Book Title: Uttaradhyayanani Part 01 And 02
Author(s): Bhavvijay Gani, Harshvijay
Publisher: Vinay Bhakti Sundar Charan Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600343/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % DDED OCENT ffaan Ormo DY yanmanare ko atith.org yyanmanairkobatirth.org 6 caraNa amRDO zrIvinaya-bhakti-sundara-caraNagranthamAlAyA aSTama puSpam / EERSA OM namaH / _ zrIzAntinAthAya namaH / prazAntAmRtavAridhi-taponiSTha-jainAcAryazrImadvijayabhadrasUrIzvarebhyo namo namaH / tapAgacchIya-mahAmahopAdhyAyazrImadbhAvavijayagaNiviracitayA vRttyA samalaGkatAni pUrvoddhRtajinabhASitazrutasthavirasandRbdhAni zrIuttarAdhyayanAni / ( prathamadvitIya bhAgau saptadazAdhyayanAtmako ) saM0-saccAritracUDAmaNi-gItArthApraNi-tapAgacchAlaGkAra-AcAryavaryazrImadvijayabhadrasUrIzvaraziSya-panyAsapravarazrIma sundaravijayagaNivayaMziSyaratnaprakharavaktA pNnyaasshriicrnnvijygnnishissyrtnmuniraajshriihrssvijyH| prakAzakaH-zrIvinayabhaktisundaracaraNagranthamAlAkAryakartA zA. 'kakalacaMda raGgajI' beNapa nivAsI. pratInAM paJcazatI pnnym-sptruupykaaH| sampUrNasya trayodazarUpyakAH / bIra saMvat 246. vikrama saMvat 1990 isvIsan 19.. OCOMMO bhakti SM Chormons 181818) O idaM pustakaM jAmanagare zrIjanabhAskarodaya mudraNAlaye pa. hIrAlAlAtmajena bAlacandreNa maTitama Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIuttarAdhyayana sUcanA prakAzana aMge / zrI vinaya - bhakti - sundara-caraNa granthamAlA potAnA AThamA ane navamA puSparUpa mahAmahopAdhyAya zrI bhAvavijayajIgaNiviracitavRttivAlA zrIuttarAdhyayanasUtranA ve bhAga janatAnI samakSa dhare che tene saukoi saharSa vadhAvI leze. A prakAzananA aMge atyAre vadhAre nahI jaNAvatAM eTaluMja jaNAvIza ke A sUtranuM prakAzana tenI durlabhatA ane atIva upayogItAnA lIveja thayuM che. jo ke AnA agAu zrIAtmAnaMda sabhAe A sUtrane prakAzIta karela chatAM te paNa Aje ghaNA TAimathI khalAsa thavAthI ameM A punaH saMskaraNa keTalAka sudhArA vadhArA karIne kayU~ che, ane zuddhi mATe purato khyAla paNa rakhAyo che chatAM je kAM azuddhio rahI gai hatI te ameM granthamAMja sudhArI dIdhI che. ane presamAM truTIta zabdodvArA thayela azuddhine paNa sudhArIne AnI sAthe chapAvI che. pUjyapAd paMnyAsapravara zrImAn caraNavijayajIgaNIzvare A granthamAM tathA temanA ziSya munimahArAja zrIvijayajI mahArAjazrIe granthamAlAmAM je madada apAvI che te badala te banne mahAtmAono AbhAra mAnIe DIe. pruphanuM vAMcana ane TippaNAdi sarvamunimahArAja zrIharSavijayajIe karela che te badala temano upakAra kema bhUlAya ? temaja pATaNavAlA zAha | kezavalAla kAlIdAsanAM dharmapatnI suzrAvikA vena somIbena sarupacaMde mahArAjazrInI sUcanAne svIkArI je anahada prayAza karI madada apAvI che te badala temano paNa AbhAra mAnavAmAM Ave che ane AvA zukAryomAM vAraMvAra temanuM anukaraNa bIjAo kare tema icchIe chIe. A grantha tathA granthamAlA taraphathI chapAtA pustakomAM je bhAgyazAlIoe madada ApI che te sadA dhanyavAdane pAtra che. lI. prakAzaka. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: asyAgame granthamAlAyAM ca sahAyadAtRNAM zramaNopasakAnAM nAmAni :paMnyAmapravarazrImaccaraNavijayajIgaNizvaranA / taraphathI chapAtA koipaNa pustakamAM. 101) zAha bApulAla lallucaMda. upAdhya-18 sahAyakAnAM banasUtre 18 upadezathI zrIuttarAdhyayanasUtramA maLela madada. 100) zrI zAha khAte jAmanagara. 51) zeTha punamacaMda karamacaMda koTAbAlA. nAmAvalI 257) zrInagara(pArakara) saMgha taraphathI. 50) bena samaratabena hastaka benonA phALAmAthI 51) zAha hIrAlAla maganalAla kaTakIyAvADo. 101) doso mAgekacaMda hemacaMdanI dharmapatni bena rAjakoTa. 25) zAha kaMkucaMda mULacaMda nIzALano pADo./8 ratanabena taraphathI cUDIyAvAlA. | 21) dozI kevaLacaMda parasotamadAsa haste | 25) bena caMcaLabena nyAlacaMda vasAvADo.. 25) gAMdhI savacaMda ujama cUDIyAvAlA. ___ mULacaMdabhAi. rAjakoTa | 25) zAha maNIlAla DosAcaMda phophaLIyAvADo./ 25) gaMgAbAi vaDavALA. 43) paracuraNa be pAMca ochIbattI rakama Avela | 25) zAha DAhyAcaMda DosAcaMda , 25) metA kezarIcaMda sarupacaMda nagaravALA hAla vaDa tenA. rAjakoTa 25) bena tArAbena amRtalAla , 25) kubaDIyA kAnajo sarUpacaMda baDa. | pATaNavAlA zAha kezavalAla kALIdAsanI 25) zAha kezavalAla nagInadAsa , 50) vorA mANekacaMda avacaLa AdhIgAmavALA. dharmapatni zrImati somIbenanA prayAsathI. 25) bena bIjIbena kapuramahetAno pADo. 50) vaDecA dhelacaMda maganalAla samI 101) bena caMdrAvatIbena kezavalAla kALodAsa 25) zAha cunilAla uttamacaMda lakhIyAkhADo. munimahArAja zrIharSavijayajI mahArAjanA khetaravasI pATaNa. 193) paracuraNa. pAMca dazake vattI ochI rakamo | upadezathIzrIvinayabhaktisundaracaraNagranthamAlA 101) bena prabhAvatIbena popaTalAla kokAno pADo. AvI tenA. pATaNa AAGIR- C Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana vibhAga 1 lAmA presamAM beTI gayela TAiponI bhalone nIce mujaba sudhArIne vAco ? vima ucasadhyabanapatre 1. tADa 3 3 29 29 12 CASHBACCA+ 16 18 22 - 22 22 / 22 | 24 9 8 / 3 1. 13 4 tatha cetasam dumAn zeSaH ziSTimiti paryastikA prasthArerekasya vAhInAM dIyatA vArdhimyUha vizarapurIm dudruvatu gRhIve cArarUpaM niSkAzanarUpaM kriyate tAI grahaNAdinA ArohakAbhiprAya drutam nirgaccha ke'pi mahata vihAro galazubhAvaham tadeva baMdhaNehi pradhAna dhArabhUtaH ArSatyAdamitaH babhUvaikaH CASTECA-% 24 12 kuryAdityAha kImmANa kisikamma jahA akArkami viSNemA bhikSArtha kuryAttadAhadoSa veSaNArimakA gRhaNaiSaNA nAdaMbaraM svAdhyAya praticchA bAhitto 21 8 tumaNImo 'bAhitto'ti sanmArga punarvinaya aspandamAne saceSTA samiti 21 CCES visambha 5 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. yana sUtre presadoSa nRpaM AC%ACCINE RECALCUG - | 147 sanyAsara | 183 7 mAsA 21. tAnyadapi nyAyabAre mA 147 11 bhRzamAkukAH 1888 bhRzam 247 paristhaprAsAdam haniSyate | 160 1 ksatA 194 // vimu 254 vakSyamANa 274 . 160 9 cAritramohapratibaddhAnAM | 202 1. dIrghadarzI 255 pAsA 275 12 bANena | 168 3 bravImIti 2.4 13 jitazatra miyaM 275 . celustena M 169 13 saMsArottAraNiM 2063 mInA 172 11 tasthu 2066 mUrti 2631 bhAyaH smAha VI 174 1 vizAM pratyAkhyAna 268 10 28.2 sAI 175 4 dohadApUrti 237 14 kvacit 269 1. narAdhipaH 281 dharma * 175 9 sA 239 2 bhASaka: 269 11 karomi 292 4 tatakA 175 10 re 256 6 saGkveyA dIrghaja 181 9 jhitaH / 247 2 rAmAdi 271 4 bhUpabhU - agAuthI thayela grAhakonI nAmAvalI :- 5 jazANI nAnAlAla kAlIdAsa rAjakoTa. 10 zA. maNIlAla hIrAlAla kalakattAvAlA pATaNa phophalIyAvADo ru. 50) jainaderAsara peDhI rAjakoTa. 7 AcAryamahArAja zrIvijayabhaktisUrIzvarajI. || ekabe kopInA grAhaka je banyA che tenAM nAma sthaLasaMkocanA lIdhe nathI ApyAM. OCTOCafe 4% Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya celahIno 11312 presadopAla yana sUtra dina bhavimAlambeteti viha 1336 135 , 135 1 68 " sUtrArthaH BHAUCTCAUCAA AAAC sana upako 116 13 1177 samakama nivartita varjayenmuliriti utpAvAjayitu punasta niviNNA vizvasUryeSu vaija prasanna pramAdAca samarthitAryA svasthAkAlI tato'haM sUkSmA pALayan dhati paraira duranuSTheyaM sarAta dvArakA sravada pare'hani naivAtaH bADhuiMgAm banadevatA stha puTaM janya pANDavAsAdhu taTinI tanirdoSamiti dAruko'pi madhusUdanaH miviniyeSu kSINa prahAdi sUtrArtha nAbhinande karkarAyitAdi svarAjaputraH sodara damtargata REGARGES pAnaM nirjitya 12 . ki 1303 103 abhUsagA mahAdhiyA khacchRtvA 127 5 grahaNa vineyon tam sapari tahaSkarasya ubhyarca 1180 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram prazAntapIyUSapAyodhi paramaguruAcAryazrImadvijayabhadrasUrIzvarebhyo namo namaH mahopAdhyAya zrImadbhAvavijayagaNiviracitavivRttyA sahitaM adhya01 / // 1 // COCA CASTR zrImaduttarAdhyayanasUtram / O ******* OM namaH siddhisAmrAjya-saukhyasantAnadAyine / trailokyapUjitAya zrI-pArzvanAthAya tAyine // 1 // zrIvarddhamAnajinarAjamanantakIrti, vAgvAdinI ca sudhiyAM jananIM praNamya / zrIuttarAdhyayanasaMjJakavAGmayasya, vyAkhyAM likhAmi sugamA sakathAM ca kAJcit // 2 // niyuktyarthaH-pAThA-ntarANi cArthAntarANi ca praayH| zrIzAntisUriviracita-vRtte yAni tattvajJaiH // 3 // pUrvavihitA yadyapi, bahvayaH santyasya vRttayo ruciraaH| padyanibaddhakathArtha, tadapi kriyate prayatno'yam // 4 // // ihottarAdhyayanAnIti kaH zabdArthaH ? ucyate, uttarANi zrIdazavaikAlikaniSpatteH prAk zrIAcArAGgapaThanottarakAlaM paThyamAnatvena, hai dazavaikAlikaniSpattaranu ca tata evo madhIyamAnatvena, uttarANi vA pradhAnAnyadhyayanAni uttarAdhyayanAni, tAni ca SaTtriMzat, tatra | zrIjinendrapraNItadharmakalpavRkSasya vinaya eva mUlamityAdau zAsanAdhikArI zrIsudharmasvAmi vinayAdhyayanamAha / tasya cedamAdi sUtram Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SA% A // 2 // 9 * mUlam-saMjogA vippamukkassa, aNagArassa bhikkhuNo / viNayaM pAukarissAmi, ANuputviM suNeha me // 1 // uttarAdhyayanasUtram ___ vyAkhyA-saMyogAdadravyato mAtApitrAdisaMbaMdhAdbhAvatazca kaSAyaviSayAdikliSTatarabhAvasaMbaMdhAt 'vippamukkassatti vividhairjnyaanbhaav||2|| nAdibhiH prakAraiH prakarSaNa parISahasahanAdirUpeNa mukto vipramuktastasya, ayaM bhAvaH"anyonyaM bhavacakre, yAtAH sarve'pyanantazo jiivaaH|| mAtrAdibandhubhAvaM, zatrUdAsInabhAvaM ca // 1 // " tataH, ko'tra nijaH paro vA ? tathA "koho a mANo a aNiggahIA, mAyA ya lobho a pavaDamANA / / cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlAI puNabbhavassa // 1 // " tato na deyaH kopAdivipakSapakSasyAvakAzaH, ityAdibhAvanAbhiH khajanAdigocarAmiSvaMgarahitasya / tathA-'aNagArassatti' na vidyate agAraM dravyato dRSadAdiracitaM gRhaM, | bhAvatazca anaMtAnubaMdhyAdikRtaM kaSAyamohanIyaM yasyAsau anagArastasya mikSoH sAdhoH vinayaM sAdhujanA''sevitaM samAcAra, abhyutthA nAdikamupacAraM vA prAduSkariSyAmi prakaTIkariSyAmi kathayiSyAmItyarthaH / 'ANupuvitti' AnupUrvyA paripATyA prAkRtvAttRtIyArthe / | dvitIyA / 'suNeha metti' taM vinayaM prAduSkariSyataH sato me mama sakAzAt zRNuta zravaNaM prati sAvadhAnA bhavata, anena vAkyena dharma| mabhidhAtukAmena dhIdhanena pUrva zrotA'bhimukhaH kartavya iti sUcitaM, anyathA vaktRvAkyasya vaiphalyaprasaMgAta , uktaM hi-"apratibaddhe jAzrotari, vakturvAcaH prayAnti vaiphalyam / nayanavihIne bhartari, lAvaNyaguNastRNaM strINAm // 1 // " kiM caivaM zrotAramabhimukhIkRtyApi dharma vadato vakturlAbha eva, yaduktaM-" na bhavati dharmaH zrotuH, sarvasyaikAMtato hitazravaNAt // bruvato'nugrahabudhdhyA, vaktustvekAMtato bhavati // 1 // " iti sUtrArthaH // 1 // atha vinayo guNaH, sa ca jIvAdabhinna iti vinItaguNaireva vinayasvarUpamAha-- %849 + Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram mUlam-ANANidesayare, gurUNamuvavAyakArae / iMgiAgArasaMpanne, se viNIyatti vuccai // 2 // " adhya01 vyAkhyA-AjJA,-saumya ! idaM kuru, idaM ca mAkAriti guruvacanaM, tasyA nirdeza idamitthameva karomIti nizcayAbhidhAnamAjJAnirdezastaM karotItyAjJAnirdezakaraH / tathA gurUNAM AcAryAdInAM upapAtaH samIpadezAvasthAnaM, tatkArakastadvidhAyI gurupArthAvasthAyI, na tu gurvAdezAdibhItyA dUradezasthAyIti bhAvaH, iMgitaM nipuNamatijJeyaM pravRttinivRttisUcakaM ISadbhUziraHkaMpAdyAkAraH sthUladhIsaMvedyaH prasthA | nAdibhAvajJApako digavalokanAdiH, Aha ca-"avaloaNaMdisANaM, viabhaNaM sADayassa saMvaraNaM // AsaNasiDhilIkaraNaM, paTThialiMgAI eAI // 1 // anayodve iMgitAkArau tAbhyAM gurugatAbhyAM saMpanno yuktastadveditayA iMgitAkArasaMpannaH sa iti pUrvoktavizeSaNayukto vineyo vinIto vinayAnvita ityucyate tIrthakarAyairiti sUtrArthaH / / 2 / / avinItatvatyAgena hi vinIto bhavatIti avinItasvarUpamAha ___ mUlam-ANANidesayare, gurUNamaNuvavAyakArae / paDigIe asaMbuddhe, aviNIetti vuccaI // 3 // vyAkhyA-AjJAnirdezaM na karotItyAjJAnirdezA'karaH, tathA gurUNAmanupapAtakAraka;, pratyanIkaH pratikulavI / kuto'yamevaMvidhaH? | 21 ityAha-yato asaMbuddho'jJAtatattvaH, so'vinIta ityucyate, kUlavAlakazramaNavat, tathA hi-sarerekasya shissyo'bhuu-dviniito'tirossnnH||cukop kopasadanaM, zikSyamANaH sa sUriNA // 1 // dakSayA zikSayA sUrinsathApi tamazikSayat // sa:tu tAmapi mene'ntaviSAktavizikhopamAm // 2 // hitazikSA hi duSTAnAM, nopakArAya jAyate // payaHpAnamivAhInAM, kintu syAdviSavRddhaye // 3 // natvA'nyadA sidazaile, jinAnuttarato gurUn / peSTuM duSTaH sa pRSThastho, gaMDazailamaloThayat / / 4 // zabdAyamAnamAyAntaM, taM ca prekSya gurudvaitam / / 4%A65453 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram || 8 || pAdau prAsArayat prAjJastataH so'gAttadantare || 5 || akSatAMgastataH sUriH kruddhastena kukarmaNA // bhAtrIpAto'GganAyAste, re ! pApeti zazApa tam // 6 // gurorgiraM mRSAkarttuM kSullaH kSudramatiH sa tu // gatvA nirmAnuSAraNye, tasthau giriNadItaTe // 7 // sa tatrAtApanAsevI tapastepe sudustapam || pAraNAM cAdhvagAdibhyo, mAsapakSAdinA vyadhAt // 8 // athAyAtAsu varSAnu, tarugAMbudakAmukaiH // apUryatANavAnItai- nadIvezyAH payodhanaiH // 9 // enaM kUlaMkapAkUlaM, nikapAsaMsthitaM munim / mAnaipIdaMbu pUro'bdhi, duSTo vAha ivATavIm ||10|| iti dhyAtvA nadIdevyA, sA'nyato'vAhi vAhinI // kUlavAlaka ityRcu - statastaM saMyataM janAH // 11 // ( yugmam ) ita zreNiko rAjA, pure rAjagRhe'bhavat / naMdA ca cillaNA cAstAM, mahiSyau tasya maMjule // 12 // tatrAdyAyAH suto jajJeSbhayo'nyasyAH sunaMdanAH // kUNikahallavihallA - trayo'bhUvanmanoharAH || 13 || kAlAdyA bhrAtarasteSAM dazAsssana bhinnamAtRkAH / mAtrA satrA'bhayastatrA - ssdade dIkSAM jinAntike || 14|| pravrajatI tadA naMdA, dadau halavillayoH // kuMDaladvitayaM deva - dattaM kSaumayugaM tathA // 15 // rAjyaM jyeSThasya bhAvIti, dhyAtvA rAjApyadAttayoH // gaMdhadvipaM secanakaM, hAraM ca tridazArpitam / / 16 / / kUNikaste ca kAlAdyAH, duSTA badhdhvA'nyadA nRpam // vibhajyAdadire rAjyaM, rAjA tvajani kUNikaH || 17 || rAjyAdhikaM dadau hArA - dikaM tAto'nayoH svayam // iti rAjyavibhAgaM te, nAdurhallavihallayoH // 18 // kArAstha eva pitari viSaM bhuktvAnyadA mRte // sAnutApo ratiM prApa, pure tatra na kUNikaH / / 19 / / vAsayitvA tato'nyatra, navyAM caMpAbhidhAM purIm // uvAsa vAsava iva, maharddhiH kUNiko nRpaH || 20 || hArakuMDalavAsobhirdivyairbhUSitabhUSanau || gaMdhadvipaM tamArUDhau. sAntapuraparicchadau // 21 // krIDAyai pratyahaM halla-vihallau jagmaturnadIm // tadehi krIDayAmAsa tadvadhUrgandhasindhuraH // 22 // ( yugmam ) skandhe'dhyAropayatkAzcicchuNDa yA''dAya sundarIH // adhya0 1 // 4 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yanastram kAzcinyavaizayanmaulau, kAzciddantAntareSvadhAt // 23 // uddhIkRtya karaM kAzciddhAlikAvadviyatyadhAt // kAzcidAndolayabolA-miva uparAdhya- zuNDAM vilolayan // 24 // "kiMbahunA"? yathA yathA procire tA-stasa zastAya hastine // vibhaMgajJAnavAn so'pi, prAvanta tathA ana.1 tathA // 25 // tacca prekSyAmRtaM sarvo-'pyevaM paurajano jagau // rAjyazrIphalabhoktArA-vimAveva na kUNikaH / / 26 // tacca padmAvatI // 5 // rAjJI, zrutvA kRNikabhRbhujaH / jAtAmarSaprakati, ciMtayAmAsa cetasi // 27 // divyahArAdinA gaMdha-hastinA cAmunA vinA / / rAjyaM na rAjate prAjya-mapyanAjyamivAzanam // 28 // tat patyA sarvamapyeta-drAhayiSye // balAdapi dhyAtveti sA svamAkRtaM, raho 18 rAjJe nyavedayat // 29 // bhUpo'vAdIdAdadAno, bhrAtrorapi ramAmaham // kAkAdapi nikRSTaH syA, tadalaM vArNayAnayA // 30 // niSi ddhApi nRpeNaivaM, nAgrahaM taM mumoca sA / / bAlAnAmiva bAlAnA-mAgraho hi bhavedbalI // 31 // prapede tadvizAmIza-statpremavivazo'tha sH|| akAryamapi kiM prAyo, na kUrvati? vazAvazAH! // 32 // yaduktam-" suvaMzajo'pyakRtyAni, kurute preritaH striyA // snehalaM dadhira | mathnAti, pazya maMthAnako na kim ? / hArAdikaM nRpo'nyedhu-rdhAtarau tAvayAcata / vihAya dUrataH sneha-munmatta iva ciivrm||34|| tAvUcatustAtadattaM, taddAtuM nAImAvayoH / tathApi dadvahe rAjan ! rAjyAMzaM ceddadAsi nau // 35 // ityuktaH pArthivastAbhyAM, kaSAyakaluSo'vadana // vAtsalyAdavimRzyaiva, tAtenAdAyi kiM tataH ? // 36 // kiM cAheti mamaivedaM, sAraM ratnacatuSTayam // ratnAni rAjagAmInI-tyucyate hi jaDairapi // 37 // tatastaddIyatAM noce-drahISyAmi balAdapi // omityuktvA tato halla-vihallau jagmaturgraham | || // 38 // dadhyatuzceti rAjJo'sya, zobhano nAyamAzayaH / vAsaH sasarpadhAmnIva, neha zreyAstadAvayoH // 39 // dhyAtvetyAdAya hArAdi, sarva tau saparicchadau / / caMpAyA mizi nirgatya, vaizAlI jagmatuH purIm // 40 // mAtAmahAya tau tatra, ceTakAya mahIbhuje // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya01 man | sarva khodaMtamAvedyA-sthAtAM tatkRtagauravau // 41 // kUNikastUbhayabhraSTa-tayA cintaanycitsttH|| vaizAlyAM tau gatau jJAtvA, ucarAdhya- | praiSIdrutaM vacakhinam // 42 // gatvA dUto'pi vaizAlI, natvA. ceTakamityavak // rAjan! kaNikarAjastvAM, mayA vijJapayatyadaH yanasUtram 4 // 43 // gajAdiratnAnyAdAyA-gatAviha kumArako // preSaNIyo drutaM pUjya-stulyairmayi tayostathA // 44 // tau cennAgacchatastarhi, preSyaM sadyo dvipAdikam // no cedvo bhavitA bhUyA-nAyAso'nuzayAvahaH // 45 // atheti ceTako'voca-dUta! tvaM brUhi kRNikam // tAtadattA bhrAtRlakSmI-grahItuM yujyate na te // 46 // rakSyate zaraNAyAtAH, kiM cAnye'pi manakhibhiH // taddauhitrau kathaM kAraM, preSaNIyAvimau mayA ? // 47 // dauhitratvAtsamAnA me, bhavaMto yadyapi trayaH // nyAyitvAdAzritatvAcca, viziSyete tathA'pyamU & // 48 // satyapyevaM dApayAmi, dvipAdi tava tuSTaye // dadAsi yadi rAjyAMzaM, nyAyopetaM tvmetyoH||49|| tacceTakavaco gatvA.. dUtaH svasvAmine'vadat // krodhAdhmAtastataH so'pi, yAtrAbhaMbhAmavIvadat // 50 // kAlAdhairdazabhiyukto, bhraatRbhirnijsnnibhaiH|| trystriNshtshsraashv-rthsiNdhursNyutH||51||trystriNshtkottiptti-klitshclitsttH / / kUNiko'cchAdayatsainyai- vaM dyAM ca rajobharaiH // 52 // | (yugmam ) tato'STAdazabhi-bhUpairmukuTadhAribhiH // sptpNcaashtshsr-rthhstiyaanvitH||53|| ceTako'pyabhyagAtsapta-paMcAzatko Tipattiyuk / khadezasImni sainye ca, vArdhivyUhamacIkarat // 54 // (yugmam) kUNiko'pyAgatastatra, tAyavyUhaM vyadhAbale // nyamAdhAccabhUpatitve ca, kAlaM kAlamivotkaTam / / 55 // vyaktavIragaNonmukta-pRSaktAcchAditAMbare // ArebhAte raNaM bhIma-mume api | tato bale // // 56 // niSAdinA vyadhAyuddhaM, niSAdI rathinA rathI // sAdinA ca samaM sAdI, padAtistu padAtinA // 57 // kAlo | jayArthamuttAlaH, samaM ceTakasenayA // yudhyamAnastadA rAjJa-zceTakasyAntike yayau // 58 // dina prtyekvishikh-muktisNdhaadhrsttH|| Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 7 // ceTako divyabANena, taM kRtAntAtithiM vyadhAt / / 59 // caMpApaterbalaM zokA-kulaM draSTumivAkSamaH // tadA bhAnujaMgAmAstaM, vizazrAma | tato rnnH||60|| dvitIye'pyati sainyAbhyA-mArabdhe saMgare punaH // mahAkAlaM kRNikasya, senAnyaM ceTako'vadhIt // 61 // anye- adhya01 | Svapi hateSvevaM, tenASTasvaSTabhirdinaiH // zokAkrAnto'zokacandraH, iti cetasyacintayat // 62 // rAjJo'syA'jAnatA divyAM, zakti bhaa||7|| | metAM hahA mayA / mudhaiva prApitAH kAlaM, kAlAdyA bhrAtaro daza // 63 // tadadyApi suraM kaMcidArAdhyAsu jayAmyarim / / no cedbhavi| SyAmyanuga-steSAmahamapi drutam // 64 // dhyAtveti devatAdhyAne, sthitaM taM vihitASTamam / / prAgjanmasaMgatau zakra-camareMdrAvupeyatuH // 65 // kimicchasIti jalpaMtau, tAvityUce'tha kUNikaH / / yadi tuSTau yuvAM sadya-zveTako mAryatAM tadA // 66 // Uce zakaH sadha rmANaM, ceTakaM na hi hanmyaham // kariSyAmyaMgarakSAM tu, tava bhaktivazaMvadaH / 67 // mahAzilAkaMTakAhva-rathAdimuzale raNe // camareMdra4 stvadAttasmai, vairinirjayakAraNe // 68 // tatrAdye vairiSu kSiptA-vapi karkarakaMTako / / mahAzilAmahAzastre, iva syAtAM mRtipradau // 69 // yuddhe dvitIye tu, rathamuzale bhramakaM vinA // bhrAmyataH parito vairi-pakSapeSaNatatpare // 70 // tatastuSTo yayau duSTaH, kUNikaH samarAjiram // mamaMtha vArddhivyUha ca, maMthAcala ivodadhim // 71 // tamApataMtaM saMhA. sAmarSazceTako nRpaH mumocAkarNamAkRSya, sadyo divyaM / zilImukham // 72 // kUNikasya puro vajra-kavacaM vajrabhRddadhau // pRSThe tu lauhaM sannAhaM, tadA tasyAsurezvaraH // 73 // tasmin divye zare vajra-varmaNA skhalite'ntarA || bhaTAzceTakarAjasya, menire sukRtakSayam // 74 // satyasaMdho dvitIyaM tu, ceTako nAmucaccharam // dvitIye'pyati tadvANaM, tathaivAjani niSphalam // 75 / Aye raNe SaNNavati-lakSA nRNAM yayuH kSayam // lakSAzcaturazItizca, dvitIye | |tu mahAhave // 76 // teSveko varuNaH zrAddho, nAganaptA yayau divam // tatmahadbhadrako nRtvaM, tiryaktvaM narakaM pare / / 77 // ityanvahaM| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAyamAne. samare sainyayostayoH / / yAtsu svasvapuraM naMSvA'STAdazasvapi rAjasu / / 78 // praNazya ceTakorvIzo, vaizAlImaviza purIm // 3 // uparAdhya rurodha sarvatastAM ca, kUNikaH prabalaibalaiH // 79 // (yugmam ) atha secanakArUDhI, kUNikasyAkhilaM balam // upaduduvatuhalla-vihallo adhya01 yanasUtram tau pratikSapam // 80 // avaskaMdapradAnAyA''gataM taM gaMdhahastinam // na haMtumanugaMtuM vA, tatsainyai ko'pyabhUt prabhuH / / 81 // tanmArge // // 8 // maMtriNAM budhyA, kuunniko'ciikrtttH|| khAtikA baladaMgAra-pUrNAM parNAdyavastRtAm // 82 // rAtrau tatrAgataH so'tha, gajo jJAtvA 5 vibhaMgataH / / jvaladaMgAragartA tAM, nunno'pi na puro'calat // 83 // tAvUcatustataH khinnau, kumArAviti taM dvipam // parebhyaH kiM ta bibheSi? tvaM, yatpuro na calasyare! / / 84 / / varaM zvA poSitaH zazva-tsvAminaM yo'nuvartate // kRtaghno'hiriva svAmikRtyanAzI bhavA vatu // 85 // ityuktaH siMdhurastAbhyAM, khAmibhaktadhuraMdharaH / gRhItvA zuMDayA skandhA-cau balenodatArayat / / 86 / / svayaM tu tasyAM ga yAM, datvA jhaMpAM vipadya ca // Aye'gAnarake dhairya-maho tasya pazorapi / / 87 // tadvIkSya sAnutApau tau, kumArAviti ddhytuH|| krodhAndhAbhyAM dhigAvAbhyAM, kimakAryamidaM kRtam // 88 // kRte yasya kRto deza-tyAgo bhrAtA ripUkRtaH // asmiMzca vyasanAMbhodhau. kSipto mAtAmaho'pyaho! // 89 // nihatya taM gaja yuktaM, naiva jIvitumAvayoH // jIvAvazcedvIradeva-ziSyIbhUyaiva nAnyathA // 9 // (yugmam) tadA zAsanadevyA tau, nItau vIrajinAntike // pravrajyaikAdazAMgAni, sudhiyo peThatuH kramAt // 11 // guNaratnaM tapastaptvA, saMlikhya ca samAdhinA // halla: suro jayaMte'bhU-dvihallastvaparAjite // 92 / / gRhIte'pi vrate tAbhyAM, purImAdAtumakSamaH // vyadhA* saMdhAmityazoka-candro nistandravikramaH / / 23 // kharayuktahalairenAM, nagarI na khanAmi cet // tadA tyajAmyahaman, bhRgupAtAdinA / dhruvam / / 94 / / tathApi tAM purIM bhaktu-manIze zreNikAtmaje // kramAt khedaM gate devI, kApItyUce nabhaHsthitA // 95 // " samaNe sottostne Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a .1 ucarAdhyabanastram jadi kUlavAlae, mAgadhi gaNiaM gamissae / gayA ya asogacaMdae, vezAliM nagaliM gahissae // 16 // " tannizamya nRpastuSTastAM vezyAmevamAdizet / / ihAnaya patIkRtya, bhadre! tvaM kUlavAlakam // 97 // tatprapadyAbhavanmAyA-zrAvikA sA paNAMganA // muneH kuto'pi tatrastha-majJAsIttaM ca saMyatam / / 98 / / tatrAraNye tato gatvA, taM ca natvA yathAvidhi // iti sA daMbhinI, proce, vacanairamRtopamaiH / / 99 // naMtuM tIrthAni caMpAtaH, prabho! prasthitayA mayA // sarvatIrthAdhikAH pUjya-pAdA diSTayAna vanditAH // 100 // matpAtheyAcadAdAya, bhikSAmanugRhANa mAm / / tayeti sAdaraM prokta-statsAthai sAdhurapyagAt / / 1 // tasyAdAnmizritadravyAn, sAmodA sApi modakAn // tadbhakSaNAdatIsAra-stasyAsIdatidussahaH // 2 // tataH sA tatra tadvaiyA-vRtyadaMbhena tasthuSI / muhurmunimupAsarpa-tsapaMvatkuTilAzayA // 3 // udvartanAdinA khAMga-sparza cAcIkaranmuhuH // bheSajAntaradAnAca, tamullApaM vyadhAcchanaiH // 4 // tatkaTAkSa| sarAgokti-zarIrasparzavibhramaiH / / sunermano'calattasya, strIsaMge kanu ? tatsthiram / / 5 // tyaktavratastatastasyA-mAsaktaH so'bhavattathA / / yathA tayA vinA sthAtuM, nAbhRtkSaNamapi prabhuH // 6 // tadvazaH kUNikopAntaM, tatogAtkUlavAlakaH // satkRtya kUNiko'pyeva-mabravIttaM munibruvam / / 7 // mahAtman! gRhyate neya-mupAyairbahubhiH purI // tatastadgrahaNopAyaM, vidhehi dhissnnaanidhe!|| 8 // tato daivajJaveSeNa, | vaizAlI praviveza saH // zrIsuvratArhataH stUpaM, bhramaMstatra dadarza ca // 9 // dadhyau ca nUnamassAsti, pratiSThAlamamuttamam abhaMgA tanmahi nA'sau, nagarI nanu vartate // 10 // kathaM mayA pAtanIya-stadasAviti ciMtayan / / apRcyata purIrodhA-kuleneti janena sH|| 11 // vada daivajJa! vaizAlyA, rodho yAsthatyasau kadA? // khinnAH mo yadvayaM kArA-vAsenevAmunA bhRzam // 12 // muditaH sa tato'vAdIta , pApapaMkaikazUkaraH // stUpo'sau yAvadatra syA-ttAvadudveSTanaM kI vaH // 12 // tallokAH! yadyayaM stUpo, yuSmAbhiH pAtyate itam // tadA. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama. ucarAdhyayanasUtram // 10 // IG10 // 'payAti niyataM, purIrodho'dhunaiva hi // 14 // prokto dhUrtena teneti, bAlavadvAlizo janaH // taM stUpaM bhaktumAreme, dhUrteH ko na hi baMcyate // 15 // stUpe ca bhaktumArabdhe, gatvA mAgadhikAdhipaH // sadyo'pAsArayacaMpA-dhIzaM krozadvayaM tataH // 16 // tataH sapratyayaiaukaH, stUpe mUlAtprapAtite // vyAghuvya kUNiko'vikSata , purI sblvaahnH||17|| tadA cAnazanaM kRtvA, smRtvA paMcanamaskiyAH // ceTako nyapatat kUpe, baddhavA'yaHputrikAM gale // 18 // tadA tatrAsanAsthairyA-dAgatya dhrnnaadhipH|| sAdharmikaM tamAdAya, ninAya bhavane nije // 19 // vidhAyArAdhanAM samyak, prapAlyAnazanaM ca tat / tatrasthaH prApya paMcatvaM, ceTakastridivaM yayau // 20 // itazca sujye1 ThAsUnu-dohitrazceTakaprabhoH // vaizAlyAmAyayau daivA-ttadA satyakikhecaraH // 21 // mAtAmahaprajAM sarvAM, luMkhyamAnAM sa rakSitum / / ninAya nIlavatyadrau, drutamutpAvya vidyayA // 22 // kopAviSTaH kUNiko'tha, tAM purI yuktarAsabhaiH // kheTayitvA halaistIrNa pratijJaH svapurIM yayau // 23 // kUlavAlakanAmA tu, mRtvAgAnnarakaM kudhIH // uddhRtastu tato'nante, saMsAre paryaTiSyati // 24 // kUlavAlakamuneriva duHkhA-vAptirevamavinItamuneH syAt / / dhRSTatAM tadapahAya suziSyaiH, sadgurovinaya eva vidheyaH / / 25 / / iti kUlavAlakakathA, iti sUtrArthaH // 3 // atha dRSTAMtapUrvakamavinItasya doSamAhamUlam-jahA suNI pUikaNNI, nikasijjai svvso| evaM dussIla paDiNIe, muharI niksijji||4|| vyAkhyA--yathA zunI, pUtI paripAkAt kuthitagandhau, upalakSaNatvAta kRmikalAkulau ca karNau yasyAH sA pUtikarNI, niSkAdra zyate bahiH karNyate, 'sabaso'tti sarvebhyo gRhAMgaNAdibhyo "hata hata" ityAdivAkyaileMSTrAdibhizca, atra ca zunIti strInirdezo'tIvaku| sAsUcakaH, 'pUtikarNIti' vizeSaNaM tu sarvAMgakutsAsUcakam , upanayamAha-evamanena prakAreNa duHzIlo duSTAcAraH, pratyanIkaH prAgvat, | ka Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyamanasUtram // 11 // mukharo bahuvidhAsaMbaddhabhASI, niSkAzyate sarvataH kulagaNasaMghAderbahiH kriyate iti sUtrArthaH // 4 // nanu kuto'yaM jJAtvApyanarthahetau dauzIlye ramate ? pApopahatamatitvAttatraivAsya ratiH syAdetadeva dRSTAMtena darzayati mUlam - kaNakuMDagaM caiNANaM, viDaM, bhuMjai sUare / evaM sIlaM caittANaM, dussIle ramaI mie // 5 // vyAkhyA-- kaNAstaMdulAsteSAM tanmizro vA kuMDakaH kukkasaH kaNakuMDakastaM tyaktvA viSTAM purISaM bhuMkte, zUkaro garbhAzukaro yatheti | gamyate, evamavinItaH zIlaM prastAvAcchobhanamAcAraM tyaktvA duSTaM zIlaM duzzIlamanAcArarUpaM tatra ramate dhRtimAdhatte, mRga iva mRgo'pAyAnamijJatvAt , yathA hi mRgo gItAkSipto maraNApAyamapazyan vyAdhamanusarati, tathA'yamapi pretya durgatipAtamapazyannirviveko duHzIle ramate iti sUtrArthaH // 5 // uktamupasaMhRtya kRtyamupadizati-- mUlam -- suNiAbhAvaM sANassa, sUarasta narassa y| viNae Thavijja appANaM, icchaMto himapaNo // 6 // vyAkhyA-- zrutvA AkarNya abhAvaM azobhanabhAvaM sarvato niSkAzanarUpaM 'sANassati' prAkRtatvAt zunyAH zUkarasya copamAnasya narasya copameyasya vinaye sthApayedAtmAnamAtmanaiveti zeSaH, icchan hitamaihikaM pAratrikaM ca AtmanaH, vinayAdeva hitAvApteryaduktam"viNayA nANaM nANAo, daMsaNaM daMsapmAo caraNaM ca // caraNAhiMto mokkho, mokkhe sukkhaM nirAbAhaM // 1 // iti sUtrArthaH // 6 // yatazcaivaM tataH kimityAha- mUlam - tamhA viNayamesijjA, sIlaM paDilabhe jao / buddhaputtaniAgaDI, na nikkasijai kaNhui // 7 // adhya0 1 // 11 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + ucarAdhyabanamtram // 12 // %A vyAkhyA-tasmAdvinayameSayet , dhAtUnAmanekArthatvAt , kuryAt , kiM punarvinayasya phalaM ? yadevamupadizyane, ityAha zIlaM patilabheta prApnuyAt yato vinayAt , anena vinayasya zIlAvAptiH phalamuktaM, atha tasya kiM phalamityAha-buddhAnAmAcAryAdInAM putra iva | adhya01 | putro buddhaputraH sAdhuH, nizcitaM yajanaM niyAgaH saMpUrNabhAvastavarUpaH sarvasaMvarastatphalabhUto mokSazca, kAraNe kAryopacArAttadarthI san na // // | niSkAzyate 'kaNhuitti' kutazcidgacchAdeH, kiMtu vinItatvena sarvatra mukhya evaM kriyate iti sUtrArthaH / / 7 // kathaM punarvinayo vidheya | | ityAzayenAha-- mRlam-nisaMte siA'muharI, buddhANaM aMtie sayA / ahajuttANi sikkhijjA, nirahANi u vjje||8|| ____ vyakhyA-nizAnto nitarAmupazAMtaH, antaHkroghatyAgAdvahizca zAntAkAratvAt , syAt bhavet amukharaH, tathA buddhAnAM AcAryA-31 dInAM antike samIpe sadA sarvakAlaM arthayuktAni heyopAdeyArthavAcakAnyAgamavAkyAni zikSeta abhyaset , nirarthakAni tadviparItAni tu punarvAtsyAyanAdIni varjayet pariharediti strArthaH // 8 // kathaM punararthayuktAni zikSetetyAha| mUlam--aNusAsio na kuppijjA, khaMti sevija paMDie / khuDDehiM saha saMsamgi, hAsa koDaM ca vje||9|| vyAkhyA-anuziSTaH kadAcit paruSotyApi zikSito na kupyet na kopaM kuryAt / tarhi kiM kuryAdityAha-zAnti paruSabhASaNAdisahanAtmikA seveta, paMDito buddhimAn , tathA 'khuDDehiti' kSudai laiH zIlahInaH pArzvasthAdibhirvA saha samaM 'saMsaggiti' saMsarga paricayaM, hAsaM hasanaM, krIDAM ca antyAkSarikAprahelikAdAnAdikAM varjayet , lokAgamaviruddhatvAdgurukarmabaMdhahetutvAccaiSAmiti suutraarthH||9 punaranyathA vinayamevAha-- %* * * Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyabanaratram // 13 // janma? // 13 // mUlam-mA ya caMDAliaM kAsI, bahuaM mA ya Alave / kAleNa ya ahijittA, tao jhAeja eggo||10|| vyAkhyA--mA niSedhe, caH samuccaye, caMDaH krodhastadvazAdalIkamanRtabhASaNaM mAkArSIvidhAH / lobhAlIkAdyupalakSaNaM caitat / | tathA bahu eva bahukaM aparimitaM AlajAlarUpaM strIkathAdikaM mA ca AlapedbhASeta, bahubhASaNAtsvAdhyAyAdikAryahAnivAtakSobhAdisaMbhavAt / kiM tarhi kuryAdityAha-kAlena prathamapauruSyAdilakSaNena, caH punararthe, adhItya paThitvA pRcchAdyupalakSaNaM caitata . tato'dhyayanAdhanantaraM dhyAyeccintayedekako bhAvato rAgAdirahito dravyato viviktavamatyAdau sthita iti sUtrArthaH // 10 // itthamakAryaniSedhaH kAryavidhizcoktaH, atha kadAcidetadvayatyaye kiM kAryamityAhamUlam-Ahacca caMDAliaM kaTu, na niNhavija kyaaivi| kaDaM kaDitti bhAsijjA, akaDaM No kaDitti // 11 // vyAkhyA-'Ahacca kadAcicaMDAlIkaM pUrvoktaM kRtvA na ninhuvIta mayA na kRtamiti nApalapet , kadAcidapi yadA parairna jJAtastadApItyarthaH / kiM tarhi kuryAdityAha-kRtaM vihitaM caMDAlIkAdi kRtameva bhASeta, na tu bhayalajjAdibhirakRtamiti / tathA akRtaM caMDAlIkAdi no kRtamiti akRtameva bhASeta, na tu mAyoparodhAdinA akRtamapi kRtamiti vadeva , mRSAvAdAdidoSasaMbhavAt / ayaM cAtrA'bhiprAyaH-kathaMcidaticArotpattau lajjAdyakurvan gurupArzvamAgatya-"jaha bAlo jappaMto, kajamakajaM ca ujju bhaNai // taM taha AloejjA, mAyAmayaviSpamukko u // 1 // " ityAdyAgamamanusaran yathAvat zalyamAlocayediti sUtrArthaH // 11 // atha yadaiva gururvakti tadaiva pravRttinivRttI kartavye ityAzaMkAM nirAkartumAha Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya manasUtram // 14 // mUlam - mA galiassuvva kasaM, vayaNamicche puNo puNo / kasaMva damAiNe, pAvagaM privjje|| 12 // vyAkhyA - mA niSedhe galyazva iva avinItavAjIva kazAM kazAprahAraM vacanaM pravRttinivRttiviSayaM upadezaM guruNAmicchedabhilaSet | punaH punarvAraM vAraM / ayaM bhAvaH - yathA galirazvaH kazAprahAraM vinA na pravarttate nivarttate vA, naivaM suziSyeNApi pravRttinivRtyoH punaH punarguruvacanamapekSyaM, kiMtu 'kasaM vetyAdi' - kazAM carmayaSTiM dRSTvA AkIrNa iva vinItAzva iva prakramAt suziSyo gurorAkArAdikaM dRSTvA pApakaM azubhAnuSThAnaM parivarjayet sarvaprakArai styajet upalakSaNatvAt zubhAnuSThAnaM ca kuryAt / ayamAzayaH - yathA AkIrNo'zvaH kaSAgrahaNAdinA ArohakAbhiprAyaM jJAtvA kazayAspRSTa eva tadAzayAnurUpaM ceSTate tathA suziSyo'pyAkArAdyairAcAryAzayaM jJAtvA vacanenAprerita eva sarvakRtyeSu pravarttate, mAbhUdgurorvacanAyAsa iti sUtrArthaH || 12 | galyAkIrNakalpa ziSyayordoSaguNAvAha mUlam - aNAsavA thUlavayA kusIlA, miuMpi caMDaM pakaraMti sIsA / cittANuA lahu dakkhovaveA, pasAyae te hu durAsayapi // 13 // vyAkhyA - anAzravA guruvacasyasthitAH, sthUlavacaso'vicAritabhASiNaH, kuzIlAH kutsitAcArAH, mRdumapi akopanamapi guruM caMDaM prakurveti, prakarSeNa vidadhatei ziSyAH, ye punazcittAnugA gurumano'nuvarttinaH laghu zIghraM dAkSyopapetA avilaMbita kA ritvayuktAzca bhavaMti, atra 'upa, apa, ita' iti zabdatrayasthApane pRSodarAditvAdapazabdasyAkAralope ca upapeta iti siddham / te ziSyAH prasAdayeyuH prasannaM kuryuH, huH punararthe, durAzayamapi atikopanamapi prastAvAdguruM kiM punaranutkaTakapAyamiti, atrodAharaNaM caMDarudrAcAryaziSyaH, adhya0 // 14 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tatkathAsaMpradAyazcAyam-- uttarAdhya ujjayinyAM puri snAtro-dyAne naMdanasannibhe // caMDarudrAbhidhaH sUriH sagacchaH smvaasrt|| 1 // UnAdhikakriyAdoSAn , svagayanastram // 15 // * cchIyatapasvinAm / darza darza sa cAkupyat, prakRtyApyatiroSaNaH // 2 // bhUyasAM vAraNaM hyeSAM, myaikenaatidusskrm|| paraM roSAtirekA nme, svahitaM na hi jAyate // 3 // dhyAtveti sUrirekAMte, tasthau sayAnahetave / taptiM vihAya ziSyANAM, svAdhyAyadhyAnatatparaH // 4 // [yugmam ] itazcojjayinIvAsI, vyavahArisuto yuvA // AgAkuMkumaliptAMgo, navoDhastatra mitrayuk / 5 // sAdhana dRSTvA parIhAsada pUrvakaM tAn praNamya ca // so'vAdIdbhagavaMto me, dharma brUta sukhAkaram // 6 // vaihAsiko'yamiti te, jJAtvA no kiMcidUcire / tato bhUyaH sa nigraMthAna , sopahAsamabhASata // 7 // daurbhAgyAdbhAryayA tyakto, virakto'haM gRhAzramAt // tat prasadya bhavAMbhodhi-tArakaM datta | |me vratam // 8 // dhUrtaH pratArayatyasA-narmavAkyairmuhurmuhuH // taddhRpyatAmasau samyak, ciMtayitveti te jaguH // 9 // guroradhInA na | vayaM, svayaM dIkSAdi dadmahe / / tadAzraya vratAya tva-masmadgurumitaH sthitam // 10 // zrutveti savayasyo'tha, soca jamUrisannidhau // abravIttaM ca vaMditvA, sopahAsaM kRtAMjaliH // 11 // gRhavyApArato bhagno, lagnosi tvatpadAbjyoH // tatpravAjaya mAM svAmi| stiSThAmi sasukhaM yathA // 12 // sahAsyAmiti tadvAcaM, zrutvA kopAtirekataH // mUrijagI vratecchuzce-tadA bhasmAnaya dutam // 13 // tatastatsuhRdaikenA-nIte bhasmani sAdhurAT // taM gRhItvA svabAhubhyAM, locaM kRtvA do vratam // 14 // tadvilokya viSaNNAsta-dvaya| svaastmthaabhydhuH|| mitra! sadyaH palAyakha, dhAma yAmo vayaM yathA // 15 // AsannasiddhikaH so'tha, laghukarmetyaciMtayat / / kathaM gacchAmyahaM gehaM svavAcA svIkRtavataH // 13 // pramAdasaMgatenApi, yA vAk proktA manakhinA sA kathaM dRSadutkIrNA-kSarAlIvA'nyathA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya. bhavet // 17 // narmaNApi mayA labdhaM, rakSaNIyaM tato vratam / / jahAti dhumaNi ko hi, vinAyAsamupasthitam // 18 : dhyAtveti bhAvaucarAdhya | sAdhutvaM, sa sudhIH pratyapadyata / yathAsthAnaM tato jagmu-stadvayasthA viSAdinaH // 19 // vineyo'thAvadatsUriM, bhagavan ! baMdhavo mama // banasatram zrAmaNyaM mocayiSyaMti, tadyAmo'nyatra kutracit // 20 / gaccho mahAnasau gacchan , pracchannamapi yajanaiH // jJAyate tad dvyorevaa||16|| | ''vayogamanamarhati // 21 // sUriH provAca yadyevaM, tadA'dhvAnaM vilokaya // yathA rajanyAM gacchAmaH, so'pyAlokya tamAyayau // 22 // pratasthe'tha nizIthinyAM, suurinuutnshissyyuk|| puro yAhIti gurUNA, coktaH ziSyo yayau purH|| 23 // apazyannizi vRddhatvAt , sthANunA hai skhalito guruH // vedanAvihvalo jajJe, jvaladropabharAkulaH // 24 // hA duSTaziSya ! sanmArgo, na vyalokIti vibruvan ! daMDena ziSyaM meM zirasi, kRtaloce jaghAna sH||25|| tatprahArasphuTanmauli-nirgacchadrudhiro'pi sH| na vyabravInnApyakupyat , prtyutaivmciNtyt||26|| svagacchamadhye sasukhaM, tiSThato'mI mhaashyaaH|| adhanyena mayA duHkha-bhAjanaM vihitA hahA! / / 27 / AjanmasaukhyadAH ziSyA, 4 *guroH syuH kepi dhIdhanAH // Adya eva dine'haM tu, jAto'sAtakaro guroH // 28 // sthAvAdinA guroH pIDA, mAbhRdbhUyo'pi bhUyasI // dhyAyanniti prayatnena, sa cacAla zanaiH zanaiH // 29 // tasyaivaM vrajataH zuddhA-zayasya samatAnidheH // mahAtmanaH samutpede, | nizAyAmeva kevalam // 30 / / atha prabhAte saMjAte-'bhyudine ca divAkare / sUriNA dadRze ziSyo, rudhirAliptamastakaH // 31 // tataH | zAMtarasAcAMta-svAMtaH sUriraciMtayat // aho ! navInaziSyasyA-'pyamuSya kSAMtiruttamA // 32 // krodhAdhmAtena mayakA, daMDenaivaM hato 'pi yat // nAtanodvAGmanodeha-bhaiguNyaM kiMcidapyasau // 33 // cirapravajitasyApi, ropadoSAMzca jAnataH / / prAptAcAryapadasthApi, dhigme | prabalakopatAm ! // 34 // iyaciraM su duSpAlaM, pAlitaM mayakA vratam / / paraM taniSphalaM jajJe, kopAttanmemunA kRtam // 35 // bhAva 9C%2-%-50-% COM Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 nAbhiriti bhAvitacittaH, so'pi kevalamavApa munIMdraH // evamutkaTaruSo'pi guroH syu-mokSadAH savinayAH suvineyAH // 36 // iti || uparAjya- zrIcaMDarudrAcAryakathA // iti sUtrArthaH // 12 // atha gurucittAnuvRtterupAyamAhabananam | 2 mUlam-nApuTTho vAgare kiMci, puTTho vA nAliaM vade // kohaM asaJcaM kugvijA, dhArijA piamppi||14|| PIRom // 17 // ___vyAkhyA-nApRSTaH kathamidamityAdi guruNA'jalpitaH vyAgRNIyAdvadettAdRzakAraNaM vinA, kiMcit stokamapi, pRSTo vA nAlIka-31 | manRtaM vadet , kAraNAMtareNa ca gurubhirnirbhasito'pi na tAvatkupyet , kathaMcidutpannaM tu krodhamasatyaM tadutthavikalpaviphalIkaraNena kurvIta vidadhyAt / krodhAsatyatvakaraNe cAyaM dRSTAMtaH-tathAhi kutracidgrAme, kulaputrasya kasyacit // sodaraH pratyanIkena, ninye yamaniketanam // 1 // tatastajananI poce, tamiti pratyahaM muhuH // prabhaviznurapi bhrAtR-ghAtaka haMsi no kutaH ? // 2 // balino malasAyaMte, | vairazuddhathai na karhicit / na vipakSamupekSante, pannagA api mAninaH! // 3 // tadAkarNya saroSeNa, tena pauruSazAlinA / jIvagrAhaM pragR. OM hyAri-rAninye mAturantikam // 4 // proktazcAre! bhrAtRghAtin !, kathaM tvA mArayAmyaham ? tataH sa prAMjaliH proce, kRpANaM prekSya meM kaMpitaH // 5 // hanyate zaraNAyAtA, yathA tvaM mAM tathA jahi // sadainyamiti tenokte, sa mAturmukhamaikSata // 6 // sApi taM dInatAM prAptaM, | prekSyotpannakRpA'lapat / / AryaiH putra! na mAryate, kadApi zaraNAgatAH // 7 // yataH-"zaraNAgatavisrabdha-praNatavyasanArditAn / rogiNaH 18 paMgumukhyAMzca, naiva naMti mahAzayAH! // 8 // " putraH provAca mAtama, roSaH syAtsaphalaH katham // sarvatra saphalaH kopo, na kArya hai iti sApyavak // 9 // iti mAvRgirA jAto-pazAntistaM mumoca sH|| tau natvA kSamayitvA ca, svAgaH so'pi gRhaM yayau // 10 // mAtRvAkyamadhigamya yathAsau, moghameva vidadhekilakopam // tadvadeva bhajatA jinavANI, sAdhunApi viphalaH sa vidheyaH // 11 / / iti Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ran ucarAdhya- krodhA satyIkaraNe kulaputrakathA // tathA 'dhArijatti' dhArayet samatayA'vadhArayeta, priyaM prItyutpAdakaM stutyAdi, apriyaM ca tadviparItaM panastram nindAdi, na tayo rAga dveSaM vA kuryAdityarthaH, udAharaNaM cAtra tRtIyabhUtasya, tthaahi||18|| pure kasmiMzcidazive, samutpanne'tidAruNe // amaMdamAMdyapIDAbhi-vidrute cAkhile jane // 1 // tacchAntaye ca bhUpena, DiMDime vAdite sati / / bhUbhujo'bhyarNamabhyetya, jagadurmAtrikAstrayaH // 2 // [ yugmama ] zamayAmo vayaM svAmi-azivaM bhavadAjJayA // nRpoja| lpadupAyena, keneti brUta mAMtrikAH ! // 3 // teSveko'thAbravIdrUpaM, pRthvInAthAvadhAryatAm // maMtrasiddhaM mamAstyekaM bhUtaM sadyaH zivaMka| ram // 4 // taccAtiruciraM rUpaM, vikRtya puri paryaTat // na vIkSaNIyaM dRSTaM tu, draSTAraM hanti koptH||5|| tatprekSyAdhomukhaM tiSThedyo'sau rogairvimucyate / tadAkarNya jagau rAjA, caMDenAnena naH kRtam ! // 6 // athavAdIdbhutavAdI, dvitIyo'vanivallabham // maMtrasiddha mamApyasti, bhUtaM nUtanazaktiyuk // 7 // taccAtilaMbavistIrNa-kukSikaM paMcamastakam // ekakrama zikhAhInaM, bIbhatsaM zyAmalaM mht||8|| | gAyannarInRtanmuMca-daTTahAsAn pade pade / rUpaM vidhAya sakale, pure bhramati sarvataH // 9 // [yugmam ] tadvIkSyopahasetsamyak, praviloketa vA na yaH // dUSayedyazca tanmauli-taM bhidyeta saptadhA // 10 // yastyarcayati puSpAdyaiH, sadvAkyaiH zlAghate ca tat // gadAstasya vilIyaMte, vAtoddhRtA ivAMbudAH // 11 // tannizamyAbhyadhAdbhUmA-nasmAkamamunApyalam / / tRtIyo'thAvadadrAja-nasti bhUtaM mamApi hi // 12 / / kurUpamapi tannaiva, kadAcidapi kupyati // priyApriyakRtorhanti, dRSTamevA''mayAMstathA // 13 // tato rAjJA pradadattAjJaH, sa mAMtrikaziromaNiH / / azivopazamaM cakre, tat paryAvyA'khile pure // 14 // tato'sAvazivadhvaMsa-modinA medinIbhRtA / apUji vastrabhUSAyai-laukaizca sakalairapi // 15 // evaM vimuNDazirasaM maladigdhadehaM, dviSTo hi garhati muni sujanastu nauti // satsAdhunA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 19 // samadRzAntimabhUtavacat soDhavyameva sakalaM priyamapriyaM ca // 16 // iti priyApriyasamatve tRtIyabhUtakathAH iti sUtrArthaH // 14 // nanu kopAdyasatyakaraNAdinA kimAtmana eva damanamupadizyate 1 na parasyetyatrocyatemU0 - appA caiva dameavo, appA hu khalu duimo // appA deto suhI hoi, assi loe parasthaya // 15 // vyAkhyA-'appA cevatti' Atmaiva damitavyo manojJAmanojJaviSayeSu rAgadveSatyAgena upazamaM netavyaH, kutazcaivamupadizyate ? ityAha 'appA hutti' Atmaiva khalu yasmAddurdamo durjayaH, ata evAtmadamanamevopadizyate iti bhAvaH / kiM punarAtmadamane phalamityAha - AtmA dAntaH sukhI bhavati asmin loke iha bhave, paratra ca parabhave, yato dAntAtmAno maharSaya ihaiva devairapi pUjyante, paratra mokSaM ca sAdha| yanti, adAntAtmAnastu caurapAradArikAdaya ihaiva vinazyanti, paratra ca durgatipAtAdi prApnuvanti / tatra cAyamudAharaNasaMpradAyaH, tathAhisanniveze vApyabhUtAM, caurezau dvau sahodarau || AjagmurmunayastatrA - 'nyadA sArthena saMyutAH // 1 // dhArAsAraiH sudhAsArairbhuvamu. |cchvAsayan bhRzam || tadaiva vizvajIvAtuH, prAdurAsIt ghanAgamaH // 2 // yuktaM varSAsu nAsmAkaM vihartumiti sAdhavaH / / vasatiM yAcituM caura - patyoH pArzva tayoryayuH // 3 // tatastaddarzanodbhuta-pramodau tau praNamya tAn / bhavyau papracchatuH pUjyAH ! kaM hetuM yUyamAgatAH ! // 4 // abhyadhuH sAdhavo'smAkaM, vihAro jaladAgame // na kalpate tato datta, varSAyogyamupAzrayam // 5 // datvAtha vasatiM teSAM tau vya| jijJapatAmiti / grAhyamasmadgRheSveva, yuSmAbhirasanAdikam || 6 || te'bhyadhurdhAmni naikasmin, bhikSAmAdadmahe vayam / kintu mAdhukarIM vRtti, kurmaH sarveSu vezmasu || 7 || yuvAbhyAM tu mahAbhAgau, vasatereva dAnataH / upArjitaM mahatpuNyaM, sakalaklezanAzakam // 8 // yataH- "upAzrayo yena datto, munInAM guNazAlinAm // tena jJAnAdyupaSTaMbha - dAyinA pradade na kim ? / / 9 / / suraddhiH sukulotpatti ? *%%%%%%%%%%%*44 adhya0 1 // 19 // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAdhya * vanastram // 20 // // 20 // ** ** bhoglndhishc jAyate // sAdhanAM sthAnadAnena, kramAnmokSazca labhyate // 10 // " ityAkarNya vizeSAttI, saMtuSTau bhejataryatIn / tasthustatra caturmAsI, munayopi yathAsukham // 11 // caturmAsyAM ca pUrNAyAM, nigranthA vijihIrSavaH, ityabhASanta tAvanya-vratamAdAtumakSamau // 12 // santau bhavantau kurutAM, rAtrau bhojanavarjanam // atrAmutra ca yaddoSA, bhUyAMsaH syurnizAzane / / 13 / / yadAhuH-"meghAM8 pipIlikA haMti, yUkA kuryAjjalodaram / / kurute makSikA vAMti, kuSTarogaM ca kolikaH // 14 // kaMTako dArukhaMDaM ca, vitanoti gala | vyathAm // vyaMjanAMtanipatita-stAlu vidhyati vRzcikaH // 15 // vilagnastu gale vAlaH, svarabhaMgAya jAyate // ityAdayo dRSTadoSAH, | sarveSAM nizi bhojane // 16 // ulUkakAkamArjAragRdhrazaMbarazUkarAH / ahivRzcikagodhAzca, jAyaMte rAtribhojanAt // 17 // vAcaMyamAnAM | tau vAca-mityAkarNya vitentuH|| nizAhAraparihAraM, vijahaH sAdhavo'pyatha // 18 // tatastau tadvataM samyak, pAlayAmAsaturmudA // 3 jagmatuzcAnyadA caurya kRte cauravavRtau // 19 // bahu gomAhiSaM lAtvA, valitAste'tha dsyvH| adhvanyevAzanAyaMto, mahiSaM jaghnurekakam // 20 // tanmAMsameke saMskartu-mArabhaMtA'pare punaH / grAmamekaM samIpasthaM, madyArtha jagmurunmadAH // 21 // atha te palapaktAro, lobheneti vyaciMtayan // hAlAhetogatAn hantu-mupAyaM kurmahe vayam / / 22 // bhAge'smAkaM yathA''yAti, prabhUtaM dhenumAhiSam / / te vimRzyeti tadbhojye, pizite cikSipurviSam / / 23 // daivAttathaiva sazcintya,grAmamadhyagatA api // kSiptvA hAlAhalaM hAlA-dale tatpA zvamAyayuH / / 24 / tadA ca vasupUrNo'pi, prAptapUrvodayo'pi hi // vAruNIsevayA sadyo, yayAvastaM gabhastimAn // 25 // tato'nyaiH 4 sAgrahaM proktA-vapi tau sodarau tadA // vratabhaMgabhayAnnaivA-bhuJjAtAM sattvazAlinau / / 26 // anye tvanyonyadattena, madyena pizitena ca // viSayuktena bhuktena, mRtvA durgatimaiyaruH // 27 // tatastAnidhanaM prAptA-nirikSya nikhilAnapi / / ityaciMtayatAM citte, tAvubhau svIkR ***** AAS Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444+ // 2 + tabatau // 28 // nUnaM hAlAhalAlIDhe, madyamAMse bbhuuvtuH|| eteSAmanyathA kamA-dakamAnmaraNaM bhavet // 29 // Avayo bhaviSyaccenigAbhuktivataM hitam // AvAmapyatadAhArA-tatprApsyAvo dazAmimAm // 30 // mahopakAriNo nUnaM, jJAninamte maharSayaH / / pratyAkhyAnamidaM datta-mAvayoyaH zubhAvaham / / 3 / / dhyAyaMtAviti dhenvAdi, tAvAdAya gRhaM gatau / / abhUtAM sukhinau dharma-karmaNA'tra paratra ca // 32 // itthaM rasajJAdamanAdapImA-vavindatAM dasyupatI sukhAni // sarvAtmanA svaM damayaMstu saukhyaM. yadanute kiM kila tatra vAcyam H // 33 // ityAtmadamane bhrAtadvayakathA, tadevamAtmA dAMtaH sukhI bhavatIti sUtrArthaH // 15 // kiM punarvicityAtmAnaM damayedityAha mUlam-vari me appA daMto, saMjameNa taveNa ya / mAhaM parehi dammaMto, baMdhaNehi vahehi a // 16 // ___vyAkhyA-varaM pradhAnaM me mayA AtmA jIvastadAdhArabhUtaH kAyo vA, dAMto damaM grAhito'saMyamaceSTAto vyAvartitaH, kenetyAhasaMyamena paMcAzravaviramaNAdinA, tapasA cAnazanAdinA, mA ahaM parairanyaiH 'dammaMtotti ArSatvAha mitaH kheditaH kairityAha-baMdhanairvadhrA| diracitairmayUrabaMdhAdyaiH vadhaizca lakuTAditADanaiH / udAharaNaM cAtra secanakahastI tathAghaTavyAmekasyA, hastiyUthamabhUnmahat / / tatsvAmI ca babhUvaikaH, siMdhuro bhUdharopamaH // 1 // pravRddhaH kalabhaH ko'pi, mAhanmAmiti ciMtayan / / bAladvipAn jAtamAtrA-navadhItsa tu duSTadhIH // 2 // tataH sagarbhA kariNI, tasya kAcidaciMtayat // bhavitA kalabhazcenme, taM haniSyati yUthapaH // 3 // tasmAttadrakSaNopAyaM, karomIti vimRzya sA // khaJjAyamAnA daMmena. zanaithAdapAsarat // 4 // pratIkSamANaM yUthezaM, ghaTIpraharavAsaraiH // dvivaimilati sA tasya, visaMbhaM codapAdayat // 5 // prasUtikAle tvAsane-'pazyatmA kazcidAzramam // suSuve ca tamAzritya, vizvastA kalabhaM zubham // 6 // yUthe gatvA'tha yUthezaM, vaMcayitvA ca sA muhuH / tamAzramaM samAgatya, + + Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyabanamatram // 22 // abhya01 // 22 // khanaMdanamadIdhapat // 7 // mugdhatvamadhurAkAra, kalamaM munayo'pi tam // salIla lAlayAmAsuH, svaputramiva vatsalAH // 8 // zUNDA | mApUrya salilaiH, sakalaH kalabho'pi sH|| saharSiputrakaiH sekaM, cakArAzramabhUruhAm // 9 // taM secanakanAmAnaM, tApasAH procire ttH|| kramAcca yauvanaM prAptaH, so'bhuutpraajypraakrmH||10|| aTannaTavyAM tadhUtha, dvipaH so'pazyadanyadA / / arIramacca saMjAtA-nurAgAsta kareNukAH // 11 // taM dRSTvA'marSaNo yatha-nAthastaM pratyadhAvata // vRddhaM nihatya taM yUtha-khAmI secanako'bhavat // 12 / / anyApi | kAcitkariNI, kalabhaM rakSituM nijam / / upAyaM mama mAteva, mAkArSIditiciMtayan // 13 // kRtaghnaH sagajo'bhAMkSI-nmaMkSu taM tApasA- 1 zramam // bhaJjanti svAzrayaM dantA-balAH prAyaH khalA iva // 14 // (yugmam ) asmAbhiH poSitenApi, dvipenA'nena hA? vayam // upadrustitkimapi, darzayAmo'sya tatphalam // 15 // dhyAtveti tApasAH kopA-dgatvA zreNikabhUbhRte / puSpAdiprAbhRtabhRto, vijJA | vyajJapayannidam // 16 // (yugmam ) prabho! secanakAhvAnaH, sarvalakSaNalakSitaH / / bhadrajAtirvane'smAkaM, vidyate gandhasindhuraH // 17 // pRthivyAM ratnabhUto'yaM, tavaivA'rhati bhUpate ! / / zrutveti sainyayuk rAnA, taM grahItumagAdvanam // 18 // upAyai rimibhUpa-staM gRhItvAtha | daMtinam // AnIya svapure'banA-dAlAne zaMkhalAgaNaiH // 19 // tataH svIyavazAyatha-viyogAturacetasam / / aruntudairvacomistaM, niniduriti tApasAH ||20||re kRtaghnaka tabIya, zauNDIya cAdhunA tava / / phalamasmadavajJAyA. idamAanma bhujyatAm // 21 // nizamyeti kSatakSAra-kSepakalpAM sa tagiram / / ropAdAlAnamunamUlya, dadhAve prati tApasAn // 22 / / hatapratihatAn kurva-stAMzcAraNyaM gato gajaH tAn babhaMjAzramAna bhUyaH, prabhaMjana iva dumAn // 23 // punastatgrahaNAyA'gA-tadvanaM zreNiko nRpaH / tadetyavadhinA'jJAsIdgajAdhiSTAyikA surI // 24 // siMdhuro'sAvasya vazyo-'vazyaM bhAvI mahIpateH // jJAtveti sA'bravIdvadyAlaM, vAkyaiH pIyUSa pezalaiH Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya01 // 23 // uttarAdhya- 4aa | // 25 // bhUyAMso bhAvinA vatsa! svayaM dAntasya te gunnaaH|| kRtabandhavadhairanyai-ranyathA tvaM damiSyase / / 26 // tacchutvA sa svayaM banasUtram gatvA, rAtrAvAlAnamAzrayat // tad jJAtvA nRpatistuSTa-stasyArcA bahudhA vyadhAt // 27 // svayaM dAMta iti prema. tatrAdhAdbhadhavo bhRshm| // 23 // nyadhAca paddastinaM // vyadhAvRttiM ca bhUyasIm // 28 // dAMta: svayaM prApa yathA ramAmasau, tathA zivArthI manujopyavApnuyAt // khayaMdamI maMkSu sakAmanirjarAM, parastu no tAmiti damyatAM khayam // 29 // iti secanakakarikathA // tadevaM khayameva khAtmA damanIya | iti sUtrArthaH // 16 // atha vinayAMtaramAha| mUlam-paDiNIaM ca buddhANaM, vAyA aduva kammuNaH // AvI vA jaibA rahasse, Neva kujA kyaaivi||17 ___vyAkhyA-pratyanIkaM pratikUla ceSTitamiti zeSaH, caH pAdapUraNe, buddhAnAmAcAryAdInAM vAcA 'kiM tvamapi kiMcinjAnIpe ? + ityAdirUpayA 'aduvati' athavA karmaNA saMstArakAtikramaNapANipAdasparzanAdinA, AvirvA jana samakSaM, yadivA rahasi ekAMte 'Nevatti' naiva atra evakAraH "zatrorapi guNA grAhyA, doSA vAcyA gurorapi" iti kumatApohArthaH / kuryAdvidadhyAta. kadAcidapi paruSabhASaNA| disamaye'pIti sUtrArthaH // 17 // atha zuzrUSaNA vinayamAha2 mUlam-Na pakkhao Na purao, Neva kiccANa piddho| Na muMje UruNA UruM, sayaNe No paDissuNe // 18 // vyAkhyA-na pakSato dakSiNAdipArzvamAzrityopavizediti sarvatra gamyaM, tathopavezane hi tatpaMktipravezAdAtmano'pi tatsAmyadarzaIII narUpo'vinayaH syAt , pAThanAdi samaye ca gurorapi tanmukhaprekSaNe vakrAvalokanena skandhakandharAdibAdhA bhavediti / tathA na purato'grataH Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M adha01 // samastram // 24 // -5*5* | tatra hi vandArulokasya gurumukhAdazanAdinA aprItiH syAditi / tathA naiva kRtyAnAM kRtikarmAharhANAM gurUNAmityarthaH, pRSThataH pRSThadeza| mAzritya, tatra dvayorapi mukhAmekSaNena na tAdRzo rasaH syAditi, tathA na yuMjyAnna saMghaTTayet atisaMvezadezopavezanAdinA UruNA AtmIyena UrUM gurusaMbaMdhinaM, tathAkaraNe'tyantAvinayaprasaMgAt , upalakSaNaM caitat zeSAMgasparzatyAgasya / tathA zayane zayyAyAM zayita upaviSTo vA na pratizRNuyAt na svIkuryAdguruvAmiti zeSaH. ayaM bhAvaH-zayyAsthitaH ziSyo guruNA kRtyaM prati prokto na tatra sthita eva karomyevedamityAdi vadet . kintu guruvacaH zravaNAnantaraM tatkAlameva kRtAMjaligurupArzvamAgatya pAdapatanapUrvamanugRhIto'ha-| miti manyamAno bhagavanicchAmya'nuziSTimiti vadediti sUtrArthaH // 18 // | mUlam-Neva palhatthi kujjA, pakkhopaDaM va saMjae / pAe pasArae vAvi, Na ciTTe guruNaMtie // 19 // | vyAkhyA-naiva paryastakAM jAnujaMghopari vastraveSTanarUpAM kuryAta, pakSapiNDaM vA bAhudvayena kAyapiNDanAtmakaM, saMyataH sAdhuH, tathA | pAdau prasArayedvApi naivetIhApi yojyam , atra vA zabdaH samuccaye, api naiva nikSipediti darzanArthaH / anyacca-na tiSThennAsIta gurUNAmaMtike atyantasannidhau kintUcitapradeza eva, anyathA avinayadoSasaMbhavAt , anena cAvaSTaMbhAdikamapi tatra naiva kuyoMditi mUcitamiti sUtrArthaH // 19 // punaH pratizravaNavidhimAhamUlam-AyariehiM vAhitto, tusaNIo Na kayAivi / pasAyapehI NiAgaTTo uvaciThe guruM sayA // 20 // vyAkhyA-AcAryairgurubhiH 'vAhittotti' vyAhRtaH zabditaH tUSNIkastUSNIMzIlo na kadAcidapi glAnAdyavasthAyAmapi bhaveta, kintu prasAdaprekSI prasAdo'sau me yadanyasadbhAve'pi guravo mamAdizaMtIti prekSituM vicArayituM zIlamasyeti prasAdaprekSI, niyAgArthI | * *% %* Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyabanasUtram // 25 // mokSArthI upatiSThet , mastakena vande ityAdi vadan savinayamupasappet guruM dharmAcAryAdikaM sadeti sUtrArthaH // 20 // tathAmUlam-AlavaMte lavaMte vA, Na NisIja kayAivi / caiUNa AsaNaM dhoro, jao jattaM paDissuNe // 21 // apa01 // 25 // __vyAkhyA-Alapati sakRdvadati, lapati vAraMvAraM, gurau iti gamyate, na niSIdeva , na niSaNNo bhavet, kadAcidapi, vyAkhyAnA|dikAryeNa vyAkulatAyAmapi, kintu tyaktvA apahAya AsanaM pAdapuchanAdi, dhIro buddhimAn , yato yatnavAn , 'jati' prAkRtatvAta jakArasya bindulope takArasya ca dvitve yadgurava Adizati tatpratizRNuyAdavazyavidheyatayA'bhyupagacchediti sUtrArthaH // 21 // atha pRcchAvinayamAha-/ malam-AsaNagao Na pucchijA, Neva sijjAgao kyaa| AgammukuDuo saMto, pucchijjA pNjliiuddo||22 hai| vyAkhyA-Asanagata AsanAsIno na pRcchetsUtrAdikamiti zeSaH, naiva zayyAgataH saMstArakasthitastathAvidhAvasthAM vineti gamyate, kadAcidbahuzrutatve'pi, ayaMbhAvaH-bahuzrutenApi saMzaye sati praSTavyaM, pRcchatA ca guroravajJA na kAryA, sadApi guruvinayasyA-18 natikramaNIyatvAditi, kiM tarhi kuryAdityAha-'AgammetyAdi' Agamya gurupArzvametya utkaTuko muktAsanaH kAraNe pAdapuMchanAdigato | vA san pRcchet mUtrAdikamiti zeSaH, prAMjalipuTaH kRtAMjaliriti sUtrArthaH // 22 // IdRzya ziSyasya guruNA yatkArya tadAha-- mUlam-evaM viNayajuttassa, sutaM asthaM ca tadubhayaM / pucchamANassa sIsassa, vAgareja jahAsuaM // 23 // vyAkhyA-evaM uktanItyA vinayayuktasya sUtraM kAlikotkAlikAdi, artha ca tasyaivAbhidheyaM, tadubhayaM satrArthobhayaM, pRcchato jJAtumi kasaka Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kha ucarAdhya cchataH ziSyasya khayaM dIkSitasyopasaMpannasya vA vyAgRNIyAtkathayet , yathA yena prakAreNa zrutamAkarNitaM gurubhya iti zeSaH, na IDIadhyaka banamatram | buddhikalpitamiti sUtrArthaH / / 23 // punarvineyasya vAgvinayamAha-- // 26 // | mUlam-musaM parihare bhikhkhU , Na ya ohAriNi vae / bhAsAdosaM parihare, mAyaM ca vajae sayA // 24 // vyAkhyA-mRSAM asatyaM bhUtanivAdikaM pariharet . "dharmahAniravizvAso, dehArthavyasanaM tathA / asatyabhASiNAM niMdA, durga6 ticopajAyate // 1 // " iti vimRzya sarvaprakAramapi tyajet bhikSurmuniH, na ca naivAvadhAriNIM prastAvAdvANI gamiSyAma evetyAdinizcayAtmikAM vadet bhASeta, kiMbahunA ? bhASAdoSaM sAvadhAnumodanAdyaM jakAramakArAdikaM ca parihareta , mAyAM, ca zabdAt krodhAdIMzca asatyahetUn varjayetsadA sarvakAlamiti sUtrArthaH / / 24 / kiJcamUlam-Na lavija puTho sAvajaM, Na NiraTaM Na mammayaM / appaNachAparahA vA, ubhayassaMtareNa vA // 25 // vyAkhyA-na lapennavadeva pRSTaH kenApi sAvadhaM sapApaM vacanamiti sarvatra jJeyam, na nirartha niSprayojanaM abhidheyazUnyaM vA yathA" eSa vandhyAsuto yAti, khapuSpakRtazekharaH / mRgatRSNAmbhasi snAtaH, zazazRGgadhanurddharaH // 1 // " iti / tathA na naiva marmagaM marmavAcakaM tvaM kANaH' ityAdikaM, asyAtisaMklezotpAdakatvAditi, AtmArtha svArtha, parArtha vA anyArtha, ubhayasyAtmanaH parasya ca prayojanAditizeSaH, tathA antareNa vA vinA vA prayojanamiti sUtrArthaH // 25 / / itthaM svagatadoSApohamuktvA upAdhikRtadoSatyAgamAha__ mUlam-samarasu agAresu saMdhIsu a mahApahe / ego egitthie saddhiM, Neva ciDhe Na saMlave // 26 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAbhya vyAkhyA-samareSu lohakArazAlAsu, upalakSaNaM caitadazeSanIcAspadAnAM, agAreSu gRheSu, saMdhiSu, gRhadvayAntarAleghu, mahApathe rAja- adhya01 | pathAdau, eko'sahAya ekastriyA sArddha saha naiva tiSThennaivordhvasthAnastho bhavet , na saMlapenna tayaiva saha saMbhASa kuryAt , atyaMtaduSTatAbanavam // 27 // // 27 // khyApakaM cAtraikagrahaNaM, anyathA hyevaMvidhAspadeSu sasahAyasyApi striyA sahAvasthAnaM saMbhASaNaM ca doSAyaiva, pravacanamAlinyAdidoSasaMbha | vAt , uktaM hi " mAtrA khasrA duhitrA vA, na viviktAsano bhavet / balavAniMdriyagrAmaH, paMDito'pyatra muhyati // 1 // " iti sUtrArthaH // 26 / / kadAcit skhalite ca guruNA zikSito yatkuttidAha- mUlam-jaM me buddhANusAsaMti sIeNa pharuseNa vA / mama lAbhotti pehAe, payao taM paDissuNe // 27 // ___ vyAkhyA-yanme mAM buddhA guruvaH anuzAsati zikSayanti, zItena upacArAt zItalena AhlAdakenetyarthaH, paruSeNa vA karkazena hai vacaseti zeSaH, mama lAbho'prAptArthaprAptirUpo'yaM, yanmAmanAcArakAriNamamI manmArge sthApayaMti, iti prekSayA evaMvidhabuddhyA prayataH prayatnavAn tadanuzAsanaM pratizRNuyAt , vidheyatayA'GgIkuryAditi sUtrArthaH / / 27 // nanu atra paratra ca paramopakAri guruvacanamapi kiM kasyApyaniSTaM syAt ? yenaivamucyata ityAha mUlam-aNusAsaNamovAyaM, dukaDassa ca coaNaM / hiaMtaM maNNae paNNo, vesaM hoi asAhuNo // 28 // ____ vyAkhyA anuzAsanaM zikSaNaM 'ovAyaMti' upAye mRduparuSabhASaNAdau bhavamaupAyaM, tathA duSkRtasya ca kutsitAcaritasya ca codanaM || preraNaM, hA! kimidamAcaritamityAdirUpaM, gurukRtamiti dRzya, hitamihaparalokopakAri tadanuzAsanAdi manyate prAjJaH, dveSya dveSotpAdaka A%A0040404GA ROSA% Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjyakanapatram IR8|| adhya01 // 28 // tadbhavatyasAdhoramAdhubhAvasya, tadevamasAdhorguruvAkyamapyaniSTaM syAdityuktamiti sUtrArthaH // 28 // amumevArtha prakaTayannAha-/ malam-hiaM vigayabhayA buddhA, pharasaMpi aNusAsaNaM / vesaM taM hoi maDhANaM, khaMtisohikaraM payaM // 29 // ____ vyAkhyA-hitaM pathyaM vigatabhayA ihalokaparalokAdAnAkaramAdAjIvikAmaraNA'zlokabhayarahitA buddhA avagatatattvAH manyate iti *zeSaH, paruSamapyanuzAsanaM gurukRtamiti jJeyaM / 'vesaMti' dveSyaM tadanuzAsanaM bhavati mUDhAnAM hitAhitavivekavikalAnAM / zAMtiH kSamA. | zuddhirAzayazuddhatA. tatkaraM upalakSaNatvAnmArdavAjavAdikaramapi, kSAMtyAdihetutvAdgurvanuzAsanasya, padaM jJAnAdiguNAnAM sthAnamiti sUtrArthaH // 29 // punarvinayamevAha| mUlam--AsaNe uvaciThijjA, aNucce akkue thire / appuTTAI NiruhAi, NisIijjappakukkue // 30 // vyAkhyA-Asane pIThAdau varSAsu, Rtubaddha tu pAdapuchane upatiSThat , upavizet , anucce dravyato nIce bhAvatastu alpamUlyAdau gurvAsanAditi gamyate, akuce aspaMdamAne, natu tinizaphalakavatkiciccalati, tasya zRGgArAGgatvAt / sthire samapAdasthititayA nizcale, anyathA satvavirAdhanAsaMbhavAt / idRze'pyAsane 'appuThAItti' alpotthAyI na punaH punarutthAnazIlaH, nirutthAyI nimittaM vinA | notthAnazIlaH, nipIdeva AsIta 'appakukkuetti' alpaspaMdanaH karAdibhirapyalpameva calan , yadvA alpaM kaukucyaM karacaraNadhUbhramaNAdyamaceSTArUpaM yasya so'lpakaukucya iti sUtrArthaH // 30 // saMpratyeSaNAsamitiviSayaM vinayamAhamalam-kAleNa Nikkhame bhikkhU. kAleNa ya paDikkame / akAlaM ca vajjittA, kAle kAlaM smaayre||31|| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAdhya // 29 // vyAkhyA-kAle prastAve saptamyarthe tRtIyA, niSkAmedgacchedAhArAdyartha bhikSuH, akAlanirgame AtmaklAmanAdidoSasaMbhavAt / tathA kAle ca pratikAmet pratinivartata bhikSATanAditi zeSaH / ayaM bhAvaH-alAme'lpalAme vA atilAbhArthI na paryaTaneva tiSThata , kiM tarhi kuryAdityAha-akAlaM ca tattakriyAyA asamayaM vivarya vihAya kAle prastAve kAlaM tattatkAlocitaM pratyupekSaNAdhanuSThAnaM samAcaret kuryAt / yaduktam " kAlaMmi kIramANaM, kisikammaM bahuphalaM jahA hoi / / ia sacija kiriA, NiaNiakAlaMmi vinnnneaa||1||" iti sArthaH // 31 // bhikSArtha nirgatazca yatkuryAttadAhamUlam-parivADIe Na ciDejA, bhikkhU dattesaNaM cre| paDirUveNa esittA, miaM kAleNa bhakkhae // 32 // vyAkhyA-paripATayAM paMkyAM bhujAnamAnavasaMbaMdhinyAM na tiSThedrikSArtha. agrItyadRSTakalyANatAdidoSasaMbhavAt , yadvA paripAThayAM dAyakasaudhasaMbaMdhinyAM paMktisthagRhabhikSAya naikatrAvatiSThet , tatra dAyakadoSAparijJAnaprasaMgAt / tathA bhikSurdattaM dAnaM tasmin gRhiNA dIyamAne eSaNA tadgatadoSAnveSaNAtmikA dattaSaNA tAM caredAseveta, anena grahaNaiSaNA uktA, kiM kRtvA daveSaNAM caredityAha-'paDiraveNa' ityAdi-pratirUpeNa ciraMtanamunInAM pratibiMbena patadgrahAdidhAraNAtmakena sakalAnyadarzanivilakSaNena, na tu 'mikSApi nADaMbaraM vinA prApyate' iti dhyAtvA kRtADaMbareNa, eSayitvA gaveSayitvA anena ca gaveSaNoktA, prAsaiSaNAmAha-mitaM parimitaM, amitabhojane hi mvAdhyAyavidhAtAdibahudoSasaMbhavAt , kAlena "NamokAreNa pAritA" ityAcAgamoktaprastAvena atAvilaMbitarUpeNa vA makSayedarajIteti sUtrArthaH // 32 // bhikSAcaryA ca kurvatA pUrvAgatA'nyabhikSukasaMbhave yatkArya tadAha 4444444444444444 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aparAdhya sanaratrama // 30 // mUlam--gAidUramaNAsaNNe, NapaNesi ckkhuphaaso| ego cihijja bhattahA, laMdhiA taM Naikame // 33 // anya vyAkhyA-'gAidUrati' vibhaktivyatyayAtrAtidare viprakarSavati deze, tatra bhikSunirgapAjJAnAt eSaNAzuddhayasaMbhavAcca, tathA nAso || prastAvAnAtinikaTe, tatra pUrvAgatAnyabhiSaNAmaprItisaMbhavAt , nAnyeSAM bhikSukApekSayA apareSAM gRhasthAnAM 'cakkhuphAsoci' atra saptamyarthe tasU, tatazcakSuHsparze dRSTigocare tiSThaditi sarvatra yojyaM, kiMtu asau bhikSurmidhuniSkramaNaM pratIkSate iti yathA gRhasthA na vidanti tathA viviktapradeze tiSThaditi bhAvaH / ekaH pUrvapraviSTabhikSukopari dveSarahitaH, bhaktArtha bhojananimicaM 'laMghiatti' ullaMghya tamiti bhikSukaM nAtikAmeva na gRhamadhye gaccheta , tadapItyapavAdAdidoSasaMbhavAt / iha ca mitaM kAlena bhakSayediti bhojanavidhimamidhAya yat | punarbhikSATanakathanaM tadglAnAdinimittaM svayaM vA kSudhAmasahiSNoH punarbhamaNamapi na doSAyeti jJApanArthamiti satrArthaH // 33 // punastadgatameva vidhimAha mUlam--NAi ucce va jIe vA, NAsapaNe NAi duuro| phAsuaM pakkhaDaM piMDaM, paDigAhijja saMjae // 34 // ____ vyakhyA-nAtyucce gRhoparibhUmyAdau nIce vA bhUmigRhAdau sthita iti zeSaH, tatrotkSepanikSepanirIkSaNA'saMbhavAt , dAyakApAyasaMbhavAca / yadvA nAtyucco dravyata uccaiH kRtakaMdharo bhAvatazcAhaM labdhimAniti madAdhmAtaH, nIcazca dravyato'tyantAvanatagrIvaH bhAvatastu na mayAdya kimapi labdhamiti dainyavAn , vA zabda ubhayatrApi samuccaye / tathA nAsanne nAtidUrapradeze sthita iti zeSaH, AsamAtid rayohi yathAyoga jugupsAzaMkAneSaNAdayo doSAH syuH, tatra sthitazca prAsukaM sahajasaMsaktajajaMturahitaM pareNa gRhiNA khArthe kRtaM parakRtaM - Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya |piMDamAhAraM pratigRhNIyAt svIkuryAt , saMyato yatiritisUtrArthaH // 34 // punAsaiSaNAvidhimAhaucarAdhyapanapatram | mUlam-appapANappabIaMmi, paDicchaNNaMmi saMvuDe / samayaM saMjae bhuMje, jayaM aparisADiaM // 35 // | // 31 // vyAkhyA-atrAlpazabdo'bhAvavAcI, tatazca alpaprANe avasthitAgantukatrasaprANarahite, tathA'lpabIje zAlyAdivIjavarjite, upalakSaNatvAtsakalasthAvarajaMtuvikale ca, praticchanne upari AcchAdite, anyathA saMpAtimaprANisaMpAtasaMbhavAt , saMvRte pArzvataH kaTakuDyAdinA saMkaTadvAre, aTavyAM tu kuDaMgAdau sthAne iti zeSaH, anyathA dInAdinA yAcane dAnAdAnayoH puNyabaMdhapradveSAdidopadarzanAt , | samakamanyamunibhiH saha, na tu rasalaMpaTatayA samUhAsahiSNutayA vA ekAkyeva, gacchasthitasAmAcArI ceyaM. saMyataH sAdhurbhujIta, azlI| yAt , 'jayaMti'yatamAnaH, 'murasura' 'cabacaba' 'kasakasakA dizabdAna , 'aparisADiaMti' parizATIrahitaM yathA syaattthetisuutraarthH||35|| yaduktaM yatamAna iti tatra vAgyatanAmAhamUlam-sukaDitti supakkitti, succhiNNe suhaDe maDe / suNiTTie sulaDhatti, sAvajaM vajae muNI // 36 // | vyAkhyA-sukRtaM suSThu nivartitaM annAdi, supakkaM ghRtapUrAdi, itiH ubhayatra pradarzane, succhinnaM zAkapatrAdi, suhRtaM zAkapatrAde- tiktatvAdi, yadvA suhRtaM sUpayavAgvAdinA pAtrakAdeghRtAdi, sumRtaM ghRtAdyeva saktusUpAdau, suniSThitaM suSThu niSThAM rasaprakarSAtmikAM gataM, * sulaSTaM atizobhanamodanAdi, akhaMDojjvalasvAdusikthatvAdinA, ityevaM prakAramanyadapi sAvadyaM vaco varjayenmuniH / yadvA suSTu kRtaM | yadanena ripoH pratikRtaM, supakvaM mAMsAdi, succhinno'yaM nyagrodhAdiH, suhRtaM kadaryasya dhanaM caurAdyaiH, sumRto'yaM pratyanIkaviprAdiH, Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aba01 uparAjya suniSThito'yaM prAsAdakapAdiH, sulaSTo'yaM karituragAdiriti sAmAnyenaiva sAvadhaM varjayenmuniriti / anavadyaM tu sukRtamanena dharmadhyAnAdi, banaratram supakamasya vacanavijJAnAdi, succhinnaM snehanigaDAdi, suhRto'yaM ziSyaH svajanebhya utpAbAjayitukAmebhyaH, sumRtamasya paMDitamaraNa- kA martuH, suniSThito'yaM sAdhvAcAre, sulaSTo'yaM dArako vratagrahaNasyetyAdirUpaM vAkyaM vadedapItisUtrArthaH // 36 // saMprati vinItetarayorupadezadAne guroryatsyAttadarzayannAhamUlam-ramae paMDie sAsaM, hayaM bhaI va vAhae / bAlaM sammai sAsaMto, galiassaM va vAhae // 37 // vyAkhyA-ramate abhiratimAn bhavati, paMDitAn vinItaziSyAn zAsadAjJApayan pramAdaskhalite zikSayan vA gururiti zeSaH, * kamiva ka ityAha-hayamivAzcamiva bhadraM kalyANAvahaM vAhako'zvadamaH / bAlamajJaM zrAmyati khidyate zAsat , sa hi sakRdukta eva kRtyaM na kurute, tatazca punaH punastamAjJApayan guruH zrAmyatyeveti bhAvaH, atrApi dRSTAMtamAha-galyazvamiva vAhaka iti sUtrArthaH // 37 // | guruzikSaNe bAlasyAzayamAhamUlam-khaDuo me caveDA me, akkosA ya vahA ya me / kallANamaNusAsaMto, pAvadihitti maNNai // 38 // vyAkhyA-khaDDukAH TakkarA me mama, capeTAH karatalAghAtA me, AkozAca niSThurabhASaNAni me. vadhAzca daMDAdidhAtA me, ayaMbhAvaH-khaDDukAdaya eva me guruNA dIyante natvanyatkimapi samIhitamastItyanuzAsyamAno bAlazciMtayati, anyacca-kalyANamihaparalo kahitaM 'aNusAsaMtoci' vibhaktivyatyayAdanuzAsataM zikSayantaM guruM pApadRSTiH pApabuddhirayamAcArya iti sa manyate, yathA pApo'yaM gupti +444444434 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAla uttarAdhyapanapatram // 33 // nirpaNo mAM hantIti / athavA vAgbhireva kalyANaM 'aNusAsaMtotti' guruNA anuzAsyamAnaH zikSyamANaH pApadRSTiH kuziSyaH khaDDukAdirUpA guruvAco manyate iti sUtrArthaH // 38 // vinItAdhyavasAyamAha adhya01 mUlam-putto me bhAya NAitti, sAhu kallANa mnnnni| pAvadiTThI u appANaM, sAsaM dAsitti maNNai // 39 // | // 33: vyAkhyA-atra ivArthasya gamyamAnatvAdvibhaktivyatyayAca putramiva bhrAtaramiva jJAti svajanamiva 'me' iti mAM ayamAcAryo'nuzAstItyadhyAhAraH, ityevaM sAdhuH suziSyaH kalyANakAri anuzAsanaM manyate, yataH sa ziSya evaM vicArayati, yatsauhArdAdeSa mAmanuzAsti, durvinItatve hi mama kimasya parihIyate ? kintu mamaivArthabhraMza iti / bAlaH punaH kiM manyate ? ityAha-pApadRSTistu kuziSyaH punarAtmAnaM 'sAsaMti' zAsyamAnaM dAsamiva manyate, yatheSa dAsamiva mAmAjJApayatIti sUtrArthaH // 39 // vinayasarvasvamAhamUlam-Na kovae AyariyaM, appANaMpi Na kovae / buddhovaghAI Na siA, Na siyA tottgvese||40|| vyAkhyA-na kopayenna kopavazagaM kuryAttAdRzavacanAdibhirAcArya, upalakSaNatvAdanyamapi vinayAha, AtmAnamapi gurubhiH parubhASaNAdinA'nuziSyamANaM na kopayet , kathaMcitsakopatAyAmapi buddhopaghAtI AcAryAdhupaghAtakArI na syAnna bhavet udAharaNaM cAtra, tathAhi gacche kApi puro'bhUvan , gnnisNptsmnvitaaH| yugapradhAnAH prakSINa-pApmAnaH sUripuGgavAH // 1 // cikIrSavo'pi te samyag , | vihAraM muninAyakAH / kSINajaMghApalA nilyaM, pure kvaapyvtsthire| 2 // satsveteSu munIndreSu, jinazAsanabhAnuSu / tIrtha sanAthamastIti, ++CKSTAR + MG Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram // 34 // | | cintayanto mahAdhiyaH // 3 // tatratyAH zrAvakA dhanyaM - manyAH samyagupAcaran / tadyogyaiH snigdhamadhurai -rAhArairauSadhaizca tAn // 4 // [ yugmam ] gurukarma bharAkrAntA niHsnehAH svagurAvapi / anyadA tatsamIpasthAH, kuziSyA vyamRzanniti // 5 // asmAbhiH pAlanIyo'yaM, kiyacciramajaGgamaH / stheyaM cAtra kiyatkAlaM, kArAyAmitra bandibhiH // 6 // tataH kenApyupAyena, kAryate'nazanaM guroH / mRte'smin baMdhanonmuktA, viharAmo yathA vayam // 7 // vimRzyeti puraH sUre - rantaprAntAzanAdikam / upanIya sphuratkhedA itraivaM te jaDA | jaguH || 8 || IdRzAmapi yuSmAkaM, yogyamannauSadhAdikam / sampAdayanti na zrAddhA, dhanino'pyavivekinaH // 9 // nirviNNAstadamI nUnaM, zrAvakA nityadAnataH / bhaveyurnIramA bhUri- pIDanAnnakSavo'pi kim ? // 10 // akiMcanA vayaM tatkiM kurmo dattopajIvinaH / kutaH sampAdayAmazca yuSmadyogyAzanAdikam // 11 // guroH puro nigatheti te bhikSAyai gatAH punaH / sUriyogyaM na jagRhu-rgRhidattAzanAdikam / 12 / / tadgrAhaNArthaM cAtyartha- magrAhe zrAvakaiH kRte / te procurguravo nedaM praNItaM bhuJjate'dhunA // 13 // kintu saMlekhanA - heto- ralpAlpaM rasavarjitam / gRhNati sUrayo bhaktaM, svadehe'pi gataspRhAH // 14 // tacchrutvA zrAvakAH kheda-bharabhaMguramAnasAH / gurupArzvamupetyaivaM, jagadurgagadAkSaram ||15|| jineSu vizvasUryaSu cirAtIteSvapi prabho ! / yuSmAbhiH zAsanaM jainaM, bhAti vezmeva diipkaiH|| 16 / / akAle'pi tadArebhe, pUjyaiH saMlekhanA kutaH ? | aprastAve hi no kArya - mArabhante bhavAdRzAH // 17 // nirvedahetureteSA - mahaM bhAvI| tyapi svayam / na cintanIyaM svapne'pi bhagavadbhiryugottamaiH // 18 // ziraHsthA api yadyayaM jagatpUjyapadAmbujAH / nAsmAkaM na vineyAnAM, cAmISAM bhArakAriNaH // 19 // idAnIM tanna kartavyaH pUjyaiH saMlekhanAgrahaH / zrutvetI GgitavitsUri-riti ceta syacintayat || 20 || nUnamasmadvineyAnAM sarvametadvijRmbhitam / tadamIbhiH kRtaM prANai- reSAM nirvedahetubhiH // 21 // dharmArthinA hi nAnyeSAM, adhya0 1 // 34 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram // 35 // adhya01 // 35 // pIDotpAdyA kadAcana / dhyAtveti sUrayaH procuH, samatAmRtavArddhayaH // 22 // vaiyAvRtyaM kArayadbhiH, sadAsmAbhirajaGgamaiH / yUyamete | vineyAzca, khedanIyAH kiyaciram // 23 / / taduttamArthamevAtha, pratipadyAmahe vayam / / iti sambodhya tAn bhaktaM, pratyAkhyAntisma | sUrayaH // 24 // guruH prapAlyAnazanaM jagAma, triviSTapaM niSThitapApakarmA / ziSyAstu te prApurihApavAda, paratra duHkhaM ca guruupghaataat||25|| iti gurUpaghAtikuziSyakathA / tadevaM buddhopaghAtI na syAt / tathA 'na siA tottagavesaetti' tudyate vyathyate'neneti totraM, dravyataH prAjanako bhAvatastu doSodbhAvakaM vacanameva, tadveSayati, kimahamepAM jAtyAdidayaNaM vacmIti anveSayatIti totragaveSako na syAditi | sUtrArthaH // 40 // tadevamAcArya na kopayedityuktaM, kathaMcitkupite punaH kiMkAryamityAha- - mUlam--AyariaM kuviaM NaccA, pattieNa pasAyae / vijjhavija paMjalIuDo, vaija Na puNatti a||41|| vyAkhyA-AcAryamupalakSaNatvAdupAdhyAyAdikaM vA kupitaM azikSaNA'dRSTidAnAdinA prAduSkRtakopaM jJAtvA 'pattieNatti' pratItijanakena zapathAdinA, yadvA prItyA sAmnaiva priyavacobhApaNAdikena prasAdayet prasannaM kuryAda , kathamityAha-'vijjhavijjatti' vidhyApayet | kathazcidudIritakopAnalamapi zAntaM kuryAt prAJjalipuTaH kRtAJjaliH, itthaM kAyikaM mAnasaM ca vidhyApanopAyamuktvA vAcikaM taM darza4 yati, 'vaijjatti' agretanacakArasya bhinnakramasyeha yogAt vadecca brUyAca kimityAha-na punariti, ayaM bhAvaH-svAmin ! pramAdAca ritamidaM kSamyatAM, na punaritthamAcariSyAmIti guruM prasAdayan ziSyo vadecceti sUtrArthaH // 41 / / atha yathA guroH kopa eva notpadyate tathAha Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram mUlam--dhammajiaM ca vavahAraM, buddhehIyariaM syaa| tamAyaraMto vavahAraM, garahaM NAbhigacchai // 42 // || vyAkhyA-dharmeNa kSAntyAdinA arjita upArjitaH, caH pUrtI, yovyavahAraH pratyupekSaNAdimumukSukriyArUpaH buddha tatacvairAcaritaH 15 abhyaH 1 sevitaH sadA sarvakAlaM tamAcaran sevamAnaH 'vavahAraMti' vizeSeNa avaharati pApakarmeti vyavahArastaM pApakarmApahAriNamityarthaH, gahA~ | // 36 // avinIto'yamitinindA nAbhigacchati na prApnoti yatiriti zeSaH, tadA ca na syAdevaguroH kopotpattiriti sUtrArthaH // 42 // | kimbahunA malam-maNogayaM vaktagayaM, jANittAyariassa u / taM parigij vAyAe, kammuNA uvavAyae // 43 // ___ vyAkhyA-manogataM manasi sthitaM tathA vAkyagataM kRtyamitizeSa', jJAtvA AcAryasya guroH, tu zabdaH kAyagatakAryaparigrahArthaH, 3 tat manogatAdi gurukRtyaM parigRhyAGgIkRtya, vAcA idamitthaM karomItyAdirUpayA, karmaNA kriyayA tanniSpAdanAtmikayA, upapAdaye. dvidadhIteti sUtrArthaH // 43 // sacaivaM vinItatayA yAdRk syAttadAha-- | malam-vitte acoie NicaM, khippaM havai sucoie / jahovaihaM sukayaM, kiccAI kubai sayA // 44 // ___ vyAkhyA-vitto vinItatayA prasiddhaH ziSyaH 'acoietti'anodito'prerita eva pratiprastAvaM gurukRtyeSu pravartate ityadhyAhAraH, hai| nityaM sadA na tu kadAcideveti bhAvaH, na cAyaM svayaM pravarttamAno gurubhiH prerito'nuzayavAnapi syAt , kintu kSipraM zIghraM bhavati / kA yathocitakRtyakArIti gamyate, sucodake zobhanaprerayitari gurau satIti zepaH, tatazca yathopadiSTaM upadiSTAnatikrameNa muSTu kRtaM sukRtaM Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAjya banasUtram // 37 // yathA syAdevaM kRtyAni karoti, sadA sarvadeti sUtrArthaH // 44 // athopasaMhartumAha mUlam - cANamai mehAvI, loe kittI se jAyai / havai kiccANa saraNaM, bhRANaM jagaha jahA // 45 // vyAkhyA - jJAtvA'nantaroktaM sarvamadhyayanArthamavagamya namati tattatkRtyakaraNaM prati prahvIbhavati medhAcI maryAdAvarttI, loke kIrttiH sulabdhamasya janma ! nistIrNo bhavAndhiranenetyAdikA se tasya jAyate prAdurbhavati, tathArUpazca bhavati kRtyAnAM puNyAnuSThAnAnAM zaraNamAzrayaH, bhUtAnAM prANinAM jagatI pRthvI yatheti suutraarthH|| 45 // nanu vinayaH pUjyaprasAdanaphalaH, pUjyaprasAdanAcca kiM labhyate 1 ityAhamUlam - pujA jassa pasIaMti, saMbuddhA puvasaMthuA / pasaNNA lAbhaissaMti, viulaM adviaM suaM // 46 // vyAkhyA-pUjyA AcAryAdayo yasya ziSyasya prasIdanti tuSyanti sambuddhAH samyagjJAtatattvAH pUrva vAcanAdikAlAt prAk saMstutA vinayaviSayatayA paricitAH samyakstutA vA sadbhUtaguNotkIrttanAdinA pUrvasaMstutAH prasannAH saprasAdAH lambhayiSyanti prApayiSyanti, vipulaM vistIrNa, artho mokSaH, sa prayojanamasyetyArthikaM zrutamaGgopAGgAdimedaM, anena pUjyaprasAdanasyAnantaraM phalaM zruta| lAbhaH, paramparaM tu mokSa iti sUcitamiti sUtrArthaH // 46 // atha zrutAvAptau tasya aihikamAmuSmikaM ca phalaM kAvyAbhyAmAha - mUlam - sa pujjatthe suviNIasaMsae, maNoruI cihna kammasaMpayA / tavosamAyArisamAhisaMvuDe, mahajjuI paMcavayAI pAliyA // 47 // vyAkhyA-sa iti prasAditaguroH prAptazrutaH ziSyaH pUjyaM vinItatayA zlAghyaM zAstraM yasyAsau pUjyazAstraH, suSThuvinIto'panItaH adhya0 1 rA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyabanasUtram // 38 // * adhya01 // 38 // prasAdita guruNaiva zAstrarahasyapradAnena saMzayaH sUkSmArthaviSayaH sandeho yasya sa suvinItasaMzayaH, manasaH prastAvAdgurusambandhinazcittasya ruciricchA yasmin sa manorucimurumanonuvartI, na tu svecchAcArIti bhAvaH 'ciTThaikammasaMpayatti' karma kriyA, dazavidhacakravAlasamAcArI, tasyAH saMpat samRddhiH karmasaMpat tayopalakSitastiSThati Aste / tathA tapaso'nazanAdeH samAcArI samAcaraNaM samAdhizcataHkhAsthyaM, tAbhyAM saMvRto niruddhAzravaH tapaHsamAcArIsamAdhisaMvRtaH / mahatI dyutistapastejomayI yasya sa mahAdyutirbhavatIti zeSaH / kiM kRtvetyAha-paJca vratAni prANAtipAtaviramaNAdIni pAlayitvA saMspRzyeti sUtrArthaH / / 41 // tathAmUlam-sa devagaMdhavvamaNussapaie, caittu dehaM malapaMkapuThvayaM / siddhe vA havai sAsae deve vA, apparae mahiDDhiettibemi // 48 // Im mumtIMJI Comm] TIMINID (CTI ONARY uttarajjhayaNassa paDhamajjhayaNaM samattaM // 1 // ailenum CITINirm][amir MIND THI RDITINi m annid 299999 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanapatram // 39 // vyAkhyA-sa vinItavineyo munirdevevaimAnikajyotiSkaH, gandharvaizva gandharvanikAyopalakSitaiya'ntarabhavanapatibhirmanuSyaizca nRpAdyaiH pUjitocito devagandharvamanuSyapUjitaH, tyaktvA'pahAya dehaM zarIraM, 'malapaMkapuvayaMti' malapaGkau raktavIrye tatpUrvakaM tatprathamakAraNaM, siddho vA bhavati zAzvataH sarvakAlAvasthAyI, na tu buddhavAdivattIrthanikAre punaratrAgaMtA! / sAvazeSakarmA tu devo vA bhavati, alparajAH | pratanubadhyamAnakarmA, mahatI vikurvaNAdirUpA Rddhiryasya sa mahaddhikaH, avirAdhitamunidharmANAM maharddhikavaimAnikadeveSvevotpAdAt , iti parisamAptau bravImi tIrthakaragaNadharAyupadezena na tu svabuddhayaiveti suutraarthH||48|| adhya01 // 39 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyakAsa adhy01||40|| // 40 // ******** DESESEOSES = = = = = = == // iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyAzravopAdhyAyazrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAbhyayanasUtravRttI vinayazrutAkhyaM prathamAdhyayanaM sampUrNam // 1 // * OMOMOM **** Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjyayanasUtrama // 41 // // atha dvitIyamadhyayanam // / / arham / / vyAkhyAtaM prathamAdhyayanamatha dvitIyamArabhyate, asya cAyamamisambandhaH, iha pUrvAdhyayane vinaya uktaH, sa ca svasthA vasthaiH parISahArttazca vidheya eva, atha ke nAmaite parISadAH 1 iti jijJAsAyAM tatsvarUpAvedakamidamucyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsya parISahAdhyayanasyedamAdisUtram - mUlam - suaM me Ausa teNa bhagavayA evamakkhAyaM, iha khalu bAvIsaM parIsahA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiA, je bhikkhU soccA NaccA jiccA abhibhUya bhikkhAyariyA parivvayaMto puTTho No vA // vyAkhyA - zrutamAkarNitaM me mayA AyuSmanniti ziSyAmantraNam, idaJca sudharmasvAmI jambUsvAminaM pratyAha, tena jagatrayapratItena bhagavatA'STamahAprAtihAryAdisamagraizvaryayuktena evamamunA vakSyamANaprakAreNa AkhyAtaM kathitam, kimAkhyAtamityAha 'iha khalutti' atra khaluzabdasya evakArArthatvAt ihaiva jinapravacane eva, na tu zAkyAdizAsane, dvAviMzatiH parISAhAH santIti gamyate, yadivA 'Au saM| teNaMti' mayA ityasya vizeSaNaM kAryam, yatazca AvasatA AgamoktamaryAdayA vasatA gurukulavAse iti zeSaH, anena ca yAvajjIvaM gurukulavAsa eva sarvathA vastavyamityAha, uktaJca - " NANassa hoha bhAgI, thirayarao daMsaNe caritte a / / ghaNNA AvakahA je, adhya02 // 41 // Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 42 // gurukulavAsaM Na muMcati // 1 // " atha yadbhagavatA dvAviMzatiH parISahAH santItyAkhyAtaM tatkimanyato'vagamya khato veti ziSyasaMzayaM nirAkartumAha- zramaNena tapasvinA bhagavatA mahAvIreNa zrIvarddhamAnakhAminA kAzyapena kAzyapagotreNa 'paveiatti' sUtratvAt praviditAH prakarSeNa utpannakevalajJAnatayA svayaM sAkSAtkAritvalakSaNena viditA jJAtAH natvanyopadezeneti bhAvaH te ca kIdRzA ityAha- 'je bhikkhU' ityAdi yAn parISahAn bhikSuH sAdhuH zrutvA gurupArzve samAkarNya, jJAtvA yathAvadavabuddhaya, jitvA punaH punarabhyAsena parici tAn vidhAya, abhibhUya sarvathA tatsAmarthyamupahatya, bhikSAcaryAyAM bhikSATane parivrajan samantAdgacchan spRSTaH AzliSTaH prakramAtparISa| hairetra 'no' naiva vihanyeta saMyamazarIropaghAtena vinAzaM labheta, udIryante hi bhikSATane prAyaH parISahA iti tadgrahaNam, uktaJca"bhikkhAyariAe bAvIsaM parIsahA uIrijaMtici " ityukta uddezaH / pRcchAmAha mUlam - kare khalu te bAvIsaM parIsahA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiA je bhikkhU succA NaccA jiccA abhibhUya bhikkhAyariAe parivvayaMto puTTho No vihaNejA // vyAkhyA - katare kiM nAmAnaste anantarasUtroddiSTAH khalu vAkyAlaGkAre zeSaM prAgvat / nirdezamAha mUlam - ime khalu te bAvIsaM parIsahA samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiA je bhikkhU succA NaccA jiccA abhibhUya bhikkhAyariAe parivvayaMto puTTo No vihaNejjA // vyAkhyA - ime hRdi varttamAnatayA pratyakSAH, te iti ye tvayA pRSTAH, zeSaM prAgvat // adhya02 // 42 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yasa // 43 // OMRMCLEC57-52154 mUlam-taMjahA-digichAparIsahe (1), pivAsAparIsahe (2), sIaparIsahe (3), usiNaparIsahe (4), adhya02 samasayaparIsahe (5), acelaparIsahe (6), araiparIsahe (7), itthIparisahe (8), carIAparisahe (9), men NisIhiAparIsahe (10), sijjAparIsahe (11), akosaparIsahe (12), vahaparIsahe (13), jAyaNAparIsahe (14), * P alAbhaparIsahe (15), rogaparIsahe (16), taNaphAsaparIsahe (17), jallaparIsahe (18), sakArapurakAraparIsahe | OM (19), paNNAparIsahe (20), aNNANaparIsahe (21), daMsaNaparIsahe (22), __vyAkhyA-tadyathA ityupanyAsArthaH, 'digichA' dezIparibhASayA bubhukSA, saiva bhRzamAkulatAheturapi. asaMyamabhIrutvena AhArapacanAprAmukAneSaNIyabhojanAdivAJchAvinivarttanena pari samantAt sahyate iti parISaho digichAparISahaH (1) pipAsA tRSA, saiva parISahaH pipAsAparISahaH (2) evaM sarvatrApi, navaram, zItaM himasamayAdau jAtaH zItasparzaH (ka) uSNaM nidAghAditApAtmakam (8) dezamazakAH, pratItAH, yUkAdyupalakSaNazcate (5) acelaM celAbhAvo jinakalpikavizeSANAm , anyeSAM tu jIrNamalpamUlyaJca celaM sadapyacelameva (6) ratiH saMyamaviSayA dhRtistadviparItA cAratiH (7) strI rAmA, saiva tadgatarAgahetugativilAsahAsaceSTAcakSurvikArakucabhArAdyavalokane'pi | tadamilApavinivarttanena pariSadyamANatvAt parISahaH 8 caryA vihArAtmikA (9) naiSedhikI khAdhyAyabhUH (10) zayyA upAzrayaH (11) Akrozo'sabhyabhASaNarUpaH (12) vadho lakuTAdibhistADanam (13) yAcanA prArthanA (14) alAbho vAJchitavastuno prAptiH (15) rogaH kuSTAdiH (16) tRNasparzo darbhAdisparzaH (17) jallo malaH (18) satkAro vastrAdibhiH pUjanam , puraskAro'bhyutthAnAdisampAdanam , 440 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * tAveva parISahaH (19) prajJA svayaM vimarzapUrvako vastuparicchedaH (20) jJAnaM matyAdi, tadabhAvazcAjJAnam (21) darzanaM samyagdarzanam , hai uttarAbhya-|8| tadeva vicitramatazravaNe'pi samyak pariSadyamANaM nizcalatayA dhAryamANaM parIpaho darzanaparISahaH (22) itthaM nAmataH parIpahAnuktvA | adhya02 yanaratram svarUpato vivakSustAnAha // 44 // // 44 // mUlam-parIsahANaM pavibhattI, kAsaveNaM paveiA // taM bhe udAharissAmi, ANupuTviM suNeha me // 1 // vyAkhyA--parIpahANAM pUrvoktAnAM pravibhaktiH pRthakvarUpatArUpaH pravibhAgaH kAzyapena zrImahAvIreNa praveditA prarUpitA, tAM| parISahapravibhaktiM 'metti' bhavatAM udAhariSyAmi pratipAdayiSyAmi AnupUrvyA krameNa zRNuta he ziSyAH! yUyamiti zeSaH, me mamodA* harataH sakAzAditi sUtrArthaH // 1 // iha ca "chuhAsamA veaNA natthi" iti vacanAt parISahANAM madhye kSutparISaha eva dussaha ityAditastamAha14 mUlam-digichAparigae dehe, tavassI bhikkhu thAmavaM ||nn chiMde Na chiMdAvae, Na pae Na payAvae // 2 // 5 * vyAkhyA-digiMchAparigate kSudhAvyApte dehe zarIre sati tapasvI SaSThASTamAdivikRtapo'nuSThAyI bhikSurmuniH sthAmavAn saMyamabalavAn | | na chindyAt svayam, na dayedanyaiH, phalAdikamiti zeSaH, tathA na pacet svayam, na cAnyaH pAcayet, upalakSaNatvAca nAnyaM chindantaM 4 pacantaM vA'numanyeta, evaM na svayaM krINIyAnApi krApayedanyaina cAnya krINantamanumanyeta, tadevaM kSutkSAmakRkSirapi navakoTizuddhamevAhAraM svIkuryAditi suutraarthH||2|| kiJca2 mUlam-kAlIpavvaMgasaMkAse, kise dhamaNisaMtae // mAyaNNe asaNapANassa, adINamaNaso care // 3 // * * Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +++++ 44545%95 adhya02 + +++ vyAkhyA-kAlo kArakajaGghA, tasyAH parvANi kAlIparvANi, tasaGkAzAni tatsadRzAni tapaHzoSitamAMsazoNitatayA'GgAni bAhucarAjyayanastram navAdIni yasya sa kAlIparvasaGkAzAGgaH, sUtre tu vyatyayaH prAkRtatvAt / ata eva kRzaH kRzazarIraH, dhamanIbhiH zirAbhiH santato // 45 // divyAptaH, idRzAvastho'pi mAtrajJaH parimANavedI, natvatilaulyAdatimAtropabhogI, kasyetyAha-azanamodanAdi, pAnaM sauvIrAdi, tayoH samAhAre'zanapAnaM, tasya / tathA adInamanA anAkulacittazcaret saMyamamArge yAyAt / ayaM bhAvaH, atyantaM kSudhApIDito'pi sAdhurnava| koTozuddhamapyAhAraM prApya na laulyAdatimAtraM bhuJjIta, tadaprAptau ca na dInatvamavalambetetyevaM kSutparISahaH soDho bhavatIti sUtrArthaH // 3 // udAharaNazcAtra, tathAhi-7 ___ astyatra bharate svarga-jayinyujjayinI purI // hastimitrAbhidhaH zreSThI, tatrAbhUddharibhUtimAn // 1 // saubhAgyasevedhidakSAvadhistasya ca vallabhA / akANDa evAniyata, svaprANebhyo'pi vallabhA // 2 // saMsArAsAratAM dhyAyaM-stato vairAgyavAnasau // prAvAjI hastibhUtyAhva-putrayuk sAdhusannidhau // 3 // anyadA tAvujjayinyAH, prasthitI saha sAdhubhiH // prati bhojakaTaM yaantaa-crnnyaaniimvaaptuH||4|| hastimitramunestatra, marmAbhitkaNTako mahAn / / bhagnaH pAdatale tena, puro gantuM sa nAzakat // 5 // tataH sa tadvayathApUraiH, prApitaH prANasaMzayam // svasannidhisthitAn sAdhU-nabhyadhAditi dhInidhiH // 6 // yUyaM vrajata kAntAra-pArazca prApnuta drutam // ahaM vihaivAnazanaM, kariSye gantumakSamaH // 7 // tacchutvA munayaH procu-hastimitra ! viSIda mA tvAM sahotpATya neSyAmo, mokSyAmo | na punarvane // 8 // dharmakRtyeSu sAraM hi, vaiyAvRtyaM jagurjinAH // tatpunAnasambandhi, vinA puNyaM na labhyate // 9 // / bhUtiH samRddhiH / 2 sevadhiH bhaNDAraH / ++ +++++ +14 ++++ Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NEC uttarAbhyayanasUtram // 46 // // 46 // vaiyAvRtyaM tadetatte, kariSyAmo vayaM mudA // tadAkaye jagau hasti-mitrarSiH sattvasevadhiH // 10 // satyametatparamahaM, prAptakAlo'smi sAmpratam // tanmAmutpAThya mA yUyaM, mudhA bAdhAmavApsyatha! // 11 // kizcAtra zvApadAkINe, pracuropadrave bane / sarveSAM tyaktasArthAnAM, na sthAtumucitaM ciram / / 12 / ityuktvA'nazanaM kRtvA, kSamayitvA ca saMyatAn / / sa sadyaH preSayAmAsa, saha sArthena sAgraham // 13 // sthAtukAmamapi snehA-sahAdAyAtha tatsutam // prasthitA munayo hasti-mitrastvasthAdguhAntare // 14 // dUraM gatvApi tatputro, vazcayitvA munInagAt // pituH samIpaM sneho hi, nirmantrAkarSaNaM matam // 15 // tatastAto'vadatputra !, na zobhanamadaH kRtam // | munIn vimucya matpArzva-mavimRzya yadAgamaH // 16 / prAsukAnodakAdInAM, dAtA nAstIha ko'pi yat // 'kSuttRSAvivazastasmA| tvamapyatra vipatsyase! // 17 // tataH putro'vadatcAta !, yadbhAvyaM tadbhavatviha // paramasyAmavasthAyAM, muktvA vo na bajAmyaham / hastimitro'tha tatraiva, divase vedanAkulaH / / smRtapaJcanamaskAro, vipaMdyAjani nirjaraH // 19 // vipannamapi jIvantaM, suto mohAdviveda | tam / / prayuktAvadhirajJAsI-suro'pi prAgbhavaM nijam // 20 / / adrAkSIca vapuH khIyaM, tatrasthaM tanayaJca tam // tatastatkRpayA khAGge, pravizyeti suro'bravIt // 21 // bhikSAyai vatsa! gaccha tvaM, so'vAdIt kka bajAmyaham // uvAca nirjaro yAhi, bhUruheSu vaTAdiSu TU // 22 // tadvAsino janAstubhyaM, pradAsyantyazanAdikam / tatprapadya yayau so'pi, mugdhAtmA bhUruhAmadhaH // 23 / / dharmalAbha iti | proccaiH, procya tatrAtha tasthuSe // tasmai bhikSAmadAbRkSA-nirgatyAlaGkRtaH karaH / / 24 // itthaM bhikSAM dadau tasmai, hastimitrAmaro'nvahai ham // kRtAhArazca taM snehA-dvAtayAmAsa sarvadA // 25 // deze bhojakaTasyAtha, jajJe durbhikSamulvarNam // tatastatrAbhavadbhikSA, bhikSuNA vivazaH vyAptaH / 2 mRtvA / / mRtam / 4 bhayaGkaram / %94%AC+ Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NO adhya0 // 47 // ucarAdhya-16 matidurlabhA / 26 // vatinaste tato varSe, dvitIye prati mAlavam // valitAH pUrvadRSTena, celustenaiva vamanA // 27 // aTavyAM cAya yanasUtram yustasyA, kSullakaM dadRzuzca tam / ka tiSThasi ? kathaM bhujhe ?, papracchuriti tazca te // 28 // avAdItso'tha tiSThAmi, sarvadA pitur||47|| nti ke // vRkSanirgatahastAcca, lame'hamazanAdikam // 29 // adya yAvAdvenA''hAraM, vRddhaH kiM jIvatIti te // taM vIkSituM gatAH zuSka | madrAkSustakalevaram // 30 // tataste vyamRzannUna, hastimitro'bhavatsuraH // kRpayA'nnAdidAnena, tenaivAyamarakSyata // 31 // atrAhuH / kepi bAlena, na soDhaH kSutparISahaH // vRddhena sa punaH soDho, dhairyAdharItabhUbhRtAH // 32 // anye tvAhuH sutenApi, soDha eva parISahaH / / 4 yanAsau prAmukAlAme-'pyaicchadbhoktuM phalAdikam // 33 // hastibhUtirapi jJAtvA-''hAralAbhaM sudhAMzanAt // AlocitaH pratikrAnto, vijahAra shrssibhiH|| 34 // parISaho durviSaho yathA''bhyAM, sehe bubhukSAviSayo munibhyAm // aidaMyugInairapi puNyapInaiH, sahyastathA'sau manasAyadInaH // 35 // iti kSudhAparISahe hastimitrakathA // 1 // -ORIES uktaH kSutparISahaH, kSudhArtasya ca zuddhAhArArtha paryaTataH zramAdeH pipAsotpadyate, sApi samyak soDhavyeti tatparIpahamAhamUlam-tao puTTho pivAsAe, dogucchI lajasaMjae // sIodagaM Na sevijjA, viaDassesaNaM care // 4 // vyAkhyA-tataH kSutparISahAdanantaraM spRSTo'bhidrutaH, pipAsayA, 'doguMcchitti' jugupsako'nAcArasyeti zeSaH, 'lajasaMjaetti' lajjAyAM saMyame samyak yatate iti lajjAsaMyataH, zItodakaM sacittAmbu na seveta na pAnAdinA bhajena, kintu 'viyaDassatti vika , dhairyeNa adhaH itAH ( prApitA: ) bhUbhRtaH yena sa tena / 2 devAt / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tasya vahvayAdinA vikAraM prApitasya eSaNAsamiti caret punaH punaH seveta, na tvekavAraM eSaNAyA azuddhAvapi tRSAtirekAcadaneSaNIyaM / uparAjya adhya02 * gRhNIyAditi suutraarthH||4|| tathA | yanaratram // 48 // // 48 // mUlam-chiNNAvAesu paMthesu, Aure supivAsie // parisukkamuhaddINo, taM titikkhe parIsahaM // 5 // vyAkhyA-chinno'pagata ApAto janasaJcAro yeSu te chinnApAtA vijanA ityarthasteSu pathiSu mArgeSu gacchaniti zeSaH, Aturo'tyantA''kulakAyaH, kRta evamityAha-yataH 'supivAsie' suSTu atizayena pipAsitastRSitaH parizuSkamapagataniSThIvanatayA'nA, mukhaM yasya sa parizuSkamukhaH, sa cAsAvadInazca parizuSkamukhAdInaH, taM tRSAparISahaM titikSeta saheta, ayaM bhAvaH-ekAntasthAnastho'pi bahutRSAvyAkulo'pi ca noktamaryAdAmulla yettatastRTparISahaH soDho bhavatItisUtrArthaH / / 5 // kathAsampradAyazcAtra / tathAhi___abhUdujjayinIpuryA. dhanamitrAbhidho vaNik / / dhanazarmAzrayastasya, dhanazarmA muto'bhvt||1|| guruvANI samAkarNya, guruvairA | gyavAn dhnH|| putreNa puNyasatreNa', satrAM tatrA''dade vrtm||2|| khasmin pare ca sahitau, sahitau tau vrtivrjaiH|| prasthitAvelagapurA'dhvani madhyAndine'nyadA // 3 // tadA ca bhiissmgriissmaark-krsmpaaNttaapitH|| pipAsAMpIDito bAlaH, sa cacAla zanaiH shnaiH|||| munayo'nye'grato jagmu-rdhanamitramuniH punH|| pazcAccacAla sUnostat-premapAzaniyantritaH // 5 // mArga tatrAyayau raMga-ttaraGgAtha taraGgiNI / / tataH pitA'lapatputraM, tAM nirIkSya pramodabhAk // 6 // jAnAmi ceSTayA vatsa !, tvAM pipAsAparAjitam // madabhyarNe ca | nAstyambhaH, prAsukaM tatkaromi kim // 7 // sadidAnI nadInIraM, pItvodanyA nihanyatAm / / niSiddhamapi kArya hi. kAryamA 1 sthAnena / 2 saha / 3 hitena saha vartete iti / / yuktau / 5 sAdhusamuhaiH / 6 samuhaH / * nRSA / 8 nadI / 9 tRSA / Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + + // 49 // ghanastram // 49 // + + padi dhiidhnaiH||8|| yaduktaM-'niSiddhamapyAcaraNIyamApadi, kriyA satI nA'vati yatra sarvathA // ghanAmbunA rAjapathe'tipicchile,* kacibudhairapyapathena gamyate // 9 // " mRtyudAmApadamimAMtadullaraghya kathaJcana // pazcAdAlocayeH pApaM, samIpe sadguroridam // 10 // ityudIrya samuttIrya, sa nadImityacintayat // nUnaM maddarzane putro, hiyA pAsyati nodakam / / 11 // hrImAn kurvannakArya hi, svacchAyAto'pi zaGkate // taddarzanapathAdasyA-pasarAmi zanaiH zanaiH // 12 // dhyAtveti sa puroJcAlIta , kSullo'tha prApa nimnagAMm / / tRSArto'pi na tattoya-mapibacca dRDhavrataH // 13 // anye tvAhurudanyA ni-bAdhitaH sa zizubhaMzam // zuSyatAlamakhoraska-cetasIti vyacintayat // 14 // pigamya'nAdeyapi, nAMdeyaM vAri sAmpratam / / prAyazcittaM grahISyAmi pazcAtsadgurusannidhau // 15 // vimRzyeti samutpATya, pAtumaJjalinA jalam // ninye yAvanmukhasyAgre, so'dhyAsIditi tAvatA // 16 // picAmImAn kathaM jIvA-nahaM vijJAtajainagIH // udabindau yadekatrA-'saGghayajantUn jinA jaguH // 17 // trasAH pUtaramatsyAdyAH, sthAvarAH panakAdayaH // nIre syuriti hai | tadghAtI, sarveSAM hiMsako bhavet // 18 // tatkiyadbhirdinairyAnti, rakSitA api ye dhruvam // tAn prANAn rakSituM dakSaH, paraprANAnihanti kA ? // 19 // sajIvaM jIvanamidaM, tanna pAsyAmi sarvathA // nirNIyeti zanainaghAM, sa mumocAJjalejalam // 20 // bAlo'pyanAladhairyastA-muttIrya tarTinI ttH|| tattIra eva so'pata-tRSNayA gantumakSamaH // 21 // dharmasthairya dadhacitte, "pipAsAvivazopi sH|| smRtapazcanamaskAro, vipadya tridivaM yayau // 22 // prayujyAthAvadhijJAnaM, jJAtvA pUrvabhavaM nijam // puro gatvA sthitaM tAtaM, prekSya svAGge ___ *kardamayukte cikaNe vA / baalH| 2 nadIm / 3 tRpyaapiidditH| 4 uraskaM vakSaHsthaLam / 5 bhAdAtumayogyam / ( nadyA idaM nAdeyam / * jlbindau| | 8 jalam / 9 nadIm / 10 tRSApIhitaH / + + Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 50 // C4%A pravizya ca // 23 // anvagAddhanamitrarSi, tatazcalayituM surH|| samAyAntaM sutaM dRSTvA, hRSTaH so'pyacalatpuraH / / 24 // [ yugmam ] adhya01 athodanyAvyathA nAM, munInAmanukampayA // dhanazarmA'maro bhUri-gokulAnyadhvani vyadhAt / / 25 // tebhyo'dhigatya tanAdi, sAdhaSaH // 50 // svAsthyamAsadan / sudhAkuNDebhya Asadya, pIyUSamiva nirjraaH||26|| viharantaH sukhenaiva, tatkRte vijikAbraje // ullaGghayAraNyamApuste, kramAdantimagokulam // 27 // tato'gre gacchatAM teSAM, madhyAtkasyApi viNTikAm // svaM jijJApayiSuH so'tha, tatra vyasmasyatsuraH // 28 // dUraM gatvA viNTikAM ca, smRtvA sa valito vratI // upadheviNTikAM tatrA-'pazyatsvAM na tu gokulam // 29 // tAmA | dAya pracalito, milito'nyatapodhanaH // avadadviNTikAlAma, gokulAdarzanaM ca sH|| 30 // jAtAzcaryAstadAkarNya, munayo vyamRzaniti // nUnaM divyAnubhAvena, gokulAnyabhavan vane // 31 // atrAntare prAdurAsIta , sa suraH kAntibhAsuraH // vihAya pitaraM sarvAn, munIna'nyAnanAma ca // 32 // enaM kuto na namasI-tyuktaH sa bratibhistataH // khIyaM vyatikaraM sarva, nivedyetyvdtsurH|| 33 // 6 sajIvA'mbho'pi pAtuM ya-tadAsau me matiM dadau, tatpUrvabhavavaptA'pi, sAdhureSa na vandyate // 34 // snehAdapi riporeva, kArya vihitavA nasau // yadurgatinimittaM me, tadA tadupadiSTavAn / / 35 // apAsyaM cetsacittAmbu, tadaitadvacanAdaham / / vratabhaGgabhavAtpApA-dabhramiSyaM PI tadA bhave // 36 // sa eva hi pUMjyo, guruzca janako'pi ca // ziSyaM sutaM ca yaH kApi, naivonmArge pravartayet // 37 // |* | dhanazarmasuparvaiva- mudIryAgAtriviSTapam // sAdhavo'pi tataH sthAnA-dvijahaste yathAsukham // 38 // kSullo yathA'yaM dhanazarmanAmA, sehe pipAsAM sudRDhapratijJaH // evaM samagrairapi saMyataH sA sahyA mahAnandapadAnuraktaiH // 39 / / iti tRTparISahe dhanazarmamuni kathA // 2 // 1 gokulasamUhe / 2 'beTiyu' iti bhA0 / 3 pitA / 1 svargam / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 51 // uktastRSAparISahaH, kSutpipAsAsahanakRzatanozca zItakAle zItamapi bahu lagatIti zItaparISahamAha - mUlam --caraMtaM virayaM luhaM, sIaM phusa egayA // NAivelaM muNI gacche, soccA NaM jiNasAsaNaM // 6 // vyAkhyA - carantaM grAmAnugrAmaM mokSamArge vA prajantaM virataM sAvadyayogAnivRttaM 'lahaMti' tailAbhyaGgastrAnasnigdhAhArAdiparihAreNa rUkSaM, sunimitizeSaH, zItaM himaM, spRzati, abhidravati, bAdhate ityarthaH / ekadA zItakAle tataH kiM kuryAdityAha-na naiva ativelaM velAM svAdhyAyAdisamayAtmikAmatikramya zItabhayAnmuniH sAdhurgacchet sthAnAntaramupasapait zrutvA 'Namiti' vAkyAlaGkAre, jinazAsanaM jinAgamaM 'anyo jIvo'nyazca dehaH, tIvratarAzca narakAdau zItavedanA anubhUtA ! jIvairityAdikam ' itisUtrArthaH // 6 // kiJca -- mUlam--Na me nivAraNaM asthi, chavittANaM Na vijjai // ahaM tu ariMga sevAmi, ii bhikkhu Na ciMtA // 7 // vyAkhyAna me mama nivAraNaM zItavAtAdinivArakaM saudhAdyasti vidyate, tathA chavitrANaM tvaktrANaM kambalavakhAdi na vidyate, tato'haM zItamapAkartuM tu punaragni seve iti bhikSurna cintayenna dhyAyet, cintAniSedhe sevanaM tu dUrApAstamiti sUtrArthaH // 7 // dRSTAntazcAtra / tathAhi pUre rAjagRhe'bhUvaM zratvArazcatuse camAH // sakhAyo'nyonyamutkaSTa-premabhAjo vaNigvarAH // 1 // bhadrabAhu khAmipArzva, zrutvA dharma jinoditam // te catvAro'pi saJjAta- saMvegAH prAvrajan mudA // 2 // guruzuzrUSaNAtpAra- dRzvAnaste zrutodadheH // ekAkitvavihArAkhyAM, pratimAM pratipedire // 3 // kalpazvAyamabhUtteSAM yadvihArAzanAdikam // tRtIya eva prahare, kArya kArya samAhitaiH // 4 // turyayAmapraveze tu, avedyo yatra saMsthitaH // tena tatra pratimayA, stheyaM praharasatakam // 5 // kalpamenaM zrayantaste, viharanto gharAtale // paredyavi puraM adhya02 // 51 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 adhya02 // 52 // | rAja-gRhaM punarUpAyayuH // 6 // tadA ca tuhinavyUhaH, pIDayan jagatijanam // patrapuSpaphalopetAn , sthANUna kurvan mahIruhAn // 7 // ucarAdhya | taTAkAnyapi sarvANi, styAnayanAjyavanizi // nirApadAn pakSipazu-zvApadAn dArutAM nayan // 8 // zItakampradaridrANAM, dantavAdya yanaratrama 4 // 52 // pravAdayan / / kRzAnuse vinaM kurvan , sarva zrotriyavajanam // 9 // ruSTAnapi mitho'tyartha, dampatIna parirambhayan / / hemantargaH / / pravavRte, vizva hemamayaM sRjan // 10 // [caturbhiH kalApakam ] himattauM tatra vaibhAra-gireste munayaH pure AhArArtha samAjagmuH, praharehastRtI. &yake // 11 // kRtAhArAzca te sarve, gantuM vaibhArabhUdharam // pRthag pRthag nyavarttanta, puramadhyAnmaharSayaH // 12 // vaibhArAdriguphAdvAre, | prAptasyaikasya tevatha // dvitIyasya purodhAne, tRtIyasya tadantike / / 13 / turyasya tu puropAnte, caturthaH praharo'bhavat // kAyotsagai tataH kRtvA, te tatraivAvatasthire // 14 // [ yugmam ] teSvadrikandarAdvAra-saMsthitasya tapakhinaH / / uccaiH sthitvAdalaga-cchItamatyantadAruNam // 15 // patattuhinasamparka-zItalaiH zailamArutaiH // kAyazcakampe tasyocca-nai kizcidapi mAnasam // 13 // sa zItavedanAM samyak, sahamAno mhaamuniH|| yAminyAH prathame yAme, paralokamasAdhayat // 17 // udyAnasthasya nIcaistvA-cchItamalpaM kimapyabhUta // tato rajanyAH prahare, dvitIye sa vypdyt||18||udyaanpaarshvvRttestu, vRkSAdyAzrayato'lagat / / zItamalpaM tato yAme, sa vipnnstRtiiyk||13|| AsIdalpataraM zItaM, turyasya ngrossmnnaa||ttH sa prahare turye, praasusvmgaanmuniH||20||ctvaaro'pi prAjyadheryA munIndrAH, svarga prApuste viSoti zItam / / itthaM sarvaiH sAdhumistyaktakAmai-statsoDhavyaM 12muktisaMyuktikAmaiH // 21 // iti zItaparISahe sAdhucatuSkathA // 3 // himasamuhaiH / 2 "luTu" iti bhA0 / 3 vRkSAn / 4 ghRtavat / 5 'AspadaM sthAnam 6 kASTabhAvam / * 'baddhiH / " parvatam / 9 parvatapavanaH / 1. raatrH| 11 maraNatvam / saMyuktiH saMyogaH / CAMESSAGACAUSACS Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanya02 idAnIM zItavipakSamuSNamiti, yadvA zItakAle zItaM tadanu grISme uSNamiti tatparISahamAhacarAdhyapanapatram MP mUlam-usiNappariAveNaM, paridAheNa tajie // dhiMsu vA pariAveNaM, sAyaM No paridevae // 8 // vyAkhyA-uSNaM uSNasparzayuktaM bhareNuzilAdi, tena paritApa uSNAparitApastena, tathA paridAhena bahiH svedamalAbhyAM vahinA vA, antazca tRSNotthadAharUpeNa tarjito'tyantapIDitaH, tathA 'dhiMsuci'grIme, kAzabdAta zaradivA paritApena ravikiraNakRtena tarjita * ityatrApi yojyam , sAtaM sukhaM pratIti zeSA, no paridevet 'hA! kadA candra-candana-sajJAnilAdayaH mukhahetabo mama sampatsyante? iti na pralapediti strArthaH // 8 // mUlam-uNhAbhitatto mehAvI, siNANaM No vi patthae // gAyaM No parisiMcejjA Na vIejA ya appayaM // 9 // ____ vyAkhyA-uSNAbhitapto medhAvI maryAdAvarcI svAnaM jalAbhiSekaM 'govi pattharaci' apebhitrakramatvAt no naiva prArthayedapi, abhilaSedapi, kathaM punastatkRyaryAditibhAvaH, tathA gAtraM dehaM no parisiJcat na sakSmAmbubindubhirAdrIkaryAta, navIjayeca tAlavRntAdibhiH, alpakamapi, stokamapi, kimpunarbahuriti suutraarthH||9|| udAharaNazcAtra, tathAhi-- abhUllakSmIkulAgAraM, nagarI tagarAmidhA / / dattapramodastatrAsI-ittanAmA vaNigvaraH // 1 // sa bhadrAbhAryayA sAkaM bhujAnaH lA sukhamuttamam / / arahannakanAmAnaM, putraratnamajIjanat // 2 // dharmamArhatamAkA -'hanmitrAcAryasanidhau / / virakko vratamAdaca, dattaH ptniisutaanvitH||3|| dattoprahamakaM snehA-diSTairbhojyairapoSayat // kadAcidapi bhikSArtha, preSayAmAsa taM na tu // 4 // ucamarma RSHANKARI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAjya yanasUtram // 54 // 1-4-9 la ivAnena, kimayaM popyate'nvaham // samartho'pi ca kiM bhikSA-caryAmeSa na kAryate ? // 5 // dhyAyanto'pIti nirgranthA, vaktuM kimapi nAzakan / putraM vA pAlayan vaptA, niSedhdhuM kena zakyate 1 / 3 / [ yugmam ] *nidAghasamaye'nyedyu - dattaH sAdhurvyapadyata // tadviyo gAnmahAduHkha- mAsasAdA rahannakaH // 7 // tato'nye saMyatAstAta - virahAturacetase // tasmai dvitrAn dinAn yAva - daaniiyaahaarmaarpyn||8 // atha taM yatayosvocan, bhikSArtha paryaTa svayam || nedAnIM pitRvatko'Si, dAsyatyAnIya bhojanam // 9 // dagbhopariSThAt piTako pamAM vAcaM nizamya tAm / / cacAla vimanAH so'tha, mikSAyai munibhiH samam // 10 // atIva sukumArAGgaH, pUrvamapyakRtazramaH // tadA nidAghatApena, paryabhUyata so'dhikam ||11|| grISmArkakiraNocapsa - reNukAnikareNa saH / / adahyata padovaDhaM, maulau ca tapanAMzurbhiH // 12 // pazcAtsthito'nyasAdhubhyastRSA zuSyanmukhAmbujaH || mahebhyasadanacchAyAM X vizramAya sa zizriye // 13 // saubhAgyamanmathaM taM ca tatrasthaM tadguhezvarI || dhanADhyavaNijo bhAryA - 'pazyatproSitabhatRkA // 14 // acintyacca sA rUpa-maho ! asya manoharam // yaddRSTamAtramapi me, samAkRpati mAnasam / / 15 / / tadanuM ramayitvA svaM karomi saphalaM vayaH // dhyAtveti prAhiNoddAsIM, sA tdaahvaanhetve| / / 16 / / dAsyAhUtaH so'pi tasyAH, manasIva gRhe'vizat / / sApi IrSabharodazca tkucakumbhA tamabhyagAt || 17 || papraccha cami tonmizra - dantAMzuyotitAgharA / samagra subhagottaMsa ?, kiM yAcasi bhavAniti // 18 // athArahannakaH smAha, bhikSAmabhyarthaye zubhe // tataH sA vyAmRzatsmera - smarApasmAravihvalA // 19 // vazIkaromyamuM snigdha-madhurAhAradAnataH || / svAdubhojyaM hi sarveSAM vazIka 1 pitA / * nidAghaH uSNaH / 2 DAma iti bhASAyAm 3 samuhena / mastake 4 ravikiraNaiH / x gRhachAyAM / 5 proSitaH (videzagataH ) bhartA yasyAH sA / 6 harSasamUhena vikastapayodharA 7 hAsyavyAmizradantakaraNaidyoMtiko oSThau yasyAH sA / 8 mukuTaH / 9 vikasitakAmena apasmAraH (sTatibhraMzaH ) tena vihvalA ( vyAkulA ) / *%** adhya01 // 54 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raNamuttamam // 20 // dhyAtveti sArpayattasme, modakAn sundarAn bahUn // so'pi paryaTanaglAnaH, prApya tAn mumude bhRzam // 21 // ecarAdhya pazyantI snigdhayA dRSTayA, sA prapaccheti taM punH|| yuvatve'pi tvayA tIvra, kimartha vratamAdade // 22 // munirUce mayA dIkSA, adhya01 yanasUtram 4jagrahe saukhyahetave // sudhAmadhurayA vAcA, tataH sA punarabravIt // 23 // yadyevaM tanmayA sA, bhuGkSava vaiSayikaM sukham / / paalitaayaa| iyatkAlaM dIkSAyAH phalamApnuhi // 24 // kurUpa-duHstha-sthavira-karkazAGga-janocitAm , imAM kaSTakriyAM muJca, mudhA svaM vazcagasva mA // 25 // idaM gRhamiyaM lakSmI-rayaM parijano'khilaH // sarvametattavAyattaM, yadi tvaM svIkaropi mAm // 26 // lAvaNyADhyamidaM rUpaM, zarIraM cedamAvayoH // anyonyasaGgamAdadya, saphalatvaM prapadyatAm // 27 / bhavedyadi ca dIkSAyAM, bhavato'tyantamAgrahaH / bhuktabhogastadA bhUyo, vAIke tAM samAcareH // 28 // zrutveti tadvacastasyAH, vibhramAMzca vilokya saH // bhagnacitto'bhavatko vA, kAminIbhirna / bhidyate // 22 // yaduktaM-"dRSTAzcitre'pi cetAMsi, haranti hariNIdRzaH kimpunastAH 4 smitasmera-vibhramabhramitekSaNAH ? // 30 // " | tataH svIkRtya tadvAca-mavatasthe sa tadgRhe / tayA sAkaM yathAkAmaM, reme cAtyantaraktayA // 31 // atha gocaracaryAyAM, vasatau cA' rahannakam // aprekSamANA munayo-'nveSayannikhile pure // 32 // tatpravRttimapi kvApi, nAlabhanta tathA'pi te // tatastanmAturAryAyA| staM tadvRttAntamRcire // 33 // vAtA nizamya tAM putra-zokenAtigarIyasA // praNaSTacittA sA bhUtA-''viSTevonmattatAmagAt // 34 // | tato'rahannaketyuccai-vilapantI sagadgadam // sA pure sakale'bhrAmya-davRttA 'ceTakapeTakaiH // 35 // panthAnamabhiSiJcantI, nayanazravada-| | zrubhiH // taimizreNeva mohena, praskhalantI pade pade // 36 // dRSTorahannakaH kApi, putro me prANavallabhaH ? yaM yaM pazyati taM taM ca, | x smitena vikasitAni vibhrameNa abhivAni ikSaNAni yAsAM tAH / 1 bAlakasamUhaiH / 2 andhakAreNa / Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjyabananam // 56 // ) pRcchantIti punaH punaH // 37 // kRtAnukampA sujanai-IsyamAnA ca durjanaiH // dRSTA'rahannakenocai-rgavAkSasthena sA'nyadA // 38 // tribhirvizeSakam] pratyabhijJAya tAM prekSya, tadavasyAM ca tAdRzIm // sa samutpanna nirvedaH+, sadadIti vyacintayat // 39 // baho! me5 adhyAya nirvivekatva-maho! duSkarmakAritA // yadasyA vacanaistyaktaM, mayA muktipradaM vratam // 40 // dussahe vyasane mAtA, pAtiteyamapI // 5 // dRze // khAtmA ca vratabhaGgena, bhavAndhau pAtito hahA ! // 41 // idAnImapi tanmAtuH, zokamunmalayAmyaham / / dhyAtveti sa gRhAcamA-birjagAma sasambhramaH // 42 // kulAbAropamo mAta-rasau tvaamrhnnkH|| namatIti bruvan bASpa-ptatAkSastAM nanAma ca // 43 // | taM vIkSya svasthacittA sA, sapramodaivamabravIt / / etAvanti dinAnyasthAta, kutra putra ! bhavAniti // 44 // tataH provAca sa prAcyaM, sarva vyatikaraM nijam / / taM zrutvA sA'jadadvatsa!, bhUyaH svIkuru saMyamam // 45 // tucchAnAM martyasaukhyAnA-meteSAM hetave kRtina // anantaduHkhadA mA sa-svIkArSinarakavyathAH // 46 / / so'saMsava zako'si, pApo'haM vratapAlane / / tato vadasi cenmAtaH, karo myanazanaM tadA // 47 // tuSTA bhadrA'myadhAndra, tavaitadapi sAmpratam // natvanantabhavabhrAnti-nimittaM vratamaJjanam // 48 // yadAdu:"varamaggimi parvaso, varaM visuddheNa kammuNA maraNaM // mA gahiavayamaMgo, mA jIaM khaliasIlassa // 49 // " tataH sa yoga sAvA, pratyAkhyAya mhaashyH|| kSamayitvA'khilAn jantU-vinditvA duritaM nijam // 50 // zritvA catvAri zaraNA-nyAdAyA'nazanaM tathA // gatvA bahirdinezAMzu-tApitAmazrayacchilAm // 51 // [yugmam ] dharmadhyAnI pAdapopagamanaM pratipAlayan / / tAmuNa. vedanAM samyak , sahamAno'tidAruNAm // 52 // sa sAdhuH sukumArAH, smaran paJca nmskriyaaH|| vyalIyata maharcena, tatra 8+ khedaH / duHkhe| 2 ashruklinckssuH| 3 yuktam / / varamagnau pravezaH varaM vizudena karmaNA maraNam / mA pratibatabhA, mA jIvanaM svalitazIlasyA POE Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjya dhanasUtram // 57 // prakSeNapiNDavat || 53 || [ yugmam ] itthamuSNamaghisA sa pazcA - dattanandanamunistridazo'bhUt // evametadaparairapi samyag marSaNIyamRSibhirniramarSaiH // 54 // ityuSNaparISahe arahannakamunikathA // 4 // atha grISme uSNaM tadanu ca varSAsu daMzamazakAH syuriti tatparISadamAha mUlam - puTTho a daMsamasaehiM samareva mahAmunI // NAgo saMgAmasIse vA, sUro abhihaNe paraM // 10 // vyAkhyA - 'spRSTo' 'bhidrutaH 'caH' pUrttI, daMzamazakairupalakSaNatvAdyUkAmatkuNAdimizca 'samarevatti' sama eva zatrumitreSu tulyacitta eva, prAkRtatvAdvisarjanIyasya rephaH, mahAmuniH 'NAgo saGgAmasIse vatti' nAga iva karIba, vAzabdasyevArthasyAtra sambandhAt, 'saGgrAmazirasi' raNamastake 'zUraH' parAkramI 'abhihanyAt ' jayet 'paraM' zatru, ayaM bhAvaH - yathA zUraH karI, zarairvyathyamAno'pi tAnagaNayan raNazi| rasi zatruM jayati, evaM munirapi daMzAcaiH pIDyamAno'pi bhAvavipakSaM krodhAdikaM jayediti sUtrArthaH // 10 // kathaM punarbhAvaripuM jayedityAhamUlam -Na saMtaseNa vArijjA, maNaMpiNa paosae / utreha Na haNe pANe, bhuMjaMte maMsasoNiaM // 11 // vyAkhyA--'na santraset' nodvijeddezAdibhya iti zeSaH, 'na vArayet' na niSedhayeddezAdIneva tudato'pi mAbhUdantarAya iti, tathA 'manaH' cittaM tadapi AstAM vacanAdi 'na pradUSayet' praduSTaM kuryAt, kintu 'uvehatti' upekSeta audAsInyena pazyet eva na hanyAt 'prANino' jIvAn 'bhuJjAnAn' bhakSayato mAMsazoNitaM, kintvAhArAdhino'mI bhojyaM caiSAM mama vapurbasAdhAraNaM ca yadi bhakSayanti tarhei kimatra pradveSeNeti cintayediti sUtrArthaH // 11 // udAharaNaJcAtra, tathAhi 1 "mAMkhaNa" iti bhASAyAm / 2 sahanIyam / adhya02 114011 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 58 // astyakampA purI campA - midhAnA bhuvi bhUSaNam // tasyAM sAnvarthanAmAsI - jjitazatrurmahIpatiH // 1 // tasya zramaNa bhadrAhaH, nuH sAntrikapuGgavaH / yuvarAjo'jani jaga-jjanAhlAdana candramAH // 2 // dharmaghoSaguroH pArzva, dharme zrutvA jinoditam / / viraktaH kAmabhogebhyo, mahAtmA so'grahadvatam ||3|| zrutAmbhonidhipAriNaH, sa prasAdAdgurorabhUt / ekAkitvavihArAkhyAM, pratimAM ca prapannavAn // 4 // nimna bhUmipradezeSu viharan so'nyadA muniH // zaratkAle mahATavyAM tasthau pratimayA nizi // 5 // sUcI samAnavadanA - statra | daMzA sahasrazaH // vilagya komale tasya, zarIre zoNitaM papuH || 6 || nirantaraM vilamaistai- dezairdazanatatparaiH / sa muniH svarNavarNo'pi, lohavarNa ivAssvabhau // 7 // dazatsu teSu tasyoccai - vedanA''sIttathApi saH / titikSAmAsa tAM kSAnti-kSamo na tu mamArja tAn ||8|| acintayacca daMzotthA, vyathA'sau kiyatA mama // ito'pyanantaguNitA, narakeSu hi sA bhavet // 9 // yataH - "paramAdhArmikotpannA, mithojAH kSetra jAstathA // nArakANAM vyathA vaktuM pAryante jJAninA'pi na ! // 10 // " kiJca - anyadvapuridaM jIvAjIva zvAnyaH zarI rataH / / jAnannapIti ko dakSaH karoti mamatAM tanau ? // 11 // kiJcAnena zarIreNa, svalpakAlavinAzinA // yadyeSAM jAyate tRptiH, kiM na prAptaM ? tadA mayA // 12 // bhAvayanniti sa prAjJaH, kSamamANazca tAM vyathAm // rAtrAveva jahau prANAn daMzaiH zoSitazoNitaH // 13 // iti viSahya sa daMzaparISadaM, zramaNa bhadramunikhidazo'bhavat // tadaparairapi sAdhuvaraizyaM, jinavaco nipuNaiH pariSahyatAm ||14|| iti daMzamazaka parISahe zramaNabhadrazramaNakathA // 5 // atha daMzAdyaiH pIDyamAne'pi vastrAnveSaNaparo na syAdityavelaparISahamAha mUlam - parijuNNehiM vatthehiM, hokkhAmitti acelae // aduvA sacelae hokkhaM, ii bhikkhU Na ciNt||12|| adhya02 // 58 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya02 + + vyAkhyA-'pari' samantAt 'jIrNaiH' durbaleH 'vasvaiH' kalpAdibhiH 'hokkhAmitti' bhaviSyAmi 'acelakaH' calahIno'lpadina uttarAdhya prabhAvitvAdeSAM, prAcyasya 'iti' zabdasya minnakramasyeha sambandhAta ityetadbhikSuna cintayediti yogaH, 'aduvani' athavA sacelako bhavi yanasUtram dhyAmi, parijIrNavasvaM hi mAM dRSTvA kazcidupAsakaH sundarANi vastrANi dAsyatIti bhikSurna cintayet , ayaM bhAvaH-na jIrNacelo'nyacelAnAM // 59 // lAbhAsambhAvanayA dainyaM lAbhasambhAvanayA vA pramodaM gacchediti sUtrArthaH // 12 // yataH| mUlam-egayA acelao hoi, sacelao vi egyaa| eaMdhammahiaM NaJcA, NANI No paridevae // 13 // vyAkhyA-'ekadA' jinakalpAdyavasthAyAM sarvathA celAbhAvena jIrNAdi vastratayA vA'celako bhavati. sacelakazcApi 'ekadA' sthavirakalpikAdyavasthAyAM, tataH kimityAha-etadityavasthaucityena sacelatvamacelatvaJca 'dharmahita' sAdhudharmopakArakaM jJAtvA' avabudhya, tatrA'celatvasya dharmahitatvamalpapratyupekSaNAdinA, sacelakatvasya tu tathAtvamagnyAdyArambhanivArakatveneti dhyeyaM, jJAnI no 'paridevayet' acelasya mama zItasampAtasantApitasya kimidAnIM zaraNamiti na dainyamAlambeteti suutraarthH||13. udAharaNaM sampradAyazcAyamatra, tathAhi abhUtpure dazapure somadevo dvijAgraNIH // tasya bhAryA'bhavadudra-somAhvA paramAhetI // 1 // tayorabhUtAM dvau putrau, guNaratnamaho4 dadhI // tatrAryarakSito jyeSTho, dvitIyaH phlgurkssitH||2|| tatrA'dhItya pituH pArzva, tadvidyAmAryarakSitaH / / jagAmAdhikavidyArthI, japATalIputrapaTTanam / 3 // sAGgavedapurANAdyAH, vidyAstatra caturdaza // adhItyAgAddazapuraM, puraM sa khajanotsukaH // 4 // tamadhItaca| turveda, jJAtvA''yAtaM narezvaraH / / abhigamya gajaskandhe-dhyAropyAvIvizatpure // 5 // kRtvocambhitaketuM ta-nagaraM nAgarA api // abhyAyayustaM sarve'pi, prauddhpraabhRtpaannyH||6|| sampUjyamAnaH sarveNa, pUrjanena nRpeNa ca // jagAma svagRhaM bAhya-zAlAmadhyavasacca + + + Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4% yanapatram sH||7|| puralokena rAjJA cA-'yamAnaM taM dhanAdinA // dRSTvA tadabandhako hRSTa-mAnasA bahvamAnayan // 8 // AbaddhatoraNaM sadyaH || ucarAdhya adhya02 paurastanmandiraM tadA // rUpyasvarNamaNidhanu-prabhRtiprAbhRtairbhUtam // 9 // athAryarakSito dadhyo, pramAdAjananI nijAm / / yannAdrAkSamahaM pUrva tadvinItasya nocitam // 10 // madviyogAdazAM mAtA, kAmapyAptA bhaviSyati // tadadyApi nijAM lakSmI, darzayan modayAmi tAm // 11 // dhyAtveti sa drutaM divya-vastrAbharaNabhUSitaH // antargahamagAtsvIyAM, savitrI praNanAma ca // 12 // svAgataM tava he | putre- tyuditvA maunamAzritA // udAsIneva sA tvasthAt, premAntabahu vibhratI // 13 // snehodrekaM tadA mAturapazyannityuvAca sH|| cirAdetaM bhaktimantaM mAtarmA bhASase na kim // 14 // athetthaM rudrasomAkhya-kimebhiH svAnyanAzakaiH // hiMsopadezakaiH zAstra radhItainarakapradaiH // 15 // eteSAM ca prabhAveNa, tvAM ghore duHkhasAgare / patiSyantaM prapazyantyAH , syAdAnandaH kathaM ? mama // 16 // * madvAci pratyayazcette, bhaktizca mayi vidyate // svargApavargadaM vatsa !, dRSTivAdaM tadA ptth||17|| athAryarakSito dadhyA-vapi lokapramo-8 | dinA // tenAdhItena kiM ? yena, jananI me na tuSyati // 18 // dhyAtvetyambAM sa papraccha, dRSTivAdaH kva paThyate // sA'pyavAdISTivAdo-'dhIyate sAdhusannidhau // 19 // darzanAnAM vicAro yo, dRSTivAdaH sa ucyate // tannAmA'pyasya zAstrasya, dRzyate sundarAnvayam / // 20 // ityAryarakSito dhyAyan , jagAda jananImiti // adhyedhye'haM dRSTivAdaM, tvadAdezavazaMvadaH // 21 // [yugmam] saGgasyante kva hai| punameM, dRSTivAdasya pAThakAH // zrutveti rudrasomA taM, mAha harSollasattanuH // 22 // tvayA vinItaputreNa, suputrajananISvaham // nItA prathamatAmetaM, madAdezaM cikiirsstaa||23|| tadgaccha vatsa ! tvarita -mikSuvATamito mama // sUrIstosaliputrAkhyAna , sthitAMstatra samAzraya 1 jananIM / DIECCANUAACCORG Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjyayanasUtram // 61 // // 24 // pAThayiSyanti te tubhyaM, dRSTivAdaM mahAmate ! // so'pyUce mAtaradhyedhye, prAtargatvA tadantikam || 25 || bhAvayan dRSTivAdArtha, so'tha nizyapi nA'svapIt / / ApRcchayAmbAM nizAzeSe, tamadhyetuM cacAla saH || 26 || itazca tatpiturmitraM,grAme kvApyabhavadvijaH / sa cAryarakSitaM zrutvA ''yAMta dhAmnItyacintayat // 27 // pramAdena suhRtputraM nAdrAkSaM gatavAsare || pazyAmi taM tadadyApi manmanombhojabhAskaram ||28|| dhyAtveti sa dvijaH pUrNA, ikSuyaSTIrnavottamAH / tatkhaNDaM caikramAdAyo -tsukastatsadanaM yayau // 29 // nirgacchantaM gRhAdArya - rakSitaM sa niraikSata | kintUpAlakSayat spaSTa - prakAzAbhAvato na tam ||30|| ko'si tvamiti bhUdevaH so'prAkSIdAryarakSitam || AryarakSitanAmAhamasmIti smAha so'pi tam / 32 // athAvadvijo mitraputra ! tvAM hyastane dine || nAdrAkSamiti tajjAtaM dinaM me vatsaropamam ||32|| ityuktvA somajaM premNA, samAliGgaca dvijo jagau // tvannimittaM mayA''nItA, gRhANekSulatA imAH // 33 // so'vAdIdikSusandoho, yanmAturdoMyatAmayam / ahaM tu dehacintAyai, bahirgacchAmi | sAmpratam ||34|| manmAtuzceti kathaye - ryagacchannAryarakSitaH / mAmeva pUrvamadrAkSI - tkalitaM lalitekSubhiH ||35|| tenetyuktastadambAyai, | tatsarve sa dvijo'vadat / tacchrutvA rudrasomApi, nipuNeti vyacintayat // 36 // yatsUnoH prasthitasyAbhU - nimittamidamuttamam // tadasau natra pUrvANi, sAdhikAni paThiSyati / / 37 / / dadhyau vizuddhadhIrArya - rakSito'pi pathi vrajan || lapsye'haM dRSTivAdasya, vibhAgAnnava sAdhikAn || 38 || adhenumadanaM prAptaH somasurityacintayat / / ajJAtacandanavidhi-rmadhye gacchAmyahaM katham ? / / 39 / / tadihAhaM pravekSyAmi, zramaNopAsakaH samam || sAdhUnAM vandanAcAraM yathA tebhyo'vadhAraye // 40 // vimRzyeti kSaNaM yAva-dvAryasthAdAryarakSitaH // 1 kamala / 2 adhya02 // 69 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4% A 4 -% % + tatrAgAd DhaDDarazrAddha-stAbandanahetave // 41 // so'vizadvasatiM vADha-kharaM naSedhikIM vadana // gajanniveryApathikI, praticakrAma ca kramAta uttraadhy|| 42 / / abhivandya tataH sUrIn , munIMzca vidhipUrvakam // puro gurorupAvikSata, kSitiM pratyupekSya sH||43|| adhAryarakSitastasmA adhya02 yanasUtram // 6 davadhAryAkhilaM vidhim / / pravizyopAzraye sUrIn , munIMzca vidhinA'namat / / 14 / / kintvasau ddhddddrshraaddh-mntvopaavishytH|| navya // // 62 // zrAddho'yamiti taM, guravo vividustataH / / 45 // papracchuzca tamAcAryA, dharmAptiste kuto'bhavat 1 // sopyabhyadhAnmayA dharmaH, zrAddhAdasmAdupAdadeM // 46 // taM vIkSya munayo'pyucca-gurUn vyajJapayanniti / / AryarakSitabhaTTo'yaM-rudrasomAtmajaH prbho||47|| caturdazAnAM sadvidyA-sthAnAnAmeSa pAragaH // prAvezi pattane rAjJA, gajArUDho gate'hani // 48 // atrAgamanamapyasya, durghaTaM vedavedinaH // tadasin * zrAvakAcAraM, prekSya citrIyate manaH // 49 // athAryarakSitaH sarva, svavRttAntamudIrya tam // iti vyajijJapatsUrIn , padmakozIkRtAJjaliH // 50 / / adhyetuM dRSTivAdaM hi, pUjyAnahamazizriyam // tattadadhyApanenoccaiH, prasAdaH kriyatAM myi!||51|| tacchutvA sUrayo'pyUcu yadyevaM tatparivraja / / krameNa dRSTivAdaM te, pAThayAmo yathA vayam // 52 // somajanmApyuvAcaivaM, pranAjayata mAM drutam / / kintu sthAlenAdato'nyatra, gantavyaM muuripunggvaiH||53|| iha sthitaM hi mAM rAjA, khajanAH pUrjanAstathA // dIkSAtaH pAtayiSyanti, prasahyApyanurAgataH // 54 // tacchutvA gacchayuktAste, tamAdAyAnyato vrajan // abhUdAdyamidaM ziSya-caurya zrIvIrazAsane // 55 // tataH prAbrAjayannArya-11 rakSitaM munipunggvaaH|| kramAccaikAdazAGgAni, gurupArzve papATha sH||56|| yAvAMstosalilaputrANAM, dRSTivAdaH sphuTo'bhavat / / tAvantaM taM ca jagrAha, buddhimAnAryarakSitaH / 57 // zrIvajrasvAmino bhRyAn , dRSTivAdo'sti samprati / / zrutveti so'caladvajrA-zritAM prati 1 bhUmim / 2 asambhAvyam / 3 balAtkAreNa / + *- *-44-5 4-% Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purIpurIm // 58 // mArgAyAtAmathAvantI-mAsadat somdevbhuuH|| tatra zrIbhadraguptAha-mUrizakrAnanAma ca // 5 // te sUrayo'pi taM | ucarAdhya adhya02 15 sarva-guNADhyaM zrutapUrviNaH // upalakSyAliligurdrAk, pramodAccaivamUcire // 6 // dhanyo'si kRtakRtyo'si, labdhajanmaphalo'si ca | Amam yanasUtram | yatyaktvA zAsanaM zaivaM jainamaGgIkRtaM tvayA! / / 61 // kizcAdyAnazanaM kartu-micchAmi svalpajIvitaH // tatastvAM prArthaye vatsa!, bhava // 63 // niryAmako mama // 32 // tato'GgIkRtya tadbAcaM, tasthau tatrAryarakSitaH // te sUrayopyanazanaM, vidhAyeti tamRcire // 63 // ekatropAzraye | | vajra-svAminA saha mA bseH|| kintu sthitvA paratra tvaM, paThestasyAntike zrutam / / 64 // vasedvajreNa sAI hi, yaH sopkrmjiivitH|| daekAmapi nizAM nUnaM, tena sAkaM mriyeta sH||6|| tadvacaH pratipadyAtha, tAnniryAmya ca somabhUH // purImagAdvajrayutAM, bahistasthau ca * tAM nishaam||66|| tasyAH kSapAyAH prAnte ca, vajro'muM svapnamaikSata / / matpAtrasthaM sAvazeSa, payaH ko'pyatithiH papau // 67 // prAtastaM *svapnamAcakhyau, sAdhUnAM sAdhusindhuraH teSAmajAnatAM samyak , tadarthazcaivamabravIt // 68 // AgantAdya muniH ko'pi, sa ca pUrvagataM zrutam / / asatpAtsudhIH sarva, kizcidnaM grahISyati // 69 // athAryarakSitaH prAta-rvajrAcAryamavandata // kuta AgAstvamiti ? taM, vajrasvAmyapi pRssttvaan| // 70 // so'vak tosaliputrAha-mUripArdhAdihAgamam // kimAryarakSito'si ? tva-miti vajro'pi taM jagau // 71 // evameveti tenokte, vajrasUrirado'vadat / / svAgataM tava kintu tvaM, sthito'si va pratizraye ? / / 72 // so'vag bahiH sthitosmIti, tato vajrastamabhyadhAt // bahiH sthitaH kathaGkAra, tvaM paThiSyasi? sanmate ! // 73 // so'vAdIta bhadraguptAha-sUrIndrasyAnuzAsanAt // svAminahamito bhinna-mupAzrayamupAzrayam // 74 // dattopayogayajro'pi, tanimittaM vibhAvya ca // proce yuktamidaM proktaM, , 'kSapA' rAtriH / * sAdhuzreSThaH / 2 upAzraye / 3 AjJAyAH / * anyA vasatimAzrayam / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanaratram // 64 // 4 * | taiH pUjyai nasAgaraiH / / 75 // athA'nyavasatisthasyA-pyAryarakSitasanmuneH // zrImAn vajraguruH pUrvA-'dhyApanAya pracakrame // 76 // adhya09 tato'lpenApi kAlena, nava pUrvANyadhItya tam // dazamaM pUrvamadhyetuM, pravRttaM gururityavak // 77 // pUrvasya dazamasyAtha, 'yamakAni paTha // 34 // drutam / tataH paThitumArebhe, viSamANyapi tAni sH||8|| itazca pitarAvArya-rakSitasya samutsukau // iti prAhiNutAM bhUyaH, sandezAn bahubhijanaiH // Agaccha kulamAno! tvaM, vatsodyotaM vidhehi naH // tvadviyogAdyadasmAkaM, darzarAtrIyate jagat // 80 // iti sandezavacaH nAvadAgAna somabhUH / / tAvattAbhyAM tamAhvAtuM, preSitaH phalgurakSitaH // 81 // so'pyAgatya praNamyArya-rakSitarSimado'vadat // kimevaM svakuTumbe'pi, nirmohatvaM tvayA''dRtam ? / / 82 // vairAgyAdvA na te rAgo, yadyapi sveSu vidyate // tathApi zokamagnAMstAn , kAruNyena samuddhara / / 83 // kizcAdAtuM parivrajyA-mutsukAH santi bandhavaH // tatrAgatya tatasteSAM, dehi muktiprada vratam // 84 // atheti vyAjahArArya-rakSitaH phagulrakSitam // yadi sUnRtametatsyAt , tadA tvaM svIkuru vratam // 85 // iti tenoditaH prAjJaH, so'va| daddehi me vratam / / tatastasmai dadau dIkSAM, bhagavAnAryarakSitaH / / 86 // gantuM sAha punaH phalgu-rakSito'pyAryarakSitam // gamanAyo tsukaH so'pi, zrIvajaM pRssttvaaNsttH||87|| vajrasvAmI tato'vAdI-dvatsa ! tvaM paTha mA braja // nirviNNaH so'tha yamakai-rityapRccha| punargurUn / / 88 // kiyanmAtraM mayA'dhItaM, kiyaccheSaM ca vartate // svAmin ! dazamapUrvasye-tyAkhyAhi mama sAmpratam // 89 // tataH | mitvA'vadatsariH, pUrvasya dazamasya hi| bindumAtraM tvayA''dAyi, zepaM tu jaladheH samam // 90 // athAryarakSitaH mAha, zrAnto'smi ! 