Book Title: Jain Paramparano Itihas Vol 3
Author(s): Darshanvijay, Gyanvijay, Nyayavijay
Publisher: Charitra Smarak Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001078/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa0Q (c) ItihArsa khI . tripuTI mahArAja Jain etusal an For Private Porn Only www.jainelibrary Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI cAritrasmAraka graMthamALA eN0 56 jenaparaMparAno ItihAsa [bhAga trIjo] munizrI nI vijaya jJAna nyAya(0) (tripuTI mahArAja) 200 _* mA.zrI. kailAsalAgara parijJAna maMdira jAja jaina marSamA .. . : pra ko za ka : zrI caM du lA lA lakhu bhAI parIkha maMtrI zrI cAritra smA 2 ka graMtha mA LA nAgajI bhUdharanI piLa, mAMDavInI piLa, amadAvAda, Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAptisthAna : (1) caMdulAla lakhubhAI parIkha maMtrI : zrI. cAritra smA ra ka graMtha mA LA, nAgajI bhUdharanI pALa, mAMDavInI poLa : amadAvAda, (2) sarasvatI pustaka bhaMDAra, hAthIkhAnA, ratanapoLa - a ma dA vA da. kiMmata : vi. saM. 2020 vIra saM. 2490 miyA I. saM. 1964 ka0 cA0 46 mudraka : jayaMti dalAla vasaMta prinTIMga presa, ghIkAMTA ghelAbhAInI vADI, amadAvAda Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || nathatu thIart; prastAvanA AjanA yuga jema vaijJAnika che tema aitihAsika yuga che. Aje jema dareka vastunuM parIkSaNu vaijJAnika dRSTie karavAmAM Ave che teja rIte AjanA yuga aitihAsika dRSTipradhAna DeAI prAcIna dharmo, saskRti, sa MskRtinAM vividha sAdhanA, jevAM ke - AcAra, vicAra, vyavahAra, tattvajJAna, sAhitya, zilpa, kaLA AdinuM paNa aitihAsika dRSTie anveSaNa mAge che. ane enAM kAraNeAne paNa jANavA icche che. AthI Ajane buddhimAna varga paNa prajAnI jijJAsAne tRpta karavA mATe te dizAmAM prayatna karI rahyo che. Aja dRSTine lakSamAM rAkhIne zrImAn tripuTI mahArAja munipravara zrI darzanavijayajI, munivara zrI jJAnavijayajI, munivarya zrI nyAyavijayajInA samuccaya prayatnathI " jaina para parAnA itihAsa"nA ATha bhAgeA taiyAra thAya teTalA mATe saMgraha jaina sAhitya AdinuM avaleAkana karIne taiyAra karyAM che. jenA phaLarUpe ApaNane zrImAn tripuTI mahArAja taraphathI A pahelAM jenuM maTuM kada mAnI zakAya tevA jaina para parAneA itihAsa" graMthanA e bhAgA maLI cUkayA che. Aje e ja graMthanA trIjo bhAga teozrI. taraphathI ApaNane pradAna thAya che e khadala ApaNe sau temanA RNI chIe. prastuta saMgrahamAM je vividha viSayAnA saMgraha teozrIe karyo che, e karavA mATe emaNe keTakeTalA graMthA UthalAvyA che, keTa-keTalI mAhitI meLavavA mATe prayatna karyo che ane keTale! mahAna zrama veco che tenI ApaNe kalpanA karI zakIe chIe. ApaNane ema lAge che ke ArTalI vipula aitihAsika vividha sAmagrI ApIne temaNe kharekhara mahAn puNya ane yaza upArjita karyAM che. prastuta vibhAgeAmAM samAtI atihAsika sAmagrI temaNe peAtAnI dRSTie guthI che. emAM aitihAsika dRSTie ane Aje upalabdha ane navIna navIna prApta thatI sAdhana sAmagrI dvArA sazodhanane Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avakAza jarUra che. te chatAM teozrIe je vividhatAbharI sAmagrIne saMcaya karyo che ane je anekavidha mAhitI purI pADI che te badala Ajano vidvarga temane RNI ja raheze. ane te sAme temaNe sevelA varSone zramanuM mUlyAMkana paNa jarUra karaze ja karaze. prastuta " jaina paraMparAne ItihAsa"nA mudrita thaIne prasiddha pAmelA traNa bhAgamAM zuM zuM sAmagrI AvI che te tene viSayAnukrama ane pariziSTo ja bole che. te chatAM ahIM e sUcavavuM Avazyaka che ke-prastuta graMtha e mukhyatve jaina itihAsa hovA chatAM temAM je vividha ane viziSTa sAmagrI ApI che tethI e, eka vyApaka daSTine aitihAsika graMtha banI gayA che. prastuta vibhAgamAM rAjAo, amAtye zreSThIo, zreSThinIo, aneka ga7-zAkhA-ku, dhatAMbara-digaMbara, AcAryo jenAgamavAcanAo, graMthakAre, graMtharacanA, jJAnabhaMDAra ane tenuM lekhana, dharmakAryo, saMghavarNane, graMthapupikAe, graMthaprazastio, zilAlekha usmAna, aneka ganI paTTAvalIo, aneka deze, nagare, nagarIo tIrtho, parvate, guphAo, stUpe, maMdire, maMdirano jIrNoddhAre, sAMskRtika vIgate aneka vastuono saMgraha karavAmAM AvyuM che. prasaMge prasaMge bauddha, vaidika Adi saMpradAyane lagatI vigatene paNa ullekha karavAmAM AvyuM che. A rIte A itihAsa graMthe ApaNane ghaNI ghaNI sAmagrI pUrI pADI che. je dareka bhAgonI viSayAnukramaNikA jevAthI samajI zakAya tema che. prastuta trIjA vibhAganI prastAvanA zrI darzanavijayajI-jJAnavijayajI mahArAja lakhI zakata te keTalIka mahattvanI bAbatono ullekha karI zakyA hatA. jemAMthI ApaNane keTalIka vigata jANavA maLI zakata, paraMtu teo ubhaya ativyAdhigrasta hovAthI temanI bhAvanA anusAra A prastAvanA meM lakhI che. temaNe mane A adhikAra Ape, te badala teozrIne AbhAra. saM. 2020 piSa vadi 10 . gurUvAra muni puNayavijaya. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMhAvaleAkana zrI jaina paraMparAne itihAsa bhA. 3 ApanI samakSa mUkatAM amane atyaMta harSa thAya che. A graMthane taiyAra karavA mATe pUjya darzana vijayajI mahArAja (tripuTI) nI rAta divasanI prazaMsanIya mahenata che. teozrI A prathane taiyAra karavA mATe huMmezA vAraMvAra vAMcana-manana annagAhana--tItikSana vigere karatA rahyA che. vaLI teozrI rAtre paNa pensIla ane kAgaLa sAthe ja rAkhatA. ane je noMdha karavA lAyaka hakIkata yAda Ave te aMdhArAmAM paNa nAMdhI letA. ane divase tenuM sa MzAdhana-avaleAMkana karI lakhatA. A pramANe teezrIe rAta divasa parizraya A graMthane taiyAra karavAmAM karela che. A graMthane vize bhaTTArake, AcAyaeN, upAdhyAyA, panyAsA, anya munivarA, jaina maMdirA, jaina tIrtho, graMthA, prazasti, paTTAvalIe, anya gA, matA, matAntA, zAkhA, prazAkhAo, te te samayanI mahattvanI ghaTanAe ityAdi vize ghaNuM ekatrita karI Apela che. vizeSamAM dareka samayanA rAjAe tenI paraMparA, rAjAvalie te te vakhate vidyamAna prabhAvaka bhaTTArakA, AcAryo ane temanAM dharmakAryo vigere A graMthamAM eka navI vastu ApI che. je Apa A graMtha vAMcI jANI zakaze. teozrIne hAlamAM zarIre lakavA thayela che. chatAM A graMtha pAchaLa teozrIonuM citta raheluM che. gurudeve ane zAsanadevanI kRpAthI teozrIne sArU thaI jaze. jethI have pachI aneka mAhitIethI bharapUra cAthA bhAga taiyAra karI Ape. evI AzA asthAne nathI. vaLI pUjya jJAnavijayajI mahArAja (tripuTI) paNa A graMthane taiyAra karavAmAM, lakhavAmAM, saAAdhana karavAmAM, sudhAravA vadhAravA vigeremAM aneka prakAranI mahenata karI ApatA. tathA A graMtha prakAzita karavAmAM teozrInA upadezathI madada maLelI che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svara pUjya nyAyavijayajI ma. paNa A graMthane taiyAra karavAmAM kaMIka aMze e ja rIte madada kartA banyA che. teozrI svargastha thayo. eTale pUjya tripuTI mahArAje A graMthane saMpUrNa taiyAra karyo. tethI teozrInA ApaNe atyaMta RNI chIe.' eka vakhata eka bhAIe pUjya darzanavijayajI mahArAja sA. ne prazna karyo ke-A badhuM ApazrIe lakhyuM. paNa keI graMthabhaMDAra te ApanI pAse nathI? tyAre pUjya mahArAjazrIe jaNAvyuM ke-meM zrI sUrisamrATa jJAna maMdira, zrI vijayadAnasUri jJAnamaMdira, lAlabhAI dalapatabhAI InTaTyUTa zrI cAritra smAraka graMthamALA, zrI cAritra vijaya jJAnamaMdira, zrI nItisUri lAyabrerI, Agama prabhAkara pUjya puNyavijaya ma ne hastalikhita ane chApela graMthe pustake vigerenI jyAre jyAre jarUra paDI tyAre tyAre te te graMtha maMgAvI vAMcI lakhyuM che ane te te graMthane AdhAra A pustakamAM yathAsthAne Apela che. A pramANe mahArAjasAhebanA uttarathI puchanAra bhAIne saMtoSa thaye. pU. jJAnavijayajI ma. nA sadupadezathI zrImAna zeTha zrI manubhAIne lAgyuM ke A badhuM sAhitya jena janatA tathA lekenI sAme Ave te ghaNuM jANavA maLe. ane jenenI bhUtakALanI paristhitine khyAla Ave. vaLI AvuM sAhitya bIjA koI sAdhu mahArAja lakhI zake tema nathI. AvI bhAvanAthI A graMtha prakAzita karavAmAM teoe udAra sahAyatA ApavAnI bhAvanA darzAvI. ane bhA. 2 tathA bhA. 3 ema bane graMne prakAzita karavAmAM joIe teTalI Arthika madada ApI. che teozrI sAhitya, saMzodhanane haMmadraSTie khyAlamAM rAkhI, ItihAsane meLavavAmAM haMmezAM taiyAra rahyA che. teo sAhitya ane ItihAsanA atyaMta premI che. temanI udAratA, zAsanasevA, dAna vigere guNe prazaMsanIya che. teo jema vyApAramAM kuneha dharAve che. tema teozrI dharmamAM ane sAhityamAM paNa atyaMta utsAha dharAve che. teozrInI udAratAnA kAraNe ja itihAsa bhA. 2 ane bhA. 3 nA prakAzanane saMpUrNa yaza teozrIne phALe jAya che. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - bhA. 3 nI prastAvanA AgamaprabhAkara pU puNyavijayajI mahArAje amArI vinaMti ne svIkArI pitAnA amUlya samayane bhega ApI lakhI ApI A graMthanuM gaurava vadhAryuM che. vaLI teozrInI A graMthalekhanamAM vAraMvAra salAha sUcanA maLatI rahI che. eTale teozrInI vidvattAne lAbha amane A graMthamAM maLe che. te badala ame teozrIne atyaMta RNI chIe. A A pustakanuM rUpharIDIMga vigere kAryapAMDita rasikalAla zAntilAle karela che. temaja anekavAra presamAM jaI AvI A graMtha prakAzanamAM anukuLatA karI ApI che, te badala temanA AbhArI chIe. A paDita aMbAlAla premacaMde A graMthanI presa kopI karI ApI che. tathA zrI jayaMtilAla dalAle zrI vasaMta prInTIMga presamAM A graMtha chApI Apela che. tenI paNa ame ahIM saharSa noMdha laIe chIe. - A pustaka chapAvavAmAM zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI tathA zAha ThAkorabhAI jesiMgabhAIe agAuthI grAhaka thaI amane utsAhita karyA che. te badala temane dhanyavAda ghaTe che. ekaMdara A graMtha prakAzita karavAmAM jemanA taraphathI amane tanamana ane dhanathI sahAyatA maLI che. te badhAne ame AbhAra mAnI viramIe chIe. vIra saM. 2490 vi. saM2020 mahA suda 5 - cAritra smAraka graMtha mALA vatI caMdulAla lakhubhAI parIkha mAMDavInI piLa, nAgajI bhUdharanI pALa, amadAvAda, Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra paricaya 1. pUra pATa gacchAdhirAja zrI bhUlacaMdajI (apara nAma muktivijayajI) gaNivaranA pheTAne paricaya. A pheTe ujamaphaInI dharmazALAmAM vyAkhyAna pATanI bAjumAM dIvAla upara nagarazeTha zrI premAbhAI hemAbhAIe eka citarAvela che. pU. mahArAja sAheba pitAnA pheTA levA detA na hatA. eTale nagarazeThe te vakhatanA badhA AcArya mahArAjanA pheTA maLatA hatA. paNa pU0 mUlacaMdajI mane pheTe na maLavAthI temanA je phiTe citrakAra pAse citarAvyA. tyArabAda pU. haMsavijayajI ma. sAhebe ghaNA TAIma sudhI te kharAba na thAya ke cUne ukhaDI na jAya mATe kAcanI phrema lagaDAvI te pheTonuM rakSaNa karAvyuM che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAda gacchAgharAja mULacaMdajI mahArAja apara nAma-muktivijayajI gaNivara che ja , zrIgarI, mA haNA >> 'pastAveje jI(malae ja0) so vAtaeypa, nAnAvo re 7. vA mA AcAlakopara janma : vi. saM. 1886, ziyAlakeTa gauipada : vi saM 1922, amadAvAda saMgI dIkSA : vi. saM. 1912, amadAvAda svargagamana : vi. saM. 1945. bhAvanagara Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gacchAdhirAjanA paTTadhara bAla brahmacArI A0 vijaya zrI kamalasUrIzvarajI mahArAja sAheba (gujarAtI) janma : saM. 1913 caitra suda 2 (siddhagiri) dIkSA : saM. 1936 vaizAkha vada 8 (rAjanagara) AcAryapada: sa. 1973 mahA suda 6 (rAjanagara) svargavAsa : sa', 1974 Aso suda 10 (bAraDolI) For Private "& Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlItANA zrIyazovijayajI jena gurukula saMsthApaka pUjya gurudeva zrImad cAritravijyajI mahArAja (karachI) (janma : saM', 1940 A vadi 14 patrI (kaccha) dIkSA : saM', 1960 mAgasara sudi 10, jAmanagara (saurASTra) sva. saM', 1974 A vadi 14 aMgiyA (kaccha) cation International Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMne vIram zrI bhAritram jaina paraMparAne ItihAsa [bhAga 3 ] viSa ya--anukramaNikA pAnuM cha - 4 9 0 9 cha 0 cha 0 0 cha ja ka praka. 44 ghaTanA pAnuM ghaTanA tapasvI hIralA A0 1306 mahuvA bhaMDAra jagazcadrasUri 1 (11) navI prarUpaNuM pUrNadeva piravADa 1319mAM ga2chabheda janadeva dIkSA (46) A kSemakIti AyaMbIla tapa prAraMbha poravADa parivAra 50 devabhadrANi kalpabhASya TIkA (saM. 1332) 13 kidvAra (47) A0 hemakaLaza 13 tapAgaccha (49) A0 ratnAkara 14 vividha tapAbirUde alaphakhAna samarAzAha 14 A0 mahendrasUri tIrthoddhAra (15) 14 kezarIyAjI tIrtha kiddhAra tIrthayAtrA pratiSThA ratnAkara paccIzI 15 sUtra lekhana ratnAkaragaccha . 15 svarga (50) A0 ratnaprabha 15 padhaze (53) A0 jJAnacaMdravaDI pASALa, laghu piSALa siMhadatta 15 cetravAla gaccha (54) A0 abhayadeva. 15 zArdUla zAkhA lekha zA. zANarAja (27) 15 vRddha tapA vaDI pipALa 8 (55) A0 hemacaMda (45) A. vijayacaMdra 8 citya parivADI saM. 1296mAM AcAryapada 10 (56) A0 jayatilaka 16 1302 varadhavala dIkSA 11 (57) AratnasiMhasUri 16 4. da 8 0 * * * * Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra6 27 20 27 27 27 27 pratiSThA ahamadazAhapUjA amAri huM baDa pratiSThA dhanarAja sUbe saM. zANarAja kehaNa sAdhvIsaMdha sAdhu sAdhvI caraNapratiSThA ama0 saMdha dharmazALA u. udayadharmagaNi, zatAthI, vAkya prakAza mauktika 32 kamaLAbaddha stotra zIladUta kumArapAla mahAkAvya kumArapAla prabodha (58) bha0 dhamaratna mIrapura tIrtha zayatIrtha bahAdUrazAha karbhAzAha bhaviSyavANI (59) A0 vidyAmaMDaLa 22 meTe uddhAra (16-7) uddhAra 84 gacchatIrtha (57) A0 udayavallabha parivAra mIrapura tIrtha (58) bha0 jJAnasAgara lakAmata (59) uyasAgara" (10) bha0 labdhisAgara graMthabhaMDAra, (1) dhanaratna caturvizatipaTTa u0 kanakasuMdaramaNi sagALazA rAsa-1663 phatehasuMdara, hitasuMdara 63 bha. devaratna kavi nayasuMdara zatruMjaya rAsa (1938) sAvI hemazrI bha0 jinakIrti (64) bha0 jyaratna ' Tao, prazasti 50 kanakasuMdara (66) bha0 ratnakIrti paM. padmasuMdara (67) bha0 guNasuMdara (1734) 28 (70) paM. puNyAsAgara 28 ladhu poSALa zAkhA 28 rAjAvalI (41) jaitrasiMha tapAgaccha kuMbhAjInuM pharamAna (9) zeTha hemacade, hemarAje 30 (42) rANe tejasiMha A. amitagati rANI jayatallavI jaina derAsara pratiSThA (43) rANe samarasiMha . 2pa 1. 25 che. 25 ' - - 1 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (para) rANA meAkalajI jaina kIrtista ba (para) rANA saga (53) rANA kuMbhAjI (54) rANA rAyamalajI delavADA 34 34 34 34 34 35 35 35 (56) rANA rasi'hu zatrujaya uddhAra (58) rANe! uyasiMha udayapura ( sa0 1625) (59) rANA pratApasiMhuM 35 35 35 aitihAsika patra 35 35 36 36 suMdu - mAlasamudra vIra bhAmAzAhuM phUlevA pratiSThA (60) rANA amarasiMha ahiMsA paTTo 37 37 (62) rANA jagatisaM huM 37 37 mahesula mA amAri (3) rANA rAjasiMha roDa tejarAja sisAdiyA cAlagaDha satInA prabhAva ( chANI ) ( khIjA AcAryAM ) vAvalI nagarasthApanA AvaDa * vijApura rANA bhImasihu vidIpavijaya 37 38 38 38 3. 39 3. 4 42 42 42 jara 42 dilhInA bAdazAho sAlavArInI parAdhInatA (1) mahummaTTha gijhanI (2) masAuda mahArAjA suhiladhvaja (5) zAhabuddInadhArI gujarAtamAM hAra mAnavatA rI yuddha (6) katamuddIna (7) altamaza makriza bhAMgyAM bhAratamAM megalA saMghavI pUnaDe vastupAlanI yukti dilhI pATaNa maitrI (8) rajiyA egama (11) nAsIruddIna eka patnIvrata (12) gyAsuddIna dvAraniSedha (14) jalAluddIna mAgalAnuM dharmAntara (15) allAuddIna jainAcAryone pharamAna gujarAta vijaya (16) mubAraka gujarAtI vajhIra (17) maleka khuzarU (19) tudhalakhavA (20) mahammada tughalakha svabhAva ! 43 43 43 43 43 43 44 44 44 45 5 45 45 45 45 45 4 46 x} 4 4 46 47 47 * * * * * * * * Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goDe sulatAna A0 jinaprala (21) phiroja jenapura akabaranI mAnavatA DhIlIdAla ane mAMsa (8) bA0 ambara prazaMsA bleka janmanAma' pUrvabhava aMgrejI lekha puruM nAma svabhAva (nazo) ( mINa velI). (mAdhavAnala kAmakuMDalA) 64 (mArU DhelA pAI) 64 (sadevaMta sAvaliga vArtA) 64 mIne bajAra sAlavArI 65 AgarA (1612-19) 65 no mata (1636) 1636nA navA mate dharmAcAryone paricaya gujarAta vijaya RSi meghajInI dIkSA navA subA saurASTranA 9 bhAga A0 hIravijayasUri 67 saM 1639 jeva0 13 vagere 68 13 zubha kAryo 68 (11) ahiMsA pharamAna 3,4,11 , , (iralAmI mahinA) pArasI mahinA 'jJAnI sabhyo : ' joSImaMDala yaMtrarAja mAnavatA keTidhvaja jagatasiMha (26) mahammada taghalukha jenapura rAjya (27) taimura laMga dilhIne Aphata (32) bahalela lodI - 51 (33) sIkaMdara ledI A jinahaMsasa rine - upasarga pa1 (34) ibrAhIma ledI 51 pANapata begalavaMza rAjakALa (1) taimura (4) abU sayada * bha0 hemavimalasUri (6) bA) bAbara maha0 sahajakuzaLa gaNi jajiyAkara mApha (7) bA. humAyu sAhasI bhedAnajI bAra vikramAditya hemu (zakavaMza) (jenapura itihAsa) haidu bAdazAha paTe,60 51. che badhA ' - Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ja che che | ba N ba N ba 5 N ba N - N 8 N 6 N N. jagadguru padavIdAna 71 9 vidvAnonI vicAradhArA chara (1) zekha abula phajhala 72 (5) tAnasena dArU vecyA pratibaMdha (17mI sadInI, 21mI sadInI ahiMsA) 82 pratibaMdha jinAlaya kharca sAthIdAra rAjya vistAra camatkAra abhivAdana IlAhI saMvata vividha saMvata parivAra ! vArasadAro 85 maraNa 85 1thI 4 pharamAne, patre 111,129 9) bALa jahAMgIra bhaviSyavANI svabhAva 'vividha prasaMge (1) bhaviSyavANI (TI) rAjamaMtrIvaMzanAza (2) khuzaphahamanI kasoTI 87 (8) pratimA lebaMzaMkA che. (4) bhavya vijayadevasUrinI AkarI parIkSA 91 prazaMsya prasagA 92 dhirmAcArya paricaya -2 vaiSakanyA zAnti 93 (9) dharmasthAna rakSAAdi pharamAne 93 mahe. vivekaharSa : - ahiMsAnuM pharamAna thati vihAra maha0 bhAgucaMdra svAgata kasoTI 1671 (11) ahiMsA pharamAne 1676 ci. su. 15 guru sabhA. 1 vadhArAmAM - (pha0 12) guru samAdhine bha0 vijayadevabhakti patra amadAvAdamAM (1) mAe zAntidAsa - (2) mumatAjha banI (3) bhArata cITana maitrI 97 (4) zAhIbAga - 98 (5) jina pratimA praharI 8 1656 jinaprasAda 98 ATha subA : 08 (9 thI 13) pharamAne . 134 thI 145 (10) bAzAhajahAM " paricaya 13 subA ... kaTa sane 1999mAM jinAlaya bhaMga virodha arajI (16) navuM jinAlayanuM pharamAna 100 ciMtAmaNi 101 87 100 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w'' kAtarI zAhajAdA zeTha saMbaMdha 101 tIrtha rakhevuM 101 zaMtrujaya InAma (killo) 102 tAjamahAla 102 bhAratanAM be kalAdhAme. 102 gujarAtanAM sI ratno 103 naM. 14thI 20 pharamAna 147 thI 161 (11) bA, oraMgajheba 103 zeTha zAnidAsa 103 (18) paM. pratApakuzala 103 dayAlazAhane killo 104 (19) paM. lAlavijaya 104 (20) dharmasthAne parata 105 (21) sanyAsI hukama rada. 105 zeTha mANekacaMda TaMkazALa - 105 bAdazAhanI TUMkI nAmAvalI 106 (12) bAha AlamagIra (pahelA) 106 22 kupAka tIrthoddhAra bheTa 106 60 23 hIravihAra jamIna bheTa 106 pha0 naM0 22, 23 162 14 nA pharUkhazeara, 17 (pha24) jainAcAryone pharamAna 107 pha0 naM0 24, 25. 183 (17) bA. maMhagsadazAha 108 jagata zeTha padavI 108 navAba sarapha bA nAdIra 108 nijhAma rAjya 20 naM0 26 jagatazeTha 169 phanaM0 27 nagarazeTha sanaMda 170 18 me mAtra ahamada 109 navAba sIrAja 109 pha0 28 thI 30 jaganoThe 177 19 me bAha Alama 100 (phaTa 31) karamApha 181 20 me zAhajahAM mIrajhAphara, kAsIma 21 me Alama (trI) 110 (pho 32) jagata zeTha 182 (pha. 33) tIrthapratiSThA 182 saM. 1825 ma. zu. 5 110 (pha. 34) zAntine 111 draDha saM1836 182 22 mo bA0 akabara 111 phaLa 1 thI 34 dihInA bAdazAhanAM pharamAne 111 thI 186 briITIza rAjya 187 IsTa inDiyA kaMpanI 187 (1) vorana hesTIMga anyAya, 187 harakhacaMdane zeTha (dIvAna) (2). karNavAlIsa 188 lorDa DelahausI 188 tAra TapAla zikSaNa ke he bheLaseLa. laDa kenIMga brITIza sattA dilhI darabAra (1877) bhAratamAM ja vizvayuddha (1914) 190 187 188 108 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 0 . 208 208 208 13 hAgi cempharDa 190 sametazikhara vecANu" 190 svataMtra bhArata (tA. 15-8-1947): 190 lokazAhI rAjya * 100 gujarAta sau. rAjyavaMze 191 gujarAtanA subA - 191 (1) alaphakhAna 191 zatruMjayane 15 me uddhAra 191 (saM. 1371 ma7) 192 (5) hIsAmuddIna 192 (1) geDI pArzvanAtha 192 (2) gurjara suMdarI 192 (3) aDAlaja vAva 1992 (zilAlekha) 193 (4) aMgArazA pIra (9) sube jApharakhAna gujarAtanA bAdazAho 194 (1) bI mujaphara 194 (2) bA0 ahamada 195 svabhAva 15 amadAvAda 15 AzAvala karNAvelI 195 bhIlane Tekaro 195 paM. vinayasAgara iti. 195 (pATaNa sthApanA) 195 amadAvAdane pAye sAlanA vividha mate 196 (sarakhejano reje. 196 (bhadra killo) - 197 kalpita daMta kathAo 198 111 paLa, pADA * - 198 nA bhU0 paLa 202 (zilAlekha) 202 graMtha bhaMDAra 203 jinAlaya 204 zaherayAtrA 204 TaMkazALa 205 jaina vasavATe A0 kaTa (1936) : 206 leke pogI saMsthA - 207 dhanikone vasAvyA 207 salAhakAra jainAcAryo 208 dhannA piravADa (3) bA. mahammada (4) kutabuddIna 209 (kAMkariyuM). 209 (5) dAudazAha (6) mahamada begaDo 200 rAja khaTapaTa 29 dvArikA upara caDAI zAhajAdA ahamada 210 hIMdutIrtha bhaMga rANapura vijaya (1531) 210 mahemadAvAda 210 amadAvAda kATa (sane 1468) 210 dukALa- dAnavIra 211 zAha birUda maMtrI gadarAja 211 AbU pratiSThA gopI brAhmaNa 212 sAraMga deva (7) bA mujaphara na, usa 21deg 211 211 ' 212 212 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ InAma 215 15 - 216 216 * 230 ? sattAno kepha 212 bha0 hemavimalasarine upasargo 212 (8) bA0 ahamada ' 213 rA' mAMDalikanI kabara 213 (10) mA bahAdUrazAha 214 gAdI saM. 1583 214 zatruno 16 me uddhAra 215 vaphAdAra gujarAtI senA jainAcAryo 215 phIraMgIne dago dIva damaNuM svataMtra 216 (11) bAga mahammada maMtrI galarAja traNa dIkSAo . 217 sube cIkaLe zerazAha 217 hiMdu tahevAre baMdha 2017 chele bA mujaphara (14) samrATa akabara 218 9 subAo 218 (1) mIrajhA ajijI 219 A0 hIrasUrine vaMdana 220 suba khurama 220 1647nuM zatruMjaya rakSA InAmanAM trIjuM cothuM pharamAne (117) hirasurine trAsa (11) (8) subo murAdabakSa 222 jaguru hIrasUrinuM sanmAna 222 (15) bAjahAMgIra rarara (16) bAi zAhajahAM 223 14 thI 17 pharamAna 224 rUpA karAra inAma 224 (11) bAra oraMgajheba 227 subo mahammada Ajhama rara7 bha0 vijaya ratnasUri ra27 amadAvAdamAM pAkhIbadha 228 anepa bhaMDArI 228 rAjA abhayasiMha rAThoDa 228 ratnasiMha bhaMDArI jinAlaya 228 chIpAvasahI 229 gujarAtanA chellA rAjavaMza 229 saurASTra zAsana 229 gohela rAjavaMza 230 zAhapura, sejakapura lADI mAMDavI, rANapura (ka) rANajI ghoghA parama 233 'umarALA, pacchegAma zihera, bhAvanagara, taLAjA 234 gahelavaMza - pAlItANuM 235 (4) zAhajI - mAMDavI 235 rAjya vistAra gAriyAdhAra, trApaja zihera bAbata khumANu yuddha nagarazeThanI madada gAriyAdhAra vijaya 236 musalamAnI raMjADa 236 zeTha ThAkara maitrI 236 (15) DA. kAMdhAjI (bIjo) 236 rakhAyuM samajUti 238 235 che, 235 ' cha 3 nAtha 236 cha 237 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 251 21ra sIne itihAsa 239 (16) ThAluM zAka zeTha zAntidAsane zatruMjaya pAlItANuM inAma (226) 241 (19) ThA. pRthvIrAja * 242 kA, rAjasthAna keTe 244 (22) ThAunaDajI 244 nANuM bhIDa, ijA 244. sAlavArI - hakko : 245 (maMdira pratibaMdha) 245 navI TUMka 245 medInI TUMka 246 (23) ThA. kAMdhAjI (ca) 246 rakhevuM - gara - 247 prajAmAM trAsa 247 jenenI arajI 247 rApAmAM garabaDa 247 na karAra-1821 248 tIrtha, keTane jIrNoddhAra 248 IjA baMdha : 248 , (25) ThA, pratApasiMha 248 (26) sUrasiMhajI - 248 phleza muMDakAvere 248 ThAkarenI manobhAvanA 249 satAvaNI 249 ejansIno amaladAra 24 navI raMjADe 249 kITIMja satAvaNI - 250 banAvaTIvAhI do. ge. ka. gAMdhInuM kamIzana 250 eka taraphI kIja 250 ejansInuM ThANuM 251 saMdha luMTAvyA vaLatara devAnuM 251 stAvaNI 252 je. bI. pIle - kAMThI dakhala dArU tepa vinAza 253 suMdarajI metIcaMda jhaverI 253 vIracaMda bhagata " (amadAvAda) 253 ejansI ThANuM' 253 zilAlekhe 253 (6) je. bI. pIle 253 kenDIne nyAya I. 1877 254 kiTIMja = ThaMDI 254 zaNIno Thare 255 sara TAmanI mAnavatA 256 satAvaNuM 256 yAtrika gaNanA 256 A0 ka7 peDhInA itihAsa 256 gaNatarI trAsa 210 banAvaTI pracArake :banAvaTI saMgha satAmaNI pUnAmAM mRtyu (saM. 1885) 260 (27) ThA. mAnasiMhajI 260 jene ThAkara ekaya 260 kAleka DIrekaTarImAM 261 rAjya paricaya 261 zatruMjaya varNana 261 0 0 0 . 7 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 280 288 22. rAjya jene prema kare TapuDara evana mejara sTroMga 268 najarANuM gurUdevanuM gurUkuLa 268 rapAkara (sane 1886) 264 zatruMjayanuM kAyamI samAdhAna vividha satAmaNI 265 (kesI) tA. 26-5-1928271 mRti dIpavijaya 267, rapA kara mApha 278 paM. sohanane trAsa 267 (28) ThA. zivakumAra 278 18 ThA, bahAdUrasiMha 268 (AdhAre) 278 prakaraNa 5 A0 devendrasUri , (bIjA AcAryo) 287 pUrvaje, svabhAva mahuvA graMthabhaMDAra A0 mahendrasUri TImANa 288 rAjA - rANI 280 pATaNa-16 prazastio amAri yAga vijApura pAlanapuramAM vIra-bhIma maNibhadravIra 295 dIkSA 280 khaDAyatA mahuDI 296 graMtha bhaMDAra 281 khaDAyatA jene A. vijayacaMdra' 281 sthApanA tIrtho 297 yugottama - 281 khaDAyatA lekho 298 ladhu pizALa 281 (1) khaMbhAta bhaMDAra maMtrI vastupAla 282 7 graMtha prazastio 3 01 kezara vRSTi 282 (2) khaMbhAta bhaMDAra dAbaDA 302 svarga - 282 dayAvaTa diyANuM 302 saM. bhImano tapa pethaDanA graMtha bhaMDAra 302 gna - 283 mAMDavagaDhamAM graMthalekhana 302 racanA sAla paM. hIrAnaMda gaNi 3 43 vRndArU prazasti 283 vidyA vilAsapavADe 303 prabhAvaka munivare 284 rAjA, maMtrIo, zeTha 304 rUdrapalI paDhAvalI - 288 bhImadeva solaMkI 304 nAgarI tapAsa 286 viradhavala vAghelA 304 graMtha bhaMDAra saM0 punaDa nAgarI 3 04 mahuvA, TIMbA 286 maMtrI vastupAla 3 00 282 0. s s 0 s 0 s 0 lh 0 sh 0 289 n 0 bh 0 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 , mArA vidvAna munivare 308 paM0 semezvara 308 purAhita vaMza 308 harihara, bhadana, subhaTa 310 arisiMha (suta) . 311 kavi pAmhaNuM . (311 dAnavIra jagaDuzAha 311 padmariyo dukALa 311 saM0 dedAzAha vaMza. 312 kuMkamarela pilALa 313 dedAzAha jJAti vicAra 313 maMtrI pethaDakumAra 314 dharmanAM sthAne camatkAra 315 IndramALA 316 sAdhu guNapura ( A0 ratnAkara) . 316 (1) zrImALI ke poravADa 317 pethaDazAha) maMtrI jhAMjhaNa 318 pAMca jAvaDa zAhe 319 (2) jAvaDa (giranAra) 319 (3) laghu zAlibhadra jAvaDa 319 AnaMda suMdara graMtha (5) jAvaDajI 322 '104 vIzavaTa ' . 322 ATha sAraMgadeve 322 maMtrI AbhU zrImALI vaMza 323 (caMDAulI-caMdrAvatI) 323 bAdazAhanA maMtrIo ' 34 (2) maMtrI jhAMjhaNa, leke pakAra 324 31 mahAkavi maMDana graMtha 324, saMha saMgrAma ' , 324 mahAkavi dhanada 325 AbhU pallIvAla vaMza 325 sonI prathimasiMha 326 AhAzAhe 327 cauda bhImarAhe 327 saMva bhImajI (saM. 1327) 327 satyanI kaseTI . 327 bAra (12) varSa atratyAga 329 lahANI, upAzrayaphaLa 330 6 thI 14 bhImAzAha , 331 (1) nI sAMgaNa vize 332 staMbhana pArzvanAtha dhyAna 332 (6) naradeva satrAgAra 332 jIrAvalA tIrtha (6) dhanadeva mAnava 333 (7) enI saMgrAmasiMha 333 dhanapAlanI nAmamAlA 334 paiThaNamAM-15ramAM 334 buddhisAgara paricaya 34 nagadaLa malIka pratimAlekha 1518 (makSIjI, sAlagiri) 36 18 somasuMdarasUri 337 63000no graMthabhaMDAra 337 sonI jene vAMjhiye AMbo 38 maMdire jIrNoddhAra 339 sonI AbU osavAlane ke vaza 339 (7) vachiye zAha . 317. 336 322 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 pethaDa 35ra ' 344 (8) kuMvarajI sonI 340 , (8) senI tejapAla 340 1950mAM naMdivardhana jina prAsAda 341 saMdha bhakita 341 saM tejaladevI 34ra (5) zA0 dhara zrImALI . vaMza 342 (2) ThAi AhaNazI 342 (8) sAdhu cau . 347 jinAga lekhana 343 saM0 mevajI graMtha 343 saM. jeThojI (jeThA zAha) 344 (1) saM0 kuMvarajI jina prAsAda 345 "kalpa kiraNuvali" 345 saM9 me 345 (graMtha prazasti) sonapAla 345 graMtha bhaMDAra, jinAlayo 345 (2) pArekha AlhaNazI vaMza 346 vajiyA rAjiyA, pArekha 346 bAdazAhI mAna (dIva ghelA) 347 (7) jinAlaya. 347 pratiSThA tIrtho 349, gaMdhAra dukALamAM madada 349 bha0 vijayAnaMda ga7 349 vrataprAyazcita 351 paravALAnI mALA 351 dehaNa lekha 351 A piravADa vaMza 35ra caMDasiMha poravADa 353 vijApura, Abu bhaMDalika vyavahArI . 34 vya0 parabata piravADa 355. dharmakAryo kapa vya0 kAnajI . * 355 1620 poiyA (pratikA) 355 bha0 vija dAnasUri 356 AbhU piravADa (mAlAsaNa 356 zeTha allakana vaMza 356 vaDagaccha paDhAvalI 356. A AmRdevA 357 alaka, siddha, ughAtana 359 pUrNa deva poravADa vaMza 359 (pUrva ItihAsa) 350 bha0 jagazcaMdrasUri bha. devendrasUri A0 kSemasiMhari 35e dhINuka meDhA (dhINAka) (prakAzana aMge) 360 guNapAla zeTha pUnAne vaMza, 361? saM0 harapati 362 sUripada, mahattara pada 362 saM. zANarAja 362 dhIyA vihAra - 362 ri-sAdhvI caraNapAdukA 363 AjaDa poravADano vaMza 363 344 - 35e 347 349 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 pisInA rAjavihAra 363 gopAla 364 1477vibApahAra pArzvanAtha 364 rAjavihAra dAna 364 bha0 somasuMdara paM. cAritra ratnagaNi 364 saM0 arjuna 365 pratiSThA taDamala poravADano vaMza 365 maMDaNa 365 pisInAmAM pratiSThA 365, daMDanAyaka kAluzAha 365 hamIra haTha 367 zeTha abhayasiMha vaMza 367 maMtrI dhanasaja 367 AbU cittoDa saMdha 368 dhanarAja prabodhamALA 368 maMtrI siMha. vaidya nibaMdha - 368 vIzalazAha vaMza 368 de ca AMbAka dIkSA 368 (be) saM0 guNarAja (330) 369 1485 cittoDastaMbha 370 mahAvIra maMdira derI 370 sarAhaDiyA poravADa vaMza 370 saM. dharaNuzAha 371 trAkaya dIpaka prAsAda (1496) 372 zAliga sahasA 374 acalagaDha maMdira 374 AzAdhara vaMzAvaLI 375 (1) maMtrI yazavIra jina : prAsAda 376 - prabuddha rohiNeya nATaka 376 (2) maMtrI yazavIra 377 (bAlakavi jagadeva) 377 derAMnI 13 bhUle ke 337, (3) maMtrI yazavIra 379 maM devapAla-dhanapAla 379 nazyati jayacarcA - 379 maMtrI AbaDa, maM AlhAdana 380 daMDa, AbhU jinadAsa 380 saMgha pUjA 380 senerIzAhI jinAgamo 380 zuddha sAmAyika (1) du:sAdhya dharmara - zrImALI vaMza 381 maMtra udayasiMha maMtra yazavIra 381 buddhibaLa, mAnavatA 342 (2) karmasiMha duHsAdhyavaMza 384 jagatasiMhanI jJAti 385 sAdhu jagatasiMha 385 sAdharmika bhakti dolatAbAdamAM nitya utsava pratijJA pAlana cAra saMdha bhakti mahaNasiMha - 386 sarva darzananuM jJAna 386 bhaTadevasuMdara, somasuMdara 386 moTI saMdha pUjA 386 paM. devavimala gaNi 386 368 385 3.5 u85 385 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + + 388 33 84+56 hajAra . 386 pASALa 393 pAre satyavAdI 386 bAha jahAMgIranI zaMkA 393 bA, pharejazAhanI parIkSA 387 parivAra 404, keTidhvaja 787 (pALIyAno lekha) 34 prabaMdhakoza (saM. 1405) 387 sUradAsa (1971) 385 sAdhu padama-rAjadevI 383 leDhA kuTuMba 35 24 jinaprAsAde (kAvI) 387 maMdira lekha 395 graMtha bhaMDAre 388 madanazrImALI vaMza 395 devarAja 35 jelahAne vaMza graMtha bhaMDAra 35 dezala osavALa, - 388 lAliga, vIjaDe sadAraMga vacheraka. 388 amaradatta 36. saMdho, AbUjIrNoddhAra 388 Tha0 phera (gotra) 37 bhesiMha rAmasiMha leDhA 389 vaghusAra, caNaparikakhA 398 lehAvaza 393 gaNitasAra, jyotigraMtha, 398 pratiSThA, saMghe sA, raNajItarAmane lekha 399 graMtha bhaMDAra - 393 bhaviSyavANI 399 kurapAla, enapAla 393 zAsanadevI padmAvatI, maNibhadra 399 zikharajI jIrNo (1618) saphaLa kAmanA 400 prakaraNa 46 (46) A vidyAnaMdasUri 401 46 A0 gharmaSasUri 405 vaMza, dIkSA 401 pratiSThA yAtrA 405 (A0 saubhAgyaharSa) 402 (sAraMgadeva ). AcArya upAdhyAya, paMnyAsa 403 guru praveza utsava 405 kezara vRSTi 403 camatkAra prazaMsA 403 tIrtha uddhAra gurUdeva svarga (saM. 1327) 403 samudranAM ratna A0 vidyAnaMda svarga kapada yakSa (1327) 404 ga7 rakSA 401 saM. bhImano annatyAga 404 jhera utAra, sAde AhAra 40y navA AcAryo 404 kAvyakaLA . . 407 405 405 40 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTTadhara maMtra peAthI granthA ( yugapradhAna yaMtra) sva ( sa0 1357 ) vizeSa ghaTanA mAMDavagaDha ( pattana ) ( mahA. vidyAsAgara ) (A. jinamANikaya ) 84 jina prAsAde ( varaMgala ) 1371mAM tIrthoddhAra bhIlaDImAM dIvyajJAna, (47) A0 sAmaprabhasUri 414 paricara, sabhAvijaya vihAranI maryAdA 414 rAdhanapura bhIlaDI bhaMga pava vyavasthA (14) vizeSa noMdha dIvya ghaTanA maitrI graMthA cAra paddharA 407 408 408 408 40= 49 409 409 414 414 414 415 416 417 (1371) 417 217 418 418 418 420 420 421 . prakaraNa 47 4ra6 A sAmatilakasUri vizeSaNa - paricaya 426 ( yugapradhAna yaMtra paDAvazyaka ) 4ra6 15 rAjAvalI gijhanIkhAna, sa. ratnA pATanagara matrIe dAnavIro. rAjavIro 410 410 411 412 413 graMtha bhaMDAra 412 A0 dharma dhASasUrivaro 412 422 prabhAvakA sAmAnika devalAka (1373) 422 prabhAvakA, yu.pra0 zIlamitra 422 sa0 1334 nA banAvA 422 vi. sa0 1371nI ghaTanA 423 prabhAvakA A 423 jinacaMdra, dharmaprala 424 naracaMda, hemacaMdra 424 424 samayasAraga sajjanasiMha, amAri kAcara zAha, amAri 24 424 samarArAsa 424 325 425 425 325 45 A vi depAla 30 kara graMthakA puMDarika caritra nagara sthApanA prakaraNa 48 ja dharAla sAhitya ( sattarisaya prazasti ) 437 427 47 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 0 * * * 0 437 vANA paDadhara ra7 A0 jinaprabha karela (1) A0 caMdrazekhara 427 tapagaccha prabhAva 430 (2) A0 jayAcaMda 428 A karka, kRSNarSi, jayasiMha 430 dIkSA-zAsanadevI prayAsa 428 sAdhu jagatasiMha 430 (3) A0 devasuMdara 429 sAcA bolA 430 prabhAvake 429 4 dukALa 430 prakaraNa 49 bha0 devasuMdarasUri 431 deva prasanna 436 gi kayariyA saM. 1482 431 (4) A0 semasuMdara 436 yogI udayIyA prazaMsA 431 (pa) Ae sAdhuratna ' 436 dharmakAryo, graMtha 432 kecara zAha 436 guNa, paricaya 432 guNa prazaMsA, ItihAsa 436 pAMca paTTadhare 432 Adarza gaccha (1) A0 jJAnasAgara 43ra zuddha, maryAdA, svarga 43 cothA svargamAM 433 graMtha bhaMDAra A0 kalAmaMDana 434 prathamasiMha 441 mugdhAvabodha mauktikagraMtha 434 16 graMtha prazastio 442 (3) A0 guNaratna 435 (8) A saMmatilakasUri guNa paricaya 43 bhaMDAra 4jara kiyAratna samuccaya 436 jJAnapremI zrAvikAo jara saM. geviMdane parivAra 436 guNaRddhi mahattarA 443 prakaraNa 5 (50)bha0 semasuMdarasUri 1800 sAdhu 45 stuta 444 AMbAkanI dIkSA paricaya, guNo padavI pradAna prathama padhara 445 vijayastaMbha-1485 tIrtho 445 rANakapura tIrtha-1496 47 saM. gAviMda 445 rAjastaMbha paM0 naMdiratna traNa tIrtho 447 - tAraMgA tIrtha, 445 AcAryanuM kuTuMba 47, 445 47 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha kAryo graMthA 9 grahabhaya tria graMtha bhaMDArA sacitra zA meghajI sulatAnapura upAzraya mahIkAMThAmAM asAri graMtha bhaMDArA mArA (AV ) vaDanagara suNAkA mATA peAsInA 450 450 450 450 450 dharaNazIlavata 451 nADAla, zirAhI, zrImAlanagara 451 sva 451 51 vividha nadIo jAtiya za 453 453 (1) A. munisuMdara (2) A0 ya ke 50sa vegava 453 454 A uDDayana dvI 454 454 bhArA nItADA mA yakSa ajArI ( jAvara ) 447 447 448 448 448 448 448 449 449 449 449 450 paMcapAThI 50 jinaha 455 ATha bhASAmAM gurU nAma gupta 455 giranAramAM pratiSThA 455 456 456 5'0 sAdhuvijaya 50 husasAma G pUrvI deza caitya paripATI 50 zubhava na 456 456 456 ( daza zrAvaka caritra) (3) A0 jIvanasUri 457 gurnAvalI 457 457 (4) A0 jinakIti giranAramAM maMdira 458 (5) A0 jinasa dara 458 mahA mahIkalaza 459 50 lazvika ti 45 ( 30 stavana ) 459 ( vaDanagara ) 459 459 mahA0 caritraratna 20 50 cAritrasu Mdara 459 7 bhASAmAM pAMca nitavana 459 maheA haimahusa maheA jinamANikaca laghu sAmaprabha . graMtha bhaDArA u ane tahesa rAhA - bhIlaDI zAnta caritra 50 sAmadhama gaNi 50 sAmacAritra guruguNa ratnAkara Agamadhara abhayata dI 50 bhAvasuMdara pAnavihAra mahA0 jinama'Dana kumArapAla pradha dharma parIkSA paM. na Mdina, nAnAratna 460 461 461 2 42 42 42 462 463 463 >63 463 463 463 463 463 463 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) u0 ratnamaMDana (2) 50 haMsaratna 564 be gurU 414 464 464 464 464 464 465 465 465 465 465 465 kharasada mALavA paM. haMsaratna ujamaNuM bhejaprabaMdha (1517) upadeza taraMgiNI 50 dhanakaLaza 50 ratnahaMsanA ziSyo paM. jinasUri priyaMkara caritra u0 sAdhurAja 50 AnaMdaratna bharaTaka dvAciMzikA paM. zAnticaMdra dAbaDA prabhAvake kRSNarSi jayasiMha kumArapAla mahAkAvya kRSNapA puNyaprabha (kRSNarSi kAmaLI) nagara sthApanA amadAvAda kuMbhalamerU ghANe rAva - rANakapura siddhapura ajamera jesalamera (bikAnera,jAMgalU) ( kAMcI tasalI) DuMgarapura rAjavaMza 'rAvala gepInAtha maMtrI bhAlyA - sAllA 470 gaMbhIrA pArzvanAtha(1525)470 kIrtistaMbha (1585) 471 rASabha prAsAda (1529) 471 ghIyA vihAra 471 vAMsavADA (1431) 471 sahastramalla rAvaLa 471 saM. bhImasiMhano dhuvAsaMgha471 siraNagAma- zihI 472 dharamasI poravADa 472 haDAlIye annadAtA 472 lADavAmAM rUpiyA 472 graMthabhaMDAra 472 be lAkhA dukALamAM 47ne zrI deunAM dharmakAryo 473 saM. gAviMda 474 pratimA praveza 474 cUMthe, lekhana 475 saMdha rakSA cAkI 475 tAraMgAtIrtha (1479) 475 1800 munio 476 graMthadAtrie 476 guMdIkara zAkhA 476 saM0 nAthadeva 478 rANakapura tIrtha 478 zAntinAM dhAma 478 trilekya dIpaka sthApatya 479 rANakapura pratiSThA (saM. 1496) 480 chelle jIrNoddhAra (2009 phAsu 5) 480 416 466 466 497 468 . 468 469 469 469 469 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 487 489 483 75 hajAra mAnava 481 meTA pAsInA tIrtha 484 vAsakSepa lAbha 481 cAra jina prAsAda 484 kotaraNI 481 bha0 semasuMdarasUri 485 (1) gelekyadIpaka 481 rAja sAyara 485 (2) sthUlabhadra sthApatya AjaDa (3) neminAtha. 482 maMtrI gopALa (4) cakezvarI . 487 jIrNoddhAra 482 (5) sUryamaMdira 482 aMbikA, sarasvatI kezarIyA 488 rANanA stare 482 maNibhadravIra 488 paMca tIrthayAtrA 482 vizeSa varNana - 490 kavi meghajI (1499) 482 hiDA yAtrA saMdha 40 cAra kArya prAraMbha 483 (jhAdApallI) 491 sAdaDI . 483 nAMdiyA saMdha 41 sthApatya 483 nAnA pasInA 41 mahotsava dAna magasIjI 491 jAkeDA tIrtha (1504) ja83 cittoDane kIrtistaMbha prakaraNa 51 bha0 munisuMdarasUri 494 padavI pradAna 497 stuti 494 497 - TUMko paricaya 494 traNa vijJapti 47 (kUrcAlakALI, sarasvatI) 395 muni parivAra bAladIkSA 495 (9) paDhAvalIo 498 yuga pradhAna 45 (1) A0 vizAlarAja 47 24 sUrimaMtra ArAdhanA 495 . (53) paM. vivekasamudra 497 paDAvatI prasanna 495 . (54) paM. amaracaMdra 498 upadrava zamana 496 (55) paM. dhIrasuMdara 499 AcAryapada mahatsava 496 (54) saMyamamUrti 40 ke katarI 496 (53) paM. sudhAbhUSaNa 499 AcAryapada 46 rUpasena paMjinasura 499 yAtrAsaMdha 497 vizAla saubhAgya 500 492 graMtho 498 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAgbhaTTAla'kAravRtti(1512) 500 vItarAgapaMjIkA 500 (2) mahA0 lakSmIbhadra 500 500 501 (55) u0 zubhavamala (57) 50 kamalavijaya (58) 5'0 zrI vinaya (62) u. zAntivijaya 501 501 501 tarka bhASA sUtra (1756) (58) 30 vidyAvijaya zukavi 50 hemavijya 502 502 53 54 505 upA. guNuvijaya (11-guNa...gaNivA) 506 50 58 58 58 10 graMthA statra camatkAra (3) ANuM mANekaya (4) 50 devazAlaga vetAlapaccIzI (1619) cAra mahApAdhyAya (4) u.jJAnakIrti ( ha ) utta. TIkA (1520) (5) 50 ha bhUSaNa paryuSaNApa vAkayaprakAzaTIkA traNa pratiSThAe anyA (50 bhAjasAgaNi) 59 519 509 (para) A0 ratnazekharasUrijI para3 TUMko paricaya paMchI pradAna 523 524 para4 125 papa 510 (!) u zivasamudra (7) 5...0 saMdhavimalaNi 510 ( ATha saMgha. gaNivarA ) 510 (8) 50 zubhazIlagaNi 511 bAdazAhI mAna 512 513 513 513 513 514 515 515 515 516 517 117 518 519 519 pUrava (9) paM0 caMdraratnagaNi prabhAvaka munivaro rUpallI e paTTAva bha. jJAnasAgara, devacaMda lliI, AgarA gAdI nagara sthApanA zirohI-varNana A0 munisu Mdara jApa jinAlayeA, prabhAvanA pachI, graMthA maMtrI tejapAla jagadguru pratimA sa0 mehAMjalI pAravADa ardhA zatruMjaya (1644) bha0 vijayAna dari 520 20 hajAranA yAtrA sadha sA0 sahajazrI yiAdAra para1 para1 parara pAlanapurA tapA 50 nItya vijaya prakaraNa para ziSya para parA 150 sarvA Mgadeva (54) A ATha bhASAmAM udyanaMdI samyakatva rAsa (50 saMdha...gaNivarA) parapa parapa parapa para parade Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 535 53e 2. A samayarata 526 vikejI bIkAnera 534 (58) paM0 lAvaNya samaya para7 bhAladeva jodhAbAI graMtha rAva gajasiMha 536 prabhAvake pa28 bhavya vijayadeva 536 A0 jayacaMda 530 ajitasiMha 537 A0 malayacaMda 530 abhayasiMha 537 saradhanAmAM 530 ratnabhaMDArI 537. A0 ratnAnara 530 kisanagaDha rAjAvalI 538 bagadAdamAM jene 530 rAThoDa - gotra 538 abula alAmu ararI 531 rAThoDa zAkhAo 538 jaina citro para getroccAra 538 raDavaMza jodhapura 532 muta 539 jyacaMda rAThoDa 532 cavAlasa 53 azvatthAcaMDa 533 (jenuM jodhapura) 534 aMbAjI mIrAMbAI pa34 handuDI prakaraNa 53 (53) bhava lakSmIsAgara (2) mahetu caMdraratna 547 sUri (sva. 1547) 540 u0 abhaya bhUSaNa 547 ke paricaya 540 u. abhaya satAthI 57 pahele pratimAlekha 541 paM. zrI ratnau rAjaratna 547 ga7meLa 541 paM. devaratna, gajasiMha rAsa 547 padavI pradAna 541. (A) devaratna) dharmadhyAna . 54 jJAna 548 dharmakAryo -pratikAe 542 sAdhvIsaMgha (sAdhvIo) 548 (1) mAtara (2) geDIpura 543 dukALe 548 (3) bAmaNavADa(4) gaMbhIra 55 khe dedarANI 549 graMtha bhaMDAre (amadAvAda) 545 noMdha 550 saM0 me 546 tyAre ane Aje . 550 zramaNa paraMparAo rAmapavita meDha. papara (1) u0 jayavIra 547 nAgarAja 552 548 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ San San San San dAnavIre : 552 prabhAvake 552 saM0 meghajI, jIvaNa pepara bha0 ujama, kAja 553 suMdarajI, gadA 553 zrIraMga, sAsu 553 tanazAha 554 kelpaNa papapa bhAlahA-sAhA * 555 DuMgara bhIla 556 sAhAzAha 556 saMtra saMgrAmasiMha papa6 maMtrI cAMdAzAha 557 maMtrI mAMDaNasonI 557 ladhu zAlibhadra 557 saM. jIvaNa, meghajI papa7 gapALa 558 pUjarAja-tulAdAna 558 narendra 558 vyAkaraNa, TIkA, nATaka 558 zeTha zuravIra 558 dhanakubera - velAka 559 saM. khImajI, sahasA pATaNa 559 kamalakalazA ga7 560 (54) A0 semadeva pa61 (56) 50 kamalaratna 561 tribhuvanadIpaka prabaMdha 561 paraMparA - 561 paM. satyazekhara 562 (nAracaMdra) 562 gacchameLa 562 sejitrA, Abu 563 San San San San San San San San San San San San San San San San San San San AjJAdharma, kSetradeza pa63 eka pratikramaNa 563 muNibhadravIra(saM. 1547) 563 bhUti, baralUTa (55) A0 sudhAnaMdana 563 zalpamaMjarI IDara tyaparipATI pa64 (56) A0 sumati suMdara pa64 Abu jinaprAsAda pa64 (57) A0 jinasema pa64 (57) A0 kamalalaza pa64 sahastrAvadhAnI pa64 varasAdane nukasa (58) A0 jayakalyANa 565 acaLagaDha pratiSThA 565 (pa9) A0 nabUda (saM. 1665) 565 kakazAstra copAI 565 kutubapurA zAkhA pa66 (54) somadeva (55) A0 ratnamaMDana pa6 6 gacchameLa pa66 bIjI paraMparA AyaraMga avacUri 566 (56) A0 semajaya pa67 amIjhara pAMca upAdhyAya pa68 pAMca ziSya 568 50 lAvaNya samaya 568 50 guNavijaya 568 mahera somacAritra 569 guru guNa kAvya 569 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 571 paha4 57 (57) A jinasema 370 mahe. jinamaMDana pa70 RSabhavIra siMdhAna paNa (57) A0 IndranaMdi pa70 ga7bheda pa0 . cAra zAkhAo tapA-pAlanapurA papa1 (58) A0 dhamahaMsa pa71 saM. meghajI 571 (59) A0 InphahaMsa 571 upadeza kalpavallI 572 nigamamata varNana pa7ra nigamamata varNana pa74 (59) A0 haMsasaMyama 575 sto pa7pa bhUkaTiyA (bhUkaTiyA) 576 36 upaniSada (59) paMsiddhAntasAgara 577 darzana ratnAkara 577 maNibhadra indra 578 ladhu prazasti 578 (prakAzaka) pAMca rAjagRhI 579 nagara sthApanA pa79 brAhmaNa asara, 579 brAhmaNa AcAryo 580 nigama matane uddeza 581 prakAzakane sUcanA 581 nava vividha mato 581 (1) kAmata vidhi lepa 581 cAra pheraphAre ' 583 zenava gIta zeDane abhiprAya 583 lakAmata paraMparA 591 traNa gAdIo 52 (1) vaDodarA 52 zrIvaMta parivAra 592 bha0 vijayAnaMda 593 vividha 80 paze 594 (2) bAlApura dharmadAsajI (1709) 596 aDhAriyA pa97 (3) yatipaMraparAo 597 (1) rAjakAlaMkAra (2) pU. medharAjajI 597 megha vinoda - megha mAlA 597 mukti vilAsa rAsa 598 uttarAdha zAkhA, mANeka 598 mANeka RSi 598 muni udyotavijaya 598 lekAnA vividha gaccho 598 (1) kuMDhiyA che keTI (1692) 598 (1ramASi lavajI. 598 paThana pAThana 598 lekhita karAra 598 punaH dIkSA, navapaMtha 598 keda mukti 598 yuti dharmadAsa 59 sUratamAM dayA ( ajameramAM yA). 100 matabheda. muburAnamAM re 576 pa78 581 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) pAkhI pakSa (sa'0 1731) 603 (4) jIvapatha 604 (5) terApaMtha (sa'0 1870) 04 eka paraMparA (6) nAMDhA pakSa pUrva vajrapAla AjanI mAnazA jinAlaya (7) vIrdhama (8) khIjAmate 09 69 chaThTho RSi vijaya prarUpaNA, mULanAmeA }C/ (10) guNusAgara DhAlasAgararAsahuM 9 RSi hemasAgara 609 carcA zataka prazasti (11) bha0 kalyANucarcA (1700) 610 65 605 }} 608 9 (1673) 610 mAlapurA rAmayazAsAyanarAsa 610 (mA. ma. zAhanI bhuleA) 611 lAMkA cApAI 611 611 611 kATA gAdI 615 bha. mahAnaMda, mahAvIra tI 615 20 }20 633 bha. jJAna, bha. vinaya, yAlazAha kille paTTAvalI, gAdI trIjo kahevA mata gaccha sa 54 A0 sumati sAdhusUri (1581) 672 (9) kalyANa (muNi+ri) 636 bhaNazALI }38 641 e paTTAvalI ceAtheA nAgArI lAMlagaccha 641 (60, 61) rUpaca'6, lepAgara) 643 sADInA lAMkA (69) A. sadAra`gasUri saMdha, gucchoda (74) RR0 raghunAtha paTTAvalI (1989) pAMcamA pAyacaMda rAjacaMda Dro brahmarSi pa tithi vicAra ( nAjhila sumati ) digabara pathA paradezI nyAya dhArmika AMdhIyeA. sthApanA tIrthA guptajJAna jainavaMzajo karnala elakATa di zAsana sevA cAra prabhAvakA A mAnatuMga vividhapa tha gUmApaMtha, sAmaiyA patha paMDita sudhAkara pATI prakaraNa 54 traNa sumatisAdhue jinapratiSThA 45 648 (13+3=20) Fe (1,2) kaDu, 50 banArasI 670 nizcayanayanI pradhAnatA }G 601 71 50 para upara upara para 656 5} 657 58 6 59 662 64 4 65 }}} }}} }} 672 73 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , R sva. zeThANI zrI vijakerabAI sva. saM. 1990nA bIjA vaizAkha sudi 3, tA. 16-pa-04 jemanA puNyasmaraNArthe temanA putraratna zrI manubhAI jesiMgabhAI e A graMtha chapAvavAmAM sahAya karI che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. zeTha zrI jesiMgabhAI kAlidAsa zeradalAla janma : saM. 1929 catra vadi 8 sva. saM. 2010 Aso vadi 3. tA. 20-4-1973 tA. 14-10-pa4 jemanA puyasmaraNArthe temanA putraratna zrI manubhAI jesiMgabhAI e A graMtha chapAvavAmAM sahAya karI che. (2020) Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 681 2. (2) bha0 sumatisAdhu 73 jinapratiSThA, jinavANuM 675 674 zeTha ka. lA. jinAlaya 674 prakaraNa 55 bha0 hemavimalasUri (hemAnaMda) 692 . (saM. 1583) 679 kara A0 zAntima 692 che paricaya 679 saM. 1673 AgaloDa prabhAvaka 180 maNibhadra 692 yotione sudhAravuM 681 saMgharSa sAdhuvRtti (65) A0 AnaMda soma 692 upasarga pravAha 681 vIjApuranAM maMdire 693 pratiSThA, dIkSA, upadeza 682 (67) bha0 kezarasoma, mAMdhAtA 694 sa. 1582 diyoddhAra 683 bhagazI stavana (paM. satyavijayagaNi) 683 khubacaMda dozI 694 gacchanAyaka 684 pAkhI, gAma jamaNa 684 ATha zAkhA paraMparA 684 kutarAne lADavA - 684 ga 685 bahAdUra jene kathivA kapaDAM paraMparA jIrNoddhAra (54) maheka vidyAsAgaragaNi 696 tapAharSala sema (55) paM. jIvarSigaNi 697 paDhAvalI 686 pa6 maheo dharmasAgara (56) bha0 saubhAgya gaNi 698 sAgara 686 nyAya, jinAgama 698 (catravAla samazAkhA) 687 upAdhyAya paka la0 sAmamilana 688 ekatruTI 699 saM. 1612 sema zAkhA zrI jinavijaya prakAza - paTTAvalI 689 bahumAna 701 N8) AnaMdama, hemasoma 69. pratibaMdha 703 zrI vimala mAravADa 704 saM1632 samazAkhA khAta khAmaNA pahAvalI 690 692 carcAgraMtha 708 (6) A udayavimala 692 zAntinA upAya 712 vetAla pacIsI 692 etihAsika noMdha 713 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacana parIkSA para nA paka kaleza zAnti 117 718 parapa AcAryA, vividha kAraNe| 728 130 vicitra thAI (11) visaMvAdvisAhitya 730 munisa Mmelana, hiteApadeza 133 sAterI takanA lAbha 73 zAstrArtha (pA) gejhAro 17 nA AMka maheA prazaMsA pratiSThA (upadezasAra) apabhraMza 14 graMthA 741 kalpa kiraNAvali (prazasti) 42 pravacana parIkSA (prazasti) (15) maheA. paTTAvalI 753 744 (50) mahA. kuzalasAgara 745 30 738 139 540 745 suratamAM zAstrA 46 (61) 50 nyAyasAgara 747 kezarIyAjI 248 chatrIza rAga-rAgINI 57 mahA0 labdhisAgara gautama stAtra 90 misAgara umukti stavana 749 70 150 zeTha zAntidAsa jhaverI mAMDavagaDhamAM mahuAtapA, vApika, A jahAMgIrane patra sAgara 750 prera 54 Gprasa sama zuddha sayamI sAdhuo 56 zatrujaya pratiSThA, kille chappA vizeSa vaMzAvalI 158 mahA dharmanI suMdara paTTAvalIe 758 (57) u0 zrutasAgara (zruta kevalI biruda dhAraka) 7pa8 759 75 kalpa kaumudI pATaNa murtta, kuMDalI zatruMjaya jinendra ka pratiSThA 761 mAlapurAnI yatisamAdhi (62) jayapura-veda--muhattAnuM 761 jinAlaya 762 13 4 gautamasvAmI strAtra 50 bhAjasAgaraNi dravyAnuyAga tarka NA 50 khUbasAgara 50 ajitasAgara zatruMjaya tIrtha paripATI mAnasAgarI kalyANa RSi lAlaca, mAnasAgarI mAnasAgarI puSpikA, dubai gAma vavastuti rAvanI islAma stuti sazAdhana mATe mahA- hASi gaNinI 764 75 76 7}} 757 67 768 Uk se 769 6 vara nava paTTAlI cha (55) sulatAnane upadeza 50 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 993 (7) mahora hArSinAM nAme 770 guru nAma mizra stuti hastAkSara 770 jajiyA kara mApha 770 vividha zAkhA wo (62) paM. pratApakuzala 731 vacanasiddhi, nirlobha u71 grAma dAna jinaprAsAda mATe mAnakuvA 991 bhaTTAraka oo| (1) nAmamAlA rasazRMgAra 771 piMgala, pArasAta nAmamAlA, 77ra (64) bha0 kuMarakula 772 piMgala kuzala zAkhA tapAkuzala zAkhA zrIpUja TUMka gautamasvAmI sajhAya 773 zatruMjaya varNana 774 (58) mahe sakalacaka 0 1474 paricaya 774 gameLa (saM. 1621) 774 mahepAdhyAya graMtha, ziSyo (59) mahezAticaMdra cha7pa varuNadeva, mahepAdhyAya, 776 paMnyAsa, dIkSA cha76 prathe, kRpArasakeza bhaviSyavANuM beTA gItArtho ajitazAnti (60) paM. ratnacaMdra gaNi cha78 kumatAhiviSajAMguli a78 tapAratna hitopadeza 778 hIra vihAra haidrAbAda, hIravihAra ka78 sUratamaMDana pArzvanAtha 779 (60) amaracaMda yuga pradhAna saMkhyA upa suracaMda 739 (traNa sUracaMda) . 79 (kurAne zarIphanI bodhakathA) 780 60 maheka bhAnuzaMdra 780 mAtA putra dIkSA 780 paMnyAsa vizvAsa 780 cha darzana pATha 781 zAhajAdAone zAstra pAThana 781 sUryAsahastra nAma 781 mAnavarakSA 981 saurASTra bheTa 781 viSakanyA rakSA. 781 zAntisnAtra vidhi 781 lAhoramAM caitya upAzraya 782 khuzaphahama 782 savAI hIra 782 upAdhyAya pharamAna 782 haidrAbAda hIravihAra 782 paM. bhAvacaMdra siddhicaMdra 782 zAhajAdA jevA khuzaphahama 783 ciMtAmaNuM jinAlaya 783 rezAna mahele 783 zatrujya gvAliyara burahAna 1995 33 / 99 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puramAM jinAlayo 783 khuramanI gaDabaDa 784 jainatIrtha rakSA 784 jagadagurune jenatIrtha bheTa 784 jajiye mApha 784 amArizAsana 784 samAdhi stUpa(saM01653) 783 bA, jahAMgIra(saM01662)784 zAhI darabAramAM 784 (saM. 1739 thI 1662) 84 gujarAtamAM (saM. 1668thI) 784 - zAstrArtha 784 bAdazAhI AmaMtraNa 785 u vivekaharSa. 785 phadhitIrtha 785 zAhI satkAra 785 (saM. 1639 thI 62) 785 Ato zAnti 785 mAlapura, pratiSThAo 785 agyAra dIkSAe 785 upATa siddhicandra (saM. 1673 pa0 su13 zihI) 786 mAravADa (saM. 1673) 787 AgarA burAnapura (1674-75) 787 ahiMsA, karamA dharmasthAna - rakSA pharamAna 787 vadhumAM tapasIla saMva 122 sudhI 789 meTA jJAnIo 780 parivAra (80) mathA vidyamAnatA. 78 ziSyo 70 muni samelana (saM. 1681)790 (3) paM. devacaMdra 781 50 bhAvacaMdra 791 delAulamaMDana 512, 791 prAcaMdajI guru paTTAvalI 781 mahAyogI cIdAnaMda 792 61 maha0 siddhicandra gaNi 793 zatAvadhAna khuzaphahama 3 kaI ApavItI 93 paM. bhAvacaMdra siddhicaMdra 97 zAhajAdA putra je rUpALA 77 Aphata zAnti 785 (kAma utAra zIla) 796 mAlapurAmAM jinaprasAda 796 mAlapurAnAM samAdhisthAne 797 burahAnapuramAM paropakAre 797 mahopAdhyAya pada saM0 1673pa0 su13 zirehI 77 mAravADa, burahAnapura, AgarA 797 vIjApura saMghapura 798 burAnapura AgarA 164 75 77 8 kAvyonI rasa prasAdI 98 neminAtha, cAra mahImA u8 paM. devacaMdra, vivekacaMdra 799 789 788 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 tapa, anazana 800 bha0 vijayasiMhacaraNa pAdukA 800 mahe sakalacaMdra gaNi 800 (8) mahera udyotavijya 801 (5) mahetu hArSigaNine vAcaka viza 801 57 mahehArSi gaNi 801 58 mahera udyotavijaya gaNi 801 A. vijayasenasUri 801 bha0 hIravijayasUri 802 59 50 guNavijayagaNi 802 60 paM. saMdhavijayagaNi 802 sapta jinatIrtha ( 803 magazI tIrtha kalpa pradIpikA graM0 3300 803 siMhAsana batrIzI 803 usmAnapurA 803 (6) mahetu hArSigaNita paraMparA 803 58 paM. kalyANakaLaza 803 paM. kArSi 803 paM. kalyANakuzaLa gaNi mahAvIra stotra 804 60 paM. dayAkuzalagaNi 804 phatehapura (saM. 1649) 804 lAbhadaya rAsa, tIrthamAlA 804 bhavya vijayasiMhari 804 bAha jahAMgIra mulAkAta 804 bAdazAhanAM dharmabANa 85 bhakAraka bhakitapatra 805 ajArAtIrtha jIrNoddhAra, zilAlekha 805 tIrtha dharmazALA 805 bha0 vijayadevasUri paM. megharSigaNi 806 6ra paMbhaktigaNi 806 bhavya vijayadevasUri sajhAya 806 50 lAbhakalaza 806 vijayasiMhari sajajhAya 806 dara 50 bhaktikuzala 806 kaha5 kiravalI paTTAvalI 806 prabhAsapATaNa 806 (7) mahe. hArSigaNi zramaNa vaMza 806 59 50 varSigaNi 806 paM. dharmakuzala dIkSA. 807 61 50 kezarakuzalagaNi 8017 bAdazAha Alama ' 807 bha0 vijayarasUri 807 kulhAtIrtha jIrNoddhAra pratiSThA haidrAbAda 807 hIra vihAra phArasI paDyo, pharamAne 8 mahee hArSigaNi zramaNa vaMza 807 61 50 jinakuzala 808 puNyaprakAza kAvya 808. pArzvatIrthamAlA 808 61 paM. jinakuzalagaNi 808 avacUri hIravijayasUri ga7 804 807 _j08 805 8 08 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 814 9 mahota hArSigaNi zramaNa vaMza 808 58 maho, udyotavijaya 808 pa9 paM. buddhikuzala 808 60 pa0 vicArakuzala . (saM. 1648). [808 (1) 50 nayakuzalagaNi 808 (2) paM. jayakuzalagaNi 868 (3) paM. kIrti kezalagaNi 808 sIra tIrtha zilAlekha 808 jIrNoddhAra, jinaprAsAda 808 noMdha. (1) tapAgacchakuzale - zAkhA 808 1 paM zrIpati gaNivaranI . zramaNa paTTAvalI 808 58 paM. siMhavimalagaNivara 809 gacchanAyakanI AjJApAlana 809 sAgara bAvanI (1674) 810 pratiSThA, graMtha 811 59 50 devavimala gaNivara 811 saM. dAdA sohila 811 apramANika graMtha, 811 gachabheda sajoDe brahmacArI sAdhu 812 jagaddaguru caritra 812 mahAkAvya 812 hIravijayasari leke 12 60 50 mANeka vimalagaNi 812 61 muni caMdravimala 813 (2) paM. zrIpati - gaNivaranI pahAvalI 13 pa8 mahetu vivekaharSa gaNivara 636 000 graMtha - 813 ATha avadhAna 813 amAri pravartAvI ( 813 kacchamAM amAri DhaDhare jayavAda patro 814 bhUjane rAjavihAra 814 rAja paMcANu 814 hIrasUrirAsa [815 bAdazAhI darabAramAM 815 sacitra vijJapti patra citrakAra zAlivAhana 816 rAzInA maMdiramAM (vijayasenasUrina kSetradeza paTTaka) 816 vihAra kholyA pratiSThA zAntidAsa jhaverInI mano bhAvanA 81 muni saMmelana (saM. 1681 prava ca su9) 819 sarvattazataka aprAmANika 819 pratimA lekha 820 ciMtAmaNI pArzvanAtha - pratiSThA prazarita 821 che, 421 58 50 paramAnaMda gaNi 821 59 muni khemAnaMda 822 paMmahAnaMda gaNi 122 (1) pAlanapurA zIlazAkhA 82 (1) pAlanapurAlicAritra zAkhA paTTAvalI 822 811 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ra) pAla. zIla cAritra zAkhA 10 (3) pAla. zIla cAritra (4) pAla. zIla cAritra zAkhA (1) 5'0 harSa kulagaNuinI paraparA zAkhA pa 823 kula zAkhA zatA kAvyaprakAza (1) 50 sadha he`gaNanI 823 bha. rAjasAgarasUri 50 ravisAgara rAsakArA prabhAvaka jaitA rAjA bhANa, rAjA nArAyaNa traNa prakAranAM tIrthA 820 paraparA 825 (57) 5'0 dharmAsiMhaNa 825 (3) 50 vAnaraRSinI vimala para parA 57 50 vidyAvimala 58 mahe|0 sahajasAgara 824 24 826 827 828 829 229 829 829 50 kRpAsAgara 50 tilakasAgara (56) 50 vijayavimala (57) 5'0 vivekavimala 830 830 (57) 50. AnaMdavimala 830 50 prameAdamaMDananI paraMparA 830 50 sahajavimala 831 831 833 825 833 833 *I (1) varANAtI (jIrAvalA gucchanI paTTAvalI) 834 834 (2) nAkADA tItha kAMDAgAma. phAli . (36 nAkADAmAM traNa maivAnagara maNibhadravIra stuti maNibhadravIra utpatti adhiSThAyaka tarIke A. zAntisAma lADaeNAla A hevimalasUri ane jinAlayA 83} 838 (3 Ly 241 4ra 843 (34 maNibhadravIra 844 vijayadAnasuri te maNibhadra 845 AyaMbIla tapa ex 50 amRtiivajayajI elIyA ane maNibhadravIra 846 848 84 muni nemisAgara amRtavijayajInA camatkAra (5) bha0 jIvanatilakasara 849 848 zAsana prabhAvanA exe maNibhadra sAcadeva 850. 850 851 8para sarasvatInI derI (putra putrIonuM dAna) (66) bha0 ratnakIrtisUri (67) bha. guNasAgarasUri maNibhadravIranAM tIrthaM ujjaina, magaravADA, AgalADa 852 koI, 853 bIjA prabhAvaka sthAnA 853 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 857 858 858 861 svarU5 varNana 854 maNibhadra chaMda goraDiye vIra. 855 ghaMTAkarNa yakSa vIranI ArAdhanA 855 ghaMTika yakSa nagarazeThanA vaMzajo . 855 maNibhadranAM che, tetro 856 zrI hemanAmavAlA sarivAre 50 udyavijayagaNi 8pa7 | munivare prakaraNa 56 A AnaMdarvimalasUri 864 ArAdhanA stutizloke 864 traNa ziSya paraMparAo kiyoddhAra saM. 1582) 866 banne tIrthoddhAra RSimatI munio 867 pIranI daragAha bIjA gacchanAyaka u. aMgArazA pIra saubhAgya harSa 867 bIjA de navA jene 868 aMtima maMgala 869 870 871 873 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B 10000 000 O 00 0 100 a. sau. zAradAbena manubhAI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * -:: che zikAra karI dai. ke hira Last , ... ,, ,, pharakI : : che . je zeTha zrI manubhAI jesiMgabhAI kalotha maracanTa jeoe A graMtha chapAvavAmAM udAra sakhAvata karI che. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - // vande vIraM zrIcAritram // -: jaina paraMparAno ItihAsa [lA trIne] prakaraNa cuMmAlIsamuM tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri tatpAdapadmabhRGgA niHsaGgAzcaturaGgasaMvegAH / saMjanitazuddhabodhA jayanti jagaccandrasUrivarAH // 6 // (---mA0 hevendrasUti dhanapra329TI ) tatrAyaH saccaritrAnumatikRtamatiH zrIjagaccandrasUriH, zrImaddevendrasUriH saralataralasaJcittavRttirdvitIyaH // 10 // (--A. kSemakIrtisUriracita bRhatakalpabhASyasukhabAdhikA, aM0 42100, saM0 1332) karAlakAlakalikAlapAtAlatalAvamajadvizuddhadharmadhuroddharaNazrImajagaJcandrasUriH / / 3 // kramAt prAptatapAcAryetyAkhyA bhikSunAyakAH / samabhUvan kule cAndre zrIjagaccandrasUrayaH // 4 // (-2400 hevendrasarita vApasa bhayaTI-prazasti) ajJAnadhvAntasUryaH sarabhasavilasadaMgaraMgakSoNIkrodhAdiyodhapratihatisubhago jJAnaniHzeSazAstraH / nirvedAmbhodhimagno bhavikakuvalayodbodhane jJAnacandraH kAlenAcAryavaryaH samajani jagacandra ityAkhyayA hi // 3 // (-A0 AgradevasUrikRta AkhyAnamaNikezavRtti prazasti, na0 80 bhI) maNiratnaguroH ziSyAH zrIjagaccandrasUrayaH / siddhAntavAcanodbhUtavairAgyarasavArddhayaH // 26 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa cAritramupasaMpadya yAvajIvamabhigrahAt / AcAmAmlatapastenustapAgacchastato'bhavat // 28 // (~200 guNunasarita yiAnasamudhyaya-prazasti ) evaM rAmaguNaH sa lakSmaNanataH zuddhakriyAM svapriyAM prauDhodyatkalinA'riNA'vanabhuvaH kiJcit pramAdAd hRtAm / tIrkhA mohamahAmbudhiM ripumimaM jitvA'dhilakaM zrayannAninye svagaNAlaye kila jagacandro gaNendrastadA // 90 // (--2400 munisurasUrithita gulA ) zrImajjagacandra idaMpadazrIlalAmalIlAyitamAtatAna / yenojjhi zaithilyapathastaTAko ghanAvilo mAnasavAsineva / / 108 // (-50 vibhana kRta-zrImaDAvI25452521, pakSI , 50 130 ) babhUvuH kramatastatra zrIjagaccandrasUrayaH / / yaistapAbirudaM lebhevANasiddhayekavatsare // 9 // (1285) (-50 bhavisyagae ta, zatrunya navina minaprasAda prazasti ) somaprabhastatra guruH zatArthI satAM maNiH zrImaNiratnasUriH / paTTe maNiH zrImaNiratnasUreja'jJe jagaccandragurugarIyAn // 13 // nimranthaH zrIsudharmA'bhidhagaNadharataH koTikaH susthitA''ryAcandraH zrIcandrasUrestadanu ca vanavAsIti sAmantabhadrAt / sUreH zrIsarvadevAd vaTagaNa iti yaH zrIjagaccandrasUrevizve khyAtastapA''khyo jagati vijayatAmeSa gaccho garIyAn // 31 // bAra varasa AMbIla karI AvyA AhaDamAMhe, tapA biruda tyAM dharie rANAe dharI utsAha vAda corAsI jitIyA kirIA ki uddhAra, biruda dharAvyuM hIralA dhana dhana e gaNadhAra. pa5. (maha0 vinayavijaya gaNivara kRta gaNadhara paTTAvalI) mahAvIrake pATaparaMpara hue zrIyugapradhAna, vacanasiddha aura ugravihArI jagacaMdra guru jANa (--bhuni zanaviyata gurupUla, DhANa 1. saM0 1861) Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri A0 jagacaMdrasUri A0 semaprabhasUri tathA A0 maNiratnasUrinI pATe A jagacaMdrasUri thayA. zeTha pUrNadeva piravADane 1 salakSaNa, 2 varadeva ane 3 jinadeva ema traNa putro hatA. jinadeva bacapaNathI zAMta, dharmapremI ane vairAgI hatuM. teNe mekSanI abhilASAthI A0 maNiratnasUri pAse dIkSA svIkArI. gurUe tenuM nAma rAkhyuM muni jagazcaMdrajI A0 maNiratnasUri lagabhaga saM. 1274 mAM svarge gayA. 50 jagaTyagaNie tyArathI AyaMbila tapa zarU karyo ane A semaprabhasUrinI sevAmAM rahI, jJAna saMpAdana karyuM. A0 somaprabhasUrie temane gacchanAyakanuM pada ApyuM. ane temanuM nAma rAkhyuM A0 jagacaMdrasUri, A samaprabhasUri saM. 1284mAM svarge gayA. A0 jagacaMdrasUri tyAgI, vairAgI, saMvegI saumyamUti hatA. AgamenA jJAtA hatA. AganenA arthonA vicAraka hatA. bhAva AcAryapadane gyA hatA. A samaye pAMcamA ArAnI asarathI mikSane mArga zithilatAvALa banI gayuM hatuM. AcAryazrIne satata bhAvanA hatI ke zithilatA TALI mokSamArgane zuddha banAvavA joIe. te A mATe egya sahayogIne zedhatA hatA. temaNe A0 semaprabhasUrinA svargavAsa pachI mevADamAM vihAra karyo. tyAre 50 devabhadragaNi tathA paM. devendramaNi vagere temanI sAthe hatA. paMdevabhakagaNi-saMvegI, zuddha AcAravALA, AgamAnusAra cAritrane dhAraNa karanArA ane saMghamAM vizuddha guNavALA tarIke vikhyAta hatA. teo Agamane jJAtA, AgamanA arthonA vicAraka, zuddha sAmAcArI pAlanArA hatA. A jagacaMdrasUri ane paM. devabhadra baMne maLyA. baMnene cAritraraMga eka hovAthI baMnene AnaMda thayo. baMnee sAthe sAthe vihAra karIne ddhiAra karavAno nirNaya karyo. tapasvI A0 jagacaM AgamajJa paM. (u) devabhadranI "upasaMpadA" svIkArIne baMnee maLIne kicakkAra karyo. . Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina para parAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa A jagaccadra AcArya banyA. 50 devabhadra panyAsa ja rahyA. 50 devendragaNi paNa kriyAdvAramAM sAthe hatA. te traNa jaNe mevADamAM vihAra karyAM. A jagaccadrasUrine AyaMbilanuM tapa karatAM karatAM khAra varSa vItI gayAM. tee AhuDa nagaramAM nIkinAre jaI humezAM AtApanA laI dhyAna karatA hatA. tapasyA ane dhyAnanA prabhAve temanAM rUpa-teja ane prabhAva vadhyA hatA. mevADanA narakezarI rANA jaisihe (sa0 1270 thI 1309) sa0 1285 mAM A. jaccadrasUrinA tyAga ane tapanI prazaMsA sAMbhaLI, rANA AcAryazrInA darzana mATe nadIkinAre AvyA. rANA AcArya zrInuM tapasyAnA tejathI camakatuM zarIra tathA bhavya mukhAraviMda joI AnaMdamAM AvI gayA. ane belI UThayAH 'gurudevamahAtapasvI che.' e samayathI eTale sa0 1285 thI A. jagaccadrasUrinI ziSya paraMparA tapAgaccha' tarIke prasiddhi pAmI. ( dvAdazavarSANyaGge'pyamamo'sau zlAdhyadhIrbhagavAn // 95 // taddAtivALa-dviva-mAnuvarSe (2281) zrIvizvamAt trAva tarIyAjI: / bRhadgagAhro'pi tapeti nAma zrIvastupAlAdibhirarcyamAnaH // 96 // ( --gurvAvalI ) jinake caraNameM zISa jhukAve, medapATakA rANa / 'tapAtapA : purAve, caitrasidgha vahavat // 2 // ( jagadgurupUjA, 50 1, sa0 1996 ) vRddha tapAgacchanA 64 mA A0 jayaratnasUri temanA vize lakhe che keaacaarydevbhdrsuuriryen tapAbirudaM kRtam / tathAhijiNadattAo kharayarA, puNNimA muNicaMdrasUriNo jAyA / pallaviyASADhAyarieNa tavomayaM devabhadAo // 1 // iti vacanAt / ( --A yaratnasUriSkRta dasaveyAliyasutta-jhabAnI prazasti, graM0 2200, sa0 1666 ) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tAravI hIralA A0 jagacaMdrasUri A0 jagacaMdrasUrinA zramaNagaNamAM sau tapasyApremI hatA. A tapasvI saMghane tyAga ane tapasyA pratye atyaMta Agraha hato. tapasvI A0 jagacaMdrasUri, 50 devabhadra gaNi, paM. devakuzala gaNi ane paM. devendagaNinI nizrAmAM vividha svaccha ane paragacchanA ghaNuM ghaNA suvihita munivaree paNa kriyedAra karyo hato. A gaccha kRSNarSitapA, kharApA, nAgerItA vagere nAmathI prasiddhi pAmyA hatA. (pra. 32 pR. para1 | pra. 42 pR. 708 | praha 42 pR. 710) A devendrasUrinA zAMta rasathI bharelA mIThA upadezathI aMcala gacchanA (44) A0 mahedrasUri (saM. 1263 thI 1309) e saM 1307 mAM tharAdamAM suvihita mArganI zraddhA meLavI hatI. (gujagadya paTTAvalI) (praka. 40 pR0 para2) A0 jagacaMdrasUri jJAnI hatA, tapasvI hatA, hIrAnI jema zebhatA hatA, abhedya jJAnI hatA. temaNe cittoDanI rAjasabhAmAM sAta digaMbara vAdIone harAvyA, AthI rANA jaitrasiMhe temane hIrAnuM mAnavaMtu biruda ApyuM. te samayathI teo "hIralA A0 jagacaMdrasUri" evA nAme vikhyAta thayA. saMbhava che ke-temanA karakamalathI kezariyAtIrthanI sthApanA thaI heya. gujarAtanA mahAmAtya vastupAla-tejapAla teozrInA khAsa upAsaka hatA. AcArya zrI mahAmAtya vastupAlanA zatruMjayatIrthanA cha" rI pALatA yAtrA saMghamAM sAthe padhAryA hatA. tyAM pratiSThAomAM paNa hAjara hatA. giranAra tIrtha, ane AbUtIrthanI pratiSThAomAM paNa hAjara hatA. graMthalekhana AcAryazrInA upadezathI vIrA dizapAle saM. 125 nA citra sudi 2 ne maMgaLavAre pATaNamAM bhImadevanA rAjyamAM nAyAdharmayo " vagere cha aMge TakA sahita lakhAvyAM, ane A0 devendrasUrie saM. 1297 mAM jaMgharAla gAmamAM saMgha sAme jJAtAjInuM vyAkhyAna karyuM. (jaina pustaka prazasti saMgraha, pra. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 26 mI) eTale spaSTa che ke, A jagazcaMdrasUri saM. 1295-96 mAM svarge gayA. temaNe pitAnI mATe 1. A0 devendrasUrine sthApana karyA hatA. paraMtu temanA svargagamana pachI A. vijayacaMdrasUri paNa temanI pATe beThA, AthI e be AcAryonI be zramaNa paraMparA cAlI, te paraMparA A pramANe che - (1) vRddha peSALa - vaDI piSA. (2) laghu piSALa (lahuDISALa-leDhISALa) A baMne paraMparA nIce pramANe che.... vRddhaSALa (vaDI piSALa) te A. vijayacaMdrasUrinI paraMparA che, tenuM bIjuM nAma caitragaccha paNa maLe che. caitravAlagaccha- caitravAlagacchanI ghaNI zAkhAo thaI hatI- (1) A bhuvanacaMdrasUrinA paM. devabhadragaNi A0 jagacaMdrasUri sAthe maLI gayA. eTale A paraMparA vRddhatapAgacchamAM bhaLI gaI, je 16 mI sadI sudhI cAlI hatI. (2) citravAlagachanI paraMparA 16 mI sadI pachI vRddha tapAgacchamAM maLI gaI (3) vRddhatapAgacchanI paraMparA 18 mI sadI pachI laghu tapAgacchamAM maLI gaI (4) dhAraNapadrIya (dhanArI) nI zAkhA tapa kamalakalazA gacchamAM maLI gaI (5) je bAharI zAkhAmAM cAMdasamIya-jenI gAdI cANasmA ane hArIjamAM hatI ane jemAM saM. 1512 mAM bha0 malayacaMdra ane saM. 1518 mAM bha0 lahamIsAgara thayA, te zAkhA paNa vRddhatapAgacchamAM maLI gaI. 1. saradhanAmAM bha0 zAMtinAthanI dhAtumUrti che, jenI upara saM. 1508 ne A0 malayacaMdrasUrine lekha che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagaccadrasUri (6) caitragacchanA bha. nayakIrtisUrinA ziSya A. vinayakIrti saM 1604nA vaizAkha vida 2 ne maMgaLavAre cittoDamAM hatA. (zrI prazasti sa Mgraha, bhA0 2 jo, prazasti na0 376) (7) A. vinayacaMdrasUri, u. amaracaMdra gaNi, bha. amaracaMdajI, sa'0 1624 mAM vAlI paragaNAmAM hatA. (zrI prazasti sa Mgraha, bhA. 2, prazasti na0 458). uparyukta naM04 mAM jaNAvela caitravAlagacchanI dhAraNapadrIya (dhanArI)nI zAkhAnI paraMparA A pramANe maLe che.---- (1) bha. haricaMdrasUri, sa0 1300 nA mAha vide 2. (2) bha. lakSmIdevasUri, sa0 1511 nA mAha sudi pa; sa0 1513 nA pASa vikre 5 ne ravivAra; sa0 1524 nA caitra vikre 5. (3) bha. jJAnadevasUri, sa0 1528 nA poSa vi3 ne seAmavAra. (4) bha. ratnadevasUri paTTe bha. amaradevasUri, sa01538 nA caitra suddhi pa ne budhavAra. (5) bha. A0 vijayadevasUri, sa0 1582 nA vaizAkha vida 10ne zukavAra. (-tristutika tapA A. vijayayatIndrasUri sa'grahIta jaina pratimA lekha saMgraha, lekha na'0 3, 17, 37, 67, 70, 106, 155, 213, 267, ) caitravAlagacchanI A dhAraNapradIya zAkhA tapAgacchanI kamaLakalazA zAkhAmAM maLI gaI. pAlInA zilAlekhe A prakAre maLe che (1) sa0 1686 nA vaizAkha suda 8 ne zazinavAre rAjA gajasahunA rAjyamAM tathA pAlInA jasavaMta seAnigarA cauhANanA putra jagannAthanA rAjyamAM pAlInA zrI zrImALIIzvara, aTAla vageree pAlInA navalakhAnA jinaprAsAdane jIrNoddhAra karAbyA ane temAM tapAgacchanA A0 vijayadevasUri tathA A0 vijayasiMhuM. sUrinA hAthe bha. zrIpArzvanAthanI pratimAnI pratiSThA karAvI. (2) saM0 1686 nA vaizAkha sudi 8 ne zanivAre pAlInA gajisaMha Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina para parAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa tathA jagannAtha cauhANanA rAjyamAM zrI zrImAlI caDAlecA gAtranA Izvara, aTela vageree bha. zAMtinAthanI pratimA bharAvI ane tenI caitragacchanI zArdUla zAkhAnA rAjagacchanA bha0 caMdrasUri paTTe bha0 ratnacaMdasUrie u. tilakacaMda tathA muni rUpacaMdanA hAthe bha. zAMtinAthanI pratimAnI pratiSThA karAvI. teoe navalakhA jinaprAsAdanA jIrNoddhAra karAvye, temAM mUlanAyaka bha. zrIpArzvanAthane birAjamAna karyo ane bIjI 24 jinapratimAonI pratiSThA karAvI, sAnAnA kaLaza caDAvyeA, jemAM rUA. 500jI pAMca hajAra kharacI ghaNuM puNya upArjana karyuM, gujarAtamAM bIjI paNa pratiSThAe karAvI hatI. prabhu zrIpArzvanAtha, gurudevA, geAtradevI tathA aMbikAdevInI kRpAthI sava kuTuMba vRddhi pAme ema jaNAvyuM che. (zrI jinavijaya sa`pAdita prAcIna jaina lekhasa'graha, bhA0 2 jo, lekhAMka :-395) A lekhamAM caitravAlagacchanI zAlazAkhA ane rAjagacchanA ullekha che tathA pAlInA navalakhAnA madirane itihAsa che; A aitihAsika vigata che. 1. vRddhatapA-vaDI pASALanI paTTAvalI 44. mahAtapasvI hIralA A. jagaccaMdrasUri 45. A- vijaya'drasUri jyotsnAmaJjulayA yayA dhavalitaM vizvambharAmaNDalaM yA niHzeSavizeSavijJajanatA cetazcamatkAriNI / tasyAM zrIvijayendrasvarisuguroH niSkRtrimAyA guNa zreNeH syAd yadi vAstavastavakRtau vijJaH sa vAcAMpatiH // 15 // ( A. zrIkSemakIrtisUri racita bRhatkapabhASyanI sukhameAdhikA TIkA, graM0 426000, sa0 1332 ) mahAmAtya vastupAla-tejapAlanA rADiyA munima vijayacaMdra nAme hatA. te mANasAneA vatanI hatA. vIzA esavAlajJAtinA AMkhA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A. jagaccadrasUri gotranA hatA. teNe cApaDAmAM rakameAnI garabaDa karI. vastupAle tenI bhUlA thavAthI tene kedamAM pUryAM. mahAmAtya vastupAla A. jagaccadrasUri ane 50 devabhadra gaNanA bhakta hatA. 5. devabhadre matrI vastupAlane samajAvI tene choDI devA kahyuM. mahAmAtye panyAsajIne jaNAvyuM ke, " A rokaDacA abhimAnI che, nAlAyaka che, tene dIkSA Ape. tenuM kalyANa thAya, e sArI vAta che. paNa tene kAI meATI padavI Apaze nahIM." panyAsajIe hitabhAvanAthI munimane dIkSA ApI ane A jagacca drasUrinA ziSya banAvyeA. ane temane samajAvI temanA hAtheja sa'0 1288 mAM dhAyala gAmamAM tene Nipada ApatAM upAdhyAya AcArya vagere padavIo apAvavAnuM nakkI karyu| A. jagaccasUrie sa. 129550 vijayacaMdra ane 50 devabhadra gaNi e baMnene upAdhyAya padavI ApI.ra 1. vIravaMzAvalI 'mAM ullekha che ke, gurudeve sa0 1288 mAM dhAvalamAM vijayacaMdrane AcAryapada ApyuM paNa te upAdhyAyapada ApyuM hovAnuM sabhave che; kemake temane AcAya pada te devendrasUrie ApyAnA ullekha maLe che. 2. (1) eka ullekha maLe che ke, 50 devabhadra gaNu, 50 malayakAti gaNu, 50 ajitaprabhagaNi vagere sa0 1292 mAM vIjApuramAM cAmAsu rahyA hatA. (2) bIjo eka graMthaprazastilekha maLe che ke, 50 ajitaprabha gaNivare sa0 1295 mAM vIjApuramAM dharmaratnastrAvAvAra racyA hatA. (3) trIjA ullekha mujaba tapAgacchanA 50 devabhadra gaNi, 50 malayakIrti, 50 kulacadra, 50 devakumAra ane muni temikumAra vagere sa0 1295 mAM vIjApuramAM tapagacchanI pAyALamAM ceAmAsu rahyA hatA. ' triSadirAjApuhaSaritra, tRtIyaparva, saM 1295, maGgalaM mahAzrIH khaMbhAta, zAMtinAtha bhaMDAra, prati naM...... ||3|| OM | saM0 1295 varSe Azvina vadi 2 ravau adyeha zrI vIjApurapattane samasta - rAjAvalIpUrvaka tapAkIya zrI pauSadhazAlAyAM cAritraguNanidhAna samasta siddhAnta kalonmAnena pAragena tapAdevabhadragaNi malaya kIrti - paM0 kulacandra - paM0 devakumAramuni - nemikumAra muni prabhRtisamastasAdhUn // ( jaina prazasti saMgraha, prazastiH 177) pustaka Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa u0 vijayacaMdragaNi -A jagacaMdrasUri ane A devendrasUrinI AjJAmAM hatA. paNa u0 devabhadra gaNine bahu mAnatA hatA. vastutaH A0 jagacaMdrasUrie paM. vijayacaMdrane tathA 50 devabhadra gaNine upAdhyAyapadavI ApI hatI paNa te bemAMthI keIne AcArya padavI ApI nahotI. temane saM. 125 ne citra mahinA pachI svargavAsa thaye. eka ulekha e maLe che ke, u0 devabhadragaNie u0 vijayacaMdrane pUnamiyA paNa caudaza mAnanArA A devendrasUri pAse saM. 1296 mAM AcAryapadavI apAvI. (-praka. 40, pR. 546) A ullekha prAcIna pAnAomAM maLe che, tethI ame caturdazIpakSanA A0 devendrasUrinA hAthe vijayacaMdra gaNine AcArya padavI batAvI che. paraMtu A munisuMdarasUri lakhe che ke, A jagacaMdrasUrie u0 devabhadra gaNinA AgrahathI ane ziSya upara vAtsalya hevAthI u0 vijayacaMdra gaNine AcAryapada ApyuM hatuM. (gurnAvalIH laka 124) paraMtu amane lAge che ke A jagazcaMdrasUrie paM. vijayacaMdra gaNine upAdhyAyapada ApyuM hatuM ane avasare AcAryapada ApavAne nirNaya karI rAkhyuM haze. AthI saMbhava che ke, temanA svargavAsa pachI temanA paTTadhara A0 devendrasUri athavA caturdazI pakSanA ATha devendrasUrie u0 vijayacaMdra gaNine AcAryapada ApyuM hoya. saMbhava che ke tyArathI tapA vRddhapalALa ane caturdazI pakSa saMgetrI banyuM hoya. bIjo eka ulalekha e maLe che ke, A vijayadevendrasUri, A. vijayacaMdrasUri, u0 devabhadragaNi vagere saM. 1296 mAM vIjApuramAM comAsu rahyA hatA. (me. da. desAIne jaina sAhityane saMkSipta itihAsa pha pa60). A uparathI kalpI zakAya che ke, u0 vijayacaMdra saM. 1296 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zumAlIsamuM | tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 11 mAM AcArya banyA hatA, paraMtu noMdhapAtra bInA e che ke, u0 devabhadragaNi te (1) A0 jagajIMdrasUri, (2) A0 devendrasUri ane (3) A. vijayacaMdra e saune upAdhyAya hatA, ane A vijayacaMdrasUri bIjA AcArya pAse AcArya thayA, chatAM A devendrasUri vagere sau sAthe ja rahetA hatA. A badhAe sAthe rahIne varahaDiyA viradhavala ane bhImadevane dIkSA ApI hatI. e paNa ullekha maLe che ke, pUjya A devendrasUri A0 vijayacaMdrasUri ane u0 devendragaNi vagere saM0 1301 nA phAgaNa vadi 13 ne zanivAre pAlanapuramAM hatA. tyAre varahaDiyA sAva Asadeve vIjApuramAM 3pArasUtravRtti, graM 1128 lakhAvI. A jagacaMdrasUri saM. 125 mAM svarge gayA. te pachI A devendrasUri gacchanA nAyaka banyA. A devendrasUri, A. vijayacaMdrasUri, u0 devabhadragaNi e sau saM. 1302 mAM vijApuramAM hatA. tyAre temaNe zeTha jinacaMdra varahaDiyA pallIvAlanA putro viradhavala ane bhImadevane dIkSA ApI hatI. vaLI graMthaprazastine ullekha maLe che ke A devendrasUri, A vijayacaMdrasUri saM0 1306 mAM mahuvA padhAryA tyAre tyAMnA saMghe teonA upadezathI sarasvatIcaMthabhaMDAra banAvyo. A badhA ulekhathI tAravI zakAya che ke, A0 devendrasUri, A0 vijayacaMdrasUri e sau saM 1306 sudhI sAthe hatA. deveMdrasUri gacchanA nAyaka hatA. te pachI A deveMdrasUri saM 1307 mAM tharAda padhAryA pachI vihAra karI mALavA padhAryA. ane lagabhaga 12 varSa sudhI tyAM viryA. u0 devabhadragaNi vRddha hatA, te paNa kALadharma pAmI svarge gayA. A. vijayacaMdrasUri 12 varSa sudhI khaMbhAtamAM rahyA asalamAM te mahAmAtya vastupAlanA munima hatA tethI temane zarUAtathI 1. A. jayaratnasari u0 devabhadra gaNine AcArya tarIke lakhe che. (-jue praka. 44, pR. 4, tathA vRddhatapagaccha paTTAvali bha0 naM. 64) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa khaMbhAtanA amaladAre ane dhanADhaye sAthe gADha paricaya hate. ane tyAMnA cityavAsIo sAthe paNa mIThe saMbaMdha hatuM, AthI te 12 varSa sudhI khaMbhAtamAM caityavAsIonI "caityadravya Adi rakamathI banelI meTI piSALamAM rahyA hatA ane munipaNAmAM paNa zithilAcArI banI gayA hatA. A jagadrasUrIzvara tathA 10 devabhadragaNi svargavAsI banyA hatA ane ATha devendrasUri dUra hatA. AthI A. vijayacaMdrasUrie keTalIka navI navI prarUpaNa calAvI. te prarUpaNAe A prakAre hatI. 1. gItA vastronI judI judI piTalI rAkhI zake, kemake teo paNa pitA potAnA parivAranA ciMtaka che. 2. hamezAM cha vigaI laI zakAya. 3. kapaDAM dhovAnI chUTa 4. gocarImAM phaLa ane lIluM zAka levAya. 5. sAdhu-sAdhvI nIvInA paccakkhANamAM nIviyAtuM laI zake. 6. sAdhvIe lAvelAM AhArapANa sAdhune kalpa, kemake te paNa paMca mahAvratadhArI che ane 42 deSa rahita gocarI lAve che. hamezAM be paccakkhANa levAM. gRhasthane pitAnI tarapha vALavA mATe sAthe pratikramaNa karAvavAnI AjJA ApI; kemake pratikamaNanI rucivALA zrAvake bIjA gacchamAM jAya nahIM, e mATe A jarUrI che. 9 atithi saMvibhAgavALAne tyAM gItAthe vahoravA javuM. 10. lepa saMnidhine abhAva. 11. taratamAM ukaLeluM garama pANI vahoravuM; kemake AMca na lAgatI heya te cUlA uparanuM pANI paNa laI zakAya. khaMbhAtanA amaladAre ane jene 12 varSanA gALAmAM temanA bhakto banI gayA hatA. AcAryazrIe pitAnA ziSyane svataMtra rIte AcArya pada ApI pitAnI pATe sthApyA hatA. spaSTa hatuM ke temane meTAIne garva Avyo hate. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAlIsamuM] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 13 A devendrasUri mALavAthI vihAra karI gujarAtamAM AvyA. ane khaMbhAta padhAryAM tyAMre A. vijayacaMdrasUrie garvAMmAM AvIne temanAM vinaya, satkAra, sanmAna karyAM nahIM, temaNe peAtAnA zithilAcAra cheDayA nahIM ane sa0 1319mAM khaMbhAtamAM peAtAne judo gaccha calAvyA, jenA zramaNa saMgha tapAgaccha vaDI pASALa tarIke jAhera thayeA. temanI pATe 1. A0 vajrasenasUri, 2 A0 padmacaMdrasUri, 3 A0 kSemakIrtisUri ema traNa AcAryo thayA. 46. A0 kSemakIrtisUri prazasti ullekha maLe che ke, zeTha pUrNa deva pAravADanA vazamAM anukrame 1 pUrNa deva, 2 varadeva, 3 sADhala, ane 4 dhINAka thayA, dhINAkanA bIjA bhAi kSemasiMhe ane cothA bhAI devasaMhe A jagaccadrasUri pAse dIkSA aMgIkAra karI. muni kSemasiMha aMge vizeSa vigata maLatI nathI. paraMtu te ullekha uparathI kalpanA thaI zake che ke, zrI devasiMhe prathama dIkSA lIdhI ane kramazaH A0 jagaccadrasUrinA ziSya A devendrasUri anyA. zrI kSemasiMhe pAchaLathI dIkSA lIdhI ane te A jagaccadrasUrinA praziSya, eTale temanA ziSya A vijayacaMdrasUrinA ziSya A kSemakIrtisUri tarIke prasiddhi pAmyA. vAstavamAM A baMne bhAI e tyAgI, saMvegI, vidvAna ane sama graMthakAro thayA che, AthI A kalpanA yukti sa Mgata lAge che A kSemakIti sUrie jinnugIbhara cha vigaI ne sarvathA tyAga karyo hateA. temaNe sa0 1332 nA jeTha suda 10 ne ravivAre hasta nakSatramAM vRtttamASyanI meATI TIkA sukhAvodhikA, pra0 426000 racI ane muni nayaprabha vageree tenA pahelA Adarzo lakhyA. 47. A. hemakalazasUri te upAdhyAya hatA. tyAre paNa meTA vyAkhyAtA hatA. (gurvAvalI :-aAka0 115) A devendrasUrie A. zAMtisUrinA dharmaratnapraraLanI TIkA racI hatI, jene maheApAdhyAya hemakaLaza gaNi Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa tathA paM. dhamakIti gaNie zodhI hatI. ane paM. vidyAna tene prathama Adarza lakhyo hato. A TakA saM0 1304 thI saM. 1323 nA gALAmAM banI hovAnuM saMbhave che. 48. A yazabhadrasUri-teo IDara pAsenA rAyakhaDanI vaDAvalImAM AvelA bha0 ciMtAmaNi pArzvanAthanA jinaprAsAdamAM AcArya banyA hatA. 49. A ratnAkarasUri temanuM bIjuM nAma A0 ratnasiMha paNa maLe che, temanA upadezathI zeTha jayaMta zrImAlanA putra lADaNe saM. 1347nA aSADa vadi 9 ne guruvAre AzApallImAM zrI vidyAsiMhanI patnI vaijaladevInA putra manmathasiMhe racelA sUrAvAra mahAvya dharmAdhAra, maM0 4340 nI cAra pratie lakhAvI tathA sAMDekanA bha0 mahAvIranA jinaprAsAdanA vahIvaTadAra zeDa mekha piravADanA putra vaNadhananA putra pethaDe saM. 1353 mAM mAvatIsUtra TIkA sahita lakhAvyuM hatuM, jene (48) A matilakasUri tathA temanA ziSya harSakItigaNie saM. 1453 mAM vIjApuramAM vyAkhyAnamAM vAMcyuM hatuM. A samaye dilhInA bAdazAha allAuddIna khIlajInA sUbA alakhAne "saM0 13pa1 mAM gujarAtamAM musalamAnI rAjyanI sthApanA karI. ane saM. 1369 mAM hiMdu tIrthone vinAza karyo, zatruMjaya mahAtIrthano bhaMga karyo, maMdire teDyAM ane pratimAone khaMDita karI." AthI pATaNanA zAha sodAgara samarAzAha osavALe subA alaphakhAnane ja prasanna karI, tenI sammatithI zatruMjayatIrthano paMdarame meTe uddhAra karAvyo. ane upakezagacchanA A siddhase. nasUrinA hAthe saM0 1371 nA mAha sudi 7 nA roja zatruMjayatIrtha upara navA jinaprAsAdamAM bha0 RSabhadevanI navI pratimAnI navI pratiSThA karAvI, aSTApadAvatAra jinaprAsAda tathA dezalavasahI baMdhAvyAM. A pratiSThA-utsavamAM tyAM ghaNA jainAcAryo upasthita hatA. (praka. 35, pR. 195) tapagacchanA A0 ratnAkarasUri paNa tyAre tyAM hAjara hatA. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 gacaMdrasUri temaNe dhavalaka nagaranA vIzA piravADanI yuktithI pratibodha pAmI zatruMjaya upara A pratiSThA-utsavamAM zithilAcAra choDIne kiyoddhAra karyo ane AtmaniMdAgarbhita ratnAparI nAme pacIza kalekanuM stotra saMskRtamAM racyuM. te vi. saM. 1384 mAM svarge gayA. A ratnAkarasUrithI saM0 1384 mAM vRddha tapAgacchamAM ratnAkaragaccha nIkaLe. 50. ATha ratnaprabhasUri-A. ratnatilaka, A0 sematilaka, A0 devacaMdra ane A0 jinaprabhasUrinA bhakta saumyamUrti gurjara vaMzanA zeTha zebhanadevanA putra zeTha mahAvidehe saM. 1379 nA A0 su. 14 ne budhavAre ATha bhAva devasUri racita pArzvanAthavaritra lakhAvI, paMca jJAnakIti gaNine ApyuM. (jena pustaka prazasti saMgraha, pra. naM. 17) 51. ATha munizekharasUri para. A dharmadevasUri 53. A0 jJAnacaMdrasUri-A. siMhadattasUri. 54. A abhayadevasUri temanuM bIjuM nAma A0 abhayasiMha paNa maLe che. te A jJAnacaMdrasUri ke A dharmadevanI pATe AvyA hatA. te saMvijJaTpannayanA abhyAsI hatA. te meTA tapasvI hatA, temaNe hamezAM mATe cha vigaIne AhArane tyAga karyo hate, cha mAsI tapa karyuM hatuM ane ghaNA chaTha-aThThama vagerenAM tapa karyA hatAM. temanA upadezathI khaMbhAtanA zA. zANarAje giranAra tIrthamAM vimalanAtha bhagavAnane jinaprAsAda baMdhAvyo hato. papa. Ara hemacaMdrasUri-teo aneka guNanA bhaMDAra hatA. temanA ziSya A0 jinatilakasUrie jUnI gujarAtI bhASAmAM parivAra (kaDI-37) banAvI hatI. (jUo amAre "jaina tIrthone itihAsa, pariziSTa bIju.) Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 56. A jayatilakasUri te A cAritraprabhasUrinA ziSya hatA-te A dharmasUrinI pATe thayA. temane kadIyakSa prasanna hato. temaNe charI pALatA 125 jeTalA tIrthayAtrA saMgha kaDhAvyA hatA ane 21 vAra zatruMjayatIrthanI yAtrA karI hatI, temaNe saM. 1456 mAM khaMbhAtanI vaDI paSALamAM manuyorazurAgULine uddhAra karAvyuM, kumArapArADivonI prati tADapatra para lakhAvI. temanI pATe A0 jinatilaka, A0 dharmazekhara, A0 mANekazekhara, A0 ratnasAgara, Ara ratnasiMha, A udayavalabha, A0 saMghatilaka, paM. dayAsiMha gaNi vagere thayA, temanA samudAyamAM pa0 zivasuMdara, paM. udayadharma ane paMcAritrasuMdara prasiddhi pAmyA. A jayatilakasUrinA ziSya paM. dayAsiMha gaNi saM. 1452 mAM AcArya banyA hatA, temaNe saM. 1pa29 mAM kSetramAravAvavo rara. temaja mayAsuMdarIritra, gujhAritra, supArzvanAthacaritra, vikramacaritra ma0 pamavattavana, ane varAttavana vagere graMtha racyA. A jayatilakanI pATe (57) A jinatilaka, A0 ratnasiMha tathA A0 udayavalalabha thayA. pa7. A0 ratnasiMhasUri (saM. 14para thI 1530) tatpaTTe sUrayaH zazvad ratnasiMhA didIpire / sadbhyaH sveSTapradAnena yailabdhyA gautamAyitam // jAyaMte smA'hammadAvAdAdhipaH zAhirahimmadaH / taM prabodhya mahIpIThe cakrire zAsanonnatim / / temanAM bIjAM nAma A jinaratna, A. vijayaratna, ane A vinayaratna paNa maLe che. temane saM0 mAM khaMbhAtamAM A0 jayatilakasUrie AcArya banAvyA. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagaccadrasUri 17 A0 ratnasiMhasUrinA sa0 1507nA mahA sudi 7 ne guruvAre jUnAgaDhamAM paTTAbhiSeka thayeA. temanA sa0 1452 thI 1522 sudhInA pratimAlekho maLe che. A ratnasi'hasUrinA upadezathI sa0 1491 nA vaizAkha su3i nA roja jIrAvalA pArzvanAthanA jinaprAsAdamAM ghaNI derIe banI hatI. sa. 1516 nA aSADa sudi 3 ne ravivAre giripura ( DuMgaranagara ) nA hubaDa ThaM. pUnAnI para parAnA zivAe caturviM tijina paTTa banAvI tenI vRddha tapA A ratnasiMhasUrinA hAthe pratiSThA karAvI hatI. ( praka0 35, pR0 10) jayapuranA ghATamAM zeThe gulAbacaMdajI mUthAnA bha. padmaprabhunA jinaprAsAdamAM A paTTa vidyamAna che. khaMbhAtanA saM harapatinA pautra sa. zANurAje sa 1509 nA mahA sudi panA rAja khaMbhAtamAM A0 ratnasiMhasUrinA hAthe bha. vimalanAtha jinaprAsAdanI tathA bIjI ghaNI jina pratimAenI pratiSThA karAvI hatI. (praka0 45 zeTha pUnAne vaMza) arhammadAvAdanA bAdazAha ahamadazAhe (vi. sa. 1467 thI 1499 mAM A0 ratnasi'hasUrinA caraNAnI pUjA karI hatI. jUnAgaDhanA rA' mahIpAle (mepAe) A0 ratnasiMhanA upadezathI giranAra tIrthamAM bha. neminAtha jinaprAsAdane seAnAnAM patarAMthI mahAnyA hatA. (~Ae praka0 35, pR0 175-76) jUnAgaDhanA rA'mahipAla tathA tenA putra rA' mAMDalike sa0 1507 nA mahA surdi 7 ne guruvAre peAtAnA rAjyamAM amAri pravartAvI hatI, ke AjathI mArA rAjyamAM kAI e dareka mahinAnI 5, 8, 11, 14 ane amAvAsyAnA rAja keAI paNa jIvane mArave nahIM, hiMsA-zikAra karaveA nahIM. (A. vi vallabhasUri smArakagraMtha hindI vibhAga, pR. 135) (--jUe praka. 35, pR0 176 ) sa0 1522 nA mahA sudi 9 ne zanivAre vIjApuranA huMDa jJAtinA savAlaja gAtranA dozI dharmonI patnI kapUrAdevInA putra Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 1 dezI rAkhAkanI patnI jIvanI ane 2 desAlIMganI patnI lahamI vageree bha0 sumatinAthanI paMcatIrthI pratimA bharAvI ane tenI vRddha tapAgacchanA A jinaratnasUrinA hAthe pratiSThA karAvI, A pratimA Aje prAMtIjanA bha0 dharmanAthajinaprAsAdamAM vidyamAna che. (jUovIjApura vRttAMta) gra - A ratnasiMhasUrie saM. 1471 mAMranavU rAsa racyuM ane A0 ratnAkare saM. 1508 mAM amadAvAdamAM vasatavijhAnI gujarAtImAM racanA karI. temaja gAdinAthanAmikA banAvyuM. mahammada khIlajIne mAnIte ane raNathaMbherane sUba mahAmAtya dhanarAja piravADa temane samajhIti zrAvaka hate. (-jUo, praka. 45 abhayasiMhane vaMza) khaMbhAtanA zrAvaka harapati vagere temanA zrAvako hatA. (jUo, praka. 45) sAvIsaMgha A0 ratnasiMhasUrinA samaye tapagacchanI vRddhazAkhAmAM sAdhvI ratnacUlA mahattAra ane sAdhvI vivekazrI pravatinI vikhyAta hatAM. khaMbhAtanA saM0 harapatinA pautra saM. zANarAje saM. 1552 mAM zatrujayatIrthane charI pALA yAtrA saMgha kADhyo tenI sAthe 7 maMdire hatAM, teNe tyAM A ratnasiMhasUri ane sAdhvI ratnacUlA mahattarAnI caraNapAdukAonI pratiSThA karAvI. piravADa Thakura putra kehe giranAra para traNa derIne uddhAra karA, amadAvAdamAM dharmazALA banAvI, pAMca derAsara karAvyAM, paMnyAsapada apAvyAM, munione vastro paherAvyAM, sAdharmika vAtsalya karyA, siddhAMto lakhAvyAM, jemAM saM. 1519 mAM pakSisUtrakRtti lakhAvI. bRhatapAgacchanA A0 sUrasuMdarasUrinA ziSya samayamANiye tene vAMcIne sudhArI hatI. (-bhAMDArakara InsTITayuTa, pUnA; jena prazasti saMgraha, - bhA. 1, pra. naM, 1152) Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri (59) 60 udayadha gaNi:-te (57) bha0 udayavallabhasUrinA ziSya (58) 5. matisAgara ga0 nA dIkSA ziSya hatA. bha. ratnasi MhasUrinA hasta dIkSita ziSya hatA. vidvAn hatA. samartha graMthakAra hatA. upAdhyAya hatA. moTA 50 udayadhama gaNie sa0 1705 (1507) mAM upadezamAlAnI 51 mI gAthAnuM " zatAthI vivaraNa " banAvyuM. ,, (praka0 43 pR0 749 TIppaNI kalama 16 mI) 50 udayadhama Nie sa` 1507 mAM siddhapuramAM (6 vAya prakAza mauktika " banAvyA. 50 bhUSaNe tenI TIkA karI. u. udayadhama gaNivaresa0 mAM bha. mahAvIra svAmInA 32 kamaLakha dhavALA stotra lai!. 18 nI racanA karI tenI prazasti A pramANe cheH zrIratna siMhasUrIndrapAdapadmamadhuvrataH cakArodayadharmo'yaM stavaM kamalabandhagam // 17 // zrI siddArthanorAnanjIna ! bina ! zrIvIra ! nIhatano ! stutvA tvAM nayanAgni (32) saMmmitadalAmbhojanmabandhastavAt / he cakripadaM na vAsavapadaM nAstApadaM saMpadaM kintu tvatpadapaGkayoniyamale bhRGgAyatAM me manaH // 18 // (59) 50 uDDayadharma gaNivaranA ziSya (60) 50 magaladharma ga. jenu bIju nAma 5'- magaLakaLaza ga. paNa hatuM. je sa0 1585 sudhI vidyamAna hatA. temaNe saM0 1525 mAM "maMgaLa kaLazarAsa " anAnyeA. ,, 19 ' (59) 50 udayadharma gaNivaranA ziSya (60) 50 dhanidhAna gaNie prAkRtamAM "cauvIsa jiSNu thai " gA. 28 banAvI. jene rAjendrasAgara gaNie sa0 1860mAM lakhI hatI. (57) bha0 vijayaratnasUriziSya ane (58) u0 jayamUrtinA vidyAziSya (59) 5'0 cAritrasuMdaragaNie sa0 1484 mAM kha'bhAtamAM zIladUtakAvya eAka 131, kumArapAla caritra mahAkAvya ga0 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jaina paraMparAnA tihAsa-bhAga ko [ prakaraNa 2032, mahIpAla caritra, AcArApadeza vagere graMthA banAvyA. temanA ziSya (60) 50 vizAla suMdara Ni sa. 1586 mAM (zrI prazasti saMgraha bhA. 2 pra0 na. 322) 50 cAritrasiMha gaNuinA ziSya 50 zAntisAgaragaNie sa0 1565 mAM " proAdhacaMdrodaya nATaka " lakhyuM. thayA. ( zrI prazasti saMgraha bhA. 2 jo. pra0 naM0 255) (57) bha. ratnasi'hasUrinA gacchamAM 50 muniratna meTA vi dvAna hatA. bha0 ratnasiMhasUrinA ziSya 50 dayAvanagaNivaranA upa dezathI saMghe saM0 1494 mAM " kumArapAla prameAdha prabaMdha" lakhAvyA. bha0 ratnasiMhasUrinA ziSya 50 mANekasu dagaNue sa'0 1501 mAM delavADAmAM bhava bhAvanA bAlakheAdha" banAvyA, sa0 1509 mAM "ratnacUDa rAsa " lakhyA. (57) bha0 vijayaratnasiMhasUrinI paraparA nIce pramANe che (58) bha. dharmaratnasUri ( sa ) temanA upadezathI seAnI samarAnA putrAe mIrapuranA jagannAthanA jina prasA4mAM sa0 1550 mAM e gAma banAvyA (humIragaDha lekha saMgraha) ( jaina para. itihAsa praka0 37 pR0 300) zatruMjaya tI: mahammada begaDAnA putra ahamada sika Mdare sa0 1525-27 mAM somanAtha, giranAra, dvArakA ane zatrujaya vagere tIrthonA nAza karyAM, maMdire bhAgyAM, pratimAe khaDita karI. A hakIkata sAMbhaLIne citto DanA dozI teAlAzAhane ghaNu du:kha thayuM. temanI IcchA hatI ke A tIrthAM pharI sthapAya tema karavuM joie. (-praka0 35, pR0 202 ) A dharatnasUri peAtAnA zramaNaparivAra sAthe raNu bhAranA sUbA maMtrI dhanarAja pAravADanA 'cha'rI pALatA yAtrAsaMdha sAthe mAravADa, mevADanAM jaina tIrthonI yAtrA karavA padhAryA. tyAre te cittoDa paNa padhAryA. sAMgA rANAe temanuM menuM sanmAna karyuM. tyAM tIrthonA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagca drasari 21 vinAza thavAthI duHkha pAmatA de. teAlAzAhane zAMta pADI, utsAhita karavA temaNe bhaviSyavANI karIke, " mahAnubhAva ! tArA putra karmAMzAha zatruMjayatI ne mATeA uddhAra karAvaze." AcAryazrIe tyAMthI vihAra karyAM ane kAryasiddhi mATe u. vinayama'Danane cittoDamAM rAkhyA. A samaye gujarAtamAM amadAvAdanI gAdIe mahamuda begaDA ( sa0 1516 thI 1570)nA maraNa pachI eka pachI eka vi. saM 1567 mAM mujaphpharazAha, sa0 1582 mAM 1 ahamadazAha, 2, sikaMdarazAha. tathA 3 laghu mahummadazAhu khAdazAhe thayA. (-praka0 44, gujarAtanA bAdazAheA) bAdazAha mujaphpharanA zAhajAdo mahArAha nAme hatA. te peAtAnA pitAthI risAI ne I.sa 1535 mAM cittoDa cAlyA gayA. ne tyAM dezI tAlAzAhanA atithi banI rahyo. A samaye zAhajAdA bahAdUrazAha ane da. teAlAzAhanA putra dezI karmAMzAhu vacce gADha maitrI thaI hatI. zAhadAe gujarAta jatAM pahelAM de. karmAzAha pAsethI vATa kharacI mATe rakama mAgI. karmAzAhe tene vinA zarate eka lAkha rUpiyA ApyA. (-praka0 35 pR0 203 ) bahAdurazAhe laghu mahammadanA maraNu bAda sa0 1583 nA mahAmAha zudi 14 nA roja gujarAtanA bAdazAha banyA. ( sa0 1582 thI 1593, sane 1526 thI 1537 ) A tarapha do. teAlAzAha " peAtAnA putranA hAthe zatruMjaya tInA uddhAra thaze evI bhAvanA bhAvatA maraNa pAmyA, de. karmAzAhe AcAryazrInI bhaviSyavANI pramANe pitAnI AjJA mujaba zatruMjayatIrthanA mATeo uddhAra karavAnA nirNaya karyo. upA. vinayama'Dana temane nira Mtara e ja upadeza ApatA hatA. tapagacchanA A. vijayadAnasUri paNa jayAre cittoDa padhAryA tyAre do. karmAzAhane tIne jaladI uddhAra karavA mATe upadeza ApIne vadhu utsAhita karI gayA hatA. ( -zatru'jaya-na dina jina prAsAda prazasti ) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bahAdUrazAha amadAvAdane bAdazAha bane evI khabara maLatAM dokarmAzAha amadAvAda AvyuM. te bAdazAhane maLe ane zatru jayane uddhAra karI tyAM potAnA bhagavAnanI pratimA besADavA tenI paravAnagI-pharamAna meLavyuM. tyAMthI te khaMbhAta gaye. ane mahotra vinayamaMDanane tyAMthI pAlItANuM javA mATe vinati karI. pote paNa cittoDathI cha'rI pALA yAtrA saMgha laI pAlItANu gaye. tyAM jaI teNe lalitAsarevaranA kinAre paDAva nAkhe e samaye pAlItANAne jAgIradAra majhadamAM hatuM, "zatruMjayatIrtha pharI bane" temAM enI nArAjI hatI paraMtu bAdazAhanuM pharamAna hovAthI te nirupAya hate. tene narasiMha ane ravirAja nAme be maMtrIo hatA. deva karmAzAhe te baMnene dhana-manathI saMtuSTa karI potAnA kAmamAM madadagAra banAvyA. A dharmaratnasUrinA ziSya mahevinayamaMDanagaNi, temanA ziSya paM. saubhAgyamaMDane saM. 1901mAM sAdhvI jayazrIne bhaNavA mATe "comavaMdha" lakhe. 59. A0 vidyAmaMDanasUri-te A dharmaratnasUrinI pATe AcArya banyA. te cittoDathI khaMbhAta AvyA ane tyAMthI pAlItANuM padhAryA. upAya vinayamaMDana tathA paM. vivekathIragaNinI dekharekha nIce mahAmAtya bAhaDe banAvelA mULatIrthaprAsAdane jIrNoddhAra zarU thaye. jinaprAsAda navA je saMpUrNa baje. tathA mahAmAtya vastupAle bhaMDAramAM je mANuM pASANa mUkI rAkhyo hato tene bahAra kaDhAvI u0 vinayamaMDana ane 50 vivekathIragaNinI dekharekha nIce bha0 AdIzvaranI meTI pratimA taiyAra karAvI. saM. karmAzAhe A0 vidyAmaMDanasUri vagere AcAryonA varada haste te pratimAnI aMjanazalAkA karAvI saMgha jamaNa karyuM. dekarNAzAhe A uddhAramAM (1) bha0 AdinAtha ane (2) gaNadhara puMDarika svAmI e bannenAM biMbe navAM karAvyAM hatAM. saM. karmAzAhe saM. 1587, zAke 1443 nA vaizAkha vadi 6 ne Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM tapRstrI hIralA A. jagaccadrasUri 23 ravivAre dhanalagnamAM zuddha navAMzamAM zatruMjaya tImAM jIrNodvAra karelA prAcIna jinaprAsAdamAM A0 dharmaratnasUrinA paTTadhara A vidyAma`DanasUri vagerenA hAthe bha. AdIzvaranI navI jina pratimAnI pratiSThA karAvI. A rIte matrI karmAMzAhe zatruMjaya mahAtIrthanA seALamA (sAtamA) mATeA uddhAra karAvyeA. cittoDanA saMghavI karmAMzAha dozIe vi. sa0 1587nA vai0 10 5 nI rAtre chellA prahare vai0 106 nA paroDhiye zrI zatruMjaya tInA moTA uddhAra karAvyA hatA. . karmAzAhe mukhya jinaprAsAdane sudharAbyA hatA tathA bha. RSabhadeva ane ga. puMDarika svAmI vagerenI navI pratimAe banAvI besADI hatI. zrI zatruMjaya tInA Aja sudhI je meATA moTA uddhArA thayA hatA. tenI seALa (16) ane sAta (7) ema be saMkhyA maLe che. te A pramANe. (1) bharatacakravatI nA (ra) tenI ja paraMparAnA rAjA daDavIya ne. (3) izAnendranA. (4) mAhendra ( ceAthA svarganA iMdra )neA. (5) brahmendra (pAMcamA svarganA indra )nA (6) camarendra (bhavanapatinA svanA IMdra )nA. (7) sagara cakravatine. (8) vyaMtarendranA. (9) caMdreyazA rAjAne (10) bha. zAntinAthanA putra cakAyudhane. (11) rAmacaMdrajInA (12) pAMDavAne. (13) vi sa jAvaDazAnA. 108 mAM prati yu.pra. A0 vasvAmI. (14) vi saM1211 mAM gujarAtanA maMtrI bAhuDanA prati. ka. sa0 A hemaca drasUri. (15) vi sa0 1371 mahA0 su. cha gurune rAja pATa NunA sa0 samarAzAha esavAlanA prati. A kakkasUri. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3je [ prakaraNa (16) vi. saM. 1587 che. va. maMDanasUri, A0 hema 6 ne roja dhanalagnamAM, somasUri tathA A0 zuddhanavAMzamAM cittoDanA semajayasUri, A0 vi0 dezI karmAzAhane prati dAnasUri (praka. 35 pR. tapAgacchanA A0 vidyA- 203) (caMdrakulanA rAjagacachanA A dhanezvarasUrie saM. 477 mAM valabhI rAjyanA 18 mA zilAditya rAjAnI vinaMtithI valabhimAM banAvela "plekabaddha zrI zatruMjaya mAhAsya" sarga. 15, sarga. 1 + 11 thI 15, 15 + 287, 289, 15 + 349) tapAgaccha ratnazAkhAnA bha0 dAnaratnasUrinA AjJAdhArI u0 mAnaratna gaNinA ziSya paM. haMsarane saM. 1782 vi. . 3 ne reja bhava pArzvanAthanI kRpAthI rAjadragamAM gadya saMskRtamAM zatruMjaya mAhAsya" adhikAra 15, graM 8550 banAvyuM. (vRddha tapA bha0 dhanaratnasUrinA upA0 bhAnumeru gaNinA ziSya paM0 nayasuMdaragaNue saM0 mAM banAvela zatruMjaya uddhAra rAsa) (lekapriya kavi paM. vIravijayajI ma. nI 9 prakArI pUjA) sAta (7) moTA uddhAra - (1) bharata cakravatine. (2) sagara cakravatine. (3) pAMDavarAja yudhiSThirane. (4) saM. 108 mAM jAvaDazAhane. (5) saM. 1211 mAM maMtrI bAhaDadevane. (6) saM0 1371 mAM saM. samarAzAhane. (7) saM. 1587mAM dezI karmAzAhane. ((1) zatruMjaya uparanI de. karmazAhanA uddhAranI 50 lAvaNya samaya gaNi kRta prazasti. (praka. 35 pR0 204) (2) mULanAyakanI jina pratimAne pratimA lekha. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 25 (3) kavi lAvaNyasamayakRta zatrujayauddhAra stavana ADhinAtha bhAsa kaDI-21 temAM vai. va. 5nI pratiSThA batAvI che. (4) kavi depALa kuta jAvaDabhAvaDarAsa prAcInastavanamALA saMgraha (temAM kavie jaNAvyuM che ke pAravADa jAvaDe ceAthA uddhAra karAvyeA. ) A tI pratiSThAnA utsavamAM A0 seAmajayasUri vagere 10 AcAryAM ahIM hAjara hatA. teoe sarvAnumate TharAva karyo ke A zatruMjayatIrtha mahAtI che ane 84 gacchonuM zvetAMbara jaina tIrtha che ( jUnI. guja. gadyapaTTAvalI ) ( praka0 35, pR0204, 205 ) 57. A udayavallabhasUri--temanuM bIju nAma A. udayasAgara paNa maLe che. te prabhAvazALI hatA. temanA ziSyA vidvAn hatA. temanA zramaNIsa MghamAM sAdhvIjI ratnacUlA mahattarA ane sAdhvI vivekazrI pravRtinI vagere viduSI temaja vyAkhyAtrI hatAM. parivAra-e samaye tapAgacchanI vaDI pASALa zAkhAmAM maMtrI dhanarAja, maMtrI sagrAma, matrI mAMDaNa seAnI ane kelhA pAravADa vagere zrAvake mahAvivekI ane dhanADhaca hatA. AcArya zrInA upadezathI sa0 1556mAM hamIragaDhanA jIrAvalA pArzvanAthanA jinAlayamAM sa0 ratnapAlanI patnIe derIe karAvI. 