca tiSThet eTale bese nahi. kAraNa ke, tethI - vinaya pramukha doSa thAya be // 46 // ( dIpikA . ) punaH kim / sAdhuH kRtyAnAmAcAryANAM na pakSataH pArzvato niSIdet / evaM na purato'grataH / nApi pRSTha to mArgataH / yathAsaMkhyamavinayavaMdamAnAMtarAyAdarza - nAdidoSAH prajavaMti / punaH tatra uruM samAzritya UroruparyUruM kRtvA na tiSThet / guro'ntikevinayAdidoSaprasaMgAt // 46 // 1 ( TIkA. ) na parakarDa tti sUtram / asya vyAkhyA / na pakSataH pArzvataH na purato'grataH / naiva kRtyAnAmAcAryANAM pRSThato mArgato niSIdediti varttate / yathAsaMkhyamavinayavandamAnAntarAyAdarzanAdidoSaprasaMgAt / na coruM samAzritya UroruparyUruM kRtvA tiSThervanti / zravinayAdidoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 46 // puci na nAsikA, nAsamANassa aMtarA // piThimaMsaM na khAikA, mAyAmosaM vivakae // 47 // ( avacUriH ) uktaH kAya praNidhiH / vAkpraNidhimAha / zrapRSTo niHkAraNaM na jASeta / jASamANasyAntarA na jASeta / pRSTimAMsaM parokSadoSakIrtanarUpaM na khAdedato mAyApradhAnAM mRSAM vAcaM vivarjayet // 47 // ( artha. ) gurunI sevA karatA kAyano saMyama kahyo have vANIno kahe be. apuchi ityAdi sUtra. sAdhu je te ( aghi ke0 ) apRSTaH eTale guru pUDhayA vinA ( na nAsikA ke0 ) na jASeta eTale bole nahi. ( jAsamANassa ke 0 ) jASamANasya eTale guru kAM vAta karatA hoya to temanI ( aMtarA ke0 ) aMtarA eTale vacce ( na nAsikA ke0 ) na jASeta eTale bole nahi. (pihimaMsaM ke0 ) pRSThimAMsaM eTale pIThanA mAMsa pratye ( na khAikA ke0 ) na khAdet eTale khAya nahi, arthAt gurunI parapUThe For Private Personal Use Only Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dshvaikaalike'ssttmaadhyynm| niMdA pramukha kare nahi. temaja (mAyAmosaM ke0) mAyAmRSAM eTale mAyA (kapaTa) pradhAna jemAM be evA asatya vacana pratye (vivajae ke0) vivarjayet eTale varje. // 47 // (dIpikA.) iti uktaH kAyapraNidhiH / atha vAkpraNidhimAha / sAdhurapRSTaH san niHkAraNaM na jASeta / punarnASamANasya antarApi na nASeta / naceda miLaM tava miti / tathA pRSThimAMsaM parodadoSakIrtanarUpaM na khAdet na nASeta / punarmAyAmRSAM mAyApradhAnaM mRSAvAdaM vivarjayediti // 4 // (TIkA.) uktaH kAyapraNidhirvApraNidhimAha / apuchitti sUtram / asya vyAkhyA / apRSTo niSkAraNaM na nASeta / nASamANasya cAntareNa na nASeta / nedamitraM kiM taddevamiti / tathA pRSThimAMsaM parokSadoSakIrtanarUpaM na khAdenna nASeta / mAyAmRSAM mAyApradhAnAM mRSAvAcaM virjayediti sUtrArthaH // 4 // appattiaM jeNa siA,Asu kuppiGa vA pro|| savaso taM na nAsikA, jAsaM ahiagAmiNiM // 4 // (avacUriH) aprItiryena syAt / prAkRtatvAviGgavyatyayaH / yayA nASayA zrAzu zIghra kupyechA paro roSaM darzayet / sarvazaH sarvAkhavasthAsu tAmiLaMnUtAM nASAmahitagAminImunayalokavirujhAM na nASeta // 4 // (artha.) valI appattiyaM ityAdi sUtra. (jeNa ke0) yayA eTale je jASAe karIne (appattiyaM ke) aprItiH eTale aprIti (sithA ke0) syAt eTale thAya. (vA ke0) athavA je vacane karIne (paro ke0) paraH eTale pArako koz puruSa (thAsu ke0) zrAzu eTale zIghra (kuppija ke0) kupyet eTale roSa pAme. (taM ke0) tAM eTale te (ahiagAmiNiM ke0) ahitagAminI eTale ahitane karanArI evI (nAsaM ke0) nASAM eTale jASApratye (savaso ke0) sarvazaH eTale sarva prakAre sarve avasthAne viSe sAdhu je te (na nAsijA ke0) na nASeta eTale bole nhi.|||| (dIpikA.) punaH kiMca / sAdhuH zchannUtAM nASAM na nASeta / zvaM kIdRzIm / prAkRtazailyA yeneti yayA nASayA aprItiH anItimAtra navet / tathA zrAzu zIghra kupyed vA paro roSakAryaM darzayet / sarvatra sarvAkhavasthAsu tAmIdRzIM nASAM na jASeta / punaH zrahitagAminImunayalokaviruSAM na nASeta // 4 // (TIkA.) kiMca / appattidhe ti sUtram / asya vyAkhyA / aprItiryena syAditi / prAkRtazaivyA yeneti yayA nASayA nASitayA aprItirityaprItimAtraM navet / tathA Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. Azu zIghraM kupyedvA paro roSakAryaM darzayet / sarvazaH sarvAsvavasthAsu tAmibaMbhUtAM na jASeta jApAma hitagAminI mujaya loka viruddhA miti sUtrArthaH // 48 // dihaM miyaM asaMdi, paDipunnaM vicyaM jicaM // ayaM paramaviggaM, jAsaM nisira ttavaM // 49 // ( avacUriH ) jASaNopAyamAha / dRSTAmiti dRSTArthaviSayAM stokAmasaMdigdhAM sphuTAM pratipUrNAM svarAdiniH / vyaktAmalallAM jitAM paricitAmajalpanazIlAM nocairnAtinIcaiH / anu ni nodvegakAriNIM nissRjeddUyAd zrAtmavAn sacetanaH // 49 // ( .) have ke vacana bolavaM te kahe be. dihaM ityAdi sUtra. ( attavaM ke0 ) AtmavAn eTale sacetana evA sAdhu je te ( dihaM ke0 ) dRSTAM eTale pote je vAta dIvI hoya te saMbaMdhI, ( mizraM ke0 ) mitAM eTale parimita, (saMdiUM ke 0 ) asaMdi - gdhAM eTale saMzayarahita arthAt je sAMjalavAthI koine zaMkA utpanna na yAya evI, ( pa DipunnaM ke0 ) pratipUrNAM eTale jemAMnA svaravyaMjanAdikano uccAra spaSTa hovAthI prakaTa evI, (ji ke0 ) jitAM eTale paricita evI, (tryaM piraM ke0 ) zrajalpana - zIlAM eTale Uce athavA nIce na valaganArI evI tathA ( aNuviggaM ke0 ) anudvinAM eTale udvega na upajAvanArI evI ( jAsaM ke0 ) jASAM eTale jASA pratye ( ni sire ke0 ) nissRjet eTale bole. // 45 // ( dIpikA. ) jASaNasya upAyamAha / AtmavAn sacetanaH sAdhuH IdRzIM jASAM nisRjet brUyAd / IdRzIM kIdRzI mityAha / dRSTAM dRSTArthaviSayAM, punarmitAM svarUpaprayojanA - jyAM stokAM, punaH saMdigdhAM zaGkArahitAM, punaH pratipUrNAM svarAdiniH, vyaktAM prakaTAM, punaH jitAM paricitAM, punaH prajalpanazIlAM na uccairna nIcairlagnavilagnAM punaranudvinAM na udvegakAriNI mevaMbhUtAM jASAM sAdhurbrUyAt // 49 // ( TIkA. ) jASaNopAyamAha / dihaM ti sUtram / asya vyAkhyA / dRSTAM dRSTArtha viSayAM mitAM svarUpaprayojanAcyAmasaMdigdhAM niHzaGkitAM pratipUrNa svarAdinirvyatAmalallA jitAM paricitAmajalpanazIlAM nocairlanavilagnAmanudvignAM nodvegakAriNI mevaMbhUtAM 'jASAM nisRjedrUyAdAtmavAn sacetana iti sUtrArthaH // 45 // nyAyArapannattidharaM diThivAyamahikagaM // " vAyaviliyaM naccA, na taM javadase muNI // 50 // Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 523 (avacUriH) AcAra AcArAGgaM prajJaptirjagavatyaGgaM / tathA dRSTivAdasya ca dharamadhIyAnaM vAkskhalitaM jJAtvA na tamAcArAdidharamupahasenmuniH // 50 // (artha.) upadezanA adhikAramAMja A kahe . zrAyAra ityAdi sUtra. (muNI ke0) muniH eTale sAdhu je te (AyArapannattidharaM ke0) zrAcAraprajJaptidharaM eTale zrAcAranA dhAraNa karanAra hovAthI strIliMgAdikanA jANa ane pannattinA dhAraNa karanAra hovAthI vizeSapasahita strIliMgAdikanA jANa evA temaja (dihivAyamahijAgaM ke0) dRSTivAdamadhIyAnaM eTale dRSTivAdanuM adhyayana karanAra hovAthI prakRti, pratyaya, lopa, Agama, varNa vikAra, kAla, kAraka vigerenA jANa evA sAdhu pratye (vAyavikaliaM ke0) vAgviskhalitaM eTale vacana bolatA liMga, vacana, vinaktimA zranupayogathI vividha prakAre skhalanA pAmelA evAne (naccA ke0) jJAtvA eTale jA. pIne (taM ke0) taM eTale te sAdhu pratye (na upahase ke0) na upahaset eTale hase nahi. "zrAcArAdikanA jANa evA e sAdhunI vAkcAturI kevI je?" evI rIte upahAsa (maskarI) na kare. // 50 // (dIpikA.) atha prastutasya upadezasya adhikAreNa zdamAha / muniH tamAcArAdidharaMna uphset| kinnUtaM tm|shraacaarprjnyptidhrm / zrAcAradharaHstrIliMgAdIni jaanaati| prajJaptidharastAnyeva savizeSaNAni / ityevaMnUtam / punaH kiNnnuutm| dRSTivAdamadhIyAnaM pra. kRtipratyayalopAgamavarNa vikaaraadivijnym|kiN kRtvA na uphset| taM tAdRzaM vAgaviskhalitaM jJAtvA vividhamanekaprakAraiH liGganedAdiniH skhalitaM vijJAya nopahaset / kiMtu evaM jAnAti vadati ca / aho khalu zrAcArAdidharasya vacana evaM kauzalam / iha ca dRSTivAdamadhIyAnamityuktam / ata daM gamyate nAdhItadRSTivAdaM tasya jJAnApramAdAtizayataH skhalanAsaMjavAt / yadi evaMnUtasyApi skhalitaM saMnavati / naca evamupahasediti upadezaH / tato'nyasya sutarAM saMnavati na cAsau hasitavya iti // 50 // (TIkA.) prastutopadezAdhikAra evedamAha / zrAyAra ti sUtram / asya vyaakhyaa| zrAcAraprajJaptidhara mityAcAradharaH strIliGgAdIni jAnAti / prajJaptidharastAnyeva svishessaanniityevNcuutm|tthaa dRSTivAdamadhIyAnaM prakRtipratyayalopAgamavarNa vikArakAlakArakAdivedinaM vAgaviskhalitaM jJAtvA vividhamanekaiH prakArairliGgAnedAdiniH skhalitaM vijJAya na tmaacaaraadidhrmuphsenmuniH|aho nu khatvAcArAdidharasya vAci kaushlmityevm|ih ca dRSTivAdamadhIyAnamityuktamata daM gmyte|naadhiitdRssttivaadm / tasya jJAnApramAdAti Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. zayataH skhalanAsaMlavAdyadyevaMcUtasyApi skhalitaM saMjavati / na cainmuphsedityupdeshH| tato'nyasya sutarAM saMjavati / nAsau hasitavya iti sUtrArthaH // 50 // nakattaM sumiNaM jogaM, nimittaM maMtanesajaM // gidiyo taM na pAzke, nAdigaraNaM payaM // 1 // __ (zravacUriH) gRhiNA pRSTaH nakSatramazvinyAdi svapnaM zunAgujaphalaM yogaM vazIkaraNAdiM nimittamatItAdi / mantraM vRzcikamantrAdi neSajamatisArAdyauSadhaM gRhiNAmasaMyatAnAM tadetannAcavIta / kiviziSTaM nUtAdhikaraNaM padaM nUtAnyekendriyAdInyadhikriyante vyApAdyante ysminniti| tatazcaiSAM prazna evaM bruuyaat|naadhikaaro'trsaadhuunaaN kathane // 51 // ___ (artha.) valI nakattaM ityAdi sUtra. sAdhu je te ( nakattaM ke0) nadatraM eTale azvinI pramukha natra, (sumiNaM ke0) svapnaM eTale zuja azula pramukha svapna, (jogaM ke ) yogaM eTaleM vazIkaraNa, AkarSaNe pramukha yoga (nimittaM ke) nimittaM eTale atIta anAgata kathana rUpa. nimitta, tathA ( maMtanesaUM ke0 ) maMtraneSajaM eTale vIThI pramukhanA maMtra ane atisAra pramukha rogo, auSadha (taM ke0) tat eTale upara kahelI sarva vastu ( gihiNaM ke0) gRhiNAM eTale gRhasthone (na Azke ke0) na zrAcadIta eTale na kahe. kAraNa ke, upara kahelI sarva vastu (nUyAhigaraNaM payaM ke0) nUtAdhikaraNaM padaM eTale prANinA saMghaTana yAtApana vigerenuM sthAnaka be. mATe gRhastha nadatrAdi pUje to sAdhue kahevU ke, thA vAtamAM amAro adhikAra nathI. // 51 // ' (dIpikA.) punaH kiMca sAdhudRhiNA pRSTaH sannetAni gRhiNAmasaMyatAnAM nAcadIta na brUyAt / etAni kAnItyAha / nadAtramazvinyAdi 1 svapnaM zunAgujaphalamanunUtAdi, yogaM vazIkaraNAdi, nimittamatItAdi / maMtraM vRzcikamaMtrAdi / neSajamatisArAdInAM rogANAmauSadham / etat SaTraM kiMviziSTamityAha / nUtAdhikaraNaM padam / jUtAni ekendriyAdIni saMghahanAdinAdhikriyante vyApAdyante asminniti / tatazca tadaprItiparihArArthamidaM brUyAt / yatastapasvinAmatra nakSatrAdau nAdhikAraH // 51 // (TIkA.) kiM ca narakattaM ti sUtram / asya vyAkhyA / gRhiNA TaSTaH sannadAtramazvinyAdi / svapnaM zunAzunaphalamanujUtAdim / yogaM vazIkaraNAdim / nimittamatItAdi |mntrN vRzcikamantrAdim / neSajamatIsArAdyoSadhaM gRhiNAmasaMyatAnAM tadidaM naacdiit| kiMviziSTamityAha / nUtAdhikaraNaM padamiti / nUtAnyekendriyAdIni saMghaTanAdinAdhikriyante'sminniti / tatazca tadaprItiparihArArthamidaM brUyAdanadhikAro'tra tapasvinAmiti sUtrArthaH // 51 // Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 525 anna pagaDaM layaNaM, nazka sayaNAsaNaM // jaccAranUmisaMpannaM, zvI pasuvivajiaM // 5 // (zravacUriH) anyArthaM prakRtaM na sAdhvarthaM nirvartitaM layanaM sthAnaM vasatirUpaM jajeta seveta / zayanAsanamityanyArthaprakRtasaMstArakapIukAdi seveta / uccAraprasravaNanUmisaMyuktam / tahite'sakRttadarthaM nirgamanAdidoSAt / strIpazuvivarjitamiti // 55 // (artha. ) valI annaUM ityAdi sUtra. sAdhu je te (anna ke0) anyArthaM eTale bIjAne arthe (pagaDaM ke0) prakRtaM eTale kareluM evaM arthAt sAdhune nimitte nahi kareluM evaM, (uccAranUmisaMpannaM ke0) uccAracUmisaMpannaM eTale sthaMDila, mAtra pramukhanA sthAnaka vaDe yukta evaM tathA (zvIpasuviva mizra ke0) strIpazuvivarjitaM eTale strI, pazu tathA napuMsaka vigerenI jyAM vasati tathA dRSTi paNa nathI ebuM (layaNaM ke0) layanaM eTale vasati pratye (naU ke0) najet eTale seve. tathA bIjAne arthe karelI evI (sayaNAsaNaM ke0) zayanAsanaM eTale saMthAro, Asana pramukha vastu pratye (naU ke0) jajet eTale seve. // 52 // (dIpikA.) punaH kiMca / sAdhuH evaM layanaM sthAnaM vasatirUpaM najetseveta / kiM0 layanam / anyArtha prakRtaM na sAdhunimittaM kRtm| tathA zayanAsanamapi anyArthaM prakRtaM sNstaarkpiiukaadisevet|kiNg lynm|uccaarnuumisNpnnmuccaarprsrvnnaadinuumyaa sNyuktm| kthm|uccaaraa dinUmirahite sthAne vAraMvAramuccArAdi nirgamane doSA nvnti| punaH kiMnUtaM layanaM / strIpazuvivarjitamekagrahaNena tajAtIyAnAM grahaNamiti nyAyAt / strIpazupaekakavivarjitam / strIpramukhAlokanAdirahitamityarthaH / tadinUtaM layanaM sevamAnasya sAdhoH dharmakathAvidhimAha // 55 // (TIkA.) kiM ca anna ti sUtram / asya vyAkhyA / anyArthaM prakRtaM na sAdhunimittameva nirvartitaM layanaM sthAnaM vasatirUpaM najet sevet|shynaasnmitynyaarth prakRtaM saMstArakapIukAdi rovetetyrthH| etadeva vizeSyate / uccAranUmisaMpannamuccAraprasravaNAdinUmiyuktam / tahite'sakRtadarthaM nirgamanAdidoSAt / tathA strIpazuvivarjitamityekagrahaNe tajAtIyagrahaNAt strIpazupaelakavivarjitaM syAdyAlokanAdirahitamiti suutraarthH|| vivittA anave sijA, nArINaM na lave kdN|| gidisaMthavaM na kujA, kuDA sAhiM saMthavaM // 53 // Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (avacUriH) tadivaMcUtaM layanaM sevamAnasya dharmakathAvidhimAha / viviktA ca zranyasAdhunirvirahitA / ca zabdAnujaGgaprAyaikapuruSayuktA vA cennaveThasatistato nArINAM na lapet kathAM zaMkAdidoSaprasaGgAt / aucityaM vijJAya puruSANAM kathayet / aviviktAyAM strINAmapi kathayet / gRhisaMstavaM gRhasthaparicayaM na kuryAt / snehAdidoSAt / kuryAtsAdhuniH saha saMstavam // 53 // (artha.) valI vivittA ityAdi sUtra. (sijA ke0) zayyA eTale vasati je te (vivittA ke0) viviktA eTale bIjA sAdhuzrI rahita tathA ekAda anAcArI jevA puruSa vaDe sahita evI jo (nave ke0) navet eTale hoya. to sAdhu je te (nArINaM ke0 ) nArINAM eTale striyonI (kahaM ke0) kathAM eTale kathA pratye (na lave ke0) na lapet eTale na kahe. tathA (gihisaMthavaM ke0) gRhisaMstavaM eTale gRhasthanI sAthe paricaya pratye (na kujA ke0) na kuryAt eTale kare nahi. paNa (sArahiM ke0) sAdhuniH eTale sAdhuUnI sAthe (saMthavaM ke0) saMstavaM eTale paricaya pratye (kujA ke0) kuryAt eTale kare. // 53 // (dIpikA.) sAdhuryadi evaM vidhA zayyA vasatinavet / tadA nArINAM strINAM kathAM na kathayet / katham / zaMkAdidoSaprasaMgAt / yogyatAM vijJAya puruSANAM kathayet / nArINAM tu aviviktAyAM vasatau kathayedapi / kiMnUtA zayyA vstiH| viviktA tadanyasAdhunirva. rjitA / yatra anye sAdhavo na santi / cazabdAt tathAvidhajujaGgaprAyaikapuruSasaMyuktA navet / tathApi na nArINAM kathAM kathayet / tathA punaH sAdhurya hisaMstavaM na kuryAt / snehAdidoSasaMjavAt / sAdhunistu samaM saMstavaM paricayaM kAle kalyANa mitrayogena kuzalapadavRddhinAvaM kuryAditi // 53 // (TIkA.) tadikhaMjUtaM layanaM sevamAnasya dharmakathA vidhimAha / vivittA yatti sU. tram / asya vyaakhyaa| viviktA ca tadanyasAdhunIrahitA c|cshbdaattthaavidhnujnggpraayaikpurussyuktaa ca navelayyA vasatiryadi tato nArINAM strINAM na kathayetkathAM zaMkAdidoSaprasaMgAt / aucityaM vijJAya puruSANAM tu kathayet / aviviktAyAM nArINAmapati / tathA gRhisaMstavaM gRhiparicayaM na kuryAt / tatsnehAdidoSasaMnavAt / kuryAtsAdhubhiH saha saMstavaM paricayaM kalyANa mitrayogena kuzalapadAdivRminAvata iti sUtrArthaH // 53 // jahA kukuDapoassa, niccaM kullnyN|| evaM khu banayArissa, zbIviggahananayaM // 54 // Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / (zravacUriH) kathaMcihisaMstave'pi strIsaMstavo na kArya eva / tatra kAraNamAha / yathA kukuTapotasya kukuTazizornityaM kulalAnmArjArAnayam / evameva brahmacAriNaH sAdhoH strIvigrahAt / vigrahagrahaNaM mRtavigrahAdapi nayakhyApanArtham // 54 // (artha.) ko prasaMgathI sAdhu gRhasthanI sAthe paricaya kare to paNa teNe gRhastha strInI sAthe to ko kAle paNa paricaya na karavo. tenuM kAraNa . jahA ityAdi sUtra. (jahA ke0) yathA eTale jema (kukuDapobassa ke0) kukuTapotasya eTale kukaDInA bacAne (niccaM ke0) nityaM eTale niraMtara, hamezAM (kulala ke0) kulalataH eTale bi lADAthI (jayaM ke0) nayaM eTale naya be. (evaM raku ke0) evaM khalu eTale emaja (baM. jayArissa ke0) brahmacAriNaH eTale brahmacArI evA sAdhune (zvIviggaha ke) strIvigrahAt eTale strInA zarIrathI nitya (jayaM ke0) jayaM eTale jaya be. kevala jIvatI strIzrIja naya ne ema nathI, paNa mRta strInA kalevarathI paNa naya De ema jaNAvavAne arthe sUtramA strIthI naya be, ema na kahetAM strIzarIrathI naya be ema kahyu.54 (dIpikA.) kathaMcit gRhisaMstavanAve'pi strIsaMstavo naiva kartavya ityatra kAraNamAha / yathA kukkuTapotasya kukuTavAlasya nityaM sarvakAlaM kulalato mArjArAt nayam / evaM brahmacAriNaH sAdhoH strIvigrahAt strIzarIrAt nayam / vigrahagrahaNaM mRtazarIrAdapi jayakhyApanArtham // 54 // (TIkA.) kathaM cihisaMstavanAve'pi strIsaMstavo na kartavya evetyatra kAraNamAha / jaha tti sUtram / asya vyAkhyA / yathA kukuTapotasya kukuTacekSakasya nityaM sarvakAlaM kulalato mArjArato jayam / evameva brahmacAriNaH sAdhoH strIvigrahAstrIzarIrAlayam / vigrahagrahaNaM mRtavigrahAdapi nayakhyApanArtha miti sUtrArthaH // 54 // cittanittiM na ninAe, nAriM vA sualNkiaN|| narakaraM piva daLUNaM, dihiM paDisamAhare // 55 // (zravacUriH ) yatazcaivamataH citranitiM citragatAM strIM na nidhyAyenna nirIdetAnArI vA sacetanAM khalaMkRtAmupalakSaNametadanalaMkRtAM vA / kathaMcidAloke'pi / nAskaramiva dRSTvA dRSTiM pratisamAharet nivartayedityarthaH // 55 // (artha.) ema ne mATe cittanittiM ityAdi sUtra.sAdhu je te (cittanittiM ke0)citranittiM eTale citrAmaNamAM citArelI strIne (vA ke0) vA eTale temaja (sualaMkiGgaM ke0) khalaMkRtAM eTale samyak prakAre alaMkAra pramukha paheretI evI (nAriM ke0) nArI Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, jAga tetAlIsa (43) - mA. eTale strIne (na nipnAe ke0 ) na nidhyAyet eTale juve nahi. ema karatAM paNa kadAca strI jovAmAM Ave to sAdhu je te (jaskaraM piva ke0 ) jAskara mitra eTale sUrya ne jone jema tema strIne ( dahUNaM ke0 ) dRSTvA eTale joine ( dihiM ke0 ) dRSTi eTale potAnI dRSTine (paDisamAhare ke0 ) pratisamAharet eTale zIghra pAThI vAle. // 55 // ( dIpikA . ) yatazca evaM tataH kiM kAryamityAha / evaMvidhAmapi nArI sAdhurna nidhyAyet na pazyet / kiMbhUtAM nArIm / citragatAm / punaH kiMbhUtAM nArIm / skhalaMkRtAm alaMkAraiH zojitAm / upalakSaNatvAdanalaMkRtAmapi na nirIkSeta / kathaM ciddarzanayoge'pi jAkara miva sUryamiva dRSTvA dRSTiM pratisamAharet zIghrameva nivartayediti // 55 // ( TIkA. ) yatazcaivamataH citta tti sUtram / asya vyAkhyA | citranittiM citragatAM striyaM na nirIta na pazyet / nArIM vA sacetanAmeva skhalaMkRtAmupalakSaNametadanalaMkRtAM ca na nirIkSeta / kathaM ciddarzanayoge'pi jAskara mivAdityamiva dRSTvA dRSTi pra tisamAharedvAgeva nivartayediti sUtrArthaH // 55 // capAyapa liccinnaM, kannanAsavigappiSyaM // vi vAsasyaM nAriM, baMjayArI vivakae // 56 // ( avacUriH ) kiM bahunA hastapAdaprativinnAM vikRttakarNanAsAmapi varSazatikAM nArImevaM vidhAmapi kiM punstrunniim| brahmacArI cAritradhano mahAdhanIva taskarAn vivarjayet // ( artha. ) have bahu zuM kahiyeM. haba ityAdi sUtra. ( baMjayArI ke0 ) brahmacArI eTale paripUrNa brahmavratanA dhAraNa karanAra evA sAdhu je te ( haupAyapali chinnaM ke0 ) praticinna hastapAdAM eTale jenA hAtha paga kapAi gayA be evI tathA ( kannanAsa viga - pitryaM ke0 ) vikRttakarNanAsAM eTale jenA nAka kAna paNa kapAi gayA be, evI temaja ( vAsasyaM vi ke0 ) varSazatikAmapi eTale so varSanI umare pUgelI evI paNa ( nAri ke0 ) nArI eTale strIne ( vivakae ke0 ) varjayet eTale varje. arthAt evI strInI sAdhe paNa paricaya vigere rAkhe nahi. // 56 // ( dIpikA . ) kiMbahunA brahmacArI sAdhuH IdRzImapi nArI vivarjayet / kimaGga punaH * taruNI nArIm / sutarAmeva vivarjayet / kiMviziSTAM nArIM / hastapAdaparicinnAM yasyA hastau pAdau nau varttate / punaH kiMnUtAM nArIm karNanAsA vikRttAM karNau nAsA ca vikRttA yasyAstAm / punaH kiMbhUtAM nArIm / varSazatikAm / etAdRzIM vRddhAmapi virjayet / kaH kAniva / mahAdhano yathA caurAn varjayet // 56 // For Private Personal Use Only Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike'STamAdhyayanam / 5 ( TIkA. ) kiMbahunA cha ti sUtram / vyAkhyA / hastapAdapratiSThinnAmiti prativinnastapAdAm / karNanAsA vikRttAmiti vikRttakarNanAsAmapi varSazatikAM nArI mevaMvidhAmapi kimaGga punastaruNIM tAM tu sutarAmeva brahmacArI cAritradhano mahAdhana zva taskarAn vivarjayediti sUtrArthaH // 56 // vinUsA itisaMsaggo, paNI rasoNaM // narassattagavesissa, visaM tAlanamaM jahA // 57 // 1 ( avacUri : ) apica / vibhUSA nakhAdisaMskArarUpA / strIsaMsargaH / snigdharasajojanaM narasyAtmagaveSiNa zrAtmahita cintanaparasyaitadviSamiva tAlapuTam / tAlamAtravyApattikara viSakalpam // 27 // ( artha. ) valI vibhUsA ityAdi sUtra ( attagave sissa ke0 ) zrAtmagaveSiNaH eTale AtmAnA kalyANanA arthI evA (narassa ke0 ) narasya eTale manuSyane arthAt sAdhune ( vinUsA ke0 ) vibhUSA eTale vastra, AbhUSaNa ityAdivaDe zarIrane saNagAra te (isiMggo ke0 ) strIsaMsargaH eTale koi paNa prakAre strIno saMbaMdha tathA ( paparaso ke0) praNItarasanojanam eTale jemAMthI ghI, tela pramukha sneha kare be evo AhAra karavo te ( tAlabukaM visaM jahA ke0 ) tAlapuTaM viSaM yathA eTale tAlapuTa viSa sarakhobe, arthAt upara kahelI traNe vastu viSasarakhI hovAthI sAdhue varjavI. 57 ( dIpikA . ) pica / narasya zrAtmagaveSiNa etatsarvaM vinUSAdi tAlapuTa viSaM yathA tAlamAtra vyApattikara viSakalpam / tatkimityAha / vibhUSA vastrAdirADhA zonA / strIsaMsargo yena kena citprakAreNa strI saMbandhaH / praNItarasanojanaM galatsneharasana kSaNam 57 I ( TIkA. ) apica / vijUsa tti sUtram / vibhUSA vastrAdirADhA, strIsaMsargaH yena kena citprakAreNa strI saMbandhaH / praNItarasanojanaM galatsnehasAjyavahAraH / etatsarvameva vibhUSAdi narasyAtmagaveSiNa AtmahitAnveSaNaparasya viSaM tAlapuTaM yathA tAlamAtravyApattikara viSakalpama hitamiti sUtrArthaH // 57 // tryaMgapaJcaMgasaMtANaM, cArullavicyapediyaM // " vINaM taM na nipnAe, kAmarAgavivahaNaM // 58 // ( avacUriH ) aGgAni ziraH prabhRtIni / pratyaGgAni nayanAdIni / eSAM saMsthAnaM vinyAsa vizeSaM, cAru lapitaM jalpitaM prekSitaM nirIkSitaM strINAM saMbandhi tadaGgapratyaGgasaM 67 For Private Personal Use Only Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) mA. sthAnAdIni na nidhyAyet na nirIkSeta / etannirIkSyamANaM kAmarAgavivarddhanaM maithunA jilASajanaka mityarthaH // 58 // ( artha. ) valI aMgapaccaMga ityAdi sUtra sAdhu je te ( kAmarAga vivAM ke0 ) kAmarAgavivarddhanam eTale kAmarAganI vRddhi karanAra arthAt strInA kAmopajoganI ichA vadhAranAra evaM ( taM ke0 ) tat eTale te (ivINaM ke0) strINAM eTale striyonI ( aMgapaJcaMga saMThANaM ke0 ) aMgapratyaMga saMsthAnaM eTale mastaka vigere aMganI, tathA karNa, netra vigere upAMganI racanA pratye temaja ( cArula vizrapehiAM ke0 ) cArula pitaprekSitaM eTale striyonAja suMdara zrAlApa ne dRSTi pratye ( na ninAe ke0 ) na nidhyAyet eTale juve nahi. // 58 // ( dIpikA. ) punaH kiM / sAdhuH strINAmetAni na nidhyAyet, na nirIdeta, na pazyet / kuta ityAha / kAmarAgavivarddhanamiti / etannirIkSyamANaM mohadoSAt maithunAjilASaM varddhayati / zrata eva asya prAk strINAM nirIkSaNapratiSedhAt gatArthatAyAmapi prAdhAnyakhyApanArthaM nedena upanyAsaH kRtaH / etAni kAni ityAha / zraGgAni ziraH pranRtIni / pratyaGgAni nayanAdIni / eteSAM saMsthAnaM vinyAsavizeSam / tathA cAru zojanaM lapitaM jalpitaM prekSitaM nirIkSitaM strINAM saMbandhi sarvam // 58 // ( TIkA. ) aMga ti sUtram / vyAkhyA / aGgapratyaGgasaMsthAna mityaGgAni ziraH pranRtIni / pratyaGgAni nayanAdIni / eteSAM saMsthAnaM vinyAsavizeSaM, tathA cAru zojanaM lapitapreditaM, lapitaM jalpitaM, prekSitaM nirIkSitaM strINAM saMbandhi tadaGgapratyaGgasaMsthAnAdi na nirIkSeta na pazyet / kimityata zrAha / kAmarAgavivarddhanamiti / etaddhi nirIkSyamANaM mohadoSAn maithunA jilASaM varddhayati / zrata evAsya prAk strINAM nirIkSaNapratiSedhAnatArthatAyAmapi prAdhAnyakhyApanArtho nedenopanyAsa iti sUtrArthaH // 58 // visasu mannesu, pemaM nAninivesa // piccaM tesiM vinnAya, pariNAmaM puggalANa ya // 50 // 1 ( avacUri : ) viSayeSu zabdAdiSu manojJeSu prema nAninivezayet na kuryAt / evamamanojJeSu dveSam / nityaM pariNAmA nityatayA teSAM zabdAdiSu pujAnAM vijJAya pariNAmaM paryAyAntarApattirUpam / te hi manojJA dyapi daNenAmanojJatayA evamamanojJA zrapi manojJatayA pariNamantIti tucho rAgadveSayorhetuH // 5 // (artha) valI visaesa ityAdi sUtra sAdhu je te (te siM ke0) teSAM eTale te ( pugga Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 531 khANaM ke0) pujalAnAM eTale zabdAdirUpe pariNamelA pujalonA (pariNAmaM ke0) pariNAmaM eTale pariNAma pratye (aNicaM ke0) anityaM eTale anitya evAne (vinAya ke0) vijJAya eTale jANIne (maNunnesu ke) manojJeSu eTale suMdara, manohara evA (visaesu ke0) viSayeSu eTale zabda sparzAdi viSayone viSe (pemaM ke0) prema eTale premarAgapratye (nAninivesae ke0) nAninivezayet eTale na kare, arthAt manane gamatA viSaya hoya te ghaDImAM aNagamatA thAya be, ane aNagamatA hoya te ghaDImAM managamatA thAya mATe te upara rAgadveSa na rAkhavA. // 5 // (dIpikA.) punaH kiNc| sAdhuH viSayeSu zabdAdiSu prema rAgaM na aninivezayet na kuryAt / kiMnUteSu viSayeSu / manojJeSu / indriyANAmanukUleSu / amanojJeSu ca SaM na kuryAt / kiM kRtvA / teSAM pujalAnAM tuzabdAcabdAdiviSayasaMbandhinAmanityatayA pariNAmaM vijJAya jinavacanAnusAreNa / katham / vijJAyate hi manojJA api kSaNAd manoitayA pariNamanti / amanojhA api daNAd manojJatayA pariNamanti / tata. stayorupari rAgadveSakaraNaM nirarthaka miti // 5 // __(TIkA.) kiM ca / visaesu tti sUtram / viSayeSu zabdAdiSu manojheSvinjiyAnukUleSu prema rAgaM nAninivezayenna kuryAt / evamamanojheSu veSam / Aha / uktamevedaM prAk kalasorakahItyAdau / kimarthaM punarupanyAsa iti / ucyate / kAraNa vizeSAnidhAnena vizeSopalamnArtha miti / zrAha ca / zranityameva pariNAmAnityatayA teSAM pujalAnAM tuzabdAchabdAdiviSayasaMbandhinAmiti yogH| vijhAyAvatya jinavacanAnusAreNa / kimityAha / pariNAmaM paryAyAntarApattilakSaNam / te hi manojhA api santo viSayAH kSaNAdamanojhatayA pariNamanti / amanojJA zrapi manojhatayA iti tulaM rAgaSayonimittamiti sUtrArthaH // 5 // poggalANaM parINAma, tesiM naccA jahA thaa|| viNIatiNho vihare, sIInUeNa appaNA // 60 // (zravacUriH) etadevAha / pujalAnAM zabdAdiviSayAntargatAnAM pariNAmamuktalakSaNaM teSAM jJAtvA yathA manojhetararUpatayA navanti tathA jJAtvA vinItatRSNo'petAnilASo viharet / zItInUtena krodhAdyanAvena prazAntenAtmanA // 6 // (artha.) eja prakaTa kahe . poggalANaM ityAdi sUtra. sAdhu je te (tesiM ke0) teSAm eTale te ( poggalANaM ke0) pujalAnAM eTale pujalonA (parINAmaM ke0) pari Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-43-mA. NAmaM ebale pariNAma pratye (jahA tahA ke0) yathA tathA eTale jevo te prakAre (na ccA ke) jJAtvA eTale jANIne ( viNIatiNho ke) vinItatRSNaH eTale zabdAdi viSayone viSe rahelA anilASane boDato to (sInUeNa ke0) zItInUtena eTale krodha pramukha agni ulavA gayAthI zItala thaelA evA (appaNA ke0) AtmanA eTale AtmAvaDe karIne ( vihare ke0) viharet eTale vicre.||60|| (dIpikA.) etadapi spaSTayannAha / zItInUtena krodhAdInAM tyAgAt prazAntena zrAtmanA viharet / kiM kRtvA / teSAM pUrvoktAnAM pujalAnAM pariNAmaM yathA manojhAmanoitayA jvnti|tthaa jnyaatvaa| kiMnUtaH saadhuH| vinItatRSNo gatAnilASaH zabdAdiSu 60 - (TIkA.) etadeva spaSTayannAha / poggalANaM ti sUtram / pujalAnAM zabdAdiviSayA. ntargatAnAM pariNAmamuktalakSaNaM teSAM jJAtvA vijJAya yathA manojhetararUpatayA jvnti| tathA jJAtvA vinItatRSNo'petAnilASaH zabdAdiSu viharet / zItInUtena krodhAdyamyapagamAtprazAntenAtmaneti sUtrArthaH // 6 // jA sahA nikaMto, pariprAyahANamuttamaM // tameva aNupAlikA, guNe AyariasaMmae // 61 // -- (avacUriH) yayA zrakhyA saMyamaguNakhIkaraNarUpayA niSkrAnto gRhavAsAt paryAyasthAnamuttamaM prAptaH / tAmeva zrajhAmanupAlayet pravaImAnAM kuryAt / kva / mUlaguNAdiSu zrAcAryasaMmateSu / upalakSaNatvAdaIdAdisaMmateSu // 61 // / (artha. ) valI jAz ityAdi sUtra. sAdhu je te (jAi ke0) yayA eTale je (sa. kA ke0) zracyA eTale zraddhA vaDe ( nikaMto ke0) niSkrAntaH eTale zraviratirUpa kAdavathI nIkalyA, ane (uttamaM ke0) uttamaM eTale pradhAna evA (pariyAyahANaM ke0) paryAyasthAnaM eTale sarva viratisvIkArarUpa uttama sthAnakapratye pAmyA. (tameva ke0) tAmeva eTale teja (Aya riasaMmae guNe ke0) zrAcAryasaMmateSu guNeSu eTale tIrthakara pramukhane bahu saMmata evA mUlaguNa pramukha guNone viSe rahelIzrakA pratye (aNupAlikA ke0) anupAlayet eTale rakSaNa kare. // 61 // . ( dIpikA.) punaH kiM ca / sAdhuH tAmeva kAmapratipAtitayA pravarDamAnAM guNeSu mUlaguNAdilakSaNeSu pAlayet / kiMnUteSu guNeSu / zrAcAryasaMmateSu tIrthakarAdimateSu / tAM kAm / yayA zracyA pradhAnaguNasvIkArarUpayA niSkrAnto'viratikardamAt dIkSAsthAnamuttamaM pradhAnaM prAptaH // 61 // Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 533 dshvaikaalike'ssttmaadhyynm| (TIkA.) kiM ca jAza ti sUtram / asya vyAkhyA / yayA zracyA pradhAnaguNakhIkaraNarUpayA niSkrAnto'viratijambAlAtparyAyasthAnaM pravrajyArUpamuttamaM pradhAnaM prApta ityarthaH / tAmeva kAmapratipAtitayA pravarSamAnAmanupAlayedyatnena / ka ityAha / guNeSu mUlaguNAdilakSaNeSvAcAryasaMmateSu tIrthakarAdibahumateSu / anye tu zrajhAvizeSaNametaditi vyAcadate / tAmeva zrajhAmanupAlayeNeSu / kiMtAm / AcAryasaMmatAm / na tu khAgrahakalaGkitAmiti sUtrArthaH // 61 // tavaM cimaM saMjamajogayaM ca, sapnAyajogaM ca sayA adihie // sure va seNA samattamAnade, alamappaNo doz alaM paresiM // 6 // (zravacUriH) zrAcArapraNidhiphalamAha / tapazcedamanazanAdirUpaM, saMyamayogaM pRvyAdiviSayaM saMyamavyApAra, svAdhyAyayogaM ca vAcanAdikaM sadAdhiSThAtA tapaHprajatInAM kartetyarthaH / sa evaMnUtaH zUra zva sunaTa va senayA caturaGgayA kaSAyAdirUpayA rukaH san samAptAyudhaH saMpUrNatapaHpranRtikhaDgAdyAyudhaH / alamatyarthamAtmano navati saMrakSaNAya pareSAM ca / nirAkaraNAyAlam // 6 // (artha.) have AcArapraNidhinuM phala kahe . tavaM cimaM ityAdi sUtra. (zmaM ke0) idaM eTale yA arthAt sAdhu lokamAM prasiddha evA (tavaM ke0) tapaH eTale anazana pramukha tapasyA pratye (ca ke0) ca eTale valI (saMjamajogaM ca ke0) saMyamayogaM eTale SaTkAya jIvaradArUpa saMyamavyApAra pratye (ca ke0) ca eTale valI (sapAyajogaM ke0) svAdhyAyayogaM eTale vAcanA pramukha vyApAra pratye (sayA ke0) sadA eTale niraMtara (ahihie ke) adhiSThAtA eTale karanAra evA sAdhu je te (seNA ke0) senayA eTale caturaMga senAvaDe (sUre va ke0) zUra va eTale zUravIra puruSa jema rokAya , tema iMDiya kaSAya rUpa senA vaDe rokAya tyAre (samattamAuhe ke0) samAtAyudhaH eTale tapasyA pramukha Ayudho jenI pAse pUrepUrI De evo thayo to (appaNo ke0) AtmanaH eTale potAnI rakSA karavAne arthe (alaM ke0) alaM eTale samartha (hoza ke0) navati eTale thAya be. temaja (paresiM ke) pareSAM eTale bIjA zatruune vAravAne arthe paNa (alaM ke0) samarthaH eTale samartha thAya // 6 // (dIpikA.) atha zrAcArapraNidhiphalamAha / sAdhuH evaM vidhaH san zUra zva vikrAntasujaTa va / alamatyarthamAtmanaH saMrakSaNAya adaM ca pareSAM nivAraNAya na. vati / kiMnUtaH sAdhuH / tapazca idamanazanAdi dvAdazanedarUpaM sarvasAdhuprasijhaM saMyama Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. 'yogaM ca pRthivyAdiviSayasaMyamavyApAraM ca khAdhyAyayogaM ca vAcanAdivyApAraM ca sadA sarvakAlamadhiSThAtA tapaHpranatInAM kartA ityarthaH / kiMnUtaH zUraH / senayA caturaGgabalarUpayA injiyakaSAyA disenayA nirukaH san samAptAyudhaH sNpuurnntpHprnRtikhddgaayudhH||6|| ( TIkA.) zrAcArapraNidhiphalamAha / tavaM cimaM ti sUtram / tapazcedamanazanAdirUpaM sAdhulokapratItaM saMyamayogaM ca pRthivyAdiviSayaM saMyamavyApAraM ca khAdhyAyayogaM ca vAcanAdivyApAraM sadA sarvakAlamadhiSThAtA tapaHpranRtInAM kartetyarthaH / iha ca tapo'nidhAnAttahaNe'pi svAdhyAyayogasya prAdhAnyakhyApanArthaM nedenaanidhaanmiti| sa evaMnUtaH zUra va vikrAntanaTa zva senayA caturaGgarUpayA inDiyakaSAyAdirUpayA nirukaH san samAptAyudhaH saMpUrNatapaHpraRtikhagAyAyudhaH alamatyarthamAtmano navati saMrakSapAya alaM ca pareSAM nirAkaraNAyeti sUtrArthaH // 6 // saplAyasanAparayassa tANo, apAvanAvassa tave rayassa // visunnaI jaM si malaM pure karma, samIriaMruppamalaM va jozNA // 63 // (zravacUriH) etadeva spaSTayannAha / svAdhyAya eva sadhyAnaM tatra ratasya trAtuH svaanyyoH|apaapnnaavsy labdhyAdyapedArahitatayA zuddhacittasya vizudhyate apeti yadasya sAdhormalaM karmamalaM purAkRtaM janmAntaropAttam / dRSTAntamAha / samIritaM preritaM rUpyamalamiva jyotiSAgninA // 3 // (artha.) eja prakaTa karavAne arthe kahe . saptAya ityAdi sUtra. (saplAyasaprANarayassa ke0) khAdhyAyasadhyAnaratasya eTale khAdhyAyarUpa zuna dhyAnane viSe zrAsakta evA (tAzNo ke0) tAyinaH eTale potAnI tathA paranI rakSA karanAra evA (apAvanAvassa ke0) apApannAvasya eTale labdhi pramukhanI zchA na hovAthI zubha cittavAlA evA tathA (tave ke0) tapasi eTale tapasyAne viSe (rayassa ke0 ) ratasya eTale Asakta evA (si ke0) asya eTale e sAdhunuM (jaM ke0) yat eTale je (pureka ke0) purAkRtaM eTale pUrvanave upArjevU evaM ( malaM ke) malaM eTale meDhuM azuna karma je te (jozaNA ke0) jyotiSA eTale anivaDe (samIriyaM ke0) samIritaM eTale prerita evaM arthAt agnithI tapAyatuM (ruppamalaM va ke0) rUpyamala miva eTale agninA tApazrI rUpAnuM mala jema nIkalI jAya je tema ( visuna ke0) vizuddhyati eTale zuka thAya ne, nirjarA pAme be. // 3 // Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike'STamAdhyayanam / 535 (dIpikA.) etadeva spaSTayannAha / asya sAdhoH yat malaM karmamalaM tat vizuSyate apaiti dUre yaatiityrthH| kiMnUtaM malam / purAkRtaM janmAntareSu upAttamupArjitam / kena kiMvat / yathA rUpyamalam / kiMnUtaM rUppamalam / samIritaM preritaM / kena / jyotiSAgninA / kiMnUtasya sAdhoH / svAdhyAyasadhyAnaratasya svAdhyAya eva sadhyAnaM khAdhyAyasadhyAnaM tatra ratasya zrAsaktasya / punaH kiMnUtasya saadhoH| trAtuH svasya parasya unnayeSAM ca rdnnshiilsy|punH kiMnUtasya saadhoH| zrapApanAvasya labdhyAdInAM yA apekSA tayA rahitatayA zubhacittasya / punaH kiMnUtasya sAdhoH / tapasi anazanAdau chAdazavidhe ratasya / evaM vidhasya zurUsya sAdhoH pApaM dUre yAtIti prmaarthH||3|| (TIkA.) etadeva spaSTayannAha / sanAya tti sUtram / svAdhyAya eva sadhyAnaM tatra ratasya saktasya trAtuH svaparojayatrANazIlasya apApannAvasya labdhyAyapedAra hitatayA zuddhacittasya tapasyanazanAdau yathAzakti ratasya vizuSyate'paiti / yadasya sAdhormalaM kamalaM purAkRtaM janmAntaropAttam / dRSTAntamAha / samIritaM preritaM rUpyamala miva jyotiSAnineti sUtrArthaH // 63 // se tArise dukasade jidie, sueNa jutte amame akiMcaNe // virAyaI kammaghaNaMmi avagae, kasiNappumAvagameva caMdimitti bemi||4|| - AyArapaNihI NAma apnayaNaM saMmattaM // 7 // __ (zravacUriH) tatazca / sa tAdRzaH pUrvoditaguNayuktaH sAdhuH kuHkhasahaH parISahajetA / zrutena yuktH| amamo mmtvrhitH| akiMcano vyakiMcanarahitaH / virAjate karmaghane jhAnAvaraNAdikarmaghane apagate sati kevalajhAnalAnAt / kRtsnAtrapuTApagame canjamA zveti bravImIti // 64 // ityAcArapraNidhyadhyayanAvacUriH // 7 // (artha.) mATe se ityAdi sUtra. ( tArise ke0) tAdRzaH eTale pUrvokta guNayukta evA (ukasahe ke0) suHkhasahaH eTale parISahanA jitanAra evA (jidie ke0) jitendriyaH eTale potAnAM iMDiya jeNe jItyAM evA (sueNa ke0) zrutena eTale zrutavaDe (jutte ke0) yuktaH eTale yukta evA, (amame ke) zramamaH eTale sarvatra mamatArahita evA tathA (akiMcaNe ke) akiMcanaH eTale avya nAva parigraha rahita evA (se ke0) saH eTale te pUrvokta sAdhu je te (kasiNapuDAvagame ke0) kRtsnAnapuTApagame eTale saMpUrNa atramaMDala (vAdalAno samudAya ) vikherA gaye bate jema (caMdimA ke0) Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA caMdramAH eTale caMdramA zone be tema ( kammaghaNammi ke0 ) karmaghane eTale karmarUpa megha ( are ho) apagate eTale nAza pAme bate ( virAya ke0 ) virAjate eTale zone d. iti bravImi no artha pUrve kala be te mAphaka jANavo. // 64 // iti zrI dazavekAlikasUtranA yAcArapraNidhinAmA adhyayanano bAlAvabodha saMpUrNa // 8 // ( dIpikA. ) tatazca sAdhuH kIdRzo javedityAha / sa tAdRzaH pUrvoktaguNayuktaH sAdhuvirAjate / ka iva / candramA zva / va sati / kRtsnApuTApagame samastAnAmacapuTAnAmapagame nAze sati / zrayaM jAvaH / yathA zaratkAle caMdramAH zojate tathA sAdhurapi pagatakarmaghanaH samAsAditakevalAloko virAjata ityarthaH / kiMbhUtaH sAdhuH / duHkhasahaH pa hapIDAsahaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH jitendriyaH parAjitazrotrAdipaJcendriyaviSayaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / zrutajJAnena yuktaH vidyAvAnityarthaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / zramamaH sarvatra mamatArahitaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / zrakiMcanaH kiMcanarahitaH / bravI - mIti pUrvavat // 64 // iti zrIdazavekAlike sUtre zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitAyAM dIpikAyAmaSTamAdhyayanaM saMpUrNam // 8 // ( TIkA. ) tataH se tArise ti sUtram / vyAkhyA / sa tAdRzo'nantaro ditaguNayuktaH sAdhuH DuHkhasahaH parISahajetA jitendriyaH parAjitazrotre ndriyAdiH / zrutena yukto vidyAvAnityarthaH / zramamaH sarvatra mamatvarahitaH / zrakiMcano dravyajAvakiMcanarahitaH virAjate zojate / karmaghane jJAnAvaraNIyAdikarmameghe apagate sati / nidarzanamAha / kRtsnAcapuTApagama iva candramA iti / yathA kRtsne kRSNe vA puDhe gate sati candro virAjate zaradi tadvadasAvapi apagatakarmaghanaH samAsAdita kevalAloko virAjata iti sUtrArthaH // 64 // bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH sAMprataM nayAste ca pUrvavadeva / vyAkhyAtamAcArapraNidhyadhyayanam // 8 // iti zrI harijasUriviracitAyAM dazavaikA likavRhadvRttAvaSTamAdhyayanam // 8 // aSTamAdhyayanaM saMpUrNam // 8 // For Private Personal Use Only Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| 534 thaMnA va kodA va mayappamAyA, gurussagAse viNayaM na sirake // so ceva u tassa anUznAvo, phalaM va kIassa vahAya dosh||1|| . (avacUriH) atha vinysmaadhydhyynaavcuuriH| pUrvAdhyayane sAdhunAcAre yatnavatA jAvyamityuktam / iha ca zrAcAravAneva vinayasaMpanno jvti| ato'tra vinaya ucyte| stamnAchA mAnAhA jAtyAdiniruttamo'hamiti / zrahaM gurunirAkruSTa iti krodhAdadAntilakSaNAt / mAyApramAdAt / zUlaM me bAdhata ityAdimAyAtaH / prmaadaannijaadeH| guroH sakAze vinayaM grahaNAsavena zidArUpaM na zideta / sa eva tu stamnAdivinaya zikSA vighnahetustasya jddmteH| anUte vo'natijAvo'saMpannAva ityrthH| kimityAha / vadhAya guNalakSaNanAvaprANanAzAya navati / dRSTAntamAha / phalamiva kIcakasya / kIcako vaMzastasya yathA phalaM vadhAya navati / sati tasmiMstasya vinAzAttaditi // 1 // __ (artha.) zrAcArapraNidhinAmA adhyayana kayu. have vinayasamAdhinAmaka adhyayanano zrAraMja kare . A adhyayanano pUrva adhyayananI sAthe saMbaMdha A rIte be. thAumA adhyayanamA sAmAcArIne samyak prakAre pAlanAra sAdhunuM vacana niravadya hoya be, mATe niravadya vacana bolavAne viSe sAdhue yatanA rAkhavI ema kardA. have A vinayasamAdhinAmA adhyayanane viSe * sAmAcArIne anusarIne cAlanAra sAdhu vi. nayasaMpanna ja hoya ' ema kahevAnuM . A saMbaMdhe Avela thA adhyayanana thaMnA va ityAdi prathama sUtra. je sAdhu (thaMnA ke0) stamnAt eTale jAtihIna (halakI jAtanA) tathA kulahIna evAnI pAse huM zI rIte zikhavA jAuM ? evA ahaMkArazrI, (va ke0) vA eTale athavA (kohA ke0)krodhAt eTale kaMza paNa kAraNathI utpanna thaela roSathI (va ke0) vA eTale athavA (mayappamAyA ke0) mAyApramAdAt eTale kapaTathI athavA nimA pramukha pramAdathI (gurussagAse ke0) guroH sakAze eTale AcArya pramukha gurunI pAse (viNayaM ke0) vinayaM eTale Asevana pramukha vinaya pratye (na sirake ke0) na zikSate eTale zikhato nathI. ( so ceva ke0) sa caiva eTale te staMna, krodha pramukha je te ja (u ke0) tu eTale nizcaye karIne (tassa ke0) tasya eTale te sAdhuno (anUznAvo ke0) anUtinAvaH eTale jJAnarUpa saMpadAno nAza karanAro evo (kIassa ke) kIcakasya eTale vAMsanA (phalaM va ke0) phalamiva eTale phalanI peThe potAnA (vahAya ke0) vadhAya eTale guNarUpa nAva prANanA 68 Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 537 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. nAzane arthe (hora ke0) navati eTale thAya . vAMsane phala Ave to teno nAza thAya be, e vAta prasika . // 1 // (dIpikA.) atha vinayasamAdhyAkhyaM navamamadhyayanaM vyAkhyAyate / tasya navamAdhyayanasya catvAra uddezAH / tatra prathamoddezakamAha / iha ca ayaM sNbndhH| pUrvAdhyayane niHpApaM vacanamAcAre praNi hitasya samyak sthitasya navatIti tatra yatnavatA nAvyam / ityetat uktam / iha tu zrAcArapraNihito yathAyogyavinayasaMpanna eva bhavati / ityetaphucyate / tathAhi ziSyaH guroH sakAza zrAcAryAdeH samIpe vinayamAsevanArUpaM zidArUpaM ca na zidate, na upAdatte, na gRhnnaatiityrthH| kasmAt / stmnaahaa| kathamahaM jAtyA dimAn jAtyAdihInasya guroH samIpe zide / tathA krodhAt kathaMcidasatyakaraNaprerito roSAda vA / tathA mAyAtaH zUlaM me bAdhata ityAdikapaTena / tathA pramAdAt prakrAntamucitamajAnan nijAdInAM vyAsaGgena / stamnAdInAM krameNa upanyAsazca zvameva amISAM vinayasya vighnatAmAzritya khyApanArthaH / tadevaM stamnAdinyo guroH samIpe vinayaM na zikSate / anye tu AcAryA evaM paThanti / guroH samIpe vinaye na tiSThati, vinaye na vartate, vinayaM na zrAsevata ityrthH| iha sa eva stamnAdivinayazidAvighnahetustasya jaDamateH anUtinAva iti / anUte vaH anUtinAvaH asaMpannAva shtyrthH| kimityAha / vadhAya navati / guNalakSaNanAvaprANavinAzAya navati / dRSTAntamAha / phala miva kIcakasya / kIcako vaMzastasya phalaM yathA vadhAya nvti| tasminsati tachinAzanAt / tachat iti // 1 // (TIkA.) adhunA vinayasamAdhyAkhyamArajyate / asya caaymnisNbndhH| zahAnantarAdhyayane niravadyaM vaca zrAcAre praNihitasya navatIti tatra yatnavatA navitavyamityeta'ktam / iha tvAcArapraNihito yathocitavinayasaMpanna eva jvtiityetphucyte| uktaM ca // AyArapaNihANaM mi, se samma va buhe ||nnaannaadiinn viNIe je, mokaLA nivigihae // ityanenAnisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam / asya cAnuyogahAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAma niSpanno nidepaH / tatra ca vinayasamAdhiriti chipadaM nAma / tannidepAyAha // vinayassa samAhIe, nikevo hoza doNha vi cauko // dava viNayaMmi tiNiso, suvaNa miccevamAINi // 6 // vyAkhyA // vinayasya prasijhatattvasya samAdhezca prasijhatattvasyaiva / nyAso navati yorapi catuSko nAmA dinedAt / tatra nAmasthApane kusmatvAdanAdRtya vyavinayamAha / uvyavinaye jJazarIrajavyazarIravyatirikta tinizo vRdA vizeSa udAharaNam / sa rathAGgAdiSu yatra yatra yathA vinIyate tatra Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike navamAdhyayane prathamanadezakaH / tatra tathA pariNamati yogyatvAditi / tathA suvarNamityAdIni kaTakakuelAdiprakA reNa vinayanAd dravyANi dravyavinayaH / zrAdizabdAttattadyogyarUpayA diparigraha iti gAthArthaH // sAMprataM jAvavinayamAha // logovayAra viNarja, chAcha nimittaM ca kAmade ca // jaya viSaya muraka vipa, viSa khalu paMcahA hoi // 77 // vyAkhyA // lokopacAravinayo lokapratipattiphalo'rthanimittaM cArthaprAtyarthaM ca kAmadetuzca kAmanimittazca / tathA jayavinayo jayanimitto mokSavinayo mohanimittaH / evamupAdhibhedAdvinayaH khalu paJcadhA paJcaprakAro navatIti gAthAsamAsArthaH // // vyAsArthAni dhitsayA tu lokopacAra vinayamAha // zrapugaNaM aMjali, AsaNadANaM ahipUyA ya // logovayAravi, devapUyA ya vihaveNa // 78 // vyAkhyA // anyuvAnaM taDucitasyAgatasyAnimukhamukhAnam / ja lirvijJApanAdau / zrAsanadAnaM ca gRhAgatasya prAyeNa / zratithipUjA cAhArAdidAnena / eSa zvaMbhUto lokopacAra vinayaH / devatApUjA ca yathAjakti balyAdyupacArarUpA vijaveneti yathAvijavaM vijavociteti gAthArthaH // // ukto lokopacAra vinayo'rtha vinayamAha // anAsa vittibaMdA - evattaNaM desakAladANaM ca // apuSri jala-prANadANaM ca akae // 79 // vyAkhyA // zranyAzavRttirnarendrAdInAM samIpAvasthAnaM, bando'nuvartanamajiprAyArAdhanaM, dezakAladAnaM ca kaTakAdau viziSTanRpateH / prastAvadAnaM ca tathAnyuvAnamaJjalirAsanadAnaM ca narendrAdInAmeva kurvantyartha kRte'rthArthamiti gAthArthaH // 4 // ukto'rthavinayaH / kAmAdivinayamAha // emeva kAmavipad, jae kA nevamANupuvIe // moskaMmi vi paMcaviho, parUvaNA tassimA hoi // 80 // vyAkhyA // evameva yathArthavinaya ukto'nyAzavRttyAdiH / tathA kAmavinayaH / jaye ceti / jayavinayazca jJAtavyo vijJeyaH / zranupUrvyA paripATyA / tathAhi / kAmino vezyAdInAM kAmArthamevAcyAsavRttyAdi yathAkramaM sarvaM kurvanti / preSyAzca nayena svAminA mityuktau kAmajayavinayau / mokSavinayamAha / mode'pi mokSaviSayo vinayaH paJcavidhaH paJcaprakAraH / prarUpaNA nirUpapaNA tasyaiSA javati vakSyamANeti gAthArthaH // // daMsaNanANacaritte, tave a taha viyArie ceva // eso morakavi, paMcaviho hoi nAyavo // 81 // vyAkhyA // darzanajJAnacAritreSu darzanajJAnacAritraviSayaH / tapasi ca tapoviSayazca tathA aupacArikazcaiva pratirUpayogavyApArazcaiva / eSa tu movinayo mokSa nimittaH paJcavidho javati jJAtavya iti gAthAsamAsArthaH // vyAsArthena darzana vinayamAha // davANa sabajAvA, uvazhA je jahA jiNavare hiM // te taha saha naro, daMsaNa viSa hava tamhA // 82 // vyAkhyA // dravyANAM dharmAstikAyAdInAM sarvajAvAH sarvaparyAyA upadiSTAH kathitA ye'guruladhvAdayo yathA yena prakAreNa 1 For Private Personal Use Only 830 Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. jinavaraistIrthakaraistAn nAvAMstathA tena prakAreNa zrachatte nrH| zraddadhAnazca karma vinayati yasmAddarzanavinayo navati tasmAddarzanAhinayo darzanavinaya iti gAthArthaH // jJAnavinayamAha // nANaM sikaza nANaM, guNeza nANeNa kuNa kiccA // nANI navaM na baM. dhara, nANaviNI havaz tamhA // 3 // vyAkhyA // jJAnaM zikSyatyapUrvaM jJAnamAdatte / jhAnaM guNayati gRhItaM satpratyAvarttayati / jJAnena karoti kRtyAni saMyamakRtyAni / evaM jhAnI navaM karma na banAti / prAktanaM ca vinayati yasmAjyAnavinIto jJAnenApanItakarmA navati tasmAditi gAthArthaH // cAritravinayamAha // ahavihaM kammacayaM, jamhA rittIkare jymaanno||nvmnnN ca na baMdhaz, carittaviNI hava tamhA // 5 // vyAkhyA // aSTavidhamaSTaprakAraM karmacayaM karmasaMghAtaM prAgabaI yasmAdhiktaM karoti, tutApAdanenApanayati / yatamAnaH kriyAyAM yatnaparaH / tathA navamanyaM ca karmacayaM na banAti / yasmAccAritravinaya iti, cAritrAdvinayazcAritravinayazcAritreNa vinIta. karmA navati tasmAditi gAthArthaH // tapovinayamAha // avaNeza taveNa tamaM, uvaNe zra sggmorkmppaannN|| tava viNayaniyamaI,tavoviNI havaztamhA // 5 // vyaakhyaa|| apanayati tapasA tamo'jJAnamupanayati ca kharga modamAtmAnaM jIvam / tapovinayanizvayamatiyasmAdevaMvidhastapovinIto navati tasmAditi gAthArthaH // upcaarvinymaah|| aha uvayAri puNa, suviho viNaje samAsa ho|| paDirUvajogajuMjaNa, tahaya aNAsAyaNAviNa // 6 // vyAkhyA // athaupacArikaH punarmividho vinayaH samAsato javati / vaividhyamevAha / pratirUpayogayojanam / tathAnAzAtanAvinaya iti gaathaasmaasaarthH|| vyAsArthamAha // paDirUvo khalu viNa, kAzvajoezvAzmANa si|| aha. cajabiha'viho, parUvaNA tassimA ho // 7 // pratirUpa ucitaH khalu vinaya strividhH| kAyayoge ca vAci manasi kAyiko vAciko mAnasikazca zraSTacaturvidhadvividha ityartha / kAyiko'STavidhaH, vAcikazcaturvidhaH, mAnaso chividhaH / prarUpaNA tasya kAyikASTavidhAderiyaM navati vakSyamANaladaNeti gAthArthaH // kAyikamAha // anuSya aMjali, zrAsaNadANaM ajiggahakiI a|| sussUsaNamaNugabaNa, saMsAhaNa kAya aThaviho // // vyAkhyA // zranyubAnamarhasya, aJjaliH praznAdau, zrAsanadAnaM pIThakAdyupanayanamanigraho guruniyogakaraNAnisaMdhiH, kRtizceti kRtikarma vndnmityrthH| zuzrUSaNaM vidhivadadUrAsannatayA sevanaM, anugamanamAgataH pratyujamanaM, saMsAdhanaM ca gato'nutrajanaM cASTavidhaH kAyavinaya iti gaathaarthH|| vAgAdivinayamAha // hizramiyaapharusavAI, aNuvAI nAsivA viNa // zrakusalacittaniroho, kusalamaNa-dIraNA ceva // nae vyaakhyaa|| hitmitaaprussvaagiti|hitvaagghitNvkti pariNAmasundaraM, mitavA Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike navamAdhyayane prathamanadezakaH / 541 gmitaM stokairakaraiH, aparuSavAgaparuSamaniSThuraM tathA anuvicintyajASI svAlocitavateti vAciko vinayaH / tathA akuzalamano nirodhaH / zrArtadhyAnAdipratiSedhena kuzalama-. naudIraNaM caiva dharmadhyAnAdipravRttyeti mAnasa iti gAthArthaH // zrAha / kimarthamayaM pratirUpavinayaH kasya caiSa ityucyate // paDirUvo khalu vipa, parANuAttima muNeAvo // saat vird nAyavo kevalINaM tu // 50 // vyAkhyA // pratirUpa ucitaH khalu vinayaH parAnuvRttyAtmakaH tattadvastvapekSayA prAya AtmavyatiriktapradhAnAnuvRttyAtmako mantavyaH / ayaM ca bAhulyena bradmasthAnAm / tathApratirUpo vinayaH aparAnuvRttyAtmakaH sa ca jJAtavyaH kevalinAmeva / teSAM tenaiva prakAreNa karma vinayanAt / teSAmapItvaraH pratirUpo'jJAta kevalajAvAnAM javatyeveti gAthArthaH // upasaMharannAha // eso ne parika hiu~, vird paDilarako tiviho // bAvannavihivihANaM, beMti NAsAyAviSayaM // 91 // vyAkhyA // eSo'nantarodito ne navatAM parikathito vinayaH pratirUpalakSaNa strividhaH kAyikAdiH / dvipaJcAzadvidhividhAnametAvatprabhedamityarthaH / bruvate'nidadhati / tI - karA anAzAtanAvinayaM vakSyamANamiti gAthArthaH // etadevAha // tiGagara siddhakulagaNa - saMgha kiyAdhammanANanANINaM // Ayarizra thera unA, gaNINaM terasa payANi // e2|| tIrthakara siddhakula gaNasaMgha kriyAdharmajJAnajJAninAM tathA AcAryasthaviropAdhyAyagaNinAM saMbandhIni trayodaza padAni / atra tIrthakara siddhau prasiddhau / kulaM nAgendrakulAdi / gaNaH koTikAdiH / saMghaH pratItaH / kriyA stivAdarUpA / dharmaH zrutadharmAdiH / jJAnaM matyAdi / jJAninastadvantaH / zrAcAryaH pratItaH / sthaviraH sIdatAM sthirIkaraNahetuH / upAdhyAyaH pratItaH / gaNAdhipatirgaNiriti gAthArthaH // etAni trayodaza padAni zranAzAtanAdinizcaturnirguNitAni dvipaJcAzadbhavantItyAha // zraNAsAyaNA ya jattI, bahumANA vannasaMjalapAya // tigarAI terasa, cagguNA hoMti bAvannA // 53 // vyakhyA // anAzAtanA ca tIrthakarAdInAM / sarvathA hIlanetyarthaH / tathA jaktisteSvevo citopacArarUpA / tathA bahumAnasteSvevAntarabhAvapratibandharUpaH / tathA ca varNasaMjvalanA tIrthakarAdInAmeva saDUtaguNotkIrtanA / evamanena prakAreNa tIrthakarAdayastrayodaza caturguNA anAzAtanAdyupAdhinedena javanti dvipaJcAzadbhedA iti gAthArthaH // ukto vinayaH / sAMprataM samAdhirucyate / tatrApi nAmasthApane kulatvAdanAdRtya dravyAdisamAdhimAha // davaM jeNa va daveNa, samAhI AhiyaM ca jaM davaM // jAvasamAhi caviha, daMsaNanANe tavacarite // e4 // vyAkhyA // dravyamiti / dravyameva samAdhiH dravyasamAdhiH yathAmAtrakama virodhi vA kIragumAdi / tathA yena vA dravyeNopayuktena samAdhistriphalA dinA tad dravyasamAdhiriti / tathA zrahitaM vA yaddravyaM samatAM tulAropitapalazatAdivatsvasthAne / tad dravyaM samA 1 For Private Personal Use Only Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. dhirityukto dravyasamAdhiH / jAvasamAdhimAha / jAvasamAdhiH prazasta jAvA virodhalakSaezcaturvidhaH / cAturvidhyamevAha / darzanajJAnatapazcAritreSu / etadviSayo darzanAdInAM vyastAnAM samastAnAM vA sarvathA virodha iti gAthArthaH // uktaH samAdhiH / tadanidhAnAnnAmaniSpanno nipaH / sAMprataM sUtrAlApaka niSpannasyAvasara ityAdi carcaH pUrvavat / tAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNayutaM sUtramuccAraNIyam / taccedam / thaMjA va tti / asya vyAkhyA / stamnAdvA mAnAdvA jAtyAdinimittAtkrodhAdvA zrAntilakSaNAnmAyApramAdAditi / mAyAto nikRtirUpAyAH pramAdAnnidrAdeH sakAzAt / kimityAha / guroH sakAza prAcAryAdeH samIpe vinayamAsevanA zikSAnedanniM na zikSate nopAdatte / tatra stamnAtkathamahaM jAtyAdimAn jAtyA dihInasakAze zikSAmItyevaM krodhAtkacidvitayakaraNacodito roSAdvA mAyAtaH zUlaM me kriyata ityAdivyAjena, pramAdAtprakrAntocitamanabuddhyamAno nidrA divyAsaGgena / stamnAdikramopanyAsazcaivamevAmISAM vinaya vighnahetutAmAzritya prAdhAnyakhyApanArthaH / tadevaM stamnAdinyo guroH sakAze vinayaM na zikSate / anye tu paThanti / guroH sakAze vinaye na tiSThati, vinaye na varttate / vinayaM nAsevata ityarthaH / iha ca sa eva tu stamnA dirvinaya zikSA vighnahetuH / tasya jaDamateranU tinAva ityanUterbhAvo'nUtijAvaH / saMpadbhAva ityarthaH / kimityAha / vadhAya javati guNalakSaNAvaprANa vinAzAya javati / dRSTAntamAha / phalamiva kIcakasya / kIcako vaMzastasya yathA phalaM vadhAya javati / sati tasmiMstasya vinAzAttadvaditi sUtrArthaH // 1 // jevi maMditti guruM vattA, Dahare ime prasuti nacA // dInaMti micaM paDivaUmANA, karaMti sAyaNa te gurUNaM // 2 // ( vacUriH ) ye cApi kecana dravyasAdhavo mandaH satprajJAvikala iti guruM viditvA / maharo'yamaprAptavayAH sthApitaH alpazruta iti jJAtvA mandAdizabdairhIlayati / asUyayA mahAprajJastvamityAdi / mithyAtvaM pratipadyamAnA gururna hIlanIya iti tattvamanavagacchantaH / kurvantyAzAtanAM te gurUNAm / zrato hIlanA na kAryA // 2 // ( artha. ) valI je yAvi ityAdi sUtra. (je yAvi ke0 ) ye cApi eTale je dravya sAdhu (guruM ke0 ) guruM eTale potAnA gurupratye ( maMditti ke0 ) manda iti eTale 'maMda be, buddhizAlI nathI, zrAgamanI vAta yuktithI jANavAne samartha nathI e prakAre ( vattA ke0 ) viditvA eTale jANIne temaja tevA kaMi kAraNathI nhAnI avasthAmAMja pATe sthApana karela gurune (ime ke0) ime eTale yA ( mahare ke 0 ) maharA: eTale kAcI umaranA be, tathA ( appA ti ke0 ) alpazrutA iti eTale alpazrutanA For Private Personal Use Only Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikenavamAdhyayane pramathanudezakaH / 543 prakAre (naccA ke0 ) jJAtvA eTale jANIne ( hIlaMti ke 0 ) hI layanti eTale guruno tiraskAra, niMdA pramukha kare be. ( te ke0 ) te eTale te sAdhu (michaM ke0 ) mithyAtvaM eTale mithyAtva pratye ( paDivaUmANA ke0 ) pratipadyamAnA: eTale pAmatA batA ( gurUNaM ke0 ) gurUNAM eTale gurunI ( sAyaNa ke0 ) zAtanAM eTale zAtanA pratye ( karaMti ke0 ) kurvanti eTale kare be. // 2 // / ( dIpikA . ) kiM ca / ye cApi kevaladravyasAdhavaH zragamjIrA javanti / te dravyasAdhavo gurUNAmAcAryANAmAzAtanAM laghutApAdanarUpAM tatsthApanAyA bahumAnena kurvanti / ekasya gurorAzAtanAyAM sarveSAM gurUNAmAzAtanA iti hetorguruNA miti bahuvacanam / manda iti jJAtvA / satprajJAvikala iti jJAtvA / tathA punaH kAraNAntarasthApitamaprAptavayasaM guruM prati zrayaM maharaH prAptavayAH khalu ayam / tathA ayaM guruH alpazrutaH anadhIta siddhAnta iti jJAtvA / dIlayanti / kiM kurvanto hIlayanti / mithyAtvaM pratipadyamAnAH / gururna hIlanIya iti tattvam anyathA jAnantaH / zrato gurohilanA na kAryA ityAha // 2 // ( TIkA ) kiM ca / je zrAvi tti sUtram / asya vyAkhyA / ye cApi kecana dravyasAdhavo'gambhIrAH / kimityAha / manda iti guruM viditvA kSayopazamavaicitryAttantrayutyAlocanAsamarthaH satprajJA vikala iti svamAcAryaM jJAtvA / tathA kAraNAntarasthApitamaprAptavayasaM maharo'yamaprAptavayAH khalvayaM tathA alpazruta ityanadhItAgama iti vijJAya / kimityAha / hIlayanti sUyayAsUyayA vA khiMsayanti / sUyayAtiprajJastvaM vayovRddha bahuzruta iti / asUyayA tu mandaprastvamityAdyanidadhati / mithyAtvaM pratipadyamAnA iti gururna dIlanIya iti tattvamanyathAvagacchantaH kurvantyAzAtanAM laghutApAdanarUpAM te dravyasAdhavaH gurUNAmAcAryANAM tatsthApanAyA abahumAnena ekagurvAzAtanAyAM sarveSAmAzAtaneti bahuvacanam / athavA kurvantyAzAtanAM svasamyagdarza nAdinAvApAsarUpAM te gurUNAM saMbandhinIM tannimittatvAditi sUtrArthaH // 2 // pagaI maMdA vi javaMti ege, DadarA vi je suprabudovavecchA || AyAramaMto guNasudvitrmA, je dIliyA sidivi nAsa kukA // 3 // ( avacUriH ) prakRtyA khajAvena mandA zrapi sadbuddhirahitA api laghavo'pi cAnye'mandAH satprajJA yapi / javanti iti vAkyazeSaH / kiM viziSTAH / ye zrutabuddhayupetA jJAnAdyAcAravantaH / guNasusthitAtmAnaH saMgrahAdiSu guNeSu suSThu sAraM sthita zrAtmA ye For Private Personal Use Only Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. SAM te tathA / tathAvidhA na hIlanIyAH / ye hI khitAH khiMsitAH zikhIvAgnirivendhanasaMghAtaM jasmasAt kuryuH / jJAnAdiguNasaMghAtamapanayeyuH // 3 // (artha) mATe gurunI hIlanA vigere na karavI ema kahe be. pagai ityAdi sUtra. ( ege ke0 ) eke eTale keTalA eka vayovRddha sAdhu ( pagaIi ke0 ) prakRtyA eTale karmanI vicitratAthI banelA svabhAva vaDe (maMdA vi ke0) mandA api eTale sArI bu thI rahita evA paNa ( javaMti ke0 ) javanti eTale hoya be. temaja ( je ke0 ) ye eTale je keTalA eka sAdhu ( maharA vi ke0 ) maharA api eTale vayathI nhAnA hoya to paNa (subuddhovavethA ke0 ) zrutabuddhyupetAH eTale zruta ane buddhivaDe yukta evA (javaMti ke 0 ) javanti eTale hoya . ( zrayAramaMtA ke0 ) AcAravantaH eTale jJAnAcAra pramukhane samyak prakAre pAlanArA evA tathA ( guNasuppiA ke0 ) guNasusthitAtmAnaH eTale guNone viSe sthira rahyo be zrAtmA jemano evA (je ke0 ) ye eTale upara kar3elA je sAdhu ( hI vizrA ke0 ) hI bitA: eTale hIlanA karayA batA ( sahiriva 0 ) zikhIva eTale agninI peThe arthAt ani jema kASThasamudAyanuM jasma kare be, tema te sAdhu hIlanA karanAra ziSyanA jJAnAdi guNa samudAyanuM (jAsa ke0 ) jasma eTale jasma ( kutA ke0 ) kuryuH eTale kare be. mATe temanI hIlanA na karavI // 3 // ( dIpikA. ) ye sAdhavaste gurUn prati evaM jAnanti prarUpayanti / paraM na tu hIlayanti / evaM kimityAha / eke kecana vayovRddhAH prakRtyA khajAvena karmavaici - tryAt mandApi sadbuddhirahitA api javanti / tathA anye kecana maharA pi paritApi vayasA zramandA javanti vAkyazeSaH / kiMviziSTA ityAha / ye - tabuddhyA upetAH sahitAH / tathA satprajJAvantaH / zrutena buddhijAvena vA jAvinIM vRttimAzritya alpazrutA zrapi sarvathA zrAcAravanto jJAnAdyAcArasahitAH / punaH kiMviziSTAH / guNasusthitAtmAnaH / guNeSu suSTu jAvasAraM sthita zrAtmA yeSAM te tathAvidhA nIlanIyAH / ye hI litAH khiM sitAH zikhIva agniriva indhanasamUhaM jasmasAt kuryuH / jJAnAdiguNasamUhamapanayeyuriti // 3 // ( TIkA. ) to na kAryA hIlanetyAha ca / pagai ti sUtram / prakRtyA khanAvena karmavaicitryAnmandA api sadbuddhirahitA api javantyeke kecana vayovRddhA zrapi / tathA maharA api cApariNatA api ca vayasAnye'mandA javantIti vAkyazeSaH / kiMviziSTA ityAha / ye ca zrutabuddhayupetAstathA satprajJAvantaH / zrutena buddhijAvena vA jA Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddezakaH / Ays vinIM vRttimAzrityAtpazrutA iti sarvathA AcAravanto jJAnAdyAcArasamanvitA guNasusthitAtmAno guNeSu saMgrahopagrahAdiSu suSThu jAvasAraM sthita zrAtmA yeSAM te tathAvidhA na hIlanIyAH / ye hI bitAH khiMsitAH zikhI vAgnirivendhanasaMghAtaM jasmasAtkuryurjJAnAdiguNasaMghAtamapanayeyuriti sUtrArthaH // 3 // / jevi nAgaM madaraM ti naccA, sAyae se dikhAya doi // evAyaritryaMpi hu dIlayaMto nica jAipadaM khu maMdo // 4 // " ( avacUriH ) vizeSeNa mahara hI lanAdoSamAha / atraiva dRSTAntadA ntikayormahadantaramAha / yazcApi kazcidapi nAgaM maharaM bAlamiti jJAtvA yazAtayati kiliJcAdinA kadarthayati / sa kadarthyamAno nAgaH se tasya kadarthakasyAhitAya javati / jakSaNena prANanAzAya syAt / evamAcAryamapi kAraNato'pariNatameva sthApitaM hIlayan nichati jAtipanthAnaM dvIndriyAdijAtimArgam / mando'jJaH saMsAraM camatItyarthaH // 4 // ( artha. ) have kAM tevAja kAraNathI pATe beThelA nhAnI vayanA sAdhunI hIlanA karavAmAM bahu doSa ema kahe be. je yAvi ityAdi sUtra. (je yAvi ke0 ) yazcApi eTale je koi i puruSa ( nAgaM ke0 ) nAgaM eTale sarpane ( maharati ke0 ) mahara iti eTale nhAno ve ema (naccA ke0 ) jJAtvA eTale jANIne ( zrAsAyae ke0 ) AzAtayati eTale salI pramukhathI tene pIDA kare, ( sa ke0 ) saH eTale te pIDA pAmelo sarpa ( se ke0 ) tasya eTale te pIDA ApanAra puruSane ( hizrAya ke0 ) ahitAya eTale tine a ( hoi ke0 ) javati eTale thAya be, arthAt te sarpa te puruSane daMzAdika kare be. ( eva ke0 ) evaM eTale yA rIte ( zrayariaM pi 0 ) zrAcArya - maTile kAraNa nhAnI umare pATe besADelA zrAcAryanI paNa ( hIlayaMto ke0 ) hIlayan eTale hIlanA karanAra evo ( maMde ke0 ) mandaH eTale jJa puruSa je te (khu ke0 ) khalu eTale nizcaye karIne ( jAipadaM ke0 ) jAtipathaM eTale beriMDI pramukha prANinI jAtinA mArga pratye ( ni ke0 ) nirgacchati eTale jAya e. arthAt saMsAramAM paribhramaNa kare che. // 5 // ( dIpikA. ) tha vizeSeNa maharasya hIlane doSamAha / yazcApi kazcidajJo nAgaM sarpa mahara iti bAla iti jJAtvA zrAzAtayati krudrakASThAdinA kadarthayati / sa nAgaH kadarthyamAnaH se tasya kadarthanAkArakasya hitAya javati / jakSaNena prANanAzanAt / eSa dRSTAntaH / athopanayaH / evamAcAryamapi kAraNataH apariNatameva sthApitaM hIlayan ' For Private Personal Use Only Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. nirgata jAtipanthAnaM dvIndriyAdijAtimArgaM mando'jJaH saMsAre paribhramati // 4 // ( TIkA. ) vizeSeNa maharahIlanAdoSamAha / je yAviti sUtram / yazcApi kazcido nAga sarpa mahara iti bAla iti jJAtvA vijJAya yazAtayati kiliJcAdinA kadarthayati / sa kadarthyamAno nAgaH se tasya kadarthakasya hitAya javati / nakSaNena prANanAzAya javati / eSa dRSTAnto'yamarthopanaya evamAcAryamapi kAraNato'pariNatameva sthApitaM hIlayan nirgacchati jAtipanthAnaM dvIndriyAdijAtimArgam / mando'jJaH saMsAre paribhramatIti sUtrAryaH // 4 // sIviso vA vi paraM suruTho, kiM jIvanAsAna paraM tu kujjA // prAyaripAyA puNa appasannA, abodiyAsAya naci murako // 5 // ( avacUri : ) AzIviSazcApi sarpaH paraM suruSTaH san kiM jIvitanAzAtparaM kuryA - t / na kiMcidapi / zrAcAryapAdAH punaraprasannAH / kiM kurvantItyAha / zrabodhiM mithyA - tvam / yatazcaivamata zrAzAtanayA gurornAsti mokSaH // 5 // ( . ) upara kahela dRSTAMtamAM ane dASTatikamAM ghaNo phera be ema kahe be. yAsI viso ityAdi sUtra ( paraM ke0 ) paraM eTale atizaya ( suruho ke0 ) suruSTaH eTale ghaNo roSa (krodha) pAmelo evo ( AsI viso vA vi ke0 ) AzIviSo vApi eTale sarpa pa ( jIvanAsATha ke0 ) jIvanAzAttu eTale prANanA nAza karatAM ( paraM ke0 ) paraM eTale vadhAre ( kiM nu kukA ke0 ) kiM nu kuryAt eTale zuM kare ? arthAt . sarpa ghaNo krodhI thAya to prANa liye, paNa e karatA vadhAre zuM kare ? ( pu ke0 ) punaH eTale paraMtu ( zrAya ripAyA ke0 ) AcAryapAdAH eTale parama pujya evA prAcArya je te (appasannA ke0 ) prasannAH eTale hIlanA karavAthI khapA thayA hoya to ( vo hi ke0 ) abodhiM eTale mithyAtvanI paraMparA pratye kare be. mATe (AsAho ) AzAtanayA eTale gurunI AzAtanA kare to ( murako ke0 ) mokSaH eTale mokSa je te ( nahi ke0 ) nAsti eTale nathI. // 5 // ( dIpikA . ) atra dRSTAntasya dAntikasya ca mahadantaramiti etadevAha / yAzIviSazcApi sarpo'pi paraM suruSTaH san kruddhaH san / kiM jIvitanAzAt mRtyoH paraM nu kuryAt / na kiMcidapItyarthaH / zrAcAryapAdAH punaH aprasannA hIlanayA anugrahAya pravR tAH / kiM kurvantItyAha / bodhiM nimittahetutvena mithyAtva saMhatiM kurvanti / katham / For Private Personal Use Only Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| 544 tadAzAtanayA mithyAtvabandhAt / yatazca evamataH guroH zrAzAtanayA nAsti mokssH|thbodhisNtaanbndhen anantasaMsArikatvAditi // 5 // (TIkA.) atraiva dRSTAntadAntikayormahadantaramityetadAha / Asi tti sUtram / zrAzI viSazcApi so'pi paraM suruSTaH sukruddhaH san kiM jIvitanAzAnmRtyoH paraM kuryAnna kiMcidapItyarthaH / AcAryapAdAH punaraprasannA hIlanayAnanugrahe prvRttaaH|kiN kuvantItyAha / abodhiM nimittahetutvena mithyAtvasaMhatiM tadAzAtanayA mithyAtvabandhA. t / yatazcaivamata yAzAtanayA gurornAsti modA iti / abodhisaMtAnAnubandhenAnantasaMsArikatvAditi sUtrArthaH // 5 // jo pAvagaM jaliamavakamijjA, pAsIvisaM vA vi du kovjjaa|| jo vA visaM khAya jIviahI, esovamAsAyaNayA gurUNaM // 6 // (avacUriH) pAvakaM jvalitaM santamavakrAmeta avaSTanya tiSThet / AzIviSaM vApi hi kopayet / roSaM grAhayedyo vA viSaM khAdati jIvitArthI eSopamApAyaprAptiM pratyetaupamAnamAzAtanayA kRtayA gurUNAM saMbandhinyA tahadapAyo navatIti // 6 // (artha.) valI jo pAvagaM ityAdi sUtra. (jo ke) yaH eTale je puruSa (jali ke0) jvalitaM eTale dedIpyamAna evA (pAvagaM ke0) pAvakaM eTale ani pratye (zravakkamikA ke0) apakrAmet eTale valagI rahe. (vA ke0) vA eTale athavA je pu. ruSa (AsIvisaM vi ke0) zrAzIviSamapi eTale sarpane paNa (hu ke0) khalu eTale nizcaye karIne (kovazkA ke0) kopayet eTale krodha pamADe, khIjAve. (vA ke0) vA eTale athavA (jIvihI ke0) jIvitArthI eTale jIvavAnI zchA karanAra evo (jo ke0) yaH eTale je puruSa (visaM ke0) viSaM eTale viSa pratye (khAya ke) khAdati eTale khAya. (gurUNaM ke0) gurUNAM eTale guruUnI (zrAsAyaNayA ke0) zrAzAtanayA eTale zrAzAtanA karI hoya to (esovamA ke0) eSopamA eTale zrA upara kahela upamA (dAkhelo) jANavI. // 6 // (dIpikA.) punarAha / yaH ko'pi pAvakamagniM jvalitaM santamapakrAmet avaSTacya tiSThati / AzIviSaM vApi jujaMgamaM vApi kopayet roSaM grAhayet / yo vA viSaM khAdati jIvitArthI jIvitukAmaH / eSA upamA apAyasya kaSTasya prApti prati etApamAnamAzAtanayA guruNAM saMbandhinyA kRtyaa| tahat kaSTaM navatIti // 6 // (TIkA.) kiM ca / jo pAvagaM ti sUtram / yaH pAvakamagniM jvalitaM santamapakrA- . Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 547 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. medavaSTanya tiSThati / zrAzIviSaM vApi hi jujaMgamaM vApi hi kopayet / roSaM grAhaye. t / yo vA viSaM khAdati / jIvitArthI jIvitukAmaH / eSopamApAyaprAptiM pratyeta. pamAnam / zrAzAtanayA kRtayA gurUNAM sNbndhinyaa| tadapAyo navatIti suutraarthH||6|| sitrA du se pAvaya no DadilA, asIviso vA kuvina na nke|| siA visaM dAladalaM na mAre, na zrA vi murako gurudiilnnaae||7|| (avacUriH) atra vizeSamAha / syAtkadAcit mantrAdipratibandhAdasau pAvako na dahet / zrAzIviSo vA kupito na jadayet / syAtkadAcihiSaM hAlAhalaM na mArayet / nacApi modo gurohIlanayAzAtanayA kRtayA navatIti // 7 // (artha.) have emAM paNa vizeSa kahe . siyA ityAdi sUtra. (sithA ke0) syAt eTale kadAca (se ke0) saH eTale te (pAvaya ke0) pAvakaH eTale agni je te maMtrAdikanA prajAvathI (hu ke0) khalu eTale nizcaye karIne (no DahijA ke0) no dahet eTale bAle nahi. (vA ke0) vA eTale athavA (kuvi ke0) kupitaH eTale krodha pAmelo evo (AsIviso ke0) AzIviSaH eTale sarpa je te (na naske ke0) na nadayet eTale nakSaNa kare nahi. (vi ke0) api eTale temaja (se ke0) tat eTale te ghaNuM AkarUM e(hAlahalaM ke0) hAlAhalaM eTale hAlAhala nAmaka viSa je te (maMtrAdikanA pranAvathIja)(siyA ke0) syAt eTale kadAca (na mAre ke0) na mArayet eTale maraNa zrApe nahi. upara kahelI vAta kadAca bane, paNa (guruhIla. NAe ke0) guruhIlanayA eTale gurumahArAjanI hIlanA karI hoya to tenuM phala nogavyA vinA (na zrAvi murako ke0) na cApi mokSaH eTale buTako nathI. // 7 // (dIpikA.) tatra vizeSamAha / syAtkadAcinmantrAdipratibandhAt asau pAvakaH agniH na dahati na nasmasAt kuryAt / zrAzIviSo vA jujaGgo vA kupito na jadayet na khAdayet / tathA kadAcinmantrAdipratibandhAdeva viSaM hAlAhalamatirauddhaM na mArayet na prANAn tyAjayet / evametatkadAcinavati paraM nApi modo guruhIlanayA guroH zrAzAtanayA javatIti // 7 // __ (TIkA.) atra vizeSamAha / siA hu tti sUtram / syAt kadAcinmantrAdipratibandhAdasau pAvako'gnirnadahet na jasmasAtkuryAt / AzIviSo vA jujaMgo vA kupito na jadayet na khAdayet / tathA syAtkadAcinmantrAdipratibandhAdeva viSaM hAlAhalamatirauI Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| 54e na mArayet / na prANAnAM tyAgaM kArayet / evametatkadAcinavati / nacApi modo guruhIlanayA gurorAzAtanayA kRtayA navatIti sUtrArthaH // 7 // jo pavayaM sirasA nittumice, suttaM va sIdaM paDibohakA // jo vA dae sattiagge padAraM, esovamAsAyaNayA guruunnN||7|| (zravacUriH) yaH parvataM zirasA mastakena nettumichet / suptaM vA siMhaM pratibodhayet / yo vA dadAti zaktyagre praharaNa vizeSAgre prahAraM hastena / eSopamAzAtanayA gurUNAmiti // 7 // (artha.) valI jo pavayaM ityAdi sUtra. (jo ke0) yaH eTale je puruSa (pavayaM ke0) parvataM eTale parvata pratye (sirasA ke) zirasA eTale potAnA mastaka vaDe (nettuM ke0) nettuM eTale nAMgI nAkhavAne (zve ke0) zvet eTale zche. arthAt koza puruSa mAthAnI TakarathI parvatanA kaTakA karavAne cAhe. (va ke0) vA eTale athavA ko puruSa (suttaM ke0) suptaM eTale sutelA evA (sIhaM ke0) siMhaM eTale siMha pratye (paDibohazjA ke0) pratibodhayet eTale jAgRta kare. (vA ke0) athavA (jo ke0) yaH eTale je koi paNa puruSa (sattinagge ke0) zaktyagre eTale zakti nAmaka AyudhanI dhArAupara (pahAraM ke0) prahAraM eTale potAnA hAthano prahAra kare. arthAt po. tAno hAtha jorathI paDhADe. te, (guruNaM ke0) guruNAM eTale gurujenI (AsAyaNayA ke0) zrAzAtanayA eTale AzAtanA karI hoya to (esovamA ke0) eSopamA eTale zrA upara kahelI upamA (dRSTAMta) jANavI. // 7 // ___ (dIpikA.) punaH kiNc| yaH parvataM zirasA mastakena nettuNmichet| suptaM vA siMhaM giriguhAyAM pratibodhayet / yo vA dadAti zakteH agre praharaNavizeSAye prahAraM hastena eSA upamA AzAtanayA gurUNAm // 7 // (TIkA.) kiMca / jo pavayaM ti sUtram / yaH parvataM zirasottamAGgena nettumichet / suptaM vA siMhaM giriguhAyAM pratibodhayet / yo vA dadAti zaktyaye praharaNavizeSAye prahAraM hastena / eSopamAzAtanayA gurUNAmiti pUrvavadeveti sUtrArthaH // 7 // sitrA hu sIseNa giri pi niMde, sidhA hu sIho kuvina nke|| siyA na nidiU va sattiaggaM, na prAvi muko guruhiilnnaae||e|| (zravacUriH) atrApi vizeSamAha / syAtkadAcichAsudevAdiH prajAvAtizayAt zirasA girimapi nindyAt / syAnmantrAdisAmarthyAtsiMhaH kupito na jadayet / syA Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. devatAnugrahAdena nindyAchA zaktyagraM prahAre dtte'pyevmettkdaacinvti| na cApi modo guruhIlanayA gurorAzAtanayA navatIti // e|| (artha.) emAM vizeSa kahe . sidhA ityAdi sUtra. vAsudeva pramukha puruSa je te (sithA ke0) syAt eTale kadAca (hu ke0) khalu eTale nizcaye karIne (sIseNa ke0) zIrSeNa eTale mastaka vaDe (giri pi ke0) girimapi eTale parvatane paNa potAnA prajAvathI (niMde ke0) nindyAt eTale nAMgI nAkhe. tathA (siyA ke) syAt eTale kadAcit arthAt maMtrAdikanA sAmarthyathI (kuvitro ke0) kupitaH e. Tale krodhI thaelo evo (sIho ke0) siMhaH eTale siMha je te (hu ke0) khalu eTale nizcaye karIne (na narake ke0) na nadayet eTale nadaNa na kare. (vA ke0) athavA (siyA ke0) syAt eTale kadAca devatAdikanA anugrahathI (sattizraggaM ke0) zaktyayaM eTale zakti nAmaka zrAyudhanI dhArA prahAra kare bate paNa ( naniMdi. jA ke) na nindyAt eTale zarIrAdikane nede nahi. A vAta kadAca bane. paNa (na thA vi murako guruhIlaNAe ke0) na cApi modo guruhIlanayA eTale.gurunI hIlanA karI hoya to tenuM phala nogavyA vinA buTako nathI. // e|| __(dIpikA.) atra vizeSamAha / syAtkadAcit kazcid vAsudevAdiH pranAvAtizayAt zirasA mastakena girimapi parvatamapi nindyAt / syAtkadAcit mantrAdisAmarthyArisahaH kupito na jadayet / syAtkadAcit devatAnugrahAdinA zaktyayaM prahAre datte'pi na niMdyAt / evametat kadAcid navati / paraM na cApi modo guruhIlanayA gurorAzAtanayA navatIti // e|| (TIkA.) atra vizeSamAha / sidhA hu tti sUtram / syAtkadAcitkazcidvAsudevAdiH prajAvAtizayAvirasA girimapi parvatamapi jindyAt smAnmantrAdisAmarthyAtsiMhaH kupito na nayet / syAddevatAnugrahAdena jinyAchA zaktyagraM prahAre datte'pi / evametatkadAcinavati / na cApi modo guruhIlanayA gurorAzAtanayA javatIti sUtrArthaH // e|| AyariapAyA puNa appasannA, abodisAyaNa nabi murko|| tamhA agAbAdamudAnikakhI, guruppasAyAnimudo ramijA // 10 // (avacUriH) evaM pAvakAdyAzAtanAlpA / gurvAzAtanA tu mahatIti pradarzanArthamAha / AcAryapAdAH punaraprasannA ityAdi pUrvavat / yasmAdevaM tasyAdevAnAbA Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| 551 dhasukhAnikAGkSI mokSasukhAbhilASI sa sAdhurguruprasAdAnimukhaH zrAcAryAdiprasAda udyaktaH san rameta tata // 10 // (artha.) agni pramukhanI zrAzAtanA karatAM gurunI zrAzAtanA moTI be. eja dekhADavAne arthe kahe . Ayariza ityAdi sUtra. "zraya riapAyA puNa appasannA abohi zrAsAyaNa nahi morako" eno artha pAMcamI gAthAnA uttarArdha mAphaka jANavo. (tamhA ke) tasmAt eTale je kAraNa mATe ema je te kAraNa mATe (aNAbAhasuhAnikaMkhI ke0) anAbAdhasukhAnikAGkSI eTale mokSasukhanI zchA karanAra puruSa je te (guruppasAyAnimuho ke0) guruprasAdAnimukhaH eTale gurunI prasannatA rAkhavAne udyamavaMta evo (ramijA ke0) rameta eTale rahe. // 10 // (dIpikA.) evaM pAvakAzAtanA alpA / gurvAzAtanA mahatIti atizayapradarzanArthamAha / zrAcAryapAdAH punaH zraprasannA ityAdi padaThyavyAkhyA pUrvavat / yasmAt evaM tasmAt anAbAdhasukhAnikAGkSI modasukhAnilASI / sAdhuguruprasAdAnimukhaH AcAryAdInAM prasAda udyaktaH san rameta // 10 // (TIkA.) evaM pAvakAdyAzAtanAyA gurvAdyAzAtanA mahatItyatizayapradarzanArthamAha / Ayarizra tti sUtram / AcAryapAdAH punaraprasannA ityAdiH pUrvArdhaH pUrvavat / yasmAdevaM tasmAdanAbAdhasukhAnikAGkSI modasukhAnilASI sAdhuH guruprasAdAjimukhaH / zrAcAryAdiprasAda udyuktaH san rameta varteta iti sUtrArthaH // 10 // jadAdiaggIjalaNaM namase, nANAduImaMtapayAnisittaM // evAyariaM uvacihA , apaMtanANovagA vi sNto||11|| (zravacUriH) kena prakAreNetyAha / yathAhitAgnijvalanopaskArI brAhmaNo jvalanaM namasyati / nAnAhutayo ghRtAdyAH / mantrapadAni 'agnaye svAhA' ityAdIni / tairajisaMskRtaM dIkSAniSiktamityarthaH / evamagnimivAcAryamupatiSThet seveta / anantajhAnopagato'pi san // 11 // (artha.) have zI rIte udyamavaMta rahe te kahe je. jahA ityAdi sUtra. (jahA ke) yathA eTale jema (AhiaggI ke0) AhitAgniH eTale sthApana kasyA le agni jeNe evo brAhmaNa je te (nANAhuzmaMtapayAnisittaM ke0) nAnAhutimantrapadAjiSiktaM eTale ghRtAdikanI nAnAvidha Ahuti ane maMtranA pada vaDe saMskAravAlo karelo evA (aggi ke0) agniM eTale agni pratye (namaMse ke0) namasyati eTale Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)-mA. pUjA kare be. ( eva ke0 ) evaM eTale upara kahelo brAhmaNa jema ninI pUjA * kare be, tema sAdhu je te ( zraNaMtanANovaga vi saMto ke0 ) anantajJAnopagato'pi san eTale svaparaparyAyasahita vastune viSaya karanAruM mATe ja anaMta evA jJAne karI yukta hoya to paNa (AyarizraM ke0 ) AcArya eTale AcArya pratye ( java cihnazkA ho ) upatiSThet eTale vinayathI seve // 11 // ( dIpikA . ) kena prakAreNa rameta ityAha / zrAhitAgniH kRtAvasathA dirbrAhmaNo yena prakAreNa jvalanamagniM namasyati / kiMnUtaM jvalanam / nAnAdutimantrapadA jiSiktam / tatra yAhutayo ghRtapradepAdirUpAH / mantrapadAni ' agnaye khAdA ' ityevamAdIni / taiH prAhutimantrapadaiH zrajiSiktaM dIkSAlaMkRtamityarthaH / evamagnimiva AcArya vinItaH sAdhuH upatiSThet vinayena seveta / kiMbhUtaH sAdhuH / anantajJAnopagato'pi / anantaM svaparaparyAyApekSayA vastu jJAyate yena tat anantaM tena upagataH sahito'pi san kimaGga punaH anya iti // 11 // ( TIkA ) kena prakAreNetyAha / jahA hizraggi ti sUtram / yathA hitAgniH kRtA vasathA dirbrAhmaNo jvalanamagniM namasyati / kiM viziSTamityAha / nAnAdutimantrapadA jiSiktam / tatrAhutayo ghRtapradepA dilakSaNA mantrapadAnyagnaye svAhetyevamAdIni / tairaniSiktaM dIkSAsaMskRtamityarthaH / evamagnimivAcAryamupatiSThet vinayena seveta / kiMviziSTa ityAha | ananta jJAnopagato'pItyanantaM svaparaparyAyApekSayA vastu jJAyate yena tadanantajJAnaM Dupagato'pi san / kimaGga punaranya iti sUtrArthaH // 11 // jassaMtie dhammapayAi sike, tassaMtie vezyaM panaMje // sakkArae sirasA paMjalIna, kAyaggirA jo mAsA niccaM // 12 // 1 1 ( avacUriH ) etadevAha / yasyAntike dharmapadAni siddhAntapadAni zideta / tasyAnti tatsamIpe / kimityAha / vainayikaM prayuJjIta / vinaya eva vainayikaM tatkuryA - diti jAvaH / kathamityAha / satkArayet / zranyuvAnAdinA zirasottamAGgena prAJjaliH protAJjaliH kAyena vAcA mastakena vanda ityAdirUpayA, manasA jAvapratibandharUpeNa nityaM satkArayet na tu sUtragrahaNakAla eva // 12 // (artha. ) eja spaSTa kare be. jassaMtie ityAdi sUtra sAdhu je te (jassaM tie ke0 ) yasyAntike eTale jenI pAse ( dhammapayAI ke0 ) dharmapadAni eTale siddhAMtanAM pado (sirake ke0) zikSeta eTale zIkhe. (tassaMtie ke0) tasyAntike eTale tenI pAse (veNa For Private Personal Use Only Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddezakaH / 553 ke0 ) vainayikaM eTale vinaya pratye ( pauMje ke0 ) prayuJjIta eTale kare. zIrIte vinaya karavo te kahe be. ( jo ke0 ) are ziSya ( paMjalI ke0 ) prAJjaliH eTale be hAtha joDIne ( sirasA ke0 ) zirasA eTale mastakavaDe tathA ( kAya ggirA ke0 ) kAyena girA eTale kAyAvaDe chAne " maraNa vaMdAmi " ityAdi vANIvaDe temaja ( ya ke0 ) ca eTale valI (maesA ke0 ) manasA eTale jAvayukta manavaDe ( ciM ke0 ) nityaM eTale nitya arthAt kevala pATha levAne samayeja nahi, to sarva kAlaneviSe - dhyApaka guruno (sakkArae ke0) satkArayet eTale satkAra karavo // 12 // ( dIpikA. ) etadeva punaH spaSTayati / sAdhuryasya zrAcAryAdeH samIpe dharmapadAni dharmaphalAni siddhAntapadAni zikSeta yadadyAt / tasya zrAcAryAdeH antike samIpe vinayaM prayuJjIta / vinaya eva vainayikaM tatkuryAditi bhAvaH / kathaM vinayaM kuryAdityAha / guruM stkaaryet| kena / ayuThAnAdinA pUrvoktena yuktaH / punaH zirasA mastakena prAJjaliH san / tathA kAyena zarIreNa tathA girA vAcA ' mastakena vanda ' ityAdirUpayA / jo iti ziSyasya zrAmantraNe / manasA jAvapratibandharUpeNa / nityaM sadaiva satkArayet / na tu sUgrahaNakAla eva / kuzalAnubandhachedanaprasaMgAt / evaM ca manasi kuryAt // 12 // (TIkA.) etadeva spaSTayati / jassa tti sUtram / yasthAntike yasya samIpe dharmapadAni dharmaphalAni siddhAntapadAni zidetAdadyAt / tasthAntike tatsamIpe / kimityAha / vai. na kiM prayuJjIta / vinaya eva vainayikaM tatkuryAditi jAvaH / kathamityAha / satkArayedajyuccAnAdinA pUrvoktena / zirasottamAGgena prAJjaliH protAJjaliH san kAyena dehena girA vAcA ' mastakena vanda ' ityAdirUpayA / jo iti ziSyAmantraNam / manasAca jAvapratibandharUpeNa nityaM sadaiva satkArayet / na tu sUtragrahaNakAla eva / kuzalAnubandhavyavacchedaprasaMgAditi sUtrArthaH // 12 // lA dayA saMjamabaMjaceraM, kallANanAgissa viso divANaM // je me gurU sayamapusAsayaMti, tehiM gurU sayayaM pUyAmi // 13 // 1 ( avacUriH ) evaM manasi kuryAdityAha / lApavAdajayarUpA, dayAnukampA, saMyamaH pRthvyAdiviSayaH / brahmacaryaM ca / etallAdi kalyANajAjino monAjino jIvasya vizodhisthAnaM karmamalApanayanasthAnaM varttate / anena ye mAM guravaH satatamanuzAsayanti zikSayanti / tAnahaM gurUn satataM pUjayAmi // 13 // ( .) gurunI sevA karatA manamAM pariNAma kevA rAkhavA te kahe be. latA i 70 For Private Personal Use Only Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa 43-mA. tyAdi sUtra. ( kallAjA gissa ke0 ) kalyANajAginaH eTale zunamArge cAlanAra hovAthI kalyANano jAgI evA sAdhune ( lakA ke0 ) lakA eTale lokApavAdanayarUpa lakA, ( dayA ke0 ) dayA eTale dayA. ( saMjama ke0 ) saMyamaH eTale SaDjIva nikAyanI yatanA rUpa saMyama tathA ( vaMjaceraM ke0 ) brahmacaryaM eTale vizuddha tapasyA pramukhanuM zrAcaraNa karavuM te. yA sarva ( visohiThANaM ke0 ) vizodhisthAnaM eTale karUpa malane dhoi nAkhanAra evaM be. ( je ke0 ) ye eTale je ( gurU ke0 ) guravaH eTale guru je te ( me ke0 ) mAM eTale mane ( sayayaM ke0 ) satataM eTale niraMtara ( - sAsati 0 ) anuzAsayanti eTale kalyANa prAptine arthe zikhAmaNa de be, (tehiM ke0 ) tAn eTale te ( gurU ke0 ) gurun eTale guru pratye ( sayayaM ke0 ) satataM e niraMtara (yAmi ke0 ) pUjayAmi eTale pUjuM buM. // 13 // ( dIpikA. ) latA, dayA, saMyamo, brahmacaryaM ca etaccatuSTayaM kalyANanAgino mokSA jilASiNo jIvasya vipakSavyAvRttyA kuzalapakSapravarttakatvena ca vizodhisthAnaM ka - lApanayanasthAnaM varttate / tatra lA apavAdajayarUpA / dayA anukampA / saMyamaH pR'thivyAdiviSayaH / brahmacaryaM vizuddhatapo'nuSThAnam / etatkathanena etajjJAtaM / ye guravo mAM satataM nirantaramanuzAsayanti kalyANayogyatAM nayanti / tAn zrahametAdRzAn gurUn satataM pUjayAmi / na tenyaH anyaH pUjAyogya iti // 13 // ( TIkA. ) evaM ca manasi kuryAdityAha / latA daya tti sUtram / lA apavAdajayarUpA / dayAnukampA / saMyamaH pRthivyAdijIva viSayaH / brahmacaryaM vizuddhatapo'nuSThAnam / etAdi vipakSavyAvRttyA kuzalapakSapravarttakatvena kalyANajAgino jIvasya vizodhisthAnaM karmamalApanayanasthAnaM varttate / anena ye mAM gurava AcAryAH satatamanavaratamanuzAsayanti kalyANayogyatAM nayanti / tAnahamevaMbhUtAn gurUn satataM pUjayAmi / na tenyo'nyaH pUjAI iti sUtrArthaH // 13 // jahA nisaMte tavaJcimAlI, panAsaI kevala nAradaM tu // evAyarana sIlabuddhie, virAyaI suramane va iMdo // 14 // ( yavacUriH ) yathA nizAnte rAtryavasAne divasa ityarthaH / tapannArcirmAlI sUryaH prajAsatyotayati / kevalaM saMpUrNa jAratam / tuzabdAdanyacca / evamAcAryaH / zrutena, zIlena paradroha viratirUpeNa, buddhyA ca yuktaH san prakAzayati jIvAdIn / evaM vartta - mAnaH sa sAdhuniH parivRto virAjate suramadhya zvendraH // 14 // Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| (artha.) zrA kAraNathI paNa e guru atizaya pUjya , ema kahe be. jahA ityAdi sUtra. (jahA ke0) yathA eTale jema ( nisaMte ke0) nizAnte eTale rAtrino aMta thae bate arthAt divasane viSe (tavaNaccimAlI ke0) tapannarciAlI eTale prakAza karato evo sUrya je te (tu ke0) nizcaye karIne (kevalajArahaM ke0) kevalanArataM eTale saMpUrNa narata detra pratye (pannAsae ke0) prajAsayet eTale prakAzita kare . (eva ke0) evaM eTale e prakAre (thAyari ke0) AcAryaH eTale AcArya je te (suasIlabukie ke0) zrutazIlabuTyA eTale zruta te Agama, zIla te pArakAnuM mA karavAnI zchA na rAkhavI te ane buddhi te khAnAvikabuddhi e traNa vastuvaDe, jIvA dipadArthone yathArthapaNe prakAzita kare be. tathA (va ke0) vA eTale jema (suramane ke0) suramadhye eTale devatAu~mA (iMdo ke) iMDaH eTale iMgha zocne be, tema sAdhusamudAyamAM (virAyaI ke0) virAjate eTakhe zone je. // 14 // (dIpikA.) ataH kAraNAd ete pUjyA ityAha / arciAlI sUryaH nizAnte rAtre ante divasa ityrthH| kevalaM saMpUrNa nArataM jrtdetrm|tushbdaadnycc / krameNa pranA. sayati udyotayati / kiM kurvan aciaulii| tapan / evamAcAryoM jIvAdinAvAn prakAzayati / kiMjUta zrAcAryaH / shrutshiilbuddhikH| zrutena Agamena zIlena parohavi. ramaNena buddhyA ca khAnAvikyA yuktaH san / evaM ca vartamAna AcAryaH sAdhuniH parivRto virAjate / ka va / suramadhye sAmAnikAdidevamadhye gata incha zva // 14 // (TIkA.) ztazcaite pUjyA ityAha / jaha tti sUtram / yathA nizAnte rAtryavasAne divasa ityrthH| tapannaciaulI sUryaH pranAsayatyudayotayati / kevalaM saMpUrNa nArataM nrtkssetrm|tushbdaadnycc|krmennaivmrciaaliivaacaaryHshrutenaagmen zIlena paroha viratirUpeNa budhyA ca svAjA vikyA yuktaH san prakAzayati jiivaadinaavaaniti| evaM ca varttamAnaH susAdhuniHparivRto viraajte| suramadhya zvasAmAnikAdimadhyagata zva inja zati 15 jahA sasI komujogajutto, nakattatArAgaNaparikhuDappA // khe sodaI vimale anamukke, evaM gaNI soha nirakumane // 25 // (zravacUriH ) kiMca / yathA zazI kaumudIyogayuktaH / kArtikapaurNamAsyAmudita i. tyrthH| nakSatratArAgaNaparivRtAtmA tArAdinirvata ityarthaH / kha AkAze zojate vimale'namukta / evaM gaNI zrAcAryaH zojate nikumadhye // 15 // (artha.) valI jahA ityAdi sUtra. (jahA ke0 ) yathA eTale jema (komujo Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada, nAga tatAlIsa-(43)-mA. gajutto ke0) kaumudIyogayuktaH eTale caMDikAnA (cannInA) yoge karIne yukta arthAt kArtikI pUrNimAnI rAtrie jagelo evo (nakattarAgaNaparivumappA ke0) nakSatratArAgaNaparivRtAtmA eTale nadAtronA tathA tArAnA samudAya rUpa parivAre vITAyalo evo (sasI ke0) zazI eTale caMumA je te (apnamukke ke0) acamukte eTale nirmala evA (khe ke0) khe eTale AkAzane viSe ( sohara ke0) zojate eTale zone be. (evaM ke0) evaM eTale e prakAre (gaNI ke0) gaNiH eTale AcArya je te (niskumane ke0) nikkumadhye eTale sAdhuUmAM (sohara ke0) zojate eTale zone je. // 15 // __ (dIpikA.) punarAha / yathA canchaHkha AkAze zojate / kiNnuutH| kaumudiiyogyuktH| kaartikpaurnnmaasyaamuditH| punaH kiMnUtaH canchaH / nksstrtaaraagnnprivRtaatmaa|ndaatraiH tArANAM gaNairvRndairyukta iti nAvaH / kiMjUte khe / anmukte| punaH kiMjUte khe / vimale nirmale / antamuktamAkAzamatyantaM nirmalaM navatIti khyApanArtham / tadevaM canna va gaNI zrAcAryaH zocate nikumadhye / ato'yaM guruH mahatvAtpUjya iti // 15 // (TIkA.) kiMca / jaha tti sUtram / yathA zazI canchaH kaumudIyogayuktaH kArtikapaurNamAsyAmudita ityrthH| sa eva vizeSyate / nakSatratArAgaNaparivRtAtmA nakSatrAdiniyukta iti jAvaH / kha zrAkAze zojate / kiMviziSTe khe| vimale'jramukte / atramu. ktamevedaM vimalaM navatIti khyApanArthametat |evN canzva gaNyAcAryaH zojate jigumadhye sAdhumadhye / ato'yaM mahattvAtpUjya iti sUtrArthaH // 15 // mahAgarA AyariA mahesI, samAhijoge suasiilbujhie|| saMpAvinakAme aNuttarAI, ArAdae tosa dhammakAmI // 16 // (avacUriH) mahAkarA jhAnAdinAvaratnAkarA maheSiNo modaikAjilASiNaH / kaiH| samAdhiyogazrutazIlabuphiniH / smaadhiyogaiH| dhyaanvishessaiH| zrutena haadshaanggaacyaasen| zIlena sdaacaarruupenn| budhyA cautpttikyaadiruupyaa| anye tu vyAcakSate / zrutazIlabuddhInAM mahAkarA iti| tAn AcAryAn saMprAtukAmo'nuttarANi jhAnAdIni ArAdhaye hinykrnnen| na sakRdeva / apitu toSayedasakRtkaraNena dharmakAmo nirjarArtham // 16 // - (artha.) valI mahAgarA ityAdi sUtra. (aNuttarA ke0 ) anuttarANi eTale sarvotkRSTa evA jhAnAdi ratnonI (saMpAviukAme ke0) saMprAtukAmaH eTale prAptinI i. chA karanAra evA sAdhu je te (mahAgarA ke0) mahAkarAn eTale jJAnAdi ratnonI khA. Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| eya NarUpa evA tathA ( samAhijogesuasIlabujhie ke0 ) samAdhiyogazrutazIlabujhiniH samAdhiyoga eTale samAdhiyoga nAmaka dhyAnavaDe, zruta eTale chAdazAMgI rUpa zruta vaDe, zIla eTale pArakuM mAvaM karavAnI zchA na rAkhavI tevaDe tathA buki eTale autpattikI pramukha buddhivaDe ( mahesi ke0) maheSiNaH eTale moda prAptine arthe udyamavaMta evA (thAyarizrA ke0 ) zrAcAryAn eTale AcAryapratye (dhArAhae ke0) zrArAdhayet eTale vinaya pramukha karIne ArAdhe. kevala jJAna melavavAnI zvAthIja thoDIvAra AcAryanI ArAdhanA karavI ema nathI. to (dhammakAmi ke0) dharmakAmI eTale karmanirjarAno hetunUta evA dharmanI zchA karanAra sAdhu je te (tosaya ke) toSayet eTale satata sevA karI AcAryajIne prasanna kare. // 16 // (dIpikA.) punaH kiNc| dharmakAmo nirjarArthaM / natu jnyaanphlaapedyaapi| sAdhuH tAn zrAcAryAn saMprAptukAmo'nuttarANi jJAnAdIni zrArAdhayed vinayakaraNena / na ekavArameva / kiMtu toSayed vAraMvAraM vinayakaraNena saMtoSaM graahyet| tAn kAn aacaaryaan| ye mahAkarAH / jJAnAdinAvaratnAnAmAkarAH / punaH kiMjUtA zrAcAryAH / maheSiNaH mo. daiSiNaH / kathaM mahaiSiNaH / ityAha / smaadhiyogshrutshiilbujhiniH| samAdhiyogaiA. navizeSaiH zrutena hAdazAGgAnidhAnena zIlena paroha viratirUpeNa buddhyA ca autpattikyAdirUpayA / anya zrAcAryA zvaM vyAkhyAnayanti / samAdhiyogazrutazIlabuddhInAmAkarA iti // 16 // (TIkA.) kiMca / mahAgara tti sUtram / mahAkarA jJAnAdijAvaratnApekSayA zrAcAryA mahaiSiNo modaiSiNaH / kathaM mahaiSiNa ityAha / samAdhiyogazrutazIlabuddhibhiH / samAdhiyogAnavizeSaiH, zrutena dvAdazAGgAnyAsena, zIlena paroha viratirUpeNa, buSTyA cautpattikyA dirUpayA / anye tu vyAcadate / samAdhiyogazrutazIlabuddhInAM mahAkarA iti / tAnevaMjUtAnAcAryAn saMprAsukAmo'nuttarANi jJAnAdIni ArAdhayedvinayakaraNena / na sakRdevApi tu toSayedasakRtkaraNena toSaM grAhayet / dharmakAmo nirjarArtha na tu jJAnAdiphalApekSayApIti sUtrArthaH // 16 // succA Na medAvi sunAsiAI, sussUsae aayriappmtto|| arAhazttA Na guNe aNege, se pAvaI sikSmiNuttaraM ti bemi // 17 // viNayasamAhIe paDhamo uddeso sNmtto||1|| Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada,nAga tetAlIsa-(43)-mA. (avacUriH) zrutvA medhAvI sujASitAni zuzrUSayedAcAryamapramattaH / evaM guruzuzrUSAparaH sa zrArAdhya guNAnanekAn jhAnAdIn prApnoti sichimanuttarAM muktimanantasaukhyAmityarthaH // 17 // iti vinayasamAdhyavacUrAvuktaH prathama uddezaH // 1 // (artha.) soccA NaM ityAdi sUtra. ( mehAvi ke0 ) medhAvI eTale buddhizAlI evA sAdhu je te (sunAsithA ke0) sunASitAni eTale gurunI arAdhanAnA phala kahe. nArA evA sArA vacano pratye ( soccA ke0) zrutvA eTale sAMjalIne (appamatto ke) thapramattaH eTale nimAdi pramAdano tyAga karato to (Ayariza ke0) acAryAn eTale AcAryapratye (sussUsae ke0) zuzrUSayet eTale seve; arthAt zrAcAryanI ANAmAM rahe. zrA rIte je varte, ( se ke0) saH eTale te sAdhu je te (zraNege ke0) anekAn eTale ghaNA (guNe ke0) guNAn eTale jJAnAdi guNo pratye (zrArAhaettA ke0) thArAdhayitvA eTale ArAdhanA karIne (aNuttaraM ke0 ) anuttarAM eTale sarvotkRSTa evI (sirki ke0) sikiM eTale muktirUpa siki pratye (pAva ke0) prApnoti eTale pAme be. (tibemi) eno artha pUrvavat jANavo, A gAthAmAM be ekAra le te vAkyAlaMkArane arthe jANavA // 17 // iti vinayasamAdhi adhyayananA bAlAvabodhano prathama uddeza saMpUrNa // 1 // (dIpikA.) punarAha / medhAvI paeikataH sAdhuH sadA zrAcAryAn zuzrUSayet / kiM kRtvA / sujASitAni gurvArAdhanaphalAnidhAyakAni zrutvA / kiMviziSTo medhAvI / apramattaH ninAdipramAdarahitaH / ya evaM guruzuzrUSAparaH sa guNAn anekAn jJAnAdirUpAn zrArAdhya sijhimanuttarAM muktimanantaraM sukulAdiparamparayA vA prApnoti / bravImIti pUrvavat // 17 // iti zrIdazavaikAlike zabdArthavRttau zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitAyAM navamAdhyayane prathamoddezakaH smaaptH||1|| (TIkA.) socA NaM ti sUtram / zrutvA medhAvI sujASitAni gurvArAdhanaphalAnidhAyIni / kimityAha / zuzrUSayedAcAryAnapramatto nikAdirahitastadAjJAM kurviitetyrthH| ya evaM guruzuzrUSAparaH sa ArAdhya guNAnanekAn jJAnAdIn prApnoti sikimnuttraam| muktimityarthaH / anantaraM sukulAdiparaMparayA vA / bramIti pUrvavadayaM suutraarthH||17|| iti zrIdazavaikAlikaTIkAyAM zrIharijamasUriviracitAyAM navamAdhyayane prathama uddezakaH Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane vitIya uddeshkH| AATs atha dvitIya uddeshH| mUlAja khaMdhappanavo dumassa, khaMdhAna pabA samurviti sAhA // sAhappasAhA virudaMti pattA, tAsi puppha ca phalaM raso a||1|| (avacUriH) atha dvitIya uddeza ucyate / mUlAd AdiprabandhAt skandhotpattidhUmasya / skandhAtpazcAtsamupayAnti shaakhaaH| zAkhAnyaH prazAkhA virohanti jAyante / tAnyo'pi patrANi / tataH se tasya sumasya puSpaM ca phalaM ca rasazca phalagata eva / ete krameNa navantIti // 1 // (artha.) have vinayanA adhikAramAMja bIjo udeza kahe . mUlAna ityAdi sUtra. (mUlAu ke0) mUlAt eTale mUlathI (jaDathI) (umassa ke0) pumasya eTale vRdanA (khaMdhapatnavo ke0) skandhaprajavaH thaDanI utpatti thAya be. (pachA ke0) pazcAt eTale thaDa utpanna thayA palI(khaMdhAja ke0) skandhAt eTale thaDathakI (sAhA ke0) zAkhAH eTale zAkhAu~ je te (samurviti ke0) samupayAnti eTale utpanna thAya De. (sAhappasAhA ke ) zAkhAnyaH prazAkhAH eTale zAkhAu~thakI nAnI zAkhA (viruhaMti ke0) virohanti eTale utpanna thAya be. ( ta ke0) tataH eTale te nAnI zAkhAu~ thakI ( pattA ke0) patrANi eTale pAtrAM utpanna thAya . te pAtrAthakI (si ke0 ) tasya eTale te vRdane (pupphaM ke0) puSpaM eTale puSpa (ca ke0) ca eTale punaH (phalaM ke0) phalaM eTale phala (zra ke) ca eTale ane ( raso ke0) rasaH eTale rasa anukrame thAya . // 1 // (dIpikA.)atha navamAdhyayane vinayAdhikAra eva dvitiiyoddeshkHpraarbhyte| pUrva prathamoddezake vinysmaadhiruktH| dvitIyo'pi vinayAdhikAravAn ucyte| tatra suutrm|cumsy vRkSasya mUlAdAdiprabandhAt skandhapranavaH sthumotpaadH| tataH skandhAtpazcAt zAkhAstasya jujAkalpAH samupayAntizrAtmAnaM prApnuvaMti utpadyanta ityrthH| tathA zAkhAjya uktasvarUpAcyaHprazAkhAstAsAmaMzannatA virohanti jAyante / tathA tAjyo'pi prazAkhAjyaH patrANi parNAni virohanti / tatastadanantaraM se tasya sumasya puSpaM ca phalaM ca rasazca // 1 // (TIkA.) vinayAdhikAravAneva dvitIya ucyate / tatredamAdimaM suutrm| mUlAna ityAdi / zrasya vyaakhyaa|muulaadaadiprbndhaat skandhapranavaH sthuddotpaadH| ksyetyaah| sumasya vRkSasya / tataH skandhAt sakAzAt pazcAttadanu samupayAntyAtmAnaM prApnuvaMtyutpadyaMta ityarthaH / kAstA ityAha / zAkhAsta jAkalpAH / tathA zAkhAnya uktalakSaNAnyaH Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. prazAkhAstadaMzanUtA virohanti jAyante / tathA tenyo'pi patrANi parNAni virohanti / tatastadanantaraM se tasya umasya puSpaM ca phalaM ca rasazca phalagata evaite krameNa navantIti suutraarthH||1|| evaM dhammassa viNo, mUlaM paramo ase muko|| jeNa kittiM suaM sigdhaM, nIsesaM caanigb||2|| (avacUriH ) evaM dRSTAntamanidhAya dAntikayojanAmAha / evaM dharmakalpAmasya vinayo mUlam / paramaH pradhAno rasaH se tasya modaH / skandhaprAptAni surAsuranarasukhAni / yeneti tRtIyA paJcamyarthA |yto vinayAtpatrakalpAM kIrti puSpakalpaM zrutaM zlAghyaM prazaMsAspadanUtaM ca niHzeSamadhigati prApnoti // 2 // (artha.) upara kahela dRSTAMta dA tikane viSe joDe be. evamityAdi sUtra.(evaM ke) evaM eTale jema vRkSanA mUla pramukha upara kahyAM tema (dhammassa ke ) dharmasya eTale dharma rUpa kalpavRdanuM ( viNa ke) vinayaH eTale vinayarUpa (mUlaM ke0) mUlaM eTale mUla jANavaM. (zra ke0) ca eTale ane (se ke0) tasya eTale te dharmarUpa kalpavRdano (musko ke0 ) mokSaH eTale modarUpa ( paramo ke ) paramaH eTale phalamAMno utkRSTa rasa jANavo. tathA enA khaMdha vigerene sthAnake devalokanI prApti, sArA kulamAM utpatti pramukha jANavAM. have vinaya kevo te kahe . ( jeNa ke0) yena eTale je vinayavaDe sarvatra ( kittiM ke0) kIrti eTale yaza kIrti, (suaM ke0) zrutaM eTale aMgapraviSTAdi zruta ane ( nIsesaM ke0) niHzeSaM eTale saMpUrNa (sigdhaM ke0) 2lAdhyaM eTale zreSTha vastu pratye (ahigala ke0) adhigati eTale pAme . // 2 // (dIpikA.) evaM dRSTAntamanidhAya daarttaantikyojnaamaah| evaM dharmasya paramakalpavRkSasya vinayo mUlamAdiprabandharUpaM parama iti agro rsH| se tasya phlrsvnmodH| skandhAdikalpAni tu devalokagamanasukulAgamAdIni ato vinayaH kartavyaH / yena vinayena kRtvA sAdhuH kIrti sarvatra zunapravAdarUpAmadhigati prApnoti / punaH zrutam / aGgapraviSTAdi / zlAghyaM prazaMsAspadInUtaM niHzeSaM saMpUrNaM ca prApnoti // 2 // (TIkA. )evaM dRSTAntamanidhAya dArTAntikayojanAmAha / evaM ti sUtram / asya vyaakhyaa| evaM ghummuulvt|dhrmsy paramakalpavRkSasya vinayo muulmaadiprbndhruupm| parama ztyayo rsH| se tasya phalarasavanmodaH skandhAdikalpAni tu devlokgmnsukulaagmnaadiini|ato vinyHkrtvyH|kiNvishisstt ityaad| yena vinayena kIrti sarvatra zujapravAdarUpAM Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| 561 tathA zrutamaGgapraviSTAdi / zlAghyaM prazaMsAspadanUtaM niHzeSaM saMpUrNamadhigamati prApnotIti / je acame mie thaDe, duvAI niyamI saDhe // vuna se aviNIappA, kaLaM soagayaM jadA // 3 // (zravacUriH) avinayavato dossmaah| yazca caMgo roSaNaH, mRgo mUrkhaH, stabdho jaatyaadimdonmttH| purvAdI apriyvktaa| nikRtI mAyI / zavaH sNymyogessvnaahtH| etecyo doSecyo yo'vinayaM kroti| sa uhyate saMsArasrotasA avinItAtmA kASThaM srotogataM pravAhapatitaM yathA // 3 // __ (artha.) je vinaya sAcavato nathI teno doSa kahe . je ityAdi sUtra. (je ke0) yaH eTale je puruSa (caMjhe ke0) caemaH eTale krodhI, (mie ke0 ) mRgaH eTale ajJa (thake ke) stabdhaH eTale jAtipramukhanA ahaMkArathI unmatta thaelo, (jvAI ke0) purvAdI eTale apriya nASaNa karanAro, (nithaDI ke0) nikRtimAn eTale kapaTI (zra ke0) ca eTale ane (saDhe ke0) zaThaH eTale saMyama vyApArane viSe niSkAlajI evo hovAthI vinaya na kare. (se ke0) saH eTale te (aviNayappA ke0) avinItAtmA eTale sarva kalyANa- sAdhana evA vinayane na sAcavanAra puruSa je te (soagayaM ke0) srotogataM eTale jalanA pravAhamAM paDelu (kaLaM ke0) kASThaM eTale kASTha (lAkaDaM) (jahA ke0) yathA eTale jema taNAjAya ne tema (vuSa ke0) jahyate eTale saMsAra samujnA pravAhamA taNA jAya je. // 3 // (dIpikA.) zratha avinayadoSamAha / sAdhuH etenyo doSecyo vinayaM na karoti / sa saMsArasrotasA uhyate / kiMvat / kASThamiva / kiMnUtaM kASTham / srotogataM na. yA divahanIpatitam / kiMnUtaH saadhuH| caeko rossnnH| punaH kiMnUtaH sAdhuH / mRgo'jho hitamapi ukto russyti| punaH stabdhaH jAtyA dimdonmttH| punaH urvAdI apriyvktaa| punaH nikRtimAn maayaashitH| punaH zavaH saMyamayogeSu shraadrrhitH| punaH avinItAtmA sakalakalyANakAraNena vinayena rahitaH // 3 // (TIkA.) avinayavato dossmaah|je ati sUtram / asya vyaakhyaa|yshceko roSaNo mRgo'jJaH hitamapyukto ruSyati / tathA stabdho jAtyA dimadonmattaH / urvaagpriyvktaa| nikRtimAn mAyopetaH |shHsNymyogessvnaaht ejyo doSecyo vinayaM na karoti yH| uhyate'sau pApaH saMsArasrotasA avinItAtmA sklklyaannaiknibndhnvinyvirhitH| kimivetyAha / kASThaM srotogataM nadyA divahanIpatitaM yathA tahaditi suutraarthH||3|| Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. viNayaMmi jo javAeNaM, coi kuppaI nro|| divaM so sirimiUMti, daMmeNa pamisedae // 4 // ___(avacUriH) vinaya upAyena ekAntamRtaNanAdirUpeNa codita uktaH kupyati naro yo'tra / nidarzanamAha / divyAmamAnuSImasau zriyamAgachantImAtmano javantIM daemena kASThamayena pratiSedhayati nivArayati // 4 // (artha.) valI viNayaMmi ityAdi sUtra. (jo ke0) yaH eTale je (naro ke0)naraH eTale manuSya je te (uvAeNa ke0) upAyena eTale miSTa vacana pramukha upAya vaDe (viNayaMmi ke) vinaye eTale vinayane viSe ( coLa ke0) coditaH eTale preyo bato arthAt mIga vacanathI vinaya sAcavavAne arthe ko kaMza kahe to (kuMppaI ke) kupyati eTale krodha kare. ( so ke0) saH eTale te puruSa (jaMti ke0) zrAyAntIM eTale potAnI mele zrAvatI evI (divaM ke0) divyAM eTale alaukika, zreSTha evI (siriM ke0) zriyaM eTale lakSmIpratye (daMDeNa ke0) daMDena eTale daMDa (lAkaDI) vaDe (paDisehae ke0) pratiSedhayati eTale pAnI vAle be. tAtparya, vinaya saMpadAnuM mUla be, mATe te avazya krvo.||4|| (dIpikA.) punaH kiMca / yo naraH vinayamuktalakSaNaM prati upAyena ekAntamRdunapanAdilakSaNenApi saMbandhena codita uktaH san kupyati ruSyati / sa kiM karotItyAha / sa divyAmamAnuSIM zriyaM lakSmImAgabantImAtmano javantIM daephena kASThamayena pratiSedhayati nivArayati / ayaM prmaarthH| vinayaH saMpadA nimittaM / tatraskhalitaM yadi kazcinnodayati sa guNaH / tatrApi roSakaraNe vastutaH saMpadAM niSedhaH // 4 // (TIkA.) kiM ca viNayaMmIti sUtram / asya vyaakhyaa| vinayamuktalakSaNaM ya japAyenApyekAntamRpujanAdilakSaNenApyapizabdasya vyavahitaH saMbandhaH / codita uktaH kupyati ruSyati naraH / zratra nidarzanamAha / divyAmamAnuSImasau naraH zriyaM lakSmImAgantImAtmano navantIM daemena kASThamayena pratiSedhayati nivArayati / etamuktaM javati / vinayaH saMpado nimittam / tatra skhalitaM yadi kazciccodayati / sa guNastatrApi roSakaraNena vastutaH saMpado niSedhaH / udAharaNaM cAtra dazArAdayaH kurUpAgatazrIprArthanApraNayanaMgakAriNastahitAstadanaGgakArI ca tadyuktaH kRSNa iti suutraarthH||4|| tadeva aviNIappA, uvavanA dayA gyaa| dIsaMti dudamehaMtA, AnigamuvaThiA // 5 // Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| 563 (zravacUriH ) avinayadoSamAha / tathaiva te avinItAtmAnaH anAtmajhA upavAhyAnAM rAjAdivabajAnAmete karmakarA ityaupavAhyA hayA azvA gajA hstinH| upalakSaNaM caitnmhissaadiinaam| dRzyante tRNAdivoDhAraH / puHkhaM saMklezalakSaNamedhamAnA anekArthatvAdanujavanta zrAjiyogyaM karmakaratvamupasthitAH prAptAH // 5 // (artha.) valI avinayanA doSa dekhADavAne zrarthe kahe . taheva ityAdi sUtra. (taheva ke0) tathaiva eTale temaja (aviNIappA ke0) avinItAtmAnaH eTale vinayarahita evA (uvavapnA ke0) aupavAhyAH eTale pradhAna senApati pramukha lokonA (hayA ke0) hayAH eTale azva tathA (gayA ke0) gajAH eTale gaja pramukha je te ('haM ke0) uHkhaM eTale duHkha pratye (ehaMtA ke0) edhamAnAH eTale jogavatA evA tathA (Aniu~ga ke0) AniyogyaM eTale sevaka paNA pratye (ubahizrA ke) upasthitAH eTale pAmelA evA arthAt jAravAhaka (nAra upADanAra thaelA) evA (dIsaMti ke0) dRzyante eTale dekhAya be. // 5 // (dIpikA.) avinayadoSasya upadarzanArthamevAha / tathaiva te avinItAtmAno vinayarahitA anAtmA upavAhyAnAM rAjAdivabanAnAmete karmakarA ityaupavAhyA yA azvA gajA hastina upalakSaNatvAt mahiSAdayazca ete| kimityAha / dRzyanta upalajyanta eva mandurAdau avinayadoSeNa ujayalokavatinA yavasAdivoDhAraH puHkhaM saMklezalakSaNamedhamAnA anekArthatvAdanujavanta bAniyogyaM karmakaranAvamupasthitAH // 5 // (TIkA. ) avinayadoSopadarzanArthamevAha / taheva tti sUtram / tathaiveti tathaivaite'vinItAtmAno vinayarahitA anAtmajhA upavAhyAnAM rAjAdivabajAnAmete karmakarA ityaupavAhyAH / hayA azvAH / gajA hastinaH / upalakSaNametanmahiSakAdInAmiti / ete| kimityAha / dRzyanta upalanyanta eva manmurAdau avinayadoSeNa unnayalokavartinA yavasAdivoDhAraH / puHkhaM saMkvezalakSaNamedhayanto'nekArthatvAdanujavanta bAniyogyaM karmakaranAvamupasthitAH prAptA iti sUtrArthaH // 5 // tadeva suviNIappA, navavanA dayA gyaa| dIsaMti sudamehaMtA, iDhiM pattA mahAyasA // 6 // ( avacUriH) eteSveva vinayaguNamAha / tathaivaite suvinItAtmAna uvavapnA hayA gayA iti pUrvavat / dRzyante sukhamAlAdalakSaNamedhamAnA zAhiM prAptA viziSTanUSaNAlayanojanAdiprAptaIyo mahAyazaso vikhyaatgunnaaH||6|| Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (artha.) have e azvAdikamAMja vinaya karanAranI sthiti kahele. taheva ityAdi sUtra. (taheva ke0) tathaiva eTale temaja (suviNIappA ke0) suvinItAtmAnaH eTale samyak prakAre vinayavaMta evA (javavanA ke0) aupavAhyAH eTale pradhAna, senApati pramukha lokonA (hayA ke0) hayAH eTale azva tathA (gayA ke0) gajAH eTale gaja pramukha je te (suhaM ke0) sukhaM eTale sukha pratye ( ehaMto ke0 ) edhamAnAH eTale nogavatA,(iDhei pattA ke0)jhakiM prAptAH eTale jhachi pAmelA ane (mahAyasA ke0)mahAyazasaH eTale moTI jasakIrti pAmelA evA (dIsaMti ke0) dRzyante eTale dekhAya // 6 // (dIpikA.) eteSveva vinygunnmaah| tathaiva ete suvinItAtmAno vinayavanta AtmajJA aupavAhyA rAjAdInAM hayA gajA iti puurvvt| ete| kimityAha / dRzyanta upalanyante sukhamAlAdalakSaNamedhamAnA anujavanta jharki prAptA iti viziSTanUSaNAlayanojanAdinAvataH prAptaIyo mahAyazasare vikhyaatsgunnaaH||6|| (TIkA.) eteSveva vinayaguNamAha / tadeva tti sUtram / tathaiveti tathaivaite suvinItAtmAno vinayavanta AtmajhA aupavAhyA rAjAdInAM hayA gajA iti pUrvavat / ete| kimityAha / dRzyanta upalacyanta eva sukhamAbAdalakSaNamedhamAnA anujavanta hiM prAptA iti / viziSTajUSaNAlayanojanAdinAvataH prAptaIyo mahAyazaso vikhyAtasaguNA iti sUtrArthaH // 6 // tadeva aviNIappA, logaMmi naranAritA dIsaMti udamehaMtA, gayA te vigliNdiaa||7|| - (zravacUriH) etadeva vinayA vinayaphalaM manuSyAnadhikRtyAha / tathaiva tiryazca zvAvinItAtmAnaH pUrvavat / atrAsmin manuSyaloke naranAryaH dRzyante uHkhamedhamAnAH puurvvt| bAtAH kshaaghaattrnnaangkitaaH| vikalendriyA apanItanAsikAdIndriyAH pAridArikAdayaH (artha.) tiryaMca zrAzrayI vinayanuM tathA avinayanuM phala kahyu. have manuSya zrAzrayI kahe . taheva ityAdi sUtra. (tadeva ke ) tathaiva eTale jema tiryaMcamAM temaja (logaMsi ke) loke eTale lokane viSe (aviNIappA ke0) avinItAtmAnaH eTale vinayane na sAcavanArA evA (te ke0) te eTale te (naranAri ke0) naranAyaH eTale puruSo ane striyo je te ( uhamehaMtA ke0) phuHkhamedhamAnAH eTale uHkhane jogavatA evA (gayA ke0) bAtAH eTale cAbaka pramukhanA prahArathI jemane zarIre ghA pramukha paDelA be evA tathA ( vigaliMdiyA ke0) vikalendriyAH eTale jemanA Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddezakaH / 565 nAka, kAna pramukha kapAyA be evA ( dIsaMti ke0 ) dRzyante eTale dekhAya be. arthAt parastrIgamana, corI pramukha aparAdha karanAra lokonI hAlata evI dekhAya be // 7 // ( dIpikA. ) etadeva vinayA vinayaphalaM manuSyAn adhikRtyAha / tathaiva tiryaJca zva vinItAtmAnaH / pUrvavat / loke'smin manuSyaloke / naranArya iti prakaTArtham / dRzyante duHkhamedhamAnAH / pUrvavat / bAtAH kazAghAtatraNA GkitazarIrA vikalendriyA apanItanAsikAdIndriyAH pAradArikAdaya iti sUtrArthaH // 7 // ( TIkA. ) etadeva vinayAvinayaphalaM manuSyAnadhikRtyAha / tadeva tti sUtram / asya vyAkhyA / tathaiva tiryaJca zva avinItAtmAna iti pUrvavat / loke'sminmanuSyaloke / naranArya iti prakaTArtham / dRzyante duHkhamedhamAnA iti pUrvavat / bAtAH kaSaghAtatraNA GkitazarIrA vigalitendriyA apanItanA sikAdIndriyAH pAradArikAdaya iti sUtrArthaH // 7 // inparinnA, sanavayadi // kA vivannacaMdA, khuSpivAsapariggayA // 8 // ( vacUriH ) daekA vetradaekAdayaH / zastrANi khaDgAdIni tAbhyAM parijIrNAH samantato durbalajAvamApAditA sanyavacanaizca kharakarkazA diniH / evaMbhUtAH karuNAhetutvAtsatAM karuNA dInA vyApannavandasaH gatasvecchAH kudhA pipAsayA parigatA vyAptAH // 8 // ( . ) valI upara kahelA puruSo chAne striyo kevA be te kahebe. daMDasana ityAdi sUtra. ( daMsabaparitannA ke0 ) daMDazastraparijIrNAH eTale vetra pramukha daMDanA ne khaGga prasukha zastranA prahArathI durbala thaelA, ( ke0 ) ca eTale ane (vaya ho ) sanyavacanaiH eTale kaThora vacano sAMjalIne paNa durbala thaelA evA mATeja ( kalA ke0 ) karuNAH eTale satpuruSone dayA upajAve evA tathA ( vivannachaMdA ke0 ) vyApannachandasaH eTale potAnI ichA mAphaka jemanAthI calAtuM nathI, arthAt bIjAnA tAbAmA rahelA evA temaja ( khuppivAsapariggayA ke0 ) kutpipAsAparigatAH eTale kSudhA tRSArthI pIDAyalA evA dekhAya be // 8 // ( dIpikA. ) evaMvidhAH sAdhava iha loke pUrvamavinayena gRhItAnAM karmaNAmanujAvena evaMbhUtAH paraloke tu kuzalasya pravRtteH khitatarA vijAyante / kIdRzAH / daekA vedAdayaH zastrANi khaDgAdIni taiH parijIrNAH pari samantato durbalajAvamApAditAH / tathA punaH kIdRzAH / asatyavacanaizca kharakarkazA dibhiH parijIrNAH / punaH kIdRzAH / krunnaaH| karuNA hetutvAt / punaH kIdRzAH / vyApannaJcandasaH parAyattatayA gatakhAniprAyAH / punaH For Private Personal Use Only Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 566 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. kiNjuutaaH|kudhaa bujudA pipAsA tRSA tAnyAM parigatA vyAptAH / annAdinirodhastokadAnAcyAm // 7 // (TIkA.) tathA daMDa tti sUtram / damA vetradaekAdayaH, zastrANi khagAdIni, tAnyAM parijIrNAH samantato purblnaavmaapaaditaaH| tathA asanyavacanaizca kharakarkazAdiniH parizIrNAsta evaMnUtAH satAM karuNAhetutvAtkaruNA dInA vyApannachandasaH parAyattatayA apetakhAniprAyAH kudhA bujukSayA pipAsayA tRSA parigatA vyAptA annAdinirodhastokadAnAcyAmiti / evamiha loke prAgavinayopAttakarmAnujAvata evaMnUtAH paraloke tu kuzalApravRtteHkhitatarA vijJeyA iti sUtrArthaH // 7 // tadeva suviNIappA, logaMsi nrnaari|| dIsaMti suhamehaMtA, iDhei pattA mahAyasA // e|| (zravacUriH) vinayaphalamAha / tathaiva suvinItAtmAno loke'smin nrnaaryH| sukhamedhamAnA jharki prAptA mhaayshsH| pUrvavat / na varaM khArAdhitanRpagurujanA ujayalokasAphalyakAriNaH // e|| (artha.) have vinaya sAcavanArA manuSyonI sthiti kahe . taheva ityAdi sUtra. (taheva ke0) tathaiva eTale jema vinaya sAcavanArA tiryaMco sukhI dekhAya tema (logaMsi ke0) loke eTale lokane viSe (suviNIappA ke0) suvinItAtmAnaHeTale samyakprakAre vinayane sAcavanArA evA (naranAri ke0) naranAryaH eTale puruSo ane striyo je te (suhamehaMtA ke0) sukhamedhamAnAH eTale sukhane nogavatA evA, (zaDhi pattA ke0) jharki prAptAH eTale jhaki pAmelA evA tathA (mahAyasA ke0) mahAyazasaH eTale ghaNA jasakIrtivAlA evA (dIsaMti ke0) dRzyante eTale dekhaayo.|||| (dIpikA.) zratha vinayaphalamAha / asmaeNijhoke naranAryastathaiva vinItatiryaJca zva suvinItAtmAno dRshynte|kiidRshyo nrnaaryH| sukhamedhamAnA kadhi praaptaaH| punaH kiidRshyH| mahAyazasa iti pUrvavat / navaraM, svArAdhitagurujanA unnayalokasAphalyakAriNa eta itie (TIkA.) vinayaphalamAha tadeva tti sUtram / tathaiva vinItatiryazca zva suvinItAmAno loke'sminnaranArya iti pUrvavat / dRzyante sukhamedhamAnA zarmi prAptA mahAyazasa iti puurvvdev|nvrN, svArAdhitanRpagurujanA unnayalokasAphalyakAriNa eta iti suutraarthH| tadeva aviNIappA, devA jarakA aguptgaa|| dIsaMti sudamehaMtA, aanigmuvhivaa||10|| Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane prathama uddeshkH| 56 (zravacUriH) vinayAvinayaphalaM devAnadhikRtyAha / devA vaimAnikA jyotiSkAzca yadAzca vyantarA guhyakA javanavAsina ete dRzyanta AgamacakuSA puHkhamedhamAnAH paradirzanAdinA zrAniyogyamupasthitAH // 10 // (artha.) have devatAune viSe avinaya, phala kahele. taheva ityAdi sUtra. (taheva ke0) tathaiva eTale jema manuSyo temaja (zaviNIappA ke0) avinItAtmAnaH eTale vinayane na sAcavanArA evA ( devA ke0) devAH eTale jyotiSI ane vaimAnika devatA (jarakA ke0) yadAH eTale vyaMtaro (zra ke0) ca eTale ane (gunagA ke0) guhyakAH eTale javanapati je te (uhamehaMtA ke0) phuHkhamedhamAnAH eTale pArakI ki pramukha jovAthI puHkhane jogavatA evA tathA (AnigaM ke0) AniyogyaM eTale dAsapaNAne (cAkarapaNAne)(uhiyA ke0) upasthitAH eTale pAmelA evA zrAgamarUpa netravaDe ( dIsaMti ke0) dRzyante eTale dekhAya be. // 10 // (dIpikA.) etadeva vinayAvinayaphalamAda devAnadhikRtya / tathaiva yathA naranAyoM'vinItAtmAnaH / tathaiva janmAntare'kRtavinayA devA vaimAnikA jyotiSkA yadAzca vyantarAzca guhyakA javanavAsinasta ete dRshynte| ken|shraagmnaavckussaa| kiM kurvaannaaH| puHkhamedhamAnAH / pareSAmAjJayA pareSAM zaSTyAdidarzanena ca / kIdRzAH santaH / zrAjiyogyamupasthitAH / aniyoga zrAjhAdAnalakSaNaH so'syAstItyaniyogI / tasya jAva AjiyogyaM karmakarajAvamupasthitAH prAptAH // 10 // (TIkA.) etadeva vinayAvinayaphalaM devAnadhikRtyAha / taheva tti sUtram / tathaiva yathA naranAryo'vinItAtmAno javAntare'kRtavinayA devA vaimAnikA jyotiSkA yadAzca vyantarAzca guhyakA navanavAsinasta ete dRzyante / AgamanAvacakSuSA kuHkhamedhamAnAH parAjhAkaraNaparajhakidarzanAdinA AniyogyamupasthitA aniyoga AjhApradAnalakSaNo'syAstItya niyogI tannAva AniyogyaM krmkrnaavmityrthH| upasthitAH prAptA iti sUtrArthaH // 10 // tadeva suviNIappA, devA jakA aguptgaa|| dIsaMti sudamedaMtA, ihiM pattA mahAyasA // 12 // (zravacUriH) vinayaphalamAha / tathaiva suvinItAtmAno janmAntarakRtavinayA niraticAradharmArAdhakA ityarthaH / dRzyante sukhamedhamAnA mahAkalyANAdiSu kiM prAptAH 11 (artha.) have devatAune viSa vinaya, phala kahe . taheva ityAdi sUtra. (ta Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. deva ke0 ) tathaiva eTale jema manuSyo temaja ( suviNIappA ke0 ) suvinItAtmAnaH eTale samyak prakAre vinayane sAcavanArA evA ( devA ke0 ) devAH eTale vaimAnika jyotiSI devatA, ( jarakA ke0 ) yakSA: eTale vyaMtaro ( aa ke0 ) ca eTale valI ( gunagA ke0 ) guhyakAH eTale javanavAsI devatA je te ( suhamehaMtA ke0 ) sukhamedha - mAnAH eTale sukhane jogavanArA evA, (iTThi pattA ke0 ) ruddhiM prAptAH eTale ruddhi pAmelA evA tathA ( mahAyasA ke0 ) mahAyazasaH eTale moTA yazanA dhaNI evA AgamarUpa netravaDe (dIsaMti ke0 ) dRzyante eTale dekhAya be // 11 // ( dIpikA. ) vinayaphalamAha / tathaivaite devAdayaH suvinItAtmAnaH jnmaantrkRtvinyaaH| niraticAradharmArAdhakA ityarthaH / dRzyante sukhamedhamAnA mahAkalyANAdiSu zuddhiM prAptA iti devAdhipAdiprAptasamRddhayo mahAyazaso vikhyAtasaguNA iti / evaM nArakAn vinA vyavahArato yeSu sthAneSu sukhaduHkhasaMjavasteSu vinayasya vinayasya ca phalaM kathitam // 11 // ( TIkA. ) vinayaphalamAha tadeva ti sUtram / tathaiveti pUrvavat / suvinItAtmAno janmAntarakRta vinayA niraticAradharmArAdhakA ityarthaH / devA yakSAzca guhyakA iti pUrvavadeva / dRzyante sukhamedhamAnA mahAkalyANAdiSu ruddhiM prAptA iti / devAdhipAdiprAptayo mahAyazaso vikhyAtasaguNA iti sUtrArthaH // 11 // je AyaricpranavanAyANaM, sussUsAvayAMkare // tesiM sirakA pavadvaMti, jalasittA iva pAyavA // 12 // ( zravacUriH ) vizeSeNa lokottara vinayaphalamAha / ya zrAcAryopAdhyAyayoH zuzrUSakA vacanakarAH teSAM puNyavatAM zikSA grahaNAsevanarUpAH pravarddhante jala siktA iva pAdapAH // 12 // ( .) upara devatA dikane viSe laukika vinayanuM tathA avinayanuM phala kayuM. ve lokottara vinayanuM phala kahe be. je ityAdi sUtra. (je ke0 ) ye eTale je ziSyo (AyarizravanAyANaM ke0 ) zrAcAryopAdhyAyayoH eTale AcAryanI ane upAdhyAyanI ( sussUsAvayAMkare ke0 ) zuzrUSAvacanakarAH eTale sevA karanArA ane zrAjJA mAphaka cAlanArA evA hoya te. ( tesiM ke0 ) teSAM eTale temanI ( sirakA ke0 ) zikSA: eTale grahaNa sevana pramukha zikSA je te (jala sittA iva pAyavA ke 0 ) jala siktA iva pAdapAH eTale jalathI sIMcAyalA vRddhanI jema (pavadveti ke0 ) pravarddhante eTale vRddhi pAme be. 12 For Private Personal Use Only Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane vitIya uddezakaH / 56e ( dIpikA.) zratha vizeSato lokottaraM vinayaphalamAha / ye suziSyA zrAcAryAmupAdhyAyAnAM ca zuzrUSAvacanakarAH pUjApradhAnaM yaccanaM tasya karaNe tatparA nvnti| teSAM puNyavatAM zikSA grahaNAsevanArUpA nAvArtharUpAH pravardhante vRkiM yAnti / dRSTAntamAha / jalasiktA yathA pAdapA vRkSAH // 12 // (TIkA. ) evaM nArakApohena vyavahArato yeSu sukhaHkhasaMjavasteSu vinayAvinayaphalamuktam / adhunA vizeSato lokottaravinayaphalamAha / je Ayariza ti sUtram / ya zrAcAryopAdhyAyayoH pratItayoH zuzrUSAvacanakarAH pUjApradhAnavacanakaraNazIlAsteSAM puNyajAjAM zikSA grahaNAsevanAlakaNA jAvArtharUpAH pravardhante vRmimupayAnti / dRSTAntamAha / jalasiktA va pAdapA vRdA iti suutraarthH|| 12 // appAhA parahA vA, sippA naNiANi a|| gihiNo javanogahA, ihalogassa kAraNA // 13 // _ (zravacUriH) etacca manasyAdhyAya vinayaH kArya ityAha / zrAtmArtha mamAnenAjIvikA naviSyatIti / parArthaM vA putramahametajJAhayiSyAmItyevaM zilpAni kumnakAra kiyAdIni / naipuNyAni citrakalAdilakSaNAni / gRhiNa upajogArthamannapAnAdinogAya / zikSanta iti zeSaH / ihalokasya nimittam // 13 // (artha.) have kahizuM te vAta paNa manamA rAkhIne vinaya karavo ema kahe . thappaNA ityAdi sUtra. ( gihiNo ke ) gRhiNaH eTale gRhastha je te (ihalogassa ke0) zlokasya eTale yA lokane ( kAraNA ke) kAraNAt eTale arthe ( uvano. gahA ke0) upajogArtha eTale anna, pAna pramukha noganI prApti sAru (appaNachA ke0) AtmArthaM eTale potAnI zrAjIvikAne arthe (vA ke0) vA eTale athavA (parahA ke0 ) parArthaM eTale putrAdikane arthe ( sippA ke0) zilpAni eTale kuMjAra, lohAra pramukhanA zilpone (a ke0)ca eTale ane ( neuNiyANi ke0) naipuNyAni eTale citrAma pramukha kalAune zikhe // 13 // (dIpikA.) evaM manasi thAnIya sAdhunirvinayaH kArya ityAha / ye gRhiNo'saMyatA ihalokasya kAraNamihalokanimittamiti / upajogArthamannapAnAdilogAya / zikSanta iti shessH| kimartham / zrAtmArthamAtmanimittam / anena mama zrAjIvikA javi1:- kAraNaM iti pAThAntaram / Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. vyatItyevaM, parArthaM vA paranimittaM vA putramahametadrAha yiSyAmItyevaM zilpAni kumnakArakriyAdIni naipuNyAni ca lekhA dikalAlakSaNAni // 13 // ( TIkA. ) etacca manasyAdhAya vinayaH kArya ityAha / zrappaDa ti sUtram / a sya vyAkhyA / zrAtmArthamAtmanimittamanena me jIvikA javiSyatItyevam / parArthaM vA pa ranimittaM vA putramahametadrAdayiSyAmItyevaM zilpAni kumnakAra kriyAdIni naipuNyAni cAlekhyAdikalAla pAni gRhiNo'saMyatA upabhogArthamannapAnAdijogAya zikSanta iti vAkyazeSaH / ihalokasya kAraNa miloka nimittamiti sUtrArthaH // 13 // jeNa baMdhaM vadaM ghoraM, paricyAvaM ca dAruNaM // sirakamANA nicaMti, juttA te laliiMdiyA // 14 // ( vacUri : ) yena zilpAdinA zikSyamANena bandhaM kaSAdinirghoraM raudraM paritApaM ca dAruNaM nirbhartsanA dijanitaM vA zikSamANA guroH sakAzAnniyacchanti prApnuvanti / yuktAH zilpAdigrahaNe lalitendriyAste garbhezvarA rAjaputrAdayaH // 14 // ( artha. ) jeNa ityAdi sUtra. ( jela ke0 ) yena eTale je zilpo tathA kalA zIkhatAM (juttA ke0) yuktAH eTale zikhavAne viSe joDAyalA evA (laliiMdiyA ke 0 ) lalitendriyAH eTale garbhazrImaMta evA ( te ke0 ) te eTale te rAjaputrAdika paNa ( sirakamANA ke0) zikSamANAH eTale je zilpo tathA kalAI zikhatA batA ( baMdhaM ke0 ) bandhaM eTale zrRMkhalAdikanA baMdhapratye, ( ghoraM ke0 ) ghoraM eTale jayaMkara evI ( vahaM ke0 ) vadhaM eTale cAbaka vigerenI tADanA pratye, ( ca ke0 ) valI ( dAruNaM ke0 ) dAru eTale khamI na zakAya evA ( pariyAvaM ke0 ) paritApaM eTale nirbhartsanA pramukha paritApa pratye gurukI ( nizrAMti ke0 ) niyacchanti eTale pAme be // 14 // ( dIpikA . ) yena zilpAdinA zikSyamANena bandhaM nigamAdinirvadhaM kaSAdiniH / ghoraM raudraM paritApaM ca dAruNametajanitaM nirbhartsanA divacanaM zikSamANA guroH sakAzAt niyacchanti prApnuvanti / yuktA iti niyuktAH zilpA digrahaNe te lalitendriyA lIlAgarjezvarA rAjaputrAdayaH // 14 // 1 ( TIkA. ) jeNa tti sUtram / yena zilpAdinA zikSyamANena bandhaM nigaDAdijiH, vadhaM kaSAdiniH / ghoraM raudraM paritApaM ca dAruNametaUnitamaniSTaM nirbhartsanA divacanajanitaM ca zikSamANA guroH sakAzAnniyacchanti prApnuvanti / yuktA iti niyuktAH zilpA diyahaNe te lalitendriyA garjezvarA rAjaputrAdaya iti sUtrArthaH // 14 // For Private Personal Use Only Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike navamAdhyayane dvitIya uddezakaH / tevitaM guru pUti, tassa sippassa kAraNA // sakkAraMti narmasaMti, tuhA niddesavattiNo // 15 // ( avacUriH ) te'pi taM guruM vadhAdikArakamapi pUjayanti / tasya zilpasya kAraNaM nimittamiti jAvaH / tathA satkArayanti vastrAdinA / namasyanti / tuSTA nirdezavarttina AjJAkAriNa iti // 15 // 571 ( artha. ) te vi ityAdi sUtra. ( te vi ke0 ) te'pi eTale upara kahelA rAjaputrAdika paNa ( tuhA ke0 ) tuSTAH eTale prasanna ya ( niddesavattiNo ke0 ) nirdezavartti - naH eTale zrAjJAmAM rahyA batA ( tassa sippassa kAraNA ke0 ) tasya zilpasya kAraNAtU eTale te zilpanA ApanAra guru be mATe ( taM ke0 ) taM eTale te ( guru ke0 ) guruM eTale kalAcArya pratye ( pUAMti ke0 ) pUjayanti eTale pUje be, (sakkAraMti ke0 ) satkArayanti eTale vastrAdika ApI satkAra kare be, temaja ( namasaMti ke0 ) namasyanti eTale hAtha joDIne namaskAra paNa kare be. // 15 // ( dIpikA. ) te'pi puruSAH zikSamANAsta mitvaramapi guruM bandhAdikArakamapi pUjayanti sAmAnyato madhuravacanA jinandanena / kimartham / tasya zilpasya kAraNAt / tannimittamiti jAvaH / punastaM guruM te satkArayanti vastrAdinA / punastaM guruM namasyanti aprigrahaNAdinA / kiMbhUtAste / tuSTA iti / amuta idamavApyata iti tuSTAH / punaH kiMbhUtAste / nirdezavarttina AjJAkAriNa iti // 15 // ( TIkA. ) te vitti sUtram / zrasya vyAkhyA / te'pItvaraM zilpAdi zikSamApAstaM guruM bandhAdikArakamapi pUjayanti sAmAnyato madhuravacanAjinandanena tasya ziupasyetvarasya kAraNAttannimittamiti bhAvaH / tathA satkArayanti vastrAdinA namasyantyaalipragrahAdinA / tuSTA ityamuta ida mavApyata iti hRSTA nirdezavarttina AjJAkAriNa iti sUtrArthaH // 15 // kiM puNaM je suggAdI, yAMta diyakAmae // pAyariyA jaM vae nikU, tamhA taM nAzvattae // 16 // ( avacUriH ) yadi te'pi taM guruM pUjayanti / tataH kiMpunaH sAdhuH zrutagrAhI / ananta hitakAmo modakAmaH / tena tu sutarAM guravaH pUjanIyA iti / yatazcaivamAcAryA yadvadanti / nikSuH sAdhustasmAdAcAryavacanaM nAtivarttate / sarvamapi saMpAdayet // 16 // (artha) rAjaputrAdika paNa kalAcAryane seve be. to paDhI kiM puNa ityAdi sUtra. Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 rAya dhanapatasiMgha bahADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. (je ke0 ) yaH eTale je puruSa ( suggAhI ke0 ) zrutagrAhI eTale kevalipraNIta Agama grahaNa karanA to hoya, tathA ( aAMtahi kAmae ke0 ) ananta hitakA - mukaH eTale anaMta hitakArI mohanI ichAvAlo hoya, te puruSe to ( kiMpuNa ke0 ) kiMpunaH eTale AcAryanI sevA karavI emAM zuM kahetuM ? arthAt teNe to avazya gurusevA karavIja joiye. ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te kAraNa mATe ( AyariyA ke0 ) AcAryAH eTale AcArya mahArAja je te ( jaM ke0 ) yat eTale je ( vae ke0 ) vadanti eTale kahe, ( taM ke0 ) tat eTale te vacana pratye ( jirakU ke0 ( jikuH eTale sAdhu jete ( nAzvattae 0 ) nAtivartteta eTale ullaMghana na kare. // 16 // ( dIpikA. ) yadi tAvadete'pi taM guruM pUjayanti / tadA yaH sAdhurmovAJcakastena tu guravo vizeSataH pUjanIyA ityAha / kiM punaH / yaH sAdhuH zrutagrAhI paramapuruSapraNItasyAgamasya grahaNe jilASI / punaryaH ananta hitakAmukaH / mokSaM yaH kAmayata ityaniprAyaH / tena tu guravaH sutarAM pUjanIyA iti / yatazca evamata zrAcAryA yatkimapi vadanti tathA tathAnekaprakAram / nikSuH sAdhustasmAttadAcAryavacanaM na prativartayet yuktatvAt sarvameva saMpAdayediti // 16 // 1 ( TIkA. ) yadi tAvadete'pi taM guruM pUjayanti / ataH kiM putti sUtram / kiM punaryaH sAdhuH zrutagrAhI paramapuruSa praNItAgamagrahaNA jilASI / ananta hitakAmukaH / mokSaM yaH kAmayata ityaniprAyaH / tena tu sutarAM guravaH pUjanIyA iti / yatazcaivamAcAryA danti kimapi tathA tathAnekaprakAraM niduH sAdhustasmAttadAcAryavacanaM nAtivartteta / yuktatvAtsarvameva saMpAdayediti sUtrArthaH // 16 // nI sikaM gaIM ThANaM, nIyaM ca sapANi // nIyaM ca pAe vaMdikA, nI kukA a aMjaliM // 17 // ( avacUriH ) vinayopAyamAha / nIcAM zayyAM saMstArakalakSaNAM guruzayyAyAH / gatimAcAryagateH / tatpRSThato nAtidUreNa nAtiDutaM yAyAt / nIcaM sthAnamAcAryasthAnAt / nIcAni laghutarANi zrAsanAni pIThakAdIni ca / nIcaM samyagavanatottamAGgaH san pAdAvAcArya satkAva jivandeta nAvajJayA kacitprastAvAdau nIcaM namrakAyaM kuryAccAJjalim / sarvatra kriyA yojyA // // 17 // ( artha. ) have vinayano upAya kahe be. nIAM ityAdi sUtra sAdhu jete zrAcArya karatAM potAnI ( siddhaM ke0 ) zayyAM eTale zayyA pratye ( nIAM ke0 ) nIcAM eTale For Private Personal Use Only Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane ditIya uddeshkH| 573 nIcI evI (kujA ke ) kuryAt eTale kare. AcAryanI gati karatAM potAnI (gaI ke0) gatiM eTale gati pratye nIcI kare.arthAt temanI pavADe cAle. temaja (gaNaM ke0) sthAnaM eTale sthAna nIca kare, arthAt je sthAnake AcArya rahetA hoya te karatAM nIce sthAnake pote rahe. (ca ke0) punaH (nIe ke0) nIcAni eTale gurunA Asana karatA nIcA (zrAsaNANi ke0 ) zrAsanAni eTale Asana upara gurunI AjJAthI bese. (ca ke0) punaH (nIaM ke0) nIcaM eTale samyak prakAre nIco thazne (pAe ke0) pAdau eTale gurunA caraNane (vaMdijA ke0) vandeta eTale vAMde, paNa zravahAthI na vAMde. temaja kArya paDe (nIaM ke0) nIcaM eTale samyak prakAre namIne (aJjaliM ke0) aMjaliM eTale aMjali pratye (kujA ke0 ) kuryAt eTale kare. arthAt hAtha joDe. // 17 // (dIpikAH ) zratha vinayasya upAyamAha / sAdhuH guroH sakAzAt zayyAM saMstArakalakSaNAM nIcAM kuryAdityuktiH / evaM sAdhuH zrAcAryagateH sakAzAt khakIyAM gatiM nIcAM kuryAt / tasya guroH pRSThato na ati dUreNa na atizIghraM yAyAdityarthaH / evaM sthAnaM yatra sthAna AcArya zrAste tasmAt sthAnAt nIcam / nIcatare sthAne sthAtavyamiti jaavH| punaH nIcAni laghutarANi kadAcit kAraNajAta zrAsanAni pIThakAdIni tasminnupaviSTe tadanujJAtaH san seveta naanythaa| tathA nIcaM ca samyagavanatamastakaH san zrAcAryasya pAdau vandate na shrvjnyyaa| tathA kacitpraznAdau nIcaM namrakAyaM kuryAcca saMpAdayeca aJjalim / na sthANuvat stabdha eveti // 17 // (TIkA.) vinayopAyamAda nIaM ti sUtram / nIcAM zayyAM saMstArakalakSaNAmA. cAryazayyAyAH sakAzAtkuryAditi yogH| evaM nIcAM gatimAcAryagatestatpRSThato nA. tidareNa nAtitaM yAyAdityarthaH / evaM nIcaM sthAnamAcAryasthAnAdyatrAcArya zrAste tasmAnIcatare sthAne sthAtavyamiti naavH| tathA nIcAni laghutarANi kadAcitkAraNajAta AsanAni pIThakAni tasminnupaviSTe tadanujJAtaH seveta naanythaa| tathA nIcaM samyagavanatottamAGgaH san pAdAvAcAryasatkau vandeta / nAvaiyA / tathA kvacitpraznAdau nIcaM namrakAyaM kuryAtsaMpAdayeccAJjaliM na tu sthANuvastabdha eveti sUtrArthaH // 17 // saMghazttA kAeNaM, tadA javahiNAmavi // khameda avarAhaM me, vazja na puNutti a|| 17 // Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tatAlIsa-(43)-mA. (avacUriH) saMghaya spRSTvA kAyena tathopadhinA vA damakhAparAdhaM me mama na punariti nacAhamevaM nUyaH kariSya iti // 17 // (artha.) upara kahyA pramANe kAyAno vinaya kahIne have vANIno vinaya kahe . saMghadRzttA ityAdi sUtra. ziSya je te (kAeNa ke ) kAyena eTale zarIravaDe arthAt potAnA hAthe AcAryajInA caraNane ( saMghadRzttA ke0) saMghaya eTale sparza karIne athavA page sparza na karAya ema hoya to temanI ( uvahiNAmavi ke0 ) upadhinApi eTale upadhivaDe paNa arthAt zrAcAryajInA kapaDA, ugho pramukha upakaraNane paNa sparza karIne miThAmi pukkaDa dakSa ( vazja ke0) vadet eTale kahe. zuM kahe te kahe . ( me ke0) me eTale mArA (zravarAhaM ke0) aparAdhaM eTale aparAdha pratye (khameha ke0) damakha eTale khamo, sahana karo. ( na puNa tti zra ke0) na punaritica eTale pharithI evo aparAdha karIza nahi. // 17 // (dIpikA.) evaM kAyavinayaM kathayitvA vacanavinayamAha / sAdhuH guruM prati mithyApuSkRtapuraHsaramanivandya evaM vadet / na punariti / na ca ahamevaM nUyaH kariSyAmIti / evaM kimityAha / he guro mama mandanAgyasya aparAdhaM doSaM damakha sahakha / kiM kRtvA / kAyena dehena kathaMcittathA vidhe pradeza upaviSTaM guruM saMghaya spRSTvA punaH upadhinApi kalpAdinApi kathaMcit saMghaya // 17 // (TIkA.) evaM kAyavinayamanidhAya vAgvinayamAha / saMghaTTa ti sUtram / saMghaya spRSTvA kAyena dehena kathaMcittathAvidhapradezopaviSTamAcArya tathopadhinApi kalpAdinA kathaMcitsaMghaya mithyApuSkRtapuraHsaramanivandha kSamakha sahakhAparAdhaM doSaM me mandanAgyasyainaM vadevyAnna punariti ca nAhamenaM nUyaH kariSyAmIti sUtrArthaH // 17 // uggana vA paoeNaM, coina vahaI rdN|| evaM ubuddhi kiccANaM, vutto vutto pakuvaI // 1 // (zravacUriH) chAnyAM gAthAnyAM kAyavinaya uktaH / etatsvayaM vichAn sarva karoti / tadanyaH kathamityAha / uauriva galibalIvardavat pratodenArAdaephalakSaNena nodito viddhaH san vahati ratham / evaM purbuddhiH shissyH| kRtyAnAmAcAryAdInAM kR. tyAni vA tadanirucitakAryANi punaH punaH anihitaH prakaroti // 15 // (artha.) upara kahela vinayane buddhimAn ziSya potAnI mele kare, paNa je purbuzivAlo hoya te zIrIte kare te kahe . muggau~ vA ityAdi sUtra. (vA ke) vA e Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane vitIya uddeshkH| 575 Tale jema (phugga ke0 ) urgauH eTale galiyo balada je te (paeNaM ke0 ) pratodena eTale parANI vaDe ( cola ke0 ) coditaH eTale haNAyo uto ( rahaM ke0) rathaM eTale ratha pratye (vahara ke0 ) vahati eTale vahe , lai jAya . ( evaM ke0) evaM eTale e prakAre (buddhi ke0) purbuddhiH eTale puSTabujhivAlo ziSya je te (vutto vutto ke0) ukta uktaH eTale vAraMvAra kahevAthI ( kiccANaM ke0 ) kRtyAnAM eTale zrAcArya pramukhanAM zachita kArya pratye ( pakuvara ke0) prakaroti eTale kare . // 15 // (dIpikA.) evaM sarvaM buddhimAn svayameva karoti tadanyastu kathamityAha / urgoMriva galibalIvardavat pratodena zrArAdaekAladaNena coditaH prerito vikaH san vahati kvApi nayati ratham / evaM uauriva purbuddhiH ziSyaH kRtyAnAmAcAryAdInAM kRtyAni vA tadanirucitakAryANi ukta uktaH punaH punaH anihita ityarthaH / prakaroti niSpAdayati prayuGkte ceti // 1 // (TIkA.) etacca buddhimAn svayameva karoti / tadanyastu kathamityAha / ugga vA iti sUtram / asya vyaakhyaa| murgauriva galibalIvaIvat pratodena bArAdaephalakSaNena codito vikaH sanvahati nayati kApi rathaM pratItam / evaM murgauriva durbu phirahitA. vahabuddhiH ziSyaH kRtyAnAmAcAryAdInAM kRtyAni vA tadanirucitakAryANi ukta uktaH punaH punaranihita ityrthH| prakaroti niSpAdayati prayukte ceti suutraarthH|| 15 // "olavaMte lavaMte vA, na nisijAi pddissunne|| muttUNa AsaNaM dhIro, sussUsAe pddissunne||" kAlaM baMdovayAraM ca, paDiledittA Na denahiM // teNa teNa javAeNaM, taM taM saMpaDivAyae // 30 // (zravacUriH) evaM kRtAnyapyamUnina zojanAnyataH kAlaM zaradAdilakSaNaM bandastadichArUpamupacAramArAdhanAprakAram / cazabdAdezAdiparigrahaH / etatpratyupeya jJAtvA hetuniryathAnurUpaiH kAraNaiH / kimityAha / tena tena upAyena gRhasthAvarjanAdinA tattatpittaharAdirUpamazanAdi saMpAdayet / yadyasyelAnugaM hitaM rocate ca // 20 // (artha.) thA rIte ziSya gurunA kArya kare to te ThIka nathI mATe kahe je. kAlaM ityAdi sUtra. ziSya je te (kAlaM ke0) kAlaM eTale zaradRtu pramukha kAla pratye (baM. 1:- iyaM kSepakagAthA bahuSu pustakeSu nopalabhyate / paraM dIpikAsaMvalita mUlapustaka upalabdhA / Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-43-mA. dovayAraM ke ) bandopacAraM baMda eTale AcArya pramukhanI ichA zrane upacAra eTale sevA karavAno prakAra e bannene (ca ke0) valI deza pramukhane paNa (deuhiM ke0) hetuniH eTale te te kAraNovaDe (paDilehittA ke0) pratyupekSya eTale jANIne (teNa teNa ke0) tena tena eTale te te (uvAeNa ke0 ) japAyena eTale upAya vaDe (taM taM ke) tat tat eTale te te vastu pratye (saMpaDivAyae ke0) saMpratipAdayet eTale saMpAdana kare. arthAt jozye te vastu sAmAcArIne anusAra melave. // 20 // (dIpikA.) punarAcAryaH ziSyaM pratyekavAraM vakti / athavA punaH punarvakti / tadA sa ziSya Atmana zrAsane sthita eva vacanaM zrutvA nottaraM dadAti / kiM karoti / zrAtmana zrAsanaM muktvA sa ziSyo vinayena chau hastau saMmITya uttaraM dadAti / kathaMtataH sH| dhIro buddhimAn // (dIpikA.) evaM ca kRtAnyapi amUni na zojanAnItyata thAha / sAdhustattat pittadarAdirUpamazanAdi guroH saMpratipAdaye'pAnayet / kena kena / tena tena upAyena gRhasthAnAmAvarjanAdinA / kiM kRtvA / kAlaM zaradAdilakSaNaM bandastasya shvaaruupmupcaarm| mArAdhanAprakAraM cazabdAdezAdikam / etat pratyupeya jJAtvA / kaiH / hetu niryathAnurUpaiH kAraNaiH / tathA kAle zaradAdau pittahAdi nojanaM zayyA pravAtanivAtAdirUpA zchAnulomaM vA yadyasya hitaM rocate ca ArAdhanAprakAro'nulomanASaNagranthAnyAsavaiyAvRttyaka raNAdiH / deze anUpadezAdInAmucitaM niSThIvanAdinirhetuniH zleSmAdyAdhikyaM vijJAya ta'citaM saMpAdayediti // 20 // (TIkA.) evaM ca kRtAnyamUni na zojanAnItyataH kAlaM ti sUtram / kAlaM zaradAdilakSaNaM, bandasta dilArUpamupacAramArAdhanAprakAraM, cazabdAddezAdiparigrahaH / etatpratyupekSya jJAtvA / hetu niryathAnurUpai kaarnnaiH| kimityaah| tena tenopAyena gRhasthAvarjanAdinA tattatpittaharA dirUpamazanAdi saMpratipAdayet / yathA kAle zaradAdau pittaharAdinojanam / pravAtanivAtAdirUpA shyyaa|shcaanulomN vA yadyasya hitaM rocate ca / zrArAdhanAprakAro'nulomaM nASaNaM grnthaanyaasvaiyaavRtykrnnaadiH| deze anUpadezAdyucitaM niSThIvanAdinihetuniH zleSmAdyAdhikyaM vijJAya taphucitaM saMpAdayediti suutraarthH||20|| vivattI aviNIassa, saMpattI viNiassa y|| jasseya dudana nAyaM, sikaM se anigv||1|| (zravacUriH) vipattiravinItasya guNAnAM saMprAtivinItasya ca jJAnAdiguNA Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane vitIya uddeshkH| 57 nAmeva / yasyaitajjJAnAdiprAptyaprAptighyamujayamunayataH vinayAvinayAcyAM navatIti jJAtam / zikSA grahaNAsevanarUpAm / zrasAviThaMjUto'nigachati prApnoti // // (artha.) valI vivattI ityAdi sUtra. (aviNIassa ke0) avinItasya eTale vinayarahita puruSanA jJAnAdi guNano ( vivattI ke0) vipattiH eTale nAza thAya De. (ya ke0) ca eTale ane (viNiassa ke0) vinItasya eTale vinayavaMta puruSanA jhAnAdi guNonI (saMpattI ke ) saMpattiH eTale vRddhi thAya be. (jassa ke0) yasya eTale jene (eya ke0) etat eTale upara kahela vAta (muharDa ke0) ujayataH eTale anukrame avinayathI ane vinayazrI thAya be ema (nAyaM ke0) jhAtaM eTale jANavAmAM AvyuM hoya, ( se ke0) saH eTale te puruSa ( sikaM ke0) zidAM eTale grahaNa dhAraNA rUpa zikSA pratye (anigala ke0) anigati eTale prApta thAya . // 22 // __ (dIpikA.) punaH prAhAvinItasya ziSyasya jhAnAdiguNAnAM vipattirjavati / vi. nItasya ca ziSyasya jJAnAdiguNAnAM sNpraaptinvti|ysy etat jJAnAdiprAptyaprAptirU. pm| jJAnAyadhigachati prApnoti / jAvata upAdeyaM jJAnAdIti // 25 // (TIkA.) kiMca vivatti ti sUtram / asya vyaakhyaa| vipattiravinItasya jJAnAdiguNAnAM saMprAptirvinItasya ca jJAnAdiguNAnAmeva / yasyaitajjJAnAdiprAptyaprAptichayamujayata unayAcyAM vinayAvinayAcyAM sakAzAt navatItyevaM hAtamupAdeyaM caitaditi javati / zikSA grahaNAsevanArUpAmasAvilaMbUto'dhigati prApnoti / lAvata upA. deya parijJAnAditi sUtrArthaH // 12 // je Avi caMme mazaDhigArave, pisuNe nare sAhasadINapesaNe // adidhamme viNae akovie, asaMvinAgI na Dhu tassa muko // 23 // (avacUriH) yazcApi caemaH prabajito'pi roSaNaH matijJaDigauravaH / pizunaH pRSThamAMsAdano naraH saahsiko'kRtykrnnttprH| hInapreSaNo hiingurvaajnyaakrH| adRSTadharmAprAptazrutAdidharmA / vinaye'kovido'paeikataH / na saMvinAgavAn / ya zvaMcUto na caiva tasya mokssH||23|| (artha.) eja vAta dRDha karavAne arthe vinaya na sAcavanArane zaM phala male De te kahe . je zrAvi ityAdi sUtra. (je zrAvi ke0) yazcApi eTale je valI (nare ke0) naraH eTale kevala nAmano manuSya je te cAritra grahaNa kasyA pabI paNa (caMke ken) caekaH eTo ghaNo krodhI, ( mazavigArave ke0 ) zajhigauravamatiH eTale potAnI - Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UFG rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa (43) - mA. hinA ahaMkAramAMja magna evo, ( pisuNe ke0 ) pizunaH eTale cugalI karanAro ( sAhasa ke0 ) sAhasikaH eTale kRtya karavAne viSe zrAsakta evo, (hINapesaNe ho ) hInapreSaNaH eTale gurunI zrAjJAmAM na rahenAro, ( didhamme ke 0 ) dRSTadharmA eTale zruta cAritra pramukha dharmane samyak prakAre na pAmelo, (vie kovie ho ) vinayeovidaH eTale vinaya zI rIte karavo te na jANanAro, tathA ( asaMvijAgI ke0 ) asaM vijAgI eTale kaMi sArI vastu male to te sarve sAdhuune hecI na panAro evo hoya. ( tassa ke0 ) tasya eTale tene (murako ke0 ) mokSaH eTale mokSa je te ( na hu ke0 ) na khalu eTale nizcaye nathI. // 23 // (dIpikA) etadeva dRDhayan vinItasya phalamAha / evaMvidhasya sAdhoH mo. ko nAsti / katham / samyagdRSTeH cAritravata ivaMvidhasaMklezasya ajAvAt / evaMvidhasya kasya / yazcApi caemaH pratra jito'pi roSaNaH / punaryo matiruddhigArava iti / ruddhigaurvmtiH| ruddhigaurave'jiniviSTaH / punaryaH pizunaH pRSThimAMsakhAdakaH / naro naravyaanako na jAvanaraH / punaryaH sAhasikaH prakRtyakaraNaparaH / punaryo hInagurvAjJAkaraH / punaryaH zraSTadharmA / samyaganupalabdhazrutAdidharmA / punarvinaye'kovido vinayaviSayepatiH / punaryaH asaM vijAgI / yatra kutrApi lAne na saMvibhAgavAn / ya inUtastasya na mokSaH // 23 // ( TIkA. ) etadeva dRDhayanna vinItaphalamAha / je yAvitti sUtram / vyAkhyA / yazvApi camaH pratrajito'pi roSaNaH ruddhigauravamatiH zaddhigaurave niniviSTaH / pizunaH pRSThimAMsakhAdakaH / naro naravyaJjano na jAvanaraH / sAhasiko'kRtyakaraNaparaH / hInapreSaNaH hInagurvAjJAparaH / zradRSTadharmA samyaganupalabdhazrutAdidharmA / vinaye'kovido vinayaviSaye'patiH / saMvibhAgI yatra kvacana lAne na saMvibhAgavAn / ya zvaMbhUto'dhamo naiva tasya mokSaH / samyagdRSTezcAritravata iyaM vidhasaMklezAnAvAditi // 23 // niddesavittI puNa je gurUNaM, supradhammA viSayaMmi ko viyA // tarittu te ghamiNaM duruttaraM, khavitta kammaM gaimuttamaM gaya tibemi // 24 // // viSayasamAditryanprayaNe bIna uddeso sammatto // 2 // ( avacUriH) upasaMharanvinayaphalamAha / nirdezavarttina zrAjJAvarttinaH punayeM gurUNAM prAkRtatvAt zrutadharmArthAH vinayakovidAH te tIrtvA mahAsattvA ughamenaM pratyopalabhyaM Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane ditIya uddeshkH| e pustaraM puruttAraM samudaM kSapayitvA karma nira vazeSaM gatimuttamA sidhyAkhyAM gatAH / bravImIti pUrvavat / iti vinayasamAdhyadhyayanam // 24 // iti dvitIya uddezaH // 2 // (artha.) have vinaya, phala kahIne yA uddezano upasaMhAra kare . niddesa vittI ityAdi sUtra. (puNa ke0) punaH eTale valI (je ke0) ye eTale je sAdhu ( gurUNaM ke0 ) gurUNAm eTale gurumahArAjanI ( nidesavittI ke0 ) nirdezavartinaH eTale AzAmA rahelA evA, (suzrabadhammA ke0) zrutArthadharmAH eTale gItArtha thaelA evA tathA ( viNayaMmi ke0) vinaye eTale vinaya sAcavavAmAM ( kovithA ke0) kovidAH eTale nipuNa evA hoya . ( te ke0) te eTale te sAdhu (NaM ke0) enaM eTale zrA (puruttaraM ke0) uruttAraM eTale tarI na zakAya evA (ughaM ke) ughaM eTale saM. sAra samujne (taritta ke0) tIrvA eTale tarIne ane (kammaM ke0) karma eTale navopagrAhi pramukha samagra karmane (khavittu ke0) dapayitvA eTale khapAvIne (uttama ke) uttamA eTale sarvotkRSTa evI (garaM ke ) gatiM eTale siphinAmaka gati pratye (gaya ke0) gatAH eTale gayA. tibemi eno artha pUrvavat jANavo. // 24 // ... iti navamAdhyayananA bAlAvabodhano dvitIya uddeza saMpUrNa. // 2 // (dIpikA ) atha vinayaphalasya nAnA upasaMharannAha / evaM vidhAste sAdhava uttamA gatiM sikiM gtaaH| kiM kRtvA / karma niravazeSaM samastaM navopagrAhinAmakaM dapayitvA / punaH kiM kRtvA / enamudadhiM pratyadopakhajyamAnaM saMsArasamuhaM kuruttAraM tIrvA / caramanavaM kevalitvaM ca prApyeti naavH| bravImi pUrvavat // 24 // iti zrIdazavaikAlike zabdArthavRttau zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitAyAM vinayasamAdhyAkhyanavamAdhyayane dvitIyoddezakaH samAptaH // 2 // (TIkA.) vinayaphalAnidhAnenopasaMharannAha / nidesavatti sUtram / nirdeza prAjJA tamarttinaH punarye gurUNAmAcAryAdInAM zrutArthadharmA iti prAkRtazailyA zrutadharmArthA gItArthA ityrthH| vinaye kartavye kovidA vipazcito ya zcanUtAstIA te mahAsattvA ughamenaM pratyadopalanyamAnaM saMsArasamuhaM kuruttAraM tIvaiva tIrvA caramajavaM kevakhitvaM ca prApyeti nAvaH / tataH payitvA karma niravazeSaM navopagrAhisaMjJitaM gatimuttamA sidhyAkhyAM gatAH praaptaaH| iti bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 24 // iti vinayasa. mAdhau vyAkhyAto dvitIyodezaH // 2 // Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4G rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. zratha tRtIya uddezaH / Ayaria aggimivAdiaggI, sussUsamANo pddijaagrikaa| AloaM iMgiameva naccA, jo baMdamArAhaI sa pujo // 1 // (avacUriH) atha vinayasamAdhyadhyayanasya tRtIya uddezaH prArajyate / iha ca vinItaH pUjya ityupadaryate / zrAcArya sUtrArthapradaM tatsthAnIyaM vA yathAgnimAhitAgnibrAhmaNaH zuzrUSamANaH samyak sevamAnaH pratijAgRyAt / ttttkRtysNpaadnenopcret|avlokitN nirIkSitamigintamanyathAvRttirUpameva jJAtvA cAcArgIyaM yaH sAdhuH - ndo'niprAyamArAdhayati / yathA zIte prAvaraNekSaNe tadAnayanena / iGgite niSThIvanAdo a'vyAdyAnayanena / sa pUjyaH pUcAIH kalyANajAgiti // 1 // (artha.) have vinayasamAdhino trIjo uddeza kahe . zrA uddezamAM vinayavaMta ziSya pUjya De ema kahe . Ayariza ityAdi sUtra, (zrAhithaggI ke0) zrAhitAniH eTale brAhmaNa je te (aggi ke0) agniM eTale zraminI jema zuzrUSA karato sAvadhAna rahe , tema ziSya je te (Ayarizra ke0) AcArya eTale zrAcArya pratye (sussUsamANe ke0) zuzrUSamANaH eTale samyak prakAre sevA karato bato (paDijAgarijA ke )pratijAgRyAt eTale te te kArya karavAmAM dada rahe. (jo ke0 ) yaH eTale je ziSya je te (zrAlozya ke0) AlokitaM eTale acAryanI dRSTipratye athavA (iMgiameva ke0) iGgitameva eTale bAhya zrAkAramA thaela pheraphAra pratye (na. ccA ke0) jJAtvA eTale jANIne (baMdaM ke0) bandaM eTale zrAcAryanI zbA mAphaka (zrArAdara ke0) zrArAdhayati eTale zrArAdhanA sevA kare. ( sa ke0) saH eTale te ziSya (pujo ke) pUjyaH eTale pUjavA yogya . // 1 // (dIpikA.) atha tRtIya aarjyte|shh ca vinItaH pUjyA navediti darzayannAha / yaHsAdhuHkhAcArya sUtrArthapradaM tatsthAnIyaM cAnyaM jyeSThArya ratnAdhikaM vA pratijAgyAt tattakAryasaMpAdanena japacaret / kaH kAmiva / zrAhitAgniAhmaNaH agnimiva / kiM kurvANaH saadhuH| zrAhitAgniAhmaNazca / zuzrUSamANaH smyksevmaanH|prtijaagrmaannshc / upAyamAha / punayaH sAdhuH AcAryAdInAmavalokitaM vIkSitaM iGgitameva ca anyathAvRttilakSaNaM jJAtvA bando'jiprAyamAcAryAdInAM vijJAya ArAdhayati / kathamArAdhayedityAha / zIte patati sati prAvaraNAvalokane tasya Anayanena / tathA iGgite ca niSThIvanA Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane tRtIya uddezakaH / 581 dilakSaNe jAte sati zuMgyAdI nAmAnayanena evaM kuryAt / sa zvaMbhUtaH sAdhuH pUjyaH pUjAI : kalyANajAgiti // 1 // ( TIkA. ) sAMprataM tRtIya dhArajyate / iha ca vinItaH pUjya ityupadarzayannAha / zrayariti sUtram / asya vyAkhyA / zrAcArya sUtrArthapradaM tatsthAnIyaM vAnyaM jyeSThAryam / kimityAha / zragnimiva tejaskAyamivAhitAgnirbrAhmaNaH zuzrUSamANaH samyaksevamAnaH prtijaagnuyaat| ttttkRtysNpaadnenopcret| zrAha / yathA hitAgnirityAdinA prA gidamuktameva / satyam / kiM tu tadAcAryamevAGgIkRtyedaM tu ratnAdhikAdimapyadhikRtyocyate / vakSyati ca / rAyaNI viSaya mityAdi / pratijAgaraNopAyamAha / zrAlokitaM nirIkSitam / iGgitameva vAnyathAvRttilakSaNaM jJAtvA vijJAyAcAryAyaM yaH sAdhuH bando'bhiprAyamArAdhayati / yathA zIte patati prAvaraNAvalokane tadAnayane / iGgite vA niSThIvanAdilakSaNe zuMkhyAdhAnayanena / sa pUjyaH sa chaMbhUtaH sAdhuH pUjAI : kalyANajA giti sUtrArthaH // 1 // yAramA viSayaM paraMje, sussUsamANo parigina vakkaM // nikakhamANo, guruM ca nAsAyaI sa pukko // 2 // jadovai ( avacUriH ) prakrAntAdhikAra evAda / zrAcArArthaM jJAnAdyAcAranimittaM vinayaM prayuGkte karoti / zuzrUSayan zrotumicchan kimete vakSyantIti / tenokte sati parigRhya vAkyaM tatazcAnikAGkSan mAyArahitaH zraddhayA karttumicchan vinayaM prayuGkte'to'nyathAkaraNena guruM nAzAtayati // 2 // ( .) prastuta adhikAramAMja valI kahe be. zrAyAra ityAdi sUtra. je ziSya ( zrayAramA ke0 ) khAcArArtha eTale jJAnAcAra pramukha zrAcArane arthe (viyaM ke0 ) vinayaM eTale upara kahela vinayane ( paje ke0 ) prayuGkte eTale kare be. temaja je ziSya ( sussusamANo ke0 ) zuzrUSan eTale yAcArya zI zrAjJA kare be te sAMjalavA - nI ichA karato to, ( vakkaM ke0 ) vAkyaM eTale zrAcAryanA vacana pratye ( paDagina ho ) parigRhya eTale grahaNa karIne ( jahovaihaM ke0 ) yathopadiSTaM eTale jema yAcA eka te pramANe ( zramikakhamANo ke0 ) anikAGgamANaH eTale karavAnI ivA karato vinaya sAcave. paNa ethI viparIta paNe AcaraNa karIne ( guruM ke0 ) guruM eTale guru pratye (nAsAya ke0 ) nAzAtayati eTale AzAtanA kare nahi. ( sa ho ) saH eTale te ziSya ( puto ke0 ) pUjyaH eTale pUjavA yogya be. // 2 // ( dIpikA . ) punaH prakrAnta eva adhikAra zrAha / yaH sAdhuH zrAcArArtha jJAnAdInA For Private Personal Use Only Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaza rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. mAcArANAM nimittaM vinayaM pUrvoktaM prayuGkte karoti / kiM kurvANaH / zuzrUSamANaH zrotuminchan / kimayaM gururvadayatyevaM tatastena guruNA ukte sati vAkyamAcAryA dikathitaM parigRhya tato yathopadiSTaM yathA guruNA uktaM tathA anikAGkan mAyArahitaH zracyA kartumin san vinayaM karoti / paraM tato'nyathAkaraNena guruM na AzAtayati na hIlayati / sa pUjyaH // 2 // (TIkA.) prakrAntAdhikAra evaah|aayrishr tti sUtram / asya vyAkhyA / zrAcArArthaM jJAnAdyAcAranimittaM vinayamuktalakSaNaM prayukte karoti yaH zuzrUSan zrotumichan / kimayaM vadayatItyevam / tadanu tenokte sati / parigRhya vAkyamAcAIyam / tatazca yathopadiSTaM yathoktameva anikaaNdn|maayaarhitHcyaa kartumin vinayaM pryukte| ato'nya. thAkaraNena guruM vityAcAryameva nAzAtayati na hIlayati yH| sa pUjya iti sUtrArthaH // 2 // rAyaNiesu viNayaM palaMje, DadarA vi asuzra pritraayjihaa|| nIattaNe vaha saccavAI, uvAyavaM vakakare sa pujo // 3 // (zravacUriH ) ratnAdhikeSu jJAnAdiratnanUSiteSu vinayaM prayukte karoti / maharA apiye vayaHzrutAnyAM paryAyajyeSThAzciradIditAsteSu ca / evaM yo nIcatve guNAdhikAn prati nIcanAve vrttte| satyavAdI aviruphavaktA avapAtavAn vandanazIlo nikaTavartI vA yo vAkyakaro gurunirdezakaraNazIlaH // 3 // (artha.) valI rAyaNiesu ityAdi sUtra, je sAdhu (rAyaNiesu ke0) ratnAdhikeSu eTale jJAna darzana pramukha nAva ratnovaDe zreSTha evA AcAryAdikane viSe (viNayaM ke) vinayaM eTale pUrvokta vinaya pratye ( paje ke0) prayuGkte eTale kare. (zra ke0) ca eTale valI (je ke0 ) ye eTale je (DaharA vi ke0) DaharA api eTale nhAnA sAdhu paNa (pariAyajihA ke0) paryAyajyeSThAH eTale dIdA paryAyathI athavA zrutaparyAyathI moTA hoya temano paNa vinaya sAcave. temaja je sAdhu (saccavAI ke0) satyavAdI eTale yathArtha vacana bolanAro, AcArya pramukhane nitya (vAyavaM ke0) zravapAtavAn eTale vaMdanA karanAro, tathA (vakakare ke0) vAkyakaraH eTale zrAcAryAdikanI thAjhA mAnanAro evo thayo to (nIattaNe ke0) nIcatve eTale potAnA karatA adhika guNI hoya tene namato rahe, (sa ke0 ) saH eTale te sAdhu (pujo ke0) pUjyaH eTale pUjavA yogya . // 3 // (dIpikA.) punaH kiMca / yaH sAdhuH ratnAdhikeSu nAvaratAnAdijiradhikeSu vi Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane tRtIya uddeshkH| 53 nayaM pUrvoktaM prayuGkte karoti / tathA maharA api ca ye vayasA zrutena ca jyesstthaaH| punarye pryaayjyesstthaashcirprvrjitaaH| teSu ca yo vinayaM prayuGkte / evaM yo nIcatve guNAdhikAn prati nIcannAve varttate / punaryo'pi satyavAdI aviruSvaktA tathA avapAtavAn vandanAzIlaH nikaTavartI vA / pUnayoM vAkyakaraH gurornirdezakaraNazIlaH / sa pUjyaH // 3 // __(TIkA.) kiM ca rAyaNiesutti sUtram / asya vyaakhyaa| ratnAdhikeSu jJAnAdinAvaratnAnyuTTiteSu vinayaM yathocitaM prayuGkte karoti / tathA maharA zrapi ye vayaHzrutAnyAM paryAyajyeSThAzcirapravrajitAsteSu vinayaM prayute / evaM ca yo nIcatve guNAdhikAn prati nIcajAve vrttte| satyavAdya virur3avaktA tathA avapAtavAn vandanazIlo nikaTavartI vA / evaM ca yo vAkyakaro gurunirdeshkrnnshiilH| sa pUjya iti sUtrArthaH // 3 // annAyagaMbaM caraI visuI, javaNacyA samuANaM ca niccaM // aladhuraM no paridevazjA laDuM na vikabaI sa pujo // 4 // (zravacUriH) ajJAtoMDaM paricayAkaraNena ajJAtaH san jAvoM gRhasthocharitAdi carati aTitvAnItaM juGkte / vizujhamujamAdidoSarahitaM yApanArthaM saMyamajArozAhidehapAlanArtham / samudAnaM cocitanidAlabdhaM ca nityaM sarvakAlaM natUMmapyekatraivAptam / evaMnUtamalabdhvA na paridevayet na khedaM yAyAt / annAgyo'haM kudezo'yamityAdi / labdhvA prApyocitaM na vikalate na zlAghAM karoti / sapuNyo'haM zojano vAyaM deza iti // 4 // (zrartha. ) valI annAyaM ityAdi sUtra. je sAdhu ( visujhaM ke ) vizuLaM eTale be. tAlIsa doSavaDe rahita evA, ( samuANaM ke ) samudAnaM eTale ucita gocarI caryAthI malelA evA (a ke ) ca eTale tathA ( niccaM ke) nityaM eTale ko divaseja nahi, to hamezAM ( annAyauMbaM ke) ajJAtoM eTale jemano paricaya nathI evA gRhasthonA gharathI stoka stoka lAvela AhAra pratye (javaNacyA ke0) yApanArtham eTale saMyamajAra upADanAra evA zarIranA nirvAhane arthe ( caraza ke0) carati eTale nakSaNa kare. upara kahela prakArano AhAra (alakuAM ke0) alabdhvA eTale na male to ( no paridevazjA ke) no paridevayet eTale potAnI, dAtAranI athavA deza pramukhanI niMdA na kare. temaja ( laI ke ) labdhvA eTale upara kahela prakArano AhAra male to paNa ( na vikabara ke )na vikalate eTale potAnI, dAtAranI zra. Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena4 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada nAga tetAlIsa-(43)-mA. thavA deza pramukhanI zlAghA na kare. ( sa ke0 ) saH eTale te sAdhu (pujo ke0) pUjyaH eTale pUjavA yogya . // 4 // (dIpikA.) punaH kiNc| sAdhuH zrajhAtoJcha paricayasya zrakaraNena zrajhAtaH san / jAvoM gRhasthokaritAdi carati aTitvAnItaM nute / natu jnyaatstdvhumtmiti|etdpi vizudhamujamAdidoSarahim |n tahiparItam / etadapi yApanArtha saMyamanArohAhidehapAlanAya / anyathA samudAnaM ca ucitanikAlabdhaM ca nityaM sarvakAlaM na tu umapi ekatraiva bahu labdhaM kAdAcitkaM vaa|evNnuutmpi vinAgataH alabdhvA anAsAya na paridevayet na khedaM yAyAt / yathA ahaM mndnaagyH| athavA nAyaM dezaH zojana shti| vinAgataH ca labdhvA prApya ucitaM na vikalate na zlAghAM karoti / yathA ahaM mahApuNyavAn / zrathavA zrayaM dezaH shojnH| yo yatirevaM pUrvoktaM kuryAt sa puujyH||4|| (TIkA.) kiM ca / annAyaM ti sUtram |ajnyaatoN paricayAkaraNenAjJAtaH san jAvojvaM gRhasthocharitAdi caratyaTitvAnItaM jur3e / na tujJAtastabahumatamiti / etadapi vi. zubhamunmAdidoSarahitam / natahiparItam / etadapi yApanArthaM saMyamanarochAhizarIrapAlanAya nAnyathA / samudAnaM cocitanidAlabdhaM ca nityaM sarvakAlaM natUMThamapyekatraiva bahu labdhaM kAdAcitkaM vA / evaMcUtamapi vijAgato'labdhvAnAsAdya na paridevayet / na khedaM yAyAt / yathA mandalAgyo'hamazonano vAyaM deza iti| evamevaM vinAgatazca labdhvA prApyocitaM na vikalate na zlAghAM karoti / sapuNyo'haM zojano vAyaM deza ityevaM sa pUjya iti suutraarthH||4|| saMthArasiGAsaNanattapANe, appiyA azlAne vi sNte|| jo evamappANanitosaztA, saMtosapAhannarae sa puGo // 5 // (zravacUriH) santhArakazayyAsanajaktapAnAni pratItAnyeteSvatpachatA'mUrkhatA parijogAtiraktAgrahaNaM ca atilAne sati api toSaM yAti / yena tena vA yApayati / saMtoSaprAdhAnyarataH sa pUjya iti // 5 // (artha.) valI saMthAra ityAdisUtra. je sAdhu ( azlAne ke0) atilAne eTale saMthArA pramukha vastuno game eTalo lAna (saMte vi ke0) satyapi eTale thato hoya to paNa (saMthArasijAsaNajattapANe ke0) saMstArakazayyAsananaktapAneSu eTale saMthAro, zayyA, zrAsana, nakta ane pAna pramukha vastunI (appichayA ke) alpechatA eTase aspa zvA rAkhe, arthAt upakaraNane viSe mULa na rAkhe, tathA khapa karatAM lagAra pa Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane tRtIya uddezakaH / ARA vadhAre na le . ( saMtosapAdannarae ke0 ) saMtoSaprAdhAnyarataH eTale mukhyatAvaDeM saMtoSane viSe sakta arthAt saMtoSa rAkhavo eja vAtane pradhAna mAnanArA (jo ke0 ) yaH eTale je sAdhu ( appANa ke0 ) zrAtmAnaM eTale potAne ( jitosA ke0 ) ajitoSayati eTale je male temAM saMtoSa rAkhe, ( sa ke0 ) saH eTale te sAdhu (puko ke0 ) pUjyaH eTale pUjavA yogya be. // 5 // ( dIpikA . ) kiMca | yasya sAdhoH saMstAra ke zayyAyAmAsane jakte pAne ca chApechatA mUrbayA kRtvA parijogAdadhikasya parihAro vA javet / kva sati / sati saMstArakAdInAM gRhasthecyaH sakAzAt atilAne satyapi / yaH sAdhuH evamAtmAnamanitoSayati / yena vA tena vA zrAtmAnaM yApayati / kiMbhUto yatiH / saMtoSaprAdhAnyarataH / saMtoSa eva pradhAnanAve rata AsaktaH / sa sAdhuH pUjyaH // 5 // ( TIkA . ) kiM ca saMthAra ti sUtram / saMstArakazayyAsanajaktapAnAni pratItAnyeva / eteSvachatA zramUrbayA parijogAtiriktAgrahaNaM vA / tilAne'pi sati saMstAra-kAdInAM gRhasthe yaH sakAzAt / ya evamAtmAnama jitoSayati / yena vA tena vA yApayati saMtoSaprAdhAnyarataH saMtoSa eva pradhAnajAve saktaH / sa pUjya iti sUtrArthaH // 5 // sakkA sahenaM prasAi kaMTayA, anumayA cayA nare // pAsae jo na sahita kaMTae, vaImae kannasare sa puko // 6 // ( avacUriH ) indriyasamAdhidvAreNa pUjyatAmAha / zakyAH soDhumAzayA idaM me javiSyatIti / kaMTakA prayomayA lohamayA utsahatArthodyamavatA nareNa / anAzayA nirIhaH san yaH saheta kaMTakAn vAGmayAn kharAdivAgAtmakAn karNasarAn karNa - gAminaH / sa pUjya iti // 6 // (artha) iMdriyonI samatA rAkhavAthI paNa ziSya pUjya thAya be, ema kahe be. sakA ityAdi sUtra. ( uccahayA ke0 ) utsahatA eTale dravya upArjavAne arthe ghaNo udyama karanAra evA (nareAM ke0) nareNa eTale manuSya je teNe ( zrAsAi ke0) AzayA eTale dravya malavAnI AzAe (amayA ke0) zrayomayAH eTale lohaDAnA (kaMTayA ho ) kaMTakA: eTale kAMTA je te ( sahejaM ke0 ) soDhuM eTale khamavAne (sakkA ke0 ) zakyAH eTale yogya be. arthAt koi dravyArthI mANasa dravyanI AzAe lohaDAnA kAMTAvAlI pathArI upara paNa sui rahe. yA vAta banavA yogya be. tema ( jo u ke0 ) yastu eTale je sAdhu valI (kannasare ke0 ) karNasarAn eTale kAnamAM praveza karatA evA 74 Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(53)-mA. ( vazmaye ke0) vAGmayAn eTale kaThora vacana pramukha kaMTaka pratye (zraNAsae ke) anAzayA eTale koi paNa prakAranI zchA na rAkhatAM (sahijA ke0) saheta eTale sahana kare. (sa ke0) saH eTale te sAdhu (pujo ke0) pUjyaH eTale pUjavA yogya . // 6 // (dIpikA.) zratha indriyasamAdhikAreNa sAdhoH pUjyatAmAha / nareNa kaMTakA daM me naviSyatItyAzayA soDhuM shkyaaH| kiMjUtAH kNttkaaH| zrayomayA lohamayAH / kiMjUtena nareNa / utsAhavatA / arthodyamavatA / tathA ca kurvanti kecit lohmykNttkaastrnnshynmpyrthvaanychyaa| paraM natu vacanakaMTakAH soDhuM shkyaaH| tato nirIhaH san karNasarAn vAkaMTakAn saheta / sa pUjyaH // 6 // (TIkA.) zanjiyasamAdhichAreNa pUjyatAmAha / saka tti sUtram / asya vyaakhyaa| zakyAH sodumAzayetIdaM me naviSyatIti prtyaashyaa| ka ityAha / kaMTakA yomayA lohaatmkaaH| utsahatA nareNArthodyamavatetyarthaH / tathA ca kurvanti kecidyomykNttkaastrnnshynmpyrthlipsyaa| natu vAkaMTakAH zakyA ityevaM vyavasthite'nAzayA phalapratyAzayA nirIhaH san yastu saheta kaMTakAn vAGmayAn kharAdivAgAtmakAna karNasa. rAn karNagAminaH / sa pUjya iti sUtrArthaH // 6 // muttadurakA u havaMti kaMTayA, amayA te vi ta sunhraa|| vAyAduruttANi duruparANi, verANubaMdhINi madanayANi // 7 // (zravacUriH) etadeva spaSTayati / muhUrtapuHkhA vedhakAla eva prAyo phuHkhahetutvAt javanti kaMTakA ayomayAste'pi tataH kaayaatsuukraaH| sukhenaivojhiyante / vAgUhurutAni puruharANi phuHkhenojhiynte| manolahavedhanAt / vairAnubandhI ni / ataeva kugatipAtAdinayatutvAnmahAnayAni // 7 // (artha.)thAja vAta prakaTa kahe . muhutta ityAdi sUtra. (amayA ke0) ayomayAH eTale lohaDAnA (kaMTayA ke0) kaMTakAH eTale kaMTaka je te (u ke0) tu eTale punaH (muhuttapurakA ke0) muhUrtapuHkhAH eTale prAye zarIramAM khUte tyAreja vedanA karanArA evA (havaMti ke ) navanti eTale hoya be. tathA (te vike0) te'pi eTale te kaMTaka paNa (ta ke0) tataH eTale te zarIra thakI (sukarA ke0) sUkarAH eTale sukhe kADhI zakAya evA hoya , temaja kadAca te kaMTakathI zarIre bipaDyA hoya to tenA upacAra paNa sulana be. paNa (vAyApuruttANi ke0) vAgapuruktAni eTale kaThora vacana rUpa kaMTaka je te (purukarANi ke0) puruSarANi eTale ghaNA kuHkhathI manamAMthI kADhI zakA Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike navamAdhyayane dvitIya uddezakaH / Ants` ya evA, (verANubaMdhINi ke0 ) vairAnubandhIni eTale pAulathI vairane utpanna karanArA evA tathA (mahaprayANi ke0 ) mahAjayAni eTale paraloke narakapAta pramukha mahAjaya upajAvanArA evA be // 7 // ( dIpikA. ) punaretadeva spaSTayati / lohamayAH kaMTakA muhUrttaduHkhA muhUrta mahapakAlaM yAvat duHkhadA javanti / vedhakAla eva prAyo duHkhadAnAt / te'pi kaMTakAH / kAyAt sUrAH sukhenaiva uDriyante / vraNaparikarma ca kriyate / paraM vacanena yAni duruktAni tAni DururANi javanti duHkhenaiva udbhiyante / manorUpalakSavedhanAt / kiMbhUtAni vacanapuruktAni / vairAnubandhIni / tathA zravaNapradveSAdinA iha loke paraloke ca vairajAvajanakAni / punaH kiMbhUtAni / zrataeva mahAjayAni kugatipAtajayahetubhUtAni // 7 // ( TIkA. ) etadeva spaSTayati / muhutta tisUtram / muhUrttaduHkhA alpakAlaDuHkhA javanti kaMTakA yomayA vedhakAla eva prAyo duHkhajAvAt / te'pi tataH kAyAtsuddharAH sukhenaivo driyante / vraNaparikarma ca kriyate / vAgduruktAni punaruddharANi duHkhe - nokiyante manolakSavedhanAdvairAnubandhI ni / tathA zravaNa pradveSA dineha paratra ca vairAnubandhI ni javanti / zrata eva mahAjayAni kugatipAtAdimahAjaya hetutvAditi sUtrArthaH // 8 // samAvayaMtA vayaNA nighAyA, kannagayA dummapitryaM jayaMti // dhammutti kiccA paramaggasUre, jiiMdie jo sadaI sapuko // 8 // ( avacUriH ) samApatantaH kecanA nighAtAH kharAdivacanaprahArAH karNagatAH santo daurmanasyaM duSTamanojAvaM janayanti prANinAm / evaMbhUtAn vacanAnighAtAn dharma iti kRtvA samatA pariNAmApanno natvazaktyAdinA paramAmazUraH dAnasaGgrAmazUrApekSayA pradhAnazUraH san jitendriyo yaH saheta sa pUjya iti // 8 // ( artha. ) valI samAvayaMtA ityAdi sUtra. ( samAvayaMtA ke0 ) samApatantaH eTale ekA thaine sAmA yAvatA evA ( vayaNA nighAyA ke0 ) vacanAnighAtAH eTale ka rAdi vacanarUpa prahAra je te ( kannagayA ke0 ) karNagatAH eTale kAne ghyAvyA batA (DummaNAM ke0 ) daurmanasyaM eTale manamAM duSTa vikAra pratye ( jati ke0 ) janayanti eTale utpanna kare be. (paramaggasUre ke0 ) paramAgrazUraH eTale bIjA zUravIra puruSa karatAM moTo zUravIra evo ( jiIdie ke0 ) jitendriyaH eTale iMDiyAne jItanAra evo (jo ke0 ) yaH eTale je puruSa (sahai ke0) sahate eTale pUrvokta vacanarUpa pradAra sahana kare. ( sa ke0) saH eTale te puruSa (puko ke0 ) pUjyaH eTale pUjavA yogyave. // 8 // For Private Personal Use Only Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha,nAga tetAlIsa-(53)-mA. (dIpikA.) punaH kiMca / vacanAbhighAtAH kharAdivacanaprahArAH karNagatAH santaH prAyo daurmanasyaM kuSTamanonAvaM prANinAM janayanti / anAdinavAnyAsAt / kiM kurvanto vcnaanighaataaH|smaaptnt ekInAvena animukhaM ptntH| atha ca yo yatistAn sahate / natu tairvikAramupadarzayet / kiM kRtvA shte| dharma iti kRtvA sAmAyikapariNAmaM samApannaH san / natu ashktyaadinaa| kiMnUto ytiH| paramAnazUraH / prdhaanshuurH| punarjitenjiyaH / sa pUjya iti // 7 // (TIkA.)kiM ca samAvayaMta tti suutrm| asya vyaakhyaa| samApatanta ekInAvenAnimukhaM ptntH|k ityaah|vcnaanighaataaHkhraadivcnprhaaraaHkrnngtaaH santaH prAyo'nAdinavAnyAsAt daurmanasyaM aSTamanonAvaM jnynti|praanninaamevNnuutaanvcnaanighaataan dharma iti kRtvA sAmAyikapariNAmApanno natvazatyAdinA paramAnazUro dAnasaMgrAmazUrApedayA pradhAnaH zUro jitenjiyaH san yaH sahate na tairvikAramupadarzayati sa pUjya iti suutraarthH||7|| avannavAyaM ca parammudassa, paJcarakana paDiNIaM ca nAsaM // nahAraNiM appiakAraNiM ca, nAsaM na nAsika sayA sa pujo|||| __ (avacUriH) avarNavAdaM ca pRSThataH azlAghA parAGmukhasyApratyadasya pratyadasya ca pratyanIkAM corastvamityAdirUpAM nASAmavadhAriNImazojana evAyamaprItikAriNI zrotuma'tanivedanAdirUpAM nASAM na jASeta sadA yaH kadAcidapi naivaM brUyAt / sa pUjya iti // e|| __ (artha.) temaja avannavAyaM ityAdi sUtra. je sAdhu (parammuhassa ke0) parAGmukhasya eTale pUTha pheravIne gaela manuSyanA (ca ke0) valI (paJcaraka ke0) pratyakSataH eTase pratyakSa dekhAtA manuSyanA (avannavAyaM ke0) avarNavAdaM eTale niMdAvacana pratye (sayA ke0) sadA eTale sarvakAla arthAt kozpaNa kAle (na nAsiGa ke0) na nASeta eTale na bole. (ca ke0) ane (paDiNIaM ke0) pratyanIkAM eTale manamAM kaSAya utpanna karanArI evI jema ke 'tuM cora De' ityAdika nASA pratye ko samaye paNa na bole. (ca ke0) tathA (uhAriNiM ke0) avadhAriNIM eTale 'zrA mANasa kharAba ja De' ityAdika nizcayavAlI vANI pratye kosamaye paNa na bole.temaja (appiyakAriNaM ke0) apriyakAriNIM eTale konuM saguM vahAvaM marI gayAnI vAta kahevA pramukha nASA ke je sAMjalanAranA manamAM aprIti upajAvanArI hoya . te pratye koz prasaMge paNa na bole. (sa ke0) saH eTale te sAdhu (pujo ke0) pUjyaH eTale pUjavA yogya . ||e|| Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane vitIya uddeshkH| AK (dIpikA.) punarAha / yaH avarNavAdamazlAghAvAdaM parAGmukhasya pRSThataH pratyakSatazca no nASeta sadA kadAcidapi naivaM brUyAt / tathA pratyanIkAmapakAriNIM tvaM caura :tyA dirUpAM tathA avadhAriNImazojana evAyamityAdirUpAM punaraprItikAriNIM ca zrotuma'tanivedanAdirUpAM ca nASAM vAcaM na nASeta / sa yatiH puujyH|| e|| (TIkA.) tathA zravannavAyaM ti sUtram / asya vyaakhyaa|avrnnvaadN cAzlAghAvAdaM ca parAGmukhasya pRSThata ityarthaH / pratyakSatazca pratyadasya ca pratyanIkAmapakAriNI corastvamityAdirUpAM nASAM tathA avadhAriNImazojana evAyamityAdirUpAmapriyakAriNIM ca zrotuma'tanivedanAdirUpAM nASAM vAcaM na nASeta sdaa| yaH kadAcidapi naivaM brUyAtsa pUjya iti suutraarthH|| e|| alolue akuhae amAI, apisuNe Avi adiibvittii|| no nAvae no via nAviappA, akonahalle asayA sa pujjo||10|| (zravacUriH) alolupaH thaahaaraadissvbubdhH| akuhaka inujAlAdikuhakarahitaH / amAyI akauttilyH| zrapizunazcApi na vedanedakartA / adInavRttirAhArAghajAve'pi zukravRttiH / no jAvayedakuzalanAvanayA paraM yathAmukAgre'haM varNanIyaH / nApica jAvitAtmA svayamanyAgre svaguNavarNakaH / thakautukazca naTanartakyAdiSu // 10 // (artha.) temaja alolue ityAdi sUtra. je sAdhu (zrAlolue ke0 ) alolupaH eTale thAhArAdikane viSe lAlaca na rAkhanArA (akuhae ke) akuhakaH eTale iMjAla (jAdU) pramukha na karanArA (amAI ke0) amAyI eTale manamAM vakratA nahi rAkhanArA, (apisuNe ke0) apizunaH eTale cugalI pramukha karI kozno beda neda na karanArA, (Avi ke0) cApi eTale valI punaH (adInavittI ke0) adInavRttiH eTale AhAra pramukha na male topaNa manamAM dInapaNuM na rAkhanArA evA hoya. tathA je sAdhu (no nAvae ke0) no nAvayet eTale ko bIjA pAse aprazasta nAvanA karAve nahi, arthAt 'phalANAnI bAgala tu mArI vakhANa kara ' ityAdi vacana kozne kahe nahi, (vizra ke0) apica eTale valI (jAviappA ke0) nAvitAtmA eTale potAne vakhANanArA evA (no ke0) nathI hotA. arthAt pote potAnA vakhANa bIjA ko pAgala karatA nathI. (a ke0) ca eTale valI je sAdhu (akouhaDhe ke0) akautUhalaH eTale nATaka pramukha jovAnI zchA ko kAle paNa rAkhatA nathI. (sa ke0) saH eTale te sAdhu (puGo ke0) pUjyaH eTale pUjavA yogya . // 10 // Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pae rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dIpikA.) tathA yaH sAdhuH alolupaH AhArAdiSvabubdhaH / punaH akuhaka iujaalaadikuhkrhitH| punaH zramAyI kauttilyshuunyH| punaH apizuno na bedananedanakartA / punaH adInavRttiH zrAhArAdInAmajAve'pi shuvRttiH| punaryo no jAvayedakuzalajAvanayA paraM yathA amukapurato navatAhaM vrnnniiyH| punaryo na nAvitAtmAkha. yamanyapurataH svgunnvrnnnaaprH|punH akautukazca sadA nttnrtkyaadissu|s puujyH|| 10 // ( TIkA.) tathA alolue tti sUtram / asya vyAkhyA / alolupa AhArAdiSvabubdho'kuhaka indrjaalaadikuhkrhitH| amAyI kauTilyazUnyo'pizunazcApi no - dnnedkrtaa|adiinvRttiraadaaraaylaane'pi shubhvRttiH|no jAvayedakuzalanAvanayA prm| yathAmukapurato javatAhaM varNanIyaH / nApi ca nAvitAtmA khayamanyapurataH svaguNavarNanAparaH akautukazca sadA naTanartakAdiSu yaH sa pUjya iti sUtrArthaH // 10 // guNehiM sADhU aguNehiM sADhU, gihAhi sADhU guNa muNcsaaddhuu|| viANi appagamappaeNaM, jo rAgadosehiM samo sa pujo // 11 // (zravacUriH) guNaiH pUrvoktairvinayAthaiH yuktaH sAdhurnavati / aguNairuktaviparItairna / evaM sati gRhANa sAdhuguNAn muzca asAdhuguNAn / iti zojana upadezaH / evamadhikRtya prAkRtazaivyA vijJApayati vividhaM jJApayati zrAtmAnamAtmanA yastathA rAgaLeSayoH samo na rAgavAn na veSavAn iti // 11 // __ (artha.) valI guNe hiM ityAdi sUtra. je (guNe hiM ke0) guNaiH eTale upara kahela vinaya pramukha guNavaDe yukta hoya, te (sAhU ke) sAdhuH sAdhu kahevAya je. tathA je (zraguNe hiM ke0) aguNaiH eTale vinaya pramukha guNathI ulaTA evA avinaya pramukha doSa vaDe yukta hoya te (asAhU ke0) zrasAdhuH eTale sAdhu kahavAto nathI. mATe he ziSya (sAdaguNa ke0) sAdhuguNAn eTale sAdhunA guNapratye (gihAhi ke0) gRhANa eTale grahaNa kara. tathA ( asAha ke0) asAdhUna eTale jethI sAdhu kahevAya nahi evA doSapratye (muMca ke0) muzca eTale tyAga kara. je sAdhu (appaeNaM ke0) zrAtmanA eTale pote (appagaM ke) zrAtmAnaM eTale potAnA AtmAne pUrvokta guNavaDe (vizrANiyA ke ) vijJApayati eTale vividha prakAre jaNAve. tathA (jo ke0) yaH eTale je sAdhu ( rAgadosehiM ke0) rAgadveSayoH eTale rAga dveSane viSe (samo ke0) samaH eTale samatAvAlA arthAt ko upara paNa rAga dveSa na kare, (sa ke ) saH eTale te sAdhu (pujo ke) pUjyaH eTale pUjavA yogya . // 11 // Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane dvitIya udezakaH / 51 ( dIpikA . ) kiM ca sAdhuH guNaiH pUrvoktairguNairvinayAdiniryukto bhavati / tathA sAdhuH guNaiH pUrvoktaguNa viparItaiH javati / evaM sati ca guNAn sAdhuguNAn gRhANa tvam / sAdhuguNAn muJca iti zojana upadezaH / evamadhikRtya vijJApayati vividhaM jJApayati zrAtmAnamAtmanA punaryo rogadveSayoH samo na rAgavAn na dveSavAn evaMvidho yaH sAdhuH sa pUjyaH // 11 // ( TIkA. ) kiMca guNehiM ti sUtram / asya vyAkhyA / guNairanantaroditairvinayAdiniryuktaH sAdhurbhavati / tathA aguNairuktaguNa viparItairasAdhuH / evaM sati gRhANa sAdhuguNA - n, muJcAsAdhuguNAniti zojana upadezaH / evamadhikRtya prAkRtazailyA vijJApayati vividhaM jJApayatyAtmAnamAtmanA yaH / tathA rAgadveSayoH samaH, na rAgavAnna dveSavAniti sa pUjya iti sUtrArthaH // 11 // tadeva madaraM ca madallagaM vA, icI pumaM pavaiyaM gidiM vA // no dalae no vi khiMsaikA, yaMnaM ca kodaM ca cae sa puko // 12 // ( avacUriH ) tathaiveti pUrvavat / maharaM vA mahalakaM vA / vAzabdAnmadhyamaM, striyaM pumAMsamupalakSaNatvAnnapuMsakaM vA, pratrajitaM gRhiNaM vAzabdAdanyatIrthikaM vA na hIlayati na khiMsayati ca / sakRduSTAnidhAnaM hIlanam / sakRtviMsanam / tayornimittaM stamnaM ca krodhaM ca tyajet // 12 // (artha. ) valI tava ityAdi sUtra. ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja je sAdhu ( DaharaM ke0 ) DaharaM eTale potAnA karatA nhAnAnI ( va ke0 ) vA eTale athavA ( Heai ho ) mahalakaM eTale potAnA karatA moTAnI ( vA ke0 ) athavA ( ii ho ) striyaM eTale strInI, ( pumaM ke0 ) pumAMsaM eTale puruSanI, ( pavAM ke0 ) pra vrajitaM eTale sAdhunI ( vA ke0 ) athavA ( gihiM ke0 ) gRhiNaM eTale gRhasthanI ( no hIlae ke0 ) no hIlayati eTale ekavAra dIlanA na kare, (vizva ke 0 ) - pica eTale valI (no khiMsazkA ke0 ) no khiMsayati eTale vAraMvAra dIlanA na kare. ( ca ke0 ) valI ( thaMnaM ke0) stamnaM eTale ahaMkAra pratye tathA ( kohaM ke0 ) krodhaM eTale krodha pratye (cae ke0 ) tyajati eTale tyAga kare. ( sa ke0 ) saH eTale te sAdhu (puo ke0 ) pUjyaH eTale pUjavA yogya te // 12 // 1 ( dIpikA . ) kiMca sAdhuH etAnna hIlayati / kA nityAha / tathaiva pUrvavat / DaharaM vA malakaM vA / vAzabdAd madhyamaM vA / striyaM pumAMsam / upalakSaNatvAnnapuMsakaM vA / pratrajitaM vA Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eee rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha bhAga tetAlIsa-43-mA. gRhiNaM vA / vAzabdAttadanyatIrthikaM vA na hIlayati nApi khisayati / tatra sUyayA asUyayA vA ekavAraM puSTAnidhAnaM hIlanam / tadeva vAraM vAraM khiMsanam / hIlanAkhiM. sanayozca nimittanUtaM stamnaM ca mAnaM ca krodhaM roSaM tyajati / sa pUjyaH // 12 // (TIkA.) kiM ca taheva tti sUtram / asya vyaakhyaa| tathaiveti pUrvavat / DaharaM vA mahabakaM vaa| vAzabdAnmadhyamaM vA striyaM pumAMsamupalakSaNatvAnnapuMsakaM vA pra. vajitaM gRhiNaM vA / vAzabdAdanyatIrthikaM vA / na hIlayati nApi ca khiMsayati / tatra sUyayA asUyayA vA sakRduSTAnisaMdhAnaM hIlanaM tadevAsakRtkhiMsanamiti / hIlanakhiMsanayozca nimittanUtaM stamnaM ca mAnaM ca krodhaM ca roSaM ca tyajati yH| sa pUjyo nidAnatyAgena tattvataH kAryatyAgAditi sUtrArthaH // 15 // je mANizrA sayayaM mANayaMti, jatteNa kannaM va nivesyNti|| te mANae mANaride tavassI, jidie saccarae sa pujo // 13 // (zravacUriH) ye mAnitA zranyubAnA disatkAraiH satataM ziSyAnmAnayanti / zrutopadezAdinA yatnena kanyAmiva mAtApitarau / yathA kanyAM vayasA guNaizca saMvardhva yogyanartari sthApayataH / evamAcAryAH ziSyaM sUtrArthavedinaM kRtvA mahatyAcAryapade sthApayanti / tAnevaMcUtAn gurUn mAnayati yo mAnArhAn pUjArdAn tapakhI tpHshiilH| jitenjiyaH satyarata iti // 13 // __ (artha. ) valI je mANizrA ityAdi sUtra. (je ke0 ) ye eTale je zrAcArya upAdhyAya pramukha je te (mANizrA ke0) mAnitAH eTale anyubAna, vinaya ityAdivaDe (sayayaM ke0) satataM eTale niraMtara (mANiyA ke0) mAnitAH eTale satkAra karelA evA hoya to te satkAra karanAra potAnA ziSyane (mANayaMti ke0) mAnayanti eTale laNavA gaNavA viSe preraNA karavA vaDe mAna Ape . valI (jatteNa ke0) yatnena eTale yatnavaDe ( kannaM va ke0) kanyAmiva eTale kanyAnI peThe (nivesayaMti ke0) nivezayanti eTale sthApana kare . arthAt je AcAryoM potAno vinaya vigere sAcavanAra ziSyanI naNavA gaNavA saMbaMdhI sArI ciMtA rAkhe , tathA mAbApo kanyAne vadhArI sArA patinI sAthe parNAve , tema je acAryo vinayavaMta tathA guNavaMta ziSyane yogya jo zrAcArya pade sthApana kare . ( te ke0 ) tAn eTale te (mANarihe ke0) mAnArhAn eTale mAna thApavA yogya evA AcAryajI pratye (tavassI ke0) tapakhI eTale tapasyA karanAra ane ( saccarae ke0 ) satyarataH eTale satya vacana bo Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane tRtIya uddeshkH| ee3 sanAra je sAdhu (mANae ke) mAnayati eTale vinaya vigere sAcavIne mAna zrApe. (sa ke0) saH eTakhe te sAdhu (pujo ke0) pUjyaH eTale pUjavA yogya . // 13 // (dIpikA.) kiMca / ye mAnitA anyuThAnA disatkAraiH satataM nirantaraM zipyAn mAnayanti zrutasya upadezaM prati codnaadiniH| tathA yatnena kanyAmiva nivezayanti / yathA mAtApitarau kanyAM guNairvayasA ca sarvAsu zakiSu yogye nartari sthaapytH| evamAcAryA thapi ziSyaM sUtrArthayorvedinaM dRSTvA mahati AcAryapade sthApayanti / tatastAnevaMjUtAn gurUn yo mAnayati shrnyubaanaadinaa| kiMjUtAn gurun |maanyogyaan mAnArhAn / sa puujyH| kiMnUtaH ziSyaH / tapasvI / punaH kiNnRtH| jitenjiyH| punaH kiMnUtaH / satyarataH / idaM ziSyasya prAdhAnyakhyApanArtha vizeSaNayam // 13 // (TIkA.) kiM ca / je mANiatti sUtram / ye mAnitA anyuDAnA disatkAraiH satatamanavarataM ziSyAn maanynti| zrutopadezaM prati codnaadiniH| tathA yatnena kanyAmiva nivezayanti / yathA mAtApitaraH kanyAM guNairvayasA ca saMvaya yogyatarttari sthApayantyevamAcAryAH ziSyaM sUtrArthavedinaM dRSTvA mahatyAcAryapade sthApayanti / tAnevaMcUtAngurUnmAnayati yo'jyubAnAdinA mAnArhAn mAnayogyAn tapasvI san / jitenjiyaH satyarata iti prAdhAnyakhyApanArthaM vizeSaNaghyam / sa pUjya iti sUtrArthaH // 13 // tesiM gurUNaM guNasAyarANaM, succA / medAvi sunaasiaaii|| care muNI paMcarae tigutto, canakkasAyAvagae sa pujo // 14 // (zravacUriH ) teSAM gurUNAM guNasAgarANAM saMbandhInIti zrutvA medhAvI sunASitAni paralokopakArakANi caratyAcarati muniH / paJcarataH pnycmhaavrtyuktH| trigupto manogatyAdimAn / catuHkaSAyApagataH // 14 // (artha.) temaja tesiM ityAdi sUtra. ( mehAvi ke0 ) medhAvI eTale buddhizAlI evA, (paMcarae ke0) paJcarataH eTale paMca mahAvrata pAlavAne tatpara evA (tigutte ke0) triguptaH eTale managupti, vacanagupti ane kAyaguptinA pAlana karanAra evA tathA (canakasAyAvagae ke0) catuHkaSAyApagataH eTale cAre kaSAyano nAza karanAra evA (muNI ke0) muniH eTale je sAdhu ( guNasAyarANaM ke0) guNasAgarANAM eTale guNavaDe sAgara samAna evA (tesiM ke0) teSAM eTale te (gurUNaM ke0) gurUNAM eTale AcArya mahArAjanA (sujAsizrANi ke) sujASitAni eTale zuja evA upadeza Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ee4 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. vacana pratye ( succA ke0 ) zrutvA eTase sAMjalIne ( care ke0) carati eTale gurunA vacana pramANe AcaraNa kare. ( sa ke0) saH eTale te sAdhu (pujo ke0) pUjyaH eTale pUjavA yogya be. // 14 // (dIpikA.) punarAha / yo medhAvI paeikataH / evaM vidhaH san carati / kiM kRtvA / gurUNAM teSAM pUrvoktaguNavatAM sunASitAni shrutvaa| kiMnnUtAnAM gurUNAm / guNasAgarANAM guNAnAM smutraannaam| kiMnUto muniH| paJcarataH paJcamahAvratapAlane ttprH| punaH kiMjU. to muniH| triguptaH manoguptivacanaguptikAyaguptisahitaH / punaH kiMnUto muniH| catuHkaSAyApagataH / krodhmaanmaayaalonaakhykssaayctussttyvrjitH| sa pUjyaH // 14 // ... (TIkA.) tesiM gurUNaM ti sUtram / asya vyaakhyaa| teSAM gurUNAmanantaroditAnAM guNasAgarANAM guNasamujANAM saMbandhIni zrutvA medhAvI sunASitAni prlokopkaarkaanni| caratyAcarati / muniH sAdhuH / paJcarataH pnycmhaavrtsktH| trigupto manoguptyAdimAn / catuHkaSAyApagata ityapagatakrodhAdikaSAyo yH| sa pUjya iti sUtrArthaH // 14 // gurumida sayayaM paDiaritra muNI, jiNamayaninaNe anigamakusale // dhuNia rayamalaM purekama, nAsuramanalaM gaI va tti bemi||15|| viNayasamAdIe tazna uddeso smmtto||3|| (zravacUriH) upasaMharannAha / gurumAcAryAdikaM satatamanavarataM paricarya vidhinArAdhya munirAgamapravINaH / zranigamakuzalo lokaprAghUrNakAdipratipattikuzalaH / sa eva vidhUya rjomlm| aSTavidhaM karma puraakRtm| jAkharAMjhAnatejomayatvAt / atulAM siddhirUpAM gatiM vrajatIti bravImi // 15 // ityavacUrikAyAM navamAdhyayane tRtIya uddezaH // 3 // (artha. ) have vinayanuM phala kahI upasaMhAra kare . gurumityAdi sUtra. ( jiNamaya nijaNe ke ) jinamatanipuNaH eTale AgamamAM nipuNa evA, tathA (ajigamakusale ke0) zranigamakuzalaH eTale paroNA pramukhanu veyAvacca karavAmAM kuzala evA (muNI ke0) muniH eTale sAdhu je te (zha ke0) yA lokane viSe (sayayaM ke0) satataM eTale niraMtara ( guruM ke ) guruM eTale gurumahArAjanI (paricaritra ke0) paricarya eTale sevA karIne ( pureka ke0 ) purAkRtaM eTale pUrve karelA evA ( rayamalaM ke0) rajomalaM eTale aSTaprakAra karmarUpa mala pratye (dhuNiya ke0) vidhUya eTale khapAvIne (nAsuraM ke0) nAsurAM eTale jJAna rUpa tejavAlI evI (ajalaM ke0)atulA eTale bIjI sarve gati karatAM uttama evI (gaI ke0) gatiM eTale siddhigati pratye (va Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazakAlike navamAdhyayane caturtha uddeshkH| 55 ke ) brajati eTale jAya je. iti bravImi eTale tIrthakara gaNadharanA upadezathI hu~ ema kahuM buM. paNa potAnI matithI kaheto nathI. // 15 // iti zrIvinayasamAdhinAmaka navamA adhyayananA trIjA uddezAno bAlAvabodha sNpuurnn.||3|| (dIpikA.) zratha prastutaphalasya nAnA upasaMharannAha / evaM vidho muniH gati siddhirUpAM vrajati gachati / kiM kRtvA / gurumAcAryAdirUpamiha manuSyaloke satataM nirantaraM vidhinArAdhya / kiMnUto muniH| jinamatanipuNa zrAgame pravINaH / punaH kiMnUto muniH / anigmkushlH| lokaprAghUrNakAdipratipattidadaH / kiM kRtvA siDiM yAti / rajomalaM purAhataM vidhUya / aSTaprakAraM karma kapayitvetyarthaH / kiMnUtAM gatim / jAsurAM jJAnatejomayIm / punaH kiMnUtAM gatim / atulAm / asyAH sadRzI zranyA gatirnAsti / bravImIti pUrvavat // 15 // iti zrIdazavaikAlike samayasundaraviracitAyAM zabdArthavRttau navamAdhyayane tRtIya uddezakaH samAptaH // 3 // (TIkA.)prastutaphalAnidhAnenopasaMharannAha / guruM ti suutrm| asya vyAkhyA / gurumAcAryAdirUpamiha mnussyloke|sttmnvrtN / paricarya vidhinArAdhya |muniH sAdhuH / kiMviziSTo munirityaah| jinamatanipuNa zrAgame prviinnH| zranigamakuzalo lokaprAghUrNakAdipratipattidakSaH / sa evNcuutH| vidhUya rajomadaM purAkRtaM dapayitvASTaprakAraM kameMti nAvaH / kimityAha / nAsvarAM jJAnatejomayatvAt / atulAmananyasadRzIM gatiM siphirUpAM vrajatIti gati / tadA janmAntareNa vA sukulaprajAtyAdinA prakAreNa / bravI. mIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 15 // iti vinayasamAdhau vyAkhyAtastRtIya uddeshH||3|| atha caturtha uddeshH| suaM me pAnasaM teNaM nagavayA evamakAyaM / ida khalu therediM nagavaMtehiM cattAri viNayasamAdihANA pannattA / kayare khalu te therehiM nagavaMtehiM cattAri viNayasamAdigaNA pnnttaa| ime khalu te therehiM nagavaMtehiM cattAri viSayasamAdihANA pannattA / taM jhaa| viNayasamAdI / suasamAdI / tvsmaadii| aayaarsmaahii|| Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. ( avacUriH ) atha caturtha uddezaH prArabhyate / tatra sAmAnyoktaM vinayaM vizeSeNopadarzayannAha / zrutaM mayAyuSman / tena jagavatA evamAkhyAtamityetatSaDjIva nikAvaddRSTavyam / zha detre pravacane vA / khaluzabdo vizeSaNArthaH / sthavirairgaNadharairjagavaGgiH paramaizvaryayuktaizcatvAri vinayasamAdhisthAnAni prajJaptAni / vinayasamAdhibhedarUpANi prarUpitAni / jinebhyaH zrutvA granthata upara citAni / katarANi tAnItyAdinA praznaH / zramUni khalu tAnItyAdinA nirvacanam / tadyathA / vinayasamAdhiH, zrutatasamAdhiH, tapaH samAdhiH, zrAcArasamAdhiH / tatra samAdhAnaM samAdhiH / vastuta zrAtmano hitaM sukhaM svAsthyam / vinaye vinayAdvA samAdhiH vinayasamAdhiH / evaM zeSeSvapi zabdArtho jAvanIyaH // ( artha. ) have caturtha uddezano zrAraMbha kariye biye. pUrve sAmAnya prakAre vinaya ko, teja vizeSathI yA uddezamAM kahe be. temAM sukhaM ityAdi prathama sUtra. ( ghAusaM0) he yuSman eTale dIrgha AyuSyanA dhaNI evA he ziSya ! ( me ke0 ) mayA eTale huM je teNe (sukhaM ke0) zrutaM eTale sAMjalyuM ve ke, (teAM ke0 ) tena eTale te (jagavayA ke0) jagavatA eTale saMpUrNa jJAnAdika vaDe yukta evA mahAvIra svAmIe ( evaM ke0 ) yA rIte ( arakAyaM ke0 ) zrAkhyAtaM eTale kadhuM be. te zrA rIte ( iha ke0 ) siddhAMtane viSe ( khalu ke0 ) nizcaye ( jagavaMtehiM ke0 ) jagavadbhiH eTale saMpUrNa jJAnAdi vaDe yukta evA ( therehiM ke0 ) sthaviraiH eTale gaNadhara pramukha sthaviroe ( cattAri ke0 ) catvAri eTale cAra ( viSayasamA hiDANA ke0 ) vinayasamAdhi - sthAnAni eTale vinaya samAdhinA sthAnaka arthAt vinayasamAdhinA prakAra ( pannattA ke0 ) prajJaptAni eTale prarUpyA be. (taM jahA ke0 ) tadyathA eTale te jema. eka (vi samAhI ke0 ) vinayasamAdhiH eTale vinayasamAdhi, bIjo ( suzrasamAhI ke0 ) zrutasamAdhiH eTale zrutasamAdhi, trIjo ( tavasamAhI ke0 ) tapaH samAdhiH eTale tapasamAdhAne cotho (AyArasamAhI ke0 ) AcArasamAdhiH eTale AcArasamAdhi. potAnuM je kharekhara sukha chAne kharekhara svAsthya ( svasthapaNuM ) tene samAdhi kahiyeM. vinayane viSe je samAdhi te vinayasamAdhi, zrutane viSe je samAdhi te zrutasamAdhi, tapane viSe je samAdhi te tapasamAdhi chAne yAcArane viSe je samAdhi te acArasamAdhi // ( dIpikA. ) caturtho vyAkhyAyate / tatra sAmAnyena ya ukto vinayastasya vizeSeNopadarzanArthamidaM prAha / zrutaM mayA he AyuSman tena jagavatA evamAkhyAtamiti / etadyathA SaDjIvanikAyAM proktaM tathaiva draSTavyam / iha kSetre pravacane vA / khaluzabdo Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike navamAdhyayane caturtha nadezakaH / vA vizeSaNArthaH / na kevala miha / anyatrApyanyatIrtha karapravacane sthavirairgaNadharairjagavadbhiH paramaizvaryAdiyuktaizcatvAri vinayasamAdhisthAnAni prajJatAni vinayasamAdhibhedarUpANi prarUpitAni / jagavataH samIpe zrutvA granthato racitAnItyarthaH / katarANi khalu tAnItyAdiH praznaH / amUni khalu tAnItyAdyuttaradAnam / tadyathetyudAharaNe | vinayasamA - dhiH / zrutasamAdhiH / tapaH samAdhiH / zrAcArasamAdhizca / tatra samAdhAnaM samAdhiH / vinaye samAdhirvinayasamAdhiH / evaM zeSeSvapi draSTavyam // 1 ( TIkA. ) atha caturthoddeza Arajyate / tatra sAmAnyokta vinaya vizeSopadarzanArthamidamAha / sukhaM me ityAdi sUtram / zrasya vyAkhyA / zrutaM mayA zrAyuSmaMstena jagavatA evamAkhyAtamityetadyathA SaDjIvanikAyAM tathaiva draSTavyam / iha khalvitIda detre pravacane vA / khaluzabdo vizeSaNArthaH / na kevala midaM kiM tvanyatrApyanyatIrthakRtpravacaneSvapi / sthavirairgaNadharairjagavadbhiH paramaizvaryAdiyuktaizcatvAri vinayasamAdhisthAnAni vinayasamA - dhinedarUpANi prajJatAni prarUpitAni / jagavataH sakAze zrutvA granthata uparacitAnItyarthaH / katarANi khalu tAnItyAdinA praznaH / zramUni khalu tAnItyAdinA nirvacanam / tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH / vinayasamAdhiH / zrutasamAdhiH / tapaH samAdhiH / zrAcArasamAdhiH / tatra samAdhAnaM samAdhiH / paramArthata zrAtmano hitaM sukhaM svAsthyam / vinaye vinayAdvA samAdhiH vinayasamAdhiH / evaM zeSeSvapi zabdArtho jAvanIyaH // vie sue tave, yAre nicca paMmizra // nirAmayaMti pramANaM, je bhavaMti jiiMdiyA // 1 // - ( avacUriH ) etadeva zlokena saMgRhNAti / vinaye yathoktalakSaNe / zrute'GgAdau / tapasi bAhyAdAvAcAre mUlaguNAdau / cazabdasya vyavahita upanyAsaH / nityaM parikatA rAmayantyA jimukhyena vinayAdiSu yuJjata AtmAnaM jIvam / kimityasyopAdeyatvAt / ka evaM kurvantItyAha / ye javanti jitendriyA ataeva vastutaH pariNatAH // 1 // ( artha. ) have eja vAta eka zlokamAM prakaTa kahe be. viSae ityAdi sUtra. (je ho ) ye eTale je sAdhu ( jidizrA ke0 ) jitendriyAH eTale iMDiyAne vaza rAkhanArA hoya be, te ( viSae ke0 ) vinaye eTale pUrve kala vinayane viSe, ( sue ho ) zrute eTale ekAdazAMgI pramukha zrutane viSe, ( tave ke0 ) tapasi eTale bAhya tathA zrabhyaMtara tapane viSe, ( ke0) ca eTale ne (AyAre ke 0 ) zrAcAre eTale paMca mahAvata pramukha zrAcArane viSe ( niccaM ke0 ) nityaM eTale nitya ( appANaM ke0 ) zrA For Private Personal Use Only Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. tmAnaM eTale potAne ( nirAmayaMti ke0 ) nirAmayanti eTale joDe be. te sAdhu ja ( paMDA 0 ) parikatAH eTale paMDita kahevAya be. // 1 // ( dIpikA. ) uktameva zlokena saMgRhNAti / viSae ityAdi sUtram / asya vyAyA / vinaye yathoktalakSaNe zrute zraGgAdau, tapasi bAhyAbhyantararUpe, zrAcAre ca mUlottaraguNarUpe nityaM sarvakAlaM parikatAH samyak paramArthavedinaH / kiM kurvantItyA | nirAmayantyA nimukhyena vinayAdiSu yuJjata zrAtmAnaM jIvam / kimiti / asya upAdeyatvAt / ka evaM kurvantItyAha / ye javanti jitendriyAH jitacakSurAdinAvazatrava evaM paramArthaH // 1 // ( TIkA. ) etadeva zlokena saMgRhNAti / viSayetyAdi sUtram / asya vyAkhyA / vinaye yathoktalakSaNe, zrute zraGgAdau, tapasi bAhyAdau, zrAcAre ca mUlaguNAdau / cazabdasya vyavahita upanyAsaH / nityaM sarvakAlaM parigatAH samyakparamArthavedinaH / kiM kurvantItyAhU | nirAmayatyanekArthatvAdAbhimukhyena vinayAdiSu yuJjata zrAtmAnaM jIvam / kimityasyopAdeyatvAt / ka evaM kurvantItyAha / ye javanti jitendriyA jitacakSurAdijAvazatravaH / taeva paramArthataH parikatA iti pradarzanArthametaditi sUtrArthaH // 1 // cavidA khalu viSayasamAhI / taM jadA / asA sijaMto sussUsa | sammaM paDivajjai / vayamArAdai / naya navai attasaMpaggahie / cacaM payaM navai / java ma ica silogo // ( avacUri : ) vinayasamA dhimAha / caturvidhaH khalu vinayasamA dhirbhavati / tadyathA / anuzAsyamAnastatra tatra nodyamAnastadanuzAsanamarthitayA zrotumicchati / ichApravRttitaH samyak saMpratipadyate / vedyate'neneti vedaH zrutaM yathoktAnuSThAnenArAdhayati / nacanavatyata evAtmasaMpragRhItaH / zrAtmaiva samyak prakarSeNa gRhIto yenAhaM vinItaH susAdhurityAdinA / anAtmotkarSa pradhAnatvAdvinayAderna caivaMbhUto javatIti / caturtha padaM javati / sUtrakramaprAmANyAt / uttarottaraguNApekSayA caturthamiti / atreti vinaya - samAdhau zlokavando vizeSaH // ( . ) have vinayasamAdhi vistarathI kahe be. cavidA ityAdi sUtra. ( viSayasamAhI ke0 ) vinayasamAdhiH eTale vinayasamAdhi je te ( cauvihA ke0 ) caturvidhaH eTale cAra prakArano ( javai ke0 ) navati eTale thAya be. ( taM jahA ke0 ) tadyathA For Private Personal Use Only Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane caturtha uddezakaH eee eTale te jema sAdhu je te (aNusAsiGAMto ke0) anuzAsyamAnaH eTale gurue te te kAryane viSe prekhyA batA (sussUsa ke0) zuzrUSati eTale gurunu vacana sAMjalavA zve. 2 (sammaM ke0) samyak eTale samyak prakAre ( paDivAza ke0) pratipadyate eTale gurue je jevI rIte kaDaM hoya te tevI rIte barAbara samaje.3 (vedha ke0) vedaM eTale zrutajJAna pratye (zrArAha ke0) zrArAdhayati eTale zrArAdhe. arthAt sikAMtamA kahyA pramANe kriyA karIne zrutajJAna saphala kare. 4 ( attasaMpaggahie ke0) zrAtmasaMpragRhItaH eTale 'huMja utkRSTo sAdhu buM' ityAdi prakAre potAnI prazaMsA karanArA evA ( naya nava ke0) naca navati eTale na thAya. tAtparya vinaya sAcavatAM potAnI moTA rakhAtI nathI, mATe vinayavaMta sAdhu evA ahaMkArI hotA nathI. (caurva payaM ke0) caturthaM padaM eTale becaM kaDaM e caturtha pada (navara ke0) navati eTale thAya . (zra ke0) ca eTale valI (zva ke0) atra eTale e vinaya samAdhine viSe (silogo ke0 ) zlokaH eTale zloka (javara ke0) navati eTale . // (dIpikA.) atha vinayasamAdhi kathayituM vAJchan thAha / caturvidhaH khalu vinayasamAdhirbhavati / tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH / anuzAsyamAnaH tatra tatra codyamAnaH zuzrUSate tadanuzAsanamarthitayA zrotumiti / zvApravRttitaH samyak saMpratipadyate / samyagaviparItamanuzAsanaM yathAviSayamavabudhyate / sa caivaM viziSTapravR. tereva vedamArAdhayati / vedyate'neneti vedaH zrutAnaM tadyathoktAnuSThAnatatparatayA sa. phalIkaroti / ata eva vizuddhapravRttena ca navatyAtmasaMpragRhItaH / atmaiva saMpragahItaH samyak prakarSeNa gRhIto yenAhaM vinItaH susAdhurityevamAdinA / tathA zranAtmotkarSapradhAnatvAhinayAdena caivaMcUto navatItyaniprAyaH / caturthaM padaM javati / tadeva sUtrakramaprAmANyAphuttarottaraguNApekSayA caturthamiti / javati cAtra zlokaH / atreti vinayasamAdhau / zlokabandovizeSaH // (TIkA.) vinayasamAdhimanidhitsurAha / canavihetyAdi / caturvidhaH khalu vinysmaadhirbhvti| tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH / aNusAsiGato ityAdi / anuzAsya. mAnastatra tatra codyamAnaH zuzrUSati tadanuzAsanamarthitayA zrotumibati / zchApravRttitaH samyak saMpratipadyate / samyagaviparItamanuzAsanatattvaM yathAviSayamavabudhyate / sa caivaM viziSTapratipattereva vedamArAdhayati / vedyate'neneti vedaH / zrutajJAnaM tadyathoktAnuSThAnaparatayA saphalIkaroti / zrataeva |vshulprvRtten ca javatyAtmasaMpragRhItaH / Atmaiva samyak prakarSaNa gRhIto yenAhaM vinItaH susAdhurityevamAdinA / sa tathAnAtmotka Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)-mA. pradhAnatvAdvinayAdernacaivaMbhUto javatItya jiprAyaH / caturthaM padaM javatItyetadeva sUtrakramaprAmANyADuttarottaraguNApekSyA caturthamiti / javati cAtra zlokaH / yatreti vinayasa - mAdhau zloka bandovizeSaH // pedeza diyA sAsaNaM, sussUsaI taM ca puNeo dihie // na yamANamae makaI, viSayasamAhiprAyayahie // 2 // (avacUriH) prArthayati ditamanuzAsanam / zrAcAryAdibhya upadezaM zuzrUSatI tyanekArthatvAdyathAviSayamavabuddhyate / tacca jAvabuddhaM satpunaradhitiSThati yathAvatkaroti na kurvanapi mAnagarveNa mAdyati madaM yAti vinayasamAdhau / zrAyatArthI mokSArthI // 2 // ( artha. ) te zloka yA rIte. peDhe ityAdi sUtra. ( zrAyayahie ke0 ) AyatArthI eTale mohanA arthI evA sAdhu je te ( hizrANusAsaNaM ke0 ) hitAnuzAsanaM eTale ihaloka paralokane viSe hitakArI evA upadezane AcArya upAdhyAya vigerenI pAthI ( peza ke0 ) prArthayate eTale ile. ( ca ke0 ) punaH ( taM ke0 ) tat eTale te zrAcArya pramukhoe karela upadeza pratye ( sussUsa ke0 ) zuzrUSati eTale jevo viSaya hoya te pramANe jANe. ( puNo ke0 ) punaH eTale valI je rIte jAeyaM hoya te rIte ( hihie ke0 ) zradhitiSThati eTale AcaraNa kare. paNa AcaraNa karaai ( viSayasamA hi ke0 ) vinayasamAdhau eTale vinayasamAdhinA saMbaMdhamAM (mAemae ke0 ) mAnamadena eTale ahaMkAra garva vaDe ( na majai ke0 ) na mAdyati eTale mada na kare. // 2 // ( dIpikA.) sacAyam / pehe ityAdi / sAdhurhitAnuzAsanaM prArthayata ichati / punaH zrAcAryAdijya ihaloka paralokayorupakAriNamupadezaM zuzrUSati / dhAtUnAmanekArthatvAt yathAviSayamavabuddhyate / tacca zravabuddhaH san punaH adhitiSThati yathAvat karo - ti / na ca kurvannapi mAnamadena garvamadena mAdyati madaM yAti / vinayasamAdhau vinayasamAdhiviSaye / kiMnUtaH sAdhuH / zrAyatArthiko mohorthIti // 2 // ( TIkA. ) sa cAyam / pehe ityAdi sUtram / asya vyAkhyA / prArthayate hitAnuzAsana mitI haloka paralokopakAriNamAcAryA dibhya upadezam / zuzrUSatItyanekArthatvAyathAviSayamavabudhyate / taccAvabuddhaM satpunaradhitiSThati yathAvat karoti / na ca kurvannapi mAnamadena mAnagarveNa mAdyati madaM yAti / vinayasamAdhau vinayasamAdhiviSaya zrAyatArthiko mokSArthIti sUtrArthaH // 2 // For Private Personal Use Only Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane caturtha uddeshkH| 601 canavidA khalu suasamAdI nv| taM jhaa| suaM me navissazatti anAzavaM nv| egaggacitto navissAmi tti , anAzavayaM nv| appANaM gavazssAmi tti anAzavayaM navani paraM gavazssAmi tti anAzavayaM nv| cana payaM nv| nava azva silogo|| (avacUriH) ukto vinayasamAdhiH / atha zrutasamAdhimAha / caturvidhaH khalu zrutasamAdhirbhavati / tadyathA / zrutaM me zrAcArAdi hAdazAGgaM javiSyatItyanayA buTyAdhyetavyaM javati / na gauravAdyAlambanena / tathAdhyayanaM kurvannekAgracitto naviSyAmi / na viplutacitta ityevamadhyetavyaM navatyanena cAlambanena / tathAdhyayanaM kurvan vidita. dharmatattva AtmAnaM sthApayiSyAmi zudhadharma ityanenAlambanenAdhyetavyaM javati / tathAdhyayanaphalAt sthitaH svayaM paraM dharme vineyaM sthApayiSyAmItyevamadhyetavyaM javatyanenAlambanena / caturthaM padaM javati / navati cAtra zloka iti pUrvavat // (artha.) vinayasamAdhi kahyo. have zrutasamAdhi kahe . cavihA ityAdi sUtra. (suasamAhI ke0) zrutasamAdhiH eTale zrutasamAdhi je te.