8 | paThanAdaham // pAraM prAptuM tadehasya, na zakSyAmbudheriva // 91 / / gururjagAda vatsa ! tvaM, sodyamo'si sudhIrasi // tadasya pAraM tvaritaM, 1 dazamaM pUrvamadhyetuM, yairadhItaiH prabhurbhavet / yamakAnIti tAnyAhuH, sUtrANi parikarmaNaH // 2 darza (amAvAsyA) rAtririva bhAcarati / 45 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manastram lapsyate kiM viSIdasi // 92 / / itthamutsAhito'dhyetuM, pravRtto'pi punaH punH|| gantuM papraccha sa guruM, taM gurustu niSiddhavAn // 13 // scarAdhya- anyadA sa sahAdAyA-'nujaM gurvantikaM gataH // ityUce'sau mama bhrAtA, mAmAtumihAyayau // 94 // tadAdizata mAM pUjyAH, zrutveti adhyA vyamRzadguruH // rakSyamANo'pyasau, kasmA-gantuMmutsahate ? muhuH // 95 // vicintayanniti zrImAn, vajrasvAmI guNodadhiH // // 65 // // 65 // zrutopayogaM kRtavA-niti ca jJAtavAMstataH / / 96 // nA''gantA'sau gataH sadyaH, svalpamAyurmamApi ca // tadetaddazamaM pUrva, mayi sthAsthati nizcitam / 97 // jJAtvetyanumato gantuM, zrIvajeNAryarakSitaH // puraM dazapuraM phalgu-rakSitena samaM yayau // 98 // zrutvA meM tamAgataM rudra-somAsomau nRpo'pi ca // nAgarAzca mudAgamya, praNamyopAvizan purH| 99 // teSAM hitAya sopyuccai-vidadhe dharmadezanAm / / tAJcAkarNya-mahAnanda-mavindanta nRpAdayaH // 10 // tato zrotavyadauhitra-snuSAputrAdibhiH samam // rudrasomA''dade dIkSA, samyaktvaM pArthivaH punaH // 101 // kathaM putrIsnuSAdInAM, puro nama ivA'nvaham / / tiSThAmIti hriyA soma-devo na prAvrajatpunaH | // 102 // kintu svajanaputrAdi-snehapAzaniyantritaH // zazvattatpArzva evAsthA-tra tvanyatra jagAma saH / / 103 // tazcAryarakSitA. cAryAH, procurevaM muhurmuhuH // tAta ! yUyaM parivrajya, phalaM gRhNIta janmanaH // 104 / / yajJasUtrapadatrANa-chatrazArTakakuNDikoH / / cenme| 'numanyaseM tarhi, pravrajAmIti so'pyavak / / 105 // yathAkathaJcibRddho'yaM, tArya eveti cintayan / / mUristadurarIkRtya, somadeva madIkSayat / / 106 // karaNaM caraNaM cAnu-vRttimeva vitanvatA // grAhaNIyo mayA tAto, dhyAtveti smAha taM guruH // 107 // sarvekI 4 munayazcola-paDheM paridadhatyamI // sthaviratvAttu yuSmAkaM, zATako'pyanumanyate // 108 // chatrAdikaM punarnaita-dAtmanAM bahu zobhate / / . bhAtuH putraH / 2 putrIputraH / 3 putravadhUH / / dhotiuM iti bhASA0 / 5 kamaNDaluH / AAAAAA GAURCHASKAR Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 uttarAdhya- yanasUtram 1 // 66 // nizamyeti vacaH sUreH, somadevamunijagau // 109 // gantuM zaknomyahaM naiva, putra ! chatraM vinA''tape // viNmatrotsarjane zaucaM kathaM | adhya02 syAtkarakaM vinA ? // 11 // tyajAmi yajJasUtraM ca, vipratvAvedakaM katham // pIDA ca syAtkaNTakaima, vinopAnahamadhvani // 111 // 4 sUriH smAhA'tha yadyevaM, tiSThatvetattadAkhilam // bhavadbhistyajyatAM kintu, sarvo'pya'nyaH parigrahaH / / 112 // tataH parigrahaM so'nya* matyAkSIdatha sUrayaH / / bAlAn kizcicchikSayitvA-'nyadA nantuM jinAn yayuH / / 113 // tatastacchikSitA bAlAH, somadevatapasvi nam // hitvA kSullakaparyantAn , sarvasAdhUna vavandire // 114 // darza darza somadevaM, te caivaM procire mithaH // nAmAbhirvandanIyo'yaM, chatravAn sthaviro muniH // 11 // tacchRtvA somadevarSI-ruSTobhASiSTa tAniti / / are! matputrapautrAdIna , bandadhve caalkaanpi||116|| mAM tu vRddhaM gurostAta-mapi no nmthaa'bhkaaH| // vartika mayA parivrajyA, nopAttA'dyApi vidyate // 117 // bAlAH procurdIkSita| sya, bhavecchatrAdikaM katham // tyaktAtapatrAH sarve'pi, dRzyante sAdhavaH khalu ? // 118 // somo'tha vyamuzacchAvA, apyevaM zikSayanti mAm // sAdhvAcAraviruddhaM ta-cchatrametajjahAmyaham // 119 // vicintyeti jinAbatvA-''gatAnsUrInuvAca saH / / udvejakena sarveSAM, chatreNAnena me kRtam // 120 // gururjagAda yadyevaM, tadA chatraM vimucyatAm / / prabale tvAtape dhAryaH, kalpako mastakopari // 121 // gurau gate'nyadA kApi, bAlAstacchikSitAH punH|| taM vihAyAparAbema-statpRSTAzcaivamUcire // 122 // kamaNDaludharatvAddhi, na tvAM hai vandAmahe vayam // yatkadApi yateH pAca, nA'pazyAma kamaNDalum // 123 // tacchrutvA sarimApRcchaya, sa prAgvatkuNDikAM jahau / pAtrakeNaivA'tha zaucaM, kArya gururapItyavak // 124 // punastathaiva taM bAlA, nA'namana sUrizikSitAH // avandananidAnaca, pRSTAsteneti , kamaNDaluH / 2 'janoha' iti bhASAyAm / 3-4 bAlakAH / 5 'kapaDo' iti bhASA0 / kaba- kabara Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ecarAdhya yanasUtram // 6 // R+ taM jaguH // 125 // yajJopavItavantaM no, muni manyAmahe vayam // tataH somaH sutaM pRSTvo-pavItamapi muktavAn / / 126 // tanmokSa adhya02 NakSaNe tvevaM, procuH zrIAyarakSitAH // etanmuJcata kohyasmAn , viprAno vetyado vinA ? // 127 / / itthaM chatrAdike tena, tyakte // 67 // | bAlAH punarjaguH / na zATakopasaMkhyA(vyA)na-menaM vandAmahe munim // 128 // somadevastadAkaNye, jajalpA'nalpakopabhAk // re! mA | namata mAM yUyaM, samaM pitRpitAmahaiH // 129 // ye'nye namanti taireva, santuSTimeM bhaviSyati // kaTIpaTTakamenaM tu, na tyakSyAmi bhavadvirA // 130 // tadAkarNya yayurvAlAH, anyadA ca mhaamuniH|| vihitA'nazanaH ko'pi, tatra gacche vyapadyata // 131 // tadA pituH OM kaTIpaTTa-tyAjanAya jagau guruH // asya dehaM vahati ya-stasya lAbho bhavenmahAn // 132 // tatastacchikSitAH pUrva-dIkSitA mikSavaH pare // udatiSThastamudvoDhuM, tadA cetya'bravIdguruH // 133 // yUyaM yadutthitAH sarve-'pyamuM lAbhaM jighRkSavaH / / tadasaddhandhuvargo'yaM, nirjarAM | lapsyate katham ? // 134 // tadAkarNya sako'ya, somadevamunirjagau // kimatra prApyate putra !, nirjarA bhUyasItarA // 135 / / | uvAca sUriH kArye'smi-nirjarA jAyate bhRzam / / so'bhyadhAdahamapyenaM, tabahiSye saharSibhiH // 136 // gurujagI bAlakRtaH, upasargo na jAyate // taM cetsahitumIziMce, vahanIyastadA hyayam // 13 // taM ca cenna sahiSyadhve, tadA syAtsundaraM na naH // iti sthirIkRtaH 5 | somo-'vahattaM saha sAdhubhiH // 138 // tadA ca tasya purato, gacchatsu bahusAdhuSu // tadvyutsarthametAsu, sthitAkhAryAsu pRSThataH // 8 // 139 // pUrvasaGketitA bAlAH, somadevamunedrutam // kaTIpaTTakamAkRSyA-''dAya ca tvaritaM yyuH|| 140 // [ yugmam ] atIva / | lajjitaH so'tha, parairUce zabaM tyajan // upasarga sahasvA'muM, mA muzca mRtakaM karAt // 141 // tatastasyA'nyamuninA, mAnopetAnyacI , adhovastram / MASUS Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uccarAdhyabanasUtram // 68 // varam / baddhaM davarakeNocai - vidhAya kaTipaTTavat // 142 // pazyanti mAM snuSAH pazcA- diti hINo'pi taM zabam // sa uvAhopasargosaau, jAta ityavadhArayan // 143 // parISThApya pazcAdAgataM vIkSya taM guruH // proce tAta ! kimadyedaM vAsaH paridadhe 1 laghu // 144 // somaH zazaMsa putrAyo -pasargo'bhUdupasthitaH / gate ca zATake tena, paryadhAM laghu cIvaram // 145 // sasambhramA davAcAryA - stannizamyaivamUcire // tAtArthamAnayata bho - vineyAH ! pRthu zATakam // 146 // tataH somo'bravItputra! laJjanIyaM babhUva yat / / tanme'dya sakalai- mAkRSTe kaTipaTTake // 147 // taccolapaTTa evAstu zATakena kRtaM mama // ityucaunamanUcAnAM staM tathaivA'numenire // 148 // ityupAyaivolapaTTe, grAhitaH sUripuGgavaiH || somastataH paraM samyak, sehe'celaparISadam / / 149 / / pazcAdacIvara parISaha meSa yadvat, zrIsoma| devamunirityasahiSTa samyak // sadyaH parairapi tathA zramaNaiH sa nityaM, zrImajinendravacanAnyanuvarttamAnaiH // 150 // ityacela parISade somadevarSikathA // 6 // . acelasya cA'pratibaddhavihAriNaH zItAdibhiH pIDyamAnasyAratirapi syAditi tatparISahamAha mUlam - gAmAzugAmaM rIaMtaM, aNagAraM akiMcanaM / araI aNuppavise, taM titikkhe parIsahaM // 14 // vyAkhyA -- grAmazca jigamiSato'nugrAmazca tanmArgAnukUlo grAmAnugrAmastaM, upalakSaNaM caitannagarAdeH "rIaMtaMti" 'rIyamANaM' viha rantaM 'anagAraM ' muniM 'akizcanaM' niSparigrahaM, "aratiH' saMyamaviSayA adhRtiH 'anupravizet' manasi labdhAspadA bhavet, 'taM' aratirUpaM 'titikSeta' saheta parISadamiti sUtrArthaH // 14 // tatsahanopAyamAha 1 vadantam / 2 AcAryAH / adhya02 // 68 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4- 4G ucarAdhyapanasUtram // 69 // mUlam-araI piDao kiccA, virae Ayarakkhie / dhammArAme NirAraMbhe, uvasaMte muNI care // 15 // jayAra ___ vyAkhyA-aratiM 'pRSThataH kRtvA' dharmavighnaheturiyamiti tiraskRtya 'virato' nivRtto hiMsAdeH, AtmA rakSito durgatihetorapa- IA69 // dhyAnAderanene tyAtmarakSitaH, 'dharma' zrutadharmAdau Aramate-ratimAn syAditi dharmArAmaH, 'nirArambhaH' asatakriyAbhyo nivRttaH, 'upa| zAntaH' kropAyupazamavAn muniH 'caret ' saMyama paripAlayena punarutpannAratirapi vrataM tyaktukAmaH syAditi sUtrArthaH // 15 // | kathAnakazcAtra tathAhi jitazatrurabhRdbhUpaH, pure'calapure purA // tatsuto yuvarAD dIkSAM, rathAcAryAntike'grahIt // 1 // viharanto'nyadA tena, yuvarAjarSiNA samam // puNyaprathA rathAcAryA-stagarAnagarI yayuH // 2 // teSAM svAdhyAyaziSyAstu. vishvvikhyaatkiirtyH|| AryarAdhAmidhAcAryA, ujjayinyAM tadA'bhavan // 3 // tacchiSyAH kepyavantItaH-stagarAnagarI gtaaH|| rathAcAryAnavandanta, tatastairityapRcchayata // 5 // AryarAdhA nirAbAdhA-santi knycittpsvinH|| kacitrirupasarga vA-'vantyAM tiSThanti sAdhavaH // 5 // | te procire sarvamasti, bhavyaM pUjyaprasAdataH / / rATpurodhaHsutau kintu, tatrodvejayato yatIn // 6 // tacchutvA yuvarAjarSiH, so'dhyA sIditi zuddhadhIH // avantInRpaputro yaH, sa zrotRvyo bhavenmama // 7 // asau sAdhUnavajJAya, saMsAre mA bhramediti / / ApRcchaya kha| gurun zIghramujjayinyAM jagAma sH|| 8 // AryarAdhAn praNamyAtha, tainiSiddho'pi sa svayam // yayau bhikSArthamAdAya, kSullaka gRhada kam // 9 // gacchaMzca yuvarAjarSiH, kSullakaM tamado'vadat // vezma darzaya me tAva-nnupasUnomunidviSaH // 10 // nRpAGgajagRhaM tasyA , bhAtuH putraH / + Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyamanasUtram // 7 // // 7 // 'dIdRzana kSullako'pi saH / prAvizayuvarAjarSi-rapi tatra bhyojjhitH||11|| tadA ca tatra krIDantI, sutau rAjapurodhasoH // abhUtAM saGgatAveka-rAzau pApagrahAviva // 12 // dRSTrAtaM cA''gataM rAja-parivAro'bravIditi // brajA'nyatra sune ! no cet, tvAM 8 adhya-2 kumArau haniSyataH // 13 // tadAkarSyApi sa puro, yayau dhairynidhirmniH|| dharmalAbha iti proccai- DhakharamuvAca ca // 14 // ayaM * krIDanakamAyo, yadihAgAnmuniH svayam // tadasmadbhAgyayogena, jAtamadyAtizobhanam // 15 // jalpantAviti tau rAja-purohitasutau shtthau|| tAM munegiramAkaye, tadabhyarNamupeyatuH // 16 // [ yugmam ] abhyadhattAM ca sAdhoH! tvaM, narcituM budhyase na vA! so'vAdI-15 dvemyahaM nATya, vAdyaM vAdayataM yuvAm // 17 // ArebhAte tatastUrya-tADanaM tau yathAtathA // vAdyaM vAdayituM kintu, nA'jJAziSTAM | yathocitam // 18 // tato vAcaMyamaH' proce, samyag vAditravAdanam // re ! koliko! na jAnItho, yuvAM jaDaziromaNI // 19 // tadAkAtiruSTau to, muni hantumadhAvatAm // niyuddhavedI sAdhustu, tAvAyAntau gRhItavAn // 20 // kuTTayitvA tadaGgAni, sandhimyathodatArayat // muninA hanyamAnau tu, tau cakrandaturuccakaiH // 21 // zrutvA''krandAstadA dadhyau, bahiHsvastatparicchadaH // inyamAnaH | kumArAmyAM, nUnamAkrandati vratI // 22 // RSidviSostayorevaM, zikSA datvA gate manau / / sAzaGkastatparikara-stayoH pArzvamagAttataH // nizceSTau kASTavadvaktu-mapyazaktau gatau bhuvam // dRzA'tidInayA prekSa-mANau sarva paricchadam // 24 // tau samIkSya tathAvasthau, sambhrA ntsttpricchdH|| nyavedayadudaintaM taM, drutaM nRppurodhsoH|| 35 // [yugmama ] tadAkAtisambhrAntau, sadyo rAjapurohitau // putrayo | duravasAM tAM, tatrAyAtAvapazyatAm // 26 // parIvAragirA jJAtvA, munimUlAM dazAM ca tAm // jagmaturyatipArzva tau, kSipraM kSamApapurodhasau 1 muniH / 2 bAhuyuddhavettA / 3 vRttAntam / 1 nRpaH / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * adhya02 1 // scarAdhya yanaratram // 72 // 4-% W F // 27 // ityucatuzra natvA zrI-AryarAdhapadAmbujAn // pUjyAH! prasIdatedAnI, putrau jiivytaa''vyoH||8|| AryarAdhA jagu| bhUpa!, vemyahaM nAtra kizcana // prAghUrNakama kintu, prasAdaya mahAmunim // 29 // bhUpo'pyutthAya tatpAva, gatvA natvA ca taM munim // upAvizatpurastasya, pratyabhijJAtavAMzca tam // 30 // evaJcovAca he bhrAtaH1, svabhAvavyaM paTUkuru // tato munirjagAdetthaM, tasya kalyANakAmyayA // 31 // yatvaM vaputrabhANDAnA-mapi sAdhu viDambinAm // zikSAM dAtuM na zaknoSi, tatsaurAjyaM dhigastu ! te // 32 // rAjJA nyAyavatA lokaM, sAmAnyamapi pIDayan // nigrAhyaH khalu putro'pi, kimpunaH saadhubaadhkH||33 // athA'bhyadhAnnRpo bhrAta-mantumenaM kSamakha me // anukampakha cedAnI, tau bAlau durdazAM gatau // 34 // muniH provAca yadyetA-vA''dAte vrataM hitam / / tadA tau saJjayAmi drAk, kumArau nAnyathA punaH // 35 // purohitena rAjJA ca, pratipannena tadvacaH // pRSTau kumArau tau dIkSA-''dAnaM khIcakratustadA // 36 // tataH sa yuvarAjarSiH, prAkkRtvA lucanaM tayoH // pazcAttau sajjayAmAsa, dIkSayAmAsa ca drutam / / 37 // tatra pRthvIpateH putroH nizzako'pAlayadvatam // muhurjAtimadaM cakre, purohitasutaH punaH // 38 // pradveSAditi dadhyau ca, sa dIkSAM pAlayaapi // aho / anena muninA, dIkSito'si balAdaham // 39 // tato durlabhabodhitvaM, purodhAsUnurAjayat / / kramAvAvapi tau kAlaM, kRtvA devau bbhuuvtuH||40|| itazca puryAM kauzAmbyAM , shresstthybhRttaapmaamidhH|| sa mRtvA svagRhe jajJe, lobhAvezena zUkaraH // 41 // sa svasaudhAdikaM dRSTvA, jAtajAtismRtiH kiriH|| nijaghne tatsutaireva, tasya zrAddhadine'nyadA // 42 // tato sAvazAveNI-kalpaH svagRha eva sH|| bhujagojani jAti ca, sasmAra praagvdaatmnH||43|| bhramaayaM gRhAntoM, mAvadhIditi cintibhiH // sutaireva 1 aparAdham / 2 muNDanam / / bhuNDaH / / rasA (pRthvI) evaM vazA (bI) tasyA veNIkalpaH / 5 sarpaH / + 04 + + + + Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjyavanasUtram // 72 // itaH so'hiH, svasnostanayo'bhavat ||44 || prAgvajjAtismRtiM prApto, mUkatvaM svIcakAra saH // snuSAmambAM sutaM tAtaM kathaM ? bacmIta 'cintayan // 45 // upAyaiH pracurairmAtA - pitRbhyAM vihitairapi / mAyAmUkasya tasyA'gA-na mUkatvaM kadAcana // 46 // azokadanta ityAsI - tasyAhnA' tAtanirmitA / lokAstu tajalpanta - majalpanmUkanAmakam // 47 // jJAtvA jJAnena mUkasya, pratibodha mathA'nyadA caturjJAnadharAstatra sthavirA: samavAsaran // 48 // taizva mUkagRhe zreSThau zramaNo prahitAvubhau / tacchikSitAmimAM gAthAM, puro mUkasya | peThatuH // 49 // " tAMbasa ! kimiNA : mUa-varaNa paDivaJja jANituM dhammaM || mariUNa sUaroraga, jAo puttassa puttoci // 50 // " zrutveti vismito mUka- stau praNamyeti pRSTavAn / etadyuvAM kathaM vittha-statastAvityavocatAm ||21|| ihodyAne sthitA asma - duguravo hi vidantyadaH // tAbhyAM saha tato mUko, gatvodyAne'namadgurUn // 52 // zrutvA taddezanAM pApa-paGkaThAvanavAhinIm // sa tApasazreSThijIvaH, zrAddhadharmamupAdade // 53 // itazca jAtimadaka- tpurohitasuto'maraH // mahAvidehe sarvajJa - mityapRcchatkRtAJjaliH // 54 // | ahaM kimasmi ? suprApa - bodhistaditaro'tha vA // jino jagAda deva ! tvamasi durlabhabodhikaH // 55 // suro'pRcchatpunaH sarva, kolpatsye'hamiyutaH // jino jagau tvaM kauzAmbyAM, sUkabhrAtA bhaviSyasi ||56 || dharmAvAptizca te mUkA-dbhAvinIti nizamya saH / / jinaM praNamya kauzAmbyAM, mUkopAntamagAtsuraH || 57 // dattvA tasmai bahudravyaM, tamityUce ca so'maraH || ahaM tvanmAturutpatsye, garbhe svargAtparicyutaH || 58 || akAle'pi tadA tasyAH, bhAvI mAkandadohadaH // sadAphalAmrastaddheto- ropito'sti mayA girau // 59 // mRtvA zakara urago' jAtaH putrasya putra iti // 1 // 3 nadI | 1. abhidhAnam / 2 tApasa! kimanena mUkavatena ! pratipacasva zAkhA dhrmm| 4 tIrthaGkaram / 5 AnecchA | adhya02 // 72 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uccarAjya manasUtram // 73 // AmrANi yAcate sA ca yadA taddohadAkulA || akSarANi purastasyA - stvametAni likhestadA // 60 // garbhasyamaGgajamimaM mAtarmA dadA cet // dade tadAnImAnIya, sahakAraphalAni te / / 31 / / idaM tasyAM prapannAyAM samAnIya tato gireH // phalAni tasya cUtasya tasyai | dadyA mahAmate ! // 62 // mAM ca jAtaM svasAtkRtvA, jainaM dharma vibodhayeH / na punastvamupekSethA, devabhUyaM gato'pi mAm // 63 // kizca vaitADhya nityAI - caityapuSkariNIjale || nyastamasti khanAmAGkaM kuNDaladvitayaM mayA // 64 // bahUpAyairanutpanna - pratibodhasya me punaH // taddarzanIyaM bhavatA, svargalokamupeyuSA // 65 // iti tadvacane tena mUkenA'GgIkRte sati / / purohitasutaH svargI, svasthaH svasthAnamAsadat / 66 / / sa cAnyadA divayutvA mUkAmyAkukSimAyayau | tasyAvAbhUdakAle'pi tadAmraphaladohadaH // 67 // taM jJAtvetyalikhanmUka- stadagre smRtadevagIH // cenme garbhamanuM datse, tadA''mrANi samAnaye // 68 // tadvacaH pratipannAyA - stasyA devoktaparvatAt // AnIyA''mrANi mUko'pi taM dohadamapUrayat / / 69 / / sampUrNadohadA sAtha, samaye suSuve sutam // tasyA'rhaddatta ityAhnA, pitarau cakraturmudA // 70 // tataH ma mUkastaM bAla-sodaraM lAlayan svayam || dharmAbhyAsakRte cetyo- pAzrayeSvanayatsadA // 71 // munIn vandayituM mRko, nIcaizcakre ca taM balAt / sa tu vIkSya munInucce - rarodInna tvavandata // 72 // nItopyupAzraye tena. modakAdyaiH pralobhya saH yatidarzanato'nazyat karabhAdiva sairibhiH // 73 // mUkenokto'pi bahudhA, sAdhUnAM gandhamapyasau / na sehe kugrahagrasta, iva mantrigugguloH // 74 // parizrAntastato mUkaH, prAbAjItsAdhusannidhau / pAlya saMyamaM svarga, gataH prAyuGkta cA'vadhim / / 75 / / sAnujaM tamapazyacca, pariNItacatuSpriyam // tatpUrvabhavavAkyaM cA- smArSItsvIkRtamAtmanA // 76 // durbodhasya tatastastha, pratibodhAya 1 zAzvajinajinAlaya vApIjale / 2 devaH / 3 uSThAt mahiSa iva / 4 gugala iti bhASA0 / adhya01 // 73 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1:74 // uccarAdhya- so'maraH pothaHpUrNadRtiprAyaM, procaizcakre jalodaram // 77 / / utthAtumapi taddhArA-dahaddattaH zazAka na // jahuvaidyAzca sarve'pi, taM ciganamatram | kitsatumakSamAH // 78 / sadyaH samagrarogAntaM, karomItyuccakairvadan // tato'bhramatpure tatra, sa devo vaidyarUpabhRt // 79 // arhaddatto | adhyaka 'tha taM vIkSya, sadyaH smAha kRtaanyjliH|| nIru kuru mAM vaidya !, vyapanIya jalodaram / / 80 // nijagAdA'gadakAro, gado'sAdhyo'yamasti te // tathApi zamayAmyena-mupAyairvividhairaham // 8 // kintu bheSajazastrAde-muM kotthalakaM mama // yAvajIvaM samutpAvya, tvayA sevyo'hamanvaham / / 82 // tato rogI jagau roga-menaM hRtavatastava / / sevako'smi vinA mUlyaM, krItaH kiM bhUribhASitaiH // 83 // nIto nIrogatAM mAyA-bhiSajo bheSajaistataH // taddAsatvamurIkRtya, tena sAkaM cacAla sH|| 84 // utpATanArtha tasyAtha, zastrakotthalakaM || nijam // devo dadau mahAmAraM, nimame taM ca mAyayA // 85 // arhaddatto'pi taM bhUri-bhAramanvahamudvahan // iti dadhyau kathamayaM, mayA / || zazvadvahiSyate // 86 // vAgvaddhazca kathaGkAra, bhAramenaM jahAmyaham // cintayanniti so'cAlI-dvIdhAnatakandharaH // 87 // dadarza | cA'nyadA kvApi, sAdhUnkhAdhyAyatatparAn / / tadA taM vIvadhodvigna-mevaM mAyAmiSaga jagau // 88 // pravrajyAM yadi gRhNAsi, tadA tvaM | mucyase mayA // sa nizamyeti tadvANI-mityabhANIdbharAditaH // 89 // vAhaM vAhamamuM bhAraM, vajrasAramaharnizam // kubjIbhRto'smyahaM tanme, sAmprataM sAmprataM vratam // 90 // tato mAyA'gadaGkAra-staM ninye munisannidhau // tasmai pradApya dIkSAM ca, svayaM svlokmiiyi / jalena pUrNA dRtiH (dayI iti bhASA0) sahaka / 2 vaithena / 3 annAniTatvAdiTA na bhAvyam , tathApi sarveSAM dhAtUnAM vikalpiteTvaM (dhUgo. ditaH-4-4-38) iti sUtre 'bahulame keSAM vikalpaH' iti matAntarapradarzanena samarthitavantaH zrIhemacandrasUrayaH // 4 vIvadhena (bhAreNa) A ( samantAt / natA kandharA (grIvA) yasya saH / 5 dIkSAm / 6 yogyam / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya vAn // 91 // gate deve vrataM hitvA-'haMddatto'gAnijaM gRham // suro'pyavadhinA'jJAsI-taM pravrajyAparicyutam // 92 // tato jalo ra adhya02 yanastram hai daravyAdhi-bAdhitaM taM vyadhAtpunaH // tayaiva paripoTyA ca, dIkSayAmAsa nirjaraH // 23 // mUkadeve gate'tyAkSI-dahaddattaH punavratam // 5 // // 75 // tRtIyavAramapyevaM, bratamAdAya so'mucat // 9 // atho caturthavelAyAM, punaH pravrAjya taM surH|| tasthirIkaraNAyA'sthA-nityaM tatpArzva | eva sH|| 95 // surastatpratibodhAya, tRNabhAradharo'nyadA // praveSTuM prajvaladgrAme, samaM tena pracakrame // 96 // dakSamanyastato deva| mahaddato'bravIdidam // madhyepradIpanaM yAsi, tRNabhAraM dadhatkatham 1 // 97 // devo'bak vetsi yadyeta-tahi kopAdipAvakaiH // jAjvalyamAnaM vizati, gRhavAsaM kuto bhavAn ? // 98 // tanizamyAyabuddhaM taM, sahAdAya puro vrajan / muktvA mArga suro'cAlI-dutpathenA 'TavIM prati // 99 // tato durlabhabodhista-miti provAca sAgraham // hitvA'dhvAnamaraNyAnI, pravizasyutpathena kim ? // 10 // svargI || jagAda yadyeta-jAnAsi tvaM tadA kutaH // vihAyamuktipanthAnaM vivikSasi bhavATavIm // 10 // tadAkApyabuddhena, tena sArdha sudhA zanaH // anirveda zriyAM mUla-miti dhyAyan puro yayau // 102 // vyantaraM pUjitaM santaM, nipatantamadhomukham arhahattaH kvaci caitye-'drAkSIdivyAnubhAvataH // 103 / / tataH sa vismayA'marpa-prakarSAvezasaGkulaH // amunA vAkyavANena, mukhacApamayojayat / / 104 // | yathA yathA'ya'te lokai-ya'ntaro'sau tathA tathA pratatyadhomukho nIcai-ruccaiH saMsthApito'pi yat // 105 / / tasmAdasmAdadhanyo'nyo, IPIna dRSTaH ko'pi bhUtale // ityUcAnaM ca taM sAdhu-mevaM devo'vadatpunaH // 106 // [ yugmam ] yaduccaiH saMyamasthAne, sthApito'pi punaH punH|| pUjyamAno'pi lokaca, tato'dhaH patasi Tutam // 1.7 // tasmAcamapyadhanyo'si, re durbodhaziromaNe ! // tadA''kAti prameNa / 2 agnibhiH / / praveSTumicchasi / * amaraH / 5 khedarahitaH / 6 armapaH krodhaH / . bhAvezo ahakAraH tena myAptaH / +5%4454- 14th %ACHOOL +++ Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *944 OM - + sambhrAnto-'hahattaH pRSTavAniti // 108 // bhUyo bhUyo vadaneva, ko'si ? tvamiti me vada // tataH suro mUkarUpaM, darzayitvetyuvAca ucarAdhya adhya01 yanapatram tam // 109 // zRNu bhrAtaH! suraH zrImA-nAsIstvaM pUrvajanmani // tadA ca bhavatA majha-mityabhUtpratipAditam // 110 / / bhavatsaho // 76 // // 76 // daratveno-tpanna cyutvA triviSTapAt / / bodhaye nadharma mAM, tvaM prApto'pi surAlayam // 111 // iti tvaduktaM ca mayA, tadA''sItsvI-2 kRtaM yataH // tvAM vibodhayituM devI-bhRto'pyatrA''gamaM tataH // 112 // svIkRtyA'pi tato dharma, mA vimuca muhurmuhuH // nizamyeti marudvAkya-mahattojIdidam // 113 // devo'haM prAgbhave'bhUvaM, yattatra pratyayo nukH|| tato devastamAdAya, yayau vaitAtyaparva tam // 114 // kuNDaladvitayaM tena, proktapUrva sa nirjrH|| tamAmAI samAkRSya, puSkariNyA adarzayat // 115 // tadvIkSya svAbhidadhAnADUM, jAtimaraNamApa sH|| landhabodhistato bhAva-saMyama pratyapadyata // 116 // sthApayitveti taM dharma, svasthAnaM tridazo yyau|| ahaMitto'pi tadanu-seheratiparISaham // 117 // prApyavodhamamagaditi yada-saMyatopratiparISahameSaH / / soDhavAn zamadhanairaparaira-pye. 5. vameva sa sadA sahanIyaH // 118 // iti aratiparISahe arhaddattamunikathA // 7 // utpannasaMyamArateSa sImiH prArthyamAnasya tadabhilApaH syAditi strIparISahamAhamU0-saMgo esa maNusANaM, jAo logaMmi itthiio| jassa eA pariNAyA, sukaDaM tassa sAmaNNaM // 16 // ___vyAkhyA-'sana' lepaH eSaH' vakSyamANo manugyANAM makSikANAmiva zleSmA, tamevAha-yAH kAthana mAnuSyAdyA 'loke' jagati 'triyaH yuvatayaH, etA hi hAvabhAvAdimiratyantAsaktihetavo manuSyANAmityevamukaM, anyathA gItAdyapi saGgahetureva, manuSyagrahaNaM ca . svargAt / 2 devavacanam / / vAdhyAH / / cinham / 5 devaH / - k Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4% adhya03 77 // | teSAmeva maithunasaMjJAtirekAta , tataH kimityAha-'yasya' yateH 'etA' khiyaH 'parijJAtAH' jJaparijJayA atrA'mutra ca mahA'narthahetutyA uparAjya & viditAH, pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAtA, "sukaDaM"ti suSTukRtaM "tassa"tti vibhaktivyatyayA tena 'zrAmaNyaM' cAritraM ayaM bhAvaH panastram | avadyahetutyAgo hi vrata, rAgadveSAveva cAvadyahetU, na ca strIbhyaH paraM raagdvessmuulmstiiti| strIpratyAkhyAna eva zrAma // 77 // NyaM sukRtaM bhavatIti satrArthaH // 16 // ataH kiM vidheyamityAhamUlam-eamAdAya mehAvI, paMkabhUA u itthiio| no tAhi viNihaNejA, carejattagavesae // 17 // vyAkhyA-etamanantaramuktaM vakSyamANaJcArtha "AdAya" buddhyA gRhItvA medhAvI tamevAha paGka:-kardamastadbhutA eva muktipathapravRttAnAM vighnakaratvena mAlinyahetutvena ca tadupamA eva, 'tuH' avadhAraNe, striyo bhavantItyavadhArya 'no' naiva 'tAmiH' strImiH "viNihaNijatti" vinihanyAta saMyamajIvitoSaghAtena atipAtayedAtmAnamiti shessH| kRtyamAha-'caret' dharmAnuSThAna seveta, 'AtmagaveSakA kathaM mayA''tmA | saMsArAnistAraNIya ityabhiprAyavAniti suutraarthH||17 // udAharaNazcAtra, tathAhi udAyibhUpopekSe'bhUta , pATalIputrapattane / nandavaMze kRtA''nando, navamo nandabhRpatiH // 1 // kalpakA'nvayajo'nalpa-buddhi| talpo vikalpavit / / tasyAsIcchakaTAlAhau, mantrI jissnnorivaanggiraaH||2|| tasya lakSmIvatI patnI, viSNorlakSmIrivA'bhavat / / sthUlabhadrazrIyakAho, dvAvabhUtAM tayoH sutau // 3 // yakSA yakSadattA bhUtA, bhUtadattA ca senikA // veNA reNeti sajanA 1 kRte / 2 yaMzospannaH / 3 iMdrasya surAcArya iva / ACA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanapatram adhya02 78 // // 78 // sutAH saptA'bhavaMstayoH // 4 // yakSA dakSA'grahItAsu, zrutaM sakRdapi zrutam // ekaikavAravRddhayA'nyA, apyevaM jagRhudrutam // 5 // yAbadreNA maptakatvaH, kAvyAdyAkarNya satvaram // nirmame kaNThapIThasthaM, svA'bhidhAnamivoccakaiH // 6 // rUpeNApratirUpeNa, | dattapatrA raterapi // lAvaNyapuNyA paNyastrI, tatra kozA'bhidhA'bhavat / / 7 // sthUlabhadraH kalA''cAryA-dadhItya sakalAH klaaH|| kozAM vIkSyA'nuraktastAM, tasthau tasyA niketane // 8 // bhUribhUriGgadAnastAM, sa svIcakre kalAnidhiH // tasyA mAnasamapyAtmA-yattaM | cakre guNairnijaiH // 9 // aho ! zrIsthUlabhadrasya, saubhAgyaM jagaduttamam // tanmayIvA'bhavadyena, kozA vAravadhUpi // 10 // tayA | samamavijJAtA-'horAtraparivartanaH // vilAsairvividhaiH sthUla-bhadro reme gunnaambudhiH||11|| yadabhUnibiDaM prema, tyornyo'nyrktyoH|| api vAcaspatervAcAM, tadbhavenaiva gocaraH // 12 // dRDhA'nurAgau tau bhinna-dehAvapyekamAnasau // anyo'nyaM virahaM nAdhi-sehAte nakhamAMsavata / / 13 // kozAsakta iti sthUla-bhadro nA'gAmijaM gRham // zrIyakastu babhUvAta-rakSako nndbhuubhujH||14|| itazca nandanRpati, nAmnA vararuciH kviH|| navyairaSTottarazata-kAvyairanvahamastavIt // 15 // tAni zrutvA nRpastuSTo, mantrivataMtra vyalokata // sa tu mithyAmatestasya, prazaMsAM nA'karotkaveH // 16 // tataH pRthvIpatistasmai, bhaTTAyA'dAna kizcana / / bhaTTo'pi dhIsakhA'dhInaM, viveda nRpati tadA // 17 // lokoktyA sacivaM taM ca, vijJAya gRhiNIvazam / / bheje lakSmIvatI khArtha-siddhathai vararucirdvijaH // 18 // | tAM tuSTaH stutimizcaivaM, yayAce sa mhaakviH|| matkAvyaM tvadrAiH rAjJA, puro mantrI prazaMsatu // 19 // dAkSiNyenaiva davApi, tadvAcaM | tAM prapadya sA // uvAca mantriNe so'pi, tadA''karpo'bravIditi // 20 // samyagdRzo na yuktaM me, tatkAvyAnAM prazaMsanam // kintu , pavitrA yuktA vA / 2 vezyA / 3 bhatyantasuvarNapradAnaH / 4 vezyA / 5 bRhaspateH / / mukham / 7 mandhyA''yattam / 8 mamAsyam / 9 rAmA / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya ucarAdhya yanasUtram // 79 // + tvadA''hA'dhInaH, kariSye tadapi priye ! // 21 // pratipadyetyagAdbhapa-sabhA sacivapuGgavaH / / tatrAyAtaH sa bhaTTo'pi, nRpaM tuSTAva pUrvavat // 22 // stutiprAnte ca bhUpenA-'mAtyavaktre vilokite // aho ! sUktAni kAvyAni, prAzaMsIditi dhIsakhaH // 23 // nRpo'tha tasmai dInArA-naSTottarazataM dadau // itthaM tAvaddhanaM tasmai, bhUpo'dAt prativAsaram // 24 // zakaTAlastato dadhyau, datvA'smai dhanamanva | ham kozaM niSThApayatyeSa, nRpo niSkAraNaM kimu 1 // 25 // dhyAsveti nandabhUpAla -mavAdIditi dhIsakhaH / svAmin ! kimasmai bhaTTAya, pratyahaM dIyate dhanam // 26 // rAjA jagAda kAvyAni, vaNitAni tvayA'sya yat // tato'smai dIyate noce-tpUrva nA'dAmahaM katham ? | // 27 // amAtyA smAha vRttAni, laukikAni paThatyayam / tAni prAzaMdhasipamahaM, tato bhUpatirityavak // 28 // kiM purANAni kAvyAni, paThatyeSa puro mama // uvAca sacivaH santi, jIrNAnyetAni nizcitam // 29 // yadyatra pratyayo na syA-ttadA saptA'pi matsutAH / / taduktAnyeva kAvyAni, paThiSyanti prabho puraH // 30 // tanizamyA'tha sAzcayoM, nRpo javanikAntare // saptA'pi mantriputrIstAH, samA huya nyavIvizana // 31 // athA''gato vIraruciH, kAvyastAvadbhiruttamaiH / / tuSTAva kSmApati kSipraM, tAni yakSA'pyadhArayat // 32 // 5 rAjAdezAtsabhAmetya, tathaivAkathayacca sA // evaM vAradvayaM zrutvA, yakSadattA'pi tAnyavak // 33 // sarvA apyevamRcustA-stAni rAjJo ataH kramAt // tato vararuce rAjA, ruSTo dAnamavArayat // 34 // gaGgAsrotojale yantraM, caze vararucistataH // aSTAgrazatadInAraandhikA tatra ca nyadhAt // 35 // prAtaca jAhnavI stutvA-kSiNA yantramacIcalat // dInAragranthirullutya, nyapatattatkare tadA // 36 // lokastatpratyahaM prekSya, visitaH procivAniti // aho! gaGgApi dInArA-nasmai datte stutA satI // 37 // janoktyA + + + nRpam / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAbhyabanasUtram 80 // SAECSC tannizamyA'tha, mantriNe smAha bhUdhavaH // proce'mAtyaH prabho ! prAta-kSyAmo'daH svayaM vayam // 38 // ityuktvA svagRhaM gatvA, mantrI preSIcaraM varam // gatvA gaGgAM so'pi sAyaM, zaraistambe virodadhe // 39 // tadA cASTottarazata-dInAragranthiko svayam // tatra gaGgApayoyantre, channaM vararuciya'dhAt // 40 // valitazca tataH sadyo, jagAma nijadhAma sH|| AdAya pranthikAM tAM ca, caro'dAnmantriNe | rahaH // 41 // channarakSitadInAra-pranthinA mantriNA samam // prAtaH pauraparIto'gA- jAniraMtha jAhnavIm // 42 // tatrA''yAto vararuci-didakSu vIkSya bhUpatim // protsarpidarpaH prAreme, gaGgAM stotuM vishesstH||43|| stutiprAnte ca pAdAbhyAM, vipro yantramacI calat / / dInAragranthikA sA tu. notplutyA''gAtkarodere / / 44 // yadA sa pranthikAM nA''pa, pANinA'pi gaveSayan // sitvA'mAtyastadetyuce, gaGgA datte'dya kiM na te svidravyamupalakSyA'tha, gRhANeti nigadya sH|| tAM granthikAM dadau tasmai, tAM ca prekSya sa khinnavAn // 43 // svAM pravardhayituM khyAti, janaM vazcayituM dhanam // sAyamana dhanaM kSiptvA, prAtahAtyasau prabho! // 47 // itthaM vararucerdambha, mantriNokte nRpaadyH| ayaM mahAdhUrta iti, taM nindanto, gRhaM yayuH // 48 // yugmam ] tenAmAtyaprayogeNa, prAptanindaH sa vAMDavaH // iti vyacintayadroSA-dvADavAgniriva jvalan // 49 // hilIto'si mudhA loke, pApenA'nena mantriNA // tadyathAzaktyahamapi, pratikurve'sya kizcana // 50 // dhyAtveti tasyA'mAtyasya, chidrANi jJAtumanvaham // vastrAdidAnastaddAsIM, vazIcakre sa kAzcana // 51 // mantrigehasvarUpaM taM, pRcchantaM sA'nyadetyavak // asti zrIyakavivAhaH, prArabdho'mAtyasabani / / 52 // tatra bhUmibhujo 1 rAjA / 2 zare (jale) Ata: stambaH (tRNaM) jalotpamatRNavizeSe / / bhUH (pRthvI) jAyA (strI) yasya sa nRpaH / 4 gaGgA / 5 karamadhye / 6 dvijaH / . ma gRham / CA 15 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | bhoktuM, satantrasyAgamiSyataH // niSpAdyate pradAnAya, vividhAyudhadhoraNI // 53 // chalAnveSI tadA''sAdya, chalaM vrrucirdvijH|| ecarAjya- apAThayacchizUnevaM, modakAdivazIkRtAn // 54 // " yatkartA zakaTAlo'yaM, tanna jAnAti pArthivaH // hatvA nandaM tasya rAjye, mAadhya panasUtram // 8 // // 8 // zrIyakaM sthApayiSyati // 55 // " pratisthAnaM paThyamAnaM, bAlakaistannizamya ca // tatsvarUpaM nRpo jJAtuM, preSInmantrigRhe caram // 56 // sopyAgatya yathAdRSTaM, zastraniSpAdanAdikam / / rAjJe vyajJapayadrAjA-'pyakupyanmantriNe tataH / / 57 // atha sevArthamAyAto-'namanmantrI yato yataH // kopAtparAGmukhastasyA-'bhavadbhapastatastataH // 58 // tato'tikRSitaM pRthvI-pati vijJAya dhIsakhaH // vyAghuTya gehamA8 gatya, zrIyakaM procivAniti // 59 // praNate mayi bhakte'pi, yattiSThati parAGmukhaH // tanmanye'madviSA kenA-'pyadyA'sau dveSito | nRpaH // 60 // dviSTazca bhUdhavo bhUri, vaiguNyaM naH kariSyati // nRpadurjanasaNA -mAtmIyo hi na kazcana // 61 // tadyAvadayamassAka, na karoti kulakSayam // tadrakSAya tAvadetaM, vatsAdezaM kuruSva me / / 62 / khaDnena mauli chindyAstvaM, bhUpatiM namato mama // brUyAzceti prabhudveSI, pitA'pi na mato mama // 63 // AsannamRtyau vRddhatvA-nmayi caivaM mRte sati / / madvaMzavezmastambhastvaM, bhavitAsi ciraM tataH // 64 // tacchutvA zrIyakaH smAha, rudanniti sagadgadam / / tAtedaM garhitaM karma, zvapaco'pi kimAcaret // 65 / / tvAM nihatya bhaviSyAmi, naivAhaM kulapAMsanaH / / tanmAmeva kulaM trAtuM, mArayorvIpateH puraH // 66 // tato mantrI jagau vatsa !, mate'pi tvayi paarthivH|| kopahetau mayi sati, kSapayatyeva naH kulam // 7 // tadvimarzamamuM muktvA, vatsa ! svIkuru madvacaH // datyajedekaM kulasyArthe, zrutimenAM vicAraya // 68 // nRpapraNAmAvasare, viSaM tAlapuTaM mukhe / / kSiptvA svayaM vipatsye'haM, tAtahatyA zreNi / 2 zatruNA / 3 kupita ityarthaH / 4 bhUpatiH / 5 viparItam / 6 mastakam / * caNDAlA 8 kulAdhamaH / 9 vicAram / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAya- banaratram // 82 // tato na te // 32 // tadetatpratipadya tvaM, malinikuru vidviSam // mubuddhe'satkulaM cAsA-duddhara vyasanodadheH // 70 // tacchutvA zrIyako dadhyau, kiM karomi ? ka yAmyaham // vacmi ? cedaM puraH kasya, dvidhApyApatitaM mama // 71 // itastAtavapurdhAtaH, itshcaajnyaavytikrmH|| ApannastadayaM nyAyaH, ito vyAghra itastaTI / / 72 // dhyAyanne kathamapi, pitRvANI prapadya tAm // purato nRpateH pArthe, jagAma zrIyako drutam / / 73 // pRSThataH zakaTAlo'gA-nRpazcAbhUtparAGmukhaH // upavizya tato mantrI, kizcidUce yathocitam // 4 // tathApyajalpati kSamApe, kSiptvA'mAtyo mukhe viSam // nRpaM nanAma tanmauliM, zrIyako'pya'sinA'cchinat // 75 // tato hAhAravo lokai-cakre bhUpo'pi sambhramAt // tamityUce tvayA vatsa !, duSkaraM kimidaM kRtam ? // 76 // uvAca zrIyakaH svAmin !, yadasin / praNate'pi vH|| nAsItprasacistat jJAto, mayA'yaM drohakRta prabhoH // 77 // svAmidrohI ca nigrAhya, ityayaM nihataH pitA // yena prabhoratuSTiH syA-cAtenApi hi tena kim // 78 // tacchutvA vyamRzadbhapo, yadIhakasevakAnapi // jano'nyathA''khyatsA nUnaM, mAyA vararuceH kveH||79|| yadvA mamaiva doSo'yaM, yattadA na vyacArayam avimRzyakaro yasmA-dandhAdapi viziSyate! // 8 ||dhyaatvetyaashvaasypH, zrIyakaM priybhaassitaiH|| premNA svayaM vitene ca, zakaTAlo dehikam // 81 // Uce ca zrIyaka | mantri-mudreyaM gRhyatAmiti / / praNamya zrIyako'pyeva-matha vyajJapayannRpam // 82 // asti zrIsthUlabhadrAhvaH, kozAgehe mmaagrjH|| tiSThatastatra tasyAdya, jajJe dvAdazavatsarI / / 83 // tasyAsau dIyatAM mudrA, zrutvetyAhUya taM nRpH|| jagAda mantrimudreya-masmAkaM gRhyatAmiti // 84 // vicAryedaM kariSyAmI-tyukte tena napo'vadata // yadvicArya tadadyaiva, vicAraya mahAzaya ! // 5 // azokavanikAM , zatrum / 1 vyasanaM (dukhaM) eva udadhiH (samudraH) tasmAt / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racarAdhya yanasUtram // 83 // adhya01 8 // | gatvA, so'pyevaM vymshtttH|| niyoginAM rAjakArya-vyagrANAM ka sukhaM bhavet ? // 86 // niyogI duHsthavatkAle-'pyaznute | | nahi bhojanam // adhamarNa iva kApi, neSTe nidrAtumapyasau ! / / 87 // rAjyAMcantAkulaH strIzca, sa smartumapi na prabhuH // kA'sau kSamo|'nubhavituM, gItanATyAdikaM punaH? // 88 // satyapyevaM svAmibhaktaiH, svAmikRtyaM vidhIyate // nopadraveyuH pizunA-zcenniSkAraNa vairiNaH // 89 // pizunopadravo'pyuccai-rna duHkhAkurute tadA / / yadi rAjJAM mano na syAt , patAkA'zcalacaJcalam / / 90 // napeSu cala* cittatva-sandehastvamunaiva hi // rAjJA'pAsto'nurakte'pi, mattAte dveSamIyuSA // 91 // tadevamaihika saukhyaM, tasya na syAtparatra tu // duSkarmadraviNakrItA, Dhaukate narakavyathA // 92 // tadaihikAmuSmikArtha-bAdhake khAmikamaNi // yatyate cettadA kiM na, yatyate svahite vrate? // 93 // dhyAtveti sthiravairAgyaH, sthUlabhadro vishuddhdhiiH|| veNImudakhanaula-kastUrIpaGkapaGkilAm / / 94 // kRtvA dharmadhvaja ratna-kambalakha dazAgaNaiH / / samAM gatvA'bhyadhAma'pa-mAlocitamidaM mayA // 95 // ityuktvA dharmalAbhaM ca, datvA sa prasthito muniH|| nirmoho niragAdrAja-gehAdarka ivAmbudAt / / 96 // mAyAM vidhAya gantA'yaM, vezyAvezmani kiM punaH? / / iti dhyAyan gavAkSeNa, kSmApastaM yAntamaivata // 97 / kuthyatkurNapadurgandha-durgame'pyA''spade sa tu / gacchannAcchAdayad ghANa, nA'pi vakramamoTayat // 18 // tathA brajantaM taM dRSTA, dadhyAvevaM sa bhUdhavaH // vItamoho mahAtmAyaM, mudhA dhyAtaM mayA'nyathA // 99 // sthUlabhadro'pi smbhuutvijykhaamisnidhii|| gatvA natvA ca tAn dIkSA-mAdade vidhipUrvakam // 10 // zrIyakAya dadau mantri-mudrAM nndnRpsttH|| 8 so'pi cake rAjyantiA , dhInidhivinayI nayI // 101 // bhaTTo vararuciH so'pi, siSeve bhUpamanvaham // kozA svasAraM bheje co . sevakAnAm / 1 dvijihvaH 'cAriyo' iti bhASA0 / 3 abala: 'chedo' iti bhA0 / / mRtakam / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyamanasUtram // 84 // U pakozAM tadvazaMvadaH / / 102 / / sthUlabhadre dRDhaprItiH kozA tvanyamiyeSa na // sthUlabhadraguNAn kintu sA sasmAra divAnizam // 103 // bhrAtuH priyeti tadgehe, pratyahaM zrIyako yayau / taM ca vIkSyodbhavadbhUri- duHkhapUrA ruroda sA // 104 // zrIyakasta tadetyAkhya - brUhi bhadre ! karomi kim ? || asau pApo vararuci - mama tAtamaghAtayat // 105 // zrIsthUlabhadravirahaM cAyamevA tanotava / aruntudaviSAdigdha - zalyazalya sahodaram // 106 // tava svasAraM tadyAvadupakozAM bhajatyayam / vairaMniryAtanopAyaM tAvatki cidvicAraya // 107 // yadi cAyaM pivenmadyaM vairazuddhistadA bhavet / tadAdizyopakozAM tvaM, kArayAmuM surApivam // 108 // evaM devavAkyaM sA, svIcakAra paNAGganA / / Uce ca bhaginIM madya-ruciM vararuciM kuru / / 109 / / tatastaM madyapaM cakre, sApyupAyena kenacit // nAsti kiJcanAkArya, strIvazAnAM vidAmapi // 110 // svairaM vararucibhaTTo, madyamadyAsti pAyitaH // upako zeti kozAyai, prabhAte'jJApayattataH // 111 // kozA'pi taM tadvRttAntaM, zrIyakAya nyavedayat // tacchrutvA zrIko'pyuccai-stu|STo'gAt bhUpaparSadi // 112 // zakaTAlaguNAn smAraM smAraM nandanRpo'nyadA // ityUce zrIyakAmAtya - mAsthAnasthaH sagadgadam / / 103 // zakaTAlo mahAmantrI, mamA'bhUdbhUridhInidhiH // idaM tena vinA sthAnaM, zUnyavatpratibhAti me / // 114 // uvAca zrIyakaH svAmi - niha kiM kurmahe 1 vayam / / surApAyI vararuciH, pApaM sarvamidaM vyadhAt / / 115 / / kimeSa madyaM pivatI - tyapRcchataM tato nRpaH // idaM zvo darzayiSyAmI-tyuvAca zrIyako'pi hi // 116 // dvitIye cAhni sabhyAnAM rAjJazca zrIyakaH sudhIH // ekai11 arupI (marmANi ) tudati (pIDati ) araMtudaH cAsau vipena A ( samaMtAt ) digdhaM ( liptaM ) zasyaM ( bANaM ) tasya zalyaM ( duHkhaM ) tat sahodaram / 2 vairazuddhayupAyam // * * *+++91% *%% adhya02 baraba Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 545 HGEN kamArpayatpA, zikSitenA'nujIvinA // 117 // ugrapratyagramadana-phalaniHssandabhAvitam // pApassAdApayatpAtho-ruhaM vararuceH punaH carAdhya // 118 // nRpAdhAstAni padmAni, ghAyaM ghAyamavarNayan // tato vararuciH svIya-mapyajighrata payoruham // 119 // surAM sa candrahAyanapatram ||85saalyaa, nizApAtA tatA'vamat / / tadvAkSya bhAtsata sAkhyA, nizApItAM tato'vamat / / tadvIkSya bhatsitaH samyaiH, sabhAyA nirjagAma ca // 120 / / sa svanindApanodAya, prAyazcittacikI stataH // ityapRcchat dvijAn kiM hi, madyapAnA'payAtakam // 121 // tApitatrapuNaH pAna, madirApAnapApahRta tairityukte so'pi sadya-stanipIya vyapadyata // 122 // itazca sthUlabhadro'pi, sambhUtavijayaprabhUn // sevamAnaH zrutAmbhodheH, pAraM prApa kramAsudhIH // 123 // sambhUtavijayAcAryAn , praNamya munayastrayaH / varSAkAle'nyadA''yAte, cakrurevamabhigrahAn // 124 // sthitvA siMhaguhAdvAre, caturmAsImupoSitaH // kAyotsarga kariSyAmI-tyAdyazcakre pratibhaMvam // 125 // dRgviSAzIviSabila-dvAre sthAsthAmyupoSitaH / / caturmAsI kRtotsargo, dvitIyo'bhyagrahIditi // 126 // sthAsyAmi kUpaphalake, kRtvotsargasupoSitaH / caturmAsImahamiti, pratipede tRtIyakaH // 127 // jJAtvA tAn saMyatAn yogyA-nanumene guruyaMdA / sthUlabhadrastadotthAya, gurUne vyajijJapat / / 128 // kurvan SaDrasamAhAra-makurvan prabalaM tapaH / / sthAsyAmyahaM caturmAsI, kozAvezyAniketane // 129 // sUristamupayogena, yogyaM jJAtvA'nvamanyata / / sarve'pya'GgIkRtasthAnA-nya'gamanmunayastataH // 130 // zAntAn jitendriyAn ghora-taponiSThAnirIkSya tAn // zAnti prApustrayo'pyete, siMhasarighaTikAH // 131 / / atha zrIsthUla bhadro'pi, kozAsadanamAsadan / kozA'pi pramadotsarpi-romaharSA tamabhyagAt // 132 / / ayaM parIpahodino, bhanaH saMyamavIbaMdhAt / / AgAnnUnaM tadadyA'pi, daivaM jAgarti mAmakam // 133 / / cintayantIti dAsena / 2 aAyuddAmamadanaphala syandavAsitam / 3 kamalam / 4 pApanAzakam / 5 pratijJAm / 6 saMyamabhArAt / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhya manasUtram // 86 // // 137 // sAvoca dvAcA pIyUSekulyayA || svAgataM bhavataH svAmin ! kAmadhikArirUpa he ! // 134 // adya cintAmaNirlandhaH, phalito'ya suradrumaH // adya kAmagavI prAptA, nAtha ! tvayi samAgate || 135 // adyantirAyApagamAt puNyaM prAdurabhUnmama / diSTathA pIyUSadRSTayAbhaM, | yatprAptaM tava darzanam / / 136 / / atha prasadya sadyo mAM, samAdiza karomi kim 1 // sarvametacavaivAsti, vittaM cittaM vapurgRham / tataH zrIsthUlabhadrarSi - bhagavAnevamabravIt // citrazAlAmimAM dehi, sthAtuM mAsacatuSTayam // 138 // gRjhatAmiti sA'pyuktvA, sajayitvA ca tAM dadau / bhagavAn sthUlabhadro'pi tasthau tatra samAhitaH // 139 // kozAdattaM SaDrasADhya - mAhAramupabhujya ca // praNidhAnaM dadhau sAdhuH, sAdhudharmAbjaSaTpadaH // 140 // rUpalAvaNya kozo'tha, kozA kauzalazevadhiH // zRGgArA'gArazRGgAra- gharA gAnmunisannidhau // 141 // kaTAkSairlakSayantI taM muniM saraizaropamaiH // hAvairmanogataM bhAva - mudramantI manoharaiH // 142 // uttarIyayathAsthAna-sthApana vyAjato muhuH // vyaJjayantI stanau stabdhau khasaundaryamadAdiva // 143 // salAvaNyasudhApIna - trivalI va limajjulais // darzayantI madhyadeza- maGgamoTanapATavAt // 144 // romarAjIvalayitAM, gammIrAM nAbhikUpikAm || prakAzayantI sunIvI-bandhocchvAsana kaitavAt // 145 // dagdhapUrva mahezeno- jIvayantI manobhavam // paJcamadhvanigItena, pIyUSadravabandhunA // 146 // vRtA sakhIgaNairveNu - vINAdyAtodyavAdakaiH // sA sAdhoH puratacakre, nATathaM vizvaikamohanam // 147 // [ SadbhiH kulakam ] tadvIkSyA'pi sthUlabhadro, dharmadhyAnaM mumoca na // tataH kozA purastasyo- pavizyeti giraM jagau // 148 // svAmiMstava viyogena, tIvradukhauSadAyinA // abhUnme dinamekaikaM, dimyasaMvatsaropamam // 149 // sodaraM vaDavAvahne manye tvadviradaM vibho ! // yadayaM netranIrodha, pAyaM. 1 abhUtasadRzA ityarthaH / 2 Ambena / 3 sAdhudharma evaM ajaM (kamalaM) taMtra SaTpadaH (bhramaraH ) 4 smaraH kAmaH / 5 manoharam / zaGkareNa maMdanam / 8 bandhum / adhya02 // 86 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % adhyAra %% + IM pAyamavarSata // 150 // tanmAM nirvApatha khAna-parivaGgasudhArasaiH // tvadvizleSajvalajjvAlA-jihvajvAlAkarAlitAm // 151 // sambho sacarAdhya gakalahotpanna-mapi madvirahaM bhavAn // nAsahiSTa purA khAmi-statprema kva gataM ? tava // 152 // vicitrAzleSarucirA, yAstvayA kAmabanastram // 87 // kelyH|| anubhUtA mayA sAka, tAH kiM te vismRtAH prabho! // 153 // vibho ! vidhehi karuNAM, nije hadi nidhehi mAm // pidhehi hai duHkhabadana, dehi prativaco mama // 14 // iti zrutvA'pi sa muni-na cukSobha manAgapi // bahIbhirativAtyAmiH, sumeruH kima kampate ! // 155 // itthaM tatkSobhanopAyA-stayA nityaM kRtA api // abhavan viphalAstatra, kulize parazastravat // 156 / / evaM tasyendriyajaya-prakarSa vIkSya vimitA // tyaktasambhogakAmA sA, taM praNamyaivamabravIt // 157 // yadajJAnAttrayA sArka, prAgvadntumanA & aham // akArSa kSobhanopAyAn , tadAgadustvaM sahasva me // 150 // sthUlabhadrastatastasyai, zrAddhadharmamabhASata prabuddhA sApi taM dharma, svIkRtyAmyagrahIditi // 159 // vizrANayati mAM yasmai, tuSTo nndmhiiptiH|| taM vihAyA'pare mAH, sarve'pi mama bAndhavAH // 160 // atha prAnte caturmAsyA-stIrNakhasvapratizravAH // te trayo munayoH jagmuH, kramAtkhagurusanidhau // 161 // tatrA''yAntaM siMhaguhA-maharSi kizcidutthitaH gururjagau svAgataM te, vatsa ! duSkarakAraka! / / 162 // anyAvapyevameva dvau, proca sariH samAgatau // sthUlabhadro'pyathA''yAsI-santIrNAbhigrahArNavaH // 163 // tacA''yAntaM samutthAya, smAha mUriH sasambhramam // duSkaraduSkarakArin !, svAgataM te tponidhe||| 164 / sAmastinizamyeti, dadhyuste ytystryH|| guravo matriputratvA-devamAmantra parivA mAlijanam / 2 tava viyoga eca jvalan jyAlAjitaH (agniH ) tasya jvALayA vyAptAm / 3 vaayusmuuhaiH| vana / 5 icchA / mantuH / . pratijJAH / PRAKAASHISHASALA + Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarASyayanasUtram // 88 // yantyam ! || 965 // nityaM SaDrasamAhAraM, muktvA tatra sthito'pya'sau // gurubhiH kathyate sAdhuH, kRtaduSkaraduSkaraH ! // 166 // vayamapyaiSadande ta lAsyAmo'mumabhigraham / dhyAyanta iti te mAsAn, kaSTAdaSTA'tyatrAhayan ! // 167 // varSAkAle'tha samprApte, mAnI siMhaguhAmuniH // sambhUtavijayAcAryAn, praNamyeti vyajijJapat / / 168 / / sarvadA pasAhAra - bhojI kozAniketane // sthAsyAmyahaM caturmAsIM sthUlabhadra iva prabho ! / / 169 / / ayaM hi sthUlabhadrasya, sparddhayA'GgIkarotyadaH / vimRzyetyupayogaM ca dacaivaM sUrirabravIt / / 170 / / vatsA bhigrahamenaM mA kArSIrduSkara duSkaram / / kSamo hi sthUlabhadro'muM, nirvoDhuM nA'paraH punaH / // 171 // pa svayambhUramaNa-starItuM zakyate sukham / / ayaM tvabhigraho dhartuM duSkarebhyo'pi duSkaraH ! / / 172 / / duSkaro'pyasti nA'yaM me, kva nu duSkaraduSkaraH 1 // kariSyAmyeva tadasu - mityUce sa punargurUn // 173 // athoce sUriretasmAdabhigrahakadAgrahAt / vatsa ! te bhAvinI lAbha-micchato mUlavicyutiH' ! || 174 // enAmapi gurorvAcaM mumukSuramatya saH || vIrammanyo yayau kozA - sadanaM madanA''zra yam // 175 // spardhayA sthUlabhadrasya nUnamAgAdayaM muniH / kozA'pi taM vilokyeti dadhyau dakSA'namaca tam // 176 // sthiprArthayAmAsa sAdhuzcizAlikAm || kozApi tAM dadau so'pi, sotsekastAM praviSTavAn // 157 // bubhuje ca tayA dattamAhAraM SaDrasAzcitam || atha kozA'pi tatrAgAnmadhyAhne taM parIkSitum // 178 // mRgAkSIM tAM ca sa prekSya, kSaNAtkSobhamupAgataH // madanAssvezavivazaH, saMverzanamayAcata / / 179 / / tataH kozA tamityUce, svAmin! paNyAGganA vayam ! // svIkurmaH zakramapi no, dhanadAnaM vinA kRtam ! || 180 // muniH smAha prasadya tvaM mAM nirvApaya saGgamAt // vahnau zaityamivA'smAsu, draviNaM tu sudurlabham ! 1 1 nAzaH / 2 tiraskRtya / 3 kAmaH / 4 mRgasya akSiNI iva akSiNI yasyAH sA / 5 vyAkulaH / 6 bhogam / 7 indraH / 666 adhya02 // 88 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasatram // 89 // adhyA // 9 // // 181 // tvadAjJAvivaMzazcAI, dhanamadhyAnaye drutam / / nivedayasi cenmAM, tatprAptisthAnamuttamam // 182 // tato bodhayituM sA taM, proce nepAlabhUpatiH / / navyasAdhorlakSamUlyaM, pradatte ratnakambalam // 183 // tatastvaM tatra gatvA''zu, taM samAnaya matkRte // zrutveti | so'pyakAle'pi, nepAlaM prati celivAn // 184 // tatra gatvA dharAdhIzA-dranakambalamApya ca // vavale sa muniH sadyo, vezyAM dhyAyanmanontare // 185 / / tatra mArge sthitAnAM ca, dasyUnAM zakunastadA / / AyAti lakSamityUce, tadanAsIca dasyurAT // 186 // kimAyAtItyapRcchacca, vRkSArUDhaM caraM tataH // so'pyAkhyadbhikSumevaikaM, vIkSe kamapi nA'param // 187 // atha tatrAgataM sAdhu, dhRtvA caurA vyalokayan // apazyaMtazca kimapi, dravyaM te mumucumunim // 188 // zakuna: punarityAkhya-dyAti lakSamidaM purH|| tato vidhRtya taM sAdhu-mabhyadhAditi caurarAT // 189 // vayaM tavAbhayaM dadyaH, tathyaM vada kimasti ? te // tato yati gau yUyaM, satyaM zRNuta dasyavaH! // 19 // asti kSipto vaMzamadhye, vezyArtha ratnakambalaH // matpArzva iti tenokte-'mucattaM caurarAT munim // 191 // athAgatya sa| kozAyai, ratnakambalamAparyat // gRhanirdhamane sApi, taM nicikSepa pahile // 192 // viSaNNo vIkSya tatsAdhu-rityUce sundari! tvayA // mahAmUlyo'pyasau paGke, kiMkSipto ratnakambalaH // 193 // kozA zazaMsa yadyeta-jAnAsi tvaM tadA katham // AtmAnaM guNaratnADhayaM, kSipasi ? zvabhraMkardame // 194 // kiJca ratnatrayamidaM, bhuvanatrayadurlabham // madane khAlajambAla-kalpe kSipasi kiM mudhA ? // // 195 // tachutvotpannavairAgyaH, kozAmiti jagau yatiH / saMsArAbdhau patatsAdhu, rakSito'haM tvayA'nadhe ! // 196 // aticAro 1 adhInaH / 5 caurANAm / 3 jalanirgamanadvAre 'svALa' iti bhA0 / " paGkaH asti asya iti pachilaH / 5 naraka eva kardamaH ( pa ) tasmin / 6 khAlapaGkayo / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S | sthaduSkarma-malaM zAlayituM nijam // atha jJAnAmbusampUrNa, zrayiSye'haM guruhadama // 197 / / kozAjabIbrahmacarya-sthitayApi mayA ucarAdhya 3 mune! // yadevaM khedito'si tvaM, tanmidhyAduSkRtaM mama ! // 198 // AzAtanA mayA yuSma-tpratibodhAya yA kRtA // sA soDhavyA xheen panapatram // 9 // | gurorAjJA, voDhavyA ca svamaulinA // 199 // icchAmyetaditi procya, so'pyAgAdgurusannidhau // tAn praNamya prakurvANaH, khanindA miti cAbravIt // 200 / / ahaM hi nirguNo'pi zrI-sthUlabhadra ivAcaran / prApaM viDambanA kAka, iva cakrAGgavattaran / // 201 // |kkA'I ? sattvojjhitaH ! ka ? zrI-sthUlabhadrazca dhIradhIH // ka saSepaH 1 ka hemAdriH ? kva khadyotaH kva cAMzumAn ? // 202 // + ityudIryAlocanAM ca, gRhItvA sa vizuddhadhIH // sudustapaM tapastepe, karmendhanahutAzanam // 203 / / yathA ca rathikaM puNya-kozaH |6|| kozA vyabodhayat / / tathA kathAnakaM jJeyaM, shriiaavshykvRttitH|| X [samAdhimanto maraNaM, sAdhayitvA paredhavi / sambhUtavijayAcArya-pAdAH svarga prapedire // 204|| rAjJA pradattA kozApi, tuSTena rathine'nyadA / rAjAyatteti zizrAya, vinA rAgeNa sA tu tam / 205 // sthUlabhadraM vinA nAnyaH, pumAn ko'pItyaharnizam / sA tasya rathino'bhyaNe, varNayAmAsa varNinI // 206 // rathI gatvA gRhodyAne, paryave ca niSadya saH / tanmanoraJjanAyeti, svavijJAnamadarzayat // 207 // mAkandalumbI vANena, vivyAdha tamapISuNI / praDve'nyena tamapyanyenetyAhastaM zarrAlyabhUt // 208 // vRntaM chitvA kSurapreNa, bANazreNimukhasthitAm / lumbI khapANinA''kRSyA''sInastasyai samArpayata // 209 // idAnIM mama vijJAnaM pazyetyAlapya sA'pi hi / vyadhata sApaM rAziM tasyopari nanarta ca // 21 // sUcI kSiptA tatra rAzau puSpapatraiH pidhArya tAm / sA nanarta ca no sUcyA . sUryaH / 2 vanhim / 3 AnalumbI / 4-, bANena / 5 hastaparyantam / 6 bANapaGktiH / 8 AcchAdya / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 91 // viddhA rAziva na kSataH || 211 // tataH sa Uce tuSTo'smi, duSkareNAmunA tava / yAcasva yanmamA''yattaM dadAmi tadahaM dhruvam // 212|| sovAca kiM mayA'kAri, duSkaraM yena raJjitaH / idamapyadhikaM nAsmA-tkimabhyAsena duSkaram || 213 || kizvA''mralumbIchedo'yaM nRttaM cedaM na duSkaram / azikSitaM sthUlabhadro, yaccakre tattu duSkaram || 214 // ayukta dvAdazAbdAni, bhogAnyatra samaM mayA / tatraiva citrazAlAyAmasthAtso'skhaNDitavrataH / / 215 / / dugdhaM nakulasaJcArAdiva strINAM pracArataH / yoginAM duSyate cetaH, sthUlabhadramuniM vinA // 216 // dinamekamapi sthAtuM, ko'laM strIsannidhau tathA / caturmAsIM yathAtiSThansthUlabhadro'kSatatrataH // 217 || AhAraH SaDsazcitrazAlAvA so'GganAntike / apyekaM vratalopAyAnyasya lohatanorapi // 218 // vilIyante dhAtumayAH, pArzve vahneriva khiyAH / sa tu vajramayo manye sthUlabhadramahAmuniH // 219 // sthUlabhadraM mahAsatraM kRtaduSkaraduSkaram / vyAvarNya yuktA mudreva mukhe varNayituM param // 220 // rathiko'pyatha papraccha ya eva varNyate tvayA / ko nAma sthUlabhadro'yaM mahAsaccaziromaNiH || 221 // sApyUce zakaTAlasya, nandabhUpAlamantriNaH / tanayaH sthUlabhadro'yaM, tavAgre varNayAmi yam // 222 // tacchrutvA so'pi sambhrAnta, ityuvAca kRtAJjaliH / eSo'smi kiGkarastasya sthUlabhadramahAmuneH // 223 // saMvignaM sA'tha taM jJAtvA vidadhe dharmadezanAm / pratyabudhyata sadbudvirmohanidrA mapAsya saH // 224 // pratibuddhaM ca taM buddhA, sAkhyanijamabhigraham / tacchrutvA vismayotphulla - locanaH so'bravIdidam // // 225 // bodhito'haM tvayA bhadre, sthUlabhadraguNoktibhiH / yAsyAmi tasya panthAnaM, bhavatyaivA'ya darzitam // 226 // te bhadre, pAlaya svamabhigraham / uktavaivaM sadguroH pArzve, gatvA dIkSAM sa Adade || 227 | kalyANamastu tasminnavasare'thAbhUduSkAlo dvAdazAbdikaH / jagmurmumukSevastena, taTe bAMrddharitastataH // 228 // tatrAtikramya duSkAlaM, 1 sAdhavaH / 2 samudrasya / adhya02 | 91 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yanasUtram / * karAMlaM te maharSayaH / mubhikSasambhave bhUyaH pATalIputramAyayuH // 229 // guNanAbhAvatasteSAM siddhAnto vismRtastadA / zAstre svA-18 ucarAbhya-mini sundayA~ na sthairya jAyate yataH / / 230 // sAraM sAraM parAvatyakAdazAGgI ytivjaiH| yatnatto melitA yasmAdanirvipaNaM bacca01 m||9|| zriyaH padam // 231 // tadA nepAladeze'bhUd, dvAdazAGgadharo guruH / bhadrabAhudhRtamahA-prANadhyAno yugottmH|| 232 // saGghA- IM Takena saGghastaM, pUrvANyadhyAyapayetyavak / pattane'tra samAgatya, sthUlabhadrAdikAna munIn // 233 // so'pyuvAca mahAprANaM, dhyAnamA rabdhamasti yat / sAdhyaM dvAdazabhiva-nAgamiSyAmyahaM tataH // 234 // mahAprANe hi niSpanne, kArye kasiMzcidAgate / sarvapUrvANi guNyaTrAnte, sUtrArthabhyAM muhUrtataH // 235 // tadvacasto munI gatvA, saGghasyAzaMsa tAmatha / saGgho'pyaparamAhUyAdidezeti munidvayam // 236 // | gatvA vAcyaH sa AcAryo, yaH saGghasya zAsanam / na karoti bhavettasya, daNDaH ka iti zaMsa naH // 237 // saGghabAhyaH sa kartavya, iti vakti yadA sa tu / tarhi taddaNDayogyosItyAcAryoM vAcya uccakaiH // 238 // tAbhyAM gatvA tathaivokta, AcAryo'pyevamUcivAn / naivaM karotu bhagavAn , saGghaH kintu karotvadaH // 239 // ziSyAn preSayatu prAjJAna , pAThayAmyazaTho yathA / zrIjinAjJaiva sayAjJA mAnyA mAnavatAmapi // 24 // tatraikAM vAcanAM dAsye, bhikSAcaryAta aagtH| tisRSu kAlavelAsu, tisro'nyA vAcanAstathA | // 241 // sAyApratikramaNe, jAte tisro'parAH punaH / setsyatyevaM saGkakArya matkAryasyAvivAdhayA // 242 // evaM saptAhi dAsye'haM, vAcanAH ziSyasaMhateH / dhyAnamadhye'pi yenoktaH, parArthaH svArthato'dhikaH / / 243 // dhyAnasya tasya paryante, vAcanAH sakalaM dinam / pradAsyAmItyuditvA'sau, vyasUjattanmunidvayam // 244 // tAbhyAmetya tathAkhyAte, zrIsako'pi prasAdabhAk prAhiNotsthUla / bhayaGkaram / 2 sAdhusamuhaiH / 3 anutsAharahitatvaM / 4 muniyugmena / E-% 25E Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA bhadrAdisAdhu paJcazatIM tataH // 245 // sA'bhyetumakSamA'tyartha, vAcanAnAmabhAvataH / parAbhajyAgamatpazcAt , pATho'tikaThino yataH | uttarAdhya-4 | // 246 // eka eva sthitastatra, sthUlabhadraH sthiraashyH| siddhi sarvApi yena syAd, dhruvamekApracetasAm // 247 // prAjJaH IG-badhyAra banasUtram // 9 // zrIsthUlabhadro'pi bhadrabAhupadAntike / apAThIdaSTabhivarSeH, pUrvANAmaSTakaM tadA / / 248 // kimudbhagnastvamityuktaH, mUriNAso'javIdidam / nodbhajye bhagavan kintu, mamAlpA eva vAcanA // 249 // sariruce mama dhyAna, pUrNaprAyamidaM tataH / tadante vAcanAstumyaM, pradAsyAmi tvadicchayA // 250 // aprAkSItsthUlabhadropi, vinayAtra munIzvaram / bhagavan ! kiM mayA'dhItaM, zeSaM vA kimu tiSThati ? // 251 // bhadrabAhustata mAha, vatsa! khacchamate ! zRNu / adhItaM sarvapaM meruM, zeSaM budhyakha dhInidhe ! // 252 // zrutveti ytntH| so'pi, paThati sa tadantike / yataH pUrva zrutajJAnaM, saMyamazca tataH param // 253 // sarirapyanvahaM prAcaM, prapAThayati ta mudA / / yataH sukSetramAsAdya, bIjaM ko na vaped budhaH // 254 // pUrNe dhyAne mahAprANe, sthUlabhadro mahAmuniH dvivastUnAni pUrvANi daza | yAvatsamApayat // 255 // sUrayo'tha samaM tena, viharanto vasundharAm // pATalIputramAgacchannaikatrasthA hi sAdhavaH // 256 // itazca satraiva pure, sthUlabhadrasya jaamyH| saptopAttavratAH santi, yakSAdyAH zubhasaMyamAH // 257 // athodyAnasthitAn sUrIn , sthUlabhadrasamanvitAn / jJAtvA tAn vandituM jagmurvanyAH kasyarSayo hina? // 258 // vanditvA vidhivatyUri-pAdadvandvaM prmodtH| tAH papracchuH prabho ! kAsti, sthUlabhadro mahAmuniH // 259 // sarayo'pyavadannasti, paratra guNayantrasau aheriva gaNAgItA, bhavanti yatayo yataH // 260 // tat zrutvA tA yayustatra, mantuM re'pi taM mugim / guNAnurAgavaddhasya dare hi kimu dehinaH // 26 // AyAntI: * udvimaH / dincha / ethvIm / mayi / SUPER Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaya01 uparAdhyayanaracama // 14 // 9 // sodarI vIkSya, sa kiJcidgarvitAzayaH / labdhi darzayituM khIyAM, siMharUpo'bhavattataH // 262 // dRSTvA siMhaM tu bhItAstAH, sarimetya vyajijJapan / jyeSThArya janase siMha-tatra so'dyApi tiSThati // 26 // jJAtvopayogAdAcAryoM-'pyAdidezeti gacchata / vandadhvaM tatra : so'sti, jyeSThAryo na tu kezarI // 264 // tato'yustAH punastatra, svarUpasthaM nirUpya ca / vavandire sthUlabhadraM, vinayAktimAsurAH // 265 // so'pi kharUpamapAkSIt svakulasyAkhilaM tadA / sahavAso nijairyena, kathAnAmAkaro mtH||266 // yakSA'pyuvAca bhagavan ! bhrAtA vaH zrIyako'nyadA vairAgyAt samamasmAbhi-rdIkSAmAdatta kintvasau kSudhAvAn sarvadA kartuM naikamaktamapi kSamaH // 267 / / SaTpadI / mayoktaH paryuSaNAyAM, pratyAkhyAhyadya pauruSIm / sa pratyAkhyAtavAnukto, mayA pUrNe'vadhau punaH // 268 // tvaM pratyAkhyAhi pUrvArdha parvedamatidurlabham / iyAn kAlaH sukhaM caityaparipATyApi yAsyati // 269 / / pratyapAdi tathaivAsau, samaye'bhihitaH punaH / tiSThedAnImastvapArthamityakAttithaiva saH // 270 // pratyAsanAdhunA rAtriH, sukhaM suptasya yAsyati / tatpratyAkhyAhyabhaktArtha-mityuktaH so'karottathA // 271 // nizIthe kSuttaSAvyAptaH, sojanivyAkulo bhRzam / noSNatApaM hi sahate, komalaH kusumoccayaH // 272 // gRhI. tAnazanaH so'dha, smRtadevagurukramaH / samAdhimaraNAtsadyo, vipadya tridivaM yayau // 273 // RSighAto mayA'kArItyuttAmyantI tata4 stvaham / puraH zramaNasaGghasya, prAyazcitAya daukitA / / 274 // saGkho'pyAkhyad vyadhAyIdaM, bhavatyA zuddhabhAvayA, prAyazcittaM tato neha / DU kartavyaM kizcidasti te, pApaM lagati duSTena, cetasA tattavAsti na // 275 // SaTpadI / yataH mana eva manuSyANAM, kAraNaM bndhmokssyoH| bandhastu viSayAsaGgi, muktinirviSayaM manaH // 276 // ataH samAdhimAdhAya, vaco1 bhaginyaH / 2 siMhaH / 3 sakRdazanam / 4 kSudhA / 5 puSpasamUhaH / / svargam / * gatA / RECEIAS Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C ucarAdhya yanasUtram // 15 // ++ HA manyasva no'dhunA / so'hato'pi mAnyo'yaM, kiM punaH zeSadehinAm // 27 // tato'hamityavocaM ca, sAkSAdAkhyAti cejinaH / / * adhya09 tato hRdayasaMvittirjAyate mama nAnyathA // 278 // atrArtha sakalaH saGghaH, kAyotsargamadAdatha / etya zAsanedevyoktaM, brUta kArya karomi : kim // 279 // saGkho'pyevamabhASiSTa, jinapArzvamimAM naya / sAkhyanirvighnagatyartha kAyotsargeNa tiSThata // 280 // saGgha tatpratipedAne, | mAM sA'naiSIjinAntike navA pRSTaH prabhuH smAha / munihatyA'tra no tava, tataH pramuditA'vocaM, dehi prabho ! sukhAdikAm // 281 // SaTpadI / bhAvanA ca vibhuktizca, ratikalpamayAparam / tathA vicitracaryetyadhyayanAnAM catuSTayam // 282 // svAminA me khayaM 6 dattaM, zrutameva dhRtaM mayA / tattathA''khyAnapUrva ca, zrIsaGghAya samArpatam // 283 // AcArAGgasya cUle dve, Adyamadhyayanadvayam / le dazavaikAlikasyAnyadatha saGkena yojitam // 284 // ityuditvA muni natvA, mudA tAH sthAnamAyayuH / na tiSThanti ciraM kAlaM, P yatsAdhvyaH sAdhusannidhau // 285 // bhagavAn sthUlabhadro'pi, vAcanArthamagAdgurum / marino bhRzaM tamin , vAcanAM no dadau / tadA // 286 // prapaccha kAraNaM so'thA-yogyo'sItyAdizadguruH / dIkSAdinAtprabhRtyeSo'pyaparAdhAnayacintayat // 287 // cintayitvA ca na hyAgaH, sarAmIti jagAda ca / kRtvA na manyase zAntaM, pApamityavadadguruH // 288 // sthUlabhadrastataH sarvasaGgrenA'mAnayadgurum / mahatAM kupitAnAM hi mahAnto'laM prasAdane // 289 // sUriH saGgha babhASe'tha, vicakre'sau yathA'dhunA / tathA'nyepi | kariSyanti mandasaccA ataH param / / 290 // avaziSTAni pUrvANi, santu matpArzva eva tu / asyAstu doSadaNDo'yamanyazikSAkRte'pi hi // 291 // sa saGghanA''grahAdukto, vivedetyupayogataH / na mattaH zeSapUrvANAmucchedo bhAvyatastu saH // 292 // mUriH prasanna samAdhAna ityarthaH / 2 prasAdI bhA / +SHRAE% +AAVACARE Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyabanavatram // 16 // . // // 9 S+- citto'tha, dattvA zikSA yathocitAm / punastaM pAThayAmAsa, santo hi natavatsalAH // 293 // nedaM deyaM tvayA'nyasya, punaH provAca |taM guruH / stokasaccA yataH sattvA, bhAvino'taH paraM bhuvi // 294 // tatheti pratipadyAso, tattathaivAkarottataH / tenocchinA catuSpUrvI, dazamAntaM dvivastuyuk // 295 // so'dhItadvAdazAGgo'tha, sujan dvAdazadhA tpH| bhAvanA dvAdaza dhyAyan bhAtisma dvaadshaatmvt||296|| guruyogyamamuM jJAtvA, vizvazrIsaGghasammatam / sudine sukSaNe svIye, paTTe'tiSTipadAdarAva // 297 // saptatyagre varSazate, vIramovAdgate | sati / samAdhinA yayau svarga bhadrabAhurapi prabhuH // 298 // [strIparISaha iti zramaNodhaiH, sthUlabhadramunivatsahanIyaH // mAnasaM hari-10 guhAmunivanna, tvAtmanaH zazimukhISu nidheyam // 299 // ] itistrIpariSahe sthUlabhadrarSikathA // 8 // *chanvanakara ___ strIparIpahabaikatra vasatastAdRzavazAjanasaMsargavazAnmandasatvasya syAditi naikatra sthAne stheyaM, kintu grAmAnugrAmavihArarUpA caryA hai kAryeti tatparISahamAhamUlam-ega eva care lADhe, abhibhUa parIsahe / gAme vA nagare vAvi, nigame vA rAyahANie // 18 // vyAkhyA-eka eva rAgAdirahita eva caret , apratibaddhavihAreNa viharet , lADhayati prAsukaiSaNIyAhAreNa yApayati AtmAnamiti lADhaH, 'abhibhUya nirjitya parISahAn kSudhAdIn , kacaredityAha-prAme vA, nagare vA, 'api:' pUraNe, 'nigame vA' vaNinivAse, 'rAjadhAnyAM vA rAjJo nivAsapuryA, maDambAzupalakSaNazcaitaditi sUtrArthaH // 18 // punaH prastutamevAha prANimaH / 2 nAzaM gatAH / 3 ravivata / 4 sarva / 5 thii| OMOMOM Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjyayanasUtram // 97 // mUlaba- asamANA care bhikkhU, nea kujjA pariggahaM / asaMsatto gihatthehiM, aNikeo parivva // 19 // bvAkhyA - 'asamAnaH' asadRzo gRhasthaiH sahAzrayamUrcchArahitatvena, anyatIrthikaizca sahAniyatavihArAdinA 'caret' viharet 'bhikSuH ' muniH kathametatsyAdityAha - naiva kuryAtparigraha, grAmAdiSu mamatvarUpaM, mamatvAbhAvazca kathaM syAdityAha - 'asaMsaktaH' asambaddho 'gRhasthaiH' gRhimiH, 'aniketaH' gRharahitaH 'parivrajet' sarvato viharet, gRhasthasaMsargAdereva grAmAdau mamatvaM syAditi bhAva iti sUtrArthaH // 19 // AkhyAnaJcAtra, tathAhi abhavan vanAsbhoge - bhAsanAmbhojapANayaH / sUrayaH saGgamAGkhAnA, jinAjJApAlanodyatAH || 1 || utsargazcApavAdazca vidantaste yathAsthitam | kSINajaGghA balAstasthuH, pure kollakirAbhidhe || 2 || ekadA tatra durbhikSe, saJjAte gacchasaMyutam // siMhAcArya svaziSyaM te, dUradeze vyahArayan // 3 // svayaM tu tatraiva pure, nava bhAgAn prakalpya te / vijahurmAsakalpAdi - vidhinA vidhivedinaH ||14|| kSINajaGghAvalatvAtte, tatrasthA api na vyadhuH || pratibandhaM purazrAddha - kulazayyAsanAdiSu // 5 // prakRSTAMstadguNAn vIkSya, purAdhiSThA yikA surI // teSu bhakti dadhau prAjyAM, bheje tAMzca divAnizam / / 6 / / varSAntare ca tatrAgAt, prahitaH siMhasUriNA // saGgamAcArya zuddhayartha, tacchiSyo dattasajJakaH // 7 // yatra sthitaistairAcAyeM - gacchaH prasthApito'bhavat / te tatraivAlaye'bhUvaM- stadAyAtAH punaH | kramAt // 8 // tAMzca tatra sthitAn dRSTvA, durvidadhaziromaNiH // utsargekarucirdatta - sAdhurevaM vyacintayat // 9 // tiSThanto'traiva dRzya - nte yadamI sUrayastataH // manye na bhAvatopyete, mAsakalpAdi kurvate // 10 // tadamIbhiH sahaikatra, mamodyuktavihAriNaH // syAtuM na 1 AbhogaH sampUrNaH / 2 murkheSu agresaraH / 44+%2% adhya02 // 97 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 98 // | yuktamityasthA - spArzvasthe sa kuTIrake // 11 // pazcAdgatvA ripArzve, so'namattAnnirAdaraH / sAdhusaukhyavihArAdi-vArttA tairapyapR|cchayata // 12 // datto'pi sakalaM sUri- pRSTaM proce yathAtatham || mikSAkAle ca bhikSArtha, jagAma saha sUribhiH // 13 // dattasAdhu sahAdAya, saGgamasthavirA api // nissaGgAH paryaTanti sma, proccanIcakuleSu te // 14 // kAladauHsthyAdaTantopi, nApuste bhaikSyamuttamam // | lebhire prAntamaikSyaM tu, svalpaM svalpaM kvacit kvacit // 15 // tato dattamunirmaikSyaM, tathAvidhamanApnuvan / kopAviSTo babhUvAnta- duSTa| caivamacintayat // 16 // bhramayatyeSa vRddho mAM, prativezma nirarthakam // sazraddhazrAddhagehAni, na darzayati me punaH // 17 // sUrayopi tadAkUtaM jJAtvA kopeGgitAdibhiH // tattuSTikAribhikSArtha - mibhyazreSThigRhaM yayuH // 18 // duSTarevatikA saJjJa - vyantarIbhirupadrataH / tasya ca zreSThinaH putro, rudannAsIdaharnizam // 19 // agAcca rudatastasya SaNmAsI na tu kecana // upAyAH prAbhavaMstatra, mAtApitrAdikAritAH ||| 20 || gatvA tasya zizoH pArzve, kRtvA cappuTikAdhvanim / vatsa ! mArudihItyUcu-stadA saGgamasUrayaH // 21 // teSAM tadvAkyamAkarNya, revatyo bhayavihvalAH // Azu nezuH zizurapi, na ruroda tataH param // 22 // tadvIkSya muditaH zreSThI, modakaistAnnyamantrayat // | hRdyA hi prApyate bhikSA, guNaiH paricayena vA // 23 // dattAyAdApayazcitta- modakAMstAMtha modakAMn // sUrimukhyAH punanaika-mapi taM jagRhuH svayam ||24|| bhramanmayA samaM pUrNA -''hAro mA khidyatAmasau dhyAtveti vasatiM gantuM vyasRjan guravo'tha tam // 25 // | viziSTagRhamekaM me, guravo darzayaMzvirAt // mAM visRjyAtha yAsyanti, saudhAn zreSThatarAn svayam // 26 / / cintayamiti dacarSi - jamAmopAzrayaM nijam // svayaM zaTho hi sarala-mapyanyaM manyate zaTham // 27 // AcAryAstu ciraM bhrAntvA, gRhItvA prAntabhojanam // 1 abhiprAyam / 2 yabhAvAdibhiH / adhya02 // 98 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanaratram // 99 // 99 // 15 || AyayuH svAzrayaM dvAva-pyAhAraM ca vitenatuH // 28 // athA''vazyakakAle taM, procuH saGgamasUrayaH // Alocayatu mikSAyA, doSA- amara nadyatanAn bhavAn // 29 // yuSmAbhiH samamevAdya, bhikSAyai hiNDito'smya'ham // tatkimAlocayAmIti, dattenokte gururjagau // 30 // dhAtrIcikitsApiNDo'dya, bhakSitosti tvayaiva yH|| tamAlocaya tacchutvA, sakopa iti so'bravIt // 31 // api sarSapamAtrANi, paracchidrANi pazyasi ! // Atmano villamAtrANi, pazyanapi na pazyasi ? // 32 // draSTuM khadoSAn lokAnAM, naikamapyasti locanam // santi locanalakSANi, paradoSavilokane // 33 // vibuvanniti datto'gA-tato nijakuTIrakam // tatrastho'pi ca sUrINAM, doSAnevaM vyacintayat // 34 // tasmai nindAkAriNe'pi, nAkupyan sUrayastu te // cukopa kintu tadbhaktA, purAdhiSThAyikA surI // 35 // tata| stasya kuziSyasya, zikSAyai vicakAra sA // madhyarAtre nIravRSTi, sUcIdurbhedadurdinAm // 36 // sakarkarotkaraM reNu-nikaraM kharavAyunA / / utkSipyorikSapya cikSepa, tasya copari sA surI // 37 // dattastato bhayabhrAnta-svAnto dhvAntAvRtekSaNaH // andhAndhukSiptavatpazya| api naiSiSTa kiJcana // 38 // vepaimAnavapuH so'tha, bhayavyAkulayA girA ||k santi pUjyA ityuccaiH, risiMhAnazabdayata // 39 // | // 39 // zabdena tAdRzA bhItaM, taM jJAtveti gurujagau // vatsAtrAgaccha so'thA''khya-bhavaH pazyAmi tAmasaiH // 40 // tatastasyA klImekA-mAmRzyAdIdRzad guruH / / sA ca dIpazikhevoccai-didIpe tatprabhAvataH // 41 // tadRSTvA vyamRzaddattodoSadarzI guNeSvapi // | nizi pradIpamapyasma-dguravo rakSayanavamI // 42 // tacca taM cintitaM jJAtvA-'vadhijJAnena devatA // puro bhUyetthamAcaSTa, ruSTA niSThurayA | mirA // 43 // candrojjvalacaritreSu, yadguruSvIdRzeSvapi // doSAn pazyasi tambAsti, tvatto'nyo bhuvi durjanaH // 44 // tvamevaM / 1 andhakAra / 2 kampamAnazarIraH / RECOAC ++jAla HES Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAjyayasUtram 445- ELECAUSAGE+%9C sadgurubinda-nidAnI lapsyase kSayam ! jvolAjihaM jvaladrupa-mAkrAman zalabho yathA // 45 // samatArasapIyUSa-kuNDaM yadyapi suuryH| zaktimanto'pya'mI nindA-phalaM no darzayanti te // 46 // tathApi gurupAdAbja-bhaktA'haM tava durmate ! // adhunA tadavajJAyA, darzayAmi adhya02 51.0 // drutaM phalam // 47 // tacchutvA jAtabhIdatto, nipatya gurupaadyoH|| svamantuM kSapayAmAsa, zaraNIkRtanAMzca tAn / / 48 // guravo'pi jagurvatsa ! mAmaiSI sti te bhayam // upazAntA tato devI, tAnatvA'gAnijAspadama // 49 // navabhAgavihArAdyAM, guruNoktAM nijakriyAm / / zrutvA datto'pi nizzako, gurubhakto'bhavad bhRzam // 50 // yathA jaritve'pyahiSTa caryA-parIpahaM saGgamasUrirevam / / tathA 8 munIndraH sakalaiH sa sahyo, nIvRtpurAdipratibandhamuktaiH // 51 // iti caryAparISahe saGgamAcAryakathA // 9 // yathA ca prAmAdiSvapratibaddhana caryAparISahaH sahyate, tathA naiSedhikI parISaho'pi dehAdipvapratibaddhena sadya iti tamAhamUlam-susANe suNNagAre vA, rukkhamUle va egago / akukuo nisIejjA, na ya vittAsae paraM // 20 // vyAkhyA-zmazAne pratIte, 'zUnyAgAre vA' zUnyagRhe, 'vRkSamUle vA' vRkSAdhobhUbhAge, ekaka uktarUpaH, 'akutkucaH' duSTaceSTArahito 'niSIdeva' upavizet / 'na ca' naiva vitrAsayet , 'param'anyaM manuSyAdikaM, ayaM bhAvaH-zmazAnAdau ekako'pi bhUribhairavo. | pasargAdyupalamme'pi na svayaM vibhIyAt , na ca vikRtasvarazarIravikArAdibhiranyeSAM bhayamutpAdayediti sUtrArthaH // 20 // tatra tiSThataH kadAcidupasargotpattau kiM kRtyamityAhamUlam-tattha se ciDhamANassa, uvasaggAbhidhArae / saMkAbhio na gacchijjA, uhittA aNNamAsaNaM // 21 // 1 agnim / 2 pataH / kara Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya01 1.1 // + vyAkhyA-tatra' zmazAnAdau "se" tasya tiSThata upasargA divyAdyAH sambhaveyuriti shessH| tAnupasargAnabhidhArayet, kiM nAmaite ucarAdhya dRDhamanaso me kariSyantIti cintayan saheta, zaGkAmIrustakRtAphkArazaGkAtastrasto 'na gacchet' yAyAt na 'utthAya tatsthAnamapahAya vanasUtram // 1.1 // 'anyat' aparam 'Asanam' sthAnamiti sUtrArthaH // 21 // dRSTAntazcAtra, tathAhi abhUtpure gajapure, kurudattasutAmidhaH // mahebhyaputro mahatAM, guNAnAmekamAspadam // 1 // sa saMviyo gurUpAnte, pravrajyAdhItya |ca zrutaM // pratipede'nyadekAki-vihArapratimA sudhiiH||2|| viharanekadA so'tha, sAketanagarAntike // tasthau pratimayA turya-pauruSyAM 6 dhairyamandaraH // 3 // tatazca godhanaM hRtvA, caurA grAmAtkRtazcana // kurudattasutasyarSeH, pArzvasthenA'dhvanA yayuH // 4 // sAdhupArzvamathA 'bhyeyu-rgodhanAnveSakA api // dvau mArgoM tatra dRSTvA te, papracchuzceti taM muni // 5 // hi sAdho! pathA kena, jagmuzcaurAH sgodhnaaH|| tacchutvApi munisteSAM, na dadau kizciduttaraM // 6 // tataste kupitA vAri-klinnAmAdAya mRttikAM // maulau tasya muneH pAlI, bandhu. duSTacetasaH // 7 // tatra kSiptvA citAGgArAn , yayuste krodhvihvlaaH|| munistu tairbalanmauli-rapyevaM vacintayat // 8 // " saha kalevara ! khedamacintayan , svavarzatA hi punastava durlabhA // bahutaraM ca sahiSyasi jIva he!, paravazo na ca tatra guNo'sti te // 9 // " dhyAyaniti yatiauliM, manacAkampayanahi // sahitvA copasarga taM, paralokamasAdhayat // 10 // naiSedhikyAH parISahaH, zrImanirAjena yathA'manA'dhisehe // sakalairapi sAdhubhistathA'sau, sahanIyo mhniiypaadpH||11|| ||ti maidhikIparISahe kurudattasutarSikathA // 1 sthAnam / 2 dhairyaparvataH / / mAgeNa / - sAdhinasA / 5 pUjanIya / kara RRCCG -% Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 10 // naiSedhikItazca svAdhyAyAdi kRtvA zayyAmAgacchediti zayyAparISahamAhaucarAdhya I mUlam-uccAvayAhiM sijAhiM, tavassI bhikkhu thAmavaM / nAivelaM NihaNNejA, pAvadihI vihaNNai // 22 // yanaratram ___ vyAkhyA-'uccAH' zItAtapanivArakatvAdimirguNairutkRSTAH, tadviparItAstvavacAH, uccAzcAvacAzca, uccAvacAstAbhiH 'zayyAmiH' // 10 // vasatimiH 'tapasvI' tapaHkartA, 'bhikSuH muniH 'sthAmavAn' zItAtapAdi sahanaM prati sAmarthyavAn 'na' naiva 'ativelam' svAdhyAyAdi velAtikrameNa 'vihanyAt' hantergatAvapi pravRttaratrAhaM zItAdibhirabhibhUta iti sthAnAntaraM gacchet / yadvA 'ativelam' anyasamayAtizA| yinI maryAdA samatArUpAM uccazayyAvAptau aho ! sabhAgyo'haM ! yasyedRzI sarvartusakhadA zayyeti harSeNa, abacAvAtau ca aho ! mandall bhAgyo'haM zayyAmapi sundarAM na lebhe iti viSAdena, 'na vihanyAta' na laGghayet / kutazcaivamupadizyata ityAha-'pApadRSTi:' pApabuddhiH 4 "vihaNNaI" iti-prAkRtatvAd 'vihanti' ullaGghate maryAdAmiti zeSa iti sUtrArthaH // 22 // kimpunaH kuryAdityAha4 mUlam-pairikaM uvassayaM, ladhu kallANaM aduva paavgN| kimegarAI karissai, evaM tattha hiAsae // 23 // 6, vyAkhyA-'pratiriktam' syAdivirahitam 'upAzrayam' vasati 'labdhvA' prApya, 'kalyANama' zobhanaM 'aduva'tti athavA 'pApakam' azobhanaM, kiMna kiJcitsukha dukhaM ceti gamyate, 'ekarAtram' ekAM rAtri 'kariSyati' vidhAsthati kalyANaH pApako vA upAzraya iti prakramaH / ayaM bhAvaH kecitsukRtino maNisuvarNamayeSu vicitracitrazAleSu saundayendirodharIkRtamandareSu saptabhaumAdimandireSu yAvajIvaM vasanti, 1 saundaryazobhayA tiraskRto meruyena sa teSu / PROGRAA kariSyatimi zobhanaM patra vicitraci Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA tadanye tu jIrNaparNatRNAdimayeSu kolondarAdivilikhitabhUtaleSu kuTIrakeSu, mama tvadyaiveyamevaMvidhA vasatiH kalye tvanyA bhaviSyati adhya01 scarAdhya- takimatra harSeNa vipAdena vaa| mayA hi samabhAvArthameva vratamAhatam 'evam' anena prakAreNa 'tatra' kalyANe pApake vopAzraye'dhyAsIta sukhaM duHkhaM vA / jinakalpikApekSazcaikarAtramiti, itarApekSayA tu katipayarAtrIriti sUtrArthaH // 23 // udAraNazcAtra tthaahi||1.3|| | babhUva pUryA kauzAmnyAM yajJadattAbhidho dvijaH // tasyAbhUtAM somadatta-somadevAmidhau sutau // 1 // somabhUtimuneH pAzce, tau dvAvapi mahAzayo / prAvAjiSTAM bhavodvinA-vabhUtAM ca bahuzrutau // 2 // anyadA vajanAn draSTuM, tau kauzAmbImupeyatuH / / da svajanAstu tadA'vantyAM, gatvA'bhUvana sthitAstayoH // 3 // tatastAvapyacalatA-mamimAlavakaM munI // pibanti tatra deze ca, madhaM / kecidvijA api // 4 // tatra brAhmaNageheSu, bhikSArtha gatayostayoH // dravyeNAnyena saMyojya, madyaM viprastriyo daduH // 5 // anye 5 tvAhurdade tAbhi-madyameva yathAsthitam // tadvizeSamajAnantA-vapAtAM tacca tAvapi // 6 // vapurdhamAdinA sIdhuM, pItaM jJAtvAtha tau munI // jAtA'nutApo niSpApo, mitho vyamRzatAmiti // 7 // ayuktametadAvAbhyA-majAnadyAM mahatkRtam // surAmapya'pivAvA''vAM, pramAdAdasamIkSya yat // 8 // sevetAkalpyamapyeva-mAhArArtho kadAcana // tadAhAraparIhAra-mevA''vAM kurvahe'dhunA // 9 // ityA|5|| locyApagAtIra-gatakASThopari sthitau // tAvakASTAM pAdapopa-gamanaM munisattamau // 10 // akAle'pi tadA megha-vRSTirjajJe'tibhUyasI ||d pUrayantI payaHpUrai-nadI plAvitasaikataiH // 11 / / ArUDhazramaNaM dAru, tatAroDepavattataH // utteratustato naiva, tadApi vatinau tu tau // 12 // & so'tha sindhurayaH kUla-tarUnmUlanatatparaH // kASThArUDhau yatI saba-stau ninAya payonidhau // 13 // ucchalallolakallola-lolanAndo 1 madirAm / 2 tarI / 3 nadIvegaH / SEARCCES Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya02 ting. lanavyathAm // ullolotkSiptakASThAghA-mighAtazcAtidAruNam // 14 // jalajantukRtAM grAsa-vivAdhAzcAtiduHsahAm // tatra dhIramanasko uttarAdhya - tA-vakSametAM kSamAnidhI // 15 // [yugmam ] yAvajjIvaM viSa ti, tIvra zayyAparISaham / / devabhUyaM somadatta-somadevAvavindatAm banasUtram | // 16 // tau sAdhusiMhau sahataH sa zayyA-parISahaM yadahAryadhaiyau~ // tathA viSahyo munimiH sa sarvaiH, zamAmRtakSIrapayodhikalpaiH // 1.4 // // 17 // iti zayyAparISahe somadattasomadevarSikathA // 11 // zayyAsthitasya ca kadAcittathAvidhaH zayyAtaro'nyo vA kazcidAkrozedapi, tata AkrozaparISahamAha* mUlam-akkosija paro bhikkhU, na tersi paDisaMjale / sariso hoI bAlANaM, tamA bhikkhU na saMjale // 24 // vyAkhyA-'Akrozeta' tiraskuryAt 'paraH' anyo bhikSu, dhig muNDa ! kimiha tvamAgatosItyAdivAkyaH, na "tesiti" supo | vacanasya ca vyatyayAttasmai 'prati saJjavaleta' pratyAkrozadAnAdinA vahivaddIpyeta / cintayeccaiva-'AkruSTena matimatA, tattvArthAlocane |matiH kAryA // yadi satyaM kaH kopaH, syAdanRtaM kiM nu kopena // 1 // ' kimevamupadizyata ityAha-pratisaJjavalan hi sAdhuH sadRzo | bhavati 'bAlAnAm' ajJAnAM, tathAvidhakSapakavat // tathAhi kvApyabhRtkazci-danagAro guNAnvitaH // tapo'tidustapaM mAsa-kSapaNAdikamAcaran // 1 // tadguNAvarjitA kApi, taM nanA| mA'nizaM surI // kArya maducitaM pUjyaiH, prasAdyamiti cAbravIt // 2 // zrutvA viprasya kasyApi, durvAkyaM saundA muniH / / jAtakopaH samaM tena, yoddhaM pravavRtetarAm // 3 // kSutthAmadehaH kSapaka-statastena dvijanmanA // hatvA muSTayAdimiH pRthvyA-mapAtyata tarasvinI 1 mahAtarajaiH urikSaptakASThasamUhasya prahAram / 2 mettumazakyauM / kSudhAdurbaladehaH / 4 baLavatA / ASKAR HAR Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // hustADayitvA, dvijena mumuce'tha sH|| tataH khakhAnamagama-svapako'pi kathaJcana // 5 // tatpArthejya vibhAvayA~, vimA aba.. uparAjya-|| mirbhAsurI murI // samAjagAma tatpAdau, praNanAma ca pUrvavat // 6 // tAM devIM alpayAmAsa, na kizcitvapakaH punH|| ajalpantaM ca Cinian banastram taM sAdhu-mevaM papraccha devatA // 7 // tvaM na jalpayasi khAmi-aparAdhAtkRto'dya mAM // tato vAcaMyamo'pyucaiH, pratyuvAceti nirjarIm // 8 // dvijena hanyamAno'pi, yamAhaM rakSitastvayA // mamApakAriNastasya, kicinApakRtaM ca yat // 9 // tatastvAM vAdaye nAhaM, dU bAbAnaprItikAriNIm // tacchutvebhyadhAdevI, sitavicchuritAgharA // 10 // [yugmam ] yuvayoramavadhudaM, yadAnyonyavilAyoH tadA hamapi tatraivA-'bhUvaM kautukadarzinI // 11 // kintu tulyau yuvAM dRSTI, kopAviSTau mayA tadA // kA sAdhuH ? ko dvijazceti nAjJAsipamahaM tadA // 12 // yuSmadrakSAM viprazikSA-mata eva ca na vyadhAm // zrutveti thapakA zAnta-kopA''Topo'bravIditi // 13 // manutA preraNA devi, tvayA'sau vihitA mama / / tadamuSyAticArasya, mithyAduSkRtamastu me // 14 // tato yati taM praNipatya satya-bhaktyA nijaM dhAma jagAma devI / kupyanmuniH syAditi vAlatulyo, nAkrozakAriSvapi tena kupyet // 15 // iti kSapakakathA // uktamevArtha nigamayitumAha-'tamhatti' yasmAdvAlAnAM sadRzo bhavati tasmAdbhikSurna sajvalediti suutraarthH|| 24 // kRtyopadezamAhamUlam-soccANaM pharusA bhAsA, dAruNA gAmakaMTayA / tusiNIo uvehejA, na tAo maNasI kare // 25 // vyAkhyA-zrutvA 'Namiti' vAkyAlaGkAre, 'paruSA' karkazA 'bhASA' vAcA, dArayanti saMyamaviSayAM dhRtamiti dAruNAH, tathA grAma 1 muniH / 2 rAtrau / / kAntibhiH / 4 dIptA / 5 sAdhuH / 6 devIM / * smitena vikasitAdharA / " sakhyA / 5- 45455 ka Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyapanalam indriyagrAmastasya kaNTakA ivAtiduHkhotpAdakatvena grAmakaNTakAH, "tusiNIotti" tUSNIMzIlona kopaatprussbhaassii| 'upekSeta' avadhIrayeta apa02 prakramAtparuSAbhASA eva, kathamityAha-na tA manasi kuryAttadbhASiNi dveSAkaraNeneti bhAva iti sUtrArthaH // 25 // dRSTAntazcAtra tathAhi 206 // abhUtpure rAjagRhe, gRhe niHzeSasampadAm / / mAlAkAro'rjunAhvAnaH, skandazrIstasya ca priyA // 1 // yakSo mudgarapANyAhvaH puraadraajgRhaabhiH|| arjunasyArAmamArge-'bhavattadgotradevatA // 2 // kumumairmadurAmoda-pramoditajagajanaiH // taM yakSamarjuno bhUri-bhaktyA'pUjayadanvaham // 3 // skandazrIranyadA bhartu-bhaktaM datvA gRhaM prati // puSpANyAdAya valitA, yakSacaityAntikaM yayau / // 4 // tadA ca tAM durlalita-goSThIsatkA mdotkttaaH|| yakSavezmasthitAH prekSA-mAsuH SaT kAmino nraaH|| 5 // asau saundryvsti-vnitaarjunmaalinH|| gRhyatAmiti jalpanto, dUtaM te jagRhuzca tAm // 6 // yakSAyatanamadhye ca, tAM samAnIya kAminIm // yakSasyAgre bubhujire, te sarve'pi punaH punH||7|| tadA ca yakSapUjArtha, tatrAgAdarjuno'pi hi // tacAyAntaM vilokyaivaM, skandazrIstAna bhASata // 8 // Agacchatyarjuno'sau tatkiM mAM yUyaM vimokSyatha ? // tataste'cintayannUna --metasyAH priyamastyadaH // 9 // varAkAnmAlikAdasmA-nAsmAkaM bhIru ! bhIriti / bruvantaste babandhuzca, drutamarjunamAlinam / / 10 // taM yakSasya puro nyasya, tasya pazyata eva hi // siSevire te tatkAntA-mahampUrvikayA muhuH // 11 // svabhAyA~ bhujyamAnAM tai-vIkSyA'cintayadarjunaH / / enaM yakSa puSpa5. pujaiH pUjayAmyahamanvaham // 12 // adya tvasyaiva purataH, prAmomyetAM viDambanAm tanizcitamidaM naica, yakSaH kopyatra vidyate // 13 // yadi cAtra bhavedyakSa-stadAsau mAM svasevakam // naivedAnImupekSeta, pIbyamAnamanAthavat // 14 // ghyAyantamiti taM jJAtvA, yakSasta 1 kaThoramASI / 2 manoharagandhena mAnanditajagajjanaiH / / ahaM pUrvo'haM pUrva ityabhidhAnaM yatreti tthaa| CASH Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -% ucarAdhya danukampayA / pravivezAzu tasyAGge-chidattadvandhanAni ca // 15 // sahasrapalaniSpana, gRhItvA lohamudgaram / / tAnnArIsaptamAna goSTI adhya02 yanastram 6 puruSAn SaT jaghAna ca // 16 / / itthaM pratidinaM nArI-saptamAn mAnavAn sa SaT / / jaghAna satatAbhyAsA-dAbhaM bhrAmaM purAdahiH 1.7 // // 1.7 // || // 17 // tajjJAtvA pUrjanaH sarva-stAvanna niragAdahiH // yAvattena hatA na syuH, SaT nArIsaptamA narAH // 18 // anyadA tatpuropAnte | zrIvIraH samavAsarat // natvarjunabhayAtko'pi, jinaM nantuM yayau janaH // 19 // tadA tatpuravAstavyaH, zrutvA zrImajinAgamam evaM sudarzanaH zreSThI, dadhyau harSocchvasa canuH // 20 // aho! jagajanAmbhoja-prabodhananabhomaNim // zrIvIramapi nantuM no, yAtyajunabhayAjanaH // 21 // jinasya vizvatritaya-trAyiNo dhyAyinaM janam // hantumISTe na hIndro'pi, tajjano'yaM bibheti kim ? // 22 // yadbhAvyaM tadbhavatu vA, svAminaM kintu vanditum / / yAsyAmyeveti sa dhyAtvA, niragAnagarAbahiH // 23 // arjuno'pi dadhAve drAga, bA vIkSyAyAntaM sudarzanam // ullAlayana mudgaraM taM, puSpakandukalIlayA / 24 // taM cApatantaM vegena, dhanurmuktapRSaktavat // vIkSyeti vya-14 Vzadvartha-stheyedheyaH sudarzanaH // 25 // ayaM mudrapANirmA, hantumAyAti mAlikaH // tadAtmakatyaM kurva'ha-mevaM dhyAtveti so'bravIta // 26 // arhatsiddhamunIna jaina, dharma ca jagaduttamam // zaraNaM pratipanno'si, zrIvIraM ca jagadgurum // 27 // kizcAsmAdupasargAce dadyamokSo bhavenmama // tadA caturvidhAhAraH, kalpate nAnyathA punaH // 28 // itthaM nigadya sAkArA-'nazanaM pratipadya ca // smaran pazca namaskArAn , kAyotsarga cakAra sH|| 29 // sadyaH sudarzanAbhyaNa-mAyAsIdarjuno'pyatha / / nAzakattamupadrotuM, kintu dharmapra| bhAvataH // 30 // tatastaM parito'bhrAmya-dalavAnajuno'dhikam // zazAka zazakaH siMha-miva nAkramituM punaH // 31 // bhrAma / sUryam / 2 'daDo' iti bhA0 / 3 pRSakto bANaH / 4 durjAvAnarja iti harSaprato / ANS- 4945444 A5% Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjyayanasUtram // 108 // bhrAmamavizrAmaM, yakSaH zrAnto'bhavaJcataH na tu taM draSTumaiziSTa, durdRSTayArka mulUkavat // 32 // AdAya mudgaraM muktvA'rjunaM yakSo'gamatataH / api devabalAddharma- balameva viziSyate ! | // 33 // muktastenArjunaH pRthvyAM, papAta cchinnazAMkhivat / uttasthau ca kSaNAdaGgaM, moTayan gatanidravat // 34 // kimakArSa 1 ka sthito'smi ?, kA dazA mama vidyate 1 // iti sa jJAtavAnnaiva, nidrAvasthAnubhUtavat / / 35 / / so'thAprAkSItsvasvarUpaM, kRtotsarga sudarzanam // upasargaH zazAmeti, sopyutsargamapArayat / / 36 / / sarva tatpUrvavRttAntaM tasmai samyag jagAda ca / tacchrutvA jAtanirvedo'rjunazcintitavAniti // 37 // aho ! ajJAninA ghoraM, karmedaM narakapradam ! // mayA kRtamiti dhyAyan so'pRcchaditi taM punaH // 38 // kimarthaM prasthitosi tvaM ?, brUhi bhrAtaH ! sudarzana ! // so'myadhAcchrImahAvIraM vandanArtha brajAmyaham // 39 // tacchrutvetyarjuno'vAdI - dvandituM paramezvaram || ahamapyAgamiSyAmi, tvayA saha | mahAmate ! // 40 // tatastena samaM dRSTaH, zrImahAvIrasannidhau / agAtsudarzanaH svAmi-darzanotsukadarzanaH // 41 // zrIvarddhamAnatIrtheza - pAdapadmau praNamya tau // samyak zubhruvaturdharma-dezanAM klezanAzinIm // 42 // dezanAnte ca sarvajJaM, praNamyApRcchadarjunaH // svAmin ! kathaM vizuddhirme, bhavedbahulapApmaH || 43 // athoce bhagavAMstvaM ce-dAtmazuddhiM cikIrSasi / tarhi saMyamamAdAya, tapastapyastra dustapam // 44 // || malaM svarNagataM vahni - IsaH kSIragataM jalam // yathA pRthakkarotyevaM, jantoH karmamalaM tapaH || 45 // yathA'mbudoM vilIyante, pracaNDapavanA''hatAH / tathA tIvratapo'pAstAH, pApmAnaH prabalA api // 46 // tannizamyArjunaH svAmi-samIpe // vratamAdade nirjarArtha vyahArSIcca, pure rAjagRhe sadA // 47 // nirantaraM SaSThatapaH kurvan saumyasudhAmbuddhiH // sAdhvAcAraM ca sakalaM, 1 ghukvt| 2 vRkSavat / 3 khedaH 4 pApinaH / 5 mevAH / 6 samatA / AAJPU acya02 | // 108 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjya yanasUtram // 109 // niSkalaGkamapAlayat // 48 // asmatsvajanahantA'sau duSTo duSkarmadUSitaH // dhUrto ghatte'dhunA sAdhu-veSaM veSaviDambakaH ! // 49 // ityAdyairbahulokokkai - rAkrozaistADanaistathA // sa mahAtmA na cukSobha, pratyutaivamacintayat // 50 // [ yugmam ] " mannindayA yadi janaH | paritoSameti, nanvaprayAsajanito'yamanugraho me || zreyo'rthino hi manujAH paratuSTiheto - duHkhArjitAnyapi dhanAni parityajanti // 51 // " kizca " akkosahaNaNamAraNa- ghamma bhaMsANa bAlasulahANaM || lAbhaM maNNai dhIro, jahutarANaM alAbhaMmi // 52 // " iti dhyAyan sa SaNmAsIM soDhAkrozaparISadaH // kRtakarmakSayaH prApa, kevalajJAnamujjvalam / / 53 / / tatazviraM sa pratibodhya bhavyAn, muktiM yayAvarjunamAlisAdhuH // etadvadAkrozaparISahonyai- rapi kSamATayaiH zramaNairviSadyaH // 54 // ityAkrozaparISahe'rjunamAlikarSikathA // 12 // atha kazcidAkroza mAtradAnenAtuSyan vadhamapi vidadhyAditi vadhaparISadamAha mUlam - hao na saMjale bhikkhu, marNapi na paosae / titikkhaM paramaM naccA, bhikkhudhammaM viciMta // 26 // vyAkhyA -' itaH' yaSTathAdibhistADitaH 'na sajjvalet' kAyataH kampana pratyAhananAdinA, vacanatazca pratyAkrozadAnAdinA jvalantamivAtmAnaM nopadarzayedbhikSuH 'manaH' cittaM tadapi 'na pradUSayet' na kopAdvikRtaM kurvIta, kintu, 'titikSAm' kSamAM 'paramAm' dharmasAdhanaM prati prakarSavatIM 'jJAtvA' avagatya 'bhikSudharmam' yatidharma kSAntyAdirUpaM vastusvarUpaM vA 'vicintayet' bhAvayecca kSamAmUla eva munidharmo, yadya mannimittamayaM karmopacinoti, so'pi mamaiva doSa iti nainaM prati kopa ucita iti sUtrArthaH / / 26 / / 1 Akroza sahana mAraNadharma-aMzAnAM bAlasulabhAnAM / lAbhaM manyate dhIraH yathottarANAmalAbhe / chAya adhya02 || // 109 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjya yanasUtram // 11 // amumevArtha prakArAntareNAha - mUlam - samaNaM saMjayaM daMtaM, haNejjA kovi katthai / natthijIvassa nAsotti, evaM pehijja saMjae // 27 // vyAkhyA- 'zramaNam' tapakhinaM 'saMyatam' pRthvI kAyA dihiMsA nivRttaM idaJca lAbhAdyartha bAhyavRttyApi sambhavedata Aha-dAntamindriyanoindriyadamena, 'inyAt' tADayetko'pi tAdRzo duSTaH, kutra cigrAmAdau tatra kiM kAryamityAha- nAsti 'jIvasya' Atmana upayogalakSaNasya 'nAzaH' | | abhAva:, zarIrasyaiva nAzAt / 'itiH' pUrNe, 'evaM' svarUpArthe, prekSeta bhAvayet 'saMyataH' sAdhuriti sUtrArthaH // 27 // nidarzanaJcAtra, tathAhianagaryAM zrAvastyAM, jitazatrurmahIpatiH / sadharmacAriNI tasya, dhAriNI saJjJikA'bhavat // 1 // gaurIzaMyoH skanda iva, | skanda ko'bhUtsutastayoH // purandarasutAdezyA, purandarayazAH sutA || 2 || tadA daNDakibhUpo'bhUtkumbhakArakRte pure // purohitastu tasyAsssI - damavyaH pAlakAmidhaH ! // 3 // tena daNDa kisaJjJena, bhUbhRrtI bhUribhUtinA / purandarayazAH kanyA, pitRbhyAM paryaNAyi sA // 4 // anyadA suvratasvAmI bhavyAmbhojanamo'dhvargaH // zrAvastyAM samavAsArSItsurAsuranamaskRtaH ||5|| dhanyaMmanyaH skandakoDagA - taM nantuM paramezvaram // zrutvA taddezanAM zrAddha-dharmazca pratyapadyata / / 6 / / purodhAH pAlakaH so'tha, kumbha| kArakRtAtpurAt // kenacidrAjakAryeNa, zrAvastyAmanyadA''yayau // 7 // sa ca bhUpasabhAmadhye, kurvannirgranthagarhaNam // drutaM nirucarI - cakre, skandakena mahAdhiyA // 8 // pApaH prApa tato dveSaM, pAlakaH skandakopari / / apakartumpunaH kizci tasya na prAbhavacadA // 2 // kRtaprastutakRtyo'tha, pAlakaH svAspadaM yayau / jagAma na tu taccitA-tkopaH skandakagocaraH // 10 // atha zrIsuvratasvAmi 1 patnI / 2 pArvatImahAdevayoH / 3 indrapunItuSyA 4 rAjJA / 5 atyantai zraryazAkhinA / 6 bhAskaraH / nindAm / 8 sambandhi: / adhya02 | // 110 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kha carAdhya yanasUtram // 111 // CHAAR | pAdAnte dAntamAnasaH // prAbrAjItskandakaH sAkaM, mAnAMpaJcabhiH zataiH // 11 // kramAbahuzrute jAte, skandake suvrtprbhuH|| tasmai ma | ziSyatayA tAni, paJca sAdhuzatAnyadAt // 12 // anyeyuH suvratAhantaM, skandaka: pRSTavAniti // bajAmyahaM svamurdeza-mAdezaH | PIRI khAdyadi prabhoH // 13 // jagau jagatprabhustatro-tpatsyate mAraNAntikaH // sarveSAmupasargoM va-stacchutvA skandako'vadat // 14 // ArAdhanAsAdhako hi, nopasargastapasvinAm // duHkhAyate mahAnanda-mahAnandAbhilASiNAm ! // 15 // tato brUhi prabho! tasmi-nnupasarga upasthite // ArAdhakA bhaviSyAmo, vayaM yadvA virAdhakAH // 16 // svAmI smAha tvAM vinA'nye, sarvepyArAdhakA iti // skandakastanizamyeti, vyamRzabhRzamutsukaH // 17 // ArAdhakA iyantaH syu-vihAre yatra sAdhavaH // nUnaM sa zubha eveti, vicintya skandako'calat // 18 // kramAgatvA kumbhakAra-kRte sa saparicchadaH // udyAne samavAsArSI-camazrauSIca pAlakaH // 19 // tataH prAgvairazuddhayartha-mudyAne tatra pAlakaH / / pracchannaM gopayAmAsa, vividhAyudhadhoraNIm // 20 // iti daNDakirAjJe |cA-SaDakSINamuvAca saH // jitaH parISahairatra, skandako'sti samAgataH // 21 // ayaM khayaM mhaaviiry-shcnndddordnnddvikrmaiH|| sAdhu| veSadharaiyukto, bhaTAnAM paJcabhiH zataiH // 22 // udyAne gopitaH zastra-prakarairatidAruNaiH // tvAM vandituM gataM hatvA, rAjyametadgrahISyati ! M // 23 // [yugmam ] pratyayazcenna te svAmi-basinmadacane bhavet // tadA tadgopitA'vANi, gatvodyAnaM vilokaya / // 24 // evaM vyugrAhitastena, tadudyAnaM gato nRpaH // sthAneSu pAlakokteSu, nAnAstrANi nirakSata ! // 25 // dRSTvA tAni nRpaH kruddho, munInsarvA | nabandhayat // akArya vidyate kiJci-trAvimRzya vidhAyinAm // 26 // pApasya pAlakakhaiva, tAnibadyArpayannRpaH // , mAnavAnAM / 2 mokSAbhilASiNAm / / na vidyate SaT bhakSINi ( zronendriyANi ) yantra, ekAnte ityarthaH / / viparitamAhitaH / MSBTEACHECa Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | yattubhyaM rocate tattva-meSAM kuryA iti bruvan ! // 27 // mRSekAniva mAMjari-stAn prApya mudito'tha sH|| saMyatAne saMyaMtAnmartyauttarAdhya-|| adhya02 pIDAyantrAntike'nayat / / 28 // iti proce ca re! yUya-miSTaM sarata daivatam / / idAnIM pIDayiSyAmi, yantreNAnena vo'khilAn // 29 // banasUtram // 11 // // 11 // | tataste sAdhavo dhIrA, jJAtopasthitamRtyavaH // jIvitAzAmRtyubhIti-vimuktA mnsvinH||30|| gRhItAlocanA samyak, maitrIbhAvamupAgatAH // paryantArAdhanAM sarve, vidadhurvidhipUrvakam ! // 31 // [yugmam ] marttavyaM kAtareNApi, dhIreNApi ca bhUspRA // dvidhApi niyate mRtyau, dhIrairbhAvyaM manasvimiH // 32 // ityAdi vadatotsAhya-mAnAH skandakamUriNA // abhavaMste vizeSeNa, svadehe'pi gataspRhAH // 33 // [yugmam ] krUrAzayaH krUrakarmA, krUragI: pAlakastataH // ekaikaM zramaNaM yantre, kSepaM kSepamapIDayat // 34 // pIbya- * mAnAn vineyAn svAn , vIkSyAntardahyatAmayam / / iti sa skandakaM yantra-pArzve baddhamadhArayat // 35 // pIDyamAnAnagArAGgo-uchala cchonnitbindumiH|| samantAddhiyamANo'pi, nA'kupyatskandakaH punH| // 36 // kintu sAmyasudhAsyanda-bhAvitaiH samayocitaH / / 5 vAkyainimiyAmAsa, tAnevaM sa mahAzayaH ! // 3 // "bhinnaH zarIrato jIvo, jIvAnizca vigrahaH / / vidaniti vapu ze'pyantaH | khidyeta kaH kRtii||18|| kizcAkhilo vipAko'ya-masti svakRtakarmaNaH // duHkhAya nopasargasta-tsatAM karmajighAMsatAm // 39 // avazyaM nAzino bAhya-syAGgasyA'sya kRte ttH|| kopaH kAryoM nAntaraGga-dhruvadharmadhanApahaH // 40 // " skandakeneti niryAmyamAnA nirmalamAnasAH / / mahAtmAno vipakSe ca, mitra ca smdRssttyH||41|| yantrapIDanapIDAM tAM, kSamamANAH kSamAdhainAH // kevalaM AkhUn / 2 bilADaH / 3 munIn 4 baddhAn / 5 rahitAH / 6 matyena / * ziSyAn 8 dehaH / 9 apahaH nAzakaH / 10 zatrau / "kSamA evaM dhanaM yeSAM te kSamAdhanAH munayaH / / SHARASHTRA SHIKHARA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya prApya kaivalya-sukhaM te lemire kramAt // 42 // (yugmam ) drutaM hateSu tenaivaM, nyUnapaJcazatarSiSu // ekaM kSullakamuddizya, pAlakaM uttarAdhyayanasUtram skandako'vadat // 43 // anukampyamimaM bAlaM, pIbyamAnaM nirIkSitum // nAhaM zakSyAmi niyataM, pUrva pIDaya mAM ttH||44|| tacchutvA pAlakastasya, bhUri duHkhavidhitsayA // guroH pazyata eva drAk, prAk taM bAlamapIDayat // 45 // zukladhyAnamudhA''sArezAntakarmahutAzanaH // bAlaH so'pi mahAsatco, mahAnandamavindata ! // 46 // tadvIkSya skandakAcArya, Rddho'ntardhyAtavAniti / / anena saparIvAraH, pApenA'si vinaashitH!||47|| kSullako'pi hi madvAcA, kSaNamekaM na rkssitH|| nigrAhya eva pApo'sau, | tanmayA garvaparvataH // 48 // ayaM bhUpo'pi nigrAhyo-smadvinAzanibanrdhanam // upekSAkAriNo'smAkaM, vadhyA jAnapadA api ! // 49 // taduSkarasya cedasya, bhavenmattapasaH phalam // tadAhaM dAhako'mISAM, bhUyAsaM bhAvijanmani ! // 50 / / itthaM kRtanidAnaH sa, | pIDitastena durdhiyA / / mRtvA vahikumAreSu, suro'bhUtparamarddhikaH // 51 // purandarayazAstatra, dine caivamacintayat // kuto hetoH purImadhye,na dRzyante'dya sAdhavaH! / / 52 // itazca skandakamune-rajoharaNamuttamam // raktAmyaktaM kara iti, jagRhe gRdhrapakSiNA // 3 // tadrajoharaNaM ca drAg, bhavitavyaniyogataH // puraH purandarayazo-devyA gRdhro nyapAtayat // 54 // taccAdAyodveSTayantI, sA svayaM parikarmitam / / kAmbalaM khaNDamadrAkSI-bhrAtuH pravrajato'rpitam // 55 // cihvena tena ca jJAtvA, soderAdIna munIn hatAn // maha2 tImadhRti prAptA, sA'vAdIditi bhUpatim // 56 // re sAdhudviSTa ! pApiSTha !, vinaGkhyatyadhunA bhavAn // maharSINAM surANAM ca nahyavajJA zubhAvahA! / / 57 // ityudiryeti dadhyau cA-'dhunA'haM vrtmaadde| alaM saMsAravAsenA-'munA duHkhaughadAyinA! 1 AsAro meSaH / 2 bahinaH 3 mokSam / 4 kAraNam / 5 janapade (deze) bhavAH / 6 rudhiraliptam / * bAndhavAdin / HUA4%B5% Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 / / 58 // cintayantIti sA devaiH, suvratasvAmisabidhau // nItA''dAya parivrajyAM, paralokamasAdhayat // 59 // jJAtvA'thADa | vadhinA prAcyaM, svavRttaM skandakAmaraH // krodhAdhmAto dezayukta-maghAkSInmaGgha tatpuram // 60 // tatoraNyamabhUddeza-bhUmau daNDa uttarAdhya-x kibhUpateH / / adyApi daNDakAraNya-miti tatprocyate buddhaiH||61|| ekonapaJcazatasAdhuvarairavArya-vIryathA vadhaparISaha eSa soddhH!|| M // 19 // yanastram // 114 // sahastathA yamaparairapi sAdhumukhyaiH, zrIskandakazramaNavanna punarvidheyam // 62 // iti vadhaparISada saparivAraskandakarSikathA // 13 // parairamihatasya ca yatestathAvidhauSadhAdiyAcitameva syAditi tatparISahamAhamUlam-dukkaraM khalu bho niccaM, aNagArassa bhikkhunno| savvaM se jAiaMhoI, natthi kiMpi ajaai||28|| it vyAkhyA-'duSkaram' duranuSTheyaM, khalurvizeSaNe, nirupakAriNa iti vizeSa dyotayati, 'bho' ityAmantraNe, 'nityam' sarvakAlaM yAvajjIvamityarthaH, 'anagArasya' bhikSoH / kiM taduSkaramityAha-yatsarvamAhAropakaraNAdi 'se' tasya yAcitaM bhavati, nAsti kizcidanta-5 zodhanAdikamapyayAcitamiti sUtrArthaH // 28 // tatazcamUlam-goaraggapaviTThassa, pANI no suppasArae / seo agAravAsotti, ii bhikkhU na ciMtae // 29 // hai vyAkhyA-gocaro bhikSAcaryA, tasyAgraM gocarAgraM, eSaNA zuddhagrAhitayA pradhAnagocara ityarthaH / tatpraviSTasya maneriti gamyaM, 'pANiH' hasto "no" naiva suprasArakA sukhena prasArayituM zakyaH / kathaM hi nirupakAriNA paraH pratidinaM prArthayituM zakyate ? uttarasya 'iti' zabdahai syAtra yogAdityato hetoH 'zreyAna' prazasyo 'agAravAsa' gArhasthya, tatra hina ko'pi prAyate, svabhujArjitaM ca dInAdibhyaH saMvibhajya , dIkSAm / AAAAlsa Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abha bhujyate ityetadbhikSurna cintayeta , bahusAvadyo hi gRhavAsA, kathaM zreyAniti satrArthaH // 29 // udAharaNasampradAyazcAtra tathAhicarAdhya - astyatra bharate svarNa-mayI tridshnirmitaa| prativimbamiva svarga-lokasya dvArakA purI ||1||'blaardhckrinnau rAma-kRSNAyanasUtram IA // 115 // hau vizvavizrutau // tatrA'bhUtAM vasudeva-rohiNIdevakIsutau // 2 // tau ca pradyumnazAmbAthaiH, saardhkottitryonmitH|| yuktI | kumArairanyaizca, koTizo yadupuGgavaiH // 3 // surarAmAmirAmAmiH: strIbhiH saha sahasrazaH // bhogAMbhogAnabhuJjAtAM, pUrNAkhilamanorathau | // 4 // (yugmam) anyadA dvArakApuryA, kevalajJAnabhAskaraH // bhavyAbjapratibodhArtha, zrInemiH samavAsarat // 5 // tadA ca zrIneminAthaM, vanditvA rAmakezavo // samAkarNayatAM dharma-dezanAM saparimchadau // 6 // dezanAnte ca sarvajJa, prnnmyaapRcchdcyutH|| amuSyA dvArakApuryAH, svargadhikArisampadaH // 7 // yadanAM mama cAntaH kiM, bhAvI khata utAnyataH ? // tato jagAda bhagavAn, jJAnarAzirivAnavAn // 8 // bahiH zauryapurAtpArA-sarAhastApaso'bhavat / vIkSyanIcakulAM kAzcikanyAM so'bhUtsmarAturaH // 9 // tayA samaM ca yamunA-dvIpe gatvA''rarAma sH|| tatastayorabhUtsanu-vratI dvaipAyanAhvayaH // 10 // sa parivrAjako brahma-cArI 5 6 zAnto jitendriyH|| ihAste yaduSu snehAt , kurvana SaSThatapaH sadA // 11 // zAmbAdimiH sa madyAndhaiH, kuTTitazcaNDatAM gtH|| yadubhiH sakalAM sAkaM, dvArakAM jvAlayiSyati // 12 // vasudevajarAdevI-nandanAnijasodarAt // bhAvI jarAkumArAcca, taba mRtyurjanArdana ! // 14 // zrutveti yadavaH sarve-pyulmakAyitadRSTayaH // vyalokayan jarAputraM, so'pi caivacintayat / / 14 // | *yadubhiH sakalaiH sAkaM, dvArakA jvAlayiSyati / iti 'ga' saMjJakapustake / / valadevavAsudevau / 2 devavadhUnAmiva mnohraabhiH|| bhogasamUhAn / kevaLa jJAnena bhaaskrH| (sUryaH) iva / 5 kRSNaH / / bhayaharatAm / . bAndhavAt / 8 he kRSNa / ukmukaM (bhAraH) iva bhAcaritA raTayaH yeSAM te| Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyabanasUtram // 116 // kanIyAMsaM kulAdhAraM, AtaraM bhrAtRvatsalam / kathaGkAraM haniSyAmi ? vasudevasuto'pyaham // 15 // tadetadanyathA kurve, dhyAyamiti jarAGgajaH // jinaM natvA yayau sadyaH, kAntAraM cApatUNabhRt // 16 // jinavAcaM janazrutyA, zrutvA dvaipAyano'pi tAm // yadUnAM dvArakAyAtha, rakSAM kartumagAdvanam // 17 // natvAntaM harirapi, prAvizadvArakApurIm // taM cAnarthaM madyamUlaM dhyAyannityudaghoSayat // 18 // madyonmattakumAraugha- hatAdvaipAyanAdyataH // upadravo dvArakAyAH, zrInemisvAminoditaH // 19 // tatpArzvasthAcalAsanakadambavanamadhyataH / kAdambarIdarIvartti - zilAkuNDeSu bhUriSu // 20 // sakalaM prAkkataM madyaM, heyaM peyaM na tatpunaH // lokAH sarve'pi tacchrutvA, jahrustatrAkhilAM surAm // 21 // ( trimirvizeSakam ) AtA'tha baladevasya snehAttasyaiva sArathiH // siddhArthaH zruta| sarvajJa - vANirityavadadbalam // 22 // notsahe durdazAM prApte, draSTuM svIyaMpurIkule | tadahaM svAmipAdAnte, pravrajAmi tvadAjJayA // 23 // | tato'bravIdvaloja - khapadazrujalAvilaH // bhrAtarmayedaM tvadvazya-prANenA'pyanumanyate // 24 // kintu vrataM pAlayitvA tvaM devatvammupAgataH // bhrAtama vyasanaprApta - mAgatya pratibodhayeH // 25 // tatprapadyAtha siddhArtho, parivrajya jinAntike // atyugrazca tapastaptvA | SaDbhirmAsaiH suro'bhavat || 26 || itazvAnekavRkSauSa - patatkusumasaGgamAt // SaNmAsyA sA surA kuNDa - sthitA pakvarasA'bhavat // 27 // tadA ca ko'pi zAmbasya, lubdhakaH paryaTan bane // tatra yAtastRSAkAntaH, papau tAM madirAM mudA // 28 // muditastena madhena, | bhRtvA pArzvasthitAM dRtim // dadau zAmbAya tatpItvA tuSTaH zAmbo'pi taM jagau // 29 // prAptaM hRdyamidaM madya - madya kutra ! tvayA | sakhe ! | kAdambarI kandarAyA - mavApamiti so'pyavak // 30 // kumAraiH saha durdAntai- stataH zAmbo'pare'hani / / guhAM kAdambarIM 1 laghum / 2 bANadhanurbhat / 3 acalaH parvataH / 4 darI guphA / 5 AtmIya / 6 ajasraM [ nirantaraH ] askhalita ityarthaH / 7 vyAdhaH / adhya02 // 116 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 SCORRESS 0 + +5 igatvA, muditastAM surAM ppau||31||bho kAlAdadhigavAM, yAvApti nipIya tAm // unmacA gIrimArohana krIDantaste kumArakAH ucarAdhya- | // 32 // tatra haipAyanaM dhyAna-sthitamAtApanAparam // vIkSyeti te mithaH procu-madyonmAdavabidA // 33 // ayaM hi nemimA |jaya01 banasUtram 117 // prokto-'smtpuriikulnaashkH| // taddhanyato tAM hatoSa, kathaM hantA purIkule ! // 34 // danta iti te sarve, cpettaayttimussttimiH|| // 117 // nijaghnuH pAdadhAtaizca, dvaipAyanamuni muhuH // 36 // itthaM hatvA mRtaprAyaM, vidhAya dharaNItale / pAtayitvA ca te jagmuH, chamArA dvArakApurIm / / 36 // tadvijJAya carairviSNu-viSaNNo dhyAtavAniti // aho! eSAM kumArANAM durdAntatvamanarthaka ! // 37 // vaSeSAM | prANabhUtAnAM, kiM karomIti cintayan ? / / dvaipAyanamanunetuM, tatrAgAtsabalo hari ! // 38 // tacApazyatparivrAjaM, kopAruNavilocanam / tatastatkopazAntyartha-mabhyadhAditi maadhrvH|| 39 // mo mahAtApasa! krodhaH, parantrA'tra ca duHkhdH|| naivAtaH kApi | kupyanti, mahAsatvA dameretAH / / 40 // madhonmAdAniviveka-mandajJAnazca mtsutaiH|| emiryadaparAddhaM ta-maharSe! mRSyatAM svayA // 42 // ityukte'pi sa kRSNenA-'zAntakrodho'bhyAdhAdidam // bhavataH sAmavacana-rathAmIbhiH kRtaM hre| // 42 // yuvAM muktvA lokayukto, nirdagdhaM dvArakAM mayA // cakre nidAnaM tvatputra-hanyamAnena niSThuram // 43 // nAlI nemivAkyaM ta-pratijJA'pyanyathA na me // tayuvAM yAtamanau hi, dIpte'ndhukhananena kim ? // 4 // rAmo'pyuvAca he bhrAtaH, prayatnenAmunA kRtam // kiM cATrani vidhI| yante, mudhA'muSya tridaNDina: ? // 45 // avazyaM mAvyapAkartu, na zakro'pi prabhUyate // na ca sarvavido vAkya-manyathA syAtkathazcana ! // 46 // tataH zokAkulamanA, nijaM dhAma yayau hriH|| prasiddhamAsIlloke ca, dvaipAyananidAmakam // 47 / / athA'cyuto dvitIyehi, / khedayuktaH / 2 balena sahitaH / 3-4 kezavaH / 5 jitendriyAH / 6 kSamyato / 7 paH / 8 indro'pi na samarthaH / 6 arhanaH / / viSNuH / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjya yanastram // 118 // svapuryAmityaghoSayat / / bhavatA'taH paraM lokAH !, dharmAsaktA vizeSataH // 48 // tadAkarNya janaH sarvo, jajJe dharmarato bhRzam // tadA | raivatakAdrau zrI - nemizra samavAsarat / / 49 / / tacchrutvA tatra gatvA ca, jinaM natvA ca 'mAdhavaH // azrauSIdezanAM vizva janamohatamoharAm // 50 // zrutvA tAM dezanAM zAmbapradyumnAdyAH kumArakAH / bahavaH prAbrajan rukmiNyAdyAzca yaduyoSitaH // 51 // | dvaipAyanaH kadA karttA, dvArakAyA upadravam / tadeti viSNunA pRSTo, neminAtho'bravIditi // 52 // asau dvAdaza varSAnti-dvarikAM jvAlayiSyati / ityuktvA vyaharatkhAmI, kRSNo'pi dvArakAM yayau // 53 // dvitIyavAramapyeva-mathaviSNura ghoSayat // upasthitamidaM lokAH !, dvaipAyanabhayaM mahat // 54 // tatkRpAMsUnRtAsteya - brahmacaryAparigrahAn // yathAzakti prapadyadhva- mAcAmlAdi tapastathA // 55 // kurudhvaM devapUjAzca prayatnena mahIyasA // ityAsskarNyA'khilo loka- stattathA pratyapadyata / / 56 / / mRtvA vahnikumAreMSU-tpanno | dvaipAyano'pyatha // dvArakAmAyayau smRtvA prAgvairaM yadugocaram // 57 // devapUjAtaponiSTha - paurAyAM puri tatra saH // paraM dharmavizeSeNa, | nA'pakartumabhUtprabhuH // 58 // tataH so'nveSayaM zichadrA - Nyamuro'sthAtpuro'ntare // athetthaM dvAdaze varSe prApte loko vyacintayat // 59 // asmattapaHprabhAvAddhi, naSTo dvaipAyanAmaraH // taddustapaM tapastyaktvA'dhunA svairaM ramAmahe / // 60 // iti te krIDituM labhA, madyamAMsAdisevinaH / dvaipAyano'pi tacchidra mAsAdya mumude'dhikam // 61 // dvArakAyAM tadAcAsa-nnutpAtAH kSayasUcakAH // ilacakrAdiratnAni, praNezuH sIrisArGgiNoH // 62 // tato vikRtya saMvarSa - vAtaM dvaipAyanAsuraH // kASThapatra tRNavyUhA - nAhRtyA'pUrayatpurIm // 63 // digbhyo'STabhyo'pi tenaiva, vAtena nikhilAn janAn // palAyamAnAnAnIya, nicikSepa puro'ntare // 64 // dvAsaptarti puro 1 viSNuH / 2 sUnRtAsteya-satyacauryAbhAva / 3 itthaM dvAdaza varSANAM prAnte loko vyacintayat / iti // 4 bahakRSNayoH / adhya02 // 118 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama.. sacarAdhya | madhya-matAH paSTiM bahiHsthitAH // kulakoTIH piNDayitvA, sa devo'gnimadIpayat // 15 // dvArakAyAM tato jvAlA'-jihvo jajvAla yanasUtram IG | sarvataH // unmUlya vRkSavallayAdI-nmuhustatrA'muro'kSipat // 66 // vahinA tena nIrandhra-dhUmena vyAkulIkRtAH // sandAnitA ivA'nIzI, // 119 // gantumekamapi kramam // 67 // bAlavRddhavadhRyuktAH, krandantaH karuNavaram // sarvepyanyo'nyasaMlamAH, paurAstatrAvatasthire // 68 // [yugmam ] gRhA maNivarNamayA, vyalInta kSaNAttadA // pusphuTuH saudhapIThAni, tatruTuH kuTTimAnyapi // 69 // dRSTvA purI dahyamAnAmatha vyAkulamAnasau // vasudevagRhaM rAmakRSNau tvritmiiytuH||70|| vasudevaM devakI ca, rohiNI ca rathe drutam // tAvAro. payatAM tamA-dAkraSTuM vahisaGkaTAt // 71 // hayA vRSAzca no celuH, stambhitAstena nAkinI / / tadA rAmamukundau taM, rathamAkRSatAM khayam // 72 // AmA'bhirAma! hA rAma!, hA mahArAja! kezava ! // pAhi pAvekapAtotthA-dasmAdamAnupadravAt / / 73 // iti | paurakRtA''krandAn , zrutvA dainyaM gatau balAt // gopure nityatu ki-manAGkamapi tau ratham // 74 // [yugmam ] tatastanApura dattakapATaM vidadhe'suraH // to cAdharairI paurNighAtai, rAmakRSNau vabhaJjatuH / / 75 // tathApi na rathaH paGka-manavaniragAtpuraH // dvaipAyanAsuropyevaM, tadA'vAdIdvalAcyutau // 76 // yuvAM vihAya naivA'nyaM, mokSyAmIti mayA purA // proktaM taki vismRtaM vAM, ? yadadyaivaM vimudyathaH ! // 77 // tacchutvA'tivyAkulau tau, pitaro'pyevamUcire // vatsau yAtaM yuvAM santu, zreyAMsi yuvayoH punaH! // 78 // yuvayorjIvatorbhAvI, punrydukulodyH|| vayaM tvatha prapannAHsma, zaraNaM nemitIrthapam // 69 / / pratyAkhyAtastathA'smAbhi-rAhAro'pi cturvidhH|| , agniH / 2 bandhitA / 3 asamarthAH / OM vRssbhaaH| 5 devena / 6 balakezavau / * sthAma balam / 8 rakSa / 9 pAvako vahniH / 10 devbhnnckrmdhybhaagm| " puradvAram / 12 kpaatte| 13 paadprhaaraiH| 14 tIrthakaram / CAUSE ORG HEAL+A G AR Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAjyabanasUtram // 120 // " ityuktvA te namaskArAn gaNayanto'vatasthire // 80 // dvaipAyanAmarasteSu, vavarSAtha 'hutAzanam // tato mRtvA'bhavan devA, vasudevAdayastrayaH // 81 // atho rudantau karuNaM, bahirgatvA balAcyutau // jIrNodyAnasthitau dahA-mAnAM dahazatuH purIm / / 82 / / jvalatpazujanAkranda-kolAhalasamAkulAm // paritaH prasRtajvAlA - jihnajvAlAkarAliMtAm // 83 // zrAddhadeva zrotriyasya, vahnikuNDastra|mAzritAm / tau vIkSya dvArakAM bAppA - plutAkSAviti dadhyatuH // 84 // [ yugmam ] purandaraghanuSkalpa- manityatvamaho ! zriyAm // jalabudurbudedezyaM ca jIvitavyamaho ! vizAm // 85 // svamasaGgamakalpAzca, bandhusaGgA aho amI ! // aho ! apratikAryatvaM, bhavitavyasya vastunaH // 86 // yaduktaM dhArijjaha iMto jala-nihI vi kallolabhinnakulaselo || na hu agrajammanimmi asudAsuho divapari| NAmo // 87 // " athovAca hariH sarva- sampatkhajana varjitau / AvAM bhrAtaH ! ka yAkhyAko ?, bhItau yUthacyutairNavat // 88 // balosvAdItpANDuputrAH santi naH snigdhabAndhavAH // tatpurIM pANDumathurAM yAsyAvo'vAcyavAddhimAm // 89 // proce kRSNo mayA kRSNa, pratyAdAya sameyuSA // gaGgottaraNavelAyAM, beDAntarddhA niroSataH // 90 // pANDavA rAjyamAcchiya, tadA nirviSayAH kRtAH // | durdazAyAM gamiSyAvaH, tatpArzva sAmprataM katham ? // 91 // ( yugmam) rAmo'vag na smarantyAryA, duHkhapnamiva vipriyam // duSprApama ntravacaivopakAraM bismaranti ca // 92 // tanmedaM vimRza bhrAtaH !, karttAro bhaktimeva te / / zrutveti sabalaH pUrvA, pratyacAlIvarAyaNaH // 93 // itazra dvArakApuryAM jvalantyAM kubjadhArakaH // rAmasUnuH svagehAna - mArujhocairado'vadat // 94 // ahaM 1 agnim | 2 prasRtavahnijvAlAbhayaGkarAm / 1 indradhanuH samAnam / 4 budbudam 'parapoTo' iti bhA0 5 prANInAm / 6 yUthabhraSTahariNavat / * yAsyAvo'pAcyacArjigAm / samudragAm / 8 nadIm / 2 gopaNadveSataH | 10 dezarahitAH / | adhya02 | // 120 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mm caramadehaH zrI-minA kathitaH purA idAnIM tu pramostasya, ziSyo'si sviikRtvrtH|| 95 // sA cetsatyA vibhorvANI, tatkimadha - uparAjyabanAma jvalAmpaham ? // ityUcAnaM jvaladehA-jjRmmakAstAdavipan // 96 // ninyuH pahavadezakha-khAmipA ca taM murAH // tataH zrInemi- M // 12 // pAdAnte, prAbrAjItkunjavArakaH // 97 / / rAmakRSNayadanA yA, khiyo'bhavan gRhe khitAH // tAH kutA'nazanAH sarvAH, purIdAhe | divaM yayuH // 98 // pUrvoktAH kulakobastu, drAgdagdhAstena nAkinA / purI tu dagdhA SaNmAsyA, tadanuplAvitA'mdhinA // 19 // itazca pAdacAreNa, brajantau rAmakezavo // mArgA''yAtaM hastikalpa-nagaraM jagmatuH kramAt // 1.0 // tatra cAbhUdacchadanto, bhUpatidhRtarASTrabhUH / pUrva kezavasAhAyyA-pANDavahatavAndhavaH // 101 // tadetyUce'cyuto rAma, kSudhA mAM bahu bAdhate ! // kramaM takamapyArya !, gantuM zakromi sAmpratam // 102 // balo'bravIcava kRte, bhaktArtha nagarImimAm // prAtargacchAmyahaM tvaM tu, tiSTheratrA'pramadvaraH // 103 // yadi cAtra pure kazci-dapAyo me bhaviSyati // tadA kSveDI kariSyeha-mAgacchestvaM nizamya tAm // 104 // ityuktvA tahariM dhyAyan , prAvizattatpuraM blH|| divyarUpaH pumAnko'ya-miti lokvilokitH|| 105 // aho! pramANopetatva-mahorUpamahomahaH! iti damyubalaM prekSya, paurAstatra pure'khilAH / / 106 // te zrutadvArakAdAhA, iti ca vyamRzanmiyaH // jvalatsvapuryA 3 | niryAto, nanvAyAto'stya'sau halI // 107 // rAmo'pi mudrikAM datvA, bhojyaM kAndavikAcchubham // Adade kaTekaM datvA, zauNDikAdvAruNImapi // 108 // tadAdAya bahirgantuM, prasthitaM prekSya sAtvatam / / savisayAH purA''rathA, gatvA rAze'vadanadaH // 109 / / / asminnevabhave mokSagAmI / 2 etajjAtiyA devAH / / svargam / 4 padam / 5 vighnam / siMhanAdam / * balabhadraH / 8 "kandoi" iti | | bhA0 / 8 'kahUM' bhA0 / 10 madyavi / " madirAm / 11 balabhadram / kala Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya rUpeNa sIriNastulyo, naraH kopyadya dasyuvat // mudrikAvalaye bhUri-mUlye datvA bhavatpure // 110 // gRhItvA bhojyamandire, | yanapatram astIdAnI bahirvajan // tato yat svAdvidheyaM ta-durAdhIza! vidhIyatAm // 111 // [yugmam ] tacchutvA sa nRpo hantuM, balaM , // 122 // 18 balayuto yayau / / gopuraM ca vyadhAdatta-kapATaM saJjitA'galam // 112 // yuyutsayA tamAyAntaM, vIkSya kSveDAM vydhaaraalH|| muktvA'ma-151 12 // pAne pArzvastha-mArohacca mahAgajam // 113 // unmUlyAlAnamahitAn , hantuM pravavRte halI // rAmakSveDAM mukundo'pi, zrutvA''gAgopure drutam // 114 // bhaktvA kapATau puryAM ca, pravizyAdAya cArga la(lA)m // hatvA sainyAnacchadantaM, vazIkRtyA'cyuto'bravIta // 115 // Atmavairibare mUDha!, kimidaM bhavatA kRtam // kimasmAkaM vapurvIrya-mapyajJAsIdgataM bhavAn ! // 116 // atha | | mukto'si rAjyaM svaM, bhukSvetyuktvA balAcyutau // gatvodyAnamabhuJjAtAM, kizcittadbhojanAdikam // 117 / / tato vidhAyA''camanaM, celatuH prati dakSiNAm // avApatuzca kauzAmba-vanaM musalikezavau // 198 // surApAnAtsalavaNA-'zanAdgrISmAtapAta zramAta // zokAtpuNyakSayAcA'bhU-tatra viSNuskRSAturaH // 119 // so'thA'vAdIlaM bhrAta-stRpA zuSyati me mukham / / gantuM zItatarucchAye-2 'pyatrazanomi no vane // 120 // rAmo'pyUce priyabhrAta-jelAthai yAmyahaM drutam / atrApramatto vizrAmya-stiSThestvaM tu tarostale 4 & // 121 // kSaumeNa vapurAcchAdya, nyasya jAnapari kramam // suSvApa drutale viSNu-stato bhuuyo'bhyghaalH|| 122 // yAvadAyAmyahaM | vAri, samAdAya tvadantikam / / tAvatiSTherapramattaH, prANavallabha he hare ! // 123 // uddizya vanadevIzca, smAha rAmo mmaanujH|| vallabho / * rAmasya / / cauravat / 2 zainyayuktaH / / argalA 'bhuMgaLa' bhA0 / 4 hastibandhanastambhaH / 5 zatrUn / 6 zarirazaktim / * bhojanapazcAt || mukhe jalajhepam 'cakSu' bhaa0| 8 rAmakRSNau 9 caraNam / 10 vRkSatale / AAAA RAVASAGAR Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 163 // vizvalokAnAM, 'jIvAturmama duHkhinaH || 124 || asti vaH zaraNe tasmA - zuSmAbhirvanadevatAH ! // zrAtavyo'yamiti proccaiH procyA'gAdambhaise balaH / / 125 / / vitanvanmRgayAM dIrgha- kUrcastUNadhanurdharaH / vyAghracarmAvRto'thA''gA-tatra vyAdho jarrAGgajaH // 126 // tathAsthaM so'cyutaM vIkSya. mRgo'yamiti cintayan || nicakhAna zaraM tIkSNaM, tadaGgitalamarmaNi // 127 // utthAyA'tha drutaM viSNuH, mAha nirmanturapyaham || anAlApyaiva kenaivaM, zareNAGghritale hataH // // 128 // nAjJAtagotranAmA ya-tko'pi pUrva hato mayA ! // tadgotraJcAbhidhAnaJca tvamapyAsskhyAhi me nijam // 129 // nikuJjasyo'tha sa proce, harivaMzaraveraham // suto'smi vasudevasya, jarA| devIsamudbhavaH // 130 // jarAkumAranAmA'gra-janmA rAmamukundayoH // zrInemivAkyamAkarNya, kRSNaM trAtumihAgamam ! // // 131 // dvAdazAbdIbabhUvAdya, vasato'tra vane mama // nA'pazyaM mAnuSaM tvatra, brUhi kastvamihA''gataH 1 // 132 // tacchrutvA viSNurityAkhya- dAgacchAgaccha bAndhava ! / / tava bhrAtA'smyahaM kRSNo, yaM trAtuM tvaM vanaM zritaH ! // 133 // bhrAtardvAdaza varSANi, vanavAsAdikastava || mudhAyAso'bhavanmithyA - materiva tapasyataH ! // 134 // tadAkarNyAkulakhAMtaH sambhrAnto bhRzamunmanAH // kezavo vakti kimaya-miti dadhyau jarAGgajaH // 135 // Ayayau ca drutaM tatra, prekSAJcakre ca kezavam || prajalpan hA ! hatomIti, mumUcchoya papAta ca // 136 // kathaJcillabdhasaMjJastu jarAbhUvilapan bhRzam || aprAkSItpuNDarIkAkSaM tvamAgAddhAtaratra kim ? // // 137 // dvaipAyanena kiM dagdhA, dvArakA yadubhiH samam // kiM nemisvAmino vANI, sA sarvA sUnRtA'bhavat 1 // 138 // kRSNo'tha 1 jIvanam / 2 jalAya 3 lAMbI dADhIvAlo bhA0 / 4 cApabANadharaH / 5 kaivartakaH 'zIkArI' bhA0 / 6 jarAkumAraH / 7 niraparAdhI / 8 pAdatale / 9 balakezavayoH | 10 vyAkulahRdayaH / 11 pRthvyAm / 12 kRSNam / 13 satyA / a 2 // 123 // : Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvavRttAntaM, yathAjAtamabhASata // tataH zokAbisantataH, provAcaivaM jarAsutaH // 132 // AtithyaM bhrAturatitheH, pApenA'daH kRtaM ucarAjya mayA // hA! ka gacchAmyahaM svAsthya-mavApsyAmika vA gtH| // 140 // durdazAmbhodhimanasya, prAtuvihitasya te // ghAtako'haM banasUtram // 12 // na hi sthAnaM, prApsyAmi narakemvapi // 141 / / ahaM tavaiva rakSAyai, vanavAsamazizriyam ! // tvamapyatraiva durdaive-nA'nItastaskaromi | kima // 142 // bhUtvA zrIvasudevasA, sutastava ca sodrH|| kimakArSamidaM karma, caipacairapi gahitam // 143 // vidhe! vidhehi karuNAM, drutaM mAmapi mAraya // nA''yaM pApasya pazyenme, bhrAtRrhanturyathA janaH ! // 144 // prasadya sayo mAtama, dehi mArga vasu 15/ndhre!|| pazcAdapi hi gantavye, zvaH yAmyadhunaiva yat ! // 145 // yadvA nemivacaH zrutvA-'mariSyaM cettadaiva hi // bhAtRhatyA mahA-12 pApa-malagimyattadA na me ! // 146 / / mukundo'tha tamityUce, prAtaH khedamamuM tyaja // bhavitavyaM bhavatyeva, kiM tatra paridevanaiH 1 // // 147 // tatkaustubhamamijJAnaM, lAtvA me yAhi pANDavAn // vAtAM mamA'khilAM brUyA-steSAM snehelacetasAm // 148 // draupadyAnayane jAta-maparAdhaM ca madirA // tvaM teSAM kSamayeH santu, te te sAhAyyadAyinaH // 149 // yaduSvekastvamevAsi, jIvaMstadgaccha satvaram // anyathA maddhakoSA-drAmastvAM mArayiSyati ! // 150 / bhUyo bhUya iti proktaH, kezavena jarAGgajaH / agAtkaustubhamAdAyA-''kRSya kRSNakramAccharam // 151 // mate ca tasmin kRSNo'pi, shrghaatvythaaturH|| utarAbhimukho dhIraH, provAceti / kRtAJjaliH // 152 // arhatsiddhasadAcAryo-pAdhyAyamunipuGgavAn // namAmi neminAmAnaM, vIrthanAthaM ca bhAvataH // 153 // ityudIya haSIkezaH, sthitvA ca tRnnsNstre| AvRtya vAsasA svIya-vapuveti vyacintayat // 154 // putrAH prayugnazAmbAthA, rukmiNyAyAH 1 bandhuH / / cAmAH / / mukham / 1 bAlAtakA / 5 pRthiti / / mAke / sava; kRSNaH / 'saMthAroM' iti bhA0 / brazeNa / HUAAThana samanvayaka Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M striyazca me // dhanyA ye prAvajan pUrva, ghig mAM tu prAptadurdazam ! // 155 // iti dhyAyan harirghAta-jAtapITAtirekataH // tadaiva hai ucarAdhya 18 jaya02 naSTasadbhAva-zvetasIti vyacintayat // 156 // aparAbhUtapUrvasva, matyairdevaizca jnmtH|| dvaipAyanena pApena, datteyaM durdazA mm!PIRe6|| Ram 157 // kulaM ca me kSayaM nItaM, tenaivA'hetuvidviSA // tazcetpazyAmi taM duSTa, tadA hanmya'dhunA'pya'ham ! // 158 // kSaNaM dhyAna miti prApya, raudraM viSNurvyathAkulaH // sampUrNAndasahasrAyu-stRtIyAmavanImagAt ! // 159 // rAmo'tha padhinIpatra-puTenA''dAya jIvanam // AgAirvinI tA-zaGkaH kRSNAntike drutam // 160 // eSa nidrAM gato'stIti, dhyAyatrasyAtkSaNaM balaH // kRSNopari | bhramantIzca, dadarza zyAmamakSikAH // 161 / / bhImastato halI bhrAta-mukhAdvastraM vyapAnayat / / vipanna vIkSya taM mUrchA-kulaH pRthvyAM : papAta ca // 162 // kathamapyAptasaJastu, siMhanAdaM vyadhAlaH // vitrastaiH zvApadaiH sAkaM, cakampe tena tadanam / / 163 // itthaM tato'bravIcA'yaM, bhrAtA me prANavallabhaH // vizvakavIraH supto'tra, hato yena durAtmanA // 164 // sa cetsatyo bhaTastanme, pratyakSIbhavatu drutam // na hi strIsuptabAlarSi-pramattAn hanti satpumAn ! // 165 // ityuccairuccaran duHkha-bharabhaGguramAnasaH // tatrA'raNye bhramatkRSNA-'ntike gatvA'rudacca sH|| 166 // hA ! yAdavakulosa!, hA ! samagraguNAmbudhe ! // kAsi ? tvaM rpuNDarIkAkSa!, manmano'mbhojabhAskara ! // 167 / / pUrva hi mAM vinA sthAtuM, nA'bhUH kSaNamapi kssmH!|| na me'dhunA tu vacana-mapi datse kuto? hre|||168|| mayA mantuH kRto nAsti, tatkRtaH kupito bhavAn ? // kAlakSepo ba'yaM yadvA, tava kopasya kAraNam // 169 // dra kRtakAlakSepamapi, mAM vadAyattajIvitam / / sambhASaya hare! na syu-stvAdRzA hi sthiskrudhH| // 170 // kadApya'kRSitaM maha-mamuM hai nikAraNavairiNA / 3 jalam / 3 pakSibhiH / 4 kRSNa! / 5 ambhoja kamalam / samarthaH / ACC+ + Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram // 126 // me priyasodaram | vanadevyo'nunayata, yUyaM mayi kRpAlanaH / // 171 // tvayi prasanne sati me, naiSA'vasthA'pi duHkhadA / ruSTe tu tvayi pazyAmi sarva zUnyamidaM jagat / // 172 // tatprasavaH samutthAya, salilaM piba bAndhava ! | arko'staM yAti tayaM, nidrAkAlo bhavAdRzAm ! / / 173 / / rAmo vilApairityAdyai-stAM nijJAmavyavAhayat // jajalpa prAtarasyeva - muciSThottiSTha bAndhavaH // 174 // tathA'pyanutiSThato'sya, zabaM mohavimohitaH // Aropya sIrebhRtskandhe, babhrAmA'drivanAdiSu / // 175 // itthaM tamsinta bhramatyeva, prAvRkAlaH samAyayau | apazyaJcA'vadhijJAnA- taM siddhArthasuro'ya saH // 176 // dadhyau caivaM snehasA tirekAtkupaM hareH // bhramati svayamutpAThya, AtA me durdazAM gataH 1 // 277 // hRdayaM bodhayAmIti, ghyAyacAsatya so'maraH // yaM kRtvA martyarUso, mahA | rudratAra || 178 // viSamaM zailapa, same ayaM ca taM svam // sandhAtumudyataM devaM taM vIkSyeti klovIt // 179 // uThAya | sthapuTa zailaM, poDabhajyata same'jani // rathaM vabadhavaM karte, kathamicchasi ? mUDha re ! // 180 // tataH suro'dabuddha-sahasreSu dato na yH|| sa te'nujo sadA jIve - dvinA janyaM mRto'dhunA // 151 // ratho'pi mAmakIno'yaM, nRtaM sajjo modA / ityuktvA'ya suse vaSNu| mAreme'zmani pacinIm / / 182 // vadrIya jala roha-vyabjinI kiM padyapi // so'jo jI-padA divaM tadA // 183 // mujhe bhUyaH puro sUrya, dagdhAnaM siSeca saH // bAse kiM duHzAsanaH 1 // 184 // jagAva devaH kurmapaM, taba skandhe sthitaM yadA / jIviSyatI vahA zAkhI, bhavitA'sau sAlakaH // 285 // zunaH kibbirapuro gallA, isviAni tRNAni saH // devo'', balAtkSeptuM pracakrame // 186 // kalalo gatAH / ammImatirbhUyaH, kiM 5 6 7 dumaH / mRtakam / 9 vRkSaH / 10 gomRtakavadaneD / me 1 bahaH / 2 mRta | 3 4 adhya01 || / / 126 / / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIviSyanti ? re jaDa! // 18 // suro'pyA''khyakabaddhAtA, jIviSyati yadA jhayam / / etA gAvastRNairemi-jIviSyanti punastadAla rAjyabanastram 188 // athA'dhyAsIditi palA, kiM mamAra mmaa'nujH|| ekayaiva girA prAhuH, sarvepyete janA yataH! // 189 // tataH supervA | supArI 127 // 17 siddhArtha-rUpaM kRtvA balaM jagau / siddhArthaH sArathiH so'haM, pravajya tridazo'bhavam / / 190 // ApadataM bodhayeA-mivi pravrajato bama // svayoktamAsIcadaha, tvAM bodhayitumAgamam // 19 // viSNormRtyurjarAputrAt , proktaH zrIneminA'bhavat // satvabhUttata evAhai bhA-kRte svayi gate sati / / 192 // hariNA prahito datvA-'bhijJAne kaustumaM nijam / / agAjarAkumArastu, tvaritaM pANDavA. |ntikam / / 113 // palabhadro'tha siddhArtha-mAlinacaikmabhASata / tvayA'haM bodhitaH sAdhu, bhrAtaH! kurve'dhunA kimu // 194 / / | siddhArtho'yA'vadaddhAta-ridAnI te vivekinaH / / sarvasaGgaparityaktA, parivrajyaiva yujyate / // 195 // rAmastatpratipadyAzu, nArkinA tena saMyutaH // taTinIsaGgAme'mparya, saJcaskAra harervapuH / / 196 // samasya dIkSAkAlaM ca, jJAtvA zrInemitIrthakRt // cAraNa zramaNa preSI-satpArzve praavjddlH|| 197 // tuGgikAzailaneca, gatvA'tyugraM tapo'tanot / / tasthau siddhArthadevo'pi, tadyAyai jA tadakhike // 198 // itazca sa jarAsUnuH, prAptaH pANDaksannidhau // dvArakAkRSNanAzAdya-mavadaddattakaustubhaH // 199 // tataH zo- ISH kAmodhimayAH, pANDabA vatsarAvadhi // krandantaH karuNaM preta-karmANi vidadhahareH / / 200 // bratArthino'tha tAm jJAtvA, vRtaM paJcazarSibhiH // catuniM dharmaghoSa-muni preSIjiNyAjaH // 201 // tato datvA jarAsuno-rAjyaM tasyAntike guroH / / pravrajya pANDayAbA:-dhoraM sAmigrahaM tapaH // 30 // zrInemi te'nyadA nantuM, prakhitAH prati raivatam // zuzruvuH svAminirvANaM, devaH / 3 dikSA 4 devena / 5 nadI / / sambhodhiH samudraH / . matasya pazcAtkaraNiyA kiyAH / 8 'gIravAra' iti bhA0 / SHOGUNSSSSSSS karavASTakaTakaTa raSTa Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hastikalpapuraM gtaaH||203|| tataste prodbhavaduHkhA, Aruhya vimalAcalam // vidhAyAnazanaM prApya, kevalaM zivamAsadan // 204 // adhya02 I itazca tuGgikAzaila-zRGgastho bhagavAn blH|| atitIvra mAsapakSa-kSapaNAdi tapo'tanot // 285 // so'nyadA pravizan kApi, | Din128 // yanasUtram pure mAsasya pAraNe // striyA kayA'pyandhukaNTha-sthayA'darzi savAlayA // 206 // sA'bhUdvathagramanA vIkSya, rAmarUpaM manoramam // kumbha- | // 12 // lakaNThapramADiMmbha-kaNThe pAzaM babandha ca // 207 // taM rudantaM kSipyamANaM, kUpe prekSyAbhakaM muniH // dadhyau rUpamidaM dhime, mahAnartheka kAraNam / // 208 // ahaM vanastha evA'tha, dattaM kASThAdihArakaiH // AhArAdi grahISyAmi, na yAsyAmi purAdiSu // 209 // amigRhyeti | rAmarSi-stAM vazoM pratibodhya ca // tata eva nivRtyA'gA-tunikAdizirovanam / / 21. // mAsikAdi tapaH kRtvA, muniH pArara NakeSu saH // tRNakASThAdihAribhyaH, prAsukAhAramAdade // 211 // kASThAdihArakAnIcA-nahamabhyarthaye katham ? // purA trikhaNDanAtho'pi, meM naivaM dadhyau balastadA ! // 212 // yAcamAno mahebhyAna-pyanyo nirvedamaznute // rAmarSistu na nirveda, leme tatprArthanAdapi // 213 // titikSamANo rAmarSi-revaM yAcAparISaham // sudustapaM tapastepe, mAsikAdi mahAzayaH // 214 // kASThAdihArakAste'tha, khasvarAja4 mado'vadana // tapaH karoti vipine, naraH ko'pi muropamaH! // 215|| tataste vyamRzannUna-masmadrAjyajighRkSayA / tapaH karoti mantraM vA, sAdhayatyayamuttamam / / 216 // sadyo vyApAdayAmasta-tatra gatvA'dya taM naram // sahante na hi rAjAno-'paraM rAjyArthinaM janam // 217 // dhyAtveti te balopAnte, sasainyA yugpdyyuH|| bahana siMhAMstatazcakre, siddhArthastatra bhISaNAn // 218 // 8 vIkSya tAn vikRtAn bhItA, natvA rAmaM yayunRpAH / / narasiMha iti khyAti, loke lebhe tato balaH // 219 // sa ca rAmamunistatra, 1 mAsArdhamAsopavAsAdi / 2 andhuH kUpaH / / bAlagale / " zizum / 5 ramaNIm / / khedaM anutApaM lajA vaa| * bane / 8 mAhavAmaH / AAR -OMOM -5 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 vane tiSThan kRpodadhiH // siMhAdInAM zvApadAnAM, puro dharmakathAM vyadhAt // 220 // tayA dezanayA vyAghra-siMhAdyAH zvApadA api // uparAbhya 4 adhya01 panasUtram babhUvurbahavaH zAntAH, kecittu zrAddhatAM dadhuH // 21 // keciccAnazanaM cakruH, kepi bhadrakatAM yyuH|| tyaktamAMsAzanAH kepi, Pine // 129 // rAmasAdhu sissevire| // 222 // eNastveko balamuni, prekSya praagbhvsnggteH|| jAtajAtismRtiH prApta-saMve gastaM sadA'bhajat // 223 // sa ca tatrA'gatAn sA'nna-pAnAn kASThAdihArakAn // sAdhvarthamanveSayitu-maraNye'nvahama'bhramat // 224 // tAMzca vIkSyA|| ''gato bhikSA-dAyakAn sAdhusannidhau / spRzaMstadanIM zirasA, prerayAmAsa taM syAt / / 225 // samApya dhyAnameNene, samaM tenA 'dhvadarzinA / / rAmarSirapi bhikSAyai, tapaHpAraNakeSvajgAta / / 226 // atha pradhAnakASThArtha-manyadA rthkaarkaaH|| vane tatra samAjagmuH, | cicchiduzca tarUna bahUn // 227 // sa sAraGgo bhraman vIkSya, tAn bhuJjAnAn pramodavAna / / drutaM nyavedayat dhyAna-sthitAya balasAdhave | * // 228 // dhyAnaM prapUrya rAmarSi-pi mAsasya pAraNe // hariNena samaM tena, tatra mikSAkRte yayau // 229 // rathakArapurogo'tha, rAmaM vIkSya vyacintayat / / diSTayA dRSTo bane'pyatra, muniH kalpadravanmarau // 23 // aho! asya muneH kSAnti-raho! rUpamaho! | mahaH / tadahaM kRtakRtyo'smi, yasyAsAvatithimuniH / / 231 // athAsmai bhojanaM datvA-''tmAnaM vimalayAmyaham / / vicintyeti sa paJcAGga-spRSTabhUrmunimAnamat / / 232 / / AnIyA'zanapAnAdi, pradAtuzcopacakrame // tanirdoSamiti jJAtvA, jagrAha bhagavAnapi // 233 // mRgo'pi sa tadA bASpa-jalApUrNavilocanaH // nidhyAyan sAdhurathikA-vadhyAyaditi zuddhadhIH / / 234 // aho ! atyugratapasAM, nivAso'sau mhaamuniH|| anugrahaM rathakRta-zcakre khA~Ggepi nirmamaH // 235 // aho ! sulabdhajanmA'yaM, rathakAro mahAmanAH // zuddhaiH caraNam / 2 mRgena / / mRgaH / / vIkSyetyacintayat iti harSa0 pratI / OM Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAbhyaH yanaratram >>ike pAnAzanaiH sAdhu, pratilambhayati sma yH|| 236 // nirbhAgyo'haM tu samprApta-tiryaktvaH karmadoSataH // tapastaptuM munerdAtu-zvAsamarthaH karomi kim ? // 237 // tadA ca rAmarathakR-nmRgANAmupari kSaNAt // mahAvAyuvidhUto'rddha-cchinno'patanmahAdrumaH // 238 // 6 adhyAra patatA taruNA tena, sudhyAnAste htaastryH|| brahmaloke'bhavan devAH, pdmottrvimaangaaH||239 // vrataM varSazataM yAva-tprapAlya | triMdivaM gataH // rAmo'thAvadhinA'jJAsI-tRtIyanarake'nujam // 240 // tataH sa bhrAtaraM draSTu-mutsukaH snehasambhramAt // kRSNAmyarNamagAtkRtvA, vapuruttaravaikriyam // 241 / / maNidyutibhirudyotaM, kRtvA dRSTvA ca sodaraim // pUrvavatsnehalo rAmaH, paribhyaivamabravIt // 242 // bhrAtA te rAmanAmAhaM, paJcamAdevalokataH // ihA''gato'si tabrUhi, kimabhISTaM karomi te ? // 243 // kRSNo'pyuvAca svakRta-karmadoSodbhavAmimAm // pIDAM bhuje na ko'pyatra, pratikartu bhavetprabhuH // 24 // tato rAmastamAkraSTuM, nrkaatsnehmohitH|| drutamutpATayAmAsa, pANiyugmena bAlavat // 245 // utpATitaH sa rAmeNa, vahnisthanavanItavat // vilIyamAna ityUce, viSNustaM gadgadAkSaram // 246 // mAM muzca muzca he bhrAtaH!, prayAsenAmunA kRtam // tvayA butpAdyamAnasya, pIDA me jAyate bhRzam / / 247 // na ca karmaparINAmo, devairapyanyathA bhavet // tatprayatnamamuM tyaktvA, madabhISTamadaH kuru // 248 / / zaGkhacakragadAkhaDga-dhAriNaM garu-* Dadhvajam / / pItAmbara vimAnasthaM, kRtvA mAmaJjanadyutim // 249 / / AtmAnaM halamusala-dhAriNaM nIlavAsasam // tAlaketuM vimAnasthaM, vikRtyenducchavicchavim // 250 // gatvA ca bharatakSetre, darzaya tvaM pade pade // vizeSato dveSipure-dhvasmannAzapramodiSu // 251 // kampitaH / 3 svargam / / laghubandhum / 1 bhrAtaram / 5 bhAlinya / 6 'mAMkhaNa' iti bhA0 / 7-8 vastram / 9 candrasya kAntiriva kAntiryasya saH tam / 10 ripupure iti harSa0 pratI / AGAR Us Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varga yAmazca sarve, sa rvacaH kRtvA uttarAjya- [trimirvizeSakam ] tayA durdazayA jAta-tiraskAro yathA''vayoH // upazAmyati lokazca, vettyAvAmavinezvarau // 252 // idaM bhrAtayanasUtram | vaco rAmaH, svIkRtya bharate gataH / sarvatrA'darzayapa-dvayaM kRtvA tathaita tat // 253 // tadvIkSya vismitAn lokA-nityUce ca sa 3 // 13 // // 13 // nirjaraH // AvayoH pratimAM kRtvA, prapUjayata bho janAH! // 254 // utpattisthitividhvaMsa-kArakA vayameva hi // AgacchAma iha & svargA-khaga yAmazca lIlayA // 255 // asmAbhirikA'kAri, kSiptA saMhRtya codadhau / vayameva ca lokAnAM, svargAdisukhadAyakAH // 256 // tadAkarNya janAH sarve, sarvatra yalakRSNayoH // aauM kRtvA'yasteSA-mudayaM ca dadau suraH // 257 / / loko'khilo | vizeSAtta-tpUjAsakto'bhavattataH // iti bhrAturvacaH kRtvA, rAmaH svasthAnamAsadat / / 258 / / tasya rAmAmarasya prAga , dvAdazAbdazatAyuSaH // skhaloM ke jIvitaM jajJe, sAgarANi dazaiva hi // 259 / tatazyutazcotsarpiNyAM, bhAvinyAM dvAdazAItaH // kRSNajIvasyA'mamasya, tIrthe'sau siddhimeSyati // 260 // kASThAdihArakajanAdazanAdi gRhNan , yAzcAparIpahamasau balabhadrasAdhuH // sehe yathA vipulasattvanidhistathA'yaM, sarvairapi vatirgaNairniyataM viSayaH // 261 // iti yAzcAparISahe balabhadrarSikathA // 14 // yAzcApravRttazca kadAcillAbhAntarAyadoSAnna lameta ityalAbhaparIpahamAha& mUlam-paresu ghAsamesijjA, bhoaNe prinnihie| laddhe piMDe aladdhe vA, nANutappija saMjae // 30 // vyAkhyA-'pareSu' gRhastheSu 'pAsa' kavalaM 'eSayet' gaveSayet , anena madhukaravRttimAha / 'bhojane' odanAdau 'pariniSThite' 8 niSpanne sati, pUrva gamane hi sAdhvathai paakaadiprvRtteH| tatazca 'labdhe' prApte 'svalpe aniSTe vA ityadhyAhAraH' 'piNDe' AhAre / alabdhe * , zAzvatau / 2 mUrtim / 4-%ARAGRAA % Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya02 // 13 // vA nAnutapyeta, 'saMyataH' muniH / yathA'ho! mamA'dhanyatA! yadahaM kiJcinnalame iti pazcAttApaM na kurvIteti sUtrArthaH // 30 // kiM| uttarAbhyapanapatram vimRzya naanutpytetyaah||132|| mUlam-ajevAhaM na labbhAmi,avi lAbho suve siaa|jo evaM paDisaMcikkhe, alAbho taM na tajai // 31 // ___vyAkhyA-'adyaiva' asminneva dine ahaM 'na lame', na prAmomi, 'apiH sambhAvane sambhAvyate etad 'lAbhaH' prAptiH 'vaH' AgAmini dine 'syAt' bhavedupalakSaNatvAdanyedhuranyataredhurvA / yaH 'evam' uktanItyA "paDisaMcikkhe"tti 'pratisamIkSate', adIna8| manAH sannalAbhamAzritya Alocayati, 'alAbho' alAbhaparISahastaM 'na tarjayet' nAbhibhavedanyathAbhUtaM tvabhibhavediti bhAvaH / atra laukikamudAharaNaM, tathAhi baladevo vAsudevoM, dArukaH satyako'pi ca / / anyadA'zvairapahatAH, prApureko mahATavIm // 1 // pratiyAmaM vArakeNa, jAgradbhiH 5 stheyamAtmabhiH // iti nizcitya te tatra, vaTavAgho'vasanizi // 2 // supteSva'nyeSvA''dyayAme, yAmikaM tatra dArukam // pizAca4 rUpabhRtkopaH, samAgatyaivama'bravIt // 3 // grasidhye zayitAnetA-nahaM kSutkSAmakukSikaH // tvaM rakSako'si yadyeSAM, taniyuddhaM pradehi me // // 4 // omityuktvA dArako'pi, tena sAkamayuddhathata // azaknuvan pizAcaM taM, jetumuccaizrukopa ca / / 5 // cukopa dAruko'tyartha, pizAcAya yathA yathA // kopAtmakaH pizAco'pi, so'vardhata tathA tathA // 6 // varddhamAnena tenAbhi-bhUyamAno muharmuhuH // dArukaH prathamaM yAmaM, kacchreNa mahatA'tyagAt // 7 // dvitIye yAme tUnyApya, satyakaM dAruko'svapIt / / tamapi vyAkulIcakre, sa pizAca suai iti harSa0 pratI / 2 bhakSayiSyAmi / 3 bAhuyuddham / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4+ ucarAdhya banasUtram + + + stathaiva hi ||8||vlN prabodhya suSpApa, so'tha yAme tRtIyake // pizAco'pi tathaiva drAka, balamapyabalaM vyadhAt // 9 // azeta | turyaprahare, harimutthApya saatvtH|| pizAcastu tamapyeva-mabhyetyovAca garvitaH // 10 // suptAnetAnahaM sAtu-mAgato'mi bubhkssitH|| viSNuH proce mAmajitvA, sahAyAn haMsi me katham // 11 // tataH pizAcagopIzau, niyuddhaM cakratuSam // sphoTayantAviva bhujA-sphoTaibrahmANDasampuTam // 12 // yathA yathocairyayudhe, sa pizAcastathA tathA // aho! tarasvI mallo'ya-mityatuSyabhRzaM hariH // 13 // kRSNo yathA yathA'tuSya-so'hIyata tathA tathA // hariNeti kSayaM nIto, laghuDhiM babhUva sH||14|| tataH 6 prakSipya taM nAbhau, rarakSa madhumadanaH // tAMstrInprAtarapazyaJca, dhRSTakUparaijAnukAn ! // 15 // yUyamevaM kena ghRSTAH 1, ityapRcca taanhriH|| te procire vayaM ghRSTA, pizAcena balIyasA // 16 // tato niSkAsya nAbhestaM, darzayanmAdhavo'bhyadhAt // pizAcarUpaH kopo'yamAyAto yo'bhavannizi // 17 // anena yuddhayamAnairya-zuSmAbhizcakupe bhRzam // tadasau vavRdhe yasmA-tkopaH kopena vardhate // 18 // ddhi gatazca yuSmAkaM, parAbhavamasau vyadhAt / / vRddhiM gatA hi doSAya, dvid kopAgniviSadrumAH // 19 // mayA tu kurvatA yuddha, zAntatvenotkaTo'pya'yam / / prApitastanutAM yasmA-tkopaH kSAntyaiva jIyate // 20 // tacchrutvA taM pizAcaM ca, tathAbhUtaM samIkSya Mail |trayo'pi vismitA bahIM, prazaMsAM cakrire hareH // 21 // kopo yathA ksapizAcamUrti-murAriNAM zAntatayA vijigye / / jayantya 'lAbhaM munayo'pi tadvat , pUrvoktavatrArthavicintanena // 22 // iti kopapizAcajayakatheti sUtrArthaH // 31 // nidarzanazcAtra, tathAhi yalaH / 2 atum / 3 gopIzo hariH / balavAn / 5 kezavaH / 6 kurpaH koNI' iti bhA0 / * patruH / 8 mAdhavena / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram / / 134 / / magadheSu purA grAme, pUravArakasajhake / vipro bhUpaniyukto'bhU - kRSiH pArAzarAbhidhaH || 1 || grAmINaiH so'nyadA lokairAjakSetrANi vApayan || nirdayaM vAhayAmAsa, veSTayA sIrazatAni SaT // 2 // kSudhitAMstRSitAn zrAMtAn, tAn vRSanmAnuSAMzca saH // bhojanAvasare bhakte, samAyAte'pi nA'mucat // 3 // kintu tairvyAkulairgobhiH karSakaizca pRthak pRthak / / ekaikavAraM svakSetre - vAhayat halaSaTzatIm // 4 // tato'ntarAyakaraNAt, dRDhaM karmAntarAyikam / upAye mRtvA bhrAntvA ca bhave kimapi puNyataH // 5 // dvArakApuri kRSNasya, vAsudevasya nandanaH / so'bhavaDuNDhaNAdevI - kukSijo DhaNDhaNAbhidhaH // 6 // [ yugmam ] kramAtsa yauvanaM prApto, bhUyasIrbhUpaputrikAH // paryaNaiSItvasaundaryA - dharitAmarasundarIH // 7 // zrInemisvAminaH pArzva, dharmamAkarNya so'nyadA || viraktaH prAtrajatkRSNa - kRta dIkSAmahotsavaH // 8 // adhIyAnaH zrutaM sArdhaM, svAminA vijahAra saH / tasyAntarAyikaM karmA - 'nyadodayamavApa tat // 9 // tataH sa viSNoH putro'pi ziSyo'pi trijagadguroH // dvArakAyAM puri svarga- lakSmIjitvarasampadi // 10 // mahecchAnAM mahebhyAnAM, sadaneSvapi paryaTan // bhaikSyaM kimapi na prApa, prApa cennocitaM tadA ! // 11 // [ yugmam ] samaM tena gato'nyo'pi, muniH kicana nA'ze // tato hetumalabdheH zrI nemiM papraccha DhaNDhaNaH // 12 // tatpUrvabhavavRcAntaM, tatastaM prabhurabhyadhAt // taM zrutvA gADhasaMvego, DhaDhaNo'bhyagrahIditi // 13 // lAbhaM munInAmanyeSAM na bhokSye'hamataH param || abhigRhyeti sa prAjJo, bhikSAyai pratyahaM yayau // 14 // bhikSAM cAlabhamAnaH sa nodviveja na vA janam || nininda kintu svaM karma - doSameva vyacintayat // 15 // adInamAnaso nitya-mityalAbhaparISadam || sahamAno'tyagAtkAlaM, kiyantamapi DhaNDhaNaH // 16 // athAnyadA neminAthaM, papraccheti narAyaNaH // eSu svA 1 'beTha' vaDe iti bhA0 / 2 vRSabhAn / 3 kRSIvalaiH / 4 na leme isvarthaH / 5 zrIpatiH / 404 adhya01 // 134 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanastram // 135 // mivineyeSu, ko tu duSkarakArakaH ? // 17 // uvAca bhagavAn sarve 'pyamI duSkarakArakAH ! // sarveSu DhaNDhaNamuni-stvatiduSkarakArakaH ! // 18 // hariNA kathamityukte, tasya vyatikaraM prabhuH // parISahasyAlAbhasya, sahanAdikamabhyadhAt // 19 // tato bhaktibharodazca - dromAJcaH kezavo'vadat / mahAtmA DhaNDhaNamuniH, kvA'dhunA vidyate 1 vibho ! // 20 // jino jagau sa bhikSArtha, gato'sti dvArakApurIm || nagaryAM pravizastasyAM pazyasi tvaM mukunda ! tam // 21 // zrutvetyarhantamAnamya dAzArho dvArakAM yayau / tadIyadarzanautsukya- sindhupUrapraNunnahRt || 22 | puryAM ca pravizan kSAma - vigrahaM zAntacetasam // adrAkSIttaM muniM mUrtimantaM dharmamivA'cyutaH // 23 // tato'timudito viSNu-bhaktibhAvollasanmanAH // uttatAra kariskandhA - dASTa iva tadguNaiH // 24 // ilaoNtalamilanmauliH, praNanAma ca taM hariH // nirAbAdhavihAraM ca papraccha racitAJjaliH / / 25 / / viSNunA vandyamAnaM ca kazcidibhyo nirIkSya tam // dadhyau mahAtmA ko'pyeSa goviMndo'yaM hi vandate ! // 26 // daivAttasyaiva dhaninaH, sadane DhaNDhaNo'pyagAt // ibhyo'pi modakAMstasmai zraddhAzuddhAzayo dadau // 27 // DhaNTaNo'tha jinAbhyarNe, gatvA darzitamodakaH / ityaprAkSItkimu kSIrNa, tanme karmAntarAyikam ? // 28 // jino'vAdInna tatkarma, kSINaM lAbhastvayaM hareH // viSNunA vandito yacvaM tatte'dAnmodakAn dhanI ! // 29 // tacchrutvA rAgaropAdi - vihIno DhaNDhaNo muniH / paralAbhamamuM naivo-pajIvAmIti cintayan // 30 // gatvA zuddhasthaNDiloya, modakAMstAnamUcchitaH / pariSThApayituM dhIraH, prAreme kSodayan bhRzam || 31 || [ yugmam ] dadhyau caitramaho ? dADha, karmaNAM vajralepavat // aho ! teSAzcAkSayatvaM cakravartinidhAnavat || 32 || devendrA dAnavendrAzca narendrAzca mahAbalAH / naiva karmaparINAma - manyathA 1 dAmodara ! 