58. A jJAnasAgarasUri-temanA saM. 1525 thI sa0 1531 sudhInA pratimAlekhe maLe che. temaNe sa0 1517mAM vimanAcaritra racyuM. A jJAnakalazanA u. caraNukIrtinA ziSya 50 vijayasamudra gaNine zeTha kezava pAravADanI patnI dematI, tenA putra peAravADa matrI guNarAjanI patnI rUpiNI, tenA putra pAsA vagere sAthe sa0 1514 nA mahA sudi 2 ne sAmavAre sUtra vaheArAvyu. (--zrI prazasti saMgraha, bhA0 2, pra0 naM. 75) nAthA zrImAlInI patnI lAkhue sa'0 1515 nA aSADha sudi 5 ne guruvAre mAMDavagaDhamAM pRthvIcandraritra prAkRtanuM Tippana sAthe lakhAvI bha. jJAnasAgarasUrine vAMcavA ApyuM. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa laoNkAmata temane lahiyA bheMkAe saM. 1528 mAM tIrtha, pratimA pUjA, pauSadha, paccakkhANa vagere aneka vidhimArgane lopa karI laoNkAmata calAvyo. e samayathI jena saMghanI zuddhi ane saMgaThananI vyavasthA tUTI gaI (-jaina satyaprakAza, ka. 147) 59. bha0 udayasAgara-teo jagadaguru A hIravijaya sUrinA samayanA bhaTTAraka hatA. temanI pArTa 1 A0 labdhisAgara ane 2 A0 zIlasAgara thayA. 60. bhara labdhisAgara-temaNe saM. 1557 mAM zrIpAthI ane vanamuiAmarasa ra, temanA ziSya A saubhAgyasAgareA saubhAgyaratane mArA ra. A0 labdhisAgaranA upadezathI ane 50 guNasAgara temaja paM. cAritravallabhanI preraNAthI zA. devadhara zrImALInA vaMzamAM thayelA sAdhu cethAe saM. 1568 mAM amadAvAdamAM graMthabhaMDAra sthApana karyo, ane 45 Agamo lakhAvyAM. eja vaMzanA zAmeghAnI putrI lADakInA putra senapAle kArtika sudi 5nA divase jaina graMthabhaMDAra sthApana karyo, jemAM suvarNAkSarI pratio paNa lakhAvI hatI. (je. sa. pra. ka. 115, 130, 131.) A AcAryanA ghaNA pratimA lekhe maLe che. A0 labdhisAgara sUri ziSya maheka cAritrasAgara gaNi saM. 1543 nA citra sudi 10 ne guruvAre pATaNamAM hatA. paM. cAritrasiMha ziSya paM. zAMti maMdira saM. 156pa pi0 0 0)), bIjA ziSya paM. vizAlasuMdara saM. 1586. A labdhisAgarasUri ziSya maha. merusuMdaragaNi ziSya paM. lakSmIsuMdara saM. 157nA mahA vadi 8 budhavAre IDara durgamAM hatA. maha0 padmacaMdragaNi ziSya paM. bhAvacaMdragaNie saM. 1603nA piSa 1. lekAgacha mATe juo praka. 53. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri sudi 14 ne maMgaLavAre ghoghapura (ghAghA ke ghaghalA) mAM mAgha maTI lakhyuM. (-zrI prazastisaMgraha bhAga 2 pra. 369 ) 61. bha0 dhanaratna-temanA ziSya A saubhAgyasAgara-A. saubhAgyaratnasUrie caMpamITArA race. A saubhAgyaratnane saM. 1584 ne caitra vadi 6 ne guruvArane caturvizaktipadRva maLe che. temanI paraMparAmAM paM. udayadharma, paM. jayadeva, 50 lAvaNyadeva vagere thayA. temanA praziSya paM0 nayasiMhe covIzI-stavana racyAM. A0 kalyANaratnasUrinA ziSya maha0 jayamaMdiramaNi (jayadevagaNi) nA ziSya mahe. vidyAratnamaNi saM. 1604 mahA vadi pa nA reja vidyamAna hatA. temanA ziSya u0 kanakasuMdaragaNi je bha0 devaratnanA bhava jaya. ratnanA upAdhyAya hatA. temaNe saM0 1663 mAM sagALazA rAsa, saM. 1666 mAM dasayAliyasUttane Taba ThaM-700 banAvyA. vijApura saMghe saM. 1886 nA vaizAkha sudi 7 nA roja guruvAre tapAgacchanI vRddhazAkhAnA paMphattehasuMdaragaNi ane paM. zrI hitasuMdaragaNinI caraNapAdukA banAvI. je vIjApuramAM padmAvatInA derAsaramAM vidyamAna che. 62, bha0 amararatnaA0 amararatnanuM bIjuM nAma A0 suraratna, A0 tejaratna paNa maLe che. 63. bha0 devaratna A dhanaratna athavA A0 dhanarAjanA ziSya paM. bhAnumerue caMdramAna-sannAtha (kaDI-17) banAvI. paMbhAnu ratnane 1 mANekaratna ane 2 nayasuMdara ema be ziSyA hatA. kavi nayasuMdare saM0 1637 mAM rupacaMdrarAta saM. 1638 nA A sudi 13ne maMgaLavAre amadAvAdamAM rAtre uddhArarasa, THprAdha-sarjeya (DhALaH 8) vagere rAsAo ane DhALa banAvI. paM. nayasuMdaranI ziSyA sAvI hemazrIe saM. 1644 mAM janAvatImAhyAna racyuM. saM. 1608mAM vRddha tapAgacchamAM bhavya jinakIrtisUri Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pa0 saubhAgyasuMdaragaNi, temanA ziSya bedha vagere hatA. 64. bhaTa jayaratnasUri-temaNe saM. 1666mAM sakriyasura-ravo, graM0 2200 racyo. temAM temaNe vRddhatapAchanI paraMparAnI prazasti ApI che, bha0 jayaratnasUrinA mahevidyAratna gaNi, temanA ziSya kanakasuMdare nAyAdhamenTa race. temAM temaNe vRddha tapAgacchanI paraMparA-prazasti ApI che. | (_ciMtAmaNijI bhaMDAra, AgarA, piothI naM0 3-7 pR0 408) 65. bharakItisUri-sva. saM. 1720. 66. bha0 ratnakati-sva. saM. 1734nA piSa vadi 2. temane u0 sumatiratna vagere cAra ziSyo hatA. temanA ziSya upATa rAjasuMdaranA ziSya paM. padmasuMdare mAvatIcura-ravo e. 67. bha0 guNasuMdara-amadAvAdanA saMghe saM. 1734 mAM Ave ratnakIrtinA cothA ziSya paM. gaMgavijayane bha0 ratnakatinA paTTadhara banAvI A0 guNasuMdara nAma ApyuM. (-gurnAvalI, vaDISAla paTTAvalI, paDhAvalIsamuccaya, bhA. 2, pura0 pR0 240-41) A samaye saM. 1877 nA vai zAkha vadi 3 nA roja puNyasAgara ziSya paM. buddhisAgaraMgaNi vidyamAna hatA. (-sahamakula paTTAvalI ) tapAgaccha laghuSiALanI paTTAvalI (40) A0 jagacaMdrasUrinA mukhya paTTadhara A0 devendrasUri khaMbhAtamAM nAnI piASALamAM rahyA hatA. temanI zramaNa paraMparA saM0 1319 mAM khaMbhAtathI tapAgaccha laghu piSALa evA nAmathI vikhyAta thaI temanI A zramaNa paraMparA Aja sudhI avicchinna rUpe cAlu-vidyamAna che. bIjA nAnA-moTA che ane vRddhatapAgaccha paNa temAM bhaLI gayA che. te paraMparAnA paTTadhara, AcArya ane munivaronI bIjI aitihAsika vigata have pachInA te te paTTAdharonA 70. bha0 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 45 vagere prakaraNamAM vistArathI Apela che. te temAMthI vAMcI levI. rAjAvalI prAraMbha vikramanI bIjI sahasAbdI pachIne ghaNuM jainAcAryo, jenadharmapremI rAjAo; ane maMtrIo sAthe judA judA dezanA ghaNA rAjAonAM nAme saMkaLAyelAM che, adhurA lekhake ghaNIvAra te te rAjAonI hayAtI ke kAlasAmya vagere bAbatomAM kalpita visavAda uThAve che, AthI sAmAnya vAcako zaMkAMmAM paDI jatAM mUMjhAya che, tethI ahIM pahelAM te te rAjAo ane rAjavaMzanI bAbatamAM spaSTIkaraNa karavuM jarUrI che. mATe ame ahIM ghaNuM rAjavaMzenI tAlikA ApI che. lekhaka ane vicArake AmAMthI ghaNe khulAse meLavI zakaze. ane ItihAsane nyAya ApI zakaze. ahIM ame TUMkI rAjAvalI ApIe chIe. zizodiyA vaMza (anusaMdhAna : prakaraNa : 23, pRSTha : 386 thI 389) zizudiyA rAjAvalIH 11 rAjA khumANu pahele (bhA. 1, pR. 26, pR. 413) (pra. 34, pR. 589), 13 rAjA bhartRbhaTTa (bhA. 1, pra0 31, pR. 471), 17 rANu khumANu trIjo (bhA. 1, pra0 32, pR0 541), 19 rANe allaTa (bhA. 1, pra. 34, pR0 pa67-189) sajA bhuvanapAla (bhA1, pra. 34, pR0 591), 3pa rANe raNasiMha, pautra rANe dhIrasiMha (bhA. 2, pra. 41 pR. 642)ne paricaya pahelAM AvI gaye che. vikramanI bAramI sadIthI zizediyA rAjavaMza nIce pramANe maLe che.. zizudiyAvaMzamAM cittoDanI gAdIe anukrame 35 rANe raNasiMha, 36 kSemasiMha, 37 sAmaMtasiMha, 38 kumArasiMha, 39 madanasiMha, 40 paddhasiMha thayA hatA. 41. rANe jaitrasiMha:- rANe trasiMha rAjA thaye, A rANunAM jayatala, jayamala, jayasiha, ane jaitrasiMha, nAme maLe che. tene Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa jagatasiMha nAme mahAmAtya hato. rANA jaitrasiMhane samaya vi. saM. 1270 thI 1309 che. jetrasiMhe cha laDAI emAM vijaya meLavyo hate. (sukha saMparAya bhaMDArI kRta "bhAratIya rAjakA ItihAsa") dilhInA bAdazAhe mevADamAM nAgadrahanA raste thaI gujarAta upara halle karavAnI goThavaNa karI hatI. e samaye rANA jetrasiMhe tenI sAme laDIne e sinyane pAchuM haThAvyuM hatuM. teNe A0 jagacaMdrasUrine saM. 1285 nA vaizAkha sudi 3 nA divase AhaDanagaramAM tapA"nuM mAnavaMtu biruda ApyuM, e samayathI te AcAryane samudAya "tapAgaccha' nAmathI prasiddha pAme, rANe jaitrasiMha ane tenI rANuM parama jena banyAM hatAM. te pachI tenI traNa peDhIo sudhI rANuM ane rANIoe jainadharmanuM pAlana karyuM.' zaNAe "mevADamAM jyAM jyAM kille bane tyAM tyAM pahelAM bha0 RSabhadevanuM maMdira banAvavuM ane tapAgacchanA AcAryone mAnavA, pUjavA; rAjyanA rasAlAthI temane rAjadhAnImAM praveza karAve evI maryAdA bAMdhI hatI," je Aja dina sudhI cAlu hatI. yuvarAja kuMbhAjInuM eka pharamAna maLe che, temAM A aMge spaSTatA maLe che, te pharamAna A pramANe che - svasti zrI ekaliMgajI parasAdAtu mahArAjAdhirAja mahArANAjI zrI kuMbhAjI AdesAtu medapATarA umarAva thAvodAra kAmadAra samasta mahAjana paMcakAsya apraM ApaNe aThe zrIpUja tapAgacchakA to devendrasUrijIkA paMthakA tathA punamyAgacchakA (pUrNatala) hemAcArajajI ko paramoda hai| dharamajJAna batAyo so aThe aNAMko paMthako hovegA jANIne mAnAgA pUjAgA / parathama (prathama) to Agesu hI ApaNe gaDha koTameM nIMva de jada pahIlA zrIriSabhadevajIrA devarAkI nI'va debADe hai, pUjA kare he, ape ajuhI mAnegA, sisodA pagakA hovegA ne surepAna (surApAna) pA~vegA nahi aura dharama murajAdameM jIva rAkhaNo, yA murajAdA lopagA jaNIne mahAsattA (mahAsatiyoM) kI ANa hai aura phela karegA jaNIne talAka hai, saM0 1471 kAtI su0 5 // (-ayodhyAprasAda geyalIya kRta rAjapUtAne ke jaina vIra, pR. 340) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] zeTha hemacaMda-hemarAja tapasvI hIralA A jagaMdrasUri A nAmanA ghaNA jaina zreSThIe thayA. temAMnA keTalAkanI vigata A pramANe maLe che.-- 31 1. zeTha hemarAja :- (jue praka0 38 pR0 355.) 2. zeTha hemacaMda :- teNe zizeDhiyA rANA caitrasiMha ( saM 1270 thI 1309)nA rAjyamAM mahAmAtya jagasiMhanA samaye AhaDamAM " samasta jaina siddhAMta" lakhAvyAM. AmAMnA ghaNA AgamA khaMbhAtamAM zAMtinAthanA bhaMDAramAM meAjuda che. te A. devendrasUrinA zrAvaka hateA. te cittoDanA vatanI hatA (praka0 41, pR0 689) 3. mahAmAtya hemarAja :-te saMghapati ratnAzAhanI patnI saM. ratnAbAInA putra hatA, buddhizALI hatA, prAkRta-saMskRta bhASAne jANakAra hatA. rAjavyavahAramAM nipuNa hatA, dha premI jaina hatA, saMghavI hateA jainadananA vividha viSayane abhyAsI hatA. A sAmatilakasUri (sa0 1373 thI 1424)e sa'0 1387 mAM sa. hemarAjanI vinatithI "sattarikSayAna" gA0 35ne ro nmyA hatA. (-praka0 48, graMthe. ) te A devasudarasUrinA zrAvaka hatA. te gharavyavahArathI alipta rahetA hatA. ane jaina dharmanA pracAra mATe sarva prakAre AgevAnI bharyAM bhAga letA hatA. A munisuMdarasUri sa. 1466mAM enA vize A prakAre jaNAve che. sarvapadasthAH prAyo yatayaH zrAddhAzca mantrihemAdyAH / dharmakathA labdhibhRtaH karanti jinadharmasAmrAjyam // 441 // eSAM zuddhavacaH prabuddhahRdayA mantrI hemAdayo niHsaGgAH svajanAdiSUjjhitagRhArambhA'navadyakriyAH / taistaiH svaizcaritairudAralalitairdharmopadezAmRtaiH prauDhi saMgamayantyaho ? tadabhayA''nandAdivacchAsanam // 476 // ( gurvAvalI ) Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 4. zeTha hemacaMda jaina - pippalAgacchanA A dharmaprabhasUrinA samaye sAraMgadeva rAjA hato. ane guMdIne sUbe ThAkura sAdhu hatA. e sUbAne zeTha hemacaMda jaina maMtrI hatA. zeTha hemacaMde saM0 1447mAM A0 dharmaprabhasUrinA hAthe zrI caMdraprabha bha0 nA jinAlayanI pratiSThA karAvI, ane AcAryazrIne mAsu rAkhI, temanI pAse sUtra sAMbhaLyuM. tathA zrI caMdraprabha bha0nA jinaprAsAdamAM mahAvIrasvAmIne janmAbhiSeka mahotsava karyo. (praka. 37, pR. 273) 5. hemU vikramAditya - te zarUAtamAM jenapuranA navAbanI senAne modI hatuM. te dhIme dhIme AgaLa vadhIne chevaTe dilhInI gAdIe beThe ane bAdazAha banyuM. te bhAratane chelle sArvabhauma hiMdu bAdazAha ha. (vizeSa mATe jUo, praka. 44, dilhIne maMgalavaMza rAjakALa 7-8) 6. dezI hemajI :- A0 semajayasUrie do. hemajI vagerenA AgrahathI A0 jinakIrtisUrinI paraMparAnA paM0 mahIsamudra gaNi vagerene upAdhyAya banAvyA hatA. (prakapa0, A0 jinakItisUri) 7. saM- hemarAja - temaNe saM0 16pa7nA mahA mAsamAM "mAravADathI zatruMjayatIrthane cha'rI pALA yAtrA saMgha" kADho hate; jemAM 1200 gADI, 500 hAthI, 500 UMTa, 500 gheDA, 700 pagapALA subhaTa vagere sAthe hatA. teNe zaMkhezvaramAM bhaTa vijayasenasUri ane navA A. vijayadevasUrine vaMdana karyuM hatuM. (prakaTa 59 ) 8. nagarazeTha hemAbhAI - te amadAvAdanA nagarazeTha. zAMtidAsa jhaverInA vaMzanA nagarazeTha vakhatacaMdanA putra hatA. - ' (vizeSa mATe jUo praka. 58; nagarazeTha vaMza) 9, hemarAja :- teNe kacchamAM jemAM eka navo mata calAvyuM hatuM. 19. zeTha hemarAja - te kacchanA aMgiyA gAmane nagarazeTha hato. ane tyAMnA bAra gAmanA gAdIdhara pIra bAvAno mAnIte kAmadAra hatuM. te tapagacchane AgevAna jena hato. teNe gurudeva Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri zrI cAritravijayajI (jaina gurUkuLanA pratiSThApaka) manA upadezathI sa0 1974mAM soDe aMgiyAmAM zIlavrata aMgIkAra karyu hatuM. gurumahArAjanA upadezathI ane temanI preraNAthI aMgiyAnA gAdIpati pIrabAvAe temaja tenI jamAte-parivAre mAMsa-madirAne sathA tyAga karyA hatA. zeTha hemarAjane 1 meAnajI, 2 TokarazI, nAme putra thayA, temane khIjo pautra-parivAra vidyamAna che. (praka0 75) 42. rANA tejasihajI - tene jayataladevI nAme rANI hatI, ane samarasiMha nAme yuvarAja hatA. rANA samarasiMhe A. jagaccaMdrasUrinA paTTadhara A. devedrasUri tathA A0 jagaccaMdrasUrinA upAdhyAya devabhadragaNinA ziSya 50 ajitaprabha gaNi--amita sUrinA upadezathI rAjyamAM amAri paLAvI hatI. rANA kuMbhAjInA pharamAnathI spaSTa jANI zakAya che ke, A devedrasUrinA mevADanA rANAo upara meATe prabhAva hatA, rANI jayatalladevI ane mevADanA narakezarI rANA samarasiMhe A devedrasUrinA upadezathI cittoDanA killAmAM "zAmaLIyA pArzvanAthanuM jainamaMdira " baMdhAvyuM hatuM. ra 33 43. rANA samarasiMha :-- sa0 1356. te jainadharmI rAjA hatA ane tenI rANI paNa jainadhama pALatI hatI. 44. rANA bhuvananisa', 45. jayasiMha, 46. lakSmIsiMhaH mRtyu sa0 1360, 47. ajayasiMha, 48. bhrAtA arisiMha-mRtyu sa 1360, 49. rANA hamIrasiMha, 50. khetasiha, 51. rANA lAkhAjI ( lakSarAja ) 1. amitasari--te upA. devabhadragaNinA ziSya 50 atiprabhagaNi che. tee saM0 1292 mAM vIjApuramAM cAmAsu hatA. ( ~jUe praka. 44, pR0 9 ) 2. rA bhA. gaurIzaMkara ojhA lakhe che ke, tesa nI rAnI nacattama devIne, jo samarasiMha kI mAtA thI, cittoDa para zyAma pArzvanAthajI kA maMdira banavAyA / - rAjapUtAnekA itihAsa pR0 473 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 jaina para parAmA tihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa para. rANA mAkalasi'ha :-rAjagacchanA A pradyumnasi'hasUri tathA ta paMcAnana A. abhayadevasUrie cittoDanI rAjasabhAmAM diga kharavAdIne harAvyA hatA, rANA allaTarAje tenA smAraka tarIke cittoDanA killAmAM jaina kItista Mbha badhAtmyA hatA, rANA mAkala sihe sa 1485 mAM amadAvAdanA ahummadazAha sulatAnanA mAnItA saMghapati guNarAja pAse te kIrtistaMbhane jIrNoddhAra karAvye ane tenI ja pAse " bha. mahAvIra svAmInuM derAsara baMdhAvyuM hatuM. A kIrtista Mbha tathA jinAlaya Aje paNa tyAM vidyamAna che. ( raoNyala eziATika seAsAyaTI jarnala pu0 33muM i. sa. 1908 praka0 34 pR0 589, 604, 50 35, pR 17 tathA pra0 45 :- sa. vizalazAhane vaza, praka0 50, A0 seAmasuMdarasUri.) para. rANA saMga :- A rANA ane cittoDanA dezI teAlAzAha ane mitra hatA. vRdvaitapAgacchanA (58) bha. dharatnasUri ane raNathaMbhAranA maMtrI dhanarAja vagere cha'rI pALatA yAtrAsaMgha sAthe ANu vagerenI yAtrA karI cittoDa padhAryA. tyAre rANA saMge A sa MghanuM meTu svAgata ane sanmAna karyuM hatuM. (praka0 44 pR. 20,) (praka0 45 abhayasiha peAravADanA vaMza) 53. rANA kuMbhAjI :- teNe rANakapura vasAvyuM, ane sa0 1496mAM rANakapuramAM saMghapati dharAzAha peAravADe baMdhAvelA zaileAkaya jinaprAsAdamAM pASANanA e sthaMbhA UbhA karAvyA, je Aje evA svarUpamAM vidyamAna che. >> rANA kuMbhAjI A. sAmasudara, A. kamalakalazasUri, A. seAmajayasUri vagerenA bhakta hatA. rANA mekalajI tathA rANA kuMbhAjInu sa0 1471nuM pharamAna zizeDhiyA vaMzanA jainadharmanA premanuM pratIka che. (pra0 44 pR0 30) rANA kuMbhAjI sa0 1503 mAM maraNa pAmyA. 54. rANA rAyamalajI - te rANA kuMbhAjInA pautra hatA. teNe Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagaccadrasUri 35 " devakulapATaNa "ne vikasAvyuM hatuM. devakulapATaNamAM Aje mATA 4 jinaprAsAdo che. rANA rAyamalajI sa0 1575mAM maraNu pAmyA. 55. rANA sagrAmasiha 56. rANA ratnasiha :- A rANAnA samayamAM cittoDamAM Dha teAlAzAha, saM. karmAMzAha vagere thayA hatA. sa0 karmAMzAhe sa0 1587 nA vaizAkha viSe 6nA roja zatruMjayatIrthanA 16mA jIrNoddhAra karAbyA. (praka0 44 pR0 20-22, praka0 35 pR0 202) pa7. rANA vikramajita 58. rANA udayasiMha H- teNe Azare sa0 1625mAM udayapura vasAvI tyAM rAjagAdI sthApI hatI. 59. rANA pratApasi'ha :- te hiMdupata (vaTa) rAkhanAra TekIlA rAjapUta kesarI rANeA hatA. te jagadguru A hIravijayasUri tathA temanA ziSyAne ahu mAnatA hatA, teNe sa0 1643-44mAM cAmuM DerIthI AcAryazrIne cittoDa ane udayapura padhAravA mevAtanA masudu gAme nimaMtraNa patra lakhI meAkalyA hatA. te patra A pramANe che 1 svasti zrImasuduM' mahAzubhasthAne sarava aupamAlAeka bhaTTAraka mahArAjazrI hIravijesUrijI caraNakamalAyaNe svastazrI vajekaTaka cAMvaDerA (cAmuDerI) DerA suthAne mahArAjAdhirAja zrIrANA pratApasiMghajI lI0 page lAgaNo bacasI, aThArA samAcAra bhalA hai, AparA sadA bhalA chAIje, Apa bar3A hai, jUnaLIya haiM, sadA ravA rAtre, nIcu sasada (zreSTha) racAve, mAM Aparo patra aNAdanAmheM AyA nahIM so karapA kara lagAvegA / zrI baDA hajurarI vagata padAravo huvo jImeM aThAsuM pAchA padAratA pAtasA akabrajIne nAbAdamheM grAna ( jJAnarA ) pratiboda dIdo, jIro camatkAra moTo batAyA nauvaha(TTui)nA charanI (biDIyA) tathA nAmapaMvera (pakSI) ne tIso mAda karAI, jIro moTo upagAra kIdo so zrIjainarA dhamameM Apa asAhIja a ( u ) dotakArI abAra kIse (samaya) dekhatA Apa ju, phera ve nhIM AvI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 jaina para parAnA chatihAsa-bhAga ko [ pUraba hIdasasthAna atraveda gujarAta sudA cAru (4) dasA mhe dharamaro baDo a ( u ) dotakAra dekhANo, jaThA pache Aparo padAraNo huvo nhI so kAraNa kahI vegA paDhArasI Agesu padApravAnA kAraNarA dastura mAphaka Apre he jI mAphaka tola murajAda sAmo Avo sA bataregA zrIbaDA hajurarI vaSata AprI murajAda sAmo AbArI kasara paDI suNI so kAma kAraNa lekhe bhUla rahI vegA, jIro adeso nhI jANegA, Agesu zrIhemAAcArajIne zrI rAja he mAnyA he, jIro paTo kara devANo ji mAphaka aro pagarA bhaTAra - gAdI AvegA to paTA mAphaka mAnyA jAvegA zrIhemAcArajI pelAM zrIvaDagaccharA bhaTArIne baDA kAraNasuM zrIrAjamhe mAnyA ji mAphaka Apane AparA pagarA gAdI prapATa havI tapagaccharAne mAnyA jAvegArI "suvAye desamhe Apre gaccharo devaro tathA upAsaro vegA, jIro murajAda zrIrAjasu vA dujA gaccharA bhaTAraSa AvegA so rASegA, " zrIsamaraNadhyAna devajAtrA jaThe Ada karAvasI bhUlasI nahIM ne vegA padArasI, pravAnagI paMcolI goro samata 1635 rA varSa Asoja su0 5 guruvAra / (rAmyUtAne naina vIra, 50 341-342 ) ( zrI tapAgaccha zramaNavRkSa vaza pR. 61) zeTha lAbhAzAha : jeNe rANA pratApasihune AphatanA samaye meTI madada karI hatI. rANAe tene rAjyanA upakAraka mAnI " peAtAnI gAdInA rANAone rAjyAbhiSeka samaye tilaka karavAnA huka bhAmAzAhanA vazajone ApyA hatA. " udepuranI gAdIe AvanArA rANAoe A maryAdA arAmara pAlana karI che. te sa mAM maraNa pAmyA. zeTha bhAmAzAhe sa0 1643nA mahA suddi 13nA rAja zariyA (dhUmevA)no zeddhAra urAvI, iMu uNeza pratiSThA urAvI. sa0 1645(1952) thI sa0 1653nA mahA suDhi 15 sudhI bhAratamAM jainatIrthonI yAtrA karI 69 lAkha rUpiyA khacyA, sa 1. musuMdu gAma mevAtamAM hatuM tenuM saMskRta nAma mAlasamudra haze. jaina sA. saM. khaMDa 1 0 4 pR0 153 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ], tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri tIrtha sthAnAmAM lahANI karI. tapAgacchanI pASALanA bhaTTAraka zrI vijayadAnasUrinA pahelA paTTadhara zrI vijaya rAjedrasUrine sonerI zAhIthI lakhAvelAM AgamasUtreA vaheArAvyAM. (praka0 57, tapAratnapaTTAvavila) (amArA jaina tIrthonA itihAsa, pR0 377) 60. rANA amasiMha :- mRtyu sa1777. tapAgacchanA vijayadevasUri saMghanA (63) bha0 zrI vijayaratnasUrinA upadezathI rANA amarisa Mhe sa0 1777 nA mahA sudi 6nA rAja pannusaNa mATe ahiMsAnA amarapaTo lakhAvyeA, hiMsAnA atyAcAre badha karAvyA. (praka0 57 50 58) vijayadevasUrinA bhakta hatA. 61. rANA kaNasiMha :- te bha. 62. rANo jagatasiMha : udayapura ke mahArANA jagatasiMhajIne AcArya vijayadevasUri tathA A0 vijayasiMhasri ke upadezase prativarSa poSa sudi 10 ko barakANA ( goDavADa ) tIrtha para honevAle melemeM AgaMtuka yAtriyoM parase TekSa lenA roka diyA thA, aura sadaivake lIe isa AjJAko eka zilA para khodavA kara maMdira ke daravAjeke Age lagavA diyA thA, jo ki abhI taka maujUda hai / rAgA jagata siMha ke pradhAna jhAlA kalyANasiMhake nimaMtraNa para ukta AcAryane udayapura meM cAturmAsa kiyA / cAturmAsa samApta honeke vakta eka rAta dalabAdala mahala meM vizrAma kiyA, taba mahArANA jagatasiMhajI namaskAra karaneko gaye aura AcArya upadezase nimna likhita cAra bAteM svIkAra karI ki(ka) udayapurake pIcholA sarovara aura udayasAgarameM machaliyoM ko koI na pakaDe / (kha) rAjyAbhiSekavAle dina jIvahiMsA banda | 37 (ga) janmamAsa aura bhAdramAsameM jIvahiMsA banda | (gha) macIMdadurga para rANA kumbhA dvArA banavAye gaye jaina caityAlayakA punaruddhAra / ( --apeAdhyAprasAda gAyalIya, rAjapUtAneke jaina vIr pR0346 ) ( tapagaccha zramaNavRkSa pR. 63) Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 63. rANe rAjasiMha-zeTha tejarAja - - saMghavI tejarAja vizA osavAla sIsediyA getrane sarUparyA vaMzane jaina hatuM. te vaMzamAM anukrame 1 tejarAja, 2 gajarAja, 3 rAjUrAja, 4 dayALazAha ane 5 zAmaLadAsa thayA. saM. dayALazAhane (1) udAjI, (2) dudAjI ane (3) devAjI vagere bIjA traNa bhAIo hatA. saM. dayALazAha rANuM rAjasiM. hine dIvAna hatA. dayAlagaDha-kAMkarelI gAma ane rAjasAgara taLAvanI vacce eka pahADI upara saM0 dayALazAhe eka karoDa rUpiyA kharacI bAvana derIo vALe nava mALane eka mATe jinaprAsAda" baMdhAvyuM, temAM jina pratiSThA karavAnI bAkI hatI, je dUrathI eka vizALa killA jevo dekhAva ApatuM hatuM, bAdazAha auraMgajheba (vi. saM. 1715 thI 1763) dharmAdhatAthI ke "A rANe A killAnA baLe svataMtra thatAM amArI AjJAmAM raheze nahIM" e DarathI A jinaprAsAdane teDI nAkhavA saM. 1730mAM killA upara caDI AvyuM. divAna dayALazAha rANA taraphathI bAdazAha sAme laDyo ane teNe bAdazAhane "jinAlaya te mAtra be mALanuM che, kevaLa zikhara ja UMcuM che" vagere samajAvI A jinaprAsAdanI rakSA karI hatI, Ama chatAM rAjasiMha rANe temAM jina pratimAnI pratiSThA karavAnI rajA Apato nahoto. evAmAM eka noMdhapAtra prasaMga banya. rAjasAgara taLAvanI pALa baMdhAtI na hatI. pALa taiyAra thAya, pANIne dhasAre Ave ne pALa tUTI jAya. dIvAna dayALazAhanI patnI pATapade dharmAtmA ane satI hatI. teNe rANAnA kahevAthI e paLane pAye nAkhe ane jotajotAmAM pALa baMdhAI gaI je comAsAnA pANI vakhate paNa tUTI nahotI. rANAe tenA badalAmAM divAnanI patnI pATamedanI vinatithI pharIvAra caturmukha jinaprAsAda taiyAra karI, temAM pratimAnI pratiSThA karavAnI rajA ApI. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapavI hIralA A0 jagacaMdrasUri 39 divAna dayALazAhe mahArANA rAjasiMhanA rAjyamAM vi. saM. 1732nA vaizAkha sudi 7 ne guruvAranA roja vijayagacchanA bha0 vinayasAgarasUrinA hAthe A jinaprAsAdanI tathA ghaNI jinapratimAonI pratiSThA karAvI. mULanAyakanI pratimAnI gAdI upara uparanA Azayane pratimA lekha che." pariNAme bhavya kArIgarIvALa caumukha jinaprAsAda taiyAra thaye. ane killAnI nIce taLeTImAM moTI dharmazALA banI. A sthAna jainayAtrAsthaLa jevuM gaNAya che. sau jaina yAtrika mevADanI yAtrA kare tyAre dayALazAhanA killAnI paNa yAtrA kare che. (jaina satya prakAza, . 10, pR. 318-319) (udepuranAM jainamaMdira) 1. vaDedarA pAsenA chANI gAmanA jaina maMdiramAM "bhava AdIzvaranI moTI jinapratimA" che, tenI saM. 1732 nA vaizAkha sudi 7 ne guruvAranA roja puSya nakSatramAM amRtasiddhi yugamAM rAjasAgaranA kAMThe aMjanazalAkA thaI hatI. (-zrI. jinavijayajIne, prAcIna jenalekhasaMgraha, bhAga 2, lekhAMka: 540). dayALazAhe A pratiSThA karAvI tyAre tyAM sAMDeka ga7nA bha0 devasuMdarasUri paNa hAjara hatA. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMghavI tejarAjanI vaMzAvaLI jJAti-vizA ozavAla, getra-zirodiyA, vaMza-sarUpa, dharma-jaina 1. saM. tejarAja ( patnI nAyakade) 2. saM0 gajarAja (patnI gaurIde) 3. saM. rAjAjI. (patnI ratnadevI) jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3je 4. saM. udAjI (1) (patnI mAlade) 4. saM. dudAjI (2) (patnI 1. dADimade 2. jagarUpade) 4. saM. dedAjI (3) 4. saM. dayALajI (4) (patnIH 1. sUryade (patnI 1. siharade 2. pATamade) 2. karamAde { prakaraNu Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. suratAnajI (patnI suNAramade saM. 1732) pa. sAMvaladAsa (patnI mRgAde) pa. suMdaradAsa 5. saM. siMhajI 5. saM. bApUjI (patnI (patnI 1. sAhibade (patnI 1. pATamade 1. saubhAgyade 2. suhAgade) 2. bahuraMgade 2. amRtade | saM. 1732) saM. 1732) sAhibadene putra 6 RSabhadAsa saM. 1732 cumAlIsamuM ] paravI hIralA A (chANI gAmanA jinAlayamAM virAjamAna bha0 AdIzvaranI moTI jinapratimAnA pratimAlekhanA AdhAre.) . jagacaMdrasUri Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3je nagarasthApanA : AhaDanagara - udayapurathI lagabhaga eka mAIla dUra ane udayapura sTezana jatAM vacce AhuDa nAme zahera AveluM che. je itihAsa prasiddha mevADanuM junuM pATanagara che, ahIM rANA allaTarAje sAMDe rakacchanA A yazAbhadrasUrinA hAthe bha. pArzvanAthanuM jinAlaya banAvI tenI pratiSThA karAvI hatI. [ prakaraNa ahIM cAra -4 jinAlayeA vidyamAna che. ahinAM bAvana jinA laya miA Apa meLe khatAvI Ape che ke-te maMdire ghaNAM prAcIna che. mahArANA uddayasihajIe vi. sa0 1625 lagabhagamAM udayapura vasAvI, tyAM peAtAnI rAjadhAnI sthApana karI hatI. te pachI AhuDa zaheranI jAheAjalAlI esarI hAya lAge che. ,, (zAsana dIpaka pU. muni mahArAja zrI vidyAvijayajI maneA lekha "udayapuranAM jainamadirA. jaina satyaprakAza pu. 1 aMka 10 pR. 318-319) AhaDanA zeTha hemacaMde rANA jaisiMhanA mahAmAtya jagat siMhanA samaye samasta jainasiddhAnta lakhAvyAM hatAM. AmAMnAM ghaNAM AgamA atyAre khaMbhAtanA zAntinAtha jaina graMthabhaMDAramAM vidyamAna che. (praka0 44 pR0 31 ) vijApura - vijayacaMa paramAranA nAma upara sa0 1256mAM vijApura vasyuM hatuM. A gAma nANAbeDA pAse che. : (jUe pra0 45, caMdrasiMhavaMza) gujarAtanA vIjApuranA paricaya (jAe praka0 45) rANA bhImasiMha - * mevADanA rANA bhImasiMhai paM. dIpavijayane kavinuM biruda ApyuM hatuM. (praka0 58 vijayAnaMdasUri paraparA) dilhInA bAdazAho sUcanAH - dilhInI gAdIe thayelA ghaNA AdazAhe jainAcAryAMnA tyAga ane tapathI prabhAvita hatA, tethI ame jarUrI noMdha sAthe tenI ahIM |'kI tAlikA ApIe chIe, Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A. jagadrasUri ** bhArata svata Mtra thayA che. paNa dezanetAomAM aMgrejI saMskRtinI asara che. AthI a MgrejI bhASA ane isvIsananI mamatA ghaTI nathI." vidyAthI enA pADaca-itihAsamAM isvIsananA pATha zikhavADAya che" AvA bhAratIonI sagavaDatA mATe ame ahIM bAdazAheAnI nAmAvalImAM isvIsana matAnyeA che. isvIsanamAM 56 ke 57 umeravAthI vikrama savat Ave che. jainaprabadhakAroe gujarAtanA bAdazAhe mATe vizeSa ghaTanAomAM "vikrama saMvat" batAvyA che. mahammada kAsIma H- teNe saM. 711mAM siMdha upara savArI karI hatI. 1. mahamada gijhanI :- (i. sa0 1001 thI 1030) 1024 teNe hiMdustAna upara 11 savArI karI hatI. teNe sa0 1071mAM bhinnamAla ane sAcAra bhAMgyAM. chellI savArImAM i. sa. (vi. sa0 1080)mAM " sAmanAthanuM mahi~ra tathA tyAMnuM zivaliMga ' tADayAM. te " madhupramehanI vyAdhi "thI 63 varSanI uMmare tA. 30-4-1030mAM maraNa pAmyA. * 2. masAuda :- (J. sa0 1030 thI 1040) DaoN kaniMgahAma lakhe che ke, zrAvastImAM mahArAjA mayUravajana jaina rAjavaMza hatA. tenA vazamAM pAMcamA mahArAjA suhiladhvaja thayA. te i. sa. 1000 (vi N saM 1057 thI 1087)mAM vidyamAna hatA, te mahummada gajhanInA samakAlIna hatA. teNe mahummuda gajhanInA sipAhasAlAra, saiyadasAlAra asAudagAjIne agaNita senA sAthe TIlI nadInA kAMThe harAvyA. (ArkiyoleAjikala sarve opha IMDiyA, vA0 11muM tathA iti. praka0 34, pR0 599) 43 3. moduda :- (i. sa0 1041 thI 1049) 4. sulatAna baherAma :-- ( I sa0 1149 thI 1152 ) 5. zAhabuddIna ghorI- ( I. sa0 1157 thI 1276 ) teNe bhArata upara traNa vAra savArI karI hatI. vi. sa0 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jaina para parAnA tihAsa bhAga 3jo [ prakaraNa 1234 (hI saM0 574, sane 1178)mAM zAhabuddIna mahammada ghArIe gijhanIthI mulatAnanA raste thaI sIdhA gUjarAta upara hallo karyAM hatA. AbUnI khINamAM kAyadrA pAse gijhanInI senA ane gUjarAtanI senA sAma sAme thayAM. mahAmAtya vastupAlanI buddhi, dhArAva deva, paramAra rAjA kelheNudeva vagerenI bahAdurIthI ane kudaratanI anukULatAthI ghArI hArIne cAlyeA gayA. ( praka0 35 pR0 137) 66 mAnavatA H- A vakhate ghArInI mAnavatAne suMdara paricaya maLe che. vi. saM. 1234 lagabhagamAM gIjhanImAM eka dhanADhaca vepArI rahetA hatA. enI pAse eTalI badhI milkata hatI ke yuddhanuM badhuM ja nukasAna tenI ekalAnI pAsethI vasUla thaI zake. AthI zAhabuddInanA keTalAeka darabArIoe bAdazAhane kahyuM ke, " A vepArIne lUTI le, jethI yuddhanuM badhuM nukasAna bharapAI thaI zake." paraMtu zAhabuddIne ema karavAnI nA pADI ane javAba ApyA ke, " jo huM paradezI vepArIone A rIte lUTI lauM te, mArA rAjyamAM vepAra karavAne kANa Avaze? A uttara sAMbhaLI darabArIe mauna banI gayA. tr ,, ( -jAme ulahikAyata; bheA. je. sAMDesarAnuM vastupAlanuM vidyAma`DaLa ane bIjA lekhA ' pR 110, 111) te pachI dilhInA chaThThA bAdazAha kutabuddIna aibaka sa0 1254 ( hI. saM 593, sane 1197)mAM gUjarAta upara caDI AvyeA. teNe AmUnA ghATamAM paramAra dhArAva deva tathA gUjarAtanI senAne jItI lIdhI. te pATaNa AnyA. ane tyAM teNe peAtAnI sattA jamAvI. A yuddhamAM senApati jIvana mAryA gayA hatA. paNa kutabuddIna aibaka zAhabuddIna gijhanInA hukamathI pAchA dilhI cAlyA gayA. ( -tajaulama sIra, tamakAta I nAsIrI, pR. para0para1, iti praka0 35, pR 140) dhArIe sa'0 1246 ( sane 1193)mAM pRthvIrAja cauhANane mArI dilhI ane cittoDa jItI lIdhAM. te akhakane dilhImAM rAkhI gijhanI pAche cAlyA gayA. (praka. 35, pR0 173) Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 45 6. kutabudIna aibaka - (I. sa. 1206 thI 1210) teNe sane 1214mAM kaneja ane kAzI jItIne lUMTyAM. tyAMnAM hiMdu maMdirane toDyAM, pratimAo khaMDita karI. bhAratane A "pahele musalamAna sulatAna" hato. A ja samaye atyAra khilajIe sane 1202mAM lakhanaumAM svataMtra gAdI sthApanA karI. - kutabuddIna aibaka gulAmavaMzanA hatuM. te sane 1254 mAM caMdrAvatI nagarIne bhAMgI, pAlanapura teDIne gujarAta pATaNa AvyuM. paNa gijhanIthI gherIne dilahI pAchA javAne hukama AvatAM kutabuddIna aibaka pATaNa choDI pAcho dilhI cAlyo gaye. 7. zamasuddIna alatamazaH - (I. sa. 1210 thI 1235) - te bhaNele, rUpALe ane parAkemI hatA. bA. abakane jamAI hatA. ane badAuna prAMtane sU hatuM. teNe sane 1226mAM mAMDavagaDha, vAliyara ane ujajaina jItI lIdhAM. tyAMnA hiMdu maMdirane nAza karyo. teNe sane 1229mAM dilhImAM pitAnI gAdI sthApanA karI. te bagadAdanA khaliphA pAsethI vakIla mAraphata bAdazAhI pizAka meLavI bhAratane svataMtra sulatAna banya. mogaloe A sulatAnanA samaye bhAratamAM praveza karyo hato. A altamazane premakaLA nAme begama hatI, te tene ghaNI vahAlI hatI. A begama nAgoranA pUnaDa zreSThIne dharmabaMdhu" mAnatI hatI. A pUnaDa dhanADhaya jena hatA. te jemAM saMghapati tarIke paNa khyAti pAmyuM hatuM. te saM. 1273 thI 1286mAM bAdazAhanA pharamAnathI charI pALate yAtrA saMgha laIne zaMtrujayatIrthamAM gayA hatuM. A samaye gUjarAtanA rAjAone dilhIne bAdazAha temanA pradeza upara caDI Avaze " evo bhaya hato." dilahI-pATaNa maitrI - mahAmAtya vastupAle ene upAya vicArI rAkhyo. te bAdazAhanI mAtA sAthe dilhI gaye ane bAdazAha sAthe mitrI karI, tenI pAsethI evuM abhaya vacana laI AvyuM ke, "have ame gUjarAta Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa upara caDAI karIzuM nahIM." eTale mahAmAtye A prakAre dilhInuM abhaya vacana meLavI gUjarAtane bhayarahita banAvyuM AdazAha sane 1235-36 mAM macchu pAmyA. tenI bIjI begama runuddIna nAlAyaka hatI, tethI darakhArIee tenI mAnItI rUpALI dIkarI zAhajAdI rajiyAne gAdI ApI. rajiyA begama vyavahArakuzaLa hatI. te puruSanA vezamAM rahetI hatI. 8. sulatAnA jiyAnuddIna- (I. sa0 1236 thI 1239) te bAdazAhu altamazanI putrI hatI. bahAdura AvAthI darabArIee tene gAdIe besADI hatI. te prathama hamasInA premamAM paDI ane pachI saradAra AltuniyAne paraNI eDI. turkone " strI rAjya kare ' te pasaMda nahotuM. tethI turkoe jiyA begama tathA saradAra allu niyAne mArI nAkhyAM. 9. meIjhuddIna baherAma :- (I sa0 1239 thI 1241 ) te rajiyA begamanA bhAI hatA. teNe mAgalAne lAheArathI bhagADayA hatA. AbhUzrImAlInA vaMzaja (4) saraNapAla teneA maMtrI hatA. (praka0 45 ) 10. allAuddIna masAdaH- (I sa0 1242 thI 1246) te viSayI hatA tethI kAkA nAsIrUddIne tene gAdIbhraSTa karyAM. 11. nAsIrUddIna mahammadaH- (I sa0 1246 thI 1266) te zamazuddIna altamazanA putra hatA. te sAde ane jAtamahenatu hatA. ekapatnIvratavALA hatA. 12. gayAsuddIna balba H- ( Isa0 1266 thI 1283) te DAhyo ane nyAyI hatA. teNe rAjyabharamAM dArU pIvAnA niSedha karyo hate. 13. kaikubAda- (Isa0 1283 thI 1288) 14. jalAluddIna khilajIH- (I sa0 1289 thI 1295 ) te sAttvika vRttine dayALu, mAyALu, samajI, dhIra, catura ane parAkramI hatA. "teNe meAgalAne kanyA ApI," peAtAnA dharma tarapha Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri kheMcIne musalamAnadhama banAvyA. te vidvAne, kavio ane gayAne premI hate. 15. allAuddIna khilajI - (I. sa. 1298 thI 1312-21) - te vilAsI, krodhI, nirdaya, niSphara, julamI, daDha nizcayI ane parAkramI hatA. te duSTa amaladArane daMDa dete. teNe eka ja divasamAM trIsa-cAlIza hajAra navA musalamAna banelA megalene kApI nAkhyA," AthI te khUnI kahevAya che. teNe paDhinI rANIne meLavavA mATe cittoDa para halle karI sane 1304mAM rANuM bhImasiMhane mAryo. allAuddIna khilajIe ganA camatkArothI khuza thaI rUNAgAmamAM siMhaDarANu mAraphata vaDagacachanA A0 vasenasUri (saM. 1354)ne hAra tathA ghaNuM pharamAne mekalI ApyAM. (prakaTa 41 pR. 592) AbhU sonagarA zrImAlIne vaMzaja neNe tene mATe pradhAna hate. alAvAdIne tenA pautra padamane mAMDavagaDhane ane malekakAkurane mALavAne su name. (praka. 45.) teNe sane 1297 (saM. 1354)mAM bhAI alaphakhAna ane vajIra nusaratakhAnane mekalIne gUjarAta jItI lIdhuM. rANI kamalAne pitAnI bIbI banAvI. teNe pATaNa, khaMbhAta, somanAtha teDyAM ane phUDyAM." raNathaMbhera, devagaDha, karNATaka jItI lIdhAM. tene gujarAtathI Avela maleka khuzarU kAphara upara bahu vizvAsa hato, tethI te tenA hAthe sane 1316mAM viSaprayogathI mAryo gaye. 16. mubAraka khilajIH- (I. sa. 1316 thI 1320) te vyasanI hate. devaladevIne paraNyA hatA ane kasabaNone bhaDa banI bhaTakate hato. teNe gUjarAtane pariyAya DheDa, musalamAna banyuM hatuM ane jeNe maleka khuzarU nAma dhAraNa karyuM hatuM tene pitAne vajhIra banAvyuM hatuM. e vajhIre gujarAtane badhI rIte sukhI banAvyuM hatuM. 17. nAsirUdIna - (I. sa. 1320 thI 1321) maleka khuzarU pitAnuM nAsirUdIna nAma rAkhI bAdazAha bane. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 jaina para parAne tihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa teNe khilajI vaMzanA mULamAMthI nAza karyAM ane te sUbedAra gyAsuddInanA hAthe mAryA gayA. 18. 20. 19. gyAsuddIna tughalakha :- (i. sa0 1321 thI 1326) te pajAbanA sUbedAra hatA. tenuM nAma gAjabega hatuM. te khuzarUne mArIne bAdazAha banyA. teNe rAjavyavasthA karI killA sudhAryuM. mahammada tughalakha :- (i. sa0 1326 thI 1351) tenuM mULa nAma ulughabega hatuM. te kavi, lekhaka, vaktA, gaNita premI, nyAyazAstranA abhyAsI ane dhaniSTha hatA. zarAba pIte naheAtA. aparAdhI pratye krUra hatA. te manameAjI ane utAvaLiyA hateA. teNe sAnAnA badale tAMbAnuM nANuM calAvyuM. pariNAme tIjorInuM taLiyuM dekhAyuM. teNe devagaDhane " " pATanagara banAvavA mahenata karI tethI DhilhI UjaDa thayuM. nikA devagaDha jatAM khuvAra thayA. AvA nirNayathI ghaNuM nukasAna thayuM. A kAraNe lekhake tene gAMDA sulatAna kahe che. sane 1340mAM dilhI nagara 10 mAIla lAMbu hatuM. ', ' > teNe peAtAnA rAjyamAM zikAranI manAI karI hatI. te peAtAnA muslima dharmImAM dRDha ane sthira hatA. vidvAne ane kavine sanmAna ApatA. te ra7 varSInu rAjya bhogavI ThaThThAmAM maraNa pAmyA. A samaye A jinaprabhasUri (sa0 1341 thI thayA hatA. bAdazAha temane! bhakta banyA hatA. temanA upadezathI bAdazAhe jyAM tyAM geAThavAyelI jinapratimAe temane pAchI ApI hatI. bAdazAhe kalyANI nagaranA bha. mahAvIranI pratimAnI pUjA mATe e gAma ApyAM hatAM. (-jUe, praka0 40, pR0 464 thI 468) bAdazAha mahamude vaDagacchanA meTA kavi A0 guNabhadrasUrinA eka zleAkathI khuza thaI temanA caraNamAM 1000 sonAmaheAranI thelI dharI dIdhI hatI. AcAya zrIe te dhana lIdhuM nahIM paNa upadeza ApI vizeSa dharmapremI banAvyA. ( praka0 41, pR0 577) khAdazAha A madanasUri ane A. mahendrasUri ( saM0 1435)ne Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 garacaMdrasUri 49 paNa bahu mAnate hati. (praka. 41 pR0 582) 21. phirojazAha taghalakha :-(Isa13pa2 thI 1388) te mahammadane pitarAI bhAI hatA, phirojazAhe sane 1351mAM banArasanI uttare gomatI nadInA kAMThe rAThanagaDha nAme gAma vasAvyuM, jenuM bIjuM nAma jonapura che. (praka. 44 megala vaMza 6+8) teNe vajhIra makabulanI preraNAthI janahitanAM ghaNAM kAryo karyA. te bhaddI rAjapUta kanyAne putra hatuM. vidvAna, prajApremI, dayALu ane svAzrayI hatA. te dAgInA paNa paherato nahIM. te custa musalamAna hatA chatAM koI hiMdu pratye teNe julama gujAryo nathI. Ama chatAM te brAhmaNe pratye bahu kaDaka rIte vartate hate. teNe eka "AkhyAnakAra brAhmaNane tenA graMtha sAthe lAkaDAnI citA upara besADI bALI nAkhe hate." te 90 varSanI uMmare sane 1388mAM maraNa pAme. te bharUcanA meTA tiSI A0 madanasUrine bahu mAnato ha, phirojazAhanA rAjatiSI maMDalanI vinatithI A, mahedrasUrie saM. 143pamAM "yaMtrarAja" banAvyuM. (praka. 41 pR. 582) bAdazAhe zeTha mahaNasiMhane tyAM rahelA maladhAragacchanA A0 rAjazekhara (saM. 1405)ne khUba satkAra karyo hate. (prakaTa 38 pR. 337) bAdazAha phirojazAha vaDagacchanA A guNabhadranA paTTaghara ATha munibhadra (saM. 1410)ne bahu mAnato hato. bAdazAha phirojazAhe saM0 1407mAM vaDagacchanA A0 ratnazekharane upadeza sAMbhaLI temane moTo satkAra karyo. (praka. 41, pR. 53) mAnavatA - A0 se tilakasUri (sva. saM. 1424)ne bhakta duHsAdhyavaMzane jagatasiMha ozavAla kareDapati hato. te devagiri (delatAbAda)mAM rahetuM hatuM. tene mahasiMha nAme putra hatuM, je cha darzanane jJAtA ane meTe satyavAdI hato. te dilhImAM jaIne vasyA. e samaye kaI cADiyAe dilhInA bAda zAha phirojazAhanA kAna bhaMbheryA ke, "zeTha mahaNasiMha pacAsa lAkhane AsAmI che, tene zikSA karI tijorI tara kare." Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bAdazAhe mahaNasiMhane rAjasabhAmAM bolAvI, tenA dhanane AMkaDe mA. mahaNasiMhe bIje divase AvIne rAjasabhAmAM jaNAvyuM ke, "jahAMpanAha! mArI pAse 84 lAkhanuM jUnuM nANuM che." sau koIne ema lAgyuM ke A zeTha ATale maTe dhanavAna che te jarUra daMDAze. bAdazAhe joyuM ke, zeTha sAcA bole che, teNe dhana cAlyuM jaze e Dara rAkhyA vinA ja pitAnI mUDI jAhera karI che. tethI te kharekhara dhanyavAdane pAtra che. mArA rAjyamAM AvA sAcAbelA zeTha rahe che e mAre mATe gauravanI vAta che. bAdazAha eTale ba khuza thaye ke, teNe rAjyabhaMDAramAMthI 16 lAkhanuM nANuM maMgAvI mahaNasiMhane ApyuM. bAdazAhe jaNAvyuM ke, A tArI saccAInuM InAma che. huM mArA rAjyanA satyavAdI puruSane kreDapati tarIke jovA IcchuM chuM. ke mArA rAjyamAM AvA satyavAdIo kroDapatio paNa che. bAdazAhe tene pitAnI havelI upara keTigvaja pharakAvavA hukama karyo. eTaluM ja nahIM paNa bAdazAhe pate tenA ghare jaI potAnA hAthe tenI havelI upara keTidhvaja pharakAvya, e samaye mahaNasiMhanA dharmaguru tathA parivAranA mANaso tyAM AvyA hatA. bAdazAhe e dharmaguruonuM bahumAna karyuM, parivArane satkAra karyo ane zeTha mahaNasiMhane koTidhvajanI padavI ApI. (praka. 45, duHsAdhya vaMza bIje) 22. gyAsuddIna tughalakha - ( te phirojazAhane pautra hate. 23. abUlakara - ( te phirojazAhane bIjo putra hato. ra4. mahammada tughalakha :- ( Isa1380 thI 134) te phirojazAha tughalakhane trIjo putra hato. 25. humAyuna sikaMdara - (I. sa. 1394 thI 1394) te mahammada tughalakhane putra hatA, tenuM ekAeka maraNa thayuM. ra6. mahammada tughalakha - (I. sa. 1394 thI 1398) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM pa1 tenuM mULa nAma jenA hatuM. teNe sane 1394 mAM rAThanagaDhane jenapura nAma ApyuM ane tyAM khAjA jahAnane mekalya. khAjAjahAne tyAM jenapuranuM svataMtra "zika rAjya" sthApana karyuM A samaye ghaNuM deze svataMtra thayA. te gUjarAtathI pAchA AvyA ane sane 1411mAM maraNa pAme. 27. taimUralaMga (siyada vaMza) - (I. sa. 1398 thI 1405) te 35 jeTalAM yuddhamAM laDyo. page laMgaDe hate. sane 1398nA mArca mahinAmAM samarakaMdathI bhArata upara caDI AvyuM. te tA. 17-12-1398nA divase mahammada tughalakhane jItI laI dilhIne bAdazAha banyA ane tA. 1-1-139nA divase pAchA cAlyA gaye. sane 1405mAM tene tAva AvavAthI te maraNa pAmyuM. te pachI be mahinA sudhI dilhIne akasmAta vividha rIte vinAza thato rahyo. 28. dolatakhAna - (I. sa. 1405 thI 1416) 29. khIjarakhAna - (Isa. 1416 thI 14ra7) 30. mubAraka :- (I. sa. 1427 thI 1435) te tenA pradhAnanA hAthe mAryo gaye. 31. mahamada :- (I. sa. 1435 thI 1445) te viSayI hatuM AthI bahalela lodI dilhI dabAvI beThe. 32. bahalola lodI - (I. sa. 1450 thI 1488) teNe sanInI rUpAlI kanyAne begama banAvI. 33. sikaMdaralerI:- (Isa. 1488 thI 1pa07) teNe 3 varSa sudhI kharataragacchanA (54) A jinahaMsa ri (1556 thI 1582) vagerene ghelapuranI kedamAM pUryA hatA. (praka40 pR0 479) 34. IbrAhIma lodI - (Isa. 1507 thI tA. 21-4-15ra6) te tA. 21-4-1526nA divase pANIpatanA medAnamAM yuddha karatAM bAbaranA hAthe mAryo gaye. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa megala vaMza-rAjyakALa 1. amIra taimUra kerAna. 2. mIraNa zAha. 3. sulatAna mahammada 4. sulatAna abuyada:- A0 hemavimalasUri (saM. 1548 thI 1583)e temane upadeza ApyuM hatuM. (praka. 55 ) pa. umarazekha. 6. bAdazAha bAbara: te taimUra laMgane pAMcamI peDhIe vaMzaja hatuM. tene sane 1482mAM janma thayo. teNe sane 1526mAM megala-rAjyanI sthApanA karI ane duniyAmAM apayaza meLavI 48 varSanI uMmare sane 1530mAM maraNa pAmyA. tapAgacchanA (55) A0 hemavimalasUrinI ziSya paraMparAnA mahe0 sahajakuzalagaNinA upadezathI bAdazAha bAbare jajiyAvere mApha karyo hato. jemake- jAke mahimA jagatameM, ke karI sake sarAhi; taji jejiyA tA vacana, sAhi bambara sAhi-29." (-bhava kuMarakuzaLakRta lakhapatamaMjarI, prazasti) (praka. 55 maha0 hArSigaNine vAcakavaMza) 7. bAdazAha humAyu - te bAdazAha bAbarane putra hate. dilhInI gAdIe beThA pachI tenA rAjakALamAM bhAratamAM judAM judAM sthaLoe baLavA jAgyA. pariNAme te dilhInI gAdIe zAMtithI besI zakyo nahIM. te bhAratanA bAdazAhamAM eka kamanasIba bAdazAha manAya che. taimUralaMganI chaThThI peDhIne vaMzaja hato. zerazAhe sane 1pa39mAM kanejanI laDAImAM bAdazAha humAyune harAvya, bhagADavo ane zerazAha dilhInI gAdIne mAlika banI beThe. S Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagaracaMdrasUri bAdazAha humAyu sane 1555mAM pharI caDI Avyo ane te dilhI temaja AgarAne kabaje laI bAdazAha bane. bAdazAha humAyu tA. 24-1-1556mAM maraNa pAmyA. tyAre tene zAhajAdo nAme akabara paMjAba tarapha hatuM. te humAyunI pachI dilhIne bAdazAha manAye ane tarAdI begakhAna dilhIne hAkema banI bAdazAha akabara vatI dilhInuM rAjya calAvavA lAgyA. bA. humAyu - te vi. saM. 1592mAM gujarAtamAM AvyuM. hate. dIvanA phIraMgIoe gujarAtanA bAra bahAdUrane saM0 153mAM dariyAmAM dagAthI mAryo. kavi rASabhadAse "bharata bAhubalirAsa"mAM khaMbhAtanAM ghaNAM nAme batAvyAM che. ane khaMbhAtanI prakhyAta vastuonI prazaMsA karI che. tathA bAhubalIrAsamAM "bA. humAyunA gujarAta uparanA humalAnI ghaTanA" varNavI che. tenA AdhAre gujarAtanA vikhyAta sAkSara ratna balavaMtarAya kalyANarAya ThAkara "humAyunI gujarAta paranI caDhAIne navo ItihAsa" A pramANe Ape che. kavi RSabhadAsanA "hIravijayasUrirAsa"mAMthI maLatI eka bIjI "aitihAsIka vigata" ahIM ja ApuM chuM. sAhasI bharava dAnajI - humAyu pAtazAhanI gujarAta soraThanI caDAIne lagatI e hakIkata hRdayadrAvaka che e caDAI daramiyAna (mAravADa, gujarAta, meraThanA) lAkha bAna bAMdhIne gulAmagirImAM jyAM vecI zakAya tyAM vecI nAkhavAne mATe uttara dizAmAM tagaDayAM ane temAMthI "nava lAkha" (ghaNI meTI saMkhyAnA bAna) eka jaNane ApyAM. jAo, ATalAM "khurAsAna"mAM vecIne je upaje te nANuM laI Ave. humAyunA darabAramAM bharavazA (bheredAnajI) nAme zrAvaka haze. A hIravijayanA anekAneka dhanADhaya ziSyamAMne eka te "paradhAna" jevA keI adhikAra upara paNa haze, ema jaNAya che. kadAca (megala saltanatanA jANItA baMdhAraNa pramANe) alavarane te vakhatane mAMDaviye zeTha ja e bhairavazA haze. A bAnene kudaratI Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa rIte ja evI te bekALajI rAkhavAmAM AvatAM ke temAMthI roja saMkhyAbaMdha marI paNa jatAM "alavaramAM eka svavAre humAyue ke nimitte bhairavazAne pitAnI mahera chApa seMpI. turata e udAra ane chAtInA majabUta zrAvake tene lAbha laIne pAtazAhI pharamAna lakhI, upara mahera chApa vagere tamAma yathAyogya saMpUrNatA upajAvIne te pharamAna pelA jA makImanA hAthamAM dharI dIdhuM." te pharamAna dekhADayuM tyAM hire, beja kIma beThe che jyAMhi re...8 karI tasalIma ne Ubho thAya che, mastaka mUkI hAthe sAya re.. UbhA rahIne vAMce tyAMhi re, nAma humAyunuM likhiyuM mAMhi re 9 makama? kahyA tuma merA kIje re, nava lAkha bAMda bhairavakuM dIje re.... ajara mata kare tuma isa Thora re, dITho upara ajamukhI mahora re.10 makIma muke bhairavane Ale re, tihAM vANIye jIva calAve re....... kADhayAM bada tihAM sau rAti re, jAo jAtAM na rahi vAMTi re....11 gheTika paMcase gharathI AyA re, alyA tehane karamI jANyA re... mukI nArIo baMdhana kApI re, vacce bAMdhI mehare te ApI re...12 (vijayahIrasUrirAsa A0 5 pR. 227 thI 280) basa, humAyu sudhInA muslima samayanI eka sihA rekhA jaI lIdhI. have humAyu pachInA mughala samayanI ujajavala bAju joIe. ane tema karavA mATe ApaNe mUla viSayane pAchA vaLagIe. RSabha gRhastha rahIne paNa kavi thavA pAmyA. tenuM bIjuM kAraNa samajavA prayatna karIe. hiMdanA itihAsamAM ane AkhI duniyAnA rAjAonA vargamAM akabaranuM sthAna keTaluM te uMcuM che. tenI nirmala buddhinA ItihAsakee paNa hajI yathAyogya tulanA karI nathI. sadgata vinsasenTa mitha, meralAnDa Adi A jhamAnAnA ItihAsakonI zeAdhakavRttie have akabaranA samayanI eTalI te vigato navesarathI bhegI karI gaThavIne navA prakAzamAM ANu che ke ApaNe have e mahAnubhAvane duniyAnA meTAmAM moTA rAjAne Takkara mAre e prabhAva joI zakIe ema che. ahIM A viSaya upara laMbANa cheka Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri papa aprastuta ane pUratA laMbANa vinA A viSaya ThIka maMDAya paNa nahiM eTale eTaluM ja kahIza ke "zivAnI hota to sunata hota vI" e ukti kavipaNanI atizayokti mAge che. akabara na hatI te sunata heta sabakI-e ja hiMdanA ItihAsamAM sudraDhatara satya che. sADA traNa saikAnA trAsathI ane kerathI cheka khaLabhaLI uThelA ane maravA paDelA uttara hiMdane akabaranI udAra rAjanItie dhAraNa ApI. navuM lehI ane navuM virya upajAvavA jeTale samaya Ape ane samAja pitAnI saMskRtine pAchI khIlavI zake. evAM bIja paNa chUTe hAthe eNe veryA. akabara janmathI ja sAcI dhArmika vRtti laIne ja hato. dharmajijJAsA enA cittatranI uDAmAM uMDI pyAsa hatI. saMjogee ene rAjA ane rAjAdhirAja e jhamAnano moTAmAM meTa samrA banAvyo. te A dharmapipAsA chIpAvavAne kaI ekendriya sAdhu kare evA prayatno koI mahArAjA potAnI badhI sattA vaga ane lakSmI vAparIne karI zake te prakAre A rAjarSie pitAnI vaya ane sattAnA madhyAnhamAM varSo lagI karyA. muslimasaMghanI ghora jhanUnane paNa A nIDara made lekhavI ja nahIM. rAjA eTale lokapAla, kAla kAraNa banI na prajAne sukhada balaprada kALa upajAvavA mathe, te "rAjA padane sArthaka banAvanAra rAjA e hiMdu saMskRtinI namUnedAra rAjA mATenI bhAvanAne eNe sAcA umaLakAthI vadhAvI lIdhI ane hiMdu muslimanA uMDA virodhane kALe karIne zamAvI zake, evI rAjanIti ja eNe udAra advitIya dakSatAthI sarjI. A praya se daramiyAna eka vakhata enA jovAmAM eka meTa varagheDe AvyuM. enI vilakSaNatA uparathI akabare pUchaparacha karI, ane ene kahevAmAM AvyuM ke "e varagheDo AgrAnA jaina saMghe caMpA nAme zrAvikAne mAna ApavAne kahADyo hato, kemake caMpAe chamAsI upavAsanuM virala puNya tapa karyuM hatuM. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa "lAgaTa cha mAsa lagI mANasa anna vagara rahI zake" e akabarane saMbhavita lAgyuM nahIM. teNe e bAIne ghaTatA mAna sAthe paNa pUrA baMdobastathI eka mAsa rAkhI ane "te vacana pramANe ja varte che." ema tenI khAtarI thatAM, tathA A prasaMga daramiyAna jina dharmanA siddhAnta mata rItarIvAje Adi vize paNa tene sAMbhaLavAmAM AvatAM, akabara jevI vRttivALA mANasane te eka navA svataMtra ane vizAledAra jJAna sthAna ane anubhava saMcayanI bhALa maLI. jaina dharmanA te samaye uttamottama guru keNa hatA te zedhI kahADatAM akabarane vAra lagI nahI, ane A pramANe akabarano hIravijayasuri ane tejasvI jinabhakto sAthe samAgama AraMbhAye. (AnaMda kAvya mahodadhi mauktika 8muM. saMghavI RSabhadAsakavikRta kumArapAlarAjAne rAsa. rA. rA. balavaMtarAya kalyANarAya ThAkora kata pravezaka pA. 10 thI 14) bAdazAha vikramAditya hemU - - dilhIne 24 bAdazAha mahammada taghalakha (Isa. 1394 thI 1398) hatuM tyAre khAjAnahAne . jenapuramAM zakI vaMzanA rAjyanI sthApanA karI (sane 1394 thI 1493 sudhI) 1. jonapurano zaka rAjavaMza:- (I. sa1394 thI 1493) banArasanI uttaramAM Azare 35 mAIla dUra gomatI nadIne kinAre jonapura nAme zahera vidyamAna che. dilhInA bAdazAha phirojazAha taghalakhe sane 1351mAM rAThanagaDhanA sthAne eka navuM zahera vasAvyuM. tenuM bALapaNanuM nAma na hatuM AthI prAcIna nAma rAThanagaDhane jenapura nAma ApyuM ane teNe ja khvAjA jahAnane sane 1394mAM "maleka usasarakI"ne khitAba ApI jenapuramAM sUbedAra tarIke nI. khvAjA jahAna pitAnuM mubAraka zaka nAma rAkhI jenapurane svataMtra bAdazAha banI beThe. tenAthI zakI vaMza cAlyo; te A pramANe pahela bAdazAha mubAraka zakate sane 1411mAM maraNa pAme. te pachI IbrAhIma zaka :- mRtyu sane 140 bALa mahammada zaka- mRtyu sane 1457 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tAravI hIralA A0 jagacaMdrasUri 57 hemU mogala vaMzane ke musalamAna nahote paNa megala yugane hiMdu bAdazAha hate. asalamAM te jenapurane vatanI jaina vepArI hato. kaI kaI lekhaka tene revADIne athavA baMgAlane vatanI mAne che. bA, ahammadazAha zaki. bALa mahammadazAha zakI. bA. husenazAha zarthI:- te sane 1477mAM sikaMdara ledInA hAthe mAryo gaye. e rIte zakarAjavaMza sane 1893mAM samApta thaye. (-juo vikramAditya hemU mATe "sUrIzvara ane samrATa," pR0 47, 48, 325 thI 387) jenapura:- A zahera kAzIthI 34 mAIla dUra che. zaheranuM purANuM nAma jenapurI hatuM. ahIM eka vAra jaina dharmanuM pUrepUruM jora hatuM. tyAre gamatI nadInA kinAre aneka jaina maMdire hatAM. ahIM khodakAma karatAM aneka jaina mUrtio nIkaLe che. AmAMnI ghaNIkharI mUrtio kAzInA jaina maMdiramAM vidyamAna che. ahIM eka vizALa masjida che, je 108 derIovALuM vizALa jaina maMdira hatuM. saMbhavataH bAdazAha auraMgajheba (. 1715 thI 1763)nA samaye tenA sUbAnA hAthe e gaganacuMbI jaina maMdirane masjida banAvavAmAM AvI. megala jamAnAmAM teoe A maMdiranA svarUpano nAza karI temAM pheraphAra karIne masjidanA rUpamAM pheravI nAkhyuM. bahAranA bhAgamAM ghaNe ThekANe vadhu paDatA sudhArA vadhArA paNa karyA hatA paraMtu aMdaranA bhAgamAM jinamaMdirano ghATa sApha sApha dekhAya che. aMdara eka moTuM bhoMyaruM che, jemAM aneka khaMDitaakhaMDita jaina mUrtio che. maMdirane ghATa ane zilpakAma herata pamADe evuM che. lagabhaga traNa mALanuM jinamaMdira haze. evI kalpanA thAya che. ame eka--be musalamAnane pUchayuM ke, "A sthAne pahelAM zuM hatuM?" temaNe kahyuM: yaha eka baDA jainikA maMdira thA. bAdazAhane use tuDavA kara majida banavA dI hai." ame eka-e brAhmaNa paMDitone pUchayuM ke, "ahIM pahelAM zuM hatuM?" temaNe kahyuM: "A zaheranuM nAma pahelAM jainapurI hatuM, temAMthI jenA bAda, jenAbAda ane Akhare jonapura thayuM che." A prAMtamAM AvuM vizALa maMdira A eka ja hatuM. AgarAthI laIne TheTha kalakattA sudhImAM AvuM bIjuM vizALa maMdira amArA jevAmAM AvyuM Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina para parAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa tyAre jonapuramAM zakI vaMzanuM rAjya ( sane 1394 thI 1493) hatuM. paricaya :- pre. AjhAda hemUnA paricaya ApatAM jaNAve che ke, te galIkUcImAM rahetA hatA. paNa bhAgya camakatAM phAjanA bajAramAM AvyA ane lazkarI meAdI banyA. te vyavasthAzaktivALe ane yuktithI kAma lenAra sAhasI yuvIra hatA. te saunI sAthe haLImaLIne rahetA hatA, tethI te leAkapriya banyA. dhIme dhIme te pahelAM codharI, pachI koTavAla ane pachI te phojadAra banyA. te imAnadAra hatA. peAtAnA mAlika ane saunA bhalAmAM te rAjI hateA. chevaTe te bAdazAha mahamuda AdilazAhanA premapAtra ( mahetA ) banyA. te amIrA ane umarAveAnAM kAma karAvI dete, AthI mAdazAhane pyArA ane sauthI vaDA dIvAna anyA. tenI bhAvanA hatI nathI. ahIM hajArA jaineAnI vastI hatI; Aje ahIM eka paNa jainanuM dhara nathI. AjathI 300 varSa pahelAMnA vidvAna jaina sAdhu yAtrI peAtAnI ' tImALA 'mAM. jonapura mATe A pramANe lakhe che:---- 58 "" anukrame jaNapurI AvIyA, jinapUjA bhAvanA bhAvIyaI; dAI dehare pratimA vikhyAta, pUjI bhAvaI eka seA sAta. (-tI mALA, pR0 31) (A jaNapura e ja Ajanu jonapura che. graMthakAranA samayamAM ahIM e jinamaMdirA hatAM ane temAM 107 jinamUrti vidyamAna hatI. (jUe amArA jainatIrthatA RtihAsa, pR0 560, 61) maheA. nayavijaya gaNa tathA mahA0 yavijaya gaNivara visa. 1705mAM jonapuramAM padhAryA hatA. * << bAdazAha aura MgajhebanA jonapuranA sUbAe jaina upAzrayane peAtAnA tAbAmAM laI khAlasA karI tenI masjida banAvI hatI. paraMtu 50 bhavijaya gaNivare saM. 1736mAM ajameramAM bA. auraMgajheba pAsethI kmAna meLavI te upAzrayane pAchA meLavI jaina saMdhane suparata karyAM hatA. (jAe megala bAdazAhanA qamAne, noMdha 20 mI ) digaMbara jaineAnA terApaMthanA pratiSThApaka kavivara manArasIdAsa jaina asalamAM A jonapuranA ja zvetAMbarIya kharataragacchanA zrAvaka hatA. teNe saM0 1680mAM AgarAmAM tarApatha calAvyo. (praka0 14, pR0 328) Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa9 gumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri ke, "mahammada Adilane dilhInA bAdazAha banAva; paNa mahammada Adila paThANe sAthenA yuddhamAM mAryo gaye. AthI hemU pite ja rAjA banI beThe. - te vANiye hate. chatAM parAkramI, sAhasI ane dhIra hate. mAlika pratye nimakahalAla ha. lekone khuza rAkhata. te jANato hato ke, "dilhIne bAdazAha akabara che" chatAM tene pitAne "dilhIne bAdazAha bane" evI marajI thaI te cunArA ane baMgALanA vidrohane zAMta karI, dilhI, AgarA tarapha cAlyuM. te AgarAne kabaje karI, dihI upara caDI Avyo. prasiddha itihAsakAra badAunI lakhe che ke, "A sAla, dilhI, AgarAnA pradezamAM bhayaMkara dukALa hate. anAjano sarvathA abhAva hato. manuSya jhADanAM pAMdaDAM ane chAla khAtA hatA. pitAnAM pazuene mArIne khAtA hatA. mANasane mArI nAkhI, tenAM nAka, kAna kApI khAI jatA hatA." evA samayamAM hemU sAhasathI AgaLa vadhyo. teNe dilhInA hAkema tarAdI begakhAna (tAda begakhAna)ne harAvI, paMjAba tarapha nasADI mUkyo ane hemU vikramAditya dilhInI gAdIe beThe ane bAdazAha banya. e samaye bATa akabara baherAmakhAnanI deravaNI mujaba kAbUla jItavAne vicAra mAMDI vALI, dilhI, AgarA levA A tarapha AvI rahyo hato tyAM tarAdI begakhAna tene rastAmAM maLe. baherAmakhAne tarAdI begakhAna pAsethI "hemU dilahI jItI bAdazAha banI beThe che" e vAta jANI lIdhI. e vAta saunI jANamAM na Ave eTalA mATe tarAdI begAkhAnane kAvataruM karI mArI nakhAvyuM. yuddha - akabara sane 1556mAM pANIpatanA kurukSetramAM AvyuM. hemU paNa tyAM tenI sAme thaye. mogalasenA ane hemU vacce yuddha cAlyuM. baherAmakhAne eka tIra mArI hemUne hAthIthI nIce pADyo. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa him ghavAye, hAryo ane akabarane jaya thayo. akabaranA svabhAva pramANe te AvA vIrene mArI nAkhavA karatAM potAnA mitra banAvI levAnuM pasaMda karate hate. je akabara meTI uMmarane heta te te hemUne jarUra bacAvI leta ane pitAne sAthIdAra banAvI rAkhata. prasiddha itihAsakAra badAunI tathA abulaphajala lakhe che ke, akabare AvA bahAdura mAnavI upara potAnI taravAra calAvavAnI nA pADI, AthI baherAmakhAne pitAnI taravAra vaDe hemU vikramAdityanuM mAthuM uDAvI dIdhuM. (-darabAre akabarI, sUrIzvara ane samrA, pR0 47, 48, 325 thI 327) ItihAsanI saune yAda apAve evI ghaTanA che ke, "vikramanI bIjI sahasrAbdImAM kevaLa musalamAna bAdazAhe ja thayA hatA paraMtu teonI hAlamAM teonI vacce dilhIne bAdazAha bananAra "A eka ja hiMdu vANiye hate." je cha mahinA sudhI dilhIne bAdazAha rahyo hato." ItihAsanA vidvAne A ghaTanAne "DhIlI dALe. mAMsane dabAvyuM" AvA zabdomAM ghaTAve che-goThave che-A ghaTanAne kadAca sArA zabdomAM kahIe to te "khArA samudramAM mIThI vIraDI samAna banya hato." evI upamA ApIe te te sarvathA tarkasaMgata che. A rIte akabara saM. 1613nA phAgaNa vadi 2 nA roja vikramAditya hemUne mArIne dilhInA bAdazAha banyA hatA. (-jaina satya prakAza, ka134, dIlhIpatinA rAjavaMzo) 8. ba0 akabara : rAjakALa :- hITa sana 963 raviussAnI mahinAnI tA. 2 thI 1014, 15 jamAdiussAnI mahinAnI tA. 11mI sudhI, visaM. 1612nA phA su0 4 (vi. saM. 1613 phA0 vadi 2) thI visaM. 16daranA kA suba 14ne maMgaLavAra sudhI, tA. 14-2-1556 thI tA. 15-10-16 05 sudhI. : sarvanAthaH va tIva rAmA, vara: pradhAna sa vArita tevuM Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri tAdRk prabhutvAdibhirityudA~ - vijJo nAgati saMjJAn 44 / zrIyuktahIravijayAbhidhasUrirAjAM teSAM vizeSasukRtAya sahAyabhAjAm / jantuSvamArimadizad yadayaM dayArdra statpuNyamAnamadhigacchati sarvavedI // 123 // kanye ! kAsi kRpA, kuto'si vidhurA rAjA kumAro gata stat kiM hiMsakamAnavairaharahargADhaM pramuSTA'smyaham / sthAnAya spRhayAmi tad bhaja zubhe! bhUbhAminIbhoginaM saMpratyekanRpaM cirAdakabaraM yenAsi na vyAkulA // 113 // yajjIjiAkara nivAraNameSa cakre, yA caityamuktirapi durdamamudgalebhyaH / yau vandibandhanamapAkurute kRpAGgo ___yat satkarotyavamarAjagaNo yatIndrAn / / 126 // (-maho, zAnticaMdragaNikRpArasakeza, kula kaleke H 128) bAdazAha humAyu dilhI cheDI paMjAbamAM nAsI gaye hato tyAre tenI begama hamIdA mariyama makAnI amarakeTamAM hiMdu rAjAnA rAjamahelamAM atithi tarIke rahI hatI, tyAM teNe tA. 23-11-1542 ne guruvAranA roja eka bALakane janma Ape, jenuM janma nAma hatuM badarUddIna mahamada akabara. - pUrvabhava - akabaranA pUrvabhavane itihAsa A prakAre maLe che - prayAgamAM mukuMda nAme brahmacArI rahetuM hatuM. tene 14 ziSya hatA. temAMnA bra. mukunda kaI divase bAdazAhanI sukha-sAhyabI joI bIjA bhAvamAM huM Ave bAdazAha banuM te sAruM" e rIte bAdazAha banavAne saMka9pa-niyANuM karyuM. teNe saM0 1598 nA phAgaNa vadi 12 nA divase savAre pahelA ke bIjA paheranA samaye eka jUnA pIpaLAne saLagAvI temAM pitAnA zarIrane hemI dIdhuM, te tyAMthI Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa marIne bAdazAha humAyunI begama hamIdAbAnunI kukSIe garbhamAM AvyuM. hamIdA begame visaM. 159 nA kArtika vadi 6 nA reja bIje gaDhamAM (bA gaDhamAM) akabarane janma Ape. - brahmacArI mukuMdane je 14 celAo hatA te paikIne eka mATe celo marIne saM0 1562mAM ahIM bhAratamAM janmI cUkyo hate je ahIM narahari nAme prasiddha hatuM. bIjA celAo paNa marIne ahIM jamyA hatA, je zekha abulaphajala, ane rAjA mAnasiMha vagere banyA hatA. bAdazAha akabarane potAnA pUrvabhavane saMketa thaye, AthI teNe prayAgamAM bra. mukuMdanA hemA sthAne mANaso mekalI, tapAsa karAvI, te tene tyAMthI eka tAmrapatra maLyuM, temAM nIce pramANe ka ha - vasu-nidhi-zaracandre tIrtharAjaprayAge - tapasi bahulapakSe dvAdazIpUrvayAme / zikhini tanu juhomyakhaNDabhUmyAdhipatye ___ sakaladuritahArI brahmacArI mukundaH // ( -narahari mahAmAtra kRta chappaya, kavi dayAlajIkRta kavitta, sane 1946 DiseMbarathI sane 1949 eprila vagere mahinAonA "vizAla-bhArata mAsika aMke paTTAvalI samuccaya, bhA. 2, puravaNI pR. 250) samrATa akabaranA pUrvabhava mATe aMgrejImAM nIce pramANe ullekha maLe che ORIENTAL BYOGRAPHICAL DICTIONARY. MUKUNDS BRAHMACHARI. A famous brahmana ascetic. The Hindus insist the emperor Akbar was a Hindu in former generation. The proximity of the time in which this famous emperor lived has forced them however, to account for this in the following manner. There was a holy Brahmana of the above name, Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A gaccadrasuri 63 who wished very much to become emperor of India, and the only practicable way for him was to die first, and be born again. For this purpose he made desperate tappasia, wishing to remember everything he know in the present generation. This could not be fully granted but he was indulged with writing on brass plate a few things which he wished more particularly to remember. Then he was directed to bury plate, and promissed that he should remember the plate in the next generation. Mukunda Went to Allahbad, buried the plate, and then buried himself. Nine months afterwards he was born in the character of Akbar, who as soon as he ascended the throne went to Allahbad, and easily found the spot, where the brass plate was buried. Mill's British Indian Vol. II. P. 152. The translation of the inscription on the brass plate is as follows: In the Samvat year 1598, on the 12th day of Second fortnight of the month of Magh II, Mukunda Brahmachari whose food was nothing but milk. Sacrificed myself at Prag (Allahbad) the place of worship, with the design that I should become ruler of the whole world. The above date correspond with the 27th January A. D. 1542, and Akbar was born on Sunday, the 15th October, the same year being three or four days less than nine months after the above circumstances. An Oriental Biographical Dictionary by Thomas William Beale. London 1894. AdazAhanuM pUruM nAma jalAluddIna mahammada akabara hatuM. svabhAva - vidvAnA mAne che ke, bAdazAha akabara, akaLa svabhAvane Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa hate te dArUDiye, vilAsI, dArzanika buddhivALe, sarva dharmamAM samabhAvavALe, satyane pakSapAtI, manuSyane parIkSaka, abhaNa, caMcaLa svabhAvane, puruSAthI vyavahAradakSa, laDavaiye, parAkramI, mutsadI ane rAjakuzaLa hato. viratAne premI ane pUjApremI hate. 1. bAdazAha akabara meTa dArU premI ane vilAsI hato e aMge keTalIka ghaTanAo nIce pramANe prasiddha che - (1) bAdazAha akabare jainAcArya zrIhIravijayasUrine vinaMtipUrvaka pharamAna lakhI mokalyuM, jemAM teNe temane gujarAtathI phatepurasidI AvavA jaNAvyuM. temanA parivAranA maho, vimalaharSagaNi vagere munivara tathA AgarA ane phatepurasidInA AgevAna jenene sAMgAnera temanI sAmA mekalIne AcAryazrIne bhaktipUrvaka jaladI phattepura laI AvavA vyavasthA goThavI. AcAryazrI saM. 1639 jeTha vada 13 zukravArane reja phatepurasiddhI AvyA. ane bAdazAhanI mulAkAta mATe bAdazAhI mahelamAM padhAryA. bAdazAhane barAbara te ja samaye dArU pIvAnI marajI thaI. AthI te dArU pIne janAnakhAnAmAM cAlyo gayo. ane jyAre tene nazo Utaryo tyAre bapore teNe AcAryazrIne bAdazAhI mahelamAM bolAvI, mAna-sanmAnapUrvaka temano upadeza sAMbha. 2. (1) bikAneranA rAjA rAyasiMhano nAno bhAI pRthvIsiMha kavi hato. te bAdazAhanI "vilAsapriyatA" jANato hato. teNe e vilAsI bAdazAhane khuza karavA DIMgalabhASAmAM zRMgArarasavALI | vimaLI vecI racIne bAdazAhane ApI. bAdazAha tene sAMbhaLI ghaNe khuzI thayo ane tenI upara vadhu prasanna thayo. (2) jesalameranA rAjA mAladeva rAvaLa (saM. 16 07thI 1618) hato, teno pATavI kuMvara hararAjajI rAvaLa (saM. 1618 thI 1634) hato e samaye kharataragacchanA bha0 jinacaMdrasUri (saM. 1612 thI 1670)nA ziSya upA) Agamadharma (saM. 1675 thI 1688)nA ziSya u0 kuzaLalAbha gaNi hatA. hararAjajI rAvaLe yativara upATa kuzaLalAbha pAse saM0 1616 nA phAgaNa sudi 2 ne ravivAre jesalameramAM mAdhavAnAmavuM rAsa-coparuM, caM. 550 ane saM. 1617nA vaizAkha sudi 3 ne guruvAre jesalameramAM rAjasthAnI bhASAmAM mAsTorAvoparUM-pU, gAthA:238 taiyAra karAvIne bAdazAhanI sabhAmAM lAvI mUkyAM, temAM maryAdita tathA rocaka zRMgAra hato. paraMtu aMte "zIlapAlananuM mAhAbhya" batAvyuM hatuM. e sAMbhaLIne te bAdazAha vadhu khuza thaye. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka nI prasiddhi mAha gumAlIsamuM ] tapavI hIralA A jagacaMdrasUri bAdazAha akabara tA. 23-11-154rane guruvAranA roja bAgaDhamAM janme. tA. 14-2-1556mAM gurudAsapura jillAnA kalanera gAmamAM dilhInA bAdazAha tarIke nimA-abhiSeka karAye, ane bahAdura vikramAditya hemUne mArI dilhI, AgarA jItI laI vi. saM. 1612nA mahA vadi 4 (hI. saM. 972 raussAnI mahinAnI tA. 2 I. sa. tA. 14-2-1556)nA roja dilhInI gAdIe besI bhAratane bAdazAha banyA. te jalAluddIna mahammada akabara tarIke prasiddhi pAme. paNa bAdazAha akabara evuM tenuM TUMku nAma bhAratanA ItihAsamAM sonAnA akSare kotarAyeluM che. nAmata - bAdazAha akabare vi. saM. 1612 ke saM0 1619mAM AgarA vasAvyuM hatuM eTale ke tene bAdazAhI vasavATane banAvyuM hatuM. teNe bhAratanA hiMdu-musalamAna saune ekarUpa banAvI bhAratanI ekatA sAdhavA mATe vicAra karyo ane vi. saM. 1636 (sane 1579)mAM dIna-I-IlAhI (Izvarane dharma) nAmane sarvagrAhya bane tevo mata sthApe. - bAdazAha akabara jUdA jUdA dharmAcAryonI mulAkAta laI temanA dharmatatvane sAMbhaLatA hatA ane temAMthI hitatattvane aMgIkAra karato hato. e dharmonAM sArabhUta tane pitAnA navA dharmamAM dAkhala karI lekepagI banAvavA gya niyame goThavato. A samaye gUjarAtane bAdazAha mujaphara trIje (sane 1561 thI 1572) hatuM. bAdazAha akabara ane 1572mAM moTI senA laI gujarAta upara caDI AvyuM. amadAvAdane jItI laI bA2 muja (3) pachI to pRthvIsiMhe revaMtarAvAnI vAratA racI taiyAra karAvI hatI. temAM amaryAdita ane ughADo zRMgArarasa hato. bAdazAha tene sAMbhaLI atyaMta prasanna thaye. bAdazAha strIono mInAbajAra bharAvato hato, temAM te guptaveze jevA jato hato. bAdazAha akabara A vilAsI hato. - A sagI banI ne pI Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pharane harAvI pitAnI sAthe laI sane 1573nA jUna mahinAmAM te phatepura sikI pahoMcI gaye. teNe amadAvAdamAM pitAne dUdhabhAI mIrajhA ajIja kekAne gUjarAtane sUbo banAvyuM. bAdazAha akabara phatepura sikrI pahoMce te pachI be mahinAmAM eTale ogasTa mAsamAM mahammada husena ane ImtIyAra muke gUjarAtamAM baLa jagAvyA. akabarane tenA khabara maLyA. AthI bAdazAha rAjA bIrabala vagere sAthe moTI senAne laI keIne khabara na paDe tema ekAeka phatepura sikrIthI nIkaLI pharIvAra gujarAta upara caDI AvyuM. teNe "mAtra 9 divasamAM 600 mAIlanI musApharI karI," pitAnI senAne majabUta bUha racI amadAvAda Avyo. tA. 2-9-1573nA divase meTuM yuddha thayuM. akabare zatruone harAvI amadAvAdane kabaje karyuM ane te amadAvAdanI gAdIe beThe. teNe pitAne prabhAva jamAvavA 2000 baLavAkhoronA mAthAne meTe bUraja banAvyuM. A rIte te pharI gujarAtane bAdazAha banyo ane te amadAvAdamAM ArAmathI ghaNuM divasa sudhI rokAye. (-gujarAtanuM pATanagara amadAvAda, pR0 6-70) AgarAnA zeTha rAmazAhano putra thAnamala jaina A lazkaramAM akabara sAthe amadAvAda Avyo hate. dIkSA utsava - A samaye tapagacchanA nAyaka A0 hIravijayasUri amadAvAdamAM virAjamAna hatA. saM. 1928mAM laMkAgacchanI amadAvAdanI gAdImAM zrIpUjakuMarajIsvAmInA ziSya meghajIsvAmI zrIpUjA tarIke virAjamAna hatA. zrIpUja meghajI vagere lekAgacchanA 18 yatioe A0 hIravijayasUri pAse tapAgacchanI saMvegI dIkSA aMgIkAra karavAno nirNaya karyo. AgarAnA zeTha thAnamalajIe A dIkSAutsavamAM bAdazAhI lazkarI vAjAM lAvI utsavanI zobhAmAM vadhAro karyo hato. AcAryazrIe te dIkSA ApI. muni udyotavijayajI vagere nAme rAkhyAM ane potAnA parivAranA gItA vagerenA ziSya-praziSya banAvyA, Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri che bAdazAha akabara sAhiba khAnane gujarAtane sUbe banAvI, phatepura sikI cAlI gaye. bA. akabare gujarAtamAM eka pachI eka 9 subA mokalyA hatA. gujarAtane jUne bAdazAha mujapharazAha maraNa pAme tyAra pachI akabare potAnA sAvakA bhAI-dudhabhAI-mIrajhA ajIja kekAne gUjarAtane sUbe banAvI mokalyo hato ane melavI abula phajhalane ahIM rAkhI, saurASTranI jamIna tathA mahesUlanI vyavasthA baMdhAvI hatI. abulaphajale saurASTramAM sAta varSa gALI, saurASTranA mahesUla mATe 9 bhAga pADyA hatA. te bhAga A pramANe hatAH 1. jhAlAvADa, 2. soraTha 3. zatruMjayavibhAga, 4. vALAka, pa-6-7. . vAghelAne vibhAga, 8. kAThI, 9. nAno kaccha vagere. AmaMtraNa - bAdazAha akabare phatepura sikImAM zeTha thAnamAlanI mAtA caMpAbAInA mukhethI A0 hIravijayasUrinI prazaMsA sAMbhaLI temane phatepura sikI lAvavA mATe modI ane kamAla nAmanA be mevADAene mokalI gUjarAtathI phatepura sikI bolAvyA. , A hIravijayasUri pitAnA 67 munivaronI sAthe gUjarAtathI nIkaLI mAravADa, mevADa thaI saM. 163nnA jeTha vadi 13nA roja phatepura sikI AvyA. temaNe A pradezamAM lagabhaga cAra varSo sudhI vicarI bAdazAha akabara, teno parivAra ane rAjadarabArIone dharmopadeza Apyo. pachI teo gujarAta padhAryA tyAre temaNe ahIMnA ke, bAdazAha, zAhI parivAra, amIre, rAjA vagerene dharmopadeza devA mATe mahera zAMticaMdra gaNivara, mahera bhAnacaMdra gaNi vagere vidvAn dharmopadezaka munivarone bAdazAhanI pAse rAkhyA hatA ane gujarAtamAM gayA bAda tyAMthI pitAnA paTTadhara A. vijayasenasUri tathA mahesiddhicaMdra gaNi vagerene gUjarAtathI bAdazAha pAse mokalyA hatA. maha0 bhAnucaMdra gaNi ane mahatva siddhicaMdra gaNi bAdazAhanA darabAramAM lagabhaga 23 varSa sudhI rahyA hatA. bA. akabare A0 hIravijayasUri ane temanA ziSyo Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa praziSya vagerenA upadezathI ghaNuM kahitanAM ane AtmavikAsanAM zubha kAma karyA hatAM. tenI TUMkI yAdI nIce pramANe che - bAdazAha akabaranAM zubha kAryo (1) mAravA mATe bAMdhI rAkhelAM pazu-paMkhIone choDI mUkyAM ane kedIone paNa chUTA karyA. (2) DAbara taLAvano zikAra baMdha karAvyuM ane mAchalAM pakaDavAnI jALe baMdha karAvI. (3) bAdazAha akabara hamezAM savAramAM 500 cakalAnI jIbhene kale karate hate. teNe te khAvAne tyAga karyo. (4) bAdazAha akabara jenadharmane premI bane. A0 hIravijaya sUrine bhakta banyA ane hiMdudharma pratye kheMcAye. (5) bAdazAhe A hIravijayasUrine mATe graMthabhaMDAra bheTa karyo. khAne Ajhama mIrajhA ajIja kokA dilhInA bAakabara vatI gujarAtane (saM. 1644 thI 1649 sudhI) me su banI AvyuM hatuM. tyAre tene putra khurama seraThana kamIzanara hato. teNe keInI caDavaNIthI ke dharmane jhanUnathI zatruMjaya tIrthanA meTA jina prAsAdane nAza karavA mATe pahADa uparanAM jhADa kapAvI, e jhADanAM lAkaDAM maMdiranI cAre bAju zeThavyAM. tene IrAde hatuM ke maMdirane bALI rAkha banAvavuM, tyAre A vijayahIrasUri vatI A0 vijayasenasUrie A ghaTanA lAheramAM u0 bhAnucaMdra gaNine lakhI jaNAvI ane zeTha harakhacaMda paramAnaMde arajI mekalI bA0 akabarane A ghaTanA jaNAvI nyAya mA. bA.akabare u0 bhAnucaMdranA kahevAthI caitrAdi saM. 1647nA A0 va0 0)) ne rAja zAhajAdA jahAMgIra pAse pharamAna lakhI subA mIrajhA kekA upara kahyuM. "temAM koI sube AvI bhUla na kare te mATe tAbaDatoba manAI hukama karyo." A rIte khuramane te bhUla karatAM rokyo ane "koI amaladAra pharI pharI AvI bhUla na karI bese" eTalA khAtara jenenI mAgaNIthI bATa akabare A vijayahIrasUrine saM0 1649 2. su. 10ne Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A. jagaccadrasUri e rAja zatrujaya vagere tIrtho inAmamAM ApavAnuM pharamAna lakhI mekalyuM. sAtheAsAtha A. vijayasenasarane lAheAra padhAravA vinati paNa karI hatI. ( megala khAdazAha kmAna na0 3, 4) (6) khAdazAhe nizIyAnuM dhana levAnuM baMdha karyuM". (7) khAdazAhe bhAratamAM bahu niMdA pAmele jajiyAverA mApha karyAM. bAdazAhu dayALu svabhAvanA anya. sAnAM mAthAM (*) mAdazAha akabare sane 1572mAM amadAvAda jItI lIdhu ane pachI maLavA UThavAthI phrI caDAI karIne tA. 2-9-1573mAM amadAvAdane pharI vAra jItI laI te amadAvAdanI gAdIe beThe. teNe mahammadahusena temaja imtihAra mulka vagere baLavAAAmAMnA 2000 mANuekaThAM karI mATeA khUraja banAvyA hatA. (praka0 44, pR0 66) () khAdazAha akabara khvAjA muInuddInanI haja (yAtrA) karavA mATe avAra navAra pagapALA ajamera jatA hatA. te ane tenA sAthIdArA A raste jatAM-AvatAM bhUlA na paDe eTalA mATe teNe " AgarAthI ajamera sudhInA 228 mAIlanA rastAmAM 114 hajIrA minArA UbhA karAvyA hatA " ane tene zeAbhAvavA mATe hajArA haraNanAM ziMgaDAM tenI upara lagAvyAM hatAM. kavi RSabhadAsa lakhe che ke H "dekhe jIre hamAre tumhe, ekaseA cauda kiye ve huma; ekeka pesiMga pAMcase paMca, pAtaga karate nahIM khala poMca." ( --hIravijayasUriAsa ) (6) akabara bAdazAhane cittoDanA killA jItatAM ghaNuM kaSTa paDyuM hatuM. paNa jyAre e jitAyA tyAre bAdazAhe gussAmAM AvI ghaNeA janasaMhAra karAyeA. sau pratye krUratAbhayuM vana calAvyuM. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne ItihAsabhAga 3 [ prakaraNa () bAdazAha akabare paMjAbamAM hato tyAre eka divase tyAM rAvI nadInA kinAre moTA jaMgalamAM cAre bAjue sinikone ghere goThavI, pazuone bahAra javAnA rastA rakAvI, svachaMdapaNe prANIone mATe saMhAra karyona karAvyuM hatuM. bAdazAha akabare pitAnA A atyAcArane yAda karI, manamAM duHkha pAmI pastA karyo ane A hIravijayasUri pAse te kUra kAmanuM prAyazcitta mAgyuM ane sAthe sAthe pratijJA karI ke "huM have pachI AvI krUratA karIza nahIM." (9) akabare AcAryazrIne zatruMjayatIrtha bheTa tarIke ApyuM ane zatruMjaya pahADa upara jenene navAM jinAlaya bAMdhavAnI rajA ApI. zatruMjaya tIrthanI yAtrALuonI badhI jAtanA kare mApha karyA, tathA bhAratanA sarva jaina tIrtho, jinAlaye ane upAzra ene pUruM rakSaNa ApyuM. (10) AgarA, phatepura sikkiI, lAhora, burahAnapura ane mAlapura vagere sthaLomAM navAM jinAlaye ane navA upAzraye banAvavAnI rajA ApI. (11) pitAnI AjJAmAM rahetAM sarva rAjyomAM dara sAlanA lagabhaga 6 mahinA jeTalA divase mAM zikAra baMdha karAvyo ane mAMsabhajana upara pratibaMdha mUkyo. ahiMsA pharamAna - bAdazAhe A ahiMsA paLAvavA mATe pitAnAM sarva rAjyamAM pitAnI mahora lagAvI pharamAne lakhI mokalyAM hatAM. te pharamAnamAM gujarAtI zrAvaNa vadi 10 thI bhAdrapada zudi 6 sudhInA 12 divasa, bAra saura mahinAnA pahelA 12 divase, sAlabharanA 48 ravivAre, sUryagrahaNa ane caMdragrahaNane divase, IslAmI 7mA rajaba mahinAnA dareka cAra saMmavAre, saura mahinAne sarva tahevAre, IrAnI pharavaradIna mahinAnA sarva 30 divase, bAdazAhanA janma mahinAnA badhA divase, Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] tapasvI hIralA Ava jagacaMdrasUri i zAAbAna mahinA (islAmI AThamA mahinA)nA 30 dvivase, semiyAna mihanAnA 30 divaseA, mihira mahinAnA 30 divaseA, navarAjane 1 divasa, rAjA I ke bakarI idanA 1 divasa, ema varSa bharamAM lagabhaga cha mahinAnI ahiMsA paLAvI hatI. 1 (12) jJAnI sabhyAH- bAdazAha akabare peAtAnI dIna-i-ilAhI dharmasabhAnA jJAnI sabhyAmAM 140 jJAnI puruSAnAM nAma lakhAvyAM hatAM. temAM pahelA varSoMmAM 16mA jJAnI A0 hIr vijayasUri; pAMcamA varganA 139mA A0 vijayasenasUri, ane pAMcamA varganA 140mA mahe|0 bhAnu'dra gaNine jJAnI puruSa tarIke lakhAvyAM hatAM. ( AIna-iva akabarI bhAga ra ) (13) jagadguru padavI :- bAdazAha akabare vi. sa0 1640mAM phatepurisikramAM bAdazAhI darabAramAM A. hIravijayasUrine jagadguru ' tarIke eLakhAvyA. tathA sa0 1649mAM lAhAramAM A vijayasenasUrine "savAIhIra," 50 bhAnucadrane " mahepAdhyAya ' ane 50 nadvivijaya ane 50 siddhicaMdragaNine "" ' khuzahama "tA khatAbeA ApyA hatA. " bAdazAha akabare ja0 30 A. hIravijayasUri vagerene maLyA pachI uparyukta zubha kAryo karyAM. chatAM noMdhapAtra teA e bInA che ke, bAdazAhe mAMsAhAra karavAnuM baMdha karyuM ane hamezAM sUrya pUjA karavAnA krama gADhanyA. 1. 1. islAma mahinAnAM nAma A pramANe che : (1) maheArama, (ra) sara, (3) ravala avvala, (4) vila Akhara, (5) jamAdila avvala, (6) jamAdila Akhara, (7) rakhkhu, (8) zAamAna, (9) ramajAna, (10) zavvAla, (11) jilakAda ane (12 jillujaHTM, irAnI (pArasI) mahinAnAM nAme A prakAre che. (1) pharavara dIna, (2) aradIbehasta, (3) khAradAda, (4) tIra, (5) amaradAda, (6) zaherevara, (cha) mehera (mihira), (8) AvAM, (9) Adara, (10) dahe, (11) khehamana, (12) aspaMdAramada, Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa A ghaTanAonuM vistRta varNana nIce jaNAvelA graMthe ane vidvAnanI naMdhamAMthI nIce pramANe maLe che - - sUrIzvara ane samrAddha paricaya bAbatamAM vidvAnenI vicAradhArA - " zekha abulaphajhala - je bAdazAha akabarane aMgata mitra hate. ane bAdazAhI dIna-I-IlAhI dharmasabhAne vaDo hato temaja mukhya saMcAlaka hite teNe mAtra rU varImAM bAdazAha akabaranuM saMpUrNa jIvana ApyuM che. zekha abulaphajhala mAMsatyAga mATe lakhe che ke - Page 167 "Now, it is his intention to quit it by degrees, conforming, however, a little to the spirit of the age. His Majesty abstained from meat for some time on Fridays, and then on Sundays: now on the first day of every solar month, on Sundays, on solar and lunar eclipses, on days between two fasts, on the Mondays of the months of Rajab, on the feastday of the every solar month, during the whole month of Farwardin and during the month in which His Majesty was born, viz., the month of Aban. (The Ain-i-Akbari translated by H. Blochmann M.A. Vol.I. P. 61 62). A 167 - bAdazAha jIvananI lAgaNIonuM kaI kaI aMze pAlana karato hato. te dhIme dhIme mAMsAhAra choDavA icchate hato. teNe ghaNuM zukravAre ane ghaNuM ravivAre mAMsAhAra cheDyo. have te dareka saura mAsane pahele divase, ravivAra, sUryagrahaNa ane caMdragrahaNanA divasamAM be upavAsanA vacalA divase, rajaba mahinAnA dareka somavAre, saura mAsanA dareka tahevAre, pharavara mahinAmAM ane potAnA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri janmamahinAnA dareka divasamAM eTale AbAna mahinAmAM mAMsAhAra karatA nathI. (AIna-I-akabarI bhA. 1, jeriTe karele aMgrejI anuvAda) zekha abulaphajala lakhe che ke - Page 174 " His Majesty cares very little for meat, and often expresses himself to that effect. It is indeed from ignorance and cruelty that, although various kinds of food are obtainable, men are bent upon injuring living creatures, and landing a ready hand in killing and eating them; none seems to have an eye for the beauty inherent in the prevention of cruelty, but makes himself a tomb for animals. If His Majesty had not the burden of the world on his shoulders, he would at once totally abstain from meat. (Ain-i-Akbari by H. Blochmann Vol. I. P. 61). 174 - bAdazAha mAnate hatuM ke, manuSya jIvatA prANIone duHkha de che, mAre che, ane tenuM mAMsa khAvA taiyAra thAya che tenuM kAraNa mAtra, manuSyanI ajJAnatA che ane nirdayatA che. | manuSya AMtarika sauMdaryane joI zakatuM nathI tethI te pitAnI nirdayatAne rokI zakato nathI. manuSya sAdhAraNa rIte pitAnA zarIrane pazuonuM kabrastAna banAve che. je bAdazAhanI upara rAjyane be na hota te mAMsAhArathI sarvathA dUra ja raheta. (AIna-I-akabarI) zekha abulakajala jJAnI sabhyo mATe lakhe che ke - 1774-akabaranI dIna-I-IlAhI dharmasabhAnA sabhAsade pAMca vibhAgamAM vaheMcAyelA hatA, jenI saMkhyA 140 hatI. tenA pahelA vibhAgamAM 12 musalamAne tathA 9 hiMduo ema 21 sabhAsadenAM nAme hatAM. pahelA vibhAgamAM naM. 16mA sabhAsada A0 hIravijaya. sari che ane pAMcamA vibhAgamAM naM0 13lmA sabhAsada A0 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa vijayasenasUri temaja naM0 140mA sabhAsada maheA bhAnucaMdra gaNi che. ( AIna-i-akakharI bhA0 2, AIna 30 mI, jeriTe karelA aMgrejI anuvAda) 74 (2) prasiddha itihAsakAra alakhadAunI sane 1583 ( hIjarI sana-- 991)mAM janmyA hatA. ane je hI. sa0 1040 sudhI vidyamAna hatA. teNe peAtAnA iMtihAsamAM ekakhara vize suMdara varNana karyuM che. te lakhe che keH---- sUrya sahasranAma Page 149 "A second order was given that the syn should be worshipped four times a day, in the morning and evening, and at noon and midnight His Majesty had also one thousand and one Sanskrit names for the sun collected, and read them daily, devoutly turning towards the sun. ,, (Al. Badaoni, translated by W. H Lowe M.A. Vol. II p. 332 ) ibaDhAunI lakhe che ke Pagess 168-169 "At this time Hos Majesty promulgated some of his new-faugled decrees The Killing of animals on the first day of the week was strictly prohibited (P. * 322 ) because this day is sacred to the Sun, also during the first eighteen days of the month of Farwardin; the whole of the month of Abam (the month in which His Majesty was born); and on several other days, to please the Hindus. This order was extended over the whole realm and punishment was inflicted on every one, who acted against the Cokmand, Many a fa, ily was ruined, and his property was confiscated. During Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 5 the time of those fasts the Emperor abstained altogether from meat as a religious penance, gradually extending the several fasts during a year over six months and even more, with a view to eventually discontinuing the use of meat altogether." (Al. Badaoni, translated by W. H. Lowe, | M.A. Vol I. p. 331. ItihAsa lekhaka badAunI lakhe che ke -jaina asara Page 171-172 "And Sumanas and Brahmans (why as far as the matter of private interviews is concerned (p. 257) gained the advantage over every one in attaining the honour of interviews with His Majesty, and in associating with him, and were in every way superior in reputation to all learned and trained man for their treaties in morals, and on physical and religious sciences, and in religious ecstacies, and stages of spiritual progress and human perfections brought forward proofs, based on reason and traditional testimony, for the truth of their own and the fallacy of our religion, and inculcated their doctrine with such firmness and assurance, that they affirmed mere imagination as though they were self evident facts, the truth of which the doubts of the sceptic could no more shake. (Al. Badaoni translated by W. H. Lowe. M.A. Vol. 1, p 264) (2) prasiddha itihAsakAra alabadAunI lakhe che ke - A 149 - (sUryopAsanA) bIje e hukama karavAmAM AvyuM hatuM ke, sUryanI savAre, sAMje, madhyA, ane madhyarAtrie ema 4 vAra pUjA karavI joIe. bAdazAha sUryanAM 10001 nAma jANato hato ane sUrya sAme UbhuM rahI bhaktithI A nAme bolato hato. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 jaina paraMparAne itihAsa bhAga 3je . [ prakirNa B 168, 169-(mAMsatyAga) bAdazAhe A vakhate keTalAeka navA paNa pitAne priya lAgatA siddhAMtane pracAra karyo hato. teNe sauthI pahelAM sUryapUjAnA divase dareka ravivAre prANIvatha na karavAnI kaDaka AjJA ApI hatI. pharavaradIna mahinAnA zarUnA 18 divase, Akhe AkhA mahine (pitAne janma mAsa) tathA bIjA ghaNA divase mATe prANIvadha na karavAno hukama Apyo hate. A hukama hiMduone prasanna karavA mATe karyo hato. A hukamane bhaMga karanArane daMDa karavAmAM AvatuM hatuM. A hukamane bhaMga karavAthI ghaNuM kuTuMbe barabAda thayAM che ane teonI milakata japta thaI che. bAdazAhe A upavAsanA divasomAM dhArmika kriyAnI jema mAMsAhArane sarvathA tyAga karyo hato. te varSabharamAM cha mahinA ane tethI vadhu divaso sudhI upavAsane abhyAsa karate gayo. tenI IcchA hatI ke, te aMte mAMsAhAra sarvathA cheDI zake. prasiddha itihAsakAra alabaTAunI lakhe che ke - 1 c 11, 172 - samrATuM vizeSarUpathI sevaDA (zrama) ane brAhmaNane ekAMtamAM maLato hato. teo naitika, zArIrika, dhArmika tathA AdhyAtmika zAstromAM, dharmonnatinI pragatimAM mAnavajIvananI saMpUrNatAne pahoMcavAmAM bIjA sarva saMpradAya, vidvAne ane paMDitenA mukAbalAmAM sarva rIte UMcA hatA. teo pitAnI saccAI tathA musalamAnI dharmanAM dUSaNe batAvavAM hoya tyAre buddhipUrvaka paraMparAthI cAlyAM AvatAM pramANe rajU karatA hatA. teo pitAnA matanuM samarthana evI daDhatA ane yuktithI karatA hatA ke teo temanI dhAraNA pramANe temane mata svataH siddha thaI jatA. teonI saccAImAM nAstika paNa zaMkA uThAvI zakate nahIM. 1. suprasiddha itihAsakAra visenTa smitha, A "hiMdu" zabda jene mATe che ema potAnA "akabara " pustakanA pR. 33pamAM spaSTa jaNAve che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gumAlIsamuM ] tapavI hIralA A jagacaMdrasUri akabara kalama (trIjI) - noMdha - prasiddha itihAsakAra Do. vinseTa smithe vividha pramANe ekaThAM karIne ItihAsa graMtho racyA che. te pitAnA "hiMdustAnane prAcIna itihAsa'mAM lakhe che. (1) geTI ItihAsa lekhakane mATe nIce mujaba Adarza rajU kare che beTAmAMthI kharuM, anizcitamAMthI nizcita, tathA na svIkArI zakAya evI bAbatemAMthI zaMkAspada bAbata tAravI kADhavAnI itihAsakAranI pharaja che. bIjI badhI bAbate karatAM dareka anveSake pitAne nyAyAdhIzanI madada mATe belAvelA niSpakSa paMcanI jagAmAM beThele samajavAnI mukaradamAnI rajUAta keTale aMze pUrNa che tathA ApelI sAheba dIthI keTale aMze spaSTa puravAra thAya che te ja mAtra tene vicAravAnuM che. pachI te pitAne nirNaya bAMdhe che ane potAne mata Ape che. te mata paMcanA, sarapaMcanA matane maLate thato hoya ke nahIM te tene jovAnuM na hoya." (hiMdustAnane prAcIna ItihAsa gujarAtI anuvAda, pUrvAdha pAnuM, 5) (2) AdhAre - saMskRta tathA prAkRta sAhityamAMthI mArI jANamAM AvelA evA phakarAone mArA pustakamAM upayoga karavAmAM Ave che. chatAM keTalAeka mArI najara bahAra rahI paNa gayA haze. jainapustake - jaina saMpradAyanAM pavitra pustakanI ApaNane ghaNI apUrNa mAhitI che. temAM paNa saMkhyAbaMdha aitihAsika nivedane tathA ghaNuM upagI ulekhe AvelA che. (hiMdustAnane prAcIna ItihAsa gujarAtI anuvAda, pUrvArdha pAnuM H 15) Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 prakaraNa ] 3) sio fareire (Huau in :Page 170 ".." He cared little for flesh food, and gave up the use of it almost entirely in the later years of his life, when he came under Jain influence" "But the Jain holy man undoubtedly gave Akbar prolonged instruction for years, which largely influenced his actions : and they secured his assent to their doctrines so far that he was reputed to have been converted to Jainism." (Jain Teachers of Akbar by Vincent A. Smith.) Page 175 "Men are so accustomed to eating meat that, were it not for the pain, they would undoubtedly fall on to themselves": "From my earliest years, whenever I ordered animal food to be cooked for me, I found it rather tasteless and cared little for it. I took this feeling to indicate the necessity for protecting animals, and I refrained from animal food". " Man should annually refrain from eating meat on the anniversary of the month of may accession as a. thanks-giving to the almighty, in order that the year may pass in prosperity". "Butchers, fisherman and the like who have no other occupation but taking life should have a separate quarter and their association with others should be prohibited by fine" (Akbar The Great Mogal, pp. 335-336) Page 179 "To sum up. Akbar never came under Buddhist influence in any degree whatsoever. No Buddhists took Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri part in the debates on religion held at Fatehpur-Sikri, and Abu-l Fazal never met any learned Buddhist. Consequantly his knowledge of Buddhism was extremely slight. Certain persons who took part in the debates and have been supposed erroneously to have been Buddhists were really Jains from Gujarat. . (Jain Teachers of Akbar by V. A Smith. ) (3) suprasiddha itihAsakAra DaoNTa vinsenTa smitha lakhe che ke: A 170 % :- bAdazAhanI ruci mAMsAhAra pratye bilakula naheAtI. teNe pAtAnI pAchalI jiMdagImAM jyArathI " jainAnA pira caya "mAM ApyA tyArathI mAMsAhAra savathA cheADI dIdhA. A 170 stra - jaina sAdhuoe varSo sudhI khAdazAha akamarane upadeza ApyA hatA. A upadezanA mAdazAhanA kAryo upara UMDA prabhAva paDayo hatA. jaina sAdhuoe peAtAnA siddhAMta bAdazAhane evI rIte manAvyeA hateA ke leke bAdazAhane jaina samajavA lAgyA hatA. DaoN vinsenTa smitha mAMsatyAga mATe lakhe che ke : Ge 17pa akabaranA vicArA evA hatA ke, manuSyane mAMsAhAra mATe evI kharAba Adata paDI che ke, jo tene peAtAne mAravAthI du:kha thatuM na hAta te peAtAnA zarIrane paNa khAI jAya. bAdazAhane bacapaNathI ja mAMsAdvAra gamatA nahAtA. te kayAreka hukama ApI mAMsa taiyAra karAvatA paNa tene khAvAnI bahu paravA rAkhatA naheAte.. (bAdazAha kahetA ke) mArA A svabhAvathI mAruM dhyAna pazurakSA tarapha gayuM che ane tethI ja meM pAchaLathI te mAMsa sathA cheDI dIdhu che. mArA rAjyAbhiSekanI pahelI tArIkhe darasAla kAI paNa manuSya 1. gAvAnA pAdarI pInaharAnA tA. 3-9-1595nA lAhArane patra, temAM lakhe che ke, akabara jaina siddhAMtAnA anuyAyI che. ( megala bAdazAhonA kramAnA na. 8mu ) Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne tihA-bhAga 3 [ prakaraNa Izvarane upakAra mAnavA khAtara mAMsa khAvuM na joIe, ke jethI (Ama karavAthI) mAruM AkhuM varSa AnaMdathI vIte. De vinsenTa simatha zramaNa paricaya bAbata lakhe che ke - 9 179 - bauddho akabarane maLyA ja nathI. tema ja temane prabhAva bAdazAhanI upara paDaDyo ja nahIM. bauddhoe phatehapura sikInI dharmasabhAmAM kadI paNa bhAga lIdho ja nathI. bauddhoe abulaphajala sAthe kadApi mulAkAta lIdhI nathI. AthI akabara bauddhadharma saMbaMdho kaMI jANato nahote. kaI kaI lekhaka akabaranI dharmasabhAmAM bhAga lenArA be-cAra zrama aMge te bauddha sAdhu hovAnI kalpanA kare che. A kalpanA te kerI jamaNuM ja che. ' (4) kharataragacchanA prasiddha jainAcArya bha0 jinacaMdrasUri (saM. 1612 thI 1670) bikAneranA maMtrI karmacaMdra bachAvatanA prayatnathI lAhoramAM akabara bAdazAhanA darabAramAM padhAryA hatA. tyAre bAdazAhe temane aThavADiyAnuM ahiMsAnuM pharamAna ApyuM hatuM. te gUma thavAthI tenI pharI mAgaNuM thatAM bAdazAhe vi. saM. lagabhagamAM pharIvAra ahiMsAnuM pharamAna ApyuM hatuM. temaNe pharamAnanI mAgaNImAM A hIravijayasUri mATe je mAnabharyA zabda vAparyA hatA tene ullekha bAdazAhe pitAnA pharamAnamAM A pramANe dAkhala karyo che - 'unhoMne (A0 jinacaMdrasUrine) prArthanA kI ki, isase pahale izvarabhakta hI vijayasUri tapasAne sevAmeM upasthita honekA gaurava prApta kiyA thA, aura hammAla bAraha dina mAMge the, jinameM bAdazAhI mulakoMmeM koI jIva mArA va jAye aura koI AdamI kisI pakSI, machalI aura una jaise jIvoMko kaSTa na deN| unakI prArthanA svIkAra ho gaI thI, aba maiM bhI AzA karatA hUM ki eka saptAhakA aura kaisA hI hukma hama zubha ciMtakake vAste ho Aya / ' (nyugapradhAna jinacaMdrasUri, pR. 28 thI 283 jagadguru " hIravijayasUri pUjaparicaya, 50 13. megala bAdazAhanAM pharamAna naM. 5-7) Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 cuMmAlIsamuM ] paravI hIralA A0 jagacaMdrasUri (5) bhAratane prasiddha gavaiye tAnasena vRMdAvanI sAraMganA dhrupadamAM zrI jagagurune A prakAre yAda kare che - " tuma raba tuma sAheba, tuma hI karatAra, ghaTa ghaTa pUrana, jala thala bharabhAra; tuma hI rahIma, tuma hI karIma, gAvata gunI gaMdhrava, suranara suratAra // tuma hI pUrana brahma; tuma hI acala, tuma hI jagadguru, tuma hI saradAra; kahe mIyAM tAnasena, tuma hI Apa, tuma hI karata, saba jagake bhavapAra // " (-"tAnasenanI racanAo para navIna aitihAsika prakAza," le. caMdrazekhara paMtha, tA. 8-3-19pa6 guruvAranuM hiMdI 'hiMdustAna') (6) govAnA IsAI pAdarI phAdhara rIDe, enIyA, mensArATa nasava ane pInahare (Pinheiro) vagere akabaranA darabAramAM AvI gayA hatA. te pikIne pInaheroe tA. 3-9-1595nA reja lAhorathI eka patra lakhyo hato temAM jaNAve che ke - He follows the sect the Jains (Vertie) arthAt - akabara jaina siddhAMtane anuyAyI che. jene mAne che ke...vagere vagere. (-Do. vinsenTa smithanuM akabara, pR0 282 sUrIzvara aura samrA, pR. 171) (jUo pharamAna naM0 8) A vijayasenasUri A ja arasAmAM (vi. saM. 1649)mAM bAdazAha pAse lAhora padhAryA hatA, ane mAtra bhAnucaMdra gaNi tathA maha0 siddhicaMdra gaNi vagere munivare pahelethI ja lAhoramAM vidyamAna hatA. bAdazAha akabara A badhA munivarethI prabhAvita hatuM. teonuM mAna-sanmAna karato hate. (7) zrI jereTa lakhe che ke, akabare karele ahiMsAne svIkAra ane te saMbaMdhI pharamAne e A0 hIravijayasUri tathA temanA Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 " [ prakaraNa ziSya Adi vetAMbara jainonA prayAsane AbhArI che. (8) baMkimacaMdra lAhiDI "samrATa avara' nAmaka baMgAlI graMthamAM lakhe che ke - ___" samrAT ravivAre caMdra o sUryagrahaNa dine evaM Ara o anyAnya samaye kona mAMsAhAra kari tenA, ravivAra o Ara o katipaya dine pazuhatyA karite sarvasAdhAraNako niSedha kariyA chilena / " (sUrIzvara aura samrATu pR165) (9) zrIyuta rAmasvAmI AyaMgara ema. e. ela. TI. lakhe che ke:___" zrI vijayasenasUrijIko akabarane lAhorameM AmaMtraNa diyaa| unhoMne lAhorameM 363 vidvAna brAhmaNoMko vAdameM parAsta kiye / akabara isase bahuta saMtuSTa huA aura unheM savAI (savAIhIra ) kI padavI pradAna kii| unhoMne bhAnucaMdrajIko vahIM upAdhyAyapada diyA / isa vidhike karanemeM 600) rUpaye vyatIta (kharca) hue / yaha saba kharca abulaphajalane diyA thA / (-akabara aura jainadharma. pR. 10, jagadguru hIravijayasUri pUjAparicaya, pR0 12). bAdazAha akabare mAMsAhAra ane prANivadha upara pratibaMdha mUkyo hato. te mATe judI judI AjJAo ApI hatI. temaja zarAba ane vezyAgamana upara paNa pratibaMdha mUkyo hato. te vezyAvAsa-vezyA bajArane zetAnanagara kahI bolAvato hato. bAdazAhe tenI cAre bAjue kaDaka polisakI goThavI hatI. 1. vikramanI sattaramI zatAbdImAM musalamAna bAdazAha rAjyamAM zarAba, vezyA vagerenA virodhane jagatanAM zAMtipaSaka tattva lekhatA hatA. Aje ekavizamI zatAbdImAM vizvasaMhAraka aNabanA prayogone virodha zAMtibhaMga karanAra tatva lekhAya che. A mATe IgleMDanI adAlate 89 varSanI uMmaranA vizvavikhyAta tattvavettA barphIDa arla raselane 7 divasanI jelanI sajA phaTakArI hatI. (bhAvanagaranuM "jena' sAptAhika, varSa : 60, aMka: 36, tA. 23-9-1961-saM. 2017ne bhAdaravA sudi 14 zanivArano aMka; pa. para3 "sAmayika phuraNa" vIra saM0 2487) Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 83 bAdazAhe prajAhita mATe upara darzAvelA pratibaMdha uparAMta bAlavivAha, punarvivAha, kameLavivAha ane satIdAha vagerene paNa niSedha karyo hate. te prajAnA hita ane sukha mATe dareka jAtanA jarUrI upAya lete hate. te pitAnI AjJAmAM AvelA rAjA, navAba, jamInadAra, kheDUta ane prajAnI sAthe mIThe vartAva rAkhato hato. tenI AjJAmAM AvelA sau koI tenI AjJA bahAra javAnuM pasaMda karatA nahotA. te hiMdu, brAhmaNa, jaina, bauddha, musalamAna, pArasI vagere saune koI jAtane bhedabhAva rAkhyA vagara eka sarakhA mAnate hate. teNe pitAnA tahevAromAM pArasIonA tahevArane paNa dAkhala karyA hatA. navarojanA divasemAM strIone bajAra-meLe bharate hate. je pArasI tahevAra hate. teNe AgarAnA rezanamahelAmAM ciMtAmaNi pArzvanAthanuM jinAlaya banAvavAnI AjJA ApI hatI, ane tenA kharaca mATenI rakamanI paNa pAkI vyavasthA karI hatI. sAthIdAre - tenA pakSamAM rAjA bhagavAnadAsa, rAjA mAnasiMha, ToDaramala brahmabhaTTa, rAjA birabala vagere hiMduo ane musalamAne moTA moTA yuddhavIre hatA, je te samayanA mahApuruSa hatA. bAdazAha akabaranI bhAvanA hatI ke, "huM bhAratane moTe bAdazAha banuM." pariNAme sau rAjAe tenI AjJAmAM AvyA hatA. mAtra rANe pratApa, tenI AjJAmAM Avyo nahote. vi.saM. 16para (sane 1695) sudhImAM bhAratanA bahu moTA pradezano rAjA banI gaye hato. bAdazAhanA ghaNA moTA sAthIdAre sane 1602 sudhImAM marI paravAryA hatA. e bAbatanuM bAdazAhane bhAre duHkha hatuM. paNa tene pitAnA zAhajAdAone ThaMDo virodha bahu sAlato hate. janatA bAdazAha akabarane devAMzI puruSa mAnatI hatI. bAdazAha aMge camatkAranI vividha vAto paNa cAlatI hatI. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa akabara bAdazAhanA rAjyamAM abhivAdana mATe juhAra, praNAma, jayazrIkRSNa, jaya jineMdra, salAma Alekama, vAlekama salAma vagere zabda vaparAtA hatA. bAdazAhanI dIna-I-IlAhI dharma sabhAnA sabhyo Apasa ApasamAM allAha akabara" ane "jalajala luhU" zabda vAparatA hatA. saMvata bAdazAha akabare pitAnA rAjyamAM IlAhI saMvata calAvyuM hatuM. tenAM pharamAnamAM IlAhI saMvata tathA julasI saMvatane ullekha maLe che. 1. gUrjarezvara kumArapAle saM. 1199 athavA saM0 1216mAM "siddhahemakumAra saMvata" calAvyo hato. (-praka. 35, pR0 121 ) bIjApuranA bAdazAha ziyA saMpradAyanA yusupha AdilazAhe vi. saM. 1313 thI "AdilazAhI sana calAvyo hato. kacInanI uttaramAM bipIna TApu nIkaLe, tenI yAdagIrImAM saM. 1397 thI puDapu (navo vasavATa) saMvat nIkaLe hato. utkalanA rAjA kapilezvaradeve visaM. 1491 (sane 1435)mAM "kapilasaMvata calAvyo hato. mogala samrA bAdazAha akabara vi. saM. 161ranA mahA vadi 4, tA. 14-2-1556 zukravAra, tA. bIjI ravi ussAnI hITa saM0 96ramAM gAdIe beThe. paNa gAdInazInanI tArIkhathI 25 me divasa eTale vi. saM. 1612nA phAgaNa vadi amAvAsyA tA. 11-3-1556, tA. 28 rabI umAnI vi. saM. 992 thI "I-IlAhI saMvatane prAraMbha goThavyo che. bAdazAha akabare dIna-I-IlAhI dharma calAvyA pachI eTale potAnA gAdInazIna thayAnA divase gaNIne rAjyavarSa 29mAM A saMvatane vyavasthita rUpa ApyuM che, je saura varSa che. temAM IrAnI nAmavALA 12 mahinA ane 1 thI 32 sudhInI tArIkho rAkhelI che, jeno prAraMbha sAyanameSathI che. mogala bAdazAhonAM pharamAne ghaNI jina pratimAonA parikara ane gAdI nIce paNa hIjarI saMvata neMdhAyele maLe che. (jUo jaina satyaprakAza, kramAMka : 100, 101, 102, pR. 274) Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 85 parivAra - bAdazAha akabarane (1) rAjA bhagavAnadAsanI bahena, (2) rAjA mAnasiMhanI pheI, (3) meDatAnA rAjA maladevanI putrI jodhabAI, (4) bikAneranI rAjakanyA ema cAra hiMdu rANIo hatI ane sAta musalamAnI begamo hatI. A rIte kula 10 thI 11 begama hatI. mi. I. bI. hevala lakhe che ke-bAdazAha akabarane ghaNuM begama hatI. bAdazAha akabarane (1) jahAMgIra-zekhasalIma, (2) murAdapahADI ane (3) dAnI Ara. ema traNa zAhajAdA hatA. zAhajAdA jahAMgIrane hIndu begamathI thayele putra khuzarU nAme pautra hate. bAdazAha akabarane pitAnA eka paNa putrane dilhInI gAdI ApavAnI IcchA nahotI. kemake jahAMgIre tenI sAme baLavo jagADyo hato. murAda-pahADI bhAre zarAbara hato ane dAnIAra zarAbI temaja vyabhicArI hatI. AthI tene pautra khuzarUne dilhInI gAdI ApavAnI IcchA hatI. bAdazAha akabara bimAra paDyo evAmAM tenI mAtA marI gaI, AthI tene vadhu AghAta lAgyA. chevaTe teNe pitAnA rAjyanA ucca adhikArI musalamAnonI salAhathI jahAMgIrane ja saunI vacce pitAne vArasadAra jAhera karI, tene potAne mukuTa ane pitAnI taravAra ApyAM. bAdazAha akabara 50 varSa sudhI rAjya bhogavI saM. 166ranA kArtika zudi 14 ne maMgaLavAra, jamAussAnI tA. 13 I. sa. tA. 15-10-190panI rAte 14 ghaDI gayA bAda AgarAmAM maraNa pAmyuM. 9. bAdazAha jahAMgIra-rAjyakALa-hIjarI sana-1015 thI 1037nA saphara mahinAnI tA. 28 (vi. saM. 1663 thI 1684 kArtika vadi0)); sane 1606 thI tA. 28-10-1627) te akabara bAdazAhanI hiMdu begama jodhabAIne putra hatA. bAdazAha akabarane 1 jahAMgIra, 2 murAda ane 3 dAnIAra ema traNa putra hatA te paikI A sauthI moTo hato. tenAM gurUdIna mahammada Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 jaina paraMparAno itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa jahAMgIra zekhujI, zekha salIma ane salIma evAM nAmo paNa maLe che. A badhAye zAhajAdAo "akabaranA maraNa pachI pitAne dilhInI gAdI maLe" evA prayatnamAM hatA. A kAraNe e saue akabaranI sAme ThaMDo virodha jAhera karyo hato. bAdazAha akabara A vAta jANatA hatA. paNa te putravAtsalyanA kAraNe lAcAra hate. - zAhajAdA jahAMgIre to khullaMkhullA baLa karIne alhAbAdane pitAnA kabaje lIdhuM hatuM ane AgarAne kabajo meLavavAnA enA prayAsa cAlu hatA. teNe pitAnA nAmanA sikkA paNa paDAvI lIdhA. jahAMgIrane e bhaya hatA. ke, "pitAjI mane dilhInuM rAjya nahIM ja Ape." je ke traNa zAhajAdAomAM te ja saccaritra hato. tene "hiMdu begama" hatI tenAthI tene khuzarU nAme putra thaye hate. khuzarU ajIja kekAne jamAI hato. ajIjakekA ane rAjA mAnasiMha "akabaranA maraNa pachI khuzarUne dilhInI gAdI maLe" evI tarapheNa karatA hatA. paraMtu jagaguru A0 hIravijayasUrinA zramaNa parivAranA maheka zAMticaMdragaNie bAdazAha akabarane spaSTa jaNAvI dIdhuM hatuM ke- zekhUjI-pahADI dAnIArA bhavantyamI / 3mAyudhamatta: zAhibA mUrti rUveritu che ? triSvapi prakRtibandhurabandhu vagrajo'sya nRpateH padayogyaH / candradIpadinapatrikamadhye bhAnureva bhuvane'dhikatejAH // 120 // (-kRpArakoza) bAdazAha akabara "jahAMgIrane dilhInuM rAjya devAne icchato ja naheAte" paraMtu ucca adhikArI musalamAnonI salAhathI teNe zAhajAdA jahAMgIrane ja chelle divase pitAnI gAdInA vArasadAra tarIke jAhera karyo, tyAre jahAMgIra e ToLImAM bAdazAha ane Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapAvI hIralA A caMdrasUri 87 hajurIAonI chellI caLavaLa jANavA mATe tyAM AvIne gupacUpa besI gaye hato. te pitAnA dilanI vizALatA ane tenA pratyenA vAtsalyathI ekadama UThIne pitAnA caraNamAM mAthuM mUkI mUkI paDo. bAdazAha akabare tene saunI hAjarImAM tyAM te ja avasare pitAne rAjapozAka, mukuTa ane taravAra ApyAM. bAdazAha akabara tA. 1pa-10-1605, saM. 16 daranA kArtika sudi 14 ne maMgaLavAranI rAte 14 ghaDI gayA bAda AgarAmAM maraNa pAmyuM, tyArathI jahAMgIra dilhIne bAdabAha ba. svabhAva : bAdazAha jahAMgIra utAvaLiyA svabhAvane, dayALu, kRtajJa, lekapremI ane nyAyI rAjavI hatA. paNa te pitAnA hukamano amala karAvavA sakhtAIthI kAma leto hato. A vize tenA vividha jIvana prasaMge jANavA maLe che. temAMnA keTalAka nIce pramANe che - bhaviSyavANI - 1. jahAMgIra dilhIne bAdazAha banyo paraMtu tenA bhAIe ane tene putra khuzarU vagere tene virodha karavA lAgyA. kharataragacchanA bhaTTAraka A0 jinacaMdrasUri (saM. 1612 thI 1670)nA ziSya u0 mAnasiMhagaNi je bha0 jinasiMhasUri (saM. 1649thI 1674)nA nAmathI prasiddha thayA, temaNe bhaviSya vANI bhAkhI ke "bAdazAha akabaranA maraNa bAda zAhajAdo khuzarU bAdazAha banaze." (1) bikAneranA rAjA rAyakalyANa (saM. 1pa3pa thI 1598), tene putra rAjA rAyasiMha (saM. 1598 thI 1618) thayuM hatuM, tene mATe putra dalapata (saM. 1661 thI 1968), ane bIjo putra rAjA surasiha (saM. 1651 thI 1670), vagere tathA bikAnerane maMtrI karmacaMdra bachAvata te saue "upATha mAnasiMhagaNinI bhaviSyavANI sAcI mAnIne " bAdazAha jahAMgIranA virodhamAM baLa jagAvyo paraMtu bA. jahAMgIre saM. 1664mAM paMjAbanA jaDiyAlAmAM khuzarUne Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pakaDI keda karyo. ane pote saM0 1665nA bIjA bhAdaravA vadi 9-10 nA roja AgarA AvI gaye. bAdazAhane AgarAmAM AvyA bAda upAya mAnasiMha (bha0 jinasiMhasUri)nI "bhaviSyavANInA samAcAra" manyA ane bikAneranA rAjA tathA maMtrIonA baLavAnI mULa vAta jANuM tyAre bAdazAha jahAMgIre gusse thaIne "bha0 jinasiMhanA ziSya parivArane AgarA pradezamAM vihAra karavAnI manAIvALe kaDaka hukama" bahAra pADyo ane pachI bikAneranA rAjavaMza ane maMtrIvaMzane prazna hAthamAM lIdhe. rAjA rAyasiMha, rAjaputra dalapatasiMhane eka pachI eka tenA vArasadAronA hAthe marAvI nAkhyA, ane pachI bikAneranA navA rAjAnA hAthe ja maMtrI karmacaMdra bachAvatanA kuTuMba parivArane nAza karAvyuM. (-jUo devIprasAda muMzIe karelo "tU bhU ke jahAMgIra" eTale "jahAMgIranAmAne hiMdI anuvAda-sArAMza, saM. 1962mAM kalakattAmAM prakAzita AvRtti, pR. 15, para, 66, 70, 97, 109, 152, 181, 209 vagere) bhara jinacaMdrasUri potAnA parivAranA yatio tathA munione vihAra AgarA pradezamAM baMdha hatuM tene khulle karAvavA saM0 1969-70mAM AgarA padhAryA. te, maha0 vivekaharSa gaNivara tathA paM. paramAnaMdagaNi vagerene sAthe laI bAdazAha jahAMgIrane maLyA. teoe "bAdazAhane samajAvI, zAMta pADI, kharataragacchanA yationA AgarA-pradezamAM vihAra mATe je manAI hUkama hato te pAcho kheMcAvI lIdhe." (pra. pa5 mahA vivekaharSa gaNi-pra. 40, pR. 483 ) bAdazAha jahAMgIre pote "A0 jinasiMhasUri saM0 1674nA piSa vadi 13 nA roja meDatAmAM kALadharma pAmyA che" ema jANyuM tyAre "jahAMgIranAmA'mAM (potAnI jIvanaghaTanAonI nedhapathImAM) te AcArya mATe kaDavA zabdomAM lakhANa karyuM hatuM. maMtrI karmacaMdra bachAvata bikAnerathI AgarA AvIne bAdazAhanA janAnakhAnAne khAnagI maMtrI banyuM hatuM, Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri AgarAnI navarAja bajAra- mInA bajAra tenI dekharekhamAM bharAtI hatI. bAdazAha akabara temAM guptaveze jatA hatA. paraMtu bAdazAha ane bikAneranA rAjA rAyasiMhanA bhAI pRthvIsiMhanI patnI vacce anicchanIya prasaMga manyA, AthI rAjA pRthvIrAja ane khIjA hiMdu rAjAe maMtrI ka`caMdra vinAza" aMge mauna rahyA. '' achAvatanA parivAranA rAjA pRthvIrAja hiMdI bhASAnA mATe kavitta " kavi hatA. teNe anAvela rAjyarasanAmRta ceAthI dhArA "mAM chapAyAM che." teNe bAdazAha akabaranI vilAsapriyatAne peASI khuzI karavA DiMgala bhASAmAM zRMgArarasavALI AthimaLI tejI racI hatI. (praka0 44, pR0 64) mevADanA rANA pratApa pRthvIsiMhanI kavitAthI ja hindudharmanA ajoDa abhimAnI anyA hatA. te (2) zahamanI kaseATI-- khIje prasa'ga evA che ke, badazAha jahAMgIre jagadguru A. hIravijayasUrinA parivAranA mahe. bhAnucaMdragaNi ane khuzahama sidragaNine AmaMtraNa ApI amadAvAdathI AgarA khelAvyA. te sa0 1669mAM AgarA AvyA hatA tyAre bAdazAhe teonuM moTu svAgata karyuM hatuM. AmAM upA. siddhicaMdrajI nAnA hatA, 25 varSanA UcharatA yuvAna hatA. bahu rUpALA ane AkarSaka caherAvALA hatA. mIThAkhelA ane nava raseAnuM chaTAdAra varNana karI zakatA hatA. evA A munivarane joI kaDhAca bAdazAhanI keAI zAhejAdI temanA upara Asakta thaI. tenI sAthe nekA paDhavA cAhatI hoya ke game te kAraNa hAya, paNa mAdazAha jahAMgIra ane begama nUrajahAMe temanI pAsethI " nava rasenuM anubhavasiddha varNana sAMbhaLI" sa'0 1670mAM temanI AkarI sADhI karI hatI. (praka0 55-60 siddhicaMdra ) teoe upA. siddhicaMdrajIne jaNAvyuM ke, " tame sAdhupaNuM cheADI A rAjyamAM raheA, tamane pAMca hajAra gheADesavArAnuM UparIpaNuM ApIzuM Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa ane eka khUbasurata kanyA paraNAvI daIzuM." - paM. siddhicaMdrajIe temane Akare javAba Ape ke, "mane kaI duniyAbharanuM rAjya Ape che te na joIe. mane jagadgurue je sAdhuveza Ape che temAM ja sAcI bAdazAhata samAyelI che." Avo javAba sAMbhaLI bAdazAhe jIddamAM AvIne hUkama karyo ke, "tame mArI vAtane svIkAra karo athavA mAruM rAjya choDI bahAra cAlyA jAo." paM. siddhicaMdrajI A hukama sAMbhaLI tyAMthI nIkaLI saM. 167ramAM mAlapurA cAlyA gayA ane tyAM comAsu rahyA paraMtu jyAre bAdazAha jahAMgIrane jaNAvyuM ke, " meM pa0 siddhicaMdrane guruthI judA pADI mahera bhAnacaMdajI ane 50 siddhicaMdrajI baMnene duHkhI karyA che," te temane pAchA ahIM belAvI levA joIe. bAdazAhe paM. siddhicaMdrane mAlapurAthI AgarA pAchA bolAvyA. temane joI bAdazAha jahAMgIra ane begama nUrajahAM ghaNuM khuza thayAM ane pahelAMnI jema temanI pAse upadeza sAMbhaLavA lAgyA. paM. siddhicaMdra pitAnI vAraMvatta-vRttimAM A bAbatane ullekha karyo che. A ghaTanA pachI bAdazAha jahAMgIre "jena tione AgarA pradezanI bahAra javA je je hukama karelA te hukame pAchA kheMcI lIdhA. jinapratimAlekha - (3) trIjo prasaMga A prakAre hate - aMcalagacchanA bhaTTAra kalyANasAgarasUrinI adhyakSatAmAM saM. 1671nA ve. zu. 3 ne ja AgarAmAM jinapratiSThA mahotsava ujavAya hato. temAM temaNe 450 jinapratimAonI pratiSThA karI hatI. A pratimAonI gAdImAM "bAdazAha jahAMgIranuM nAma" ketarAvyuM hatuM. bAdazAha jahAMgIra pratimAonI nIce pitAnuM nAma dAkhala thayeluM jANIne gusse thaye. te pote jovA AvyA paraMtu te sthaLe bhava pAra nAthanI pratimAmAM nAgaphaNAnI upara UMce pitAnuM nAma joI te zAMta thaI gaye ane AcAryazrInI prabhAvaka mudrA joI khuzI thayo. chevaTe Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A. jagaccadrasUri te utsava ujavavAnI sammati ApI te cAlyA gayA. 91 (-praka0 40 pR0 535) bha. vijayadevasUrinI parIkSA H-- (4) cAthA prasaMga evA maLe che ke, bAdazAha jahAMgIra saM. 1670mAM ajamera gayA. tyAMthI sa`0 1673nA kArtika zudghi 3 nA rAja nIkaLI mALavA tarapha gaye!. (-tRjuke jahAMgIra, pR0 173, pR0 235) te sa'0 1674mAM mAMDavagaDha jaI rahyo. 50 siddhi dragaNi sirAhImAM upAdhyAya banI, tyAM pahoMcI gayA ane temaNe bAdazAha jahAMgIrane bhaMbheryuM ke, " A vijayasenasUrinI gAdIe Apa vijayadevasUri gacchanAyaka banyA che. paNa temane potAnA sthAnanI javAkhadArInuM bhAna nathI." AthI bIjA munivaroe temanI AjJA tajI navA gacchanAyaka manAvyA che vagere vagere." khA. jahAMgIre A sAMbhaLI A. vijayadevasUrine gUja rAtathI mAMDavagaDha kheAlAvyA. jhINavaTathI temanI jIvanacaryAnI tapAsa karI paNa temanA tyAga, tapa ane vidvattA vagerene anubhava karI, sateASa pAmI, A. vijayadevasUrine sa0 1673nA mAMDavagaDhanA cAmAsAmAM" meTA tyAgI ane tapasvI tarIke eLakhAvavA 'jahAMgIrI mahAtapA'nuM biruda ApyuM ane temanI sAthe gayelA mahA nemasAgara gaNine ' vAdijIpaka'nI padavI ApI. AgarAnA zA caMdrapAla saMghavIne temanI sAthe mekalI tene "bAdazAhI vAjA sAthe bahumAnathI " jaina upAzraye padharAvyA. sa0 1673mAM A rIte temanuM bahumAna karyuM. bAdazAha jahAMgIre sa 1674-75mAM (hIjarI sana 1027mAM) AgarAthI A vijayadevasUrine sukhazAtAnA samAcArane patra lakhI 50 yAkuzala mAraphata temanI upara mAkalyA. (mA0 mA. pharamAna na0 13) AthI spaSTa che ke, " khAdazAha jahAMgIra jainazramaNeAnI nAnImeATI khAkhatAmAM vizeSa rasa ane prema dharAvatA hateA. A te khAdyazAha jahAMgIranA jahAMgIrI hukamanI vAta che. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne ItihAsabhAga 3 [ prakaraNa bAdazAha jahAMgIre saM0 1676mAM mahA bhAnucaMdrane amArinuM pharamAna ApyuM hatuM. temAM paNa teNe seraTha sarakArane A vijayasenasUri ane A0 vijayadevasUrinI saMbhALa rAkhavAnI bhalAmaNa karI hatI. bAdazAha jahAMgIranA keTalAka prazasya prasaMge paNa maLe che. keTalAka A prakAre jANavAmAM AvyA che : bAdazAha jahAMgIranI begama nUrajahAM hatI. te rUpALI, cakera ane buddhizALI hatI. rAjya saMcAlanamAM dakSa hatI. teNe bAdazAha jahAMgIrane svabhAva vicitra hovAthI rAjyanI lagAma pitAnA hAthamAM lIdhI. te jahAMgIranA nAmathI rAjya calAvatI. AthI jena zilAlekhamAM "bAdazAha jahAMgIra ane begamanuM rAjya" batAvyuM che. "naraddhijahAMgIrarAye" (eTale nUrajahAM ane jahAMgIra ema be jahAMnA rAjyamAM evA zabdo vaparAyA che. te prajAvatsala hatI. teNe sAce InsApha karavA mATe UMcA prakAranI vyavasthA goThavI hatI. AthI jahAMgIrane InsApha ItihAsamAM khUba vakhaNAye che. jahAMgIranA jIvanamAM rahelA saguNe teNe ApelA pharamAnethI samajI zakAya che. bAdazAha jahAMgIra pitAnA virodhIonA baLavAne zamAvI saM. 1665mAM AgarA Avyo ane te sArA muhUrtamAM zaheramAM praveza karavA khAtara ghaNu samaya sudhI zahera bahAranA bagIcAmAM mukAma nAkhIne rahyA hatA. tene potAnA pitAnI jema "rakhaDapaTTI" pasaMda nahotI, eTale teNe have zAMtimaya jIvana gALavA, ane pitAnI jema vidvAne ane dharmI puruSanA sahavAsamAM vadhu rahevAne niradhAra karyo. te A0 hIravijayasUri, A. vijayasenasUri, mahe zAMticaMdra gaNi, maha0 bhAnucaMdra gaNi, khuzaphahama paM. siddhicaMdragaNi, maha0 vivekaharSagaNi, paM. paramAnaMdagaNi vagerenA vadhu paricayamAM AvyuM hatuM. A vidvAna munivare pratye tene atyaMta saddabhAva hate. jAmakhaNAyokanI. AthI ja Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM] tapasvI hIralA A. jagacaMdrasUri 93 teNe tathA zAhajAdA khuzarUe mahA. bhAnucadra gaNi pAsethI dhama jJAna meLavyuM hatuM. viSakanyAH-- * bAdazAha jahAMgIra sa'0 1648-49mAM pitAnI sAthe lAheAramAM hatA tyAre tenI begame tyAM mULa ke azleSA nakSatramAM viSakanyAne janma ApyA hatA. saune vahema paDaco ke, A kanyAthI bAdazAhane parivAra aNudhArI AphtamAM sapaDAze, " mATe A kanyAne mArI nAkhavI joI e. maheA bhAnudrajIe A vAta sAMbhaLI, zeTha thAnamalajI ane zA. mAnamala cADiyA taraphathI lAhAranA jaina upAzrayamAM zAMtisnAtra pAThanA meATA vidhi karAvye. bAdazAha akabara, zAhajAdA jahAMgIra vagere tathA rAjyanA meTA amaladAre A utsavamAM AvyA hatA. saue "senAnA pAtramAMthI zAMtisnAtranuM pANI laI peAtAnI AMkhe lagADayu ane janAnakhAnAmAM paNa meAkalALyu." "" saune A vidhimAyA khAdya khAtarI thaI ke, " mAdazAhanA parivAra para AvI paDanArI Aphta dUra thaI gaI. A rIte sau khuza thayA ane zAhajAdI macI gaI. maheAda bhAnucaMdragaNi megala darabAramAM 23 varSa sudhI rahyA hatA. bAdazAha akabaranA maraNa pachI te sa0 1662mAM AgarAthI vihAra karI gUjarAta tarapha padhAryA hatA. khA. jahAMgIre zA. hukhacaMda paramAnaMdanI mAMgaNIthI sa'0 1662-63mAM A0 vijayasenasUrine jaina dharmasthAnAnI rakSAkaranI mAphI mATe tathA ahiMsA mATe pharamAna lakhI meAkalAvyuM hatuM. (jAe " megala mAdazAheAnAM pharamAne " kmAna na0 9) ( jaina satyaprakAza 3098 pR0 47 thI 54) te pachI mahA vivekahaSa gaNivara, 5'- pAna daNa, 5'0 mahAna'dagaNi ane muni udayaha gaNi vagere AgarA padhAryAM hatA. bAdazAha jahAMgIre temanA upadezathI peAtAnA pitAnI jema Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa julasI sana 5, pharavaradina mahine tA. 26, IlAhI sana papa, hIjarI sana 1919 (sane 1910 mArca, eprila-vi. saM. 1666 athavA vi. saM1668 caitra zudi 15 nA roja paryuSaNanA 12 divasomAM amArI pALavAnuM pharamAna lakhI ApyuM hatuM. (-praka. 55, maha0 vivekaharSa, meTa phaTa naM. 10) bAdazAha jahAMgIre "zarUmAM eka divase kharataragacchanA yatio mATe AgarA ane dilhI pradezamAM vihAra karavAne manAIhukama karyo hate." bA jahAMgIre saM. 166mAM teonA upadezathI te vihAra khule karyo hato. mahada vivekaharSa gaNivara vagere vihAra karI gayA pachI bA jahAMgIrane pitAnA vidyAguru maha0 bhAnucaMdrajIe karelA upakAranuM vAraMvAra smaraNa thatuM hatuM. AthI teNe maha0 bhAnucaMdra ane khuzaphahama paM. siddhicaMdranA sahavAsamAM pitAnuM zAMtimaya jIvana gALavAnI bhAvanA karI. teone saM. 1668mAM amadAvAdathI AgarA belAvyA. bAdazAhe saM0 166mAM temane nagarapraveza karAvyuM ane teNe temanuM bhAre umaLakAbharyuM svAgata karyuM. te vize nIcenI kAvyapaMktio khyAla Ape che - "milyA bhUpa naI bhUpa AnaMda pAyA, bhalai tame bhalaI ahIM bhANada AyA; tuma pAsi thiI mehI sukha bahota hAI sahariAra bhaNavA tuma vATa jovaI che 1309 che payA, ama putaka dharmavAta, nyuM avasuNatAM tuma pAsi tAta, bhANacaMda kadIma tume he hamAre, sabase tumahI ho hameM hi pyAre." me 1310 | (-A. vijayatilakasUrirAsa) bAdazAha, begame, zAhajAdA, zAhajAdIo sau haMmezA mahe Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapavI hIralA A jagacaMdrasUri pAdhyAyajInAM darzane AvatA hatA, ane upadeza sAMbhaLatA hatA. koTI - te pachI saM. 1970-71 khuzaphahama paM0 siddhicaMdrane mATe mAlapurA javAne anicchanIya prasaMga banI gaye. paNa bAdazAhe pitAnI bhUla khyAlamAM AvatAM te prasaMgane sudhArI lIdhuM. (-jUo praka. 44, pR. 89, pra. 55-paM. siddhicaMdrajI) " maha0 bhAnucaMdrajI ane khuzaphahama paM0 siddhicaMdrajI saM. 167ramAM AgarAthI vihAra karI mAravADa padhAryA ane saM0 167374-75 mAM bAdazAha jahAMgIra mAMDavagaDha, burahAnapura thaI AgarAmAM AvI gayA hatA. bA, jahAMgIre julasI sana 15 pharavaradina tA. 25mI, ilAhI sana 6pa, chaThTho zaherIvara mahine tA. 14, hIjarI sana 1029 rabiussAnI mahine sane 1620, vi. saM. 1676 ci. zu. 15 maha0 bhAnucaMdra gaNivarane caitra zudi 15 ahiMsAnuM pharamAna lakhI ApyuM hatuM. ( -mebAphara0 naM. 11) bAdazAha jahAMgIra temAM jaNAve che ke, "bATa akabare paLAvela 6 mahinAnI ahiMsAnuM pAlana karavuM. zatruMjaya tIrthane yAtrAverajajiyAvere mApha kara. unAmAM jagadgurunA samAdhisthAnamAM jakAtavere mApha kare. zatruMjaya tIrtha ane jagadgurunA samAdhisthAnanI rakSA karavI. seraTha sarakArane A hukamane amala karavAnI sakhtAI karavAmAM Ave che. marelAnAM mAla-dhana levAnuM baMdha karavuM. mArA janmane eka mahine vadhAre ahiMsA pALavI" evo hukama karyo hate. vadhAre - bAdazAha temAM vadhArArUpe jaNAve che ke, "mane A sAdhuo pratye sadUbhAva che tethI mArA janmane eka mahine A tapasIlamAM vadhAruM chuM. ane tapasila lakhyA mujaba ahiMsAnuM pAlana tathA mAphI pALavAnAM che." Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bAdazAha jahAMgIre maheka bhAnucaMdra tathA khuzaphahama siddhicaMdrajInA upadezathI A pharamAna tathA te sivAyanAM bIjAM ghaNAM ghaNuM kahitanA kAryo karyA hatAM. ( -jUo praka. 55 ) bAdazAha jahAMgIre julasI sana 10, IlAhI sana 60, yura mahine, hIjarI sana 1024, mahine rajaba, sane 161pane ogaSTa mahine, vi. saM. 1671 (72)nA zrAvaNa mahinAmAM AgarAnA saMghavI caMdrapAla ozavAla tapagacchanA jainane "Ai" zrIvijayasenasUrie saM. 1671-(72)nA jeTha vadi 11 nA roja khaMbhAtanA mahammadaparAmAM-akabaraparAmAM svargagamana karyuM hatuM te jamIna 10 vIghA InAma ApI hatI, pharamAna lakhI ApyuM ane tene te jamInamAM gurudevanA agnisaMskAranA sthAne maMdira meLe bharavAne cekabAga bagIcA banAvavAnI rajA ApI hatI tathA te sthAnane karavere jakAta mApha karI hatI. (-me bApha. naM12) a. pharamAnamAM saM. caMdrapAlanuM dehavarNana lakhI oLakhANa ApI hatI, je vastu te samayanA paricayapatramAM navI bhAta pADe evI che. ( -jUo praka. 19-caMdrapAla ) bA, jahAMgIre hIMdI vi. saM. 1974mAM tapagacchanA A0 vijayadevasUrine "jahAMgIrI mahAtapA' (duniyAne mATe eliye) nuM ane maha0 nemisAgaragaNine "vAdI jIpaka'nuM biruda ApyAM hatAM ane teonuM ghaNuM sanmAna karyuM hatuM, tathA julasI sana 13, IlAhI sana 63, hIjarI sana 1027, zAhabAna mahine, sane tA. 19-7-1618, vi. saM. 1674nA aSADa mahinAmAM mAMDavagaDhathI A0 vijayadevasUri upara mAMDavagaDhanI mIThI mulAkAtane yAda karAvI bhaktibhAvabharelo patra lakhyo hato ane AgarAmAM mAsu rahelA paM0 kalyANakuzaLagaNinA ziSya paM. dayAkuzalagaNine te patra rUbarUmAM Aye hate. (mephara0 naM0 13) amadAvAdamAM - bAdazAha jahAMgIra ghaNIvAra amadAvAda AvyA hatA tyAre Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri neMdhapAtra aitihAsika prasaMge paNa banyA hatA. te prasaMge keTalAka A prakAre jANavA maLe che - (1) amadAvAdanA zeTha zAMtidAsa jhaverIe u0 nemisAgara gaNi ane 50 muktisAgaragaNinI kRpAthI "pitAnA bhAgyane sitAre have camakaze" ema jANuM AgarAmAM bAakabaranA megala darabAramAM jaImetInI sAcI parIkSA karI meTI nAmanA meLavI hatI. te pachI bATa akabaranI eka begama keI kAraNasara amadAvAda AvI tyAre, zAMtidAsa jhaverIe tenI khUba khAtara barAsta karI, AthI begame tene potAno dharmabhAI banAvyo. e samaye zAhajAde jahAMgIra paNa mAtAnI sAthe amadAvAda Avyo hato. te zAMtidAsane mAmA kahI bolAvato hato. saM. 1965mAM jyAre te dilhIne bAdazAha banya, tyAre teNe zAMtidAsa jhaverIne gUjarAtane sU banAvavAnI bhAvanA rAkhI hatI, paNa jhaverIe sUbA banavAnI nA pADI, AthI "gujarAtanA sUbAo tenuM pUruM mAna-sanmAna kare," e teNe prabaMdha karyo hato. (2) bAi jahAMgIra pitAnA ra7 varSanA zAhajAdA zAhajahAMne sAthe laI saM0 1674-75 (sane 1617)mAM amadAvAda AvI ghaNA mahinA sudhI kAryo hato. te daramiyAnamAM amadAvAdamAM zAhajAdA zAhajahAM ane asaphakhAnanI rUpALI kanyA sumatAjha mahAlane vivAha thayo. mumatAjhe tA. 24-10-1618 nA reja mAravADamAM zAhajAdA auraMgajebane janma Ape. bhArata IglAMDa mitrI - (3) laMDanano elacI - bA. jahAMgIrane IMgleMDanA rAjA jemsane elacI Tomasare amadAvAdamAM maLyuM hatuM ane teNe sane 1617mAM "IleMDa tathA bhAratanI vacce vepArI saMbaMdha nakkI karI kelakarAra karyA hatA." tyArathI bAi jahAMgIra ane rAjA jemsanI vacce maitrIbharyo patravyavahAra zarU thayo hato. bA, jahAMgIre rAjA jemsane tA. 20-2-1618nA roja Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 jena paraMparAne itihAsa bhAga 3 [ prakaraNa tathA tA. 8-8-1818 nA roja lakhelA patro maLe che. (-gujarAtanuM pATanagara amadAvAda, pR0 88 thI 90 ) aMgrejoe amadAvAdamAM sane 1638 pahelAM potAnI aMgrejI. keThI banAvI lIdhI hatI. (4) bAjahAMgIre sane 1621 ( visaM. 1677)mAM zAhIbAga baMdhAvyuM hatuM. A (5) saM. 16papamAM amadAvAdamAM bA0 akabaranA sUbA kAjI husenanA zAsanakALamAM amadAvAdamAM DhIMgavApADA pAsenI jamInamAMthI bhaciMtAmaNi pArzvanAthanI zyAmaraMganI bhavya jinapratimA nIkaLI hatI. jaina saMghe saM0 165damAM mAgazara sudi 5 nA roja amadAvAdanA sakaMdarapura pAsenA bIbIpuramAM moTo jinaprAsAda baMdhAvI, temAM bhavya vijayasenasUrinA hAthe te jinapratimAnI pratiSThA karAvI hatI. zeTha zAMtidAsa jhaverIe te sthAnane tIrthadhAma banAvavA saM. 1679mAM potAnA moTA bhAI vardhamAnanI dekharekha nIce moTe jIrNoddhAra zarU karyo. 3 zikhara, 3 gabhArA, 6 maMDapa, 3 zaMgAra cokI banAvI cAre bAjue nAnI nAnI bAvana derIo banAvI, tene pharato majabUta killo karAvyo ane temAM tapAgacchanA bhavya vijayadevasUrinA AjJAvartI upAdhyAya mahe. vivekahaSa gaNivara tathA mahAmuktisAgara gaNivara (maho. rAjasAgara gaNivara )nA hAthe bha0 citAmaNi pArzvanAtha vagere ghaNI jinapratimAonI aMjanazalAkA tathA pratiSThA karAvI. zeThe pite A jinaprAsAdathI pitAnI 'havelI sudhI A pratimAone laI jaI zakAya evI moTI suraMga banAvI hatI. teNe A jIrNoddhAra ane suraMgamAM 9 lAkha rUpiyA kharacyA hatA. (-jUo, praka. 58 nagarazeThavaMza, praka. 59 ciMtAmaNi pArzvajinaprAsAda.) bA, jahAMgIre gujarAtamAM potAnA taraphathI 8 sUbA mekalyA hatA. teNe ja gu. A. vijayahIrasUrinA ziSyone vividha pharamAno ApyAM hatAM ( 0 bA0 pha0 naM0 9 thI 13). Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 99 10. bAdazAha zAhajahAM te bA0 jahAMgIrane trIjo putra hatuM. tenuM pUruM nAma "zahAbuddIna mahammadanA sAheba kIrAnI zAhajahAM" hatuM begama nUrajahAMnA bhAI vajIra AsiphakhAne bA, jahAMgIranA maraNa bAda tene dilhInI gAdIe besADayo hato. te hITa sa. 1037 jamAdi ussAnI mahinAnI tA. 8mI I. sa. tA. 4-2-1628, vi. saM. 1684 ma. su. 10 ne rAja bAdazAha bane. te trIza varSa sudhI bAdazAha tarIke rahyo. pachI zAhajAdA auraMgajhebe hIrA sa. 1068 ramajAnanI tA. 17 mI, sane tA. 9-6-1958, vi. saM. 1715 aSADa va0 4 ne reja tene AgarAnA killAmAM keda karyo, ane te hITa sa. 1076 rajaba mahinAnI tA. 26 mI, sane tA. 22-1-1666 vi. saM. 1722 mA gha0 13 ne roja AgarAnA killAmAM maraNa pAme. ApaNe bAjahAMgIranA jIvana paricayamAM vAMcI gayA chIe ke, bA. zAhajahAM ra7 varSane yuvAna zAhajAde hato. tyAre sane 1617 (vi. saM. 1974-75)mAM pitAnA pitA sAthe amadAvAda jaI ghaNuM mahinAo sudhI rahyo hato. te arasAmAM tyAM AsakakhAnanI khUbasurata kanyA mumatAjhamahAlane para hatuM. mumatAjhe tA. 24 -10-1618mAM zAhajAdA auraMgajhebane janma ApyuM hatuM. e samaye IgleMDanA rAjA jemsane elacI sara Tomasa ma hatuM, tathA zAhajahAMne pitAnA mAmA zAMtidAsa jhaverIne paNa paricaya thayuM hatuM. te temane bahu mAnabuddhithI jete hatuM, ane temanA pratye ghaNo prasanna hatA. bA. zAhajahAM maha0 bhAnu caMdra gaNivara pAse bhaNe hate. upATa siddhicaMdranI sAthe ramyA hatA ane mahe0 vivekaharSa gaNivaranA paricayamAM paNa AvyuM hatuM. AthI te jaina munivarethI prabhAvita hato. bAdazAha zAhajahAMe pitAnA rAjakALa daramiyAna gujarAtamAM 13 sUbAo mokalyA hatA. temAM AThame zAhajAda auraMgajheba sane 1644 thI 1646, dazame mahammada dArA zikoha sane 1948 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa thI 16para ane bArame zahajAdA murAdabakSa saM. 1654 thI 1657 e sau zAhajAdA hatA. sUbA auraMgajhebe dharmAdhatAthI vi. saM. 169 (sane 164445 )mAM amadAvAdanA sarasapuranA ciMtAmaNi jinaprAsAdane teDIpheDI masjidarUpe badalI nAkhyo ane temAM phakIrane vasAvyA. AthI gUjarAtamAM meTuM baMDa jAgyuM. zeTha zAMtidAse bAi zAhajahAMne arajI karI A vigata jaNAvI, tathA amadAvAdanA mullA abadala hakIme paNa bAdazAhane patrathI jaNAvyuM ke, A hIcakArI ghaTanA banI che. bAdazAha zAhajahAMe ( julasI sana 21, hIjarI sana 1058, mahine jamAudIla bIje tA. 21 mI, sane 1648) vi. saM0 1705mAM gujarAtanA sUbA zAhajAdA mahammada dArA zikohane pharamAna" lakhI mekalI hukama karyo ke, zAhajAdAe zAMtidAsa jhaverInA tAbAnA derAne teDI, mATe pheraphAra karI masjida banAvI che. tene sudhArI, asalI mULa rUpamAM taiyAra karAvI, te makAna zeTha zAMtidAsane pAchuM paDyuM ane te tene "pahelAnI jema pitAnA dharmanA kAmamAM vApare" temAM keIe kazI dakhala karavI nahIM. kadAca phakIrane temAM vasAvyA hoya te teone tyAMthI bIje laI javA tene ITa vagere sAmAna keI musalamAna laI gayA hoya te pAcho apAva, athavA tenI rakama bharapAI karAvavI. (-jUo mobAdazAha zAhajahAMnuM pharamAna naM. 16) ( -esa. ema. komI sarIeTa, dhI jarnala opha dhI yunivasITI oNpha bekhe mAsikamAM-"dhI IpIriyala mugala pharamAnsa Ina gujarAta," lekha ) ( -jena aitihAsika rAsamALA bhA. 1, pR. 29, saddagata maganalAla vakhatacaMdane itihAsa, ane amadAvAdane ItihAsa pR0 142, 143 ) itihAsa kahe che ke, amadAvAdanA sUbAe saM. 1700mAM Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri bAdazAha khajAnAmAMthI rakama kharacI ciMtAmaNi pArzvanAthano jinaprAsAda pahelAM hato tenA jevo ja na taiyAra karAvI zeTha zAMtidAsa jhaverIne se hate. bATa zAhajahAM tene zAhajAdAo ane sUbAo, amaladAre jyAre jyAre khajAnAmAM rakama na hoya ane Arthika mUMjhavaNa UbhI thAya tyAre tyAre zeTha zAMtidAsa jhaverI pAsethI rakama letA hatA ane khajAnAmAM rakama AvI jAya tyAre tenI rakama pUrepUrI pAchI ApatA hatA. athavA rakama ApavAne badale tene bIjI rIte badale ApatA hatA. bATa zAhajahAM zeTha zAMtidAsa para bahu prasanna rahetuM hatuM, temaja tenA jAnamAla milakata, makAna, jamIna, jAyadAda, dharmasthAne, dharmamaryAdA ane jJAtimaryAdA vagerenA rakSaNa mATe vizeSa kALajI rAkhato hato ane koI sUbe ke amaladAra ke vepArI tenI rakamane dAbI bese nahIM tenI pUrI takedArI rAkhatA hatA. bAdazAhe A mATe zeTha zAMtidAsane vividha jAtanAM pharamAno ApyAM hatAM. ( mo. bA. phara0 naM0 14 thI 17 ) sUbA mahammada zikohanA samaye zeTha zAMtidAsa jhaverI, 1. te pachI pharI eka vAra eka musalamAna amaladAre A maMdira toDavAno manasUbo karyo hato. AthI zeTha zAMtidAsanA vaMzaja zeTha vakhatacaMde sarasapuranA jinaprAsAdanI sarva pratimAone suraMganA raste rathamAM besADI jhaverIvADamAM lAvI, zeTha khuzAlacaMdano bha0 AdIzvarane jinaprAsAda, zeTha vakhatacaMdane bha0 ajitanAthano jinaprAsAda, zeTha zrIpAla jhaverIno jagavallabha pArzvanAthano jinaprAsAda ane zeTha sUrajamale na baMdhAvela ciMtAmaNi pArtha nAtha jinaprAsAdamAM padharAvI hatI. ( -jUo praka. 59 ciMtAmaNi pArzvanAtha jinaprAsAdane ItihAsa) te bIbIpurano jUne jinaprAsAda sarasapuramAM khaMDerarUpe Ubho che. ciMtAmaNi pArzvanAtha bhagnA darzana mATe haMmeza mATe ghaNuM bhAIbahena niraMtara Ave che. A sthAna prabhAvazALI manAya che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa zA ratanA sUrA tathA tapagacchanA kArakhAnAmAM (sane 1651) vi. saM. 1707 ne kArtika vadi 13 ne maMgaLavAre gAriyAdhAranA ThA. kAMdhAjI tathA tenA kuTuMbanA bhAgIdArane zatruMjaya tIrthanuM tathA jAtrALuonuM rakhevuM saMpyuM hatuM. (-praka. 44, gehala vaMza) zatruMjaya InAma : itihAsa kahe che ke zeTha zAMtidAse sane 165758mAM lUMTArA kAnajI keLInA baLavAmAM ane rAjA jasavaMta sAthenI urjana jItavAnI laDAImAM zAhajAdA murAdAbakSa ane zAhajAdA auraMgajhebane lAkhanI rakama ApI hatI. bAda zAhajahAMne zAhajade murAdabakSa (sane 1654 thI 1657) gujarAtane sUbo hato. teNe bAdazAhanI sammati meLavI (julasI sana 30, maherama ulaharAma mahinAnI tA. 29 mI, hIjarI sana 1066, sane 1656 ) vi. saM. 1713nA kArtika mahinAmAM zudi 1 nA roja nagarazeTha zAMtidAsa jhaverIne "zatruMjayatIrthane pahADa" pAlItANA InAmamAM ApyAM hatAM ane tenuM pharamAna lakhI ApyuM hatuM. ( juo, meTa ba0 pha0 naM0 17 tathA praka44, gujarAtanA bAdazAha, gohelavaMza) zeTha zAMtidAse te pachI zatruMjaya tIrthane saMgha kADhI tenI yAtrA karI hatI ane tenI cAre tarapha meTa killo paNa banAvyuM hatuM temaja bha0 AdIzvaranuM parikara banAvI, temAM A bAbatane lekha lakhAvyuM hatuM. (praka. 58, A0 rAjasAgara, nagarazeTha vaMza.) bATa zAhajahAM vi. saM. 1722 nA mahA vadi 13, tA. 22-11-1669 nA roja AgarAmAM maraNa pAmyuM hatuM. tene tathA tenI begama tAjabAnune tAjamahelamAM daphanAvavAmAM AvyAM hatAM. tAjamahela e AgarAmAM darzanIya sthAna manAya che. - bhAratamAM be kalAdhAme prasiddha che - (1) gujarAtanA mahAmAtya vimalazAhe patnI zrIdevInI preraNAthI AbU pahADa upara dharmabhAvanAthI banAvela vimalavasahInAM tathA maMtrIdhara vastupAle Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] pavI hIralA A0 jagacaMdrasUri 103 maMtrI tejapAlanI patnI anupamAdevInI preraNAthI AbU pahADa upara dharmabhAvanAthI banAvela luNaga vasahInAM jaina maMdire. (praka. 37, pR0 275, praka. 38, pR. 366, praka. 35, pR0 180) . (2) bAdazAha zAhajahAMe begama tAjabAnunA smaraNamAM premabhAvathI baMdhAvela tAjamahela. zrIdevI, anupamAdevI suhaDAdevI ane A tAjabegama e sau gujarAtanAM strIratno hatAM. 11. bAda auraMgajheba - rAyakALaH- hIjarI sana 1068 jilakAda tA. 1 thI saM. 1118 jilkAda tA. 28 sudhI. saM. 1715nA zrA sura 3 thI saM. 1763nA phAva0 4, tA. 23-7-1658 thI tA. 21-2-1707 tenuM pUruM nAma "muhauddIna muhammada auraMgajheba AlamagIra" hatuM. te pitAne AgarAnA killAmAM keda karI hITa saM0 1068 jilkAda mahinAnI tA. 1 lI, sane 23-7 1658 citrAdi vi. saM. 1715 zrAsutra 3 ne roja dilhI jaI gAdIe besI bAda zAha banyuM. te hITa satra 1118 jilkAda mahinAnI tA. 28 mI sane tA. 21-2-1707 vi. saM. 1763 phA. va0 14 ne ja ahamadanagaramAM maraNa pAme. bhAratanA musalamAna bAdazAhe mAM je dharmajhanUnI bAdazAhe thayA che, temane eka auraMgajheba paNa che. chatAM teNe keTalIka bAbatamAM sajajanatA batAvI hatI. te amadAvAdanA nagarazeTha zAMtidAsa jhaverIne bahu mAnato hate. tapAgacchanA bha0 hemavimalasUrinI paraMparAnA 50 pratApakuzaLajI, je vidvAna ane phArasI bhASAnA abhyAsI hatA, temaja rAjAmahArAjAo, zAha sUbAo temaja meTA zrImate temanuM bahumAna karatA hatA, jyAre bA. auraMgajhebe temanA jJAnanI prazaMsA Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga jo [ prakaraNa sAMbhaLI, tyAre temane pAlakhI mekalI pitAnI pAse lAvyA hatA. ane temane pitAnA manamAM je zaMkA hatI te vize prazno pUchayA. paM. pratApakuzaLajIe te dareka praznono barAbara uttare ApyA. sAthesAthe bAdazAhanA mananI vAta paNa jaNAvI dIdhI. AthI bAdazAhe khuza thaI temane 5-7 gAme InAmamAM ApavAne jaNAvyuM. paNa paMnyAsajI tyAgI ane nirlobhI hatA. temaNe gAme levAno InkAra karyo (mebApharamAnenI dha naM. 18) bATa auraMgajhebe mevADanA rAjasAgara taLAvanI pahADI upara saM. dayAlazAhe banAvela "RSabhadevanA jinaprAsAdane toDavA saM. 1728-30mAM caDI AvyA. rANA rAjasiMhane dIvAna saM. dayAlazAha tenI sAthe bahAdUrIthI laDyo, ane teNe "A sthAna kille nathI. paNa mAtra be mALano uMce jinaprAsAda che." ema samajAvI, bAdazAhanA mananuM samAdhAna karyuM. pariNAme bA, oraMgajhebe saM. dayAlazAhanI bahAdUrIthI ane sAcI vAtathI khuza thaI, te jinaprAsAdanI rakSA karI hatI. saMghavI dayAlazAhe saM. 1732 vi. va. 7 ne guruvAre te jinaprAsAdanI vijayagachanA bha0 vinayasAgarasUrinA hAthe pratiSThA karAvI hatI. A sthAna atyAre dayAla zAhanA kilA tarIke vikhyAta che. vikhyAta jena yAtrAsthaLa che. ( jUo praka. 44 pR0 38-39 ) maho. semavijayagaNivaranI paraMparAnA temaja bha0 vijayaratnasUrinI AjJAmAM rahelA paM. lAlavijaya gaNivara ane paM saubhAgyavijayagaNi vi. saM. 1750mAM AgarAmAM yAtrA karavA padhAryA hatA. tyAre tyAM bA. auraMgajhebane malyA hatA. bA. auraMgajhebe teone kuzala samAcAra puchI bhAratamAM zAntipUrvaka rahevAnuM ane nirAbAdhapaNe teone vicAravAnuM pharamAna ApyuM hatuM (tIrthamALA, tathA me bAra pha. naM0 naM0 19). A samaye ajameranA sUbAe ajamera, meDatA, jata, jayatAraNa ane jonapura vagere zaheranA jaina upAzraye pitAnA tAbAmAM Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri laI khAlasA karI lIdhA hatA. e samaye auraMgAbAdane sUbe asatakhAna, je maha0 semavijaya gaNivaranI paraMparAnA (62) paM. zrI. bhImavijayane bhakta hato. bATa auraMgajheba saM. 1736mAM ajamera upara caDhI Ave tyAre bha0 vijayaratnasUri ane pa0 bhImavijayajInA upadezathI temaja navAba asatakhAnanI preraNAthI, bAdazAhe paM. bhImavijayane te upAzraye chUTA karI pAchA oNpavAnuM pharamAna lakhI ApyuM hatuM ane jaina upAzraye saMghane pAchA suprata karAvyA hatA. (mebA0 phara0 noMdha naM. 20) (-jUo praka. 58, mahera samavijaya gaNivaranI ziSya paraMparA) bAda auraMgajhebanA samaye eka saMnyAsI eka bALakane uThAvI gaye. AthI auraMgajhebanA amadAvAdanA sUbA zAhajAdA mahammada Ajhame (I. sa1703 thI 1705) sarva saMnyAsIone amadAvAdamAMthI kADhI mUkyA ane saune mATe amadAvAdamAM AvavAne ane rahevAne manAIhukama kADhayo. A samaye bhavya vijayarasUri (saM. 1732 thI saM. 1773 bhAva vadi 2 ) e sUbAne maLI, samajAvI, zAMta pADI A hukama pAchA kheMcA. (-me bA. phaneMdha naM. 21 tathA praka. 58, maho. semavijaya gaNivaranI ziSya paraMparA) bATa auraMgajhebe saM. 1707mAM auraMgAbAda vasAvyuM. zeTha mANekacaMda TaMkazALa - bATa auraMgajhebanA samaye sane 1701 (saM 1757)mAM sazIdakulIkhAna hiMdamAM divAna banIne AvyuM. teNe makasudAbAdane. AbAda karI muzadAbAda nAma ApyuM. teNe zeTha mANekacaMdane mitra banAvI muzadAbAdamAM vasavATa karAvyuM. te baMgALane navAba ba. ane sane 1725mAM maraNa pAmyo hato. zeTha mANekacaMde vi. saM. 175lmAM mahimApuramAM keThI sthApI Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa sa'0 1962mAM gaMgA nadInA kinAre TakazALa banAvI. zeThe A peAtAnI TaMkazALamAM dilhInA bAdazAha bahAdurazAha AlamanA sikkA paDAvyA. dilhInA bAdazAhanI TUMkI nAmAvali 12. bahAdurazAha Alama pahelA H- ( rAjyakALa :Isa 1707 thI tA. 18-2-1712; vi saM1764 a0 10 4 thI sa0 1768 phAgaNu virda 7 ) te bAdazAha auraMgajhebanA putra hatA. tenA samaye ane haidrAbAdanA sUbA mahammada cusuphakhAnanA rAjyakALamAM jaina saMghe sa'0 1667nA caitra zudi 10 ne ravivAre puSya nakSatramAM vijaya muhurtImAM ba. vijayaratnasUrinA zAsanamAM (58) maheA. meSi`giNunI paraparAnA 50 dAmarSiM gaNinA ziSya 50 kezarakuzaLagaNivaranA upadezathI kupAka tIthanA jIrNoddhAra karAvyA ane bha0 RSabhadeva-mANikayasvAminI te panyAsajInA hAthe pratiSThA karAvI. sUbAe 50 kezarakuzaLagaNine haidrAmAda zaheranI bahAra jagad gurunI dAdAvADI-hIrivahAra banAvavA mATe meTI jamIna bheTa ApI hatI. jainasa`ghe tyAM 50 kezarakuzalagaNanA upadezathI jagadgurU hIravijayasUrivarane meTA hIrivahAra banAvyeA. A sthAna Aje haidrAbAdamAM dAdAvADI tarIke prasiddha che. vRddho kahe che ke tenAM khatapatro-pharamAnA aramImAM-phArasImAM anelAM hatAM je haidrAbAdanA zeTha amarasI jUvAnamalanA vakhatamAM nAza pAmyAM hatAM chatAM haidrAbAdanA jaineAnI pharaja che ke sAdhanA maLatAM haiAya te tene barAbara tapAsI tyAMnA asalI itihAsa prasiddha kare.... amane lAge che ke A. jina kuzalasUri tathA 50 kezarakuzalagaNi te bannenAM nAmeAmAM kuzala zabdanI sAmyatA heAvAthI te sthAna dAdAvADI banyuM hAya. ) ( -praka0 55, tathA 58 maheA. hAni gaNi u. udyota vijayagaNinI 7mI para'parA, hiMdI vikrama saM. 1962nA jainasevA saMghanA vizeSAMka rIpoTa pR. 46) Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 107 13. jahAMdarazAha - ( rAjyakALa-tA. 17-4-1712 thI 1713; vi. saM. 1769 citra zudi 15 thI saM. 1770 ) te zAhaAlamane putra hate. 14. bAra pharukhazekharaH- (rAjyakALa-tA. 10-1-1713 thI - 1719; saM. 1770 mahA vadi 10 thI 1775 phA0 0 9 ) te jahAMdarazAhane bhatrIjo hato. teNe julasI sana 1 zAAbAna tA. 1, hIjarI sana 1125, sane 1713, vi. saM. 1770mAM jainAcArya bhaTTAraka devendrasUrine moTuM mAna ApyuM hatuM, ane pharamAna ApyuM hatuM. teNe muzIdAbAdanA zeTha mANekacaMda ane phatecaMda pAsethI karaje moTI rakama lIdhI hatI. AthI baMgAlanA navAba murzIdakhAnanA AgrahathI teNe zeTha mANekacaMdane julasI sana 3, hIjarI sana 1227 jilahijaja mahinAnI tA. 8 mI; sane 1775 vi. saM. 1771mAM zeTha padavI ApI, maNithI maDhelI "zeThapadavI vALI mahAra" ApI. rAjazirapAva Ave ane pharamAna lakhI ApyuM. * (me. bA phara0 naM0 25) bA, pharUkhazearanA sAlA mahakhAne vi. saM. 1660-61mAM AgarAmAM kaDavAmatane saMvarI jaina 69mA bha0 sadAraMgasUrinA. upadezathI amAri palAvI hatI. (praka. 53 kaDuA mata paTTAvalI) 15. raphiudarajAta :- (rAjyakALa-tA. 18-ra-1719 thI tA. - 28-5-1719; caitra saM0 1775 nA phAza0 10 thI 1776 nA a. va. 6) te bApharukhazekharane putra hate. 16. raphiuddIlA:- (rAjyakALa-tA. ra9-5-1719 thI tA. 11-9-1716 citrAdi vi. saM. 1776 a. 10 7 thI saM. 1776 A0 zuga 9) te bA raphiudarajAtane putra hate. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 prakaraNa 17. bA. mahammadazAha :- (rAjyakALa-tA. 19-9-1719 thI tA. 16-4-1748; caitrAdi vi. saM. 1776 dvi A0 10 2 thI saM. 1805 vi0 0 0)) ) te 13mA bA0 jahedarazAhane bhatrIje hate. jagazeThane pharamAna - teNe ( julasI sana 4, rajajaba mahine tA. 12 mI; sane 1722 (athavA 1724 ) visaM. 1779 ( athavA 1781)mAM murzidAbAdanA zeTha phatecaMdane jagazeThanI padavI ane zeThane mahArAjAnI padavI ApI. zeTha phatecaMdane maNithI maDhelI jagazeThanI padavIvALI mahera ApI zirapAva Ape ane pharamAna lakhI ApyuM. ( mebApha. naM. 26 ) bA. mahammadanI abhilASA hatI ke, "zeTha phatecaMdane baMgALane navAba banAva" paraMtu zeThe pite navAba banavAnI nA pADI. AthI navAba murzIdakhAna zeTha upara bahu khuza thaye. navAba murzIdakhAna pachI tene jamAI sarapharAja baMgAlane navAba ( sane 1725 thI 1739) banyuM hatuM. A samaye amadAvAdanI prajAe nagarazeTha zAntidAsa jhaverInA vaMzaja zAha nathuzAha tathA zeTha khuzAlacaMdane vaMzaparaMparAnA hakake amadAvAdanI jakAtamAMthI 4 AnAne haka-paTTo lakhI Ape hate. ( prava 58-zeTha khuzAlacaMda, tathA mebApharaka naM. ra7) bAmahammadanA samaye sane 1739 (vi. saM. 1791)mAM sulatAna nAdIrazAhe hiMdustAna upara savArI karI hatI. bA. mahamuda tathA tenI eka dAsIe svadezanA abhimAnathI bAdazAhI rAjamahelanA jharUkhAmAMthI killAnA pANImAM jhaMpalAvyuM hatuM, paraMtu sulatAne te bane bacAvyA, banA dezAbhimAnanI prazaMsA karI bA. mahamudane dilhInI gAdIe potAne hAthe besADyo hate. bAdazAha mahammadanA samaye cIkhalejakhAna AlakazAhe "nijhAma rAjyanI" sthApanA karI. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 18. bA0 ahammadazAha - (rAjyakALa -tA. 20-4-1748 thI tA. 2-6-1754=7 varSa, saM. 1805nA vi. zu. 4 thI saM. 1811nA je. zu. 12) te bA. mahamUdane putra hatuM. teNe (julasI sana 1, jilkAda mahine tA. 2) athavA-3; sane 1748 visaM. 1805nA vaizAkha sudimAM zeTha mahetAbacaMdane "zeThanI padavI" ApI zirapAva ApyuM ane pharamAna lakhI ApyuM. (me. bA0 phara0 naM0 28) temaja ( julasI sana 1, jilahaja mahine tA. ra7 mI; sane 1748) vi. saM. 1805nA jeTha mahinAmAM zeTha mahetAbacaMdane jagatazeThanI padavI ApI; zeTha svarUpacaMdane mahArAjAnI padavI ApI, mahora ApI zirapAva Ape ane pharamAna lakhI ApyuM ane te ja divase sirAja udaulAne baMgALane navAba banAvyo. (mebAphara0 naM0 29) nAma : bA, ahammadazAhe (julasI sana 5, hITa satra 1165; sane 1752) vi. saM. 1809mAM jagazeTha mahenAbacaMdane madhuvana keThI, jayapAra nALuM, prAcIna nALuM, jalaharIkuMDa ane pArasanAthanI taLeTI vaccenI 301 vIghA jamIna tathA pArasanAtha pahADa bheTa ApyA hatA. ' (me. bA. phara0 naM0 30) 19 Alama zAha bIjo:- (rAjyakALa-tA. 2-6-154 thI tA. 2-9- 17599 saM. 1811nA jezu 12 thI saM 1817nA mahA zu. 10) te bA0 jahAMdarane bIjo putra hatuM. tenuM bIjuM nAma abu alIkhAna paNa maLe che. karamAke - teNe (julasI sana 2, hI. sana 1168, sane 1755) vi. saM. 1812mAM pAlagaMja pArasanAtha pahADane karamukata jAhera karyo Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa - hatA, eTale tyAM veTha, veza, lagAna, jakAta, mu'DakAvere vagere mApha karyAM. me mA phara0 naM0 31) 20. zAhajahAM mIneH- ( tA. 2-9-1759 thI X-12-1759 sa0 1816; mA0 zu. 10 thI sa'0 1816) A samaye mIrajhAphara mIra kAsima aMgAlanA navAba anyA. A samaye mIrajhApharauddaullA, saipha uddaulA, mukhArakauddaullA baMgALanA nArjisaiA anyA hatA. 21. zAha AlamasiMha( trIjo ) :- ( rAjyakALa tA. 25-121759 thI tA. 19-11-1806; sa0 1816 peA zu. 6 thI 1863 kA. zu. 9) bAdazAha Alame (tA. 2-4-1766) vi. sa0 1822mAM zeTha khuzAlacaMdane jagatazeThanI padavI ane zeTha udecadana mahArAjAnI padavI ApI, maheAra ApI, zirapAva ApyA ane pharamAna lakhI ApyuM. (meA. mA phara0 naM0 32) pratiSThA : - A samaye ( julasI sana 10; hI. sa0 1182 sane 1768) vi. sa0 182panA mahA zudghi 5 nA roja jagatzeTha khuzAlacaMda vageree " sametazikhara mahAtIrtha upara tathA taLeTImAM madhuvanamAM nAnAM meTAM jinamaMdiro banAvI tenI bha. vijayadhama sUranA hAthe pratiSThA karAvI hatI. (me. mA. '0 naM0 33 tathA sametazikhararAsa ) zAha Alama nAma mAtraneA bAdazAha hatA. paraMtu vAstavamAM rAjasattA soMghiyAnA hAthamAM hatI. ,, khA. Alame IsTa iMDiyA kaMpanI pAsethI 26 lAkha rUpiyAnuM varSAsana laI alhAbAdamAM jaI vAsa karyAM, A samaye sane 1766mAM saipha uddaullA ane te pachI mukhAraka uddollA baMgALanA navAbo banyA hatA. IsTa iMDiyA kaMpanIe jagatzeTha ane nAjima mukhAraka uddaullAne varSAsana mAMdhI ApyuM hatuM. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri DhaMDhare - bA, AlamagAjhInA amIra mubArakaudaulAnI hAjarImAM janarala goDAIne (julasI sana 22, hIsa1194) saM 1836nA mahA zudi 13, tA. 17-12-1780nA roja amadAvAdamAM zAMtine DhaMDhere piTA hate. (prakaTa 66) (mebApha0 naM0 34) 22. akabarazAha - (rAjyakALa-tA. 19-11-1806 thI 29-8-1837; visaM. 1863nA kAzu 9 thI 1894 A0 va0 0))) 23. bA bahAdurazAha (bIjo):- (rAjyakALa-tA. 30-- 1837 thI sane 1857; vi. saM. 1894 A. zu1 thI " saM. 114) IsTa InDiyA kaMpanIe sane 1857mAM tenuM varSAsana baMdha karyuM ane tene pakaDI keda karI raMguna mokalI dIdhe. - dilhInA mogala bAdazAhanAM keTalAMka pharamAne - dilhInA mogala bAdazAhoe jainAcAryo, jena sevaDA-sAdhu ane jena gRhasthane judI judI jAtanAM pharamAne ApyAM hatAM. bAdazAha bAbare bhaTTAraka hemavimalasUrinI paraMparAnA mahesahajakuzalagaNine ahiMsAnuM pharamAna ApyuM hatuM temaja jajiyAvere mApha karyo hate. (-praka. 44, megalavaMza rAjakALa pR0 para tathA praka55) A pharamAna ke tenI vigata maLatI nathI. bAdazAha akabara vagerenAM pharamAne avazya maLe che. bAha akabaranAM pharamAnAmAM (1) julasI sana, (2) IlAhI sana, (3) hIjarI sananAM varSo vagerenI noMdha spaSTa rIte maLe che. IlAhI sana-IlAhI nAme jUne sana cAlatuM hatuM. bA. akabare gAdIe beThA pachI ramA varSe eTale hIjarI sana 992 varSe visaM. 1641 ane I. sa. 1584 thI potAnA navA matane dina Ila Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa IlAhInuM nAma ApI hIjarI sanane badale sara IlAhI sanane pracAra karyo hate. InI sanamAM mahinAonAM nAma A pramANe maLe che (1) pharadIna, (2) adIbehasta, (3) kheradAda, (4) tIra, (5) amaradAda, (6) zeherevara, (7) mehera (mihIra). (8) AvAM (9) Adara, (10) dae (dahe), (11) behamana, (12) apheMdAmaida. bATa akabare pitAnA IlAhI sanamAM A IrAnI mahinAomAM nAma rAkhyAM hatAM ane IlAhI sananA pharavaradIna mahinAnI tA. 1 thI tene prAraMbha karAvatA hate. ane te ja divase potAnA rAjyAbhiSekane utsava manAvate hato. AthI A navA sananAM (1) IlAhI sana, ane (2) julusa sana ema be nAme maLe che. hijarI sana - A sana mahammada pegaMbarathI zarU thayela che. tene prAraMbha hiMdI mahinAonI sudi 1 athavA sudi 2 thI thAya che. hiMdI mahinAomAM vRddhi thAya tyAre A mahinAomAM vRddhi thatI nathI. AthI traNa-cAra varSe hiMdI mahinAothI A mahinAo judA paDI jAya che. hIjarI mahinAonA nAma A prakAre maLe che - (1) meherama, (2) saphara, (3) raviula avala, (4) raviula Akhara, (5) jamAdiula avala (jamAdila avvala), (6) jamAdiula Akhara (jamAdila Akhara ), (7) rajaba, (8) zAbAna, (9) ramajAna, (10) zavvAla, (11) jilkAda, (12) jilDaja, bA, jahAMgIra paNa potAnA rAjyAbhiSekane utsava IlAhI sananA 51mA varSane pitAne julasI sana eka (1) mAnI ane pharavaradina mahinAnI tA. 1 thI manAvate hate. bATa zAhajahAMe pitAnA rAjyAbhiSekane utsava IlAhI sananA pharavaradina mahinAnI tA. 1 nA roja na manAvatAM hIjarI sananA mahorama mahinAnI tA. 1 thI manAve zarU karyo. IlAhI sana, julusa sana ane hIjarI sana A traNene eka sAthe goThavavAnI garabaDamAM athavA urdU lipimAM eka bArIka rekhA paNa Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 113 navo zabda banAvatI hovAnA kAraNe agara AvA ke bIjA game te kAraNe pharamAnenI sAlavArImAM pharaka maLe che. jUo pharamAna naM. 2, 6, 11. Aja kAraNe pharamAna naM. 4 mAM mahinAno pharaka paDayo hoya e saMbhava che. gaNitazAstrIe Ane ThIka karavA prayatna kare e IcchavAyegya che. rA, ba0 paM. gaurIzaMkara hIrAcaMda ojhAe dilhInA bAdazAhane hIjarI sana tathA mAravADa ane mevADanA rAjAo ane saradAre vagere hiMduonA vikrama saMvatane meLa meLavavA mATe citrAdi vi. saM. 1604 thI vi. saM. 1914 sudhInA caMDAzugaMDu paMcAMganA keThAonA AdhAre pharavadina tA. 1 no IlAhI sana, hIjarI sana, vikrama saMvata ane IsvIsananA mahinAo tathA tithi vAra tArIkho spaSTa karI "mogala bAdazAhe ke julasI sana" nAme lekha prakAzita karyo hato. ame ukata lekha tathA bIjA maLatA sAdhanenA AdhAre ahIM mogala bAdazAhanAM pharamAnonI sAlavArI vagere spaSTa karavA prayatna karyo che. te pharamAne (vaTahukame) A prakAre che. 8. bATa akabara:- (paricaya mATe jUo pra. 44-pR. 60 ) rAjyakALa:- hI sana 963 ravi ussAnI mahinAnI tA. 2 zukravArathI 1014-15 jamAdiussAnI mahinAnI tA. 11 mI sudhI. vi. saM. 1612 nA phAsu4 (vi. saM. 1613 phAva. 2) thI vi. saM. 1662 nA phAsu. 14 ne maMgaLavAra tA. 14-2-155 6 thI tA. 15-10-1605) bAda akabaranAM pharamAna naM1 thI 8 ahiMsAnuM pharamAna paheluM: akabara bAdazAha lakhe che ke mArI bhAvanA che ke-mArI prajA prasanna rahe, AkarSita rahe, evuM zubha AcaraNa ApaNe karavuM joIe. game te matane mahApuruSa hoya, te je pavitra rahe, AtmadhyAnamAM masta rahe, prabhunAM dhyAnamAM magna rahe te huM tenA bAhya vyavahArane na jotAM tenA mAnasika abhiprAyane jevA tenI sobata karI vicAra vinimaya karuM chuM. mane AvA mahApuruSa pratye prema thAya che. huM AvA kAryane pasaMda karuM chuM. A mATe meM gujarAtathI ATha hIravijayasarine Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa ahIM lAvyA hatA. te saparivAra ahIM AvyA che. temanAmAM ugra tapa, asAdhAraNa pavitratA vagere che, je sarvathA AdarapAtra che; sanmAna yogya che. teo have gUjarAta padhAre che. temanI IcchA che ke, bAdazAha anAthane rakSaka che. te zrAvaNa vadi 13 thI bhAdaravA sudi 6 sudhI ema paryuSaNanA pavitra 12 divasemAM kaI paNa sthAne kaI paNa pazu, prANI marAya nahIM evuM karavuM joIe. Ama karavAthI duniyAmAM prazaMsA vadhe, ghaNAM ja vadhathI bacI jAya. Ama karavAthI prabhu paNa bAdazAha upara prasanna raheze. teonI A IcchA che. A IcchA amArA dharmathI pratikULa nathI. pavitra musalamAna dharmane anukULa che. temanI A mAgaNIne svIkArI ame hukama jAhera karyo ke, "keIe paryuSaNanA 12 divasomAM jIva hiMsA karavI nahIM. A hukama haMmezane mATe che. tenuM barAbara pAlana karavuM." hIjarI sana 992, jamAdalasAnI miti 7. noMdha-A pharamAnanI nakala 6 sthAna mATe banAvI che. (1) gujarAtane sa, (2) mALavAno sUbe, (3) ajamerane suba, (4) dilhI-phatehapurane pradeza, (5) lAhora-mulatAnane pradeza ane (6) sUrijInI pAse rAkhavA mATe. ujajainamAM mALavAnA sUbA para mekalAvela asalI pharamAna surakSita che, jenI laMbAI 2 phUTa ane pahoLAI 10 IMcanI che. meTA majabUta kapaDA upara sonerI zAhIthI lakheluM che. te kaI kaI jagAe phATI gayuM che. mejara janarala sara jona mAlakame potAnA memAyara eNpha seMTrala InDiyA" pustaka bhAva 2, pR. 135-36 mAM teno aMgrejI anuvAda prakAzita karyo che. zAsanadIpaka pU. muni ma. zrI vidyAvijayajI mahArAje sUrIzvara ane sannATamAM tathA zrIjinavijayajIe pArasorAnI prastAvanAmAM, zrI agaracaMdajI nAhaTAe gugapradhAna jinacaMdrakUrinA pariziSTomAM vividha pharamAnonA pheTA, phArasI pATha tathA aMgrejI, hiMdI ane gujarAtI anuvAde prakAzita karAvyA che. (-praka. 40, pR. 484) - bALa akabare julasI sana 29, IlAhI sana 29, hIjarI sana 992, jamAdi ussAnI chaThThA mahinAnI tA. 7 mIe I. sa. 1583, citrAdi vi. saM. 164. (1641) prathama aSADa zudi 11 nA roja phattepurasikarIthI A hIravijayasUrine A pharamAna ApyuM hatuM. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 115 pharamAna bIjuM jainene saMpa rAkhavA mATe prArthanApatra bA, akabare nahIM paNa melavI abulaphajale IlAhI sana 40nI tA. 22 mIe vAke anavIsa saraphudIna hasena pAse patra lakhAvyo hato ke, "kharataragacchavALAnI vinatithI A patra lakhavAmAM Ave che ke, tapagaccha ane kharataragacchavALAe aMdara aMdara jhaghaDA karavA nahIM. baMnee pravacanaparIkSA jevA graMthe banAvavA nahIM. baMne saMpradAyane prema ane meLa banAvI rAkhavA prArthanA che." (-yugapradhAna jinacaMdrasUri, pariziSTa ca, pR. 305) noMdha-kharataragacchanA bhaTTAraka jinacaMdrasUrie saM. 1641 mAM jAheramAM ane saM0 164ramAM pATaNamAM mAsu karyuM hatuM. A pATaNanA comAsAmAM tapagacchanA A vijayasenasUri ane kharataragacchanA A jinacaMdrasUri vacce mahe. dharmasAgara gaNivare saM0 1628 mAM racelA pravacanaparIkSA graMtha aMge pATaNanI rAjasabhAmAM 18 divasa sudhI zAstrArtha thayo hato. (-yugapradhAna jinacaMdrasUri, pari. , pR. 264, 65) saMbhava che ke, A prasaMgane uddezIne prastuta patra lakhAyo hoya. A patra banAvaTI hovAnI ye saMbhAvanA che. Ama chatAM A patra kadAca sAce hoya to A patranI salavArImAM 10 varSano pharaka heya. eTale IlAhI sana 30 nI tA. 22 mI, julasI sana 30 pharavaradInanI tA22mI, vi. saM. 1641-42 mAM A patra lakhA hoya. pharamAna trIjuM jaina dharmasthAnonI rakSAnuM pharamAna allAhu akabara jalAluddIna mahammada akabara bAdazAha gAjInuM pharamAna allAha akabaranA sikkA sAthe zreSTha pharamAnanI nakala asala mujaba che - mahAna rAjyane Teko ApanAra, mahAna rAjyanA vaphAdAra, sArA svabhAva ane uttama guNavALA, ajita rAjyane majabUta karanAra, zreSTha rAjyanA bharasAdAra, zAhI maherabAnIne bhegavanAra, rAjAnI najare Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa paMsada karela UMcA darajajAnA khAnanA namUnA samAna mubAri jajuddIna (dharmavIra) AjhamakhAne bAdazAhI maherabAnI ane bakSIsenA vadhArAthI zreSThatAnuM mAna meLavI jANavuM, je jUdI jUdI rItabhAtavALA, bhinna dharmavALA vizeSa matavALA ane paMthavALA, salya ke asabhya, nAnA ke meTA, rAjA ke raMka athavA dAnA ke nAdAna, duniyAnA dareka darajjA ke jAtanA leke ke jemAMnI dareka vyakti paramezvaranA nUrane jAhera thavAnI jagA che ane duniyAne pidA karanAre nirmANa karela bhAgyane jAhera thavAnI asala jagA che. temaja suSTisaMcAlaka (Izvara)nI ajAyabIbharelI anAmata che. teo pitApitAnA zreSTha mArgamAM daDha rahIne tathA tana ane mananuM sukha bhegavIne prArthanA ane nitya kriyAomAM temaja potAnA dareka hetuo prApta karavAmAM lAgelA rahI, zreSTha bakSIsa karanAra (Izvara) taraphathI amane lAMbI uMmara maLe ane sArAM kAma karavAnI preraNuM thAya evI duvA kare. kAraNake mANasa jAtamAMthI ekane rAjAne darajaje UMce caDhAvavAmAM ane saradArIne paheraveza paherAvavAmAM pUrepUruM DahApaNa e che ke, te sAmAnya maherabAnI ane atyaMta dayA ke je paramezvaranI saMpUrNa dayAne prakAza che, tene pitAnI najara AgaLa rAkhI je te badhAnI sAthe mitratA meLavI na zake te ochAmAM ochuM badhAonI sAthe salAhasaMpane pAye nAkhI pUjavAlAyaka jAtanA (paramezvaranA) baMdAo sAthe maherabAnI, mAyA ane dayAne raste cAle ane Izvare pedA karelI badhI vastuo (badhAM prANIo) ke je UMcA pAyAvALA paramezvaranI sRSTinAM phaLa che, temane madada karavAnI najara rAkhI, temanA hetuo pAra pADavAmAM ane temanA rItarivAjo amalamAM lAvavAne madada kare, ke jethI baLavAna nirbaLa upara julama nahI gujAratAM dareka manuSya manathI khuzI ane sukhI thAya. A uparathI gAbhyAsa karanArAomAM zreSTha hIravijayasUri evaDA ane temanA dharmane pAlanArA ke jemaNe amArI hajuramAM hAjara thavAnuM mAna meLavyuM che ane jeo amArA darabAranA kharA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 117 hitecchuo che temanA gAbhyAsanuM kharApaNuM vadhAro ane paramezvaranI zodha upara najara rAkhI hukama thayuM ke, te zaheranA (te taraphanA) rahevAsIomAMthI keIe emane harakata (aDacaNa) karavI nahIM ane temanA devamaMdira tathA upAzrayeAmAM utAro kare nahIM tema temane tucchakAravA paNa nahIM. vaLI, je temAMnuM (maMdiro ke upAzrayamAMnuM) kaMI paDI gayuM ke ujajaDa thaI gayuM hoya ane tene mAnanArA, cAhanArA ke kherAta karanArAomAMthI koI tene sudhAravA ke tene pAyA nAkhavA Iche te tene koI upalaka jJAnavALA (ajJAnI)e ke dharmAdhe aTakAva paNa kare nahIM. ane jevI rIte khudAne nahIM oLakhanArA, varasAdane aTakAva ane evAM bIjA kAma ke je IzvaranA adhikAranAM che tene Aropa, mUrkhAI ane bevakUphIne lIdhe jAdunAM kAma jANI te bicArA khudAne oLakhanArA upara mUke che, ane temane aneka prakAranAM kaSTo Ape che. evAM kAmo, tamArA rakSaNa ane baMdobastamAM che ke je tame sArA nasIbavALA ane baheza che. temanA hAthe thavAM joIe nahIM, vaLI ema paNa sAMbhaLavAmAM AvyuM che ke, hAjI habIbulAha ke je amArI satyanI zodha ane khudAnI oLakhANa vize thoDuM jANe che teNe A jamAtane Ina karI che. AthI amArA pavitra manane ke je duniyAne baMdobasta karanAra che, tene ghaNuM khoTuM lAgyuM che. (duHkhanuM kAraNa thayuM che.) mATe tamAre tamArI riyAsatathI evA khabaradAra rahevuM joIe ke, keI keInA upara julama karI zake nahIM. te taraphanA vartamAna ane bhaviSyanA hAkema, navAbe ane riyAsatane pUrepUre athavA keTaleka aMze kArabhAra karanAra mutsaddIono niyama evo che ke, rAjAne hukama ke je paramezvaranA pharamAnanuM rUpAMtara che tene pitAnI sthiti sudhAravAne vasIle jANe tenAthI viruddha kare nahIM ane te pramANe karavAmAM dIna ane dukhiyAnuM sukha tathA pratyakSa sAcI AbarU jANe. A pharamAna vAMcI tenI nakala rAkhI laI A pharamAna temane (pAchuM) ApavuM joIe ke jethI haMmezAnI temane mATe sanada Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa thAya tema teo pitAnI bhaktinI kriyAo karavAmAM ciMtAtura thAya nahIM ane IzvarabhaktimAM utsAha rAkhe. e ja pharaja jANI ethI viruddhane dakhala thavA de nahIM. IlAhI saMvat 35 nA ajhAra mahinAnI chaThThI tArIkhane khuradAda nAmanA divase lakhyuM. mutAbika 28 mAhe muharama sane 9 hIjarI. murIde (anuyAyIo)mAMnA namramAM namra abulaphajalanA lakhANathI ane IbrAhIma husenanI neMdhathI nakala asala mujaba che. (-dhasUrIzvara ane samrA, pR. 375 thI 378) noMdha:-ba0 akabare julasI sana 35-36, IlAhI sana 35-36nA navamA ajhAra mahinAnI tA. 6 IrAnI khuradAda nAmanA divase, (A divase pArasI paMcAMgamAM kava azejarAstano dIze lakhAya che.) hIjarI sana 999 pahelA mahorama mahinAnI 28 mI tArIkhe, vi. saM. 1647ne A vadi 0))nA roja, I. sa. 1591nA navembaramAM gujarAtanA sUbA I. sa. 1587thI 1592 sudhInA AjhamakhAna (mirajA ajIja kokA)ne A pharamAna mokalI A. vijayahIrasUri sevaDAnA dharmasthAnonI rakSA karavA mATe dhyAna ApavA jaNAvyuM hatuM. saMbhava che ke, te soraThanA sUbA AjhamakhAnanA putra khurame dharmajhanUnathI zatruMjaya tIrthane nAza karavAnI taiyArI karI hatI tyAre bAdazAhe A pharamAna mokalI tene rokyo hoya. banavAjoga che ke, judA judA sthaLane jenee bAdazAha samabhAvavALe che ema mAnI A samaya daramiyAna zatruMjaya tIrthanA moTA jinaprAsAdane jIrNoddhAra karI levAnI bhAvanAthI bAdazAha pAse paravAnagI mAgI hoya. paraMtu bAdazAhe bhAnucaMdra gaNi vagerenI bhAvanA mujaba tenI vyavasthA karI hoya. te pachI ja bAdazAhe A hIravijayasUrine jaina tIrtho bheTa ApyAM, ane te te sthAna mATe ahiMsAnA hukama kADhyA, tathA sonI tejapAle zatruMjayanA meTA jinaprAsAdane jIrNoddhAra karAvyo ane A hIravijayasUrie charI pALa zatrutIrthane saMgha kaDhAvI tyAM ghaNAM jinAlayanI pratiSThA karI. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 119 pharamAna the jainAcAryane jainatIrthonuM dAna akabara bAdazAha lakhe che ke, mArA tAbAnA mAlavA, zAhajahAMnAbAda, lAhera, mulatAna, amadAvAda, ajamera, meraTha, gUjarAta, baMgALa vagere mulaka tathA bIjA je navA tAbAmAM Ave te mulakenA sUbA karoDapati ane jAgIradArone sUcanA karavAmAM Ave che ke zvetAMbara jainAcArya hIravijayasUri tathA temanA ziSyo je pavitra manavALA sAdhupuruSe che temanA darzanathI mane ghaNe AnaMda thaye che. temanI mAgaNI che ke, amArAM tIrtha siddhAcalajI, giranArajI, tAraMgajI, kezariyAnAthajI, AbhUja, rAjagRhInI pAMca paDADIo, sametazikharajI vagere vetAMbara tIrthasthAne che temAM tathA tenI AsapAsanI bhUmikAmAM koI jIvanI hiMsA thAya nahIM e hukama karavo joIe. amane A mAgaNI vyAjabI lAge che. tapAsa karatAM nakkI thayuM che ke, A sthAne rahetAMbara jainenAM che. huM A badhAM sthAne veTa A0 hIravijayasUrine arpaNa karuM chuM ke, teo e pavitra sthAnamAM zAMtithI prabhunI upAsanA kare. A sthAne zvetAMbara samAjanAM che, temanI mAlikInAM che. jyAM sudhI sUrya, caMdra tape tyAM sudhI A pharamAna jaina zvetAMbarene mATe amara rahe. A pharamAnanA amalamAM keIe dakhala karavI nahIM. A tIrthonA parvatonI upara, nIce ke AsapAsa yAtrAdhAmamAM koIe kaI jAtanI jIvahiMsA karavI nahIM. A hukamane pAke amala kare. keIe UlaTuM vartavuM nahIM. bIjI sanada mAgavI nahIM. julasI sana 37 mAhe udI baherU mutAbika ravIula avala, miti 7 mI. naMdha:- A pharamAna amadAvAdamAM zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhImAM che. tenI laMbAI 2 phUTa, pahoLAI 1 phUTa ane 5 IMca che. dheLA kapaDA upara sonerI zAhIthI lakheluM che. upara DAbI tarapha bAdazAhI mahora lAgelI che. rAjakeTanI rAjakumAra kolejanA "munazI mahamUda abdullAe " tene aMgrejI anuvAda karyo che. ( praka. 40, pR0 486) bA, akabare A0 hIravijayasUrine julasI sana 37, IlAhI sana Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 37nA bIjA aradIbehasta mahinAnI bIjI-trIjI tArIkhe, hIjarI sana 1000 nA trIjA raviula avala mahinAnI tA. 7mIe siddhAcalajI, giranAra tAraMgA, kezariyAjI, AbU, rAjagRhInA pAMca pahADe, sametazikhara vagere tIrtho zvetAMbara jaina tIrtho hovAnuM nakakI karI A badhA tIrtho A0 hIravijayasUrIdharajIne ApyAM ane te te sthAnamAM ahiMsAne hukama Ape. paraMtu A pharamAnanA anuvAdamAM Apela mahinAnA nAmamAM pharaka lakhAyo che. julasI sana 37, IlAhI sana 37 nA pharavaradIna mahinAnI pahelI tArIkhe, hIjarI sana 1000 nA jamAdiulasAnI mahinAnI tA. 5, hiMdI saM0 1649, gUja0 0 1648nI caitra sudi 7 ane tA. 10-3-1pa92 heya. pharamAnamAM lakhela aradIbehasta mahine pharavaradina mahinAthI bIje mahine che, to A rIte meLavatAM tyAre bIjA saMvatonA paNa bIjA bIjA mahinA Ave. to saMbhava che ke, bAdazAha akabare julasI IlAhI sana 37 bIjA aradIbehasta mahinAnI tA. 3 jI, hIjarI sana 1000 rajaba mahinAnI tA. 7mI, hiMdI vi. saM. 1649nA vaizAkha sudi 10 ane tA. 12-4-1592 ne roja A0 hIravijayasUrine A pharamAna ApyuM hoya. A0 hIravijayasUrine A tIrtha maLyuM tethI khaMbhAtanA senI tejapAla vageree zatru jayatIrthanA moTA jinaprAsAdano "naMdivardhana jinaprAsAda" nAma ApI jIrNoddhAra karAvyo. bIjA jenoe navA navA jinAlaye banAvyAM. A0 hIravijayasUrie saM. 1649 prathama caitra sudi 15 ne roja pATaNane charI pALatA yAtrAsaMdha sAthe zatruMjayatIrthanI yAtrA karI ane naMdivardhana jinaprAsAda vagerenI pratiSThA karI. (Iti, praka. 58 muM) pharamAna pAMcamuM ahiMsAnuM pharamAna allAha akabara nakala- pratibhAzAlI ( camakadAra ) pharamAna jisa para muhara 'allAha akabara' lagI huI hai / tArIkha zaharayUra 4 mAha mahara AlahI san 37 / 'cUMki umadatUla mulka rukanUsa saltanata ula kAherAta ujadUdadaulA nijAmuddIna saidakhA~ jo bAdazAhakA kRpApAtra hai, mAlUma ho cUMki merA Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 121 (bAdazAhakA) pUrNa hRdaya tamAma janatA yathA sAre jAnadAroM (jIva- . dhAriyoM )ke zAMtike liye lagA hai ki samasta saMsArake nivAsI zAMti aura sukhake pAlanemeM raheM / ina dinoMmeM Izvarabhakta va Izvarake viSayameM manana karanevAle jinacaMdrasUri kharatara bhaTTArakako mere milanekA saubhAgya prApta huA usakI Izvarabhakti pragaTa huI / maiMne usako bAdazAhI miharabAniyoMse paripUrNa kara diyA usane prArthanA kI ki isase pahile Izvarabhakta hIravijayasUri tapasIne (hajUrake ) milanekA saubhAgya prApta kiyA thA usane prArthanA kI thI ki harasAla bAraha dina sAmrAjyameM jIvavadha na ho aura kisI ciDIyA yA macchIke pAsa na jAya (na satAveM) usakI prArthanA kRpAkI dRSTi se va jIva bacAnekI dRSTise svIkAra huI thI, aba maiM AzA karatA hUM ki mere liye (eka) saptAhabharake liye usI tarahase (bAdazAhakA) hukama ho jAya / isaliye hamane pUrNa dayAse hukama kiyA ki ASADha mAsake zuklapakSameM sAta dina jIvavadha na ho aura na satAnevAle (gaira mUjI ) pazuoMko koi na satAve, usakI taphasIla yaha hai:- navamI, dazamI, ekAdazI, dvAdazI, trayodazI, caturdazI, aura pUrNamAsI / vAstavameM bAta yaha hai ki, cUMki AdamIke liye Izvarane bhinna bhinna acche padArtha diye haiM, ataH use pazuoMko na satAnA cAhie aura apane peTako pazuoMkI kabra na banAve; kucha hetuvaza prAcIna samayake kucha buddhimAna logoMne isa prathAko calA diyA thaa| cAhiye ki jaisA upara likhA gayA hai usa para amala kareM, isameM kamI na ho aura ise (hukamako ) kAryarUpameM pariNata karanemeM bahuta sahanazIlatAse kAma leM / upara likhI tArIkhako likhA gayA / abulaphaz2ala va vAkyAnavIsa ibrAhImaverA nakala-(1) uDIsA aura uDIsA kI saba sarakAre (orisA prAnta) jihantAbAda khilajIyAbAda mArohA (mAdohA) sarIphAbAda Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 tArIkAbAda gorIyA kaphadA kIcara balAda ( TANDA ) tAjapura hasanagA~va nakala jaina paraMparAnA itihAsa--bhAga 3jo avadha khairAbAda lakhanau nakala - (3) dilhI AgarA prAnta madAraka - ( 2 ) avadhaprAnta pharamAna bayAjI va mohara allAha akabara asakarAra 4 zaharayUra mAha mahara AlahI san 37 Aki jAgIradArAna karoDiyAna o mutsadiyAna sUbe avadha vidAnada / sAsA gA~va sAra kAma salImAbAda salasala (silasala ) phatehAbAda bhUrAghATa mahamUdAbAda 66 baharAica gorakhapura kaTA huA AdhA uparakA bhAga nahIM milA / dehalI sarahiMda badAyuM sambala hisAra - phirojA sahAranapura rivADI [ 429 noMdha : kharatarAcArya gacchIya yati zrIpUnamacaMdajIke saujanyase hAlahI meM, hameM pAMca zAhI pharamAnoMkI nakaleM prApta huI, jinameM tIna kevala ASADhI aSTAhnikA ke amArike pharamAna haiN| x x x ye tIna pharamAna kramazaH sUbA uDIsA, avadha aura delhIke haiM / "" (-zrImAn agaracaMdajI nAhaTA ane bhavaralAla nAhaTAe lakhelA 'yugapradhAna zrIvinayaM drasUri' pariziSTa ca 50 306 thI 308 ) Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 123 noMdha:- kharataragacchamAM A jinasAgarathI saM. 1986mAM "AcAthaya gaccha" nAme laghuzAkhA cAlI hatI. (praka. 40, pR. 490 ) A zAkhAnA yativara zrIpUnamacaMdajIe zrIagaracaMda nAhaTAne mULa zAhI pharamAne nahIM. paNa pAMca zAhI pharamAnonI nakala ApI hatI hatI, jemAM (1, 2, 3) erisA prAMta; avadha prAMta ane dilhI prAMtanAM pharamAna hatAM, je upara chapAyAM che. (4, 5) pahelA pharamAna naMbara bIjAmAM chapAyela prArthanApatranI be nakalo hatI. bAdazAha akabare IlAhI sana 37nA mihira mAsanI tA. 4thIe zaherevarane roja A jinacaMdrasUrine ahiMsAnuM pharamAna ApyuM hatuM, tenI A judA judA prAMta mATenI pharamAnonI nakala che. kharataragacchanA A jinacaMdrasUri hiMdI saM. 1648nA aSADa mAsamAM khaMbhAtathI vihAra karI sirohImAM paryuSaNa parva ane jAleramAM comAsu pUruM karI saM. 1648nA phAgaNa sudi 12nA roja IdanA divase lAhora padhAryA, pachI saM. 164mAM lAhoramAM, saM. 16pa0mAM hApuDamAM, saM. 1651mAM lAhoramAM comAsu karI saM. 165ramAM hApuDamAM comAsu karI jesalamera, mAravADa tarapha padhAryA hatA. temaNe saM0 166 0mAM pATaNamAM, saM. 1668mAM pATaNamAM, saM. 16 69mAM sAvihAra lAvavA mATe AgarAmAM ane saM0 1670mAM bilADAmAM comAsA karyA hatAM. temaNe saM0 1670nA A0 va 2 bilADAmAM svargagamana karyuM. temane vihAranI ane uparanA pharamAnanI sAlavArI meLavIe to spaSTa thAya che ke, temaNe lAhoramAM AvatAM tarata ja bAdazAha pAsethI pharamAne vagere vividha lAbha levA prayatna cAlu karyo hato. jemake, IlAhI sana 37 pharavaradinanI tA. 1 lIne roja hIjarI sana 1000 jamAdiusAnI tA. 5; hiMdI vi. saM. 1649ne caitra sudi 7, tA. 10-3-1992 hoya; jyAre A pharamAna IlAhI sana 37nI sAlamAM mehera mahinAnI tA. 4nA roja apAyuM hatuM, to te divase hIjarI sana 1000no 12mA jihaja mahinAnI tA. 10mI, hiMdI vi. saM. 1649nA bIjA aSADa sudi 11 ane tA. 14-8-1992 Ave. te divase A pharamAna apAyuM hoya te paikI paMjAba prAMtanuM pharamAna guma thayuM hatuM, paNa uparanA 3 pharamAnethI A mULa pharamAna kayAre apAyuM teno anumAnathI spaSTa divasa jANI zakAya che. sAthe sAthe e paNa jANI zakAya che ke, bAi akabare mahera bhAnucaMdra gaNivaranI "dharmasthAne dharmAcAryonA hAthamAM soMpAya.' AvI salAhathI Ave Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa hIravijayasUrine sarva jaina tIrtho bheTa ApyAM hatAM. saMbhava che ke, A jinacaMdrasUrinA anuyAyIoe buddhipUrvaka A tIrtha bheTa ApyAnI bAbatamAM paNa virodha karyo hoya. (yugapradhAna jinacaMdrasUri, parizaSTa 1 pR. 280 thI 283 ). A pharamAnathI vizeSa e jANavA maLe che ke, erisA vagere prAMta kayA kayA pradezamAM hatA. tathA e paNa cekasa thAya che ke, ba0 akabare A0 hIravijayasUrine paryuSaNanA 12 divasanI amArinuM pharamAna ApyuM hatuM ane A0 jinacaMdrasUrie temanI prazaMsA karI bIjA pharamAnonI mAgaNI karI hatI. pharamAna chachuM jaina dharmasthAnanI rakSA ane ahiMsA vagerenuM pharamAna allAhu akabara abu ala mujaphaphara sulatAna.........ne hukama UMcA darajajAnA nizAnanI nakala asala mujaba che. A vakhate UMcA darajajAvALA nizAnane bAdazAhI maherabAnIthI nIkaLavAnuM maLyuM (che) ke hAlanA ane bhaviSyanA hAkeme jAgIradAre kareDIo ane gUjarAta sUbAnA tathA soraTha sarakAranA mutsaddIoe sevaDA (jena sAdhu) leke pAse gAya ane AkhalAne tathA bheMsa ane pADAne kaI paNa vakhate mAravAnI tathA tenAM cAmaDAM utAravAnI manAI saMbaMdhI zreSTha ane sukhanA cihnavALuM pharamAna che ane te zreSTha pharamAna pAchaLa lakheluM che ke, "dara mahinAmAM keTalAka divasa e khAvAne IcachavuM nahIM e pharaja ane vyAjabI jANavuM. tathA je prANuoe gharamAM ke jhADa upara mALA nAkhyA hoya tevAone zikAra karavAthI ke keda karavAthI (pAMjarAmAM pUravAthI) dUra rahevAmAM pUrI kALajI rAkhavI." vaLI) e mAnavAlAyaka pharamAna lakhyuM che ke, gAbhyAsa karanArAomAM zreSTha hIravijayasUrinA ziSya vijayasenasUri sevaDA ane tene dharmane pALanArA, jemaNe amArA darabAramAM hAjara thavAnuM mAna meLavyuM che ane jeo amArA darabAranA khAsa hitecchuo che temanA gAbhyAsanuM kharApaNuM ane Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gumAlIsamuM 1 tapasvI hIralA A jagacaMdrasuri 125 vadhAre tathA paramezvaranI zeAdha upara najara rAkhI (hukama thayo) ke, emanA devala ke upAzrayamAM koIe utAro le nahIM ane emane tuccha karavA nahIM. tathA je te jIrNa thatAM hoya ane tethI tenA mAnanArA cAhanArA ke kherAta karanAomAMthI kaI tene sudhAre che tene pAye nAkhe, te kaI upalakiyA jJAnavALAe ke dharmAdhe tene aTakAva kare nahIM ane jevI rIte khudAne nahIM oLakhanAra, varasAdane aTakAva ane evAM kAme ke je pUjavAlAyaka jAtanAM (IzvaranAM) kAme che tene Arepa, mUrkhAI ane bevakUphInA lIdhe jAdunAM kAma jANI te bicArA khudAne mAnanArA upara mUke che ane temane aneka jAtanAM duHkha Ape che. tema teo je dharmakiyAe kare che temAM aTakAva kare che, evAM kAmane Arepa e bicArAo upara nahI mUkatAM, emane pitAnI jagyA ane mukAme sukhethI bhaktinuM kAma karavA devuM tema pitAnA dharma mujaba kriyAo karavA devI. tethI te zreSTha pharamAna mujaba amala karI evI tAkIda karavI joIe ke e pharamAnane amala sArAmAM sArI rIte thAya ane tenI viruddha keI hukama kare nahIM. dareke potAnI pharaja jANuM pharamAnathI dara jara karavI nahIM ane tenI viruddha karavuM nahIM. tA. 1 lI zahacUra mahine, IlAhI sana 46, muvAphika tA. 25 mahine saphara, 1010 hAjarI. peTA bhAganuM varNana pharavaradIne mahine, je divasamAM sUrya eka rAzimAMthI bIjI rAzimAM jAya te divase, Ida meharane divasa, dareka ravivAre, te divasa ke je be sUphiyAnA divasanI vacamAM Ave che. rajana mahinAnA somavAra, AbAna mahine ke je bAdazAhanA janmane mahine che. dareka zamazI mahinA pahelA divasa, jenuM nAma eramajha che ane bAra pavitra divase ke je zrAvaNa mahinAnA chellA cha ane bhAdaravAnA prathama cha divase maLIne kahevAya che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 nazAne. jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa AlIzAnanI nakala asala mujaba che. ( ) sikko HO10 A sikkAmAM mAtra kAjI khAna mahamudanuM nAma vaMcAya che sivAyanA akSare vAMcatA nathI. sikko A sikkAmAM akabarazAha murIda jAdA dArAba A pramANe lakhela che. (-sUrIzvara ane samrA pR. 379 thI 381 ) nedha:-bAdazAha akabare IlAhI sana 46 zaherevara mahinAnI tA. 1lI, hIjarI sana 1010 saphara mahinAnI tA. 25mInA roja A hIravijayasUriziSya A. vijayasenasUrine A pharamAna ApyuM hatuM. A0 vijayasenasUrie guru AjJAthI gUja, saM. 1649nA bhAva suDa 3nA roja rAdhanapurathI vihAra karyo. saM. 1649nA jeTha sudi 11nA roja lAhoramAM praveza karyA. saM. 1649-50-51nAM comAsAM lAhoramAM karyA. saM. 16paramAM lAhorathI vihAra karI mAhima thaI saM. 165ramAM gUjarAta padhAryA. (praka. 59) - jyAre A pharamAnanAM varSo IlAhI sananA hisAbe zrIojhAnA kaThAnA AdhAre visaM. 1658, I. sa. 1061 Avaze; paNa te AcAryanA samayamAM upara mujaba daza varSane pharaka paDe che; to saMbhava che ke, bA, akabare A pharamAna julasI sana 36, IlAhI sana 36 zaherevara mahinAmAM eTale vi. saM. 1658, I. sa. 1602mAM nahIM paNa citrAdi visaM. 1648nA zrAva va 13, I. sa. 1599nA eNgasTa mahinAmAM ApyuM haze. * A pharamAnamAM murIda jAdA dArAbanuM nAma che. tenuM pUruM nAma mirajA dArAbakhAna che. je aburrAhimakhAna khAnAno putra hato. (-AIna-I-akabarI bhA. 1, aMgrejI anuvAda) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 127 pharamAna sAtamuM ahiMsAnuM pharamAna jodhapuranivAsI munazI devIprasAdajIne isa phArasI pharamAnakA hiMdImeM isa taraha anuvAda kiyA hai pharamAna akabara bAdazAha gAjIkA sUbe mulatAnake baDe baDe hAkima, jAgIradAra, karoDI aura saba mutsaddI (karmacArI) jAna leM ki, hamArI yahI mAnasika icchA hai ki sAre manuSya aura jIvajaMtuoMko sukha mile, jisase saba loga amana cainameM raha kara paramAtmAkI ArAdhanAmeM lage raheM / isase pahile zubha ciMtaka tapasvI jayacaMda (jinacaMdra)sUri kharatara( gaccha) hamArI sevAmeM rahatA thaa| jaba usakI bhagavadbhakti pragaTa huI taba hamane usako apanI bAdazAhIkI maharabAniyoMmeM milA diyA / usane prArthanA kI ki, " isase pahile hIravijayasUrine sevAmeM upasthita honekA gaurava prApta kiyA thA, aura harasAla bAraha dina mAMge the; jinameM bAdazAhI mulkoMmeM koi jIva mArA na jAve, aura koi AdamI, kisI pakSI, machalI aura una jaise jIvoMko kaSTa na deM / usako prArthanA svIkAra ho gaI thii| aba maiM bhI AzA karatA hUM ki eka saptAhakA aura vaisA hI hukma isa zubha ciMtaka ke vAste ho jAya" / isaliye hamane apanI AmadayAse hukma pharamA diyA ki ASADha zukla pakSako navamIse pUrNamAsI taka sAlameM koI jIva mArA na jAya aura na koI AdamI kisI jAnavarako satAve / asala bAta to yaha hai ki jaba paramezvarane AdamI ke vAste bhAMti bhAMtike padArtha upajAye haiM, taba vaha kabhI kisI jAnavarako duHkha na de aura apane peTako pazuoMkA maraghaTa na banAve / paraMtu kucha hetu oMse agale buddhimAnoMne vaisI tajavIja kI hai / ina dinoM AcArya 'jinasiMha' urpha 'mAnasiMha'ne arja karAi ki pahile jo upara likhe anusAra hukma huA thA vaha kho gayA hai, isaliye hamane usa pharamAnake anusAra Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa nayA pharamAna inAyata kiyA hai / cAhie ki jaise likha diyA gayA hai, vaisA hI isa AjJAkA pAlana kiyA jAya / isa viSayameM bahuta bar3I koziza aura tAkIda samajha kara isake niyamoMmeM ulaTaphera na hone deN| tA0 31 khuradAda ilAhI / sana 49 // haz2arata bAdazAhake pAsa rahanevAle daulatakhAMko hukma pahuMcAnese umadA amIra aura sahakArI rAya manoharakI caukI aura khvAjA lAlacaMda ke vAkiyA ( samAcAra ) likhanekI bArImeM likhA gayA / (-yugapradhAna jinacaMdrasUri, pariziSTa 1, pR. 278 thI 279) noMdha:- bAdazAha akabare A jinacaMdrasUrine IlAhI sana 49nA trIjA mahinA khuradAdanI tA. 31mIe A ahiMsAnuM pharamAna ApyuM hatuM. bAakabare pahelAM IlAhI sana 37 ane vi. saM. 1648mAM kharataragacchanA A0 jinacaMdrasUrine eka ahiMsAnuM pharamAna ApIne tenI potAnA prAMto mATe judI judI nakale karAvI ApI hatI. (juo pharamAna naM. 5) temAnuM mulatAna pradezanuM pharamAna gUma thayuM. AcAryazrInI vatI A0 jinasiMhasUrie tenA guma thavAnI khabara paDI tyAre, bAdazAha akabara pAse sulatAna pradeza mATe te ja jAtanA bIjA pharamAnanI mAgaNI karI hatI. AthI bAdazAha akabare temane mulatAna vagere pradeza mATe pahelA pharamAnanI jema bIjuM pharamAna lakhI ApyuM. A jinacaMdrasUri IlAhI sana 37, 38, 39mAM, caitrAdi vi. saM. 1649, 1650, 16pa1, 16paramAM A pradezamAM vicaryA hatA. te saMbhava che ke, temaNe A pharamAna pharIvAra bIje trIje varSe athavA 10 varSa pachI meLavyuM heya. bIje varSe meLavyuM hoya te julasI sana 39, IlAhI sana 39 trIjA mahinA kharadAdanI tA. 31mI, hIjarI sana 1002 zAbAna mahine, viTa saM. 1649 (caitrAdi vi. saM. 1650)no vaizAkha mahine ane Isa. 155nA me mahinAmAM meLavyuM hoya. A pharamAnamAM amuka bIjAM pharamAnenI jema 10 varSano pharaka lakhAye hoya ane kadAca 10 varSa bAda A pharamAna meLavyuM hoya te A pharamAnanI IlAhI sana 49, hIjarI sana 1012, vi. saM. 1660, Isa. 1604 ema sAlavArI Ave. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagaccadrasUri 129 paraMtu AcAryazrI vi. sa 1660 lagabhagamAM gUjarAtamAM pATaNa vagere sthAneAmAM hatA. maMtrI kaIMcanuM sa0 1656mAM amadAvAdamAM maraNu thayuM hatuM. ema manAya che. teA saMbhava che ke A kamAna vi. sa0 1649nA vaizAkha mahinAmAM apAyuM hoya. A pharamAnanI mULa nakala lakhaunA kharataragacchanA jainabhaMDAramAM che. A kramAnA phoTA asalI kaiArasI lakhANa tathA jodhapuranA munazI devIprasAdajIe karela hiMdI anuvAda kAzInI mAsika patrikA saravatI sane 1912nA jUnane bhA. 13nA aMka-chaThTho, pR0 293; pAsajoza AvRtti khIjInI prastAvanA pR. 31 thI 39; zrIagaracaMdajI nAhaTAnuM yugapradhAna binacaMdrasUri pR. 276 thI 279mAM prakAzita thayAM ane gujarAtI anuvAda jaina paraMparA itihAsa praka. 40, pR0 487-88mAM prakAzita thayA che. zrI. agaracaMdajI nAhaTAe kharataragacchanA itihAsane prakAzamAM lAvavA bharasaka prayatna karyo che. jyAM sudhI kharataragacchaneA itihAsa raheze tyAM sudhI maMtrI kacadra ane agaraca MdajI nAhaTAnuM nAma amara raheze. OM naM. 8 pharamAnAnA samanamAM be agrejI patra akakharanA darabAramAM jaina sevaDA ( sAdhunuM ) sthAna. pATugIjha pAdarI pinahurAnA vi. sa0 1652nA e patrA maLe che. te A pramANe (1) tA. 3-9-1595nA patra 1 (ra) tA. 6-11-1595nA patra 2 A pustakanA pR0 169mAM pinaharA (Pinheiro) nAmanA eka porTugIjha pAdarIe lAhArathI tA. 3 sapTembara sane 1595mAM peAtAnA dezamAM lakhela patranuM eka vAkaya DaoN. vinseTa e. smitha nA aMgrejI " akabara "mAMthI uddhRta karavAmAM AvyuM che. te patramAM teNe jainA sabaMdhI vizeSa hakIkata lakhI hatI te A che:patra 1 lAH " This king (Akbar) worships God and the sun, le. jo. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa and is Hindu (Gentile): he follows the seot of Vertie, who are like monks living in communities (congregationi) and do much penance. They eat - nothing that had had life (anima ) and before they sit down, they sweep the place with a brush of cotton, in order that it may not happen ( non siaffrouti) that under them any worm (or "insect", vermicells ) may remain and be killed by their sitting on it. These people hold that the world existed from eternity, but others say No, - many worlds having passed away. In thiy way they say many silly things, which I omit so as not to weary your Reverence.. rAjA akabara paramezvara ane sUryane pUje che. ane te hiMdu che. te vyakti saMpradAyane anusare che. te vRtio maThavAsI sAdhunI peThe vastimAM rahe che ane bahu tapazcaryA kare che. teo kaMI paNa sajIva vastu khAtA nathI. ane jamIna upara besavA pahelAM jamInane rUnI unanI pIMchI ( ghA)thI sApha kare che, jethI jamIna upara rahelA jIva-jaMtune nAza thAya nahi. A lokonuM evuM mAnavuM che ke-jagata anAdi che. paNa bIjAo kahe che ke ghaNI duniyAo thaI gaI che. AvI murkhAI bharelI (?) vAtothI Apa pUjyazrIne kaMTALe nahiM ApatAM ATalethI ja viramuM chuM." AvI ja rIte eka bIjo patra teNe (pinaharae) tA. 6 navembara 155nA divase pitAnA dezamAM lakhyuM hatuM, temAM jene saMbaMdhI je hakIkata lakhI che, te A che - patra 2 je "The Jesuit narrates a conversation with a certain Bobansa (? Baban shah ) a wealthy notable of Combay, favourable to the Fathers. "He is a deadly enemy of certain men who are called Verteas, concerning whom I will give some slight information (delli quali tocaro, alcuna cosa ). Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] taparastrI hIralA A. jagacaMdrasUri The Verteas live like monks, to-gether in communities (congregatione): and when I went to their house (in Cambay) there were about fifty of them, there. They dress in certain white clothes; they do not wear anything on the head; their beards are shaven not with a razor, but pulled out, because all the heirs are torn out from the beards, and likewise from the head, leaving none of them, save a few on the middle of the head up to the top, so that they are left a very large bald space. They live in poverty receiving in alms what the given has in excess of his wants for food. They have no wives. They have (the teaching of) their sect written in the script of Gujarat. They drink warm water, not from fear of catching cold, but because they say that water has a Soul and that drinking it without heating it kills its Soul, which God created and that is a great sin, but when heated it has not a Soul. And for this reason they carry in their hands certain brushes, which with their handles look like pencils made of cotton (bambaca) and these they use to sweep the floor or pavement whereon they walk, so that it may not happen that the Soul (anima) of any work be killed. I saw their prior and superior (maggiore) frequently sweep the place before sitting down by reason of that scruple. Their chief Prelate or supreme Lord may have about 100,000 men under obedience to him, and every year one of them is elected. I saw among them boys of eight who looked like Angels. They seem or nine years of age, to be men, not of India, but of Europe. At that age they are dedicated by their fathers to this Religion. * * * * 131 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa They hold that the world was created millions of millenniums ago, and that during that space of time God has sent twenty three Apostles, and that now in this last age, he sent another one, making twenty-four in all, which must have happened about two thousand years ago, and from that time to this, they possess scriptures, which the others (Apostles ) did not compose. Father Xavier and I discoursed about the saying to them that this one ( questo ) ( Seil apparently the last Apostle) concerned their Salvation. The Babansa aforesaid being interpretor, they said us, we shall talk about that another time. But we never returned there, although they pressed us earnestly, because we departed the next day. pAdarIone anukuLa khaMbhAta zaheranA amuka dhanADhaya umarAva bAbanasA (bAbanazAha-pArasI bahamanazA)nI sAthe thaelI vAtacItane pAdarI nIce pramANe ullekha kare che. - te "vatI"nA nAmathI oLakhAtA amuka mANasene kaTa duzmana che. te dratiya saMbaMdhI huM kaMIka hakIkata ApIza. vatiye sAdhuonI mAphaka samudAyamAM rahe che ane huM jyAre temanA sthAna (khaMbhAtanA upAzrayamAM) gayo, tyAre temanAmAM pacAseka jaNa tyAM hatA. teo amuka prakAranA veta vastro pahere che, teo mAthA upara kaMI paNa eDhatA nathI, vaLI astrAthI dADhInI hajAmata karAvatA nathI, paNa te dADhIne kheMcI kADhe che, arthAt dADhInA temaja mAthAnA vALano teo leca kare che. mAthAnI Toce vacalA bhAgamAM ja cheDA vALa hoya che, AthI karIne teonAM mAthAmAM meTI TAla paDI gayelI hoya che. teo nigraMtha che, bhikSAmAM, je khAdyapadArtha (gRhasthonI) jarUrIyAta uparAMta vadhela hoya che. te ja le che. teone striyo hotI nathI. gujarAtanI bhASAmAM teonA dharmazikSaNe lakhelAM - Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] paravI hIralA A jagacaMdrasUri 133 hoya che. teo garama kareluM pANI pIe che. te zaradI lAgavAnA bhayathI nahi, paNa evA mantavyathI ke pANImAM jIva che, ane ukALyA sivAya te pIvAmAM Ave te te jIvane nAza thAya che. A jIva paramezvare banAvyA che. ane AmAM (ukALyA vagara pIvAmAM) bahu pApa che. paNa jyAre ukALavAmAM Ave che, tyAre temAM jIva raheto nathI. ane A kAraNathI teo temanA hAthamAM amuka prakAranI pIMchIo (ghA) laIne phare che. A pIMchIo tenA dAMDAo sahita rUnI (unanI) banAvelI sIsApene jevI lAge che. teo A pIMchIo vaDe jamIna athavA bIjI jagyAo ke jyAM temane cAlavAnuM hoya che, tene sApha kare che, kAraNake tema karyAthI kaI jIvanA ghAta thAya nahi. A hemane lIdhe temanA vaDavAone ane uparIone ghaNI vakhata jamIna sApha karatAM meM joyA che. temanA sauthI moTA nAyakanA hAtha nIce tenI AjJAmAM rahenArA eka lAkha mANase haze. ane dareka varSe Amane eka cuMTAya che. meM temAM ATha-nava varSanI umaranA chokarAo paNa joyA, ke jeo deva jevA lAgatA hatA. teo hiMdusthAnanA nahi, paraMtu yurepanA hoya, evA lAgatA hatA. ATalI uMmare temanA mAtA-pitA temane dharmane mATe arpaNa karI de che. teo pRthvIne anAdi mAne che, ane mAne che ke ATalA vakhatamAM (anAdikALamAM) temanA Izvare 23 pegambara (pravartaka) mokalyA. ane A chelalA yugamAM bIje eka mekalya, eTale covIsa thayA. A covIsamAne thaye be hajAra varSa thaI gayAM che. ane te vakhatathI te atyAra sudhImAM bIjA pravartakee nahi banAvelAM evAM pustake teonA kabajAmAM che. - phAdhara jhevIyare ane meM A bAbata temanI sAthe vAta karI ane pUchayuM ke- A chelA pravartakathIja tamAre uddhAra che ke zuM? uparyukta bAbanazA amAro dubhASiye hate. ane teoe amane kahyuM ke-A bAbatanI ApaNe pharIthI vAta karIzuM. paNa ame Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bIje divase tyAMthI nIkaLI gayA, tethI amArAthI pharI tyAM javAyuM nahi. jo ke teoe amane ghaNo ja Agraha karyo hato ." ("sUrIzvara ane samrA" pariziSTa-6 pR. 397 thI 402) noMdha:- A patra pezInA pRtra 69 tathA pR0 paramAM leTInamAM chapAyA hatA ane mekalegane gaDha mAW gvAra sAsAyaTI kA vaipAra, voTa 4pa, aMka: 1, pR. 70mAM ApyA hatA. suprasiddha ItihAsakAra Do. vinseTa mithe tA. 2-11-1918nA divase zAstravizArada jainAcArya zrI vijayadharmasUrine A patrone aMgrejI anuvAda mokalyo hato. pahele patra tA. 3-9-1595 eTale vi. saM. 16paranA zrAvaNamAM, julasI sana 40, hIjarI sana 1203mAM bALa akabaranA samaye lakhAyo che. e ja rIte bIjo patra tA. 6-11-159pamAM lakhAya che. megala bAdazAhonA darabAramAM yati, vatI, zramaNa ane sevaDA-A zabdo jaina zvetAMbara sAdhuone mATe vaparAya che. A lekhamAM je ATha-nava varSanI uMmaranA sAdhuo hovAnuM lakhyuM che te saMbhavataH A. vijayasiMhasUri vagere-3, pa0 muktisAgara ga, A rAjasAgarasUri, khuzaphahama muni naMdivijayajI, khuzaphahama muni siddhicaMdrajI, muni bhAvacaMdajI, muni hemavijaya ane muni devavimala vagere hoya. 9-bAi jahAMgIra (paricaya mATe pra. 44 pR. 85) rAjyakALa:- hIjarI sana 1015 thI 1037nA saphara mahinAnI tA. 28, vi. saM. 1663 thI 1684nA kA0 0 0)), sane 1606 thI tA. 28-10-1 6 27. pharamAna navamuM * bAda jahAMgIre jaina dharmasthAnanI rakSA, karamApha ane ahiMsAnuM ApeluM pharamAna A pharamAna pitAnA samagra rAjyanI aMdara nimAyelA hAkeme, amaladAre, jAgIradyAre, kacerIo, mutsadIo ane AkhA gujarAtanA , sUbAo upara kADhavAmAM AvyuM che. emAM temaNe jaNAvyuM che ke - paramezvaranI prIti tyAre ja meLavI zakAya che ke jyAre rAjyamAM rahetI dareka jAtanI yA kemanI raiyatanA manane ArdanI ane nizcitapaNuM raheluM hoya. hAlamAM zrAvaka harakhA paramAnaMdajIe jahAMpanAhanA Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 135 darabAramAM AvI amaladAro mAraphate araja karI ke, vijayasenasUri, vijayadevasUri ane khuzaphahama naMdijI (naMdivijayajI) teo amArA AcAryo che. ane ThekaThekANe temanAM derAM ane dharmazALA che ane teo haMmezAM pavitra dhArmika kAmamAM, sevApUjAmAM ane Izvarane yAda karavAmAM mazagUla rahe che ane kharekhara amane majakura zrAvaka harakhA paramAnaMdajInI vaphAdArInI khabara che ke, e amAruM zreya cAhanAra vaphAdAra mANasa che, tethI amArA jahAMpanAhanA darabAramAMthI hukama kADhavAmAM Ave che ke, "e komanI dharmazALA ke temanA derAmAM keI e mukAma kare nahIM ane tenI najadIkamAM paNa kaI rItanI dakhalagIrI karavI nahIM ane teo tene pharIthI navAM banAvavA mAge che temAM aDacaNa karavI nahIM. vaLI, temanA ziSyonA makAnamAM paNa keIe utAre rAkhavo nahIM. teo je soraThanA mulakamAM zatruMjayanI jAtrA karavA jAya to koIe temanI pAse kazuM mAgavuM nahIM." dareka aThavADiyAmAM be vAranA divase, eTale ravivAra tathA guruvAre, dara mahine te mahinAnA pahelA divase, temaja Ida ( tahevAra)ne dahADe, temaja dara varSe yUra irAnI chaThThI zaherepUra zaherevara mAsamAM.............temaja amArI uMmaranAM jeTalAM varSa vItI gayAM che te varSo gaNa dara varSe eka divasa. e pramANe amArA AkhA rAjyamAM kaI paNa jAnavaranI katala karavI nahIM. tema tene zikAra kare nahIM. temaja pakSI, mAchalAM vagere jIvene pakaDavA nahIM yA mAravAM nahIM. A hukama pramANe cAlavAne saue kozIza karavI. enAthI viruddha vartavAne kaIne avakAza ja nathI. sUcanA - phArasI bhASAnA samartha abhyAsI ane gujarAtanA sAkSararatna zrI. kRSNalAla mehanalAla jhaverIe phArbasa gujarAtI sabhAnA sAhityasaMgrahamAMnI jUnI sanade ane jUnAM pharamAnenA AdhAre keTalAka aprasiddha jUnA lebe" evA mathALA heThaLa(1) bA. jahAMgIranuM jaina maMdira, upAzraya, tIrtharakSA, amArinuM pharamAna. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa (2) bATa zAhajahAMe zatruMjaya pahADa bheTa Ape te mATenuM pharamAna. (3) bAzAhajahAMe jJAtivyavahAranI svataMtratA ApyAnuM pharamAna. (4) bATa zAhajahAMe nagarazeThanA makAnanI rakSA mATe ApeluM pharamAna. (5) bATa zAhajahAMe ciMtAmaNi jena maMdira jenene pAchuM ApavAnuM kaheluM pharamAna. (6) bA, Alama ane janarala goDArDane zAMtine DhaMDhare. A cha pharamAne I. sa. 1924mAM bhAvanagaramAM bharAyelI punarAtI sAhilya pariSanA riporTa mAM prakAzita karAvyAM che. tenA AdhAre ame A noMdha lakhI che. -saMgrAhaka (vizeSa mATe jUo : jena satya prakAza, varSa : 9, aMka: 2, kramAMka : 98, pR. 47 thI 14) noMdha:- zrI. kRSNalAla mehanalAla jhaverI A pharamAna mATe lakhe che ke, A pharamAna bAi jahAMgIra taraphathI nIkaLeluM che. enI nakalamAM kaMIka akSaro paDelA che, ane lakhyA sAla vagere keTalIka bAbata temAM UtarI nathI. chatAMye potAnI raiyatamAM zrAvaka kAma pratye bAdazAhanI lAgaNI hatI. te emAMthI khullI rIte dekhAI Ave che. anuvAdaka zrI. kRSNalAla mohanalAla jhaverIe anuvAdita karela A pharamAnenI hakIkatane ja puSTa kare tevuM eka lakhANa zrI. haragoviMdadAsa dvArakAdAsa kAMTAvALAe lakhela " TacukaDI se vAta " nAmaka pustakamAMthI udhRta karela che te have pachInA pharamAna naM0 16nI dhamAM ApyuM che. bALa akabara maraNa pAme te pachI jahAMgIra bAdazAha thaye, tyAre tenA virodhamAM baLavA phATI nIkaLyA. have dIna IlAhI rAjya nathI. akabara nathI. jahAMgIrIarAjakatA che, to have akabaranuM pharamAna mAne kANa? Ama samajI sabA prarama jevA utAvaLiyA jhanUnI musalamAna amaladAre jenatIrtho-dharmasthAnone nukazAna karaze te ? AvI vicAraNAthI A vijayasenasUrie bALa jahAMgIrane khabara ApI A pharamAna meLavyuM hatuM. - bA jahAMgIra potAnA pitAnA pagale cAlavA cAhato hato. teNe pitAnA dareke dareka pharamAnene avasara AvatAM pitAnI mahora mArI samarthana karyuM hatuM. saMbhava che ke, saM. 1662-63mAM ba0 jahAMgIre maho. bhAnacaMdranI Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 137 hayAtImAM ke vihAra pachI tenI preraNuthI ane harakhacaMda paramAnaMdanI mAgaNIthI A pharamAna ApyuM hoya, je ke bATa jahAMgIranA rAjakALamAM koI garabaDa banI nathI. bA. zAhajahAMnA rAjakALamAM zAhajAdA auraMgajhebe amadAvAdamAM garabaDa karelI, je aMge bATa zAhajahAMe yogya prabaMdha karyo hato. (praka. 44 pR0 100, pha. naM. 16) bAha auraMgajhebe paM. pratApakuzaLajInuM bahumAna karyuM hatuM. (praka. 44, pR0 104) bA. auraMgajhebanA rAjakALamAM ajameranA sUbAoe garabaDa karI hatI. bA. auraMgajhebe bha0 vijayaprabhasUri, paM. bhImavijaya gaNine pharamAna ApI jaina dharmasthAna jene pAchAM apAvyAM hatAM. (praka. 44, pR0 104, 105, prava 58.) bATa auraMgajhebe upara pramANe bha0 vijayaprabhasUrine dharmasthAnonI svataMtratAnuM pharamAna ApyuM hatuM. te baMne pharamAnonI asala nakala amane maLI nathI. pharamAna dazamuM ahiMsAnuM pharamAna (anuvAda) allAhu akabara (tA. 26 mAhe pharavaradIna sane 5 nA karAra mujaba pharamAnanI nakala) tamAma rakSita rAjyanA moTA hAkema, moTA divAne, mahAna kAmenA kArakuna, rAjakArabhAranA baMbasta karanArAo, jAgIradAre, ane kaDiyAoe jANavuM ke, duniyAne jItavAnA abhiprAya sAthe amAro InsAphI IrAde paramezvarane rAjI karavAmAM raheluM che. ane amArA abhiprAyane pUre hetu tamAma duniyA ke jene paramezvare banAvI che, tene khuza karavA tarapha rajU thayela che. (temAM) khAsa karIne pavitra vicAravALAe ane mokSadharmavALA ke jemano hetu satyanI zodha ane paramezvaranI prApti karavAnuM che, temane rAjI karavA tarapha ame (vadhAre) dhyAna daIe chIe. tethI A vakhate vivekaharSa, paramAnaMda, mahAnaMda ane udayaharSa ke jeo tathA yati (tapAgacchanA sAdhu) vijayasenasUri, vijayadevasUri ane nadivijayajI ke jeo khuzaphahamanA khitAbavALA che, temanA celAo che, teo Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa A vakhate amArI hajuramAM hatA. ane teoe darakhAsta karI vinaMti karI ke je samagra A rakSita rAjyamAM amArA pavitra bAra divase, je bhAdaravA paryuSaNAnA divase che, temAM hiMsA karavAnI jagyAomAM koI paNa jAtanA jInI hiMsA karavAmAM nahIM Ave te, amane mAna maLavAnuM kAraNa thaze, ane ghaNA ja ApanA UMcA ane pavitra hukamathI bacI jaze. tema tene sAro badale ApanA pavitra zreSTha ane mubAraka rAjyane maLaze. ame bAdazAhI rahemanajara dareka nAta-jAtanA ane dharmanA hetu tathA kAmane uttejana ApavA balake dareka prANIne sukhI karavA tarapha rAkhI che. tethI e vinaMti kabUla karI duniyAe mAnelo ane mAnavAlAyaka jahAMgIrI hukama thayo ke, majakura bAra divasomAM dara varSe hiMsA karavAnI jagyAomAM tamAma rakSita rAjyanI aMdara prANIone mAravAmAM Ave nahIM ane e kAmanI taiyArI karavAmAM paNa Ave nahIM. vaLI e saMbaMdhI dara varSane na hakama ke sanada (paNa) mAgavAmAM Ave nahIM. e hukama mujaba amala karI pharamAnathI viruddha vartavuM nahIM. e pharaja jANavI joIe. namramAM namra abulakheranA lakhANathI ane mahamuda saidanI nathI. nakala asala mujaba che. sikko A sikko vAMcI zakAto nathI. (-sUrIzvara ane samrATa, pR. 382 thI 387 naMdha:- bALa jahAMgIrane jaina sAdhuo pratye ghaNuM mAna hatuM. te pitAnA pagale pagale rAjavyavahAra calAvavA cAhato hato. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasuri 139 AthI pitAjIe A0 hIravijyasUri, A vijayasenasUri vagerene je je pharamAne ApyAM hatAM teNe temanA celAone pitAnAM te te asalI pharamAnene tAjuM karI navA pharamAna ApyAM hatAM. jUnAM pharamAnene samarthana ApyuM hatuM. teNe A pharamAna jagadguru A hIravijayasUrinA parivAranA sAdhu paM. vivekaharSagaNine julasI sana 5, IlAhI sana pa5, pharavaradIna mahine tA. 26, hIjarI sana 10 19 (athavA 1021 ) mahine mahorama, I. sa. 1651, vi. saM. 1666 ( athavA 1668)nA caitra sudamAM AgarAmAM ApyuM hatuM, maho. vivekaharSagaNi tyAre pacAsa hatA. teo saM. 16 6 6 thI saM. 1668 sudhI te pradezamAM vicaryA hatA. (praka. 44 pR. 93, bA. jahAMgIra,) (praka. 