( khala ke0 ) nizcaye (cajabihA ke0) caturvidhaH eTale cAra prakAranI (nava ke0) navati eTale thAya be. (taM jahA ke0) tadyathA eTale te jema ke 1 (me ke0) me eTale mane (sujhaM ke0) zrutaM eTale zrAcArAMga pramukha jhAdazAMga zruta je te (navissa ke0) naviSyati e. Tale prApta thaze. (tti ke0) iti eTa e hetu mATe (anAzavayaM ke0 ) adhyetavyaM eTale jaNavaM gaNavu (javara ke0) navati eTale . paNa mAna satkArane vAste jaNavU gaNa, nathI. 5 huMjaNavA gaNavAthI (egaggacitto ke0) ekAgracittaH eTale ekAgracittavAlo (navissAmi ke0)naviSyAmi eTale thazza. (tti ke0) iti eTale e hetu mATe (anAzthavvayaM ke0) adhyetavyaM eTale jaNavU gaNavU (navara ke0) navati eTale De. 3 hu~ naNavA gaNavAthI ( appANaM ke0) zrAtmAnaM eTale potAne dharmane viSe (hAvazssAmi ke0) sthApayiSyAmi eTale sthApana karIza. (tti ke0)ti eTale e hetu mATe (anAzthavayaM ke0) adhyetavyaM eTale naNaduM gaNavU (navara ke0) javati eTale . 4 jaNavAthI dharmane viSe (hiu ke) sthitaH eTale rahelo evo hu~ (paraM ke0) paraM eTale bIjA mArA ziSya vigerene paNa dharmane viSe (gavazssAmi ke0 ) sthApayiSyAmi eTale sthApana karIza. (tti ke0) iti eTale zrA Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa - 43 - mA. hetu mATe (vayaM ke0 ) adhyetavyaM eTale jaNavaM gaNavuM ( javai ke0 ) javati eTale be. A belluM ( caDhaM ke0 ) caturthaM eTale cothuM ( payaM ke0 ) padaM eTale pada ( java ke0 ) javati eTale thAya be. ( a ke0 ) ca eTale valI ( iba ke0 ) atra eTale e zrutasamAdhine viSe ( silogo ke0 ) zlokaH eTale zloka ( javai ke0 ) javati eTale . // ( dIpikA. ) ukto vinayasamAdhiH / atha dvitIyaM zrutasamAdhimAha / tatra ca vihA ityAdi sUtram / catrarvidhaH khalu zrutasamAdhirjavati / tadyathA / zrutaM me yAcArAdi dvAda zAGgaM javiSyatItyanayA buddhyAdhyetavyaM javati / na gauravAdyAlambanena / tathAdhyayanaM kurvanekAgracitto javiSyAmi / na viplutacitta ityadhyetavyaM javati / anena cAlambanena / tathAdhyayanaM kurvan jJAtadharmatattvo'hamAtmAnaM zuddhadharme sthApayiSyAmi / tathAdhyayanaphalAt sthitaH svayaM dharme paraM vineyaM sthApayiSyAmItyanena cAlambanena / caturthaM padaM javati | javati cAtra zloka iti pUrvavat // ( TIkA. ) ukto vinayasamAdhiH / zrutasamAdhimAha / cavihetyAdi / caturvidhaH khalu zrutasamAdhirbhavati / tadyathetyudAhAraNopanyAsArthaH / zrutaM me AcArAdi dvAdazAGgaM javi - SyatItyadhyetavyaM javati / na gauravAdyAlambanena / tathAdhyayanaM kurvannekAgracitto javiSyAmi / na visutacitta ityadhyetavyaM navatyanenalambanena / tathAdhyayanaM kurvanviditadharmatava zrAtmAnaM sthApayiSyAmi zuddhadharma ityanenAlambanenAdhyetavyaM javati / tathAdhyayanaphalAt sthitaH svayaM dharme paraM vineyaM sthApayiSyAmi tatraivetyadhyetavyaM navatyanenAla - mbanena | caturthaM padaM javati / javati cAtra zloka iti pUrvavat // nAmegaggacitto va gavaI paraM // suprANi dikittA, ra susamAhie // 3 // ( zravacUriH ) jJAna mityadhyayanaparasya jJAnaM javati / ekAgracittazca tatparatayaikAgrAlambanazca javati / sthita iti vivekAddha meM sthiro navati / sthApayati paraM dharma sthitatvAdanyamapi sthApayati / zrutAni ca nAnAprakArANyadhI tedhItya ca sakto vati zrutasamAdhAviti sUtrArthaH // 3 // ( artha. ) te zloka zrA rIte. nANaM ityAdi sUtra. nitya adhyayana karanAra evA sAdhune (pANaM ke0 ) jJAnaM eTale jJAna thAya be. ( egagga citto ke0 ) ekAgracittaH eTale adhyayana karatA cittanI ekAgratA yAya be. adhyayana karanAra sAdhu pote dharmane For Private Personal Use Only Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane caturtha uddeshkH| 603 viSe (gi ke0) sthitaH eTale rahelo hoya . tathA (paraM ke0) paraM eTale bIjA ziSya pramukhane (gavaya ke0 ) sthApayati eTale sthApana kare . ( suzrANi ke0) zrutAni eTale vividha prakAranA zruta pratye (ahi jittA ke0) adhItya eTale jaNIne (suasamAhie ke) zrutasamAdhau eTale zrutasamAdhine viSe ( ra ke0 ) rataH eTale Asakta evA thAya . // 3 // (dIpikA.) sa cAyaM shlokH| nANamiti / adhyayanatatparasya jJAnaM jvti| ekAgracittazca tatparatayA ekAgrAlambanazca bhavati / sthita iti vivekAchameM sthito javati / sthApayati ca paramiti svayaM dharme sthitatvAdanyamapi sthApayati / zrutAni ca nAnAprakAraNyadhItya rataH sakto navati zrutasamAdhAviti suutraarthH||3|| (TIkA.) sa cAyam / nnaannmityaadi| asya vyaakhyaa| jJAnamityadhyayanaparasya jhAnaM navati / ekAgracittazca tatparatayA ekAgrAlambanazca nvti| sthita iti vivekAkarmasthito nvti| sthApayati paramiti khayaM dharme sthitatvAdanyamapi sthaapyti|shrutaani ca nAnAprakArANyadhIte'dhItya ca rataH sakto navati zrutasamAdhAviti suutraarthH||3|| canavidA khalu tavasamAdI nava / taM jahA / no zdalogajyAe tavamavihijA / no paralogadhyAe tvmdimijaa| no kittivannasaddasilogajyAe tavamadihikA nannaba niracyAe tavamadihijA / cana payaM nv| navara azca silogo|| (zravacUriH) uktaH zrutasamAdhiH / tapaHsamAdhimAha / caturvidhaH khalu tapaHsamAdhirbhavati / tdythaa| nehalokAyaM labdhyAdIchayA / tapo'nazanAdirUpamadhitiSThetkuryAt / na paralokArtha jananAntare jogAya tapo'dhitiSThet / brhmdttvt| evaM na kIrtivarNazabdazlAghArthamiti / sarva digvyApI sAdhuvAdaH kiirtiH| ekadigvyApI varNaH / arDadigravyApI zabdaH / tatsthAna eva zlAghA / naitadarthaM tapo'dhitiSThet / nAnyatra karmanirjarAmekAM vihAya tapo'dhitiSThet / caturthaM padaM navati / navati cAtra zloka iti puurvvt|| (artha.) zrutasamAdhi kahyo. have tapasamAdhi kahe . canavihA ityAdi sUtra. (tavasamAhI ke ) tapaHsamAdhiH eTale tapasamAdhi je te ( khalu ke0) nizcaye (caubihA ke0) caturvidhaH eTale cAra prakAranI (javara ke0) navati eTale thAya be. Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. ( taM jahA ke0 ) tadyathA eTale te jema ke, 1 ( ihalogadhyAe ke0 ) ihalokArtham eTale dharmilanI peThe yA lokane arthe, arthAt labdhi pramukhanI prAtinI zrarthe ( tavaM ho ) tapaH eTale tapasyA pratye ( no ahi hijA ke0 ) no adhitiSThet eTale na kare. 2 ( paraloga yAe ke0 ) paralokArtham eTale brahmadattanI peThe paralokane arthAt parajave sukhAdikanI prAptine arthe ( tavaM ke0 ) tapaH eTale tapasyA pratye ( no hi hikA ke0 ) no adhitiSThet eTale na kare. 3 ( kittivannasadda silogahaare ho) kIrttivarNazabda zlokArtham eTale kIrti, varNa, zabda ane zloka arthe ( tavaM ke0 ) tapaH eTale tapasyA pratye ( no hi ThikA ke0 ) no adhitiSThet eTale na kare. sarva dizAune viSe je prasiddhi te kIrti, eka dizAne viSe je prasiddhi te varNa, ardhI dizAne viSe je prasiddhi te zabda ne je ThekANe rahe teja ThekANe je prasiddhi te zloka kahevAya be. 4 ( annava nirahAe ke0 ) anyatra nirjarArtham eTale eka nirjarArUpa artha vinA ( tavaM ke0 ) tapaH eTale tapasyA pratye ( no hihijA ke0 ) no adhitiSThet eTale na kare. arthAt eka nirjarAne zrartheja tapasyA kare. para beka e (cAM ke0 ) caturthaM eTale cothuM ( payaM ke0 ) padaM eTale pada ( javai ke0 ) javati eTale thAya be. ( aa ke0 ) ca eTale valI ( iba ke0 ) atra eTale yA tapasamAdhine viSe ( silogo ke0 ) zlokaH eTale zloka ( javai ke0 ) vati eTale . // ( dIpikA. ) uktaH zrutasamAdhiH / atha tapaHsamAdhimAha / caturvidhaH khalu tapaHsamAdhirbhavati / tadyathetyudAharaNe | nehalokArtha miloka nimittaM labdhyAdervAJcayA tapaH anazanAdirUpaM sAdhuradhitiSThet kuryAt / dharmilavat / tathA na paralokArthaM janmAntarajoga nimittaM tapaH zradhitiSThedbrahmadattavat / evaM na kI rttivarNazabdazlAghArthaM miti / tatra sarva digvyApI sAdhuvAdaH kIrttiH / ekadivyApI varNaH / zrarddha digvyApI shbdH| svasthAna eva sAdhuvAdaH zlokaH zlAghA vA / na etannimitaM tapo'dhitiSThet / kAmaH san yathA karmanirjaraiva phalaM javati tathAdhitiSThediti / caturthaM padaM navati / javati cAtra zloka iti pUrvavat // ( TIkA. ) uktaH zrutasamAdhiH / tapaH samAdhimAha / cavidA ityAdi / caturvidhaH khalu tapaHsamAdhirbhavati / tadyathetyudAharaNopanyAsArthaH / nehalokArtha miloka nimittaM sandhyAdivAJDhayA tapo'nazanAdirUpamadhitiSThetkuryAddharmilavat / tathA na paralokA For Private Personal Use Only Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane caturtha uddeshkH| 605 thaM janmAntarajoganimittaM tapo'dhitiSThebrahmadattavat / evaM na kIrtivarNazabdazlAghArthamiti / sarva digvyApI sAdhuvAdaH kIrtiH / ekadiggvyApI varNaH / adigvyApI zabdaH / tatsthAna eva zlAghA / naitadarthaM tapo'dhitiSThet / api tu nAnyatra nirjarArthamiti / na karmanirjarAmekAM vihAya tapo'dhitiSThet / akAmaH san yathA karma nirjaraiva phalaM javati tathA dhitiSThedityarthaH / caturthaM padaM nvti|nvti cAtra zloka iti pUrvavat // vividaguNatavorae, nicaM nava nirAsae nirhie|| tavasA dhuNa purANapAvagaM, jutto sayA tavasamAhie // 4 // (zravacUriH) sa cAyam / vividhaguNataporato hi nityamanazanAdyapekSayAnekaguNaM yattapastajataH / ihalokAdiSu nirAzo javati / nirjarArthI vizuhastapasA dhunoti ciraMtanaM navaM ca pApaM na banAti yuktaH sadA tapaHsamAdhAviti // 4 // (artha.) te zloka A rIte. viviha ityAdi sUtra. yA prakAre ( tavasamAhIe ke0) tapaHsamAdhau eTale tapasamAdhine viSe ( sayA ke0) sadA eTale niraMtara (juto ke0 ) yuktaH eTale joDAyalA sAdhu kevA hoya je te kahe . ( nicaM ke0) nityaM eTale niraMtara (vivihaguNatavorae ke0 ) vividhaguNataporataH eTale aneka gupane dhAraNa karanAra evI tapasyAne viSe zrAsakta evA, ( nirAsae ke) nirAzaH e Tale zha loka paraloka pramukhanI thAzA na rAkhanAra evA tathA (nijhArahiyAe ke0) nirjarArthI eTale nirjarAnA arthI evA (navara ke0 ) javati eTale thAya je. tathA (tavasA ke0) tapasA eTale tapasyA vaDe ( purANapAvagaM ke ) purANapApakaM eTase cirakAlathI baMdhAyalA pApa karmapratye (dhuNa ke0) dhunoti eTase dUra kare . // 4 // (dIpikA.) sa cAyam / vividha iti / vividhaguNataporato hi nityamanazanAdyapekSayAnekaguNaM yattapastata eva sadA javati nirAzo niSpratyAza zlokAdiSu / nirjarArthikaH karma nirjarArthI / sa evaMnUtastapasA vizuddhena dhunotyapanayati sAdhuH purANapApaM ciraMtanaM karma / navaM ca na banAtyevaM yuktaH sadA tapaHsamAdhAviti // 4 // (TIkA.) sa cAyam / vividha ityaadi| asya vyaakhyaa| vividhaguNataporato hi nityamanazanAdyapekSayAnekaguNaM yattapastata eva sadA jvti| nirAzo niSpratyAza shhlokaadissu| nirjarArthikaH karmanirjarArthI / sa evaMnUtastapasA vizuddhena dhunotyapanayati / purANapApaM ciraMtanaM krm| navaM ca na banAtyevaM yuktaH sadA tapaHsamAdhAviti sUtrArthaH // 3 // Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. canavidA khalu AyArasamAdI navaz / taM jhaa| no zlogajyAe AyAramadihiGA / no paralogaThyAe aayaarmdichikaa| no kittivannasaddasigogabhyiAe AyAramadimikA / nana AraItehiM deUhiM AyAramadihitA / canavaM payaM nv| navara azva silogo|| (avacUriH) uktastapaHsamAdhirAcArasamAdhimAha / caturvidhaH khalvAcArasamAdhivati / tadyathA / nehalokArthamityAdyAcArAnidhAnaM pUrvavat / yAvannAnyatrArhatsaMbandhijiranAbhavAdyairhetunirAcAraM mUlottaraguNamayamadhitiSThet / nirIhaH san yathA mokSa eva javatIti / caturthaM padaM bhavati / navati cAtra zloka zati pUrvavat // (artha.) tapasamAdhi kahyo, have AcArasamAdhi kahe je. cajabihA ityAdi sUtra. (thAyArasamAhI ke0) AcArasamAdhiH eTale zrAcArasamAdhi je te (khanu ke0) nizcaye (cajavihA ke0)caturvidhaH eTale cAra prakArano (javara ke0) javati eTale thAya . (taM jahA ke0) tadyathA eTale te jema ke, 1 (ihalogajyAe ke0) ihalokArtham eTale zrA lokane arthe (thAyAraM ke0) zrAcAram eTale mUlaguNa pramukha zrAcAra pratye (no ahihijA ke0) no adhitiSThet eTale na kare. 2 (paralogahizrAe ke) paralokArtham eTale paralokane arthe (AyAraM ke0) zrAcAraM eTale AcAra pratye ( no bahihilA ke) no adhitiSThet eTale na kare. 3 (kittivannasahasilogahizrAe ke0) kIrtivarNa. zabdazlokArtham eTale kIrti, varNa, zabda ane zlokane arthe (thAyAraM ke0) zrAcAraM eTale AcAra pratye (no ahihijA ke0) no adhitiSThet eTale na kare. 4 (zranaba bArahaMtehiM heUhiM ke0 ) anyatrAItetuniH eTale arihaMta praNIta sijhAMtamAM kahela hetuvinA (zrAyAraM ke0) AcAraM eTale zrAcAra pratye (no ahihijA ke0) no adhitiSThet eTale na kare. arthAt ko paNa prakAranI zvA na rAkhatAM jema moda thAya te prakAre zrAcAra pAlavo. upara bebu kaheDaM (cajavaM ke0) caturthaM eTale codhuM (payaM ke0) padaM eTale pada (nava ke0) navati eTale thAya be. (a ke0 ) ca eTale valI (zva ke0) atra eTale A AcAra samAdhine viSe (silogo ke0) zlokaH eTale zloka je te (javara ke0) javati eTale thAya . // Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane caturtha uddeshkH| 607 (dIpikA.) uktastapaHsamAdhiH / zratha AcArasamAdhimAha / caturvidhaH khvaacaarsmaadhirbhvti| tadyathA nehalokArthamAcAramadhitiSThet / na paralokArthamAcAramadhitiSThet / na kIrtivarNazabdazlokanimittamAcAramadhitiSThet / nAnyatra AItairarhatsaMbandhinirhetunirAcAraM mUlaguNottaraguNamayamadhitiSThennirIhaH san yathA moda eva navati / navati caturthaM padam / navati cAtra zloka iti pUrvavat // (TIkA.) uktstpHsmaadhiH| zrAcArasamAdhimAha / calavihA ityaadi| caturvidhaH khatvAcArasamAdhirbhavati / tdythetyudaahrnnopnyaasaarthH| nehalokArthamityAdi cAcArAnidhAnannedena pUrvavadyAvannAnyatrArhatairarhatsaMbandhinirhetumiranAzravatvAdibhirAcAraM mUsaguNottaraguNamayamadhitiSThennirIdaH san yathA mokSa eva navatIti / caturthaM padaM navati / navati cAtra zloka iti pUrvavat // jiNavayaNarae atiMtiNe, paDipunnAya maayyhie|| AyArasamAdisaMvume, nava a daMte nAvasaMdhae // 5 // __(zravacUriH) sa caaym| jinvcnrtH| zratintino na sakRyuktaH sannasUyayA nUyo nUyo vaktA / paripUrNaH sUtrAdinA / zrAyatamAyatArthikaH / atyantaM mokSA rthI / zrAcAre yaH samAdhistena sthagitAzravahAraH san navati ca dAnta inDiyanozpriyadamAnyAm / jAvo mokSastatsandhako mokSAsannatAkArI AtmanaH // 5 // (artha.) te zloka zrA rIte. jiNa ityAdi sUtra. ( zrAyArasamAhisaMvu ke) zrAcArasamAdhisaMvRtaH eTale zrAcArane viSe samAdhi hovAthI Asravane rokanAra evA sAdhu je te ( jiNavayaNarae ke) jinavacanarataH eTale Agamane viSe Asakta evA, (atiMtiNe ke0) atintinaH eTale ekavAra kaMza kaTuvacana pramukha kayu hoya to matsarathI vAraMvAra teja vacana pramukhane na kahenAra evA, (paDipunna ke0) pra. tipUrNaH eTale sUtrAdika vaDe paripUrNa narelA evA, (zrAyayaM ke0) AyataM eTale atizaya (thAyayahie ke0) AyatArthikaH eTale modanA zrArthI evA, (daMte ke0) dAntaH eTakhe zanjiyone ane manane vazamA rAkhanAra evA, (za ke0) ca eTale tathA jAvasaMdhakaH eTale potAnA zrAtmAne mokSanI pAse laz janAra evA (navaz ke0) javati eTale hoya . // 5 // (dIpikA.) jiNavayaNa ityAdi / jinavacanarata zrAgame sktH| atintino naikavAraM kiMciuktaH sannasUyayA nUyo nUyo vktaa| pratipUrNaH sUtrAdinA / zrAyatamAya Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. tArthikaH H / zratyantaM mokSArthI / zrAcArasamAdhisaMvRta ityAcAre yaH samAdhistena sthagitAzravadvAraH sa javati / punaH kiMbhUtaH / dAnta indrinoindriyadamAcyAm / jAvasaMdhakaH / jAvo mokSastatsaMdhaka Atmano mokSAsannakArIti // 5 // ( TIkA. ) sa cAyam / jiNavayaNarae ityAdi / asya vyAkhyA / jinavacanarata Agame saktaH / pratintinaH na sakRtkiM ciDuktaH sannasUsayA bhUyo bhUyo vaktA / pratipUrNaH sUtrAdinA / zrAyatamAyatArthika ityatyantaM mokSArthI / zrAcArasamAdhisaMvRta ityAcAre yaH samAdhistena sthagitAbhavadvAraH san bhavati dAnta indriyanoindriyadamAbhyAm / nAvasaMdhakaH / jAvo mokSastatsaMghaka zrAtmano mokSAsannakArIti sUtrArthaH // 5 // abhigama cauro samAhina, suvisu ho susamAhiprappanaM // vijaladiyaM sudAvadaM puNo, kuchai pra sopayakhemamappaNo // 6 // / ( avacUriH ) sarvasamAdhiphalamAha / abhigamya jJAtvAsevya caturaH samAdhI nanantaroditAn suvizuddha manovAkkAyaiH / susamAhitAtmA saptadazavidhe saMyame / sa evaMbhUto dharmarAjyamAsAdya vipulaM vistIrNaM hitaM pathyaM sukhaM tadAtva zrAyatyAM ca pathyaM sukhamAvahati prApayati yattadasau sAdhuH padaM sthAnaM demaM zivamAtmano natvanyasyeti / anena ekAGgavyavacchedamAha // 6 // ( artha. ) have sarva samAdhinuM phala kahe be. nigama ityAdi sUtra ( caro ke0 ) caturaH eTale cAra, samAhid ho ) samAdhIn eTale upara kahela samAdhi pratye nigama ke ) nigamya eTale jANIne ( suvisuddha ke0 ) suvizuddhaH eTale mana vacana kAyA vaDe pavitra thaela evA, tathA ( susamAhipa ke0 ) susamAhitAtmA eTale sattara prakAranA saMyamane viSe sthira evA ( so ke0 ) saH eTale te sAdhu je te ( apaNo ke0 ) zrAtmanaH eTale potAnA ( payaM ke0 ) padaM eTale padapratye ( vijalasudaM ke0 ) vipulasukhaM eTale vistIrNa ane varttamAna kAle tathA jAvikAle ditakArI evAne, (sudAvahaM ke0 ) sukhAvahaM eTale sukhane pamADanAra evAne ( puNo ke0 ) punaH eTale valI ( khemaM ke0 ) demaM eTale kalyANakArI evAne ( kubaI ke0 ) karoti eTale kare be. // 6 // ( dIpikA . ) sarvasamAdhiphalamAha / zrasau sAdhurAtmana eva na tvanyasya padaM sthAnaM kSemaM zivaM karoti / kiM kRtvA / caturaH samAdhIna nigamya samyagvijJAya / kiMbhUtaH sAdhuH / suvizuddha manovAkkAyena / punaH susamAhitAtmA saptadazavidhe saMyame / 1 For Private Personal Use Only Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike navamAdhyayane caturtha uddezakaH / 60 sa evaMbhUtaH / kiMnUtaM padam / vipula hitasukhAvaham / vipulaM vistIrNaM hitaM tadAtva zrAyattau ca pathyaM sukhamAvadati prApayati yattattathA // 6 // ( TIkA. ) sarva samAdhiphalamAha / zranigama tti sUtram / nigamya vijJAyAsevya ca caturaH samAdhInanantaro ditAn / suvizuddha manovAkkAyaiH / susamAhitAtmA saptadazavidhe saMyame / evaMbhUto dharmarAjyamAsAdya vipula hitasukhAvahaM punariti / vipulaM vistIrNaM hitaM tadAtva zrAyatyAM ca pathyaM sukhamAvahati prApayati yattattathAvidhaM karotyasau sAdhuH padaM sthAnaM damaM zivamAtmana ityAtmana eva natvanyasyetyane kAntapanaGgavyavacchedamAheti sUtrArthaH // 6 // jAimarAna muccara, vaMyaM ca caei savaso // side vA davai sAsae, deve vA appara mahaddie tti bemi // 7 // co so saMmatto // 4 // viSayasamAdI NAmaprayaNaM saMmattaM // e // ( zravacUriH ) etadeva spaSTayati / jAtimaraNAnmucyate / zrasau sAdhuH / sthamiti / evaM sthitaM narakAdivyapadezabIjaM varNasaMsthAnAdi tyajati sarvazaH sarvaiH prakArairapunargraha - tayA / evaM siddho bhUtvA karmakSayAt / zAzvato'punarAgAmI / sAvazeSakarmA devo vA / alparataH / kaNDUyana kalparatara hito'nuttaro maharddhiko'nuttaravaimAnikAdiriti / bravI mI pUrvavat // 7 // iti caturtha uddezaH // 4 // ityavacUrikAyAM vyAkhyAtaM vinayasamAdhyadhyayanam // // ( . ) eja spaSTa kare be. jAi ityAdi sUtra. upara kahela prakAranA sAdhu je te ( jAimaraNArDa ke0 ) jAtimaraNAt eTale janma maraNathI ( muccai ke0 ) mucyate eTale mukta thAya be. ( ca ke0 ) valI ( ithaM ke0 ) isthaM eTale jethI nArakI tiryaMca pramukha saMjJA ve be evA saMsthAna pramukha pratye ( sabaso ke0 ) sarvazaH eTale sarva prakAre (cae ke0 ) tyajati eTale tyAga kare be. ( vA ke0 ) ane ( sAsae ke 0 ) zAzvataH eTale zAzvata evA ( siddhe ke0 ) siddhaH eTale siddha ( havaza ke0 ) - vati eTale thAya be. ( vA ke0 ) athavA ( appara ke0 ) alparataH eTale kaMDUsamAna kAmavikAra jene nathI evo tathA ( mahaTThie ke0 ) maharddhikaH eTale moTI vilo evo ( deve ke0 ) devaH eTale devatA ( davai ke0 ) javati eTale thAya itivamino artha pUrvavat jAvo. // 7 // caturtha uddeza saMpUrNa // 4 // iti zrIdazavekAlika bAlAvabodhe vinayasamAdhi nAmaka adhyayana saMpUrNa // e // Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 rAya dhanapatasiMgha badAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dIpikA.) etadeva spaSTayati / asau sAdhuH / jAtimaraNAt saMsArAt mucyate / punaH sAdhuH zvaMsthaM tyajati / ko'rthaH / idaMprakAramApanna mibam / zvaM sthitamivasthaM nArakAdivyapedazabIjaM varNasaMsthAnAdi sarvazaH sarvaiH prkaarairpunrgrhnntyaa| evaM siko vA karmadayAtsiko navati / kIdRzaH sijhaH / zAzvato'punarAgAmI sAvazeSakarmA devo vA navati / kiMnUtaH devaH / alparataH kaMparigatakaMmUyanakalparatarahitaH / maharDiko'nuttaravaimAnikAdiH / bravImIti pUrvavat // 7 // iti caturtha uddezakaH // 4 // ___ iti zrIdazavaikAlikazabdArthavRttau samayasundaropAdhyAyaviracitAyAM vinayasamAdhyadhyayanaM saMpUrNam // e|| (TIkA.) etadeva syaSTayati / jAti sUtram / asya vyAkhyA / jAtimaraNAtsaMsArAnmucyate / asau susaadhuH| zvasthaM cetIdaM prakAramApannamivamidaM sthitamibaMsthaM nArakAdivyapadezabIjaM varNasaMsthAnAdi tacca tyajati sarvazaH sarvaiH prakArairapunargrahaNatayA / evaM siko vA karmakSayAtsiko javati / shaashvto'punraagaamii| sAvazeSakarmA devo vA / alparataH kaMparigatakaMmyanakalparatarahitaH / maharDiko'nuttaravaimAnikAdiH / bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH / ukto'nugamaH / nayAH pUrvavat // 7 // iti caturthaH // 4 // __ iti zrImaharijaprasUriviracitAyAM dazavaikAlikaTIkAyAM vyAkhyAtaM vinayasamAdhyadhyayanaM nAma navamamadhyayanam // e|| atha dazamaM sanidavadhyayanam / nikamma mANA abudhvayaNe, nicaM cittasamAdina dvikaa|| vINa vasaM na Avi gaje, vaMtaM no paDiprAya je sa nikU // 1 // (avacUriH) atha sajivadhyayanamArajyate / asya cAyaM sabandhaH / iha pUrvAdhyayana zrAcArapraNi hito vinayI navatItyuktam / atra tu eteSu navasu adhyayanArtheSu yo vyavasthitaH sa nikurityucyate / niSkramya pravrajyAM gRhItvA avynaavgrhaadityrthH| thAjJayA tIrthakaragaNadharopadezena yogyatAyAM niSkramya / paraM kimityAha / buddhavacaNe avagatatattvatIrthakaravacane nityaM samAhitazcittenAniprasanno javet / pravacana evAniyukta ityarthaH / samAdhAnopAyamAha / strINAM vazaM na cApi gachet / ta zagato hi niyamato vAntaM pratyApibati / zrato buddhvcHsmaadhiH| strIvazatyAgAhAntaM yahiSayasukhajaMbAlaMna pratyApivati yaH sa nikurnaavnikurityrthH||1|| Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamamadhyayanam / 611 (artha) navamA adhyayanamAM zrAcArane samyak prakAre pAlanAra sAdhu vinayavaMta hoya ve ema ka. have, pUrvokta nave adhyayanamAM kahela yAcArane samyak prakAre pAlanAra teja niku ( sAdhu ) kaddevAya ve e vAta zrA adhyayanamAM kahevAze. evA saMbaMdhI AvelA e adhyayananuM nirakammaM ityAdi prathama sUtra. (je ke0 ) yaH eTale je ( ANAi ke0 ) khAiyA eTale tIrthakara gaNadhara pramukhanA upadeza vaDe potAnI yogyatA jANIne ( nirakammaM ke0 ) niSkramya eTale gRhAvAsathI nIkalIne arthAt dIkSA laine ( buddhavayaNe ke0 ) buddhavacane eTale sarvainA vacanane viSe ( niccaM ke0 ) nityaM eTale sarva kAla ( cittasamAhi ke0 ) cittasamAhitaH eTale manavaDe atizaya prasanna arthAt nitya zrAgamane viSe tatpara evA (havi ke0 ) javati eTale thAya be. (ca ke0) valI je ( ivIe ke0 ) strINAM eTale nA ( vasaM ke0 ) vazaM eTale parataMtratAmAM ( na yAvigaThe ke0 ) nacApi chati eTale na khAve. tathA (vaMtaM ke0) vAntaM eTale vamelA, tyAga karelA evA vi sukhane (no paDizrAvizra ke0 ) no pratyApibati eTale pharithI pAna kare nahi, arthAt seve nahi. ( sa ke0 ) saH eTale te ( jirakU ke0 ) nikSuH eTale sA devAya . // 1 // ( dIpikA. ) atha sanilunAmakamadhyayanamArabhyate / zrasya cAyama nisaMbandhaH / iha pUrvAdhyayana AcArapraNihito yathocitavinayasaMpanno navatItyetaDuktam / iha tu eteSveva navasvadhyayaneSu vyavasthitaH sa samyagnikurityucyate / ityanena saMbandhenAyAtamidadhyayanam / taccedam / sa nikurbhavet / sa kaH / yaH niHkramya dravyajAvaTahAt pravrajyAM gRhItvetyarthaH / kayA / zrAjJayA tIrthakaragaNadharANAmupadezena / buddhavacane tIrthakaragaNadharavacane nityaM sarvakAlaM cittena samAhitaH pratiprasanno javet / pravacana eva niyukta iti garjaH / atha vyatirekataH samAdhAnopAyamAha / punaH strINAM sarvAsatkAryanibandhanabhUtAnAM vazaM tatparatantratArUpaM nacApi gacchet / taigo hi niyamato vAntaM pratyApibati / yato buddhavacane cittasamAdhAnataH sarvathA strI vazatyAgAt / anenaiva upAyena anyopAyAsaMbhavAt vAntaM parityaktaM yat viSayajaMbAla na pratyApibati na manAgapi zranogato'nAjogatazca tatsevate // 1 // ( TIkA. ) adhunA sajivAkhyamArajyate / asya cAyama nisaMbandhaH / ihAnantarAdhyayana AcArapraNihito yathocitavinayasaMpanno javatyetazuktamiha tveteSveva navasvadhyayanArtheSu yo vyavasthitaH sa samyag nikSurityetaducyate / ityanenA jisaMbandhenA For Private Personal Use Only Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. yAtamidamadhyayanam / asya cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAma niSpanno nidepaH / tatra ca sanikurityadhyayananAmAtaH sakAro nidetavyo nikuzca / tatra sakAranidepamAha // nAmaM vavaNa sayAro, dave jAve aa hoi nAyavo // dave samAI, jIvo tavatto // 5 // zrasya vyAkhyA // nAmasakAraH sakAra iti nAma / sthApanAsakA raH sakAra iti sthApanA | dravye jAve ca javati jJAtavyaH / dravyasakAro jAvasakArazca / tatra dravya ityAgamanozrAgamajJazarIranavyazarIratadvyatiriktaH prazaMsAdiviSayo dravyasakAraH / jAva iti jAvasakAro jIvastadupayuktaH / taDupayogAnanyatvAditi gAryA - rthaH // 11 // prakRtopayogI tyAgamano yAgamajJazarIrajavyazarIrAtiriktaM prazaMsAdiviSayaM dravyasakAramAha // nidesa pasaMsAe, ivI jAve a hoi sagAro // niddesapasaMsAra, higAro cha yo // e6 // asya vyAkhyA | nirdeze prazaMsAyAmastijAve cetyeteSvartheSu triSu javati tu sakAraH / tatra nirdeze yathA so'nantaramityAdi / prazaMsAyAM yathA satpuruSa ityAdi / zrastinAve yathA sadbhUtamamukamityAdi / tatra nirdezaprazaMsAyAmiti / nirdeze prazaMsAyAM ca yaH sakArastenAdhikAro'trAdhyayane prakrAnta iti gAthArthaH // // // etadeva darzayati // je jAvA dasave - vimmi karapi vanni jihiM // tesiM samAvaNaMmitti, jo janna sa niskU // 7 // vyAkhyA // ye jAvA: padArthAH pRthivyAdisaMrakSaNAdayo dazavekAlike prastute zAstre karaNIyA anuSTheyA varNitAH kathitA jinaistIrthakara gaNadharaiH / teSAM jAvAnAM samApane yathAzakti dravyato jAvatazcAcaraNena paryantanayanena yo nikustadarthaM yo nikSaNazIlo na tUdarAdinaraNArtham / jayate sa nikuriti / itizabdasya vyavahita upanyA - saH / sa nikkurityatra nirdeze sakAra iti gAthArthaH // // // prazaMsAyAmAha // caragamarugAzraNaM, nirakuba jIvANa kAuNamapohaM // ayaguNaNa niutto, hoi saMsAi u sa ri // e8 // vyAkhyA // carakamarukAdInAmiti / carakaH parivrAjakavizeSaH / marukA dhigvarNAH / zrAdizabdAnvAkyAdiparigrahaH / zramISAM nikopajIvinAM nikSaNazIlAnAmaguNavattvenApohaM kRtvA adhyayanaguNa niyuktaH prakrAntazAstra niSyaMdabhUtaH prakrAntAdhyayanAni hitaguNasamanvito javati / prazaMsAyAmavagamyamAnAyAM satiduH saMzvAsau nizca tattadanyApohena saGgikuriti gAyArthaH // // uktaH sakAra idAnIM nikuma nidhAtukAma ha // nirakusa ya nirekevo, niruttaegahiANi liMgANi // ani jirakU, zravayavA paMca dArAi // // vyAkhyA // nikornidepo nAmAdilakSaNaH kAryaH / tathA niruktaM ca vaktavyaM jihoreva / tathA ekArthikAni paryAyazabdarUpANi vaktavyAni / tathA liGgAni saMvegAdIni / tathA aguNa sthito na For Private Personal Use Only Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 613 dazavaikAlike dazamamadhyayanam / nikurapitu guNa sthita evetyetajhAcyam / atra cAvayavAH paJca pratijJAdayo vdymaannaaH| iti chArANyetAnIti gAthAsamAsArthaH // // yathAkramaM vyAsArthamAha // hAmaM uvaNA nirakU, davanirakU anAva nirakU a|| davammi AgamAI, anno vi tha pa. jAvo Namo // 40 // vyAkhyA // nAmasthApanAninuriti / nikuzabdaH pratyekamanisaMbadhyate / nAmanikuH sthApanAnikuzceti / tatra nAmasthApane kumatvAdanAdRtya - vya nikumAha / 'vya iti avya nikurAgamAdiH / zrAgamanozrAgamajJazarIranavyazarIratadatiriktaikanavikAdinedaninnaH / anyo'pi ca paryAyo nedo'yaM vyajizorvakSyamANalakSaNa iti gaathaarthH|| // ||ne netraNaM ceva, niMdizravaM taheva y|| ee siM timhi pi a, patteaparUvaNaM voDaM // 40 // vyAkhyA // nedakaH puruSaH, nedanaM caiva parazvAdi, nettavyaM tathaiva ca kASThAdIti naavH| eteSAM trayANAmapi nedakAdInAM pratyekaM pRthakpRthak prarUpaNAM vakSya iti gaathaarthH|| // // etadevAha // jaha dArukammagAro, netraNanittavasaMju jiskU // anne vi davaniskU, je jAyaNagA avirayA shr||2|| vyAkhyA // yathA dArukarmakaro vardhakyAdiH / nedananettavyasaMyuktaH san kiyAviziSTaviharaNAdidArusamanvito 'vya nikuH| avyaM ninattIti kRtvA / tathAnye'pi avyanidavaH apAramArthikAH / ka ityAha / ye yAcanakA nidaNazIlA aviratAzca anivRttAzca pApasthAnejya iti gaathaarthH|| // // ete ca vividhaaH| gRhasthA liginazceti / tadAha // gihiNo vi sayAraMjaga, ujhuppannaM jaNaM vimaggaM // jIvaNizradINa kiviNA, te vajA dvnikutti||3|| vyAkhyA // gRhiNo'pi sakalatrA api sadAraMjakA nityamAramnakAH SalAM jIvanikAyAnAmRjuprayaM janamanAlocakaM vimRgayanto'nekaprakAraM chipdaadi|nuumidevaa vayaM lokahitAyAvatIrNA ityanidhAya yAcamAnA 'vyanikSaNazIlatvAvyanikSavaH / ete ca dhigvrnnaaH| tathA ye ca jIvanikAyai jIvanimitaM dInakRpaNAH kArpaTikAdayo nidAmaTanti, tAn vidyAchijAnIyAvyaniniti / 'vyArthaM nidaNazIlatvAditi gaathaarthH|| // uktA gRhasthajavyanidavaH / ligino'dhikRtyAha // midichI tasathA-varANa puDhavAzabiMdiyAINaM // niccaM vahakaraNarayA, abaMjayArI zra saMcazthA // 4 // vyAkhyA // zAkya nikupranRtayo hi mithyAdRSTayaH atattvAninivezinaH prazamAdiliGgazUnyAH / trasasthAvarANAM prANinAM pR. thivyAdInAM chInjiyAdInAM ca / atra pRthivyAdayaH sthaavraaH| biiddiyaadystrsaaH| nityaM vadhakaraNaratAH sadaitadatipAtasaktAH / kathamityatrAha / abrahmacAriNaH / saMcayinazca yataH / ato'pradhAnatvAvya nidavaH / cazabdasya vyavahita upanyAsa iti gAthArthaH // // // ete cAbrahmacAriNaH saMcayAdeveti saMcayamAha // upaya cauppa Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 614 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. yadhaNadha-nakuvidhatizrapariggaDe nirayA // saJcittano payamA-NagAtha uddichanoI a // 5 // vyAkhyA // chipadaM dAsyAdi, catuSpadaM gavAdi, dhanaM hiraNyAdi, dhAnyaM zAlyAdi, kupyamaliMjarAdi / eteSu chipadAdiSu krameNa manolakSaNAdinA karaNa trikeNa trikaparigrahe kRtakAritAnumataparigrahe niratAH saktAH / na caitadanArSam / * vihArAn kAraye'myAnvAsayecca bahuzrutAn ' ityAdi vacanAt / sataguNAnuSThAyino netA ztyAzaMkyAha / sacittanojinaH / te'pi mAMsApakAyAdinojinaH tadapratiSedhAt / pacantazca svapacAstApasAdaya uddiSTanojinazca sarva eva zAkyAdayaH / tatprasiddhyA tapasvino'pi piemavizudhyaparijhAnAditi gaathaarthH|| // trikatrikaparigrahe niratA ztyetaTyA cikhyAsurAda // karaNatie jothatie, sAvaUo zrAyahejaparaunnaye // ahA. eupavatte, te vijA davanirakutti ||6||vyaakhyaa|| karaNatrika itisupAM supo navantIti karaNatrikena manovAkAyaladaNena / yogatritaya iti kRtakAritAnumatirUpe sAvadha sapApe zrAtmadetorAtmanimittaM dehAyupacayAya / evaM paranimittaM mitrAdyupanogasAdhanAya evamujayanimittamujayasAdhanArtham / evamarthAyAtmAdyarthamanarthAya vA vinA prayojanena thArtadhyAnaciMtanakharAdinASaNalakSyavedhanAdiniH prANAtipAtAdau pravRttAMstatparAMstAnevaMcUtAn vidyAdvijAnIyAt avyanitUniti / pravRttAzcaivaM zAkyAdayastavyanikSava iti gAthArthaH // // // evaM khyAdisaMyogAdvizuddhatapo'nuSThAnAjAvAcAbrahmacAriNa eta ityAha ||shcii pariggahA, zrANAdANAznAvasaMgArDa // sujhatabAjAvA, kutibiAbaMjacAri ti // 7 // vyAkhyA // strIparigrahAditi dAsyAdiparigrahAt / zrAjhAdAnAdinAvasaMgAca pariNAmAzu rityarthaH / naca zAkyA nidvH| shuddhtpo'naavaaditi| zuddhasya tapaso'nAvAttApasAdayaH kutIthikA abrahmacAriNa iti / brahmazabdena zurUM tapo'nidhIyate tadacAriNa iti gAthArthaH // // ukto avya nikuH| jAvanikumAha // zrAgamato uvautto, tagguNasaMvea a jAvaMmi // tassa niruttaM neagaleSaNanettavaeNa tihA // // vyaakhyaa|| jaavnikurtividhH| Agamato nozrAgamatazca / tatrAgamata upayukta iti jikupadArthajJastatra copyuktH| tazuNasaMvedakastu nikuguNasaMvedakaH / punarnozrAgamato navati jAvanikurityukto nikunidepaH / sAMprataM niruktamanidhAtukAma thAha / tasya niruktamiti / tasya nidonizcitamuktamanvartharUpaM nedakanedanannettavyairelirnedairvadayamANai stridhA navatIti gAthArthaH // // etadeva spaSTayati ||nettaagmovutto,chvihtvoneannN ca nettvN||ahvihN kammakhuhaM, teNa nirUttaM sa niraku tti ||e // vyAkhyA // nettA nedako'trAgamata upayuktaH sAdhuH / tathA chivithaM bAhyAnyantaranedena tapo nedanaM vartate / tathA nettavyaM vidAraNIyaM cASTaprakAraM jhA Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamamadhyayanam / 615 nAvaraNIyAdi krm| tacca dudAdiSuHkhahetutvAt kulabdavAcyam / yatazcaivaM tena niruktaM yaH zAstranItyA tapasA karma cinatti sa nikuriti gaathaarthH|| ||kiN ca // niMdato a jaha khuhaM, niskU jayamANa jaI ho // saMjamacara cara, navaM khivaMto ' navaMto u // 10 // vyAkhyA // nindaMzca vidArayaMzca yathA kudhaM karma jiturnavati / nAvato yatamAnastathA tathA guNeSu sa eva yativati / evaM saMyamacarakaH saptadazaprakArasaMyamAnuSThAyI carakaH evaM navaM saMsAraM rUpayan parIttaM kurvan sa eva navAnto javati / nAnyatheti gAthArthaH // // prakArAntareNa niruktamevAha // jaM nikamatta vittI, teNa va niraka khaveza jaM ca aNaM // tavasaMjame tavassi-tti vA vi anno vi pajArDa // 11 // vyAkhyA // yadyasmAnidAmAtravRttirjidAmAtreNa sarvopadhAzuna vRttirasyeti smaasH| tena vA nikurjiNazIlo nikuriti kRtvA anenaiva prasaMgena anyeSAmapi tatparyAyANAM niruktmaah| payati yadyasmAchA jhaNaM karma tsmaadpnnH| rUpayatIti paNa iti kRtvA tathA saMyamatapasIti saMyamapradhAnaM tapaH saMyamatapaH tasmin vidyamAne tapasvIti vApi navati / tapo'syAstIti kRtvAnyo'pi paryAya ityanyo'pi nedo'rthato nikuzabdaniruktasyeti gaathaarthH|| // uktaM niruktachAram / zradhunaikArthikachAramAha // tinne tAI davie, vaItha khaMte zra daMta virae a||munnitaavspnnvguju-nikuu bujhe jara viU a // 15 // vyAkhyA // tIrNavattIrNaH vizuddhasamyagdarzanAdilAnAnavArNavamiti gmyte| tAyo'syAstIti taayii| tAyaH sudRSTamArgoktiH |suprijnyaatdeshnyaa vineyapAlayitetyarthaH / avyaM raagdvessrhitH|vrtii ca hiMsAdiviratazca / dAntazca dA. myati kSamA karotIti daantH| bahulavacanAt kartari niSThA / evaM dAmyatIndriyA didamaM karotIti daantH| viratazca viSayasukhanivRttazca / munirmanyate jagatastrikAlAvasthAmiti munistpHprdhaanstaapsH| prajJApako'pavargamArgasya prarUpakaH / jhjurmaayaarhitH| saMyamavAn vA / jituH pUrvavat / buddho'vgttttvH| yatiruttamAzramI prayatnavAn vA / vichAMzca paeikatazceti gaathaarthH|| // tathA // pavaze aNagAre,pAsaMDI caraga baMjaNe ceva // parivAyage zra samaNe, niggaMthe saMjae mutte // 13 // vyAkhyA // pravajitaH pApAniSkAntaH / anagAro avynaavaagaarshuunyH| pAkhaMDI paashaaddddiinH| carakaH pUrvavat / brAhmaNazcaiva vizuddhabrahmacArI caiva / parivrAjakazca pApavarjakazca / zramaNaH pUrvavat / niyaMthaH saMyato mukta ityetadapi pUrvavadeveti gaathaarthH|| // tathA // sAha cUhe zra tahA, tIrahI ho| ceva nAvavo // nAmANi evamAINi, hoti tavasaMjamarayANaM // 14 // vyAkhyA // sAdhUrUdazca tatheti nirvANasAdhakayogasAdhanAtsAdhuH / svajanAdiSu snehvirhaapuukssH| tIrArthI caiva javati jJAtavya iti / tIrArthI navArNavasya / nAmAnyekA Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 rAya dhanapatasiMgha badADurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. kina paryAyAnidhAnAnyevamAdIni yathoktalakSaNAni bhavanti / keSA mityAha / tapaHsaMyamaratAnAM jAvasAdhUnAmiti gAthArthaH // // pratipAditamekArthikadvAra midAnIM liGgadvAraM vyAcikhyAsurAha // saMvego nivego, visayavivego susIla saMsaggo // - rAhaNaMtavo nA - daMsaNacarittaviSa a // 15 // vyAkhyA // saMvego mokSasukhA ji. lASaH, nirvedaH saMsAraviSayaH, viSaya viveko viSayaparityAgaH, suzIla saMsargaH zIlavadbhiH saMsargaH, tathA ArAdhanA caramakAle niryApaNarUpA, tapo yathAzaktyanazanAdyAsevanam, jJAnaM yathAvasthitapadArthaviSaya mityAdi / darzanaM naisargikAdi / cAritraM sAmAyikAdi / vinayazca jJAnAdiviSaya iti gAthArthaH // // tathA // khaMtI aa maddavajava, vimuttayA taha adIya titirakA // zrAvassagaparisuddhI, hoMti jiskuliMgA // 16 // vyAkhyA // kAntizcAkrozA dizravaNe'pi krodhatyAgazca / mArdavArjava vimuktateti / jAtyA dijAve'pi mAnatyAgAnmArdavaM, parasminnikRtipare'pi mAyAparityAga zrArjavaM, dharmopakaraNeSvapyamUrchA vimuktatA, tathAzanAdyalAbhe'pyadInatA / kudAdiparISahopanipAte'pi titikSA, tathA zrAvazyakaparizuddhizcAvazyaM karaNIyayoga niraticAratA ca javanti nido - navasAdhorliGgAnyanantaro ditAni saMvegAdInIti gAthArthaH // // vyAkhyAtaM liGgadvAramavayavadvAramAha // zranayaNaguNI jirakU, na sesa ii No painna ko deU // aguNattA deU, ko dito suvannamiva // 17 // vyAkhyA // adhyayanaguNI prakrAntAdhyayanoktaguNavAn nikkurbhAvasAdhurbhavatIti / tatsvarUpametat / na zeSasta kuNarahita iti naH pratijJAsmAkaM pakSaH / ko hetuH ko'tra pakSadharma ityAzaMkyAha / zraguNatvAditi hetuH / vidyamAnaguNo'guNastadbhAvastattvaM tasmAdityayaM heturadhyayanaguNazUnyasya nikutvapratiSedhaH sAdhya iti / ko dRSTAntaH kiMpunaratra nidarzana mityAzaMkyAha / suvarNamiva yathA suvarNa svaguNarahitaM suvarNaM na javati tadvaditi gArthArthaH // // suvarNaguNAnAda // visaghAirasAyaNa maMgalaba viNie payAdiNAvatte // gurue anakuLe, suvanne guNA jAi // 18 // vyAkhyA // viSaghAti viSaghAtanasamartha, rasAyanaM vayastamjanakartR, maMgalArthaM maMgalaprayojanaM, vinItaM yatheSTakaTakAdiprakArasaMpAdanena / pradakSiNAvartta, tapyamAnaM prAda diyenAvarttate, guru sAropetaM, zradAhyaM nAgninA dahyate / kuthanIyaM na kadAcidapi kuthatItyete 'STAvanantaro ditAH suvarNe suvarNa viSayA guNA gaNitAstatsvarUpakairiti gAthArthaH // // uktAH suvarNaguNAH sAMpratamupanayamAha // cajakAraNaparisuddhaM, kasAtAvatAlaNAe zra // jaM taM visaghAirasAyalAI guNasaMju hoi // 17 // // vyAkhyA // catuHkAraNaparizuddhaM catuHparIkSAyuktamityarthaH / kathamityAha / kaSavatApatADanayA ceti / kaSeNa bedena tApena tADanayA ca yadevaMvidhaM tadviSaghAti For Private Personal Use Only Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike dazamAdhyayanam / 617 // yaccaivaM rasAyanAdiguNasaMyuktaM javati / jAvasuvarNaM svakAryasAdhakamiti gAthArthaH // bhUtam // taM kasiNaguNoveyaM, hoi suvannaM na sesa juttI // nahi nAmarUvamette - e evamaguNo hava rikU // 20 // // vyAkhyA // tadanantaro ditaM kRtsnaguNopetaM saMpUrNa - samanvitaM javati suvarNaM yathArthaM na zeSaM kaSAyazuddham / yuktiriti varNAdiguNasAmye'pi yuktisuvarNamityarthaH / prakRte yojayati / yathaitatsuvarNaM na javati / evaM nahi nAmarUpamAtreNa rajoharaNA disaMdhAraNAdinAguNo'vidyamAna prastutAdhyayanoktaguNo javati nikSuH / nikSAmaTannapi na javatIti gAthArthaH // // etadeva spaSTayannAha // juttI suvannagaM puNa, suvannavannaM tu jai vi kI ritA // na hu hoi taM suvannaM, sesehiM guNehiMsaMtehiM // 421 // vyAkhyA // yuktisuvarNaM kRtrima suvarNa mahaloke suvarNavarNaM tu jAtyasuvarNavarNamapi yadyapi kriyeta puruSanaipuNyena / tathApi naiva javati tat suvarNaM paramAyena zeSairguNaiH kaSAdi nirasa miravidyamAnairiti gAthArthaH // // evameva kimityAha / je jA, jiskuguNA tehi hoi so nikkU // vanne jaccasuvannagaM va saMte gunihiMmi // vyAkhyA // ye'dhyayane jaNitA nikuguNA yasminneva prakrAnte jinavacane vittasamAdhyAdayaH / taiH karaNabhUtaiH sadbhirbhavatyasau nikurnAmasthApanAdravya nikuvyapona jAvaniH parizuddha nikSAvRttittvAt / kimivetyAha / varNena pItalakSaNena jAtyasuvarNamitra paramArtha suvarNa miva sati guNanidhau vidyamAne'nyasmin kapAdau guNasaMghAte / etaDuktaM javati / yathAnyaguNayuktaM zojanavarNaM suvarNaM navati tathA cittasamAdhyA - diguNayukto nikSaNazIlo nikurbhavatIti gAthArthaH // // vyatirekataH spaSTayati / jo rikU guNarahiu~, nirakaM girahai na hoi so jirakU // vanne jaccasuvannagaM va sa guNa nihiMmmi // 423 // vyAkhyA || yo hi nikurguNarahitaH cittasamAdhyA dizUnyaH san nikSAmaTati / na javatyasau nikSurnidATanamAtreNaivAparizuddha nikAvRttitvAt / kimivetyAha / varNena yuktisuvarNamiva / yathA tadvarNamAtreNa suvarNaM na javatyasati guNanidhau kaSAdika iti gAthArthaH // kiMca // uddiThakathaM muMja, bakkAyapamadda ghara kuNai // paJcakaM ca jalagae, jo pii kahaM nu so jirakU // 424 // vyAkhyA // uddizya kRtaM bhuGka ityaudde zika mityarthaH / SaTkAyapramardakaH yatra vacana pRthivyAdyupamardakaH gRhaM karoti saMvatyevaiSaNIyAlaye mUrbayA vasatirnATakagRhaM vA / tathA pratyakSaM copalabhyamAna eva jalagatAnaSkAyAdIn yaH pibati tattvato vinAlambanena kathaM nvasau nikurnaiva jAvanikSuriti gAthArthaH // // ukta upanayaH sAMprataM nigamanamAha // tamhA je anayaNe, nirakuguNA tehiM hoi so jirakU // tehiM a sauttaraguNehi, hoi so jAviyataro u // 425 // vyAkhyA // yasmAdetadevaM yadanantaramuktaM tasmAd ye'dhyayane prastuta eva ni 78 For Private Personal Use Only Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 617 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-43-mA. kuguNA mUlaguNarUpA uktAstaiH karaNanUtaiH sanirnavatyasau nikustaizca punaH sottaraguNaiH piemavizudhyAdyuttaraguNasamanvitainavatyasau nAvitatarazcAritradharme tu prasannatara iti gAthArthaH // ukto nAmanidepaH |saaNprtN sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam / taccedam / nikamma ityAdi / asya vyaakhyaa| niSkramya avyanAvagRhAtpravrajyAM gRhiitvetyrthH| AiyA tIrthakaragaNadharopadezena yogyatAyAM satyAM niSkramya / kimityAha / buddhavacane avagatatattvatIrthakaragaNadharavacane nityaM sarvakAlaM cittasamAhitazcittenAtiprasanno bhvet|prvcn evAni. yukta iti garnaH / vyatirekataH samAdhAnopAyamAha / strINAM sarvAsatkAryanibandhanajUtAnAM vazaM tadAyattatArUpaM nacApi gachet / tazago hi niyamato vAntaM pratyApibati / ato buddhavacanacittasamAdhAnataH sarvathA strIvazatyAgAdanenaivopAyenAnyopAyAsaMjavAt / vAntaM parityaktaM sahiSayajambAlaM na pratyApibati na manAgapyAnogato'nAjogatazca tatsevate yH| sa nikurjAvanikuriti suutraarthH||1|| puDhaviM na khaNe na khaNAvae, sInadagaM na pie na pitraave|| agaNi sajadA sunisizra, taMna jale na jalAvae je sa niskU // 2 // (zravacUriH) pRthvIM sacetanAdirUpAM svayaM na khanati na khAnayati parairekagrahaNe tajAtIyagrahaNamiti khanantamapyanyaM nAnujAnAtItyevaM sarvatra yojym| zItodakaM sacittajalaM na pibati khayaM na pAyayati parAn / agniH SaDjIvaghAtakaH / kiMvadityAha / zastraM khagAdi / tadyathA sunizitamujjvAlitaM tat / taM na jvAlayati svayaM na jvAlayati parairyaH sa nituH| zrAha / SaDjIvanikAyAdiSu srvaadhyynessvymrtho'nihitH| kiM punarucyate / tamuktArthAnuSThAnapara eva nikuriti jhApanAya / tato na doSaH // 2 // (artha.) temaja puDhaviM ityAdi sUtra, (je ke0) yaH eTale je ( puDhavi ke) pRthivIM eTale nUmine pote (na khaNe ke0) na khanati eTale khode nahi.( na kha. pAvae ke0) na khAnayati eTale bIjA pAse khodAve nahi, tathA khodanArane anumode nahi. (sIdagaM ke0) zItodakaM eTale sacitta jala pratye pote ( na pie ke) na pibati eTale piye nahi, ( na piyAvae ke0) na pAyayati eTale bIjAne pivarAve nahi, tathA pote pinArane anumode nahi. (sunisiyaM ke ) sunizitaM eTale tIkSNa evA ( sa jahA ke0) zastraM yathA eTale khaDgAdizastrasamAna evA (agaNi ke) agniM eTale anikAya pratye pote (na jale ke ) na jvAlayati eTale Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamAdhyayanam / 61 salagAve nahi, ( na jalAvae ke0 ) na jvAlayati eTale bIjA pAse salagAve nahi, tathA salagAvanArane anumode nahi. ( sa ke0 ) saH eTale te ( nirakU ke0 ) nikkuH eTale sAdhu kadevAya be. // 2 // ( dIpikA . ) tathA sAdhuH pRthvIM sacetanAdirUpAM na khanati svayam / naca khAnayati paraiH / ekagrahaNe tAtIyAnAmapi grahaNAt khanantamanyaM nAnujAnAtItyevaM sarvatra veditavyam / tathA yaH sAdhuH sacittaM pAnIyaM svayaM na pibati / naca pAyayati parAn / tathA agniH SaDjIva nikAyaghAtakaH / kiMvat / yathA sunizitamujjvAlitaM zastraM jIvaghAtakaM javet / tatastamagniM yaH svayaM na jvAlayati / parairna jvAlayati / sa bhUto nikSurbhavet / nanu SaDjIvanikAyAdiSvadhyayaneSu pUrvokteSu sarvatrAyamevArthaH kathitaH / kimarthaM punarapi sanikkunAmAdhyayane'pi sa evArthaH prarUpyate / punaruktidoSaprasaMgo jAyate / trottaramAha / SaDjIva nikAyapAlanApara eva nikurucyate nAnya iti jJApanArthaM tato na doSaH // 2 // I ( TIkA. ) tathA puDhavi tti sUtram / asya vyAkhyA / pRthivIM sacetanAdirUpAM na khanati svayam / na khAnayati paraiH / ekagrahaNetattajAtIyagrahaNamiti khanantamanyaM na samanujAnAtyevaM sarvatra veditavyam / zItodakaM sacittaM pAnIyaM na pibati svayam / na pAyayati parAniti / zragniH SaDjIvaghAtakaH / kiMvadityAha / zastraM khaDgAdi yathA sunizitamujjvAlitaM tadvat / taM na jvAlayati svayam / na jvAlayati parairya zvaMbhUtaH sa nikuH / zrAha / SaDjIvanikAyAdiSu sarvAdhyayaneSvayamartho'nihitaH / kimarthaM punarukta ityucyate / taktArthAnuSThAna para eva nikuriti jJApanArtham / tatazca na doSa iti sUtrArthaH // 2 // anilena vIena vIyAvae, dariyANi na ciMde na ciMdAvae // bAsiyA vivajayaMto, saccittaM nAdArae je sanika // 3 // ( avacUri : ) anilenA nilahetunA celakarNAdinA na vIjayatyAtmAdi svayam / na vIjayati paraiH / haritAni na chinatti svayaM na bedayati paraiH / bIjAni vrIhyAdIni saMghaTTanA dinA varjayet / sacittaM nAhArayati yaH kadAcidapuSTAlambane sa niduH // 3 // ( artha. ) tema anila ityAdi sUtra. (je ke0 ) yaH eTale je ( anileza ke0 ) nilena eTale pavana jethI utpanna yAya evA vyajana ( paMkho ), vastrano beDo ityAdivaDe pote potAne ( na vIe ke0 ) na vIjayati eTale vIjAve nahi, ( na vIvaeke0) na vIjayati eTale bIjA pAse potAne vIjAve nahi, tathA vIjAvanArane nu For Private Personal Use Only Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha,nAga tetAlIsa-(43)-mA. mode nahi. je ( hariyANi ke0 ) haritAni eTale haritakAya pratye ( na viMde ke) na binatti eTale kApe nahi, (na biMdAvae ke0 ) na bedayati eTale bIjA pAse kapAve nahi, tathA pote kApanArane anumode nahi. tathA je (bIzrANi ke0 ) bIjAni eTale zAli, godhUma pramukha bIja pratye (sayA ke0) sadA eTale niraMtara (vivajaMto ke0) vivarjayan eTale saMghaTTana, mardana pramukha na thAya tevI rIte varjato bato (sacittaM ke0) sacittaM eTale sacitta vastu pratye (nAhArae ke0) nAhArayati eTale thAhAra kare nahi. ( sa ke0 ) saH eTale te ( niskU ke0) nikuH eTale sAdhu kahevAya be. // 3 // (dIpikA.) tathA yo'nilena vAyunA vAyuhetunA celakarNAdinAtmAdi na svayaM vIjayati / nApi prairviijyti| tathA haritAni bAlatRNAdIni yaH svayaM na bintti| naca paraivedayati / tathA yaH bIjAni haritaphalarUpANi vrIhyAdIni sadA sarvakAlaM vivarjayet sNghhnaadikriyyaa| tathA yaH sacittaM nAhArayati kadAcidapi sabale kAraNe'pi / sa nikuH // 3 // (TIkA.) tathA anileNa tti sUtram / anilenAnilahetunA celakarNAdinA na vIjayatyAtmAdi svayam / na vIjayati paraiH / haritAni tRNAdIni na hinatti svayam / na bedayati parairbIjAni haritaphalarUpANi vrIhyAdIni sadA sarvakAlaM vivarjayan saMghaTanAdikriyayA sacittaM nAhArayati / yaH kadAcidapyapuSTAlambanaH sa nikuriti sUtrArthaH // 3 // vahaNaM tasathAvarANa hoi, puDhavItaNakanissiANaM // tamhA udesidhe na muMje, no vi pae na payAvae je sa niskuu||4|| (avacUriH) audezikAdiparihAreNa trasasthAvaraparihAramAha / vadhanaM trasasthAvarANAM pRthivItRNakASThAdinizritAnAM navati tathA samAramnAt / tasmAdaudezikaM na jute / na kevalametat / na pacati svayaM vrIhyAdIni / na pAcayati praiH| pacantamanyaM nAnujAnAti sa nikuH // 4 // (artha.) praudezika pramukha AhAra varjavAthI trasa tathA sthAvara jIvonI rakSA kahe je. vahaNaM ityAdi sUtra. je mATe AhAra taiyAra karatA ( puDhavItaNakahanissi. ANaM ke0) pRthivItRNakASThaniHsRtAnAM pRthivI eTale nUmi, tRNa eTale ghAsa ane kASTha eTale lAkaDAM ene Azraya karI rahelA evA ( tasathAvarANaM ke) trasasthAvarANAM eTale trasa te beriMDI pramukha ane sthAvara te ekejiya jIva temanI (vahaNaM Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlike dazamAdhyayanam / 61 ke0 ) vadhanaM eTale hiMsA ( ho ke0 ) javati eTale thAya . ( tamhA ke0) tasmAt eTale te mATe (je ke0) yaH eTale je sAdhu ( uddesiyaM ke) audde zikaM eTale sAdhune zrApavAnI zchAzrI karelA AhArAdikane (na muMje ke0) na juGkte eTale jadaNa kare nahi. tathA ( no vi pae ke0 ) nApi pacati eTale pote rAdhe paNa nahi, temaja (na payAvae ke0) na pAcayati eTale raMdhAve paNa nahi. temaja rAMdhanArane anumode nahi. (sa ke0) saH eTale te (nirakU ke0) nikuH eTale sAdhu kahevAya dde.||4|| __(dIpikA.) athaude zikAdiparihAreNa trasasthAvaraparihAramAha / yasmAt kRtaudezikAdau trasasthAvarANAM trasAnAM hIndriyAdInAM sthAvarANAM ca pRthivyAdInAM jIvAnAM vadhanaM hananaM navati / kiM trasasthAvarANAm / pRthivItRNakASThaniHsRtAnAm / tathA samAramnAt / yasmAdevaM tasmAtkAraNAdaudezikaM kRtAdi / anyacca sAvadyaM yo na judd'e| na kevalametat / kiMtu / yaH khayaM na pacati / nApyanyaiH pAcayati / nApyanyaM pAcayantaM samanujAnAti / sa nikuH||4|| (TIkA.) audezikAdiparihAreNa trasasthAvaraparihAramAha / vahaNaM ti sUtram / asya vyAkhyA / vadhanaM hananaM trasasthAvarANAM hInyAdipRthivyAdInAM navati kRtauddezike / kiMviziSTAnAm / pRthivItRNakASThaniHsRtAnAM tathA samAramnAt / yasmAdevaM tasmAdaudezikaM kRtAdyanyacca sAvadyaM na nutena kevalametat / kiMtu |naapi pacati khym| na pAcayati parairna pacantamanujAnAti yaH / sa nikuriti suutraarthH||4|| roza nAyaputtavayaNe, attasame manniU ppi kaae|| paMca ya phAse mahatvayAI, paMcAsavasaMvare je sa niskuu||5|| (avacUriH) rocayitvA vidhigrahaNanAvanAcyAM priyaM kRtvA jJAtaputravacanamAtmasamAnAnmanyate SaDapi kAyAn pRthivyAdIn / cshbdo'pyrthH|pshcaapi spRzati sevate mahAvratAni paJcAzravasaMvRtazca yaH sa nikuriti // 5 // (artha.) valI rozna ityAdi sUtra. (je ke0) yaH eTale je ( nAyaputtavayaNe ke0 ) jJAtaputravacanaM eTale zrI mahAvIra svAmInA vacana pratye (rozya ke0) rocayitvA eTale vidhipUrvaka grahaNa pramukha karavAthI potAne priya ebuM karIne (paMcAsavasaMvare ke0) pazcAstravasaMvRtaH eTale pAMca avyeM jiyone vazamAM rAkhanArA evA thayA batA (bapi ke0) SaDapi eTale bae (kAe ke) kAyAn eTale jIvanikAya pratye (attasame ke0) AtmasamAn eTale potAnA jIva sarakhA evA (manniU Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 622 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. ke0 ) manyate eTale mAne, ( ya ke0) ca eTale valI (paMca ke ) paJca eTale prANAtipAtaviramaNa pramukha pAMca ( mahatvayA ke0) mahAvratAni eTale mahAvrata pratye (phAse ke ) spRzati eTale seve. ( sa ke0 ) saH eTale te ( jiskU ke0) jiguH eTale sAdhu kadevAya be. // 5 // (dIpikA.) yaH sAdhuH SaDapi pRthivyA dijIvanikAyAnAtmasamAn manyate / kiM kRtvA / jJAtaputravacanaM rocayitvA / jJAtaputro mahAvIradevastasya vacanaM vidhigrahaNAsevanAcyAM priyaM kRtvA / punaryaH paJcApi mahAvratAni spRzati sevate / punaryaH paJcAzravasaMvRto navet / sa nikuH // 5 // (TIkA.) kiNc| rozza tti sUtram / asya vyaakhyaa| rocayitvA vidhigrahaNanAvanAcyAM priyaM kRtvaa| kiM tdityaah| zAtaputravacanaM ngvnmhaaviirvrdhmaanvcnm| AtmasamAnAtmatulyAnmanyate SaDapi kAyAn pRthivyAdIn / paJca ceti ca zabdo'pyarthaH / paJcApi spRzati sevate mahAvratAni / paJcAsravasaMvRtazca vyato'pi paJcenjiyasaMvRtazca yaH sa nikuriti suutraarthH||5|| cattAri vame sayA kasAe, dhuvajogI daviU budhvynne|| adaNe nikAyarUvarayae, gihijogaM parivaGae je sa bhikU // 6 // - (zravacUriH) caturaH krodhAdIn kaSAyAn vamati tatpratipadasevanena / dhruvayogI cocitayogavAMzca bhavati / bujhvacana zati tRtIyArthe saptamI / adhnshctusspdaadirhitH| nirjAtarUparajato nirgatasuvarNarUpyaH / gRhiyogaM mUrbayA gRhasthasaMbandhaM parivajayati yaH / sa nihuriti // 6 // (artha.) valI cattAri ityAdi sUtra. (je ke0) yaH eTale je (cattAri ke) caturaH eTale krodha pramukha cAra ( kasAe ke0) kaSAyAn eTale kaSAya pratye (sayA ke0) sadA eTale sarva kAla ( vame ke0) vamati eTale tyAga kare, valI je (bu. savayaNe ke0) buddhavacane eTale tIrthakaranA vacanane niSe (dhuvajogI ke0 ) dhruvayogI eTale nizcala yogavAlA arthAt Agama vacanane anusarIne mana vacana kAyAnA yogane sthira rAkhanArA, (zrahaNe ke0) adhanaH eTale copa/ jAnavara pramukha dhanavaDe rahita evA, (nijhAyarUvarayae ke0) nirjAtarUparajataH eTale sonuM tathA rUpuM vigereno tyAga karanArA evA ( haviU ke0 ) javati eTale hoya . temaja je (gihijogaM ke0) gRhiyogaM eTale mUrnAthI gRhasthanI sAthe je paricaya tene (parivajAe Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamAdhyayanam / 623 ho ) parivarjayati eTale sarva prakAre boDe. ( sa ke0 ) saH eTale te ( jirakU ke 0 ) nikSuH eTale sAdhu kahevAya be. // 6 // ( dIpikA . ) kiMca | yaH sAdhuzcaturaH krodhAdIn kaSAyAna sadA sarvakAlaM vamati tyajati / punaryo dhruvayogI javati / ucita nityayogAn syAt / kena / buddhavacanena tI - karavacanena karaNanUtena / tRtIyArthe saptamyatra / kiMbhUtaH sAdhuH / adhanaH / catuSpadA dirahitaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / nirjAtarUparajataH / nirgatavarNarUpya iti jAvaH / punaryo gRhiyogaM mUrbayA gRhasthasaMbandhaM parivarjayati sarvaiH prakAraiH parityajati yaH / sa nikSuH // 6 // ( TIkA. ) kiM ca cattAri ti sUtram / asya vyAkhyA / caturaH krodhAdIn vamati tatpratipakSAbhyAsena sadA sarvakAlaM kaSAyAn / dhruvayogI cocitanityayogavAMzca navati / buddhavacana iti tRtIyArthe saptamI / tIrthakaravacanena karaNanUtena dhruvayogI vati yathAgamameveti bhAvaH / adhanazcatuSpadAdirahitaH / nirjAtarUparajato nirgatasuvarNarUpya iti jAvaH / gRhiyogaM mUrtayA gRhasthasaMbandhaM parivarjayati sarvaiH prakAraiH parityajati yaH / sa nikuriti sUtrArthaH // 6 // du sammaddiI sayA mUDhe, ci nANe tave saMjame // tavasA ghui purANapAvagaM, maNavayakAya susaMdhu je sani // 7 // ( avacUriH ) samyagraha STiH sadAviplutaH sannevaM manyate / asti jJAnaM deyopAdeya viSayamatIndriyeSvapi / tapazca bAhyAbhyantararUpam / saMyamo navakarmAnupAdAnarUpaH / vaM ca dRDhAvastapasA dhunoti purANaM pApaM manovAkkAyasusaMvRto yaH / sa nikuriti // 7 // (artha) temaja samma diThI ityAdi sUtra. ( je ke0 ) yaH eTale je ( samma dighI ke0 ) samyagdRSTiH eTale jAvasamyaktvadRSTi evA tathA ( sayA ke0 ) sadA eTale niraMtara ( mUDhe ke0 ) mUDhaH eTale koi prakArano paNa cittamAM vidveSa na rAkhanArA evA thayA batA ema mAne. zuM mAne te kahe be. ( hu ke0 ) nizcaye ( nANe ke0 ) jJAnaM eTale heya tathA upAdeya vastu saMbaMdhI jJAna, ( tave ke0 ) tapaH eTale karmarUpa mala dhoi nAkhavAne zuddha jalasamAna evaM tapa ( aa ke0 ) ca eTale valI ( saMjame ho ) saMyamaH eTale jethI navuM karmabaMdhana na thAya evo saMyama ( 0 ) - sti eTale be. ema je mAne. tathA ( maNavayakAyasusaMbude ke0 ) manovacanakAya susaMvRtaH eTale manogupti, vacanaguti ne kAyagupti e traNe guptine barAbara sAcavanArA For Private Personal Use Only Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 624 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43)- mA. evA je ( tavasA ke ) tapasA eTale tapasyA vaDe ( purANapAvagaM ke0 ) purANapApakaM eTale pUrve upArjana karelA pApa karmane ( dhuNai ke0 ) dhunoti eTale AtmadezamAMthI khaMkherI nAkhe, ( sa ke0 ) saH eTale te ( jirakU ke0 ) nikkuH eTale sAdhu kavA . // 7 // ( dIpikA . ) punarAha / yaH sAdhuH samyagdRSTiH jAvasamyagdarzanI / punaH sadAmUDhaH sadA viplutaH sannevaM manyate / astyeva jJAnaM deyopAdeyaviSayamatIndriyeSvapi / tathA tapazca tyeva bAhyAbhyantarakarmamalApayane pAnIyasadRzam / tathA saMyamazca navakamanupAdAnarUpaH / iyaM ca dRDhajAvo yastapasA dhunoti purANaM pApaM jAvasArayA pravRtyA | punaryo manovacanakAyeSu saMvRtaH / ko'rthaH / tisRnirguptinirguptaH / sa nikkuH // 7 // I ( TIkA. ) tathA sammaddihi tti sUtram / asya vyAkhyA / samyagraha STirnAvasamyadarzanI sadA mUDho'viplutaH sannevaM manyate / astyeva jJAnaM heyopAdeya viSayamatIndriroad | tapazca bAhyAbhyantarakarmamalApanayanajalakalpam / saMyamazca navakarmAnupAdAnalakSaNaH / zvaM ca dRDhajAvastapasA dhunoti purANapApaM jAvasArayA pravRttyA manovAkkAyasaMvRta sti nirguti nirgupto yaH / sa nikuriti sUtrArthaH // 7 // tadeva asaNaM pANagaM vA, vividaM khAimasAimaM lanittA // dohI ho sue pare vA, taM na nide na nihAvae je sa nikU // 8 // ( vacUriH) tathaiveti pUrvarSividhAnena / azanaM pAnaM vA / vividhamanekaprakAraM khAdyaM svAdyaM labdhvA prApya javiSyatyarthaH kAryaM zvaH parazvo veti tadazanAdi na nidhatte na sthApayati / na nidhApayatyanyaiH / sthApayantamanyaM nAnujAnAti yaH sarvathA sannidhi - parityAgavAn / sa nikuriti // 8 // ( .) valI tadeva ityAdi sUtra. ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja ( je ke0 ) yaH eTale je ( asaNaM ke0 ) azanaM eTale azana, ( pANagaM ke0 ) pAnakaM eTale pIvAya evI jala pramukha vastu, ( vA vi ke0 ) vApi eTale temaja (vividaM ke0) vividhaM eTale vividha prakAranuM (khAima ke0) khAdyaM eTale khAdya vastupratyene (sAimaM ke0 ) svAdyaM eTale svAdima pratye ( lanittA ke0 ) labdhvA eTale pAmIne ( sue ke0 ) zvaH eTale AvatI kAle ( vA ke0 ) athavA ( pare ke0 ) parazvaH eTale parama divase ( ho ke0 ) arthaH eTale prayojana ( khapa ) ( dohI ke 0 ) javiSyati eTale thaze. emavicArI ( taM ke0 ) tat eTale te azana pramukha cAra prakAranA zrAhAra pratye For Private Personal Use Only Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike dazamamadhyayanam / 625 ( na nihe ke0 ) na nidhatte eTale rAkhI mUke nahi. temaja ( na nihAvae ke0 ) na nidhApayati eTale bIjA pAse rakhAve nahi. ( sa ke0 ) saH eTale te ( jirakU ke0 ) jituH eTale sAdhu kahevAya be // 8 // ( dIpikA . ) kiM / tathaiva pUrvasAdhuvat / zrazanaM pAnakaM ca pUrvoktasvarUpam / tathA vividhamanekaprakAraM khAdyaM svAdyaM ca pUrvoktasvarUpameva / labdhvA prApya / kimityAha / javiSyatyarthaH prayojanamaneneti zvaH parazvo veti tadazanAdi na nidhatte na sthApayati svayam / tathA na nidhApayati na sthApayati zranyaiH / tathA sthApayantamanyaM nAnujAnAti yaH sarvathA saMnidhiparityAgavAn sa nikuH // 8 // I ( TIkA. ) tadeva asaNaM ti sUtram / asya vyAkhyA / tathaiveti pUrvarSividhAnena / azanaM pAnaM ca prAguktakharUpam / tathA vividhamanekaprakAraM khAdyaM svAdyaM ca prAguktasvarUpameva labdhvA prApya / kimityAha / javiSyatyarthaH prayojanamanena zvaH parazvo veti tadazanAdi na nidhatte na sthApayati svayam / tathA na nidhApayati na sthApayatyanyaiH / sthApayantamanyaM nAnujAnAti yaH sarvathA saMnidhiparityAgavAn sa nikkuriti sUtrArthaH // 8 // tadeva asaNaM pAegaM vA, vividaM khAimasAimaM lanittA // baMdicya sAdammiyANa muMje, muccA sapnAyarae je sa nikU // e // ( zravacUriH ) tathaivAsanAdikaM laneta prApnuyAt / banditvA nimantrya samAnadhArmikAn sAdhUn muGkte / muktvA ca svAdhyAyaratazca yaH sa nikuriti // e|| ( artha. ) valI tadeva ityAdi sUtra. ( tadeva ke0 ) tathaiva eTale temaja ( je ke0 ) yaH eTale je ( asaNaM ke0 ) azanaM eTale azana, ( pAegaM ke0 ) pAnakaM eTale pAna, ( vAvi ke0 ) vApi eTale temaja ( vivihaM ke0 ) vividhaM eTale aneka prakAranaM (khAima ke0 ) khAdyaM eTale khAdima ne (sAimaM ke0 ) svAdyaM eTale svAdima pratye ( lajittA ke0 ) labdhvA eTale pAmIne ( sAha mizraNa ke0 ) samAnadhArmikAn eTale bIjA sAdhu pratye (di ke0 ) divA eTale bulAvIne par3hI (muMje ke0) mujhe eTale jojana kare. ane ( muccA ke0 ) nuktvA eTale jojana karIne ( saplAyara ke0 ) svAdhyAyarataH eTale svAdhyAya karavAmAM tatpara thAya, ( sa ke0 ) saH eTale te ( jiskU ke0 ) nikSuH eTale sAdhu kahevAya be // // ( dIpikA . ) kiMca / tathaiva yaH sAdhuH zrazanaM pAnaM ca vividhaM khAdyaM svAdyaM ca labdhvA ityA divyAkhyA pUrvavat / labdhvA kimityAha / banditvA nimantrya samAnadhArmi 79 For Private Personal Use Only Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. kAn / jute khAtmatulyatvAt vaatslysijhe| juktvA ca svAdhyAyaratazca navet / cazabdAcheSAnuSThAnaparazca syAt / sa nikuH // e|| (TIkA.) kiNc|thev tti suutrm| asya vyaakhyaa| tathaivAzanaM pAnaM ca vividhaM khAdya khAdyaM ca labdhveti pUrvavat / labdhvA kimityAha / banditvA nimantrya samAnadhArmikAn sAdhUn juGkte khAtmatulyatayA tahAtsalya siddheH / tathA juktvA khAdhyAyaratazca yaH / cazabdAcheSAnuSThAnaparazca yaH / sa nikuriti suutraarthH||e|| na ya vuggadiaM kadaM kahikA, na ya kuppe nihudie psNte|| saMjamadhuvajogajutte, javasaMte uvadeDae je sa niskU // 10 // (zravacUriH) na ca vaigrahikI kalahasaMbajJAM kathAM kathayati / sahAdakathAdiSvapi na kupyati parasya / apitu ninRtendriyo'nujhtenjiyH| prazAnto'starAgAdiH / saMyame dhruvaM yogena manovAgyogalakSaNena yuktaH / upazAnto'nAkulaH kaaycaaplaadirhitH| aviheThako na kvacidaucitye'nAdaravAn yaH sa nikuriti // 10 // (artha.) valI sAdhunA adhikAramAMja kahe . Naya ityAdi sUtra. (je ke0) yaH eTale je (vuggahiraM ke0) vaigrahikI eTale kalahavAlI (kahaM ke0) kathAM e. Tale kathA pratye (na ya kahijA ke0) naca kathayati eTale kahe nahi. temaja sArI vAta karatA paNa je (naya kuppe ke0) naca kupyati eTale kopa na kare. paNa je (nihRdie ke0) nijatendriyaH eTale jemanA iMDiyo uhata nathI evA, (pasaMte ke0) prazAntaH eTale rAga dveSAdivaDe rahita evA, (saMjamadhuvajogajutte ke0) saMyamadhruvayogayuktaH eTale saMyamane viSe sarvakAla mana vacana kAyAe ucita pravRtti karanArA e. vA, (javasaMte ke0) upazAntaH eTale AkulatArahita evA tathA (thaviheDae ke0) aviheThakaH eTale ucita kAryano anAdara na karanAra evA hoya. (sa ke0) saH eTale te ( jiskU ke0) nikuH eTale sAdhu kahevAya le. // 10 // (dIpikA.) atha nikulakSaNAdhikAra evAha / yaH sAdhurvaigrahikI kalahaprati. bar3A kathAM na kathayati / punaryaH sahAdakathAdiSvapi na kupyati parasya / apitu yo ninRtenjiyo'nujatenjiyo navet / punaryaH prazAnto rAgAdirahita evAste / tathA saMyame pUrvoktakharUpe dhruvaM sarvakAlaM yogena kAyavAgmanaHkarmalakSaNena yuktaH pratinedamaucityena pravRttaH / tathA ya upazAntaH anAkulaH kaaycaaplaadirhitH| punaryo Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamamadhyayanam / 627 videvakaH na kvacicite'nAdaravAn / na krodhAdInAM vizleSaka ityanye / inUtaH sa nikSuH // 10 // ( TIkA. ) nikulakSaNAdhikAra evAha / nayatti sUtram / asya vyAkhyA / na ca vaihikI kalapratibaddhAM kathAM kathayati / sajhAdakathAdiSvapi na kupyati parasyApitu nicRtendriyo 'nuddhatendriyaH prazAnto rAgAdirahita evAste / tathA saMyame pUrvoke bhuvaM sarvakAlaM yogena vAGmanaH kAyalakSaNena yogena yukto yogayuktaH pratinedamaucityena pravRtteH / tathA upazAnto'nAkulaH kAyacApalA dirahitaH / zravidevakaH na kvacicitenAdaravAn / krodhAdInAM vizleSaka ityanye / ya ivaMbhUtaH sa nikSuriti sUtrArthaH // 10 // jo sahai hu gAmakaMTae, akkosa padAratajaNAn ya // jayaneravasadasappadAse, samasudadukasa de je sa niskU // 11 // ( avacUriH ) yaH sahate grAmA indriyANi tadduHkhahetUna kaMTakAn / tAnevAda | zrAkrozAn jakArAdiniH / prahArAn kazAdiniH / tarjanAmasUyAdiniH / nairavajayA atyantajayAnakAH zabdAH saprahAsA yatra sthAna iti gamyam / vetAlA dikRtArttanAdAhahAsa ityarthaH / atropasargeSu satsu samasukha duHkhasahazca yo'cAlitasAmAyikanAvaH sa nikuriti // 11 // ( artha. ) valI jo saha ityAdi sUtra ( jo ke0 ) yaH eTale je ( gAmakaMTae ke0 ) grAmakaMTakAn eTale iMDiyAne kaMTaka samAna duHkhanA yApanAra evA ( akkosapahArataUpArTa ke0 ) AkrozaprahAratarjanA: eTale yAkroza te tuchakArI vacana, pra hAra te kazA ( cAbaka ) pramukha vaDe tADanA zrane tarjanA te matsaranA vacana pratye ( ke0 ) ca eTale valI (jayaneravasadasappahAse ke0 ) jairavajayazabdaprahAse eTale atizaya karA jayane upajAvanArA, aTTahAsa sahita evA vetAlAdikanA zabda jyAM be evA sthAnakane viSe ( je ke0 ) yaH eTale je ( samasuhaDukasade ke0 ) samasukha duHkhasadaH eTale samatAthI sukhaduHkhane samAna gaNanArA evA hoya. ( sa ke0 ) saH eTale te ( jirakU ke0 ) nikkuH eTale sAdhu kadevAya be. // 11 // ( dIpikA . ) kiMca / yaH sAdhuH samyak grAmakaMTakAn sahate / grAmA indriyANi teSAM duHkhahetavaH kaMTakAstAn / svarUpata evAha / zrAkrozAn prahArAn tarjanAzceti / tatra AkrozA jakArAdiniH / prahArAH kazAdijiH / tarjanA asUyAdiniH / tathA nairavajayA zratyantaraudranayajanakAH zabdAH saprahAsA yasmin sthAna iti gamyate / For Private Personal Use Only Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6zna rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. tathA tasmin / vetAlAdikRtArttanAdATTahAsa ityarthaH / atra upasargeSu satsu samasukhaphuHkhasahazca yo'calitasamatAjAvaH sa ninuH // 11 // (TIkA.) kiMca / jo sahaz ti sUtram / asya vyaakhyaa| yaH khalu mahAtmA sahate samyaggrAmakaMTakAn / grAmA indriyANi taduHkhahetavaH kaMTakAstAn / kharUpata evAha / thAkrozAn prahArAn tarjanAzceti / tatrAkozo yakArAdiniH / prahArAH kazAdiniH / tarjanA asuuyaadiniH| tathA nairavajayA atyantarauujayajanakAH zabdAH saprahAsA yasmin sthAna iti gamyate / tattathA tasmin / vetAlAdikRtArttanAdAdRhAsa ityarthaH / atropasargeSu satsu samasukhapuHkhasahazca yaH acatitasAmAyikalAvaHsa nikuriti suutraarthH||11|| paDimaM paDivaDiA masANe, no nAyae nayaneravAI diassa // vividaguNatavorae aniccaM, na sarIraM cAnikaMkhae je sa niskuu||22|| (avacUriH) etadeva spaSTayati / pratimA mAsAdirUpAM pratipadya smazAne'pi / na bineti jayaM na yAti / jairavanayAni dRSTvA vividhgunntportH| nityaM mUlaguNAdyanazanAdisaktazca na zarIramanikApate niHspRhatayA vArttamAnikaM nAvi ca ya chanUtaH sa nikuriti // 12 // (artha.) eja spaSTa kare . paDimaM ityAdi sUtra. (je ke0) yaH eTale je (masANe ke ) smazAne eTale smazAnane viSe (paDimaM ke0 ) pratimAM eTale mAsa pramukha avadhivAlI pratimA pratye (paDivajiyA ke0 ) pratipadya eTale vidhi mAphaka aMgIkAra karI rahyA palI (jayanneravAI ke0 ) nayanaravAni eTale ghaNA nayane jatpanna karanAra evA vetAla pramukhanA rUpAdika pratye ( divasa ke ) dRSTvA eTale joine (no nAyae ke0) no binneti eTale naya na pAme. (zra ke0) ca eTale valI ( niccaM ke0 ) nityaM eTale nitya ( vivihaguNatavorae ke) vividhaguNataporataH eTale mUlaguNa pramukha vividha prakAranA guNa ane upavAsa pramukha tapasyAne viSe rata e. vA je (sarIraM ke) zarIraM eTale zarIranI paNa ( na anikaMkhae ke0) nAjikAzte eTale AkAMdA, zcA, spRhA rAkhe nahi, arthAt zarIra upara bilakUla mamatA rAkhe nahi. ( sa ke) saH eTale te (niskU ke0) nikuH eTale sAdhu kahevAya be15 (dIpikA.) etadeva spaSTayati / yaH sAdhuH zmazAne pratimA mAsAdirUpAM pratipadya vidhinAGgIkRtya na binneti na nayaM prApnoti / kiM kRtvA / jairavanayAni dRSTvA / Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamamadhyayanam / dae rojnayahetUnupalabhya vetAlAdizabdAdIni / kiMjUtaH sAdhuH / vividhaguNataporataH / nityaM mUlottaraguNeSu anazanAditapasi ca saktaH sarvakAlaM na zarIramanikAGkSate / nispRhatayA vArttamAnikaM nAvi ca / ya chanUtaH sa nikuH // 15 // (TIkA.) etadeva spaSTayati / paDimaM ti sUtram / asya vyaakhyaa| pratimA mAsAdirUpAM pratipadya vidhinAGgIkRtya smazAne pitRvane na binneti na jayaM yAti / nairavajayAni dRSTvA rausajayadetUnupalacya vetAlAdirUpazabdAdIni / vividhaguNataporatazca nityaM mUlaguNAghanazanAdisaktazca sarvakAlaM na zarIramanikAMdate niHspRhatayA vArttamAnikaM jAvi ca / ya nUtaH sa nikuriti suutraarthH||12|| asaI vosaccattadehe, akuThe va dae lUsie vaa|| puDhavisame muNI havijjA, aniANe akoudale je sa niskU // 13 // (zravacUriH) na sakRdasakRt sarvadaivetyarthaH / kimityAha / vyutsRSTo avyanAvapratibandhAbhyAM tyakto vijUSAkaraNena deho yena sa tathAvidhaH / AkruSTo vA jakArAdyaiH / hato vA damAdyaiH / lUSitaH khgaadiniH| naditovA zvazRgAlAdinA / STa. thivIsamaH sarvasaho javati muniranidAno jaavphlaashaarhitH| akutUhalo naTAdiSu / ya evaMjUtaH sa nikuriti // 13 // (artha.) valI asazaM ityAdi sUtra. eTale je (asaI ke0) asakRt eTale sarva kAlane viSe ( vosaccattadehe ke0 ) vyutsRSTatyaktadehaH eTale vyutsRSTa te jenA upara rAga dveSa nathI evo tathA tyakta te jenAnapara zrAnUSaNa paheravAnuM vayu be evo ne deha jemano evA (je ke0 ) yaH eTale je ( muNI ke0) muniH eTale muni je te (akuThe ke0) AkruSTaH eTale kaThagera tubakArI evA vacanathI haNAyalA evA, ( va ke) va eTale athavA (hae ke0 ) hataH eTale daMDAdikavaDe tADanA pAmelA evA, (va ke0) vA eTale athavA (lUsie ke0) lUSitaH eTale khagAdika vaDe kapAyalA evA hoya to paNa ( puDhavisame ke0) pRthvIsamaH eTale pRthivI jema sarva sahana kare ne tema sarve puHkhane samatAthI sahana karanArA evA ( havijA ke0) navati eTale hoya. tathA je (anithANe ke0) anidAnaH eTale niyA' na karanAra evA, temaja (akouhale ke0) akautUhalaH eTale nRtya nATaka pramukha jovAnI jemane zvA nathI evA hoya, (sa ke0) saH eTale te (niskU ke0) nikuH eTale sAdhu kahevAya be. // 13 // (dIpikA.) punarAha / yo muniH pRthivIsamo navet / pRthivIvat sarvasahaH syAt / Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 630 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. na punArAgAdinA pIDyate / kiMbhUto muniH / asakRt vyutsRSTatyaktadehaH / asakRt sarvadA vyutsRSTo jAvapratibandhAbhAvena tyakto vibhUSAyA karaNena dehaH zarIraM yena sa tathAvidhaH / punaH AkuSTo vA jakArAdinA / dato vA dakAdinA / lUSito vA khaDgAdinA / dito vA zRgAlAdinA / kiMnUto muniH / zranidAnaH nAviphalasya vAJvArahitaH / punaH akutUhalazca naTAdiSu ya evaMbhUtaH sa niduH // 13 // ( TIkA. ) sa ti sUtram / na sakRdasakRtsarvadetyarthaH / kimityAha / vyu sRSTatyaktadedaH / vyutsRSTo jAvapratibandhAjAvena tyakto vibhUSAkaraNena dehaH zarIraM yena sa tathAvidhaH / zrAkuSTo vA yakArAdinA hato vA daemA dinA lUSito vA khaGgAdinA nakSito vA zvazrRgAlAdinA pRthivIsamaH sarvasaho munirbhavati / na rAgAdinA pIDyate / tathA nidAno jAviphalAzaMsArahitaH / akutUhalazca naTAdiSu / ya evaMnUtaH sa nikuriti sUtrArthaH // 13 // minU kAraNa parIsadAI, samundare jAipadAna appayaM // vittu jAImaraNaM mahaprayaM tave rae sAmalie je sa niskU // 14 // ( zravacUriH ) abhinUya parAjitya parISahAn samuddharatyuttArayati jAtipathAtsaMsArAdAtmAnaM viditvA jAtimaraNaM saMsAramUlaM mahAjayaM tapasi ca rataH zrAmaNye zramasaMbandhini // 14 // (artha) sAdhunuM svarUpa kahevAnA adhikAramAMja kahe be. minU ityAdi sUtra. (je ke0 ) yaH eTale je ( kAraNa ke0 ) kAyena eTale zarIra vaDe ( parIsahAI ke0 ) parISadAn eTale parISada pratye ( ani ke0 ) aninUya eTale jItIne ( zrapyaM ke0 ) zrAtmAnaM eTale potAne ( jAipahAu ke0 ) jAtipathAt eTale saMsAramArgathI ( samuddhare ke0 ) samuddharet eTale uddhAra kare. tathA ( jAzmaraNaM ke0 ) jAtimaraNaM eTale janmamaraNa rUpa saMsAramUlane ( mahaprayaM ke0 ) mahAjayaM eTale ma - hAjayakArI evAne ( viztu ke0 ) viditvA eTale jANIne ( sAmalie ke0 ) zrAma eTale sAdhune yogya evA ( tave ke0 ) tapasi eTale tapasyAne viSe ( rae ke0 ) rataH eTale Asakta thAya. ( sa ke0 ) saH eTale te ( jiskU ke0 ) nikkuH eTale sAkavAya be. 14 // ( dIpikA . ) nikSusvarUpA nidhAnAdhikAra evAha / yo muniH kAyena zarIreNa na manovacanAnyAmeva siddhAntanItyA parISadAna jinUya parAjitya zrAtmAnaM jAti For Private Personal Use Only Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dazamamadhyayanam / 631 pathAt saMsAramArgAt smujhrtyuttaaryti| kiM kRtvaa| jAtimaraNaM saMsAramUlaM viditvaa| kiM jAtimaraNam / mahAlayaM mahAjayakAraNam / kiMnUto muniH| tapasi rataH / tpHkrnnttprH| kiMjUte tapasi / zrAmaNye zramaNAnAM saMbandhini zujhe / sa ninuH // 14 // (TIkA.) nikusvarUpAnidhAnAdhikAra evAha / ani ti sUtram / asya vyAkhyA / zraninUya parA jitya kAyena zarIreNApi na nikusijhAntanItyA manovAganyAmeva / kAyenAnaninave tattvatastadanabhijavAt / parISahAn hudAdIn |smukrtyuttaaryti / jAtipathAtsaMsAramArgAdAtmAnam / kathamityAha / viditvA vijJAya jAtimaraNaM saMsAramUlaM mahAnayaM mahAjayakAraNaM tapasi rataH saktaH / kiMjUta ityAha / zrAmaNye zramaNAnAM saMbandhini / zubha ti nAvaH / ya evaMnUtaH sa nituriti suutraarthH||14|| habasaMjae pAyasaMjae, vAyasaMjae sNjdie|| annapparae susamAdiappA, suttabaM ca viANa je sa niskuu||25|| (zravacUriH) hastasaMyataH pAdasaMyataH kAraNaM vinA kUrmavahIna shraaste| kAraNe ca yatanayA prayuGkte / vAsaMyato'kuzalavAgnirodhAt / saMyatenjiyo nivRttvissyprsrH| adhyAtmarataH prazastadhyAnAsaktaH / susamAhitAtmA dhyAnApAdakaguNeSu sUtrArthaM ca yathAvasthitaM jAnAti yH| sa nikuH|| 15 // (artha.) temaja haba ityAdi sUtra. (je ke0) yaH eTale je (habasaMjae ke) hastasaMyataH eTale kAraNa vinA hAtha halAve calAve nahi evA, (pAyasaMjae ke) pAdasaMyataH eTale kAraNa vinA pagane paNa halAve calAve nahi evA, (vAyasaMjae ke0) vAksaMyataH eTale kAraNa paDe nirdoSa vANI bole, nahi to mauna rAkhe evA, (saMjadie ke0 ) saMyatenjiyaH eTale sarve iMjiyone vazamAM rAkhanAra evA, ( annapparae ke0) adhyAtmarataH eTale zujadhyAnane citavanAra evA ane (susamA hathappA ke0) susamAhitAtmA eTale guNone viSe dRDha ne zrAtmA jemano evA hoya . ( ca ke0) ane ( sutta ke0) sUtrArthaM eTale sUtrane tathA arthane yathArthapaNe ( vizrANa ke0 ) vijAnAti eTale jANe. ( sa ke0) saH eTale te ( jiskU ke0 ) nikuH eTale sAdhu kadevAya . // 15 // - (dIpikA.) punarAha / yaH sAdhuIstasaMyataH pAdasaMyata iti kAraNaM vinA kUrmavahIna Aste / kAraNe ca samyaggaThati / tathA yo vAksaMyataH akuzalavacana Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javAhAnA 632 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. nirodhAt / kuzalavacanasya codIraNena / kiMnUtaH saadhuH| saMyatendriyaH nivRttvissyprsrH| punaH kiMjUtaH sAdhuH / adhyAtmarataH prazastadhyAnAsaktaH / punaH kiMjUtaH saadhuH| susamAhitAtmA / dhyAnApAdakaguNeSu sutarAM sthaapitaatmaa| punaryaH sUtrArthaM yathAvasthitaM vidhigrahaNazurUM vijAnAti / evaMcUtaH sa nikuH // 15 // (TIkA.) tathA haba ti sUtram / asya vyaakhyaa| hastasaMyataH pAdasaMyata iti kAraNaM vinA kUrmavalIna thAste / kAraNe ca samyaggati / tathA vAksaMyataH akuzalavAgnirodhakuzalavAyudIraNena / saMyatenjiyo nivRttvissyprsrH| adhyAtmarataH prshstdhyaanaasktH| susamAhitAtmA dhyAnApAdakaguNeSu / tathA sUtrArthaM ca yathAvasthitaM vidhigrahaNazuI vijAnAti yaH samyagyathAviSayaM sa nikuriti sUtrArthaH // 15 // javahiMmi amuDie agiche, annAyacaMbaM pulnippulaae|| kayavikkayasaMnidina virae, savasaMgAvagae a je sa nikU // 16 // (avacUriH) upadhau vastrAdilakSaNe'mUrbitastadviSayamohatyAgena agRhaH pratibandhAjAvena ajJAtoJcha carati / pula nippulAkaH saMyamAsAratApAdakadoSarahitaH / kraya vikrayasannidhinyo virataH / avyatnAvanedaninnakraya vikrayaparyuSitasthApanecyo nivRttH| sarvasaMgApagatazca gata'vyajAvasaMgazca yaH sa jituH // 16 // (artha.) temaja uvahiM ityAdi sUtra. (je ke ) yaH eTale je ( uvahiM mi ke0) upadhau eTale vastra, pAtra pramukha upadhine viSe (amuchie ke) amUrbitaH eTale mUbarga na rAkhanArA evA, (agike ke0) agRhaH eTale ko paNa ThekANe pratibaMdha na hovAthI Asaktirahita evA, (annAyagaMDaM ke0) ajJAtoMDaM eTale paricaya na hoya tyAM jAvathI zuddha evA AhArAdikane stokamAtra grahaNa karanArA evA, ( pulanippulAe ke0 ) pulAkaniHpulAkaH eTale cAritrane asAratA utpanna karanAra doSathI rahita evA, ( kayavikkayasaM nihi virae ke0) krayavikrayasaMnidhivirataH eTale kharIdavU, veca ane saMgraha karavo evaDe rahita evA tathA ( savasaMgAvagae kesa) sarvasaMgApagataH eTale vyasaMga tathA jAvasaMgano parityAga karanArA evA hoya . (sa ke0) saH eTale te ( nirakU ke0) niduH eTale sAdhu kahevAya . // 16 // __ (dIpikA.) punarAha / yaH sAdhurajhAtoJjaM carati / jAvazuddhaM stokaM stokmityrthH| sa nikuH / kiMnUtaH sAdhuH / upaMdhau vastrAdilakSaNe'mUrdhitaH tdvissymohtyaagen| punaH kinUtaH saadhuH|ajhHprtibndhaanaaven pulkH| pula smuye|pultiiti pulkH| Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike dazamamadhyayanam / 633 cAritragRddhatvAt / samucchritaH / punaH kiM0 sAdhuH / niHpulAkaH / saMyamasya asAratotpAdakA ye doSAstai rahitaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / krayavikrayasaMnidhijyo virataH / pravyajAvaneda jinnakrayavikrayaparyuSitasthApanejyo nivRttaH / punaH kiMbhUtaH sAdhuH / sarvadravyajAvasaMgarahitaH // 16 // ( TIkA. ) tathA vahiMmi ti sUtram / upadhau vastrAdilakSaNe'mUrjitastadviSayamoha tyAgenAgRddhaH pratibandhAnAvena / ajJAtoJchaM carati jAvaparizuddham / stoka mityarthaH / pulAka niHpulAka iti saMyamAsAratApAdakadoSarahitaH / krayavikrayasaMnidhiyo virataH / dravyajAvaneda ninnakrayavikrayaparyuSitasthApanecyo nivRttaH / sarvasaMgApagatazca yaH a pagatadravyajAvasaMgazca yaH / sa nikSuriti sUtrArthaH // 16 // lolanikUna rasesu gipne, jaMbaM care jIvicyanAnikakhI // ihiM ca sakAraNa pUyaNaM ca cae ThippA aNi je sa niraku // 17 // ( avacUriH ) kiMca / chAlolo nAma nAprAptaprArthakaH / nikSuH sAdhurna raseSu gRddha uJ carati / pUrvamupadhimAzrityoktam / ihatvAhAraviSayamiti na paunaruktatyam / asaM jIvitaM nA nikAGkSate / ruddhimAmarSoSadhyA dim / satkAraM vastrAdiniH / pUjanaM stavanAdinA / tyajati / naitadarthameva yatate / sthitAtmA jJAnAdiSu / anijo'mAyo yaH // 17 // ( artha. ) valI alola ityAdi sUtra. ( je ke0 ) yaH eTale je ( alola ke0 ) alolaH eTale zraprApta vastunI prAptine arthe lolupatA na rAkhanArA, ( jirakU ke0 ) nikuH eTale camaranI peThe camaNa karI nikSAvRttithI potAno nirvAha karanArA tathA (rasesu ke0) raseSu eTale malelI azana pramukha vastune viSe paNa ( na giddhe ke0 ) na gRddhaH eTale Asakti rAkhatA nathI. temaja je ( jaMDhaM ke0 ) uJchaM eTale aparicita gRhasthAne ghare kiMcit mAtra AhAra pramukha grahaNa karavA rUpa jaMba pratye ( care ke0 ) carati eTale kare. tathA ( jI vizra ke0 ) jIvitaM eTale saMyamarahita jIvitane (nAkiMkhe ke0 ) nAjikAGkSate eTale iche nahi. temaja ( DippA ke0 ) sthitAtmA eTale jJAnAdikane viSe potAnuM mana layalIna rAkhanArA tathA ( aNi he ke0 ) nijaH eTale mAyA ( kapaTa ) rahita evA je ( iTThi ke0 ) ruddhiM eTale labdhi pramukha zaddhi pratye ( ca ke0 ) punaH ( sakAraNa ke0 ) satkAraM eTale vastra, pAtra pramukhanI prAtirUpa satkAra pratye ( ca ke0 ) ne ( pUNaM ke0 ) pUjanaM eTale stuti karavA pramukha pUjana For Private Personal Use Only Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. pratye ( cae ke0 ) tyajati eTale tyAga kare, arthAt enI apedA na rAkhe, (sa ke0) saH eTale te ( niskU ke0 ) nikuH eTale sAdhu kahevAya . // 17 // __(dIpikA.) punaH kiNc| yo nikuruvaM carati nAvoJcaM sevata iti puurvvt| navaram / tatropadhimAzrityoktam / iha tvAhAramAzrityeti na punaruktidoSaH / tathA yo jIvitamasaMyamajIvitaM na anikAGkSate na vAJcati / ya zarmi cAmarSoSadhyAdirUpAM tathA sakAraM vstraadiniH| tathA pUjanaM ca stavAdinA tyajati / na etadarthameva yatate / sthitAtmA jnyaanaadissu|punH kiMnUto nikuH|anino maayaarhitH| punaH kiMga niduH| alolo. 'prAptaprArthanAtatparo na / punaryo raseSu na gRko na pratibakaH / sa nikurnavati // 17 // (TIkA.) kiNc|alol tti suutrm|asy vyaakhyaa| alolo nAma nAprAptaprArthanaparo nikuH sAdhuna raseSu gRdhH|praaptessvpyprtibddh iti naavH| uJcaM carati / nAvojameveti pUrvavat |nvrm| tatropadhimAzrityoktamiha tvAhAramityapaunarutyam / tathA jIvitaM nAnikAGkSate'saMyamajIvitam / tathA zarmi cAmarSoSadhyAdirUpAM satkAraM vastrAdiniH pUjanaM ca stavAdinA tyajati / naitadarthameva yatate / sthitAtmA jhAnAdiSu / anina ztyamAyo yaH sa nikuriti sUtrArthaH // 17 // na paraM vazkAsi ayaM kusIle, jeNaM ca kuppiU na taM vshtaa|| jANia patteaM punnapAvaM, attANaM na samukkase je sa niskU // 17 // (zravacUriH) na paraM khavyatiriktaM vadatyayaM kuzIlastadaprItyAdidoSaprasaGgAt / khavineyaM tu zikSAgrahaNabuDyA vadatyapi / yenAnyaH kupyati na tahadedoSasanAve'pi / katham / jJAtvA pratyekaM puNyapApaM nAnyasambandhyanyasya navati agnidAhavedanAvat / evaM satvapi guNeSu nAtmAnaM smutkrssti| na svaguNairgarvamAyAti yH| sa nikuH||17|| (artha.) valI na paraM ityAdi sUtra. (je ke0) yaH eTale je ( paraM ke0) paraM eTale zrApaNA ziSyavargathI athavA ApaNA saMghADAthI jinna evA ko sAdhu pramukhane ( ayaM ke0) zrayaM eTale aa ( kusIle ke0 ) kuzIlaH eTale kuzIliyo je ema (na vajA ke0) na vadati eTale kahe nahi. tathA (anna ke0) anyaH eTale thApaNA ziSyasamudAyathI athavA ApaNA saMghADAthI jUdA evA ko sAdhu pramukha je te (jeNa ke0) yena eTale jevaDe (kupija ke0) kupyati eTale kopa kare, (taM ke0) tat eTale te vacana pratye (na vajA ke0) na vadati eTale kahe nahi. batA pArakA doSa kema na bolavA e zaMkA dUra kare .( punapAvaM ke0 ) puNyapApaM Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 635 dazavaikAlike dazamamadhyayanam / eTale jIve kareluM puNya tathA pApa ( patteaM ke0) pratyekaM eTale je kare teneja jogava paDe . bIjAne jogavaq paDatuM nathI. e vAta ( jANiva ke0) jJAtvA eTale jANIne kozne krodha thAya evaM vacana na bole. tathA potAmAM guNa batAM paNa (appANaM ke0) zrAtmAnaM eTale potAne (na samukase ke0)na samutkarSati eTale zreSTha na mAne. arthAt " hu~ kevo guNI DhuM" evo garva na kare. (sa ke0 ) saH eTale te ( niskU ke) nikuH eTase sAdhu kahevAya . // 17 // (dIpikA.) tathA yaH paraM khapada ziSyenyo vyatiriktamayaM kuzIla iti na vadati / tadane ca aprItidoSa utpadyate / svapada ziSyaM tu zikSAgrahaNabuDyA vdtypi| punaryenAnyaH kazcit kupyati / na tad yo bravIti doSasannAve'pi / kimityAha / jJAtvA pratyekaM puNyapApaM nAnyasaMbandhyanyasya navati / agnidAhavedanAvat / evaM satsvapi guNeSu zrAtmAnaM yo na samutkarSati / na svaguNairgarvamAyAti sa nikuH // 17 // (TIkA.) tathA na paraM ti sUtram / asya vyaakhyaa| na paraM svapakSavineyavyati. riktaM vadatyayaM kuzIlastadaprItyAdidoSaprasaGgAt / svapadavineyaM tu zikSAgrahaNabuDyA vadatyapi / sarvathA yenAnyaH kazcit kupyati / na tad bravIti doSasanAve'pi / kimityata thAha / hAtvA pratyekaM puNyapApaM nAnyasaMbandhyanyasya navati / agnidAhavedanAvat / evaM satvapi guNeSu nAtmAnaM samutkarSati / na khaguNairgarvamAyAti yaH sa nikuriti sUtrArthaH // 17 // na jAzmatte na ya rUvamatte, na lAnamatte na sueNa matte // nayANi savANi vivaUzttA, dhammapnANarae je sa niskU // 10 // (avacUriH) madapratiSedhamAha / na jAtimatto yathAhaM brAhmaNa ityAdi / na rUpamA to'haM rUpavAn / na lAnamatto'haM lAjavAn / na zrutamatto'haM parimataH / anena kulmdaadiprigrhH| etadevAha / madAn sarvAn vivarya parityajya dharmadhyAnarato yo yathAyogaM tatra saktaH sa nikuH // 15 // (artha.) sAdhue mada na karavo eja kahe . na jAi ityAdi sUtra. (je ke0) yaH eTale je (jAzmatte ke0) jAtimattaH eTale 'hu~ jAtivaMta buM' evo garva dhAraNa karanArA (na ke0) nathI hotA. (rUvamatte ke0 ) rUpamattaH eTale 'hu~ sAro rUpavaMta DaM' evo garva dhAraNa karanArA ( na ke0) nazrI hotA. ( lAlamatte ke0) lAlamattaH Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636 rAya dhanapatasiMgha bahADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. eTale 'mane lAna sAro thAya be evo garva dhAraNa karanArA na ke0 ) nathI hotA. ( 0 ) ca eTale valI je ( suzramatte ke0 ) zrutamattaH eTale ' huM paMDita buM ' evo garva dhAraNa karanArA ( na ke0 ) nathI hotA. tathA je ( savvANi ke0 ) sarvAn eTale sarve ( mayA ke0 ) madAn eTale madane ( vivazttA ke0 ) vivarjya eTale vajane ( dhammaprANarae ke0 ) dharmadhyAnarataH eTale dharmadhyAnane viSe yAsakta thAya be. ( sa ho ) saH eTale te (jirakU ke0 ) nikSuH eTale sAdhu kahevAya be // 15 // 0 ( dIpikA. ) madapratiSedhArthamAha / yaH sAdhurjAtimatto na javati / yathAhaM brAhmaNaH / punaryo rUpamatto na javati / yathAhaM rUpavAnAdeyaH / punaryo lAjamatto na javati / yathAhaM lAjavAn / punaryo na zrutamatto javati / yathAhaM patiH / nakulamadAdiparigrahaH / tadevAha / madAn sarvAnapi kulAdiviSayAn vivarjya pari tyajya dharmadhyAnarato javet / sa jihuH // 15 // ( TIkA. ) madapratiSedhArthamAha / Na jAi ti sUtram / asya vyAkhyA / na jAtimatto yathAhaM brAhmaNaH kSatriyo vA / na ca rUpamatto yathAhaM rUpavAnAdeyaH / na lAjamato yathAhaM labdhimAn / na zrutamatto yathAhaM patiH / anena kulamadAdiparigrahaH / zrataevAha / madAn sarvAn kulAdiviSayAnapi parivarjya parityajya dharmarato hi yo yathAgamaM tatra saktaH sa niduriti sUtrArthaH // 17 // pavecya payaM mahAsuNI, dhamme hina vAvayaI paraM pi // nikamma vaktika kusIlaliMgaM, na prAvi dAsaMkudae je sa nikU // 20 // ( avacUriH ) madapratiSedhamAha / pravedayati kathayati AryapadaM zuddhadharmaM mahAmuniH / dharme sthitaH sthApayati paramapi zrotAram / niSkramya zrAramnAdi kuzIla liGgaM kuzIlaceSTitaM varjayet / na cApi hAsyakuhako na hAsyakArIndrajAlayuktaH // 20 // (artha. ) valI paveda ityAdi sUtra. ( je ke0 ) yaH eTale je ( mahAmukhI ke0 ) mahAmuniH eTale munirAja je te ( apayaM ke0 ) yAryapadaM eTale zuddhadharma pratye paropakAra (pave ke0 ) pravedayati eTale kahe. tathA pote ( dhamme ke0 ) dharme eTale dharma viSe (virDa ke0 ) sthitaH eTale rahyA batA ( paraM pi ke0 ) paramapi eTale dharma zravaNa karanAra bIjAne paNa ( vAvayaI ke0 ) sthApayati eTale sthApana kare, arthAt dharmane pamADe. temaja je ( nirakamma ke0 ) niSkramya eTale saMsAramAMdhI nIkalIne (kusIla liMga ke0 ) kuzIla liGgaM eTale AraMbha samAraMbha karanAra gRhasthanI Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike dazamamadhyayanam / 637 ceSTA te vividha prakAranA AraMbha samAraMbha pratye ( vajita ke0 ) varjayati eTale varje. valI je (hAsaMkue ke0 ) hAsyakuhakaH eTale hAsya utpanna karanAra evI ceSTA karanAvA (a hu ) nacApi eTale hotA nathI. ( sa ke0 ) saH saTale te ( niskU ho ) nituH eTale sAdhu kahevAya be. // 20 // ( dIpikA. ) yo mahAmunirAryapadaM zuddhadharmapadaM paropakArAya pravedayati kathayati / punaryo dharme sthitaH paramapi zrotAraM dharme sthApayati / punaryo niSkramya gRhAnniHsRtya kuzIla liGgamArambhAdinA kuzIlaceSTitaM varjayati / purnayo hAsyakuhako na javati / hAsyakA rikuhakayukto na syAt / sa nikkuH // 20 // ( TIkA. ) kiMca / pave tti sUtram / asya vyAkhyA / pravedayati kathayatyAryapadaM zuddhadharmapadaM paropakArAya mahAmuniH zIlavAn jJAtA evaMbhUta eva vastuto nAnyaH / kimityetadeva mityata zrAha / dharme sthitaH sthApayati paramapi zrotAraM tatrAdeyajAvapravRtteH / tathA niSkramya varjayati kuzIla liGgamA ramnA dikuzIlaceSTitam / tathA na cApi hAsyakuhako na hAsyakA rikuhakayukto yaH / sa nikSuriti sUtrArthaH // 20 // taM devAsaM suI sAsayaM, sayA cae nizcadiyA || viMdittu jAImaraNassa baMdhaNaM naveza bhikU prapuNAgamaM gaI ti bemi // 22 // sanikuprayaNaM dasamaM saMmattaM // 10 // ( avacUriH ) nikSunAvaphalamAha / etaM dehavAsaM cArakaprAyamazuciM zukrazoNitoGgavatvAdinAzAzvataM pratikSaNapariNatyA sadA tyajati mamatvatyAgena nityahi mokSasAdhane samyagdarzanAdau sthitAtmA atyantaM susthitaH / sa evaMbhUta vittvA jAtimaraNasya saMsArasya kAraNamupaiti sAmIpyena gacchati / nikuryatirapunarAgamAM nityAM janmAdirahitAmityarthaH / gatiM siddhigatiM bravImIti pUrvavat // 21 // ityavacUrikAyAM vyAkhyAtaM divadhyayanam // 10 // ( .) have sAdhupaNAnuM phala kahe be. taM dehavAsaM ityAdi sUtra. ( nicca hi - sho ) nitya hita sthitAtmA nityahita eTale mohanA kAraNabhUta je samakita pramukha tene viSe jeno zrAtmA dRDha rahyo be evA ( jirakU ke ) jituH eTale pUrvokta prakAranA sAdhu je te ( suI ke0 ) azuciM eTale zukra zoSitathI utpanna thavA pramukha kAraNathI apavitra evA, tathA ( asAsayaM ke0 ) azAzvataM eTale jene visatA vAra na lAge evA, ( taM ke0 ) etaM eTale sarvane pratyakSa dekhAtA evA (de For Private Personal Use Only Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 630 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(53)-mA. havAsaM ke0 ) dehavAsaM eTale zarIra rUpa baMdIkhAnAne (sayA ke) sadA eTale niraMtara (cae ke0) tyajati eTale tyAga kare be. arthAt zarIra uparano rAga boDe . tathA (jAzmaraNassa ke0) jAtimaraNasya eTale janma maraNanA (baMdhaNaM ke0) bandhanaM eTale baMdhana pratye (biMdittu ke ) bitvA eTale bedIne (apuNAgamaM ke0) apunarAgamAM eTale jethI pAbu zrAvatuM nathI evI (gaI ke0) gatiM eTale gati pra. tye ( uveza ke0) upaiti eTale pAme De. ( timi ke0) iti bravImi eTale tIrthakara gaNadharanA upadezathI hu~ ema kahuM bu. // 21 // iti zrIdazavaikAlikabAlAvabodhe sanilu nAmaka dasamuM adhyayana saMpUrNa. // 10 // (dIpikA.) atha nikunjAvasya phlmaah| nihurevaMvidho gatiM siDigatimupaiti gchti| kiMjUtAM gatim / apunarAgamAM punrjnmaadirhitaam| kiM kRtvaa| jAtijarAmaraNasya bandhanaM bitvA / punarjikurdehavAsaM sadA tyajati mamatAtyAgenaitaM prtydennoplnymaanm| kiMjUtaM dehvaasm|ashuci shukrshonnitmytvaat| kiMnUtaM dehvaasm|ashaashvtN pratikSaNaM dIyamANatvAt / kiMcUto nikuH| nityahite mokSasAdhane samyagdarzanAdau sthitAtmA atyantaM susthitaH / iti bravImIti pUrvavat // 1 // iti zrIdazavaikAlikazabdArthavRttau sanikunAmakaM dazamamadhyayanaM samAptam // 10 // (TIkA.) nikujAvaphalamAha / taM deha tti sUtram / asya vyAkhyA / taM dehavAsamityenaM pratyadopalanyamAnaM cArakarUpaM zarIrAvAsamazuciM shukrshonnitonggvtvaadinaa| azAzvataM pratikSaNapariNatyA sadA tyajati mamatvAnubandhatyAgena / ka ityAha / nityahite mokSasAdhane samkagdarzanAdau sthitaatmaatyntsusthitH| sa caivaMcUtazvittvA jAtimaraNasya saMsArasya bandhanaM kAraNamupaiti sAmIpyena gati jikuryatirapunarAgamA punarjanmAdirahitAmityarthaH / gatimiti siligatim / bravImIti pUrvavaditi suutraarthH||2|| ukto'nugamo nayAH pUrvavat / iti vyAkhyAtaM sajivadhyayanam // 10 // iti zrIharijajasUriviracitAyAM zrIdazavaikAlikabRhakRttau dazamamadhyayanam // 10 // atha cuulike| ida khalu no pavazeNaM naSpannaukeNaM saMjame arazsamAvannacitteNaM nahANuppediNA agodAieNaM ceva dayarassigayaMkusapoyapaDAgAnUAI imAI ahArasa gaNAI sammaM sNpddiledivaaiNnvNti|| (avacUriH)atha cUle aarjyete|anyoH saMbandhaHpUrvAdhyayane niku guNayukto nihuri Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cuulikaa| tyuktm|s caivaMjUto'pi kadAcitkarmaNo balavattvAt siidet| tasthirIkaraNArthamAhAha prvcne|khbushbdo'vdhaarnne|s cAtra jnyeyH|no thaamntrnne| pravajitena sAdhunA utpannapuHkhena saMjAtazItAdizArIrastrIniSadyAdimAnasapuHkhena saMyame prAyukte aratisamApannacittena uThegagatAniprAyeNa shrvdhaanotpredinnaa| anavadhAvitenaivAnutpravajitenaivAmUni vadayamANAni aSTAdaza sthAnAni samyagnAvasAraM samyak pratyupeditavyAni suSTu aSTavyAni / javantIti yogH| tAnyeva aSTAdaza sthAnAni vizeSyante / hayarazmigajAGkuzapotapatAkAtulyAni / yathAzvAdInAmunmArgapravRttikAmAnAM razmyAdyA niymnhetvH| tathaitAnyapi saMyamApunmArgapravRttikAmAnAM javyasattvAnAmiti / yatazcaivamataH samyak saMpratyupeditavyAni bhavanti // (artha.) have cUlikA zaru thAya je. eno pUrvokta adhyayananI sAthe saMbaMdha zrA rIte . dazamA adhyayanamA sAdhunA guNa jemAM hoya teja sAdhu kahevAya De' ema kahyu. have te sAdhu evA hoya to paNa jIva karmanA adhIna hovAthI tathA karma ghaNuMja baliSTha hovAthI kadAca zithilacAritrI thAya, to tene dharmane viSe sthira karavo, mATe e be cUlikA kahevAya . zha khabu no ityAdi sUtra. (jo ke0) noH eTale he ziSyo ! ( uppamapurakeNa ke0) utpannapuHkhena eTale utpanna thayuM be zarIra saMbaMdhI athavA mana saMbaMdhI phuHkha jene evA, tethIja (saMjame ke0) saMyame eTale sattara prakAranA saMyamane viSe (tharasamAvannacittaNaM ke0) aratisamApannacittena eTakhe keTAlI gayu be citta jenuM evA, mATeja (uhANuppe hiNA ke0) avadhAnotprekSiNA eTale saMyamano tyAga karavAnI zvA karanAra evA paNa (zraNohAieNaM ceva ke0) anavadhAvitena caiva eTale hajI sudhI dIdAno tyAga kasyo nathI evAja (zha ke0)zha eTale zrA jainazAsanane viSe ( pavazeNaM ke0 ) pravrajitena eTale dIkSA lIdhela sAdhue ( hayarastigayaMkusapoyapaDAgA ke0) hayarazmigajAGkazapotapatAkAnUtAni eTale zrazvane jema lagAma, gajane jema aMkuza athavA jahAjane jema patAkA (DolakAThI) te sarakhA (zmA ke0) imAni eTale A (ahArasa ke) aSTAdaza eTale aDhAra (gaNA ke0 ) sthAnAni eTale sthAnakone ( samma khalu ke0 ) samyak khalu eTale samyak prakAreja (saMpaDilehivAz ke0) saMpratyupeditavyAni eTale vicAra karavA yogya evA (javaMti ke0) navanti eTale . // (dIpikA.) vyAkhyAtaM sanikunAmakaM dazamamadhyayanam / atha cUmAkhyamArajyate / asya cAyamajisaMbandhaH / pUrvAdhyayane nikuguNA uktaaH| sa ca nikurevaMcUto'pi Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 640 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. kadAcitkarmavazAtkarmabalAcca sIdettatastasya nidoH sthirIkaraNaM karttavyam / tadartha cUDAdhyaM kathyate / iha khalu noH pravajitena sAdhunA / iha khalu pravacane nizcayena jo iti AmantraNe / amUni vadayamANAni aSTAdaza sthAnAni samyak prakAreNa saMpratyupeditavyAni suSTu AlocanIyAni navantItyuktiH / kiMnUtAnyaSTAdaza sthAnAni / hayarazmigajAGkazapotapatAkAnUtAni / zrazvakha linagajAGkazabohibasitapaTatulyAni / zrayaM paramArthaH / yathA hayAdInAmunmArgapravRttiM vALatAM razmyAdayo niyamanadetavastathaitAnyapi saMyamA'nmArgapravRttiM vAcatAM javyajIvAnAmapi niyamanahetavaH / yatazcaivamataH samyak pratyupeditavyAni javanti / kiMjUtena sAdhunA / utpannaDuHkhena saMjAtazItAdizArIrastrIniSadyAdimAnasaHkhena / punaH kiMjUtena / saMyame pUrvavarNitasvarUpe dharatisamApannacittena uThegagatAniprayeNa saMyamAnnirvi. manAvena ityarthaH / punaH kiMjUtena / zravadhAnotprekSiNA / avadhAnamapasaraNaM saMyamApuprAbalyena predituM zIlaM yasya sa tena avadhAnotprekSiNA utprvjitukaamenetyrthH| punaH kiMjUtena / anavadhAvitenaiva anutpravajitenaiva // (TIkA.)zradhunaughatazzUDe shraarnyete|anyoshcaaymnisNbndhH|haanntraadhyyne nikuguNayukta eva nikuruktH| sa caivaMcUto'pi kadAcit karmaparatantratvAt karmaNazca balavattvAsIdedata etasthirIkaraNaM karttavyamiti tadarthAdhikAravacUDAdhyamanidhIyate / tatra cUDAzabdArthamevAnidhAtukAma thAha // dave khette kAle, nAvammi tha cUliyAya nikevo // taM puNa uttarataMtaM, suagahithaLa tu saMgahaNI // 26 // vyAkhyA // nAmasthApane humatvAdanAdRtyAha / vye dene kAle nAve ca avyAdiviSayazcaDAyA nikSepo nyAsa iti / tatpunazrUDAdhyamuttaratantramuttarasUtram / dazavaikAlikasyAcArapaJcacUDAvat / etaccottaratantraM zrutagRhItArthameva / dazavaikAlikAkhyazrutena gRhIto'rtho'syeti vigrahaH / yadyevamapArthakamidam / netyAha / saMgrahaNI tamuktAnuktArthasaMdepa iti gAthArthaH // avyacUDA divyA cikhyAsayAha // dave saJcittAI, kukkuDacUDAmaNImaUrAz // khettaMmi loganikuDa-maMdaracUDA tha kUDAi // 27 // vyAkhyA // avya iti / avyacUDA thAgamanoyAgamajJazarIretarA divyatiriktA trividhA sacittAdyA / sacittA acittA mizrA ca / ythaasNkhymaah| kukuTacUDA sacittA / maNicUDA acittaa| mayUrazikhA mizrA / kSetra iti / kSetracUDA lokaniSkuTA uparivartinaH / mandaracUDA gha paaemkmblaa| cUDAdayazca tadanyaparvatAnAM kSetraprAdhAnyAt / zrAdizabdAdadholokasya sImantakaH / tiryag lokasya mandara avalokasyeSatprAgnAra iti gaathaarthH|| // Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cuulikaa| 642 aritta ahigamAsA, ahigA saMvacarA a kAlaMmi // nAve khavasamie, zmA u cUmA muNezravA // 27 // vyAkhyA // atiriktA ucitakAlAt samadhikA adhikamAsakAH pratItAH / adhikAH saMvatsarAzca SaSTyAbdAdyapekSayA kAla iti kaalcuuddaa| nAva iti nAvacUDA dAyopazamike jaave| zyameva hiprakArA cUDA mantavyA vijheyA dAyopazamikatvAntasyeti gAthArthaH // tatrApi prathamA rtivaakycuuddaa| asyAzcAnuyo. gadhAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanne nidepe rativAkyeti chipadaM nAma tatra ratinikSepa ucyate / tatrApi nAmasthApane anAdRtya avyanAvaratyanidhitsayAha / dave uhA u kamme, nokammaraI zra sahadavA // nAvaraI tasseva ja, udae emeva araI vi ||e // vyAkhyA // avyaratirAgamanobhAgamajhazarIretarAtiriktA hiMdhA karmaavyara tirnokarmavyaratizca / tatra avyakarmaratIrativedanIyaM karma / etacca bahamanudayAvasthaM gRhyate / nokarmajavyaratistu zabdAdijivyANi / zrAdizabdAt sparzAdiparigrahaH / ratijanakAni ratikAraNAni / jAvaratistasyaiva tu rativedanIyasya karmaNa udaye javati / evamevAra tirapi vyatnAvanedaninnA yathoktaratipratipadato vijheyeti gAthArthaH // udAhRtA ratiridAnI vAkyamatidizannAha // vakaM tu puvanaNiraM, dhamme raz. kAragANi vakANi // jeNaM mimIe teNa, razvake sA havaz cUmA // 30 // vyAkhyA // vAkyaM tu pUrvajaNitaM vAkyazudhyadhyadhyane'nekaprakAramuktaM dharme cAritrarUpe ratikArakANi ratijanakAni ca vAkyAni yena kAraNenAsyAM cUDAyAM tena nimittena rativAkyaiSA cUDA ratikartRNi vAkyAni yasyAM sA rativAkyeti gAthArthaH // iha ca ratya nidhAnaM samyaksahanena guNakAriNItvopadarzanArtham / zrAha ca ||jh nAma Aurassiha, sIvaNasu kIramANesu // jaMtaNamapachakuchA-madosa viraI hithakarI u // 31 // vyAkhyA // yathA nAmeti prasijhametat / Aturasya zarIrasamudrena Agantukena vA vraNena glAnasya zha loke sIvanadeSu sIvanachedakarmasu kriyamANeSu satsu / kimityAha / yantraNaM galayantrAdinA apathyakutsA apathyapratiSedha baamdossvirtirjiirnndossnivRttiH| hitakAriNyeva vipAkasundaratvAditi gAthArthaH // dArzantikayojanAmAha // ahavihakammarogA-urassa jIassa taha tigichAe // dhamme raI adhamme, araI guNakAriNI ho // 3 // vyAkhyA // aSTavidhakarmarogAturasya jJAnAvaraNIyAdirogeNa nAvaglAnasya jIvasyAtmanaH / tathA tenaiva prakAreNa cikitsAyAM saMyamarUpAyAM prakrAntAyAmasnAnalocAdinA pIDAlAve'pi dharme zrutAdirUpe ratirAsaktiradharme tachiparIte'ratiranAsaktirmuNakAriNI navati nirvANasAdhakatveneti gAthArthaH // etadeva spaSTayati // sanAya 81 Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha,nAga tetAlIsa-(43)-mA. saMjamatave, vezrAvacce zra kANajoge shr|| jo ramaI no ramaI, asaMjamammi so vaccaI sikiM // 33 // vyAkhyA // svAdhyAye vAcanAdau saMyame pRthivIkAyasaMyamAdau tapasi anazanAdau vaiyAvRttye cAcAryAdiviSaye dhyAnayoge ca dharmadhyAnAdau yo ramate svAdhyAyAdiSu sakta zrAste / tathA na ramate na sakta zrAste'saMyame prANAtipAtAdau / sa vrajati sirki gati modam // zha ca saMyamatapograhaNe sati svAdhyAyAdigrahaNaM prAdhAnyakhyApanArthamiti gAthArthaH // upasaMharannAha // tamhA dhamme razkA-ragANi arazkAragANi u ahamme // gaNANi tANi jANe, jAnaNiyAI apnayaNe // 34 // vyaakhyaa|| tasmAchameM cAritrarUpe ratikArakANi rtijnkaani| aratikArakANi cAratija. nakAni cAdharme' saMyame sthAnAni tAni vakSyamANAni jAnIyAt / yAni jaNitAni pra. tipAditAni zhAdhyayane prakrAnta iti gAthArthaH // ukto nAmaniSpanno nikssepH| sAMprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdi pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdigu. NopetaM sUtramuccAraNIyam / taccedam / iha khalu no ityAdi / zrasya vyAkhyA / iha khalu pravrajitena / iheti jinapravacane / khakhuzabdo'vadhAraNe / sa ca ninnakrama iti darzayiSyAmaH / jo ityAmantraNe / pravrajitena sAdhunA / kiMviziSTenetyAha / utpannaHkhena saMjAtazItAdizArIrastrIniSadyAdimAnasaphuHkhena / saMyame vyAvarNitakharUpe baratisamApanna cittena uThegagatAniprAyeNa / sNymnirvimjaavenetyrthH| sa eva vishessyte| zravadhAnotprekSiNA / zravadhAnamapasaraNaM saMyamAputprAbalyena predituM zIlaM yasya sa tathAvidhastena utprana jitukAmeneti jAvaH / anavadhA vitenaivAnutpravajitenaivAmUni vadaya. mANalakSaNAnyaSTAdaza sthAnAni samyag jAvasAraM saMpratyupekSitavyAni suSTvAlocanIyAni javantIti yogH| avadhAvitasya tu pratyupekSaNaM prAyo'narthakamiti / tAnyeva vishessynte| hayara zimagajAGkuzapotapatAkAnUtAni / azvakhalinagajAkaizabodhisthasitapaTatulyAni / etamuktaM nvti| yathA hayAdInAmunmArgapravRttikAmAnAM razmyAdayo niyamanahetavastathaitAnyapi saMyamApunmArgapravRttikAmAnAM naavsttvaanaamiti| yatazcaivamataH samyak saMpratyupevitavyAni bhavanti / khaluzabdAvadhAraNayogAtsamyageva saMpratyupeditavyAnyevetyarthaH / taM jadA // daM no'ssamAI uppajIvI ||1||ldusgaa ittariyA gihINaM kaamnogaa||2||nuko asAyabadulA maNussA // 3 // ime a me durake na cirakAlovahAI nvissii||4||nmjnnpurkaare ||5||vNtss ya paDiAyaNaM // 6 // aharagazvAsovasaMpayA ||7||dullde khalu no gihINaM dhamme gidivAsamaSne Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / vasaMtANaM // 8 // yaMke se vahAya hoi // e // saMkappe se car3hAya hoi // 10 // sovakke se gir3havAse / niruvakke se parizrAe // 11 // baMdhe gir3havAse / murake paricAe // 12 // sAva ke gir3havAse / praNava pariyAra // 13 // bahusAhAraNA gidI kAmajogA // 14 // patte punnapAvaM // 15 // Nicce khanu jo makA jIvie kusaggajalabiMducaMcale // 16 // bahuM ca khalu jo pAvaM kammaM pagaDaM // 17 // pAvANaM ca khalu jo kaDA kammAeM putriM 5ccinnANaM DuppaDikaMtANaM vettA murako nacivezttA tavasA vA kosattA // 18 // prahArasamaM payaM navai // navai i silogo / ataH ( avacUriH ) tadyathAhaM jo iti ziSyAmantraNe / duHkhamAyAM duHprajIvinaH prAniH / duHkhena kRtreNa prakarSeNa jIvituM zIlAH / chAtha kiM gRhAzrameNeti / prathamaM sthAnam // 1 // tathA laghavastuSamuSTivadasArA itvarA alpakAlInA gRhiNAM gRhasthAnAM kAmajogA madanakAmapradhAnAH / vipAkakaTavazcAtaH kiM gRhAzrameNeti dvitIyaM sthAnam // 2 // nUyazca zAtabahulA manuSyAH / mukteSvapi jogeSu punarapi sukhA jilA SiNaH / kiM kAmajoge riti tRtIyaM sthAnam // 3 // idaM ca me duHkhaM zArIramAnasaM karmaphalajanitaM na cirakAlopasthAyi javiSyati na bahukAlAvasthAyi jAvItyataH kiM gRhAzrameNa / caturthaM sthAnam // 4 // nyUnajanapUjA / pratrajito hi dharmaprabhAvAdrAjAdiniranyuvAnAsanA ali jiH pUjyate / utpratra jitena tu nyUnajanasyApi svavyasanaguptaye'nyuchAnAdi kAryam / taH kiM gRhAzrameNa / paJcamaM sthAnam // 5 // vAntasya pratyApAnam / muktotiparijoga ityarthaH / SaSThaM sthAnam // 6 // adhogativAsopasaMpat / adhogatirnarakatiryaggatistasyAM vasanamadhogativAsaH / etannimittanUtaM karma gRhyate / tasyopasaMpat sAmIpyenAGgIkaraNam / saptamaM sthAnam // 7 // durlabhaH khalu jo gRhiNAM gRhapAzamadhye vasatAM dharmaH / pAzAH putrakalatrAdyAH // aSTamaM sthAnam // 8 // zrAtaGkaH sadyoghAtI viSUcikA dirogaH / tasya gRhiNo'stadharmabandhorvadhAya javati / navamaM sthAnam // e // saMkalpaH se tasya gRhiNa iSTAniSTa viyogaprAptijyAM vadhAya javatIti cintyam / dazamaM sthAnam // 10 // sopakleza iti / upaklezAH kRSipAzupAlya vANijyAdyanuSThAnagatAH zItoSNazramAdayaH / ghRtalavaNa cintAdyA iti ekAdazaM sthAnam // 11 // ejirevaklezai - rahitaH pravrajyA paryAya iti cintyam // dvAdazaM sthAnam // 12 // bandho gRhavAsaH sa 643 For Private Personal Use Only Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. 1 dA tatvanuSThAnAt kozakArakITavaditi trayodazaM sthAnam // 13 // mokSaH paryAyo'navarataM karma nigaDApagamAnmuktavaditi cintyam / caturdazaM sthAnam // 14 // sAaur gRhavAsaH / prANAtipAtAdipravRtteriti paJcadazaM sthAnam // 15 // anavadyaH paryAyaH / pApa ityarthaH / zrahiMsAdipAlanAtmakatvAt / SoDazaM sthAnam // 16 // bahusAdhAraNA gRhiNAM kAmajogAH / caurarAjakulA disAmAnyA iti cintyam / saptadarza sthAnam // 17 // pratyekaM puNyapApamiti mAtApitRkalatrAdinimittamanuSThitaM yadyena tattasyaivAnuSThAturnAnyasyetyaSTAdazaM sthAnam // 18 // etadantargato vRddhAniprAyeNa zeSagranthaH / anye tu vyAcakSate / sopaklezo gRhavAsa ityAdiSu SaTsu sthAneSu sapratipadeSu sthAnatrayam / evaM ca bahusAdhAraNeti caturdazam // 14 // pratyeka miti paJcadazam // 15 // zranityameva manuSyANAmapyAyuH kuzAgrajalabinduvaccaJcalaM sopakramatvAdalpasAraM tadalaM gRhAzrameNeti SoDazam // 16 // bahu khalu pApaM karma / cazabdArikaSTaM ca / bahneva ca pApakarma cAritramohanIyAdi nirvarttitaM mayeti gamyam / zrAmaNyaprAptAvapyevaM kubuddhipravRtterna kiMcigRhAzrameNeti saptadazam // 17 // pApAnAM puNyAnAM ca kRtAnAM khaluzabdaH kAritAnumata vizeSaNArthaH / yoge stribhiH pUrvamanyanave duzcaritAnAM pramAdatazcaritAnAm / duHparAkrAntAnAM mithyAtvA viratikaSAyaja duH parikrAntajanitAnAM DuH parAkrAntAnAmiha duzcaritaM madyapAnAnRtanASaNAdi / duHparikrAntAni vadhabandhAdIni / tadevaMbhUtAnAM karmaNAM vedayitvA mokSo nAstyavedayitvA / anena sakarmakamokSavyavacchedaH / tapasA rUpayitvA / anazanaprAyazcittAdinA tapasA pralayaM nItvA / iha vedanamudayaprAptasya vyAdheriva / anArabdhasya kramazo'nanyanibandhanapariklezena tapaH / rUpaNaM tu samyagupakrameNAnudI padI raNarUpaNavat / zratastapo'nuSThAnameva zreyo na kiM cihavAsenetyaSTAdazam // 18 // zratrASTAdazasthAnavyatikara uktAnuktArthasaMgrahaparaH zloka iti jAtiparo nirdeza ityekavacanam // ( . ) taM jahA ityAdi sUtra. ( taM jahA ke0 ) tadyathA eTale te aDhAra sthAnakA rIte - ( haMjo ke0 ) he ziSyo ! ( dussamAi ke0 ) duHkhamAyAM eTale A adhama duHkhamA kAlamAM jIvo je te ( DuppajIvI ke0 ) duHprajIvinaH eTale ghaNA duHkhathI potAnA jIvita rAkhanArA evA be. arthAt damaNAM kAladoSathI moTA rAjAdikane paNa ghaNA duHkha jogavavA paDe be, zrane sukhopabhoga joiye tevA malatA nathI. mATe mAThI gatimAM lai janAra evo gRhasthAzrama yA samayamAM zuM kAmano ? evo vicAra karo. e prathama sthAna thayuM. ( 1 ) yA duHkhamA kAlane viSe ( gihiNaM ke0 ) For Private Personal Use Only Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / 645 eTale gRhasthanA ( kAmajogA ke0 ) kAmanogA: eTale kAmanoga je te ( ladusagA ke0 ) laghavaH eTale photarAnI peThe tucha chAsAra be. ane ( ittariyA ke0 ) itvarA: eTale kSaNika be. tathA pariNAme kaDavA be. mATe zra kAlamAM gR hasthAzrama zuM kAmano ? evo vicAra karavo. e bIjuM sthAna thayuM. ( 2 ) temaja (jujo a ke0 ) nUyazca eTale phera valI duHkhamA kAlane viSe ( maNussA ke0 ) manuSyAH eTale manuSya je te (sAyabahulA ke0) svAtibahulAH eTale ghaNI mAyA ( kapaTa ) karanArA be, arthAt mAyAthI ghaNoja yAkaro karmabaMdha thAya be. mATe gRhasthAzrama zAkAmano ? evo vicAra karavo. yA trIjuM sthAna yayuM. ( 3 ) temaja (imeA ke0 ) idaM ca eTale thA ( me ke0 ) me eTale mAruM (Duke ke0) duHkhaM eTale duHkha je te ( cikAlo vA ke0 ) cirakAlopasthAyi eTale ghaNA kAla sudhI rahevAvAluM evaM (na vissai ke0 ) na javiSyati eTale nathI. arthAt narakAdi gatimAM je me duHkha sahyA be, tenA pramANamAM yA saMyama pAlatAM mane je duHkha thAya be te kazI gaNatimAM nathI. valI yA saMyamaDuHkha khamavAthI karmanirjarA thAya be. mATe e mUkIne gRhasthAzramamA zuM sukha be ? gRhasthAzramamAM AraMja samAraMbha hovAthI naraka prApti thAya be. evo vicAra karavo. yA caturtha sthAna yayuM. (4) temaja ( umajaNapurakAre ke0) zravamajanapuraskAraH eTale halakA mANasane paNa mAna Apavo paDe be. arthAt cAritrI sAdhunI to rAjA, maMtrI, zreSThI pramukha loko vaMdanAdika vaDe pUjA kare be, ane cAritrathI STa ela puruSane to potAnuM kArya sAdhavA mATe halakA mANasanI paNa hAjI karavI paDe, temaja rAjA dharmI hoya to caSTacAritrIne veTha pramukha duHkha pahA khamavuM paDe. mATe gRhasthAzramamAM zuM sukha ve ? evo vicAra karavo. e pAMca sthAna yuM. (5) temaja (vaMtassa ke0 ) vAntasya eTale pUrve vamelA, tyAga karelA evA viSayanuM (paDizrAyaNaM ke0) pratyApAnaM eTale pharithI pAna karavuM e niMdya be. arthAt evaM arg e zvAnAdi nIca prANino svabhAva be, satpuraSo yA vAtanI niMdA kare be, temaja ethI duHkha tathA roga thAya be. me dIkSAne avasare sarve kAmajoga vamyA be, have jo eM pAtuM grahaNa karIza to te evaM khAvA samAna be. mATe gRhasthAzrama vaDe zuMprayojana ? evo vicAra karavo. e bahuM sthAna thayuM. ( 6 ) temaja ( aharagavAsovasaMpayA ke0 ) dharagativAsopasaMpat eTale saMyamano tyAga karavAthI nIca gatine viSe jethI sthiti thAya evA karmanuM baMdhana thAya be, ke jethI nArakI tiryaMca pramukha nIca gatimAM januM paDe be. mATe evA gRhasthAzrama vaDe zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e sAtamuM sthAna aj . ( 9 ) temaja (gihavAsamane ke0) gRhapAzamadhye eTale gharamAM pAsA sarakhA strI putra For Private Personal Use Only Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 646 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. vagere parivAramA ( vasaMtANaM ke0 ) vasatAM eTale rahetA evA ( gihiNaM ke0) gRhipAM eTale gRhasthone pramAda ghaNA hovAthI (dhamme ke ) dharmaH eTale dharma je te (ullahe ke0) urlanaH eTale urlana . ( khalu ke) nizcaye. jo e ziSyanA AmaMtraNane arthe be. arthAt gRhastho vagara kAraNe evA snehabaMdhanamAM paDe be, mATe evA gRhasthAzramavaDe zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e thAumuM sthAna thayu. (G) temaja ( AyaMke ke0 ) AtaGkaH eTale zIghra mRtyu Ape evo viSUcikA pramukha roga je te (se ke0) tasya eTale te dharmabaMdhurahita evA gRhasthanA ( vahAya ke) vadhAya eTale vadhane arthe ( ho ke0) navati eTale thAya . mATe gRhasthAzramavaDe zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e navamuM sthAna thayu. (e) temaja ( saMkappe ke0) saMkalpaH eTale iSTa vastunA viyogathI zrane aniSTa vastunI prAptithI manamAM roga sarakho je saMkalpa vikalpa thAya ne te ( se ke0 ) tasya eTale te gRhasthanA ( vahAya ke0) vadhAya eTale vadhane artha (hoza ke0) navati eTale thAya be. arthAt mithyA saMkalpa vikalpathI gRhastha potAnA gharano nAza kare , mATe evA gRhasthAzrama vaDe zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e dazamuM sthAna thayu. (10) temaja (gihivAse ke0) gRhivAsaH eTale gRhasthAzrama je te (sovakese ke0) sopaklezaH eTale klezavAlo ne. arthAt gRhasthAzramamAM khetI, vyApAra pramukha sarve sAdhano ghaNA phuHkhadAyI hovAthI tathA ghRta lavaNa vigere vastunI ciMtA gRhasthane rAkhavI paDe be, tethI satpuruSo gRhasthAzramane kvezavAlo gaNe . mATe evA gRhasthAzrama vaDe zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e zragyAramuM sthAna thayu. (11) temaja (parizrAe ke) paryAyaH eTale cAritra paryAya je te ( niruvakkese ke0) nirupaklezaH eTale gRhasthAzramamAM kahela kleza emAM nathI. mATe evaM cAritra mUkI gRhasthAzrama svIkAravAmAM zuM lAna ? evo vicAra karavo. thA bAramuM sthAna thayu. (12) temaja (gihivAse ke0) gRhivAsaH eTale gRhasthAzrama je te ( baMdhe ke0 ) bandhaH eTale karmabandhana rUpa le. arthAt karmabandhana karanArA vyApAra jemAM karavA paDe . evA gRhasthAzrama vaDe mane zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e teramuM sthAna thayu. (13) temaja (parizrAe ke0) paryAyaH eTale cAritra paryAya je te (muke ke0) mokSaH eTale karmabaMdhanathI buDAvanAra hovAthI mokSarUpa . mATe gRhasthAzrama vaDe zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e caudamuM sthAna thayu. (14) temaja (gihivAse ke0) gRhivAsaH eTale gRhasthAzrama je te (sAvale ke0) sAvadyaH eTale prANAtipAta pramukha pApasthAnakavAlo je. mATe e gRhasthAzramavaDe mane zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cuulikaa| 647 paMdaramuM sthAnaka thayu. ( 15 ) temaja (parizrAe ke0 ) paryAyaH eTale cAritraparyAya (zraNavale ke0) avanadyaH eTale pAparahita . mATe gRhasthAzrama vaDe zuM prayojana? evo vicAra karavo. e solamuM sthAnaka thayuM. (16) temaja ( gihiNaM ke0 ) gRhiNAM eTale gRhasthanA ( kAmanogA ke0 ) kAmalogAH eTale kAmanoga je te ( bahusAhAraNA ke0 ) bahusAdhAraNAH eTale cora, jAra, rAjA vigerene sarakhA ja be. mATe evA gRhasthAzrama vaDe zuM prayojana ? evo vicAra karavo. e sattaramuM sthAnaka thayu. (17) temaja gRhasthAzramamAM (punnapAvaM ke0 ) puNyapApaM eTale puNya pApa je te (patteaM ke0) pratyekaM eTale je kare tene . arthAt mAtA, pitA strI ityAdikane arthe kareluM pApa je kare beteneja lAge . (jo ke0) are ( maNuANa ke0 ) manujAnAM eTale manuSyonuM ( jIvie ke0) jIvitaM eTale AyuSya je te (aNicce ke0 ) anityaM eTale anitya evaM ( khalu ke0 ) nizcaye . kAraNa ke, te zrAyuSya ( kusaggajalabiMducaMcale ke0) kuzAgrajalabidhucaMcalaM eTale darjenI aNI upara rahelA jalabiMdu samAna be. arthAt upakrama ghaNA hovAthI Aja jalabiMsamAna caMcala . (ca ke0) punaH (jo ke0) are! me (bahu~ ke) bahu eTale ghaNuM (pAvaM ke0) pApaM eTale pApa arthAt saMklezavAluM evaM ( kammaM khalu ke0) karma khalu eTale cAritra mohanIya pramukha karma je te ja ( pagaDaM ke0) prakRtaM eTale kakhu je. jethI cAritra sIdhA parI paNa mane evI kucha buchi utpanna thAya je. (ca ke0) punaH ( jo ke0 ) are ( puviM ke0) pUrva eTale pUrve ( kaDANaM ke ) kRtAnAM eTale karelA evA ( pAvANaM kammANaM ke) pApAnAM karmaNAm eTale jJAnAvaraNIyAdi tathA azAtAvedanIyAdi pApakarmonuM tathA (succimANaM ke0 ) puzcaritAnAM eTale pUrvanave pramAdakaSAyAdikanA vazathI madyapAna pramukha je duSTakarma karelA hoya temanuM tathA (kuppaDikaMtANaM ke0) :parAkrAntAnAM eTale mithyAtva, avirati vigerethI prANivadha pramukha je karma kasyA hoya temanuM phala (vezttA khalu ke0 ) vedayitvA khalu eTale logavyA pabIja (muko ke ) mokSaH eTale moda thAya . paNa ( avezttA ke ) avedayitvA eTale pUrvokta karma nogavyA vinA mokSa (navi ke0) nAsti eTale nathI. ( vA ke) athavA pUrvokta kamoMne (tavasA ke0) tapasA eTale anazana pramukha tapasyA vaDe (josazttA ke0) payitvA eTale khapAvIneja moda thAya , te vinA thato nathI. e (ahArasamaM ke0 ) aSTAdazaM eTale aDhAramuM ( payaM ke0) padaM eTale pada (navara ke0) navati eTale thAya be. ||1||(c ke0) punaH (atra ke0) A aDhAra sthAnakamAM kahela vAta upara ( silogo ke0 ) zlokaH eTale loka je te (navara ke0) navati eTale be. Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 647 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-43-mA. arthAt zraDhAra sthAnamA kahelI tathA na kahelI vAtano saMgraha karanAra zloka zrAgala kahIzuM te . // (dIpikA.) tatra prathama sthaankmaah| tadyathetyudAharaNe / haM no duHkhamAyAM phuHprajIvina iti / haMno shissyaamntrnne| phuHkhamAyAmadhamakAlarUpAyAM kAladoSAdeva phuHkhena kRleNa prakarSeNa udArajogApekSayA jIvituM zIlA puHprajIvinaH / prANina iti gamyate / narendrAdInAmapyanekaHkhaprayogadarzanAt / udArajogarahitena viTambanAprAyeNa kugatihetunA kiM gRhAzrameNeti saMpratyupekitavyamiti prathamaM sthAnam // 1 // zratha dvitIyasthAnamAha / tathA laghava ztvarA gRhiNAM kAmanogAH / uHkhamAyAmiti va. tate / santo'pi laghavastulAH prakRtyaiva tuSamuSTivadasArA itvarA alpakAlA gRhiNAM gRhasthAnAM kAmanogA madanakAmapradhAnAH zabdAdayo viSayA vipAkakaTavazca na devAnAmiva vipriitaaH| zrataH kiM gRhAzrameNeti saMpratyupeditavyamiti hitIyaM sthAnam // 2 // atha tRtiiysthaanmaah| tathA nUyazca zAtabahulA mnussyaaH| nukteSvapikAmanogeSu punarapi sukhAnilASiNa eva mnussyaaH|atH kiM kaamnogaiH| saMpratyupeditavyamiti tRtIyaM sthAnam // 3 // atha caturthasthAnamAha / tathA idaM ca me kuHkhaM na cirakAlopasthAyi naviSyati / idaM ca zranujUyamAnaM mama zrAmaNyamanupAlayato duHkhaM zArIramAnasaM karmaphalaM parISahajanitaM cirakAlamupasthAtuM zIlaM na naviSyati / zrAmaNyapAlanena parISahanirAkaraNAt karmanirjaraNAt saMyamarAjyasya prAptiH / itarathA mahAnarakAdau vipryyH| ataH kiM gRhAzrameNeti saMpratyupeditavyamiti caturtha sthAnam // 4 // atha paJcamasthAnamAha / umajaNapuraskAra iti / nyuunjnpuujaa| pratrajito hi dharmapranAvAt rAjAmAtyAdiniranyubAnAsanAJjalipragrahAdiniH pUjyate / utpravajitena tu nyanajanasyApi svavyasanaguptaye'nyunAnAdi kAryam / adhArmikarAjaviSaye vA veSTiprAyAta kukharakarmaNo niyamata eva ihaiva cedamadharmaphalam / ataH kiM gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti paJcamaM sthAnam / evaM sarvatra yojanIyam // 5 // atha SaSThaM sthAnamAha / vAntasya pratyApAnaM juktonitaparijoga ityrthH| ayaM ca zvazRgAlAdinuprANijirAcaritaH satAM nindyaH punAdhipuHkhajanakaH / vAntAzca jogAH pravrajyAGgIkaraNena / etatpratyApAnamevaMcUtamevaM cintanIyamiti SaSThaM sthAnam // 6 // zratha saptamasthAnamAha / tathA adhogativAsopasaMpat / adhogatirnarakagatistiryaggatirvA tasyAM vsnmdhogtivaasH| etannimittanUtaM karma gRhyate / tasyopasaMpat / sAmIpyenAGgIkaraNaM yadetajutpravrajanamevaM cintanIyamiti saptamaM sthAnam // 7 ||shr Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / 640 thASTamaM sthAnamAha / jo ityAmantraNe / gRhiNAM gRhasthAnAM dharmaH parama nirvRtijanako Durlana eva / kiM kurvatAM gRhiNAm | gRhapAzamadhye vasatAm / chAtra gRhazabdena pAzakapAH putrakalatrAdayo gRhyante / tanmadhye vasatAmanA dinavAnyAsAdakAraNaM snehaba - ndhanametaccintanIya mityaSTamaM sthAnam // 8 // atha navamasthAnamAha / tathA zrAtaGkaH sadyoghAtI viSUcikAdirogaH / se iti tasya gRhiNI dharmabandhurahitasya vadhAya vinAzAya javati / tathAvidhavadhazcAnekavadhaheturevaM cintanIyamiti navamaM sthAnam // // atha dazamaM sthAnamAha / tathA saMkalpa iSTAniSTaviprayogaprApteryo manaHsabandhI zrAtaGkaH sa tasya gRhiNaH tathAceSTAyogAt mithyAvikalpAnyAsena pragrahAdiprAptervadhAya javatyetaccintanIyamiti dazamaM sthAnam // 10 // athaikAdazaM sthAnamAha / gRhavAso gRhAzramaH sopaklezaH saha upaklezena varttate yaH sa sopaklezaH / upaklezAH kRSipAzupAlyavANijyAdyanuSThAnagatAH parimatajanagarhitAH zItoSNazramAdayo ghRtalavaNa cintAdayazcetyevaM cintanIyamityekAdazaM sthAnam // 11 // atha dvAdazaM sthAnamAha / paryAya enirevopaklezai rahitaH / dIkSAparyAyo'nAramjI cintAparivarjitaH zlAghanIyo vi - duSAmiti cintanIyamiti dvAdazaM sthAnam // 12 // zratha trayodazaM sthAnamAha / tathA bandho gRhavAsaH / sadA taddhetvanuSThAnAt kozakArakITavadityevaM cintanIyamiti trayodazaM sthAnam // 13 // atha caturdazaM sthAnamAha / tathA paryAyo moko nirantaraM kanigaDAnAmapagamanena muktavadityevaM cintanIyamiti caturddazaM sthAnam // 14 // atha paJcadazaM sthAnamAha / ata eva gRhavAsaH sAvadyaH sapApaH prANAtipAtamRSAvAdAdInAM paJcAnAmAzravANAM sevanAditi cintanIyamiti paJcadazaM sthAnam // 15 // atha SoDazaM sthAnamAha / paryAya evamanavadyo'pApo'hiMsA dipAlanAtmakatvAdeta ccintanIyamiti SoDazaM sthAnam // 16 // zratha saptadazaM sthAnamAha / bahusAdhAraNA gRhiNAM kAmajogA iti / gRhiNAM gRhasthAnAM kAmajogAH sAdhAraNAzcorarAjakulA disAmAnyAH / pUrvavadeta cintanIyamiti saptadazaM sthAnam // 17 // zrathASTAdazaM sthAnamAha / tathA pratyekaM puNyapApamiti / mAtApitRkalatrAdinimittamapyanuSThitaM puNyapApaM pratyekaM pRthak pRthak yenAnuSThitaM tasya kartureva taditi jAvArthaH / evamaSTAdazaM sthAnam // 18 // java silogo / javati cAtra zlokaH / yatreti zraSTAdazasthAnAnAM saMbandhe / uktAnuktasaMgrahapara ityarthaH / zloka iti ca jAtiparo nirdezastatazca zlokajAtiranekadAvatIti prabhUtazlokopanyAse'pi na virodhaH // ( TIkA. ) tadyathetyAdi / tadyathetyupanyAsArthaH / haMjo duHkhamAyAM duHprajIvina 82 Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. iti / haMjo ziSyAmantraNe / duHkhamAyAmadhamakAlAkhyAyAM kAladoSAdeva phuHkhena kRtreNa prakarSeNodAranogApekSayA jIvituM zIlaM yeSAM te puHprjiivnH| prANina zati gmyte| narendrAdInAmapyanekaHkhaprayogadarzanAt / udAranogarahitena ca viDambanAprA. yeNa kugatihetunA kiM gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti prathamaM sthAnam // 1 // tathA laghava itvarA gRhiNAM kaamnogaaH| puHkhamAyAmiti varttate |snto'pi laghavastulAH prakRtyaiva tussmussttivdsaaraaH|shtvraa alpkaalaa| gRhiNAM gRhasthAnAM kAmajogA madanakAmapradhAnAH zabdAdayo viSayA vipAkakaTavazca na devAnAmiva vipriitaaH|atH kiM gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti dvitIya sthAnam // 2 // tathA nUyazca svAtibahulA manuSyA phuHkhamAyAmitivarttata eva / punazca svAtibahulA mAyApracurA manuSyAti prANino na kadAcihizramjahetavo'mItahitAnAM ca kiihksukhm|tthaa mAyAbandhahetutvena dAruNataro bandhati kiM gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti tRtIya sthAnam ||3||tthaa idaM came puHkhaM na cirakAlopasthAyi nvissyti|idN cAnunUyamAnaM mama zrAmaNyamanupAlayato chaHkhaM zArIramAnasaM karmaphalaM parISahajanitaM na cirakAlamupasthAtuM zIlaM naviSyati / zrAmaNyapAlanena priisshniraakRteH| krmnirjrnnaatsNymraajypraapteH|itrthaa mahAnarakAdau viparyayo'taH kiM gRhAzrameNetisaMpratyupekSitavyamiti caturtha sthAnam ||||tthaa umajaNa tti nyuunjnpuujaa| prabajito hi dharmaprajAvAjAjAmAtyAdi niranyubAnAsanAJjalipragrahAdibhiH pUjyate / utpravrajitena tu nyUnajanasyApi svavyasanaguptaye'nyubAnAdi kAryamadhArmikarAjaviSaye vA veSTiprayoktuH kharakarmaNo niyamata eva zvedamadharmaphalamataH kiM gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti paJcamaM sthAnam // 5 // evaM sarvatra kriyA yojniiyaa| tathA vAntasya pratyApAnaM juktonitaparijoga ityrthH|ayN ca zvazRgAlAdikujasattvAcaritaH satAM nindyo vyAdhiSuHkhajanakaH / vAntAzca jogAH pravrajyAGgIkaraNenaitatpratyApAnamapyevaM cintanIyamiti SaSThaM sthaanm||6||tthaadhrgtivaasopsNpt| adhogatirnarakatiryaggatistasyAM vsnmdhogtivaasH| etannimittanUtaM karma gRhyte| tasyopasaMpat saamiipyenaanggiikrnnm| yadetautpravrajanamevaM cintanIyamiti saptamaM sthAnam // 7 // tathA urlanaH khalu jo gRhiNAM dharma iti|prmaadbhultvaaddurln ev| jo ityaamntrnne| gRhasthAnAM paramanirvRtijanako dhrmH| kiMviziSTAnAmityAha / gRhapAzamadhye vasatAmityatra gRhazabdena pAzakalpAH putrakalatrAdayo gRhyante / tanmadhye vasatAmanAdinavAnyAsAdakAraNaM snehabandhanameta cintanIyamityaSTamaM sthaanm|||| tathA AtaGkastasya vadhAya jvti|shraatngkH sadyoghAtI viSUcikA dirogH| tasya gRhiNo dharmabandhurahitasya vadhAya vinAzAya javati / tathAvadhazcAnekavadhaheturevaM cintanIyamiti navamaM sthaanm||e||tthaa saMkalpastasya vadhAya navati |sNklp zSTAniSTa Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cuulikaa| 651 viyogaprAptijo mAnasazrAtaGkaH / tasya gRhiNastathAceSTAyogAnmithyAvikarUpAnyAsena grahAdiprAptervadhAya navatyetaccintanIyamiti dazamaM sthAnam // 1 // tathA sopaklezo gRhivAsa iti|shopkleshaiH sopaklezo gRhaashrmH| upkveshaaH| kRSipAzupAlyavANijyAdyanuSThAnAnugatAHpaeikatajanagarhitAH zItosazramAdayo ghRtalavaNacintAdayazcetyevaM cintanIyamityekAdazaM sthAnam // 11 // tathA nirupalezaH paryAya iti| emirevopakvezairahitaH prtrjyaapryaayH| anAramlI kucintAparivarjitaH zlAghanIyo viSAmityevaM cintanIyamiti chAdazaM sthaanm||1||tthaa bandhograhivAsastakSetvanuSThAnAt kozakArakITavadityetaccintanIyamiti trayodazaM sthAnam // 13 // // tathA modaH paryAyo'navarataM karmanigaDavigamAnmuktavadityevaM cintanIyamiti caturdazaM sthAnam // 14 // // zrataeva sAvadyo gRhavAsa zati / sAvadyaH sapApaH prANAtipAtamRSAvAdAdipravRtteretacintanIyamiti paJcadazaM sthAnam // 15 // evamanavadyaH paryAya ityapApa ityarthaH / ahiMsA dipAlanAtmakatvAdetaccintanIyamiti SoDazaM sthAnam // 16 // tathA bahusAdhAraNA gRhiNAM kAmanogA iti / bahusAdhAraNAzcaurajArarAjakulA disAmAnyA gRhiNAM gRhasthAnAM kAmajogAH / pUrvavadityetaccintanIyamiti saptadazaM sthAnam // 17 // tathA pratyekaM puNyapApamiti / mAtApitRkalatrAdinimittamapyanuSThitaM puNyapApaM pratyekaM pratyekaM pRthaka pRthak yenAnuSThitaM tasya karturevaitaditi nAvArthaH / evamaSTAdazaM sthAnam // 17 // etadantargato vRhAniprAyeNa zeSagranthaH samasto'traiva / anye tu vyAcadate / sopakvezo gRhivAsa ityAdiSu SaTsu sthAneSu sapratipadeSu sthAnatrayaM gRhyate / evaM ca / bahusAdhAraNA gRhiNAM kAmanogA iti caturdazaM sthAnam // 14 // pratyekaM puNyapApamiti paJcadazaM sthAnam ||15||shessaay nidhiiynte| tathA anityaM khaluthanityameva niymtH|noshtyaamntrnne|mnussyaannaaN puMsAM jiivitmaayuH| etadeva vizeSyate / kuzAgrajalabin'caJcalaM sopakramatvAdanekopajvaviSayatvAdatyantAsAram / tadalaM gRhAzrameNeti saMpratyupeditavyamiti SoDazaM sthAnam // 16 // tathA bahu ca khalu no pApaM karma prakRtam / bahu ca / cazabdAt vissttm| khlushbdo'vdhaarnne| bahveva pApaM karma cAritramohanIyAdi prakRtaM nirvartitaM mayeti gamyate / zrAmaNyaprAptAvapyevaM kujbujhiprvRtteH| nahi pranUtakliSTakarmarahitAnAmevamakuzalA budhirnavatyato na kiMcit gRhAzrameNeti saMpratyupeditavyamiti saptadazaM sthaanm| tathA pApAnAM cetyAdi / pApAnAM cApuNyarUpANAM cazabdAtpuNyarUpANAM ca khalu no kRtAnAM karmaNAm / khaluzabdaH kaaritaanumtvishessnnaarthH| jo iti ziSyAmantraNe / kRtAnAM manovAkAyayogairoghato nirvatitAnAM karmaNAM jJAnAvaraNIyAdyazAtavedanIyA. dInAM prAk pUrvamanyajanmasu puzcaritAnAm / pramAdakaSAyajapuzcaritajanitAni uzca Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 652 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)-mA. ritAni / kAraNe kAryopacArAt / duzcaritahetUni vA duzcaritAni / kArye kAraNopacArAt / evaM duHparAkrAntAnAM mithyAdarzanAvira tija DuH parAkrAntajanitAni duHparAkrAntAni / hetau phalopacArAt / duHparAkrAntahetU ni vA duHparAkrAntAni phale hetUpacArAt / iha ca duzcaritAni madyapAnAzlI lAnRtanASaNAdIni / DuH parAkrAntAni vadhabandhanAdIni / tadamISAmevaMbhUtAnAM karmaNAM vedayitvAnunUya / phalamiti vaakyshessH| kim / modo navati pradhAnapuruSArtho navati / nAstyavedayitvA na javatyananubhUya / zranena sakarmakamokSavyavachedamAha / iSyate ca svalpakarmopetAnAM kaizcitsahakAri nirodhatastatphalAdAnavAdinistattadapi nAstyavedayitvA mokSastathArUpatvAt / karmaNaH khaphalAdAne karmatvAyogAt / tapasA vA rUpayitvA anazanaprAyazcittAdinA vA viziSTakSAyopazamikazunajAvarUpeNa tapasA pralayaM nItvA / iha ca vedanamudayaprAptasya vyAdherivAnArabdhopakramasya kramazo'nanyanibandhana pariklezena tapaH / rUpaNaM tu samyagupakrameNAnudI poMdI raNadoSarUpavadanyanimittamakrameNAparikleza mityatastapo'nuSThAnameva zreya iti na kiMciddAzrameaiti saMpratyupekSitavyamityaSTAdazaM padaM javatyaSTAdazaM sthAnaM javati / navati cAtrazlokaH / tretyaSTAdazasthAnArthavyatikara uktAnuktArthasaMgrahapara ityarthaH / zloka iti ca jAtiparo nirdezaH / tataH zlokajAtiranekanedA javatIti prabhUtazlokopanyAse'pi na virodhaH // jayA ya cayaI dhammaM, aNako nogakAraNA // se taba mucie bAle, prAya nAvabunAi // 1 // ( avacUriH ) yadA caivamaSTAdazavyAvarttanakAraNa jAve'pi tyajati cAritradharmama nAya mleceSTitaH sa teSu jogeSu mUrtito bAlo'i zrAgAmikAlaM nAvabudhyate // 1 // ( artha. ) te yA rIte. jayA aa ityAdisUtra. upara kahela aDhAra sthAnaka vicAra karavA yogya batA paNa ( ako ke0 ) anAryaH eTale sleba nathI paNa mleba sarakhA je sAdhu ( jogakAraNA ke0 ) jogakAraNAt eTale zabda, sparza pramukha viSaya jogavavAnA detuthI ( dhammaM ke0 ) dharmaM eTale cAritra dharma pratye ( jayA ke0 ) yadA eye jyAre ( cayai ke0 ) tyajati eTale tyAga kare. tyAre ( bAle ke0 ) bAlaH eTale . evA ( se ke0 ) saH eTale te sAdhu ( taba ke0 ) tatra eTale te zabda pramukha viSayAne viSe ( muchie ke0 ) mUrtitaH eTale mUrchA karatA batA (AyaI ke0 ) - yati eTale yAvatA kAla pratye ( nAvabuna ke0 ) nAvabudhyate eTale samyak prakAre jANe nahi. // 1 // For Private Personal Use Only Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlike prathamA cUlikA / 653 ( dIpikA.) yadA caivamaSTAdazasu sthAneSu vyAvarttanakAraNeSu satsvapi yo bAlo'jJo dharmaM cAritralakSaNaM jahAti tyajati / sa AyatimAgAmikAlaM nAvabuddhyate samyag nAvagacchati / kiMnUto bAlaH / anArya iva anAryo mleTaceSTitaH / kimarthaM dharmaM tyajatI - tyAha / jogakAraNAya zabdA dijoga nimittam / kiMnUto bAlaH / tatra mUrbitaH / teSu jogeSu mUrtito gRddhaH // 1 // ( TIkA. ) jayA tti sUtram / asya vyAkhyA / yadA caivamapyaSTAdazasu vyAvarttakAraNeSu satsvapi jahAti tyajati dharmaM cAritralakSaNam / anArya ityanArya zvAnAryo mle ceSTitaH / kimarthamityAha / jogakAraNAcchabdAdinoga nimittaM sa dharmatyAgI tatra teSu jogeSu mUrdvito gRddho bAlo'jJa zrAyatimAgAmikAlaM nAvabuddhyate na samyagavagacchatIti sUtrArthaH // 1 // jayA udAvina ho, iMdo vA paDina bamaM // savadhammaparino, sapA paritappai // 2 // ( avacUriH ) yadAvadhAvito'pasTato javati saMyama sukha vibhUteH / utpratrajita ityarthaH / indravatpatitaH kSmAM svavijavajraMzAt / sarvadharmebhyaH paricaSTaH sa pazcASTo bhUtvA ma nAgmohAvasAne paritapyate // 2 // ( . ) teja kahe . jayA ityAdi sUtra. ( bamaM ke0 ) kSamAM eTale bhUmine viSe ( paDi ke0 ) patitaH eTale paDelA evA (iMdo vA ke0 ) iMdro vA eTale devarAja iMdranI peThe arthAt iMdra jema potAnA iMdrapadathI bhraSTa yaine yA mRtyulokamAM patana pAme, tema ( jayA ke 0 ) yadA eTale jyAre pUrvokta sAdhu je te (uhAvi ke0 ) chA vadhAvitaH eTale nIkalI gaelA, arthAt cAritrayI RSTa evA ( hoi ke0 ) javati eTale thAya che. tyAre ( sa ke0 ) saH eTale te sAdhu ( savadhammaparino ke0 ) sadharmapariSTaH eTale khaMti, zraddhava, maddava pramukha pUrve yAcarelA sarva dharmarthI paricaSTa yA batA ( pachA0 ) pazcAt eTale pAbalathI ( paritappa ke0 ) paritapyate eTale' me zuM kasyuM ' evI rIte pastAvo kare be // 2 // ( dIpikA . ) etadeva darzayati / yadA cAvadhAvito'pasRto javati yaH / ko'rthaH / saMyama sukha vibhUteH sakAzAtpravrajita ityarthaH / tadA indro vA devarAja iva kSamAM patitaH / kha vimAna vinavajraMzena bhUmau patita iti jAvaH / kiM0 yaH / sarvadharmapariSTaH / sarvadharmebhyaH kSAntyAdijya sevitecyo'pi yAvatpratijJamananupAlanAt / laukikenyo For Private Personal Use Only Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)-mA. vA gauravAdinyaH paribhraSTaH sarvata yutaH / patito bhUtvA pazcAt manAgU mohasyAnte sa paritapyate / kimidaM mayA kAryaM kRtamityanutApaM karoti // 2 // ( TIkA. ) etadeva darzayati / jaya tti sUtram / vyAkhyA / yadA cAvadhAvito'pasRto javati saMyama sukha vibhUteH / utpravrajita ityarthaH / indro veti devarAja iva patitaH mAM gataH svavijavajraMzena bhUmau patita iti jAvaH / damA bhUmiH / sarvadharmapariSTaH sarvadharmebhyaH kAntyAdijya sevite jyo'pi yAvatpratijJamananupAlanAt laukikecyo'pi vA gauravAdinyaH paribhraSTaH sarvatazyutaH sa patito nUtvA pazcAnmanAg mohAvasAne paritapyate / kimidamakAryaM mayAnuSThitamityanutApaM karotIti sUtrArthaH // 2 // jayA vaMdimo hoi, pacA hoi dimo // devayA va cugaNA, sapA paritappai // 3 // ( zravacUriH ) yadA ca vandyo javati zramaNaparyAyastho narendrAdInAM pazcAdbhavatyu niSkrAntaH sannavandyaH / tadA ca devateva sthAnacyutA satI pazcAtparitapyata iti pUrvavat // 3 // ( artha. ) je sAdhu ( jayA ke0 ) yadA eTale jyAre cAritra rUDI rIte pAlatA hoya tyAre prathama to ( vaMdi ke0 ) vandyaH eTale vaMdanA karavAne yogya evA ( hoi ke0 ) javati eTale yAya. ( ya ke0 ) ca eTale ane ( pachA ke0 ) pazcAt eTale pAlathI arthAt cAritrano tyAga kare tyAre ( avaM dimo ke0 ) vandyaH eTale vandanA karavA yogya nahi evA ( hoi ke0 ) javati eTale thAya. ( sa ke0 ) saH eTale te sAdhu ( gaNA ke0 ) sthAnAt eTale potAnA sthAnakathI ( cuzrA ke0 ) cyutA eTale caSTa thaela evI (devayA va ke0) devateva eTale devatAnI peThe ( pacA ke0 ) pazcAt eTale pAlathI ( paritappa ke0 ) paritapyate eTale pastAvo kare be. // 3 // ( dIpikA. ) yadA ca yaH saMyamavAn san narendrAdInAM vandyo javati / sa pazcAdunniSkrAntaH saMyamarahitaH sannavandyo javati / pazcAt sa paritapyate ca / kiMvat / sthAnacyutA satI indravarjA devateva / paritApArthaH pUrvavat // 3 // ( TIkA. ) jayA yatti sUtram / zrasya vyAkhyA / yadA ca vandyo javati / zramaNaparyAyastho narendrAdInAM pazcAdbhavatyunniSkrAntaH sannavanyastadA devateva kA cidivarjA sthAnacyutA satI / sa pazcAtparitapyata ityetatpUrvavadeveti sUtrArthaH // 3 // For Private Personal Use Only Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / jayA cA prazmo hoi, pacchA hor3a imo // rAyA va rapano, sapA paritappa // 4 // ( avacUriH ) yadA ca pUjyo vastranaktAdyairlokAnAmiti zeSaH / pazcAdbhavatyutpratra jitaH sannapUjyaH / rAjeva rAjyapracaSTo mahato jogAdvipramuktaH / sa pazcAtparitapyate // 4 // ( artha. ) temaja jayA ityAdi sUtra. ( ke0 ) ca eTale valI je sAdhu cArinA prajAvathI prathama ( jayA ke0 ) yadA eTale jyAre ( pUzmo ke0 ) pUjyaH eTale pUjA karavA yogya evA ( hoi ke0 ) javati eTale thAya be ne ( pachA ke0 ) pazcAt eTale cAritrathI caSTa thayA paDhI ( apUmo ke0 ) apUjyaH eTale pUjA karavA yogya nahi evA ( hoi ke0 ) javati eTale thAya be. ( sa ke0 ) saH eTale te sAdhu ( rapano ke0 ) rAjyapracaSTaH eTale rAjyathI bhraSTa yaela evA ( rAyA va ho ) rAjeva eTale rAjAnI peThe ( panchA ke0 ) pazcAt eTale pAlathI (paritappai ke0 ) paritapyate eTale pastAya be // 4 // 655 (dIpikA.) yadA ca pUjyo javati lokAnAM vastrapAtrAdiniH / kutaH / sAdhudharmamAhAsyAt / sa utpravrajitaH sannapUjyo javati lokAnAmeva / ka iva / rAjyapraSTo mahato jogAdviyukta rAjevApUjyo javati / punaH sa pazcAt paritapyate ca pUrvavat // 4 // ( TIkA. ) tathA jayati sUtram / zrasya vyAkhyA / yadA ca pUjyo javati vastrajaktA dijiH zrAmaNyasAmarthyAllokAnAM pazcAjavatyutpravrajitaH sannapUjyo lokAnAmeva / tadA rAjeva rAjyapraSTaH / mahato jogAdvipramuktaH sa pazcAtparitapyata iti pUrvavadeveti sUtrArthaH // 4 // jayA mANimo hoi, pacA doi pramANimo // siddhi va kabbaDe bUDho, sa paccA paritappa // 5 // ( avacUriH ) yadA ca mAnyo'nyuThAnAjJAkaraNAdinA / pazcAdbhavatyamAnyastatparityAgena / tadA zreSThIva karbaTe kudrasanniveze diptaH sanparitapyate // 5 // ( . ) temaja jayA ityAdi sUtra. ( ke0 ) ca eTale valI je sAdhu zIlanA prajAvadhI prathama ( jayA ke0 ) yadA eTale jyAre ( mANimo ke0 ) mAnyaH eTale Asana zrApa, AjJA mAnavI ityAdi prakAra vaDe mAna ApavA yogya thAya be, ane ( pachA ke0 ) pazcAt eTale zIlathI STa thayA pabI ( zramANimo ke0 ) mAnyaH eTale mAna ApavA yogya nahi evA ( hoi ke0 ) javati eTale thAya be. For Private Personal Use Only Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 656 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (sa ke0 ) saH eTale te sAdhu ( kavaDe ke0 ) karvaTe eTale ghaNA ja huna evA gAmaDAmAM (bUDho ke) diptaH eTale paDelo evA (sihi va ke0) zreSThIva eTale zreSThinI peThe ( pachA ke0) pazcAt eTale pAlathI (paritappaz ke0) paritapyate eTale pastAya // 5 // (dIpikA.) yadA ca mAnyo javatyajyubAnAjhAkaraNAdinA mAnanIyaH syAhIlAdiprajAvena / pazcAchIlAdiparityAgenAmAnyaH syAt / kiMvat / zreSThivat / zreSThIva / yathA zreSThI karvaTe kSipto mahAkusaMniveze dipto'mAnyo navati / punaH pazcAt paritapyate / talIlAdiparityAgyapi // 5 // (TIkA.) tathA jaya tti sUtram / asya vyaakhyaa| yadA ca mAnyo javatyanyupAnAjJAkaraNAdinA mAnanIyaH zIlapranAveNa, pazcAnnavatyamAnyastatparityAgena tadA zreSThIva karbaTe mahAkuasaM niveze kSiptaH san pazcAtparitapyata ityetatsamAnaM pUrveNeti suutraarthH||5|| jayA athera hoi, samakaMtajuvaNo // manu va galiM galittA, sa panA paritappa // 6 // (avacUriH ) yadA ca sthaviro javati sa tyaktasaMyamo vayaHpariNAmena / etahizeSadarzanAyAha / samatikAntayauvana ekAntastha viratnAvastadA vipAkakaTutvAnmatsya zva galaM gilitvAnigRhya tathAvidhakarmalohakaMTakavikaH san sa pazcAtparitapyate / gAtheyaM bRhakRttau laghuvRttau ca noktA // 6 // ___ (artha. ) jayA ityAdi sUtra. ( a ke0) ca eTale valI je sAdhu ( jayA ke0) yadA eTale jyAre ( samazkaMtajuvaNo ke0) samatikrAntayauvanaH eTale nIkalI ga De juvAna avasthA jemanI evA ane mATeja (thera ke0 ) sthaviraH eTale sarvathA vRddha thayA batA saMyamano tyAga kare . ( sa ke0) saH eTale te sAdhu ( galiM ke0) galaM eTale lohaDAnA kAMTA upara rAkhela mAMsane ( galittA ke) givitvA eTale galIne (va ke0) va eTale jema ( ma ke0) matsyaH eTale ma pastAya , tema viSaya nogano pariNAma kaDavo hovAthI ( pachA ke0) pazcAt eTale pAbalathI (pa. ritappara ke0) paritapyate eTale pastAya je. // 6 // (dIpikA.) yadA ca sthaviro javati muktasaMyamo vayasaH pariNAmena / etadvizeSapradarzanAyAda / kiMnUtaH sthaviraH / samatikAntayauvana ekAntastha virajAvaH / tadA Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / 657 jogAnAM vipAkaTakatvAta pritpyte| ka va / matsya zva / yathA matsyo bamizaM gisitvA zranigRhya tathAvidhakarmalohakaMTakavijaH san pazcAt paritapyata iti / etadapi pUrveNa samAnam // 6 // (TIkA.) jaya tti suutrm| asya vyAkhyA / yadA ca sthaviro navati sa tyaktasaMyamo vayaHpariNAmena / etahizeSapratipAdanAyAha / samatikAntayauvana ekAntastha vira iti naavH| tadA vipAkakaTukatvAnogAnAM matsya va galaM baDizaM gitittvAnigRhyatathAvidhakarmalohakaMTakavidhaH sanpazcAtparitapyata ityetadapi samAnaM pUrveNeti suutraarthH||6|| jayA a kukumbassa, kutattIhiM vidamma // habI va baMdhaNe bacho, sa panA paritappa3 // 7 // (artha.) eja prakaTa kahe je. jayA ityAdi sUtra. saMyamano tyAga karanAra sAdhu (jayA ke0) yadA eTale jyAre (kukuThaMbassa ke0) kukuTumbasya eTale mAga kuTuMbanA parivAranI ( kutattIhiM ke0) kutaptitiH eTale mAThI ciMtAuthI (vihamma ke0) vihanyate eTale haNAya be. tyAre ( sa ke0) saH eTale te sAdhu (baMdhaNe ke0) bandhane eTale viSayanI lAlacathI bandhanamA (bako ke0) bakaH eTale sapaDA gaela evA ( habI va ke0 ) hastIva eTale hAthInI peThe ( pachA ke0) pazcAt eTale pAbalathI (paritappara ke0) paritapyate eTale pastAya be. // 7 // (dIpikA.) etadeva spaSTayati / yadA ca kukuTumbasya kutsitakuTumbasya kutatiniH kutsitacintAnirAtmanaH saMtApakAriNInirvihanyate viSayanogAn prati vighAtaM nIyate / tadA sa muktasaMyamaH san paritapyate pazcAt / ka zva / yathA hastI kukuTumbabandhanabakaH paritapyate // 7 // puttadAraparIkinno, mohsNtaannsNt|| paMkosanno jadA nAgo, sa paDA paritappa // 7 // (zravacUriH) etadeva spaSTayati / putradAraparikIrNo viSayasevanAt putrakalatrAdiniH sarvato vikSiptaH / mohasaMtAnasaMtato mohanIyakarmapravAheNa vyAptaH / paGkAvasanno yathA nAgaH kardamanimagno vanagaja zva / sa pazcAtparitapyate / hA hA kiMmayedamasamaJjasamanuSThitamiti // 7 // 1:- A gAthA bRhapRttimA tathA zravacUrimAM dekhAtI nathI. Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 658 rAyaM dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. ( . ) putadAra ityAdi sUtra. saMyamano tyAga karanAra ( sa ke0 ) saH eTale sAdhu je te (putadAraparI kinno ke0 ) putradAraparikIrNaH eTale putra tathA strIvaDe parivarelo ne ( mohasaMtAna saMta ke0 ) mohasaMtAnasaMtataH eTale darzanamohinI pramukha karmapravAhamAM paDelo evo thayo bato ( jahA ke0 ) yathA eTale jema ( paMkosanno ke0 ) paGkAvasannaH eTale kAdavamAM khutI gaela evo ( nAgo ke0 ) nAgaH eTale hAthI pastAya be, tema (pacchA ke0 ) pazcAt eTale pAbalathI ( paritApai ke0 ) paritapyate eTale pastAya be // 8 // 1 ( dIpikA . ) punarAha / muktasaMyamaH pazcAtparitapyate / hA hA kiM mayedamasamaJjasamanuSThitam / kiM0 / putradAraparikIrNaH / viSayasevanAtputrakalatrAdiniH sarvato vikSiptaH / punaH kiMnUtaH / mohasaMtAnasaMtato darzanamohanIyAdikarmapravAheNa saMtaptaH / ka iva paritapyate / yathA nAgo hastI paGkAvasannaH kardamamagnaH san paritapyate // 8 // ( TIkA. ) etadeva spaSTayati / puttadAra ti sUtram / asya vyAkhyA / putradAraparikIrNo viSayasevanAtputrakalatrAdiniH sarvato vikSiptaH / mohasaMtAna saMtato darzanAdimohanIya karmapravAheNa vyAptaH / ka iva / paGkAvasanno nAgo yathA kardamAvamagno vanagaja iva / sa pazcAtparitapyate / hA hA kiM mayedamasamaJjasamanuSThitamiti sUtrArthaH // 8 // ahaM gaNI DhuMto, nAvippA bahussu // jar3a daM ramato pariAe, sAmanne jipadesie // 9 // ( vacUriH ) kazcitsacetana evaM tapyata ityAha / zradyAsmin divase'hamAcAyoM javeyaM jAvitAtmA prazastayogajAvanAjiH bahuzruta ujayaloka hitabahnAgamayuto yadyahamara miSyaM ratimakariSyam / paryAye pratrajyArUpe zrAmaNye zramaNa saMbandhini jinadezite // e // (artha. ) koi sacetana valI evI rIte pastAya ema kahe be. aU ityAdi sUtra. ( ahaM ke0 ) ahaM eTale huM ( zra zrA ke0 ) adya tAvat eTale AjasudhI to ( gaNI ke0 ) gaNiH eTale AcArya ( DhuMto ke0 ) syAM eTale yAta. zuM kasyuM hota to te kahe be. ( jai ke0 ) yadi eTale jo ( zrahaM ke0 ) zrahaM eTale huM ( jAviyappA ho ) jAvitAtmA eTale zubhayoganI jAvanA vaDe AtmAne viSe jAvanA karanAro evone (bahussu 0 ) ) bahuzrutaH eTale yA loka paralokane viSe hitakArI evA agyAra aMga pramukha bahu zrAgamane dhAraNa karato bato ( jiNadesie ke0 ) For Private Personal Use Only Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / 65 jinadezite eTale jinajagavAne upadeza karela evA, ( sAmanne ke0 ) zrAmaNye eTale zramaNa saMbaMdhI ( parizrAe ke0 ) paryAye eTale cAritra paryAyane viSe ( ramaMto ke0 ) aramiSyaM eTale ramI rahata, arthAt rUDI rIte cAritra pAlata to AcArya yAta. // // I 1 ( dIpikA. ) kazcit sacetano nara evaM ca paritapyata ityAha / ahamadya tAvada - smin divase gaNI syAmAcAryo javeyam / yadi paryAye pravrajyArUpe ra miSyaM ratimakariSyam / kiM viziSThe paryAye / zrAmaNye zramaNasaMbandhini / punaH kiMbhUte / jinadezite tIrthakara prarUpite / na zAkyAdirUpe / kiMbhUto'ham / jAvitAtmA / prazastayogajAvanA jivita zrAtmA yasya saH / punaH kiMbhUtaH / bahuzrutaH / ujjayaloka hitabahvAgamayukta iti // e // (TIkA.) kazcit sacetanatara evaM ca paritapyata ityAha / zra tti sUtram / asya vyAkhyA / zradya tAvadahamadyAsmin divase / zrahamityAtma nirdeze | gaNI syAmAcAryo javeyam / jAvitAtmA prazastayogabhAvanA jiH / bahuzruta ujjayaloka hitabahvAgamayuktaH / yadi kiM syAdityata Aha / yadyahamara miSyaM ratimakariSyaM paryAye pravrajyArUpe / so'nekada ityAha / zrAmaNye zramaNAnAM saMbandhini / so'pi zAkyA dijeda jinna ityAha / jinadezite nirmanthasaMbandhinIti sUtrArthaH // e // 1 devalogasamANo pariyAna madesiNaM // rayANaM arayANaM ca, madAnarayasAriyo // 10 // ( zravacUriH ) etatsthirIkaraNArthamAha / devalokasadRza eva paryAyaH pravrajyArUpo maharSINAM ratAnAM saktAnAm / paryAya eveti gamyate / yathA devaloke devAH prekSaNakA divyApRtA stiSThanti tathA pratyupekSaNAdau sAdhavaH / aratAnAM ca jAvataH sAmAcAryAmasaktAnAM cazabdAdviSayetUnAM ca jina liGgavimbakAnAM mahAnarakasadRzaH / tatkAraNatvAt mAnasaDuHkhAtirekAt // 10 // ( artha. ) sAdhunA cittanI sthiratAne kA kahe be. devaloga ityAdi sUtra. ( a ke0 ) ca eTale valI ( rayANaM ke0 ) ratAnAM eTale sAmAcArIne viSe prIti rAkhanArA ( madesiNaM ke0 ) maharSINAM eTale rUDI rIte cAritra pAlanAra munirAjone ( parizrAe ke0 ) paryAyaH eTale cAritraparyAya je te ( devalogasamANo ke0 ) devaloka sarakho . tAtparya e be ke, jema devalokamAM devatA nATaka pramukha jovAmAM mana i niraMtara zrAnaMdamAM rahe be, dInapaeM pAmatA nayI tema jalA sAdhu paNa For Private Personal Use Only Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 660 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa 43-mA. jAvathI paDile pramukha kriyAne viSe zrasakta rahI zrAnaMdamAM kAlanirgamana kare be. mATe munirAjano cAritra paryAya svargasukhasamAna be. temaja ( arayANaM ke0 ) aratAnAM eTale sAmAcArIne viSe prIti na rAkhanAra evA ( a ke0 ) ca eTale ane viSaya viSeyAsakta ela evA sAdhurjane cAritra paryAya je te ( mahAnarayasA riso ke0 ) mahAnarakasadRzaH eTale raurava pramukha narakasamAna duHkhadAyI be. // 10 // ( dIpikA. ) zravadhAnotprekSiNaH sthirIkaraNArthamAha / maharSINAM susAdhUnAM paryAye saMyame ratAnAmAsaktAnAM paryAyo devalokasamAnaH / zrayamarthaH / yathA devaloke devA nATakAdivyApRtAH santo'dInamanasa stiSThanti / tathA susAdhavo'pi tato'dhikajAvataH prasyupekSaNAdikriyAvyApRtA dInamanasa stiSThanti / katham / upAdeya vizeSatvAt prasyupekSaNAdeH / tathA paryAye'ratAnAM ca jAvataH sAmAcAryAmasaktAnAm / cazabdAd viSayA jilA SiNAM ca / jagavaliGgavimbakAnAM kSudraprANinAM paryAyo mahAnarakasadRzo rauravAditulyaH / tatkAraNatvAd mAnasaDuHkhAtirekAt, tathA vimambanAcceti // 10 // ( TIkA. ) avadhAnotpretkSiNaH sthirIkaraNArthamAha / devaloga ti sUtram / asya vyAkhyA / devalokasamAnastu devalokasadRza eva paryAyaH pravrajyArUpaH / maharSINAM susAdhUnAM ratAnAM saktAnAm / paryAya eveti gamyate / etaDuktaM javati / yathA devaloke devAH prekSaNakA divyApRtA dInamanasa stiSThantyevaM susAdhavo'pi tato'dhikaM jAvataH pratyupekSayAdikriyAyAM vyApRtA upAdeya vizeSatvAt pratyupekSaNAderiti / devalokasamAna eva paryAyo maharSINAM ratAnAmiti / zraratAnAM ca jAvataH sAmAcAryAmasaktAnAM ca / cazabdAdviSayA jilA SiNAM ca / jagavaliGgavimbakAnAM kSudrasattvAnAM mahAnarakasadRzo rauravAditulyastatkAraNatvAnmAnasaDuHkhAtirekAt, tathA vikambanAcceti sUtrArthaH // 10 // amarovamaM jANi sukamuttamaM rayANa pariyAI tadArayANaM // niranvamaM jANi DukamuttamaM ramiGa tamdA pariyAI paMmie // 11 // > ( zravacUriH ) taDupasaMhAreNaiva nigamayannAha / zramaropamamukta nyAyAddevasadRzaM saukhyaM jJAtvA prazamasAraM ratAnAM paryAyasaktAnAM tathAratAnAM tasminneva nirayopamaM duHkham / rameta tasmAtparyAye paritaH zAstrajJaH // 11 // ( artha. ) eja vAta prakaTa kahe be. amarovamaM ityAdi sUtra ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te kAraNamATe ( paMmie ke0 ) paritaH eTale zAstrArthanA jANa evo puruSa je te ( parizrAi ke0 ) paryAye eTale cAritra paryAyane viSe ( rayANa ke0 ) For Private Personal Use Only Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cuulikaa| 661 ratAnAM eTale jAvathI zrAsakta evA munirAjone ( zramarovamaM ke0 ) amaropamaM eTale devatAsara ( uttamaM ke0) uttamaM eTale utkRSTuM ( sukaM ke ) sukhaM eTale sukhapratye (jANiva ke0) jJAtvA eTale jANIne ( tahA ke0 ) tathA eTale temaja (arayANaM ke) aratAnAM eTale sAmAcArI pAlavAmAM kaMTAlo karanAra evA sAdhuUne (nirauvamaM ke) nirayopamaM eTale narakasamAna ( uttamaM ke0) uttamaM eTale AkarUM (ukaM ke0) puHkhaM eTalephuHkha pratye (jANiva ke0) jJAtvA eTale jANIne (parizrA ke) paryAye eTale cAritraparyAyane viSe ( ramiU ke0) rameta eTale ramI rhe||11|| (dIpikA.) etaccopasaMhAreNaiva nigamayannAha / paNimataH zAstrajJaH paryAya uktarUpe saMyame rameta saktiM kuryAt / kiM kRtvA / amaropamaM devasadRzaM saukhyaM prazamasaukhyaM prazastaM jhAtvA vijJAya / keSAmityAha / paryAye ratAnAM dIdAyAM saktAnAm / samyakpratyupekSaNAdi kriyAdyaGge / punaH kiM kRtvA / paryAya evAratAnAm narakopamaM narakatulyamuttamaM pradhAnaM duHkhaM ca jJAtvA // 11 // (TIkA.) etamupasaMhAreNaiva nigamayannAha / amara tti sUtram / asya vyaakhyaa| amaropamamuktanyAyAdevasadRzaM jJAtvA vijJAya saukhyamuttamaM prazamasaukhyam / keSAmityAha / ratAnAM paryAye saktAnAM samyakpratyupedaNAdikriyAdyaGge shraamnnye| tathA tharatAnAM paryAya eva / kimityAha / narakopamaM narakatulyaM jJAtvA puHkhamuttamaM pradhAnamuktanyAyAt / yasmAdevaM ratAratavipAkastasmAumeta saktiM kuryAt / kvetyAha / paryAya uktasvarUpe paeikataH zAstrArthajJa iti sUtrArthaH // 11 // dhammAna nahaM sirina vaveyaM, jannaggi vinAamivappatenaM // dIlaMti NaM vidiaMkusIlA, dADhuDiaM ghoravisaM va nAgaM // 1 // (zravacUriH ) paryAyacyutasyai hikaM dossmaah| dharmAtmaNadharmAnuSTaM cyutaM zriyo'petaM tapoladamyA apetam / yajJAgniM vidhyAtamiva yAgAvasAne'lpatejasam / alpazabdo'nAve / tejaHzUnyaM jasmakalpamityarthaH / hIlayanti patitastvamiti patayapasaraNAdinA / enamastavrataM urvihitaM puSTAnuSThAnaM tatsaGgocitalokA ukRtadaMSTra rauSaviSamiva nAgaM sarpam // 15 // (artha.) have cAritrathI naSTa thaela puruSane thA lokane viSe zuM doSa thAya te kahe . dhammAja ityAdi sUtra. ( kusIlA ke0) kuzIlAH eTale je lokonI sAthe rahetuM paDe te kuzIliyA evA loko je te (dhammAla ke0) dharmAt eTale cAritrarUpa Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 662 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. dharmazrI (nahaM ke0) uSTaM eTale braSTa thaela evA, ( siri ke) zriyaH eTale tapasyArUpa lakSmIthI ( vavezaM ke0) apetaM eTale rahita evA mATeja (uvihithaM ke0) purvihitaM eTale puSTa vyApAra karanAra evA (NaM ke0) enaM eTale yA cAritrathI jraSTa thaela puruSane ( vilAya ke0) vidhyAtaM eTale ulavAra gaela jevo thaela evA mATeja (appateaM ke0) alpatejasaM eTale kSINa thayuM be teja jenuM evA (jannaggimiva ke0) yajJAgnimiva eTale yAne mATe sijha karela agnine jema yajJa thakSa rahyA palI tiraskAra kare , athavA (ghora visaM ke0) ghoraviSaM eTale ghaNA AkarA nayakAri viSane dhAraNa karanAra evo ( sappaM ke0 ) sarpa eTale sarpa ( dADhadvizaM ke0) ukRtadaMSTam eTale jenI jaherI dADha ukheDI nAkhI evo thAya tyAre (va ke0) jema teno sarva loko tiraskAra kare , tema ( hIlaMti ke0) hIlayanti eTale tiraskAra kare . // 12 // (dIpikA.) atha cAritrajraSTasya ihalokasaMbandhidoSamAha / kuzIlAstatsaGgocitA lokA enamunniSkrAntaM hIlayanti patitastvamiti paGkito'pasAraNAdinA kadarthayanti / kiMjUtamenaM / dharmAt sAdhudharmAd vraSTaM cyutam / punaH kiMcUtamenam / zriyA apetaM ladamyA varjitam / kamiva hIlayanti / yajJAgnima miSTomAyanalam / vidhyAtamiva yaagpraante| alpatejasam / apazabdasya annaavvaacitvaat| tejaHzUnyaM nsmsdRshmityrthH| kiMnUtamenam / purvi hitam / unniSkramaNAdeva puSTAnuSThAyinam / punaH kamiva hIlayanti / ujhatadaMSTramutkhAtadADhaM ghora viSamiva rauviSamiva nAgaM sarpam // 15 // (TIkA.) paryAyacyutasyai hikaM doSamAha / dhammAla tti sUtram / asya vyaakhyaa| dharmAbamaNadharmAzaSTaM cyutaM zriyo'petaM tapoladamyA apagataM yajJAgnimagniSTomAyanalaM vi. dhyAtamiva yAgAvasAne'lpatejasam / alpshbdo'naave| tejaHzUnyaM nasmakalpamityarthaH / hIlayanti kadarthayanti / patitastvamiti ptypsaarnnaadinaa| enamunniSkrAntaM purvihitamuniSkramaNAdeva uSTAnuSThAyinaM kuzIlAstatsaGgocitA lokAH sa eva vishessyte| daaddhdviaNti|praakRtshaikssyaa ukRtadaMSTramukhAtadaMSTraM ghora viSamiva rauSaviSamiva nAgaM srpm| yajJAgnisarpopamAnaM lokanItyA pradhAnannAvAdapradhAnannAvAkhyApanArthamiti suutraarthH||1|| devadhammo ayaso akittI, unnAmadhikaM ca pihuuunnNmi|| cuassa dhammAna ahammaseviNo, saMninnacittassa ya dina g|| 13 // ( zravacUriH) aihikadoSamuktvonayalokadoSamAha / ihaiva ihaloka evAdharma itya Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 663 dazavaikAlike prathamA cuulikaa| ymdhrmH| ayazo'parAkramakRtaM nyUnatvam / akIrtiradAnapuNyaphalapravAdarUpA / purnAmadheyaM ca purANaH patita iti kutsitaM nAmadheyaM nvti| pRthagjane nIcajana AstAM ziSTaloke / kasyetyAha / cyutasya dharmAtpravrajitasya adharmasevinaH / kalatrAdinimittaM SaTkAyopamaIkAriNaH / saMninnavRttasya khamitacAritrasya / viSTakarmabandhAdadhastAnnarakeSUpapAto navati // 13 // (artha.) yA rIte cAritrajraSTa puruSanI thA lokamAM thatI viTaMbanA kahI. have A lokamAM tathA paralokamAM je viTaMbanA thAya ne te kahe . zheva ityAdi sUtra. (dhammAja ke0) dharmAt eTale dharmazrI (cuassa ke0) cyutasya eTale jraSTa thaela evA mATe (ahammaseviNo ke0) zradharmasevinaH eTale strIputrAdikane arthe hiMsAdika karanAra evA ( ya ke0) ca eTale valI (saMninna vittassa ke0) saMninnavRttasya eTale nahi khaMmita karavAyogya evA cAritrane khaMDita karanAra evA puruSane (zheva ke0) ihaiva eTale thA lokane viSeja (adhammo ke0 ) adharmaH eTale adharma thAya be. arthAt e adharmI De ema braSTacAritrI kahevAya De. temaja (zrayaso ke0) ayazaH eTale parAkramanA anAvathI nyUnapaNuM zrAve . (thakittI ke0) akIrtiH eTale dAnapuNyanA anAvathI nyUnapaNuM Ave . temaja ( pihujaNaM mi ke ) pRthagjane eTale prAkRtajanane viSe arthAt halakA lokomo (punnAmadhiUM ke0 ) purnAmadheyaM eTale 'phalANo juno cAritrI patita thayo' evI rIte nAma niMdAya be. tathA aMte (hi. hau~ gaz ke0 ) adhastAnatiH eTale nIce narakane viSe gati thAya be. // 13 // ( dIpikA. ) evamasya vraSTazIlasya sAmAnyata ihalokasaMvandhinaM doSaM kathayitvehalokaparalokasaMbandhinaM doSamAha / dharmAt cyutasya dharmAputpravajitasya etAni javanti / kAnItyAha / iha loka evAdharmo navati / zrayamadharma iti / punaH ayazaH aparAkrameNa kRtaM nyUnatvaM navati / tathA akIrtiH adAnapuNyaphalapravAdarUpA / tathA purnAmadheyaM ca kutsitanAmadheyaM navati / ketyAha / pRthagjane sAmAnyaloke'pi / zrastAM viziSTaloke / kiMviziSTasya / dharmAcyusya / adharmase vinaH kalatrAdInAM nimitaM SaDjIvanikAyasyodapamaIkAriNaH / punaH kiM / saMjinnavRttasya khaeikatacAritrasya kliSTakarmabandhAdadhastAjatirnarakeSUpapAto navati // 13 // ___(TIkA.) evamasya vraSTazIlasyaughata aihikaM doSamanidhAyaihikAmuSmikamAha / zheva tti sUtram / asya vyAkhyA / ihaivehaloka evAdharma ityayamadharmaH phalena darza Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 664 rAya dhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) - mA. yati / yaDutAyazaH zraparAkramakRtaM nyUnatvaM tathA kIrttiradAnapuNyaphalapravAdarUpA tathA durnAmadheyaM ca purANaH patita iti kutsitanAmadheyaM ca javati / kketyAha / pRthagjane sAmAnyaloke'pyAstAM viziSTaloke / kasyetyAha / cyutasya dharmAtpravrajitasyetyarthaH / tathA adharmasevinaH kalatrAdinimittaM SaTkAyopamardakAriNaH / tathA saMnnivRttasya cAkha ekanIyakha kitacAritrasya ca kliSTakarmabandhAd adhastA tirnarakeSUpapAta iti sUtrArthaH // 13 // jittu jogAI pasanaceAsA, tadAvidaM kaTTu prasaMjamaM bahuM // gaI ca gacche praNidikiyaM puDhaM, bodI se no suladA puNo puNo // 14 // ( yavacUriH ) syaiva vizeSopAyamAha / sa utpravajito muktvA jogAn zabdAdIn prasA cetasA dharmanirapekSatayA prakaTa cittena tathAvidhamajJocitaM kRtvA saMyamaM kRSyAdyAramnaM bahumasantoSAtprabhUtaM sa chaMbhUto mRtaH san gacchati gatimana nidhyAtAmaniSTAm / kAcitsukhApyevaMbhUtA syAdato duHkhAM prakRtyaivAsundarAM duHkhajananIm / bodhizvAsyaiva niSkAntasya jinadharmaprAptirna sulanA / punaH punaH prabhUteSvapi janmasu pravacanavarAdhakatvAt // 14 // ( artha. ) ene vizeSa aniSTanI prApti thAya be te kahe be. juMjittu ityAdi sUtra. te dIkSAno tyAga karanAra sAdhu je te ( jogAI ke0 ) jogAn eTale zabda, sparza pramukha jogapratye ( pasanaceAsA ke0 ) prasahyacetasA eTale dharmanI apekSA na rAkhatAM potAnI icchAe cAlanAra manavaDe ( bhuMjittu ke0 ) nuktvA eTale jogavIne tathA ( tadA vihaM ke0 ) tathAvidhaM eTale te prakArano arthAt khetI, vyApArapramukha (bahuM ke0 ) bahuM eTale ghaNo ( saMjamaM ke0 ) asaMyamaM eTale asaMyata vyApAra pratye (kaddu ke0 ) kRtvA eTale karIne maraNa pAme tyAre ( DuhaM ke0 ) duHkhAM eTale duHkha ApanAra evI (hi zriM ke0 ) ananidhyAtAM eTale nahi dhArelI evI ( gaI ke0 ) taMTale narakAdi gati pratye (gache ke0) gachati eTale gamana kare be. ( 0 ) ca eTale valI ( se ke0 ) tasya eTale te cAritrathI naSTa thaela sAdhune ( bohI ke 0 ) bodhiH eTale jinadharmanI prApti ( puNo puNo ke0 ) punaH punaH eTale vArevAre ghaNA java kare to paNa (no sulahA ke0 ) no susanA eTale sukhe male tevI nathI. // 14 // ( dIpikA.) syaivotpravrajitasya vizeSataH kaSTamAha / sa utpravrajita evaMvidhAM gatiM gachati / kiM kRtvA / jogAn muktvA / kena / prasahyacetasA dharmanirapekSa I For Private Personal Use Only Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / 665 tayA prakaTena cittena / punaH kiM kRtvA / tathAvidhamajJAno citaphalaM bahumasaMtoSAt prabhUtamasaMyamaM kRSyAdyAramjarUpaM kRtvA / kiMnUtAM gatim / ananidhyAtAma niSTAm / punaH duHkhAM prakRtyaivAsundarAm / duHkhajananIm / punaH asya utpravrajitasya bodhirjinadharmaprAptisulA javet / punaH punaH prabhUteSvapi janmasu durlanA eva syAt / katham / pravacanavirAdhakatvAt // 14 // 1 ( TIkA. ) syaiva vizeSapratyapAyamAha / bhuMjittu tti sUtram / asya vyAkhyA / sa utpravrajito muktvA jogAn zabdAdIn prasahyacetasA dharmanirapekSatayA prakaTena cittena tathAvidhamajJocitamadharmaphalaM kRtvA ninirvarttyAsaMyamaM kRSyAdyAramnarUpaM bahubhasaMtoSAtpranUtaM sa bhUto mRtaH san gatiM ca gacchatyananidhyAtAm / zranidhyAtA iSTA na tAmaniSTAmityarthaH / kA citsukhApyevaMbhUtA navatyata zrAha / duHkhAM prakRtyaivAsundarAM duHkhajananIm / bodhizcAsya jinadharmaprAptizcAsyo niSkrAntasya na sulanA / punaH punaH prabhUtevapi janmasu Durlanaiva / pravacanavirAdhakatvAditi sUtrArthaH // 14 // imassa tAnera prassa jaMtuNo, udovaNIprassa kilesavattiNo // palinavamaM jina sAgarovamaM, kimaMga pue mana imaM maNo'daM // 15 // ( avacUriH ) yasmAdevaM tasmAdutpannaH kho'pyetadanucintya notpravrajedityAha / asya tAvadAtmano nArakasya narake prAptasya duHkhopanItasya sAmIpyena prAptaduHkhasya klezavRtterekAntaklezaceSTitasya sato naraka eva palyopamaM kSIyate sAgaropamaM ca / yathA karmapratyayaM ca kimaGga punarmamedaM saMyamAra tijaM mano duHkhamevaM vicintya notpravrajet // 15 // (artha) ema be mATe game eTaluM duHkha jogavavuM paDe to paNa cAritrano tyAga na karavo ema kahe be. imassa ityAdi sUtra. ( tA ke0 ) tAvat eTale prathama ( massa ho) asya eTale ( jaMtuNo ke0 ) jantoH eTale mAro jIva (nerAssa ke0 ) nArakasya eTale nArakI thAya be tyAre te ( DuhovaNI assa ke0 ) duHkhopanI tasya eTale ghaNuM duHkha jene mAthe yAtrI paDyuM be evo tathA ( kilesavattiNo ke0 ) klezatteH eTale ekAMtathI klezavAlAja jenA sarva vyApAra be evo thAya be. te samaye te narakamAMja e jIvanuM ( pa sirjavamaM ke0 ) palyopamaM eTale palyopama pramANavAyuM athavA ( sAgarovamaM ke0 ) sAgaropamaM eTale sAgaropama pramANavAluM AyuSya paNa ( kina ho ) hIyate eTale jogavavAthI nAza pAme be. ( pu ke0 ) punaH eTale to paDhI ( aMga ke0 ) are jIva ( mana ke0 ) mama eTale mAruM ( imaM ke0 ) idaM eTale A * For Private Personal Use Only Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 666 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgrada, nAga tetAlIsa-(43)-mA. (maNo'haM ke0 ) manoHkhaM eTale cAritrane viSe arati utpanna thavAthI manamAM thanAraM phuHkha ( kiM ke ) kiM eTale keTabuM be ? arthAt kAMja nathI // 15 // (dIpikA.) yasmAdevaM tasmAutpannaHkho'pi etadanucintya notpravrajedityAha / etacintanena sAdhunA notprvrjitvym| etatkimityAha / asya taavdityaatmnirdeshe| thAtmano nArakasya jantornarakaprAptasya paDhyopamaM sAgaropamaM ca dIyate / yathAkarmapratyayaM pUrNa lavati / kimaGga punarmamedaM saMyamAratiniSpannaM manophuHkhaM tathAvidhapraba. sakvezavRttira hitametat dIyata eva / kinUtasya asya jntoH| suHkhopanItasya sAmIpyena prAptapuHkhakvezavRtteH ekAntaklezaceSTitasya // 15 // (TIkA.) yasmAdevaM tasmAutpannapuHkho'pyetadanucintya notprvrjedityaah| zmassa tti sUtram / asya vyaakhyaa| asya tAvadityAtmana eva nirdeshH| nArakasya janto rakamanuprAptasyetyarthaH / puHkhopanItasya sAmIpyena prAptapuHkhasya klezavRttarekAntaklezaceSTitasya sato naraka eva paTyopamaM dIyate sAgaropamaM ca yathAkarmapratyayaM / kimaGga punarmamedaM saMyamAratiniSpannaM manoHkhaM tathAvidhakvezadoSarahitam / etatvIyata evaitaccintanena notpravajitavyamiti sUtrArthaH // 15 // na me ciraM jukamiNaM navissai, asAsayA nogapivAsa jNtunno|| na ce sarIreNa imeNavissai, avissaI jIviapaLaveNa me // 16 // (zravacUriH ) etadevAha / na mama ciraM prajUtakAlaM saMyamAratilakSaNaM duHkhaM naviSyati / azAzvatI prAyo yauvanakAlAvasthAyinI nogapipAsA viSayatRmA jantoHprANinaH / na ceharIreNAnenApayAsyati vRddhasya sto'pyaasyti| tathApi kimAkulatvam / yato'payAsyati / jIvitaparyAyeNa jIvitaparityAgena // 16 // (artha.) upara kahebIja vAta vistArathI kahe . na me ityAdi sUtra. saMyamane viSe arati thaela sAdhu thA rIte ciMtave. (me ke0) mama eTale mAruM (zmaM ke0) daM eTale zrA (purakaM ke) puHkhaM eTale puHkha je te (ciraM ke) ciraM eTale ghaNA kAla sudhI (na navistara ke0) na naviSyati eTale raheze nahi. kAraNa ke, (jaMtuNo ke0) jantoH eTale jIvanI (nogapivAsa ke0) jogapipAsA eTale viSaya jogavavAnI zchA ( asAsayA ke ) azAzvatA eTale cirakAla na rahenArI arthAt yauvanadazA hoya tyAsudhI rahenArI evI . (ce ke ) cet eTale jo kadAca viSayanI tRSNA (zmeNa ke0) anena eTale A ( sarIreNa ke0) zarIreNa eTale zarIra Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cuulikaa| dii1 ghaDe (na avissa ke ) nApayAsyati eTale nahi jAya. arthAt zrA zarIra je tyAsudhI paNa jo kadAca viSaya jogavavAnI zchA jAya nahi, to paNa (me ke0) mama eTale mArA (jIvizrapajAveNa ke0) jIvitaparyayeNa eTale AyuSyanA aMtavaDe (thavissa ke0 ) apayAsyati eTale jaze. arthAt AyuSya pUrUM thavAthI maraNa zrAve avazya viSayatRSNAno nAza thazeja ema ciMtava. // 16 // (dIpikA.) vizeSeNaitadevAha / me mama ciraM pranUtakAlamidaM mukhaM saMyamaviSayeratilakSaNaM na naviSyati / kimitItyAha / prAyo yauvanakAlAvasthAyinI jogapipAsA viSayatRSNA jntoHpraannino'shaashvtii|ashaashvtiitv eva kAraNAntaramAha / na cerIreNAnena viSayatRSNA apayAsyati / yadi zarIreNa anena kAraNanUtana vRkSasyApi sato viSayeSThA nApayAsyati / tathApi kimAkulatvam / yato'payAsyati jIvitasya apagamena maraNenetyevaM nizcitaM syAt // 16 // (TIkA.) vizeSeNaitadevAha / na ma ti sUtram / asya vyaakhyaa| na mama ciraM pranUtakAlaM phuHkhamidaM saMyamAratilakSaNaM naviSyati / kimityata Aha / azAzvatI prAyo yauvanakAlAvasthAyinI jogapipAsA viSayatRtlA jntoHpraanninH| azAzvatItva eva kAraNAntaramAha / na ceharIreNAnenApayAsyati na yadi zarIreNAnena karaNanUtena vRkSasyApi sato'payAsyati / tathApi kimAkulatvam / yato'payAsyati jIvitaparyayeNa jIvitasyApagamena maraNenetyevaM nizcintaH syAditi sUtrArthaH // 16 // jassevamappA u davija nibina, cazU dehaM na du dhmmsaasnnN|| taM tArisaM no pazlaMti iMdiA, uviMti vAyA va sudaMsaNaM giriM // 17 // (zravacUriH) asyaiva phalamAha / yasya sAdhorevamuktaprakAreNa zrAtmA / turevArthe / yAtmaiva nave nizcito dRDhaH / sa tyajet dehaM vighna upasthite na punardharmazAsanam / taM tAdRzam / dharme nizcitaM na pracAlayanti saMyamAdinchiyANi utpatachAtA zva sudarzanaM merugirim / yathA meruM na vAtAzcAlayanti / tathA tmpnjiyaanniityrthH||17|| (artha.) eja phala kahe . jassa ityAdi sUtra. ( jassa ke0 ) yasya eTase jeno (appA u ke0) zrAtmA tu eTale zrAtmA je teja ( evaM ke0 ) evaM eTale upara kahelA prakAre (nivi ke0) nizcitaH eTale dRDha evo (havija ke0) naveta eTale hoya. te sAdhu (dehaM ke) dehaM eTale zarIrapratye (cazja ke0) tyajet eTale tyAga kare. (ja ke0) tu eTale paNa (dhammasAsaNaM ke0) dharmazAsanaM eTale dharmanI Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 667 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. thAjJA pratye (na ke0) na eTale tyAga na kare. (va ke0) va eTale jema (uppAyavAyA ke0) utpAtavAtAH eTale tophAnI pavana je te ( sudaMsaNaM giri ke0 ) sudarzanaM giri eTale meru parvatane calAvI zakatA nathI. tema (iMdiyA ke0) iMDiyANi eTale iMchiyo je te (tArisaM ke0) tAdRzaM eTale upara kahela prakAre dRDha evA (taM ke0) taM eTale te sAdhune (nopazlaMti ke0)napracAlayanti eTale calAvI zakatA nathI. // 17 // - (dIpikA.) atha asyaiva sAdhoH phalamAha / indriyANi cakurAdIni taM pUrvoktaM tAdRzaM dharme nizcitaM sAdhu saMyamasthAnAt na pracAlayanti na prkmpynti| dRSTAntamAha / ke kamiva / yathotpAtavAtAH sudarzanaM giri meruparvataM na kmpynti| taM sAdhu kam / yasya sAdhorevamuktaprakAreNa zrAtmA eva nizcito dRDhaH sa kacid vighna utpanne dehaM tyajet / paraM natu zAsanaM na punardharmAjhAm // 17 // (TIkA.) asyaiva phalamAha / jasseva tti sUtram / asya vyAkhyA / tasyeti sA. dhorevamuktena prakAreNa / AtmA tu| tuzabdasyaivakArArthatvAt / zrAtmaiva javenizcito dRddhH| sa tyajedehaM kacihighna upasthite na tu dharmazAsanaM na punardharmAjJAmiti / taM tAhazaM dharmanizcitaM na pracAlayanti saMyamasthAnAnna kampayantI nyANi cturaadiini| nidarzanamAda / utpatajhAtA zva saMpatatpavanA zva sudarzanaM giri merum / etaduktaM navati / yathA meruM na vAtAzcAlayanti / tathA tamapanjiyANIti sUtrArthaH // 17 // icceva saMpassia buddhimaM naro, AyaM javAyaM vivihaM viANiA // kAeNa vAyA au mANaseNaM, tiyuttigutto jiNavayaNamadihikAsi tti bemi // 17 // ||rvkkaa paDhamA cUlA sammattA // 1 // __(avacUriH) upasaMharannAha / zccevatti sUtram / ityevamadhyayanoktaM upajIvitvAdi saMpredayAdita thAranya yathAvadRSTvA buddhimAnnaraH na zrAyaM jJAnAdeH upAyaM tatsAdhanaprakAraM kAla vinayAdi vividhaM vijJAya / kAyena vAcA atha mAnasena trinirapi karaNairyathApravRttaH trinirapi gupto'rhamupadezamadhitiSThet / tamuktapAlanaparo nUyAt / bhAvAyasikau muktisijheriti| bravImIti pUrvavat // 1 // iti prathamacUlA vyaakhyaataa|| (artha.) have yA prakaraNano upasaMhAra karatA batA kahe . zceva ityAdi sUtra. Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike prathamA cUlikA / 66e (buddhimaM ke0) buddhimAn eTale buddhizAlI evo (naro ke0) naraH eTale manuSya je te (zceva ke0) ityevaM eTale thA prathama cUlikAmAM kahela sarva vastuno (saMpassitha ke0) dRSTvA eTale vicAra karIne tathA ( vivihaM ke0) vividhaM eTale aneka pra. kAranA (thAyaM ke) zrAyaM eTale samyag jJAna prasukha lAla pratye ane (uvAyaM ke0) upAyaM eTale samyag jJAnAdikanA upAyanUta evA vinayAdikane (vizrANiya ke0) vijJAya eTale jANIne (kAeNa ke0) kAyena eTale kAyAvaDe, (vAyA ke0) vAcA eTale vANIvaDe (aphu ke0) atha eTale athavA (mANaseNaM ke) mAnasena eTale manavaDe (tiyuttigutto ke0) triguptiguptaH eTale anukrame kAyagupti, vacanagupti ane manogupti vaDe gupta evo thayo to ( jiNavayaNaM ke0 ) jinavacanaM eTale jinezvara jagavAnanA nASita zrAgama pratye (ahi hijAsi ke0 ) adhitiSThet eTale zrAzraya kare. arthAt jina nASita thAgamamA kahela vidhimAphaka yathAzakti AcAra pAle. tethI jAvathI lAja rUpa je samyagjJAnAdika tenI prApti thAya be, ane panI anukrame mukti male . // 10 // iti zrIdazavaikAlika bAlAvabodhamAM rativAkya nAmaka prathama cUlikA saMpUrNa // 1 // ( dIpikA.) athopasaMhAramAha / buddhimAnnaraH samyagbuSTyA sahito mAnavaH kAyena vAcA vacanena atha manasA trinirapi karaNairyathApravRttai striguptiguptaH san jinavacanaM tIrthakarasyopadezamadhitiSThet / yathAzakti tamuktaikakriyApAlane tatparo nUyA. t / jAvAyasikau tattvato muktisiH kiM kRtvA / ityevamadhyayane kathitaM duHprajIvitvAdi saMprekSya thAdita zrAranya yathAvadRSTvA / punaH kiM kRtvA / thAyaM samyagjJAnAdeAjamupAyaM ca jJAnAdisAdhanaprakAraM vividhamanekaprakAraM jJAtvA / bravImIti pUrvavat // 1 // iti zrIdazavaikAlikazabdArthavRttau zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitAyAM prathamacUlikA samAptA // 1 // (TIkA.) upasaMdannAha / zceva tti sUtram / asya vyAkhyA / ityevamadhyayanoktaM muHprajIvitvAdi saMpredayAdita zrArajya yathAvadRSTvA buddhimAnnaraH khamyag bupyupetH| zrAyamupAyaM vividhaM vijhAya / zrAyaH samyagjJAnAdeH / upAyastatsAdhanaprakAraH kA. lavinayAdivividho'nekaprakArastajjJAtvA / kimityAha / kAyena vAcAtha manasA trinirapi karaNairyathApravRttastriguptiguptaH san jinavacanamardachupadezamadhitiSThet / yathAzakti Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 670 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. tamuktaikakriyApAlanaparo nUyAt lAvAyasikau tattvato muktisiddheH / bravImIti pUrvava diti sUtrArthaH // 17 // ukto'nugamaH sAMprataM nayAste ca puurvvdev|smaaptN rativAkyAdhyayanamiti vyaakhyaatNprthmcuuddaadhyynm||iti zrIdazavaikAlike zrIharijaprasUriviracita bRhakRttyAMprathamA cuulikaa|| atha vitIyA cuulikaa| cUliaMtu pavakAmi, suaM kevlinaasiaN|| jaM suNittu supuramANaM, dhamme jappaUe mii||1|| (zravacUriH) atha dvitIyArajyate / asya caughataH sabandha ukta eva / vizeSataH pUrvAdhyayane sIdataH sthiriikrnnaarthmuktm|ptr tu viviktacaryA ucyte|cuuddaa nAmAditiH SoDhA / jaavcuulaaN|tushbdaatprvkssyaami|shyN cUDA shrutNvrttte|shrutjhaanN| kAraNe kAryopacArAt / tatazca kevalajASitamanantarameva kevlinoktm| iti saphalaM vishessnnm| evaM vRddhoktiH|kyaa cidAryayA'sahiSNuH kUragamukaprAyaH sAdhuzcAturmAsakAdyupavAsaM kaaritH| sa tadArAdhanayA mRta eva / RSighAtikAdamityuhinA sA jinaM pRchAmIti guNAvarjitadevatayA nItA zrIsImandharAnte / pRSTho jagavAn / aSTacittA aghaatiketyuktaa| zme cUme grAhite / zyameva vizeSyate / yatvA supuNyAnAM pUrvAvarjitapuNyayuktAnAM |caaritrdhrm utpadyate matiH jAvataH zrajhA // 1 // (artha.) prathama cUlikA tha. have bIjIno zrAraMja thAya je. eno saMbaMdha zrA rIte . prathama cUlikAmAM cAritrane viSe zithilapariNAmI thaela sAdhune sthira karavAno upAya kahyo. have A cUlikAmAM sAdhue zrAsaktirahita vihAra karavo ema kahe . cUlizra ityAdi sUtra. have (cUliyaM ke0) cUlikAM eTale cUlikA pratye (pavarakAmi ke0) pravakSyAmi eTale kahIza. te cUlikA kevI te kahe . (kevalijAsiyaM ke0 ) kevalinASitam eTale kevalI lagavAne nAkheDhuM (sujhaM ke0) zrutaM eTale zrutarUpa be. temaja (jaM ke0 ) yAM eTale je keva vinASita zrutarUpa cUlikA pratye (su. Nitu ke0) zrutvA eTale sAMjalIne (sapunnANaM ke0) sapuNyAnAm eTale puNyAnubaMdhi pueyavAlA jIvone (dhamme ke0) dharme eTale cAritrarUpa dharmane viSe (maI ke0) matiH eTale buddhI arthAt zrakA (uppar3Ae ke) utpadyate eTale utpanna thAya be. ahiM vRkSa saMpradAyathI cAlatI zrAvela kathA zrA prakAre . koz sAdhvIe upavAsa pramukha Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitIyA cuulikaa| 671 tapasyA khamI na zake evA ko sAdhu pAse comAsI pramukha parvane divase upavAsa karAvyo. te sAdhu te tapasyAnI ArAdhanAvaDe kAla karI gayA. 'huMmunino ghAta karanArI thara' ema vicArI uchinna thaelI sAdhvIe sImaMdhara svAmIne yA vAtanI AloyaNA pUbavAno vicAra kasyo. panI sAdhvInAguNathI vaza thaela ko devatA sAdhvIne sImaMdhara khAmI pAse lagayo. sAdhvIe nagavAnane yA vAta pUbI. tyAre "jenA manamAMmAga pariNAma nathIte hiMsaka paNa nathI." ema kahI nagavAne thA cUlikA sAdhvIne aapii.||1|| (dIpikA.) vyAkhyAtA prathamacUlikA zratha dvitIyA zrArajyate / pUrvacUlikAyAM sIdataH sAdhoH sthirIkaraNamuktam / iha tu avasaraprAptA viviktA caryA ucyata ityayaM sNbndhH| zrahaM cUlikA pravakSyAmi / tuzabda vizeSitAM nAvacUDAM prakarSeNa avasaraprAptAnidhAnalakSaNena kthyissyaami| kiMjUtAM cUlikAm |shrutN shrutjnyaanm| cUDA hi zrutajhAnaM vartate / kAraNe kAryasya upcaaraat| etacca kevalinA naassitm|anntr eva kevalinA prarUpitamiti vizeSaNaM saphalam |yt evaM vRddhavAdaH shruuyte| kayAcit AryayA tha. sahiSNuH kUragaDukaprAyaH sAdhuH cAturmAsakAdau upavAsaM kaaritH| sa tadArAdhanayA mRtH| mRte ca tasmin sAdhvyA jhAtam / ahamRSighAtikA jAtA / tata uhinA satI tIrthakaraM pRSThAmi iti jAtabuchistatastasyA guNAvarjitayA devatayA sAdhvI sImaMdharakhAmisamIpe muktA / tayA ca nagavAn AlocanAmAzritya pRssttH| jagavAn zrAda / tvaM tu na uSTacittA tato'ghAtikA / tato nagavatA cUlAghyaM tasyai dattam / devatayA ca tataH svasthAnamAnItA sAdhvI / zrata zdameva vizeSyate / tatrUtvA AkarNya sapuNyAnAM kuzalAnubandhipuNyayuktAnAM prANinAM acintyacintAmaNikalpe dharme cAritradharme matiH utpadyate jAvataH zrakA jAyate / anena cAritraM cAritrabIjaM ca upajAyata iti / etamuktaM navati // 1 // (TIkA.) adhunA dvitIyamAracyate / asya caughataH saMbandhaH pratipAdita eva / vizeSatastvanantarAdhyayane sIdataH sthirIkaraNamuktamiha tu viviktacaryocyata ityayamanisaMbandhaH / etadevAha naassykaarH|| ahigAro puvutto, canaviho vizacUlizranayaNe // sesANaM dArANaM ahakkama phAsaNA ho // 35 // vyAkhyA // adhikAra ughataH prapaJcaprastAvarUpaH pUrvokto rativAkyacUDAyAM pratipAditazcaturvidho nAmacUDAsthApanAcUmetyAdirUpo yathA dvitIyacUDAdhyayane AdAnapadena cUlikAkhyena / so'nuyogamAropanyAsastathaiva vaktavya iti vAkyazeSaH / zeSANAM hArANAM sUtrAlApakagatanidepA Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 672 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. dInAM yathAkramaM yathAprastAva sparzanA SaDvyAkhyAdirUpA javatIti gAthArthaH // tra ca vyatikare sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam / cUlizraM tu ityAdi / zrasya vyAkhyA / cUDAM tu pravakSyAmi / cUDAM prAgvyAvarNita zabdArthAm / tuzabda vizeSitAM jAvacUDAM pravakSyAmIti / prakarSeNAvasaraprAptAnidhAnalakSaNena kathayAmi / zrutaM kevalinASita mitIyaM hi cUDA zrutajJAnaM varttate / kAraNe kAryopacArAt / etacca kevalinASitamanantarameva kevalinA prarUpitamiti saphalaM vizeSaNam / evaM ca vRddhavAdaH / kayA cidAryayAsahiSNuH kuragaDukaprAyaH saMyatazcAturmAsikAdAvupavAsaM kAritaH / sa tadArAdhanayA mRta eva / iSighAtikAda mityudvignA sA tIrthakaraM pRchAmIti guNAvarjitadevatayA nItA zrIsImaMdharasvAmisamIpe / pRSTo bhagavAnaDuSTacittAghAtiketyanidhAya jagavatemAM cUDAM grAhiteti / idameva vizeSyate / yatrutveti / yachrutvAkarNya sapuNyAnAM kuzalAnubandhipuSyayuktAnAM prANinAM dharme'cintya cintAmaNikalpe cAritradharma utpadyate matiH / saMjAyate jAvataH zraddhA / zranena cAritraM cAritrabIjaM copajAyata ityetaduktaM javatIti sUtrArthaH // 1 // sopabahujaNaMmi, paDisola ilakeNaM // paDisocyameva appA, dAyavo donakAmeNaM // 2 // ( avacUriH ) etaddhipratijJAsUtram / iha cAdhyayane caryAguNA vaktavyAstatpravRttau mUlapAdabhUtamidamAha / anuzrotaH prasthite nadIpravAhapatitakASThavat viSayakumA dravya kriyAnukUlyena pravRtte bahujane tathAprasthAne'bdhigAmini pratizrotobandhaladeNa dravyato nadyAM devatAniyogAt pratIpazrotaH prAptala deNa jAvato viSayavaiparItyAtkathaM cidavAptasaMyama deNa apAkRte viSayAdipratizrota eva saMyamalakSyA nimukhamAtmA dAtavyaH pravarttitavyaH / muktatayA javitukAmena // 2 // (artha) adhyayanamAM caryAnA guNa kahevAnA be. temAM mUlabhUta prathama sUtra kahe . so ityAdi sUtra eTale nadInA pravAhamAM paDeluM kASTha jema pravAhanA vegathI samudratarapha jAya be. tema ( bahujaNa mmi ke0 ) bahujane eTale ghaNo loka sopa 0 ) anusrotaHprasthite eTale viSayarUpa pravAhanA vegathI saMsAra samudra tarapha gamana karate bate ( pa Disolala rakeNa ke0 ) pratisrotolabdhala deNa eTale viSaya pravAhathI ulaTA jAgane viSe rahela saMyama tarapha jenuM lakSya pahocyuM evA ( doDakAme ke0 ) javitukAmena eTale mukta yavAnI ichA karanAra puruSe Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyA cUlikA / 673 ( appA ke0 ) AtmA eTale potAno AtmA ( pa Diso meva ke0 ) pratisrota eva eTale viSaya pravAha je tarapha cAlyo be tethI ulaToja ( dAyavo ke0 ) dAtavyaH eTale devo. arthAt saMyamAnimukha karavo. // 2 // 1 (dIpikA) etaddhi pratijJAsUtram / iha cAdhyayane caryAguNAnidheyAstasya pravRttau mUlapAdabhUtamidamAha / evaMvidhena sAdhunA zrAtmA jIvaH pratisrotaeva DurapAkaraNIyamapapAkRtya viSayAdisaMyamalakSyA nimukhameva dAtavyaH pravarttitavyaH / na kucaritAnyudAdaraNIkRtya asanmArgapravaNaM ceto'pi karttavyam / api tvAgamai kapravaNenaiva javitavyam / kiM0 sAdhunA / javitukAmena saMsArasamudraparihAreNa muktatayA javitukAmena / kiMnUtena sAdhunA / pratisroto labdhalakSaNa dravyatastasyAmeva nadyAM kathaMcit devatAsAM nidhyAt pra tapasrotaH prAptala deNa | jAvatastu viSayA divaiparItyAt kathaMcit prApta saMyama deNa / ka sati / bahujane tathAvidhAdanyAsAt prabhUtaloke'nusrotaH prasthite sati nadI - pUrapravAhapatitakASThavat / viSayakumArgadravya kriyAnukUlyena pravRtte sati tathAprasthAnenodadhigAmini sati // 2 // ( TIkA. ) etaddhi pratijJAsUtram / iha cAdhyayane caryAguNA vanidheyAstatpravRttau mUlapAdanUtamidamAha / zraNuso ti sUtram / asya vyAkhyA | anusrotaH prasthite nadIpUrapravAhapatitakASThavad viSayakumArgadravya kriyAnukUlyena pravRtte bahujane tathA vidhAjyAsAt prabhUtaloke tathA prasthAnenodadhigAmini / kimityAha / pratisrotolabdhalakSye| dravyatastasyAmeva nadyAM kathaMciddevatAniyogAtpratIpastrotaH prAptalakSyeNa | jAvatastu viSayA divaiparItyAtkathaM cidavAptasaMyamalakSyeNa pratisrota eva DurapAkaraNIyamapyapAkRtya viSayAdisaMyamalakSyA nimukhamevAtmA jIvo dAtavyaH pravarttayitavyo javitukAmena saMsArasamudra parihAreNa muktatayA javitukAmena sAdhunA / na kujanAcaritAnyudAharaNIkRtyAsanmArgapravaNaM ceto'pi karttavyam / pitvAgamai kapravaNenaiva javitavyamiti / uktaM c| nimittamAsAdya yadeva kiMcana, svadharmamArga visRjanti bAlizAH // tapaHzrutajJAnadhanAstu sAdhavo na yAnti kRtre parame'pi vikriyAm // 1 // // tathA kapAlamAdAya viSaNavAsasA, varaM dviSadvezmasamRddhirIhitA // vihAya lakAM na tu dharmavaizase, surendrasArthe'pi samAhitaM manaH // 2 // tathA // pApaM samAcarati vItaghRNo jaghanyaH, prApyApadaM sa eva vimadhyabuddhiH // prANAtyaye'pi na tu sAdhujanaH svavRttaM velAM samudra iva laGghayituM samarthaH // 3 // ityalaM prasaGgeneti sUtrArthaH // 2 // Sheng For Private Personal Use Only Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 674 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. aNusoasudo lona, paDiso Asavo suvidiANaM // aNuso saMsAro, paDiso tassa nttaaro||3|| (avacUriH )adhikRtameva spssttynnaah| zranusrotaHsukho viSayAdisukho lokH|prtisrotstsmaachipriit zrAzrava injiyajayAdirUpaH / zrAzramo vA vratarUpaH / anusrotaH saMsAro vissyaanukuulym|kaarnne kAryopacArAt / yathA viSaM mRtyuH| prtisrotstsmaauttaarH| paJcamyarthe sssstthii| hetau phalopacArAt / yathAyughRtam // 3 // (artha.) eja vAta spaSTa kahe . aNusotra ityAdi sUtra. (logo ke0) lokaH eTale loka je te(aNusoasuho ke0) anusrotaHsukhaH eTale jala jema nIcANamAM sukhe jAya , tema viSaya pravAhamAM vahI javAmAMsukha mAnanAro De. (suvihiANaM ke0) suvihitAnAM eTale sAdhuUno (zrAsavo ke0) AzramaH eTale dIkSArUpa zrAzrama je te (pa. Diso ke0) pratisrotaH eTale samuatarapha jatI nadInA pravAhamAMthI nadInA mUla Agala javA samAna be, arthAt viSayAnimukha lokone sAdhunAM vrata evA kaThaNa be. jIvone (saMsAro ke0 ) saMsAraH eTale zabda, sparza pramukha viSayarUpa saMsAra je te (aNuso ke0) anusrotaH eTale pANIno vega je tarapha hoya te tarapha javA samAna be. ane ( tassa ke0) tasya eTale te saMsArano ( uttAro ke0) uttAraH eTale utarabuM te ( paDiso ke0) pratisrotaH eTale pANI je taraphathI vahetuM hoya te tarapha u. la? javA samAna De. // 3 // (dIpikA.)adhikRtameva spssttynnaah|anusrotHsukholok udknimnaanisrpnnvt| kthm|yto lokaHpravRttyAnukUla viSayA disukhaH gurukrmtvaat| atha pratisrota etsmaadvipriitH|shrv injiyajayAdirUpaH paramArthapezalaH kAyavAGmanovyApAraH / zrAzramo vA vratagrahaNAdirUpaH / suvihitAnAm sAdhUnAm / atho jyphlmaah|anustrotH sNsaarH| zabdAdi viSayAnukUvyaM saMsAra ev|kaarnne kaaryopcaaraat| yathA viSaM mRtyuH| dadhitrapusI pratyado jvrH| pratisrota uktldnnH| tasyeti paJcamyarthe SaSThI / supAM supo javantIti vacanAt / tasmAtsaMsArAmuttAraH / uttrnnmuttaarH| hetau phalopacArAt / yathAyughRtam / tanmulAn varSati parjanyaH // 3 // (TIkA.) adhikRtameva spaSTayannAha / aNusotha tti sUtram / asya vyaakhyaa| anusrotaHsukho loka udakanimnAnisarpaNavat pravRttyAnukUla viSayAdisukho lokaH karmagurutvAt pratisrota eva tasmAchiparIta zrAzrava injiyajayAdirUpaH / paramArthapezalaH Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlake dvitIyA cUlikA / 6ya kAyavAGmanovyApAraH / zrAzramo vA vratagrahaNAdirUpaH / suvihitAnAM sAdhUnAmujayaphalamAha / zranusrotaH saMsAraH / zabdAdiviSayAnukUlyaM saMsAra eva / kAraNe kAryopacArAt / yathA viSaM mRtyuH / dadhitrapusI pratyakSo jvaraH / pratisrota uktalakSaNastasyeti paJcamyarthe SaSThI / supAM supo javantIti vacanAt / tasmAtsaMsArADuttAra uttaraNamuttAraH / hetau phalopacArAt / yathAyurdhRtam / tanDulAnvarSati parjanya iti sUtrArthaH // 3 // tamdA yAyAraparakkameNaM, saMvarasamAdivaduleNaM // caritryA guNA niyamA, pra DhuMti sADhUNa daThavA // 4 // ( avacUriH ) tasmAdAcAraparAkrameNetyAcAre jJAnAdau parAkramo balaM yasya tena saMvara indriyAdiviSaye samAdhiranAkulatvaM prabhUtaM bahulaM yasya tena / caryA ninAvasAdhanI bAhyA niyatavAsAdirUpA / guNAzca mUlottarAdyAH / niyamAzcottaraguNAnAM piema vizuddhayAdInAM vakAlA sevana niyogA draSTavyAH sAdhUnAM samyagjJAnAsevanaprarUpaNayA // 4 // ( artha. ) je mATe ema be ( tamhA ke0 ) tasmAt eTale te mATe ( zrAyAraparaka mei ho ) zrAcAraparAkrameNa eTale jJAnAdi AcArane viSe parAkrama jeno be evA ( saMvarasamA hibahuleNaM ke0 ) saMvarasamAdhibahulena eTale saMvara te iMdriyAdikano jaya ne samAdhi te zrAkulatAno abhAva e banne jemAM ghaNA be evA ( sAhUe ke0 ), sAdhunA eTale sAdhu je teNe ( cariyA ke0 ) caryA eTale eka ThekANe na rahetuM ityAdi bAhya zrAcArarUpa caryA, ( guNA ke0 ) guNAH eTale mUlaguNa tathA uttaraguNa (a ho) ca eTale valI ( niyamA ke0 ) niyamAH eTale piMDavizuddhi pramukha; jeno je - vasara hoya tenuM te zravasare AcaraNa karavArUpa niyama ( davA ke0 ) draSTavyAH eTale jANavA, sevavA tathA prarUpavA yogya evA ( huMti ke0 ) javanti eTale be // 4 // ( dIpikA. ) yasmAdetadevaM pUrvoktaM tasmAt sAdhunaivaMvidhena zrapratipAtAya vizuye ca sAdhUnAM caryA nikSubhAvasAdhanA bAhyA niyatavAsAdirUpA guNAzca mUlaguNottaraguNA niyamAzca uttaraguNAdInAmeva pieka vizuddhyAdInAM svakAlAse - vananiyogA draSTavyA javanti / ete caryAdayaH sAdhUnAM draSTavyA javanti / samyagjJAnAsevanaprarUpaNArUpeNa / kiMbhUtena sAdhunA / zrAcAraparAkrameNa / zrAcAre jJAnAdau parAkramaH pravRttirbalaM yasya sa tena / punaH kiMnUtena sAdhunA / saMvarasamAdhibahu For Private Personal Use Only Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 676 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)-mA. lena / saMvara indriyAdiviSaye samAdhiranAkulatvaM bahulaM prabhUtaM yasya sa saMvarasamA - bihulastena // 4 // ( TIkA. ) tamha tti sUtram / asya vyAkhyA / yasmAdetadevamanantaro ditaM tasmAdAcAraparAkrameNetyAcAre jJAnAdau parAkramaH pravRttirbalaM yasya sa tathAvidha iti gamakatvAdutrI histenaivaMbhUtena sAdhunA saMvarasamAdhivaduleneti / saMvara indriyAdiviSaye samAdhiranAkulatvaM bahulaM prabhUtaM yasya sa iti samAsaH pUrvavat / tenaivaMbhUtena satA - pratipAtAya vizuddhaye ca / kimityAha / caryA nikubhAvasAdhanI bAhyA niyatavAsAdirUpA / guNAzca mUlaguNottaraguNarUpAH / niyamAzcottaraguNAnAmeva piema vizuddhyAdInAM svakAlAsevana niyogA javanti sAdhUnAM draSTavyA ityete caryAdayaH sAdhUnAM draSTavyA javanti / samyagjJAnAsevanaprarUpaNArUpeNeti sUtrArthaH // 5 // 1 nie vAso samucprANacaritryA, annAyanaM payarikkayA // ppovahI kalavivaUNA pra, vihAracaricyA isi pasA // 5 // ( yavacUriH ) caryAmAha / zraniyatavAso mAsakalpAdinA / samudAnacaryA anekatra yA cita nikSAcaraNam / jJAtoJThaM vizuddhapakaraNagrahaNam / viSayaparikSayAya vijanekAntasevitA ca / alpopadhitvaM stokopadhi se vitvam / kalaha vivarjanA ca / vihAracaryA viharaNa sthitiriyamevaMbhUtA ruSINAM sAdhUnAM prazastA vyApAjAvAt / zrAjJApAlanena nAvacaraNasAdhanAd vihAracaryA kRSINAM prazastetyuktam / // 5 // ( . ) have sAdhurjanI aniyatavAsa rUpa caryA kahe be. anie ityAdi sUtra. ( nivAsa ke0 ) aniyatavAsaH eTale ekaja ThekANe eka sarakhaM na rahe te niyata vAsa, ( samuzrANacarizrA ke0 ) samudAnacaryA eTale aneka ThekANethI gocarInI vidhi mAphaka lAvela nikSAno AhAra karavo, ( annAyanaM ke0 ) ajJAto eTale zuddha upakaraNa grahaNa karavA hoya to te aparicita gRhasthanA gharathI levA te rUpa ajJAta naMba ( a ke0 ) ca eTale valI ( parikkayA ke0 ) pratiriktatA eTale jyAM jIDa na hoya evA ekAMta sthalane viSe vAsa karato te rUpa 'pratiriktatA, (appovahI ke0 ) alpopadhiH eTale ugaTapaNuM na dekhAya evI stokamAtra upadhi, ( 0 ) ca eTale valI ( kalaha vivaUNA ke0 ) kalaha vivarjanA eTale kalahanuM varjavaM te, e ( isiNaM ke0 ) RSINAM eTale sAdhurjanI ( vihAracarizrA ho ) vihAracaryA eTale vihAranI maryAdA ( pasavA ke0 ) prazastA eTale pavitra be // 25 // For Private Personal Use Only Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitIyA cuulikaa| 677 ( dIpikA.) atha caryAmAha / jhaSINAmevaMcUtA vihAracaryA viharaNa sthitivihAramaryAdA prazastA navati / vyAdepasya anAvAt, AjJApAlanena nAvacAritrapAlanAcca pavitrA / evaMnUtA kathamityAha / aniyatavAsaH mAsakalpAdinA / zraniketavAsovA agRha udyAnAdau vaasH| tathA samudAnacaryA anekatra yAcitanidAcaraNam / tathA zrajhAte ucaM vizuddhopakaraNagrahaNaviSayam / parikkayA ya vijanaikAntasevitA ca alpopadhitvamanubbaNayuktastokopadhise vitvam / kalahavivarjanA ca / tahAsijananaena vivarjanaM zravaNakathA dinApi varjana mityarthaH / vihAracaryA ruSINAM prazastA ityuktam // 5 // (TIkA.) caryAmAha / aniena tti sUtram / asya vyAkhyA / aniyatavAso mAsakalpAdinA / aniketavAso vA agRha udyAnAdau vAsaH / tathA samudAnacaryAnekatra yaacitnidaacrnnm|ajnyaatonykhN vishuddhopkrnngrhnnvissym| parikayA ya vijanaikAntasevitA ca / alpopadhitvamanusvaNayuktastokopadhisevitvam / kalaha vivaUnA ca tathA tahAsinA naemanavivarjanA / vivarjanaM vivrjnaa| zravaNakathanAdinA vivrjnmityrthH| vihAracaryA viharaNa sthitirvihrnnmryaadaa| zyamevaMcUtA ruSINAM sAdhUnAM prshstaa| vyAdepAnAvAt / thAjhApAlanena nAvacaraNasAdhanAtpavitreti sUtrArthaH // 5 // Azna mANavivakaNA a,sannadihAhaDanattapANe // saMsahakappeNa cariGa niskU, taDAyasaMsaha jaI jaijA // 6 // __(zravacUriH) tahizeSopadarzanAyAha / bAkIrNa raajkulsNkhddyaadi| avamAnaM svapa parapadajalokakRtaM vaa| thAkIrNe hstenddiyaadiluussnnaa|aakiirnne alAnAdhAkarmAdidoSasamnavAt / utsannaM dRSTAhRtam / utsnnshbdHpraayo'rthe| yatropayogaH zuSTyati trigrahAntarAdArata iti / jaktapAnamevaMcUtamRSINAM prazastam / tathA saMskRSTakalpena hastamAtrAdisaMsRSTavidhinAcare nikurityupadezaH / anyathA puraHkarmAdidoSAt / saMsRSTameva vizinaSTi / tajAtisaMspRSTa AmagorasAdisamAnajAtisaMsRSTe