Page Text
________________
दशवैकालिके प्रथमाध्ययनम् । म्मग समास विहा ॥ तज्दयवेययजीवा, विहंगमा पप्प विहगगई॥ १५ ॥ ॥ व्याख्या ॥ इह गम्यतेऽनया नामकर्मान्तर्गतया प्रकृत्या प्राणिनिरिति गतिः । विहायस्याकाशे गतिविहायोगतिः कर्मप्रकृतिरित्यर्थः। तथा चलनगतिरिति । चलिरयं परिस्पन्दने वर्तते । चलनं स्पन्दनमित्येकोऽर्थः। चलनं च तमतिश्च सा चलनगतिर्गमनक्रियेति जावः।कर्मगतिस्तु समासतो हिविधेत्यत्र तुशब्द एवकारार्थः। स चावधारणे।कर्मगतिरेव द्विविधा न नावगतिस्तस्या एकरूपत्वेन व्याख्यातत्वात् । तत्र तउदयवेदकजीवा इत्यत्र तदित्यनेनानन्तरनिर्दिष्टां विहायोगतिं निर्दिशति।तस्या विहायोगतेरुदयस्तऽदयो विपाक इत्यर्थः । तथा वेदयन्ति निर्जरयन्ति उपन्जुञ्जन्तीति वेदकास्तऽदयस्य वेदकाश्च ते जीवाश्चेति समासः।थाह । तऽदयवेदका जीवा एव नवन्तीति विशेषणानर्थक्यम्। नाजीवानां वेदकत्वावेदकत्वयोगेन सफलत्वात्।अवेदकाश्च सिझा इति। विहंगमाः प्राप्यविहायोगतिमित्यत्र विहे विहायोगतेरुदयाउनबन्तीति विहंगमाः। प्राप्याश्रित्य ।किं प्राप्य। विहायोगतिम् । विहायोगतिरुक्ता ताम् । विपर्यस्तान्यदराण्येवं तु अष्टव्यानि । विहायोगतिं प्राप्य तदयवेदकजीवा विहंगमा इति गाथार्थः । श्रधुना द्वितीयकर्मगतिनेदमधिकृत्याह ॥ चलणंकम्मगई खलु, पमुच्च संसारिणो नवे जीवा ॥ पोग्गलदवाई वा, विहंगमा एस गुणसिद्धी॥१२६॥ व्याख्या॥ चलनं स्पंदनं तेन कर्मगतिर्विशेष्यते । कथम्। चलनाख्या या कर्मगतिः। सा चलनकमंगतिः। एतपुक्तं नवति।कर्मशब्देन क्रियानिधीयते। सैव गतिशब्देनासैव चलनशब्देन च। तत्र गतेर्विशेषणं क्रिया। क्रियाविशेषणं चलनम्। कुतः व्यभिचारादिह गतिस्तावन्नरकादिका नवति।अतःक्रिया विशेष्यते।क्रियाप्यनेकरूपा जोजनादिका। ततश्चलनेन विशेष्यते। अतश्चलनाख्या कर्मगतिश्चलनकर्मगतिस्तामनुस्वारोऽलाक्षणिकः। खलुशब्द एवकारार्थः । स चावधारणे । चलनकर्मगतिमेव न विहायोगतिं प्रतीत्याश्रित्य । किम् । संसरणं संसारः। संसरणं ज्ञानावरणादिकर्मयुक्तानां गमनं स एषामस्तीति संसारिणः । अनेन सिकानां व्युदासः । नवे इत्ययं शब्दो नवेयुरित्यस्यार्थे प्रयुक्तः। जीवा उपयोगादिलक्षणाः । ततश्चायं वाक्यार्थः । चलनकर्मगतिमेव प्रतीत्य संसारिणो जवेयुर्जीवा विहंगमा इति। विहं गन्ति चलन्ति सर्वैरात्मप्रदेशैरिति विहंगमाः । तथा पुजलजच्याणि वेत्यादिपूरणगलनधर्माणः पुजलाः। पुजलाश्च ते व्याणि च तानि पुनलव्याणि । अव्यग्रहणं विप्रतिपत्तिनिरासार्थम् । तथा चैते पुजलाः कैश्चिदव्याः सन्तोऽन्युपगम्यन्ते । 'सर्वे जावा निरात्मानः' इत्या दिवचनादतः पुजलानां परमार्थसपताख्यापनार्थ अव्यग्रहणम् । वाशब्दो विकल्पवाची। पुजलप्रव्याणि वा संसारिणो वा जीवा विहंगमा इति। तत्र जीवानधिकृत्यान्वों
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003659 |
| Book Title | Agam 42 Mool 03 Dashvaikalik Sutra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Darbarilal Nyayatirth |
| Publisher | Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 728 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 29 MB |