55-maha0 vivekaharSagaNi) pharamAna agiyAramuM ahiMsA, karamA tathA dharmasthAnanI rakSAnuM pharamAna allAhu akabara abula mujaphaphara sulatAna zAha salIma gAjInuM duniyAe mAneluM pharamAna (asala mujaba nakala) meTAM kAmo saMbaMdhI hakama ApanArAoe, tene amalamAM lAvanArAoe, temanA kArakUnoe tathA vartamAna temaja bhaviSyanA mAmalatadAre.................vageree ane khAsa karIne soraTha sarakAre bAdazAhInuM mAna meLavIne tathA AzA rAkhIne jANavuM ke, bhAnucaMdra yati ane khuzaphahamanA khitAbavALA siddhicaMdra yatie amane araja karI ke, "jajIo, jakAta, gAya-bheMsa-pADA ane baLada e jAnavaranI bilakula hiMsA, bIjA dareka mahinAnA mukarara divasamAM hiMsA, marelAMnA mAlane kabaje kare, lekane keda karavA, ane Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3o [ praraNa zatruMjaya parvata upara mAthAdITha sAraTha sarakAra, je kara letA te e badhI bhAkhatA AlA hajarate ( akabara khAdazAhe ) mApha karI ane tenI manAI karI che." tethI ame paNa dareka upara amArI saMpUrNa maherakhAnI (sadbhAva) che. tethI eka bIjo mahinA ke "jenI aMtamAM amAro janma thayA che," te umerIne nIce lakhelI taphasIla mujaba mAphI ApI. amArA zreSTha hukama mujaba amala karI tenI viruddha ke ADe mAge javuM joIe nahIM. tathA vijayasena sUri ane vijayadevasUri ke jeo tyAM ( gUjarAtamAM) che. temanA hAlanI khabaradArI karI, jyAre bhAnuca'dra ane siddhicadra tyAM AvI paheAMce tyAre temanI sArasaMbhALa rAkhI, je kAma karavAnuM teo rajU kare tene pUrNa karI ApavuM joI e; ke jethI teo jIta karanAra rAjyane hamezAM ( kAyama ) rahevAnI duA karavAmAM sukhI manathI kAme lAgelA rahe. vaLI unA paragaNAmAM eka vADI che ke jyAM temaNe peAtAnA guru hIrajInAM pagalAM sthApana karyAM che, tene jUnA rivAja pramANe verA vagerethI mukta jANI, te saMbadhI kaI harakata ke aDacaNa karavI nahIM. lekha thayA tA. 14 zaherevara mahinA sane IlAhI 55. * peTAbhAganA khulAsA mahinA pharavaradIna, te divaseA, ke je divaseAmAM sUrya eka rAzimAMthI khIjI rAzimAM jAya che. IdanA divasa, maihara (mihira )nA divase, dareka mahinAnA sAmavArA, te divase, ke je sUkriyAnanA be visAnI vacamAM Ave che. rajaba mahinAnA sAmavAra, akabara khAHzAhanA janmanA mahinA, je zAamAna mahine kahevAya che. dareka zamazI ( Solar ) mahinAnA pahelA divasa ke jenuM nAma Amaja che. khAra marakatavALA divaseA ke je zrAvaNa mahinAnA chellA cha divase ane bhAdaravAnA pahelA cha divase che. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A. jagaccadrasuri allAhu akabara nakala asala mujaba che. sikko ( A sikkAnA akSarA vAMcI zakAtA nathI. ) sikko A sikkAmAM 'kAjI abdulsamI'nuM nAma che. sikko 141 asala mujaba nakala che. < A sikkAmAM kAjI khAna muhammada'nuM nAma che. khIjA akSare vaMcAtA nathI. ( sUrIzvara ane samrAT pR0 388 thI 390 temAMnA kramAna ceAthAnA anuvAda ) noMdha:- khA. jahAMgIra mahA. bhAnucadra gaNinA eka rIte vidyArthI, ane khIjI rIte mitra hatA. teNe temane paNa peAtAnA pitAe A. hIravijayasUri ane vijayasenasUrie ApelA kramAna tAjA karI, temAMnA badhA hukamAnA samAveza karI A kmAna ApyuM hatuM. jo ke kramAnamAM ilAhI sana 55, zaherIvara, pArasI chaThThA mahinAnI tA. 14mI ApI che. te hisAbe tyAre julasI sana 5, IlAhI sana 55 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3o [ prakaraNa zaherIvara mahinA tA. 14, I sa0 1610, vi. sa0 1666ne caitra mahine ema Ave. paraMtu maheA bhAnucaMdra gaNivara tathA siddhicaMdra gaNa tyAre mAravADa--gUjarAta tarapha hatA, paNa AgarAmAM naheAtA. kadAca A phaeNmAnanA anuvAdamAM ke sAlavArI meLavavAmAM 10 vA krUka lakhAyA haiAya teA, A pharamAnanI sAla julasI sana 15, IlAhI sana 65, zaherIvara ThTho mahine tA. 14, hIjarI sana 1029 ravi ussAnI mahine i sa0 1620; vi. sa'0 1676nA caitra suda 15nA roja ApyuM hAya ema dIse che. (-praka0 44, pR0 95 bA. jahAMgIra; praka0 55 maheA. bhAnudra gaNi ) mAna khArasu gurudevanA samAdhistUpa mATe jamInadAnanuM pharamAna nuraddIna mahammada jahAMgIra khAdazAha gAjInuM mAna hamezAM rahevAvALu AlIzAna pharamAna je tA. 17 rajabaula murajjaba hIjarI sana 1024nuM che, tenI nakala have A pharamAna AlIzAnane pragaTa ane prasiddha karavAnA mahattvane prasaMga prApta thaye.. ema pharamAvavAmAM Ave che ke, mApaNI karelI deza vIghA jamIna khaMbhAtanI najIkanA cArAsI paragaNAnA mahamudapura ( akabarapura) gAmamAM nIce lakhyA pramANe ca'dUsa'ghavIne mATe madadde-muArA nAmanI jAgIra kharIphanA prAraMbha nauzakAnaIla ( julAI) mahinAthI kAyamane mATe ApavAmAM Ave, jethI tenI UpajanA upayoga, dareka sala, dareka sAla peAtAnA kharcane mATe te kare ane anaMta khAdazAhI askhalita rahevAne mATe te prArthanA karatA rahe. hAlanA ane have pachInA adhikArIe, talATI, jAgIradAro ane mAlanA ThekedArAne mATe ucita che ke, teo A pavitra ane UMcA hukamane hamezAM cAlu rAkhavAnA prayatna kare. upara lakhelA jamInanA TukaDAnI mApaNI karIne ane tenI maryAdA bAMdhIne te jamIna ca saMghavIne tAme kare. temAM kAI paNa jAtanA pheraphAra athavA addalAbadalI na kare, tene takalIpha na Ape, Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 143 tema tenI pAsethI koI paNa kAraNane bAne kaMI paNa vastunI mAgaNI na kare; jemake-paTTo banAvavAnuM kharca, najarANuM, mApaNInuM kharca, jamIna kabajAmAM ApavAnuM kharca, rajisTrInuM kharca, talATInuM phaMDa, tahesIladAra ane dAregAnuM kharca, veTha, zikAra ane gAmanuM kharca, naMbaradArInuM kharca, jeladArI seMkaDe 2 TakA phI, kAnugenI phI, koI khAsa kAmane mATe sAdhAraNa vArSika kharca, khetI karavA vakhate amuka phI, ane evI tamAma jAtanI divAnI ane sulatAnI takalIphathI tene kAyamane mATe mukta karavAmAM Ave che. ene mATe harasAla keIna hukama ke sUcanAnI AvazyakatA nathI. je kaMI hukama karavAmAM AvyA che tene teDe na joIe ane Ane teoe potAnuM sarakArI kAma samajAvuM joIe. tA. 17mI. aphaMdAra mujha IlAhI mahine 10muM varSa. bIjI bAjune anuvAda tArIkha 21, amaradAda, IlAhI 10muM varSa, jenI barAbara rajabula murajaba hIjarI sana 1024nI 17mI tArIkha ane ane guruvAra che. - pUrNatA ane uttamatAnA AdhArarUpa sAcA ane jJAnI evA saiyada ahamada kAdarIe mekalavAthI, buddhizALI tathA vartamAna samayanA jAlInasa (dhanvantari vaidya) ane hAlanA khrIsta evA jogIe ApelA TekAthI, vartamAna samayanA popakArI rAjA subhAne ApelI oLakhathI, ane sauthI namra ziSyomAMnA ziSya ane neMdhanAra IsahakanA lakhANathI. caMdra saMghavI pitA berU (?) pitA (pitAmaha) vajIvana (varajIvana) rahevAsI AgrAne tene madada muArA nAmanI jAgIra ApavAmAM AvI. caMdra saMghavI pitA beru (?), pitA (pitAmaha) [2]jIvana rahevAsI AgarA sabajavama (sevaDAne mAnanArA), jenuM kapALa pahoLuM, bhramara pahoLI, gheTA jevI jenI AMkhe, kALo raMga, mUDelI dADhI, upara mAtAnA ghaNuM DAgha, baMne kAnamAM ThekANe ThekANe cheda, madhyama UMcAI, ane Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jaina paraMparAnA itihAsa---bhAga 3jo [ prakaraNa : jenI lagabhaga 60 varSanI uMmara che, teNe bAdazAhanI UMcI STine eka ratnanI jaDelI vIMTI 10mA varSanA IlAhI mahinAnI 20mI tArIkhe seTa karI ane teNe araja karI ke, * akabarapura gAmamAM 10 vIghA jamIna tenA saddagata guru vijayasenasUrinA madira, bAga, meLA ane sanmAnanI yAdagIrI mATe bheTa ApavAmAM Ave.' sUryanA kiraNeAnI mAphaka caLakATavALe ane badhI duniyAne mAnavAlAyaka evA hukama thayA ke, " caM saMghavIne gAma akabarapura paragaNA ceArAsI ke je khaMbhAtanI najIka che. tyAM daza vIghA khetInI jamInanA TukaDA madade muArA nAmanI jAgIra tarIke ApavAmAM Ave." hukama pramANe tapAsa karIne lakhavAmAM AvyuM. mArjinamAM lakhyuM che ke, ' lakhanAra sAcA che.' madyutula mulka mahAla mahAma aMtamA daulAnA hukama- phrI khIjI vakhata arajI karavAmAM Ave. ' mukhalIsakhAna ' jee maherabAnI karavAne lAyaka che, teoe bAdazAhanI sAme bIjI vAra arajI peza (rajU) karI. ( punaH A kAgaLa rajU karavAmAM Ave che. tA. ra1 mAha-yUra (zaherevara zaheraiyara) IlAhI sana 10. mahutula mulka madArUla mahAmaneA hukama- " kharIphanA prAraMbhanepzakAnaIlathI hukama lakhavAmAM Ave.' jumalutula mulkI madArUla hukama chelro, mahAmInA hukama-arajI jumalutula madArUla mahA ( vAjabI) manAvavAmAM Ave matA A che kemeAjA mahamadapurathI A (ca saMghavI)ne mAphI ApavAmAM Ave. sikko sikko kharAkhara vaMcAtA nathI. A nakala asala che. (-sUrIzvara ane samrAT pR. ( temAMnA pharamAna chaThThAne anuvAda ) .... > (praka0 44 pR0 96.) Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 145 noMdha:-bAjahAMgIra A0 hIravijayasUri, A vijyasenasUri, maha0 bhAnacaMdra gaNi vagerene upAsaka hato ane teonA kAma aMge sarvarIte dhyAna ApI moTI madada dete hato. A. vijayasenasUrinuM saM. 1673mAM khaMbhAtamAM svargagamana thayuM. jainoe temane akabaraparAmAM agnisaMskAra karyo. bA0 jahAMgIre AgarAnA saMghavI caMdrapAla jainane te sthAnane utsavasthAna banAvavA mATe 10 vIghA jamIna bheTa ApI, tenuM khaMbhAtanA sUbAe pharIvAra mAgavAthI bIjI vAra ApeluM A pharamAna che. bA, jahAMgIre julasI sana 10, IlAhI sana 60, bArame aspadAra mahino tA. 17 mI, guruvAranA roja vinati thavAthI mahine zaherevara tA. 27mInA reja, hIjarI sana 1024, mahine rajaba ula mujaba (athavA......) tA. 17 mIe, I. sa. 1615, oNgasTa mahine, caitrAdi vi. saM. 1673, kArtikAdi saM. 1672, zrA ..........ne roja A pharamAna ApyuM haze. A pharamAnamAM saMghavI caMdrapAlanI oLakhANa vyavasthita ApI che ke bIjo mANasa A pharamAna rajU karI te jamIna laI na zake. A jevuM pharamAna che tevuM oLakhapatra paNa che. (praka. 44, pR. 96, praka. 59; A. vijayasenasUri; pra. 6 0 caMdrapAla saMghavI) pharamAna teramuM bAdazAhe A. vijayadevasUrine lakhele patra allAhu akabara hakane oLakhanAra, gAbhyAsa karanAra, vijayadevasUrie amArI khAsa maherabAnI meLavIne jANavuM ke, "tamArI sAthe pattana (mAMDavagaDha)mAM mulAkAta thaI hatI tethI kharA mitra tarIke ghaNuM karIne (huM) tamArA samAcAra pUchato rahuM chuM. mane khAtarI che ke, tame paNa amArI sAthe kharA mitra tarIkeno saMbaMdha cheDaze nahIM." A vakhate tamAre ziSya dayAkuzaLa paMnyAsa amArI pAse hAjara thayo che. tamArA samAcAra tenI dvArA jANyA che. (tethI) ame bahu Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa khuzI thayA. tamAre cele paNa bahu anubhavI ane tarkazaktivALA che. tenA upara ame maherabAnInI najara rAkhIe chIe. ane je kaI te kahe che te mujaba karavAmAM Ave che. ahIMnuM je kAmakAja hoya te tamArA potAnA ziSyane lakhavuM ke jethI hajUramAM jANavAmAM Ave, jenAthI tenA upara (ame) dareka rIte dhyAna daIzuM. amArA taraphathI sukhe ( bephikara ) rahezeA ane pUjavAlAyaka jAtanI pUjA karI amAruM rAjya kAyama rahe evI duA karavAmAM kAme lAgatA raheze. vizeSa kaMI lakhavAnuM nathI. lakhyuM tA. 19 mahinA zAhakhAna sane 1027 sikko A sikkAmAM * jahAMgIra murIda zAha navAjakhAna ' ATalA akSare che. (-sUrIzvara ane samrAT pR0 391, 392,) noMdha:- A jahAMgIre 50 kalyANakuzaLa gaNanA ziSya 50 dhyAkuzaLa gaNu mAraphata tapAgacchanA bha. vijayadevasUrine hIjarI sana 1027, zAmAna mahine tA. 19 mI, julasI sana 13, IlAhI sana 63, tA. 19-3-1618, visa0 1674nA aSADa mahinAmAM A patra lakhI mAkalyA hatA. bA. jahAMgIre sa0 1673mAM mAMDavagaDhamAM A. vijayadevasUrinI jIvanacaryAnI vividha rIte parIkSA karI temane 'mahAtapA"nuM biruda ApyuM hatuM. A patra bhaTTA. vijayadevasUrinA zuddha jJAnabaLa, cAritrayaLa, tapeAkhaLa tathA prabhAvaka jIvane bAdazAha upara je chApa pADI hatI tene paricaya Ape che, sAtheAsAtha bA. jahAMgIranA saraLa svabhAva ane guNoAdhaka draSTite paNa pyAla karAve che. ( pra40 44 50 91, 96, praka papa--tathA praka 58 mahA0 udyotavijaya ga.nI paraMparA, praka. 60 bhavijayadevasUri) Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI vIralA A0 jagacaMdrasUri 147 bATa zAhajahAM (paricaya mATe jUo-pra. 44, pR. 9) (rAjyakALaH- hIjarI sana 1037 jamAdi ussAnI tA. 8 thI 1068 ramajAna. tA. 17 sudhI; tA. 42-16ra8 thI tA. 9-6-1658 sudhI; vi. saM0 1684 mahA sudi 10 thI vi. saM. 1715 aSADa vadi 4 sudhI) pharamAna naM. 14 thI 17 bAdazAha jahAMgIra, tenA putra-pautre zeTha zAMtidAsa jhaverIne bahu mAnatA hatA. bAdazAha zAhajahAMe amadAvAdanA zeTha zAMtidAsa jhaverInepha0 14 (1) zeThanA makAna vagerenI rakSA. pha0 15 (2) jJAti vyavahAranI svataMtratA. pha0 16 (3) ciMtAmaNi pArzvanAtha jinaprAsAda zeThane pAchA ApavAnI AjJA. pha0 17 (4) zatruMjaya pahADa-pAlItANuM bheTa ApavAno hukama. -ema cAra pharamAne ApyAM. hatAM. (jUo, megala pharamAne naM0 14 thI 17) bATa zAhajahAM hIjarI sananA jamAdi ussAnI (bIjo) mahinAnI tA. 1 thI pitAne julasa sana manAvato hato. tethI tenA julusa sana ane IlAhI sanamAM moTuM AMtaruM paDatuM hatuM. tenA julusa sanamAM Azare 70 meLavavAthI IlAhI sana banate hate. uparanI vigatanAM cAra pharamAne gujarAtanA sUbA zAhajAdA mahamuda auraMgajheba, zAhajAdA mahamuda dArA zikoha tathA zAhajAdA murAdabakSanI sUbAgIrImAM ApavAmAM AvyAM hatAM. (A pharamAnenA gujarAtI anuvAda mATe jUo-sane 1924nI bhAvanagara-gUjarAtI sAhitya pariSadune riporTa tathA jaina satyaprakAza, kamAMkaH 98, pR0 47 thI 54) pharamAna caudamuM bATa zAhajahAMnuM nagarazeThanA makAna vagerenI rakSAnuM pharamAna gujarAtanA sUbAnA hAkemane mAlUma thAya ke satidAsa (zAntidAsa) Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa jhaverI araja kare che ke, AlAdarajajAnA bAdazAhanA hukama mujaba sajakura zaheramAM tenI mAlakInI havelIo, dukAno, bIjI milakata tathA bAga-bagIcA che. A uparathI hukama karavAmAM Ave che ke, jahAMpanAha bAdazAhanI kacerIne e jhaverI tathA kherakhvAha vepArI che, tethI kaI paNa mANasa e havelImAM jaI utAre kare nahIM, e manAIhukama kADhave. ane e dukAnanuM bhADuM ugharAve temAM ene keIe aDacaNa karavI nahIM, ane bAdazAhI pharamAna mujaba je bAga-bagIcA ene maLelA che, te bAbatamAM keIe kaMI dakhala karavI nahIM. vaLI, vizeSa hukama karavAmAM Ave che ke, e sUbAnA amaladAromAMthI kaI paNa mANase kaI paNa rItanA kAyadAnuM bahAnuM kADhI enI mAlamilakata laI levAno prayatna enA pratye ke enA pharajade pratye kara nahIM ke jethI e tathA enA pharajade nizcitapaNe potAnA vatanamAM AbAda thaI "amArI pAdazAhata hamezAM cAlu rahe" evI khudA pAse araja karatA rahe. amArA A hukamathI viruddha yA UlaTuM keIe vartavuM nahIM. lakhyuM tA. 2 jI nUramAha IlAhI sana 8me. TIpa:- lekhanI uparanA bhAgamAM mahAra-sikako zAhajahAM bAdazAhane che ane bIje sikako dArA zikohana che. (hIjarI sana 1045) -anuvAdaka. noMdha:- pharamAnamAM ilAhI sana 2 Ape che, te julasI sana ho joIe. A rIte gaNatAM saMbhava che ke, bAdazAha zAhajahAMe zeTha zAMtidAsa jhaverIne julasI sana 8, IlAhI sana 78 nuramahino tA. 2 jI, hI. sana 1045, I. sa. 1635 ane vi. saM. 1692mAM A pharamAna ApyuM haze. paraMtu vicAraNIya prazna e che ke, te sAlamAM gujarAtane sUbo mahamada dArAzikeha nahi paNa zAhajAda mahammada auraMgajheba AlamagIra hato. pharamAna paMdaramuM bATa zAhajahAMnuM jJAtivyavahAranI svataMtratAnuM pharamAna (sucanA:- A pharamAna paNa gUjarAta (prAnta)nA hAkema tathA amaladArenA upara kADhavAmAM AvyuM che. -anuvAdaka) Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . acaraja gujArI amArA daramAM le cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 149 sadarahu zaheramAM rahetA mahAjanemAM laMkA nAmanI eka kema vase che. te kema amArA darabAramAM AvI, teNe amArI madada mATe araja gujArI ke-"zAMtidAsa, sUradAsa vagere mahAjane amArI joDe khAnapAnane tathA sagapaNane vyavahAra rAkhatA nathI." A uparathI sUrya jevA prakAzita darabAramAMthI e hukama kADhavAmAM Ave che ke, "UMcA darajajAnA zarIata tathA dedIpyamAna evA (amArA ) dharma pramANe paraspara khAvApIvAne ane sagapaNane vyavahAra rAkha, e baMne pakSanI rAjIkhuzI tathA rajAmaMdI (IcchA) upara AdhAra rAkhe che. tethI je emanI te bAbatanI IcchA hoya te temaNe eka bIjA joDe sagapaNane vyavahAra bAMdha, tathA paraspara jamavA-khAvAnI chUTa rAkhavI, paNa je tema IcchA na hoya te kaI paNa zamsa keI bIjAne te bAbata aDacaNa karavI nahIM ane e saMbaMdhe keIe keIne herAna kavuM nahIM. tema chatAM jo koI keIne herAna karaze to (amArA) dharma pramANe tene nyAya thaze, tethI keIe amArA pharamAnathI viruddha vartavuM nahIM. lakhyuM tArIkha 27 mAhe rajabaula murajabe gAdIe beThAnuM varasa 18muM te hIjarI sana 1034. noMdha:- A lekhane uparanA bhAgamAM eka moTI cerasa mahera che, tema eka vartula AkAranI mahora che. te vartulanI AsapAsa nava goLAkAra mahAra che ane te darekamAM bAdazAhanA vaDavAonAM tamira (taimUra) sudhInAM nAme che. pAchaLa mahammada dArA zikohanI mahera che. ane IslAmIkhAna mAraphata sanada nIkaLI che. ema lakhyuM che. -anuvAdaka vizeSa noMdhaH A pharamAna e samaye jena samAjamAM uThela eka vALane khyAla Ape che. musalamAnI yugamAM dara bIjI-trIjI sadImAM jaina saMghamAM navA navA matavAde UbhA thayA. samAje tene sAmane karavA majabUta prayatno karyA. laMkAzAhe "pheMkAmata" calAvyuM. tyAre A vA-vaMTeLa UTho hate. A pharamAnathI samajAya che ke, nagarazeTha zAMtidAsa jhaverI ane Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa zeTha sUradAsa vagere jene e kAmatamAM bhaLanArAo sAthe reTI-beTIne vyavahAra baMdha karyo, AthI navA laMkAmatavALAe gujarAtanA sUbAne araja karI hatI ke, amadAvAdanA jenee amArI sAthe khAnapAna ane reTI-beTIno vyavahAra baMdha karyo che. tene cAlu karAve, paraMtu sUbAe A pharamAna ApI jAhera karyuM ke, "A vyavahAra darekanI marajI upara AdhAra rAkhe che. temAM keInuM dabANa cAlI zake nahIM." chatAM khAsa e jarUrI che ke, keIe keIne aDacaNa karavI nahIM. keIe keIne herAna kare nahIM. A pharamAna gUjarAtanA sUbA mahammada dArA zikohe kahyuM hatuM. mahammada dArA zikoha bAdazAha zAhajahAMne zAhajAdo hate. te I. sa. 1648 thI 16para sudhI gUjarAtane sUbe hatA. saMbhava che ke, bAdazAhe sUbA mAraphata julasI sana 18, hIjarI sana 1055, rajabaula murajaba mahinAnI tA. ra7 mI, I. sa. 1644, vi. saM. 1701 bhAdaravA sudi 1 nA roja A pharamAna ApyuM hoya. ke A pharamAnamAM hIjarI sana 1034 lakhyA che, paNa umAM akSaronI lagabhaga sAmyatA hovAthI lekhakanI ke anuvAdakanI bhUla thaI hoya tema lAge che. kemake hIjarI saM. 1034mAM dilhIne bAdazAha zAhajahAM nahIM paNa jahAMgIra hatuM. eTale saMbhava che ke bAdazAha jahAMgIra taraphathI gUjarAtano sUbo zAhajahAM hato, tyAre tenA taraphathI A pharamAna apAyuM hoya. ane zAhajahAM dilhIne bAdazAha banyo tyAre gujarAtanA sUbA zAhajahAM mahammada oraMgajheba AlamagIra sane 1644 thI 1646 athavA gujarAtanA sUbA mahammada dArA zikohanA samaye pharI tAjuM karAvyuM hoya. A pharamAnamAM IslAmakhAnanuM nAma paNa maLe che. A pharamAnamAM zeTha kasUradAsanuM nAma che. te tyAre amadAvAdamAM * saM. 17pa6 pi0 zu12 zanivAre siddhigamAM pATaNamAM 50 satyavijayagaNivaranuM svargagamana thayuM tyAre pATaNamAM je suracaMda zA hatA, te AmanAthI judA jANavA. temaNe tyAre baMdIvAno choDAvyA. paMnyAsajI mahArAjano svargagamana utsava karyo hato. (paM. satyavi- gava nirvANa rAsa) Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapasvI hIralA A jagaccadrasUri 151 cumAlIsamuM ] jaina saMghanA mukhya AgevAna hatA. teNe amadAvAdamAM " sUradAsa zeThanI peALa " manAvI hatI. je hAla prasiddha che. 66 tene (1) ratana ane (ra) dhanajI ema be putrI hatA. (1) gAriyAdhAranA ThA. kAMdhAjI gohela vageree vi. sa. 1707 sane 1651mAM zeTha zAntidAsa sahasrakiraNa ane zA. ratanAsUrA sAthe ja zatru jayatIrthanA rakhApAnA karAra karyA hatA." (jAe A0 ka. peDhI prakAzita rakheApAnA kAgaLA) (2) zeTha " ratanAsUrA" vi. sa0 1770 sudhI vidyamAna hatA. ane " sUratanA saMghapati premajI pArekha "nA yAtrAsaMgha sAthe zatrujaya mahAtIrthanI yAtrA karavA gayeA hatA. tr ,, ( jUe pra0 17-" sUratanA saMghapatie. '") (3) zA. dhanajIe bha. vijayadevasUrinA upadezathI sa'0 1712 mAgasaramAM amadAvAdamAM ATha hajAra mahamudaddI kharacI bha. vijayaprabhasUrinA dhruNA maheAtsava karyAM hatA. ( pra0 60 > zeTha dhanajIe sa0 1699mAM mahA. yazevijaya gaNine bhaNavA kAzI mAkalavA vinaMti karI ane pote paDatanA kharca mATe e hajAranuM vacana ApyuM hatuM. (jAe praka0 58-"maheA yazeAvijaya gaNi" pra0 59-"dhanajI sUrA") pharamAna seALamu (1) nakala bAdazAha zAhajahAMe zeTha zAMtidAsa jhaverI vagere jainAne bha. ciMtAmaNi pArzvanAthanA prAsAda pAche soMpavAne ApeluM pharamAna ( nakala che) bisamillA rahemAna rahima tAgarA dakhkhata zAhajAdA tegarA ismata zAhajAdA mahAra zAhajAdA bAdazAhe gAjI ana zAhajAdA mahamada dArAzikAha nizAna alIzAna zAhajAdA khula amAla mahamada dArAzikAha kramAna abadula mujara zAhabudIna mahaMmada sAhaba kurAna sAnI zAhajAdA khA zAha gAjI Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa hAkema tathA sUbedAre tathA mutsaddIo AvanAra ane sUbA gUjarAtanA khasusana lAyaka tareha tarehanA sattAvAra AlI maratabAM jamA maradI khAsa geratakhAna tathA meherabAnI sulatAnanI mustahela musta sabaranA jAna nArake ane pahelAM A mukadamAnI vacamAM daherAM te vakhatanA zeTha zAMtidAsa jhaverI hukame AlIzana sAina tareha tarehanAM unatUla mulaka zAhastAkhAnane hukama thayA ke, zAhajAdA auraMgajheba bahAdure te jagoe maherAbI keTalIeka karIne tenuM nAma masjida pADyuM. te vakhate mullAM abadula hakIme araja karI ke, "e makAna sarenAma vAphIka tathA gerahakanAM tAlukAnA sababa hukama masjidane nathI rAkhato, vAstu hukama jAhAM pharamAbaradArIne bajaragArI thAya che, je makAna zAMtidAsanI milakatamAM tAluka rAkhe che." tathA maherAbIne sakaranA sababathI zAhajAdA nAmadAre te jagamAM navuM banAvyuM che, te ema mujAhema na thavuM ne te maherA kADhI nAkhaje ane makAna majakurane tene havAle karajo. A divasamAM hukama jahAMtane mAnavA je sUrajanI rezanI je e thAya che. maherAbI zAhajAde kAmagArI meTA mastabAnI karI hatI. te bahAla rAkhI devalovese maherA bhIte paDadA sababathI najadIka maherAba karaje. te vAstu hukama thaye che je ke khudAvaMta bAdazAha bulaMda temanA nokara temanI maherabAnIthI devala majakurane zAMtidAsane bakSe che. prathamanA dastura mAphIka te makAna temanA kabajAmAM rAkhe. hareka rIte temane game tema vAphIka pitAnA dharama pramANe paramezvaranuM bhajana kare. temAM koI AdamI tene IjA kare nahIM tathA bIjA phakIra leke te jage makAna karI rahyA che, temane tyAMthI kaDhAvI zAMtidAsane IjA tathA kInAthI khulAso karajo. tathA arajImAM pahoMce che ke bIjA vaherA lekee devaLanI ImArata uThAvI laI gayA che, e hakIkata khyAna karI, upara masAle temanAthI laI temane pahoMcADajo. agara emane sAmAna kharca karyo hoya tenI kiMmata temanI pAsethI laI zAMtidAsane pahoMcADajo. e bAbatamAM tamAma tAkIda jANune hukama pheravaze Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 153 nahIM. tA. 21 jamAdIlA AlberazAMnI sana 1058, pharamAna upara sahI tathA maheAra mArI pachavADe pharamAna nizAnI. tarajumA karanAranI sahI jagamAhAdUra kAzIddInanI phArasImAM sahI che. noMdha :- Ane asala kArasI dastAveta zeTha premAbhAI hemAbhAI ne tyAM che. ne tarajumAnI tathA asala kArasInI nakalA dazakroInA mAmalatadAra sAhebane tyAM tArIkha mAhe sane 1888 nA rAja revanyu sarvenA suparinTenDenTa pharanAnDIjha sAhebane jovAsAru ApI che. ( -jaina aitihAsika rAsamALA, bhA0 1, samAlocanA pR0 29) pharamAna sALasu (2) nakala bAdazAha zAhajahAMnuM ciMtAmaNi jaina maMdira jainAne pAchuM soMpavAnuM pharamAna sUcanA: gujarAtanA subA tathA amaladArAnA aMge je khitAmeA vagere vAparyA che, tete| ame anuvAda karyA nathI. --anuvAdaka. gUjarAtanA hAlanA tathA have pachInA sUbAene mAlUma thAya ke atyAra pahelAM gUnde uz akarAt zAMtidAsa jhaverInA derAsaranI khAbatamAM urdU hRt ul mulka zAyastA khAna nAma para pharamAna nIkaLyuM hatuM ke zAhajAdA sulatAna auraMgajheba mahAdUra tyAM thADA maherAma ( kamAnA ) anAvI, tene masjidanuM nAma Apelu, ane te pachI mullA abdula hakIme araja karI jaNAvyuM ke, " e makAna para bIjo mANasa potAnA haka hAvAnA dAvA kare che, tethI ApaNA pAka dhama mujaba e masjida gaNAya nahIM." A uparathI khAdazAhI hukama nIkaLyA hatA ke, " e makAna satidAsa (zAMtidAsa )nI milakata joDe tAlluka (sabaMdha ) dharAve che ane nAmadAra zAhajAdAe maherAmanI sIkalavALA makAnane tyAM pAcA nAkhyA che, tethI tene keI rIte harakata thavI joIe nahIM. tethI e maherAmane tyAMthI khaseDI nAkhavA ane majakura makAna tene havAle karI devuM." have A Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAmAM Ave che vacce eka rAsanA baMdAo 154 jene paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bAbatamAM AkhI duniyA jene tAbe che evA bAdazAhane hukama nIkaLyo che ke, "UMcA darajajAnA nAmadAra zAhajAdAe e maherAba banAvyuM che, te kAyama rAkha ane derAsara ane maherAbanI vacamAM maherAbanI pAsethI eka divAla caNI levI ke jethI e be vacce eka paDade thAya." eTalA mATe hukama karavAmAM Ave che ke, UMcA darajajAnA bAdazAhanA baMdAoe jyAre majakura satidAsa (zAMtidAsa)ne e derAsara maherabAnInI rAhe bakSisa ja ApyuM che, tyAre AgaLanI rIta mujaba te tene kabaje laIle ane pitAnA dharama mujaba jema cAhe tema temAM pUjA kare ane keI paNa mANasa temAM tene harakata ke aTakAva karI zake nahIM ane vaLI, keTalAeka phakIre, jeo tyAM mukAma karI paDyA che temane tyAMthI khaseDI satidAsane temanA taraphathI thatI aDacaNa tathA temanA taraphathI UbhA thatA kajiyAmAMthI mukta kare." ane vaLI amane evuM paNa jaNAvavAmAM AvyuM che ke, "bAvarI jAtane keTalAeka e derAsaranI ImAratane masAle lUMTI gayA che, to game te prakAre paNa e masAle pAchA meLavI majakura zamsane Apavo. ane je te lokee te masAle vAparI nAkhyuM hoya to temanI pAsethI tenI kiMmata laIne satidAsane ApavI, A bAbata A bAdazAhI pharamAna che ema gaNI, tenAthI viruddha yA UlaTuM keIe cAlavuM nahIM. lakhyuM tA. 21 mahine jamAdikalassAnI sane 1081. noMdha:- mathALe mahora-sikko zAhajahAMnA putra mahamada dArAzikehane -anuvAdaka sUcanA:- zrI. kRSNalAla mohanalAla jhaverIe anuvAdita karelAM A che pharamAnemAMnI hakIkatanuM samarthana kare evuM eka lakhANa zrI. haragoviMdadAsa dvArakAdAsa kAMTAvALAe lakhela "TacUkaDI cothI se vAto" nAmaka pustakamAMthI udhRta karIne ahIM pariziSTa rUpe ApyuM hatuM tene ame ahIM sArarUpe ApIe chIe. -saMgrAhaka Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 155 pharamAna seLayuM (3) nakalasAra bAdazAha zAhajahAMnuM ciMtAmaNi jaina maMdira pAchuM ApavAnuM pharamAna sAmAnya rIte evuM manAya che ke, "musalamAne hiMduone julamathI vaTALatA, temanAM devAla toDI nAkhatA, ane hiMdu dharmane ucheda karavA mathatA." paraMtu jyAre keTalAka musalamAna bAdazAha "AvAM kArya karavAthI pitAnA dharmane lAbha thAya che" ema gaNatA tyAre bIjAo "hiMdu-musalamAnene sarakhA gaNa, temane adalaInsApha ApavAmAM sarvadharmane mAna ApavAmAM Ave, anya dharma sAthe bhAIcAre vadhAravAmAM ApaNuM kartavya raheluM che" ema samajatA. bAbara, akabara, jahAMgIra ane zAhajahAM A bIjA varganA bAdazAhe thaI gayA. amadAvAdanA nagarazeTha zAMtidAsa jhaverIe ghaNu paisA kharacIne meTuM jena devAlaya baMdhAvyuM hatuM. zAhajAdA auraMgajhebanA hukamathI te devaLa teDI pADIne tene ThekANe masIda bAMdhavAmAM AvI. tethI nArAja thaI zAMtidAsa bAdazAhane phariyAda karavA dilhI gayA, zAhajahAMe zeThanI sarva hakIkata sAMbhaLIne nyAyanI khAtara pitAnA zAhajAdA dArAzikehanI sahIthI paravAne lakhI mekalya, temAM amadAvAdanA hAkemane evuM pharamAvyuM ke, teNe masIdane sthaLe navuM deruM bAMdhI ApavuM, jUnA devaLane je sarasAmAna musalamAnee laI lIdhuM hoya tene kabaje zeThane oMpa. have pachI keIe temane herAnagati karavI nahIM. tathA amuka amuka jaina tahevAre zaheramAM jIvahiMsA karavI nahIM. paradhama bAdazAhe je InsApha A te InsApha bIjA paradharmI mahArAjA bhAgye ja ApI zake. vaLI, bAdazAha zAhajahAMe jenenA pUjya zetruMjA parvatanI AsapAsa tema pAlItANumAM jIvahiMsA na karavAne paravAne kADhayo hate. e ja pramANe akabara ane jahAMgIra bAdazAhe paNa jIvahiMsA na karavAnA paravAnA kADhayA hatA, tathA jainadharmane madada Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 jaina para parAnA hitahAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa karavAnA hukamA karyAM hatA. AvA nyAyI khAdazAhe| musalamAne hAvA chatAM paNa temane mATe hiMduo vaphAdArI batAve emAM zI navAI ? zeDa zAMtidAsa haiTha, dilhI dvAra jai caDhathA, pAdazAha pAsa arja, ApavA tyahAM aDayA; deharA bAMdhI ApavA, masIda pADI nAkhavA, nyAyanA TharAva kIdha, zAha nAma rAkhavA. (-jaina satyaprakAza, varSa: 9 aMka 2, kramAMka: 98, pR0 47 thI 54) noMdha :- bhA. zAhajahAMe zAhajAdA mahammada dArAzikAhanA hAthe gujarAtanA sUbA zAyastIkhAna sUkSmA upara julasI sana 22, hIjarI sana 1058 mahinA jamAuddIla-jamAussAnI ( khIjA )nI tA. 21 mInA rAja I sa0 1648 julAI, vi. sa0 1905nA zrAvaNa mahinAmAM A mAna lakhI mokalyuM hatuM. teNe temAM * amadAvAdanA sarasapuranA zrIciMtAmaNi pArzvanAthanA jinaprAsAda asala hatA, tevA banAvI zAMtidAsa jhaverIne pAchA soMpI devAne bAdazAhI hukama karyAM hatA. ame upara A pharamAnanI be jAtanI nakale ApI che. temAMnI bIjI nakalamAM sane 1081 lakhyA che. te kayeA saMvata che te samajAtuM nathI. ( praka0 44 50 100) 6 pharamAna sattaramu' (1) nakala mA zAhajahAMe zeTha zAMtidAsa jhaverIne zatrujaya pahADa, pAlItANA gAma InAmamAM ApyAM tenuM pharamAna murAdna taraphathI maLelI sanada zAhajahAMnA dIkarA ane gujarAlanA sUbA murAdakhanne parziyana bhASAmAM lakhelI sanane tarajume maherAna khudAnA nAme sIla sAraThanI sarakAranA hAlanA ane bhaviSyanA hiMsAme zAhI Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 157 maherabAnIthI ane umedathI umadA thAya che. e hisAba rAkhanArAone mAlUma thAya je, "zAMtidAsa jhaverI je amIremAM pahelA darajajAnA che." temaNe amArA svargasamA darabAramAM badhA darabArIo samakSa jAhera karyuM che ke, "soraTha sarakAranA tAbAmAM AvelA pAlItANuM nAmanA gAma AgaLa zetrujA nAmanuM hiMdulekenuM yAtrAnuM dhAma AveluM che, ane AjubAjunA loko tyAM yAtrAe jAya che. "umadA darajajAvALA taraphathI maherabAnInI rAha e hukama karavAmAM AvyuM che ke, "amIremAM sauthI UMcA darajajAnA majakura Isamane A mAsamanI zarUAtathI majakura gAma InAma tarIke ApavAmAM AvyuM che," jethI A gAmane emanuM InAma gaNIne emAM kaI jAtanI dakhalagIrI karavI nahIM. AjubAjunA jillAnA tathA pradezanA leke A jagyAe nirbhaya thaIne yAtrA karavA Ave, A bAbatamAM tAkIdano A khAsa hukama jANe ene pALavAmAM keIe kasUra karavI nahIM. pavitra maherama mahinAnA 29 mA divase lakhyuM, amArA sArA rAjyanA 30 mAM varasamAM. da- namra sevaka alInakhAna nakala divAna kacerImAM rAkhI lIdhI che. (khare tarajume) (sahI ) gulAma mehIdIna-taraju karanAra (rakhepAnA kAgaLa praka. 44; pR0 102, praka. 44-gehelavaMza) pharamAna sattaramuM (2) nakala bATa zAhajahAMnuM zatruMjaya pahADa bheTa ApyAnuM pharamAna seraTha sarakAranA hAlamAM kAma karatA tathA bhaviSyamAM thanAra amaladAre, jeo sulatAnanI maherabAnInI AzA rAkhe che. tathA te maherabAnIne yogya gaNavA mAge che. temane mAlUma thAya ke sIla Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa gUE ul akarAna (eka khitAba che.) zAMtidAsa jhaverIe svarga samAna amArA darabAramAM eka arajadAra tarIke araja karI jaNAvyuM ke, "sadarahu sarakAranA tAbAnA paragaNAmAM meje pAlItANuM nAme eka gAma AveluM che, temAM hiMduonI pUjAnuM eka sthAna jene zetruje kahe che te AveluM che, ane tyAM AsapAsanA mANasonI tIrtha mATe jAtrA karavA Ava-jAva thayA kare che." tethI UMcA darajajA ane umadA padavIvALA (bAdazAha)ne hukama kADhavA tathA pradarzita karavAmAM Ave che ke, pAnakhara RtunI zarUAtathI (picIla mahinAthI) majakura meje (gAma) upara jaNAvelA gUnhe ul akarAnane ame maherabAnInI rAhe InAmamAM ApyuM che. * (amane A pachInuM lakhANa maLyuM nathI.) (jUojaina satyaprakAza kamAMka-98) noMdha:- bA zAhajahAMe julasI sana 30, mahine maherama ulaharAmanI tA. 29mI, hIjarI sana 1066, I. sa. 1656, vi. saM. 1713nA kArtika sudi 1nA reja gujarAtanA sUbA zAhajAdA murAdabakSa (I. sa. 1654 thI 1657) upara A pharamAna lakhI mokalI zeTha zAMtidAsa jhaverIne zatruMjaya pahADa- pAlItANuM InAmamAM Apela hatAM. bALa akabare A hIravijayasUrine tathA bA. zAhajahAMe zeTha zAMtidAsa jhaverIne zatrujya tIrtha-pahADa bheTa-InAma tarIke ApyAM hatAM. AthI ja pAlItANAnA ThAkare jyAre zatruMjaya tIrthane muMDakAvere levAnuM nakakI karyuM tyAre teNe jaina munivare ane zeTha zAMtidAsa jhaverInA vaMzajone muMDakAvere levAnuM mApha jAhera karyuM hatuM. (rakhopAnA kAgaLa) vizeSa oMdhaH bAzAhajahAMe amadAvAdanA nagarazeThane upara mujaba cAra pharamAne ApyAM hatAM. te pikInuM. phaTa naM 14 hIjarI sana 1045, vi. saM. 1692mAM. phaTa naM. 15 hIjarI sana 1054, vi. saM. 1701 bhA. su. 1. phaTa naM. 16 hIjarI sana 1058, vi. saM. 1705 zrAvaNa. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A. jagacaMdrasUri k. na. 17 hIjarI sana 1066, vi. sa'01713mAM ApyAM hatAM. pharamAna na. 17 thI spaSTa thAya che ke mA zAhajahAMe julasI sana-30 mAhama ulaharAma mahinAnI tA. ra9 mI, hIjarI sana 1066, sane 1656, vi. sa0 1713 kA. su 1nA rAja gujarAtanA sUbA zAhajAdA murAdamakSa (I sa0 1654 thI 1657) upara pharamAna lakhI mekalI zeTha zAntidAsa jhaverIne zatrujaya pahADa tathA pAlItANA InAmamAM ApyAM hatAM. have kramAnA khAmata vizeSa A pramANe maLe che.HzrIdra paramAra lakhe che keH - zrI zAntikAse A rUpaiyA mATe auraMgajheba pAsethI hIjarI sana 1061nA dhIrelA jihuja mahinAmAM pharamAna meLavyuM. A pharamAnamAM te vakhatanA gUjarAtanA dIvAna rahematakhAna ane sumA navAjhakhAna para uparokta karaja peTe vinA vila'e rAjyanI tIjorImAMthI eka lAkha rUpaiyA bharapAI karavAnI tAkIda karavAmAM AvI hatI. 159 auragajhebanu agatyanuM pharamAna zrI zAntidAsa zeThane hIjarI sana 1070nA rajjaba mAsanI 10 mI tArIkhe auraMgajheba pAsethI eka kramAna maLyuM, emAM zrI zAntidAsanI kadaradAnI karavAmAM AvI hatI. ane te mATe zatru Mjaya, junAgaDha najIkanA giranAra ane zirAhI rAjyane Apyu ema traNe pahADa bheTa ApavAmAM AvyA hatA. pa te para thatA ghAsacArA sAga baLataNu paNa zrAvaka kAmane aNu karavAmAM AvyA hatA. A pharamAnamAM amaladArAne tenA amala mATe khAsa tAkIda karavAmAM AvI hatI. anya rAjAe zrI zAntidAsane saMtApe nahIM malke temane sahAyabhUta thaI ne peAtAnI kRpA meLave tenI khAsa noMdha paNa che. uparAMta te vakhate dara varSe jamIna jAgIranI sanada tAjI karAvavI paDatI hatI. te nahi karavAne paNa temAM ullekha che. chevaTe kmAnamAM lakhyuM che ke " je Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa keI prAnta ane pahADa ame (zrI zAntidAsane) soMpyo che, te mATe koI dave ke AkramaNa karaze to te lekanI badaduA ane allAhanI tyAnatane pAtra karaze. (tA. 28-4-196ranuM gujarAta samAcAra, varSa-31, aMka-135 pR0 9) A lekha uparathI tAravI zakAya che ke bATa zAhajahAM tathA zAhajAdA auraMgajhebe gujarAtanA subA navAjakhAna upara hIjarI sana 1061mAM eTale visaM. 1708 zeTha zAntidAsanI rakama pAchI vALavAnuM pharamAna mokalyuM hatuM. (2) bATa auraMgajhebe hIjarI sana 1070nA rajaba mahinAnI. tA 10mIe vi. saM. 1717 citra sudi 9, 10 ke 11nA roja sane 1960nA phebruArImAM zeTha zAntidAsane zatruMjaya, gIranAra, Abu tIrtho InAma ApyAM. amArI IcchA che ke-A baMne pharamAne joyA pachI bhaviSyamAM A ItihAsanA chellA prakaraNamAM ke bIjI AvRttiomAM vizeSa prakAza pADa. pharamAna 18 thI 23 11me, bA muhIudIna mahammada auraMgajheba AlamagIra (paricaya mATe jUe pra. 44 pR0 103 thI 105) (rAjyakALa:- hIjarI sana 1068 jilkAda tA. 1 thI sana 1118 jilkAda tA. 28 sudhI; tA. 23-7-1658 thI tA. 21-2-1707 sudhI; vi. saM. 1715 nA zrA, su2 3 thI vi. saM. 1763 phAi va0 14 sudhI) tenuM mULa nAma muhauddIna mahammada auraMgajheba AlamagIra hatuM, AthI te ane mahammada dArA zikohanA nAme vacce bhramaNuM UThe che. bALa auraMgajhebe jenAcAryonA upadezathI vividha pharamAna ApyAM hatAM, je ke te maLatAM nathI paNa itihAsamAM tenA ullekha jovA maLe che, te A pramANe- pharamAna aDhAramuM : bA, oraMgajhebe bha0 hemavimalasarinI paraMparAnA paM pratA5kuzaLane InAmamAM pAMca sAta gAma ApI pharamAna ApyuM. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A. jagaccadrasUri pharamAna AgaNIsamu' :-- mA. auragajhebe saM0 1750 mAM AgarAmAM bha. vijayaratnasUrinA AjJAvatI ane mahA. semavijaya gaNinI para'parAnA 50 lAlavijayagaNa tathA 50 saubhAgyavijayagaNine zAMtipUrNAMka rahevAnuM pharamAna ApyuM hatuM. (-jUe, 50 saubhAgyavijayagaNikRta tItha mALA ) pharamAna vIsamu':~ khA. aura'gajhebe tapagacchanA bha0 vijayaratnasUri tathA 50 bhImavijaya ga0nA upadezathI ane auraMgajhebanA sUbA asata khAnanI preraNAthI, 50 bhImavijaya gaNine pharamAna ApyuM ke * ajameranA sUtreA ajamera, meDatA, seAjata, jayatAraNu, ane jonapura vagere zaheranA jeneAnA upAzrayA jeNe jeNe dakhAvyA hAya tenI pAsethI pAchA laI jainasa gheAne suprata kare. (-jai 50 i praka0 44, pR. 105, praka0 58 50 bhIvijayarAsa; gadya gujarAtI paTTAvalI, paTTAvalI samuccaya bhA. 2 pR0 259 ) 161 pharamAna ekavIsamu-- khA. auraMgajhekhanA sUbA mahammada Ajhame peAtAnI sUkhAgIrI (i0 sa0 1703 thI 1705; vi. sa'0 1760 thI 1763)mAM " sarvIsanyAsI ane kIrAne amadAvAda ahAra cAlyA javAne hukama karyAM hatA. (saM0 1760 ) teNe bha. vijayaratnasUri (sa0 1732 thI 1773 )nA upadezathI sau sanyAsIne amadAvAdamAM rahevAnI chUTa ApI te hukamane pAche. kheMcI lIdheA. (-praka0 44-pR. 105) * 12 bA- bahAdura Alama pahelA. (praka0 44, pR0 106) ( rAjyakALa :- hIjarIsana 1119 vilaavvala tA. 18 thI 1124 mahAma tA. 24, tA. 8-6-1707 thI 18-2-1712 caitrAdi sa 1764 aSADa vide 4 thI sa'0 1768 kA 107 sudhI). 21 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3je [ prakaraNa pharamAna bAvIsamuM - jaina sAdhune kupAkatIrtha InAma ApyAnuM pharamAna bA, zAhaAlama bahAdurazAhanA. haidrAbAdanA sUbA mahammada yusuphakhAne visaM. 1667nA citra zudi 10 ne ravivAre puSya nakSatra ane vijaya muhUrtamAM bhaTTA, vijayaratnasUrinA samaye tapagacchanA maha0 megharSigaNinI paraMparAnA paM. dAmaSigaNinA ziSya paM. kesara kuzaLagaNine kulpAka tIrtha bheTa ApyuM ane jenasaMghe tene jIrNoddhAra karI paMnyAsajInA hAthe temAM bha0 mANijyasvAmIRSabhadevanI pratiSThA karAvI. (jUo kupAkatIrthanA zilAlekho.) pharamAna trevIsamuM - hIravihAra mATe jamIna bheTa ApavAnuM pharamAna sUbe mahammada yusuphakhAna 50 kesarakuzaLagaNine bhakta hate. AthI teNe temane haidrAbAda zaheranI bahAra jagadguru A0 hIravijaya sUrine hIravihAra (dAdAvADI) banAvavA mATe meTI jamIna InAmamAM ApI. saMghe tyAM hIravihAra baMdhAvyuM. tyAre tapagacchamAM saunuM hIravihAra (dAdAvADI) banAvavAnuM vizeSa lakSya hatuM. (praka. 44, praka. 55 tathA 58-mahorA udyota vi.gaNinI 7mI paraMparA) paNa AsamAnI sulatAnI vakhate te hIravihAra nAza pAmyo ane haidrAbAdanA prasiddha jaina amarazI sujAnamalajInA samaye te jamInano paTTo, pharamAna paNa nAza pAmyAM. te pachI kharataragacchanA saMghe tyAM A0 jinakuzaLasUrinI dAdAvADI banAvI che, je Aje dAdAvADI tarIke prasiddha che. A jamInanuM pharamAna ke paTTo maLatAM nathI, paNa sau koI jANe che ke-sUbAe A jamIna paM. kesarakuzaLagaNine ApI hatI amane lAge che ke A jinakuzalasUri ane 50 kezarakuzalagaNi e bannenAM nAmamAM kuzala zabda hevAthI te sthAna dAdAvADI banyuM hoya. (juo--sane 196rane haidrAbAdanA "jena sevAsaMghane vize vAMka50 46 tathA praka. 44 50 106) Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhAsIsa ] tapasvI hIralA A jagaccaMdrasUri 163 14. bA. pharUkhazeara :-( paricaya mATe jUe praka0 44 pR0 107) rAjyakALa :- hI. sa. 1124 jilajja tA. 23 thI 1131 204041 tA. 8 sudhI, tA. 10-1-1713 thI tA. 17-2-1717 sudhI, vi. saM. 1769 mahAvide 10 thI 177pa kA. su. 9 sudhI. A bAdazAhe jainAcAryuM ane jainagRhasthAne vividha pharamAnA ApyAM hatAM. 32bhAna naM. 24bhu : jainAcArya ne bahumAna karavAnuM pharamAna H-- mULa pharamAna urdu` lIpImAM che. temAM akSaraza: nIce pramANe samANu che: 'isa neka ghaDI meM yaha pharamAna jArI huA. jisakI enAyata pharza hai, aura isa para yakIna karanA jharurI hai. cuMki sAbika tarIke para baDI saltanake takhtako bulaMda karanevAle, aura sabako vasI riyAsata ke alama gADanevAle, takhtazAhI para baiThanevAle, saltanata ke kavAnI aura baDAIkI halIlako, majabuta karanevAle, saphAI aura baramujhIda ke camakadAra motI, hakka pasaMda hakIkatakI buniyAda jyAdA kAnUna aura ekatAI ( khudA) ko pahecAnanevAle, bAdazAha jamazeda jaisI ijjata rakhanevAlA, saramAye ( Capital) kA mAlikA khUdAko dekhanevAlA, saccAIse vAkipha hajharata ( khAlIjIlla ) ( pharukhaziyara bAdazAha ) ne aneka zakala suha upamAna, virAjamAna, ijhajhatakI majalIsake jhInA, parama sataguru, jagataguru, jagatazrIpUjya, svAmInAtha, jagata AcArya, paramasvarUpa, dharamajagata, - cakravartI, ThAraka bhaTTAraka indarisiMha mahaMta sirijI mahArAja jaina bAdazAha strIkAra istutaraMka birAjamAna zrI bAbAjI haza selajI aura svAmI sAhaba - bhadrajI devasiricaraNa ko " jo baDA maratabA aura bulaMda pAyA rakhate hai, apane tarpha bAdazAhane zarpha bAriyAbI bakSI (mulAkAta ApI ), aura duA dete vakhta" tAjhIma Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 jaina paraMparAnA chatahAsa--bhAga 3jo [praz sASTAMga daMDavata bahu praNAma ke sAtha, jo takhta khAsa para do Asana jamA kara, hajharata ardA akadasta ( pharukhaziyara bAdazAha ) ke sAmane beThanenI ijhajhata rakhate hai. aura takhtakhAM chAyAdAra chatra chula ( cAmara) AphatAbI ( loTA ) .... aura sone cAMdI kI dastI (chaDI) vagairaha ye tamAma zAhI julusa bAdazAhI ke tarpha se najhare neyAza ( bheTa ) diyA huA hai. aura ye ijjata mahephUjha aura jArI rakha kara tamAma kauma ho nadi (hiMdu ) aura musalamAna vagairAha ko ( hukama diyA jAtA hai ) ke " ijhajatase peza Akara majakurake Age najhara neyAjha ( bheTa ) de aura sataguru pUjya samajheM aura ye maratabA AyaMdA mukarara ho jAya. 13 " cAhiye ki muajhajhada ( ijjatavALA ) zAhajhAde sAheba, akhtedAra vajhIra, saltanata aura khilAphatake pAya takhtake baleda maratabA umarA jAgIradAra, karoDagIra ( TolaTeksa lenevAle ), mukkAma ( hAkema ), ugmAla ( AmIla ), mutsaddI, jo bAdazAhI kAmake, aMjAma denevAle hai. sarakAra dolatamadAra ke tamAma mahAlata ke jhamIMdAra, rajavADe, aura khAsa Ama tamAma maLaluka ( prajA ) hamezA hamezA inke hukamoM kI tAmIla ( tAbedArI) meM apatI nekabakhtI samajheM " 'majhakurako sataguru, pUjya, hajharata, zrIjI, jAnakara sASTAMga daMDavata bahu praNAma kareM, aura sAla basAla hara phasala meM hara jagaha eka rupayA eka nAriyala bheMTa caDhAveM. aura majhahavI kAnUnameM inakI pairavIse bahAra na jAya aura tamAma kaumake loka apanA guru samajheM. " aura jo koI isa mAmalemeM jarA bhI pharka karegA vo dInake khilApha 66 hogA. " khAsa kara tamAma bakkAla aura jaina loga inakI tarapha tabajjuha karake, ' apane majhahaba para raha kara ' inakI khidamata karane ko saccI ibAdata jAne. " Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ custAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagaccadrasUri 165 aura jo koI jainIke kAnUna aura mazakura ke hukamase TeDA ( ADo ) hokara calegA. to, " apane majhahabakI kitAboM ke mAphika " ina svAmIke sajA denemeM (mULa pharamAnano keTaloka bhAga ahIM nAza pAmyo che. ) tamAma hodda apane hArI ( Leader ) jau tAzIma gaura mavolI... (reM), aura siMhAsana para viTAjara, apanI tAtane mutAvijJameMTa cheM... hoM mazakura svAmI sAhabAna ke ijjata akajhAI narake rozana karanevAle hajhUra ke tarpha se (kI jA rahI hai ) pazI ( pachI) "isa pharamAna jo mautakI taraha maTajI hai. " kisI tarahase khilApha na kareM. ora lIkhe hue para amala kareM / / tArIkha 1 zAvAna mahinA sana 1 julusa mobhallA ( rAjyAbhiSekanuM pahelaM varSa ) meM likhA gayA. i pharamAnake pIche kI mohara. sipAhasAlAra yAra vaphAdAra phidavI kulbulamulka yamInaddaulA saiyada abdullAkhAna bahAdUra japharajaMga mahammada pharukhaziyara bAdazAha gAjhI hIjarI 1125 ( i0 sa0 1713 ) noMdha:- AA0 pharUkhazIyare jaina bhaTTAraka devendrasUri 'te jhUlasI sana-1 zAmabAna tA. 1 lI, hIjarI sana-1125, I sa0 1713, vikrama saMvata 1770mAM phArasImAM upara pramANe pharamAna ApyuM hatuM. amane zireAhI rAjyanA rAhiDAgAma "nA eka jaine visa. 2003nA cAmAsAmAM A mULa mAna vagere ApyAM hatAM. tene A kamAna, eka seAnI pAsethI junA kAgaLA ane jUnAM pustakA sAthe maLyuM hatuM. te sAnInA dAdAne kAI yati sAthe gADha saMbaMdha hatA. tyAre tenI pAsethI te sAnInA dAdAne A kAgaLA pustakA vagere maLyAM hatAM. A kramAnavALA bhaTTArakanA uttarAttara saMbhava che ke te yativara vArasadAra heAya ? ** ** A ramAnanI banne bAjunA pheATA tenuM urdu lIpIne badale " nAgarI lIpI"mAM pUruM lakhANu, ane tene gujarAtI anuvAda zrI hirena zAhe visa0 2018 aSADa vada 13 tA. 29-cha 1962, ravivAranA dainika sa Mdeza patranAM varSa 40 aMka 315nAM 7 mAM pAnAmAM prakAzita karAvyAM che. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa A pharamAnamAM bAdazAhI sahI sikkAo sAthe banne bAju lakhANa che. ame A pharamAna amadAvAdanI jaina saMsAyaTInA "zrI jaina prA vidyAbhavananAM zrI cAritravijaya jaina jJAna maMdiramAM mukAyuM che. ame A pharamAna muMbaInA " prInsa opha velsana myujiyama"mAM Agama prabhAkara pUjya muni mahArAja zrI puNyavijayajI ma. mAraphata mokalI, sApha karAvyuM che. A pharamAnanuM pATha vAMcana, ane gujarAtI anuvAda. amadAvAdanA khAnapura saiyadavADAnA vatanI ane amadAvAdanI gUjarAtI varnA kayUlara sosAyaTInA (vidyAsabhA)ne saiyada "abUjhapharadavI" pAse taiyAra karAvyAM hatAM. je pATha vAMcana upara nAgarI lIpImAM ApelA che. pharamAnamAM jaina bhaTTAraka indrasUrinuM nAma vaMcAya che. paraMtu amane lAge che ke A0 IndrasUri te bhaTTAraka devendrasUri heya. sau koI samajI zake che ke urdulIpImAM rekhAkSaranI yojanA che. AthI devendrasUri nAma lakhavuM hoya to devIMdasUri athavA devaddhasUri evAM nAma saralatAthI lakhAI jAya tema che. te samaye bha0 indrasUrine spaSTa paricaya maLatuM nathI. ame jaina paraMparAnA ItihAsamAM pahelAM (praka. 40 pR. 434 thI 437)mAM rUdrapallI nagara ane saM. 1501 sudhInI rUdrapallIgacchanA bhaTTArake yationI paraMparA batAvI che. temaja have pachI (praka51nA prabhAvake vibhAgamAM) rUdrapallI gacchanA bhadvArake-kulaguruonI chellI paraMparA ApavAnA chIe. tenA AdhAre nakakI che ke-rUdrapalI ganI dahInI gAdIe bha0 jJAnasAgarasUri tathA AgarAnI gAdIe bha. devendrasuri thayA hatA. AthI khuzI pUrvaka tAravI zakAya che ke- bALa pharUkhazeare vi. saM. 170 mAM AgarAmAM bha. devendrasUrine temaNe bAdazAhanuM kuTuMba ke rAjya ke prajA upara karela ke I meTA upakAranA badalAmAM bahumAna karavAnuM A pharamAna ApyuM hoya. pharamAna pacIsamuM. bAda pharukhaziyare zeTha mANekacaMdane zeTha padavI ApyAnuM pharamAna sUcanA :- bAdazAha pharukhazekhare baMgALanA navAba murzida-kulIkhAnA AgrahathI julasI sana 3, hIjarI sana 1127 jilahIja mahinAnI tA. 8 mI Isa. 1715, vi. saM. 1771mAM zeTha mANekacaMda zeThanI padavI ApI, maNithI maDhelI "zeTha" akSaravALI mahora (bille) ApI, ane pharamAna lakhI ApyuM. (praka. 58 jagata zeTha vaMza) Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 167 jagaDuzeThane apAyela pharamAna pha. naM. 25 mANekacaMdane zeTha padavInuM pharamAna - paramezvaranuM nAma (lAla zAhImAM) IzvaranuM nAma (gaLamahera) 11 12 putra mIrazAha AmIra taimura sAheba kerAna putra zAhaAlama bAdazAha (dakhata lAlazAhImAM) AdazAhe 10. putra AlamagIra 6 mahammada maInuddIna AlamagIra zAnI phArakhazAera bAdazAha gAjI pharmona abula maja:phara sulatAna AbusaiyadazAha mahammada zAha sulatAna 1125 mahammada phArakhazAera putra AjImakhAna abula majAphara majuddIna AlIma gIra zAnI bAdazAha gAjI sana Ahada kh bAdazAha zAhajAhAne putra k umerakhazAha bAdazAha putra chaa challa #lika Ple chafte k kk kh A jaya ane maMgaLayukta samayamAM A mahAmAnya ane vizvAsagya AdezathI mANikacaMdane A cirasthAyI rAjya taraphathI mANekacaMda zeThane khitAba maLe che. prastuta rAjyane samudAya vartamAnakAlIna ane bhaviSyakAlIna hAkima sTApha ane mutsadI vigerene ucita che ke teo ulikhita vyaktine zeTha mAne. AmAM vizeSa Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa yatna karavo Avazyaka che. e pramANe hajUra Ali taraphathI tAkIda karavAmAM AvI che. Iti tArIkha 8 jilahajaja. (pRSThanI pAchalI bAjumAM A prakAre lakhyuM che.) je mahAmAnya, rAjyapratiSThAnA AdhAra svarUpa, je sAmrAjyanA vizvAsu, saMbhrAnta (prazasya) vaMzavALe, ucca padAdhikArI tathA zaktisaMpanna je rAjya tathA dhanane baMdebasta karanAra, je talavAra lekhinI calAvavAmAM atikuzaLa, je patAkA uDAvavAmAM samartha je (mahAra) sAre baMdebasta karanAra, niramahammada phArakhazAera pakSa vajIra, je sAmrAjyanA bAdazAha gAjI AlA kaThina vyApAramAM AlaMbana dullAha zepA sAlAra svarUpa, je vajIra maMDapamAM IyAra bAukAphirI vizvAsa ane baMdhu, te ja kutabala mulaka e mina- minulA bahAdura jAphara jaMga holA saiyada abadanAM zepa sAlArane senAniveza bahAdura jAphare jaMga. barAbareSa noMdha:- bA0 pharakhazAere julasI sana-3, hIjarI sana-1127 jilahI ja mahinAnI tA. 8 mI IsaM. 1715 vi. saM. 1771mAM murzidAbAdanA zeTha mANekacaMdane baMgALanA navAba muzidakulIkhAMnA AgrahathI zeThanI padavI ApI hatI. ane upara pramANe pharamAna ApyuM hatuM. bAdazAhe A pharamAnamAM mogalavaMzanA bAdazAha taimurathI AraMbhIne potAnA sudhInAM bAdazAhanAM nAma ApyAM che. zrI nikhilarAya bIela. teNe baMgAlI saMvata 1319mAM e baMgALI bhASAmAM jAtazeTha nAme pustaka banAvI prakAzita karAvyuM hatuM. aMgreja sarakAre tene japta karAvyuM. AthI tenI nakale Aje maLI zaktI nathI. A jagata zeTha pustakanA pariziSTa mAM dilhInA bAdazAha taraphathI jagatazeTha ane jagatazeTha vaMzajone maLelAM zeTha padavI ane jagatazeTha padavInAM cAra pharamAno prakAzita thayAM che, ame tenA AdhAre ahIM. pha. naM. 25, ra9 nA gujarAtI anuvAda ApyA che. jenI nakale zrI cAritra vijayajI jaina jJAnamaMdira amadAvAdamAM che. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gumAlIsamuM ] paravI hIralA A0 jagacaMdrasUri 17mo bAda mahammudA-(parIcaya mATe juo pra. 44 pR0 108) rAjyakALa :- hIjarI sana 1131 jillAnI tA. 15 thI 1161nA raviussAnI tA. ra7mI tA. 19-0-171thI 16-4-1748 sudhI. hIdI vi. saM. 1776 bI. A0 va. rathI vi. saM. 18 05 vai0 vada 0)) sudhI. pharamAna naM. 26H - zeTha phatecaMdane jagatazeTha padavInuM pharamAna IzvaranuM nAma paramezvaranuM nAma ebane zAha Alama bAdazAha zAha mahammada nAsirUddina abulaphatteha zAha abula phatteha nAsirUdina ebane mahammada jAhAna sAha bahAdura bAdazAha gAjI sAheba kerAnI zAnI ebane AlamagIra bAdazAha - - - bAdazAha gAjI | ItyAdi -- A jayayukta ane AnaMdayukta samayamAM A cirasthAyI sAmrAjayasUryanA kiraNasamA jaganmAnya ane jagatane vaza karanAra AdezathI zeTha phatecaMdane vizvAsa tathA gauravanI sAkSIrUpa "jagazeTha pada" tathA paherAmaNuM arthAt aMbADI-hAthI, temaja tenA putra AnaMdacaMdane "zeTha pada" tathA paherAmaNa, samarpita karavAmAM Avela che. pravartamAna rAjyane samudAya AjanA tathA bhaviSyanA hAkima, sTApha tathA mutsaddI vagerene ucita che ke, ullikhita zeTha phatecaMdane "jagazeTha phatecaMda" temaja temanA putrane "zeTha AnaMdacaMda mAne. A bAbatamAM dareke vizeSa prayatna tathA khyAla deve Avazyaka che. 4 sAla jalusa 12 mI rajaba tArIkha. (pAchaLanA pAnA para A pramANe lakhela che.) je rAjya tathA rAjanItinA mahattva tathA gauravano jANakAra che, je rAjadharmanA gUDhatatvane jJAtA che, je yuddhamAM AgaLa cAla Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uDADavAmAM dina vyApAramAM na na ulaka jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3je [ prakaraNa nAra tathA sainyadaLane paripAlaka che. samAcita vicArane denAra, je sAmrAjyane vizvAsu, prazasya vaMzavALe, uccapadAdhikArI, zaktisaMpanna, je rAjya tathA dhanane baMdobasta karanAra, je patAkA uDADavAmAM samartha, sArI vyavasthA karanAra, nirapekSa vachara, je sAmrAjyanA kaThina vyApAramAM avalaMbanarUpa, je vajIra maMDaLamAM vizvAsu ane baMdhu (che) te ja nijAma ulamuka phatega bahAdura sapA sAlAra senAniza barAbareSa nijAma ulamuka. naMdha:-bAdazAha mahammade julasI sana 4, rajajaba mahinAnI tA. 12mI, hIjarI sana 1134, Isa. 172 (athavA 17ra4) vi. saM. 1779 (athavA 1781)nA roja muzadAbAdanA zA phatecaMdane jagatazeThanI padavI ApI, maNithI maDhelI "jagatazeTha" akSaravALI mahora ApI zirapAva Apo ane pharamAna lakhI ApyuM. tathA temanA putra AnaMdacaMdane zeTha padavI ApI. (praka. 58-jagatazeTha vaMza) pharamAna sattAvIsamuM amadAvAdanI prajAe nagarazeTha khuzAlacaMda ane nathuzAha vagerene vaMzaparaMparAnA hake jakAtane cAra AnA bAMdhI ApyA tene paTTo (hIjarI sana 1137, Isa. 1725, vi. saM. 1782) jamAbaMdI upara dara seMkaDe cAra AnA rAjezrI kumAlasadAra tathA lakhataMga vartamAna bhAlazahera, amadAvAda. zAlIAzI. akhaMDita lakSmI alaMkRta rAjamAna snehAMkIta raghunAtha bAjI. rAva AzaravAda tA. namasakAra sahura sana zalAsa baMmazana Ava alapha nathuzAM valada khuzAlacaMda nagarazeTha zahera majakura emaNe hajuramAM AvIne araja gujArI ke ame zeTha asalanA vatanadAra bAdazAhanI cAkarI karatA AvyA chIe, ane sane 1137nA varasamAM hamIdakhAnanA manamAM marAThAonI phoje AvIne zaheranI AsapAsa maracAM dIdhAM ane zahera laIne raiyata luMTavI evI dhAstI nAkhI. te uparathI udyama vepAra save zaheramAM baMdha thayA. zaheramAMthI koI Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri bahAra jaI AvI na zake evuM thayA uparathI zaheranA zAhukAra vagere leke ghaNuM ja herAna thayA. te uparathI amArA tIrtharUpa khuzAlacaMda emaNe mahenata tathA dhIrajathI mareThA saradArane maLIne sarakAramAM gAMThanA pisA kharaca karIne mareThAonI phajenA maracAM uThAvAthI zaheramAM udyama vepAra sAre cAlavA mAMDyo. te mATe zaheranA zAhukAra vagere leka ghaNu khuzI thayA, ke "khuzAla caMde pitAnI gAMThanA paisA kharca karIne zaheranA vAstu ghaNu kharAba thayA." emanA vaDe ApaNuM karA tathA mANasa tathA mAlamIlakata, jaNasabhAva sarave rahyuM, evaDe ahesAna sarvane upara emaNe karyo. emane ApaNe zuM ApavuM evuM kazeradAsa valada raNachoDadAsa tathA avacaladAsa valada valabhadAsa tathA mahamada valada abadula tathA hebAva abadula AkAM valada zAhaMtabhAI e cAra mAtabara zAhukAra ane bIjA sara zAhakAra ane udyamI samasta vepArI leka vagere maLIne vicAra karyo ane pitAnI khuzarajAvaMdIthI "mahAla koTavAlanI chApa tathA keTa manIAra zahera majakura ahIM Ama daraphatI thaIne mAlanI kIMmata sarakArane hAMsalamAM TharAva thAya. te uparathI sarakAranI jamAbaMdI sivAya saiyatanI nIsabate dara seMkaDe cAra AnA pramANe amArA bApane putra-putrAdi vaMza paraMparA karI ApazuM." amAruM rAjInAmuM karI ApyuM che, tathA A pramANe kamarUdInakhAna vajIra bAdazAha dallIvAlAne paramANe mecInakhAna ahIMnA subA emane kAgaLa zIkkA sahita tathA zaheranA musaddI, kAjI, bakSi tathA vakAena nagara tathA savAne nagAre emano kAgaLa sikkA sahita karI Ape che. e pramANe bhegavaTe cAlato Avyo te uparAMta amArA khuzAlacaMda gujarI gayA te vakhata mAjI subA kamAlu dInakhAna bAbI emanI pAse sadarahu pramANe kAgaLapatra jAhera karyA te uparathI riyatanI rajAvaMdIthI sadAmata bhegavaTA pramANe amArA nAme kAgaLa sIkkA sahIta karI Ape che. ema Aja sudhI cAlatuM AvyuM che te mATe hAla sarakArane amala thaye. ane ame sAheda cAkarIne umedavAra chIe to sAheba maherabAna thaI te Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17ra jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pahelAnI hakIkata tathA zAhukAranuM rAjInAmuM tathA subA tathA musaddIe emanA kAgaLa tathA bhegavaTe cAlato Avyo che te dilamAM UtArI A pramANe hAla karAra karIne kAgaLa ApavA joIe mATe te uparathI dilamAM AvatAM emanA vaDIla purAM puravathI eka niSThAe sevA karatA AvyA che. teo sAheba cAkarInA umedavAra che, emanuM calAvavuM jarUra tathA raiyate khuzIthI pitAnI rAjI rajAlaMdIthI cAra AnA karI ApyA te pramANe rAjInAmu tathA sUbA mutsaddI emanA kAgaLa che tathA Aja sudhI bhagavaTe cAlate AvyuM che. evuM jANIne emanA upara maherabAna thaIne sadarahu pramANe nathuzA emane keTa pAravAne tathA chApe keTAM maNIAra tathA zahera majakura AhIM Amada raphatI mAla kIMmata TharAva thaze te mAla upara seMkaDe cAra AnA pramANe sarakAranI jamAbaMdI sivAya riyatanI nIsabata sadA mata pramANe karAra karI ApIne A kAgaLa karI Apyo che to sadarahu pramANe raiyata rajAbaMdIthI riyata nIsabata tathA emanA putra-putrAdi vaMzaparaMparA emanI tarapha cAlu rAkhavuM. dara varase navA kAgaLanI jarUra na rAkhavI. A kAgaLanI nakala rAkhIne asala kAgaLanI jarUra na rAkhavI, A kAgaLanI nakala rAkhIne asala kAgaLa bhegavaTAdArane pAcho Apo. sArAMza vAta e ke zAhukAranI rajAbaMdIthI sadAmata cAlatA AvyA pramANe calAvavuM jANavuM. caMdra 19 jamAdIlAkara kharaAMganA mahAranaba. AdI masarae rasululahA kAcha mustaphIdakhAM 1150 | nakala asala mujaba che, agAunA dIvAna marahuma merInakhAna tathA pistaranA kAjI marahuma abadula ahamadakhAna tathA marahuma bakSI amAuladArakhAna tathA hakIkata lakhanAra kabIra alI khAna marahumanA mehathI Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagaccadrasUri 173 zAkhIta thayelA karAranAmA evI rIte ke A nIce lakhelA mANase ekarAra ane kabula kare che. temanA nAmanI yAdI. zivaradAsa raNachoDadAsa. kavalaneNa raghanAthadAsa jecaMda mallama. bhukhaNadAsa alAkhIdAsa tArAcaMda mArArajI. mahamada amaphula vAhIDha. vigere amadAvAdanA vepArIo tathA sADhAgara jata sane 1137mAM dakhaNI luMTArAe bhArI phAja laI amadAvAdane luMTavA tathA tyAMnA rahenArAone mArI nAMkhavA tathA kedI banAvavAnA irAdAthI zahera upara gherA ghAlyA hatA, ame vagere zaheranA rahenArAone tyAMthI bhAgI javAnuM athavA teenA hAthathI chuTA thavAnuM sujhatu naheAtu. evA kaThaNa vakhatamAM amArA jAnamAla macAvavAne mATe zeTha khuzAlacaMda lakhamIdAsa bIna zAMtidAsa jhaverIe ghaTatI tara66da ane keAzIza peza paheAMcADI pAtAnA gharanA ghaNA paisA kharacIne amene te luTArAenA hAthathI bacAvyA. te mATe ame amArI khuzIthI ekarAra karIe chIe ke-amadAvAdanA keAThAnI chApanA kopaDe pAchaLa amArA mAlamAMthI sekaDe cAra AnA sadarahu zeTha tathA temanI elAdane ApatA rahIzu. te nA ApavAmAM kazI tarehane vAMdhe ke kasura karIzu nahI, te amArA A karArathI ameA krIzuM nahI. mATe A rAjInAmAnI rAhe lakhI ApIe chIe ke bIjIvAra kAma Ave tA. 10 mI mAhe zAkhAna sane 1137. abubakara zAhAbhAI anamALIdAsa geAkuLadAsa suMdaradAsa kevAdAsa. thAvarajI mallama. asala uparathI ukalyA mujaba tarajume munazI husenaalI gulAmaalI sahI da: peAtAnA asala tarajumA uparathI nakala mukAbala karanAra prANajIvana nathubhAI ra. kArakuna, zrAvakA taraphathI mAgI tA. 28 juna sane 1883 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa ApavA hukama tA. 28 juna sane 1883. taiyAra karAvI ApI tA. 29 juna 1883. kharI nakala ATa piTa ejanTa (2) mazAla tathA pAlakhInI sanaMda. ma AbadAgIrI tathA mazAlanA pagAra sanaMda rAje zrI kamALazadAra varatamAnabhALa zahera amadAvAda geTa zAve akhaMDIta lakSamI alaMkRta rAjamAna sanehAMkIta geviMdarAva gAyakavADa senA khAsakhela samazera bahAdura, daMDavRta rAma rAma. surasena zIta-tI seIna maIA ala-vakhatacaMdazA zeTha zahera majakuranA emane sarakAramAMthI AlabagIrI tathA mazAla ApI che. te bAbata e AzAmIne pagAra rUA. 8) nImaNuMka che. te nImaNuMka pramANe sadarahu daramA rUA. 8 ApatA javuM. mazAlanuM tela dararoja paku pAzera pAme che. te pramANe ApyA javuM. darasAla navIna patrane AkSepa na letAM A patranI nakala tamee mAgI laI A patra bhagavaTA mATe zeTha majakurane parata pAchA ApavA. jANI je caMdra-bazAvA mAhe rabIula avala. mahera geviMdarAva gAyakavADanI mA rAjezrI bhagavaMtarAya gaMgAdhara kamALasadAra pragaNe amadAvAdanA sarakAra bhAga ge. zA. akhaMDIta lakSamI aMlakRta rAjamAna sanehakIta ANaMdarAva gAyakavADa maiyatana alapha rAjezrI vakhatacaMda khuzAlacaMda zeTha vAreba zahera majakuranAe sarakAra cAkarInI bahu mahenata karI sababa temane bahumAna sarakAra sarakAramAMthI caMdra 1 mAhe savAla Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri sAla majakurathI pAlakhI ApI che. tenI te tahenAta eka sAlanA bAra mahInAnA rUA. 1000) eka hajAra tathA pAlakhIne saraMjAma bAbata eka sAla aDadhu be sAla maLIne rUA. 300) pramANe sAla dara sAla pragaNe majakurathI ApavI. namaNuMkamAM majaye malaze caMdra 23 2majana. mehera geviMdarAva mahora gAyakavADanI pAlakhInI sanaMda zeTha vakhatazAne maLelI. 6 abadalagIrInI sanaMda mahora phatesIMga gAyakavADanI AMganA patra sarakAra rAjezrI mAnAjIrAva gAyakavADa tAhA vakhatacaMda khuzAlacaMda zeTha surazana ArabAMsamAMna maIAvA alaka mene sarakAre kIrapAvaMta thaI AbadAgIrI ApI che. tene anubhava laI sarakAra cAkarI eka niSThAthI karavI che. 14 mAhe zAbAna. mahAra (je aitihAsika zasamALA bhA. 1 samAlocanA pR33 zrI rU5) Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa noMdha:-hIjarI sana 1137, sane 1725, visaM. 1782mAM marAThAnI senAe amadAvAdane ghero ghAlI amadAvAdane jItI ne luMTavA vicAra karyo hato. AthI prajAmAM azAnti vadhI. A samaye nagarazeTha zAnitadAsanA vaMzanA zeTha khuzAlacaMde potAnI gAMThanA paisA kharca karI marAThAnA senAdhipati hamIdakhAnane khuza karI zahera luMTavAnuM mekupha rakhAvyuM. nagarazeThanA A upakAranA badalAmAM amadAvAdanA zeTha, zAhukAra, tathA prajAe maLIne rAjyanI jamAbaMdhI pramANe dara seMkaDe cAra AnAnI rakama zeTha khuzAlacaMda tathA tene vaMzajone ApavI. tema nakkI karyuM hatuM. zeTha khuzAlacaMdranA putra zeTha nathuzAhe raghunAtha bAjIrAvane arajI karI, A rakama pitAne ane pitAnA vaMzajone maLe tenI sanada meLavI hatI. tyArathI nagarazeThanA vaMzajone A rakama musalamAnI rAjyamAM barAbara maLatI rahI hatI. ane brITIza rAje tA. 25-7-1962 ne roja te rakamane badale darasAlanI ucaka rakama rUA. 2133 bAMdhI ApI hatI. ane sarakAra te me mahinAnI tA. 1lIe te sAlIyANuM ApatI hatI. nagarazeThanuM kuTuMba darasAla jeTha vadi 9 ne roja A rakamamAMthI dUdhapAka, purI, zAka ane pataravelIyAnuM jamaNa karI jamatuM hatuM. temAM nagarazeThanA kuTuMbanA sau mANaso tathA nagarazeThanA kuTuMbanI kuMvArI ke paraNelI putrIo sau jamatA hatA. mAtra putrIonA putra ke putrIo jamatA na hatA. | gujarAtanA bA0 ahamadazAhe amadAvAda vasAvyuM. tyArathI teNe rAjya taraphathI dareka garIba anAtha vagerene haMmezA caNa ApavAnuM cAlu karyuM hatuM. musalamAnI rAjyamAM, brITIza rAjyamAM ane koMgresanA rAjyamAM A dAna cAlu rahyuM che. Aje paNa amadAvAdanA mANekane rANInA hajIrAmAM A dAna apAya che. lekazAhI rAjyamAM paNa prajAhitanA badalAmAM zeTha kuTuMbane upakAranI yAdImAM je upara mujabanI rakama apAya che. vizvAsa che ke bhaviSyamAM paNa A rakama ApavAnuM cAlu raheze. zeTha khuzAlacaMdanA putra zeTha nathuzAe radhunAtha bAjIrAvane pitAne ane pitAnA vaMzajone jamAbaMdhI maLavAnI je arajI karI sanada meLavI hatI. tenI nakala ame upara ApI che. tathA rAjA goviMdarAva gAyakavADa sarakAra vageree rAjya taraphathI nagarazeTha kuTuMbane nagarazeTha vakhatacaMdane mazAla pAlakhI tenA sAmAnanA rUA. 300) Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapavI hIralA A jagacaMdrasUri 177 tathA tahenAtanA darasAla rUA. 1000) ApavAnuM nakkI karI temane je sanade ApavAmAM AvI te upara batAvI che. tyArabAda AnaMdarAva gAyakavADa, sayAjIrAva gAyakavADa vageree navInavI sade ApI te sanadene kabUla rAkhI hatI. (jaina aitihAsika rAsamAlA bhA. 1 samAlocana (pR34 thI 37) vizeSa noMdhaH- brITIza sarakAre nagarazeTha premAbhAI hemAbhAIne amadAvAdanA kalekaTara je. Dabalyu. hele (J. W. Halaw) ane nyAyamUrti e. bI. veraDana (A. B. warden) taraphathI lakhAI AvelI nagarazeTha premAbhAI hemAbhAI e karelI prajAhita tathA rAjya hetunAM kAme ane sakhAvatenI vigatenA AdhAre tathA bhalAmaNathI ena rebala rAvabahAdurane khitAba Apyo hato. temaja muMbaI IlAkAnI hAIkorTamAM chalAvAra vakIlenI khurazImAM temanI taraphanA vakIlanI ane rAjakeTa ejansInI kacerImAM pAlItANunA IjAradAra (jAgIra dAra) ane ANaMdajI kalyANajInI peDhInA adhyakSa tarIke khurazI ApI hatI. ame zeTha premAbhAIne vizeSa ItihAsa (bhA. 3 je pra 58-59mAM nagarazeTha vaMzamAM) ApIzuM. 18me bA. ahamadazAha (paricaya mATe jUo praka. 44 pR0 109) (rAjyakALa : hIjarI sana 1161 jamAuddIlaavala tA. 2 thI 117 zAabAna tA. 10 sudhI; tA. 20-4-1748 thI tA. 2-6-154; citrAdi visaM1805 vaizAkha zudi 4 thI saM. 1811 nA jeTha zu12) pharamAna aThThAvIsamuM zrI mahatAbarAyane zeTha padavI ApavAnuM pharamAna sUcanA:-ba0 ahamadazAhe julasI sana 1, jilkAda mahinAnI tA. 2-3, I. sa.1748 hI. sa. 1161, caitrAdi vi. saM. 1805 vizAkha sudimAM murzidAbAdanA zA mahatAbarAyane zeThapadavI ane zeTha padavInI mahera ApI zirapAva Apyo ane pharamAna lakhI ApyuM.. (praka. 58-59 jagatazeTha) Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pha. naM. 28 mahatAbarAyanu zeThapadavInuM pharamAna IzvaranuM nAma (goLamahera) 11 12 putra putra mIrazAha amIra taimUra sAheba kerAna (darakhata lAlazAhImAM) putra zAhaAlama bAdazAha 10 mahaMmada zAha putra sulatAna bAdazAha AlamagIrI putra zAha mahammada nAsirUddIna abulaphateha bAdazAha gAjI sAha abula phateha nAsirUddina ebane mahammada jahAna sAha bahAdura bAdazAhagAjI. sAhebakarANa zAnI putra sulatAna bAdazAha zAhajahAne putra putra umarazekhazAha jahAMgIra putra #lIrAja chalta k belles kh cheatre k A jayayukata A mahAmAnya tathA jagadvazIbhUtakArI AdezathI mRta zeTha AnandacaMdranA putra mahatAbarAyane "zeTha padavI" tathA sarapAva paherAmaNuM arthAt aMbADI ane hAthI vigere samarpita karavAmAM Avela che. pravartamAna rAjyanA AjanA tathA bhaviSyanA hAkema tathA sTApha tathA mutsaddI vigere maMDaLane ucita che ke teo ullikhita vyaktine zeTha tarIke mAne. te bAbatamAM vizeSa yatna tathA Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAna cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 179 khyAla de. Avazyaka che. iti. tArIkha 2-jilkAda 23 sana bhUlaza. (pAchaLanA pAnA para lakheluM) je mahAmAnya, rAjyasaMsthitinA AdhAra svarUpa, je sAmrAjyane vizvAsu, prazasya vaMzavAle, ucca padAdhikArI, sAmarthyavALe, je pradhAna kArya tathA AjJApAlanamAM taiyAra che, rAjyadharmanA tane parijJAtA che, je sAmrAjyanA AdhArarUpa, rAjyane vizvAsu (mahAra-chApa) AjJA dAtA, je divijayI rAjya mahammadazAha bAdazAha tathA dhanane sAre baMdebasta karanAra, gAsana ane mahammada bhAgya tathA aizvarya saMpattinA zAha phidara vajIra mAne darzAvanAra, je samrATane etemAda kamarUdinakhAna mananIta badhu, je yuddhamAM agresara, hasena bahAdura nahabata je sainya daLamAM paNa agresara, jaga e mahedaullA je ucca padAdhikArI, maMtrImaMDaLamAM sarvazreSTha, je mahAmAnya amIragaNamAM sarva pradhAna, je taravAra tathA kalama calAvavAmAM atikuzaLa, je dhvajA pharakAvanAra, je samayecita vicArone denAra, je samrATano nirapekSa vacharasamUhamAM vizvAsu baMdhu, je samasta rAjyanA kaThina kAmamAM avalaMbana svarUpa, je darabArane vizvAsu (che) te ja kAmarUddIna hasena bahAdUra. nasaratajaMgane senAniza barAbareSa. pharamAna ogaNatrImuM zeTha mahatAbarAyane jagata zeThanI padavI ApyAnuM pharamAna sUcanA:-bA0 ahamadazAhe julasI sana pa, jilahaja mahinAnI tA. 27 mI; hIjarI sana 1161, I. sa. 1748, caitrAdi vi. saM. 1805 nA aSADa mahinAmAM zeTha mahatAbarAyane jagazeThanI padavI ApI, zirapAva Apyo ane pharamAna lakhI ApyuM. zeTha svarUpacaMdane mahArAjAnI padavI ApI ane te ja divase sirAjauddollAne baMgALane navAba banAvyo. (-praka. 58, 59) Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 jene paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa naM. 29 zeTha mahatAbarAyane jagatazeTha padavInuM pharamAna paramezvaranuM nAma (lAla zAhImAM) IzvaranuM nAma (gelamahAra) 12 13 putra putra mIraNuzAha amIra taiimUre jahAnazAha ( dakhata lAlazAhImAM) sAheba kerAna putra k bAdazAha zAhaAlama putra mahammadazAha bahAdura ra putra mahammadazAha mahAdeTIna sAheba kirANa zAnI bAdazAha gAjI sulatAna abusaiyadazAha mahammadazAha 10 putra sulatAna putra umerazekhazAha ahammadazAha bahAdura putra mahammadazAha abulanAsIra majAheddIna sAheba kerAna zAnI bAdazAha gAjI sana eka bAdazAha putra AlamagIra zAhajahAna bAdazAha putra lle zakti Tac7 Etalta Pik kf khafte k kh k A jayayukta ane AnaMdayukta samayamAM A cirasthAyI sAmrAjyanI jaganmAnya tathA jagavazIbhUtakArI AdezathI mahatAbarAyane vizvAsa tathA gauravanI mULa saMpattirUpa "jagatazeTha " pada samarpita thayela che. pravartamAna rAjyane samudAya AjanA tathA bhaviSyanA hAkema sTApha tathA mutsaddI vigerene ucita che ke teo ullikhita vyaktine "jagazeTha mahatAbarAya" mAne, (lekhe) A Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 gacaMdrasUri 181 bAbatamAM vizeSa prayatna tathA khyAla karavuM Avazyaka che. Iti, tArIkha 27 jilahaja, (pAchalA pAnA para lakheluM ) mahera vagere ( je dareka vAMcI zakAtA nathI. ) pharamAna trIzamuM jagazeThane sametazikhara pahADa InAma ApyAnuM pharamAna bA, ahamade julasI sana 5, hIjarI sana 1165, I. sa. 1752, vi. saM. 1809 mAM jagatazeTha mahatAbarAyane madhuvana keThI, jayapAra nALuM, pArasanAtha taLeTI vaccenI 301 vIghA jamIna vagerepArasanAtha pahADa InAmamAM Ape. (amAre "jainatIrthone itihAsa" pR. 59, tathA praka. 58, 29 jagatazeTha vaMza) noMdha : A pharamAna amane maLyuM nathI. 1lma bA, Alama zAha (bIjo) (pari. mATe jUo pra. 44. 109) rAjyakALa :- hI. sana-1167 zAbAda tA. 10 thI 1173 raviussAnI tA. 8 sudhI, tA. 2-6-1754 thI tA. 29-111759 sudhI, citrAdi vi. saM. 1811 je. su. 12 thI 1816 mAtra su. 10 sudhI. pharamAna naM. 31 muM. sametazikhara tIrthane karamukta jAhera karyAnuM - pharamAna - bAdazAha Alame julasI sana-2, hIjarI sana 1168, i. sa. 1755, citrAdi vi. saM. 1812 pra. jeTha sudamAM jagazeTha khuzAlacaMdane pAlagaMja pahADa karamukta eTale veTha vero lAgata, jakAta, muMDakAvere, vagere mApha karyAnuM pharamAna ApyuM hatuM. neMdha : A pharamAnanI nakala amane maLI nathI. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 jaina paraMparAne tihAsa--bhAga 3jo [ praraNa 21 meA bA. AlamagIra (trIjo) (pari. mATe jUe pra.44 pR. 110) rAjyakALa :--hI. sana. 1173 jamAdila avala tA. 4 thI 1211 ramajAna tA. cha sudhI, tA. 25-12-1759 thI tA. 19-11-1806 sudhI. caitrAdi vi. sa. 1816 peA. su. 6 thI 1863 kA. su. 9 sudhI. phona. 3ra zeTha khuzAlaca'dane jagatzeTha padavI ApyAnuM pharamAna khA, Alame lADa vArana hesTIMganI preraNAthI murzidAbAdavALA zeTha khuzAlacaMdane julasI sana-8 tA. 29-4-1766, caitrAdi. vi. sa. 1822mAM jagatazeThanI padmavI ApI maheAra, zirapAva, tathA pharamAna ApyAM, zeTha udecaMdane mahArAjAnI padavI ApI sak uddaulAne magALaneA navAma banAvyA. navAbe isTa inDiyA kaMpanI eTale kaMpanInA gavarnara janarala vArana hesTIMgane maheMgALanA e gAmeAnI dIvAnanI padavI ApI. verana hesTIMge 16 varSInA zeDa khuzAlacaMdane te dIvAnanA pade besADo. noMdha : A pharamAnanI nakala amane maLI nathI. pheTa na. 33 bA. AlamagIranI sanmatithI sa. 1825, ma. su. 5 ne reAja mA. AlamagIranI sammatithI sammetazikharanAM madirAnA jIrNoddhAra tathA pratiSmA thayAM. 0 na. 34 amadAvAdamAM zAntinA DhaMDherA. sUcanA:- bA. AlamagIra vatI leA gAna tathA baMgALanA navAba sa* uddaullAe julasI sana-22, hI. sa. 1194 mahinA saphara, tA. 5 mI ( athavA julasI sana--35) tA. 17-12-1780 vi. saM. 1836 mahA sudi 13 nA roja amadAvAdamAM zAntine DhaMDhArA pITAvyeA hateA. asala mujaba nakala nathu (nAnu ) zaMkara sUbA vagere amadAvAdanI raiyata, e zaheranA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapavI hIralA A jagacaMdrasUri 183 vatanIo tathA tyAM rahenArA ane vasanArA saghaLAne mAluma thAya ema thAo ke, "have sau lekae khAtara jamA rAkhI pitAnA makAnamAM rahevuM ane kaI paNa rItane aMdeze ke Dara pitAnI hamezanI raheNI karaNI saMbaMdhe na rAkhatAM rejanA kAmakAjamAM mazagUla rahyA javuM. " kAraNa? kaI paNa mANasa temane kaI rItanI aDacaNa ke aTakAva karaze nahIM, A bAbata teNe khAtarI rAkhavI ane AmAM lakhyA mujaba teNe vartavuM. lakhyuM tA. 5 mahine saphara, hI. sa. 1194 te gAdIe beThA sane 22 (aMgrejImAM sahI. Thomas Goddad I. sa. 1924 ne gujarAtI sAhitya pariSadane riporTa, je. satya pra. ka. 98, pR. 47 thI 14 noMdha : sAkSararatna zrI kRSNalAla mohanalAla jhaverI lakhe che ke "bA, AlamagIra 3je ane jo goDArDa (gArDana)no DhaMDhere" "zrI phebsa gujarAtI sabhAnA saMgrahamAM keTalIka jUnI phArasI sanada ane keTalAMka jUnAM bAdazAhI pharamAno che" e sanada tathA pharamAnonI saMkhyA meTI nathI paraMtu je che te keTaleka bhAge gujarAtanA ItihAsane upayogI che. e saMgrahamAMthI eka phArasI lekhanuM bhASAMtara thoDA vakhata upara "gujarAtI nA divALI aMkamAM pezvA sAthe eka karAra e mathALA heThaLa prasiddha karavAmAM AvyuM hatuM gujarAtanI arvAcIna sthitine lagato e karAra hato. e sthiti joDe saMbaMdha rAkhatA eka bIje lekha e saMgrahamAMthI maLI AvyuM che. je vakhate janarala goDArDa (General Go-ddard)nA hAthamAM amadAvAda AvyuM te vakhate eNe eka jAheranAmuM prasiddha karyuM te jAhera nAmAnI kharI nakala goDArDanI sahI sAthenI e saMgrahamAMthI maLI AvI che. dareka vijayI senApati evI rItanAM jAheranAmAM ke DhaMDherA pitAnA tAbAmAM AvelI raiyatanA sAMtvana arthe bahAra pADatA ane hajI paNa pADe che. chellI meTI laDAI vakhate jarmane paNa evAM jAheranAmAM Thera Thera bahAra pADatA hatA A jAheranAmuM TUMkuM paNa muddAsara che. -anuvAdaka zAha alAma bAdazAha gAjhI amIra uddolA janarala goDArDa bahAdUra phatehajaMga phIdavI sane 1194 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa : ' vizeSa noMdha :-amArI bhAvanA hatI ke-megala bAdazAhonA samayanA je je vividha pharamAne maLatA hoya, te te mULa pharamAnenA pheTA, arabI ke urdU pharamAnanAM hIMdI lIpImAM akSarazaH zabdapAThe, tathA saunA hIndI, aMgrejI, ane gujarAtI bhASAnA anuvAdo vagerene sarvasaMgraha A prasthamAM eka sAthe prakAzita kare; paraMtu tema karavAthI prastuta graMthane Akara, kada, kiMmata ane prakAzita karavAnA samayamAM meTo pheraphAra thAya tema hatuM. tema ja AvuM prakAzana karyA bAda A pachInA bhAganAM prakAzane paNa laMbAya tema hatuM, AthI te saMgraha karavAnA vicArane rekI, hAla A graMthamAM (pra. 44 pR. 111 thI 183 sudhImAM) upalabdha pharamAnanA mAtra gujarAtI anuvAde ja ApyA che, keI sAhityapremI saMsthA ke sajajana Ave "sarvasaMgraha" chapAvaze, te amane khAtarI che ke-tene A anuvAda ane noMdhamAMthI ghaNuM kIMmati sahAya maLaze, temaja te dezasevA sAhityasevAne mATe lAbha uThAvI, sAce itihAsa raju karavAnA yazanA bhAgI banaze. bA. akabarane julasI sana - ame A prakaraNanA gata pR. 84 mAM bA. akabare calAvela IlAhI saMvatane nirdeza karyo che. tene vizeSa paricaya A pramANe jANo. bA. akabara hI. sa. 63 ravi ussAnI mahinAnI tA. 27 zukravAra vi. saM. 1612 phA. va. 2 sane tA. 14-2-1556 ne reja gAdIe beThe. (pR. 60) teNe gAdIe beThA pachI 24 me varSe, eTale vi. saM. 1636 sane 1679 mAM dIna-I-ilAhI mata sthA (pR. 5) temaja rAjyArohaNathI 29mA varSe rAjyArahaNanI tArIkhe -tIthIomAM ra4 divase umerI 2 mA divase saura prAraMbhanuM gaNita meLavI, hI. sana 963nA ravi ussAnI mahinAnI tA. 28mI vi. saM. 1612 nA phA. va. 0)), sane tA. 11-3-1556 ne roja rAjyAraMbhanA divase sAyana meSArka, pipagregarInI sAyana Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 185 vyavasthA pramANe AjanI cAlu gaNatarIe tA. 21-3-1papa7 ne roja sAyanameSArka mukarara karI, hI. sana 992, ravi ussAnI mahinAnI tA. 28 vi. saM. 1641 ane sane 1584 thI pitAne na phasalI sana calAvyo. jenAM bIjAM nAma julasI sana, IlAhIsana, dIna-I- ilAhIsana paNa che. temAM teNe IrAnI nAme vALA 12 mahinA ane 1 thI 32 sudhInI tArIkhe rAkhelI hatI. jene prAraMbha sAyanameSathI che. megala bAdazAhanAM pharamAne, ghaNuM jina pratimAonA parikara ane gAdImAM IlAhI sana (alAhI) tathA hIjarI sana neMdhAyelA maLe che. (jai. satya pra. ka. 100, 101, 102, pR. ra74) yAda rAkhavuM ke-IrAnI sana te pArasIone jUne phasalI sana che. te vividha jAtano che. temAM 12 mahinAnA 1 thI 30 mUkarara nAmavALA 30 divase, ema kula 360 divasa hoya che. ane gAthAonA 5 divasa umerI 365 divase manAya che. temaja mahammada payagaMbara zAke 544, hInadI vi. saM. 679 nA zrA. su. 1nI rAte te samayanA aMgrejI paMcAMga pramANe tA. 15-7-621 guruvAranI rAte candradarzana karIne eTale zukane pareDhiye makkAthI hijarata karI madinA gayA. tyArathI hijarIsana zarU thayA che. temAM caMdra dekhAya, tyArathI mahine bese che. vikrama varSamAM mahine vadhe tyAre hIjarI sanamAM mahine vadhate nathI temAM tyAre pachI mahine hoya che A rIte 33 varSo jatAM vikrama saMvata ane hIjarI sananA varSa kemAM ekeka varSa ochA thavAne pharaka paDatuM jAya che. hIjarI sanamAM mahinAnI ke tithionI vadhaghaTa hotI nathI. hIjarI sAlamAM eka pachI eka vArA pharatI maherama vigere 12 mahinAo Ave che tenA dareka mahinAnA 30 ke 29 divase ane varSanA 355 ke 354 divasa hoya che, 24 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa (1) bA. akabare sana 1584 vi. saM. 1641 thI IrAnI sana tathA hIjarI sananI upara lakhyA pramANe bheLaseLa karI, na phasalI dina-I-IlAhI, jUlasI sana calAve (2) bA. zAhajahAMe hIjarI sana 1046 nA maherama tA. 1 thI pitAne na phasalI-julusa sana calAvyuM. . (3) haidrAbAdanA navAba nijhAme tA. 6-10-1946 thI na nijhAmI- phasalI sana calAvyuM hatuM. je mAtra be varSa cAlyo hate. (vividha saMvate mATe jUe jaina satya prakA0 ka100, 101, 102 nuM pR0 274) Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ briTiza rAjya brITananI isTa inDiyA kaMpanIe sane 1857mAM dilhInA 23mA mogala bA. bahAdUrazAha (bIjA)nuM varSAsana baMdha karI tene pakaDI keda karI, raMguna mokalI dIdho. ane bhArata varSanI rAjasattA pitAnA hAthamAM lIdhI. pachI teNe bhAratanuM zAsana karavA mATe brITanathI jUdA jUdA gavarnarene nImI, bhAratamAM mekalyA hatA. te A pramANe- (1) verana hesTIMga -(sane 1772 thI 1785 ) dilhInA 19mA bA. Alama (trIjA)e sane 1766 mAM saipha uddollAne baMgAlane navAba banAvyuM. ane brITananI IsTa InDiyA kaMpanIne baMgALanA dIvAnanI padavI ApI rana hesTIMga te padavIne AnaMda utsava manAvyuM. tathA mUrzidAbAdanA 16 (18) varSanA zeTha khuzAlacaMdane IsTa InDiyA kaMpanI vatI baMgALanI dIvAnagIrI mATe goTha. rana hesTIMge avadhanA dIvAna mahArAjA naMdakumArane aMgrejI jajaja (nyAyAdhIza) ilAIjAImpa mAraphata "mujima alI" nAme musalamAnanA svapnanA nAme raju karelI kalpita ja zAhedIne ja sAcI batAvI, mahArAjAne doSita TharAvI phAMsI apAvI hatI. leDa mikelee jajaja Impa aMge "pitAnuM duHkha pradarzita karatAM" jaNAvyuM hatuM ke ___impene nyAyadhIzake pada para sthita hone para bhI, eka rAja naitika masaleko sulajhAneke lie " anyAya pUrvaka " eka manuSyako phAMsI para laTakA diyA hai, jaikre nAmaka jajane jabase igleMDake Tauvara meM "jaharakA pyAlA piyA hai" tabase aba taka kisI sajjanane iMgliza nyAyakA itanA apamAna nahi kiyA thA" mahArAjAe saMdhyA samaye phAMsInA mAMcaDA upara caDI, janeI Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 jaina paraMparAnA itihAsa--bhAga 3jo [ prakaraNa hAthamAM lai prabhu prAthanA karI, gaLAmAM derI paherI, eka brAhmaNanA hAthe ja phAMsI lIdhI. bhAratanA ItihAsa kahe che ke A phAMsI te brahmahatyA rAjahatyA, mAnavahatyA ane svataMtratAnI ja hatyA hatI. ( tA. 5-9-1937nuM sacitra navayuga pR. 23, 28 zrI iMdradevane kidhara kA ? zirSIka lekha"). HH vAna hesTIMga briTana gayA tyAre tenI viruddhamAM lAMca vagere gunAo aMge la'DananI pArlAmenTamAM " sAta varSa sudhI kesa cAlyeA." aMte pArlAmenTe tene dezanA vaphAdAra mANasa samajIne badhA gunAo mATe mAphI ApI. te sane 1818 mAM maraNa pAmyAM teNe zeTha harakhaca'dane vi. sa. 1840 eTale sane 1784mAM khitAkha ane jagat zeThanI padavI " ApI hatI. tyArabAda tenA vazanI jagazeThanI padavI sadA mATe badha karI. (2) lA` kA`vAlIsa ( sane 1786 thI 1793) teNe baMgALamAM jamInadArI aMge navA badobasta karI jamInadAre ne vadhu huka ApyA. jemAM ghaNA mUDIDhArAne nukasAna thayuM. " jagoTha harakhacaMdanI " pArasanAtha pahADanI InAmI jamIna hatI te jamIna A navA dekhasta thatAM sane 1786 mAM pAlagaja rAjyamAM dAkhala thaI gaI.' (14) lADa DelahAusI sane 1848 thI 1856) A samaye bhAratamAM naherA ane pUleAmAM sudhArA thayA. tathA tAra-TapAla, relve, ane zikSaNakhAnuM vagere navesarathI zarU thayAM. sara mekAlDe : bhAratane mATe zikSA praNAlI mukarara karI ane teNe sAr sAph jAhera karyuM ke "kAIbhI hindu jisane aMgrejI zikSA prApta karalI hai apane dhArmika anurAgake kabhI akSuNNa nahI rakha zakatA !'" merA dRDha vizvAsa hai ki hamArI zikSA praNAlI yAjanA para amala kiyA jAya te 30 varSoM ke bhItara bhAratakI ucca jAtime eka bhI mUrtipUjaka nahI bacegA. noMdha : spaSTa vAta che ke aMgrejI rAjya gayuM. te prajA pAsethI levAnA guNA paNa tenI sAthe gayA. mAtra upara lakhyA mujaba bhAratIya saMskRtinI Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 189 ghAtaka ekalI zikSaNapraNAlI TakI rahI che. dezanetAoe bhAratIya saMskRtine punarjIvana ApavA saveLA ucita prabaMdha jevo joIe. bIjI paNa eka noMdhapAtra ghaTanA che. bheLaseLa : dUdhamAM 40 TakA, leTamAM 28 TakA, mAkhaNamAM 75 TakA, telamAM 42 TakA, cAmAM 15 thI 20 TakA, maracAMmAM 27 TakA, hIMgamAM 91, TakA, AIskrImamAM 73 TakA, zarabatamAM 40 TakA, ghImAM ghaNuM TakA, bheLaseLa thAya che. (jene sAptAhika-sAmAsika phuraNa pR. 129 varSa 61 aMka 11 mo. vIra saM. 2488 vi. saM. 2018 phA. su. 12 tA. 17-3-1962 zanivAra) jhaverAtamAM paNa nakalInI bheLaseLa cAlu che. lekabhogya sAhityamAM paNa bheLaseLa cAlu che. guru aitihAsika navalikAomAM 99 TakA bheLaseLa hoya che. jemAM leTa jeTalI kalpita vastu hoya che. ane leTamAM jeTaluM mIThuM nakhAya che. mAtra teTalA pramANamAM sAcI vastu hoya che. hIMdI bhASAnA sAkSare e hIMdI sAhityamAMnA AvA sAhityane ghAsaleTI sAhitya tarIke oLakhAvI tene dUra karI hiMdI sAhityane zuddha banAvavA prayatna karyo che. gujarAtI sAkSaroe paNa A dAkhalo laI zuddha gujarAtI sAhitya banAvavuM joIe. (15) lorDa kenIMga-( sane 1856 thI 1858 ) sane 1857mAM hiMdustAnamAM meTe baLave phATI nIkaLe, AthI iMgleDanI briTIza sarakAre "bhAratanuM zAsana isTa inDiyA kaMpanI pAsethI pitAnA hAthamAM lIdhuM " leDa kalAIve sane 1856mAM TapAlanI suMdara vyavasthA karavAnA kAraNe nagarazeTha kuTuMbane ghaNI sanade ApI nagarazeTha premAbhAIne onarebalarAvabahAdUra khetAba Ape. (jUo praka. 44 pR. 177) (1) mahArANI vikaTeriyA-(sane 1857 thI tA. 22-2-1901) yasaoNya kenIMga-(sane 1857-1858). teNe "kheDuto mATe eka ne kAyado banAvyuM. yasaroya lorDa lITana(sane 1876 thI 1880) sane 1877mAM dilhImAM moTA darabAra bharAye. jemAM rANuM vikaTeriyAne "bhAratanI rAjarAjezvarI"nI padavI apAI Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa (2) sAtame evaDe-(sane 1901 thI 5 -5-1910). tene paNa dilahI darabAra bharAye. vAyasaroya lorDa mITa-(sane 1905 thI 1910) sane 1910mAM "pAMcamA je bhArata bramaNa" karyuM, ane sAtame evaDuM maraNa pAme. (3) pAMcame jAje( vAyasaroya leDa hADIga-(sane 1910 thI 196) tA. 12-12-1911 nA roja dilhI darabAra bharAya. sane 1914mAM duniyAnA pazcimI dezomAM moTuM yuddha thayuM. keI krAMtikArIe sane 1911-1ramAM lorDa hADaga upara beMba pheka. amadAvAdanI zeTha A. ka. nI peDhIe tA. 28-12-112ne reja e mATe dilagIrIne TharAva karyo hate. (-) leDa cemsapharDa (sane 1916 thI 1920) pAlagaMjanA rAjAe amadAvAdanI zeTha A. ka. nI peDhInA pramukha nagarazeTha kasturabhAI maNibhAIne tA. 3-1918nA roja 2,42000 be lAkha beMtAlI zahajAra rUpiyAmAM pArasanAthano pahADa ve; A pahADa jagazeThanI "inAmI milakata" hatI, chatAM tenA durlaphayathI pAlagaMjanA rAjyamAM dAkhala thaye hatuM te pharIvAra eka jaina saMghanA tAbAmAM AvyA (tA. 12-3-1912 saM. 1968 phA. va. 9 maMgaLane sthAnika pratinidhionI mITIMgane TharAva) tathA tA. 29-12-1912 vi. saM. 1968 ne zeTha A. ke. janarala mITIMgane TharAva naM. 11) A samaye bhAratamAM asahayoganuM AMdolana thayuM. (-) lerDa IravIna- (sane 1926 thI 1931) (-) lerDa vilIMDana-( svataMtra bhArata briTananI sarakAre tA. 14-8-1947nI madhya rAte eTale tA. 15-8-1947nA prAraMbha, 12 kalAka 1 miniTe bhAratane svataMtra jAhera karyo? teNe paM. javAharalAla neharUne bhArata saMkhyuM ane paM. neharue bhAratamAM lokazAhI sAmrAjya sthApI Aja sudhI rAjataMtra calAvyuM. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 sumAlIsamuM ] tapavI hIralA A0 jagacaMdrasUri - gujarAtanA rAjAo :- neMdha :- ame gujarAta ane saurASTranA prAcIna rAjavaMzane paricaya pahelAM (pra. 23 pR. 395 tathA pravra 35 pR0 73 mAM) Ave che. vizeSa ahIM ApIe chIe. gujarAtanA sUbAo (1) alaphakhAna (nusaratakhAna) dilahInA 15mA bAdazAha alAvadIna khilajI (sane 1298 thI 1316) e gUjarAtanA rAjA karaNa vAghelAnA svAmIdrohI maMtrI mAdhavarAva ane kezavarAya nAgaranI deravaNI mujaba pitAnA bhAI alaphakhAna tathA vajIra nusaratakhAnane sainya ApI gUjarAta sara karavA mekalyA. temaNe sane 127 (vi. saM. 1354) mAM gUjarAta-pATaNa para caDAI karI karaNa vAghelAne nasADyo. teNe gUjarAta jItI laI rANI kamaLAdevI ane rAjaputrI devaladevIne temaja malekakAkurane sAthe laI jaI dihImAM alAyadInane eNpyA. bAdazAha alAvIne kamaLAdevIne pitAnI begama banAvI, ane devaladevIne zAhajAdA khIjarakhAnanI bIbI banAvI, jyAre maleka kAkurane pitAne aMgata vajIra banAvyuM, alaphakhAnane sane 1304 (vi. saM. 1360) mAM gujarAtane sUbe banAvyuM. (praka. 44, pR. 47) sUbA alaphakhAne pATaNanA dhanADhaya samarA zAha nAmanA jena ezavAlane pharamAna lakhI ApI, saurASTranA sUbA baherAma khAnane hukama mekalI, saM. 1371 nA mAha zudi 7 nA roja zatruMjayatIrthane mATe paMdarame jIrNoddhAra ane pratiSThA karavAnI vyavasthA karI ApI. sUbAe A samarazAha tathA temano bhatrIjo sAraMga eTale samarA-sAraMganuM dilhInA bAdazAhI darabAramAM mAna vadhAryuM, temaja devagiri (delatAbAda) nA darabAramAM paNa teonuM bhAre sanmAna karAvyuM (praka. 35, pR. 192 thI 1970) Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa sUbA alaphakhAne pATaNane kile baMdhAvyuM. te sane 1317 sudhI gujarAtamAM rahyo hate. te pachI dilhInA bAdazAha taraphathI gUjarAta-pATaNamAM navA navA sUbAo AvatA rahyA hatA, te A prakAre jANavA maLe che. (2) enuM mulaka mulatAnI. (3) maleka dInAra jApharakhAna. (4) khuzarUkhAna (5) hIsAmudIna- te vi. saM. 1432 mAM pATaNa sUbo hate. te eka vaNika kanyAne pakaDI lAvyuM ane tene pitAnI bIbI banAvI. A bIbI asalamAM eka jaina vaNikanI putrI hatI. te sUbAnA janAnakhAnAmAM geDI pArzvanAthanI jinapratimAnI pUjA karatI hatI. sUbAe A jinapratimA meghA mIThaDiyAne ApI. meghA zAhe "DIpura" vasAvI, tyAM meTe jinaprAsAda baMdhAvI temAM goDI pArzvanAthanI pratimAnI pratiSThA karAvI hatI." samaya jatAM A sthAna meTuM tIrthadhAma banyuM hatuM. (-praka. 42, pR. 739 thI 742) itihAsamAM evI ghaNuM noMdhAyelI ghaTanAovAlI daMtakathAo paNa maLe che ke, "musalamAna bAdazAha tathA sUbAoe potAnI begamane prasanna rAkhavA IcchAo ke anicchAe keTalAMka kAma karyA hatAM." jemake (1) hIsAmuddIne geDInI jinapratimAne jhanAnakhAnAmAM rAkhI hatI te meghAzeThane ApI. (2) ahamadazAhe AzA bhIlanI putrI teja ke gUrjarI suMdarI mATe amadAvAda vasAvyuM. (-gUjarAtanuM pATanagara amadAvAda, pR. 29) (3) bAdazAha mahammade pitAnI rUDakI bAI mATe aDAlajamAM pAMca lAkha TakA kharacI rUDakI vAva baMdhAvI. 1. "gUjarAtanuM pATanagara amadAvAda" praka42, pR. 621 mAM aDAlajanI vAvano itihAsa Apyo che, jemAM te vAvamAM saMskRta lekha hovAnuM jaNavyuM che. tene sAra A pramANe che Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 193 (4) ahammadazAha bIje ke mahammada trIjAe sane 15ra3 thI 1626 (vi. saM. 1582)mAM begamanI preraNAthI zatruMjaya tIrthanAM darzana, mAna-sanmAna karyA A ghaTanA pachI zatruMjaya tIrthamAM aMgArazAha pIranI daragAha banI che, je Aje jenenA kabajAmAM che. (jUo-pra056-aMgArazAha pIranI daragAha) hIsAmuddIna vi. saM. 1432 (62) thI 1470 sudhI pATaNane sube hate. (6) vIjuddIna khurezI (7) tAjumuka (8) ahamadakhAna (9) sUbedAra jApharakhAna-te bAdazAha gyAsudIna taghalakha- bIjAthI mahamada taghalakha sudhI gujarAtane sUbe banI rahyo. sUbA tAjumulka ane jApharakhAne sane 1400mAM saurASTra upara savArI karI seminAtha pATaNa upara hallo karyo hato tyAre jUnAgaDhane rA"..... hamIrajI gohela tathA vegaDo bhIla vageree teone joradAra sAmane karyo hato, paraMtu te sUbAoe te saune harAvI mArI nAkhyA. ane gUrjarezvara kumArapAla selaMkIe saM. 1208mAM baMdhAvelA seminAthanA devaLano nAza karyo ane tene A vAva visaM. 1555 mAM uttarAyaNano sUrya hato tyAre mahA zu5 ane uttarAbhAdanakSatramAM bava-karaNamAM siddhigamAM banAvI che. jo ke phArbasa sabhAnA graMthasaMgrahamAM A vAvano zilAlekha che temAM sane 1499mAM A vAva banAvyAnuM lakhyuM che, te lekhamAM vizeSa jaNAvyuM che ke - daMDAhI pradezanA vAghelAno putra rAjA melasiMha, tene putra karNa, teno putra mULarAja, teno putra mahIpa, thayA. mahIpane (1) vairasiMha, (2) jaitrasiMha athavA nezasiMha ema be putro hatA. bAdazAha mahammadanA rAjyamAM vIrasiMha vAghelAnI patnI rUDAe gaMgAjala samI A vAva banAvI che. ane te banAvavAmAM 500111, TakA kharacyA che. e saMskRta zilAlekhanI nIce gujarAtImAM nIce pramANe vizeSa lekha che zrIguDabAI bhara sapadamara kArthi aDAlaji vAvI karAvI. zrImAlI jJAti mahaM0 bhImA suta mahINu, vAvI nipajAvI. TaMkA lakha 50 0111 aMke pAMca lakSa thayA. AcaMkArka sthira sthAvara-stu. 25 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 jaina paraMparAne tihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa lUMTI lIdhuM. sUbAe A ghaTanAmAM saphaLa thavAthI vadhu joramAM AvyA ane saMbhava che ke, temaNe siddhapuranA rudramahAlayanA tathA pAlanapuranA eka jinaprAsAdane paNa nAza karyAM hAya. (10) mujaphpharakhAna-(rAjyakALa-sane 1391 thI 1401) uparanI ghaTanAe anyA pachI te sukhAne vijayanA gava caDayA hatA. ane te ja arasAmAM dilhInI gAdIe rAjapalaTo thayA hatA. AthI teNe kudarate sAMpaDelI takanA lAbha laI levA " sAhasa kheDayuM. e gUjarAtanA chellA sUtreA hateA. gujarAtanA bAdazAhe 66 "" (1) bAdazADha sujaphpharazAha (rAjyakALa-1407 thI 1411) tenuM khIju nAma madApharakhAna paNa maLe che. teNe dilhInI gAdInA bAdazAheAnI aMdhAdhUMdhInA lAbha levA peAtAnA putra tAtArakhAnane " bAdazAha mahamuda nAma ApI, ekAeka gUjarAtane svataMtra bAdazAha banAvI, sane 1401mAM pATaNanI gAdIe besADayA, paraMtu A pitA-putra vacce e varSoM jatAM virAdha janmyA, eTale sUbA mujapharakhAne " putra mahamuda "ne marAvI nAkhyA. ane te gujarAtane svataMtra mAdazAhe anI, sane 1407mAM pATaNanI gAdIe beThA. teNe gujarAtanA bAdazAha tarIke pahelA sikkA paDAvyA, tenA putra tAtArakhAnane ahamadazAha nAme putra hatA. zAhajAdA ahamade dAdA mujarazAhane sane 1411mAM viSanA pyAlA mekalI pI javAneA hukama karI, mArI nakhAvyeA. (ra) AdazAha ahammadazAha (rAjyakALa-sane 1411 thI 1442; vi sa0 1467 thI 1499) te khA. mujaphpharazAhanA putra tAtArakhAnanA putra hatA. teNe 31 varSa 7 mahinA ane 6 divasa sudhI gUjarAtanuM rAjya karyuM. jema dilhInA khA0 akabaranA svabhAva akaLa manAtA hatA tema khA. ahumaDhanA svabhAva paNa akaLa manAtA. jo te dilhInI gAdIe thayeA heAta te bAdazAha akabaranI jema itihAsamAM peAtAnI amara nAmanA noMdhAvata. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 zumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri te 21 varSanI uMmare bAdazAha banyuM hatuM. zarUAtamAM te jhanUnI hato paNa dhIme dhIme te samabhAvI ane dharmasahiSNu banI gayuM hatuM. gujarAtanA itihAsamAM te nyAyI bAdazAha gaNAya. amadAvAda bAdazAha ahammadazAhe amadAvAda vasAvyuM, tene itihAsa A prakAre jANavA maLe che - AzAvala ane karNAvatI ame rAjA karNadeva solaMkI (vi. saM. 1120 thI 1150)nA itihAsamAM "teNe AsApallInA sthAne karNAvatI vasAvyuM vagere" jaNAvyuM hatuM. (-praka. 35, pR. 87) zrI ratnamaNirAva bhImarAva B,A, pitAnA "jUarntanuM pATanagara amadAvA" nAmanA graMthamAM lakhe che ke-A AzAvala ane karNAvatInagara Aje jyAM " jamAlapura daravAjo ane AsTeDiyA daravAja" bahAra no bhAga che tyAM vaselAM hatAM. A banne nAme ghaNAM varSo sudhI pracalita hatAM. tyAM pAse ja AzA bhIlano Tekare che. (pR. 17) A rIte "sAbaramatIthI maNipura sudhIne bhUmi bhAga, jemAM jagannAthajInuM maMdira, zatruMjayane paTa bAMdhavAnI jenenI jamIna, jaina cAlI, ane gItAmaMdira vagere che" tyAM karNAvatI hatI ema mAnavuM paDe che. mahera dharmasAgarajI gaNivaranA ziSya paM. vinayasAgara gaNie saM0 1640mAM saMskRta bhASAmAM pUrva rerAnariAvaTI racI che temAM temaNe "pATaNanagaranI sthApanAnA kALathI prAraMbhIne bA. madAphara" 1. pATaNa mATe juo "pATaNa; praka. 35, pR. 75 TippaNI temAM saM. 802 zAke 668 nA vaizAkha zudi 3 ne guruvAre rehiNuM vRSanA caMdramAM sUryodayathI ghaDI 17 jatAM siMhalagnamAM aNahilapuranI lagna kuMDalI batAvI. su.' 10me. 12 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 jaina paraparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa sudhInA itihAsa ApyA che. temAM tee lakhe che ke-sUkhA alakhAne vi. saM. 1360 mAM pATaNanA killA baMdhAvyA. ane ma. arhamadazAha vi. saM. 1467 thI 1499 sudhImAM thayeA. (praka0 55) teNe sa. 1467-68 mAM amadAvAda zahera vasAvyuM. A rIte jotAM have karNAvatInA sthAne amadAvAda vasyuM tema samajIne amadAvAdanA itihAsa vicArIe. zrI. ratnamaNirAva jaNAve che ke, mA. ahammadazAha " hIjarI sana 812 nA ramajAna mahinAnI 14 mI tArIkhe sane 1410 mAM pATaNanI gAdIe beTho. " te taratamAM ja tyAMthI nIkaLI bharUca jaI, peAtAnA amIreAnA maLavAne dAbI dai, pAchA vaLatAM AzAvalamAM AvIne rahyo, teNe tyAM ja navuM pATanagara vasAvavAnA niNaeNya karyo. teNe 1 mA. ahamada, 2 sarakhejanA saMta arhammada khATU` 3 kAjI ahummaTTha tathA 4 zekha ahamada ema cAra ahammadIne bhegA karI, amadAvAda nagaranA pAyA nAkhyA. amadAvAdanI sthApanAnI sAlavArI aMge judA judA ullekhA maLe che te A pramANe che.~~~ (1) AIne akabarI tathA sikaMdarImAM sane 1410, (2) mirAte ahammadI tathA sikaMdarImAM sane 1411. (3) mirAte ahammadImAM sane 1411, zAke 1314 vi. sa'. 1449. (4) tArIkhe phistA, gujarAta gejheTiyaramAM tA. 4-3-1411. (5) gujarAtanA rAjAonI vaheMzAvalImAM vi. sa. 1468 nA vaizAkha zukra 7 ne ravivAre puSyanakSatramAM prathama praharamAM, (6) gujarAta dezanI rAjAvalImAM vi. sa. 1467-68. (7) amadAvAdanI vaMzAvalImAM vi. sa. 1458 mAM vAstu. 1. zekha ahammada khAdna gakSane mukAma sarakhejamAM hatA. te tA. 11-1-1446 nA rAja 111 varSanI umare tyAM jitanazIna thayeA. mahammada bIjo ane kutabuddIne sane 1446 thI 1451mAM sarakhejamAM tene rAjo banAvyA. (gU. pA. ama0 0 40, pR0 586) Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 197 (8) pre. navAbaalInI mirAte mahamadImAM vi. saM. 144nA vaizAkha zudi 5 ne guruvAra, (9) hullI zirAjhanA tArIkhe ahammadazAhImAM hI. sa. 813 jilkAda mahine. (10) phArbasa sabhAnA graMthasaMgrahamAM va. 8 ne ravivAra. (11) paM. girajAzaMkara zAstrIe karelA lekamAM-amadAvAdanA jIvana vikAsagraMthamAM vi. saM. 1449 nA vaizAkha zudi 5 ne guruvAre puSya nakSatramAM athavA vaizAkha zudi 7 ne zanivAranA roja karkane caMdra, vRSabhane zuka ane meSa ravi hato evA lagna muhUrtamAM (12) zrI. ratnamaNirAvanA gujarAtanuM pATanagara amadAvAdamAM sane 1411. (13) zrI harihara bhaTTanA saM. 2001 nA saMdeza paMcAMgamAM hi. sana 813 jilkAda mahine tA. 3ne guruvAra; visaM. 1467 zAke 1332nA phAgaNa zudi 3 tA. 26-2-1411 nA roja sUryodayathI ghaDI 15, pala 35; jatAM bapore 1 kalAka ne 10 miniTanuM muhUrta. amadAvAdanI sthApanAnI salavArI mATe upara pramANe ghaNuM mato maLe che paraMtu AjanuM bhArata-lekazAhI rAjazAsana bahumatanuM pakSapAtI che, AthI uparanA matomAMnI bahumatInA AdhAre spaSTa thAya che ke, "ahammadazAhe sane 1411, vi. saM. 1468 nA vaizAkha zudi 5 nA roja amadAvAda nagaranI sthApanA karI hoya. zrI. ratnamaNirAva jaNAve che ke, bAdazAhe pATaNathI sarva jarUrI sAmagrI maMgAvI "bhadranA killA" pAse amadAvAdano pAyo nAkhe ane zarUAtamAM mAtra bhadrane ja kile baMdhAvyuM hatuM. mahammada begaDAe te pachI sane 1468mAM amadAvAdane keTa baMdhAvyuM. 1. koI hastalikhita jUnI pratimAM saM.1468 nA vaizAkha va.7ne ravivAre puSya nakSatramAM amadAvAda vasAvyAne ullekha maLe che. eTale saMbhava che ke e tithi nagarapravezanI hoya. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa amadAvAnA keTane 18 daravAjAo hatA. amadAvAda nagaranI sthApanA sAthe saMbaMdha dharAvatI vAte jevI ke AzAbhIlane teNe harA, AzAbhIlanI putrI ane bAdazAhane prema, mANekanAtha bAvAne camatkAra, samalA phatarAnI laDAI, gUjarI kuMarInI vAta, ane masANiyA hanumAnanI daMtakathAo vagere je cAle che, te badhI vAte prAmANika nathI. chatAM banavAjoga che ke, karNa rAjAnA samayathI karNAvatIne rakSaka bhIla saradArane vaMzaja hoya? ane hiMduone "mITho sahakAra" meLavavA mANeka ceka nAma rAkhyuM hoya. nAma amadAvAdanAM ahammadAvAda, ahimmadAvAda, amadAvAda, ahamadanagara, amIpura, zrInagara rAjadraga ane rAjanagara vagere nAme maLe che. saMbhava che ke, mahammada begaDAe (sane 1459 thI 1511) mustaphAbAda (jUnAgaDha) tathA mahamadAvAda (mahemadAvAda) e baMne nagara vasAvyAM hatAM temaja teNe pATanagara amadAvAdane paNa vadhu suzobhita banAvyuM hoya.? u0 vidyAsAgara gaNinA ziSya paM. kRpAsAgarajIe vi. saM. 1722 mAM "ma0 nA pUri ' banAvyuM che temAM temaNe amadAvAdanuM suMdara varNana AlekhyuM che (pR. 57) e varNananI namUnA pUratI ekAda kaDI A pramANe che. ghaNA tAraNe maMDaLa pUtaLI, keraNII bahu bhAmIlI; jemAM ehavA jinaprAsAda, ehavuMnagara zrI amadAvAda 96." piLa ane pADAo- bAdazAha ahammadazAhe navA pATanagaramAM gujarAtanI purANa rAjadhAnI pATaNa zaheranI paddhatie nivAsenI vyavasthA goThavI hatI. taLa amadAvAdanAM nivAsasthAne be jAtanAM maLe che - (1) pI-cAre bAjue dIvAla ane pravezanA sthAne dehalI Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] paravI hIralA A jagazcaMdrasUri 199 hAya, evo vAsa. (2) pADe (Tya3=pragaTa) cAre bAjuthI khule, ane dehalI vagarane vAsa. saMbhava che ke, baMbhaNavADu, vIravADA, sanavADA, brAhmaNavADA, meravADA, delavADA vagere gAmo AvI ja goThavaNIthI vasyA heya. A rIte ahIM piLe ane pADA banyA hatA. sane 1960mAM mahelA zabda vaparAyAne ullekha maLe che. "mi iamarI"mAM amadAvAdanAM 120 thI vadhu jUnAM parAMonAM nAme noMdhAyelAM maLe che. bAmahamada begaDAnA samaye ane pachI A piLo ane parAomAM moTI vRddhi thaI hatI. keTalIeka paLe ane parAMonI vigata A prakAre che- (1) zAhapura-tenuM mULa nAma "kAjIpura" hatuM (10) jahAMgIrapura-te kALupura ane zAhIbAganI vacce hatuM. (64) A rIte begama nUrajahAMe nUragaMja vasAvyuM hatuM. (11) sikaMdarapura-te jahAMgIrapura ane asAravA vacce hatuM. tenuM bIjuM nAma hebatapura paNa maLe che. bA. ahamadazAhanA sUbA haibatakhAne hebatapura vasAvyuM hatuM.' (13) haripura-tene bAdazAha mahammada begaDAnI janAnakhAnAnI eka haribAI nAmanI dhAvamAtAe vasAvyuM hatuM. teNe harivAva paNa banAvI hatI. (14) bIbIpura-saiyada khUna mIra, bIna, siyada baDA bIna yAkubane bIbI nAmanI mAtA hatI. tene rejo "maMgaLadAsa zeThanI mIlanI pAchaLa dAdAharivAvanI pAse che." tenA nAmathI bIbIpura vasyuM hatuM. te asAravA ane saiyadapura (sarasapura)nI vacce hatuM. saMbhava che ke, bIbIpura sikaMdarapuranI sAthe joDAyeluM hoya. kemake amadAvAdanA jene tyAM A8 vijayasenasUrinA upadezathI saM. 1656 nA mAha zudi 5 nA roja sikaMdarapuramAM DhIgavA cekInI . 