2-3 zrIpatiH / 4ilA bhUmiH / 5 zrIpatiH / adhya02 // 135 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + E % kartumIzvarAH // 33 // dhyAyamityAdi sNghdyaan-kssiinndusskrmsNhtiH|| maharSirDaNDhaNaH prApa, kevalajJAnamuttamam // 34 // vihatya ucarAdhya muciraM pRthvyAM , bhavyajantUna viyodhya ca // sarvakarmakSayaM kRtvA, kramAnmuktimavApa sH||35|| ityalAbhaviSayaM parISahaM, DhaNDhaNapiramanastram // 136 // dhisoDhavAn yathA / / sahatAM munivaraistathAparai-rapyasau zivasukhAptitatparaiH // 36 // ityalAbhaparISahe DhaNDhaNarSikathA // 15 // alAbhAccAntaprAntAzinAM kadAcidrogAH samutpadheraniti rogaparISahamAhaP mUlam-NacA uppaiaM dukkhaM, veaNAe duhaTTie // adINo ThAvae paNNaM, puTTho tattha hi Asae // 32 // vyAkhyA-'jJAtvA' adhigamya 'utpatitaM' udbhUtaM. duHkhayatIti duHkhaH-jvarAdirogastaM, "vedanayA' sphoTapRSThagrahAdipIDayA | duHkhenAtaH kriyatesa duHkhArtito duHkhapIDita ityarthaH / 'adInaH' dainyahInaH sthApayet' duHkhAtitatvena calantI sthirIkuryAt 'prajJA' khakarmaphalamevedamiti tatvadhiyaM, 'puTTho' ti aperlaptatvAt 'spRSTo'pi vyApto'pi rAjamandAdibhiH 'tatra'prajJAsthApane sati 'adhyAsIta' adhisaheta, prakramAdrogajaM duHkhamiti satrArthaH // 32 // nanu cikitsayA kiM na rogApanodaH kriyate ! ityAhamUlam-tegicchaM nAbhiNaMdijA, sNcikkhttgvese|| eaM khu tassa sAmaNNaM, jaM na kujA na kArave // 33 // vyAkhyA-cikitsAM rogapratikArarUpAM nAbhinandebhAnumanyeta, anumati niSedhAca durApAste karaNakAraNe / 'saMcikhatti' prAkRta| tvAdekArasya luptasya darzanAta 'saMcikkhe' samAdhinA tiSThet, na tu kUjitakarkarASitAdi kuryAt , AtmAnaM cAritrAtmAnaM gaveSayati tadapAyarakSaNena mArgayati yo'sau AtmagaveSakaH, kimityevamata Aha-'e' ti etadanantaramabhidhIyamAnaM 'khu' ti yasmAt 'tasya' *% +--- X Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya.. ucarAdhya yanasUtram // 137 // zramaNasya 'zrAmaNyaM zramaNabhAvo, yantra kuryAna kArayet , upalakSaNatvAnAnumanyeta, prakramAcikitsAM / jinakalpikApekSaJcaitat / svavirakalpikAstvapavAde puSTAlambanA yatanayA cikitsAM kArayantyapi, yaduktaM-"kAhaM acchitti aduvA ahIhaM, tavovahANesu a ujjamissaM / gaNaM ca nIIi asAravissaM, sAlaMbasevI samuvei mukkhaM // 1 // " iti sUtrArthaH // 33 // dRSTAntazcAtra, tathAhi abharibhUtInAM, nagarI mathurAmidhA // tatrA''sIcchatruvitrAsI, jitshtrurdhraadhrvH||1|| kAlAhAMso'nyadA vezyAM, dRSTvA | hRdyatarAkRtim / cikSepAntaHpure smera-smarApasmAravihalaH // 2 // bhuJAnasya tayA bhogAM-stasya rAjJo'bhavatsutaH // kAlAvezyAsuta iti, kAlavaizikasaJjakaH // 3 // krameNa yauvanaM prAptaH, prasuptaH so'nyadA nizi // zabdaM zrutvA zRgAlAnAM, papraccheti sva sevakAn // 4 // zabdo'sau zrUyate keSAM ?, pherUNAmiti te'vadan / kumAro'thA'bravIdetAn , baddhAnayata kAnanAt // 5 // te'pyekaM | jambukaM baddhA-''nIya tasmai dadurvanAt / / krIDAratiH kumAro'pi, vAraM vAraM jaghAna tam // 6 // sa 'khi' khIti dhvani cakre, hanya| mAno yathA yathA // tamAkarNya kumAronta-harSocaistathA tathA // 7 // mAryamANazca tenaivaM, sa gomAyurvyapadyata // akAmanirjarAyogA-1 | yantaratvamavApa ca // 8 // itazca sa kSmIpasutaH, sAdhUnAmantike'nyadA // zrutvA dharma viraktAtmA, parivrajyAmupAdade // 9 // prati| panno'nyadaikAki-vihArapratimAM ca sH|| vihrnmudgshailaahv-pure'gaadgunnsevdhiH||10|| tadA ca tasyA'zorogaH, prAdurAsInma| hAmuneH / / suduHsahavyathAsindhu-pravartanaghanAdhanaH // 11 // so'tyartha vyAdhinA tena, pIbyamAno'pi dhIradhIH / / na Atu manasApyaiSI kariSye'pichattimathavA'dhyeSye tapaupadhAneSu codhsye| gaNaM ca nItyA'pi sArayiSye sAlambasevI samupaiti mokSam / // // 2 bhuupH| 3 manoharAkRtim / 4 zivAnAm / 5 zagAkaH / 6 rAjaputraH / * atyantapIDA eva nadI tasya pravartane mevaH / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-4-CIES-N dbhiSe bheSajaM tathA // 12 // kadA yAsthatyasau vyAdhi-rityapi dhyAtavAnna sH|| kintu svakarmadoSo'ya-miti dhyAtvA'sahiSTa tam uttarAdhya | // 13 // tatra cA'bhUtpure zrImAn , htshtrumhiimtiH|| kAlavaizikasAdhozca, svasA tasya mahiSya'bhUt // 14 // jJAtvA'zoroga 5 // 13 // yanasUtram mutpannaM, sA sodagmunestadA // cikitsAviSayaM tasyA-'bhigrahaM cA'vabudhya tam // 15 // arthopna mauSadhaM sAdha, mikSayA snehamohitA // // 138 // mikSArthamAgatAyAdA-ttasmai sodarasAdhave // 16 // [ yugmam ] so'tha bhuktatadAhAra-stadantargatamauSadham // jJAtvA jAto'nutApontazcintayAmAsa sanmuniH // 17 // aho! anupayogenA-'yuktametanmayA kRtam // Adade meSajamidaM, yadarzojantunAzanam // 18 // abhigrahasya bhaGgo'dhi-karaNagrahaNaM tathA // syAdAhArArthinAmevaM, tadAhAraM jahAmyaham ! // 19 // iti dhyAtvA sa nirgatya, purAdAruhya bhUdharam // mahAsattvaH pAdapopa-gamanaM vidadhe muniH // 20 // tazcAttAnazanaM jnyaatvaa-rkssytsvnraipH|| asyopasarga mAkArSI kazcidityavadhArayan // 21 // itazca yo hatastena, zivo'bhyantarastadA / so'pazyattaM bhraman jAta-kopaH prAyuddha cAvadhim // 22 // * jJAtvA prAgbhavavAtA tAM, vairaniryAtanodyataH // taM munIndramupadrotuM, savatsAM vyakarocchivAm // 23 // nRpA''yuktA narA yAva-tasthuste | sAdhusannidhau // tAvatmA vyantarakRtA, zRmAlI na jaghAsa bam // 24 // yadA tu te narA jagmuH, sAdhupAttidA tu sA // zivA 'khi' khIti kurvANA, taM cakhAda muhurmunim // 25 // tAM zivotpAditAM pIDA-marzovAdhAM ca duHsahAm / / sa mhaatmaa'shissttoce-dhairyaa'dhritbhuudhrH| // 26 // duHkhe rogotthite satya-pyA''rtadhyAnavidhAyake // gomAyatpAdite cogra-raudradhyAnAnubandhake // 27 // samatA| rasapAthodhi-munIndraH kAlavaizikaH // nAteraudre vyadhAtkintu, dharmadhyAnaM dadhau sthiram / / 28 // [yugmam] evaM paJcadazAhAni, tAM / / vaidyam / 2 auSadham / / 'harasa' bhaa0| / parvatam / 5 etannAmakaM anazana yasmin sarvaceSTAbhAvaH / %EOCOMGAE% A ME ASARAM Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racarAdhya panasUtram // 139 // ASSICAL | zRgAlIkRtavyathAm // sahamAno mahAsatvA, prapAlyA'nazanaM zubham // 29 // kevalajJAnamAsAdya, kRtvA karmakSayaM ca sH|| mahAmunirmahonanda-padaM prApa mahAzayaH // 30 // [yugmam ] iti rogapariSahaM yathA, pariSahe munikaalvaishikH|| sakalairapi sAdhubhirastathA, sahanIyo'yamudArasAhasaiH // 31 // iti rogaparISahe kAlavaizikakathA // 16 // rogiNazca zayanAdiSu duHsahatarastuNasparza iti tatparISahamAhamUlam-acelagassa lUhassa, saMjayassa tvssinno|| taNesu suamANassa, hojA gAyavirAhaNA // 34 // vyAkhyA-acelakasya rUkSasya saMyatasya tapasvinaH 'tRNeSu' darbhAdiSu zayAnasya upalakSaNatvAdAsInasya ca bhavet 'gAtravirA4 dhanA' zarIravidAraNA, atra ca sacelasya tapasvinaH tRNasparzAsambhava ityuktamacelasyeti / acelasyApi snigdhavapuSo nAtiduHkhAkarahai stuNasparza ityuktaM rUkSasyeti, rUkSasyApi haritatRNagrAhiNa stApasAdivadasaMyatasya tRNasparzo na vyathAyai syAditi saMyatasyetyuktamiti / sUtrArthaH // 34 // tataH kimityAhamUlam-Ayavassa nivAeNaM, aulA havai veaNA // eaM naccA na sevaMti, taMtujaM taNatajiA // 35 // vyAkhyA-'Atapasya dharmasya 'nipAtena' sampAtena 'atulA' mahatI bhavati vedanA, tataH kiM kAryamityAha-'etat' anantaroktaM jJAtvA na sevante tantujaM vastraM kambalaM vA, tRNairdarbhAdibhistarjitAH pIDitAstuNatarjitAH / ayaM bhAvaH-yadyapi darbhAditaNavilikhi. | tavapuSa AtapotpannasvedakledavazAta kSatakSAranikSeparUpaitra pIDA syAttathApi karmakSayArthibhirvastrAdikamanAdadAnairAtadhyAnamakurvANaiH sA samyak , mokSapadam / 5AE%ACC Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banasUtram // 140 // soDhavyA, jinakalpikApekSazcaitat / sthavirakalpikAstu sApekSasaMyamatvAdvastrAdi sevante'pIti suutraarthH||36|| udAharaNazcAtra, tthaahishraavstiingriimrtu-rjitshtrumhiipteH|| bhadrAbhidho'bhavatpanuH, sAvikeSu ziromaNiH // 1 // munInAmantike jaina, // 14 // dharma zrutvA virktdhiiH|| sa pravrajyAmupAdatta, krmaaccaa'bhuubhushrutH||2|| pratipadyA'nyadaikAki-vihArapratimA vrtii|| vijahAra dharApIThe-'pratibaddhaH samIravat // 3 // anyeyurviharan so'tha, kApi rAjyAntare gataH / / herikoyamiti jJAtvA, jagRhe rAjapuruSaiH // 4 // kastvaM ? kena caratvAya, prahitosIti ? jalpa re!|| papracchuriti taM bhUyaH, puruSAH paruSAH ruSA // 5 // vratI tu pratimAsthatvA-ba | kimapyuttaraM dadau // tataste kupitAH kSAra-dAnena tamatakSayan // 6 // nizAtakhaDgavatIkSNa-dhAramaizca taM munim // gADhamAveSTaya muktvA | ca, te duSTAH svAzrayaM yayuH // 7 // yatestItyA''miSaM bADhaM, samantAdapi taiH kushaiH|| vidagdhasyeva vaidagdhyaM, durvidagdhairakRtyata! // 8 // tathApi kaluSaM dhyAna-makurvANaH kssmaanidhiH|| sa samyagadhisehe taM, tRNasparzaparISadam // 9 // lagA zUkazikhA'pyane-'GginAM kSobhAya jAyate // sa tu dakSo na cukSobha, mAMsamauH kuzairapi ! // 10 // evaM tRNasparzaparISahaM yathA-'dhisoDhavAn bhdrmunimhaashyH|| tathA'yama'nyairapi sAdhupuGgavai-stitikSaNIyaH ksstmohvairibhiH||11|| iti tRNasparzaparISahe bhadramaharSi kathA // 17 // __ tRNAni ca malinAnyayi kAnicidbhavanti tatsaGgamAcca parisvedena jallaH sambhavatIti tatparISahamAhamUlam-kiliNNagAe mehAvI, paMkeNa va raeNa vaa| priMsu vA paritAveNaM, sAyaM no paridevae // 36 // || vyAkhyA-'klinagAtrA' vyAptadeho 'medhAvI' khAnAkaraNarUpamaryAdAvartI, 'paDUna vA' svedAmalarUpeNa, 'rajasA vA' pAMzunA, bhUpIThe / 2 pavanavat / / caarH| 1 kaThorAH / 5 tIkSNakhaDnavat / 6 drbhH| * patitasya / / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjya manasUtram // 141 // "dhisuva" ti grISme vA zabdAcchAdi vA paritApena hetubhUtena, ayaM bhAvaH - paritApAddhi svedA, svedAcca paGkarajasI, tatazca klinagAtratA bhavatIti / tato grISmAdau paritApAdinA klinnagAtro'pi kiM na kuryAdityAha - sAtaM sukhamAzrityeti zeSaH, 'no paridevayet', kathaM kadA vA me malApagamena sAtaM bhAvIti na pralapediti sUtrArthaH / / 36 / / kiM tarhi kuryAt ? ityAha mUlam - veja nijjarApehI, AriaM dhammamaNuttaraM // jAva sarIrabheotti, jallaM kAraNa dhArae // 37 // vyAkhyA- 'vedayet saheta, prakramAt jalajanitaM duHkhaM, 'nirjarApekSI ' AtyantikakarmakSayAbhikAGkSI, 'Arya' sarvAzubhAcAra rahitaM, 'dharma' zrutacAritrarUpaM, 'anuttaraM ' sarvottamaM prapanna iti zeSaH / atha sAmarthyoktamapyarthe vizeSAdvayaktIkurvannAha - jAvetyAdi - yAvaditi maryAdAyAM, 'zarIrabhedaH' dehanAzastaM maryAdIkRtya, 'jallaM' malaM 'kAyena' aGgena dhArayet / dRzyante hi kepi davadagdhasthANuvadvicchAyakRSNakAyAH zItavAtAdibhirupahanyamAnA rajaHpuJjAvaguNThitA malAvilakailevarA narAH, akAmanirjarAtazca na kazvitteSAM guNo mama tu samyak sahamAnasya mahAn guNa iti matvA no malApanodArtha snAnAdi kuryAt, yataH - " na zakyaM nirmalIkartuM, gAtraM snAnazatairapi // azrAntamiva srotobhirnavabhirmalamudgirat // 1 // iti sUtrArthaH // 37 // kathAnakazcAtra, tathAhi abhavatpuri campAyAM, sunando nAma vANijaH / sa ca zrAddhaH sarvapaNyai - varvyavahAraM vinirmame // 1 // yadauSadhAdikaM tasya, pArzve yo'mArgayanmuniH // sa tattasmai dadau darpA - ssviSTaH kiJcidavajJayA // 2 // tasya haTTe'nyadA jagmu - grISmakAle maharSayaH // bhaiSajyArtha | parisveda-malaklinnakalevarAH // 3 // teSAM ca malagandhenA-'tyutkaTena prasarpatA // bheSajAnAmazeSANA - mapi gandho'bhyabhUyata // 4 // 1 kAntirahita / 2 vyAptA / 3 malaDhayAsazarIrAH / apya01 // 141 // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - malagandhaM tamAghrAya, surabhidravyabhAvitaH // sunando'cintayatsarvo-'pyA''cAro vatinAM zubhaH // 5 // kintvevamatidurgandha-mazeSajanaucarAdhya- garhitam // yadete vibhrati malaM, sarvathA tana sundaram // 6 // iti dhyAyan sa duSkarmo-pArjayanmuninindayA / mRtazca tadanAlocya, adhya01 yanasUtram | zrAvakatvAtsuro'bhavat // 7 // tataRyutazca kauzAmbI-puryAM so'bhuunmhebhybhuuH|| prAvAjIcca guroH pArthe, zrutvA dharma viraktadhIH // 8 // 5 // 142 // // 142 // TU tasyA'nyadA tanigrantha -malagardAsamarjitam // karmoMdiyAya tenA'bhU-tso'tidurgandhavigrahaH // 9 // zaTatsAdikarNapa-gandhAdapyadhikaM tadA // tadIyadehadurgandhaM, na soDhaM ko'pya'bhUtprabhuH // 10 // tadvapuHspRSTapUrveNa, vAyunA'pi jano'khilaH // atyartha vyAkulazcakre, saNeva prasarpatA // 11 // tadA ca yatra yatrA'sau, bhikSAdyartha yayau ytiH|| tatra tatra janaH sarva-stadgandhenA'bhyabhUyata // 12 // tadI| yadehadaurgandhyo-Doho jajJe jane mahAn // tatastamanye munayaH, procurevaM mahAdhiyaH // 13 // mune! tvadaGgadaurgandhyA-dahAho jAyate bhRzam // tatvayA vasatAveva, stheyaM gamyaM bahirna hi // 14 // ityukto munibhiH so'tha, daurgandhyApaninISayA / / uddizya zAsanasarI, kAyotsarga vyadhAnizi // 15 // tatastuSTA'vadaddevI, kimamISTaM karomi te ! // Uce vAcaMyamo devi!, cArugandhaM vidhehi mAm // 16 // tataH surI sugandhaM taM, tathA cake yathA janaH / / sarvastadaGgamAghrAya, naiSItkastUrikAmapi // 17 // aho! mumukSurapyeSa, sugandhidravyabhAvitaH // sarvadA tiSThatItyucai-ruDDAhaH punarapyabhUt // 18 // tatastena viSaNNena, bhUyo'pyArAdhitA satI // gandhaM svAbhAvikaM tasya. zarIre vidadhe sarI // 19 // iti jallaparISahaM yathA, na sunandaH prathamaM visoDhavAn // aparairanagArakAre-na vidheyaM vidhivedimistathA // 20 // iti malaparISahe sunandazrAddhakathA // 18 // 1 zreSTiputraH / 2 nindA / 3 shriirH| mRtaka / 5 nindA / / apanetumicchayA / * yatiH / kara Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya. van BAC-%A jallopaliptazca zucInparAn sakriyamANAn puraskriyamANAMzca dRSTrA satkAra puraskArau spRhayediti tatparISahamAhacarAjya 6 mUlam-abhivAyaNamabbhuTTANaM, sAmI kujjA nimaMtaNaM // je tAI paDisevaMti, na tesiM pIhae munnii||38|| banastram // 143 // vyAkhyA-'abhivAdanaM zironamanAdipUrva praNamAmItyAdivacanaM, 'abhyutthAna' sasambhramamAsanamocana, 'svAmI' rAjAdiH 'kuryAt' vidadhyAt , 'nimantraNaM' adya yuSmAbhirmedgRhe bhikSA gRhItavyetyAdIrUpaM, 'ye' iti svayathyAH paratIrthikA vA, 'tAni' abhi vAdanAdIni 'pratisevante' AgamaniSiddhAnyapi bhajante, na tebhyaH spRhayeta-yathA bhAgyavanto'mI ye itthamabhivAdanAyaiH sakriyante meM hai| iti yatirna cintayediti sUtrArthaH // 38 // kizcaPI mUlam-aNukasAI appicche, aNNAesI alolue // rasesu nANugijjhijjA, nANutappeja paNNavaM // 39 // 8 // vyAkhyA-'aNukaSAyI' alpakaSAyI, tAdRzo hi namaskArAdikamakurvate na kupyati, tatsampattau vA nAhakAravAn bhavati, na vA tadarthamAtApanAdi chama kurute, na ca tatra gRdi vidhatte / ata eva 'alpecchA, dharmopakaraNaprAptimAtrAbhilASI, na stkaaraabaakaalii| | ata evA'jJAto jAtizrutAdibhireSayati gaveSayati piNDAdInItyajJAtaiSI / kutaH punarevaM ? yataH 'alolupaH' na sarasaudanAdilAmpaTya| vAn / evaM vidho'pi sarasAhAramojino'nyAn vIkSya kadAcidanyathA syAdata Aha-'raseSu'madhurAdiSu 'nA'nugRdhyet' nAbhikAsa kuryAt / tathA nA'nutapyeta tIrthAntarIyAn nRpAdyaiH sakriyamANAn prekSya 'kimahameSAM madhye na pravajitaH 1 kiM mayA stokaloka || pUjyA bahujanaparibhavanIyAH zvetabhikSavaH kakSIkRtAH iti nA'nutApaM kuryAta, "paNNavaM"ti 'prajJAvAn' heyopAdeyavivecananipuNabuddhimAn / anena satkArakAriNi toSa, nyakkArakAriNi ropazcAkurvatA'sau parISaho'dhyAsItavya ityuktaM bhavatIti sUtrArthaH // 39 / / 4vara Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 // 14 // udAharaNazcAtra, tathAhiuttarAdhya babhUva mthuraapuryaa-mindrdttpurohitH|| gavAkSastho'nyadAdAkSI-sa vajantamadho munim // 1 // sAdhorasya zirasthati, panasUtram // 14 // muzcannasmIti cintayan / / yatestasyopari dveSAt , sa svapAdamalambayat // 2 // purohitena tenaivaM, nyakAre vihite'pi sH|| manasA'pi / | muni vA-kupyacchAntarasodadhiH // 3 // tacca prekSya purazreSThI, zrAddhontardhyAtavAniti // jJAtvaivA'sau durAtmAsya, vyadhAnmUrdhni muneH kramam // 4 // tadasya sAdhudviSTasya, pApiSThasya duraatmnH|| avazyaM chedanIyo'Ggi-mayopAyena kenacit // 5 // dhyAtveti tasya chidrANi, mArgayanapyanApnuvan // so'tha zreSThI puraH sUreH, svAM pratijJAmabhASata // 6 // gururjagAda satkAra-nyakArau hi mhrssibhiH|| harSakhedAvakurvadbhiH, sahyAveva mahAmate ! // 7 // pratijJA tadiyaM zreSThin !, kimartha nirmitA tvayA ? // tadAkarNya jagau zreSThI, tathyame | 4 tanmuniprabho! // 8 // kintu tena tadAvajJA, yatkRtA bhUyasI muneH // utpannabhUriduHkhena, tatsandhAsau mayA kRtA // 9 // kizca cetsAdhvajJAyAH, phalamasya na daryate / tadA sarve'pya'mI lokA, niHzUkAstAM vitanvate // 10 // sandhA cenme na pUryeta, tadA jIvAmyahaM katham ? // tatpUrvestadupAyaM me, kizcidrUta muniishvraaH| // 11 // mUristenetyamatyartha, prArthyamAno'bravIditi // purodhasastasya | saudhe, vada kiM vidyate'dhunA ? // 12 // zreSThI mAha gRhaM navyaM, kRtamasti purodhasA // sa bhUpaM tatpravezAhe, satantraM bhojayiSyati // 13 // | tadarthamadhunA bhojyaM, vividhaM tatra jAyate // tdaakaa'vdtpri-stddaakssinnyoprodhtH|| 14 // purodhaso navyasaudhe, bhutyartha sapari cchadam // pravizantaM vizAmIzaM, kare dhRtvA khapANinA // 15 // prAsAda eSa patatI-tyuditvA caapsaaryH| tadA cAhaM tadAgAraM, , parAbhave / 2 caraNam / 3 satyam / 4 pratijJA / 5 nRpam / -AAGAMA%++5 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ U S 14 // vanasUtram mA // 145 // 5 + pAtayiSyAmi vidyayA // 16 // [yugmam ] tanizamya tathA'kArSI-dibhyo'pataJca taddvaham // tataH zreSThI nRpazreSTha-mityUce tuSTamAnasa: * // 17 // yuSmAnhantumupAyo'ya-manena vihito'bhavat // na cenavyo'pyasau kasmA-dakasmAnilayaH patet ? // 18 // tataH kruddho | nRpo baTTA-rpayattasmai purohitam // yattubhyaM rocate zreSThiM-stadvidadhyA iti bruvan // 19 // taM sAdhvavajJAvRttAntaM, smarayitvA purodhsH|| zreSThIndrakIle tatpAda, uttukAmo nydhaatttH||20|| purodhAH kAndizIko'thA-'bravIdevaM sagadgadam // taM sAdhvavajJAmantuM me, sahakha, | tvaM mahAmate ! // 21 // naivaM munijanAvajJAM,kariSye'hamataH param // tatkRpAmayazIla ! tvaM, kRpAM kRtvA vimuzca mAm // 22 // | tenetyudIritaH zreSThI, kRpAniSTho mumoca tam / / jainA hi drutameva syuH, kruddhAH apyaadrmaansaaH||23|| atha piSTamayIM kRtvA, mRti tasya purodhasaH // zreSThI chittvA ca tatpAda, svAM pratijJAmapUrayat // 24 // yatheti satkAraparISahaM sa, zreSThI na sehe na tathA | vidheyam // kintveSa sarvaivratibhiH purodho-'vajJAtavAcaMyamavadviSayaH // 25 // iti satkArapuraskAraparISahe saadhushraaddhkthaa||19|| ihAtra pUrvaJca zrAvakasya yat parIpahAbhidhAnaM tadAdimanayacatuSkamateneti bhAvanIyam , uktazca-"tiNDaMpi NegamaNao, parIsaho jAva ujjusuttAoci" atra "tiha"ti trayANAM sarvaviratadezaviratAviratAnAmiti / sAmprataM pUrvoktAzeSaparISahAn jayato'pi kasyacijjJAnAvaraNIyasyodayAt prajJAyA apakarSe, tadapagamAcca prajJotkarSe, vaiklavyotseko syAtAmiti prajJAparISahamAhamUlam -se nRNaM mae pUvvaM, kammAnANaphalA kddaa| jeNAhaM nAbhijANAmi, puTTho keNai kaNhuI // 40 // vyAkhyA-se zabdo 'thazabdArtha upanyAse, 'nUnaM nizcitaM mayA 'pUrva' prAk karmANi 'ajJAnaphalAni' jJAnAvaraNarUpANi 1 saudhaH / 2 bhayabhItaH / + + + +% Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjyayanasUtram // 146 // 'kRtAni' jJAnanindAdibhirupArjitAni / yaduktaM - " jJAnasya jJAninAM caiva, nindApradveSamatsaraiH / upaghAtaizca vimaizva, jJAnabhaM karma badhyate ||| 1 ||" mayetyabhidhAnaM ca svayamakRtasyopabhogAsambhavAduktaM hi - " zubhAzubhAni karmANi, svayaM kurvanti dehinaH // svayamevopazujyante, duHkhAni ca sukhAni ca // 1 // " kuta etadityAha - yena hetunAhaM 'nAbhijAnAmi' nAvabudhye, pRSTaH 'kenacit ' svayama jAnatA 'kasmiMzcit' jIvAdau vastuni sugame'pIti sUtrArthaH ||40|| Aha yadi pUrva kRtAni karmANi tarhi kiM na tAni tadaiva veditAni / ucyatemUlam - aha pacchA uijaMti, kammAnANaphalA kaDA / evamAsAsi appANaM, naccA kambhavivAgayaM // 41 // vyAkhyA- 'atha' iti vAkyAntaropanyAse, 'pazcAd' abAdhottarakAlam 'udIryante' vipacyante karmANya jJAnaphalAni kRtAni, dravyAdisAcinyAdeva teSAM vipAkadAnA catastadvighAtAyaiva yatno vidheyo na tu viSAdaH, 'evam' amunA prakAreNa 'AzvAsaya' svasthIkuru AtmAnaM mA vaiklavyaM kRthA ityarthaH / uktameva hetuM nigamayati, jJAtvA 'karmavipAkakaM' karmaNAM kutsita vipAkamiti sUtrArthaH // 41 // idaca sUtrayugmaM prajJApakarSamAzrityoktaM, upalakSaNatvAccAsya jJAnAvaraNakSayopazamAtprajJotkarSe'pi notseko vidheya ityapi dRzyaM, yaduktaM'pUrva puruSasiMhAnAM, vijJAnAtizayasAgarAnantyaM / zrutvA sAmprata puruSAH, kathaM svabuddhyA madaM yAnti ? // 1 // iti' nidarzanazcAtra, tathAhiujjayinyAM puri svarga-jayinyAM nijasampadA || abhavan kAlakAcAryAH, sadodyatavihAriNaH // 1 // bahuzrutAnAM nirgranthadharmAmbhojavivasvetAm // teSAM ziSyAstu pArzvasthAH sarve pArzvasthatAM dadhuH // 2 // sAdhvAcAre'pyanudyogAH, sUtrArthagrahaNAlasAH // zikSitA mRduvANIbhirapi te'ntardadhuH krudham // 3 // tathApi zikSayAmAsu-svAnAcAryA zuzikSayA // zuno lAMgUlavace tu tatya 1 sUryANAm / 2 pucchavat / adhya01 1 // 146 // chalOK Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5696 hai jurvakratAM na hi // 4 // tataste sUrayaH khinnA-cetasyevamacintayan // sAraNAdibhireteSAM, svAdhyAyo me'vasIdati // 5||gunnshc kazcida acya02 ecarAdhya- pyeSAM, madvAkyenaiva jAyate // karmabandhastu me nityaM, bhvtyebhirnaashrvaiH||6|| vihAya tadamRn kApi, gacchAmIti vicintya te // Pu0 yanaratram da zayyAtaszrAvakAya, paramArtha nyavedayan // 7 // UcuzcaivaM mayi gate, cetsyuH sAnuzayA amI // tadA madAzritAmAzAM, bhRzaM santajya // 147|| drshyeH||8|| evamuktvA ca muktvA ca, suptAMstAnakhilAnapi // nizAvasAne sUrIndrA, nagaryA niryyusttH||9|| svakIyaziSya| ziSyasya, bahuziSyasya dhiimtH|| pArzve sAgarasreste, svarNabhumI svayaM yayuH // 10 // adRSTapUrvAn tAnnopA-lakSayatsAgarastataH / / | nA'bhyuttasthau na cAnaMsI-dajJAnaM hi ripUyate ! // 11 // nA'kupyan sUrayojJAnA-tte tenA'satkRtA api // tasthuH kintu tadabhyaNe, tAnapRcchacca sAgaraH // 12 // brUhi vRddhamune ! kasmAt , sthAnAdatra tvamAgamaH // avantyA iti gAmbhIryA-mbhodhayaH sUrayo'bhyadhuH // 13 // vineyAn pAThayan so'tha, sUrIndrAniti pRSTavAn / jJAtArtho'yaM zrutaskandho, vRddha! te vidyate na vA? // 14 // bAtArtha iti tairukte, prajJAdaduvAca sH|| mayA vyAkhyAyamAnaM tvaM, zrutaskandhamamuM zRNu // 15 // ityuktvA sa vizeSAtaM, vyAkhyAtumupacakrame || prajJAvantamasau vRddho, mAM jAnAtviti cintayan // 16 // itazca kAlAkAryANAM, ziSyAste prAtarutthitAH // nijaM gurumapazyanto, jajJire bhRzamAkulAH // 17 // papracchuriti sambhrAnta-svAntAH zayyAtaraM ca te // asmAn vimucya guravaH, ka gatA iti zaMsa naH // 18 // sakopa iva sopyevaM, smAha teSAM hitecchayA // aho! pramAdino yUyaM, vinayAdiguNojjhitAH | // 19 // dIkSitAH zikSitA nAnA-''hArAdyaiH poSitAzca yaiH|| gurUMstAnapi no yUyaM, kRtanA varivasyatha // 20 // pravadhvaM sadAcAre, 1 vasatisvAmi / 2 khedayuktAH / / dizam / 4 rahitAH / U AE% Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nunA api na suuribhiH|| tatkA yuSmAdRzaiH ziSya-rarthasiddhirbhavedguroH ? // 21 // kiJca yUyaM vineyA a-pyAtmIyaM gurumpyho!|| ucarAbhya- gataM kApi na cedvittha, jAnAmi tadahaM kutaH 1 // 22 // uktAH zayyAtareNeti, lajjitAste punarjaguH // asmAbhiryAdRzaM cakre, I SHAH vanasUtram B // 14 // 4 phalamAsAdi tAdRzam // 23 // guroviyuktA hi vayaM, nirAdhArA gatahiyaH // zobhA nAznumahe maule-bhraSTA iva ziroruhAH // 24 // // 18 // na ca tubhyamanuktvA te, vrajeyuH kvA'pi suuryH| // durvinItA na ca prAgva-dbhaviSyAmaH punarvayam // 25 // tatprasadya tvamasmAkaM, brUhi tatpAvitoM dizam / / tAnAsAdya yathAtmAnaM, sanAthaM kurmahe vayam / / 26 // iti nIbandhaMpUrva taiH, pRSTaH zayyAtaro'pi tAn // jagau gurorvihArAzAM, sarve te'pya'calaMstataH // 27 // suvarNabhUmi prati tAn, prasthitAn prekSya saMyatAn // ityapRcchaJjano mArga, ko'sau brajati sUrirAT ? // 28 // te procuH kAlakAcAryA, yAntyete gcchsNyutaaH|| tallokokyA sAgaro'pi, zrutvA papraccha kAlakAn // 29 // AyAtyavantyAH kimiha, vRddharSe ! matpitAmahaH ? // te'badana vemyado nAhaM, janotyA tu zrutaM mayA // 30 // 8 itazca kAlakAcAryaziSyAste nikhilA api // gaveSayantaH svagurU-nAjagmuH sAgarAntikam // 31 // tAnvIkSyAmyutthitaM santi, va pUjyA iti vAdinam // munayaH sAgarAcArya-mapRcchanniti ve'khilAH // 32 // AgatAH santi kimiha, ke'pyAcAryadhurandharAH // pRSTastairiti sAzaGkaH, sAgaro'pyabravIditi // 33 // AcAryavaryAnAyAtA-natra no veni kAMzcana // eko vRddhayatiH kintU-jayanyA astyupaagtH||4|| taM vRddhasAdhumasmAka-midAnIM darzayeti taiH|| uditaH sAgarAcArya-stAnmunIndrAnadIdRzat // 35 // te'tha tAnpratyabhijJAya, samprAptAH paramAM mudam // jaguH sAgaramete hi, sUrIndrAH kAlakAbhidhAH // 36 // ziSyairamA 1 preritAH / 2 ziSyAH / 3 kezAH / 1 pavintritAm / 5 prArthanApUrva / / jJAtvA / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparASyabanasUtram // 149 // | zairduSTai - ravinItaiH pramAdibhiH / khinnA amI vimucyAsmA - natraikAkina AyayuH // 37 // pramAdena yathAsmAbhirAnena tathA tvayA || avajJAtAH sUrayasta - tsAgara ! smo vayaM samAH / / 38 / / ityuktvA te khAparAdhaM kSamayAJcakrire guroH // sAgarAya'pi sambhrAntaH, sUrIbhatvaivamabravIt || 39 // yuSmAkaM vizvapUjyAnAM yadajJAnavazAnmayA // AzAtanA kRtA tasyA, mithyA duSkRtamastu me ! // 40 // vAraM vAramudIryaiva - mityaprAzIcca sAgaraH // bhutaM vyAkhyAmi kIdRkSa - mahaM brUta pitAmahAH / // 41 // sUrIndrAH procire vatsa !, bhavyaM vyAkhyAsi yadyapi // tathApi garva mA kArSIH, sarvajJo sasti ko'dhunA ? // 42 // ityuktvA kAlakAcAryAH, palluka vAlukAbhRtaM // nadyA AnAyayaM stasya pratibodhAya dhIdhanAH // 43 // sthAne kvA'pyakhilAM kSiptvA, reNumuddhRtya tAM punaH / dvitIyasthAnake nyAsthaM statospi ca tRtIyake // 44 // sthAneSu bahuSu kSepaM, kSepamevaM samuduSTatAH / vAlukA jajJire stoka-tarA bhUmyAdisaGgataH // 45 // pradarzya reNudRSTAnta - mevaM te sAgaraM jaguH // vatsa ! nadyAM yathA santi bhUyasyo vAlukAH svataH // 46 // vijJAnamevaM sampUrNa - manantamavinezvaram // abhUtsvato jinendreSu, lokAloka prakAzakam // 47 // pallukena yathopAttAH saritaH stokavAlukAH // tathA gaNadharaiH stokaM, jinendrAdAdade zrutam // 48 // sthAne sthAne ca nikSipyo -tkSiptAH kSityAdisaGgateH // zrIyamANA yathA'bhUvan, | stokAH palakavAlukAH / / 49 / / tathA zrutaM gaNabhRtA-mapyAgatamanukramAt // ' kAlAdidoSataH ziSye- svalpAlpatarabuddhiSu // 50 // vismRtyAdeH kSIyamANa - malpamevA'tha vartate // vivekinA vimRzyeti, na kAryo ghImadaH kvacit // 51 // [ yugmam ] evamevA - mRtpiNDa dRSTAntamapi darzayan / / ujjagAra guruH prajJA-madaM mA kuru sAgara ! / / 52 / / yataH - " mI vahau kovi gavaM, ittha jage 1 zAzvatam / 2 mA vahatu kopi gar3ha, iha jagati paNDito'haM caiva AsarvajJamatitaH, taratamayogena mati vibhavAH // " abhya02 | // 149 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aya. uttarAdhyayanaratram // 150 // NAGAR paMDio ahaM ceva // AsavaNumaIo, taratamajogeNa mai vihavA // 53 // " pratibuddhastadAkarNya, sAgaro dhiSaNAmadaM / jahau prAkRtadhIdarpa-doSaM cAlocayanmuhuH // 54 // sAgarakSapaMkavanmunIzvara-noM vidheya iti dhImadaH kvacit // kintukAlakamunIndravatsadA, saha eva dhiSaNAparISahaH // 55 // iti prajJAparISahe sAgarAcAryakathA // 20 // idazca prajJAprakarSamAzrityodAharaNamuktaM, tadabhAve tu svayaM jJeyamiti, idAnIM prajJAyA jJAnavizeSarUpatvAcadvipakSabhUtatvAcAjJAnara parISahamAha, so'pi cAjJAnabhAvAbhAvAbhyAM dvidhaiva syAcatra tatsadbhAvapakSamadhikRtyedaM sUtradvayamucce* mUlam-NiraDagaMmi virao, mehuNAo susNvuddo| jo sakkhaM nAbhijANAmi, dhammaM kallANapAvagaM // 42 // | - vyAkhyA-"niradvagaMmi"ti arthaH-prayojanaM tadabhAvo nirarthaM tadeva nirarthakaM tasmin , prayojanaM vinetyarthaH, 'virataH' nivRtto 4 / 'maithunAt' abrhmnnH| satyAmapi hiMsAdyAzravaviratau yadasyopAdAnaM tadasyaivA'tigRddhihetutayA dustyajatvAt , 'susaMvRtaH' indriyano indriyasaMvaraNena yo'haM 'sAkSAt' parisphuTaM nAbhijAnAmi, 'dharma' vastusvabhAvaM, "kallANa"tti luptasya bindordarzanAt kalyANaM-gumaM, 'pApakaM ca tadviparItaM, cakArasya gamyatvAt / ayaM bhAvo yadi virateH kazcidarthaH sidhyena tadA mamatthamajJAnaM sambhavediti // 42 // na ca sAmAnyacaryayaiva kuto viziSTaphalAvAptiH syAditi vAcyaM / yataH-.. mUlam-tavovahANamAdAya, paDimaM pddivjo| evaMpi viharao me, cchaumaM na NiadRi // 43 // vyAkhyA-'tapaH' bhadramahAbhadrAdiH, 'upadhAnam' AgamopacArarUpamAcAmlAdi, 'AdAya Asegya, 'pratimA' mAsikyAdimA idinadava / / sAipada / Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 panapatrasta // 15 // || 'pratipadyamAnakha' aGgIkurvataH, 'evamapi' viziSTacaryayApi 'viharato' niHpratibandhatvenAniyataM vicarataH, 'chama' jJAnAvaraNAdi karmI parAbhyaH 'na'va 'nivartate' nApaiti, tatkimanena ? kaSTAnuSThAneneti yatinaM cintayedityuttarasUtrasthena saha sambandhanIyamiti sUtradvayArthaH // 43 // // 11 // evaM jJAnAbhAve vyAkulatvaM na kArya, upalakSaNatvAcAsya jJAnasadbhAve notseko'pi vidheya ityapyavaseyaM, yatA-"jJAnaM mada1 darpaharaM, mAdyati yastena tasya ko vaidyH1|| amRtaM yasya viSAyate, tasya cikitsA kathaM kriyate ? // 1 // iti udAharaNazcAtra, tathAhihai gaGgAkUle sthite kvApi, nagaraM bhAtarAvubhau // zrutvA dharma guroH pArthe, saMvigrau bhejatuvratam // 1 // bahuzrutastayoreko-'nyastva bhdbhushrutH|| bahuzruto yaH sa prApA-''cAryakaM svaguroH kramAt // 2 // sUtrArthagrahaNAdyartha-mupasarpadbhiranvaham // vineyaH' kSaNamapyekaM, | sa leme nAhi vizramam ||3||raatraavpi ca taireva, pratipRcchAdikAribhiH // naiva nidrAsukhaM kiJci-dapi sUri-bhAja sH||4|| | alpazruto yastaddhAtA, sa tu bhuktvA'zanAdikam // vAsare ca rajanyAM ca, tiSThati sma yathAsukham // 5 // tataH sa sariH satatojAgareNA'tikheditaH / udvipracitto nitarA-mityanyedhuracintayat // 6 // aho ! sapuNyo maddhAtA, bhuktvA svapiti yaH sukham // ahaM tvadhanyo nidrAtuM, na zaknomi nizAsvapi ! // 7 // abhyastaM hi yathA jJAnaM, saukhyAyA'bhUttu duHkhadam // tanmUrkhatvaM varaM nUnaM, nidrAprabhRtisaukhyadam // 8 // [yaduktaM kenacit ] mUrkhatvaM hi sakhe! mamA'pi rucitaM tasmin yadaSTau guNAH, nizcinto 1 bahubhojano-2 |pamanA 3 naktaM divA zAyakaH 4 // kAryAkAryavicAraNAndhavadhiro 5 mAnApamAne samaH 6, prAyeNAmayavarjito 7 raDhavapu 8 mUrkhaH sukhaM jIvati // 9 // " durthyAnenAmunA jJAnA-varaNImupAyaM sH|| vipannastadanAlocya, suro'bhUdvatapAlanAt // 10 // tata,yutazca bharata-kSetrecaiva ziSyaiH / / zAntim / / mahani / / atrayo nirlajaH / 5 svapnazIlaH / / rogaH / SAHARA 95ee Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * - * &sa nirjrH|| AmIrapallyAmAmIra-svAminastanayo'bhavat // 11 // sa kramAyauvanaM prApto, rUpalAvaNyazAlinIm / / AbhIratanayAucarAdhya aca01 mekAM, pitRbhyAmudavAhyata // 12 // tasya sArgha tayA saukhyaM, bhuJjAnasya mRtA'jani / / bhadrAbhidhA svIyarUpa-tRNIkRtamurAGganA // 13 // banaratrama // 15 // sA kanyakA kramAmavya-tAruNyena vibhUSitA // jajJe samagrataruNa-cetohariNavAgurAH // 14 // na veSo nApyupaskAra-stAdRzo'bhU. tathApi sA // svarUpeNaiva sarveSA-mAcakarSa dRzo vizAm // 15 // tasyAH pitA'nyadA sarpi-vikretuM tanayAnvitaH // ghRtasya zakaTaM bhRtvA, cacAla nagaraM prati // 16 // anAsi sarpiHsampUrNA-nyA'dAyAnye'pi bhUrayaH / / godurhastaruNAstena, samaM celurmadotkaTAH // 17 // tasyAmIrasya zakaTaM, bhadrA svayamakheTayat // zakaTAnAM kheTane sA, batIvanipuNA'bhavat // 18 // tato'nye goduhastyaktamArgAstasyA dikSayA / utpathe prerayan kSipra-manAMsi svamanAMsi ca // 19 // meretadvadanAmbhoja-bhramarIkRtaraSTayaH / / akheTayan svazakaTAM-stadIyazakaTAntike // 20 // vizvakakArmaNaM tasyAH, pazyanto rUpamadbhutam // prApnuvantaH zarravyatvaM, sarasyAkRSTadhanvanaH 8 | / / 21 // yathA tathA kheTayantaH, zakaTAna'khilAnapi / / sadyastaruNagopAste, bhaJjayAmAsurutpathe // 22 // (yugmam ) tataH khinnA vyadhustasyAH, samJAmazakaTeti te // asAvazakaTAtAta, iti tajjanakasya ca // 23 // tadvIkSya jAtavairAgya-stasyAstAto vivAha tAm // tasyai datvA ca sarvasvaM, prAbrAjItsAdhusannidhau // 24 // sa muniH svaguroH pArthe, vidhipUrvakamAItam // paThati sma zrutaM yAvaduttarAdhyayanatrayam // 25 // caturthAdhyayane tasyo-ddiSTe'saGghayasaJake // koMdiyAya tajjJAnA-varaNaM prAgbhavArjitam / / 26 // AcAmlayugalena dvau, divasau jagmatuH param // ekopyA''lApakastasya, sodyamasyA'pi nA'gamat / / 27 // tato'vAdIdgurustaM cet, 1 vAgurA magajAlikA / 2 prANInAm / / zakaTAn / 4 gopAH 5 vikasitatanmukhakamale amarasarakkRtalocanAH / 6 vadhyatvam / 4%e0% A4%ACS +51 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya 7 // %-str prayatnaM kurvato'pi te // idamadhyayanaM nAyA-tyanujJA kriyate tadA // 28 // sa proce'dhyayanasyA'sya, khAmin ! yogosti kiishH|| parAyA gururjagAdA''cAmlAni, kAryANi paThanAvadhi // 29 // tataH ziSyo'bhyadhAdasyA-nujJayA me'dhunA kRtam // AcAmlAni kariSye'haM, banamatram yAvatpaThanamanvaham // 30 // ityuktvA sa pratidinaM, kurvannAcAmlasattapaH // abhyasyati sA'dhyayanaM, tadanirviNamAnasaH // 31 // jaDo // 15 // hi zAstre'nAyAti, tannindAtatparo bhaveta, // sa tu khakIya karmaiva, nininda jJAnabAdhakam // 32 // evaM dvAdazabhiva-stenAcAmlavidhAyinA // tatpeThe'dhyayanaM tasya, tatkarmA'pi kSayaM yayau // 33 // tato'sau drutamevAnya-dapi zrutamadhItavAn // kramAJca kevalajJAnaM, prApya nivRttimAsadat // 34 // iti sAdhuvaro visoDha-bAnayamajJAnaparISahaM yathA // anagArapurandaraiH pa-rairapi sahyaH sa tathA dhamAparaiH // 35 // ityajJAnaparISahasahane'zakaTApitRmunikathA // jJAnasadbhAve tu zrIsthUlabhadrodAharaNaM, tathAhi catardazAnAM pUrvANAM, pAradRzvA mahAmuniH kadAcitsthUlabhadrarSiH, zrAvastyAM samavAsarata // 1 // tatra cAbhUtprabhostasya, prAgvayasyo'tivatsalaH // dhanadevAmidhastasya, priyA cA''sIddhanezvarI // 2 // tasminbhantumanAyAte, sthUlabhadraguruH svayam // jagAma sahado dhAma, taM cA'pazyaddhanezvarI // 3 // tataH sA drutamutthAya, taM praNamya ca sAdaram // dadAvAsanamatyucaM, tatra copAvizatprabhuH // 4 // dhanadevaH kutra yAtaH ?, ityaprAkSIca tatpriyAm / / sudIrghAnsA'pi niHzvAsA-muzcantItyavadattadA // 5 // svAminmama priyaH sarva, vyayate sma bahirdhanam // dhanahInazca leme'sau, sarvatrApyati lAghavam // 6 // tataH so'nveSayAmAsa, nidhIna pitrAdisazcitAn / viparyayAdavasthAyA, na hi tAnapyavindata // 7 // mama kAnto'tha vANijya hetordezAntare yayau // lakSmIrvasati bANijye, bhanirviSNaH khedarahitaH / 2 mitram / % C4%AESA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjyayanasUtram / / 154 // lokoktimiti bhAvayan // 8 // tacchrutvA tasya gehaM ca vIkSyAvasthAntaraM gatam // zrutopayoga makarot, sthUlabhadragururguNI // 9 // stambhasyAdhaH sthitaM dRSTvA mahAntaM sevedhiM tataH / tasya priyavayasyasyopakAraM kartumudyataH // 10 // mitrapriyAyai taM stambhaM darzayana karasaJjJayA // dharmopadezavyAjene -tyuvAca munipuGgavaH // 11 // [ yugmam ] idamIdRk tacca tAdRkU, pazya jAtaM hi kIdRzam 1 // idaM ca vadatastasyA'bhiprAyo'yamabhUdguroH // 12 // idamIdRg dravyajAtaM svavezmanyeva vidyate / tathApyajJAnato'bhUtta-damaNaM tasya tAdRzam // 13 // prekSakha kIdRzaM jAtaM, tadetadasamaJjasam // zrAvakAstu sahAyAtA - stadAkarNyatyacintayan // 14 // vezmedaM cAru vIkSya prAg, jIrNaprAyaM ca sAmpratam / / anityatAdarzanArtha, bhagavanto vadantyadaH // 15 // tasyai punaH punaH procya, sthUlabhadro'pi tattathA // pIdAbjaiH pAvayannurvI, viharannanyato yayau || 16 || AgAbhirdhana evA'tha, dhanadevo nijaM gRham // sthUlabhadrAgamaM tasmai, smAha dhanezvarI // 17 // so'pRcchat sthUlabhadreNa, kimuktamiti me vada / sA'bhyadhAt sthUlabhadro na kizcidUce vizeSataH // 18 // kintvenaM stambhama-darzayannityabhASata / idamIdRk tacca tAdRk pazya jAtaM hi kIdRzam // 19 // dhanadevastadAkarNyA -'dhyAsIdevaM kuzAgredhIH / / naiva nirhetukAM ceSTAM tAdRzAH kvApi kurvate ? || 20 || tannUnamasya stambhasyA dhastAdbhAvI nidhiH kacit // dhyAtvetyudakhanat stambhaM, nidhizvAvirabhUnmahAn // 21 // dhanadevo nidhestasmA - nAnAvidhamaNivrajam || AsAdyApetadAridryo, babhUva dhanadopamaH || 22 || bhagavAn zakaTAlanandanarSirna yathA jJAnaparISadaM viSehe || aparairmunibhistathA na kArya, bhavitavyaM hi payodhivabhIraiH // 23 // iti jJAnapariSahe sthUlabhadrAcAryakathA // 21 // sAmpratamajJAnAddarzanepi kasyApi zaGkAsyAditi darzana parISahamAha 1 kozam / 2 ayuktam / 3 caraNakamalaiH / 4 anekazaH / 5 tIkSNabuddhiH / 6 gamitadvAridryaH / adhya02 | // 154 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya. * // 15 // mUlam-Nathi nUNaM pare soe, iDDivAvi tvssinno| aduvA vaMcio mhitti, ii bhikkhU na ciMtae // 44 // carAdhya vyAkhyA-nAsti 'nUnaM nizcitaM 'paraloka' janmAntaraM, bhRtacatuSTayAtmakatvAdvapuSaH, tasya cAtraiva pAtAdAtmanazca pratyakSatayA'yanaratram / // 155 | nupalabhyamAnatvAt / 'RddhirvA' tapomAhAtmyarUpA AmoSadhyAdiH, sA'pi naiva vidyate, apennikramatvAttapasvino'pi sato mameti gamyate, tasyA apyanupalabhyamAnatvAdeveti bhAvaH / "aduva"ti athavA vaJcito'smi, bhogAnAmiti zeSa:, 'iti' anena zirastu| NDamuNDanopavAsAdinA yAtanAtmakena dharmAnuSThAnena 'iti' etadbhikSuna cintayeta / yata AtmIya AtmA svapratyakSa eva, caitanyAditad| guNAnAM mAnasapratyakSeNa svayamanubhavAta , kevalinAM tu sarvepyAtmAnaH pratyakSA eva, tatazca bhUtacatuSTayAtmakasyAGgasyAtraiva nAzepyAsmAno bhavAntaragAmitvAdastyeva paraloka iti / Rddhayo'pyatra kAlAnubhAvena na santi paraM mahAvideheSu sarvadA santyeva / Atmano vaJcanAkalpanamadhyayukta, bhogAnAM duHkhAtmakatvAt , ukta-"ApAtamAtramadhurA, vipAkakaTavo viSopamA vissyaaH|| avivekijanA. caritA, vivekijanavarjitAH pApAH // 9 // " popi na yAtanA, duHkhanivandhanaM, karmakSayahetutvAt , yathAzaktividhAnAca, yaduktaM-so hu 8 tavo kAyabvo, jeNa maNo maMgulaM na ciMteI // jeNa na iMdiahANI, jeNa ya jogA na hAyaMti // 1 // iti strArthaH // 44 // tathAmUlam-abhU jiNA asthi jiNA, aduvA vi bhavissaI / musaM te evamAhaMsu, ii bhikkhU na ciMtae // 45 // vyAkhyA-'abhUvan' Asan 'jinAH' kevalinaH, "atthi" ti nipAtaH tatazca 'asti' vidyante jinA mahAvideheSu, athavA bhaviSyanti jinA ityapi 'mRSA' alIkaM, '' jinAstattvavAdinA, 'evam' anantarIktaprakAreNa 'AhuH kathayanti, iti bhikSune tuNDa mukham / 2 "so hi tapaH kartavyo, yena manaHbhAzubhaM na ciMtayati / yena na indriyahAniyena ca yogA na hIyante // // " Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cintayet , anumAnapramANAdisiddhatvAt sarvajJasyeti sUtrArthaH // 45 // nidarzanaM cAtra, tathAhiucarAdhya vatmAbhUmau bhUriziSya-parivArA bahuzrutAH // AryASADhAbhidhAcAryA, bbhuuvurvishvvtslaaH||1|| yo yasteSAM gaNe bhaktaM, banasUtram pratyAkhyAya vyapadyata // taM taM niryAmya nirgrantha-mitthaM te sUrayo'vadana // 2 // devabhAvaGgatenA''zu, deyaM me darzanaM tvayA / ityukte||156|| P156 // 'pi badanAM tai-nAmAko'pi divaM gataH // 3 // athA'nyadA khaziSyaM te, niryAmyAtIva vallabham // evamucuH sanirbandha, guravo gadgadAkSaram // 4 // svargaGgatena bhavatA, vatsa ! vatsalacetasA // avazyaM darzana deyaM, tvAmiti prArthaye bhRzam // 5 // mayA hi 8 bahusAdhUnA-mevamuktamabhUtparam // nA''gAtko'pi tvaM tu vatsA-gaccheH snehamamuM smaran / / 6 / / tatprapadyavipadyAzu, devIbhUto'pi sa dAitam // nAyayau prathamotpanna-surakAvilambitaH // 7 // tasminanAgate sadyo, viparyastamanA guruH|| evaM vyacintayannUnaM, paraloko | na vidyate ! // 8 // jJAnadarzanacAritrA-rAdhakAH zAntacetasaH // vihitAnazanAH samya-gmayA niyamitAH svayam // 9 // madvAcaM 8 pratipanAca, vineyA mama ye mRtAH // snehaleSvapi tebveko'pyA''gAno kathamanyathA ? // 10 // (yugmam ) tadadha yAvaccakre'sau, kriyA kaSTapradA mudhA // bhogAn hitvA manojJAMca, mayAtmA vaJcito vRthA // 11 // bhuktvA bhogAMstadadyApi, kariSye saphalaM jainuH|| | paraloke asati kA, klizyate kuzalo sudhA // 12 // vimRzyeti svaliGgastha, eva mithyaatvmaashritH|| utpravrajitukAmo'sau, muktvA gacchaM viniryayau // 13 // atrAntare'vadhijJAnA-svarUpaM svaguroridam // jJAtvA divaM gataH ziSyo, viSaNNo dhyAtavAniti // 14 // aho ! madguravo jainA-gamanetrAnvitA api // vimuktimArga muJcanti, mohAndhatamasAkulAH // 15 // aho ! mohasya mahimA, / svargam / 2 sAgrahara / 3 ziSyAH / 4 janma / 5 sAdhuvezasthaH / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 157 // jagajjetro vijRmbhate // jAtyandhA iva ceSTante, pazyanto'pyakhilA janAH // 16 // kulavAnapi dhIro'pi, gaimIro'pi sudhIrapi // mohAjahAti maryAdA, kalpAntAdiva vAridhiH // 17 // tanmohoritA yAva-nAmI duSkarma kurvate // tAvadetAnvibodhyAhaM, kurve 13 adhyA M // 157 // | sanmArgamAzritAn // 18 // dhyAtvetyAgatya sa suraH, svagurorgamanAdhvani / grAmamekaM vicake tat-pArzve divyaM ca nATakam // 19 // tataH sa mUristannATayaM, prekSyamANo manoharam // Urddha eva hi SaNmAsI-mAsItprAjyapramodabhAk // 20 // zItAtapakSudhAtRSNA-paNmAsAtikramazramAn // divyAnubhAvAmAjJAsI-sannATacaM sa vilokayan / / 21 // tasminnRtye'tha devena, saMhate so'cltpurH|| kSaNamekaM zubhaM nATya, dRSTaM diSTayeti bhAvayan / / 22 / / sa devo'tha tadAkUtaM, parIkSitumalaGkRtAn // SaT jIvakAyasaJjJAn SaT, vidadhe bAlakAn vane // 23 // dRSTvAtha sUristeSvAdya, bhUribhUSaNabhUSitam // iti dadhyau zizorasthA-'laGkArAnAcchinamyaham / / 24 // eSAM 3 | dravyeNa bhogecchA, ciraM me pUrayiSyate // mRgatRSNAmbupAnecchA-dezyA dravyaM vinA hi sA / / 25 // vimRzyeti sa taM dhIra-kaNThaM| sotkaNThamabravIt // re ! muzca muzcAlaGkArAn, bAlakaH sa tu nA'mucat // 26 // tato ruSTaH sa taM zIva, jagrAha galakandale // so'rbhako. | 'pi bhayoddhAnta-stamityUce sagadgadam // 27 // asyAmaTavyAM bhImAyAM, vimyaJcaurAApadvAt / / pRthvIkAyikasaJo'ha-masmi hai tvAM zaraNaM zritaH // 28 // azAzvatA hyamI prANA, vizvakIrtizca zAzvatI // yazorthI prANanAze'pi, tadrakSeccharaNAgatam // 29 // bAlaM mAM dInatAM prAptaM, pAhi pAhi prabho ! tataH // taireva bhUSitA bhUrye, rakSeyuH zaraNAgatam // 30 // yatA-"vihalaM jo 1 jayanazIlaH / 2 gambhIro iti harSa pratI / 3 bhAgyena / 4 bhAvam / 5-6 bAlam / 7 vihvalaM yaH avalampati, bhApat patitaM ca yaH samudarati / zaraNAgataM ca rakSati, tribhiH taiH alaGkRtA pRthivI // 1 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama uttarAdhyayanasUtram // 158 // F58 // -%94%ASS ke avalaMbai, AvaipaDiaM ca jo samuddharai // saraNAgayaM ca rakkhai, tisu tesu alaMkiA puhavI // 31 // " ityAyukto'pi lubdhAtmA, sa mUristasya kandharAm // yAvanmoTayituM lagna-stAvacchAvaH punarjagau // 32 // bhagavannekamAkhyAna, zrutvA kuryA yathocitam // sUrijaMgAda tabrUhi, sopyAkhyat zrUyatAmiti // 33 // grAme kApi kulAlo'bhU-tsa cAnyedhurmudaM khanan AkrAntaH patatA khAni| taTeneti vaco'vadat // 34 // yatprasAdAda bali mikSAM, dade jJAtIMzca poSaye / sA'pyA''krAmati bhUmirmA, taAtaM zaraNAdbhayam // 35 // yaza hyAjIvikAmukhya-saukhyArthI pRthivIM shritH|| varAkaH kumbhakAro'yaM, tayaivopahato drutam // 36 // bhagavamahamapyevaM, mItastvAM zaraNaM zritaH // tvaM ca muSNAsi mAM tadI-mamApi zaraNAdabhUt // 37 // tadAkAtidakSo'si, re! bAleti vadana guruH // tamaNAni jagrAha, nirjagrAha ca to zizum // 38 // tAnazeSAnalakArA-nakSipatsvapratighehe // vratADraSTo hi dakSo'pi, nizzUko jAyate bhRzam // 31 // tataH puro vrajan kAzci-datikrAnto banI guruH|| bAlakaM prAgvadadrAkSI-dapakAyAkhyaM dvitIyakam // 40 // tasmistasyA'pya'laGkArAM-stathaivA''dAtumudyate // so'pyA''khyAya nijAmAkhyA-mAkhyAnaM khyAtavAniti // 41 // "ekastAlAcaravAra-kathAkathanakovidaH / / pATalAho'bhavadbhari-subhASitarasahadaH // 42 // so'nyadA prottaran gaGgAM, nIrapUraiH prvaahitH|| tIrasthairdadRze lokai-rityUce ca svisyaiH||43|| bahuzrutaM citrakathaM, gaGgA bahati pATalam // vAbamAnA'stu bhadraM te, hi kiJcisubhASitam // 44 // samAkaNyobhayAkarNi-sakarNastajanoditam // zlokamekamanazlIlaM, pATalo'pyevamanavIt // 45 // yena rointi bIjAni, yena jIvanti krsskiiH|| tasya madhye vipadyeta, jAtaM me zaraNAdbhayam // 46 // " kathA procyeti tadbhAva, cAviSkRtya , prIyAm / 2 kumbhavagaraH / / mamAra / 1 svapAne / 5 dayAhInaH / 6 kathAnakam / * sundaramityarthaH / 8 kRSivalAH / SHRA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harAdhya yanaratram // 159 // 440454 sthite zizau / kRpAM hitvA''dade sari-stasyApyAbharaNavrajam // 47 // tato'pyagre basteja-kAyikAkhyaM tRtIyakam // vIkSyAbhakamabhUtyUri-staSAgrahaNodyataH // 48 // tataH so'pi zizuH prAgva-tprAduSkRtya nijAbhidhAm / / itthaM kathAM kathayituM, paTuvAkyaiH pracakrame // 49 // "kkApyAzrame tApaso'bhU-sarvadA vahnipUjakaH // tasyoTaje'nalenaivA-'nyadA dagdhe sa ityavak // 50 // yamahaM madhusapiyA~, tarpayAmi divAnizam // dagdhastenaivoTajo me, jAtaM taccharaNAdbhayam // 11 // yadvAraNyaM gataH kazci-dvahi vyAghrabhiyA nizi // ajvAlayat pramattazca, dagdhastenA'bravIditi // 52 // mayA hi vyAghramItena, pAvakaH shrnniikRtH|| dagdhaM tena ca gAtraM me, jAtaM zaraNato bhayam // 53 // " ityuktvAkhyAnakaM tasyo--panayaM ca prakAzya saH // tasthau zizustatastasya, bhUSaNAnyAdade guruH // 54 // | tato'pya'gre'maka vAyu-kAyAkhyaM vIkSya pUrvavat / / lAtuM tasyApyalaGkArAn, marirudyamavAna'bhUt // 55 // so'pi zAvo nijaM nAma, | prAgvattama prakAzayan // AkhyAnaM vaktumAreme, vAgmitvaM nATayanijam // 56 // "ekaH ko'pi yuvA bhUri-calo'bhUtpInabhUpaH // vAtarogagRhItaM taM, prekSya ko'pIti pRSTavAn // 55 // laGghanaplavanodyogI, prAgbhUtvApyadhunA bhavAn // yAti yaSTimavaSTabhya, kasya vyAgherupadravAt ? // 58 // so'vAdIyo marujyeSThA-''SADhayoH saukhyado bhavet / / sa eva bAdhate'Gga me, jAtaM hi zaraNAdbhayam // 59 // " AkhyAnamityuditvA ta-dAvayitvA ca pUrvavat // zizoH sthitasya tasyApi, bhUSaNAnyagrahIduruH // 60 / / bhUyopi pugto bAlaM, prAgvadAbharaNairbhUtam // sa vanaspatikAyAkhyaM, paJcamaM sUrikSita // 61 // tasyApi bhUSaNagaNaM, grahItuM sodyame gurau / / so'pItyAkhyAna mAcakhyau, khAbhikhyAkhyAnapUrvakam // 62 // "drume puSpaphalAkINe, kvApi ke'pya'vasan khgaaH|| vRkSo hyayaM naH zaraNa-miti 1 alAhAraH / 3 zivam / / vaktRtvam / 4 puSTazarIraH / 5 uddhAvana / / svanAmakathanapUrvam / . pakSiNaH / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjyamanasUtram // 160 // 5+% vizrabdhacetasaH / / 63 / / teSAM ca vasatAM tatra, nirAbAdhamathAnyadA || apatyAni bahUnyanta-nIDaM krIDanti jajJire / / 64 / / itazca tasya vRkSasya, pArzvAtkA'pyudgatA latA / taM taruM pariveSTayoce - rAruroha drumopari // 65 // tayA ca latayA'nyedyu - vilagyabhuMjago mahAn // Aruhya taM drumaM tAni khagApatyAnyabhakSayat / / 66 / / tataste vihagAH svIyA - patyavidhvaMsa duHkhitAH / kurvantastumulaM proccai - ritthamA| hurmuhurmithaH // 67 // adya yAvatsukhaM vRkSe, sthitamantrAnupadrave || asmAdeva latAyuktA - dadyAbhUccharaNAdbhayam // 68 // ityudIrya kathAM | tasyA, bhAvaM prAgvat prakAzya ca / tasthuSastasya zAvasyA - SpyAdade bhUSaNAni saH / / 69 / / tato'gre prasthitaH SaSThaM, trasakAyAkhyamarbhakam // vIkSya tasyApyalaGkArAn so'bhUdAcchettumutsukaH // 70 // nijAmAkhyAM samAkhyAya, so'pyA''khyAna catuSTayam / avAdI - ndriyAdInAM caturNAM tatra sambhavAt // 71 // " tathAhi nagare kvApi, parIte parito'ribhiH // bhItA bahisthA mAtaGgAH, purAntaH prAvizan drutam // 72 // tAMzca madhyasthitairloke - ratnAdikSaya bhIrubhiH // niSkAzyamAnAnagarA - dvidviSo'pIDayan bhRzam // 73 // puraM naH zaraNaM bhAvI - tyAzyA vizato'pi tAn // nirIkSya durdazAM prAptAMstadA ko'pItyabhASata // 74 // bhItAH paurAH karSayanti, yuSmAnnighnanti ca dviSaH // tatkvApi yAta mAtaGgAH !, jAtaM zaraNato bhayam // 75 // prAgvat sopanaye tena, prokte'pyevaM kathAnake // amuJcati gurau bAlo, dvitIyAmatravItkathAm || 76 || nagare kvApyabhUbhUpaH, sa ca duSTo nijairnaraiH // svIya eva pure caurya, sarvadA'cIkaradbhRzam // 77 // rAjJastasya purodhAstu, sarva janamabhaNDayat // khinnAstato'khilA lokAH, parasparamado'vadan // 78 // yatra rAjA svayaM cauro, bhaNDakazca purohitaH // yAta paurAH ! purAttasmA-AtaM hi zaraNAdbhayam / / 79 / / " kathAM sopanayAM prAgva-dimA 1 nIDa : 'mAlo' iti bhASA / 2 sarpaH / 3 vyAse 4 cANDAlAH / 5 zatravaH / adhya01 | // 160 // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUcAnamapyamum // nA'nUcAno'mucadgastaM, janaM duSTa iva grahaH / / 80 // tatastRtIyamAkhyAnaM, vaktuM prAkrasta so'rmakaH // "tathAhi carAya kApyabhUdAme, dvijanmA ko'pi kAmukaH // 81 // tasya cAsItsutA madhya-vayobhUSitabhUnA // udagrarUpalAvaNyA, jagannetrasudhAJjanam | banastram | // 82 / / anyadA tAM sutAM vIkSya, riMsuH sa dvijo'bhavat / na hi prabalabhogecchaH, sthAnAsthAne vicArayet // 83 // tAM 1 // 11 // // 16 // ca kAmayamAno'pi, na siSeve sa lajjayA // tatkAmasthAnivRttezca, jajJe kSINatanubhRzam // 84 // taM cAtidurbalaM prekSya, sanirbandhaM tada GganA / aprAkSIkSAmatAhetuM, so'pyAcakhyau yathAtatham // 85 // tataH sA vyamRzaddakSA, yonAM nApnuyAdayam // tadAvazyaM vipagheta, drAg dazAM dazamIM gataH // 8|| vidhAyAkAryamapyeta-ttadenaM jIvayAmyaham // nijo bhartA hi patnIbhi-jIvanIyo yathA tathA | // 87 // sA vicintyeti taM proce, mA kAridhRti priya ! / / ahaM kenA'pyupAyena, kariSyAmi tavehitam // 88 tamityAzvAsya sA | putrI-miti provAca dambhinI / / pUrva hi naH sutAM yakSo, bhuGkte pazcAdvivAhyate / / 89 // kRSNabhUteSTAnizAyAM, tatvaM yakSAlayaM vrjeH|| | tvAM bhoktumudyataM tatrA-''gataM yakSaM ca mAnayeH // 90 / he putri! tatrodyotaM ca, mA kAryakSamIkSitum // udyote hi kRte yakSaH, saropamupayAsyati // 91 // tacchrutvA mAtRvisambhA, svIcake sA'pi tdvcH|| visrabdho hi jano'kArya-mapi sadyaH prapadyate 2 // 92 // rAtrau ca mAtRproktAyAM, sA yavekSaNakautukAt // zarAvasthagitaM dIpaM, lAtvA yakSAlayaM yayau // 93 // tanmAtrA prahito re bhaTTo-'pyA''gAttadyakSamandiram // tAM copabhujya niHzavaM, ratazrAnto'khapItsukham / / 14 // zarAvasampuTAddIpa-mAviSkRtyA'tha kautukAt // pazyantI tatsutA tatra. tAtaM dRSTvaityacintayat // 95 // aho mayA samaM mAyA, mAtrA'pi mahatI kRtA / / bhartA tadayamevAstu, 1 bhAcAryaH / 2 vIH / zarIrA / / vinambhaH vizvAsaH / 5 vizvastaH / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama02 uttarAdhya- yanasUtram // 162 // | mama kiM lajjayA'dhunA ? // 96 // kiJca khatAtamapyena-mapazahU bhajAmyatha // nartanoyuktana-kyA, vadanAvaraNena kim ? // 17 // sA vimRzyeti pitrA'pi, sama reme yathArUci // ratazrAntau ca tau saptau, prAbudhyetAM prage'pi na // 98 / / mAtA tasyAstataH kAnta-viyogodanaduHkhataH / alabdhanidrA yAminyAM, prAtastAvityabhASata // 99 // udte'pi rakhau vizvaM, vizva spRzati caa''tpe|| prabuddhe'pya'khile loke. hale! jAgarti no sukhii||10|| tatsavitrIvacaH pUrva-prabuddhA sA tadaGgajA // zrutvA tadIyamAvaM cA-'vagamyetyuttaraM dadau // 101 // mAtastvayaiva proktaM me, yadyakSaM bahu maanyeH|| yakSeNa cAhatastAta-stadanyaM tAtameSaya // 102 // imAmAkarNya tadvAcaM, brAhmaNItyatravItyunaH // nava mAsAn svIyakukSau, kaSTenA'dhAri yA mayA // 103 // viNmatre ca ciraM yasyA, mardite sA'pi nandanA // matkAntamaharacanme, jAtaM zaraNato bhayam // 104 // " pUrvavadbhAvanApUrvamityuktepi kathAnake // tenA'muktaH zizusturya-mAkhyAnamidamuktavAn // 1.5 // "tathA hi kApyabhUtAme, vipraH ko'pi mahAdhanaH // sa ca dharmadhiyA mUDhaH, sarovaramacIkhanat // 106 // tasya pAlyAM devakula-mArAmaM ca vidhApya sH|| pravartya chAgayajJaM ca, muhastatra cakAra sH|| 107 // ayaM hi dharmakhANaM me, paraloke bhaviSyati // dhyAyamiti sa yatheSa, chagalAnavadhI dvAn // 108 // bhUdevaH so'nyadA mRtvA, chAgevevodapayata // so'pi chAgaH kramAdi, prApto'bhUtpIcabhUSanaH // 109 // yajJe hantuM nIyamAnA, svaputraireva so'nyadA // khopa tacaTAkAdi, raSTvA khAM jAtimasmarat // 110 // mayaiva kAritamidaM, mamaivAbhUtipattaye // nindanevaM svakRtyaM sa, 'bubu' zabdaM vydhaanmhH|| 111 / / tathAbhUtaM ca taM vIkSya, jJAnI ko'pi mhaamuniH| tatpUrvabhava mAtRvacaH / 2 svakAritam / naka Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjya yanasUtram // 163 // vRttAntaM vijJAyaivamavocata / / 112 / / khAnitaM hi tvayaivedaM, saro vRkSAca ropitAH // pravartitA makhAthA'tha, kiM 'bubU' kuruSe pazo ! // 113 // iti sAdhuvacaH zrutvA sa chAgo maunamAzrayat // svakarmaNyudite kiM hi bUskArairiti cintayan // 114 // | tuSNIkaH sAdhuvAcA'ya - majo'bhUdityavetya te // athA'pRcchan dvijAH sAdhu - mityAzcarya bharAkulAH / / 115 / / kimeSa meSoM bhagava| nAkarNya bhavatAM vacaH / tUSNIkatvaM dadhau nAga, iva mantravazIkRtaH // 116 // munirjagau bhavatAto, mRtvA'sau chagalo'bhavat // dRSTvA | caitattaTAkAdi, jAtismaraNamAsadat // 117 // tato duHkhAdbubudhvAna - muccaiH kurvanmayoditam || svakarmaNAM doSamamuM jJAtvA maunaM | dadhau drutam // 118 // tatastadaGgajAH procuH kaH pratyaya iha prabho ! // vinA pratyayamuktaM hi parokSaM zraddadhIta kaH 1 // / 119 / / sAghurUce samakSaM vaH, prAgbhave nihitaM svayam // nidhiM ceddarzayatyeSa, tadA tadyathAtatham // 120 / / tadAkarNya nidhisthAnaM darzayetyu| ditaH sRtaiH || chAgo gatvA nidhisthAne, pAdAgreNA'khanaddhruvam // 121 // tatastatanayairjAta-pratyayayatisannidhau / sa chAgo mumuce | jaina dharmazva pratyapadyata // 122 // dharme zrutvA munestasmA - nmeSo'pi pratipadya saH // vihitAnazanaH sadyo deveMbhUyamavindata // 123 // pretya me zaraNaM bhAvI - tyAzyA sa dvijo yathA // taTAkAdi vyadhAttacca tasyAzaraNatAmagAt // 124 // evaM mayA'pi | mItena, mavantaH zaraNIkRtAH // cenmuSNanti tadA me'pi, trANamatrANatAM gatam // 125 // itthaM caturbhirAkhyAnai - guro ne noditairapi / na durbhAvo nyavarttiSTA-sAdhyo roga ivauSadhaiH // 126 // tatastasyA'pyalaGkArAn, svarirjagrAha pUrvavat || lubdho jano hi no dravyai- stRpyatyabdhirivAmbubhiH / / 127 / / evaM SaNNAM kumArANAmAcairAbharaNatrajaiH // pratigrahaM durvikalpai - rAtmAnaM ca 1 yA 2-3 bhajaH / 4 svargam / adhya01 // 163 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya. + 4%B4 - % haivabhAra saH // 128 // tato drutaM duta mUrina, puro gantuM pracakrame ||smbndhyessaaN zizUnAM mAM, mAdrAkSIditi cintayan // 129 // uttarAdhya devopyevaM parIkSAbhi-staM praNaSTavatAzayam / / jJAtvaikA vyakarotsAdhvI, tatsamyaktvaM parIkSitum // 130 // tAM ca gurvImalaGkAra-nikaraiH banasUtram // 14 // parimaNDitAm // vIkSya sariH sasaMrambhA-rambhamevamuvAca saH // 131 // aJjitAkSI bhUribhUSA-bhUSitA tilakAGkitA // zAsanozAhakaduSTa-sAdhvi ! tvaM kuta AgatA / / 132 // restasyeti vacanaM, zrutvA roSabharAkulA // sA vatinyapi niHzavaM, pratyuvAceti taM drutam // 133 // re sUre ! sarSapAbhAni paracchidrANi pazyasi ? // Atmano bilvaimAtrANi, pazyannapi na pazyasi // 134 // kizcaivaM zikSayananyaM, nirdoSaH khalu zobhate // svayaM sadoSastu paraM, na zikSayitumarhati // 135 // yadi ca tvaM manyase svaM, zramaNaM brahmacAriNam // samaleSThusuvarNa sa-kriyamunavihAriNam // 136 / / tadabhyehi mamAmparNa-mutkarNaH kiM praNazyasi ? // vilokayAmi jyeSThArya 1, yathA te pratigraham / / 137 // tayetyuDAhitaH sAdhcyA, tUSNIkaH sa vrajana purH|| dadarza sainyamAgacchata , kRtaM tenaiva | nAkinA // 138 // bhayoddhAntastataH sUriH, sainyAdhvAnaM vihAya saH // nazyannapi nRpasyaiva, purogAIvayogataH // 139 // nRpo'pi | prekSya taM hasti- skandhAduttIrya cA'namat // Aha ma cAho ! bhAgya me, yUyaM yadiha vIkSitAH // 140 // tatkRtvA'nugraha svAmi* mamIdaM modakAdikam // eSaNIyaM prAsukaM ca, gRhyatAM gRhyatAM drutam // 141 // nA'dya bhokSye'hamityucai-rvadan sUristu nA''dade // pAtrastho bhUSaNaudho mA, dRzyatAmiti cintayan / / 142 // taM muzca muzcetyUcAna, bhiyA bhUpastu nAmucat // hiyA na neti jalpantI, navoDhAM ramaNo yathA // 143 // bhUbhujA muhurAkRSTa-mapi sariH patagRham / / na mumoca navoDhA strI, bhAkRSTamivAMzukam // 144 // , garbhiNI / 2 samUhaiH / 'cilu' iti bhA0 / 4 maunaH / 5 devena / / bhartA / * navaparaNitastrI / 8 vavam / + +PN+RX + + Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DIETRO // 135 // tataH prasava tatpANe-stamAcchidya patadaham / tatra yAvannRpaH kSeptu-mAreme modakAdikam // 145 // tAvatsa tAnalaGkArA-nirIkSya kupito bhRzam // tamAcAryamuvAcaivaM, bhRkuTIvikaTonanaH // 146 // are pApa! tvayA nUnaM, putrA vyApAditA mama // no cetkathamamI banasUtram teSA-malaGkArAstavAntike // 147 // re duSTa ! dviSTha! pApiSTha :, sAdhuveSaviDambaka ! // yAsyasi tvaM kathaM jIvan, vyApAdya mama // 15 // nandanAn ? // 148 // zrutveti bhUbhRto bhASAM, sAdhvaMsAkulamAnasaH // adhomukhaH so'nUcAno-'nUcAno dhyAtavAniti // 149 // aho ! vimUDhacittenA-kAryametatkRtaM mayA // yadetadIyaputrANA-mAdade bhUSaNavrajaH // 150 // matpAtakaMca sakalaM, jJAtaM bhUkhA| minAmunA // tadasau mAM kumAreNa, mArayiSyati kenacit // 151 // pApmano nikhilasyApi, phalametadupasthitam // idAnImeva tatko'tra, zaraNaM me bhaviSyati ? // 152 // athavA pUrvameveda-mavimRzya vyadhAmaham / tatsaMyamasukhaM tyaktaM, yanmayA bhogakAmyayA // 153 // tatraivaM cintayatyeva, mAyAM saMhRtya tAM surH|| AvirvabhUva svatanu-dyutiyotitadiGmukhaH // 154 // tamityUce ca bhaga| van !, so'haM ziSyo'mi vaH priyaH / / svayaM niryAmya yaH pUjyai-gantuM prArthito'bhavat / / 155 // ahaM hi vratamAhAtmyA-muro| 'bhUvaM maharddhikaH // smRtvA vAkyaM ca pUjyAnAM, svavAgbaddha ihA''gamam // 156 // madanAgamane kazci-tkAlakSepo babhUva yaH // sa tu jJeyo nvotpnn-devkaaryaakultvtH||157|| saMyamabhraSTacittAMzca, yuSmAna bodhayituM mayA // tannATayaM vidadhe pUjya-yadRSTamadhunAAlsdhvani // 158 // mayaiva yuSmadAkUta-parIkSArtha pariSkRtAH // SaTakAyAhA dArakAH SaT, sasAdhvIkA vikurvitAH // 159 // tato'va- | budhya vaH prAjyaM, mohonmAdamuditvaram // mayodapAdi sainyAdi-bhayaM taddhaMsanauSadham // 160 // zaGkAtaGkamamuM tasmA-tyaktvA , bhayaramukhaH / 2 sAdhvasaH bhayaH / 3 bhavadan / bhAcAryaH / 5 vRddhimantam / 451- 24 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanastram // 166 // adhya02 16 // CARSHANKA mohasamanvitam // unmArgagaM mano'vApta-sanmArga kurutaa''tmnH||161|| kizca-"saMketa divapemA, visayapasattAsamattakattatvA / / aNahINamaNuakajA, narabhavamasuI na iMti surA / / 162 // cattAri paMca joaNa-sayAI gaMdho u maNualogassa // uDDe baccai jeNaM, na hu devA teNa AvaMti // 163 // " ityAdyAgamavAkyAni, jAnadbhirapi sUribhiH // madanAgamanepyeta-kArabdhaM kimIdRzam ? H // 164 // anyacca divyanATyAdi-vilokanakutUhalAt // kAlaM yAntaM bahumapi naiva jAnanti nirjarAH / / 165 // yupmAmirapi tadivya-nATakAkSiptamAnasaH // Urddhasthaireva SaNmAsI, ninye'zrAntairmuhartavat // 166 // tadbhadantAH! vimoho'yaM, kartuM vo naiva | yujyate // kalpAnte'pi kimu kSIrA-mbhodhirullaGghate'vadhim // 167 // bhavAdRzA api yadA, kurvantyevamanIrazam / / dRDhadharmA jaga|ti ka-stadA hyanyo bhaviSyati ? // 168 // tadurAcaritaM sarva-mAlocyedaM mahAdhiyaH / // samAcarata cAritraM, karmakakSahutAzanam P // 169 // gIrvANavANIM zrutveti, pratibuddho mhaashyH|| sa sUriH svadurAcAraM, bhUyo bhUyo nininda tam // 170 // vAraM vAraM || | ca taM deva-mAryASADho'bravIditi / / sAdhu sAdhu tvayA vatsa !, bodhitohaM mahAmate ! // 171 / / ahaM hi narakAdhvAnaM, prapanno 'pi svkrmbhiH|| mokSamArga tvayaivA'tha, prApito bhAvabandhunA // 172 // dharmAddhaSTasya me bhUyo, dhrmdaanvidhaayinH|| tavA' nRNo'haM naiva syAM, bravImi kimataH param // 173 // taM devamabhinandyeti, svasthAnamagamadguruH // AlocitapratikAnta-stapotyugraM cakAra ca // 174 // suro'pi sariM natvA taM, prmodbhrmedurH|| kSamayitvA svAparAdhaM, suralokamagAtpunaH // 175 // nASADha , "sakrAntadivyapremA, vissyprsktaasmaaptkrtvyaa| anAdhInamajujakAryA, narabhavamadhuci na yanti surAH" / " catvAri paJca yojanazatAni gandhastu manuSyalokasya / uddhaM gacchati yena, naiva devAH tena bhASAnti" // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yanasUtram // 167 // sUririti darzanagocaraM prAka, sehe parISahamamuM na tathA vidheyam // sUriH sa eva sahate sma yathA ca pazcA-sarvaistathA vrativaraiH satataM adhya01 sa sahyaH // 176 // iti samyaktvaparISahe zrIASADhAcAryakathA // 22 // ityuktA dvAviMzatiH parISahAH // nanvete kasmin kasminkarmaNyantarbhavantIti ceducyate-"dasaNamohe saNa-parIsaho paNNa 1 nANa 2 paDhamami / / carime lAbhaparIsaha, satteva carittamohaMmi // 1 // " atra 'paDhamamiti jJAnAvaraNe, 'carime'tti antraaye| atha yaduktaM sapta caritramohe, iti tAnAha"akosa 1 araba 2 itthI 3, nisIhiA 4 acela 5 jAyaNA 6 ceva / / sakArapurakAre 7, ekkArasa veaNijaMmi // 2 // " yaduktaM ekAdaza vedanIye iti te'mI-"paMcece ANupubbI 5, cariA 6 sejA 7 taheva jalle 8 a // vaha 9 roga 10 taNapphAsA 11, sesesu natthi avayAro // 3 // " tathA utkarSataH samakaM viMzatireva parISahA udayante, mitho viruddhayoH zItoSNayozcaryAnaSedhikyo|zcaikatarasyaiva bhAvAt / tathA'nivRttibAdarAkhyaM navamaguNasthAnakaM yAvatsarve'pi parISahAH sambhavanti, udayastu pUrvoktahetoviMzatereva / | sUkSmasamparAyAditraye tu caturdaza, saptAnAM cAritramohapratibaddhAnAM darzanaparISahasya ca tatrAbhAvAt, udayastveteSu dvAdazAnAm / sayogi| kevalini ekAdaza, vedyapratibaddhAnAmeva tatra sambhavAt, udayastviha navAnAmiti // sAmpratamadhyayanopasaMhArArthamAhamUlam-ee parIsahA savve, kAsaveNaM pveiaa|je bhikkhU Na vihaNNejA, puTTo keNai kaNhuitti bemi // 46 // 3 " darzanamohe darzanaparISahaH prajJAjJAne prathame / carame'lAbhaparISahaH saptaiva caritramohe // 1 // " 2 " AkrozAratistrIniSadyAacelakayAtanAzcaiva / satkArapuraskAra ekAdaza vedanIye // // "3 " paJcaiva AnupUrvyaH caryA zayyA tathaiva malazca / vadharogatRNasparzAH zeSeSu nAsti avatAraH // 1 // " Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % vyAkhyA-ete anantaroktAH parISahAH sarve 'kAzyapena' zrImahAvIrasvAminA 'praveditAH' prarUpitA yAn jJAtveti zeSaH, ucarAdhya P bhikSuH 'na vihanyeta' na parAjIyeta, 'spRSTo' bAdhitaH 'kenApi' dvAviMzaterekatareNA'pi, "kaNhui"tti kasiMzciddeze kAle vA iti banasUtram sUtrArthI, 'itiH' parisamAptau, bravImIti prAgvat // 46 // // 168 // SEARCH OM iti zrItapAgacchIyopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyabhujiSyopAdhyAya zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau dvitIyAdhyayanaM sampUrNam // 2 // A4%A8 %ARAS Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "atha tRtIyAdhyayanam" BAB // 19 // // aIna / ukta parISadAdhyayanaM samprati caturaGgIyamAramyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane parISahasahanamuktaM, taca kimAlambanamaGgIkRtya kartavyamiti praznasammave mAnuSatvAdicaturaGgadurlabhatvamAlambanamAzrityetyucaraM, taccAlambanamanenocyate, ityanena sambandhenAyAtaskhAsyedamAditrammUlam-cattAri paramaMgANi, dulchahANiha jNtunno| mANusattaM suI saddhA, saMjamammi a vIriaM // 1 // ___ vyAkhyA-'catvAri' catuHsAyAni 'paramAGgAni pradhAnakAraNAni, dharmasyeti zeSaH, 'durlabhAni' dusprApANi, 'i' saMsAre, | 'jantoH' dehinastAnyevAha-'mAnuSatvaM' narajanma durlabham / yataH-"aigidiAijAisu, paribhamamANANa kammavasamANa // jIvANaM || I| saMsAre, sudullahaM mANusaM jammaM // 1 // " 'zrutiH' zravaNa, dharmasyeti gamyate, sA'pi duravApA / yataH-"Alassa 1 mohara'vaNNA, | 3, thaMmA 4 kohA 5 pamAya 6 kivaNacA 7 // bhaya 8 sogA 9 aNNANA, 10 vakkheva 11 kuUhalA 12 ramaNA 13 // 1 // eehiM kAraNehi, lakSNa sudullahaMpi mANussaM // na lahai maI hiariM, saMsAruvAraNiM jIvo // 2 // iti" tathA 'zraddhA' zraddhAnaM, "kendriyAdinAtiSu parizramyamAnAnAM karmavasagAnAm / saMsAre sudurlabhaM mAnuSyaM janma // 1 // ", "bhALasyAd mohAt avajJAyAH stambhAt krodhAt pramodAt kRpaNatvAt / bhayAt zokAt majJAnAd vyApAt satahalAd ramaNAt // 1 // " etaiH kAraNairlamvA sudurlabhamapi mAnuSyam / na labhate zruti hitakarI saMsArottAraNi jIvaH // 2 // A -HAN Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 . // 17 dharmasyaiva, sA'pi durlabhaiva / yataH-"kubohemicchAbhiNivesajogao, kusatthapAsaMDavimohiA jaNA // na saddahate jiNaNAhadesi, ucarAdhya cayaMti bohiM puNa kei pAviraM // 1 // iti" / 'saMyame virato, 'cA' samuccaye, 'vIrya' sAmarthya, tadapi durlabham / yata:-"sadahamAbanasUtrasta // 170 // Novi jao, sammaM jiNaNAhadesi dhammaM // na taraha samAyariuM, visayAipamAyavivasamaNo // 1 // iti sUtrArthaH // 1 // mAnuSatvAdInAM ca durlabhatvaM kathayatA collakAdayo daza dRSTAntAH sUcitAH, tAMzcaivamAvizvakAra niyuktikAra:-"collaga 1 pAsaga 2 dhaNNe 3, jUe 4 rayaNe a5 samiNa 6 cakke a7||cmm 8 juge 9 paramANU 10, dasa diThaMtA maNualaMme // 1 // " tatra 'collakA' / | bhojanaM, tadupalakSitamudAharaNaM collakastacaivaM, tathAhi| atraiva bharatakSetre, pure kAmpIlyanAmake // brahmAbhidho'bhavadbhapa-yulanyAhvA ca tatpriyA // 1 // tayoH putro brahmadatto, brahma | bhUpe mRte sati // culanIratadIrghAkhya-bhUpamIteH plaayitH||2|| suhadA varadhanunA, samaM pRthvyAM parIbhraman / sundarAkRtiriOM tyagra-janmanA'sevi kenacit // 3 // [yugmam ] taM bhUdevaM bhUyasIdhu, sahAyaM durdazAsvapi // divAnizaM sevamAnaM, brahmadatto'bravIditi | // 4 // brahmadattAbhidhaM labdha-rAjyamAkarNya mAM sakhe / // matsamIpe tvayA''gamya-manRNaH syAmahaM yathA // 5 // omityuktvA | dvijaH so'tha, svasthAnamagamanmudA // krameNa brahmadatto'pi, cakravarcitvamAsadat // 6 // tadvijJAya sa vipro'pi, kAmpIlyapuramA-II "kubodhamithyAbhinivezayogataH, kuzAsapAkhaNDimohitA janAH / na zradadhate jinanAthadezitaM syajanti bodhi punaH kepi prAptAm // 1 // " 2 " sahahamAno'pi yata: samyag jinanAthadezitaM dharmam / na tarati samAcarituM viSayAdipramAdavivazamanaH 1 // " 3 "colakaM pAzako dhAnyaM, dhUtaM da rasnaM ca svapnazcakraM ca / carma yugaM paramANurdaza STAntA manujalAme // 1 // ". vipreNa / 5 dvijam / 949 HSSSUCS FEENA Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carAdhyapanapatram // 27 // AASARAMA gamat / / abhiSekastadA cA'bhU-cakriNo dvAdazAbdikaH / / 7. // tato ravimivolUko, dadarzA'pi nRpaM na sH|| nApa pApa iva svarga, pravezamapi tadagRhe // 8 // vinA hi guNavaiguNye, duSpApo bhUpasaGgamaH // so'tha dhyAtveti jIrNAnAM, cakre dhvajamupAnahAm | PIRam | // 9 // atha dvAdazabhivaH, krIDAyai nirgate nRpe / / dvijastaM dhvajamutpATyA-vrajadhvajadharaiH samam // 10 // bhUpo'tha taM dhvajaM vIkSya, 4 | sarvadhvajavilakSaNam // IdRzo'yaM dhvajaH kasye- tyapRcchatpAripAvakAn // 11||n vidya iti tairukte, pArthivastamajUhavat / / abhya|rNamAgataM taM ca, prekSyopAlakSayatsvayam // 12 // durdazAsu sahAyo'sau, mamAsIditi cintayan // gajAduttIrya taM cakrI, sasnehaM | 3 pariSasvaje // 13 // tasmai kauzalikI vArtA-mApRcchayeti nRpo'vadat // yAcasva sanmate ! sadyo, yattumyaM rocate'dhunA // 14 // vipro'jalpat priyAM pRSTA, yAciSye tvAmahaM vibho ! // vihasyA'tha nRpaH proce, tAM pRSTvA dratamApateH // 15 // dvijastato nijagrAma, * gatvA'prAkSIditi priyAm // cakrI tuSTo dadAtISTaM, tatkimabhyarthaye priye ! // 16 // tannizamyeti sA dadhyau, vRddhi prApto hyayaM dvijH|| mAnayiSyati mAM naiva, smpdutkrssgrvitH||17|| yaduktaM-"pravarddhamAnaH puruSa-strayANAmupaghAtakaH / pUrvArjitAnAM mitrANAM, dArANAM 4 vezmanAM tathA // 18 // " tadasmai tAdRzaM kiJcit . prArthyamartha bravImyaham // jIvAmaH samukhaM yena, na cotkarSaH prajAyate // 19 // dhyAtveti sA'bhyadhAdvipraM, svAmin ! yAcasva bhojanam // dInAradakSiNAyuktaM, bharate sarvavezmasu // 20 // nagarapAmadezAdyai-bahubhiH | | kiM parigrahaiH // kazcAkulo bhavenityaM, teSAM satyApanAdinA ? // 21 // tatprapadya tataH sadyaH, so'pi gatvA nRpAntike / / ayAcata svajAyokta-mityUce ca pramodabhAk // 22 // ahaM hi prAk bhavadrohe, pramo ! bhokSye tataH param // tvadantaHpurabhUmIzA-'mAtyaloka , sevakAn / 2 jAyA khii| Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 17 // // 17 // gRheSvapi // 23 // evamasminpure bhuktvA, pareSvapi purAdiSu // bhokSye'haM bharatakSetre, sakaleSu yathAkramam // 24 // itthaM sarvatra muktvA ca, mokSye tvatsadane' punaH // ityUcAnaM ca taM vipra-mityUce medinIpatiH // 25 // tuSTAnmataH kimetAva-yAcase ! tvaM mahAmate / / pratyakSAtkalpavRkSArtika, karIraM' ko'pi yAcate 1 // 26 // tvametadyAcamAno hi, yAcAbhyAsatra lajjase // viDambanA. prAyamidaM-na tvahaM dAtumutsahe // 27 // tacaM vRNuSva dezAcaM, draviNaM vA yathepsitam // saMsthitazca mamAmyaNe, sukSva vaiSayikaM sukham // 28 // vipraH proce na dezAyaH, kArya mama mahIpate // kintu pUrvoktameva tvaM, dehi cedAtumIhase // 29 // tadAkarNya nRpo'dhyAsIdaho! satyapi dAtari // nAdAtumISTe nirbhAgya-staddadAmyetadeva hi // 30 // dhyAtveti cakrI tadvAcaM, pratipradya svasabani / / tasmai bhojanadInArau, dadau divye ca cIvareM // 31 // tataH pratigRhaM vipro, bhuJjAno'pi nRpAjJayA // pAraM purasya tasyA'pi, na prApA. PIpArasamanaH // 32 // tahika bharatakSetra-vezmanAM prAntamApya sH|| cakravartigRhe bhoktuM, bhUyo vArakamApnuyAt // 33 // divyAnu bhAvAdhadi vA sa bhUyo-pyurvIpaterbhojanamaznuvIta // bhraSTo naratvAna tu dharmahInaH, punarnaratvaM labhate pramAdI // 34 // iti colla kaSTAntaH prthmH||1|| atha pAzakahaSTAnta:-' Fl tathAhi gollaviSaye, prAme ca caNakAbhidhe // caNezvarIpriyo jaina-vipro'bhUccaNakAhayaH // 1 // anyadA tadgRhe tasthu-oninaH 4 kepi sAdhavaH // tadA ca tasya putro'bhU-dudgatairdazanaiH samam // 2 // jAtamAtraM ca taM bAlaM, munibhyo'namayadvijaH // he bhadantAH! sadanto'sau, jAto'stIti nivedayan // 3 // tataste munayaH procunAlo'yaM bhavitA nRpaH // tacchutvA caNako bhUri-viSaNNo / gRhe / 2 'keraDo' iti bhA0 / / vane / 4 gRhasya / sarunta HTS Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjyabanaputram // 173 // dhyAtavAnidam || 4 || matsuto'pyeSa mAyAsI - drAjyArambhairadhogatim // dhyAtveti ghRSTvA taddantAn, sa sAdhubhyastadapyavak / / 5 / / munayo'pyavadameva-mayaM hi radegharSaNAt || bhavitA bhUpatirnimbA- ntarito bharito guNaiH // 6 // tatastasyA'bhiSAM cakre, cANakya iti | tatpitA / so'tha zukladvitIyendu-riva vRddhiM dadhau kramAt // 7 // kalindikAH kaNThapIThe, sa cakAra svanAmavat // janmAntarAnugAmIva, zrAddhatvazcAdito'zrayat // 8 // yauvane paryaNaiSIca, kulInAM viprakanyakAm || nirdhano'pi hi santoSA - dravyArtha nodyamaM vyadhAt // 9 // anyadA tatpriyA bhrAturvivAgAdgRhe pituH // nirdhanatvena sAmAnya - veSA bhUSaNavarjitA // 10 // mahebhyabrAhmaNo dUDhA - stadbhagi nyo'parA api // tatrA''yayurmahA mUlya - vastrabhUSaNabhUSitAH // 11 // tAsAM parijanaH sarva vakre bhUyAMsamAdaram || vAkyaiH paijUMSapIyUSai- bhUyaH sambhASaNAdikam / / 12 / / cANakyasyA'GganAM tAM tu na kiJcinko'pya'jalpayat || Adaro hi bhavetsarvaH, zrINAM na tu vapuSmatAm // 13 // tAM ca bhUSaNatAmbUla - gandhamAlyAdivarjitAm // bandhuvargoM bhaginyAdi - rapi bADhamahIlayat // 14 // bhrAtRjAyAdayo'pya'syAH, pratipattiM na cakrire // paGktimedaca niyataM, bhojanAdAvapi vyadhuH / / 15 / / tato'tilaJjitodvizA, dauH syAtprAptA parAbhavam / kathaJcidapi vIvAha - mativAhayati sma sA // 16 // vivAhotsavapUrvau tu sA svIyaireva cIvaraiH // | AgAtpatyurgRhe zoka - sravadazrujalAvilA // 17 // cANakyenA'tha tadduHkha- dukhinA duHkhakAraNam / pRSTA'pi sA tatkusthAna-vana hiAvada || 18 || tato bhartrA sanirbandhe - muktA muktAgaNopamam || muJcantyazruvajaM smAha, kathaJcittaM parAbhavam // 19 // taM nizamyA'tha cANakya - vetasIti vyacintayat // nUnaM jagati dAridryaM, socchvAsaM maraNaM nRNAm 1 // 20 // paraM parAbhava 1 dshnghrssnnaat| 2 pariNItAH / 3 karNazaSkukhyAbhoge amRtatulyaiH / 4 dAridrAt / 5 sAgraham / adhya03 // 173 // Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjya yanasUtram // 174 // sthAnaM, vizAM dAridryameva hi // yena mAturgRhepyevaM, prApadeSA parAbhavam / / 21 / prakAzayanti dhaninA - masatyAmapi bandhutAm // lakhante durgatairlokAstAvika svajanairapi // 22 // kalAvAn kulabAn dAtA, yazasvI rUpa - vAnapi // vinA zriyaM bhavenmatyoM, nistejAH kSINacandravat // 23 // dauHsthyanAzAya tatkizci - dAtAraM prArthaye svayam // dvijanmanAM hi yAzcaiva, nidhAnaM paramaM matam || 24 || mama dausthyApanodastu, bhAvI rAjJaiva kenacit // tApopazAntiH zailasya, na hi syAnmeghamantarA // 25 // dadAti nandabhUpazca viprANAM bahulaM dhanam / / vimRzyeti jagAma drAk, cANakyaH pATalIpuram // 26 // so'tha kArtika kAyAM, pUrvanyastAsanavrajAm || gatvAsssthAnasabhAM nanda - nRpAsanamazizriyat // 27 // atha rAjasabhAM nanda - mahIpatirupAgamat / ekena siddhaputreNa, nimittajJena saMyutaH // 28 // tatrasthaM vIkSya cANakyaM, siddhaputro'bravIditi // vipro'sau nandavaMzasya, chAyAmAkramya tiSThati // 29 // tatazcANakya murkhoza - dAsyuvAceti sAdaram / / bhagavannidamadhyAsva, dvitIyaM siMhaviSTaraMm // 30 // sthAsyatyasmi bhAsane matkamaNDaluriti bruvan / sa tatra kuNDikAM nyAsya - bhAtyAkSIdAdyamAsanam // 31 // tRtIyamevaM daNDena, caturthazvAkSamAlayA // paJcamaM brahmasUtrerNaM, so'rundharmanATayan // 32 // tato dAsI jagau dhASTartha - maho ! asya dvijanmanaH / yadevamucyamAno'pi, na muzcatyAdyamAsanam // 33 // tadvipreNA'pi dhRSTena kimaneneti vAdinI / sA nihatyANA vegAt cANakyamudatiSThipat // 34 // tayA dAsyeti cANakyo-vikSipteH prajvalan krudhA // samakSaM sarvalokAnA - manuM cakre prativam / / 35 / / " kozaizca bhRtyaizca nibamUlaM, putraizca mitraizva vivRddhazAkham / utpAvya nandaM parivartayAmi, mahAdrumaM vAyurivogravegaH || 36 ||" pratizrutyeti cANakyo, 1 ra 2 manuSyaH / 3 binA 4 pUrNimAyAm / 5 siMhAsanam / 6 upavItena / 7 narma hAsyam / 8 pRSTatA 9 tiraskRtaH / 10 pratizAm / adhya03 // 174 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 adhya0 ecarAdhya panapatram // 17 // +E4 SHASKAR niragAnagarAbahiH / anena bhikSuNA kiM syA-diti rAjJApyupekSitaH // 37 // pitrA proktaM smaran vimbA-ntaritaM raajymaatmnH|| bimbabhUtaM naraM so'tha, prAptukAmo'bhramadbhuvi // 38 // mayUrapoSakagrAma, so'thaagaanndbhuupteH|| parivrAjakaveSeNa, bhikSArtha tatra cA'bhramat // 39 // tatrAsIdvAmaNIputryAH, zaMzabhRtpAnadohadaH // taM ca pUrayituM ko'pi, nA'zakanmatimantarA // 40 // tasyA'pUrtI ca sA vAlA, lateva tanutAM dadhau // strINAM hi dohadApUrti-ravyAdhimaraNaM smRtam // 41 // tadA ca prekSya cANakyaM, tasyAH pitrAdibandhavaH // ityapRcchaMzcandrapAna-dohadaH pUryate katham // 42 // cANakyo'tha jagAdevaM, tatsutaM datta cenmama // tadAhaM dohadaM 8 tasyA-stvaritaM pUrayAmyamum // 43 // apUrNadohadA garbhA-nvitA mA mriyatAmiyam // tairvimRzyeti cANakya-vacanaM pratipedire G // 44 // sacchidramatha cANakyo-'cIkaratpaTamaNDapam // tasyorddhazcA'mucacchamaM, naraM chidrapidhAyakam // 45 // chidrasya tasya cA'vastA-nyadhAtsthAlaM payobhRtam // nizIthe kArtikIcandra-statra pratimitiM dadhau // 46 // prativimbaM ca taccAndra-mantarvanyo: pradarya sH|| pivetyuce tatastuSTA, tatpAtuM sA pracakrame // 47 // candrapAnadhiyA sthAla-payaH sA'pAdyathA yathA // pidadhe maNDapachidra-muparisthastathA tathA // 48 // evaM dohadamApUrya, tasyAH pRthvyAM paribhraman // cANakyo dhAtuvAdAdyaiH, prAreme draviNArjanam // 49 // sampUrNadohadA sA'pi, samaye suSuve sutam // taM ca pitrAdayazcandra-guptanAmAnamUcire // 50 // vavRdhe candragupto'pi, vajanAn modayan kramAt / / audAryadhairyagAmbhIryasaundaryAdiguNaiH samam // 51 // sa bAlakaiH saha krIDAM, kurvannurvIzavatsadA // dadau prAmAdikaM teSAM, hayIkRtyAruroha tAn // 52 // taM draSTukAmazcANakyo, bhramaMstatrA'nyadA yayau // apazyacandraguptaMca, krIDantaM bhUpa , zazabhRt candraH / 2 dugdhabhRtam / / ardharAtre / 1 pratibimbam / 5 grbhinnyaaH| 5 dhanArjanam / * hayaH azvaH / % Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAbhya banaratram // 176 // lIlayA // 53 // mahArAja ! mamA'pi tvaM, kizcidehIti cA'bravIt / / tatazrandro'vadadvipra!, gRhANa suramIrimAH // 54 // cANa ... ama.. kyo'thA'bravIdetA, gAvo gRhNan vimemyaham / / bamANa candro mA maiSI-bIrabhogyA hi bhUriyam // 55 // tataH papraccha cANa Bhu 4 kyA, kasyAyamiti bAlakAn / / zizorapyasya vijJAnaM, prakRSTamiti cintayan // 56 / / jagurvAlAH parivrAjaH, putro'sau viprA * vartate // garbhastho'pyeSa yattasmai, datto dohadapUraNAt / / 57 // cANakyo'tha svakIyaM taM, bAlaM jJAtvetyabhASata // ehi vatsa! dade 51 rAjyaM, yasmai datto'si so'smyaham // 58 // tacchrutvA drutamAyAtaM, hatvA taM rAjya kAniNaM / / cANakyo drAk palAyiSTa, salopatra ||4|| iva taskaraH // 59 // dhAtuvAdArjitadravyaiH, senAM kRtvA'tha kAJcana / / rurodha pATalIputraM, pratijJApUraNAya saH // 60 // tato nandena | tatsainye, svalpatvAdvidrate drutam / cANakyazcandraguptena, samaM sadyaH palAyata // 31 // tato nandazcandraguptaM, grahItuM sAdino bhuun|| o Adizya prAvizattuSTaiH, pauraH kluptotsave pure // 12 // teSAM nandAzvavArANAM, madhyAdekaH smaayyau|| candraguptamanukSipraM, vAyuvegena TU vArjinA // 63 // dUrAvIkSya tamAyAntaM, caannkyvaarudhiinidhiH|| prAvIvizacandraguptaM, savezasthe sarovare // 64 // svayaM tu niNejaMkavata, prAreme vastradhAvanam // tatrA''yAto'tha nandAzva-vArastamiti pRSTavAn // 65 // candragupto vrajannatra, dRSTo re / rajaka ! | tvayA // sopyUce'ntaH-saro naMSTvA, praviSTaH sa hi vidyate // 66 // tataH sAdI tamAkraSTuM, pravivikSuH srontre| uttIrya turagAcchanaXII samAhAdi vihAya ca // 67 // kaupInamAtrabhRdyAva-alopAntamupAyayau / / tAvattasyaiva khaDDrena, cANakyastacchiro'cchinat // 68 // M[yugmama] candraguptamathAhUya, tasimAropya vAjini // cANakyaH purato'cAlI-pratibhAvibhavorjitaH // 69 // kumAraM ceti papraccha, . gAvaH / 3 apahRtamyeNa sahitaH / 2 anavArAH / / tamena / 5 samIpasthe / / rajakavat / 7 'bakhatara' iti bhaa0| SANCHAR Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -halbag badalUtram // 177 // 99 he batsa ! tvAmahaM yadA // sAdine'vAdiSaM cice, kimacinti tvayA tadA // 70 // candraH provAca he pUjyAH !, dhyAtametanmayA tadA // etadeva vidantyAryAH, sundaraM khalu na tvaham // 71 // tadAkarNyAtisantuSTa - cANakyo dhyAtavAniti // vazaMvadaH sadApyeSa, | bhAvI mama sadazvavat // 72 // dhyAyantamiti cANakyaM, vrajantaM purato drutam // candragupto'bravIdArya 1, kSudhA mAM bAMdhate'dhikam // 73 // tataJcandraM bahirmuktvA, maktArtha caNakAtmajaH / prati grAmaM vrajabhekaM, bhaTTaM dRSTeti pRSTavAn // 74 // grAme'tra labhyate bhikSA, so'bhyadhAllabhyate bhRzam // mayApyatrAdhunA leme, dadhikUrakarambakaH / / 75 / / cANakyo'cintayadbhakta-kRte grAme brajAmyaim / ekAkI candraguptastu, bahistiSThati sAmpratam // 76 // tadayaM mayi dUrasthe, nirdayairnandasAdibhiH // haniSyate cecadbhAvi, rAjyaM me khamameva hi // 77 // tasmAdasyaiva bhaTTasyo - darAtkaSTvA karambakam / / dade tasmai durdazA hi, taraNIyA yathA tathA // 78 // dhyAtveti jaTharaM tasya cANakyo'dArayatkhayam || svArthasiddhayai paradroha-karAn dhig dhig narAdhamAn / / 79 / / tato hatvA sa tadbhojyaM candraguptamabhojayat // sopyatikSudhito'jJAsI - tadrasaviparyayam // 80 // mauryayukto'tha cANakyo, grAmamekaM dinA tyaye // agAttatra ca bhikSAyai, bhrAmyan roraMgRhaM yayau // 81 // tadA ca tasya gehasya, svAminyA vRddhapaikayA // bAlAnAM bhUyasAmuSNarabbA bhUpariveSitA / / 82 / / tasyAmekaH zizurbAda, kSudhitaH prakSipan karam // dagdhAGgulI rurodocaistaM ca vRddhetyabhASata // 83 // vetsi cANakyavanaiva kiJcitvamapi mUDha re ! // tanizamyA'tha cANakyastAM papraccheti sAdaram // 84 // vRddhe ! tvayA kutazcakre, cANakyo'tra nidarzanaMm // vRddhabuddhistato vRddhA, cANakyamidamabhyadhAt // 85 // yathA hi pUrva cANakyo, bAhya dezamasAdhayan // 1 ra 2 dRSTAntaH / adhya03 | // 177 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rundhAnaH pATalIputraM, mUDhaH prApa vigopanAm / / 86 // bAlako'pi tathaivAya-malihana paritaH zanaiH // madhya eva kSipan pANiM, | dAhamatyugramAsadat // 87 // cANakyastata evAsya, tulAmAropito mayA // mahAnapi hi nibuddhi-lAdapi viziSyate | // 88 // tacchrutvA yoSito'pyasyAH, zasthA dhIriti cintayan // cANakyo himavaskUTa-sanivezaM tato yayau // 89 // tatra rAjA P17 // // 178 // parvatakA-bhidhena samamuttamAm // cANakyo vidadhe maitrI, kAsana sAhAyakaM tataH // 10 // anyedhuriti cANakya-staM proce cetsa| mIhase // nandamunmUlya tadrAjyaM, vibhajyAdabahe tadA / / 91 // mama buddhibalaM sainya-calaM ca bhavato'tulaM // kAryasminirmite vizvatalAdhyatAM labhatAM sakhe // 12 // tadaGgIkRtya cANakya-vAkyaM parvatako nRpaH // sa candraguptaH prAreme, nandadezava sAdhanam // 13 // puramekaM tu tenaiva, grahItumazakan balAt // viveza tatra cANakyo, bhikSAyai bhikSuveSabhRt // 94 // tatra vAstUni samprekSa-mANaH so'tha tridaNDikaH // sakalApAH sapta devyo-'pshydindrkumaarikaaH|| 95 // abhaGgaM tatpuraM tAsAM, prabhAvAdavabudhya sa // mayatA: kathamutthApyA, vimamarzeti yAvatA // 96 // tAvattaM purarodhArtAH, papracchuriti naagraaH|| bhagavan ! purarodho'yaM, kadA khalvapayAsthati // 97 // tataH provAca cANakyo, yAvadatra bhvntymH|| devInAM pratimAstAva-tpurarodhakSatiH kutaH ? // 98 // paurAste'tha tataH sthAnA-cAH kSipramudapATayan // ghUtaH pratAritatAM hi, nAkArya kizcidaGginAm // 99 // tadA cANakyasaGketA-candraparvatakAvapi // palAyetAM drutaM tacA-''kayocarmusade janaH // 10 // bhUyo vyAghukhya tau kSipra-manahISTAM ca tatpuram // nandadezaM ca cANakya-dhiyA'sAdhayatAM rayAt // 1.1 // pravardhamAnasainyAdi-saMyutAste trayo'pya'tha // aveSTa pIDAm / 2 pazcAdAyasya / manamAnna mAlA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panapatram // 79 // yannandapuraM, nidhAnamiva bhogineH // 102 // tadA ca kSINapuNyatvAt , kssiinnbuddhipraakrmH|| cANakyasyAntike nando, dharmadvArama abhya yAcata // 103 // tataH provAca cANakya-stvamekena rathena yat // netumIzastadAdAya, purAniyahi nirbhayaH // 104 // nando'pi dve striyau kanyA-mekAM sAradhanAni ca // rathe'dhiropya nagarA-miyayau dInatAM gataH // 105 // cANakyacandraguptau ca, saca parvatako nRpH|| pure praveSTumAjagmu-stadaivAnandamedurAH // 106 // tadA ca sA nandasutA, candraguptaM nirakSata // sadyo jAtAnurAgA| ca, jajJe tatsaGgamotsukA // 107 // candraguptAsya candraka-cakorAyitalocanAm // vIkSya skhanandanAM nando, nirAnando'bravIdidam // 108 // he putri ! yadyasau saumyo, rocate te yuvA tadA // AzrayA drutaM rAja-putryo hi syuH svayaMvarAH / / 109 / / yAhi / yAhi tvadvAha-cintayA saha satvaram // tenetyuktA mRgAkSI sA, rathAdudatarattataH // 110 // candrasya ca rathe yAva-tsA''rodumupacakrame // daivAtAvadabhajyanta, drutaM tasyArakA nava // 111 // amaGgalakarI tAM ca, jJAtvA candro nyavArayat // cANakyastaM tato. | 'vAdI-dvatsemA mA niSedhaya // 112 // yadanena nimittena, sundarodekavAdinA // puruSAnava yAvatte, vaMzo bhAvI maharddhikaH / / 113 // 6 mUrttAmiva zriyaM candra-stAmathAropayadrathe // nandasampadamAdAtuM, tadgehe te trayo'pyaguH // 114 // tatra caikA'bhavatkanyA, garalIOM bhUtabhUdhanA // AjanmAbhojayattAM hi, nandarAD viSamaM viSam // 115 // tAM ca parvatakaH prekSya, jo gADhAnurAgabhAk // cANakyo 'pi tatastassai, tAM dadau dhissnnaanidhiH||116 // tadaiva tasyA vivAha, pAreme sa mahIpatiH // saGkrAntagaralazcAbhU-tsadyastatpANisaGgamAt // 117 // viSavyAptavapuH so'tha, candraguptamidaM jagau / / he mitra ! yAmyahaM mRga-muragagrastavabhRzam // 118 // tatpA. / sarpAH / 2 udakaH nimittam / 3 viSIbhUtazarIrA / / idinidhAnaH / . REC%AA AEEK Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya panapatram // 18 // | hi pAhi mAM vatsa 1, kuru kAzcitpratikriyAm / / anyathAhaM mariSyAmi, niyataM vyathayA'nayA // 119 // tato jAlikA mantravijJAtha keti vAdinam // cANakyo'nvaziSacandra-guptamevaM tadA zanaiH // 120 // pazcAnmAryo'pya'yaM maurya, mriyate svayameva cet / / tadopekSasva dakSo hi, rakSetko yAntamAmayam // 121 // ("anyaca"-)tulyArtha tulyasAmarya, marmajJa vyavasAyinam // 2 ardharAjyaharaM mitraM, yo na hanyAtsahanyate // 122 // tatsAmprataM sAmprataM te, maunameveti tena sH|| anuziSTo bhrakuTyA ca, niSiddho maunamAzrayat // 123 // tataH parvatakorvIzaH, prapede nAmazeSatAm / / udyamo hi vinA bhAgyaM, pratyutAnarthado bhavet // 124 // tasa rAjyamaputrasya, rAjyaM nandasya cAkhilam // babhUva candraguptasyA-dhInaM bhAgyaikasevadheH // 125 // tadA ca ke'pi tadrAjye, caurya nandanarA vyadhuH // anyamArakSakaM kazci-cANakyo'mArgayattataH // 126 // agAca-naladAmAha-kuvindasya gRhaM bhaman / / matkoTakaeNbilevani, kSipantaM taM dadarza ca // 127 // kiM karoSIti cANakya-stamaprAkSIca sAdaram / / unmukhIbhya sotkarSa, kuvindo-dU pyevamabravIt // 128 // duSTAnmatkoTakAnetAn , matyUnodezadAyinaH // sAnvayAna hantumanalaM, vileSu prakSipAmyaham / / 129 // iti tasya girA jJAtvA, karmaThaM socamaM ca tam / gatvA ca candraguptAnte, cANakyo'jUhavanmudA // 130 // tasmai purAdhyakSAM ca, candraguptAdadApayat // bhojyAdyaiH so'pi vizvAsA-'khilAMcorAn jaghAna tAn // 131 // evaM mauryasya sAmrAjye, jAte niSkaNTake-2 nyadA // kozArjanAya cANakyaH, paurAnATyAnajUhavat // 132 // bhojayitvA ca tAn sadyo, madyaM hRdyamapAyayat // hAlAhalAhalenAsta-vivekAste tato'bhavan / / 133 // tenmatteSu nRtyats-spatatsu ca // cANakyo'pilIvaceSTA-manutiSThabhado'vadat // 134 // , madhunA / 2 yuktam / / maraNam / 4 tantuvAyasya / 5 maskoTaka: 'maMkoDo' iti bhA* / madirAmadenanaSTavivekAH / . mattaceSTAm / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM carAjyabanavatram // 28 // adhyA 181 OMMMARG vidaNDaM dhAturake dve, cIvare svarNakaNDikA // vazaMvado me bhUmAMtha, tanme vAdaya holakam // 135 // tanizamyA'parAH sIdhu-pAnAndho madamubahan / kasyApyanukkA khAM lakSmI, prAdurvamidaM jagau // 15 // yojanAnAM dazazatI, bajato macadantinaH // pade pade dade lakSaM, tanme vAdaya holakam // 137 // tato'hampUrvikApUrva-manyopyevamavocata // use tilADheke bADha-gadgate phalite'pi ca // 138 // niSpadyante'tra yAvanta-stilAstAvanti madhe / santi dInAralakSANi, tanme vAdaya holakam / / 139 // [ yugmam ] anyopyUce navyavarSA-pUrNazailApagAraye // eka vAsarasaJjAta-navanItenai bhUyasA // 140 // pAlImahaM nivanAmi, tanme vAdaya hola kam // tenetyukte'paro'vAdIdvAdI cAkSepapUrvakam // 141 // [ yugmam ] ekAhajAtajAtyAca-kizoraskandhakesaraiH / veSTaye'daH puraM | viSvaka, tanme vAdaya holakam // 142 // tataH paro'vadacchAlI, vidyate dve mamottame // prasUtikAgardabhike, chinachinarohike // 143 // etadratnadvayapate-stanme vAdaya holakam / / anyastvevaM jagau dravya-sahastraM mama vidyate // 144 // sadA candanalitoha-mapravAsI RnnojjhitH|| asmi svavazabhAryazca, tanme vAdaya holakam // 145 // itthaM te madirApAna-vizAH sampado'khilAH // prAduzcakrurmadyapo hi, sadbhAvaM drAk prakAzayet // 146 // yatA-"kuvissa Aurassa ya, vasaNappattassa rAgarattassa // matssa maraMtassa ya, sambhAvA pAyaDA hoMti // 147 // " tatazca teSAM cANakyA, zriyaM vijJAya dhInidhiH // tebhyaH svAsthyaM prapannemyo, yathAha dhanamagrahIt // 148 // tathA hi-sAmayoneH shubhgte-rekyojnyaayinH|| padameyAni dInAra-lakSANyAyAdupAdade / / 149 // prarUDheka / prastadvayaM kuchavaH, caturbhiH kuravaiH prasthaH, prasyaizcaturbhirADhakaH / 2 parvatanadIvege / / mrakSaNena / 4 paratantrAH / 5 'kupitasya bhAturasya ca vyazanaprAptasya rAgaraktakha / mattasya marantasya ca sadbhAvAH prakaTA bhavanti' ||diipsy / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + ucarAdhyabanasUtram // 18 // tilotpanna-tilameyAni cAparAt / / ekAhamrakSaNAjyaM ca, pratimAsaM tRtiiytH||150|| turyAccaikadinotpannAn, pratimAsaM kizorakAn // zAlIMzca paJcamAtkoSThA-gArapUraNasammitAn // 151 // ityAdAya zriyaM tebhyo-'parAdapi janavajAta // dravyamAdAtumakaroccANakyo | yantrapAzakAn // 152 // kepyAhudevatAdacA, devanAstasya te'bhavan // tataH sa sthAlamApUrya, dInAraizcatvare yayau // 153 // ityUce ca janAn yo hi, bUte jayati mAM jnH|| tasmai dadAmi niyataM, dInArAnakhilAnaman // 154 // jeSyAmi yadyahaM tarhi, grahISye niSkamekakam // tacchutvA''rebhire rantuM, lubdhAstena samaM janAH // 155 // dyUtakrIDAsu dakSo'pi, vijetuM taM na kopi hi // alambhUSNurabhUtteSAM, pAzakAnAM prbhaavtH|| 156 // pAzakaiH smpdaapaac-stairnijecchaanuvrcibhiH|| vijitya lokAMzcANakyA, svarNaiH kozamapUrayat // 157 // taM tu nirjetumaparA-purAderAgatA api|| svarNameva dadustasmai, na tu ko'pi jigAya tam // 158 // divyA| nubhAvAdibalena yadvA, jIyeta kenA'pi sa dhIsakho'pi // pramAdato hAritamartyajanma, janmI punarno labhate naratvam // 159 // iti / pAzakadRSTAnto dvitiiyH||2|| atha dhAnyadRSTAnta: tathAhi bharatakSetre, vizAle shaalilkssmiibhiH|| dvAtriMzatA sahasraiH sa-dviSayaiH shobhite'mitH||1|| anekanagaragrAma-pattanA. divirAjite // prazastAyAM meghavRSTI, sampannAyAM dhanAgame // 2 // sarvadhAnyeSu comeSa, kRSidakSaH kRSIvalaiH // taniSpattau prakRSTAyAM, jAtAyAM nirupadravam // 3 // bahumedAni dhAnyAni, pradhAnAni bhavanti hi|| samagrajantujIvAtu-kalpAni sarasAni ca // 4 // [caturmiH kalApakam ] tthaahi-"shaaligodhuumcnk-mudmaasstilaannukaaH|| raajmaassyvvriihi-klaaycNgukodrvaaH||5|| makuSTakADhakIvalla , maghuvatsatarAn / 2 pAzakAH / / mantrI / " prANI / 5 saddezaiH / 6 'kheDuta' iti bhA0 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + racarAdhyabanaratram // 183 // + kultthshnnciinkaaH|| yugandharImasUrau cA-'tasIkalamaSaSTikAH // 6 // " ityAdIna sasyarAzIstAn , bharatakSetramadhyagAn // sammIlya racayetko'pi, puJjamabhralihaM surH|| 7 // sarvapaprathamekaM ca, tatra kSiptvA karambayet // tAn sarSapAn pRthakkartu-mekAM vRddhAM samAdizet / G // 18 // // 8 // jaratI sA jarAkampra-karA zUrpakadhAriNI // vigalallocanA bhUri-vilolavalivallarI // 9 // vivicya dhAnyarAzIstAn , piNDitAnakhilAnapi // taireva sarvapaiH prasthaM, kiM bhUyo'pi prapUrayet // 10 // [yugmam ] divyaprabhAvAdyadi vA kadAci-dvivecaye. tAnapi sarSapAna sA // cyuto naratvAnna tu pApakarmA, janaH punarvindati martyajanma // 11 // iti dhaanydRssttaantstRtiiyH||3|| | atha dyUtadRSTAntA, tathAhi abhRtyUre ratnapure, nRpo nAmnA zatAyudhaH // tasya caiko yuvA'vAtA-yauvarAjyaH sutobhavat // 1 // sa cetyAlocayAmAsA'nyadA mitrAdimiH samam // adya tAtaM nihatyAhaM, svayaM rAjyamupAdade // 2 // AlocantaM ca nipuNo, jJAtvA'mAtyaH kathazcana // rAjJe vyajJapatso'pi, tanizamyetyacintayat // 3 // asambhAvyamidaM tAta-mapi yanmArayetsutaH // zazAGka: zoSayedvA- imiti hi zraddadhIta kaa?||4|| lobhAvezAkulo yadvA, kugrahAstavajanaH // naiva kAryamakArya vA, nivauDo veti kiJcana // 5 // yaduktaM"novekkhaI kulajAI, pemma mukayaM ca gaNai na ya ayasaM // luddho kuNai akajjaM, mArai pahu baMdhu mittaMpi // 6 // " tadeSa putro yA| vanmAM, lobhagrasto na mArayet // tAvatsvarakSaNopAyaM, sadyaH kazcitkaromyaham // 7 // vimRzyeti mahAbuddhiH, praNAmAyAgataM sutam // . mIzrIkriyeta / 2 vRddhA / 3 'supaTuM' iti bhA0 / 1 nopekSati kulajAtI premaM sukRtaM ca gaNati na ca apayazaH / lubdhaH karoti bhakArya mAjyaMte prabhuH bandhuH mitramapi / + + kAra Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyapanapatram // 184 // C | iti provAca tadbhAva-mavidatriya bhuudhH||8||raajymaarprishraanto, rAjyaM te ditsuramyaham // vakIyakulamaryAdA, nollaGghayitu ama. mutsahe ||9atikraamn hi maryAdA-mAcINI puurvpuurussaiH|| zalabhomimivollaka-mAno vipadamaznute // 10 // kupyetkulAdhidevI // 18 // | ca, maryAdollabakAya tat // samAkarNaya tAM rAjya-sukhabhUruhasAraNIm // 11 / ullalyAnukramaM rAjya-mabhikAGkSati yaH sutH|| janako vA khayaM yasmai, rAjyaM dAtuM samIhate // 12 // sa cetsuto jayecAtaM, chUte rAjyaM tadA'znute // tatra dyUte yayA rItyA, jeyaM sA zrUyatAM | || tvayA // 13 // asyAM samAyAM stambhAnAM, vartate'STocaraM zatam // azrayo'pi pratistambha, vartante'STottaraM zatam // 14 // tatraikenaiva 8 dAyena, dIvyan yadi nirantaram // aSTottarazataM vArAn , chUte jayati mAM bhavAn // 15 // azrirekA tadA stambha-saikasya vijitA bhavet // evaM sASTazatAzrINAM, jaye stambho bhavejjitaH // 16 // itthamaSTottarazata-stambhAnAM vijaye kRte // rAjyaM tavArpayiSyAmi, satvaraM nAtra sNshyH|| 17 // kiJcaikavAramapyatra, hArite sakalaM jitam // yAtyeva sakudapyanya-strIsaGge brahmacaryavat // 18 // ityA-15 5 karNya piturvAkyaM, bhUparityacintayat // dyUtAcellabhyate rAjyaM, ko hanyAjanakaM tadA ? // 19 // dhyAtveti sa samaM rAjJA, dyUtakrIDAM X| pracakrame / vijitya nikhilAn stambhA- tu rAjyamavindata // 20 // surAnubhAvAdathavA sa sarvAna, stammAn vijityApi lameta | rAjyam // pramAdato naSTamanuSyajanmA, prApnoti janturna punarnaratvam // 21 // iti dyUtadRSTAntazcaturthaH // 4 // atha ratnadRSTAntaH, tathAhi pure dhanasamRddhe'bhU-ddhanadAhro vaNig jarI // prabhUtaranakoTInA, prabhuH prabhurivAmbhasAm // 1 // udAraM vyavahAraM ca, kAraM kAraM sadApi sH|| upArjitairapi dhana-yaMtrAdravAnyupAdade ||2||dhndaa khadhanaM tacca, naiva kasyApyavocata // AyurvittaM gRhacchidraM, no | 1 nRpaH / . pataH / 3 ambhasA prabhuH dhanadaH / ATEGACARA Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aba ucarAdhyapanasUtram // 18 // 18 // vAcyamiti cintayan // 3 // vizvAsaM khIyaputrANA-mapyakurvan divAnizam // nidhAnamiva bhogIndra-staM ratnaudha rarakSa sH||4|| apare'pi pure tatra, bhUyAMso dhanino'bhavan / / anekadhanakoTInAM, svAmino dhanadopamAH // 5 // te ca svIyeSu saudheSu, patAkA kottismmitaaH|| svairmuttmbhyaamaamu-naanaavrnnviraajitaaH||6|| velladbhistai jaisteSAM, sudhAzuddhA bahAH // himAdrizikharANIva, | sandhyAtraiH pvneritH||7|| dhanavastu dhvajaM naivo-ttambhayAmAsa kahiMcit // na zrINAmanusAreNa, veSAdikamapi vyadhAt // 8 // tato mahatvamicchantaH, suttAstavetyacintayan // rovaceSTate rana-vraje satyapi naH pitA // 9 // ranavikrayaNotpanna-dhanakoTImitAna| sau // dhvajAnapi nije gehe, navocambhayati kacit // 10 // tadayaM jAtayAmazce-dyAti kApi tadA vayam // ratnAni tAni vikrIya, dhvajAnuttambhayAmahe // 11 // vyApArArthamathAnyedhu-vRddha dezAntaraM gate // prArebhire te ratnAnAM, vikrayaM prItacetasaH // 12 // tebhyo mUlyAnabhijJebhya-stAni deshaantraagtaaH|| ratnAni jagRhuryatta-nmUlyaM datvA vaNigjanAH // 13 // tena ratnaughalAmena, hRSTAste vaNi| jAM vrjaaH|| jagmuH pArasakUlAdI-nijadezAna drutaM drutam // 14 // ratnavikrayasaJjAta-vittakoTimitAn dhvajAna // sotsavaM | tatsutAH sviiy-saudhe'dhyaaropyNsttH|| 15 // vRddho'tha gehamAyAtaH, zrutvA ratnauSavikrayam // patAkAzca prekSya duHkhaM, mAnase'mAnamAnase // 16 // ityUce ca sutAn kopa-kamprakAyo'ruNekSaNaH / / re lakSmIkandakUddAlAH!, yUyaM niryAta magRhAt // 17 // tAni vikrItaratnAni, samAnIyA'khilAnyapi // mamaukasi praveSTavyaM, yuSmAbhirnAnyathA punH|| 18 // iti tenoditAstasya, tanayA vinayAnvitAH / pratyAzamabhraman ratna-prAptiM pratyAzayAkulAH // 19 // anyAnyadezavAstavya-vaNijAM dattamuttamam // paraM te paryaTanto'pi, / uragaH / 2 sudhA 'khaDI' iti bhA0 / / gRhe / ARA karAja Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rec+ uttarAdhyabanasUtram aba 5 // 18 // kara+ taM ratnaughaM na lemire // 20 // marunmahinA yadi vA'nuvIraM-staM ratnArAziM dhanadasya putraaH|| cyuto naratvAtkRtapApakarmA, naro'dhigacchena tu mAnuSatvam // 21 // iti ratnadRSTAntaH pnycmH||5|| atha khamadRSTAntaH tathAhi abhRbhAminIbhAle, kSetre bharatanAmani // gauDadezo jAtarUpa-tilakazriyamAzrayan // 1 // tatrAsItpATalIputraM, puraM surapuropamam // mUladevo rAjaputra-statrA'bhUdrUpamanmathaiH // 2 // udAracittaH sakala-kalAzAlI priyaMvadaH // kRtajJo naikavijJAna-vijJo vimldhiinidhiH||3|| zuraH pratijJAnirvAhI, dhUna vidyaikasevadhiH / so'bhuucitvidiinaa-naathvndhurgunnpriyH||4||[yugmm taskaraGtakArAdiH, sAdhuprAjJAviko'thavA // yo yo mimela tApyaM, sa bheje sphaTikAzmavat / / 5 // kutUhalairnavanavai-nivAn vismayaM nayan / / vRtto mitraH pure tatrA-'carat khecaravacca sH||6|| tatrAzeSaguNADha'pi, chUtavyasanamutkaTam / / abhUtsarvakalApUrNe, zazAGka iva lAJchanam // 7 // pitrAdibhiniSiddho'pi, ghRtAsaktiM sa nAmucat // vyasanaM hi vIzAM prAyo, dustyajaM syAtsvabhAvavat // 8 // tato'sau vyasanAsakta, iti pitrA tirskRtH|| mAnAmijapuraM hitvA, bhramannujjayanIM yayau // 9 // gulikAyAH prayogAca, tatra vAmanarUpabhRt // kalAbhibahubhirlokAn , raJjayan vizruto'bhavat / / 10 / / rUpalAvaNyavijJAna-kalAkauzalazAlinI // tatrAsIdevadattAhA, vezyA svarga ivorvazI // 11 // tAM sarvotkRSTasakala-kalAkauzalagarvitAm / / kalAmivismayaM netuMga dakSo'pi kSamo' bhavat // 12 // lokebhyastatsvarUpaM ta-nmUladevo nizamya tAm // dizAmAsa dakSo hi, dakSamanyaM dikSate // 13 // tato nizAnte gatvA sa, tatriMzAntasya sannidhau // vAmanastanmano hata, gItaM gAtuM pracakrame // 14 // tadgItaM sphItamAko-daJcadromAzca / devamahinnA / 2 rUpakAmadevaH / / anekavijJAnaprAjJaH / / prANInAm / 5 gRhasya / 6 vistIrNam / 5 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaJcukA // devadattA'bhavadbhari-sudhApUrairivA''rdritA // 15 // gItena tena hRllohA-karSAyaskAntabandhunA // kuraGgIvAkRSTacittA, sA carAdhya lavaNya tanvaGgItyacintayat // 16 // aho ! azrutapUrvAsau, gItirasthAtivandhurA // tadgAtA'sau na sAmAnyo, naraH kintu nrottmH||17||3 vanasatram IPRcom meon dhyAtveti ceTikAmekAM, sA preSItaM samIkSitum / / sA'pi taM vAmanaM vIkSyA-''gatA tAmityabhASata // 18 // gandharvo vAmanAkAraH, M ko'pi svAmini ! gAyati // kuraGgamadavadrUpa-mantarApi manoharaH // 19 // tadAkarNya tamAhvAtuM, praiSInmAdhavikAbhidhAm // kunjaaN| al dAsI devadattA, sA'pi gatveti taM jagau // 20 // asmAkaM svAminI deva-dattA vijJapayatyadaH // kalAnidhe! prasIda tva-mAgacchAmaH | niketanam // 21 // mUladevo'vadatkubje !, nAgamiSyAmi tadgRham // gaNikAjanasaGgo hi, niSiddho buddhizAlinAm | lA // 22 // yaduktaM-"yA vicitraviTakoTinighRSTA, madyamAMsaniratA'tinikRSTA // komalA vacasi cetasi duSTA, tAM bhajanti gaNikA na viziSTAH // 23 // " tenetyuktA'pi sA cATu-zatairAvartya taM bhRzam // sanirbandhaM kare dhRtvA-cIcalanilayaM prati // 24 // so'tha gacchan puro yAntI, kubjAmAsphAlya tAM rayAt // kalAyAH kauzalAdvidyA-prayogAcca vyadhAdRjum // 25 // tatassavismayA. ''nandA, sA taM prAvIvizadhe // devadattA'pi taM prekSya, babhUvA''modamedurA // 26 // vAmanasyApi sA tasya, vIkSya lAvaNyamadbhutam // vismitA viSTare tule, gauravAttaM nyavIvizat // 27 // tatastayA kujikayA, darzayantyA nijaM vapuH // prokta tacceSTite deva-dattA devaM viveda tam // 28 // vaidagdhyagarbherAlApaiH, kurvan goSThI tayA samam // mUladevo manastasyAH, svavazaM vidadhe drutam 4 // 29 // yataH-"aNuNayakusalaM parihA-sapesalaM lddhvaannidullliaN|| AlavarNapi huccheA-Na kammaNaM kiM ca mUlIhiM ? , ayaskAntaH 'lohacumbaka' iti bhA0 / 2 kasturikAvat / 3-5 gRham / 1 sevitA ityarthaH / 6 Asane / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya banamatram PEECG 188 // 188 // SHRESUSUBHASAS P // 30 // " athaiko vaiNikastatrA-''yayau viinnaavishaardH|| AdezAddevadattAyAH, so'pi vINAmavIvadat // 31 // tAmAkarNya pramu| ditA, devadattaivamabravIt / / sAdhu sAdhu tvayA vINA, vAditA varavaiNika ! // 32 // smitvA'tha vAmanaHproce-'vantIloko'khilopyaho // zubhAzubhavibhAga drAga, vetti kAmaM vicakSaNaH // 33 // devadattA tadAkarNya, sAzaGketi zazaMsa tam // mahAtman ! kimiha kSuNNaM, vidyate yadvadasyadaH // 34 // so'vAdIkimapi nyUnaM, vartate na bhavAdRzAm // kintu vaMzaH sazalyo'ya-masti tantrI ca garbhiNI // 35 // vidvan ! kathamidaM zeya-mityukte devadattayA // so'pyetadarzayAmIti, vadana vINAmupAdade // 36 // tantryAH kezaM dRSatkhaNDaM, vaMzAccAkRSya dattavAn // tAM cAzu praguNIkRtya, svayaM vINAmavAdayat // 37 // vyaktagrAmasvarAM graam-raagsnggmmnyjulaam|| atucchamUrcchanAM loka-karNapAnthasudhAprapAm // 38 // majughoSavatIM ghoSa-vatImAkarNya tAM syAt / / devadattA satavAsI-paratantra 5 manA bhRzam // 39 // [yugmam ] kareNurekA pUtkAra-zIlA'bhUttadgRhAntike // tadviNAkkaNitaM zrutvA, sA'pi tUSNIkatAM dadhau // 40 // devadattA tataH sneho-dazcadromodgamA'vadat / / aho ! vidagdha ! vaidagdhya-midaM te jagaduttamam // 41 // vipaJcIvAdane dakSA, vANI| tumburunAradAH // gIyante ye budhairvizve, te vizve'pi jitAstvayA // 42 // vaiNiko'pi tadA natvA, tasya pAdAvado'vadat // vipaJcIvAdanaM sadyaH, prasadya mama zikSaya / / 43 // dhUrttAdhipo'bhyadhAnAI, samyagjAnAmi vallaMkIm / asti kintu dizi prAcyAM, pA. TalIputrapacanam // 44 // tatra vikramasenAhaH, kalAcAryo'sti dhiinidhiH|| mUladevo'hazca kizci-dvINAM vidvastadAzrayAt // 45 // vipazcIvAdanAmnAyaM, sampUrNa tu ta eva hi // kalayanti kalAkeli-nilayAH kushlottmaaH|| 46 // nATyAcAryo'tha tatrA''gA , pASANakhaNDam / 2 manoharazabdavatIm / / vINAm / : saparivArA / 5 hastinI / 6 vINAvAdane / * vINAm / ++COM Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1890 6 dvishvbhuutirmhaamtiH|| vAmanAyAbadadeva-datA taM bharatopamam // 47 // mUladevo'bravIdeta-cchivitAyAH purastava // astyayaM bharataH kintu, vizeSo jJAkhate'dhunA // 48 // vicAraM bhArataM tasyA-prAkSIdAdhipastataH // vizvabhUtistu taM mUDho-'vamene Rem | vaammsvtH||49|| tataH sa tassa bharata-myAkhyA svairaM vitanvataH // pUrvAparavirodhAkhyaM, doSaM tatrodabhAvayad // 50 // uvAcAnucitaM kiJci-dvizvabhUtistato ruSA // sopahAsa zasavaM, mUladevo'pi taM tadA // 51 // rAcAryAGganAsveva, tvamevaM nATaye | kudham // na tvanyatreti tenokte, hINo maunaM babhAra sH||52|| devadattA'tha taM kharva, pazyantI snigdhayA dRzA // vizvabhUtervi lakSatva-mapanetumado'vadat // 53 // bhavanto nAdhunA khasAra, santi kAryAkulatvataH // tato vimRzya vaktavyaH, praznasvArthaH kSaNAntare C // 54 // jAyate nAyavelA ta-hevadatte / vrajAmyaham // evaM vadaMstato vizva-bhUtistasthA gRhAyayau // 55 // devadattA'tha meM sammAnya, vaiNika visasarja tam // bhojanAvasare jAte, ceTikAM caivamamyadhAt // 56 // AhUyatAmaGgamardaH, ko'pi snAnArthamA| vayoH // uvAca kharvaH kurveha-mamyaGgaM te yadIcchasi / / 57 // devadattA'vadadakSa !, tvametadapi vetsi kim // so'vAdIdvedhi no | kintu, tannapArzve sthitosmyaham // 58 // dAkhAnItaM gRhItvA'tha, pakkatailaM sa vAmanaH // pAreme'bhyaJjanaM tena, vazIcakre ca tanmanaH // 59 / / aho ! sarvakalAdAkSyaM, pANisparzopyaho ! mRduH / tatsarvathA na sAmAnyaH, kintu siddhapumAnasau // 60 // prakRtyezarUpasya, na syuretAzA guNAH / pracchanna rUpametastha, tatprAduSkArayAmyaham // 11 // devadatteti sazcintya, tatpAdAbje praNamya ca // ityuvAca guNaireva, jJAtaM te rUpamadbhutam / / 62 // dakSo dAkSiNyavAn siddh-pumaanaashritvtslH|| mahAbhAgazca me khyAta-stvaM , nAvyAcArya / 2 vAmanam / / vINAvAdakam / NUASUSHBORNSROSS OMkara Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjyayanasUtram // 190 // guNaireva tAdRzaiH // 63 // tatte svAbhAvikaM rUpaM draSTumutkaNThate manaH / tyaktvA mAyAmimAM kRtvA kRpAM tanme pradarzaya // 64 // itthaM tayA sanirbandha-mudito mudito'tha saH // AkRSya guTikAM rUpa-viparyayakarIM mukhAt || 65 / / navayauvanalAvaNya - maJjulaM smarajitvaram || Avizvakre nijaM rUpaM, jagajjanamanoharam / / 66 / / [ yugmam ] tatastaM dRcakoraika- candraM lavaNimodadhim // vIkSya harSolasadroma - harSoccaiH sA visiSmiye // 67 // prasAdo me mahAMzcakre, yuSmAbhiriti vAdinI // devadattA vitene'tha, tadaGgAbhyaGgamAtmanA // 68 // atha dvAvapi tau snAtvA, vyadhatAM saha bhojanam || devadRSye tato deva - dattAdatte sa paryadhAt // 69 // tato vidagdhagoSThIM tau, kSaNaM rahasi cakratuH / mUladevaM tadA devadattenamavadanmudA // 70 // paro lakSA narA dakSA, mahAtman ! vIkSitA mayA // na tu tvAmantarA'nyena, hRtaM kenApi me manaH // 71 // yataH - " nayaNehiM ko na dIsaha, keNa samANaM na hoMti ullAvA || hiayANaMdaM jaM puNa, jaNaya taM mANusa viralaM / / 72 / " kizva - " bhavanti saguNAH ke'pi, kurUpA mRganAbhivat // indravAruNavatke'pi, rUpavanto'pi nirguNAH // 73 // ye tu mandauravadrUpa - vantaH sAraguNAnvitAH / te cintAmaNivatpRthvyAM, durlabhAH syurbhavAdRzAH // 74 // " nAthAmi tadahaM nAtha !, nAtha kAryA vicAraNA / yathA sthito'si maccice, tathA stheyaM mamAlaye // 75 // so'thA'vAdIdayi ! dravya-hIne vaidezike mayi / pratibandho na te yukto, bhramaryA iva kiMzuke // 76 // sarveSAmapi jantUnAM, prema syAtsadhane jane || arthamAtraiSiNAM vezyA - janAnAM tu vizeSataH // 77 // guNAnurAgaNikA, yadi svAnnirdhane ratA / tadA chupArjanAbhAvAtsIdecasyAH kulaM sadA // 78 // vezyA smAha guNajJAnAM, premNo mAnasajanmanaH // dhanaM nibandhanaM na syAdguNAH kintu nibandhanam // 79 // 1 indradhanuSyavat / 2 kalpavRkSavat / 3 yAcAmi / 4 gRhe / 5 kAraNam / a 03 || // 190 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya pacarAdhyapanastram // 19 // dhanaM hi bAhyamibhyAsta-dvahireva spRzanti nH|| citte tu tvAdRzA eva, pravizanti klaadhnaaH||8|| yataH-"sajjanAnAM vaco dravya-sahasrAdatiricyate // ligdhaM cAlokitaM lakSA-sauhArda koTitastathA / / 81 // svadezaH paradezavA'nyeSAM na tu kalAvatAm // sakalo hi zazIva syA-tpUjanIyo jagatraye // 82 // " tadanvahaM tvayA'vazya-mAgantavyaM mamaukasi // sanirbandhaM tayetyuktaH, pratipede sa tadvacaH / / 83 // tato mitho'nurakto tau, tulyacAturyazAlinau // ciraM cikrIDatuH svaira, kareNukariNAviva // 84 // devadattA'tha nRtyArtha-mAhUtA rAjavetriNA // mUladevaM sahAdAya, yayau pArthivaparSadi / / 85 // uddAmakaraNaM tatra, nATakaM nirmame ca sA // paTahaM vAdayaMstAM cA-'nartayaddhartanAyakaH // 86 // vIkSya taM nATakaM kAntaM, bhUkAnto vismito bhRzam // yAcasva varamityUce, nyAsIcakre tayA tu saH // 87 // gADhapremA tato mUla-deve deva ivaapsraaH|| devadattA samaM tena, saukhyamanvahamanvabhUt // 88 // mUladevastu tatrApi, na dyUtavyasanaM jahau // tatastaM devadattaiva-mUce sAnunayaM rahaH // 89 // kalaGka| stvAdRzAM dyUtaM, vairasyamiva vAridheH / tadidaM vyasanaM zrINAM, vyasanaM muzca vallabha // 9 // tayetyukto'pi nA'tyAkSI-nmUladevastu devanam / / dustyajaM vyasanaM prAyo, vizAM guNavatAmapi // 91 // tasyAM puryAM sArthavAho-'calAhvo'bhUnmahAdhanaH // sa tu pUrva mUladevA-devadattArato'bhavat // 92 // yavatsA'mArgayattatta-so'dAttasyai dhanAdikam // prANAnapi jano rAgI, datte vitta. | sya kA kathA // 13 // tatrA''yAntaM mUladeva, jJAtvA so'ntaH krudhaM dadhau // roSaH syAtprANinAM prAyaH, ekadravyAbhilA- | SiNAm // 94 // chidrANi mUladevasyA-'nveSayAmAsa so'nvaham // tadbhiyA na yayau tasyAH, saudhe dhUoM vinA chalam // 15 // kalayA sahitaH / 2 nRpaH 3 sapremaM / / vigatarasasvaM zAsvamityarthaH / 5 bhUtam / 5 mULadevaH / SEARC Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparASyabanaputram // 192 // athoce devadattAM tanmAtA kaitava sevadhim / / kitavaM mUladevAhaM nirdravyaM ca nandane ! // 96 // bhUrivicaprade nitya - macale nizcalA bhava // ekatra koze dvau khaDDau, na hi mAtaH kadAcana // 97 // devadattA'bravInmAtaH !, kevalaM dhanarAgiNI // nAsmyahaM kintu me bhUyAn pratibandho guNopari // 98 // krodhAdhmAtA'vadanmAtA, dhUrce syustatra ke guNAH 1 // devadattA tato'vAdI- cadgu NAkSiptamAnasA / / 99 / / dakSo dAkSiNyavAn dhIraH, kalAvedI priyaMvadaH / dAtA vizeSavicAyaM tatraivA'muM jahAmyaham // 100 // tataH sA kuTTinI kopA - viSTA duSTA nijAGgajAm // pratiSodhayituM naikAn dRSTAntAnityadIdRzat // 101 // sA yAva ke'rthite'dAttaM, nIrasaM dAru candane // mAlye nirmAlyamikSau ca tatprAntaM nIramAsave // 102 // kimetaditi sA putryA, pRSTA caivamavocata / idaM yA priyaste'sau tAdRk taM muzca tadadbhutam // 103 // devadattA'bhyadhAnmAtaH !, parIkSAmavidhAya kim / tametatsamamAkhyAsi, mUrkho maNimivopalam // 104 // parIkSyatAmayaM tarhi, jananyetyuditA sutA // ikSUn prArthayituM dAsIM, prAhiNodacalAntike // 105 // | devadattA yAcate tvA-mikSUniti tayoditaH // ikSubhiH zakaTaM bhRtvA 'calaH preSItpramodataH / / 106 / / taddRSTvA'kkA'vadatpazyA'calasyaudAryamadbhutam // praiSInmAnAtigAnikSUn, kalpavRkSa ivAzu yaH // 107 // tataH sutA jagau mAta - yadyahaM syAM kareNukA // tadA mamopayujyanta, ikSavo'mI asaMskRtAH // 108 // atraivArthe mUladevo'pyAdeSTavyobhujiSyayA // dvayorapi tayormAta- vizeSo | jJAyate yathA // 109 // ityuktvA mUladevAnte, preSItsA mAdhavIlatAm || sApyasti devadattAyA, ikSuzraddheti taM jagau // 110 // tatassa paJcapAnikSU - nAdAyApAsya tasvacam | muktvA mUlAgraparvANi, dvyagulAgaNDikA vyadhAt // 111 // karpUravAsitAstAva, 1 madIrAbAm / dAkhA / // 192 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne 19 // kanya 4|| caaturjiitksNskRtaaH|| zUlapotAH arAvAntA, kSiptvA preSIttadAtAH // 112 // tAH prekSya muditA deva-dattA''khyaJjananImiti // parAbhya anayorantaraM pazya, kAcavaiDUryayorikha // 193 // tadahaM tadguNaireka, vasmin raktAsmi naanythaa.|| akkA dabhyo nainameSA, tyajatyatya ntamohitA // 114 // karomyupAyaM tatkaJci-ghenAyaM kAmukaH svayam // puryA niryAti jAkulyAH, pATheneva gRhAdahiH // 115 // // 19 // dhyAtveti zambhalI smAhA-'calaM kaitavakovidA // grAmAntaraM gamiSyAmI-sthalIkaM brUhi me sutAm // 116 // tamAhAsthati pUrva sA, jJAtvA tvAmanyato gatam / tadA bhaTairvRtaH sajjai-matsaGketAvamApateH // 117 // dhUrNatAmRgaMdhU ca, taM tthaivaapmaanyeH|| yathA bhUyo'tra nAgacche-sarpadhAnIva mUSakaH // 198 // tatsvIkRtyA'calo deva-dattAyai svaM vitIrya ca // grAma yAmItyuditvA ca, niragAcani| ketanAt // 119 // niHzaGkA devadattA'tha, mUladevamavIvizat // akAvAcA'calopyAgA-tatra strottaittH||120|| taM cAhai yAntaM vIkSya deva-dattA tasmai nyavedayat // tato bhIto mUladeva-stalpasthAdho nyalIyata // 11 // zayyAdhaHsthaM ca taM jJAtvA, shmbhliisnycyaaclH|| tatropavizya palyaGke, devadattAmidaM jagau // 122 // snAsvAmyahaM devadatte!, svAnIyaM praguNIkuru // sA'vAdIdAsane tarhi, snAnAhJopavizyatAm // 13 // sa proceJcaiva paryaGke-'bhyaktaH snAtaca sAmbaraH // khamevA'haM sa ca svano, bhavetsatyApitaH zriye // 124 / snAsyAmyahaM tadatraiva, tenetyukte jagAda saa|| svAminnevamidaM hRdya, tUlikAdi vinazyati // 125 // acalo'pya'bravIcarhi, dAsye sarvamitaH zubham // akkApyuvAca kiM putri, bharturiSTaM karoSi na // 126 // tataH paravazA deva-dattA dUnamanA api // abhyajyortayAmAsa, paryavasthitameva tam // 127 // uSNaiH khalijalAyestaM, napayAmAsa sA tataH // talpAcaHstho taja tamAlapatra aLacI ane nAgakesarathIbaneka cUrNa / 2 bhAkA / 3 sagadhUrtaH zRgAlaH / 4 gRhAt / 5 satrA saha / vAnara Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhya03 // 19 // GAAAE4% B mUladeva-stairabhriSata sarvataH // 128 // so'tha dayau mamApyadyA-''patitaM vyasanaM mahat // prANinaH prAjyarAgasya, kiMvA ucarAdhya | duHkhaM na sambhavet // 129 // yataH-"dezatyAgaM vahnitApaM, kuTTanaM ca muhurmuhuH|| rAgAtirekAnmaJjiSThA-'pyaznute kiM punaH pumAn ! banasUtram // 194 // // 130 // " tadidAnImupAyaM kaM, kurve tiSThAmi yAmi vA // digmUDhavaditi dhyAyaM-statrAsthAddhartarAd tadA // 131 // tato'calabhaTAn dRSTi-saJjJayA''hUya kuTTinI // tayaivAJcalamAdikSa-trto niSkAzyatAmiti // 132 / / tatastamacalo dhRtvA, kezapAze samAkRSat // iti covAca re ! brUhi, zaraNaM tava ko'dhunA ? // 133 // mayA bhUritarairviH, svIkRtAM gaNikAmimAm // risoste'dhunA behi, kurve'haM kaJca nibraham ? // 134 // mUladevo'tha paritaH, prekSya zastrodraTAn bhaTAn // iti dadhyau balaM kurve, cecadA jIvitaM kame // 135 / / nirAyudho'haM kartavyaM, vairaniryAtanaM ca me // tabalAvasaro nAya-miti dhyAtvetyuvAca saH // 136 // yattubhyaM rocate tattvaM, D sAmprataM kuru satvaram // tacchutvA'cintayatsArtha-patiritthaM mhaamtiH|| 137 // mahApuruSa ityeSa, rUpeNaiva nirUpyate // sulabhAni ca saMsAre, vyasanAni satAmapi? // 138 // yaduktaM-"kasya sthAna skhalitaM, pUrNAH sarve manorathAH kasya // kasyeha sukhaM nityaM, haidevena na khaNDitaH ko vA ? // 139 // " devAdApadamApana-stannAyaM nigrahocitaH // vimRzyetyacalaH proce, mUladevaM mahAmanAH P // 140 // ito'parAdhAnmukto'si, prAptopyenAM dazAM mayA // tattvayApyupakartavya-mIdRze samaye mama // 141 // tenetyuktvA vimu. tosau, sadyo nirgatya tadahAt // purIbahiHsthe sarasi, svAtvA natrANi dhautavAn // 142 // dadhyau cetyunmanA mAyAM, kRtvA'nenAmi vshcitH|| tadupAyaM vairazuddhaH, kApi gatvA karomyaham // 143 // dhyAyanityacalanmUla-devo veNNAtaTaM prati // tatra mArgeSTavIM caikA, prApa dvAdazayojanIm // 144 // vinA sahAyaM duSpApa-pArA tAmadhArayan // sahAyaM mArgayanmArga-mukheSTavyAH sa tasthivAn AR Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyavanastram CiABAR // 15 // tadA ca sundarAkAraH, zambalasthagikAdharaH // vipraH kuto'pi TakkAha-jAtistatra samAyayau // 146 // tuSTastato'vadanmUla-devastamiti sAdaram // kiyaDraMka ca grAme, gantavyaM te dvijottama ! // 147 / / dvijo jagAda yAsyAmi, kAntArAtparataH sthitam // grAmaM vIranidhAnAkhyaM, ahi va tvaM mamiSyasi ? // 148 // dhUrto'bhyadhatta gantavyaM, mama veNNAtaTe pure // dvijo'vAdIttadA''gacchA-tigacchAvo yathATavIm // 149 // tau vrajantau vane madhyaM-dine paravalamApnutAm / / kSaNaM vizramyatAmatre-tyUce | tatrAparaM dvijaH // 15 // tataH prakSAlya vadana-pANipAdAdi dhUrtarAT // drucchAyAmAzrayat snigdha-vadhUvatkhedahAriNIm // 151 // viprastu sthagikAmadhyA-saktUnA''kRSya vAriNA // ArdrayAmAsa tAn bhoktuM, caika evopacakrame // 152 // dhUrto dadhyau kSudhArtatvA-gojyaM nA''dAva'dAnmama // bhuktvA tRptaH punarayaM, mamA'pyetatpradAsyati // 153 // viprastu mArgamitrAyA'pyasmai no kiJcidapyadAt // yAcako hi svayaM prAyo-'nyasmai dAtuM na zaknuyAt // 154 // vipre'tha sthagikA baddhA, purataH prasthite sati // dhUrtezo'nuvrajan dadhyA-caparAhne pradAsyati // 155 // dvijastathaiva sAyAve-'pyabhuktA'smai tu no dadau // kalye dAsyatyasau nUna-miti dadhyau ca dhUrtapaH // 156 // puro yAntau ca tau rAtrau, jAtAyAM vaTasannidhau // mArga muktvA || suSupatuH, prabhAte ca prceltuH|| 157 // jAte madhyandine prAgva-dvipro bhukte sma natvadAt // mUlastvAzAtantubaddha-jIvitaH purato'calat // 158 // tRtIye tu dine mUla-devo dadhyau kSudhAturaH // tIrNaprAyATavI tasmA-dadyAvazyaM pradAsyati // 159 // tatrA| pyahi dvijo nAdA-tIrNe'Nye jagau tu tam // vayasya ! tava mArgoyaM, mama cAyaM vrajAmi tat // 160 // mUladevo'bhyadhAdbhaTTa, tvatsAhAyyAdiyaM mayA // vIrNA mahATavI tumba-mahimneva mahAnadI // 161 // kAryotpattau tato mUla-devanAmno mamAntike // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjya manasUtram // 196 // | veNNAtaTe tvamAgacche - namA''khyAhi nijaM ca me // 162 // ahaM nirghRNazarmeti, janairdattAparAbhidhaH || dvijo'smi saddhaDo nAme-tyuditvA so'gamattataH // 163 // prati veNNAtaTaM gacchan, mUladevastato'ntarA // vasantaM grAmamaikSiSTa, bhikSArthaM tatra cAMgamat / / 164 || bhramaM bhramaM tatra leme, kulmASAneva kevalAn // tAnAdAya pratasthe'tha, mUlaH prati jalAzayam // 135 // atrAntare tapasteja staraMNi zAntacetasam / mAsopavAsinaM sAdhu-mAyAntaM grAmasammukham // 166 // samIkSya mudito mUla deva evamacintayat // dhanyo'haM yanmayA dRSTaH samaye'sminasau muniH // 167 // [ yugmam ] yathA bhavenmarusthalyAM, durlabhastridazadumaH // tathA ra trayAdhAraH, sthAne'trA'sau mahAmuniH / / 168 / / grAme'sminkRpaNe kizci- dapyasau na ca lapsyate // lapsye'haM tu punarbhojya-matra vA'nyatra vA bhraman / / 169 / / imAn vizuddhAn kulmASAM - svaddatvA'smai mahAtmane || vivekazAkhinaM kurve - 'cirAtsa phalamAtmanaH // 170 // dhyAtvetyudgataromAzcaH, pramodAzruvimizradRk // bhaktipUrva mUladevo, muniM natvaivamabravIt // 171 // vyasanAmbhodhipatite, | mayi kRtvA kRpAM prabho ! // etAnAdatsva kulmASA - mAzca nistAraya drutam // 172 // dravyAdizuddhiM vijJAya tatastAnAdade yatiH // tataH pramudito mUla deva evamavocata / / 173 // dhanyAnAM hi narANAM syuH, kulmASAH sAdhupAraNe / tadA ca vIkSya tadbhakti, hRSTA kA'pi surItyavak // 174 // vatsa ! tvayA kRtaM sAdhu sAdhubhakti vitanvatA // tataH zlokottarArdhena, yate'bhISTaM vRNuSva tat | // 175 // mUladevo'pi tAM devI - mavAdInmuditastataH / / dehi vezyAM devadattAM, rAjyazcebhasahasrayuk // 176 // devyuvAcA'ci rAdeva, lapsyase sarvamapyadaH // mUladevastataH sAdhu, natvA grAme'gamatpunaH || 177 // bhikSAM tatrA'parAM prApya, zuktvA ca sa puro 1 mUladevaH | 2 taraNiH sUryaH / 3 kalpavRkSaH / 1964-6*3-30 a-3 // 196 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 19 // // 197 // grajan / prApa veNNAtaTaM pAntha-zAlAyAM tatra cAsvapIt // 178 // nizAyAzcAntime yAme, pUrNendu nirmalaghutim // svame'pazyanmUladevaH, pravizantaM nijAnane // 179 // tadA kArpaTiko'pyeko-bhadrAsItsvapnaM tameva hi // vinidraH sa tu papracchA-'nyeSAM svapnaphalaM ttH||180 // svamArtha tasya tatraiva-mekaH kArpaTiko'vadat // maNDakaM sAjyamadya tvaM, khaNDAyukta ca lapsyase // 181 // saca kApeTikA prApa, tAvatA'pi parAM madam // mUladevastu mUDhAnAM, no teSAM svapnamabravIta // 182 // so'tha kArpaTiko lege, gehAcchAdanakarmaNi // yathoktaM maNDakaM taccA-'nyeSAM sveSAM nyavedayat // 183 // pratyUSe mUladevastu, gatvodhAne dhiyAM nidhiH|| mAlikaM prINayAmAsa, kusumAvacayAdinA // 184 // tuSTastasmai mAliko'pi, varapuSpaphalAnyadAt // tAnyAdAyA'gamatsvapna-zAstrakovidadhAni sH||185|| natvA datvA ca puSpAdi, pAThakAya nyavedayat // mUladevo nijaM svapnaM, so'pi dRSTo'bravIditi // 186 // vatsa ! vakSyAmyahaM svapna-phalaM tava zubhekSaNe // adyAtithI bhavAsmAkaM, so'pi tatpratyapadyata // 187 // tatastaM snapayitvA ca, bhojayitvA ca sAdaram / upAdhyAyo'bhyadhAvatsa!, kanyeyaM pariNIyatAm / / 188 // mUlo'vAdInmamAjJAta-kulasyApi nijAM mutAm / / tAta ! datse kathakAra, tataH so'pyevamAlapat // 189 kulaM guNAzca te vatsa!, mRtyaiva viditA mayA // tadimAM me mutAM sadyaH, pANau kRtya kRtArthaya // 190 // ityuktvA'dhyApakastasmai, kanyAM datvaivamabravIt // saptarAtrAntare bhAvI, svapnAdasmAnRpo bhavAn // 191 // hRSTastato mUladeva-stadAbAse mukhaM vasan // gatvodyAne paJcameha, campakadratale'svapIt // 192 // tadA ca tatpurAdhIzaH, prApAputraH parAsutAm // tato'dhivAsayAmAmA, paJca divyAni ghiisNkhaaH|| 193 // hastyazvachatrabhRGgAra-cAmarAH , maraNam / 2 mantriNaH / / bhRGgAraH kalazAH / AAR Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayA mntrvaasitaaH|| purimadhye'bhramana rAjya-yogyaM mayai tu nA''nuvan // 194 // tato bahibramantaste, mUladevaM vyalokayan // pramuptaucarAjya 8 maparAvRtta-cchAyaM campakasannidhau // 195 // tatazcake hayo heSAM, gajo gulagulAyitam // abhiSekaM ca bhRGgAra-dhAmarau vIjanaM tathA panapatram // 196 // puNDarIka ca tasyodbha, vyakasatpuNDarIkavat // sukhAmiprAptimaditai-jainaizcake jayAravaH // 197 // tatastaM sindhuraH sauv||198|| skandhe'dhyAropayatsvayam // prAvIvizaca nagare, nAgarainirmitotsave // 198 // rAjyAbhiSekaM takhA'tha, cakruH sAmantamantriNaH // tadA |ca devatA vyoni , vyaktamevamavocata // 199 // " devatAnAM prabhAveNA-vAptarAjyaH kalAnidhiH // eSa vikramarAjAho, rAjA mAnyo'khilaijanaiH // 200 // yastvasya bhUpaterAbA-mAtmadveSI na maMsyate // tamahaM nigrahISyAmi, vidyutpAta ivAlipam // 1.1 // " tannizamyA'khilaM rAja-maNDalaM mItavismitam // tasyA'vazyamabhUvazya, saukhyaM dharmavato yathA // 202 // so'tha bhUpo vyadhAtprIti, prAbhUtapreSaNAdinA // vicAradhavalAkhyeno-jayanIsvAminA samam // 203 // itazca-devadattA'pi tAM prekSya, mUladeva viDambanAm // ityuvAcA'calaM kopA-vezakampiMtavigrahA // 204 ||rem jJAtA, pariNItavadhUraham // yanmamApi gRhe'kArSI-rasamaJjasamIdRzam // 205 // ataH paraM samAgamyaM, naivAsmadvezmani tvayA // ityuktvA taM ca niSkAzya, gehAtsAgAnRpAntikam // 206 // ityUce ca prabho! datta, taM varaM mama sAmpratam // nRpaH proce yadiSTaM te, tadAkhyAhi yathA dade // 207 // mUladevaM vinA nAnyaH, ko'pi preSyo madAlaye // acalazcAyamAgaccha-nivArya iti sA'vadat // 208 // astvevaM kintu ko hetu-riti pRSTe'tha bhUbhRtA // devadattAjJayAvAtAM, tAmavocata mAdhavI // 209 // ruSTo'tha pArthivaH , channam / 2 gajaH / / vRkSam / / kopAvezena kampitazarIrA / RECORGEOGRAMSAR Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * // 19 // & sArtha-vAhamAlaya taM jagau ||re! kimatrAdhipo'si tvaM, yadevaM kuruSe balam // 21 // devadattAmUladevI, ratnabhUtau pure mama / / uttarAdhya / adhya. / yattvayA dharSitau tattvAM, mArayiSyAmi sAmpratam // 211 / / kSudreNAnena bhUjAne !, kiM hateneti vAdinI // devadattA'mocayattaM, bhUpa zthetyavadattadA // 212 / / asyA vAkyena muktastvaM, yadyapyacala ! samprati // tathApi mUladeve'trA-''nIte zuddhirmavettava // 213 // // 199 // acalo'tha napaM natvA-'nveSayAmAsa sarvataH // mUladevaM na tu prApa, nirbhAgya iva sevadhim // 214 // tayA nyUnatayA bhUpAgItaH saarthptisttH|| agAtpArasakUlaM drAga, bhANDAnyAdAya vAhanaiH // 215 // itazca mUladevo'pi, tadrAjyamapi niirsN|| | manyamAno vinA deva-dattAM nirlavaNAnnavat // 216 // prAhiNodevadattAyai, lekhaM satapANinA // sA'pi taM vAcayAmAsA-''nandA-14 * pUrNamanA iti // 17 // [yugmam ] svasti veNNAtaTAnmUla-devenojjayanIsthitA // AligyAlApyate deva-dattA cittAjahaMsikA // 218 // astIha kuzalaM deva-gurupAdaprasAdataH // tvayA'pi svAGgavArtatva-vArtA jJApyA mude mama // 219 // kiJca sAdhormayA dattaM, dAnaM tadvIkSya mAM surI // Uce varaM vRNuSveti, tato'hamiti tAM jagau // 220 // devadattAsahasrabha-yuktaM rAjya pradehi me // tato rAjyaM mayA labdhaM, tacca vyartha tvayA vinA // 221 // tatsatvaraM tvayA''gamya-mihApRcchaya dharAdharam // kA. lakSepazca nAtrAthai, kartavya iti maGgalam / / 222 // vAcayitveti sA tuSTA, dUtamevamabhASata / ahaM tadekacittApi, kurve'pekSAM puriipteH|| 223 // dRSTo itastato gatvA, bhUpamevaM vyajijJapat // mUladevonRpo deva !, manmukheneti yAcate // 224 // svAminme devadattAyAM, niviDaM prema vartate // tatsA preNyA yadA tasyA, yuSmAkaM ca rucirbhavet // 135 // tataH proce nRpo rAjya / nRpa / 2 vArtavaM nirogasvam / / nRpam / Artrou Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ara hai mapyetattasya vidyate // taki vikramarAjena, rAjhaitanmAtramarthitam // 226 / / ityuditvA devadattA, samAkArya nRpo'lapat / / rAdhya- bhadre! cireNa sampUrNa, tava cetaHsamIhitam // 227 // devatAdacarAjyazrIH, prAhiNonmUladevarAT // tvAmAnetuM nijaM mayai, kaa||20|| pavastram | tattvayA tatra gamyatAm // 228 // ityavantInRpeNoktA, sAgAdveNNAtaTa kramAt // tAM ca prAvIvizanmUla-devarAT sotsavaM pure // 20 // // 229 // so'tha vaiSayikaM saukhyaM, bhuJjAno devadattayA // dharmakRtyaM vyadhAmitya-mahatyArcanAdikam // 230 // itathAgaNyapa yaugha, bhRtvA paarskuultH|| AgAdveNNAtaTe'nyeyuH, sArthavAho'calAhayaH // 231 // kiM nAmAtra nRpo'stIti, tatra lokAn 6 sa pRSTavAn // rAjA vikramarAjAkhyo, vartate'treti te jaguH // 232 // tataH svarNamaNImuktA-bhRtasthAlopadAM dadhat // mApAlaM se prekSituM so'gA-bhUpopyAsanamArpayat // 233 // tamupAlakSayanmaGgha, bhUpo bhUpaM tu nA'calaH // zreSThin ! kRtastvamAyAsI-rityaprA kSInRpo'tha tam // 234 // pratyuvAcA'calA svAmi-bAgAM pArasakUlataH // tatastaM vArtayAmAsa, prajAnAthaH sagauravam // 235 // 6 // 8. bhANDaM darzayituM paJca-kule tenA'tha yAcite // bhUpo'bhyadhAtsamenyAmA, kautukena svayaM vayam // 236 // mahAprasAda ityukte-'cale. nA'tha nRpo yyau|| tatsArthasthAnamAsthAnaM, dhiyAM paJcakulAnvitaH // 237 // maJjiSThAkramukAdIni, so'pi bhANDAnyadarzayat // tato'vadannRpo bhANDa-midamevAsti kiM tava // 238 // bhANDaM mamedamevAstI-tyukta tena nRpo'vadat // satyaM brUyA na kukacauyoM vigrahanigrahaH // 239 // nAnyasyApi puro'lIkaM, vacmyahaM kiM puna: prabho! // tenetyukta napo'vAdI-diti pazcakulaM prati | // 24 // ardhadAnaM zreSThino'sya, kriyatAM styvaadinH|| kintu bhANDAni sarvANi, tolanIyAni me purH||241|| teSAM ca tolane / yAcitam / 2 mukaH pUgaH / / eskaM 'dANa' iti bhA0 / " 'dANI' iti bhA* / AAAAAAAADOS BEEG Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -hallas vanasUtram // 101 // bhAra-vaiSamyAdaGkiSAtataH / vaMzavedhAcca maJjiSThA - dhantarmene nRpo'param // 242 // bhANDasthAnAni sarvANi, narendro'medayatcataH // | tebhyo muktAsvarNarUpya - vidrumAdi viniryayau // 243 // tatprekSyotpanna kopenA- calo madhyata bhUbhRtA // are pratyakSacauro'yaM, badhya| tAmiti vAdinA / / 244 || muktvA bhaTAMca tatsArtha-sthAne'gAtpArthivo gRham / ArakSako'pi taM baddha-manaiSIdrUpasanidhau / 245 / / gADhabaddhaM ca taM dRSTvA, choTayitvA ca bhUbhavaH // sArthavAha ! kimu tvaM mAM sajAnAsIti pRSTavAn 1 // 246 // so'vAdIdbhuvanodyota| karaM vairitamoharam // tvAM janezaM dinezaM ca, no jAnAti jaDo'pi kaH ? // 247 // cATuvAkyaiH kRttaM samyak, yadi vetsi tadA vada / nRpeNetyuditaH proce -'calastarhi na vedmyaham || 248 // tataH pRthvIpatirdeva - dattAmAhUya taM tathA // adarzayatAM ca vIkSyAcalo bhUyAkulo bhRzam // 249 // tato vilakSaM kSmAnyaste kSaNaM hINamadhomukham // vismayasmeranayanA, devadetteti taM jagau || 250 // daivAdvipadamAptasya, kAryamevaM tvayA'pi me // tadetyuktastvayA yo'bhUnmUladevo'yamasti saH // 259 // tadidaM vyasanaM vitta- dehasandehasAdhanam // prApto'pi tvaM vimukto'si rAjJA dInadayAlunA / / 252 // vIkSApeo'tha sa zreSThI, praNipatya tayoH kramAn // ityuvAcAkhilAnmantUn, sahadhvaM me tadAkRtAn // 253 // AgasA kupitastena, vicAraghavalo nRpaH // pravezamapyavantyAM me, yuSmadvAcaiva dAsyati // 254 // naradevo'vadaddeva - dattAdevI yadA tvayi / / prasAdamakaronmantu- rmayA soDhastadaiva te / / 255 // tato 'calaH pramudito, bhUyo'pi praNanAma tau // strapayitvA'bhojayacaM, devadattA'pi sAdaram || 256 || bhUpo'pi bhUrimUlyAni datvA vAsAMsi tasya tat || zulkaM mumoca santo hi dviSAmapyupakAriNaH // 257 // dUtaM datvA''tmano gantu-mavantyAM vyasRjaca 1 vilakSa: 'vilakho' iti bhA0 / // 201 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyavanastram // 202 // 202 // tam // avantIzo tadvAcA, pravezaM tasya dattavAn // 258 // vipro nighRNazarmA'pi, prAptarAjyaM nizamya tam / agAdveNNAtaTa mUla-devabhUpaM nanAma ca // 259 // pratyabhijJAya bhUpo'pi, taM kRtajJaziromaNiH // adRSTasevayA tasmai, dadau grAma tameva hi // 26 // so'tha kArpaTiko'zrauSI-baccandragrAsalakSaNAt / / svamAdAsInmUladevo, nRpaH samyagvicAritAt // 261 // tataH so'cintayaddhi- | aaN, yatsvapnastAdRzastadA / / Avedanena mandAnAM, nIto niSphalatAM mayA // 262 // tadadyApi hi cetpItvA, gorasaM sarasaM zaye // tadAhamIdRzaM svapnaM, bhUyaH pazyAmi rAjyadam // 263 // iti dhyAyana rAjyalakSmI, kAGkana so'nizamasvapIt // na tu taM khapnamaikSiSTa, gUDhamarthamivAbudhaH // 264 // kadApya'sau kArpaTiko'pi pazye-svamaM tamapyutkaTabhAgyayogAt / na tu pramAdAccyutamartyajanmA, lameta bhUyo'pi jano naratvam // 265 // iti svapnadRSTAntaH SaSThaH // 6 // atha 'cakketi' padasUcito rAdhAvedhadRSTAntastathAhi abhUdindrapuraM nAma, puramindrapuropamam / / nRpastanendradattAho, babhUvendra iva zriyA // 1 // rAjJastasthA'bhavan baDhayo, vallabhAH prANavallabhAH // sutA dvAviMzatistAsA-mAsan pRthvIpatipriyAH // 2 // tAMstu sarvAnapi nRpo, mahotsavapurassaram // kalAmyAsArthamamuca-kalAcAryasya sannidhau // 3 // sa ca bhUpo'nyadA prekSya, mantriputrIM manoramAm // upayeme tAM ca mantrI, dIrghadItyazikSayat // 4 // yadA garbhasamutpatti-rjAyate taba he sute ! // tadA dinAdikaM sarva-mapi jJApyaM tvayA mama // 5 // pratipede piturvANI, tathA'mAtyamutA'pi tAm // nodvAhamanu bhUpastu, tAM pasparza dadarza ca // 6 // bahupriyo bhUpriyaMstAM, sasmArA'pi na karhicit // bharimAryasya kiM kArya, tasya na syAt vinApi taam||7|| anyadA tAmRtasnAtAM, dadarza pRthiviiptiH|| vadhUH kasyeyamityanyA, 1 mUrkhaH / nRpaH / Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 20 // hai papraccha ca nijpriyaaH||8|| prabho! tavaiva patnIya-miti tAmirudIrite // tayaiva saha tAM rAtri-muvAsA'vanivAsavaH // 9 // ucarAdhya-8 tatraiva rAtrau sA garma, vabhAra nRpasanamAt // svAtipAthomucaH saGgA-cchuktirmuktAmaNImiva // 10 // garbhasambhavakAlaM taM, sA'tha pitre | adhya06 vanasUtram PRO nyavedayat / / amijJAnArthamurvIza-proktAni vacanAni ca // 19 // sAbhijJAnaM dhIsakho'pi, tatsarva patrake'lisvat / / nRpAjJayA''nayattAM ca, svagehe prasavonmukhIm // 12 // garbhakAle ca sampUrNe, sA'sUta sutamuttamam // tataH pramudito'mAtya-stasya janmotsavaM vyadhAt P // 13 // surendradatta ityAkhyA, tasya cakre ca sotsavam // so'pyavardhiSTa tadgehe, kalpadruriva nandane // 14 // agnikAkhyaH parvatako, bahalI sAgarAbhidhaH // dAserA iti catvAra-stasyA'bhUvan sahodbhavAH // 15 // taizcaturbhiH samaM dAsA-patyaiH krIDAM manoramAm // kurvANaH sa kalAbhyAsa-yogyaH samajani kramAt // 16 // taM ca mAtAmaho'nyeyuH, kalAgrahaNahetave // kalAcAryasya hai tasyaivA-'bhyAse'muzcanmahAmahaiH // 17 // mAtAmahakalAcArya-zikSAbhiH sakalA api // krIDAstyaktvA kalAbhyAsa-mekacitto vyavatta saH // 18 // dAserAste kalAbhyAsA-vasare pUrvasaMstavAt // antarAyAn vyadhUstastha, tumulAkarSaNAdinA // 19 // tairapyaskha|litotsAhaH, kurvan so'bhyAsamanvaham // svabhAvavatsadabhyastA-cake dvAsaptatiM kalAH // 20 // vizeSAJca dhanurvedA-bhyAsaM sa vidadhe / tathA // asAdhayadyathArAdhA-vedhamapyanuvAsaram // 21 // te tu dvAviMzatiH samya-kalAbhyAsa na cakrire / kurvanto vividhAM krIDAmanyonyaM valganAdikAm // 22 // pAThakena praNubAstu, kalAgrahaNakarmaNi // duSTavAkyAni jalpanto-'bhUvaMstatkuTTanodyatAH // 23 // tAMzca kambAdinAcArya-stADayedyadi karhicit / tadA rudantaste gatvA, svamAtRNAM nyavedayan // 24 // tatastAstaM kalAcArya-mityu meghaH / 2 sahajanmA / 3 dAsaputraiH / / preritAH / HUAGESGE kAra Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rom // saputrAM mAtA bhavAviva pAlambhayana rupA // bhavantyamArayAM prAya-stanayAH khalu durlbhaaH|| 25 // tadasmAkaM sutA ete, pAThanIyA yathAsukham // tADanI yAstu yuSmAbhi-naiva niSThuramAnasaH // 26 // tato dadhyAvupAdhyAyo-'mISAmadhyApanAnmayA / samprAptaM naiva sanmAna-mupAlambhastva labhyata // 27 // tadamISAM zUkalAzva-dezyAnAM duSTacetasAm // adhyApanaprayAsena, mamAtibahunA kRtam // 28 // tenetyupekSitAH // 204 // |kSmApa-putrAste sakalAH klaaH|| nAgneva jagRhuH samyak, natvavindanta kAJcana // 29 / / yataH-"nAnuyogavatA na ca pravasatA nAtmAnamutkarSatA, nAlasyopahatena nAnyamanasA nAcAryavidveSiNA // na bhUbhaGgavilAsavisitamukhIM sImantinIM dhyAyatA, loke khyAtikaraH satAmabhimato vidyAguNaH prApyate // 30 // " tAdRzAnapi bhUpastAn , viveda viduSo'khilAn // AntaraGga guNaM vetti, parIkSAmantarA hi kH| // 31 // saputrAM mantriputrIM tu, pUrvavadhasmaranRpaH / / gatAhabhuktamapyalpa-buddhayo hi smaranti na | // 32 // itazca mathurApuryA, jitshtrormhiipteH|| bhUrbhuvA svarvadhUjatrA, sutA nivRtirityabhUt // 33 // tAmazeSakalAdakSA, prAptA | minavayauvanAm // anyeyuH prAhiNonmAtA, pariSkRtya nRpAntike // 34 // sA'pi gatvA sabhAmadhye, praNanAma mahIdhavam // tAM || nivezya nijotsaGge, nRpopyevamacintayat // 35 // pANigrahaNayogyA'sau, sutA'bhUtprAptayauvanA / / prAyo bhavanti bhUpAnAM, nanda| nAzca svayaMvarAH // 36 // tadabhISTena bharnA'sau, vivAhyeti vimRzya saH / / sute! kaste baro'bhISTaH, sasnehamiti pRSTavAn ? // 37 // sA proce yaH pumAn rAdhA-vedhaM sAdhayati sphuTam / / svAmitrahaM variSyAmi, taM varaM vasudhAvaram // 38 // tata indrapurAdhIza-syendra-1 dattasya bhUbhujaH / / kalAbhyAsaparAn bhUya-starAnAkarNya nandanAn // 39 // jitazatrunRpastatra, gantuM prAtiSThipatsutAm // yuktAM . durvinItAzcatulyAnAm / . rAmAm / 3 svargamRtbupAsAkacIjayanazIlA / / pRthavIzreSTham / 34 // sAnAyauvanA / / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAdhya // 205 // baiH kalAmAtyai-caturaGgacamUtvAm // 40 // [ yugmam ] kramAdindrapure sA'gA-dindradattanRpo'pi tAm // pure prAvIvizattuSTa| cetA gurubhirutsvaiH||41|| dadhyau cA'zeSabhUpemyA, kRtapuNyo'si nanvaham // yatkanIyaM vihAyAnyA-nmatsutaM pariNeSyati // 42 // | dhyAyaniti pratijJAM ca, tasyAstAmavadhArayan // akArayannRpo bhavyaM, svayaMvaraNamaNDapam // 43 // kAzcanastambhasaMlaga-caJcanmANikya| toraNe // mauktikasvastikazreNI-danturIbhUtabhUtale // 44 // sugandhipazcavarNADhya-puSpaprakarapUjite / vicitrollocaracanA-citrIyitaja-| || gatraye // 45 // akaannddodbhutsndhyaan-pttlaantikaaribhiH|| abhaMlihaiH paJcavarNaiH, ketulakSaivibhUSite // 46 // tasiMzca maNDape | | zakrA-sthAnamaNDapasannime // indradatto nRpaH stambha-mekamuccairatiSThipat // 47 // [caturbhiH kalApakam ] catvAri sRSTayA catvAri, saMhRtyA cAtivegataH // bhrAmyanti lohacakrANi, stambhoddhe ca nyavIvizana // 48 // teSAM copari rAdheti-prasiddhA zAlabhajikAm // asthApayadadhastAcca, tailasampUrNakuNDikAm // 49 // kuNDItailastha ckraadi-prtibimbaanusaartH|| rAdhAyA vAmanayanaM, vedhyaM tatra ca sAdhakaiH // 50 // tataH bhUpaH sAnandaM, dvAviMzatyA mutaiH samam // purAvahiHsthe tatrAgA-maNDape saparicchadaH // 51 // surendra-| | dattasaciva-statrAgAtsacivo'pi sH|| paurAzca koTizastatrA-''yayuH kautukamIkSitam // 52 // sarvAlaGkArasubhagA, lakSmIriva | vapuSmatI / / svayaMvara kAma-dolAbhAM bibhratI kare // 53 // dadhAnA zvetavastrANi, vyUtAnIvendukAntibhiH // harantI svarvadhUgarva, meM netrareva svibhrmH||54|| darzanAdapi vizveSAM, vizAM nivRtidAyinI // tasthau nivRtikanyApi, tasya stambhasya sannidhau // 55 // [trimirvizeSakam ] athoce bhUpatijyeSTha-sutaM zrImAlisajJakam / / rAdhAvedhAtkanImenA, rAjyaM cApnuhi vatsa ! he ! // 56 // sa 3 , camU: senA / 2 indrasabhAsadaze / 3 putalI iti bhA0 / 4 kAmapreGkhAsadRzAm / 5 vaNeka iti bhaa| Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECE vanabhyAsatazcApA-karSaNepyakSamo'bhavat / tathApi dhASTaryamAlambya, kathaJcitadupAdade // 57 // yatra vA tatra vA yAtu, muktA zrImAsacarAdhya linA zaraH // ityuktvA so'mucadvANaM, sadyaH pAzcAlikA prati // 58 // vizikhaH sa tu cakreNAsphAlya bhano'patajhuvi / / aho ! banapatrama kalAvAniti so-'hAsi lokaistato bhRzam // 59 // vIkSApamastato vIkSA-mbabhUva bhuvameva sH|| vivikSuriva pAtAlaM, tathA nindo||206|| sthayA hiyA // 60 // zaraH kasyApyevameka-maticakrAma cakrakam // kasyApi dve trINi kaskhA-pyanyeSAM cAnyato yayau ||1||n punaH ko'pi rATputro, rAdhAvedhamasAdhayat // mitho nastulyatA hAni-ma'ibhUditi dhiyA kisa ? // 62 // tadvilokya sanirveda, dadhyAvevaM dharAdhavaH // amIbhistanayairloka-samakSaM dharSito'smi hA // 13 // bhUtalavyApimatkIrti-mUrtisaMhArakAriNaH // mama vairiNa evAmI, putrarUpeNa jajJire / / 64 // amIbhiH satkalAhIna-yobhirapi kiM sutaiH|| zreSThaH kalAvAMstveko'pi, kSIrAbdheriva cndrmaaH|| 65 / / putro hi guNavAn pitrormahAnandAya jAyate // guNahInastu duHkhAya, bahedhUma ivAGgajA // 66 // yadAhu: "kAmaM zyAmavapustathA malinayatyAvAsavastrAdikam // lokaM rodayate bhanakti janatAgoSThI kSaNenApi yH|| mArgedhyaGgulilagna * eva janakasyAmyeti na zreyase // hA! svAhApriya ! dhUmamaGgAjamimaM sUtvA na kiM lajjitaH // 67 // " gatasarvasvaFollvadbhUpe, dhyAyatyevamadhomukhe // uvAca sacivaH svAmin / , kimevaM durmanAyase // 68 // pabhASe bhUpatimanvin !, putrarebhira|zikSitaiH // dhvasto me mahimA tena, daurmanasyaM zrayAmyaham / / 69 // manyUce daumasyena, kRtaM yatve muto'paraH / / surendradattanAmA'sti, dauhitro me kalAnidhiH // 70 // rAdhAvedhaM