Page Text
________________
२५२ राय धनपतसिंघ बहाउरका जैनागमसंग्रह नाग तेतालीस-(४३)-मा. तर्का । श्वं द्वाराणि व्याख्याय सर्व एते चेतनादयोगुणा वर्तन्त इति जीवाख्यगुणिप्रातिपादकेन प्रयोगार्थेनोपसंहरन्नाह गुणप्रत्यक्त्वा तोर्घटवदस्ति जीव इति गम्यते । एष गाथार्थः। एतदेव स्पष्टयति ॥ जम्हा चित्ताश्या, जीवस्स गुणा हवंति पच्चरका ॥ गुणपञ्चकत्तणजे, घडु छ जीवो अउँ अलि ॥ २४७ ॥ व्याख्या ॥ यस्माञ्चित्तादयोऽनन्तरोक्ता जीवस्य गुणा जीवस्य शरीरादिगुण विधर्मत्वात् । एते च नवन्ति प्रत्यक्षाः स्वसंवेद्यत्वात् । यतश्चैवं गुणप्रदत्वा तोर्घटवजीवः । अतोऽस्तीति प्रयोगार्थः । प्रयोगस्तु सन्नात्मा, गुणप्रत्यदत्वाद्धटवत् । नायं घटवदात्मनोऽचेतनत्वापादनेन विरुकः 'विरुकोऽसति बाधने' इति वचनात् । एतच्च प्रत्यदेणैव बाधनमिति गाथार्थः। व्याख्यातं मूलछारगाथायेन लक्षणहारमिदानीमस्तित्वछारावसरः । तथा चाह नाष्यकारः ॥ अवित्ति दारमहुणा, जीवस्सश्थबि विद्यए नियमा ॥ लोययमयघायबमुच्चए तबिमो हेऊ ॥ २४ ॥ व्याख्या॥ अस्तीति छारमधुना सांप्रतमवसरप्राप्तम् । तत्रैतडुच्यते । जीवः सन् पृथिव्यादिविकारदेहमात्ररूपः। सन्निति सिफसाध्यता । नतु ततोऽन्योऽस्तीत्याशङ्कापनोदायाह । अस्त्यन्यश्चैतन्यरूपस्तदपि मातृचैतन्योपादानं नविष्यति परलोकयायी तु न विद्यते इति मोहापोहायाह । विद्यते नियमान्नियमेन तथा चाह । लोकायतमतघातार्थं नास्तिकानिप्रायनिराकरणार्थमुच्यत एतत्तस्य चानन्तरोदित एवाभिप्राय इति सफलानि विशेषणानि । तत्र लोकायतमतविघाते कर्तव्ये अयं वद्यमाणलक्षणो हेतुः । अन्यथानुपपत्तिरूपो युक्तिमार्ग इति गाथार्थः ॥ जो चिंतेश् सरीरे, नबि अहं स श्व होश जीवो त्ति ॥ न हु जीवंमि असंते, संसयनप्पायर्ड अन्नो ॥ २४ए ॥ व्याख्या ॥ यश्चिन्तयति शरीरे अत्र लोके प्रतीते नास्त्यहम् । स एव चिन्तयिता जवति जीव इति । कथमेतदेवमित्याह । न यस्माजीवेऽसति मृतदेहादौ संशयोत्पादकोऽन्यः प्राणादिश्चैतन्यरूपत्वात्संशयस्येति गाथार्थः। एतदेव जावयति ॥ जीवस्स एस धम्मो, जा ईहा नहि अछि वा जीवो ॥ खाणुमणुस्साणुगया, जह ईहा देवदत्तस्स ॥ २० ॥ व्याख्या ॥ जीवस्यैष स्वनावः एष धर्मः। या ईहा सदर्थपर्यालोचनात्मिका । किंविशिष्टेत्याह । अस्ति नास्ति जीव इति । लोकप्रसिकं निदर्शनमाह । स्थाणुमनुष्यानुगता किमयं स्थाणुः किं वा पुरुष इत्येवंरूपा यथेहा देवदत्तस्य जीवतो धर्म इति गाथार्थः । प्रकारान्तरेणैतदेवाह ॥ सिहं जीवस्स अवित्तं, सदादेवाणुमीयए ॥ नास नुवि नावस्स, सद्दो हवश् केवलो ॥ २५१॥ व्याख्या ॥ सिकं प्रतिष्ठितं जीवस्योपयोगलक्षणस्या स्तित्वम् । कुत इत्याह । शब्दादेव जीव इत्यस्मादनुमीयते । कथमेतदेवमित्याह । नासत इति । नासतोऽविद्यमानस्य नुवि पृथिव्यां नावस्य पदा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003659 |
| Book Title | Agam 42 Mool 03 Dashvaikalik Sutra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Darbarilal Nyayatirth |
| Publisher | Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 728 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 29 MB |