1. amadAvAdanI pazcime 6 mAIla dUra hebatapura nAme gAma paNa vaseluM che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pAsenI jamInamAMthI nIkaLelI zrI ciMtAmaNi pArzvanAthanI pratimA mATe moTo jinaprAsAda baMdhAvyuM hatuM. ane zeTha zAMtidAsa jhaverIe saM. 1682 mAM tathA saM. 1705 mAM bIbIpuranA A jinaprAsAdane vizALa banAvyuM hatuM. eTale ke A jinaprAsAda bIbIpuramAM ja hate. (praka. 44, bA, jahAMgIra pR0 98) subA auraMgajhebe A vizALa jinaprAsAdane teDAvI masIda banAvI pachI, bA, zAhajahAMe saM0 1705mAM nagarazeThanI arajIthI gujarAtanA subAne AjJA ApI hukama karyo ke-tame A jinaprAsAdane bAdazAhI khajAnAnA kharce pahelAM je hatuM te jinaprAsAda banAvI nagarazeTha zAntidAsa jhaverIne pa. (jUo pra. 44, pR. 100, 101, tathA pR. 151 thI 15 megala bAdazAhanuM pharamAna naM0 16). kaDavAmatanA vetAMbara jenee hebatapuramAM meTA jinaprAsAde baMdhAvyA hatA. (prakapa3) A badhI vigata uparathI lAge che ke sikaMdarapura, hebatapura ane bIbIpuramAM moTA pramANamAM jene rahetA hatA, ane tyAM jene e moTAM jinAlaye baMdhAvyAM hatAM. (17) kAlupura-mahammada begaDA (sane 1459 thI 1511)e amadAvAdane keTa baMdhAvyo ane e keTanI bahAranA bhAgamAM AvyA hAjI kAlue e vakhate kAlupura vasAvyuM. te pachI kAlu musalamAna hAjI baje, ane samaya jatAM killAnI aMdarane e taraphane vastIvibhAga kALupuranA nAmathI ja prasiddhi pAme kALupuramAM jeno ane vaherAo moTA pramANamAM rahetA hatA. (20) ziyadAbAda-tenAM bIjAM nAme siyadapura ane sarasapura paNa maLe che. (21) sAraMgapura-mahammada begaDAnA amIra kivA umuka malika sArage killA bahAra sAraMgapura vasAvyuM hatuM. pachI aMdara- - na vibhAga paNa sAraMgapuranA nAmathI prasiddhi pAmyo hate. (35) rAjapura-mirAte ahamadImAM lakhyuM che ke; "rAjapura Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gumAlIsamuM] paravI hIralA A klacaMdrasUri 1 zahera jevuM che." temAM moTA moTA amaladAre, vepArIo, dariyAI vepArIo, zIyA vaherA ane jaina vagere vasatA hatA." harSakulanA A0 semavimale rAjaparAmAM saM0 1633 mAM kSullakakumAra rAsa racyuM. (sema paTTA) (48) murAdagaMjatene subA murAdAbakSe vasAvyuM hatuM. (68) navApura-te amadAvAda zaheranI bahAra zAhaAlamanA rAjA tarapha hatuM, tenuM bIjuM nAma navInapura paNa maLe che. tapAgacchanA 61 mA A0 vijayasiMhasUrinuM saM. 1708 nA aSADa zudi 2 nA roja amadAvAdanA navInapuramAM svargagamana thayuM. (paTTAvalI samuccaya, bhA. 1pu, pR96; cAlu Iti praka. 61) (76) Izanapura-te caDelA taLAva pAse hatuM. (81) AzAvala-tenuM bIjuM nAma karNAvatI paNa maLe che. te jamAlapura daravAjA bahAranA baherAmapura pAse hatuM. (jUopraka. 44, pR. 15) (45-88) khAnapura-auraMgajhebanA samaye saiyada hasanakhAne tene vasAvyuM. (60) mahA bhAnucaMdra ga0 (61) paM. devacaMdra ga5 (62) 50 municaMdragaNi te saM. 1676 A. va. 9 somavAre khAnapuramAM hatA. (zrI praza0 saM. 2, praza0 naM0 94, praka. 55, mahora bhAnucaMdra) (86) vADaja-te svataMtra gAma hatuM, ane che. (87) usamAnapurA-"ahIM vepArIonI dukAne hatI." Aje A sthAnamAM gujarAta vidyApITha che, te bAjune vistAra usamAnapurA kahevAte. tapAgacchIya maha. (59) kalyANavijaya gaNivaranA ziSya maho. dhanavijayagaNie saM. 169mAM amadAvAdanA usamAnapurAmAM bamAra loka 108 racyuM hatuM. (praka. 58) tapagacchanA maha0 ughovijyajI gaNivaranI paraMparAnA paM saMghavijaya gaNinA ziSya paM. vRddhivijayagaNie saM. 1974 nA Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 prakaraNa Ase zudi 13nA roja amadAvAdanA usamAnapurAmAM "jAti maLa' nI prati lakhI hatI. (zrI prazasti saMgraha bhAga 2, praza0 naM. 726, cAlu Iti praka. 55, 58) (104) Isapura (108) kuramAnavADI-A0 semasuMdarasUri amadAvAda AzA vala, kecaraba, kuramAnavADI, sikaMdarapura thaI vIzanagara padhAryA hatA. (vIravaMzAvalI pR0 215). (19) nijhAmapura (110) ahammadapura-te sikaMdarapura pAse hatuM. ahI saM. 4 8 mAM AcArya banyA. (111) vajIrapura amadAvAdanAM jUnAM parAnAM nAme upara mujaba maLe che. amadAvAdamAM haThIparUM maNipura, prItamanagara vagere navAM parAMo vasyAM che. nAgajI bhUdharanI paLa-zeTha nAgajI bhUdhara dazA piravADa jene vi. saM. 1760 nA zrAvaNa zudi 2 nA roja nAgajI bhUdharanI piLa vasAvI hatI. A vaMzanA zeTha kacarAbhAI amRtalAla bAravratadhArI jaina hatA. 1. zeTha nAgajI bhudaranI vaMzAvalinI chellI sAta peDhInAM nAme A pramANe maLe che. 1 pitAmbaradAsa. 2 dalasukhabhAI 3 amRtalAlabhAI 4 kacarAbhAI (mR.saM. 2015 kA.su.11 zukravAra tA. 21-11-1958) bhAryA (mR.saM. ) 5 zAntilAla bhA. ratilakSmI 6 gautamakumAra. 1 zeTha kyarAbhAInA moTA putra mANekalAle A vi. rAmacaMdrasUri pAse dIkSA lIdhI che. temanuM nAma paM. mAnavijyajI gaNi che. ane trIjo putra jayaMtilAla che, tene sanatakumAra ane satIzakumAra nAme putra che. gautama kumArane zaileza nAme bhAI che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 23 amadAvAda : - graMthabhaMDAro - tapAgacchanI vRddha poSALanA naM. 57mAM A0 ratnasiMhasUri (saM. 15ra thI 1530)nA bhakta Thakura piravADa nA putra kehaNa paravADe "giranAra tIrthamAM 3 derIone jIrNodhdhAra karAvyuM, paMnyAsapada vigere padavIo apAvI, jena munivarene vastro paherAvyAM, sAdharmika vAtsalya karyA, siddhAnta-ze lakhAvyA teNe saM. 1519 mAM pAkSikasUtranI vRtti lakhAvI hatI. (praka. 44 pR. 18) tapAgacchanI vRddha pilALanA 60mA A0 labdhisAgarasUrinA upadezathI zA. dedhara zrImALInA vaMzaja (8) saM- 2uthAe saM. 1569 kA. su. 12 ne ravivAre 45 jinAgama lakhAvyAM. temaja zAha dedharanA vaMzaja (8) sonapAle saM. 1568 kA. su. 1 ravivAre "pitA saM0 meghAnI bhAvanA pramANe meTe siddhAnta bhaMDAra banAvyuM. temAM "sonAnA akSaravAlI" prate lakhAvI. amadAvAdamAM "raMga maMDapa vAle" meTe jina prAsAda" banAvyuM. (praka. 44, pR. 26, praka. 45 zAha dedharane vaMza) amadAvAdamAM ajadara parUM hatuM temAM paM. lAvaNyasamaya gaNine saM. 1517-21 mAM janma thayo hate. ApaNe upara amadAvAdanAM jUnAM parAMnAM nAme ApyAM che te joyuM, temAMnA keTalAeka jUnAM nAma kAyama che. amadAvAdanI nagarapAlikA (myunisIpAliTI)e chellA 100 varSomAM keTalAMeka pAM ane piLAnAM nAma badalI nAkhyAM che ne keTalAMka navAM vasAvyAM che. piLanI dehalI ane daravAjA haThAvI dIdhA che. zeTha nAgajI bhudaranA ghara derAsaramAM bha. padmaprabhunI caturvizatijina pratimA birAjamAna che. tene pratimA lekha A pramANe che svasti zrI yAbhyadayazca saM. 1486 varSe mAdha sudi-11 zukra zrI osavaMza ucchitavAlagetre saM. vIrapAla saM. melA saM. vIrapAla bhA. saM. vihaNa devAyAH pu. saM. vanarAja megharAja saM. vanarAja bhA. vIulade suta saM. karNasiMhena svakuTuMba yutana sayase zrI padmaprabhamabhAdi caturvizati jina paH kAtinuM pratiSThitaH zrI sUribhi; Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prAraNa amadAvAdanA amIpuranA senI patA; sanI Izvara ane senI haricaMdra osavAle bha0 ajitanAthane jina prasAda banAvI, tenI tapagacchanA nAyaka bha0 lahamIsAgarasUri (saM. 1517 thI 1547) pAse pratiSThA karAvI hatI. (praka. 53 "pratiSThAo") A0 laphamasAgarasUri tathA A0 semajayasUrinA upadezathI pATaNano zeTha deva zrImAlI zeTha chADAnA vaMzajo saM. khImajI ane saM. sahasAparavADe maMtrI gadarAja gUrjara zrImAlI pATaNane vacheraka sadAnaMda zrImAlInA bhAI devarAja vageree amadAvAdamAM moTA graMthabhaMDAre banAvyA hatA. (praka. 53 "graMthabhaMDAre" praka. 41, pR. 681, praka. 45) saM. 1821 mAM amadAvAdanI poLonAM nAma ane jinAlayonI saMkhyA tathA zaherayAtrA. - sUratanA saM0 tArAcaMda kacarAbhAI paTaNuM saM. 1821 nA piSa vadi 1 nA roja yAtrAsaMgha laI amadAvAdamAM AvyuM hatuM. teNe ahIM zaherayAtrA karI temAM "parAM ane piLAnAM nAma ApI, temAM keTalAM jinAlaye hatAM tene nirdeza karyo che." te A prakAre che - vaTuA (jina maMdira 1) nagInA piLa (saM. 1) sarasapura (maM0 1) devazI pADe (maM0 4) keDArIpALa (maM0 6) hAjA paTelanI piLa (naM. 7) sedAgaranI pi0 (maM0 1) TImalA piLa (maM0 1) laheriyA piLa (saM. 1) dhanajI pALa (maM0 1) nizALameLa (maM0 3) rAjAmahetAnI piLa (maM0 2) zekhane pADe (mR. 4) kALasaMghavInI paLa (maM0 2) : DhIgalA pALa (zAM maM0 1) dhanA sutAranI pALa (maM0 2) pAMjarApoLa (naM. 3) caMga piLa (maM0 1) talakazAnI piLa (. 1) lIMbaDA piLa (ma1) vardhamAnazAhanI piLa(zI.maM.1) sAraMgapura daravAje (maM0 1) devazIzAhanI peLa (maM0 4) kAmezaranI piALa (maM0 1) Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A. jagaccadrasUri vAghezvarInI pALa (ma0 1) khetrapALanI pALa (ma'0 1) rUpaca'danI pALa (ma'0 1) zAmaLAnI pALa (ma03) 201 rAjapura (zAmaLA pA. ma0 1) pura (vAsu. pUrva maM1) jamAlapura (ma 2) zyApura (maM0 1) mAMDavInIpALa (ma05) A rIte saM. 1821 mAM meTAM 68 jinAlayeA hatAM ane nAnAM meTAM maLIne kula 301 jinAlayeAnI sa MkhyA hatI. "6 mAMDavI peALamAM zA. AnaMda lAlaca aesameta zikhara pahADanI racanA taiyAra karAvI che. tyAM 24 derIovALu' derAsara che. aMcalagacchanA (6) bha. uddayasAgarasUri ziSya ane (63) bha0 puNyasAgarasUrinA AjJAvI pADhaka jJAnasAgara gaNie banAvelI 'tIrthamALA" DhALa 12mAMnI DhALa trIjInI kaDI 12 thI 31. (-jaina satyaprakAza, 30, 95) kavi bheravacanlR lakhe che ke saM0 1915 mAM rAjanagaramAM 105 jinacaitya hatAM. te vizeSamAM jaNAve che ke-bAdazAha ahamadazAhe amadAvAda vasAvI navA sIkkA DhALavA mATe TaMkazALa banAvavA bhUminI tapAsa karI paNa tene keI bhUmi gamI nahIM. teNe pIre svapnamAM AvIne je bhUmi atAvI tyAM TaMkazALa banAvI. muMbaInA zeTha meAtizAhe zatruMjaya tIrthAMmAM TUMka khanAvI temAM ghaNI jinapratimAonI aMjanazalAkA karAvI hatI. temAMnI eka la. zreyAMsanAthanI jinapratimA lAvI. amadAvAdamAM tAzAnI peALamAM sthApI hatI. tenA rakhavAla deve amadAvAdanA zeTha haThIsiMha kezarasiMhanI trIjI patnI zeThANI harakuara ke je guNavAna, rUpALI, meATI dAnezvarI, jasavAlI tathA dhamapremI hatI. tene svapnamAM AvI sUcanA karI ke tuM TaMkazALamAM jinAlaya banAvI, temAM bha. zreyAMsanAthanI pratimAnI padharAmaNI karAvaje. kaMpanI sarakAra tane A jamIna Apaze. zeThANI tathA tenA putra Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 jaina paraparAnA pratihAsa-bhAga 3jo [ praraNa umAbhAI e TaMkazALamAM jamIna mAMgI, sarakAre tene jamIna ApI. teee sa0 1915 vai. su. 7 ne rAja tyAM moTA jinAlayanA pAyA nAkhyA. gabhArA, raMgamaMDapa, pAMca zikharavALA jinaprAsAda banAvI bha0 zreyAMsanAthanI pratimAne tAzAnI peALamAMthI lAvI te jinAlayamAM padharAvI. ( zrI jaina satyaprakAza 30 161 pR0 85 thI 92) jaina vasavATo meAgala mAdazAheAnA rAjakALamAM ratanapALanA pazcima bhAga nagarazeTha zAntidAsa jhaverInA vazajonA tAkhAmAM ja hatA. Aje tyAM temanA parivAranA vasavATA che. jhaverIvADamAM jhaverIe rahetA hatA. amadAvAdamAM nagarazeThanA vaDA, phatehabhAInI havelI, zeTha dalapatabhAInA vaDA, khamaLelI havelI, zeTha sUrajamalanuM Dahelu', jhaverIvADA, nAgajI bhUdharanI pALa, lAlAbhAInI pALa, zAMtinAthanI pALa, pIparaDInI kheALa, manasukhabhAInI pALa, rAjAmahetAnI peALa, galAmanajInI pALa, kAkA maLiyAnI pALa; joItA dheALAnI peALa, zAmaLAnI pALa, AkA zeThanA kUvAnI pALa, tAzAnI pALa, zeTha vakhatacaMdanI khaDakI, kharataranI khaDakI; dADhA sAhebanI pALa, pAMca bhAyAnI pALa, zAMti nAthanI khaDakI, maganalAla karamaca MdanuM Dahelu, zeTha ghelAbhAInI vADI, zeTha jeziMgabhAInI vADI, jaina seAsAyaTI, jaina maracanTa seAsAyaTI mahAvIra seAsAyaTI, jaina nagara sAsAyaTI, zAMtinagara sAsAyaTI, gautamanagara sAsAyaTI, phojadAra kAlAnI. vagere upanagara, parAM, pALe jainAe vasAvyAM che. amadAvAdanA pratyeka pADA, pALe, parAM ane seAsAyaTImAM lAkhA jene vase che. meTAM meATAM jinAlayeA, jAtanI jaina saMsthAe che. upAzraye ane vividha zeTha ANuMdajI kalyANAjInI peDhI- amadAvAdamAM zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI nAmanI meTI jaina saMsthA che. tA. 19-9-1880 sa0 1936 nA bhAdaravA vida Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 1nA rAja apeAre 11 vAge amadAvAdanA nagarazeThanA vaDAmAM zeDa premAbhAInA pramukhapade bhAratanA jainee ekaThA maLIne rItasaranI cUMTaNI dvArA tenI sthApanA karI hatI. " jagatabharanA jaineAnAM nAnAM meTAM tIthaeN ane jaina maMdiza A saMsthAnA tAmAmAM che. badhAM tIrthonA vahIvaTadAro paNa A saMsthAnI doravaNI pramANe vahIvaTa kare che. mA ka. peDhInuM tA. 28-12-1912 ne rAja pAku aMdhAraNu banyuM. amadAvAdanA nagarazeThanA vaDAmAM sa0 1990 phA0 10 3 thI phA. 107 sudhI akhilabhAratavarSIya munisammelana maLyuM hatuM teNe 11 TharAvAnA paTTaka banAvyeA. lAkAyAgI sasthAo amadAvAdanA jainAe ghaNI leAkeApayegI saMsthAenI sthApanA karI che. te A pramANe-jUnI sivIla heAspItAla, zeTha hemAbhAI InsaTITaTyUTa, pAMjarApALa, nagarazeTha premAbhAi hAla, zeThe bheALAbhAI hAla ( vidyAsabhA ) zeDa mANekalAla jeThAlAla lAyabrerI, zeTha vADIlAla sArAbhAI heAspITala, esa. ela. DI. keleja (saradAra lAlabhAI dalapatabhAI koleja), zeTha lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAma dira, gaMgAbAI kanyAzALA, manasukhabhAI bhagubhAI hAIskUla vagere vagere nizALA, mAdhyamikazALAe. kolejo, kanyAzALAo, hAspItAla ane zIvaNa kendro vagere saMsthAe sthApana karI che. amadAvAdanAM bIjA nAmeA enI vizeSatAnA kAraNe paDayAM che. jemake-jainapurI, rAjanagara, milAnuM nagara, pATanagara vagere nAmeA pracalita che. 207 zrI ratnamaNirAva B, A lakhe che ke, amadAvAdamAM Aje 28 sIle che. (50 788 thI 792) bAdazAha ahamadazAhe vasAveluM ekadare amadAvAda Aje bhAratamAM sarIte samRddha nagara che. bAdazAha ahamadazAhe pATaNa, khaMbhAta ane cAMpAnera vagere i. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa zaherAnA dhanikone bahumAnathI ahIM amadAvAdamAM lAvIne vasAvyA hatA, teone sarva prakAre anukULatAo ApI hatI. ke teo ahIMnA kAyamI vatanI bane, vividha vepAra keMdro calAve. bA0 ahamadazAha khaMbhAtanA zeTha zANarAja, saMghapati guNarAja ane saM0 nAnaka vagerene bahu Adara karate hato. dareka kAryamAM teonI salAha lete ane gaMbhIra vicAra karIne tene amalamAM mUkata. (praka. 45) bA0 ahamadazAha tapAgacchanI vRddha piSALanA 57mA Ave ratnasiMhasUri (saM. 145ra thI 1518) tathA tapagacchanI laghu piSALanA 50 mA A0 semasuMdarasUri (saM. 1457 thI 149)ne bahumAna Apato hate. (-praka. 44, pR 16, 17, tathA prava 50) teNe ghArAvanA dharaNuM piravADane "zatrujya tIrthanA charI pALatA yAtrA saMghanuM pharamAna lakhI ApI yAtrAnI chUTa ApI hatI." bA, ahamadazAha tA. 4-5-1447ne roja amadAvAdamAM maraNa pAmyA ane tene amadAvAdamAM jUmAmasIda pAsenA kabrasthAnamAM daphanAvavAmAM AvyuM. 3. bAdazAha mahammada bIjo-(rAjyakALa sane 1443 thI 1451) - tenA rAjakALamAM saM. 150lmAM gUjarAtamAM ane mALavAmAM mATe dukALa paDe tyAre pATaNanA zeTha madana zrImALIne vaMzaja ane bA. mahammadanA mAnItA zeTha sadAnaMde janatA mATe pANInI para besADI hatI, temaja, dAnazALAo sthApanA karI hatI. A rIte teNe saune anAja-pANa pUrAM pADayAM hatAM. - 1. zrI, ratnamaNirAva lakhe che ke, "bhAvanagara prAcIna zedhasaMgraha' graMtha pR4-55mAM lakhyuM che ke, rANakapuranA maMdiranA lekhamAM "eka jene dAnavIrane zatruMjaya tIrtha Adi zubha kAryo karavAnuM pharamAna bA0 ahamadazAha taraphathI , maLyuM hatuM, e lekha che, (- gujarAtanuM pATanagara amadAvAda, 50 35) Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 209 bAmahammade zeTha sadAnaMdane prajA upara karelA upakAranA badalAmAM " varakane khitAba Apyo hate. (cAlu Iti, praka. 45 zeTha madana zrImAlIno vaMza pATaNanA bhaMDAranI "aMgavijhA paInnayanI prazasti, tathA praka. 53 A0 lamIsAgarasUri) bAmahammadane keIe jhera ApavAthI te maraNa pAme. 4. kutabuddIna-(rAjyakALa-sane 1451 thI 1458) tenuM bIjuM nAma kutubazAha paNa maLe che teNe sane 1451mAM pitAnI hayAtImAM amadAvAdanuM kAMkariyuM taLAva pharI baMdhAvyuM, je 190 phUTa lAMbu ane 2153 vAranA gherAvAmAM hatuM. teNe vi. saM. 1551mAM sarakhejane rejo baMdhAvyuM. (gujarAtanuM pATanagara amadAvAda, pra. 40 pR. 591) pa. dAudazAha (rAjyakALa-sane 1458 thI 1459) te mAtra eka varSa jIvyo hate. 6. mahamuda begaDe- rAjyakALa-(sane 1459 thI 1511: saM. 1516 thI 1570). tenuM mULa nAma phate khAna hatuM. jema gUrjarezvara kumArapAla siddharAja jayasiMhane kepane bhega banyo hate, phakhAna paNa te ja rIte bA, kutabuddInanA kepane bhoga banyuM hatuM. paNa te AbAda bacI gaye. kutabuddIna ane phakhAna baMne sAvakA bhAI hatA. kutabuddInane nAnI uMmaranA phatehakhAna sAthe vera hatuM. AthI kutabudIne pitAnI rUpALI, cAlAka, khaTapaTamAM catura ane buddhizALI evI rUpamaMjarIne phatehakhAnane pakaDI lAvavA "zAha AlamanA sthAnamAM" mekalI. rUpamaMjarIe tyAM jaI phatehakhAnane hAtha pakaDI tene pitAnI sAthe laI javA eNe. zAhaAlame kahyuM-"rUpasuMdarI jene hAtha kheMce che te bAdazAha banatAM tene pitAne hAtha Apaze. eTale 27 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 jene paraMparAne ItihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa tenI te begama banaze." rUpasuMdarI A bhaviSyavANIne parakhI gaI. phatehakhAna bAdazAha banavAne che ane huM tenI begama banavAnI chuM ema vicArIne teNe phatehakhAnane bacAvI lIdhe. (-gujarAtanuM pATanagara amadAvAda praka. 41, pR0 602) rAsAmahIpatarAma rUparAma nIlakaMTha lakhe che ke-mahammade saM. 1517mAM dvArikAnI mUti teDI nAkhI. dvArikAnA cAMciyA rAjA bhImane mArI nAkhyuM ane jUnAgaDhanA rA' mAMDalIkane jItI laI tene khAnajahAna nAma ApI, musalamAna banAvI, amadAvAda laI AvyuM. A khAnajahAna sane 1474mAM amadAvAdamAM maraNa pAme. tenI kabara mANekacokamAM che. begaDAe dariyApAranA vepArIone harakata karanAra lUMTArAne mArI nAkhI dezanI AbAdI vadhArI. teNe saM0 1540 mAM cAMpAnera jItI lIdhuM. Ama jUnAgaDha ane pAvAgaDha e be gaDha jItavAthI te "begaDe" kahevAya. (sane 1867 mAM racela gujarAtane saMkSipta itihAsa, chaThThI AvRtti, nakala-5000 pR. 24, 25) mahammada begaDAe zAhajAdA ahammadane saurASTra upara caDAI karavA mokalyA. ahammade somanAtha pATaNa, dvArikA, giranAra ane zatruMjayatIrthanAM derAsare teDI pratimAone khaMDita karI, vinAza karyo. teNe saM. 1531 mAM rANapura lIdhuM ane saM. 1540 mAM cAMpAnera lIdhuM. mahammada begaDo paNa jUnAgaDhane jItavA mATe pAchaLathI gayo hato. e samaye teNe amadAvAdamAM eka sUbe nI hate. je ghIkAMTAmAM rahetuM hatuM. te sUbAe 500 cerene pakaDIne jAheramAM phAMsI ApI hatI. (6ThTho) mahammada begaDe ane te pachInA (10) bahAdurazAha sudhInA bAdazAho moTe bhAge cAMpAneramAM rahetA hatA ane amadAvAdamAM sUbe nImatA hatA. mahammada begaDAe mahemadAvAda vasAvyuM. teNe sane 1468 mAM Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 211 amadAvAda zaherane pharate moTe gaDha baMdhAye. jUnAgaDha ane cAMpAneranA gaDha sudharAvyA, teNe sane 1475 mAM dvArikAne jItI lIdhuM. mahammada begaDe bahAra yuddhamAM hatA tyAre tene padabhraSTa karavA amIrae kAvataruM gaThavyuM hatuM, paraMtu kiMvA ulamulka maleka sAraMge e kAvataruM pakaDI pADI te amIrane nAsIpAsa banAvyA hatA. dukALa ane dAnavIre sane 1468 eTale vi. saM. 1539-40 mAM gujarAta ane mALavAmAM mATe dukALa paDyo hato. A samaye halAlAne be dedarANa, mALavAnA maMtrIo megharAja tathA jIvaNarAja, pATaNane zeTha khImarAja poravADa, amadAvAdanA gUrjara zrImAlI maMtrIo muMdara tathA gadarAja, DuMgarapurane maMtrI sAlDA zAha, maMtrI vikrama zrImAlI, mAlavAnA zeThe zUrA ane vIrA, zirohIne saM0 khImarAja, saM0 kuMte, saM. UjaLa ane kAjA poravADa, mAlavAnA bA0 gyAsuddiInanA mAnItA, ane saM0 dhannA zAha piravADanA bhAI saM. ratanA piravADanA pautra saM sahasA piravADa vagere jenee sthAne sthAne pANInI paraba ane dAnazALAo besADI, janatAne meTI madada karI hatI. zAha birUda-haDAlAnA khemA dedarANIe aDhaLaka dhana ApI, gujarAtanI prajAnuM dukALamAMthI rakSaNa karyuM, AthI mahammada begaDAe prasanna thaIne jenenuM zAha biruda kAyama rAkhyuM. A bhayaMkara dukALa pachI vi. saM. 1541 mAM sukALa thaye ane janatAmAM AnaMda phelAye. (praka. 53, bha0 lahamIsAgarasUri) maMtrI gadarAja maMtrI suMdara gUrjara zrImAlI ane tene putra gadarAja zrImAlI e baMne mahammada begaDAnA vajIre hatA, teoe sejitrAmAM meTe jinaprAsAda baMdhAvyuM hatuM. saM. 15rapa mAM AbUnA pittalahara jinaprAsAdamAM bha0 lakSmIsAgarasUrinA varada haste 120 maNanI pittaLanI bha0 RSabhadevanI jinapratimAnI pratiSThA karAvI. ane teja Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra jaina paraMparAnA tihAsa--bhAga je [ prakaraNa utsavamAM navA AcAryAM, upAdhyAe ane panyAsa vagere padmavIe apAvI. matrI gaDharAje sa0 1528mAM amadavAdamAM meATA graMtha bhaMDAra sthApana karyAM hatA. (-praka. 53) vaDanagaranA maleka geApI brAhmaNa hatA, te khA. mahammada begaDAnI maherabAnIthI mATe adhikArI banyA hatA. kivA ulamulka, rAjA sAraMgadeva paNa mahammada begaDAnA prItipAtra hatA. zAhajAdo mujarazAha te tenI madadathI gujarAtanA bAdazAha anyA hatA. ane te anee gujarAtanI rAyapurA peAtAnA mAthe upADI lIdhI hatI. (-rAjA sAraMgadevA mATe jUe praka0 37, pR0 272) mahammada begaDA amadAvAdamAM maraNa pAmyA. tenI kabra sarakhejamAM zekha ahamada khATunI daragAha pAsenA rAjAmAM che. 7. mujaphphara (bo) rAjyakALa--( sane 1511 thI 1523; vi. sa0 1567thI 1583). tenuM bIjuM nAma madAra paNa maLe che. te khA. dAudazAhanA putra hatA. vi. sa0 1568nA mAgazara zu i 4 nA roja amadAvADhanI gAdIe beThA. teNe 15 varSa, 8 mahinA ane 20 divasa rAjya karyuM. te amadAvAdamAM maraNa pAmyA. sattAnA kepha-- e samaye tapagacchanA sa0 haeNvimalasUri (sa0 1548 thI 1583) thayA. temaNe sa0 1570sAM IDaramAM upA. ANu vimala gaNine AcAya ane 50 ratnazekhara tathA 50 mANekasAgarane upAdhyAya banAvyA. pachI te sau tyAMthI vihAra karI khAMbhAta jatA hatA. tyAre raste AvatA kapaDavaMjamAM dezI ANujIe temanuM bAdazAhI svAgata karI kapaDavaMjamAM padharAvyA. bA. mujaphphare koInA caDAvavAthI A hakIkata sAMbhaLI temane irSyA vRttithI pakaDI lAvI kedamAM pUravAnA hukama karyAM. AcArya zrIne cUNelamAM bAdazAhanA A hukamanA samAcAra maLyA. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A. jagaccadrasUri 213 teo tyAMthI rAteArAta nIkaLI seAjitrA thaI" khabhAta pahoMcI gayA bAdazAhI mANasAe" sAjitrA thaI khabhAta AMvIne sa0 1572 mAM bha. hevimalasUrine pakaDIne kedamAM pUryA." mAdazAhe khaMbhAtanA saMghanA 12000 TakA daMDa karyo, ane te rakama temanI pAsethI vasUla karI AcAryane chUTA karyAM. bha. hemavimalasUrie pharI pharI AvA upadrava na thAya e mATe AyaMbilanuM tapa karI, sUrimaMtranA jApa karyAM. adhiSThAyaka deve jaNAvyuM ke, "AkSepa karA, dhana pAchuM Avaze." AthI AcAryazrIe 1 zatAthI 50 harSa kulaNa, 250 saMghaSagaNi, 3 50 sacamakuzaLaNi ane 4 zIghrakavi 50 zubhazIlaNa e cAra gItArthone AjJA karI, cAMpAnera mAkalyA. teoe mA. mujane kAvyakalA ane upadezathI raMjita karI khaMbhAtanA saMghane bAdazAha pAsethI 12000 TakA pAchA apAvyA. (-sa'0 1636 nI tapAgaccha laghu pASALa paTTAvalI, bha. hemavimalasUri-cAlu iti. praka0 55) 8. ahamada (bIjo)- (rAjyakALa sane 1para3; sa0 1582) tenuM khIjuM nAma khA. sidazAha paNa maLe che. teNe lADInA dudAjI geAhelane jUnAgaDhanA rA'mAMDalika pAse dagAthI marAvI, rA'mAMDalikane musalamAna banAvI, khAnajahAna nAma ApyuM. khAnajahAna sane 1474mAM maraNa pAmyA. tene mANekacAkamAM daphanAvavAmAM AvyA, rA'mAMDalikanI kakhara amadAvAdamAM mANekacAkamAM koI eLamAM pesatAM jamaNI khAjunI eka dukAnamAM che. tenA upara rAja phUla caDe che. (-gujarAtanuM pATanagara amadAvAda, pR0 647) 9. laghu mahammada (trIjo)-(rAjyakALa sane 1523 thI 1526) te mA. mujaphpharanA bIjo putra hatA. saM0 1582 mAM amadAvADhanI gAdIe beThe, te mahemadAvAdamAM vadhu rahetA hatA. haraNu vagerenA zikAra karavAmAM masta rahetA. saMbhava che ke tenA samaye pATaNamAM sUbeA zerazAha hAya. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 14 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 10. bahAdurazAha-(rAjyakALa sane 156 thI 1537 saM. 1583 thI 1593) te bA mujapharane trIjo nAne putra hato. pitA ane putranA svabhAvamAM uttara dakSiNa eTale taphAvata hato. tenI kArakidI TUMkI paNa prazaMsApAtra manAya che. zAhajAde bahAdurazAha sane 1parapamAM pitAthI rIsAIne cittoDa cAlyA gayA hatA. ane tyAM sodiyA rANA ratnasiMhanA mAnItA ane kApaDanA vepArI de telAzAha esavAlane atithi banIne rahyo hate. A daramiyAna sane 15ra 5mAM dilhInA bA. humAyue cittoDa para caDAI karI. teNe mAlavA mevADa jItI laI cAMpAnera thaI gujarAta jItavAne vicAra karyo, paNa cittoDanA rANA ratnasiMhe hamAyune harAvI pAchA kADhaye hate. zAhajAdA bahAdurazAhe A yuddhamAM cittoDanA rANune madada karI hatI. (praka. 44-pR. 35) bA. humAyu gujarAta upara na jatAM pAche dilhI cAlyo gayo tyAre gujarAta tene AdhIna banyuM nahIM. bA, bahAdurazAha cittoDamAM atithi banIne rahyo e samaye te ane deTa talAzAhane chaThTho putra karmAzAha gADha mitra banyA hatA. zAhajAdAe gujarAta jatAM pahelAM khIsA kharacI mATe lAkha rUpiyA mAgyA, tyAre zA0 karmAzAhe tene mAgyA mujaba rakama ApI. e laIne bA, bahAdurazAha gujarAtamAM gayA ane tyAM saM. 1583nA zrAvaNa zudi 14nA roja amadAvAdamAM gujarAtane svataMtra bAdazAha bane teNe 10 varSa ane 8 mahinA rAjya karyuM. tenI kArakidI TUMkI chatAM prazaMsanIya hatI. teNe gujarAtanA svataMtra bAdazAha tarIke rAjya karI nAmanA meLavI te rakama pAchI ApI. ane temanA atithi satkAranA maitrInA kAraNe deTa kamazAhane zatruMjayatIrthane uddhAra karI potAnA ISTadevanI pratimA besADavAnI paravAnagI ApatuM pharamAna" lakhI ApyuM. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri khAnamajhAkhAnanA vaDavAone sane 1504mAM zatruMjaya ane pAlItANA jAgIramAM malyAM hatAM jAgIradAra khAnamajhAdakhAnane zatruMjayane uddhAra thAya e rucatI vAta na hatI chatAM bAdazAhI pharamAnathI teNe nirupAye sammati ApI tenA maMtrIo narasiMha ane ravirAje tIrthoddhAranAM dareka kAryomAM pUrI vyavasthA karI ApI. devakarmAzAha vi. saM. 1587 zAke 1443 nA vaizAkha vadi 6ne ravivAre pareDhiye dhanalagnamAM zuddha navAMzamAM mahAmAtya bAhaDadevanA prAcIna jinaprAsAdane jIrNoddhAra karAvI, temAM tapagacchanA 50mA bha0 dharmaratnasUri ziSya bha0 vidyAmaMDanasUrinA hAthe bha0 RSabhadevanI jinapratimAnI pratiSThA karAvI. A rIte doDha karmAzAhe karAvela uddhAra seLo gaNAya. A utsavamAM daza jainAcAryo vidyamAna hatA. (-praka. 35, pR. 203; praka. 44 pR. 20 thI 22 tathA pR. 35) do. karmAzAhe navI banAvI sthApanA karelI bha0 AdIzvara tathA puMDarika svAmInI pratimA ja Aje tyAM vidyamAna che. vi. saM. 1592mAM mIrajhA khasakarIma baLa karI bA. bahAdUrazAhane padabhraSTa karavA cAhato hate. paraMtu gujarAtI sAmata bAbahAdUrazAhane vaphAdAra hatA. AthI mIrajhAnuM kaMI cAlyuM nahI. ane bAga bahAdUrazAhe AvI amadAvAdane saralatAthI kabaje karI lIdhuM. bAbahAdUrazAha-upakezagacchanI dvivaMdanikazAkhAnA 68 mAM bha0 devaguptasUri (saM. 1550 thI 1600) tathA temanA paTTadhara bha0 kakkasUri (bhavya vijayarAjasUri)ne bhakta hate. (praka. 1 pR. 37, praka. 57 tathA tapAratnapaTTAvalI) - eka taraphathI phiraMgIoe dIvabeTane pitAnA tAbAmAM levA khaTapaTa zarU karI ane eja samaye bA hamAyu nava mahinA sudhI amadAvAdamAM rahyo hato tyAreja phiraMgI hAkema bAga bahAdurazAhane vATAghATa karavA dIvabeTamAM laI gaye, phIragI hAkeme bA bahAdurazAhanuM moTuM svAgata-sanmAna karyuM phiraMgIoe bahAdurazAhanA tathA tenA sAthI : Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 jaina paraMparAnA tihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa dvArAnA nAvikAne phADI lIdhA hatA eTale te nAvikA pAse tenI hADIone yuktipUrvaka sIdhI hAramAMthI alaga levarAvIne dagAthI bAdazAhanI hADIne DubADI dIdhI. (praka0 44-pR0 53) A rIte firagI hAkema bahAdurazAhane kAMTA dUra karI sane 1537 (vi sa0 1593)mAM DhIbeTa dabAvI beThA. dIva, damaNa ane geAvA e phira'gI saMsthAne Aje 500 varSa thayAM temane hAtha rahyAM, bhAratane svataMtratA maLyA pachI paNu te saMsthAnA temaNe cheDayAM nahIM tethI bhArate baLapUrvaka te saMsthAne nA kakhajo vi. sa0 2018 nA mAgazara sudi 11 (mauna ekAdazI) tA. 18-12-1961 bhAratIya zAke 1783 saura mAgazara di. 27 ne somavAranA roja meLabyA ane e traNe saMsthAnA svataMtra bhAratamAM bhaLI gayAM. bhAratamAM have keAI paradezI saMsthAna rahyuM nathI. (ghAghA, pIramabeTa, ziyAlameTa dIvaeTa mATe jUe praka0 38, pR. 414 pR0 770) 11. mahammada ceAthA (rAjyakALa sane 1537 thI 1554 sa0 1594 thI 1610) A mAdazAhane galarAja nAme mAnItA vajIra hatA; je amadAvAdamAM rahetA hatA. bAdazAhe tene 'maleka nagadala'neA khetAma ApyA hatA. tenA hAtha nIce 500 gheADesavAra habasIenI senA hatI. e vajIra jainAcArya bha. vijayadAnasUri (sa0 1587 thI 1621)nA bhakta hatA. teNe sa0 1618 mAM maheA0 dhasAgara gaNivarane moTA utsavapUrvaka amadAvAdamAM padharAvI, nALiyera vagerenI prabhAvanA karI ne cAturmAsa karAvyuM hatuM. teNe sa0 1619-20mAM bha0 vijayadAnasUrinA upadezathI AdazAhane samajAvI zatru jaya tInA cha mahinA sudhI mukatA-ghATa karAvyeA hatA. eTale lAgAna, veDha, verA, cAtrAkara vagere mA karAvyA hatA ane gAme gAmathI jainasa ghAne ekaThA karI saghapati anI zatruMjayanA cha'rI pALatA yAtrAsaMdha kADhayA hatA. A rIte Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagaccadasUri 217 teNe saune tIrthayAtrA karAvI hatI. teNe saM. 1620 vi. vi. 5 gurUvAre zatruMjayamAM meTuM derU banAvyuM hatuM. maMtrI galarAja tapAgacchIya meTo zrAvaka hatuM, paNa tapAgacchanA sattaramI sadInA vijaya-sAgaranA vikhavAdamAM te sAgaranA pakSamAM hato. teNe saM. 1619mAM vijayagacchanA meTA munivarene trAsa Apyo hato. AthI tene prabhAvaka ItihAsa maLatuM nathI, amadAvAdamAM dezIvADAnI piLamAM A maMtrInA nAmanI "galA manajI"nI piLa che. (-tapAgaccha paTTAvalI, hIrasaubhAgya mahAkAvya, sarga 4, 0 147, iti praka. 57 bha. zrI vijayadAnasUri; praka. 59 maMtrI galarAja) viramagAma vibhAgane vajIra maleka vIrajI pioravADa jena hate. te bA. mahammadane mAnItuM hatuM ane 500 gheDesavArane uparI hatuM. tene maleka sahastrakiraNa nAme putra hatuM, te paNa viramagAma vibhAgane vajIra hatuM, tene 1 gopAla 2 kalyANa ane 3 vimaLA ema traNa saMtAna hatAM. te traNee saM. 1644 mAM amadAvAdamAM jagadaguru A0 hIravijayasUri pAse dIkSA lIdhI jeo samaya jatAM 1. maha0 semavijaya gaNivara, 2 maho. kIrtivijaya gaNivara ane 3 pravartinI sAdhvI vimalAzrInA nAmathI khyAti pAmyAM. (-praka. 58 maha0 semavijayagaNi) A samaye pATaNamAM zerazAha (cIka) sUbe hate. (-praka. 44, pR0 193 praka. 56 aMgArazApIra.) bA. mahammade bhAratamAM heLI ane divALInA tahevAra UjavavAnuM baMdha karAvyuM hatuM. 12. ahammadazAha trIjo-(rAjyakALa-sane 1554 thI 1591 saM0 1611 thI 1616). 13. mujaphara trIje-(rAjyakALa-sane 1561 thI 1572 saM0 1616 thI 1628) vi. saM. 1616 nA mAgazara sudi 8 nA roja amadAvAdanI Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 jaina paraMparAne itihAsa-bhASa kanhe [ prakaraNa gAdIe beThA. tenuM bIjuM nAma mAfara jANavA maLe che. teNe 10 va, ane 20 divasa sudhI gujarAtanuM rAjya karyuM. A amadAvAda eTale gujarAtanA chellA bAdazAha hatA. te sane 1572 thI 1583 sudhI dilhImAM rahyo ane tyAM ja maraNu pAmyA. 14 AA0 akabara (sane 1556 thI 1605 sa. 1912 thI 1662, juo praka0 44, pR0 60) te vi. sa0 1612 nA mahA vid 4 nA rAja dilhInI gAdIe beThA ane bhAratanA bAdazAha banyA. teNe sane 1572mAM gujarAta upara pahelI savArI karI, amadAvAda jItI laI khA. mujaphpharane sAthe laI phattepura gayA. ane sane 1573 mAM kOpurasIkIthI 600 mAIla cAlI gujarAta upara bIjI vAra caDI AvyA. teNe khaLavAkhArAne harAvI pharIthI tA. 2-9-1573nA rAja amadAvAda jItI lIdhuM ane baLavAkheAra 2000 mANasAnAM mAthAMne khUraja manAvI gujarAta upara peAtAnA amala sthApana karyAM. (-gujarAtanuM pATanagara amadAvAda, praka. chu, pR. 69 cAlu iti. praka0 44 pR0 65 ) e pachI te amadAvAdamAM ghaNA divase sudhI rahyo. AgarAnA zeTha rAmajIzAhanA putra thAnamala ezavAla jaina lazkara sAthe amadAvAda AvyeA hateA, A samaye sa0 1628mAM amadAvAdanI leAMkAgacchanI gAdInA pUja RSi meghajI vagere 18 yatiee tapAgacchanI sa MvegI dIkSA svIkArI. A dIkSAnA utsavamAM zeTha thAnamalajIe bAdazAhanI paravAnagI meLavI mAdazAhI vAjA meAkalyAM hatAM. A hIravijayasUrie saune dIkSA ApI potAnA ziSya--praziSyA banAvyA hatA. (-pra0 44 pR0 66 tathA pra0 55 mahA. hAthiMgaNanI paraMparA. pra0 58) e pachI khA. akabara sAhimakhAnane gujarAtane sUkhe manAvI tepura sakrI cAlyA gayA, ane gujarAtanA jUnA khA. mujaphpharanA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A lArAnA ja vitA cha cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 gacaMdrasUri ra19 sane 1583mAM maraNa thayA bAda akabare pitAnA sAvakA bhAI khAna Ajhama ajIja kokAne gujarAtane sU banAvI mokalyo. bA, akabare zekha abulaphajalane saurASTramAM sAta varSa rAkhe. teNe mahesUlanI vyavasthA mATe saurASTranA A prakAre nava bhAga pADayA 1 jhAlAvADa, 2 seraTha, 3 zatruMjaya vibhAga, 4 vAlAka, 5-6-7 vAghelAone vibhAga, 8 kAThI ane 9 nAne kaccha vagere. (praka. 44 pR0 67) gujarAtanA sUbAo bALa akabare gujarAtamAM eka pachI eka 1. khAne Ajhama mirajhA ajIja kekA, 2. mirajhAkhAna, sane 1575, 3. zAhabuddIna 4. gujarAtI amara InamAdakhAna, 5. mirajhA abadula rahIma sane 1583, 6. IsmAIla kulIkhAna, 7. mirajA ajIja kokA, 8. zAhajAde murAdabakSa ane 9 mirajhA ajIja kekA e nava sUbAene mekalyA hatA. (1, 7, 9) sUbo khAne Ajhama mirajhA ajIja kekA A sUbAo paikI 1, 7, 9 khAne Ajhama mirajhA ajIja keka, tenAM mirajhA, ajIja, ajIja kekA, mirajhA ajIja kekA vagere nAme maLe che. te bATa akabarane dUdhabhAI hatuM. bAdazAha tenI upara ghaNo prema rAkhato hate. kekA belavAmAM catura hato, meTe kavi hato, bhAre laDe hato ane ramujI hatA. te avAra navAra bAdazAha akabarane cIDAvato hate. bAakabara saune kaheto ke kekA ane mArI vacce dUdhanI nadI che. huM tene oLaMgIza nahIM. khAna saune kahete ke puruSe cAra prakAranI strIo rAkhavI joIe. 1 vArtAvida mATe IrAnI, 2 gharakAma mATe khurAsAnI, 3 bAla-baccAMnA uchera mATe hiMdustAnI ane 4 strIo upara kaDapa besADavA, mArapITa karavA mATe uttaharI. (-gujarAtanuM pATanagara amadAvAda, praka. 49 pR. 725) 2. vArtAvine mATe hiMdustAra Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa te bAkakhara vatI gujarAtane sauthI paheleA sUkSmA hatA. temaja akabaranA samaye sane 1587 thI 1592 sudhI sAtameA ane sane 1600 thI 1605 sudhI navameA sUbA banyA hatA. te pachI mA. jahAMgIranA samaye paNa sane 1609 thI 1611 sudhI gujarAtanA trIjo sUbA banIne AvyeA hateA. te sane 1582mAM zAhajAdA murAdabakSane peAtAnI sUkhAgIrI sepIne dIva, mAMgarola thaI makkA tarapha haja (yAtrA) karavA mATe gayA. haja karavA jatAM tenI sAthe tenA 6 putrA, 6 putrIo ane 100 nAkara cAkara hatA. zarUAtathI ja te A. hIravijayasUrinA bhakta hatA. sane 1594 mAM te haja karIne bhArata pAchA AvyA, tyAre jagadguru A. hIravijayasUri peAtAnA piravAra sAthe saurASTranA unA zaheramAM caturmAsa hatA. khAne vi. sa0 1651-52mAM unA jaI jagadgurune vaMdana karyu. te chevaTe dIna I IlAhI dharmomAM dAkhala thayA hatA. te amadAvAdamAM maraNa pAmyA, tenI kamra sarakhejamAM banI hatI. teNe peAtAnI putrIne zAhajAdA jahAMgIranA putra khuzarU sAthe vivAha karyAM hatA. tenI IcchA hatI ke "khA. akakharanA maraNu bAda zAhajAdA khuzarU dilhInA bAdazAha bane." khuma:-khAnane khurama nAme putra hatA, je saurASTranA sUtreA hatA. te ugra svabhAvanA ane jhanUnI hatA. te prajAne bahu trAsa ApatA. khAne Ajhama mIrajhA ajIja kAkA dilhInA khA. akabara vatI gujarAtanA (sa'0 1644 thI 1949 sudhI) 7me sukhe anI Avye hatA, tyAre putra khurama sAraDhanA kamIznara hatA. teNe keAInI caDavaNIthI ke dharmanA jhanUnathI zatruMjaya tInA meoTA jina prAsAdane nAza karavA mATe pahADa uparanAM jhADa kapAvI, e jhADanAM lAkaDAM maMdiranI cAre bAju geAThavyAM. tenA IrAdA hatA ke maMdirane khALI rAkha banAvavu. tyAre A. vijayahIrasUri vatI A vijaya Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM 1 tapasvI hIralA A jagaccadrasUri 221 senasUrie A ghaTanA lAheAramAM u. bhAnucaMdragaNine lakhI jaNAvI ane zeTha harakhacaMdaeN paramAnandre khA0 akabarane arajI meAkalI, A ghaTanA jaNAvI nyAya mAgyA, mA. akabare u. bhAnudranA kahevAthI, caitrAdi saM0 1647nA A0 10 0))ne rAja zAhajAdA jahAMgIra pAse pharamAna lakhAvI sukhA mIrajhA kAkA upara meAkalyuM. "temAM kAi sukhe koI jAtanI AvI bhUla na kare te mATe tAbaDate ba manAI hukama karyAM." A rIte khuramane te bhUla karatAM rAkayeA. ane "kaI amaladAra pharI pharI AvI bhUla na karI bese" eTalA khAtara jaineAnI mAgaNIthI A. akabare A. vijaya hIrasUrine sa0 1649 1. su. 10 ne rAja zatrujaya vagere tIrtho InAmamAM ApavAnuM pharamAna lakhI meAkalyu. sAtheA-sAtha A. vijayasenasUrine lAheAra padhAravA vinati paNa karI hatI. (meAgala bAdazAha pharamAna na. 3, 4,) (50 44-pR0 68, 50 58 mA0 akabaranAM zubhakAryoM kalama pamI) khuma vi. sa01668mAM jUnAgaDhamAM hatA tyAre A vijayasenasUrie tene upadeza ApI prajApremI banAvyeA hatA. e tyAre A vijayasenasUrinA bhakata banyA hatA. (praka 59) (3) zAhabuddIna-tenAM bIjA nAme ahamada, ahamadakhAna ane sAhimakhAna paNa jANavA maLe che. te prathama mALavAnA sUbe hatA. te pachI sane 1577 thI 1583 sudhI gujarAtanA sUbA banyA. teNe bIjAnI bhaMbheraNIthI gusse thaI vi. sa'0 1636mAM amadAvAdamAM A. hIravijayasUrine trAsa ApyA hatA, paraMtu jyAre khA. akakharanuM A. hIravijayasUrine AmaMtraNa ApatuM pharamAna joyuM, tyAre te ja AcAryazrIne khaMbhAtathI amadAvAda mAna-sammAna pUrNAMka laI AvyA ane temane phatepurasikrI meAkalavA mATe badhI sagavaDa karI ApI. (-praka0 58) (4) itamAdakhAna-te gujarAtanA jUnA khA. ahamada ane khA. mujapharanA mATe vajIra hatA. te gujarAtI amIra" manAtA hatA. khA0 akabare tene sane 1583-84 mAM gujarAtanA sUbe anAnyeA. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bA, akabare phatepurasikImAM jyAre A hIravijayasUrine paricaya mAge, tyAre sUbA itamAdakhAne temanA sAdhujIvananI ghaNI prazaMsA karI hatI. (58) (8) zAhajAde murAdabakSate bATa akabarane putra hato. tenuM bIjuM nAma pahADI paNa maLe che. te bhAre zarAbI hate. jyAre mirajhA ajIja kekAne makakAnI haja karavA javAne vicAra thaye. tyAre te zAhajAdA murAdabakSane gujarAtamAM sAthe laI AvyuM ane tene gujarAtanI sUbAgIrI seMpI haja karavA ravAnA thaye. zAhajAdo murazada phatepurasikathI ja A0 hIravijayasUri ane mahA zAMticaMdraguNine bhakta hato. bATa akabare jagadguru A0 hIravijayasUrine saM. 164mAM zatruMjaya tIrtha bheTa karyuM hatuM. AthI AcArya deva pATaNanA jenonA cha'rI pALatA yAtrA saMgha sAthe zatru jaya tIrthanI yAtrAe jatAM vi. saM. 1950mAM amadAvAda padhAryA tyAre zAhajAdA murAde jagadguru tema ja saMghanAM bahu satkAra-sanmAna karyA hatAM ane AcArya zrInI pUjA karI hatI. - zAhajAde murAda sane 1600 mAM maraNa pAme tyAre mirajhA ajIja kekA gujarAtane "navama sUbebanIne AvyuM. 15. bAra jahAMgIra-(praka. 44, pR. 85 thI 98) rAjakALa-(hIjarI sana 1015 thI 1037nA saphara mahinAnI tAH 28 visaM. 1663 thI 1684 nA kA0 vadi ... sane 160 6 thI tA. 18-10-1627). teNe gujarAtamAM eka pachI eka 1. kAlI jakhAna, 2. saiyada mUrtijhakhAna bukhArI sane 1606, 3. sUbe khAne Ajhima mirajhA ajIja kokA sane 1609 thI 1611, 4. abdullAkhAna phirajajaMga, pa. makarabakhAna, 6. zAhajAde zAhajahAna, 7, zAhajAdA khuzarUne putra dAvarabakSa, ane 8. saiphakhAna ema 8 sUbAo mekalyA. ( - praka. 44-pR0 98) Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] paravI hIralA A0 jagacaMdrasUri 223 16. bhATa zAhajahAMna-(praka. 44, pR. 9 thI 103) rAjakALa-tA. 4-2-1628 thI 9-6-1658. teNe gujarAtamAM pitAnA taraphathI eka pachI eka 1. zerakhAna, 2. IralAmakhAna, 3. bAkarakhAna, 8. siyA darakhAna, pa. saphakhAna, 6. AjhamakhAna, 7. mIrajhA ImAratakhAna 8. zAhajAde auraMgajheba sane 1644 thI 1646, 9 zastakhAna, 10. zAhajAdo mahammada dArA zikoha sane 1648 thI 1652, 11. zastakhAna, 12. zAhajAde murAdAbakSa sane 1654 thI 1657, ane 13. kasamakhAna, ema 13 sUbAo mokalyA hatA. (pra. 44, pR0 99) 8. suba zAhajAdo raMgajheba- sane 1644 thI 1646. teNe sane 1644-45 vi. saM. 169mAM dhArmika jhanUnathI prerAI amadAvAdanA sarasapuramAM AvelA zeTha zAMtidAsa jhaverIe saM. 1682mAM baMdhAvelA ciMtAmaNi pArzvanAthanA jinaprAsAdane teDI pheDI masjidarUpe badalI nAkhyo. ane temAM phakirene vasAvyA. AthI gujarAtabharamAM baMDa jAgyuM. zeTha zAMtidAse bAi zAhajahAMne A vigatanI arajI karI. mullA abdula hakIme paNa bAdazAhane A hicakArI ghaTanA pratye aNagame batAvato patra lakhyA. AthI bArA zAhajahAMe vi. saM. 1705mAM gujarAtanA 10mA sUbA zAhajAdA dArA mahammada zikehane pharamAna lakhI mokalI hukama karyo ke tAre "te jinaprAsAdane bAdazAhI khajAnAnA kharace asala je banAvI, zeThane eNpa" temAM karelA pheraphArane sudhArI levA. temane sarasAmAna keI laI gayA hoya te teonI pAsethI pAcho maMgAvI zeThane saMpa agara tenI rakama bharapAI karAvavI." (praka. 44 pR. 100, 132 praka44, pR. 151 thI 157 pharamAna naM. 16) A pharamAnathI sUbAe te jinaprasAdane mULa jevuM banAvI zeTha zAMtidAsane saeN hato. te pachI temanA vaMzaja zeTha vakhatacaMde saM0 mAM A sthAnane azAMtivALuM samajIne te jinAlayanI Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa samasta pratimAo UThAvI lAvI jhaverIvADanI vAghaNapoLanAM judAM judAM jinalamAM padharAvI ane ciMtAmaNi pArzvanAthane navo jinaprAsAda taiyAra karAvI temAM virAjamAna karI, je Aje vidyamAna che. 10. zAhajAdo mahammada dArA zikeha-(sane 1648 thI 1952) teNe upara pramANe amadAvAdane ciMtAmaNi pAzvanAthane jinaprAsAda zeTha zAMtidAsa jhaverIne pAchA seM, teNe bATa zAhajahAMnI sammatithI zeThanI mAlamilakta, makAna, jamIna, jAyadAda, leNI rakama vagerenI rakSA mATe vividha pharamAna kADhI purI takedArI rAkhI hatI phara. naM. 14, 15, 16, 17. e vakhate gerI belamanA musalamAne zatruMjayatIthe janArA yAtrALuone raMjADatA hatA. ane lUMTI letA hatA. AthI zeTha zAMtidAsa jhaverI temaja zA. ratanAsUrA tathA tapAgacchanA kArakhAnAe sane 1651 vi. saM. 1707 ne kArtika vadi 13 ne maMgaLavAranA roja gAriyAdhAranA gahela ThAkara kAMdhAjI tathA bIjA tenA kuTuMbanA bhAgIdAra strI puruSone zatruMjaya tIrtha tathA yAtrALuonA rakhepAnuM kAma eMpyuM, ane pAke karAra karyo. e vi. saM. 1707 (sane 1651)nA rakhopA karAra A pramANe hate- saMvata 1707 (sane 16pa1) ne karAra che saMvata 1707 varSe kArtika vadi 13 bhome gehila zrI kAMdhAjI tathA nArAjI tathA hamIrajI tathA bAI padamAjI tathA pATamada jata lakhata AmA (ame) zrIsetrajAnI cekI purU karuM chuM tathA saMghanI cekI karuM chuM te mATe tenuM paraTha kIdhe che. zAha zAMtidAsa sahasa-karaNa tathA zAha ratana sUra tathA samasta saMgha maLI zrI zetruMjI saMgha AvaI tathA chaThI chaTha vihivA Avi tathA pAluM leka Avi tenuM ami karAra dIdhuM che. te ame bApanA bolazuM pALavuM. tenI vigatya zrI zetruMjaI saMgha AvI tenI cukI pahurU kare. je saMgha Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsa ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 225 Avi te pAsei malaNuM karI levuM tenI vigata. sukhaDI maNu 1 tathA lugaDAnA jAmI rA (aDhI) meATI sathi chaDI, tathA pAlu saMgha Avi te pAsi malaNuM na levuM. gADI 1 jAmI rA aMke aDhI levI, moTA saMgha madhe pyAdA huai tenuM na levuM. khIju chavIyA Avi tenI mANusa 100 jAmI 60 levI. malaNuM mAgavuM nahIM. valI khIjuM mANusa pAlu Avi te jaNu 1 nI jAmI nA ake aradhI levI. adbhuku kAMhI na levu. saMgha zrIzetrajI jAtrA karavA Avi te pAsithI e karAri levU. gaccha 84 cArAsInuM e karAra levuM tathA ekarAra khApanA kheAlazuM pALavuM tathA zrI AdIzvaranI sAkhI pAlavuM. raNacheADajInI sAkhI pAlavuM. kArakhAnA pArisa na levuM. tapAgacchanI. // zrI !! atra matU e lakhuM te pramANe che. atra sAnya 1. gohela kAMdhAjI 1. mAI padmamAjI 1. mAI pATamade lakhata do. kaDavA nAthAe lakhu na pAlIe tA. amadAvAda madhye . jamApa karIe. tu lakhata bhATa pukhkhata nArAyaNue amijamAna chu. amadAvAda madhe tathA bhATane agaDakarA che. te paLAvuM sahI sahI ! asala uparathI nakala mukAbala nIlakaMTharAva. ANaMdajI kalyANajI taraphthI mAgI tA. 28 mI julAI sane 1876 sahI thaI taiyAra thaI tA. 11 sapTembara sane 1876 1. gA gAmalajI 1. gA. lakhamaNujI 1. gA. bhImajI 1. rA0 jAdava 1. sA0 jagapAla 1. ThA0 paramata 1. DhA. kaDavA lakhuM. pAlie nahi jabApa karUM siMha karanAra kArakuna rAjArAma kharInakala (sahI) I B. Peicle peAlITIkala ajaMTa 1 ThA. kAMdhAjInA vaMzajo nagarazeTha zAMtidAsa jhaverInA kuTuMbanI madadathI dhIme dhIme AgaLa vadhyA, dhana vadhyuM, ane teenA rAjyanA vistAra paNa vadhyA. pariNAme 19mA ThA. pRthvIrAje Azare vi. sa0 1700 pachI sa pAlItANAne pATanagara banAvI tyAM peAtAnA navA rAjyanI sthApanA karI. mAM Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 12. suba zAhajAde murAdabakSa- (sane 1954 thI 1962). zeTha zAMtidAsa jhaverIe tene tathA zAhajAdA auraMgajhebane sane 165-58mAM lUMTArA kAnajI koLInA baLavAmAM ane rAjA jasavaMta sAthenI ujajaina jItavAnI laDAImAM lAkho rUpiyAnI madada karI hatI. AthI gujarAtanA sUbA zAhajAdA murAdabakSe bATa zAhajahAMnI sammati meLavI julasI sana 30, mahorama ulaharAma mahine tA. 29, mI hIjarI sana 1066, I1656, vi.saM. 1713nA kArtika zudi 1 nA roja nagarazeTha zAMtidAsa jhaverIne zatruMjaya tIrthane pahADa inAmamAM ApyuM hatuM, ane tenuM pharamAna lakhI ApyuM hatuM. (-praka. 44, pR. 156 thI 160 me. bAphara0 naM0 17muM) sUbA murAdabakSe zeTha zAMtidAsa jhaverIne zatruMjayane pahADa, pAlItANuM gAma InAmamAM ApyAM tenI sanaMda. murAda tarasthI maLelI sanaMda zAhajahAMnanA dIkarA ane gujarAtanA subA murAdabakSe. parazIyana bhASAmAM lakhelI sanaMdane tarajUme. maherabAna khudAnA nAme sIla soraThanI sarakAranA hAlanA ane bhaviSyanA hisAbe zAhI maherabAnIthI ane umedathI umadA thayA che. e hisAba rAkhanArAene mAluma thAya je "zAMtidAsa jhaverI je amIramAM pahelA darajajAnA che" temaNe amArA svargasamA darabAramAM badhA darabArIonI samakSa jAhera karyuM che ke "seraTha sarakAranA tAbAmAM AvelA pAlItANu nAmanA gAma AgaLa zetrujA nAmanuM hiMdu lekenuM yAtrAnuM dhAma AveluM che. ane AjubAjunA leke tyAM yAtrAe jAya che." Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] tAravI hIralA A jagacaMdrasUri 227 umadA darajajAvAlA taraphathI maherabAnInI rAha e hukama karavAmAM Avyo che ke "amIremAM sauthI uMcA darajajAnA macakura Isamane A samanI zarUAtathI macakura gAma InAma tarIke ApavAmAM AvyuM che. jethI A gAmane emanuM InAma tarIke gaNIne emAM kaI jAtanI dakhalagIrI karavI nahi. AjubAjunA jIllAnA tathA pradezanA leke A jagyAe nirbhaya thaIne yAtrA karavA Ave. A bAbatamAM tAkIdano A khAsa hukama jANe ene pALavAmAM keIe kasura karavI nahIM. pavitra meharama mahinAnA ratmA divase lakhyuM. amArA sArA rAjyanA 30 mA varasamAM dAya namra sevaka alInakhAna che. nakala dIvAna kacerImAM rAkhI lIdhI che. sIla khare tarajume (sahI) gulAma mehIddIna taraju karanAra. (praka. 44 helavaMza; praka. 44 pR0 102, 156) 11. bAda auraMgajheba- (saM. 1715 thI 1763; tA. 23-7 1658 thI 21-2-1707) teNe gujarAtamAM pitAnA taraphathI eka pachI eka 10 sUbAo mekalyA hatA. (pra44 pR0 103 thI 105) zAhajAde mahammada Ajhama-te sane 1703 thI 1705 sudhI gujarAtane sUbe hate. enA samayamAM eka saMnyAsI eka nAnA bALakane amadAvAdamAMthI uThAvI gaye. AnI khabara paDatAM sUbAe badhA saMnyAsI, sAdhu, bAvAo ane phakirenA mATe hukama bahAra pADaye ke, keIe amadAvAdamAM rahevuM nahIM tathA amadAvAdamAM AvavuM nahIM. A hukama mATe tapAgacchanA bha0 vijayadevasUrinI paraMparAnA bhaTa vijaya ratnasUri (saM. 1732 thI 1773 nA bhAva Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa va0 2) e sUbA mahammada Ajhamane maLyA. temaNe tene samajAvI zAMta pADI te hukama pAchA kheMcAvyA. (praka. 44, pR. 105, 111 pharamAna naM. 21, praka. 58,) pAkhI pratibaMdha bATa auraMgajhebe sane 1664mAM amadAvAdanI prajA uparanA ghaNuM kare mApha karyA hatA, ane pAkhI pALavAno rivAja baMdha karyo hate. (gu. mA. a. pR. 101) 14. bA. rUkhazekhara-(tA. 10-1-1713 thI 1719; saM. 1770 mahA vadi 10 thI 177pa phA guru 9 pR0 107) teNe pitAnA taraphathI gujarAtamAM cAra sUbA mekalyA hatA. 3. dAudapanI 4. mahArAjA ajitasiMha-tenA vatI sane 1720mAM amadAvAdamAM sUbA tarIke anepa bhaMDArI hato. (-praka. pa7) 15 bA. raphiudArajAta-(sane 18-2-1719 thI 28-5-1719 saM1775 phAru zu. 10 thI 1776 a. va. 6) (praka. 44, pR0 107) rAjA ajitasiMha-sane 1719 thI 1721 sudhI amadAvAdamAM mahArAjA ajitasiMha gujarAtane sUbo hate. 16. bAra raphiudaullA-(tA. 19-5-1719thI 11-9-1719) 17. bA. mahamuda zAha-(tA. 19-9-1719thI 16-4-1748; saM. 1776 bIjA A0 vi0 2 thI 1805 0 0))) (praka44, pR0 108) jodhapuranA mahArAjA abhayasiMha rAThoDe "pilAjI gAyakavADane mArI amadAvAda potAnA kabaje karyuM. ratnasiMha bhaMDArI-vi. saM. 1789thI 1893 sudhI bA. mahamada ane mahArAjA abhayasiMha rAThoDa taraphathI te amadAvAdane sUbe hate. teNe saM. 1791mAM zatruMjaya tIrthamAM vimalavasahImAM nave jina prAsAda banAvyuM ane temAM sahastraphaNuM pArzvanAthanI mUrtinI bha0 vijayadayAsUrinA hAthe tenI pratiSThA karAvI. (-praka. 58, prakaTa 64) Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 229 saM. 1791mAM chIpAoe paNa chIpAvasatine jIrNoddhAra karAvyuM hatuM. (zatruMjaya tIrthane pharame hastalikhita-meTuM varNana) gujarAtanA rAjavaMze marAThA pezavA, gAyakavADa, pezavA, aMgrejo janarala geDAne hITa satra 1194, vi. saM. 1836 nA mAha zudi 11, tA. 15-12-1780 nA roja amadAvAda jItyuM. teNe nagarazeTha vakhatacaMdanI vinatithI amadAvAdane lUMTavAnuM mekupha rAkhI zAMtine DhaMDhare piTAvyuM. (praka. 44, pR. 111, 182, mebAphanaM34) svataMtrabhAta-tA. 14-8-1947nI madhyarAta pachI kai ra4, mitra 1 nA samaye tA. 15-8-47nA roja bhArata svataMtra thaye. (-praka0 44 pR0 190) gujarAta tA. 1-5-1960nA roja muMbaI rAjyanA mahArASTra ane mahAgujarAta ema be bhAgalA paDyA ane gujarAta svataMtra prAMta banya. kAThiyAvADa-saurASTranuM rAjyazAsana sane 1296 thI 1403 musalamAna sUbAo. sane 1407 thI 1pa73 pATaNa tathA amadAvAdanA bAva ahamadazAha ane mahammada begaDe vagere. bAdazAhe sane 1573 thI 17075 megalavaMzanA bAdazAha-akabarathI (vi. saM. 1628 thI 1763) auraMgajheba sudhI. sane 1705 thI 176pa marAThA, paThANa. vaDedarAe briTIza resIDanTa beMkara sAheba, pAse Azraya mA . sane 1807 mAM briTIza salatanatanI daramiyAnagIrI briTIza sarakAranI sarvoparisattA. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa tA. 15-8-1947nA roja rAte ka. 24ne mi1 nA samaye bhArata svataMtra thaye. (praka. 44 pR0 10) tA. 1-5-1960 nA roja mahArASTra ane mahAgujarAta ema be rAjyo svataMtra thayAM. vi. saM. 2018 nA mAgazara zudi 11-(mauna ekAdazI) tA. 18-12-1961bhAratIya zAke 1883nA mAgazara dinAMkaH 27 nA reja zevA svataMtra jAhera thayo. (praka. 44, pR. 215) saurASTrane gehala rAjavaMza [noMdha : A vaMzamAM ApelA saMvatemAM pharaka che.) rANAjI gehela pachInA be rAjAonAM nAma maLatAM nathI ame rAjAonA naMbara paNa badalyA che. ] gehala vaMzane mULa paricaya pahelAM (praka. 27, pR. 386mAM) AvI gayo che. vikramanI bIjI sahastrAbdI pachI e vaMzane ItihAsa TUMkamAM nIce mujaba che. 1. mehanadAsa gehela- te mAravADamAM lUNI nadInA kAMThe AvelA kheragaDhamAM caMdravaMzI rAjA hatA. rAThoDa rAjAe tene upara caDAI karIne tenA jhAMjhaNa vagere putrone mArI nAkhyA. eTale mehanadAsa gehela potAnA parivAra sAthe kheragaDha choDI, saurASTramAM thAnagaDha pAsenA zAhapura gAmamAM AvIne vasyA. teNe jUnAgaDhanA rA mepAnA putra kheMgArane pitAnI pautrI paraNAvI mitrI saMbaMdha bAMdhyuM " e tene 12 gAmanI sarahadanuM rakSaNakArya saMpyuM. 2. jhAMjhaNu-te kheragaDhamAM maraNa pAme. 3. sejakajIte dAdA sAthe saurASTramAM Avyo ane teNe jUnAgaDhanA rA'nI maherabAnI meLavI sane 1260 (vi. saM. 1317)mAM sejakapura vasAvyuM ane gahelanI gAdI sthApanA karI teNe potAnA 3 putrone 3 rAjya vaheMcI ApyAM. te sane 1290mAM maraNa pAme. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM | tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 231 1. teNe rANajIne umarAlA (rANapura)ne garAsa Ape. ra. sAraMgajIne arthilA vagere 24 gAme garAsa Apyo tenA putra noMghaNujIe lAThImAM gAdI sthApanA karI. 3. zAhajIne mAMDavI covIsIne garAsa Ape. jenA vaMzajoe mAMDavI, gAriyAdhAra tathA pAlItANAmAM rAjya karyuM. 4. rANajI gehala-te bahAdura hatuM. te sane 1304 (vi. saM. 1361) pachI nadI kinAre rANapura vasAvI tyAM raheto hato tyAre valabhImAM ebhala (trIje) nAme rAjA hatA. valabhImAM eka lagna prasaMge karela vANiyA ane teonA kaMDeliyA geranI vacce acAnaka kaleza thaye. ebhale te saune vinAza karAvyuM. rANajI gehele A banAvane AgaLa dharI ebhala upara caDAI karI. tene mArI sane 1307mAM vaLA (vallabhIpura)nuM rAjya jItI lIdhuM. eTale te umarAlA ane hAlAka pradezane paNa rAjA thaye. e pachI teno pautra gAdIe AvyA. e samaye amadAvAdamAM mahammada begaDA vi. saM. 1516 thI 1570 (sane 14pa9 thI 1511)nuM rAjya hatuM. tene 1 mujapharazAha, 2 ahamadazAha sikaMdara ane 3 laghu mahammada ema traNa putra hatA. teNe pitAnA putranI saradArI nIce senA mokalI yuddha karIne pitAnA rAjyane vistAra vadhAryo. A traNe putromAM ahamadazAha ghaNe hoMziyAra hato. mahammada begaDAe ahamadazAhane dvArikA, seminAtha, giranAra, zatrujya vagere sthaLomAM mekalIne pavitra sthAne vinAza karAvyo. temaja sane 1414 (vi. saM. 1531)mAM tene saurASTramAM pharIthI meka. ahamadazAhe sIdhesIdhA rANapura para halle karyo ane rANajInA pautrane ekadama kahevarAvyuM ke "tame tamArI eka rANI amane soMpI de, nahIMtara laDavAne taiyAra thAo." gehela te vaTano kaTake hato" teNe javAba vAke, "khabaradAra raheje, huM yuddhanA medAnamAM javAba devA AvuM chuM, ahamadazAhane jUnAgaDhanA vijyane garva hato tene e garva Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 32 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa A javAbathI ogaLI gaye, teNe tarata ja sAvadhAnIthI kAma lIdhuM, rAjA gehale bahAdura gohelane sAthe laI yuddha mATe prayANanI taiyArI karI. teNe chelle jatAM rANIvAsamAM jaIne pitAnI 8 rANIone maLI himmata ApatAM jaNAvyuM ke, "huM laDavA jAuM chuM. musalamAna senAne mArI haThAvI, jaladI pAcho AvIza. paNa eka vAta dhyAnamAM rAkhajoke, mArI sAthe mAre vijayadhvaja pharakata raheze. jyAM sudhI te pharakta hoya tyAM sudhI rANajI jIvate che ema jANavuM. te name tyAre rANajI rAmajInA caraNamAM jaIne vasyA che ema mAnajo." rANIoe rANajIne hRdayanA premathI vadhAvyuM. tene umaLakAthI mAMgalika cihnothI vadhAvI vidAya ApI. rANajI tyAM jaI ahamadazAhanI senAne mArI, pAchI haThAvI, vijaya meLavIne pAcho vaLe. tene vijayadhvaja barAbara pharakato hato. te badhA eka gAmane pAdara vizrAma levA rokAyA tyAM saue pANI pIdhuM. vijayadhvaja jhAlanAra mANase pANI pIvA mATe potAnA baMne hAthane chUTA karavA vijayadhvajane pAsenA rastAmAM suvADI dIdhuM." basa.? A kAraNe rANapuranA rAjamahelamAM kera vaLI ga AThe rANIoe jANyuM ke vaja pharako nathI eTale teoe rAjamahela upara caDI, eka jarUkhAmAMthI nadImAM paDatuM mUkyuM, rAjamahela sUna thaI gaye. rANajI gehale AvI huMzabhera rAjamahelamAM praveza karyo, paNa tyAM to "smazAnanI zAMti hatI. gohela samajI gayA ane tyAMthI zekAtura vadane pA che vanya, AkhA rANapuramAM zokanuM vAtAvaraNa phelAI gayuM. ahamadazAhane rANapuramAM kaMIka navA-jUnI banyAnI jANa thatAM te pAcho pharyo ane teNe rAterAta rANapura upara chApe mAryo rAjA gohela tathA sinika vagere saune pakaDIne keda karI lIdhA. ahamadazAhe hukama karyo ke, rAjamahelamAMthI raNuone pakaDI uThAvI lAve." sainike to doDatA gayA paNa te badhA beTA rUpiyAnI jema tyAMthI pAchA vaLyA teoe jaNAvyuM ke, "janAba! rANIvAsamAM rANuM te zuM paNa eka chokarI ke dAsI paNa nathI" ahamada vAta Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacca MdrasUri 233 samajI gayA, teNe gusse thaI ne saune baLajakharIthI musalamAna banAvyA. khasa rAjA ane badhA sainikA mulamAna anyA. (sau. rasadhAra) rANapuranA UMcI kAmanA hiMdu brAhmaNeA vANiyA vagere A dhArmika AkramaNathI gabharAyA, je Aja sudhI geAhelAnA vAsanI vacce jainama`dira pAse rahetA hatA te badhA pAtapeAtAnI rakSA mATe peAtAnA kuTuMbane laI rANapura cheADI vaLA, umarALA lAThI mAMDavI vagere sthAne cAlyA gayA. kAI kAI tA vacalA vAsa cheADIne nadI tarapha AvI vasyA. 5. gajIbhA. 6. rANajI (rAmajI)--saMbhava che ke (4) rANajI geAhele rANapura vasAvyu hAya ane (6) rANajI gohelanA samaye rANapuranA rAja vinAzanI ghaTanA banI hAya. 7, maiAkhaDajI--te mahAdura hatA teNe rANapura UMDI gheAghAmAM AvI gAdI sthApana karI. te pIramabeTanA bhAdazAha kahevAtA hatA. dariyAmAM AvatAM jatAM vepArIonAM vahANA te lUTI leteA. e rIte e cAMciyAnuM kAma karatA. AthI dilhIneA bAdazAha mahammada khIna gusse bharAyA. teNe ghAghA upara senA meAkalI. meAkhaDajIe yuddhamAM laDatAM laDatAM sane 1347mAM pAsenA khadaDapuramAM marAyeA. 8. DuMgarajI--(sane 1347thI 1370) tenI gAdI gheAghAmAM hatI. 9. vInejI--(sane 1370 thI 1395) 10. kahAnAjI--(sane 1395 thI 1420) 11. sAra'gajI(sane 1445 thI 1470) teNe sane 1420 vi0 sa0 1477mAM umarAlAmAM gAdI sthApana karI. (praka0 44, pR0 235) 12. zivajI--(sane 1470 thI 1500) 13. jetojI-- 30 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 14. rAmadAsajI-(sane 1500 thI 1535) 15. saratAnajI-(sane 1535 thI 1570) 16. vIse - (sane 1570 thI 1600) te cAra bhAIo hatA. te paikInA 1. vIsojIne umarALA, 2. devajIne pachegAma, 3. vIrene "avANiyA" ane 4. mAMkejIne "navANiyAne garAsa maLe. pAlItANAnA kAMdhAjI gohele brAhmaNanA ziherane pitAnA tAbAmAM levA vyavasthA goThavI hatI. paNa vIjI gehele ociMto chApo mArI zihera jItI lIdhuM. 17. dhU cha- (mR. sane 1619, vi. saM. 1676) 18 ratanajI pahele. 19. harabhamajI. 19 geviMdajI 20, akherAjajI. (vi. saM. 1696) 21. ratanajI bIje. 22. bhAvasiMhajI pahele-teNe saM. 1779 nA vaizAkha sudi 3 nA roja vaDavA pAse bhAvanagara baMdara vasAvyuM ane zihorane badale bhAvanagaramAM gAdI sthApanA karI. teNe sUratanA saM0 premajIpArekhanA saMghanuM vaLAvIyuM karyuM hatuM. (praka. 57, sUratanA saMghapatio.) 23 akherAjajI-teNe cAMciyAone sajA karI tethI tene taLAjA baMdara inAmamAM maLyuM. 24. vakhatahiMjI (AlAbhAI) 35. vajesiMhajI (-goradhanadAsa nAgaradAsa mahetA zihoravALAnuM "saurASTranuM ItihAsa darzana) 1. ame A rAjavaMzanA rAjAonA anukrama naMbara pheravyA che. saMbhava che ke A rAjavaMza temaja pAlItANAnA gehala rAjavaMzanA rAjAonI sAlavArImAM paNa pheraphAra hoya. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 35 cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri pAlItANAno gehelavaMza 1. ThAra mehanadAsa gohela, 2. ThA, jhAMjhaNajI 3. ThA. sejakajI mR0 sane 1290 (praka. 44, pR0 230) 4. zAhajI-pAlItANAnA vAyavya khUNAmAM AvelA mAMDavI gAmanAM 24 gAmane (paTTo) garAsa tene tenA pitAe Ape. jUnAgaDhanA rA'e tene te gAmane paTTo karI Ape hate. ThA. zAhajIe gAriAdhAranI AsapAsanA "mAliyA DAMgaranA gAme" jItI lIdhAM. teNe pUrvamAM dariyAkAMThA sudhI pitAnuM rAjya vistAryuM. vi. saM. 1980mAM mAMDavImAM 700 mANasenI vasatI hatI. 5. ThAsarajaNajI. 6. ThATa arajaNajI (pahelA)-teNe gAriyAdhAramAM pitAnI gAdI sthApita karI. 7. noMghaNajI (pahele)--enA samayamAM musalamAno mAMDavI gAmane dabAvIne beThA hatA, paNa teMdhaNajIe te pAchuM lIdhuM. zANajI helane vaMzaja 11 me ThA, sAraMgajI gohela sagIra vayane hate ThAkare tene "ghoghAnI gAdI" ApavA madada karI. tenA badalAmAM ThA. sAraMgajIe ghaNajIne vi. saM. 1477 (sane 1420) lagabhagamAM trApaja vagere 12 gAma ApyAM. (praka. 44, pR. 233) "tyAMnA gahelo pAlItANunA bhAyAta che" samaya jatAM trApaja punaH bhAvanagaramAM bhaLI gayuM. 8. ThA. jasejI. 9 ThAzojI. 10. ThAbanajI 11. ThA. hadejI. 12. ThA. kAMdhejI (pahele) enA samayamAM zihoranA brAhmaNemAM jhagaDe Ubhe thaye. eka pakSe kAMdhAjI gohelane lAvI tene zihera seMpI devAne peMtaro race. paNa bIjA pakSanI mAgaNIthI umarALAnA 16 mA ThevIzAjI gehele ecita chApe mArI zihera potAnA kabaje karI lIdhuM. (praka. 44, pR. 233) Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 16. ThA. seMghaNujI (bIjo)-te tathA lemA khumANakAThI vacce "gaDhavIne hAthI ApavAnA kAraNe" velAvadaranI sImamAM yuddha thayuM. temAM ThAkaranA 18 putre khapI gayA. ThA. pite nAsI gayA. ziheranA 17 me ThATha dhunejI Tha0 noMdhaNajInI madade AvyA. te paNa mAryo gaye. mA khumANe vi. saM. 1676 (sane 1619) mAM gAriyAdhAramAM potAnuM sIMdhI lakara thANuM gaThavyuM. ThA neghaNujI ahIMthI nAsI "mALavAnA javAzAnA rAjya"mAM gaye. tyAM te rAjakumArIne paraNyo. tenAthI tene be putra thayA. temane eka putra javAzAnI gAdIe beThe. ThAkara vi. saM. 1696 (sane 1640)mAM zihera AvyA. tyAMnA 20 mA ThAkora akherAjachanI kumaka laI pAlItANuM AvyuM. ane amadAvAdanA nagarazeTha vagerenI madadathI teNe gAriyAdhAra pAchuM meLavyuM. lomA khumANa kAThInI patnI bachIANIe khumANa ane ThAseMdhaNujI vaccene kajiye patA, tethI ThAkare tene caNuM gAma bheTa ApyuM. A samaye dilhImAM bA zAhajahAM (saM. 1684 thI 1715) hatuM. tenA sUbAo amadAvAdamAM rahIne gujarAtanuM rAjya calAvatA hatA. saurASTramAM tenA taraphathI nAna sU thANedAra kAma karatA. subA auraMgajhebanA samaye pAlItANAmAM kAma para gerI belamanA vaMzanA musalamAna hatA. te prajAne temaja zatruMjaya tIrthanA yAtrALu ene hareka prakAre raMjADatA ane lUMTatA hatA. A kAraNathI zeTha zAMtidAsa jhaverIe gAriyAdhAranA ThA ghaNucha bIjA vagerene dhana-dolatanI madada karI ane teonA dvArA A trAsanuM nivAraNa karAvyuM. A ghaTanA banyA pachI zeTha zAMtidAsa tathA gAriyAdhAranA ThAkare vacce maitrI saMbaMdha vadhavA lAge. zeTha zAMtidAsane vicAra Avyo ke "A ThAkarene tIrthanI rakSAnuM kAma saMpAya, ane teone pAlItANAmAM vasavATa thAya te sAruM." ThAkara paNa A saMbaMdha bAMdhavA utsuka hatA. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 237 14. ThAi arajaNajI bIje. 15. ThA. kAMdhAjI (bIjo)-teNe zeTha zAMtidAsa jhaverI, zeTha ratana sUrA, ane tapAgacchanA kArakhAnAne tathA jaina saMghane saM. 1707nA kArtika zudi 13ne maMgaLavAre tIrthanI pAkI cekIne karAra lakhI Ape. temAM sArA mANasanI sAkha paNa karAvI. e rIte zatruMjaya tIrthane yAtrALuonA rakhepAnuM kAma mAthe lIdhuM. te rabApA-karAra A rIte maLe che. (praka. 44, pR. 224) saMvat 1707 (sane 16pa1)ne rakhepa karAra "| 8 saMvat 1707 varSe kArtika vadi 13 bheme gohila zrI kAMdhAjI tathA nArAjI tathA hamIrajI tathA bAI padamAjI tathA pATamade jata lakhata AmA zrI sevaM jAnI cekI paharU karuM chuM, tathA saMghanI cekI karuM chuM te mATe tenuM paraTha kIdhuM che. zAha zAMtidAsa sahasakaraNa tathA zAha ratana sUrA tathA samasta saMgha maLI zrI zetruMjI saMgha AvaI tathA chaThI chaTha vihivA Avi tathA pAluM leka Avi, tenuM abhi karAra dIdhuM che, te ame bApanA belazuM pALavuM. tenI vigatya zrI zetrujaI saMgha AvI tenI cukI puhurU kare. je saMgha Avi te pAsi malaNuM karI levuM, tenI vigata. sukhaDI maNa 1 tathA lugaDAnA jAmI rAA moTI saMdhichaThIA, tathA pAlu saMgha Avi, te pAse malANuM na levuM. gADI 1 jAmI rAA aMke aDhI levI. meTA saMgha madhe pyAdA haai tenuM na levuM. bIjuM chaThavivA AvI tenI mANasa 100 jAmI 60 levI. maleNuM mAgavuM nahI. vaLI bIjuM mANasa pAsu AvI te jaNa 1 nI jAmI che ane aradhI levI, adakuM kahI na levuM. saMgha zrI zetruMjI jAtrA karavA AvI te pAsethI e karAra levuM. gaccha 84 rAzInuM e karAri levuM. tathA e karAra bApanA bela pALavuM. tathA zrI AdIzvaranI sAkhI pAlavuM. raNachoDajInI sAkhI pAlavuM. kArakhAnA pAsi na levuM tapAgacchanI zrI. atra Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 38 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa mahUe lakhuM te pramANe che. atra sAmya. 1 gehila kAMdhAjI 1 go gemalajI 1 bAI padamAjI 1 gotra lakhamaNujI 1 bAI pATamade. 1 0 bhImajI lakhata de. kaDavA nAthAe 1 rA. jAdava lakhuM. na pAlIe te 1 zA. jagapAla amadAvAda madhye javAba 1 ThA. parabata karIe, 1 da. kaDavA lakhata bhATa parabata nArAyaNae lakhuM, pAli nahi , ami jamAna chuM. amadAvAda medhe javAba karuM sahi ke tathA bhATane agaDa karI che te pALavuM sahIsahI. asala uparathI nakala mukAbala karanAra kArakuna rAjArAma nIlakaMTharAva, ANaMdajI kalyANajI taraphathI mAgI. tA. 28 mI julAi sane 1876 ) kharI nakala sahI thaI, taiyAra thaI tA. 11- 5 (sahI) I. B Peile sapTembara sane 1876 pilITikala ejaMTa bATa zAhajahAnane zAhajAde mahammadadArA zikoha (sane 1648 thI 16para) gUjarAtane sUbo hato. tyAre sane 19pa1 (vi. saM. 1707) kAtika vadi 14 ne bhamavAre ThA. kAMdhAjI gohela vageree zeTha zAMtidAsa sahasakiraNa jhaverI zA. sUrA ratanA, tapagaccha kArakhAnuM vagerene zatruMjaya tIrthane rakSaNathI pUrI javAbadArI laI upara mujabane rakhepA karAra karI ApyA hatA. . A uparathI samajAya che ke-ThA. kAMdhAjI gohila rAjA nahotA paNa ThAkara ja hatA, A karAramAM ThA. kAMdhAjI, nArAjI, hamIrajI, bAI padamAde, bAI pATamadenAM nAma che ane sahImAM ge. gamalajI, go. lakhamaNa, ge. bhImajI vagerenAM nAme che. banavA joga che ke, te sau e kuTuMbanA sAthIdAre kekI paherAnA bhAgI Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 239 dArA hAya. te badhA sAthe nAkarI-dhaMdhA karavA IcchatA hAya. je rAjA -rANI hAya te AvA karAra lakhI Ape ja nahIM. A te dhaMdhAdArI ane imAnadArIne karAra hateA. A karAramAM lakhANa pALavAnI eka niSThA che, vaphAdArInI pratijJA che. dhaMdhe levAnI tamannA dekhAya che. gehele A karAramAM pratijJA kare che ke ami karAra kIdhuM che te amA bApanA khelazuM pALavu tathA zrI AdIzvaranI sAkhI pALavu raNacheADajInI sAkhI pALavu.' A karAranA sAkSIe paNa khAtarI Ape che ke, 'e lakhu na pALIe te amadAvAda madhye javAba karIe. e lakhuM pAlIe nahI te AmijamAna chu,, amadAvAda madhe javAba karu sahI tathA bhATane agaDakarA che te pALavu sahI sahI. ' A karAramAM de. kaDavA nAthA sAkSI che. te temanA kAmadAra haze. saMbhava che ke tedo. kaDavA nAthAnA vaMzamAM jeThA pacANa ane jIvAbhAI vagere hAya. tee pAlItANumAM rahetA hatA. karAra pALavA mATe geADelA, gAra, rajapUtA, vANiyA ane bhATe, vagere sAkSIo hatA, A karAra mujaba divase vaLAvA karavAne ane rAte cAkI bharavAnI hatI. (- -praka0 44, gujarAtanA bAdazAheA pR0 224) rakheApAnA badalAmAM 100 mANase 60 jAmI ane eka mANusanI !! jAmI levAnI hatI, A jAmI te jAmanagarI karI hatI, jenI kiMmata agrejI rAjyanA 9 paisA thAya. jAmanareze sa0 1840 thI kArInuM calaNa zarU karyuM hatuM, jenuM nAma jAmI ke jAmanagarI kArI hatuM. e vakhate A prakAre calaNI nANuM pracalita hatuM.-- 1. udepurathI kezariyAjI janArane vaLAvAnA 11 dokaDA ApavA paDatA, te ane A rakamamAM lagabhaga samAnatA che. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa sikkAo 1 rUpiye = kA kerI be kerI = 15 dekaDA jAmazAhI kerI = 0-4-6 1 korI = 30 dekaDA divAnazAhI = 0-4-6 1 DhIMgale = 15 dekaDe rANazAhI = 0-pa-3 1 Dhabu = 3 dekaDA rIkhAla = 2-8-0 jUnI jAmazAhI kerI = 0-6-0 ( pAna : 156 ) ( pAna : 384) (dhanajI zAhe racelI "kAThiyAvADa lekala DirekaTarI nAmanA AdhAre) 16. ThA. za --e samaye gujarAtamAM sUbAo zistakhAna tathA zAhajAda, murAdabakSa (sane 1648 thI 1652) thayA hatA. e samaye zAhajAdAo ane bAdazAha zeTha zAMtidAsa jhaverI pAsethI lAkhanI rakamanI levaDadevaDa karatA hatA. zeTha zAMtidAsa jhaverIe zAhajAdA murAda ane zAhajAdA auraMgajhebane eka laDAImAM rakamanI jarUra hatI tyAre pA lAkha rUpiyA dhIryA hatA. Ama levaDadevaDane saMbaMdha hovAthI te banne zAhajAdA zeTha upara ghaNu khuza hatA. pariNAme gujarAtanA sUbA zAhajAdA murAdabakSe bAdazAha zAhajahAMnI sammati meLavI julasI sana 30, mahorama ulaharAma mahine, tA. 29 mI, hIjarI sana 1066, sane 19pa6, vi. saM. 1713 nA kArtika zudi 1 nA roja zeTha zAMtidAsa jhaverIne zatruMjaya 'pahADa-pAlItANuM InAmamAM ApyAM ane tenuM pharamAna lakhI ApyuM, bIjuM AgaLa pAchaLanuM saghaLuM devuM pAchuM vALavA chUTI chUTI rakama ApI temaja A rIte badale vALe. (praka. 44, pR. 156 thI 159 mAM bApha. naM. 17 pR. 226) pahADa bheTa ApyAnI sanaMda A prakAre che.- lA zahiDAI levaDadevaDane Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 241 bATa zAhajahAMe zeTha zAMtidAsa jhaverIne zatruMjaya pahADa-pAlItANuM gAma InAmamAM ApyAM tenuM pharamAna murAdAbakSa tarasthI maLelI sanaMda zAhajahAMnanA dIkarA ane gujarAtanA sUbA mUrAdabakSe (pariziyanamAM lakhelI sanaMdane tarajUme) maherabAna khudAnA nAme sIla seraThanI sarakAranA hAlanA ane bhaviSyanA hisAbe zAhI maherabAnIthI ane umedathI umadA thayA che. e hisAba rAkhanArAone mAlUma thAya je "zAMtidAsa jhaverI je amIremAM pahelA darajajAnA che" temaNe amArA svargasamA darabAramAM badhA darabArIonI samakSa jAhera karyuM che ke, "seraTha sarakAranA tAbAmAM AvelA pAlItANA nAmanA gAma AgaLa zetruMjA nAmanuM hiMdu lekenuM yAtrAnuM dhAma AveluM che. ane AjubAjunA leke tyAM yAtrAe jAya che." umadA darajajAvALA taraphathI maherabAnI rahe e hukama karavAmAM Avyo che ke, "amIramAM sauthI UMcA darajajAnuM macakura Isamane A mosamanI zarUAtathI macakura gAma InAma tarIke ApavAmAM AvyuM che," jethI A gAmane emanuM inAma tarIke gaNane emAM kaI jAtanI dakhalagIrI nahIM, AjubAjunA jillAnA tathA pradezanA loko A jagyAe nirbhaya thaIne yAtrA karavA Ave, A bAbatamAM tAkIdane A khAsa hukama jANuM ene pALavAmAM keIe kasUra karavI nahIM. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIla 24ra jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pavitra mahorama mahinAnA 29mA divase lakhyuM, amArA rAjyanA 30 mA varasamAM. dAH namrasevaka alInakhAna che. nakala divAna kacerImAM rAkhI lIdhI che. khare tarajume. (sahI) gulAma mehadIna, taraju karanAra (-praka. 44, gujarAtanA bAdazAho pR0 226) ThA. cha saM. 1632 nA vaizAkhamAM khArA gAma pAse kume khumANa kAThI sAthe yuddha karatAM maraNa pAmyA. 17. ThA. saratANajI pahele 18. ThA. kAMdhAjI trIje 19 ThA. pRthvIrAja : te tejasvI hatA. teNe vi. saM. 1707nA vaMza paraMparAgata AvelA rakhepA karAranI javAbadArIne purI rIte adA karavA mATe nagarazeThanI sahAyathI gAriyAdhAra cheDI pAlItANAmAM nivAsa karyo ane pAlitANAne pitAnuM gAdInagara banAvyuM teNe ahIM rahIne jainasaMgha tathA jainatIrthanI rakSAne bhAra rakhepA karanA lakhANa mujaba upADI lIdho hato. paraMtu saM. 1770mAM zeTha premajI pArekha suratIne pAlItANAmAM charI pALate yAtrA saMgha AvyuM, tyAre teNe prathama tenuM meTuM svAgata karyuM paraMtu pachI tene vadhu rakamane lAbha thaze. teNe meTI rakama mAgI. pariNAme rAjA ane saMgha vaccene mAmale bagaDe. sAma sAme yuddhanA maracA goThavAyA. lAkaDI, bhAlA, tIra, phaNa ane baMdukanI goLIo cAlI, rAjyanA 20 mANase maryA ane aMte amadAvAdanA nagarazeTha kuTuMbanA zeTha hIrajI jhaverIe vacamAM paDI samAdhAna karAvyuM, pachI mAmale sudharyo (jUo pra. pa-sUratanA saMghapatie.) paNa rAjyane khajAne hato ja nahI, AthI rAjAne dhana ekaThuM karavAnI ghaNuM jarUra hatI. tethI. tyArapachInA saMghe rAjAne rakhepA Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 243 karArane badale najarANAnI rakama ApI, te daramiyAnamAM yAtrAe AvatA nAnA meTA sa`ghe! ane yAtrikAnA rakhApAkara mApha karAvI mukatAghATa karAvI letA hatA. ThA. pRthvIrAja sa0 1790 (sane 1734)mAM maraNa pAmyA. 20. ThA. noMdhaNujI trIjo--teNe pAlItANA zaheranA killA dhAnyeA. tene 1 saratAnajI, r unnaDajI 3 alubhAi ane 4 jeThIbhAI ema cAra putrA hatA. te sa'0 1821 (sane 1764)mAM maraNa pAmyA. 21. ThA. saratAnajI(bIjo)--teNe vajIra pAtAbhAI ghAghArInI gheADI mAgI hatI. pAtAbhAI e kArabhArI padamazI ane rAjaputra alubhAI ne pakSamAM laI mA saratAnajI tathA tenA mATA putrane ThAra mAryo ane aNubhAine rAjA banAvyeA. zrI dhanajIbhAi zAha kAThiyAvADa leAkala DirekaTari'mAM lakhe che ke, sane 1871mAM mAlUma paDayuM ke kAThiyAvADanA rajavADAnI paristhiti vicitra hatI. te gunegArAne sajA karI zakatA nahI, evA kAmeAmAM InsApha ApavA kA sthApavAnI jarUra hatI. zaherasudhArA, nyAyakhAtu, mahAravaTiyA ke lUMTanArA mATene dekhasta naheAteA. A rIte te rAjAone rAjya-calAvavAnI yeAgyatA paNa na hatI. jo ke tAlukedArA kAine dehAMta daMDa daI zakata, paNa te geInsApha kare te tene mATe nyAyAlaye nahAtAM. meTA rAjA, nAnA rAjA ane bhAyAtA vaccenA jhagaDAmAM peAliTIkala ejaTa vacce paDatA, paNa jhagaDA patatA nahI. ( eTiMga peAliTikala ejaTa mi. kInaleAka phAsa sAhebe )sane 1860mAM jAhera karyuM che ke, "kAThiyAvADa vadhu pAchaLa haThe che, te dezIrAjyAmAM yAgya sudhArAnI jarUra che." (pAnaH 37) (kalama 23) chatAM asateASa cAlu rahyo; kemake garAsiyAAne rAjya taraphathI nyAya maLatA nathI. garAsiyAne mahAravaTe javAne pratibaMdha hatA, ane tenI phariyAda kAI sAMbhaLatuM na hatuM. A harakata dUra karavA mATe sane 1873mAM rAjAee ejansIne Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 jaina para parAne tihAsa-bhAga 3o eka kArTa sthApavAnI sammati ApI ke, jemAM bhAyAtAnA jhagaDAmAM pUrI tapAsa karI ceAgya nyAya rAjasthAna koTanI sthApanA thaI. (kalama 24) A bhayaMkara leAkeA mATe pAchaLathI pIla sAheba ( sane 1874 thI 1878 )nA samaye pAkA ba Mdobasta thayA. ghaNA ucita sudhArA vadhArA thayA, jemAM saphaLatA maLI hatI. (pR040) 22 ThA. unnaDajI--te saratAnajInA bhAI hatA te dAmanagaranA gAyakavADI thANedAra rAjagAra ratanajI tathA kADhI AvA khumANunI madadathI alubhAIne harAvI, pAlItANAnA rAjA banyA. teNe gAyakavADI pezakazI ugharAvanAra ziva rAjA gAraDhAne AzA ApyA. AthI bhAvanagaranAThA. vakhatasiMhajI sAthe tene vera baMdhAyuM. anne ThAkeArA laDavA, pariNAme pAlItANA paragaNAnAM gAma UjaDa thayAM, Upaja ghaTI gaI, UDAu kharca cAlu rahyo, rAjyane mAthe karaja vadhI gayuM. joke kAThiyAvADanAM bIjA rAjye AvI nANAbhIDanI sthitimAM peAtAnAM gAma ijAre mUkatA hatA. bIjA rAjayAe nANAbhIsamAM jyAre jyAre peAtAnAM gAma bIjA rAjyamAM IjAre mUkayAM tyAre te gAma temane pAchAM maLyAM nathI, adAlatemAM AvA dAkhalA tyAre noMdhAyA hatA. 1 ThA. unaDajIe peAtAnAM gAma amadAvAdanA nagarazeThane tyAM IjAre mUkavAmAM lAbha joye. kAraNa ke unaDajI ane zeThe vakhatacaMdu 1. (1) jasadaNavALA jAmanagaranA mahAla ATha keATa pAsethI sane 1870 -- 71 sudhI darasAla AkAzI vALAvA letA hatA, jete ejansIe sane 1874 - 75mAM kADhI nAkhyA hatA, "" (2) pATaDIe dasADA tAlukAnuM gAriyAvADa gAma gIrA rAkhyuM, je aMge 25-30 varSa sudhI kesa cAlyeA ane hajArA rUpiyAne kharaca thayeA. (3) pAlItANA rAjye gaNadhALa gIrA mUkayuM hatuM je tene pAchuM maLyuM nahIM. (4) AbharaNanAM 24gAma mAthAM ApIne meLavelAM hatAM jene jAmarAjA athAvI beThA. * [ prakaraNa rAjAe ane Apave. AthI (50 40) Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 cuMmAlIsamuM ] tapAvI hIralA A0 jagacaMdrasUri baMne gADha mitro hatA. ThAkara temane bahu mAnato hato. chevaTe ThA. unnaDajIe vi. saM. 1836 thI 1842 sudhImAM goMDalanA ThA zubhAjIne vacce jAmIna rAkhI, pitAnAM pAlItANa vagere gAme nagarazeTha vakhatacaMda khuzAlacaMdane tyAM IjAre mUkI meTI rakama upADI, karaja cUkavyuM. IjAre-AmAM evI vyavasthA hatI ke zeTha mULa garAsiyAnA haka bhega, zeTha pitAnA neka kAmadAre rAkhI pAlItANA vagerenI Avaka le, ane ThAkorane kharaca mATe darasAla 47000 rUpiyA Ape. ThAkora ke tenA vaMzajo upADelI mULa rakama pAchI na vALe, tyAM sudhI A pramANe thayA kare. A IjAre sane 1843 sudhI cAlu rahyo hato.' nagarazeThanA kAmadAre pAlItANAmAM rahIne badhI vyavasthA karatA hatA. kAmadAre neka hatA. te samaye pAlItANAnI prajAe paNa AbAda rahIne vyAjabI rIte vyavahAra calAvyuM hatuM. jenee A IjArAnA gALAmAM zatruMjayatIrthamAM navI navI TUMke banAvI, tathA zaheramAM rAjyane vere na bharanAra brAhmaNa, bAvAo vagerenI jamIna pAkA dastAvejo karI vecAtI kharIdI lIdhI ane temAM dharmazALAo banAvI. 1. zatruMjaya upara hAthIpoLanA daravAjA upara A pramANe lekha che te cha bulaharanA "epigrAphi IMDikA' bhA. 2, pra6 mAM naM0 para no zilAlekha che. 1. "saMvata 1837nA varSe caitra sudi 15 dine saMdha samasta maLI karIne lakhAyuM che je hAthIpoLanA ceka mathe koI derAsara karavA na pAme ane je kadAcita derAsara je kaI karAve te tIrtha tathA samasta saMghane khunI che, samasta saMdha dezAvaranA bhelA maLIne e rIte lakhAvyuM che, te ceka maLe AMbalI tathA pIpaLAnI sAhamAM dakSiNa tathA uttara dize tathA pUrva pazcima dize je kaI derAsara karAve tene samasta saMdhane guno che, sahI che. - saM. 1837 nA varSe caitra sudi 15 dine. (--zrI jinavijyajI saMpAdita "prAcIna jaina lekha saMgraha" bhA. 2.) pR0 336). Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa nagarazeThanA vaDA ( lUDiyA vaDA ) che. tyAM eka khAvAnA maTha hatA. e jAhera vAta che. A jamInavecANanA dastAvejo pAlItANA rAjyanA daphataramAM hatA. rAjye tene nAza karyAM hatA, paNa rAjya-bahAra ejansImAM sAnagaDha vagere sthAne tenA dastAvejo surakSita hatA. 24} ThA sUrisihajIe ka la Dabalyu loMga sAhebane (sane 1841) nA methI 1859 phebruArI sudhI ) arajImAM jaNAvyuM ke,, nee jene e verA bharanArAnI vastimAM dhama zALAe baMdhAvI che." paraMtu ejansImAM rahelA dastAvejoe e vAtane jUDI TharAvI hatI. A IjArA ThA0 pratApasiha ThA. sUrisiMha sudhI cAlyA hatA. judA judA kesanA kAgaLAthI mAluma paDe che ke-A IjArAnA kALamAM sane 1825-30mAM zeTha haThIbhAI e paNa bIjI 30000)nI rakama ApI hatI, IjArA nagarazeTha hemAbhAI premAbhAI sudhI cAlyA. TA unaDajI sAta putrAne mUkIne sa0 1877 (sane 1820)mAM maraNa pAmyA, unnaDajInA samaye saM0 1837-41-43mAM sUratanA saghavI premacaMda mAdIe zatru jaya tInA saMgha kADhaco hatA. ThA unnaDajIe tenI sAthe mIThA vartAva rAkhyA hatA. teNe DA. unaDajIne meATI rakama ApI, sau yAtrikAnA rakheApAkara mAfa karAvyA hatA. sa. premacaMda meAdIe tapagacchanA 67 mA bhaTTAraka vijayajinendra sUrinI pAse saM 1843nA mahA sudghi 11 ne seAmavAranA rAja medInI TUMkanI pratiSThA karAvI hatI. (praka0 57 sUratanA saMghapati) A samaye jene e khIjI ghaNI navI TUMkA banAvI pratiSThA karAvI. 23, DrA. kAMdhAjI ( ceAtheA )sane 1820 thI 1840 (15mA ) ThA0 kAMdhAjI (bIjA) vageree sane 1651mAM zatruMjayanA rakheApAnuM kAma mAthe lIdhuM hatuM, tenA vaMzajoe pramANikapaNe AdinAtha bhagavAnanI sevA karI, tethI te saune lAbha thayA, jainasaMghanI ethamAM rahIne dhana paNa meLavyuM, ane sainya vadhAryuM. gAriyAdhAranuM rAjya majabUta banAvyuM. A kAma ThA. unaDajI (sane 1820 ) (vi. 1877) sudhI eka niSThAthI thatuM rahyuM, paraMtu tene vArasadAra Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A gacaMdrasUri 247 ThA kAMdhAjI bhadrika hato. teNe vicitra svabhAvanA divAnanI zikhavaNIthI paise bhegA karavA mATe eka bhUla karI. ke teNe zatruMjayanuM rakhevuM Arabane tyAM gIre mUkayuM. AthI pAlItANA rAjyamAM rAja-ghera, brAhmaNa, rajapUta, vyApArI, bAreTa vagere tathA jAtrA emAM trAsa vadhya. sane 1820mAM kAThiyAvADamAM rAjyanI bAbate prathama piliTIkala ejanTa kaptAna bAranavela (sane 1820 thI 1826) nimAye, tyAre daphataramAM pAlItANunI svataMtra rAjya tarIke noMdha thaI na hatI, kemake rAjya nagarazeThanA hAthamAM hatuM. nagarazeTha hemAbhAI vakhatacaMda ane zeTha metizAha muMbaIvALAe sane 1820mAM muMbaI sarakArane arajI karI ke, "Arabe zatruMjaya tIrthanI AzAtanA kare che te dUra karAve." - zeThe muMbaInA gavarnara presiDanTa Ina kAunsIla TuarTa ela. hisTanane sane 1820mAM arajI karI ke ame pAlItANA rAjya re rAkhyuM che. ThAkarane te pAchuM apAvI amane tenI mULa rakama apAve. peTa era bAravele hukama karyo ke, "Arabone DuMgara uparathI utAravA, na Utare to lephaTanenTa sTIkananA tAbAnuM lazkara mokalI teone utAravA." ThA. kAMdhAjIe Arabone nIce utAryA, ane rakhepAnI bAbatamAM navI dakhala UbhI karI. ThAkare rakhepAnI rakama vadhAravA mAgaNI karI sarakAre mArga kADhayo ke "zeTha gAyakavADa sarakArane arajI karI tenI pAsethI pAlItANAnI khaMDaNa bharavAnI rakamamAMthI rUA. 4000)nI rakama ochI karAve. to A takarAra haMmezane mATe zamI jAya; paNa tema thayuM nahIM. AthI mi. bAranavele sane 1825mAM rakhepAnI rakamamAM vadhAre karyo. te rakama ThAkara, bhATa, ane rAjagAra ema traNa bhAgIdAree vaheMcI levAnI hatI. jenee "have pachI rakhepAnI rakama vadhAravAno prazna na uThe ane jAtrALunI rakSA thAya " ema kAyamI nIti mAnI A vyavasthA svIkArI. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 jena paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa ThAkare paNa Aphata-phitra AsamAnI sulatAnI majare ApavAnIvaLatara pAchuM ApavAnI kabUlAta karI pAkI rakhopAcekIne A karAra karyo hate. vi. saM. 1879 mahA sudi 2 tA. 9-12-1821 thI 41 varSo sudhI A navA karAra pramANe vyavasthA banI rahI hatI. ThAkAMdhAjInA rAjakALamAM jenee zatruMjaya upara nagarazeTha zAMtidAse banAvelA zatruMjaya tIrtha uparanA kilAne jIrNoddhAra karAvyuM temaja ghaNI navI TUMka banAvI. A ThAkara rAjyane karajamAMthI choDAvI zake nahIM. te 5 varSanI uMmare vi. saM. 186 (sane 1840)mAM maraNa pAmyA. 24 ThAra noMghaNujI ce -te bahu sAdo, Tharela ane pAkI uMmarane hate AthI tene yuvarAja pratApasiMha tenuM rAjya calAvate hato. yuvarAje saM. 1898 (sane 1842)mAM rAjyane IjAre baMdha karyo. tyAre nagarazeTha taraphathI pAlItANAne vahIvaTa zeTha mati kaDiyA karate hato. yuvarAja pratApasiMhajIe bajAranI vacce mAMDavI pAse pitAnA tophAnI ghoDAne talavArathI kApI nAkhe, ane mATe avAje be ke, "motiyA kAmadAranI paNa A ja dazA thaze." meti kaDiye A vAta sAMbhaLI, tyAMthI nIkaLIne sIdhe amadAvAda jAte rahyo. ane tyArathI IjAre baMdha thayo. 25. ThA, pratApasiMhajI-teNe Azare saM. 1900 (sane 1844)mAM rAjyanI lagAma hAthamAM lIdhI, ane te vi. saM. 1917 (sane 1860)mAM maraNa pAme. 26. ThAra surasiMhajI-te sane 1861mAM gAdIe AvyuM. teNe rAjyanI Avaka vadhArI jene upara rUA. 2 ne muMDakAve TharAvyuM. AthI jenee rAjakeTanI kerTamAM kesa mAMDe, te jussAvALe hatuM. teNe rAjyanI rakama vadhAravA vividha upAye jayA. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri rAjyanI murAda ThAkarenI manebhAvanA (24) ThAbeMghaNajI, (25) ThA. pratApasiMhajI, (26) ThA sUrasiMha vagerenI murAda hatI ke (1) zatruMjaya pahADa upara jenenI TUMke vagere milkata che tenA upara rAjyanI mAlikI ane sarvopari sattA sthApavI. pite bhAratanA sarva jenenA rAjA banI rahevuM. (2) vividha upAye vaDe rakhepAnI rakama vadhAravI. (3) jenenI ekatA tathA zeTha A0 kapiDhIne teDavI ane jemAM bhAgalA paDAvI rAjyanI sattA jamAvavI. te ThAkoro e pitAnA A uddezane saphaLa banAvavA vividha prayatna karyA hatA, e prayatnamAMnA keTalAka A prakAre hatA.- - karnala Dayu. loMga (sane 1845 me thI 1859 phebruArI) teNe sane 1845mAM tapAsa karI jAhera karyuM ke-ThA. noMghaNujIe arajImAM jaNAvyuM ke, "zeThane hAthamAMthI IjAre javAthI nArAja thaIne te amArA yuvarAja unnaDajIne TI salAha ApI uzkere che. ane jenee pAlItANAnI verA bharatI prajAnI rAvaLI jamInamAM dharmazALAo baMdhAvI che. ThAkara Ama jaNAve che paNa amane tapAsa karatAM mAluma paDayuM ke, temanI A badhI vAta khoTI che. ThAkare AvI navI navI satAmaNI zarU karI. AthI ejansIe te satAmaNIne dUra karavA pAlItANAmAM ejansInA amaladAra rAmarAyane goThavyo. ThAkore zatruMjaya pahADa uparanAM lAkaDAM ghAsa vagere laI janArA upara jakAta nAkhI TekSa nAkhyA. ThAkore sane 1861mAM pahADa uparanuM jenenuM kheDADhAranuM gAma japta karyuM. ejansIo vacce paDIne kheDADhera khAtAne pitAnuM amadAvAda pAsenuM rAMcaraDA gAma ApyuM. jenee kheDADheranuM khAtuM chAparIyALImAM sthApana karyuM. pi0 e. Ara. eca. kITIMje (tA. 31-1-1863 thI tA. AvI jAya che Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 8-7-1867) ThAkarane zarUmAM ja salAha ApI ke zaheranI sudharAI kamiTI banAvavI, ane ejansInI maMjUrI meLavI kAma karavuM. sane 1864mAM ThAsUrasiMhajInAM lagna thayAM, tyAre rAjya jenA vaDe, dharmazALA vagere makAna mAgI lIdhAM, paNa te pAchAM ApatAM ghaNuM muzkelI UbhI karI. zeTha A0 ka0nI peDhIne ejanTa pAse mahemAno mATe pAku sIdhuM mAgI tephAne karAvyAM. sane 1863-64 mAM visaM. 1921 mahA suda 7 gurUvAre savAre zeTha kezavajI nAyake TUMka banAvI hatI temAM ThAkore dakhala karI, tenA zilAlekhamAM pitAne rAjA tarIke lakhAvavAnuM dabANa karyuM hatuM, te divasathI jenee pahADa upara navI TUMka banAvavAnuM baMdha karyuM. taLeTImAM bAbu dhanapatasiMhajIe baMdhAvelI TUMkamAM paNa rAjya dakhala karI rakama lIdhI. ThAkore jene pAsethI vadhu rakama meLavavA jene amane najarANuM maLaNuM Ape che, evI banAvaTI noMdhabuka ejansI pAse mUkI vinaMti karI ke, jene amane darasAla ATalI rakama bhare enI jAzukanI vyavasthA karavI joIe. kamIzana-ejansIe AnI tapAsa mATe jUnAgaDhanA divAna kaLabhAI ane porabaMdaranA divAna kabA gAMdhInuM kamIzana nImyuM. kamIzane jAhera karyuM ke, "cApaDI vizvAsa karavA lAyaka nathI." ThAkare aMgreja sarakArane sane 1825mAM vinaMti karI ke, "havethI mane jene pAsethI dara sAlanA rUA. 20100] apAvavA joIe." sarakAre kAma mATe poliTIkala ejanTa Ara0 eca. kITIMjane nI. sara kITIMje tA. 5-12-1863 mAM saMpUrNa rIte ThAkoranI tarapheNa karI jaNAvyuM ke- (1) jene dhanADhaya che, te te meTI rakama ApI zake. (ka. 5,14) (2) A rakama rakhapu nahIM paNa muMDakAve che, (3) bAranavelavAlA dastAvejamAMnA "dastAveja " zabdane ane teNe bAMdhelI varSonI mudata tathA be Isame jevA vacce thayelA karArane tathA nakakI karelI rakhepAnI rakamane rada karI. (ka7, 9, 14) Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 251 (4) ThAkara jenenI pUrepUrI rakSA kare. (kalama 9mI) (5) jaina ThAkarane darasAla rUA. 10,000nI rakama Ape. (ka. 14) (6) sara kITIMje ThAkaranA kahevAthI zeTha hemAbhAI upara dabANa karI jaina saMghanA ejanTa tarIke sane 1961 thI dAkhala thayelA nimakahalAla dalasukharAyane ThAkaranI bhAvanA mujaba chUTa karAvyuM, ane sarakAranA vizvAsapAtra gopInAthane dAkhala karAvyuM. e pachI ThAkaranI satAvaNI cAlu rahI. e pachI te ejansIe pAlItANAmAM ejansInuM thANuM goThavyuM, jemAM trikamarAya gulAbarAyane thANedAra tarIke goThavyA. pachInA pi0 ejanTa karnala esa. sI. e paNa sane 1870 mAM ThAkorane A bAbata cetavaNI ApI. te pachI kA. pi. ejanTa tarIke je. bI. pIle (tA. 29-1-1873 thI tA. 28-5-1878) AvyA. " sane 1872mAM pAlItANAmAM IDaranA yAtrAsaMghanA cekIdaree IDaranA saghane lUMTyo. rAjeye vaLatara ApavAmAMthI chaTakI javA mATe sarakArane jAhera karyuM ke, A corImAM zeTha premAbhAIne hAtha che. je. bI. pIle Ano kesa calAvyo. sane 1875mAM pUnAnA zesanorTanA jajaja ane muMbaI hAIkorTanA rajisTaranuM kamIzana nimAyuM. kamIzane jAhera karyuM ke- (1) pAlItANAnA amaladAroe A bAbatanA kAgaLamAM garabaDa karI che. (2) ThAkore zeTha upara je AkSepa karyo che, tenI teo dilagIrI jAhera kare. (3) rAjya saMghane cArInA vaLataranA rUA. 450) Ape. (4) rAjyanA amaladAre vajanadAra nathI, te have pachI rAjya pitAnA sara nyAyAdhIza, nyAyAdhIza, ane polisa amaladAre ejansInI maMjUrIvALA rAkhe, Ama thavAthI rAjya te saunA sthAne navA nImyA. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2para jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa rAjya sane 1877 (saM. 1933-34) bhAdaravA vada 0)) ne roja zatruMjaya pahADa upara jaina maMdiravALA vibhAgamAM DheDene meLe bharAvI, DuMgaLI vagere khavarAvI, jaina maMdira vagerene apavitra banAvyAM. sonagaDhanA DepyuTI AsIsTanTa vAmanarAva bAlakRSNa A meLAnI khabara maLatAM ja tyAne rIpeTa levA abdulakhAnane pAlItANA mokalI pAko rIporTa meLavyo. vAmanarAve te rIpiTa ejansIne mokalyA. ejansIne paNa cAre bAjunI tapAsa karatAM khAtarI thaI ke, rAye IrAdApUrvaka A meLe bharAvyo che. ejansIe rAjyane have pachI A meLe bharavAnI manAI karI. ane AvAM AvAM tophAnone rekavA ceka gAmamAM rAjyanA kharce sane 1876 thI 1880 sudhI abadulakhAnanuM thANuM gaThavyuM. pachI jene ane ThAkora vacce kesa cAlyuM. sarakAre kApa0 e. pIlene ane nyAyakhAtAnA AsIsTanTa i. TI. kenDIne A kesa sAMbhaLavA nImyA. pIla sAhebe kesa calAvyuM. teNe pahelAM pharamAna kADhayuM ke, pahADa aMge je sthiti che, temAM keIe kaze ya pheraphAra kare nahIM. - i. TI. kenDIe baMne pakSanA purAvA mAgyA. jenee sane 1656 thI 1875 sudhInA purAvA ApyA, bIje jarUrI itihAsa paNa Ape. - rAje A kesa mATe berisTara brAunI tathA badarUdIna taiyabajIne reDyA hatA. rAye A kesamAM jenenA jarUrI purAvAone nAza karavA bAjI goThavI. rAdhanapuranA masAlIA kuTuMbanA jainee gheDe vakhata zatru jayane vahIvaTa karyo hato. I. TI. kenDIe te copaDA rAjakoTa maMgAvyA, rAdhe rAjakeTathI nava kosa dUra beTI nadInA kAMThe kAvADavA gAma pAse te cepaDA luMTAvyA. rAjya pIla sAhebanA pharamAnane anAdara karI pahADa upara gaDhamAM jene kabaje hate. te uThADI, rAjyane kabaje batAvavA pitAnA sipAIone upara caDAvI jainenA cokIdArane kADhI mUkyA. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagaccadrasUri gaDhanI cAvIo jhUMTavI laI potAnA sipAI ene paherA upara goThavI dIdhA. maMdiramAMnA ghaNA zilAlekhAne kaDhAvI nAkhyA. ke jaine peAtAnA haka sAbita karI zake nahIM. pALanAM jUnAM pATiyAM pheMkI dIdhAM. nAMghaNupALanuM navuM pATiyuM lagAvI dIdhuM. rAjye jainAnI lUTArAothI tI bacAvavA mATe gaDhamAM rAkhelI jajALI tApAne nIce utarAvI tene nakAmI banAvI dIdhI. jaina saMghanI peDhInA munima suMdaccha meAtIcada harakhAnA hAtha khAMDaNIcAmAM khaDAvyeA. ke jethI te patra lakhI zake nahIM, temaja bahAra khabara na jAya, e mATe pAlItANAnI cAre bAjue cAkI geAThavI dIdhI. munima upara paNa cAkI geADavI, paraMtu tyAM birAjamAna pUrva zrI vRddhi drajI mahArAjanI kRpAthI munima amadAvAdamAM zeDa premAbhAI ne malyA, ane temane adhI hakIkata jaNAvI, temanI sUcanA mujaba muMbaInA gavarnara pAse te paheoMcI gaye. amadAvAdanA nIra vIracaMdabhagata jene paNa guptapaNe pAlItANA jaIne sahakIkata meLavI, amadAvAdanA jaina saMghane jaNAvI. sarakAre A bAbatanI tapAsa karavA huMTara kamIzana nImyuM. kamIzane tapAsa karI je. bI. pIle upara A ghaTanAne pUrA rIporTa mekalyA. je. mI. pIle A rIpAthI sava harkIkata jANI pAlItANAmAM phrIvAra AvuM teAphAna na thAya e khAtara trikamarAya gulAbarAyanuM thANuM gAThavyuM ane ejansIe sane 1875 mAM zatruMjaya uparanA sa zilAlekhAnI nakala utarAvI. 1 1. Aja rIte phrIvAra muMbaI sarakAranI Arkio leAjikala sarve taraphathI mi. kAunsense sane 1888-89mAM zatruMjya pahADa uparanA dareka zilAlekhAnI nakalA lIdhI hatI. DaoN. jI. mI. bulhere epi grAphri IMDikA bhAga 2 jo prakaraNa ThThAmAM A zilAlekhA prakAzita karAvyA che. sAranA sUbA khuramanI dharmAnyatAthI, athavA tIna kabajo levAnI dhUnathI, ahIM je je jinapratimA jainAe temAMnI ghaNIne zatruMjayamAM pahADa upara ja bhaMDArI rAkhI che. pAlItANA rAjyanA khaMDita thaI hatI Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa I. TI. kenDIe tA. 26-12-1875nA roja TharAva ghaDaye tene sAra A pramANe hato. (1) jene pahADa upara navAM maMdire banAvavAne hakadAra che. (2) ThAkara gaDhanI aMdaranI milakatanA hakadAra nathI. (3) pahADa upara, uparanAM makAne, rastAo, ane te aMgenI ImArate banAvavA ThAra jene herAna karI zake nahIM. ejansIe sarakAranI sUcanAthI A TharAva tathA te upara je. bI. pIlenA abhiprAyanI nakale (1) ThAkora ane (2) jenene mekalI, ane A aMge jene je kahevuM hoya te kahevAnI chUTa ApI. chevaTe sarakAre te badhI vigate tapAsI, je. bI. pIlene nIce mujaba nikAla ApavA jaNAvyuM, tene sAra A hato- (1) kesa naM. 1641-jene gaDhamAM maMdira bAMdhe, temAM ThAkare kazIya rakama mAgavI nahIM. (2) ThAkare jenenA siddhAMta viruddha kaI paNa makAnane upaga kare nahIM. (3) ThAkora gaDha ke gaDha bahAranAM je je derAsare che tenI koI jAtanI rakama levAne dAna karI zake nahIM. () jaine gaDha bahAra derAsara banAve te, ThAkarane dara corasavAre eka rUpiye ApI jamIna kharIdI le. (5) ThAkara pahADa upara janArA jene koI paNa vAte herAna kare nahiM. (6) rAye pahADa upara rastAonI Aju bAju pa00 vAra sudhInA bhUmibhAgamAM cekIthANuM besADavuM nahIM. A nIkAla tA.16-3-1877 nA roja muMbaI gavarmenTanA sekreTarIe taiyAra karyo. kA. pi0 ejanTa mi. je. bI. pIle tA. 5-4-1877 nA roja verAvaLamAM tenI nakala taiyAra karI A00 nI peDhIne ApI. pahelAMnA Ara. eca. kITIMje te rAjyanA pakSamAM ja valaNa rAkhyuM Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tAravI hIralA A0 jagacaMdrasUri 255 hatuM. kemake tene te "jene dhanADhaya che." e ja khaTakatuM hatuM. jUo pR. 250 jyAre I TI. keDIe pUrI tapAsa karI nyAya to. kemake te nyAyakhAtAne AsIsTaMTa hatuM. te dhanika ane nirdhana banne pakSene nyAyamArgathI eka karavA Icchate hate. muMbaI hAIkorTane rajisTrara Tema sAheba mahArANI vikaTeriyAne tA.1-1-1876 ne DhaDhero saMbhaLAvavA pAlItANu AvyA. mAnavatA te tathA sonagaDhane pilITikala ejanTa jI. ema. haMTara, pAlItANA jaina saMghane ejanTa udayazaMkara dalapatarAma nAgara paTaNI, munima narasiMhabhAI dIpacaMda, ThA. sUrasiMhajIne nAne rAjaputra ThAsAmaMtasiMha ane rAjamAnya zeTha osamAna vagere zatruMjaya pahADa upara caDayA hatA, sau pharI pharI eka pachI eka zatruMjayanAM maMdirone jotA hatA. evAmAM rAjyanA eka amaladAre caumukhajInA derAsara pAse sau pahecyA tyAre Tema sAhebane "maMdiranI aMdara pesavA vinaMti karI." te amaladAra samajatuM hatuM ke, sAheba bUTa paherIne derAsaramAM praveza karaze, to ThIka thaze. paNa AsI. pa0 e. jI. ema. haMTare ane bIjA sAthIdAroe Toma sAhebane jaNAvyuM ke, "Apa praveza karaze to jenonAM mana dubhAze, pariNAme jaina samAjamAM moTo khaLabhaLATa macI jaze, tethI praveza kare joIe nahIM." teoe A rIte Tema sAhebane praveza karatAM rekayA hatA. jo ke te vakhate te maMdiramAM ghaNA jaina yAtrike hatA, teoe bahAra AvI Tema sAhebane jaNAvyuM ke, "tame maMdiramAM bUTa sahita pisaze te amArI lAgaNI dubhAze." Tema sAhebe ke haMTara sAhebe yAtrike nI A vAta sAMbhaLI teone khuza karavA te derAsaranA pUjArIne pAMca rUpiyA ApyA. ane jaNAvyuM ke, "kaMI bhUla thaI hoya te, tenI zuddhi karAvI leje." vRddho kahe che ke, pUjArIe A rakama A00nI peDhInA copaDAmAM jamA karAvI hatI, ke bhaMDAramAM mUkI hatI te jANavA maLyuM nathI. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraparAne chatihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa uMTara kamIzananI tapAsa pUrI thaI. trikamarAyanuM thANuM UThayuM. rAjye jainAnI tI rakSaNanI zaktine abhAva batAvavA dhADuM paDAvyu. rAjye sUratanA zeTha bhUkhaNudAse badhAvela bhUkhaNavAva tenI jamIna ane bhUkhaNavADIne kakhanne hAthamAM lIdhA, rAjye ghAsanA rakSaNa mATenI ceAkInA khAnAthI rastA pAsenI jamInamAM chAparAM madhAvyAM. sarakAre temAM sara InTIkenDIe ApelA cUkAdAnI chaThThI kalamanA anAdara thatA samajIne te chAparAM kaDhAvI nAkhyAM. vaLI, pahADa uparanA jaLaku'DanA pANI AvavAnA rastAo rAkAvyA. pahADa uparanI mahAdevanI derI, aMgArazA pIranI jagA, jainAnI mAlikInI hAvA chatAM rAjye temAM dakhala karavA yukti gADavI, paNa ejansIe rAjyane tema karatAM rekayuM. 256 rAjye sane 1878 mAda I TI kenDI ane je khI pIlenA gayA pachI sara kITI je karelA khApAnA dastAvejane radda karAvI rakheApAnI meATI rakama vadhAravA caLavaLa zarU karI. 1 evI rr rAjye " have zAMti banI raheze, ke gaDabaDa thaze nahIM khAtarI ApI jaNAvyuM ke, have cAkanuM abdullA khAnanuM thANu uDAvI levuM joIe. ane rakhApAnI rakama nakkI karavA mATe jaina yAtrALuenI gaNatarI karavAnuM kAma amane soMpavuM joI e vagere. zeTha ANuMdajI kalyANajI (zrIzvetAmbara jainasaghanI) peDhInI sthApanA ApaNe pahelAM batAvyuM che ke--khA. akabare zrI zatruMjya tItha 40 30 A. vijaya hIrasUrine sa sattA sAthe bheTa ApyuM hatuM. (pra0 44 '0 na. 4, pR0 119) temaja khA0 zAhajahAMe zatruMjya tI ane pAlItANA gAma amadAvAdanA nagarazeTha tapagacchanA zrAvaka zrI zAntidAsa jhaverIne InAmamAM ApyAM hatAM. (50 44, pR0 156, 226 meA. pha. naM. 16) itihAsa kahe che ke-30Avi hIrasUrijInI pa'parAnA paTTadharo zatruMjya tIthanI ceAgya vyavasthA mATe pAlItANA zaheramAM Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapAvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 257 yogya gItArtha yativasene rAkhatA hatA, ane temanI deravaNI pramANe tIrthane vahIvaTa cAlatuM hatuM. A mATe tyAM tapagacchanuM kArakhAnuM paNa sthapAyuM hatuM, tenA ulekhe A pramANe maLe che (1) gAriyAdhAranA ThATha kAMdhAjI gehela vageree saM01707 kA010 13 mavArathI zatruMjaya tIrtha ane yAtrikonI rakSA mATenI javAbadArI rAkhI, pA karAra lakhI ApyuM. temAM teo zeTha zAntidAsa sahasakaraNa, zAha ratanA sUrA ane tapagacchanA kArakhAnAnuM nAma lakhe che. te spaSTa che ke-saM. 1707mAM tyAM tapagacchanI peDhI hatI. (pra44, 156 thI 160, pR. 224, 237) (2) mahevinayavijaya gaNivare saM0 1710 jesu. 10 guruvAre zatruMjaya tIrthanI meTI TUMkamAM zeTha rAyasiMha kuhADA (esavALa) meDatAvALAnA sahastrakUTanI pratiSThA karI. tyAre tyAM zatruMjayanA kAryakara tarIke paM. zAtivijayajI gaNivara, (2) paM. devavijaya gaNivara ane (3) paM. meruvijayajI gaNivara vagere hatA. (zrI jinavijayajInI pratimA lekha saMgraha bhA. 2 je, lekha naM. 30,31) (Itipra. 