vidhAtuM sa, prabhUSNurvidyate pramo! // tadAkA'bhyaghAbhUpo, mantrilAI smarAmi 'zaH / 2 vilakSaH / 3 bane / . putripunaH / widesSARASHTRA Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HASE * yamatram | * * tam / / 71 // rAjJaH purastato vRtta-patraM tatsacivomucat // tadvAcayitvA smRtvA ca, sarva bhUpo'pyamodata // 72 // kA'dhunA sa ucarAdhya adhya06 suto'stIti, rAjJoke dhIsakho'pi tam // darzayAmAsa bhUpo'pi, tamAliGgacetyavocata // 73 // rAdhAvedhaM sAdhayitvA, vatsa ! kenA. pyasAdhitam // rAjyayuktAM kanImenA, svIkuru tvaM mahAmate ! // 74 // tataH pramANamAdezaH, pUjyAnAmityudIrya sH|| stambhasya tasya // 207|| pArzve ca, gatvA cApamupAdade // 75 // adhijyIkRtya tatsatya-sandhaH sandhAya cAzugam // UrddhamuSTiraghoSTi-statra tasthau ca bhUpabhUH / / 76 // dadhyau nivRttikanyA'pi, vIkSya taM rUpamanmatham // aho! rUpamaho! kAnti-raho ! lAvaNyamadbhUtam ! / / 77 // eSa 3 vidhyati cedrAdhAM, tatkRtArthA bhavAmyaham // ghyAyantIti tadekAgra-cicAsIdyoginIva sA / / 78 // tadA ca tatsamIpasthA, 4) dAserAste caturdizam // cakruH kolAhalaM proce-stAlikAsphAlanAdinA / / 79 // te'pi dvAviMzatI rAja-sutA ullnntthbhaassnnaiH|| asau hai vidhyatu mA rAdhA-mityapAyAn vitenire // 8 // skhalite sati te zIrSa, chetsyAva iti vAdinau / / pArzvayostasthatastasya, khaDgavyaPil akarau narau // 81 // samIpasthaH kalAcAryo-'pyevaM sAha muhurmuhuH // skhalite te vadho bhAvI, tadbhUyAstvaM smaahitH|| 82 // dAserAMstAn kumArAMzcA-'gaNayan subhaTTau ca tau|| kunnddikaatailsngkraant--ckraantystlocnH|| 83 / / lakSye niruddhayA dRSTayA, jJAtvA cakrASTakAntaram // tadekAgramanAH sadyaH, kumAro vyamucaccharam // 84 // [ yugmam ] pravizya teSAM cakrANA-mantarAle zaro'pi | PsH|| kSaNAdvivyAdha rAdhAyA, vAmanetrakanInikAm // 85 // tato lokaiH pramuditai-cake jayajayAravaH // tadaikAgryakarasthaiya-laghuha| statvazaMsibhiH // 86 // tadA nirvRttikanyA'pi, mukhe tasya pramodabhAka // kaTAkSamAlikAM nyAstha-tkaNThe tu kusumasrajam / / 87 // 1 bANam / 1 rUpeNa kAmadevatulyam / 3 dAsIputrAH / Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparASpayamatram // 208 // RRC -UP mobhiriva lokasya, sutairemirabhUnmama // yanmAlinyaM tadA pUrNa-vidhuneva tvayA hRtam // 88 // tasvayaiva satenAha-masmi putrItyu-18 dIrayan // tadendradattarAjendraH, premNA taM pariSakhaje // 89 // [ yugmam ] tataH kumArastAM kanyAmupAyaMsta mahAmahaiH // indradatta-13 narendro'pi, tasmai rAjyaM dadau kramAt // 9 // te tu dvAviMzatiH pUrva-manabhyAsAcadA katham // rAdhAvedhaM sAdhayanti, zrayanti ca Blneech nRpazriyam // 91 // divyAnubhAvAdatha te'pi rAdhA-vedhaM kumArAH kila saadhyeyuH|| pramattacittastu jano naratvA-ucyutaH punastana lameta sdyH||92 // iti rAdhAveghadRSTAntaH sptmH||7|| atha carmadRSTAntastathA hi hada eko'bhavat kApi, yojanAni shsrshH|| vistIrNo'gAdhapAnIyo, bhuuriniircrairmRtH||1|| tasya copari zevAlajAlairanyonyasaGgataiH // sarvatrAcchAdanaM carma-samAnaM samabhUtsadA // 2 // tatra caiko'vasatkUrmaH, putrapautrAdi-saMyutaH / / grIvAM prasArayAmAsa, sa cAmdAnAM zate zate // 3 // anyadA tasya sAndrasya, madhye zevAlacarmaNaH // chidraM babhUva prabala-samIraNasamIraNAt // 4 // daiva. yogAtsa kUmo'pi, grIvAM prAsArayacadA / / randhraNa tena grIvA'pi, niragAcarmaNo bhiH||5|| tataH sa pUrNimAcandra-tArAmaNDalamaNDitam // adRSTapUrvamAkAzaM, vIkSyAtyantaM visidhmiye // 6 // mahAzcaryamidaM svIya-bandhUnAM darzayAmyaham // dhyAtvetyAhAtumAtmIyAnmadhye hadamagAca saH // 7 // tAnAhUya sameta tu, na le me paryaTanapi // tacchidraM pavanodbhUtaiH, zevAlaiH sthagitaM kSaNAt // 8 // kUrmaH punastatra lameta randhra, pazyecca pUrNa zaziMna kadAcit / / paricyuto maya'bhavAnaratvaM, labheta janturna tu dhrmhiinH||9|| iti carmaha. ttaanto'ssttmH|| 8 // atha yugadRSTAntaH tathAhi 1 putravAn / 2 jalacaraiH / / samIraNaH pavanaH / vizi - ka Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparASya panasUtram // 209 / / asti svayambhUramaNa - vAridhirvalayAkRtiH // sahasrayojanodveSo 'saGkhyayojanavistRtaH // 1 // vihAya valayaM sarvA - kArairjalacarairbhRte // sarveSAmapi vArddhanA - mantime tatra nIradhau // 2 // devaH ko'pi dizi prAcyAM, lIlayA nikSipedyugam // yugasya tasya kakurbhi, pazcimAyAM ca kIlikAm || 3 || [ yugmam ] tasminnapAre'kUpAre, amyantI samilA'tha sA // svayameva yugacchidre, pravizeki kadAcana 1 || 4 || pracaNDavAtotthitavIcinunnA, daivAtsvayaM sA'pi yugasya ranbhe // kuryAtpravezaM na tu puNyahInaH pumAnpunarvindati martyabhAvam // 5 // iti yugadRSTAnto navamaH // 9 // atha paramANudRSTAntastathA hi- stambhamekaM mahAmAnaM, mANikyamayamuttamam // svasAmarthya parIkSArtha, gIrvANaH ko'pyacUrNayat // 1 // tacca cUrNamatizlakSNaM nirmAya paramANuvat || nalikAntarnicikSepa, kSepIyaH sa sudhAzanaH // 2 // Aruhya merucUlAyAM, so'tha phUtkRtamArutaiH / drutamullAlayAmAsa taccUrNa | parito'khilam || 3 || tena devena vikSiptA - stataste paramANavaH // pracaNDapavanoddhUtA, abhajanta dizodizam // 4 // atha vizvatraye kospi, zaktimAn vidyate na saH / / yastaM stambhaM punaH kuryA - taireva paramANubhiH || 5 || stambho yathA'sau paramANubhistaiH kenApi niSpAdayituM na zakyaH / pramAdinA prANabhRtA tathaiva bhUyo'pi labhyeta na mAnavatvam || 6 || iti / yadvA kA'pi sabhA bhUri-sta mbhA dagdhA kuzI nunA / taireva pudgalairna syA- tathA nRtve'pi bhAvanA // 7 // iti vA paramANudRSTAnto dazamaH // 10 // itthaM jinendragaditAni manuSyajanma- daurlabhyasUcanacaNAni nidarzanAni // AkarNya bho bhavijanAH ! bhagavatpraNIte, dharme mahodayakare kuruta prayatnam || 626 || iti daza dRSTAntAH sampUrNAH / tatra yathA manuSatvaM durlabhaM tathA darzayitumAha 1 dizi / 2 samudre / 3 vIcinutA taraGgapreritA / 4-5 devaH / 6 agninA / abhya03 ||| 209 // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyapanasUtram // 21 // A 44%%A5 || mUlam-samAvaNNA Na saMsAre, nANAguttAsu jaaisu|| kammA nANAvihA kaTu, puDho vissaMbhiA payA // 2 // vyAkhyA-'samApannAH samantAtprAptAH prajA iti yogaH, mAnuSyamiti gamyate, "Na" iti vAkyAlaGkAra ketyAha-'saMsAre bhave, tatrApi kelyAha-'nAnAgotrAma' anekAbhidhAnAsu 'jAtiSu' kSatriyAdiSu, atra hetumAha-'karmANi' jJAnAvaraNIyAdIni 'nAnAvidhAni' anekaprakArANi 'kRtvA' nirvartya teSAmadhInAH santaH "puDho" ti pRthak bhedena ekaikaza ityarthaH, "vissaMmia" ti prAkRtatvAdanusvAralope 'vizvabhRto' jagatpUrakA vartante iti zeSaH, kacitkadAcidutpattyA sarvajagadvyApanAduktaM ca-"natthi kira so paeso, loe vAlaggakoDimitto vi // jammaNamaraNAcAhA, jattha jiehiM na saMpattA // 1 // " tato'vApyA'pi narajanma svakRtakarmAnubhAvato'nyAnyagatibhAginya eva 'prajAH' janasamUharUpA bhavantIti durlabhameva punarnarajanmeti sUtrArthaH // 2 // etadeva spaSTayati mUlam-egayA devaloesu, naraesu vi egayA // egayA AsuraM kAyaM, ahAkammehiM gacchai // 3 // 6 ___vyAkhyA-'ekadA' zubhakarmAnubhavakAle 'devalokeSu' saudharmAdiSu, 'narakeSu ca' ratnaprabhAdiSu, apizabdazcakArArthe, 'ekadA' duSkamodayakAle, ekadA 'AsuraM' asurasambandhinaM 'kArya' nikAya, "ahAphammehi" ti yathAkarmabhiH, tattadgatyanurUpaceSTitairyathAyogaM sarAgasaMyamamahArambhabAlatapaH prabhRtibhiH, "gacchaI"tti vacanavyatyayAdgacchanti prANina ityuttareNa yoga iti sUtrArthaH // 3 // | mUlam egayA khattio hoI, tao caMDAlabokaso // tao kIDapayaMgo a, tao kuMthupivIliA // 4 // "nAsti kila sa pradezo, loke vAlAprakoTimAno'pi / janmamaraNAbAdhA yatra jIvairna samprAptA // // " Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F ucarAdhya adhya03 // 21 // pavastram // 21 // KARANAS vyAkhyA-ekadA 'kSatriyaH' rAjA bhavati, janturiti gamyaM, sUtravaicicyAbahuvacanaprakramepyekavacanam, tataH tadantaraM 'caNDAlA' mAtaGgaH, yadvA zUdreNa brAhmaNyA jAtazcaNDAlA, 'bokkasa' varNAntarasaGkarajanmA, tathAhi-brAhmaNena zUdyA jAto niSAdaH, brAhmaNenaiva vaizyastriyAM jAtazcAmbaSTha ityucyate / tatra niSAdenAmbaSTayAM jAtastu bokaso bhaNyata iti vRddhavAdaH / iha ca kSatriyacANDAlaboksagrahaNAdyanA thAkrama sarvA uccanIcasaGkIrNajAtaya upalakSitAH / tataH 'kITa' prasiddha, 'pataGgaH zalama: 'ca: samuccaye, kunthuH, pipIlikA ca, 8. bhavatIti yojyaM, azeSatiryagbhedopalakSaNazcedamiti suutraarthH||4|| itthaM sarvatra paryaTanto'pi gurukarmatvena te na nirvidyante ityAhada mUlam-evamASoNIsu, pANiNo kammakivisA // na nivinaMti saMsAre, sabaDhesu va khattiA // 5 // vyAkhyA-evam , anena nyAyena 'AvartaH punaH punarbhamaNarUpaH parivartastatpradhAnA yonayazcaturazItilakSapramANAni jIvotpatti| sthAnAni AvartayonayastAsu, 'prANinaH' jIvAH, karmaNA kliSTena kilviSA:-adhamAH karmakilviSAH, 'na nirvidyante' kadaitasmAtparya4 TanAnmokSo bhAvIti nodvijante, 'saMsAre' bhave, keSviva ke ? sarve ca te arthAzca-dhanakanakAdayaH sarvArthAH teSviva 'kSatriyAH' rAjAnaH, ayaM bhAvaH-yathA manojJAn zabdAdIna bhuJjAnAnAM teSAM tRSNA vardhate evaM tAsu tAsu yoniSu punaH punarutpattimanubhavatAmapi saMsA. riNAM, kathamanyathA te tatpratighAtArtha nodyamaM kuryuH ? iti suutraarthH||5|| tatazcamUlam-kammasaMgehiM saMmUDhA, dukkhiA bahuveaNA // amANusAsu joNIsu, viNihammati pANiNo // 6 // 10ye, tataH kunthuH, harSaprato / ACANCHECG Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjya yanasUtram // 212 // vyAkhyA--'karmasaGgaiH'jJAnAvaraNIyAdikarmasambandhaiH sammUDhAH atyartha mUDhAH 'duHkhitAH' asAtayuktAH kadAcicanmAnasamevaikaM syAdityAha - 'bahuvedanA:' bhUrizArIrapIDA : 'amAnuSISu' narakatiryagAbhiyogyAdideva durgati sambandhiSu yoniSu vinihanyante' vizeSeNa nipAtyante, arthAtkarmabhiH na tu tAbhya uttAraM labhante 'prANinaH' jIvAstato durlabhameva mAnavatvamiti sUtrArthaH // 6 // kathaM tarhi tadavAptirityAha mUlam - kammANaM tu pahANAe, ANuputrI kayAi u // jIvA sohimaNuppattA, AyayaMti maNussayaM // 7 // vyAkhyA - karmaNAM 'tuH' punarnarakagatipratibandhakAnAmanantAnubandhyAdInAM " pahANAe "ci 'prahANyA' apagamena, kathaM prahANi - rityAha- 'AnupUrvyA' krameNa, na tu jhagityeva, ata evAha - "kayAi u" ti tu zabda evakArArthe, tataH kadAcideva na sarvadA 'jIvAH ' prANinaH 'zuddhim' kliSTakarmApagamAtmikAm, 'anuprAptAH' samprAptAH 'Adadate' svIkurvanti 'manuSyatAm' manujajanma, viziSTazuddhinibandhanaistanukaSAyatvAdimireva tadAyurbandhAditi sUtrArthaH // 7 // evaM kathaJcinmAnuSye prApte'pi zrutidurlabhetyAha mUlam - mANussaM viggahaM ladhuM, sui dhammassa dulahA // jaM succA paDivajaMti, tavaM khaMtimahiMsayaM // 8 // vyAkhyA - "mANussaM" ti sUtratvAt mAnuSyakaM - manuSya bhavasambandhinaM vigrahaM' dehaM, "laDhuM" ti labdhvA'pi, apergamyatvAt, 'zrutiH' zravaNaM, dharmasya 'durlabhA' duSprApA pUrvoktAlasyAdihetubhiH, sa ca dharmaH " mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA " madhye bhaktaM pAnakaM cAparAhne // drAkSAkhaNDaM zarkarA cArdharAtre, mokSazrAnte zAkyasiMhena dRSTaH || 1 ||" ityAdirvauddhAdikalpito'pi syAdatastadapohArtha adhya03 ||112 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Cl213 // mAha-'yadharma zrutvA pratipadyante bhavyA iti zeSA, 'tapa:' anazanAdi dvAdazAvidhaM, 'dhAnti' krodhajayalakSaNAM, mAnAdijayopalakSabanascarA gabaiSA, 'ahiMsavAM' hiMsanazIlatvAbhAvaM, anena prathamavratamukta,zeSavratopalakSaNaJcaitat , etadvatitulyAni hi zeSavratAni, evana tapasaH // 22 // zAntiprabhRticatuSTayasya mahAvratapazcakasya cAbhidhAnAdavidho'pi dharmo'bhyadhApIti sUtrArthaH // 8 // zrutiprAptAvapi zraddhA durlabhetyAha mulam-Ahacca savaNaM larbu, saddhA paramadullahA // soccA neAuaM maggaM, bahave paribhassaI // 9 // vyAkhyA-'Ahacca kadAcit 'zravaNaM' prakramAddharmasyAkarNanaM, upalakSaNatvAnmAnuSyaM ca, "laDhuM"ti apizabdasya gamyamAnatvAt labdhvApyavApyApi 'zraddhA' dharmarucirUpA 'paramadurlabhA' atIvadurApA, kutaH punaH paramadurlabhatvamasyA ityAha-'zrutvA' AkarNya | 'naiyAyikaM' nyAyopapannaM 'mArga' samyagdarzanAdirUpaM muktipathaM 'bahavaH' aneke "paribhassaha" ti paribhrazyanti cyavante, prakramA bayAyikamArgAdeva / yathA jamAliprabhRtayaH, yacca prAptamapyapaiti taccintAmaNivatparamadurlabhameveti bhaavH| atha ke te jamAliprabhRtaya iti tadvaktavyatA likhyate, tadyathA-"bahusya jamAli pamavA 1, jIvapaesA ya tiisguttaao2|| avatAsADhAo 3, sAmu. ccheaasmittaao4||1|| gaMgAo dokiriA 5, chaluA terAsiANa uppattI 6 // therA ya goThamAhila-puTThamabaddhaM | paruvaMti 7 // 2 // anayorarthaH-bahubhiH samayairvastu niSpadyate na tvekasamayeneti manvAnA bahuratA jamAliprabhavA jamAlerutpannAH 1 / || pradezo'ntyapradezaH, sa eva jIvo yeSAM te pradezajIvAH, prAkRtatvAca vyatyaye jIvapradezAste tiSyaguptAdudbhUtAH 2 / avyaktAH saMya-12 tAdijJAne sandehavAdina ASADhAcAryAjAtAH 3 / sAmucchedA utpAdAnantarameva vstusmucchedvaadino'shvmitraajaataaH4||1|| dvikriyA ekatra samaye kriyAdvayAnubhavavAdino gaGgAcAryAjAtAH 5 / trairAzikAnAM jIvAjIvanojIvarUparAzitrayavAdinAM "chalu" % Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 214 // tti vaizeSikAbhimataSaTpadArtha nirUpakatvAdulukagotratvAcca paDalUko rohaguptastasmAdutpattiH 6 / sthavirAzca goSThAmAhilAH spRSTaM kaJcukavat, abaddhazcA'sambaddhaM, na tu kSIranIravadanyonyAnugatamAtmapradezaiH samaM karmeti zeSaH, prarUpayanti, anena ca goSThA mAhilAdevAbaddhikAnAmutpaciriti sUcitamiti gAthAdvayAkSarArthaH // 2 // bhAvArthastvanayoH sampradAyAdavaseyaH, sa cAyaM - " zrIvIrajJAnato varSe - caturdazabhirutthitaM // teSvAdinihnavasyAdau, vRttAntaM vacmi tadyathA // 1 // - pure kSatriyakuNDAkhye, zrImadvIrajinasvasuH || sudarzanAyAstanayo, jamAliH kSatriyo'bhavat // 2 // jagatrayamanohAri - darzanA priyadarzanA || zrIvIrasvAmiduhitA, priyA tasyAbhavat priyA // 3 // anyedyustatra bhagavAn, zrIvIraH samavAsarat // jamAliyA sAkaM sarve nantumagAcadA // 4 // svAmidezanayA jAta - saMvegaH saMyamotsukaH // gRhaM gatvAgrahItpitro - ranujJAM sa | kathaJcana // 5 // mahotsavaistato vizva - zlAdhyairgatvA'rhato'ntike // jamAliH prAbrajatpazca - zatakSatriyasaMyutaH // 6 // tadA ca khA| minaH putrI, tatpriyA priyadarzanA || prAtrAjItsvAmino'bhyarNe, strIsahasreNa saMyutA // 7 // jamAlizramaNaH so'tha, viharan khA| minA samam || papAThaikAdazAGgAni, tapastepe ca dustapam // 8 // tataH sAdhvI sahasraM tatsAdhu paJcazatIM ca tAm // prabhustasmai dadau | ziSya tayAmmukhyaM vidhAya tam // 9 // so'nyadA svAminaM natvA papraccheti kRtAJjaliH // satantro'haM vibho'nyatra, viharAmi tvadA| jJayA // 10 // lAbhAbhAvAtprabhustasai na dadau kiJciduttaram // aniSiddhaM dhanumata-miti mene tadA sa tu // 11 // niragAcca | prabhoH pArzvA-dvihartu saparicchadaH // kramAcca puryAM zrAvastyAM, viharannanyadA'gamat // 12 // tatrodyAne koSTukAkhye, tasthuSastasya 1 putrI / 2 bhAryayA / 3 arhatam / 4 saparivAraH / adhya03 // 224 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjyayanasUtram // 215 // karhicit // antaprAntAzanedadha-jvaraH prAdurabhUnmahAn // 13 // upaviSTatayA sthAtu - makSamaH sa tato yatIn // ityUce saMstArako me, kriyatAM kriyatAM drutam // 14 // tataH saMstArakaM kartuM pravRcAn vratino nijAn // saMstArakaH kRto no ve-tyapRcchat muhurmuhuH // 15 // saMstArakaH kRto nAsti, kintvadyApi vidhIyate / tairityukte paribhraSTa - samyaktvaH sa vyacintayat // 16 // 'kriyamANaM kRtamiti', jinoktaM sUnRtaM katham 1 // saMstArako yatsaMstIrya - mANo'pyeSa na saMskRtaH // 17 // tadadhyakSeviruddhatvA-tantra saGgatimaGgati // vimRzye| tyakhilAnsAdhU - nAhUyaivamabhASata // 18 // ' kriyamANaiH kRtamiti', zrImahAvIrabhASitam // mithyAdhyakSaviruddhatvA-cchaityaM hutaMbhujo yathA // 19 // na cAdhyakSaviruddhatvaM, tasyAsiddhaM bhavetkvacit // saMstArako yatsaMstIrya - mANo'pyeSa na saMstRtaH // 20 // niSpadyate kSaNavyUhai - yatkAryamaparAparaiH // tatkathaM kRtamityAdya - samaye'pi nigadyate ? || 21 || prArambhe'pi kRtaM cetsyA- tadA'nyatra kSaNavraje // kRtasyaiva vidhAnenA- navasthA syAdamAhatA || 22 || satyapyevaM manyate cetkriyamANaM kRtaM tadA || ghaTAderupalammo'stu prArambhakSaNa eva hi // 23 // ' kRtameva kRtaM tasmA dyauktikaM bho maharSayaH ! // tadanuM mAmakaM pakSaM, kaikSIkuruta sUnRtam // 24 // na ca vAcyaM sa sarvajJaH kathaM mithyAvadediti ? // yadbrUyAtso'pi tajjAtu, mahAnto'pi skhalanti hi // 25 // evaM vipravadantaM taM jamAli mArgavicyutam // sthavirA: procurArya ! tvaM, viruddhaM kiM vadasyadaH ? || 26 // rAgadveSavinirmuktA, na bhASante mRSA jinAH // vacane'pi ca no teSAM doSalezo'pi sambhavet // 27 // [tathAhi ] AdyakSaNe cetkAryasyo - tpattirna syAttadA katham || kSaNAntare tadutpattiH syAtkSaNatvAvizeSataH 1 / / 28 / / uktaJca - "Adyatantupraveze ca notaM kiJcidyadA paTe || antyatantupraveze'pi, notaM syAnna 1 pratyakSaviruddhatvAt / 2 agneH 3 svIkuruta / adhya03 || // 215 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTodayaH // 29 // " na cA'dhyakSavirodho'pi, sammavediha kahicit // saMstIryate yadanAdi, taddhi saMskRtameva yat // 30 // yA sadhyA ucarAmya vat prAka saMskRtaM tAvat , punaH saMstIryate na yat // tataH kRtasyA'karaNA-A'navasthApi vidyate // 31 // yaccArambhakSaNe kumbho maag116|| | palammo'stviti bhASitam // tadapyasabadanyasyA-mme'nyad dRzyatAM katham // 39 // tadA hi zivakAdInA-mevAvAntarakarmaNAm // // 21 // - vartate kriyamANatvaM, te ca dRzyanta eva hi // 33 // kumbhaH punaranArabdha-stadAnIM dRzyate katham ? // ghaTaM karotItyuktistu, prAramme sthUlabuddhitaH // 34 // kriyamANaM kRtamiti, sarvajJasya vacastataH // pramANameva na puna-zchavasthAnAM bhavAdRzAm // 35 // sarvajJo'pya6 nRtaM brUyA-diti tvadvacanaM naH // satAM na zrotumapyaI, madonmattapralApavat // 36 // tajjainendraM vacastathya, mA daSaya mahAmate / / | duSkarmaNAmunA mA sma-bhrAmyassaMsArasAgare // 37 // ekasyApi jinoktasya, padasyotthApane jnH|| mithyAtvaM labhate tasmA-didamAlocaya drutam // 38 // tairityukto'pi nAtyAcI-jamAliH svAgrahaM yadA // tadA vihAya ta keci-munayo jinamAzrayan // 39 // kecittu zraddadhAnAsta-nmataM tasthustadantike // athAyayau purImadhyA-taM nantuM priyadarzanA // 40 // tadagre'pi jamAlista-smataM prAgvannyarUpayat // pUrvasnehAtsA'pi sarve, pratyapadyata tattathA // 41 // gatvA copAzraye TaGka-kumbhakArasya vezmani // prAkAzayatpuraH sarva-sAdhvInAM vapatermatam // 42 // zayyAtarasya TakasyA-'pyagre sA tadabocata // sa tu zrAddhastadAkarNya, dadhyAvevaM vizuddhadhIH // 43 // utthApayatyasau jaina, vacastathyaM tadAgrahAt // tadimAM bodhayiSyAmi, samaye kApi yuktibhiH | // 44 // dhyAtveti sobravIdAyeM 1, vizeSamahamIdRzam // samyagjAnAmi no kintu, yUyaM jAnIya tdvidH|| 45 // kulAlA soDanyadA paka-bhANDAnyudartayansvayam // svAdhyAyakaraNakAna-zrIbIraduhituH paTe // 46 // cikSepa jvaladaGgAraM, dhImAnkenApyaladhi // kecittu zraddadhAnAsta- sApi sarva, pratyapagata syA-'pyane sA tadavoca Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 tam / sattA paTaM dahyamAnaM, vIkSya sA pratinI jgauH|| 47 // [yugmam ] sahATI mama dagdheyaM, mo TaGka ! tvatpramAdataH // TaGko'uparAnya vAdIdakhamAnA, dagdheti procyate katham // 48 // bhavanmate hi sampUrNa-sabATIdahane khalu // dagdhA saGghATIti vaktuM, yuktaM na puna-PROM banastram // // 21 // | ranyathA // 49 // atha cedbhagavadvAkyaM, svIkriyeta tadA bdH|| vaktuM yujyeta tadvizva-mAnyaM tatpratipadyatAm // 50 // tanizamya galanmithyA-darzanA priyadarzanA // ityavAdIdaho Arya !, sAdhvahaM bodhitA tvayA // 51 // ataH paraM jainavacaH, pramANaM me jagaddhitam / / yattu taddaSitaM tasya, mithyAduSkRtamastu me // 52 // ityuktvA sA yayau pArzve, jamAle saparicchadA // tasyAgre cAvadannakA, yuktirjinamatAnugAH // 53 // tasyA vacobhirapi sa, nAmucattaM kadAgraham // rasona iva durgandhaM sugndhidrvyvaasnaiH||54|| tataH & sA saparIvArA, gatazeSAzca sAdhavaH / / hitvA durmatamanaM taM, zrImahAvIramAzrayat // 55 // tadA ca bhagavAMzcampAnagarI pAvayanna- | bhUva // jamAlirapi nIroga-zvampAyAmagamattataH // 56 // tatra caitye pUrNabhadrA-'bhidhAne tsthusso'rhtH|| pArthe gatvA nAtidare, sthitvA caivamuvAca sH||57|| bhagavan ! bhavataH ziSyA-zchannasthA bahavo yathA // paralokaM gatA nAha, vijeyaH kila tAdRzaH | // 58 // yato'hamasmi smpraapt-kevljnyaandrshnH|| jino'hazceti tenokte, gautamastamado'vadat // 59 // jamAle! kevalI jAta-stvaM cedetattadA vada // loko jIvazca kimasau, zAzvato'zAzvato'thavA ? // 6 // so'tha tasyottaraM dAtu-mazakto maunamAzrayat / tato jagAda bhagavAn , jamAle ! zRNu madvacaH // 61 // praznasyAsyottare mada-pachatAH ziSyAH shsrshH|| chadmasthAH santi | me kintu, tvadannaivaM vadanti te // 62 // atra pratyuttaraM cedaM, jAnIhi tvaM yathAtatham // lokajIvau hi vidyete, zAzvatAzAzvatau sadA kAnaH / DEHRS 494 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanya03 // 18 // 63 // tathAhi dravyarUpeNa, lokaH zAzvata ucyate // azAzcatastu paryAya-parAvRtteH pratikSaNam // 64 // dravyarUpeNa jIvo'pi, ucarAdhya- kathyate kila zAzvataH // nRdevatvAdiparyAya-parAvRttestva'zAzvataH // 65 // iti svAmivaco naiva, zraddadhau sa kadAgrahAt // prabhupAyamastram ci nirgatya, svairaM paryATa bhRtale // 66 // nilavatvAcca saGkenA-'khilenApi bhisskRtH||s vyudagrAhayallokAn, bahubhiH kumato. // 218 // ktibhiH // 67 evaM jamAliH zrAmaNyaM, prapAlya bahuvatsarAn // prAnte saMlekhanAmadha-mAsikI pravidhAya ca / / 68 // tatpAtaka | manAlocacya, mRtaH SaSThe surAlaye // trayodaza samudrAyuH, muraH kilviSiko'bhavat // 69 // [ yugmam ] vipannaM taM samAkaNye, prabhu papraccha gautamaH / / jamAliratyugratapAH, kAM gatiM gatavAniti ? // 70 // jino jagau SaSThakalpe, so'bhUtkilviSika: suraH // gaNI sAha kuto ghora-tapaso'pya'sya sA gatiH // 71 // jino'bhydhaarmguruu-paadhyaayaadevirodhtH|| jamAlistAM gati leme, kRtabhUritapA api // 72 // tatazcayutvA ka sa svAmin ! yAsyatIti punarjinam // papraccha gautamasvAmI, tato'vAdIdado vibhuH X // 73 // tiryanRnAkiSu bhavAn katicidvamitvA, siddhiM gamiSyati cireNa tatazyuto'sau // prApyA'pi bodhamiti kecana hArayanti, * taddevaratnamiva durlabha eva bodhiH / / 74 // iti prathamanihavakathA // 1 // ___ "atha vIravibhorjJAnAt , SoDazAbdyA babhUvuSaH // nihavassa dvitIyasya, vRttAntaM vacmi tayathA // 1 // " purA pure rAjagRhe, caitye guNazilAbhidhe // vasusajJA mahAprajJAH, sUrayaH samavAsaran // 2 // teSAmazeSapUrvAndhi-pAragANAM manasvinAm // ziSyo'bhUttiSyaguptAkhyaH, pUrvAdhyayanatatparaH // 3 // pUrvamAtmapravAdAkhyaM, saptamaM paThato'nyadA // jIvapradezaviSaya-stasyArtho'yamupAgamat // 4 // ekA pradezo jIvasya, na jIva iti kathyate // evaM dvitricatuSpaJca-saGkhyAtAsaGkhyakA api // 5 // yAvatpradezenA'pyUno, kAASS Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya panasUtram // 219 // jIvo jIvo na bhaNyate // Une vastuni yatpUrNa - vyapadezo na vAstavaH || 6 || lokAkAzapradezaugha - tulyAzeSapradezavAn // jIvaH punarjIva iti, vyaktavyo vyakta buddhibhiH // 7 // enamarthamadhIyAno 'dhamakarmodayena saH // tadA vipratipedAnaH, sthavirAnityabhASata // 8 // ekenApi pradezena, vihInAH sakalA api // jIvapradezA no jIva-vyapadezaM labhanti cet 1 // 9 // tadA sa eva vaktavyaH, pradezo jIvasaJjJayA // tadbhAva eva jIvatvaM bhavatIti vinizvayAt // 10 // tatastaM procurAcAryA, vatsA'yuktaM bravISi kim 1 // nahyekasya pradezasya, jIvatvaM yujyate kvacit // 11 // aMzA niraMzA jIvasya, pradezA ityudIritAH // ghaTasyevANavaste ca tulyAH sarve parasparam // 12 // tadvizeSAtkutastasyai- kasya jIvatvamiSyate ? // pUraNAditi cettanna, yuktaM yuktivirodhataH // 13 // yathAyaM pUrakastadva-tsanti sarve'pi pUrakAH / teSAmanyatamenApi, vinA syAjjIvatA na yat // 14 // athAntimatvAditi cet, tadapi syAnna yauktikam || antimatvaM yatastasyA - sspekSikaM na tu tAntrikam // 15 // ApekSikazca naikatra, niyataM syAtkadAcana // apekSA zata| svasya sarvatrApi prarvatanAt // 16 // tadekena vinA tena, jIvanratvaM na yathA'pare // labhante na tathA so'pi, tairvinAmoti jIvatAm // 17 // " tatazca" aNAvekatra no kumbha-vyapadezo bhavedyathA / tathaikasminpradeze syA- nirdezo nAtmano'pi hi // 18 // bhavetpradezAdekasmAtpUrNasyArthakriyApi na / paTakArye hi no tanto- rekasmAdupalabhyate // 19 // tatkRtsnAtmapradezeSu, jIvatvamiti nizcitam // zraddhehi bhagavadvAkyaM, vidhehi saphalaM januH // 20 // evaM prajJApyamAno'pi, gurubhiH karuNAparaiH // kadAgrahagRhItaH sa na tatkumatamatyajat // 21 // tataH kAyotsargapUrva, sUrIndraiH sa bahiSkRtaH / paryATa pRthavyAM kumatai- rjanAn vyudrAhayan ghanAn // 22 // puryAmAmalakalpAyAM, so'nyadA paryaTan yayau // AmrasAlavane cAsyA - tsa paricchadasaMyutaH // 23 // tasyAM puryAM ca mitrazrI 5+++ acya03 // 219 // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E ucarAdhya adhya03 luPPON // 220 // sambo'bhUt zrAvakAgraNI // jinendracaraNAmbhoja-bhajanaikamadhuvrataH // 24 // sa taM satatvamAyAtaM, zrutvAnyazrAvakaiH samam // tatroyAne'gamacaM ca, praNanAma yathocitam // 25 // taddezanAM ca zubhAva, nihavaM taM vidabapi / / tadane niSyagupto'pi, nijaM prAkAzaya. nmatam // 26 // samaye bodhayiSyAmi, dRSTAteneti cintayan // mitrazrIna samaM tena, vivAdaM vidadhe tadA // 27 // kintu sa | pratyahaM tatra, taM nantuM mAyayA yayau // samayajJA hi kurvanti, zubhodAMyatAmapi // 28 // atha jemanavArA'bhU-dariSThA tadhe'nyadA / / tadodyAne tamAhAtuM, mitrazrIzrAvako yayau // 29 // adya yUyaM svapAdAmyAM, pAvitrayata madham / / ityuktvA saparIvAraM, svasaudhe ca ninAya sam // 30 // so'tha hRdyaiH khaNDakhAdyai-modakAdyaizca bhUribhiH / / bhRtAni bahu pAtrANi, DhaukayAmAsa tatpuraH // 31 // khAdyasyaikamazaM, tilamAtraM ca tasya sH|| dadAvevaM modakAde-rapi sarvasya vastunaH // 32 // itthaM kUrasya sUpasyA-pyekaikaM sikthamA. yat // ghRtasya bindu zAkasyA-pyaMzaM tantuM paTasya ca // 33 / / sa tu ziSyayuto dadhyau, nUnaM kenApi hetunA // pUrvamevaM dadAtyeSa, pazcAtpUrNa pradAsyati // 34 // mitrazrIstu tadA proce, bandhane svayaM naman // drutaM namata bho ? yUyaM, nirgranthAn pratilambhitAn // 35 // tataH saziSyaH so'vAdI-tki vayaM dharSitA iti ! mitrazrIrabravIdyUyaM, mayakA dharSitAH katham 1 // 36 // antyA hava. | yavA deya-vastUnAmarSitA mayA // antyAvayavamAtrazca, mate vo'vayavI bhavet // 37 // taccetsatyaM tadA kA hi, dharSaNA vihitA myaa?|| ebhireva hi pUrNAnAM, kArya mAghi bhavanmate // 38 // atha cedaIta vANI, sUnRtAbhyupagamyate // tadA teSAM matenAI, bhavantaM pratilambhaye // 39 // sayA girA siSyaguptA, sambuddhaH spricchdH|| ityamyadhAnmahAzrAddha, satyeyaM preraNA kRtA // 40 // atha vIra amrH| CE Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjyabanasUtram // 221 // viyorvAkyaM pramANaM mama sarvadA || tadutthApanasakhAtaM mithyAduSkRtamastu me // 49 // tataH pramuditakhAnto, mitra zrI bhaktipUrvakam / / vavAhAsAdibhiH samyak pratilambhayati sma tam // 42 // Alocya tatpApamavApa tiSya- gupto'pi zuddhiM parivArayuktaH // gato'pi bodhiryadanena labdha-stadasya bhAgyaM viSayo na vAcAm // 43 // iti dvitIyanihabakathA // 2 // 66 'caturdazottare vIra - mokSAdvarSazatadvaye // jAtasyA'tha tRtIyasya, nihnavakhocyate kathA // 1 // " " tadyathA " - puryAM zvetambikAnAmmyAM vane polAzasavjJake // sagacchAH samavAsArSu - rAryASADhAkhyasUrayaH // 2 // AgADhayogavahanaM, pratipannAH kriyAratAH / babhruvurbahavaH ziSyA - steSAmAgamapAThinaH // 3 // anyadA nizi sUrINAM teSAmAsIdvisUcikA / na tvajAgarayan kazcidvineyaM te mahAdhiyaH // 4 // tayA rujA vipannAzca, kalpe saudharmasaJjJake || vimAne nalinIgulme, sudhyAnAddevatAM yayuH / / 5 / / so'tha devo'vadhijJAnopayogAttaM nijaM vapuH // dadarzAgADhayogAntaH - praviSTAMstAMzca saMyatAn // 6 // tatastatkRpayA khAne, pravizya sa suro munIn || vairAtrikasya veLAsbhU-dityuditvodatiSThipat // 7 // prAgvadyogakriyAM sarvAM, kArayaMstAMzca pAThayan // divyAnubhAvAtsakalaM, drutameva samApayat // 8 // nirvyUDhayoga kAryAMstA - nathetyUce sa nirjaraH // devabhUyaM gato'bhUva-mamukasmin dine hyaham // 9 // khAGge ca prAvizaM bhUyo, yuSmadyogasamAptaye || atha tvahaM gamiSyAmi, kRtakRtyo nijAspadam // 10 // tadasaMyatabhAve'pi, yuSmAbhiH saMyatairmayA // kAritaM yadvandanAdi, tatkSamadhvaM kSamAdhanAH ! // 11 // kSamayitveti tAn devo, dehaM hitvA'gamaddivam / tadaGgaM te'pi | munayaH pariSThApyetyacintayan || 12 || ajJAnAdvandito'smAbhi-riyatkAlamasaMyataH / tadanyo'pi sunirdevaH saMyato veti vetti kaH ? // 13 // yathA'haM nA'paraM vedmi tathA so'pi na mAmiti / evaM surI vA sAdhvI ve-tyArthikAmapi vetti kaH 1 // 14 // tataH saka adhya03 | // 222 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ecarAdhya panastram // 222 // 25-ACASSESX | lamavyaktaM, vaktavyaM tattvavedibhiH // yathA na syAnmRSAvAdo, na cAsaMyatavandanam // 15 // dhyAyanta iti te jAtAH, zaGkAmithyAtvamAzritAH // avyaktabhAvasvIkArA-nAvandanta parasparam // 16 // avyaktabhAvaM te sarve-'nyeSAmapi purastathA / / prarUpayanto vyaha vaNya03 PIIRRON | ran , samameva yathArUci // 17 // jJAtvA vipratipannAstAna , sthavirAH kecidacire // avyaktabhAvAGgIkAre, bhAvo hi bhavatAmayam // 18 // nirNatuM zakyate kiJci-dapi jJAnena naiva yat // avyaktAH prati pattavyA-stadbhAvAH sakalA api // 19 // na cedaM saGgataM yuSma-mataM yuktivirosstH|| yadvastunirNayakara, jJAnamevopalabhyate // 20 // ced jJAnasyAkhilasthApi, na sthAnizcayakAritA // jJAno 6. padarzitA tarhi, kriyeyaM kriyate katham ? // 21 // kiJca cetsarvathA jJAnaM, naiva nizcayakArakam // tatkathaM pratyahaM bhakta-pAnAderapi ni cayaH // 22 // yataH-" idaM zuddhamutAzuddhaM, nirjIvamuta jIvayuk // ityAdikamapi jJAnaM, vinA nidhIyate na hi // 23 // " atha cedbahuzo dRSTa-saMvAdaM vyavahArataH / ucyate bhaktapAnAde-rjJAnaM nirNayakArakam // 24 // vyavahArAdeva tarhi sAdhvAderapi vstunH|| jJAnaM nirNayakArIti, kuto na pratipadyate // 25 // chadmasthAnAM hi sarvA syaa-tprvRttirvyvhaartH|| taducchede tu tIrthasyA'pyucchedo yatprasajyate // 26 // yadAhu:-"jaha jiNamayaM pavajaha, tA mA vavahAra nicchae muaha // vavahAra naocchee, titthuccheo | jao vassaM // 27 // " vyavahAraM prapadyadhvaM, tabyamapi sAdhavaH // ityukkA api tenaiva, tatyajuste tamAgraham // 28 // tataH kAyo| tsargapUrva, sthavireste bhisskRtaaH|| paryaTanto'nyadA jagmA, puraM rAjagRhAbhidham // 29 // mauryavaMzyo nRpastatra, balabhadrAbhidho'bhavat / / AgatAn svapure'zrauSI-yaktaH so'vyaktanivAn // 30 // suzrAvakaH sa rAjA tAn , pratibodhayituM nijaiH|| bhaTairAnAyayadvaddhAM-zcaityAdguNazilAhayAt // 31 // kaTamardaina sarvAna-pyamanmardayateti ca // sevakAnAdizadbhUmAn , darzayan kRtrimA ruSam // 32 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 223 // kaTamarde hi madyante, kaTAdhaHsthA janA dvipaH // iti dvipAn kaTAMzcaivA-ninyire raajpuurussaaH|| 33 // tAnvIkSya munayo mItA, iti uparAjya- patisUcire // zrAddho'pi tvaM kathaM sAdhU-namAn haMsi mahIpate ! // 34 // taskarA herikA veti, ko vo vettIti bhUbhujA // prokte panapatram 18 te procire rAja-nnUnaM sAdhUnavehi nH||35|| bhUpo'vAdIdvastu sarva-mapyavyaktaM bhavanmate // tannaH sAdhUnavehIti, yuSmAmiH kathyate // 223 // katham // 36 // guSmanmate cAhamapi, zrAddho'nyo vA'smi tatkatham // yUyaM mAM zrAvakaM vrata, svayamavyaktavAdinaH // 37 // atha cetpratipadyeta, vyavahAranayastadA // nigranthazramaNAna yuSmAn , zraddadhAmyahamuttamAn // 38 // tataste lajjitA vADhaM, sambuddhA bhabhujo 3 girA // zramaNAH smo vayamiti, nizzaGkha pratipedire // 39 // UcuzcaivaM cirabhrAntAH, sAdhu rAjastvayA vayam // sanmArga prApitA OM mArga-darzineva vilocanAH // 40 // tato'vAdInRpo yuSmAn , pratibodhayituM mayA // ayuktaM vidadhe yatta-nmarSaNIyaM maharSibhiH // 41 // hai ityudIrya bahumAnapUrvakaM,tena bhUpativareNa vnditaaH|| sAdhavaH punaravAptanodhayaH,pUrvavajagati te vijhire||42|| iti tRtiiyniykthaa|| | "svAmimokSAgate viMza-tyadhike'bdazatadvaye // utpannasyA'tha turyasya, nihavasya kathAM bruve // 1 // " tathAhi-nagaryA 8 mithilAkhyAyAM, caitye lakSmIgRhAbhidhe // samavAsApurAcAryAH, shriimhaagirisnyckaaH||2|| teSAM ziSyasya koDinnA-khyasya ziSyo'bhavatsudhIH // azvamitrAbhidhaH pUrva-paThanodyatamAnasaH // 3 // pUrva vidyAnupravAdA-bhidhAne dazame'nyadA // tasya naipu| NikaM vastu, paThato'rtho'yamAgamat // 4 // vartamAnakSaNagatA, jIvA nairyikaadyH|| vaimAnikAntAH sarve'pi, vyucchetsyanti kSaNAntare // 5 // iha vipratipannaH sapratyapadyata sarvathA // jIvAdInAM padArthAnAM, samucchedaM pratikSaNam // 6 // Uce ca sarvathA sarva, vastUtpannamanukSaNam // yAti nAzaM yathA zaka-cApavidyudghanAdayaH // 7 // ityUcAnaM tamAcAryAH, sAhurevaM mhaadhiyH| sarvathA vastuno nAzaM, Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mA svIkArSIH pratikSaNam // 8 // yataH-"aparAparamaryAyo-sphattimAzAyapekSayA // kayAdhidevavastUnAM, nAzonukSaNaminyate // 9 // " uparAjya- PsarvathA pArthavidhvaMsa-svIkAre tu kSaNAntare / pratyakSetra tathArUpA, padArtho dRzyate katham 1 // 1 // "vitra"-pratikSaNaM vastunAze, abhyaH sarvadhA svIkRta katham // aihika pAratrikatha, vyavahAro'pi sidhyati ? // 11 // tathAhi-"muktiprArammako'nyaH svA-tRptiranyasya banavamdA LURREN // 224 // E jAyate // anyo gacchati panthAna-manyo'nubhavati zramam // 12 // " "pazyatyanyo' ghaTAdyarthAn , jJAnamanyasya jAyate // anyA prArabhate kArya, kartA cAnyo bhaveJjanaH // 13 // " "anyaH karoti duSkarma, narake yAti cAparaH // cAritraM pAlayatyanyo, muktimA nyo'dhigacchati // 14 // ' iti sarva vaiparItyaM, bhavekSaNikavAdataH // na caitadRSTumiSTaM vA, kenApi kvacidapyaho ? // 15 // tatsaMrvathA vastunAzo-'nukSaNaM naiva yauktikaH // leyo'sau kintu paryAya-parAvRtyA vicakSaNaH // 16 // sUtre'pi nArakAdInA-mucchedo Pil yaH prakIrtitaH / paryAyAntarasamprApti-rUpaH so'pyavabudhyatAm // 17 // jainAnAM akhila vastu, dravyataH zAzvataM bhavet // apasApara 8 paryAya-parAvRtestvazAzvatam // 18 // iti sUribhirukkopina mene sa muniryadA // bahizcake tadotsarga-pUrva nihava ityayam // 19 // tato vyudvAhitaH sArdha, sAdhubhibhUtale'bhramat / / sa samucchedavAdocyA, lokAn byurAhayan bhRzam // 20 // so'jyadA paryaTana raaj-gRhe'gaatspricchdH|| zulkAdhyakSAstatra rAjJo, babhUvuH shraavkocmaaH||21|| te ca tAnAgatAn jJAtvA, sAmucchedikaniha vAn // damyuretAn bodhayAyaH, karkazenApi karmaNA // 22 // yataH-"yaH karkazopyupAyaH prAg, vipAke sundaro bhavet // . sopyaGginAM hitastInA, pratikAra ivApaToH // 23 // dhyAtvetyArebhire tekhAM, tADanaM te kazAdibhiH // tataste munayaH procu-bhaya| pitabhUSanAH // 24 // asAmiH zrAvakA yUyaM, janazrusyAzrutAH purA // taki vidhatta vidhvaMsa-masAke vatinAmapi ? // 25 // zrAdA - Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PUR procurabhadAcaM, caM yaiste bhavanmate // byucchinnAH sarvathA yUyaM, cotpannAH kecanA'pare // 26 // kiJca pratikSaNaM yupmAna, svayameva | uparAjya baba.3 vinazcayan // vinAzayatyanya iti, pratipota kAlI // 27 // yuSmAnmate ca vayama-pyAre bhAlAkAna tu||ath cetsvAmi IFilm215 // siddhAntaM, pramANIkurutottamam // 28 // tadA tu yuSmAMstAna, baccaH zramaNokamAn // lava yugamAbAzayAma-pata eva pAcakA 4 vayam // 29 // yataH-"tadeva vastukAlAdi-sAmagyA khAmino mate // ekasAmarikasbena, gucchinati azAntare // 30 // disA. mayikamAveno-tpadyate cApare punH|| dvisAmayikatA syakatvA, trisAmayikaM bhavet // 31 // evaM punaH puvAcyaM, svaturAdikSayodhvapi // nArakAdyA apyanenA-zayana kSaNikA matAH // 32 // zrutveti pratiyuddhAste, kSaNakSayakadAgraham // hitvA bIravibhorvANI, tatheti pratipedire // 33 // atha taditairupAsaka, kSamayitvA parivanditA sadA // vyaharan bhuvi te mAyaH punarAsAditazrutaboSayaH // 34 // iti caturthanihavakathA // 4 // ___ "prabhormokSAdate'bdAnA-maSTAviMze zatadvaye // jAtasya nivasyAtha, paJcamasyocyate kathA // 1 // tadyathA-taTinyA ullu. kAhAyAH, pUrvasinpuline puraM // AsIdullukatIrAkhyaM, paramarddhi manoramam // 2 // tasyA eva sarasvatyAH, dvitIyapuline punH|| babhuva bhUrilakSmIkaM, kheTasthAmAbhidhaM puram // 3 // mahAgiriguroH ziSyaH, kheTasthAmapure'nyadA // dhanaguptAbhidhaH sari-catu| mausiimvaasthitH||4|| tasya ziSyo gaGgadevA-cAryastu saparicchadaH // tasthAvullukatIrAkhye, pure prAcyataTasthite ||5||s cAnyedyaH zaratkAle, guruvandanahetave // kheTasthAmapure pacchan, pravivezosalukAnadIm // 6 // khalvATasya tadA tasya, zIrSe 1 TAline iti bhaa| ANECK kana Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4% A sUryAzusaGgamAt // babhuva tApaH pAnIya-saGgAcchaityaM ca paadyoH||7|| gaGgadevastato dadhyAvekatra samaye kriyA // ekaiva vedyata pacarAdhya- iti, sUtroktighaTate katham ? // 8 // zItamuSNaM ca yugapa-dyadahaM vedaye'dhunA // kriyAdvayopayogaH syA-tadaikasamaye'pi hi // 9 // adhya03 panastrama * dhyAtveti svagurUtratvA, so'vAdI nijaM matam / tataste procire mAsma-vAdIretadayauktikam // 10 // upayogayugaM vatsa!, yuga- 226 // // 226 // pannopapadyate // chAyAtapavadanyonyaM, viruddhaM tdbhvedytH||11|| yadA syAtprANinAM zIto-payogavyAvRtaM manaH // sadA noSNopayoge | ta-yApriyeta virodhataH // 12 // yaugapadhAbhimAnastU-payogayugalasya yH|| sa tu mAnasasaJcAra-kramasyAnupalakSaNAt // 13 // mano va hi maulipAdAdA-vupayuktIbhavana hi // jJAyate suukssmtaatyntaa-sthirtaashiighrtaadibhiH||14|| tatazca-yathA pAthoruhadala-zatasya vyatibhedane // pratIyamAnamapyasti, yogapay na vAstavam // 15 // tathopayogayugmasya, yogapadyaM bhavAdRzAm // pratIyamAnamapi no, vAstavaM kiM bahUktibhiH // 16 // iti sUribhiruktaH sa, tadA tUSNIkatAM ddhau|| na tvahAsIdvAsanAM tAM, zvapucchamiva vakratAm // 17 // | asanmatena tenAnyAn , sa vyudagrAhayanmunIn // AgrahI hi svavatkartu-micchatyanyamalerkavat // 18 // taM ca zrutvA janazrutyA, janavyuddhAhaNodyatam // sUrayo'vArayanneSa, saMsAre mA bhramIditi // 19 // tathApi taM tathAvastha-matyajantaM tamAgraham // utsargapUrvamA-| cAryAH, zAsanAnnirakAzayan // 20 // tato vyuddhAhayana lokA-nasadbhAvanayA tayA // pure rAjagRhe'nyedyu-ryayau svairaM paribhraman // 21 // lA mukhaM tatrAvatasthe ca, mnninaagaaruybhoginH|| caitye mahAtapastIra-prabhAhaidapArzvage // 22 // tatra copAdizadidaM, zrotsandohasaMsadi // vedyate yugapajjIvaiH, kriyAyugalamapyaho // 23 // iti prarUpayantaM taM, parSanmadhyasthameva sH|| udyamya mudgaramiti, proce / , unmattazvavat / AAA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyapavastram // 227 // caityAdhipaH phaNI // 24 // zrIvIreNAva samava-sRteneti prarUpitam / ekaiva vedyate jIva-rekasmin samaye kriyA // 25 // taki tvamadhikajJAno, jAto? vIraprabhorapi / yadanyathA vacastasya, kuruSe duSTa ziSya re ! // 26 // muzca durvAsanAmenA-maGgIkuru vibhoH ra anya IPU227 // bacaH // no cettvAM zikSayiSyAmi, mudreNA'bhunA'dhunA // 27 // pratyakSIbhUya tenaivaM, zikSito nAganAkinA / / tatso'GgIkRtavAn mithyA-dumkRtaM me'stviti bruvan // 28 // gaGgadeva iti tena bhoginA, bodhitaH punaravAptabodhikaH // gaGgAvArivimalaM dadhadvataM bhUtale viharati sma pUrvavat // 29 // iti paJcamanihavakathA // 5 // "catuzcatvAriMzadADhayai-varSANAM paJcabhiH zataiH / / zrIvIramukterjAtasya, SaSThasyAthocyate kathA // 1 // tadyathA-zrI antarajikApuryA, balazrIrabhavannRpaH // tiraskArI ripubala-zriyAM svIyabalazriyA // 2 // tasyAM nagaryAmanyedya-zcaitye bhUtaguhAbhidhe // sagacchAH samavAsArpaH, zrIguptAhvayasUrayaH // 3 // itazcaiko bhUrividyA-balADhyo garvaparvataH // paribADAyayau tasyAM, puryAmakhilazAstravit // 4 // lohapaTTAvaddhatundo, jambUzAkhAM dadhat kare // pure tatrAbhramallokaiH, pRSTazcaivamuvAca sH||5|| idaM tundaM mahAvidyA sambhAreNAtibhUyasA / / sphuTatIti mayA loha-paTTakena nibadhyate // 6 // jambUdvIpe ca me kopi, prativAdI na vidyate // iti sUcayituM jambU-zAkhA'sau dhriyate mayA // 7 // tato lokAH 'poTTasAla', iti nAmnA tamUcire // so'pi rAjasabhAM gatvA, balazrInRpamityavak // 8 // tava puryA bhavetko'pi, yadi vAdI tadA mayA // vAdaM kAraya no cenme, jayaDhakkAM samarpaya // 9 // tA. dRzo vAdino'nyasyA-bhAvAmivibhustataH // vimanasko'pyadAttasmai, paTahaM jayasUcakam // 10 // parapravAdAH sarve'pi, zUnyA / nAkI devaH / 2 gAjalavadhirmalamityarthaH / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 // itaki so'pyatha // udghoSayitumAreme, DiNDimAghAtapUrvakam // 11 // itazca teSAM zrIgupta-purINAM bhaginIsutaH // ziSyazca rohauparAjya guptAkhya-statrAgacchan purAntarAt // 12, / parivAdakAritAM zrutvoghoSaNAM tAmadobasta // kariSye vAdamamunA, tanmA vAdaya tAnakara bamaratramA // // 13 // udghoSaNAM niSidhyeti, gatvA na gurusnnidhau.|| parivAda paTahApoha-vAtI teSAM jagAda saH // 14 // tatastaM procurAcAryA, vatsa ! duSTa kRtaM tvyaa|| sa hi tridaNDiko bhUri-vidyAyo vidyate prataH // 15 // saca vAde parAbhUto, vidyAmiH prtivaadinH|| karotyupadvaM nAnA-vidyAbhirdAsmikApraNIH // 16 // vRzcikAnpannagAnAkhU-mugakaravAyasAn // zakuntikAMzca kurute, sa hi vidyAbhiruddhavAn // 17 // tatovAdIdrohaguptaH kRtaM cintanayA'nayA // na hi bAdaM pratijJAyA-'ntardAtuM zakyate'dhunA // 18 // mayA hi zAsanaM jaina-mapi mA prarSayatvayam // iti vAdo'GgIkRtasta-badbhAvyaM vadavaviha // 19 // tatastaM bAdakaraNe-kAgraM nirNIya | | suuryH|| parivAijitvarIH pATha-siddhA vidyA imA daduH // 20 // kekino nAlA otu-vyAghra-siMhAca kaushikaaH| zyenAtha yAmi|rjAyante, badvidyAbArakAH kramAt // 21 // atha cedaparaM kizci-dupadravakaraM bhavet // rajoharaNametatvaM, bhramayeH paritastadA // 22 // aneneva nihanyAzca tadupadranakArakam // asyAnubhAvAcchaRsyA-'pyajayyastvaM bhaviSyasi / / 23 // ityuktvA mantrayitvA ca, te rajo-19 haraNaM varam // dadustasmai tadAdAya, sopyagAmarSadi // 24 // kiM vetti durvidagdho'sau, parivrAjakadarduH // pUrvapakSastadasyaiva, bhava-2 4 khiti jagAda ca // 25 // ete hi jainA dakSAH syu-rvAdAdau yuktiyATavAt // tadetAmeva siddhAnta, gRhAmIti vicintayan // | tatanidaNDiko'vAdI, dvau rAzI mama sammatau / jIvarAzirajIvAnAM, rAzizveti kroNa nau // 27 / / [yugmamU] tadAkaNyaM tadA / 1 mayUrAH / 2 zrotaH jillAhaH / / khUkAH / varturaH mekaH / kara Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 229 / / rohagupta evaM vyacintayat // ayaM hi mama siddhAnte, praviSTo dhUrtadhUrvaH // 28 // ahamapyevamevAtha, cedvakSye tadayaM janaH // jJAsyatyasau parivrAjo, mataM svIkRtavAniti // 29 // tadvambaH satyamapyasyo- tthApanIyaM mayA'dhunA // vAde hi tathyamapyanya-vacI | hanyeta yuktibhiH // 30 // dhyAtveti so'vadadvAdi-nmASAdIrIdRzaM vacaH // yajIvAjIvanojIva-rUpaM rAzizrayaM bhavet // 31 // tatra jIvA mavasthAyA, ajInAtha ghaTAdayaH / no jIvAstu DinagRhaM godhApucchAdayo matAH // 32 // vAcyaM na cedaM traividhya-mayukta yuktivedibhiH / daNDAdAvAdimadhyAnta - rUpatraividhyadarzanAt / / 33 / / bhAveSvevaM jagatkAla-mukhyeSu sakalebvapi // traividhyaM dRzyate tama, dvaividhyaM svAdihocitam // 34 // teneti rAcitritayaM, vyavasthApya parAjitaH / / parivAd taJjayAyA'tha, vRzcikAn vidadhe bahUn // 35 // UrddhAtorupucchAMstA-nAyAto vIkSya durdharAn || rohagupto vyadhAdbhUri-barhiNastannibarhaNAn / / 36 / / vRzcikeSu mayUraistainihateSu tridaNDikaH // bhoga bhogena kInAza - daNDAbhAn bhogino'tanot // 37 // dRSTvotkaTasphATATopa - vikaTAMstAnatheo muniH // cakAra nakulAMstai, te vyAMlA jaghnire drutam / / 38 / / tataH parivAd vidadhe, mUSakAn dazanodyatAn // rohaguptavizktaiste 'pyotubhirdrAg nijakSire || 39 // tIkSNazRGgAstato'muJca - tsa parivrAjako mRgAn / te'pi vyAghraH sAdhumukte nihatA vilayaM yayuH // 40 // cakAra zUkarAn so'tha, tridaNDI caNDaSTrikAn || rohagupto'pi tAn rudraiH, pArIndraidrak nyavArayat // 41 // mumocA'tha dvikavyUhAn, vajratuNDAM tridaNDikaH // tAMzca nyaSedhayadvidyA - vihitaiH kauzikairbratI // 42 // atiduSTAH zakunikA - stataH sAMnyAsiko'mucat // | zyenairnirucarIcakre, tAMzca sAdhurmahAbalaiH || 43 || vidyAmirAmistaM jetuM paribrAd nA'zakadyadA / tadA sa mumuce vidyA-nirmitAM rAsabhI 1 dhUrtApresaraH / 2 gRhagoMdhA 'garolI' iti bhA0 / 3 mayUrAn / 4 zarIrAbhogena yamadaNDasadRzAn sarpAn / 5 sarpAH / 6 siMhaiH | 7 dvikAH kAkaH / / / 229 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carAdhya // 230 // KO+ | russaa||44|| tAM cAyAntIM rohagupto, nirIkSya paritastanum // tadrajoharaNaM bhrAma, bhrAmaM tena jaghAna tAm // 45 // tanmahimA niSprabhAvA, nivRttA sA'pi rAsamI // tasyopari parivrAja-chardayitvA tirodadhe // 46 // kSINavidyAbalaH so'tha, tridaNDI tena | nirjitaH / / ahIlyatA'khileoke-nirdeSTra iva pannagaH // 47 // tata sa lajjito'tyathai, niragAdrAjasaMsadaH // rohaguptastvagAllokaH, stUyamAno'ntike guroH // 48 // yathA jAtamavAdIcca, vAdavyatikaraM guroH| tdaakaa'vdtsri-driikRtkdaagrhH|| 19 // vijetaM | vAdinaM rAzi-tritayaM sthApitaM mayA // rAzidvitayamevAsti, vAstavaM tu jagatraye // 50 // evamuttiSThatA vatsa, ! noktaM cetparSadi tvayA // idAnImapi tattatra, gatvA''khyAhi yathAtatham // 51 // [yugmam ] zrIguptasUrimiriti, prokto'pi sa punaH punH|| mamApaMbhrAjanA | mA'bhUditi naiSIdurogaiiram // 52 // evamUce ca nanvatra, doSaH ko nAma vidyate ? // astyeva rAzitritayaM, vAstavaM yajjagatraye // 53 // oil gurujagAvasadbhAva-menaM mAkhyAhi sanmate ! // AzAtanA jinAnAM syA-dasato hi prarUpaNe // 54 // evaM nivAryamANo'pi, 4 sarimiH sa tamAgraham // nAtyAkSItkintu taiH sAka-mAreme vAdamunmadaH // 55 // tatastena sahAcAryA, gatvA pArthivarSadi // ityU. | curmama ziSyeNA-'munA'yuktaM tadoditam // 56 // dvAveva rAzI vidyete, mate naH kathitau jinaiH // asau tu vAdinaM jetuM, jagau rAzivayaM tadA // 57 // atha cA'yaM madAdhmAtaH, satyaM na pratipadyate // mayA prajJApyamAnastu, vivAdAyopatiSThate // 58 // AkarNayobhayAkarNi, raajstdvaadmaavyoH|| satyAsatyaviveko hi, na khAyuSmAravinA / / 59 // tato rAjJAmyanujJAtA-statra shriiguptsuuryH|| upavizyA-8 'vadana rohaguptaM hi nijaM matam // 6 // rohagupto jagI jIvA-dajIyo bhidyate yathA // vilakSaNatvAmojIbo-'pyevaM tamAdvimiyate / sarpaH / ra nindA / MEA%BARRAKAR SSRAE% Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +5 + uparAjya 61 // tajIvAjIvanojIva-rUpaM rAzitrayaM sphuTam / / mataM mameti tenokte, jajalyuriti sUrayaH // 62 // jIvAdvilakSaNatvaM ya-mojIcapapatram soditatvayA // tama saGgacchate jIva-dharmANAM tatra darzanAt // 6 // nojIno hi chipallI-puNahistava sammataH // tatra ta prekSyate | PINT ||23||dh jIva-lakSaNa sphuraNAdikam // 64 // atha jIvadezatvA-mojIvaH sa tvayocyate // taki sa dezaH syAjIvA-dvijastaditaro. | 'thavA ? // 65 // bhinnazvettena jIvena, punastatsaGgamaH katham ? // mimo hi dezo'nyatrApi, sammilelparamANuvat // 66 // tasya . dezasya cAnyena, jIvena saha saGgame / mukhaduHkhAdi sAya, syAtayoH karmasaGkarAt // 67 / / atha jIvasa karmeva, deze sahamatIti cet // tadA tu doSo jAyetA, katanAzAkutAgamo // 68 // kRtanAzo hi jAyeta, nAzAddezasthakarmaNaH // jIvasthakarmaNo deve, satrA rAcAkRtAgamaH // 69 // kizca mUrtasya jIvasya, gaganasyeva kahiMcit / / naiva dezo bhaveddhimaH, svato'pi parato'pi ca // 7 // & abhimazvecadA tu syA-jIvAntargata eva sH|| tadA ca rAzidvitaya-mevAsIma tu tatrayam // 1 // athA'bhibo'pyayaM dezaH, sthAnamedavivakSayA ||no jIvaH kathyate kumbha-gRhAbAkAzavadyadi // 72 // tarhi rAzi!ajIva-nAmA'pi pratipadyatAm // nyomAdInAmajIvAnA-mapyevaM dezasambhavAt / / 73 // tathAtve ca bhavedrAzi-catuSkaM bhavato mate // tadAzitrayamevAtra, kutastvaM pratipabase 1 // 74 // athA'jIvAboajIbo, lakSaNasyAma miyate / / nojIvo'pi tadA jIvA-lakSaNakyAna bhiyate // 75 // tadrAziiyamevAsti, vAstavaM na tu tatrayam // evaM tayorabhavAdaH, mAsI yAvadanvaham // 76 // atha bhUpo guruM proce, svAmin ! bAdaH samApyatAm // nityaM sIdati me rAja-kArya vyagratayA'nayA // 77 // Uce sariripatkAlaM, dhRto'yaM lIlayA mayA // athA'sa | nigrahaM prAtA, kariSye nAtra sNshyH|| 78 // tataH pramAte guravaH, samAM gatveti taM jguH|| ehi satyaparIkSArtha, gacchAmaH itrikA +% MAE%EMARA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyaparamam // 232 // 232 // SAMSUSHMA paNam // 79 // o hi devasambandhI, 'kRtrikApaNa' ucyate // sadbhAvAnakhilAstatra, pradace prArthitaH suraH // 8 // ityuktyA te sahAdAya, rohaguptaM nRpAnvitAH // mRdhiyAmApaNA jagmu-guravaH kutrikApaNam // 81 // tatra jIvAnajIvAMzca, nojIvAMzca pradehi nH|| terityuktaH suro jIvA-najIvAMzca dadau drutam // 82 / / nojIvAstu jagatyatra, no santI zazaMsa ca // nojIve yAcite bhUyo'pyajIvaM vA dadau murAH / / 83 / / rohaguptaM tataH sari-rUce muzca kadAgraham // nojIvazcedasti vizve, tarhi nAdAtkathaM suraH ! |8|| praznarityAdibhiH sUri-staM drutaM nRpasAkSikam / / nijagrAha ctushctvaariNshdyutshtonmitH||85|| tathApi rohaguptasyA-'tyajatastaM kadAgraham / / khelamallakamasa drAk, zirasi nyakSipadguruH // 86 // tatastaM nihava iti, sarirAjairbahiSkRtam // cakre nirviSayaM bhUpA, kruddhastacchAThyadarzanAt // 87 // jayati zrImahAvIra-jina ityakhile pure / / udghoSaNAM gharAdhIza-akAra guruzAsanAt // 88 // , catuzcatvAriMzadadhikaM zataM punaridam-tena SaT mUlapadArthA gRhItAH, tadyathA-vyaM guNaH karma sAmAnya vizeSa: samavAyacA, tatra dravyaM navadhA, tadyathA-pRthvI ApaH tejo vAyuH bhAkAzaM kAlo diga jIvo manaH / guNA saptadaza, tadyathA-rUpaM so gandhaH sparzaH saGkhyA parimANaM pRthakva saMyogo vibhAgaH paratvamaparavaM buddhiH sukhaM duHkhamicchA dveSaH prayana: / karma paJcadhA-urakSepaNaM bhapakSepaNaM bhAkuDanaM prasAraNaM gamanaM ca / sAmAnya trividham-mahAsAmAnyaM sattAsAmAnya sAmAnyavizeSasAmAnya na, tatra mahAsAmAnyaM SaTsvapi padArtheSu padArthatvabudikAri, sattAmAmAnyaM nipadArthasAvividhAyi, sAmAnyavizeSasAmAnyaM dravyasvAdi, anye tu myAcakSate-tripadArthasatkarI sattA, sAmAnyaM dravyasvAdi, sAmAnya vizeSaH pRthivItyAdiH / vizeSaH, sa tu ekavidhaH / evaM samavAyaH so'pi tathaiva / bhanye bhaNanti-sAmAnya dvividham-paraM aparaM ca / vizeSo dvividhaH-antyavizeSaH manansyavizeSama / ete SaTviMzava, ekaikalitvAro vikalpAH, pRthvI apRthvI nopRthvI noapRthvI, evaM bhavAdiSvapi, tataH pRthvI dehIti mRttikA dadAti, bhapRthvI dehIti | abAdi, nopRzvI dehIti na kisiAdAti, pRthvIvyatirikaM vA punarvadAti, nobhapRthvI dehIti na kiJcidadAti, evaM yathAsambhavaM svadhiyA zevam / Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni A bajabajasma // 233 // +% | gurudatveyamityaGge, vahan bhUti' tataH param // nirlajjo rohagupto'pi, svairaM babhrAma bhUtale // 89 // sa vaizeSikasUtrANi, kalpayAmAsa ca khayam // padArthAniyataM dravya-guNAdIn SaT prarUpayan // 90 // pUrvoditAH praznagaNAstviha jhai-yA bRhadvRttivilokanena // AsAdito'pyevamapaiti bodhi-yatnAdayaM tannanu rkssnniiyH|| 91 // iti SaSThanihavakathA // 6 // ___ "atho caturazItyADhayai-varSANAM paJcabhiH shtaiH|| zrIvIramukterjAtasya, saptamasyocyate kathA // 1 // " "tathAhi"-devendravanditAH pUrvo-ditAH zrIAryarakSitAH // puraM dazapuraM jagmu-ranyadA gacchasaMyutAH / / 2 // teSAM zipyAstrayo'bhUvan , vizeSeNa vicakSaNAH // teSu durbalikApuSpa-mitranAmAdimo mtH|| 3 // dvaitAyikastu sUrINAM, soderaH phlgurkssitH|| tRtIyastvamavagoSThA-mAhilaH suurimaatulH||4|| tadA ca mathurApuryA-mAyayau ko'pi naastikH|| nAstyAtmetyAdibhirvAkyai-lokAn byuddhA. hayan vahUn // 5 // tatra cA'bhUtsAdhusaGgho, na punaH ko'pi vAdakRt // nAstikastu sa nigrAyaH, kathaJcillokavazcakaH // 6 // iti | vAdinamAnetuM, saGghaH sa mathurAsthitaH // zramaNAn prAhiNot zrImadAyarakSitasannidhau // 7 // iti vyajJapayaMste'pi, gatvA zrIAyarakSitAn / / lokAn vyudvAhayatyuccai-mathurApuri nAstikaH // 8 // tattaM jetuM svayaM pUjyA, nagarI pAvayantu tAm // preSayantvathavA kazci-dvineyaM vAdijitvaram // 9 // tataste sUrayastatra, vRddhtvaadgntumkssmaaH|| bAdalabdhidharaM goSThA-mAhilaM preSayaMstadA // 10 // so'pi tatrAgamatsatrA-''hvAtumAgatasAdhubhiH // vAde niruttarIcakre, tazca cArvAkamugradhIH // 11 // jitakAzI sUripArzve, yiyAsurapi sa vratI // saGkAgrahavazAcatra, caturmAsImavAsthitaH // 12 // itazca vizvavandyAH zrI-AryarakSitasUrayaH // nijAyuHprAntamAsamaM , bandhuH / 2 ziSyam / 3 satra sh|| 5 . Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 23 // 444G+ IAS vijJAyavamacintayan // 13 // yogyasyaiva vineyasya, pradeyA gaNadhAritA // ayogyasya tu tahAne, dAturdoSo bhvenmhaan| // 15 // yadAhu:-"vRDho gaNaharasaho, goamAIhiM dhIrapurisehiM / jo taM Thaveda apace, jANato so mhaapaavo| // 15 // " tadAcA TURIN ryapadaM deyaM, yogyasyaiva vivekinA / ayogyastu na tasyAIH, pAyasasyeva vaaysH||16|| yogyastu mama ziSyeSu, gunnrtmhoddhiH|| asti durbalikApuSpa-mitranAmA mhaashyH||17|| sarveSAmAttadIkSANAM, madvandhUnAM tu sarvathA // zrIphalgurakSito goSThA-mAhilo vA'sti sammataH // 18 // kAnti gaNadhAritvaM, svajanatvAdi te tayoH // samyagjAnanti na tveSA, trayANAM gauNamantaram // 19 // tatastadantaraM procya, sarvarSINAM nije pade // ziSyaM durbalikApuSpa-mitrAkhyaM sthApayAmyaham // 20 // vimRzyetyakhilAn sAdhUna, samAhUya munIzvaraH // vallatailAjyakummAnAM, dRSTAntAnityavocata // 21 // vallakumbhAdyathA riktI-kartuM nIcairmukhIkRtAt / / nimpAvA nikhilA madhya-gatA niryAnti satvaram / / 22 / / evaM durbalikApuSpa-mitranAmno mahAmateH // jAto'si zrutastrArtha-dAne vallaSaTopamaH // 23 // adhomukhIkRtAtaila-ghaTAcalaM yathA drutam // niryAti bhUri kizcittu, tiSThatyapi ghaTAzritam // 24 // phalgurakSitasamjhakha, zrutAmnAyArpaNe tathA // jAto'smyahaM tailakumbha-satribho bho maharSayaH // 25 // avAkAkhIkatAdAjya-kumbhAttu stokameva hi // dhRtaM niryAti bhUyastu, tiSThatyeva ghaTAntare // 26 // evaM jAto'smyahaM goSThA-mAhilAbhidhasanmuneH // zrImasidAnta strArtha-dAne ghRtaghaTopamaH // 27 // tadayaM zrutapAyodhi-pAracyA vnnoddhiH|| astu durbalikApuSpa-mitrarSioM gaNAdhipaH C // 28 // iyatkAlaM maMdAdezo, yupmAmirmAnito yathA // ataH paraM tathA mAnya, bacoprANya gaNebhiH // 29 // akRte'pi madAdele, jAnA kopIna meM maveta / ayaM tu stokamapyAgo, na kakhApi sahimyate // 30||isyuki garimika sarve, pratyepayanta tayA // tato HONE Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 // 235 // dulikApuSpa-mitramitvaM jagau guru // 31 // NitvAissa! gaccho'yaM tvadadhe khApyate mayA // tadasau bhavatA mahU-pAlanIyo mahAmate ! // 32 // zrIphalgurakSite goSThA-mAhile ca yathA mayA // prAcaM bhavatA'pyevaM, barSitavyaM, vizeSataH // 33 // isyupatvA khApayitvA ca taM munIndraM nije pade / / vihitAnazanAH svarga, jagAH shriibhaaryrkssitaaH|| 34 // zrIAryarakSitAcAryAn, samAkarNya divaGgatAn // goSThAmAhilanAmApi,yayau dazapure dutam // 35 // nyadhIyata nije par3e, ziSyaH ko nAma sUribhiH ? // iti cAgatamAtro'pi, so'prAcIdakhilAn bhanIn // 36 // tato'mputthAya te kumbha-dRSTAntAMstAnadIrya ca // zrImahulikApuSpamitrAkhyaM parimRcire // 37 // tanizamyodgatAmoM, mAhilaH sarvasAdhubhiH // ihaiva tiSThatetyukto-'pyanicchaniryayau bahiH // 38 // pUrvopAzrayapArthasthe, sthitvA sopAzraye pRthak // prAvatiSThAnyasAdhvAdIna, padAyitumacakaiH // 39 // yudrAhayitumaiziSTa, na puna: kAnApi saH / tataH so'nveSayAmAsa, purINAM chidramanvaham // 40 // itazca puSpamitrAkhya-parayopyarthapauruSIm / / sarvarSINAM pura. bakuH, zrutArthakathanAmikAm // 41 // sUrINAM sannidhAne'thai, bhRzteti maharSimiH // tadA prokto mAhilarSi-IviSTo'bravIditi // 42 // niSpAvakumbhakalpasya, tasyAmyaNe mhaadhiyH|| yayameva zrutAmAyAna, gRhIta nikhilAnapi // 43 // pUrva karmapravAdACkhya-maTama sUrayastu te // adhyApayanto bandhyAdi-sAdhUnAmamabastadA // 44 // tatrAvandhyamatirvandhyo-'nyadAyItyAnucintayan // viSyaM karmabandhasya, byAcalyAviti tayathA // 45 // jIvaihi vadhyate karma, badaM spRSTaM nikAcitam // tatra baddhaM yathA suucii-klaapstntuberitH||46|| spRSThaM yathA nacikAstA:, kinaiktvmaashritaaH|| nikAcitaM yathA tApa-bahanairekatAM gtaaH||47|| nAtyevaM pUrvamAsthA, raagaadiprinnaamtH|| pradezaH sakale karma, vijJAnAvaraNAdikam // 48 // tadeva kurute spaSTa, tatparINAma Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparASpa-I 1236 // | ddhitH|| sazakliSTAttu parINAmA-patkaroti nikAcitam // 42 // tatra baddhaM yAti nAza-mupAyainindanAdibhiH / / prAyazcittAyupA bamba | yaistu, spRSTaM karma nivartate // 50 // nikAcitaM tu yatkarma, jIvaiH sudRDhabandhanAt // udaye naiva tatprAyo, vedyate nAnyathA punaH // 51 // // 236 // ityanuprekSamANaM taM, goSThAmAhila ityavaka // maivaM vAdIryadasmAbhi-gurubhyo nedRzaM zrutam // 52 / / yadi syAdAtmanA karma, baddhaM spRSTaM nikAcitam // tadA tadapRthagbhAvA-mokSastasya kathaM bhavet ? // 53 // vandhyo'bhyadhAtkathaM tarhi, sambandho jIvakamaNoH // tata ityalapadgoSThA-mAhilaH kalpanApaTuH // 54 // yathA kaJcukino dehaM, bahiH spRzati knycukH|| vapuSA saha sambaddho, na tvasau3 jAtu jAyate // 55 // evaM karmApi jIvena, spRSTaM baddhaM punarna tat // yastu tanmanyate, baddhaM tasya na syADUvakSayaH / / 56 / / etAvadeva gurubhiH, proktaM naH paatthnkssnne|| eSa sUristu tattacaM, naiva jAnAti kizcana // 57 // jAtAzaGkastato gatvA, vandhyaH sUrIndrasannidhau / nivedya * mAhilavacaH kiM tathyamiti pRSTavAn ? // 58 / sUrayaH procuruktaM hi, prAgmayA tathyameva te // mAhilasya tu gInaiva, yuktA yuktivi-5 rodhataH // 59 // jIvo hi svAvagAhAbhi-pti evAmbare sthitam / / gRhNAti karmadalika, jAtu na tvanyadezagam // 60 // tathA ca | vavayayaHpiNDa-vadaikyaM jIvakarmaNoH // syAnna tu spRSTamAtratvaM, dehakaJcukavattayoH // 6 // athAtmAnyapradezasthaM, karmAdAyAnuveSTayet // yadyAtmAnaM tadA tasya, ghaTate kancukopamA // 62 // kintu svAdapasiddhAnta-stadA suutrvirodhtH|| sUtre hyanyapradezastha-karmAdAnaM ni|Sidhyate // 63 // kizca kaJcukavatkarma, cedahiHsthitamAtmani // vedanApi tadA karma-nimittAntaH kathaM bhavet ? // 64 // atha | saJcAribhAvAtsyA-tkarma madhyepi saMsthitam // ityantarvedanApi sthA-diti cettena manyate // 65 / / tarhi kaJcukakalpatvaM, karmaNo meM | vyAhataM sphuTam / / kaJcuko hi bahiH spRSTa, evaM sthAna tu madhyagaH // 66 // tadA ca yugapanna syA-dahimadhye ca vedanA // karmaNo *** * * Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carAjya vanasUtram // 237 // 494 -9-15 bahirantarvA, smbndhaadvednaakRtH|| 67 // saJcAritvAcca tatkarma, na gacchati bhavAntare // jIvena saha dehastha-nizvAsAdisamIravat // 68 // sarvairjIvapradezasta-nibaddhaM karma manyatAm // rAgAdivandhahetUnAM, sadbhAvAtsakalAtmani // 69 // na cAvibhAgasambandhA| pArthakya jIvakarmaNoH / / naiva bhAvIti vijJeya, tadvAkyAkarNanAtvayA // 70 // yato'vibhAgasambadha-vatorapyazmahemayoH / / pRthagbhAvo jAyamAnaH, pratyakSeNa nirIkSyate / / 71 // ityAdibhiH sUrivAkya-rvandhyo niHzaGkatAM gtH|| mAhilAyA'vadacAni. drutaM gatvA | tadantike // 72 // tathApi sa zaThazcittA-nAtyAzItaM kadAgraham // kSobhanAM punaranyatra, kariSyAmIti cintayan // 73 // anyadA navamaM pUrva, pratyAkhyAnAmidhaM paThan // vandhyasAdhurmuneH pratyA-khyAnamevamavarNayat / / 74 // yAva jIvaM sarvameva, prANiprANAtipAtanam // trividhaM trividhenAGgI, pratyAkhyAti vratIbhavan / / 75 // ityAdyAkarNya taM goSThA-mAhila: procivAniti // parimANayutaM pratyA-khyAnaM sAdhorna yujyate // 76 // yAvajjIvamiti prokta, kAlamAnamurIkRtam // tathA cA haniSyAmi-tyAzaMsASaNaM bhaveta // 77 // tamAdaparimANena, pratyAkhyAmyakhilaM vadham // trividhaM trividheneti, vAcyaM svIkurvatA vratam // 78 // evaM badantaM taM bandhyo-myadhAditi mahAmatiH // AzaMsA ki kAlamAnA-jAyate vAJchayA'thavA ? // 79 // Adye pakSe muneraddhA-pratyAkhyAnaM vitanvataH // pauruSyAdipadoccAre-'pyAsA syAdanAhatA // 80 // pauruSyAdipadenAddhA-pratyAkhyAne'pi nizcitam // yAmAdikaM kAlamAna-meva yasmAddIyate // 81 // atha tatrApi padaM ta-no vAcyamiti cettadA // bhavedanazanApattiH, pravrajyAdina eva hi // 8 // na ca sAdhobhavennAddhA-pratyAkhyAnamiti tvayA / / vaktavyamapasiddhAnta-doSApattiyato bhavet // 83 / / siddhAnte hi jinairaddhA-pratyAkhyAnaM tapakhinAm / / kartavyatvena kathitaM, dazadhA'nAgatAdikam / / 84 // vAJchArUpo dvitIyo'pi, pakSo no yujyate kvacit // +%9 4 % % Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panavam // 238 // muneranyabhave'vadya-sevAzA yama vidyate // 85 // anyaccAparimANatvaM, pratyAkhyAnasa yatpurA // tvayA proktaM tadapi no, yuktaM yukti virodhataH / / 86 // kriyamANe'parimANa-pratyAkhyAne hi jAyate // anAgatAddhA sarvApi, pratyAkhyAnasya gocaraH // 87.. tadA - cAyuH kSayAddeva-bhavaM gatavato yateH |saavdysevne'vshyN, vratamaGgaH prasajyate // 88 // atha yAvacchakti yasmAt, pratyAkhyAnaM vidhI yate // tasmAdaparimANatva-miti cedabhidhIyate // 89 // tarhi zaktimitaM pratyA-khyAnamaGgIkRtaM svayam // tathA cAparimANatva-strI|| kArastasya nocitaH // 20 // kizcAzaMsAvazAnava, yAvajjIveti paThyate // bratamanabhayAtkinta. yAvajjIveti paThyate // 91 // AzaM| sArahitatvena, tatsAvadhikamapyaho / pratyAkhyAnaM na doSAya, kAyotsarganidarzanAt // 92 // ityAdivandhyavacanaM, na yadA svIcakAra sH|| tadA sarve'pi munaya-stamevaM procire muhH|| 93 / / mahAtmanitthamevedaM, vandhyavAkyamurIkuru // evamevaitaduktaM zrI-AryarakSitasUribhiH // 94 / / anyepi sthavirA anya-gacchIyA ye bahuzrutAH // te'pi pRSTA jaguH pratyA-khyAnaM sAvadhikaM dhruvam // 95 // | tathApi mAhilo naiva, taM kadAgrahamatyajat // Agraho yaGginAM prAyo-'sAdhyaH syAtkSayarogavat // 96 // tAnityUce ca no yUyaM, tattvaM jAnItha kiJcana // tIrtharairhi bhAvo'yaM, kathito'sti maduktavat // 97 // tataH sAdhvAdikaH sarva-saGghaH praSTuM jine varam // uddizya zAsanasurI, kAyotsarga vinirmame / / 98 // murI sA'pyA''yayau brata, kiM karomIti vAdinI ? // saGkaH smAheti P pRccha tvaM, gatvA sImandharAdhipam // 99 // kiM goSThAmAhilamuni-rudIrayati sUnRtam // saGko durbalikApuSpa-mitrAdiH / sakalo'thavA // 10 // tato devyabadadatta, kAyotsargavalaM mama // yathA'nekasurAkINe, mArge syAM gantumIzvarI // 1 // saGgrenA'ya se kRte kAyo-tsarge zAsanadevatA / / gatvA videhe saGkokta-yuktyA'AkSIjagatprabhum // 2 // zazaMsa zambhuzcakro'tha, saGgo'sau vakti 1 tIrthaGkaraH / Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjya vanasUtram // 239 // | nRtam // mAhilastvanRtaM brUte, nihnavo hyeSa saptamaH // 3 // tadAkarNyA''gatA devI, saGghamevamavocata | kAyotsarga pArayitvA, bhASitaM zRNutA'rhataH || 4 || saGghaH satyo mAhilastu, nihavo'nRtabhASakaH / tayetyukte'vadadgoSThA - mAhilo'tikadAgrahI // 5 // asau barAkI kharapaDa - statra gantuM kva zaknuyAt 1 // tatkalpitamiyaM vakti, na punarjina bhASitam || 6 || tatastaM puSpamitrAkhyasUrayo'pyevamUcire // samyak zraddhehi nocetvaM saGghamAyaH kariSyase || 7 || tathApi taM tanmatamatyajantaM, cakAra saGgho'khilasaGghabAjhaM // yuddhAdayan so'pi janAnanekAn, babhrAma bhUmau gatabodhiratnaH // 108 // iti saptamanihnavakathA // 7 // "iti khalpajinaprokta-vacanotthApakA amI || saptoktA nihnavAH pUrva, proktA gAthAdvayena ye // 1 // " " atha bhUrivisaMvAdI, prasaGgAt procyate'STamaH // zrIvIramukterjAto'bda-zataiH padminavottaraiH || 2 ||" tathAhi - rathavIrapurAbhikhye, pure'bhUddIpakA| bhidham / vanaM tatrAryakRSNAkhyAH sUrayaH samavAsaran // 3 // itazva zivabhUtyAkhyaH, kSatriyaH sAvikAgraNIH // sahasrayodhI tatratyaM nRpaM sevitumAzrayat // 4 // nRpo dadhyau parIkSe'da-masya dhairyAdikAn guNAn // nirguNo hyanujIvI syA-tsvAmino no sukhAkaraH || 5 || parIkSApUrvamevAse, pradAsye vRttimapyaham || nirguNe hi jane dattaM syAdbhasmani hutopamam || 6 || dhyAtveti bhUpatiH zyAma - caturdazyAM nizAmukhe || pazumekaM vAruNIM ca tasya datvaivamabravIt ||7|| zmazAnasthe mAtRdevI - gRhe gatvA tvamekakaH // pazumadyabaliM dehi, kRtyametadvidhehi naH // 8 // zivabhUtistadAdAya dhIraH pretavane yayau // nihatya chagalaM mAtR-devInAM ca bali dadau // 9 // kSudhito'smIti tatraivA ssreme tanmAMsabhakSaNam || zmazAnamAtR devIbhyo, vibhayAmAsa na tvasau // 10 // tadA ca tadbhApanAya, bhUpena prahitA narAH // tatrAgatya zivAzabdAn, bhairavAn parito vyadhuH // 11 // babhAja tairapi kSobhaM, tammano na manAgapi // HOURS adhya03 || // 239 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhyavanasUtram // 240 // na cAGge'pyabhavattasya, romodbhedo bhayodbhavaH // 12 // tatsvarUpaM tato rAjJe, procuste rAjapUruSAH / so'pi svasthatayA bhuktvA, jagAma kSmApasannidhau // 13 // tato'vabudhya taM zUraM, bahrIM vRtti dadau nRpaH // zivabhUtistato bhUpaM, siSeve tamaharnizam || 14 || anyadA sa nRpaH senA-patyAdInakhilAn bhaTAn // ityAdideza mathurAnagarI gRhyatAM drutam // 15 // tataH sarvAbhisAreNa, celuste mathurAM prati / purAdbahizca gatveti parasparamacintayan // 16 // vayaM hi mathurAM jetuM prasthitAH pArthivAjJayA // dve cAtra mathurApuyauM, vidyete dakSiNottare // 17 // tadgocaro vizeSazca noktaH ko'pi mahIbhRtA // caNDasvabhAvo bhUpazca na praSTuM zakyate punaH // 18 // tadasmAbhiH kva gantavyaM, dhyAyanta iti te'khilAH // syAtuM gantuM cAsamarthA, yAvanmArge'vatasthire // 19 // zivabhUtistAvadAgAtatra tacaivamatravIt / kiM sthitA yUyamazubha- nimittaskhalitA iva // 20 // yathAsthite'tha tairukke, so'vAdIcintayA kRtam // sama | meva grahISyAmo vayaM tannagarIdvayam // 21 // te procurasyAH senAyAH, vibhAgayugale kRte // nA''dAtuM zakyate'smAbhi - rekApi nagarI sakhe ! || 22 || bhAvI bhUyastaraH kAla, ekasyA api nirjaye || ekAM jitvA tadanyasthA, nirjayo'pya'tiduSkaraH // 23 // zivabhUtastatosvAdIdyadyevaM tahiM bho bhaTAH ! || tayormadhye durjayA yA, sA sadyo mama dIyatAm || 24 // dvayormadhye daviSThA yA, tAM vrajetyudite'tha taiH || so'pAcyamathurAdezaM, yayau buddhibalorjitaH / / 25 / / tasya dezasya ca prAntyAn grAmAdIn sAdhayan svayam // durgAn jagrAha nikhilAn, kramAcca nagarImapi // 26 // vazIkRtyAtha tadrAjyaM, ziva bhUtirmahAmatiH / gatvA ca bhUbhujo'bhyarNa, sarva | vyatikaraM jagau ||27|| tataH prIto'vadadbhUpaH, kAmitaM te dadAmi kim ? kiJcidvimRzya so'pyUce, svAtantryaM dehi me prabho ! ||28|| yathA hi mAM manobhISTAM, krIDAM kurvantamuccakaiH // yacadvA vastu gRhNantaM, na ko'pi pratiSedhayet / / 29 / / evamastviti bhUpo'pi, satya adhya03 | // 240 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma // 24 // 24 // * sandho'bhyadhAttataH // so'pi nAnAvidhAH krIDAH, kurvastatrA'bhramatpure // 30 // dyUtakAraiH samaM reme, sa kadAcidivAnizam // kadA cittu surAM pItvA, zrIvaH kSIvaiH sahAramat // 31 // kadAcittu siSeve'sau, sundaraM gaNikAgaNam // kadAcittu jalakrIDAM, cakAra jalahastivat // 32 // vijahAra kadAcittu, kAnane nandanopame // kurvan puSpoccayakrIDAM, vRto viTajanaghanaiH // 33 // bhramannevaM sa svasaudhe, nizIthe'pyA''yayau navA // ullaGgate hi maryAdAM, prAyo vItabhayo jnH|| 34 // yAvacca sa gRhe nAgA-tAvattasya vaMzA svayam // nAnAti sma na cAzeta, pAlayantI satIvratam // 35 // nityaM kSudhAjAgarAbhyAM, sA'tha khimA manasvinI // anyadA tasya | jananI-miti smAha sagadgadam // 36 / / putro yuSmAkamAyAti, nizIthe pratyahaM gRhe // yAvadAgamanaM cAhaM, na bhuJjena zaye'nvaham | F // 37 // nityaM kSujAgarAbhyAM tatpIDA me jAyate bhRzam / / tatkiGkaromyahaM mAta-stvadAdezavazaMvadA // 38 // zvazrUH zazaMsa subhage 1, | svapihi tvaM yathAsukham // adyAhameva jAgarmi, tayetyuktA'svapIdvadhUH // 39 // gRhadvAraM pidhAyAsthA-tasya mAtA tu jAgratI // haiso'thA''gato'vadatsadyo, dvAramudghATyatAmiti // 40 // mAtA proce'dhunA yatra, dvAramudghATitaM bhavet / / tatra prayAhi na patra, dvAramu dghATyate'dhunA // 41 // tadAkarSyA'kharvagaH, zivabhUtiracintayat // mAtrA'pamAnito'dyA'haM, tayAmyanyatra kutracit // 42 // yata:-"sthAnasthAdapamAne'pi, dehinastadvaraM rjH|| pAdAhataM yadutthAya, mUrdhAnamadhirohati // 43 // " vimRzyeti nijAdguhA-yAdhuvya nagare bhraman // devAdudghATitadvAraM, sAdhUpAzrayamaivata // 44 // tatastatra pravizyArya-kRSNAcAryAn praNamya tAn // mAM pravAjayatetyUce, te tu prAvAjayanna tam // 45 // svayameva tatastena, luzcite, svIyamastake // gurakho dadire tasmai, liGga dharmarvajAdikam , satyapratijJaH / 2 ardharAsne / 3 stro| 4 rajoharaNAdikam / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HI % panapatram // 242 // + %* 6 // 46 // tamupAcavataM jJAtvA, prAtastatrA''yayau nRpH|| mAmanApRcchaya kimidaM, tvayA kRtamiti bruvan / // 47 / / sa proce pRSTamehai vaita-tsvAtanyaprArthinA mayA // tato nRpastaM ntvaa'gaa-dvimnaastdviyogtH||48|| bahivihRtya tatrA''guH, sarayo'pya'nyadA punH|| tadA zivaM nRpaH snehA-dAhUya svagRhe'nayat // 49 // anIcchato'pi tasyA'dA-dhavo ratnakambalam // tamAdAyAgataM sUriH, zivabhUti tadetyavak // 50 // kimayaM bhavatA vatsa!, jagRhe ratnakambalaH // na hi no bahumUlyasya, vastrAdegrahaNaM matam // 51 // ityukto'pi sa sUrIndra-staM na tatyAja mUrchayA // kintUpadhau gopayitvA, rarakSa channamanvaham / / 52 // asya mUrchAnidAnena, kima| neneti sUrayaH / tasmin kApi gate ratna-kambalaM tamakarSayan // 53 // vidhAya tasya zakelA-niSadyAyai tapasvinAm // ArpayaMstacca | vijJAya, zivabhUtirayata // 54 // kRtAvAhityastasthau ca, gurozchidrANi mArgayan // anyadA varNayazcaivaM, sUrayo jinakalpikAn // 55 // bhavanti dvividhAstAva-jinakalpikasAdhavaH // tatrai ke bhuJjate pANA-vanye tvaznanti pAtrake / / 56 // te'pi pratyekamuditA, dvividhA jinapuGgavaiH / tatra vastradharA eke-'nye tu cIvaravarjitAH // 57 / / zrutvetyAdi zivo'voca-jinakalpo'dhunA kutH|| vidhIyate na nirgranthai-niSparigrahatArthimiH ? // 58 // sarijaMgAda vyuchinno, jinakalpo hi bhArate // zrIvIrasvAmipautreNa, zrIjambUsvAminA samam // 59 // sovAdIdalpasacAnAM, nyuchinno'sau na mAhazAm / / mAdRzo hi mahAsatvaH, kartumISTe'dhunApyamum // 60 // mokSArthinA hi sakala-styAjya evaM parigrahaH // vastrapAtrAdikamapi, tattyakSyAmi parigraham // 61 // sUrayaH procire vatsa!, vastrapAtrAdikaM hyadaH // dharmopakaraNaM tena, na parigraha ucyate / / 62 // tadrakSaNe ca no kazci-doSo mokSArthinA bhavet / / lobhAdeva hi mokSasya, | / khadAn / 2 besavAsAru iti bhA0 / 3 AkAragopanaM kRtvA ityarthaH / KALAMAA% * Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyaja // 243 // vighnaH syAnna tu cIvarAt / / 63 / / prayogazcAtra vastrAdi, na doSAya tapasvinAm // dharmopaSTambhadAyitvAt zuddhAhArAdivatsphuTam // 64 // na ca heturasiddho'ya - miti vAcyaM tvayA yataH // dharmopaSTambhadAyitvaM tasyA'dhyakSeNa dRzyate // 65 // tathA histhAnopavezanasvApa -- nikSepagrahaNAdiSu // jantupramArjanArthaM hi, rajoharaNamiSyate // 66 // sampAtimAdisanvAnAM, rakSAyai mukhastrikAm || bhaktapAnasthajantUnAM parIkSAyai ca pAtrakam / / 67 / / samyaktvajJAnacAritra - tapaH sAdhanahetave // cIvarANi ca kalpAdI - nyaGgIkurvanti sAdhavaH // 68 // [ yugmam ] vastrairvinA tu zItoSNa-daMzAdibhirupadrutaH // apadhyAnAnmunirjAtu, samyaktvAdeH skhaledapi // 69 // dharmopakaraNasyaivaM, dharmopaSTambhadAyitA // sunizciteti vratinAM tadAdAnaM na duSyati // 70 // vinopakaraNaM yastu jIvAdIMkhAtumizvaraH // jinendravattasya doSaH syAttadagrahaNe'pi na // 71 // sa cAdyasaMhananavA - neva syAnnA'paraH punaH // tacca saMhananaM kasyA - 'pyadhunA nAsti bhArate / / 72 / / yuktayetyAdikayokto'pi, zivo'tyaktakadAgrahaH / hitvA vastrAdikaM nano, niragAnnagarAdbahiH / / 73 / / taJcodyAnasthitaM nantuM tadbhaginyuttarAbhidhA // yayau nanaM ca taM vIkSya, sA'pi namrA'bhavadbhutam // 74 // bhikSArtha nagarImadhye, praviSTAM tAM tu nagnikAm // dadarza gaNikA kAci - dadhyau caivaM svacetasi / / 75 / / aGgAnyAcchAditAnyevASsmAkaM gauravamiti / / prakAzyAni tu tAni syu-rjugupsyAni svabhAvataH // 76 // tadenAM nagnikAM vIkSyA-mAsu loko vira kSyate // dhyAtveti tasyai vastrANi, sA balAtparyadhApayat // 77 // tathApi tAmanicchantIM zivabhUtirado'vadat // sAdhvInAM vasanAdAne, nUnaM doSo na vidyate // 78 // ata eva ca devIyaM pradatte cIvarANi te / tattvayAmUni dhAryANI-tyuktA sA tena tAnyadhAt // 79 // zivabhUtezva ziSyau dvAvabhUtAM buddhizAlinau | koDinakoTTavIrAkhyau, tAbhyAmAsItparamparA || 80 // ityaSTama adhya03 | // 243 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ambA HRYYN // 244 // dikpaTasaJjanilayaH, prakAzito hAritazuddhabodhikaH // labdho'pi bodhivrajAti kasyacit , tadrakSaNaM tatkuruta prayatnataH // 81 // ityssttmnilvkthaa|| iti samAptA nivavaktavyateti suutraarthH||9|| atha mAnuSatvAditrayAvAptAvapi saMyame vIrya darlabhamityAha- __ mUlam-suiM ca lar3e saddhaM ca, vIriaM puNa dullahaM // bahave roamANAvi, noyaNaM paDivajae // 10 // | vyAkhyA-zruti, ca zabdAta mAnuSatvaM ca, 'labdhvA prApya, zraddhAM ca, vIrya, prakramAta saMyamaviSayaM punaHzabdasya vizeSakatvAda vizeSeNa durlabha, yato bahavo 'rocamAnA api' zraddadhAnA api "noyaNa"ti sUtratvAd no enaM saMyamaM pratipadyante cAritramohanIyakarmodayataH satyakizreNikAdivatkartu nAGgIkurvantIti sUtrArthaH // 10 // athAsya caturaGgasya phalamAha| mUlam-mANusattaMmi AyAo, jo dhamma succa sadahe // tavassI vIriaM larcha, saMvuDe nidbhuNe rayaM // 11 // vyAkhyA-mAnuSatve AyAto yo dharma zrutvA "saddahe"tti zraddhatte sa 'tapasvI' nidAnAdirahitatayA prazasyataponvitaH 'vIrya' saMyamodyoga labdhvA 'saMvRtaH' sthagitAzravo 'nirdhanoti' nitarAmapanayati 'rajo' badhyamAnakarmarUpaM, tadapanayanAca mukti mevAmotIti bhAva iti sUtrArthaH // 11 // ityAmuSmikaM phalamuktamidAnImaihikaM phalamAha* mUlam-sohI ujjuabhUassa, dhammo suddhassa ciTTai // NivANaM paramaM jAi, ghasitti va pAvae // 12 // vyAkhyA-'zuddhiH kaSAyakAluSyApagamaH, syAditi gamyate, 'RjubhUtasya' caturaGgaprAptyA mukti prati praguNIbhUtasya tathA ca 'dharma'kSAntyAdiH zuddhasya 'tiSThati' avicalatayA Aste, azuddhasya tu kadAcitkaSAyodayAdasau vicalatyapi, dharmAvasthitau ca 'nirvANaM' - - Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 baba Al // 24 // jIvanmuktirUpaM 'praramaM prakRSTa 'yAti' gacchati, uktaM hi-"nirjitamadamadanAnAM, vAkAyamanovikArarahitAnAm // vinivRttaparAzAnAbanapatramA * mihaiva modhaH suvihitAnAm ||1||iti" kathambhUtaH san ! ghRtasiktaH 'pAvaka iva' jvalana ica, tapastejovalitatvena ghRttrpitaan||245|| | lasamAnaH samiti sUtrArthaH // 12 / / itthaM phalAparya ziSyopadezamAha mUlam-vigiMca kammuNo heDaM, jasaM saMciNu khaMtie // pADhavaM sarIraM hicA, uhaM pakkamaI disi // 13 // vyAkhyA-"vigiMca"tti 'vivecaya' pRthakkuru 'karmaNaH' prastAvAnmAnuSatvAdipratibandhakasya 'hetum' upAdAnakAraNaM mithyAtvAviratyA| dikaM, tathA yazohetutvAt 'yazaH' saMyamo vinayo vA, tat 'sacinu' puSTaM kuru, kayA, 1 kSAntyA, upalakSaNatvAd mArdavAdimiya, evaM ca | kRte kiM sthAdityAha-"pADhavaM"ti 'pArthiva paraprasiddhyA pRthivIvikAraM, 'zarIraM vapuH hitvA tyaktvA, udo dizamiti sambandhaH, 'prakA| mati' prakarSeNa punarbhavAmAvarUpeNa gacchatIti suutraarthH||13|| evaM tadbhava eva muktiyAyinAM phalamuktvA samprati taditareSAM tadAhamUlam-visAlisehiM solehi, jakkhA uttarauttarA // mahAsukkA va dippaMtA, maNNaMtA apuNaJcayaM // 14 // appiA devakAmANaM, kAmarUvaviuviNo // urlDa kappesu ciTThati, puvvA vAsasayA bahU // 15 // vyAkhyA-"visAlisehi"ti mAgadhadezIbhASayA visadRzaiH svasvacAritramohanIyakarmakSayopazamApekSayA vibhinnaH 'zIla.' batapAlanAtmakairanuSThAnavizeSaH 'yakSAH' devA Uddha kalpeSu tiSThantIti uttareNa sambandhaH / kIdRzA yakSA ityAha-'uttarottarAH' yathottaraM pradhAnA:, 'mahAzuklAH' atizayojjvalatayA candrAdityAdayaH te iva 'dIpyamAnA' prakAzamAnAH, banena zarIrasampaduktA, sukhasampa Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4% pacarAdhya panapatram // 246 // YAM damAha-'manyamAnAH' manasyavadhArayanto viziSTakAmAdiprAptisamuttharatisAgarAvagADhatayA dIrghasthitimattayA ca 'apunazyavaM' apuna yavanaM tiryagAdiputpatterabhAvam // 14 // tathA "appi a"tti arpitA iva 'arpitAH' DhaukitAH prakramAtprAkkRtasukRtena, keSAmityAhama 'devakAmAnAM' divyAGganAsparzAdInAM, kAmena icchayA rUpavikaraNaM yeSAM te 'kAmarUpavikaraNA' yatheSTarUpAdikaraNazaktiyuktA ityarthaH / 'Urddham' upari 'kalpeSu saudharmAdiSu, upalakSaNatvAt aveyakAnuttareSu ca, 'tiSThanti' AyuHsthitimanubhavanti, 'pUrvANi' saptatiko TilakSaSaTpaJcAzatkoTisahasravarSaparimitAni, 'varSazatAni' pratItAni, 'bahUni' asaGkhyeyAni, jaghanyato'pi tatra palyopamasthiti svAt , palyopame ca teSAmasaGkhyeyAnAmeva bhAvAt , pUrvavarSazatagrahaNaM tviha pUrvavarSazatAyuSAmeva caraNayogyatayA vizeSAddezanAyogyatvahai. miti sUcanArthamiti sUtradvayArthaH // 14 // 15 // arthateSAmetAvadeva phalamutAnyadapItyAhamUlam-tattha hiccA jahAThANaM, jakhkhA Aukkhae cuaa|| uventi mANusaM joNiM, se dasaMgebhijAyai // 16 // vyAkhyA-'tatra' teSu devalokeSu saudharmAdiSu sthitvA 'yathAsthAnaM' yadyasya svAnuSThAnAnurUpamindrAdipadaM tamin yakSAH 'AyuHkSaye' khakhajIvitAvasAne 'cyutAH' bhraSTAH 'upayAnti' gacchanti mAnuSIM yoni, tatra ca "se" iti sAvazeSazubhakarmA janturdaza aGgAni bhogopakaraNAni yasyAsau dazAGgo'bhijAyate, ekavacananirdezastviha visadRzazIlatayA kazcidazAGgaH kazcimavAGgAdirapi jAyate iti vaicitrya sUcanArtha iti sUtrArthaH // 16 // atha dazAGgAnyevAhamUlam-khitaM vatthu hiraNaM ca, pasavo dAsa porusaM // cattAri kAmakhaMdhANi, tattha se uvavajaI // 17 // AA%CE Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya I mUlam-mittavaM nAivaM hoi, uccAgoe a vaNNavaM // appAryake mahApaNNe, abhijAe jaso bale // 18 // bamasUtram vyAkhyA-kSetraM' grAmArAmAdi, setuketUbhayAtmakaM vA, 'vAstu' khAtocchritobhayAtmakaM, 'hiraNyaM' suvarNa, upalakSaNatvAta rUpyAdi // 24 // ca, 'pazavA' gomahiSyAdayaH, dAsAzca-preSyarUpAH, "porusaM"ti prAkRtatvAt pauruSeyaM ca-padAtisamUho dAsapauruSeyamiti, 'catvAraH' catuHsaGkhyA , atra hi kSetraM vAstu cetyekA, hiraNyamiti dvitIyaH, pazava iti tRtIyaH, dAsapauruSeyamiti caturthaH, ete kAmA:-manojJAH / zabdAdayaH taddhetavaH skandhAH-tattatpudgalasamUhAH kAmaskandhA yatra bhavantIti gamyate, prAkRtatvAcca napuMsaka nirdezaH, 'tatra' teSu kuleSu sa upapadyate // 17 / / anena caikamaGgamuktamatha zeSANi navAGgAnyAha-mitravAna' vayasyavAn bhavatIti yogH1| 'jJAtimAn' khaja| navAn bhavati 2 / 'uccairgotra:' uttamakula: 3 / 'caH' samuccaye, 'varNavAn' prazastazarIracchaviH 4 / 'alpAtaGka: AtaGkavirahito nIroga / ityarthaH 5 / 'mahAprAjJaH' paNDitaH 6 / 'abhijAtaH' vinItaH, sa hi sarvajanAbhigamyo bhavati, durvinItastu zeSaguNayuktopi na tatheti 8 7 / ata eva ca "jaso"tti 'yazasvI' zubhakhyAtimAn 8 / "bale"tti 'balI' kAryakaraNampratI sAmarthyavAn 9 / ubhayatra sUtratvA|| nmatvarthIyalopa iti sUtradhArthaH // 18 // nanu yathoktaguNayuktaM mAnuSyameva tatphalamutAnyadapItyAha mUlam-bhoccA mANussae bhoe, appaDirUve ahaauaN|| puvvaM visuddhasaddhamme, kevalaM bohi bujhiA // 19 // 5 || mUlam-cauraMgaM dullahaM maccA, saMjamaM pddivjjhiaa|| tavasA dhuakammaMse, siddhe havai sAsaetti bemi // 20 // (1) tatra setukSetraM yadaraghaTTAdijalena simyate // // ketukSetramAkAzodakaniSpAcasasyam // 2 // ubhayajhenaM tu ubhaSajalaniSpAyasamiti // 3 // (2) tatra khAtaM bhUmigRhAdi // 1 // ucchritaM prAsAdAdi // 2 // tadubhayaM bhUmigRhoparisthaprAsAdam // 3 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cirAgyasanasanama // 248 // -26 vyAkhyA-bhuktvA 'mAnuSyakAn' manuSyasambandhino 'mogAn' manojJazandAdIn , 'apratirUpAn' ananyatulyAn , 'yathAyu:' AyuSo'natikrameNa 'pUrva' pUrvajanmani vizuddho-nidAnAdirahitaH saddharma:-zomanadharmo'syeti vizuddhasaddharmaH, 'kevalam' akalarcha'bodhiyA | jinoktadharmAvAptilakSaNaM 'buddhvA' anubhUya prApyeti yAvat // 19 // kimityAha-'caturaGgam' uktasvarUpaM durlabhaM duSprApaM 'matvA' jJAtvA // 24 // 'saMyama' sarvasAvadyaviratirUpaM 'pratIpadya Asevya 'tapasA bAnAntareNa ca 'dhutakAza' vizvastAzeSakarmamAgaH siddho bhavati, sa cAnyatIrthikakalpitasiddhavana punarihAyAtItyAha-'zAzvataH zazvadbhavanAta , zazvadbhavanazca punarbhavanibandhanakarmabIjAtyantikocchedAttathA cAha-" dagdhe bIje yathAtyantaM, prAdurbhavati naangkurH|| karmavIje tathA dagdhe, na rohati bhvaangkurH||1||" iti sUtradvayArthaH iti bravImIti prAgvat // 20 // %E R Feel ya iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyopAdhyAya 9 zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau tRtIyAdhyayanaM sampUrNam // 3 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banavam 1249 // banya04 // 24 // // atha caturthAdhyayanam // // aIn / uktaM tRtIyamadhyayanamatha caturthamAramyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane bahuraGgI durlametyuktamiha tu tat prAptAvapi mahate doSAya pramAdo, mahate guNAya cApramAda iti pramAdApramAdau heyopAdeyatayA vaktaM pramAdApramAdAmidhaM catudhyayanamAha, tasya cedamAdisUtrammUlam-asaMkhayaM jIvia mA pamAyae, jarovaNIassa hu nasthi tANaM / evaM viANAhi jaNe pamatte, kaM nu vihiMsA ajayA gahiti // 1 // vyAkhyA-'asaMskRtaM' asaMskaraNIyaM, 'jIvitaM' prANadhAraNaM, yatnazatairapi sato vardhayituM truTitasya vA tasA karNapAzavatsandhAtu| mazakyatvAta , yaduktaM-"vAsAI doNNi tiNNi va, vAhijai jai gharaM pi sIDei // sA kA vi natthi nII, sIDijai jIviaM jIe // 1 // " tathA-" maGgalaiH kautukoge-vidyAmantraistathauSadhaiH / na zakkA maraNAtrAtuM, sendrA devagaNA api // 1 // " tataH kiM| kAryamityAha-'mA pramAdIH' ayaM bhAvaH-yadyAyuH kathanitsaMskartuM zakyaM syAttadA caturaGgIprAptAvapi na pramAdo doSAya, yadA tu naivaM tadA caturaGgI pramAdinAM bhUyo durlameti mA pramAdaM kthaaH| nanu vArdhaka evaM dharma kariSyAmIti ko'pi vakti ityAzaGkathAha-jarA 1 "varSANi dve vA zrINi vA, vAhate jIrNagRhamapi sIvitvA / sA kApi nAsti nItiH, sIvyate jIvitaM yayA // 1 // "2 tataH kimityAha // iti hrssprto| makara Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya cirAdhya panapatram // 25 // mana mupanIta:-prApito gamyamAnatvAtkhakarmabhirjaropanItastasya 'huH' iti nizcaye nAsti 'trANaM' zaraNaM, yena jarA'panIyate' na taccharaNamasti, yaduktaM-"rasAyaNaM nisevaMti, maja maMsaM rasaM tahA // bhuMjati sarasAhAraM, jarA tahavi na nassae // 1 // " jarAjarjaravapuSazca naiva tAdRzI dharmakaraNazaktiH sAtato yAvadasau na vyApnoti tAvaddharme mA prmaadiiH| uktaMca-"tadyAvadindriyavalaM, jarayA rogarne PR50 // bAdhyate prasabham / / tAvaccharIramRcchauM, tyaktvA dharme kuruSva matim // 1 // " jaropanItasya ca trANaM nAstItyatrA'TTanamallo dRSTAntastatra cAyaM sampradAyaH, tathAhi ujjayinyAM nagaryAM zrI-jitazatrupo'bhavat // tatra cApratimallobhUnmallarAjo'dRnAbhidhaH // 1 // sa ca gatvAnyarAjyasthairapi mallairayudhyata // tasya dordaNDakaNDUstu, vyapaninye na kenacit // 2 // tadA cAmbhodhitIrasthe, pure sopArakAmidhe // mallayuddha priyaH siMha-girisaJo'bhavannRpaH // 3 // yo malleSvajayattasmai, bhUpaH so'dALUnaM dhanam // iti tatrA'TTano gatvA, pratyandamajaya* parAn // 4 // tataH siMhagiridadhyau, ydaagtyaanyraajytH|| ayaM jayati manmallAnmamApabhrArjanA hi sA // 5 // tato'hamaparaM kazci-kurve mallaM balotkaTam / / dhyAtveti mArgayanmallaM, vAddhitIre yayau nRpaH // 6 // vasAM pibantaM mInAnAM, tatrAdrAkSIca dhIvaram // tatastaM balinaM jJAtvA, poSayAmAsa paarthivH||7|| azikSayaniyuddhaM ca, bhUpastasya tarasvinaH // tataH so'bhUnmahAmallo-'jayyonyaI| stimallavat // 8 // athATTano niyuddhAhe, samAsanne nijAtpurAt / / zambalena bailIvadai, bhRtvA sopArakaM yayau // 9 // sa ca mAtsyi te punazca yauvanamAnIyatena0 iti harSaprato / 3 "rasAyanaM nisevante, mAMsaM magarasaM tathA / bhuJjanti sarasAhAraM, jarA tathApi na nazyati // 3 // ' 3 kaNDaH 'kharaja' iti bhA0 / nindA / 5 zuddha mAMsa sneham 'carabI' iti bhaa.| mAtsyikam / * vRSabham / + + + Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gha kamallena, niyuddha nirjito drutam // viSAdamAsasAdoccai-bhano hastIva hastinA // 10 // svIyAvAse tato gatvA-'hana evaM vyacinta *adhya04 uttarAbhya-4 yat // kenApyajitapUrvohaM, mallenAnena nirjitaH // 11 // tAruNyopacayAcAyaM, cIyamAnabalaH katham ? // punarjayyo mayA kSINo-jasA panapatram yauvanahAnitaH // 12 // kartavyA vairazuddhizca, mayopAyena kenacit // zalyavat khATakarotyanta-nimlAnirhi mAninAm // 25 // // 13 // dhyAtveti tajaitrabalaM, so'nyaM mallaM gaveSayan // saurASTre bahavo mallAH, zrutveti tamamivrajan // 14 // bhRgukacchasamIpa| stha-haraNIgrAmasImani // eka 'karSakamadrAkSI-karpAsavapanodyatam // 15 // [ yugmam ] halamekena hastena, vAhayantaM drutaM drutam // dvitIyenotpATayantaM, phalahIstRNalIlayA // 16 // tazca prekSya pumAneSa, baliSTha iti cintayan // tadIyAhAravIkSAyai, tatrAsthAdyAvadaddanaH // 17 // [yugmam ] prAtarAzakRte tAva-llAtvA kUrabhRtaM ghaTam // tatrAgAttatpriyA so'pi, siirmcchottytttH|| 18 // kUraNa | sadyaH kumbhasthaM, janase grAsalIlayA // gatvA kApi purISasyo-sarga cakre ca karSakaH // 19 // ahano'pi tato gatvA, tatpurISaM vyalokata // taccAdrAkSIdatisvalpaM, zuSkaM chAgapurISavat // 20 // jATharAgniM tatastasya, jJAtvA prblmttttnH|| vairazuddhisamartho'yaM, bhAvItyantarabhAvayat // 21 // tasyaiva saudhe sandhyAyAM yayAce vasatiM ca sH|| so'pi tAmArpayattatra, mallopyasthAyathAsukham // 22 // 5 kA yuSmAkaM jIviketi, taM ca papraccha vArtayan ||proce kRSIvalo'pyeva-masmyahaM nanu nirdhanaH // 23 // tatprAjyena prayatnena, kRSi karve tathApi hi // anamapyudarApUrti-karaM sampacate na me // 24 // mallo'vAdIdasa muktvo-bamamehi samaM myaa| atistokena kAlena, kurve tvAmIcaraM yathA // 25 // sopyUce'haM tadA gacchA-myAdizeyadi mAM vaizA // pRSTA mallena tatrAthai, tataH sApyevamabravIt // 26 // kadhIvakam / 2 bhojanakRte / 3 haLam / * viSTAmocanam / 5 bhAyAM / TakadravAra Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 25 // unostyanena karpAso-'dhunA sa ca vinAmanA // vinazyati tadA ca sA-kathamAjIvikA mama ! // 27 // mallo'pravIdatra yAvAn , parAbhya kasibintito bhavet // gRhANa tAvato mUlya-madhunavArpayAmi te // 28 // ityudIrya tathA prokta-mAnaM mallo dadau dhanam // tato 6 numene sA kAntaM, kiM hi vittAna jAyate ! // 29 // ano'tha tamAdAya, yayAvujjayanI jabAt // poSayAmAsa taM pro-rupAyaitra // 25 // parazataiH // 30 // azikSayaca tasyograM, mallayuddhaM mahaujasaH phalahImalla ityasyA-'bhidhAnaM ca vinirmame // 31 // dvitIyAnde ca samprApte, mallayuddhamahotsave // ahano'gAtsamaM tena, puna: sopArake pure // 32 // atha siMhagirau rAjJi, mallayuddhadidRkSayA // samaM pauraiH parolakSa-raGgamaNDapamAzrite // 33 // yodhaM yodhamanekeSu, malloSaparateSu ca / / niyuddhArthamaDhauketAM, phalahImAtsyiko mithaH // 34 // P[yugmam ] kSobhayantau bhujAsphoTa-ravairvIramanAMsthApi / / kampayantau dharApIThaM, durdharaiH pAdada1raiH / / 35 // muSTAmuSTiprakurvantau, dantA4 dantIva kunyjrau|| prabalaiH pAdavinyAsa-namayantAviva kSamAm // 36 // bhUtale nipatantau ca, chinnamUlamahAdruvat / / mAtalAcAvadhUyAGga| muttiSThantau vinidravat // 37 // vilagantau mitho bADhaM, cirAnmilitabandhuvat // kRtaprahArehuDuva-dviyuJjAnau ca satvaram / / 38 // utpatantau pataGgayat , plavamAno plavaGgavat / / tau ciraM cakratumalla-yuddhaM mallaziromaNI // 39 // [paJcabhiH kulakam ] kintu tulyabalau vIkSya, tau jayazrIH svayaMvarA / / dhyAyantI ke vRNomIti, naikamapyavRNottadA // 40 // pUrNa mAvi dvitIye'hni, niyuddhamanayonanu / | ityuttasthau nRpastAva-ttAvapi svAzrayaM gatau // 41 // tato'nena phalahI, proce putra ! taducyatAm // tena mallena yadADhaM, tvadanaM bAdhitaM bhavet // 42 // ahanAya tataH sarva, phalahI satyamabravIt // prAyazcittagrahIteva, gurave shuddhmaansH|| 43 // tato'ddanaH 1huH meSaH / 2 kapivat / Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banavA 5%E0%A5%AE% pakatela-mardanairvahnitApanaH // tedahaiM bhaipajaizca drAga, vidadhe taM punarnavam // 44 // mAtsyikasyApi paarshvngg-mrdkaanpraahinnonnRpH|| sa tu amArditAGgo'pi, garvAnAmardayadrapuH // 45 // proce ca kanu raGko'yaM, khAtuM zakSyati me puraH // ahaM yamuSya janaka-mapyajaiSa / jaba | purA javAt // 46 // samayuddhAvajAyetAM, dvitIyadivase'pi tau // pArthive cotthite praagv-tmsjjydddnH||47|| mAtsyika // 253 // stu madAviSTo-'cIkaranAGgamardanam // niyuddhamArametAM tau, tRtIye'pyahi pUrvavat // 48 // tadA ca mAtsyikaM vIkSya, niyuddhazrAntavigraham // nirojaskaprahAraca, vaizAkhasthAnasaMsthitam // 49 // phalahIti vadaMstasya, bhrasaJjAmano vyadhAt // jagrAha phalahIgrAhaM, 8 pANinA so'pi mAtsyikam // 50 // [ yugmam ] taM kamaNDaluvanmauliM, parito'bhramayacca saH // tatastuSTo bahudravya-manAyA yannRpaH // 51 // tacca datvA hAlikAyA-'hano'pi visasarja tam // khayaM tvavantImagamat , kRtArthoM vairshuddhitH||52|| vimuktayuddhavyApAro, gRhe tiSThan mutAdibhiH / / vRddho'yama'samarthoya-miti so'hIlyatAnvaham // 53 // tato mAnAdanApRcchaya, tAn kozAmbIM jagAma saH || AvatsaraM siSeve ca, sthitvA kApi rasAyanam // 54 // baliSThatAM tataH prAptaH, prApte yuddhotsave'TTanaH // kurvaniyuddhamavadhI-drAjJo mallaM niraGgaNam // 55 // Agantukena mallo me, vyApAdita iti krudhA // prazazaMsa na taM bhUpa-stena loko'pi nA'stavIt // 56 // tato mAbhUcchamo vyarthoM, mameyAniti cintayan / / ityekAmabravIdAyA~, svaM jJApayitumaTTanaH // 57 // sA ceyaM| "kathayati vanazakunAnAM, kathayata he zakunakAH! zakunakAnAm // yadihAhanena nihato, niraGgaNaH zastrarahitena // 58 // " zrutveti: | zrutapUrvI taM, mahAmallaM mahIpatiH / / yAvajjIvaM jIvikAI, tuSTastasmai dadau dhanam / / 59 // loko'pi draviNaM tasmai, yathAzakti dadaula / tad yogairauSadhaiH / Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECE+ // 15 // tadA // tatrasthaM prApta vicaMca, zruzruvurvandhavo'pi tam // 6 // tataste'bhyetya tatpArthe, taM paadptnaadimiH|| vizvAkhaupayikaiH prAgvaparAbhya dazrayan vittalomataH // 61 / / adhyAsIdahano vitta-lubdhA ghete zrayanti mAm // nirdhanasya tu me bhUyA, kariSyanti parAbhavam panapatrama // 254 // * // 62 / / visrasApi zarIraM me, svIkaroti zanaiH zanaiH // tayA nyAptastu naivAhaM, bhaviSyAmyauSadhairyuvA // 63 // adhInaM mAnavanAM ta-dveSajaM na hi vidyate / / punarnavaM bhavedyana, jarAjarjaramaGgakam // 64 // na ca vArdhakadivyAstraM, prayuktaM kAlavidviSA // patatkAye 4 skhalayituM, zakyaM khajanakaNTakaiH // 65 // tajarAyAM na hi trANaM, meSajaM bandhavo'pi ca // trANaM tu dharma eva sthA-tsarvAvasAsu tattvataH // 66 // tatsAmarthya kizcidastIha dehe, yAvacAvaddharmamArAdhayAmi / / dhyAtvetyantaM sadgurUNAmupAnte, pravrajyA'bhUdaddanaH saukhyapAtram // 67 // ityahanamallakathA // evaM jarAbhibhUtasyAhanasyeva bheSajaH khajanairvA trANaM na bhavati / tatazca 'eamityAdi' 'etam' anantaroktamartha 'vijAnIhi vizeSeNAvabudhyakha, tathA etacca vakSyamANaM jAnIhi, 'janAH' lokAH 'pramacAH' pramAdaparA ubhayatra sUtratvAdekavacanam ! kaM! artha, prakramAt trANa, 'nu' iti vitaka, 'vihiMsrAH' vividhahiMsanazIlAH, tathA 'ayatA' pApasthAnebhyo'nuparatAH, "gahiti"ti 'grahISyanti' svIkariSyanti, ayaM bhAvaH-ete pramattAdiviSeNAnvitAH khakRtaduSkarmabhirnarakAdikameva yAtanAsthAnaM yAsyanti, paraM nAsti trANamiti sUtrArthaH // 1 // iha cAsaMskRtaM jIvitaM, jaropanItasya ca na trANamato 'mA pramAdIH' ityukte, arthasyApi puruSArthatayA sakalaihikAmuSmikaphalanibandhanatayA ca tadupArjanaM prati pramAdo na kArya iti kepAzcitkadAzayo bhavatIti tanmatamapAkartumAha jarA / rA AAS Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyapanapatram // 25 // RAHA mUlam -je pAvakammehiM dhaNaM maNUsA, samAyayaMtI amaiM gahAya // adhya04 maa||25|| pahAya te pAsapayaTTie nare, verANubaddhA narayaM uviti // 2 // vyAkhyA-'ye kecana 'pApakarmamiH' kRSivANinyAdibhiranuSThAnaH 'dhana' dravyaM 'manuSyAH' mAnavAsteSAmeva prAyo dravyopArjanopAyapravRtteritthamuktaM, 'samAdadate' svIkurvate, 'amati' kumati, "dhanairduH kulInAH kulInA bhavanti, dhanaireva pApAtpunarnistarante // dhanebhyo viziSTo na loke'sti kazci-ddhanAnyarjayadhvaM dhanAnyajayadhvam // 1 // " ityAdikAM 'gRhItvA' sampradhArya, 'prahAya' prakarSaNa | | hitvA dhanameva 'te' dhanakarasikAH, "pAsapayaTTia"tti pAzA iva pAzA bandhana nibandhanatvAttriyaH, uktaJca-"vArI gayANa jAlaM, // 4 // timINa hariNANa vaggurA ceva // pAmA ya sauNayANaM, narANa bNdhtthmitthiio||1||" iti. teSu "payaTTi"tti ArSatvAta pravRttAH pAzapravRttAH 'narAH' punarnaropAdAnamAdarakhyApanArtha, vaireNa-vairahetunA pApakarmaNAnubaddhAH-satatamanugatA vairAnubaddhAH 'narakaM' ratnaprabhAdika 'upayAnti' gacchanti, te hi dravyamupAjya rAmAsvabhiramante, tadabhiratyA ca narakagatibhAja eva syuriti bhAvaH, tasmAdiheba | vadhavandhAdihetutayA paratra ca narakAdi durgatidAyitvena tatvataH puruSArtha eva na bhavatyartha iti tasyAgato dharma prati mA pramAdIrityuktaM bhavati / dravyalubdhAnAM cAtraivApAyadarzako'yamudAharaNasampradAyaH tathAhi nagare kApi, babhUvaiko mlimlucH|| sa caikamakhanatrUpaM, mahAntaM svagRhAntare // 1 // datvA kSAtraM tamaMkhinyAM, sala1 "bAri gajAnA jAlaM, timInAM hariNAnAM vAgurA caiva / pAzAzca zakuna kAnAM, narANAM bandhA striyaH // 1" / 2 rajanyAm / Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSmIkagRheSu sH|| bahulaM dravyamAdAya, kUpe tatrAkSipatsadA // 2 // dhanaM datvA ca kasyApi, pariNinye sa kanyakAm // nIrguNo'pi uparAdhya jano jAyA-mavApnoti dhanena hi // 3 // prajAtAyAM tu jAyAyA-miti dadhyau sa taskaraH // vRddhiGgatAnyapatyAni, vakSyantya- amba04 banaratram | nyasya me ramAm // 4 // apatyamapi hantavyaM, tallakSmIkSayakunmayA // tajjananyAM tu jIvantyAM, tanihantuM na zakSyate // 5 // sApatyApi // 25 // // 256 // |vadhUrvadhyA, tanmayeti vimRzya sH|| tatraiva kUpe cikSepa, nihatya sasutAM striyam // 6 // dravyeNAnyAM punaH pANau-kRtya prAgvajadhAna 8|| sH|| evaM punaH punarlobha-grahagrasto vinirmame // 7 // anyadA sa kanImekA-mupayeme manoramAm // jAtApatyAmapi na tA-mavadhI pmohitH||8|| pUrNASTavarSe sajAte, tajjAte cetyacintayat / / mayA bhUyastaraM kAla-miya mohena rakSitA // 9 // enAM nihatya tatpathAt , mArayiSyAmi dArakam // dhyAtveti mArayitvA tAM, kUpe tatrAkSipadrutam // 10 // mAryamANAM ca tAM vIkSya, bhybhraantstdnggjH||5 gRhAnirgatya pUcakre, nirbalAnAM hyado balam // 11 // tataH kiM pUtkaropIti, lokaiH pRSTo jagAda saH // nihatya janayitrI me, kUpe || kSiptAdhunAmunA // 12 // tacchutvA tasya saudhAntaH, pravizyorvIzapuruSAH // taM cauraM jagRhurjIva-grAhaM grAhA iva dvipam // 13 // kapa | ca dadRzurdravyA-pUrNamasthibhirAkulam // tato'vabudhya taM dasyuM, baddhvA ninyunUpAntikam // 14 // bhUpopyupAyairbhUyobhi-staM prapIDyA khilaM dhanam // lokebhyo dApayattaM ca, viDambyAmArayaddhRtam // 15 // ityarthalobhena kukarma kurva-nihApi pIDAmadhiyAti jntuH|| 6 amutra cAdhogatimeti tena, tyaktvArthalomaM kuru dharmayatnam // 16 // iti dravyalobhe corakathA // tadevaM dhanamatra paratra cAnarthakArIti sUtrArthaH // 2 // atha karmaNo'vandhyatAM kathayan prastutamevArtha draDhayitumAha 1 santAnavatyAm / 2 mAtA / 3 jalajantuvidoSaH SHRESULTS Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ babaracAra 157 Montwww mUlam-teNe jahA saMdhimuhe gahIe, sakammuNA kiccai pAvakArI // evaM payA peva idaM ca loe, kaDANa kammANa na mukkhu asthi // 3 // va05 vyAkhyA--'stena cauro yathA 'sandhiAkheM yAtradvAre gRhItA' AtaH 'svakarmaNA' svIyAnuSThAnena 'ityate' chiyate 'pApakArI' 150 5 pApakaraNazIlA, kathaM punarayaM kRtyate / ityatra sampradAyastAhika namare kApyabhUtko'pi, cauracauryavizAradaH / sa cAnekaprakAreku, kSAtreSu nipuNo'bhavada // 1 // nanyAvartaghaTAmbhodhi-kapIzIpAMdisaMsthitam // thAnaM datvAnvahaM cakra, vAskaya sa hi taskaram // 2 // sarvato dattaphalake-'nyadA'pavarake kacit // sa dhAtramakha| nacAru, kapizIrSakasaMsthitam // 3 // tatra yAtraM khanantaM taM, jJAtvA jAgradhAdhipaH // utthAya te pradeza drAka, camAja nibhRtakramaH // 4 // gRhe praviSTaH zaneNa, prahariSyati mAmasau // iti so'rdhapraviSTa taM, hutaM jagrAha pAdayoH // 6 // tato gRhIto'hamiti, sa proce | |bAbadasyave // so'pi taM istayodhRtvA, bahiHkrapTuM samAkapa // 6 // so'ntaHsthena gRhezana, bahisthena ca dasyunA ||-aakRssymaanno nevAsusvAGgasaGgopane kSamaH // 7 // atIva saGkaTe dhAne, tadA tatra svanirmite // so'kRtyate bhRzaM tIkSNaiH, kapizIrSakadantakaH // 8 // tataH sa caurA saparAkramAmyAM, tAbhyAmamAbhyAmapi kuSyamANaH dhAtreNa tena khakRtena kuttA, pIDA prapede maraNAvasAnAm // 9 // iti svakRtakarmabhoge corkthaa|| evam' anenodAharaNadarzitanyAyena 'prajA' prANisamaharUpA 'pretya' paraloke ihaM ca loe" citra da iha loke ca. svakRtakarmanirmitavividhavAdhAbhiH kRtyate: kutacAyata ityAhai-yataH kRtAnAM karmaNo na mokSo'sti, yaduktaM 1 cauryacha / ra kapATe boro itibhA guMsINA / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyabanAs // 258 // "yadi kriyate karma, tat paratropabhujyate // mUlasiteSu vRkSeSu phalaM zAkhAsu jAyate // 1 // " tataH pApakarma na vidheyaM, AstAM vA pApakarma, tatprazaMsA''zaMsA'pi na kAryA, tasyA apyanarthahetutvAttathA ca vRddhAH dasyurekaH pure kvApi, durArohepi mandire || Aruhya kSAtramakhana - dvanaM cAdAya niryayau // 1 // tataH prAtarvadravya - vinAzautpana duHkhataH // prabuddhena gRhezena, tumule bahule kRte // 2 // loke ca milite bhUri-tare tatra sa taskaraH / kaH kiM vaktIti nirNetu-mAMgAnmabjulaveSabhRt // 3 // [ yugmam ] lokAzcaivaM tadA procu- rdurArohe'tra vezmani / Aruhya dasyunA tena, kSAtrametatkathaM kRtam 1 // 4 // kSAtreNAnena laghunA, paroskandI kathaM ca sa / praviSTo vittamAdAya, nirgato vA bhaviSyati ? // 5 // tadasya khecarasyeva, pATacaraMziromaNeH // vAcAmagocarAM zakti, dRSTvA citrIyate manaH // 6 // iti lokokti mAkarNya, tuSTazrauro'pyacintayat // satyametatkathamahaM, praviSTa nirgato'munA 1 // 7 // iti svayaM vIkSamANo, vakSaH kukSI kaTItaTam || muhurmuhuH kSAtramukhaM, prekSAzcakre jaDAzayaH // 8 // tatrAgatA rAjanarAstatastaM nizcitya cauraM jagRhuH sudakSAH // ninyuzca sadyo nRpaterupAnte, nRpopi taM zikSayati ma samyak // 9 // iti pApaprazaMsAbhilASe caurakathA || evaM pApakarmaprazaMsAbhilASopi sadoSa iti na kArya iti sUtrArthaH // 3 // iha ca karmaNAmavandhyatvamuktaM tatra ca kadAcidvandhubhya eva tanmuktirbhAvinI, amuktau vA dhanAdivacadvibhajyaivAmI bhokSyanta ityapi kazcinmanyetA'ta Aha saMsAramAvaNNa parassa aThThA, sAhAraNaM jaM ca karei kammaM // kammassa te tassa u veakAle, na baMdhavA baMdhavayaM urviti 1. cauraH / 2 pATacaro dasyuH / IRC Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ myAkhyA- 'saMsaraNaM' teSu teghUccAvacakuleSu paryaTanaM saMsArastam 'ApamA prAptaH 'parasya' Atmavyatiriktasya putrakalatrAdeH "aDha"uparAjya || tti 'arthAt' prayojanamAzritya "sAhAraNaM jaM ca"ti cassa vA zabdArthatvAdinakramatvAca sAdhAraNaM vA yad 'AtmanonyeSAzcaitadbhavi- // // 259 // Syati iti buddhipUrvakaM karoti 'karma' kRSyAdyanuSThAnaM, bhavAniti gamyaM, 'karmaNaH, tasyaiva kRpyAdeH 'te' tava karmakartuH "tassau"tti tu | zabdasthApizabdArthatvAt 'tasthApi' parArthasya sAdhAraNasya vA AstAmAtmanimittasyeti bhAvaH, 'vedakAle' vipAkakAle 'na' naiva 'baandhvaaH'| khajanAH yadartha karma kRtavAn te vAndhavatAM tadvibhajanaspheTanAdinA "uciMti"tti upayAnti, tena svajanopari mohaM hitvA dharma 6 evAvahitena bhAvyam / uktazca "rogAghrAto duHkhAditastathA svajanaparivRto jIvaH // kaNati karuNaM savASpaM, rujaM nihantuM na zaktosau // 1 // mAtA bhrAtA bhaginI, bhAryA putrastathA ca mitrANi // na pranti te yadi rUjaM, svajanavalaM kiM vRthA vahasi ? // 2 // rogaharaNepyazaktAH, pratyuta dharmasya te tu vighnakarAH // maraNAcca na rakSanti, svajanaparAbhyAM kimabhyadhikam ? // 3 // tasmAtsvajanasyArthe, yadihAkArya karoSi + nirlajja ! // bhoktavya tasya phalaM, paralokagatena te mUDha ! // 4 // tasmAtsvajanasyopari, vihAya rAgaM ca nivRto bhUtvA // dharma kuruSva | yattA-dihaparalokasa pathyadanam // 5 // " atrodAharaNamAmIrIvaJcakavANijastatra cAya sampradAya: tathAhi nagare kvApi, vaNigeko'bhavatpurA // sa ca haTTasthitazcake, vyApAra prativAsaram // 1 // anyadA saralAtyartha-mAmIryekA tadApaNe // rUpakadvayamAdAya, kAsArthamupAgamat // 2 // karpAsazca samartho'bhU-cadA tasmAtsa naigamaH // ekarUpakakarpAsaM, tolayitvA 1 vaNik / SHRA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IF dadau dvizaH // 3 // dvayorUpakayordataH, karpAso me dvirarpaNAt // sA tu jJAtveti tAvantaM, tamAdAya yayau drutam // 4 // vaNika sa tu | ucarAdhya tadA dadhyau, rUpako'yaM mayA mudhA // leme bhAgyAttadachana-apazuo'hamAtmanA / / 5 // iti dhyAtvA rUpakasya, taskhAjyasamitA. banaratram Rem guDAn // gRhe preSIdrAryayA ca, ghRtapUrAnacIkarat // 6 // tayA'tha ghRtapUreSu, kRteSvAgAtpurAntarAt // tajAmAtA tatra mitra-yuktaH kAryeNa kenacit // 7 // tataH sA ghRtapuraistaiH satantramabhojayat / / jAmAtA hi bhavetprAyaH, zvazrUNAmativallabhaH // 8 // tasin gate ca sa vaNig, bhojanAya gRhaM gataH // vIkSya svAbhAvikaM bhakta-mevaM papraccha kAminIm // 9 // manasvini ! kuto nAdya, ghRtapUrAH kRtAstvayA // jagAda ramaNI svAmi-nirmitAste'bhavanmayA // 10 // kintu hetoH kRtopyatrA-yAto'smaduhituH ptiH|| samitro ghRtapUraistai-aujito gmnotsukH||11|| tannizamya samutpanna-viSAdaH sa vyacintayat // mayA parArthamAmIrI-varAkI vazcitA thA // 12 // tadvipratAraNotpatraM, pApameva mama sthitam / / ghRtapurAstu te jagdhAH , parairetya kutazcana // 13 // pApaM hi kriyate mUDhaH, zrIputrAdikRte bhRzam // vipAkasya tu kAle ta-tsvayamevopabhujyate // 14 / / iti dhyAyan bahirgatvA, dehacintAM vidhAya sH|| grISmama| dhyAhvArkatapto, vizazrAma tarostale // 15 // sAdhumekaM ca mikSAyai, yAntaM vIkSyavamabravIt // bhagavannehi vizrAmya, vArtayanmAmiha kSaNam // 16 // muni nI jagau gamya, svakAryeNa mayA drutam // vizrAmAya tato nAhaM, sthAsthAmIha mahAmate / // 17 // vaNik proce'nyakAryeNA-'pyAya! kiM kopi gacchati / // yadbhavadbhiH svakAryeNa, mayA gamyamitIritam // 18 // uvAca muniranyArthe, kizyante bahavo janAH // bhAryAdyartha klizyamAna-stvamevAtra nidarzanam // 19 // ityekenaiva vAkyena, pratibodhamavApa sH||sm yAhaM vacaH svalpa-mapi hi syAnmahAphalam // 20 // tataH pUjyAH tiSThantItyapRcchatvaM muni vaNik / / jagAda yatirudyAne, ANG Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ulka banya04 // 26 // + tiSThAmyahamitaH sthite // 21 // nigrantho'tha pure gatvA, praaptpraasukbhojnH|| udyAne'gAtkRtAhAraH, sAdhyAyaM ca nyadhAtmudhIH // 22 // velAnusArato jJAtvA, kRtAhAraM tapodhanam // gatvA tadantike'zrauSI-jaina dharma sa naigamaH // 23 // bandhUnApRcchaya dIkSAye, // 25 // | yAvadAyAmyahaM vibho ! // tAvatpUjyairiha stheya-mityUce ca virktdhiiH|| 24 // gRhe ca gatvA svajanAn , jAyAM ceti jagAda sH|| lA havyApArato lAmA, svalpa eva prajAyate // 25 // kariSye dezavANijya, prAjyalAbhakRte tataH // taca syAtsArthavAhena, vidyate dvau ca tAviha // 26 // tatraikaH svadhanaM datvA, nayate puramIhitam // tatra copArjite vitte, bhAga gRhAti na svayam // 27 // dvitIyastu 6 nijaM vicaM, pradatte naiva kiJcana // pUrvArjitaM ca sakalaM, sevitaH san vilumpati // 28 // tadbhUta sArthanAyena, kena sAkaM vrajAmya ham ? // svajanAH procire yAtu, prathamena samaM bhavAn // 29 // tataH sa bandhumissatrA, tatroyAne drutaM yayau ||k sArthavAha iti taiH, pRSTazcaivamavocata // 30 // sthitaH kiGkallipakSAdhaH, sAdhureSa gunnoddhiH|| siddhipuryAH sArthavAho, datvA dharmadhanaM nijam // 31 / / vyApAraM kArayatyaM zaM, na ca gRhNAtyupArjite // tadanena samaM mukti-purI yAsyAmi kAmitAm // 32 // [ yugmam ] sArthezo'nyastu || vijJeyo, jAyAdisvajanAtmakaH // sa hi dharmadhanaM prAcyaM, hanti datte na ca svataH // 33 // kizca yuSmAbhirevoktaM, yadAyena samaM. vraja // tanmuktvA bandhusambandhaM, sAdhumenaM zrayAmyaham // 34 // ityudIrya sa vaNigmunipArzva, bandhumohamapahAya mahAtmA // svIcakAra munidharmasudAraM, saukhyamatra ca paraMtra ca leme // 35 // iti bandhumohApohe vaNikkathA // yathA cAyaM vaNik svajanasvarUpaM bhAvadayana dharma pratipannastathAnyairapi dakSairyatitavyamiti suutraarthH||4|| itthaM tAvatsvakRtakarmaNAM bandhubhyo na muktirityuktaM, adhunA tu dravyameva tanmuktaye bhAvIti kasyApyAzayaH svAdata Aha Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAbhya wale yanaratram Rai 5 // -- vitteNa tANaM na labhe pamatte, imammi loe aduvA prtthaa|| dIvappaNaDheva aNaMtamohe, neAuaMdaDumadAmeva // vyAkhyA-'vittena' dravyeNa 'trANaM' svarutakarmabhyo rakSaNaM 'na labhate' na prAmoti, 'pramattaH' madyAdipramAdavazaM gataH, ketyAha|| "imammi"tti 'asin' anubhUyamAne 'loke' janmani "aduva"tti athavA 'paratra' iti parabhave / yaccoktamiha loke iti, tatra puro- | hitaputrodAharaNam , tatra cAyaM sampradAya:-tathAhi nagare kApi, bhUpaH kutracitsave // bahiniyati zuddhAnte, procarityudaghoSayat // 1 // sarvairapi naraiH sadyo, nirgantavyaM bahiH puraat||n niryAsyati yastaM tu, nigrahISyati bhuuptiH||2|| tadAkarNya narAH sarne, niryayustvaritaM purAt // rAjJAmAjJAmanullabadhyAM, sudhIrullAhate hi kH?||3|| tadAcaiko rAjamitraM, purohitasuto yuvA // na niyayau purAdvArevadhUdhAmani saMsthitaH // 4 // kathazcittaM ca vijJAya, jagRhurnUpapUruSAH // tebhyaH kizcidvitIryAtmA, na tu tema vyamocyata // 5 // kintu / dindhakaraNo nRNAm // 6 // tatastaM pArthivopAnte, ninyire nRpapUruSAH // rAjJApyAjJAbhaGgakArI-tyAdiSTo vadhya eva sH||7|| purohitastadAko-petyorvIzamadovadat // svAmin ! dadAmi sarvasvaM, tadvimuJcata me sutam // 8 // purohiteneti dhanena bhUpo, nimantryamANo'pi na taM mumoca // tataH sa zUlAmadhiropito'ntaM, jagAma dIna: zaraNena hInaH // 9 // dhanaM na trANAyetyarthe purohitasutakathA // evamanyepi vitena trANamatraiva tAvama labhante AstAmanyajanmani, tanmRvitA punaradhikaM doSamAha-"dIva" ityAdi (vRttAdham ) tatra "dIvappaNa?"tti prAkRtatvAt 'pranaSTadIpa iva' vigataprakAzadIpa | iva, anantaH-tadrava eva prAyastasyAnuparamAta mohaH-mithyAjJAnamoharUpo dravyAdimohAtmako vA'syetyanantamoha, "nejAu"ti , anta:pure / 2 vezyAgRhe / / davA / . sakhA / -94545 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samasAmAna 524 adhya04 uttarAbhyaparatram // 263 // KA- | nizcita mAyaH-lAbho nyAyaH-muktirityarthaH; sa prayojanamasyeti naiyAyikasta, samyagdarzanAdirUpaM muktimArgam "daTuM"ti apergamya- ||2|| | tvAd 'ramApi' upalabhyApi, "adalRmeva"ti prAkRtatvAdadraSTaiva bhavati, atra cAyaM sampradAya: bl // 25 // tathAhi mahati kApi, bhUdhare' bharikandare // tigmAMzukiraNAmedha-nIrandhaMvanagahvare // 1 // vahimedhAsi cAdAya, gRhItArudI. pikAH // vilena vivizuH kepi, dhAtuvAdaparA narAH // 2 // [ yugmam ] tatra teSAM pramAdena, vidhyAtau vahnidIpakau // sarveSAmapi | jantUnAM, pramAdo hi ripUyate // 3 // tato guhAtamojAta-mohAste parito'bhraman // dRSTapUrva vilAdhvAnaM, na punarlemire tadA // 4 // tatra bhramantazca mahAviSaiste, daSTA bhujaGgaviSaghUrNitAGgAH // kutrApi garne patitAzca nimne, jagmuH kRtAntAtithitAM vraakaaH||5||iti dhAtuvAdikathA // yathA caite pradIpadRSTavilAdhvAno'pi pramAdapranaSTapradIpAstamovimUDhAH sarpadaSTA garne patitAzca taM mArga dRSTvApyadraSTAra eca jAtAH, evamanyo'pi prANI kathazcitkarmakSayopazamAdeH prAptAda zrutajJAnadIpAnmuktimArga dRSTvApi vittAcAsaktipramAdanaSTazrutajJAnadIpo mithyAjJAnatamovimUDho lobhAhidaSTaH kugatigarne patitazca tasyA'draSTaiva bhavati, tathA ca na kevalaM svatastrANAya vittaM na bhavati kintu kathacillandhaM trANa hetu samyagdarzanAdikamapyupahantIti suutraarthH||5||evN vittAdi na trANAyetyupadarya yatkartavyaM tadAhamUlam -suttesu AvI paDibuddhajIvI, na vIsase paMDia AsupaNNe / ghorA muhuttA abalaM sarIraM, bhAraMDapakkhI va ghara'ppamatto // 6 // , parvate / 3 kandarA guphA / 3 sigmAMzuH raviH / 1 randhraH chinam / 5 kAhAni / savAla Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 amba04 // 26 // + vyAkhyA-'supteSu' dravyataH zayAneSu, bhAvatastu dharma pratyajAgratsu, 'ca: pAdapUraNe, 'api:' sambhAvane, tato'yamartha:-supteSvaucarAdhya pyAstAM jAnatsu, pratibuddhaH-dravyato nidrArahito bhAvatastu yathAvasthitavastujJAnavAn , jIvatItyevaM zIlaH pratibuddhajIvI, ayaM bhAvA- yanastram // 264 // dvidhA suptebapi nirvivekajaneSu vivekI na gatAnugatikatayA svapiti, kintu dvidhApi pratibuddha eva yAvajjIvamAste, atra ca dvidhA| pyapramattatAyAM agaDadatta udAharaNaM, tatra cAyaM sampradAyaH / tathAhi atraiva bharate puNya-pIyUSakamalAkare // padmAzritaM padmamivA-'bhavacchaGkapuraM purm||1||nyaayaanyaaykssiirniir-vivecnvickssnnH|| 'rAjahaMso'bhavattatra, guNairnAmnA ca sundrH||2|| zakrasyeva zacI tasya, sulasAkhyA mahiSyabhUt // sarvAGgasubhagAloka-netrIdhvagamadhAprapA // 3 // yathAmanorathaM bhogA-nupabhuJjAnayostayoH // babhUvAgaDadattAho, nandanaH sundraakRtiH|| 4 // pitromanorathaiH sArdha, vardhamAnaH krameNa saH // prApa tAruNyamasvarNa-ratnaM sarvAGgabhUSaNam // 5 // lokampRNasya tasyorvI-dayitasya suto'pi saH // janodvegakaro jajhe, mAnoH putra ivAntakaH // 6 // sa hi hiMsApriyo'lIka-vAdI dharmArthavarjitaH // ramamANo'nyarAmAmi-niHza garnaparvataH // 7 // / mAMsAzI madyapo cUta-rativyUto vRto viTaiH // vezyAvRndairanugato-'nvahaM tatrApramatpure // 8 // [ yugmam ] tato vimuktamaryAda, maho nmAdamudIkSya tam // vyAkulAH sakalAH paurA, bhUpAyeti vyajijJapan // 9 // svAmistvadIyaputreNa, SaNDhavatsvairacAriNA // udvejitA havayaM bhUri-bhujageneva mUSakAH // 10 // na ca vAcyaM matsuto kA, kathamudvejayediti ? // kSIrodAdapi sambhUtaH, kAlakUTo na hanti kim // 11 // anAcArA na ye svapne-'pyabhavan bhavatAM pure // te sarvepi tadAcArya-NevAnena pravartitAH // 12 // na caivaM ceSTa , rAjanecha / 2 adhvamaH musApharaH / / pRthviipteH| 4 yamaH / 5 mAMsabhakSakaH / kama+5 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banavam na 44149+MS-% mAnasa, tasopekSA barIyasI / dAhAya jAyate bahi-rivAnyAyo epekssitH|| 13 // ityAdimirlokavAkyai-karNya sutareSTitam // maryAdAjaladhipaH, kopATopAdadovadat // 14 // are! kumAraM vadata, yanme dezAdvaja drutam / ataH paraM tavAnyAyaM, sahiye jamA na hi sarvathA // 15 // putropyanyAyakannyAya-tatparaiH parihIyate // na hi karNApahaM svarNa, kenApi paridhIyate // 16 // idaza vacanaM rAjJo, janazrutyA nizamya saH / khaDgapANirahaGkArA-kumAro niragAdahiH // 17 / / ullakathAdrisarigrAma-purAraNyAni bhuurishH|| gaGgAjalAplutAbhyAM, purIM vArANasI yayau // 18 // sa cAparicitatvena, kenaapyvihitaadrH|| vAma vimanAstatra, yUthabhraSTa ivaiNakaH // 19 // bhramaMzcaivaM mahAtmAnaM, zAstrApArapAragam // kapAvantaM pApabhIrUM, gambhIramupakAriNam // 20 // rathAcagajazikSAdha, zikSayantaM nRpAGgajAn // kvacitpavanacaNDAkhyaM, kalAcArya sa dRSTavAn // 21 // [yugmam ] taM ca prekSya kumAro'nta-ravindata parAM mudam // nirvApayanti santo hi, darzanenApi candravat // 22 // amuM kalAcAryaraviM, pratimAbhAnubhAmuram // zraye tamo'panohai dArtha-miti cAntaracintayat // 23 // tatpAdakamale natvo-pAvizaca tadantike / / kutastvamAgA iti taM, kalAcAryo'pi pRSTavAn / // 24 // ekAnte'tha tamAhUya, kumArazcaritaM nijam // jagAda sakalaM satya-mityUce ca kRtAJjaliH // 25 // svAmin ! durmatinA krIDA-ratinA mayakA purA // kalAbhyAsaH kRto nAsti, nAstikena damo yathA // 26 // cikIrSAmi kalAbhyAsa, pUjyAnAmantike ttH|| niSkalo hi pumAn vizve, pazorapyatiricyate // 27 // tato'lapatkalAcAryaH, propktikrmtthH|| vatsa! matsadane sthitvA, kalAbhyAsaM kuruSva he ! // 28 // kintu tvayA svavaMzAdi-prakAzyaM naiva kasyacit // ihatyabhUpatvapitro-rnAsti tuSTimitho 1 magakaH / 2 bhakRpAraH samudraH / / pratibhA buddhiH navanavonmeSazAlinI / Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhyavanasUtram // 266 // yataH // 29 // kumAro'pi vacastasya, tathA pratyapadyata // tatastaM sArghamAdAya, nijaM dhAma jagAma saH // 30 // bhrAtRvyo'yaM mamAyAta, iti patnyai jagAda ca // jananImiva tAM bhaktyA, kumAropyanamattataH // 31 // tataH sA strapayitvA taM bhojayAmAsa sAdaram // kalAcAryopyadAttasmai, vastrANyAbharaNAni ca / / 32 / / idaM madIyaM turaMga sadanasyandanAdikam || svakIyaM bhavatA jJeyaM, stheyaM cAtretyuvAca ca / / 33 / / tataH kumAraH santuSTa - cetAstasya gRhe vasan // prAcyA vimucya duzzreSTAH, kalAbhyAsaparo'bhavat // 34 // vinayAmRtavAn loka- kairavANi pramodayan // so'grahIdalpakAlena, candravatsakalAH kalAH // 35 // mA vismarantvimA bhUri- bhAgyairlabdhA | mameti saH // kalAparizramaM cakre, gRhodyAnagatonvaham || 36 || tasyodyAnasya pArzve ca cAruvAtAyanAzcitam / abhUdvizAlamRtunaM, | zreSTasya zreSThino gRham // 37 // tatra cAsItsutA tasya nAmnA madanamaJjarI / svarvadhUgarvasarvasva-sarvaGkaSavapulatA // 38 // sA ca nityaM | gavAkSakhyA, taM dadarza nRpAGgam // prAkSipattaM pratipremNA, patrapuSpaphalAdi ca // 39 // rAjAGgajastu no samyak, tAM mRgAkSImudaicata // vidyAgrahaNalomena, gurorAzaGkayA tathA // 40 // anyadA madanonmAda-vivazA sA vazA drutam // jaghAnAzokagucchena, taM kalAbhyAsatatparam // 41 // tadA tvagaDadattastAM savizeSaM niraikSata // nityaM nitambinIsaGge, kasya vA syAnmano dRDham 1 // 42 // sampUrNacandravadanAM vinidrAmbhojalocanAm // svarNakumbhAbhavakSojAM, pallavAtAmrapANikAm // 43 // prAdurbhUtairbahirmUrte - znurAgalavairiva // kiGkellipallavaidyanAM, sUryAmiva vanazriyam // 44 // liptAM svarNadraveNeva, pIyUSeNeva nirmitAm // tAM vIkSya vismitazvice, kumAro dhyAtavAniti // 45 // [tribhirvizeSakam ] kimiyaM kamalA nAga-kanI devAGganA'thavA // vidyAdharI vA matpuNyaiH, pratyakSA vA sarasvatI! // 46 // dhyAtvetyUce ca tAM subhru !, kA'si tvaM kasya vA sutA 1 // mAM kalAbhyAsaraktazca parimohayase kutaH ? // 47 // sAnandA sA adhya04 // 265 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 267 // 35 tataH proce-nAmnA madanamaJjarI // pandhudattAbhidhaSThi-mukhyakha tanayA'syaham // 48 // ihaiva hi' pure yUnA, kenApyasi vivA adhya hitA // idaM tu mandiraM viddhi, mapiturguNamandiram // 49 // tvAM ca dRSTvA jagajaitra-rUpaM cittAmjabhAskaram // jAtAmyeSA mahA-SRHon bhAga !, tvadekAyattajIvitA // 50 // mAradhikArirUpastvaM, yataHprabhRti viikssitH|| tataH prabhRti mAmura-dhite ghasmaraH smaraH // 51 // kAmadAghajvarocchityai, nityaM tvadarzanAmRtam // pibAmi sa tu tenApi, vRddhimeva prayAtyaho? // 52 // amRtasyApi tannUna-masAdhyo'sau mahAjvaraH // no cettadojanA devAH, santApyante'munA katham // 53 // tvatsaGgamaikagozIrSa-sAdhyo'yamathavA jvrH|| parAzatairapi parai-hIyate meSajaiH katham ? / / 54 // taddoSajJopacAra me, na kariSyati cedbhavAn // tadAvazyamayaM jantuH, paralokaM gamiSyati // 55 // yathA nirvApite netre, darzanena zrutI girA // tathA nirvApaya svAGga-saGgamenAGgamapyadaH // 56 // iti tadvAkyamAkarNya, kumArontaracintayat // nUnaM kAmAnalapluSTA, prApnuyAtprAntamapyasau // 57 // "prANinAM hi sakAmAnAM, zAstre proktA dazA daza // tatrAbAyAM bhavecintA-'parakhAM saGgamaspRhA // 58 // hatIyAyAM tu niHzvAsa-atuyAM tu sarajvaraH // dehe dAhazca paJcamyAM, SaSThayAM sthaadojnaaruciH||59|| saptamyAM tu bhavenmU.