hastAdau yatiryateta yatnaM kuryAt / atajAtasaMsRSTe saMsarjanAdidoSAt / anena saMsahe matte sAvasese dave ityAdayo'STau nnggaaH| AdyaH shuddhH| zeSAstu cintyAH // 6 // (artha. ) sAdhune (zrAyannaUmANa vivaGANA ke0) zrAkIrNAvamAna vivarjanA eTale zrAkIrNa te rAjakula saMkhaDI pramukha ane avamAna te svapada paraparathI thaela apamAna tene varjaq te tathA ( usanna dizAhaDanattapANe ke0) utsannadaSTADhatanaktapAnaM Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 678 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. eTale prAye upayogathI joIne lAvela evaM naktapAna prazasta be. temaja ( jirakU ke0 ) nikSuH eTale sAdhu 'je te ( saMsakappeNa ke0 ) saMsRSTakalpena eTale kharaDela pAtra, kaDabI vigere vaDe AhAra grahaNa karavAnI vidhivaDe ( caritA ke0 ) caret eTale vicare. tathA ( jaI ke0 ) yatiH eTale sAdhu je te ( tAyasaMsaha ke0 ) tajAtasaMsRSTe eTale takAta saMsRSTaneviSe ( jaiA ke0 ) yateta eTale yatna kare. // 6 // / ( dIpikA. ) atha tadvizeSasyopadarzanAyAha / zrakIrNAvamAna virvajanA ca vihAracaryA ruSINAM prazastA iti / AkIrNaM ca zravamAna vivarjanA ca vihAracaryA zaSINAM prazastA / tatrAkIrNa rAjakula saMkhaDyAdi / zravamAnaM svapakSa para pakSaprA - tyajaM lokAbahumAnAdi / asya vivarjanam / khAkIrNe hastapAdA dilUSaNadoSo javet / avamAne'lAjAdhAkarmAdidoSo javet / tathA utsannadRSTAhRtaM prAya upalabdhamupanItam / utsannazabdaH prAyovRttau vartate / yathA devA usannaM sAyaM veyaNaM veyaMti / kimetadityAha / jaktapAnamodanAranAlAdi / idaM ca utsannadRSTAhRtaM yatra upayogaH zu / trigRhAntarAdArata ityarthaH / evaMbhUtamutsannadRSTAhRtaM jaktapAnamRSINAM prazastamiti yogaH / tathA nikSuH sAdhuH saMsRSTakalpena hastamAtrakA disaMsRSTa vidhinA carediti upadezaH / anyathA puraHkarmAdidoSaH syAt / saMsRSTameva vizinaSTi / tajAtasaMsRSTa iti / zramagorasAdisamAnajAtIya saMsRSTe mAtrakAdau yatiryateta yatnaM kuryAt / tAtasaMsRSTe saMmArjanAdidoSaH syAdityanenASTajaGgasUcanam / tadyathA saMsaThe have saMsaThe matte sAvasese dave / zratra prathamo naGgAH zreyAn zeSAH svayaM cintyAH // 6 // (TIkA.) iyaM sAdhUnAM vihAracaryeti sUtrasparzanamAha // dave sarIra javi, jAveNa saMjarja ahaM tassa // jaggahiyA pagga hiyA, vihAraca riyA muNe zravA // 3e|| vyAkhyA // sAdhUnAM vihAracaryAdhikRteti sAdhurucyate / sa ca dravyato jAvatazca tatradravya iti dvAraparAmarzaH / zarIrajavya iti madhyamabhedatvAdAgamanoAgama izarIrajavya zarIratadvyatiriktadravyasAdhUpalakSaNametat / jAvena ceti dvAraparAmarzaH / sa eva saMyata iti saMyata guNasaMvedako jAvasAdhuH / ihAdhyayane tasya jAvasAdhoravagRhItA udyAnArAmAdinivAsAdya niyatA / pragRhItA tatrApi viziSTA nigraharUpA utkaTakAsanAdivihAracaryA mantavyA boddhavyeti gAthArthaH // sA ceyamiti sUtrasparzenAha // zraNieAM pairikkaM sAyaM sAmuyANi uMDhaM // appovahI kalaho, vihAracarizrA isipasA // 38 // asyA vyAkhyA sUtravadavaseyA / For Private Personal Use Only Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyA cUlikA / 19 avayavAkramastu gAthAnaGganyAdarthatastu sUtropanyAsavaddRSTavya iti / vihAracaryA ruSINAM prazastetyuktam / tadvizeSopadarzanAyAha / zranna ti sUtram / asya vyAkhyA / kI pavamAna vivarjanA ca vihAracaryA ruSINAM prazasteti / tatrAkIrNaM rAjakuMsaMkhaDyAdi / yavamAnaM svapakSaparapadaprAnRtyajaM lokAbahumAnAdi / asya vivarjanA | AkIrNe hastapAdAdilUSaNadoSAt / zravamAne alAjAdhAkarmAdidoSAditi / tathA utsannadRSTAhRtaM prAya upalabdhamupanItam / utsannazabdaH prAyovRttau varttate / yathA devA sannaM sAyaM veyaNaM veti / kimetadityAha / jaktapAnamodanAranAlAdi / idaM cotsannadRSTAhRtaM yatropayogaH zuddhyati / gRhAntarAdArata ityarthaH / jirakaggAhI ega kui bI kA dosumuvagarjagamiti vacanAt / ityevaMbhUtamutsannaM dRSTAhRtaM jaktapAnamRSINAM prazastamiti yogaH / tathA saMsRSTakalpena hastamAtrakA disaMsRSTa vidhinA caredidurityupadezaH / anyathA puraHkarmAdidoSAt / saMsRSTameva vizinaSTi / takAtasaMsRSTa ityAmagorasAdisamAnajAtIyasaMsRSTe hastamAtrakAdau yatiryateta yatnaM kuryAt / zratajAtasaMsRSTe saMsarjanAdidoSAdityanenASTajaGgasUcanam / tadyathA saMsaThe have saMsa matte sAvasese dave ityAdi / prathamajaGgaH zreyAn / zeSAstu cintyA iti sUtrArthaH // 6 // zramakkamaMsAsi maJcarI, anikaNaM nivigaI gayA // abhikarNa kA saggakArI, sanAyajoge payana davikA // 7 // ( avacUriH ) upadezAdhikAra evAha / amadyamAMsAzI javediti yogaH / zramatsarI ca na paradveSI syAt / zranIkSNaM nirvikRtikazca / nirgata vikRtikazca nirgata vikRtijogazca puSTAlambanAjAve / gamanAgamanAdiSu kAyotsargakArI syAt / IryAmapratikramya na kiMcitkuryAt / svAdhyAyayoge vAcanAdivyApAre vyatizayaprayatnavAn prayato javet / anyathAzuddhatAdoSAt // 7 // 1 (artha) upadezanA adhikAramAM kahe be. zrama ityAdi sUtra / sAdhu je te (amaUmaMsA si ke 0 ) zramadyamAMsAzI eTale madyanuM pAna ne mAMsanuM jaNa na karanAra evA, (zrama ke0 ) zramatsarI eTale koi paNa jIvanI sAthe matsara na karanAra evA (ca ke0 ) ca eTale valI ( ajirakaNaM ke0 ) abhIkSNaM eTale vAraMvAra (nivigai ke0 ) nirvikRtikaH eTale nIvI pratye ( gayA ke0 ) gatA eTale aMgIkAra karanAra evA arthAt tenuM kAM puSTa kAraNa hoya toja ucita vigaino AhAra kare, nahi to prAye vigaino tyAga kare evA ( chA ke0 ) ca eTale valI ( ajirakaNaM ke0 ) amI For Private Personal Use Only Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. daNaM eTale vAraMvAra (kAussaggakArI ke0) kAyotsargakArI eTale gamanAgamanAdi kAraNazrI ryApratikramaNa rUpa kAyotsarga karanAra evA. kAraNa, te vinA kriyAnI zukatA nathI. temaja ( sanAyajoge ke0) svAdhyAyayoge eTale vAcanA pramukha svAdhyAya vyApArane viSe ( paya ke0) prayataH eTale yatanAvAna evA (havijA ke0) javet eTale thAya. // 7 // __(dIpikA.) upadezAdhikAra evedamAha / sAdhuH zramadyamAMsAzI jvedityuktiH| ko'rthH| amadyapo'mAMsAzI ca syAt / ete ca madyamAMse lokAgamaprasike eva / tatazca yat kecana kathayanti / thAranAlAdiSvapi saMdhAnadoSAdodanAdyapi prANyaGgatvAtyAjyamiti / tadasat / amISAM mAMsamadyatvasya prayogAt / lokazAstrayoraprasiphatvAt / sandhAnaprANyaGgatvatulyatvacodanaM tu asAdhu atiprsNgdossaat| vyatvastrItvatulyatayA mUtrapAnamAtRgamanAdiprasaMgAtztya laM prasaMgena / zradaragamanikAmAtraprakramAt / punaH sAdhuH zramatsarI csyaat|n parasaMpadAvaSI syAt / tathA anIdaNaM vAraMvAraM puSTakAraNasya anAve nirvikRtikazca nirgatavikRtiparinogazca bhavet / anena parijogocita vikRtInAmapi akAraNe pratiSedhamAha / tathA ajIdaNaM vAraMvAraM gamanAgamanAdiSu / vikRtiparijoge vetyanye / kimityAha / kAyotsargakArI navet / ryApathapratikramaNamakRtvA na kiMcidanyat kuryAt / tadazuddhatApatteriti jAvaH / tathA svAdhyAyayoge vAcanAdInAM upacAravyApAre AcAmAmlAdau prayato'tizayena yatnavAn navet / tathaiva tasya saphalatvAt / viparyayetUnmAdAdidoSaprasaMgAditi // 7 // (TIkA.) upadezAdhikAra evedamAha / amaU tti sUtram / asya vyaakhyaa| zramadyamAMsAzI navediti yogH| zramadyapo'mAMsAzI ca syAt / ete camadyamAMse lokAgamapratIte ev| tatazca yatkecanAnidadhatyAranAlAriSTAdyapi saMdhAnAdodanAdyapi prANyaGgatvAtyAjyamiti / tadasat |amiissaaN madyamAMsatvAyogAt / lokazAstrayoraprasijhatvAt / saMdhAnaprANyaGgatvatulyatvacodanA tvasAdhvI / atiprasaGgadoSAt / avatvastrItvatulyatayA mUtrapAnamAtRgamanAdiprasaMgAdityalaM prasaGgenAragamanikAmAtraprakramAt / tathA zramasarI ca na parasaMpadeSI ca syAt / tathA anIdaNaM punaH punaH puSTakAraNAlAve nirvikRtikazca nirgatavikRtiparijogazca javet / anena parijogocitavikRtInAmapyakAraNe pratiSedhamAha / tathA anIdaNaM gamanAgamanAdiSu vikRtiparijoge'pi cAnye kimityaah| kAyotsargakArI navet / pathapratikramaNamakRtvA na kiMcidanyat kuryAdazuddhatA Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyA cUlikA / 68 1 patteriti jJAvaH / tathA svAdhyAyayoge vAcanAdyupacAravyApAra yAcAmAmlAdau prayato'tizayayatnaparo javettathaiva tasya phalavattvA dviparyaya unmAdAdidoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 7 // pannivijjA sayaNAsapAI, siddhaM nisijaM tada nattapANaM // gAme kule vA nagare va dese, mamattabhAvaM na kahiM pi kukA // 8 // ( avacUriH ) na pratijJApayet mAsAdikalpaparisamAptau gachan bhUyo'pyAgatasya tAni dAtavyAnIti pratijJAMna kArayet gRhiNam / kimAzrityetyAha / zayanAsane zayyAM niSadyAM tathA jaktapAnamiti / tatra zayanaM saMstArakAdi / zrAsanaM pIThakAdi / zayyA vasatirniSadyA svAdhyAyAdinU miH / tathA tena prakAreNa tatkAlAvasthAnau cityena jaktapAnaM ekhAdyA kApAnAdi na tatpratijJApayet mamatvadoSAt / sarvatraiva niSedhamAha / grAme zAligrAmAdau / kule vA zrAvakAdau / nagare vA sAketAdau / deze vA madhyadezAdau / mamatvAvaM mamedamiti snehamohaM na kacidupakaraNAdiSvapi kuryAttanmUlatvAdduHkhAnAm // // 8 // (artha) valI paDinnavika ityAdi sUtra, sAdhu je te mAsakalpa vigere pUro karIne vihAra karavAne vakhate ( sayaNAsaNAI ke0 ) zayanAsane eTale saMstAraka pramukha zayana ne pIThaka pramukha zrAsana pratye, ( siddha ke0 ) zayyAM eTale vasati pratye, (nisiddha ke0 ) niSayAM eTale svAdhyAya vigere karavAnI bhUmi pratye, ( taha ke0 ) tathA eTale temaja (nattapANaM ke0 ) jaktapAnaM eTale annapAna pratye ( pa paDinnavikA ke 0 ) na pratijJApayet eTale zrAvaka pAse kabUla karAve nahi. arthAt huM pharithI zrAvIza tyAre zayana, Asana pramukha mane zrApavA. evaM vihAra karatI vakhate zrAvakapAse nakkI karAve nahi. kAraNa, tema karavAthI te vastune viSe mamatA utpanna thAya be ne mamatA sarva arthanuM mUla . mATe (gAme ke0 ) grAme eTale zAligrAma pramukha gAmane viSe, ( kule ke 0 ) kule eTale zrAvakakulAdikane viSe, ( vA ke0 ) athavA ( nagare ke0 ) nagare eTale ayodhyA pramukha nagarane viSe, ( va ke0 ) athavA ( dese ke0 ) deze eTale madhyadezAdikane viSe ( kahiM vi ke0 ) kvacidapi eTale koi ThekANe paNa ( mamatta jAvaM ke0 ) mamatvAvaM eTale yA mAruM be evA pariNAma pratye ( na kujA ke0 ) na kuryAt eTale na kare. // 8 // (dIpikA.) kiMca sAdhurmAsA dikalpasamAptAvanyatra gacchan sanniti gRhasthaM na pratijJApayet napratijJAM kArayet / itIti kim / punarAgatasya mama etAni dAtavyAni / etAni kAnItyA 86 For Private Personal Use Only Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 682 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa (43) -mA. h / zayanaM saMstArakAdi, zrAsanaM pIThakAdi, zayyA vasatiH, niSadyA svAdhyAyAdinUmiH / tathA tena prakAreNa tatkAle avasthAyA zraucityena naktaM khaekhAdyAdi, pAnaM ca drAkSAdi na pratijJApayet mamatvadoSAt / zratha sarvatra mamatAdoSaparihAramAha / grAme zAligrAmAdau kule vA zrAvakakule, nagare ayodhyAdau deze ca madhyadezAdau mamedamiti mamatvAvaM snehamohaM na kacidupakaraNAdiSvapi kuryAt / kuto na snehaM kuryAt / sneha mUlatvAdduHkhAdInAmiti // 8 // ( TIkA. ) kiMca e pannivi tti sUtram / asya vyAkhyA / na pratijJApayenmAsAkilpa parisamA chan bhUyo'pyAgatasya mamaivaitAni dAtavyAnIti na pratijJAM kAra - yenRhastham / kimAzrityetyAha / zayanAsane, zayyAM niSadyAM / tathA naktapAnamiti / tatra zayanaM saMstArakA di / zrAsanaM pIThakAdi / zayyA vasatiH / niSadyA svAdhyAyAdibhUmiH / tathA tena prakAreNa tatkAlAvasthaucityena naktapAnaM khaekhAdyakadrAkSApAnakA dina pratijJApayenmamatvadoSAt / sarvatraitanniSedhamAha / grAme zAligrAmAdau kule vA zrAvakakulAdau nagare sAketAdau deze vA madhyadezAdau, mamatvajAvaM mamedamiti snehamodaM na kacipakaraNAdiSvapi kuryAttanmUlatvAdduHkhAdInAmiti // 8 // gidiyo veprAvaDiyaM na kuDA, anivAya NavaMdapUrNa vA // saMkilihiM samaM vasikA, muNI carittassa jana na dANI // e // ( yavacUriH ) upadezAdhikAra evaitadAha / gRhiNo vaiyAvRttyaM na kuryAt / zrajavAdanaM vAcikanamaskArarUpaM, vandanaM kAyapraNAmarUpaM, pUjanaM ca vastrAdiniH / asaM kliSTa - divaiyAvRttyAdikaraNasaMklezarahitaiH sAdhuniH samaM vaset / cAritrasya mUlaguNAdilakSaesya yato yejyaH sAdhujyaH sakAzAnna hAniH / anAgatakAla viSayaM cedaM sUtram / praNayanakAle saMviSTasAdhvajAvAt // 5 // (artha) upadezanA adhikAramAMja kahe be. gihiNo ityAdi sUtra ( gihiNo ho ) gRhiNaH eTale gRhasthanA ( vezyAvaDiyAM ke0 ) vaiyAvRttyaM eTale jethI gRhastha upara upakAra thAya evA kAMi paNa tenA kAmakAja pratye ( na kujA ke0 ) na kuryAt eTale na kare. (vA0 ) athavA ( anivAyaNavaMdapUyaNaM ke0 ) abhivAdanavandanapUjana eTale abhivAdana te vANIvaDe namaskAra zabda uccAravo, vaMdana te kAyAvaDe namakuM pUjana te vastrAdikavaDe satkAra karavo te pratye na kare. ( jarja ke0 ) yataH eTale jenA samAgamamA rahevAthI ( carittassa ke0 ) cAritrasya eTale mUlaguNa pramukha cAri - For Private Personal Use Only Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlake dvitIyA cUlikA / 683 nI (hANI ke0 ) hAniH eTale hAni ( na ke0 ) na thAya. tevA ( asaM ki lihiM ke0 ) asaM kliSTaiH eTale gRhasthanuM veyAvaca karavA pramukha saMklezavaDe rahita evA sAdhunI ( samaM ke0 ) sAthe ( muNI ke0 ) muniH eTale sAdhu je te ( va sitA ke0 ) vaset eTale rahe. // 5 // ( dIpikA . ) punarupadezAdhikAra evamAha / muniH gRhiNI gRhasthasya vaiyAvRttyaM gRhijAvasya upakArAya tatkarmasvAtmano vyApRtajAvaM na kuryAt / svaparojayAzreyaHsamAyojana doSAt / zranivAdanaM vAcA namaskArarUpaM, vandanaM kAyapraNAmalakSaNaM, pUjanaM vA vastrAdiniH samabhyarcanaM gRhiNo na kuryADuktadoSaprasaGgAdeva / tathA etadoSaparihArAya evamasaMkliSTaiH gRhivaiyAvRttyAdikAraNasaMklezara hitaiH sAdhuniH samaM vaset muniH / yato yenyaH sAdhujyaH sakAzAt cAritrasya mUlaguNAdilakSaNasya hA nirna syAt // 5 // ( TIkA. ) upadezAdhikAra evAha / gidiyo tti sUtram / asya vyAkhyA / gRhiNo gRhasthasya vaiyAvRttyaM gRhijAvopakArAya tatkarmasvAtmano vyAvRttanAvaM na kuryAt svaparojayAzreyaH samAyojana doSAt / tathA abhivAdanaM vAGgamaskArarUpaM vandanaM kAyapraNAmalakSaNaM pUjanaM vA vastrAdijiH samanyarcanaM vA gRhiNo na kuryADuktadoSaprasaGgAdeva / tathaitaddoSaparihArAyaivAsaM kliSTairgRhivaiyAvRttyakaraNasaMklezara hitaiH sAdhuniH samaM vasenmuniH / cAritrasya mUlaguNAdilakSaNasya yato yenyaH sAdhucyaH sakAzAnna hAniH / saMvAsatastada kRtyAnumodanA dinetyanAgataviSayaM cedaM sUtram / praNayanakAle saMkliSTasAdhvajAvAditi sUtrArthaH // 7 // yA lanekA ninAM sahAyaM, guNAdicyaM vA guNane samaM vA // ikko vi pAvAI vivajayaMto, viharika kAmesu pramANo // 10 // ( avacUriH ) asaM kliSTaiH samaM vasedityuktam / chAtra vizeSamAha / kAladoSAnna yadi laneta nipuNaM sahAyaM saMyamAnuSThAnakuzalaM paratrasAdhana dvitIyaM jJAnAdiguNotkaTaM guNAdhikaM vA, guNaiH samaM vA / tRtIyArthe paJcamI / eko'pi saMhananAdiyuktaH pApAni pApakAraNAnyasadanuSThAnAni vivarjayanviharepucita vihAreNa / kAmeSvichAkAmAdiSvapi saGgamagaThan // 10 // * (.) saMkliSTa sAdhunI sAthe rahetuM ema kayuM temAM vizeSa kahebe yA ityAdi sUtra. sAdhu je te ( yA ke0 ) yadi eTale jo kadAca ( guNA hiAM ke0 ) guNAdhikaM For Private Personal Use Only Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 674 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. eTale potAnA karatA adhika guNazAlI evA (vA ke0) athavA (guNa ke0) guNataH eTale guNavaDe (samaM ke0) samaM eTale samAna evA (vA ke0 ) valI (ninaNaM ke) nipuNaM eTale saMyama pAlavAmAM kuzala evA (sahAyaM ke0) sahAyaM eTale paraloka sAdhana karavAmAM sAhAyya karanAra evA anya sAdhu pratye (na lalijA ke0) na lanneta eTale na pAme, to (pAvAI ke0) pApAni eTale pApakarma pratye (vivAyato ke) vivarjayan eTale varja karatA tathA (kAmesu ke0) kAmeSu eTale zchA kAmAdikane viSe ( asaUmANo ke0) asaUmAnaH eTale Asakta nahi thatA evA (e. govi ke) eko'pi eTale ekalA paNa ( viharija ke)viharet eTale vicare, paNa zithilacAritriyAnI sAthe vicare nahi. // 10 // (dIpikA.) atra asaM kliSTaiH samaM vasedityuktaM punarvidhivizeSamAha / sAdhuH kAladoSAt yadi kathaMcit nipuNaM saMyamAnuSThAnakuzalaM sahAyaM paralokasAdhane dvitIya na lanneta / kiMtaM sahAyam / guNAdhikaM vA jJAnAdiguNairadhikaM vA / guNaiH smNvaa|vaashbdaat guNahInamapi jAtyakAJcanakalpaM vinItaM vaa| tadA kiM kuryaadityaah| tadA eko'pi saMhananAdiyuktaH pApAni pApakAraNAni asadanuSThAnAni vivarjayet / vividhamanekaiH prakAraiH sUtroktaiH pariharan san viharet ucita vihAreNa / kiM kurvan / kAme vichAkAmAdiSu asaUmAnaH saGgamaganchan eko'pi viharet / paraM natu pArzvasthA dipApamitrasaGgaM kuryAt / tasya puSTatvAt / tathA anyairapyuktam / varaM vihartuM saha pannagairnavebivAtmanirvA ripuniH sahoSitum adharmayuktaizca parairapaeikatairnapApamitraiH saha vartituM kSamam 1 // ihaiva hanyurjujagA hi roSitA dhRtAsayazvimavedaya caaryH|| asatpravRttena janena saMgataH paratra caiveda vihanyate janaH // 2 // tathA // paralokavirudhAni kurvANaM dUratastyajet // zrAtmAnaM yo'tisaMdhate so'nyasmai syAtkathaM hitH||3|| tathA brahmahatyA surApAnaM steyaM gurvaGgAnAgamaH // mahAnti pAtakAnyAhurenizca saha saMgatam // ztyalaM prasaGgena / atha sUtrArthAvasara // 10 // (TIkA.) asaM kliSTeH samaM vase dityuktamatra vizeSamAha / Naya tti sUtram / zrasya vyAkhyA / kAladoSAnna yadi lanneta / na yadi kathaMcit prApnuyAt / nipuNaM saMyamAnuSThAnakuzalaM sahAyaM paralokasAdhanahitIyam / kiM viziSTa mityAha / guNAdhikaM vA jJAnAdiguNotkaTaM vA / guNataH samaM vA / tRtIyArthe paJcamI / guNaistulyaM vA / vAzabdAjInamapi jAtyakAJcanakalpaM vinItaM vA / tataH kimityAha / eko'pi saMhananAdiyuktaH pApAni pApakAraNAnyasadanuSThAnAni vivarjayan vividhamanekaiH prakAraiH sUtroktaiH pari Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyA cUlikA / 6nya haran vihare cita vihAreNa kAmeSvivAkAmA diSvasamAnaH saMgamagaThanne ko'pi vihare - natu pArzvasthAdipApamitrasaGgaM kuryAttasya duSTatvAttathA cAnyairapyuktam // varaM vihartuM sahapanave vAtmanarvA ripuniH sahoSitum // zradharmayuktaizcapalairapa rimatairna pApamitraiH saha varttituM kR'mam // 1 // idaiva hanyurbhujagA hi roSitAH, dhRtAsayazvimavekSya cArayaH // satpravRttena janena saMgataH, paratra caiveha ca hanyate janaH // 2 // tathA // paralokaviruddhAni kurvANaM dUratasyajet // zrAtmAnaM yo'tisaMdhatte, so'nyasmai syAtkathaM hitaH // 1 // tathA // brahmahatyA surApAnaM steyaM gurvaGganAgamaH // mahAnti pAtakAnyAhure - nizca saha saMgatam // 1 // ityalaM prasaGgeneti sUtrArthaH // 10 // saMvacaraM vA vi paraM pamAeM, bIcyaM ca vAsaM na tahiM vasikA // suttassa maggeNa carika nikU, suttassa ho jada ANave // 11 // ( avacUriH ) vihAra kAlamAha / saMvatsaraM vApi / saMvatsaro varSAsu caturmAsakam / pishbdaanmaasmpi| paraM pramANaM varSAtubaddhayorutkaSTamekatra nivAsakAlamAnametat / dvitIyaM varSa varSAsu ca rutubaddhe na tatra vaset / tatra saGgadoSAt / dvitIyaM tRtIyaM parihRtya vasediti / kiM bahunA / sarvatraiva sUtrasya mArgaNaiva / thAgamoddezena pravarttata iti jAvaH / sUtrasthArtha utsargApavAdagarjo yathAjJApayati niyuGkte pravartteta tathA // 11 // I ( . ) have vihAra kAlanuM pramANa kahe be. saMvavaraM ityAdi sUtra. ( saMvadharaM ke0 ) saMvatsaraM eTale varSAkAlanA cAra mahinA tathA ( vAvi ke0 ) vApi eTale valI tubaddha kalamAM eka mAsa e sAdhurjanA eka ThekANe rahevAnuM ( paraM ke0 ) paraM eTale - kRSTa (pANaM ke0 ) pramANaM eTale pramANa be. je ThekANe varSAkAlanuM comAsuM athavA kutubaddha kAlamAM mAsakalpa kasyo . ( tahiM ke0 ) tatra eTale tyAM lAgaTa (bIcaM ke0 ) dvitIyaM eTale bIjuM (vAsaM ke0) varSam eTale comAsuM athavA mAsakalpa pratye ( navasiddhA ke 0 ) navaset le rahe nahi. ( suttassa ke0 ) sUtrasya eTale sUtrano ( abo ke 0 ) artha: eTale artha (jaha ke0 ) yathA eTale jema ( zrANaveza ke0 ) zrAjJApayati eTale AjJA kare. tema ( rikU ke0 ) nikkuH eTale sAdhu ( suttassa ke0 ) sUtrasya eTale sUtranA ( maggeNa ke0 ) mArgeNa eTale mArgavaDe (carita ke0 ) caret eTale cAle. // 11 // ( dIpikA. ) sAdhoH saMvatsaraM varSAsu cAturmAsikaM jyeSThAvagrahaM vihArakAlamAha / dvitIyaM naikatra kSetre vaset / zrapizabdAt mAsamapi paraM pramANamRtubaddhakAle dvitIyaM tatra kSetre na vaset / yatra eko varSAkalpaH kRtastatrotkRSTato dvitIyo varSAkalpo na Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha, nAga tetAlIsa-(43)-mA. kAryaH / evaM mAsakalpo'pi dvitIya ekadetre utsargato na kArya rutubake kaale| kutH| gRhsthaadisNgdossaat| dvitIya tRtIyaM vA varSamAsaM vA parihRtya tatra dene vasedapi / kiM bahunA sarvatraiva sUtramArgeNa caret / nikurAgamAdeze varttateti nAvaH / tathApi na ughata eva yathAzrutagrAhI syAt / apitu sUtrasya arthaH pUrvAparAvirodhitantrayuktighaTitaH pAramArthikotsargApavAdaganoM yathAjJApayati niyuGkte tathA varteta na anythaa| yatheda apavAdato nityavAse'pi vasatAveva pratimAsAdi sAdhUnAM saMstAragocarAdi parivarteta nAnyathA zujhApavAdAyogAdityevaM vandanapratikramaNAdiSvapi tadarthaM pratyupekSaNena anuSThAnena varteta / natu tathAvidhalokehAyAtaM prityjet|shraashaatnaaprsnggaat // 11 // (TIkA.) vihArakAlamAha / saMvadharaM ti sUtram / asya vyAkhyA / saMvatsaraM vApi / atra saMvatsarazabdena varSAsu cAturmAsiko jyeSThAvagraha ucyate / tmpi| apizabdAnmAsamapi paraM pramANam |vrssaaRtubcyorutkRssttmektr nivAsakAlamAnametat / hitIyaM ca varSam / cazabdasya vyavahita upnyaasH| dvitIya varSa varSAsu cazabdAnmAsaM ca tubake na tatra kSetre vaset / yatraiko varSAkalpomAsakalpazca kRtH| apitu saGgadoSAdahitIyaM tRtIyaM ca parihRtya varSAdikAlaM tatastatra vase dityarthaH / sarvathA kiM bahunA sarvatraiva sUtrasya mArgeNa caregmituH / zrAgamAdezena varteteti nAvaH / tatrApi naughata eva yathAzrutagrAhI syaat| api tu sUtrasyArthaH pUrvAparAvirodhitantrayuktighaTitaH pAramArthikotsargApavAdaga! yathAjJApayati niyuGkte tathA varteta naanythaa|ythehaapvaadto nityavAse'pi vasatAveva pratimAsAdisAdhUnAM saMstAragocarAdi parivarteta nAnyathA zujhApavAdAyogAdityevaM vandanakapratikramaNAdiSvapi tadarthaM pratyuperaNenAnuSThAnena vrttt| natu tathAvidhalokehAyAtaM parityajettadAzAtanAprasaGgAditi suutraarthH|| 11 // jo puvarattAvararattakAle, saMpikaI appagamappageNaM // kiM me kama kiccamakiccasesa, kiM sakvaliGa na smaayraami||12|| (zravacUriH ) evaM viviktacaryAvato'sIdanaguNopAyamAha / yaH sAdhuH pUrvarAtrApararAtrakAle rAtriprathamacaramapraharayo rityarthaH / saMprekSate sUtropayoganItyA AtmAnamAtmanaiva / kathamityAha / kiM me kRtamiti / gandasatvAttRtIyArthe sssstthii| kiM mayA kRtaM zaktyanurUpaM tapazcaraNAdi / kiM ca mama kRtyazeSa karttavyazeSamucitam / kiM vA zakyaM vaiyAvRttyAdi na samAcarAmi na karomIti // 12 // Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitIyA cUlikA / 67 (artha.) evI rIte vicaranAra sAdhu ne sIdAya teno upAya kahe . jo ityAdi sUtra. (jo ke0) yaH eTale je sAdhu (putvarattAvararattakAle ke0) pUrvarAtrApararAtrakAle eTale rAtrinA prathama ane carama praharane viSe (appagaM ke0) zrAtmAnaM eTale potAne (appaeNaM ke0) AtmanA eTale pote ( saMpikae ke) saMprekSate eTale sU. trokta prakAravaDe tapAse. te zrArIte (me ke0) mayA eTale meM (kiM ke0) kiM eTale kayu (kicca ke) kRtyaM eTale karavAyogya evaM tapasyA pramukha kRtya (kaDaM ke0) kRtaM eTale kastUM. temaja (kiM ke0) kayuM (ma ke0) mama eTale mArA (kiccasesaM ke0) kRtya zeSaM eTale karavAyogya kArya bAkI je, tathA (kiM ke) kiM eTale kayu ( sakaNijaM ke0) zakyaM eTale mArAthI banI zake evaM veyAvaca pramukha kArya (na samAyarAmi ke0) na samAcarAmi eTale Acarato nayI // 15 // (dIpikA.) evaM vizujhaviviktacaryAvato'sIdanaguNopAyamAha / yaH sAdhunavet sa pUrvarAtrApararAtrakAle rAtrau prthmcrmprhryorityrthH| saMpredAte sUtropayoganItyAtmAnaM karmanUtamAtmanaiva karaNajUtena preksste|kthN predtshtyaah|ki me kRtmiti|baandsiktvaatRtiiyaarthe sssstthii| kiM mayA kRtaM zakteranurUpaM tapazcaraNAdi yogasya / kiMca mama kRtyazeSaM kartavyAt zeSamucitam / punaH kiMca zakyaM vayo'vasthA'nurUpaM vaiyAvRtyAdi ahaM na samAcarAmIti / tasyAkaraNe hi tatkAlanAza iti // 15 // (TIkA.) evaM viviktacaryAvato'sIdanaguNopAyamAha / jo tti sUtram / asya vyAkhyA / yaH sAdhuH pUrvarAtrApararAtrakAle rAtrau prathamacaramayoH praharayorityarthaH / saMprekSate sUtropayoganItyA zrAtmAnaM karmanUtamAtmanaiva karaNanUtena / kathamityAha / kiM me kRtamiti gandasatvAttRtIyArthe SaSThI / kiM mayA kRtaM zaktyanurUpaM tapazcaraNAdi yogasya / kiMca mama kRtyazeSaM kartavyazeSamucitam / kiM zakyaM vayo'vasthAnurUpaM vaiyAvRtyAdi na samAcarAmi na karomi / tadakaraNe hi tatkAlanAza iti sUtrArthaH // 12 // kiM me paro pAsa kiMca appA, kiM vAhaM khaliaMna vivngyaami|| zcceva sammaM aNupAsamANo, aNAgayaM no paDibaMdha kujA // 1 // (zravacUriH) kiM mama skhalitaM paraH pazyati / kiM vAtmA manAsaMvegApannaH / kiMvAhamoghata eva skhalitaM na vivarjayAmi / ityevaM samyaganupazyannanAgataM pratibandhaM na kuyoMdAgAmikAlaviSayaM saMyamapratibandhaM na karotIti // 13 // (artha. ) valI (paro ke0 ) paraH eTale khapada athavA parapada saMbaMdhI ko bIjo Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 rAyadhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. puruSa ( me ke0 ) me eTale mArA ( kiM ke0 ) kiM eTale kayA ( khali ke0 ) skha vitaM eTale pramAda pratye ( pAsa ke0 ) pazyati eTale juve be, ca ke0 ) valI ( appA ke0 ) AtmA eTale huM pote ( kiM ke0 ) kiM eTale kayA mArA pramAdapratye jonuM huM ( vA ke0 ) athavA ( zrahaM ke0 ) ahaM eTale huM ( kiM ke0 ) kiM eTale kayA ( khali ke0 ) skhalitaM eTale pramAdapratye ( na vivajayAmi ke0 ) na vivarjayAmi eTale varjato nathI. ( icceva ke0 ) ityevaM eTale upara kahela prakAre ( sammaM ke0 ) samyak eTale uttama prakAre (aNupAsamANo ke 0 ) anupazyan eTale vicAra karatA rahe te sAdhu (NAyaM ke0 ) anAgataM eTale jAvI ( paDibaMdha ke0 ) pratibaMdhaM eTale pratibaMdha pratye ( no kunA ke0 ) no kuryAt eTale na kare. arthAt pharIthI tevo doSa na zracare // 13 // 1 ( dIpikA . ) tathA kiM mama skhalitaM paraH svapaparapadalakSaNaH pazyati / kiMvA AtmA kvacit manAk saMvegaM prAptaH / kiM vA amoghata eva skhalitaM na vivarjayAmItyevaM samyaganupazyannanenaiva prakAreNa skhalitaM jJAtvA zrAgamoktena vidhinA nUyaH pazyannanAgataM na pratibandhaM kuryAt sAdhuH / ya zrAgAmikAlaviSayaM na asaMyamapratibandhaM karotIti // 13 // ( TIkA. ) tathA kiM me ti sUtram / kiM mama skhalitaM paraH svapadaparapalakSaNaH pazyati / kiM vAtmA kvacinmanAk saMvegApannaH / kiMvA moghata eva skhalitaM na vivarjayAmi / ityevaM samyaganupazyan anenaiva prakAreNa skhalitaM jJAtvA samyagAgamo - ktena vidhinA nUyaH pazyannanAgataM na pratibandhaM kuryAt / zrAgAmikAlaviSayaM nAsaMyamapratibandhaM karotIti sUtrArthaH // 13 // java pAse kai DuppauttaM, kAraNa vAyA aDDu mANaseNaM // tacaiva dhIro paDasAdarikA, innana khippamiva kalI // 14 // 1 ( avacUriH ) kathamityAha / yatraiva pazyet / yatraiva pazyatyuktavatparAtmadarzanadvAreNa / kvacitsaMyamasthAnAvasare / duHprayuktaM durvyavasthitam / zrAtmAnamiti gamyate / kAyena vAcA atha mAnasena / tatraiva saMyamasthAnAvasare dhIro buddhimAn pratisaMhare dAtmAnamiti zeSaH / nidarzanamAha / zrAkIrNo jAtyAzvaH kSipraM zIghraM yathA khalinaM kavikaM niyamitagamananimittaM pratipadyate / evaM yo duHprayogatyAgena khalinakalpaM samyagvidhiM pratipadyate // 14 // For Private Personal Use Only Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6nae dazavaikAlike vitIyA cuulikaa| (artha. ) zI rIte anAgata pratibaMdha na kare te kahe je. jane va ityAdi sUtra. sAdhu je te ( kaya ke0) kadA eTale pamilehaNa pramukha kriyAnA ko paNa vakhate (jaleva ke0 ) yatraiva eTale je ThekANeja (kAeNa ke0 ) kAyena eTale kAyAvaDe, (vAyA ke0) vAcA eTale vANIvaDe, (aSu ke ) athavA (mANaseNaM ke0) mAnasena eTale manavaDe potAne (uppauttaM ke0 ) kuHprayuktaM eTale pramAdI evAne (pAse ke) pazyet eTale juve. (dhIro ke0) dhIraH eTale dhIra evA sAdhu je te (tava ke0) tatraiva eTale teja ThekANe tathA teja samaye potAne (pamisAharijA ke0) pratisaMharet eTale ThekANe lAve. enA upara dRSTAMta kahe . (zva ke0) zva eTale jema (thAna ke0) zrAkIrNakaH eTale jAtivaMta azva je te ( khippaM ke) kSipraM eTale zIghra (rakalINaM ke0) khalInaM eTale lagAma grahaNa kare tema; arthAt jema sAro azva niyamita gamanane arthe zIghra lagAma le , tema te sAdhu paNa zravidhino tyAga karI lagAma sarakhA samyagavidhino aMgIkAra kare. // 14 // . (dIpikA.) kthmityaah| sAdhuryatraiva kvacit saMyamasthAnAvasare dharmopadhipratyupekSaNAdau puHprayuktaM urvyavasthitamAtmAnamiti gamyate / pazyet pazyati uktvtprmaatmdrshnhaarenn| kena ityAha / kAyena, vAcA atha mAnasena / mana eva mAnasam / krnntryennetyrthH| tatraiva tasminneva saMyamasthAne dhIro buddhimAn pratisaMharet pratisaMharati yaH svAtmAnaM samyag vidhi pratipadyata ityrthH| atra dRSTAntamAha / yathA javAdinirguNairAkINoM vyApto jAtyo'zva iti gamyate / asAdhAraNa vizeSaNAt / taccedam / kSipramiva khalinaM zIghra / kavikamiva / yathA jAtyo'zvo niyamitagamananimittaM zIghra khalinaM pratipadyata evaM yo kuHprayogatyAgena khalinakalpaM samyagvidhim / etAvatAMzena dRSTAntaH // 14 // (TIkA.) kathamityAha / java tti sUtram / asya vyAkhyA / yatraiva pazyet yaccaiva pazyatyuktavatparAtmadarzanakAreNa kvacitsaMyamasthAnAvasare dharmopadhipratyupekSaNAdau puHpra. yuktaM kurvyavasthitamAtmAnamiti gamyate / kenetyAha / kAyena vAcA atha maanseneti| mana eva mAnasam / krnntryennetyrthH| tatraiva tasminneva saMyamasthAnAvasare dhIro buddhimAn pratisaMharet pratisaMharati ya zrAtmAnaM samyag vidhi pratipadyata ityarthaH / nidarzanamAha / thAkIrNo javAdinirguNairjAtyo'zva iti gamyate / asAdhAraNa vizeSaNAt / tavedam / kSipramiva khalinaM zIghraM kavikamiva / yathA jAtyo'zvo niyamitagamananimittaM Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgama saMgraha, nAga tetAlIsa (43) mA. zIghraM khalinaM pratipadyata evaM yo duHprayogatyAgena khalinakalpaM samyag vidhimetAvatAMzena dRSTAnta iti sUtrArthaH // 14 // jasserisA joga jiiMdicprassa, dhiImana sappurisassa nicaM // tamAdu lopaDibujIvI, so jII saMjamajIvieNaM // 15 // ( avacUriH ) yaH pUrvarAtretyAdyadhikAropasaMhArAyAha / yasya sAdhorIdRzAH svahitAlokanapravRttirUpA yogA manovAkkAyavyApArA jitendriyasya dhRtimataH saMyame sadhRtikasya satpuruSasya pramAdajayAt / nityaM sarvakAlaM tamevaMbhUtamAhura nidadhati / loke vidvAMsaH pratibuddhajIvinaM pramAdanidrArahitajIvitazIlam / sa evaMguNayuktaH san jIvati saMyamajIvitena sarvathA saMyamapradhAnena jIviteneti // 15 // ( artha. ) have prastuta prakaraNano upasaMhAra kare be. jassa ityAdi sUtra. ( ji. divasa ke0 ) jitendriyasya eTale cakSurAdi iMdriyone jitanAra evA (dhiIma ke0 ) dhRtimataH eTale saMyamane viSe dhRtivAlA evA ( sappurisassa ke0 ) satpuruSasya eTale satpuruSa evA ( jassa ke0 ) yasya eTale je sAdhunA ( joga ke0 ) yogAH eTale mana vacana kAyAnA yoga je te ( erisA ke0 ) IdRzAH eTale evA (niccaM ke0) nityaM eTale dIkSAthI mAMDIne maraNa sUdhI rahe be. ( taM ke0 ) taM eTale te sAdhune vidvAna loko ( loe ke0 ) loke eTale sarva jIvomAM ( paDibuddhajIvI ke0 ) pratibuddhajIvinaM eTale pramAdAdi rahita jIvitavAlAne ( zrADu ke0 ) duH eTale kahe a. kAraNa, ( so ke0 ) saH eTale te sAdhu ( saMjamajI vieNaM ke0 ) saMyamajIvitena eTale saMyamajIvitavaDe ( jIvai ke0 ) jIvati eTale jIve be // 15 // ( dIpikA. ) yaH pUrvarAtretyAdyadhikAropasaMhArAyAda / vidvAMsastaM sAdhumevaMbhUte loke prANisaMghAte nityaM sarvakAlaM sAmAyikapratipatterArajya AmaraNaM pratibuddhajIvinamAhuH kathayanti / ko'rthaH / pratibuddhajIvinaM pramAdarahitajIvitazIlam / sa evaMguNayuktaH san jIvati saMyamajIvitena kuzalA jisaMdhijAvAt sarvathA saMyamapradhAnajIvitena / taM sAdhuM kam / yasya sAdhorIdRzAH svahitAlocanapravRttirUpA yogA manovAkkAyavyApArA javanti / kiMnUtasya sAdhoH / jitendriyasya vazIkRtasparzanAdIndriyasamUhasya | punaH kiMbhUtasya yasya / dhRtimataH saMyame dhairyasahitasya / punaH kiM0 yasya / satpuruSasya pramAdajayAnhApuruSasya // 15 // ( TIkA. ) yaH pUrva rAtretyAdyadhikAropasaMhArAyA / jassa ti sUtram / asya Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitIyA cuulikaa| 61 vyAkhyA / yasya sAdhorIdRzAH svahitAlocanapravRttirUpA yogA manovAkAyavyApArA jitenjiyasya vazIkRtasparzanAdIjiyakalApasya dhRtimataH saMyame sahattikasya satpuruSasya pramAdajayAnmahApuruSasya nityaM sarvakAlaM sAmAyikapratipatterArajyAmaraNAntam / tamAhuloMke pratibuddhajIvinaM tamevaMjUtaM sAdhumAhura nidadhati vidvAMsaH / loke prA. NisaMghAte pratibuddhajIvinaM pramAda nimArahitajIvitazIlam / sa evaMguNayuktaH san jIvati saMyamajIvitena kuzalAnisaMdhinAvAt sarvathA saMyamapradhAnena jIvitene ti sUtrArthaH // 15 // appA khalu sara para rakibo, sabiMdiedi susmaahiehiN|| ararika jAzpadaM uveza, surakina sabauhANa mucca tti bemi // 16 // . vivittacario cUlA sammatA // 3 // 32 dasaveAliaM suttaM saMmattaM // zunam // (avacUriH) zAstramupasaMharannupadezasarvasvamAda / shraatmaa|khlushbdo vishessnnaarthH| zakto satyAM paro'pi satataM sarvakAlaM rakSitavyaH pAlanIyaH paarlaukikaapaayenyH| katham / sandhiyaiH sparzanAdiniH susamAhitena nivRttaviSayavyApAreNetyarthaH / zrarakSaNarakSaNayoH phalamAha / arakSitaH san jAtipanthAnaM janmamArgamupaiti / surakSito yathAgamamapramAdena sarvaduHkhenyaH zArIramAnasecyo vimucyate / iti bravimIti pUrvavat // 16 // iti dvitIyacUlA vyaakhyaataa||2|| (artha.) have zAstrano upasaMhAra karatA upadezano sAra kahe . ( hu khalu ke0) khalu eTale nizcaye (appA ke0) zrAtmA eTakhe potAno AtmA je te (sayayaM ke0) satataM eTale niraMtara (susamAhie hiM ke0) susamAhitaiH eTale sArA samAdhimA rAkhela evA ( savidiehiM ke0) sanjiyaiH eTale sarva iMjiyovaDe ( rakibo ke0) rakSitavyaH eTale rakSaNa karavo. kAraNa ke, zrAtmA je te (ararika ke0) arakSitaH eTale barAbara saMyamavaDe rakSaNa kasyo na hoya to (jApahaM ke0) jAtipathaM eTale saMsArapratye ( uveza ke0) upaiti eTale pAme be. ane ( surakiLa ke0 ) surakSitaH eTale samyaka prakAre saMyamavaDe rakSaNa kasyo hoya to (sabauhANa ke0) sarvapuHkhenyaH eTale sarva duHkhathI (muccara ke0)mucyate eTale mukta thAya be.(tti bemi ke) iti bravImi eTale tIrthakara gaNadharanA upadezathI hu~ ema kahuM . // 16 // iti zrI dazavaikAlikanI bIjI cUlikAno bAlAvabodha saMpUrNa. // 5 // Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6e rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. (dIpikA.) zratha zAstramupasaMharanupadezasarvasvamAha / evaM vidhena sAdhunA zrAtmA / khaluzabdo vizeSaNArthaH / zaktau satyAM paro'pi satataM sarvakAlaM rakSitavyaH paalniiyH| prloksNbndhikssttenyH| kthmityupaaymaah| yataH kiM saadhunaa|srvejiyaiH sparzanAdiniH susamAhitena nivRttaviSayavyApAreNa / zrarakSaNarakSaNayoH phalamAha / arakSitaHsannAtmA panthAnaM janmamArga saMsAramupaiti sAmIpyena gati / atha surakSitaH punarAtmA yathAgamamapramAdena suSTu rakSitaH san sarvapuHkhenyaH zArIramAnasecyo vimucyate / vividhamanekaiH prakArairapunargrahaNaparamasvAsthyApAdanalakSaNairmucyate vimucyate / bravImIti pUrvavat // 16 // iti cUlikAmyaM vyAkhyAtam // (TIkA.) zAstramupasaMharannupadezasarvasvamAha / appa tti sUtram / asya vyaakhyaa| zrAtmA khasviti / khabuzabdo vizeSaNArthaH / zaktau satyAM paro'pi satataM sarvakAlaM rakSitavyaH pAlanIyaH / paarlaukikaapaayecyH| kathamityupAyamAha / sarvejiyaiH sparzanAdiniH susamAhitena nivRttaviSayavyApAreNetyarthaH / zrarakSaNarakSaNayoH phalamAha / arakSitaH san jAtipanthAnaM janmamArga saMsAramupaiti sAmIpyena gabati / surakSitaH punaryathAgamamapramAdena sarvapuHkhenyaH zArIramAnasenyo vimucyate vividhamanekaiH prakArairapunargrahaNaparamasvAsthyApAdanaladaNairmucyate / iti bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 16 // shrthaavcuurikopsNhaarH| atha zAstrakartuH stavamAha niyuktikAraH // sijaMjavaM gaNadharaM jiNa paDimAdasaNeNa pamibuddhaM // maNagapiyaraM dasakA-vidhassa nimuhagaM vaMde // 1 // arthaH / anuttarajJAnAdidharmagaNaM dhArayatIti gnndhrstm|prtibujhN mithyAtvAviratyajJAnApagamena samyaktva vikAzaM prAptam / niryahakaM pUrvagatokRtArthaviracanAkAraM vande iti gAthAdarArthaH / jAvArthastu kathAnakagamyastaccedam / zrIsudharma ziSyo jambUstasya prajavaH / tasya kadAcinizIthe ko me gaNadhara iti cintA / zrAtmanaH saGke gache copayogenAsannAvaM jJAtvA tIrthAntarIyeSu rAjagRhe zikaMjanavaM yajamAnaM dRSTvA tatra yajJavATe dharmalAnapUrvam 'aho kaSTamaho kaSTaM tattvaM na jJAyate punaH' iti paThanAya ziSyavRndaM preSitam / tena ttkRtm| 'tacca zayyaMjavo chArmUlasthito nizamya cintayati / ete zAntAstapakhino'satyaM na vadantIti / upAdhyAyAnte gatvA tattvaM kimiti pRSTe vedAstattvamityuktau asimAkRSya vadati 'zIrSa te betsyAmi yadi tattvaM na kathayasi / zIrSachede tattvaM vAcya miti dhyAtvA yUpasyAdhastAtsarvaratnamayIpArzvapratimA darzayitvedamatra tattvam / arhadharmastattvaM % 3D Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyA cUlikA / 603 tatastasya pAdau natvA yajJavATopaskaraM datvA tAn sAdhUn gaveSayannAcAryAnte gatvA dharmamAkarNya vratamAdAya caturdazapUrvI jAtaH / tachUte tasya jAryA taruNIyamiti kRtvA svajanairasti tava jaThare kiJciditi pRSTA maNayamityUce / tataH putre jAte sati tadeva nAma kRtam / tenASTavArSikeNa mAtRtaH pitaraM dhRtavrataM jJAtvA naMSTrA janakAnte ga ntumitA campAyAM gatam / zrAcAyairvahirbhUmigatairdRSTaH saH / tena ca dIkSitaH / dvayoH sneho jAtaH / pRSThAyAH svasutaM jJAtvA caturdazapUrvI kAraNe niryUhati / antimastu zravazyaM niryUhati / mamApIdaM kAraNaM saMjAtam / iti nizcityedaM niryUDham // dazavaikAlikArArthamAha // mAgaM pamucca sa - naveNa nihiyA dasaprayaNA || vevAlizrAi ravi tumhA dasakA liAMnAma // 2 // manakaM pratItyA zritya niryUDhAni pUrvagatADuddhRtya viracitAni dazAdhyayanAni drumapuSpikAdIni sanivadhyayanaprAntAni / vigataH kAlo vikAlo vikalanaM vA vikAlaH / sakalaH khamazceti tasminvikAle aparAhne'tikrAnte tRtIya pauruSI rUpe sthApitAni nyastAni tasmAdakazAlikaM nAma / vikAle nirvRttaM vaikAlikaM dazavaikAlikaM vA // 2 // yaM pratItya kRtaM tadvaktavyatAmAha / bahiMmAse hiM hAM, ayaNamiNaM tu zramaNageNa // bammAsA parizrA, yaha kAlagarna samAhIe // 3 // SaddhirmAsairadhItamadhyayanamidam / AryazcAsau manakazca Aryamana kastena paramAsA eva paryAyakAlaH / atha kAlagataH samAdhitaH zubhalezyAyogena / atrAyaMjAvaH / tenaitAvatA zrutamArAdhitamevetyanye'pyetadanuSThAnata zrArAdhakA javanti // 3 // zradasupAyaM, khAsI sijanavA tahiM therA // jasanadassa ya puchA, kahaNA a vicAla - yA saMghe // 4 // zrAnandAzrupAtamaho dhArAdhitamaneneti harSAzrumocana makArSuH zayyaM vAstatra tasmin kAle sthaviraH zrutaparyAyaghRko yazojaprastasya ca zayyajava ziSyasya gurvazrupAtadarzanena kimetadAzcaryamiti vismitasya pRSThA kimetadakRta pUrvamityevam / zayyaMjavakathitAcca iha suto'yaM me ityevaMrUpAchabdAdanutApo yazodrAdInAM gurAviva guruputre'pi varttitavyamiti na kRtamidamasma jirevambhUtaH / tata zrAcAryaH saMgha pratyAha / etaDupakArAya mayAlpAyuSamenamadhikRtyedaM zAstraM niryUDhaM kimatra yuktamiti nivedite vicAraNA saMdhe kAlahrAsadoSAdidameva pranRtasatvAnAmupakAraka matastiSThatvetadityevaMbhUtA sthApanA ceti // 4 // iti dazave - kAlikAvacUriH samAptA // zubham // bAlAvabodhano upasaMhAra. ve dazavekAlikA kartA zrI zayyaMjava muni tathA temanA ziSya manakamuni e For Private Personal Use Only Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 rAyadhanapatasiMgha bar3hApurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA mano saMbaMdha niryuktikAra kahe be. " siddha javaM gaNadaraM, jiNapaDi mAdaMsaNeNa paDi buddhaM // maga piAraM, dasakA vissa nijjUhagaM vaMde // 1 // " artha - jina pratimA dekhIne pratibodha pAmelA, manakamuninA pitA, zrI dazavaikAlika sUtrano siddhAMtamAMthI uddhAra karanAra evA gaNadhara zrI saUMjava AcAryane huM vAMDuM huM // 1 // magaM pacca sijjaM - naveNa nijjU hicyA dasaprayaNA || veSvAliyara vaviyA, tamhA dasakA liAM nAma // 2 // artha - zrI sajanava sUrie manakane arthe siddhAMtamAMthI dasa adhyayana yAM, ane te vikAle sthApana kasyAM mATe dazavaikAlika nAmayI kaddevAya te. // 2 // have jene arthe uddhAra kasyo te vAta kahe be, " bahi mAse hi zrahI aM, anathaNa miNaM tu akramaNageNa // bammAsA parizrA, yaha kAlagarna samAhIe // 3 // artha - zrAryamanake ba mahinAmAM e adhyayana ( sUtra ) paThana karayuM. e manakamunino cAritra paryAya mahinA noja hato. mahinA pUrA thaye te manakamuni samAdhimAM kAladharma pAmyA. // zrANaMdasupASayaM, kAsI siddhAMjavA tahiM yerA // jasanadassa ya puchA, kahA aviAlA saMdhe // 4 // zrartha - zrI manakamuni kAla karI gayA tyAre eNe dharmanI zrArAdhanA samyakU prakAre karI ema jANI zrI saUMjava sUrinA netramAMcI zrAnaMdanAM azru zrAvyAM. zrI yazodra sUrie azrunuM kAraNa pUDhavAthI zrI sajjaMjava sUrie yathArtha vAta kahI. paThI saMghanA vicArathI zrIdazavaikAlika sUtranI maMdabuddhi ziSyanA upara upakArane sthApanA thaz. // 4 // have e cAre gAthAno nAvArtha zrA rIte- jyAre sajjaMjava sUrie dIkSA lIdhI, tyAre temanI strI garjiNI hatI. taruNavaya hovAthI tenA svajanoMe pUkyuMke, tArA udaramAM kAM be, tyAre te strIe prAkRta jASAmAM kahyuM ke, 'maNyaM' eTale kiMcit mAtra be, anukrame tene putra thayo. tenuM nAma manaka rAkhyuM. te zrAva varasano thayo, ekadivase teNe potAnI mAne pUbyaM ke, 'mArA pitAjI kyAM be.' mAe kayuMke, 'temaNe cAritra zrAdarayAM be' ema sAMjalI pitAnIpAse javAnuM manakanAmanamAM zrAvyaM. 'caMpAnagarI mAM pitAjI be' evI khabara malavAthI te tyAM gayo. ThaMDila bhUmie jatA zrAcArya zrI sajavasUrie manakane dekhyo tyAre pUbdhuM ke, 'tuM koNa be.' manake yA cArya vAMdyA. dRSTino melApa thatAMja paraspara sneha baMdhANo. yAcArye pUbyuM, tAro pitA koNa ? manake kayuM, 'sajjanava.' AcArye kayuM, 'tuM ahiM kathA kAryane arthe zrAvyo. manake kayuM, 'dIkSA levAne kArthe.' valI manake kayuM ke, 'zrApa jANatA hoya to kaho ke, 'mArA pitAjI kyAM be.' AcAyeM kayuM ke, te chAne huM jinnanathI mATe tuM mApAse dIkSA le. manakane te vAta kabUla thavAthI zrAcArye tene tyAMja dIkSA zrApI. < For Private Personal Use Only Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitIyA cUlikA / 6e par3I zrAcArya tenI sAthe upAsare zrAvyA. upayoga dIdho ke, 'enuM zrAyuSya keTabuM be.' jhAnabalathIthAcArye jANyu ke, enuM AyuSya ba mAsa bAkI be. palI vicAra kasyo ke, eTalA thoDA samayamA emanaka kRtArtha zIrIte thaze caudapUrvI kAraNa paDe pUrvamAMzrI sUtrano ukAra kaheDe, manepaNa thA kAraNa prApta thayuM be, mATe ukAra karUM. evo vicAra karI AcAryajIe pUrvamAMdhI dasa adhyayanano ujhAra kasyo. manakane te dasa adhyayana jaNAvatAM ba mAsa lAgyA. mAsa pUrNa thatAMja manake samAdhimAM kAla kasyo. tyAre AcAryanA netramA zrAnaMdAzru zrAvyAM. jasananavigere sAdhue zrA zrunuM kAraNa pUbavAthI manakanuM vRttAMta zrAcAryajIe kaDaM. te sAMjalI 'guruputra evA manakanI sevA zrApaNAthI banI nahi' evo te sAdhu ne pastAvo thayo. palI saMghanA zrAgrahathI sajjaMjava sUrie ukarelA adhyayana prakaTa rAkhyA. teja dasa adhyayana dazavaikAlikanA nAmathI prasika De. be cUlika to zrIsaMghane zrIsImaMdhara khAmIe neTa mokalelI e vAta prasika . mATe ahiM vistAra karatA nathI. iti zrI dazavaikAlikano bAlAvabodha saMpUrNa. // atha prazastimAha // harijaprakRtA TIkA vartate viSamA param // mayA tu zIghrabodhAya ziSyArthaM sugamA kRtA // 1 // caMkule zrIkharatara-gache jinacanusUrinAmAnaH // jAtA yugapradhAnAstaviSyaH sakalacanchagaNiH // 2 // taviSyasamayasundara-gaNinA ca stamnatIrthapure ckre|| dazavaikAlikaTIkA zazi nidhizRGgAra ( 16e1) mitavarSe // 3 // arthasyAnavabodhena matimAndyAnmatighramAt // jinAjhAviparItaM ya-ttanmithyApuSkRtaM mama // 4 // mamopari kRpAM kRtvA zodhayantu budhA zmAm // paropakaraNe yasmAttatparA uttamAnarAH // 5 // TIkA karaNataH puNyaM, yanmayopArjitaM navet // tenAhamidamiThAmi, bodhiratra paratra me // 6 // zabdArthavRttiTIkAyAH zlokamAnamidaMsmRtaM // sahasratrayamagre ca punaH sArdhacatuHzatam // 7 // iti zrIsamayasundaropAdhyAyaviracitazrIdazavaikAlikazabdArthavRttiprazastiH saMpUrNA / atha diipikopsNhaarH| atra dazavaikAlikakArakazayyaM javasUrestatputramanakamunezca saMbandhasUcakaM amapuSpikAdhyayananiyuktigAthAchikaM yathA // sejjanavaM gaNaharaM, jiNapamimAdasaNeNa paDibuddhaM // maNagapiaraM dasakA-liassa nijUdagaM vaMde // 1 // maNagaM pamucca sejjaMja Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 606 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. ve nijjUhiyA dasaprayaNA // veA likhAI vavizrA, tamhA dasakA likhaM nAma // 2 // tadveSasaMbandhasUcakaM cUlikAdvaya niryu ktigAthA dvikamidam // bahiM mAsediM zrahI aM, aprayaNamINaM tu zramaNageNaM || bammAsA parizrA, yaha kAlagarDa samAhIe // 3 // supAyaM, kAhI sikanavA tahiM therA // jasanadassa ya puchA, kahA yavacAlaNA saMghe // 4 // etAthAcatuSkArthaH zrIharijaprasUriviracitavRtteravaseyaH athAtra kiMcatkathAnakamucyate // yadA zayyaMjavAcAryaH pratrajitastadA tasya gRhiNI gurviNyAsIt / jAtazcA tasyAH putraH krameNa / nAmAsya kRtaM manaka iti / yadA ca so'STavArSiko jAtastadA mAtaraM pRSThAti / ka mama pitA / sA jayati / tava pitA prtrjitH| tataH sa pitRsakAze gantumanA labdhavRttAntazcaspAyAM gataH / AcAryeNa saMjJAbhUmiM gatena sa dRSTaH / tena ca vandita zrAcAryaH / ujayozca mithaH prekSamANayoH sneho jAtaH / AcAryaH pRSThati / kastava pitA / sa jati zayyaMjava iti / tataH sUriNA jaNitam / kimarthamatrAgato'si / tenoktam / pratra jiSyAmi / yadi yUyaM jAnItha tadA kathayata kA sti mama piteti / sUriNoktam / sa mama mitramekazarIrIbhUtaH / tataH pravraja tvaM matpArzve / pratipannaM ca tena / tataH sa prabrAjitastatraiva sUriNA / zrAgatastena sahopAzraye / upayogaM dattavAnAcAryaH / kiyadAyurasyeti / jJAtaM cAtaH paraM SaNmAsA zrAyurasyeti / utpannA ca buddhirAcAryasya / asya stokAyuSaH kiM karttavyamiti / vimamarza ca " caudasapurvI kavi kAraNe samutpanne nijjUha | pazcimo puNa caudasaputrI zravastameva nijjUha | mamavi imaM kAraNaM samuppalaM / tarja zramavi nijjUhAmi / tAhe to nijjU hiuM / jAva yovAvasese dise ime dasa yaNA nighUDhA / ughRtAni vikAlave - lAyAM pAzcAtyacaturgha TikArUpAyAM sthApitAnyekatra kRtAnIti / tataH SadbhirmAsairadhItamadhyayanamidaM dazavekAlikAkhyaH zrutaskandho manakena / tataH samAdhinA sa kAlaM gataH / tasminsvargate zrArAdhitamanena iti zayyaMjavA zrAnandAzrupAtamakArSuH / tatastatpradhAna ziye yazodreNa kAraNe pRSThe proktaM jagavatA saMsArakharUpam / tato yazojadrAdayo guruvakuruputre varttitavyamiti nyAyamArgaH sacAsmAnirnAcarita iti pazcAttApaM cakruH / atha zayyaMjavenAlpAyuSamenamavetya mayedaM zAstramutaM kimatra yuktamiti saMghAya nivedite vicAraNA kRtA / yaDuta kAladoSAtprabhUtasattvAnAmidamevopakArakamatastiSThatvetaditi nopasaMhRtaM pravacanaguruNeti / 1 iti zrIsamaya sundaropAdhyAya viracitA zrI dazavaikA likazabdArthavRttyupasaMhAraH saMpUrNa // For Private Personal Use Only Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike dvitIyA cUlikA / zrI harijasUriviracita TIkopasaMhAraH // 1 DuktaM niryuktikRtA prAk / yena vA yaMvA pratItyeti / tatra yena kRtaM tatava - ktavyatAMmAha // senavaM gaNaharaM jiNapaDimAdaMsaNeNa paDibuddhaM // maNagapiAraM dasakA liAssa nihagaM vaMde // 1 // // asyA vyAkhyA // zayyaMja vamanuttarajJAnAdidharmagaNaM dhArayatIti gaNadharastaM pratibuddhaM mithyAtvA viratyajJAna nidrApagamena samyaktva vikAzaM prAptaM pUrvagatoddhRtArtha viracanAkartAraM vande stomIti gAthA - rArthaH / jAvArthastu kathAnakAdavaseyaH / zrIsudharma ziSyo hi jambUstasya zrIprajavastasya zayyaMjavaH / manaka pitaraM dazavaikA likarutaM taM vande ceti // 1 // // maNagaM paDucca siddhanaveNa niklU- hizrAda saprayaNA || veyA likhAI vaviyA tamhA dasakA liAM NAma // 2 // myAkhyA // manakaM pratItya manakAkhyamapatyamAzritya zayyaMjavena niryUDhAni pUrvagatADuddhRtya viracitAni daza zradhyayanAni drumapuSpikAdIni sajivadhyayanaprAtAni / vigataH kAlo vikAlaH / vikalanaM vA vikAlaH / sakalaH khamazceti tasmin vikAle nirvRttaM dazAdhyayana nirmANaM ca idaM vaikAlikam // 2 // // yaM pratItya kRtaM tadvaktavyatAmAha // bahiM mAsehiM zrahI, zraprayaNamiNaM tu zramaNageNa // bammAsA parizrA, yaha kAlagarna samAhIe // 3 // // asyA vyAkhyA // SaDDirmA - sairadhItaM paThitamadhyayanamidaM svadhIyata ityadhyayanam / idameva dazavaikAlikAkhyaM zAstram / kenAdhItamityAha / AryamaNakena / jAvArAdhanayogAt zrArAdyAtaH sarvadeyadharmenya ityAryaH / zrAryazcAsau maNakaceti vigrahastena / SaNmAsAH paryAya iti / tasyAryamaekasya SaNmAsA eva pravrajyAkAlaH alpajIvitatvAt / ata evAha / zratha kAlagataH samAdhineti / yathoktazAstrAdhyayanaparyAyAnantaraM kAlagata Agamoktena vidhinA mRtaH / samAdhinA zubhalezyAdhyAnayogeneti gAyArthaH // 3 // // atra caivaM vRddhavAdaH / yathA tenaitAvatA zrutenArAdhitamevamanye'pyetadadhyayanAnuSThAnata zrArAdhakA javatviti // ANaMdasupAyaM, kAsI siUMnavA tahiM therA // jasajaddassa ya puchA, kahA avizrA lA saMghe // 4 // // asyA vyAkhyA / zrAnandAzrupAtamaho ArAdhitamaneneti harSAzramokSaNamakArSuH kRtavantaH zayyaMjavAH prAgvyAkhyAtasvarUpAstatra tasmin kAlagate sthavirAH zrutaparyAyavRddhAH pravacanaguravaH / pUjArthaM bahuvacanamiti / yazojadrasya ca zayyaMjava pradhAna ziSyasya gurvazrupAtadarzanena kimetadAzcaryamiti vismitasya sataH pRSThA / jagavan kimetadatapUrvamityevaMbhUtA / kathanA ca jagavataH saMsArasneha IdRzaH / suto mamAyamityevaMrUpA / cazabdAdanutApazca yazojadrAdInAm / zraho gurAviva guruputra ke varttitavya miti / 1 Dha 67 Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. na taLatamasmAnirityevaMjUtapratibandhadoSaparihArArtha na mayA kathitaM nAtra javatAM doSa iti guruparisaMsthApanaM ca / vicAraNA saMgha iti / zayyaMjavenAlpAyuSamenamavetya mayedaM zAstraM nirmUDhaM kimatra yukta miti nivedite vicAraNA sNghe| kAlanhAsadoSAt pracUtasattvAnAmidamevopakArakamatastiSThatvetadityevaMjUtA sthApanA ceti gAthArthaH // 4 // ukto'nugamaH sAMprataM nayAste ca naigamasaMgrahavyavahArajusUtrazabdasamanirUdvaivaMcUtannedaninnAH khatvoghataH sapta javanti / svarUpaM caiteSAmatha zrAvazyake sAmAyikAdhyayane'nyadaNe pradarzitameveti neha pratanyate / zha punaH sthAnAzUnyArthamete jJAnakriyAnayAnta vajhAreNa samAsataH procyante / jJAnanayaH kriyAnayazca / tatra chAnanayadarzana midam / zAnameva pradhAnamai hikAmuSmikaphalaMprAptikAraNaM yuktiyuktatvAttathAcAha // pAyaMmi gihirave, agihirave a tahaya abammi // jazvameva 22 jo, uvaeso so na nAma // nnaayNmitti| asyA vyAkhyA / jhAte samyakpariDinne girihaavetti grahItavya upaadeye| zragihiavvatti agrahItavye'nupAdeye heya ityarthaH / caza bdaH khalUjayograhItavyAgrahItavyayotitvAnukarSaNArtha upekSaNIyasamuccayArtho vaa| evakArastvavadhAraNArthaH / tasya caivaM vyavahitaH prayogo aSTavyaH / jJAta eva grahItavye tathAgrahItavye tathoperaNIye ca jJAta eva naajnyaate| ammitti / artha aihikAmuSmike / tatraihiko grahItavyaH srkcndnaanggraagaadiH| zragrahItavyo viSazastrakaeTakAdiH / upekSaNIyastRNAdiH / zrAmuSmiko grahItavyaH saddarzanAdiragrahItavyo mithyAtvAdirupekSaNIyo vivakSyA abhyudayAdiriti / tasminnarthe yatitavyameveti / anusvAralopAdyatitavyamevamanena prakAreNaihikAmuSmikaphalaprAtyarthinA sattvena pravRttyAdilakSaNaH prayatnaH kArya ityrthH| cha caitadaGgIkartavyam / samyagajhAte pravarttamAnasya phalA visaMvAdadarzanAt / tathA cAnyairapyuktam // vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA matA // mithyAjJAnAtpravRttasya phalaprApteradarzanAt // 1 // tathAmuSmikaphalaprAptyarthinApi jJAta evayatitavyam / tathA cAgamo'pyevameva sthitH| yata uktam // paDhamaM nANaM ta dayA, evaM cishsvsNje||amaannii kiM kAhI kiMvA pAhIzcheapAvagaM ||1||shtshcaitdevmnggiikrtvym / yasmAttIrthakaragaNadharairagItArthAnAM kevalAnAM vihAra kriyApi nissikaa| tathA caagmH||giiybodh vihAro, bizna giiabmiisinnni|| etto tazvavihAro, pANumA jinnvrehiN|| na yasmAdandhenAndhaHsamAkRSyamANaH samyak panthAnaM pratipadyata ityabhiprAyaH / evaM tAvatdAyopazamikaM jnyaanmdhikRtyoktm| dAyikamapyaGgIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyam / yasmAdaIto'pi navA. Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlike vitIyA cuulikaa| 6 // mjodhitaTasthasya dIkSApratipannasyotkRSTatapazcaraNavato'pi na tAvadapavargaprAptirjAyate / yAvajIvAjIvAdya khilavastuparichedarUpaM kevalajJAnaM notpanna miti / tasmAjJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNa miti sthitamiti / jo uvaeso so Na NAmaM ti| ztyevamuktena nyAyena ya upadezo jJAnaprAdhAnyasthApanaparaH sa nayo nAma jJAnanaya ityrthH| ayaM ca jJAnavacanakriyArUpe'sminnadhyayane jJAnarUpamevedamichati / jJAnAtmakatvAdasya / vacanakriye tu tatkAryatvAttadAyattatvAnnebatIti gaathaarthH|| // ukto jnyaannyH| adhunA kriyaanyaavsrH| tadarzanaM cedam / kriyaiva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNaM yuktiyuktatvAt / tathAcAyamapyuktalakSaNAmeva svapadasijhaye gAthAmAha / NAyaMmi geNhive ityAdi / asyAH kriyAnayadarzanAnusAreNa vyAkhyA / hAte grahItavye agrahItavye caiva arthe aihikAmuSmikaphalaprAptyarthanA yatitavyameveti / na yasmAtpravRttyA diladaNaprayatnavyatirekeNa jJAnavato'pyajilaSitArthAvAptidRzyate / tathA cAnyairapyuktam // kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam // yataH strIjayanogajho, na jJAnAtsukhito navet ||1||tthaamussmikphlpraatyrthinaapi kriyaiva krtvyaa| tathA ca maunInchavacanamapyevameva vyavasthitam ||yt uktm| cezcakulagaNasaMghe, AyariANaM ca pavayaNasue shr||svesu eteNa kayaM, tvsNjmmuuumNtennN||shtshcaitdevmnggiikrtvym| yasmAttIrthakaragaNadharaiH kriyA vikalAnAM jJAnamapi viphalamevoktam / tathA caagmH| subahu~ pi suzramahIdhe, kiM kAhI caraNa vippamukkassa // aMdhassa jaha palittA, dIvasayasahassakomI vi|| // dRzikriyA vikalatvAttasyetyabhiprAyaH / evaM tAvatdAyopazamikaM cAritramaGgIkRtyoktam / cAritraM kriyetyanarthAntaram / dAyikamapyaGgIkRtya prakR. STaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyaM yasmAdahato nagavataH samutpannakevalajJAnasyApi na tAvanmuktyavAptiH saMjAyate yAvada khilakarmendhanAnalanUtA hUsvapaJcAkSaromiraNamAtrakAlAvasthAyinI sarvasaMvaraNarUpA cAritrakriyA naavaapteti| tasmAkriyaiva prdhaanmaihikaamussmikphlpraaptikaarnnmitisthitmiti| jojavaeso so paNAmaM ti ityevamuktena nyAyena ya upadezaH kriyAprAdhAnyakhyApanaparaHsa nayo nAma kriyAnaya ityrthH| zrayaM ca jJAnavacanakriyArUpe'sminnadhyayane kriyArUpamevedamichati / tadAtmakatvAdasya / jJAnavacane tu tadarthamupAdIyamAnatvAdapradhAnatvAnnechati guNanUte cetIti gaathaarthH|| // uktaH kiyAnayaH / zvaM jJAnakriyAnayasvarUpaM zrutvA viditatadaniprAyo vineyaH saMzayApannaH sannAha / kimatra tattvam / padaye'pi yuktisaMjavAt / AcAryaH punarAha // savesiM pi nayANaM bahuvihavattatvayaM nisAmettA // taM sabanaya visujhaM jaMcaraNaguNahi saaddhuu||a. Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 rAya dhanapatasiMgha bar3hADurakA jainAgama saMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. syA vyAkhyA / athavA jJAna kriyA nayamataM pratyekamajidhAyAdhunA sthitapakSamupadarzayanA | save siM gAhA / sarveSAmapi mUlanayAnAm / zrapizabdAttadvedAnAM ca nayAnAM dravyA stikAdInAM bahuvidhavaktavyatAM sAmAnyameva vizeSA evamujayameva vAnapekSyamityAdirUpAm / athavA nAmA dinayAnAM kaH kaM sAdhu michatItyAdirUpAM nizamya zrutvA tatsarvanaya vizuddhaM sarvanayasaMmataM vacanaM yaccaraNaguNasthitaH sAdhuryasmAtsarvanayA eva jAvaviSayaM nikSepamantIti gAthArthaH // // namo varddhamAnAya jagavate / vyAkhyAtaM cUDAdhyayanam / tavyAkhyAnAcca samAptA dazavaikAlikaTIkA // samAptaM dazavaikAlikaM cUlikAsahitaM niryuktiTIkAsahitaM ca // ityAcArya zrI haribhadrasUriviracitA dazavaikAlikaTIkA samAptA // mahattarAyA yA kinyA dharmaputreNa cintitA // zrAcAryaha rijaNa TIkeyaM ziSyabodhinI // 1 // dazavaikAlike TIkAM vidhAya yatpuNyamarjitaM tena // mAtsaryaduHkhavirahA- huNAnurAgI javatu lokaH // 2 // For Private Personal Use Only Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha dazavaikAlikasUtrapAThaH / pariziSTam / dazavaikA likasUtrapAThaH / drumapuSpikAdhyayanam // 1 // dhammo maMgalamuki, ahiMsA saMjamo tavo // devA vi taM namasaMti, jassa dhamme sayA maNo // 1 // jahA massa pupphesu, jamaro vi rasaM // eya puSkaM kilAmei, sopI appayaM // 2 // eme samA vuttA, je loe saMti sAduNo // vihaMgamAva pupphesu, dANajattesale rayA // 3 // vayaM ca vittiM lagnAmo, naya koi uvahammara || ahAgaDe rIyaMte, pupphesu jamarA jahA // 4 // madugArasamA budhA, je javaMti apissiyA || nANApiMkarayA daMtA, te vucchaMti sAduNo // tibemi // 5 // 5mapuphiyAM saMmattaM // 1 // atha zrAmaNya pUrvikAdhyayanam // 2 // kahaM nu kukA sAmaNaM, jo kAme na nivArae // paNa para nisIdaMto, saMkaSpassa vasaM garja // 1 // vacagaMdhamalaMkAraM, ibI sayaNANi // chaMdA je na juMjaMti, na se cAi ti vucca // 2 // je kaMte pie joe, la vividhi kubai // sAhI ai cayaI joe, se hu cAi tti vucca // 3 // samAi hAi parivato, sicyA maNo nissaraI bahiyA || nasA mahaM nAvi vi tIse, icceva tArDa viSaya rAgaM // 4 // yAvayAhI caya sogamanaM, kAme kamAhI kamiyaM khu DurakaM // biMdAdi dosaM viSaeka rAgaM, evaM suhI hohisi saMparAe // 5 // 902 parakaMde jali joI, dhUmakenaM durAsayaM // neti vaMtayaM jotuM kule jAyA gaMdha // 6 // dhiranu te jaso kAmI, jo taM visayakAraNA // vaMtaM imi venaM, seyaM te maraNaM nave // 7 // ahaM ca jogarAssa, taM ca si aMdhaNa vihiNo // mA kule gaMdhaNA homo, saMjamaM nidu cara // 8 // jataM kAhisI jAvaM, jA jA divasi nAri // vAyAvidha haDo, appA javisasi // 9 // tIse so vayaM soccA, saMjayAi sunAsi // kuse jahA nAgo, dhamme saMpaDivAiDa // 10 // evaM karaMti je buddhA, paMmizrA pavicarakA | vizriGkaMti jogesu, jahA se purisuttamo // tti bemi // 11 // sAmannapuvijyA saMmattA // 2 // atha kSullakAcArAdhyayanam // 3 // saMjame supAeM, vippamukkANa tAiNaM // tesimezramaNAinnaM, niggaMthA mahesi // 1 // uddesihAM kI agaDaM, niyAgamajidaDANi // rAjatte siNA kA gaMdhama vINe // 2 // saMnihI gihi matte, rApine kimie // sevAhaNadaMta hoNA zra, saMpuNe dehapaloNA // 3 // chAvA nAlIe, battassa ya dhAraNAe / teginaM pAhaNA pAe, samAraMjaM ca joiNo // 4 // siAArapiMga ca, AsaMdI palikae || gidaMtara nisikA , gAyassubaTTaNANi // 5 // gihiNo vetrAvaDi, jA a zrAjIvavattiya // tattAnibuDamoittaM, AjarassaraNANi // 6 // mUlae siMgabere, ukhaMDe nighume // kaMde mUle kA saccitte, phale bIe a zrAmae // 7 // sovaccale siMdhave loNe, romAlo a Amae // sAmudde paMsukhAre, kAlalo Amae // 8 // For Private Personal Use Only Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 702 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. dhuvaNe tti vamaNe a, vajIkammavireANe // aMjaNe daMtavaNe a, gAyAnaMgavinUsaNe // e|| sabameamaNAnnaM, niggaMthANa mahesiNaM // saMjamaMmi a juttANaM, lahunnUavihAriNaM // 10 // paMcAsavapariNAyA, tiguttA basu saMjayA // paMcaniggahaNA dhIrA, niggaMthA ujudaMsiNo // 11 // AyAvayaMti giTesu, hemaMtesu avAnaDA // vAsAsu paDisaMlINA, saMjayA susamAhiA // 12 // parIsahariudaMtA, dhUamohA jiiMdirA // sabapurakapahINA, pakkamaMti mahesiNo // 13 // ukarAI karittA eM, ussahAz sahetu a|| kezca devaloesu, ke sikaMti nIrayA // 4 // khavittA pubakammA, saMjameNa taveNaya // sidhimaggamaNuppattA, tANo prarinibuDe // tti bemi // 15 // khuDDAyArakahajjayaNA saMmattA // 3 // atha SaDjIvanikAdhyayanam // 4 // sujhaM me zrAusaMteNaM lagavayA evamarakAyaM, iha khalu bajIvaNiyA nAma jjayaNaM samaNeNaM lagavayAmahAvIreNaM kAsaveNaM pavezyA suarakAyA supannattA seaMme ahi jilaM ajjayaNaM pnnttii|| kayarA khalu ujIvaNiA nAmajyaNaM samaNeNaM lagavayA mahAvI reNaM ya kAsaveNaM pavezyA suparakAyA supanattA seyaM me ahijilaM dhammapannattI ||shmaa khalu ujIvaNizrA nAmajjayaNaM samaNeNaM lagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM pavezyA suaraskAyA supannattA // sejhaM me ahijilaM dhammapannattI // taM jahA / puDhavikAzyA AukAzA teukAzyA vAjakAzyA vaNassazkAzyA tasakAzyA / puDhavi cittamaMtamarakAyA aNegajIvA puDhosattA anna sancapariNaeNaM / Aja cittamaMtamarakAyA aNegajIvA puDhosattA annaba sabapariNaeNaM / tena cittamaMtamarakAyA aNegajIvA puDhosattA annaba sabapariNaeNaM / vAu cittamaMtamarakAyA aNegajIvA puDhosattAannancha sbprinnennN| vaNassaz cittamaMtamarakAyA aNegajIvA puDhosattA annaba sabapariNaeNaM // taM jahA / aggabIA mUlabIA porabIyA khaMdhabIA bIaruhA saMmucimA taNalayA vaNassazkAzyAsabIA cittamaMtamarakAyA aNegajIvA puDhosattA annaba sabapariNaeNaM // se je puNa ime aNege bahave tasA pANA taM jhaa| aMDayA poyayAjarAcA rasayA saMsezmA samucimA janizrA uvavAzyA / jesiM kesi ci pANANaM anikaMtaM paDikaMtaM saMkuciraM pasArizra rUaMnaMtaM tasi palAyaM AgagavinnAyA / je akIDapayaMgA / jA ya kuNthupipiiliyaa| sabe beiMdiyA sabe teiMdiyA sabe calariM diyA save paMciMdiyA save tirirakajoNiyA save nerazyA save maNuA save devA sabe pANA paramAhammizrA eso khalu bo jIvanikA tasakAu tti pvucc|| iccesiM baNhaM jIvanikAyANaM neva sayaM daM samAraMjitA / nevannehiM daM samAraMjAvijA / daMma samAraMnaMte vi anne na samaNujANAmi / jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kaarvemi| karataM vi anne na samaNujANAmi / niMdAmi / garihAmi appANaM vosirAmi // ___ paDhame naMte mahabae pANAvAyA veramaNaM / savaM naMte pANAzvAyaM paccarakAmi / se suhumaM vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vA neva sayaM pANe azvAjA / nevannehiM pANe azvAyAvijA pANe azvAyaMte vi anne na samaNujANAmi / jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataM vi anne na samaNujANAmi tassa naMte paDikvamAmi / niMdAmi / garihAmi / appANaM vosirAmi / paDhame naMte mahabae sabA pANAzvAyA veramaNaM // 1 // __ ahAvare ucce naMte mahatvae musAvAyA veramaNaM / savaM naMte musAvAyaM paJcarakAmi / se kohA vA, lohA vA, jayA vA, hAsA vA, neva sayaM / musaM vazkA / nevannehiM musaM vAyAvijA / musaM vayaMte vi anne na sama Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 703 atha dshvkaaliksuutrpaatthH| NujANAmi / jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samaNujANAmi / tassa naMte paDikkamAmi / niNdaami| garihAmi zrappANaM vosiraami| phucce naMte mahabae navanimi sabA musAvAyA veramaNaM // 2 // __ ahAvare tacce naMte mahabae adinnAdAnA veramaNaM / sarva naMte adinnAdANaM paccarakAmi / se gAme vA nagare vA raNe vA appaM vA bahuM vA aNuM vA zUlaM vA cittamaMtaM vA zracittamaMtaM vA neva sayaM adinnaM gihikaa| nevannehiM adinnaM gihAvijA / adinnaM giehaMte vi anne na samaNujANAmi / jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samaNujANAmi / tassa naMte paDikamAmi |niNdaami / garihAmi / appANaM vosirAmi / tacce naMte mahabae uvaviThami sabA adinnAdANA veramaNaM // 3 // __ahAvare camace te mahabae mehuNA veramaNaM / savaM naMte mehuNaM paccarakAmi / se divaM vA mANusa vA tirirakajoNikaM vA / neva sayaM mehuNaM se vijA / nevannehiM mehuNaM sevAvijA / mehuNaM sevaMte vi anne na samaNujAgAmi / jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAvAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samaNujANAmi / tassa naMte paDikamAmi / niMdAmi / garihAmi / appANaM vosirAmi / canace naMte mahabae uvajiTa mi sabA mehuNA veramaNaM // 4 // ahAvare paMcame te mahabae pariggahA veramaNaM / savaM te pariggaraM paccarakAmi / se appaM vA bahu~ vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA neva sayaM parigihijA / nevannahiM prigihaavijaa| pariggahaM parigiNhaMte vi anne na samaNujANijjA / jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAyeNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samaNujANAmi / tassa naMte paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / paMcame te mahabae uvagnimi sabA pariggahA veramaNaM // 5 // __ahAvare uThenaMte vae rAzloSaNAveramaNaM / savaM naMte rAzloaNaM paccarakAmi / se asaNaM vA pANaM vA khAzmaM vA sAzmaM vA / neva sayaM saI muNjejaa| nevannehiM rAI guMjAvijA / rAI nuMjate vi anne na samaNujANejA / jAvajIvAetiviheNaM maNeNaMvAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataMpi anne na samaNujANAmi / tassa naMte paDikamAmi / niMdAmi / garihAmi / appANaM vosirAmi / bache naMte vae uvaviTa mi / sabATa rAznotraNA veramaNaM // 6 // icceyAI / paMca mahAvayAiM rAzloaNaveramaNaggaI attahiagAie javasaMpaGittA eM viharAmi // 7 // se niraku vA nirakuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccarakAyapAvakammo diyA vA rA vA ega vA parisAga vA sutte vA jAgaramANe vA / se puDhaviM vA nittiM vA sikhaM vA kheLu vA sasararakaM vA kArya sasararakaM vA vaLa hoNa vA pAeNa vA koNa vA kiMliMceNa vA aMguliAe vA silAgae vA silAgahancheNa vA na AlihijA na vilihijA na ghaTTiA na niMdijA annaM na AlihAvijA na vilihAvijA na ghaTTAvikA na niMdAvijA / annaM AlihaMtaM vA vilihaMtaM vA ghaTTaM taM vA niMdaMtaM vA na samaNujANAmi / jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNa vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM vi anne na samaNujANAmi / tassa naMte paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // 1 // ___ se niraku vA nirakuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccarakAyapAvakamme diyA vA rA vA egau~ vA parisAgarcha vA sutte vA jAgaramANe vA se udagaM vA usaM vA himaM vA mahinaM vA karagaM vA harataNugaM vA sukhodagaM vA udajanaM vA kAyaM udajavaM vA vaDhaM sasiNi vA kArya sasiNi vA vaLa na AmusijA na sNphusijaa| na AvilijA na pavilijA naarakomijA na parakomijAna yAvijAnapayAvijA annaMnaAmusAvijA nasaM phusAvijA na AvIlAvijA na pavIlAvijAna askomAvijAna parakoDAvijA na AyAvijAna payA Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. vijA annaM AmusaMtaM vA saMphusaMtaM vA AvilaMtaM vA pavilaMtaM vA arakomataM vA parakomaMtaM vA yAvaMta vA payAvaMtaM vA na samaNujANAmi / tassa naMte paDikamAmi / niMdAmi garihAmi / appANaM vosirAsi // 2 // __ se niraku vA nirakuNI vA saMjayavirayapamihayapaccarakAyapAvakamme diyA vA rA vA egau~ vA parisAgarne vA sutte vA jAgaramANe vA se agaNiM vA iMgAlaM vA mummuraM vA acciM vA jAlaM vA alAyaMvA sudhAgaNiM vA jakkaM vA na jaMjejA na ghaTTejA na niMdeA na ujAlejA na pajAlejA na nibAvejA annaM jaMjaMtaM vA ghaTtaM vA niMdaMtaM vA ujAvaMtaM vA pajAlaMtaM vA nivAvaMtaM vA na samajANAmi / jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samaNujANAmi tassa naMte paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // 3 // ___ se niranu vA nirakuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccarakAyapAvakamme diyA vA rA vA ega vA parisAgarcha vA sutte vA jAgaramANe vA se sieNa vA vihuNeNa vA tAliaMTeNa vA patteNa vA pattanaMgeNa vA sAhAe vA sAhAnaMgeNa vA pihuNeNa vA pihuNahaleNa vA celeNa vA celakanneNa vA halleNa vA muheNa vA appaNo vA kAyaM bAhiraM vA vi puggavaM na phumejA na vIekA annaM na phumAvejA na vIAvejA annaM phumaMtaM vA vIaMtaM vA na samaNujANAmi jAvajIvAe tivihaM tivihaNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataM piannaM na samaNujANAmi tassa naMte paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // 4 // se niranu vA nikuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccarakAyapAvakamme diyA vA rA vA ega vA parisAga vA sutte vA jAgaramANe vA se bIesu vA bIapazcsu vA rUDhe su vA rUDhapazcsu vA jAesu vA jAyapazcsu vA hariesu vA hariyapazsu vA uinesu vA jinnapazchesu vA sacittesu vA sacittakolapaDinissiesu vA na ganejA na ciThejA na nisIijA na tuaTejA annaM na galAvejA na cinavejA na nisIAvejA na tuaTTAvejA / annaM gaLataM vA citaM nisIaMtaM vA tuadRtaM vA na samaNujANAmi / tassa naMte paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // e|| __ se niraku vA nirakuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccarakAyapAvakamme diyA vA rA vA egarne vA parisAgau~ vA sutte vA jAgaramANe vA se kIDaM vA payaMgaM vA kuMthu vA pipIlikaM vA hAMsi vA pAyaMsi vA bAhaMsi vA Urusi vA udaraMsi vA sIsaMsi vA vacasi vA paDiggahaMsi vA kaMbalaMsi vA pAyapuMgaNaMsivA rayaharaNaMsi vA gocagaM si vA uMDagaMsi vA daMmagaMsi vA pIDhagaMsi vA phalagaMsi vA sejAgasi vA saMthAragaMsi vA annayaraMsi vA tahappagAre uvagaraNajAe ta saMjayAmeva paDilehizra paDilehizra pamakina pamajia egaMtamavaNejA noNaM saMghAyamAvaLojA // 6 // ajayaM caramANo a, pANanUAI hiM sai // baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kA aM phalaM // 1 // ajayaM cighmANo a, pANayAi hiNs|| baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kamujhaM phalaM // 2 // ajayaM AsamANo a, pANaAi hiNs|| baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kamukaM phalaM // 3 // ajayaM sayamANo a, pANanUAi hiNs|| baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoz kamukaM phalam // 4 // ajayaM nujamANo a, pANanUAi hiNs|| baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kamukaM phalaM // 5 // ajayaM nAsamANo a, pANanUAi hiMsara // baMdhaI pAvayaM kamma, taM se ho kamukaM phalaM // 6 // kahaM care kahaM ciThe, kahamAse kahaM sae // kahaM tuMjato lAsaMto pAvaM kammaM na baMdha // 7 // jayaM care jayaM cike, jayamAse jayaM sae // jayaM muMjaMto nAsaMto, pAvaM kammaM na bNdhsh||7|| sabalappanaassa, samma nabhAu pAsa // pihivAsavassa daMtassa. pAvaM na kammaM bNdh|||| paDhamaM nANaM ta dayA, evaM cipa sabasaMjae // annANI kiM kAhI, kiM vA nAhI bena pAvagaM // 10 // Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtrapAThaH / ts`en soccA jAei kalAeM, soccA jAei pAvagaM // ujjayaM pi jAei soccA, jaM seyaM taM samAyare // 11 // jo jIvevina, jIve vi na ANai // jIvAjIve zrayAto, kaha so nAIi sejamaM // 12 // jo jIve vivadi, jIve vi vi ANai // jIvAjIve vizrANaMto, so hu nAhIi sayamaM // 13 // jayA jIvamajI, do vi eNaM vizrAi // tayA gaI bahuvihaM, sabajI A jAi // 14 // jayA gaI bahuvihaM, sabajI zrANa jAi // tayA puNaM ca pAvaM ca, baMdhaM murakaM ca jAei // 15 // jayA puca, pAvaM va baMdhaM morakaM ca jAi // tayA nibiMdae joe, je dive je kA mANuse // 16 // jayA nidie joe, je dive je mANuse // tayA cayai saMjogaM, sapniMtara bAhiraM // 17 // jayA ca saMjogaM, saniMtara bAhiraM // tayA muMDe vittA eM, paba gAri // 18 // jayA muMke vittA, pavaie aNagAri // tayA saMvaramukkivaM, dhammaM phAse NuttaraM // 15 // jayA saMvaramukkivaM, dhammaM phAse aNuttaraM / tayA dhuNai kammarayaM, bohikasaM kaDaM // 20 // jayA dhui kammarayaM, bohikasaM kaDaM // tayA savattagaM nANaM, daMsaNaM cAnigai // 21 // jayA sabattagaM nANaM, daMsaNaM cAnigai // tayA logamalogaM ca, jiNo jAei kevalI // 22 // jayA logamalogaM ca, jiNo jAe kevalI // tayA joge niraMjittA, selesiM parivajai // 23 // jayA joge niraMjittA, selesiM paDivata // tayA kammaM khavittA NaM, siddhiM gai nIra // 24 // jayA kammaM khavittA, siddhiM gai nIra // tayA logama manuyaco, siddho havAi sAsa // 25 // suhasAvagassa samaNassa, sAyArja laggassa nigAmasAissa // ubolaNApahossa, dulahA sugai tArisagassa // 26 // tavoguNa pahANassa, ukumai khaMtisaMjamarayassa // parIsahe jiNaMtassa, sulahA sugai tArisagassa // 27 // pacA va te payAyA, khippaM gati amarajavaNA / | jesiM pirja tavo saM-jamo khaMtI cha vaMjaceraM ca // 28 // jIva, sammadivI sayA jAe || lahaM lahittu sAmannaM, kammuNA na virAhitAsi // ttibe mi||2|| ca bIvaNi zrANAmaprayaNaM saMmattaM // 4 // atha piNDeSaNAdhyayanam // 5 // saMpatte nirakakAlaMmi, saMto muni // ime kammajogeNa, nattapANaM gavesa // 1 // se gAme vA nagare vA goraggagarna mulI | care maMdamaNuviggo, avarikatte ceAsA // 2 // pura jugamAyAe, pehamANo mahiM care // vargAMto bIhariyA, pANe dagamaTTiyaM // 3 // vAyaM visamaM khAeM, vijalaM parivajae // saMkameNa na gavikA, vikramANe parakkame // 4 // pavate va se taba, parakalaMte va saMjae // hiMseU pANaAi, tase vAvare // 5 // tamhA te na gavikA, saMjae susamAhie // sai ne maggeNa, jayameva parakame // 6 // iMgA bAri rAsiM, tusarAsiM ca gomayaM // sasarara kehiM, pAehiM saMja taM nakkame // 7 // na careU vAse vAsaMte, mahitrAe patie / mahAvAe va vAyaMte, tirinusaMpAmesu vA // 8 // na careka vesasAmaMte, baMjaceravasAe // baMjayArissa daMtassa, dukA taba visuttiyA // e // aNAyaNe caraMtassa, saMsaggIe rikaNaM // huA vayAeM pIlA, sAmannaMmi kA saMsa // 10 // tA vizrANittA, dosaM duggazvadRNaM // vakae vesasAmaMtaM, muNI egaMtamassie // 11 // sAsU gAviM, dittaM goNaM hayaM gayaM // saMDinaM kalahaM juchaM, phura parivakae // 12 // anna nAva, appa hi pAule || iMdizrANi jahAnAgaM, damattA muNI care // 13 // davadavarasa na gachekA, jAsamANo cha gore // hasaMto nAbhigAi, kulaM uccAvayaM sayA // 14 // 89 For Private Personal Use Only Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 706 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. AloaM biggalaM dAraM, saMdhiM daganavaNANi a|| carato na vininAe, saMkagaNaM vivajae // 15 // . ranno gihavaINaM ca, rahassArarika ANa ya // saMkilesakaraM gaNaM, ura parivajAe // 16 // pamikuThaM kulaM na pavise, mAmagaM parivajAe // aciattaM kulaM na pavise, cittaM pavise kulaM // 17 // sANIpAvArapihiraM, appaNA nAvapaMgure // kavADaM no paNuvijA, naggahaMsi ajAzyA // 10 // goaraggapaviko a, vaccamuttaM na dhArae ||ogaasN phAsujhaM naccA, aNunnavizra vosire // 15 // epIavAraM tamasaM, kugaM parivAe // acarakuvisa jaLa, pANA uppaDilehagA // 20 // jalapupphA bIAi, vippannAz kue // ahuNovavittaM navaM, davUNaM parivAe // 21 // elagaM dAragaM sANaM, vacagaM vA vi kuThae // navaMghiyA na pavise, viuhittANa va saMjae // 22 // asaMsattaM palozjA, nAdUrA valobhae // upphulaM na vininAe, niyaTTika ayaMpiro // 23 // azlUmiM na galchejA, goaraggaga muNI // kulassa nUmiM jANittA, miraM cUmi parakkame // 24 // tava pamilehijA, minAgaM virakaNo // siNANassa ya vaccassa, saMlogaM parivajAe // 25 // dagamaTTiyAyANe, bIANi hariyANi a|| parivajAMto cinjiA, saviMdiza samAhie // 26 // tana se ciThamANassa. yAhAre pANanozraNaM // akappiyanagepihalA. paDigAhiGa kppiyN||27|| AhAratI sithA taba, parisA Dija loaNaM // ditiraM paDiAzke, na me kappaz tArisaM // 20 // saMmaddamANI pANANi, bIANi hariANi a|| asaMjamakari naccA, tArisiM parivajae // e|| sAhaTTa niskivittANaM, sacittaM ghaTTiyaANi a|| taheva samaNAe, udagaM sapaNulliA // 30 // AgahazttA calazttA, AhAre pANaloaNaM // ditiraM paDiAzke, na me kappa3 tArisaM // 31 // purekammeNa hoNa, davIe nANeNa vA // ditiaM paDiAirake, na me kappa3 tArisaM // 3 // (evaM) udanale sasiNike, sasararake maTTiyAuse // hariyAle hiMgulae, maNosilA aMjaNe loNe // 33 // geruvanniase Dhiza-sorazipickukusakae // nakkimasaMsache, saMsaThe ceva bodhaye // 34 // asaMsaNa hoNa, dabIe jAyaNeNa vA // diGamANaM na icijA, pannA kammaM jahiM nave // 35 // saMsaNa ya hoNa, dabIe nAyaNeNa vA // diGamANaM paDiDijA, jaM talesaNive nave // 36 // muehaM tu muMjamANANaM ego taba nimaMtae // diUmANaM na icijA, baMdaM se paDilehae // 37 // muehaM tu muMjamANANaM, do vi taha nimaMtae // diGamANaM paDimijA, jaM tasaNivenave // 30 // guvipIe uvaNalaM, vivihaM pANaloaNaM // luMjamANaM vivajijA, juttasesaM pamilae // 3 // siA a samaNaghAe, guviNI kAlamAsiNI // jamizrA vA nisIijA, nisannA vA puNue // 40 // taM nave jattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM // ditiraM paDiAike, na me kappa3 tArisaM // 41 // zraNagaM piGamANI, dAragaM vA kumAritraM // taM nirikavittu roaMtaM, AhAre pANaloaNaM // 4 // taM nave lattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM // diti paDiAzke, na me kappaz tArisaM // 43 // jaM nave nattapANaM tu, kappAkappami saMki // ditithaM paDiyAzke, na me kappara tArisaM // 4 // dagavAreNa vihiraM, nIsAe pIDhaeNa vA // loDheNa vA vi leveNa sileseNa vi keNa // 5 // taM ca upriMdiyA dijA, samaNa eva dAvaNa // ditiaM paDiyAreka, na me kappa3 tArisaM // 46 // asaNaM pANagaM vA vi, khAzmaM sAmaM tahA // jaM jANika suNikA vA, dANA pagaDaM zmaM // 7 // tArisaM nattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM // ditithaM pamizrAzke, na me kappa3 tArisaM // 4 // asaNaM pANagaM vA vi, khAzmaM sAimaM tahA // jaMjANika suNijA vA, puNahA pagaDaM imaM // 4 // taM nave jattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM // ditiraM paDiAirakaM, na me kappara tArisaM // 50 // Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha dshvaikaaliksuutrpaatthH| JOS asaNaM pANagaM vA vi, khAimaM sAimaM tahA // jaM jANika suNijA vA, vaNimata pagaimaM // 51 // taM nave jattapANaM tu saMjayANa akappiyaM // ditiraM pamiAzke, na me kappaz tArisaM // 5 // asaNaM pANagaM vA vi, khAzmaM sAmaM tahA // jaM jANika suNikA vA, samaNaca pagaDaM zmaM // 53 // taM nave lattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM // ditiraM pamizrAzke, na me kappa3 tArisaM // // uddesijhaM kIagaDaM, pUzkammaM ca Aha; // anoarapAmiccaM, mIsajAyaM vivAe // 55 // jaggamaM se zra pulijA, kassA pagaDaM karUM // succA nissaMki sucaM, pamigAhijA saMjae // 56 // asaNaM pANagaM vA vi. khAimaM sAmaM tahA / / phupphesa haU ummIsaM, bIesa hariesu vA // 27 // taM nave nattapANaM tu saMjayANa akappiyaM // ditirtha pamitrAzke, na me kappa3 tArisaM // 50 // asaNaM pANagaM vA vi, khAimaM sAzmaM tahA // udagaMmi huA nirikattaM, uttiMgapaNage su vA // ee|| taM nave jattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM // ditiraM pamiyAreka, na me kappa3 tArisaM // 6 // asaNaM pANagaM vA vi, khAzmaM sAmaM tahA // tejammi huGa nirikattaM, taM ca saMghaTTiyA dae // 61 // taM nave nattapANaM tu, saMjayANa akappiraM // ditiraM paDiAike, na me kappa3 tArisaM // 6 // evaM ussiki, usa kiyA, ujAliyA, pajAliyA, nivAvi, // nassiMciA, nissicitrA, vittiA yAriyA dae // 63 // taM nave jattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM // diti paDiyAzke, na me kappa3 tArisaM // 6 // huGa kaI silaM vA vi, iTTAlaM vA vi ekayA // uvi saMkamAe, taM ca hoU calAcalaM // 65 // Na teNa niraku galijA, dicha taba asaMjamo // gaMjIraM kusira ceva, sabiMdiasamAhie // 66 // nisseNi phalagaM pIDhaM, ussa vittA mAruhe // maMcaM kIlaM ca pAsAyaM, samaNa eva dAvae // 67 // purUhamANI paDivajA, havaM pAyaM va lUsae // puDhavijIve vi hiMsijA, je atannissiA jage // 6 // e Arise mahAdose. jANika mhesipo|| tahmA mAlohaDaM nirakaM. na pamigiehati saMjayA // 6 // kaMdaM mUlaM palaMbaM vA, zrAma binnaM ca sanniraM // tuMbAgaM siMgaberaM ca, zrAmagaM privje|| 70 // taheva sattucunnAi kolacunnAi zrAvaNe // sakuliM phANi pUdha, annaM vA vitahAvihaM // 1 // vikkAyamANaM pasadaM, raeNaM pariphAsikaM // ditiraM paDiAike, na me kappa3 tArisaM // 12 // bahuaghriM puggalaM, aNimisaM vA bahukaMTayaM // avizaM tiMcaM bilaM, nabukhaMDaM, va siMbaliM // 73 // appo siyA loNajAe, bahu ujjaya dhammie // daMtithaM paDiyAkhkhe, na me kappara tArisaM // 4 // tahe vuccAvayaM pANaM, ajvAvAradhoaNaM // saMsezmaM cAulodagaM, ahuNAdho vivajAe // 75 // jaM jANeja cirA dhoyaM, maIe daMsaNeNa vA // paDipucijaNa succA vA, jaM ca nissaMki nave // 6 // ajIvaM pariNayaM naccA, pamigAhika saMjae // aha saMkiyaM navijA, AsAzttA Na roae // 7 // zrovamAsAyaNakAe, hatthagaMmi dalAhi me // mAme acaMbilaM pUraM, nAlaM tinheM viNittae // 7 // taM ca accaM bilaM pUrya, nAlaM tinhaM viNittae // ditiraM pamiAkhkhe, na me kappa3 tArisaM // e|| taM ca hoU kAmeNaM, vimaNeNa paDiciraM // taM appaNA na pibe, no vi annassa dAvae // 70. // egaMtamavakkamittA, acittaM paDilehi // jayaM parivavijA, pariThappa paDikkame // 1 // sidhA ca goyaraggagaTha, ibijA parijuttukaM // kugaM nittimUlaM vA, pamilehittA Na phAsujhaM // // aNunnavittu mehAvI, paDinchannaMmi saMvuDaM , hatthagaM saMpamajittA, tattha lujika saMjae // 3 // tattha se muMjamANassa, adhei kaMTa siyA // taNakasakkaraM vA vi, annaM vA vi tahAvihaM // 4 // taM urikavittu na nirikave, AsaeNa na uDDae // hatyeNa taM gaheUNa, egaMtamavakkame // 5 // Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. egaMtamavakkamittA, acittaM paDilehiyA // jayaM parivijA, pariThappa paDikkame // 6 // siA ya nirakU icijA, siGamAgamma nuttuoM // sapiMDapAyamAgamma, uMDuaM se paDile hiyA // 7 // viNaeNaM pavisittA, sagAse guruNo muNI // iriyAvahiyamAyAya, Agau~ a paDikkame // 7 // zrAnozttA Na nIsesaM, azAraM jahakkama // gamaNAgamaNe ceva, natte pANe ca sNje|| e|| jaappanno aNuviggo, abakhitteNa ceasA // Aloe gurusagAse, jaM jahA gahiraM nave // e0 // na sammamAlozyaM kuDA, puviM paJcAva jaMkaDaM // puNo paDikkame tassa, voso ciMtae imaM // 1 // ehA jiNehiM asAvajA, vittI sAhUNa desiyA // murakasAhaNahejassa, sAhudehassa dhAraNA // e|| NamukkAreNa pArittA, karittA jiNasaMthavaM // sajkAyaM pavittA NaM, vIsameja khaNaM muNI // e3 // vIsamaMto maM ciMte, hiyama lAnamani // ja me aNuggaraM kujA, sAhU hujAmi tAri // e|| sAhavo to ciyatteNaM, nimaMtija jahakkama // jaz tattha ke ilijA, tehiM sahiM tu nuMjae // ee|| aha koz na ibijA, tanuMjija ekkaLa // Aloe jAyaNe sAhU, jayaM apparisAmiyaM // e6|| tittagaM va kamuraM va kasAyaM, aMbilaM va mahuraM lavaNaM vA // ealakSmannattha panattaM, mahughayaM vasuMjika sNje|| arasaM virasaM vA vi, sUzyaM vA asUzyaM // navaM vA jaz vA sukkaM, maMthukummAsanoaNaM // e|| nappaeNaM nA hIlijA, appaM vA bahu phAsukaM // muhAlacaM muhAjIvI, lujijA dosavajiraM // ee|| mubahArDa muhAdAi, muhAjIvI vi usahA // muhAdA muhAjIvI, do vi garchati suggii||ti bemi // 10 // ||iti piMDesaNAe paDhamo uddeso sammatto // paDiggahaM saMlihitA NaM, levamAyAi saMjae // gaMdhaM vA, sugaMdhavA savaM luje na uDDae // 1 // sejA nisIhiyAe, samAvanno a goare // ayAvayaca nuccA eNaM, jaz teNaM na saMthare // 2 // ta kAraNamuppaeNe, lattapANaM gavesae // vihiNA puvautteNa, zmeNaM uttareNa y||3|| kAleNa nirakame nirakU, kAleNa ya paDikkame // akAlaM ca vivajittA, kAle kAlaM samAyare // 4 // akAle carisI nirakU , kAlaM na pamilehisi // appANaM ca kilAmesi, saMnivesaM ca garihasi // 5 // sai kAle care nirakU, kujA purisakAriaM // alAnu tti na sozjA, tavutti ahiaase||6|| tahevuccAvayA pANA, jattakAe samAgayA // taMjaUraM na gabijA, jayameva parakkame // 7 // goaraggapavitro a, na nisIija kch|| kahaM ca na pabaMdhijA, cinttiA Na va saMjae // 7 // aggalaM phalihaM dAraM, kavAU vA vi saMjae // avalaMbitrA na cibjiA ,goaraggaga muNI // e|| samapaM mAhavA vi.kiviNaM vA vaNImagaM // javasaMkamaMtaM lattaghA. pANachA eva sNje||10|| tamazkkamittu na pavise, na vi ciThe carakugoare // egaMtamavakkamittA, tattha cihika sNje||11|| vaNI magassa vA tassa, dAyagassulnayassa vA // appattiaM siA hujA, lattaM pavayaNassa vA // 1 // pamisehie va dinne vA, ta tammi niyattie // navasaMkamija lattakA, pANaghAe va saMjae // 13 // nappalaM palamaM vA vi, kumuraM vA magadaMtiyaM // annaM vA pupphasaccittaM, taM ca saMlucitrA dae // 14 // taM nave lattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM // ditiraM pamizrAzke, na me kappa3 tArisaM // 15 // nappalaM panamaM vA vi, kumujhaM vA magadaMtiyaM // annaM vA pupphasaJcittaM, taM ca saMmaddiA dae // 16 // taM nave lattapANaM tu, sajayANa akappiyaM // ditiraM paDiAirake, na me kappa3 tArisaM // 17 // sAluoM vA virAli, kumujhaM uppalanAlizaM / muNAliraM sAsavanAliyaM, nalukhaM anivuDaM // 17 // taruNagaM vA pavAdaM, rurakassa taNagassa vA // annassa vA vi hariassa, zrAmagaM parivAe // 15 // taruNicaM vA vivAmi, AmiraM najiaMsaI // ditizaM paDiAirake, na me kappa3 tArisaM // 20 // Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtrapAThaH 70e tahA kolamaNussinnaM, veluoM kAsavanAliyaM // tilapappamagaM nIma, zrAmagaM parivajae // 21 // taheva cAulaM piThaM, via vA tittanibuDaM, // tilapicpUpinnAgaM, AmagaM parivajae // 22 // kavi mAnaliMgaM ca, mUlagaM mUlagattiyaM // AmaMasatyapariNayaM, maNasA vi na pancae // 23 // taheva phalamaMthUNi, bIamaMthUNi jANi a|| bihelagaM piyAlaM a, AmaM parivAe // 24 // samuANaM care nikU , kulamuccAvayaM sayA // nIyaM kulamazkkammaM, usarlDa nAnidhArae // 25 // adINo vittimesijA, na visIija paMDie // amuvi noaNaMmi, mAyaeNe esaNArae // 26 // bahuM paradhare asthi, vivihaM khAzmasAimaM // na tattha paMmi kuppe, zvA dija paro na vA // 27 // sayaNAsaNavatthaM vA, lattaM pANaM va saMjae // aditassa na kuppijA, paccarake vi adIsa // 20 // isthiraM purisaM vA vi, DaharaM vA mahabagaM // vaMdamANaM na jAikA, no aNaM pharusaM vae // e|| je na vaMde na se kuppe, vaMdina samukkase // evamannesamANassa, sAmaNamaNucic // 30 // sizrA agA lachu, loneNa viNigUha // mAmeyaM dAzyaM saMtaM, dachuNaM sayamAyae // 31 // attama guru lucho, bahuM pAvaM pakubai // uttosa aso hoi, nivANaM ca na ga // 3 // siyA egala sadbhu, vivihaM pANaloaNaM // jaddagaM nadagaM nuccA, vivannaM virasamAhare // 33 // jANaM tu tA zme samaNA, AyayacI ayaM muNI // saMtuNe sevae paMtaM, lUha vittI sutosa // 35 // pUNa jasokAmI, mANasammANakAmae // bahu~ pasabaI pAvaM, mAyAsavaM ca kubai // 35 // suraM vA meragaM vA vi, annaM vA maUgaM rasaM // sasarakaM na pibe nirakU, jasaM sArarakamappaNo // 36 // piyae ega teNo, na me koi vizrANa // tassa passaha dosAi, niaDiM ca suNeha me // 37 // vaDha sumitrA tassa, mAyAmosaM ca nirakuNo // ayaso a anivANaM, sayayaM ca asAhuA // 3 // niccubiggo jahA teNo, attakammehiM kumma // tAriso maraNaMte vi, na ArAhehi saMvaraM // Ayarie nArAheza, samaNe zrAvi tAriso // gihatyAviNaM garihaMti, jeNa jANaMti tArisaM // 4 // evaM tu aguNappehI, guNANaM a vivajae // tAriso maraNaMte vi, Na ArAhehi saMvaraM // 1 // tavaM kubaI mehAvI, paNIaM vajae rasaM // maGgappamAyavira, tavassI ainakkaso // 4 // tassa passaha kahANaM, aNegasAhupUzyaM // vilaM atthasaMjuttaM, kittasaM suNeha me // 3 // evaM tu guNappehI, aguNANaM ca vivajAe // tAriso maraNaMte vi, ArAhe saMvaraM // 4 // Ayarie ArAheza, samaNe Avi tAriso // nihatthA vi eMpUyaMti, jeNa jANaMti tArisaM // 45 // tavataNe vayateNe, ruvateNe a je nare // AyArajAvateNe a, kuvara devakivisaM // 46 // laNa vi devadattaM, javajanno devakibbise // tatthA vi se na yANA, kiM me kiccA zmaM phalaM // 4 // tatto vi se cazttANaM, lapnihI elamUayaM // naragaM tiriskayoNiM vA, bohI jattha sulahA // 4 // evaM ca dosaM dahuNaM, nAyaputteNa nAsikaM // aNumAyaM pi mehAvI, mAyAmosaM vivajae // e|| sirikaUNa nirakesaNasohiM, saMjayANa bujANa sagAse // tattha nirakU suppaNihidie, tibalaGaguNavaM viharijAsi // ttibemi // 50 // // saMmattaMpiMDeSaNAnAmajayaNaM paMcamaM // // atha mahAcArakathAkhyaM SaSTamadhyayanam // 6 // nANadaMsaNasaMpannaM, saMjame a tave rayaM // gaNimAgamasaMpannaM, ujANammi samosaDhaM // 1 // rAyANo rAyamaccA ya, mAhaNA avakhattithA // pucaMti nihuappANo, kahaM ne AyAragoyaro // 2 // tesiM so nihule daMto, sabaasuhAvaho // sirakAe susamAutto, Ayarakapa vizrarakaNo // 3 // Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 rAya dhanapatasiMgha bahArakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) - mA. haMdi dhammatthakAmANa, niggaMthAeM suha me AyAragoraM bhImaM sayalaM rahihi // 4 // nannatya erisaM vRttaM, jaM loe paramaduccaraM // vijalANanAissa, na mUtraM na javissa // 5 // khuDDugavittA, vAhiyANaM ca je guNA || khaMDaphuDiyA kAyabA, taM suNeha jahA tahA // 6 // dasa ya gaNAI, jAI bAlo varana // tattha annayare ThANe, niggaMthattAna jassai // 7 // vayabakkaM kAyakkaM, akappo girijAyAM // paliyaMkanisakA ya, savANaM sohavaNaM // 8 // tatthimaM paDhamaM ThANaM, mahAvIreNa desi // hiMsA niuNA divA, sabanUesa saMjamo // e // jAvaMti loe pANA, tasA Duva thAvarA // te jANamajANaM vA na ho yo vidhAya // 10 // jIvA vivaMti jIvitaM na mariTiM // tamhA pANivahaM ghoraM, niggaMthA varjayaMti eM // 11 // ans parA vA, kohA vA jai vA jayA || hiMsagaM na musaM vRcA, no vinnaM vayAvara // 12 // musAvA u logammi, sabasAhUhiM garihi // vistAso AeM, tamhA mosaM vivakae // 13 // cittamaMtama cittaM vA, paM vA jai vA bahuM // daMtasohaNamittaM vi, uggahaMsi jAyA // 14 // taM paNa na girahaMti, no vi girahAvae paraM // annaM vA girahamANaM vi, nANujANaMti saMjayA // 15 // baMjacaritryaM ghoraM, pamAyaM purahiAiM || nAyaraMti muNIloe, nezrAyayAvaNio // 16 // mUlameyamahammassa, mahAdosasamussayaM // tamhA mehuNasaMsaggaM, niggaMthA vajayaMti // 17 // biDamunezmaM loNaM, tilaM sappiM ca phANi // na te saMnihimiti, nAyaputtavarjarayA // 18 // lohassesaNuphAse, manne annayarAmavi // je siyA sannihiM kAme, gihI paie na se // 19 // jaM pivatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMNaM // taM pi saMjamalA, dhAraMti pariharaMti kA // 20 // na so pariggaho vRtto, nAyaputte tAiNA // mutthA pariggaho vRtto, i vRttaM mahe siNA // 21 // satva hA buddhA, saMrarakaNa pariggahe // vi appaNo vi dehaMmi, nAyaraMti mamAzyaM // 22 // ho ni tavo kammaM, sababuddhehiM vannitrAM // jA ya lAsamA vittI, egajattaM ca jokhaNaM // 23 // saMti me sudumA pANA, tasA va thAvarA // jAI rArja pAsaMto, kahamesa pitryaM care // 24 // udaubvaM bIasaMsattaM, pANA nivamiyA mahiM | diyA tAiM vivajikA, rAje tattha kahaM care // 25 // eyaM ca dosaM da uNaM, nAyaputte jAsi // savAhAraM na muMjaMti, niggaMthA rAino // 26 // puDhavikArya na hiMsaMti, mAsA vayasA kAyasA || tivideNaM karaNajoeNaM, saMjayA susamAhiyA // 27 // DhavikAyaM vihiMsaMto, hiMsai u tayassie // tase aa vivihe pANe, carakuse carakuse || 28 // tamhA evaM vizrAzittA, dosaM duggazvaDhaNaM | puDhavikAyasamAraMjaM, jAvajI vAI vaUe // 25 // kAryaM na hiMsaMti, mAsA vayasA kAyasA // tiviheNa karaNajoeNa, saMjayA susamAhiyA // 30 // kAyaM vihiMsaMto, hiMsai u tayassie | tase kA vivihe pANe, carakuse carakuse // 31 // tammA eka vizrApittA, dosaM duggar3a vaDhDhaNaM // zrAkAyasamAraMnaM, jAvajIvAI vaUe // 32 // jAyate na vaMti, pAvagaM jalizttae || tirakamannayaraM satthaM, saGgharja vi rAsayaM // 33 // pAiM paDi vA vi, u disAmavi // he dAhie vA vi, dahe uttara vi // 34 // nUcANamesamAghArja, havavAho na saMsarja // taM pavipayAvA, saMjayA kiMci nAraje // 35 // tamhA vicANittA, dosaM duggavadRiAM // tejakAyasamAraMjaM, jIvajIvAI vaUe // 36 // lissa samAraMjaM, buddhA mannaMti tArisaM // sAvabahulaM ceyaM, netrAM tAihiM sevikAM // 37 // tAlina patte, sAhAviduNeNa vA // na te vI imiti, vezrAveNa vA paraM // 38 // jaM pivatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMvaNaM // na te vAyamuIraMti, jayaM pariharati // 35 // For Private Personal Use Only Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlikasUtrapATha. 711 tamhA evaM vizrANittA, dosaM uggazvagRNaM // vAnakAyasamAraMnaM, jAvajIvAiM vajae // 4 // vaNassaiM na hiMsaMti, maNasA vayasA kAyasA // tiviheNa karaNajoeNaM, saMjayA susamAhiyA // 41 // vaNassaI vihiMsaMto, hiMsara a tayassie // tase a vivihe pANe, carakuse a acarakuse // 4 // tamhA evaM vizrANittA, dosaM uggavaDaNaM // vaNassai samAraMnaM, jAvajIvAI vajAe // 43 // tasakAyaM na hiMsaMti, maNasA vayasA kAyasA // tiviheNa karaNajoeNaM, saMjayA susamAhiA // 4 // tasakAyaM vihiMsaMto, hiMsa u tayassie // tase a vivihe pANe, carakuse a acarakuse // 4 // tamhA evaM vizaANittA, dosaM uggazvaguNaM // tasakAyasamAraMnaM, jAvajIvA vajAe // 36 // jAI cattAri jujhAi, isiNA hAramANi // tAI tu vivaUto, saMjamaM aNupAlae // // piMDaM siddhAM ca vatthaM ca, canatthaM pAyameva ya // akappiyaM na vijA, pamigAhija kappiyaM // 7 // je nizrAgaM mamAyaMti, kImuddesiyAhaDaM // vahaM te samaNujANaMti, itha uttaM mahesiNA // e|| tamhA asaNapANA, kIamudai siAhanaM // vAyaMti riappANo, niggaMthA dhammajIviNo // 50 // kaMsesu kaMsapAesu, kuMDamoesu vA puNo // muMjato asaNapANA, AyArA parinassai // 51 // sIuMdagasamAraMje, mattadhoaNaNabuDaNe // jAiM naMti nUAI, diko tattha asaMjamo // 5 // patyAkammaM karekammaM, siyA tattha na kappaz // eamana nuMjaMti, niggaMthA gihilAyaNe // 23 // AsaMdIpalikesu, maMcamAsAlaesu vA // aNAyarizramajANaM, zrAsazttu sazttu vA // 54 // nAsaMdIpalikesu, na nisijA na pIDhae // niggaMthA paDilehAe, budhavuttamahigA // 55 // gaMlIravijayA ee, pANA uppaDilehagA // AsaMdI paliaMko a, eama vivajiyA // 56 // gobaragga pavissa, nisijA jassa kappaz // zme risamaNAyAraM, AvavajAi abohiaM // 57 // vivattI baMjacerassa, pANANaM ca vahe vaho // vaNImagapamigghATa, pajhikoho agAriNaM // 5 // aguttI baMjacerassa, itthI vA vi saMkaNaM // kusIlavaDhDhaNaM gaNaM, dUra parivAe // ee|| tinhamannayarAgassa, nisiGgA jassa kappaz // jarAe aniassa, vAhiassa tavassiNo // 6 // vAhi vA arogI vA, siNANaM jo patthae // vukkato hoza AyAro, jaDho hava saMjamo // 61 // saMti me suhumA pANA, ghasAsu nilagAsu a|| je anirakU siNAyaMto, vithaDeNuppilAvae // 6 // tamhA te na siNAyaMti, sIeNa nasiNeNa vA // jAvajIvaM vayaM ghoraM, asiNANamahicgA // 3 // siNANaM avA kakaM, lucha palamagANi a|| gAyassubaTTaNacae, nAyaraMti kayA vi // 6 // nagiNassa vA vi muMgassa, dIharomanahaMsiNo // mehuNA uvasaMtassa, kiM vijUsA kaariaN||65|| vinUsAvattikaM niskU, kammaM baMdhaz cikkaNaM // saMsArasAyare ghore, jeNaM paDa duruttare // 66 // vinusAvattiyaM ceyaM, bujhA mannaMti tArisaM // sAvaGa bahulaM ceaM, neyaM tAhiM seviaN||67 // khavaMti appANamamohadaMsiNo, tave rayA saMjamazrAve guNe // dhuNaMta pAvAiM purekaDAI, navAiM pAvAiM na te karaMti // 6 // avasaMtA amamAakiMcaNA, savijavijANugayA jsNsinno|| janappasannevimalevacaMdimA, siddhivimApAjavaMti tANo // ttibemi // 6e|| // iti mahAcArakathAkhyaM SaSThamajayanaNaM sammattaM // 6 // // athamuvAkyazuddhyAkhyaM saptamamadhyayanam // 7 // cajanheM khalu nAsANaM, parisaMkhAya pannavaM // punhaM tu viNayaM sirake, do na nAsiGa sbso||1|| jA a saccA avattavA, saccAmosA a jA musA // jA abudhehiM nAinnA, na taM nAsija pannavaM // 2 // Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. asaccamosaM saccaM ca, aNavakramakakkasaM // samuppehamasaMdi, giraM nAsiGa pannavaM // 3 // eraM ca acmannaM vA, jaM tu nAme sAsayaM // sa nAsaM saccamosaM ca, taM pi dhIro vivAe // 4 // vitahaM pi tahAmuttiM, jaM giraM nAsae naro // tamhA so puNe pAvaNaM, kiM puNaM jo musaM vae // 5 // tamhA galAmo varakAmo, amugaM vA Ne navissa // ahaM vA NaM karissAmi, eso vANaM karissaz // 6 // evamAz u jA nAsA, esakAlaMmi saMkiyA // saMpayAzcama vA, taM pi dhIro vivajAe // 7 // azmi a kAlaMmi, paJcupaNamaNAgae // jamalaM tu na jANijA, evamekaM ti no ve||7|| azvaMmi a kAlaMmi, paJcuppaNamaNAgae // jattha saMkA nave taM tu, evameaMti no vae // e|| azyaMmi a kAlaMmi, paccuppaNamaNAgae // nissaMki nave jaM tu, evameaM tu nidise // 10 // va pharasA nAsA, gurunUnavadhANI // saccA vi sA na vattavA, jale pAvassa Agamo // 11 // taheva kANaM kANa tti, paMDagaM paMDaga ttivA // vAhithaM vA vi rogitti, teNaM coratti no vae // 1 // eeNanneNa aNaM, paro jeNuvahamma // AyAranAvadosannU, na taM nAsiGa pnnvN||13|| taheva hole golitti, sANe vA vasulitti a|| ummae uhae vA vi, nevaM nAsikA pannavaM // 14 // ajie pakjie vA vi, ammo mAnasiatti a|| pisie nAyaNijatti, dhUe NattuNi tti a // 15 // hale halitti annitti, naTTe sAmiNi gomiy||hole gole vasulitti, zava nevamAlave // 16 // nAmadhijoNa NaM bUA, zvIgutteNa vA puNo // jahArihama nigilaM, bAlaviGa laviGa vA // 17 // ajae paUe vA vi, bappo cumlapila tti a|| mAjalA lAiNija tti, putte NatuNi tti a||10|| helo halitti annitti, jaTTe sAmizra gomitra // hola gola vasuli tti, purisaM neva mAlave // 15 // nAmadhijoNa jaM bUA, purisagutteNa vA puNo // jahArihama nigina, bAlaviGa laviGa vA // 20 // paMciMdiANa pANANaM, esa itthI ayaM pumaM // jAva NaM na vijANijA, tAva jAi tti Alave // 21 // taheva mANasuM pasuM, parikaM vA vi sarIsavaM // zrUle pamezle vane, pAyamitti a no vae // 22 // parivUDha tti NaM bUA, bUA uvacitra tti a|| saMjAe pINie vA vi, mahAkAya tti Alave // 23 // taheva gAu~ jAu~, dammA gorahaga tti a|| vAhimA rahajogitti, nevaM jAsika pannavaM // 24 // jIvaM gavitti NaM bUA, dheNuM rasadayatti a|| rahasse mahabae vA vi, vae saMvahaNitti A // 25 // taheva gaMtumujANaM, pabayANi vaNANi a|| rurakA mahA pehAe, nevaM nAsiGa pannavaM // 26 // alaM pAsAyakhaMnANaM, toraNANi gihANi a|| phalihaggalanAvANaM, alaM udagadoNiNaM // 7 // pIDhae caMgabere a, naMgale mazyaM siyA // jaMtalacI va nAlI vA, gaMmizrA va alaM siyA // 2 // AsaNaM sayaNaM jANaM, hujA vA kiMcuvassae // nUvaghANiM jAsaM, nevaM nAsika pannavaM // 2 // taheva gaMtumujANaM, pabayANi vaNANi a|| rurakA mahaba pehAe, evaM nAsiGa pannavaM // 30 // jAzmaMtA ime rurakA, dIhavaTTA mahAlayA // payAyasAlA vamimA, vae darisaNitti a||31|| tahA phalAiM pakkAI, pAyakhajAi no vae // velozyAiM TAlAiM, vehimA tti no vae // 3 // asaMthamA ime aMbA, bahunighaDimA phalA // vajA bahu saMtrA, nUarUva tti vA puNo // 33 // tahevosahi pakkA, nIliyA bavI a|| lAimA najhimAja tti, pihukhaU tti no vae // 34 // rUDhA bahusaMjUA, thirA usaDhA vi a|| gapniA pasUArDa, saMsArAja tti Alave // 35 // taheva saMkhaDi naccA, kiccaM kaLaM ti no vae ||prenngN vAvi vanitti, sutivitti a AvagA // 36 // saMkhami saMkhaDiM bUjhA, paNiatti teNagaM // bahusamANi titthANi, AvagANaM viAgare // 37 // tahA nazla pughAu, kAyatija tti no vae // nAvAhiM tArimAutti, pANipiU tti no vae // 30 // Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekAlikasUtrapAThaH 713 babAhA gAhA, bahusaliluppilodagA || bahuvitthamodagAzrAvi, evaM jAsika pannavaM // 37 // taheva sAvaUM jogaM, parassA kA niAiM // kI ramAeM ti vA naccA, sAvaUM na lave mukhI // 40 // sukamitta supakkitti, sunine suDe maDe // sunibhie suladhitti, sAvaUM vaUe muNI // 41 // payattapakkatti va pakkamAlave, payattabinna tti va vinnamAla || payattala citti va kammaheja, pahAragADha tti va gADhamAlave // 42 // 43 // sabukkasaM paragdhaM vA, jhAlaM natthi erisaM / vikimavattavaM vittaM eva no vae // same vasAmi, sabame ti no vae // RNuvIi sabaM savattha, evaM jAsika pannavaM // 44 // kvA suvikkI, ki kimeva vA // imaM gieha imaM muMca, paNInaM no viAAgare // 49 // ghe vA mahagghe vA, kae vA vikkae vi vA // pari samuppo, lAva vidyAgare // 46 // tavAsaMjaya dhIro, yasa ehi karehi vA // sayaM ci vayAhi tti, nevaM jAsi pannavaM // 47 // bahave ime sAhU, loe vuccaMti sAdRNo // na lave sAhu sAhu tti, sAhuM sAnu tilave // 48 // nAdasaMNasaMpannaM, saMjame tave rayaM // evaM guNasamAuttaM, saMjayaM sADumAlave // 49 // devA mANaMca, tirizrANaM ca vuggahe // mugANaM jarja hou, mA vA hou tti no vae // 50 // vArDa vuddhaM ca sIunhaM, khemaM dhAyaM sivaM ti vA // kayA Nu huA eANi, mA vA hou tti no vae // 51 // tadeva mehaM va nahaM va mANavaM, na devadeva tti giraM vA // samulie unnae vA parjae, vaU vA budha balAhayati // 52 // talikati bUyA, gunANucaritra tti // riddhimataM naraM dissa, riddhimataM ti ghAlave // 53 // tadeva sAvaUNumaNI girA, nehAriNI jA ya parovadhANI // se koha loha jaya hAsa mANavo, na hAsamANo vi giraM vA // 94 // suvasuddhiM samupehiyA, muMNI giraM ca duI parivaUe sayA || aNuvI jAsae, sayANavake lahai pasaMsaNaM // 55 // guNe jANiyA, tIse yA kuThe parivaUe sayA // sAmasiyA jae, vazka buddhe himAlo micaM // 56 // parirakajAsI susamAhiIdie, caukasAyAvagae pissie || sa niNe dhunnamalaM purekaDaM, rAhae logani tahA paraM || tibemi // 7 // // iti suvakkasuddhIprayaNaM sammattaM // 9 // mi nAsA dose // athAcAra praNidhinAmakamaSTamamadhyayanaM prArabhyate // zrayArappaNihiM laghuM, jahA kAya nirakuNA / taM je udAharissAmi, ANuputriM suha me // 1 // puDhavIdaga gaNimAruA, taNarUrakassa bIyagA // tassA pANA jIva tti, ii vRttaM mahesi // 2 // tesiMtthAjoeNa, niccaM ho vayaM siyA // mAsA kAyavakkeNaM, evaM havai saMjae // 3 // puDhaviM nittiM silaM leluM, neva jiMde na saMlide // tivihe karaNajIee, saMjaesusamAhie // 4 // puDhava na nisIe, sasararakaMmi zra zrAsa | pamajittu nisIijA, jAttA jassa uggahaM // 5 // sadagaM na sevikA, silAvuDhaM himANi // usiNodagaM tattaphAsu, parigAhijA saMjae // 6 // appaNI kArya, neva puMDe na saMlihe // samuppeha tahAnU, no eM saMghaTTae muNI // 7 // ci, alAyaM vA sa joi // na jaMjikA na ghaTTikA, no eM nivAvae muNI // 8 // patte, sAhAe viduSeNa vA // na vI appo kArya, bAhiraM vA vi puggalaM // e|| uda iMgA tAli 90 For Private Personal Use Only Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43)-mA. taNarurakaM na biMdijA, phalaM mUlaM ca kassa I // AmagaM vivihaM bIaM, maNasA viNa paJcae // 10 // gahaNesu na ciDijA, bIesu hariesu vA // udagaMmi tahA niccaM, uttiMgapaNagesu vA // 11 // tase pANe na hiMsijA, vAyA ava kammuNA // uvara sabanUesu, pAseja vivihaM jagaM // 12 // a suhumAi pehAe, jAI jANittu saMjae // dayAhigArI nUesu, zrAsa ciLa saehi vA // 13 // kayarAiM ac suhumAI, jAiM punnija saMjae // zmAI tAI mehAvI, AikhiU vizrarakaNo // 14 // siNehaM pupphasuhumaM ca, pANuttiMgaM taheva ya // paNagaM bIaharizaM ca, aMDasudumaM ca adhmaM // 15 // evame ANi jANittA, savannAveNa saMjae // appamatto jae niccaM, sabiMdiasamAhie // 16 // dhuvaM ca paDilehikA, jogasApAyakaMbalaM // sijamuccArajUmiM ca, saMthAraM avAsaNaM // 17 // uccAraM pAsavaNaM, khelaM siMghAjaviraM // phAsujhaM paDilehittA, parigavija saMjae // 18 // pavisittu parAgAraM, pApA noaNassa vA // jayaM ci miyaM nAse, na ya ruvesu maNaM kare // 15 // bahuM suNehi kannehiM, bahuM abIhiM pica // naya diI sujhaM sarva, nirakU arakAnamarihaI // 20 // sukaM vA jaz vA divaM, na saviDokyAzyaM // na ya keNa uvAeNaM, gihijogaM samAyare // 1 // niNaM rasanijhuDhaM, nadagaM pAvagaM ti vA // puNe vA vi apuNe vA, lAnAlA na niddise // 2 // na ya nozraNaMmi giyo, care uMcaM ayaM piro // aphAsukaM na tuMjijA, kIthamuddesiAiDaM // 23 // saM nihiM ca na kubijA, aNumAyaM pi saMjae // muhAjIvI asaMbache, havija jaganissie // 24 // khUhavittI susaMtu, appice suhare siA // AsurattaM na gabijA, succA NaM jiNasAsaNaM // 25 // kannasurakedi saddehiM, pemaM nAninivesae // dAruNaM kakasaM phAsaM, kAraNa ahiAsae // 26 // khuhaM pivAsaM mussiGa, sIjanheM araiM jayaM // ahiAse avahirDa, dehapurakaM mahAphalaM // 27 // atthaM gayaMmi Azcce, puratthA a aNugae // zrAhAramAzyaM sabaM, maNasA viNA paJjae // 20 // atiMtiNe acavale, appanAsI mizrAsaNe // havija uare daMte, zrovaM laDuM na khiMsae // e|| na bAhiraM parilave, attANaM na samukkase // sualAle na majijA, jaccA tavassibuddhie // 30 // se jANamajANaM vA, kaTTa Ahammizra payaM // saMvare khippamappANaM, bIaM taM na samAyare // 31 // aNAyAraM parakkamma, neva gUhe na ninhave // suI sayA viyaDalAve, asaMsatte jiiMdie // 32 // amohaM vayaNaM kujA, Ayariassa mahappaNo // taM parigila vAyAe, kammuNA uvavAyae // 33 // adhuvaM jIvizra naccA, sidhimaggaM vidyANiyA // viNiaddija logesu, AlaM parimiappaNo // 34 // balaM thAmaM ca pehAe, sahAmAruggamappaNo // khittaM kAlaM ca vinAya, tahappANaM nijuMjae // 35 // jarA jAva na pIDeI, vAhI jAva na vaDhaI // jAviMdiyA na hAyaMti, tAva dhammaM samAyare // 36 // kohaM mANaM ca mAyaM ca, lonaM ca pAvavaDhaNaM // vame cattAri dose u, icchato hiamappaNo // 37 // koho pII paNAseI, mANo viyanAsaNo // mAyA mittANi nAseI, lolo sabaviNAsaNo // 30 // javasameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jiNe // mAyAmajAvannAvena, lonaM saMtosa jiNe // 3e| koho amANo a aNiggahI, mAyA alolo a pavaDhamANA // cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlAi puNaplavassa // 40 // rAyaNi esu viNayaM palaMje, dhuvasIlayaM sayayaM na hAvazjA // kummuba alINapalINagutto, parakkamijA tavasaMjamaMmi // 1 // nidaM ca na bahu mannijA, sappahAsaM vivAe // miho kahAhiM na rame, saplAyami ra sayA 42 // jogaM ca samaNadhammaMmi, muMje analasodhuvaM // jutto a samaNadhammami, aLaM lahara aNuttaraM // 43 // Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha dazavaikAlikasUtrapAThaH / 15 ihalogapArattahiraM, jeNaM gacchaI suggaI / bahussujhaM pakuvAsikA, pucciAbaviNiccayaM // 4 // hA pAyaM ca kAyaM ca, paNihAya ji'die // ajINagutto nisie, sagAse guruNo muNI // 4 // na parakaTa na pura, neva kiccANa piLa // na ya jarUM samAsiGa, cihijA guruNaMtie // 46 // apuccile na jAsijA, nAsamANassa aMtarA // pihimasaM na khAIjA, mAyAmosaM vivAe // 4 // appatithaM jeNa sizrA, Asu kapija vA paro // sabaso taM na nAsikA, nAsaM ahiagAmiNiM // // di niraM asaMdira, paDipunnaM vizra jiraM // ayaMpiramaNubiggaM, nAsaM nisira attavaM // 4 // AyArapannattigharaM, digviAyamahijAgaM // vAyavirakaliaM naccA, na taM uvahase muNI // 50 // narakattaM sumiNaM jogaM, nimittaM maMtanesajaM // giriNo taM na AIrake, nUAhigaraNaM payaM // 51 // zranna pagaDaM layaNaM, naI sayaNAsaNaM // uccAra nUmisaMpannaM, chIpasuvivajithaM // 5 // vivittA anave sijA, nArINaM na lave kahaM // girisaMzravaM na kujA, kujA sAhUhiM saMthavaM // 23 // jahAM kukkuDapoassa, niccaM kulala layaM // evaM khu baMjayArissa, IbIviggaha jayaM // 54 // cittannittiM na ninAe, nAriM vA sualaMkiaM // narakara piva davUNaM, dihiM parisamAhare // 55 // habapAyapalicchinnaM, kannanAsavigappiyaM // avi vAsasayaM nAriM, baMjayArI vivajAe // 56 // vijUsA icisaMsaggo, paNIaM rasanoaNaM // narassatta gavesissa, visaM tAlau jahA // 27 // aMgapaJcaMgasaMgaNaM, ArusaviapehikaM // zchINaM taM na ninAe, kAmarAgavivaDhDhaNaM // 5 // visaesu maNunnesu, pemaM nAlinivesae // aNicaM tesiM vinAya, pariNAmaM puggalANa ya // 5 // poggalANaM parINAma, tesiM naccA jahA tahA // viNIatiNho vihare, sIinUeNa appaNA // 6 // jA saghAi nirakaMto, parizrayaNamuttamaM // tameva aNupAlikA, guNe AyariasaMmae // 61 // tavaM cimaM saMjamajogayaM ca, sapnAyajogaM ca sayA ahihie // sure va seNAi samattamAuhe, alamappaNo hoi alaM paresiM // 6 // saplAyasanANarayassa tANo, apAvannAvassa tave rayassa // visuna jaM si malaM kare kaDaM, samIriyaM ruppamalaM va jozaNA // 63 // se tArise murakasahe jiiMdie, sueNa jutte amame akiMcaNe // virAyaz kammaghaNaMmi avagae, kasiNanapuDAvagame va caMdimi // ttibemi // 6 // // iti AyArapaNihI NAma anayaNaM saMmattaM // 7 // // atha vinayasamAdhinAmakanavamAdhyayane prathamoddezakaH // aMnA va kohA va mayappamAyA, gurussagAse viNayaM na sirake / so ceva u tassa anAvo, phalaM va kIassa vahAya ho // 1 // je zrAvi maMditti guruM vazttA, Dahare zme appasuatti naccA // hIlaMti mitthaM paDivajamANA, karaMti AsAyaNa te gurUNaM // 2 // paga maMdA vi navaMti ege, maharA vi a je suabuyovvetraa|| AyAramaMto guNasunaippA, je hIliyA sihiriva jAsa kujA // 3 // je Avi nAgaM maharaM ti naccA, zrAsAyae se ahiAya hoi|| evAyarizrapi hu hIlayaMto, nica jAspadaM khu maMdo // 4 // Asiviso vA vi paraM suruko, kiM jIvanAsAu paraM nu kujA // AyariapAyA puNa appasannA, abohiAsAyaNa natthi murako // 5 // Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 716 rAya dhanapatasiMgha bahApurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43) -mA. jo pAvagaM jalimavakkamikA, zrAsIvisaM vA vidu kovakA // jo vA visaM khAya jIviAhI, esovamAsAyaNyA gurUNaM // 6 // sAhu se pAvaya no DahikA, asIviso vA kuvi na narake // siA visaM hAlahalaM na mAre, nA vi murako guruhIlagAe // 7 // jo paai sirasA jittumice, suttaM va sIhaM paDiboharA || jo vA dae sattigge pahAraM, esovamAsAyaNyA gurUNaM // 8 // siyAsI se giriM pi jiMde, sicchA hu sIho kuvi na jarake // siyA na jiMdijA va sattiggaM, na vi murako guruhIlagAe // e|| ripAyA puNa appasannA, bohiyAsAyaNa natthi murako // tamhANAbAha suhAjikakhI, guruppasAyAnimuho ramitA // 10 // jAhAhiggI jalaNaM namase, nANAduImaMtapayAnimittaM // evAyari javacichA, azaMtanANovagarna vi saMto // 11 // jassaMtie dhammapayAi sirake, tassaMtie vezyaM paraMje // sakkArae sirasA paMjalIna, kAyaggirA jo mAsA kA niccaM // 12 // lA dayA saMjamabaMjaceraM, kallAejAgissa viso divANaM // je me gurU sayayamaNusAsayaMti, tehiM gurU sayayaM pUchAyAmi // 13 // jahA siMte tava cimAlI, pacAsa kevalajArahaM tu // evAri susIlabuddhie, virAyai suramane va do // 14 // jahA sasI komuijogajutto, nakhattatArAgaNaparivuDappA // sohaI vimale pramukke, evaM gaNI sohai jiskuma // 15 // mahAgarA riyA mahesI, samAhijoge suAsIlabuddhie // saMpAvikAme tarAI, rAhae tosai dhammakAmI // 16 // succA mehAvi sujA sicAI, sussUsae Ayariappamatto // rAhatA guNeoge se pAvai siddhimaNuttaraM // tibemi // 17 // // iti viSayasamAhIe paDhamo uddeso sammatto // // atha vinayasa mAdhyadhyayane dvitIya uddezaH // se mUlA khaMdhappajavo ghumassa, khaMdhAna patthA samuviMti sAhA // sAhasAhA viruti pattA, tarja si puSpaM phalaM raso kA // 1 // evaM dhammassa vi, mUlaM paramo se murako || je kittiM su sigdhaM, nIsesaM cAnigana // 2 // je chA caMDe mie thaLe, dubAI niyaDI saDhe // bujhai vippo, kahaM so gayaM jahA // 3 // viNyaMmi jo navAeM, coi kuppaI naro // divaM so sirimitiM, daMDe paDisehae // 4 // tava vippA, javavaSnA hayA gayA // dIsaMti damehaMtA, AnigamuvA // 5 // tava suviNIappA, javavanA hayA gayA / dIsaMti suhamehaMtA, i ipattA mahAyasA || 6 || tava vippA, logaMmi naranArI // dIsaMti hamehaMtA, bAyA te vigaliMdiyA // 7 // daMDasatyaparitannA, asanavayahi cha / kaluNA vivannanaMdA, khuppivAsapariggayA // 8 // tava suvidhA, logaMsi naranArI // dIsaMti suhamehatA, iTThi pattA mahAyasA // e // For Private Personal Use Only Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 atha dazavaikAlikasUtrapAThaH / taheva aviNIappA, devA jarakA a gunagA // dIsaMti suhamehatA, AnigamuvaAi // 10 // taheva suviNIappA, devA jarakA thA gunagA // dIsaMti suhamehaMtA, iDhiM pattA mahAyasA // 11 // je AyarizrajavapnAyANaM, sussUsAvayaNaMkare // tesiM sirakA pavaDhaMti, jalasittA iva pAyavA // 12 // appaNachA paracA vA, sippA aiDaNiANi a|| gihiNo javanogA, ihalogassa kAraNA // 13 // jeNa baMdhaM vadaM ghoraM, pariAvaM ca dAruNaM // sirakamANA nimaMti, juttA te laliiMdiyA // 15 // te vi taM guru pUaMti, tassa sippassa kAraNA // sakAraMti nasaMti, tuja niddesavattiNo // 15 // kiM puNaM je suaggAhI, aNaMtahikAmae // AyarizrA jaM vae nirakU, tamhA taM nAzvattae // 16 // nIaM sirpha gaiMgaNaM, nIaM ca AsaNANi a|| nIaM ca pAe vaMdijA, nIaM kujA a aNjliN||17|| saMghadRzttA kAeNaM, tahA navahiNAmavi // khameha avarAhaM me, vazja na puNutti a|| 17 // muggau~ vA paThaeNaM, coLa vahaI rahaM // evaM buddhi kiccANaM, vutto vutto pakubaI // 15 // "pAlavaMte lavaMte vA, na nisiGa pamissuNe // muttUNa AsaNaM dhIro, sussUsAe paDissuNo" // kAlaM baMdovayAraM ca, paDile hittA Na hejahiM // teNa teNa uvAeNaM, taM taM saMpamivAyae // 20 // vivattI aviNIassa, saMpattI viNiassa ya // jasseha uha nAyaM, sirakaM se annigala // 21 // je zrAvi caMDe maDigArave, pisuNe nare sAhasahINapesaNe // adidhamme viNae akovie, asaMvitnAgI na hu tassa murako // 22 // nidesa vittI puNa je gurUNaM, suatyadhammA viNayaMmi koviyA // tarittu te ughamiNaM kuruttaraM, khavittu kammaM gazmuttamaM gaya // ttibemi // 23 // // iti viNayasamAhianayaNe bI uddeso sammatto // 2 // // atha viNayasAhiaSbhayaNe tRtIya uddezaH prArabhyate // Ayariza agnimivAdiaggI, sussUsamANo pamijAgarijA // AlozvaM iMgiameva naccA, jo baMdamArAhaI sa pujo // 1 // AyAramA viNayaM paThaMje, sussUsamANo parigina vakkaM // jahovazvaM alikaMkhamANo, guruM ca nAsAyaI sa pujo // 2 // rAyaNiesu viNayaM paThaMje, DaharA vi a sua pariAya jija // nIcattaNe vaTTara saccavAI, uvAyaNaM vakkakare sa pujo // 3 // anAyauMbaM caraI visuddhaM, javaNacyA suANaM ca niccaM // alAaM no paridevazjA, lahuM na vikalaI sa pujo // 4 // saMthArasiGgAsaNalattapANe, appincayA azvAne vi saMte // jo evamappANajitosajA, saMtosapAhannarae sa pujo // 5 // sakkA sahejaM AsAz kaMTayA, amayA unhayA nareNaM // aNAsae jo u sahiU kaMTae, vaImae kannasare sa pujo // 6 // muhuttapurakA ja havaMti kaMTayA, amayA te vi ta sunacarA // vAyA'ruttANi purugharANi, verANubaMdhINi mahapnayANi // 7 // samAvayaMtA vayaNAnighAyA, kannaMgayA summaNizaM jaNaMti // dhammutti kiccA paramaggasUre, jidie jo sahai sa pujo // 7 // avannavAyaM ca parammuhassa, paccarakarDa pakSiNIaM ca jAsaM // Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 rAya dhanapatasiMgha bahAdurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa (43)-mA. uhAraNiM appikAraNiM ca, jAsaM na jAsika sayA sa pujo // e // raige ree mAI, apisu zravi zradIvitta // mo jAe no vi jAviappA, kohalle kA sayA sa pujo // 10 // hiM sAhU guNehiM sAhU, girahAhi sAhU guNa maMcasAhU // vipagamappae, jo rAgadosehiM samo sa pujo // 11 // tadeva maharaM ca mahalagaM vA, itthI pumaM pavAM gihiM vA // hI no va khiMsaijA, yaMtraM ca kohaM ca cae sa pujo // 12 // je mAyA sayaM mANyaMti, jAtteSa kannaM va nivezayati // te mA mAri tavassI, jiiMdie saccarae sa ko // 13 // siM guru guNasAyarANaM, succA e mehAvi sunA sikhAI // care muNI paMcara tigutto, canakkasAyAvagae sa pujo // 14 // gurumiha saya pArikA mulI, jiemayanija nigamakusale || dhuriyamalaM purekarDa, jAsuramajalaM gaIM vai // tti vemi // 15 // // iti viSayasamAhIe tai uddeso sammatto // 3 // // atha viSayasamAhiajjhayaNe caturtha uddezaH prArabhyate // 4 // sumezrAsaM te jagavayA evamarakAyaM, iha khalu zrerehiM jagavaMtehiM attAri viSayasamAdipApannatA, kare khalu te yerehiM jagavaMtehiM cattAri viNyasamA higaNA pannattA, ime khalu te rehiM jagavaMtehiM cattAri viNyasamA higaNA - pannattA, taM jahA, viSayasamAhI, susamAhI, tavasamAhI, AyArasamAhI // vie sue tave, Ayare nicca paMDiyA || ajirAmayaMti appANaM, je javaMti jiiMdiyA // 1 // bihA khalu viSayasamahI, taMjahA, aNusAsito sussUsa, sammaM parivakara, vayamArAhara, naya va ttasaMpaggahie, canatthaM payaM java java kA ittha silogo // pede hi sAsa, sussUsa taM ca puNo hihie // na ya mANamaeNa makara, viSayasamA hizrAyayahie / vihA khalu susamAhI javai, taM jahA suyaM me vissa tti nAvaM vaza, egaggacitto vissAmi tti nAyaM navai, appA vAvaissAmi tti prAvayaM javai vije, paraM vassAmiti zrAvayaM javai, catthaM payaM javai, javai kA ittha silogo // nAmegaggacitto vi ka Ava paraM // suzrANi hikittA, ra susamAhie // 3 // bihA khalu tavasamAhI javai, taM jahA no ihalogacyAe tavamahiDikA, no paralogayAe tavamahiDikA, no kittivannasagha silogagyAe tavamahihikA, nannattha niradhyAe tavama . hihikA, canatthaM payaM javaz, javaz ittha silogo // vivihaguNatavora, niccaM javai nirAsae nikara kie // tavasA dhuei bihA khalu yArasamAhI javai, taM jahA no ihalogadhyAe logachAyAe yArama hihikA, no kittivannasadha sigogaDiyAe arahaMtehiM hehiM zrayAramahihikA, cauttha parya javai, java jivayara tiMtiNe, paDipunnAya mAyayahie // zrayArasamAhisaMvuDe, java aa daMte jAvasaMdhae // 5 // purANapAvagaM, jutto sayA tavasamAhie yArama hihikA, no parazrAyArama hiDikA, nannattha ittha silogo // For Private Personal Use Only Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtrapATha. nigama caro samAhi, suvisuddha susasamA hipa // vila hi suhAvahaM puNo, kubai cha sopayakhemamappaNo // 6 // jAimaralA muccara, itthaMthaM ca cae sabaso // siddhe vA havaI sAsaNe, deve vA appara mahaTTie |ttibe mi || // cattho uddeso sammatto // 4 // // viNyasamAhI zAmatrayaNaM sammattaM // e // // atha dazamaM sabhikSvadhyayanaM prArambhate // buddhavayaNe, niccaM cittasamAhina haviyA // . itthI va nAgalche, vaMtaM no parizrAyara je sa rikU // 1 // puDhaviM na khaNe na khaNAvae, sIuMdagaM na pie na pie || nirakamma mA Ni satyaM jahA sunisiyAM, taM na jale na jalAvae je sa nirakhU // 2 // nile na vIe vIyAvae, hariyANi na chiMde na ciMdAvae || siyA vivajayaMto, saccittaM nAhArae je sajirakU // 3 // vahaNaM tasthAvarANa ho, puDhavItAkaDa nissiyAM // tamhA udesiM na muMje, no vi paMe na payAvara je sa rikU // 4 // roi nAyaputtavayaNe, ttasame mantri bappi kAe // payaM ca phAse mahavayAI, paMcAsava saMvare je sa cirakU // 5 // tAra me sayA kasAe, dhuvajogI havi budhavayaNe / / aha nikAyarupavarayae, gihijogaM parivaUe je sa nirakU // 6 // sammaddiI sayA mUDhe, nANe tave saMjame // tavasA dhuNa purANapAvagaM, maNavayakAyasusaMvuDe je sa rikU // 7 // tava asaNaM pAgaM vA, vividaM khAimaM sAimaM lajittA // ho tava sue parevA, taM na nihe na nihAvara je sa rikU // 8 // pAgaM vA, vivihaM khAimasAimaM lajittA // di sAdammitrANa guMje, juccA sanAyarae je sa rikU // e // na yaggAiM kahaM kahikA, na ya kuppe nihuIdie pasaMte || saMjamadhuvajogajutte, vasaMte javaheDae je sa jirakU // 10 // jo sahai du gAmakaMTae, akkosapahAratA // jayaneravasadasappahAse, samasuhapurakasaha aa je sa rikU // 11 // paDimaM parivAi masANe, no jAyae jayaravAI dissa || vivihaguNatavora niccaM, na sarIraM kiMkhae je sa rikU // 12 // saI vocattadede, kaDe va hae lUsie vA // puDhavisame mukhI havitA, ani akohalle je sa rikU / / 13 / / kAraNa parIsahAI, samuddhare jAipahAu appayaM // vittu jAimaraNaM mahaprayaM tave rae sAmalie je sa rikU // 14 // hattha saMjaya pAyasaMjae, vAyasaMjae saMjaI die / appara susamAhippA, suttatthaM ca vizrANai je sa rikU // 15 // For Private Personal Use Only 1 Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 rAya dhanapatasiMgha badAurakA jainAgamasaMgraha bhAga tetAlIsa-(43)-mA. uvahiMmi amucie agidhe, annAyacaM pula nippulAe // kayavikkayasaMnihi virae, sabasaMgAvagae tha je sa nirakU // 16 // alolanirakU na rasesu gile, uMcaM are jIvianAnikaMkhI // iDhi ca sakkAraNapUaNaM ca, cae riappA aNihe je sa nirakU // 17 // na paraM vazkAsi ayaM kusIle, jeNaM ca kuppiU na taM vajA // jANitra patteaM punnapAvaM, attANaM na samukkase je sa nirakU // 17 // na jAzmatte na ya rUvamatte, na lAlamatte na sueNa matte // jayANi sabANi vivajAzttA, dhammanANarae je sa nirakU // 15 // paveae aUpayaM mahAmuNI, dhamme hiTa gavayaz paraM pi|| nirakamma vajika kusIlaliMgaM, na Avi hAsaMkuhae je sa nirakU // 20 // taM dehavAsaM asuI asAsayaM, sayA cae niccahiyaSaippA // biMdittu jAzmaraNassa baMdhaNaM, uvei nirakU apuNAgamaM gii||ttibemi // 21 // // iti sajirakaanayaNaM dasamaM saMmattaM // 10 // // atha zrI dazavaikAlike prathamA cuulikaa|| iha khalu no pavazeNaM uppannapurakeNaM saMjame razsamAvannacitteNaM uhANuppehiNA aNohAieNaM eva hayarassigayaMkusapoyapamAgAnUAI imAI acArasa gaNAI smmNspmilehishvaaiNnvNti| taM jahA haM no 'ssalAI uppajIvI // 1 // lahusagA ittariyA gihINaM kAmanogA // 2 // nuko a sAyabahulA maNussA // 3 // ime a me urake na cirakAlovajAi navissai // 4 // umajaNapurakAre // 5 // vaMtassa ya pddiyaaynnN||6|| ahrgshvaaso-vsNpyaa||7|| mulahe khalu no gihINaM dhamme gihivAsamakhne vasaMtANaM ||||aayke se vahAya ho ||e| saMkappe se vahAya ho // 10 // sovakkese gihavAse, niruvakkese pariAe // 11 // baMdhe gihavAse, murake pariAe // 12 // sAvale gihavAse, aNavo pariAe // 13 // bahusAhAraNA gihINaM kAmanogA // 13 // pattecaM punnapAvaM // 15 // aNicce khalu no maNurakANa jIvie kusaggajalabiMDucaMcale // 16 // bahuM ca khalu no pAvaM kammaM pagalaM // 17 // pAvANaM ca khalu no kamANaM kammANaM kaviM uccinnANaM uppamikaMtANaM vezttA murako natthi avazttA tavasA vA kosazttA // 17 // acarasamaM payaM nvsh|| navaz a ittha silogo. // jayA ya cayara dhammaM, aNajo jogakAraNa // se tattha munie bAle, AyaiM na vabuna // 1 // jayA uhAvi hoza, iMdo vA pani umaM // sabadhammaparino, sa pannA pritppsh||2|| jayA a vaMdimo ho, paJcA hoi avaMdimo // devayA va cuA gaNA, sa pancA paritappa3 // 3 // jayA apamo hoDa, pannA ho apamo // rAyA va rajApanako, sa paJcA paritappA // 4 // jayA a mANimo hoi, panchA hoi amANimo // sikiba kabbame bUDho, sa pancA paritappaz // 5 // jayA zra aura hoza, samazkaMtajuvaNo // maha va galiM galittA, sa paJcA paritappaz // 6 // jayA a kukuThaMbassa, kutattIhiM vihammaz // hatthI va baMdhaNe baro, sa paJcA pritppsh||7|| puttadAraparIkinno, mohasaM tANasaMta // paMkosanno jahA nAgo, sa pancA paritappaz // 7 // aja AhaM gaNI hu~to, nAviappA bahussu // jaya haM ramaMto pariAe, sAmanne jiNadesie // e|| devalogasamANo a, pariA mahesiMNaM // rayANaM arayANaM ca, mhaanrysaariso|| 10 // Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha dazavaikAlikasUtrapAThaH / marova jANi surakamuttamaM // rayANa parizrA tahArayANaM // nirarjavamaM jAAi rakamuttamaM ramita tamhA paricAi paMDie // 11 // dhammAna na sirid vaveyaM, jannaggi vinAmivappate // saMta hi kusIlA, dAduDhicaM ghoravisaM va nAgaM // 12 // dhammo so kittI, punnAmadhikaM ca piduma // cussa dhammAna ahammaseviNo, saMjinnacittassa ya hiu~ gai // 13 // jitu jogAI pasalasA, tahAvihaM kaTTu saMjamaM bahuM // hiAM haM, bohI aa se no sulahA puNe puNo // 14 // issatA rassa jaMtuNo, hovaNIssa kilesavattiNo // palivamaM jina sAgarovamaM, kimaMga pue mana imaM maNo'haM // 15 // na me ciraM rakama navissara, asAsayA jogapivAsa jaMtuNo // na ce sarIre ime vissara, vissara jIvikAve me // 16 // jassevamappA u havi nici, caiU dehaM na du dhammasAsaNaM // taM tArisa no pati iMdiyA, uviMti vAyA va sudaMsaNaM giriM // 17 // iva saMpassi buddhimaM naro, zrayaM uvAyaM vivihaM viprANiyA | kAraNa vAyA 5 mANaseNaM, tigutti gutto jivayaNa mahinikAsi // ttibemi // 17 // // iti zvakkA paDhamA cUlA sammattA // 91 // atha dvitIyA cUlikA // cUli tu pavarakAmi, sukhaM kevalinAsi // jaM suNintu supuSSAeM, dhamme uppae maI // 1 // sopabahujaNaM mi, paDisolacala rakeNaM // parisotrameva appA, dAyaco houkAmeNaM // 2 // so ho lorDa, parisorTa savo suvihitrANaM // RNuso saMsArorTa paDisA tassa uttAro // 3 // tamhA zrAyAraparakkameNaM, saMvarasamA hibahuleNaM // cariyA guNA kA niyamA, ati sAhU dahabA // 4 // nivAsa samuprANacaritrA, annAyajaMnaM paya rikkayA kA || appovahI kalahavivajaNA, vihAracaritrA isi pasatthA // 5 // inna mAvivaUNA, usannadivAhanattapANe // saMsa kappeNa cari niskU, takAyasaMsaha jaI jar3A // 6 // zrama maMsAsi zramarI, jirakaNaM nibiga gayA // jirakaNaM kAja saggakArI, sanAyajoge payarja havikA // 7 // pannivikAsayAsAI, siddhaM nisika taha jattapANaM // gAme kule vA nagare va dese, mamattajJAvaM na kahiM pi kukA // 8 // gihiNo veAvAM na kujA, anivAya evaMdapUrNa vA // saMki lihiM samaM savitA, muNI carittassa jarja na hANI // e // yA lanekA nijaNaM sahAyaM, guNAhicaM vA guNa samaM vA // kavi pAvA vivAyaMto, viharita kAmesu samANo // 10 // ta~22 Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Hza rAya dhanapatasiMgha bahAurakA jainAgamasaMgraha nAga tetAlIsa-(43) mA saMvaJcaraM vA vi paraM pamANaM, bIaM ca vAsaM na tahiM vasijA // suttassa bhaggeNa carija nirakU, suttassa atyo jaha ANavez // 11 // jo pubarattAvararattakAle, saMpirakara appagamappageNaM // kiM me kaDaM kiccamakiccasesa, kiM sakkaNija na samAyarAmi // 12 // kiM me paro pAsa kiMca appA, kiM vAhaM khalitraM na vivajayAmi // icceva sammaM aNupAsamANo, aNAgayaM no paDibaMdha kujA // 13 // jattheva pAse kara uppanattaM, kAeNa vAyA au mANaseNaM // tatyeva dhIro pamisAharijA, Ainna khippamiva khalINaM // 14 // jasserisA joga jiiMdiassa, dhizmarDa sappurisassa niccaM // tamAhu loe pamibuddhajIvI, so jIa saMjamajIvieNaM // 15 // appA khalu sara para raskinabo, sarvidiehiM susamAhiehiM // ararika jAipahaM uveza, surarikarDa sabahANa mucc|| ttibemi // 16 // // iti vivittacaritrA bIA cUlA sammattA // 2 // // dasavezrAliyaM mUlasuttaM saMmattaM // hInapuNyA na pazyaMti, rAgAMdhAstatvasaMsthitim // lAlelAlaphalaM caiva, lanaMte te narAdhamAH // 1 // 8086865068 // samAptaM cedaM zrI dazavaikAlikaM sUtraM TIkA avacUri dIpikA jASA mUlasahitaM guruzrImaccAritravijayasuprasAdAt // ||shriirstu // ROQQQ99999 85066666666666666666666666666666600