58 mahovinayavijayajI) AthI spaSTa che kezaguMjaya tIrthanA vahIvaTa mATe tyAM tapagacchanA gItArtha yatire rahetA hatA. ane tapagacchanuM kArakhAnuM hatuM. saMbhava che ke-jena saMghe tyArabAda IjArAnA kALamAM saM. 1837thI A kArakhAnAnuM bIjuM nAma zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI paNa rAkhyuM hoya, kemake jaina saMgha ane pAlItANArAjyanA adAlatI mAmalAmAM paNa AvakanuM nAma maLe che. tethI ja rAdhanapuranA masAlIA kuTuMbanA jenee ghaNA varSo sudhI ahIMne vahIvaTa karyo hato. ApaNane ullekha maLe che ke-sAdhAraNa rIte pahelethI ja tyAM A kapeDhIne nAmathI kAma cAlatuM hatuM, chatAM bhAratanA saMghe saM. 1936mAM maLI A0 kapeDhInA nAme thayelA junA-navAM sau kAmane sammati ApI, temaja pharIvAra A0 ka. peDhInI sarva sammata svataMtra sthApanA karI hatI, jene saLaMga ItihAsa A pramANe che Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlItANa rajA nAme zatruMjaya ja nahI? te prathama 258 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pAlItANA rAye brITIza sarakArane jaNAvyuM ke-A0 kanI peDhI hAlamAM jena saMghanA nAme zatruMjaya tIrthane vahIvaTa kare che. paraMtu A A0 kanI peDhI jainasaMghamAnya che ke nahI? te prathama nakkI thavuM joIe. ane te peDhI saMghamAnya hoya te jaina saMghanA AgevAno dvArA tenuM vyavasthita baMdhAraNa thavuM joIe. rAjyanI A darakhAsta hovAthI te saunA samAdhAna mATe zeTha A0 kapiDhIe bhAratanA jainasaMghane sarvavatu jaNAvI, AmaMtrI, amadAvAda belA. bhAratanA jainasaMgha vi. saM. 1936 bhA. 10 1 tA. 19-9-1980 nA divase 11 vAge amadAvAdamAM rAvabahAdara nagarazeTha premAbhAI hemAbhAIne makAnamAM (vaMDAmAM) zeTha premAbhAI hemAbhAInI adhyakSatAmAM gaMbhIra vicAra karyo. A sabhAmAM 103 gAmanA vetAmbara jaina saMghanA pratinidhio hAjara hatA. ane te te gAmanA tathA bIjA gAmanA jaina saMghanA sabhAnA kAmane sammati ApanArA patre paNa AvyA hatA. A saMghe tyAre sarvAnumate 8 TharAve pAsa karyA hatA. te A pramANe- (1) A0 ka. peDhInA nAme Aja sudhI temaja have pachI thanArA tIrtha bAbatanAM saghaLAM kAmenI bahAlI-sammati. (2) A0kanI peDhInA vahIvaTa mATe amadAvAdanA sthAnika ATha pratinidhi vahIvaTadAronI kamITInI nImaNuka. (3) teone ATha madadanIza bahAranA pratinidhionAM nAme. (4) sthAnika pratinidhionI sattA. nagarazeTha zAntidAsanA vArasadArane pramukhapada hakaka, vagere svIkAra. (5-6) bIjA jillAnA pratinidhio bAbata. (7) A sabhAne rIperTa prasiddha karavA bAbata, (8) A. kapeDhInA jUnA vahIvaTadAre tathA sabhApatine upakAra. nedha-spaSTa vAta che kebhAratanA vera jena saMghe sarvAnumate saM. 176 bhAva vada 1 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tAravI hIralA A0 jagacaMdrasUri 259 tA. 19-8-1880 ne roja madhyAhnakALe zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInI kAyamI sthApanA karI che. bhArata jainasaMghe tyAre amadAvAdamAM birAjamAna tapagacchAdhirAja pU0 mUlacaMdajI gaNivara vagere gItArtha munivare tathA tyAM vidyamAna yAtivara vigerenA "dhe zakti: vaDhiyu" tathA suSama duSama kALarUpI ghanaghora aMdhArAmAM tIrtho ja dIvAdAMDI samA che. te "bhagavAna mahAvIranI chatrachAyAmAM eka thaI tIrtha rakSA karaje." vagere upadezathI tathA nagarazeThanA prabhAvathI tathA pitAnI dharmaruci ane tIrthabhaktithI ekatA keLavI, zeTha A0 ka. peDhIne sarvamAnya saMghazAhI jaina saMsthA banAvI. AthI sarvatra jaina saMghamAM AnaMda thaye. sarakArane ane rAjyane samAdhAna thayuM. jenene A saM5 pratyakSa jevA malyA. Azcarya thayuM. zeTha ANaMdajI kalyANajI peDhInuM baMdhAraNa tyArabAda zeTha A0 ka. peDhIe tA. 12-3-1920 ne reja bhAratanA jainasaMghane bolAvavAnuM nakakI karyuM, tA. pa-11-1920 ne reja sau saMghane AmaMtraNa mekalI amadAvAda belAvyA. bhAratanA zrI ve, jenasaMghe vi. saM. 1967-68 sane 1912 nA DisembaranI tA. 28, 29, 30 ne roja amadAvAdamAM nagarazeThanA vaMDAmAM rAba0 nagarazeTha premAbhAI hemAbhAInA makAnamAM nagarazeTha kastUrabhAI maNIbhAInA pramukhapade sarvAnumate 19 TharAva pAsa karyA ane dhArAdheraNa banAvI pAkuM kAyamI baMdhAraNa banAvyuM hatuM. jUo (amadAvAdanI zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI prakAzitahIndI aMgrejI-gujarAtI baMdhAraNa pustikA, muMbaInI zrI jainave. kenpharansa saMpAdita mAsika jaina yuganA vi. saM. 1982 nA jeTha mahinAnA varSa pahelAne aMka 10 me, tathA jaina iti praka. 44, pR. 206, 207) zeTha ANaMdajI kalyANajInuM taMtra nakakI thayuM, ejansIe rAjya taraphathI zAnita rAkhavAnI pAkI bAMhedharI maLavAthI abdulAkhAnanuM thANuM uThAvI lIdhuM. ane rAjya ja yAtrikonI gaNatarI karavA mATe rAva Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa ba0 dulerAya narasiMhavAnajI vagere amaladArone nImyA. ane marajI pramANe gaNatarI karavAnuM nakkI karyuM. noMdha : polITIkala ejaTa Ara. eca0 kITI je tA. 5-12-1863ne reja vaDhavANanA mukAmethI ApelA pheMsalAnI 21mI kalamamAM sApha sApha jaNAvyuM hatuM ke "daramAM pheraphAra karavAnI mAgaNI thAya tyAre gaNatrI karavAnuM kAma kAThiyAvADanI polITIkala ejanTa taraphathI nImAyelA mANaso athavA sIvIla sattA dharAvanAra sarakArI amaladAra taraphathI nImAyelA mANaso karaze" Ama hovA chatAM paNa rAjya pite ja Apa khuda rIte gaNatarI karavAnuM kAma karyuM. rAjya sane 1881-82 mAM yAtrikonI gaNatarInI vyavasthA gaDhavI, pAlItANAmAM bhairavaparAmAM TIkITa ghara rAkhyuM. traNa jAtanI TIkITe banAvI, paNa AthI te yAtrikone hADamArI vadhI pariNAme yAtrALuo ghaTI gayA. rAjya banAvaTI yatio ekalI mAravADa ane dakSiNanA jenene pAlItANAnI yAtrAe bolAvyA. A pracArathI kAnapura pAsenA kaMmpa gAmanA 56 jene pAlItANa AvyA. rAye A kaTanI peDhInA mANasane dekhAva racI teonuM svAgata karyuM, ane teonI pAsethI A0 ka0nI peDhInI viruddhane tathA rAjyanI prazaMsA karate patra lakhAvI lIdhuM. rAye A0 kane munima vagerene herAna karyA. tenA upara kesa calAvyuM ane daMDa karAvyuM. muMbaI sarakAre A hADamArInI vigata jANuM, ThA. sUrasiMhajIne muMbaI bolAvyA, ne Thapako Apyo. ThA. sUrasiMhajI muMbaIthI pUnA jatAM ghoDAgADImAM ja pANInA abhAve hRdaya baMdha paDI javAthI sane 1885-86mAM maraNa pAmyA teNe bhAyAtanI jamIna paNa dabAvI hatI. ane potAnA putra sAmaMtasiMhane Adapara ane pachegAma ema be gAma ApyAM hatAM. 27, ThATha mAnasiMhajI-teNe sau pratye udAratAne vartAva rAkhe. tene saM. 1918nA jeTha sudi 8 tA. 7-6-1862 budhavAranA roja janma thaye hate. ane saM. 194ranA mAtra vadi 2 tA. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri 26 23-12-1885 nA budhavAranA roja rAjyAbhiSeka thayuM hatuM. te tA. 28-8-1905nA roja maraNa pAmyA. zrI dhanajI zAha "kAThiyAvADa lekala DirekaTarImAM "rajavADAnI paristhiti" vibhAgamAM lakhe che ke - pAlItANuM bIjA varganuM saMsthAna 289 corasa mAIla gAma 87. upaja rU. 500000 rAjyanI sAmAnya hakIkata A saMsthAna gehilaLADa prAMtanA madhya bhAgamAM AveluM che. ane tyAMnA rAjA gehala rAjaputa che. gahelo kAThiyAvADamAM AvyA, te vakhate temanA saradAra sejakajI nAme hatA. atyAranA rAjAo temanI olAdanA che, sejakajInA dIkarA zAhajIe ahIM gAdI sthApI hatI. tene kAMte jUnAgaDhanA rA" pAsethI athavA pitAnA bhAI sAraMgajI pAsethI mAMDIne Tapa jAgIramAM maLyuM hatuM. te pachI DI mudata vItatAM teNe gAriyAdhAra jItI teoe tyAM gAdI sthApita karI, ane te pachI thoDA samayamAM pAlItANAmAM gADI laI AvyA. evuM kahevAya che ke, pAlItANAnuM mULa nAma pAlIsthAna hatuM. temAM "pAlI" e bauddha lekenI bhASAnuM nAma che. ane sthAna eTale ThekANuM, jyAre kAThiyAvADamAM bauddhamatane ghaNe phelA thaye tyAre tenuM mukhya mathaka pAlItANA hatuM. sane 1877mAM dilhInA meLAvaDA vakhate ahiMnA ThAkara sAhebane 9 topanuM mAna ApavAmAM AvyuM. A saMsthAnamAM 15 gujarAtI nizALe ane eka kanyAzALA che, ane taLa pAlItANAmAM eka davAzALA che. rAjyakartA-ThAkora sAheba zrImAnasiMhajI hAla gAdI upara che. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa temane janma saM. 1918 nA jeTha sudi 8, tA. 7, jUna, 1862ne budhavAranA roja thayo. ane saM. 1942 nA mAgazara vadi 2 tA. 23, Disembara, sane 1885 ne budhavAranA roja gAdInazIna thayA. jo ke teNe kaI koleja ke nizALamAM keLavaNI lIdhI nathI, te paNa teo aMgrejI bhASAnuM sAruM jJAna dharAve che. mahAla-A saMsthAnanA be mahAla che, 1 pAlItANA ane 2 gAriyAdhAra. parvata-pAlItANAthI Azare 1 mAIla dUra dakSiNa tarapha zatruMjayane DuMgara che, je jaina dharmamAM ghaNe pavitra gaNAya che. te dariyAnI sapATIthI 1977 phUTa UMce che ne tenA be zikhare che. A DuMgara derAMthI bhareluM che, jemAM AdinAtha, kumArapAla, vimalazAha, saMprati rAjA ane caumukhanAM derAM prakhyAta che. temAMnuM chelluM deruM eTaluM badhuM UMcuM che ke, 25 mAIla cheTethI te dekhAya che. hiMdustAnamAM jainadharmanA pAMca pavitra DuMgaramAM A sauthI vadhAre pavitra gaNAya che, tethI lAkho yAtrALuo dara varSe ahIM Ave che. derAonI AsapAsa eka kille baMdhAyele che, A DuMgaranA mathALe aMgArazApIranI jagA che, paNa te killAnI bahAra che. nadI-pAlItANA saMsthAnamAM zetruMjI ane khArI nadI che. khArI nadI AgaLa jatAM zetruMjIne maLe che. " vagere, vagere. sane 1885-eka tarapha ThA, mAnasiMhajIne jeno sAthenA jhaghaDAmAM pitAnA pitA ThAsUrasiMhajIne je rakhaDapaTTI karavI paDatI hatI, te tenA dhyAnamAM hatI ja. AthI tene AvA jhagaDAthI kaMTALe hate; bIjI tarapha jene paNa "dariyAmAM rahevuM ane magaramaccha sAthe vera bAMdhavuM" e sthitithI kaMTALI gayA hatA. Ama hovAthI baMne pAe manamAM nirdhAra karyo ke "ApasamAM premane vartAva rAkhI jAzukanI zAMti banI rahe tema karavuM | ThAmAnasiMha sane 1885 mAM pAlItANAnI gAdIe beThA. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagacaMdrasUri te vakhate jenee pAlItANA AvIne ThAkorane sAre satkAra karyo, ane gAdI besavAnA utsavamAM pUro bhAga lIdhe, A prasaMge zeThANuM harakerabAIe ThAkaranI sAme rUA. 25000) nI thelI dharI ane amadAvAda temaja muMbaIne jenoe paNa meTI rakama ApI, IjArAnA vakhatamAM je jena dharmazALAo banI hatI tenI jamIna rAvaLI hoya ke rAvaLI na hoya paNa rAjyane tenI rakama maLavI joIe" A bAbatamAM ThAkorane asaMtoSa hatuM, "mAtra rUpiyAnI ja vAta che ne!" ema kahI zeTha manasukhabhAIe ThAkaranA manane saMtuSTa karavA rAjyAbhiSekanA prasaMge rUA. 25000) nI rakama ApI ane te bAbate samAdhAna karyuM. ThAkore paNa zeTha manasukhabhAInI vAtane svIkAra karyo. chatAM saMbhava che ke, AthIe paNa ThAkarane saMtoSa thaye na hoya, - ekaMdare ThAkarane rAjyArohaNa utsava AnaMdathI ujavAya. ThAkara ane jaina saMghamAM saMpUrNa zAMti banI rahI, paraMtu "jhaghaDA cAle te ja ApaNuM karIne nimakahalAla banAvI zakAya' AvI kAmagIrI mATe TevAyelA karmacArIone A "3 zAMti' ne jiMde jApa pasaMda na hato, eTale samaya jatAM e jApane sUra dhIme dhIme badalAyo, ane amaladAranI je bhAvanA hatI te na dhaMdhe khelavAnI zarUAta thaI sane 1886-rapAne prazna Ubhe ja hato. kApoejanTa karnala jenara Dabalyu verasane sarakArane jaNAvyuM ke, sArvabhema sattAe ThAkara ane jaina saMghanI vacce paDIne egya rasto lAvo joIe. nahitara vadhu kALa jatAM vizeSapaNe sIdhI rIte vacce paDavuM anivArya banaze. sarakAre tenI A salAhathI A jhaghaDAne nikAla lAvavA tene ja nIkhe. 23 mA ThA. kAMdhAjI tathA 24mA ThA. noMdhaNujIe pi0 e Ara bAranavelanI daramiyAnagirithI vi. saM. 1778 nA mAzu15 tA. 8-12-1821 ne reja pitAnA 4 hajAra, rAjegaranA 250 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 jaina paraMparAnA itihAsa--bhAga 3jo [ prakaraNa ane khAreTAnA-250) ema kula 4500nA rakheApA karAra karyAM, karAranI nIce DA. kAMdhAjI, gA. nANajI, ge!. ajAbhAI unaDajI, vIsAbhAI unaDajI, khIjA sAkSIe tathA Ara0 AranavelanI sahIo che. (praka0 44, pR. 247, 248) vArasena tA. 8-3-1886 nA rAja gopanAthamAM DA0 mAnasiMhajI geAhala tathA zeTha premAbhAI hemAbhAI vagere jaina AgevAneAnI vacce 40 varSanA navA rakhopA karAra karAvyA. muMbaI sarakAre A karArane maMjUrI ApI. AthI tA. 13-4-1886 nA rAja gopanAthamAM A karAra bahAra pADayA, jene sArAMza A prakAre hatA. (1) jaina ThAkArane darasAla rUA. 15000) Ape. (2) A karAra tA. 1-4-1886 thI 40 varSa sudhI cAlu raheze. (3) baMne pakSakAreAne 40 varSo bAda sAlavArInI rakamamAM pheraphAra karavAnI chUTa raheze. paNa tene maMjUra rAkhavAnI sattA agreja sarakAranA hAthamAM raheze. Ara eca. kITI je pahelAMnA tA. 5-12-18-1863 nA karAramAM malaNu -bheTaNuM-jakAta baMdha karAvyAM hatAM, chatAM je. Dabalyu. vArasane DhAkAranA pakSamAM jakAtanA haka yuktithI dAkhala karAvyA. teNe jaNAvyuM ke, pAlIAtANAnA darabAre jainAne halake dare jagA ApavI ane tenA badalAmAM jene pAsethI peAtAnI prajA pAsethI levAtI jakAtanA dare jakAta levI. ( tA. 19-3-1886 nI kalama 14 mAM ) sara vArasane eka taraphathI jainA upara jakAta nAkhI chatAM khIjI taraphathI sarakArane jaNAvyuM ke, ThA. mAnasiMhajI jakAta baMdha kare che; ema jaNAvIne tenI udAratAnAM vakhANu karyAM. (kalama 10mI) ekaMdare jainA upara jakAta nAkhI, jamInanA dara vadhyA, ane sAtheAsAtha jakAtanA paNa dara vadhyA. jainAne upayeAgamAM Ave tevI dareka cIjonA daramAM vadhArA thayA. ane ThAkeAra mAnasiMhanAM paNa vakhANa thayAM. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 265 AmAM vicAraNIya vastu e che ke, dastAvejone anusaravuM ke ejansInA A lakhANane anusaravuM? eTale vacalA gALAnA dastAvejonuM have sthAna ja na rahyuM. sane 1885-1896- sUratanAM zeThANa jasakuMvare pAlItANumAM dharmazALA bAMdhavAnuM zarU karyuM temAM kaDiyA ane majUra pAlItANAnA hatA. eka majUre bhUlathI ke keInI zikhavathI pAsenI rAjyanI jamInamAM rahevA cAra AnAnI kiMmatane eka paththara uThAvI, dhamazALAnA paththara sAthe mUkyo. rAye cAra AnAnI kiMmatane paththara, che ema jaNAvI zeThANIne ja cera banAvI, cekImAM besADI. ane rAjyanI korTamAM kesa calAvyuM. pariNAme sUratavALAe muMbaI sarakArane apIla karI, jemAM rUpiyA cArathI pAMca hajAra kharacAyA. muMbaInA zera bajArane mATe vepArI zeTha premacaMda rAyacaMda zatruMjayanI yAtrAe AvyuM, te ane ThAra mAnasiMhajI vacce sAdhAraNa vAta cAlatI hatI, e vakhate zeTha muMbaIne zera bajAranA be tAja bAdazAha manAtA hatA,zeThe Thakerane jaNAvyuM ke, "A tIrthane jhaghaDe kADhI nAkhe." ThAkare javAbamAM kahyuM ke, "tame kaho te. zatruMjaya tIrtha tamane bheTa ApI dauM." zeThe kahyuM: "zeThe ane sodAgara bheTa levA irache nahIM, te te rAjA-mahArAjAonAM mAna-sanmAna Icche, te mAre A bheTa na joIe, paNa jeTalI joIe teTalI rakama mAge. "rakama tamArI ane tIrtha mAruM." A pramANe maitrIbhAve vAta cIta cAlI, paNa kaMI nirNaya thayo nahIM. zeThane ekAeka muMbaI javuM paDyuM. ane te vAta mAtra vAta rUpe ja banI rahI, ThAkore prasaMga AvatAM A khAnagI vAtacItane AgaLa dharI sarakArane jaNAvyuM hatuM ke, zatruMjayane pahADa (mAre) potAne che. eTale huM tene vecI zakuM chuM vagere. sane 1890-1891-ThATha mAnasiMhajI te pachI bUTa paherI, athaDA ja bAdazAha manAtA hatA. e vakhate ke mAnasika sthaca Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa mukhamAM saLagatI cirUTa rAkhI, zatruMjaya tIrtha uparanI TUMkamAM ane derAsaramAM pharyA. jainee tene tema karatAM rokyA, paNa teNe keInuM mAnyuM nahIM. ane tIrtha apavitra banAvyuM. jenee A hakIkata ejansIne jaNAvI. prathamate jainene Ane nyAya levA mATe rAjyanI korTamAM javuM paDyuM, te pachI ejansIe ja A vAta hAthamAM lIdhI, ejanTa Tu dhI gavarnara karnala keneDIe A kRtyane vaDavAlAyaka jAhera karyuM, ane ejansInA gejeTamAM neTisa chapAvI jAhera karyuM ke, "keIe zatruMjaya pahADa upara, TUMkamAM ke derAsaramAM bIDI pItAM ke jeDA paherIne javuM nahIM." A jhaghaDAmAM baMne pakSene hajAro rUpiyAne kharaca thaye. rAye mahAdevanAM pagalAMne kesa calAvyuM. tene mAtra jainenI abhaMga mAlikImAM dakhala karavI hatI, paraMtu killAmAM jene ja kabaje hatuM, zeTha lAlabhAI dalapatabhAI A nimitte aMtaravAyaNuM (aMtara pAraNuM) karIne rAjakeTa gayA, tyAM upavAsanA divase kesanuM kAma cAlyuM. ane upavAsamAM ja rAjakoTathI pAchA vanyA. temaNe bIje divase amadAvAda pAraNuM karyuM. rAye jenenI abhaMga mAlikImAM dakhala karavA pIranI jagAnI marAmata karavAnA bahAne pahADa upara jamAdAra, kaDiye, cUno vagere mokalAvyAM. jenee A marAmatamAM vAMdhe lIdhe. AmAM paNa baMnene ghaNe kharaca thaye. rAjaye mahAdevanI derI mATe paNa AvI ja tajavIja goThavI. pahADa upara jainene dArUgoLe hate. jainoe gavarnara sara philIsa jemsa phargyuzana, gavarnara rIyarDa TeMpala vagerene dArUgaLe bharI maTI jaMjAlI te pithI salAmatI ApI hatI. rAjaye munimane keda karI, dArUgoLe laIne tene nAza karyo. Ama rAye jenA tIrtha rakSaNanAM sAdhanono paNa nAza karyo. Ama anekavidha kanaDagate cAlu rahI. pAlItANAnA bereTa Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 267 paNa rAjyanI huMphathI dhAMdhala karatA hatA. zeTha juvAnamalajIe bAroTonI AMdhaLI sattAne maryAdita karI. sane 1905 (saM. 1961)-bAroTa haThIsiMganA dIkarA dIvAsiMge tA. 10-4-1905 (visaM. 1960 nA caitra zudi 6 ne maMgaLavAre pAlItANAthI taLeTInA rastAmAM paMjAbI tArkika muni zrI dAnavijayanA ziSya muni dIpavijayajI ke dharmavijayajI nA meM upara kAmaLI DhAMkI gaLuM dabAvyuM, temaja tA. 12-4-1905 (saM. 1960 nA caitra sudi 8) ne guruvAre bAreTa tathA ThA mAnasiMhajInA amaladAre ane aMgarakSaka vagere 40 jaNa dArU pI, hAthamAM dhokA laI muni dIpavijayajIne mAravA mATe pahADa caDyA, tIrthanA cokIdAroe meTo daravAjo baMdha karyo chatAM dhAMdhala karanAre jabarajastI karI daravAje ughaDAvyo. pUjya gurudeva zrI cAritravijayajIe dAdAguru A. vijaya kamalasUri ane pU. ma. haMsavijayajI vagerenI AjJA laI bAreTonI sAme thaI bAreTanA paDatA dhekAonI sAme ADe dAMDe dharI, pitAne bacAva karyo. AthI te dhekA bAreTenI upara ja paDayA. bAreTanI 22 DALIo bharANI, ane pahADanI nIce gaI. gurujIe muni zrI dIpavijayajIne e rIte bacAvI lIdhA. ( zrI cAritravijaya, pR050, 11) gurudeva dAdAgurunI AjJAthI gheTInA raste thaI sAMja sudhImAM boTAda jaI pahoMcyA. te pachI kesa cAlyuM. jene A dhAMdhalathI bAreTa pratye nArAja thayA ane temanI adazA beThI. sane 1905-bAroTae A jhaghaDAnA kAraNe Avaka ghaTavAthI gusse bharAI vinA kAraNe A vijayavallabhasUrinA ziSya paM. sehanavijaya jyAre teo zahera bahAra Thale gayA hatA tyAre pakaDI, hAtha-paga bAMdhI, kAMTAvALA khADAmAM dhakelI dIdhA. vivekI jene mAne che ke "zrI jaina saMghe jaina maMdire A bAreTene Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa gUjAro calAvavA mATe banAvyA nathI." Aje koMgresanA lokazAhI zAsanamAM mahArAjA rAjA jamInadAre jAgIradAre zeThe ke sAmudAyika lAgA vagere kaMI rahyuM nathI. ane lokazAhI taMtre zatruMjaya tIrthano rakhapAkara paNa mApha karyo che. (praka. 44, pR. 275, 276) te have bAreTonI bAbatamAM paNa AvuM svataMtra valaNa rAkhI, teonI sAthe A vicitra saMbaMdha haTAvI devuM joIe. ane jaina saMghe sadAne mATe svAzrayI banI rahevuM joIe. ThAkara mAnasiMha bhayaMkara vyAdhi bhagavyA pachI tA. 28-8-1905 mAM maraNa pAmyA. sane 1906-1907-kacchamAMthI zAi devazI punazIne yAtrA saMgha pAlItANuM AvyuM, tyAre rAjya temane samajAvI A0 ka. nI peDhI viruddha taiyAra karyA, bhadrika saMghe rAjyanI anukuLatAnI prazaMsA karI ane rAjyane mAnapAtra ApyuM, ane rAjyane rUA. 200-300) bheTa AvyA. A0 ka. nI peDhIne vaMDAnI eka bArI zaheramAM bhIDa bhaMjana mahAdevanI jagAmAM paDatI hatI. rAjya "ahIM rANIo darzana karavA Ave che" evuM bahAnuM batAvI pitAnI sattA vAparI te bArI baMdha karI, ane tenI majUrIne kharaca A0 ka. nI peDhIne sagarAma vecI vasUla karyo. ra8-ThAbahAdurasiMhajI-ThAmAnasiMhajI saM. 1962 (sane 1905) mAM maraNa pAmyA, tyAre nareza bahAdurasiMhanI uMmara cha varSanI hatI. te sagIra vayanA hovAthI ejansIe pAlItANAmAM rAjya calAvavA mATe pitAnA ejaTe mekalyA. (1) eDaminisTreTara TayUDara ovana-te rAjya calAvavAmAM vyavahAradakSa hato. (2) eminisTreTara mejara eca. esa. sTroMga te sIdhe sAde, samajadAra ane lokapriya aMgreja amaladAra hate. leke A ejaTa vize ema kahetA ke, senagaDhamAM je AsI. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri pioTa ejanTa mi. mikasa che, te ugra svabhAvane aMgreja che, jyAre pAlItANAmAM mejara sTroMga che, te ThaMDA svabhAvane aMgreja che. teNe pAlItANAmAM pAMca varSa rAjya karyuM. tenA samayamAM tA. - -1913 vi. saM. 1969 nA jeTha vadi 8 nI rAte pAlItANAmAM prajAsaMhAraka jaLapralaya thaye hatuM, te vakhate jaina gurukuLa rAjyanA bahAdura bilDIMgamAM hatuM. madhyarAte pUjya gurUdeva zrI cAritravijayajI kacchInI preraNAthI gurukuLanA kAryakare, adhyApaka ane vidyArthIo vageree A honAratamAMthI 400 mANase, bIjAM pazuo vagerenA prANa bacAvyA hatA. ane te saunI upara mATe upakAra karyo hate. mejara TaeNge rAjyanA pArasI khAnasAheba De. horamasajI kAvajI jAvarAnA cIpha meDikala ophisaranA riporTathI "A mahA upakAranI hakIkata" jANI savAre gurukuLanA makAnamAM AvI, gurudevanuM bhAvabhInuM svAgata karyuM. temaNe "TAImsa opha InDiyA" vagere dainika patramAM A upakArIonuM varNana prakAzita karAvyuM. ane gurudeva vagerene pheTe levarAvI tenI nakala rAjA bahAdurasiMhajIne mekalI. mejara TaeNge thoDA divasa pachI gurumahArAjane kahyuM "Ape pAlItANAnI prajA upara meMTe upakAra karyo che. badalAmAM rAjya kaMI karavuM joIe." gurumahArAjane jaNAvyuM ke, "gurukuLa mATe yogya jamIna maLe to ThIka raheze." A vAta pachI mejara TaeNge vilAyatamAM bhaNatA bALarAjA bahAdurasiMhanI sammati meLavI, jena gurukuLane ochI kiMmatathI jamIna ApI. temAM makAna banAvavA teNe pote AvI saM. 1970 nA vai0 zu3ne ja gurukuLanA navA makAnane pAye nAkhe, ane gurukuLane AbAda karavA dareka prakAre madada karI. pAlItANuM nareza zrI bahAdurasiMhajI ke. sI. AI e saM. 177 vai0 10 11 tA. 13-5-1029nA roja gurukuLamAM meTA meLAvaDAmAM gurukuLamAM ke bhA. vidyArthIgRhanuM uddaghATana karyuM hatuM Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa gurudevanI kRpAthI jaina saMghanA kAmamAM pAlItANA rAjya taraphanI A pahela vahelI sahAnubhUti lekhAya che. bahAdurasIgaLa sane 1919 nA navembara mahinAmAM pAlItANAnI gAdIe beThA. - pAlItANAnA nareza rapAkarArane cAlIza varSa thaI javAthI tA. 13-4-106 thI rakhepAnI rakamano prazna uThAvavAnA hatA. AthI bhAratanA zrI jaina saMghe saM. 1982 nA piSa suda 1-2-3 ne roja amadAvAdamAM ekatra maLI (1) zeTha sArAbhAI DAhyAbhAInI derava mujaba 21 varSanA yuvAna zeTha kastUrabhAI lAlabhAIne zeTha A0 kai paDhInA pramukha pade nImyA. ane (2) zatruMjaya tIrthanA yAtrA bAbata ghaNA vicAronA pariNAme jAhera jaina janatAnI je bhAvanA hoya te mujaba AgaLanuM pagaluM levA nakkI karyuM hatuM" "paraMtu gAme gAmanA jaina saMghamAM rapA kara hato te ja yAtrAvero banyA che. tene baMdha kare" evI bhAvanA joradAra banI. ane bhAratanA jaina saMghe eka avAje turata mATe zatruMjayanI yAtrA baMdha karavA nakakI karyuM. A yAtrA je divasathI baMdha thaI te divase muMbaI gujarAta ane saurASTranA prasiddha gujarAtI akhabAree potAnA pratinidhione pAlItANA mokalI purI tapAsa karAvI, pitAnA chApAmAM te yAtrAnA karenA daLe raju karI, hRdaya drAvaka samAcAra rUpe varNana ApyuM hatuM. 1. amee saM. 1981-82mAM vaDhavANa kempathI amadAvAda zeTha A0 ka. peDhIne A bAbatanA lagabhaga 18 patra lakhyA hatA. amArI pAse paNa saM. 1991nA bhA. va. 8 guruvAra, A suda 7 guvAra, tathA A. va. 11 bhamavAra temaja saM. 1982 kA. su. pa, kA. su. 11, ane mAgasara su. 3 guruvAranA patrenI kAcI nakale che. bIjA patra amadAvAdamAM che. A0 kapeDhInA dataramAM surakSita haze. tathA zeTha Aka. peDhIe amone amArA tamAma patronI tA. 15-101925 tathA tA. 20-9-1925 (saM. 1981 A. va. 13) vagere divasoe pahoMce ApI hatI, temaja tA. 20-9-185ranuM meriyama paNa kahyuM hatuM. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri bhArata jaina saMghe A rIte saM. 1982mAM zatruMjaya tIrthanI yAtrA baMdha rAkhI hatI. amArAmAMthI muni zrI nyAyavijayajIe A prasaMge jaina saMgha ane pAlItANA ThAkaranI junI maitrI, tathA virodhanA prasaMgenI bAbata judA judA chApAomAM vividha lekho ApI ghaNI chaNAvaTa karI hatI. jemAMthI jaina ajaina janatAne ghaNe itihAsa jANavA malyA. hatuM. je itihAsanA muddAo upara AvI gayA che. tA. 26-5-1928 nA roja sImalAmAM vAyasaroya IravInanI dakhalagIrimAM darabAra bahAdurasiMhajI ke. sI. AI ane jaina saMghanA AgevAne A0 kanI peDhI vageree ApasamAM maLIne zatruMjaya tIrthanI samasta bAbatamAM atyAra sudhInA praznanA ukela rUpe karelA samAdhAnanA karAro A pramANe che. ame ahIM varazAsanamAM prakAzita thayela karAranI akSarazaH nakala ApIe chIe. zrI zatruMjayanA egrImenTanA (samAdhAna) karo. tA. 26-5-1928-sImalA pAlItANa darabAranI vatI pAlItANAnA nAmadAra ThAkora sAheba ane hIMdustAnanI mUrtipUjaka jainavetAMbara samudAyanI vatI zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInI vacce thaelA karAranuM lakhANa bahAra paDayuM che. te karAranI nIce mujaba kalama che. 1. zrI zatruMjaya parvata sane 1870 nI 16 mI mArcanA TharAva naM. 1641 mAM nakakI karavAmAM AvelA jenenA haka ane temAM bAMdhelI hado aMdara pAlItANu darabAranA rAjyamAM che ane tene eka bhAga che. 2. dhAmika upaga sArU tathA tevA ja bIjA kAma sArU gaDhanI aMdara AvelI badhI jamIna, jhADa, makAna ane bAMdhakAmane upa ga ane vahIvaTa-phakta piolIsanA kAma sIvAya pAlItANAnA darabAranI koI paNa jAtanI hakumata ane dakhalagIrI sIvAya jene karavAne hakadAra che. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 3. jenene gaDhanI dIvAle sArI sthitimAM rAkhavAne tathA rIpera karavA tathA pharI bAMdhavAne mATe paravAnagI mAMgavAnI jarUra nathI. paNa teoe tema karavAmAM hAlanI jagyA tathA uMcAI pahoLAImAM pheraphAra karavAnuM nathI paraMtu teo hAlanA haiyAta derAsaranA keI paNa bhAgane lagatI gaDhanI dIvAla hoya te te derAsaranI uMcAImAM pheraphAra karatAM, gaDhanI dIvAlane bIjI dIvAla pramANe upaga karI zakaze. teone vaLI gaDhanI dIvAlonA bIjA bhAge vadhAremAM vadhAre pacIsa phITanI uMcAI sudhI vadhAravAne chuTa che. 4. darabAra taraphanI kaI paNa jAtanI dakhalagIrI vagara DuMgara uparanA gaDha bahAranA devAlane jaine vahIvaTa karavA hakadAra che. pa. pagalAM, derIo ane chatrIo je gaDha bahAra DuMgara upara AvelAM che te ane kuMDa ane vIzAmAo (chevaTanA be jAheranA upaga sArU vAparavAnI chuTa rAkhI) jainenI mAlIkInA che ane jene paravAnagI meLavyA sIvAya tenuM samArakAma karI zakaze. 6. A kuMDamAM pANI AvavAnI nIkone samAra kAma karI, sArI hAlatamAM rAkhavAnuM pAlItANA darabArane karavAnuM che. 7. jainane kaIbI jAtanI paravAnagI mAgyA sIvAya jAheranA upaganA sAthe DuMgaranI talATIthI te gaDha sudhI moTA rastAne nAme oLakhAte rastA ane tenI bAjunI dIvAle kaI paNa jAtanI paravAnagI mAgyA sIvAya jaine rIpera karI zakaze. ane jAhera prajAne te rastAne upayoga karavAnI chuTa raheze. 8 pAlItANa darabAre pitAnA kharce nIcenA sAta rastAo nibhAvavAnA che. (1) meTA rastAthI zrIpujanI TuMke jatA raste. (2) gheTInI pAyagAno rasto. (3) rohIzAlAnI keDIne raste. (4) cha gAunA DuMgarane raste. (5) zetruMjI nadInI keDI. (6) deDha gAunA DuMgarane rasto ane (7) cha gAu rastAne maLatA zAkhA rastAo ane bIjA rohIzAlA rastAthI nIkaLI cha gAunA DuMgarane Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cumAlIsamuM ] tapasvI hIralA A jagaccadrasUri 273 maLatA rastAone lagatuM samArakAma karI sArI hAlatamAM rAkhaze ane jainAne te upara ane te raste javA AvavAnI saMpUrNa chuTa che. 9. mI. kenDInA rIpeA mAM darzAvyA pramANe jainetara devasthAnAnI hakumata jeneAnI raheze. AnI aMdara IMgArazApIrane samAveza karavAmAM Avye che, ane mahAdevanuM devaLa bahAra rAkhavAmAM AvyuM che. sadarahu (devaLa) suraja kuMDa ane bhIma kuMDane gaDhamAM rAkhI, gaDhanI dIvAlamAMthI chuTu pADavuM ane tenA rastA gaDhanI bahArathI kADhave. 10. gaDhanI aMdara AvelA devAlayeA, TuMkA vigere temaja gaDha bahAranA madire jovA AvanAra gRhasthAnA vartAva mATe, vyAjabI niyamA ane hukama kADhavAnA jainAne haka raheze paNa A niyame ane A hukameA jainetara dizanI vyAjakhI ne kharAkhara pUjAne harakata kartA heAvA joI e nahI. 11. meTA rastAnI hada, DuMgara paranA ane gaDhanI bahAranA devAlaye, pagalAM, derIe, chatrI, vIzAmA, kuDA eka nakazAmAM darzAvavAmAM Avaze. je nakazA A karAranA eka bhAga gaNAze. ane te nakazA manne pakSa taraphathI kabula rAkhavAmAM Avaze. 12. jaina devAlayamAM mUrtie upara caDhAvavA sArU zeTha ANu dajI kalyANajI taraphathI lAvelA dAgInA tathA jhaverAta upara pAlItANA darabAra koIbI jAtaneA kara athavA lAge! leze nahiM, A mAphI, zeTha ANaMdajI kalyANajInA munima taraphathI AvelA ekarAranA AdhAre ApavAmAM Avaze. 13. A karAramAM darzAvavAmAM AvelA jeneAnA huka saMbaMdhamAM ane te karAranuM A karAra anusAra pAlana karAvavAmAM kAMI vAMdhA utpanna thAya teA te bAbatamAM jaina taraphathI pAlItANA rAjyanA hAkeAra sAhebane araja karethI pAte Executive tarIke te mAmatamAM nIkAla karaze, ane je jaine evA nIkAlathI asateSa pAme teA, maherabAna gavarnara janarala ejaMTa sAhebane te hukama sAme araja karavAne hakadAra che. je nAmadAra, pakSakArAne sAMbhaLIne peAtAnA phesalA Apaze, 35 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa ne te pheMsalA upara banne pakSone uparI sattAone apIla karavA haka raheze. 14. pAlItANA darabAra levAne ane jene pAMtrIsa varasa sudhI dareka varasa vAte purI nakkI karelI rUA. sATha hajAranI rakama ApavA kabula kare che. Ane amala tA. 1 juna 1928 thI zarU thaze ane pahele haso tA. 1 juna 1929 ne divase ane tyArapachI varase varasa upalI tArIkhe mudata sudhI kare paDaze A ane tyArapachI maLavAnI upalI rakama badala darabAra sAheba jene pAsethI kaI paNa prakArane yAtrAkara athavA lAgA nahiM nAkhavAnuM kabula kare che. A rakamamAM rakhapu malaNuM vigere save AvI jAya che. 15. upara darzAvelI pAMtrIsa varSanI mudata purI thaethI kaIbI pakSakArane upara jaNAvelI mukarara karelI rakamamAM pheraphAra karavA araja karavAnI chuTa che, ane te vakhate banne pakSone sAMbhaLIne e pheraphAra maMjura kare ke nahi. e briTIza sarakAranI munasaphI upara raheze. AvI dareka vakhate cekakasa rakama keTalI TharAvavI, ane keTalI mudata sArU TharAvavI te briTIza sarakAra nIyata karaze. 16. sadarahu rakama, mudata purI thae eka mahinAnI aMdara bharapAI na thAya te pAlItANa darabAre te pachI kema vartavuM te bAbatamAM nAmadAra gavarnara janaralanA ejaMTa sAheba nakkI karaze.' AgalA hukama rada. 17. muMbaI sarakAranA polITIkala DIpArTamenTanA naM. 183 T TI.nA tA. 5-7-1922 nA tathA naMbara 44-1-6nA tA. 25-5-1923mAM jaNAvelA muMbaI sarakAranA hukama tathA nAmadAra sekreTarI opha 1. TAImsa opha InDiyA vigere vartamAna patramAM A (16 mI) kalamamAMthI "In the event of the said." zabda pachI nIce darzAvela zabda rahI gayA jaNAya che. te mULa karAranAmAmAM te zabda nIce pramANe che. " Annual payment not being made within a" (tA. 1-6-1928 nuM jaina pRSTha 410) Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 25 sTeTasa opha InDIAnA hukame je muMbaI sarakAranA naMbara 1281 BnA tA. 9-10-24nA kAgaLathI bahAra pADavAmAM AvyA hatA, te A karAranI virUddha athavA maLatA na hoya te Akhe athavA tenA teTalA bhAgane amala baMdha pADavAmAM AvyA che. tene rada samajavA) 18. badhI apIla tathA arajIo je pakSakAe A karAramAM jaNAvelI bAbata saMbaMdhI karI hatI. tene A karArathI nIkAla karavAmAM Avyo che, tema samajavuM. . . 19 darabAra zabdamAM pAlItANA rAjya AvI jAya che, jyAre jaina zabdane artha hiMdustAnanA mUrtipUjaka jainavetAMbara jainasamudAya vatI zeTha ANaMdajI kalyANajInA hAlanA ane temanI pachI AvanArA vahIvaTadAre thAya che. 20. A karAranAmuM banne pakSee raju karyuM che, ane te upara tA. 26-5-1928 nA roja hIMdI sarakAre bahAlI ApI che. sahI. kIkAbhAI premacaMda. (sahI) bahAdurasIMhajI, , ke. ema nagarazeTha. ThAkora sAheba pAlItANuM. , mANekalAla manasukhabhAI sAkSIe. ,, sArAbhAI DAhyAbhAI amArI rUbarU, , amRtalAla kALIdAsa. pratApasiMha mehalAlabhAI. (sahI) sI. eca. setalavaDa. jaina kemane svIkArelA pratinidhio. | (sahI) bhulAbhAI je. desAI tA. 26 me 1928 nA roja sImalA mukAme gavarnamenTa opha InDIA taraphathI bahAla ane maMjura karavAmAM AveluM. (sahI) IravIna vAIsaroya ane gavarnara janarala. (tA. 26-5-28) (vizeSa mATe jUo tA. 1-6-1928nuM vIrazAsana pR. 549-550 pu. 6, aMka 36 me, tathA tA. 2-6-1928nuM sAptAhika "saurASTra pR0 1335-1336, pustaka 7 aMka. 34 me, tathA tA. 1-6-1928 nuM sAptAhika "jaina" pR0 409, 410) Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa lokazAhI saurASTre karela tIrthakara mAphanI jAherAta pAlItANAnA nareza bahAdarasiMhajI ke. sI. AI ane zvetAmbara jaina saMghanA AgevAna gRhasthAe tA. 26-5-1928ne divase sImalAmAM loDa IravInanI rUbarUmAM ane tenI daramyAnagirimAM parasparanI vATAghATathI zatruMjaya tIrtha bAbata samajUtine kharaDe nakakI karyo hato, temAM 20 kala hatI. jenI nakala upara AvI gaI che. jenI 14mI kalamamAM evI vyavasthA hatI ke jene tA. 1-6-1928thI darasAla pAlItANAnA darabArane 60 hajAra rUpIyA Ape. ane darabAra jene pAsethI bIje kaI kara le nahI. ane yAtrALuonA jAnamAlanuM rakSaNa kare. cheDAeka varSa ema cAlyuM. pachI bhAratadeza tA. 15-8-1947nA prAtaH kALathI svaMtatra thaye. ane bhAratanAM dezI rAja sane 1948mAM svataMtra bhAratamAM bhalyAM. A avasare pAlItANAnA darabAranI bhAvanA hatI ke jene A vilInakaraNa pahelAM zatruMjayapahADane vecAto laI le. athavA pAnI amuka rakama rekaDI ApI de che, jene haMmezane mATe A pahADanA kAyamI mAlika banI jAya. pariNAme haMmezane mATe rapAkara ke bIjA karamAMthI mukta bane." jainasaMghanA AgevAnone darabAranI A bhAvanA mATe darabAra pratye mAna uparyuM. paNa vizeSa vicAra vinimaya karatAM jaNAyuM ke "svataMtra bhAratamAM meTAM nAnAM rAjya jAgIradAra, ane jamInadArenI salAmatI keTalA pramANamAM jaLavAze, tenI kalpanA Aje karI zakAya nahI. te A paristhitimAM jaina saMgha darabAra pAsethI A pahADane kharIde, rapAkara baMdha karAve. te salAmatI vALI yojanA nathI ja. eTale jenee tema karavAmAM saMghanuM hita joyuM nahIM. ane pahADa kharIdavAnI ke rapAkara baMdha karAvavAnI yojanAne jatI karI. pachIte saurASTranuM lokazAhI rAjya sthapAyuM. tyAre veTa Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cuMmAlIsamuM ] tapasvI hIralA A0 jagacaMdrasUri 277 saMghanA AgevAna zeTha kastUrabhAI vigeree saurASTra sarakArane maLI, vinaMti karI ke pAlItANAnuM rAjya zatruMjaya tIrthanA yAtrika pAsethI je kara le che. te A bina-sAMpradAyika lekazAhImAM sarvathA baMdha karavuM joIe. AthI saurASTranI lekazAhI sarakAre tA. 19-3-1948 ne reja pAlItANuM rAjya jene pAsethI je kara le che. te levAnuM sadAne mATe baMdha karyuM. arthAt "lekazAhI rAjyamAM A kara na levAya" ema spaSTatA karI lekazAhI rAjya sthapAyuM, tyArathI kAyamane mATe yAtrAkara mApha karyo. tyArabAda saurASTra rAjyanA sekreTarIe rAjakoTanA saurASTra sacivAlaya taraphathI A kara muktinI (1) joInTa sekreTarI nANAkhAtuM (2) ekAunTa janarala yUnAITeDa sTeTa opha saurASTra (3) sekreTarI rAjya pramukha () kalekaTara gohilavADa jIle. (5) zeTha kastUrabhAI lAlabhAI amadAvAda (6) zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI pAlItANuM (7) supariTenDenTa gavarmenTa chApakhAnuM che. je saurASTra aMgenI bAbata patrikA (gejheTa) chApe che. te saune A karamuktinAM lakhANanI ekeka nakala mekalAvI ApI hatI. - saurASTragejheTa patrikAe tA. 26-8-1949ne rAja aMgrejImAM A karamuktinI jAherAta karI hatI. jemAM teNe pAMca kalamo ApI pUrI vigata ApI hatI. A karamuktinA lakhANanI mULa nakala tathA gejheTanI nakala zeTha A0 ka. peDhI pAse amadAvAdamAM surakSita che. nedha : amane vi. saM. 2018nA bhAva va. 7 guruvAra ne tA. 20-9-62nA roja amadAvAdamAM zeTha A0 ka. nI peDhInA pradhAna munima zrI zivalAla kezavalAle A0 kanA caparAsI alImIyAM sAthe AnI aMgrejI nakala mekalI hatI. ame tenA AdhAre A lakhyuM che. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 29 ThAzivakumAra (-pAlItANA tAlukAnA heDamAstara tathA prAthamika zALAonA suparavAIjhara mAstara cAMpazI gulAbacaMda zAhe saM0 1980 (sane 1924)mAM racelI pAlItANA saMsthAnanI zALApayegI bhUgoLa, (AvRtti: 5, mI)ne "itihAsa varNana" vibhAga. pAnaH 26 thI 36nA AdhAre) gAma pUjAparA; pi0 mANasA, ejansI mahIkAMThAnA vatanI zA gepAladAsa hemacaMda je rAjakeTa ejansInA daphataranA vyavasthApaka hatA, temaNe sane 1820 thI 1863 sudhInI "jaina saMgha tathA ThAkoranI arajIo vagerene saMgraha" ane bIjA daphataranA A bAbatanA kAgaLo tapAsI, eka sAlavArI sAthenI nedha taiyAra karI hatI. ame tenA AdhAre A itihAsamAM zatruMjaya tIrtha bAbatanuM lakhANa lakhyuM che. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa : pistAlIsamuM pU0 zratadhara A0 zrI devendrasUrizvarajI teSAmubhau bineyau zrImAn devendrasarayaH / zrI vijayacandrasUri dvitIyo'dvaitakIrtibharaH // (dharmaratna prakaraNa TIkA), TRIjhanitavavAnAM tevAM suvAritrinA vineyAH samajAyanta shriidevendrsuuryH|| (saM. 1323 thI 17ra7 nI pajJa karmagraMtha TIkA, kSetra 5). so'bhUd guruH ko'pi navaH kavistuto mitrAramAdhyasthadharo budhapriyaH / tattvoktibhirnAstikadarzanaM kSipan zivaGkaro mArgayuto'pi dehinAm // (-A. -munisuMdarasUrikRta "gurnAvalI" zleka112) vaMza zeTha pUrNadeva piravADanA vaMzamAM anukrame 1. pUrNa deva, 2. varadeva, 3. sADhala ane 4. dhINuka thayA. dhaNAkanA bIjA bhAI kSemasiMha ane cothA bhAIdevasiMha A0 jagaccadrasUri pAse dIkSA lIdhI hatI, (-praka-45, pR130) baMne bhAIo paikI devasiMhe pahelAM bacapaNamAM ja dIkSA lIdhI hatI, je chevaTe A vRddhadevendrasUrinA nAmathI khyAti pAmyA. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 0 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa svabhAva-A. devendrasUri zAMta svabhAvI, kriyApravartaka, saMvegI vidvAna, pUrvakALanA gItArthone yAda karAve tevA jJAnI tathA cAritraniSTha, zAMta upadezaka, meTAgraMthakAra. ane zAsanaprabhAvaka hatA. A jagaccadrasUrie kiddhAra karyo tyAre "A0 devendrasUri ane paM. devabhadragaNi temanA sahayegI hatA." (praka. 44 pR. 5) saMbhava che ke, A devendrasUrine saM0 1285mAM AcAryapada maLyuM hoya. temanA zAMta rasavALA vAtsalyabharyA mIThA upadezathI ja aMcalagacchanA 44mA A0 mahendrasiMhasUrie saM. 1307 lagabhagamAM tharAdamAM kiddhAra karI zuddhamArga svIkAryo hato. (praka. 40 pR0 pa22) mevADane rANe jaivasiMha, raNe tejasiMha rANI jayatalAdevI rANe samarasiMha vagere temanA ananya rAgI hatA. temanA upadezathI rANIjayatalAe cittoDanA killA para zAmaLiyA pArzvanAtha bhagavAnanuM jinAlaya baMdhAvyuM. (-praka. 44, pR. 29 thI 33) rANA tejasihe paNa mevADamAM amAripAlana karAvyuM hatuM. AcArya devendrasUrivare gurUdevanI sAthe zatruMjaya, giranAra, AbU vagere yAtrAo karI hatI. (pR. 33) A devendrasUri, A. vijayacaMdra, upATa devabhadra saM0 1301nA phAgaNa vadi 13 ne zanivAre pAlanapura padhAryA. tyAM varahuDiyA Asadeve pArasUtravRtti graM0 1128 lakhAvI. A deveMdrasUrie saM. 1302mA vIjApura (ujajaina)mAM vahuDiyA kuTuMbanA varahaDiyA viradhavala tathA bhImadevane dIkSA ApI, teonAM nAma muni vidyAnaMda, tathA muni dharma kIti rAkhyAM. saM. 1304mAM te baMnene gaNipada ApyuM. (praka44, pR0 11) mahuvA-graMthabhaMDAra A devendrasUri tathA A. vijayacaMdrasUrinA upadezathI mahavAnA saMghe saM. 1306mAM sarasvatI graMthabhaMDAra banAvyA. teo tyArabAda saM 1307mAM tharAda padhAryA. tyAM temane A0 maheMdrasUri manyA. tyAra bAda A devendrasUri mALavA tarapha vihAra karI gayA, ane lagabhaga 12 varSe gujarAtamAM padhAryA. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayacandrasUri vAsIo sAthe pAsasthAvALI pistAlIsamuM ] A zrI devenasari. 281 A bAra varSanA gALAmAM A0 vijayacandrasUri khaMbhAtamAM caityavAsIonI pAsasthAvALI "vaDISALamAM rahyA tyAM te cityavAsIo sAthe mIThasaMbaMdha, zrAvake pratyene gADhaprema ane RddhigAravathI zithilAcArI-pramAdI banI gayA hatA. temaNe "A0 devendrasUrinI AjJA" cheDI, pitAne svataMtra gacha banAvyuM. (praka44 pR0 12) A0 deveMdrasUri pitAnA saMvegI parivAra sAthe gUjarAtamAM AvyA. ane saM0 1319mAM khaMbhAta padhAryA. A. vijayacaMdrasUrie garvanA ghenamAM temane vinaya-satkAra karyo nahIM, temaja zithilAcAra paNa cheDaye nahIM. A0 devendrasUrie "A zithilAcArIonI vaDIpioSALamAM UtaravAnuM ucita na dhAryuM. ane bIjA sthAnamAM UtaravAne vicAra karyo." A rIte saM. 1319mAM be gurubhAIo vacce khaMbhAtamAM bheda paDyo. ghaNA vicArazIla zrAvakane "A baMne AcAryo vacce bheda paDe" te ThIka na lAgyuM. saMgrAma senIne pUrvaja "enI sAMgaNa osavAle A baMne zAkhAmAM kayI zAkhA sAcI che? tene nirNaya karavA tapasyA karI, pratyakSaprabhAvi jinapratimAnI sAme dhyAna dharyuM." zAsanadevIe sAMgaNa senIne jaNAvyuM ke, "A devendrasUri yugerama AcAryapuMgava che. temanI ja gacchaparaMparA lAMbA kALa sudhI cAlaze, mATe tAre temanI upAsanA karavI." (--guvovalI le 137-138) saM. enI bhImadeva tyAga ane saMyamamArganI tarapheNa karato hatuM. teNe A devendrasUrine nAnI pilALamAM utAryA. AthI A devendrasUrine ziSya parivAra saM. 1319 mAM khaMbhAtamAM laghuSALanA nAme prasiddhi pAme "laghuSiALa e vAstavamAM tapAgacchanuM ja nAmAntara che." gachabheda-A. vijayacaMdrasUrine ziSya parivAra mATI pASAmAM jemane tema zithila banI rahyo. A zithilaAcAranA Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa kAraNe saM0 1319 mAM khaMbhAtamAM ja tapAgacchanI mULa zAkhAthI bIjI jUdI zAkhA vaDISALanA nAmathI astitvamAM AvI, (praka. 44. pR0 13) A samaye mULa zAkhAnuM bIjuM nAma tapAgaccha laghuSALa, lahuDISALa-leDhI pinkALa paDyuM. A devendrasUrinA vyAkhyAnamAM saMvega, tyAganA amegha rasavALe zAMtarasane pravAha vahetuM hatuM. teo khaMbhAtanA cokamAM rahelA "kumArapAla vihAranA upAzrayamAM" dharmopadeza detA hatA. mahAmAtya vastupAla temane vaMdana karavA AvyA. tyAre AcArya mahArAje cAra veda upara vyAkhyAna ApyuM. jemAM jena ane jenetara darzana saMbaMdhI siddhAMtanuM talasparzI nirUpaNa karyuM. mahAmAtya vastupAle vyAkhyAnamAM sAmAyika laIne beThelAone "muhapattinI prabhAvanA" karI. lagabhaga 1800 muhapattio tyAre temaNe vaheMcI. (--gurnAvalI-zleka 114) paTTadhara-AcArya mahArAja tyAMthI vihAra karatA pAlanapura padhAyA. AcArya mahArAje ahIM saMghanI vinaMtithI saM. 1322 mAM pAlanapuramAM palaviyA pArzvanAtha bhagavAnanA maMdiramAM upAya vidyAnaMdagaNine AcAryapada ane paM. dharmakItine upAdhyAyapada ApyuM. A samaye maMdiranA maMDapamAM kesaranI daivI vRSTi thaI. lekamAM Azcarya ane AnaMda phelAye. AcAryazrIe A0 vidyAnaMdasUrine gujarAtamAM vicaravAnI AjJA ApI. ane pite saM0 1324 mAM vihAra karatA karatA pharIvAra mALavA padhAryA. saMbhava che ke, temaNe upADa dharmanItine mALavAnA vihAramAM pitAnI sAthe rAkhyA hoya. svarga-A. devendrasUri saM0 13ra7mAM mALavAmAM (agara mAravADanA sAramAM) kALadharma pAmyA. A samAcAra maLatAM bhAratanA jena saMghamAM bhAre gamagInI phelAI khaMbhAtanA saM. bhImadeve "te divasathI anna levAne tyAga karyo. saM0 bhImadeve 12 varSa sudhI anAja khAdhuM nahIM," sAthenA Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A zrI devendrasUri munivarAe mALavAthI gUjarAta tarapha vihAra karyAM. A devendrasUrie jenAM nAma nIce mujama " graMthA banAvyA, "devendra aMkavALA jANavA maLe che. ------ 1. dharmaratna prakaraNa-TIkA. - 2. suda saNAcariya'. 3, 4, 5, bhASyatraya gA0 152, 6. siddha paMcAzikA gA0 50 7. siddha paMcAzikA-vRtti 20 8750 8. zrAddhavidhi kRtya. 9. zrAddha pratikramaNa sUtravRtti (vadAruvRtti) 20 2720 5. zataka : gA0 100 11. cha ka graMtha-TIkA + 12. sAsaya jiNathaya'. gAH 24 13. dhAraNAya tra. A graMthA sivAya temaNe siri usahavaddhamANa' vagere stavane tathA yugapradhAna svarUpayaMtranI racanA karI hatI. * 283 10. paMcanavya karma graMtha 1. kama vipAka : gA. 61 2. kastavaH gA0 34 3. 'dhavidhAna : gA0 25 4. SaDazIti : gA 86 zrISAvRtti prazasti-- - ' iti zrI SaDvidha AvazyakavidhiH || evaM pranthAnaM 2720 // kRtiriyaM suvihitaziromaNInAM zrImaddevendrasUrINAm // cha // rasastrilocanazcaiva kalA saMpUrNA vartate ( 1626 ) / grahayogaviyuktazca madhau ca kRSNapakSake // 1 // bRhadgaNagacchAdhIzAH sUri zrI zIladevAkhyAH / tacchiSyeNaitra likhitA bhAnuprabhovRttimimAm // 2 // pravAcyamAnaM kRtibhistu nandyAt // zubhaM bhUyAt // ( zrI jaina sAhityapradarzana, zrI prazastisa Mgraha, bhA02, pra0 naM0 1.) noMdha- jo ke sa`pAdake A graMtha lakhavAnI sAla vi. sa0 1236 chApI che, paraMtu vAstavamAM tA sa0 1636mAM joI e. A0 devendrasUri ke A0 zIladevamAMthI kAI sa'0 1236mAM thayA nathI. A zIladeva 17 mI sadImAM thayA che (praka0 41 pR0 589) tethI A pATha rasAmiyAbite varSe caitulajA sampU. / rAte // e prakAre joIe 50 zrI kIrtisuMdaragaNie sa0 1511 mAM vandAruvRtti ne bAlAvabeAdha karyAM. * upayu kta A devendrasUrinA graMthA paikI 1, 10, 11 nI prazastimAM Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa temanI pATe eka pachI eka (1) A vidyAnaMdasUri, (2) A0 dharmaghoSasUri ema be AcAryo thayA. A vidyAnaMdasUri gurudevanI jema zAMta, saMvegI, tyAgI ane vidvAna hatA. prabhAvaka munivare- A samaye vetAMbara jaina saMghamAM samartha vidvAna AcAryo ane graMthakAre thayA. A samaye A0 vinayamitra yugapradhAna thayA. te saM0 1274mAM svarge gayA. nAgendra gacchanA A vijayasenasUri A0 udayaprabhasUri, A0 malleiSeNasUri (praka. 35, pR. 6,7), maladhAra gacchanA A devaprabha A0 naracaMdrasUri, (praka. 38, pR. 334), A vAdIdevasUrinA ziSya A ratnaprabhasUri praka. 41, 50 578), jagacchanA A0 mANekacaMdrasUri thayA, jemaNe kAvyaprakAza para saMketaTIkA' saM. 1276mAM racI hatI. (praka. 35, pR. 37) A0 devendrasUri lakhe che ke pa0 vidyAnaMde dharmaratna prakaraNanI pahelI prati lakhI ane tene maha0 hemakaLaza temaja paM. dharmakIrtie saMzodhI. (-dharmaratna prakaraNa TIkA) A vibudhavara dharmakIrti-zrIvidyAnaMdarimukhyaH / -paramAtacaiva saMzodhita cam 1 (karmagraMtha TIkA) A baMne prazastio uparathI tAravI zakAya che ke, saM0 1304 thI 1323 nA gALAmAM "dharmaratna prakaraNa TIkA," banI hatI. e samaye A0 vidyAnaMda, tathA A0 dharmaSa paMnyAsa hatA. AcArya ke upAdhyAya na hatA thayA. temaja saM. 1323 thI saM. 132SnA gALAmAM "kamagraMtha TIkA" banI. jyAre A vidyAnaMda AcArya hatA. ane A dharmadeva upAdhyAya banI caLyA hatA. teo baMne tyAre jene, jenetara zAstronA pAragAmI banI cUkyA hatA. zrI dolatasiMha leDhA araviMda B, A lakhe che ke gUrjarezvara kumArapAlanA samaye Tha0 kaTukarAja poravADa hatA. tenA putra salAka (patnI-rAjadevI)nA putra zeTha jagasiMhe saM. 1228 zrA. su. 1 somavAre pitAnA nyAyapArjita dravyathI "A0 devendrasUrinI karmavipAkavRtti vigere 3 pra" lakhAvyA. (prAgavATa ItihAsa pR. 231) nedha-saMbhava che ke A saM. 1328 hoya ? Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasari 285 rAjagacchanA A0 bAlacaMdrasUrie saM. 1286, 1287mAM "karuNavajAyudhanATaka" racyuM ane saM. 1298mAM "vasanta-vilAsa" nAme kAvyagraMtha banAvyuM. (-praka. 35, pR. 32) A0 jayasiMha sarie hammIramadamardana" nATakanI racanA karI (praka. 38, pR. 364). veNukRpALu vAyaDagacchanA A0 amaracaMdrasUrie "bAla bhArata, kavikalpalatA." "chanda ratnAvalI-maMjarI-vRtti, padmAnanda kAvya vagere aneka graMthanI racanA karI. (praka. 43 pR0 753) A0 zAlibhadrasUrie saM0 1241mAM gujarAtI bhASAmAM "bharatezvara bAhubalI rAsa" banAvyuM. pippalaka gacchamAM Ave zIlabhadra thayA. (praka37, pR. ra72) A jinavallabhasUrinI paraMparAnA madhukaragacchanA A abhaya devasUri-vAdisiMhe saM. 1278mAM rUdolI gAmamAM rudrapalI gacchanI sthApanA karI. e ja paraMparAnA A0 kamalapratye prAkRta bhASAmAM "pAzvanAthastavana gAH 7, "jinapaMjara oNtra" gA0 25 racyAM. (praka. 40, pR0 436). kharataragacchanA A0 jinezvare (saM. 1278-1331)mAM kharataragacchanI (1) osavAla ga7 ane (2) zrImAlIgacha ema be paraMparA sthApanA karI. (praka. 40, pR. 461) upA0 abhayatilakagaNie saM. 131ramAM pAlanapuramAM saMskRta "dvayAzraya mahAkAvya vRtti" racI. (praka. 40, pR. 462) upATha pUrNakaLaze saM 1307mAM prAkRta "dvayAzraya mahAkAvya vRtti" banAvI (prakaTa 40, pR. 462, praka. 41 pR0 633). pUnamiyAgacchanA A paramadeva saM. 1302mAM thayA. mahAdAnI jagaDuzAha temane zrAvaka thaye (praka. 40, pR. 498) aMcalagarachanA A mahendrasUri saM. 1307mAM tharAdamAM hatA. (praka. 40, pR. para2) pUnamiyAgacchanA caturdazI pakSamAM ATha devendrasUri thayA. temaNe saM. 1286mAM tapAi u. vijayacaMdramaNine AcAryapada ApyuM. (praka. 40, pR. 546, praka. 44, pR0 10) temanA paTTadhara A0 hemaprabhasUrie saM. 130pamAM leya prakAza" nAme tAjika graMtha Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 jaina para parAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakara sa0 1160 banAvyA. (praka0 40, pR0 547) sa. 1308mAM kambulI gacchamAM A. kamalasiMha thayA (praka0 40, pR. parara) A0 vAdi devasUrinI paraMparAnA 45mA A haribhadrasUrinA gurubhAI 50 vidyAkaragaNie sa'0 1368mAM 'zabdAnuzAsanavRtti dIpikA ne uddhAra karyAM. A munIndrasUrie sa0 1322mAM sa'kSipta 'zAnti nAtha caritra racyuM. A jayAnaE sa0 1268mAM jAleranA jinAlAyamAM svarNa kalaza caDAvyeA. nAgeArItapA (44 mA) A. guNasamudra sa0 1308mAM svage gayA. (45mA A0 jayazekhare sa0 1301mAM "kriyASkAra" karyo ane nAgArI tapAgaccha sthApana karyA. (pR0 41 pR0 592) temanA ja paTTadhara (46 mA) A0 vasenasUri thayA. temane bAdazAha allAuddIna khIlajI bahu mAnanA hatA. (praka0 41, pR0 592, praka0 44, pR0 47) nAgendragacchanA A0 vaSaeN mAnasUrie sa01299 mAM pATaNamAM vAsupUjya caritra pra0 5494 banAvyuM. (50 35, pR0 5) graMthasaDArA A devendrasUri, A. vijayacaMdrasUri ane maheA. devabhadragaNi vagerenA upadezathI mahuvA, gujarAta, pATaNa, vIjApura, khaMbhAta vagere sthaLAmAM meATA graMthabhaDArA anyA,temaja vividha Agamaga'thA lakhAyA. A graMthabhaMDArAnI graMthapuSpikAethI eTaluM tAravI zakAya che ke, A devendrasuri tathA A. vijayacaMdrasUrie jaina AgameAnI rakSA ane sulabha prApti bane, e mATe jaina sa MghA pAse jAhera jJAnabhaMDArA sthApana karAvyA "AvA jAhera jJAnabhaMDArA sthApana karanArA ' A pahela vahelA AcAryAM thayA.1 66 1. mahuvAnA sarasvatI bhaMDAra sAkSI pUre che ke, mahuvA te samaye jainadharmanuM keMdra hatuM; AthI mahuvAmAM graMthabhaMDArAnI ghaNI agatya hatI. TIma vagere gAmA e samayanAM che. du:sAdhya vaMzanI rAjUe sa0 1441 mAM kAvi, TIMbA ane hAthasaNImAM derAsara karAvyAM. (praka0 45, pR0 290, 30 6, tathA praka.. 45, 54) Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A. zrI devendrasUri 287 A AcAryAM pachI ghaNA jainAcAryAMe prathabha DArAnI pravRttine echA-vadhu pramANamAM cAlu rAkhI hatI.1 mahuvAnA zrI sarasvatI jJAnabhaMDAra saMvata 1306 varSe mahA su0 1 gurAvadyeha zrImadhumatyAM prabhuzrI devendrasUri-prabhuzrI vijayacandrasUrINAM sadezanAzravaNataH saMjAtazuddhasaMvegaiH zrI zramaNasaMghasya paThanArthaM zrIvAgdevatAbhAMDAgArakaraNAya dhavalakkavAstavya Tha0 sAhara, dvIpavAstavya Tha0 madana, Tha0 AhnaNasIha, Tha0 jayaMtasIha Tha0 jayatA, Tha0 rAjA, Tha0 padamasIha, zrImadhumatIvAstavya mahaM0 jiNadeva, bhA0 sUnA, vyava0 nArAya, kya0 nApA, sau. vacI, sau. ratana, 40 rtana, mAM 0 nasahaka, vasAdhILA, 80 che ati, mAM Anaka, TiMbAnnk vAstavya zre0 do0 sirikumAra Tha0 AMbaDa Tha0 pAhUNa tathA devapattanavAstavya sau0 AlhaNa Tha0 ANaMda prabhRti samastazrAvakai rmilitvA mokSaphalA'vAptaye svaparopakArAya zrIsarvajJAgamasUtra - tathA vRtti tathA cUrNi tathA niyukti - prakaraNa - [ graMtha] - sUtravRtti - vasudevahiM DiprabhRtisamasta kathA . (1) kharataragacchanA 51mA A. jinabhasUri ( praka0 40, pR0 475 ) tapagacchanA 50 mA A sAmasu MdarasUri (praka. 50, pR ) vRddhRtapAgacchanA 60mAM A0 labdhisAgarasUri (praka0 44, pR0 25) vagere jainAcAryAe vividha nagarAmAM meATA graMthabhaMDArA sthApana karAvI, A pravRttine meTA vega ApyA che. temanI e dI darzI kRpAnuM ane rakSaNa paddhatinuM phaLa che ke, Aje pATaNa, amadAvAda, khaMbhAta, lIMbaDI, bikAnera, jesalamera, pUnA vagere sthAna mAM jaina graMthabhaMDArA vidyamAna che. Agamaprana A. sAgarAnaMdasUrie jaina AgameAnI rakSA ane tene cirakALa TakAvI rAkhavA mATe AgamAdhyasamiti, zilAAgamamaMdira, ane tAmrAgama maMdira sthApana karAvyAM. te A viSayamAM sarvaprathama pahela karanArA gaNAya che. AgamaprabhAkara pUrva mu. ma. puNyavijayajI mahArAje A bhaMDArAnA graMtheAne leAkabhAgya banAvavA mATe bhArata sarakAranuM dhyAna khecyuM che. A dizAmAM kArya karanArA teo pahela vahelA munivara che. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3je [ prakaraNa lakSaNa-sAhitya-tarkAdisamasta graMthalekhanAya prArabdha pustakAnAM madhye pravacanasAroddhAra vRttitRtIyakhaMDapustakam likhitaM Tha0 arisIhena / jJAnadAnena jAnAti, jantuH svasya hitAhitam / vetti jIvAditattvAni viratiM ca samaznute // 1 // jJAnadAnAt tvavApnoti kevalajJAnamujjvalam // anugRhyAkhilalokaM lokAgramadhigacchati // 2 // na jJAnAdAnAdhikamatra kiJcid, dAnaM bhaved vizvakRtopakAram / tato vidadhyAd vibudhaH svazaktyA vijJAnadAne satatapravRttim // 3 // (pATaNa-saMghavIpATakAvasthita-bhAskAgAra pupikA) eTale "tapagacchanA ATha devendrasUri tathA A. vijayacaMdrasUrinA upadezathI saM. 1306 mahA sudi 1 ne guruvAre mahuvAmAM dhULakA, dIvabaMdara, mahuvA, TIMbAnaka, devapattana (devapATaNa) nA jenee maLI svaparanA upakAra mATe ane mokSaprApti mATe meTo jJAnabhaMDAra" sthApana karyo, ane temAM jenAgame, jenAgama paMcAMgI, prAcIna zAstro, graMtha, vyAkaraNa, kAvya, nyAya, sAhitya, kathA vagere vividha viSayanA graMtha lakhAvI mUkavA nakakI karyuM. (-jenA pustaka prazasti saMgraha, pra. naM. 110 A rIte saM. 1306mAM mahuvAmAM sarasvatI jJAnamaMdira banyuM hatuM A jJAnabhaMDAra atyAre tyAM nathI. (1) TIMbA-TImANuM jUnuM gAma che. temAM dozI zrI kumAra gurjara zrImAlI Tha0 AMbaDa, Tha0 pAmhaNa (praka42, pR0 721), bhIma kuMDaliye (praka. 41, pR. 683), vikramazI bhAvasAra (praka. 34, pR0 602) praka. 67) vagere nararatno thayA hatA. pATaNane sarasvatI jJAna bhaMDAra pATaNanA jainasaMghe A devendrasUrinA upadezathI mATe graMthabhaMDAra banAvyuM hatuM. vividha gacchanA AcAryoe judAM judAM Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A zrI devendrasUri 259 sthAnAnA jaine pAse vividha graMtha lakhAvI, te graMthabhaMDAramAM dAkhala karyAM hatA. temAMnA keTalAka A hatA.-- (1) A0 devendrasUrinA upadezathI temanA kuTuMbanA zA0 dhINAka pAravADa tathA mAtA pAravADe saM1296mAM 'uttarAdhyayanasUtra laghuvRtti ane AkhyAnaka maNikezavRtti graMtha lakhAvyA hatA. (-praka0 45, pUrNa deva pAravADanA vaza) (2) A0 devendrasUrinA paTTadhara, A0 vidyAna dasUrinA paTTadhara A dharma ghASasUrinA upadezathI dayAvaTa (dIyANA)nA zeTha hAnAka, zeTha kumArisaMha pAravADa, zeTha sAmAka, zeTha arisiMha, zeTha kaThuA, zeTha sAMgeAka, zeTha khIsvA, zeTha suhuDa vagere zrAvakasa'ghe 'zrAddhadinakRtyIkA' lakhAvI' pATaNanA sarasvatI granthabhaDAramAM ApI hatI. (-zrI prazastisa Mgraha, bhA0 1, pra0 naM0 48, pR0 43, 44) (3) mevADanA ma MtrI seAnagarA sIma`dhA kuTuMbe sa'0 1352 mAM graMthA lakhAvyA hatA. (-jaina pustaka prazasti sa Mgrahu. pra0 naM. 33) (4) upakezagacchanA A0 devaguptasUrinA ziSya 50 pArzvagaNi nA upadezathI sa0 1352mAM zeTha kumArasiMha pAravADanA va`zaja zeTha AzAdhare uttarAdhyayanasUtra-laghuvRtti' lakhAvI. (-zrI prazastisa Mgraha bhA. 1, 50 naM039 pR0 31) (5) zeTha vIrA pAravADane (1) vayA, (2) sAjana ane (3) zA. jaya, ema traNa putra hatA. temAMneA zA. vayajA paropakArI hatA. tene mAkU nAmanI patnIthI 1 tejA, 2. bhImA, 3. saMpUraNa, ane 4. padmame, ema cAra putrA thayA. tathA (5) rUpalasudarI nAme putrI thaI. zeTha vIrAnA trIjA putra zA. jayakumAre tapagacchanA A sAsatilakasUri pAse dIkSA lIdhI. ane sa0 1420 nA caitra sudi 10nA roja pATaNamAM siMhapallIvAlanA utsavamAM AcArya padya prApta karyuM" temanuM A jayAna'dasUri evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM. (-praka0 35, 40 66 tathA pra0 48) 37 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaNu vayajAnI putrI rUpasuMdarIne bacapaNathI ja dharmasaMskAra maLyA hatA. te devaguru pratye bhaktivALI, dayALu ane tapasvI hatI. teNe A0 jayAnaMdasUrinA upadezathI saM. 1458nA prathama bhAdaravA sudi 8 nA roja pATaNamAM umacariya" (graM0 10500) lakhAvyuM ane saM. 1459mAM pATaNanA sarasvatI graMthabhaMDAramAM mUkayuM. (-zrI prazastisaMgraha, bhA. 2, pra. naM. 98, pR. 62) (6) delatAbAdanA "duHsAdhyavaMzanA zeTha jagatasiMha zrImAlI nA putra sAdhupadmasiMhanI putrI rAjUe A devasuMdarasUrinA upadezathI vividha sthAnemAM jinAlaye baMdhAvyAM ane "jabUdIva pannattiIkA graMtha lakhAvyo. (-jenA pustakaprazastisaMgraha, pra0 naM0 96; praka. 45 duHsAdhya vaMza) (7) tapAgacchIya A0 jayAnaMdasUrinA ziSya (caraNakamalacaMcarIka) gacchanAyaka (4mA) bha0 devamuMdarasUri. A0 jJAnasAgarasUri, A. kulamaMDanasUri , A0 guNaratnasUri maho. devazekharagaNi, paM. devabhadra gaNi, paM. devamaMgalagaNi, vagere pari. vArane vyAkhyAnamAM vAMcavA mATe diyarAnA zrAvaka vIrA AlhAnA putra dharmAtmA karaNasiMhe saM0 1436 nA piSa sudi 6 ne guruvAranA reja zrI pArzvanAthacaritra (graM 6074) lakhAvyuM. ane pATaNanA saMghapati semapi tathA zeTha prathama vagere zrI saMghane arpaNa karyuM. ( -zrI prazastisaMgraha, bhA. 2, praza0 naM0 110, pR. 70) (8) zaMkhalapuranA maMtrI bhIma piravADanA, putra maMtrI Tha0 lIMbAkanI patnI luNuMke A0 devasuMdarasUrinA upadezathI saM. 1441 nA poSa vadi 12 nA roja bharUcamAM zabdAnuzAsana-avasUri lakhAvI hatI. A prati pATaNanA jJAnabhaMDAramAM che. ( -zrI prazastisaMgraha, bhA. 2 praza0 naM0 16) (9) pATaNanA Tha0 pathAnI putrI pUjIe A jayAnaMdasUrinA upadezathI saM0 1441 nA caitra vadi 4ne guruvAre "praznottara ratnamAlAvRtti" lakhAvI. (zrI prazastisaMgraha, bhA. 2, pra0 naM0 15) Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A zrI devendrasUri 291 (10) saM0 1449 nA kArtika vi 13 ne zanivAre pATaNanA vIramapADAnA upAzrayamAM zrI zabdAnuzAsana lakhAvyuM, (zrI prazastisaMgraha, bhA0 2, pra0 naM0 17) ,, (11) haDAlAnA zeDa dharamazI pAravADe A. sAmasuMdarasUrinA upadezathI pATaNamAM " mATe! prathabha DAra sthApana karyo. tenA mATe saM 1474 nA mAgazara sudi 6 sudhImAM eka lAkha zlokAtmaka AgamagraMthA lakhAvyA. ane sa0 1481 sudhImAM be lAkha zleAkAtmaka graMthA lakhAvyA. (-jaina pustaka prazastisaMgraha bhA0 2, praza na'0 47,48 praka0 50 dharamazI huDAliyA, ) (12) zeTha gAviMda zrImAlIe saM1479 mAM samasta AgamagraMthA tADapatra para lakhAvyA. (--praka0 49, kalama 11) (13) nAgAranA sAdhu hIrA ozavAlanI putrI tathA sarasvatI pATaNanA saMgrAmasiMha AzavAlanI patnI deue tapAgacchanA guru A sAmasuMdaranA upadezathI sa0 1482 mAM pAMcakalpasUtranI prati lakhAvI. ( --zrI prazastisaMgraha, bhA0 2, pra0 na'023) (14) mALavAnA kharasada ( khAcarAda ) nagaranA tapAgacchIya pAravADa zA. nAnu, tenI patnI rAjU, teenA putra zA. pAsaDa, zA delhA, zA. pethA, zA. gAMgA, zA. DUMgara; te paikInA zA gAMgAjInI patnI sAvitrI, tene putra zA. kasiMha, tenI patnI lAThI, temanA putrA vAchA, AlhA, tenI patnI nAI, mena TarakU vagere kuTuMba parivAra sAthe zA. karmAzAhe sa0 1509 nA aSADa sudi 2 ne seAmavAre aNuhila gAmamAM tapAgacchIya A. sAmasuMdarasUrinA ziSya ratnahaMsagaNine bhaNavA mATe audIcca jJAtinA dharaNidhara pAse zrI zAntinAthacaritra lakhAvyuM, A pustaka zA. kamasi'huM peAtAnA parivAra sAthe sa 1511 mAM kharasaudyamAM vaDagacchanI zAkhA tapagacchanA gacchanAyakA A seAmasuMdarasUri, A. munisuMdarasUri, A. zrI jayAnaMdasUri, A jinasuMdarasUrinI paraparAnA vidyamAna A. zrI ratnazekharasUri, Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa A0 zrI udayanaMdisUri, ATha zrI lakSmIsAgarasUriziSya ATha zrI emadevasUriziSya 50 ratnahaMsagaNinA upadezathI pAMcama tapanuM ujamaNuM karyuM, te mATe lakhAvyuM. (-zrI jainasAhitya pradarzana-zrI prazastisaMgraha, bhA. 2, praza0 naM0 63) (15) pATaNanA 1. zeTha madana zrI mAlInA vaMzamAM anukrame 2. sAdhu devarAja, 3. saravaNa, 4. zeTha sadAraMga ane 5. zeTha amaradatta thayA hatA. zeTha devarAje upara mujabanA parivArane sAthe rAkhI saM0 15ra7 nA A vadi 7 ne ravivAre "aMgavijhA paIzvaya" graMtha lakhAvyA. tathA saM. 1538 mAM tapAgacchanA (53mA) bha0 lakSamIsAgarasUri tathA A0 sema jaya gurunA upadezathI mATe graMthabhaMDAra banAvyA. (-zrI prazastisaMgraha bhA. 2, praza0 naM0 132, 173) (jena Iti, praka. 45, madana zrImAlIne vaMza) (16) mAMDavagaDhamAM bhaNazALI mAMDalika nAme hato. te kharataragacchanA pa5 mA" A0 jinamANijyasUrine bhakta zrAvaka hato. tene lIlAde nAme patnI hatI. saM. kItipALa, saM0 chImarAja, saM0 jAnu, saM0 jAnuputra vinaya vagere putra ane pautre hatA. teNe saM. 1528, 1532 vageremAM pitAnI jAtamahenatathI meLavela-nyAyapArjita dravyathI vividha graMtho lakhAvyA. teNe upadezamAlA-daghaTTIvRtti, darzanazuddhiprakaraNavRtti, kharataragacchasAmAcArI vagere graMtha lakhAvI, sAdhuone bhaNavA mATe pATaNanA jaina graMthabhaMDAramAM mUkyA. (-zrI prazasti saMgraha bhAga 2, pra. naM0 137, 150, 152) vijApurane sarasvatI graMthabhaMDAra vijApuranA tapagacchanA ATha devendrasUri vagerenA upAsaka zrIsaMgha "vijApuranI tapagacchanI jena piSALamAM" A0 devendrasUri, Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293. pistAlIsamuM | Ai zrI devendrasUri A. vijayacaMdrasUri, u0 devabhadra gaNi, paM, malayakIrti gaNi, 50 ajitaprabha gaNi, paM. devakumAra gaNi, muninemikumAra vagerenA upadezathI me sarasvatI graMthabhaMDAra banAvyo hato ane jenee temAM vividha prakAranA AgamagraMtha tathA prAkRta-saMskRta bhASAnA graMtha lakhAvIne mUkyA hatA. saM. 1292 nA vaizAkha sudi 13 nA roja vijApuranA zrIsaMghamAM zA dhanapAla putra zA ratanapAla, Tha, gajapAla, teno putra Tha0 vijayapAla, zeTha delhA suta zeTha bihaNa mahaM0 jinapAla, mahaM. vikala putra, Tha0 AsapAla, zeTha solhA, Tha, sahajA, tene putra Tha0 ari siMha, zA. rAhaDa putra zA. lAhaDa vagere AgevAna jene hatA. ane (1) paramazrAvaka zA. ratanapAla, (2) paramazrAvaka zA. vilhaNa, (3) sAdharmika vAtsalyamAM tatpara Tha0 AsapAla, tathA () Agama ane Itara graMthonI sArasaMbhALa levAmAM niSNuta zA. lAhaNa vagere A graMthabhaMDArenA vahIvaTadAra hatA. teoe paNa vividha Agame, TIkAo, prakaraNa ane caritre vagere lakhAvyAM hatAM. vijApura paricaya- visaM. 9ra7 mAM "vijApura vasyuM. (-kavi bahAdUra paM. dIpavijayajIne sudharmAga7paTTAvalI rAsa) pATaNanA rAjA ratnAditya cAvaDAe ahIM 'kuMDa karAvyo hato tathA gUjarezvara kumArapAle ahI "kille baMdhAvyuM hatuM. mahAmAtya vastupAle "ciMtAmaNi pArzvanAthanA jinAlaya jIrNoddhAra karAvyuM hatuM. bIjo ullekha maLe che ke, saM0 1256mAM vijaladeva paramAre vijApura vasAvyuM. (saMbhava che ke te mAravADa gelavADanuM vijApura hoya) - caMdrasiMha piravADanA vaMzanA zeTha pethaDe vijA nAmanA kSatriya sAthe jaI vijApura vasAvyuM. tyAM jinAlaya banAvI, temAM saM. 1378mAM sonAnI jinapratimAnI pratiSThA karAvI hatI. (-praka. 45 caMdrasiMha paravADane vaMza) Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra94 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa tapAgacchanA paMta ajitaprabhagaNivare saM. 1295mAM vijApuramAM "dharmaratnazrAvakAcAra banAvyo. (praka. 44 pR0 9 TIppaNI) vijApuramAM Aje zvetAMbara tapagaccha ghaNAM jenenAM ghara che. vetAMbara jainamaMdire 9 che. ane huMbaDajJAtinuM divya jainamaMdira 1 che. te maMdiranA mULanAyakenAM nAma A prakAre che 1. ciMtAmaNi pArzvanAtha bhaTa nuM maMdira, 2. zrI AdIzvara bha0 nuM padmAvatIdevIvALuM maMdira 3. zrI mahAvIra svAmI bhavanuM maMdira 4. zrI vAsupUjya svAmI bhavanuM maMdira 5. zrI zAMtinAtha bhaTa nuM maMdira 6. zrI kuMthunAtha bhava nuM maMdira 7. zrI kezariyA RSabhanAtha bha0nuM, pratiSThA saM. 1873 tathA 1881 8. zrI aranAtha bhaTa nuM maMdira, pratiSThA saM. 1873 (jUo praka. 55 semazAkhApaTTAvali 66 mA bha0 AnaMdasemasUri) 9. zrI geDI pArzvanAtha bhavanuM maMdira tathA 10 huMbaDajJAtinuM 1 digabara maMdira che temaja 11 A0 buddhisAgarasUrinuM eka samAdhimaMdira che. uparyukata maMdire paikI zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha bhaTa nuM maMdira prAcIna che. bha0 AdIzvara, bha0 mahAvIrasvAmInAM maMdiranI pratiSThA tapAgacchanA vijayanaMdasUri zAkhAnA naM. 60mA bhavya vijayAnaMdasUri ane A. vijayarAjarie saM. 1706nA jeTha vadi 3 ne guruvAre karI hatI. bha0 AdIzvaranA maMdiramAM padmAvatI devI ane sarasvatI devInI pratimAo che. A sivAya ghaNuM devAlayamAM jainAcAryo, munivare vagerenI caraNa pAdukAo pratiSThita che. te A prakAre jaNAya che.- ciMtAmaNi pArzvanAthanA jinAlayamAM (1) saM. 1921nI paM vijayaratnagaNinI pAdukA, (2) saM. 1833nA vaizAkha sudi 10 ne zukravAranI tapagacchanA 50 amaravijayagaNinI pAdukA che. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 pistAlIsamuM Ai zrI devendasari AdIzvara bha0 nA jinAlayamAM (1) saM. 1872nA mahA vadi 3 ne guruvAranI tapAgacchanA vijayAnaMdasUri zAkhAnA bhavya vijaya maheMdrasUrinI pAdukA, (2) maha0 kalyANavijayagaNinI paraMparAnA paM. darzanavijayagaNiziSya paM. premavijayagaNinA ziSya 50 sarvavijayagaNinI pAdukA, (3) ja0 guru A0 zrI hIravijayasUrinI paraMparAnA 4 4 nI saM. 1860nI pAdukA, (4) saM. 1791 nA caitra vadi 7 ne zukravAranI A0 jinasAgarasUripratiSThita 50 ratnasAgaragaNinI pAdukA, (5-6) saM1886 nA vaizAkha sudi 7 ne guruvAranI tapagacchanI vRddha piSALanA paM0 phatehasuMdaragaNi tathA paM hitasuMdaragaNinI caraNa pAdukA, (7) saM. 1860 nI 50 rUpavijayajI gaNinI caraNa pAdukA che. garadevInA khetara pAsenA kuMDanI najIka naiRtya khUNAmAM 1tapagacchanA 50 premavijayagaNiziSya zrI rUpavijayajInI pAdukA che. janmabhUmi-tapAgacchanA A vidyAnaMdasUri, A dharmaSasUri, (praka. 46) Agamaga7nA A0 AnaMdaratnasUri (saM. 1676, mahA vadi 5), aMcalagacchanA (45 mAM) A0 siMhaprabhasUri (saM. 1283) (pra. 40 pR0 pa23) pimpalakacchanA A vijayasAgarasUri (saM. 1566 ne piSa vadi 15 ne somavAra) vagere vijApuranA nara ratna thaI gayA. AgamagacchanA (60mAM) A0 amararatnasUri, (61 mA) A0 semaratnasUrinA upadezathI saM. 1573 nA phAgaNa sudi 2 ne ravivAre vijApuramAM "caturvizatipaTTa' banyuM hatuM. zrI maNibhadra mahAvIra -(1) vIjApura ane AgaleDanI vacce 1 keza dura "masezvara mahAdeva" nA rastAmAM eka khetaramAM vaidyavidyAvizArada yativara kaviratna paM. amRtavijayajIe maNibhadra mahAvIranI derI banAvI hatI, je Aje jenenA vahIvaTamAM che. tathA temaNe ja brAhmaNanA mADha pAse sarasvatI devInI derI banAvI hatI. (2) vijApurathI 5 keza dUra AgaloDamAM tapAgacchanI laghu Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pinkALanA samazAkhAnA ATha zAMtisAme saM. 1733mAM pratiSThA karelA zrI maNibhadra mahAvIranuM sthAna che. - (-jUo praka. 55, maNibhadramahAvIra paricaya) khaDAyatA ane mahuDI vijApurathI agni khUNAmAM 4 keza dara 1. jUnuM khaDAyatA, 2 navuM khaDAyatA ane 3 mahuDI ema traNa sthAne che. jUnA khaDAyatAmAM TekarAo vagere che. eka TekarA upara aMbikAdevInI pratimA che, tenI upara paise khakhaDAvatAM dhAtu je avAja thAya che. te devInI pratimAnI cAre tarapha "jinapratimAo tathA devI pratimAonAM khaDita avaze " paDelAM che. tyAMthI AgaLa jatAM bha0 ajitanAthanI 3-4 hAtha UMcI "khaDragAsanastha pratimA" vidyamAna che. khaDAyatAnA vatanIo khaDAyatA brAhmaNa, khaDAyatA vANiyA vagere nAmathI oLakhAya che, khaDAyatA gAmanI pAse mahuDI nAme gAma vaseluM che, jenAM prAcIna nAme mahikAvatI ane madhuTI paNa jANavA maLe che. khaDAyatA jaine-itihAsa kahe che ke, muni rAhagupta vIra ni. saM544 (vi. saM. 134) mAM aMtarijiyA nagarImAM rAzikamata calAvyuM hatuM. ( praka. 12, pR. ra75) saMbhava che ke, tenI be paraMparAo cAlI hoya. 1-rAzika-rehagupta jIva, ajIva ane jIva ema traNa rAzinI prarUpaNa karI hatI. AthI tenI ziSya paraMparA vairAzika tarIke vikhyAta thaI, A paraMparA zivabhUti sAthe joDAI digaM. barazAkhAmAM bhaLI gaI ( praka. 14, pR. 315) 2-khaDAyatana-rAhagupta vaizeSikamata. calAvI, temAM cha vastuone pradhAnatA ApI, jenA darzanamAM paNa jIvAstikAya, pagalAstikAya ane kALa vagere "cha dra " manAya che. AthI te paraMparAvALA "khaDAyatana" tarIke vikhyAta thayA haze. bAra varSane dukALa paDyA pachI vIra saM0 6-6 (vi. saM. 196) mAM jena zramaNanA nAgaeN, caMdra, nivRti ane vidyAdhara ema cAra kuLa Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A zrI devendrasiri 297 kuLa banyAM hatAM, e samaye khaDAyatA jene nivRtikuLamAM dAkhala thayA haze. (nivRrtikulamATe jUo-praka. 14, pR. 305) jene pUrva bhAratamAMthI "hajarata" karI madhya bhArata tathA pazcima bhAratamAM AvyA. mevADa, rAjapUtAnA, lATa ane saurASTramAM AvI vasyA, teo pUrva bhAratanAM tIrthonI ane moTA zaheronI jinapratimA ene pitAnI sAthe laI AvyA, temanI sAthenI jinapratimAone tenAM mULa tIrthonAM nAma sAthe sumeLa khAya, tevAM nagare ke tIrtho vasAvI, te te sthaLe sthApanA karI. A rIte madhya bhArata ane pazcima bhAratamAM te te nAmanAM ghaNAM sthApanA tIrtho astitvamAM AvyAM. (sthApanAtIrtha mATe jUo praka. 2, pR044-praka. 32, pR. 502 thI 504; praka. 37, pR. 302, praka. 42, pR0 743, praka. 53) saMbhava che ke, keTavarSanagaranA ke kaTika gacchanI bhUmi udayagirinA ke nivRtikulanA jenee sAbaramatI ke hAthamatI nadInA kinAre vidyApura ke khaDAyatA nagara vasAvI, keTayarka tIrtha banAvI, te sthaLe pitAnI sAthe lAvelI jinapratimAone sthApanA karI hoya. A samaye madhya bhAratamAM tathA pazcima bhAratamAM zatruMjaya, giranAra, sAMcI ke sAcera, khaMbhAta, bharUca ane muhari (TITeI) e jaina tIrtho vidyamAna hatA. saMbhava che ke A arasAmAM ja "jagaciMtAmaNinAmanuM" caiityavaMdana" banyuM hoya, temaja vallabhIbhaMga thatAM tyAMnI pratimAo keTAmAM lAvI rAkhI hoya. A khaDAyatA nagaranAM jinAlaye keI akasmAtathI nAza pAmyAM. tyAMnI jinapratimAo jamInamAM daTAI gaI. saM. 1995 mAM "mahuDI pAsenA jUnA keTayarkanA maMdira pAsethI jamInamAMthI parikaravALI cAra jinapratimAo nIkaLI hatI. AmAMnI eka jinapratimA keTayarkanA jUnA maMdiramAM ane traNa jinapratimAo vaDodarAnA myujhiyamamAM rAkhavAmAM AvI hatI. A cAre jinapratimAo guptasamayanI che. (-0 14, pR. 336) Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina para parAnA itihAsa-bhAga 3ne e jinapratimAo hAla kayAM che! vaDodarA myujhiyamamAM rAkhelI e traNa jinapratimAo svataMtra muMbaI prAMta banyA, tyAre muMbaI laI javAmAM AvI hatI. paNa have gujarAta svataMtra prAMta banyA pachI A pratimAe gujarAtamAM pAchI AvavI joIe teA gujarAtamAM AvI, ke nahIM? te jANavAmAM AvyuM nathI. 298 khaDAyatA jainA vAstavamAM nivRtikuLamAM dAkhala thayA hatA. rAjagaccha" nI paTTAvalImAM ullekha che ke, nivRtigacchanA A0 pAsa`DasUri thayA hatA. A gaccha viccheda pAmyA. (pra40 35, pR0 49) pAsaDasUrite saM0 1330 mAM thayA hatA. saM0 1389 tyArapachI nivRtigacchanA sAdhue ane zrAvakeA khIjA gacchamAM bhaLI gayA haze. 66 [ prakaraNa zilAlekhA--eka dare khaDAyatA jaineAnA tathA te pradezamAM vicaratA khIjA gacchanA munivaronA ghaNA zilAlekhA ane pratimAlekhA maLe che, je A prakAre che. (1) saM0 1330 varSe caitra vadi 7 zanau sokhU zreyase suta khelAkena AdinAthabiMbaM kAritaM, pra0 zrIpAsaMDasUribhiH || A dhAtupratimA vIjApuranA padmAvatI devIvALA bha0 AdIzvaranA jinAlayamAM virAjamAna che. (-A. buddhisAgarasUri racita-vijApura bRhad vRttAMta. pR. 50) (2) vi0 saM0 1334 jyeSTha sudi 3 budhe khaDAyatAjJAtIya Tha0 sUraja bhAryA padminI.... kR.... zrI AdinAthabiMbaM kAritaM, pratiSThitaM ca zrI sumati - prabhasUriNA // A dhAtupratimA vijApuranA DuMbaDanA jinAlayamAM birAjamAna che. ( -vijApura bRhadvRttAMta-pR0 69) sumatiprabhasUri te nAgaeNdragacchanA saMbhava che ke, A " A. sAmaprabhasUrinA athavA jAlIhara-vidyAdhara gacchanA A caMdrasiMhasUrinA '" bIjA paTTadhara hAya (praka0 35, 50 8, pR0 55) ,, Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A. zrI devendrasUri 299 (3 a ) saMvat 1375 varSe ASADha zudi 6 khaDAyatijJAtIya zre 0 vanadevabhAryA lAchIputra dhINAkena zrIAdinAthabiMbaM kAritaM prati0 sUribhiH // ( A ) zra0 dhINAkena zrInaminAthabiMbaM kAritaM / (A. buddhisAgarasUri sa Mgrahita-jainadhAtupratimA lekhasa Mgraha, bhA0 1, pR0 246) (4) vi0 saM0 1545 mahikAMThe mahikAvatInagare zrImasiMha sUriNA uSaDa ajitabiMbaM kArApitaM, mokSahetave // ( --vijApura bRhad vRttAMta, pR0 26) A ajitanAthanI pratimA jUnA khaDAyatAmAM TekarA pAchaLanA bhAgamAM ubhI che. tenI gAdInA pATiyA upara uparyukta lekha che. A lekhamAM mahikAMThA mahikAvatI ' zabda vaparAyA che te sabhava che ke, mahI nahIM, paNa sAkharamatInA kinAre rahelI mahuDI paNa purANu prasiddha mAhiSmatI nagarI hAvAnA nirdeza karatA hAya. A lekhamAM ' uSaDa' zabda che te azuddha jaNAya che, tene badale ' urdhva' zabda hAvA joI e. lekhamAM pratiSThApaka A. siMhasUri' khatAvyA che. vikramanI 15 mI-16 mI zatAbdImAM ' siMha ' zabdavALA AcAryo thayA hatA, te paikInA eka hAya, zrI 'siMha 'zabdavALA keTalAka AcArya A prakAre jANavAmAM Ave che. ghaNA (1) tapAgaccha vRddhapeASALanA 57 mA A ratnasiMhari (sa'0 1452 thI 1518 praka0 44, pR 16) (2) AgamagacchanA 57 mA A. sunisi'hasUri (sa0 1485 thI 1513 praka0 40 pR. 542) (3) tapAgaccha vRddhapeASALanA A si'hadatta. (praka0 44) (4) pUnamiyAgacchanA 55 A. si'haprabhasUri (praka0 40 pR. 502) (5) bhAvaDAragacchanA A vijayasi'hasUri, je sa0 1556. mAM prAMtIjamAM " vicaratA hatA. jene pratimAlekha A prakAre maLe che. saM0 1556 phAlguna vadi 2 budhe zrIbhAvaDAragacche upakezajJAtIya Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA tihAsa-bhAga 3ne [ prakaraNa khAraDagotre maMtrI dharmA bhAryA setu putra maM0 vacchA bhA0 pimu putra mInA rAmA mAMkA, mAkAMkena bhA0 mAlhaNadeyutena svapuNyArtha zrIvAsupUjyabiMbaM kA 0, do kAlikAcArya saMtAne bha0 vijayasiMhasUribhiH, pra0 prAMtIjavAstavya // A pratimA prAMtIjanA dharmanAtha bha0nA jinAlayamAM virAjamAna che. 300 (6) saM0 1776 varSe mAgha vadi 5 gurau zrImAla jJA0 zre0 vIsala bhA0 meghU suta sA0 bhAbhA bhA0 setU sutamanA gaNapati mahipati laTUyA mANika DAyA rahiyA zre0 laTUyA bhA0 lakhamAde bhA0 rAjalade suta mAMgAyutena zrIpadmaprabhasvAmi caturviMzatipaTTaH kA0, zrIAgamagacche zrImuniratnasUpa zrIAnandaratnasUribhiH zrISaDAyata adhunA vijApuravAstavyaH // A caturvi'zatipaTTa vijApuranA padmAvatIdevIvALA bha. AdinAthanA jinAlayamAM vidyamAna che, (--vijApura bhuvRttAMta, pR0 51) khaMbhAtane sarasvatI bhaMDAra ( pahelA ) yugapradhAna yaMtra A sAmatilakasUrinA . hu sabhuvanagaNanA ziSya 50 kIti'bhUvane sa0 1413mAM khaMbhAtatAM yugapradhAna yaMtra lakhyA. (zrI prazasti sa. bhA0 r je prazana0 8) (1) zeTha mAlajI ezavAle A. devasuMdarasUrinA upadezathI saM1437 nA Ase| vi 1 ne zanivAre khabhAtatI mAM 8 dharma saMgrahaNI 'graMtha lakhAvyeA. ( zrI prazastisa`graha, pra0 39) (2) zeTha AbhUnA vaMzaja sAhA pallIvAle sa 1442 nA bhAdaravA sudi 2 ne sAmavAre khaMbhAtamAM A. devasuMdarasUrinA upadezathI tADapatra upara pacAzakaTIkA lakhAvI. (-zrI. pra. saM0 naM0 42, praka0 35, pR0 65) (3) khaMbhAtanA zrIsaMghe A0 jayAnaMdasUri tathA A devasuMdarasUrinA upadezathI sa0 1441mAM khaMbhAtamAM " bhaTTAraka sAmatilakasUri graMthala'DAra anAnyeA hateA. "" (-zrI pra0 saM. bhA.rja praza0 naM0 97) Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A zrI devendrasUri 301 (4) zeTha meAkhA pAravADane mahasiMha nAme putra hateA, te mahasihune gAnI nAme putrI hatI. teNe tene sa Mghapati haricaDhanA meATA bhAI sAthe paraNAvI hatI. e gAnIne pArasanAme putra ane cIlU nAme putrI hatI. hicaMda mATe saghapati hatA. teNe tIrthayAtrAnA sauA kADhI ghaNI tI yAtrAe karI hatI. pAsa ane cIlU tenA bhAInAM saMtAna hatAM. sa- ciMda sa0 1447 mAM pArasa tathA cIlUne sAthe laI khaMbhAta gayA, ane tyAMnA madirAnI yAtrAnA lAbha lIdhe. temaja sAdhvI abhayacUlAne " pravartinIpada pratiSThA " karavAnA maheAtsava karyAM. ena cIlUe mahu. ThAkarasiMha pAse " sammatitaka TIkA '' lakhAvI. ane khabhAtanA ' bhaTTAraka sAmatilakasUrinA gra'thabha'DAra' ne arpaNa karI. (-zrI pra. sa0 pra. na0 97, pR0 62) (5) A0 devasuMdarasUrinA upadezathI 40 bhUbhaDanI patnI zrImatI prImaladevIe sa0 1454 mAM khaMbhAtamAM " suyagaDaMgasuttaTIkA " lakhAvI, tathA maha. AhalAdevIe sa0 1455 mAM khaMbhAtamAM " saTIka-pAMca upAMga 'lakhAvyAM. (jaina pu. pra. sa0 praza. na0 43, 44) (6) khaMbhAtanA cAMpA zrImAlInA vaMzanA krasarAmanI patnI pUrI ane putra devA vageree sa0 1528 mAM A. lakSmIsAgarasUrine " Avazyakaniyu"kti " vaheArAvI. (-zrI pra. saM. bhA. 2, praza. na0 126) (7) vRddha tapAgacchanA bha jJAnasAgarasUrinA upadezathI mahAzrAvaka AzAre " siddhAMta viSama pavivaraNa lakhAvI guruone adhyayana nimitte arpaNa karyuM. ,, (zrI pra0 bhA0 2, praza0 naM0 136, 145) khaMbhAtanA sarasvatI bhaDAra (bIjo) A bIjA bhaMDAra mATe ullekha A prakAre maLe che.sN0 1478 varSe vaijJAnika ziromaNi pUjya paM0 zAntisundaragaNipAdaiH ,, Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa sarva citkoSakArya maJjUSasamAracanAdikamakAri / bhArukacchazAlAyAM / zrI saMghasya zubhaM bhavatu // zrIzAMtisuMdaragaNibhiH citkoSamaJjUSasamAracanAdi kRtyaM vidadhe / (-jaina pustaka pra saM0 praza0 naM0 6ne pAchale lekha) eTale A0 semasuMdarasUriziSya paM. zAMticaMdragaNie saM. 1478mAM khaMbhAtamAM bharUcA poSALanA graMthabhaMDAramAM dAbaDA vagere banAvavAnI vyavasthA karI hatI. (-praka. 50, zAMticaMdrasUrine paricaya) A uparathI jaNAya che ke, khaMbhAtanI bharUcA pivALamAM bIje graMthabhaMDAra banyA hatA. banavA joga che ke, kadAca A ja "bha0 somatilakasUri graMthabhaMDAra paNa hoya. dayAvaTa graMthabhaMDAra-dayAvaTanA jenee vividha graMtha lakhAvI, pATaNa graMthabhaMDArane arpaNa karyA hatA. (-pra. 4pa, pR0 289, pATaNane sarasvatIbhaMDAra kalama 2) temaja dayAvaTanA tapAgacchanA saMghe saM. 134hnA mahA sudi 13 nA roja dayAvaTamAM 45mA A dhamaSasUrinA upadezathI meTa graMthabhaMDAra sthApana karyo ane temAM ghaNu graMtha lakhAvIne mUkyA. dayAvaTa e diyANuM tIrtha che. (-jena punaM. 32, pra. Iti, praka. 35 pR0 49 praka37 pR. 302 praka. 42, pR. 743) saM. pethaDanA graMthabhaMDAre- saM. pithaDakumAre devagiri-delatAbAdano jena graMthabhaMDAra banAvyuM ane te devagirimAM rAjAnI paravAnagI meLavI eka jaina derAsara baMdhAvyuM. temAM 36 hajAra sonAmahoro kharacI. A pethaDazAhe delatAbAdanI mAphaka jUdA jUdA nagaramAM maLIne 7 graMthabhaMDAre sthApita karyA hatA. mAMDavagaDhamAM graMthalekhana- mAMDavagaDhanA zA) nAthA zrImAlInI patnI lAkhue "dasayAliyasutta-vRtti, "bhaktAmara, "ajitazAMtistotra vRtti, 'nAmamAlA, Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A zrI devendrasUri 307 sindara prakara,' "karmagraMtha," "vItarAgataitra, "upadeza-ratnakeza, zIla dezamAlA, "saMgrahaNI, "vyAkaraNusUtra." vagere lakhAvyAM hatAM. lAkhue saM. 15ra5 nA aSADa zudi 15 ne guruvAre mAMDava gaDhamAM prAkRta "pRthvIcandracaritra Tipanasaha" lakhAvI vRddha tapAgacchanA 57mA A0 ratnasiMhasUrinA ziSya bhava udayavallabhasUri ane A jJAnasAgarasUrine vAMcavA mATe arpaNa karyuM hatuM. (-praka. 44 pR0 25) saM0 guNarAjanI putrI DAbIe saM. 1511 nA mahA zudi 1 nA roja mAMDavagaDhamAM "ziSyahitA TIkA' lakhAvI, ane kharataragacchanA upA, mahirAjagaNinA ziSya paM. dayAsAgara gaNine vAMcavA ApI. (Dekakana koleja pUnA). mAMDavagaDhamAM zrImAlI Thakakura getranA "saM. jayatAnI patnI hImI" nAme hatI. tene "mAMDaNa" putra hato. te saM0 mAMDaNe saM. 1518nA kArtika mAsamAM mAMDavagaDhanA jJAnabhaMDAramAM kharataraga7nA bha0 jinacaMdrasUrinA rAjyamAM upATha padmamUrtigaNi ziSya upATa meru suMdara gaNinI sahAyathI "vasudevahiMDI" nAme graMtha lakhAvIne mUkyo. - saM. dellA piravADanI patnI senAnA putra saM. zrIpatie 50mA tapAgacchanA bha0 semasuMdaragaNinA ziSya A jayacaMdrasUrinA upadezathI saM. 155ranA "pravacanasAre ddhAra" lakhAvI, paMka siddhAMta suMdaramaNine bhaNavA ApTe. (53) bhava lakSamIsAgarasUri ziSya paM. nidhAnagaNi ziSya paM. hIrAnaMdagaNie saM0 1565nA bhAdaravA sudi 7 ne guruvAre mAMDavagaDhamAM "vidyAvilAsa pavADe" lakhAvyuM. kavimaMDana kavidhanade A0 jinabhadrasUrinA upadezathI saM. 1503mAM mAMDavagaDhamAM "siddhAMto" lakhAvyA ane graMthabhaMDAro banAvyA. (-pra. 45, AbhUzrImAlIne vaMza) kavIMdra saMgrAmanI osavALe A0 semasuMdarasUrinA upa Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3ne [ prakaraNa dezathI sa0 1471mAM mAMDavagaDhamAM 63 hajAra sAnAmahAza kharacI jaina Agama graMthA lakhAvyA graMthabhaMDAra sthApyA. 304 (-praka0 45, seAnIsAMgaNa-mAMgaNu esavAlaya za) zreSThIo -rAjAo, matrI, kavio ane dAnavIra rAjA bhImadeva sAlakI-- te svabhAve bhALA hatA. te bhAgavatamatane custa himAyatI hateA. paNa tenuM sarva dharma pratye samAna valaNa rahetuM. teNe jainadharmanA kAryomAM udAra dile sahakAra ApyA hatA. AbU uparanA lUNigavasahInA jinaprAsAde tenA rAjyakALa (sa'0 1235 thI 1298 )mAM banyA hatA. (-praka0 35, pR0 138 thI 144, 182 praka0 37, pR0 275) prajApremI rAjA vIradhavala vAghelA HH te " gujarAtanA rAjA bheALA bhImadevanA sarve sarvA kA karyAM hatA. te DAhyo vivekI ane prajApriya hatA, teNe dheALakAmAM " vIradhavala " dhAnyeA hateA, peAtAnA mahAmAtyeA vastupAlanArAyaNa prAsAda tejapAlathI te prabhAvita hateA. A maMtrIoe tene * zAMtipa' ane zivapurANa vagere graMthAnA udAharaNa ane leAkeAthI mAMsa, zikAra ane madirAthI vimukha banAvyeA hatA, ane maladhAcchanA A devaprabhasUrinA upadezathI te zuddhadharmanA sAttvika premI banyA hatA. tene jainadharma pratye ghaNA prema hatA. A vIradhavala rAjA ghaNA prajApriya hatA. sa01294mAM e maraNa pAmyA, tyAre tenI citAmAM prajAnA 120 mANase tenI sAthe ja maraNa pAmyA hatA, bIjA ghaNA enI citA upara caDavA taiyAra hatA, paNa mahAmAtyAe pAkA cAkI paheza mUkI I, khIjA saune khacAvI lIdhA hatA. (-praka0 35, 50 139, 143; praka0 38 pR0334, 365) saMghapati pUnaDe nAgArI sa. pUnaDa asalamAM nAgeAranA dhanADhaca vatanI hatA. dilhImAM Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 305 pistAlIsamuM ] A. zrI devendrasUri rahetuM hatuM. bAdazAha altamazanI priya begama premakalA tene dharmabaMdhu mAnatI hatI, eTale te rAjamAnya hato. teNe saM0 1273mAM ane saM0 1286mAM zatruMjaya tIrthanA cha'rI pALatA yAtrAsaMghe kADhayA hatA. temAM tenI sAthe mAMDalike paNa hatA. maMtrI vastupAle saMtu 1286mAM mAMDala tathA LakAmAM tenuM bhAre svAgata karyuM hatuM. teNe saMghanA dareka yAtrIonA caraNa pakhALyA hatA. maMtrI vastupAla te saMgha sAthe zatruMjaya gayo hato. te baMneno maitrI saMbaMdha baMdhAye. maMtrI vastupAla jyAre dilhI game tyAre teNe saM0 pUnaDa tathA bAdazAhanI mAtA kuzIdA begamanI madadathI bArA alatama. (sane 1210 thI 1235) ne prema saMpAdana karyo, mahAmAtye bAdazAhane prasanna karI, tenI pAsethI abhayavacana mAgI laI, gujarAtane dilhInA bAdazAhanI caDAIthI bhayamukta banAvyuM hatuM. (praka. 38 pR0 365, praka. 44 pR0 45) saM. pUnaDa asalamAM pUnamiyAgacchane upAsaka hatA. paraMtu maMtrI vastupAlanI maitrI thatAM A devendrasUrinAM darzana karI tapAgacchIya zrAvaka banyo hato. (-upadezataraMgiNI taraMga bI, prabaMdha keza, praka. 35, pR0 142, praka. 38, pR. 364) mahAmAtya vastupAla te vicakSaNa puruSa hato, tenI vidvatA mATe teNe racelA graMthono ullekha ame agAu (praka. 38, pR. 370 mAM) Apyo che. tenA vizeSa che mATe ahIM jaNAvIe chIe.-- naranArAyaNAnanda mahAkAvya, sargaH 16. zatruMjayamaMDana-AdinAthastotra-marathamaya, ka. 12. giranAramaMDana-zrInemanAthastotra, le. 10. aMbikAdevIstetra, le10. ArAdhanA, 0 10. mahAmAtye A graMtha racyAnuM jANavAmAM Ave che. mahAmAtye naranArAyaNAna~mahAkAvyamAM arjuna tathA kRSNa vAsudeve giranAra upara paribhramaNa karyuM tenuM varNana karyuM che. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa mahAmAtye zatruMjayamaMDana-AdinAtha tetramAM pitAnA mane A rIte vyakta karyA che.- saMsArakhyavahArato ratimativyAvartya kartavyatA vArtAmapyapahAya cinmayatayA trailokyamAlokayan / zrIzatruJjayazailagahvaraguhAmadhye nibaddhasthitiH zrInAbheya ? kadA labheya galitajJeyAbhimAnaM manaH ? // 5 // -saMsAravyavahAramAMthI prIti pAchI kheMcI laIne, kAmakAjanI vAta cheDI daIne, cinmayapaNe traNa lekanuM avalokana karIne zatru jayaparvatanI ekAda guphAmAM rahIne, he nAbhinA putra RSabhadeva bhagavAna! mArA manane huM abhimAna rahita kyAre banAvI zakIza? AsyaM kasya na vIkSitaM kva na kRtA sevA ? na ke vA stutAH ? / tRSNApuraparAhatena vihitA keSAM na cAbhyarthanA // tat trAtar ? vimalAdinandanavanIkalpaikakalpadruma ? / tvAmAsAdya kadA kadarthanamidaM bhUyo'pi nAhaM sahe // 9 // konA mukha sAme nathI joyuM? kayAM sevA nathI karI? konI stuti karI nathI? tRSNAnA puramAM aTavAIne, he tAraka? kenI abhyarthanA karI nathI? he vimalAdri-zatruMjaya rUpI nandana vanamAM kalpavRkSa samA pratye? tane huM kayAre prApta karIza ? ane mArI kadarthanAne aMta kyAre Avaze? yad dAye dyutakArasya, yat priyAyAM viyoginaH / yad rAdhAvedhino lakSye, tad dhyAnaM me'stu te mate // -je rIte jugArInuM mana dAvamAM, viyegI puruSanuM mana priyAmAM ane rAdhAvedhInuM mana tenA lakSyamAM hoya che, tema mAruM dhyAna tArA mata-siddhAMtamAM thAya. ema IcchuM chuM. mahAmAtya vastupAla "AdinAthastotra'nA 12 mA zlokamAM Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pastAlIsamuM ] A zrI devendrasUri temaja 'khikAstutinA 10mA zleAkamAM peAtAne 'guja racakravatI nA a saciva matAve che. mahAmAtya neminAthane A rIte varNave che.-- " jayatyasamasaMyamaH zamitamanmathaprAbhavo bhavodadhimahAtarirduritadAvapAthodharaH / tapastapanapUrvadik kaluSakarmavallIgajaH samudravijayAGgajastribhuvanaikacUDAmaNiH // 1 // " --asama sayamavAlA, manmathane zAMta karanAra, bhavASi mATe meTA nAvasamA, pAparUpI dAvAnala mATe meghasamA, taparUpI sUrya mATe pUrvadizA samA, ane kaluSita kallIneA nAza karavA mATe gaja samAna, tribhuvananA eka mAtra cUDAmaNi, samudravijayarAjAnA saMtAna zrIneminAtha jaya pAme che. 307 mahAmAtya vastupALa neminAthasteAtranA 9mA zleAkamAM peAtAne ' zAradAdharmasUttu' (sarasvatIputra) batAve che. teNe " ArAdhanA "mAM vairAgyamaya sAdAM kAvyeA rajU karyAM che. ArAdhanA graMthanA prAraMbhamAM ja te A rIte kahe che.~~ na kRtaM sukRtaM kiJcit satAM smarocitam // 1 // ---sajjana puruSonAM smaraNune yAgya evuM kAI sukRta me kayu nathI. mahAmAtya vastupAla vidvAnonA premI hatA. meATA vidvAnAne peAtAnI rAjasabhAmAM rAkhateA hateA. AthI bIjA rAjyAnI vidyuta sabhAemAM paNa gujarAtanA vidvAneAnI meATI kImata akAtI. e ja kAraNe gujarAta vidyApremI manAtuM hatuM. mahAmAtya vastupAlanA vidvadna DalamAM aneka dharmAcAryAM, brAhmaNavidvAne vagerenAM nAme maLe che. te paikInA keTalAeka jainAcAcAnA paricaya agAu chuTA chuTo AvI gayA che. te A pramANe-- 1. caLe mUgatiSiyaH zrIvastuvA viH // ( aMbikAstuti.) Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa nAgendragacchanA AcAryo -A. vijayasenasUri. A. vijaya udayaprabhasUri, A0 malliSeNasUri, A jinabhadrasUri. (-praka. 35 pR. 6, 7) A0 malavAdI. (-praka. 23 pR0 380) A0 vardhamAna (-praka. 35 pR. 5) malabAra gacchanA A devabhadrasUri naracaMdrasUri narendraprabhasUri 50 guNavalabha. (-praka. 38 pR. 334 thI 336) caMdragachanA A0 jayasiMhasUri (-praka. 38 pR. 374, praka. 43 pR0 756) A bhadrezvarasUri. rAjagarachanA A0 bAlacaMdrasUri A mANekacaMdra. (-praka. 35 pR0 32, 37) vAyaDagacchanA veNapaNa A0 amaracaMdra. ( - praka. 34, pR. 546, pra. 43 pR0 752) tapagacchanA A jagacaMdrasUri, A0 devendrasUri, A vijayacaMdrasUri, u0 devabhadragaNi, A0 kSemakIrtisUri. (-praka. 44, pR. 3-8-13. praka. 4pa, pR. 279) maMtrI vastupAlanA vidyAmaMDaLamAM jainAcAryo uparAMta purohita semezvara vagere ghaNu paMDite hatA; jemanA nAme ane parIcaya TUMkamAM nIce mujaba che.- purohita semera-itihAsamAM gujarAtanA solaMkI vaMza ane vAghelavaMzanI sAthe sAthe maMtrI vaMza ane purohitavaMza paNa vyavasthita rIte maLI Ave che. ame maMtrIvaMza vize agAu (praka. 38, pR0 355)mAM varNana ApyuM che. have ahIM purohitavaMza vize jaNAvIe-- purohitavaMza-rAjA mULarAjane purohita vaDanagaranA gulecA zAkhAne vidvAna brAhmaNa sema nAme hate. tenA vazamAM anukrame 1. zvetAMbara jainenanI ozavAla jJAtimAM golecA-golechA nAme eka getra paNa che. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri 309 cAmuMDarAyane lallazarmA, durlabharAjane muMja, bhImadevane samazarmA, karNa devano vardhamAna, siddharAjane kumAra zarmA tathA sarvadeva, kumArapAlane Amiga, ajayapAlane sarvadeva, bhImadevane kumAra zarmA (sarva devane nAne bhAI) tathA mahAdeva, ane vIradhavala temaja visaladevanA paMsomezvara tathA bhallazarmA nAme purohita thayA. kumAra zarmA prajAvatsala hato. tene mahAdeva, semezvara ane vijaya ema traNa putra hatA. te paikI semezvare itihAsamAM "amara nAma noMdhAvI che. tene mahAmAtya vastupAla sAthe "gADha mitrI" hatI. teNe maMtrInA AzrayamAM vikAsa sAdhya. ane rAjAnA mAmA siMha jeThavAnI khaTapaTamAM maMtrIne bacAvI lIdhe. A baMnenI ekatAthI gujarAte saMskRtinAM UMcAM zikharo sara karyA. teNe kIrtikaumudI' "sa"; "surathotsava, sargaH 15, "ulalAsarAghava," rAmazataka, luNizavasahi-prazasti, 'giranAramaMdira prazasti, dhULakAnA "vIradhavala nArAyaNa prAsAdanI prazasti" le108 nATaka, prazaMsA kAvya, ane prAsaMgika kAvyo racyAM hatAM. (-praka. 38, pR. 360 vastupAla) A graMtho paikI "kIrtikaumudI'mAM saM. 1287 sudhInuM aitihAsika varNana che. "suratsavamAM devIpurANunA suratha rAjAnuM varNana che. ane sAthe sAthe gujarAtanA DagamagatA zAsanane sthira karavAnuM mArmika sUcana paNa che, eTale rAjA vIradhavala ane maMtrI vastupAlanI anyakti dvArA prazaMsA karI che. 1. jema IvI nI sAtamIthI navamI sadInA kavi murArie "anartharAghava saptAMkI nATaka racyuM, mAthurAje "udAttarAghava racyuM, jayadeva kavie "prasannarAghava rayuM, ane kavi bhAskare "unmattarAghava" racyuM tema gUjarAtanA kavi 50 semezvare "ullAsarAghavanI racanA karI hatI. janasamudAya samakSa nATaka bhajavavAnI paraMparA gUjarAtamAM ochAmAM ochI 15 mA saikA sudhI cAlu rahI ja hatI, sane 1449 nA arasAmAM cAMpAneramAM mahAkAlanA maMdiranA paTAMgaNamAM "gaMgadAsa pratApavilAsa" bhajavAyuM hatuM. (-De. bho. jo sAMDesarAne, "jainayugamAM lekha, navuM varSa: 2, aMkaH9) Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa kavi harihara--te gauDadezathI AvyA hatA. 'naiSadha' kAra 50 hunA vaMzanA hatA. dhALakAmAM AvatAM ja 50 sAmezvara sAthe teNe zAkaca jevuM vartana rAkhyuM. ane vacce moTA saMgharSa cAlyA, maMtrI vastupAle vacce paDI, baMnene samajAvI zAMta karyA. ane baMne vacce maitrI karAvI. maMtrIe 50 harihara pAsethI vAMcavA mATe lAvIne rAteArAta nakala karAvI lIdhI, ane e samayathI naiSadhakAvya 'ne pracAra zarU thayA. 50 harihara garbhazrImaMta hateA. mAtra maMtrIne vidyAprema sAMbhaLIne ahiM mAnyA hatA. teNe sa0 1320 mAM vaMzanA maMtrI sAma sihe karAvelA revatI kuMDanA jIrNoddhAranI prazasti ' racI hatI. udayananA 6 (-gUjarAtanA aitihAsikalekhA, bhA0 3 lekhAMka : 216; praka0 41, pR0 661) 310 madana--te ajameranA rahevAsI hatA. mahAkavi hatA. 50 harihara ane 50 madana vacce paNa 'sAkSaraH sAkSara DvA. ' jevI khUba rasAkasI cAlI hatI. ane maLe ke, tarata ja laDI paDatA. evI sthiti hatI. maMtrI vastupAle te tene samajAvI, maitrI karAvI hatI; ane baMnene satkAra karyo hatA. " subhaTa--teNe tribhuvanapAlanA rAjyamAM 'phtAMgadanATaka ' racyuM hatuM. 50 sAmezvare ' suratheAtsava ' nI prazastimAM tenA satkAra karyo che. nAnAka--te vaDanagarane nAgara brAhmaNa hatA. vidvAna hatA. veda, zruti ane smRtinA jANu hatA, teNe matrI vastupAlanAM stutikAvyeA. racyAM hatAM. visaladevanI pa MDitasabhAnA te vaDeA hateA. teNe A. amacaMdrasUrinI kavitvazaktinI parIkSA karI hatI. (-praka0 43 pR0 751) 50 arisiha te 40 lAvaNyasaMhanA putra hatA. paiseTake sukhI hatA. vAyaDagacchanA A. jIvadevasUrinA bhakta zrAvaka hate. (-praka0 34, pR. 546) Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 pistAlIsamuM ] A zrI devendrasUri temanA ziSya veNIkapANa A0 amaracaMdrasUrine kalAguru hate, teNe maMtrI vastupAla vize "sukRtasaMkIrtana mahAkAvya" sargaH 11 racyuM hatuM. (-praka. 43, pR0 7para) - kavi arisiMhe temAM cAvaDA, solaMkI, ane vAghelAvaMzane ItihAsa rajU karyo che. teNe "kavi rahasya" nAme graMtha paNa race che. A0 amaracaMdrasUrie racelI "kavikalapalatA ane temanI kavizikSAvRttimAM paM. arisiMhe madada karI hatI. kavi jalDaNa meDhe pitAnI sUktamuktAvalImAM ArasI (arisiMha) nAmathI tenuM smaraNa karyuM che. kavi pAhaNa-teNe saM0 mAM AMbUrAsanI racanA karI che. dAnavIra jagaqzAha-te kacacha bhadrAvatI nagarIne varaNAga vaMzane zrImALI jaina hato. saM. 1313, 1314, 1315nI sAlamAM bhAratavarSanA ghaNA vibhAgamAM traNa varSano dukALa paDyo hato. manuSya, pazu-pakSIo TapoTapa maravA lAgyA, tyAre jagaDuzAhe sarvasAdhAraNa janatA mATe 112 dAnazALAo sthApita karI, pANInI para besADI, saune anAja-pANI pUrAM pADayAM hatAM. e samayanA bAdazAha, rAjA-mahArAjAo pAse paNa anAjanI moTI taMgI hatI. jagaDuzAhe teone paNa anAjane meTo pUravaThe pure pADo. jagadgazAhe A rIte saune madada ApI bacAvI lIdhA. AthI tenI jagajIvanadAra jagahU" tarIkenI nAmanA prasiddhi pAmI Aje paNa sAdhAraNa janatA moTA dAnavIra puruSane "jagaDunI upamA Ape che. jagazAha jena A dAnavIra hate. (praka38, pR. 377) 1. 30 buhalare sane 1887 mAM viyenAnI ImpIriyala ekeDemI epha sAyaMsIjhamAM sITa juna berIzanA volyuma 119 mAM "DAza sukRtasaMkIrtana" zIrSaka lekha lakhyuM che. ane tenuM aMgrejI bhASAMtara "IDiyana rIkaverI" nA ve lyumaH 31 nA pR. 473 thI 45 mAM chapAyuM che. A chavadevasUri ane A0 amaracaMdrasUri mATe jUo (praka. 34 pR. 546, praka 39 pR. 419, praka. 43 pR. 751) Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa paMdariye dukALa - hiMdustAnamAM avAranavAra dukALa paDayA ja kare che. te saumAM paMdariye dukALa vadhu bhayaMkara manAye ho, vi. saM. 1313. 1314 tathA 1315nI sAlamAM ekI sAthe traNa varSa sudhI "trivathI dukALa paDyo. traNa varSo thavAthI chellI sAla saune mATe vadhu bhayaMkara hatI, bhAre saMhArakArI hatI. AthI A dukALa paMdariye dukALa" tarIke vikhyAta thayo hate. bhadrAvatI nagarInA jagajIvanahAra jagaDUzAha zrImAlI jene A samaye saunuM pAlana karyuM. A samaye tapagacchanA ATha devendrasUri pitAnA ziSya parivAra sAthe mALavAmAM vicaratA hatA. "jIvaleNa dukALa cAre tarapha hatuM, paNa mALa tenAthI bacI gayA hate." chatAM jagaDUzAha taraphathI mALavAnI prajAne meTI madada maLI hatI. (-praka. 4pa, pR. 279) janatAe mAnI lIdhuM ke, "A yugapradhAna AcAryavaranA caraNakamaLanA sparzathI mALavA deza jIvaleNa dukALamAMthI bacI gaye che" saMbhava che ke, AvA Akasmika saMgemAM evI lekavAyakA cAlI hAya ke, "dukALa sau dezamAM paDe, paNa mALavAmAM na paDe." Aje vRddho paNa evuM mAne che ke, "mALavAmAM dukALa na hoya." saMdedAzAhane vaMza 1. saM. dedA vaMzazatruMjaya mahAtIrthamAM navA AdIzvara bha0 nI DAbI bAjue bha0 abhinaMdana svAmInI 48" IMca UMcI khagAsanI pratimA che, tenA paranA zilAlekhanA AdhAre nakkI thAya che ke, Tha0 dedA te pahelIvAla jJAtine ane AhilavaMzane hatuM. tene saM0 pRthavIdhara (pethaDa) ane saM0 guNadhara nAme putra hatA. (-dharmaratna mAsika ka. 11) itihAsanA AdhAre jANavA maLe che ke, dedAzAha nimADa pradezanA naMdurI gAmane vatanI hato. tene vimalAdevI nAme panI hatI. tene "suvarNasiddhi" maLavAthI te dhanADhya banyuM hatuM. rajavADAnI herAnagatithI naMdurI cheDIne te vijApura (gujarAta) AvIne vasyA hatA. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri 313 ThadedA kaI kAma mATe devagiri dolatAbAda gayo. tyAM te upAzraye gurumahArAjane vaMdana karavA gaye, tyAre tyAMne sthAnika saMgha tyAM ekatrita thaye hato. ane temAM tyAM pALa baMdhAvavAne vicAra thaI rahyo hato. e samaye dedA zeThe tyAM pite poSALa banAvI devAne prastAva rajU karyo, ane saMghane Adeza mA. saMghe jaNAvyuM ke, "jo eka ja bhAIne upAzraya karavA saMgha Adeza Ape che, ahIM ja evA bhAIo che ke, je moTI piSALa baMdhAvI zake. tethI A lAbha bahAragAmavALAne ApavAno nathI ja. bIjuM e ke "guru mahArAja hoya tyAre pipALa baMdhAvI ApanAra eka vyaktinuM ghara zayyAtara thatAM te zrAvakane dAnAMtarAya paDe." mATe saMghe maLIne ja piSALa baMdhAvavAnI che. AthI saune lAbha maLI zake. kuMkumalASALa Ama chatAM zeTha dedAe piSALa baMdhAvavAne vizeSa Agraha karyo. eTale eka bhAIe kahyuM ke, "tame nAhakanI jIda kare che, tema chatAM tamAre pASALa baMdhAvavI hoya to te sonAnI ITothI baMdhAvI Ape, to saMgha Adeza Apaze. zeTha dedAe tarata ja te vAtano svIkAra karyo. paraMtu ema karavA jatAM senAnI ITenI pinkALa taratamAM nAza pAmI javAno bhaya hato ja, eTale AcArya mahArAja tathA zrIsaMghe tevI piSALa baMdhAvavAnI nA pADI. pachI te zeThe eTalI rakamanuM kezara cUnAmAM ghuTAvIne piSALa baMdhAvI, je kaMkuM marelA zALA nAmathI prasiddhi pAmI, te zeTha ane zeThANuM maraNa pAmatAM dhana paNa nAza pAmyuM, eTale temanA putra nirdhana sthitimAM mukAyA. jJAti - caritragraMthomAM temane vaMza ozavAla batAvyuM che, paNa 1. kaI kaI ullekhamAM je dedAzAhane ozavAla batAvyuM che tenI vaMzAvalI A prakAre jANavA maLe che- (ga) (1) vAchAka ezavALa, Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 314 jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3be [ prakaraNa ezavAleA mATe Thakura" zabda vaparAtA nathI. jyAre zilAlekheAmAM 40 Ahila tathA 40 dedA lakhAyeluM maLe che. tethI temane vaza pallIvAla hAya te vadhu tarkasaMgata" vAta che. (-upadeza taraMgiNI, taraga bIjo; dha ratna" mAsika kaeN0 11) 2. maMtrI pethaDa---- te deDhAzAhanA putra hatA. mAtA-pitAnA maraNa pachI lakSmI cAlI jatAM pethaDa nina banI gayA. teNe vijApuramAM 46 mA A dhama ghASasUridAdA ( sa'0 1327 thI 1357) pAse " nAnuM parigraha parimANa vrata mAgyuM. gurudeve tenuM camakatu bhAgya joI tene * pAMca lAkha TakA'nuM piramANu vrata ApyuM. "" 6 te mAMDavagaDha gayeA. tyAM tene ghInA vepAra karatAM citrAvelI maLI. AthI te ghaNuM dhana kamAyA. eka vAra tenA putra jhAMjhaNe rAjAnI dAsInuM apamAna karyuM hatuM. paNa nasIbanA jore tenA pAse sIdhe paDayo. ane pethaDa mAMDavagaDhanA mahArAjA jayasiMha paramAra (sa'0 1319 thI 1337)nA maMtrI banyA hatA. maMtrI pethaDe jIrAvalAjI ane AbU tIrthonI yAtrA karI. ahIMthI tene " rasasiddhi " maLI AvI. teNe A. dhaghASasUrine ujjainathI lAvIne mAMDavagaDhamAM 36 hajAra TakA kharacIne padharAvyA. (2) sAdhu narasiMhapatnI sAhI, sAta putra- 1. sAMgaNu, 2. citAka, 3. tribhuvana, 4. lAkhAka, 5. rANaka, 6. deDhAka ane cha. dhaNAka. (3) deDhAka-patnI devazrI (4) sAma-dedAke sAmanA zreya mATe vyavahArajUni lakhAvI hatI. ( -jaina pustaka prazasti saMgraha praza. naM. 105) zeTha deDhAzAha ozavAla vyavahArInI bIjI patnI, ane karAgAmanA zAha vijesInI putrI zeThANI lakhikAe tapAgacchIya A. sAmasuMdarasUrinA upadezathI sa0 1970nA aSADa vide 17nA rAja rA nurAsananI prati lakhavI. ( jaina pu. praza. sa. pra. naM. 987, dhRti praka035 pR0 15) (A) vIzalazAha ezavAlane paNa de nAme putra hatA tene meTA vaMza cAlyA che. ( -40 45 ) - Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A. zrI devendrasUri 315 teNe ahIM saM0 1330 lagabhagamAM 18 lAkha kharacIne tera derIovALe jinaprAsAda baMdhAvyuM. ane judA judA sthAnamAM bIjA 84 jinamaMdira baMdhAvyAM. ane temAM A0 somaprabhasUrinA hAthe jinapratiSThA karAvI, jenI yAdI A matilakasUrie racelA tetramAM ane A0 munisuMdarasUrie racelI gurnAvalImAM maLe che. (-praka. 47) oMkAranagara, devagiri sthAnemAM brAhmaNanuM bhAre jora hatuM. teo tyAM jaina derAsara baMdhAvavAne bhAre virodha karatA hatA, tethI maMtrI pethaDe teone khuza karI, tyAM paNa jaina derAsara devagirinA rAjA vIramadevanA pradhAna hemarAjanA nAmanI traNa varSo sudhI dAnazALA kAranagaramAM sthApIne tene khuza karyo. ane tenI mAraphata rAjAnI paravAnagI meLavIne devagirimAM pethaDavihAra nAme derAsara baMdhAvyuM. teNe 36 hajAra sonAmahora kharacIne meTA graMthabhaMDAronI sthApanA karI hatI. maMtrI pethaDe 700 upAzraye baMdhAvyA hatA. camatkAra- khaMbhAtanA saMghapati bhImAzAhe satpAtradAnane lAbha levA bhAratanA caturthavratadhArIone, eka rezamI sADI, ane pAMca pAMca hIrAgara ema cha vastro mekalAvyAM. e kapaDAM kula 700 sthAnamAM pahoMcADyAM hatAM. temAMnI eka joDI maMtrI pethaDane paNa sAdharmika jANIne mokalI hatI. maMtrIe te laIne rAkhI mUkI, tene pamiNI eTale prathamiNa nAme patnI hatI. maMtrI pethaDe tene samajAvI, 32 varSanI bharayuvAnImAM sajoDe caturthavrata svIkArI, e kapaDAMnI joDI paherI. ane prabhunI pUjA karI. brahmacaryanA pratApe tenI AMtarika zaktiomAM ghaNe vikAsa thaze. eka vAra rAjAnI rANuM lIlAvatIne kAlavara caDyo hato, te pethaDazAhanuM A kapaDuM paheravAthI UtarI gaye. rAjAne "raNuraMga nAme paTTahastI" gAMDo thayo tyAre te paNa maMtrInuM A kapaDuM oDhavAthI DAhyo thaye hate. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa - A kAraNe rAjA ane prajAmAM maMtrIne prabhAva vadhavA lAge. sau keI brahmacaryanI zaktinAM guNagAna gAvA lAgyAM. jo ke rANue maMtrInuM kapaDuM paheravAthI rAjAne te maMtrInA upara reSa hatuM paraMtu maMtrInA e kapaDAne e camatkAra jANIne te paNa zAMta banI gayo. rAjAe maMtrInA kahevAthI rAjyamAM amAripaTa vagaDAvyuM. zikAra, dArU vagere vyasane dUra karAvyAM. maMtrI pethaDe sAta lAkha manuSyone sAthe laI cha'rI pALato yAtrA saMgha kADhayo. zatruMjaya tIrthamAM bha0 AdIzvaranA meTA derAsaranA zikhara upara 21 dhaDIne senAne kaLaza banAvI caDAvya, athavA jinaprAsAdane suvarNapatrathI maDhayo. teNe zatruMjaya tathA giranAra tIrthamAM tathA rastAnA gAmanAM jinAlamAM senAnA dhvaja caDAvyA. ikamAla- jyAre te giranAratIrthanI yAtrA karavA gayo, tyAre bAdazAha alAuddInane mAnIte zeTha pUrNa zAha paNa dilhIthI digaMbara jenene saMgha laIne giranAra AvyuM hatuM. AthI baMne saMgha vacce spardhA cAlI. baMne saMghapatie iMdramALanI belImAM caDAve bAlavA lAgyA aMte maMtrI pethaDe pa6 dhaDI senAnI belImAM "Adeza pAmI iMdramALa paherI. A prasaMge teNe yAcake, bhejake tathA bhATa-cAraNe vagerene 14 dhaDI senAnuM dAna karyuM ane giranAra tIrtha tAMbAnuM tItha banyuM. A varSomAM saMghavI pethaDano bhAI sAdhu guNadhara maraNa pAmyA. maMtrI pithaDe tenA smaraNa mATe bha0 abhinaMdana svAmInI khaDUgAsanastha pratimA bharAvI. tenI saM. 1343nA piSa vadi 3 (9)ne budhavAre rAjagacchanA 12mA A0 ratnAkarasUri pAse pratiSThA karAvI, je pratimA Aje paNa "zatruMjaya tIrthamAM navA AdIzvaranI pratimAnI DAbI bAjue birAjamAna che. ( -praka. 35-pR. 36) maMtrI pethaDe 11 lAkha senAmahora kharacI vividha dharmakArya karyA. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri 317 saMi pethaDanuM maraNa thayuM ane te jotiSa devakamAM devapaNe utpanna thaye. maMtrI pethaDakumAra - pAlIthI nIkaLyA te pallIvAla kahevAyA. DIsAthI nIkaLyA te DIsAvAla kahevAyA. vaDanagarathI nIkaLyA te nAgara kahevAyA, ane ugrasenathI nIkaLyA te agravAla kahevAyA, paNa pethaDazAha ane tenA pUrvajo asalamAM esavAla, piravADa, agravAla, zrImAla ke keNu hatA ? tene spaSTa ullekha maLatuM nathI, AthI kaI kaI lekhaka tene pallIvAlanI jJAtine batAvavAmAM bhaLatI kalapanA kare che. jemake, tapagacchanA A vidyAnaMdasUri tathA A0 dharmaSasUri vijApuranA pallIvAla hatA. (-praka. 38, pR. 3deg, praka. 46, 47) chatAM vIravaMzAlIkAra vidvAna tene khaMDelavAla tathA ujajenane vatanI batAve che. ( vIravaMzAvalI, pR. 207) te ja graMthakAra prasiddha jena maMtrI pethaDakumAranA paricayamAM jUdI jUdI be jJAtinA be pethaDakumAra hovAno nirdeza kare che. (1) vijApuramAM vIzA zrImAlI jJAtine pethaDakumAra hate. teNe A dharmaSasUri pAse pa00 rukamAnuM parigraha parimANa vrata mAgyuM, paNa guru mahArAje tene vadhu puNyodaya jANI, tene samajAvIne pa000)nuM parimANavrata ApyuM. tyAre gujarAta pATaNamAM sAraMgadeva vAghele (saM. 1331 thI 13pa3) rAjA hato. teNe pethaDakumArane pitAne kAmadAra banAvyuM. (-praka35, pR. 144) tenA putra jhAMjhaNanuM pATaNa pAsenA vaDAlImAM lagna thayuM tyAre 1. pethaDa ghaNuM thAya che. te A prakAre jANavA maLe che-(1) pRthvIdhara, pethaDa (2) AbhU pioravADane vaMzaja sonI (3) prathamasiha maMtrI (4) nInAne vaMzaja pRthvIpAla. (-praka. 35, pR. 185; praka. 37, pR. 282, praka. 45 pR. 326) 2. sAraMgadeva mATe eka praka. 37, pR. 27ranI TipaNuM. tathA praka. 45, pR. 32 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa vAghelArAjAe vaDAlInI kanyAne kApaDAmAM pitAnA deza, nagara ane gAmanA manuSya dITha ekeka gadiyANa Ape. dhIme dhIme tenI pAse parimANa karatAM vadhu dhana thayuM. eTale teNe A dharmaSasUrine padharAvI, caityaparipATImAM 72 hajAra rukamA kharacI, saMghane paherAmaNa karI. maMtrI pithaDe AcArya mahArAjanA upadeza zatruMjayatIrthamAM bAvana derIovALe "koDAkeDI jinaprAsAda baMdhAvyuM. bIjA paNa 84 jinaprasAde baMdhAvyA. seMkaDe jinaprAsAdenA jIrNoddhAra karAvyA. pATaNamAM cAra jJAnabhaMDAre sthApana karyA. 300 jinAlanAM zikhara upara senAnA kaLaze caDAvyA. 1. zatruMjaya, 2 tAraMgA, 3 vidyAnagara, 4 pisInA tIrtha tathA 5 IDaragaDha, e pAMca tIrthonA cha'rI pALatA yAtrAsaMghe kADhayA ane saMghapatipada meLavyuM. zatruMjaya mahAtIrthamAM pada dhaDI senuM vAparI IndramALA paherI, "mULagabhArAne 21 dhaDI sonuM kharacI 3 aMgula jADA" sonAnA patarAthI maDhAvyuM". sa. jhAMjhaNe 18 bhAra sonuM kharacI ghaNo lAbha lIdhA. (2) Ava dharmaSasUri godharAthI vihAra karI mAMDavagaDha padhAryA, tyAre tyAM vIzA poravADa jJAtinA pethaDe 42 dhaDI senuM vAparI mAMDavagaDha tathA dhAra vagere sthAnomAM banAvelA 21 jinaprAsAdamAM sAta jAtanI dhAtuthI banAvelI jinapratimAonI pratiSThA karAvI. (-vIravaMzAvaLI, vividha chIyapaTTAvalI; pR. 209) maMtrI jhAMjhaNu - maMtrI pethaDane te putra hato. dilhInA zeTha bhImasiMhanI putrI saubhAgyadevIne te paraNyo. mAMDavagaDhane te maMtrI banyA. te buddhizALI ane catura hato. jA haMmezAM bhejana vakhate tene tyAMthI tAjuM ghI maMgAvate. jhAMjhaNane rAjAnI A rIta pasaMda na paDI. AthI teNe eka divase rAjadAsInuM bhayaMkara apamAna karyuM Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A. zrI devendrasUri ane ghI ApyuM nahIM. rAjAe tene khulAse mAge. jhAMjhaNe banAvaTI uttara ApI, rAjAne khuza karyo ane rAjA kAyamane mATe ghIne saMgraha karI rAkhe evI sthiti UbhI karI. kahevAya che ke, A maMtrI corane pakaDavAmAM bhAre kuzaLa hate. maMtrI jhAMjhaNe saM. 134nA mahA sudi 5 nA roja charI pALa mATe yAtrA saMgha kADhayo. ane nAnAM-moTAM ghaNAM tIrthonI yAtrA karI. (-paM. ratnamaMDanagaNine "sukRtasAgaragraMtha) sAdhu jhAMjhaNe zatruMjaya ane giranAranI vaccenAM jinAlamAM kapaDAMnA dhvaje caDAvyA. (-zrAddhavidhi kaumudI prakAza pAme) (jUo praka pR0 jAvaDazAhe (1) saM. jAvaDazAha-te mahuvAnA zeTha AbhaDazAhane patra hatuM. teNe A vAsvAmI tathA A0 vAsenasUrinA upadezathI vi. saM150 mAM giranArano ane vi. saM. 160 mAM zatruMjayane uddhAra karAvI, temanA hAthe pratiSThA karAvI. (2) saMjAvaDa-mALavAnA saM. jAkuTIe giranAratIrthamAM lakaDAnA junA jinaprAsAdane sthAne pASANune na prAsAda banAva zarU karyo. paNa tenuM acAnaka maraNa thayuM. AthI gujarAtanA rAjA siddharAja jayasiMhe nimelA soraThanA daMDanAyaka maMtrI sajajane seraThanI 3 varSanI rAjyanI Avaka kharacIne ra7 lAkhano pASANane pRthvI jaya jinaprAsAda tiyAra karAvyo. rAjAe saM0 118pamAM A jinaprAsAda joI tene kharca mAMDI vALe. ane tenI pUjA mATe 12 gAma bheTa ApyAM. (zrAddhavidhi kaumudI prakAza-6, pR. 36, praka. 35 pR. 94, pra. 41 pR0 664) (3) laghuzAlibhadra saM0 jAvaDa zrImALI- (ma) ame prakaraNa 41 pR. 649mAM mahAmAtya udAyana zrImALIne vaMza Apyo hato. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka20 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa (gA) bIje enI mAMDaNanA vaMzaja saMcha udayana zrImALIne vaMza A pramANe maLe che. (1) saM0 ude zrImALI (bhAva harSa) (2) saM0 khIme (bhApaMjI) (3) jagazI (bhAva mAU) (4) saM- gehA zrImALI (bhAi sAyA) (5) me (6) putra (1) karaNa tathA (2) rAjA (7) saM. rAjamala (bhA mAMgU) (8) saM- jAvaDa zrImALI (bhAga dhanAde, javAde, suNade, sattAde,) (9) hare (bhAga ramAI) (10) lAla vagere. (3) jAvaDa zrImALI-upara lakhela bemAMthI eka udayana zrImALInA vaMzamAM saM0 gehA nAme thaye. te gellA zrImALInA vaMzamAM saM. rAjamala thaye. te mAMDavagaDhamAM rahetuM hatuM. kavi cakravatI zrI sarvarAjagaNie jAvaDanI preraNAthI "AnaMda -suMdarakAvya"racyuM che. tenI prazastimAM jaNAvyuM che ke-pa3mA bha0 lamIsAgarasUri mAMDavagaDha padhAryA tyAre, jAvaDanA pitA zAha rAjamale 60 hajAra TakA khacIne te AcArya mahArAjane "praveza mahatsava" karyo hate. te rAjamala zrImALIne jAvaDa nAme putra hatuM. ane jAvaDane 1 jIvAde 2 suhAgade, 3 zakarI sattAde ane 4 dhanAde ema cAra panIo hatI. dhannAdene hIrajI nAme putra hato. saM0 hIrajIne ramAI nAme patnI hatI. tenAthI tene lAlajI nAme putra thaye. - saM0 jAvaDazA-te mALavAnA mAMDavagaDhanA bA0 gyAsuddIna khIlajI (saM. 1pa25 thI 1558)ne gaMjAdhikArI vyavahArI" hate. tene "zrImAla bhUpAla" laghu zAlibhadranuM birUda hatuM. te saMghapati hate (53) bha0 lahamIsAgarasUrinA paTTadhara (54) bha. sumati Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A zrI devendrasUri 321 sAdhusUrinA zrAvaka hatA. jaina hato. teNe sa0 1551mAM vinati karI A. sumatisAdhusUrinA cakravarti 50 sarvavijayagaNi pAse AnadasuMdara pra" anAvyA, jemAM bha0 mahAvIrasvAminA 10 zrAvakAnuM varNana che. 66 sa. jAvaDe saM0 1547nA mahA vidva 13 ne ravivAre mAMDavagaDhamAM bha. zAntinAtha vagere 104 pacatIthI pratimA bharAvI, bha sumatisAdhusUri pAse pratiSThA karAvI hatI. (-praka. 54 > (a) A pratimAo paikInI bha. zAntinAthanI pratimA vijApuranA " ciMtAmaNIpArzvanAtha jinAlayamAM vidyamAna che. (vijApura bRhad vRttAnta pR0 45) '' (A) JIjI bha. kuMthunAthajInI pratimA AgarAmAM meti kaTarAnA bha. sUprabhasvAminA jinAlayamAM " vidyamAna che. ra ( -jUe IndoranI jaina zvetAmbara sadhanI peDhIthI prakAzita " zrI mAMDavagaDhanI tI pustikA pR. 46) bha. kuMthunAthanI pratimAnA lekhamAM patnI zakarIne badale sattA nAma ApyuM che. ane hIrajIne dhanAdenA putra batAvyA che. bha. kuMthunAthanA pratimAlekhamAM sa0 1597 chapAyuM che. sabhava che ke-te lekha ekALajIthI levAyelA che. kemake bha. sumatisAdhusUrie sa'0 1551 pachI gacchanA bhAra peAtAnA 55 mA paTTadhara A0 hemavimalasUrine soMpyA hateA. ane bha. sumatisAdhusUrinuM sva gamana sa0 1581 mAM thayuM hatuM. saM. jAvaDe bha. sumatisAdhusUrinA upadezathI 1 lAkha cAkhaDA rUpaiyA kharacI, agyAra zera seAnAnI eka ane mAvIza zera rUpAnI bIjI eka. ema e jina pratimAo bharAvI. ane te vagere jina pratimAonI te AcAryazrInA hAthe pratiSThA karAvI. sa. jAvaDe A utsavamAM 11 lAkha rUpaiyA vAparyAM hatA. (-0 sAmavimalasUrinI sAmazAkhA paTTAlI kaDI 36 thI 39) Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa saM0 jAvaDe bha0 sumatisAdhusUrinA nagarapravezamAM 84 hajAra cekaDA kharacyA. ane pratiSThAmAM pAMca lAkha rokaDA kharacyA hatA. (-paM. zrI vimalagaNiI "tapAgaccha paTTanukrama paTTA samu. bhAga 2 pR0 142) A0 sumatisAdhusUrinA ziSya kavi cakavatI zrI sarvarAjagaNie A saM0 jAvaDanI preraNAthI saM. 1551mAM "AnaMda suMdarakAvya graMtha" banAvyuM. jemAM bha0 mahAvIra svAmInA 10 zrAvakenuM varNana che. (4) zeTha jAvaDazAha gaMdhAranA zeTha jAvaDazAha piravADanA putra zAka sIpA (zrIpAla)nI bhAryA gIsUnA putra (1) saM-jIvaMta (2) saM0 kAujI ane (3) saM- AhUe saM. 1620 vai0 sutra 5 guruvAre zatruMjaya tIrthanI meTI TUMkamAM tapagacchanA (57) mA bhavya vijayadAnasUri tathA (58) jagadagurU vijayahIrasUrinA hAthe bhagavAna pArzvanAthanI derInI pratiSThA karAvI. (zatruMjaya tIrthane pharame meTuM varNana) (praka. 57 zatruMjaya tIrthamAM jinapratimAo.) (5) zeTha jAujI mAMDavagaDhanA zeTha jAujIe saM0 166ramAM enA cAMdInA 104 vIzavaTA ane bIjI jinapratimAo banAvI pratiSThA karAvI hatI. (upadezasAra, upadeza. 27 me) sAdhu sAraMga--namaskAra maMtra belanArane krame krame-eka pachI eka te ekeka seno Apate hato. eka cAraNane te pharI pharI vAra namaskAra maMtra bolAvIne teNe 9 sonaiyA ApyA hatA. sAraMgadeva ghaNA thayA che. temAMnA nIce prakAre jANavA maLe che - (1) sAraMgadeva vAghele rAjA (saM. 1331 thI 1360) (praka. 3pa, pR0 144) (2) sAraMgadeva gohela saM. 1531, (praka. 37 pR0 272) (3-4) sAraMgadeva gohela (praka. 44 pR. 231, pR. 233) Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM | Ai zrI devendrasUri (5) kavisAraMga saM. 1638 thI 78 (praka. 37 pR. 268) (6) samarAzAha ezavAlane bhatrIje. (praka. 35 pR0 19) (7) mahamada begaDAne mAnIte tathA bA0 mujapharazAha (1567 thI 1583)ne rAjavahIvaTa calAvanAra kiMvAula sAraMga (praka. 44 pR. 200 pR. 212) maMtrI AbhU zrImALIne vaMza - 1. AbhU-te jAlorane zrImALI hate. svarNagirine hovAthI te nagarA zrImALI tarIke prasiddha hate. buddhine bhaMDAra hate. rAjA semezvara cauhANa (saM. 1226 thI 1236)ne maMtrI hatA. saMbhavataH te cauhANa ajamera rAjA hatA, jene (1) pRthvIrAja, (2) harija ane (3) AnaMdarAja nAme putro hatA. 2. abhayaDa-te rAjA ANaMdarAjane maMtrI hate. 3. AMbaDa-teNe jAleranA killAmAM gaNapatinI sthApanA karI hatI. 4. sahapALa-te bA. meIjhuddIna baherAma (sane 123thI 41) pradhAna hato (praka. 44 pR. 46) mejuddIne kacchadezane jItI lIdhe, paNa sahaNapALe bAdazAhane samajAvI te deza chUTe karAvyuM ane bAdazAhe tene InAmamAM 101 ghaDA temaja senA mahAre ApI. 5. ne -te alAuddInanA pitA bAjalAluddIna khIlajI (sane 1280 thI 125) ne sarvasattAdhArI vaDA pradhAna hatuM. teNe kharataragacchanA A0 jinacaMdrasUrinA upadezathI zatruMjayatIrtha tathA giranAratIrthane charI pALate yAtrA saMgha kADhayo hate. 6. dasAjI-te "caMDAvala (mAMDavagaDha pAse caMDAulI caMDAvala athavA caMdrAvatI) rAjyamAM" vaDe pradhAna hatA. 19tmA bAdazAha gyAsuddIna taghaluke tene mevADa ke meravADAne sUbo banAvyuM hatuM. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka24 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa 7. vIke-teNe sAta rAjAone adhikAra chInavI lIdhe, tethI bAdazAhe tene ghaNuM mAna ApyuM hatuM. 8, jhAMjhaNo rAjA gopInAthane mukhya maMtrI hatA. bahu dharmapremI hato. teNe saM. 1503 lagabhagamAM pAlanapuramAM bha0 zAMtinAthane jinaprAsAda karAvyuM, yAtrAsaMghe kADhayA, ujamaNuM karyA, dharmazALA, upAzraye ane dAnazALA baMdhAvyAM. te mAMDavagaDha jaIne vasyuM. tene 1. saM. cAhaDa, 2, saM0 bAhaNa, 3. saM. dehaDa, 4. pava, pa. saM0 AlhA ane 6. saM0 pAhu ema che putro hatA. A sau bhAIo mAMDavagaDhamAM bAdazAha Alama zAhanA divAna banyA, te saue jIrAvalA pArzvanAtha, AbUtIrtha vagerenA jUdA jUdA yAtrAsa gha kADhayA hatA. e rIte saMghapati banyA hatA. teoe "kalabhakSa rAjA" pAsethI lokone choDAvyA. alAuddIna (sane 1298 thI 1316) mAMDavagaDha jItI laI saM. padyane tyane "divAna" banAvyuM ane malika kApharane " mALavAne sU " banAvyuM. - (praka. 44, pR. 47) 9. saM. bAhaDa-te jhAMjhaNane bIjo putra thayuM hatuM. teNe jIrAvAlA tathA AbUtIrthane charI pALa yAtrAsaMgha kADhaye hate. tene maMtrI 1 samadhara, ane 2 saMvamaMDana ema be putro hatA. 10. saM. kavivaramaMDana-te saM0 bAhaDane nAno putra hato. te buddhimAna, dhanavAna, vidvAna, ha. teNe "maMDanAMka' ghaNuM graMtha racyA che. te A prakAre jANavA maLe che.- 1. sArasvatamaMDana, 2. kAvyamaMDana, 3. caMpUmaMDana, 4. kAdaMbarImaMDana, pari0 4, 5. caMdravijaya 141, 6. aMlakAramaMDana, 7. zRMgAramaMDana kaloka, 108, 8, saMgItamaMDana, 9 upasargamaMDana, ane 10. kavikalpadruma vagere. 1. saMbhava che ke, te mevADane mahAmAtya heya, tenA kuTuMbe Ave dhamaSanA upadezathI graMtha lakhAvyA hatA. (praka. 45 pR. 289) Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 pistAlIsamuM ] A zrI devendrasUri kavimaMDanane 1. saM. pUje, 2. saM. jIjI, 3. saMtra saMgrAma 4. saM. zrImAlI ema cAra putro hatA. kavi maMDana ane kavi dhanada temaja temanA putrae saM. 153mAM mAMDavagaDhamAM kharataragacchanA 51mA A0 jinabhadrasUri (saM. 1475 thI saM. 1514)nA upadezathI sarva siddhAMte lakhAvyA hatA. (8) saM. jhAMjhaNane trIjo putra (9) saM- dehaTha, je bhejadeva paramAra (saM. 1337 thI 1367)ne tathA mAMDavagaDhanA bAdazAha AlamazAhane divAna hato. teNe AbUtIrthane charI pALA yAtrA saMgha kADhaye hatuM. tenA putra kavi dhanade saM. 140nA vaizAkha sudi 1 ne guruvAre mAMDavagaDhamAM 1. zRMgAra dhanada, 2. nItidhanada ane 3 vairAgyadhanada ema zatakatrayI banAvI che. (-kavi mahezvara kRta "kAvyamane hara sargaH 1-2, kavitaMDanakRta kAdaMbarI maMDana, kAvyamaMDana, dhanadazataka, tathA AgamathenI prazastio, pupikAo) zeTha AbhU pallIvAlano vaMza 1. AbhU-te palIvAla hato. samaya jatAM tenA vaMza senI eDakanA banyA. (te senA cAMdInA vepArI hatA) - 2. vIrAka -tene 1 mahaNasiMha ane 2 bIje nAme be putra hato. 3. bIje-tene zrI nAme patnI hatI, tathA (1) kumArapALa, (2) bhIma ane (3) madana nAme putra hatA. teone anukrame mahaNadevI, kapUredevI, ane sarasvatI nAme patnIo hatI. pahelA kumAra pAlanI vaMzaparaMparA lAMbI cAlI. ane trIjA madanane depALa nAme putra hate. 4. bhIma-tene karadevI nAme patnI hatI. tathA (1) paddha, (2) sAhaNa, (3) sAmaMta ane (4) sUra nAme putra hatA. pahelA padyane dhIdhe putra ane pUne nAme patra hatA. pUne saM0 1442 mAM Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 jaina paraparAnA itihAsa-bhAga 3o [ prakaraNa vidyamAna hatA. khIjA sAhuNanA pautra kaDavA paNa saM0 144ra mA vidyamAna hateA. 5. sUra--tene sUhavadevI nAme patnI hatI. sUra nItimAn ane cAritrazIla hateA. teNe sAnInA dhaMdhAmAM bhAre nAmanA meLavI hatI. tene 1 prathimasiha, ane 2 pAlheNasiha ema be putro hatA. bIjA pAltusiMhane pAlheNadevIthI (1) lIMbe... ane (2) AMkho, nAme putro thayA, je sa0 1442 mAM hayAta hatA. 6. prathimasi'hu--te sanIemAM vaDA hatA. tene prImala devI nAme patnI tathA 1 seAma, 2. ratana, 3. siMhAka, 4. sAlhA ane pa. Dugara ema pAMca putra hatA. temAMnA pahelA sAma zAMta svabhAvI hatA. tene sAjaNadevI patnIthI 1 nArAyaNa, 2 vAchA 3 gAdhe, ane 4 rAghava ema cAra putrA hatA, je sa0 1442 mAM vidyamAna hatA. 77 khInna saM. ratanasiMhe siMhAkanA sahayAgathI zatruMjaya vagere tIrthAnA cha'rI pALatA yAtrAsaMgha kADhyo hatA. ane ghaNuM dAna karyuM" hatuM. tene ratnAdevI nAme patnIthI 1 dhana, 2 sAyara, ane 3 sahadeva nAme putro thayA. dhanarAja tathA sahadeve " kAkA sihAkanI AjJAthI saM1441 mAM tamAlInImAM staMbhanaka pArzvanAthanA jinaprAsAdamAM jJAnasAgarasUrinA AcAya pada maheAtsava karyAM zrIne si'hAka saunA mAnItA hatA. rUpALA ane pratibhAzALI hatA. teNe sa0 1420 nA caitra sudi 10 nA rAja pATaNamAM A jayAna dasUri tathA A. devasuMdarasUrinA AcAryapadanA maheAtsava karyAM. tene seAkhaladevI, dulheNadevI ane pUjI ema traNa patnIe hatI. dulhAdevIne AzAdhara ane pUjIne nAgarAja nAme putro thayA. A zeTha AbhUnA pautra (3) khIjAnA pahelA putra (4) kumArapALanA vaMzamAM thayelA zA. niraya ane tenI bhAryAM nAgaladevInA putrA 1 lakhasiha, 2 rAmasiMha ane r geAvala nAme hatA, te paikInA Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri 327 gevale saM. 1442 mAM upATa kulamaMDana tathA upA0 guNaratnanI AcAryapadavIne mahatsava" karyo hato. 7. zeTha sAhA-tene hIrAdevI nAme patnI tathA 1 devarAja, 2 zivarAja, 3 hemarAja, 4 khImarAja, 5 bhejarAja, 6 guNarAja ane vanarAja ema sAta putra thayA. cothA zeTha sAhAe saM. 1442 nA bhAdaravA sudi 2 ne semavAre khaMbhAtamAM tADapatra upara "paMcAzakavRtti" lakhAvI. senI sAlhAzAha pallIvAlanA kuTuMbamAMthI ghaNAe zatruMjaya tIrtha vagerenA charI pALatA yAtrA kADhayA hatA. A kuTuMba tapAgacchIya AcAryonuM bhakta hatuM. eTale spaSTa che ke-pallIvAle tapAgachane vizeSa mAnatA hatA (jena pustaka prazasti saM. pra. naM0 40) sehI pallIvAla ane varahaDiyA palIvAla vaMze mATe jUo. (pra0 38 pR0 389 390) zAha bhImAzAha ( 1 thI 14) ame naM. 1 thI 5 bhImAzAhane paricaya pahelAM (pra. 41 pR. 683mAM Ave che. ane te paikInA naM. 2, 3, saMva bhImajI sonI zrImALIne vizeSa paricaya nIce pramANe jaNAvo. saMghapati bhImajI - te khaMbhAtane vatanI hato. te sanI oDakano zrImAlI vaMzane hato. dhanADhaca ane mATe vepArI hato. "tapagacchanA A devendrasUri mALavAmAMthI vihAra karI, gujarAta padhAryA. te 1. sAlahAzAha ghaNuM thayA che. samarAzA osavAlane moTo putra sAlahAzAha hato. (pra. pa7 pR 197) mevADamAM DuMgarapurathI 3 kAza dUra thANuM gAma hatuM. temAM bhAbhara esavALane putro 1 bhAhazAha ane sAlahAzAha vagere ka putra hatA. te A0 lakSmIsAgarasUri (vi.saM. 1518 vai0 su. 4)nA bhakta zrAvake hatA. maMtrI AbhU zrImALIne vaMzamAM zeTha jhAMjhaNane 6 putro hatA. temAM pAMcamo putra sAhA nahIM paNa AlhA hato. (jUo pratra 5 pR. 324) Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa daramiyAna temanA gurubhAI upA. vijayacaMdragaNi khaMbhAtamAM AcArya banyA, ane temaNe svataMtra pilALa jamAvI, temAM sthiravAsa karI beThA. chevaTe zithilAcArI banI gayA." A0 devendrasUrine A vartAva gamyuM nahIM. tethI te e pilALamAM na utaryA, te vakhate khaMbhAtanA AgevAne saMgrAmasiMha senInA pUrvaja senI mAMgaNa tathA senI saMghapati bhImajI vagerene tapAgacchamAM A prakAre ga7bheda" thate joI, ghaNuM duHkha thayuM. teoe A devendrasUrinI sAcI tyAga bhAvanA joI, temanI ziSya paraMparA lAMbA kALa sudhI cAlu raheze. evI khAtarI karyA pachI, temane pitAnA kabajAnA sAdhvIovALA jUdA zuddha "upAzrayamAM" utAryA. ane temane tathA temanA parivArane vasati, AhArapANI, sagavaDa tathA ziSya vagere ApI ghaNI bhakti karI. AthI te AcAryanI zramaNa paraMparA "tapagaccha laghuSiALa" evA nAmathI prasiddha thaI. -gurnAvalI, 0 137 thI 139) eTale ke, saM. bhImajI zAha A0 devendrasUrine mATe bhakta hatA. (jUo praka. 4pa, pR. 281) satyanI kasoTI - eka divase saMva bhImajIe saMsArane asAra samajI Atma kalyANanI bhAvanAthI A0 devendrasUrine vinaMtI karI ke gurudeva amAre dhaMdhe pApavALe che kRpA karI eka evI pratijJA Ape ke, mAre jaladI bhavanistAra thAya." gurudeve jaNAvyuM ke mahAnubhAva ! hamezAM satya bolavAnI pratijJA pALaze te tamAruM jaladI kalyANa thaze." zeTha bhImajIe gurudevanI A AjJA mAthe caDAvI, ane pratijJA lIdhI ke, "huM kadApi jUThuM belIza." nahIM ane game tevI sthitimAM satya balavAnI pratijJA pALIza keTalAka divasa pachI A pratijJAnI AkarI kaseTI thavAne prasaMga bane. eka divase "mahInadInA kAMThe" vasatA eka pallIpati luTAruM bhIle te sonIne pakaDIne pUchayuM ke, bela, tArA gharamAM keTaluM dhana che?" Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra pistAlIsamuM ] A zrI devendrasUri 329 bhImajIe sAcuM jaNAvyuM ke, "meM gharamAM gharakharcanA rUA.4000 rAkhelA che." pallIpati bhale sonIne guNasthAnamAM saMtADI rAkhI, tenA putrane kahevaDAvyuM ke, "bAnanA cAra hajAra rUpiyA ApIne tamArA pitAne choDAvI jAo." putre banAvaTI sikkA lAvI bhIlane ApyA, tyAre bhale te sikakA sAcA che ke beTA ? te parakhavA mATe "bhImajI sonI ja sAcA bole che." ema jANI tenI AgaLa e cAra hajAra rUpiyA lAvIne mUkyA. ane pUchyuM ke, "A rUpiyA sAcA che ke beTA?" sonI bhImajIe tarata javAba AvyuM ke, "A sikkA banAvaTI che, taddana nakalI ane beTA che." bhIlane vicAra Avyo ke, zeTha bAnamAM najara keda che ane tene putra rUpiyA Ape te ja chUTI zake tema che. chatAM te pitAnA dIkarAne jUThTho batAve che. ane rUpiyA beTA hovAnuM jaNAve che. e rIte A zeTha bhImajI khare satyavAdI che. e vAta kharI che. mAre dhaMdhe lUMTavAne che. paNa AvA dharmAtmAone satAvavAthI prabhu vadhu nArAja thaze, mATe A zeThane emane ema cheDI devuM joIe. Ama vicArI badhA bhIlee bhImajIne cheDI mUkyo, eTaluM ja nahIM paNa temane pAMca vastro ApI, potAnA gAmanA kAmadAra banAvyA. lakoe A ghaTanA jANI, ane A devendrasUrine temaja enI bhImajIne yaza khUba phelAye. sau lekoe tenA sAcAbelApaNAnI prazaMsA karI. (-vIra vaMzAvalI, vividha gacchIya paTTAvalI saMgraha, pR. 208) asatyAga A devendrasUri saM. 13ra7 mAM mAlavAmAM svargastha thayA. te pachI cha mahinA vItatAM temanA ja paTTadhara A vidyAnaMdasUrine paNa vijApuramAM svargavAsa thayo. (tapagacchapaTTAvalI) 42 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa sa. bhImajIe A gurudevAnA svagamananA zAkathI 12varSa sudhI anAja lIdhuM nahIM. 330 lahANI-teNe bhAratavamAM je je caturtha vratadhArI strI puruSA hAya te saune 1 rezamI sADI ane 5 hIrAgala vastro ema cha vastronI lahANI karI, tene mahete gAme gAma pharIne lahANI karatA hatA. mahetAe saMghapatinI AjJAthI mAMDavagaDhanA maMtrI pethaDazAha tathA tenI patnI padminIne paNa A lahANI ApI. te bannee A lahANInA mULa uddeza jANI 32 varSanI vayamAM ja sajoDe brahmacarya vrata uccarI A vastro paherI jinapUjA karI. (-50 45, pR0315 ma. dedAzAha vaMza, tapagacchapaTTAvalI, ) upAzraya phaLa-teNe khaMbhAta nagaramAM jagA na maLavAthI zaheranI mahAra saiATI pASALa banAvI. temAM hAthIdAMtanu kAma karAvyuM hatuM. hAthIdAMtane A bhavya ane darzanIya upAzraya banyA hatA. upAzraya joI sau koI khuza thayA. eka ahu belA zrAvake saM. bhImajIne kahyuM : zeTha ! upAzraya teA bhanya banyA, paNa paisA pANImAM gayA.' kemake A jaMgalamAM AvIne kaNa Utaraze ? AmAM te cAra-lUTArA, bhikhArI AvI vasaze. sa0 bhImajIe hasIne uttara ApyA ke, bhAI! tame kaheA che! e vAta sAcI che, paNa kApaDanA pATalIo vepArI ekAda jaina paNa ahIM UtarIne mAtra eka ja sAmAyika karaze athavA eka ja navakAramaMtra gaNuro tA mArA paisA sArthaka che, ema huM mAnu chu." AveA pratyuttara sAMbhaLI te khuza thayA ane zeThanI sAmAyika temaja navakAramaMtra upara AvI dRDhazraddhA joI zeThanI praza'sA karavA lAgyA. A pASALa nyAyasaMpanna paisAthI banI hatI, tethI ema thayuM ke, te dizAmAM khaMbhAtanI janatAne vasavATa vadhyA. ane pASALanI " Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri 31 cAre bAju ghare banI gayAM eTale te pilALa nagaranI aMdara AvI gaI (upadezataraMgINuM) (-bhImAzAha mATe juo, praka. 41, pR. 684) zAha bhImAzAha-naM0 1 thI 5 naMbara vALAne paricaya prakaTa 41 pR0 683mAM AvI gayuM che. te paikIne naM 2-3ne vizeSa paricaya upara pramANe jANu 6 thI 14 bIjA paNa ghaNA bhImAzAha thayA hatA. te A pramANe - (6) varahaDiyA getrane bhIma te A dharmaSasUri (praka. 46) (7) saM. bhImAzAha:-teNe saM. 1518 pahelAM AbU tIrthamAM delavADAmAM "pitalahara jinaprAsAda" banAvyuM. (-praka. 37 pR0288) (8) bhIme-pATaNanA sarasvatI graMtha bhaMDAranI kalama pAMcamImAM batAvela zeTha vIrA poravADane bIje pautra. ( - praka. 4pa, pR. 289) (9) maMtrI bhIme-pATaNanA sarasvatI graMtha bhaMDAranI kalama AThamImAM batAvela zaMkhalapurane poravADa (--prakaTa 45, pR. 290) (10) nI bhIme-te AbhU pallIvAlane vaMzaja hatA. (-prakao, 45, pR0 325) (11) aDAlajanA vAghelA mUlarAjane kAmadAra mahaM. bhIme, tenA putra mahI saM. 1555 ma. suva pa ne reja aDAlajamAM rUDakI rANuM vatI rUDakIvAva banAvI (-praka. 44 pR. 192, 193) (12) bhIma pArekha-pArekha AhaNazI zrImAlInA vaMzane khaMbhAtano vatanI bhIma. vijayA rAjiyA pArekha tenA pautro hatA. (--prakaTa kapa) (13) bhImasiMha paravADa-zeTha AjaDazAhanA vaMzanA pisInA tIrthanA zeTha hApA piravADane pautra ( - praka. 45) (14) bhIma-zeTha jelhAnA vaMzanA saM0 dezala ane saM0 gamatIdevIne putra vi. saM. 1379 (-praka45). Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa enI sAMgaNa esavAlane vaza - 1. sonI sAMgaNa-ozavAla vaMzane e zaNagAra hate. ane suzrAvaka hate. saMbhava che ke, A devendrasUri ane A vijayacaMdrasUri vacce saM0 1319 mAM khaMbhAtamAM gacchabheda paDyo. tyAre zeTha sAMgaNe A baMnenI zramaNa zAkhAomAM kayI sAcI che? te jANavA mATe sthabhaNu pArzvanAthanI pratimA sAme besI, aThThama tapa karI, dhyAna karyuM hatuM. e samaye zAsana devIe AvI jaNAvyuM ke, "sAMgaNa! A devendrasUri yugettama AcArya che. ane temane ga7 lAMbA kALa sudhI cAlavAne che, tethI tamAre temanI upAsanA karavI." pachI teNe A devendrasUrinA muni parivArane rahevA mATe zuddha vasati tathA zi vagere ApyA. (-gurnAvalI, 0 137-139) tyArathI A devendrasUrinI ziSya paraMparA tapAgacchanI laghupASANa zAkhA evA nAmathI prasiddhi pAmI. (-praka45, pR. 281, 328) enI sAMgaNa mATe yazasvI ane dhanADhyuM hatuM. te saM0 1354 lagabhagamAM allAuddIna khIlajInA samaye "mAMDavagaDhamAM" AvI vasyA. 2. senI pagharAja-guNavAna hate. 3. se. sUra 4. se. dharmA pa. se. varasiMgha-te mATe satyavAdI ane paropakArI hatuM, tene manaku nAme patnI hatI. ane naradeva temaja dhanadeva nAme putre hatA. baMne putre dayALu ane paropakArI hatA. garIbonA belI hatA. 6. sonI naredeva-tene senAI nAme patnI hatI. teNe mAMDavagaDhamAM satrAgAra sthApana karyuM, temAM saune sarva vastu apAtI. tene bAdazAha husaMgasenanI sabhAmAM bhAre prabhAva hate. te mATe dAnI hato. tene sarvatra yaza phelAye hato. enA vize eka ullekha maLe che. ke Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A zrI devendrasUri khaMbhAtanA vatanI seAnI niyA ezavAlanA putra padmasiddha nI patnI AhaNudevIe sa0 1483nA bhAdaravA vide chane guruvAre tapAgacchanA bha. devasuMdarasUri, temanA paTTadhara A. seAmasuMdarasUri, A. munisuMdarasUri, A. jayacaMdrasUri ane A jIvanasuMdarasUrinA upadezathI " jIrAvalAmAM zrIjIrAvalA pArzvanAtha bha0nA jinaprAsAdanI cAkInuM zikhara " karAvyuM. (--tristutika A. vijayayatIndrasUri saMgrahita jinapratimA lekhasagraha' lekhAMka : 308) te meTA bhaMDArI hatA. dAnI, parApakArI ane parastrIsahaiAdara manAtA hatA. tenA dehane vAna rupALA hatA. * 6. dhanadeva-te " naradevane nAnA bhAI " hatA. "teNe" meTI rakama ApI, caMdrapurImAM (ca'DAulImAM)musalamAna rAjAonA trAsamAMthI hajAro hiMduone cheDAvyA hatA." 7. kvIndra seAnI saMgrAmasiMha bhaDArI-te seAnI naradevaneputra hatA. tene paricaya tenA peAtAnA zabdomAM A rIte maLe che. 333 dilhInA bAdazAha allAuddIna (sane sa0 1298 thI 1316) (sa'0 1353 thI 1371)nA samaye seAnI sAMgaNu ozavAla thayA. tenA vaMzamAM " mahAdAnI sA. naradeva"nA putra saMgrAmasi'ha " nAme thayA. (buddhisAgara' taraMga : 4, zlAka 139 thI 145) te sa0 1520 mAM mALavAnA bAdazAha mahammuda khIlajIne " mATe bhaDArI " hateA. te tenA vizvAsapAtra hatA. tene strI-putra vagere mATe parivAra hateA. (-taraMga : 1, zlA0 5, 6, 7 tathA taraga 4, zlA. 140) '' labdhi-tene " gautamasvAmInI labdhi"nuM varadAna hatuM tenA upara sarasvatIdevI prasanna hatI. te abhayakumAra jevA buddhizALI hatA. (taraMga : 1, aaa0-5,6,7.) te tapAgacchanI vRddha peASALanA A0 vijayaratnasiMhasUrinA paTTaghara Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina para parAnA itihAsa--bhAga 3jo 57 mA bhaTTA. udayavallabhasUrinA zrAvaka hatA. (taraMga 1, zrlA0 4 thA, Iti praka0 44 pR0 25) te kavikalpataru hatA. svadezI kavie mATe te gaurava anubhavatA. dujanA pratye paNa dayALu hatA. saumAM hitabuddhivALA ane pApakArI racanA karanAra hate. ( taraMga : 3, zle0 2 thI 8) 334 te parastrI sahAdara hatA. tenI vANI sapriya ane manehara hatI. tenI pAse rUpALI dudhALI gAya hatI. tenI patnI vivekI hatI. ( cAre taraganA chellA zleAkeA) [ prakaraNa te yAcakAne lAkhonuM dAna detA, pitA ane putramAM yAvRtti, paropakAra, zatrutAnA abhAva, parastrI saheAdaratA, paradhananI icchA rahitatA yazasvitA, vijaya vagere guNA hatA. ( taraMga, 4, zlA0 44, 45) seAnI saMgrAmasiMha jevA dhanI hateA teve ja dAnI paNa hatA. peAte kavIndra hate. ane yuddha vIra laDavaiyA paNa hatA. mALavAnA bAdazAha mahamUde dakSiNanA " bAdazAha nijhAmazAha "ne jItavA mATe, sa0 1520 (zAke H 1385)nA caitra suDhi 6 ne zukravAre dhanuSyalagnamAM grahu khala hatuM. tyAre mAMDavagaDhamAMthI prayANu karyuM. seAnI saMgrAmasiMha A senAmAM sAthe gayA hatA. ane bAdazAha vijaya meLavI, " geAdAvarInA kinAre " peNumAM Avye. itihAsa kahe ke, " mALavAne bhAja paramAra sa0 102mAM mannADa zahera bhAMgI, pAchA AvatA hatA. tyAre, rastAmAM eka sthAne mahAkavi dhanapAle " pAIyalacchI nAmamAlA gAthAH 275 graMtha" banAvyA (-praka0 38, pR0 350) kavIndra sa'grAmasiMhe paNa ema ja karyuM. teNe sa0 1520mAM paiThaNunagaranA jinaprAsAdamAM jinezvaranAM darzana karI, " buddhisAgara gaMtha taraMga-4, aa 414nI ' racanA karI. ( -' buddhisAgara' graMtha ) graMthaparicaya-sAnI saMgrAmasi'he banAvela buddhisAgaranA aMtaraMgamAM A prakAre viSaye, vargIkaraNa pUrvaka ApyA che. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri 1. dharmazuddhitaraMga - 1 thI 87. dharma (le. 20), dayA (21 thI 26), satya (27 thI 33), asteya (34 thI 37), parastrItyAga (38 thI 42), parigraha (43 thI 45), gRhI (46 thI 49) brahmacArI (50-51), susAdhukusAdhu ( ra thI pa4), IMdriyajaya (papa thI 60), guru (61, 62), upAsaka (63 thI 66) ziSya (67 thI 74), mAtApitAnI ANu (75 thI 86) kavivANuM varNana (87) 2. nayataraMga - 1 thI 107 kartA kavikalpataru saMgrAmasiMha (2), svadezI kavionI prazaMsA (ja), rAjavI caryA (10 thI 40) rANuM (41 thI 43), kumAra (44 thI 48), maMtrI (49 thI 63), adhikArI (64 thI 70), prajAsevaka (71 thI 83), saune upadeza (84 thI 90), azvalakSaNa (1 thI 96), gajalakSaNa (97 thI 106), kavivANuM varNana (107). 3. vyavahArataraMga - 1 thI 70 vizvAsa (1 thI 6), dhanaprazaMsA (12 thI 16), zayana (39), strIavizvAsa (45), strI prazaMsA (50 thI 15), vAstulakSaNa (pa6 thI 68), vyavahAra (69) kavivAnuM varNana (70). 4. prakIrNaka taraMga - 1 thI 150 deharakSA (3), vaidyasAra (3 thI 39) garbhamAM deharacanA (6 thI 14), cha RtunI kucaryA-sucaryA. (kupathya, supathya) (22 thI 27), uSApAna (31 thI 32) haraDe (33 thI 34) pANInA traNa page (36), tisAra (40 thI 62), zakunasAra (63 thI 69), sAmudrikasAra (70 thI 78) strI sAmudrika (79 thI 83), ratna-meti pArAga-nAgamaNi vagerenI parIkSA (84 thI 103), vairAgya (104 thI 114), cAra dhyAna (115 thI 121), cAra yoga (123 thI 138), navacaka (126 thI 129), kuMDaLI Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa (130 thI 133), ha ga (134 thI 136), yama-niyama Adi (135 thI 138), senIvaMza-prazasti (139 thI 145), saM 15ramAM graMtha racanA-prazasti. (146 thI 149), kavi vANI varNana (15). vizeSa paricaya-saMgrAmasiMha bAra vratadhArI samakitI zrAvaka hate. te e sadAcArI hatuM ke "parastrIne mAtA samAna" mAnate. te mALavAnA mAMDavagaDhanA bAdazAha mahamUda khIlajI (saM. 1492 thI 1525)ne mATe khajAnacI hate. divAnapada upara paNa te AvyuM hatuM. ane mAMDavagaDhamAM alaMkAra samAna manAte. teNe ghaNuM baMdIkhAnane cheDAvyA hatA. bAdazAhe tene nakada-ula-sulaka (nagadalamalika)nI padavI ApI, te uparAMta "jagata vizrAma"nuM biruda paNa ApavAmAM AveluM. tene gurAI ane ratnAI nAme be patnIo hatI, tathA putra parivAra paNa mAryo hato. jinapratiSThA-teNe saM. 1518nA jeTha sudi 15 ne guruvAre bha0 ajitanAthanI parikaravALI jinapratimA bharAvI ane tenI vRddha tapAgacchanA A0 ratnasiMhasUrinA paTTadhara 57mA Ave udayavalabhasUrinA hAthe pratiSThA karAvI hatI. A pratiSThAvidhinI kriyA paM. udayame karAvI hatI. bha0 ajitanAthanI pratimA nIce laMgoTa che. ane tenI nIce "seTa saMgrAma' nAma kotareluM che-mULanAyakanI baMne bAjue bha0 ajitanAthanI pratimAo che. noMdha: ujajainamAM derA khaDakI mahollAmAM bha0 caMdraprabhunuM . jena maMdira che. temAM bha0 ajitanAthanI sapheda raMganI pASANu pratimA birAjamAna che tenI gAdImAM pAchalA bhAgamAM uparanA Azayane lekha che.? graMtha-sanI saMgrAmasiMha vidvAna hatA, meTe kavi hatuM, teNe saM. 1520mAM "buddhisAgara" leka 414 nAmano graMtha race. 10 "saM. 1518 je. su. 15 guruvAra makSIjI pArzvanAthano pratiSThAdina che. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri graMthabhaMDAra-sonI saMgrAmasiMhe saM1470mAM tapagacchanA 50mAM A0 semasuMdarasUrine mAMDavagaDhamAM padharAvI, comAsuM karAvyuM hatuM. ane temanI pAse "bhagavatI sUtra-TIkA"nuM vyAkhyAna sAMbhaLyuM hatuM saMgrAma sonIe "bhagavatI sUtra" sAMbhaLatAM "geyamA" zabda dITha ekeka senA mahAra, tenI mAtAe aDadhI aDadhI senA mahera, ane tenI patnIe pA pA senA mahora mUkI hatI. ema traNe maLIne 36+18+9=kula 63000 sonA mahero mUkI hatI. sanIe A rakama AcAryazrInA caraNamAM lAvI mUkI. eTale AcAryazrIe "sAdhuparigraha rAkhe nahIM" ema kahI sonIne AgamagraMtho lakhAvavAne upadeza Apyo. AthI teNe saM0 1471mAM A dhana vAparI, senA rUpAnI zAhIthI 1 sacitra-kulapasUtra. tathA 2 kAlikAcAryakathAnI ghaNuM prate lakhAvI hatI. tenI ekeka prati AcArya mahArAjanI sAthenA dareka munivarone vaharAvI. ane ghaNI prati saMghanA graMthabhaMDAramAM paNa mUkI. A0 munisuMdarasUri tathA upAya dharmasAgara gaNivara sonI saMgrAmasiMha" vize ullekha che te uparathI jaNAya che ke, sanI saMgrAmasiMhanA pUrvajo khaMbhAtanA vatanI hatA. te saMgrAmasiMhanA pUrvajoe temaja seTa bhImajI vageree A devendrasUrinA parivArane rahevA mATe vasatI tathA - ziSyo vagere ApyA hatA. (-gurnAvalI, leTa 137 thI 139, tapAgaccha paTTAvalI prA. gADha 15, tenI vRtti, paTTAvalI samuccaya bhA. 1, pR0 pa9 praka. 4pa, pR. 281, 328) 1. mAMDavagaDhamAM saM. 1543nA mahA sudi 13ne ravivAre senI mAMDaNa, so. zeTha arjuna, seva gopAla, so ToDaramala ane sokRSNadAsa vagere "senI kuTuMba"ne jaine hatA. saM. 1555nA jeTha sudi ne somavAre mAMDavagaDhamAM sera mAMDaNa se nAgarAja, seva vardhamAna, seva pAsadatta ane se jinadAsa vagere jaina hatA. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa sanI saMgrAmasiMha vize vIravaMzAvalImAM A prakAre vizeSa varNana maLe che.- "sonI saMgrAmasiMha gUjarAtamAM vaDhiyAranA lolADA gAmane vatanI hate. suzIla hatuM. te tyAMthI nIkaLI, pitAnI mAtA devA, patnI tejA tathA putrI hAMsIne sAthe laI mAMDavagaDha gaye. tyAM teNe daravAjAmAM pesatAM ja sApanI phaNuM upara besI harSane zabda karatI durgA dekhI. saMgrAma A zakuna jeIvicAramAM paDayo. najIkamAM UbhelA AheDIe kahyuM: "zeTha! zaheramAM niHzaMkapaNe praveza kare. A zakuna laI zaheramAM praveza karanAre mATe dhanavAna bane che. sanI saMgrAme A zakunaphaLa sAMbhaLI turata zaheramAM praveza karyo. eka divasa bAdazAha gyAsuddIna ( ) garamInI mesamamAM rAjavADIe gaye. te eka ghaTAdAra AMbA nIce jaI beThe. tene vizrAMti maLI. paNa teNe joyuM ke, AMbe vAMjhiye che? eTale teNe mALIne hukama karyo ke, "A vAMjhiyA AMbAne kApI nAkhaje ? saMgrAmasiMha tyAM Ubho hato teNe pAse AvI hAtha joDI kahyuM "bAdazAha salAmata ! A AMbe janmathI ja vAMjhiye che. to maherabAnI karI te mane Ape tene abhayadAna Ape. bAdazAhanI maherabAnI haze ane jIvate raheze te AvatA jeTha mahinAmAM te vAMjhiye maTI jaI. phaLavALe banI jaze." bAdazAhe kahyuM : "jo A AMbAne AvatA jeThamAM phaLa nahIM. Ave te jevA enA hAla havAla thavAnA hatA tArA paNa tevA hAlahavAla thaze." sonI saMgrAme bAdazAhanI te vAta svIkArI. sonIe te AMbAnI nIce snAtra pUjA bhaNAvI, te AMbAnI caMdana dhUpa, dIpa, ane phaLa vagerethI pUjA karI. AthI te AMbAne adhiSThAyaka deva prasanna thaIne balya : saMgrAma ! huM pUrvabhavamAM vAMjhiye hatuM ane A bhavamAM paNa vAMjhiye banyuM chuM. te abhayadAna ApyuM che, tethI khuzI thaye chuM. A jhADanI nIce mULamAM amUka Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 pistAlIsamuM ] Ai zrI devendrasUri sthaLe dhana che. te tArA bhAgyanuM che tene tuM laI jaje." senI saMgrAma A vAta jANune dhana laI gaye ane bIje varSe te AMbAne suMdara kerIo AvI. AthI sonI saMgrAma A AMbAnI kerIone cAMdInA thALamAM goThavI, tenA upara rUmAla oDhADI, sadhavA strInA mAthe mukAvI, vAjate gAjate bAdazAha pAse laI gaye ane te kerIo bAdazAhane bheTa ApI. AthI bAdazAhe khuza thaI, tene pAMca vastro InAmamAM ApyAM ane tene pitAnA gharane kAmadAra banAvyuM. senI saMgrAma A rIte dhanavAna banyuM. teNe A0 semasuMdarasUrine mAMDavagaDhamAM mAsu rAkhyA, ane temanI pAse bhagavatIsUtranI TIkA" vaMcAvI, temAM AvatA 36000 gAyamAM zabda dITha pate, tenI mAtA ane patnI taraphathI 63000 senaiyA caDAvyA ane gurunA upadezathI, A rakamamAMthI senerI temaja rUperI zAhInI ane citravALI "kalpasUtra" temaja "kAlikAcAryanI ghaNI pratie lakhAvI, temAMthI tyAM comAsu rahelA dareka munivarane ekeka prati vaherAvI, ane saMghanA bhaMDAremAM paNa ghaNuM pratie mUkI. jina prAsAde sanI saMgrAmasiMhe AcAryadevanA upadezathI saM. 1872mAM bha0 supArzvanAthane jinaprAsAda baMdhAvyuM-makSIjImAM makSI pArzvanAthane jina prasAda baMdhAvyuM te sivAya bheI, maMdasora, brahmamaMDala, sAmalIA, dhAra, nagara, kheDI, caMDAlI vagere 17 sthAnomAM 17 meTAM jinamaMdira baMdhAvyAM, pa1 sthAnamAM 51 jinaprAsAdanA jIrNoddhAra karAvyA, vagere aneka dharmakAryo karyA. (-- vividhagacchIya paTTAvalI saMgraha, pR. 213 thI 215) senI AbhU ezavAlane vaMza 1. AbhU-te ezivAla hato, tenI sAnI aTaka hatI. tene paDyA nAme patnI hatI. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 2. zivarAja-te mATe sonI hatuM, ane mahApuNyazALI hato. 3. sIdhara 4. parvata 5. kALe 6. vAghajI-tene rajAInAme patnI hatI. 7. vaLI -tene 1 "suhAsinI, ane 2 padmA", nAme patnIo hatI. zeTha vachIA ane padmAdevIne sonI kuMvarajI nAme putra hato. teNe zatruMjaya upara aSTApadAvatAra jinaprAsAda baMdhAvI, tenI saM0 1650 mAM ja gu. A. vijayahIrasUrinA hAthe pratiSThA karAvI. 8. senI tejapAla-te "zeTha vachIAane "suhAsinI devIne putra hato. tene tejalade nAme patnI hatI. baMne jaNa A0 vijayasenasUrinA bhakta hatA tenI tejapAle A. vijayasenasUrinA upadezathI saM. 1646mAM khaMbhAtamAM (1) bha0 supArzvanAtha ane (2) bha0 anaMtanAthanAM jinAlo banAvyAM, cittoDanA dezI karmAzAhe bha0 ANaMdavimalasUrinA upadezathI saM. 1587mAM zatruMjaya mahAtIrthane meTa seLa uddhAra karAvyo hato. te pachI paNa te jinaprAsAda jIrNa thaI jatAM ja0 guru A0 hIravijayasUri ane A0 vijayasenasUrinA upadezathI sonI tejapAle zatruMjayatIrthanA te mULa jinaprAsAdane be lAkha lyAharI kharacIne meTe jIrNoddhAra " karAvyuM. temAM 74 thAMbhalA karAvyA, bAvana hAtha UMcA mukhya zikhara upara "UMce svarNakaLaza" mukAvyo. bIjA "nAnA-moTA 1245 kaLaze" banAvyA ane te jinaprAsAdanuM nAma naMdivardhana jinaprAsAda rAkhavAmAM AvyuM. A sivAya tyAM cAre bAjue cAra gekha banAvyA, "4 munivaranI AkRtio" banAvI, ane 72 derIo banAvI. - tathA tenA sAvakAbhAI kuMarajI sanIe Tha0 jasunI madadathI - saM. 1649mAM ATha pagathiyAMvALe "aSTApadAvatAra nAmane Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A zrI devendrasUri 341 ne vizALa jinaprAsAda" banAvyuM. temaja zeTha rAmajI gaMdhAriyAe A mULa prAsAdamAM Tha0 jasunI madadathI bIje caumukha jinaprAsAda banAvyA. zA. kuMarajIe trIje jinaprAsAda ane zeTha mULajIe cothe jinaprAsAda baMdhAvyuM. te badhAmAM "vAstA" nAmanA zilpIe bhavya zipakAma karyuM hatuM. jagadguru A0 hIravijayasUrie saM. 1649mAM pATaNamAM comAsu karyuM, ane pachI temaNe tyAMthI cha'rI pALatA yAtrA saMgha sAthe zatruMjaya tIrthanI yAtrA mATe vihAra karyo. te amadAvAda thaI dhoLakA padhAryA. bhAratanA ghaNA dezamAMthI charI pALatA ghaNuM yAtrAsaMghe ahIM temanI pAse AvI mAnyA. saMghavI enI tejapAla ane tenI patnI saMghavaNa tejalade paNa khaMbhAtathI nIkaLI, tyAM AvI pahoMcyAM. te vakhate tenI sAthe tyAM 36 sukhapALe hatA. bIjA ghaNu manuSya, hAthI, gheDA, gADIo vagere hatA. te badhA saMghe pAlItANA pahoMcyA. saMghoe sarovaranA kAMThe paDAva nAkhe. saMghamAM pratidina "zatruMjaya mAhAsya" vize vyAkhyAne cAlu hatAM. senI tejapAle "naMdivardhana prAsAdanI pratiSThA "karavAne nirNaya karyo ane bahArathI bIjA jenene AmaMtraNa ApI lAvyA. A pratiSThA utsavamAM deza-paradezathI gaMdhAra vagerenA "72 yAtrAsaMghe" AvyA hatA. mANasanI saMkhyA agaNita hatI. rahevAnI jagA nAnI hovAthI yAtrALuo taLAvanA kAMThe khullAmAM besIne raseI karatA hatA. saMghabhakti mahera rAmavijaya gaNivare ekavAra kudaratI hAjate jatAM- AvatAM A dazya joyuM, temaNe sonI tejapAla ane saM. tejaladene bolAvI, teonuM A tarapha dhyAna kheMcyuM. temanA upadezathI sonI tejapAle "saghaLA saMghane pitAnA rasoDe jamavA vinaMti karI, haMmezane mATe sAdharmika vAtsalya cAlu rAkhyuM." saMghamAMnA saue enI tejapAlanI A prakAranI bhaktinI khUba prazaMsA karI. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa ja0 guru A0 vijayahIrasUrivare saM. 1650 (nA prathama caitramAM) naMdivardhana jinaprAsAda vagere prAsAdanI pratiSThA karI. (mahAkavi RSabhadAsano hIravijayasUrirAsa) sonI tejapAle uddhAra karela vimalAcalamaMDana AdIzvara jinaprAsAdanI prazasti 50 kamaLavijayajagaNinA ziSya Azu-kavi paM. hemavijayagaNie racI. paM0 mahAsahajasAgaranA vidvAna ziSya paM. (u) jayasAgare tene paththara para akSararUpe lakhI. ane salATa "mAdhava" tathA nAnAe tene ketarI A prazasti 1 thI 68 zlokanI che. - khaMbhAtamAM jinAlaya-sonI tejapAlanI patnI saMghavaNa tejaladee patinI AjJAthI khaMbhAtamAM "bheMyarAvALuM jinAlaya" banAvI, tenI saM0 1661nA vaizAkha vadi 7nA roja ghaNuM dhana vAparI, A. vijayasenasUrinA karakamalathI pratiSThA karAvI. (-prAcIna jaina lekhasaMgraha, bhA. 2, lekhAMka : 12) (1) zAha dedharane vaMza- (pahele). 1. zAha dedhara-te zrImAlI hato. tenuM bIjuM nAma deva dhara paNa maLe che. 2. ThA, AhaNasI-(-jUo pArekha AhasIne vaMza) 3. ThA, pAhaNusI. 4. jIte. 5. rAula-patnI macaku. 6. zrIdhara-tenI patnInuM nAma hI hatuM. teone 1 ke, 2. me. 3-bhAvaDa, 4-44, ane 5 pAMce ema pAMca putra hatA. 7. saM. jUThe-tenI patnInuM nAma jasamAde hatuM te saMghapati hatuM. tene 1 mahIpati-patnI padmAI 2 rUpi-patnI bIbI, 3. harSa 4-2utha-patnI mahAI ane pa-sahasA ema pAMca putro hatA. A putro paikI (8) mahIpatine (9) DAhyo nAme putra-tenI patnI ga6 pautra (10) jIvarAja saM. 1568mAM vidyamAna hatA. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri 343 8, sAdhu cau-tenI patnInuM nAma mahAI hatuM. tene 1 tejapAla ane 2 kamI ema be putro hatA, saM0 cauthAe sAdharmika vAtsalya, meTI tIrthayAtrAo, saMghapUjA, jJAna bhakti, ane paropakAranAM aneka kAryo karyA. te bahu yazasvI hato. teNe vRddhatapAgacchanA 60 mA A0 ladhisAgarasUrinA upadezathI saM. 1569nA kAtika sudi 12 ne ravivAre 45 jinAgame lakhAvyAM. . (-praka. 44 pR0 26) 9 tejapAla tathA kamarazI-(-jena satyaprakAza, kramAMkaH 115 130, 131 ) (2) zAha dedhara zrImALIne vaMza bIje 6. zrIdhara-tene pAMca putro hatA- 7. saM0 me -te amadAvAdamAM rahetuM hatuM. tene lADikA putrI hatI. te mATe dAnI hato saMghavI, maMtrI, tapAgacchane zrAvaka hato. teNe saM. 1539 zrA. va. 9 budhavAre amadAvAdamAM vaDa- gacchanA 38mA A0 nemicaMdrasUrinA "pravacanasAroddhAranuM " rAjagacchanA 13mA A udayaprabhasUrie banAvela TippaNa- "viSama padArthAvabodha" praha 3203nI pitAnA hAthe prata lakhI hatI, A prata amadAvAdamAM zrI jainaprAcyavidyAbhavananA "zrI cAritra vijayajI jaina jJAnamaMdiramAM surakSita che. (-praka. 35 pR. 45 -praka. 39 pR. 417) saM. meghAnI putrI lADakInA putra senapAle saM0 (1568) kA. zu 5 ravivAre vRddha tapAgacchanA bha0 labdhisAgarasUrinA upadezathI tathA 50 guNasAgaragaNi ane 50 cAritrasAgaranI preraNAthI pitAnA pitAnI IcchA mujaba temanA ja puNya mATe graMthabhaMDAra banAvyuM. jemAM suvarNAkSarI prato paNa lakhAvI. zrI senapAle amadAvAdamAM raMgamaMDapavALuM meTuM derAsara banAvI tenI pratiSThA karAvI, zatruMjayatIrtha ane giranAra tIrthanA yAtrA saMghe kADhayA. AbUtIrthanI yAtrA karI ghaNuM mAna meLavyuM. (-jena satya prakAza ka. 115, jaina itipra. 44, pR. 26, 203) Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 jena paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 8 saM. cAMpo. saM. ghelo. 10 saM0 + + + tene (1) saM. jeThe (1) saM- arapAla. saM. (3) suhijapAla ema traNa putro hatA. saM. jeThAnA nAmane zatruMjaya tIrthanA pahADanA caDAvamAM makAkhADI upara citare baneluM che. - 11. saM. sahajapAla-te mATe puNyazAlI hatuM. tene maMgu nAme patnI hatI. je satIzirAmaNa hatI. 12. saM. kaMarajI-tene pannA nAme patnI hatI, je satI zirAmaNa pativratA hatI. saubhAgyazAlinI hatI, tene (13) vimaladAsa nAme putra hatuM. saMghavaNa padmAne (a) me, zubharAja, lakharAja vagere bhAIo hatA. (A) saM- kuarajInA masAlamAM saM0 sInI tenI bhAryA khImI (amarI) vigere hatAM, (I) saM- kuarajIne vasI nAme mANI hatI. tene A pramANe parivAra hato. saM0 kuMarajIe saM. 1615 zrA, sui rane roja zatruMjaya tIrthamAM meTI TUMkamAM meTA jinaprAsAdanI jamaNI bAju bha0 zAntinAthanA jinaprAsAdanI jamaNI bAjune mATe jina prAsAda banAvyuM, ane pachI zatruMjaya tIrthano yAtrA saMgha laI jaI saM. 1620 bha0 vijaya dAnasUri tathA A. vijayahIrasUrinA hAthe tenI pratiSThA karAvI (hastalikhita zatruMjaya tIrthanuM vistRta varNana, -pra. pa7-zatruMjaya, tIrthamAM jina pratiSThAo.) 1 jeThAzAha be thayA hatA. (1) dedhara zrImALInA vaMzamA saM. ghelAzAhanA pautra (praka. 45 50 344) (2) amadAvAdanA nagara zeTha zAntidAsa jhaverInA vaMzanA nagarazeTha khuzAlacaMdane putra zeTha jeThamala (praka. 58, 19, nagarazeTha vaMza) jeThAzAhane cetaro-makAkhADI (zatrutIrthanA caDAvamAM) upara che, tyAM jaIne ubhA rahetAM uparanAM nave TUMkonAM jinAlayanAM zikharanAM bhavya darzana thAya che. tyAMthI AgaLa cAlIne "hanumAnane haDe" javAya che. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A zrI devendrasUri 345 saM0 kuarajI bacapaNathI ja puNyAtmA hatA. niraMtara dharmakiyA karatuM hatuM, te sAte kSetramAM dAna dete hato. teNe bhavya vijayadAnasUrinA varada hAthe ghaNI jinapratimAonI pratiSThA karAvI hatI, ane "maTI pratiSThA " meLavI hatI. teNe devavimAna jevo jinaprAsAda banAvyuM. A vijayadAnasUrinA upadezathI saMghapati banI, zatruMjayatIrthane charI pALato yAtrAsaMgha kADhavyo hato. AthI te saMghapati kahevAyo hato. teNe (1) zatruMjaya mahAtIrthamAM devavimAna je jina prAsAda banAvyuM hatuM. derI karAvI hatI (2, 3,) tAladhvaja tIrtha tathA giranAra tIrthamAM jIrNoddhAra karAvyA hatA. tene paDyA nAme patnI hatI. ane vimaladAsa nAme putra hatA. lADakI nAme putrI hatI, te saue (4) gurudevanA upadezathI jJAnAvaraNIya kramanA kSaya mATe " kalapasUtranI TIkA -kapakiraNavalinI seMkaDo prati lakhAvI hatI. 13. vimaladAsa-teNe gurUdevonA upadezathI kalpariNAvalinI prata lakhAvI hatI. (jUo-kapariNAvali prazasti zleka-15 thI 24) (praka. 55 maha0 dharmasAgaragaNivaragraMtha, praka. 57 zatruMjaya tIrthamAM pratiSThAo praka59 kuMarajI) 3. zAha dedharane vaMza trIje - 6. zrIdhara-tene pAMca putra hatA. 7. saMme-tenI putrInuM nAma lADikA hatuM. 8. putrI lADakA 9 senapAla-teNe vRddha tapAgacchanA 60mA A0 labdhi sAgarasUrinA upadezathI ane paMguNasAgara tathA paM. cAritra sAgaragaNinA prayatnathI saM. 1568nA kArtika sudi 1 ne ravivAre pitAnA (mAtAmaha)nI bhAvanA mujaba temanA puNya mATe, amadAvAdamAM 1. viSama padArthavidha TippananI pupikA- saMvata 1539 varSe zrAvaNa vadi 9 budhe zrI tapAgacche mahaM meghAlikhitaM (praka. 45 pR0 344) Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa meTe siddhAMta bhaMDAra lakhAvyo, jemAM suvarNAkSarI pratio paNa lakhAvI hatI. amadAvAdamAM raMgamaMDapavALuM meTuM derAsara banAvI pratiSThA karAvI. zatruMjaya tIrtha, giranAra tIrthanA charI pALatA yAtrAsaMghe kADhayA. AbUtIrthanI yAtrA karI ghaNuM mAna meLavyuM. (-pra. 44 pR. 26, 203 pra. 45 pR. 243 - jaina satya prakAza, kra. 115) (1) pArekha AhasI zrImAlIno vaMza pahele- (dedhara zrImAlIne vaMza 4the.) 1. AlahasI-te vIzA zrImAlI hato. gaMdhArane rahevAsI hate. saMbhava che ke, tenA pitAnuM nAma dedhara zrImAlI heya. (jUo praka. 45 dedhara zrImAlIne 1, 2, 3, pR. 342, 343) 2. hasI 3. dhanarAja 4. ulahasI -tenuM bIjuM nAma "muhazI" paNa maLe che. te udAra hate. 5. samarazI 6. arjuna 7. bhIma-tenI patnInuM nAma lAlu hatuM. 8. jasiyA-tenuM bIjuM nAma jaya paNa maLe che. tene jasamade nAme patnI hatI. tathA 1 vajiyA, ane 2 rAjiyA, ema be putra hatA. 9vajiyA pArekha-tene "vimalAdevI" nAme patnI hatI. ane 1. gaMdhAranA zrImAlI parI devajI, tenI patnI kamalAdevI, tene putra parI mathA, tathA gUrjara dozI zrIkaraNanI patnI ane putra do haMsarAja tathA zeTha vardhamAna, rAmajI zrImAlI, saM0 jIvaMta poravADa vya) vaIyA poravADa do. pacANa vageree zatruMjayatIrthamAM bha0 AdinAtha vagerenI derIo banAvI, tenI saM. 1620nA vaizAkha sudipa ne guruvAre tapAgacchanA bha. zrI vijayadAnasUri tathA A0 zrIhIravijayasUrinA hAthe pratiSThA karAvI. (jina. prale. saM0 bhAva 2, pra. 57) Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri 347 10. meghajI te nAme putra hato. meghajIne "mayagalla" nAme patnI hatI. saM. vajiyA-rAjiyAnAM dharmakAryo - A pArekhakuTuMba jagadguru A. vijayahIrasUri, A0 vijayasenasUri, A. vijayatilakasUri ane A. vijayAnaMdasUrinuM upAsaka hatuM. dharmapremI hatuM. vajiyA-rAjiyA baMne bhAIo gaMdhAranA vatanI hatA. te khaMbhAta jaI vasyA. tyAM teone vepAramAM ghaNuM dhana maLyuM, tyAM teoe ghaNuM dAna karyuM. teoe gAvAmAM dukAna karI, tyAM teone meTo vepAra cAlya. teo gaMdhAra, khaMbhAta ane gAvAmAM rahetA hatA. bAdazAha akabara, khaMbhAtane navAba, ane govAne maleka phiraMgI parata kAlaya zAha baMne bhAIone bahumAna ApatA. te saue teonA yAtrA saMghanA kare mApha karyA hatA. teo AbU , rANakapura, geDI pArzvanAtha, vagere tIrthone charI pALatA yAtrA saMgha kADhI saMghapati banyA hatA. khaMbhAta sarakAre temanI vinaMtithI dIvabeTa pAsenA gheghalA gAmanI hiMsA baMdha karAvI hatI. jinapratiSThAe -teo khaMbhAtamAM hatA, tyAre teoe A0 vijayasenasUrine khaMbhAtamAM padharAvI, vi. saM. 164panA jeTha sudi 12 ne somavAre sAgaravaTapADAmAM ciMtAmaNinA maMdiramAM temanA varadahaste moTI jinapratiSThA karAvI. (1) temAM khaMbhAtamAM- bha0 ciMtAmaNi pArzvanAthane jinaprAsAda, 2) khaMbhAtamAM-bha0 mahAvIrasvAmIne jinaprAsAda, (3) khaMbhAtathI 1 keza dUra nejA gAmamAM bha0 kaSabhadevane jinaprAsAda, (4) gadhAramAM navapallaviyA pArzvanAthane jinaprAsAda, ane (5) kAvInA sarva jinaprAsAda mATe bha0 mahAvIrasvAmInI jinapratimA, (6) varaDelAmAM "kareDA pArzva. nAthane jinaprAsAda" tathA (7) varaDelAmAM gAmanA jinAlaya mATe * dIva, damaNa, govA, pIramabeTa, ane ghoghA mATe (jUo praka. 38, pR0 414, 770, praka. 44, pR. 215, 230 ). Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bha0 neminAthanI pratimA vagerenI temaja khaMbhAtamAM! jinaprAsAdanI pratiSThA karAvI hatI. teoe khaMbhAtanA citAmaNi pArzvanAthanA jinaprAsAdamAM (1) uparano bhAga ane (2) nIce bhoMyaruM banAvyuM hatuM, te bheMyaruM khaMDuM tathA daza hAtha UMcuM hatuM. bheMyarAmAM UtaravA mATe rapa pagathiyAMvALI nisaraNI hatI, bheAMyarAmAM 12 thAMbhalA mukAvyA hatA. 6 daravAjA banAvyA hatA. tathA 20 dvArapALanI AkRtio mUkelI hatI. cha derIo banAvI hatI ane 25 jinapratimAo birAjamAna karI hatI, bheMyarAnA daravAjA upara gaNeza athavA pAzvayakSanI pratimA hatI. pAMca pratihAronI AkRtio hatI. eka dhvajAdaMDa paNa mUkyuM hatuM. jyAre bheMyarAnA uparanA bhAgamAM bhaciMtAmaNi pArzvanAthanI 41 AMgaLI UMcI pratimA birAjamAna karI hatI. tene "sAta nAgaphaNAo hatI. tenI baMne bAjue "dharaNendra" ane padmAvatInI pratimAo" besADelI hatI. vaLI, bIjI pratimA bha0 zAMtinAthanI 27 AMgaLanI navI banAvIne padharAvI hatI teoe bheMyarAmAM tyArabAda saM. 16pa7mAM amadAvAdanI koThArIpiLamAM zA. ThAkarazInA bha0 saMbhavanAthanI pratiSThAmAM bharAvelI bhASabhadevanI 37 AMgaLanI pratimA paNa padharAvI hatI. (Iti, praka. 59) bhara vijayasenasUrie saM. 164panA jeTha zudi 12 ne semavAre khaMbhAtanA sAgaravADAmAM A jinaprAsAde tathA bha0 zAMtinAtha, bha0 RSabhadeva vagerenI pratimAonI pratiSThA karI hatI. prazasti A ciMtAmaNi pArzvanAthanA jinAlayanI 72 zlokanI "prazasti" paM. kamalavijayajIgaNivaranA ziSya mahAkavi paM. hemavijaya gaNie racI hatI, ane tene paM0 lAbhavijayagaNivare saMzathI hatI. temanA gurubhAI (maha0 kIrtivijayagaNivaranA ziSya) paM. kAMtivijayagaNie ArasanI zilA upara lakhI hatI, ane Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri 349 zilpI zrIdhare utkIrNa karI hatI. (iti-praka. 56 khaMbhAta-ciMtAmaNipArzvanAtha prAsAda) gaMdhAra tIrtha- teoe visaM. 1645 je. sula 1rane savAre khaMbhAtanA sAgaravaTapADAnA "bha0 ciMtAmaNi pArzvanAthane jinaprAsAda" vagerenI pratiSThA tathA vividha jinapratimAonI aMjanazalAkA bha0 vijayasenasUrinA varada hAthe karAvI. temAM gaMdhAra mATe "nava palaviyA pArzvanAthanI pratimAnI" aMjanazalAkA karAvI hatI. pachI teoe bhavya vijayasenasUrine gaMdhAra laI jaI temanA varada haste tyAM pite banAvelA navA jinaprAsAdanI tathA navapallaviyA pArzvanAthanI pratimAnI pratiSThA karAvI. ane temanuM saM. 1645nuM comAsuM gadhAramAM karAvyuM. tyArathI gaMdhAra jainatIrtha khyAti pAmyuM che. te pachI A vijayasenasUrie IlAhI saMvata 48 saM. 1659 (athavA saM0 1662)ne vaizAkha vadi ne guruvAre gaMdhAramAM amIjharA pArzvanAtha jinapratimA tathA bIjI jinapratimAonI pratiSThA karI hatI. (-praka59, gaMdhAra tIrtha, vijayasenasUri amAre jena tIrthone Iti, pR. 22) dukAvI- - saM. 1961mAM gujarAtamAM bhayaMkara dukALa hatuM. tyAre zeTha vajiyA-rAjiyAe cAra hajAra maNa anAja ApI, ghaNuM kuTuMbane motamAMthI bacAvyAM hatAM. temaNe ghaNA kedIone choDAvyA hatA. ane ghaNu jIvene jIvitadAna apAvyuM hatuM. gacchabheda- A. vijayasenasUrinA svargagamana pachI tapAgacchamAM (1) vijayadevasUrisaMgha ane (2) vijayAnaMdasUrisaMgha ema be zAkhAo banI hatI. 1. gaMdhAratIrtha mATe juo praka. 59, - kAvatIrtha mATe jUo praka. 45, pR. 286, tathA praka. 19 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa kavi bahAdura 5' dIpavijayajI jaNAve che ke, A gaccha bhedamAM amadAvAdanA sAsakaNu maniyA zrImALI ane khaMbhAtanA pArekha rAjiyAnI zrImAlInI mATI mai hatI. eTale ke tee ANu sUmsa ghamAM bhaLyA hatA. ( -sAhamakulapaTTAvalI, DhALa: 48, kaDI: 8, paTTAvalI samuccaya bhA. 2, pR0 97) 350 padavIpradAna bha. vijayAna dasUrie sa0 1706 nA aSADa viSe 13 nA rAja khaMbhAtanA akakharaparAmAM bha. vijayarAjasUrine AcArya pada tathA bhaTTArkaeNpada ApyAM hatAM. A paDhavInA utsava zeTha jiyArAjiyAe karyAM hatA. temaNe A utsavamAM saune " paravALAnI mALA" ApI hatI. (-paTTAvalI samuccaya bhA0 2, puravaNI, pR. 265) te pachI sa`0 1707mAM khabhAtanA akabaraparAmAM bha. vijaya rAjasUrinuM cAmAsu thayuM. zeThe vajiyAe A cAmAsAmAM gurubhaktine bhAre lAbha lIdhA hatA. ( -praka0 58 AnaMdasUra zAkhA para parA) karmAdAna bha. vijayAna'dasUri amadAvAda tarapha vihAra karI sa. 1711mAM pharIvAra khaMbhAta padhAryAM. tyAM temaNe cAmAsuM karyuM. pArekha varjiyA rAjiyA samudramAM vahANavaTu karatA hatA, eka divase vyAkhyAna samaye bhaTTAraka dharmopadeza detA hatA. tyAre mahetAe AvIne pArekha jiyA-rAjiyAne khabara ApI ke, tamArAM vahANA lADhuM bharIne AvI gayAM che, temAMnA sAmAna jaladI utArI levA joIe, AthI ApaNane ghaNA lAbha thaze. bhaTTArkajIe vyAkhyAnamAM jaNAvyuM hatuM ke, " zrAvakeAe leADhAnA vepAra karavA na joIe. " kemake leADhAmAMthI taravAra, tIra, bhAlA, keza, keAdALI dAtaraDI charA vagere ane che. A badhI vastuone prANIonA ghAta karavAmAM ja upayAga thAya che, tethI te adhikara manAya che. leADhAnA vepAra karavAthI cIkANAM kama baMdhAya che. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri 351 ane bhAre pApabaMdhana thAya che, mATe A vepArane tyAga kare ja joIe. vagere vagere prAyazcitta- - pArekhe A upadeza sAMbhaLI "leDhAne vepAra na kare, e saMkalpa karyo" ane vahANamAM je letuM AvyuM hatuM. tene samudramAM ja dUra nakhAvI dIdhuM, temaNe bhaTTArakajI sAme UbhA thaIne pratijJA karI ke, have huM AjathI leDhAne vepAra karIza nahIM" ema kahI, bhaTTAraka jInI pAse Aja sudhI karelA vepAranuM prAyazcitta svIkAryuM ane sAthe sAthe jAhera karyuM ke, "huM jyAM sudhI jIvuM tyAM sudhI navakAramaMtra jApa karanAra dareka strIpuruSane ekeka paravALAnI mALA ApIza ke jethI mane lAbha thAya. mArA pApanI zuddhi thAya. zeTha vajiyAe upara pramANe leDhAnA vepArano tyAga karyo ane guru mahArAja pAse zrAvakanAM bAra vrata svIkAryA. (-vIra vaMzAvalI, vividha gacchIya paTTAvalI pR. 225, 226 paTTAvalI samuccaya bhA2 je puravaNe pR. 225, 226) (2) pArekha AhaNasI zrImAlIne vaMza bIje - dedhara zrImAlIne vaMza pa me ItihAsa premI pU. muni ma. zrI jayantavijayajI me. lakhe che ke-AbUgirirAjanI pradakSiNAmAM zirohI rAjyanA maDhAra gAmathI dakSiNamAM pAMthAvADAne raste 1 gAu upara sAthasaNa gAma che. pahelAM A gAma zirohI rAjyamAM hatuM. have pAlanapura rAjayamAM che. ahIM jenenAM ghara nathI. lekavAyakA evI che ke-eka vAra ahIM jenonAM 200 ghara hatAM. teoe ahIM navuM jinAlaya banAvavA nakkI karyuM. pAsenA jUnA sAthasenanA jINuM jinAlayane sAmAna lAvI baMdhAvavAne prAraMbha karyo. paNa gAmanA jAgIradAra sAthe takarAra thaI. AthI jene ahIM gadheye pALI ghAlI. bIje gAma cAlyA gayA. pachI bIje kaI jaina ahIM AvI vasyo ja nahIM. AthI Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35ra jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa adhuruM jinAlaya rahyuM, temAM bahAranA jenee saM. 1721nI jinapratimAo lAvI besADI hatI. temAMnI Aje tyAM ja jinapratimA virAjamAna che. sAthasaNamAM prAcIna vizAla jinaprAsAda che. tene zikhara che. cAre bAju killo che. DAbI cAkInA thAMbhalAnA upalA pATaDA upara lekha che ke-zrAvaka delhaNe vi. saM. 1244mAM ahIM bha0 pArzvanAthanI derI banAvI vigere. ahIMne vahIvaTa saM. 1922thI maDhAra pAMthAvADuM vagere pAMca gAmanA jene kare che. (vi. saM. 1987 0 0 10 tA. 12-4-1O1 ravivAranuM sAptAhika jena patra va0 19 aMka 14 pR0 261) 10, zeTha meghajI pArekha -te vAjiyA pArekhane putra hato. tene mayaga@devI nAme patnI hatI. noMdha:-vajIrapuranA dharmAtmA AzakaraNa pArekhanA AgrahathI tapAgacchIya (12) bha0 vijyaprabhasUri, (63) pa0 gaMgavijaya ziSya (64) paM. meghaviye tavana covIzI banAvI. (-praka. 61, 1ramI paraMparA ) nedha:-saMbhava che ke dedhara zrImAlInA vaMzajo vAstavamAM tapAgacchanI vRddhapovALanA zrAvake hoya. pachI laghupASALamAM pachI vijyAnaMdasUri zAkhAmAM ane pachI pharIvAra vijayadevasUri ga7mAM bhalyA hoya ! noMdha:- maMtrI AbhU senagarA zrImAlIne vaMza praka. 45 pR. 323 thI 325 mAM AvI gayuM che. AbhU poravADane vaMza 1. caMdrasiMha-te piravADa hatuM. pATaNa pAse saMDera gAmano vatanI hate. 2. sumati zAha 3. AbhU-te saMDerano vatanI ane piravADa jJAtine hato. AbarUvALo, dhanavAna, jamInadAra ane buddhizALI hate. 4. AsaDa 5. metha-tenAM bIjAM nAma mokha ane mokSa paNa maLe che. te namra ane nItivALe hate. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri . 353 6. vardhamAna-tene sItA nAme patnI hatI, te svajanamAnya hite, tenuM bIjuM nAma "vAgdhana paNa maLe che. 7. caDasiMha-tenuM bIjuM nAma caMdrasiMha paNa maLe che. tene 1 pethaDa, 2 narasiha, 3 ratanasiMha, 4 cemila, 5 muMjAla, 6 vikamasiMha ane 7 dharmaNa ema sAta putro hatA. caMDasiMha rAjamAnya mATe vepArI ane buddhivALe hate. 8. pethaDa-teNe saMDeramAM jinAlaya, zAsanadevInuM citya, tathA kuLadevInAM maMdira baMdhAvyAM. teNe bIjA nAmanA kSatriya sAthe jaI vijApura (golavADa) vasAvyuM. "vijApuramAM bha0 mahAvIra svAmIne jinaprAsAda" baMdhAvI. temAM saM0 1378mAM bha0 mahAvIra svAmInI senAnI pratimAnI pratiSThA karAvI hatI. saM. pethaDe saM. 1378mAM AbUtIrthanI yuNigavasahImAM bhava neminAthanA jinaprAsAdane jIrNoddhAra karAvyuM. tenA vaMzamAM thayelA saM. bhImAzAhe AbUtIrthamAM pittalaharaAdinAtha jinaprAsAda baMdhAvyuM hatuM. (prakaTa 30 pR. 288) saM pethaDe tenI "bha0 AdinAthanI 51 AMgulanI pratimAne" enAthI rasAvI, majabUta banAvI hatI. teNe saM0 1360mAM "karaNa vAghelA"nA rAjyamAM "bha0 mahAvIrasvAmIne jinaprAsAda" banAvyuM. teNe saM. 1360mAM ja pitAnA cha bhAIone sAthe laI zatruMjaya tIrtha tathA giranAra tIrthanA cha'rI pALatA yAtrA saMgha kADhayA, ane teNe zatruMjaya tIrthanI cha vAra yAtrAe karI hatI. saM. pethaDa vageree saM. 1377nA moTA dukALamAM anAja-pANI ane vastronI janatAne bhAre madada karI, saMva pethaDe "nava kSetramAM" ghaNuM dhana vAparyuM, teNe bhagavatIsUtranuM vyAkhyAna sAMbhaLatAM "geyamAM zabda" AvatAM dareka nAma dITha "cAMdIne TaMka mULe ane AgamagachanA A satyasUrinA upadezathI navA cAra graMthabhaMDAre banAvyA. 1. anya sthaLe saMva bhImAzAhane gUrjara zrImAlI batAvyuM che. 45 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 jena paraMparAno ItihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa 9. padma. 10. lADaNa. 11. lUNasiMha-tenuM bIjuM nAma "AlphaNasI" paNa jANavA maLe che. 12. saM. mAMDalika-teNe zatruMjaya, giranAra, AbU vagere tIrthone jIrNoddhAra karAvyuM. teNe saM. 1438nA bhayaMkara dukALamAM prajAne anAja-pANuM, vastra vagere pUrAM pADyAM. saM. 1477mAM zatruMjaya tIrthane charI pALato yAtrAsaMgha kADhayo hato. teNe AgamikagacchanA A0 jayAnaMdasUrinA upadezathI jaina Agame lakhAvyAM, graMthabhaMDAra sthApyA. ane saMghapUjA karI. teNe ekaMdare dharma, dAnapuNyamAM ghaNuM dhana vApayuM. (-praka. 40, pR0 543) 13. zeTha vyavahArI dvArA-tenuM bIjuM nAma ThAIo paNa maLe che. tene "manakAI nAme patnI" ane "vijita" nAme putra hate. 14. vijita-tene (1) parvata (2) DuMgara tathA (3) narabaMda ema traNa putro hatA. 15. parabata-tene lakSamI nAme patnI hatI. tenAthI sahastravIra tathA poA (pannA) nAme putro hatA. parabata, DuMgara ane narabade jIrAvalatIrtha, AbUtIrtha ane gaMdhAranA jinAlayenA jIrNoddhAra karAvyA. tyAM tathA bIje sthAne paNa jina pratimAo karAvI. (15) DuMgara!buddhizALI hato. tene lIlAdevI nAme patnI hatI. ane maMgAdevI nAme putrI tathA (1) haSarAja ane kAnhA nAme putra hatA. dharmakAryo - saM. parabata ane saMtu kAhe gadhAramAM jaI vasyA. saM. parabate saM. 1565nA phAgaNa suda 5 ne zukravAre AgamikagacchanA A0 jayAnaMdasUri tathA A0 vivekaratnasUrinA upadezathI samyakatvabAra vrata, zIlavrata aMgIkAra karyA. A prasaMge Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A. zrI devendrasUri 355 saM. parakhata tathA kAnhAe gurujInA sUripadanA paNa utsava karyo. dareka yativarAnI rUpAnANAthI pUjA karI. dareka upAzrayAmAM kalpasUtranI ekeka prati bheTa ApI. te pitA-putre sa0 1571mAM A0 vivekaratnasUrinA upadezathI jaina siddhAMte lakhAvyAM. gaMdhAramAM moTA graMthabhaDAra banAnyeA. pitA-putra baMne custa jainadharmI hatA. ne 16. vya. kAnajI pAravADa-te DuMgaranA putra hatA tenAM bIjA nAmeA kAkA ane kAnhA paNa maLe che. pata-kAnajI gAMdhAramAM jaI ne vasyA. temaNe sa0 1559mAM te gadhAramAM meATI ajana zalAkA karAvI. sa0 1560mAM AmrUtInI yAtrA karI ane gadhAranA jainagraMthabhaMDAramAM prathama kalpasUtranI prati ApI. pitA putre sa0 1565nA phAgaNa zuddhi 5ne zukravAre gaMdhAramAM jayAnaOM sUri pAse samyakdla Ara vrata-zIla vrata aMgIkAra karyAM. tyAre gurujInA AcArya padanA utsava karyAM. sau yationI rUpAnANAthI pUjA karI. dareka upAzrayamAM kalpasUtra bheTa ApyuM jeneAmAM vastranI prabhAvanA karI. sa0 1571mAM AgamikagacchanA A. vivekaratnasUrinA upadezathI jaina Agamatra the| lakhAvyA, vacAvyA ane gadhAramAM meTa graMtha bhaMDAra anAvyA. sa0 1576mAM gaMdhAramAM "jabUdIvapannati"nI prati lakhAvI. sa0 1996mAM jagadguru A. hIravijayasUrinA ziSyA pAse nizIthasUNinI prati lakhAvI. AcArya, upAdhyAya, panyAsa vagere paDhavIonA utsavA karyo. vividha utsavAmAM paNa ghaNuM dhana vAparyuM. ( -zrI prazasti saMgraha, bhA 2, abUMda prAcIna lekha saMgraha, lekhAMka : 382, paTTAvalI samuccaya bhA0 2 puravaNI pR0 232) (-praka0 40, pR. 543, praka0 59) 15 vya- padbhUta pAravADa-- 16 vya. pAIA-tenuM bIjuM nAma vya0 phIkA paNa maLe che. tene phaiti nAme patnI ane udayakaNu nAme putra hatA. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 jaina paraparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa 6. gRpAIAe sa0 1620nA vai0:30 2 nA rAja zatru jaya tImAM bha. vijayadAnasUri "tathA 'A. vijayahIrasUrinA hAthe derIomAM jina pratimAe pratiSThA karAvI. (-zrI jinavijayajInA prA.le bhA. ro lekhAMka na. 108 praka0 57 zatruMjayanI jina pratimA ) ya. pAIA vya. parbata, vya. kAnhA, vya. sahasavIra, vya. uddayakaNuM. zrAvikA ka, zrA. raDhI, zrA. SoSI (khAkhI) vagere e judA judA graMthA lakhAvyA. (zrI prazasti sa Mgraha bhA0 2 prazasti na0 269, 272, 241) AbhU pAravADa AlU peAravADa-vikramanI teramI sadImAM sAMkhisaMha pAravADanA vaMzamAM paNa AbhU nAme pAravADa zrAvake thaye. te mAsaNamAM rahetA hatA, maladhAgacchanA zrAvaka ` hatA. mahAmAtya-vastupAla tejapAla temanA deohitra ( putrInA putra ) thatA hatA. (-praka0 38, pR0 375) zeTha allakA za ame pahelAM (-praka0 31, pR0 72, 50 36, pR0 375) vaDagacchanI eka pradhAna paraMparAnA paTTadharAnAM nAmeA tathA te paikInA kAI kAInI phUMkI jIvanayAdI ApI che. temAM vizeSa A pramANe jANavuM. 35 A0 udyotanasarisa0 994. 36 AsadevasUri te vaDagacchanA mUkhya gacchanAyaka hatA. 37 A. ajitadevasUri, 38 A0 AnaMdasUri. 39 saiddhAntikaziromaNi gacchanAnAyaka A. nemicaMdrasUri saM0 1169, tathA temanA guru bhrAtA A jinaca'drasUri. 40 A. AmradevasUri A. caMdrasUri. 41 A. haribhadra, A. vijayasenasUri. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri 3pa7 ( 41 Aya nemicaMdrasUri, paMyazedevagaNi, paM0 guNakaragaNi paMpArzvagaNi vagere. 42 A0 nemicaMdrasUrinA gurubhrAtA temaja paTTadhara A yadevasUri. A sUriparaMparAnA 39 mA A0 jinacaMdrasUri dhoLakAnA jinacaityamAM rahetA hatA. te sImaMdharasvAmInuM varNana karatA hatA. 40 A0 AmradevasUri-te zuddha graMtha banAvanArA hatA. (-upadezamALA-prazasti ) kara (1) A haribhadrasUri-te zIghrakavi hatA, te tathA (2) A0 vijayasenasUri (3) A0 nemicaMdra, te A0 AmradevanA paTTadhare hatA. 40 A0 Abhradeva--te vaDagacchanA hatA. prAkRtamaNi jevA hatA. guru ane jJAna pratye atyaMta bhaktivALA hatA. temaNe ga7nAyaka 39 mA ATha nemicaMdrasUrinI AjJAthI pitAne ziSyanA AgrahathI, temaja suthAvaka udyotananI vinaMtithI saM. 1190 mAM rAjA siddharAja jayasiMhanA rAjyamAM dhavalakapura (dhoLakA)mAM zeTha yazonAganI vasatimAM rahI prAraMbha karI, 9 mahine achutAnI vasatimAM rahI siddhAtikaziromaNi 38 mA gacchanAyaka A0 nemacaMdrasUrie banAvela "prAkRta AkhyAnamaNikeza gA0 54nI vRtti "adhikAra-41 graM0 14000" banAvI. jemAM temanA apramatta ziSyo (1) paM. nemicaMdragaNi (2) paM0 guNAkaragaNi ane (3) paM. pArtha devagaNie lekhana, saMzodhana tathA zuddhividhAnamAM meTI madada karI hatI. 41 A0 nemicaMdrasUri-te 40 A0 AmradevasUrinA ziSya hatA. je A. vijayasenasUri vaDe pratibaMdhita hatA. temaNe aNuM tanAha cariya" banAvyuM. temaNe A vijayasenasUrinI pATe A samaMtabhadrane sthApyA. A0 yazaideva ane A samatabhadra aNutanAha cariyuM zeDyuM. (Agama prabhAkara pU. puNyavijayajI ma. sampAdita banArasanI prAkRta TekaTa sosAyaTIthI prakAzita AkhyAnamaNikAza pR. 36970, prastAvanA pR0 1, 6) Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraparAne itihAsa-bhAga ko [ prakaraNa A sUrivaMza sAthe zeTha alakanA vaMzajonA sabadha che. tethI zarUmAM A sUrivaMza batAvI have zeTha allakanA vaMza batAvIe chIe. 318 1 zeTha alaka-te asalamAM mevADanA mArAvalI(mAvalI)neA vatanI hatA. tyAMnA nagarazeTha hatA. je kAI kAraNe ekAeka peAtAnuM gAma, jamIna ane makAna cheDI, AbhUgirinI taLATInAM kAzahRda gAmamAM AvI vasyA. teNe kAzada gAmamAM dharmapremI jainAne dharmArAdhana karavA mATe maMdira, upAzraya, vigere dharmAMsthAne banAvyAM. teNe jinAlayamAM nityapUjA, tIthaeNyAtrA, graMthalekhana, AcAya vigere paDhavIe, bhAgavatI dIkSA vigere dharmakAryamAM peAtAnu dhana vAparI dharmamaya jIvana gAlyuM. (zrleA. 15, 16, 17) ra. sinAga-te dekhAvaDA, sadAcArI, RddhisiddhivALA, hatA. para tu ekAeka nidhana banI gayA. AthI te kAzadathI nIkaLI, dhoLakAmAM AvI vasyA. sau kAI tyAM tene "siddha" nAmathI khelavatA hatA. teNe ( sa MbhavataH-A. jinacaMdranA upadezathI ) dhoLakAnA mADha-caityamAM bhagavAna sIma dharasvAmInI vizALa, bhavya ane manAhara jinapratimA " bharAvI, pratiSThA karAvI. tene vRddhAvasthAmAM udyotana nAme putra thayA. (zrlAka, 18, 19, 20, 21) 3. udyotana-te tyAgI, bheAgI, devagurudharmanA premI, jainadhama mAM atyaMtarAgavALe, ane satyavAdI hatA. (bleka-21) * 66 tenI vinaMtithI vaDagucchanA 40 mA A0 AdevasUrie sa0 1190mAM siddharAja jayasiMhanA rAjyamAM dhavalakanagara (dhAlakA)mAM zeTha yaze!nAga tathA zrI azrutAnI vasatimAM rahI, 9 mahinAmAM "AkhyAnamaNikAza" gA. 54nI vRtti g0 14000" manAvI hatI. (vi.sa. 2018mAM AgamaprabhAkara pUrva puNyavijayajI mahArAja sampAdita, banArasanI prAkRtaTrekaTa sAsAyaTI prakAzita AkhyAnamaNi kAzanI vRtti-pR0 329, 370 tathA prastAvanA pR0 1, 6, 7) noMdha :- zeTha pUrNa deva pAravADa"nA zeTha dhINAke ane meATAe saM. 1296mAM caitra vada 10 A vRttinI prata lakhAvI hatI. (praka0 45, pR0 360) Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri zeTha pUrNadeva pioravADane vaza (1) zeTha pUrNadeva-te pioravADa jaina hatuM. tenuM bIjuM nAma pUrNasiMha paNa maLe che. tene 1 salakSaNa 2 varadeva ane 3 jinadeva, ema traNa putro hatA. jinadeve dIkSA lIdhI. te 44mA A0 jagacaMdrasUri thayA. (2) varadeva-tene "vahAlabAI" patnI hatI tathA (1) sADhala, (2) siMha ane (3) vajasiMha nAme traNa putro tathA sahajU nAme putrI hatI. 3) sADhala-tene rANa" nAme patnI hatI. tathA (1) dhINuka (2) kSemasiMha (3) bhImasiMha (4) devasiMha ane (5) mahaNasiMha ema pAMca putro hatA. temAMnA kSemasiMha ane devasiMha vairAgyavRttivALA hatA. te paikInA kSemasiMhe pote meTA chatAM paNa nAnA devasiMhanI dIkSA bAda dIkSA lIdhI. ane te A0 jagacaMdrasUrinA ziSya A0 vijayacaMdrasUrinA ziSya A kSemakIrtisUri tarIke prasiddha thayA. (praka. 44, pR. 13) 1. zeTha pUrNadeva piravADa-tenA pUrvajono paricaya maLato nathI. "piravADa paricayamAM lakhyuM che ke vi. saM. 994mAM zrImAlanagaramAM rAjAne maMtrI jasavIra poravADa hato. te A0 nemisUrinA upadezathI jaina banyo. tene 50 strIo hatI. teNe ekavAra "dhumADA baMdha" gAma jamaNa ApyuM. tyAre teNe "chAzamAM 72 maNa jIrUM" nAkhyuM hatuM. A uparathI jayaNanI bIjI vastuonAM bhApane khyAla Avaze. tenA vaMzaje eka pachI eka "rAjAnA pradhAna" banyA hatA. tenA vaMzamAM pUraNudeva paravADa thaye. te kaheto hato. ( kAmadAra banyA hatA.) zeTha pUraNadeva vi. saM. 1142mAM bhIlaDI nagaramAM jaI vasyA. tyAra pachI te kApare gAma gayo. ane tyAMthI te "jhAkhela gAma" AvI va . " (-vahIvaMcAnI vahInA AdhAre) noMdha:-A. vijaya vallabhasUrinA praziSya paMca prakAzavijaya gaNi jhAkhela gAmanA che. temanI hAtha noMdhapothInA AdhAre A lakhANuM karyuM che. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 1 nAnA devasiMha vairAgyavRttivALA hatA. temaNe A jagacaMdrasUri pAse dIkSA lIdhI (pra. 44 pR. 3, 13, pra. 45 pR0 279) ane temanA para A0 devendrasUri thayA. eTale ke A0 jagacaMdrasUri ane A0 devedrasUri bane paravADajJAtinA hatA. saMsArI pakSe kAkA-bhatrijA" thatA hatA. saMyamI avasthAmAM guru-ziSya hatA. ane gacchanA ItihAsamAM tapagacchanA paTTadhare hatA. (4) dhINuka-tene (1) kaDavI (2) padmazrI ane (3) rAmA ema traNa patnIo hatI. tene pahelI patnI kaDavIthI meDhA, ane bIjI patnI padmazrIthI pAsacaMda nAme putra thayA. zeTha dhINuMke saM0 1296nA citra vadi 10 ne semavAre A0 devendrarinA upadezathI "uttarajhayaNasutta ladhuvRtti" nAme graMtha lakhAvyuM. saM0 1301 A. su. 15nA roja "anuga dAra suttanI vividha prate lakhAvI.? moDhA tathA pAsacaMda moDhAe gurudeva Ai devendrasUrinA upadezathI Ava AmradevasUrikRta "AkhyAnamaNikAzavRtti" lakhAvI. 1. saM. 135 aSADa suda-6nA roja khaDAyatAjJAtimAM vanadevanI lAchInA putra dhINake bha0 AdIzvara tathA bhava nemanAthanI pratimAonI pratiSThA karAvI. (A) buddhisAgarasUri saMgRhIta jaina dhAtu pratimA lekha saMgraha bhAga 1 pR. 246, iti praka. 4pa, pR. 299) A dhINuka uparyukta dhINAka piravADathI judo jaNAya che. 2. khuzI thavA jevuM che ke Agama prabhAkara pUjyazrI pUNyavijyajI mahArAje vi. saM. 2018mAM banArasanI prAkRta graMtha pariSada pAse pUra A nemicaMdrasUrino saTika AkhyAnamaNikeza caM. 14000 prakAzita karAvyA che. teo A viSayanA navA vidyArthIone taiyAra kare che. temanA vidyArthI zrI amRtalAla mohanalAla bhojaka paM. aMbAlAla premacaMda zAstrIne laIne eka divase bapore amArI pAse amadAvAdamAM ujamaphaInI dharmazALAe AvyA. temane zeTha dhINuka poravADa vigerene ItihAsa jANa hato. ame tene amArI jaina paraMtu iti- bhA. 3 praka46nI taiyAra karelI Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM | Ai zrI devendrasUri 361 pa pAsagaMda-te dhaNAka ane padmazrIne putra hato. moTe bhAge dhoLakAmAM rahete hato. (prAgvATa ItihAsa pR. 224-228) guNapAla-te pAsacaMdane putra hate. saM. 1299nA ca0 va0 10 somavAre vidyamAna hato. (jena sAhityadarzana zrI prazastisaMgraha bhAva 2, praza0 naM0 35" pR0 26. pra. naM. 75, pR. 51) zeTha pUnAne vaMza 1. zeTha pUne 2. vikramAditya-teNe "tivarImAM bha0 pArzvanAthanuM jinAlaya" banAvyuM. presakopI vAMcavA ApI, ane sAthosAtha jaNAvyuM ke-A jagacaMdrasUri, A devendrasUri, zeTha dhINuka te sau eka kuTuMbane paravADo che. pachI ame tene pUrNa deva poravADanI vaMzAvalI batAvI. ane tene te te prazastio jevA bhalAmaNa karI. zrIbhejake mArI sUcanA mujaba prayatna karI AkhyAnamaNikAzanI prastAvanAmAM ja te prazasti ApI, te vaMzano paricaya Apyo che. bIjI khuzI thavA jevI vAta e che ke-zrIbhejake mArI presakopI joI sAdhAraNa rIte jaNAvyuM hatuM. ke-zeTha pUrNa devanuM nAma pUrNasiMha haze. ame kahyuM, tame tapAsa karajo huM paNa vadhu tapAsa karIza. te bemAMthI eka sAcuM che ke-banne sAcA che ! mane je AdhAra maLaze te nAma ItihAsamAM Avaze. paraMtu zrI bhejake ukata prazastimAM zeTha pUrNadeva nAma ja batAvyuM che. hasavA jevI vAta che ke-bhojaka hoya te "vAstavika vAdI" hoya ane pU. Agama prabhAkarano vidyAthI. eTale kharekhara vidagya maryAdAno pakSapAtI ja hoya. chatAM zrIbhojake potAnI prastAvanAmAM uparanI ghaTanA ke amuka ItihAsamAMthI mane A vastu maLI che, evuM batAvavA udAratA dAkhavI nathI. have teo mudeva pAsethI e udAratAne jarUra zIkhe ke bIjAnI pAsethI ke bIjAnA sAhityamAMthI kiMmati vastu saraLatAthI meLavI zake astu! 1. caMdrAvatInA rAjA dhArAvarSanA rAjyane adhikArIo zeTha pUnA, AzA vageree thArApadragacchanA A cakezvarasUri, Ava paramAnaMdasUri ane A yaza-prabhasUrinA upadezathI vi. saM. 1221 je. sula 9 zukravAre caMdrAvatImAM "nAyAdhamma kahA" ane "ratnacUDa kathA" lakhAvI. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 3. mAladeva--teNe zatruMjaya tIrtha ane giranAra vagere tIrthonA charI pALatA yAtrA kADhayA hatA. * 4. vayarasiMha-tene dhavalA nAme patnI hatI. tenAthI tene 1 harapati, 2. vayara, 3. karmasiMha ane 4 rAmacaMdra ema cAra putra thayA. 5. harapati-tene hemAde ane nAmalade nAme patnIo hatI. harapati tathA zANarAje saM. 1509 nA mAha sudi 5 nA roja khaMbhAtamAM bha0 vimalanAthanuM jinAlaya baMdhAvyuM. zeTha harapatie saM. 1442 nA dukALamAM janatAne anAjapANu, kapaDAM vagere ApI moTI madada karI. saM. 1849mAM tapagacchanI vRddhaSALanA 56 mA A0 jayatilakasUrinA upadezathI "giranAra tIrthamAM bha0 nemanAthanA jinAlayane jIrNoddhAra" karA, temaja zatruMjaya tIrtha, giranAra tIrtha vagerenA charI pALatA yAtrAsaMghe kADhayA, saM. 14para mAM khaMbhAtamAM tapAgacchIya vRddhapilALanA A0 jayatilakasUrinA hAthe upA0 "ratnasiMha"ne AcAryapada ane sAdhvI "ratnacUlAne mahattarApada apAvyuM. (-praka44 pR0 18) zeTha harapati ane nAmaladevIne "cha putra" hatA. 6. sajajanasiMha-tene "kautakade" nAme patnI hatI. 7. saM. zANarAja-tene amadAvAdano bAdazAha ahamadazAha bAdazAha bahu mAnato hato (praka. 44 pR. 208) saM. zArAje pitAnI bena karamadevInA kalyANa mATe bha0 kaSabhadevane jinaprAsAda baMdhAvyuM. temAM bha0 RSabhadevanI 125 maNanI pratimA bharAvIne padharAvI. teNe sAte kSetramAM ghaNuM dhana vAparyuM. mevADanA DuMgarapuramAM ghIyAvihAra nAme jinAlaya baMdhAvyuM. (-zilAlekhanA AdhAre) saM. zANarAje saM. 1509 mahA sudi pa ne roja khaMbhAtamAM Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri bha0 ratnasiMhasUrinA hAthe "bhagavAna vimalanAthane jinaprasAda ane bIjI jina pratimAonI pratiSThA karAvI. (-pra. 44 pR. 17) teNe saM. 1552 mAM zatruMjaya tIrthane charI pALate yAtrA saMgha kADhayo. A saMghamAM sAthe "7 jinAlaye hatAM." teNe zatruMjaya tIrthamAM vRddha tapAgacchanA pa7mA A0 ratnasiMhasUrinI ane sAdhvI ratnasUlA mahattAnI "caraNapAdukAonI pratiSThA karAvI. (-pra44 pR0 18) zeTha AjaDa zAha piravADane vaza- 1. zeTha AjaDa zAha-te pioravADa jJAtino hate. "pisInA nagara"no vatanI hatA. te bahu yazasvI, dhanasaMpanna, guNavALe ane dharmAtmA hatuM. tene be putro hatA. 1. hApA ane 2. sevA (zrIpAla) A baMne putra paNa dharmapremI hatA. saMbhava che ke A putre athavA tenA pitA paikI kaI ekanuM bIjuM nAma narapati paNa hoya. narapati rAjyane mATe maMtrI hatA, ane tenI preraNAthI rAjAe bha0 mahAvIrasvAmInuM maMdira "javihAra" baMdhAvyuM. 2. hApA-tene 1 devasiMha, ra. vijayasiMha, 3. kalAsiMha ane 4 kamasiMha ema cAra putro hatA. te paikI kelAsiMha bahu buddhizALI hato. te yazasvI paNa hatuM. saM. 1355 mAM te meTa maMtrI banyA hatA. meTA 3. devasiMhane (4) sAmaMtasiMha nAme putra hato ane nAnA karmasiMhane 1 depAla, 2 naDAka, ane 3 bhImasiMha ema traNa putra hatA. 3. vijayasiMha--te pisInAmAM meTA nagarazeTha hatA, dharmAtmA hatuM. tene "chADu" nAme dharmapatnI hatI, je atyaMta rUpALI hatI. tene 1 harideva, 2 sahadeva ane 3 gepALa nAme putro hatA. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 4. gopALa-te saumAM caDiyAto guNavAna hatuM. te pisInAnA rAjA sAhaNa ane te pachInA roja sAyara e baMnene bahu mAnItuM hatuM. te mATe dAnezvarI, popakArI ane mATe satyavAdI hato. tene suzIlA, kalyANakArI ane dharmakriyAmAM tatpara "ahivadevI" nAme patnI hatI. te bannene 1 ajuna (patnIH bhalI) 2 samara (patnIH zRMgAradevI), 3 pAlDaNa (patnIH puI) ema traNa putra hatA. te paikI samara bahu buddhizALI hatuM, ane pAhiNa bahu puNyazALI hate. viThyApahAra tItha-tapagacchanA 49 mA A0 devasuMdarasUrinA paTTadhara 50 mA A0 semasuMdarasUri e samaye zAsanane uddhAra karavAmAM gautamasvAmI jevA manAtA hatA, te pisIna mAM padhAryA. temanA upadezathI zeTha gopAle pitAnA AtmakalyANa mATe bhagavAna pArzvanAthane be maMDapavALe jinaprAsAda baMdhAvyuM, tenI patnI ahiradevI ane putroe saM. 1477 mAM A0 somasuMdarasUrinA hAthe bhava pArzvanAthanI pratiSThA karAvI. A maMdirane prAraMbha thayA pachI tyAM agnibhaya Avyo, paNa te zAMta thaI gaye hato. AthI saue A tIrthanuM nAma "vizrApahAra pArzvanAtha" rAkhyuM. rAjA sAyare A maMdiranI pUjAnA kharca mATe "eka vADI" bheTa ApI. te rAjAnA pUrvajoe ahIM "bha0 mahAvIrasvAmInuM maMdira" baMdhAvyuM hatuM, temAM rAjA sAyare lAkaDAnA be maMDape banAvyA. zeTha gopALa tathA tenA putrae ghaNI jinapratimAonI pratiSThA karAvI. meTAM dAna, saMghapUjA, giranAratIrthane charI pALato yAtrA saMgha vagere zubha kAryo karIne saMghapati pada prApta karyuM. bha0 semasuMdarasUrinA ziSya paM. cAritraratna gaNivare A jinaprAsAdanI 28 lekavALI "prazasti banAvI ane tene sUtradhAra varaNake utkIrNa karI. (-jena satya prakAza, ka. 170, 171 pR. 40, 74 jaina iti praka50) Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A zrI devendrasUri 365 5. ajuna-te guNa ane lakSmInuM maMdira hatuM. tene "bhalI" nAme patnI hatI. tene 1 puNyapAla ane 2 sadhara ema be putro hatA. te baMne vinayI ane guNavALA hatA. teNe saM0 1491 nA mAgazara vada 4ne ravivAre puSyAmAM bha0 semasuMdarasUri pAse pasInAmAM bha0 SamadevanI pratimA"nI pratiSThA karAvI. zeTha taDamala piravADano vaMza 1. zeTha taDamala-te jJAtie piravADa hate. saMpanna hato, tene 1 lAkhA ane 2 jayatA ema be putro hatA. moTA lAkhAne 1 kaDa, 2 hIre, 3 vayara ema traNa putro hatA. 2. jayatA-tene "maMjU" nAme patnI hatI. te guNavALI hatI. tene mUlu nAme putra hatA. 3. mUla-te daDha samakitI hatuM. tene "varamAdevI"nAme zIlavatI patnI hatI. tene 1 mAru ane 2 mAMDa ema be putro hatA. mArune ati guNavALI "lAchu" nAme patnI hatI tathA 1 jayasiMha ane 2 lapAka ema be puNyazALI putra hatA. 4. mAMDaNa-te mATe vepArI ane puNyazALI hatA. tene atyaMta guNavALI mANekadevI nAme patnI hatI. tene 1 jahe, 2 khete, 3 ravi ane 4 iMdra ema cAra puNyazALI putra hatA. zeTha mAMDaNe tapAgacchanA 50mA bhAve semasuMdarasUrinA upadezathI saM. 1481 mAM pisInAnA bha0 pArzvanAthanA jinAlayamAM eka devakulikA" banAvI, temAM saM. 1481 mAM ja te AcAryadevanA hAthe "bha0 zAntinAthanI pratimA"nI pratiSThA karAvI. - A prazastimAM 11 kaleka che. (jaina satyaprakAza ka. 170, 171, pR. 76, 77) daMDanAyaka zAha kAluzAha piravADa- te raNathaMbheranA zA. pratApasiMha poravADa ane tenI suzIlA bhAryA yazomatIne putra hato. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa - zA. pratApasiMha jamInadAra hato. ane te jAlyadvAragacchanA ke rAjagacchanA A0 hariprabhasUrinA bhakta hatA. (praka. 35, pR. 23, 25, 54) dhIme dhIme te mATe prajAmAnya, rAjamAnya, jamInadAra banyuM. tene putra kAluzAha niDara, sAhasI ane sauthI meTe satyavAdI hato. eka divase raNathaMbheranA rANuM hamIranA eka azvArohI sainIke pitAnA ghaDAone kAluzAhanA khetaramAM laI jaI tyAMne "lIle pAka" khavarAvyuM. kAluzAhanA khetaranA rakhavAle te sainikane mArI piTI, bahAra kADhI mUkyo. temaja kAluzAhe paNa te sevakane khUba mAryo. ane tenA gheDAne pakaDI, pitAnI gheDAhAramAM bAMdhI rAkhyo. rANa hamIre tene rAjasabhAmAM belAvI kebI banI, A ghaTanAno javAba mAM. kAluzAha be "rAjA prajAne rakSaka heya. temaja khetIne rAjakara maLe to, enI paNa rakSA ja kare, rAjA e mUkhe na hAya ke, taiyAra melano vinAza karanArane sArA mAne, rAjA rakSaka thavAne badale AvI bhakSaka nItine akhatyAra kare che, te rAjA rAjyapadane ayogya" gaNAya che, te prajAne vizvAsa gumAve che, prajAnI "hAya" lenAranI jagatamAM niMdA thAya che. ane te parabhavamAM paNa tiraskAra pAme che. rANe hamIra kAluzAhane A niDaratAvALe khulAza sAMbhaLI zAnta banI, tenA upara prasanna thayA ane te azvasevakone have pachI AvI bhUla na karavAne takedArI karI. rANAe kAlUzAhane "senAdhipati pada" ApI, dhIme dhIme mahAsenAdhipati "-daMDanAyaka banAvyuM. rANAe allAuddIna khIlajI (sane 1298 thI 1316)nA eka musalamAna darabArIne zaraNa ApyuM. AthI alAuddIna krodhe bharAye. dilhInA bAdazAha allAuddIne A bAnAthI vi. saM. 13pa6 sane 1298 mAM pitAnA senAdhipati ugalakhAM ane nasaratakhAnane moTI senA ApI, hamIrarANAnA raNathaMbherane jItavA mATe mokalyA. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A zrI devendrasUri 367 daMDanAyake kAluzAhe ugalakhAMne mArI, vijaya meLavyeA. AthI allAuddIna peAte ja vi. sa0 1358 sane 1301mAM senA laI raNathaMbhAra laDavA AvyA. eka varSa sudhI yuddha cAlyuM. dhIme dhIme rANA hamIranA caddhAe maravA lAgyA. aMte rANA hamIra daMDanAyaka kAlUzAha ane sAthenA zUravIrA " kezirayA " karI, jhauhara karI, laDavA nIkaLI paDayA. AkhA divasa bhayaMkara yuddha cAlyuM. jemAM rANA tathA daMDanAyaka kAlUzAha vagere marAyA. ane raNathaMbhArane kille musalamAnonA hAthamAM gayA. hamIrahas-raNatha bheAranA rANA hamIre musalamAnane paNa zaraNu ApI, je mAnavatA batAvI che. tethI ja leAkeAmAM humIrahAnI kahevata amara banI che. (prAgdhATa itihAsa khaMDa 3 jo . 47 thI 499) zeTha abhayasiha pAravADanA vaza 1. zeTha abhayasiMha-te pAravADajJAtinA hatA. 2. siha 3. sAmisa hu 4. pata--tene " pAlheNade" nAme patnI hatI. 5. matrI dhanarAja--te dilhInA bAdazAha alAuddIna khIlajI nA mAnItA, mAMDavagaDha ( mALavA )nA sUbA bIjA mahamudanA vizvAsapAtra, prItipAtra mahAmAtya hatA. ane " raNathaMbhoranA zAsakamaMtrI " hateA. tene " dharamiNI ane vADuM " nAme e patnIe hatI, tathA 1 siMha ane 2 zrIpati ema be putra hatA. tapAgacchanI vRddhapeASALanA (57) A. ratnasiMhasUrinA te samakitadhArI zrAvaka hateA. ( -praka0 44, pR. 18) "" ratha bhAranA maMtrI dhanarAje cha'rI pALatA yAtrAsaMgha kADho, jemAM 57 mA A. ratnasi'hasUrinA paTTadhara A0 dharmaratna sAthe hatA. te AmUnI yAtrA karIne cittoDa gayA, tyAre tyAMnA sAMgA rANAe temanuM bahumAna karyuM hatu. AcAryazrIe dezI tAlAzAhane bhaviSya Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa vANI uccArI hatI ke, "tAro putra deTa karbhAzAha zatruMjayatIrthane seLa uddhAra karAvaze." (-praka. 44, pR. 21, 34.) kRSNarSigacachanA A0 jayasiMhe saM. 1453 mAM maMtrI dhanarAjanI vinaMtithI "dhanarAja prabedhamAlA" banAvI. (praka. 43 pR. 7pa7) 6. siMha-te rAjamAnya hato. teNe saM. 1528nA mAha vadi 5 nA roja allAuddIna khIlajInA rAjyamAM vaidyaka saMbaMdhI vaidyanibaMdha umeSa" (saM. 1123) banAvyo. (-jaina satyaprakAza, ke 217, 227) vIsalazAha ezavAlane vaMza 1. vIsalazAha-te ezavALajJAtine hate. tene khImAde" nAme patnI hatI. e zrI khImAdee A0 semasuMdarasUrinA upade. zathI saghaLA dezanA jenene "sAkaranI lahANI" karI. (upadeza taraMgiNI-taraMga bIjo) 2. dede-dedAzAha mATe juo. (praka. 4pa, pR. 312 thI 314) 3. dhanapAla-te "karNAvatImAM" AvIne vasyo. tene 1 sAMgaNa, 2 goda, 3 samare ane 4 cA ema cAra putro hatA. 4. cA -teNe "AzApallI"mAM jina prAsAda karAvyuM. tene pahelI patnI "lADI"thI 1 vIjaDa, 2 sAmala, ane 3 pUno ema traNa putro thayA, jyAre bIjI patnI "muktA"thI 4 guNarAja, 5 AMbAka, 6 lIMbAka ane 7 jayatA nAme cAra putro thayA. AMbAke A devasuMdarasUrinA upadezathI vairAgya pAmI, A0 semasuMdarasUri pAse dIkSA lIdhI. ane saM0 146pamAM Ave munisuMdarasUrinA hAthe upAdhyAyapada prApta karyuM. te AMbAkane manAka nAme putra hate. saMbhava che ke AMbAkanuM bIjuM (hulAmaNAnuM) nAma nAnAka paNa hoya. ane temanuM sAdhupaNAnuM nAma "paM. nAnAratnagaNi" temaja paM. nAdira-gaNi hoya! Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri 5. guNarAja-te amadAvAdanA bAdazAha ahamadazAhane mAnItuM hatuM, (praka. 44 pR0 ra08) teNe zatruMjaya, mahuvA, prabhAsapATaNa, giranAra, sopArA, jIrApallI, AbU vagere vividha tIrthone charI pALatA yAtrA saMgha kADhI yAtrA karI. teNe saM. 1448nA dukALamAM dAnazALAo sthApanA karI. ghaNA manuSyone rakSaNa ApyuM. tenA nAnA bhAI nAnAka (AMbAke) A0 somasuMdarasUri pAse dIkSA lIdhI. saMbhava che ke tenuM nAma paM. baMdiratnamaNi heya. (praka5) saM0 guNarAje saM. 1477mAM bAdazAhanuM pharamAna meLavI, A semasuMdarasUrinI adhyakSatAmAM zatruMjaya tIrthane charI pALate mATeyAtrAsaMgha kADhaye. tyAre zatruMjaya, mahuvA, prabhAsapATaNa. giranAra vagerenI yAtrA karI, mahuvAmAM "upADa jinasuMdara"ne AcAryapada apAvyuM. tathA amadAvAdamAM ghaNu kedIone choDAvyA. A hemacaMdrasUrine gUrjarezvara kumArapAla jevo bhakta hato, A0 semasuMdarasUrine saM0 guNarAja te ja bhakta hato. te saM. 1485 pahelAM maraNa pAmyuM. tene gaMgA nAme patnI hatI. tene 1 gaja, 2 mahIja, 3 bAlu, 4 malu, ane pa Izvara e nAme putra hatA. zeThe mokalarANunI rajA meLavI, "cittoDa para kIrtistaMbha pAsenA bhagavAna mahAvIra svAmInA prAsAdane jIrNoddhAra" pitAnA putra bAlunI dekharekha nIce zarU karyo hate. 6. bAla-cittoDamAM rAjagacchanA A pradyumnasUrinA vijayano vijaya staMbha che. (praka. 35 pR. 17) tenI pAse bha0 mahAvIra svAmIne prAsAda che. saM. guNarAje mekalarANAthI sanmAna pAmIne e staMbha tathA prAsAdane jIrNoddhAra karAvyuM ane te kAma bAlunI dekharekha nIce zarU karyuM, bAla cittoDamAM raheto hato. jinaprAsAda taiyAra thaye, eTale e pAMce bhAIoe visaM. 1485mAM tapAgacchanA 50mA A0 semasuMdarasUrinA hAthe Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa cittoDamAM te jinaprAsAdanI tathA" bhagavAna mahAvIra svAmI vagere jinapratimAonI tapAgacchanA 5hmA A0 semasuMdarasUrinA hAthe pratiSThA karAvI, ane temAM bIjI 4 derI banAvI tenI paNa temanA ja hAthe pratiSThA karAvI. (saM. 152450 pratiSThAmANikRta "samasaubhAgyamahAkAvya") jaina itihAsa praka. 34, pR. 589 604, praka. 32, pR0 506, praka. 35, pR. 17, praka. 44, pR. 34, praka. 50 A0 semasuMdarasUri) bIje maMtrI guNarAja - te kezava piravADa ane tenI bhAryA dematIne putra hatA. tene rUpaNa" nAme bhAryA hatI. tathA pAsavIra nAme putra hatA. teNe pitAnA parivArane sAthe rAkhI saM. 1514 mahA sudi rane semavAre tapAgacchanI vRddha piSALanA 58mA bhaya jJAnakalazasUrinA upATa caraNakIrtinA ziSya paM. vijayasamudraguNine kalpasUtra vahorAvyuM hatuM. ( zrI prazista saMgraha bA. raje, praza0 naM. 75 praka. 44 pR. 25, 34) sarahaDiyA saMH mAMDaNa piravADanevaMza- 1 mAMDaNa te sarahaDiyA gotrane piravADa jena hatA, tenuM bIjuM nAma sAMgaNa paNa maLe che te nAdiyAgAmamAM raheto hato, saMpanna, dharmapremI zrAvaka hato. tene (1) kurapAla ane (2) nIMbe ema be putra hatA. - 2-0 kurapAla saM0 nIbo-te nAdiyAmAM rahetA hatA. baMne bhAIo dharmapremI hatA. teoe saM0 1465nA phAgaNa sudi. 1nA roja pAMDavADAmAM meTA jinaprAsAdane "jIrNoddhAra karAvyuM. teo saMghapati paNa banyA. saM0 kurapAlane "kAmalade" nAme patnI hatI. tenuM bIjuM nAma "kapUradevI" paNa hatuM. ane tene 1 samarathamala, 2 saM0 rane, ane 3 saM. dharaNa (dhanno) ema traNa putro hatA. saM. samarathane vadhu paricaya maLato nathI. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A. zrI devendrasUri 31 3, 3A-sa' ratnA sa dhaNu-sa0 ratnAne " ratnadevI " nAme patnI hatI. tathA (1) lAkhA, (2) saM0 salakhaNa (3) sa. manajI (4) sa'0 seAnA ane (5) saM. sAliga ema pAMca putra hatA. 3Bsa dharaNAnuM bIju nAma dhannAzAha pAADa hatuM. tene "dharaNAde ( dhAralade )" nAme patnI hatI. ane (1) jAkhA (jAnA) temaja (2) jAvaDa nAme putra hatA. sa dharaNe sa0 1495mAM zatru Mjaya tIrthanA mATe yAtrAsa Mgha kADhayA, te sa MghamAM bAdazAha tathA maMtrIe! sAthe hatA, tyAre tenI uMmara mAtra 21 varSanI hatI. ane tenI patnInI uMmara mAtra 18 varSanI hatI. baMne jaNAe tyAM 'ceAthu` zIyala vrata svIkArI, saMghapatinI IndramAlA paherI hatI. ' "" ( vividha gacchIya paTTA. sa0, vIravaMzAvalI pR0 125) 3-saM0 ratna ane sa0 dhaNu e baMne bhAI A nAMkriyAmAM rahetA hatA. mAMDavagaDhanA husaMgazAha-madazAhanA zAhajAdo gajanIkhAM rIsAI ne nAMDhiyA (zirohI rAjya)mAM AvyA. tyAre baMne bhAI ee tene samajAvI, zAnta pADI, 3 lAkha rUpIyA ApI, bAdazAha pAse meAkalyA. AthI bAdazAhe khuza thaI A khanne bhAione mAMDavagaDha beolAvyA. paraMtu gajanIkhAM bAdazAha thayA. tyAre te dhananA leAbhathI anne bhAI e upara nArAja thayA. ane teone 1 lAkha rUpIyAnA daMDa karyo, AthI banne bhAI e tyAMthI nAsI AvyA, tee! " nAMDhiyA " na jatAM, rANA kuMbhAnA AgrahathI "dhANerAva" gAma jaIne vasyA. tIthaeN-mAravADa ane mevADanI marce lAMbe pahADa viratArelA che. tenI mane khAjue jainAe zAntidhAmA ubhAM karyAM che.