-'STamyAmunmAda usvaNaH // navamyAM prANasandeho, dazamyAM prANavicyutiH // 60 // " tadasau sundarI mA sa, mriyatAM mdviyogtH|| dhyAtvetyUce kumArastAM, girA pIyUSakalpayA // 61 // mRgAkSi ! sundarAjyaskha, rAjJaH shpureshitH|| prathamaM nandanaM nAnA-'gaDadattamavehi mAm // 62 // kalAcAryAntike karta, kalAbhyAsamihAgamam // tvatsevane tu nAyAnti, kalA ruSTA ivAGganAH // 63 // tadutsuko'pi nedAnIM, tvayA sanantamatsahe // ito vastu hatvA svAM, gamiSyAmi na |iv ca pure harSaprato / 2-4 kAmaH / 3 bhakSakaH / 5 urichatiH zAntiH / / kau~ / * kAmAnidagdhA / 8 maraNam / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMzayaH // 64 // ityAdyuktvA kathazcitvAM, khasthIkRtya nRpaanggjH|| jagAma gehamudyAnA-tadrUpAkSiptamAnasaH // 65 // anyadA bhUpabhUuttarAdhya | svA-rUDho rAjapaye vrajana // tumulaM 'rodasIkRkSi-mbhari zrutve tyacintayat // 66 / / kiM cukSobha payorAzI-jajvAla jvalano'thavA // jaya04 yanapatram vairisainyamutAyAtaM, taDidvA patitA kvacit // 67 // dhyAyannevaM dadazaikaM, kumAro mattadantinam // mUlAdunmRlitAlAnaM, paryaTantamita 28 // // 258 // stataH // 68 // niSAdinA parityaktaH, kuziSya iva sUriNA // mahAbalaiH pAdapAtai-yazcayanniva medinIm // 69 // mArayan pazumayAdIn , gRhahaTTAdi pAtayan // so'pi vyAlaH kSaNAtkAla, ivAbhyAgAnnRpAGgajam // 7 // [yugmam] tadA ca lokAH prAkArAgArAderupari sthitAH // muzca muzca vyAlamArga-miti rAjAGga jaguH // 71 // kumArastu iyaM hitvA, tUrNamAhAsta hastinam / / tatastaM prati mattebho, dadhAve krodhvihvlH||72|| uttarIya purastasya, kumAra praakssiptttH|| dantaprahArAMstatrAdA-droSAndhaH sindhurastu sH||73|| | pRSThe gatvA kumAro'tha, gADhamuSTayA jaghAna tam / avaliSTa tatastUrNa, kumAramamikuJjaraH // 74 // tatpRSThastha svayaM bhrAmyan , praharaMstaM ca muSTimiH // cakrabhrameNAbhramayat , kumArastu dvipaM ciram / / 75 // bhrAmaM bhrAmaM ca nirviNNaM, taM gajaM sulsaanggjH|| Aruroha M mahAsavaH pArIndra iva parvatam // 76 // vazIkRtadvipaM taM ca, vIkSya saudhopari sthitaH // bhUpo bhuvanapAlAkhyaH, prAjyaM vismaya mAnase // 77 / suryAcandramasau tejaH-saumyatvAbhyAM jayanniva // kumAraH ko'yamityurvI-nAtho'pRcchacca vetriNam // 78 // vetrI proce prabho'muSya, vedmi nAhaM kulAdikam // paThan kintu kalAcArya-pArzve dRSTo'styayaM mayA // 79 // tataH pRSTaH kalAcAryaH, samA-* * kArya mahIbhRtA / samabhyAbhayaM tasya, vRttAntaM sarvamabravIt / / 80 // tatastuSTastamAhvAtuM, vetriNaM praahinnonnRpH|| riporapi guNAn 1 dhAvAbhUmI / 2 vidyut / / istipakena / 4-5 gajaH / / hastinam / . siMhaH / 8 pratIhAram / SUSUMAR Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaNya. vanasUtram dRSTvA, guNarAgI hi modate // 81 // tenAhUtaH kumAropi, baddhAlAne mataGgajam // sAzaGkaHkSmApateH pArzva, yayau lokaiH kRtastutiH dharAjya- // 82 // yAvannanAma paJcAGga-praNAmena sa pArthivam / / tAvadAliGgaya bhUpasta-mupAvezayadAsane // 83 // taM ca pazyannRpo dathyau, | puruSo hyymuttmH| etAdRzo mavedasmi-vinayaH kathamanyathA ? // 84 // yathA namanti pAthomiH, pAthodAH phalaMdAH phalaiH / / nm||169|| nti vinayenaiva, tadvaduttamapUruSAH ||85||dhyaatvetyaadi nRpaH premNA, tAmbUlAdi samarpya ca // tamityapRcchaddakSatva-masti kAsu kalAsu * te|| 86 // tato brIDAvazAtkiJci-dajalpati nRpaanggje|| guruH proce'sti dakSo'sau, kalAsu sakalAsvapi // 87 // kintu santo na bhASate, satopi sva guNAn hiyA // ityasau maunamAdhatte, kumAro guNasevadhiH // 88 // iti zrutvA guNAMstasya, rAjJi romAnamazcati // upadApANayaH paurA-statrAjagmuH shsrshH|| 89 // te muktvA prAbhRtaM natvA, nRpaM copAvizan purH|| prAbhRtaM tattu bhUjAniH, kumArAya dadau mudA // 90 // atha te nagarA itthaM, naranAthaM vyajijJapan / svAminiyaM pUrI pUrva-mAsItvargapurIsamA // 21 // sA taskarega kenApi, muSyamANA pratikSaNam // jAvAsti rosadana-pAyA tadrakSa rakSa tAm / / 92 // tato'bravItpurArakSa-mevaM kruddho narAdhipaH // re ! satyapi tvayi kathaM, muSyate dasyunA purI ? // 93 / / purArakSo'vadaddeva!, bhRyAMso divasA gtaaH|| mamAnveSayatazcauraM, | na tu prApaM karomi kim ? // 14 // atrAntare nRpaM natvA-'gaDadatto vyajijJapat // samAdizata mAM svAmin !, yathA gRhNAmi taskaram / / 95 // saptabhirvAsaraizcaurA-'lAme tvagnau vizAmyaham // tato'tivismitaH kSamApaH, smAha sAdhaya kAmitam // 16 // tato'mi| namya bhUjAni-manudvigamanAH svayam // babhrAma bhUebhUzcaura-vIkSAyai paritaH purIm / / 97 // maThaprapAdevakula-vezyAzauNDeikavezmasu // 1 jaleH mevAH / 2 vRkSAH / 3 bhikSugRhAtalyA / zauNDikaH / -- % - na Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanaratram adhya05 // 27 // mAlikabUtakArAdi-sthAneSu vipineSu ca // 98 // pratyahaM kurvatastasya, parimoSigaveSaNam // SaD dinAni yayuH kintu, nAsasAda sa taM kvacit / / 99 // [yugmam ] saptame'hni kumAro'tha, cintA cAnto vyacintayat / / mudhA sandhAM vyadhAmenA-mahaM jIvitanAzinIm // 10 // tatcAmAdAya vAmAkSI, kvacidanyatra yAmyaham // yadvA svayaM pratizrutya, karomi kathamanyathA // 101 // pratijJApAlanaM vIra-narANAM hi mahAvratam / / zirazchede'pi tadvIraH, svAM pratijJAM na muzcati // 102 / / tataH pratijJAnirvAhaH, kArya eva mayAdhunA // dhyAtvetyAdi kumArogA-daparAhne purAdahiH // 103 // adho rasAlasAlasya, kasyacitsaMsthito'tha saH // vidyAbhraSTaH khecarendra, ivApa| zyadizo'khilAH // 104 // atrAntare ca tatraikaH, parivrAjaka Ayayau // tridaNDa kuNDikAmAlI, muNDamaulimahAbalaH // 105 // raktAkSa hastihastAbha-hastaM karkazakuntalam // raudrAkAra dIrghajaGgha-majinodvaddhapiNDikam / / 106 // taM vIkSya mApabhUna-mamIbhidehalakSaNaiH // taskaro'yamiti dhyAyan , parivAjetyabhASata // 107 // [yugmam] ko'si tvaM hetunA kena, cintA cAntazca dRzyase / / tataH kumAro dhiSaNA-viSaNastamadovadat // 108 // dAridyavidrutaH zUnya-svAntaH svAmin ! bhramAmyaham / paraM parAbhavasthAnaM, vizAM dAridyameva hi // 189 // adya chinadhi te dauHsthya-mityUce'tha tridaNDikaH // sopyace sarvamiSTaM me, bhAvi yuSmatprasAdataH // 110 / / tadA corunabhomArgoM-lakanotthazramAdiva // pazcimAmbhonidhau tUrNa, maJjati ma nabhomaNiH // 111 / / tato'kAntavizleSo-tpannazokabharairiva // digaGganAsu mAlinya-mupetAsu tmobhraiH|| 112 // kozAtkRpANamAkRSya, baddhA parikaraM ca saH // proce | cauragaveSaNam / pratijJAm / / triyam / / pratijJA kRtvetyarthaH / 5 tridaNdakamaNDalumALAvAn / / karipharasAkaram / kuntaka: vAkaH / bhajinaM dharma / buddhinidhAnaH / 10 sUryaH / 11 kAntaH patiH / GAUTAK Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyA // 27 // kumAramekSehi yathA kurve tavehitam // 113 // [ yugmam ] ityudIrya samaM tena, gatvA puryAM sa taskaraH / / kacidibhyagRhe'kArSI-svAnaM uttarAdhya- zrIvatsasaMkSitam // 114 // tena kSAtreNa gehAntaH, pravizya nibhRtakramam // peTAH pATeccaro bahI, vittApUrNAH samAkRSat // 115 // panasUtram tadrakSAyai kumAraM ca, tatra saMsthApya taskaraH // pralobhya duHsthAnAninye, suptAndevakulAdiSu // 116 // peTAzcotpAvya taiH zeSaM, kumAre | // 27 // NAtmanA tathA / / nagaryA niryayau kenA-'pyadRSTaH sa pizAcavat // 117 // tadA ca bhUpabhUrdadhyau, hanmyenamasinA'dhunA // yadvA mama kulInasya chalaM kartuM na yujyate // 118 // kiJca nityaM kRte kasya, muSNAti nagarImayam // gehe cAsya kiyadvitta-miti ca 4 jJeyamasti me // 119 / / tannAya madhunA mArya, iti dhyAyannRpAGgajaH // tamanvayAsIdakSo hi, nautsukyaM kurute kacit / / 120 // sarveSvatha purodyAna-mAgateSu malimlucaH / Uce kumAramadyApi, bahukA vidyate nizA // 121 // kSaNamAtramihodyAne, vatsa ! vizramyatAM | tataH // vinIyate yathA sarvai-vavidhodvahanazramaH // 122 / AmetyuktvA tato rAja-putro vRkSasya kasyacit // mRlAddakSiNatastasthau, parimoSI tu vAmataH // 123 // anyo'nyaM hantumicchantI, vijetuM vAdinAviva // alIkanidrayA dhUrta-praSTau suSupatuzca tau // 124 // bhAravAhAstu te zrAnta-muptA vizrabdhacetasaH // tIvrAM tandrAmavindanta, tAdRzAM sulabhA hi sA // 125 // utthAya srastarAddakSaH, kumArastu zanaiH zanaiH / / kRpANapANiranyasya, taromUlamazizriyat / / 126 // apramatte zramaNavat , kumAre tatra saMsthite // nistriMzapANi| nistriMzaH, samuttasthau sa taskaraH // 127 // nihatya bhArikAstAMzca, kumAraM yAvadaivata // AkRSTAsiH purobhUya, tAvatso'pyevamabravIta // 128 // paraluNTAka! re! pApa!, vizvastajanaghAtaka! // ciraM kRtasya pApasya, phalamApnuhi sAmpratam // 129 // ityuktvA 1 taskaraH / 2-4 cauraH / 3 bhArotpATana zramaH / 5 vanakaraH / 6 gatadayaH / -4344 4110+MC Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyabanasUtram 4% // 27 // // 272 // AUR+HRS gacchatastasya, pAdau khaGgena so'cchinat // chinnamUlastarurivA-pataccaurastato bhuvi // 130 // proce caivaM parityakta-jIvitAzo nRpAGgajam // ahaM bhujaGgamAhvAna-cauro'bhRvaM mahAbalaH // 131 // iha zmazAne bhUmyantaH, sadanaM mama vidyate // tatrAsti me svasA, vIramatI saJjJA kumArikA // 132 // abhijJAnAya tadasiM, mamAdAya mahAmate ! // gatvAmuSya vaTasyAdhaH, zandayestAM mulocanAma // 133 / / madbhumivezmano dvAre, tayA codghATite sati // tAmududyokhilaM dravya-mAdadIthA madarjitam // 134 // pazcAttu sasukhaM 5 | tatra, tiSTheranyatra vA vrjeH|| tenetyuktaH kumArastaM, vAkyairAzvAsayacchubhaiH // 135 / / tasminmRte tu tatkhaGgaM, lAtvA gatvA vaTAntike // x zabditA tena sambhrAtA, sA dvAramudaghATayat // 136 // tAM ca dRSTvA jagannaitra-karavAkarakaumudIm // iyaM hi smarasarvakha-miti dadhyau nRpAtmajaH // 137 // saumya ! kastvaM kimartha vA-''yAsIriti tayA ca sH|| pRSTo'vAdIdyathAvRttaM, tataH sAntaradyata / / 138 / | kRtAvahitthA proce ca, svAminnehi gRhAntare // vIraH sopyavizattatra, tasmai sApyAsanaM dadau // 132 // atha nAthastvamevAsya, bhUghana sya dhanasya ca // ityudIryAtha dhUrtA sA, vAsavezmodaghATayat // 140 // talpaM ca praguNIkRtya, sAha vizramyatAmiha // ahaM tu tvatkRte | kAnta !, gozIrSadravamAnaye // 141 // tayetyuktaH kumAropi, meje tlpmnlpdhiiH|| tasyAM bahirgatAyAM ca, cetasIti vyacintayat // 142 // nyAyazAstra hi vizvAsaH, sarvasyApi niSidhyate // vizeSastu nArINA-marINAM ca vickssnnaiH||143|| strINAM dviSAM : vA vizvAso, vizvAsaM janayejanam / iyaM tu strIripuzceti, vizvAsArhA na sarvathA // 144 // dhyAtveti talpe vinyasya, vasanacchannadArukam // tato dUre tirodhAya, tasthau sundaranandanaH // 145 // bahihantumazakyo yaH, so'tra sapto haniSyate // ityUddha tasya 1 pariNIya / 2 bhAkAragopanaM kRtvA / zarIrasya / vigatazvAsaM maraNamityarthaH / 5 palmale / Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaba04 // 27 // talpasya, nyastA yantrazilAbhavat // 146 // tadA ca sA zilA dasyu-khasrA yntrpryogtH|| pAtitA'cUrNayapUrNa, tAM zayyAM zarakAucarAdhya- NDavat // 147 // tato mayA itaH suSTa, bhrAtRghAtIti vAdinIm // dhRtvA kezeSu tAmeva-mavAdItpArthivAijaH // 148 // kapaTairapi mAM hantu-mAH pApe! kaH prabhurbhavet ? / zAmyetki vaDavAvahni-dhanairapi dhanAdhanaH ? // 149 // ityuktvA tAM sahAdAya, bhuugehaani||27|| jagAma saH / / rUpaM nirUpya rakto'pi, viraktastatkukarmaNA // 150 // atha dhairyanighestasya, mukhAbjamiva vIkSitum // pUrvAcalaziro deza-mAruroha nabhomaNiH // 151 // bhUpAbhyaNe tato gatvA, nizAvRttaM nivedayan / / hato dasyuH svasA tasyA-''nIteyamiti so'bravIt 4 // 152 / / medinImaMndiraM taccA-dIdRzanmedinIpateH / / nRpopi vittaM tatrasthaM, sarva tatsvAminAmadAt // 153 // nijAGgajAzca kamala senAkhyAM kamalekSaNAm // dadau bhUpabhuve bhUpa-staccaritraizcamatkRtaH // 154 // zataM gajendrAn prAmAMzca, sahasramayutaM hayAn // lakSaM padAtIniSkAMzca, tasmai preyutamArpayat // 155 / / paurA api purIdasyu-hantAraM tmpuujyn|| guNavAn rAjamAnyazca, yadvA kena na pUjyate ? // 156 // tato bhUmIbhujAdatte, prAsAde sptbhuumike| tasthau nRpAtmajazcitte, vibhranmadanamaJjarIm // 157 // prApto'pi bhUpateH putrI, | lakSmI kIrtizca bhUyasIm // tA nodatArayaccittA-daho ? moho'ti dustyajaH // 158 // athAnyadA kumArasya, svasaudhe tasthuSo'ntike / AgAtkAcidazA dattA-''sanA copavizatpuraH // 159 // kimarthamAgatAsIti, tena pRSTA ca sAbravIt ? // ahaM madanamaJjaryA, preSitAmi tavAntike / / 160 // tayetyuktaM ca he kAnta !, mAM viyogAgnitApitAm // nijasaGgamagozIrSa-dravairnirvApaya drutam // 161 // anyacca mattamAtaGga-pandhaM taskaramAraNam // duSTastrIdambhaveditvaM, nRpanirmitapUjanam // 162 // loke ca vizrutAM | cIrabhaginyA / 2 madhaiH / 3 bhUgRham / 4 dazasahasram / 5 dazalakSam / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 274 // PECIA anya // 27 // kIrti, tavAkarSyAtivimitA / / tvatsaGgamotsukA prANA-napi kRcchrAddadhAti sA // 163 // [yugmam ] zrutveti datvA tAmbUlaM, tasyai bhUpAtmajo'vadat // bhadre ! tAM brUhi yannaiva, vidheyotsukatA tvayA // 164 // yathA matsaGgamautsukyaM, bAdhate tvAM sulocane ! // tathA tvatsaGgamautsukyaM, bADhaM mAmapi bAdhate // 165 // prastAvamantarA kintu, na kiJcikriyate budhaiH|| tataH samayamAsAdya, kariSyAmi samihitam // 166 // ityuktvA sulasAsUnu-dutikAM visasarja tAm / sApi prAmumudattasya, vAkyairmadanamajarIm // 167 // anyeyuH karebhArUDhI, tatpituH sevakAvubhau // AyAtau tadgRhe to ca, dRSTvA'modata bhUpabhUH // 168 // tau cAliGgaya dRDhaM bASpajalAplAvitalocanaH / / sonAkSItkuzalaM ? pitro-statastAvityavocatAm // 169 // pitroH zreyosti kintu tv-dvirhaakulyostyoH|| na cecaddarzanaM bhAvi, tadA tUrNa mariSyataH // 170 // sotha gatvA nRpaM proce, matpituH sevakAvubhau // mAmAhvAtumihAyAtau, tatra tadgantumutsahe // 171 // mAhorvIzaH punardeya-masmAkaM darzanaM tvayA // tvadarzanena haptA smaH, pIyUSeNeva no vayam // 172 // ityuditvA nRpastasmai, datvA cAbharaNAdikam // samaM tena nijAM putrI, prAhiNotsaparicchadAm // 173 / / tataH pUryA bahiH senA, nivezya sakalAM nijAm // ekena syandanenAsthA-tpUrmadhye bhUpabhUH svayam // 174 // yAminyAH prathame yAme, rahastAM dRtikAM prati // prAhiNo | tsevakaM caikaM, sopi gatveti tAM jagau // 175 // senAM prasthApya nRpabhU-rathenaikena tiSThati // kRte madanamaJjaryA-stattAmAnAya satvaram / / 186 // tato gatvA tayA kSipraM, proktA madanamaJjarI // pArzva bhUpabhuvo harSo-tphullAGgA''gAtsakhIyutA // 177 // sopi | raagaamykssiinn-daakssymndaaksslocnH|| syandane'bhyAropayacA-maho sarvakaSAH striyaH // 178 / so'tha prerya hayAn puryA, niryAto , ussttraaruuddhau| Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhya // 27 // panapatram // 275 // uniikmaagtH|| prayANaM kArayAmAsa, DhakkAvAdanapUrvakam // 179 // gacchan pryaannaircchinn-rdeshmulldhybhuubhRtH|| kumAraH pAdapAkINI, 4 prApadekAM mahATavIm // 180 // pramadvarAnarAn garjA-ravairjAgarayanniva // dhArAsArairbhuvaM siJca-stadA cAgAd dhanAgamaH // 181 / / Rtau tatrApi rATputraH, pitroH saGgantumudyataH / na tasthau kApi cakrAGgaH, iva mAnasamantarA // 182 // tatrAraNye vrajattasya, sainyaM ca bahubhillavAn // rurodha kopi millezaH, sAtovegamivAcalaH // 183 // tadbhille prabalaibhinna, kumArasvAbalaM balam // dizodizaM nanAzaMdrAga, meghavRndamivAnilaiH // 184 // sainye naSTe'pi sulasA-mutaH prAjyaparAkramaH // yukto madanamaJjaryA, rathenaikena tasthivAn // 185 // yudhyamAnazca tadbhilla-balaM prabalamapyalam // sa zarairupadrudrAva, dhvAntamaMzurivAMzubhiH // 186 // tato naSTaM nijAnIkaM, dRSTvA bhillaprabhuH khayam // yuddhAyADhaukata krodha-daSToSTho niSThuraM buvan // 187 // ghorAghAtanirghoSa-svAsayantau vanecarAn // pRSaktaH satatonmuktaH, kurvANo vyomni maNDapam // 188 // anyonyamuktanArAca-gharSaNotpannavahinA // anabhraM vidhududyotaM, darzayantau muhurmuhuH // 189 // sAzcarya vanadevImi-vIkSitau vIrakuJjarau // tatastau cakraturvANA-bANi tulyabalau ciram // 19 // [trimirvizeSakam ] na tvekopi jayaM le me, tato dadhyau nRpAtmajaH // jayyo'sau naujaso tasmA-cchalenApi jayAmyamum // 191 // vimRzyeti dhArAdhIza-sUnurmadanamaJjarIm // kAritodArabhRGgArAM, puraH svasya nyavIvizat // 192 // tAM ca prekSya surIkalpa-rUpAM mohitamAnasam // kumArastIkSNabANena, hRnmarmaNi jaghAna tam // 193 // tataH sa bhillabhUmIzaH, patItaH pRthivItale // ghAtavyathAkulo'pyevaM, kumAraM pratyabhASat // 194 // ahaM hi smaravIreNa, hatapUrvastvayA htH|| tanmayAyaM hata iti, smayaM mA sma kathA vRthA // 195 // ityudIrya mRte tasmin , ___ nadIvegamiva parvataH / 2 svasenAm / 3 bANaiH / 4 jetuM zakyaH / 5 balena / Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhRpabhRH khaparicchadam // prekSamANo'pi naikSiSTa, naMSThA kApi gataM tadA // 196 // ekenaiva syandanena, tato gacchannapAGgajaH // ullaucarAdhya- kAya tAmaraNyAnI-mekaM gokulamAsadat // 197 // nirgatya gokulAca dvau, puruSo tamapRcchatAm // ka yAsyatIti sa smAha, yAmi yanasUtram dazaGkapure hyaham / / 198 / / AvAmapi tvayA sArdha-mAgacchAvo yadIcchasi ? // iti tAbhyAM punaH pRSTo-'bAdIdomiti bhUpabhUH // 276 // | // 199 // rathe cAzvau yojayantaM, tamevaM tAvavocatAm // astyatra mArge kAntAraM, krUrazvApadasaGkulam // 20 // cauro duryodhanA hvAna-statra tiSThati durjyH|| matto hastI viSazca, vyAlo vyAghrazca dAruNaH // 201 // tadadhvAnamamuM muktvA, saumya ! gacchAdadhunAmunA // sopadravaM hi panthAna-mRjumapyAzrayeta kaH ? // 202 // proce kumAro'sminneva, mArge gacchata nirbhayAH // sasukhaM prApayiPSyAmi, yuSmAn zaGkhapure drutam // 203 // tacchutvA to narAvanye, cAdhvanInA dhnaanvitaaH|| celumtena samaM mInA, ivAbdheH srotasA / saha // 204 // tadA caiko jaTAjUTa-mukuTAGkitamastakaH // trizUlakuNDikAdhArI, bhasmoddhUlitabhUghanaH // 205 // mahAvratI sametyaivamuvAca nRpanandanam // putra! zaGkhapure devA-bantu memi tvayA samam / / 206 // [ yugmam ] kintu matsannidhau svarNa-dInArAH santi kecn|| devAnAM balipUjArtha, dattA dhArmikapUruSaiH // 207 // tAnAdatsva yathA mArge, bajAmo nirbhayaM vayam // dhane hi nikaTasthe naH, sAzaI sthAnmano bhRzam // 208 // ityuditvA kumArAya, ma dhanagrandhikAM dadau / AziSazca dadattasmai, cacAla saha sArthikaiH // 209 / / sa ca gAnena nRtyena, ceSTAbhirgatimiH svaraiH / / kathAbhirvividhAbhizcA-raJjayatpathikAn pathi // 21 // na tasya vyazvasIdbhikSuveSasthApi nRpAtmajaH // avizvAsaH zriyAM mUla-mityantaH paricintayan // 211 // vAhAMzca vAyaMstUrNa, kAntArAntarjagAma sH|| 1 sarpaH / 2 pAnthAH / 3 hayAn / / Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhapa.4 ucarAdhya // 27 // // 27 // tadA ca rAjaputrAdIn , jaTilaH sobravIdidam // 212 // ekaM gokulamastyatra, kalagokulasaGkulam / / varSArAnaM tatra cAhaM, gatavarSe sthito'bhavam // 213 // tatratyAnAM 'ballavAnA-matyartha vallabho'smyaham / / sarveSAmAtmanAM tasmA-tte'dya dAsyanti bhojanam // 214 // gatvA''gacchAmi tadyAva-cAvadatra pratIkSatAm // karomi saphalaM janma, yathAtithyaM vidhAya vaH // 215 // ityuktvA sa vratI-gatvA''nIya dadhyAjyapAyasam / / kumAramavadatputra!, kRtArthaya mama zramam // 216 // pratyutpannamatiH so'tha, proce maulau vyathAsti me // RSibhojyaM ca no kalpyaM, tannedaM bhokSyate mayA // 217 // ityuktvA vArayannetra-saJjayA sArthikAMzca sH|| kuziSyA iva gurvAjJAM, te tu tAM naiva menire / / 218 // viSamizraM ca tadbhojyaM, bhuktvA drAga mRtyumApnuvan // tato'dhAvaccharAnmuzcan , kumAraM prati sa vratI // 219 // kumAro'pyardhacandreNa, hatvA marmANi marmavit // pAtayAmAsa taM pRthvyAM, tataH sopyevamabravIt // 220 // ahaM duryo| dhanAhAna--cauraH kenApyanirjitaH // tvayaikenaiva bANena, prApitaH prANasaMzayam // 221 // tvadIrya vIkSya tuSTonta-rvacmi te sUnRtaM vcH|| vAmato'smAdreimadhye, nadyorasti suraalyH|| 222 // tasya pazcimabhAge ca, sanjitA vidyate zilA / tAM prerya pravizervAmabhAgasthe bhUmidhAmani // 223 / / tatrAsti rUpalAvaNya-puNyAGgI navayauvanA // nAnA jayazrIH patnI me, draviNaM cAtipuSkalam / / 224 // | tatsarvamAtmasAtkuryA, dadyAzcAgniM mRtasya me // vadannevaM kSaNAdasyu-rdIghanidrAmavApa saH // 225 // tato dArUNi sammIlya, taM prajvAlya mahIzasUH // rathamAruhya tatprokte, yayau devakule drutam // 226 // zilAM codghATya tenocaiH, zabditA dasyusundarI // madhyesaudhaM samehIti, sametya tamabhASata // 227 // tadrUpaM ca jagajetraM, kumAro yAvadaivata // taM jaghAnApahastena, tAvanmadanamaJjarI / / 228 // iti 1 bhAbhIrANAm / 2 devakulam / 3 maraNam . apasAraNArthe hastaH tena / Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAkhyanmayA sakhyaH, pitarau khajanAstathA // tyaktAstava kRte tvacA-'traH kAmayase parAm // 229 // tato'sau mA bhavatvasthA, viSAda uttarAdhya | iti cintayan // vihAya vittayuktAM tAM, rathArUDhaH puro'calat / / 230 // laGghamAnazca gahenaM, gahanaM strIcaritravat / / pulindavRndasatra- anya jAsta-mapazyannazyaduccakaiH // 231 // kimasti mattahastIti, dhyAyaMzcAyaM vyalokayat // yAvatsarvAdizastAva-dadarzakaM mataGgajam / / 232 // Rhuius // 278 // udastena svahastena, pAtayantaM patatriNaH / / mUlAdapyunmUlayantaM, pAdapAn sindhuvegavat // 233 madAmbunijharaklina, sitaM sitamarIcivat // ugradantaM mahApAda, kailAsamiva jaGgamam // 234 // taM mattAneka prekSya, trastAM madanamaJjarIm // AzvAsodataratUrNa, syandanAnnRpanandanaH // 235 / / [ trimirvizeSakam ] yayau ca sammukhaM tasya, dhairyAdharitabhUdharaH // taM ca vazcayituM nyAstha-duttarIyaM tadagrataH // 236 // prahartu tatra dantAbhyAM, nIcarjAtaM ca taM gajam / / utplutyArohadatyartha, khedayitvA mumoca ca // 237 // rathamArukha gacchaMzca, puro vyAghraM vilokya sH|| hitvA rathamagAttasya, sammukha vikasanmukhaH // 238 // tamAyAntaM prati vyAghraH, krodho dhuSitakesaraH // pucchamAcchoTayan vyAtta-vaktro yAvadadhAvata // 239 // tAvadvAmakaraM vastrA-veSTitaM nyasya tanmukhe // japAII nAparapANistha-kRpANyA niSkapaH sa tam / / 240 // punaH zatAGgamAruhya, puro gacchannatucchadhIH // dUrAdadhvani niHzUkaM, dandazUkaM| dadarza saH // 241 / / atyutkaTasphaTATopaM, bhAsuraM maNikAntibhiH // dhamanIsphAraphUtkAra, pracaNDaM yamadaNDavat // 242 // lohitAkSaM *kAlakAnti-mAyantaM vIkSya taM bhayAt // kampAGgI vyaLagatpatyA, kaNThe madanamaJjarI // 243 // [yugmam ] ajaGgAgIru! mA bhaiSI-rityuktvA bhUpabhUstataH // tannetragativANi, stambhayAmAsa vidyayA // 244 // AhitaNDiMkavadbharita, krIDayitvA samoca nirvajaH / 2 vanam / / hastinam / / rathAt / 5 stham / sarpam / * vAdI iti bhA0 / CHA-A- PLEARra Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tam // itthaM kathazcidullaghyA-raNyaM zapure yayau // 245 // yaca tasa balaM milla-balAnaSTamabhUtpurA / tadapyanyena mArgeNA-Pust 15 ''yayau bhUpa vontike // 246 // taM cAyAntaM samAkarNya, sundaro bhuupurndrH| abhyAjagAma sAnandaM, nandanaM draSTumadyataH // 247 // 8 // 27 // uttarAdhya se abhyAyAntaM kumAropi, zrutvA tAtaM ssmbhrmH|| gatvA nanAma bhUpITha-nyastazastasvamastakaH // 248 // tataH pramodAzrujala-klinnanetro / // 279 // dharAdhavaH // tamAliGgya nivezyAGke, mUrdhni jaghrau muhurmuhuH // 249 / / uttambhitadhvaje baddha-toraNe vapure ca tam // priyAdvayAnvitaM hastyA-rUDhaM prAvIvizannRpaH // 250 // tato gato gRhe'naMsI-tsa savitrI vadhUyutaH / / putra ! tvamakSayo bhUyA, iti sApyAziSaM dadau // 251 // bhojanAnantaraM pitrA, pRSTaH putro yathAtatham // sarva svavRttamAcakhyau, sarveSAM vismayAvaham // 252 // tato rAjA yauvarAjye, sthApito modayan janAn // kurvANo vividhAH krIDAH, sa kAlaM kazcidatyagAt // 253 // anyadAnagAbhapAtrA-vartinaM janayan janam // dumAna vibhUSayan sarvAn , mAnavAniva yauvanam / / 254 // mAninImAnakuTAka-kalakokilakUjitaH // macadvirephajhakAramukharIkRtadigmukhaH // 255 // viprayuktavadhUdhairya-luNTAkamalayAnilaH / madamutpAdayan yUnAM, prAvarcata madhRtsavaH // 256 // [ tribhirvizeSakam ] tadA ca rantumudyAna, pArthivaH paursNyutH|| yayau kRtAhAnamiva, vAtoddhRtadrupallavaiH // 257 // samaM madanamaJjaryA, tatrAgApabhUrapi // savismayaM sakAmaM ca, poradArainiMrIkSitaH / / 258 // dolndolnpaaniiy-kriiddaapusspoccyaadiibhiH|| sa tatra kAntayA sAkaM, reme haririva zriyA // 259 // rAmaM rAmaM yathAkAma, vinodervividhairatha // aparAhe purAdhIzaH, sama poraiH pure yayau // 26 // ratipriyaH kumArastu, visRSTAnyaparicchadaH // priyAdvitIyaH suciraM, rantvA yAvatpure vrajet // 261 // tAvatprANapriyA tasya, daSTA 1 bhUzakaH / 2 bananIm / / dvirephaH amaraH / AAV Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aba04 uttarAdhyabanasUtram // 28 // | duSTena bhoginA / utsale nyapatatpatyu-rdaSTAhamiti vAdinI / / 262 // tato mantrAdibhiryAva-tAM cikitsati bhUpaH // tAvatsA garelavyASA-nmRJchitA'bhUdacetanA // 263 // tato vipanAM tAM jJAtvA, kumAro mohamohitaH / / ruroda rodasIkukSimbharibhiH paridevanaH // 264 // dadhyau caivaM vinAmuSyAH, kathaM jIviSyate mayA // vallabhAnAM viyogo hi, baherapyatiricyate // 265 // | tadavazyaM praveSTavyaM, mayA vahnau shaanyaa| svalpA hi sahyate pIDA, bhUripIDApahA vudhaiH / / 266 // iti dhyAtvA citAM kRtvA, tatra kAntAM nidhAya ca // pravivikSuH svayaM yAva-jjvalayAmAsa so'nalam // 267 / / tAvattatrAjagmatudvau, devAdvidyAdharottamau // ityu- 5 catuzca taM sadya-staduHkhaM vIkSya du:khitau / / 268 // hu~tAze hotumAtmAnaM, kuto hetostvamIhase ? / / na hISTaM vidyate kizcit , prA. NinAM prANitAhate // 26 // kumAraH snAha kAntA me, vipannA panagAdiyam / vinA cainAM na zaknomi, jIvituM tacchraye'nalam // 27 // jIvayAvo jIvitezAM, taba tanmA mRthA vRthA / ityuktvA mantritainIraiH, khecarau tAmasizcatAm / / 271 // tataH sA vItanidreva, vikasallocanA svayam // saMvRtya svAGgamuttasthau, kumArasya mudA samam // 272 // athApRcchaya kumAraM khe-carayogatayostayoH / / ghorAndhakAranikare, jAte ca kSaNadAkSaNe // 273 // puramadhye'dhunA gantuM, na yuktamiti cintayan / / sapriyo bhUpabhUH pratyA-sannadevakule yayau // 274 / / [yugmam] udyotAyA''nayAmyagni mityuditvA gatazca sH|| AcAgniH punarAyAti, yAvaddhayAyanijAM priyAm // 275 // tAvadAlorkamadrAkSI-nmadhyedevakulaM sphuTam / / tata Agatya sAzavaM, sa kAntAmiti pRSTavAn / / 276 // AdAya vahnimahAya, nitena mayA priye ! dRSTo mahAnihAlokaH, so'dhunA kiM na dRzyate // 277 // sA proce svakarastha sya, vahverdIptasya vAyunA // Aloka 1 garalaM viSam / 2 mRtAm / 3 viLApaiH / 4 calane / 5 jIvanAt / 6 dvijihvAt / * raatrismye| 8 prakAzam / 9 jhaTiti / Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banastram // 28 // iha saGkrAnto, dRSTo bhAvI priya ! tvayA // 278 // tataH priyAyai datvAsi, nidhAya bhUvi jaanunii|| dhamatyadhomukho dhUma-dhvajaM yAva xadhya.4 apAGgajaH // 279 // tAvacasyA kraatkosh-vihiino'sistdgrtH|| papAta gurunirghAto, vidhudaNDa ivAmbudAt // 280 // kapANa: 2810 kozahIno'ya-mapatadbhutale kutaH // sambhrAntenA'tha tenaiva mapRcchathata nitambinI / / 281 // sammohanyAkulaM cetaH, sAmprataM | me'bhavadbhRzam // tato'yaM nyapatatpANeH, kRpANa iti sA'bravIt // 282 // tato jvalanamujjvAlya, rAtri tatrAtivAdya ca // prAtarjA | yApatI svIya-saudhe tau mudItI gatau // 283 // vRttAntaM taM ca bandhUnA-mRcatuH khedaharSadam / / sukhaM cAbhajatAM nityaM, pazcagoca4 raMgocaram // 284 // anyadA bhUpabhUhi-vAhanArtha bhirgtH|| ninye'raNye'pahatyAzu, vakrazikSitavAjinA // 285 // tatra cAyaM bhramanneka-madrAkSIcaityamuttamam // kimihAbhUtavIkSArtha, siddhasadmA''gataM divaH // 286 // caityasya tasya pArzva ca, kalpadruriva jnggmH|| caturjJAnadharaH sAmya-sudhArasamahodadhiH // 287 // tivAtaiH parivRtaH, purandara ivAmaraiH // AzrayaH zreyasAM zreSTha-ratnAnAmiva | rohaNaH // 288 // bhAsamAno guruguNa-mahobhiriva bhAskaraH // jitendriyatvarUpAmyAM, kalAkelikalAM haran / / 289 // cAraNazrama- // Nastena, nayanAnandacandramAH // adarzi sAhasagati-rnAmnA dhAmnA ravi jayan // 29 // [caturmiHkalApakam ] tataH praNamya taM bhaktyA, prAptAzIrupavizya ca // zuzrAva bhUpabhUdharma-dezanAM klezanAzinIm // 291 // tatra ca prekSya puruSAn , paJca cAritrakATi- paH // kumAro'vasaraM prApya, papraccheti kRtAJjaliH // 292 // rUpalAvaNyatAruNya-puNyA pazca narA amii| khAmin ! dIkSAM jighRkSa||nti. to hetostvadantike // 293 // gurujaMgAda camarI-saJjJA pallIha vidyate // dharaNIdharanAmAsI-brilezastatra durdharaH / / 294 // 1. adhiinm|| 2 bhAryA / 3. dampatI / / , pallendriyasambandhi / 5 athavAhanArtham / 6. kAmadevakatAm / chan Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ORIGINA || anyadA nRpabhUH kazci-dAgAtahavi sainyyuk|| senAmanAzayattasa, millezo millaindayuk // 295 // nAzite bhillacakre ca, kumAucarAdhya reNa taresvinA / / stenezastena yuyudhe, na tvekopyajayatparam // 296 // tataH kumAraH svAM nArI, purazcake manoramAm // tAM ca prekSya banamatram // 282 // kSubdhacinaM, so'vadhIdillabhUpatim / / 297 // kumAre ca gate paJca, sodarAH shbrNprbhoH|| tadAyayurvipana cA-pazyan jyeSThasahodaram / / 298 // tataste vairazuddhyartha, rathAdhvAnamanuzritAH // prAptaH zaGkhapure'drAkSu-staM kumAraM bhaTairvRtam // 299 / / kumAramAraNacchidraM, vIkSamANAzca te'nyadA // udyAne dadRzuH sAyaM, taM strImAtraparicchadam // 300 / / tadA tanmAraNopAyaM, teSu dhyAyatsu bhoginA // daSTA * tasyAGganA tAM ca, kumAro jJAtavAn mRtAm // 301 // tatastayA samaM mohAt , kumAre martumudyate // AyAtaM khecarayugaM, kRpayA tAma jIvayat // 302 // vihAyodyAnamAsanne, gatvA devakule tataH // vimucya kAminIM tatra, kumAro vahvaye yayau // 303 // cirAllandhacchalAste tu, channaM devakule sthitAH // anAgatamamuM hanma, iti pazcApyacintayan // 304 // anyAnivArya caturaH, caturrazchannamaNi // tadvighAtakaniSTho'sthA-kaniSTho dvArasannidhau // 305 // vismerakautukaH so'tha, tajAyArUpamIkSitum / / cirasaGgopitaM dIpa-mAvizcakre samuMdkAt // 306 // tato nirIkSya taM jAtA-nurAgA saivamabravIt / / saumya ! tvaM bhava bhartA me, marigyAmi na cedaham // 307 // mugdhe! | tvAM kAmaye kAma, vimemi tvatpateH param // tenetyuktA ca sA karA-zayA punaradovadat // 308 // adhunAI haniSyAmi, svapati tava pazyataH // tanmA bhaiSIstayetyuktA, sa dIpaM niravApayat // 309 // acintayacca yo martu-mudyato'bhUtsahAnayA / kAntaM tamapi duSTeyaM, mayi raktA jighAMsati // 310 // haridvArAgayA tanme, kRtmnggnyaanyaa|| viSavallImiva krUro-daikoM nArI hi kaH zrayet / // 311 // , balavatA | 2 bhilasvAminaH / OM jeSTabandhum / * vijJaH / 5 chanakarmasu iti harSaprato / 6 sampuTAt / * bhayarAyatiphalAm / DECIACOBABI AS Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04 asyA duSTaniyA yogA-dvidyate mRta eva yH|| vipakSasyApi tasyAtha, mAraNaM no na yujyate // 312 // tatsarvathA varAkaM taM, jIvayiucarAdhya dhyAmi sAmpratam // tatraivaM cintayatyeva, so'pyAgAdAttapAvakaH // 313 // AgacchatA mayodyoto, dRSTaH kuta ihAdhunA // svakAntA-STRam * panapatram mityapRcchacca, tataH sA kuTilAbravIt // 314 // svapANisthajvaladahe, prakAza iha saGkamAt // dRSTo bhAvIti tanmene, saralaH so'pi | // 283 // | sUnRtam // 315 // atha patnyAH pradAyAsiM, tasmin dhamati pAvakam // kozAtkRpANamAkRSya, ghAtaM yAvanmumoca sA // 316 // tAvatkRpArasAmbhodhi-rasau bhillAdhipanujaH // apahastena hastvAsiM, pAtayAmAsa bhUtale // 317 // taca strIcaritaM proce, sodarANAM sa dAruNam // tato viraktAH sarve'mI, vrataM laatumihaayyuH||318|| kumAredaM tava prokta-meSAM vairAgyakAraNam / tadAkAtisambhrAntaH, lakumAro dhyAtavAniti // 319 / / aho! caritraM nArINAM, dAruNebhyo'pi dAruNam // aho / tanmanasAM krura-bhAvo vyAghrAdi jitvaraH // 320 // dhyAtuM vaktuM ca yannaiva, zakyaM dhIdhanavAgmibhiH // nAryo raktA viraktAca, viceSTante tadapyaho! // 321 / / yaH 8 premNA manyate vAmA:, svaprANebhyo'pi vllbhaaH|| adhyatrasyanti tamapi, hantuM hetuM vinApi tAH // 322 // api vArAnidherApo, | gaGgAyAH sikatAkaNAH // mIyante dhIdhanaiH kaizci-naiva strIcaritaM punH|| 323 // dhyAyantyanyadvadantyanya-nAryaH kurvanti cetarat // yA mAyAzAkinIgrastA-stAsu rajyeta kaH sudhIH? // 324 // tanmAM dhigastu nirlajjaM, yena tasyAH kRte mayA // ahAri tadyazo hAri, | kulaJca malinIkRtam // 325 // yadvA viveko vairAgyaM pANDityaM saMyamo dmH|| tAvatsyAtprANinAM yAva-nna syuste rmnniivshaaH||326|| saMsAre ca sukhaM striibhy-staashcaivNvidhcessttitaaH|| tanme saMsAravAsena, kRtaM duHkhaughadAyinA // 327 // dhyAtvetyAdi gurU / satyam / 1 vahim / 3 buddhidhanavaktRbhiH / 4 samudrasya jalam / 5 manoharam / DESIBABA Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - matvA, jamAdevaM nRpaanggjH|| sAniSidaM caritraM me, yatpUjyaiH pratipAditam // 328 // ahaM yeSAM bhrAghAtI, tasA dRSTastriyAH ptiH|| ucarAdhyA nirviSNo'si mavAdamA-zimya paritaM nijam // 329 // sabaH prasaba tanmaya, dIkSA dasa munIzvarAH! // aihikAmaSmikAnanta-nayA banastramA mukhAGkaramadhApagAm // 330 // tatastaidIkSito dIkSA-matyugrAM paripAlya sH|| sudustapaM tapastaptvA, kramAnirvANabhAgabhUt // 331 // 284|| yathA cAyaM sudhIdavya-nidrAM pariharan purA / / dasyunA tadbhaginyA ca, nAvaJcyata kathaJcana // 332 // prAnte ca bhAvato jAgra-tpara traapybhvtsukhii|| anyopyevaM dvidhA jAgra-dubhayatra sukhI bhavet // 333 // iti sundarabhUpanandana]-caritaM citrakaraM nizamyasamyak // A bhavikaiH zivakAddhimiddhidhApi, zrayaNIyaH pratibuddhajIvibhAvaH // 334 // iti dravyabhAvanidrAtyAge'gaDadattasAdhukathA // pratibuddhajIvI san kiM kuryAdityAha-"na vIsameM" ityAdi-na vizvasyAtpramAdeSviti gamyate, ayaM bhAvA-bahujanAhatatvAt pramAdA || nAnarthakAriNa iti vizrambhavAnna bhavet , 'paNDitaH' vidvAn / Azu-zIghramucitakRtyeSu pravartitavyamiti prajJA yasya sa mAzu. | prajJaH, kRtazcAyamAzuprajJo ? yato 'ghorAH' raudrAH satatamapi prANApahAriNo 'muhUrtAH' kAlavizeSAH, divasAdhupalaNaM caite, kadAciccha|rIrabalAt ghorA apyamI na prabhaviSyantItyata Aha-'abalaM balarahitaM mRtyudoyino muhUrtAnirAkartu visoDhuM vA asamartha 'zarIraM' vapuH, uktazca-"setthagIjalasAvaya-vIsahaAvAhiahivisAIhiM / / jajaramiNaM sarIraM, uvakkamehiM bahuvihehiM // 1 // UsAsAyattaM, | dehaM jIvassa kayalikhabhasamaM // jaraDAiNiAvAsaM, kA kIrau tattha dIhAsA // 2 // " tarhi kiM kAryam ! ityAha-'bhAruNDapakSIva "zanA'gni-jala-zvApada-visUcikA-jyAdhi-ahi-viSAdimiH / jarjaramidaM zarIraM, upakramairbahuvidhaiH // 1 // yaducchavAsAyatta, dehaM jIvasya | kadalistambhasamam / jarAdAkinyAvAsaM, kA kriyatAM tatra dIrghAzA ! // 2 // " unakA - Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaba uparAjya banavam // 28 // carA'pramattaH' yathA bhAruNDapakSI apramattacarati tathA tvamapi pramAdarahitavara-vihitAnuSThAnamAsevasva, anyathA tu yathA bhAruNDapakSiNaH | pakSyantareNa saha sAdhAraNasya madhyavarticaraNava sambhavAtsvalpamapi pramAdyato'vazyameva mRtyuH| uktana-"ekodarAH pRthaggrIvA, anyAH | nyphlkaavinnH|| pramattA hi vinazyanti, bhAruNDA iva pkssinnH||1||" tathA tavApi pramAdyataH saMyamajIvitAbhraMza eveti | suutraarthH||6|| amumevArtha spaSTayanAhamUlam-care payAiM parisaMkamANo, jaM kiMci pAsaM iha mnnmaanno|| lAbhaMtare jIvia vUhaittA, pacchA pariNAya malAvadhaMsI // 7 // vyAkhyA-'caret gacchet muniriti zeSaH, 'padAni pAdanikSeparUpANi 'parizaGkamAnaH' mA me saMyamavirAdhanA bhUyAditi pari| bhAvayan tathA "ja kiMci"ti yatkizciduzcintitAdyapi pramAdapadaM pAzamiva 'pAzaM' bandhahetutayA 'manyamAnaH' jAnAnaH, ayaM bhAvaH-12 yathA bhAruNDapakSI padAni parizaGkamAnazcarati yatkizciddavarakAdyapi pAzaM manyamAnastathA sAdhurapyapramattazcaret / nanu yadi parizaGkamAnazvarettarhi pUrvoktadoSaparihArArthamAdita evA'nazanaM kurutAmityAzaGkAnirAsArthamAha-'lAbhAntare' apUrvArthaprAptirUpe sati, ayaM bhAvaHyAvadviziSTaviziSTatarasamyagdarzanajJAnAdyavAptiritaH sambhavati tAvadidaM 'jIvitaM' prANadhAraNarUpaM 'baMhayitvA' akAlopakramarakSaNena annapAnopayogAdibhizca vRddhiM nItvA 'pazcAt lAmavizeSaprApteruttarakAlaM 'parijJAya' sarvaprakArairavabudhya-yathedaM nedAnIM prAgvadguNavizeSArja| nakSama, na cAtastAdRzI nirjarA, na ca jarayA vyAdhinA cAbhibhUtaM tattathAvidhadharmadhyAnaM prati samarthamiti baparikSayA jJAtvA tataH pratyAkhyAnaparijJayA bhaktaM pratyAkhyAya sarvathA jIvitanirapeTho bhUtveti bhAvaH, 'malApadhvaMsI' karmamalavinAzI svAditi zeSaH, yadvA malA Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya 286 // zrayatvAt malA-audArikaM zarIraM, tadapadhvaMsI syAttanirapekSo bhavediti bhAvaH / tato yathAgamaM pravarttamAnasya yAvallAbhaM dehadhAraNauttarAdhya- mapi guNAyaiveti sthitam / iha ca yAvallAbha dehadhAraNe maNDikadasyurudAharaNam , tatrAyaM vRddhavAdaH / tathAhiyanastram veNNAtaTapure tunna-kAro mnnddiksjnykH|| parasvaharaNAsakto-'bhavatmAyAniketanam // 1 // sa ca me vraNamastIti, jAnu- // 286 // baddhapaTaccaraH / / rAjamArga sthitazcakre, vAsare tunnakAratAm // 2 // rAtrau tu dhanidhAmabhyo, dhanaM hRtvA puraadhiH|| udyAnasthe bhUmigehe, nicikSepAnuvAsaram // 3 // tatra cAsItsvasA tasya, kanyakA prAptayauvanA / / kRpazcaiko'bhavattatro-pakaNThanyastaviSTaraH' // 4 // yaM ca pralobhyAnayati, sa cauro bhAravAhakam // tamupAvIvizatkUpa-pAvasthAsane tatsvasA // 5 // pAdazaucamiSAtpAde, dhRtvAndhau nyakSipacca tam // itthaM tasyAtyagAtkAlo, muSNataH sakalaM puram // 6 // pizAcamiva taM dhatu, purArakSopi nAzakat // pUrvokto mUladevAhasAstatra cAbhUnnRpastadA // 7 // tata udvejitAstena, rAkSaseneva dasyunA // paurAH sarve mRladeva-bhUpamevaM vyajijJapan // 8 // svAmina ! kenApi caureNa, pratyahaM muSNatA puram / / vrataM vinApi nirgrantho, nirmame nikhilo janaH // 9 // sa ca grahItuM kenApi, zakyate na mahIpate ! // pAhi pAhi prajA sarvA-stasmAdamAdupadravAt // 10 // sadyastaM nigrahISyAmI-tyuktvA paurAna visRjya ca / / nRpazcakre'nya4 mArakSaM, taM dhatu so'pi nAzakat // 11 // tato nizi svayaM zyAmAM-zukaM prAvRtya bhuuptiH|| zaGkAsthAneSu babhrAma, na tu taskaramaikSata // 12 // zrAnto bhUpastato yAva-sabhAyAmasvapItvacit // ko'trAstIti vadastAva-tatropeyAya mnnddikH||13|| ahaM kArpaTiko| 'smIti, samayajJo'vadannRpaH // ehi tvAmIzvaraM kurve, maNDikopyevamabravIt // 14 // bhuGiSya iva bhUjaoNni-stato maNDikamanvagAt / / 1 viSTaram Asanam / 2 kUpe / 3 kRSNavastram / 4 dAsaH / 5 nRpaH / 44-455 %ACCOMGAE% Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM | svakAryasiddhathai dakSo hi, nIcamapyanuvartate // 15 // tato dhanigRhe kvApi, kRtvA kSAtraM mlimlucH|| AkRkSatsAravastUni, uttarAdhya adhya04 panasUtram | bhAnumunurasUniva // 16 // tacca sarva parAskandI, zirasyAropya bhuupteH|| puraskRtya ca taM kRSTa-kRpANo bhUgRhaM yayau // 17 // madhyeXRcom // 287 // bhUmigRhaM bhUpa-mAnIyocArya vIvardham // kSAlayA'syAtitheH pAdA-viti jAmimuvAca saH // 18 // tataH kUpopakaNThasthe, pIThe sA | vinivezya tam // pAdazaucacchalAdyAva-ttasya pAdamupAdade // 19 // tAvattanmRdutAmaja-jitvarImanubhUya sA / madirAkSI mRdbhUtacicA citte vyacintayat // 20 // eSa satpuruSo bhukta-pUrvarAjyo'sti nizcitam // janmato bhAravAhasya, pAdasparzoM hi nedRzaH? | // 21 // narottamamamuM tanna, kUpe kSepyAmi sarvathA // dhyAtveti sA zanairevaM, tamuvAca manasvinI // 22 // kRpetra bahavaH kSiptAH, pAdazaucamiSAnmayA // tvAM tu kSepsyAmi naivAtra, tvanmahinA vazIkRtA // 23 // tato drutamitaH svAmin !, yAhi kRtvA kRpAM myi|| anyathA tvadhunA bhAvi, maraNaM dhruvamAyayoH // 24 // tannizamya balasyAyaM, samayo neti cintayan // AnItavittavinyAsa-vyagre caure nanAza sH|| 25 // gate ca rAjJi naSToya-mityUce sA tu sodaram // kaGkalohAsimAdAyA-'nubhUpaM sopyadhAvata // 26 // taM sanikRSTamAkRSTa-kRpANaM prekSya pArthivaH // nilIyAsthAccatvarastha-pASANastambhasannidhau // 27 // kopAndho maNDikastu drAk, sa evAyaM pumAniti // kaGkAsinA dRSatstambha, chittvA taM svagRhe yayau // 28 // pATaeNccaro jAnubaddhA-valepArdrapaTaccaraH // prAtazca tunnakAraOM tvaM, gatvA rAjapathe vyadhAt // 29 // bhUpopi svagRhe gatvA-'tivAdya-rajanIM ca tAm // taM dra niragAdrAja-pATikAkapaTAdvahiH | // 30 // taM ca prekSyApaNadvAre, tIkSNaprekSApaNo nRpH|| rAtridRSTAnumAnena, pratyabhijJAtavAn drutam // 31 // dadhyau ca nizi vAjIva, / yamaH / 2 prANAn / 3 cauraH / bhAram / 5 bhaginIm / 6 bhAsanam / * cauraH / RRCTC+%Ara Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04 // 28 // AA- uttarAdhya | yo javena brajanmabhUt / / sa evAyaM dine khaMja, iva vyAjena ceSTate // 32 // svavezmani tato gatvA-'mijJAnAkhyAnapUrvakam // tamAbanastram kArayituM mApaH, prAhiNonijasevakAn // 33 // tairAhUtaH sa cauropi, manasyevamamanyata // na hataH sa naro nUna-muttAlena mayA // 288 // | nizi // 34 // sambhAvyate narAdhIzaH, sa eva ca pumAn sudhIH // mAM hi pratyamijAnIya-jAniH kathamanyathA 1 // 35 // iti dhyAyan yayau rAjJaH, samIpe sa mlimlucH|| taJcopAvi vizadbhapo, mahAbuddhirmahAsane // 36 // AlApayan sudhAkalpai-stazcAlApaiH sagauravam // ityUce pArthivo mAM, dIyatAM bhaginI nijA / / 37 // dRSTvA me bhaginIM nAnyo, niragAnmahAdahiH // tatsa evAyamidatyanta-nizcikAya sa taskaraH // 38 // svasA me gRhyatAM svAmi-nityUce ca dharAdharvam // nRpopi cArurUpADhyA-mupayeme tadeva tAm // 39 / maNDikaM ca mahAmAtyaM, cakre nItividAM vrH|| dravyeNa kAryamastIti, taM ca rAjA'nyadA'vadat // 40 // tato'tipracure vitte, datte tena mhiiptiH|| taM bahumAnayadbhUyo-'pyanyadAnAyayaddhanam // 41 // evaM punaH punaH kurva-stadvittaM sakalaM nRpaH // AnAyayadvidagdhA hi, kArya buddhyaiva kurvate // 42 // kiyanmAtramatha dravya-masti tvatsodarAntike // ityanyadA tatsvasAra-maprAkSIca kssmaaprbhuH||43|| dhanametAvadevA-bhUdasyetyukte tayA ca rAT // lekhyakasyAnusAreNa, tatpaurANAmadApayat // 44 // maNDikaJca pracaNDAjJo, viDambya niviDaM nRpaH / / zUlAmAropayatpApa-kAriNAM hi kutaH sukham // 45 // yathA cAyaM mUladeva-nRdevena mlimlucH|| akAryakAryapi dravya-lAbhaM yAvadadhAryata // 46 // evaM munIndrarapi bhUridoSa-nidAnamapyaGgamadArasatvaiH / / AnirjarAlAbhamapekSaNIya-mapekSaNIyaM ca tato'nyathAtve // 47 // iti yAvallAbhaM dehadhAraNe maNDikaSTAnta iti sUtrArthaH // 7 // 1 vegena / 2 soDaH gativikata ityarthaH / / kapaTena / 4 mattena / 5 bhUpam / / nRpaH / kazakaza Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ icarAdhya banasUtram 1289 // samprati yaduktaM jIvitaM bRMhayitvA malApadhvaMsI syAditi tat kiM svAtantryeNaiva ? utAnyathetyAha___ mUlam-chaMdaM niroheNa uvei mukkhaM, Ase jahA sikkhiavmmdhaarii|| adhya05 || // 289 // puvAI vAsAI gharappamatto, tamhA muNI khippa muvei mukkhaM // 8 // vyAkhyA-'chandonirodhena' svacchandatAniSedhena upaiti 'mokSa' muktiM, ayaM bhAva:-gurupAratantryeNa svAgrahaviraheNa ca tatra tatra | pravartamAnopi saklezavikalatayA na karmabandhamAk kintva vikalacaraNatayA nirjarAmevAbhoti gurupAratantryeNApravartamAnazcAgrahagrahagrastatayA anantasaMsAritvAdyanarthabhAgeva bhavati yaduktaM-"chaThaTThamadasamaduvAlasehiM mAsaddhamAsakhamaNehiM // akarito guruvayaNaM, aNaMtasaMsArio hoI // 1 // " tatsarvathA guruparatantreNaiva muninA bhAvyaM uktaJca-"nANassa hoi mAgI, thirayarao desaNe carice a||dhnnnnaa AvakahA e, gurukulavAsaM na muMcaMti // 2 // " atra dRSTAntamAha-"Ase" ityAdi-'azvaH' turago yathA zikSitaH-valganotplavanadhAvanAdizikSA grAhito 'varmadhArI'-sannAhadharastato vizeSaNakarmadhArayaH, anena zikSakaparatantratayA svAtantryApohamAha, tatoyamartha:yathAzvaH svAtantryaM vihAya pravartamAno raNAGgaNe no vairibhirupahanyate, iti tanmokSaM prAmoti, svatantrastu pUrvamazikSito raNasthAna prAptastairupahanyate, atra cAyaM sampradAyAtathA kena bhUpena, dvayoH kSatriyaputrayoH // dattAvazcakizorau dvau, zikSAya poSaNAya ca // 1 // tatraikA kALayogyaista-mAhAraH / " SaSThA-uSTama-dazama-dvAdazairmAsA-urdhamAsakSapaNaiH / akurvANo guruvacanaM, anantasaMsAriko bhavani // " "jJAnasya bhavati bhAgI, sthiratarako darzane cAritre ca / dhanmA yAvatkathaM, gurukulavAsa na muJbanti // 2 // " Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanaratram // 29 // ANSAR nirAkAra | poSayan shubhaiH|| azikSayadvAjikalA, vlgnotplvnaadikaaH||2|| anyastvasmai zubhaM vastu, ko dadAtIti cintayan // tuSAdikaM "ICadhya04 dadau taM ca, gharade'vAhayatsadA // 3 // rAjJA dattaM ca tadyogya, bubhuje svayameva sH|| na ca vAjiMkalAM tasmai, zikSayAmAsa kAzcana // 39 // 4 // anyadopasthite yuddhe, rAjJoktAviti tau nrau|| AgacchataM yuvAM tUrNa-mAruhyAzva nijaM nijam // 5 // tatastau turagArUDhI, prApto bhUbhatrantikam // tadAjJayA prAvizatAM, madhyeyuddhamudAyudhau // 6 // tayorekaH sAdicittA-nuvRtyA sazcaran hayaH // sadyo jagAma OM saTTAma-pAraM zikSAguNAnvitaH // 7 // anyastu duSTazikSAvAn , shubhshikssaavinaakRtH|| tatrApi bhramimAreme, gharaTTakaniyuktavat // 8 // yantrabhrameNa prAmyantaM, taM ca prekSya turaGgamam // azikSitoyamityanta-vidozcaka: pare bhaTAH // 9 // tatastatsAdinaM hatvA, jgRhustmraatyH|| vijJeyA bhAvanA caivaM, dRSTAntasyAsya dhIdhanaiH // 10 // Ayo yathAzvo nijasAdipAra-tantryAtsamitpAramavApa sadyaH / dharmArthinopyevamavApnuvanti, saMsArapAra gurupAratantryAt // 11 // iti vAjidvayakathA | ata eva ca "pubvAI"ti pUrvANi' pUrvoktapramANAni varSANi ca 'cara' satatamAgamoktakriyA sevakha, 'apramattaH' pramAdaparihartA "tamha"tti 'tasmAt' svAtantryavimuktAdapra. mAdAcaraNAdeva muniH kSipramupaiti mokSaM, atra pUrvANi varSANi iti ca etAvadAyuSAmeva cAritrapariNAmaH syAditi darzanArthamuktamiti sUtrArthaH // 8 // nanu yadi chandonirodhena muktistaddantakAle evAyaM kriyatAmityAzaGkAnirAsArthamAhamUlam-sa puvvamevaM labheja pacchA, esovamA sAsayavAiANaM // visIaI siDhile Auammi, kAlovaNIe sarirassa bhee // 9 // azvakalAm / 2 mazvavAracittAnukUlyena / 3 zomanazikSArahitaH / 4 zatravaH / 5 yuddhapAram / AN Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya04 uttarAdhya panasUtram // 29 // // + vyAkhyA-'sa:' iti yattadonityAbhisambandhAt yaH pUrvamapramatto na syAt so'pramAdAtmakaM chandonirodhaM "pubvamevaM"ti evaM * zabdasya upamArthatvAt pUrvamiva-antyakAlAt prAgiva 'na labheta' na prApnuyAt 'pazcAta' antyakAle'pi, kiJca "esovama"tti 'eSopamA | // 29 iyaM sampradhAraNA yadvayaM pazcAddharma kariSyAma iti 'zAzvatavAdinAM' nirupakramAyuSkatayA zAzvatamivAtmAnaM manyamAnAnAM yujyetApi, na tu jalabubudasamAnAyuSAmanyeSAM, tathA cAyamuttarakAlepi chandonirodhamanApnuvan 'viSIdati' kathamahamakRtadharmakarmA paratra narakAdi vedanA | anubhaviSyAmi ? iti vaiklavyamanubhavati, 'zithile' AtmapradezAnmuJcatyAyuSi kAlena-mRtyunA upanIte-Dhaukite zarIrasya 'mede' sarva // 4 zATAt pRthagbhAve tasmAdAdita evaM pramAdaH parihartavya iti suutraarthH||9|| kathaM punaH pUrvamiva pazcAdapi chandonirodhaM na labhate ityAhamUlam-khippaM na sakei vivegameuM, tamhA samUhAya pahAya kAme // samecca logaM samayA mahesI, appANurakhkhI caramappamatto // 10 // vyAkhyA-'kSipraM' tatkSaNa eva na zaknoti 'viveka' dravyato bahiHsaGgatyAgarUpaM bhAvataH kaSAyApohAtmakaM, 'etuM' gantuM kartuH || mityarthaH / kRtaparikarmA hi drutaM tatparityAgaM kartumalaM, na tu tadanyaH, atrodAharaNaM, brAhmaNI| tathA ko dvijo'nyatra, gatvA deze mhaamtiH|| sAGgAn vedAnadhItyAgA-skRtakRtyo nijaM gRham // 1 // tasmai caikena vipreNa, | || surUpA svasutA dade // lokAzca dakSiNAbhistaM, vedajJaM dhaninaM vyadhuH // 2 // tataH sa strIkRte bhUrInalaGkArAnakArayat / sApi tAn | paridhAyAsthAd-bhUSiteca divAnizam // 3 // tAM cetyuvAca tatkAntaH, kAnte ! parvotsavAdiSu // paridheyA: pariSkAro, na tu pratidinaM / 1 alakArAH / + + + Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya banasUtram // 29 // SUX tvayA // 4 // taskaropadravaH prAnta-grAme chatra bhavebhRzam // na cottArayituM zakyA, drutamete tadAgame // 5 // sAtha mAha yadA svAmimAyAsvantIha dasyavaH / etAnuttArayiSyAmi, tadAhamavilambitam // 6 // ityuktvA sA tathaivAsthA-na tu tAnudatArayat / / suzikSA- adhya04 . mapi manyante, dakSammanyA na jantavaH // 7 // caurAH kecicca tAM nityaM, maNDitAM dRSTapUrviNaH // tasyA eva gRhe'nyedyu-vivizu. // 29 // jagRhuzca tAm // 8 // nityaM snigdhAzanAtpIna-pANipAdA tadA ca sA / / kaTakAdyapanetuM drAk, nAnamyAsAdabhUta prbhuH||9|| tata stasyAH karau chittvA, lAtvA ca kaTakAdikam // pATaccaro yayustUrNa, pApAnAM hi kuto dayA ? // 10 // yathA ca sA prAk parikarmahInA, tadApanetuM na zazAka bhUSAH // kartu vivekaM na tathA paropi, kSipraM prabhuH syAtparikarmahInaH // 11 // iti dvijavadhUkathA ||n ca marudevyudAharaNamatra vAcyamAzcaryarUpatvAttasya, yata evaM tasmAt 'samutthAya' pazcAddharma kariSyAmItyAlasyatyAgenodyama kRtvA 'prahAya' parityajya 'kAmAn' icchAmadanAtmakAn sametya' jJAtvA 'loka' prANisamUhaM "samaya"tti samatayA samazatrumitratayA maharSiH san yadvA mahA-ekAntotsavarUpo mokSastamicchatItyevaM zIlo maheSI san , 'AtmAnurakSI' kugatigamanAdibhyo'pAyebhya Atmano rakSakaH cara meM 'apramataH' pramAdarahitaH, iha ca pramAdaparihArAparihArayorahikamudAharaNaM vaNigmahilA, tatra cAyaM sampradAyA, tathA hi naigamaH svagRhe kopi, nAnAzilpavidhAyinaH // muktvA karmakarAn vANi-jyA dezAntare yayau // 1 // tAMzca karmakarAMstasya, mahilA svasvakarmasu // na prAyukta zubhaikyiH , svAGgasaMskAratatparA // 2 // na ca teSAmadAtkAlo-papannaM bhojanAdikam / / sIdanto | yayuranyatra, sarve krmkraasttH||3|| tatastatvatkRtyahAnyA, vyanezatpracuraM dhanam // tacca svarUpamAyAto-'jJAsItsarva gRhprbhuH||4|| 1 caurAH / Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyabanasUtram // 293 // alakSmIvattato gehA - premadAM tAM pramadvarAm || niSkAzyAnyAM niHsvakanyAM so'vRNodbahubhirdhanaiH / / 5 / / tadbhandhUMzcaivamUce ce-dAtmAnaM rakSayatyasau / tadA pariNayAmyenA-manyathA tu na sarvathA // 6 // tadAkarNya kanI jJAta - paramArthA mahAmatiH / rakSiSyAmyahamAtmAnamityUce svajanAnnijAn // 7 // tatastAM pariNIyAgAtpunardezAntare vaNik // nAGgabhUSAdikaM cakre, pramAdaM tadvezA tu sA // 8 // AlApayantI madhurairAlApaiH zravaNAmRtaiH || dAsakarmakarAdIMzca prAyukta svasvakarmaNi // 9 // prAtarAzAdikaM teSAM bhojanaM samaye dadau / akAlaparihINaM tadvetanaM ca yathoditam // 10 // evamAvarjitAH sarve tathA karmakarAdayaH // sodyamaM svasvakarmANi cakrire prativAsaram // 11 // itthaM pramAdAdAtmAnaM, rakSantI sA manasvinI || naiva vyanAzayatkiJcidapi kRtyaM dhanaM tathA // 12 // gRhezotha gRhe prApta - stAmudIkSyApramAdinIm // sarvasvasvAminIM cakre, muditastadguNairbhRzam // 13 // ityapramAdo mahate guNAya bhavedihaivApaguNAya cAnyaH / tasmAtparatrApi bhavedguNAyA-pramAda eveti carApramattaH // 14 // iti vaNikapatnIkatheti sUtrArthaH // 10 // pramAdamUlaM ca rAgadveSau iti sopAyaM tasyAgamAha - mUlam - muhuM muhuM mohaguNe jayaMtaM, aNegarUvA samaNaM caraMtaM // phAsA phusaMtI asamaMjasaM ca na tesu bhikkhU maNasA pausse // 11 // vyAkhyA- 'muhurmuhu:' vAraM vAraM mohopakAriNo guNA 'mohaguNAH' zabdAdayastAn 'jayantam' abhibhavantaM anekAni kArkazya kurU1 nArIm | 2 strI / aya*4 || / / 293 // Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhya04 / 294 // patvAdIni rUpANi yeSAM te anekarUpAH 'zramaNaM muni 'caranta'saMyamAdhvani gacchantaM, spRzanti svAni svAni indriyANi gRhyamANatayA iti 'sparzAH' zabdAdayaste 'spRzanti' gRhyamANatayaiva sambadhnanti, "asamaMjasaM ca"tti cazabdasvAvadhAraNArthatvAt 'asamaJjasameva' yanasatram / ananukUlameva yathAsyAttathA na teSu bhikSuH "maNasa"tti apergamyatvAnmanasApi, AstAM vAcA kAyena ca, 'pradviSyAta' ayaM bhaavH||29|| amanojJazabdAdiSu kathazcidindriyaviSayatvamApanneSu 'aho! eSAmaniSTatvam iti na cintayeta,na vA tAn pariharediti suutraarthH||11|| tathA mUlam-maMdA ya phAsA bahulohaNijA, tahappagAresu maNaM na kujjA // rakkhija kohaM viNaija mANaM, mAyaM na seve payahija lohaM // 12 // vyAkhyA-mandayanti-vivekinamapi janamajJatAM nayantIti mandAH, 'caH' samuccaye, 'sparzAH' zabdAdyAH, bahUn lobhayanti-moha| yantIti bahulobhanIyAH, anena teSAmAkSepatvamuktaM, "tahappagAresu"tti apergamyamAnatvAt 'tathAprakArevapi' bahulobhanIyeSvapi mRdasparzamadhurarasAdiSu 'manaH' cittaM 'na kuryAt' na nivezayet , evaM ca pUrvasUtreNa dveSasya parihAra uktaH, anena ca rAgasya, sa ca kathaM syAta ? ityAha-rakSet' nivArayetkrodhaM, 'vinayet' apayet 'mAnam' ahaGkAra, 'mAyAM' paravaJcanabuddhirUpAM'na seveta' na kuryAta, "payahija"tti prajahyAt 'lobham' abhiSvaGgarUpaM, tathA ca krodhamAnayoDheSAtmakatvAnmAyAlobhayozca rAgarUpatvAtkrodhAdinigraha eba rAgadveSa parihAra iti sUtrArthaH // 12 // atha yaduktaM "tamhA samuThAya pahAya kAme" ityAdi, tatkadAciccarakAdiSvapi syAditi zaGkApohArthamAha FICIALASAROKAR Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram / / 295 / / 463 mUlam - je saMkhyA tuccha parappavAI, te pijjadosANugayA parajjhA / ee ahammutti durgacchamANo, kaMkhe guNe jAva sarIrabheotti bemi // 13 // vyAkhyA--'ye' ityanirdiSTasvarUpAH 'saMskRtAH' kRtrimazuddhimanto na tu tattvavedinaH, ata eva 'tucchA' yaddacchAbhidhAyitayA niHsArAH 'parapravAdinaH' paratIrthikAste premadveSAnugatA jJeyA iti zeSastathAhi sarvathA sUvRte jinavAkyepi yA kadAgrahAdapratItiH sA na rAgadveSAbhyAM vineti bhAvanIyaM, ata eva "parajjha' ti dezyatvAt 'paravazAH 'ti rAgadveSagrahagrastatayA tadvazAH, yadi te IdRzAstarhi | kiM kAryam 1 ityAha - ete adharmahetutvAdadharmAH 'iti' amunollekhena 'jugupsamAnA' unmArgagAmino'mI iti tatsvarUpamavadhArayan na tu nindan, nindAyAH sarvatra niSedhAt evaMvidhazva kiM kuryAt / ityAha- 'kAGget' abhilaSed 'guNAn' jJAnadarzanacAritrAdIn jinA - gamoktAn, kiyatkAlam 1 ityAha- 'yAvaccharIramedaH' dehAt pRthagbhAvo maraNamiti yAvat, anena ca jainejveva samutthAnaM kAmaprahANaM ca tAtvikam, anyatra tu na tAdRzamiti sUcitamiti sUtrArthaH // 13 // iti bravImIti prAgvat // " iti zrItapAgacchIya mahopAdhyAya zrIvima laharSagaNimahopAdhyAya zrI munivimala gaNiziSyopAdhyAyazrIbhAva vijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau caturthAdhyayanaM sampUrNam // 4 // 46-44 %%% adhya04 | / / 295 / / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ YOROROCvel sifatne R ADITI ESI EN iti zrImahAmahopAdhyAyazrImadbhAvavijayaviracitavRttI zrIuttarAdhyayanasUtrasya prathamo vibhaagH| bhakti TONASYA) NEW sundara Regmi Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjya banAm // 1 // // 1 // // arham // nyAyAmbhonidhi zrImadvijayAnandasUribhyo namaH / mahopAdhyAyazrImadbhAvavijayagaNiviracitavRttyA sahitaM zrImaduttarAdhyayana sUtram / // atha paJcamAdhyayanam // bhAga-2 uktaM caturthAdhyayanamathAkAmamaraNIyAkhyaM paJcamamArabhyate / asya cAyamamisambandha ihAnantarAdhyayane kAMkSedguNAn yAvaccharIrabheda iti vadatA maraNaM yAvadapramAdo vidheya ityuktaM, maraNaM ca kati medaM? kiM heyaM? kiJcopAdeyamityanena sambandhenAyAtamidaM, tato'sya prArambhe maraNavibhAgo niryuktikRtA proktaH saMkSepAttAvaducyate / tathAhi--" AvIi 1 ohi 2 aMtia 3 balAyamaraNaM 4 vasamaraNaM ca 5 aMtosa 6 tambhava 7 bAlaM 8 tahapaMDiaM 9 mIsa 10 // 1 // chaumatthamaraNa 11 kevali 12 vehAyasa 13 giddhapiTThamaraNaM va 14 / / maraNaM bhattapariNNA 15 iMgiNi 16 pAovagamaNaM ca // 17 // 2 // " iti saptadazavidhamaraNam, tatra vIcivicchedaH antaramityarthastadabhAvAdavIci, nArakatiryagnarAmarANAmutpattisamayAtprabhRtinija nijAyuH karma dalikAnAmanusamayamanubhavanAdvicaTanaM tatpradhAnaM abhya // 17 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAdhyana manasUtram // 2 // 4 maraNamAvIcimaraNaM 1 / avadhirmaryAdA, tatazca yAni nArakAdibhavanivandhanatayA AyuHkarmadalikAnyanubhUya mriyate, mRto vA yadi puna-18|| stAnyevAnubhUya mariSyati tadA tadvyAvadhimaraNaM, sambhavati hi gRhItojjhitAnAmapi karmadalikAnAM punargrahaNaM, pariNAmavaicitryAt / evaM kSetrAdiSvapi bhAvanIyam 2 / antebhavamantikaM, ayaM bhAvaH-yAni nArakAdyAyuSkatayA karmadalikAnyanubhUya mriyate mRto vA na punastAn yanubhUya mariSyati tadravyato'ntikamaraNaM, evaM kSetrAdiSvapi vAcyaM 3 / "valAyamaraNaMti" valatAM saMyamAnivartamAnAnAM, duzcaraM tapazcaraNa kartuM vrataM moktuzcAzaknuvatAM kathazcidasmAkamasmAnmuktirastu iti dhyAyatAM yanmaraNaM, etacca bhanavratapariNAmAnAM munI|nAmeva syAt 4 / vazena iMdriyaviSayaviSayeNa paravazatvena ArcA dIpazikhAvalokanAkulapataGgavadAkulitA vazAsteiSAM maraNaM vazAce | | maraNaM 5 / antaH zalyaM lajjAdivazAdanAlocitadurAcArarUpaM yeSAM te antaHzalyAsteSAM maraNamantaHzalyamaraNaM, idazcAtIva duSTaM yadAhuHeaM sasallamaraNaM, mariUNa mahAbhae duraMtaMmi // suciraM bhamaMti jIvA, dIhe saMsArakaMtAre // 6 // " tabbhavati" yasmin bhave sAmprataM prANI vartate tadbhavayogyamevAyurvaddhA punastatkSayeNa yadA mriyate tadA tadbhavamaraNaM, idazca saMkhyAtavarSAyuSAM nRtirazcAmeva, na tvasaMkhyAtavapAyuSAM nRtirazcAM, devanArakANAM ca, teSAM punaranantaraM tadbhAvAbhAvAt 7 / bAlAnAM mithyAdRzAmaviratasamyagdRzAM vA maraNaM baalmrnnm| paNDitAnAM sarvaviratimabhyupagatAnAM maraNaM paNDita maraNam 9 / mizrANAM bAlapaNDitAnAM dezaviratAnAM maraNaM mizramaraNam 10 / chadmasthAnAM matizrutAvadhimanaHparyAyajJAnavatAM vatinAM maraNaM chadmasthamaraNam 11 / kevalinAM utpanna kevalAnAM maraNaM kevalimaraNam 12 // vihAyasi AkAze bhavaM vaihAyasaM, ayaM bhAvaH-Urdhva vRkSazAkhAdAvuddhandhanena bhRgupAtakUpapAtazastrAdibhirvA maraNaM vaihAyasamaraNa 13 / / gRdhairupalakSaNatvAcchakunikAzivAdibhizca spRSTaM sparzanaM yatra tadgRdhraspRSTaM, idazca mRtagajAdizavAntaH pravizya gRdhrAdyairAtmAnaM bhakSayataH CSKAR 45+% // 2 // * * Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1264 uparAjyabananAm 434344%% syAt 14 bhaktaM bhojanaM tasya, upalakSaNatvAt pAnAdezca parijJA, idaM mayA bhUrizo bhuktametaddhetu kaJcAvadyamiti, jJaparijJayA jJAtvA |pratyAkhyAnaparijJayA parityAgo bhaktaparijJA tayA maraNa bhaktaparijJAmaraNam 15 / iMgyate pratiniyatadeza eva ceSTyate yatra tadiGgi| nImaraNaM, idazca caturvidhAhArapratyAkhyAnavato niyamitapradeze svayamevodvartanAdi kurvato muneH syAt 16 / pAdapo vRkSaH, upazabdaH sAdRzye, tataH pAdapamupagacchati sAdRzyena prApnotIti pAdapopagamanaM, ayaM bhAvaH-yathA pAdapaH patitaH samaM viSamamityacintayanithalamAste paraprayogAtu kampate, tathAyamapi bhagavAn yadaGgaM prathamato yatra same viSame vA patitaM tattatraiva sthApayati na tu khatazcalayatIti 17 / idazcAntyamaraNatrayaM yadyapi vaimAnikatvamuktilakSaNasamAnaphaladaM, yaduktaM-" evaM paJcakkhANaM, aNupAleUNa suvihio samma / vemANio ya devo. havijja ahavA vi sijhejA // 1 // " tathApi viziSTaviziSTataraviziSTatamadhRtimatAmevottarottaraM | sambhavatIti vizeSAt prathamaM kanIyaH, dvitIyaM madhyaM, tRtIyaM jyeSThamiti dhyeyaM / eSu ca sAdhvInAmAdyameva / yadAhuH-" savAvi a & ajAo, salvevi a paDhamasaMghayaNavajA / so vi desavirayA, paJcakhANeNa u maraMti // " atra hi pratyAkhyAnazabdena bhaktapariva 4 | jJeyA / iGginImaraNaM tu viziSTataradhRtisaMhananavatAmeva sthAdityAthikAniSedhAdevAvasIyate, pAdapopagamanaM tu viziSTatamadhRtimatAM vana|rSabhanArAcasaMhananavatAmeva syAduktaJca-" paDhamaMmi a saMghayaNe, vadaMto selkuddddsaamaanno| tesipi a vuccheo, caudasapubANa bucchee // 1 // " ityuktaH saMkSepAnmaraNavibhAgo vistaratastu bRhaTTIkAto jJeyaH / eSAzca madhye "dhIreNa vi mariavaM, kAuriseNa vi avassa | mariaI / tamhA avassamaraNe, varaM khu dhIrattaNe maraNaM // 1 // saMsAraraMgamajjhe, dhIvalasannaddhabaddhakaccho u / hatUNa mohamallaM, harAmida Ix // 3 // ArAhaNapaDAgaM // 2 // " ityAdi dhyAtvA dhIraH paNDitamaraNamupAdeyamanyattu heyamityalaM prsnggen| sAmprataM sUtramanugamyate / // 3 // Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsabhA // 4 // 18| mUlam-aNNavaMsi mahohaMsI, ege tiNNe duruttare / tattha ege mahApaNNe, imaM paNhamudAre // 1 // vyAkhyA-arNava ivArNavo'dRSTaparapAratayA bhava eva tasmin , mahAnoghaH pravAho bhavaparamparAtmako yatra sa mahauSaH tasmin , rAeko rAgadveSAdisahabhAvarahitaH, tIrNa iva tIrNa tIraprApta ityarthaH / duruttare duHkhenottarituM zakye bhavArNave eva, tatra sadevamanujAmurAyAM | parSadi, ekastIrthakaranAmakarmodayAdanuttarAvAptavibhUtitayA advitIyaH, sa hi ekadA eka eva bhavatItyevamuktaM, mahatI nirAvaraNatayA aparimANA prajJA kevalajJAnalakSaNA yasya sa tathA, imamanantaravakSyamANaM praSTavyArtharUpamudAharedudAhRtavAniti suutraarthH|1|| tathA hi mUlam-santime a duveThANA, akkhAyA mAraNaMtiA / akAmamaraNaM ceva, sakAmamaraNaM tahA // 2 // # vyAkhyA-" saMtitti " vacanavyatyayAt sto vidyate, ime pratyakSe, caH pUraNe, dve dvisaMkhye, tiSThantyanayojantaba iti sthAne, | AkhyAte, prAktanatIrthakarairapikathite / maraNamevAnto nijAyuSaH paryanto maraNAntastasmin bhave maraNAntike, te eva nAmataH prakAzayati, akAmamaraNaM, vakSyamANalakSaNaM, caH samuccaye, eveti pUtoM, sakAmamaraNaM tathA vakSyamANameveti sUtrArthaH // 2 // keSAM punarime? kiyadvAraM 1 cetyAha-- | mUlam-bAlAMNaM akAmaM tu, maraNaM asaI bhave / paMDiANaM sakAmaM tu, ukkoseNaM saI bhave // 3 // vyAkhyA-bAlA iva vAlAH sadasadvivekavikalAsteSAM akAmaM, 'tuti' tuzabdasya evakArArthatvAdakAmameva maraNamasakRdvAraMvAraM | bhavette hi viSayAmiSvaGgAnmaraNamanicchanta eva mriyante, tata eva ca bhavATavImaTanto bhUyo bhUyastadeva maraNamAsAdayanti, paNDitAnAM * * * * B5 // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritravatAM saha kAmenAbhilASeNa vartate iti sakAmaM sakAmamiva sakAma, sakAmatvaJca maraNAgame trAsAbhAvAt , tadabhAvazca tAdRzAM uttarAdhya-mA maraNasyotsavabhRtatvAt / yadAhuH-"sazcitatapodhanAnAM, nityaM vrtniymsNymrtaanaam|| utsavabhUtaM manye, mrnnmnpraadhvRttiinaam||1||" banastrama na tu paramArthatasteSAM maraNaM prati sakAmatvaM, maraNAmilApasya niSiddhatvAduktaM hi-" mA mA hu viciMtejA, jIvAmi ciraM marAmi a // 5 // | lahuMti / jai icchasi tariuM je, saMsAramahoahimapAraM // 1 // " tu zabdaH pUrvApekSayA vizeSadyotakaH, tacca maraNaM " ukkoseNaMti" utkarSopalakSitaM kevalisambandhItyarthaH, akevalino hi saMyamajIvitaM dIrgha spRhayeyurapi, muktiprAptiritaH syAditi / kevalinastu kRtakRtyatayA tadapi necchanti AstAM bhavajIvitamiti tanmaraNasyaivotkarSeNa sakAmatA / " saiMti" sakRdekavArameva bhavet , jaghanyena tu zeSacAritriNAM saptASTa vA vArAn syAdityAkRtamiti suutraarthH|| 3 // athAnayordvayoH sthAnayorAcaM sthAnamAhamUlam-tasthimaM paDhamaM ThANaM, mahAvIreNa desi / kAmagiddhe jahA bAle, bhisaM kUrAiM kuvbaI // 4 // vyAkhyA-tatreti tayorakAmamaraNasakAmamaraNAkhyayoH sthAnayormadhye idaM vakSyamANaM prathama sthAnaM mahAvIreNa caramatIrthakRtA, | tatraiko mahAprajJa iti sAmAnyokteramivyaktinimittamidaM " desiaM" prarUpitaM / kiM tadityAha-kAmeSu icchA-madanAtmakeSu gRddho'mikAMkSAvAn kAmagRddhaH, yathetyupadarzanArtha, bAla uktarUpo bhRzamatyartha krUrANi raudrANi prANivyaparopaNAdIni karmANIti zeSaH, 'kubaiti" karoti zaktau satyAM, azaktau tu tandulamatsyavanmanasApi karoti / tAni ca kRtvA prakramAdakAma eva mriyate iti sUtrArthaH // 4 // idameva spaSTayati C+++++KA RA Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya05 ucarAdhya mUlam-je giddhe kAmabhoesu, ege kUDAya gacchai / na me diTTe pare loe, cakkhudihA imA raI // 5 // yanasUtram ____ vyAkhyA-ya itva nirdiSTanAmA gRddho lampaTaH, kAmau ca zabdarUpAkhyau, bhogAzca sparzarasagandhAhAH, kAmabhogAsteSu ekaH kazci4 datikrUrakarmA kUTAya gacchati / tatra kUTaM dravyato mRgAdibandhanaM, bhAvato mithyAbhASaNAdi, tasmai pravarttate ityarthaH / sa hi mAMsAdi-| lubdhatayA mRgAdibandhanAnyArabhate. mithyAbhASaNAdIni ca sevate, preritazca kaizcidvakti / "na me" iti, na mayA dRSTaH paraloko bhRtabhAvijanmAtmakaH, kadAcidviSayaratirapi tAdRzyeva syAdityAha, cakSuSA dRSTA cakSuSTA, iyaM ratiH kAmajanitA ciMttagrahAttiH tatkathaM | dRSTa tyAgAdRSTaprArthanayAtmAnaM vazcaye? iti tasyAzaya iti sUtrArthaH // 5 // punastadAzayameva vyaJjayati mUlam-hatthAgayA ime kAmA, kAliA je aNAgayA / ko jANai pare loe, asthi vA natthi vA punno||6||3 ___vyAkhyA-hastAgatAH svAdhInatayA hastaprAptA ime pratyakSAH kAmAH zabdAdyAH, kAlikA anizcitakAlAntaraprAptayo ye anAgatA |bhAvibhavamatkAH, kathaM punaramI anizcitalAbhAH ? ityAha-ka ityatra punaH zabdasya vyavahitasya sambandhAtkaH punarjAnAti ? naiva kazcidityarthaH / yathA paraloko'sti vA ? nAsti vA ? tataH sandigdhe paraloke kaH pratyakSAn kAmAn vihAya kAlikakAmArtha yateteti tasyAbhiprAya iti sUtrArthaH // 6 // kazcittu jJAtaparalokopi kAmAMstyakttumazakta idamAhamUlam-jaNeNa saddhi hokkhAmi, ii bAle pagabbhai / kAmabhogANu rAeNaM, kesaM saMpaDivajjai // 7 // (2) cittaprasattiH 443645464sala 45CACA4%AC // 6 // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama vyAkhyA-janena lokena sArddha saha bhaviSyAmi, ayaM bhAvaH, bahujano bhogAsaGgI tadahamapi tadgati gamiSyAmi ! na hi iyAn uttarAdhya jano mUDha ityamunA prakAreNa bAlo'jJaH pragalbhate dhASTaryamavalambate / alIkavAcAlatayA svayaM naSTaH parAnapi nAzayati / na ca kimbakanapatram // 7 // hunApi janenonmArgaprasthiteneti cintayati ! sa caivaM kAmabhogAnurAgaNa klezamiha paratra ca sampratipadyate prAmotIti sUtrArthaH // 7 // | yathA cAyaM klezaM prApnoti tathA prAhahai mUlam-tao se daMDaM samArabhai, tasesu thAvaresu a / ahAe va aNaTAe, bhUaggAmaM vihiMsai // 8 // vyAkhyA-tataH kAmabhogAnurAgAtsa dhRSTo daNDaM manodaNDAdikaM samArabhate pravartayati, traseSu dvIndriyAdiSu, sthAvareSu ca pRthivyAdiSu, arthAya vittaprAptyAdikAryAya, anarthAya vA yadAtmano mitrAdervA nopayujyate tasmai nirarthakamityarthaH / nanu nirarthakamapi kiM| kopi daNDamArabhate ? Arabhata eva tAdRzapazupAlavat // 8 // tathAhi-kopyajApAlaH, saMniveze kvacidvasan / / ajAcArayituM nitya-maTatisma banAntare // 1 // ajAvaje ca madhyAhna, nyagrodhadrumamAzrite // tasya chAyAmupAzritya sopyuttaantyaa'svpiit||shlghunaa dhanuSA mukta-baMdarAsthibhiranvaham / / vaTasya tasya patrANi. chidrayAmAsa cAsakRt // 3 // krIDApareNa tenaivaM, prAyo viddhaakhilcchdH|| nyagrodho nirmame nityA-bhyAsAdvA kiM na sAdhyate ? // 4 // tatra caikonyadA bhrAmya-nAgato gotrividrutH|| bhUpabhUstaM tathAbhUtaM, baTaM vIkSya visimiye ! // 5 // kenaivamasya parNAni, chidritAnyakhilAnyapi ? // ityapRcchacca tamajA-pAlaM bhuupaalnndnH|| 6 // so'vAdItkrIDayaitAni, chidritAni mayA sakhe ! // tatastasmai bahu dravyaM, Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * adhyA ucarAdhyayanapatram // 8 // ***** datvA rAjAGgajo jagau / / 7 // maduktamartya netre tvaM, yadi sphoTayituM sphuTam // prabhUyase tadA kArya, samagraM mama siddhayati // 8 // sa proce cetsa puruSaH, pArzvavartI bhavenmama / / tadAhaM bhavataH kArya, kartuM zaknomi nAnyathA // 1 // pazupAlaM tato nItvA, puramadhye nRpAtmajaH // channamasthApayadrAja-mArgAsanne niketane // 10 // dAyAdazca nijaM rAja-pATikAyai vinirgatam // tasyAdarzayadasyAzu, netre sphoyye iti bruvan // 11 // sopi cApavimuktAbhyAM, golikAbhyAM tadIkSaNe // pakasphoTakavatsadyo-'sphoTayatsvayamasphuTaH // 12 // kA tataH samprAptasAmrArAjya-stamAhUya sa bhUpabhUH // pazupAlamuvAcaivaM, brUhi kaM te varaM dade / // 13 // so'bravIdyatra tiSThAmi, dehi yAma | tameva me // tatastasmai dadau rAjA, tadiSTaM tuSTamAnasaH // 14 // so'tha grAme tatra tumbI-rizaMzcAvApayadbhahUn / niSpannaM ca guDaM tumbaiH, sAkaM svAdanidaM jagau // 15 // " aTTamaTTa pi sikkhijjA, sikkhina niratthayaM / / aTTamaTTappasAeNa, khajae guDatuMbayaM // 16 // " itthaM gAyana prtidin-mmndaamodmedurH|| pazupAlaH sukhaM kAla-mativAhayati sma sH|| 17 // yathAyamarthena vinA vaTasya, patrANi vivyAdha dRzau tu sArtham / / anyopi jantu vitanoti daNDA-rambhaM tathA sArthamanarthakaJca // 18 // iti pazupAlakathA // daNDamArabhata ityuktaM, na cAso daNDArambhamAtreNAvatiSThate, kintu " bhUaggAmaMti" bhUtAH prANinasteSAM grAmaH samUhastaM vividhaiH prakAhinasti vyApAdayati, anena-daNDatrayavyApAra ukta iti sUtrArthaH // 8 // kimayametAvadeva karotItyAha mUlam--hiMse bAle musAvAI, mAille pisuNe saDhe / bhuMjamANe suraM maMsaM, seameaMti mannai // 9 // vyAkhyA-hiMsro hiMsanazIlaH san , bAlo mUDho, mRSAvAdI mithyAbhASaNazIlaH, 'mAilleti' mAyA paravaJcanopAyacintanaM, tadvAn, 94646436433646436448 * *** *** 15 // 8 // // 8 // * Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyamanasatram // 9 // | pizunaH paradoSaprakAzakaH, zaTho veSaviparyAsAdinA AtmAnamanyathAbhUtaM darzayati. maNDikacauravat / ata eva ca bhuJjAnaH, surAM madya, mAMsaM ca, zreyo'tiprazasyametaditi manyate, upalakSaNatvAdbhASate ca / " na mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithune" ityAdIti adhya05 sUtrArthaH // 9 // tathA| mUlam-kAyasA vayasA matte, vitte giddhe a itthisu / duhao mala saMciNai, sisuNAgubva mahi // 10 // || vyAkhyA-'kAyasatti' sUtratvAtkAyena, vacasA vacanena, upalakSaNatvAnmanasA ca, matto dRptaH / tatra kAyena matto madAndhagajavat dra | yatastataH pravRttimAn, yadvA aho! ahaM balavAn rUpavAMzceti cintayan , vacasA khagaNAn khyApayan aho! ahaM susvara iti vA dhyA yan , manasA ca madAmAtacetAH, aho ! ahamavadhAraNazaktimAniti vA manyamAno vitte dhane gRddho gRddhimAn / cazabdo bhinnakramaH, | tataH strISu ca gRddhaH / tatra vitte gRddha ityanena adattAdAnagrahaNam tadbhAvabhAvitvAttasya / tathA strISu gRddha ityanena tu maithunAsevitva muktaM, sa hi striyaH saMsArasArabhUtA manyate vakti ca / "satyaM vacmi hitaM vacmi, sAraM vacmi punaH punaH // aminnasAre saMsAre, | sAraM sAraGgalocanA // 1 // " tadAsaktazca maithuna sevata eveti / tataH sa kiM kuryAdityAha-'duhaotti' dvidhA rAgadveSAbhyAM malamaSTaprakAra karma sacinoti badhnAti, ka iva kimityAha-zizunAga ivAlasa iva mRttikA, sa hi snigdhatanutayA bahIrajobhiraguNDyate, 4 tAmeva cAznAtIti bahirantazca malamupacinoti, tatazca kharataradinakarakaranikarasparzataH zuSyanihaiva klizyate / tathAyamapyupacitakarmava- / ' zAdihaiva janmani klizyate vinazyati ceti sUtrArthaH // 10 // idameva spaSTayati // 9 // Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya // 10 // mUlam-tao puTTo AyaMkeNa, gilANo paritappai / pabhIo paralogassa, kammANuppehi appaNo // 19 // 5/31 ___ vyAkhyA-'taotti' sa evaikaH tato vA daNDArambhAdhupArjitamalAdanuspRSTo'bhibhUtaH, kena ? AtaGkena AzughAtinA zUlavizUcikAdirogeNa glAno mandaH paritapyate, bahirantazca khidyate / prabhItaH prakarSeNa trastaH 'paralogassatti' paralokAt , ArSatvAppaJcamyarthe SaSThI, kuta evaM ? yataH karma kriyAM anuprekSate ityevaMzIlaH karmAnuprekSI, kasya ? AtmanaH, sa hi hiMsAdikAM svaceSTAM smaranmayA na kizcicchubhamAcAritaM ! kintu sadaivAjarAmaravaccaiSTitamiti dhyAyan manasi rogeNa vapuSi ca khidyate / bhavati hi viSayalolupamanasopi prAyaH prANatyAgasamaye'nutApaH! yaduktaM-" bhavitrI bhAvAnAM pariNatimanAlocya niyatAM, purA yadyatkiJcidvihitamazubhaM yauvanamadAt // punaH pratyAsanne mahati paralokaikagamane, tadevakaM puMsAM vyathayati jraajiirnnvpussaam||1||" iti suutraarthH||11|| etadeva vyaktIkaroti| mUlam-suA me narae ThANA, asIlANaM ca jA gaI // bAlANaM kUrakammANaM, pagADhA jattha veaNA // 12 // vyAkhyA-zrutAni 'me' mayA narake sthAnAni kumbhIvaitaraNyasipatravanAdIni tatkimiyatApi paritapyata ityAha-azIlAnAM ca durAcArANAM yA gatirnarakAdikA sApi zrutA, kIdRzItyAha-bAlAnAmajJAnAM krUrakarmaNAM hiMsAdiraudrakarmakAriNAM pragADhAH prakRSTA yatra ysyaaN| gatau vedanAH shiitossnnaadyaaH| tatazca mamApyevaMvidhAnuSThAnasya tAdRzyeva gatiriti dhyAyan paritapyata iti sUtrArthaH / / 12 // kizcamUlam-tatthovavAiaM ThANaM, jahA me tmnnussuaN|| ahA kammehi gacchaMto, so pacchA paritappai // 13 // vyAkhyA-tatra narakeSu upapAte bhavamopapAtikaM sthAnaM sthitiH yathA yena prakAreNa syAditi zeSaH, me mayA tadityanantaroktamanu // 10 // Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya . . zrutamavadhAritaM, gurubhya iti zeSaH / ayaM bhAvaH-garbhajatve hi garbhAvasthAnAvasthAM yAvacchedabhedAdiduHkhAnAmantaramapi syAta, aupapAti-13 ucarAdhya- katve tvantarmuhurtAnantarameva mahAvedanodaya iti kutastadantarasambhavaH 1 tathA ca, ahAkammahiMti' yathAkarmabhirgamiSyamANagatyanurUpaiH banastram karmamistIvratIvratarAdyanubhAvAnvitairgacchan tadanurUpameva sthAnaM sa iti bAlaH pazcAdityAyuSi hIyamAne paritapyate, yathA dhigmAM dussk||11|| makAriNaM! kimadhunAmandabhAgyaH karomi ? ityAdi zocatIti sUtrArthaH // 13 // asumevArtha dRSTAntadvArA draDhayannAhamUlam-jahA sAgaDio jANaM, samaM heccA mahApahaM / visamaM maggamoiNNo, akkhe bhaggami soyi||14|| vyAkhyA-yathA zAkaTiko gaMtrIvAhakaH 'jANaMti' jAnan samamupalAdirahitaM hitvA tyaktvA mahApathaM rAjamArga viSamaM mArgamavatIrNo gantuM pravRtto'kSe dhuri bhagne khaNDite zocati, dhigme jJAna ! yadahaM jAnanapAyamavApamiti sUtrArthaH // 14 // athopanayamAhamUlam-evaM dhammaM viukamma, ahammaM pddivjiaa| bAle maccumuhaM patte, akkhe bhaggeva soai // 15 // __vyAkhyA-evamiti zAkaTikavat dharma zubhAcAraM vyutkramya ullaMdhya adharma hiMsAdikaM pratipadya svIkRtya bAlo mUDho mRtyumukhaM * maraNagocaraM prAptaH akSe bhagna iva zocati, ayaM bhAvaH-yathA'kSamaGge zAkaTikaH zocati tathAyamapi maraNAvasthAyAmAtmAnaM zocati, 8 hA! kimetanmayA kRtamiti sUtrArthaH // 15 // zocanAnantarazca kimasau karotItyAhaKI mUlam-tao se maraNataMmi, bAle saMtassaI bhayA // akAmamaraNaM marai, dhutte vA kaliNA jie // 16 // |8| // 11 // vyAkhyA-tata ityAtakotpattau zocanAnantaraM 'setti' sa bAlaH, maraNamevAnto maraNAntastasminnupasthite iti zeSaH, bAlo Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya // 12 // // 12 // rAgAdivyagracittaH saMtrasyati vibhatItyarthaH / kutaH 1 bhayAnnarakagatigamana sAdhvasAt, anena tasyAkAmatvamuktaM, sa ca tathApi maraNAna mucyata ityAha- akAmasyAnicchato maraNamakAmamaraNaM tena mriyate, sUtre cArSatvAt dvitIyA, narakaJzcAsau gacchati, tatra cAsau zoca| tIti zeSaH / ka iva kIdRzaH san ? dhUrtta iva dyUtakAra iva, vAzabdasyopamArthatvAtkalinA ekena prakramAdAyena jitaH, yathA hyayamekena dAyena jitaH sannAtmAnaM zocati, tathAyamapyatitucchairatuccha saMklezaphalairmartyabhogairdivyasaukhyaM hArito duHkhI san zocatIti sUtrArthaH // 16 // prastutamartha nigamayitumAha mUlam - eaM akAmamaraNaM, bAlANaM, tu paveiaM / etto sakAmamaraNaM paMDiANaM suNeha me // 17 // vyAkhyA- etadanantarameva duSkRtakarmaNAM paralokAdvibhyatAM yanmaraNamuktaM tadakAmamaraNaM bAlAnAmeva, 'tu' zabdasya evArthatvAt praveditaM prarUpitaM tIrthakarAdibhiriti zeSaH / paNDita maraNaprastAvanAmAha-'ettoti' ito'kAmamaraNAdanusakAmamaraNaM paNDitAnAM sambandhi zRNutA karNayata me mama vadata iti zeSa iti sUtrArthaH // 17 // yathA pratijJAtameM vAha mUlama-maraNaM pisapuSNANaM, jahA me tamaNussuaM / viSvasannamaNAghAyaM, saMjayANaM vusImao // 18 // vyAkhyA-'maraNamapi AstAM jIvitamityapizabdArthaH, bhavatIti gamyate sapuNyAnAM puNyavatAM kiM sarvamapi ? netyAhayathA yena prakAreNa me mama kathayata iti zeSaH / taditi pUrvasUtropAttam anuzrutamavadhAritaM bhavadbhiriti gamyaM, kIdRzaM ? maraNamityAha - 'vippasannaMti' vividhairbhAvanAdibhiH prakAraiH prasannA maraNepyanAkulacetaso viprasannAstatsambandhi maraNapi viprasannaM, adhya0 5 dezI Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyavanasUtram // 13 // // 13 // tathA na vidyate AghAtaH pIDAtmaka stAdRzayatanayA paraprANinAmAtmanazca vidhivatsaMlikhitazarIratayA yasmiMstadanAghAtaM, keSAM ? punaridamityAha-saMgatAnAM cAritriNAM 'busImaotti' ArSatvAdvazyavantaH vazyAnyAyattAni prastAvAdindriyANi vidyante yeSAM te vazyavantasteSAM etaccArthAtpaNDitamaraNameva, tatoyamarthaH yathA hyetatsaMyatAnAM vazyavatAM viprasannamanAghAtaM ca bhavati tathA nA'nyaprANinAmiti sUtrArthaH // 18 // kiJca - mUlam - imaM savvesu bhikkhusu, na imaM savvesu gArisu / nANAsIlA agAratthA, visamasIlA ya bhikkhuNo // 19 // vyAkhyA - nedaM paNDitamaraNaM 'savveMsu bhikkhusutti' sUtratvAtsarveSAM bhikSUNAM paradattopajIvinAM vratinAmiti yAvat, kintu | keSAJcidevopacitapuNyAnAM bhAvamikSUNAM / tathA ca tadgRhasthAnAM dUrApAstameva, ata evAha - nedaM sarveSAmagAriNAM sarvacAritriNAmeva tatsambhavAta, sarvacAritrapariNAme tu sati teSAmapi tattvato yatitvAt / kuta evaM 1 yato nAnAzIlA anekavidhatratA agArasthA gRha|sthA anekavidhabhaGgakopetatvAdezavirateH / viSamazIlAzca visadRzazIlAca mikSavo, na hi sarve jinamatapratipannA apyanidAnino'vikalacAritriNo vA mriyante! tahiM ka tIrthAntarIyAH ? iti sUtrArthaH // 19 // viSamazIlItAmeva mikSUNAM samarthayitumAha mUlam - saMti ehiM bhikkhUhiM, gAratthA saMjamuttarA / gAratthehi a savvehiM. sAhavo saMjamutarA // 20 // vyAkhyA-santi vidyante ekebhyaH kupravacanabhikSubhyaH 'gAratthatti' sUtratvAdagArasthAH saMyamena dezaviratyAtmakena uttarAH pradhAnAH saMyamottarAH, kutIrthikamikSavo hi jIvAstikyAdirahitAH sarvathA'cAritriNazceti kathaM tebhyaH samyagdRzo dezacAritriNo gRhiNaH adhya05 // 13 // Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aba saMyamottarA na syuH? kiJca agArasthebhyazca sarvebhya iti, anumativarjasarvottamadezaviratiM prAptebhyo'pi sAdhavaH saMyamocarAH sampUrNasaM | yamAnvitatvAseSAM / atra ca vRddhavAdo yathA-kopi zrAddhaH sAdhuM papraccha, zrAddhasAdhvoH kimantaramiti ? sAdhurUce merusarSapAntaraM / tadAucarAdhya kAkulIbhUtaH punaH papraccha, kuliGgizrAddhayoH kimantaraM ? muniH smAha tadeva, tataH prasAdamAsasAdeti / uktazca-"desikkadesavirayA, banaratram samaNANaM sAvagA suvihiANaM / / tesiM parapAsaMDA, saimaM pi kalaM na agdhaMti // 1 // " tadevaM mithUNAmapi teSAM cAritrAbhAvAt // 14 // | paNDitamaraNAbhAva eveti sUtrArthaH // 20 // nanu kutIrthikabhikSavopi nAnAliGgadharA eva, tatkathaM tebhyo gRhasthAH saMyamottarAH iti ||* sndehaapohaayaah| mUlam-cIrAjiNaM nagiNiNaM, jaDI saMghADi muMDiNaM / eAI pi na tAiMti, duHsIlaM pariAgayaM // 21 // ___ vyAkhyA-cIrANi ca cIvarANi, ajinaM ca mRgAdicarma. cIrAjinaM / 'nagiNiNaMti' ArSatvAnnAnyaM, 'jaDitti' bhAvapradhAna| tvAnirdezasya jaTitvaM, saMghATI vanasaMhatijanitA kaMthetyarthaH, muMDatvaM, etAnyapi nijanijaprakriyAkalpitAni vratiliGgAnyapi, kiM? punargArhasthyamityapizabdArthaH, na naiva trAyante narakAdidurgataH, kamityAha-duHzIlaM durAcAraM 'pariAgayaMti' paryAyAgataM pravrajyAparyAya prAptaM, ApatvAcca yAkArasyaikasya lopH| na hi kaSAyakaluSacetaso'tikaSTaheturapi bahirvakavRttirnarakAdikugatinivAraNAyAlaM! tato na | liGgadhAraNaM vaiziSTayaheturiti sUtrArthaH // 21 // nanu ? kathaM gRhAyabhAvepi teSAM durgatiriti ceducyte||14|| mUlam-piMDolaevva dussIle, naragAo na muccii| bhikkhAe vA gihatthe vA, suvvae kamaI divaM // 22 // OMOMOMOM Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-'piMDolaevatti' vA-zabdo'pi zabdArthastatazca piNDAvalagako'pi svIyAhArAbhAvato bhaikSyasevakopi, AstAM gRhAucarAdhya 18 dimAn , duHzIlo narakAtsvakarmopasthApitAt sImantakAdena mucyate / tatra codAharaNaM tthaavidhdrmkH||15|| tathAhi dramakA kopi, pure rAjagRhe'bhavat // sa ca bhikSAkRte nityaM, babhrAma sakale pure // 1 // vaibhAragiripArzvastha-mudyAnaM sa gatonyadA // udyAnikArthamAyAtaM, janaM bhuJjAnamaikSata // 2 // tataH sa tatra bhikSArtha, paryabhrAmyanmuhurmuhuH // vadannuccaiH svaraM dIna4 vacAMsi rslolupH||3|| na tu kopi dadau tasmai, bhAgyahInAya kiJcana / tataH pradviSTacittaH sa, duSTadhIrityacintayat // 4 // | amI hi kukSimbharayo, bhakSayantyakhilaM svayam // dInAya na tu me svalpa-mapi yacchanti nirdyaaH||5|| tadamRnupavaibhAraM, niviSTAn duSTacetasaH // kayAcicchilayA tUrNa, cUrNayAmIti cintayan // 6 // vaibhAragirimAruhya, sa krodhAbhmAtamAnasaH // sarvAtmanA vilagyaikA, zilAM gurvImacIcalat // 7 // [yugmam ] tasyAM viluNThitAyAM drAk sa pRthak sthAtumakSamaH // luNThaMstayA samaM tasyA, evA | dhastAdupAyayau // 8 // tastayA kSuNNatanuH sa raudradhyAnAnubandhI dramako vipadya / / tamastamAyAM bhuvi nArakatvaM, madhye pratiSThAnamavApa | pApAt // 9 // iti dramakakathA / tato na bhikSutvamAtraM kugatinivArakaM, nanu ? tarhi tattvataH kiM sugatiheturityAha-'bhikkhAe vtti'| bhikSAmatti bhuMkte iti bhikSAdaH, vA vikalpe, anena vratI proktaH, gRhastho vA, suSTu zobhanaM niraticAratayA samyagnAvAnugatayA ca | vrataM zIlapAlanAtmakaM yasyeti suvrataH, kAmati gacchati divaM devalokaM / mukhyatayA vratapAlanasya muktihetutve'pi divaM krAmatIti kathanaM // 15 // | jaghanyato'pi devalokAvAptiritaH syAditi sUcanArtham , anena ca vratapAlanameva tatvataH sugatiheturiti proktamiti sUtrArthaH // 22 // / piNDaM paridattAnAsamavalagate sevate iti pilAvalagaH sa eva piNDAvalagakaH / // 15 // Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya05 atha yatratagRhastho'pi divaM yAti tAnyAhaucarAdhya- mUlam-AgArisAmAiaMgAI, saDDhI kAeNa phAsae / posahaM duhao pakkhaM, egarAiM na hAvae // 23 // banavam vyAkhyA-AgAriNo gRhiNaH sAmAyikaM samyaktvazrutadezaviratirUpaM tasyAGgAni niHzaGkatAkAlAdhyayanANuvratAdirUpANi agaa||16|| risAmAyikAGgAni saDDhIti' zraddhAvAn kAyena upalakSaNatvAnmanasA vAcA ca 'phAsaetti' spRzati sevate, tathA pauSadhaM AhArapauSadhA4AdikaM 'duhao pakkhaMti' prAkRtatvAt dvayorapi sitetararUpayoH pakSayoH caturdazIpUrNimAditithiSu 'egarAIti' apegamyamAnatvAdekarAtri| mapi kevalarAtrisambandhinamapItyarthaH, upalakSaNatvAccekadinamapi na 'havaetti' nanhApayetra hAni prApayet , rAtrigrahaNaM tu divA vyAkulatayA kartumazaktau rAtrAvapi pauSadhaM kuryAditi sUcanArtha / iha ca sAmAyikAGgatvenaiva siddhe yadasya bhedenopAdAnaM tadAdarakhyApanArthamiti sUtrArthaH // 23 // prastutamevArthamupasaMharannAhamUlam-evaM sikkhAsamAvaNNe, gihavAse vi suvvae / muccaI chavipavAo, gacche jakkhasalogayaM // 24 // vyAkhyA-ekamuktanyAyena zikSayA vratAtmikayA samApano yuktaH zikSAsamApannaH gRhavAsepyAstAM dIkSAparyAya ityapizabdArthaH, suvrataH zobhanavrato mucyate muktimApnoti, kuta ityAha-'chavipavAotti' chavistvaka, parvANi jAnukUrparAdIni, tayoH samAhare chaviparva // 16 // tadyogAdaudArikaM dehamapi chaviparva tasmAttatazca gacchet yAyAt , yakSA devAH, samAno loko'syeti salokaH tasya bhAvaH salokatA sAdRzyamityarthaH, yakSaH salokatA yakSasalokatA tAM / iyaM ca devagatAveva sthAdityarthAdevagatiM anena ca paNDitamaraNAvasare prasaGgAdAla // 16 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucca rASyabanarAdhama // 17 // // 17 // paNDita maraNamuktamiti sUtrArthaH // 24 // atha prastutaM paNDitamaraNameva phalopadarzanadvAreNAha - mUlam - aha je suMvuDe bhikkhU, duNhamannayare siA / savvadukkhappahINe vA, devevAvi mahiDhie // 25 // vyAkhyA- athetyupadarzane, yaH kazcitsaMvRtaH pihitasamagrAzravadvAro mikSurbhAvasAdhuH sa ca dvayoranyatara ekataraH syAt, yayordvayo| rekataraH syAttAvAha - sarvANi yAni duHkhAni kSutpipAsAbhISTaviyogAniSTasaMyogAdIni taiH prakarSeNa punaranutpAdalakSaNena hIno rahitaH | sarvaduHkhaprahINo vA syAditi sambandhaH, sa ca siddha eva devo vA syAt, apiH sambhAvane, sambhavati hi saMhananAdivaiklavyAnmuteraprAptau devo'pi syAditi, kIdRk ? maharddhika iti sUtrArthaH // 25 // yatrAsau devo bhavati tatra kIdRzA AvAsAH kIdRzAca devA ityAhamUlam - uttarAI vimohAI, juimaMtANupuvvaso / samAiNNAiM jakkhehiM, AvAsAIM jasaMsiNNo // 26 // vyAkhyA- uttarA uparivattino'nuttaravimAnAkhyA vimohA iva vimohA alpavedAdimohanIyatvAt dyutimanto dIptimantaH, 'aNupuvasotti' AnupUrvyA krameNa vimohAdivizeSaNaviziSTAH, saudharmAdiSu hi anuttaravimAnAnteSu pUrvApUrvApekSayA prakarSavantyeva | vimohatvAdIni vizeSaNAni / tathA samAkIrNA vyAptA yakSairdevairAvAsAH, prAkRtatvAnnapuMsakaliGgatvaM sarvatra / devAstu tatra yazasvinaH zlAghAnvitAH / / 26 / / tathA mUlam - dIhAuA iDDhimaMtA, samiddhA kAmarUviNo / ahuNovavannasaMkAsA, bhujjo acimAlippabhA // 27 // vyAkhyA - dIrghAyuSazciraJjIvinaH, Rddhimanto ratnAdisampadupetAH, 'samiddhA' atidIptAH kAmarUpiNaH abhilASAnurUparUpavidhA adhya0 5 // 17 // Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjyadhanasUtram // 18 // // 18 // | yinaH, anuttareSvapi tacchaktiyuktatvAt, adhunopapannazaMkAzAstatkAlotpannadevakalpAH, anuttareSu hi varNadyutyAdi yAvadAyustulyameva syAt, 'jyoti' bhUyAMsaH prabhUtA ye arcirmAlinaH sUryAstadvat bhA yeSAM te tathA / na tvekasyArkasya tAdRzI sutirastIti sUtrArthaH // 27 // upasaMhartumAha mUlam - tAni ThANANi gacchaMti, sikkhittA saMjamaM tavaM / bhikkhAe vA gihatthe vA, je sNtiprinibuaa||28|| vyAkhyA - tAnyuktarUpANi sthAnAni AvAsAn gacchanti zikSitvA'bhyasya, saMyamaM saptadazabhedaM tapo dvAdazabhedaM bhikSAdA vA gRhasthA vA prAkRtatvAdvacanavyatyayaH, ye zAntyA upazamena parinirvRtAH vidhyAtakaSAyAnalAH zAntiparinirvRtA bhavantIti zeSa iti sUtrArthaH // 28 // etacca vijJAya maraNepi mahAtmAno yathAbhUtA bhavanti tathAha - mUlam - tesiM succA sapujANaM, saMjayANaM vusImao / na saMtaMsaMti maraNaMte, sIlavaMtA bahussuA // 29 // vyAkhyA-teSAmanantaroktakharUpANAM yatInAM zrutvA AkarNya pUrvoktasthAnAvAptimiti zeSaH / kIdRzAnAmityAha - satAmindrAdInAM pUjyAH satpUjyAsteSAM saMyatAnAM saMyamavatAM 'busImaotti' prAgvat, na saMtrasyanti nodvijante maraNAnte upasthite zIlavantazcAritravanto bahuzrutA AgamavacaH zravaNazuddhadhiyaH, ayaM bhAvaH - ajJAtadhArmikagata yo'nupArjitadharmANazca maraNAdudvijante, yathA vA'smAbhirgantavyamiti, na tu nizcitasadgatigamanA upArjitadharmANaH / yadAhuH- " carito nirupakliSTo, dharmo hi mayeti nirvRtaH svasthaH maraNAdapi 2 vazyAnyAyattAni prastAvAdindriyANi vidyante yeSAM te vazyavantaste zam // adhya05 // 18 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yanapatram nodvijate, kRtakRtyosmIti dharmAtmA // 1 // " iti sUtrArthaH // 29 // itthaM sakAmamaraNakharUpamabhidhAya ziSyopadezamAhaucarAdhya mUlam-tuliA visesamAdAya, dayAdhammassa khaMtie / vippasIeja mehAvI, tahAbhUeNa appaNA // 30 // // 19 // vyAkhyA-tolayitvA parIkSya, bAlamaraNapaNDitamaraNe, vizeSazca bAlamaraNAt paNDitamaraNasya viziSTatvaM, AdAya gRhItvA dayAdharmasya ca, yatidharmasya ca, casya gamyatvAt vizeSamazeSadharmAtizAyitvalakSaNamAdAya kSAntyA kSamayA karaNabhUtayA viprasIdeva prasahai atAM bhajet , na tu kRtadvAdazavarSasaMlekhanatathAvidhatapakhinijAGgulibhaGgAdinA kaSAyamavalambeta medhAvI maryAdAvartI, tathAbhUtena | yathAmaraNakAlAtpUrvamanAkUlamanA abhUva maraNakAle'pi tathAsthitenAtmanopalakSita iti sUtrArthaH // 30 // viprasanazca kiM kuryAdityAha5mUlam-tao kAle abhippee, saDDhI tAlisamaMtie / viNaija lomaharisaM, bheaM dehassa kaMkhae // 31 // ___vyAkhyA-tataH kaSAyopazAnteranantarakAle maraNakAle abhiprete abhirucite, kadA ca maraNamabhipretaM ? yadA yogA notsarpanti, 'saDDhIti' zraddhAvAn tAdRzaM maraNabhayotthaM antike samIpe gurUNAmiti zeSaH vinayedapanayedromaharSa, hA! ahaM mariSyAmItyabhiprAyo |vaM romAJca, kiJca medaM vinAzaM dehasya kAMkSediva kAMkSettyaktaparikarmatayA, na tu maraNAsaMzayA, heyatvAttasyA iti sUtrArthaH // 31 // 18 nigmyitumaah||19|| mUlam-aha kAlammi saMpatte, AghAyAya samussayaM / sakAmamaraNaM marai, tihamannayaraM muNitti bemi||32|| || vyAkhyA-atha maraNAbhilASAnantaraM kAle maraNakAle samprApte 'ni phAiA ya sIsA, sauNI jaha aMDayaM payatteNaM // bArasa"saMva Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * adhya05 uparAdhya. banasUtram // 20 // cchariaM, aha salehaM to karei // 1 // " ityAdinA krameNa samAyAte, AghAtAya saMlekhanAdikrameNa vinAzAya 'samussayaMti' spAdivyatyayAtsamucchrayasthAntaH kArmaNadehasya bahiraudArikAGgasya, kiM kuryAdityAha-sakAmasyeva sAmilApasyeva maraNaM makAmaM maraNaM tena | mriyate, trayANAM bhaktaparikSeGginIpAdapopagamanAnAmanyatareNa sUtratvAdvibhaktivyatyayaH sarvatra muniH sAdhuriti sUtrArthaH // 32 // iti bravImiti praagvt|| * * 5555%%* D===0 p = == = ======= = ========== iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyopAdhyAyazrI bhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau paJcamAdhyayanaM sampUrNam // 5 // d== === === == == = == ==== == = ***** // 20 // // 20 // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha SaSThAdhyayanam // ucarAdhya adhya .. yanapatrama // 21 // RECARRAHASTRA // arhan / uktaM pazcamAdhyayanamathakSullaniyanthIyAkhyaM SaSThamArabhyate, asya cAyaM sambandho'nantarAdhyayane maraNavibhaktiruktA tatra cAnte paNDitamaraNamuktaM tacca vidyAcaraNasampannAnAM nirgranthAnAmeva syAt iti tatsvarUpamanenocyate ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdau | niyuktikAroktaM paJca nirgranthasvarUpaM vRhaTTIkAto jJeyamatra tu sUtramevAnusriyate, taccedaM__ mUlam-jAvaMtavijA purisA, save te dukkhasaMbhavA / luppaMti bahuso mUDhA, saMsAraMmi aNaMtae // 1 // vyAkhyA-yAvanto yatparimANAH, na vidyate vidyA tattvajJAnAtmikA yeSAM te avidyAH, puruSA narAH, sarve te duHkhasya sambhava utpattiryeSu te duHkhasambhavAH / IdRzaH santo lupyante dAridyAdibhirvAdhyante, bahuzo'nekazaH mRDhA hitAhitavivekaM pratyasamarthAH, rA saMsAre bhave anantake antarahite, anena nirgranthasvarUpajJApanArthaM tadvipakSa ukta iti bhAvanIyam / atra cAyaM kathAnakasampradAyastathAhi ekaH kopi pumAn dauHsthyo-paDhato bhAgyavarjitaH // kRSyAdi kurvannapi no, tatphalaM kizcidAsadat / 1 // tato gRhAdvinirgatya, draviNopArjanAya sH|| upAyAn vividhAn kurvan , bhUyo babhrAma bhUtale // 2 // na tu kizcidapi prApa, dhanamudyamavAnapi // apyudyataiH zvabhiriva, na zrIH puNyaM vinApyate // 3 // niSphalabhramaNenAtha, nirviNNaH sa gRhaM prati // nyavartiSTa vinAlAbha-mudyamo hi zlatho bhavet // 4 // sa cAnyadA kacidAme, nizi vAsArthamAgataH / / tasthau devakule sthAnA-vAptistatraiva tAdRzAm // 5 // tatra tatrasthite // 21 // // 21 // Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C+ aba banasUtram // 22 // + + SHESARASWA43425% hai| pazya-tyeva dekulAttataH // vidyAsiddhaH kumbhapANiH, puruSaH ko'pi niryayau // 6 // so'pi taM kumbhamabhyA -vAdIdatimanoramam // kuru vAsagRhaM zayyA-sanabhAryAdisaMyutam // 7 // tenAtha kAmakumbhena, tadukte nirmite'khile // tatra sthitvA'bhukta bhogAn , soja nAbhiH sahAdbhutAn // 8 // saJjahAra prabhAte ca, tatsarvamapi satvaram // tatsvarUpaM badakhilaM, duHsthamayoM dadarza saH // 9 // dadhyau caivaM | niSphalena, kimAyAsena me'munA // enamevAtha seviSye, kAmitArthasuradrumam // 10 // dhyAtveti sevanaM tasya, kurvan vinayapUrvakam // | sa tanmano vazIcakre, vinayAdvA na kiM bhavet // 11 // tataH siddhapumAnUce, brUhi kiM te samIhitam ? vinA samIhAM sevA hi, na | kenApi vidhIyate / / 12 / / sa smAhAhaM janmato'pi, dAridyeNAsmi vidvataH // na cApnomi dhanaM kizcit , prayatnairvividhairapi // 13 // | dausthyasyaivApanodAya, bambhramImi mahItale // snigdhaM mitramivopAntaM, na tu tanme vimuzcati // 14 // tvAJcopakAriNaM prekSya, hRdya vidyAsudhAmbudam // dAridyagrISmasantApa-samuttaptaH zritosmyaham // 15 // tat prasadya mahAbhAga !, tathA kuru yathA mama // tvadvatsu| khopabhogaH syA-tsanto hyAzritavatsalAH // 16 // tacchutvA dhyAtavAn siddha-pumAnevamaho ! ayam // duravasthAparAbhUto, jAyate bhRzamAturaH // 17 // vrataM satpuruSANAJca, dInAdInAmupakriyA // tadasyopakRti kRtvA, karomi saphala januH // 18 // dhyAtvetyUce siddhavidyaH, kimu vidyAM dadAmi te // vidyAbhimaMtritaM kumbha-mathaveti nigadyatAm // 19 // bhogAbhogotsukaH sotha, vidyAsAdhanamIrukaH // vidyAdhivAsitaM kumna-meva dehItyuvAca tam // 20 // vidyAsiddhastatastasmai, sadyastaM kalazaM dadau // dakSaH kakSIkRte hyarthe, vilamba nAvalambate // 21 // duHsthamayopi taM kumbha-mAdAyAmodameduraH // yayau tUrNa nijagrAma-miti dadhyau ca cetasi // 22 // dezAntara prAptayA kiM, pInayApi tayA zriyA // yAM vidviSo na pazyanti, yA ca mitrairna bhujyate // 23 // ityasau ghaTamAhAtmyAt , kRtvA // 22 // +CAUCROC+C Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAcya *CAMC-9C% + // 23 // 4 | vezmAdi kAmitaM / / svacchandaM bubhuje bhogAn , bandhumitrAdibhiH samam // 24 // svataH siddhaSu bhogeSu, kimebhiriti buddhayaH // tadA | kRSyAdikarmANi, mumucustasya bandhavaH // 25 / dhenvAdInAM pazUnAzca, rakSAM cakurna te jaDAH / / nazyanti sma tatastepi, tiSThedvA kimarakSitam // 26 // mukhIkRto'munA bandhu-yukto'hamiti sammadAt // pItAsavo'nyadA skandhA-hitakumbho nanate saH // 27 // / | unmattasya karAttasya, vicyutaH kalazastataH / / sadyo'bhUcchatadhA bhAgya-hInasyeva manorathaH // 28 / / kumbhaprabhAvaprabhavaM, bhavanaM vibha vAdi ca // tato gandharvanagara-miva tUrNa tirodadhe // 29 // kumbhotthayA prAcyayA ca, sampadA rahitA bhRzam / / tataste'nvabhavaduHkhaM | sarve'nyapreSyatAdibhiH // 30 // atha prAgeva tAM vidyA-bhagrahISyatsa cetsvayam ekasya tasya bhaGge'nya-makariSyattadA ghaTam // 31 // vidyAM vinA tu kalazaM, tAdRzaM kartumakSamaH // nityaM daurgatyasAGgatyA-datyantaM vyAkulo'bhavat // 32 // yathA pramAdAdanupAttavidyaH, sa | mandadhIHkhamihaiva leme // tathAGgino'nyepi labhanti stva-jJAnaM vinA duHkhamanekabhedam // 33 // iti vidyAhInatve duHsthakatheti se sUtrArthaH // 1 // yatazcaivaM tato yatkArya tadAhamUlam-samikkhaM paMDie tamhA, pAsa jAipahe baha // appaNA saccamesijA, mitti bhUesu kappae // 2 // ___vyAkhyA-samIkSya Alocya paNDitastattvAtattvavivekaniSNaH, 'tamhatti' yasmAdevamavidyAvanto lupyante tasmAt , kiM samIkSye. tyAha-'pAsetyAdi'-pAzA iva pAzA atyantapAravazyahetavo bhAryAdisambandhAsta eva tIvramohodayAdihetutayA jAtInAmekendriyAdijA| tInAM panthAnastatprApakatvAnmArgAH pAzajAtipathAstAn bRhun prabhUtAn vidyArahitAnAM viluptihetUn , kiM kuryAdityAha-AtmanA , AtmanepadasthAnityasvAdayaM prayoga; samarthanIyaH // + // 23 // %OCTOR Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya // 24 // svayaM na tu paroparodhAdinA, samo jIvebhyo hitaH satyaH saMyamastaM eSayedveSayet , kizca maitrI mitrabhAvaM bhRteSu pRthivyAdinANiSu | kalpayetkuryAditi sUtrArthaH / / 2 / / aparaJcamUlam-mAyA piA ehasA bhAyA, bhajjA puttA ya orasA / nAlaM te mama tANAya, luppaMtassa skmmunnaa||3|| ___ vyAkhyA-pUrvArdha spaSTaM, navaraM 'husatti' snuSA putravadhUH, 'orasatti' urasi bhavA aurasAH svayamutpAditA ityarthaH, nAlaM na * samarthAste mAtrAdayo mama trANAya rakSaNAya lupyamAnasya svakarmaNA jJAnAvaraNIyAdineti / / 3 / / tatazca mUlam--eamaDha sapehAe, pAse samia dasaNe / chiMda gehiM siNehaM ca, na kaMkhe puvvasaMthavaM // 4 // vyAkhyA-evamanantaroktamartha svaprekSayA svabuddhacA 'pAsetti' pazyedavadhArayeta, zamitamupazamita darzanaM prastAvAnmithyAtvAtmakaM | yena sa zamitadarzanaH samyagdRSTiH san , 'chiMdatti' sUtratvAt chiMdyAt , gRddhi viSayAbhiSvaGgarUpAM, snehazca svajanAdiprema, na naiva kAMkSedabhilaSet pUrvasaMstavaM pUrvaparicayaM, ekagrAmoSito'yamityAdikaM, yato na kopi duHkhotpattau atrAmutra vA trANAya dharma vineti meM sUtradvayArthaH // 4 // enamevArtha vizeSato'nUdyAsyaiva phalamAha mUlam-gavAsaM maNikuMDalaM, pasavo dAsaporusaM / savvameaM caittA NaM, kAmarUvI bhavissasi // 5 // // 24 // saa||24|| 1 athavA-samyakaprakAreNa itaM prAptaM darzana samyaktvaM yena sa samitadarzanaH etAdRzaH saMyamI // ga. gha. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyabanastram // 25 // 4%AC % AAAAAE%% vyAkhyA-gAvazca azvAzca gavAvaM, atra gozabdena dhenavo vRSabhAzca gRhyante, pazutve'pyanayoH pRthagupAdAnamatyantopayogitvena prAdhAnyAt, maNayazca candrakAntAdyAH, kuNDalAni ca karNAbharaNAni maNikuNDalam, upalakSaNaM caitatsvarNAdInAM sarvabhUSaNAnAJca / pazavo jaiDakAdayaH / dAsAzca gRhajAtAdayaH 'porusaMti' sUtratvAt pauruSeyaM ca puruSasamUho dAsapauruSeyaM / sarvamevaitat pUrvoktaM tyaktvA hitvA saMyamAGgIkAreNeti bhAvaH kAmarUpI bhaviSyasi, ihaiva vikaraNAdyanekalabdhiyogAt paratra ca devabhavApteriti sUtrArthaH // 6 // punarvitIyagA. thoktasatyasvarUpameva vizeSata AhamUlam-thAvaraM jaMgamaM ceva, dhaNaM dhannaM uvakkharaM / paccamANassa kammahi. nAlaM dukkhAo moaNe // 6 // ____ vyAkhyA-sthAvaraM gRhArAmAdi, jaGgamaM patnyAdi, 'cevatti' samuccaye, dhanadhAnye pratIte, upaskaraM gRhopakaraNaM, etAni karmabhiH | pacyamAnasya jIvasya nAlaM, na prabhUNi duHkhAddhimocane iti sUtrArthaH // 6 // tatazcamUlam--ajjhatthaM savvao savvaM, dissa pANe piaaye| na haNe pANiNo pANe, bhayaverAo uvarae // 7 // vyAkhyA-'ajjhatthaMti' sUtratvAdadhyAtmasthaM, tatrAdhyAtma manastatra tiSThatIti adhyAtmasthaM. tace prastAvAtsukhAdi saveta iSTasaM| yogAniSTaviyogAdihetubhyo jAtamiti zeSaH sarva sakalaM 'dissatti' daSTvA priyAdisvarUpeNAvadhArya, casya gamyamAnatvAtprANAzca jIvAn | "piAyaeni' priya AtmA yeSAM te tathA tAn, bahuhiraNyakoTimUlyenA'bhaya kumArAprAptayavamAtrakAleyadRSTAntena dRSTvA na hanyAt pathA rAjagRhe sabhAsthitena zreNika nupeNa proktaM, sampati nagare kiM vastu sulabhaM svAdu cAsti ? kSatriyAH procurmAsaM sama svAdu cAsti / | tadA abhayakumArega cintitaM, ete nirdayAH ! yathA punarapyevaM na jalpeyustathA kuryAm / tato rAtrI sarvakSatriyagRheSu pRthak pRthak gatvA abhaya evmvaadiit| AC - C // 25 // // 25 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya prANinaH prANAn indriyAdIn, prANina ityatra jAtitvAdekavacanaM kIdRzaH sannityAha-bhayaM ca bhItirvairaM ca dveSo bhayavairaM tara banastram | nivRttaH sanniti sUtrArthaH // 7 // evaM hiMsAzravanirodhamuktvA shessaashrvnirodhmaah||26|| | mUlam-AdANaM narayaM dissa, nAyaija taNAmavi / doguMchI appaNA pAe, diNNaM bhuMjijja bhoaNaM // 8 // ____vyAkhyA-AdIyate ityAdAnaM, dhanadhAnyAdi, narakahetutvAnnarakaM dRSTvAvadhArya nAdadIta na gRhNIyAttRNamapi, AstAM hiraNyAdi / | kathaM tahi jIvanamityAha-'doguMchitti' jugupsate AtmAnaM AhAraM vinA dharmadhurAdharaNAkSamamityevaM zIlo jugupsI, na tu rasAdilaPmpaTaH, AtmanaH sambandhini pAtre, na tu gRhasthapAtre, tatra bhuJjAnasya pazcAtkarmAdidoSasambhavAt, dattaM gRhasthairiti zeSaH, bhuJjIta | bhojanamAhAraM / anena parigrahAzravaparihAra uktaH, tadevaM tanmadhyapatitastadhaNena gRhyate iti nyAyAnmRSAvAdAdattAdAnamaithunalakSaNAzravatrayanirodha ukta eveti sUtrArthaH // 8 // evaM paJcAzravaviramaNAtmake saMyame prokte yathA pare vipratipadyante tathA darzayitumAhamUlam-ihamege u maNNaMti, appaJcakkhAya pAvagaM / AyariaM vidittA NaM, savvadukkhA vimuccai // 9 // bho kSatriyA: ! rAjaputrazarIre mahAvyAdhirutpannosti ! yadi manuSyasatkaM kAleyamAMsaM TaMkadvayamitaM dIyate tadA sa jIvati nAnyatheti vaidyairuktamasti ! tato yUyaM rAjJo prAsajIvino bhavadbhirevaitatkArya karttavyaM ! / tadA ekenoktaM dInArasahasraM gRhANa paraM mAM munna. anyatra gaccha ! abhayena tadgRhItam / evaM // 26 // rAtrau pratigRhaM paribhramya tedattAni bahUni dInAralakSANyAdAya prabhAte nRpasabhAyAM taddhana kSatriyebhyo darzitaM, proktA / aho ! gatadine yUyamevamavadata ! kAyamAMsaM sulabhamiti, adya tu etAvatA dravyeNApi tanmAMsaM mayA na prAptaM ! tato lajitA abhayena hakitA mAMsabhakSaNaniyama prApitAca / atrAtheM zloka: "svamAMsaM durlabhaM loke, lakSeNApi na labhyate / alpamUlyena, labhyeta, palaM parazarIrajam" SANSAR Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S adhya. uparAjyabanastram // 27 // AUGARRIARCOCK* vyAkhyA-iha jagati eke kecitparatIthikAH. tuH punararthe. manyante abhyupagacchanti upalakSaNatvAtprarUpayanti ca, yathA apratyA| khyAya anivArya pAtakaM prANAtipAtAdi 'AyariaMti' AcArikaM nijanijAcArabhavamanuSThAnaM tadeva viditvA yathAvadavabudhya sarvaduHkhAt zArIramAnasAdvimucyate, yadAhu:-"paJcaviMzatitatvajJo, yatra tatrAzrame rataH // jaTI muNDI zikhI vApi, mucyate nAtra sNshyH|| 1 / / teSAM hi jJAnameva muktikAraNaM, na caitaccAru, na hi rogiNAmapyauSadhAdijJAnAdeva rogAbhAvaH, kintu tadAsevanAdeva, tahiM bhAvarogebhyo jJAnAvaraNAdikarmabhyopi mahAvratAtmakapazcAGgopalakSitakriyAM vinA kathaM muktiriti ? te caivamanAlocayanto bhavaduHkhAkulitA vAcAlatayaiva AtmAnaM svasthayantIti // 9 // tathA cAhamUlam-bhaNaMtA akaritA ya, baMdhamokkhapaiNNiNo / vAyAvIriametteNaM, samAsAsaMti appayaM // 10 // | vyAkhyA-bhaNantaH prakramAt jJAnameva muktyaGgamiti buvantaH, akurvantazca muktyupAyAnuSThAnaM, bandhamokSayoH pratijJAbhyupagamo bandhamo kSapratijJA, tadvanto bandhamokSapratijJino, vidyate bandhamokSAvityevaMvAdina eva, na tu tathAnuSThAyinaH / vAgvIrya vacanazaktirvAcAlateti yAvat, | tadevAnuSThAnazUnyaM vAgvIryamAnaM tena samAzvAsayanti, jJAnAdeva vayaM muktiM yAsyAma iti svasthayantyAtmanamiti sUtradvayArthaH // 10 // na ca tadvAgvIya trANAya sthAdityAha| mUlam--Na cittA tAyae bhAsA, kao vijANusAsaNaM / visaNNA pAvakammehi, bAlA paMDiamANiNo // 11 // vyAkhyA-na naiva citrA prAkRtasaMskRtAdikA trAyate rakSati bhASA vacanAtmikA pApebhya iti zeSaH, syAdetadacintyo hi maNimaMtrauSadhInAM prabhAva iti maMtrAdyAtmikA bhASA trANAya bhAvinItyAzaGkApohAyAha-kuto vidyAyA vicitramaMtrAtmikAyA anuzAsanaM zikSaNaM | ACACADAK // 27 // // 27 // Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjyabanasatram // 28 // // 28 // vidyAnuzAsanaM trAyate pApAnna kuto'pi tanmAtrAdeva muktau zeSAnuSThAnavaiyarthyaprasaGga iti bhAvaH / ye tu vidyAnuzAsanaM trANAyetyAhuste kIdRzA ityAha- 'visaNNatti ' vividhaM sannA magnAH pApakarmasu hiMsAdyanuSThAneSu satatakAritayeti bhAvaH kutazcaivaM 1 yataste cAlA mUDhAH paNDitamAtmAnaM manyanta iti paNDitamAninaH, ayaM bhAvaH - ye bAlAH paNDitamAninazca na syuste svayaM samyagajAnAnAH paraM pRccheyustadupadezAcca duSkarmANi tyajeyurna tu teSu viSaNNA evAsIran ! ye tu bAlAH paNDitamAninaca te tu svayamajJA api jJatvagarvAdanyaM jJAna - manAzrayanto viSaNNA eva syuriti sUtrArthaH // 11 // atha sAmAnyatayaiva muktipathapratyarthinAM doSamAha mUlam - je kei sarIre sattA, vaNNe rUve a savvaso / maNasA kAyavakkaNaM, sabve te dukkhasaMbhavA // 12 // vyAkhyA- ye keciccharIre saktA lAlanAbhyaJjanodvarttanAdibhirbaddhAgrahAH, tathA varNe gauravakhAdike, rUpe saundarye, ca zabdAt rUpazadiSu ca saktA AsaktAH, 'sabasoni' sUtratvAtsarvathA svayaM karaNakAraNAdibhiH sarvaiH prakAraiH, manasA kathaM vayaM pInadehA varNAdimantazca bhaviSyAma iti dhyAnAt, kAyena rasAdyupabhogena, vAkyena rasAyanAdipraznarUpeNa, sarve te jJAnAdeva muktirityAdivAdino duHkhasambhavA ihAmutra ca duHkhabhAjanamiti sUtrArthaH // 12 // yathA caite duHkhabhAjanaM tathA darzayannupadeza sarvakhamAha mUlam - AvannA dIhamaddhANaM, saMsAraMmi anaMtae / tamhA savvadisaM passa, appamato parivva // 13 // vyAkhyA - ApannAH prAptA dIrghamanAdyanantaM adhvAnamivAdhvAnaM, anyAnyabhavabhramaNarUpaM mArga, saMsAre anantake aparyavasAne duHkhAnyanubhavantIti zeSaH tamhatti' yasmAdevamete muktimArgavairiNo duHkhasambhavAstasmAt 'saGghadisaMti' sarvadizaH prastAvAdazeSa bhAvadizoSTAdazamedA: " puDhavi 1 jala 2 jalaNa 3 vAyA 4 mUlA 5 khaMdha 6 gga 7 porabIAya 8 / / bi 9 ti 10 ca 11 paNiditiriA 12 kA adhya* 6 // 28 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayaM 6 ucarAdhyabanastram // 29 // ya nArayA 13 devasaMghAyA 14 // 1 // sammucchima 15 kammA 16 kammabhUmiganarA 17 tahataraddIvA 18 bhAvadisA dissai, jaM saMsArI niyamameAhiM / / 2 / " itigAthAdvayoktAH pazyan apramattaH pramAdarahitaH, yathA teSAM ekendriyAdInAM virAdhanA na syAnna ca teSu punarutpattirbhavati tathA parivrajeH saMyamAdhvani yAyAH suziSyeti sUtrArthaH // 13 // kathaM parivrajedityAhamUlam-bahiA uDDhamAdAya, nAvakaMkhe kayAivi / puvakammakkhayahAe, imaM dehaM samuddhare // 14 // vyAkhyA-bahirbhUtaM saMsArAditi gamyate, Udra sarvoparisthitamarthAnmokSamAdAya gRhItvA mayaitadartha yatitavyamiti nizcitya nAvakAMkSedviSayAdikaM nAbhilaSet kadAcidapi upasargaparISahAkulitatAyAmapi AstAmanyadA / evaJca satyAkAMkSakAraNaM dehadhAraNamapyayukta mityAzaGkApohArthamAha-pUrva pUrvakAlabhAvi yatkarma tatkSayArtha imaM pratyakSaM dehaM samuddharet ucitAhArAdibhiH paripAlayet , taddhAraNasya vizuddhihetutvAttatpAte hi bhavAntarotpattAvaviratiH syAduktazca-"satvattha saMjamaM saMjamAo appANameva rakkhijjA / muccati aivAyAo, | puNo visohI na yAviraI // 1 // " tato nirabhiSvaGgatayA zarIroddharaNamapi karttavyamiti sUtrArthaH // 14 // dehapAlane ca nirabhiSva mAtAvidhimAhamUlam-vicca kammaNo heDaM, kAlakaMkhI parivvae / mAyaM piMDassa pANassa, kaDaM laNa bhkkhe||15|| vyAkhyA-vivicya pRthakkRtya karmaNo jJAnAvaraNAdehetumupAdAnakAraNaM mithyAtvAviratyAdikaM, kAlamanuSThAnAvasaraM kAMkSatItyevaM zIlaH kAlakAMkSI parivrajediti prAgvat , mAtrAM yAvatyA saMyamanihastAvatI jJAtveti zeSaH, piNDasya odanAMdaH, pAnasya ca 94544604594344CARE // 39 // Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utcarAdhya yanasUtram // 30 // CIC004 sauvIrAdeH, khAdyaskhAdyAnAdAnaM tu yateH prAyastatparibhogAsambhavAt , kRtaM svArthameva vihitaM gRhasthairiti zeSaH, prakramAt piNDAdikameva || hai labdhvA prApya bhakSayediti sUtrArthaH / / 15 // bhuktazeSazca na dinAntarabhuktaye sthApyamityAha adhya06 | mUlam-sannihiM ca na kugvijA, levamAyAya saMjae / pakkhI pattaM samAdAya, niravikkho privve|| 16 // vyAkhyA-sannidhiH samayoktyA dinAntare bhojanArtha bhaktAdisthApanaM taM na kurvIta, caH pUrvApekSayA samuccaye, lepamAtrayA yAvatA 4. pAtraM lippate tAvantamapi sannidhiM na kuryAdAstAM bahuM, saMyato muniH, kimevaM pAtrAyupakaraNasannidhirapi na kartavya ityAha-'pakkhItyAdi | pakSIva pakSI, pAtraM patagRhAdibhAjanaM, upalakSaNatvAccheSopakaraNazca samAdAya gRhItvA nirapekSo nirabhilASaH parivrajedayaM bhAva:- yathA pakSI pakSasaJcayamAdAya yAti tathAyamapi pAtrAdikamiti, tatazca pratyahamasaMyamapalimanthabhIrutvAt pAtrAdisannidhikaraNam na dopAyeti sUtrAthaiH // 16 // kathaM punarnirapekSaH parivrajedityAhamUlam-esaNAsamio lajjU , gAme aniyao care / appamatto pamattehiM, piMDavAyaM gavesae // 17 // vyAkhyA-eSaNAyAmudgamotpAdanagrahaNagrAsaviSayAyAM samita upayukta epaNAsamitaH, anena nirapekSatvamuktaM, lajjUtti' lajA saMyamastadvAn, grAme upalakSaNatvAnnagarAdau ca aniyatavRttizcaret viharet, anenApi nirapekSatevoktA, caraMzca kiM kurvItatyAha-apramattaH san pramattebhyo gRhasthebhyaste hi viSayAdisevanAsaktatvAtpramattA ucyante piNDapAtaM bhikSAM gaveSayediti sUtrArthaH // 17 // itthaM saMya-18 da // 30 // masvarUpaprarUpaNadvArA nirgranthasvarUpamuktaM, na caitannijamativikalpitamityAha // 30 // Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparASya yanasUtram // 31 // // 31 // mUlam evaM se udAhu aNuttaranANI aNuttaradaMsI aNuttaranANadaMsaNadhare / arahA NAyaputte bhayavaM vesAlie viAhietti bemi // 18 // vyAkhyA - evamanena prakAreNa 'se' iti, sa svAmI 'udAhuti' udAhRtavAn uvAcetyarthaH / anuttarajJAnI sarvotkRSTajJAnavAn / tathA'nuttaraM sarvotkRSTaM pazyatItyanuttaradarzI / sAmAnya vizeSagrAhitayA ca darzanajJAnayorbhedaH / yadAhu:-"jaM sAmaNNaggahaNaM, daMsaNameaM vise siaM nANaMti" anuttare jJAnadarzane yugapadupayogAbhAvepi labdhirUpatayA dhArayatItyanuttarajJAnadarzanadharaH / pUrvavizeSaNAbhyAM hi jJAnadarzanayorupayogasya bhinnakAlatoktA tatazcopayogavallabdhidvayamapi bhinnakAla bhAvIti vyAmohaH kasyacinmAbhUdata uktamanuttarajJAna darzanadhara iti na paunaruktyaM / arhan tIrthakaro, jJAta udArakSatriyaH sa ceha siddhArthastatputro jJAtaputraH zrIvarddhamAnajinaH, bhagavAn samagraizvaryAdimAn, vizAlAH ziSyA yazaHprabhRtayo vA guNA vidyante yasya sa vaizAlikaH, 'viAhietti' vyAkhyAtA sadevamanujAsurAyAM parSadi dharmasya kathayiteti sUtrArthaH // 18 // iti bravImIti prAgvat // iti zrItapAgacchIya mahopAdhyAya zrIvimalaharSagaNimahopAdhyAya zrImuni vimalagaNiziSyopAdhyAyazrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau SaSThamadhyayanaM sampUrNam // 6 // adhya0 6 // 31 // Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " atha saptamAdhyayanam" ucarAdhya STROV banapatramA // 32 // ||AUM|| vyAkhyAtaM SaSThamadhyayanaM sAmpratamaurabhrIyAbhidhaM saptamaM prastUyate, asya cAya sambandhaH, ihAnantarAdhyayane nigranthatvaM uktaM, tacca rasagRddheH parihArAdeva syAt. tatparihArastu vipakSe doSadarzanAttacca dRSTAntopadarzanadvArA sphuTaM svAditi rasagRddhidopadarzakora| bhrAdidRSTAntapratipAdakamidamArabhyate, ityanena sambandhenAyAte'minnadhyayane dRSTAntapaJcakaM vAcyaM yadAha niyuktikRt-"orabme 1|| kAgiNI 2 aMbaea 3 vavahAra 4 sAyare ceva 5 // paMcee diTuMtA, urambhijjaMmi ajjhayaNe // 1 // " tatrAdAvurabhradRSTAntAbhidhAyakamidamAdisUtram| mUlam--jahA esaM samuddissa, koi posijja elayaM / oaNaM javasaM dijjA, posejjAvi sayaMgaNe // 1 // vyAkhyA-yathetyudAharaNopadarzane, Adizyate vividhakAryeSu AjJApyate parijano'sinnAgata ityAdezaH prAghUrNakastaM samuddizya yathA'sau sameSyati samAyAtazcaina bhokSyata iti vicintya kazcitparalokanirapekSaH poSayeta elakamUraNakaM, kathamityAha-odanaM bhuktazeSaM tadyogyazeSAnnopalakSaNaJcaitat yavasaM mudgamASAdi ca dadyAttadagrato Dhaukayet , poSayet , punarvacanamasyAdarakhyApanArtha, apiH sambhAbane, saMbhAvyate hi kopyevaMvidho gurukarmeti, svakAGgaNe svakIyagRhaprAGgaNe, anyatra hi niyuktaH kadAcinnaudanAdi dadAtIti svakAGgaNa inyuktamiti suutraarthH||1|| tato'sau kIdRzo bhavatItyAha KHABARAHASRHA // 32 // // 32 // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyA banasUtram ta - mUlam-tao se puDhe parivUDhe, jAyamee mahodare / pINie viule dehe, AesaM parikaMkhae // 2 // ucarAdhya vyAkhyA-tata ityodanAdibhojanAtsa ityurabhraH, puSTa upacitamAMsatayA puSThimAn , parivRDhaH samarthaH, jAtamedA upcitcturth||33|| | dhAtuH, ata eva mahodaro bRhajjaTharaH, prINitastApato yathAkAlamupaDhaukitAhArAdibhireva, vipule vizALe dehe sati AdezaM parikAMkSatIva parikAMkSati / iha ca urabhrAmakasya prAghUrNakAbhikAMkSAbhAve'pi yadevamuktaM tadAdezayogyo'sau jAta iti janarucyamAnatvAt , tadyogyazca tamicchatItyupacArAducyate, yathA hi varAha kanI varamanicchantyapi tamicchatItyucyate, iti sUtrArthaH // 2 // tatazca| mUlam-jAva na ei Aese, tAva jIvai se duhI |ah pattaMmi Aese, sIsaM chittUNa bhujai // 3 // ___vyAkhyA-yAvannati na samAyAti Adezo'tithistAvajjIvati prANAn dhArayati sa urabhro duHkhI, vadhyamaNDanamivAsyaudanAderadanasya dAnaM / ahetyAdi-athAnantaraM prApte Agate Adeze ziro mastakaM chittvA dvidhA vidhAya bhujyate tenaiva svAminA prAghUrNakayukteneti zeSaH / atra cAyaM sampradAya: tathAhi nagare kApi, gRhasthaH ko'pi niSkriyaH // urabhravAlakaM kazcit , pupoSA'tithihetave // 1 // mugdhatvamaJjulAkAra, kRta karNAcUlakam / svapitAGgaM haridrAdi-rAgAlaGkRtabhUdhanam // 2 // tazcAtipInabapuSaM, gRhaadhiptibaalkaaH|| krIDAprakAvividhaiH, // 33 // da krIDayAJcakruranvaham // 3 // [yugmam] tazca dRSTvA lAlyamAna-mutkopaH ko'pi tarNakaH // vimuktaM goduhA mAtrA, gopitaM na papau 6 // 33 // pyH|| 4 // lihatI taM tataH snehA-ddhenuH papraccha vatsakam / / kuto hetoridaM dugdhaM, na pibasyadya nandana! // 5 // so'vAdIdbhojanai Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ubarAdhya panasatram // 34 // REC %95% ramyaiH, sarve'smatsvAminandanAH // urabhraM poSayantyenaM, lAlayanti ca putravat // 6 // mandabhAgyAya mahyaM tu, na kAle pAyayantyapaH // na ca yacchanti pUrNAni, zuSkANyapi tRNAnyaho ! // 7 // paDimedenasanmAta-mano me dayate bhRzam / // ata eva ca na kSIra-madha va sadyaH pibAmyaham / / 8 // tacchutvA gaurjagI vatsa :, kimatrArthe viSIdasi // urabhrapoSaNaM hyeta-dAturArpaNasannibham // 9 // rogiNA 'bhyarthyamAnaM hi, nizcitAsannamRtyunA // yathA pathyamapathyaM vA, sarva tasmai pradIyate // 10 // jJeyaM vassa ! tathaiveda-murabhrasthApi poSaNam // lapsyate niyataM mRtyu-mAgate'bhyAgate hyasau // 11 // zuSkastokaNAvApti-rapyasau zobhanA ttH|| upadravavinimuktaiH, suciraM jIvyate yayA // 12 // jananyetyuditaH premNA, tarNakaH stanyamApibat // prAghUrNakAH samAjagmu-tatsvAmisadane'nyadA // 13 // samurabhraM tato hatvA, gRhezastAnabhojayat // nighnanti hi parAn svalpA-yApi svAya nirdayA // 14 // sazca dRSTvA hanyamAna-mamAnaM bhItamAnasaH / / nApAnmAtuH payaH sAya-mAyAtAyAH strnnkH|| 15 // dugdhApAnanidAnaM ca. pRSTo mAtrA'bravIditi / / mAtaraya kuto4 pyatrA-''yayuH prAghUrNakA ghanAH / / 16 // tato vyAttAnanaH kRSTa-jihvAgro vihvalekSaNaH // hato'satsvAminA dInaH, sa meSo visvaraM || & rasan ! // 17 // tAM dazAM tasya dRSTvAhaM, na payaH paatumutshe|| bhavanti mRducittA hi, paraduHkhena duHkhitAH // 18 // dhenurjagau || suta ! tadaiva mayA tavokta-mUrNAyupoSaNamihAturadAnadezyam // tattasya duHkhamapahAya dhRtiM vidhAya, mAM prazrutAmanugRhANa gRhANa dugdham // 19 // ityurabhra dRSTAnta iti sUtrArthaH // 3 // evaM dRSTAntamuktvA tamevAnuvadan dArzantikayojanAmAhamUlam-jahA khalu se urabbhe, AesAe samIhie / evaM bAle ahammihe, Ihai nirayAuaM // 4 // vyAkhyA-yathA yena prakAreNa khalu nizcaye sa iti pUrvoktasvarUpa urabhra AdezAya prAghUrNakArtha samIhito'sAvAdezAya bhAvIti // 34 // 45% Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpitaH san AdezaM parikAMkSatItyanuvartate, evamanemaiva nyAyena bAlo mUDhaH, adharmaH pApamiSTo yasyAsau adharmeSTaH, yadvA atizayenAukharAcyA dharmo'dharmiSTaH, Ihate vAJchati tadanukUlAcaraNena narakAyuSkaM narakajIvitamiti sUtrArthaH / / 4 / / uktamevArtha prapaJcayan suutrtrymaah||35|| I mUlam-hiMse bAle musAvAI, addhANaMmi vilovae / anna dattahare teNe, mAI kamnu hare saDho // 5 // itthIvisayagiddhe a, mahAraMbhapariggahe / bhuMjamANe suraM maMsaM, parivUDhe paraMdame // 6 // ayakakkarabhoI a, tuMdile cialohie / AuaM narae kaMkhe, jahA esa va elae // 7 // vyAkhyA-hiMsraH svabhAvata eva prANighAtakaH, bAlojJaH, mRSAvAdI asatyabhASakaH, adhvani bhAge vrajato janAniti zeSaH, vividhaM sarvasvaharaNAdinA lumpatIti vilopakaH, anyairadattaM haratIti anyAdasaharaH, steno grAmapurAdiSu cauryeNa kalpitavRttiH, mAthI | vaJcanaikacittaH, 'kaM nu hareti' kamiti kasyArtha nu vitarke hariSyAmItyadhyavasAyI kabuharaH, zaTho vakrAcAraH // 5 // strISu viSayeSu ca PI gRddhaH, caH samucaye, madAnaparimita Arambho bhUrijantUpamardako vyApAraH parigrahazca dhanadhAnyAdisaJcayo yasya sa tathA, bhuJjAnaH khAdana / 8murAM madyaM mAMsa, parivRDhaH puSTamAMsazoNitatayA nAnAkriyAsamarthaH, ata eva paraMdamo'nyeSAM damayitA // 6 // ajasya chAgasya karkara | yadbhakSyamANaM karkarAyate tacceha prastAvAdatipakkaM mAMsaM tadbhojI, ata eva tundilo bRhajaTharaH, citalohitaH puSTazoNitaH, zeSadhAtUpacayomI | palakSaNametat , ApurjIvitaM narake sImantakAdau kAMkSatIva kAMkSati, tadyogyakArambhitayA kamiva ka ivetyAha-"jahA esa va elaetti' Adezamiva yathA eDakA proktarUpaH / iha va hiMsetyAdinA sArdhazlokadvayemArambharasagRddhI prokte, AuamityAdinA zlokArdhena tu durga SERH Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4% abhyaH sabhya- panavam // 36 // || tiprAptirUpopAya ukta iti sUtratrayArthaH // 7 // atha sAkSAdaihikApAyaM sUtradvayenAhamUlam-AsaNaM sayaNaM jANaM, vittaM kAme a bhuMjiA / dussAhaDaM dhaNaM hiccA, bahu saMciNiA rayaM // 8 // tao kammagurU jaMtU, pacuppannaparAyaNe / aevva AgayAese, maraNaMtaMmi soaI // 9 // vyAkhyA-AsanaM zayanaM, yAnaM vAhanaM, vitta, kAmAMzca zabdAdIna, bhuktvopabhujya, duHkhena saMhiyate mIlyate iti duHsaMhRtaM dhanaM | hitvA dyUtAdyasayayena, bahu prabhUtaM saJcityopAya' rajo'STaprakAraM karma // 8 // tataH karmasaJcayAnantaraM karmaguruH karmabhArito jantuH, pratyutpanna vartamAnaM tasmin parAyaNastatparaH pratyutpannaparAyaNaH / "etAvAneva loko'yaM yAvAnindriyagocaraH" iti nAstikamatAnusAritayA paralokanirapekSa ityarthaH / 'aebatti' ajaH pazuH sa ceha prakramAdurabhrastadvat / 'AgayAesetti' sUtratvAt Adeze prAghuNake Agate sati, anena apazcitavedivineyAnugrahAyoktamapyurabhradRSTAntaM sArayati, kimityAha-maraNarUpaH antaH avasAnaM maraNAntastasmina zocati / ayaM bhAvaH-yathA''deze samAgate urabhraH zocati tathA'yamapi, dhigmAM ! viSayavyAmohitamatimupArjitagurukarmANaM! hA! kvedAnIM mayA | gantavyamityAdi pralApataH khidyate, nAstikasyApi prAyastadA zokasambhavAditi muutrdvyaarthH||9|| aihikamapAyamuktvA pArabhavikamAha-| mUlam-tao AuparikkhINe, cuA dehA vihiMsagA / AsurIaM disaM bAlA, gacchaMti avasA tamaM // 10 // ____ vyAkhyA-tataH zocanAntaraM 'Autti' AyuSi tadbhavasambandhini jIvite parikSINe sarvathA kSayaGgate cyuto bhraSTo dehAdvihiMsako vividhaiH prakAraiH prANighAtakaH 'AsurIaMti' asurA raudrakarmakarmaThAsteSAmiyaM AsurI tAM dizaM bhAvadizaM narakagatimityarthaH, bAlo ajJo %A4% 84%A4 // 36 // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram // 37 // // 37 // gacchati avazaH paravazaH, sarvatra bahuvacananirdezastu eka evaM naitAdRzaH kintu bhUyAMsa iti sUcanArtha, 'tamaMti' tamoyuktAM gativizeSaNazcaitat, yaduktaM-nicaMdhayAratamasA, vavagayagahacaMdasUraNakakhattA || nirayA aNataviaNA, paNaDusaddAivisayA ya // 1 // iti sUtrArthaH // 10 // sampratikAkiNyAdRSTAntadvayamAha- mUlam - jahA kAgiNIe heDaM, sahassaM hArae naro // apatthaM aMbagaM bhuccA, rAyA rajjaM tu hArae // 11 // vyAkhyA -- yatheti dRSTAntopadarzane kAkiNyA rUpakAzItitamabhAgarUpAyAH 'heuti' hetoH kAraNAtsahasraM dazazatAtmakaM dInArANAmiti gamyate, hArayennaraH pumAn / ihAsau sampradAyaHI tathAhi durgataH ko'pi bhrAmaM bhrAmaM mahItale / upAyairvividhairniSka - sahasraM samupArjayat // 1 // vanale saha sArthena, tadAdAya gRhaM prati // janmabhUmijanminAM hi, nAnyadeze'pi vismaret // 2 // vidhAya kAkiNIreka-rUpakasya sa cAdhvani // ekaikAM kAkiNIM nityaM, vyayatismA'zanAdinA // 3 // anyadA kAkiNImekAM, vismArya kvApi so'calat // dUraMgatazca tAM smRtvA, cetasIti vyacintayat ||4|| kAkiNyekAvaziSTA me, vismRtA bhojanAspade / itastRtIyadivase, lapsye cAhaM gRhaM nijam / / 5 / / tadekakAkiNIrhato - ranyarUpakamedanam // prAtarbhAvIti tAmeva vyAghuTya drutamAnaye // 6 // dhyAtveti kvApi saGgopya, sa dravyanakulaM drutam // nyavartiSTa vimUDhA hi, svalpArtha bhUrihAriNaH ! // 7 // gopyamAnazca taM dravya-nakulaM ko'pi dRSTavAn // tasmin gate tu taM hatvA tatastUrNa sa naSTavAn // 8 // so'tha tadvismRtisthAna - mavApto duHsthapUruSaH / / tatrAgatena kenApi, hRtAM na prApa kAkiNIm // 9 // tato'sau dravyanakula-sthApanasthAnamAgataH // nApazyattatra tamapi dhUrttadhAmnIva sUnRtam // 10 // kRcchAghe tatastasmin dhane naSTe sa nirdhnH| prAptapraNaSTanayana, ivo adhya07 gA Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSS cairduHkhamAsadat // 11 // tataH sa duHkhAtizayAdvimUDha-manA nijaM dhAma jagAma niHsvaH // alpasya hetobahuhAritaM svaM, nininda ucarAdhya ''pttttiniinimnH|| 12 // iti kaakinniidRssttaantH|| yanasatram tathA 'apatthaMti' apathyamAmraphalaM bhuktvA rAjA rAjyaM nRpatvaM turavadhAraNe minnakamazca tato hArayedeva, sambhavatyeva hi tsyaapthy||38|| da bhojino rAjyahAraNamityakSarArthaH, bhAvArthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam-- tathAhi pArthivaH ko'pi, sahakAraphalapriyaH // bahUni bubhuje tAni, rasanArasalolupaH // 1 // tebhyo'jIrNamabhUttasya, tato jajJe 18/ visUcikA // ajIrNa khalu sarveSAM, rogANAmAdikAraNam // 2 // tatastaM vividhopAyai-racikitsaMzcikitsakAH / / nIrogatve | ca jAte te, procurevaM mahIpatim // 3 // rogoyamadhunAsmAbhiH, zamitopi kathaJcana // punazcutaphalAsvAde, bhAvI mRtyuprado drutam P // 4 // tairityukto nRpo dadhyo, satsu mAkandazAkhiSu // nAhaM zakSyAmi hAtuM tat-phalAni rslmpttH||5|| dhyAtvetyacchedaya sarvA-mAkandAn viSaye nije / / AtmahetovimUDhA hi, bahunAmupaghAtakA:! // 6 // anyadA prAbhRtAyAtau, dvAvazvau vakrazikSitau // * Aruhya bhUpasacivau, vAhakelyAM prajagmatuH // 7 // valgAkarSaNatastUrNa, calantau tau ca vaajinau|| araNyaM ninyaturdeza-mullaMghya nRpamantriNau // 8 // tayozca zrAntayostatra, svayaM saMsthitayopaH // uttIrya dhIsakhasakhaH, prAvizatvApi kAnane // 9 // vAryamANopyamAtyena, tatra cUtatarostale // niSadya pakkapatitA-nyaspRzattat phalAni sH||10|| tAni cAdAya jighrantaM, mantrItyUce mahIdhavam // apathyAhArato jantu-vinazyati viSAdiva // 11 // tadarzanaM sparzanazcA-ghrANazcaiSAM na te'rhati // strINAmivaiSAM sparzAdau, manaHsthairya hi no bhavet 1 mantrisahitaH // // 30 // // 38 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAha | // 12 // sthairyAbhAve ca bhogo'pi, syAdeSAM jiivitaaphH|| tatkimpAkaphalAnIva, tyAjyAnyetAnyapi prabho! // 13 // tenenyuktopi ucarAdhya M ko doSaH 1, syAdebhiriti cintayan // bubhuje tAni bhUpo hi, dustyajA rasagRddhatA ! // 14 // suptasiMha iva daNDaghaTTanA-dutthito banastram // 39 // laghu tataH phalAzanAt // AmayaH sa nRpatiM vyanAzaya-na hyapathyanighasaH zubhAvahaH // 19 // ityapathyAmraphalAzane nRpadRSTAnta iti sUtrArthaH // 11 // evaM dRSTAntadvayamabhidhAya dArTAntikayojanAmAha|| mUlam-evaM mANussagA kAmA, devkaamaannmNtie| sahassaguNiA bhujo, AuM kAmA ya diviA // 12 // [8] vyAkhyA-evamiti kAkiNyAmrakasadRzA manuSyANAmamI mAnuSyakAH kAmA viSayA devakAmAnAmantike samIpe kimityevamata | Aha-sahasraguNitAH sahasralakSaNena guNakAreNa guNitA divyakAmA iti saMvandhaH, bhUyo bahUnvArAn manuSyAyuHkAmApekSayA iti zeSaH, AyurjIvitaM kAmAzca zabdAdayo divibhavA divyAsta eva divyakA anena caiteSAmatibhUyastvaM sUcayan kaarssaapnnshsrraajytulytaamaah| | iha ca pUrva 'devakAmANamaMtietti' kAmamAtropAdAne'pi 'AuM kAmA ya diviA' ityatra yadAyuSopyAdAnaM tattatratyAyuSkAdInAmapi manuSyajIvitAdyapekSayAtibhUyastvakhyApanArthamiti sUtrArthaH // 12 // manuSyakAmAnAmeva kAkiNyAnaphalopamatAM bhAvayitumAha mUlam-aNegavAsAnauA, jA sA paNNavao tthiii| jANi joaMti dummehA, UNe vAsasayAUe // 13 // // 39 // vyAkhyA-anekAni bahUni tAnicehAsaMkhyeyAni varSANAM vatsarANAM nayutAni saMkhyAvizeSA anekvrssnyutaani,praakRttvaatskaarsyaakaarH| nayutAnayanopAyastvayaM-"caturazItivarSalakSAH pUrvAGga,tacca pUrvAGgena guNitaM pUrva, pUrva(krameNaikAnaviMzati vArAn)caturazItilakSAhataM nayutAnaM, AASHAKAAS // 39 // Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAdhya banaratram 40 // nayutAGgamapi caturazItilakSAhataM nyutmiti'| kA nAmaivamucyate ityAha-jA seti' prajJApakaH ziSyAn pratyAha-yA sA bhavatAmasAkaJca pratItA / 'paNNavaotti' prakRSTaM jJAnaM prajJA sA vidyate yasyAsau prajJAvAn , na ca kriyAvikalaM jJAnaM prakRSTaM syAditi prajJAzabdena kriyApyAkSipyate, tatazca prajJAvato jJAnakriyAvataH sthitirdevabhavAyurlakSaNA adhikRtatvAdivyakAmAzca bhavantIti zeSaH, yAnyanekavarSanayutAni divyasthiterdvinyakAmAnAM ca viSayabhUtAni jIyante hArayanti taddhetubhUtAnuSThAnAkaraNeneti bhaavH| durmedhaso durmatayo viSayavivazAH prANina iti gamyate, va punastAni hArayantItyAha-une varSazatAyuSi, prabhUte hyAyuSi pramAdAdekavAraM hAritAnyapi punarayante, asiMstu saMkSiptAyuSyekadApi hAritAni hAritAnyeva zrIvIrasvAmitIrthe ca prAyo nyUnavarSazatAyuSaH eva prANina ityevamucyate / ayaM ceha samudAyArthaH, guruH ziSyAnuddizyopadizati, asaMkhyavarSanayutAni ko'rthaH palyopamasAgaropamANi jJAnakriyAvato munedevalokeSu sthitiH | prakramAtkAmAzca sarvotkRSTA bhavantItyasmAkaM jinavacaH zraddadhatAM pratItamevAsti / durmedhasastu ihatye svalpAyupi tucchakAmabhogeSu lolupA dharmAkaraNena tAM sthitiM tAn kAmAMzca hArayantIti / dRSTAntadAntikayojanA tvevaM, manuSyANAmAyurviSayAcAtisvalpatayA kAkiNyAnaphalopamAH, surANAmAyuHkAmAzcAtipracuratayA kArSApaNasahasrarAjyatulyAstato yathA dramako rAjA vA kAkiNyAmraphalakRte kArSApaNasahasraM rAjyaM ca hAritavAnevamete'pi durdhiyo'lpataramanuSyAyuH kAmArtha prabhUtAn devAyuH kAmAn hArayantIti sUtrArthaH // 13 // samprati nyavahArodAharaNamAha| mUlam-jahA ya tiNNi vaNiA, mUlaM ghettUNa niggyaa| egottha lahae lAbha, ego mUleNa Agao // 14 // von vyAkhyA-yatheti nidarzanopanidarzane, cazabdaH pUrvoktadRSTAntApekSayA samuccaye, trayo vaNijaH mUlaM nIvIM gRhItvA nigatAH OMOMOMOMOM // 40 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EKHA adhyA GS khasthAnAt sthAnAntaraM prati prasthitA iSTasthAnaM gatAca, tatra ca gatAnAmeko vANijyakalAkalitaH, atra eteSu madhye labhate lAbhaM viziuttarAbhya-6STadravyopacayAtmakaM, ekasteSvevA'nyataro yastathA nAtinipuNo nApyatyantAnipuNaH sa mUladhanena yAvadgRhAnItaM tAvataivopalakSita Avanaslama hai gataH khaMsthAna prApa iti sUtrArthaH / / 14 // tthaa||4|| mUlam-ego mUlaMpi hArittA, Agao tattha vaannio| vavahAre uvamA esA, evaM dhamme viANaha // 15 // vyAkhyA--eko'nyataraH pramAdaparo dyUtamadyAdiSvatyantamAsaktaH mUlamapi hArayitvA nAzayitvA AgataH prAptaH svasthAnamiti zeSaH, tatra teSu madhye vaNigeva vANijaH, atra ca sampradAyaH tathAhi puryAM kApyeko, babhUvebhyo mahAdhanaH // samprAptayauvanAstasya, jajJire nandanAstrayaH // 1 // teSAM sahasraM dInArAn, datvA 3 &pratyekamekadA // tadbhAgyAdiparIkSArtha-mityuvAca sa naigamaH // 2 // gatvA pRthak purIvitte-neyatA vyavahRtya ca // kAlenaitAvatA''ga myaM, yuSmAbhiH sakalairiha // 3 // tataste taddhanaM lAtvA, gatvA cAnyAnyanIvRti // pRthak pRthak pattaneSu, tasthuH susthitacetasaH // 4 // | teSvekocintayat praipIt, parIkSArtha pitA hi naH // toSaNIyaH sa tadbhUri-dhanopArjanayA mayA // 5 // cazcApuruSakalpo hi, pumarthA sAdhakaH pumAn / / pumartheSu ca sarveSu, pradhAnaM gRhiNAM dhanam // 6 // tadupArjanayogyaM ca, vayo me varttate'dhunA // dvitIyameva hi vayo, // 41 // draviNopArjane kSamam / / 7 / / yaduktaM-"prathame nArjitA vidyA, dvitIye nArjitaM dhanam // tRtIye na tapastaptaM, caturthe kiM kariSyati ? // 8 // " vimRzyeti dyUtamadya-vezyAdi vyasanojjhitaH yathocitaM vyayana vitta-madanAcchAdanAdinA // 9 // vyApAra vividhaM kurvan, // 41 // Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anarvANaM sa vaannijH|| upArjayabahu dravyaM, vyApAro hi suradrumaH // 10 // dvitIyo'cintayadvitta-masti bhUyastaraM hi naH // vinAuttarAdhya jainAM bhujyamAnaM, kintu tatkSIyate kSaNAt // 11 // tanmayA rakSatA mUlaM, bhoktavyaM dhanamarjitam ||dhyaatveti nAtibhUyAMsaM, sa vANi jyodyama vyadhAt // 12 // vishissttaahaarvsn-gndhmaalyvibhuussnnaiH|| vyayati smA'khilaM vitaM, sa ca nityamupArjitam // 13 // // 42 // |dadhyau tRtIyo durbuddhiH, saMkhyAtumapi duHzakam // paryAptamasti no gehe, vittaM vArIva vAridhau // 14 // tathApi vArdhakAvRddho, vardha| mAnaspRhAkulaH / / mudUre prAhiNodasmA-napasAro guNAniva // 15 // tadvyopArjanopAyAn hitvA saMklezakArakAn / / bhokSye'haM nIvi kAvitta-meva vahirivendhanam // 16 // dhyAtveti taddhanaM ghUta-vezyAmadyAmiSAdimiH // gandhamAlyAGgarAgaizvA-cirAtsarva vyanAzayat M // 17 / / atho yathoktakAlAnte, te trayaH svagRhaM yayuH // teSvAdyaM tatpitA tuSTaH, sarvakhasvAminaM vyadhAt // 18 // dvitIyaM tu mutaM |geha-vyApAreSu niyuktavAn / / sa cAnnAdi sukhaM cheme, na tu zrIkIrttigauravam // 19 // chinnamUlaM tRtIyaM tu, svasaudhAnnirakAzayat / sa ca bhUyastaraM duHkhaM, leme'nypressytaadibhiH||20 kepyAhurvaNijo'bhUvaM-trayo vANijyatatparAH // teSveko bhAgyavAn labdhalAbho'modata bandhuyuk // 21 // lAbhavyayI mUlayuto'parastu, babhUva bhUyo vyvhrtumutkH|| lAbhaM vinA mUladhanopabhogI, leme tRtI yastu bhujiSyabhAvam / / 22 // iti vaNiktrayadRSTAntaH / / // 42 // / atha dRSTAntopanayaprastAvakaM sUtrapazcArdhamanusriyate, vyavahAre vyApAre upamA eSA'nantaroktA, evaM vakSyamANanyAyena dharme dhrmvi|| Saye enAmevopamA vijAnIteti sUtrArthaH // 15 // kathamityAha 1 uttamam 4555++++ Miln4 // Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanaratram // 43 // mUlam-mANusattaM bhave mUlaM, lAbho devagaI bhve| mUlaccheeNa jIvANaM, naragatirikkhattaNaM dhuvaM // 16 // vyAkhyA-mAnuSatvaM manujajanma bhavenmUlamiva mUlaM, svargApavargAdyuttarottaralAbhahetutvAt / tathA lAbha iva lAbho narajanmApekSayA viSayasukhAdibhirviziSTatvAddevagatirdevatvAtvAptirbhaveta, mUlacchedena naragatihAnyAtmakena jIvAnAM nArakatvaM tiryaktvaM ca dhruvaM nizcitaM idamiha pAramparyam-"yathA kepi trayaH saMsAriNo jIvA naratvaM prAptAH, teSveko mArdavArjavAdiguNADhayo madhyamArambhaparigrahavAn mRtvA mUla| rakSakavaNigvat kArSApaNasahasrasthAnIyaM nRtvameva lebhe / dvitIyastu samyaktvacAritrAdiguNAnvitaH sarAgasaMyamAllabdhalAbhavaNigvallAbhatulyAM devagati praaptH| tRtIyastu hiMsAmRSAvAdAdisAvadyayogayuktazchinnamUlavaNigvat mUlacchedadezyAM narakatiryaggatimAsasAdeti sUtrArthaH | // 16 // mUlacchedameva spaSTayatimUlam-duhao gai bAlassa, AvaI vhmuuliaa| devattaM mANusattaM ca, jaM jie lolayAsaDhe // 17 // vyAkhyA-'duhaotti dvidhA gatiH prakramAnarakagatitiryaggatirUpA bAlasya rAgadveSAkulasya syAditi gamyate / tatra ca gatasya 'Avaitti' Apat syAt, sA ca kIdRzItyAha-vadhastADanaM mUlamAdiryasyAH sA tathA, mUlazabdAcca chedabhedabhArAropaNAdiparigrahaH / labhante hi prANino narakatiryakSu vividhA vadhAdyApadaH, kimityevamata Aha-devatvaM mAnuSatvaM ca yajitohAritaH 'lolayAsadeti' lolatA mAMsAdilAmpaTayaM tadyogAjIvopi lolatetyuktaH, zaTho vizvastajanavaJcakaH, iha lolatAzabdena paJcendriyavadhAdikamupalakSyate, tato'nena narakaheturuktaH, yaduktaM-"mahAraMbhayAe mahApariggahayAe kuNimAhAreNaM paMciMdiavaheNaM jIvA nirayAuaM niacchaMtitti" zaTha // 43 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyabagalam // 44 // // 44 // ityanena tu zAkhyamuktaM tacca tiryaggatihetu:, yadAhuH- "tiriAu gUDhahiao, saDho sasalloM samajiNaitti" ayaM cAtra bhAvArthaH yato'yaM bAlo narakatiryaggatihetubhyAM lolatAzAThyAbhyAM devatvanaratve hAritastato'sya dvividhaiva gatiH sambhavatIti sUtrArthaH // 17 // punarmUlacchedameva spaSTayati mUlam - tao jie saI hoi, duvihaM duggaiM ge| dullahA tassa ummaggA, addhoe sucirAdavi // 18 // vyAkhyA - tato devatvanaratvAbhAvAt 'jietti' sarva vAkyaM sAvadhAraNamiti nyAyAjita eva hArita eva 'saiMti' sadA bhavati dvividhAM narakatiryagurUpAM durgatiM gataH, kutazcaivaM ? yato durlabhA tasya bAlasya 'umaggatti' narakatiryaggatinirgamanarUpA addhAyAmanAgatakAle sucirAdapi prabhUtAyAmapi bAhulyApekSayA caivamuktaM, anyathA hi kecidekabhavenaiva tata uddhRtya muktimapi labhanta iti sUtrArthaH // 18 // itthaM pazcAnupUrvyA mUlahAriNi pUrvamupanayasupadarzya mUlapravezini tadupadarzanAyAha mUlam - evaM jiaM sapehAe, tuliA bAlaM ca paMDiaM / mUliaM te pavesaMti, mANusa joNimiti je // 19 // vyAkhyA - evaM uktanItyA jitaM devatvanaratve hAritaM bAlaM 'sapehAetti' samprekSya samyagAlocya, tathA tolayitvA guNadoSavatayA paribhAvya bAlaM paNDitaM ca maulikaM mUladhanaM te mUlapravezakavaNik sadRzAH pravezayanti ye mAnuSAM yonimAyAnti, bAlatvaM tyaktvA taducitapAMDityAsevanAditi sUtrArthaH 19 // kathaM manuSyayonimAyAntItyAhamUlam - mAyAhiM sikkhAhiM, je narA gihisuvayA / uviMti mANusa joNiM, kammasaccA hu pANiNo // 20 // adhya0 7 // 44 // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyaka CSC vyaphalAni karmANiyAta te upayAnti prApta vyAkhyA-vimAtrAbhirvividhapariNAmAbhiH zikSAbhiH prakRtibhadrakatvAderabhyAsarUpAbhiH, uktaJca-"cauhi ThANehiM jIvA maNuuttarAdhya-4 ssAuaM nibaMdhaMti, taMjahA-pagatibhaddayAe, pagativiNIayAe, sANukosayAe, amacchariayAetti" ye narAH gRhiNazca te sutratAzca banasUtram |dhRtasatpuruSavratA gRhisuvratAH, satpuruSavratazca laukikA apyevamAhuH-"vipadyuccaiH stheyaM padamanuvidheyaM ca mahatAM, priyA nyAyyA vRtti||45|| malinamasubhaGge'pyasukaram // asanto nAbhyarthyAH suhRdapi na yAcyastanudhanaH, satAM kenoddiSTaM viSamamasidhArAvratamidam / / 1 // " AgamoktavratadhAraNaM tveSAM na sambhavati, devagatihetutvAttasya / yattadonityAbhisambandhAt te upayAnti prApnuvanti mAnuSI yoni, ki| mityevamata Aha-'kammetyAdi' hu yasmAt satyAnyavandhyaphalAni karmANi jJAnAvaraNIyAdIni yeSAM te satyakarmANaH, sUtratvAyatyaye 4 karmasatyAH prANinaH iti sUtrArthaH // 20 // atha labdhalAbhopanayamAha| mUlam-jesiM tu viulA sikhkhA, mUliaMte aitthiaa| sIlavaMtA savisesA, adINA jaMti devayaM // 21 // vyAkhyA-yeSAM tu vipulA niHzaGkitAdirUpadarzanAcArAdiviSayatvena vistIrNA zikSA grahaNAsevanAtmikAstIti zeSaH, maulika OM mUladhanarUpaM mAnuSatvaM te narAH 'aithiatti' atikramyollaMghya, zIlavantaH aviratasamyagdRSTayapekSayA sadAcAravantaH, viratAviratApe kSayA tvaNuvratavanto viratApekSayA punarmahAvratAdimantaH, saha vizeSeNa uttarottaraguNapratipattirUpeNa vartante iti savizeSAH, ata evaa||45|| |'dInAH, kathaM vayamamutra bhaviSyAmaH ? iti vaiklalyavikalAH, yAnti devatAM devatvaM aidaMyugInajanApekSayA cetthamuktaM, viziSTa saMhananA| disAmagrIsadbhAve tu mokSamapi yAntIti sUtrArthaH // 21 // uktamartha nigamayannupadezamAha-- thiH // 20 // ACA0% // 45 // Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya.7 ucarAdhya yanasUtram // 46 // -A-ORC-RASAR | mUlam-evamadINavaM bhikkhu, AgArica viaanniaa| kahannu jiccamelikkhaM, jiccamANona saMvida // 22 // vyAkhyA-evamuktanyAyena lAbhAnvitaM adInavantaM dainyarahitaM bhikSu munimagAriNaM ca gRhasthaM vijJAya vizeSeNa tathAvidhazikSAvazAddevanaragatiprAptirUpeNa jJAtvA kathaM kena prakAreNa nu vitarke 'jicaMti' sUtratvAt jIyeta hArayedvivekI viSayakaSAyAdibhiriti zeSaH / 'elikkhaMti' IdRzaM devatvAdilakSaNaM lAbha, kathaM ca jIyamAno hAryamANo na 'saMvidetti' sUtratvAnna saMvitte na jAnIte ? api tu saMvitta egha, saMvidAnazca yathA na jIyate tathA yateteti bhAvaH iti sUtrArthaH // 22 // samudradRSTAntamAha-- mUlam-jahA kusagge udagaM, samuddeNa samaM miNe / evaM mANussagA kAmA, devakAmANamaMtie // 23 // vyAkhyA-yatheti dRSTAntopanyAse, kuzAgre darbhakoTau yadudakaM jalaM tatsamudreNa samudrajalena samaM minuyAt, ayaM bhAvaH-yathA 8 kopyajJaH kuzAgrabindumAdAya samudrajalamiyadevAsti nAdhikamiti mAnaM kuryAt , na ca kushaagrjlsmudrjlyostulytvmsti| evaM mAnu&SyakAH kAmA devakAmAnAmantike samIpe, ayamAzayo yadyapi kazcicakravartyAdimanuSyakAmAn devakAmopamAna manyeta, paraM kuzAgraja-15 labindusamudravanmanuSyadevakAmAnAM mahadevAntaramiti sUtrArthaH // 23 // uktamevArtha nigamayannupadezamAhamUlam-kulaggamittA ime kAmA, sanniruddhammi aaue| kassa heuM purA kAuM,jogakkhemaM na saMvide // 24 // * // 4 // vyAkhyA-kuzAgramAtrA darbhAgrasthitajalavadatyalpA ime kAmA manuSyasambandhino bhogAste'pi na palyopamAdimAne dIrgha AyuSi, 15 tataH 'kassa heuMti' prAkRtatvAt kaM hetuM kiM kAraNaM 'purAkAuMti' puraskRtyAzritya, alandhasya lAbho yogo labdhasya pAlanaM kSemastayoH 454545456 // 46 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya samAhAre yogakSema, aprAptaviziSTadharmAvAptiM prAptasya ca tasya pAlanaM na saMvitte na jAnAti jana iti zeSaH, ayaM bhAvaH-yogakSemAjJAne uttarAdhya- hi bhogAmiSvaGga eva heturmanuSyabhogAzca dharmaprabhAvaprabhavadivyabhogApekSayA'tyalpAH tatastattyAgato bhogAbhilASiNApi dharma eva yatayanaratram | nIyamiti sUtrArthaH / / 24 // itthaM dRSTAntapaJcakamuktaM, tatra cAdau urabhradRSTAntena bhogAnAmAyatAvapAyabahulatvamuktaM, apAyabahulamapi hai yanna tucchaM na tatparihatuM zakyata iti kAkiNyAmraphala dRSTAntAmyAM tattucchatvaM darzitaM, tucchamapi lAbhacchedAtmakavyavahArAbhijJatayA AyavyayatolanAnipuNa eva tyaktuM zakta iti vaNigvyavahAradRSTAntaH, AyavyayatolanA ca kathaM kAryeti samudra dRSTAntastatra ca divyakA-18 |mAnAmabdhijalopamatvamuktaM, tathA ca teSAmupArjanaM mahAnAyo'nupArjanaM tu mahAn vyaya iti tattvato darzitamiti dhyeyaM / iha ca yogakSemAsaMvedane kAmAnivRtta eva syAditi tasya doSamAha-- mUlam-iha kAmAniadRsla, attahe avrjjhi| soccA neAuaM maggaM, jaM bhujo paribhassai // 25 // 2 vyAkhyA-iheti manuSyatve jinamate vA prApte iti zeSaH, kAmebhyo'nivRtto'nuparataH kAmAnivRttastasya Atmano'rtha AtmArthaH | svargAdiraparAdhyati, anekArthatvAddhAtUnAM bhrazyati / kutazcaivamityAha-zrutvA upalakSaNatvAtpratipadya ca naiyAyikaM nyAyopapanna mArga ratna trayarUpaM, muktimArga yadyasmAdbhUyaH punaH paribhrazyati, kAmanivRttiM pratipanno'pi gurukarmatvAttataH prtiptti| ye tu zrutvApi na pratipannAH, // 47 // zravaNaM vA yeSAM nAsti te'pi kAmAnivRttA eveti bhAva iti sUtrArthaH // 29 ! / yastu kAmebhyo nivRttastasya guNamAha13 mUlam-iha kAmaniaTTassa, attaTTe nAvarajjhai / pUidehaniroheNaM, bhave devitti me suaM // 26 // C41964CCOCARPET // 47 // Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ammA 7 svarNAdikA, tA, anuttarAyate iti sUtrA vyAkhyA--iha kAmebhyo nivRttaH kAmanivRttastasyAtmArthaH svargAdi parAdhyati na bhrazyati, kutaH punarevaM ? yataH pUtiH kuthito : deha audArikaM zarIraM tasya nirodho'bhAvaH pUtidehanirodhastena kAmanivRtto bhaveddevaH saudharmAdikalpavAsI / upalakSaNatvAt siddho vaa| yamapatram kA | ityetanmayA zrutaM paramagurubhya iti zeSa iti sUtrArthaH // 26 // tadanu yadasau prApnoti tdaah||48|| 8 mUlam-iDDhI jui jaso vaNNo, AuM suhamaNuttaraM / bhujo jattha maNussesu, tattha se uvavajjai // 27 // ____ vyAkhyA--RddhiH svarNAdikA, dyutiH zarIrakAntiH, yazaH parAkramakRtA prasiddhiH, varNo gAmbhIryAdiguNotthA zlAghA, gauratvA| dirvA, AyurjIvitaM, sukhaM yatheSTaviSayAvAptiH, anuttaraM sarvotkRSTamidazca sarvatra yojyate etAni yatra yeSu manuthyeSu bhavanti prAcyasya bhUyaHzabdasyaha yogAt bhUyaH punastatra teSu sa upapadyate jAyate iti sUtrArthaH // 27 / / evaJca kAmAnivRttyA yasyAtmArtho vinazyati | sa bAlaH, itarastu paNDita ityarthAduktaM, samprati sUtratrayeNa punastayoH svarUpamupadopadezamAha-- & mUlam-bAlassa passa bAlataM, ahammaM pddivjiaa| ciccA dhammaM ahammiTe, naraesu uvavajjai // 28 // vyAkhyA--bAlasya mUDhasya pazya bAlatvaM, kiM tadityAha-adharma viSayAsaktirUpaM pratipadyAGgIkRtya tyaktvA dharma bhogatyAgarUpaM 'ahammidvetti' prAgvabharake upalakSaNatvAdanyatra durgatau upapadyate // 28 // tthaa||48|| mUlam --dhIrasta passa dhIrattaM, sabadhammANuvattiNo / ciccA adhammaM dhammiDhe, devesu uvavajaha // 29 // vyAkhyA--dhiyA rAjate iti dhIro buddhimAn , parISahAdyajayyo vA dhIrastasya pazya dhIratvaM, sarvadharma kSAntyAdirUpamanuvartate // 48 // Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAbhyabanastram // 49 // 9844 tadanukUlAcaraNena svIkarotItyevaMzIlo yaH sa sarvadharmAnuvartI tasya sarvadharmAnuvartinaH / dhIratvamevAha-tyaktvA adharma bhogAmiSvaGgarUpaM 'dhammidvetti' iSTadharmA deveSUpapadyate // 29 // tataH kiM kartavyamityAha-- | mUlama-tuliA NaM bAlabhAvaM, abAlaM ceva pNddie| caiUNa bAlabhAvaM, abAlaM sevae muNitti bemi // 30 // // ii sattamajjhayaNaM samattaM // vyAkhyA-tolayitvA cAlabhAvaM bAlatvaM, 'avAlaMti' bhAvapradhAnatvAnirdezasya abAlatvaM, caH samuccaye, 'eveti' sUtratvAdanuvAralopaH, tatazca evamanantaroktanyAyena paNDitastattvajJaH tyaktvA bAlabhAvaM 'abAlaMti' abAlatvaM sevate muniriti sUtratrayArthaH // 30 // iti bravImIti prAgvat // Nun camionuman Cantonm) endurmen Conunning tutoriumanumanom) - Onunaton) mononatring Omnium monumd) antonovo) (Omnimonokom (wwwy iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyopAdhyAyazrI bhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau saptamAdhyayanaM sampUrNam // 7 // KMATIDIOHIHININD LOININI[MINI MIT] (IN}|[||3] [MIL : ] m][i ] MIN(m ) (01|NIT] [IN INST 3HALCAARAK // 49 // // 49 // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SC-CRA " athASTamAdhyayanam" ucarAjya adhya.7 banasatram // 50 // vyAkhyAtaM saptamamadhyayanaM, atha kapilamunipraNItatvena kApilIyAkhyamaSTamamArabhyate, asya cAyaM sambandho'nantarAdhyayane rasagRddhityAga uktaH, sa ca nirlobhasyaiva sthAdityatra nirlobhatvamucyate, ityanena sambandhenAyAtasyA'sya prastAvanArthamAdau kapilamunicaritamucyate / tatrAyaM sampradAyaHjA tathAhi puryAM kauzAmnyAM jitshtrumhiishituH|| purodhAH kAzyapAho'bhU-vidyAmbhonidhipAragaH // 1 // yazakhinI yazA nAmnI, | tasyAsItprANavallabhA // ajaniSTa tayoH sUnuH, krameNa kpilaamidhH||2|| kapile ca zizAveva, vipede kAzyapo'nyadA // kAlaH kAla makAlaM vA, na hi mRtyorapekSate // 3 / mRte tasminnRpo'nyasin, purohitapadaM nyadhAt / / astaGgate rakho tejaH, pradoSa iva dIpake // 4 // | hayArUDhaM dhRtacchatraM taM nUtanapurohitam // gacchantamanyadApazya-dhazA bhUriparicchadam // 5 // taddarzanAnilodbhUta-bhUriduHkhAnalArditA / / | smAraM smAraM nijaM kAntaM, ruroda vivazA yazA // 6 // kapilo'pi nijAmambAM, rudatIM vIkSya duHkhitaH // rudanityavadanmAta-stvaM | rodiSi kuto'nizam ? // 7 // sA'vAdIdasya viprasya, yA sampat putra! vartate // sA'bhavatvapituH sarvA, gatA ca tvayi nirguNe | // 8 // satyapi tvayi putre yat, kramAyAtA'pya'gAdramA / tato'haM duHkhitA kurve, rodanaM nandanA'nvaham // 9 // sutaH proce brUhi | mAta-vidyAbhyAsAya pAThakam // yathA tadantike'dhItya, bhavAmi guNavAnaham // 10 // yazA'zaMsanna ko'pyatra, bhavantaM paatthyissyti| 18 // 5 // yo hi tvAM pAThayettasmai, kupyenavyapurohitaH // 11 // tadvatsa! gaccha zrAvastI, tatrAsti tvatpituH suhRt ||indrdttdvijH prAjJaH, sa // 50 // % Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyaka uttarAdhyayanasUtram // 51 // 41-54- hi tvAM pAThayiSyati // 12 // tataH sa gatvA zrAvastI-mindradattaM praNamya ca / / AtmAnaM jJApayitvoce, tAtA'dhyApaya mAmiti // 13 // | upAdhyAyo'bhyadhAvatsa ?, yuktaste'sau manorathaH // vizeSa nahyahaM kazcit, pazyAmi pazumUDhayoH // 14 // kintu te bhojanaM dAtuM, niHsvatvAdakSamo'smyaham / / tadvinA ca kathaM nitya-makhinnastvaM paThiSyati // 15 // bhrAtuSputrAya te vidyArthine prAghurNakAya ca // bhojyadAne'pyazakto'smi, tanme duHkhAyate bhRzam ! / / 16 // alapatkapilastAta !, kRtaM cintanayA'nayA // bhikSAvRttyA kariSye'haM, | pratyahaM prANadhAraNam // 17 // uvAca pAThakobhikSA-vRttyA'dhyetuM na zakSyate // tadehi taba bhuktyartha, prArthaye kazcidIzvaram // 18 // | ityuktvA sa samaM tena, zAlibhadrebhyamandiram // jagAma kuJjara itra, kalabhena samaM saraH // 19 // OM bhUrbhuvaHsvarityAdi-gAyatrImaMtra| vAdinam // dattAziSaM tamibhyo'pi, kiMkAryamiti pRSTavAn // 20 // Uce dvijo'muM manmitra-putramadhyetumAgatam / / bhojaya pratyahaM jJAno-paSTambho hi mhaaphlH||21|| saharSa zAlibhadreNa, tadvAkye sviikRte'nvhm|| papATha pAThakopAnte, bhuktvA taddhAni maannvH||22|| | bhoktuGgatasya tadgehe, kapilasyAnuvAsaram / / dAsyekA taruNI bhojyaM, zobhanaM paryaveSayat / / 23 / / tasya vidyAmirAtmAnaM, bhojyairaGgazca puSNa tH|| udabhUdyauvanaM dAkSyA-kurojjIvanajIvanam // 24 // hAsyazIlo dvijaH so'tha, tasyAM dAsyAmarajyata // yauvanaM hi vikArAgAM, | sarveSAmAdikAraNam // 25 // tayA ca raktayA sAkaM, kapiloramatA'nizam / / tadekacittA tazcaiva-mUce dAsyanyadA rahaH // 26 // | tvameva me priyaH kintu. niHsvo'sItyaparaM naram // seve vastrAdihetozce-na te kopaH prajAyate // 27 // anvamanyata nirmanyu-statrArthe kapilo'pi tAm // tasyAM puryAzcAnyadA''sI-dAsInAmutsavo mahAn // 28 // tadA ca prekSya tAM dAsI-mudvinA kapilo dvijH|| // 51 // - 1 alpavayaskaH / X Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyabanavatram 12 // kutastavAratiriti, papraccha snehamohitaH // 29 // sA'vAdIdadya dAsInA-mutsavaH samupasthitaH // na ca me patrapuSpAde-mUlyaM kiJcana vidyate ! // 30 // tadvinA tu sakhImadhye, labhiSye'haM vigopanAm // sazriyo hi striyo niHsvAM, hIlayanti sakhImapi // 31 // tacchutvA kpilopynt-rdhRtaa'dhRtimucckaiH|| yAti sthAnAntaraM duHkhaM, prItyA vArIva kulyayA // 32 // tatastamavadaddAsI, sundara! tvaM viSIda mA / atrAsti zreSTiSu zreSTho, dhanAkhyo dhanadopamaH // 33 // yastaM prabodhayetsuptaM, sa tasmai svarNamASako / / dadAtIti nizA zeSe, gahi tvaM tasya mandire // 34 // kalpakAle ca kalyANin , kAntaiH kalyANabhASitaiH // prabodhayestaM rAjIva-mivArkaH komalaiH karaiH // 35 // ityuktvA kazcidanyaH prAga, mA yAsIditi zaGkayA / autsukyAjJAtakAlA sA, nizIthe prajighAya tam // 36 / / sa | ca rAjanaraizcaura, iti baddhaH pathi vrajana // prasenajinmahIjAneH, puraH prAtaranIyata // 37 // rAjJA pRSTazca vRttAntaM, sarva satyaM jagau 4 nijam / / tacchutvetyabhyadhAdbhUpaH, kRpArasamahodadhiH // 38 // yanmArgayasi tattubhyaM, dadAmi vada kAmitam / / svAmin vicArya | yAciSye, provAceti tato dvijaH // 38 // so'tha rAjJAbhyanujJAto, gatvA'zokavanAntare // dadhyau vastrAdikaM bhAvi, na hi mASadvayena | me // 40 // tatsuvarNazataM yAce, yadvA tenApi no bhavet // gRhayAnAdi taniSka-sahasraM prArthaye nRpAt ! // 41 // yadvA tenApi nApatyavivAhAdi bhaviSyati || tallakSaM prArthaye dAtuH, satve kiM stokayAzcayA // 42 // uddhAro bandhudInAde-lakSeNApi na sambhavI // sampadA ca phalaM bndhu-diinaadiinaamupkriyaa||4||kotti koTizataM koTi-sahastra vA tdrthye|| tasyeti dhyAyataH punny-vshaadiymbhuunmtiH||44|| mASadvitayamUlasyA-pyaho lobhmhiiruhH|| visphUjitaM yatkoTInAM, lAbhe'pyuccaiH pravardhate ! // 45 // lobhaH khalpo'pi lAbhenA-'mbho. janAlamivAmbhasA // vRddhiM yAtItyalaM tena, saMtoSasukhadasyunA // 46 // videzaM mAtRnirdezA-dvidyArthamahamAgataH / / sApi nopArjitA // 52 // Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya . . uttarAbhya- banasUtram // 53 // kintu, vyasanaM mahadarjitam ! // 47 // mAturgurozca vAkyAni, kulAcAraM ca lumptaa|| mayA viSayagRddhena, karmAnahamidaM kRtam / / 48 // vizvadviSamodaka-viSayaistadalaM mama // dhyAyanityAdisaMvegA-nAtismRtimavApa sH||49|| khayaMbuddhaH svayaM kRtvA, locaM mUrdhani ll | zuddhadhIH // devatAdattaliGgo drAg, rAjJo'bhyarNe jagAma sH|| 50 // vimRSTaM kimiti spaSTaM, pRSTo rAjJA viziSTadhIH // nijAM manorathazreNI, niveyetyavadanmuniH // 51 // yathA lAbhastathA lobho, lAbhAllobhaH pravardhate // mASadvayAzritaM kArya, koTyApi na hi niSThitam / / | // 52 // tanizamya nRpastuSTo-'vAdInmuzca vrataM drutam // dadAmi koTImapi te, muMzva bhogAn yathAsukham / // 53 / / muniH smAha kRtaM | dravyai-rasArairnispRhasya me // jAto nirgrantha evAhaM, dharmalAbho'stu bhUpate ! // 54 // ityuktvA bhUbhujo'bhyarNA-nirgatyogaM tapazcaran / vicaran bhuvi SaNmAsyA, kevalajJAnamApa saH // 55 // itazca yojanAnyaSTA-daza sarvatra vistRtA // aTavyekA'bhavadrAja-gRhAmidhapurA| dhvani // 56 / / tatra cetkaTadAsAkhyA-caurAH paJcazatImitAH // balabhadrAdayo'bhUvana, pAtAle pannagA iva // 57 // vijJAya pratibodhAhA~-stAMzca vijJAnacakSuSA // teSAmupakRti kata, tatrAraNye yayau ytiH||58 // tamAyAntaM drumArUDho-pazyadeko mlimlucH|| AyAti zramaNaH kopI-tyanyeSAzca nyavedayat / 59 // asmAnavagaNayyaiva, sametyayamiti krudhA // gRhItvA te muni ninyu-rupasenApati drutam // 6 // Uce senApatiH krIDA, kurmo'neneti cintayan // sAdho ! tvaM nRtya nRtyeti, tato yatirado'vadat // 61 // vAcaM nRtyasya hetusta-dvAdakazca na vidyate // tannRtyaM syAtkathaM ? kArya, na hi syAtkAraNa binA // 62 // vAditeSvatha tAleSu, caurANAM || paJcamiH zataiH / / dhruvakAnuccakairgAya-banata kapilo muniH // 63 // tadyathA-"adhuve asAsayaMmi, saMsAraMmi u dukkhapaurAe // kiM nAma // 53 // hoja taM kammayaM, jeNAhaM duggaiM na gcchejjaa||64||prtidhruvmimN gAyan, dhruvaM kapilakevalI // jagau sUrIn dhuvAn zAnta-rasapIyUSasA SHIKSHAKAKAR Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garAn // 65 // etadadhyayanaM jajJe, taireva dhruvakaidhruvam // zAstratvaM pratipadyante, vacAMsyapi hi tAdRzAm / / 66 // teSu cAcaM dhruvaM zrutvA, uttarAdhya kepyabudhyanta dsyvH|| kecittvanyaM kecidanya-taraM tadapare param // 67 // itthaM munIndraH pratibodhya tUrNa-madIkSayatpazcazatAni ||abhaya yanapatram | caurAn / vihRtya pRthvyAM muciraM kramAJca, babhUva nirvANapurAdhivAsI // 68 // ityuktaH sampradAyaH, sAmprataM sUtraM prastUyate, tccedN||54|| mUlam--adhuve asAsayaMmi, saMsArammi u dukkhpuraae| kiM nAma hoja taM kammayaM, jeNAhaM duggaiM na gacchejA // 1 // vyAkhyA-kapilo hi bhagavAn svayaMbuddhazcaurapratibodhArtha prathamamamuM dhruvaM jagau / dhruvakalakSaNazcedaM-"ja gijjaDa pucvaM ciza, puNo | Paa puNo sabakavabaMdhesu // dhuvayaMti tamiha tivihaM, chappAya cauppayaM dupayaM // 1 // ti" atra 'adhuvetti' dhruva ekAspadapratibaddhaH sthira || 4 ityarthaHna tathA adhruvastamin saMsAra iti sambandhaH / bhramanti yatra sarvasthAneSu jantavaH yaduktaM-"raGgabhUmina sA kAci-cchuddhA jagati vidyate // vicitraH karmanepathya-yaMtra jIvaina nATitam // 1 // " tathA azAzvate kAlatopyanitye, azAzvataM hi sarvamidaM rAjyAdi, yaduktaM-"calaM rAjyaizvarya dhanakanakasAraH parijano, nRpAdvA vAllabhyaM calamamarasaukhyaM ca vipulaM / calaM rUpArogyaM balamiha calaM jIvi | tamidaM, jano dRSTo yo vai janayatisukhaM sopi hi calaH // 1 // " saMsAre bhave pracurakANi prabhUtAni duHkhAni zArIramAnasAni yatra sa 14 // tathA, prAkRtatvAcca vyatyaye 'dukkhapaurAetti' kimiti prazne, nAmeti vAkyAlaGkAre, bhavettat karmaiva karmakamanuSThAnaM ? yena karmaNA hetubhUtena ahaM durgatiM narakAdikAM 'na gacchejatti' na gaccheyaM / atra ca tasya bhagavataH saMzayAbhAve'pi durgatigamanAbhAvepi ca yadevamuktaM 1151. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4% uttarAbhyabanapatram // 55 // % % % + tatpratibodhanIyapUrvasaGgatikApekSamiti sUtrArthaH // 1 // evaJca bhagavatodgIte tAlAn kuTTayadbhizcauraizca pratyudgIte'smin dhruvake punarbhagavAnAha mUlam-vijahittu puvasaMjogaM, na siNehaM kahici kugvijaa| asiNeha siNehakarehi, dosapaosehiM muccae bhikkhu // 2 // vyAkhyA-vihAya tyaktvA pUrvasaMyogapUrvaparicitAnAM mAtApitrAdikhajanAnAmupalakSaNatvAddhanasya ca sambandhaM, na snehamabhiSvaGgaM kacidvAhye'bhyantare vA parigrahe kurvIta kuryAt, tathA ca ko guNaH 1 ityAha, asnehaH pratibandharahitaH prAkRtatvAdvisargalopaH, snehaka- 14 reSvapi putrakalatrAdiSu AstAmanyeSu, apizcAtra lupto draSTavyaH, doSAzca ihaiva manastApAdayaH, pradoSAzca paratra narakaprAptAdayo doSapradopAstairmucyate tyajyate bhikSuriti sUtrArthaH // 2 // punaryadasau kRtavAMstadAha mUlam-to NANadaMsaNasamaggo, hianisseasAe savvajIvANaM / tesiM vimokkhaNahAe, bhAsaI muNivaro vigayamoho // 3 // vyAkhyA-'totti' tato'nantaraM bhASate munivara iti sambandhaH, sa ca kIdRza ityAha / jJAnadarzanAbhyAM prastAvAtkevalAbhyAM samagraH samanvitaH, kimartha bhASate ? ityAha / 'hianisseasAetti sUtratvAt hito bhAvArogyahetutvAt pathyo yo nizreyaso mokSastasmai tadartha, keSAM ? sarvajIvAnAM, 'tesiMti' casya gamyatvAtteSAJca paJcazatacaurANAM vimokSaNArtha bhASate vakti vartamAnanirdezastarakAlApekSayA munivaro dra vigatamohaH kSapitamohanIyakarmA / iha ca 'hianisseasAe sabajIvANamityanenaiva caritArthatve'pi 'tesiM vimokkhaNaDAetti' yat % + // 55 // // 55 // +CG Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyabanadhama // 56 // // 56 // punarabhidhAnaM tattadA bhagavatastAnevoddizya pravRttiriti prAdhAnyakhyApanArthamiti sUtrArthaH // 3 // yaccAsau bhASate tadAhamUlam - savvaM gaMthaM kalahaM ca, vippajahe tahAvihaM bhikkhU / savvesu kAmajAesu, pAsamANo na lippaI tAI // 4 // vyAkhyA- sarvamazeSaM granthaM bAhyaM dhanAdikaM AntaraM mithyAtvAdikaM parigrahaM, kalaha hetutvAtkalahaH krodhastaM ca zabdAnmAnAdIMzca, AntaragrantharUpatve'pyeSAM pRthak grahaNaM bahudoSatAkhyApanArtha, 'vippajahetti' viprajahyAzyajet, tathAvidhaM karmabandhahetuM dharmopakaraNamapItyabhiprAyaH / bhikSurmuniH tatazca kiM syAdityAha sarveSu kAmajAteSu zabdAdiviSayasamUheSu 'pAsamANoti' pazyan atyanta kaTukaM taddoSamiti zeSaH, na lipyate na sabhyate 'tAiti' trAyate rakSatyAtmAnaM durgateriti trAyIti sUtrArthaH // 4 // itthaM granthatyAge guNamuktvA vyatireke doSamAha - mUlam - bhogAmisadosavisanne, hianisseasabuddhivivajjatthe / bAle a maMdira mUDhe, bajjhaI macchiA va khelaMmi // 5 // vyAkhyA - bhogA eva gRddhihetutvAdAmiSaM bhogAmiSaM tadevAtmadUSaNAddoSo bhogAmiSadoSastasmin vividhaM sanno nimano bhogAmiSadoSaviSaNNaH, hite nizreyase mokSe buddhistallA bhopAyaviSayA matirviparyastA viparyayavatI yasya sa hitanizreya sabuddhiviparyastaH, bAlavAjJaH, maMdipatti' sUtratvAnmando dharmakaraNampratyalasaH, mUDho mohAkulitacetAH badhyate zliSyate'rthAt jJAnAvaraNAdikarmaNA makSikeva zleSmaNi rajaseti gamyate / ayaM bhAvaH yathA'sau tadgandhenAkRSyamANA khele majjati, magnA ca reNvAdinA badhyate, evaM jIvopi bhogA adhya0 7 batheba Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyabanaetram 57 // miSamagnaH, karmaNeti sUtrArthaH // 5 // nanu yadyevaM karmabandhahetavo bhogAstahi kiM na sarve'pi tAMstyajyantItyAha mUlam--dupariccayA ime kAmA, no sujahA adhorapurisehi / aha saMti suvvayA sAha, je taraMti ataraM vaNiA vA // 6 // adhya07 vyAkhyA-duSparityajA duHkhena parityaktuM zakyA ime pratyakSAH kAmA zabdAdyAH no naiva 'sujahatti ArSatvAtsuhAnAH sutyajAH, | kaiH? adhIrapuruSaiH asAtvikanaraiH, yacceha duHparityajA ityuktvA punarna sujahA ityuktaM tadatyantadustyajatvakhyApaka, adhIragrahaNAttu dhIraiH | sutyajA evetyucyate, ata evAha * ahetyAdi ' atheti vAkyAntaropanyAse, santi vidyante, suvratA niSkalaGkavratAH sAdhavo ye taranti atikrAmanti ataraM tarItumazakyaM bhavamityarthaH / vaNija iva, vAzabdasya ivArthatvAt / yathAhi vaNijo'taraM nIradhiM yAnapAtrAdinA taranti evamete'pi vratAdinA bhavamiti / uktaM ca-viSayagaNaH kApuruSaM, karoti vazavartinaM na satpuruSam / / badhnAti mazakameva hi, lU- | tAtanturna mAtaGgam // 1 // " iti sUtrArthaH // 6 // kiM sarve'pi sAdhavo'taraM taranti ? uta netyAha mUlam--samaNA mu ege vayamANA, pANavahaM miA ayANaMtA / maMdA nirayaM gacchaMti, bAlA pAviAhiM diTThIhiM // 7 // vyAkhyA-zramaNAH mo vayamityeke kecanAnyatIrthikA vadamAnAH svAbhiprAya dIpayantaH, 'dIptijJAnayatnavimatyupasambhASopamantraNe 8 // 7 // vadaH (333178 // ) ityAtmanepadam' : prANavavaM prANaghAtaM mRgA itra mRgA mUDhatvAt ajAnantaH! ke prANinaH ? ke vA teSAM prANAH? kathaM // 57 // Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4- uttarAdhya yanamatram // 5 // adhya . 7 4- vA vadhaH? ityanavabudhyamAnAH / anena prathamavratamapi na vidanti AstAM zeSANIti sUcitaM, ata eva mandA iva mandA mithyAtvamahAro| gAkulitAH 'nirayaM' narakaM gacchanti, bAlA nirvivekAH pApikAbhiH pApahetubhidRSTibhirdarzanAbhiprAyarUpAbhiH "brahmaNe brAhmaNamAlameta, | indrAya kSatraM, marubhyo vaizya, tapase zUdraM" tathA-"yasya buddhirna lipyeta, hatvA sarvamidaM jagat // AkAzamiva paGkena, nAsau pApena, | lipyate // 1 // " ityAdikAbhirdayAdamabAhyAbhiH, teSAM ca narakaM gacchatAM veSAdikaM na trANAya svAdyaduktaM-" carmavalkalacIrANi, kUrcamuNDazikhAjaTAH na vyapohanti pApAni, zodhako tu dayAdamau // 1 // " iti sUtrArthaH // 7 // ata evAha mUlam-na hu pANavahaM aNujANe, muccijja kayAi savvadukkhANaM / ___ evaM AriehiM akkhAyaM, jehiM imo sAhudhammo paNNatto // 8 // vyAkhyA-na hu naiva prANavadhaM mRSAvAdAderupalakSaNazcaitat, 'aNujANetti' apelRptasya darzanAdanujAnannapi AstAM kurvan kArayan vA, mucyeta tyajyeta kadAcit kvApi kAle 'sabadukkhANaMti' suvyatyayAtsarvaduHkhai, zArIramAnasaiH klezaiH, tato hiMsAdinivRttA eva |zramaNA bhavaM tarantIti tattvam / na caitanmayavocyata ityAha, evamuktanItyA AryaistIrthakarAdibhirAkhyAtaM kathitaM, yairAghairasau sAdhudharmo hiMsAnivRttyAdiH prajJaptaH prarUpita iti sUtrArthaH // 8 // sAdhudharmamevAhamUlam-pANe anAivAijjA,se samietti vuccai tAI / tao se pAvayaM kammaM, nijAi udagaM va thalAo9 vyAkhyA-prANAnnAtipAtayet, cakArAtkAraNAnumatyorniSedhamAha / mRSAvAdAdiparihAropalakSaNazcaitat / kimiti prANAnnAtipA % % % // 58 // ||58 // % Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyamanasUtram // 59 // // 59 // tayedityAha / 'seti' yaH prANAnnAtipAtayati sa samitaH samitimAn ityucyate / kiM bhUtaH sannityAha, trAyI avazyaM prANitrAtA, samitatvepi ko guNaH 1 ityAha, tataH samitAt 'se iti' atha pApakaM azubhaM karma niryAti nirgacchati, udakamiva sthalAdatyunnatabhUpradezAditi sUtrArthaH // 9 // yadukaM prANAnnAtipAtayediti tadeva spaSTayati mUlam - jaganissiehiM bhUehiM, tasanAmehiM thAvarehiM ca / to tesimArabhe daMDa, maNasA vayasA kAyasA caiva // 10 // vyAkhyA - jagannizriteSu lokAzriteSu bhUteSu jantuSu, trasanAmasu trasanAmakarmodayavatsu dvIndriyAdiSu, sthAvareSu pRthivyAdiSu, caH samuccaye no naiva teSu Arabheta kuryAddaNDaM vadhAtmakaM 'maNasA vayasA kAyasA caivatti' sUtratvAt manasA vacasA kAyena 'caivatti' samuccaye, idamiha tAtparyaM savvevi dukkhabhirU, savvevi suhAbhilAsiNo sattA / sabvevi jIvaNapiA, savve maraNAo bIhaMti // 1 // " | iti matvA na kasyApi hiMsAM kuryAditi sUtrArthaH // 10 // uktA mUlaguNA athottaraguNA vAcyAsteSu caiSaNAsamitiH pradhAneti tAmAhamUlam --suddhesaNAo naccA NaM, tattha TThavija bhikkhU appANaM / jAyAe ghAsa mesijjA, rasagiddhe na siA bhikkhA // 11 // vyAkhyA-zuddhA nirdoSA eSaNA udgamotpAdanAdyAH zuddhaiSaNAstA jJAtvA tatra sthApayennivezayedbhikSurmumukSurAtmAnaM, kimuktaM bhavati 1 | aneSaNIyatyAgena zuddhameva gRhNIyAttadapi kimartham ? ityAha - "jAyAetti' yAtrAyai saMyamanirvAhArtham, 'ghAsaMti' grAsameSayedgaveSayet adhya07 // 59 // Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhya . . ***** eSaNAzuddhamapyAdAya kathaM bhoktavyamiti grAsaiSaNAmAha-raseSu snigdhamadhurAdiSu gRddho gRddhimAn na syAnna bhavedbhikSAdo'nena rAgatyAga uttarAbhya | ukto. dveSapeSopalakSaNaJcatattatazca rAgadveSavimukto bhuJjIteti sUtrArthaH // 11 // rasAgRddhazca yatkuryAttadAhayavastram | mUlam-paMtANi ceva sevijA, sIapiMDaM puraannkummaasN| adu bukkasaM pulAgaMvA, javaNaThAe nisevae maMdhuM12| // 6 // vyAkhyA-prAntAnyeva nIrasAnyeva seveta bhuJjIta, kAni punaH prAntAnItyAha-zItapiNDaM zItAhAraM, zIto'pi zAlyAdipiNDaH sarasa eva syAdata Aha-purANAH prabhUtavarSadhRtAH kulmASA rAjamASAstAn, ete hi purANA atyantapUtayo nIrasA bhavantIti tadgrahaNaM, upalakSaNazcaitat purANamudgAdInAM 'adu' ityathavA 'bukkasaM' mudgAdinahikAniSpannamanna, pulAkamasAraM ballacanakAdi, vA samuccaye / 'javaNachAetti' yApanArtha dehanirvAhArtha niSeveta bhUJjIta, manthuzca badarAdicUrNa, casya gamyamAnatvAt atirUkSatayA cAsya prAntatvaM / iha |ca yApanArthamityanenaitatsUcitaM, yadi tena zarIrayApanA syAttadA tadeva seveta, yadi tu vAtodrekAdinA tadyApanaiva na syAt tadA gaccha*gato muniH sarasamapi seveta / jinakalpikAdigacchanirgatastu prAntAdInyeva seveta, tasya tAdRzAnAmevAdAnAnujJAnAt / punaH kriyAbhi| dhAnaM tu na sakRdetAni seveta, kintu sarvadApIti sUcanArthamiti sUtrArthaH // 12 // zuddhaSaNAviparyaye doSamAha-- mUlam-jeM lakkhaNaM ca suviNaM ca, aMgavijaM ca je pauMjaMti / 60 // na hu te samaNA vuccaMti, evaM AyariehiM akkhAyaM // 13 // vyAkhyA--ye munayo lakSaNaM zubhAzubhasUcakaM puruSAdilakSaNaM tatpratipAdakaM zAstramapi, lakSaNaM, "asthivarthAH sukhaM mAMse, tvaci |A * // 6 // Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyavanasUtram // 62 // // 69 // bhogAH striyo'kSiSu // gatau yAnaM khare cAjJA sarva sattve pratiSThitam ||1||" ityAdikaM / svanaM ca svapnasya zubhAzubhasUcakaM zAstraM, "alaGkRtAnAM dravyANAM vAjivAraNayostathA || vRSabhasya ca zuklasya, darzane prApnuyAdyazaH // 1 // " tathA "mUtraM vA kurute svame, purIpaJcApi lohitam / / pratibuddhayeta yaH so'rtha - nAzaM prApnoti nizcitam // 1 // " ityAdikaM / aGgavidyAM ca ziraHprabhRtyaGgasphuraNataH zubhAzubhasUcikAM, "siraphuraNe kira raja, piamelo hoi bAhuphuraNammi / acchiphuraNaMmi a piaM, ahare piasaMgamo hoI // 1 // " ityAdikAM / praNavamAyAbIjAdivarNavinyAsAtmikAM vA / cakAraH sarvatra vAzabdArthaH, ye prayuJjate vyApArayanti, punarye iti grahaNaM lakSaNAdibhiH pRthak sambandhasUcanArtha, tatazca pratyekamapi lakSaNAdIni ye prayuJjate, na tu samastAnyeva, 'na hu' naiva te zramaNA ucyante / iha ca puSTAlambanaM vinA tadvyApAraNe evamucyate, anyathA karavIralatA bhramakatapasvino'pi tathAtvApatteH, evaM AcAryairAkhyAtaM kathitamiti sUtrArthaH // 13 // teSAM phalamAha jIviaM aniamettA, pabbhaTThA samAhijo ehiM / te kAmabhogarasagiddhA, uvavajaMti Asure kAe // 14 // mUlam -- iha vyAkhyA - iha janmani jIvitamasaMyamajIvitaM aniyamya dvAdazavidhatapovidhAnAdinA aniyaMtrya prabhraSTAH pracyutAH samAdhizcitasvAsthyaM tatpradhAnA yogAH zubhamanovAkkAyavyApArAH samAdhiyogAstebhyaH te'nantaroktAH kAmabhogeSu pUrvokteSu raseSu madhurAdiSu ca gRddhA lolupAH kAmabhogarasagRddhAH, bhogAntargatatvepi rasAnAM pRthaggrahaNamatigRddha hetutvakhyApakaM, upapadyante jAyante Amure asurasamba adhya0 8 // 62 // Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya utcarAjya yanaratram // 62 // -CRAC ndhini kAye nikAye, evaMvidhA hi kizcitkaSTAnuSThAnamanutiSThanto'pi virAdhakatvAdasureSvevotpadyante iti sUtrArthaH // 14 // tato'pi cyutAste kiM prApnuvantItyAha-- mUlam-tatovi uvvaTTittA, saMsAraM bahuM annupriaddNti| bahukammalevalittANaM, bohI hoI sudullaho tersi|15|| __vyAkhyA--tatopi asuranikAyAduddhRtya nirgatya saMsAraM bhavaM 'bahu' vistIrNa anuparyaTanti sAtatyena paribhramanti, kizca bahu| karmalepaliptAnAM bodhiH pretya jinadharmAvAptiH bhavati sudurlabho'tizayena duSprApaH teSAM, ye lakSaNAdi prayuJjate / yatazcaivamato nottara- 12 guNavirAdhanA kAryeti sUtrArthaH // 15 // nanu kimete jAnanto'pyevaM lakSaNAdi prayuJjate ? ucyate-lobhavazAdata eva tadAkulasyAtmano duSpUratvamAha-- mUlam-kasiNaMpi jo imaM logaM, paDipuNNaM daleja ikkss| teNAvi se na saMtusse, ii duppUrae ime AyA // 16 // vyAkhyA-kRtsnamapi sakalamapi yaH surendrAdirimaM pratyakSaM lokaM pratipUrNa dhanadhAnyAdibhRtaM 'dalejatti' dadyAt 'ikkassatti' ekasmai kasmaicidArAdhakAya tenApi dhanAdipUrNalokadAyakenApi sa lubdho na santuSyet, anena dAyakena mama paripUrNatA kRteti na F santuSTimApnuyAt / yaduktaM-"na vahnistuNakASThAye-naMdIbhirvA mhoddhiH|| na caivAtmArthasAreNa, zakyastarpayituM kacit // 1 // ityamunA prakAreNa duHkhena pUrayituM zakyo duSpUraH sa eva duSpUrakaH 'imetti' ayaM pratyakSa AtmA jIvastadicchAyAH pUrayitumazakyatvAditi % // 6 // // 6 // 54 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyabanarakhama // 63 // **** sUtrArthaH // 16 // asantoSe svaviditaM hetumAha-- mUlam-jahA lAho tahA loho, lAhA loho pavaDDhai / domAsakayaM kajjaM, koDIevi na niDiaM // 17 // adhya08 vyAkhyA--yathA lAbho dravyaprAptiH tathA lobho mRI bhavatIti zeSaH, kimevamityAha-yato lAbhAllobhaH pravardhate, yathA yathA lAbhastathA tathA lobhaH pravardhata ityarthaH // kutazcavamityAha-dvAbhyAM mASAbhyAM kRtaM dvimASakRtaM kArya prayojanaM dAsyAH puSpatAmbUlamUlyarUpaM koTyApi dInArANAM na niSThitaM na niSpanna, uttarottaravizeSAbhilASAditi suutraarthH|| 17 // dvimASakRtaM ca kArya svImUlamiti | tatparihAropadezamAha-- mUlam-No rakkhasIsu gijjhijA, gaMDavacchAsu NegacittAsu / jAo purisaM palobhittA, khelaMti jahA va dAsehiM // 18 // vyAkhyA-no naiva, rAkSasya iva rAkSasyaH striyastAsu, yathA hi rAkSasyo raktasarvasvamapakarSanti jIvitaM ca prANinAmapaharanti, evametA api tattvato hi jJAnAdInyeva jIvitaM, jJAnAdIni ca tAbhirapahiyanta evetyevamuktaM / 'gijhijjatti' gRdhyedabhikAMkSAvAn bhavet | kIdRzISu ? 'gaMDavacchAmutti' pizitapiNDarUpatvAdgaNDe iva gaNDe kucau vakSasi yAsAM tAstathA tAsu, vairAgyotpAdanArthazcetthamuktaM / / & anekAnyanekasaMkhyAni caJcalatayA cittAni yAsAM tAstathA tAsu, uktazca-"hRdyanyadvAcyanyat, karmaNyanyat puro'tha pRSThe'nyat / / 15 // 33 // anyattava mama cAnyat, strINAM sarva kimapyanyat // 1 // " yAH striyaH puruSaM kulInamapi pralobhya tvameva me zaraNaM tvameva ca me priya hai| *SHRS // 33 // S Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAjyayanasUtram // 64 // // 64 // ityAdikAbhirvAgbhirvipratArya khelanti krIDanti 'jahAvatti' vAzabdasyaivakArArthatvAt yathaiva dAsairehi yAhi mA vAyAsIrityAdibhiH krIDAbhirdAsamiva puruSaM pravarttayantyo vilasantIti sUtrArthaH // 18 // punastAsAmevAtideyatAM darzayannAha- mUlam - nArIsu no pagijjhijjA, itthI vippajahe aNagAre / dhammaM ca pesalaM NaccA, tattha Thavijja bhikkhU appANaM // 19 // vyAkhyA- nArISu no naiva pragRdhyet prazabdaH prArambhe, tato gRddhimArabhetApi na, kiM punaH kuryAditi bhAvaH / 'itthitti' khiyo 'vippajjahetti' viprajahyAt tyajet pUrvaM nArIgrahaNAnmAnuSya evoktA, iha tu deva tiryaksambandhinyapi tyAjyA uktA iti na paunaruktyaM / anagAro muniH, kiM punaH kuryAdityAha - 'dhammaM catti' cazabdasyAvadhAraNArthatvAt dharmameva brahmacaryAdirUpaM pezalamatra paratra caikAntahitatvenA'timanojJaM jJAtvAvabudhya tatreti dharme sthApayedvikSurmunirAtmAnamiti sUtrArthaH // 19 // adhyayanArthopasaMhAramAhamUlam - iti esa dhamme, akkhAe kavileNaM ca visuddhapaNeNaM / tarihiMti je kAhiMti, tehiM ArAhia duvelogatti bemi // 20 // vyAkhyA -- ityanena prakAreNa eSa pUrvokto dharmo munidharma AkhyAtaH kathitaH, kenetyAha - kapileneti pUrvasaGgatikatvAdamI madracanaM pratipadyantAmityAtmAnameva nirdizati, caH pUrvau, vizuddhaprajJena nirmalajJAnena / athArthasiddhimAha - 'tarihiMtitti' tariSyanti bhavA 43646 adhya08 // 64 // Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 65 // // 65 // dhimiti zeSaH, ke 1 ityAha-ye narAH kariSyanti prakramAdanuM dharma, anyanca, tairArAdhitau dvau lokau ihalokaparalokarUpau, iha mahAjanapUjyatayA, paratra ca svargApavargAdiprAptiriti sUtrArthaH // 20 // iti bravImIti prAgvat // 109== iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAya zrIvimalaharSagaNimahopAdhyAya zrImunivimalagaNiziSyopAdhyAya zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau aSTamAdhyayanaM sampUrNam // 8 // adhya0 8 // 65 // Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A- STRA + ||ath navamAdhyayanam // ucarAdhya banastramA | ||ahm // uktamaSTAmAdhyayanaM, atha namipravrajyAkhyaM navamamArabhyate, asya cAyamamisambandhonantarAdhyayane nirlobhatvamuktaM, // 66 // nirlobhazcahApi zakrAdipUjyaH syAttadupadarzanAyedamucyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsya prastAvanArtha namicaritaM tAvadihAvazya vAcyam / yathAcAyaM pratyekabuddhastathAnyepi karakaNDvAdayastrayaH pratyekabuddhAstatsamakAlavargacyavanadIkSopAdAna kevalajJAnamahAnandapadabhAjo babhUvu| yadvakSyati, "karakaMDU kaliMgesu, paMcAlesu a dummuho // namI rAyA videhesu, gaMdhAresu a naggai // 1 // ti" tataH prasaGgAttaccari tAnyapIhocyante / * tatrAdau vRSabhaM vIkSya, pratibuddhasya dhInidheH // karakaNDumahIjAne-caritaM vacmi tadyathA // 1 // atraiva bharate campA nagaryAM guruvikramaH // bhUpobhUdguNaratnAnA-mudadhirdadhivAhanaH // 2 // putrI ceTakabhUbhartuH, zIlAdiguNasevadhiH / / rAjJI tasA. bhavatpadmA-vatI padmA hareriva // 3 // bhuJjAnA bhRbhujA sAkaM, bhogAbhogAn yathAsukham // babhUva sA kramAdanta-rvatnI patnI mahIpateH & // 4 // kRtapArthivanepathyA, dhRtacchatrA dharAbhRtA // viharAmyahamArAme, paTTebhaskandhamAzritA // 5 // ityabhUddohadastasyAH, kAle grbhaa66|| nubhAvataH / tasyApUrNe ca sA kAya, kRSNapakSenduvaddadhau // 6 // [yugmam ] tataH pRthvIbhRtA pRSTA, mahiSI kAryakAraNam // jagau taM | dohadaM rAjJaH, pramodadrumadohadam // 7 // tato bhUpastayA sAka-mAruhya jayakuJjaram // svayaM tadupari chatraM, dadhatpUrNendusundaram // 8 // sAnandaM paurapaurIbhiH, prekSyamANo balAnvitaH // prApRTkAlapravezena, ramyamArAmamAsadat // 9 // [ yugmam ] tadA ca navyapAthIda 6 // 6 // 5 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SC uttarAdhyabananam // 67 // | pAthaHsaGgamasambhavaH / / gandhaH prAdurabhUrbhUmeH, surami sikandhayaH // 10 // tazca gandhaM samAghrAya, dhyAyan vindhyAcalATavIm // | vyAlaH kAla ivottAlaH, kAntAraM pratyadhAvata // 11 // vyAvartamAno vikrAnta-bhUyobhirapi sa dvipaH / / kadAgrahAdiva zaTho, gamanAna nyavartata // 12 // kurvANairvividhopAyAn, skhalyamAnopi mAnavaiH // na tasthau sindhuraH sindhu-pUraH zaravaNairiva // 13 // vihasteSu, tatasteSu, pazyatsveva sa hastirAT // pazyatoharavadrUpa- rAjyau hRtvA vane'nayat / 14 // tatra prekSya kSamApAlo, dUrAdekaM vadrumam // devImUce gajo hyeSa, gantA'muSya taroradhaH // 15 // tatra cAsmin gate sadyaH, zAkhAM nyagrodhazAkhinaH / gRhNIyAstvaM grahISye tacchAkhAmahamapi priye ! // 16 // AvAM tato gamiSyAvo, gajaM hitvA nijaM puraM / / anyathA tvAvayovI, vanesmin kopyupadravaH // 17 // pratipannApyado vAkyaM, vaTasthAdho gate gaje // tacchAkhAgrahaNAyAlaM, nAbhUdrAjJI cirakriyA // 18 // mApastu dakSastacchAkhA-mAlambyodataravaTAt // prANapriyAmapazyaMzca, vyalApIditi duHkhitaH / / 19 // ayi kAMte ! kadA bhAvI, saGgamaH punarAvayoH // amunA ripurUpeNa, kariNA vaJcitosmi hA! // 20 // tvadviyogor3avaM duHkhaM, dAvAgnerapi duHsaham / / asoDhapUrva dayite !, sahiSyehaM kiyacciram ? // 21 // duHkhametad ghaTe'mbhodhi-rica mAti na me hRdi / tatki kurve ? kva gacchAmi !, puraH kasya bravImi bhaavaa?||22|| ityAdi vilapan duHkha-bharabhaGguramAnasaH // dantipAdAnusAreNa, yayau campApurI nRpaH / / 23 // rAjJaH priyAM tu tAM dantI, ninye nirmAnuSATavIm // pipAsAvivazastatrA-vizaccaikaM mahAsaraH // 24 // vAddhauM surebhavattatra, krIDati dvirade zanaiH / / utta tAra tato rAjJI, kuraGgIva mhaagireH|| 25 // sarastI ca haMsIva, pulinoddezamAgatA // pazyantI paritopazya-daraNyAnI bhayapradAm Bih26 // yUthacyUtakkuraGgIva, tataH sAtyarthamAturA // muktakaNThaM rurodoccai-rodayantI khagAnapi // 27 // kathazciryimAlambya, dadhyau -15544444CACCI MASI) // 10 // 4G Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram // 68 // S nRpAGganA // duSkarmadoSato hyApa-diyamApatitA mama // 28 // na cAticikkaNaH karma-malo rodanasambhavaiH // vinetuM zakyate nIra-svadalaM, rodanena me! | // 29 // kizcAmin gahane vyAghra-siMhAdizvApadAkule / / upadravopi kopi syAt, tat pramAdaM jahAmya| ham // 30 // iti dhyAtvA kRtacatuH-zaraNA sA mahAzayA // kSamayitvAkhilAn satvAn, ninditvA duritaM nijam // 31 // sAkArAnazanaM kRtvA-raNyanistaraNAvadhi // sarantI prakaTaM pazca-parameSThinamaskriyAH // 32 // adhvAnaM nijapuryAzca, digmUDhatvAdajAnatI // gantuM pravavRte kAzci-dizamuddizya satvaram // 33 // [ tribhirvizeSakam ] dUraGgatA ca sA prekSya, tatra kaJcanatApasam // pipriye'ntaH | payaH prApya, pipAsuriva jaGgale // 34 // kRtAbhivAdanAM tAzca, papraccheti sa tApasaH !! mAtaH! kuta ihAyAsI-stvaM devIva manoramA / 8 // 35 // ahaM ceTakarAT putrI, dadhivAhanarADvadhUH // ihAnItA dvipeneti, svavRttaM sApyavocata / / 36 // ahaM ceTakabhUbhakSu-bandhivosmi | mahAzaye ! tanmA bhaiSIrmA kRthAzca, zokaM nIcajanocitam // 37 // ityuktvA tApasazreSTha-stasyai vanaphalAnyadAt / / AtithyaM yatitheH zrINA-manusAreNa jAyate // 38 // pAre'rNavaM pota ica, nItvA pArevanaM ca tAm / / darzayan vasato grAmAnityuvAca taponidhiH // 39 // sIrakRSTAM-bhuvaM naivA''-kAmAmo vayamityaham / / nAyAsyAmi purastvaM tu, nirbhayAtaH paraM brajeH // 40 // dezo dantapurasyAyaM, dantavakrotra bhuuptiH|| gatvA pure'tra campAyAM, gaccheH sArthena saMyutA // 41 // ityuditvA nyavatiSTha, ziSTAtmA tApasAgraNIH // sApi dantapure prAptA, sAdhvIMnAmantike yayau / / 42 // kRtapraNAmAM vidhiva-tAzca pArthivakAminIm // zrAddhe ! tvaM kuta AyAsI-ritya-| pRcchat pravarjinI // 43 // sApyuvAca nijAM vAtA, vinA garbha yathAsthitAm / / smRtAnubhUtaduHkhA ca, jabecaklinalocanA // 44 / / | tataH pravartinI proce, mA khidyakha mahAzaye ! // karmaNAM hi parINAmo-pratikAryaH surairapi // 45 // kica- "vAtodhdhUta HTAS // 6 // Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyavanasUtram // 69 // // 69 // dhvajaprAnta - caJcalaizvaryazarmaNi / caleSTajanasaGgesmin bhave saukhyaM na kiJcana // 46 // janmarogajarAzoka - mRtyudauH sthyAdyupadravaiH // vyAva bhave duHkha - meva prAyo bhavedvizAm // 47 // yacceha syAtsukhaM kizcidviSayAdyupabhogajam // duHkhAnuSaGgAttadapi, duHkha eva nimajjati / / 48 / / yata eva ca saMsAro, duHkhAnAmekamAspadam / / prapadyante mokSamArga - mata eva vivekinaH // 49 // iti taddezanAM zrutvA viraktA sAdade vratam / pRSTApyAcaSTa no garbha cAritrA'dAnazaGkayA // 50 // garbhavRddhau ca sAdhvIbhiH, pRSTA kimidamityasau / satyamUce tatastAstAM, sAdhvIM guptamarakSayan / / 51 / / garbhakAle ca sampUrNa, zayyAtaragRhasthitA || asUta sutaratnaM sA, maNi rohaNabhUriva / / 52 / / tato gRhItvA taM bAlaM, gatvA pretavane'mucat // tacAtanAmamudrAGkaM ratnakambalaveSTitam // 53 // draSTuM tadgrAhakaM sAtha, taJca trAtumupadravAt // pracchannaM saMsthitAdrAkSI-dRzA premAmRtArdrayA // 54 // tatrAyAtastadA preta-vanezo'patyavarjitaH // jagRhe taM nijagRhe, nItvApatnyai ca dattavAn // 55 // tasyAvakarNaka iti, sAnandaH somidhAM vyadhAt || AryApi tadgRhaM vIkSya, jagAmopAzrayaM nijam / / 56 / / kva garbha iti sAdhvIbhiH pRSTA cetyavadanmRSA // mRtaH suto mayA jAtaH, sa ca tyaktaH kvacittataH // 57 // sAdhyopi saralAH sarvA - stattathA pratipedire / bAlastu vavRdhe tasya, saudhe paGka ivAmbujam // 58 // vatsaM gauriva taM bAlaM, dhyAyantI sA tu saMyatA || jagAma pratyahaM preta- vanapAlasya dhAmani / / 59 / / tatpatnyA ca samaM prema, cakre sambhASaNAdibhiH / / alAlayacca taM bAla-maho ! mohotidurjayaH ||30|| avApa yaca bhikSAyAM, zobhanaM modakAdikam // tadvAlAyArpayatsopi, tasyAM rAgaM dadhau tataH // 61 // janmatastasya dehe ca, rUkSakaNDUrabhUbhRzam // sa ca vRddhiGgato bAlaiH samaM krIDanadovadat // 62 // ahaM vo nRpatistasmAdyUyaM datta karaM mama || bAlAH procuH karasthAne, brUhi kiM te pradIyate ? // 63 // sa proce caNDakaNDUko, mAM kaNDUyadhvamuccakaiH // kAre adhya0 9 // 69 // - Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanapatram // 7 // HOROCCOLOR | NAnena tuSTosmi, kRtaM tadaparaiH kraiH|| 64 // tatastasyAbhidhAM bAlAH, karakaNDUriti vyadhuH // guNakriyAdibhirnAma, navInamapi | jAyate // 35 // kizcitprauDhatvamApanaH, zmazAnaM ca rarakSa saha // tadeva hi kule tasmin, gIyate kAryamuttamam // 66 / / hevoH / kutazcidAyAto, zmazAne tatra cAnyadA // dvau munI vaMzajAlAnta-daNDamekamapazyatAm // 67 // tayoreko yatirdaNDa-lakSaNajJo mahA matiH / / taM vaMzaM darzayanneva-mavAdIdaparaM munim // 68 // yAvatA vardhate catvA-ryakulAnyaparANyayam // tAvatpratIkSya yo hyena-mAdatte | | sa bhavennRpaH // 69 // tacca sAdhuvaco vRkSa-nikuJjAntaravartinA // tena mAtaGgaputreNa, dvijenaikena ca zrutam / / 70 // tato vaMzasya 4 | tasyAdhaH, khanitvA caturaGgulam // chittvA prachannavRttyA taM, vADavo daNDamAdade // 71 / / tazca prekSya dvijenAtaM, karakaNDaH krudhA jvalan / | Achidya jagRhe ko bA, rAjyalakSmI na kAMkSati ? // 72 // tatastaM karaNe nItvA, daNDaM dehItyavag dvijaH // sa proce'sau zmazAne | me, jAtastanna dadAmi te / / 73 // viprovocadanenaiva, kArya me varcate tataH // asya sthAnenyamAdAya, daNDamenaM pradehi me // 74 // tenetyuktopi taM daNDaM, karakaNDuranarpayan // kuto'muM na dadAsIti, pRSTaH kAraNikaistadA // 75 / bAlo'bravItsurasyeva, daNDasyAsya prabhAvataH // bhaviSyAmi napo nUnaM, tadasyAmuM dade katham ? // 76 // tato vihasya taM bAla-mevaM kAraNikA jaguH // rAjyAvAptau dvijasyAsya, grAmamekaM tvamarpayeH / / 70 / / tatprapadya nijaM dhAma, karakaNDuryayo drutam // dvijopyanyAn dvijAneva-mUce gatvA svamAspadam / / 78 // daNDaM mamApi jagrAha, balAccANDAla bAlakaH // tataH kathaJcittaM hatvA, daNDamAdadmahe vayam // 79 // kathamapyetadAkA-vakarNakapitA tataH // patnIputrAnvitonazya-sutarakSAkRte kSaNAt / / 80 // gatvA ca kAzcanapure, te trayopi purAbahiH / kutrApi suSupuH zrAntAH, svApo hi zramabheSajam // 8 // tadA ca nagare tatrA-putro rAjA vyapadyata // tatodhivAsayAmAsu-sturaGgaM 70 // // 70 // Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyapanapatram 71 // maMtripuGgavAH / / 82 // turaGgo'pi bhramaMsteSAM, suptAnAmantike yayau // tazca pradakSiNIcakre, bAlaM devamivAstikaH // 83 // taca tejakhina meSTha-lakSaNaM vIkSya nAgarAH // tuSTA jayAravaM cakru-stUryanirghoSamizritam / / 84 // dhvAnena tena vidhvasta-pramIla: sodha| 2 bAlakaH / / jRmbhAyamANa uttasthA-vAruroha ca taM hayam / / 85 // tUryadhvanipratidhvAnA-pUrNadyAvAkSamAntaraH / / pauraiH parItaH paritastArApatirivoDubhiH // 86 // yuktaH pitRbhyAM nagare, pravizan sa ca vADavaiH / / arodhi mAtaGga iti, mAtaGga iva zUkaraiH // 87 // [yugmam ] tato gRhItvA taM daNDaM, karakaNDuH puro'karot // tasya rAjyapradAne hi, sa eva pratibhUrabhUt / 88 // nirmito jvalanenevAjvaladdaNDastadA ca sH|| tazca prekSya dvijA bhItA, nezuH zaramiva dvikaaH|| 89 // pure praviSTo rAjye cA-bhiSiko dhiiskhaadibhiH|| sotha rAjA sajAtIyA-nmAtaGgAnvidadhe dvijAn // 90 // uktazca-"dadhivAhanaputreNa, rAjJA ca karakaNDunA // vATadhAnakavAstavyAcANDAlA brAhmaNIkRtAH // 91 // " tasyAvakarNaka iti, tyaktvAdyaM nAma nIrasam / / bAloktameva tatprocuH, karakaNDuriti prajAH // 12 // prAptarAjyazca taM zrutvA, daNDacchedI sa vADavaH // AgatyovAca rAjanme, dehi grAmaM tadoditam // 93 // kaM grAma te dadAmIti, rAjJoktaH sa punarjagau // campAyAM me gRhaM tasmA-caddeze grAmamarpaya // 9 // tato lekha lilekhaivaM, karakaNDunarezvaraH / / dadhivAhanabhUpAlaM, prati niSpratimo guNaiH // 95 // "tathAhi-vasti shriikaashcnpuraa-tkrknnddurmhiiptiH|| sambhASate nRpaM campA-dhipaM zrIda-| dhivAhanam // 96 // paramAtmaprabhAveNa, kalyANamiha vidyate // zrImadbhirapi taddvApyaM, svazarIrAdigocaram // 97 // kizcAsmai brAhmaNAyaiko, grAmo deyaH smiihitH|| dAsye vo rucitaM grAma, nagaraM vA tadAspade // 98 // idaM kArya dhruvaM kArya, nAtra kAryA vicAraNA / / mUlyAvApto vimarzo hi, vyartha eveti maGgalam" // 99 // lekhamenaM samAdAya, viprazcampApurIM gtH| AsthAnasthasya bhUpasya, pANi 119211 44464 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padA tithiM vyadhAt // 10 // tadvAcanahavihoma-dIptakrodhahutAzanaH // tamityUce gharAdhIzo, bhrakuTIvikaTAnanaH // 1 // re! mAtaGgasya uttarAdhya dakiM bassa, svajAtirapi vismRtA // anAtmajJolikhallekhaM, yo mamopari duSTadhIH // 2 // lekhenAnena taM nIca-maspazyaM spRSTapUrviNA / / manasUtram * ahaM malInatAM nIto-'jJAnAdvA kiM na jAyate // 3 // re vipra! yAhi yAhi tvaM, no cenmaatngglekhdH|| yAsyasi tvaM pataGgatvaM, // 72 // matkopajvalanedhunA // 4 // tenetyukto dvijo gatvA, tadUce karakaNDave // krodhAdhmAtastataH sopi, yAtrAbherImavIvadat // 5 // catu | rajacamUcakrai-rbhuvamAcchAdayanniva / / jagAma campAnagarI, sarvatastAM rurodha ca // 6 // vIrANAmutsava ivA-nandadAyI tatonvaham / / purasthAyibahiHsthAyi-sainyayorabhavadraNaH // 7 // tAJca padmAvatI sAdhvI, vAtAM zrutvetyacintayat // ajJAnena pitAputrau, kurutaH samaraM mithH|| 8 // bhUyasAM prANinAM nAzo, dAvavahAvivAhave / tayornarakado bhAvI, tadgatvA zamayAmi tam // 9 // iti dhyAtvA mukhya-| | sAdhvI-mApRcchaya ca mahAsatI // karakaNDasamIpegA-tsopyutthAya nanAma tAm // 10 // sAtha tasmai rahaH procya, prAcyaM vRttAntamA| tmanaH // ityAkhyattava mAtAhaM, pitA ca dadhivAhanaH // 11 // tattAtena samaM yuddha, na yuktaM te mahAmate ! // kulInA hi na lumpa|nti, gurUNAM vinayaM kvacit // 12 // tadutvA tena pRSTau tA-vRcatuH pitarAvapi // putro naH pAlitosi tvaM, samprAptaH pretakAnane // 13 // sAdhvIvAkye tato jAta-pratyayopi sa paarthivH|| dAnApAsarajanyA-drAjanyAnAM hyasau bahuH // 14 // AryA yayau tato madhye-puraM rAjJo gRhe drutam / / tAJcopAlakSayaMzcevyaH, praNemuzca sasambhramam // 15 // diSTayA dRSTAdya mAtastva-miyatkAlaM kva ca sthitA / / // 72 // | cirAtki darzanaM datvaM, kimidaM svIkRtaM vratam // 16 // ityAdhuccairvadantyastA, ruruduzca muhurmuhuH / / iSTAnAM darzane jIrNa-mapi dukhaM |navAyate ! // 17 // taM ca kolAhalaM zrutvA, tatrAyAto dharAdhipaH // tAM praNamyasanaM datvA, ka garbha iti pRSTavAn // 18 // rAjan ! Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adha garbhaH sa evAyaM, yeneyaM veSTitA purI // tayetyuktazca sa prApA-nandaM vAcAmagocaram / / 19 // utknntthotkrsspaaniiyaa-puurnnmaansmaansH|| uttarAdhya-8 sutena sena saGgantuM, gantuM pravavRte nRpaH // 20 // samAyAntaM samAkarNya, karakaNDunRpopi tam / / abhyAgAt pAdacAreNa, pAdayozcApayanaratrama tatpituH // 21 // pitApi taM nataM doA -mAdAya pariSakhaje / tadaGgasaGgapIyUSa-nija nirvApayan vapuH // 22 // bhUpAbdheH pshytstsyaa||73|| dRSTapUrva sutoDupam // lalajhe laghu hRtkUla-mudvelaiH pramadodakaiH // 23 // tazcAbhyaSiJcadaGkasthaM, nRpaH prAk smmdaashrubhiH|| rAjyAbhiSekanIraizca, pazcAtsiMhAsanasthitam // 24 // iti cAvocadAyuSman !, rAjyametatkramAgatam // pAlanIyaM tathA lokA, yathA naiva smaranti maam||25|| niyojyemAM rAjyabhAra/-dhurAM tvayi dhurandhare / dhAsye dharmadhurAM yukta-midaM hi samaye vidAm // 26 // ityuktvA vratamAdatta, nRpaH sadgurusannidhau / / karakaNDudharAdhIza-kRtaniSkramaNotsavaH // 27 // atha pratApadAvAgni-dhvastavariyazodramaH // karakaNDunRpo rAjya-dvayaM sanayamanvazAt / / 28 // sa corvIzaH svabhAvena, bhRzaM vallabhagokulaH // svIcakre tAni bhUyAMsi, yAdAMsIva pyonidhiH||29|| sa cAnyadA gataH kvApi, gokule jldaatyye| surabhIH saurabheyAMzca, taNakAMzca vilokayan 30 // gauraM * gaurIgurugireH, zRGgAdgaGgAjalAplutAt / / eka tarNakamadrAkSI-mugdhaM snigdhatanucchavim // 31 // jAtapremA tatastasmin , bhUmAn goduhamRcivAn // etanmAtuH payosyaiva, deyaM dohyA tu naiva sA // 32 // kiJca vRddhiM gatasyAsya, maccittAnandadAyinaH // anyAsAmapi dhenUnAM, pAyanIyaM payonvaham // 33 // gopAlo'pi mahIpAla-vacanaM pratipadya tat / / tathaiva // 73 // vidadhe ko vA, rAjJAmAjJAM vilumpati ? // 34 // sotha vatso vardhamAnaH, spardhamAnaH zazitviSA // palopacayadurlakSya-kIkasaH * himaadreH| AGAR // 73 // Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 74 // // 74 // | prAjyavikramaH || 35 || zobhamAnoMsakUTena, kUTenevAvanIdharaH // tIkSNAgravatulottuGga - zRGgastAruNyamAsadat || 36 || [ yugmam ] tathAbhUtaM ca taM kSmApo, vRSabhairaparaiH samam / / krIDayAyodhayattaM tu, nAjaiSItkopi zAGkaraH // 37 // kAlAntare ca bhUpAlo, gato gokulamIkSitum || ghaTTayamAnaM paDakAdyai dadarzakaM jaradgavam || 38 || mahokSaH sa mahAvIryaH, ketyapRcchaca goduham // sovAdIddeva ! vRSabhaH, sa evAyaM jarAturaH ||39|| tannizamya nRpodhyAsI - dadhyAsInaH zubhAzayam / / aho ! anityatA sarva bhAvAnAM vacanAtigA // 40 // balinopi balIvardA, nezurhatA api drutam // yasya hambhAraveNa jyA TaGkAreNeva pakSiNaH // 41 // caladoSTho galadddaSTi - naiSTaujA vizrasAvazAt // so'dhunA paTTakaiH klRptAM, sahate parighaTTanAm // 42 // yadrUpaM pazyatAM nendu-darzanepyAdaro'bhavat // sopyadya tanute dRSTo, jugupsAM hA purISavat ! || 43 // tadvikramavayorUpa-vibhutvavibhavAdikam // vIkSyatedhyakSamevaita- tpatAkAJcalacaJcalam // 44 // satyapyevaM jano mohA-na jAnAti yathAsthitam // tattameva nigRhNAmi, gRhNAmi januSaH phalam / / 45 / / dhyAtveti kRtvA svayameva locaM, bibhranmunerveSamamartyadattam / pratyekabuddhaH pratibuddhajIvI, bhuvi vyahArSItkarakaNDurAjaH || 46 || [iti karakaNDunRpakathA // 1 // ] atha pratyekabuddhasya, buddhasyendradhvajekSaNAt // rAjJeo dvimukhasaMjJasya kathAM vakSyAmi tadyathA // 1 // pAJcAla dezatilake, pure kAmpilyanAmani // yaghAbhidhobhavadbhUpo, harivaMzAbdhicandramAH // 2 // tasyAsIdguNamAlADhyA, guNamAlAhvayA priyA / tayA samaM nRpo bhogAn, bhuJjAnaH kAlamatyagAt || 3 || anyadA ca guNAsthAna -mAsthAnasthaH sa pArthivaH / dezAntarAgataM dUta- miti papraccha kautukAt // 4 // rAjyenyeSAM vidyamAnaM, madrAjye kiM na vidyate 1 // dUtovAdIttava vibho !, nAsti citrasabhA zubhA // 5 // tataH kArya vidAkArya, nRpatiH sthapatIn jagau || citrasatrasabhA citra sabhA me kriyatAmiti || 6 || pramANamAdeza iti, procya tepi zubhe adhya* 9 // 74 // Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + uttarAdhyapanaratram 75|| kSaNe // prArebhire bhuvaH khAtaM, sabhAnyAsavidhitsayA // 7 // paJcame ca dine tasmA-dbhUtalAtejasA jvalan / mauliH prAdurabhUdrana-1 mayo ravirivArNavAt / / 8 // tataH sthapatayastuSTA-stamAcakSuH kSamAbhRte / sotsAhaH sotsavaM sopi, tatrAgatya tamAdade // 9 // apUjayacca sthapati-prabhRtIn vasanAdibhiH / tepi citrasabhAM svalpa-kAlenaiva vitenire // 10 // bhittinyastairmaNigaNai-nityAlokAM vimA| navat // devIbhiriva mANikya-putrikAbhiradhiSThitAm // 11 // mANikyatoraNaiH zakra-cApairiva virAjitAm // paJcavarNamaNinyuharacanAzcitakuTTimAm // 12 // sabhA sudharmA mattopi, kiM ramyeti samIkSitum / / uccaiH kRtaM maulimitra, zikharaM guru bibhratIm // 13 // vicitracitraracanA-citrIyitajagatrayIm / / AhvayantImivAmAn , svaprekSAyai calaGghajaiH // 14 // pravizya tAM sabhAM bhUmi-vallabhaH zobhane dine // Aropayannije maulau, taM divyaM maulimutsavaiH / / 15 // [paJcabhiH kulakam] tasya maulemahimnAbhU-drAjJastasyAnanadvayam // rAvaNasya yathA hAra-prabhAveNa dazAnanI / / 16 // tato dvimukha ityUce, tasya nAmAkhilaijanaiH / / kramAca nRpatestasya, tanayAH sapta | jajJire // 17 // guNamAlA tato dadhyau, suteSveteSu satsvapi // ekAM chekAM vinA putrI, manye janma nirarthakam / / 18 // lakSmIriva sutApi syA-tkAcitpitroH zubhAvahA / / tatastatprAptaye kazci-devamArAdhayAmyaham // 19 // dhvAtveti madanAkhyasya, sA yakSasyopayAcitam // cakre sutArtha svalpaM hi, sarva gauravamaznute // 20 // tatastasyAH sutApyekA, jajJe saundaryasevadhiH // mandAramaJjarIprApti| svapnadarzanasUcitA // 21 // tato rAjJA mudA cakre, tasyA janmamaho mahAn // dattaM mahAvibhUtyA ca, yakSasyApyupayAcitam // 22 // dattA | | madanayakSeNa, maJjarIkhamasUcitA // iti tAmavadattAto, nAmnA madanamaJjarI // 23 // kramAca varddhamAnA sA, kalpavallIva nandane // jaganmanoharaM prApa, yauvanaM rUpapAvanam // 24 // AdarzAdiSu saMkrAntAt, tadIyapratibimbataH / / anyatra nAbhavattasyA, rUpasyAnukRtiH kacit | // 7 // Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAjyayanasUtram // 76 // // 76 // // 22 // itazvojjayanI bhartu - zvaNDapradyota bhUbhRtaH // dUtaH kenApi kAryeNa, kAmpilyanagaraM yayau / / 26 / sa ca pratyAgatovantImiti pradyotamabravIt || svAmin! kAmpilyanAthasya, jAtamasti mukhadvayam // 27 // rAjJAtha kathamityukte, sovAdIttasya bhUpateH / ! maulirekosti tasmiMzcA-ropite syAnmukhadvikam // 28 // tacchrutvA sa nRpo jAta-lobhaH koTIrahetave / / vAgminaM prAhiNodbhUtaM pArzve dvimukhabhUbhujaH ||29|| tataH sa gatvA natvA ca pAJcAlAdhIzamabravIt / / caNDapratApaH zrIcaNDa - pradyota stevadatyadaH ||30|| mukhadvayakaraM mauli - ratnaM me preSayedrutam / nocedraNAya praguNo bhaveH kiM bhUribhASitaiH 1 / / 31 / / tatovAdInnRpo dUta ! yadi pradyotabhUdhavaH // datte me yAcitaM kiJcit, tadAhamapi taM dade || 32 // kiM vaH prArthyamiti prokte, dUtena kSmAdhavo'bhyadhAt // radAMzunikaronmizra - smitavicchuritAdharaH // 33 // gandhadvipo'nalagiri - ragiMbhIrU rathottamaH / rAjJI zivAbhidhA loha - jaGghaH sandezahArakaH // 34 // svarAjyasArANyetAni dIyante tena cenmama | tadA mayApi mukuTo, rAjyasAraH pradIyate ! // 35 // gatvA dUtopi tatsarvaM pradyotAya nyavedayat // tato didIpe tasyoccaiH, kopo vAyorivAnalaH || 36 || tato bherIM prayANArthaM, pravAdyojjayanIpatiH cacAla prati pAJcAlaM, calayannacalAM balaiH || 37 || pUrayanto dizaH sarvA, bRMhitairgarjitairiva // dhArAsArairiva rasAM siJcanto madavAribhiH || 38 || svarNAdibhUSaNairvidyudda|NDairiva virAjitAH // lakSadvikaM dvipA reju - statsainye'bdA ivAmbare / / 39 / / [ yugmam ] paJcAyutAni turagA - stvarAdharitavAyavaH / / tatsenAM bhUSaNAnIvAmbujanetrAM vyabhUSayan // 40 // AyuktavAjino nAnA-vidhaiH praharaNairbhRtAH / zatAGgA viMzatizatI - mitAstatra virejire // 41 // tadbalaM pabalaM cakru - vikramakramazAlinAm // kRtavairivipattInAM pattInAM sapta koTayaH || 42 / / saJjayA sajja - yArthinyA, saMyutaH senayAnayA / pAJcAlasandhimacchinnaiH, prayANaiH sa nRpo yayau ||43|| taJcAyAntaM carairjJAtvA dvimukhopi mahAbalaH // acya0 9 // 76 // Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4% adhya.. uttarAdhvabanasUtram | 77 // jayecchurAjaye'gacchat, sImni dezasya saMmukhaH // 44 // durbhadaM garuhavyUha, caNDapradyotapArthivaH // khasainye vidadhe vArSivyahaM dvimukha| rAT punaH // 45 // utsAhiteSu vIreSu, raNanistAnanikhanaiH // atha pravavRte yuddhaM, sainyayorubhayomithaH // 46 // tadA ca zastrasaGgottha- | sphuliGgakaNavarSaNaiH // vIrAH kepi divApyulkA-pAtotpAtamadarzayan // 47 // laghuhastA bhaTAH kepi, mumucurvizikhAMstadA / / tadAdAnadhanuAsA--karSaNAdiSvalakSitAH // 48 // nikhizairnizitaiH kepi, kumbhikumbhAnabhedayan / / tuGgAni zailazRGgANi, taDiddaNDairivAmbudAH | // 49 // kecidbhaTottamA bhinna-dehA apyabhimAninaH // ghAtavyathAM na vividuH, samparAyaparAyaNAH // 50 // daNDairakhaNDayan kepi, || vipakSAn kepi mudgaraiH // sazalyAMzcakrire zalyaiH, kecitkecittu zaktibhiH // 51 // evaM raNe jAyamAne, kAlarAtrinime vizAm // [3 | maulestasya prabhAveNA-jayyobhUdvimukho nRpaH / / 52 // tatsainyena tatopAstaM, pradyotasyAkhilaM balam / / vidudrAva drutaM bhAnu-dhAmnA | dhAma vidhoriva // 53 // tadA cojjayanInAtha, nazyantaM dvimukho drutam // jagrAha zazakagrAhaM, krauJcabandhaM babandha ca // 54 // taM gRhItvAvizadbhUmA-nutpatAkaM nijaM puram / / sAnandaM bandibhiriva, pauraiH kRtjyaarvH||55|| nyadhApayaca niviDaM, nigaDaM tatpadAbjayoH / / mahAnapi jano lobhAt, kAM kAM naapdmshnute?||56||praaptopi durdazAM daivA-nmA nRpaH khidyatAmayam // iti taM sukhitaM cakre, bhUpaH snAnAdanAdinA // 57 // rAjJobhyaNe sabhAsthasya, pradyotopyanvahaM yayau // nyavIvizadvizAmIzo-'rdhAsane tazca gauravAt // 58 // anyadA ca sutAM rAjJo, dRSTvA madanamaJjarIm / / pradyoto jAtagADhAnu-rAgobhUdvADhamAkulaH / / 59 // dhyAyatastasya tAM sRSTeH, sAraM sAraGgAlocanAm // nAgAnnidrA nizAluH, kAminIvAparA rteH||60|| saronmAdasamudbhUta-cintAdAghajvarAditaH / / puSpatalpepi | suptosau, svAsthyaM nApa manAgapi // 61 // varSAyitAM ca tAM rAtri, kathaJcidativAhya saH / / prAtaH sabhAM yayau taJco-dvInaM vIkSyAtravI 944354AAN 77|| 1100 EIN Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nRpH|| 62 // adya te vidyate rAjan !, kiM pIDA kApi rogajA / hemantabjamiva mlAna-mAsyaM te kathamanyathA / / 63 // pRSToucasadhya pyevaM prativacaH, pradyoto na dadau yadA // tadAtivyAkulo bhUpaH, sanibandhamadovadat // 64 // rAjan ! prativaco dehi, nivedaya nijAM banamatram 18/ vyathAm / / abruvANe tvayi kathaM, bhAvinI tatpratikriyA ? // 66 // tataH sa dIrgha niHzvasya, jagau lajAM vihAya ca // na vyAdhi dhate llocll rAjan !, bAdhate kintu mAM smaraH // 66 // taccedicchasi me kSema, tadA madanamaJjarIm // dehi putrIM nijAM mAM, no cedbahrau vizAmya| ham // 67 // dvimukhopi dadau tasmai, nijAM putrIM mahAmahaiH // tAzcAvApya nijaM janma, sopi dhanyamamanyata // 68 // vyasRjatisukhamtaM 4 cA-nyadA datvA hayAdikam // pradyotopi tatoyAsI-tpurImujjayanI mudA // 69 // | upasthite zakramahe-'nyadA ca dvimukho nRpH|| nAgarAnAdizacchakra-dhvajaH saMsthApyatAmiti // 70 // tataH paTu dhvajapaTaM, ki| kiNImAlabhAriNam / / mAlyAlimAlinaM ratna-mauktikAvalizAlinam / / 71 // veSTitaM cIvaravarai-rnAndInirghoSapUrvakam // druttama-18 ttambhayAmAsaH, paurAH paurandaraM dhvajam // 72 // [ yugmam ] apUjayan yathAzakti, taM ca puSpaphalAdibhiH // purastasya ca gItAni, | jaguH kepi shubhsvraaH|| 73 / kecittu nanRtuH keci-duccairvAdyAnyavAdayan // athitAnyarthinAM kepi, daduH kalpadrumA iva / / 74 // | karpUramizraghusRNa-jalAcchoTanapUrvakam // mithaH kecittu cUrNAni, surabhINi nicikSipuH // 75 / / evaM mahotsavairAgA-pUrNimA saptame // 78 // dine // tadA cApUjayadbhUri-vibhUtyA bhUdhavopi tam / / 76 // sampUrNe cotsave vastra-bhUSaNAdi nijaM nijam // AdAya kASThazeSa sataM, paurAH pRthvyAmapAtayan // 77 // parezustazca viNmUtra-liptaM kusthAnasaMsthitam // AkramyamAnaM bAlAye-bhUpo'pazyadvahirgataH // 78 // tataH saMvegamApanno dadhyau caivaM dharAdhipaH // ya evaM puujymaano'bhuu-tsvailokairgte'hni // 79 // sa evAdya mahAketuH, 8 264- // 7 // * Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApnotyetAM viDambanAm / / dRzyate kSaNikatvaM tat , kSaNikAnAmiva zriyAm / / 80 / / AyAti yAti ca kSipraM, yA sampatsindhupUrauttarAjya- vat / / pAMzulAyAmiva prAjJa-stasyAM ko nAma rajyate // 81 // tyaktvA viDambanaprAyAM, tadenAM rAjyasampadam // zraye niHzreyasakarI, banasUtram zamasAmrAjyasampadam / / 82 // dhyAtveti vidhyAtamamatvahiH, kRtvA svayaM locamupAttadIkSaH // pratyekabuddho dvimukhaH suprv-vitiirnnI79|| | Paa liGgo vyaharata pRthivyAm // 83 // [iti zrIdvimukhanRpakathA // 2 // ] atha pratyekabuddhasya, naminAmno mahAtmanaH // valayAt pratibuddhasya, tRtIyasya kathAM buve // 1 // tathAhyatraiva bharate, deze mAla& vakAbhive // AsIdAsIkRtasvarga, sudarzanapuraM puram // 2 // tatrAsIcchatruvitrAsI, rAjA mnnirthaabhidhH|| yugabAhustadanujo, yuvarAjoP'bhavatsudhIH // 3 // saundaryeNAtivaryeNa, jayantI jayavAhinIm / / jinavANIsudhApAna-dhvastAjJAnahalAhalA // 4 // nizcalaM zailarekhAva ddadhatI zIlamuttamam / / yugabAhozca madana-rekhAsaMjJA'bhavatpriyA // 5 // [yugmam ] tasyA gunnaamRtaapuurnn--cndrojjvlyshodyutiH|| mutazcandrayazAzcandra, ivAnandaprado'bhavat / / 6 // bhrAtRjAyAM tAM ca dRSTvA-'nyadA maNiratho nRpaH / ityantazcintayAmAsa, vyathito mAnmathaiH zaraiH // 7 // yadi bhogAna bhuJjeha-manayAGganayA smm|| avakezidrumasyeva, tadA me niSphalaM januH / / 8 // kathaM punarvinArAgaM, syAdasyAH | saGgamo mama // nokapakSayA prItyA, kAminAM kAmitaM bhavet ! // 9 // tadasyAH praNayotpatte-rupAyAn racayAmyaham / / pazcAdvijJAya tadbhAva, kariSyAmi yathocitam // 10 // dhyAtveti tasyai tAmbUla-puSpabhUSAMzukAdikam // praiSIdAsyA samaM kaam--viv||79|| zAnAmaho! kudhIH // 11 // sA tu jyeSThaprasAdoya-miti dhyAtvA tadAdade // athAnyadA nRpovAdI-dvijane tAmiti svayam // 12 // Baa tvadrUpaM pekSya raktaM mAM, pumAMsaM svIkaroSi cet / / sundari ! tvAM tadA kurve, svAminI rAjyasampadAm // 13 // sA proce strItvaSaNDatva-17 4343436 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hInasya bhavataH svataH / / puMstvamastyeva tatkasmA-mayA na pratipadyate // 14 // tvadbhAturyuvarAjasya, palyA meM raajysmpdH|| | svAdhInA eva santIti, zUnyametatpralobhanam // 15 // kiJca "svIkurvate mRtyu-mapi santo mhaashyaaH|| lokadvayaviruddhaM tu, na cikIyanasUtram panti jAtucit !" // 16 // anyocchiSTAnnavacchiSTAH, parAmapi parAGganAm / / necchanti kiM punaH putrI-tulyAM bhrAturlaghoH striyam // 8 // 8 // 17 // paranArIrieMsApi, rAvaNasyaiva duHkhadA / mahatAmapi jAyeta, tanmahArAja! muzca tAm // 18 // tacchutvA duSTadhIkUpo. bhUpontativAniti // yugavAhurbhavedyAva-ttAvanecchati maamsau||19|| tadvisammeNa taM hatvA, grahISyehaM balAdamUM // sa bhrAtApi ripunaM, yo'syAH saGgentarAyakRt // 20 // iti dhyAtvA sa pApAtmA, bhrAtuzchidrANyamArgayat // kAmabhUtAturANAM hi, sutyaja snehacI. | varam / / 21 / / madanA tu na tAM vArtA, jagAda yugabAhave // nivRtto madirA jyeSTho, durbhAvAditi jAnatI // 22 / / sA cAnyadA vidhuM svame, dRSTvA patye nyavedayat // sopyUce candravadvizvA-nandinaM lapsyase sutam // 23 // tataH pramuditasvAntA, sutagarbha babhAra saa|| pArijAtataro/ja-miva meruvasundharA / / 24 // pUjayAmi jinAn sAdhUna, zRNomi jinasaGkathAH / / ityabhUddohadastasyAH, kAle garbhA nubhAvataH // 25 // tasmiMzca dohade pUrNe, garbhaH sa vavRdhe sukham / / athAnyadA vasantatu-rAgAdrAgijanapriyaH // 26 // malayAnilazailUSaprayogArabdha nartanAH // dadhadvallInaTIvella-pallavollAsihastakAH / / 27 // mAkandamaJjarIpuJja-majuguJjadalivajam // kokiladhvanimantrA. sta-mAninImAnakugraham // 28 // puSpitAzokatilaka-lavaGgabakulAkulam // vismerakusumasrasta-parAgaklinnabhUtalam / / 29 / / krIDA- | // 8 // saktapriyAyukta-vyaktakinnarasevitam / / hRccauragaurapaurastrI-gItAnItamRgavrajam // 30 // vasantasaGgamAdramya-mudyAnaM rantumudyataH / / prama- PIcon dAtpramadAyukto yugabAhuryayau tadA // 31 // [paJcabhiH kulakam] dinaM ca nAnAlIlAbhi-rativAhya sa nizyapi ! tatraivAsthAdalpataMtro, Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyaghanasUtram // 81 // // 81 // rambhAvezmani cAkhapIt // 32 // tadA maNiratho dadhyau, svalpatantro mamAnujaH // niza vyAptatamoghore, bAhyodyAne'dya tiSThati ||33|| tattatra gatvA taM hatvA pUrayiSyAmi kAmitam / dhyAtveti khaGgamAdAya, yayAbudyAnamudyataH // 34 // yAmikAniti cAprAkSI-yugabAhuH va vidyate 1 // rambhAgRhetra suptostI - tyUcire tepi sambhramAt || 35 || mA bhUdbhrAturvanasthasyo -padravaH kazcidityaham // ihAgAmiti saJjalpan, sopi rambhAgRhe'vizat / / 36 / / sasambhramaM samutthAya, namantaM smAha cAnujam // bhrAtanatra nizi sthAtuM yuktamAgaccha tatpure |||37|| ullaMghyA nAgrajasyAjJA, tAtasyeveti cintayan // yugabAhustato yAvatpure gantuM pracakrame ||38|| tAvatpApApakItyAdibhayamutsRjya durmatiH // grIvAyAmasinA bhUpa-staM vizvastaM jaghAna saH / // 39 // prahAravedanAkrAnte, tasmiMzca patite bhuvi // aho ! akSatramakSatraM, pUccakAreti tatpriyA // 40 // tato dadhAvire kRSTa- maNDalAgrodbhaTA bhaTAH // kimetadastItyUcAnA- nityUce tAM bhUpatiH // 41 // matkarAtpatitaH khaDgaH pramAdAttadalaM bhiyA // tenetyukte ca te'jAnan sarvaM tasya kuceSTitam // 42 // tato maNirathaM dUra - mapasArya balena te / / yugabAhoH svarUpaM tat, tatputrAya nyavedayan // 43 // sopi zokAkulo vaidyAn samAhUyAga madvane // vraNakarmANi yatnena pituJcAkArayatkRtI // 44 // kSaNAntare ca nizreSTo, naSTavAgmIlitekSaNaH || yugabAhurabhUdrakta-nirgamA| tpANDuvigrahaH || 45 // tato jJAtvA tamAsanna -mRtyuM dhIrA mRdukharam | proce madanarekheti, tatkarNAbhyarNamAzritA // 46 // dhIra ! dhIrasvamAdRtya, cetaHsvAsthyamurIkuru kasyApyupari roSaM ca mA kArSIstvaM dhiyAMnighe ! // 47 // sahasva vyasanaM ceda-mAgataM nijakarmaNA // aparAdhyati jantorhi, nijaM karmaiva nAparaH // 48 // uktaJca - "jaM jeNa kathaM kammaM, annabhave ihabhave a satteNaM // taM teNa veiavaM, nimittamittaM paro hoi / / 45 / / kiJcAItsiddha nirgrantha-dharmANAM zaraNaM kuru / jIvahiMsAdIni pApa-sthAnAnyaSTAdaza tyaja // 50 // adhya0 9 // 81 // Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya | mahAmate ! gRhANa tvaM, paralokAdhvazambalam / / zalyavaduHkhadAbhinda, durAcArAn purAkRtAn // 51 // kSamayasvAparAdhazca, sarveSAM prA. | rANinAM prabho ! // tatkRtAnaparAdhAMzca, kSamasva tvamapi svayam // 52 // nAzayennijamevArtha dveSastasmAdvimuzca tam // suhRdo mama sarvepi, uttarAdhya jIvA iti vibhAvaya // 53 // devaM sarvajJamahantaM gurUMzca guNino munIn / dharma jinapraNItaM ca, yAvajjIvamurIkuru // 54 // jIvahiMsAyanapatram nRtasteyA-brahmacaryaparigrahAn // trividhaM trividhena tvaM, pratyAkhyAhi mahAmate ! // 55 // dhanakhajanamitrAdA-vamiSvaGgazca mA kRthaaH|| // 82 // na hi prANabhRtAM tAni, bhaveyuH zaraNaM bhave / / 56 / / dhamoM dhanaM suhRdvandhu-riti cAntarvibhAvaya / / duHkhahRtsukhadAtA ca, yatsa evAtra janminAm // 57 // idAnIM muzca sAvadya-mAhArazca caturvidham // uccAse carame deha-mapi vyutsRja dhIra ! he // 58 // smRtena yena | pApopi, jantuH sthAniyataM suraH / parameSThinamaskAra-mantraM taM sara mAnase // 59 // ityAdi tadvacaH sarva, svamauliracitAJjaliH // yuga- 18 bAhuH pratipede, vipede ca kSaNAntare / / 60 // paJcame suraloke ca, zakratulyaH suro'bhavat / / aho ! mahIyAn mahimA, dharmasya dyuma Nerapi // 61 // tataH pravavRte candra-yazAH kranditumunmanAH // dadhyau madanarekhA tu, dhIradhIriti cetasi // 62 // dhig dhig lobhamivAnartha-mUlaM rUpamidaM mama // yadvIkSya kSubdhacittena, rAjJA bhrAtApi mAritaH // 63 // asArasyAsya rUpasya, hetoH kSaNavinAzinaH / / dhik kRtaM tena mUDhena, kimakAryamidaM hahA! // 6 // athAyaM pApakRcchIlA-pAyaM kartA balAnmama // tadarthamevAnarthoya-manena vihi to'sti yat // 65 / siMhasya kesarAH satyAH, zIlaM phaNipatermaNiH prANeSu satsu no hA~, zakyante kintu kenacit / / 66 // yti||82|| hai ye paralokArtha, tadgatvA nIdantare / no cenme putramapyetaM, haniSyati sa duSTadhIH // 67 // dhyAtveti sA mahAsacA, nizIthe nira gAttataH // alakSitA candrayazo-mukhyaiH zokAMzukAvRtaiH // 68 // pUrvAmabhivajantI ca, bhUri duHkhabharAturA // prAtaH prApATavImekAM, SARAKASHAKAA-% // 8 // Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 83 // // 83 // | naikazvApadasaGkulAm // 69 // tatra yAntI ca madhyAhne, prApadekaM mahAsaraH // mukhAdi tatra prakSAlaya, prANavRttiM vyadhAtphalaiH // 72 // sAkArAnazanaM kRtvA, sAtha mArgazramAkulA / tadvyapohAya tatraivA-raNye rambhAgRhe'svapIt / / 71 / / kramAcca padminInAthe, rAgavatyaparAGgate / taduHkhAdiva saGkoca - mAzrite padminIkule // 72 // ravikaNThIravAbhAvA niHzaGkaM bhuvane vane // viharatsu tamaHpuJja - kuJjareSu | nirantaram || 73 || uDuSUjjRmbhamANepu, nizAvallIsameSviva // nizAviyukte cakrAGga cakre krandati dAruNam // 74 // tamobhivyApti gahanI - bhUte ca gahanAntare || rAtrirjAtetyavahitA, sA babhUva mahAsatI // 75 // [ caturbhiH kalApakam ] tadA ca vyAghrasiMhAdi-guJji tairghughUtkRtaiH || ghoNighoNAravairvyAla- phUtkRtaiH pheruphetkRtaiH // 76 // vibhyatI sA namaskAra - mantraM sasmAra mAnase / sa hi sarvAsva| vasthAsu, sahAyo hetumantarA // 77 // [ yugmam ] ardharAtre ca tatkukSA - vutpede bhUsI vyathA || mArgazramabhayodbhUta-garbhasaJcalanodbhavA // 78 // suSuve sAtha kRcchreNa, sutaM lakSaNalakSitam // tatspardhayeva pUrvApi, bAlArka suSuve tadA // 79 // tayoreva tadA jajJe, bAlayo rupamA mithaH / saccakrAnandinostejakhinoH komalapAdayoH // 80 // kandharAlambitayuga- bAhunAmAGkamudrikam / taM bAlaM tatra muktatvAtha, ratnakambalaveSTitam // 81 // svaM mano rakSakamitra, tatsamIpe vimucya sA / yayau sarasi vAsAMsi kSAlayAmAsa tatra ca // 82 // [ yugmam ] majjanAya praviSTAM ca taTAke tAM jaladvipaH // dhAvan kareNa jagrAha bakoTaH zapharImiva || 83|| uccairullAlayAmAsa, tAM sa kandukalIlayA / / AyAti durdazAyAM hi, svAjanyAdiva durdazA // 84 // patantImambarAttAM ca, netrakairavakaumudIm // vidyAdharo'grahInadI -zvaradvIpaM vrajan yuvA / 85 / vaitADhaye tena nItA ca rudatI sA tamabravIt // gatarAtrau mahAbhAga !, prasUtAsmi sutaM bane // 86 // taM ca rambhAgRhe muktvA snAnArthaM sarasIM gatA || jaladvipenotkSiptAhaM, patantI bhavatA''dade // 87 // tat zvApadena kenApi, adhya0 9 // 83 // Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa bAlo mArayiSyate / AhAravirahAdhadvA, svayameva mariSyati ! // 88 // tanme putrapradAnena, prasAdaM kuru sundara ! // tamihAnaya tatrAzu, uttarAbhya mA naya mAM vA nayAzraya ! / / 89 // uvAca khecarazcenmAM, ramaNaM pratipadyase / tadA sadA dAsa ivA-''dezakArI bhavAmi te // 9 // yanasUtram |kizcAtra zaile gAndhAra-deze ratnAvahe pure ||shrennidvyprbhurbhuu-nmnnicuuddaamidho nRpaH // 91 // tasya putrosmi kamalA-vatIkukSIsamudbhavaH // 84 // // nAmnA maNiprabho bhUri-mahAvidyAbalAnvitaH // 92 // anyadA matpitA zreNi-dvayarAjyaM pradAya me // cAraNazramaNopAnte, virakto vratamAdade / / 93 // kramAcca viharamatrA-''gataH so'bhUdgate'hani / / caityAni vandituM nandI-zvare cAdya gato'dhunA // 94 // tazca nantuM vrajastatra, tvAM patantIM vihAyasaH / / kalpavallImivAnanda-dAyinImahamAdade // 95 // tato yathA rakSitA tvaM, patanopadravAnmayA // madanopadravAdbhadre !, tathA tvamapi rakSa mAm // 96 // anyacca tvatsutaM vAhA-pahRto mithilApatiH // nirapatyo'grahItpadma-ratharAT parya| Tan vane // 97 / / kSaNAmmilitasainyazca, gatvA puryAM tamArpayat / / mahiSyAH puSpamAlAyAH, sApi taM pAti putravat // 98 // prajJaptIvidyayA rAta-nmayoktaM taca nAnyathA / / tatprasIda zucaM muzca, saphalIkuru yauvanam // 99 // mAM vidhAyAdhipaM sarva-khecarINAM bhveshvrii|| dRzA vAcA ca mAM raktaM, sambhAvaya sulocane ! // 10 // tadAkarNya satI dadhyau, vipAkaH karmaNAmaho! // anyAnyavyasanA'GkurapUradhAtrI bhavAmi yat ! // 101 // vihAya putrasAmrAjya-paricchadadhanAdikam / / yatrAtuM niragA bhaGga-stasyehApyupatiSThate ! // 102 // | tat prANinAmapuNyAnAM, garIyAnapyupakramaH / / duHkhAyava bhavetkiM vA, pauruSaM vimukhe vidhau ? // 103 / / // 84 // | yaduktaM-"chicA pAzamapAsya kUTaracanAM bhaktvA balAdvAgurAM / paryantAgnizikhAkalApajaTilAnnirgatya dUraM vanAt // vyAdhAnAM zaragocarAdapi javAdutplutya dhAvanmRgaH / kUpAntaH patitaH karotu vidhure kiM vA vidhau pauruSam ? // 104 / " 11830 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyabanasUtram // 85 // // 85 // satyapyevaM mayA zIlaM naiva tyAjyaM kathaJcana // pIDanavyasanepIkSu - madhuyU~ kiM vimuJcati 1 // 105 // ayaJca madanonmAdo| nmatto veti na kiJcana / tadupAyena kenAeM, durbodhaM bothayAmyaham || 106 / / asya vyAkSepahetorvA, kAlakSepaM karomyaham || | prazasyate prAjJai-razubhe samupasthite // 107 // dhyAtveti sAmyadhAdakSa !, nItvA nandIzvare'dya mAm / / devAn vandaya tatrAhaM kariSyAmi tava priyam // 108 // tataH sa tAM vimAnasthAM hRSTo nandIzvare'nayat / tatra cArhadgRhaH santi, dvApaJcAzadanazvarAH // 109 // dIrgheSu yojanazataM, tadarthaM pRthuleSu ca // caityeSu teSu tuGgeSu, yojanAni dvisaptatim // 110 // caturviMzaM zataM santi, pratimAH zAzvatArhatAm // sarvaratnamayAH paJca - dhanuH zatasamucchrayAH // 111 // [ yugmam ] tato vimAnAduttIrya, madanAkhecarau mudA | pUjApUrvamavandetAM, RSabhAdyAn jinottamAn // 112 // caturjJAnadharaM taM ca maNicUDamahAmunim // tAvubhAvapi vanditvA yathaucityaM nyaSIdatAm // 113 // tato jJAnena vijJAya, madanAcaritaM muniH // dharmaM maNiprabhAyeti, samayArhamupAdizat // 114 // brahmacaryaM parabrahma-nidAnaM sampadAM padam // pAlanIyaM yathAzakti, sarvato dezato'thavA / / 115 / / sarvatrINAM parityAge, sarvato brahma kathyate // paranArIniSedhe tu taduktaM dezato jinaiH // 116 // tato yaH sakalA nArI - vihAtuM na prabhurbhavet // tenApi pararAmA tu, tyAjyA narakadAyinI // 117 // naraH parastriyAM raktaH, kSaNikaM sukhamIkSate / na tu tatsaGgamotpanna-manantaM duHkhamAyatau // 118 // parastrIsevanAtsaukhya-mabhikAMkSati yo jaDaH / / viSavallIphalAkhAdA-tsa hi vAJchati jIvitam ! // 119 // tatkalaGkakulasthAnaM, kIrtivallIkuThArikA // heyA parAGganA'vazyaM, narakAdhvapradIpikA || 120 // zrutveti khecaro buddha:, kSamayitvA sa tAM jagau // atha tvamasi jAmimeM, brUhISTaM kiM karomi te // 121 // sApi prItAbravIdbhrAtaH !, sarvamiSTaM tvayA kRtam // idaM darzayatA tIrtha, vacmi tatkimataH param 1 // 122 // atha me laghuputrasya, vRttAntaM adhya0 9 // 85 // Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87+96 ana uttarAdhya yanasUtram // 86 // | kathaya prabho! // tayetyukto muniH proce, zRNu bhadre ! samAhitA // 123 / ihaiva jambUdvIpe prAg-videhAvanimaNDane // vijaye puSkalAvatyAM, purezrImaNitoraNe / / 124 // jajJe'mitayazAzcakrI, tasya puSpavatI priyA / tayozcAstAM sutau puSpa-zikharatnazikhAbhidhau // 125 / / [ yugmam ] rAjyaM caturazItiM sa-pUrvalakSAH prapAlya tau|| prAbrAjiSTAM bhavodvinau, cAraNazramaNAntike // 126 cAritraM pAlayitvA ca, pUrvalakSANi SoDaza // abhUtAmacyute kalpe, zakrasAmAniko surau // 127 / / dvAviMzatiM sAgarANi, tatra jIvitamuttamam / / divyaiH sukhainavanavai-rativAhya cyutau ca tau // 128 // dhAtakIkhaNDabharate, hrissennaardhckrinnH|| samudradattAdevIjA-vabhUtAM tanayAvubhau // 129 // [yugmam ] AdyaH sAgaradevAho-'paraH saagrdttkH|| dRDhasuvratasAntei, dAntau prAbajatAM ca tau|| 130 / / tRtIye cAhi sudhyAnI, taDitpAtena mAritau // jAtau zukra surau sapta-dazasAgarajIvitau // 131 // dvAviMzasthAhato neme-jJAnotpattimahotsavam // vidhAtuM to | gatau devA-vitiprabhumapRcchatAm // 132 // ito bhavAccyutAvAvAM, kutrotpatsyAvahe prabho! // svAmyUcetraiva bharate, mithilAkhyAsti | satpurI // 133 // tatpateryuvayoreko, jayasenasya nandanaH // bhAvI sudarzanapure, yugavAhoH paraH punH||134 // tasvatastu yuvAM tatra, pitAputrau bhaviSyathaH // ityahadvAkyamAkarNya, tau devI jagmaturdivam / / 135 / / tayozcaikazyutaH pUrva, videhAmidhanIti // mithilAyAM mahApuryA, jayasenasya bhUpateH / / 136 // mahiSyA vanamAlAyAH, kukSau samavatIrNavAn / / kramAjAtaM ca taM proce, nAmnA padyarathaM nRpaH // 137 // [ yugmam ] yauvanasthaM ca taM rAjA, rAjye nyasyAdade vratam / / tataH padmaratho rAjyaM, zAsti zastaparAkramaH // 138 / / dvitI 3 | yastu surazyutvA, bhadre ! tava suto'bhavat // tazca rambhAgRhe muktvA, yAvatvaM sarasIM gatA // 139 // tAvattatrAgataH padma-rathozvApahRto bhraman / taM prekSya prAgbhavapremNA, pramodAdvaitamAsadat / / 140 // duHstho nidhimiva snehA-dyAvadrAjA tmaadde| tAvattatsainyamapyAgA // 46 // // 8 // Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 87 // // 87 // satra vAjipadAnugam // 141 // gajArUDhastato rAjA, puryAM gatvA tamArpayat / / mahiSyAH puSpamAlAyA - cakre janmotsavaM tathA // 142 // | puNyavAMste suto bhadre !, samukhaM tatra vardhate || sannidhiH sannidhisthAyI, puNyaM hi prANinAM bhave // 143 // evaM munau vadatyeva, maNistambhavibhUSitaM / kiGkiNIjAlamukharaM, rucinyazcitabhAskaram // 144 // zobhitaM toraNairdvAra - mukhapatralatopamaiH // lambamAnoDu| mAlAbha - muktAdAma virAjitam // 145 // uttuGga zikharaM sUrya - dhvAnApUrNadigantaram || ramyaM vimAnaM tatraika- mantarikSAdavAtarat // 146 // [ tribhirvizeSakam ] tasmAcca niragAdekaH, suro bhAsurabhUSaNaH || amarInikaraprokta-jayazabdo mahAmahAH || 147 / / sa triH pradakSiNIkRtya, madanAmAdito'namat // muniM tu pazcAdAnamya, yathAsthAnamupAvizat // 148 // nirIkSyAnucitaM tacca, dUnacetA maNiprabhaH / / ityuvAcAmaraM vAcA, nyAyapAdapakulyayA // 149 // surairnaravaraizcAtra, nItayo hi pravartitAH // ta eva cettA lumpanti, tadAnyeSAM kimucyate 1 / / 150 / / kalitaM sakalaiH sAdhu-guNairdoSairvinAkRtam || muktvA munimamuM deva !, kiM tvayA prAg natAGganA / / 151 / / suro'bravIdidaM satyaM zRNu kintviha kAraNam || AsIt sudarzanapure, rAjA maNirathAbhidhaH // 152 // tena svabhrAtRjAyArtha, yugabAhurnijo'nujaH // zirodhAvasinA jamne, vasante vipine sthitaH // 153 // sa ca kaNThagataprANo 'nayA madanarekhayA || niryAMmitaH prApitazca, jainadharma vipannavAn // 154 // dazArNavAyurdevo'bhU- brahmaloke hriprbhH| sa cAhaM puNyanaipuNyA - menAM draSTumihAgamam // 155 // yacca samyaktvamUlaM zrI - jinadharmamiyaM sudhIH // prAgbhave prApayanmAM taddharmAcAryo hyasauM mama // 156 // yaduktaM -- " jo jeNa suddhadhammaMmi ThAvio saMjaNa gihiNA vA // so caiva tassa jAyai dhammagurUdhammadANAo " // 157 // ata eva mayA pUrva, natAsau dharmasevadhiH // nizamyeti manasyevaM cintayAmAsa khecaraH // 158 // aho ! zrIjainadharmasya, prabhAvo bhuvanAdbhutaH / saukhyaM dadAti niHsaMkhyaM, kSaNamAtraM adhya0 9 // 87 // Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAbayanasUtram // 8 // SARGCC adhyA -%A4%BOOK zritopi yH||155|| surotha madanAmUce, kiM kurvehaM tavehitam / / sAvAdIttatvatobhISTaM, kartuM no yUyamIzvarAH // 160 // yanme janmajarA| mRtyu-rogAdirahitaM hitam / / muktisaukhyaM priyaM tacca, khodyamenaiva sidhyati // 161 // tathApi mAM surapraSTha !, mithilAyAM naya drutam / / paralokahitaM kurve, yathA vIkSya sutAnanam // 162 // tato devena sA ninye, mithilAnagarI kSaNAt / / janmadIkSAkevalAnAM, sthAna mallInamIzayoH // 163 // tatra pUrva jinAnnatvA, jagmaturmadanAsUrau // sAdhvInAM sannidhau tAzca, praNamyAgre nyaSIdatAm // 164 // tataH sAdhvyo'bhyadhurdharma, yallabdhvA mAnuSaM bhavam // dharmAdharmavipAkaJca, jJAtvA dharmo vidhIyatAm // 165 ! / "vighaTante hi jIvAnAM, dhanabhUghanabandhavaH // dharmastu no vighaTate, kadApi zrIjinoditaH" // 166 // ityAdidezanAprAnte madanAmavadatsuraH / / ehi yAvo rAjagehe, draSTuM sutamukhAmbujam // 167 / / sAbravIdatha me premNA, kRtaM dukhaughadAyinA / / bhave hi bhrAmyatAM kasko, nAbhUdvandhuH paro'thavA // 168 / / tadgrahISyAmyahaM dIkSAM, tvaM tu svAbhISTamAcara // tayetyukte suro natvA, sAdhvIstAzca yayau divam / / 169 // sAdhvInAmantike tAsAM, prAbAjItsApi zuddhadhIH // suvratetyabhidhAM prAptA, dustapaM ca vyadhAttapaH // 170 // itazca tasya bAlasya, prabhAveNAkhilA dvissH|| nemuH padmarathaM deva-mahimneva drumA jinam // 171 // tatastuSTo nRpastasya, namirityabhidhAM vyadhAt // kRtvA mahotsavaM tulyaM, mahattvasyocitaM zriyAm // 172 // sAdhudharmaH samitibhi-riva dhAtrIbhiranvaham // paJcabhiH saMrakSya-6 mANaH, kramAdvRddhi vabhAra sH||173|| kizcidbuddhiM ca samprApta-zcaTulaizcalanaizcalan / / buvaMzca manmanAlApai-vizvaM vizvamamodayat // 17 // aSTame vatsare taM ca, kalAgrahaNahetave / ninAyopakalAcArya, bhUpo bhUyobhirutsavaH / / 175 // sotha prajJAsurAcAryaH, kalAcAryAntike paThan / ekazo darzitA eva, jagrAha sakalAH klaaH|| 176 // kramAcca yauvanaM prApto, lAvaNyajalavAridhiH / / akAmyata sa devIbhi // 8 // 1660 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAdhyabanAnam // 89 // rapi vizvamanoharaH // 177 // yAsAM rUpaM prekSamANA, jitadevAGganAgaNam // manye sarvepi gIrvANA, ninimeSadRzo'bhavan !! 178 // ikSvAkuvaMzajA rAja-kanyAzcAturyazAlinIH / / aSTottarasahasraM tAH, kSamApastenodavAhayat / / 179 // [yugmam ] maghavAniva devIbhiH, samaM tAbhiH samaM sukham / / bhuJjAno gamayAmAsa, kAlaM kazcinimeSavat // 180 // anyadA ca nami rAjye, nyasya padmaratho nRpaH // vairAgyAvratamAdAya, kramAtprApa parampadam / / 181 // tato naminRpo rAjyaM, nyaayenaapaalyttthaa|| anyAyazabdo vyarthobhU-dvAcyAbhAvAdyathA bhuvi // 182 // itazca yasyAM doSAyAM, nyahanmaNiratho'nujam / / tasyAmevAhinA daSTo, mRtvA turyAM yayau bhuvam // 183 // rAjye nyasya tatazcandra-yazasaM scivaadyH|| dvayoH sodarayohe, samaM saJcaskarustayoH / 184 // tatazcandrayazA bhUpo, niitivlliipyodhrH| piteva pAlayAmAsa, prajAH prAjyaparAkramaH // 185 // anyadA ca name rAjJo, rAjyasAraH sitadvipaH / / unmUlyAlAnamunmatto-'caladvindhyA calamprati / / 186 // sudarzanapuropAnte, vajantaM tazca dantinam // apazyaMzcandrayazaso, vAhyAlIsthasya sevakAH // 187 // zvetadvipoyaM | yAtIti, te nRpAya nyavedayan // bhUpopi taM cirAtkhinnaM, pure prAvIvizannije // 188 // tatrasthaM kuJjaraM tazca, jJAtvA caranarenemiH // tanmArgaNAya tatraikaM, preSItsandezahArakam // 189 // sopi gatvAvadaccandra-yazasaM dhRtasauSThavaH / / vakti tvAM manmukheneti, rAjannamimahIpatiH // 190 // gRhItosti tvayA zveta-hastI yaH sa tu mAmakaH / tadenaM preSayeH sadyo, nAnyadIyaM hi susthiram / / 191 // Uce candrayazA dUta !, jagAda kimidaM namiH / / mAgitAni hi ratnAni, dIyante na hi kenacit // 192 // bhavanti na ca | kasyApi, nAmnA tAnyaGkitAni bhoH! grAhyANi kintu balibhi-vIrabhogyA hi bhUriyam // 193 // tAM candrayazaso vAcaM, dUto | gatvA'vadanameH // kopATopAttataH sopi, yAtrAnakamavAdayat / / 194 // pratyavantIn pratasthe ca, kalitaH prabalaibalaiH // pratyanIkana // 89 // Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAjya yanasUtram // 90 // // 90 // pAnIka - makarAkarakumbhabhUH / / 195 / / tazcAyAntaM carairjJAtvA candrabhUpopyamivrajan / viruddhavihagairjJAni - puruSairiva vAritaH // 196 // tatastaM sacivAH procuH puraM pihitagopuram // kRtvA tiSTha prabho ! pazcAtkariSyAmo yathocitam // 197 // candropi tattathA cakre, | namizrAgatya tatpuram || balenAveSTayadviSvag, bhogeneva nidhiM phaNI // 198 // taca zrutvA janazrutyA, sutratAryAM vyacintayat // imau janakSayaM kRtvA, mAsma yAtAmadhogatim / / 199 / / tadenau bodhayAmIti, dhyAtvA''pRcchaya mahattarAm // sAdhvIbhiH saMyutA sAgA| tsamIpe namibhUbhujaH // 200 // tAM praNamyAsanaM datvA, namirbhuvi niviSTavAn || AryApi dharmamAkhyAya, tamevamavadatsudhIH // 201 // | rAjannasArA rAjyazrI - bhagAzcAyatidAruNAH / gatiH pApakRtAM ca syA - narake duHkhasaGkule || 202 / / tadvimuJcAhavaM ko hi, jyeThabhrAtrA sahAhavaH 9 namiH proce kathamayaM syAnmama jyeSThasodaraH 1 // 203 // tataH sAdhvI jagau tasmai, svavRttAntaM yathAsthitam || namistathApyahaGkArA-nnAmucadvigrahAgraham || 204 || sAtha madhye puraM candra- yazaH pArzve yayau drutam // sopi tAM pratyabhijJAya, nanAmAzrujalAvilaH // 205 // datvAtha viSTaraM tasyai, kSitinAthe kSitau sthite // tAM zuddhAntajanopyetyA-namadvASpAyitekSaNaH || 206 || atha candrayazAH sAdhvI - mityUce - gadgadAkSaram || aGgIkRtaM tvayA mAtaH ! kimidaM durdharaM vratam ? // 207 // sAdhyAtha svIyavRttAnte, tasmai tasminnivedite / sahodaraH sa me kvAstI - tyapRcchattAM sa pArthivaH / / 208 || AryA jagAda yena tvaM, rodhitosi sa te'nujaH // | tadAkarNya mahAnanda-mavindata mahIdhavaH // 209 // yayau ca sodaraM draSTu-mutsukaH so'tisatvaram / / snehAtirekapAthoda - zAntadarpadavAnalaH |||21|| tazcAyAntaM nizamyAgA - bhamirAjopi saMmukhaH / bhUnyastamastakaH pAdA-vagrajasya nanAma ca // 211 // taJcAnamantaM candropi, dorbhyAmAdAya sAdaram | parireme dRDhaM snehA de kIkurvannivAtmanA // 212 // mahotsabairmahIyobhi- staJcaprAvIvizatpure // manyamAno adhya9 ba Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya nijaM janma, kRtArtha bhrAtRsaGgamAt // 213 / / tazca kramAgate rAjye, nyasya candrayazA nRpH|| paritrajyAmurIkRtya, vijahAra vasundharAm // 214 / pAkazAsanavaccaNDa-zAsanotha naminRpaH / nyAyAmbujAruNo rAjya-dvayamavaziSaciram // 215 // banasUtram athAnyadA tasya dehe, dAhobhUdatiduHsahaH / / bhUpo nApa ratiM kvApi, vyAdhinA tena bAdhitaH // 216 / cikitsA vividhAstasya, // 9 // | vyAdhezcakruzcikitsakAH // tAstu tatrAbhavanmuDhe, hitazikSA ivaaphlaaH||217|| tato vaidyaiH pritykto-'saadhyoymitivaadibhiH|| kharbhAnuriva zItAMzu, sa rogo'pIDayannRpam // 218 // tadA ca candanarasai, rAjJaH kiJcidabhUnsukham / iti taM sakalA rAjyo, niyaM khayamagharSayan // 219 // tadAhukaGkaNagaNa-raNatkAramahAravaH / / rAjJo rogAturasyAbhU-skarNAghAtakaro bhRzam // 220 // zokArtasya | mRdaGgAdi-nAdavanmama rogiNaH // duHkhAkaroti zabdoya-miti rAjA jagau tataH / / 221 // taccAkarNya kramAdrAgyo, rAjJaH saukhyakRte svayam // ekaikamekazeSANi, kaGkaNAnyudatArayan // 222 // ekaikaM tattu kalyANa-hetave dadhire kare // tadA ca nAbhavatkolA-halazcandanagharSaNe // 223 // nRpovAdIttato yanna, zrUyate kaGkaNadhvaniH // tanmanye candanaM devyo, na gharSanti pramadvarAH // 224 // mantrI proce prabho ! devyaH, sarvA gharSanti candanam // paramekAkibhAvena, zabdAyante na kaGkaNAH / / 225|| tadAkarNya nRpo dadhyau, zAntamoho | mahAzayaH // bahUnAM saGgame doSaH, syAdekasya tu na kacit / / 226 // valayAnAmapi mitho, gharSaNaM vasatAmabhUt // ekAkinAM tu | 15 tanneva, teSAM samprati jAyate // 227 // saGgastadakhilo duHkha-kAraNaM prANinAM bhave // ekatvaM tu mahAnanda-hetuH syAtsaGgavarja-|| nAt // 228 / / taccecchAmyedayaM dAha-stadAhaM vratamAdade // dhyAyanniti prasupto drAg, nidrAsukhamavApa saH / / 229 / / tasyAM kArtikarAkAyAM, rAtrau tasya mahIpateH // dAhaH pANmAsikaH sadyo-'zAmyatpuNyaprabhAvataH / / 230 // prabhAte ca tanUbhUta-tandraH svapne dadarza // 9 // Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyabanasUtram // 12 // sH|| AtmAnaM merumaulistha-sitebhaskandhamAzritam / / 231 // tUryanAdaiH prabuddhotha, hRSTo namiracintayat / / aho ! mayA pradhAnodya, 4 dRSTaH svapno mahAphalaH / / 232 // kizcAhamIdRzaM zailaM, dRSTapUrvoti bhAvayan / / jAtismaraNamAsAdya, sojJAsIditi zuddhadhIH // 233 // pUrva narabhave dIkSA-mAdAya tridivaM gtH| jina janmotsave meru-madrAkSamahamIdRzam / / 234 // tataH sa vidhvastavimohajAlo, vidhAya locaM khayamAcadIkSaH // pratyekabuddho vibudhapradatta-veSo vyahArSInamirAT pRthivyAm // 235 / / iti zrI namirAjarSikathA // 3 // 8 kathAzeSaM tvamUSya sUtrasiddhamiti sUtramihaiva vyAkhyAyate, taccedaM malama-cahaUNa devalogAo. uvavaNNo mANasaMmi logNmi| uvasaMtamohaNijo, sarai porANiaM jAiM // 1 // vyAkhyA-cyutvA devalokAt zukrAbhidhasvargAt, utpanno mAnuSyake loke manuSya bhave, upazAnta anudita mohanIyaM darzanamo. hanIyAtmakaM yasya sa upazAntamohanIyaH, smarati purANAmeva paurANikI cirantanI jAti janma, vartamAnanirdezastvatra sarvatra tatkAlApekSayA iti sUtrArthaH // 1 // tataH kimityAhamUlam-jAiM sarittu bhayavaM, sahasaMbuddho aNuttare dhmme| puttaM Thavittu raje, abhinikkhamaI namI rAyA // 2 // vyAkhyA jAti smRtvA, bhagazabdasya dhairyasaubhAgyamAhAtmyayazovairAgyaizvaryasUrya puNyaprayatnastrIcihAdivAcakatvenAnekArthatvepi bhagazabdotra ghaTamAne dhairyAdAvarthe varttate, tato bhagavAn dhairyAdimAn 'sahatti' khayameva sambuddho na tvanyena pratibodhitaH, kvetyAha-anuttare 44100%434-24476nA // 9 // Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ava.9 B%A5%A4% Dil sarvotkRSTe dharme cAritradharma, putraM sthApayitvA rAjye abhiniSkAmati pravrajyAmAdatte naminAmA rAjeti sUtrArthaH // 2 // kiM ucarAdhya- kRtvAbhiniSkrAmatItyAhabanastram / mUlam-so devalogasarise, aMteuravaragao vare bhoe / a~jittu namI rAyA, buddho bhoge pariccayai // 3 // // 93 // ___vyAkhyA-sa pUrvokto devalokasadRzAn, iha devalokazabdena devalokasthA bhogA lakSyante, mazcAH krozantItyAdau maJcazabdena mazcasthapuruSavat / tato devalokasthabhogatulyAn 'aMteuravaragaotti' varAntaHpuragato varAn pradhAnAn bhogAn manojJazabdAdIna bhuktvAjAnubhUya namI rAjA buddho vijJAtatattvo bhogAn parityajati, punarbhogagrahaNaM vismaraNazIlavineyAnugrahArthamiti sUtrArthaH // 3 // kizca mUlam-mihilaM sapurajaNavayaM, balamorohaM ca pariaNaM ca savaM / ciccA abhinikkhaMto, egaMtamahiDio bhayavaM // 4 // vyAkhyA-mithilAM mithilAbhidhAM nagarI saha purairanyanagarairjanapadena ca vartate yA sA tathA tAM, balaM hastyAdicaturaGga, avaro| dhazcAntaHpuraM, parijanaM parivAra, sarva niravazeSaM tyaktvA vihAya abhiniSkrAntaH pravrajitaH ekAntaM dravyato vijanamudyAnAdi, bhAvatastu "ekohaM nAsti me kazci-bAhamanyasya kasyacit / na taM pazyAmi yasyAhaM, nAsau dRzyosti yo mama // 1 // " iti bhAvanayA eka | evAhamityanto nizcaya ekAMtastamadhiSThita Azrito bhagavAn iti suutraarthH||4|| tadA ca ydbhuuttdaah||13|| mUlam--kolAhalagabbhUaM, AsI mihilAi pavvayaMtami / A54 hai // 13 // Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanastram // 14 // SARE+% RASA-ARAS4% taiA rAyarisimmi, namimmi abhinikkhamaMtaMmi // 5 // ___ vyAkhyA-kolAhalo vilApAdikalakalaH, sa eva kolAhalakA, sa bhUto jAto yasmistatkolAhalakabhUtaM, AsIdabhUnmithilAyAM apara yA sarva gRhArAmadevakulAdIti gamyate / pravrajati pravrajyAmAdadAne tadA tasminkAle, rAjA cAsau rAjyAvasthApekSayA, RSizca tatkAlApe-OM kSayA rAjarSistasminnamau abhiniSkrAmati gRhAnirgacchati satItisUtrArthaH / / 5 / / atrAntare ca yadabhUtdAha-- mUlam-abbhuTTi rAyarisi, pavvajAThANamuttamaM / sakko mAhaNarUveNa, imaM vayaNamabbavI // 6 // vyAkhyA--abhyutthitamabhyudyataM rAjarSi pravrajyaiva sthAnamAzrayo jJAnAdiguNAnAM pravrajyAsthAnaM tasminuttame zreSThe, sUtratvAdvibhaktivyatyayaH, zakra indro mAhanarUpeNa dvijaveSeNA''gatyeti zeSaH, tadA hi tadAzayaM parIkSitukAmaH zakraH svayamAgAditi / tataH sa idaM : vakSyamANaM vacanamabravIditi sUtrArthaH // 6 // yadabravIttadAhaI mUlam-kiM nu bho aja mihilAe, kolaahlgsNkulaa| succaMti dAruNA saddA, pAsAesu gihesu a||7|| vyAkhyA--kimiti prazna,nu iti vitarke, bho! ityAmantraNe, adya mithilAyAM puryAM kolAhalakena bahalakalakalarUpeNa saGkalA vyAptaH kolAhalakasakulAH zrUyante ? dAruNA hRdayodvegakarAH, zabdA vilApAkrandAdayaH, prAsAdeSu, gRheSu taditareSu, cazabdAnikacatuSkacatvarAdiSu ceti sUtrArthaH // 7 // tatazca // 9 // mUlam-eyamadaM nisAmittA, heuukaarnncoio| tao namirAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 8 // A4% Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banasUtram // 9 // vyAkhyA-etamanantaroktamartha nizamya, hetuH paJcAvayavavAkyarUpaH, kAraNazcAnyathAnupapattimAtraM, tAbhyAM coditaH prerito hetukAraNacoditaH, iha ca hetukAraNe kolAhalakasaGkalAH zabdAH zrUyante ityanenaiva sUcite, tathA hi-ayuktamidaM taba niSkramaNamiti pratijJA 1 / AkrandAdidAruNazabdahetutvAditi hetuH / yadyadAkrandAdidAruNazabdahetustattaddharmArthinAmayuktaM, yathA prANAtipAtAdiriti 6 dRSTAntaH 3 / AkrandAdidAruNazabdahetuzcedaM tava niSkramaNamityupanayaH 4 / tasmAdayuktamevedaM tava niSkramaNamiti nigamanamiti 5 / pazcAvayavamanumAnavAkyamiha hetuH| AkrandAdidAruNazabdahetutvaM tvaniSkramaNasyAyuktatvaM vinA nopapadyate ityetAvanmAtraM tu zeSAvayava. | vivakSArahitaM kAraNa, anayoH pRthagupAdAnaM tu sAdhanavAkyavaicitryaracanArthamiti dhyeyaM / 'taotti' tataH preraNAnantaraM namirAjarSirdeve| ndramidamabravIditi suutraarthH|| 8 // yadavAdIttadAhamUlam-mihilAe ceie vacche, sIacchAe maNorame / pattapupphaphalovee, bahUNaM bahuguNe sayA // 9 // vyAkhyA-mithilAyAM puri, citiriha prastAvAt patrapuSpAyupacayastatra sAdhu citya cityameva caityamudyAnaM tasmin 'vaccheti' | stratvAvRkSo vidyata iti shessH| kIdRzaH ityAha-zItacchAyaH zItalacchAyo manoramo manoramAbhidhaH patrapuSpaphalopeto bahUnAM prakramAt khagAdInAM bahuguNaH phalAdibhibhRzamupakArI sadA sarvakAlaM, ekArazcAtra matre sarvatra mAgadhabhASAnusaraNAt jJeya iti straarthH||9|| tatra kimityAhamUlam-vAraNa hIramANami, ceiaMmi mnnorme| duhiA asaraNA attA, ee kaMdati bho! khagA // 10 // // 15 // man Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjyabanasUtram // 96 // | vyAkhyA-vAtena vAyunA hiyamANe itastataH kSipyamANe 'ceiaMmitti' citiriheSTakAdicayastatra sAdhuryogyo vA cityaH sa 6 eva caityastasmin ko'rtho'dhobaddhapIThike upari cocchritapatAke manorame manohare tasmin vRkSa iti zeSaH / duHkhaM jAtaM yeSAM te du:khitAH, | azaraNAstrANarahitA ata evArtAH pIDitA ete pratyakSAH krandanti AkrandAn kurvanti bho! ityAmaMtraNe khagAH pakSiNaH / iha ca kimadya mithilAyAM dAruNAH zabdAH zrUyanta iti yatsvajanAkrandanamuktaM tatkhagAkrandanaprAyamAtmA ca vRkSakalpastattvato hi khalpakAlameva sahAvasthAnena uttarakAlaM ca khagatigAmitayA dumAzritakhagopamA evAmI vajanAdayaH / uktazca-"yadvadrume mahati pakSigaNA vicitrAH, kRtvAzrayaM hi nizi yAnti punaH prabhAte / tadvajagatyasakRdeva kuTumbajIvAH, sarve sametya punareva dizo bhajante // 1 // iti" tatazcA| krandAdidAruNazabdAnAM maniSkramaNahetukatvamasiddhaM, svasvakArya hetukatvAtteSAM / Aha ca-"AtmArtha sIdamAnaM svajanaparijano rauti hAhAravArtoM, bhAryA cAtmIyabhoga gRhavibhavasukhaM svaM vayasyAzca kAryam / krandatyanyonyamanyastviha hi bahujano lokayAtrAnimittaM, yo vA yasmAcca kizcinmRgayati hi guNaM roditISTaH sa tasmai // 1 // " tathA ca sati bhavadukte hetukAraNe asiddha eveti sUtrArthaH // 10 // mUlam--eyama nisAmittA, heuukaarnncoio| tao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 11 // vyAkhyA-enamarthaM nizamya hetukAraNayoH pUrvoktayozcodito'siddhe bhavadukta hetukAraNe ityupapattyA prerito hetukAraNacoditaH, | tato narmi rAjarSi devendra idamabravIditi sUtrArthaH // 11 // mUlam-esa aggI a vAU a, eaMDajjhai maMdiraM / bhayavaM aMteurateNaM, kIsa NaM nAva pikkhaha // 12 // // 9 // // 9 // Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyabanasatram // 9 // ANDROCCAL- vyAkhyA-eSa pratyakSo'gnizca vAyuzca etatpratyakSaM dahyate mandiraM gRhaM taveti zeSaH, agnivAyU ca tadA zakra ecAdarzayaditi vRddhavAH, he bhagavan ! 'aMteurateNaMti' antaHpurAbhimukha 'kIsatti' kasmAt 'Na' vAkyAlaGkAre nAvaprekSase nAvalokase? yadyadAtmIyaM tattatrAtavyaM, AtmIyaJcadaM tavAntaH purAdIti sUtrArthaH // 12 // | mUlam-eyamadaM nisAmittA, heukaarnncoio| tao narmi rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 13 // vyAkhyA-spaSTaM navaraM hetukAraNacarcA ihottaratra ca bRhaTTIkAtovaseyeti / / 13 // mUlam--suhaM vasAmo jIvAmo, jesi mo natthi kiNcnnN| mihilAe DajjhamANIe, na me Dajjhai kiMcaNaM // 14 // cyAkhyA-sukhaM yathA syAdevaM vasAmastiSThAmaH jIvAmaH prANAn dhArayAmaH yeSAM 'motti' asmAkaM nAsti kiJcana vastujAtaM yataH-"ekohaM na ca me kazcit, svaH paro vApi vidyate / yadeko jAyate jantu-mriyate caika eva hi // 1 // iti" na kiJcidantaHpurAdi madIyamasti yatrAtavyaM syAt, ata eva mithilAyAM dahyamAnAyAM na me dahyate kiJcana khalpamapIti suutraarthH||14|| idameva bhAvayitumAimUlam-cattaputtakalattassa, nivvAvArassa bhikkhunno| piaMna vijae kiMci, appiaMpi na vijae // 15 // vyAkhyA-tyaktaputrakalatrasya nirvyApArasya muktakRSyAdikriyasya bhikSoH priyamiSTaM na vidyate kizcidalpamapi, apriyamapi aniSTamapi na vidyate / etena yaduktaM nAsti me kizcaneti tatsamarthitamiti sUtrArthaH // 15 // evamapi mukhena vasanaM jIvana kayA svAdilpAha // 27 // Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ucarAdhya panasUtram // 28 // -- mUlam-bahu khuM muNiNo bhaI, aNagArassa bhikkhuNo / savvao vippamukkassa, egaMtamaNupassao // 16 // vyAkhyA-bahu bhUri khu nizcaye munerbhadraM sukha anagArasya bhikSorapi sata iti shessH| kIdRzasya munerityAha-sarvato bAhyAbhyantara- adhya09 parigrahAdipramuktasya / eka evAhamityanto nizcaya ekAntastaM anupazyataH paryAlocayata iti sUtrArthaH / / 16 // | mUlam-eyamahaM nisAmittA, heuukaarnncoio| tao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 17 // mUlam-pAgAraM kAraittA NaM, gopurahAlagANi a / osalagasayagghIo. tao gacchasi khattiA // 18 // ___vyAkhyA--prAkAra varSa kArayitvA gopurATTAlakAni c| tatra gopurANi pratolIdvArANi, gopuragrahaNamargalAkapATopalakSaNaM, aTTAla| kAni ca vaprakoSThakoparivartIni raNakaraNasthAnAni / 'omUlagatti' khAtikAH, 'sayagdhIotti' zataghnyo yantrarUpAH, tata evaM sarva nirA-4 kulIkRtya 'gacchasitti' vibhaktivyatyayAdccha he kSatriya / / hetUpalakSaNaJcedaM, yo yaH kSatriyaH syAt sa sa purarakSAM kurvIta, yathA bhara| tAdiH, kSatriyazca bhavAniti suutraarthH||18|| mUlam-eamadaM nisAmittA, heuukaarnncoio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 19 // mUlam--saddhaM ca nagaraM kiccA, tava saMvaramaggalaM khaMtIniUNapAgAraM, tiguttaM duppadhaMsagaM // 20 // vyAkhyA-zraddhAM tattvarucirUpAM sarvaguNAdhAratayA nagaraM puraM kRtvA vidhAya, anena ca prazamasaMvegAdIni gopurANi kRtvetyupalakSyate / tapo'nazanAdi bAhyameveha grAhyaM, tatpradhAnaH saMvarastapaHsaMvarastaM, argalAmityupalakSaNatvAdargalAkapATaM kRtvA zAnti kSamA, nipuNaM | // 98 // Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyamanasUtram // 9 // RECECA% zraddhApratyanIkasyAnantAnubandhikopasya rodhakatvena vairanivAraNaM prati kuzalaM prAkAraM kRtvA, upalakSaNazcaiSAM mAnAdirodhakAnAM mArdavAdInAM / 'tiguttaMti' tisRbhiraTTAlakotsUlakazataghnIsthAnIyAbhirmanoguptyAdiguptibhirguptaM duSpradharSakaM parairdurabhibhavaM, vapravizeSaNAnyetAni / anena se prAkAraM kArayitvetyAdeH prativacanamuktaM // 20 // samprati tu satsu prAkArATTAlakeSvavazyaM yoddhavyaM taccAyudheSu vairiSu ca satsveva syAdata AhamUlam-dhaNuM parakama kiccA, jIvaM ca iriaM syaa| dhiyaM ca keaNaM kiccA, sacceNaM phalimaMthae // 21 // vyAkhyA-dhanuH kodaNDaM parAkramaM jIvavIryollAsarUpaM utsAhaM kRtvA, jIvAM ca pratyaJcAM ca IryAmIryAsamiti, upalakSaNatvAcchepasamitIzca kRtvA sadA / dhRtiM ca dharmAbhiratirUpAM ketanaM zRGgamayadhanurmadhye kASThamayamuSTayAtmakaM kRtvA, tatketanaM satyena manaHsatyAdinA snAyusthAnIyena 'palimaMthaetti' banIyAt / / 21 // tataH kimityAha- . | mUlam-tavanArAyajutteNaM, bhittuNaM kmmkNcuaN| muNI vigayasaMgAmo, bhavAo parimuccaI // 22 // hA vyAkhyA-tapaH SavidhamAbhyantaraM tadeva nArAco lohamayo bANastayuktena prakramAnuSA mitvA vidArya karmakaJcukaM karmagrahaNena cAtmaivoddhato vairI bhavatItyuktaM bhavati, vakSyati ca "appA mittamamittaM ca, dupahiasupaThietti" muniH sAdhuH karmamede jeyasya jitatvAt vigataH saGgrAmo yasya sa vigatasaGgrAmaH bhavAt saMsArAt psmuicyte| anena sUkSaNa prAkAraM kArayitvetyAdisUtrasya siddhasAdhanatokteti sUtratrayArthaH // 22 // mUlam-eamaTaM nisAmittA, heUkAraNacoio / tao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 23 // % % // 9 // // 9 // % STa Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya adhyaka yanAtram // 10 // mUlam-pAsAe kAraittA NaM, vaddhamANagihANi a / vAlaggapoiAoa, tao gacchasi khattiA! // 24 // ___ vyAkhyA-prAsAdAna kArayitvA vardhamAnagRhANi cAnekadhA vAstuzAstroktAni 'bAlaggapoIAotti' dezIbhASayA valabhIzca kAra* yitvA, azeSaracanAvizeSopalakSaNaJcatat. tato gaccha kSatriya ! / anena yaH prekSAvAn sa sati sAmarthya gRhAdi kArayati, prekSAvAMzca bhavAniti sUcitamiti sUtrArthaH // 24 // mUlam--eyamahaM nisAmittA, heUkAraNacoio / tao namI rAyarisA, deviMdaM iNamabbavI // 25 // mUlam-saMsayaM khalu so kuNai, jo magge kuNai gharaM / jattheva gaMtumicchijjA, tattha kugvija sAsayaM // 26 // vyAkhyA saMzayaM sandehaM khalu nizcaye sa kurute yathA kadAcinme gamanaM na bhavedapIti yo mArga kurute gRhaM, gamananizcaye hi tatkaraNAyogAt nanu gamananizcaye kuto mArge gRhaM na kriyate ? ityAha-yatraiva vAJchitapradeze gantumicchet 'tattheti' sAvadhAraNatvA| dvAkyasya tatraiva kurvIta svasyAtmana AzrayaH svAzrayastaM, tato'yamarthaH-idaM tAvadihAvasthAnaM mArgAvasthAnaprAyaM tadiha gRhAdi na kriyate, yattu jigamiSitamasmAbhirmuktipadaM tadAzraya vidhAne ca pravRttA eva vayamiti siddhasAdhanametadapIti sUtrArthaH // 26 // mUlam-eyamaE nisAmittA, heuukaarnncoio| tao narmi rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 27 // mUlam-Amose lomahAre a, gaThibhee a tkre| nagarassa khemaM kAUNaM, tao gacchasi khattiA // 28 // vyAkhyA--AsamantAt muSNantItyAmoSAcaurAstAn lomahArA ye nirdayatayA svavighAtazaGkayA ca jantUna hatvaiva sarvasvaM haranti // 10 // Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAMzca, granthimedA ye ghurgharakakartikAdinA granthi bhindanti tAMzca, tathA taskarAn sarvadA cauryakAriNo nivAryeti shessH| nagarasya kSemaM kRtvA tato gaccha kSatriya ! anena ca yo nyAyI nRpaH sa caurAdInigRhNAti, nyAyI nRpazca tvamiti sUcitamiti sUtrArthaH // 28 // // 1.1 // OM mUlam-eamahaM nisAmittA, heuukaarnncoio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 29 // mUla || mUlam-asaI tu maNussehi, micchAdaMDo pajujatee / akAriNottha vajhaMti, muccai kArago jaNo // 30 // __vyAkhyA-asakRdanekadhA turevakArArthe, tato'sakRdeva manuSyanaraimithyA vyalIko'naparAdhiSvapi ajJAnAbhinivezAdibhirdaNDo dezatyAgavigrahanigrahAdiH prayujyate vyApAryate, kathamityAha-akAriNa AmoSaNAderavidhAyino'tyasmin loke badhyante nigaDAdibhiH, mucyate kArako vidhAyakaH prakramAdAmoSaNAdereva jano lokaH / anena ca yaduktaM prAgAmoSakAdInivArya nagarasya kSemaM kRtvA gaccheti 8|| tatra teSAM jJAtumazakyatayA kSemakaraNamapyazakyamuktamiti sUtrArthaH // 30 // mUlam-eamaTuM nisAmittA. heuukaarnncoddo| tao nami rAyarisiM. deviMdo iNamabbavI // 31 // vyAkhyA-prAgvannavaramiyadbhiH praznaH vajanAntaHpurapuraprAsAdanRpadharmaviSayaH kimasya rAgosti naveti parIkSya samprati dveSAbhAvaII parIkSAyai vijigISutAmUlatvAdveSasya tAmeva parIkSitumanAH zakra idamavadat // 31 // 101 // mUlam-je kei patthivA tubbha, na namaMti nraahivaa| vase te ThAvaDattANaM. tao gacchasi khattiA! // 32 // vyAkhyA-ye kecit pArthivA nRpAstubhyaM na namanti he narAdhipa ! he rAjan ! vaze AtmAyattau tAn nRpAn sthApayitvA vazI SHERE ACACARA 44545433 // 1010 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya01 yanasUtram // 102 // STRAMSHAN kRtyarthaH, tato gaccha kSatriya!anena ca yaH samartho rAjA so'namannapAna namayati, samarthapArthivazca tvamiti sUcitamiti strArthaH // 32 // * mUlam-eamahaM nisAmittA, heukaarnncoio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 33 // mUlam-jo sahassaM sahassANaM, saMgAme dujae jinne| egaM jiNija appANaM, esa se paramo jao // 34 // vyAkhyA-yaH sahasraM sahasrANAM dazalakSAtmakaM prakramAt subhaTasambandhi saGgrAme durjaye jayedamibhavet, sa cedekaM jayedAtmAnamanAcArapravRttamiti gamyate / eponantaroktaH 'se iti' tasya jetuH subhaTadazalakSajayAt paramaH prakRSTo jayaH, anena cAtmana evAtidurjeya| tvamuktam // 34 // tatazca| mUlam-appANameva jujjhA hi, kiM te jujheNa bjjho| appANameva appANaM, jaittA suhamehae // 35 // vyAkhyA-'appANamevatti' dvitIyAyAstRtIyArthatvAdAtmanaiva saha yudhyasva, kiM? na kizcidityarthaH, te tava yuddhena bAhyata iti bAhyapArthivAnAzritya, evaJca 'appANamevatti' Atmanaiva AtmAnaM 'jaittatti' jitvA sukhaM aikAntikaM muktisukharUpamedhate prAmoti // 35 // kathamAtmanyeva jite sukhAvAptirityAhamUlam-paMcidiANi kohaM, mANaM mAyaM taheva lobhaM c| dajayaM ceva appANaM, savvamappe jie jiaM // 36 // vyAkhyA-paJcendriyANi zrotrAdIni krodho mAno mAyA tathaiva lobhazca 'dujjayaM cevatti' durjayaM iti vizeSaNaM sarvatra sambadhyate. caH samuccaye, evaH pUtoM, atati gacchati anekAnyadhyavasAyAntarANIti AtmA manaH, napuMsakanirdezastu sarvatra sUtratvAt, sarvametadi // 102 // // 12 // Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | adhya.. |ndriyAdi upalakSaNatvAnmithyAtvAdi ca Atmani jIve jite jitaM, tato bAhyArijayamupekSyAtmana eva jaye pravRttosmyahamiti sUtratrayArthaH HORI mUlam-eamahaM nisAmittA, heukAraNacoio / tao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 37 // 4 // bAstram // 1.3 // vyAkhyA spaSTaM, navarametAvatA tasya rAgadveSAbhAvaM nizcityAdhunA jinadharmasthairya parIkSitumindra idamavAdIt // 37 // | mUlam-jaittA viule japaNe, bhoittA samaNamAhaNe / daccA bhuccA ya jaTTAya, tao gacchasi khattiA ! 38 vyAkhyA-'jaittatti' yAjayitvA vipulAn vistIrNAn yajJAn, bhojayitvA zramaNabrAhmaNAn, datvA dvijAdibhyo gobhUmisvarNAdi, bhuktvA ca manojazabdAdIn, iSTvA ca khayaM yAgAn, tato gaccha kSatriya ! anena yadyat prANiprItikaraM tattaddharmAya, viprAdiprANiprIti || karaca yAgAdi iti sUcitamiti sUtrArthaH // 38 // 5 mUlam-eamaTTha nisAmittA, heukAraNa coio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 39 // mUlama-jo sahassaM sahassANaM, mAse mAse gavaM de| tassAvi saMjamo seo, aditassAvi kiMcaNaM // 40 // vyAkhyA-yaH sahasraM sahasrANAM dazalakSANItyarthaH, mAse mAse gavAM dadyAt, tasyApyevaM vidadhAturapi saMyamo hiMsAdyAzravavirama NAtmakaH zreyAnatiprazasyaH, adadatopi kizcana khalpamapi vastu / evaJca saMyamasya prazasyataratvaM vadatA yajJAdInAM sAvadyatvamarthAt // 10 // jJApitaM / yaduktaM yAjJika:-" paT zatAni niyujyante, pazUnAM madhyamehani // azvamedhasya vacanA-nyUnAni pshumistribhiH||1||" | tataH pazuhiMsAtmakatvAtsAvadhA eva yaagaaH| tathA dAnAnyapi azanAdInAM dharmopakaraNAnAJca dharmAya bhavanti, svarNagobhUmyAdInAM tu AC-TEC H Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhyabanapatram // 104 // 5+%A4%AE dAnAni prANyupamardahetutvAtsAvadhAnyeva sAvadyatvAcca yAgAdIni na prANiprItikarANItibhAva iti suutraarthH||40|| mUlam-eama nisAmittA, heukAraNacoio ! tI nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 41 // vyAkhyA-prAgvannavaraM jinadharmasthairyamavadhArya vrataM prati dADhyaM parIkSitumidamAcacakSe haryazvaH // 41 // mUlam-ghorAsamaM caitA NaM, annaM patthesi AsamaM / iheva posaharao, bhavAhi maNuAhivA // 42 // vyAkhyA-ghorotyantaduranucaraH sacAsAvAzramazca ghorAzramo gArhasthya, tasyaivAlpasatvairduSkaratvAt / uktazca-"gRhAzramaparo dharmo, | 5 na bhUto na bhaviSyati / / pAlayanti narAH zUrAH, klIvAH pASaNDamAzritAH // 1 // " taM tyaktvA anyaM prArthayase AzramaM dIkSAlakSaNa, | nedaM hInasattvocitaM bhavAdRzAM yuktaM / tarhi kiM yuktamityAha-ihAminneva gRhAzrame sthita iti gamyate, pauSadho'STamyAditithiSu vratavihai zeSastatra rataH pauSadharato bhava he manujAdhipa ! aNuvratAyupalakSaNazcaitat , asyaivopAdAnaM tu pauSadhadineSvavazyambhAvAttaponuSThAnakhyApakaM / | iha ca yadyadghoraM tattaddharmArthinA'nuSTheyaM, ghorazvAyaM gRhAzrama iti ghorapadena sUcitamiti sUtrArthaH // 42 // B mUlam-eamaTuM nisAmittA, heukAraNa coio| tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 43 // mUlam-mAse mAse u jo bAlo, kusaggeNaM tu bhuNje|n so suakkhAyadhammassa, kalaM agghai solsiN||44|| vyAkhyA-mAse mAse eva tuzabdasyaivakArArthatvAcavardhamAsAdau yaH kazciddhAlo nirvivekaH kuzAgreNaiva darbhAgreNaiva bhuGkte, na tu | karAmulyAdibhiH / sa naiva na tAdRzataponuSThAyI suSTu zobhanaH sarvasAvadyaviratirUpatvAdAkhyAtastIrthakaraiH kathitaH svAkhyAto dharmo // 104 // 2 % % Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 3+ khAkhyAtadhoM muniH tasya kalAM bhAgamati arhati SoDazI poDazAMzasamopi na syAditibhAvaH / tato yatvAkhyAtaM na syAt tadghorauparAdhya mapi dharmArthinA nAnuSTheyaM, AtmaghAtAdivat / svAkhyAtazca mukhyatayA munidharma eva, na tu gRhAzramastato gRhAzramAdayameva zreyAniti / banastram // 10 // nanu ? pUrvasUtre ihaiva 'posaharao bhavAhIti' bhavAhIti' vAkyena dezavirateH kartavyatA zakreNoktA, dezaviratazca bAlapaNDita ucyate, 'samaNovAsayA bAlapaMDiA' iti vacanAt, tatkathamiha bAlazabdena dezavirato vyapadiSTa iticeducyate-dezaviratasya bAlapaNDitatve | satyapi ekAdazAviratimattApekSayA bAlyAMzasya prAdhAnyavivakSayaivamuktaM sambhAvyate / dRzyate hi samaye sAsvAdanavatAM jJAnAMzavattve'pi tatprAdhAnyavivakSayA jJAnitvavyapadeza iti sUtrArthaH / / 44 // ||| mUlam-eamae nisAmittA, heukAraNacoio / tao narmi rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 45 // vyAkhyA-punIrAgatAmeva parIkSitumado'vadadindraH // 45 // mUlama-hiraNaM suvaNaM maNimuttaM, kaMsaM dUsaM ca vAhaNaM / kosaM vaDDhAvaittA NaM, tao gacchasi khattiA ! // 46 // vyAkhyA-hiraNyaM ghaTitasvarNa suvarNa tato'nyat, maNayazcendranIlAdyA muktAzca mauktikAni maNimuktaM, kAMsya kAMsvabhAjanAdi, duSyaM // 105 // da vastraM, cakAraH khagatAnekamedasUcakaH, vAhanaM rathAzvAdi, kozaM bhANDAgAraM, vardhayitvA vRddhi nItvA tato gaccha kSatriya! ayaM bhAvA-yo yaH | sAkAMkSaH sa sa dharmAnuSThAnAyogyaH, sAkAMkSazca bhavAn, AkAMkSaNIyavarNAdivastUnAM sampUrNatvAbhAvAditi sUtrArthaH // 46 // 3 // 10 // jana Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanasUtram // 106 // // 106 // mUlama - eyamaTTha nisAmittA, heukAraNacoio / tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 47 // mUlam -- suvaNNarupassa u pavvayA bhave, siA ha kelAsasamA asaMkhayA / narasa luddhassa na hi kiMci, icchA hu AgAsa samA atiA // 48 // hu vyAkhyA - suvarNa ca rUpyaM ca suvarNarUpyaM tasya tuH pUta, parvatAH parvatapramANA rAzayaH 'bhaveti' bhaveyuH syAtkadAcit, hurakhadhAraNe minnakramazca tataH kailAsasamA eva, na tu laghugiripramANAH, kailAsazcAtra meruriti vRddhAH, tepyasaMkhyakAH saMkhyArahitA na tu dvitrAH, narasya lubdhasya na taiH tAdRzairapi svarNarUpyaparvataiH kiJcidapi khalpamapi paritoSakAraNaM syAditi gamyam / kuta ityAha- icchA | abhilASo huriti yasmAt AkAzena samA AkAzasamA anantikA antarahitA / uktaJca - " na sahasrAdbhavet tuSTi-rna lakSAnna ca koTitaH // na rAjyAnnaiva devatvA - naindratvAdapi dehinAm // 1 // " iti // 48 // tathA mUlam - puDhavI sAlI javA ceva, hiraNNaM pasubhissaha / paDipuNNaM nAlamegassa, ii vijjA tavaM care // 49 // vyAkhyA-pRthvI bhUmiH, zAlayo lohitazAlyAdayaH, yavAH pratItAH caH zeSadhAnyasamuccayArthaH, evo'vadhAraNe bhinnakramo'gre yokSyate, hiraNyaM suvarNa, rUpyAdyupalakSaNametat, pazubhirgavAdibhiH saha pratipUrNa samastaM naitra alaM samarthaM prakramAdicchApUrtaye ekasya jantoriti | zeSaH / ityetatpUrvoktaM ' vijjatti' viditvA tapo dvAdazavidhaM carettata eva niHspRhatayecchApUrtisambhavAdanena ca santoSa evAkAMkSApohe | kSamo na tu svarNAdItyuktaM / tataH santuSTasya me svarNAdau sAkAMkSatvameva nAstIti tadvardhanodyamo durApAsta eveti sUtradvayArthaH // 49 // adhya0 9 // 106 // Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlam-eyamahU~ nisAmittA, heukAraNacoio / tao nami rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 50 // . ucarAdhya | mUlam-accheragamanbhudae, bhoe cayasi patthivA ! / asaMte kAme patthesi, saMkappeNa vihaNNasi! // 51 // | banasUtram // 17 // vyAkhya-AzcaryamidaM vartate yat tvamevaMvidhopi 'anbhudaetti' adbhutakAnAzcaryarUpAn bhogAn tyajasi he pArthiva ! tathA'sato'vidyamAnAn kAmAn prArthayase! tadapyAzcaryamiti sambandhaH / athavA kastavAtra doSaH? saGkalpenottarottarabhogAbhilASarUpeNa vikalpena | vihanyase bAdhyase, anantatvAdevaMvidhasaGkalpasya / paraM yo vivekI sa prAptAn kAmAnaprAptakAmAkAMkSayA na tyajedvivekI ca bhavAniti 4 suutraarthH||51|| mulam-eamaTuM nisAmittA, heukAraNacoio / tao namI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 52 // mUlam-sallaM kAmAvisaM kAmA, kAmA aasiivisovmaa| kAme patthemANA, akAmA jati duggaiM // 53 // vyAkhyA-zalyamiva zalyaM kAmAH zabdAdayaH, viSamiva viSaM kAmAH, kAmA AzIviSopamAH, AzIviSaH srpstdupmaaH| hai kiJca kAmAn prArthayamAnA apergamyatvAt prArthayamAnA api akAmA iSyamANakAmAbhAvAdyAnti durgatiM, tataH kathaM tatparihAra Azcarya ? | asadbhogaprArthanamapi yadbhavatA sambhAvitaM tadapyayuktaM, mumukSUNAM kvacidapi kAMkSAyA abhAvAt / uktaM hi-" mokSe bhave ca sarvatra, // 10 // niHspRho munisattamaH" iti // 53 // kathaM punaH kAmAn prArthayamAnA durgatiM yAntItyAha mUlam-ahe vayai koheNaM, mANeNaM ahamA gaI / mAyA gaipaDigghAo, lohAo duhao bhayaM // 54 // 6 // 10 // Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya rAjyabanasUtram / 10 __ vyAkhyA-adho narakagatau brajati krodhena, mAnena adhamA gatiH, 'mAyatti' subvyatyayAnmAyayA gateH prastAvAtsugateH pratighAto vinAzo gatipratighAto, lobhAta 'duhaotti' dviprakAramaihikaM pAratrikaM ca bhayaM, syAditi sarvatra gamyam / kAmeSu ca prArthamAneSvavazyaM bhAvinaH krodhAdayaste cedRzA iti kathaM na tat prArthanayA durgatiriti sUtradvayArthaH // 54 // itthamanekairapyupAyaistaM kSobhayitumazaktaH | zakraH kimakarodityAha mUlam--avaujjhiUNa mAhaNarUvaM viurUviUNa iMdattaM / vaMdai abhitthuNato imAhiM mahurAhiM vaggUhi // 55 // | vyAkhyA-apohya tyaktvAbAhmaNarUpaM 'viurUviUNatti' vikRtya indratvaM uttaravaikriyamindrarUpaM vandate namati abhiSTuvan stuti | 3 kurvan imAbhirvakSyamANAbhirmadhurAbhirmanoharAbhirvAgbhirvANIbhiriti sUtrArthaH / / 55 // tathA hi mUlam-aho te nijio koho, aho te mANo praajio| aho te nirakiA mAyA, aho te loho vasIkao // 56 // vyAkhyA-aho ! iti vismaye te tvayAnirjitaH krodhaH yatastvamanamannRpavazIkaraNAya preritopi na kSubhitaH! tathA aho! te mAnaH parAjito yastvaM mandiraM dahyata ityAdhuktopi kathaM mayi jIvatIdaM syAditi nAhaGkRtiM kRtavAn ! aho ! te nirAkRtA mAyA, yastvaM purarakSAhetuSu mAyAjanyeSu prAkArATTAlakotsUlakAdiSu mano na vinyastavAn ! tathA'ho ! te lobho vazIkRto yastvaM hiraNyAdiva // 108 // Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rddhanAya noditopi icchAyA AkAzasamatvamevAbhihitavAn ! // 56 // tathAucarAdhyakSA mUlama-aho te ajavaM sAhu, aho te sAhu maddavaM / aho te uttamA khaMtI, aho te mutti uttmaa||57|| yanapatram // 109 // __ vyAkhyA spaSTaM, navaramArjavaM mAyAbhAvaH, sAdhu zobhanaM, mArdavaM mAnAbhAvaH, zAntiH krodhAbhAvaH, muktinirlobhateti strada- yArthaH // 57 // itthaM guNaiH stutvA phalopadarzanadvAreNa stutiyAhamUlama-ihaMsi uttamo bhaMte, peccA hohisi uttamo / loguttamuttamaM ThANaM, siddhiM gacchasi nIrao // 58 // ___vyAkhyA-ihAmin loke asi vartase uttamaH uttamaguNAnvitatvAta, he bhadaMta ! he pUjya ! 'peccatti pretya paraloke bhaviSyasi | uttamaH, kathamityAha-'loguttamuttamaMti' lokasya uttamottamaM atizayapradhAnaM lokottamottamaM sthAnaM, kiM tadityAha-siddhiM mukti 'gaccha-18 | sitti' sUtratvAdgamiSyasi, nIrajA niSkarmeti satrArthaH // 58 // upasaMharatimUlam-evaM abhitthuNaMto, rAyarisiM uttimAi sddhaae| pAyAhiNaM kuNaMto, puNo puNo vaMdae skko||59* ___ vyAkhyA-evamuktanyAye abhiSTuvan rAjarSi uttamayA zraddhayA pradakSiNAM kurvan punaH punarvandate praNamati zakraH // 59 // 2 mUlam-to vaMdiUNa pAe, cakaMkusalakkhaNe munivarassa / AgAseNuppaio, lliacvlkuNddltiriiddii||6|| // 10 // ___ vyAkhyA-tatastadanantaraM vanditvA pAdau cakrAzalakSaNau munivarasa AkAzena utpatitaH svargAbhimukhaM gataH lalite ca te savi lAsatayA capale cazcalatayA lalitacapale tAraze kuNDale yaskhaM lalitacapalakuNDalaH sacAsau kirITI ca mukuTavAn lalitacapalakuNDa OMC% - // 1. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjya yanasUtram // 110 // // 110 // | lakirITIti sUtrArthaH // 60 // zakreNaivaM stUyamAnaH sa muniH kimutkarSa vyadhAduta netyAha mUlam - namI namei appANaM, sakkhaM sakkeNa coio / caiUNa gehaM vaidehIM, sAmaNNe pajjuvaDio // 61 // vyAkhyA-namirnamayati khatattvabhAvanayA prahaM karotyAtmAnaM svaM natutsekaM nayati / uktazca - "saMtaguNakittaNeNavi purisA lajjati je mahAsattA || iarA puNa aliapasaMsaNevi hiae na mAyaMti // 1 // " kimbhUto namiH ? sAkSAtpratyakSIbhUya zakreNa coditaH preritaH tyaktvA gehaM 'vaidehitti' sUtratvAdvidehI videhadezAdhIzaH zrAmaNye paryupasthitaH udyato na tu tatpreraNayApi dharmAdvinyuto'bhUditi bhAva iti sUtrArthaH // 61 // athAmuSya munimmukhyasya dRSTAntenopadezamAha mUlam -- evaM kariMti saMbuddhA, paMDiA paviakkhaNA / viNiahaMti bhogesu, jahA se namI rAyarisitti bemi // 62 // vyAkhyA--evamiti yathAmunA naminAmnA muninA nizcalatvaM kRtaM tathA'nyepi kurvanti, kIdRzAH 1 saMbuddhA avagatatattvAH, paNDitA nizcitazAstrArthAH, pravicakSaNA abhyAsAtizayAkriyAmprati pravINAH, tAdRzAzca santo vinivarttante uparamante 'bhogesutti' bhogebhyo yathA |sa namI rAjarSistebhyo nivRtta iti bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 62 // iti samApto'dhyayanasUtrArthaH, atha prakrAntazeSaM prastUyate taccedaMatha naggatisaMjJasya, sambuddhasyAnapAdapAt // turyapratyekabuddhasya kathAM vakSyAmi tadyathA // 1 // atraiva bharatakSetre, deze gAndhArasaMjJake // zrI pANDuvardhanapure, rAjA siMharatho'bhavat // 2 // anyadA tasya bhUbharttu- rdvAvizvAvuttarApathAt / / upAyane samAyAtau za adhya0 9 // 110 // Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjyabanavam // 11 // % vAjivijitvarau // 3 // tayormadhye babhUvaika-sturaGgo vkrshikssitH|| tamArohannRpo daivA-dvitIyaM tu tdnggjH||4|| tataH sainyAnvito | rAjA, nirgatya nagarAbahiH / / vAhakelIgato vAha-vAhanArtha pracakrame // 5 // prakRSTAM tadgatiM draSTuM, kazayA prAharacca tam // tataH sa turagaH sindhu-pUrAdapyacaladrutam // 6 // taM rakSituM nRpovalgA-mAcakarSa yathA yathA / tathA tathA hayo jajJe, javanaH pavanAdapi // 7 // gaccha ne yojanAni, dvAdazAtigato hyH|| tamaraNye'nayanadyAH, pUrastarumivodadhau / / 8 // AkRSyAkRSya nirviNNo, valgAM ttraamucnnRpH|| #turaGgamopi tatraiva, tasthau tatkSaNamAtmanA // 9 // tatastaM vAjinaM jJAtvA, bhUzako vakrazikSitam // baddhvA kApi dume bhrAmyan , prANa| vRttiM vydhaatphlaiH||10||raatrivaasaay cArUDho, girimekaM mhiiptiH|| dadarzakaM darzanIyaM, pAsAdaM saptabhUmikam // 11 // tasya madhye | praviSTazcA-drAkSIdekAM mRgekSaNAm / / rUpalAvaNyatAruNya-tiraskRtaratizriyam // 12 // sasambhramaM samutthAya, prabhodabharamedurA // dadau sApyA | sanaM tasmai, so'pi tasminnupAvizat / / 13 / / mithastAvanvarajyetAM, kSaNAddtIkRtekSaNau // anyonyadarzanodbhuta-snehAvezahatatrapau // 14 // kAsi tvaM ? subhage ! kiJca, tiSThasyekAkInI bane ? // atheti bhUbhujA pRSTA, sotkaNThaM saivamabravIt / / 15 / / bhavanesminvedikAyAM, se pUrvamubaha mAM prabho! // pazcAtsvasthamanAH sarve, vakSye vRttAntamAtmanaH // 16 // tatkarNAmRtamAkarNya, vAkyaM tasyA dharAdhipaH / sarasaM bhojanaM prApya, bubhukSuriva pipriye // 17 // bhavane tatra sAnandaM praviSTazca jinAlayam / so'pazyattasya tu puro, vedikAM zubhavedikAm | // 18 // tato natvA jinaM sandhyA-samaye vedikAM gataH / gAndharveNa vivAheno-:zastAmuduvAha sH|| 19 // tato vAsagRhe gatvA, vilAsaivividhaiH sukham // ativAhya nizAM prAta-sto jinendraM praNematuH // 20 // rAjJaH siMhAsanasthasyo-paviSTArdhAsane mudA // sAtha rAjJI jagau rAjan / , vArtA me zrUyatAmiti // 21 // C - A CA Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjya manAtram '1112 // +++ 5343444 atraiva bharatakSetre, zAlilakSmIvibhUSite // kSitipratiSThitapure-'bhavadvijitazatrurAT // 22 / / sa cAnyadA sabhAmekAM, kArayitvA manoharAg // sarvAM citrakarazreNI-mAhUyaivamavocata // 23 // yAvanti vo gRhANi syu-rbhAgaistAvanmitairiyam // citraNIyA sabhA | citra-citrazcitraikahetubhiH // 24 // pramANamA tyuktvAtha, naike citrakRtopi tAm // Aremire citrayituM, karasteSAM sa eva hi // 25 // tatra caiko jarI citra-karazcitrAGgadAmidhaH / / acitrayasabhAM nitya-masahAyaH sutojjhitaH // 26 // tasya caikAbhavatputrI, nAmnA kanakamaJjarI / / rUpayauvanacAturya-kalAsarvasvasevadhiH // 27 // sA pratyahaM sabhAsthasya, gatvA bhaktamadAt pituH / / sa tu tasyAmAgatAyA-magAnityaM bahirbhuvi // 28 // anyedhubhaktamAdAya, prasthitA sA jnaakule||raajymaarge yayau yAva-tkanI mantharagAminI // 29 / / tAvattatra javenAdri-vAhinIpUrajiSNunA // vAhayantaM hayaM bhUpa-mazvavAraM dadarza sA // 30 // tato bhItA praNaSTA sA, gate tatra sabhAmagAt / / sabhaktAmAgatAM tAM ca, vIkSya vRddho bahiryayau // 31 // tasya putrI tu tatrasthA, kautukAtkuhime'likhat / vividhairvarNakairekaM, kekipicchaM yathAsthitam / / 32 // atrAntare sabhAM draSTuM, tatrAyAto mhiiptiH|| tatkekipicchamAdAtuM, cikSepa karamaJjasA // 33 // tapicchaM tatkare nAgA-nakhabhaGgastvajAyata / / pravRttirhi vinA tattva-jJAnaM syAniphalA nRNAm // 34 // tato vilakSaM mApAlaM, vIkSa4 mANamitastataH // sabilAsaM visyeti, proce kanakamaJjarI // 35 // maJcako hi trimiH pAdaH, susthito na bhavediti // pazyantyAstu ryapAda me, turyamukho'miladbhavAn // 36 // ke'nye trayaH kathazcAI, turyaH ? ityavanIbhRtA / / pRSTA sA punarityUce, taM rAjAnamajAnatI | // 37 / / ahaM citrAGgadAhasya, vRddhacitrakRtaH sutA / ihasthasya piturheto-rAyAntyAdAya bhojanam / / 38 // raMhasA bhUyasA vAhaM, vAhayantaM catuSpathe / / adyaikaM martyamadrAkSaM, sa mUrkhaH prathamo mataH // 39 // [ yugmam ] rAjamArgo hi bAlastrI-vRddhAdyaiH saGkulo , // 112 // // 11 // Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BIRC asa.. +44-% | bhavet // iti tatra javenAzvAn , vAhayanti na dhIdhanAH // 40 // nirdayaH sa tu tatrApi, raMhasA vAhayan hayam // khavAyAmAdimaH uparAdhya- 4 pAdaH, kathyate bAlizAgraNIH ! // 41 // dvitIyastu mahIpAlo-vijJAtaparavedanaH / / zilpinAM vezmatulyAMza-ryo'dAccitrayituM sabhAm yanasUtram / // 42 // santi citrakRto'neke-'nyeSu sarveSu vezmasu / mama tAtastu niSputro, duHstho vRddhazca vidyate // 43 // tasyApyanyaiH saha samaM, // 113 / / bhUpo bhAgaM prakalpayan // dvitIyaH procyate mUDha-stUtIyastu pitA mama ! // 44 // sa hi pUrvArjitaM sarva, bubhuje citrayan sabhAm / / vinArjanAM bhujyamAnaM, vittaM hi syAtkiyaciram // 45 // atha yatkiJcidAdAyA-gatAyAM mayi bhojanam / / sa yAti dehacintAyai, | na tu pUrva karoti tAm // 46 // tatazca zItalIbhUtaM, tadbhojyaM virasaM bhavet // sadannepi hi zIte syA-dvairasyaM kiM punaH pre||47|| tAdRzaM ca vidhAyAnaM, bhuJjAno matpitA'nizam // tRtIyaH procyate jAlma-zcaturthastu bhvaanmtH| // 48 // Agamo hi kadApyatra, na sambhavati kekinAm // tatsyAtkautaskutaH pAta-statpicchakheha kuhime ? // 49 // athAtrApi tadAnItaM, syAtkenApIti cettadA / / tasya | prAg nirNayaH kArya-stadromasphuraNAdinA // 50 // taM vinA tu kSipan pANi-masmiMstvaM mUDha eva hi // tatovAdInnapaH satya-mahaM pAdasturIyakaH // 51 // dadhyau ca bhUpatiraho !, asyA vacanacAturI / / aho buddhirahorUpa-maho lAvaNyamadbhutam // 52 // pANaukRtya tadenAM | svaM, karomi saphalaM januH // dhyAyaniti nijaM dhAma, yayau nRpatirutsukaH // 53 / / tAtaM prabhojya tasyAzca, gatAyAM svagRhe nRpaH / / preSIcitrAGgadAbhyaNe, zrIguptAbhidhadhIsakham // 54 // tenArthitaH pArthivArtha, kanI kanakamaJjarIm // citrAGgadovadayukta-madaH kintvasmi // 113 // | nirdhanaH // 55 / / tadvivAhotsavaM rAjJaH, pUjAzca vidadhe katham 1 // duHsthAnAM jhudarApUrti-rapi kRccheNa jAyate ! // 56 // sacivenAtha tadvAkye, rAjJaH prokte nRpopi hi // dhanadhAnyahiraNyAthai-stasya gehamapUrayat / / 57 / / zume cAhi mahIzastA-mupayeme mhaamhaiH|| %EC% A5 // 113 // C4%-15 % Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A 1 ucarAdhya yanasUtram // 114 // % - 9 kakakara hai| dadau ca tasyai prAsAda, dAsAdyaM ca paricchadam // 58 // tasya rAjJo'bhavan rAzyo, bahulAstAsu cAnvaham // bhUpatervAsasaudhegA-dekaikA svasvavArake // 59 // tasmindine tu bhUpenA-diSTA kanakamaJjarI // yayau dAsyA samaM rAjJo, mehaM bhUSaNabhUSitA // 60 // tatrAgamayamAnA sA, nRpaM tasthau tu viSTare / rAjhyAgate ca vinaya-mabhyutthAnAdikaM vyadhAt / / 61 // bhUpe'tha supte zayyAyA-mevaM madanikAbhidhA // pUrvasaGketitA dAsI, jagau kanakamaJjarIm // 62 // khAmini ! tvaM kathA bahi, kAzcitkautukakAriNIm // sA proce rAzi nidrANe, kathayiSyAmi tAmaham // 63 // tacchutvA bhUdhavo dadhyA-vasthAzcAturyapezale // vacane zrUyamANe hi, zarkarA karkarAyate // 6 // tato'nayA vkssymaann-maakhyaanmhmpyho| // zRNomIti nRpo dhyAyana , suSvApAlIkanidrayA / / 65 // athoce madanA devi , supto rAT kathyatAM kathA // sA'vadatsAvadhAnA tvaM, zRNu tAM vacmi tadyathA // 66 // zrIvasantapure zreSThI, varuNAkhyo dRSanmayam / / acIkaradevakula-mekamekakarocchrayam // 67 // tatra devakule devaM, caturhastaM nyadhatta sH|| tadAkarNya jagau jAta-kautukA madaneti tAm // 68 // ekahaste suragRhe, caturhastaH suraH katham ? // mAtIti saMzayaM chindhi, sa hi khATkurute hRdi // 69 // devI smAhAdhunAyAti, nidrA me | tatparedyavi // idaM vakSyAmi te ko hi, nidrAsukhamupekSate ? // 70 // evamastviti jalpantI, tato'gAnmadanA gRham // atho ythocitsthaane-svpiitknkmnyjrii| 71 // bhUpastvacintayadiyaM, vArtA saGgacchate katham ? // tasyA rahasyaM pRcchAmi, tadenAmadhunaiva hi yadvA vakSyatyasau jAlma-masmin prazne kRte hi mAm / arkoditA ca vArtA syA-ballabhAtopi vllbhaa||73|| zvastanepi dine dAsye, tadasyA eva vArakam // yathArthakathitA vArtA, zrUyate svayameva sA 74 // dhyAtvetyadAnnRpastasyai, dvitIyepyahi vArakam / / / tathaiva rAjJi supte tA-mado madanikA'vadat ! // 75 // tAma?ktAM kathAM brUhi, tayetyukte ca sA'bravIt / / devazcaturbhujaH so'bhU-na tu 91-4-1% // 11 // % % Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama9 uttarAjyabanaratram | + +S | tanmAnabhUghanaH / .76 / / athAkhyAhi kathAmanyA-mevaM madanayoditA // rAjJI jagau vane kkApi, raktAzokadumo'bhavat // 77 // zAkhA zatAkulasyApi, tasya chAyA tu nAbhavat // jagAda madanA tasya, chAyA na syAttaroH katham // 78 // sAkhyattandrAkulAsmIti, kalye vakSyAmyadastava / / tatastasyai dadau bhUpa-stRtIyepyahi vArakam // 79 // prAgvanmadanayA pRSTA, sAtha proce mahAzayA // tarostasyAbhava |cchAyA-'dhastAdurddhantu nA'bhavat / / 80 // AkhyAnamanyadAkhyAhI-tyuktA madanayA punH|| sAvAdIt kApyabhUdrAme, kopi dAserapA lakaH // 81 // tasya caiko mahAkAyo, ravaNontarvaNaM caran // ekaM babUlamadrAkSIt , phalapuSpabharAkulam // 82 // tataH sa taM dumamami-grIvAM prAsArayanmuhuH // patramAtramapi prApa, na tu tasya mahAtaroH / / 83 // jAtakopastatastasya, drumasyocaM kramelakaH // viSmRtre vyasRjatko bA, kadaryebhyo na kupyati ? // 84 // madanAkhyanmukhenApi, yaM na prApa mahAdrumam / / tasyopari zakunmatre, sa dAsero vyadhAtkatham // 85 // rAjJI jagAvidaM kalye, vakSye nidrAmi sAmpratam // turyepyahi tato rAjA, tasya vArakamArpayat / / 86 // tato dAsyA | tayA pRSTA, proce kanakamaJjarI // banbUlaH sa hi kUpebhU-tattaM psAtuM sa nAzakat // 8 // prAgvatkathAntaraM pRSTA, tayA sA caivamabravIt // bhUpena kApi kenApi, gRhItau dvau malimlucau // 88 // maJjUSAnihitau tau ca, nRpo nadyAmavAhayat / / dayArdracetA na puna-riyAmAsa tau svayam // 89 // yAntI nadIjale vIkSya, tAM peTA kepyakarSayan / / tAM samudghATaya te caiva-mapRcchaMstau vinirgatau // 9 // yuvayoH kSiptayoratra, jajJire kati vAsarAH // adya turya dinamiti, tayorekobravIttadA // 91 // kathaM turyamaharjAta-miti pRSTA bhujipyayA // devyUce zva idaM vakSye, nidrAkAlo chupasthitaH // 92 // paJcamepi dine rAjJA, kautukAhattavArakA / tathaiva dAsyA pRSTA ce-tyUce kanakamaJjarI // 93 // tRtIyajvaravAnAsI-dityajJAsItsa taM dinam // ityuktvA sA kathAmanyAM, dAsyA pRSTaivamabravIt // 94 // jajJire || + + 1 | - Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparASyayanasUtram // 196 // // 116 // bahulA rAjJyo, rAjJaH kasyApi kutracit / tAsu caikAbhavattasya, svaprANebhyopi vallabhA // 95 // rAjJInAM zaGkayAnyAsAM, kalAdairbhUgRha| sthitaiH // sa ca tasyAH kRte channa- malaGkArAnakArayat // 96 // ko hi kAlodhunAstIti, kalAdAMstAMzca kautukAt // kopyapRcchattadA caiko, rAtrirastityabhASata // 97 // tatra rAtriH kathaM jJAte -tyuktA rAjJI bhujiSyayA / proce pramIlAbhyetIti, vakSyenyedyuridaM tava // 98 // SaSThepyahi nRpaprApta-vArakA sAtha tAM jagau / bhUgRhepi nizAndhatvA-tsa kSapAM jJAtavAniti // 99|| kathAntarazca pRSTaivaM, sAkhyatkasyApi bhUpateH // peTAM bhUSaNasampUrNAM nichidrAM kopyaDhaukayat // 100 // tasyAM cAnudghATitAyA - mevApazyannRpo'khilAn // tanmadhyasthAna| laGkArA-ndAsyAkhyatsyAdidaM katham 1 / / 101 rAjJI smAha tavedaM vo, vadiSyAmi zaye'dhunA // prAptA ca vArakaM prAgva-ceTyA pRSTaivamabhyadhAt // 102 // babhruva peTikA sA hi svacchasphaTikanirmitA / tattasyAM pihitAsyAyA - mapi bhUSA dadarza rAT // 103 // AkhyAnairIharauryAvat, SaNmAsAn sA narezvaram // vyamohayatataH sobhU-tasyAmeva rato bhRzam // 104 // nRpAGgajA apyanyAstu rAjJIrnAjalpayannRpaH / tatastAH kupitA nityaM tasyAcchidrANyamArgayan / / 105 // UcUzcaivamayaM bhUpo 'nayA nUnaM vazIkRtaH / kulInA apa nastyaktvA, yadasyAmeva rajyate / / 106 / / citrakRttanayA sA tu sudhIrmadhyaMdinenvaham || sthitvA garbhagRhe hitvA vastrabhUSA nRpApitAH // 107 // Amucya pitRsatkAni, vastrANyAbharaNAni ca / ekAkinI svamAtmAnamevamucairabodhayat / / 108 / / [ yugmam ] re jIva ! mA madaM kArSIrmA vidhA Rddhigauravam / / mA vismArSIrnijAM pUrvAvasthAM prAptopi sampadam / / 109 // alaGkArAstrapumayAn, jIrNAni vasanAni ca // nijAnImAnI jAnIhi sarvamanyattu bhUpateH // 110 // taddarpamapahAya tva-mAtman ! zAntamanA bhava // yathA sucirametAsAM padaM bhavasi sampadAm // 111 // anyathA tu narendrastvAM gRhItvA galakandale || niSkAzayiSyati gRhAt, kuthitAGga adhya0 9 / / 116 // Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -6 % ala yana sUtram 4 // 117 // + 364 zunImiva // 112 // tacca tacceSTitaM dRSTvA, duSTAstuSTAzchalAnviSaH // ityUcire'parA rADyo, janeza vijane sthitam // 113 // yadyapi | tvaM prabho'smAsu, niHsnehosi tathApi hi // rakSAmastvAM vayaM vinAt, striyo hi ptidevtaaH||114|| tvatpriyA sA hi kurute, kArmaNaM kizcidanvaham / / tayA vazIkRtastvaM tu, na jAnAsi tadapyaho! // 115 // atha rAjJA kathamida-mityuktAstAH punarjaguH / / yadi pratyeSi na tadA, tvaM nirUpaya kenacit // 116 // sA hi sthitvApavarake, pidhAya dvAramanvaham / / kRtvA kuveSaM madhyAhU, kizcinmuNamuNAyate ! | // 117 // tanizamya nRpastatra, gatastadvIkSituM khayam // prAgvatsvanindA kurvatyA-stasyAH zuzrAva tAM giram // 118 / / tatastuSTo nRpodhyAsI-daho ! asyAH zubhA matiH // aho vivekacchekatva-maho mAnApamAnanam ! // 119 // madonmattA bhavantyanye, svalpA| yAmapi smpdi|| asau tu sampadutkarSa, samprAptApi na mAdyati ! // 120 // tadasyAH santi sarvepi, guNA eveti nizcitam / / rAjyastvetA guNamapi, doSaM pazyanti matsarAta ! // 121 // uktaJca-"jADayaM hImati gaNyate vratarucau dambhaH zucau kaitavam // zUre nirvaNatA Rjau vimatitA dainyaM priyAlApini // tejasvinyavaliptatA mukharatA vaktaryazaktiH sthire / tatko nAma guNo bhavetsa guNinAM yo durjana rnAGkitaH" 1 // 122 // dhyAtveti bhUpatistuSTaH, paTTarAjJI cakAra tAm // guNairmahatvamAnoti, jano na tu kulAdibhiH // 123 // | nRpo vimalacandrAkhya-sUripArzve sa cAnyadA // samaM kanakamaJjaryA, zrAdharmamupAdade ! // 124 / / sAtha citrakRtaH putrI, kramAnmRtvA divaM yayau // avirAdhitadharmANaH, sureSveva brajanti hi // 125 // vaitADhathai toraNapure, dRDhazaktimahIpateH ||sutaa kanakamAlAkhyA, || jajJe svargAccyutA tu sA / / 126 // tAM prAptayauvanAM prekSya, rUpADhyAM mohitonyadA // hRtvAnaiSIdiha girau, khecaro vaasvaabhidhH||127|| vidyayA vihite sadyaH, prAsAdesmin vimucya tAm // sa vyadhAdvedikAmenA, yaavdurodumudytH|| 128 / / tAvadatrAmatastasyA, agrajastAM 17 // // 11 // Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucasadhya yanasUtram // 118 // // 118 // gaveSayan || yoddhumAhvAsta kanaka - tejAstaM khecaraM krudhA / / 129 || vidyAbalorjitau yuddhaM kurvantau tulyavikramau // tAvanyonyagrahAreNa, sadyobhUtAM yamAtithI // 130 // svaM tadvinAzakInAzaM, nindantI vIkSya tau mRtau // ciraM ruroda kanaka-mAlA bhrAtRzucAkulA // 131 // tadA cAtrAgato vAna-mantarAkhyaH surottamaH // vatse ! tvaM mama putrIti, premNA yAvaduvAca tAm / / 132 / / sutAmanveSayaMstAva - dRDhazaktirihAyayau / tataH kanakamAlAM drAkU, zavarUpAM surokarot // 133 // atha tAn patitAn pRthvyAM, svaputrI putravAsavAn // vipanAn vIkSya saMvipro, DaDhazaktiracintayat / / 134 // vAsavena suto nUnaM, jambhe tena ca vAsavaH // sutA tu vAsavenaiva, mAryamANena mAritA ||| 135|| tatsaMsAre duHkhADhaye, kRtI ko nAma rAjyate 1 // dhyAtveti prAvrajadvidyA - ghararAjastadaiva saH / / 136 / / mAyAM hRtvA tato devaH samaM kanakamAlayA // nanAma zramaNaM so'pi kimetaditi pRSTavAn 1 // 137 // athokte bhrAtRpaJcatvo-dante kanakamAlayA // mayA zabatrayaM dRSTaM, kathamityavadanmuniH 1 // 138 // surothAcIkathanmAyA, mayAsau tava darzitA ! // muniH smAha kuto deto-mayA me darzitA tvayA ? / / 139 // devovAdIcatra hetuM dRDhazaktimune ! zRNu // kSitipratiSThitapure, jajJe vijitazatrurAT // 140 // sa ca citrakRtaH putrIM nAmnA kanakamaJjarIm // upayemenyadA sA ca paramazrAvikA bhavat // 141 // tayA pazcanamaskArA - dinA niryAmito mRtaH // tatpitA citrakadvAna - mantarAkhyaH surobhavat // 142 // sohamatrAdhunAyAto - 'pazyaM zokAkulAmimAm || utpannabhUripremA co-payogamavaradAm // 143 // asau me prAgbhavasute -tyajJAsiSamahaM tataH / tvAJca tatkSaNamAyAntaM, nirIkSyaivamacintayam // 144 // pitrA sahAsau mantrIti, bhAvI me virahonayA // dhyAtvetyadarzayamimAM, mAyayA te zavopamAm // 145 // tvAM ca pravrajitaM prekSya, mAyA drAk saMhRtA mayA / tanme duzzreSTitamidaM, soDhavyaM sumune ! tvayA // 146 // dharmahetutayA me tva-prupakartAsi tatkutaH 1 // itthamAtthe adhya* 9 // 118 // Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carAbhyabana satram // 119 // % A- | saJjalpa-nutpapAta munistataH // 147 // tadA kanakamAlApi, zrutvA vRttAntamAtmanaH // prAptA jAtismRti sadyo, dadarza prAgbhavaM nijam // 148 // matpitAyamiti prema, sure sA tatra bibhratI / / tAta ! ko me varo bhAvI-tyaprAzItaM divaukasam // 149 // surothAvadhinA jJAtvA, proce prAcyastava priyaH // rAjA vijitazatruH sa, devIbhUya cyuto divaH // 150 // dRDhasiMhamahInetuH, sutaH siMha sthaahvyH|| jAtosti medinIbhartA, bharcA bhAvI sa te sute ! // 151 // [ yugmam ) tatsaGgo me kathamiha, bhAvItyuktastayA punH|| surovAdIdihAgantA, vAjinApahRto hi saH / / 152 / / tadudvegaM vihAya tva-miha tiSTha yathAsukham // ahaM tvadAdezakArI, sthAsyAmi tava sannidhau // 153 // ityuktvA saparIvAraH, prAsAde'sthAdihAmaraH // tasthau kanakamAlApi, tadabhyaNe surIvRtA // 154 // svAmin ! kanakamAlAM tAM, mAmavehi guNodadhe ! // sa devastu yayau meruM, caityanatyai gate'hani // 155 / tatastvamaparAkre ma-puNyAkRSTa ihA. gamaH // manmanonayanAmbhoja-vibhAsanavibhAkaraH // 156 // mayA tUtkaNThayA tAtA-gamaM yAvatpratIkSitum // azaktayA tvayA sAkaM, svayamAtmA vivAhitaH // 157 // eSa svAmin svavRttAnto, mayA tubhyaM niveditaH // iti tadvAkyamAkarNya, jAti sasmAra pArthivaH | // 158 // atrAntare suravadhU-yutastatrAgataH surH| praNeme bhUbhujA sopi, tamucairabhyandayat // 159 // tato vivAhavRttAnte, prokte kanakamAlayA / / atyathaM mudito deva-zciraM bhUpamavArtayat / / 160 // divyaM bhojyaM ca madhyAhe, sabhAryo bubhuje nRpaH / itthaM sthitA 4 mAsamekaM , sonyadetyavadatpriyAm // 161 // arakSakaM bhojyamiva, dvikA rAjyaM mama dviSaH / upadroSyanti tadntu-manumanyasva mAM priye ! // 162 // sAvadattvatpuraM dUre, pAdacAreNa tatkatham // ito yAsyasi tatra tvaM, tato vAtrAgamiSyasi // 163 // tatmajJaptI mahAvidyA, gRhANa tvaM madantikAt / / tato rAjA gRhItvA tAM, vidhipUrvamasAdhayat // 164 // agAcca vyomamArgeNa, priyAM pRSTvA nija Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bamastram // 120 // St- sApAsAtpunaH pure // 168 // evaM gatirasyeti, nAmnA naggatimaci 4%AA- suragA AdezaMkhaprabhoH karta. yA puram / / lokai pRSTazca sakAlaM, yathA vRttamacIkathat // 15 // tataH kRtotsavAH paurA: procurevaM savismayAH // aho ! bhUmIvibhormAgyA-bhyudayo bhuvanAzataH // 166 // sampadAmAspadepyanye, vindanti vipadaM vishH|| asau tu bhAgyavAn vyApa-dAspadepyApa sampa| dam / / 167 / / bhUmiyastu priyAM dhyAyan, paJcamehi yayau nagam / / dinAni katicittatra, sthitvAyAsItpunaH pure // 168 // evaM muhamuhuH jhaile, brajantaM taM nRpaM prjaaH|| nagesmin gatirasyeti, nAmnA naggatimRcire // 169 // taM cAnyadA gataM tsmi-adraavityvdsurH| AdezaMkhaprabhoH kartu, yAsvAmyahamivodhunA // 170 // yadyapyenAM vihAyAhaM, kApi no mntumutshe||anullngghyaaN prabhorAjJAMtathApyullamaye katham // 171 // kAlakSepazca me bhUyAn, bhavitA tatra bhUpate / / itaH sthAnAcca nAnyatra, sutA me lapsyate ratim // 152 // | tadyathaikAkinI na syA-dasau kArya tathA tvayA // madviyogenyathA duHkha-masyA bhUri bhaviSyati // 173 // ityudIrya gate deve, tasyA | dhRtikRte nRpH|| akArayanage tatra, nagaraM navyamuttamam // 174 // pralobhya lokAMcAnekAn, pure tatra nyavAsayat / / caityAnyacIkaratteSu, jinArcAzca nyavIvizat // 175 // grAmAn sahasrazastatrA-raNye cAvAsayannRpaH / / tacca rAjyadvayaM samyak, shshaasodgrshaasnH||176|| nyAyena pAlayan rAjyaM, krIDan kanakamAlayA // jinAMzca pUjayanityaM, sa trivargamasAdhAyat // 177 // sotha kArtikarAkAyA-manyadA sainyasaMyutaH // narendro nagarAdrAja-pATikAyai viniryayau // 178 // tadA ca pallavAtAnaM, maJjarIpuJjapiJjaram // mAkandamekamadrAzIcchatrAkaraM sadAphalam // 179 // cUtasya tasya kAntasya, maGgalArthamilApatiH / / Adade maJjarImekAM, zeSAmiva sudhaabhujH|| 18 // sainyalokAstataH sarve, patrapallavamaJjarIH / / AdAya dAruzeSa taM, sahakAraM vitenire // 181 // gatvArAmaM nivRttotha, tatrAyAtaH kSaNAntare / / AmraH kamraH sa kutreti, rAjA papraccha mantriNam // 182 / mantriNA ca tarau tasmin, kASThazeSe pradArzate ||iidRshosau kathamabhU-dityapR. 