________________
५३० राय धनपतसिंघ बदाडुरका जैनागमसंग्रह नाग तेतालीस (४३) मा. स्थानादीनि न निध्यायेत् न निरीक्षेत । एतन्निरीक्ष्यमाणं कामरागविवर्द्धनं मैथुना जिलाषजनक मित्यर्थः ॥ ५८ ॥
( अर्थ. ) वली अंगपच्चंग इत्यादि सूत्र साधु जे ते ( कामराग विवां के० ) कामरागविवर्द्धनम् एटले कामरागनी वृद्धि करनार अर्थात् स्त्रीना कामोपजोगनी इछा वधारनार एवं ( तं के० ) तत् एटले ते (इवीणं के०) स्त्रीणां एटले स्त्रियोनी ( अंगपञ्चंग संठाणं के० ) अंगप्रत्यंग संस्थानं एटले मस्तक विगेरे अंगनी, तथा कर्ण, नेत्र विगेरे उपांगनी रचना प्रत्ये तेमज ( चारुल विश्रपेहिां के० ) चारुल पितप्रेक्षितं एटले स्त्रियोनाज सुंदर श्रालाप ने दृष्टि प्रत्ये ( न निनाए के० ) न निध्यायेत् एटले जुवे नहि. ॥ ५८ ॥
( दीपिका. ) पुनः किं । साधुः स्त्रीणामेतानि न निध्यायेत्, न निरीदेत, न पश्येत् । कुत इत्याह । कामरागविवर्द्धनमिति । एतन्निरीक्ष्यमाणं मोहदोषात् मैथुनाजिलाषं वर्द्धयति । श्रत एव अस्य प्राक् स्त्रीणां निरीक्षणप्रतिषेधात् गतार्थतायामपि प्राधान्यख्यापनार्थं नेदेन उपन्यासः कृतः । एतानि कानि इत्याह । श्रङ्गानि शिरः प्रनृतीनि । प्रत्यङ्गानि नयनादीनि । एतेषां संस्थानं विन्यासविशेषम् । तथा चारु शोजनं लपितं जल्पितं प्रेक्षितं निरीक्षितं स्त्रीणां संबन्धि सर्वम् ॥ ५८ ॥
( टीका. ) अंग ति सूत्रम् । व्याख्या । अङ्गप्रत्यङ्गसंस्थान मित्यङ्गानि शिरः प्रनृतीनि । प्रत्यङ्गानि नयनादीनि । एतेषां संस्थानं विन्यासविशेषं, तथा चारु शोजनं लपितप्रेदितं, लपितं जल्पितं, प्रेक्षितं निरीक्षितं स्त्रीणां संबन्धि तदङ्गप्रत्यङ्गसंस्थानादि न निरीक्षेत न पश्येत् । किमित्यत श्राह । कामरागविवर्द्धनमिति । एतद्धि निरीक्ष्यमाणं मोहदोषान् मैथुना जिलाषं वर्द्धयति । श्रत एवास्य प्राक् स्त्रीणां निरीक्षणप्रतिषेधानतार्थतायामपि प्राधान्यख्यापनार्थो नेदेनोपन्यास इति सूत्रार्थः ॥ ५८ ॥
विससु मन्नेसु, पेमं नानिनिवेस ॥
पिच्चं तेसिं विन्नाय, परिणामं पुग्गलाण य ॥ ५० ॥
1
( अवचूरि : ) विषयेषु शब्दादिषु मनोज्ञेषु प्रेम नानिनिवेशयेत् न कुर्यात् । एवममनोज्ञेषु द्वेषम् । नित्यं परिणामा नित्यतया तेषां शब्दादिषु पुजानां विज्ञाय परिणामं पर्यायान्तरापत्तिरूपम् । ते हि मनोज्ञा द्यपि दणेनामनोज्ञतया एवममनोज्ञा श्रपि मनोज्ञतया परिणमन्तीति तुछो रागद्वेषयोर्हेतुः ॥ ५ ॥
(अर्थ) वली विसएस इत्यादि सूत्र साधु जे ते (ते सिं के०) तेषां एटले ते ( पुग्ग
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org