3-944 120 // A4 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA sarve, patrapuSpA cUtA, kSaNAbhimAhi dATopA zAzvatIM manyata 190 // evaM vimRzya dacchat punarnRpaH // 183 / / uvAca sacivo vAcaM, svAminnasya mhaatroH|| jagRhe maJjarI pUrva-mekA yuSmAmiruttamA // 184 // ityamurA adhya09 carAdhya- sainikAH sarve, patrapuSpaphalAdikam // gRhItvA cArazrIkaM, dhaninaM taskarA iva // 185 // tadAkarNya nRpo dadhyau, cnycltvmho| yana sUtram shriyaam| yattAdRzopyasau cUtaH, kSaNAniHzrIkatAM yayau! // 18 // yadeva tuSTikRtpUrva, syAttadeva kssnnaantre| jAyate'nIdRzaM // 121 // vAnti-samaye bhojanaM yathA // 187 // yathA hi bubudATopA, sandhyArAgazca na khirA / sampadopi tathA sarvA, na sthirA iti: nishcitm||188ystumohen jAnAti,bAlizaHsampadaM sthiraam|| zAzvatI manyatemandaH sa hi saudaaminiimpi||189|| | | tato duSkarmatAmisra-tamisrAkalpayAnayA // Ayatau duHkhadAyinyA, kRtaM me rAjyasampadA // 190 // evaM vimRzyAhatasAdhudharmaH, pratye | kabuddhazcaturazcaturthaH // gAndhArarAD naggatinAmadheyA, pRthvyAM vyahArSItsuradattaveSaH // 191 // iti naggatinRpakathA // 4 // tatazca rAjyeSu nyasya putrAMste, catvAropyAtavratAH / / kSitipratiSThitapure, viharantonyadA yyuH||1|| tatra cAbhUcaturi-maikaM yakSaniketanam // tasmizca vyantaro mUrti-sthitaH pUrvAmukhobhavat // 2 // karakaNDamunistatra, pUrvadvArA praviSTavAn / / apAcIsammukhadvArA, dvimukhazca mahAmuniH // 3 // parAGmukhaH kathaM sAdho-stiSThAmiti vicintayan // tadAparaM vyadhAyako, dakSiNAbhimukha mukham // 4 // nami | stu pazcimadvArA, prAvizayakSamandire // tatopi vadanaM prAgva-tRtIyamakarotsuraH // 5 // naggatistvavizattatro-taradvArA guNottaraH // // 12 // yakSazcake tatopyAsya, tatazcAbhUccatarmukhaH // 6 // karakaNDostu sA rUkSa-kaNDUdehe tadApyabhUt / / tataH sa kaNDyanarka, lAtvA'kaNDUyate / zrutim // 7 // tena saGgopyamAnaM ca, tadvIkSya dvimukhotravIt // tyaktaM rAjyAdi cetsarve, sadAdaH sacinauSi kim ? // 8 // tenetyuktopi no kizcina, karakaNhuryadAyakta // tadA dvimukharAjarSi, namisAdhuradomyamAta // 9 // tyaktasamyAdikArthIpi, nigranthopi CHAARA // tataba 45C%5C%Ek 1 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 122 // bhavAn svayam // karoti kArya cedanya-doSaprekSaNalakSaNam // 10 // kimarthaM tarhi rAjyastho-dhikRtAn kRtavAn bhavAn // parAparAdhavI. kSAyai, kriyante hi niyoginH||19|| idAnIM tu niyogitva, niHsaGgasyocitaM na te // tacchutvA namimityUce, naggatirgatadu| tiH // 12 // yadi sarva vihAya tvaM, mokSAyodyaccha se mune ! // tadA kimarthamanyasya, nindA vitanuSe vRthA ? // 13 // karakaNDa | rathAcakhyau,mokSAkAMkSiSu bhikssussu|| vArayannahitaM sAdhu-nindakaH kathyate katham ||14||yaa roSAt paradoSoktiH sA nindA khalu | kthyte|| sAtu kasyApi no kAryA, mokssmaargaanusaaribhiH||15|| hitabuddhyA tu yA zikSA,sA nindA naabhidhiiyte|| ata eva ca sAnyasya, kupyatopi prdiiyte||16|| yadArSa-"rUsaU vA paro mA vA visaM vA priattu| bhAsivA hiA bhAsA sapakkhaguNa kAriA // 17" anuziSTimimAM ziSTA-muditAM karakaNDunA // te trayopyurarIcakru-vijahuzca yathAruci // 18 // puSpottaravimAnAce, catvAropi sahacyutAH // sahopAttavratA mokSaM, sahaivAsAdayan kramAva : 19 // iti pratyekabuddhAnAM, caturNA zamazAlinAm // sampradA | yAnusAreNa, caritaM parikIrtitam // 30 // kalyANakAri narakAri vikArahAri, pratyekabuddhacaritaM duritApahAri // itthaM nizamya zamazAkhighanAnukAri, bhavyA bhajantu sukRtaM bhuvanopakAri // 21 // iti samAptA prasaGgAtA pratyekabuddhavaktavyatA / / EEEEEEEEEEEE // iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImanivimalagaNiziSyabhujiSyo pAdhyAyazrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau navamAdhyayanaM sampUrNam // 9 // // SEEEEEEEEEEE36] // 12 // // 122 // IP Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha dazamAdhyayanam // adhya010 carAdhyabanavam // 123 // / / aham / / vyAkhyAtaM navamAdhyayanaM, samprati dumapatrakAkhyaM dazamamArabhyate, asthacArya sambandhaH, ihAnantarAdhyayane dharmamprati niSkampatvamuktaM, taccAnuzAsanAdeva syAditi anuzAsanAbhidhAyakamidamArabhyate, anena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya prastAvanArtha gautamaM prati zrImahAvIreNedamuktamiti ihopayoginI gautamavaktavyatA tAvatkAciducyate / tathAhi atrAbhUdbharatakSetre, skhalekSmInirjitAlakA / / samagranagarIpraSThA, pRSThacampAbhidhA purI // 1 // tasyAM sAlamahAsAla-nAmAnau sodarAvabhau // rAjarAjiguNau rAja-yuvarAjau babhUvatuH // 2 // jAmiyazomatI saMjJA, piTharo bhaginIpatiH // gAgili gineyazcA-meya| buddhistayorabhUt / / 3 // tasyAzca puryAmanyedhu-viharan jagadIzvaraH // zrIvIraH samavAsAparSI-vyAmbhojanabhomaNiH // 4 // tataH sAlamahAsAlau, sArva vnditumudytau|| maharyA jagmatuH prAjya-pramodabharamedurau / / 5 / / jinaM natvA ca sadbhaktyA yathAsthAnaM nyssiidtaam|| | sarvajJopi jagau dharma, saMsArAmbhodhitArakam // 6 // tamAkarNya viraktAtmA, jinaM natvA gRhaM gataH // rAjyametadgRhANeti, sAlaH sodaramabravIt ||||sovaadiinmm rAjyena, kRtaM durgtidaayinaa| prajiSyAmyahamapi, bhavodvignastvayA samam / / 8 / / jAmeyaM gAgili rAjye, sthApayitvA mahotsavaiH / / tataH sAlamahAsAlau, prAbrAjiSTAM jinAntike // 9 // viharantau ca to nityaM, zrIvIrasvAminA samam // ekAdazAGgImanyUnAM, peThatuH zuddhadhInidhI // 10 // anyadA prasthitaM campAM, prati rAjagRhAta purAt / / prabhuM sAlamahAsAlau praNipatyetyavocatAm // 11 // nagaryAM pRSTacampAyAM, pratibodhayituM nijAn / svAminnAvAM yiyAsAvo, yadyanujJAM prayacchasi / / 12 // // 123 // // 123 // Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 uparAjyabanasUtram // 124 // -94% 4 -4 amUDhalakSyo bhagavAM-statastau gautamAnvitau / / AdizattAM purIM gantu, tepi tatra yayuH kramAt // 13 // tatra kAzcanapAthoje, niviSTo nAkinirmite // zrIgautamazcaturjJAnI, pArebhe dharmadezanAm / / 14 / zrutvA gAgalibhUpopi, tamAyAtaM samAtulaM / yazomatIpiTharayug | yayau vanditumutsukaH / / 15 / / harSotkarSollasadroma-harSo natvAtha tAnnRpaH // upavizya yathAsthAna-mazrauSIddharmadezanAm // 16 // | saMsArAsAratAsArAM, tAJcAkarNya viraktadhIH / / gAgalinagarI gatvA-gajaM rAjye nyavIvizat // 17 // pitRbhyAM sahitaH prAjya-rutsa| vaizvAdade vratam / / gautamasvAmipAdAnte, dAntAtmA medinIpatiH // 18 // tataH sAlamahAsAla-gAgalyAdimiranvitaH // gaNI gantuM jinAbhyaNe-'calacampApurI prati // 19 // tadA sAlamahAsAlA-vityacintayatAM mudA // yadbhavAttAritAnyetA-nyetadbhavyamabhUbhRzam | // 20 // tadA ca dadhyurityanta-galyAdyA api trayaH // aho ! sAlamahAsAlA-vasmAkamupakAriNI // 21 // etAbhyAM hi vayaM | pUrva, rAjyazrIbhAjanIkRtAH / idAnIM tu mahAnanda-prApakaM prApitaM vratam // 22 // ityAdidhyAnadAvAgni-dhvastakalmaSabhUruhaH / / muktimandiranizreNiM, kSapakazreNimAzritAH // 23 // mohamattebhapazcatva-pazcAsyA mArga eva te // cazcatprapaJca pazcApi, paJcamajJAnamAsadat ! // 24 // [yugmam] jinAbhyaNaM gatAstetha, gautamasvAminA samam // pradakSiNIkRtya jinaM, jagmuH kevaliparSadi // 25 // tatastAn gautamaH proce-'nabhijJA iva bhoH ! katham ? // yUyaM yAta samAyAta, vandavaM bhuvanaprabhum / / 26 // jinAnmA''zAtayetyuktaH, zrIvIreNAtha gautamaH // tatkSaNaM kSamayitvA tA-niti dadhyau nije hRdi // 27 // durbhagaM hariNAkSIva, bhajatedyApi mAM na hi // kevala jJAnalakSmIsta-riMka setsyAmi navAthavA ? // 28 // iti cintayataH zrIma-dindrabhUtigaNezituH / / asau surANAM saMlApaH, karNajAhabhagAhata // 29 // jinanAdyoditaM yo hi, jinAnnamati bhUcaraH / / svalabdhyASTApadaM gatvA, sa hi tadbhavasiddhikaH // 30 // iti -1 A5 +2 // 124 // + te Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyabanasUtram // 125 // devavacaH zrutvA-'STApadaM gantumudyataH // papraccha gautamaH sArva-sArvabhaumaM kRtAJjaliH // 31 / tatastApasabodhAya, tasya sthairyAya ca prabhuH // tatra gantuM tamAdikSa-damodhAjJA hi pAragAH // 32 // nidhAnaM sarvalabdhInAM, tataH zrIgautamaprabhuH / / bhaktyAbhivandha tIrthezaM, kAadhya pratastheSTApadaM prati // 33 // itazca koDinnadina-sevAlAstApasAstrayaH / / tApasAnAM paJcazatyA, pratyekaM parivAritAH // 34 // muktiraSTApadArohA-dvizAmIti vibhorvacaH // zrutvA janAnanAtpUrva, prasthitAH santi taM prati // 35 // [ yugmam ] upavAsatapAsteSu, prathamaH | saparicchadaH // kandAdibhojano bheje, tasyAdrerAdimekhalAm / / 36 / / SaSThAkArI dvitIyastu, pakkapatrAdimojanaH / / dvitIyAM mekhalAM prApa, sataMtrastasya bhUbhRtaH / / 37 // tRtIyastvaSTamatapAH, zuSkazevAlapAraNaH // tasyAdreH saparIvAra-stRtIyAM prApa mekhalAm // 38 // na tu ko'pi girestasya, klizyamAno'pyagAcchiraH / gamyaM garutmato meru-zRGgaM kiM yAnti kekinaH 1 // 39 // atha te tApasAH sarve, khatejovijitAruNam // AyAntaM gautamaM prekSyA-cintayanniti vismitAH ! // 40 // tapaHkRzAGgA api no, yatrAroDhuM kSamA vayam // gariSThakAyastatrAya-mArokSyati kathaM yatiH // 41 // uccairmukheSu teSvevaM, cintayatsveva gautamaH / / jaGghAcAraNalabdhyArka-razmInAlambya sazcaran // 42 / / tUrNa teSAmuparyAgA-rakSaNAcAgAdadRzyatAm / / javanaiH pavanaiH prerya-mANo megha ivoccakaiH // 13 // [yugmam ] tApasAste tu taM proccaiH, prazaMsanto vyacintayan / / asya ziSyA bhaviSyAmo-'muSmAduttarato gireH||44|| gautamastu gataH zaila-maulau | bharatakAritam // hRtAvamAdaM prAsAda, darzanIyaM dadarza tam // 45 // mAnavarNAnvitAnAdi-jinAdIn sthApanAjinAn // nanAma nitya pratimA-pratimAMstatra ca prabhuH // 46 // sAkSAdiva jinAMstAMzca, darza darza pramodabhAk // santuSTAvAtisantuSTa-cetA iti gaNAdhipaH 125 // zAzvatapratimAtulyAn // Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uMcarAdhya vanasUtram 126 // | // 47 // "jagaciMtAmaNi jaganAha jagaguru jagarakkhaNa, jagabaMdhava jagasatthavAha jAgabhAvaviakkhaNa / aThThAvayasaMThaviarUva kammaTTha 1 viNAsaNa, cauvIsaM vi jiNavara jayaMtu appaDihayasAsaNa / / 48 // iti stutvA ca natvA ca, caityAnnirgatya gautamaH // uvAsa rAtri-3/abhya010 | vAsAyA -azoko'zokatarostale // 49 // itazca dhanadaH zakra-dikpAlau nantumarhataH / tatrAyAto jinAmatvA, vavande gaNinaM mudA // 50 // dezAnAyAM gaNezopi, tatvatrayanirUpaNe / / iti sAdhuguNAnUce, gurutattvaM prarUpayan // 51 // "mahAvratadhAstIna-tapaH zopi tavigrahAH // antaprAntAzanAstulya-zatrumitrA jitendriyAH // 52 // niSkaSAyA mahAtmAnaH, sAdhavo guravaH smRtAH // tArayanti paraM | ye hi, tarantaH potavatsvayam ! // 53 // [ yugmam ]" tachutvA gaNigAtraM ca, vIkSyAtimRdupIvaram / / zrIdo dadhyau visaMvAdi, vaco'sya | svavapuSyapi / / 54 / antaprAntAzanatve hi, nedRk syAdaGgasauSThavam / / iti vaizramaNaH kizci-jahAsa viksnmukhH| // 55 // tato jJAtvA tadAkUtaM, caturjAnI jagau prbhuH|| dhyAnameva pramANa syAta, tanutvaM na tanoH punH||56|| asya saMzayapaGkasya, kSAlanAya jalo | pamam // zrIpuNDarIkAdhyayanaM, zRNu viveza ! tadyathA // 57 // vijaye puSkalAvatyAM, videhAvanimaNDane // nagaryAM puNDarI| kiNyAM, mahApadmanRpo'bhavat / 58 // tasya padmAvatIrAjJI-kukSijau sundarAkRtI / puNDarIkakaNDarIkA-bhidhau putrau babhUvatuH // 59 // tasyAM nagaryAmanyeyuH, sthavirAH samavAtaran / udyAne nalinavane, tridazA iva nandane // 60 / / tAn praNamya mahApadmaH, zrutvA dharma 4| viraktadhIH / / gatvA puryAM puNDarIkaM, nyadhAdrAjye mahAmahaiH // 61 // kaNDarIkazca saMsthApya, yauvarAjye'grahIdvatam / / puNDarIkamahArAja kRtadIkSAmaho nRpaH / / 62 // adhItya sarvapUrvANi, kayAtsamprAptakevalaH // mAsikAnazanenAgA-tsa rAjarSiH paraM padam / / 63 // athA- // 12 // nyeyuH pAvayanto, dharAM caraNareNubhiH // ta eva sthavirAstatra, bhUyo'pi samavAsaran // 64 // tAMzca zrutvA''gatAna hRSTaH, puNDarIkA // 12 // Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -1 4 -0 -2015 praNamya ca // nizamya dezanAM samyaka, shraaddhdhrmmupaadde||65|| kaNDarIko'pi tAnnatvA, zrutvA dharmamado'vadat / / AdAsye'haM bhavodvignaH | sacarAdhya- | pravajyAM yuSmadantike // 66 // tadyAvadbhUpamApRcchayA-gacchAmyahamiha prabho! // tAvatpUjyairiha stheyaM, kurvANairmayyanugraham // 67 // yana patram kA pratibandha mA kRthAstva-mityukto gurumisttH|| kaNDarIko drutaM gatvA, puryAmityagraja jagau // 68 // mayA gurorjinavaco, lbdhmdhe||127|| rivAmRtam // Arogyamiva vairAgya, tatprabhAvAnmamAbhavat / / 69 // tadyuSmAbhiranujJAto, vratamAdAtumutsahe / / nRjanma hArayetko hi, pramAdena dhuratnavat ? // 70 // puNDarIko'bravInmAsmA-dhunAkArSIvratagraham / / rAjyaM dadAmi te muMzva, mogAn gRhNAmyahaM vratam // 71 // | kaNDarIko'bhyadhAdbhoge, rAjyena ca kRtaM mm|| vratameva hi me'bhISTa, bubhukSoriva bhojanam // 72 // puNDarIko'vadadvatsa !, sAdhudharmo'ti| duSkaraH // tyAjyAni vatinAM pApa-sthAnAnyaSTAdaza dhruvam // 73 // brahmavrataM ca dhartavyaM, durdharaM surazailavat / / mano nidheyaM santoSe, vidheyaM ca gurorvacaH / / 74 // bAhubhyAM vArddhitaraNa-miva taduSkaraM vratam / / tvaJcAtimRkumAro'si, zItoSNAdivyathAsahaH // 75 // dIkSAdAnaM tato vatsa!, sAmprataM sAmprataM na te / bhuktabhogo vratAbhoga-maGgIkuryA yathAsukham / / 73 / / kaNDarIko'lapat klIva-narANAM duSkaraM vratam // paralokArthinAM dhIra-puMsAM tannaiva duSkaram / / 77 / tanme datta vratAnujJAM, drutamityanujo vadan / bhUbhujA vratamAdAtuM, kathamapyanvamanyata / / 78 // kaNDakarIkastataH prAjya-rutsadaivratamAdade // adhItyaikAdazAGgAni, tapastepe ca dustapam // 9 // athA nyadA tasya tanA-vantaprAntAzanAdimiH // dAhajvarAdayo rogA, babhUvuratiduHsahAH // 8 // anAcArairyaza ivA-mayaiH pIDAmayaizca taiH|| // 27 // sA tanustanutAM meje, vaivayaM cAhi candravat / 81 // punarapyanyadA tatra, kaNDarIkeNa saMyutAH // ta evAbdasahasreNa, sthavirA samavAsaran // 42 // tAnizamyAgato bhUpo, natvA zuzrAva dezanAm / / kaNDarIkaM naman bhUri-rogaM tadvapuraikSata // 83 // rAjAtha sthavirAnUce, SRICS +Cociet-04 // 127 // Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yana sUtram // 128 // // 128 // prAsukairbheSajAdibhiH / / cikitsAM kArayiSyAmi, kaNDarIka mahAmuneH // 84 // tadyUyaM me yAnazAlA - malakkuruta sUrayaH ! // ityuktA bhUbhRtA te'pi tatra gatvAvatasthire // 82 // cikitsakA nRpAdiSTA, vividhairauSadhAdibhiH / kaNDarIkaM kramAJcaku -nirAmaya kalevaram // 86 // tato bhUjAnimApRcchaya sthavirA vyaharaMstataH / zramaNAnAM hi naikatra, sthitirAyatizobhanA // 87 // kaNDarIkastu nAcAlIdrAjabhojyeSu gRddhimAn || jihendriyaM hi jIvAnAM, manovadurjayaM smRtam // 88 // tacca jJAtvA puNDarIka-statrAgatyAna maccirAH // taM tripradakSiNIkRtyA - vAdIdevaM kRtAJjaliH / / 89 / / dhanyastvaM kRtakRtyastvaM tvayA saphalitaM januH || santyajya rAjyabhAryAdi, sarva yatsvIkRtaM vratam // 90 ahaM tvadhanyo niHsAraM bhUriduHkhajalArNavam // riputaskara dAyAdA dhInaM vidyullatAcalam // 91 // vipAkakaTukAnityaM, viSayAkhAdasundaram || apyavazyaM parityAjyaM, rAjyaM na tyaktumIzvaraH / / 92 / / [ yugmam ] ityekazo nRpeNoktaH, sa munirmonamAzrayat / dvitriruktastu mandAkSa-vilakSo vyaharattataH // 93 // kiJcitkAlaM vyahArpIca, gurubhiH samamunmanAH // durAveza ivAsAdhyaH prANinAM hi durAzayaH / / 94 / / anyadA tu natodvidmaH paribhraSTazubhAzayaH // kaNDarIko gurUn muktvA, jagAma nagarIM nijAm // 95 // taMtra bhUpagRhopAnta - sthito'zokataroradhaH // nyaSIdagata sarvakha iva cintAzatAkulaH // 96 // tadA ca puNDarIkasya, dhAtrI tatra samAgatA | zokAmbhonidhimanaM taM dRSTvA rAjJe nyavedayat // 97 // tato guNopi doSAya, jAta ityavadhArayan // sAntaH puraparIvAro, bhUpastatrAyayau utam // 98 // taM tripradakSiNIkRtya, natvA covAca pUrvavat / / satvadhAnmaunamevaikaM, duSTagrahagRhItavat // 99 // bhUyo bhUyo'bhyadhAtko hi, hitvA svarnarakaM zrayet // kAcakhaNDamupAdatte ko vA tyaktvA marunmaNim 1 // 100 // prAjyaM sAmrAjyamutsRjya ko vA vAJchati niHkhatAm || ko muktvA vrataM bhogAn, kAMkSati kSaNabhaGgurAn // 101 // satyapyevaM yadi syAtte, bhogecchA adhya010 // 128 // Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + bhavya01 II-% 6 tarhi kadhyatAm // dadAtyanucitaM vastu, prArthanAmantarA hi kaH ? // 102 // bhogavAJchA mamAstIti, hitvA brIDAM vratI jgau|| tatasarAyabanasvasa stama nRpo rAjya, pApabhAramivArpayat // 1.3 // loca kRtvA caturyAma, dharma ca pratipadya sH|| kaNDarIkAtsAdhuliGgaM sukhpinndd||129|| mivAdade // 104 // gurUpAnte parivrajya, bhokSyehamiti nishcyii|| socAlIdizamuddizya, tatpAdAmbhojapAvitAm // 105 // kaNDarIkastu tatraiva, dine subahubhojanam / / cakhAdAdRSTakalyANa, ivoccaiAdvimudvahan // 106 // praNItamatimAtraM ta-nmandAnestasya bhojanam // ajIryamANaM vidadhe, vedanAmatidAruNAm // 107 // pApoyamiti nIrAgaiH, scivaadyairupekssitH|| sotha vyathAnadIpUre, pyuvamAno vya. | cintayat // 108 // samprAptavyazanaM nAtha-mupekSantetra ye jddaaH|| vipakSebhyotiricyante, sevakA api te dhruvam // 109 // tatohaM yadi jIvAmi, tadopekSAvidhAyinaH // saputrapautrAn mantryAdIn, ghAtayAmyakhilAnapi // 110 ||raudrdhyaanmiti dhyAyana , krUrastandulamatsyavat // rAjyAdau mUJchito bADhaM, jambAla' iva zUkaraH // 111 // sobhUdvipadya jyeSThAyu-nArakaH saptamAvanau // ante hi yAdRzI buddhi-stAdRzyeva gatirbhavet // 112 // puNDarIkotha samprApya, gurun dharma prapadya ca // zItarukSArasAhArai-zvakArASTamapAraNam // 113 // taizcAhArairabhRttasya, dehasandeha kRvyathA // tathApi sthairyamAsthAya, sa rAjarSiradovadat // 114 // namohadbhayo bhagavayaH, samprAptebhyaH parampadam / / siddhebhyaH sthavire bhyazca, sAdhubhyazca namo namaH // 115 // gurUpAnte mayA pUrva-mupAcAsti caturvatI // idAnImapi saMsArA-rNavanAvaM zrayAmi tAm // 11 // // 129 // jinAdInAmadInohaM, zaraNaM svIkaromi ca // prAnte cAbhISTamapyeta-dyutsRjAmi nijaM vapuH // 117 // kRtakRtya iti prApya, paJcatvaM 1 kAdavaH / 2 maraNam / C4%80 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa mahAmuniH // trayastriMzatsAgarAyuH, sarvArtha tridezobhavat // 118 // tatazyutvA videheSu, prApya nRtvaM sa setsyati // svayaMvarA cirAdhya adhya010 bhavetsiddhiH, prANinAM hi sadharmaNAm // 119 // tasmAtkRzatvapInatve, no hetU punnypaapyoH|| kAraNe tu tayoH zrIdai, da panasUtram // 130 // meM dhyAne eva zubhAzubhe // 120 // kuzopi pazya durdhyAnA-tkaNDarIko yyaavdhH|| puSTopi puNDarIkastu zubhadhyAnAtsurobhavat / | // 121 // aho ! svAmI mamAkUrta-majJAsIditi vismitaH // dhanado jAtasaMvega-staM natvA hyAzrayaM yayau // 122 // zrIdasAmAniko vajra-svAmijIvastadA mudA / / samyaktvaM prApa taM cAnye, bhASante jRmbhakAmaram // 12 // sa ca paJcazatImAnaM tddhyynmgrhiit|| natvA ca gaNinaM puNyA-zayaH svAzrayamAzrayat // 124 // prabhAte ca gaNI natvA, jinendrAnuttaran gireH||proce taistApasaistvaM no, guruH ziSyAzca te vayam // 125 // gautamaH smAha yuSmAkaM, asmAkaM ca gururjinaH // te procuH kimu yuSmAka-mapyanyo vidyate guruH ? | // 126 // gaNI jagAda sarvajJA, suraasurnmskRtH|| jitarAgo jayati me, guruvIro jagadguruH // 127 // tadAkarNya pramuditA-ste sarve 5 taapsottmaaH|| devArpitayativeSAH, prAvrajan gautamAntike // 128 // taizca sArdhaM calan bhikSA-kAle jAte'tha tAn gnnii|| kiM bhojanaM yuSmadartha-mAnayAmIti pRSTavAn ? // 129 // prAjyaiH puNyairgururasau, prApto vAJchitadAyakaH // tadadya hRdyairazana-starpayAmaH kSudhAnalam / 4 // 130 // iti te muditAH sarve-pyUcire tvatprasAdataH // paramAtman ! bhavatu naH, paramAnena pAraNam // 131 // tato gato gaNI 4 | pArzva-grAme kenApi bhktitH|| khaNDAjyapAyasaiH prAjyaH, prAsakaiH pratyalambhyata // 132 // patagRhastadApUrNa-statpANau didyute tadA // // 130 // pUrNenduriva tadvakra-lIlA zikSitumAgataH // 133 // athAyAntaM karasthaika-pAtraM taM prekSya sAdhavaH // iti te cintayannUnaM, pazcAdeSyati // 13 // sarvArthasiddhanAmake vimAne / 2 nirjaraH / kubera / / bhabhiprAtham / 5 pavitra vicAraH / AAAAAAX Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyasam // 134 // iyatA tvamunA no no, bhAvI ni tilakAnyapi // yadvAcintyaprabhAve'smin , kRtaM cintanayAnayA // 135 // prabhuucarAdhya adhya01. vanasUtram stvAgatya vidhiva-paripAcyA nivezya tAn // abhojayadyathAkAmaM, pAyasaM pariveSayan // 126 // akSINamahAnasayA, labdhyA // 13 // tatpAtrasaMsthitam // nAkSayatpAyasaM tAva-dapi vArivodakam // 137 // ekottarA paJcazatI, tadA zevAlabhakSiNAm // iti damyAvaho ? bhAgyama-sAkamuditoditam // 138 // AzrayaM sarbalabdhInA-moSadhInAmivadrirAT // pravartakaH sanmArgANAM, taTinInAmivAmbudaH / // 139 // prazAstA zastazAstrANAM, digdezAnAmivAryamA / yazobhizca mahobhizca, nyazcayazcandrabhAskarau // 140 // siddhipuryAH sArtha8 vAho, lokottrgunnaakrH|| yadayaM militaH svAmI, kRpaarsmhoddhiH||141|| [tribhirvizeSakam ] kiJca prasAdAdasyaiva, labdho | bodhiH sudurlabhaH // jagacintAmaNiH zrImAn , vIrasvAmI ca naMsyate // 142 // tadidAnI bhavAmbhodhi-rasAmistIrNa eva hi // vyApto janmajarAroga-maraNAdijalomibhiH // 143 // ityAdidhyAnamAhAtmyA-jhuJjAnA eva te kSaNAt // sauhitya'miva samprApuH, kevalajJAnamujjvalam // 144 // atha sarveSu tRpteSu, gaNezo bubhuje khayam // tAn vimitAn sahAdAya, bhUyopi prAcalatpuraH // 145 // kramAtsamavasaraNa-samIpabhuvamIyuSAm / / dinnAdInAM prAtihArya-lakSmIptisya pazyatAm // 146 // ekottarapaJcazatI-mitAnAM SaSThakA|riNAm // utpede kevalajJAnaM, pUrvoktadhyAnayogataH // 147 // (yugmam) tAvatAmeva koDinna-pramukhAnAM tu tatkSaNam // sarvazaM pazyatAM jajJe, pazcamajJAnasagamaH // 148 // atha pradakSiNIcake, tairvRto gaNabhRjinam // grahabajeH parivRtaH, sumerumiva candramAH // 149 // // 13 // tAMcavamabravIdvIkSya, brajato jinaparSadi / bho bho ! yUyamihAyAta, namata trijagadgurum // 150 // jinAnmA''zAtayetyukta-stato , 'vadhatuM' iti bhaa0| ra adriH, parvataH / / navInAmiva medhaH / 4 sUryaH / 5 mAMkhA karatA iti bhaa0| / tRptim / 7 gautamaH 8 jinasya / CM45554 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarASpabanastram // 132 // RESEA S bhagavatA gnnii|| mithyAduSkRtapUrva tAn , kSamayitvetyacintayat // 151 // gurukarmA hyahaM nAmin , bhave prApsyAmi nirvRtim // amI maddIkSitA dhanyA-statkAlotpanna kevalAH // 152 // kurvANamevamadhRti-mindrabhUtigaNAdhipam // iti smAha mahAvIra-svAmI | vizvakavatsalaH // 153 // aSTApadAtsiddhiriti, kiM grAhyaM devaMtaM vcH|| yadvA jinAnAmAyuSman !, jinAnAmiti sopyavaka // 15 // prabhuH smAhAdhRti tanmA-kArSIH snehA yadaGginAm / / bhavanti sunntthdvidl-crmornnaakttsnnibhaaH||155|| cirantanAtparicayAt / | tavorNAkaTasannibhaiH // praNayo varttate'smAsu, prApyate tanna kevalam / / 156 // yo hi vittavadhUjJAti-rAgatyAganibandhanam // rAgo. 'haMdgurudharmAdau, prazastaH kathito jinaH // 157 // so'pyAyuSman ! yathAkhyAtaM, pratibandhAti saMyamam // raviM vinA dinamiva, taM vinA nahi kevalam // 158 // gate tvasmadgate rAge, dhruvaM te bhAvi kevalam // AvAmitazyutau tulyau, bhaviSyAvo dhRtiM kuru | // 159 // itthamudIrya tadA hitazikSA, tasya muniprakarasya ca dAtuM // adhyayanaM drumapatrakasajhaM, smAha jino jagatIhitametat / // 16 // ityuktA prastAvanA, sAmprataM sUtramanusriyate, taccedam-- mUlam-dumapattae paMDuae jahA, nivaDai rAigaNANamaccae / evaM maNuANa jIviaM samayaM goama ! mA pamAyae // 1 // vyAkhyA-mo-vRkSastasya 'patraM'-parNa dumapatraM tadeva drumapatrakaM, "paMDuae"tti ArSatvAt 'pAnDuraka' kAlapariNAmAttathAvidharogAdervA jAtazvetabhAvaM, 'yathA' yena prakAreNa 'nipatati' shithilvRntbndhntvaadbhshyti| "rAigaNANaM"ti 'rAtrigaNAnAM dinagaNAvinA- | 6 // 13 // , mokSam / 2 devasambandhi ityarthaH / 3 sarak / 4 premaH / 5 tanAmakaM cAritram / munisamUhasya / +5 + 1 +S Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjyayaMtram // 133 // // 133 // mAvitvAdAtriMdivasamUhAnAM, 'atyaye' atikrame "evaM ti evaMprakAraM "manuSyANAm' upalakSaNatvAtsarvajIvAnAM 'jIvitam ' AyuH, tadapi hiM rAtri dinagaNAnAmatikrame yathAsthitvA adhyavasAyAdikRtopakrameNa vA prazyatItyevamucyate / yatacaivamataH samayamapi AttAnAvali-' kAdi, apergamyamAnatvAt, 'he gautama' ! he indrabhUte ! 'mA pramAdI!' mA pramAdaM kRthAH, zeSaziSyopalasiMha gautamagrahaNe, | sarveSAmanuzAsanArthatvAdasya / atra ca pANDurakapadAkSitaM yauvana svApyanityatvaM prakaTayituM niyuktikArI 'gAthAzrayamAha -"parigaTTi LAyaNNaM, calaMtasaMdhiaMtaviMTAgaM / pattaM vasagappacaM, kAlappataM bhaNati gAhaM // 1 // " 'parivartitaM - kAlapariNAmAdamya thAkRtaM lAvaNyaM - saukumAryAdirUpamasyeti parivartitalAvaNyaM, tathA calatsandhi, ata eva "muaMtarvidyAgaM" ti 'mucantaM' svajantaM yasya | tattathA pavadityarthaH / 'patra' parNa, 'vyasanam' ApadaM prAptaM vyasanaprAptaM kAlaM prakramAtpatana prastAvaM prAptaM kAlaprAptaM, gapati mAthAM pallavAn pratIti zeSaH // 1 // tAmevAha - "jaha tumhe taha amhe, tubbhe vi a hohiA jahA amhe || appAhera paDataM, paMDuapacaM kisalayANaM // 2 // " yatheti sAdRzye tato yathA yUyaM samprati kisalayabhAvaM prAptAH snigdhatvAdiguNairgarvamudvahatha asmAMzcopahastha tathA vayamapyatItadazAyAmabhavAma, tathA yUyamapi bhaviSyatha yathA vayaM vivarNavicchAyatayopasahanIyAnIti bhAvaH / " appAhei ci putrasya piteSa. hivasapadizati, patatpANDupa kisalayAnAM // 2 // nanu kimevaM pANDupatra pallavAnAmullApaH sambhavati ? yenaivamucyata ityAha- " navi atthi navi a hohi ullAbo kisalapaMDupacANaM // uvamA khalu esa kayA, bhaviajaNavibohaNaTThAe || 3 ||" spaSTA / yathA ceha kisalayAni pANDupatreNAnuziSyante tathAnyapi yauvana garvito'nuzAsanIyaH / tathA cotaM vAcakamukhyai:- " paribhavasi kimiti lokaM, jarasA parijarjarIkRtazarIram | acisannamapi bhaviSyasi, yauvanagarSe kimudvahasi ? // 1 // tadevaM jIvitayauvanayoranityatAM jJAtvA pramAdo na // 233 // Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -***- carAdhyayanasUtram // 134 // - * vidheya iti suutraayH||1|| bhUyopyAthuSa evAnityatvamAha *vaca. mUlam-kusagge jaha ora ciTThai lNbmaanne| evaM maNuANa jIviaM, samayaM goyama mA pamAyae // 2 // vyAkhyA-kuzAgre yathA 'avazyAyabindukA' zaratkAlabhAvizlakSNavarSavindura, khArthe kapratyayaH, 'stokam' aspaM kAlamiti zeSaH, tiSThati lambamAnako manAga nipatan / baddhAspado hi kAlAntaramapi kSamatetyevaM viziSyate, evamanujAnAmItyAdi prAgvaditi sUtrArthaH // 2 // utArthamupasaMharannupadezamAhamUlam-ii ittariaMmi Aue, jIviae bhupnycvaaye| vihuNAhi syaM purekaDaM, samayaM goyama mA pamAyae 3 // || vyAkhyA-ityuktanyAyena itvare svalpakAlabhAvini "eti upakramahetubhiranapavaya'tayA yathAvaddhaM tathaivAnubhavanIyatAM gacchatIti | AyuH" tazcaivaM nirupakramameva tasmin , tathA anukampitaM jIvitaM jIvitakaM ca zabdasya gamyatvAttasmitha, arthAt sopakramAyuSi, bahavaH. prabhUtAH pratyapAyA:-mazahetavo'dhyavasAyAdayo yasmistattathA tasmin / anena cAnukampyatve hetuH sUcitaH, evazvoktarUpadrumapatradRSTAntajalabindudRSTAntAbhyAM manujAyanirupakramaM sopakramaM ca tucchamityatosyAnityatAM jJAtvA "vihuNAhi"ti 'vidhunIhi jIvAt pRthakuru rajaH karma, "purekarDa"ti purA tatkAlApekSayA pUrva kRtaM vihitaM tat vidhunanopAyamAha-samayamapi gautama ! mA pramAdIriti / | sUtrArthaH // 3 // na ca punartRtvAvAptau dharmodyamaH kariSyata iti dhyeyaM, yata: AAAA // 134 // // 13 // Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panasUtram // 135 // AR SONG:- GRAHARA mUlam-dulahe khalu mANuse bhave, cirakalANavi svvpaanninnN| - gADhA ya vivAga kammuNo, samayaM goyama mA pamAyae // 4 // vyAkhyA-'durlabho' duSprApaH khalurvizeSaNe, apuNyAnAmiti vizeSayati, 'mAnuSo' manuSyasambandhI 'bhavo' janma, 'cirakAlenApi' prabhUtakAlenApi AstAM svalpakAlenetyapizabdArthaH, 'sarvaprANinAM' sarvajIvAnAM / kuta ityAha-'gADhAH' vinAzayitumazakyA, ca iti yasmAt , 'vipAkA' udayAH karmaNAM naragativighAtiprakRtirUpANAM, yata evamataH samayamapItyAdi prAgvaditi sUtrArthaH // 4 // kathaM punarmanujatvaM durlabhamiti sUtradazakenAhamUlam-puDhavikkAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goyama mA pamAyae // 5 // vyAkhyA--pRthivIkAyam 'atigataH' prAptaH "ukkosaM"ti utkarSato jIvaH, 'tu|' pUraNe, 'saMvaseva' tadpatayaivAvatiSThate, kAlaM | 'saGkhyAtIta' asaGkhyeyotsarpiNyavasarpiNIrUpaM, ataH samayamapItyAdi prAgvat // 5 // mUlam -AukkAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaMsaMkhAIyaM, samayaM goyama mA pamAyae // 6 // mUlam-teukAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIyaM, samayaM goama mA pamAyae // 7 // mUlam-vAukAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhAIaM, samayaM goyama mA pamAyae // 8 // vyAkhyA-daM sUtratrayaM pRthvIsUtravadhAkhyeyam // 6 // 7 // 8 // ++RAMA // 135 // Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjya- // 13 // EARCHKva mUlamva NassaikAyamago , ukosaM jIvo u sNbse| kAlamaNataM duraMtaM, samayaM goyamamA pamAyae // 9 // dhya... vyAkhyA-damapi prAgavat , navara 'ananta' anantIsapiNyavasarpiNIrUpaM, sAdhAraNApekSacaitat / duSTaH anto'syeti durantastaM, evapi sAdhAraNApekSameva / te atyantAlpabodhavema tata udttA api na pAyo viziSTaM mAnuSAdimadhamApnuvanti // 9 // mU-beiMdibhakAyamagao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhijjasaNNiaM,samayaM goyama mA pamAyae 10 teiMdiyakAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhijjasapiNa, samayaM goyama mA pamAyae 11 cauridiyakAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / kAlaM saMkhijasaNNiaM, samayaM goyama mA pamAyae 12 vyAkhyA-inamapi sUtratrayaM spaSTa, navaraMkAlaM 'saMkhijasaNNiati ti saGkhyeya samjhita' sankhyAtavarSasahasrAtmakam // 10 // 11 // 12 // mUlam-paMciMdiyakAyamaigao, ukkosaM jIvo u saMvase / sattabhavaggahaNe, samayaM goyama mA pamAyae 13 // | vyAkhyA-pazcendriyA uttaratra devanArakayorabhidhAsvamAnatvAt manuSyatvasya ca durlabhatayA prakrAntatvAciryazca eveha gRhyante, "sa-* tavatti" ti sapta vA aSTa vA saptASTAni bhavagrahaNAni janmopAdAnAni, tatra sapta bhavAH saGkhyAtAyuSi, aSTamastvasaGkhyAtAyuSIti 1 // mUlam-deve neraie aigao, ukkosaMjIvo u sNvse| ivikabhavaggahaNe, samayaM goyama mA pamAyae 14 // vyAkhyA-devAnnairayikAMcAtigata utkarSato jIvaH saMvaset ekaikamavagrahaNaM, ataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti satra-the dazakArthaH // 14 // uktamevArthamupasaMhalamA RANI Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRN IMARSINrn vanastram // 137 // pala mUlam-evaM bhavasaMsAre, saM isubhAsumahi kammAhA jIvopamAyabahalo, samayaM gAyama.mA prmaaye.15|| vyAkhyA-'evam' uktanyAyena bhavA-tiryagAdijanmAnyeva saMsAro bhavasaMsArastasin, 'saMsaravi paryaTati, zubhAzubhaiH karmabhiH * pRthvIkAyAdibhavahetubhiH, jIva pramAdabahulo'taH samayamapItyAdi prAgvaditi sUtrAH // 15 // itthaM tvadaliyAkA utarottaraguNA durlabhA eveti sUtrapazcakanAhamU-laNavi mANusattaNaM, AriattaM puNaravi dulhN| bahave dasuA milakkhuA, samayaM goyamamA pamAyae16 / vyAkhyA-labdhvApi kazcinmAnuSatvaM, 'AryatvaM' magadhAcAryadezotpattirUpaM 'punarapi bhUyopi durlabhaM / kuta evamityAha-yato bahavo 'dakhaH' dezapratyantavAsinazcaurAH, "milakkhua"ti mlecchA avyaktavAco yaduktaM Ayana vidhAryate, teca zakayaSanAdi-15 dezodbhavAH / yeSu dharmAdharmagamyAgamyabhakSyAbhakSyAdijJAnavikaleSu pazuprAyeSvavApyApi mAnuSyaM janturna kazcidapyarthaM sAdhayatIti / ataH samayamapItyAdi prAgvat // 16 // mUlam-lakRNavi AriattaNaM, ahINapaMciMdiayA hu dullhaa| vigaliMdiayA hu dIsai, smyN0|| 17 // vyAkhyA-itthamatidurlabhamapyAryatvaM labdhvA ahInapaJcendriyatA 'huH' avadhAraNe bhinnakramazca tato durlabheva, kRtaH ? ityAha-vika4 lAni-rogAdibhirupahatAnIndriyANi yeSAM te tathA tadbhAvo vikalendriyatA, huritinipAto nipAtAnAmanekArthatvAdahulyavAcakastatazca H937 // yato bAhulyena vikalendriyatA dRzyate, iti bahInapazcendriyatA durlabhaiveti / samayamityAdi prAgvat // 17 // 7 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAdhyavanastrama // 138 // B%A4%BHASHA | mUlam-ahINapaMcaMdiattaMpi se lahe, uttamadhammasuI hu dullahA / kutitthinisevae jaNe, samayaM0 // 18 // 2 __ vyAkhyA-kathamapyahInapaJcendriyatvamapi saH' janturlameta, tathApyuttamadharmazrutistatvazravaNAtmikA, 'hu' avadhAraNe mitrakramazca, tato durlabhaiva / kimiti ? yataH 'kutIrthiniSevakaH' zAkyAdipAkhaNDiparyupAsako 'janaH' lokaH, kRtIrthino hi lAbhArthino | yadeva prANinAM priyaM tadevopadizanti, tattIrthakarANAmapyevaMvidhatvAt / uktaJca-"satkArayazolAbhA-rthimizca mUDhairihAnyatIrthakaraiH // avasAdita jagadidaM, priyaannypthyaanyupdishdbhiH||1||" iti sukaraiva teSAM sevA, tatsevinAM ca kuta uttamadharmazrutiH tataH samayamityAdi prAgvat // 18 // mUlam-laddhUNavi uttamaM suI, saddahaNA puNaravi dullhaa| micchattanisevae jaNe, samayaM goama mA pmaaye||19|| | vyAkhyA-lamdhvApi uttamA 'zruti''jinapraNItadharmazravaNarUpAM, 'zraddhAna' tattvarucirUpaM punarapi durlabhaM / tatra hetumAha-mithyA. tvam-atattve tattvamiti pratyayaH taniSevate yaH sa mithyAtvaniSevako jano'nAdibhavAbhyAsAdgurukarmatvAcca prAyastatraiva prA. cerataH samayamityAdi prAgvat // 19 // mUlam-dhammapi hu saddahaMtayA, dullahayA kAraNa phaasyaa| iha kAmaguNesu mucchiA, samayaM0 // 20 // vyAkhyA-dharma prastAvAtsarvajJoktaM, 'api: mimakramaH, ''vAkyAlabAre, tataH "saddataya"pi bhavato'pi' kartumamilaSato'pi M // 15 // durlabhakAH 'kAyena' aGgena 'sparzakAH' kAraH, hetumAha-iha jagati kAmaguNeSu zabdAdiva mUJchitA gRddhA jantava iti zeSaH, prAyeNa 6 // 138 // Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hi rogiNAmapathyamivAhitakAriNo'pyanukUlA viSayAH prANinAM priyAH syurityato durApAM dharmasAmagrImavApya samayamapi gautama!mA pramAdIriti sUtrapaJcakArthaH // 20 // kizca sati dehasAmarthya dharmasparzaneti tadanityatAkathanenApramAdopadezaM sUtraSaTkenAhabanasUtram // 139 // mUlam-parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te| se soabale a hAyai, samayaM goama mA pamAyae 21 vyAkhyA-'parijIyati' sarvaprakAravayohAnimanubhavati 'te' tava zarIrameva jarAdimiramibhyamAnatayA anukampyamiti zarIrakaM / / kezAH paNDurakA:-pUrva janamanonayanahAriNotyantaM zyAmA api bhUtvA sAmprataM vayaHpariNAmAt zuklA bhavanti 'te' tava punaste zabdo| pAdAna bhimvaakytvaaddussttN| tathA 'se iti' tat yat pUrvamabhUva zrautrabalaM karNavalaM dAdapi zabdopAdAnarUpaM, caH samuccaye, hIyate jarAtaH svayamapaiti / ataH zArIrasAmarthyasyAsthiratvAtsamayamityAdi prAgvat // 21 // II mUlam-parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te|se cakkhubale ahAyaI, samayaM goama mA pamAyae 22 IPI mUlam-parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te| se ghANabale ahAyaI, samayaM goama mA pamAyae 23 mUlam-parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te| se jibbhabale ahAyaI, samayaM goama mA pamAyae 24 | mUlam-pArajUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te| se phAsabale a hAyaI, samayaM goama mA pamAyae 25 // 13 // 15// mUlam-parijUrai te sarIrayaM, kesA paMDurayA havaMti te / se savvabale ahAyaI, samayaM goama ! mA pamAyae 26 vyAkhyA-iMdamapi sUtrapaJcakaM prAgvameyaM, navaraM "sAbale"ti sarveSAM karacaraNAdhavayavAnAM balaM svasvavyApArasAmarthya iha kakakara Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhya010 vya- ca prathamaM zrotropAdAnaM tadbhAve zeSendriyANAM sadbhAvena paTutaratvena ca prAdhAnyAditi sUtrapadakArthaH // 26 // jarAtaH zarIrazakti-185m banarutA, atha shegemystaamaah||140|| sUlam-araI gaMDaM visUIA, AyaMkA vivihA phusaMti te| viSaDai viddhaMsai te sarItyaM, smyN0|| 27 // || .. vyAkhyA-'aratiH' bAtAdijanitazcitodvegaH, "gaMDaM" gaDaH, 'vicikA' ajIrNavizeSaH, 'AtA' sadyo ghAtino rogavizeSAH, 'vividhAH' bahuprakArAH spRzanti 'te' tava zarIramiti shessH| tatazca "vivaDaI"tti vizeSeNa patati-balopacayAdapaiti, 'vidhvasyati' jIvamuktamadhaH patati te zarIrakamato yAvajarA rogAzca gAna jarjarayanti tAvatsamayamityAdi prAgvata / kezapANDuratvAdi jarAciI,rogAzca, yadyapi gautamena sambhavanti, tathApi tanizrayAzeSaziSyapratibodhArthatvAdaduSTamidamiti muutraarthH||27|| atha yathA apramAdo vidheyastathAhara mUlam-vucchida siNehamappaNo, kumu sArai vA paanniaN| se savasiNehavajie, samaya0 // 28 // vyAkhyA-vyuchiddhi' apanaya 'snehaM' madviSayamabhiSvaGgaM 'Atmana:' svasya, kimiva kiM ? 'padamiva' candravikAsikamalamiva "sAraiaM"ti sUtratvAccharadibhavaM zAradaM. vA zanda upamArtho minnakramazca prAg yojitaH, 'pAnIyaM jalaM, tatazca kumudaM yathA prathama | jalamagnamapi jalaM vihAya vartate, tathA tvamapi cirasaMsRSTamapi madviSayaM snehaM chiddhi, chitvA "se" iti sataH sarvasnehavarjitaH san samayamapi gautama mA prAmAdIH / iha ca zAradapadopAdAnaM zAradajalasyeva snehasyApyatimanoramatvasUcanArthamiti strArthaH // 28 // kizcamu0-ciccA dhaNaM ca bhArizra, pavvaio hi si aNagAriaM / mA vaMtaM puNovi Avie, samayaM0 // 29 // // 14 // / - 40 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjyayanasUtram // 141 // vyAkhyA-'tyaktvA' parihRtya 'dhanaM' catuSpadAdi, ca zabdo bhinnakramastato bhAryAM ca tyaktvA, pravrajitaH pratipanno "hi: " yasmAt "si" tti sUtratvAdakAra lope 'asi' varcase 'anagAritAM' munitvaM, ato mA 'vAntaM' udgIrNa 'punarapi' bhUvopi " Avie" ti ApibeH / kintu samayamityAdi prAgvaditi sUtrArthaH // 29 // kathaM vAntA''pAnaM na syAt ? ityAha mUlam - avaujjhia mittabaMdhavaM, viulaM caiva dhaNohasaMcayaM / mA taM biiaM gavesae, samayaM // 30 // vyAkhyA - 'apohya' muktvA mitrANi ca bAndhavAztha mitrabAndhavaM 'vipulaM' vistIrNa, 'caH' samuccaye, 'evaH' pUrtI, ghanasya-kanakAdidravyasya oghaH- samUhaH tasya saJcayaH - kozo dhanaughasaJcayastaM mA tat mitrAdikaM dvitIyaM punaH svIkArArthamiti zeSaH, 'gaveSaya' anveSaya | zrAmaNyAzrayaNe hi tatyaktamiti vAntopamaM bhUyopi tadbhaveSaNe ca vAntApAnameva syAdityabhiprAyaH, kintu samayamityAdi prAgvaditi sUtrArthaH // 30 // itthaM mamatvocchedArthamuktvA darzanazuddhayarthamAha mUlam-nahu jiNe ajja dIsaI, bahumae dIsaI maggadesie / saMpai neAue pahe, samayaM0 // 31 // vyAkhyA - "nahu" naiva "jinaH' an 'adya' asmin kAle dRzyate, yadyapIti gamyaM, tathApi "bahumae "tti bahumataH 'panthAH ' sa ca dravyato nagarAdimArgo bhAvatastu jJAnAdirUpo muktimArgaH, iha ca bhAvamArga eva gRhyate, tatazca muktimArge dRzyate / kIdRzaH 1 | ityAha- " maggadesie "tti mArgyamANatvAnmArgo - mokSastasya "desie" ti sUtratvAdezakaH - prApako mArgadezakaH / ayaM bhAvaH - yadyapyadhunAnAsti paraM tadupadiSTo mArgastu dRzyate / na cedRzoyamatIndriyArthadarzinaM jinaM vinA sambhavatItyasandigdhacetaso bhAvinopi bhavyA // 141 // // 2410 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAdhyayanaratram // 142 // -%A5 na pramAdaM vidhAsyanti, tataH 'samprati' adhunA satyapi mayIti bhaavH| 'naiyAyike' nizcitamuktyAkhyalAbhaprayojane 'pathi' mArge keva2 lAnutpattisaMzayena samayamapi gautama ! mA pramAdIritthazca vyAkhyA sUtrasya sUcakatvAditi sUtrArthaH // 31 // tathA ubaba. mUlam-avasohiA kaMTagApahaM, uiNNosi pahaM mahAlayaM / gacchasi maggaM visohiA, smyN0||32|| ___ vyAkhyA-'avazodhya' parihRtya "kaNTagApaha"ti AkAro'lAkSaNikaH, kaNTakAzca dravyato bunbUlakaNTakAdyAH, bhAvatazcarakAdidazanAni, iha ca bhAvakaNTakairevAdhikAraH, tairAkulaH panthAH kaNTakapathastaM, tatazca 'avatIrNosi' anupraviSTosi 'panthAna' samyagdarzanAdikaM bhAvamArga "mahAlayaM"ti mahAntaM, kazcidavatIrNopi mArga na gacchedata Aha-'gacchasi' yAsi mArga, na punaH sthita evAsi, samyagdarzanAderutsarpaNene mArgagamanapravRttatvAdbhavataH / kiM kRtvA ? 'vizodhya' nizcitya mArgameveti prakramA, tadevaM pravRttaH san samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 32 // uktA mArgapratipattistatpratipattau ca kasyApyanutApopi syAditi taM nirAkartumAhamUlam-abale jaha bhAravAhae, mA magge visme'vgaahiaa| pacchA pacchANutAvae, smyN0||33|| vyAkhyA-'abaloM' dahasAmarthyahIno 'yathA' ityaupamye mAravAhakaH, 'mA' nivece "magge"ci mArga "visame"ti viSamaM, 'avagAhya' pravizya tyaktAGgIkRtabhAraH sanniti gamyaM, 'pazcAt tatkAlAnantaraM, 'pazcAdanutApakA pazcAtApakarobhUditi zeSaH / ayaM bhAvA-yathA kazciduHsyo dezAntaraM gato bahubhirupAyaiH svarNAdikamupAyaM khagRhamAgacchannatimIrutayA vastvantarAntarhita svarNAdikaM svazirasyAropya // 14 // ..na muktimArga0 iti harSaprato / // 14 // % Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- | katicidinAni samutpAkhya kvacidupalAdisale pathi aho ahamanena bhAreNAkrAnta iti tamutsRjya gRhamAgatotyantanirdhanatayAnutapyate, panapatram | kiM mayA nirbhAgyena tyaktamiti / evaM tvamapi pramAdena tyaktasaMyamabhAraH sannevaMvidho mA bhUH, kintu samayamityAdi prAgvaditi sUtrArthaH // 143 // // 33 // athAlpaM tIrNa bahu ca taraNIyamityabhiprAyeNotsAhabhaGgo mA bhUdityAha mUlam-tiNNo husi aNNavaM mahaM, kiM puNa cisi tiirmaago| abhitura pAraM gamittae, samayaM0 // 34 // vyAkhyA-"tiNNo hu si"tti tIrNa evAsi, arNavamivArNava-saMsAra, 'mahAntaM' guruM, 'kimiti prazna, 'punari'ti vAkyopanyAse, tataH kiM punastiSThasi ? tIram 'AgataH' prAptaH / bhAvato hi arNavo bhavaH karma vA, sa ca dvividhopi tvayA tIrNaprAya eveti kathaM tIraM prAptopi audAsInyaM bhajase ? naivedaM tavocitamiti bhaavH| kintu "abhitura"tti Abhimukhyena tvarasva-zIghro bhava 'pAraM' paratIraM bhAvato | muktipadaM "gamittae"tti gantuM / tatazca samayamityAdi prAgvaditi sUtrArthaH // 34 // na ca mama pAraprAptiyogyatA nAstItyapi dhyeyaM, yataH8 mUlam-akalevaraseNimUsiA, siddhiM goama loaM gacchasi / khemaM ca sivaM aNuttaraM, samayaM0 // 35 // ___vyAkhyA-na vidyate kalevara-vapuryeSAM te akalevarA:-siddhAsteSAM zreNiM-uttarottarazubhAdhyavasAyarUpAM kSapakazreNiM "Usia"tti ucchruitya uttarottarasaMyamasthAnAvAptyA ucchritAmiva kRtvA he gautama ! tvaM 'siddhiM' siddhisaGgaM lokaM "gacchasi"tti vibhktivyty||14|| yAdgamiSyasi, kIdRzaM ? siddhilokamityAha-kSema' paracakrAdibhayahIna, 'caH' samuccaye, 'zivam' azeSaduritopazAntikalitaM, 'anuttaraM' sarvotkRSTaM, tataH samayamityAdi prAgvaditi sUtrArthaH // 35 // atha nigamayannupadezasarvasvamAha CHAHESHAR Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * banAnam abhyA uttarAjya- mUlam-buddhe parinivvuDe care, gAma gae nagare va sNje| saMtimaggaM ca vUhae, samayaM goama mA pamAyae // 36 // vyAkhyA-'buddho' jJAtaheyAdivibhAgaH, 'parinirvRtaH kaSAyAnizAntyA zItibhRtaH san 'care' Asevasva saMyamamiti zeSaH, // 144 // IP "gAma"ci vibhaktilopAt grAme 'gataH' sthito nagare vA upalakSaNatvAdaraNyAdiSu vA sarvatrApi nIrAga iti bhAvaH, 'saMyataH' samyakpA pasthAnebhyo nivRttaH 'zAntimArga' muktimArga, cazabdo bhinnakramastato 'bRhayeca' bhavyajanebhya upadezanAdbuddhiM nayeH, tataH samayamapi gautama mA pramAdIriti sUtrArthaH // 36 / / itthaM jinoktamAkarNya gautamo yadakArSIttadAha| buddhassa nisamma bhAsiaMsukahiamaTTapaovasohiArAgaMdosaMcachiMdiA,siddhiM gaI gebhyvNgoymettibemi|| __vyAkhyA-'buddhasya' kevalAlokAlokitalokAlokasvarUpasya zrIvardhamAnasvAmino 'nizamya' AkarNya 'bhASitaM vacaH, suSThu zobhanena upamAdarzanAdiprakAreNa kathitaM, ata evArthapradhAnAni padAni arthapadAni tairupazobhitaM, rAgadveSaM ca chittvA siddhiM gatiM gato bhagavAn gautamaH' prathamagaNadhara iti suutraarthH|| 37 // iti bravImIti prAgvat // 10 // 444 TA iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImanivimalagaNiziSyopAdhyAya- || zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIutarAdhyayanasUtravRttau dazamAdhyayanaM sampUrNam // 10 // // 14 // // 14 // Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // akAdazamadhyayanam // lAvalA uparAjyapanavara // 14 // BAR // aham / / uktaM dazamamadhyayanaM, atha bahudhutapUjAkhyamekAdazamAramyate / asya cAyaM sambandhA, ihAnantarAdhyayanepramAdArthamanuDil ziSTiraktA, sA ca vivekinaiva samyagavadhAryate, vivekazca bahuzrutapUjAto bhavatItyatra bahuzrutapUjocyate, ityanena sambandhenAyAtasya asyedamAdima sUtram| mUlam-saMjogA vippamukkassa, aNagArassa bhikkhunno| AyAraM pAukarissAmi, ANupuTiva suNeha me // 1 // vyAkhyA-saMyogAdvipramuktasya 'anagArasya' mikSoH, 'AcAram' ucitavidhi bahuzrutapUjArUpaM, prAduSkariSyAmi 'AnupUrdhyA krameNa zRNuta 'me' mama vadata iti zeSa iti sUtrArthaH // 1 // iha hi bahuzrutapUjA prakrAntA, bahuzrutasvarUpazcAbahuzrutakharUpe prarUpite | sukhenaiva jJAyata iti tatvarUpaM . tAvadAhamUlam-je Avi hoi nivije, thaddhe luddhe annigghe| abhikkhaNaM ullavaI, aviNIe abahussue // 2 // vyAkhyA-yaH kazcit , cApizabdau bhinnakramAvagre yokSyete, bhavati 'nirvidyaH' samyakazAstrAvagamavinAkRtaH, api zabdasyaha sambandhAtsavidyopi yaH 'stabdho' ahaGkArI, 'lubdhoM rasAdiSu gRddhaH, na vidyate nigrahaH-indriyamanonirodhAtmako'syetyanigrahaH, 'abhIkSNaM' puna: puna: ut-prAbalyenAsambaddhabhASitAdirUpeNa lapati-vakti ullapati, avinItazca-vinayarahitaH, "abahussue"tti // 14 // ka Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaya1 yanapatram yattadornityAmisambandhAtso'bahuzruta ucyate iti zeSaH / iha ca savidhasthApyabahuzrutatvaM bahuzrutatvaphalAbhAvAditi dhyeyaM, etadviparIta stu bahuzruta iti suutraarthH||2|| athezamabahuzrutatvaM bahuzrutatvazca kathaM sthaadityaah||1464 mUlam-aha paMcahi ThANehi, jehi sikkhA na labbhaI / thaMbhA kohA pamAeNaM, rogeNAlassaeNa ya // 3 // vyAkhyA-'artha'tyupanyAse, pazcabhiH 'sthAna' prakArairvakSyamANaiH 'zikSA' grahaNAsevanAtmikA na labhyate tairIzamabahuzrutatvaM | prApyata iti zeSaH kaH punaH sA na labhyate ? ityAha-'stambhAt' mAnAt 'krodhAt' kopAt 'pramAdena' madyAdinA rogeNa' galatkuSTAdinA 'Alasyena' anutsAhAtmanA, zikSA na labhyata iti prkrmH| cazamdaH samastAnAM vyastAnAzcamAM hetutvaM yotayati // 3 // evamabahuzrutatvahetUnuktvA bahuzrutatvahetUnAha-- mUlam-aha ahahiM ThANehi, sikarAtIlesi tubaI / bahassire sayA daMte, na ya mAmamudAhare // 4 // vyAkhyA-athASTabhiH sthAna zikSA zIlayatyamyasyatIti zikSAzIla iti ucyate, jinAdibhiriti shessH| tAnyevAha"ahassire"ci 'ahasanazIlo' na sahetukamatakaM vA isamegAsve, 'sadA' sarvakAlaM 'dAntaH' indriyanoindriyadamavAna, na ca 'marma' parApabhAjanakAri 'udAharet' uccArayet // 4 // // 14 // mUlam-nAsIle na visIle a, na siA ailolue| akkohaNe saccarae, sIkkhAsIletti vuccai // 5 // vyAkhyA-'na' naiva 'azIla' sarvathAzIlavikalA, 'na vicIlo' na virUpazIlo'tIcArakaluSitavratA, na syAna maveda 'ati sanna - ra Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya akSata canasUtram // 147 // SUCCESSA lolupaH' atyantaM rasalampaTaH, 'akrodhanaH' kSamAvAn, 'satyarataH' tathyavacanAsaktaH, "sikkhAsIle"tti ityevamanantaroktaguNavAn zikSAzIla ityucyata iti sUtratrayArthaH // 5 // kizcAbahuzrutatvabahuzrutatvayoravinayavinayAveva mUlahetU tato yaiH / sthAnairavinIto yaizca vinItastAni darzayitumAhamUlam-aha caudasahiM ThANehiM, vaTTamANe u sNje| aviNIe vuccaI so u, nivvANaM ca na gacchai // 6 // mUlam-abhikkhaNaM kohI havai, pabaMdhaM ca pakuvvaI / mittijamANo vamai, suaM labhrUNa majjai // 7 // mUlam-avi pAvaparikkhevI, avi mittesu kuppai / suppiastAvi mittassa, rahe bhAsai pAvagaM // 8 // mUlam-paiNNavAI duhile, thaddhe luddhe aNiggahe / asaMvibhAgI aviatte, aviNIetti vuccaI // 9 // mUlam-aha paNNarasahiM ThANehiM, suviNIetti vurcaI / nIAvittI acavale, amAI akuUhale // 10 // mUlam-appaM cAhikkhivai, pabaMdhaM ca na kuvvai / mittijjamANo bhayai, suaM ladhuM na majai // 11 // mUlam na ya pAvaparikkhevI, na ya mittesu kuppaI / appiassAvi mittassa, rahe kallANa bhAsaI // 12 // mUlam-kalahaDamaravajae, buddhe abhijAige / hirimaM paDisaMlINe, suviNIetti buccaI // 13 // vyAkhyA-atheti prAgvat , caturdazasu khAneSu, satre saptamyarthe tRtIyA stratvAda, varcamAnastiSThan, 'tu:' pUraNe, saMyato munira I // 14 // Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya 11 panapatram // 148 // vinIta ityucyate, "so u"tti sa punaravinIto 'nirvANa' mokSaM na gacchati // 6 // caturdazasthAnAnyAha-'amIkSNaM' punaH punaH krodhI bhavati, sahetukamahetukaM vA kupyanevAste 1 / prabandhaM ca kopasyaivAvicchedarUpaM "pakubaI"tti prakarSaNa karoti, kupitaH sabanekairapi sAntvanairnopazAmyati 2 / "mittijamANo"tti 'mitrIyamANopi' mitraM mamAyamastvitIdhyamANopi apelaptasya darzanAd 'vamati' | tyajati, prastAvAnmaitrI, ayaM bhAvaH-yadi kopi sAdhurdhArmikatayA vakti, yathAhaM tava pAtralepAdi kArya kurve iti, tatosau pratyupakAra| bhIrutayA prativakti, mamAlamaneneti / yadvA kRtamapi kRtaghnatayA na manyate iti vamatItyucyate 3 / tathA "suaM"tti apergamyatvAt zrutamapyAgamamapi labdhvA mAdhati, dapai yAti / zrutaM hi madApahaM, sa tu tenApi dRpyatIti bhAvaH 4 // 7 // 'apiH' sambhAvane, pApaiH-kathaJcitsamityAdiSu skhalitalakSaNaiH parikSipati-nindatItyevaMzIlaH pApaparikSepI, AcAryAdInAmiti zeSaH / gurUNAM samityAdau skhalitalakSaNaM pApaM puraskRtya tAniMdatItyarthaH 5 / 'api.' bhimakramastato 'mitrebhyopi' sumyopi 'phupyati' kudhyati, khatre saptamI caturthyarthe 6 / tathA 'supriyasyApi' ativallabhasyApi mitrasya 'rahasi' ekAnte bhASate, pApameva pApakaM, agrataH priyaM vakti pRSThatastu pratisevakoyamityAdikaM taddoSamevAviSkarotIti bhAvaH 7 // 8 // pratijJayA-idamitthamevetyekAntavAdarUpayA badanazIlaH pratijJAvAdI, yadvA prakIrNamasambaddhaM vadatIti prakIrNavAdI 8 / "duhile"ti drohaNazIlo drogdhA, mitrasyApIti zeSaH 9 / 'stbdhH| tapasyahamityAdyahaDkRtimAn 10 / 'lubdho' bhojyAdivamikAGkSAvAn 11 / anigrahaH prAgvat 12 / 'asaM vibhAgI' AhArAdikaM prApyAtigaIno nAnyasmai svalpamapi yacchati, kintvAtmAnameva poSayati 13 / "aviatte"tti 'aprItikaraH' izyamAno bhASyamANo vA sarvasyApyaprItimevotpAdayati 14 / evaMvidhadoSAnvito'vinIta ityucyate iti nigamanam // 9 // itthamavinItasthAnAnyuktvA // 148 // // 14 // Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vinItasvAnAnyAha-atha patradazamiA sthAnaH muTu-zomano vinIto vinayAnvitaH muvinIta ityucyate, tAnyevAha-"nIjAvittI"pi nIcam-banutaM yathAsAdevaM varcata ityevaMzIlo nIcavI, muruSu nygdtimaan| yaduvaM-"nI sijagaI arNa, nIyaM ca Asasanara mANANi a|| nIaMca pAe vaMdijA, nIaM kujA ya aMjali // 1 // " tathA na capalo'capalastatra capalo gati-sthAna-bhASA-bhASa medAzcaturSA / tatra gaticapalaH-drutadrutacArI, sthAnacapalA-yasviSThamapi hastAdibhizcalanevAste, bhaassaacplaa-asd-'smyaa-usmiikssyaa-'deshkaalprailaapimedaacturdhaa| tatrAsadavidyamAnamasti svapuSpamityAdi, asamyaM kharaparuSAdi, asamIkSya-anAlocya pralapantItyevaMzIlA asadasabhyAsamIkSyapralApinastrayA, adezakAlapralApI tu caturthoM yo'tIte kArye vakti-yadIdaM tatra deze kAle vAkariSyatadA sundaramabhaviSyaditi / bhAvacalapastu saH yaH prastute satre'rthe vA'samApta evAnyad gRhAti 2 / 'amAyI' na manojJamAhArAdikamavApya gurvAdivazcakaH 3 / 'akutUhalo' nendrjaalaadikautukviloknttprH||10|| atrAlpazabdo'bhAvavAcI, tatavAlpamiti naiva kacanAdhikSipati tiraskaroti 5 / 'prabandhazca' kopAvicchedarUpaM na karoti 6 / 'mitrIyamANaH' pUrvoktanyAyena bhajate, mitrIyi| tArasupakurute, pratyupakArampratyasakto vA kRtano na syAt 7 / zrutaM labdhvA na mAdyati, kintu madadoSaparijJAnAtsutarAmeva bamati 8 // 11 // na ca 'pApaparikSepI' pUrvoktarUpaH 9 / na ca kathaJcitsAparAdhebhyo'pi mitrebhyaH kuppati 1. / apriyasyApi mitrasya rahasi kalyANaM bhASate, ayaM bhAvaH mitramiti yaH pratipannaH sa yadyapyapakRtizatAni kurute tathApyekamapi tatkRtamupakAramanusaran na rahasyapi , "nIcAM pAgyAM gati sthAnaM, nIcAni cAsanAni ca / nIcaM ca pAdau vandeta, nIcaM ca kuryAcAlim // " . prakApizamsya caturNAmabhisambandhAdasApralApI / asabhyapralApI 2 asamIkyaprakApI / devakAkaprakApI 4 iti caturdA bhASA capaLa ucyate / FABRICA RATAA Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadoSa vakti / Aha ca-" ekasukRtena duSkRta-zatAni ye nAzyanti te dhanyAH, na tvekadoSajanito, yeSAM roSaH shtkRtH||1||" harAdhya iti // 11 // 12 // kalahazca-vAciko vigrahA, Damarazca-pANighAtAdijaM tadvarjaka: kalahaDamaravajarkaH 12 / 'buddhoM' buddhimAnetaca panasUtram // 15 // 4 // sarvatrAnugamyata eveti na prakRtasaGkhyAvirodhaH / abhijAti-kulInatAM gacchati-jAtyavRSabha ivotkSiptabhAranirvahaNAdityabhijAtigaH 13 / 'hImAna' lajjAvAn , sa hi kaluSAzayatvepyakAryamAcarana lajjate / pratisaMlIno gurupArzve'nyatra vA sthito na hi kArya vinA yatastatazceSTate 15 / prastutamupasaMharati, "suviNIe"tti sa evaMvidhaguNAnvitaH suvinIta ityucyate iti strASTakArthaH // 13 // yazcaivaM vinItaH sa kIdRk syAdityAhamUlam-vase gurukule NiccaM, jogavaM uvhaannvN| piaMkare piaMvAI, se sikkhaM laamarihaI 14 // ____ vyAkhyA-'vaset tiSThed 'gurukule' gacche 'nityaM sadA gurvAjJopalakSaNazcatattato yAvajjIvamapi gurvAjJAyAmeva tiSThedityarthaH / yogaH-vyApAro dharmasya tadvAn, upadhAnam aGgopAGgAdhyayanAdau yathAyogamAcAmlAdistapovizeSastadvAn, 'priyaGkaraH kathaJcitkena cidapakRtopi na tatpratikUlaM karoti, kintu mamaiva karmaNo'sau doSa iti dhyAyan apriyakAriNyapi priyameva ceSTata ityarthaH / ata eva M "piaMbAi"tti kenacidapriyamuktopi priyameva vadatItyevaMzIlaH priyavAdI / Aha ca-"karayalamaliassa vi damaNayassa mahamahai pesalo gaMdho / taviassa vi sajaNamANusassa mahurA samallAvA // 1 // " tathA cAsya ko guNaH ? ityAha-sa evaMvidhaguNavAn 'zikSA' / ye kopaH sa ca kRtannaH iti zrIne micandrIyA vRttau / 2 "karataLamuktisyApi damanakasya prasarpati pezalo gandhaH / tapitasyApi sajjanamAnuSasya madhurAH samuzApAH ||"kuviyassa iti zrInemicandrIyA vRttau / 18 // 15 // // 15 // Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 15 // KAHABAR zAkhAlApatadAsevanAdirUpAM 'landhura' avAptum 'arhati' yogyo bhavati, na tu tadviparIto'vinItaH / yazca zikSA labhate samaya bahuzrutato'parastvabahuzruta iti bhAva iti suutraarthH|| 14 // evaM savipakSaM bahuzrutaM saprapaJcamabhidhAya tasyaiva stutidvAreNa pUrvapratijJAtaM tatpratipattirUpamAcAramAhajahA saMkhami payaM nihittaM, duhao vi virAyai / evaM bahussue bhikkhU, dhammo kittI tahA 'suyaM // 15 // ___NyAkhyA-'yathe'tti dRSTAnte, zaGkha 'payo' dugdhaM 'nihita' nyastaM "duhaovi"ti svasambandhyAzrayasambandhiguNadvayalakSaNena prakAradvayenApapIti apizabdArthaH, 'virAjate' zobhate, tatra hi tanna kaluSIbhavati, na cAmlatAM bhajate, nApi ca parizravati, 'evam' anena prakAreNa / bahuzrute "bhikkhU"tti 'bhikSau' munI, 'dharmo' munidharmaH 'kIrtiH' zlAghA, tathA 'zrutam' Agamo virAjate iti sambandhaH / ayaM bhAzAva:-yadyapi dharmakIrtizrutAni nirupalepatAdiguNena svayaM zobhAvanti tathApi mithyAtvAdikAluSyApagamAnnamalyAdiguNaiH zaGkhasadRze bahuzrute sthitAnyAzrayaguNena vizeSAt zobhante, na ca tatra tAni mAlinyamanyathAbhAvaM hAnica kadAcita prayAntIti sUtrArthaH // 15 // punarbahuzrutastavamevAhamUlam-jahA se kaMboANaM, AiNNe kaMthae siaa| Ase javeNa pavare, evaM bhavai bahussue // 16 // cyAkhyA-yathA 'saH' iti prasiddhaH 'kAmbojAnAM' kambojadezodbhavAnAM azvAnAM madhye AkIrNo guNairiti zeSA, 'kanthako' 15 pradhAno'vo, yaH kila dRpacchakalamRtakutapanipAtadhvanenaM santrasyati, 'syAt' bhavedazvo 'javena' vegena pravaraH pradhAnA, 'evam' ityu-1 // 15 // | pradhAno Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panayeM tata Izomapati bahuzrutA, jainA-hi munayaH paratIdhimyA sakalApoH kAmbojA ivAnyAmvebhyo viziSyante, asaM tvAkI kanyakAcavamyopyadhika zIlAdisunai praksa- iti strArtha // 16 // panapatra ||15shaa mUlam-ahAiNNAsanAsaha, sUhe dddprkse| ubhAo naMdighosaNA evaM bhUvaha bhssue|| 17. // . vyAkhyA-yathA kI jAtyAdisugopetamazvaM samArUDhA-adhyAsitaH AkIrNasamArUDhaH "zUra' cArabhaTo 'dRDhaparAkramoM' gADhavala: "umao"vi 'ubhayatoM kAmato dakSiNatazcaH 'nandImoSeNa dvAdazryaninAdena upalacito bhAti evaM mahati bahubhutaH / ayaM bhAvAyasaivaMvidhaH zUroma kenApyamibhUbane, na cAnyastadAbhitastathAyamapi jinAgamAzvamAzcito asaravAdidarzanepi cAtrastastasampati samartha ubhayataba dinarAtrI svAdhyAyaghoSAtmakena nAndIporaNopaladhito ramapi parairna parAbhUyate, na ca tadAzritonyopIti // 17 // mUlam-jA kareNuparikiNNe, kuMjare shihaaynne| balavaMte appaDihae, evaM bhavati bassue // 18 // vyAkhyA-yathA 'kareNuparikINoM hastinIbhiH parivRttaH 'kuJjaroM' hastI 'paSTihAyanaH' paSTivarSapramANaH tasya hyetAvatkAlaM yAva* prativarSa balopacayasvatastadapacaya ityevamuktaM, aba eva ca "malane"ti balaM-vAmAmarthyasamyAstIti balavAn, 'apratihatoM na madotkaTairapi paramajaiH parApukhIkriyate, evaM bhavati bahuzrutaH, sopi hi kareNumiriva autpattisyAdibuddhimirvividhavidyAmizca prataH paSTihAyanatayA liramatirata ekaca, balabacAyA apratito bhavati, na hi darzanopahami pratidvantaM zakyata iti sUtrArthaH // 18 // // 5 // mUlam-mahA se sikkhasiMge, jAyakhane kiraayii| vasahe. jUhAhivarDa, evaM bhavana bahamupaH // 19 // // 15 // Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vana011 banAma // 153 // Ci --+-+ vyApA-yathA sa 'tIkSNazRGgo nizitaviSANaH jAtaH-atyantamupacitaH skandhosyeti jAtaskandhaH, samastAGgopAGgopacayopalakSaNacaitat , virAjate 'vRSabho' yUvAdhipatirmosamUhakhAmI san , evaM bhavati bahuzrutaH / so'pi parapakSakSodakatayA tIkSNAbhyAM khazA- | parazAstrarUpAbhyAM zRGgAmyAM zobhito gacchAdigurukAryadhurAdharaNadhurINatayA ca jAtaskandha iva jAtaskandhaH / ata eva yUthasya-sAnAll disamUhasyAdhipati:-AcAryatvaM gataH san virAjate iti patrArthaH // 19 // malam-jahA se tikkhadAde, udagge duppahaMsae / sIhe miANa pavare, evaM bhavai bahussue // 20 // ____ vyAkhyA-yathA sa tIkSNadaMSTra 'udanaH' utkaTa ata eva "tuppahaMsara"ti 'duSpradharSakA' anyaiH parAbhavitumazakyaH 'siMhA' kesarI 'mRgANAm' AraNyajantUnAM pravaro bhavati, evaM bhavati bahuzrutaH / ayamapi hi parapakSabhedakatvAcIkSNadaMSTrAdezvarnegamAdinayaH pratimAdiguNodagratayA ca durabhibhava ityanyatIrthyAnAM mRgatulyAnAM pravara eveti sUtrArthaH // 20 // mUlam-jahA se vAsudeve, sNkhckkgdaadhre| appaDihayabale johe, evaM bhavai bahussue // 21 // ___ vyAkhyA-yathA sa vAsudevaH, zaGkha-pAnajanyaM cakraM-sudarzanaM, gadAM ca kaumodakI dharatIti zakacakragadAdharaH / 'apratihatabala' askhalitasAmarthyaH, aya bhAvaH-ekaM sahajasAmarthyavAnanyacca tathAvidhAyudhAnvita iti 'yodhaH' mubhaTA, evaM bhavati bahuzrutaH / sopi hyekaM sahajapratibhAprAgalbhyavAnaparazca zaGkhacakragadAtulyaiH samyagjJAnadarzanacAritrairupeta iti yodhaH karmavairiparAbhavaM pratIti sUtrArthaH 21 mUlam-jahA se cAurate, cakkavaTTI mahidie / caudasarayaNAhivaI, evaM bhavai bahussue // 22 // // 153 // ICC Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +% gyAkhyA-yathA sa caturbhiH-hayagajarathanarAtmakaiH sainyaiH anta:-zatruvinAzarUpo yasya sa tathA, cakravartI padekhaNDabharatAdhipo Tra panastram meM 'maharddhiko divyalakSmIvAna , caturdaza ca tAni ratnAni ca caturdazaratnAni tAni cAmUni-"seNAvaI gAhAvaI, purohiya gaya tureya va?I hai badhya.11 // 154 // itthI / cakaM chattaM camma, maNi kAgiNi khagga daMDo a||1||" ti teSAmadhipatiH-khAmI caturdazaratnAdhipatiH / evaM bhavati bahu zrutaH, so'pi hi dAnAdimizcaturbhidhamairantaH karmavairiNAmasyeti caturantA, RddhayazcAmA~SadhyAcA mahatya evAsya bhavanti, sambhavanti catudezaratnopamAni pUrvANi tasyeti sUtrArthaH // 22 // mUlam-jahA se sahassakkhe, vajapANI puraMdare / sakke devAhivaI, evaM bhavai bahussue // 23 // vyAkhyA-yathA 'sahasrAkSaH' sahasralocanaH, kathamiti ceducyate, indrasya hi paJca mantrizatAni tatrANAM ca sahasraM indrakArya | Baa eva vyApriyate iti, yadvA yadanye netrANAM sahasreNa pazyanti tadasau dvAbhyAM netrAbhyAM sAdhikaM pazyatIti sahasrAkSa ityucyate, iti sampradAyaH / tathA bajaM-praharaNavizeSaH pANAvasyeti vajrapANiA, lokoktyA ca asurANAM pUrdAraNAt purandara, zakro devAdhipatirevaM | bhavati bahuzrutaH / sopi zrutajJAnena sakalAtizayanidhAnena locanasahasreNeva jAnIte, Izasya ca prazasyalakSaNatayA bavalakSaNamapi pANau sambhavatIti bajrapANi, pU. zarIramapyucyate taca dustapataponuSThAnena dArayati kuzIkarotIti purandara, DhadharmatayA cAyaM surairapi | | pUjyata iti tatpatirapyucyata iti sUtrArthaH // 23 // // 15 // 4 // 15 // senApatiH 2 gAthApati, purohito 4 gaja-5 sturago - vardhakiH . shrii| 8 cakraM 9 chanaM 1. carma, " maNiH 12 kAkiNI // sadgo 14 daNDana // .. A5 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MINS uttarAbhya mUlam-jahA se timiraviddhaMse, uttihate divaayre| jalaMte iva teeNaM, evaM bhavai bahussue // 24 // panasUtram __ vyAkhyA-yathA saH 'timiravidhvaMsa' tamaHstomavinAzakaH 'uttiSThan' udgacchan 'divAkaraH sUryaH, sa hi Urddha nbhobhaagmaakraa||15|| man bhRzaM tejakhitAM bhajate na tvavatarannityevaM viziSyate, 'jvalaniva' jvAlAM muzcanniva 'tejasA' mahasA, evaM bhavati bahuzrutaH / sopi hi ajJAnadhvAntavidhvaMsI saMyamasthAneSu zuddhazuddhatamAdyadhyavasAyata utsarpastapastejasA jvalanniva bhavatItisUtrArthaH // 24 // mUlam-jahA se uDuvai caMde, nakkhattaparivArie / paDipuNNe puNNamAsIe, evaM bhavai bahussue // 25 // vyAkhyA-yathA saH 'paurNamAsyAH' pUrNimAyAH 'uDDupatiH' nakSatrAdhipazcandro nakSatraiH-azvinyAdibhirupalakSaNatvAgrahatArakAbhizca parivAritaH, patirapi kazcidekAkyeva syAnmRgapativaditi uDDupatirityukte'pi nakSatraparivArita ityuktaM, 'pratipUrNaH' sakalakalAkalitaH, I * evaM bhavati bhushrutH| sopi nakSatrakalpAnAM sAdhUnAM patistatparivAritaH sakalakalAkalitatvena pratipUrNazca syAditi sUtrArthaH // 25 // mUlam-jahA se sAmAiANaM, koDAgAre surkkhie| nANAdhannapaDipuNNe, evaM bhavai bahassue // 26 // vyAkhyA-yathA saH "sAmAiANa"ti samAja-samUhaM samavayantIti sAmAjikA:-samRhavRttayo lokAsteSAM 'koSThAmAro' dhAnyAzrayaH suSTu-prAharikapuruSAdivyApAraNadvAreNa rakSitacauramUSakAdibhya iti surakSitaH, nAnA-anekaprakArANi dhAnyAni-zAlyAdIni taiH pratipUrNo-bhRto nAnAdhAnyapratipUrNaH, evaM bhavati bhushrutH| so'pi sAmAjikAnAmiva gacchavAsinAmupayogibhirnAnAdhAnyopamairaGgo. // 15 // pAGgaprakIrNakAdibhedaiH zrutajJAnavizeSaH pratipUrNaH pravacanAdhAratayA surakSitazca paravAdirogAdibhyo bhavati / uktaM hi-"jeNa kulaM | R Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panaratram // 956 // R+AA bhAyacaM, ta parisaM AyareNa rakkheha / na hutubami viNadve, azyA sAhAramA huMti ||1||"vi matrArthaH // 26 // | mUlam-jahA sA dumANa pavarA, jaMbU nAma sudNsnnaa| aNADhiassa devassa, evaM bhavai bahussue // 27 // ___vyAkhyA-yathA sA drumANAM pravarA jambUH 'nAnA' abhidhAnena sudarzanA, na hi yatheyamamRtaphalA devAdhAzrayazca tathAnyA kopi drumosti, dumatvaM phalavyavahAravAsyAstatpratirUpatayaiva, vastutastu pArthivatayoktatvAt , sA ca kasyetyAha-'anAhatasya' anAdRtanAno devasya jambUdIpAdhipateya'ntaramurasya AzrayatayA sambandhinI, evaM bhavati bahuzrutaH / sopi hi amRtaphaloSamabhutAnvito devAnAmapi pUjyatayAbhigamyaH zeSagumopamasarvasAdhuSu ca pravara iti sUtrArthaH // 27 // mUlam-jahA sA naINa pavarA, salilA saagrNgmaa| sIA nIlavaMtappavahA, evaM bhavai bahussue // 28 // vyAkhyA-yathA sA nadInAM pravarA 'salilA' nadI-sAgara-samudraM gacchatIti 'sAgaranAmA' samudrapArinI, na tu kSudranadIbadantarA vizIryate ityarthaH / zItA nAmnI nIlavAn-merophattaradizi varSadharastataH prabahatIti nIlavatpravaDA, evaM bhavati bahuzrutam / sopi hi saritsamAnAmanyamunInAM vareNyo nirmalajalakalpazrutajJAnAnvitaH sAgaradeNyAM muktimeva gacchati tadabidhAna eva tasya pravRttaH / na hi tasya vivekino devatvAdivAJchA, tathA kathamasyAntarAvasAcaM syAt / tasya ca mahAbhAgasya nIlavakalpAcmiocchuitakulA: deva prasUtiriti sUtrArthaH // 28 // mUlam--jahA se. nagANa pavare, sumaI maMdAre girA / nANosahipajalima, evaM bhavaGga bahusAe // 29 // %OMba MAU " Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhvayanasUtram // 157 %khanana CA- vyAkhyA-yathA saH nagAnAM pravaraH 'sumahAn' atyantaM guruH 'mandaro giriH' meruparvataH nAnauSadhibhiH anekasamahimavanaspatimiH prakarSaNa jvalito-dIpto nAnauSadhiprajvalitaH, auSadhayo hyatizAyinyo dIpikA iva prajvalantya eva syustato girirapi prajvalaniva syAt , evaM bhavati bahuzrutaH / sopi zrutamahimnAtyantaM sthiro'parazailakalpAnyasAdhvapekSayA pravaro'ndhakAre'pi prakAzanidAnAmoSadhyAdilandhisahitazca syAditi sUtrArthaH // 29 // kiMbahunA?mUlam-jahA se sayaMbhUramaNe, udahI akkhaodae / nANArayaNapaDipuNNe, evaM bhavai bahussue // 30 // vyAkhyA-yathA saH svayambharamaNa 'udadhiH' samudraH, akSayam-avinAzI udaka-jalaM yatra sa, tathA nAnAratnaiH-marakatAdibhiH pratipUrNI nAnAratnapratipUrNaH, evaM bhavati bahuzrutaH / sopi hyakSayasamyagjJAnodako nAnAtizayaratnADhyazca bhavatIti sUtrArthaH // 30 // | athoktaguNAnuvAdena phalopadarzanena ca tasyaiva mAhAtmyamAha mRlam-samudagaMbhIrasamA durAsayA, acakiA keNaI duppdhNsyaa| . suassa puNNA viulassa tAiNo, khavittu kammaM gaimuttamaMgayA // 31 // vyAkhyA-"samuhagaMbhIrasama"tti ArSatvAdgAmbhIryeNa-alabdhamadhyAtma kena guNena samA gAmbhIryasamAH, samudrasya gAmbhIryasamAH samudragAmbhIryasamAH, samudravadgambhIrA ityrthH| "durAsaya"tti duHkhenAzrIyante parAbhavabuddhayA kenApIti durAzrayAH, ata eva 'acakitAH' atrastAH 'kenacit parIpahaparavAdyAdinA, tathA duHkhena pradhaya'nte kenApIti duSpradharSakAH, "suassa puNNA viulassa"tti mupavyatyayAta A // 15 // IRCR // 15 // Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ecarAdhyayanasUtram // 158 // - 'zrutena' Agamena 'pUrNAH' bhRtAH 'vipulena' aGgAnaGgapraviSTAdibhedaivistIrNena bahuzrutA ityrthH| 'trAyiNaH' trAtAraH, khasya parasya durga madhya011 nipaataadypaayebhyH| 'kSapayitvA' vinAzya 'karma' jJAnAvaraNAdi gatim 'uttamA muktirUpAM gatAH' prAptA upalakSaNatvAdgacchanti gamiSyanti c| ihaikavacanaprakramepi bahuvacana nirdezo vyAptipradarzanAyeti suutraarthH||31|| itthaM bahuzrutaguNavarNanarUpAMpUjAmuktvA ziSyopadezamAhamR0-tamhA suamahihijjA, uttimtttthgvese| jeNappANaM paraM ceva, siddhiM saMpAuNijAsi // 32 // tti bemi | vyAkhyA-"tamha"tti yasmAdamI muktigamanAvasAnA bahuzrutasya guNAstasmAt 'zrutam' Agamam 'adhitiSThet' adhyayanazravaNacintanAdinA zrayeta, uttamaH-pradhAno'rtho mokSa eva taM 'gaveSayati' anveSayatItyuttamArthagaveSakaH, yena zrutAzrayaNenAtmAnaM parazcaiva / 'siddhiM' mukti samprApayediti sUtrArthaH // 32 // iti bravImIti prAgvat // AAAAAEL ||| iti zrItapAgacchIyopAdhyAyazrIvimalArSagaNimahopAdhyAyazrImanivimalagaNiziSyAzravopAdhyAya- || TM zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanastravRttau ekAdazamadhyayanaM sampUrNam // 11 // // // 15 // Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparASyadharmasUtram // 159 // // 165 // // atha dvAdazamadhyayanam // / / arham / / uktamekAdazamadhyayanamadhunA harikezabalamunivaktavyatAnibaddhaM harikezIyAkhyaM dvAdazamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarAdhyayane bahuzrutapUjoktA, iha tu bahuzrutenApi tapasi yatanIyamiti khyApanArtha tapaHsamRddhirvarNyate ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya prastAvanArtha harikezabalacaritaM tAvaducyate / tathAhi mathurAyAM mahApuryAM zaGkhanAmA mahIdhavaH || bhuktvA rAjyaM viraktAtmA, parivrajyAmupAdade // 1 // kramAdgItArthatAM prApto, viharan vasudhAtale || sogAdvajapuraM bhikSA nimittaM tatra cAvizat // 2 // ekA rathyA hutavaha-rathAhnA tatra cAbhavat / sAhi grISmArkasantaptA, taptAyaspAtratAM dadhau // 3 // tAzcAtigantuM pAdAbhyAM murmuropamavAlukAm / nAbhUtkopi prabhurvajra - vAlukAmiva nimnagAm // 4 // yazcAjJAnAjjanastasyAM rathyAyAM pravizettadA / sa drAk mriyeta canako, bhRjjyamAna ivocchalan / / 5 / / tAJca prApto bhraman sAdhu - rasazcArAM samIkSya saH / papracchAsannasaudhasthaM, somadevapurodhasam || 6 || mArgeNAnena gacchAmi, na veti vada sanmate ! // na jJAtasvarUpeNA-dhvanA gacchanti dhIdhanAH // 7 // dandahyamAnaM mArge'smin viluThantamitastataH // pazyAmyenamiti dviSTaH, sopya gamyatAmiti // 8 // tatastenaiva mArgeNa gantuM pravavRte vratI // tanmahimnA sa mArgo'bhU-salilAdapi zItalaH // 9 // purohitopi taM draSTu-mArohad gehakuTTimam || tazcopayuktaM tatrApi, yAntamadbhutamaikSata // 10 // tataH sa vismito vipra-stasminmArga 1 taptalohapAtratAm / 2 tuSAnalopamavAlukAm / 3 nadIm / 4 pathi / adhya012 // 159 // Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHREE+ yayau svayam // tuSArazItalasparza, tazca vIkSyetyacintayat // 11 // pApena pApakarmadaM, kimaho vihitaM mayA ! // kariSAgnisamasparza, uttarAdhyapanastram 15 adhyA12 mArgasau yatpravezitaH // 12 // aho ! asya tapaH zakti-ryadadhvA tAdRzopyasau // sudhArasaiH sikta iva, prApa zaityaM vacotigam ! // 16 // / // 13 // tasmAnmahAprabhAvoya, mahAtmA zramaNAgraNIH / / vandanIyo jagadvandhaH, shmaamRtmhoddhiH||14|| iti dhyAtvA navAmbhoda, siktstaapmivaaclH|| udgiran svamanAcAra-manamattaM muni dvijaH // 15 // tatastasmai zaGkhasAdhuH, sAdhudharmamupAdizat // tadAkoruvairAgyaH, paryavrAjItpurohitaH // 16 // jAtirUpamadau cakre, sa vrataM pAlayannapi // mado hi prANinAM matta-gajendra iva durjyH||17|| tau ca prAntepyanAlocya, madau mRtvA divnggtH|| samaM surIbhirbubhuje, bhogAn puNyadrupallavAn // 18 // [itazca] + mRtagaGgAtIravAsI, zvapacAnAmadhIzvaraH // balakohAkhyajAtInAM, balakoddAbhidho'bhavat / / 19 / / tasyAbhUtAmume gaurI-gAndhArI| sajJake priye // sotha devazyutaH svargA--gauryAH kukSAvavAtarat // 20 // vasantasaGgasambhUta-prabhUtanavapallavam // svapne gaurI tadA'pazya-sahakAramahIruham / / 21 // tathA pRSTaH svamaphala-mityUce svapnapAThakaH // svapnenAnena bhadre ! tvaM, sutaM zreSThamavApsyasi // 22 / / sAtha tuSTA dadhau garbha-marbhazca suSuve kramAt // balakoTTastatastasya, bala ityabhidhAM vyadhAt // 23 // sa hi jAtimadA| tyAcyA-lleme janmAdhame kule / rUpadapAca vairUpyaM, sveSAmapi viSAdakRta ! // 24 // sa ca bhaNDanazIlo'nyA-sahanaH kaTuvAkpaTuH // udvejako'bhUtsarveSAM, vardhamAno viSadravat // 25 // svajaneSvanyadA''pAna-goSThIstheSu madhUtsave // DimbharUpaiH sama bhaNDa-ceSTAM cake muharbalaH // 26 // tataH sa sarvairApAnA-bhojanAdiva kuntalaH // bahiSkRto balo bAlo, bADhaM duramanAyata // 27 // tadA ca nirg||16|| // 16 hImasamazItalasparzavantam / 2 mArgaH 3 ambhodaH meghaH / 4 giriH / 5 AmravRkSam / bAlam / . kezaH / + + 5+% Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 tastatrA-anapuJjayutiH phaNI // jane drAk zvapacairduSTa-viSo'yamiti bhASimiH // 28 // kSaNAntare ca tatrAgA-bhAgo dIpakajAvicarAdhya | tijaH / / mumuce sa tu cANDAlai-nirviSoyamiti svayam // 29 // tanirIkSya balo dathyo, svadoSaireva jantavaH // labhante vipadaM svIya-guNaireva ca sampadam // 30 // sadoSatvAdeva sarve, bAdhante bandhavopi mAm // tyajyate malavatprAo-doSavAnaGgajopi hi // 31 // mAritaH saviSaH sarpo, nirviSastu na mAritaH // taddoSaviSamutsRjya, nirviSatvaM zrayAmyaham // 32 // dhyAyamityAdi tatkAlaM, *|| prApto jAtismRtiM balaH // naradevabhavau prAcyau, smRtvA saMvegamAsadat // 33 // aho! madasya duSTatva-miti cAntarvibhAvayan // manI nAmantike dharma, zrutvA vratamupAdade // 34 // tapyamAnastapastIvra, viharan sonyadA yayau // vArANasI pUrI dhrm-vihnggmaimhaadrumH| 3 | // 35 // tatrAbhUttindukodyAne, gaNDItindukayakSarAT // tamanujJApya taccaitye, tasthau svasthamanA muniH // 36 // taca prekSya guNAmbhodhi, yakSastatrAnvarajyata // paropi dhriyate hAra, iva cAraguNo hRdi // 37 // sevamAno muni tazcA-nizaM haMsa ivAmbujam // kadAcidapi nAnyatra, yakSarAjo jagAma sH|| 38 // tatrAyAtonyadA yakSaH, kazcidanyavanasthitaH // nAdhunA dRzyase kiM tva-miti | papraccha tindukam / / 39 // mahAtmAnamamuM sAdhu, seve mitrAhamanvaham / / iti samprati te'bhyaNa, nAgacchAmIti sopyavak // 40 // // X | sotha taccaritaM vIkSya, sambuddhastindukaM jagau // kRtArthastvaM yadudyAne, vasatyeSa mhaamuniH||41|| mamodyAnepi yatayaH, santi bhUyAMsa * | IdRzAH / tadehi tatra gacchAvo, bhajAvastAnapi kSaNam // 42 // tindukotha yayau tena, yakSeNa saha tadvanam // vikathAniratAMstAMzca, // 16 // nirIkSyaivamabhASata // 43 // strIbhaktarAjadezAnAM, jAyanta iha saGkathAH // ramyaM maharSiNA tena, yAmastindukameva tat // 44 // sukaraM 1-2 sarpaH / 3 dharma eva pakSI tasya vasane mahAvRkSa ityarthaH / NROCARSH- ROSSES -456 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NA carAdhyapanapatram // 162 // muNDamaulitvaM, sukaraM veSadhAraNam // bAhyA kriyApi sukarA, samAdhAnaM tu duSkaram // 45 // ityuktvA sa pratigatastatraivArajyatAdhikam // AmramiSTataraM nimbe, hyanubhUte bhavebhRzam // 46 // aho ! dharmasva mAhAtmyaM, yadArAdhyopi bhUspRzAm / / yakSaH | siSeve taM sAdhu-mapi zvapaMcavaMzajam ! // 47 / / rAjJaH kozalikAkhyasya, sutA bhadrAbhidhA'nyadA // yayau pUjayituM yakSaM, tacaitye saparicchadA / / 48 // sA pradakSiNayantI ca, yakSaM taM munimaikSata // malAplutavapurvastraM, kurUpaM zuSkabhUrdhanam // 49 // aho ! nindyakha| rUposau, sarvathApIti sA ttH|| thUcakAra vimUDhA hi, tattvaM pazyanti nAntaram // 50 // tato ruSTena yakSeNa, sA kainI viva|| zIkRtA // asamaJjasamAkhyAtu-mAreme duSTaceSTitA // 51 // sA viSaNNena tantreNa, ninye nRpaniketanam // nRpopi tAM tathA vIkSya, 3 viSAdAdvaitamAsadat // 52 // rAjJAtha kAritA vaidya-mAntrikAdipratikriyAH // modhAstatrAbhavan sarvAH, satkriyA iva durjane // 53 // ki kartavyavimUDhe'tha, jAte rAjJi sadhIsakhe // pAtramekamadhiSThAya, yakSodhyakSamadovadat // 54 // nindA nidAnaM duHkhAnAM, yanmunenimitAnayA // tadyadIyaM dIyate'smai, tadA muzcAmi nAnyathA // 55 // jIvatvasAviti kSamApaH, pratyapadyata tadvacaH // tataH sA susthatAM prApa, tamomuktava candrikA // 56 // sAtha rAjJAbhyanujJAtA, satantrAgAtsarAlayam / / mahacarImivAdiSTA, nizyagAnmunisabhidhI / / 57 // tatra sAdhuM praNamyoce, svAmin ! pANiM gRhANa me // smAha vratI kRtaM bhadre, vArcayApyanayA mayA ! // 58 // na ye strImiH sahecchanti, vAsamapyekasabani / / kurvanti pANigrahaNaM, tAsAM te zramaNAH katham // 59 // nArIpvazrucipUrNAsu, muktistriisnggmotsukaaH|| praiveyaMkAdisurava-drajyante no maharSayaH, ! // 60 // zrutveti balamAnA sA, vyUDhA yakSeNa sakrudhA // AcchAdya zamino rUpaM, rUpA- 4 // 16 // . manujAnAm / 2 mAtajhakUlodbhavam / 3 malaklInazarIravacam / 4 zuSkazArIram / 5 kanyA / / parivAreNa / * bhUpamandiram / 8 niSphalA / // 12 // Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 . uttarAbhyayanasUtram // 163 // ntarapizAvidhA // 6 // muhurmuhurmune rUpaM, divyaM rUpazca darzayan // yakSo viDambayAmAsa, tAM kanImakhilA nizAm // 62 // prabhAte ca | munirna tvA-micchatItyAmeraM vcH|| zrutvA sA vimnaastaat-gehe'gaatspricchdaa||63|| tAJcAyAntIM vIkSya rakto, rudrdevpurohitH| | jJAtatatpUrvavRttAntaH, pRthvIkAntamado'vadat // 64 // svAminnasau munivadhU-styaktA teneti sAmpratam // dvijAnAM kalpate devA-rcakA- | nAmiva tdvliH||65|| yujyate'thaivameveti, dhyAtvA bhUpopi tAM kanIm / / tassAyeva dadau gaurI-mivezAya himAcalaH // 66 // munivAntAmapi prApya, tAM jaharSa purohitaH / / kSudro hyasAramapyApya, vastu zvevAsthi modate // 67 / / atha bhogasukhaM tayA samaM, bubhuje bhUri mudA purohitaH / sa ca yajJavadhUM vidhAya tAM, nRpaputrI makhamanyadA vyadhAt // 68 // ityuktaH sampradAyaH / sampradAyazeSa / tu sUtrasiddhamiti samprati sUtramevAnutriyate / taccedammUlam-sovAgakulasaMbhUo, guNuttaradharo muNI / hariesabalo nAmaM, Asi bhikkhU jiiMdio // 1 // vyAkhyA-zvapAkakulaM-cANDAlavaMzastatra sambhUtaH-utpannaH zvapAkakulasambhUtaH, uttarAn-prakRSTAn guNAn-jJAnAdIn dharatIti / uttaraguNadharaH sUtre tu purvAparanipAtaH prAkRtatvAt , 'muniH' sAdhuH, zvapAkakulotpannopi kazcitsaMvAsAdinA pUrva metArya ivAnyathApi pratItaH syAdata Aha-'harikezo' harikeza iti cANDAla iti sarvatra pratIto 'calo nAma' balAmidhaH, AsIdbhikSurjitendriya iti mUtrArthaH // 1||s kIdRzaH kizca cakAretyAhamUlam-iriesaNabhAsAeuccAresamiIsu a| jao AyANanikkheve, saMjao susamAhio // 2 // / daivam / 2 nRpam / SAGACACANCHARG Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya adhya015 // 16 // + vyAkhyA-IryA ca eSaNA ca bhASA ca uccArazca IryeSaNAbhASoccArAH, ekArastUbhayatrApi sUtre'lAkSaNikaH / tatroccAra:-purISaM tat pariSThApanamapIhocAra uktaH, upalakSaNazcaitat prazravaNAdipariSThApanasya, tadviSayAH samitayaH, samyakpravartanarUpA IrSeSaNAbhASoccAra| samitayastAsu 'yato' yatnavAn , prAcyacazabdasya bhinnakramatvAd 'AdAnanikSepe ca' pIThaphalakAdigrahaNasthApane ca yataH, kimbhUtaH | sannityAha-'saMyataH' saMyamayuktaH, susamAhitaH suSTu samAdhimAniti suutraarthH||2|| mUlam-maNagutto vayagutto, kAyagutto jiiNdio| bhikkhaTTA baMbhaijjami, jaNavADamuvaDio // 3 // vyAkhyA-mano guptamazubhAdhyavasAyebhyo nivRttamasyeti manoguptaH, evaM vAgguptaH, kAyaguptazya, jitendriyaH punarasyopAdAnamatizayakhyApakaM, "bhikkhaha"tti bhikSArtha "baMbhaimi"tti brahmaNAM-brAhmaNAnAM ijyA-yajanaM yasmin sa brahmajyastasmin , "jaNNavArDa"ti yajJapATe 'upasthitaH' prApta iti sUtrArthaH // 3 // tadA camUlam-taM pAsiUNamejaMtaM, taveNa prisosiaN| paMtovahiuvagaraNaM. uvahasaMti annaariaa||4|| ____ vyAkhyA-'ta' balamuni "pAsiUNa"ti dRSTvA "ejjata"ti AyAntaM 'tapasA' SaSThASTamAdinA 'parizoSitaM kRzIkRtaM, tathA prAnto. | jIrNatvamAlinyAdinA asAra upadhiH-varSAkalpAdiraudhika upakaraNaJca-daNDakAdi aupagrahikaM yasya sa prAntopadhyupakaraNastaM, upahasanti / 'anAryAH' aziSTA iti sUtrArthaH // 4 // kathaM punaranAryAH ? kathacopAhasan , ityAhamUlam-jAImayapaDitthaddhA, hiMsagA ajiiMdiA / abaMbhacAriNA bAlA, imaM vayaNamabbavI // 5 // + + + + // 16 // // 16 // Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitine banasUtram // 165 // // 165 / / / vyAkhyA - jAtimadena - brAhmaNA vayamityAdirUpeNa pratistabdhAH jAtimadaprati stabdhAH 'hiMsakAH' prANiprANApahAriNaH ajitendriyAH ata eva 'abrahmacAriNo' maithunasevinaH, varNyate hi tanmate maithunamapi dharmAya - "dharmArtha putrakAmasya, khadAreSvadhikAriNaH || RtukAle vidhAnena, tatra doSo na vidyate // 1 // " tathA " aputrasya gatirnAsti, svarge naiva ca naiva ca // tasmAtputramukhaM dRSTvA, pazcAtsvarga gamiSyati // 2 // " ityAdikathanAdata eva bAlA bAlakrIDA kalpeSvagnihotrAdiSu pravRttatvAt, 'idaM' vakSyamANaM vacanaM "abbavi" | ti abruvanniti sUtrArthaH // 5 // kiM tadityAha - mUlam -- kayare Agacchai dittaruve ?, kAle vikarAle phokkanAse / omacelae paMsupisAyabhUe, saMkaradUsaM pariharia kaMThe // 6 // vyAkhyA - "kayare"tti kataraH, ekAraH prAkRtatvAt, Agacchati 'dIptarUpo' bIbhatsAkAraH, kAlo varNataH, 'vikarAlo' danturatvAdinA bhISaNaH, "phokka "tti dezIpadaM, tatazca phokkA agre sthUlA unnatA ca nAsA'syeti phokanAsaH, 'avamacelo' nikaSTacIvaraH, | pAMzunA-reNunA pizAca iva bhUto jAtaH pAMzupizAcabhUtaH, pizAco hi loke dIrghazmazrunakharomA, pAMzuguNDitazca rUDhastataH so'pi niSpratikarmatayA rajodigdhatayA caitramucyate / tathA "saMkara dUsa" ti saGkarastRNa bhasmagomayAdirAzirutkuruDike tiyAvat tasya duSyaM vastraM saGkaradRSyaM, tatra hi yadatIvanikRSTaM nirupayogi sthAttadeva lokairutsRjyate, tatastatprAyaM vastraM 'parighRtya' nikSipya 'kaNThe' gale / sahi | anikSiptopadhitayA svamupakaraNamAdAyaiva bhramatItyevamuktamiti sUtrArthaH || 6 || itthaM dUrAdAgacchannuktaH AsannaM cainaM kimUcuH ? ityAha adhya012 // 165 // Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carAdhyapanapatram // 166 // pA SAGAR mUlam-kayare tuma ia adaMsaNijje ?, kAe va aasaaihmaagosi| omacelagA! paMsupisAyabhUA!, gaccha khalAhi kimiha hiosi ? // 7 // vyAkhyA-katarastvaM ? pAThAntare ca ko re tvaM ? tatrAdhikSepe rezabdaH "i"ti iti amunA prakAreNa 'adarzanIya:' adraSTavyaH || "kAeva"tti kayA vA "AsAihamAgaosi"tti prAkRtatvAdekAralopo makArazcAgamikastata AzayA vAJchayA 'iha' yajJapATe 'AgataH' prAptaH 'asi' varcase ? avamacelaka ! pAMzupizAcabhUta! punaranayograhaNamatyantanindAsUcakaM, 'gaccha' braja "khalAhi"ci dezIbhASayA / al'apasara' asmadRSTipathAditi zeSaH, kimiha sthitosi tvaM ? naiveha tvayA stheyamiti sUtrArthaH // 7 // evamadhikSipte sAdhau zAntatayA | kizcidajalpati tatsAnidhyakArI gaNDItindukayakSo yaccakre tadAhamUlam-jakkho tahiM tiMduarukkhavAsI, aNukaMpao tassa mahAmuNissa / pacchAyaittA niayaM sarIraM, imAI vayaNAI udAharitthA // 8 // vyAkhyA-yathaH "tahiM"ti 'tasin' avasare iti zeSaH, tindukavRkSavAsI, tindukabanamadhye hi mahAMstindukadhastatrAsau vasati, tasyaiva ca taroradhastAcaccaityaM, tatra sa yatistiSThatIti vRddhAH / 'anukampaka:' anukUlapravRttiH, kasyetyAha-'tasya harikezavalasya mahAmane, 'pracchAba' AvRtya 'nijakaM' khakIyaM zarIraM, munideha eva pravizya svayamanupalakSyaH samityarthaH, imAni vakSyamANAni vaca| nAni "udAharittha"tti udAhRtavAniti sUtrArthaH // 8 // tAnyevAha ACKERALA me Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyapanapatram // 167 // teSHOR mUlam-samaNo ahaM saMjao baMbhayArI, virao dhnnpynnprigghaao| parappavittassa u bhikkhakAle, annassa aTThA iha mAgaomhi // 9 // __ vyAkhyA-'zramaNaH' sAdhuraI, 'saMyataH' samyaguparataH pApacyApArebhya iti zeSaH, ata eva brahmacArI, tathA 'virato' nivRtto / | dhana-pacana-parigrahAt, tatra dhanaM-catuSpadAdi, pacanam-AhArapAkaH, parigraho-dravyAdimUrchA, ata eva parasmai-pArtha pravRtta-niSpannaMTU | parapravRtta, tuzabdo'vadhAraNe, tataH parapravRttasyaiva na tu madartha niSpannasya, bhikSAkAle 'annasya' azanasya "a"tti arthAya 'iha' yajJapATe AgatosmIti sUtrArthaH // 9 // atha te kadAciditthaM brUyuryannAtra kizcitkasmaiciddIyata ityAhaviarijai khajai bhujai a,annaM pabhUaMbhavayANameAjANAhamejAyaNajIviNotti,sesAvasesaM lahaU tavassI vyAkhyA-'vitIryate' dIyate dInAdibhyaH, 'khAdyate' khaNDakhAdyAdi, 'bhujyate ca' bhaktasUpAdi, 'annam' azanaM, 'prabhUtaM' bhUri, da bhavatAM' yuSmAkaM sambandhi, 'etat' pratyakSam , tathA 'jAnIta' avagacchata "me"tti mAM "jAyaNajIviNo"ti 'yAcanajIvitaM' yAcaM nena jIvanazIlaM, stre ca dvitIyAthai SaSThI, ityato hetoH 'zeSAvazeSam' uddharitAdapyuddharitaM, antaprAntamityarthaH, labhatAM 'tapasvI' yatiriti suutraarthH||10|| iti yakSeNokte dvijA evaM smAhuHmUlam-uvakkhaDaM bhoaNa mAhaNANaM, attaDhi siddhamihegapakvaM / na ha vayaM erisamannapANaM, dAhAmu tubbhaM kimihaM Thio si? // 11 // SHRECORG R ERA // 167 // Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + adhyA + uttarAvya vyAkhyA-'upaskRtaM' saMskRtaM bhojanaM 'mAhanAnAM' brAhmaNAnAM "attaDi"ti AtmArthe bhavaM AtmArthika, brAhmaNairapi svayameva panapatram bhojyaM na tvanyasmai deyaM, kimiti ? yataH 'siddhaM niSpanna 'iha' yajJe ekaH pakSo-brAhmaNarUpo yasya tadekapakSaM, ayaM bhaavH-ydtrop||168|| skriyate na tadbrAhmaNavyatiriktAya dIyate, vizeSatastu zUdrAya / yata uktaM- "na zUdrAya matiM dadyA-bocchiSTaM na havikRtam // na da cAsyopadizeddhama, na cAsya vratamAdizet // 1 // " yatazcaivamato 'na tu' naiva vayaM 'IdRzaM' uktarUpaM annapAnaM dAsyAmastubhyaM kimiha sthito'si ? iti suutraarthH||11|| yakSaH prAha mUlam-thalesu bIAiM vapaMti kAsagA, taheva ninnesu a aassaae| eAi saddhAi dalAhi majjhaM, ArAhae puNNamiNaM khu khittaM // 12 // vyAkhyA-'sthaleSu' ucca(bha)bhAgeSu 'bIjAni' muddAdIni vapanti "kAsaga"ti "karSakAH' kRSIvalAH, tathaiva sthalavadeva 'nimneSu ca nIcabhUbhAgeSu "AsasAe"tti 'AsaMzayA 'yadi bhUyasI vRSTistadA sthaleSu phalaprAptiratha stokA tadA nimneSu' ityevaMrUpayA vAJchayA 'etayA' karSakAzaMsAkalpayA zraddhayA "dalAhi"ti dadadhvaM mahyam , ayaM bhAvaH-yadyapi yUyaM nimnakSetratulyamAtmAnaM manyadhve, mAJca sthalatulyaM, tathApi mahyamapi dAtumucitaM, na caivaM dattepi na phalAvAptiriti dhyeyamityAha-"ArAhae puNNamiNaM khu"tti khuza bdasya evakArArthasya minnakramatvAt 'ArAdhayedeva' sAdhayedeva nAnAnyathAbhAvaH, 'puNyaM zubhaM 'idaM' dRzyamAnaM 'kSetraM' dAnasthAnaM punnys||18|| syaprarohahetutayA AtmAnameva evaM smAheti strArthaH // 12 // iti yakSeNokta te mAhuH + + + // 18 // S Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to panaratram // 169 // RAPHERI mUlam-khettANi amhaM viiANi loe, jahiM pakiNNA viruhati puNNA / je mAhaNA jAivijovaveA, tAI tu khittAI supesalAI // 13 // vyAkhyA kSetrANi asmAkaM 'viditAni': jJAtAni, sandIti zeSaH, 'loke' jagati "jahi"ti vacanavyatyayAt 'yeSu' kSetreSu / 'prakIrNAni' dattAni, azanAdInIti zeSaH 'virohanti' janmAntare prAdurbhavanti 'pUrNAni' samastAni, na cAhamapi tanmadhyavayaiveti tvayA dhyeyaM, yato ye brAhmaNAH, jAtizca-brAjhaNajAtirUpA, vidyA ca-caturdazavidyAsthAnAtmikA, tAbhyAM "uvavea"ti upapetAHanvitAH jAtividhopapetAH, "tAI tu"tti tAnyeva kSetrANi 'supezalAni' zobhanAni na tu bhavAdazAni zUdrajAtIni vidyAvikalAni / yaduktaM-"samamazrotriye dAnaM, dviguNaM brAhmaNabruve / / sahasraguNamAcArya, anantaM vedapArage // 1 // " iti strArthaH // 13 // yakSaH smAhamUlam-koho a mANo a vaho a jesiM, mosaM adattaM ca pariggaho a|| te mAhaNA jAtivijAvihINA, tAI tu khittAI supAvagAiM // 14 // vyAkhyA-krodhazca, mAnazca, ca zabdAnmAyAlobhau ca, vadhazca yeSAmiti prakramAdbhavatAM bAmaNAnAM "mosaM"ti 'mRSA' alIkaPi bhASaNaM 'adattaM' adattAdAnaM cazabdAnmaithunaM ca, 'parigrahazca' gobhUmyAdi svIkArostIti sarvatra gamyate, 'te' iti krodhAyupetA yUyaM jAtividyAvihInAH / kathamiti ceducyate-kriyAkarmavibhAgena hi cAturvarNyavyavasthA / yaduktaM-"ekavarNamidaM sarva, pUrvamAsIdhudhiSThira! // kriyAkarma vibhAgena, cAturvarNya vyavasthitam // 1 // brAhmaNo brahmacaryeNa, yathA zilpena shilpikH| anyathA nAmamAtra sthA 26555CE+ Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baSya yanaratram dindragopakakITavat // 2 // " na cedazI kiyA brahmacaryAtmikA kopAdyupeteSu yuSmAsu tattvataH sambhavatyato na tAvajAtisambhavaH, tathA bacarAdhya-] vidyApi samyagjJAnAtmikA na sambhavatyeva bhavatsu, ajJAnajJApakeSu bAlakrIDAprAyeSvagnihotrAdiSu pravRttidarzanAda , kizca samyagjJA nasya phalaM viratireva, jJAnasya phalaM viratiriti vacanAt , na ca yuSmAsu viratisambhavosti, tadabhAve ca jJAnaM sadapyasadeveti // 170 // * sthitaM / "tAI tu"tti 'tu: avadhAraNe bhinnakramazca tataH 'tAni' bhavadviditAni dvijarUpANi kSetrANi' supApakAnyeva na tu supezalAni, | kopAdipApasthAnakalitatvenAtizayapApahetutvAditi sUtrArthaH // 14 // atha kadAcitte brUyurvedavidyAvido vayaM brAjhaNajAtayazca tatkathaM / jAti vidyAvihInA ityabravIrityAha mUlam-tubbhettha bho! bhAradharA girANaM, aTuM nayANAha ahijja vee| uccAvayAI muNiNo caraMti, tAI tu khittAI supesalAI // 15 // vyAkhyA-yUyaM "ittha"ti 'atra' loke 'bhoH' ityAmantraNe, 'bhAradharAH' bhAravahAH 'girAM' vAcAM prakramAdvedasambandhinInAM 4 bhArazceha tAsAM bhUyastvameva, kuto bhAradharAH? iti ceducyate-yataH 'artham' abhidheyaM na jAnItha, "ahija"ti apergamyatvAdadhItyApi vedAn, atha cedartha jAnItha tadA "na hiMsAtsarvabhUtAni" ityAdivedavAcAmathai vidantopi kimartha pazuhiMsAtmakAn yAgAn kurutha ? tatkaraNe tu tatvato vedavidyAvidopi bhavanto na syuH, tatkathaM jAtividyAsampannatvena kSetrabhUtAH syuH kAni tarhi kSetrANi ? ityAha "uccAvayAI"ti uccAni-uttamAni avacAni-adhamAni uccAvacAni, gRhANIti zeSaH, munayaH 'caranti' bhikSArtha paryaTanti, na tu // 17 // yuSmadvatpacanAdyArambhapravRttAH, ta eva tattvato vedArtha vidanti, tatrApi bhikSAvRttereva samarthitatvAt , tathA ca vedAntAnuvAdinaH-"care Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAya-* aca012 panasUtram // 17 // maU mAdhukarI vRtti-mapi mlecchakulAdapi // ekAcaM naiva bhuJjIta, bRhaspatisamAdapi // 1 // " tatastAnyeva munilakSaNAni kSetrANi supeza| lAnIti sUtrArthaH // 15 // itthamadhyApakaM yakSeNAdhikSiptaM vIkSya tacchAtrAH mAhuH mUlam-ajjhAvayANaM paDikUlabhAsI, pabhAsase kiM nu sagAsi amhaM / vi eaM viNassau annapANaM, na ya NaM dAhAmu tumaM niaNtthaa!|| 16 // vyAkhyA-'adhyApakAnAM' upAdhyAyAnAM pratikUlabhASI san tvaM 'prabhASase' prakarSeNa brUSe, 'kimi ti kSepe, 'nurityakSamAyAM, tatazca dhig bhavantaM na vayaM kSamAmahe yadevaM bhavAn brUte 'sakAze' pArzva'smAkam / 'apiH' sambhAvane, 'etat' pratyakSaM 'vinazyatu' kuthitAdimAvaM prApnotu annapAnaM, 'na ca' naiva 'Na' vAkyAlaGkAre "dAhAmu"tti dAsyAmastava 'nirgrantha / niSkiJcana ! gurupratyanIko hi | bhavAniti bhAva iti sUtrArthaH // 16 // yakSaH mAha mUlam-samaIhiM majjhaM susAhiassa, guttIhiM guttassa jiiMdiassa / jai me na dAthi ahesaNajaM, kimaja jaNNANa lahittha lAbhaM? // 17 // vyAkhyA-'samitimiH' IryAsamityAdibhirmA 'susamAhitAya' sRSThasamAdhimate 'guptibhiH' manoguptyAdibhiH 'guptAya' jitendriyAya, yadi 'me' mA, pUrvokta "majha"ti padasya vyavahitatvAtpunameM iti grahaNamaduSTaM, na dAsyatha, 'artha'tyupanyAse, 'eSaNIyaM' eSaNAvizuddhamannAdi tarhi kiM na kiJcidityartho'dya yajJAnAM "lahitya'ti matratvAt 'lapsyadhve' prApsyatha 'lAbha' puNyaprAptirUpaM / SHESARKARI // 17 // Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pamastram // 172 / / ksa pAtradAnAdeva hi viziSTapuNyaprAptiranyatra tu tAdRzaphalAbhAvAdIyamAnasya hAnireva / yaduktaM-"dadhimadhudhRtAnyapAtre kSiptAni yathAzu nAzamupayAnti // evamapAtre dattAni, kevalaM nAzamupayAnti // 1 // " iti sUtrArthaH // 17 // evaM tenokte yadadhyApaka mAha tadAha- mAmA mUlam-keittha khattA uvajoiA vA, ajjhAvayA vA? saha khaMDiehi / eaM tu daMDeNa phaleNa haMtA, kaMThami dhitUNa khaleja jo NaM // 18 // ___ vyAkhyA ke "ittha"tti 'atra' asmin sthAne 'kSatrA' kSatriyajAtayaH ? "uvajoia"tti 'upajyotiSaH' agnipArzvavartino | mahAnasikA ityarthaH, 'adhyApakA' pAThakAH, sarvatra vA vikalpe, 'saheti yuktAH 'khaNDikaiH' chAtraiH santIti zeSaH, ye kimityAha'etaM' muni 'daNDena' yaSTayAdinA 'phalena' bilvAdinA, yadvA daNDena kUparAbhighAtena phalena muSTiprahAreNeti vRddhAH, "haMta"tti 'hatvA' tADayitvA, tatazca 'kaNThe' gale gRhItvA "khaleja"tti 'skhalayeyuH' niSkAzayeyuH, "jo"tti vacanavyatyAt ye, 'Namiti' vAkyAlakAre iti suutraarthH|| 8 // tadA ca tatra yadabhUttadAhaajjhAvayANaM vayaNaM suNittA,uddhAiA tattha bahU kumaaraa|dNdde hi vettehiM kasahi ceva samAgayA taM isiM tAlayaMti ___ vyAkhyA-'adhyApakAnAM' pAThakAnAM vacanaM zrutvA 'uddhAvitA' vegena dhAvitAstava bahavaH 'kumArA' chAtrAdayaH, te hi aho! krIDanamAgatamiti rabhasato 'daNDaiH vaMzadaNDAdyaiH 'vatraiH' jalavaMzarUpaiH 'kauvaiva' vadhravikAraiH 'samAgatAH' militAstaM 'RSi' muni tADayantIti strArthaH // 19 // tadA ca // 27 // Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 panastram // 17 // mUlam-raNo tahiM kosaliassa dhUA, bhaitti nAmeNa aannidiaNgii| taM pAsiA saMjayaM hammamANaM, kaddhe kamAre parinivvaveDa // 20 // vyAkhyA-rAjJo' nRpateH 'tatra' yajJapATe kozalAyAM bhavaH kauzalikastasya "a"tti mutA bhadreti nAnA 'aninditAGgI' manojJadehA 'ta' harikezabalaM "pAsia"tti dRSTrA 'saMyata' tasyAmapyavasthAyAM hiMsAdernivRttaM, hanyamAnaM kruddhAn kumArAn 'parinirvApayati' krodhAgnividhyApanena zItIkarotIti sUtrArthaH // 20 // sA ca tAnirvApayantI tasya prabhAvamatiniHspRhatAcAha mUlam-devAbhiogeNa nioieNaM, diNNAmu raNNA maNasA na jhaayaa| nariMdadeviMdabhivaMdieNaM, jeNAmi vaMtA isiNA sa eso // 21 // vyAkhyA-devasyAbhiyogo-balAtkAro devAbhiyogastena 'niyojitena' vyApAritena "diNNAmu"tti dacAsmi ahaM 'rAjJA' | prakramAtkauzalikena tathApi "maNasa"tti apergamyamAnatvAt 'manasApi' cittenApi 'na dhyAtA' na kAmitA yeneti sambadhyate' narendradevendrAbhivanditena yenAsmyahaM 'vAntA' tyaktA 'RSiNA' sAdhunA sa epa yuSmAbhiH kadarthayitumArabdhastato'nucitametaditi sUtrArthaH // 21 // imamevAthai samarthayitumAhamUlam-eso hu so uggatavo mahappA, jiiMdio saMjao bNbhyaarii| 5 // 17 // jo me tayA nicchaDa dijamANi, piuNA sayaM kosalieNa rapaNA // 22 // 545-%A5 // 17 // Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446--01 adhya012 panasUtram // 174|| vyAkhyA-" eso hu so"tti eSa eva sa ugratapA ata eva mahAtmA jitendriyaH saMyato brahmacArI ca, yo " me "ci mAM tadA necchati dIyamAnAM 'pitrA' janakena 'svayaM' AtmanA na tvanyapreSaNAdinA kauzalikena rAti suutraarthH|| 22 // itthaM niHspRhatAmuktvA punarmAhAtmyamAha mUlam-mahAjaso esa mahANubhAgo, ghoravao ghoraparakkamo a| mA eaM hIlaha ahIlaNijaM, mA savve teeNa bhe nidahijjA // 23 // vyAkhyA-mahAyazA 'epa:' muniH 'mahAnubhAgaH' atizayAcintyazaktiH 'ghoravrato' dhRtadurgharamahAvrataH, 'ghoraparAkramaba' kaSA| yAdivairijayamprati raudrasAmarthyaH, yatazcAyamIzastato mA 'enaM' muni 'hIlayata' ahIlanIyaM, kimiti ? yato mA sarvAn 'tejasA' tapomAhAtmyena bhavato 'nirdAzIva' bhasmasAtkArSIt , ayaM hi ruSTo bhasmasAdevakuryAditi bhAva iti sUtrArthaH // 23 // tadA ca | | mA bhUdaskhA vaco viphalamiti yakSo yacakre tadAha mUlam-etAI tIse vayaNAI succA, pattIi bhadAi subhaasiaaii| isissa veAvaDiaTThayAe, jakkhA kumAre vinivArayati // 24 // vyAkhyA-'etAni pUrvoktAni vacanAni tasyAH zrutvA 'palyA bhAyA rudradevapurohitasyeti zeSA, bhadrAyAH 'mubhASitAni' pratAni vacanAnIti yojyate, RSayAvRttyArtha yakSA yakSaparivArasya bahutvAbahuvacanaM, kumArAn vinivArayanti' upadravAn | %AAABAR // 17 // Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASSES adhyA kurvato nirAkurvantIti strArthaH // 24 // kathaM nivArayantItyAhauparAjyapanapatram mUlam-te ghorarUvA Thia aMtalikkhe, asurA tahiM taM jaNaM tAlayaMti / // 175 // te bhinnadehe ruhiraM vamaMte, pAsittu bhaddA iNamAhu bhujjo // 25 // vyAkhyA-'te' yakSAH 'ghorarUpAH' raudrAkAradhAriNaH "Thia"tti sthitAH 'antarikSe nabhasi 'asurAH' AsurabhAvAnvitatvAda tasmin' yajJapATe 'taM' upadravakaraM janaM tADayanti, tatazca 'tAn' kumArAn 'bhinnadehAn' vidAritAGgAn yakSaprahArairiti gamyaM, tathA rudhiraM vamato dRSTvA bhadrA 'idaM vakSyamANaM "Ahu"tti vacanavyatyayAdAha brUte 'bhUyaH punariti sUtrArthaH // 25 // tadyathAmUlam-giri nahehiM khaNaha, ayaM daMtehiM khAyaha / jAyateaM pAehiM haNaha, je bhikkhaM avamannaha // 26 // vyAkhyA-giri nakhaiH khanatha, iha sarvatrevAoM draSTavyastataH khanatheva khanatha, tathA 'ayo' lohaM dantaiH khAdatha, 'jAtatejasaM 6 agniM pAdaiH 'hanyatha' tADayatha, 'ye' yUyaM 'bhibhu' prakramAdenaM 'avamanyadhve' avadhIrayatha, anarthaphalatvAdbhizvapamAnasyeti sUtrArthaH // 26 // kathamidamityAha-- mU0-AsIviso uggatavo mahesI, ghoravvao ghoraparakkamo a| // 175 // agaNiM va pakkhaMda payaMgaseNA, je bhikkhuaM bhattakAle vaheha // 27 // + + + // 17 // Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ** vyAkhyA-'AzIrviSaH' AzIviSalabdhimAn-zApAnugrahasamarthaH, kRtaH 1 ityAha-yatosau ugratapA maharSioravrato ghoraparAkrasacarAya- 4 pana ma zca, bAba "agaNiva"tti 'agni' vahni vAzabda ivArtho bhinnakramazca, tataH 'praskandatheva' AkrAmatheva, keva ? "payaMgaseNa"tti iv||17||8 zabdasya gamyatvAt 'pataGgaseneva' zalabhazreNiriva, yathA hi sA tamAkAmantI sadyo nAzamaznute tathA yUyamapIti bhAvaH, 'ye' yUyaM / mAabA11 * bhikSukaM 'bhaktakAle' bhojanAvasare, tatra hi dInAdInAmavazyaM deyamiti ziSTAcAraH, yUyaM tu kevalaM na datteti na, kintu tatrApi "vahe.18 ha"ti 'vidhyatha' tADayatheti strArthaH // 27 // itthaM tanmAhatmyamAvedya kRtyopadezamAha mUlam-sIseNa eaM saraNaM uveha, samAgayA savvajaNeNa tubbhe / jai icchaha jIviraM vA dhaNaM vA, loapi eso kuvio DahejA // 28 // ___ vyAkhyA-'zIrSaNa' mUrnA 'eta' muni 'zaraNaM' trANam 'upeta' abhyupagacchata, zironamanapUrva tvameva naH zaraNamiti pratipadyadhvamiti | bhAvaH / 'samAgatAH' militAH sarvajanena saha yUyaM yadIcchata jIvitaM vA dhanaM vA, asmin hi kupite nAparaM jIvitAdirakSAkSamaM zaraNamasti, kuta ityAha-yato 'lokamapi' jagadapyeSa kupito dahediti sUtrArthaH // 28 // athopAdhyAyastAn yAdRzAn dRSTvA yadakarocadAhamU-avaheDiapiTTasauttamaMge, psaariaabaahuakmmcihe| nibbherittacche ruhiraM vamaMte,UhaMmuhe niggayajIhanette / mulam-te pAsiA khaMDia kaTThabhUe, vimaNo visaNNo aha mAhaNo so| // 17 // isiM pasAdeti sabhAriAo, hIlaM ca niMdaM ca khamAha bhNte!||30|| // 17 // +ARA CRPAGE Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjyanyAkhyA-'abaheThitAni' aghonamitAni 'piTThaci' pRSThaM yAvatsanti-zobhanAni uttamAGgAni-zirAMsi yeSAM te abaheThitaSTha vAya. banadhA 15 saducamAjA, madhyamapadalopI samAsastAna , prasAritA bAhavo yeSAM te tathA, karmANi-agnau samitkSepAdIni tadviSayA ceSTA krm||177|| ceSTA, na vidyate karmaceSTA yeSAM te tathA, tataH karmadhAraye prasAritavAhUkarmaceSTAstAn, "nimmeriya"ti prasAritAnyakSINi-nayanAni yeSAM te tathA tAn , rudhiraM vamataH, "udmahe"ti uddhasakhAna nirgatajihvAnetrAn // 29 // "te pAsiA" iti tAn dRSTA "khaMDia"tti 'khaNDikAn' chAtrAn 'kASThabhUtAn' atyantanizceSTatayA kASThakalpAn "vimanAH' vicitto 'viSaNNaH kathamamI sakhA bhaviSyantIti viSAdaM prAptaH 'athe ti darzanAnantaraM brAhmaNaH 'saH' iti rudradevAkhyaHRSi prasAdayati 'sabhAko' bhAryAyuktaH kathamityAha'hIlA' cAvajJA 'niMdAM ca' doSodbhAvanarUpAM' kSamadhvaM bhadanteti sUtrArthaH // 30 // punaH prasAdanAmevAha mUlam-bAlehiM mUDhehiM ayANaehiM, jaM hIlIA tassa khamAha bhaMte ! / mahappasAyA isiNo havaMti, na hu muNI kovaparA havaMti // 31 // vyAkhyA-'bAlaiH zizumiH 'muDheH' kaSAyodayAdvicittatAM gatairata eva 'ajJaiH hitAhitavivekavikalairyat hIlitAH "tassa"tti sUtratvAt tat kSamadhvaM bhadanta / na hyamI zizavo mUDhAH satAM kopArhAH, kintvanukampAhI eva / yaduktaM-"AtmadruhamamaryAdaM muuddhmu||177|| jjhitasatpatham // sutarAmanukampeta, narakArciSmadindhanam // 1 // " kizca mahAprasAdA RSayo bhavanti, "na hu"tti na punarmunayaH // 17 kopaparA bhavantIti sUtrArthaH // 31 // munirAha zavA mUDhAH satAM kopAva 'ajJeH hitAhitavika // satarAmanukampe Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya dhanasUtram // 178 // // 178 // mUlam - puvi ca ihi ca aNAgayaM ca, maNappaoso na me atthi koI / jakkhA vevaDia karenti, tamhA hu ee nihayA kumArA // 32 // hu vyAkhyA- ' pUrva ca ' purA ' idAnIzca' adhunA ' anAgate ca bhaviSyati kAle, manaHpradveSo na me asti, upalakSaNatvAdAsIdbhaviSyati ca 'kopI' tyalpopi / tarhi kathamamI IhA jAtA: ? ityAha-yakSA: 'huri 'ti yasmAdvaiyAvRSyaM kurvanti, tasmAt 'hu: ' avadhAraNe, tatastasmAdeva hetoH 'ete' pratyakSA nihatAH kumArAH, na tu mama pradveSo'tra heturiti sUtrArthaH / / 32 / / tatastadgunAkaSTacittA upAdhyAyAdaya idamAhuH mUlam - atthaM ca dhammaM ca viANamANA, tubbhe gavi kuppaha bhUipaNNA / tubbhaM tu pAe saraNaM uvemo, samAgayA savvajaNeNa amhe // 33 // vyAkhyA - ' artha ca ' zAstrANAmabhidheyaM, ' dharma ca ' yatidharma kSAntyAdikaM ' vijAnanto ' vizeSeNAvagacchanto yUyaM 'nApi naiva kupyatha "bhUipaNNa" ti bhUtiH maGgalaM 1 vRddhiH 2 rakSA 3 veti vRddhAH, tato bhUti:- maGgalaM sarvamaGgalocamatvena, vRddhirvA vRddhiviziSTatvena, rakSA vA sarvaprANirakSakatvena, prajJA- buddhiryeSAM te bhUtiprajJAH, ata eva " tumbhaM tu" ti yuSmAkameva pAdau zaraNaM 'upemaH' svIkurmaH samAgataH sarvajanena vayamiti sUtrArthaH // 33 // tathA mUlama-acce te mahAbhAga !, na te kiMci na azcimo / bhuMjAhi sAlimaM kUraM, nANAvaMjaNasaMjuNaM // 34 // adhya012 // 178 // Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carAbhya banapatram // 179 // AAAA vyAkhyA-'arcayAmaH' pUjayAmaH "te" iti sukyatyayAttvAM he mahAbhAga ! 'na' naiva "te" tava 'kizcit ' caraNareNvAdikamapi nArcayAmaH, tathA bhukSva ito gRhItvA " sAlimaM "tti 'zAlimayaM' zAliniSpannaM 'kUra' odanaM nAnAvyaJjanaiH' dayAdibhiH abhya011 | saMyutamiti suutraarthH|| 34 // anyacca mUlam-imaM ca me asthi pabhUamannaM, taM bhuMjasU amhmnnugghhaa| bADhaMti paDicchai bhattapANaM, mAsassa u pAraNae mahappA // 35 // vyAkhyA-'idaM ca' pratyakSata eva dRzyamAnaM 'me' mama asti 'prabhRtaM' bhari 'ana' maNDakakhaNDakhAdyAdi bhojanaM tade'kSva asmAkamanugrahArtha, evaM tenokte munirAha-'bADham ' evaM kurmaH 'iti' ityevaM bruvANa iti zeSaH, 'praticchati dravyAdibhiH zuddhamiti / gRhNAti bhaktapAnaM "mAsassa u"tti 'mAsasyaiva' mAsakSapaNasyaivAnte iti gamyaM, pAryate-paryantaH kriyate niyamasthAneneti pAraNaM, tadeva 'pAraNaka' bhojanamityarthaH, taminmahAtmeti sUtrArthaH // 35 // tadA ca tatra yadabhUttadAhatahiaM gaMdhodaya pupphavAsa, divvA tahiM vasuhArA ya vuttttaa| pahayAo duMduhIo surehi,AgAse aho dANaM ca ghuttN| vyAkhyA-"tahi"ti 'tatra' yajJapATe gandhodakaM ca puSpANi ca gandhodakapuSpANi teSAM varSa-varSaNaM gandhodakapuSpavarSa surairiti | | sambandhAtkRtamiti gamyate, napuMsakaliGganirdezazceha varSazabdasya punapuMsakaliGgatvAt / 'divyA' zreSThA "tahiM"ti tatra vasu-dravyaM tasya 8 dhArA-satatanipAtajanitAsantatirvasudhArA, sA ca 'vRSTA' pAtitA surairiti ihApi yojyate / tathA prahatA 'dundubhayo' devAnakAH surH| // 17 // Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECEI bacarAjya- tathA tairevAkAze aho! ityAzcarya konyaH kilaivaM dAnaM dAtuM zaktaH ityahodAnaM ca 'ghuSTa' saMzabditamiti sUtrArthaH // 36 // tacca panapatram prekSya vismitA viprA apyevamAhuH kAadhba011 // 18 // sakkhaM khu dIsai tavoviseso, na dasaI jAivisesu koii| sovAgaputtaM hariesasAhu~, jasserisA iDhi mahANubhAgA 8 | vyAkhyA-" sakkhaM khu"ti 'khuzando' avadhAraNe, tataH sAdhAdeva dRzyate tapaso vizeSo-mAhAtmyaM tapovizeSaH, 'na' naiva ta dRzyate 'jAtivizeSo' jAtimAhAtmyarUpaH ko'pi' khalpopi / kutaH ? ityAha-yataH zvapAkaputraM harikezasAdhuM pazyateti zeSaH, yasya 'IzI' dRzyamAnarUpA 'RddhiH devasAnidhya lakSaNA sampat 'mahAnubhAgA' sAtizayamAhAtmyA ! jAtivizeSe hi sati dvijAtInAmasmAkameva devAH sAnnidhyaM vidadhyuriti sUtrArthaH // 37 // atha sa eva munistAnupazAntamithyAtvAniva pazyanidamAha, mUlam-kiM mAhaNA joI samArabhaMtA, udaeNa sohiM bahiA vimaggaha / jaM maggahA bAhiri visohiM. na taM sadida kasalA vayaMti // 38 // _ vyAkhyA-'kimi ti kSepe, tato na yuktamidaM he 'mAhanAH ! brAmaNA:! 'jyoti'-amistaM 'samArabhamANAH' prastAvAdyAgaM kurvanta ityarthaH, 'udakena' jalena 'zodhi' vizuddhiM "bahiba"ci bAyAM 'vimArgayartha' anveSayatha / kimevamupadizyate ? ityAha-8 // 18 // yathyaM mArgayatha 'bAyAM snAdivAyahetujAM 'vizuddhiM' nirmalatAM na tat 'sudRSTa' muSTha prekSitaM 'kuzalAH' tattvavido vadantIti strArthaH MRcon // 38 // etadeva spaSTayati AS Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F bAmAHINNI bnvm|| // 18 // mUlam-kusaM ca jUvaM taNakaTThamangi, sAyaM ca pAyaM udayaM phusNtaa| pANAI bhUAI viheDayaMtA, bhujovi maMdA! pakareha pAvaM // 39 // babba013 vyAkhyA-'kuza ca' darma 'yUpaM' yajJastambha,taNaM ca-vIraNAdi kASThaM ca-indhanAdi tRNakASThaM / 'agni' vahi sarvatra pratigRhanta / Pil iti shessH| 'sAyaM' sandhyAyAM, cazabdo bhitrakramastataH "pAya"ti 'prAtaca prabhAte 'udakaM jalaM 'spRzanta' AcamanAdira parAmRzantaH | "pANAI"ti 'prANinoM' dvIndriyAdInudakAdau 'bhUtAn' tarUn pRthivyAyupalakSaNazcaitat 'viheThamAnAH' vividhaM vAdhamAnAH 'bhUyopi' punarapi na kevalaM purA kintu zuddhikAlepi jalAnalAdijIvopamardanena 'mandAH' jaDAH santaH 'prakurutha' prakarSeNa upacinutha 'pApam' azu. bhakarma / ayaM bhAvaH-kuzalA hi karmamalavigamAtmikA tAttvikImeva zuddhiM manyante. bhavadabhimate yAgasnAne ca yUpAdiparigrahajalasparzAdibhirjantUpamardahetutayA pratyuta karmamalopacayanibandhane eva, tatkathaM taddhetukazuddhimArgaNa sudRSTaM vido vadeyuH ? Aha ca vAcaka* mukhya:-"zaucamAdhyAtmikaM tyaktvA, bhAvazuddhayAtmakaM zubham / / jalAdizaucaM yatredaM, mUDhavismApanaM hi tat // 1 // " iti sUtrArthaH // 39 // itthaM tadvAcA jAtasandehAste yAgamAzrityaivamaprAkSuH mUlam-kahaM care bhikkhu vayaM jayAmo, pAvAI kammAI pnnollyaamo| // 18 // akkhAhi No saMjaya jakkhapUiA, kahaM suiDaM kusalA vayaMti // 40 // , prANA dvi-tri-catuH prokAH, bhUtAstu taravaH smRtAH / jIvAH paJcandriyA jJeyAH, zeSAH satvAH prakIrtitAH / 55CWCROG % // 28 // 25 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4- panasUtram // 18 // 4-6 vyAkhyA-'kathaM' kena prakAreNa "care"ti sUtratvAccarAmo yAgArtha pravAmahe vayaM, he bhikSo! tathA 'yajAmoM' yAgaM kurmaH / kathamiti yogaH, 'pApAni' azubhAni karmANi "paNullayAmo"ci 'praNudAmaH' prerayAmo yeneti gamyate, 'AkhyAhi' kathaya 'no baya019 asmAkaM 'saMyata'! yakSapUjita !, yo yasmadviditaH karmapraNodanopAyo yAgaH sa tu yuSmAbhiSita iti bhavanta evAparaM yAgamupadizantviti 6 bhaavH| tataH kathaM 'viSTaM' zobhanayajanaM kuzalA badanti ? iti sUtrArthaH // 40 // munirAha mUlam-chajjIvakAe asamArabhaMtA, mosaM adattaM ca asevmaannaa|| pariggahaM ithio mANa mAyaM, eaM pariNAya caraMti daMtA // 41 // vyAkhyA-'SaDjIvakAyAn' pRthivyAdIn 'asamArabhamANAH' anupamardayantaH, "mosaM"ti 'mRSAM' alIkaM 'adattaM ca adacAdAnamasevamAnAH, 'pariggaha' mRcchI striyo mAnaM mAyA tatsahacarAtkopalobhau ca etad' anantaroktaM 'parijJAya' jJaparikSayA duSkarmaniva ndhanamiti jJAtvA pratyAkhyAnaparikSayA ca pratyAkhyAya 'caranti' yAge pravartante dAntAH / yatazca dAntA evaM caranti tato bhavadbhirapyevaM 4 caritavyamiti suutraarthH||41|| anena kathaM carAmo yAgAyeti praznasyottaramuktaM, atha kathaM yajAma iti dvitIyapraznasyottaramAha|| susaMvuDA paMcarhi saMvarohiM, iha jIviaM annvkkhmaannaa| vosaTTakAyA sahacattadehA. mahAjayaM jayaDa jaNNasirTa | ___ vyAkhyA-'susaMvRtAH' sthagitAzravadvArAH 'pazcamiH saMvaraiH' prANAti pAtaviramaNAdivataiH, 'ihe' tyasminmanuSyajanmani, upalakSaNa- Chan tvAtparaloke ca 'jIvitaM' prastAvAdasaMyamajIvitam 'anavakAsanto'nicchantaH ata eva 'vyutsRSTakAyAH' parIpahopasargasahiSNutayA // 18 // Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyatyaktakAyAH, zucayo-akaluSavratAste ca te tyaktadehAzca-atyantaniSpratikarmatayA zucityaktadehAH, mahAn jayaH-karmAriparAjayarUpo aba011 panasUtram yatra sa mahAjayastaM "jayai"tti vacanavyatyayAdyajanti yataya iti gamyam / tato bhavantopyevaM yajantAM "jaNNasiTuM"ti prAkRtatvAda // 183 // 8 // | zreSThayajJaM zreSThazabdena ca etadyajanaM viSTaM kuzalA vadanti, eSa eva ca karmapraNodanopAya iti sUcitamiti sUtrArthaH // 42 // atha yadyayaM | yajJaH zreSThastadAsu yajamAnasya kAnyupakaraNAni ? ko vA yajanavidhiH? iti te praznayAmAsuH__mUlam-ke te joI ? kiM va te joiThANaM ?, kA te suA ? kiM va te kArisaMgaM ? / ehA ya te kayarA saMti ? bhikkhU !, kayareNa homeNa huNAsi joiM? // 43 // vyAkhyA-'ke' iti kiM 'te' tava 'jyotiH' agniH ? kiM vA,'te' tava jyotiHsthAnaM ? yatrAminidhIyate, kAste sucoghRtAdikSepikA davyaH ? kiM vA te karISa evAGga-analoddIpanahetuH karISAGgaM yenAmiH sandhukSyate, 'edhAca' samidho yAbhiramiH prajvAlyate 'te' hai tava 'katarAH!' kAH ? "saMti"ti casya gamyatvAt 'zAntizca' duritopazamaheturadhyayanapaddhatiH katareti prakramaH, he bhikSo ! katareNa Dil 'homena' havanavidhinA 'juhoSi' Ahutibhistarpayasi 'jyotiH ?' agnim ? pahajIvakAyArambhaniSedhe yamadiSTo homastadupakaraNAni ca 4aa pUrva niSiddhAni tatkathaM tava yajJasambhavaH' iti sUtrArthaH // 43 // munirAha tavo joI jIvo joiThANaM,jogA suA sarIraM kaarisNg| kamme ehA saMjamajoga saMtI,homaM huNAmi isiNaM pasatya mean // 183 // vyAkhyA-'tapo' bAhyAbhyantaramedamina 'jyotiH' agnistasyaiva karmalakSaNabhAvendhanadAhakatvAt , jIvo jyotiHsthAna, tapojyo. SAGAR HEROIN* hAnarAha Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aba015 sa tiSastadAzritatvAt 'yogA' manovAkAyAH sucastairhi zumavyApArAH snehasthAnIyAstapojvalanaprajvalanahetavastatra saMsthApyanta iti, zarIraM | uparAbhya karISAGgam , tenaiva hi tapojyotiruddIpyate tadbhAvabhAvitvAttapasaH karma edhAH, tasyaiva tapasA bhasmIbhavanAt 'saMyamayogAH' saMyamavyAna // 184 // 13 pArAH zAntiH, sarvajIvopadravAhAritvAceSAm tathA "homa"ti homena juhomi tapojyotiriti zeSaH, 'RSINAM' munInAM sambandhinA "pasatthaM"ti prazastena jIvaghAtarahitatayA vivekibhiH zlAdhitena samyak cAritrarUpeNeti bhAvaH / anena ca katareNa homena juhoSi jyotiriti pratyuktamiti sUtrArthaH // 44 // itthaM yajJasvarUpaM jJAtvA svAnasvarUpaM pRcchantaste idaM smAhuHmUlam-ke te harae ? ke a te saMtititthe ?, kahiMsi pahAo va rayaM jhaasi?| akkhAhiNo saMjaya ! jakkhapUiA!, icchAmu nAuM bhavao sagAse // 45 // vyAkhyA-kaH 'te' tava 'do' nadaH ? "ke a te "ti kiM ca te zAntyai-pApopazamArtha tIrtha ? " kahiMsi hAo va "tti vAzandasya minakramatvAtkasminvA 'svAta:' zucIbhUto raja iva 'raja' karma 'jahAsi' tyajasi ? gambhIrAzayo hi tvaM, tatkimamAkamiva tavApi idatIrthameva zuddhisthAnam ? anyadvA ? iti na vizva iti bhAvaH / 'AcakSva' bada 'no' asmAkaM saMyata yakSapUjita ! icchAmo jJAtuM bhavataH 'sakAze' samIpe iti sUtrArthaH // 45 // munirAha mUlam-dhamme harae baMbhe saMtititthe, aNAile attpsnnlese| // 18 // sa jahiNhiAo vimalo visuddho, susItibhUo pajahAmi dosaM // 16 // A+kamala Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjya panasUtram // 185 // // 185 // vyAkhyA - 'dharmaH' ahiMsAdirUpo hRdastasyaiva karmarajopahAritvAt, 'brahmeti brahmacarya zAntitIrtha, tadAsevane hi sakalamalamUlaM rAgadveSAnmUlitAveva tadunmUlane ca na punarmalasambhava iti, satyAdyupalakSaNaM caitattathA cAha - "brahmacaryeNa satyena tapasA saMyamena ca // | mAtaGgarSirgataH zuddhi, na zuddhistIrthayAtrayA // 1 // " kiM ca bhavadiSTatIrthAni prANipIDAhetutayA pratyuta malopacayanimittAnIti kutasteSAM zuddhihetutA ? yaduktaM - "kuryAdvarSasahasraM tu, ahanyahani majjanam // sAgareNApi kRcchreNe, vadhako naiva zuddhyati // 1 // " hRdazAntitIrthe eva vizinaSTi - 'anAvile' midhyAtvaguptivirAdhanAdimirakaluSe. ata evAtmano - jIvasya prasannA-manAgadhya kaluSA lezyApItAdyanyatarA yasmiMstadAtmaprasannalezyaM tasmin dharmahade brahmAkhyazAntitIrthe ca "jahiMsi "tti yasmin strAta iva snAto 'vimalo' bhAvamalarahitaH, ata eva 'vizuddho' gatakalaGkaH 'muzItIbhUto' rAgAdyutaptimuktaH 'prajahAmi' prakarSeNa tyajAmi dUSayati AtmAnaM vikRrti nayatIti doSaH - karma | tadevaM mamApi hRdatIrthe eva zuddhisthAnaM, paramIdRze eveti sUtrArthaH // 46 // nigamayitumAha mUlam - eaM siNANaM kusalehiM diDaM, mahAsiNANaM isiNaM pasatthaM / jahiMsi NAyA vimalA visuddhA, mahArisI uttamaThANaM pattatti bemi // 47 // vyAkhyA- 'etat ' anantaroktaM snAnaM kuzalairdRSTaM, idameva ca mahAstrAnaM, na tu yuSmatpratItamasyaiva sakalamalApahAritvAt, ata eva RSINAM 'prazasta' prazaMsAspadaM na tu jalasnAnavat sadoSatayA nindyaM, asyaiva phalamAha - "jahiMsi "tti suvyatyayAt yena snAtA vimalA vizuddhA iti prAgvat, maharSaya 'uttamasthAnaM' muktirUpaM 'prAptAH' gatAH iti bravImIti prAgvaditi sUtrArthaH || 47|| evaM dvijeSu munimpasampanneSu yakSeNa praguNIkRtAzrachAtrAH tatastatkAlocitadharmadezanayA viprAn pratibodhya sAdhuH svasthAnamAyayau yayau ca kramAnmuktim // 13 kRrahanena iAMta nemicandrAyA vRttau / adhya012 // 185 // Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha trayodazamadhyayanam // panapatram // 186 // // aham / / vyAkhyAtaM dvAdazamadhyayanaM, atha trayodazamArabhyate / asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane tapasi yatno vidheya ityuktaM, tapaH kurvatA ca nidAnaM tyAjyamiti nidAnadoSaM citra-sambhUtodAharaNena darzayituM citrasambhUtIyAkhyamidamucyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyedamAdau sUtratrayammU0-jAIparAjio khalu, kAsi niANaM tu htthinnpurNmi| culaNIi baMbhadatto, uvavanno pumgummaao||1|| vyAkhyA-jAtyA-prakramAccANDAlAkhyajAtyA parAjita:-pUrvabhave parAbhUto jAtiparAjitaH 'khaluH' vAkyAlaGkAre "kAsi" | tti akArSIt nidAnaM' cakravartipadaprAptima bhUyAdityevaM rUpaM, 'tuH' pUttauM, hastinApure ngre| tadanu ca culanyAM brahmadatta 'upapannaH' utpannaH 'padmagulmAt' nalinIgulmavimAnAccyutveti zeSaH / 'culanyAM brahmadatta utpannaH' ityuktaM, sa ca ka ? ityAhamU0-kaMpille saMbhUo citto, puNa jAo purimatAlaMmi / siTTikulaMmi visAle, dhammaM soUNa pviio||2|| ___ vyAkhyA- 'kAmpIlye' kAmpIlyanAmni nagare 'sambhUtaH prAgbhave sambhUtAbhidhaH, citrasya kA vArtA ? ityAha-citraH punarjAtaH 'purimatAle purimatAlapure zreSThikale 'vizAle' putrapautrAdibhirvistIrNe, prAptayauvanazca tathAvidhAcAryasamIpe dharma zrutvA pravrajitaH // 2 // tataH kimityAha hastinAgapure harSapratI / // 18 // 18 // Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhyayanasUtram // 187 // mU-kaMpillaMmi a gayare, samAgayA dovi citt-sNbhuuaa| suhadukkhaphalavivAgaM, kahati te ikkamikkassa // 3 // vyakhyA-kAmpIlye ca nagare 'samAgato' militau dvAvapi citra-sambhUtau pUrvabhavanAmnA sukhaduHkhaphalavipAkaM sukRtaduSkRtakarmAnubhavarUpaM kathayatastau "ekkamekAssa"tti 'ekaikasya' anyonyaM sarvatra vartamAna nirdezastakAlApekSayeti sUtratrayAkSarArtho bhAvArtha| stu kathAnakAdavaseyastatra cAyaM sampradAyaH / tathAhi asti puraM sAketaM, maGketaniketanaM zubhazrINAm // tatra municndro'bhuu-bhuupshcndraavtNsmutH||1|| sa ca sAgaracandraguroH, pArzve pravrajya bhavaviraktamanAH // dezAntare vihA~, guruNA samamanyadAcAlIt // 2 // bhikSArthamatha kvApi, grAme gatavati mahAmunI tasmin // sArthena samaM celu-guravaH sa tu sArthaviyuto'bhUva // 3 // tamaTantamaTavyantaH, kSuttaSNAbAdhitaM tRtIyadine // praticerubandhava | iva, catvAro vallaMbAzcaturAH // 4 // pratyupakartumivoce, tebhyo vAcayamopi jinadharmam // taM zrutvA sambuddhAH, pravavrajustepi bhavamItAH // 5 // teSu ca dharmajugupsA-mubhI vyadhattAM vrataprabhAvAcca / divi devatvaM prAptI. tatazyutau cAyuSi kSINe // 6 // dazapuranagare zA|NDilya-vipradAsyAH sutau yugalajAtau // jAtau tau jayavatyAH, prAkRtanindAvipAkavazAt // 7 // to samprAptau tAruNya-manyadA | kSetrarakSaNAya gatau // suSupatugdho vaTataro-niragAvatkoTarAcca phaNI // 8 // tena ca daSTe duSTe-naikasmistaM gaveSayan bhujagam // aparopvadaMzi tenaiva, moginA pUrvaripuNeva // 9 // tau cAprAptacikitsau, vipadya kAliJjarAcalopAnte // hariNIkRkSiprabhavI, saJjAto / sthAnam / 2 sArtharahitaH / 3 bhramantam / 4 gopAH / 5 muniH 6 bilAt / * sarpaH / 8 bhujagena / // 18 // Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * adhya015 panasUtram // 188 // * yugmajI hariNau // 10 // snehAt saha viharantI, muktakazareNa mRgayuNA tau ca // vyApAditau varAko, kSiptAzaninA ghaneneva // 11 // atha mRtagaNAtaTinI-taTasthahaMsIsutAvabhUtAM tau // bAlyAdapi bhramantau, samameva dRDhAnurAgeNa // 12 // jAlena tau nibadhyA-nya dA'vadhIjAliko galaM bhaktvA // viSavalleriva dAruNa-maho! phalaM dhrmnindaayaaH|| 13 // atha tau vANArasyAM, prabhUtavittasya bhUtadattasya // tanayAvubhAvabhUtAM, zvapacapatezcitra-sambhUtau // 15 // vANArasyAM ca tadA, babhUva zaGkhAbhidho dharAdhipatiH // tasya ca durmatisacivaH, sacivo'bhRnnamuciriti nAmnA // 15 // apagadhe sa ca mahati, prachannavadhAya bhUtadattAya // datto. 'nyadA nRpatinA, taM cetyUce zvapacanArthaH / / 16 // tvAM jIvayAmi yadi me, putrau pAThayasi bhUmigahasthaH // namucirapi pratipede, tadapi vaco jIvitavyakRte // 17 // adhyApayaca satataM, kalA vicitrAH sa citrsmbhuuto|| mAtaGgapateH patnI-manuraktAmaramayacca kudhIH // 18 // taccAvabuddhaya ruSTe, zvapacapatau intumudyate namucim // tvaritamanAzayatAmupa-kAritvAcitrasambhUtau // 19 // nirgatya tato namuci-drutaM yayau hastinApure nagare // tatra ca sanatkumAra-zcakrI taM dhIsakhaM cakre // 20 // itazca rUpamanindya, lAvaNyamadbhutaM yauvanaM ca tau navyam / / prAptau zvapacasutau smara-madhusamayAviva yutau babhatuH // 21 // vINAveNukalakvaNa-sambandhasubandhuraM ca nau gItam / / gAyantau nRtyantau, jagatopi mano vyapAharatAm / / 22 // anveyuH puri tasyAM, madhU tsavaH pravavRte mahaH prvrH|| tatrAvigItagItA, viniryayuH pauracayaH // 23 // niragAca carcarI tatra, citra-sambhUtayorapi pravarA // tatra ca jagaturgItaM, kinnaramadahAri tau sphItam / / 24 // AkarNya karNamadhuraM, tadgItaM vizvakArmaNamamantram // tyaktAnyacaccarIkAH, 1 vyAdhena / 2 azani vidyat / 3 taTinI ndii| durmatisahAyakaH / 5 cANDAlapatiH / / caannddaalpteH| * mantriNam / 8 gAyakajanayUthaH / ++HOK ra88. ISICCH Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya016 paurAH pauryazca tatra yayuH // 25 // sarvasminnapi loke, tadgItaguNena mRgavadAkRSTe // gAtAronye bhUpaM, vyajijJapanityamarSavaMzAt // 26 // uparAbhya mAtaGgAmyAM svAmin !, gItenAkRSya pauralokoyam // sakalopi kRto malina-stata ityalapannRpaH kopAt // 27 // puryAM praveSTumanayovanasatram // 189 // noM deyaM vezmanIva kurkurayoH // tata Arabhya vRkAviva, tau daramatiSThatAM puryaaH||28|| tasyAM ca puri pravare, pravRttavati kaumudImahes nyeyuH // ullaGghya nRpativacanaM, prAvizatAmajitakaraNau tau // 29 // vihitAvaguNThanau tau, channamaTantau mahaM ca pazyantau // kroSTuravaiH hai koSTArA-viva gAnotkau prajAgItaiH // 30 // avagaNitabhUpabhItI, agAyatAmatimanoharaM gItam // tacca nizamya janAstI, parivatrurma|| kSikA madhuvat // 31 // [yugmam ] kAvetAviti lokai-AtuM kRSTAvaguNThanAvatha tau // upalakSitau nRpAjJA-vilopakatvAdRzaM nihato // 32 // nazyantau pazyantI, dInaM bhayavihvalau skhalatpAdau // lokaizca hanyamAnau, kathamapi to nirgatau puryAH // 33 // gambhIrodyAnaM ca prAptI, tAviti mitho vyacintayatAm / / dhig nau kuladopahatAna, rUpakalAkauzalAdiguNAn // 34 // dhAtava iva kSayarujA, doSeNAnena dUSitA hi guNAH // jAtA vipattaye nau, pattaya iva bheditA dviSatA // 35 // vyasanairiva nau vyasanaM, jo kuladoSadUSitairhi guNaiH // sa ca sahacArI vapuSa-stattyAjyaM raja ivedamapi // 36 // dhyAtveti martukAmau, yAntau prati dakSiNAmubhAvapi tau // dUraM gatau mahIdhara-mapazyatAmekamatituGgam // 37 // taM cArohantau tau, bhRgupAtacikIrSayA zramaNamekam // dhyAnasthamamAnaguNa, prekSya proccai mudama | | dhattAm // 38 // chAyAtarumiva pathiko, taM praapyaapgtsklsntaapau|| tAknamatAM vamantI, prAg duHkhamivAzrujaladambhAt // 39 // // 189 // dhyAnaM samApya muninA, kuta AyAtau yuvAmitaki pRSTau / / prAkAzayatAM svAzaya-muktvA nijavRttamakhilaM tau // 40 // tata ityUce , kopavazAt / 2 ajitendriyo / 3 vasneNAcchAditamukhI / 4 zatruNA / 5 duHkham / 6 parvatam / +STHA-R ECRes Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aba ecarAdhyapanapatram // 19 // +- + zramaNo, bilIyate deha eva 'bhRgupAtAt // na tu pAtakaM tato'sau, na yujyate dkssyoyuvyoH||41|| duHkhAnAM bIjamaMgha, tapasaiva kSIyate na maraNena / tadidaM heyaM dehaM, saphalIkriyatAM tapazcaraNaiH // 42 // glAnAviva vaidyavaca-statsAdhuvacaH prapadya tau sdyH|| prAvajatAM tatpAdyaM, kramAdabhUtAM ca gItArthau // 43 // SaSThASTamAditapasA, Rzayantau vigrahaM samaM paapaiH|| mRtau tapAzamAviva, | samameva vijahaturbhuvi tau // 44 // viharantau tau jagmatu-ranyeyurhastinApure nagare // bahirudyAnasthau tatra, ceraturdazcaraM ca tapaH // 45 // sambhUtamuninagare, mAsakSapaNasya pAraNe'nyeyuH // bhikSArthamaTan dadRze, durAtmanA namuci sacivena // 46 // mAtaGgasutaH soya, mama vRttaM vakSyatIti sAzaGkaH // niSkAzyatAM purAdaya-mityUce nijbhttaannmuciH||47|| yamadatairiva caNDai-staile kuttaadiprhaardaanpraiH|| vidhurIkRtotha sAdhu-drutaM nyavartata tataH sthAnAt / / 48 // nirgacchannapi sa muni-namucibhaTaina mumuce yadA'paMdayaiH / / zAntopi cukopa | tadA, syAduSNaM jalamapi hyanalAt // 49 // tadvadanAbhiragAdatha, dhUmastomaH samantataH prasaran / / tadanu ca tejolezyA, jvAlApaTalainaM bhAspRzatI // 50 // tadvIkSya sabhayakautuka-meyuH paurA muni prasAdayitum // AyAsItpuranAthaH, sanatkumArazca cakrivaraH // 51 // | natvA caivamavocat , bhagavannetana yujyate bhavataH // dagdhaH kRzAnunApi hi, nAgururudriti durgandham // 52 // kriyatAmasmAsu kRpA, saMhiyatAmAzu kopaphalametat / / vyabhicarati satAM kopaH, phale khalAnAmiva snehaH // 53 // uktaM ca-"na bhavati bhavati cana ciraM, bhavati ciraM cet phale visaMvadati // kopaH satpuruSANAM, tulyaH snehena nIcAnAm // 54 // " tanmuzca muzca kopaM, nIca| janocitamanazcitaM munimiH / ityuktopi na yAvat , prasasAda sa saadhurtikupitH||55|| tAvattatrAyAtaH, citrastaM vyatikaraM janAt , sampApAtAt / 2 pApam / 3 tAgyam / 4 zarIram / 5 bivalIkRtaH / / nirdayaiH / * analena / " ninditam / + + + // 19 // +% Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparASya vanasUtram // 191 // ! // 191 // zrutvA // ityUce bhrAtastyaja, roSamimaM careNavanadahanam // 56 // dezona pUrvakoThyA, yadarjitaM bhavati vimalacAritram // tadapi hi kaSAyakaluSo, harayati yatirmuhUrtena // 57 // sulabhA hi bAlasaGgA-dAkrozAghAta maraNadharmagamAH // eSu ca yathottarasyA| bhAve manute munirlAbham / / 58 / / apakRtikAriSu kopaH kriyate cetkopa eva sakriyatAm / yo harati dharmavittaM, datte |cAnantaduHkhabharam || 59 // ityAdi citravAkyaiH zrutAnugAmimirazAmi tatkopaH / pAthodharaMpAthomi- giridAvAnala iva prabala : // 60 // taM copazAntamanasaM, praNamya lokA yayurnijaM sthAnam // tau ca zramaNo jagmatu rudyAnaM dadhyatuzcaivam // 61 // AhArArtha pratigRha - maTadbhirAsAdyate vyasanamucaiH // gAtraM caitadgatvara - mAhAreNApi kRtapoSam / / 62 / / tatkratasaMlekhanayo-rAhArairAvayoH kRtamidAnIm // iti tau caturvidhAhA - ramanazanaM cakratuH kRtinau / / 63 / / kaH paryabhUnmayi nRpe sati yatimiti pRcchato janAt | rAjJaH / kenApyUce namuci- stamatha nRpo'bandhayatkupitaH // 64 // punarapyevaM mA'nyo, mAnyAnapamAnayatviti mahImAn | pura madhye nAnaiSI - dupani taM dasyumiva baddham / / 65 / / tau cAvandata bhUpo'Gkurayanniva medinIM mukuTakiraNaiH // taM cAnandayatAM cArudharmalAbhAziSA zramaNau // / 66 / / labhatAmaparAdhI vaH, svakarmaphalamayamiti bruvannRpatiH // zaiminoradarzayadatho-pasthitamaraNaM namucisacivam || 67 || moktavya eva rAja-nayamityuditastato nRpastAbhyAm || nirvAsya purAdamuca - guruvacanAdvadhyamapi taM drAk / / 38 / / tau nantumathAyAsI-tstrIratnaM cakriNaH sunandAkhyA || devIbhirivendrANI, vRtA sapatnIbhirakhilAbhiH / / 69 / / tasyAzca praNatAyA, veNilatAsparzamanubhavan sadyaH // sambhUtobhUdrakto 'naGgasyApi prabalatAho ? // 70 // dadhyau caivaM yasyA, veNisparzopi sRjati sukha1 caraNaM cAritram / 2 meghajakaiH / 3 pUjyAn / 4 cauram / 5 mumyoH / Slikk adhya013 | // 191 // Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya013 apasaNyA banastram | // 192 // matulam // tasyA 'nalinAsyAyAH, kAyasparzasya kA vArtA ? // 71 // antaHpuramantaHpurayukte, rAjani gatetha tau natvA / sambhUtamunirvidadhe, nidAnamiti kAmarAgAndhaH // 72 // atiduSkarasya yadi me, tapasaH syAtphalamamuSya kimapi tadA // strIratnasya khAmI, bhUyAsaM bhAvini bhave'ham / / 73 // tacca zrutvA citro, dadhyau mohasya durjayatvamaho! / viditAgamopi nipatati, yadayaM saMsAraMvA| rinidhau // 74 // tadbodhayAmyamumiti, proce citraH karoSi kiM ? bhrAtaH! // tapaso'muSmAtkimidaM, kAmayase tRNamiva dyumaNeH ? // 75 // kSaNikAkSaNikAn kAGkSati, bhogAnapahAya nirvatisukhaM yH|| sa hi kAcasakalamurarI-karoti muraratnamapahAya! / / 76 // | tahuHkhanidAnamidaM, muzca nidAnaM vimudyasi kutin / kim ? // ityuktopi sa mumuce, na nidAnaM dhim viSayatRSNAm / / 77 // tAvatha pUrNAyuSko, saudharme nirjarAvajAyetAm // citrastatazyutobhU-dimyasutaH purimatAlapure // 78 // sambhUtopi cyuttA, kAmpIlyapure mahardUibhararucire // culanIkRkSiprabhavo, brahmanRpasyAbhavattanayaH // 79 // tasya caturdazamukhama-sUcitAgAmisampado muditaH / / vidadhe sotsavamamiyAM, brahmanRpo brahmadatta iti / / 80 // vavRdhe sotha kumArasa, sitapakSazazIva zubhakalAzAlI / / jagadAnanda janayan , vacomRtenAtimadhureNa // 81 // abhavan vayasyabhUpA-zcatvAro brahmaNotha teSvAdyaH // kaTakaH kAzIzo'nyaH, kaNerudatto gjpureshH|| 82 // dIrghazca kozaleza-zvampAnAthazca pusspcuulnRpH|| sAmAnyamiva vyaktiSu, teSu snehobhavadyApI // 83 // pazcApi brahmAdyA-stenyonyaM virahamakSamAH soDhum // ekaikapure nyavasan, prativarSa saMyutaH kramazaH // 84 // kAmpIlyapure'nyeyuH, samamAyAteSu teSu paripATyA // brahmanRpasya kadAci-kicharovyathA dussahA jajJe // 85 // jAtadvAdazavarSa, nyasyAGke brahmadattamatha | , kamalamukhyAH / 2 saMsArasamudre / 3 kAcakhaNDam / 4 devI OM-35 // 19 // Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka jaba vanasatram // 19 // suhRdAsa // soce kArayitavyaM, rAjyamidamanena yusmAbhiH / / 86 / / ityuktvA rAjJi mRte, kRtvA tatpretakarma tatsuhRdaH // damyumitrasya | sutaH, zaizavamavagAhate yAvat // 87 // tAbadrAjyamidaM rkssnniiymaarksskairivaasaamiH|| iti dIrgha rakSArtha, musvA'nye svakhanagaramaguH | // 88 // dIrghotha rAjyamakhilaM, bubhuje'rakSakamivaudanaM kAkaH // mArjAro dugdhamivA-nvaiSIkozaM ca ciragUDham // 89 // madhye 'zudA |ntamagA-danairgalaH pUrvaparicayAdanizam // rahasi ca culanIdevI-mavArtayamamanipuNagirA // 9 // sothAvamatya lokaM, brahmanRpatisauhadaM kulAcAram // aramayadanizaM culanI-maho! ajayyatvamakSANAm // 11 // pahilA paTamiva mumuce, culanyapi prema ramaiNaviSayaM drAk // tau ca sukhaM bhuJjAnau, nAjJAsiSTAM dinAn vrajataH // 92 // tacca tayorduzcaritaM, brahmanRpasya dvitIyamiva hRdayam // jJAtvA sacivo dhanuriti, dadhyau sadbuddhijalajaladhiH // 93 // kurutAmakAryameta-culanI jAtikhabhAvacapalamatiH // nyAse'rpitamapi sakalaM, dI? vidravati tadayuktam // 94 // tadasau kimapi vidadhyA-bhUpabhuvopi vyliikmtidussttH|| nIco hi poSakasyA-pyAtmIyaH syAnna bhujaga iva // 95 // dhyAtveti jJApayituM, tatsakalaM sevituM kumAraM tam // varadhanusanaM nijasuta-mAdizadatinipuNamativibhavam // 96 // tenAtha tayozcarite, nivedite brahmasustadasahiSNuH / / antaHpurAntaragama-dvaddhA dvikaikokile kupitaH // 97 // vadhyAvimau yathA varNa-saGkarAdIdRzaH paropi tathA // hantavyo me nizcita-mityuccaistatra cAvAdIt // 98 // kAkohaM tvaM ca pikItyAvAM khalu hantumicchati sutaste // tata iti dIrgheNokta, devyUce zizugirA kA miiH1|| 99 // bhadrakareNumRgebhI, nItvA tatrAnyadA tathaiva punaH // nRpabhUH proce tacca, zrutvA dI?vadaculanIm // 10 // zRNu subhage sutavANI, sAbhiprAyAM halAhalapoyAm // B9 // , antaHpuram / 2 pratibandhakazUnyaH / 3 pativiSayam / 4 hikA kAkaH / 5 viSasazAm / ra - // 193 // kara Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaya carAdhyapanapatram // 194 // 4444-45453 devyavadavatu tathA-pyanena kiM jAyate zizunA ? // 101 // haMsyA samamanyedhu-pakamAdAyAvarodhamAyAtaH // nRpabhUruvAca naivaM, | kasyApyanayaM sahipye'ham / / 102 // tata ityavadaddIrghaH, zrRNu devi ! zizoH sutasya vacanamidam / / anumApayati manaHsthaM, kopaM yaddhUma iva vahnim // 1.3 // vRddhiM gato hi bhAvI, sukhavinAyAvayorasau niyatam / / tadayamudayabhivAmaya, ucchedyaH zizurapi durAtmA ! // 104 / / devyUce rAjyadhara, hanmi kathaM tanayamaurasaM svAmin ! // pazavopi prANAniva, nijAnya'patyAni rakSanti // 105 // | bhUyopyUce dI?, ripumevAvehi sutama matano ! // tatkiM muhyasi mayi sati, bahavastava bhAvinastanayAH // 106 / / tadatha pratipadyoce, culanI ratarAgaluptasutamohA / kenopAyenAsmi-nihate vacanIyatA na syAt // 107 // dIrghobravItkumAro, vivAhyatAM tasya vAsagRhadambhAt / / gUDhapravezanirgama-mekaM lAkSAgRhaM kAryam // 108 // tatra ca savadhUkesmin , supte rAtrI hutAzano jvAlyaH // iti tau vimRzya jatugRha-mArambhayatAmasAramatI // 109 // vRtvA brahmamRtArtha, puSpavatI puSpacUlanRpatimutAm / / sAmagrI ca samagrA, vivAhasaktAmakArayatAm // 110 // jatugRharacanAdatha dhanu-sacivo duSTaM tayoviMdana bhAvam / / brahmabhuvo hitamicchu-rgatvA* khyaddIrghanRpamevam // 111 / / asti suto me varadhanu-nAmA yuSmabhidezakaraNacaNaH / / tadahaM jarI cikIrSe, paralokahitaM kvacidgatvA se // 122 // kuryAtkamapyanartha, gataH paratrAyamiti dhRtAzaGkaH // dIrghaH kRtAhitya-stamityavocatato dambhAt // 113 // tvAmantarA hi rAjyaM, na bhAti nabha iva vinA nizAnAtham // tadalaM paratra gamanaH, kuru dharmamiheva dAnAdyam // 14 // gaGgAtaTetha kRtvA, sadbuddhiH satramaNDapaM mantrI // dInAdInAM dAnaM, dadau yathAkAmamanAdeH // 115 // pratyayitanarairdAno-pakAramAnairvazIkRtaiH scivH|| , antaHpuram / 2 svodarajAtam / 3 nindaa| 4 vahniH / 5 lAkSAgRham / 6 vRddhH| 7 kRtaM AkAragopanaM yena sH| 4 cndrm| 9 dAnazAlAm / PROCECAMES // 19 // Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aba.25 ucarAdhya yanasUtram // 19 // CASHA dvikozAM ca suraGgA-macIkhanajatugRhaM yAvat // 116 // vArtA tAM ca channaM, nyavedayat puSpacUlabhUpataye // sopi tato dAserI, preSIhitaH pade rucirAm // 117 // bhUSaNabhRteti supari-cchadeti tAM nRpasutAM jano mene // uttejitA maNiyutA, kanaka| mivAbhAti rItirepi // 118 // gaNikApremeva mano-bAhyaM kRtvA mahotsavaM culanI / / tAmatha pure praviSTAM, vyavAhayadbrahmadattena | // 119 // lokaM visRjya tanayaM, preSIdatha saMsnuSaM jatugRhe sA // sopivadhU-varadhanuyuga, visRSTatantro yayau tasmin // 120 / / tasya ca gate rAtre, vArtAbhiH sacivasUnuracitAbhiH // tatrAjvalayajjvalanaM, jatuvezmani nijanaraizculanI / / 121 // dIrgha-culanyorapayaza, iva dhUmo vyAnaze'tha bhUvalayam // tatsparddhayeva parita-statsadanaM vyApadanalopi // 122 // sambhrAntotha kumAraH, kimetaditi mantrinandanamapRcchat // sopyabravIdidaM khalu, culanIduzceSTitaM nikhilam // 123 // satraM .yAvatpitrA, tadiha suraGgA kRtAsti pAtuM tvAm / / tadvAramitaH praviza, prakAzya pANiprahAreNa // 124 // channamudantamamuM mama, pitA nyavedayadatastava | zvasuraH / / preSIhAsImenA, tat pratibandhaM vimuJcAsyAH // 125 // tenetyukto nRpabhU-bhUpuTamAsphovya pANighAtena / / muhadA samaM suraGgA, viveza yogIva bhUvivaram // 126 // prAptau ca suraGgAnte, turagAvAruhya mantriNA dattau / / to jagmatuH kumArI, pazcAzayojanAni drAk // 127 // tatra ca vihAya vAhau, gurumArgAtikramazrameNa mRtau / / kroSTukasajJamagAtA, grAmaM tau pAdacAreNa // 128 // sAhAtha bhUpabhUriti, mAM pIDayataH sakhe ! kSudhodanye // kSaNamiha tiSTha svAmi-nityUce taM ca sacivasutaH / / 129 // kizcicca vicArya divAkIrti grAmAcataH samAkArya // tau varpanamakArayatA. cUDAmAtraM tvadhArayatAm // 130 // sandhyAmANIva ravi-zvetarucI dhAturaktavasa . pitakam / 2 savadhUm / 3 visarajitaparivAraH / . pAdadhAtena / 5 vRttAntam / 6 kSutpipAse / * nApikam / 8 muNDanam / ES+++ 191 // 4 // 19 // Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banavam // 19 // nAni // paridhAya nyakSipatA, svakaNThayomastraM tau // 131 // varadhanurathabhUpabhuvaH, zrIvatsAlakRtaM hRdayapaTTam // caturanulapaTTena, pyadhAdaho ! ripubhayaM prabalam / / 132 // veSAntaramiti kRtvA, prAmAntastau gatau dvijaH kazcit // bhojanakRte nyamantraya-damojayaccAtigauravataH // 133 // atha mUrdhni brahmabhuvo-'kSatAn kSipantI dvijapriyA pramadAt / / sitavasanayugaM kanyA, copAninye'psaraHkalpAm | // 134 // Uce'tha varadhanuH kiM, dadAsyamamasya niSkalasya baToH ? // nAti nAtirucirAM, hAralatA kopi karabhagale ! // 135 // | tata ityavadadvipro, bandhumatI saJjakA mama sutAsau // asyAzca varazcakrI, bhAvItyuktaM nimitcajJaiH // 136 // paTTAcchAditahRdayo, 6 bhuGkte yastava gRhe samitrastam // jAnIyA duhiturvara-miti taireva ca mama proktam // 137 // yogyAya suvidyAmiva, dade tadenAM kanI. mahamamuSmai // prANapriyAM mutAM khalu, yacchAmi yathAtathA na skhe| // 138 // tAmatha pariNIya kanI, nRpabhUH sthitvA ca tatra tAM rajanIm / / sadbhAva bhAryAya, procya smitrocltpraatH|| 139 // dUragrAmaM ca gatau, zuzruvatustAvidaM janazrutyA / / sarve'dhvAno ruddhA, | dIrgheNa brahmadattakRte // 14 // prANavANakRte to, gacchantAvutthena tacchutvA // prApaturaTavImekAM, tatra ca nRpabhUrabhUttRSitaH // 141 // tamatha vaTAdho muktvA, drutaM gato varadhanuH kRte pysH|| upalakSya dIrghapuruSaH, sAyaM rurudhe ca jagRhe ca // 142 // sotha palAyanasaJjA, brahmabhuvo vyadhita hanyamAnastaiH // tUrNa tataH kumAro, nanAza pArada ivAjJAtaH // 143 / / vegAvazca patitaH, kAntAre dhUrtacitta iva gahane // virasaphalAni sa bubhuje, duravasthAyAM hi kimabhakSyam // 144 // bhrAmyazcaikaM tApasa-mahi tRtIye dadarza nRptisutH|| pravahaNamivAdhipatita-staM ca prApyAdhikaM mumude // 145 // kutrAsti bhadantAnA--mAzrama iti taM vadantamatha sa muniH|| , upavItaM / / bamdhati / / ukaNThe / S // 19 // 3 % Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panasUtram 6 nItvAzramamupakulapati, ninye vratalipsumiva sadyaH // 146 // taM ca praNataM praNayA-dityalapatkulapatiH kRpAjaladhiH // kastvaM kimi hAyAsI-yorapi durgame gahane ? // 147 // nRpabhUstataH svavRtta, sAha yathAvRttamakhilamapi tasmai // tacca zrutvA kulpti||19|| rityavadattamadagadgadagIH // 148 // brahmanRpasya bhrAtA, laghurahamami tvadIyatAtasya / / tatprAptosi svagRhaM, tiSTha sukhaM vatsa! mA bhaissiiH||149 // teneti bADhamudito, muditastatrAzrame kumAro'sthAt // AgAcca jaladekAlA, kAla iva nidAghedAhasya // 150 // | tamatha pitRvyA premNA, savizeSamapAThayatkalAH sklaaH||paatre dattA zrIriva, vidyA hi syAdanantaphalA // 151 // jAtetha zaratkAle, kandAdikRte vanaM yayurmunayaH // brahmasutopi samaM tai-yayau niSiddhopi kulapatinA // 152 // tatra ca phalakusumabhare namitAnamitAn sa bhUruhaH pazyan // banagajamekamapazya-yuvarAjamivAdrirAjasya / / 153 // tasyAnupadamayAsI-nivAryamANopi hai tApasaipabhUH // tenAhUtaH sadyo, vavale vyAlopi rossaandhH||154|| taTinIpUramiva druta-mAyAntaM taM ca vazcayituM manasA // prakSiptamu|ttarIyaM, krIDArasikena bhUpabhuvA // 155 // tattu kareNa gRhItvA, prAkSipadantanabhaH krudhA kumbhii|| nipatacca tato nRpabhU-stadAdade | vaJcitadviradaH // 156 // krIDAbhiriti krIDati, tasmin kariNA samaM kRtATopaH // jaladhArAbhirjaladaH, zarairivopAdravattamibham // 157 // tasmistataH praNaSTe, dvipe kumAropi jAtadigmohaH // bhrAmyanitastataH zaila-nimnagAmuttAraikAm // 158 // tasyAzca taTe | nagaraM, purANamudvasamudIkSya patitagRham // tatra pravizannekaM, vaMzakuDaGgaM dadarza dhanam // 159 // tatpArzve phalakAsI, dRSTvA shstrpriyo'gRhii||197|| ntRpabhUH // taM vaMzakuDaGgaM cA-sinAcchinattatparikSAyai // 160 // tasmAdvinirgatamatha, sphuradadharapuTaM sphuTaM samIkSya ziraH // sambhrAnto , varSARtuH / 2 griSmadAhasya / 3 puSkalAn / 4 vRkSaH / 5-6-7 hastI / 8 gaje / 9 'ujaDa' iti bhA0 / Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya yanapatram // 198 // +re1-964-6444343445 brahmasutA, samyagavAlokayadyAvat // 161 // uddhA dhUma, pivataH kasyApi tAvadatipInam // dRSTvA 'kabandhamuca ravApadanutApasantApam // 162 // nimanturapi hatoya, hA! vidyAsAdhako mayA kazcit // tanmAM krIDArasikaM, ghigiti ninindAyamAtmAnam dipa017 // 163 // purato gacchaMzcaikaM, prAsAdaM saptabhUmikamapazyat // atinandanena paritaH, parItamudyAnavalayena // 164 // sAkSAddivIva tasminArUDho nirjarImiva surUpAm // kuvalayadalavipulAkSI-madrAkSItkanyakAmekAm // 165 // sotha zubhe ! kAsi tvaM, tiSThasi vA kathamihetyapRcchattam ? ||dhRtsaadhvsaa tataH sA-'pyado'vadadgadgadairvacanaiH // 166 // vRttAntosti mahAnme, tadvada kosi tvamiha kimaayaasiiH1|| iti tadrAi sa mudito, vacanenAyojayadvadanam // 167 // pAzcAlapatebrahma-prabhuH suto brahmadattanAmAham / / iti sovAdIdyAvanmuditA sA tAvaduttasthau // 168 // nayanAJjalito galitaiH, sA pramadA pramadavASpasalilabharaiH // racayantI pAdhamiva, nyapatacca tadakinalinayuge // 169 // atrANayAtra mayakA, diSTayA zaraNaM zaraNya ! labdhastvam // iti ca vadantI rudantI, suMdatI sAzvAsI bhUpabhuvA // 170 // pRSTA ca kA ? tvamiti sA, proce'haM puSpacUlabhUjAneH // tvanmAtulasya tanayA, tubhyaM dattAsmi puSpavatI // 171 / / pariNayadinotsukAM rama-mANAmArAmadIrghikAline // hutvA'nyedhurvidyA-dharAdhamo mAmihAnaiSIt / // 172 // kAlamiyantaM bandhujanavirahadAvAgnitaptagAtrAham / / tvadRSTayA'mRtavRSTayA, klimA nirvApitAdya vibho| // 173 // ka gatosti ? sa me ripuriti,pRSTA sA nRpasutena punaravadat // tena kila paThitasiddhA-pitAstiA me zAGkarI vidyA // 174 // sA hi smRtA vidhace, paricchadIbhUya kRtyamakhilamapi // vinayatyupadravaM me, pRSTA cAkhyAti tadvArtAm // 175 // tAM pRSTedaM vacmI-tyuktvA smRtvA ca tAM punaH | 1 ruNDam / 2 niraparAdhI / 3 devIm / " dhRtabhayA / 5 nalinaM kamalam / 6 rakSaNarahitayA / 7 zobhanadazanA / 8 bhUjAniH nRpaH / AAAAAACHAR // 198 // Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 adhya.13 ucarAdhyapanasUtram // 199 // sAkhyat // yenAhatAsmi nATyo-mattaH sa hi khecaro nAmnA // 176 // mama tejo'sahamAno, muktvA vidyAkRtetra dhAmani mAm // vidyA sAdhayitumagA-dvaMzakuDaGge svayaM gahane // 177 // tasyoddhapado dhUma, pivato vidyAdya setsyati svAmin ! // vidyAbalorjitabalaH, pariNeSyati mA tataH sa kudhIH // 158 // atha tadvadhavyatikare, tenokta sAdhu kRtamiti bruvatI / mumude bhRzaM kanI sA, priyalAbhAdapriyocchedAt / / 179 / / atha tAmuduoM kanyAM, gAndharvavivAharacanayA nRpabhUH // ramayan vividhaiH surata-stAM kSaNadAM kSaNamivAkSapayat // 180 / / prAtazca khecarINAM, dhvanimavanidhaivAGgajo'mbare zrutvA // viyati bhavati kasyAyaM, dhvaniriti papraccha puSpavatIm ? // 181 // sA proce priya ! nATyo-nmattAhatvadriporima jaamii|| bhrAtuH kRte vivAho-paskaramAdAya sakalamapi | / / 182 // khaNDAvizAkhikA''khye, khecarakanye mudhA samAyAtaH // kArya dhyAtamitarathA, devena banyathA ghaTitam ! // 183 // // [ yugmam ] tattAvadapasara tvaM, yAvatsaGkIrtya tava guNAn praguNAn / / jAnAmyanayorbhAvaM, tvayi rAgavirAgayoH svAmin ! // 184 // rAge calayiSyAmi, dhvajamaruNaM vIkSya taM tvamAgaccheH // rAgAbhAve tu sitaM, tazca prekSyAnyato gccheH||185 // abhayopi tato nRpabhU-stasthau gatvAnyatastadanuvRtyA // atha puSpavatI zvetaM, calayAmAsa kSaNAta ketum // 186 // taM ca prekSya kumAraH, zanaiH zanaiH prasthito'jyato gantum // ullaGghya vanaM durgama-mekamavindata saraH sAyam // 187 // tatra snAtvA salilaM, nipIya pIyUSasarasamatha sarasaH // nirgatya brahmasuta-staTamuttarapazcimaM bheje // 188 // tatra ca kanyAM kAzci-samIkSya jaladevatAmivAdhyakSAm / / saphalaM janma mamAbhU-doti nRpAGgajo dadhyau // 189 // tadarzanAmRtarasaM, pAyaM pAyaM vyapAya vikalaM sH|| grISme payaH pibanmake-pAntha iva / pariNIya / 2 nRpaputraH / / / 4 bhaginyau / 5 vivAhasAmagrIm / 6 vajam / . pratyakSAm / 8 vinarahitam / 9 marudezAdhvanyaH / 44++ + sa + S Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / prApa no tRptim // 190 // sApi ca taM pazyantI, kaTAkSavikSepadavacakSuAm // dAsyA samaM ca kizci-dvadantyagAdanyataH kanyA , uparAjya-mA I // 191 // tanmArgadattadRSTiH, prAsthita yAvattatonyato nRpH|| sA dAsyA''gAttAvata , paTayugatAmbUlakusumadharA // 192 // tacca bAvarATa // 20 // 18| pradAya tasmai, jagau tvayA yA sarastaTe dRSTA // nijacicamiva tayedaM, preSitamasti prabho! tubhyam // 193 / / proktaM ca tayA yadasau, | subhagaH pitRmantrimandire neyaH // sa hi vetti sakalamucitaM, tatrAgaccha prabho ! tasvam // 194 // sothAgamatsaha tayA, sadanaM sacivasya nAgadattasya // abhyuttasthau sopi, tamatithiM ciramilitamiSTamiva // 195 // prahito'sti vo gRhe'sau, subhagaH zrIkAntayA nRpatiputryA // procyeti yayau dAsI, meje sacivopi taM prabhuvat // 196 // doSotyaye ca ninye, rAjakule dhIsakhaH kumAraM tam // bhUpopi tamaryAdimi-rupatasthe taraNimiva bAlam // 197 / / AtithyamidaM kriyate, tavAtitheriti vadanaya kSamApaH / / tasmai dadau sutAM tA-muduvAha mudA kumAropi // 198 // ajJAtakulasyaikA-kinopi dattAsi me kathaM pitrA ? // ityanyadA rahasi tAM, ramayan papraccha nRptisutH|| 199 // sAvAdIjanako me, vsntpurraajshbrsensutH|| unmIlitaH svarAjyA-dgotribhirAgAdimAM pallIm // 200 // bhillAn vidhAya vazagA-natratyAn sabalavAhanastiSThan // grAmAdiluNTanaiH svaM, puSNAti paricchadaM tAtaH // 20 // tanayacatuSkasyopari, pituriha vasataH mutAsmyahaM jAtA // devyAM zrImatyAM sura-vallIva sumeruvasudhAyAm // 202 // mAM prAptayo vanAM cAvadat pitA mama nRpA dviSo nikhilAH // tadihasthA vIkSya varaM, nivedayemeM manobhISTam // 203 // pazyAmyakhilAn paanthaaN||20|| |statonvahamiha khitA sarastIre / tvAM ca prApaM surataru-miva duSprApaM pracurapuNyaiH // 201 / / iti kizcidanApRcchayA-pitAsmyaha 1 rAtrivyatyaye / 2 sUryam / 3 rAjA / 99kara Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tubhyamIza ! tAtena // uditastayeti mudita - cikrIDa tayA samaM nRpabhUH // 205 // pallIzaH sonyedyu- grAmaM hantuM jagAma sainyayutaH // tena saha bhUpabhUrapi, gatvAbjasarastaTe tasthau // 206 // grAmetha luNThyamAne, papAta varadhanurupetya tatkramayoH // Alambya ca tatkaNThaM, vimuktakaNThaM rurodoccaiH // 207 // brahmAtmajena vacanai - smRtadravasodarairathAzvAsya // pRSTo varadhanurUce, svavRttamiti gadgadairvacanaiH / / 208 || muktvA tadA vaTAdha-stvAmambhorthaM gatohamanjesaraH // kiJcidapazyaM tajjala-mabjadalapuTena jagRhe ca // 209 // valitazca | dIrgha puruSa - rudAyudhairhata hateti jalpadbhiH // sanadvai ruddho'haM haMsaH kAkairiva kaThoraiH / / 210 // ka 1 brahmadatta iti taiH, pRSTazcAtra mahaM | na veti / gADhamatha tADitastai-ravadaM vyAghreNa jagdha iti / / 211 / / darzaya taM dezamathe --tyukto bhrAmyannitastato dambhAt / / tvadarzanapathametya, vyadhAM palAyanakRte saJjJAm // 212 // svamukhe tu parivrAjaka - dattAM guTikAM tato'kSipaM kSipram // tasyAH prabhAvato gata ceSTastyakto'smi mRta iti taiH // 213 / / teSu ca gateSu dUraM, kRSTvA guTikAM mukhAzvadarthamaTan || grAmaM kamapi gato'haM kaJcidapazyaM parivrAjam || 214 // sopyavadadavanataM mAM, vasubhAgAhvosmi tava piturmitram // taddbrUhi varadhano ! tvaM kutrAsti brahmadatta iti // 215 // vizvasya tasya vizvAM tvadvArttI sUnRtAmahamavocam // duHkhAviSTaH sa tataH pArzvatyaM vRttamityUce // 216 // dagdhe tadA jatugRhe, dIrghaH prAtardadarza zabamekam // tAM satragAM suraGgAM, turagapadAni ca purastasyAH // 217 // naSTau yuvAM dhanudhiyA, jJAtvA kupitastato nRpastasmai // pratyAzamazvavArAn yuSmanigrahakRte praiSIt // 218 // naSTo dhanuriti jananIM tavAkSipat shvp||201|| 4 capATa ke dIrghaH // sA narakAvAsa ivA-nubhavati tatra vyathAH pracurAH // 219 // tenodantenoccai - rduHkhoparijAyamAnaduHkhArttaH // 1 caraNayoH | 2 jalArtham / 3 kamalasarovaram / 4 sarvAm / 5 satyAm / 6 pazcAdbhavam / 7 vRttAntena / uparAjya dhanasUtram // 201 // adhya013 // 201 // Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharAdhyayanasUtram // 202 // // 102 // uddha vyasanAbdhe - jananIM kAmpIlyanagaramagAm // 220 // tatra ca kapAlirUpaM kRtvATaM zvapacapATake kapaTAt // tasmin bhramaNanidAnaM, lokaiH pRSTo'bravaM caivam // 229 // mAtaGgIvidyAyAH, sAdhanavidhirayamiti bhramAmyatra // tatraivamaTan maitrImakArSamArakSakeNa samam / / 222 / / kurute'bhivAdanamasau, kauNDInyamahAvratI mRtasuhate / / ityanyadA ca jananI-mavocamArakSakamukhena // 223 // guTikAyutamaparadine, mAturadAM mAtuliGgamabhigamya // tadbhakSaNena sAjani nizreSTA kASTamUrttiriva // 224 // ArakSakotha rAjJe, gatboce tAM mRtAM tato nRptiH|| tAM saMskarttu praiSI - bhRtyAnatha tepi tatrAguH // 225 // samprati saMskAre'syAH, kRte mahAn mAvyupadravo bhavatAm // nRpatezcetyuditAste, mayA yathAgatamagurbhItAH || 226 || ArakSakaM cAvocaM, sAhAyyaM cetkaroSi tadanuSyAH // kuNapena lakSaNavatA, mantramahaM sAdhayAmyekam // 227 // tatpratipannena samaM tena samAdAya sAyamahamambAm // gatvA dUraM pitRvanaM, gurumaNDalamAlikhaM dambhAt // 228 // zUnyaM vidhiM ca kazcidvidhAya dAtuM baliM purasurINAm // preSyArakSaM guTikA - mArpayamaparAmahaM mAtuH / / 229 / / atha tatkSaNamuttasthA-vapagatanidreva labdhasanjJA sA | Avedya svaM tAmatha, nivArya rudatIM tato'calayam // 230 // muktvA kacchagrAme, | tAtasuhRddevazarmavezmani tAm || tvAmanveSTuM bhrAmya- bihAgamaM bhAgyayogena || 231 // nAtha ! tvayAnubhUtaM, sukhaduHkhaM yattataH paraM vada tat / tenetyuktovAdI -svaM vRttaM brahmadattopi // 232 // atha kopyAgatyoce, tAviti bho ! dIrghanRpabhaTA grAme // yuSmatsamarUpAGkita - paTayugadarzanaparA buvate // 233 // IdRzarUpau puruSau dRSTau vApIti tanizamyAham // kathayAmi vAmatha yuvAM, yathocitaM tanutAmAtmahitam || 234 / / procyetti gate tasmi - nazyantau tAvaraNyamadhyena // kramayogAtkauzAmbI puryA upavanamupAgatAm // 235 // 1 bIjapuram / 2 zabena / adhya013 // 202 // Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kana apara ucarAdhyabanasUtram // 20 // E ROCESSOR tatra papItalakSaM, caraNAvRdharaNamapazyatAM dhninoH|| buddhila-sAgaradattA-midhayoH zastrAyitAGginakham // 236 // tatra ca | buddhilacaraNA-yudhena jAtyepi kukuTe'nyasmin // bhagne varadhanurasama-asA'sahaH sAgaramado'vak // 237 // jAtyopi kukkuTosau, bhagnastava sAgarAmunApi katham ? // tadyadi vadasi tadAha, vilokayAmyenamAdAya / / 238 // sotha jagau bhrAtastvaM, prasadya mayi sadya eva pazyedam // mAnApagamo vyathayati, mAmantana tu dhanApagamaH // 239 // varadhanuratha taM pazyan , dadarza taccaraNayorayaHsUcIH / / | tacca jJAtvA taM druta-mupetya buddhila iti proce // 240 // yadi me chama na vakSyasi, lakSArddha tava tadA pradAsye'ham // tenetyukto | baradhanu-rUce tadrahasi bhUpabhuve // 241 // sUcIH kRSTvA sa tata-staM sAgarakukkuTena yojitavAn / apamUcikaM ca buddhila-kukkuTamaparo drutamajaiSIt // 242 // tuSTotha sAgarastA-vAropya rathaM khamandiramanapIt // khagRha iva tadgRhe tA-vapi tasthaturucitalIlAmiH // 243 // buddhiladAsastatrA-gatonyadA varadhanuM rahasi nItvA // proce yattava kathitaM, lakSArddha buddhilena tadA // 244 // tatsthAne tenAsau, hAraH prahitosti caturaiyutamUlyaH / itthaM procya karaNDaM, datvA ca yathAgataH sogAt / / 245 // varadhanurapi gatvA tannivedya | nikhilaM karaNDamudghATya / / mauktikarucijitasitaruci-madIdRzannRpabhuve hAram // 246 / / hAre hAriNi tatrAva-lambitaM lekhamAtma| nAmAGkam // dRSTvA nRpabhUH suhRdaM, kasyAsau lekha ityUce // 247 // ko vetti kasyacidayaM, tvatsamanAmnastavAthavA bhavI // tenetyudito | gADho-tsukobhavadbhUpabhUrjJAtum // 248 // lekha tamatho varadhanu-kanmudrayati sma nali~namiva taraNiH // AryAmekAM likhitAM, tatra dd| zAlipaGktimiva // 249 // sA ceyaM-"yadyapi janorthyatesau, janena saMyogajanitayatnena // tvAmeva hi ratnavatI, tathApi mAnayi , tAmracUDhayuddham / 2 catvAriMzat sahastramUlyaH / 3 sitaruciH candraH / 4 kamala miva arkaH / -G+% A // 20 // cate Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja tumamikapati // 250 // " bhAvArtho'syA kSeyaH, kathamityatha varadhanI vicintayati // AgAdvitIyadivase, tadantike tApasI vatsA Aladhya013 ucraadhy-2||251 // AzIrvAda datvA, kSiptvA kusumAkSatAni zirasi tyoH|| nItvAnyato varadhanu, nigadya kizcicca sApi yayau // 252 / / panapatram Agatamatha suhRdaM nRpa-putraHprocenayA kimuktamiti ? // so'vadadayAcadeSA, pratilekhaM prAcyalekhasya // 253 // shriibrhmdttnaamaa||204|| |Gkito hyasau lekha iti vada tvaM me // ko brahmadatta iti ? sA, mayAnuyukteti punaravadat / / 254 // atrAsti zreSThisutA, ratnavatI | nAma sundarIratnam // AvAsyAdapi sA ma-pyanuraktA prApa tAruNyam // 255 // tAmanyadA vimanasaM, dRSTvA gatvA tadantikamavocam // kA te cinteti ? tato, mAmiti tatparijanovAdIt // 256 // asyA hi daurmanasye, bhUyAMsi dinAni jajJire mAtaH ! / / atha pRSTA sA punarapi, jagau na kimapi hiyA yAvat // 257 // avadattAvattasyAH, priyagulatikADyA priyavayasyA / / na hi vakti lajjayAsau, tadahaM te vacmi mAtaridam // 258 // prAturbuddhilanAmnaH, sAgaranAmnazca 'tAmracUDaraNe // iyamupavanaM gatekaM, kumAramuttamatamamapazyat // 259 // IdRzyabhUttosau, tayeti kathite smaravyathAkrAntAm / / nizcitya tAmavoca, sadbhAvaM brUhi me vatse ! // 260 / / atha kathamapi sApyUce, mAtaryaste priyaGgulatayoktaH // sa brahmadattanAmA, patina cenme tadA maraNam // 261 / / ghaTiyiSye tava kAmita-mityadhRti mA kRthA vRthA vatse ! // tata iti mayoditA sA, kizcitsvastheti punarUce / / 262 // bhAvyakhilamIhita me, | mAtardevyA iva prasAdAtte // tasmai jhApayitumada-stadapi kriyatAmupAyoyam / / 263 / / kSiptvA karaNDamadhye, hAramamuM yutamanena lekhena / // 20 // preSaya tasmai kSipraM, vyapadezAvuddhilabhAtuH / / 264 // tAnA dattamamuM, lAsyati sadyonyathA tu lAti na vA / / lakSArddha yuktamabhUcaraNAyudhayuddhe / 2 kAmaduHkhapIr3hitAm / 3 yuktam / 204 // Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAbadhya. ucarAdhya banasUtram // 2.5 // tatsuhRdo buddhilena tadA // 265 // procyeti tayA dattau, hAro lekhazca dAsahastena // prahitau mayA gate'hani, tatpratilekhorpyatAma-|| dhunA // 266 // uktveti tasthuSI sA, tvatpratilekhe mayArpite tu yayau / / AryA tatra ca lekhe, likhitAsau vartate svAmin ! // 26 // "ucitatvAdvaradhanunA, suhRdokto brahmadattanAmApi // strIratnaM ratnavatI-micchati govinda iva kamalAm // 268 // " zrutveti mitravacanaM, tAM draSTuM bhUpabhUrabhUdutkaH // anyedhurAkulatayA, varadhanurAgatya taM proce // 269 // atrAvAmanveSTuM, prahitA dIrdheNa santi nijapuruSAH // tadvacanAdatratyo, nRpopi tadupakrama kurute // 270 // tarika kartavyamiti, dhyAyantau sAgaro'vanigRhe tau|| kSiptvA jugopa nidhiva-dravirapyaparAmbudhAvavizat // 271 // nizi nirgamamicchantau, tau rathamAropya kamapi panthAnam // nItvA sAgaradatto, vavale bAppAyitIkSiyugaH // 272 / / tAvatha puraH prayAntau, zastrADhyarathasthitAM vane vanitAm // dadRzaturiyatI velA, kiM vAM lagneti jalpantIm // 273 / / kAvAvAM ? vetsi ca katha-miti pRSTA nRpabhuvAtha sAvAdIt // dhanasazcayAdhinAthaH, zreSThathAsIdiha dhanapravaraH // 274 // aSTAnAM tanayAnA-muparyahaM tasya nandanAbhUvam // prAptA ca yauvanaM nA-pazyaM kazcidaraM pravaram // 275 // sthitamasminnu| dyAne, tadarthamArAdhayaM tato yakSam // sopi hi bhaktyA tuSTaH, pratyakSIbhUya mAmavadat // 276 / / zrIbrahmadattanAmA, cakrI vatse ! tava priyo bhAvI // svAmin ! sa kathaM jJeyo, mayeti pRSTaH sa punarUce // 277 // yaH sAgara-buddhilayo-rAyAsyati kukuTAhave sasakhA / / vizvamanohararUpaH, zrIvatsI sa tvayA jJeyaH // 278 // sa ca maccaityasamIpe, prathamaM te melitAnyato gacchan // iti yakSagirA svAmina !, jAnAmi tvAmahaM niyatam // 279 // tanme mana iva rathamamu-mAroha vibho! duta tyetyuditH|| rathamAruhya samitraH, kI gamyamiti tAM | viSNuH / 2 uskaSThitaH / / bhUmigRhe / 4 azrukkinnanenayugnaH / 5 nArIm / / dhanasambayApatiH / * mAhavaH raNaH / // 20 // Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyA panapatram // 206 // 4 6|| jagau nRpabhUH // 280 // sAkhyanmagadhapure mama, vasati pitRvyo dhanAvahaH shresstthii|| sa hi kartA pratipatti, pracurAM tatcatra gamyamitaH // 281 / / iti ratnavatIvacanA-tsuhRdA satena vAhayan vAhAn // prApATavIM kumAraH, kauzAmbIviSayamulladhya // 282 // tatra sukaNTaka-kaNTaka-saJau caurAdhipau prabalasainyau // taM rurudhaturapahartu, rathAdi vizikhAn pravarSantau // 283 // cApamupAdAya tataH, praharanRpanandanaH shrprkraiH|| tadasyuvalamanAzaya-dahapatistama ivAMzubharaiH // 284 // tamathoce sacivasutaH, zrAntosi raNena tadrathe' traiva / / svapihi kSaNaM tataH so-'pyazeta saha ratnavatyA drAg // 285 // prAtazcaiko taTinI, prApyAtiSThan hayAH vayaM zrAntAH / tatra ca jAgarito nA-pazyatsuhRdaM rathe nRpaH // 286 // bhAvI jalAya gata iti, mahurmuhurazabdayatkumArastam // na tvApa prativacanaM, sadvacanaM nIcavadana iva // 287 // vyAkulacetAH sa tato, vASpajalAvilazA dizaH pazyan // raktAbhyaktamapazyat, khandanavadanaM nrendrsutH|| 288 // hA'haM hata iti jalpaM-stato'patanmRJchito rathotsaGge // adhigatasaJjJastu bhRzaM, vyalapatkutrAsi ? mitreti | // 289 // tamathAkhyadranavatI, prabho! sakhA jJAyate na hi mRtaste // tattasyedamamaGgala-mucitaM vAcApi no kartum / / 290 // nUnamapRSTvApi tvAM, tvatkAryAyaiva sa hi gato bhAvI // sthAne gatAstu zuddhi, tasya naraiH kArayiSyAmaH // 291 // paramiha gahane sthAtuM, no ciramucitaM yamopavanakalpe // iti tadrAi sa turagA-cudanagAdagrato vyagraH // 292 / / ullaGghayAnulladdhyA -mapi tAmaTavIM yayau sa magadhAnAm / sImagrAma bhavatati-matItya mokSaM mumacariva // 293 // tatra grAmasabhAstho, grAmapatiH prekSya taM rucirarUpam // puruSotamoyamiti hRdi, niraNaiSIgRhamanaiSIca // 294 // kiM bhRzamudvigna ivA-sItyatha tenodito vadannRpaH // cauraiH saha kurvan raNa 1 sArathinA / 2 azvAn / 3 pArAt / 4 vinakaraH / 5 kiraNasamuhaiH / 6 rudhiraliptama / * rathApramAgam / 45 // 206 // 20 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +% E5+ hai magAdvayasyo mama kvApi // 295 // tasya pravRttimadhunA, neSye tanmA kRthAstvamudvegam / / tata ityuktvA grAmA-dhipoSTavIM tAmavajauttarAdhyakSa gAhe // 296 // Agatya caivamavada-dvanena manujo na kopyadarzi mayA | kintu zarosau prAptaH, prahArapatito rudhiraliptaH // 297 // -yanasUtram zrutveti hato varadhanu-ravazyamiti so'bhavadbhRzaM vyagraH / / ravirapyastAdrimagA-ttahuHkhaM draSTumasaha iva // 298 // yAme turyeNa nizo, // 207 // grAme nyapatana malimluco bahavaH // tAMstu bamaJja kumAra-stato'stuvaMstaM janAstuSTAH // 299 / / pRSTvAtha grAmapani, calitaH sogA- | rakrameNa rAjagRham / / ratnavatI ca vyamuca-tadvAdye tApasAvasathe // 300 / pravizan svayaM ca nagaraM, sadanagavAkSasthite yuvatyau dve|| nRpabhUrdadarza te api, savilAsamavocatAmiti tam / / 301 // sasnehamapi janaM ya-syatvAgAstvaM tadA taducitaM kim ? // sovAdIkaH snigdho, janaH kadA cAtyajamahaM tam ? / / 302 // ehi prasIda viSTara-mAzraya vizrAmya vizramazA naH // tAbhyAmatheti kathite, viveza tadvezmani kumAraH // 303 // svAnAzanAdibhakti, kRtvA te tasya viSTaragatasya // ityUcaturiha bharate, vaitAbyAhosti rajatagiriH // 304 // zivamandiramiti nagaraM, virAjate tasya dakSiNazreNyAm // tatra nRpo jvalanazikhaH, priyA ca vidyucchikhA tasya // 305 // nATyonmattAkhyamutA-nuje tayoH prANavallame punyau // abhavAva vallabhA''vAM, krameNa khaNDA-vizAkhAkhye // 306 // nijasaudhakuTTimasyaH, suhRdAgnizikhena saha sRjan goSThIm / / vrajato'STApadamamarAn , dadarza gagane'nyadA tAtaH // 307 // nantuM tato jinendrA-nAvAM suhRdaM ca taM sahAdAya // aSTApadamaulithaM, caityaM sogAdvimAnasthaH // 308 // tatra ca jainIH pratimAH, pradakSiNIkRtya vidhivadabhyarcya // anamAma mAnavarNA-nvitA vayaM maNimayAH sarvAH // 309 // caityAca nirgatA dvau, caa207|| mitraH / 2 prahare catuyeM / 3 tApasAzrame / 4 bhAsanam / 5 saumparaSTinA / / rUpyaparvataH / 1544 + tes Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya015 uttarAdhya panapatram // 208 // 4-1534 raNazaminAvazokavRkSAdhaH // prekSya praNamya zuzruma, dharmakathAM vayamamRtakalpAm // 31 // atha papracchAgnizikhaH, ko banayoH kanyayoH priyo bhAvI ? // tau jJAninAvavadatAM, sodaramamuyorhanIpyati yH|| 311 // vacanena tena tAto, mlAnimagAdurdinena dinakaravat // AvAmapi vairAgyA-ttadaivamavadAva nijatAtam // 312 // adhunaiva dezanAyAM, saMsArAsAratA zrutA'smAbhiH // tadviSayasukhenaiva-vidhena paryAptamasmAkam // 313 // prAvavihi sodara-rakSAyai tatprabhRtyanizamAvAm / / sa tvanyadaivatATan , puSpavatIM puSpacUlasutAm // 314 // tadrUpApahRtamanA-stataH sa drutamapAharajaDadhIH // tattejo'sahamAno, vidyA sAdhayitumagamacca / / 315 // yadabhUtataH paraM ta-ghUyaM svayameva vittha sakalamapi // atha cAkhyatpupavatI, tadAvayoH sodaravinAzam // 316 // zokaM ca vyapaninye-smAkaM dharmAnugairmadhuravAkyaiH / / zaGkaravidyAzaktyA, jJAtvAsmadvRttamiti ca jagau // 317 // smarataM yuvAM gurugirA-mihAgataM brahmadattamatha vRNutam // na hi jAtucidvighaTate, jJAnivaco grAvarekheve // 318 // tatsvIkRtamAvAsyAM, rAmasya vazena sA tu sitaketum // prAcIcalattatastvaM, hitvA vAmanyato gatavAn // 319 // nAgAstvaM tatra yadA, vAmanveSTuM tato vanAnI tAm // ciramAvAM sambhrAnte, bhrAnte na tu lalita ! militastvam // 320 // tadanu danujamanujAmara-jetA netA ka nau sametAsau? // iti pRSTAyA vidyA-devyA vacanAdihevAvAm / / 321 // asmatpuNyAkRSTo, dRSTastvaM ceha tadvibho ! tvaritam // puSpavatIvatpANau-kRtya kRtArthaya januridaM nau // 322 // gAndharvavivAheno-duvAha te api tato narendrasutaH // ramamANaH saha tAbhyAM, nimeSamiva tAM nizAM vyanayat / / 323 / / sthAtavyaM puSpavatI-pArzve tAvatsukhaM khalu yuvAbhyAm // yAvanme rAjyAptiH, syAdityuktvA ca te vyasRjat ' panekhA / 2 asuranarasurajetA / 3 bhAyAM kRtvA / 4 janma / // 20 // // 20 // Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bazva. banasUtram // 324 // omityuktvA gatayo-stayostirobhUdgrahAdi tatsakalam // ratnavatImanveSTuM, tato yayAvAzrame nRpabhUH // 325 // tatra baca tAM so'pazyan , naramekamapRcchaditi zubhAkAram // dRSTA kApIha 'vazA, tvayA gatadine'dya vA pravarA // 326 / tena ca kiM ratna- | vatI-kAntastvamasIti sAdaraM pRSTaH ? // omityavadannRpabhU-stataH sa muditaH punaH proce // 327 // sA rudatI yo dRSTA, kA tvaM // 2.9 // kiM rodiSIti ca mayoktA // kizcidavocata yAva-cAvad jJAtA khadauhitrI // 328 // gatvA ca pitRvyAyA-jJapayaM tasyAstataH sa se muditastAm // svagRhenayadbhavantaM, tvavindatAnveSayannapi no|| 329 // adyApi zubhamabhUdha-nmilitastvamiti bruvannRpasutaM sH|| ninye * | dhanAvahagRhe, taM dRSTvA sopi bahu mumude // 330 // sotsavamatha ratnavatI, vyavAhayannRpabhUvA saha shresstthii| mRtakAryamanyadA varadhanorupAkrasta nRptisutH|| 331 / / lubdhatvAvezavazA-TvijeSu kurvatsu bhojanamatRptyA // tatrAgatyAvAdI-dUradhanuriti vipraveSadharaH // 332 // yadi me dattAdanamiha, sAkSAdUradhanobhavati nUnam // taccAkaye kumAra-sasambhramamagAdahirgehAt // 333 // taM ca pravilokya dRDhaM, pariramyAnandavASpajalapUraiH // napayabhiva gehAnta-rnItvA papraccha tadvArtAm // 334 // sovAdItvayi supte, dumAntarasthena taskareNa tadA / iSuNA hatohamapataM, avyantaradhAM ca gahanAntaH // 335 // teSu ca gateSu dasyuSu, mIna ivAntarjalaM tarugaNAntaH // antarhitazcarabaha-mApaM grAma tamatikRcchrAt // 336 // grAmapatestvadvAnI, jJAtvA cAgamamiha krameNAham // tvAM cAdrAkSaM diSTayA, susva mamivehitArthakaram // 337 // atha bhUpasutovAdI-dvinA puruSakAramevamAvAbhyAm // sthAtavyaM nazyadbhayAM, dasyubhyAmiva kiyatkAlam! // 209 // // 338 // prAdurbhavanopAyaM, cintayatoriti tayorathAnyeyuH // ramamANAkhilaloko, madhUtsavaH pravavRte tvatra // 339 / / dviradastadA ca , bI / 2 svputriiputrii|| bhojanam / 4 karI / // 20 // Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ scarAdhya panasUtram // 21 // || mattaH, stambhaM bhaktvApazRGkhalo nRpteH|| niragAtrAsitaloka-statazca bhUyAnabhUttumulaH // 340 // vyAlastu kI kAzci-nitambava kSobhAramandagatim / / bhaya vepamAnavapuSaM, vIkSyAdhAvagrahItuM drAk / / 341 // dhIraH kopi dharAyAM, yadyasti tadA sa pAtu mAM sdyH|| // meM mRtyoriva mattebhA-dasmAditi sA tadAkrandat // 342 // tasyAM zaraNArthinyAM, vilapatyAmitaki dInavadanAyAm // hAhAravaM prakurvati, | jane ca tatparijane ca bhRzam // 343 // tatkSaNametya brahmA-gajo gajaM hkkyaambbhuuvoccaiH|| sopi tatastAM tyaktvA, dadhAva taM prati ruSA paruSaH // 344 // [yugmam ] prAkSipadathottarIyaM, tasya puro brahmanandanastaM ca / / tatra prahartumavanata-mArohaddantadattAGghiH // 345 // vacanakramAGkuzakarai-staM ca vazIkRtya hastinaM sadyaH // stambha babandha nItvA, kRtastutirjayajayeti janaiH // 346 // tatrAgatotha bhUpastaM tattejazca vIkSya vismitavAn // koyaM channo raviruta, hariH zazI veti cApRcchat ? // 347 // tadvRttetha pitRvyena, ratnavatyA | nivedite nRpatiH // sotsavamaSTau svamutA, dizriya iva dattavAMstasmai // 348 // tAH pariNIya muhUrte, zubhe'vasattatra bhUpabhUH sasukham // taM cAnyepurjaratI, sametya kAcijagAdevam // 349 / / vaizravaNAkhyo vaizravaNa-dezyasampatpuretra vstiibhyH|| vArddhaH zrIriva tasya, zrImatyAhAsti varatanayA // 350 // sA ca yadA mattebhA-damoci bhavatA tadA samIkSya tvAm // citralikhiteva dRSa-dullikhitevAbhUttvadekamanAH // 351 // kathamapi ca parijanenA-nItA saani na bhojanaM kurute // na svapiti na ca krIDati, pazyati ca ra tvanmayaM vizvam / / 352 / / pRSTAtha mayA dhAnyA, sA proce yena rakSitAsmi gajAt // sa hi naramaNirna ramaNo, yadi me svArasyAcadA maraNam // 353 / / tad jJApitotha tasyA-stAto mAM prAhiNottava smiipe|| tadarakSi yathA vyAlA-drakSa tathA manmathAdapi tAm // 354 // . kolAhalaH 2 karI / 3 vakSojaH stanaH / 4 ilAyAm / 5 bhaktiH pAdaH 6 vRddhA / * bhartA / 8 madanAt / | AAAACK // 21 // Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya ucarAdhyapanasUtram // 21 // ROCESARICS tAmapi tataH kumAraH, pariNinye sotsavaM zubhe divase // varadhanurapi nandAhA-muduvAha subuddhisacivasutAm // 355 // atha tau tatra | vasantau, prathitau pRthvyAM guNairajAyetAm // vANArasI prati tataH, sotsAhau prAsthiSAtAM ca / / 356 // AyAntaM brahmasutaM, jJAtvA vANArasIpatiH kaTakaH / / abhyetya sotsavaM nija-gRhamanaya rAjamiva // 357 // nijatanayAM kaTakavatI, caturaGgaM 'kaTakamutkaTaM kttkH|| prakaTaM visaGkaTamadA-DhUnaM ca tasmai muditacetAH // 358 // atha tatAhUtA, dhnusciv-knnerudtt-cmpeshaaH|| bhagadatta-candrasiMhA-dayaH prepyaayyurbhuupaaH|| 359 // varadhanumatha senAnyaM, kRtvA taiH parivRto nRpairnRpabhUH // prati kAmpIlyaM | prAsthita, dIrgha dIrghAyane netum / / 360 // dIrghaprahito dUto-'thAgatyaivaM jagAda kaTakAdIn // dIrpaNa samaM sakhyaM, tyaktuM yuktaM na vaH prAcyam // 361 // te procurbrahmayutAH, paJca vayasyAH purA bhavAma vayam // brahmaNi tu gate svarga, maitrI prAg dIrgha eva jahau | // 362 // yahmaNopi putre, rAjye ca trAturpite diirghH|| ciramakRta karma vaizaMsa-manutiSThati nAntyajopi hi tat ! // 363 // | tadgatvA vada dIrgha, yadetyasau brahmasUstato nazya // yadi vA bhavAjisajjo, dUtaM procyeti te vyasRjan // 364 // kAmpIlyamatha prApya, brahmasuto'navarataprayANAm // sainyai rurodha parito, nIrairnIradhiriva dvIpam // 365 // culanI tadA viraktA, gatvA pUrNApravartinIpArzve // pravrajya tapastInaM, vidhAya nivRttimagAtkramataH // 366 / / dIrghopi purAbhiragA-draNArthamavalambya sAhasaM sabalaH / / yuddhaM tataH pravavRte, parasparaM sainyayorubhayoH // 367 // bhanamatha brahmabhuvo, balena nijabalamudIkSya dIrghanRpaH // yoddha , sainyam / 2 viziSTaH saGkaTo yasmAt jenAthI moTuM saMkaTa-bhaya thAya iti bhA0 / 3 mArInAkhavAmATe iti bhA0 / 4 karam / 5 cANDAkaH / 6 sayAmasajjaH / HTTAR+ // 21 // // 11 // Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F ka // 212 // FEC * | maDhaukata marjan , ghana iva muzcan zarAsAram // 368 // taM ca prekSya kumAraH, svayamAgAd yoddhasuddhaSitaroSaH, // prAjyavalo tau ca mithaH, zastraiH zastrANi cicchidatuH // 369 // brahmasutasthAtha kare, tadAyayau cakramarka iva nabhasaH // sa tu tena dumaphala| miva, dIrghaziro'pAtayat pRthivyAm // 37. / / jayatAdayamudayadayo, dvAdazacakrIti vAdino devAH / tacchirasi kusumavRSTiM, | tadA vyadhuH samavasaraNa iva // 371 // pauraiH piteva dRSTo, bandibhiriva jayajayeti vacanapareH // sotsavamavizaccakrI, kAmpIlyaM tridivamiva madhavA // 372 // nRpatiH prAk pariNItAH, patnIrAnAyayattataH sklaaH|| bharatakSetraM cAkhila-masAdhayatprabalabalakahUlitaH // 373 // tasyAtha nRpairnikhilai-rabhiSeko dvAdazAbdiko vidadhe // sothAgamayatsamaiyaM, samayamiva samaM sukhaM vilasan // 374 // anyedhurvaraMgItaM, saGgItaM tasya pazyataH zasyam // kRtacitrapuSpacitraM, dadau kumumakandukaM dAsI // 385 // taM prekSya cakravartI, dRSTaH | kApIdRzo mayetyantaH // kurvannUhaM smRtvA, paJcabhavAnmUJchito nyapatat // 376 / / sambhrAntaH sAmantaiH, siktazcandanarasairgataH svAsthyam // saudharme'drAkSamahaM, kandukamIzamiti sa bubudhe // 377 // pUrvabhavabhrAtA me, kathamatha milatIti cintayaMzcakrI // taM jJAtuma, cakre, sAdhazlokaM zucizlokaH // 378 // "tathAhi-('dAsA dasaNNe AsI, miA kAliMjare nage / haMsA mayaMgatIrAe, sovAgA kAsibhUmIe // 1 // devA ya devalogaMmi, Asi amhe mahiDDiA') pUrayati yo dvitIyaM, zlokaM tasmai dadAmi rAjyArdham // iti XcAghoSayaduccaiH, pure'khile pratidinaM cakrI / / 371 // rAjyArthI cakre taM, zlokaM sAdhu jano'khilaH kaNThe // pUritavAna tu kazcidvipazcidapi pazcimazlokam // 380 // itazca-jIvazcitrasya mahebhya-nandanaH pumaritAlasaJjapure / jAtismaraNAd jJAtvA, pUrvabhavA 1 bANavRSTima / 2 indraH / 3 kALam / 4 nivibhAjyakAlavizeSam / 5 vidvAn / + 4% * + * * * // 212 // Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A * uparAdhya. banasatram // 21 // | * * B * + -- nAdade dIkSAm // 381 // prAmAdiSu viharaMsta, sadalaM zlokaM nizamya lokebhyaH // prAgbhavabAndhavabodhana-kRte sa kAmpIlyanagarama| gAt / / 382 // tatrArAma nAmnA, manorame saMsthitaH sa sAdhustam // sAdha zlokaM zrutvA-raghaTTikamukhAdado'vAdIt // 383 // ["imA No chaDiA jAI, anamantreNa jA viNA"] iti tenoktamadhItyA-ghaTTikaH zlokapazcimadalaM tat // gatvA sapadi nRpAgre, zlokayugala| mabravIt sakalam // 384 // snehAvezAnmUcchA, gatastato'patadilApati rilAyAm // tacca prekSyAnabhrA-'zanipAtamivAkSumata pariSada // 385 // jAtedRzI dazA naH, prabhogirAsyeti parijanaH kopAt // tamathAra-ghaTTikaM muhu-ratADayat paannighaataadyaiH|| 386 // na mayAyamapUri tato, mA mAM tADayata yUyamiti vilapan / muktaH sa kosya pUraka, iti pRSTazcAbravIdevam // 387 // zlokamapUrayadaparaM. munirmadaraghaTTanikaTabhUmiSThaH // prApamahaM tu vyasanaM, mudhaiva rAjyaspRhAgrahIlaH // 388 // atha candanarasapUraiH, saMsikto vyaktacetanazcakrI // vijJAtamunivarAgama-vRttaH snehollasaccittaH // 389 // datvAraghaTTikAya, dyumnaM bahu pAritoSikaM sadyaH / / sAnta:puraparivAraH, sotkaNTho'gAttadudyAnam // 39 // [yugmam ] natvA ca taM munivaraM, bASpajalApluta vilocanazcakrI // niSasAda yathAsthAnaM, prAcyasnehAdhikasnehaH // 391 // [iha brahmadattahiNDimAzritya zrIuttarAdhyayanasUtraniyuktau kazcidvizeSo dRzte, sa tu tata evAvadhAryaH] * ityuktazcitra-sambhUtayoH pUrvavRttAntAkhyAnena sUtratrayabhAvArthaH // 3 // tayomithaH sambhASaNaM tu sUtrasiddhamityadhunA'vaziSyamANaM | tadeva vyaakhyaayte| tatra cakrI yace tatsambandhapurassaraM sUtracatuSkenAhamulam -cakavaTTI mahiDIo, baMbhadatto mhaayso| bhAyaraM bahamANeNaM, imaM vayaNamabbavI // 4 // , bhUkAntaH / 2 pRthvyAm / + + RRC 5 // 213 // // 213 // -% +% Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacarAdhya panaratram // 214 // 1664 SHIKACH , mUlam-Asimo bhAyarA dovi, annamannavasANugA / annamanamaNurattA, annamannahiesiNo // 5 // mUlam-dAsA dasaNNe Asi, miA kAliMjare nage / haMsA mayaMgatIrAe, sovAgA kAsibhUmie // 6 // adhya013 mUUm-devA ya devalogammi, Asi amhe mhiddddiyaa| imA No chaDiA jAI, annamanneNa jA viNA // 7 // ____ vyAkhyA-cakravartI maharddhiko brahmadatto mahAyazAH 'bhrAtaraM' pUrvabhavasodaraM 'bahumAnena' mAnasapratibandhena idaM vakSyamANavacanamabravIt // 4 // tadyathA-"Asimo"tti abhUvA''vAM bhrAtarau dvAvapi anyonyaM-parasparaM "vasANuga"tti vazaM-AyattatAM anugacchatau yau tau 'anyonyavazAnugau' anyonyavazavarjinAvityarthaH / tathA anyonyam 'anuraktau atIva snehavantI, 'anyonyaM hiteSiNo' mithaH zubhAbhilASiNo, punaHpunaranyonyagrahaNaM tu tulyacittatAtizayakhyApanArtha, makArazca sarvatrAlAkSaNikaH // 5 // keSu punarbhaveSvi| sthamAvAmabhUvetyAha-dAso 'dazANe' dazArNadeze "Asi"tti abhUva, mRgau 'kAliJjare' kAliJjaranAmni nage, haMsau mRtagaGgAtIre, 'zvapAko' cANDAlo 'kAzIbhUmau' kAzyabhidhAne janapade / / 6 // devau ca 'devaloke saudharmAhe "Asi"tti abhUva "amhe"ti AvAM maharddhiko, na tu kilviSakatvAdinA nindyau. "imANo"tti iyaM AvayoHSaSTikA jAtiH, kIdRzI yA? ityAha-"abamaneNa"tti 'anyonyena' paraspareNa yA vinA yA parasparasAhityarahiteti bhAva iti sUtracatuSkArthaH // 7 // itthaM cakriNokte munirAhamUlam-kammA niANappagaDA, tume rAya ! vicitiaa| tesiM phalavivAgaNaM, vippogmuvaagyaa||8|| vyAkhyA- 'karmANi' jJAnAvaraNAdIni, nidAnaM-sAbhiSvaGgaprArthanArUpaM tena prakRtAni-prakarSeNa racitAni 'nidAnaprakRtAni nidA-18 + ARACK // 214 // + + Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I adhya01 navazanibaddhAnItyarthaH, tvayA rAjan ! vicintitAni, taddhetubhUtA-dhyAnAbhidhyAnena karmANyapi tathocyante 'teSAM karmaNAM phalaM cAso uttarAdhyapAnAmavipAkazca-zubhAzubhajanakatvalakSaNaH phalavipAkastena 'viprayoga' viraham 'upAgatau' prAptau / ayaM bhAvaH-yattadA tvayA maniSiddhenApi // 215 // nidAnaM kRtaM. tasya phalametadyadAvayostathAbhUtayorapi viyoga iti sUtrArthaH // 8 // evaM viyogahetuM jJAtvA cakrI punaH praznayitumAha mUlam-saccasoappagaDA, kammA mae purA kddaa| te aja paribhujAmo, kiM nu citto vi se tahA? // 9 // vyAkhyA-satyaM-mRSAbhASAtyAgarUpaM, zaucaM ca-nirmAyamanuSThAnaM, tAbhyAM prakaTAni-khyAtAni satyazaucaprakaTAni 'karmANi' prakramAcchumAnuSThAnAni mayA purAkRtAni yAnIti zeSaH tAni 'adya' asmindine zeSatadbhavakAlopalakSaNazcaitat "paribhuJjAmo"tti paribhuJje tadvipAkopanatastrIratnAdibhogadvAreNa vedaye / yathAhamiti gamyate, 'kimiti prazne, 'nu' iti vitarke, 'citropi' citranAmApi ? kortho ? bhavAnapi "se" iti tAni tathA paribhuite ? api tu na paribhukte, bhikSukatvAdbhavataH / tathA ca kiM taba tAni mayA . sahopArjitAni zubhakarmANi viphalAni jAtAnItyAzaya iti mUtrArthaH // 9 // itthaM cakriNokta svasvarUpaM munirAha mUlam-savvaM suciNNaM saphalaM narANaM, kaDANa kammANa na mukkhu asthi / atthehiM kAmehi a uttamehi, AyA mamaM puNNaphalovavee // 10 // // 215 // mUlam-jANAsi saMbhUa ! mahANubhAgaM, mahiDDIaM punnnnphlovveaN| cittaM pi jANAhi taheva rAyaM!, iDDI juI tassa vi appbhuuaa||11|| nners MARACTER // 2150 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUUm-mahattharUvA vayaNappabhUA, gAhANugIA narasaMghamajjhe / bacarAdhyabanasatram / jaM bhikkhuNo sIlaguNovaveA, iha jayaMte samaNo mhi jAo // 12 // // 216 // __vyAkhyA-sarva 'sucIrNa' zobhanamanuSThitaM tapaHprabhRtIti gamyate, saphalaM narANAmupalakSaNatvAt zeSaprANinAM ca, kimiti yataH 'katebhyo' arthAdavazyavedyatayA racitebhyaH karmabhyo na 'mokSo' muktirasti, dadati hi tAni nijaM phalamavazyamiti bhAvaH / prAkRtatvAceha vibhakti vyatyayaH, na ca vAcyaM tvayaivAtra vyabhicAra ityAha-'arthaiH' dravyaiH 'kAmaizca' zabdAdimiH 'uttamaiH' pradhAnarupalakSitaH sabhAtmA "mamaM"ti mamApi "puNNaphalovavee"ti atra 'upa' 'apa' 'ita' itizabdatrayasthApane pRSodarAditvAdapazabdasyAkAralope 'upapeta' iti draSTavyaM, tatazca puNyasya-zubhakarmaNaH phalaM puNyaphalaM tenopapeto-yuktaH, puNyaphalopapeto'bhUditi zeSaH // 10 // tatazca-'jAnAsi' avabudhyase yathA tvamatmAnamiti zeSaH, 'he sambhUta!' pUrvabhave sambhUtAbhidhAna ! 'mahAnubhAga' bRhanmAhAtmyaM 'mahadhika' cakravartipadAvAptyA sAtizayasampayuktaM. ata eva puNyaphalopapetaM citramapi jAnIhi 'tathaiva' tAdRzameva he rAjan ! / kimityevam ? ata Aha-'RddhiH' sampat , 'putiH' dIptiH 'tasyApi' janmAntaranAmnA citrAmidhAnasya mamApIti bhAvaH, 'cazabdo' yasmAdarthe, tato yasmAt 'prabhUtA baDhI babhUveti zeSaH, gRhasthabhAve mamApyevaM vidhatvAdeveti bhAvaH // 11 // yadi tavApyevaMvidhA sampadabhUcadA | kathaM pravajitaH ? ityAha-'mahArtharUpA' anantadravyaparyAyAtmakatayA bahurthasvarUpA, vacanenAprabhRtA vacanAprabhUtA-svalpAkSaretyarthaH / // 21 // kAsau 1 gIyate iti gAthA, sA cehArthAddharmAbhidhAyinI sUtrapaddhatiH anuloma-zroturanukUlaM gItA-kathitA anugItA, anena zrotra nukUlaiba dezanA kAryeti khyApitaM bhavati / ketyAha-narasaGgamadhye, na tu koNake pravizyeti bhAvaH, 'yA' gAthAM zrutveti zeSaH, 'bhi-5||16|| RCMS Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ** kSavo munayaH zIlaM-cAritraM guNo-jJAnaM tAmyAmupapetAH zIlaguNopapetA 'iha' jinapravacane 'yatante' yatnavanto bhavanti, sopaskAraucarAdhya tvAtsUtrasya, sA mayApi zrutA, tataH zramaNo'smi ahaM jAto na tu duHkhadagdhatvAditi bhAva iti sUtratrayArthaH // 12 // evaM muninokte 4217 // cakrI vasampadA nimantrayitumAhauccodae mahu kakke a baMbhe, paveiA AvasahAya rmmaa| imaM gihaM cittadhaNappabhUaM, pasAhi paMcAlaguNovaveaM| | naddehiM gIehi avAiehi,nArIjaNAiM privaaryNto|bhuNjaahi bhogAiMimAiM bhikkhU,mama roai pavajA hudukkhaM || ____vyAkhyA-uccodayo madhuH karkaH cazabdAnmadhyo brahmA ceti pazca pradhAnAH prAsAdAH praveditA mama varddhakipuraHsarairupanItA ityarthaH, 'AvasathAzca' zeSA bhavanaprakArA 'ramgA' ramaNIyAH, ete tu yatraiva cakriNe rocate tatra bhavantIti vRddhAH / kizca 'idaM' pratyakSaM gRhamavasthitiprAsAdarUpaM prabhUtaM-bahu, citra-vividhamAzcaryakAri vA, dhanamasminniti prabhUtacitradhanaM, prAkRtatvAtpUrvAparanipAtaH, 'pramAdhi' pAlaya upabhukSveti bhAvaH / pAzcAlA nAma dezastasmin guNA indriyopakAriNo rUpAdayastairupapetamanvitaM pAJcAlaguNopapetaM, artha bhAvaH-pAzcAleSu yAni zreSThavastUni tAni sarvANyasmin gRhe santi, pAJcAlAnAM tadAtisamRddhatvAtpAJcAlagrahaNaM, anyathA hi bharatepi yadviziSTaM vastu tattadA tadgRha eva AsIt // 13 // kiJca-"naTrehi"ti nRtyairgItaizvasya bhinnakramatvAdvAditraizca nArIja // 21 // 4 nAn 'parivArayan' parivArikurvan muzva bhogAn 'imAn' pratyakSAn sUtratvAtsarvatra liGgavyatyayaH, he bhiksso!| iha ca yadgajaturaGgA dIna vihAya strINAmevAbhidhAnaM tat strIlolupatvAttasya, tAsAmeva cAtyantAkSepakatvajJApanArtham / kimityevam ? ata Aha-mahyaM rocate' 1 // 21 SH Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka adhya013 rAjya panamantramA // 218 // rana%+ pratibhAti pravajyA 'du:' avadhAraNe bhitrakramazca tato duHkhameva, na manAgapi sukhamiti bhAva iti sUtradyArthaH // 14 // evaM cakriNokte muniH kiM vyadhAt ! ityAhamUlam-taM puThavaneheNa kathANurAgaM, narAhivaM kAmaguNesu giddhaM / citto imaM vayaNamudAharitthA // 15 // ___ vyAkhyA-'ta' brahmadattaM pUrvasnehena kRtAnurAgaM narAdhipaM 'kAmaguNeSu' viSayeSu gRddha, 'dharmAzrito' dharme sthitastasyeti cakriNo 'hitAnuprekSI' hitAkAGkSI 'citra' citrajIvamuniridaM 'vacana' vAkyamudAhRtavAniti sUtrArthaH // 10 // tadeva darzayatimUlam-savvaM vilaviaMgIaM, savvaM narse viddNbiaN| savve AharaNA bhArA, savve kAmA duhAvahA // 16 // bAlAbhirAmesu duhAvahesu,na taM suhaM kAmaguNesu raayN!| virattakAmANa tavoSaNANaM, jaM bhikkhuNaM sIlaguNe rayANaM 5 vyAkhyA-sarva 'vilapita' vilapitakalpaM nirarthakatayA ruditayonitayA ca gItaM, mattabAlAdigItavat / sarva nRtyaM 'viDambita' / viDambanAprAya, yakSAviSTapItonmattAdyaGgavikSepavat / sarvAgyAbharaNAni bhArAstattvato bhArarUpatvAceSAm / tathAhi kasyacit zreSThi-mutasya zreSThisampadaH // varyasaundaryacAturyA, priyA prANapriyAbhavat // 1 // he snuSe! saudhamadhyAtvaM, 6 zilAputrakamAnaya // tAmityUce'nyadA zvazrUH, svayaM kRtyaparAyaNA // 2 // mahAmAramahaM mAta-stamudvoDhuM na hIzvarI // iti sA mAha 6 // 21 // tacchrutvA, vimamarzati tatpatiH // 3 // deharakSAparA'lIko-sarameSA dadau zaThA // tacathA zikSayAmyenA, naivaM kuryAdyathA punH||4|| + + // 218 // + Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * uttarAdhyadhanavam // 219 // -% dhyAtveti taM dRSadgolaM, svarNenAveSTaya sarvataH // tatsvarUpamajAnatyA-stasyAH so'nyeyurArpayat // 5 // sApi tuSTA tamAdAya, vidadhe | kaNThabhUSaNam // vimudyanti svarUpeNa, bAhyenevAlpamedhasaH // 6 // tato'nyadA tatpatistA-mityaprAkSIdayi priye / // idaM bhUSa Namudrodu, bhavatyA zakyate na vA // 7 // sA'bAdItkimiyanmAtra-miyatopi caturguNAn // sukha suvarNAlaGkArA-nudahehaM pradatta cet / / AUM||8|| smitvA smAha tataH kAnto, yaM zilAputrakaM tadA // na tvamudrodumIzAbhUH, kareNa kSaNamapyare ! // 9 // svarNAvRtaH sa evAsI, kaNThena dhriyate sukham / / vaputra iva vAtsalyA-jAtu nottAryatte hRdaH // 10 // svalpasyApi suvarNasya, tadaho mahimA mahAn / / girivadgururapyeSa, yenAsIttUlavallaghuH // 11 // tenatyuktA zaThatvaM me, maLa jJAtamiti hiyA / vIkSAmAsa vilakSA sA, kSamA pratyucarAkSamA // 12 // sa bhArarUpopi ciraM yathA'zmA, mohAttayAloThyata kaNThapIThe // bhUSAstathAnyA api bhArabhUtA, vahanti lokA vigaladvivekAH // 13 // iti zreSThisutavadhUkathA // tathA sarve kAmA duHgvAvahA mRgAdInAmivAyatau duHkhadAyitvAnarakahetutvAceti // 16 // tathA-bAlAnAM-mUDhAnAM abhirAmA:-manoharA bAlAbhirAmAsteSu 'duHkhAvaheSu' duHprApakeSu na tatsukhaM 'kAmaguNeSu' manojJazabdAdiSu sevyamAneSvapi he rAjan ! , kiM tat ? ityAha-yatsukhaM "virattakAmANaM"ti kAmaviraktAnAM 'tapodhanAnAM' mithUNAM zIlaguNe ratAnAM syAditi zeSa iti sUtradvayArthaH // 17 // atha dharmaphalopadarzanenopadeSTumAhanariMda jAI ahamA narANaM, sovAgajAI duio gyaannN| jahiM vayaM savvajaNassa vesA, vasIasovAganivesaNesu tIse ajAI upAvidhAe: vucchA musotrAganivesaNesu savassa logassa duaichaNijA,ihaM tukammAI purekaDAI SAKS C E . // 21 // // 21 // Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarASpaH panapatra // 22 // RECTROSAROK- mUlam so dANisiM rAya mahANubhAgo, mahiDio punnnnphlovveo| cahattu bhogAiM asAsayAI, AyANaheU abhinikkhamAhi // 20 // | vyAkhyA-'he narendra! cakravartin ! jAtiH 'adhamA' nikRSTA narANAM madhye'bhUditi zeSaH, zvapAkajAti "duhao"ti dvayorapyAvayorgatayoH ayaM bhAvaH-yadA''vAM zvapAkajAtAvutpanau tadArayoH sarvajanagahiMtA jAtirAsIt / kadAcicAM prApyApi anyatroSitau syAmityAha-yasyAM 'vayamityAvAM, prAkRtatvAbahuvacanaM, sarvajanasya 'dveSyo' aprItikarau "vasI"ti 'avasAva' uSitAviti yAvat , zvapAkanivezaneSu cANDAlagRheSu // 18 // kadAcittatrApi kalAvizeSAdinA ahIlanIyau syAtAmityAha-tasyAM ca 'jAto |zvapacasambandhinyAM, 'tuH vizeSaNe, tatazca zeSajAtibhyaH kutsitatvaM vizinaSTi, pApaica pApikA-kutsitA tasyAM "vuccha"tti uSitI 'ma' ityAvAM zvapAkanivezaneSu sarvasya lokasya 'jugupsanIyau' hIlanIyau "iha"ti asmin janmani, 'tuH' punararthaH, tata iha punaH 'karmANi' zubhAnuSThAnAni "purekaDAI"ti purAkRtAni zubhajAtyAdeniMbandhanamiti zeSaH, tato jAtapratyayaH punarapi tadarjanAyaiva yatnaH kAryo na tu viSayAmimvaGgavyAkulaireva stheymityaashyH||19|| etadevadarzayati-'sa' iti yaH sambhUtamuniH pUrvamAsIt sa tvaM | "dANisiM"ti idAnIM rAMjA mahAnubhAgo maharddhikaH puNyaphalopapetazca san dRSTaphalatvenAbhiniSkrAmeti sambandhaH, kiM kRtvA ? ityAhatyatvA bhogAnazAzvatAna, AdIyate-gRhyate sadvivekarityAdAnaH-cAritradharmastaddhetoH 'abhiniSkAma' Abhimukhyena pravraja, na hi gRhasthatAyAM sarvacAritrasambhava iti suutrtryaarthH||20|| itthamakaraNe ko doSaH ! ityAha // 220 // Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + vanya-17 + uparAdhya panasatram // 221 // PA% + + mUlam-iha jIvIe rAya asAsaMyaMmi, dhaNi tu puNNAI akuvvamANo / se soaI maccumuhovaNIe, dhammaM akAUNa parammi loe // 21 // vyAkhyA-iha 'jIvite' manuSyasambandhinyAyuSi rAjan azAzvate' asthire "dhaNi tu"tti atizayenaiva na tu ketuprAntavaccazlatAmAtreNa, 'puNyAni' zubhAnuSThAnAnyakurvANaH "se"tti 'sa' puNyAnupArjako jantuH 'zocati' pazcAttApaM vidhatte, mRtyumukha-maraNAvasaramupanItastathAvidhakarmabhirupaDhaukito mRtyumukhopanItA san dharmamakRtvA "parammi"tti casya gamyatvAt parasmizca 'loke' janmAntararUpe gata iti zeSaH, narakAdau hi asahyAsAtavedanArditaH zazinRpavat kiM mayA tadaiva puNyaM na kRtamiti khidyata evAdharmakArIti | | sUtrArthaH // 21 // na ca mRtyumukhopanItasya paratra vA duHkhAditasya vajanAdayastrANAya bhAvina ityAhamUlam-jaheha sIho va miaM gahAya, maJcU naraM nei hu aNtkaale| na tassa mAyA va piA va bhAyA, kAlaMmi tammisaharA bhavaMti // 22 // mUlam-na tassa dukkhaM vibhayaMti nAio, na mittavaggA na suA na baMdhavA / iko sayaM paccaNuhoi dukkhaM, kattAramevaM aNujAi kammaM // 23 // mUlam-ciccA dupayaM ca cauppayaM ca, khittaM gihaM dhaNNadhannaM ca savvaM / sakammappabIo avaso payAi, paraM bhavaM suMdara pAvagaM vA // 24 // &+ -- * % +AC // 22 // % // 12 // -% - Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjyapanapatram // 222 // // 222 // taM ikkagaM tucchasarIragaM se, ciIgayaM dahia u pAvageNaM / bhajjA ya puttovi a nAyao vA, dAyAramannaM aNusekamaMti vyAkhyA- 'yathe' tyaupamye ihaloke 'siMho' mRgAriH 'bA' iti pUraNe 'mRgaM' hariNaM 'gRhItva' prakramAtparalokaM nayatIti sambandhaH, evaM 'mRtyu' yamo 'naraM' mAnavaM "nei hu"ci nayatyeva, 'antakAle' AyuH kSayAvasare, na ca takha mRtyunA nIyamAnasya mAtA vA pitA vA bhrAtA vA 'kAle tasmin' jIvitAntarUpe aMzaM prakramAjjIvitasya bhAgaM dhArayanti- mRtyunA nIyamAnaM rakSantItyaMzadharA bhavanti, yathA hi nRpAdau svajanasarvasvaM harati svadhanadAnAtsvajanaistadrakSyate, naivaM svajIvitAMzadAnena tajjIvitaM dhAryate iti bhAvaH // 22 // na ca jIvitArakSaNepi duHkhAMzahAriNo bhAvina ityapi dhyeyamityAha-na 'tasya' mRtyunA nIyamAnasya 'dukhaM' zArIraM mAnasaM vA vibha jante' vibhAgIkurvanti 'jAtayo' dUravarttinaH svajanAH, na 'mitravargAH ' suhRtsamUhAH, na 'sutAH' putrAH, na 'bAndhavAH' nikaTavarttinaH svajanAH, kintu ekaH svayaM 'pratyanubhavati' vedayate duHkhaM, kimiti ? yataH - kartArameva anuyAti karma / / 23 / / itthamazaraNabhAnAmuktvA ekatva bhAvanAmAha - tyaktvA 'dvipadaM ca' bhAryAdi 'catuSpadaM ca' ityAdi 'kSetrAm' ikSukSetrAdi 'gRha' dhavalagRhAdi 'dhanaM' kanakAdi, 'dhAnyaM ca ' zAlyAdi sarve, svakarmaivAtmano dvitIyaM yasya sa svakarmAtmadvitIyaH 'avazaH' asvatantraH prayAti 'param' anyaM 'bhavaM' janma 'sundaraM ' svargAdikaM 'pApakaM vA' narakAdikaM svakRtakarmAnurUpamiti bhAvaH // 24 // atha jIvatyaktazarIrasya kA vArthA ? ityAha- ' tad' iti yattena tyaktaM 'ekakaM' advitIyaM tuccham - asAraM zarIrakaM tucchazarIrakaM se tasya sambandhi 'citigataM' citAprAptaM dagdhvA 'tuH' pUraNe 'pAvakena' agninA, bhAryA ca putropi ca jJAtayazca dAtAramanyaM 'anusaGkrAmanti' upasarpanti, te hi gRhamanenApAcana miti tahirniSkAzya, jvalanAdinA ca bhasmasAtkRtvA ca laukika kRtyAmi, Akrandya ca katiciddinAni punaH svArtha adhya023 URRRH Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 + MP siddhathai anyamanuvartante, natu tadvArtAmapi pRcchatItyAzaya iti stracatuSkArthaH // 25 // kizcabanavam mUlama-uvanijjai joviamappamAyaM, vapaNaM jarA harai narassa raayN!| // 223 // paMcAlarAyA! vayaNaM suNAhi, mA kAsi kammAiM mhaalyaaii|| 26 // vyAkhyA-'upanIyate' Dhaukyate prakramAnmRtyave tathAvidhakarmabhirjIvitaM 'apramAda' pramAdaM vinaiva AvIcimaraNeneti bhAvaH 'vaNe' musnigdhacchAyAtmakaM jarA harati narasya he rAjan ! yatazcaivamataH pAJcAlarAja! vacanaM zrRNu, kintata ? ityAha-mA kArSIH karmANi 'mahAlayAni' atizayamahAnti paJcendriyavadhAdInIti sUtrArthaH // 26 // evaM muninokte cakrI mAha mUlam-ahaMpi jANAmi jaheha sAhU!, jaM me tumaM sAhasi vkkme| ___ bhogA ime saMgakarA havaMti, je duccayA ajo ! amhArisehiM // 27 // ___vyAkhyA-ahamapi jAnAmi tatheti zeSaH, 'yathA' yena prakAreNa 'iha' jagati sAdho ! yad 'me' mama tvaM 'sAdhayasi' kathayasi | 'vAkyam' upadezarUpaM vacaH 'etad' anantaroktam / tatki bhogAma jahAsItyAha-bhogA 'ime pratyakSAH 'saGgakarAH' pratibandhotpAdakA 4 mavanti, ye dustpanA Arya ! 'asmAdRzaiH' gurukarmabhiriti trArthaH // 27 // kizca mUlam-hatthiNapuraMmi cittA, daNaM naravaI mhiddddi| kAmabhogesu giddheNaM, niANamasuhaM kaDaM // 28 // // zA tassa me appaDikaMtassa, imaM eArisaM phlN| jANamANe vijaM dhammaM, kAmabhogesu mucchio||29|| [juyalaM] SACARASHTRA + + + Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panasUtram // 324 // vyAkhyA-hastinApure he 'citra !' prAgbhave citrAhamane ! dRSTvA 'narapati' sanatkumArasajhaM turyacakriNaM mahardikaM kAma 18 bhogeSu gRddhena mayeti zeSaH, nidAnam 'azubham' azubhAnubandhi kRtam // 28 // "tassa"tti suvyatyayAt 'tasmAt nidAnAt 'me' mama 'apratikrAntasya' apratinivRttasya tadA hi tvayA bahuktepi na manmanaso nivRttirabhUditi 'idametAdRzaM anantaravakSyamANarUpaM | 'phalaM' kArya jAtamiti zeSaH, yatkIdRzam 1 ityAha-jAnanapi yadahaM 'dharma' zrutadharmAdikaM kAmabhogeSu 'macchito' gRddhaH tadetatkAma5 bhogeSu mUrchanaM mama nidAnasya phalamiti mUtradvayArthaH // 29 // punarnidAnaphalamevodAharaNena darzayitumAha-- mUlam-nAgo jahA paMkajalAvasaNNo, daI thalaM nAbhisamei toraM / evaM vayaM kAmaguNesu giddhA, na bhikkhuNo maggamaNuvvayAmo // 30 // vyAkhyA-'nAgo' hastI 'yathe' tyaupamye, paGkapradhAnaM jalaM paGkajalaM tatrAvasano-nimagnaH san dRSTvA sthalaM 'na' naiva 'abhisameti' prAmoti 'tIraM' pAram apergamyatvAttIramapi AstAM sthalamiti bhAvaH / evaM vayaM kAmaguNeSu gRddhA na 'bhikSo' sAdhoH 'mArga' sadAcAra. rUpaM 'anuvrajAmaH' anusarAma iti sUtrArthaH // 30 // punaranityatAM darzayituM munirAhamUlam -accei kAlo ttaraMti rAIo, na yAvi bhogA purisANa niccaa| uvicca bhogA purisaM cayaMti, dumaM jahA khINaphalaM va pakkhI // 31 // vyAkhyA-'atyeti' atikrAmati 'kAlo' yathAyuSkakAlaH, kimiti ? yataH 'tvarante' zIghraM gacchanti 'rAtrayo' rajanyo / + // 224 // Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjya bagasUtram // 225 // // 225 // dinopalakSaNazcaitacato'nenAyuSo'sthiratvamuktaM, uktazca - "kSaNa - yAma-divasa-mAsa-cchalena gacchanti jIvitadalAni // iti vidvAnapi kathamiha, gacchasi nidrAvazaM rAtrau 1 // 1 // " na ca mogA api, aperatra sambandhAt puruSANAM 'nityAH' zAzvatAH, yata upetya svapravRtyA na tu puruSAbhiprAyeNa bhogAH puruSaM tyajanti, kamiva ka iva ? ityAha-dumaM yathA kSINaphalaM vetyaupamye bhinnakrama, tataH 'pakSiNa iva' vihagA iva, phalopamAni hi puNyAni, tatastadapagame kSINaphalaM vRkSamiva puruSaM pakSiNa ina bhogA muJcantIti sUtrArtha // 31 // yata evamataH - mUlam - jai taMsi bhoge caiuM asatto, ajAI kammAI karehi rAyaM ! | dhammaThio savvapayANukaMpI, to hohisi devo io viDavI // 32 // vyAkhyA - yadi tvamasi bhogAMstyaktumazaktaH, tataH kim ? ityAha- 'AryANi' ziSTajanocitAni 'karmANi' kAryANi kuru he rAjan ! 'dharme' prakramA gRhasthadharme samyagdRSTyAdyAcAralakSaNe sthitaH san 'sarvaprajAnukampI' samastaprANIdayAparaH / tataH kiM phalam 1 ityAha- 'tataH' AryakarmakaraNAdbhaviSyasi 'devo' vaimAnikaH 'itaH' asmAnmanuSya bhavAdanantaraM "viucci "tti vaikriyazarIravAniti sUtrArthaH // 32 // evamuktopi yadAsau na kizcitpratyapadyata tadA muniH smAha mUlam - na tujjha bhoge caiUNa buddho, giddho si AraMbhapariggahesu / mohaM kao ittio vippalAvo, gacchAmi rAyaM ! AmaMtio si // 33 // adhya013 |||225 // Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panaratram // 226 // vyAkhyA-'na' naiva tava bhogAnupalakSaNatvAdanAryakarmANi ca tyaktuM buddhiA, 'gRddhaH prasaktI 'asi" varcase 'ArammaparigraheSu' sAvadhavyApAreSu sacivAcicAdivastusvIkAreSu ca 'moghaM niSphalaM yathA bhavati tathA kRta etAvAn 'vipralApo' vividhaSyarthavacanavinyAsalakSaNaH samprati tu gacchAmi rAjan ! 'Amantritosi' dhAtUnAmanekArthatvAt pRSTosi gantumiti zeSaH / tava hi jIvitAnityatAdarzanAdibhirbahubhiH prakArairanuziSyamANasyApi na manAgapi vairAgyamabhUdityavineyatvAdupekSeva varIyasIti bhAva iti sUtrArthaH // 33 // | itthamuktvA gate munau brahmadattasya yadabhUtadAha mUlam-paMcAlarAyA vi a baMbhadatto, sAhussa tassA vayaNaM akAuM / aNuttare bhuMjia kAmabhoge, aNuttare so narae paviThTho // 34 // ___ vyAkhyA-"paMcAlarAyA vi a"tti 'apiH' punagarthe 'ca' pUraNe, tataH pAJcAlarAjaH punarbrahmadattaH sAdhostasya vacanamakRtvA 6 gurukarmatayA vajatandulavadatyantadurbhedatvAt 'anuttarAn' sarvottamAn bhuktvA kAmabhogAn 'anuttare' sakalanarakajyeSThe apratiSThAne ityarthaH, sa brahmadatto narake praviSTaH / tadanena nidAnasya narakAntaM phalamupadarzitaM bhavatIti sUtrArthaH // 34 // yathA cAyaM narake 2 4 praviSTastathA tatkathAvaziSTA ihocyate / tathAhi| tamabodhyatamaM hitvA, sadvaidha ivApaTuM nikaTamaraNam // vijahAra yatirbhUmI-patirapi rAjyaM ciraM bubhuje // 392 // taM cAnyadA dvijaH pUrva-saMstuto'bhyetya kopyadovAdIva // bhule yadAtmanA ta-tpradehi me bhojanaM cakrin ! // 393 // Uce nRpo madarbha, durjara // 226 // Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAjyapanasUtram // 227 // // 227 // manyasya sRjati conmAdam / / vipro jagAda dhik tvAM kaderyamannapradAnepi // 394 // sakuTumbamatha narendra-staM nijabhojanamabhojayakopAt // atha tasyAvirabhUnnizi, madanonmAdo bhRzaM tasmAt / / 395 / / anapekSitanijajananI - jAmijanIvyatikarastato vipraH // sasutopi prAvarttata, rate sumatta iva vikalaH // 396 // prAtastu laJjayA sa dvijo gRhajanazca tasya nAnyonyam // darzayitumAsyaimazakan, mazakapaTela malinamavasAdAt / / 397 / / animittAtima, sakuTumbamahIlayanmahIzo'sau // iti cintayamamarSA - nagarAniragAttato vipraH // 398 // tena bhramatAtha bahiH, pazupAlo'darzi darzitAzcaryaH / karkarikAbhiH pippala - dalapaTalaM chidrayan dUrAt // 399 // matkArye kartumasau, kSama iti nizcitya vADaveH sa tataH // ityUce taM sanmAna - dAnava canairvazIkRtya || 400 || rAjapathe yo dviraMde, sthitaH sitachatracAmaro vrajati / prakSipya goli ke tvaM, tasya dRzau sphoTayeH kSipram // 401 // tatpratipadya jaDatvAt sthitvA kuDayAntare dRzau nRpateH // saha muktagolikAmyAM, sopi samaM sphoTayAmAsa // 402 // pazuvatpazupAlaH sotha, hanyamAnoGgarakSakaiddhRtvA // rAjJe'pakAriNaM taM dvijamAkhyatkumatidAnaripum // 403 // tadavetya nRpaH kupita-staM vipraM putramitrabandhuyutam // vyApAditavAn sadyaH, kopo mahatAM hi no viphalaH // 404 || aparAn purohitAdI - napi nikhilA nagaravAsino viprAn // so'ghAtayadupA kva tu, roSAndhAnAM vivekamatiH 1 / / 405 / / sacivaM caivamavocata, bhRtvA sthAlaM dvijaimanAM nayanaiH // sthApaya mama purato vaha - mahaM yathAtAni mRdnAmi // 406 // rAjJastasya tamAzaya - mavetya sacivopi zubhamatiH krUrama / / ApUrya zleSmAtakeM- phalaiH puro'sthApaya1 kRpaNam / 2 jAmiH bhaginI / 3 janI putrI / 4 madirayA madonmattaH / 5 mukham / kajalasamUha me linam / 7 khedAt / 8 zatruH / 9 vipraH / 10. gaje / 11 gopaH / 12 viprANAm / 13 shaalottktruphlaiH| adhya013 rabA Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + + + sthAlam // 407 // tadartha sthAlaM nRpatiH, pasparza muharmuhuH khapANibhyAm // 'ramaNIralasparzA-dapi tatspardhe'dhikaM samade // 108 // uparAjya-mA dvijanetradhiyA tAni ca, phalAni nirdymmrdynmuditH|| na ca tatsthAlaM purto-upaasaarydnishmpljH||409|| ityaM prabaI-2 // 128|| mAnA-zubhapariNAmo dinaM dina prati sH|| atigamayati sa poDaza, varSANya virtvissytrssH||410 // sarvAyuSAya nRpatiH zaradAM / dazatAni, saptAtivAma viSayAmiSalolupAtmA / / utkRSTajIvitamupAyaM tamastamAyAM, raudrAzayAdajani nairayikaH kSamAyAm // 411 // ityukto brahmadattakathAvaziSTAMzaH, mamprati prasaGgatacitravaktavyatAmA: mUlam-citto vi kAmehiM virattakAmo, udattacArittatavo maheso / aNuttaraM saMjama pAlaittA, aNuttaraM siddhigaI gayatti bemi // 35 // vyAkhyA-citropi' citraH punaH kAmebhyo 'viraktakAmo' nivRttAbhilASaH udA-pradhAnaM cAritraM-marvaviratirUpaM tapazcadvAdazavighaM yasya sa tathA, maharSiH anuttaraM 'saMyama' saptadazamedaM pAlayitvA 'anuttarAM' sarvalokAkAzoparivartinI siddhiM gatiM gataH' prApta iti satrArthaH // 35 // iti bravImIti prAgvat // 13 // iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImanivimalagaNiziSyabhujiSyopAdhyAya zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtrAttau trayodazamadhyayanaM sampUrNam // 13 // // 22 // khoramaspAt / 2 bhanaSTaviSavecchaH / / varSANAm . bhUmau / + + 1 5 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bamba014 uparAjya // atha caturdazamabhyayanam // panapatra ||aiN nmH|| vyAkhyAtaM trayodazamadhyayanaM, adhuneSukArIyAkhyaM caturdazamArabhyate / asa cAyamamisambandhaH, ihaanntraa||229|| dhyayane mukhyatayA nidAnadoSa uktaH, prasaGgAbhirnidAnatAguNava, atra punarmukhyatayA sa evocyate, ityanena sambandhenAyAtasAsyedamAdau sUtratrayam mUlam-devA bhavittA Na pure bhavami, keI cuA egvimaannvaasii| pure purANe usuAranAme, khAe samiddhe suraloaramme // 1 // sakammaseseNa purAkaeNaM, kulesudaggesu a te psuuaa| niviNNa saMsArabhayA jahAya, jiNiMdamaggaM saraNaM pavaNNA // 2 // pumattamAgamma kumAra do vi, purohio tassa jasA ya pttii| visAlakittI a tahesuAro, rAItha devI kamalAvaI a||3|| vyAkhyA-devA bhUtvA pUrvabhave 'kecid' anirdiSTAnAmAnazyutAH khargAditi zeSaH, ekasmin-panagulmanAni vimAne bs1229|| |ntItyevaMzIlA ekavimAna vAsinaH, 'pure' nagare 'purANe' cirantane iSukAranAmni 'khyAte' prasiddha samRddhe muralokaramye svam-mAtmIyaM karma-puNyaprakRtirUpaM tasya zeSaH-uddharitaM svakarmazeSastena purAhatena kuleSu 'udagreSu' ucceSu 'cA' pUraNe, 'te' iti ye devA bhUtvA cyu Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acarAdhya vanastram // 23 // tAste 'prasUtAH' utpannAH, "nikSiNa"tti ArSatvAt 'nirviNNA' udvignAH saMsArabhayAt , "jahAya"ti tyaktvA bhogAdIti zeSaH "jinendramArga tIrthaGkaroktaM muktipathaM 'zaraNaM' apAyarakSAkSama AzrayaM 'prapannAH' abhyupagatAH teSu kaH kiMsapo jinendramArga prapamaH ! ityAha-'puMstvaM' puruSatvamAgamya 'kumAra"tti 'kumArauM' akRtapANigrahaNau dvau 'apiH' pUraNe, mulabhabodhikatayA'nyeSAM ca bodhilAbha| hetutayA prAdhAnyakhyApanArthamanayoH pUrvamupAdAnaM / purohito bhRgunAmA tRtIyaH, tasya 'yazA' ca nAnA patnI caturthaH, 'vizAlakIrtizca vistIrNayazAzca tathA iSukAro nAma rAjA pazcamaH "ittha"tti atraiva bhave 'devI' iti pradhAnabhAryA, prakramAtasyaiva rAjJaH kamalAvatI ca nAmnA SaSTha iti mUtratrayArthaH // 1-2-3 // arthateSu kumArayoryathA jainamArgAvAptirjAtA tathA drshyitumaahjaaiijraamcubhyaabhibhuuaa,bhivihaaraabhinnividvcittaa| saMsAracakkassa vimokkhaNahA daguNa te kAmaguNe virattA mUlam-piaputtagA doNi vi mAhaNassa, sakammasIlassa purohiass| porANia tattha jAI, tahA suciNNaM tava saMjamaM ca // 5 // vyAkhyA--jAti-jarA-mRtyubhayAbhibhUtau bahiH saMsArAdvihAraH-sthAnaM bahirvihAraH sa cArthAnmokSa eva, tasminabhiniviSTaM-badAgrahaM cittaM yayostau tathA, saMsArazcakramiva saMsAracakraM tasya 'vimokSaNArtha' tyAgArtha dRSTrA sAdhRniti zeSaH, 'to' anantarokto 'kAmaguNe kAmaguNaviSaye viraktau "piaputtaga"ti priyo-vallabhau putrAveva putrako, priyau ca tau putrako ca priyaputrako dvAvapi 'mAhanasya' dvi , munipathaM harSapratI // tArata 1230 // 2 Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya -*- * * ABGANA | jasya 'svakarmazIlasya yajanAdyanuSThAnaratasya 'purohitasya' zAntikartuH "sarittu"tti smRtvA 'paurANikI' cirantanIM 'to'ti sabhiveze 'jAti' janma jAtismaraNaM praapyetyrthH| tathA 'sucIrNa' nidAnAdinAnupahatatvena samyak sevitaM tapaH saMyamaM ca smRtvA kAmaguNe ciraktAviti yoga iti sUtradvayArthaH // 4-5 / / tatastau yadakArTI tadAhamUlam te kAmabhogesu asajjamANA, mANussaesaM je Avi divvA / mokkhAbhikaMkhI abhijAyasaDDA, tAyaM uvAgamma ime udAhu // 6 // vyAkhyA-'to' purohitasutau kAmabhogeSu "asajjamANa"tti 'asajantau' saGgamakurvantau 'mAnuSyakeSu' manuSyasambandhiSu ye cApi 'divyAH' devasambandhinasteSu ceti prakramaH, mokSAbhikAniNau 'abhijAtazraddhau' utpannatasvarucI 'tAtaM' pitaramupAgamya 'idaM vakSyamANaM all "udAhu" 'udAharatA' uktavantAviti sUtrAkSarArthaH // 6 // bhAvArthastveSAM strANAM kathAnakAdavaseyastatsampradAyazcArya, tathAhi8 citrasambhUtayoH pUrva-bhave yo suhRdAvubhau // abhUtAM vallavau sAdhu-sevAdhvastavipallavI // 1 // tAvapi vratamArAdhyA-bhavatAM bhA murau surau / vrataM hi cena mokSAya, tarhi svargAya jAyate // 2 // kSitipratiSThitapure, tAvabhUtAM tatazyutau // sodarAvibhyatanayo, sodarAvAzvinAviva // 3 // ibhyaputrAstayostatra. catvAro'nyamaharddhikAH // jajJire muhRdaH puNya-zAlinA sulabhA hi te // 4 // upabhujya ciraM bhogAM-ste paDapyanyadA mudA // zrutvA dharma gurUpAnte, pAvajan vijitendriyAH // 5 // pAlayitvA ciraM dIkSAmadhItya vividhaM zrutam // vidhAyAnazanaM prAnte, te vipadya mhrssyH|| 6 // vimAne padmagulmAhve, prathamatridivasthite // jajire || // 23 // * * 4 // 23 // - 4- % Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya panapatram // 232 // CSC%EOS tridazazreSThA-atuHpalyopamAyuSaH / / [yugmam] tatrApi vividhrmogai-rtivaahyaayuraatmnH|| gopajIvAmarau muktvA-'cyacanta prAksurAH pare // 8 // teSvekaH kurudezorvI-lalanAmaulibhUSaNe / iSukArapure bhUmA-niSukArAbhidho'bhavat // 9 // anyastu tasya rAjJo'bhUnmahiSI kamalAvatI // sarvAGgasubhagA bhUmI-gateva jeyavAhinI // 10 // tasyaivAsIttRtIyastu, purodhA bhRgusabakaH / / purodhaso'bhabadbhAryA, turIyastu yazAbhidhA // 11 // purohitasya tasyAbhU-tkAlepi na ydaaijH|| tadA taccintayAtyanta-mantaH sa vyAkulo. bhavat // 12 // dadhyau cetyanizaM cittA-nandanAnandanAn vinA // saudhaM zUnyamivAbhAti, vinA vRkSAn vanaM yathA // 13 // daivajJapacchAM devopa-yAcitAni ca sonvaham / / vyadhAva putraarthmaato hi, devAdIn bahu sevate // 14 // itazca to gopajIva devAvadhinAnyadA // bhRgoH putrau bhaviSyAva, iti jJAtvA mahAzayau // 15 // nirgrantharUpaM nirmAya, bhRgoH saudhe smeytuH|| tau | prekSya muditaH sopi, praannmdrmnniiyutH|| 16 // [ yugmam ] zrutvA tadezanAM zrAddha-dharma ca pratipadya saH / / iti papraccha he pUjyau!, | putrA me bhAvino na vA ? // 17 // tAvRcatuH sutau dvau te, bhAvinau tau ca sanmatI // zizutva eva pravrajyAM, vizvapUjyAM grahISyataH | // 18 // nAntarAyastadA kAryaH, pravajyAM gRhnntostyoH|| tau hi pravajitau lokaM, prabhUtaM bodhayiSyataH // 19 // ityuktvA tau gatau | devA-vanyadA ca tatazyutau / / garne purodhasaH patnyA, yazAyA avataratuH // 20 // tataH sabhAryoM gatvA'sthA-drAme kApi puro hitH|| AjanmApi munInmAsma-pazyatAM matsutAviti / / 21 // atha kramAdyazA'sta, sutayugmaM manoramam vadhAte ca tau vAlau, tatra padyAviva ide // 22 // devAdihAgatAnsAdhU-nmAsa saGgacchatAM sutau // tatsaGgame hi cAritraM, drutamaitau grahIpyataH // 23 // , indrANI / 1232 // Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAbhya // 233 // dhyAtveti mohatimirA-pAstavijJAnalocanau // ityazikSayatAM putrau, yazA-bhRgupurohitau // 24 // "he putrau ! ye hi yatayo, muNDA daNDAdidhAriNaH // zanairnIcaidRzo dammA-dvicaranti bakA iva // 25 // gRhItvA DimmarUpANi. te vinimnanti satvaram // rAkSasA // iva tanmAMsaM, bhakSayanti ca nirdayAH / / 26 // taduvAbhyAM na gantavyaM, teSAM pArzva kadAcana // visrambhazca na kartavya-steSAM visrandhaghAtinAm // 27 // " pitRbhyAM mohamUDhAmyAM, zAtrau tAviti zikSitau // krIDantau jagmatuH svairaM, bahirghAmAcatonyadA // 28 // samIkSyAgacchato mArga-pratipanAnmunIMzca tii|| vaTamArohatAM naMSTvA, vitrastau vihagAviva // 29 // devAiTasya tasbAdhA, sAghavopi smaagtaaH|| upacakramire bhoktuM, pUrvopAcAzanAdikam // 30 // tacca svabhAvikaM vIkSya, vaTasthau tau kumArako // dadhyaturbhaktamevAmI, | bhuJjate na punaH palam // 31 // tatpitrorvacanaM tasmA-deSu saGgacchate katham // doSazcAyamasaMstAbhyA-mukto'mISAM kimAvayoH ? | // 32 // kizcAvAmIdRzAn kApi, zramaNAna dRSTapUrviNau // dhyAyantAviti to prAcyA, jAti sasmaraturnijAm // 33 // zrAmaNyaM prAkRtaM smRtvA, sambuddhau dadhyatuzca tau // pitRbhyAM vaJcitAvAvA-maho! mohAnmRSoktibhiH // 35 // dhyAyantau tAvevamuttIrya tasmAd nyagrodhadrostAnmunIndrAMca natvA / / gatvA svIyaM saudhamabhyetya tAtA-'bhyaNa caJcadvarNamityabhyadhattAm // 35 // ityuktaH sampradAyA, sampradAyazeSaM tu sUtrasiddhamiti tadevAtha vyAkhyAyate / tatra yathA tau tAtamUcatustathAhamUlam-asAsayaM daDDumimaM vihAraM, bahuaMtarAyaM na ya diihmaauN| tamhA gihaMsI na rahaM labhAmo, AmaMtayAmo carisAmu monnN||7|| +44-47 // 233 // AR Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma015 vyAkhyA-azAzvatam' anityaM dRSTvA 'ima' pratyakSaM 'vihAraM' manuSyatvenAvasthAnaM, bahavaH antarAyAH-rogAdayo yatra tadanantacarAdhya garya, 'na ca' naiva dIrgham 'AyuH' jIvitaM samprati palyopamAdyAyuSo'bhAvAt , yata evaM tasmAdguhe na ratiM labhAvahe, ata eva 'Ama- panapatramA |trayAvaH' pRcchAva AvAM cariSyAvo 'mauna' saMyamamiti sUtrArthaH // 7 // evaM taamyaamukt||234|| mUlam-aha tAyao tattha muNINa tesa, tavassa vAghAyakaraM vyaasii| imaM vayaM vedavido vayaMti, jahA na hoI asuANa logo // 8 // ahijja vee parivissa vippe, putte paridRppa gihaMsi jaayaa| bhuccA Na bhoe saha ithiAhi, AraNagA hoha muNI pasatthA // 9 // vyAkhyA-'artha' anantaraM tAta eva tAtakaH 'tatra' tasminnavasare 'munyoH' bhAvataH pratipanamunimAvayoH 'tayoH' kumArayoH / tapasa upalakSaNatvAdazeSadharmAnuSThAnasya ca vyAghAtakaraM vacanamiti zeSaH "vayAsi"tti avAdId, tadeva darzayati imAM vAcaM vedavido badanti, yathA-na bhavati 'asutAnAm' aputrANAM 'lokaH' paralokaH, taM vinA piNDadAnAdyabhAve gatyAdyabhAvAt / tathA ca vedavacA"anapatyA lokA na santIti / " anyairapyuktaM-"putreNa jAyate loka, ityeSA vaidikI zrutiH // atha putrasya putreNa, svargaloke mahIyate // 1 // " iti yata evaM tasmAt // adhItya vedAn, 'pariveSya' mojayitvA viprAn, putrAn 'pariSThApya' nivezya gRhe, he 1234 // jAto'! putrau ! tathA bhuktvA 'Na' iti vAkyAlaGkAre, bhogAna saha sIbhiH, 'AraNyako araNyavAsitApasavratadhAriNau "hoha"ti 4 " hAhA bhavataM yuvA manI prazastAviti satradvayArthaH // 8-9 // itthaM tenokta kumArau yadakArTI tadAha // 23 // Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlam-soaggiNA AyaguNiMdhaNeNaM, mohAnilA pajjalaNAhieNaM / banasUtram saMtattabhAvaM paritappamANaM, lAlappamANaM bahuhA bahuM ca // 10 // // 235 // * purohiaMtaM kAmaso'NuNitaM,nimaMtayaMtaM ca sue dhnnennN| jahakkama kAmaguNehiM ceva, kumAragAte pasamikkha vaktA mUlam-veA ahIA na havaMti tANaM, bhuttA diA niti tamaMtame nnN| jAyA ya puttA na havaMti tANaM, ko nAma te aNumannija eaM? // 12 // mUlam-khaNamittasukkhA bahukAladukkhA, pagAmadukkhA bhanigAmasukkhA / saMsAramokkhassa vipakkhabhUA, khANI aNatyANa u kAmabhogA // 13 // paribvayaMte aniattakAme, aho araaopritppmaanne| annappamatte dhaNamesamANe, pappoti madhu purise jaraM ca // imaM ca me asthi imaM ghanasthi,imaM ca me kiJcamimaM akichAtaM evamevaM lAlappamANaM,harA haraMtitti kaha pamAo? vyAkhyA-'zokAminA' putravirahasambhAvanodbhavazokabahinA, kiMbhUtena ? Atmano guNA aatmgunnaa:-anaadikaalshcrit||235|| * tvAdrAgAdayaste indhanamudIpakatayA yasa sa tathA tena, 'mohAnikAt' ajJAnavAyoH "pajalaNAhieNaM"ti patratvAdadhikaM prajvalanaM yasa Get sa tathA tena, santaptaH mAva:-annAkaraNamasyeti santaptabhAvastaM, ata eva paritapyamAnaM samantAdayamAnaM, 'lAlapyamAnaM punaH puna PiORAN %iAC%E+++%%% Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAdhvabanamatram // 23 // E%4- 1 4 navacAMsi lapantaM, 'bahudhA anekaprakAraM 'bahu ca' prabhUtaM yathA svAttathA, purohitaM 'tamiti prakrAntaM "kamaso"ti krameNa 'anunayantaM' svAmiprAyeNa prajJApayantaM nimantrayantaM ca, sutau dhanena yathAkrama 'kAmaguNaizcaiva' manojJazabdAcaiH kumArako tau 'prasamIkSya' prakarSaNa mohAcchAditamatimAlokya 'vAya' vakSyamANaM uktavantAviti zeSaH kiM tad ? ityA-vedA aghItA na bhavanti 'trANaM' zaraNam , | ttptthnmaatraargtipaatrkssnnaasiddhH| uktaM hi-"akAraNamadhIyAno, brAjhaNastu yudhiSThira ! // duSkulenApyadhIyante, zIlaM tu mama hai rocate // 1 // zilpamadhyayanaM nAma, vRttaM brAhmaNalakSaNam // vRttavaM brAhmaNaM prAhu-rnetarAn vedajIvakAn // 2 // " tathA "bhutta"tti antarbhUtaNigarthatvAdojitA dvijA nayanti tamasopi yattamastamastamastamin-atiraudre rauravAdike narake ityarthaH, 'Namiti vAkyAlakAre, te hi bhojitA kumArgaprarUpaNapazuvadhAdAveva pravarttante, tataH pAtrabuddhyA teSAM bhojanaM naraka hetureveti kutasteSAM nistArakatvaM ? / tathA jAtAba putrA na bhavanti trANaM narakAdau patatAmiti zeSaH / uktazca vedAnugairapi-"yadi putrAdbhavetsvargo, dAnadharmoM na vidyate // muSitastatra lokoyaM, dAnadharmo nirarthakaH // 1 // bahuputrA dulI godhA, tAmracUDamtathaiva ca // teSAM ca prathama svargaH, pacAlloko gami. pyati // 2 // " yatazcaivaM tataH 'ko nAma na kopItyarthaH 'te' tava 'anumanyeta' anujAnIyAtsaviveka iti gamyate 'patat' pUrvoktaM | vedAdhyayanAdIti // tathA. kSaNamAtrasaukhyA bahukAlaM dukha-narakAdiviSayaM yebhyaste bahukAladuHkhAH 'prakAmaduHkhAH' atizayitaduHkhAH 'anikAmasaukhyA:' aprakRSTasukhAH. saMsAramokSasya vipakSabhUtAH, 'khAniH Akaro'narthAnAM, turevakArArtho bhinnakramazra, tataH khAnireva kaambhogaaH|| anarthakhanitvameva spaSTayitumAha-'parivrajan' viSayasukhalAbhArthamitastato bhrAmyan 'anivRttakAmaH' anuparatAmilAma: san, "aho arAo"tti ArSatvAcakha ca minakramatvAdahi rAtrau ca 'paritapyamAnaH' tatprAptyai samantAcintAminA dahyamAnaH, ra + + + // 23 // + Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAjya vanasUtram // 237 // 964TA+ anye-svajanAstadartha pramacA-tatkRtyAsaktacetA anyapramaco dhanaM eSayan' vividhopAyargaveSayamANaH "pappoti"ti prApnoti mRtyu puruSo jarAM ca // tathA-imaM ca me asti dhAnyAdi, idaM ca nAsti rUpyAdi, idaM ca me 'kRtyaM gRhavaraNDikAdi, idamakRtyaM prArabdhamapiNya 014 vANijyAdi na kartumucitaM, 'ta' puruSa evameva' vRthaiva 'lAlapyamAnaM' atyartha vadantaM harantyAyuriti 'harA' dinarajanyAdayo 'haranti' bhavAntaraM nayanti / ityato hetoH kathaM pramAdo dharma kartu yuktaH ? iti suutrpttkaarthH||10-11-12-13-14-15 // atha tau dhanAdinA lobhayituM purodhAH prAhamUlam -dhaNaM pabhUaM saha itthiAhi, sayaNA tahA kAmaguNA pgaamaa| tavaM kae tappati jassa loo, taM savva sAhINamiheva tubbhaM // 16 // nyAkhyA-dhanaM prabhUtaM saha strImiH 'svajanAH' pipilavyAdayaH, tathA 'kAmaguNAH' zabdAdayaH 'prakAmAH' atizAyino vartanta iti gamyaM, 'tapA kaSTAnuSThAnaM 'kRte' nimica 'tapyate' anutiSThati 'yasya' dhanAdelokaH tatsarva svAdhInam 'ica' asminmeva | gRhe "tumbha"ti yuvayoriti sUtrArthaH // 16 // tAvAhatuH- mUlam-dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre ?, sayaNeNa vA kAmaguNehiM ceva ? / samaNA bhavissAmu guNohadhArI, vahi vihArA abhigamma bhikkhaM // 17 // vyAkhyA-dhanena kiM ? na kiJcidityarthaH, dharma eva sAtvikadhurandharairuhyamAnatayA dhRriva dharmadhurA tadadhikAre tatprastAve khaja STAR // 237 // IN26 vAna Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cacarAjya panasUtram // 238 // // 238 // nena vA kAmaguNaizcaiva tataH zramaNau bhaviSyAvo 'guNaudhadhAriNau' kSamAdiguNasamUhadhArakau, bahirgrAmAdibhyo vihAro yayostau 'bahirnihArI' apratibaddhavihArAvityarthaH 'abhigamya' Azritya bhikSAmiti sUtrArthaH ||17|| AtmAstitvamUlatvAddharmAnuSThAnasya tanirAkartuM bhRgurAha - mUlam - jahA ya aggI araNI asaMto, khIre ghayaM tilamahA tilesu / emeva jAyA sariraMmi sattA, saMmucchaI nAsai nAvacihe // 18 // vyAkhyA--yathaiva cakArasyaivakArArthatvAt agniH "araNi" tti 'araNita H' agnimanthana kASThAd 'asan' avidyamAna eva sammUcchati, tathA kSIre ghRtaM tailamatha tileSu, evameva he jAtau ! zarIre savAH " saMmucchaI"ti 'sammUrcchanti' pUrvamasanta evotpadyante / tathA "nAsa" ci nazyanti' abhrapaTalavadvilayamupayAnti / " nAvacihe "ci na punaravatiSThante, zarIranAze sati tamAzAditi sUtrArthaH / / 18 / / kumArAvAhatuH - mUlam -no iMdiagijjho amuttabhAvA, amuttabhAvA vi a hoi nicco / ajjhatthaheuM niaossa baMdho, saMsAraheuM ca vayaMti baMdhaM // 19 // vyAkhyA - no indriyagrAhyaH samva iti prakramaH, 'amUrta bhAvAt' indriyagrAhmarUpAdyabhAvAt, tathA amUrtabhAvAdapi ca bhavati nityaH, tathA hi-yaddravyatve sati amUrtta tamityaM AkAzavat / na cainamamUrttatvAdeva bandhAsambhavaH iti vAcyaM ?, yataH 'ajjhattha he uM" ti ihAdhyAtmazabdenAtmasthAH mithyAtvAdaya ucyante, tatastaddhetuH - tannimitto niyato nizcito'sya jantorbandhaH - karmabhiH saMzleSaH, adhya014 ||238 // Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucarAdhya panasUtram // 239 // // 239 // | yathA'mUrttasyApi nabheso mUttairapi ghaTAdibhiH sambandhaH evamasyApi mUrtairapi karmabhirna virudhyate, tathA saMsArahetuM ca vadanti bandhamiti, tatazvAstyevAtmA cetanAzrayaH, tadabhAve hi pratidehinamupalabhyamAnasya caitanyasya nirAspadatvaprasaGgAt / na ca vAcyaM pRthivyAdibhUtAni caitanyasyAzraya iti na tasya nirAspadatvamiti ? pRthasthiteSu tileSu snehasyeva pRthagbhUteSu bhUteSu caitanyAMzasyApyanupalabdheH yacca yeSu | pArthakyAvasthAyAM svalpamapi nAsti na tatteSu saMhiteSvapi bhavitumarhati reNukaNeSu tailamitra, syAdetanmadyAGgeSu madazaktiH pUrvamanupalabhyamAnApi saMhiteSu teSu dRzyata iti cenmaivaM teSu pUrvamapi madazakteH kiJcidupalabhyamAnatvAt dRzyate hi dhAtakIpuSpeSu manAg baikalya| janakatvaM, guDe balavardhakatvaM ceti, evamanyeSvapi tadaGgeSu draSTavyam, na caivaM pArthakyAvasthAyAM pRthvyAdiSu kiJcidaspaSTamapi caitanyamupalabhyate, tata ebhyo'tirikta eva tasyAzraya eSTavyaH sa cAtmaiveti sthitaM / sa ca nityo bhavAntarayAyI, tasya ca mithyAtvAdibhirbandho bandhAdeva ca saMsAra iti sUtrArthaH // 19 // tatazca mUlam - jahA vayaM dhammamayANamANA, pAvaM purA kammamakAsi mohA / ukhbhamANA parirakkhiaMtA, taM neva bhujjo vi samAyarAmo // 20 // vyakhyA- 'yathA vayaM' ityAvAM 'dharma' samyagdarzanAdikaM ajAnantau 'pApa' pApahetuH 'purA' pUrva 'karma' anuSThAnaM " akAsi" ti 'moha'jJAnAt 'aparuddhyamAnAH' gRhAnnirgamamalabhamAnAH 'parirakSyamANAH' anujIvibhiranupAlyamAnAH 'tat' pApakarma | naiva 'bhUyopi' punarapi samAcarAmo yathAvadviditavastusvarUpatvAditi sUtrArthaH // 20 // anyacca 1 bharUpaM hi pathaka, rUpisyAdibhAjanam / tathA jharUpI jIvo'pi, rUpikarmAdibhAjanam // 1 // adhya014 // 229 // Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banadham // 24 // GUS ra mUlam--anbhAhayami logami, sabvao parivArie / amohAhiM paDatIhi, gihaMsi na raiM labhe // 21 // MAL pAbaba.15 parAmpa vyAkhyA-'abhyAhate' pIDite loke 'sarvataH' sarvAsu dikSu 'parivArite' pariveSTite 'amoghAmi:' avadhyapraharaNopamAbhiH patantIbhiH 'gRhe' gRhabAse na rati labhAvahe, yathA vAgurAveSTito mRgo amodhaiva praharaNAdhenA'myAhato na ratiM labhate evamAtrA| mapIti sUtrArthaH // 21 // bhRgurAhamUlam-keNa abbhAhao loo, keNa vA privaarito| kA vA amohA vuttA, jAyA! ciMtAparo humi 22 vyAkhyA-kena vyAdhakalpanAmyAhato lokaH ? kena vA vAgurArUpeNa parivAritaH? kAbA 'amoghA' amoghapraharaNopamA uktAH? he jAtI! cintAparaH "humi"tti bhavAmi, tato mamAvedyatAmayamartha iti sUtrArthaH // 22 // tAvAhatuHmUlam-maJcuNabbhAhao loo, jarAe privaario| amohA rayaNI vuttA, evaM tAya! viANaha // 23 // vyAkhyA-mRtyunAbhyAhato lokastasya sarvatrApratihataprasaratvAt , jarayA parivAritastasyA etra maraNAbhighAtayogyatApAdane pravaNatvAt , amoghA rajanya uktAH dinAvinAmAvitvAtAsAM dinAtha, tatpatane jhavazyambhAvI janAbhighAtaH, evaM tAta ! vijAnIteti sUtrArthaH // 23 // kizcamUlam-jA jA vaccai rayaNI, na sA pddiniattii| ahammaM kuNamANassa, ahalA jati rAio // 24 // mUlam-jA jA vaccai rayaNI, na sA pddiniattii| dhammaM ca kuNamANassa, sahalA jaMti raaio||25|| // 24 // j||24|| + BREAK + + + Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya vyAkhyA-yA yA vrajati rajanI upalakSaNatvAdinaM ca na sA 'pratinivarttate' punarAgacchati, tAzcAdharma kurvato jantoriti zeSaH, 4 adhya014 la aphalA yAnti rAtrayaH, adharmanibandhanaM gAsthimiti tatyAga eva zreyAn // tathA-prAgvanavaraM "dhammaM ca" ti dharma punaH yanasUtram 4 kurvANasya saphalA dharmaphalatvAjanmanaH na ca vrataM vinA dharma ityatastadeva patipatsyAvahe iti sUtradvayArthaH // 24-25 // atha tdv|| 241 // | canena pratibuddho bhRgurAhamUlam-egao saMvasittANaM, duhao smmttsNjuaa| pacchA jAyA! gamissAmo, bhikkhamANAkule kule|26| vyAkhyA-'ekataH' ekasmin sthAne 'samuSya' sahaiva upitvA "duhao" ti dvayaM ca dvayaM ca 'dvaye AvAM yuvAM ca samyaktvasaMyutA upalakSaNatvAddezaviratyA ca saMyutAH 'pazcAda' yauvanottarakAlaM he jAtau ! gamiSyAmo vayaM pravajya mAsakalpAdikrameNeti zeSaH, bhikSamANAH 'kule kule' gRhe gRhe ajJAtoJchavRttyeti sUtrArthaH // 26 // kumArAvAhatuH mUlam-jassasthi maccuNA sakkhaM, jassa va'thi palAyaNaM / jo jANe na marissAmi, so hu kaMkkhe sue siA // 27 // mUlam-ajeva dhamma paDivajayAmo, jahiM pavaNNA na puNabbhavAmo / // 241 // aNAgayaM neva ya asthi kiMci, saddhAkhamaM Ne viNaittu rAgaM // 28 // PI 241 // vyAkhyA-yasyAsti mRtyunA saha 'sakhya' maitrI, yasya vAsti 'palAyana nazanaM' mRtyoriti prakramaH, tathA yo jAnAti yathAI na | SHAISALCASHASOM CO5A4 na Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yanasUtram uttarAdhya- ||mariSyAmi, "so hu" tti sa eva 'kAGkSati' vAJchati 'zvaH' AgAmidine syAdidaM kAryamiti zeSaH // tatazca - adyaiva dharma pratipadyAmahe / adhya0 14 "jahiM" ti ArSatvAdyaM dharmaM 'prapannAH' AzritA na punaH "bhavAmo" tti 'bhaviSyAmaH ' na punarjanmajarAmaraNAdyanubhaviSyAmastadabhAvahe - tutvAddharmasya / kiJca-'anAgatam' amAptaM naiva cAsti 'kiJcit sundaramapi vastu viSayasaukhyAdi, sarvabhAvAnAmanantazaH prAptatvAt, ataH zraddhA - abhilASaH (tayA) kSamaM - yuktaM dharmAnuSThAnaM kartumiti zeSaH, "Ne" tti 'naH' asmAkaM "viNaittu" ti vyapanIya 'rAga' svanAbhiSvaGgalakSaNamiti sUtradvayArthaH / / 27-28 / / idaJcAkarNya jAtatratAzayo bhRgurbrAhmaNIM dharmavighnakarIM matvedamAha // 242 // // 242 // mUlam - pahINaputtassa hu natthi vAso, vAsihi ! bhikkhAyariAi kAlo / sAhAhiM rukkho lahaI samAhiM, chinnAhiM sAhAhiM tameva khANuM // 29 // mUlam - paMkkhAvihUNo va jaheha pakkhI, bhicavihUNo va raNe nariMdo / vivannasAro vaNio va poe, pahINaputtomhi tahA ahaM pi // 30 // vyAkhyA - " kahINaputtassa" tti putrAbhyAM mahINaH tyaktaH putraprahINastasya prAkRtatvAt pUrvAparanipAtaH, 'hu:' pUraNe nAsti 'vAsaH' avasthAnaM mama gRha iti zeSaH, he vAsiSTha ! vasiSThagotrodbhave ! 'bhikSAcaryAyAH ' vratasya 'kAla:' prastAvo varttate iti gamyaM / kimityevam ? ata Aha-- zAkhAbhirvRkSo labhate 'samAdhi' svAsthyaM, chinnAbhiH zAkhAbhiH 'tameva' vRkSaM sthANuM jano vadatIti zeSaH, yathA hi zAkhA drumasya zobhA saMrakSaNAdinA samAdhitatra evaM mamApyetau sutau tadrahitazcAhamapi sthANukalpa eveti bhAvaH / kiJca - pakSavihIno // 242 // Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- 'vA' dRSTAntAntarasamuccaye, yathA 'iha' loke pakSI, bhRtyavihIno vA raNe narendro, 'vipannasAro' vinaSTahiraNyAdidravyo vaNigiva 'potera adhya014 yanasatrAta pravahaNe bhinne iti zeSaH, ete yathA vyasanabhAgitayA viSIdanti putramahINastathAhamapyasmIti sUtradvayArthaH // 29-30 // vAsiSThayAha ___ mUlam -susaMbhiA kAmaguNA ime te, saMpiMDiA aggrsppbhuuaa| // 243 bhuMjAmu tA kAmaguNe pagAmaM, pacchA gamissAmi pahANamaggaM // 31 // vyAkhyA-'musambhRtAH suSTu saMskRtAH kAmaguNAH 'ime svagRhavartinaH 'te' taka, tathA 'sampiNDitAH' puJjIkRtAH "aggarasa" tti casya gamyatvAdagryAH-pradhAnAste ca te rasAzva-madhurAdayo agryarasAH prabhUtAH, kAmaguNAntargatatvepi rasAnAM pRthagupAdAnamatigRddhihetutvAt bhuJjIvahi 'tat tasmAtkAmaguNAn 'makAmam' atyartha 'pazcAda' vRddhAvasthAyAM gamiSyAvaH 'pradhAnamArga' pravrajyArUpaM muktimArgamiti sUtrArthaH // 31 / / bhRguH pAha mUlam-bhuttA rasA bhoi ! jahAi No vao, na jIviaThAe jahAmi bhoe / lAbhaM alAbhaM ca suhaM ca dukkhaM, saMcikkhamANo carissAmi moNaM // 32 // vyAkhyA-'bhuktAH' sevitA rasA upalakSaNatvAccheSakAmaguNAzca "bhoi" ti he bhavati ! brAhmaNyA AmantraNametat, 'jahAti' // 243 // tyajati 'na:' asmAn vayaH' prakamAdiSTakriyAkaraNakSama, upalakSaNatvAjjIvitaM ca, tato yAvattanna tyajati tAvatpanajAma iti bhaavH|| 51 dIkSAM hi bhavAntarabhAvibhogArtha gRhNAsi te cAdhunApi santyeva tatkiM tayeti preraNAyAmAha-na 'jIvitArtham' asaMyamajIvitahetoH prajahAmi BIHAR DIL 243 // Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---- uttarAdhyA bhogAn kintu lAbhamalAbhaM ca, sukhaM casya bhinnakramAd duHkhaM ca "saMcikkhamANo" ti 'samatayA IkSamANaH' lAbhAlAbhamukhaduHkhajIvitama-16 adhya014 yamamA raNAdiSu samatAmeva bhAvayaniti bhAvaH, cariSyAmi 'maunaM' munibhAvaM, tato muktyarthameva me dIkSApatipaciriti sUtrArthaH / 32 / yazA pAha-IA malam-mA hu tumaM soariANa saMbhare, juNNo va haMso pddisoagaamii| // 244 bhaMjAhi bhogAI mae samANaM, dakkhaM kha bhikkhAyariA vihAro // 33 // vyAkhyA-'mA' niSedhe, 'hu' vAkyAlaGkAre, tvaM 'saudaryANAM' bhrAtRNAmupalakSaNatvAccheSasvajanAnAM bhogAnAM ca "saMbhare" tti asmArSIH "juNNovva haMso" ti jIrNo haMsa iva pratisrotogAmI san, ayaM bhAvaH-yathAsau nadIsrotasi pratikUlagamanamatikaSTamArabhyApi tatrAzaktaH punaranusrota eva dhAvati, tathA tvamapi vratabhAraM voDhumakSamaH svajanAn bhogAMzca smariSyasi, tato bhukSva bhogAn mayA 'samAna' sAI, "dukkhaM khu" ti duHkhameva 'bhikSAcaryA' bhikSATanaM 'vihAro' grAmAdiSvapratibaddhavihAraH, upalakSaNaJcaitacchirolocAdInAmiti sUtrArthaH // 33 // bhRguH pAha mUlam-jahA ya bhoi ! taNuaM bhuaMgamo, nimmoaNiM hecca palei mutto / emae jAyA payahati bhoe, tehaM kahaM nANugamissamiko ! // 34 // mUlam-chiMdittu jAlaM abalaM va rohiA, macchA jahA kAmaguNe pahAya / P244 dhorejasIlA tavasA udArA, dhIrA hu bhikkhAyariaMcaraMti // 35 // SAAOMOMOMOMkA OMOM // 244 // OMOM Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- __vyAkhyA-yathA 'cA, pUrtI "bhoI" ti he bhavati ! 'tanujAM' dehodbhavAM bhujaGgamo 'nirmocanIM' kazrulikAM hitvA 'paryeti' sama-18|adhya014 ntAdgacchati 'mukto nirapekSaH "emee" ti evametau jAtau 'prajahItaH' tyajato bhogAn 'to' jAtau ahaM kathaM na 'anugamiSyAmi' pratrayanasUtram jyAgrahaNenAnusariSyAmi 'ekaH' advitIyaH, kiM? mamAsahAyasya gRhavAseneti bhAvaH // tathA-chitvA jAlam 'abalamiva' durbalamiva blii|| 245 // | yo'pIti zeSaH, 'rohitAH' rohitajAtIyA matsyAzcarantIti sambandhaH, 'yathe' ti dRSTAntopanyAse, tatheti gamyate, tatazca tathA jAlarUpAn kAmaguNAn 'pahAya' tyaktvA dhuri vahanti dhaureyAsteSAmiva zIlam-utkSiptabhAranirvAhalakSaNaM yeSAM te tathA, 'tapasA' anazanAdinA | 'udArAH' pradhAnAH 'dhIrAH' sAttvikAH 'huH' iti yasmAdbhikSAcaryA vrataM carantyato'hamapItthaM vratameva grahISyAmIti sUtradvayArthaH // 34-35 // | itthaM pratibodhitA brAhmaNyAha mUlam-nabhe va koMcA samaikkamaMtA, tatANi jAlANi dalittu haMsA / ___ paliMti puttA ya paI a majjhaM, tehaM kahaM nANugamissamikA ? // 36 // vyAkhyA-nabhasIva krozAH 'samatikrAmantaH tAn tAnuddezAnullaGganyantaH, 'tatAni' dIrghANi 'jAlAni' bandhanAni 'dalitvA'8 bhittvA "haMsa" ti casya gamyatvAt IsAzca "paliMti" ti 'pariyanti' samantAdgacchanti, evaM putrau ca patizca "majhaM" ti mama samba gatimAna ndhino ye tatajAlopamaM viSayAbhiSvaGgaM hitvA nabhAkalpe nirupalepe saMyamAdhvani tAni tAni saMyamasthAnAnyatikrAmanto yAnti vAnaI 245 // 18] kathaM nAnugamiSyAmyekA satIti mUtrArthaH // 36 // itthaM caturNAmapi vratapatipattau yadabhUtavAdazabhiH sUtrairAha 35CAOMOMOMOMOMOM HALSASHASHIKARAN // 245 // Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 246 // // 246 // mUlam - purohiaM taM sasuaM sadAraM, succA'bhiNikkhamma pahAya bhoe / kuTuMbasAraM viluttamaM taM rAyaM abhikkhaM samuvAya devI // 37 // vaMtAsI purilo rAyaM, na so hoi pasaMsio / mAhaNeNa paricattaM, dhaNaM AyAu micchasi // 38 // savaM jagaM jai tuhaM, savvaM vA'vi dhaNaM bhave / savvaM pi te apajjattaM, neva tANAya taM tava // 39 // marihisi rAya jayA tayA vA, maNorame kAmaguNe pahAya / iko hu dhammo naradeva ! tANaM, na vijjai annamiheha kiMcI // 40 // nA'haM rame pakkhiNi paMjare vA, saMtANachinnA carissAmi moNaM / akiMcanA ujjukaDA nirAmisA, pariggahAraMbhaniattadosA // 41 // davaggiNA jahA raNe, DajjhamANesu jaMtusu / anne sattA pamoaMti, rAgaddosavasaMgayA || 42 // evameva vayaM mUDhA, kAmabhogesu mucchiA / DajjhamANaM na bujjhAmo, rAgadosaggiNA jagaM // bhoge bhuccA mittA ya, lahubhUyavihAriNo / AmodamANA gacchaMti, diyA kAmakamA iva // 43 // 44 // adhya014 / / 246 // Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtram ime a baddhA phaMdaMti, mama hatthajamAgayA / vayaM ca sattA kAmesu, bhavissAmo jahA ime // 15 // sAmisaM kulalaM dissa, bajjhamANaM nirAmisaM / AmisaM sarvvamujjhittA, viharistAmo nirAmisA // 46 // // 247 // giddhovame unaccA NaM, kAme saMsAravaguNe / urago suvapaNapAse vA, saMkamANo taNuM care // 47 // nAgova baMdhaNaM chittA, appaNo vasaI ve| eaM patthaM mahArAyaM, isuAreti me suyaM // 48 // vyAkhyA-purohitaM taM sasrutaM sadAraM zrutvA 'abhiniSkramya' gRhAnnirgatya mahAya bhogAn pratrajitamiti zeSaH, 'kuTumbasAraM' dhanadhAnyAdi, vipulaM ca taduttamaM ca vipulottamaM tatpurohitatyaktaM gRhantamiti zeSaH, "rAyaM" ti rAjAnaM 'abhIkSNaM' punaH punaH 'samuvAca' samyaguvatI 'devI' kamalAvatI nAmnI / kiM tat ? ityAha- 'vAntAzI' vAntabhojI puruSo ya iti zeSaH, he rAjan ! na sa bhavati prazaMsito dhIdhanairiti zeSaH, kathamahaM vAntAzI ? ityAha-yato brAhmaNena parityaktaM dhanamAdAtumicchasi tyaktadhanaM hi gRhItojjhitatvena vAntakalpaM, taccAditsurbhavAnapi vAntAzyeva, na caitadbhavAdRzAmucitamityAzayaH // kiJca - sarva jagadyadi " tuhaM" ti tava Ayattamiti zeSaH, sarve vApi dhanaM bhavet sarvamapi tat 'te' taba 'aparyAptam' azaktamicchAM pUrayitumiti zeSaH, aparyavasitatvAttasyAH / tathA naiva jarAmaraNAdyanodAya 'tadi' ti sarvaM jagaddhanaM vA taveti // kiJca mariSyasi rAjan ! yadA tadA vA kAle, jAtasya dhruvaM mRtyu|ryaduktaM - "kacitsakhe ! tvayA dRSTaH, zrutaH sambhAvito'thavA // kSitau vA yadi vA svarge, yo jAto na mariSyati ? // 1 // / " manoramAn kAmagaNAna 'prahAya' tyaktvA na ta kiviyA sahA''yAsyatIti bhAvaH / tataH "ego hu" ti eka eva dharmo naradeva ! 'trANaM zaraNaM, / / 247 / / adhya014 // 247 // Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram / / 248 // / / 248 / / na vidyate anyat "iheha" tti ihaloke iha ca maraNe kiJcitrANamiti sambandhaH, tato dharma eva vidheyo vidvadbhiriti bhAvaH // yato dharmAdinA na trANaM tataH- nA'haM ' rame ' ratimavAmomi "paksviNi paMjare va" tti pakSiNIva paJjare, ayaM bhAvaH - yathA'sau duHkhadAyina paJjare ratiM na prApnoti evamahamapi jarAmaraNAdyupadravavidrute bhavapaJjare / ata eva "saMtANa chinna" ti 'chinnasantAnA' makramAdvinAzitastrehasantatiH cariSyAmi 'maunaM' munibhAvaM, 'akiJcanA' hiraNyAdikiJcanarahitA, Rju-mAyArahitaM kRtam - anuSThitaM yasyAH sA RjukRtA, niSkrAntA AmiSAd - viSayAdernirAmiSA, parigrahArambhAveva jIvadUSaNAddoSau tAbhyAM nivRttA parigrahArambhadoSanivRttA, sUtre caivamupanyAsaH prAkRtatvAt // tathA -- davAgninA yathA'raNye dadyamAneSu jantuSu 'anye' 'savAH' avivekinaH pramodante rAgadveSavazaGgatAH / evameva vayaM 'mUDhAH' mohavazagAH kAmabhogeSu mUcchitAH dahyamAnaM na budhyAmahe rAgadveSAgninA 'jagat' prANisamUhaM, yo hi saviveko rAgAdirahitazca syAt sa dAvAgninA dahyamAnAnanyasattvAn dRSTvA svarakSaNopAyapara eva syAnna tu modate, yastuM mUrkho rAgAdimAMca sa Ayatimacintayanmodate, tato vayamapi bhogAtyAgAdajJAnina eveti bhAvaH / ye tvevaMvidhA na syuste kiM kuryurityAha - bhogAn zuktvA punaruttarakAlaM vAntvA ca laghurvAyustadbhUtAH santo viharantItyevaM zIlA laghubhUtavihAriNo'matibaddhavihAriNa ityarthaH, 'AmodamAnAH' pramodaM yAntastathAvidhAnuSThAneneti zeSaH, gacchanti vivakSitasthAnamiti zeSaH, ka iba ? minnakramasya ivazabdasyeha yogAt 'dvijA iva' pakSiNa iva 'kAmakramAH' svecchAcAriNaH, yathA hi dvijA yatra yatra rocate tatra tatra modamAnA bhrAmyanti, evaM munayopyabhiSvaGgAbhAvAdyatra yatra saMyamanirvAhastatra tatra yAntIti bhAvaH / punararthAdiSu rAgaM nirAkartumAha - 'ime' pratyakSAH zabdAdayo viSayAH 'caH ' apyarthe bhinnakrama, tato 'baddhA api' niyantritA api bahUpAyai rakSitA apItyarthaH, spandante' asthitidharmatayA kampante, ye kIdRzAH ? || adhya0 14 / / 248 // Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 249 / / 249 // ityAha-mama upalakSaNatvAttatra ca hastaM he Arya ! AgatAH svavazA ityarthaH, 'vayaM ca' vayaM punaH saktAH kAmeSvevaMvidheSvapi tadaho mohavilasitamiti bhAvaH / yataH evaM tato bhaviSyAmo yathA 'ime' purohitAdayaH, ayaM bhAvaH - yathAmImizcaJcalatvaM vIkSyAmI tyaktAstathA vayamapi tyakSAmaH iti / / nanvasthirA api kAmAH sukhahetavastatkiM tyajyante ? ityAha- 'sAmiSaM ' pizitarUpAmiSayuktaM 'kulalaM' gRdhaM zakunikAM vA dRSTrA 'bAdhyamAnaM' pIDyamAnaM vihagAntarairiti gamyate, 'nirAmiSaM ca tameva nirbhayaM vIkSyeti zeSaH, 'AmiSaM' dhanadhAnyAdisaGgahetuM sarvamujjhitvA 'vihariSyAmi' apratibaddha vihAreNa 'nirAmiSA' niHsaGgA // uktAnuvAdenopadeSTumAha - 'gRdhopamAn' sAmiSagRsamAn 'tuH' pUrttI, jJAtvA "gaM" vAkyAlaGkAre, kAmayante - zabdAdIna vAJchantIti kAmAH - viSayAbhilASiNastAn saMsAravarddhanAn, "urago suvaNNapAseva" tti uraga iva 'suparNapArzve ' garuDAbhyarNe 'zaGkamAno' bhayatrastaH 'tanu' stokaM yatanayetyarthaH 'careH' kriyAsu pravathAH, yathA garuDopamairviSayairna vAdhyase tathA yatasveti bhAvaH // tatazca - nAga iva bandhanaM chittvA Atmano vasatiM vraja, ayaM bhAvaHyathA hastI bandhanavastrAM chitvAtmano 'vasatiM ' vindhyATavIM vrajatyevaM tvamapi karmabandhanaM chitvA AtmanaH zuddhajIvasya vasatim-AzrayaM muktiM vrajeH, anena dIkSAyAH phalamuktaM, evamupadizyopasaMharati / 'etad' yanmayoktaM 'pathyaM' hitaM 'mahArAja !' iSukAra ! ityetanmayA zrutaM sAdhubhyo na tu svadhiyaivocyata iti sUtradvAdazakArthaH / / 37-38-39-40-41-42-43-44-45-46-47-48 // evaM ca taddvirA pratibuddho nRpastato yattau dvAvapi cakratustadAha mUlam - caittA viulaM rajje, kAmabhoge a duccae / nivisayA nirAmisA, ninnehA niSpariggahA // 49 // sammaM dhammaM viANittA, ciccA kAmaguNe vare / tavaM pagijjha jahakkhAyaM, ghoraM ghoraparakkamA // 50 // adhya014 // 249 // Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 715 -0 5 uttarAdhyA vyAkhyA-tyatvA vipulaM rAjyaM kAmabhogAMva dustyajAn 'nirviSayau' viSayarahitAvata eva 'nirAmipau' abhiSvAhetarahitI 'ni:- IST snehI nimmatibandhau 'niHparigrahI' mArahitau // samyag 'dharma' zrutacAritrAtmakaM vijJAya tyaktvA kAmaguNAn varAn , punaH kAmaguNayanasUtram tyAgAbhidhAnamatizayakhyApakaM, 'tapo' anazanAdi 'pragRhya' aGgIkRtya 'yathAkhyAtaM' yathA-yena prakAreNa jinarAkhyAtaM-kathitaM 'ghoram' // 25 // atiduSkara, ghoraH parAkramaH karmArijayaM pati yayostau ghoraparAkramau pravavrajaturiti zeSa iti sUtradvayArthaH // 49-50 // sampati sama stAdhyayanArthopasaMhAramAha| mUlam-evaM te kamaso buddhA, savve dhammaparAyaNA / jammamaccubhaoviggA, dukkhassaMtagavesiNo // 51 // sAsaNe vigayamohANaM, puviM bhAvaNabhAviA / acireNeva kAleNaM, dukkhassaMtamuvAgayA // 52 // rAyA ya saha devIe, mAhaNo apurohio| mAhaNI dAragA ceva, savve te parinivvuDatti bemi|53| vyAkhyA-'evam' amunA prakAreNa 'tAni' pUrvoktAni SaDapi 'kramazo' yathoktakrameNa buddhAni sarvANi dharmaparAyaNAni janmamRtyuhai bhagodvinAni duHkhasyAntagaveSakAni // zAsane 'vigatamohAnAm' arhatA 'pUrvam' anyajanmani bhAvanayA-dharmAbhyAsarUpayA bhAvitAni vAsitAni bhAvanAbhAvitAni 'acireNaiva kAlena' svalpakAlenaiva duHkhasya 'anta' molam 'upAgatAni' prAptAni sarvatra prAkRtatvAt pulliGganirdezaH // mandamatismaraNAya punaradhyayanArthamupasaMharannAha-'rAjA' iSukAraH saha 'devyA' kamalAvatyA brAhmaNazca 'purohito' bhRguH brAhmaNI yazAdArako tatputrau 'caitra' pUrtI, sarvANi tAni 'parinitAni' murti gatAnIti suutraarthH||51-53|| itibravImIti mAgvat // - BREA%AAOMOMOMOMOM %-5 // 250 // Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram / / 251 / / / / 251 // // atha paJcadazamadhyayanam // / / arham / / vyAkhyAtaM caturdazamadhyayanaM samprati sabhikSunAmakaM paJcadazamArabhyate, asya cAyaM sambandhaH - ihAnnantarAdhyayane nirnidAnatAguNa uktaH, sa ca mukhyatayA bhikSoreveti tadguNA ihocyante, ityanena sambandhenAyAtasyAsyedamAdisUtram - mUlam - moNaM carissAmi samecca dhammaM, sahie ujjukaDe niANacchinne / saMthavaM jahijja akAmakAme, aNNAesI parivae sa bhikkhU // 1 // vyAkhyA-'maunaM' zrAmaNyaM cariSyAmItyabhiprAyeNeti zeSaH, 'sametya' prApya 'dharma' zrutacAritrabhedaM, 'sahito' yukto'nyasAdhubhira gamyaM, na tvekAkI, ekAkibhAvasyAgame niSiddhatvAt, yaduktaM - "ikassa kao dhammo, sacchaMdagaI maippayArassa // kiM vA karei iko, pariharau kahamakajjaM vA ? // 1 // " tathA 'RjukRtaH' azaThAnuSThAnaH "niANachinne" tti chinnam -apanItaM nidAnaM - viSayadyadyabhiSvaGgarUpaM yena sa chinnanidAnaH vyatyayastvihottaratra ca prAkRtatvAt 'saMstavaM' mAtrAdibhiH paricayaM 'jahyAt' tyajet 'akAmakAmaH ' na kAmAbhilASI, ajJAtaH- tapasvitAdiguNaireSayate grAsAdikamityevazIlo'jJAtaiSI 'paritrajed' aniyatavihAreNa viharet "sa bhikkhu"tti ya evaMvidhaH sa bhikSuranena siMhatayA niSkramya siMhatayaiva viharaNaM bhikSutAnimittamiti sUcitamiti sUtrArthaH // 1 // siMhatayA vihArameva vizeSata Aha adhya015 1 / / 251 / / Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 252 // AACAOMOM mUlam-rAovarayaM carija lADhe, virae veaviAyarakkhie / adhya015 paNNe abhibhUya savadaMsI, je kamhi vi na mucchie sa bhikkhU // 2 // vyAkhyA- "rAovarayaM" ti uparatarAgaM yathA syAttathA 'cared' viharet "lADhe" ti sadanuSThAnatayA pradhAnaH, 'virato' asaMyamAnivRtto 'vedavid' AgamavedI "Ayarakkhie"tti AtmA rakSito durgateryena sa AtmarakSitaH, yadvA AyA:-samyaktvAdilAmA rakSitA yena sa AyarakSitaH 'pAjJo' heyopAdeyabuddhimAna, abhibhUya parISahopasargAniti zeSaH, sarva-prANivargamAtmavatpazyatIti sarvadarzI, yaH kasmizcitsacittAdivastuni na macchitaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 2 // tathA mUlam-akkosavahaM viittu dhIre, muNI ghare lADhe niccamAyagutte / avaggamaNe asaMpahiThe, jo kasiNaM ahiAsae sa bhikkhU // 3 // vyAkhyA-Akrozazca vadhazca AkrozavadhaM tad 'viditvA' svakRtakarmaphalametaditi matvA 'dhoro' akSobhyaH munizcaredapatibaddhavihAreNa "lADhe" ti prAgvat, 'nityaM' sadA AtmA gupto-rakSito'saMyamasthAnebhyo yena sa tathA, avyagram-asamaJjasacintoparataM mano yasya sa tathA, 'asampahRSTaH' AkrozadAnAdiSu na sampaharSavAn , amRnyAkrozavAkyAni karmakSayahetutayA mamAnandAya jAyante paramayaM varAko munInAzAtya kathaM bhaviSyatItyAdikamapyajalpannityarthaH, yaH 'kRtsnaM' samastamAkrozavadham 'adhyAste' sahate sa bhikSuriti suutraarthH|| kizca IP // 252 // malam-paMtaM sayaNAsaNaM bhaittA, sIuNhaM vivihaM ca daMsamasagaM / BADRES-OMOMOM-CA 252 // Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyaavaggamaNe asaMpahihe, jo kasiNaM ahiAsae sa bhikkhU // 4 // kAadhya015 yanasUtram vyAkhyA-'pAntam' avamaM zayanAsana, upalakSaNatvAdojanAcchAdanAdi ca 'bhuktvA' sevitvA zItoSNaM vividhaM ca daMzamazakaM | // 253 // pApyeti zeSaH, sarvavApi samAhAradvandvaH, zeSa mAgvaditi sUtrArthaH // 4 // anyacca mUlam-No sakkiamicchaI na pUaM, no vi a vaMdaNagaM kao pasaMsaM ? / se saMjae subbae.tavassI, sahie Ayagavesae sa bhikkhU // 5 // vyAkhyA-'no' naiva 'satkRtaM' satkAramabhyutthAnAnugamanAdikamicchati, na 'pUjAM vastrAdisapI, 'no pi ca 'vandanaka' dvAdazAvartAdikaM, kutaH 'prazaMsAM nijaguNotkIrtanarUpA ? naivecchatIti bhAvaH / 'saH' evaMvidhaH samyaga yatate sadanuSTAnaM pratIti saMyataH, 'muvrataH' zobhanavrataH 'tapasvI' prazasyatapAH 'sahitaH samyagjJAnakriyAbhyAM, yadvA saha hitenAyati pathyenAnuSThAnena vacate iti sahitaH, AtmAnaM karmamalApagamAcchuLe gaveSayatItyAtmagaveSako yaH sa bhikSuritistrArthaH // 5 // tathA mUlam-jeNa puNa jahAi jIviaM, mohaM vA kasiNaM niacchai / naranAriM pajahe sayA tavassI, na ya koUhalaM uvei sa bhikkhU // 6 // // 253 // vyAkhyA-'yena' hetubhUtena punaHzabdo'sya sarvathA saMyamaghAtitvavizeSadhotako 'jahAti' tyajati 'jIvitaM' saMyamajIvitaM 'mohaM // 253 // 18 vA' mohanIyaM kapAyanokaSAyAdirUpaM 'kRtsnaM' sakalaM 'niyacchati' badhnAti tadevaMvidhaM narazca nArI ca naranAri 'prajakhAt' tyajetsadA yasta RAHUA56459AAAA Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya-6 yanasUtram // 254 // SABAC // pasvI, na ca 'kutuhalaM' abhuktabhogatve syAdiviSayaM, upalakSaNatvAdbhuktabhogatve smRti copaiti samikSuriti sUtrArthaH // 6 // atha piNDa-pAadhya015 | vizudidvAreNa mikSutvamAha| mUlam-chinnaM saraM bhomamaMtalikkhaM, suviNaM lakkhaNa daMDa vatthuvijaM / aMgaviAraM sarassavijayaM, jo vijAhiM na jIvaI sa bhikkhU // 7 // vyAkhyA-chedanaM chinnaM vastradantakASThAdInAM tadviSayazubhAzubhanirUpikA vidyApi chinnamityuktA, evaM sarvatra / "devemu uttamo lAho, mANusemu a majjhimo // Asuresu a gelanaM, maraNaM jANa rakkhase // 1 // " ityAdi chinnaM / "sara" ti svarasvarUpAbhidhAnaM 2"sajaM ravai mayUro" ityAdikaM / "sajeNa lahai vitti, kayaM ca na viNassai / / gAvo puttA ya mittA ya, nArINaM hoti vallaho // 1 // " ityAdikaM ca / tathA bhUmau bhavaM bhaumaM bhUkampAdilakSaNaM, "zabdena mahatA bhUmi-yaMdA rasati kampate // senApatiramAtyazca, rAjA rASTaM ca pIDyate // 1 // " ityAdi / antarikSam-AkAzaM tatra bhavamAntarikSaM gandharvanagarAdikaM, yathA-"kapilaM sasya ghAtAya, mAJjiSThaM haraNaM gavAm // avyaktavarNa.kurute, balakSobhaM na sNshyH||1|| gandharvanagaraM snigdhaM, sapAkAraM satoraNam // saumyAdizaM samAzritya, rAjastadvijayaGkaram // 2 // " ityAdi / 'svamaM svamagatazubhAzubhakathanaM, yathA-"gAyane rodanaM vidyA-bargane vaghavandhanam // isane zocanaM 1 deveSu uttamo lAbho, mAnuSyeSu ca madhyamaH AsureSu ca glAnya, maraNaM jAnIhi rAkSase // 1 // " 2 SaDja rauti mayUraH' / |3'ghaDajena labhate vRtti, kRtaM ca na vinazyati / gASaH putrAca mitrANi ca, nArINAM bhavati vallabhaH // 1 // - USDHOOMARG555 // 254 // AAS Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasatram ASSAMAA // 255 // brUyA-tpaThane kalahaM tathA // 1 // " ityAdi / tathA lakSaNaM strIpuruSAdInAM, yathA-"cakkhusiNehe mubhago, daMtasiNehe a bhoaNaM miheN| adhya0 | tayaneheNa ya sokkhaM, nahanehe hoti paramavaNaM // 1 // " ityAdi / tathA 'daNDo' yaSTistatsvarUpakathanam, 2"egapavvaM pasaMsaMti, dupavvA kalahakAriA" ityAdi / tathA vAstuvidyAM pAsAdAdilakSaNAbhidhAyakaM zAstraM, tathA 'aGgavikAraH' ziraHsphuraNAdinA zubhAzubhasvarUpakathanam, "siraphuraNe kira rajjaM, piamelo hoi bAhuphuraNaMmi" ityAdi / svasya-durgAzivAdirutarUpasya vijayaH zubhAzubhanirUpaNAbhyAsaH svaravijayaH, "gatistArA svaro vAmo, durgAyAH zubhadaH smRtaH // viparItaH praveze tu, sa evAbhISTadAyakaH // 1 // " ityAdi / tato ya etAbhirvidyAbhina jIvati, naitA eva jIvikAH prakalpya mANAn dhArayati sa bhikSuriti suutraarthH|| 7 // tathA mUlam-maMtaM mUlaM vivihaM vijaciMtaM, vamaNavireaNadhUbhanittasiNANaM / Aure saraNaM tigicchittaM ca, taM pariNAya parivae sa bhikkhU // 8 // vyAkhyA-'mantram' OMkArAdisvAhAparyantaM "mUlaM" ti sahadevyAdimRlikAkalpazAstraM "vividhAM' nAnAprakArAM 'vaidyacintA' vaidya| sambandhinI pathyauSadhAdivyApArAtmikAM cintAM "varjayed dvidalaM zUlI, kuSTI mAMsaM jvarI ghRtam // navamannamatIsArI, netrarogI ca maithu- 12 nam // 1 // " ityAdikAM / vamanam-udgiraNaM, virecanaM-koSThazuddhirUpaM, dhUma-manaHzilAdisambandhinaM "neta" ti netrazabdenAtra netrasaMskArakaM samIrAJjanAdi parigRhyate, snAnam-apatyAdyartha mantrauSadhasaMskRtajalairabhiSekaH, vamanAdInAM snAnAntAnAM samAhAradvandvaH, "Aure // 255 // 1'cakSuHsnehe subhago, dantasnehe ca bhojanaM miSTama / tvAnehena ca saukhya, nakhasnehe bhavati paramadhanama ||1||2'ekp prazaMsanti dviparvA klezakArakA' / / 3 'ziraHsphuraNe kila rAjyama, priyameLo bhavati bAhusphuraNe' RECASSSSSS %OMgara // 255 || Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yanasUtram uttarAdhya / saraNaM" ti mukhyatyayAdAturasya sataH 'smaraNaM' hA tAta ! hA mAtarityAdirUpaM, 'cikitsitaM ca' Atmano rogapratikArarUpaM, 'tad' iti |iyaa sarva pUrvoktaM "pariNAya" ti jJaparijJayA zAkhA pratyAkhyAnaparikSayA ca pratyAkhyAya 'parivrajet' saMyamAdhvani gacchedyaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 8 // tthaa|| 256 // mUlam-khattiyagaNauggarAyaputtA, mAhaNa bhoia vivihA ya sippiNo / 'no tesiM vayai salogapUaM, taM pariNAya parivae sa bhikkhU // 9 // vyAkhyA-kSatriyAH-rAjAnaH gaNA:-mallAdisamUhAH ugrA:-ArakSakAdayaH rAjaputrA:-nRpamutAdayaH eteSAM dvandvaH / 'mAhanAH' brAhmaNAH 'bhogikAH' viziSTanepathyAdibhogavanto nRpAmAtyAdayaH, ubhayatra supo luka, vividhAzca 'zilpina: sthapatyAdayaH, ye bhavantIti zeSaH, no teSAM vadati zlokapUje, tatra zloko yathA-zobhanA ete, pUjA yathA-etAn pUjayateti, ubhayatrApi pApAnumatyAdidoSasambhavAt / kintu 'tat' zlokapUjAdikaM dvividhayApi parijJayA parijJAya parivrajeyaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 9 // kizca___ mUlam-gihiNo je pavaieNa dihA, apavaieNa va saMthuA hvijaa| - tesiM ihaloiaphalahA, jo saMthavaM na karei sa bhikkhU // 10 // // 256 vyAkhyA-gRhiNo ye prabajitena dRSTA upalakSaNatvAtparicitAzca 'aprabajitena vA' gRhasthAvasthena vA saha 'saMstutAH' paricitA | 2 // 25 // bhaveyuH "tesiM" ti subbyatyayAttaiH saha 'aihalaukikaphalArtha' vastrAdilAbhanimittaM yaH 'saMstavaM paricayaM na karoti sa bhikSuriti BAD-BIRGANISA- 5nAuna A Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya015 uttarAdhya- yanasUtram // 257 // 4AAAAAAOROGROOR sUtrArthaH // 10 // tathA mUlam-sayaNAsaNapANabhoaNaM, vivihaM khAimasAimaM presiN| adae paDisehie niaMThe, je tattha na padUsaI sa bhikkhU // 11 // vyAkhyA-zayanAsanapAnabhojanaM vividhaM khAdimaskhAdima "paresiM" ti 'paraiH' gRhasthaiH "adae"tti adadadbhiH 'pratiSiddhaH kacikAraNAntare yAcamAnopi nirAkRto 'nirgrantho' bAhyAbhyantaragrantharahito yaH 'tatra' adAne 'na paduSyati' na pradveSaM yAti, tvameva me ghRtapUrAn dAsyasIti vAcakakSapakavat ! sa bhikSuriti sUtrArthaH // 11 // mUlam-jaM kiMci AhArapANaM, vivihaM khAimasAimaM paresiM larcha / ___ jo taM tiviheNa nANukaMpe, maNavayakAyasusaMvuDe sa bhikkhU // 12 // vyAkhyA-'yatkiJcida' alpamapi 'AhArapAna' azanapAnIyaM vividhaM khAdimasvAdimaM "paresiM" ti/'parebhyoM' gRhaspebhyo 'la- | bdhvA' prApya yaH sAdhuH "ta" ti supavyatyayAttena AhArAdinA 'trividhena' manovAkAyarUpaprakAratrayeNa 'nAnukampate' bAlaglAnAdImopakurute na sa bhikSuriti zeSaH / yastu susaMvRtamanovAkAyaH san , tena bAlAdInanukampate iti gamyate, sa bhikSuriti vRddhvyaakhyaa| yathAdRSTasUtravyAkhyAne tvevamapyarthaH sambhavati, yatkiJcidAhArAdikaM pUrvoktaM parebhyo grahasthebhyo labdhvA yaH "ta" ti vacanavyatyayA- | tAn dAtRna trividhena nAnukampate, mudhAjIvitvAnopakarttamicchati sa manovAkAyamasaMvRto bhikSuriti sUtrArthaH / / 12 / / tathA VIDEOG551695- 3 // 257 // 1 // Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyA mUlam-AyAmagaM ceva javodaNaM ca, sIaM sovIrajavodagaM ca / ||adhy015 yanasUtram no hIlae piMDaM nIrasaM tu, paMtakulANi parivae sa bhikkhU // 13 // // 258 // vyAkhyA-'AyAmaka' avazrAvaNaM, "ceva" ti samuccaye, 'yabaudanaM ca yavabhaktaM 'zItaM' zItalabhaktaM, sauvIraM ca-kAJjikaM, yavodaka ca-yavadhAvanaM sauvIrayavodakaM, tacca 'no hIlayet' ghigidaM kimanenAniSTena ? iti na nindet, 'piNDaM' AyAmakAdikameva nIrasamapi tuza|bdasyApyarthatvAt ata eva 'mAntakulAni' tucchAzayakulAni daridragRhANi vA yaH parivrajet sa bhikSuriti sUtrArthaH // 13 // kiJca mUlam-sahA vivihA bhavaMti loe, divA mANussA tahA tiricchaa| bhImA bhayabheravA urAlA, jo soccA na bihijjai sa bhikkhU // 14 // vyAkhyA-zabdAH 'vividhAH' parIkSApradveSAdinA kriyamANatayAnekapakArA bhavanti loke 'divyAH' devasambandhino 'mAnuSyakAH' manuSyasambadhinastathA 'tairazcAH' tiryaksambandhinaH 'bhImAH' raudrAH bhayena bhairavAH-mahAbhayotpAdakA bhayabhairavAH, 'udArAH' mahAntaH yastAn zabdAn zrutvA 'na vibheti' dharmadhyAnAnna calati sa bhikSuriti sUtrArthaH // 14 // ityetAvatA siMhavidAritAyA nimittamuktamaya sakaladharmamUlaM smyktvsthairymaah|| 258 // // 258 // mUlam-vAyaM vivihaM samiJca loe, sahie khedANugae a koviappA / BARSAE OMOMOMOMra Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyapaNNe abhibhUa sabadaMsI, uvasaMte aviheDae sa bhikkhU // 15 // adhya015 yanasUtram vyAkhyA-vAdaM 'vividha "muNDasya bhavati dharma-stathA jaTAbhiH savAsasAM dhrmH|| gRhavAsepi ca dharmo, vanepi ca satAM bhavati // 259 // dhrmH||1||" ityAdikadarzanAntarAbhimAyarUpaM 'sametya' jJAtvA loke, sahitaH 'mAgvat. svasmai hitaH svahita iti vA, khedayati karmA P neneti khedaH-saMyamastenAnugataH khedAnugataH 'caH' pUraNe, kovido-labdhasamayarahasya AtmA yasya sa kovidAtmA, 'paNNe abhibhUba savvadaMsIti' mAgvat, 'upazAnto niSkaSAyaH 'aviheThako na kasyApi bAdhako yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 15 // tathA mUlam-asippajIvi agihe amitte, jiiMdie sabao vippamukke / aNukasAI lahuappabhakkhI, ciccA gihaM egacare sa bhikkhU // 16 // tti bemi // vyAkhyA-'azilpajIvI' citrAdivijJAnajIvikArahitaH 'agRho' gRharahitaH "amitte" tti upalakSaNatvAdamitrazatruH jitendriya-6 stathA 'sarvato' bAhyAdAbhyantarAcca, granthAditi gamyate, vimuktaH / tathA aNavaH-svalpAH kaSAyA asyeti aNukaSAyI, laghUni-ni:sArANi niSpAvAdIni alpAni ca stokAni bhakSituM zIlamasyeti laghvalpabhakSI / tyaktvA 'gRha' dravyabhAvabhedaminnaM, eko-rAgadveSarahi tazcaratItyekacaro yaH sa bhikSuH / iti bravImIti prAgvaditi mUtrArthaH // 16 // // 259 // PM 259 // 1 sahitaH jJAnakriyAbhyAma, yadvA saha hitena Ayatipathyena anuSThAnena vartate iti sahitaH / 2 prAjJo heyopAdeyabuddhimAna, kA abhibhUya parISahopasargAna, sarva prANivarga Atmavat pazyatIti sarvadarzI // 5ASEA5OMOMOM FORECASBARISTRATORS Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAU uttarAdhyatA // atha SoDazamadhyayanam // adhya016 yanasUtram ||AUM|| vyAkhyAtaM pazcadazamadhyayanamathaSoDazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane bhikSuguNA uktAste ca tavato // 26.. // | brahmacaryasthitasya bhavanti, tadapi brahmaguptijJAneneti tA ihAbhidhIyante, ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyedamAdisUtram| mUlam-suaM me AusaM! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM,-ii khalla therehiM bhagavaMtehiM dasa baMbhacerasamAhi-12 hANA paNNattA, je bhikkhU socA nisamma saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule gutte guttidie guttaba- 5 hai bhayArI sayA appamatte viharijA // 1 // vyAkhyA-sudharmA svAmI jambUnAmAnamAha-zrutaM mayA he AyuSman ! tena 'bhagavatA' jJAtakulajaladhicandreNa zrIvarddhamAnajinendreNa evam 'AkhyAtaM' kathitaM, katham ? ityAha-sopaskAratvAtsUtrasyAtra yatheti gamyate, tato yathA 'iha' pravacane 'khalu' nizcaye 'sthaviraiH' gaNadharAdibhirbhagavadbhirdaza brahmacaryasamAdhisthAnAni prajJaptAni, ayaM bhAvaH-naiSAM sthavirANAmiyaM svamanISikA, kintu bhagavatApyetadevamevAkhyAtaM mayA zrutaM, tato'tra mA'nAsthAM kRthAH / brahmacaryasamAdhisthAnAnyeva vizinaSTi-'ye' iti yAni bhikSuH 'zrutvA' AkarNya 'nizamya' arthatovadhArya "saMjamabahule" si prAkRtatvAgahula:-pracura uttarottarasthAnAvAptyA saMyamo'syeti bahulasaMyamaH, ata eva bahulaH saMvaraH-AzravadvAranirodharUpo'syeti bahulasaMvaraH, ata eva bahulasamAdhiH tatra samAdhiH-manaHsvAsthyaM 'gupto' manovAkAyaistata A-PROCEA5- ASHAGAR 260 // A5%-55 Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya-2 eva ca guptendriyaH, tata eva ca guptaM-navaguptisevanAdbrahmeti-brahmacarya carituM zIlamasyeti guptabrahmacArI, sadA apramatto viharediti suutraarthH|| adhya016 yanasUtram | mUlam-kayare khalu te therehiM bhagavaMtehiM dasa baMbhacerasamAhihANA paNNattA ? je bhikkhU soccA nisamma hai // 261 // saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule gutte guttidie guttabaMbhayArI sayA appamatte viharijA // 2 // ime & khallu te therehiM bhagavaMtehiM dasa baMbhacerasamAhiThANA paNNattA, je bhikkhU soccA nisamma saMjamabahule saMva- 21 rabahule samAhibahule gutte guttidie guttabaMbhayArI sayA appamatte viharijA // 3 // taMjahA vivittAiM sayasaNAsaNAiM sevijjA se niggaMthe, no itthIpasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevittA havaDhU se niggaMthe, taM 4 kahamiticet AyariAha-niggaMthassa khalu itthIpasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAiM sevamANassa baMbhayArissa | | baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijjA, bheaMvA labhejA, ummAyaM vA pAuNijjA, doha kAlikaM vA rogAyaka havijA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA no itthipasupaMDagasaMsattAI | sayaNAsaNAI sevittA havai se niggaMthe // 4 // vyAkhyA-ime praznanirvacanasUtre mAgvat, tAnyevAha-'tadyathe'tyupanyAse, 'viviktAni' strIpazupaNDakairanAkIrNAni zayanAsanAni upalakSaNatvAt sthAnAni ca seveta yaH sa nirgrantho bhavatIti zeSaH / itthamanvayenoktvA alpamativineyAnugrahArthamamumevArtha vyatirekata % Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 nA Aha-'naiva strIpazupaNDakasaMsaktAni zayanAsanAni 'sevitA' upabhoktA bhavati tad' ityanantaroktaM 'kathaM hetoH 'iti ceda' evaM yadi iadhya016 manyase AcArya Aha-atrocyate-nirgranthasya khalu nizcitaM strIpazupaNDakasaMsaktAni zayanAsanAni sevamAnasya "baMbhayArissa" ti apeyanasUtram gamyatvAdbrahmacAriNopi sato brahmacarye 'zaGkA vA ihAnyeSAmiti gamyate, tatazca kimayamevaMvidhazayanAsanasevI brahmacArI ? uta neti ?, // 262 // zaGkA'nyeSAM syAt / athavA brahmacAriNa eva zaGkA-scyAdidarzanAdutpannagADhAnurAgasya vismRtasakalAtopadezasya "satyaM vacmi hitaM vacmi, sAraM vacmi punaH punaH / asminnasAre saMsAre, sAraM sAraGgalocanA // 1 // " ityAdirAgAturavacaH paribhAvayato mithyAtvoda| yAtkadAcit 'tadAsevane yo doSastIrthakarairuktaH sa naiva bhavati' ityevaM saMzaya utpadyate / 'kAGkSA vA' syAdivAJchArUpA "priyAda nimevAstu, kimanyaidarzanAntaraiH // nirvANaM prApyate yena, sarAgeNApi cetasA ? // 1 // " ityAdivAdigdarzanAbhilASarUpA vA / 'vicikitsA' kimetAvataH kaSTAnuSThAnasya phalaM bhAvi na vA ? tadarametadAsevanamevAstu ityevaMrUpA samutpadheta / 'bhedaM vA' vinAzaM cAritrasyeti zeSaH, labheta / 'unmAdaM vA' kAmagrahAtmakaM prApnuyAt, yoSidviSayAbhilASavizeSAtmano viplavasambhavAt / 'dIrghakAlikaM vA dIrghakAlabhAvi rogazca-dAijvarAdiH AtaGkazva-AzughAtI zUlAdiH rogAtaGkaM bhavet, sambhavati hi ramaNIyaramaNIramaNAbhilASAtirekAdarocaki tvaM, tatazca dAhajvarAdIti / kevalipajJaptAdvA 'dharmAt' zrutacAritrarUpAtsamastAdazyet, kasyacit kliSTakarmodayAddharmabhraMzasyApi sambhavAt, Baa yata evaM 'tasmAd' ityAdi nigamanavAkyaM sugamamiti sUtrArthaH // 4 // 1 // uktaM samAdhisthAnaM prathama dvitIyamAha 4 mUlam--No itthINaM kahaM kahittA havai se niggaMthe, taM kahamiticet AyariyAha-niggaMthassa khalu itthINaM // 26 // // 262 // 10-no naiharSapratau // 2 didarzanida0 harSapratau // 20-CLOSEXSAE%ARE OMOMIAS Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya-2 kahaM kahemANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA, bheaM vA labhejA, adhya016 yanasUtram ummAyaM vA pAuNijA, dIhakAliaMvA rogAyaka havijA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA // 263 ||dduu khalu niggaMthe no itthINaM kahaM kahijjA // 5 // vyAkhyA-'no' naiva strINAM ekAkinInAmiti gamyate, 'kathAM' vAkyapravandharUpAM, yadvA strINAM sambandhinI kathA rUpanepathyacAturyAdiviSayA tAM, kathayitA bhavati yaH sa nigrantho natvanya iti bhAvaH / tatkathamityAdi pAgvaditi sUtrArthaH // 2-5 // tRtIyamAha mUlam No itthIhiM saddhiM sannisijAgae viharittA havai se niggaMthe, taM kahamiticet AyariAha-18 4/ niggaMthassa khalu itthIhiM saddhiM sannisijjAgayassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA | samuppajijjA, bheaMvA labhejA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaka havijjA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA svala no niggaMthe itthohiM saddhiM sannisijjAgae viharijjA // 6 // __vyAkhyA-no strIbhiH sArdha sanniSadyA-AsanaM tadgataH san 'vihirtA' avasthAtA bhavati, ko'rthaH ? strIbhiH samamekAsane nopvi|| 263 // zet, utthitAsvapi tAsu muhUrta yAvattatra nopaveSTavyamiti sampadAyo, ya evaMvidhaH sa nirgranthaH, zeSa bhAgvaditi sUtrArthaH // cturthmaah-2||263 // 6 mUlam-No itthINaM iMdiAI maNoramAiM AloettA nijjhAettA bhavati se niggaMthe, taM kahamiticet | 3310505 Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 264 tAtamhA khalanAni' uttarAdhyA / AyariAha-niggaMthassa khalu itthINaM iMdiAiM maNoharAI maNoramAiM AloemANassa nijjhAemANa- 10 adhya016 yanasUtram & ssa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA, vitigicchA vA jAva kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khala no niggaMthe itthINaM iMdiAI jAva-nijjhAejjA // 7 // _vyAkhyA-no strINAm 'indriyANi nayanAdIni mana:-cittaM haranti-dRSTamAtrANi AkSipantIti manoharANi mano ramayanti-darzanAnantaramanucintyamAnAnyAhAdayantIti manoramANi 'AlokitA' ISadraSTA nirdhyAtA' gAda nirIkSitA yadvA nidhyAtA darzanAnantarama| ho ! netrayoH salavaNatvaM, nAzAyAH saralatvamityAdi cintayitA bhavati yaH sa nigranthaH, zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // 4-7 // pazcamamAha-& hai| mUlam-no niggaMthe itthINaM kuTuMtaraMsi vA, dUsaMtaraMsi vA, bhittitaraMsi vA, kuiasadaM vA, ruiasadaM vA, ke # gIasadaM vA, hasiasadaM vA, thaNiasadaM vA, kaMdiasadaM vA, vilaviasaI vA, suNittA havai se niggNthe| 2 | taM kahamiticet AyariAha-niggaMthassa khallu itthINaM kuTuMtaraMsi vA jAva-vilaviasadaM vA suNamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA jAva-kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu 1 niggaMthe no itthoNaM kuiMtaraMsi vA jAva-suNamANo viharejjA // 8 // vyAkhyA-no nirgranthaH strINAM kuDyaM-leSTukAdiracitaM tenAntaraM-vyavadhAnaM kuDyAntaraM tasminyA, dRSya-vastraM yavanikAdirUpaM tada RECOR %AGHAA // 264 // // 264 // CA Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya ntare vA bhitti:-pakveSTakAdiracitA tadantare vA sthitveti zeSaH, 'kRjitazabdaM vA' ratasamaye kokilAdipakSibhASArUpaM 'ruditazabda yanasUtram vA' ratikalahAdiSu (ka) 'gItazabdaM vA' paJcamAdirUpaM 'hasitazabda vA' kahakahAdikaM 'stanitazabda vA' ratisamayakRtaM 'kranditazabda vA' poSitabhartRkAdikRtAkrandarUpaM 'vilapitazabda vA' vilAparUpaM zrotA bhavati yaH sa nirgranthaH, zeSa bhAgvaditi sUtrArthaH // sssstthmaah||265 mUlam-no niggaMthe putvarayaM putvakoliaM aNusarittA bhavaDa. taM kahamiticeta AyariAha-niggaMthassa khalu itthINaM puvarayaM putvakIliaM aNusaremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA jAva-dhammAo bhasijA, tamhA khalu no niggaMthe itthINaM putvarayaM putvakIliaM aNusarejA // 9 // hai| vyAkhyA-no nirgranthaH 'pUrvarataM' gRhasthAvasthAnubhUtasambhogaM 'pUrvakrIDitaM' pUrvakAlabhAvitrImiH saha ghUtAdikrIDArUpaM 'anusmA', kA anucintayitA bhavati, zeSa mAgvaditi sUtrArthaH // 6 // 9 // saptamamAha4 mUlamU-No paNiaM AhAramAhArittA havai se niggaMthe, taM kahamiticeta AyariAha-niggaMthassa khala paNi pANabhoaNaM AhAremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA jAva kevalipaNNattAo vA M dhammAo bhaMsijjA, tamhA khala no niggaMthe paNIaM AhAramAharejjA // 10 // // 265 // vyAkhyA-no 'praNItaM' galatanehavindukamupalakSaNatvAdanyamapi atyantadhAndrekakArakamAhAramAhArayitA bhavati yaH sa nigrenyA, 18 zeSaM prAgvaditi mUtrArthaH // 7 // 10 // aSTamamAha KISSA Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttraadhy| mUlam-no aimAyAe pANabhoaNaM AhAraittA havai se niggaMthe, taM kahamiticet AyariAha-ni-15(adhya016 yanasUtram na gaMthassa khalu aimAyAe pANabhoaNaM AhAremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA jaav-dh|| 266 // mmAo vA bhaMsijA, tamhA khalu no niggaMthe aimAyAe pANabhoaNaM bhuMjijA // 11 // vyAkhyA-no 'atimAtrayA' vittIsaM kira kavalA AhAro kucchipUrao bhaNio // purisassa mahiliAe, aTThAvIsaM bhave kavalA // 1 // " ityAgamoktamAtrAtikrameNa pAnabhojanamAhArayitA bhavati yaH sa nirgranthaH, zeSaM tathaiveti sUtrArthaH // 8-11 // navamamAha8 mUlam-no vibhUsANuvAI havai se niggaMthe, taM kahamiticet AyariAha-vibhUsAvattie khalu vibhUsi-2 yasarIre isthijaNassa ahilasaNijje havai, taoNaM tassa itthijaNeNaM abhilasijjamANassa baMbhayArissa 5 baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA jAva-dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe vibhUsANuvAI siA // 12 // ___vyAkhyA-no 'vibhUSAnupAtI zarIropakaraNasaMskartA bhavati yaH sa nigranthaH, zeSaM spaSTa, navaraM "vibhUsAvasie" ci vibhUSAM vartayituM-vidhAtuM zIlamasyeti vibhUSAvatI sa eca vibhUSAvartiko'ta eva 'vibhUSitazarIraH' nAnAdhalaGkRtatanuH strIjanasya 'amila paNIyaH prArthanIyo bhavati, tatastasyetyAdi mAgvaditi sUtrArthaH // 9 // 12 // dshmmaah|| 266 P // 266 // 1"dvAtriMzat kila kavalA, AhAraH kukSipUrako bhaNitaH / puruSasya mahelAyA, aSTAviMzatirbhaveyuH kavalAH // 1 // " NAGALASS Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya-2 mUlam-no saharUvaragaMdhaphAsANuvAI havai se niggaMthe, taM kahamiticet AyariAha-niggaMthassa khalu ra adhya016 yanasUtram saharUvarasagaMdhaphAsANavADassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samappajijA, bheda // 267 // vA labhejA, ummAdaM vA pAuNijjA, dohakAlikaM vA rogAyaka havijjA, kevalipaNNattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA no niggaMthe sadarUvarasagaMdhaphAsANuvAI havai se nigaMthe, dasame baMbhacerasamAhiThANe havai // ___vyAkhyA-'no' naiva zabdarUparasagandhasparzAnabhiSvAhetUnanupatati-anuyAtItyevaMzIlaH zabdarUparasagandhasparzAnupAtI bhavati yaH sa nirgranthaH, tatkathamiticedityAdi mAgvat, dazamaM brahmacaryasamAdhisthAnaM bhavatIti nigamanamiti sUtrArthaH // 10 // 13 // mUlam-bhavaMti isthasilogA taMjahA vyAkhyA-'bhavanti' vidyante 'atra' pUrvoktArthe 'zlokAH' padyarUpAstadyathAA mUlam-jaM vivittamaNAiNNaM, rahiaM thIjaNeNa ya / baMbhacerassa rakkhaTTA, AlayaM tu nisevae // 1 // maNapalhAyajaNaNI, kAmarAgavivaDhaNI / baMbhacerarao bhikkhU, thIkahaM tu vivajae // 2 // // 267 // samaM ca saMthavaM thIhiM, saMkahaM ca abhikkhaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, niccaso parivajae // 3 // P // 267 // aMgapaJcaMgasaMThANaM, cArullaviapehiaM / baMbhacerarao thINaM cakkhugijjhaM vivajjae // 4 // AASHRA Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya016 uttarAdhya yanasUtram // 268 // BECAAAAOM kuiaM ruiaM gIaM, hasi thaNia kaMdiraM / baMbhacerarao thINaM, soagijhaM vivjje||5|| hAsaM kiDaM raiM dappaM, sahasAvattAsiANi a / baMbhacerarao thINaM, nANuciMte kayAivi // 6 // paNi bhattapANaM ca, khippaM mayavivaguNaM / baMbhacerarao bhikkhU, niccaso parivajae // 7 // dhammaladdhaM miaM kAle, jatatthaM paNihANavaM / nAimattaM tu bhuMjivajjA, baMbhacerarao sayA // 8 // vibhUsaM parivajijA, sarIraparimaMDaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, siMgAratthaM na dhArae // 9 // sadde rUve a gaMdhe a, rase phAse taheva ya / paMcavihe kAmaguNe, niccaso parivajae // 10 // vyAkhyA-"ja" ti prAkRtatvAt yo 'viviktoM' rahasyabhUtastatraiva vAstavyastryAdhabhAvAda 'anAkIrNaH' tattatmayojanAgatastryAdhanAkulaH, rahito akAlacAriNA vandanazravaNAdinimittAgatena strIjanena cazabdAtpaNDakAdibhizca, kAlAkAlacAritvavibhAgastu zramaNIrAzrityAya-"aTThamI paklie mottuM, vAyaNAkAlameva ya // sesakAlamayaMtIo. neAo akAlacArIo // 1 // ti" brahmacaryasya 'rakSArtha rakSaNArtha AlayaM tamiti zeSaH, 'tu' pUrtI, niSevate // 1 // manaH mahAdajananI /kAmarAgasya-viSayAbhiSvaGgasya vivarddhanIM kAmaM rAgavivarddhanI brahmacaryarato bhikSuH strIkathAM tu vivarjayet // 2 // 'samaM ca saha 'saMstava' paricayaM svIbhirniSadyApastAvAdekAsanabhogeneti gamyate, 'saGkayAM ca' tAbhireva saha satatabhASaNarUpAM 'abhIkSNaM' vAraMvAraM "niccaso" ti nityaM zeSa spaSTam // 3 // aGgAnAM-zirambha 1 "aSTamIpAkSika muktvA , vAcanAkAlameva ca / zeSakAlamAyAntyo, jheyA bhakAlacAryaH / / 1 / / BABAOMOMOMOMOM 268 // Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya-4 adhya0 16 ke azakyaM rUpamadraSTuM, caNAne zrotragrAhyaM sattatra manasoSHREE gaI, 'sahasA'patrAsitA A bhRtInAM pratyaGgAnAM ca-kucakakSAdInAM saMsthAnam-AkAraM, cAru-pezalaM ullapitaM-manmanabhASitAdi, mekSitaM-kaTAkSAdi brahmacaryarataHstrINAM yanasUtram sambandhi cakSurNAyaM sadvivarjayet / ayaM bhAvaH-cakSuSi sati rUpagrahaNamavazyambhAvi paraM tadarzane tattyAga eva kAryo na tu rAgavazAtpunaH punastadeva vikSitavyaM / yaduktaM-"azakyaM rUpamadraSTuM, cakSurgocaramAgatam // rAgadveSau tu yau tatra, tau buddhaH parivarjayet // 1 // " iti // 269 // // 4 // kUjivAdi mAg vyAkhyAtaM, kuDyAntarAdau jAyamAnaM zrotragrAhyaM sattatra manaso'karaNena vivarjayet zeSaM spaSTam // 5 // hAsyaM pratItaM, 'kroDAM' dyUtaramaNAdirUpAM, 'rati' kAntAGgasaGgajanitAM bhIti, 'darpa mAninImAnadalanotthaM garva, 'sahasA'patrAsitAni ca parAhai mukhadayitAdeH sapadi vAsotpAdakAnyakSisthaganAdIni mAkRtAnIti zeSaH, zeSa vyaktaM // 6 // spaSTaM, navaraM madaH-kAmodrekaH // 7 // dharmeNa hetunA na tu kuTilAdikaraNena labdhaM dharmalabdhaM, 'mitaM' "addhamasaNassa savvaMjaNassa kujjA davassa do bhAe // vAUpariAraNaTThA chanbhAgaM UNagaM kujjA // 1 // " ityAgamoktamAnAnvitamAhAramiti zeSaH 'kAle' prastAve, 'yAtrArtha' saMyamanihAthai na tu rUpAdha%, 'praNidhAnavAn' manaHsvAsthyopeto na tu rAgadveSavazago bhuJjIteti yogH| tu zabdasyottarasyeha sambandhAd 'na tu' na punaH 'atimAtra' mAtrAtikrAntaM bhuJjIta brahmacaryarataH sadA, kadAcittu kAraNAdatimAtrAhAropyaduSTaH // 8 // 'vibhUSAm' upakaraNagatAM parivarjayet, 'zarIraparimaNDanaM ca kezazmazrusamAracanAdikaM, brahmacaryarato bhikSuH zrRGgArArtha 'na dhArayeda' na kuryAt // 9 // vyaktaM, navaraM-kAmasya-icchA madanarUpaspa guNAH-upakArakAH kAmaguNAstAniti sUtradazakArthaH // 10 // atha yatpUrva pratyekamuktaM zaGkA vA syAdityAdi tadeva | // 269 // dRSTAntena spaSTayitumAha P // 269 // 1 "ardhamazanasya savyaJjanasya kuryAd dravyasya dvau bhAgau / vAtapravicAraNArtha padabhAgamUnaM kuryAt // 1 // " SIA3-5 BHOSASAROKAR Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 270 // // 270 // | mUlam - Alao thIjaNAiNNo, thokahA ya maNoramA / saMthavo cetra nArINaM, tAsiM iMdiadarisaNaM // 11 // kuiaM ruiaM gIaM, sahasA (hasiyaM) bhuttAsiANi a / paNiaM bhattapANaM ca, aimAyaM pANabhoaNaM // gattabhUmica, kAmabhogA ya dujjayA / narassattagavesissa, visaM tAlauDaM jahA // 13 // vyAkhyA-sugamaM, navaraM-"saMthavo " ti saMstava ekAsanabhogAdinA paricayaH // spaSTameva, navaraM "bhuttAsiANi" ti bhuktAsitAni ca smRtAnIti zeSaH, tatra bhuktAni - bhogarUpANi AsitAni - stryAdibhireva sahAvasthAnAni, hAsyAdyupalakSaNazcaitat // gAtrabhUSaNamiSTaM ceti, cazabdo'pyarthaH, tata 'iSTamapi' vAJchitamapi, AstAM kRtaM, kAmau - rUpazabdau bhogAva - gandhAdyAH kAmabhogAzca durjayAH, narasyopalakSaNatvAt stryAdezca, AtmagaveSiNo viSaM tAlapuTaM yathA / yathA hi tAlapuTaviSaM sadyoghAtitvena dAruNavipAkaM tathA mokSArthinAM strIjanAkIrNAlayAdyapi, zaGkAkAGkSAdidoSahetutvena tasyApi saMyamarUpabhAvajIvitApahArahetutvAditi sUtratrayarthaH // atha nigamayitumAhamUlam -- dujjae kAmabhoge a, niccaso parivajjae / saMkaTThANANi savvANi, vajjijjA paNihANavaM // 14 // vyAkhyA - durjayAn kAmabhogAn nityaM parivarjayet, pAcya cazabdasya bhinnakramasyeha yogAcchaGgAsthAnAni ca 'sarvANi' pUrvoktAni dazApi varjayet 'praNidhAnavAn' ekAgramanAH || 14 || etadvarjakazca kiM kuryAdityAha-- mUlam - dhammArAme care bhikkhU, dhitimaM dhammasArahI / dhammArAmarae daMte, baMbhacera samAhie // 15 // vyAkhyA - dharma eva duHkhasantApataptAnAM nirvRttihetutvAdiSTaphaladAnAcca ArAma iva dharmArAmastatra 'caret' pravartteta 'bhikSuH' muniH, adhya016 270 // Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MORE adhya016 uttarAdhya-4 dhRtiH-manaHsvAsthyaM tadvAn, 'dharmasArathiH' anyeSAmapi dharme pravartayitA, dharme Aramante iti dharmArAmA:-musAdhavasteSu rato na tvekAyanasatrama & kitve dharmArAmarato 'dAntaH' upazAntaH, brahmacarye samAhitaH-samAdhAnavAn brahmacaryasamAhita iti sUtrArthaH / atha brahmacaryamAhAtmyamAha mUlam-devadANavagaMdhavA, jakkharakkhasakinnarA | baMbhayAriM namasaMti, dukkaraM je karaMti te // 16 // // 271 ___ vyAkhyA-devadAnavagandharvA yakSarAkSasakinnarAH, sakaladevajAtyupalakSaNametat, ete sarvepi brahmacAriNaM muni 'namasyanti 'duSkara' duranucaraM prakramAdbrahmacarya "je karaMti te" ti sUtratvAdyaH 'karoti' pAlayati tamiti sUtrArthaH // 16 // adhyayanArthopasaMhAramAha mUlam--esa dhamme dhuve niitie, sasAe jinndesie| siddhA sijhaMti cANeNa, sijjhissaMti tahAvaretti bebhi // 17 // vyAkhyA-'eSaH' pUrvoko 'dharmo' brahmacaryarUpo dhruvaH' sthiraH paravAdibhirapakampyatayA pramANapratiSThita ityarthaH, 'nityaH' trikAla- | bhAvitvAta, 'zAzvato anavaratabhavanAt, ekAthikAni vA etAni, jinardezitaH-mokto jinadezitaH, asya kAlikaM phalamAha-'siddhAH' pUrvamanantAH, 'sidhyanti' videheSu atra vA tatkAlApekSayA, 'ca' samuccaye, 'anena' brahmacaryarUpeNa dharmeNa setsyanti tathA 'apare' anantAyAmanAgatAddhAyAmiti sUtrArthaH, iti bravImIti mAgvat // 17 // FRamac0000000 // 271 // / iti zrItapAgacchIyamahopAdhyAyazrIvimalaharSagaNimahopAdhyAyazrImunivimalagaNiziSyopAdhyAyazrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttau SoDazamadhyayanaM sampUrNam // 16 // 1830003EEEEEOS 5555 FORICA4%A555 PASSPOR Danc00002050566 Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya // atha saptadazamadhyayanam // adhya017 yanasUtram ADAM // 272 // ||AUM|| vyAkhyAtaM SoDazamadhyayana, atha pApazramaNIyAkhyaM saptadazamArabhyate, asya cAyamamisambandhaH, ihAnantarAdhyayane brahmacaryasamAdhisthAnAnyuktAni tAni ca pApazramaNaiH sevituM duHzakAnIti tatsvarUpamanenocyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyedamAdau sUtradvayam mUlam-je kei u pavaIe niaMThe, dhammaM suNittA vinnovvnnnne| sudullahaM lahiDaM bohilAmaM, viharijja pacchA ya jahAsuhaM tu // 1 // sijjA daDhA pAuraNaM me atthi, upajjai bhottuM taheva pAuM / jANAmi jaM vai Ausotti, kiM nAma kAhAmi? sueNa bhaMte! // 2 // vyAkhyA-yaH kazcit 'tuH' pUraNe prabajito nirgranthaH, kathaM punaH pravajitaH ? ityAha-'dharma' zrutacAritrarUpaM zrutvA vinayena-jJAnavinayAdinA upapanno-yukto vinayopapannaH san 'mudurlabham' atizayaduHmApaM labdhvA 'bodhilAbha jinadharmAvAptirUpaM, anena bhAvamatipattyA'sau prabajita ityuktaM bhavati / viharet 'pazcAd' dIkSAdAnottarakAlaM 'caH' punararthe tatazca prathamaM siMhatayA pravrajya pazcAtpunaH "jahAmuhaM tu" ti tuzabdasyaivakArArthatvAt yathAsukhameva nidrAdipamAdaparatayA zRgAlavRttyaiva vihredityrthH|| sa ca gudinA'dhyatuM prerito 31 272 // yakti tadAha-'zayyA' vasatiH 'havA' vAtAtapajalAdhupadravarahitA, tathA 'bhAvAraNaM' varSAkalpApi 'me' mama asti, kizotpadyate 'bhoktuM' -5A5 %k // 272 // Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya adhya017 yanasUtram pUjyAmalAmAdeto // 273 // CA5A5 vayamapi viza bhojanAya, tathaiva 'pAtuM' pAnAya, yathAkramamazana pAnazceti zeSaH / tathA jAnAmi 'yadvartate' yadidAnImasti taditi zeSaH, 'AyuSman ! iti prerayitumAmantraNaM 'iti' etasmAdetoH kiM nAma ?' na kiJcidityarthaH, "kAhAmi" ti kariSyAmi "zrutena" AgamenAdhItenetira gamyaM, 'bhadanta !' iti pUjyAmantraNaM / ayaM hi tasyAzaka:-'ye hi bhavanto'dhIyante tepi nAtItAdi kizcijjAnanti, kintu vartamAnameva | tacca vayamapi vidyo vasativasanAzanapAnAdIni ca sukhaM yuSmadvadvayamapi prApnumastatkiM ? galatAluzoSakAriNAdhItena' iti yo vakti sa pApazramaNa itIhApi siMhAvalokitanyAyena sambadhyate iti sUtradvayArthaH // 1-2 // kizcamUlam--je kei pavaIe, nihAsIle pagAmaso bhoccA / peJcA suhaM suai, pAvasamaNe tti vuccai // 3 // AyariauvajhApahi, suaM viNayaM ca gAhie / te ceva khiMsaI bAle, pArasamaNe ti buccai // 4 // AyariyauvajjhAcANaM, sammaM no paritappaI. appaDipUae yaddhe, pAvasamaNe ti buccai // 5 // samahamANe pANANi, bIANi hariANi a| asaMjae saMjaya mannamANe, pAvasamaNetti vunych|||| saMthAraM phalagaM pIThaM, nisijaM pAyakaMbalaM / apamajia Aruhaha, pAvasamaNe ti vuccai // 7 // davadavassa caraI, pamatte a abhikkhaNaM / ullaMghaNe a caMDe a, pAvasamaNe ti buJcai // 8 // // 273 // paDilehei pamatte, avaujjhai pAyakaMbalaM / paDilehaNAaNAutte, pAvasamaNe ti budhai // 9 // BES5E53455 % % // 273 // AE Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram // 274 // BREAS USDHURRAGIR paDilehei pamatte, jaM kiMci hu NisAmiA / guruparibhAvae niccaM, pAvasamaNe ti vuccai ||10|||adhy017 bahumAyI pamuharI, thaddhe luddhe aNiggahe / asaMvibhAgI aciatte, pAvasamaNe ti buccai // 11 // vivAyaM ca udIrei, adhamme attapaNNahA / vuggahe kalahe ratte, pAvasamaNe tti vuccai // 12 // / athirAsaNe kukkuie, jatthatastha nisIai / AsaNaMmi aNAutte, pAvasamaNetti vuccai // 13 // sasarakkhapAo suai, sijaM na paDilehai / saMthArae aNAutte, pAvasamaNetti vuccai // 14 // | duddhadahI vigaIo, AhArei abhikkhaNaM / arae a tavo kamme, pAvasamaNetti vuccai // 15 // atyaMtaMmi a sUraMmi, AhArei abhikkhaNaM / coio paDicoei, pAvasamaNetti buccai // 16 // 13 AyariapariccAI, parapAsaMDasevae / gANaMgaNie dubbhUe, pAvasamaNe ti vuccai // 17 // sayaM gehaM pariccaja, paragehaMsi vAvare / nimitteNa ya vavaharai, pAvasANe ti vuccai // 18 // saNNAipiMDaM jemei, necchai sAmudANi / gihinisijaM ca vAhei pAvasamaNe tti vuccai // 19 // vyAkhyA-yaH kazcit manajito nidrAzIla: 'bhakAmazo' bhRzaM 'bhuktvA' dadhyodanAdi 'pItvA' takrAdi, 'mukhaM' yathA syAcayA saka // 274 // lakriyAnirapekSa eva zete sa pApazramaNa ityucyate iti // AcAryopAdhyAyaiH zrutaM vinayaM ca 'mAhitaH' zikSito yairiti zeSaH, tAnevA // 274 // ICAL Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya yanasUtram / / 275 / / // / 275 / / cAryAdIn 'khisati' nindati 'bAlo' vivekavikalo yaH sa pApabhramaNaH // AcAryopAdhyAyAnAM 'samyag ' avaiparItyena 'na paritapyate ' na tataptiM vidhatte teSAM vaiyAvRttyAdicintAM na samyakkarotItyarthaH, 'apratipUjako' jinAdInAM yathocitapratipattiparAGmukho, yadvA kenacinmuninopakRtopi na pratyupakArakArI 'stabdha' garvAdhmAto yaH sa pApazramaNaH // itthamavinItaM pApazramaNamuktvA caraNavikalaM tamevAhasammardayan 'prANAna' prANino dvIndriyAdIn 'bIjAni' zAlyAdIni 'haritAni ca' dUrvAdIni, sarvaikendriyopalakSaNametat, ata evAsaMyataH " saMjayamanamANe " ti saMyatamAtmAnaM manyamAno'nena ca saMvignapAkSikatvamapi tasya nAstItyuktaM, zeSaM prAgvat // 'saMstArakaM' kambalAdikaM, 'phalaka' dArumayaM, 'pITham ' AsanaM, 'niSadyAM' svAdhyAyabhUmi, 'pAdakambalaM' pAdapuJchanaM, 'amamRjya' rajoharaNAdinA upalakSaNatvAdamatyupekSya ca Arohati yaH sa pApazramaNaH / / " davadavassa" ti drutaM drutaM tathAvidyAlambanaM vinApi satvaraM 'carati' mikSAcaryAdau paryaTati, pramatta 'abhIkSNaM' punaH punarbhavatIti zeSaH, 'ullaGghana' vatsaDijAdInAmadhaH karttA, 'caNDa : ' krodhanazcArabhaTavRttizrayaNAdvA zeSaM prAgvat // pratilekhayati pramattaH san, 'apojjhati' yatra tatra nikSipati 'pAdakambalaM' pAdapuJchanaM, samastopadherupalakSaNametat sa evaM pratilekhanAyAmanAyukto - anupayuktaH pratilekhanA'nAyuktaH // pratilekhayati pramattaH san, yatkiJcidvikathAdi 'nizamya' zrutvA tadAkSiptacita bhAvaH, gurUn paribhavatIti guruparibhAvako nityaM, ayaM bhAvaH - pratilekhanAdau vitathaM kurvan gurubhirnoditastAneva vakti yathA svayamevedaM kuruta yuSmAbhireva vA vayamevaM zikSitAH tato yuSmAkamevAsau doSa ityAdi || 'bahumAyI' prabhUtavaJcanAprayogavAn, 'pramukharaH' prakarSeNa mukharo - asambaddhaH, stabdho lubdhaH 'anigrahaH' avidyamAnendriyamanonigrahaH, 'asaMvibhAgI ' kukSimbharitvena guruglAnAdInAM yogyamazanAdi na yacchati, "acibhate" ti gurvAdiSvapi abhItimAn / 'vivAda' vAkkalahaM 'caH' pUraNe, 'udIrayati' upazAntamapi marmabhASa adhya017 / / 275 // Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya - yanasUtram // 276 // / / 276 / / NAdinA varddhayati, 'adharmo' nirdharmaH sidbodharUpatayA ihaparalokayorhitAM prajJAm-Atmano'nyeSAJca subuddhiM kutarkavyAkulIkaraNena 5 adhya0 17 hanti yaH sa AptamazAhA 'yuddha he' daNDAdighAtajanite virodhe 'kalahe' vAcike virodhe 'raktaH' saktaH // asthirAsanaH, 'kukkucI' hA syavikathAdicApalyavAn, yatra tatra saMsaktasamajaskAdAvapItyarthaH, niSIdati pIThAdau, ata evA''sane 'anAyukto' anupayuktaH // sara jaskapAdaH svapiti, ko'rthaH ? saMyamavirAdhanAbhIrutAyA abhAvAt pAdAvapramRjyaiva zete, 'zayyAM' vasatiM 'na pratilekhayati' na pramArjayati, 'saMstArake' kambalAdau supta iti zeSaH, 'anAyuktaH' "kukkuDipAyapasAraNa" ityAdyAgamArthAnupayuktaH // atha tapoviSayaM pApazramaNamAha"duddhadahi" ti dadhidugdhe vikRtihetutvAdvikRtI, upalakSaNazcaitad ghRtAdyazeSavikRtInAM, AhArayati 'abhIkSNaM' vAraM vAraM tathAvidhakAraNaM vinApIti bhAvaH, ata evAratatra 'tapaHkarmaNi' anazanAdau / astamayati 'caH' pUraNe sUrye AhArayati 'abhIkSNaM pratidinamityarthaH, yadi cAyaM kenacidgItArthena prete yathA''yuSman ? kimevamAhAratatpara eva tiSThasi ? durlabhA khalviyaM dharmasAmagrI tAJca prApya tapasyudhantumucitamiti, tataH kimityAha- 'coditaH' preritaH praticodayati, yathA dakSastvamupadezaM dAtuM na tu svayaM vidhAtuM ! no cedevaM vidannapi kiM na vikRSTaM tapo'nutiSThasIti // 'AcAryaparityAgI' te hi tapaH kArayanti AnItamapi cAnnAdi glAnAdibhyo dApayantyato'tyantamAhAralaulyAttatparityAgazIlaH, 'parapASaNDAn' "mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA" ityAdyupadizataH saugatAdIn atyantAhAra masAn sevate parapASaNDavakara, tathA svacchandatayA gaNAdgaNaM SaNmAsAbhyantara eva saGkrAmatIti gANaGgaNiko'ta eva duSTa bhUto jAto 'durbhato' durAcAratayA ninyatvaM prApta ityarthaH / 'svakaM gehUM' nijagRhaM parityajya paragehe "bAbare" tti 'vyAmiyate' piNDAdilobhAtsvayaM tatkRtyAni vidhate, 'nimittena ca ' zubhAzubhakathanAdinA 'vyavaharati ' dravyAdharjayati / svajAtibhiH nijabandhubhiryaH snehAdIyate piNDaH svajAtiSi / / 276 // Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya-Tha NDastaM jemati bhukte, necchati 'sAmudAnika bhaikSya, 'gRhiniSA paryaGkikAdikAM 'bAhayati' mukhazIlatayA rohati yaH sa pApazramaNa ||adhya017 yanasUtram | ucyate iti sUtrasaptadazakArthaH // 3 thI 19 // athAdhyayanArthamupasaMharanuktadoSAsevanatyAgayoH phlmaai|| 277 // mUlam-eArise paMcakusIlasaMvuDe, rUvaMdhare muNipavarANa hiDime / ayaMsi loe visameva garahie, na se ihaM neva paratthaloe // 20 // jo vajae ee sayA u dose, se suvvae hoI muNINa majjhe / ayaMsi loe amayaM va pUIe, ArAhae logamiNaM tahA paraMti bemi // 21 // vyAkhyA-'etAdRzoM' yAdRza uktaH, paJcakuzIlAH pArzvasthAdayastadvadasaMvRtaH paJcakuzIlAsaMvRtaH 'rUpadharoM' rajoharaNAdiveSadharaH, binduzceha mAkRtatvAt, 'munipravarANAM' pravarayatInAM "heDime" ti adhovI atijaghanyasaMyamasthAnavartitayA nikRSTaH "ayaMsi" tti asmin loke viSamiva 'gahito' bhraSTapatijJatayA prAkRtajanairapi nindito'ta eva na sa, "i{"ti ihaloke 'naiva' nApi paraloke ardhyata | iti zeSaH // 20 // yo varjayati 'etAn' uktarUpAn "sayA u" ti sadaiva doSAn sa 'muvrataH' prazasyatrato bhavati munInAM madhye TrA bhAvamunitvenAsau tanmadhye gaNyata ityarthaH, tathA cAsmin loke amRtamiva pUjita ArAdhayati lokamimaM tathA "paraM" ti paralokamiti // 277 // sUtradvayArthaH, iti bravImIti mAgvat / / 21 // // 277 // // iti mahopAdhyAya zrIbhAva vijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtrarattI saptadazamadhyayanaM sampUrNam // HOOSE se sUbataH' prazasyatrato bhava cAsmin loke amRtamiva mIti mAgvata Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / mesadoSAH uttarAdhya yanasUtram 8 // 278 // pR. paGkti 1 10 3 3 CARSHA aura uttarAdhyayana vibhAga bIjAmAM : presa doSathI thayela bhUlone nIce mujaba sudhArIne vAMco ! pR. pakti pR. paGkti vicchedaH | 13 10 tarhi 100 7 kurute caturvidhA 15 1 piNDA' 125 12 hRtAvasAdaM vidyate vartino 127 2 pUjya eveti 18 12 upArjita 127 kaNDarIko 20 1 // 1 // 128 7 viSayA satkAH 20 2 maraNaM 134 sUtrArthaH prakAreNa 22 9 vatsalAH 141 11 nagarAdi 23 7 kalazaM 147 2 kicA masphuTaH 26 7 zrava 150 eveti 33 11 karNA? 158 4 . pArjita jaTAH / 159 8 rathyAyAM / iti HABAR vatsadyo cara mU0 // 278 // 9 10 2 P // 278 / / Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya | presadoSAH yanasUtram REGARCAR // 279 // pR. paGkti 159 9 saH 160 11 mapi 77 5 chAtrAn 178 3 purA 5 avadhAraNe 7 munirAha 6 nAma2 4 sUtrArthaH 185 14 locita 185 15 iti 185 15 candrIyA 187 3 karmA 187 5 saGketa / pakti pR. paGkti 187 10 tau 219 6 tenetyuktA 187 11 radho 219 8 duHkhAvahA 187 12 tenaiva 219 11 dharma 188 2 nya- 226 8 punararthe 188 5 bhUnna 227 12 tasya 188 5 aparAdhe 227 12 krUram 188 6 gehastha 228 5 sampati 215 7 ratnAdi 228 8 sarva 215 9 sUtrArthaH 229 12 samRddha 216 5 zabdAdibhiH | 231 8 udAharatAM 216 6 ita | 233 13 gihaMsI 216 8 sambhUta 235 11 sa 217 11 nArIja- 236 3 zaraNam pR. paGkti | 236 6 jitA 236 6 narake 236 10 kopI 236 10 etat 236 11 duHkhAH 240 9 tasya 242 8 vihUNo 245 2 bhogAn 245 11 paliMti 253 11 koUhalaM | 255 2 daNDo 264 11 ityINaM SEARCASEAS5 // 279 // PI 279 // Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSecretroPROctors.com mahAmahopAdhyAya zrIbhAvavijayagaNisamarthitAyAM zrIuttarAdhyayanasUtravRttaura // dvitIyo vibhAgaH samAptaH // iti zrIvinaya-bhakti-sundara-caraNagranthamAlAyAM navamaM puSpam / E G PHYSICSIR- S H RE umaratA