-- ghaNAM jainatIrthAM sthApita karyAM che. e pahADanI pazcime (1) mUchALA mahAvIra ane (2) rANakapura tIrtha manAvyAM che. mUchALAmahAvIra teA prAcIna jaina tIdhAma che. (--pra. pR > mevADanA rANAe mUchALAmahAvIra tIrtha pAse ghANerAva nAme Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37ra jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa nagara vasAvyuM. e ghANerAvamAM Aje paNa jaina zvetAMbara savAlapioravADenAM 400 ghara che ane 11 zvetAMbara jinAlaye vidyamAna che. ghArAva navuM vasyuM, te pachI dhIme dhIme vikAsa pAmavA lAgyuM. saM0 rana ane saMdu dharaNu e nagaramAM AvIne vasyA, ane teoe pitAnA kuTuMbane nAdiyAthI lAvIne ahIM kAyamI vasavATa karyo. baMne bhAIo mULathI dharmapremI hatA. nA bhAI saM. dharaNuzAha paramahaMta hato. te cittoDanA rANuM kuMbhAjIne prItipAtra hato (praka. 44 pR34) teNe amadAvAdanA saM0 guNarAjanI madadathI bAdazAha ahamadazAhanuM pharamAna meLavI, zatruMjayatIrthane cha'rI pALA yAtrA saMgha kADhayo (praka. 44 pR. 208) ane ajArI, pIMDavADA, sAlera vagere sAta sthAnomAMnA jinAlayenA jIrNoddhAra karAvyA. navAM jinAlaye paNa banAvyAM. tathA navI jinapratimAonI pratiSThA paNa karAvI. AcAryapada, upAdhyAyapada, gaNipada tathA mahattarApada vagere padavIonA ane dIkSAnA moTA utsava paNa karyA. 3-saM. dharaNa-te eka vAra siddhapura pATaNa gayo. tyAM teNe rAjA siddharAja jayasiMhe baMdhAvela rAjavihAra che. tene evo jinaprAsAda baMdhAvavAnI bhAvanA udbhavI, evAmAM teNe eka divase svapnamAM nalinI gulamavimAna joyuM ane teNe te jinaprAsAda banAvavA nirNaya karyo. paNa A jinaprAsAda banAve, te kuzaLa zilpI paNa joIe ne? devage muMDArAnA pAka nAmanA eka salATane paNa evuM ja svapna AvyuM. AthI te salATa paNa Ave jinaprAsAda bAMdhavA cAhate hatA. saM. dharaNa ane salATa pAka baMne maLyA. baMnee "svapnAnusAra jinaprAsAda" banAvavAne nirNaya karyo. sUtradhAra depAke (depAe) jinaprAsAdane nakaze taiyAra karI saM. dharaNAnI sammati meLavI, e rItane rANakapuramAM gailokyadIpakanAmane traNa mALane 45 phUTa UMce caturmukha jina. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 373. pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri prAsAda banAvyuM. A prAsAdamAM cAre tarapha nAnAM derAsare che, ne cAre tarapha pharatI 72 derIo (devakulikA)vALI bhamatI che. jinAlayamAM 1444 thAMbhalA che, ane moTAM bheMyarAM paNa che. A rIte A maMdiranI mAMDaNuM ajoDa che. bhAratIya sthApatya - khUbInI vAta e che ke, manuSya game te daravAje ke derInA daravAje Ubho rahIne mULanAyaka caumukhajInAM darzana karI zake che. vacamAM kaI bhIMta ke thAMbhale naDatA nathI. prAcIna bhAratIya sthApatyanI A vizeSatA che. lAkyaprAsAda-taiyAra thaze. saM. dharaNAzAhe saM. 14996nA phAgaNa vadi pa nA tralokayaprAsAdamAM tapagacchanA 50mA A0 semasuMdarasUrinA hAthe te prAsAdanI tathA bha0 RSabhadeva vagere caumukha jinapratimAonI aMjanazalAkA ane pratiSThA karAvI. temaja A prasaMge maheka semadevane AcArya padavI apAvI. mUlaprAsAdanuM kAma 50 1498 phATa va0 10 sudhI cAlyuM saM. gharaNe saM. 1509 vai. zuda 2 sudhI pratiSThA karAvI. saM. ratnAnA vaMzajo Aje paNa ghANe rAvamAM che. teo dara sAla rAbetA mujaba phAgaNa vadi panA rejanI varSagAMTha ujavatA ane navI dhajA caDAvatA. te pachI temanA vaMzajoe saM. 1979mAM zaileyaprAsAdano jIrNoddhAra karAvI bhava kaSabhadevanI navA jinapratimAne mULanAyaka tarIke A. vijayadevasUrinA hAthe pratiSThA karAvI virAjamAna karI. A jinAlayane chello jIrNoddhAra tathA pratiSThA saM2009nA phAgaNa sudi 5 nA roja karavAmAM AvyuM. | (jena Itika praka. 50, rANakapuratIrtha) saM. dharaNAnI bIjI paraMparA A pramANe che. tene jAvaDa nAme putra hatA. jAvaDane "jasamAdevI" nAme patnI hatI, tathA vanAjI nAme putra hato. vanAjIne "va devI" nAme patnI tathA (1) AzapAla ane (2) guNapAla nAme putro hatA. eTale Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa saMva dharaNAnI bIjI nAnI paraMparAmAM (3) saM. dharaNa (4) saM. vanAjI (5) AzapAla ane guNapAla thayA. 4. saM. sAliga-te saM. ratnAne pAMcame putra hatuM. tene (1) sugaradevI ane (2) nAyakadevI patnIo hatI. pa. sa. sahasA-te mAMDavagaDhanA bAdazAha gyAsuddIna (saM. + + + + +)no prItipAtra hato, dhanADhaya hateA. mALavAne mATe dharmAdhikArI mahAmAtya hatuM. tene (1) saMsAdevI (2) anupamAdevI patnIo tathA (1)khImarAja ane (2) devarAja putra hatA. saM. 1554mAM sirohInA rAjA jagamAla (saM. 1540 thI 1580)ne rAjakALamAM AbUnA moTA zikhara-acalagaDhamAM pa3mA bha0 lakSmIsAgarasUri tathA A0 sumati suMdarasUrinA upadezathI rANu lAkhAnI rajA meLavI, pitAnuM nyAyasaMpanna dhana vAparavA caumukhanA derAsarane pAye nAkhe. bhavya caturmukhajinaprAsAda taiyAra thaye. AthI saM0 sahasA, pitAnI patnI mahaM. saMsArade, patnI anupamAde putre 1 khImarAja, 2 devarAja, pautre 1 jayamala, 2 manajI vagere parivArane laIne tathA A0 jayakamalasUri vagere charI pALatA caturvidha yAtrA saMgha sAthe ahIM AvyuM. teNe te maMdiramAM uttaranI gAdIe saM. 1566nA phAgaNa suda 10nA divase somavAre tapAgacchanI kamaLakaLazazAkhAnA A jayakamalasUrinA hAthe bha0 gaSabhadevanI pratimA bharAvI padharAvI. (-praka. 53) DuMgarapura ane kuMbhalamerunA jaina saMghe DuMgarapuranA "rAvala somadAsanA" maMtrI sAhAzAha vageree sa 0 1518nA vaizAkha sudi 4ne zanivAre ane saM. 15ranA vizAkha vadi ane zukravAre DuMgarapuramAM bha0 lakSmIsAgarasUrinA hAthe aMjanazalAkA karAvI. saM. sahasAe A aMjanazalAkAnI pratimAo lAvI, acalagaDhamAM 1. comukhIjina cAra pratimAo pittala ane senAnA mizraNathI banelI che. tenuM vajana 1444 maNanuM che. paNa darzake tene sAva senAnI mAne che. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 375 pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasari caumukhajInI bIjI traNa gAdIe virAjamAna karAvI. (-praka. 37, pR0 288) ane pote aMjanazalAkA karAvelI bIjI jinapratimAne chUTA chUTA sthAnamAM virAjamAna karI hatI. saM0 sahasAe acalagaDhanI pratiSThAmAM saMghabhakti karI, yAcakone khuza karyA, ane vividha rIte tIrtha prabhAvanA karI, jemAM 5 lAkha dravya vAparyuM. saM AzAdhare paNa ghaNe lAbha lIdhe. - acalagaDhamAM caumukhajInuM jinAlaya bAdazAhanA divAnanuM che. sAmAnya lakavAyakA che ke "te kuMbhejI pitAnA acalagaDhanA rAjamahelamAM besI caumukhajInAM darzana karato hate." saM. ratnAne ce putra (4) saM- sene nAme hate. te senAne (5) putra azAdhare A caumukhajInI pratiSThAne utsava karAvyuM hatuM. (-praka. 37, pR. 290) (guruguNaratnAkara kAvya : sargaH 3) vAlInA kulagurU bha0 mIyAcaMdajI saMva dharaNAzAhanA vaMzanA kulagurU che. tenI vahInA AdhAre saM0 sAMgaNa piravADanI vaMzAvalI nIce pramANe maLe che. (1) sAMgaNa piravADa. (2) kurapAla (bhA kAmaladevI.) (3) saM. dharaNuM (bha0 dhAraNadevI, caMdrAdevI.) (4) jAkhA (bhAjayavaMtI.) (5) guNarAja (bhA. guNavaMtI.) (6) vIramadeva (bhA. vIramatI.) (7) gamanAjI. (8) kAnajI (bhA. keDamadevI.) (9) paDyojI (bhA. (10) ratnA. (11) cAMpA. (12) udA. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa (13) bhA. (14) geDIdAsa. (15) gaMgArAma. - (16) harakhacaMda- zeTha dhannAzAha peravADanA vaMzanA zA. harakhacaMda gaMgArAma, nathamala mANekacaMda, caMdanamala ratnAjI, chaganalAla haMsAjI, nathamalajI navalAjI vagere hAla "ghANerAva"mAM rahe che. zA. khImarAja rAmajIno parivAra mevADanA "gUDA gAmamAM rahe che. ane kasturacaMda naMdarAyajI "kelavADAmAM rahe che, A bhAI harasAla guo phATa va0 ne roja rANakapura AvI, lakSadIpaka jinaprAsAda upara vArasadAra-hakadAra tarIke "dhvajA caDhAvatA hatA. ane pUjA bhaNAvatA hatA. (prAguvATa ItihAsa khaMDa 3 je pR. ra74, 275nuM vaMzavRkSa tathA jena Iti, vaMzavRkSa) (1) maMtrI yazavIra-zrImAlI jAloramAM zrImALI pAvIra nAme zrAvaka raheto hato. jenAM bIjA nAmo pArtha deva ane pArdhacandra paNa maLe che. te rAjA samarasiMha auhANa temaja udayasiMha cauhANa (saM. 1239 thI 1306)ne bhaMDArI hate. bhaMDArI pArdhavIrane 1 yazavIra ane 2-ajayapAla nAme be putra hatA, je mahAmAtyA hatA. maMtrI yazavIrane saM0 1221ne nIce pramANe zilAlekha maLe che. (-zrIjinavi0ne prAcIna jaina lekhasaMgraha bhA. 2 lekhAMkaH 352) jinAlaya - teNe saM. 1239nA vizAkha sudi 5 ne guruvAre jAleranA killAmAM bha0 kaSabhadevanuM derAsara baMdhAvyuM ane tene adbhuta nakazIvALa raMgamaMDapa banAvyuM, jene zilAlekha tenA pATaDA upara utkIrNa che. ' A vAdidevasUrinI 9mI paraMparAnA 44mA A0 rAmabhadra prabuddharahiNeyanATaka (aMka H 6) racyuM che, je te pratiSThAnA utsavaprasaMge te maMdiranA maMDapamAM bhajavAyuM hatuM. (-praka. 41 pR0 586) Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM | Ai zrI devendrasUri 377 maMtrI yazavIre saM. 124ramAM "rAjA samarasiMha cauhANa" (saM. 1239 thI 1262)nI AjJAthI kumAravihArane samuddhAra karAvyuM. saM. 125damAM teraNa, dhvajAdaMDa caDAvyA. saM. 1268mAM A rAmabhadra (bIjA)ne hAthe raMgamaMDapa upara suvarNakaLaza caDAvyo. (jAleranA lekhe leTa naM. 3para, -praka. 41 pR. 591) 2-maMtrI yazavIra zrImAlI jAheramAM zrImAlI cazadeva nAme vyApArI hatA. te rAjagacchanA 10mA A0 caMdrasUrinA paTTadhara Aga pUrNacaMdrasUrine bhakta hatA. tene 1 yazavIra 2 yazarAja ane 3 jagadhara ema traNa putro hatA. (-praka. 35, pR. 26) yazavIra leranA rAjA udayasiMha (saM. 1262 thI 1306) cauhANanA khajAnAne mahAmaMtrI hatA. te "zilpazAstrane talasparzI vidvAna" hatuM. ane te "sarasvatI kaMThAbharaNa" tarIke prasiddha hato. maMtrI tejapAle AbUtIrthamAM luNigavasahIne prAsAda taiyAra karI tenI saM. 1287-88mAM pratiSThA karAvI. maMtrI vastupAle jinamaMdiranA guNa jANavA mATe jAlerathI maMtrI yazavIrane A utsavamAM bolAvyuM hatuM. teNe tenuM bahumAna karI, tene A navA jinaprAsAdanA guNadeSa pUgyA. teNe maMdirane barAbara tapAsI lIdhuM, ane pachI rANAo, mAMDalika rAjAo tathA mahAjananI bharacaka sabhA vacce salAvaTa "bhanadevane" sAme rAkhIne spaSTa jaNAvyuM ke (1) teM kIrtistaMbha upara "tArI mAtAne hAtha" karyo che, jenI eka AMgaLI UMcI rAkhI che, "mAthe chatra" lagADyuM che, te tArI bhUla che, kemake A derAsara te maMtrI tejapAle baMdhAvyuM che. eTale ahIM tenI mAtAne hAtha joIe. te te pisAthI kAma kare che. tArI mAtAne hAtha na joIe. 1. vArAhInagarInA bhaMDArI yazodhavala zrImAlIne bAlakavi jagadeva nAme putra hatA. (jUo. praphaLa 35, 50 47) 48 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja vaza e " 378 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa (2) maMdira vizALa che. te hisAbe pagathiyAM moTAM joIe, jyAre AnAM pagathiyAM "TUMkAM" banAvyAM che, te ThIka nathI. (3) thAMbhalAmAM "jinapratimA besADI che, temAM AzAtanA thavAne bhaya che. (4) gabhArAnA daravAje taraNamAM vAgha banAvyA che, tethI ahIM "vizeSa pUjAne abhAva" thaze. (5) pUrvajonI mUrtio "prabhunI pAchaLa" besADI che tethI bhaviSyamAM saMtati tathA dhana ghaTaze. (6) chatamAM jaina sAdhuonI mUrtio besADI che, tethI bIjAdharmavALA ahIM ochI pUjA karaze. (7) gaphulI kALA raMga"nI banAvI che, je amaMgaLarUpa che. (8) bhAravaTiyA 12 hAtha lAMbA che. te tUTaze, tyAre maMdirane nukasAna thaze. ane koI bIje kaI ahIM evA bhAravaTiyA goThavI zakaze nahIM. (9) raMgamaMDapamAM pUtaLIonI joDI" vizALa banAvI che. tevI te jainamaMdiramAM niSiddha mAnI che. (10) bahAranA daravAje kaTInA thAMbhalA mUkyA che. te paNa ThIka nathI. kemake maMdira tUTavAne bhaya raheze. A sivAya paNa ahIM bIjI nAnI-moTI-me daravAjo zahera bahAra che, "ghaMTa maTe che." siMhanI AgaLa "haraNa che, pahele ratimaMDapa che vagere vagere aneka (13) bhUlo che. (-praka. 37 pR. 286) mistrI sAre che. maMdira uttama banyuM che. paNa upara mujabanI nAnI-moTI bhUle che, te ThIka nathI, so kaI bhUlane pAtra che. paNa ahIM AmAM gabhArAnuM vAghanuM teraNa, prabhunI pAchaLa pUrvajone hatimaMDapa ane pUtaLIonA joDakAnA meTA ghATa A traNa evI bhUle thaI che ke, je have sudhArI zakAya tema nathI ja. jANakAra mistrInA hAthe A deze banyA che, to "AmAM bhAvibhAvanI prabaLatA samajI saMtoSa mAnave paDaze." Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 379 pistAlIsamuM 3 A0 zrI devendrasUri sabhAmAMthI sau koI A sAMbhaLI belyA ke, vAstavamAM ahIM A do che ja, paNa bhAvibhAva e haze. saue maMtrI yazavIranAM gaMbhIra jJAnanI prazaMsA karI. kavioe kahyuM ke- he yazavIra! brahmAe tAruM nAma caMdra para lakhavA dhAryuM paraMtu tArA nAmanA zarUAtanA "be akSaro" ja bhuvanamAM samAtA nathI. prakAzyate sadA sAkSAd yazovIreNa mantriNA / mukhe dantadyutA 'brAhmI', kare zrI svarNamudrayA // (-upadezasAra, kIrtikaumudI) na mAghaH zlAdhyate kaizcid , nAbhinando'bhinandyate / niSkalaH kAlidAso'pi yazovIrasya saMnidhau / / (-kavi somezvara kRta kIrtikaumudi, sarga : 1, 0 26) -prabaMdha ciMtAmaNi, pra. 4, prabaMdhAvaLIH luNiga-vasahiprabaMdha, prabaMdhakoza-pra. 24, upadezataraMgiNa taraMga bIje) 3. maMtrI yazavIra (dhAkaDa-zrImAlI) . (3) maMtrI yazavIra-te jAleranA rAjA udayasiMha cauhANano mahAmAtya hato, ane duHsAdhya vaMzanA maMtrI udayasiMha zrImAlIne putra hatA. jAleranA rAjA udayasiMhane maMtrI hate. (-praka. 45-naM. 1 duHsAdhyavaMza pR0 381) maMtrI devapAla, dhana pALa| leranA rAjA udayasiMha (saM. 1262 thI 1306)ne mahAmAtya devapALa nAme hatA. saM. 1265 mAM vAyaDagacchanA A jinadattasUrie tenA putra dhanapALa mATe "vivekavilAsa" ra. (-praka. 43 pR0 752) narapati-te dhArAnagarInA Agradeva zrAvakane putra hatuM. teNe saM. 1232 mAM aNahilapura pATaNamAM "narapatijayacaryA" nAme jyotiSane graMtha racyuM. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA itihAsa--bhAga 3o 380 strI AMbaDe, AlhAdana te gallakuLanA maMtrI vAcananA vaMzamAM sa0 1296 mAM thayA (-praka0 35, pR0 5, praka0 41, 50 675) kruDanAyaka AlU, jinadAsa hatA. zeTha AbhU ane jinadAsa tharAdanA rahevAsI zrImALI bhAIo hatA. baMne maMtrIe hatA. zeTha AbhUne pazcimanA mAMDalika " evuM " biruda " ApavAmAM AveluM, tethI tenI e e rIte prasiddhi hatI. teNe saM. x x xmAM zatruMjaya tInA cha'rI pALatA yAtrAsaMgha kADhayo, jemAM 36 jainAcAryA, ane khIjA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAonI mATI sakhyA hatI. sAthe 700 derAsaro, 90 pAlakhI, 4000 gADAM, cha pANInI parA, 30 jalavAhI pADA, 100 ka MdoI A, 100 rasAIyA, luhArA ane e hisAbe ja mAlI, tabelI, gheADA, baLada, UMTa, dukAna vagerene mATe rasAthe sAthe hatA. maMtrI AbhUe A saMghamAM 12 karoDa seAnAmaheAra vAparI. 14 [ prakaraNa teNe 360 jainene pAtAnI jevA mahadhika jaina banAvyA. teNe 3 karoDa TakA kharacIne graMthabhaDArA sthApita karyo. senerI zAhIthI sarva jinAgamA temaja kALI zAhIthI bIjA graMthA lakhAvyA. derAsaro baMdhAvyAM. teNe e rIte dhakA mAM karoDA rUpiyAnuM dhana vAparyuM soM. AbhU " sAdharmika bhaktimAM ekko ' manAtA hatA. eka vAra mAMDavagaDhane maMtrI jhAMjhaNa tenI sAdharmika bhaktinI parIkSA karavA mATe caudasanA dvivase ja 32000 yAtrikezane sAthe laI tharAda AvyA. e ja divase AbhUne pauSadha-upavAsa hatA. tenA bhAI jinadAse 3 kalAkamAM badhI taiyArIo karIne saune seAnA cAMdInA thALamAM jamADavA, ane saune vastro bheTa ApI zaNagAryo. maMtrI jhAMjhaNa te tenI A vyavasthA joI aca e pAmI zaramAI gayA. teNe zeThanA pagamAM paDI, mAphI mAgI ane tenI sAthamika bhakti mATe khUba praza'sA karI. (-praka. 45, pR0 319-mAMjhaNa) Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri 381 zeTha AbhU bahAdura laDavaiye hate. te raNamedAnamAM hajArone pUre paDato. paraMtu sAmAyikamAM" bese tyAre mana, vacana, kAyA upara pUro kAbU rAkhI, sAdhu je saMyamI banI, eka niSThAthI samabhAvamAM rahI zakto. (-paM. ratnamaMdiranI upadeza taraMgiNI, taraMgaH 3; paTTAvalI-samuccaya bhAva 2, puravaNI pR0 232, graMthaprazasti, jaina satyaprakAza, ka. 15, pR0 108) (1) duHsAdhyavaMza (pahele) 1. maMtrI udayasiMha-te dharmaTavaMzane zrImAlI hate. jAheramAM rahete hate. khaMDeraka gacchanA ATha yazabhakasUrinI paraMparAnA ATa zAlisUrinA parama "upAsaka " hato. jAloranA rAjA samarasiMhanA putra udayasiMha (saM. 1262 thI 1306) cauhANane mAnIte maMtrI hatA. tene udayazrI nAme patnI hatI, ane yazavIra nAme putra hatuM, teNe zatruMjaya tathA giranAra vagere tIrthonI yAtrA karI hatI. te dAnavIra, zUravIra ane dharmavIra hatA. te duHsAdhya kAmane susAdhya banAvatuM hatuM. e rIte ajoDa sAhasika hatuM. rAjA udayasiMhe tenA A guNathI prasanna thaI tene "duHsAdhanuM mAnavaMtu "biruda ApyuM hatuM. 2. maMtrI yazavIrate paNa rAja udayasiMha cauhANane maMtrI hatuM. tene suhAgadevI nAme patnI ane karmasiMha nAme putra hatuM. temAM lakSmI ane vidyAne sumeLa hato. pratiSThA - teNe saM0 1245nA vaizAkha vadi ane guruvAre AbU tIrthamAM vimalavasahimAM pitAnA tathA "pitAnI mAtA"nA kalyANa mATe eka , derI banAvI, temAM 24 jinapratimAonI pratiSThA karAvI saM. 1291mAM yunivasahimAM potAnA kalyANa mATe bha0 neminAthanI, pitAnA "pitAnAM" kalyANa mATe bha0 sumatinAthanI derIo banAvI, pratimAo bharAvI pratiSThA karAvI. saM. 1288nA jeTha sudi 13ne Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa budhavAre mAdaDI gAmamAM kaMDaka gacchanuM jinacaitya banAvI, temAM khaMDeraka gacchanA A0 zAlisUrinA hAthe "bha0 zAMtinAthanI parikaravALI pratimA ane jinayugala vagere" bharAvI, pratiSThA karAvI. maMtrI yazavIra pitAnA pratimA lekhamAM pitAne "kavIndrabaMdhu batAve che, te saMbhava che ke, tene "kavIMdra" bhAI hoya athavA mahAmAtya vastupAlane dharmabaMdhu hovAnA kAraNe evuM vizeSaNa vaparAtuM heya. (-abuMda prAcIna jaina lekha saMdeha, lekhAMka : 150, 151, 359, 391; jena satya prakAza, ka. 22, pR. 544) buddhibala- yazavIranI yazasvitAnI eka yAdagAra ghaTanA A rIte banI hatI. eka nAgaDa brAhmaNa traNa divasane bhUkhyuM hatuM. teNe evI pratijJA karI ke, "maMtrI yazavIra mane Aje kare che khavaDAve, te ja tene jIvate choDIza, nahitara tene mArI nAkhIza." A daDha saMka9pa karI, te yazavIranI dhArAgiri nAmanI vATikAmAM gaye. A tarapha khaMDerakagachanA A IzvarasUrie pitAnA jJAnathI A pratijJA vize jANIne maMtrIne te ja divase bapore kare laI teja vADIe mokalyuM. maMtrIe nAgaDanuM svAgata karI, tene karabo jamADe. A svAgatathI nAgaDa ghaNe ja prasanna thayo. teNe manamAM gAMTha vALI ke, "mAruM nasIba khulI jAya, te huM avasara AvatAM maMtrIne Ane sAre badale ApIza." samaya jatAM nAgaDa bhAgyagathI gujarAtamAM rAjA vIsaladeva (saM. 1294thI 1318)ne zrIkaraNa mahAmAtya banyuM. eka samaye visaladeve rAjA udayasiMhane hukama karyo ke, "rAjanajarANuM dharo" rAjA udayasiMhe "nAgaDe jhAgaDe kahIne hukamane dhUtakArI kADho. AthI maMtrI nAgaDe sainya sAthe jAlera AvI, suMdara saro 1. eraNapurAthI pazcime 20 mAIla ane guDAbAlotarAthI 3 mAIla para mAdaDI gAma che. Aje ahIM upAzraya ke maMdira nathI, temaja kaI zrAvakanuM ghara paNa nathI. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '383 pistAlIsamuM ] Ai zrI devendrasUri varanA kAMThe paDAva nAkhe. teNe tarata ja jAlera para hale karyo. teNe TaMkazALa vagere teDI nAkhyAM, ane te cha mahine daMDa laI gujarAta pADe gaye. Ama hovA chatAM rAjA udayasiMha nAgaDa mATe "nAgaDe jhAgaDe" zabdane ja upaga karato hato. e vize tenA kAne vAta AvI, eTale maMtrI nAgaDa meTuM sanma laI pharIvAra jAlera upara caDI AvyuM. teNe "vAgharA" sthAne sinyane paDAva nAkhyo. rAjA udayasiMha te A moTuM lazkara joI gabharAI gaye. teNe maMtrI yazavIrane AjJA karI ke "nAgane je joIe. te Apa, ne pAcho ravAnA kara. jIvatA rahIzuM te sArA vAnAM thaze. maMtrI yazavIra baporanA samaye tenI chAvaNI tarapha cAlyo. tyAre khIjaDAnA jhADa upara caDIne beThelA eka cAraNe maMtrI yazavIranI mazkarI karI. maMtrIe te tarapha lakSa ApyuM nahIM. te te sIdhA maMtrI nAgaDa pAse gayo ane kahyuM ke, "ame laDavA taiyAra chIe mATe jaladI sAme Ave." maMtrI nAgaDa maMtrI yazavIranuM bahAdurIbharyuM "AmaMtraNa" sAMbhaLI, vicAramAM paDyo. ane tenI hiMmata mATe A koNa che? te vize vicAra karavA lAgyuM. maMtrI yazavIra te upara mujaba kahIne paDAvathI cAlyo jAte ja hatuM. tyAre nAgaDe pUchatAcha karatAM jANyuM ke, "A te te ja maMtrI yazavIra che, jeNe mArA upara upakAra karyo hate." nAgaDane tenA pratye mAna UpajayuM ane teNe yazavIrane pAcho belavavA mANase mokalyA. mAnavatA maMtrI nAga maMtrI yazavIrane jaNAvyuM ke, tuM mane oLakhe che? jene teM amuka divase tArI dhArAgiri vADImAM kare khavaDAvyA hatA, te ja huM nAgaDa Aje gujarAtane mahAmAtya chuM. teM karele upakAra huM hajI bhUlyA nathI. huM tArA mAnamAM yuddha karavAnuM baMdha rAkhuM chuM. tArA rAjAne kaheje ke havethI te jema tema bele nahIM. huM Aje ja gujarAta tarapha prayANa karuM chuM." Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa maMtrI nAgaDe maMtrI yazavIrane Ama kahI bahumAnamAM vastro paherAvI, satkAra karIne ravAnA karyo. pAchA pharatAM khIjaDA upara beThele te cAraNa vAta samajI gaye. teNe maMtrI yazavIranI prazaMsA karI, tyAre yazavIre tene teja vastronuM dAna karyuM. rAjAe maMtrI yazavIrane tenI AvI yazasvitA mATe khUba gaurava anubhavI AbhUSaNo ApI satkAra karyo. maMtrI yazavIre jAleranA senagaDhanI taLATImAM rahelA caMdanavasahimAM bha0 mahAvIrasvAmInI pratimA bharAvI, pratiSThA karAvI. A pratiSThA utsavamAM aneka jenacArye padhAryA hatA. A vAdidevasUrinI paraMparAnA 44 mA Ava jayamaMgalasUri tathA rAjagacchanA alaMkArasamA vidvAna 14mA A0 mANekacaMdrasUri vageree maMtrI yazavIranA prazaMsAtmaka leke banAvyA. (praka45 pR0 37 praka. 41 pR0 591) ekavAra rAjA udayasihe suMdaravara pAsenA sirANA gAmamAM rAta rahelA bAdazAhanA mAlika aIbukane mArI nAkhe. AthI dilahIno bAdazAha tene badale levA saM0 1310nA mahA sudi 5 nA roja sonagaDha AvyuM. te rAjA pAsethI 36 lAkha pArastha (sIkkA)ne daMDa, temaja bAna tarIke maMtrI yazavIranA putra karmasiMhane laI cAlyA gaye. bAdazAhe jAlerane na gaDha baMdhAvyuM ane rAjAe rAjamahelamAM kamasiMhane "rAmazayana" ApyuM. (-A. jinabhadrasUrinI prabaMdhAvalI) 3. karmasiMha (2) duHsAdhyavaMza-(bIjo) zrImAlAcamaulimUlamilitastrelokyasuzlASita : / vaMzo'stiprakaTaH sadauSadhinidhiH zrIdhaTAnAM prabhuH / / (-zrIprazasti saMgraha, bhA. 2, praza0 naM. 16, naM.2) Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 385 pistAlIsamuM ] A zrI devendrasUri jema osavAla "pAla" kahevAya che, ane paravAla 'ekaDamalla kahevAya che, tema saMbhava che ke, dhakeTa zrImAlI "kaTTAravIra ke duHsAdha" kahevAtA hoya? A hakIkata prabaMdhakezanI prazasti uparathI samajAya che. 1. bampaka-te kaTTAravIra duHsAdhavaMzane hato. tene saMtAna thatAM teNe yuvAnamAM ja brahmacaryavrata svIkAryuM, tethI tenuM jIvana sAdhu jevuM pavitra lekhAtuM hatuM. AthI te sAdhubampaka tarIke vikhyAta hatA. 2. guNadeva-tene janma savAlaka dezamAM thaye hato. rAjAmahArAjAe paNa tenuM bahumAna karatA, teNe bakhulIpuramAM ghaNAM jaina derAsare karAvyAM. 3. nUnaka 4. sADhaka-te sthira buddhivALo hato. 5. jagatasiMha-te dolatAbAdane kareDapati vepArI hatA, udAra paNa hatA. te tapagacchanA bhaTTAraka devasuMdarasUrine bhakta hate, eka graMthaprazastimAM te sAdhu jagatasiMhane savAla temaja sAdhumukhya batAvyuM che. (-praza0 naM 96) ema tenI osavAla zrImALI jJAti vize zaMkA uddabhave che. tene zrIdevI nAme patnI, tathA mahaNasiMha ane sAdhu padamasiMha nAme putro hatA. tenA ghara derAsaramAM ratnanI adbhuta jinapratimA hatI. teNe 360 jenone madada karI, vepAra dvArA pitAnA jevA ja karoDapati banAvyA. A karoDapati jene taraphathI dara sAla ekeka divasa mATI- pUjA, sAdharmika vAtsalya, ane saMghapUjA vagere niraMtara cAlu rahetAM. ekeka divasanA sAdhamika vAtsalyamAM 72000no kharca tha. A sAdharmika vAtsalyamAM te saune vachiyAta, vATu vakhAriyA ane pUjya yationI bhaktine moTo lAbha maLato hate. pratijJApAlana ekavAra bAdazAhe zeTha jagatasiMhane kedamAM pUryo, paNa tene hamezAM sAmAyika karavAnI pratijJA hatI. zeTha jelarane rUA. pa0)nI Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa rakama ApI ja sAmAyika karate hate. A rIte te pitAnA dhArmikaniyamanuM acUka rIte pAlana karate. saMghabhakti tapAgacchanA 48mA A0 sematilakasUri (saM. 1373 thI 1424) vihAra karatA karatA ekavAra dolatAbAda padhAryA. te pitAnA parivAra sAthe zeTha jagatasiMhanAM-ghara-derAsare darzana karavA AvyA. zeThe paNa tyAMnA zrIsaMghane ekaThe karI, saunI sAthe gurudevane vaMdana karyuM. ane 700 piThaNuM vastro gurudevanI sAme dharI gurudevane vaheravA vinaMti karI. AcAryazrIe "kItadoSanA kAraNe "niHspRhabhAve" eka muhapatti paNa lIdhI nahIM. AthI zeThe gurudevanA A tyAgathI Azcarya pAmI, saMghane A 700 vastronI paherAmaNa karI, ane saMghane 700 sonAmahoranAM tAMbUla ApyAM, dilhIne 20 me bAda mahammada tughalakha paNa zeThanuM bahumAna karate hate. 6. mahaNasiMha-te cha dazane piSaka hato. 49mA bha0 devasuMdarasUri ane 50mA bha0 semasuMdarasUrine bhakta zrAvaka hato. jJAtie piravADa hatuM, tenI sarvatra satyavAdI tarIkenI khyAti hatI. te devagirine badale vizeSataH dilhImAM ja rahete hate. teNe eka divasa moTI saMghArcA karI, jemAM cha darzana tathA 84 ganA sarva sAdhu-saMnyAsIone AmaMtrita karyA hatA. teNe mukarara divase 84000 TakA kharacI, saune paridhApanikA vagere karyA. teNe A prasaMge pUjya gurudevene padhAravA vinaMti karI hatI. pU. gurudevanI AjJAthI 50 devamaMgalagaNi, (praka. 45, pR0 290) dilhI padhAryA, paNa e utsavanA bIje divase pahoMcI zakyA. AthI mahaNasiMhe temane bIje divase "nagara praveza mahatsava" karyo ane sAthe sAthe "laghu saMghapUjA" paNa karI. teNe temAM pa6000 TakA kharacyA hatA. (-A. ratnazekharasUri kRta "zrAddhavidhi kaumudI." prakAza pa, pR. 20, 21, vi. saM. 1509) eka divase keImANase dilahInA 21mA bAdazAha phirojazAha Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 387 pistAlIsamuM ]. A0 zrI devendrasUri tughalakhanA kAna bhaMbheryA. ke, "mahaNasiMha pAse rUA. 5,00,000nI paMjI che. te bahu dhanavALo che. tene daMDIne dhana paDAvI levA jevuM che." bAdazAhe mahaNasiMhane belAvI pUchayuM ke, "tArI pAse keTaluM dhana che?" mahaNasiMhe javAba Ape ke "huM kAle javAba ApIza? bIje divase teNe kAgaLa upara hisAba mAMDI, pitAne dhananI gaNatarI karI ane bAdazAhane kahyuM ke, "mArI pAse 84 lAkhanuM jUnuM nANuM che." bAdazAha tenA A prakAranA sAcA lApaNAthI khuza thayA. bAdazAhe svayaM 16 lAkha nANuM rAjyanI tijorImAMthI ApIne, tene karoDapati banAvyuM. pitAnA rAjyamAM karelaDapati vase che, tenuM gaurava lete bAdazAha tene ghare gaye, ane tenI havelI upara pitAnA hAthe keTidhvaja pharakato karyo, bAdazAhe tenA parivAranuM temaja pUjya munivarenuM bhAre sanmAna karyuM. (-praka. 44 pR0 49) mahaNasiMhe lekone puSkaLa dAna ApI, pitAne maLelI "keTidavaja'nI padavI saphaLa banAvI. teNe maladhAragacchanA ATha ratnazekharasUrine dilhImAM pitAnI vasatimAM padharAvyA, ane AcAryazrIe paNa saM. 140panA jeTha sudi 7nA divase tenI vinaMtithI tyAM prabaMdhakeza (-caturvizatiprabaMdhakeza)nAmaka graMthanI racanA karI. (-prabaMdhakezaprazasti, upadeza taraMgiNI, taraMgaH 2, upadezasAra saTIka, upa0 9, 10, 59, cAlu jaina itihAsa praka. 38, pR. 337) 7. sAdhu pasiMha-te sAdhu jagatasiMhane meTo putra hate. mahaNasiMhane bhAI hatA, te paNa mATe dAnI hatuM. tene puNyazrI nAme patnI hatI, ane rAjU nAme putrI hatI. sAdhu pAsiMhe sAdhu narapatine putra sAdhu golA, tenA putra AzAdhara sAthe rAjune paraNAvI hatI. 8. saMghapati AzAdhara, patnI rAjU-teoe tapagacchanA bha. devamuMdarasUri (saM. 14ra0 thI 145)ne upadezathI zatruMjaya mahAtIrthamAM 24 jinAlaye, tathA khaMbhAta, sojitrA, kavItIrtha, Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa TIMbA ( TIMbANa) hAthIdeNanagara (hAthasaNI), aNahilapura pATaNa ane bAlAsaramAM jinAlaye karAvyAM, tathA jabUddIvapannattinI prati lakhAvI. (-jaina putra pra. saMgraha praza0 naM0 96, jenaIti, praka. 45 pR. 286, 290, ka, 6, pR. 387, praka59, kAvItIrtha) zeTha jehAne vaMza 1. saM0 jehA-te maMDera(maMDevara)ne rahevAsI esavAla jena hate. 2. vehA. 3. pArasa-te "sAdhu pAsa" nAmathI vikhyAta hato. tenuM bIjuM nAma padmadeva paNa maLe che. tene padmA nAme patnI hatI, tathA 1 sehI, 2 degA, 3 dezala, ane 4 kuladhara ema cAra putra hatA. nAnA kuladharane padmazrI nAme patnI tathA pAMca putro hatA. jeoe saM. 1378mAM vimalavasahinI jagatImAM bha0 neminAthanI dharmaghoSagacchanA 16mA A jJAnacaMdrasUrinA hAthe pratiSThA karAvI hatI. (praka. 35 pR. 42) 4. dezala-te AbU uparanA ubaraNe gAmamAM rahetuM hatuM. tene dematI nAmanI patnIthI (1) gozala (2) gajapAla ane (3) bhIma. tathA mAI nAmanI patnIthI (4) mehana, ane (5) sehana ema pAMca putro hatA. saM. dezale zatruMjaya, giranAra, sAra, khaMbhAta ane vagere sAta tIrthonA moTA yAtrA saMgha kADhayA, teNe kula 14 saMgha kADhayA hatA. teNe keTalAMka tIrthomAM derAsare baMdhAvyAM hatAM. - saM. dezalanA moTA putra gezalane guNadevI patnIthI dharaNasiMha ane rudrapAla nAme putra thayA. dharaNasiMhane dhAMdhala devIthI vIjaDa khIne, samarasiMha, vijapAla, narapAla ane varadhavala ema cha putro tathA nAgaladevI nAme eka putrI hatI. A cha bhAI e saM 1378mAM vidyamAna hatA. e saumAM vIjaDa meTe hate. te bhAre yazasvI hato. tene vahuNude ane dhAMdhalade nAme be patnIo hatI. 1. dezalaharA esavAla vaMzamAM saM gesala ane saM. dezala thayA che te A dezalathI jUdA samajavA. (praka. 35, pR. 190 ) Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 pistAlIsamuM ] Ava zrI devendrasUri " zrIdezalaH sukRtapezalavittakoTiH caJcaccaturdazajagajanitAvadAtaH / zatruJjayapramukhavizrutasaptatIrtha yAtrAzcaturdaza cakAra mahAmahena // " 5. bhIma-tene hAMsaladevI nAme patnI hatI. 6. mahaNasiMha-tene mayaNalalA patnI, tathA lAliga, siMha ane lAkho e traNa putro hatA. 7. lAliga-lAliganuM bIjuM nAma lAlA ane lAla paNa maLe che. A lAliga vagere traNa, tathA gauzalanA pautre vIjaDa vagere che ema nava bhAI e maLIne saM0 1378nA jeTha sudi 9 ne somavAre vimalavasatine jIrNoddhAra karAvyo. dharmaghoSagacchanA paramazAnta A0 amaraprabhanA ziSya zuddha kriyAkAraka siddhAntavedI ane samartha upadezaka 16mA A0 jJAnacaMdra pAse bha0 AdinAthanI pratiSThA karAvI. (praka. 35 pR. 42, praka 38, pR. 282) 8. narapAla-teNe saM. 1394mAM A jJAnacaMdranA hAthe bha0 neminAthanI pratiSThA karAvI. (abUda prAcIna jaina lekha saMdeha, le1, 62 vigere lekha, upadezasAra saTIka, upa para, pra. 35 pR. 42) leThA vaMza - ame pahelAM (pra44 pR0 pa3) sAhasI bhairava dAnajIne paricaya Apyo che. bhesiMha letA cauhANa savAla ane tenA bhAI rAmasiMha lADhA cauhANane vizeSa pazciya bhATa kavionA duhAmAM A pramANe vizeSa maLe che. 1. baMdIvAna cheDAvanAra bharUsiMha ThA asura sena dala saMbharI AI bAMdhI mugalAM baMdI calAI ahu sama paraja (prajA) kare pukAra, kIdhA carita kasau karatAra che 1 jADe, bhIma, jagazI nahIM, sAraMga sahaja tana, vAhara caDhI DAhAtaNuM, mahi bherU mahivaMna che 2 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa mRganaNuM maMtI auda meM, paravasI pAlI" jAI ke "leDhA" tumathI ubare, ke khurasANa vikAI 3 chaMda khurasANa kAbula disaha khacahi, eka rUsana barasAye, asavare yau mulatAna lIje, karaba ceDI dakhaye, khaTahaDe kaTa duraMga pADI, dharA Asapati dhAvaye, punIvaMta sAraMga pache bharU, "bahuta baMdI chuDAve" 1 che bhaDa suhaDa te bha bhaMti bhaMgA, kauna vAhara AvayaM, pharI rAja karI vATa hAle, amaha koNa chuDAvaye, ahI vAta avicala dIye le' sIkha saMcIgAM lAIthaM, punIvata sAraMga pache bharU, bahuta baMdI chuDAvaye 5 2 che bAbhaNI vINANa pavaNI sArI de, asIsAM ati ghaNI, "lakha barasa" "DhA" pAgha kAyama, kitti cahukhaMDI tuma taNI," saMcIyA sukRta nivANa nizcala, bhANa sujaza suNAIcaM, punIvaMta sAraMga pache bhairU, bahuta baMdI chuDAI che 3 che vIlavIle bAlaka, mAya pAMkha eka raName raDavaDe, piDI je leka prakSemi lIje, DarAye daha Disi ri, melIyA te savAla udIvaMta, sIkha kIpaNu lAIye, punIvaMta sAraMga pacha bhaira, bahuta baMdI chuDAI che ja che kavita chuDAI saba baMdI avanI, akhIyAta ubArI, alavarI gaDhI sau kare, ubaryA, sipati sahu kare tuhArI, "tuM sAraMga dusarA" nI saMkaDe sadhArI, bhaDa bhUpati DagIyA, acala akhiyAta ubArI matihINa mugala drakha (vRkSa) baDhIye, chAyAtara dhara tau dharA, bharavA ? taravara tuM pAkhe, pachitA paMkhI kharA, Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri tuja bINa asura anaMta saMka nahi kaI mAne, tuja bINa pAta kupAta, bhalA ke bhava na jAne, tuja bINu baMdI baMdIjAta kAbIla na baheDe, tuja bINa cADI kare, cADake nAka na pheDe, bhaNu sIhu tuja bINuM dAna gau, kachu na bAta dIse bhalI bhairavA ? Ava Ika vAra tuM, Iti anIti alavara calI! (4) prathama ramI cauhANu baMsa, jisa hu hamIrA, du je khIlacI (khIcI) sAhI, jAsa mAkura bAjIrA, tI pIche peja caDha bimalukhAM dala phulyo bahu rANa bhU gaI, sAhI mahamuda ahuDyo, avazAna aMtI A na ke, patizAha paragaTa kahuM, bharU naridra sAMbharI (sAMbhara) bhaNuM tuva jaza karI kaMkaNa bahu (5) 2. bharasiMhanA bhAI rAmasiMha loDhA (cauhANa) neka najarI kare sAhI Alama, rAma aurI pati sAhA mAlima bahatarI pAla mevAta vasA, "rAjakulI nita sevA Ave" (1) se kachavAhA, jodhaka, jAde, bhAratha, jene bhIcha bhalA, nirvANa, cauhANa, caMdela, solaMkI, delha nizAna kike dujala, baDagujara, ThAkura, chara, chIbhara, gauDa, gohela, mahela malI, darabArI tuhare rAma narasura, "se rAja chatrIsa kulI" (1) je tuMvAra, tAra, pavAra, seDhA, sAMkhalA khIcI, senagara, rAThauDajI ke rAyajAdA rAvata, svAmI komI saMgrAma khaDA, je rAvala rAjA rANa, rAjavI, keDI kalA maMDalika mIlI, darabArI tuhari rAma naresura "se rAja chatrIsa kulI" (2) bhumIyA, bhUpatika rAya mahAbhaDa, te dIse darabArI khaDA, je khaMbhaNa bhaTa divANa darasaNa, jagati huMjidAra baDA, je maMgaNu gIta kare kabI, mAMhI "mahAjana' mela mIlI, darabArI tuhare rAma narasura, seve rAja chatrIsa kulI" (3) Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 jaina paraMparAne tihAsa-bhAga 3ne [ prakaraNa "" je mIra, mIyAM, sIkadArata, khAjA, khAna, mummIka, turUka, tucA, khAMjAdA, malika jumaira, mukadama, javAMna, paThANa, mugala bacA, je jAma, lagA, maleAca, humasI kheDa, khatrI, janu melamIlI darabArI tuhAre rAma naresura, " sevai rAja chatrIza kulI " (4) (vi. sa0 2004mAM hyumisahu mA0 rAThoDe karela "osavAla ke|mane itihAsa" pR0 208 thI 21-1 bhATa kavienA prAcIna prasiddha duhA ane kavitta) noMdha:-A kavittamAM AvelA jagaDDa vigerene paricaya pahelAM AvI gayA che. te A pramANe-- 1. jagaDuM (praka0 38, pR0 377) 2. bhIma (praka0 45, pR0 ........) 3. jagazI (jagasiMha praka0 45, pR0 385) 4. sahune putra samarA-sAraga esavAla. (-praka0 35, pR 192, 190) ullekhA maLe che ke AbhU senagarA zrImALInA vaMzanA sahu pAla, tathA maMtrI jhAMjhaNanA putrA, temaja seAnI sAMgaNu esavAla vaMzanA seAnI dhanadeva tathA seAnI kavIndrasa'grAmasiMha, khaMbhAtanA sAnI vAjiyA-rAjiyA ane sa0 guNarAja vageree paNa ghaNAne musalamAneAnA trAsamAMthI bacAvI, kedI ane khAna cheDAvyA hatA. (-praka0 45 pR0 323, 324, 333, 336, 349, 369) leADhA vaMzAvalI : 1. zeTha zrIbhRMga--te leADhA gotranA AsavAla jaina hatA. guNavAna, rUpALA, tattvane jANakAra ane vratadhArI jaina hatA. 2. dhanarAja--te mAra vratadhArI hatA. 3. vezarAja--te zIlavratavALA hatA. tene (1) jeThamala ane (2) zrIra`ga ema be putrI hatA. meTA zeTha jeThamalane 1 jINAzAha ane 2 malla nAme putrA hatA. 4. zrIrga--te jinabhakta hatA. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] Ape zrI devendrasUri 1. rAjapAla-tene rAjazrI nAme patnI RSabhadAsa ane 2 premana nAme putrI hatA. hatA. tenA baMne putrA tattvanA jANakAra hatA. 6. RSabhadAsa-tenuM bIjuM nAma reSA paNa maLe che. te rAjamAnya, dayALu, ane dharmapremI hatA. tene rekhazrI nAme suzIla patnI hatI. tathA 1 kurapAla ane 2 sonapAla ema putrA hatA. teNe AgarAnA derAsaramAM bha0 padmaprabhasvAmInI navI pratimAnI pratiSThA karI. sa0 1618mAM acalagacchanA (57 mA) A. dhasmRtisUrinA upadezathI "sametazikharatInA cha'rI pALatA yAtrAsaMgha " kADhayA. " pAvApurI tIrthanA nAnA saMgha kADhayo. '' ane (58 mA) bha0 kalyANasAgarasUrinI kalyANakArI dezanA sAMbhaLI "ceAthu vrata" uccayuM, RSabhadAse sa0 1556nA mAha sudi pane guruvAre peAtAnuM jJAnadravya vAparI AgarAmAM grathabha DAra banAvyeA. "" 50 393 7. sa'- kupAla, seAnapAla--te baMne bhAI e rUpALA, ane dharmapremI hatA. samrAT jahAMgIranA matrIe hatA. teoe A. dhamUrtinA upadezathI sa0 1618 mAM " sametazikhara tInA cha'rI pALatA yAtrAsa`gha kADhaco. zikharajImAM jinAlayAnA jIrNoddAra karAvyeA. sa0 1628mAM AgarAmAM peASALa baMdhAvI. sa0 1628 mAM meTAM e jinAlayeAnA pAyeA nAkhyA. paNa tyAM " nadInA pravAha"nA bhaya hAvAthI, teee AgarAnI hAthIzALanI bhUmimAM sa0 166panA mAha sudi 3 ne divase pharIthI te matirAnA pAyA nAkhyA. te taiyAra thatAM sa0 1671 nA vaizAkha sudi 3nA roja te e jinaprAsAdamAM bha. zreyAMsanAtha tathA bha. mahAvIrasvAmI vagere 450 jinapratimAenI bha. yANusAgarasUrinA vAsakSepathI aMjanazalAkA karAvI, pratiSThA karAvI. sa0 1665 mAM mATo upAzraya banAvyeA. ukta pratimAnA gAdI lekhAmAM khAdazAha jahAMgIranuM nAma utkI che, paNa kAI cADIyAe mAdazAhane UlaTuM samajAvI, kreSita banAnyeA. bAdazAha hatI. tathA 1 rAjapAla udAra Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 jaina paraparAnA tihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa jahAMgIre tyAM AvIne pratimAo joI, ane " bha. pArzvanAthanI kUMNA upara peAtAnA nAmanA lekhA joI te zAMta paDayo, temaja jinapratimAonI bhavya mudrA joI prasanna thayA, ane bha0 mahAvIrasvAmInI pratimAnA AzIrvAda sAMbhaLIne cakita thayA, te AcAryane namaskAra karIne pAche. vanyA. "" (-praka0 40, pR0 533, 535, praka0 44 pR0 90) zeTha kuMrapALa-seAnapAle zatru jayatIne yAtrAsa`gha kADhayo hateA. hAthI, gheADA vagerenuM dAna ApyuM hatuM. maMtrI kurapAlane amrutadevI nAme patnI hatI, tathA 1 saMgharAja, ( patnI-sa`dhazrI), 2 du`rAja ( patnI-durgA zrI ) ane 3 dhanapAla ema traNa putrA tathA be putrIe hatI. 1 maMtrI seAnapAlane kAzmIAdevI nAme patnI hatI. tathA rUpacaMda, 2 caturbhUja ane 3 tulasIdAsa ( patnI-tulasIdevI ) ema traNa putra hatA. temaja be putrIo hatI. te paikInI jAdA nAmanI putrI hatI te rUpALI ane svabhAve ga MbhIra hatI. tene jeThamala nAme putra hateA.1 8. saMgharAja--tene saghazrI nAme patnI hatI. ane cAra putrA hatA. 1. sa. rUpacaMdra ane tenI traNa patnIne pALiyAmAM kIMmatI itihAsa kAtarelA che. amadAvAdamAM dUdhezvaranI TAMkI pAsenA eka khetaramAM cheka nadI kinAre ve che tenA thALAmAM eka ArasaneA joDelA pALiyA che te pALiyAmAM eka dhADesavAra pAse traNa strIe che. upara khUNAmAM sUryaMcadranI AkRti che, temAM A prakAre lekha che------ saMvat 1672 varSe va zAkha sudi 3 gareu saM0 sonapAla putra saM0 rUpacaMda mAnA patro, vAmA, rAra, naLI trane sA ( sad ) gamana Idho / zrIpAtasAduM salema vijayarAjye zrI jahAMgIra dalI zrI ahimadAbAdanagare sAbhramatitIre samaM bhavati, osavAla jJAtIya vRddhazAkhAyAM loDhAgotre raSabhadAsa tatputra saM0 kuarapAla sonapAla / (-gujarAtanuM pATanagara amadAvAda, praka0 46 pR0 668) Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri 9. sUradAsa-te saM0 1671 mAM vidyamAna hate. Aje AgarAmAM loDhA kuTuMbanA ghaNA jene che. (-praka. 57) AgarAmAM bha0 zreyAMsanAthanA jinaprAsAdane prazasti lekha le. 39 mAM paDimAtrA lIpImAM hate. zeTha madana zrImAlIno vaMza 1. zeTha madana-te aNahilapura pATaNamAM rahetuM hatuM, te zrImALI vaMzane hate. svabhAve AnaMdI hatuM. tenuM sAdhu biruda prakhyAta hatuM. 2. sAdhu devarAja-tenuM bIjuM nAma devasiMha paNa hatuM. te lekapriya hatuM. tenI bhAre khyAti hatI. te dhanavAna ane rAjamAnya hate tene jenA pratye khUba bhakti hatI. tene putra-pautra vagerene parivAra mATe hato. tene "sAdhu" biruda hatuM. sAdhu devarAje saM. 1538mAM tapAgacchanA pa3 mA bha0 lamIsAgarasUri ane A0 semajayasUri gurunA upadezathI graMthabhaMDAra sthApana karyo, pa0 jayamaMdiragaNivara jJAnabhaMDAre vize UMDA abhyAsI hatA. svabhAve dhIra, parepakArI hatA. temaNe A graMthabhaMDAranI suMdara vyavasthA karI. saM. 15ra7 nA A sudi 7 ne ravivAre aMgavijajAgraMtha lakhyo. mahAnizIhasUtta-prazastimAM upara mujaba hakIkata che. (-zrI prazasti saMgraha, bhAga 2, praka. 132, 173, itika praka. 4pa, pR0 292, 30 15mI) 3. saravaNa-te deva, guru, saMgha tathA zAstrone bhakta hato. svabhAve dhIra hatuM. tene TIlU nAme patnI hatI, je lakSmI jevI hatI, vAstavamAM strIratna hatI tene 1. sAraMga, rahemaraMga ema be putra hatA. 4. zeTha sadAraMga, zeTha hemaraMga-zeTha sadAraMga amadAvAdanA trIjA bA. mahammadazAha (sane 1443 thI 1451) ne mAnIte hate. mATe dAnI hatuM. teNe zatruMjaya tIrtha ane giranAra tIrthanI Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa yAtrAo karI, giranAra tIrthamAM bha0 neminAthanAM traNa kalyANakenA sthAne "vizALabhadra nAme jinaprAsAda" banAvyuM. teNe saM. 1508 mAM dukALa hevAthI anAjane kaNa paNa maLatuM na hatuM, tyAre dAnazALAo sthApana karI saune bacAvI lIdhA, ane tethI te "kRpAsAgara" kahevAte, bAdazAha mahammade mATe utsava karI tene vacheraka'nuM biruda ApyuM. (-praka44, pR0 209) zeTha hemaraMga tene nAnA bhAI hato. te pitAnA parivAra sAthe amadAvAda AvIne vasyA. tenI patnInuM nAma devazrI hatuM, je caMdramukhI ane lajajALu hatI. ane devazrInI jema zrInA kAraNarUpa hatI. zeTha hemaraMga puNyazALI hatA, te devagurunI bhaktimAM sadA prayatnazIla raheto. 5. amaradatta-te mATe dAnI hate. te "jagata jIvajIvAka tarIke prasiddha hatuM. tene ramAI nAme patnI hatI. saM. 15398 ( -mahAnizItha sUtra-prazasti ) 8. pheru (phera) allAuddIna bAdazAhe (sane 1298 thI 1337) bhAratamAM hiMdu tIrtho, jaina tIrtho, maMdira tathA pratimAone vinAza karyo karAvyuM hatuM, e samayanA jainAcAryo pitAnA mAnapAnamAM nahIM rAcatAM jaina zAsanane pUrA vaphAdAra hatA, badhI rIte sAvadhAna paNa rahetA. teoe takedArI rAkhI, sarvato mukhI prayatno karI, taratamAM tIrtho ane jinaprAsAdano jIrNoddhAra karAvyuM, navAM maMdire ane navI seMkaDe jinapratimAo bharAvI, thayelI cheTane pUrI karI dIdhI. jaina vidvAnoe paNa agamacetI vAparI, "jinapratimAo ane jinaprAsAde jaladI karAvI zakAya, e mATe te viSayanA sAdhAraNa niyamavALA graMtho paNa banAvyA, AvA vidvAnomAM Tha. phera, kavi maMDana, maMtrI saMgrAma senI (bhaMDArI) vagere nAme noMdhapAtra che. (-praka. 45, pR335) te paikI Tha. phene paricaya A prakAre che- Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ] A0 zrI devendrasUri 397 dilhI pradezanA kalyANapuramAM (meraTha jillAnA karanAvala gAmamAM) dhaMdhakuLamAM Tha. caMda nAme prasiddha kAlajJa (vidvAna) hato. tene pheru nAme vidvAna putra hatuM. tenuM pUruM nAma Tha. phera paNa maLe che. sAdhAraNa rIte huMbaDa, pallIvAla, maDha, DIsAvAla, gujara, soraThiyA, vagere jJAtionA jene mATe zilAlekho ane pratimA lekhomAM 6. zabdane prayAga karele maLe che. (-praka. 35, pR. 10) jena bheja mATe "ThAkara" zabda vaparAya che, jemake mahAkavi Tha. depAla vagere. (praka. 35 pR. 200) e ja rIte Tha. phera paNa moDha vagere jJAtine vaNika, agravAla ke bhejaka jaina hoya ema jaNAya che. te spe. jaina hatA. saMskRta, prAkRta, apabhraMza vagere bhASAo tathA vividha vijJAnane meTe vidvAna hatoH te pratiSThita graMthakAra hato. tene nIce mujabanA prAkRta bhASAnA graMtha banAvelA maLe che- 1. vaghusAra-Tha. pherue saM. 1372mAM karanAvalapuramAM vaghusAra gA. 282 A nAmane graMtha racyuM. temAM 1 gRhaprakaraNa gA. 158nuM, 2 biMbaparIkSA prakaraNa gA. 54nuM, ane 3-prAsAda (jinaprAsAda) prakaraNa gA. 70nuM ema traNa prakaraNa ApyAM che. bIjA prakaraNanI 23 mI gAthAmAM beThelI jina-pratimAnI racanAmAM jina pratimAnI aMcalikA (laMgaTa) nuM pramANa ApyuM che. trIjA prakaraNanI gAthA 56 thI 58 mAM 24 derIvALo jinaprAsAda, gA. 59 mAM paraderIvALe jinaprAsAda, tathA gA. 60mAM 72-derIvALA jinaprAsAdanI mAMDaNa batAvI che. viramapura eTale nAkeDAtIrthamAM ThabaMdhanAme dhanADhaya buddhivALA ane sarvamAnya jena hato. tene rAsaladevI nAme udAra patnI hatI. (araviMda BA kRtapallIvAla jaina ItihAsa pR. 71, 72.) nedha A Tha. dhaMdha ane rAsaladevInA vaMzajonuM baMdha kula cAlyuM che. 2 osavAla jemAM vividha gotro hatAM te paikInA muNota kuhADA vagereno paricaya pra. 60 mAM Avaze savAlemAM dhaMdha kuLa hovAne ullekha maLato nathI. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398, jene paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa AthI spaSTa thAya che ke, Tha pharu che. jaina hatuM. 2. sthaparikakhA-Tha, pherue saM. 1372 mAM alAuddIna khilajInA rAjyamAM dilhImAM ratnaparIkSA gA. 127 ne graMtha racyuM. temAM anukrame ratnanAM nAma cavacava, tela, mApa, mUlya ratnanAM sthAne, hIrA, pavarAga, marakata, metI, iMdranIlamaNi, vidruma (paravAlo), vaidurya, karkataga, gamedha, sphaTika, puSparAga, utpatti sthAne, pittala, tAMbu, sIsu, lehasAra, kathIra, kAMsu, pArada, hIgaLe, siMdUra, dakSiNAvartI zaMkha rudrAkSa, sthApanAcArya, zAligrAma, kapUra, aguru, caMdana, kastUrI, kesara, dazAMga dhUpa, vAsakSepa, siMdhAluNa, saMcaLa, hIMga ane khAparIo vagerenuM vigatavAra varNana ApyuM che. 3. gaNitasAra-jemAM teNe e samayanA vividha nANAM sikkA tola mApa vagerenuM vistArathI varNana ApyuM che. (-je. sa. pra. va0 21. ka. 243 thI 245, maMtrI maMDana mATe jUoH praka. 4pa, pR. papa; -maMtrI saMgrAma mATe jUo : praka. 45,) 4. teNe muhurta viSayaka eka jyotiSa graMtha paNa banAvyuM hatuM. nedha : sAkSara zrI raNajitarAma vAvAbhAI mahetAe jaNAvyuM che ke, alAuddIna khilajInA saradArae gujarAtanA hiMdurAjyane pAyamAla kIdhuM, tyArapachI aMdhAdhUdhImAM nAsabhAga karatAM brAhmaNee "zAbdAvana tyajI dIdhuM " paNa maMdira, pratimA AdinI AzAtanA thavA chatAM, jaina sAdhue potAnA abhyAsamAM Asakta hatA, ane zAradAdevIne apUja na thavA dIdhI. AvA dharmaparAyaNa ane vidvAna sAdhuonI pATe amadAvAdanI satanata tUTI," tyAre, zrI hIravijayasUri nAme sAdhu thayA hatA. Agre jaI IbAdatakhAnAmAM akabara bAdazAha ane anya dharmIone temaNe "jainadharmane mahimA" batAvyuM, A ItihAsa zuM kahe che? " agragaNya nAgarika jenono sUrya gujarAtanA hiMdusAmrAjya daramyAna madhyAhnamAM hato, ane zrI hemacaMdrasUrinI mAphaka amAsane divase prakAzejajavala pUrNimA ANavA samartha hato." teo (jaine) mahinAo sudhI dario kheDI, lAMbI saphara karI, deza-dezAvaranI lakSmI lAvI, gujarAtamAM DhaLatA, pitAnAM vIratva ane vaphAdArIthI rAjA prajA Ubhayane saMkaTa ane saubhAgyanA samayamAM madada karatAM Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pistAlIsamuM ]. A0 zrI devendrasUri 399 aNahilapuranI gAdInuM gaurava jALavatAM-vadhAratAM bIjA devanAM maMdire khaMDiyera thaI jatAM hatAM," chatAM sarasvatI devInAM maMdire jaina sAdhuone bhISma parizrayane lIdhe ghaMTanAdathI gAjI rahyAM hatAM, " delavADA (AbU) paranAM vimaLazAhanAM daherAM jevAM aneka sauMdaryathI "gujarAta vibhUSita" thayuM hatuM. rAjyanI UthalapAthala, aMdhAdhUMdhI ane binasalAmatI vAraMvAra naDatI, chatAM potAnA utkRSTa vaizya guNone lIdhe "gujarAta vepAra" paDI bhAgavA na dIdho ane paryata-vepAra kheDavAnI lAyakAta ane zAMti sateja rAkhyAM. (-"jainadharmaprakAza, jyubilI aMka,"zrI jaina gUrjara sAhityaratna bhAve 1, zrI bhAIcaMda nagInadAsa jhaverInuM saMpAdakIya nivedana: pR0 23, 24) sAkSara zrI raNajitarAva vAvAbhAIe "jainoe karelI sAhitya rakSAnA vicAre upara ApyA che. jainAcAryoe ghaNu kaSTa sahI tIrtharakSA tathA sAhityarakSA karI che. bIjA dharmavAlA tema karI zakyA nahIM. AthI ja teonA prAcina tIrtho temaja graMthanI joIe tevI rakSA thaI nahIM, mATe ja have A vastu rASTriyakaraNanI rIti"e rAjyane devAmAM moTuM jokhama samAeluM che. kemake rAjya palaTAmAM rASTriya dhanane vinAza ja thAya che. AthI ke AvA gaMbhIra hetuthI zeTha kastUrabhAI lAlabhAIe jainatIrthone potAnA kabajAmAM levA icchatI lokazAhI sarakArane jainatIrtho seMpavAnI nA kahI hatI. vaDedarA rAjyanuM graMtha sAhitya rASTradhana banavAthI ja gujarAtanA hAthamAMthI gayuM te gayuM, jene graMtha bhaMDAre temaja jaina sAhityanI AvI canIya dazA na bane mATe ja jaina saMghe jainatIrtho tathA jainasAhityane rASTradhana banAvavA sAhasa kheDavuM na joI e. beMdha: uttama mArga eja che ke-jaina dharmanI saMsthAo. tIrtho, maMdira, upAzraya. dharmazALA ane graMthabhaMDArenuM saMdhIkaraNa karI, tenI vyavasthA karavI joIe. bhaviSyavANI - itihAsanAM upara darzAvelAM 45 prakaraNenAM parizIlanathI nakkI thAya che ke, vetAMbara jainemAM bha. pArzvanAthanA saMtAnIone kalAgaccha, bha. mahAvIrasvAmInI ziSya paraMparAne tapAgaccha ane AjIvaka digaMbara jenemAM mULasaMgha e paraMparAthI UtarI AvelI pradhAna jaina zramaNa zAkhAo che. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne tihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa bha. mahAvIra svAmInI zramaNa paraMparAnA sayogavaza kramazaH nigraMtha, keATika, caMdra, vanavAsI, vaDagaccha ane tapagaccha vagere nAmeA paDayAM hatAM. 400 tapagaccha e vAstavamAM bha. mahAvIrasvAmInI ziSya paraMparAnA gaccha che, je tapasyAnA kAraNe tapAgaccha tarIke vikhyAta thayA hatA. tapagacchanA bhAvi abhyudaya sUcavanArAM vividha devIvacana maLyAM hatAM. te A pramANe hatAM.-- (1) khaMbhAtanI vaDIpeASALamAM A. vijayacaMdrasUrinA ziSya piravAra hatA. khaMbhAtanI laghu pASALamAM A devendrasUrine ziSya parivAra hatA. te vakhate zAsanadevIe saMgrAma seAnInA pUrvajane jaNAvyuM ke--"mahAnubhAva! A devendrasUri yugeAttama guru che. tenA muniparivAra bhaviSyamAM vistAra pAmaze ane yuga paryaMta khanI raheze, te! tuM temanI upAsanA kara. (-praka0 44, pR0 281, 332) (2) devI padmAvatIe vikramanI caudamI zatAbdImAM kharataragacchanA yugapradhAna A. jinaprabhasUrine jaNAvyuM hatuM ke, 'dina pratini tapAgaccha udaya pAmaze te tame tamArAM teAtre tapAgacchanA vidyamAna A. se|matilakasUrine Apo. (A. jinaprabhasUrinA siddhAMta stavananI 50 Adizupta ga. kRta avasUri; praka0 40, pR0 468 50 47) (3) yakSa maNibhadra mahAvIre A. vijayadAnasUrIzvarane svapnamAM jaNAvyuM hatuM. ke 'huM tamArA gacchanuM kuzaLa karIza, paNa tame tamArI pATa upara vijayazAkhA " sthApaze, << (--5. khuzAlavijayaNanI bhASA paTTAvalI sa. 1889, jeTha va. 13 zukravAra, sirAhI; praka0 57, pR0 8) upara jUdAM jUdAM devIvacanA ApyAM che. vAstavika rIte vicAra karIe te jaNAze ke, A bhaviSyavANI Aja sudhI nirapavAda rIte sAcI paDI che. prastuta prakaraNamAM ApaNe A devIvacaneAnI sadA saphaLatA icchIe " evI zubha mana:kAmanA che. 66 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa chetAlIsamuM A0 vighAnaMdasUri, A dharmaghoSasUri vibudhavarakIrtizrIvidyAnandasUrimukhyaiH / sva-parasamayaikakuzalaistadeva saMzodhitA ceyam // 1 // (saM1323 thI 1327 A0 devendrasUrita karmagraMtha TIkA prazasti) zrIdevendraguroH ziSyo tamastomaikabhedako / mahAprabhAvau jAyetAM jambUdvIparavI iva // 30 // (-saM. 146 6, A0 guNaratnasurita kriyAratnasamuccaya, guruparvakrama) tatpaTTe'tha sa prasiddhaprabhAvaH zrImAn vidyAnaMdasUriH zriye stAt // 169 // (saM. 1446, A0 munisuMdarasUrinI gurnAvalI) 1. A devendrasUrinI pATe 1. A vidyAnaMdasUri ane 2 A0 dharmaghoSasUri ema be AcAryo thayA hatA. varadeva pallIvAlanA vaMzaje nAgerathI pAlanapura thaI vIjApuramAM AvI vasyA. teo varahuDiyA tarIke prasiddha thayA. ( - praka. 38, pR. 390) saM. zeTha jinacaMdra varahuDiyA ane zeThANI cAhiNIne 1 saM0 devacaMdra, 2 nAmadhara, 3 mahIdhara, 4 varadhavala ane 5 bhImadeva ema pAMca putro hatA. tathA dhAhiNe nAme putrI hatI. te paikInA vIradhavalanuM lagna hatuM. vivAhane mAMDa sarjAyo hato. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa A arasAmAM A8 devendrasUri vagere vIjApura padhAryA. temanA upadezamAM saMsAranI asAratA, dharmanI vaphAdArI. ane virAgyane akhalita pravAha vahete hato. vIradhavalane gurudevanA upadezanI asara thaI. teNe vivAhane vicAra mAMDI vALI, dIkSA levAne nirNaya karyo. nAne bhAI bhImadeva paNa pitAnA bhAInI sAthe dIkSA levA taiyAra thaye. baMne bhAIone dIkSAne varagheDe caDaye. A devendrasUrie saM1302mAM vIjApuramAM teja vivAhamaMDa5mAM varadhavala ane bhImadevane dIkSA ApI ane teonAM nAma 1 muni zrI vidyAnaMda ane 2 muni zrI dharmakIti rAkhyAM. (praka. 38, pR. 31) A0 vidyAnaMdasUrine AcAryapadavI ApavAnI sAlavArImAM visaMvAda che. keI ullekhamAM saM. 1304mAM ane keI ullekhamAM saM. 1327mAM AcArya padavI batAvI che. je ke mAtra be varSanA dIkSA paryAyamAM ApavI zakaya nathI, chatAMya gurudevane "pitAnA mRtyu samayanuM jJAna thayuM hoya, agara ziSya sarvarIte AcArya padavIne gya lAge te gurue tevA navadIkSitene paNa AcArya padavI ApI gacchanAyaka banAvatA, ane saMgha temane bahumAnathI vadhAvate jyAre ahIM gaMbhIratAthI vicAra karIe to jaNAze ke A devendrasUrie saM. 1304mAM pAlanapuramAM muni vidyAnaMda ane muni dhamakItine pacAsapada ApyuM. A avasare paNa tyAM kesaranI vRSTi thaI hatI. (-praka. 45, pR. 280, 282) jemAM sAdhAraNa rIte e niyama che ke, jana gRhastha gya mumukSu manuSyane pitAnA taraphathI utsava karI, dIkSA ke padavI vagere apAve to te jaina e munine pitAnA mAnI lete ane temane dareka prakAranI padavIo apAvavA utsAhita rahete, saMbhava che ke, pAlanapura saMghe A rUDhI pramANe" muni vidyAnaMda ane muni dhamakIrtine AcArya vagere padavIo apAvI hoya, tyAre pAlanapuranA saMghane tene lAbha maLe. e Agraha karyo haze." 1. A0 hemavimalasUrie A saubhAgyasUrine dIkSA ApI, te ja sAlamAM AcArya-gacchanAyaka banAvyA hatA. (-praka. 55) Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetAlIsa muM] A vidyAna Mdasara, A. dharma vaiSasUri 403 panyAsa AcArya mahArAje saMghane jevA avasara' kahI mauna sammati ApI hAya, ane tyArathI saune A. vidyAnaDha pAlanapuramAM gacchanAyaka thaze evA khyAla aMdhAyA hAya, e banavAjoga che. ke AkhyAlathI saMvatamAM visaMvAda UThayo hAya ? "game te hA" paNa A devendrasUrie sa0 1304mAM ane munione gaNi-panyAsapadma ApyA. eTale e hisAbe A sAlavArI sAcI Thare che. 5. vidyAnadagaNi vidvAna hatA. temanA hastAkSara suMdara hatA. temaNe ja AcArya manyA mAda A devendrasUrie racelI ka grantha TIkA"ne prathama Adaza lakhyA hatA, maheA. hemakalaza ane 50 dhakIti e tenuM sa MzeAdhana karyuM, te pachI sau mALavAmAM vicarI gujarAtamAM AvyA, ane khaMbhAtamAM sa0 1319mAM tapagacchanA (1) vaDI pASALa ane . (2) laghu pASALa ema be bhAga paDayA. AcAya -upAdhyAya A devendrasUrie sa0 1323mAM pAlanapuranA prahlAdana pA nAthanA jinaprAsAdanA upAzrayamAM 50 vidyAnaMdane AcAya padma ane 50 dhamakIrtine upAdhyAyapada ApyuM. A prasaMge paDhavInA maMDapamAM kesarane varasAda thayA, e joI sau khuzI thayA, A ghaTanAne saue temanA yugapradhAna banavAnI eMdhANI mAnI lIdhI. prazaMsA A devendrasUri A navA AcArya ane upAdhyAyane paricaya A rIte Ape che-- vibudhavara dharmakIrtizrIvidyAnandasUrimukhyaiH / sva-parasamayaikakuzalaistadeva saMzodhitA ceyam // . ( ka graMtha TIkA-prazasti ) A A devendrasUrie sa0 1324 mAM vidyAnaMdasUrine gujarAtamAM vicaravAnI AjJA ApI, pote pharIvAra mALavA padhAryAM. ane saM0 1327 mAM mALavAmAM ja kALadhama pAmI gayA. temanI Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pATe A vidyAnaMdasUri hatA ja. te paNa saM. 13ra7 mAM guru devanA svargagamana pachI 13 divase vijApuramAM kALadharma pAmI, svarga saMcaryA. A duHkhada ghaTanA sAMbhaLI saMghamAM saune duHkha thayuM. A0 vidyAnaMdasUri saMvegI, zuddha saMyamapAlaka ane samartha vidvAna hatA. temaNe "vidyAnaMda vyAkaraNa"nI racanA karI. A vyAkaraNamAM temaNe DAM sUtromAM vyAkaraNanA tamAma viSayane saMgraha karyo hate. eTale e samayanuM e sarvottama vyAkaraNa gaNatuM hatuM. A0 devendrasUrinA svargavAsathI gujarAtamAM bhAre duHkhanI lAgaNI chavAI hatI. zAsanadevIe saMgrAma senAnA pUrvaja senI sAMgaNune "Ava devendrasUrinI zramaNa paraMparA lAMbo kALa cAlaze" evI bhaviSyavANI kahI hatI. vaLI, khaMbhAtanA jene A0 devendra, sUrinA atyaMta rAgI hatA. A devendrasUrinI laghu peSALamAM khaMbhAtanA saMghapati bhIme ja utAre Apyo hato, te temane paramabhakta hatuM, dharmapremI zraddhALu zrAvaka hato. ( -praka0 4pa, pR0 332) saMva bhImane A devendrasUrinA svargavAsanA samAcAra sAMbhaLI bhAre duHkha thayuM, teNe "anAja khAvA"ne tyAga karyo. pachI te eka ja mahinAmAM A0 vighAnaMdasUrinA vijApuramAM svargavAsa thayAnA samAcAra maLatAM, teNe anAja tyAganI mudatamAM vadhAro karyo, teNe "12 varSa sudhI anAja lIdhuM nahI." (praka. 45, pR. 327.) - be AcAryonA lagabhaga 15 divasanA aMtare thayelA svargavAsathI zrIsaMgha bhAre mUMjhavaNa anubhavavA lAgyo. chevaTe saue u0 dhamakItine egya jANI, gacchanAyaka banAvavAno nirNaya karyo. - vaDaga7nA sagetrI AcAryo tathA vRddhaSALanA AkSemakIti sUrie samayasUcakatA vAparI, gurudevanA svargagamana pachI cha mahi nAmAM eTale saM. 1328 mAM vIjApuramAM upAdharmakItine AcArya padavI ApI, A dhamaSasUri nAma rAkhI, A devendrasUrinI pATe sthApana karyA. e pachI A0 dharmaSasUri tapagacchanA nAyaka banyA. (-nI saMgrAmasiMha, mATe juo praka. 4pa, pR. 333, bhImAzAha-saM. bhImajI mATe juo praka. 41, pR. 683, praka. 4pa, pR. 327). Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 405 beMtAlIsamuM ] A vidyAnaMdasUri, A dharmaSasUri 46. A dharmaghoSasUri temane zarUne "jIvanaparicaya" upara AvI gayuM che. te gRhasthapaNAmAM A0 vidyAnaMdasUrinA nAnA bhAI hatA ane sAdhupaNAmAM gurubhAI hatA. temane saM0 1302 mAM vijApuramAM dIkSA, saM. 1304 mAM pAlanapuramAM gaNipada-paMDitapada, saM. 1323 mAM pAlanapuramAM upAdhyAyapada ane saM0 1328 mAM vIjApuramAM AcAryapada ApavAmAM AvyuM, temanuM saM. 1357 mAM svargagamana thayuM. noMdha: ame ahIM A0 vidyAnaMdasari ane A0 dharmaSasUrino eka ja paTTaka Ape che. teo vidvAna, camatkArI siddhapuruSa, prabhAvaka yugapradhAna AcArya hatA. temanA caritranA vividha prasaMge A prakAre maLe che.pratiSThA-saMghayAtrA A dhamaSasUri mAMDavagaDha padhAryA hatA. tyAM nAMdurIvALA garIba zrAvaka pethaDe temanI pAse zrAvakanAM bAra vrata uccaryA. temAM parigraha parimANamAM gurunI sUcanAthI teNe pAMca lAkhanuM parimANu karyuM. gurukRpAthI dhIme dhIme te dhanavAna banyuM. teNe dhana vadhavAthI zatruMjaya tIrtha upara bha0 RSabhadevane jinaprAsAda vagere 84 jinAlaye banAvyAM. 7 graMthabhaMDAra sthApyA. A dharmaSanI adhyakSatAmAM zatruMjayatIrthane charI pALate yAtrA saMgha kADho. zatruMjayanI cAre tarapha 12 jana pramANa kSetramAM sarva jinAlamAM cAMdInA dhvaja banAvI ApyA. rAjA sAraMga pAse kapUranI jakAta mApha karAvI. saMpethaDe A dharmaghoSasUrine meTA utsavathI mAMDavagaDhamAM praveza karAvI mAsu karAvyuM. saM. pethaDe ane saMghavaNa padamaNIe 32 varSanI uMmaramAM ja brahmacaryavratane svIkAra karyo. (-praka45, pR. 314 thI 318) camatkAra-A. dharmaghoSasUri saM. pethaDanA saMghamAM zatruMjayanI yAtrAmAM padhAryA hatA. paraMtu A kakkasUrie "nAbhinandanajine1. rAjA sAraMgadeva mATe juo: praka. 37, pR. 27ra TippaNI (praka45 pR0 312) Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa dvAraprabaMdhamAM saM0 1371 mAM zatruMjayatIrthanA saMghamAM saM. 1371 mAM mAha suda 5 nA divase tIrthanA jIrNoddhAra utsavamAM "vaDagaacchanA A dharmaghoSasUrinI hAjarI batAvI che te sapramANa nathI. saMbhava che ke, te utsavamAM temanI AjJAthI temanA paTTadhara A0 semaprabhasUri padhAryA hoya ? A dharmaghoSasUrie giranAratIrthanI yAtrA karI, ane saMskRtamAM giranAratIrthakalpa leka 32 banAvya, saurASTra pATaNanA samudra kinAre UbhA rahI, vinaMtithI "maMtramaya samudrastotra banAvyuM, tethI tarata ja samudramAM ekadama maTI bharatI AvI, ane temAMthI ratna UchaLIne bahAra AvyAM. AcAryazrInA caraNa kamaLa pAse ratnane mATe Dhagale thaI gaye. sau camatkAra pAmyA. AcAryazrInA maMtradhyAnathI saurASTra pATaNamAM zatruMjayano jUne kapadI yakSa pragaTa thayuM. te samakitI banI, jinapratimAne adhiSThAyaka banyuM. eka divase kaI duSTa strIe sAdhuone vaDAM vaherAvyAM. AcAryazrIe tene maMtravALAM jANI, bahAra paraThavyAM, ane te ja vaDAM savAramAM paththara banI gayAM, AcAryazrIe te duSTa strIone pATalA upara besADI thaMbhAvI dIdhI, ane pachI karuNAthI teone cheDI dIdhI. ekavAra bIjA pakSavALAnI strIoe vIjApuramAM AcAryazrInA vyAkhyAnanI madhuratA joI IrSA AvatAM svarabhaMga karavA kAmaNa karyuM. AcAryazrIe teone paNa pATalA upara thaMbhAvI, cheDI dIdhI. te strIoe tyAre vacana ApyuM ke, "have AjathI tamArA gacchane ame upadrava karIzuM nahIM." - sAdhue eka megInA DarathI ujajainamAM rahetA na hatA. AcAryazrI saparivAra ujajaina padhAryA. yegIe sAdhuone kaTAkSamAM kahyuM: "tame have sthira banIne raheje." sAdhuoe kahyuM: rahyA chIe ja; tuM zuM karIza ?" A sAMbhaLI bhegIe dAMta dekhADyA, sAdhu eAe tene keNa batAvI; upAzraye AvIne sAdhuoe A vAta Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ beMtAlIsamuM ] A vidyAnaMdasUri, A dhama zeSasUri 407 AcAryazrIne karI. megIe maMtrabaLathI sAdhuonI pizALamAM uMdara mekalyA, AcAryazrIe eka ghaDAnuM meM kapaDAthI DhAMkyuM, ane jApa zarU karyo. yogI te rADa pADate upAzrayamAM Avyo ane AcAryazrIne pagamAM paDyo. - sAdhuo godharAnA upAzrayamAM rAta rahe te upAzrayanA dara vAjA-maMtrajApathI baMdha karatA hatA. ekavAra sAdhuo maMtrajApa kare bhUlI gayA. eTale zAkinIo rAte AvIne AcAryazrInI pATa uThAvI gaI. AcAryazrIe te zAkinIone thaMbhAvI dIdhI, zAkinIo pAsethI jyAre, "have pachI tamArA gacchane herAna karIzuM nahIM" evuM vacana lIdhuM tyAre teone choDI dIdhI. brahmamaMDaLamAM eka divase AcArya zrIne sApa karaDyo, ane jhera caDavA mAMDyuM, A saMgha khUba gabharAI gayuM. sau upAya zodhavA lAgyA. AcAryazrIe saMghane sAtvana ApatAM jaNAvyuM ke "savAre nagaranA pUrva dizAnA daravAje kaThiyAro lAkaDAnI bhArI lAvaze, temAMthI viSahariNI vela maLI Avaze, tene sUMTha vagere sAthe ghasI, DaMkha upara lagAvaje," saMghe te pramANe karavAthI AcAryazrIne ArAma thaye. AcAryazrIe tyArathI jiMdagI parcata cha vigaIne tyAga karyo. AcAryazrI hamezAM mAtra jArano AhAra letA hatA. kAvyakaLA-- eka divase eka maMtrIe ATha yamakavALuM kAvya belIne AcAryazrIne jaNAvyuM ke, "have AvAM kAvya karanAra koI rahyo nathI. AcAryazrIe jaNAvyuM. "keI nathI" ema bolavuM ThIka nathI; maMtrIe kahyuM "e kaI kavi hoya te batAve." AthI AcArya zrIe eka ja rAtamAM ATha camakavALI "jaya vRSabha"padathI zarU thatI stutio banAvI, bhIMta upara lakhI dIdhI, maMtrI te A kAvyo vAMcIne cakita thaI gaye, ane AcAryazrInA upadezathI pratibaMdha pAme. AcAryazrIe saM. 1332mAM pitAnA ziSya semaprabhane AcArya Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 apAthI Ape che " cAnita karI paNa ApI jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pada ApyuM. AcAryazrIe temane "bAra aMgenuM jJAna ApyuM ja hatuM. pachI to temanI yogyatA jANune maMtranI pothI paNa ApI. paraMtu A0 semaprabhasUrie hAthajoDI vinaMti karI ke, "gurukRpA che temAM ja badhuMya che. eTale "kAMte cAritranI ArAdhanA Ape, kAM te A maMtrapothI Apa." AcAryazrIe temane tyAga-vairAgyamAM raMgAyelA mumukSu samajI ane bIjo koI ziSya A maMtrothI mATe yogya na lAgavAthI e maMtrapothIne jalazaraNuM karI dIdhI. grantha AcAryazrI dharmaghoSasUrie saMghAcAra bhAgyavivaraNa, sucadhammastava, kAyasthiti prakaraNastavAvasUrikA, dusamakAlasamaNusaMghathayuM gA. 26 sAvacUrika, caturvizatijinapUrvabhavastava gA. 24, RtAzarmastatra le8, devendrastotra, yUyaMtra stuti, jayavRSabha0 aSTa yamakastuti 8 avacUrisahita, zrAddhajItaka9pa gA. 182, mandagarbhita pArzvanAtha-tetra kSetra 13, lekAntika devaleka jinastavana gAtra 16-avacUri-sahita "nistava gA. 13, sanaMjaya mahAtirthaka5 gA39-aSTApadatIrthakalpa le. 25, giranAra tIrthakalpa le3ra, sametazikharatIrthaka9pa le 16, samavasaraNa prakaraNa gAi 28, lekanAlikA kaleka 32, yugapradhAnastotra prA. gADha 24, RSimaMDala-statra gA. 109, parigrahapramANa gAve 39, bhAvicatuvizatijinastavana le. 14, pArzvanAthastavana gA. 9 pArzvanAthatIrthastotra lai0 11, pUrvArdhasaMskRta-uttarAdhaprAkRtabhASAmaya stavana gla0 9, bhavatrayastava gA. 24, pAMtrIza jInavANuM stavana gALa 16, jIvavicArastava gA0 40; yamakamayavartamAna caturvizatijinastavana kale. 39, vagere kRtio racI hatI. 1. yugapradhAnayaMtra-prazasti : iti zrI bhadrabAhupraNIta duHSamAprabhUta zcaturadhika dvisahasrayugapradhAnasvarUpaM sukhAvabodhanArtha zrIdevendrasUriNA yantrapatre nyAsIcakre // zrIcandragacche pradyotanAbha zrI somatilakasUristeSAmupAdhyAya zrIhaMsabhavanagaNi prasAdataH zrIziSya zrIkIrtibhuvanena zrImati staMbhanakapure vikramAt saMvat vizva-manu (1413) varSe likhitaM zrIpadrapattave zrIvAsupUjyaprasatteH / / (-zrI prazastisaMgraha bhAga 2, praza0 naM0 8) Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chetAlIsamuM ] A vidyAna MdasUri, A. dhadhApari A dhama ghASasUri sa. 1357mAM svage gayA. (gu. zrlAka-256) A. dhama ghASasUrinA upadezathI kriyANAnA zrIsaMghe sa1349 mAhasudi 13nA roja graMthabhaMDAranI sthApanA karI, ane temAM ghaNA graMthA lakhAvIne mUkayA (praza na. 32) AcAya zrInA upadezathI mevADanA sonagarA zrImAlI maMtrI sIma`dharanA kuTuMbe prathA lakhAvyA (- -praka0 45 pR0 289, 324) aitihAsika vizeSa ghaTanAe gujarAtanA vIsalanagarA brAhmaNa maMtrI mAdhavanAbhAI kezavanAgare karaNa vAghelAne marAvI, gujarAtamAM muslimarAjya sthApana karAvyuM. sa'0 1663mAM siddharAjanA rudramAlanA bhaga thayA. (rudramAla mATe jUe-praka0 35, pR0 93 praka0 42, pR0 731) mAMDavagaDha bhAratanI saMskRtimAM geApa ane geApAla e be zabdo khUba mahattvanA lekhAya che. yadurAja kRSNa vAsudevanu eka nAma geApAla prasiddha che. jaina AgameA bhagavAna tIrthaM karadevAne mahAmAhaNa, mahAgApa ane mahAsA vAha vizeSaNeAthI sAdhe che. mahAvidvAna devaedhie ka. sa0 A. hemacaMdrasUrine "hemagopAla '" kahI gU racakravarti rAjA siddharAjane prasanna karyAM hatA. (-praka0 41, pR0 609) geApa ane geApAlanI jAti sAthe saMkaLAyelAM nagarA, mahAnagarA anyAM hatAM, jemake-aNuhilapura pATaNa, mAMDavagaDha vagere. itihAsa kahe che ke, mAM govALiyAe ( athavA luhAre ) vidhyagirinA zikharamAlAnI eka pahADI upara sa0 694mAM mAMDU nagara vasAvyuM, je samaya jatAM mALavAnuM pATanagara banyuM, tenu bIjuM nAma pattana paNa maLe che. R rAjA jayasiMha paramAre tenA upara killA a dhAnya hatA. mAMDavagaDhanuM bIjuM nAma pATaNa paNa maLe che. mALavAnA paramAra 409 1. guruguNuratnAkara kAvyanA dhanakubera vellAkanA varNanamAM tathA bAdazAha jahAMgIre A vijayadevasUrine lakhelA patramAM "mAMDavagaDhanuM bIjuM nAma pATaNa batAvyuM che. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa rAjavaMzane paricaya pahelA (praka. 35, pR. 159 thI 167mAM) AvI gayuM che, vizeSa paricaya A pramANe maLe che - 17 ajUnavarmA saM0 1267 thI 1272 18 rAjA devapAla paramAra saM0 1273 thI 127 19 jayatuMgI saM . 1297 thI 1313 20 jayavarmA saM0 1313 thI 1318 21 mahArAjA jayasiMha saM. 1318 thI 1337 22 , bhojadeva saM. 1337 thI 1367 23 , jayasiMhadeva saM. 1367 thI ........ te pachI allAuddIna khilajIe mALavA jItI lIdhe, ane musalamAne mALavAnA zAsaka banyA. teonI rAjAvALI A pramANe che1. sUba maleka khuzarU kAphara (-praka. 44, pR. 47) 2. sUbe bahAdUrazAha 3. sUbo dilAvarakhAM 4. bAdazAha husaMgazAha garI-teNe saM. 1459mAM mAMDavagaDhamAM svataMtra gAdI sthApanA karI. mR0 vi. saM. 1491 sane 1434. 5. bAra gijhanIkhAna gerIte vyabhicArI prajApaDika hata, mR0 saM. 147, sane 1436. te pitAthI rIsAIne nAdiyA gayA. tyAM saM0 ratnA ane saM0 dharaNA piravADe tene samajAvI zAnta pADI bAdazAha husaMgazAha pAse mokalya, bAra husaMgazAhe te banne bhAIone mAMDavagaDhamAM mAna sAthe lAvI vasAvyA. paraMtu gijanInAM bAdazAha thaye, tyAre teNe dhananA lebhathI banne bhAIone trAsa Apyo. ane teone 1 lAkha rUpiyAno daMDa karyo. (jena Itipra45, pR. 371) je ke gujarAtane bAdazAha bahAdUrazAha ane cittoDanA dezI karmAzAhane paNa AvI ja ghaTanAmAM maitrI thaI hatI. bA. bahAdura zAhe mAnavatA batAvI, dezI karmAzAhanA upakArane kIMmati badale vAlyo hate. (-praka. 44, pR. 214) Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chetAlIsamuM ] A vidyAnaMdasari, A dharma sari 411 bAdazAha gijhanIkhAM ane saMve ratnAzAhanI ghaTanAmAM bAdazAhe mAnavatAne badale lebhane ja pradhAna mAne che. 6. bAra mahammuda khilajI gijanIstAna-aparanAma bAdazAha Alama zAha (saM. 1492 thI saM. 1525) 7. bAdazAha gyAsuddIna khilajI (saM. 1525 thI 1558) te bahu vilAsI hatuM. tenA janAnakhAnAmAM hajAre begame hatI, te "23 varSa sudhI to mAMDavagaDhathI nIce Utaryo ja nahate." teNe saM0 sahasAperavADane maMtrI pade nIme. rAjA sayakaparamAre saM0 1028mAM ujajainamAM pitAnI gAdI sthApita karI hatI, rAjA bhojadeva paramAre dhArAnagarI vasAvI, tyAM pitAnI gAdI sthApanA karI. te saM. 111ramAM maraNa pAmyuM ane dhArAnagarIne nAza thaye. (praka. 35, pR. 166) te pachI samaya jatAM saM. 1459mAM mAMDavagaDhane ja mALavAnuM pATanagara banavAne pharI lAbha maLe. (-praka35 pR0, 162 thI 166) sUbA dilAvarakhAnane putra husaMgazAha gerI mALavAne svataMtra bAdazAha banyo ane teNe saM. 145lmAM mAMDavagaDhane pitAnuM pATanagara banAvyuM. mAMDavagaDha vikamanI 14mI sadInA prAraMbhathI jena ItihAsamAM dAkhala thayuM. te A pramANe mAMDavagaDhamAM mahArAjA jayasiMha (saM. 1318 thI 1337)nA maMtrIe pethaDazAha, jhAMjhaNazAha hatA. (-praka0 4pa, pR314, 318) sUbA maleka kApharanA divAna saMghavI parAja sonagarA (saM. 1358) maMtrI mahAkavi dhanada (saM. 1490), mahAkavi "maMDana banyA hatA.' (-praka. 45, pR. 324) sulatAna Alama zAha gerIne khajAnacI mahAmAtya, raNathaMbhoranA daMDanAyaka maMtrI dhanarAja ravADa hate. (praka. 45, pR. 367) mahammada khilajI yAne bA AlamazAha gerIne mahAmAtya saMghapati dehaDa senagara hate. (-praka. 45 pR. 324) Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bAdazAha Alama zAha gerIne khajAnacI mahAmAtya enI saMgrAmasiMha bhaMDArI (saM. 1520) hate. (-praka. 4pa, pR. 333) bA, AlamazAhanA prajApriya divAne cAMdAzAha ane sAdhucaMdra hatA. bAdazAha Alama zAha tathA bA0 gyAsuddIna khilajInA divAne jIvaNazAha zrImAlI, megharAja zrImAlI, paMjarAja, vagere hatA. bA, gyAsuddInakhilajInA dhanADhaya vyApArI saM0 sahasAporavADa, saM. zeTha sUrA-vIrA piravADa saM. pillAka vagere hatA. bA, gyAsuddIna khilajIne gajAdhikArI vyApArI laghu zAlibhadra, saM0 jAvaDazAha, zeTha jAujI saM. 1662. (praka45, pR. 319 thI 322) vagere vagere dhanI mAnI vidvAne, dAnavIre, rAjavI dharmavIre vagere thayA. (-praka. 45, praka. 53) mAMDavagaDhamAM Aja jene che. veTa jinAlaye che, vetAMbaramAM A tIrtha prasiddha manAya che. A0 semasuMdarasUrinA ziSya (munijayAnaMda) A0 jayacaMdrasUrie saM0 1427mAM nemADa pradeza (hastinApura) yAtrA karI "nemADapravAsagItikA" racI. temAM ullekha che ke, (mAMDavatIrtha) mAMDavagaDhamAM 700, tArApuramAM 5, siMgAratAraNamAM 21. naMdurImAM 12, hastinApuramAM 7, ane lakhamaNImAM 100 jinAlaye che. A pradezamAM gAme gAma lAkhe zrAvaka-zrAvikAo bhaktivALA che. mAMDavagaDhano graMthabhaMDAra maMtrI pethaDakumAra vageree ahIM meTe graMthabhaMDAra sthApana karyo hato, (-vizeSa mATe juo praka. 45 pR0 289, 302) A dhamadhaSasUrivara A nAmanA ghaNu AcAryo thayA hatA te A pramANe 1. nAgaeNdragacchanA AcArya-saM. 1334 (-praka. 35, pR0 8) Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chetAlIsamuM ] A vidyAnaMdasUri, A dharmaSasUri 13 2. caMdrakuLanA rAjagacchanA AcArya-saM. 1191(praka. 35, pR0 39) 3. caMdrakuLanA maDAhaDagachanA A0-saM0 1350 (praka. 37, pR. 269) 4. caMdrakuLanA pUrNimAgacchanA AcArya-saM. 1159 (-praka. 40, pR. 497) 5. caMdrakuLane aMcalagacchanA AcArya-saM0-1234-1268 ( -praka. 40, pR. pa21) 6. caMdrakuLanA Agamikaga7nA AcArya-saM. 1250 ( - praka. 40, pR. 541) 6. caMdrakuLanA tapAgacchanA AcArya-saM. 13ra7-13pa7 (-praka. 46, pR0450) 8. caMdrakuLanA pimpalakaga7nA AcArya-saM. 1483 (praka. 37 pR. 274) 9. vidyAdharakuLanA jAliharagacchanA AcArya-saM. 1988 (praka. 35, pR. 24) Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa suDatAlIsamuM * A. sAmaprabhasUri temanAM vi. sa0 1310mAM janma, 1321mAM dIkSA, saM 1332mAM AcAryapada ane sa0 1373mAM svagamana thayAM. paricaya teo zAMta, AtmagaveSI, vidvAna ane meATAvAdI hatA. temane 11 aMge "mukhapATha" hatAM, teo hamezAM tenA pATha karatA hatA. teo jyAtiSavidyAmAM nipuNa hatA. temaNe cAritranI rakSA mATe gurudeve ApelI 'matrapeAthI' lIdhI na heAtI. temaNe citADamAM brAhma@AnI sabhAmAM vijaya meLavye. vihAramaryAdA-A arasAmAM kAMkaNu dezamAM ghaNA varasAda paDate hAvAthI temaja jesalamera vagere meTI mAravADamAM pANInI achata hAvAthI, peAtAnA sAdhuene kAMkaNu tathA thalI-mAravADamAM vihAra karavAnI manAi karI. 1. (a) itihAsa kahe che ke, kharataragacchanA 55mA A. jina mANikayasUri, bikAneranA maMtrI saMgrAma acchAvatanI vinaMtithI jesalamerathI vihAra karI desauranI yAtrA karI, pAchA pharIne jesalamera AvatA hatA, ane derAurathI 25 kAza padhAryA tyAre rastAmAM tRSA pariSaha sahana na thavAthI sa0 1612 nA a zu. 5nA rAja anazana svIkArI kALadharma pAmyA hatA. (praka0 40, pR0 490) (ba) itihAsa kahe che ke, tapAgacchanA (56) A. ANuMvimalasUri je anAja (sa0 1pa70 thI 1599)nA maheA0 vidyAsAgara gaNi, ane pANI vinA jIvanArA mahAtapasvI hatA" temaNe jesalamera mAravADanA vihAra khAlyA hatA. ( --jIe praka0 55) Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suDatAlIsamuM ] 84 jinaprAsAdo mAMDavagaDhanA maMtrI pethaDakumAra A. dharma ghASasUrinA bhakta hatA. ( -praka0 45, pR. 314) teNe jUdA jUdA sthAneAmAM 84 jinaprAsAde adhAvyA hatA. ane sAmaprabhasUrinA hAthe temAMnA ghaNAenI pratiSThA karAvI hatI (-praka0 45, pR0 315) 48mA A sAmatilakasUrie A samasta jinaprAsAdonA varNanarUpe " pRthvIdhara sAdhupratiSThita jinastotra" anAvyuM. temaNe temAM jinAlayeA baMdhAvyAnI noMdha A prakAre ApI che.-- * A. sAmaprabhasUri A 84 jinamaMdiro paikI sa0 1320mAM (1) zatru jayagirinA aMdhu jevA mAMDavagaDhamAM AdinAtha. (2) nimbansyUranagaranA ujjayatAvatAra jinaprAsAdamAM bha. neminAtha, (3) nimmasphUranI taLeTImAM bha. pArzvanAtha, (4) ujjainamAM bha. pArzvanAtha, (5) vikramapuramAM bha. neminAtha, (6-7) mukuTikApurImAM bha.pArzvanAtha, ane bha AdinAtha, (8) vidhanapuramAM zalyahara bha. mallinAtha, (9) AzApuramAM bha. pArzvanAtha, (10) ghASakInagaramAM bha. AdinAtha, (11) ayyapuramAM bha. zAMtinAtha, (12) dhArAnagaramAM bha neminAtha, (13) vanapura (badanAvara)mAM bha. neminAtha, (14) caMdrakapuranA (caMDaulI)mAM bha. AdinAtha, (15) jIrApuramAM bha. AdinAtha, (16) jalapadra (jalagAMva)mAM bha. pArzvanAtha, (17) dAhaDapura (dAheAda )mAM bha. pArzvanAtha, (18) huMsalapuramAM bha. mahAvIrasvAmI, (19) mAMdhAtA pahADanI taLeTImAM bha. ajitanAtha, (20) dhanamAtRkAmAM bha. mahAvIrasvAmI, (21) magalapuramAM bha. abhinadanasvAmI, (22) cikhalapura ( cIkhalI )mAM bha. pArzvanAtha, (23) jayasiMhapuramAM bha0 mahAvIrasvAmI, (24) siMhAnakamAM bha. neminAtha, (25) salakhaNu pura (za'khalapura)mAM bha. pArzvanAtha, (26) aindrapura (iMdAra)mAM bha. pArzvanAtha, (27) tAlheNupuramAM bha. zAMtinAtha, (28) hastinApura (nImADa)mAM bha. aranA2, (29) karaheDAtI mAM bha. pArzvanAtha, (30) nalapuramAM bha. neminAtha, (31) naladugamAM bha. neminAtha, (32)bihAramAM 415 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bha0 mahAvIrasvAmI, (33) laMbakarNa puramAM bha0 mahAvIrasvAmI, (34) kheDAha (khaMDavA khaDelA)mAM bha0 kuMthunAtha, (35) cittoDanA killAmAM bha0 RSabhadeva, (36) pAnavihAra (Agara-mALavA)mAM bha0 AdinAtha, (37) caMdrAnakamAM bha0 pArzvanAtha, (38) baMkImAM bha0 AdinAtha, (39) nIlakapuramAM bha0 ajitanAtha, (40) nAgAramAM bha0 AdinAtha, (41) madhyakapuramAM bha0 pArzvanAtha, (42) DabhoImAM bhaya caMdraprabhu, (43) nAgadAmAM bha0 naminAtha, (44) dhoLakAmAM bha0 mallinAtha, (45) jUnAgaDhanA killAmAM bhava pArzvanAtha, (46) somanAtha pATaNamAM bha0 pArzvanAtha (47) zaMkhapura (zaMkhezvara)mAM bha0 munisuvratasvAmI, (48) sauvatakamAM bha0 mahAvIrasvAmI, (49) vaMthalImAM bha0 neminAtha, (50) nAzikamAM bha0 caMdraprabhu, (51thI54) sepArA, aruNanagara, ujaMgala ane paThaNamAM bha0 pArzvanAtha, (55) setubaMdhamAM bha0 neminAtha, (56-61) vaTapadra, nAgalapura, Thakakadeza, jAlaMdhara, devapAlapura, devagiri (delatAbAda)mAM bha0 mahAvIrasvAmI, (62) cArUpamAM bhara zAMtinAtha, (63-64) droNAta tathA ratnapura (ratalAmapura)mAM bhAga neminAtha, (65) arbakapuramAM bha0 ajitanAtha, (66) keraTAmAM bha0 mallinAtha, (67-68) Dhera samadradezamAM, tathA gujarAta pATaNamAM bha0 pArzvanAtha, (69) koDe jinezvaranA maMDapavALA zatruMjaya tIrthamAM, bha0 zAMtinAtha, (70-71) tArApura tathA vardhamAnapuramAM bha0 AdinAtha ane bha0 munisuvratasvAmI, (72) vaTapadramAM bha0 AdinAtha, (73) gegapura(ghA)mAM bha0 AdinAtha, (74) pirachanamAM bha0 caMdraprabhu vagere vagere 84 jinaprAsAde jANavA. vizeSa ullekha che ke, maMtrIe (1) kArajImAM teraNavALo jinaprAsAda, (2) mAMdhAtA pahADamAM trizikharI maMdira, (3) vikakanamAM bha0 neminAtha, ane (4) celakapura(elIcapura)mAM bha0 AdinAthanAM maMdira baMdhAvyAM. (jUo-ATha munisuMdarasUrikRta "gurvAvalI le. 191thI 201) 1. uraMgalanuM hAlamAM varaMgala nAma che. uraMgala mATe juvo (-praka. 35, pR0 127) Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suDatAlIsamuM ] A0 semaprabhasUri 417 A nedha uparathI tAravI zakAya che ke, vikamanI caudamI zatAbdImAM kayA kayA sthaLe jene hatA. Aje A sthaLemAMnA ghaNAM : gAma nagaramAM jainavasatI nathI, jinAlaye nathI. A neMdha uparathI A samaprabhasUrinA "vizALa vihArakSetrane " paNa khyAla Ave che. tIrthoddhAra- saM0 samarA zAhe saM. 1371 mAM zatruMjaya mahAtIrthane 15 me uddhAra karAvyuM, tyAre A samaprabhasUri saparivAra tyAM padhAryA hatA. (-praka. 35, pR0 195, praka747, pR. 423) bhIlaDImAM divyajJAna A samaye bhIlaDI moTuM zahera hatuM. temAM moTI saMkhyAmAM dhanADhaya jene vasatA hatA. tyAM vividha gacchanA AcAryo cAturmAsa gALavA rahetA. itihAsa kahe che ke-saM. 13para mAM bhIlaDImAM A0 semaprabhasUri vagere 11 jainAcAryo mAsu rahyA hatA. saM. 1353 nI sAlamAM be kArtika mahinA hatA, piSa mahinAne kSaya hato. ane citra ke phAgaNa mahinA paNa be hatA. A somaprabhasUrie eka rAte AkAzamAM joyuM ane grahonI cAla temaja bIjA nimittothI jANI lIdhuM ke, "bhIlaDiyA nagarane thoDA divasomAM ja vinAza thaze," AthI ahIM rahevuM salAmatI bharyuM nathI. AcAryazrIe A pramANe vicArIne bIjA 11 gacchanAyakenI nAmarajI hovA chatAM, saM0 1353 nA pahelA kArtika mahi nAnI sudi 14 nA divase mArI pratikramaNa karI, pahelA kAtika zudi 15 nA roja bhIlaDiyAthI vihAra karyo. bIjA sAdhu-sAdhvIo paNa tyAMthI nIkaLI gayAM, ane tyAMnA rahevAsI jene paNa uchALo bharI eka sthaLe jaI vasyA. te sthAne rAdhanapura nagara vasyuM. bIjA 11 gacchanAyake bhIlaDiyAmAM ja rahyA hatA. teo bIjA kArtika zudi 15 nA roja vihAra karavAnA hatA. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 jaina paraMparAno ItihAsabhAga 3jo [ prakaraNa A samaprabhasUri vagere bhIlaDiyAmAMthI nIkaLI gayA bAda tyAM ekAeka utpAta macce, cAre tarapha Age pitAnI tAMDava lIlA zarU karI. AganI pracaMDa jvALAomAM AkhuM bhIlaDiyA tArAja thaI gayuM, tyAM rahelA jainAcAryo ane janatA sau koI Agane bhega banyA. jAnamAlanI bhAre khuvArI thaI te pachI saM 1354 mAM bAdazAha allAuddIna khilajInA senApati alaphakhAne rahyA-sahyA bhIlaDiyA nagarane bhAMgyuM, ane lUTayuM. te pachI ja alaphakhAne gujarAtanA pATaNa para caDAI karI, ane karNadeva vAghelAne nasADyo. (cAlu jaina itihAsa bhAga bIjo, puravaNe pR769, 777, praka44, pR. 47, 191). sau janatAne AcAryazrInA A divya jJAna mATe AzcaryabharyuM mAna thayuM. nedha : A0 semaprabhasUrie saM. 1353 mAM prathama kArtika sudi 14 nA roja mAsI karI, bIje divase vihAra karyo. A prakAranI jIta-vyavasthA jaNAya che, AthI ApaNI parva viSayaka mAnyatA vizenI ghaNuM gUMce UkalI jAya che. e gUMceno ukela A prakAre che 1. saM. 135ra nA Aso vada 0)) nA roja divALI, ane saM. 1353 nA kArtika zudi 1 nA roja sUryodaya kALe navuM varSa zarU thAya. 2. pUrNimAnta kArtika eTale prItivardhana mahine saLaMga akhaMDa bane. kArtika zudi 1 nA roja sau juhAra karI, prItimAM vadhAro kare. 3. bha0 mahAvIranA nirvANavALI rAta jatAM gautamasvAmIne kevaLajJAna thayAno samaya joDAya. AthI e paNa tarkasaMgata bane che ke, kArtika sudi 1 be hoya tyAre pahelI ekame gaNadhara gautamasvAmInuM kevaLajJAna ane navA varSane AraMbha mAna. 4. bha0 mahAvIrasvAmInA nirvANa bAda bIje divase savAre kArtikazudi 1 nA suryodayathI vIra nirvANa saMvata zarU thAya. 5. vikrama saMvatano prAraMbha bha0 mahAvIrasvAmInA nirvANanA bIje divase thAya che. to saM 1353nA kArtika sudi 1 thI vi. saM. 1353 zarU thAya. 6. vi. saM. 1353 mAM be kArtika mahinAo hatA. te paikIne pahelo kArtika mahine adhika mahino ho, paNa te kAlabhAsana gaNAya. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 suDatAlIsamuM ] A0 semaprabhasari 419 7. bha0 mahAvIrasvAmInA nirvANa bAda lAgalagATa trIje divase kArtikazudi 2 nA roja bhAIbIja parva ujavAya. 8. baMgALa ane pUrva bhAratamAM A vadi 13 thI kArtika zudi 2 sudhI ema saLaMga pAMca divasa sudhI bha0 mahAvIrasvAmInA nirvANanI yAdImAM samavasaraNane pratIkarUpe hATaDI mAMDI, pAMca dIvA karI saLaMga pAMca divasaneutsava UjavI zakAya. akhaMDa utsava ujavAya. 9. kArtika sudi 14 ne ja mAsInI ArAdhanA thAya. 10. saM. 13paranA bhAdaravA sudi 4 thI saM. 13pa3nA kArtika zudi 14 sudhImAM 70 divasanuM nAnuM cemAsu pUruM thAya. 11. saM. 135ranI ASADa mAsI, saM. 153 nI kArtika mAsI ane saM. 1353 nI phAgaNa mAsI e traNe comAsIne barAbara 120 cAMdra divaso maLI rahe. 12. saM. 1353nA kArtika zudi 15 nA roja pUnamanA vihAra thAya. yAtrA thAya. 13. be kArtika banyA pachI mAgazarane kSaya thato hoya to bIje kArtika malamAsa bane che. tenAthI bacI javAya ane temAM mAgazaranAM kAme karI zakAya. 14. saMdha bhaviSyamAM AvA prasaMge eka dhoraNe parva vyavasthA karI zake. (jIta AcAra) vizeSa noMdha-gujarAtI vi. saM. 2020mAM kArtika mahine vadhe che, mAgasara mahine ghaTe che. ane citra mahine vadhe che. AthI ame visaM. 2017nA A sudi 2 ne budhavAre "vi. saM. 2020nAM jaina parvo "nAmanI pustikA prakAzita karAvI, vi. saM. 1353nI sAlanI ukta ghaTanA (chatAcAra) tarapha saunuM dhyAna kheMcyuM hatuM. pariNAme gItArtha jainAcAryoe saM. 2020mAM pahelA kArtikamAM kArtika mahine ane bIjA kAtikamAM mAgasara mahine mAnI levAnuM jAhera karyuM che. muMbainA prasiddha dainikapatra janmabhUminA paMcAMga vibhAganA saMpAdaka zrI amRtalAla lakSmIcaMda zAhe hIMdamAM A mahinAonI Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara0 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa ArAdhanAmAM ekatA banI rahe te mATe AMdolana calAvyuM hatuM. AthI paMjAbanI sanAtana dharma pratinidhi sabhAnI vidvapariSade tA. 114-196rane rAja kuMbhanA meLAmAM haradvAramAM pa0 sItArAma jhA, jyotiSAcAryanI adhyakSatAmAM jyotiSa saMmelana meLavyuM, temAM bhAratanA paMcAMgakAra-otiSIoe sarvAnumate TharAva karyo hate. ke- - saM. 2020mAM pratyakSa gaNita pramANe kArtika ja vadhe che. ane mAgasara ja ghaTe che. paNa tenI pahelA A vadhate nathI ja. to paMcAMgakAroe e pramANe ja pitAnAM paMcAMga banAvavAM, ane gaNitanI ekatA jALavavI. AthI spaSTa che ke-bIjA hInduo paNa pahelA kArtikamAM kArtikanAM ane bIjA kArtikamAM mAgazaranAM vidhividhAna karaze. (vi. saM. 2019 bhAratIya rASTriya zAke 1884-85nA janmabhUmi paMcAMganI prastAvanA pRSTa-1) dIvya ghaTanA - A semiprabhasUri cittoDanA killAmAM virAjamAna hatA, tyAre paNa temanI upara bhAmaMDala prabhA chatra vagere AkAzamAM AzcaryakAraka ghaTanA banI hatI. A prakAranA camatkArathI sau Azcarya mugdha banyA (-gurnAvalI, la0 260 thI 263) matrI-A. somaprabhasUri ane kharataragacchanA A jinaprabhasUri vacce gADha maitrI hatI. baMne AcAryo jayotiSa ane maMtra viSayanA UMDA abhyAsIo hatA. teo vidyAnI Apale karatA. (-praka. 40, pR. 468) vIravaMzAvalI"mAM A0 somaprabhasUri vize keTalIka vizeSa mAhitI A prakAre maLe che - kacchanA robArI gAmamAM eka mAre keIna caDAvavAthI rAte AcAryazrIne mArI nAkhavA temanI pAse AvyA, te mATe guru mahArAjane mahApuruSa samajIne ghA karate rekAI gaye, ane temane namaskAra karIne pitAnA ghare cAlate thaye. hatA. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suDatAlIsamuM ] A0 somaprabhasUri 421 e pachI AcAryazrI mAMDavagaDha padhAryA. pachI vaDedarA, sAMkhehaDA, DabhaI, jaMbusara, Ameda, khaMbhAta, ahamadAvAda, AzApallI, kaThavADA, kuramAnavADI, sikaMdarapura, visanagara thaI vaDanagaramAM padhAryA. A0 semaprabhasUrie ghaNuM graMtha racyA che, te nIce mujaba jANavA maLe che. - "namiuNu bhaNaI satrAbilavagere "ArAdhanAsUtre." vistRta "ratijatakalpasUtra, "yamakamaya," "28 jinastutio," "jinena ena." stuti "zrImadudharma.' stuti. vagere. paTTadhare-temanI pATe A prakAre cAra AcAryo thayA. 1. A vimalaprabhasUri-te saM0 1357mAM AcArya thayA. te alpAyuSI hatA. dayAsAgara hatA. temaNe upadeza ApI 300 navA jene banAvyA hatA. (gurnAvalI, le269) 2. A0 paramAnaMdasUri-te saM. 1373mAM AcArya thayA. temane joIne sau AnaMda pAmatA. te cAra varSa jIvIne saM0 1381mAM svarge gayA. 3. A padghatilakasUri-temanAM saM. 1368mAM dIkSA, saM. 1375mAM AcArya padavI, ane saM0 1425mAM svargagamana thayAM. teo zuddha saMyamaniSTha hatA. te dIkSAmAM A0 sematilakasUrithI eka varSa moTA hatA. eka varSa jIvIne teo paNa svarge gayA. 4. A0 sematilakasUri- temanAM saM. 1355 nA mahAmAsamAM janma, saM. 1369mAM dIkSA, saM. 1373mAM AcAryapada ane saM0 1414mAM svargagamana thayAM. te meTA prabhAvazALI hatA. A0 semaprabhasUrie temane nAnI uMmaramAM gacchanAyaka banAvI, pitAnI pATe sthApana karyA. (-praka. 48) temanAthI meTA traNa AcAryo alpAyuSI hatA. AthI A ekalA sUrie ja gacchane bhAra upADI lIdhe. (-gurnAvalI, kale. 276) A0 somaprabhasUrie A0 paramAnaMda tathA A0 sematilaka Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga prAkaraNa sUrine saM 1373mAM ja gharAvanagaranA mahAvIra jinaprAsAdamAM AcAryapada ApyuM. pachI te cha mahinA bAda saM. 1373mAM ja khaMbhAtamAM maMtrI AliganA upAzrayamAM kALadharma pAmyA. (-praka. 41, pR0 674) - AcAryazrI je rAte svarge gayA, te rAte upAzraya pAse rahetA manuSyoe joyuM ke, "AkAzamAM ajavALuM thayuM, vimAna AvyuM. ane AkAzamAMthI avAja saMbhaLAya ke, A0 semaprabhasUri pahelA devalokanA "sAmAnikadeva banyA che." 1. prabhAvake-A samaye ghaNu prabhAvake thayA hatA. yugapradhAna zIlamitra-temane saM0 1274 thI 1353 sudhIne yugapradhAna kALa hato. keTalIka prabhAvaka ghaTanAo evI maLe che ke, dAdA dharmaSasUri (sva. saM. 1357)ne athavA te kALanA kaI gItArtha AcAryane ApaNe yugapradhAna kahI zakIe. (jUo pR0409) vi. saM. 1334-A sAlamAM ghaNI aitihAsika ghaTanAo banI hatI, te A prakAre hatI- 1. saM. 1334mAM be kArtika mahinA hatA, be citra mahinA hatA, ane piSa mahinAne kSaya hato. 2. kharataragacchanA (ramA) A jinezvarasUri saM0 1331mAM svarge gayA. te pachI saM0 1333-34 mAM kharataragacchamAM ezavAla. ga7, ane zrImAlaga7 ema be gacha banyA. (-praka. 40, pR. 464-470) 3. saM. 1334 nA vaizAkha mahinAmAM vadamAM A0 jinaprabodhe bhIlaDiyAmAM "gautamasvAmInI pratimA padharAvI. (praka40, pR. 441) 4. kharataragacchanA maha0 vivekasamudra saM. 1334 nA prathama kArtika sudi 15nA divase jesalameramAM "puNyasAracaritra" graMtha ra . (-praka. 40, pR. 441) ane A jinaprabodhasUrie tenuM saMzodhana karyuM. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suDatAlIsamuM ] A sAmaprabhasUri 423 5. nAge'gacchanA A. viSNudhaprabhe sa0 1334mAM zAlibhadracaritra sa`: 7 racyuM, jenI pahelI prati A. padmacaMdre lakhI. tenuM rAjagacchanA A0 pradyumnasUrie sa MzAdhana karyuM. (-praka035, pR08) 6. rAjagacchanA A pradyumnasUrie saM. 1324 (3) mAM samarAdityacaritrasa kSepa racyA. (-praka0 35, pR0 23) 7. rAjagucchanA A prabhAcadrasUrie sa0 1334 nA caitra vizva 7 ne zukravAre punarvasu nakSatramAM 'prabhAvakacaritra graM0 5774 racyuM. (530 35, pR0 27) vi. sa. 1371nI ghaTanAe saM0 1371mAM keTalIka aitihAsika ghaTanAe A prakAre banI. 1. sa0 1368mAM allAvaDhIne zatruMjaya tIrthaM bhAMgyuM, tyAre upakezagacchanA A siddhasenasUrinA upadezathI saM. dezala ane samAzAhe dilhInA bAdazAha ane gujarAtanA sUbAne prasanna karI saM0 1331nA mAha suda 7 ne guruvAre zatruMjaya upara khaMDita thayelA jina prAsAdene samarAvI temAM bha. AdvinAthanI pratimA esADI. ( -praka0 35, pR0 190, 192, praka0 44, pR0 14) samakAlIna AcAryAM samarAzAhe sa'0 1371nA mAha sudi 7 ne guruvAre zatruMjaya tInA uddhAra karAbyA. A prasaMganA utsavamAM ghaNA gacchanA AcAryo vidyamAna hatA. keTalAMkanAM nAme A prakAre che--(A AcAryaMne vizeSa paricaya te te prakaraNamAM jUe) A devaguptasUri, A. siddhasenasUri, A. kakkasUri (praka0 1, upakezagaccha padmAvatrI, padmAMkaH 64-65-66 pR0 32-33), A vimudhaprabhasUrinA paTTadhara A0 prabhAnaMdasUri, jemanuM bIju 1. samarAzAhanA vaMzaja zA. zrI si MhRdattanA putra zA. zrI zrIpAle sa 1535 nA bhA0 su0 4nA rAja upA. AnaMdasamudragaNine kalpasUtra ane "catuvi zati pustikA" vaheArAvyAM. ( zrI prazasti saMgraha bhA. 2, pra0 na. 164) Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 jaina paraMparAnA tihAsa-bhAga 3rjA [ prakaraNa nAma padmacaMdra hatuM ( praka0 35, nAgendragaccha paTTAvalI trIjI, padmAMka; 5, pR0 8 ), A0 vIrasUri (praka0 34, bhAvAcArya gaccha paTTAvalI, paTTAMka 7, pR0 557), A va mAnasUrinA ziSya A sarva devasUri (praka0 37, thArApadragacchIya paTTAvalI, paTTAMkaH 12, pR. 267), A0 jagaccadrasUri (praka0 35, brahmANugaccha pR0 68), A vasena, A dumatilakasUri (praka0 41, vAdidevasUri satAnIya paTTAvalIH 126 pR0 592), A. AmradevasUri (praka0 35, nivrutikula pR0 49), A0 ratnAkarasUri ( praka0 44, tapAgaccha vaDIpeASALa, paTTAMka; 49 pR0 14) A0 dhaghASaTTe A0 seAmaprabhasUri (praka0 47, vaDagaccha-tapAgaccha laghupeASALa. paTTAMka; 47 pR0 417) 2. prabhAvakA--A samaye A sivAya kharataragacchanA (44 mA ) A0 jinacaMdrasUri, A. jinaprabhasUri, acalagacchanA 48mA A dharma prabhasUri, kaphUlIgacchanA (48 mA) A0 nacaMdrasUri A. hemasUri vagere prabhAvaka AcAryo paNa thayA hatA. A. hemasUri cadragacchanA A. ajitasiMhasUrinA ziSya A. hemasUri thayA. temanA ziSya A. mahendraprabhasUri hatA. (hIdI prAvATa itihAsa pR0 231) 3. saM0 1371 nA mADu sudi 7 ne guruvAre zatruMjaya tIne 15mA meATA uddhAra thayeA. 4. A samaye sa. dezaLa, sa. samAzAha, sa. sAraMga vagere prabhAvaka zrAvakA thayA. ( -praka0 35, vesaTavaMza, pR0 195) amAri 5. A samaye A0 devasudarasUrinA paTTadhara A. sAratnasUrinA upadezathI vesaTavaMzanA araDakamala sAdhu sajjanasiMha AzavAlanI madadathI za'khalapuranA kacarazAhe bahucarAjInA 12 gAmemAM mATI amAri paLAvI. (-praka 35, pR0 199) 6. A0 Amradeve sa`0 1371 mAM samarArAsa' banAvyeA. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 suDatAlIsamuM ] A0 semaprabhasUri 7. A samaye Tha0 mahAkavi bhejaka depAla thaye. 8. Tha. pheru (phera) e saM. 1372 dilahI pradezanA karnAvalI gAmamAM prAkRta bhASAmAM "vatthasAra" (vAstusAra) gAthAH 182 tathA alAuddInanA rAjyamAM dilhImAM "rayaNaparikrakha" gAthAH 127 banAvI. (-praka. 45, pR. 397) graMthakAre- pUnamiyAgacchamAM (40) A0 caMdraprabhu (41) A0 dharmazeSa (42) A0 cakrezvarasUri (43) A0 zivaprabha (44) A0 tilakaprabha. (45) A0 padmaprabha thayA hatA. (-pra. 40 pR. 45 thI 505) bIjI paraMparA A pramANe maLe che (42) Ai cakezvarasUri-te rAjamAnya hatA. temane "kUla sarasvatI" nuM birUda hatuM. temaNe 6 AcAryo banAvyA hatA. (43) tridazaprabhasUri (44) tilakaprabhasUri (45) A0 dharmaprabhasUri-te zAnta svabhAvanA prabhAvaka mIThAbelA ane amegha vyAkhyAtA hatA. (46) abhayaprabhasUri (47) ratnaprabhasUri (48) temanA ziSya A0 kamalaprabhasUri-temaNe saM0 1372mAM dhoLakAmAM maMtrAdhirAja zrI pArzvanAthanA prasAdathI saMskRtamAM zrI puMDarika svAmI caritra saga-8 banAvyuM. nagara sthApanA 9. A samaye saM. 1373mAM sojatanagara vasyuM. saM. 1371 mAM DuMgarapura vasyuM. (-praka. 50 DuMgarapura) saM. 1337 mAM alAuddIna bAdazAhe jAlera killo bAMdhyuM. saM. 1377 mAM gujarAtamAM moTe dukALa paDaye hate. saM. 1407mAM burAnapura vasyuM. saM0 1413mAM saMgamanera vasyuM. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa aDatAlIsamuM A sAmatilakasUri (sva. saM. 1424) A samaprabhasUrinI pATe A0 sematilakasUri thayA. - temanAM visaM. 1355nA mAha mahinAmAM janma, saM. 1369 mAM dIkSA, saM. 1373mAM AcAryapada ane 69 varSanI uMmare saM0 1424mAM "A0 caMdrazekharanA svargavAsa pachI bIje varSe svarga gamana thayAM, e svarge gayA tyAre AkAzamAM prakAza thaye, AthI saue jANyuM ke AcAryazrI svarga gayA che, pAtramAM AvelI devI paDyAvatIe . ke "AcAryazrI saudharmendra samAna deva banyA che." (-gurnAvalI, lera91 thI 293) A saMmatisUrijI mATe saM0 1413 tathA saM0 1432 nI nI prazastiomAM noMdhapAtra vizeSaNe maLe che ke, zrI caMdragacchamAM pradyatanAma, sarvAbhimatasumati, jJAnaMdukAMtivirAjamAna, sarvAgAvayavasuMdara, paramapUjya, bhaTTAraka, zrI saMmatilakasUri-2 1. yupradhAnayaMtraprANita- chINujAdhAnacaMdra iti zrIbhadrabAhupraNIta duSamAprAbhUtatazcaturadhika dvisahasrayugapradhAnasvarUpa sukhAvabodhArtha zrIdevendrasUriNA yantrapatre nyAsIcakre // zrIcandragacche pradyotanAma zrIsomatilakasUristeSAmupAdhyAya-zrIhaMsabhavanagaNiprasAdataH zrIzidhya zrIkItibhuvanena zrImati staMbhanakapure' vikramAt saMvat vizva-manu 1.13 varSe likhita "zrIpatti" zrIvAsupUDyAH | (zrIprazasti saMgraha, bhAga 2 pra. naM. 8, iti praka. 46 pR. 408) 2. evaM paM0 2720 iti bhadramastu jinazAsanAya / sarvAbhimatasumati Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ YRO aDatAlIsamuM ] A saMmatilakasUri : A uparathI samajI zakAya che ke, temanuM zarIra teja:puMja jevuM hatuM. temanuM jJAna sau prazaMsA kare evuM pariNAmI, caMdrasamAna zilyavALuM hatuM. eTale ke, A0 sematilakasUri sarvarIte suMdara dehavALA tathA zuddha jJAnavALA, ane bahu pratApI puruSa hatA, temanA AcArya padavInA utsavamAM jagharAlanA saMghapati gajarAje aDhI lAkha TakA kharacyA hatA. (gurnAvalIH zla0 277) neMdha : devatasiMhajI leDhA (araviMda) B. A. lakhe che ke-A. sAmatilakasUri poravADa hatA. (-prAguvATa ItihAsa khaMDa-3, pR. 324) sAhitya-temaNe "siddhAntastavAvasUri," "pRthvIdharasAdhupratiSThApita jinastotra kSetra 16, "bRhannadhyakSetrasamAsa, 25 "artha yukta" "kAvya, zrItIrtharAja cAra "artha yukta stuti,tathA tenI vRtti, saMghapati hemanI vinatithI banAvela "sattariyaThANa pagaraNa" gA0 359 yatrAkhilajaya vRSabha ane sastAkhilazarmA vagere tenI TIkAo, zubhabhAvAnava,zrImadvire stuH ItyAdikamalabaMdha stava, zivazirasiMha zrI nAbhisaMbhava. zrI ziveyaka vagere stotra-stavane racyAM hatAM temaNe potAnI pATe traNa AcAryonI sthApanA karI. (1) Ara caMdrazekharasUri-temanAM saM0 1373mAM janma, saM. 1385mAM dIkSA, saM. 1392mAM AcArya pada ane saM0 1423mAM " jJAnendu kAntivirAjamAna sarvAMgAvayavasundara paramapUjya bhaTTAraka zrIsomatilakasUripAda ziSyalavena likhitamasti // maGgalamastu zrI caturvidhasaMghAya // saMvat 1jarUra che (zrI prazasti saM. bhA0 2, pra. naM 11 3. zrI sattariyaThANu-stabakaprazasti iti..........saMvata 1387 saMvatsari likhyauM Ihi samatilakasUraI abhyarthanA kIdhI, saMdhavI hemaI saMdhavI ratnAbAI beTAI hema IsaI nAma nAma tehane, eka sattarie karmari saMkhyA jeke jinanAe sthAnaka bhaNaI sAMbhalaI zubhadhyAna suNaI arthanaI cItavaI, te jIva sIdhra samyakatva pAmaI che 1 che lAbhaI jJAnadarzanacAritra sIdhra yAM yAM meyamaI te jIva amara vimAna che paramasukhanidhAna jAI te jIva siddhasthAnakanaI viSaI Iti . (-zrI prazasti saMgraha, bhA. 2, praza0 naM. 5) Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNuM svargagamana thayAM, teo bhaTTAi devasuMdarasUrinA gurubhAI hatA, rUpALA ane tejasvI hatA. teo meTA vidvAna hatA, prauDha vyAkhyAtA hatA, temaNe uSitabhejanakathA, yuvarAjarSikathA staMbhanapArzvanAthanuM hArabaMdhastavana zatruMjayastuti, ane giranArastuti vagere racyAM hatAM. temaNe maMtarelI dhULanI capaTIthI moTA moTA "upadra" zAMta thatA hatA. (2) A0 jayAnaMdasUri-te vIrA piravADanA trIjA putra hatA, temanAM saM0 1380mAM janma, saM0 1392nA a0 su 7 ne zukravAre dhAramAM dIkSA, saM. 1420nA caitra su. 10 nA pATaNamAM siMhAka pallIvAlanA utsavamAM AcAryapada ane saM0 1441mAM svargagamana thayAM. (-gurnAvalI pleTa 293 thI 298 itipraka. 4pa, pR. 289, kalama 5 mI) A0 jayAnaMdasUrine sauthI moTo bhAI sAjana nAme hatuM, te temane dIkSAnI AjJA Apate nahate. chevaTe te sAjana zAsanadevIthI pratibodha pAye, tyAre teNe temane dIkSAnI anujJA ApI. te AcArya sarasvatI ane cAritralakSmInA, AdhAra sthAna hatA. (-gurvAvalI kaleka ra99) A0 jayAnaMdasUrinA bIjA moTA bhAI "vayajAnI putrI rUpaladevIe saM. 1458-59 pra0 bhAi sura 8nA roja pATaNamAM paumacariya graM 10500 lakhAvIne pATaNabhaMDArane ApyuM. (-praka. 35 pR. 66, praka. 45 pR0 289) temanA vyAkhyAnamAM brAhmaNo paNa AvatA hatA. (-gurnAvalI kaleka 297) grantha-A. jayAnaMdasUrie saM0 1410mAM gujarAtImAM kSetra samAsa-rAsa, saMskRtamAM "sthUlabhadracaritra ane devA prayaMtra stotra zleTa 9racyAM. mahetu meghavijayajI gaNivare "bhavya vijayaprabhasUrinA rAjyamAM devA paDayaMtra stotranI "avasUri banAvI. jemAM temaNe sArasvata vyAkaraNusUtra' thI zabdasiddhi karI che. Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDatAlIsamuM ] A0 sematilakasari 429 (3) Ai devasuMdarasUri-temanA pagamAM uttama lakSaNe hatAM, bha0 sematilakasUrivare keDinAramAM abiMkAdevInI sAme besI, ke gacchanAyakapadane yogya che? te jANavA dhyAna karyuM, tyAre aMbikA devIe jaNAvyuM ke bhagavad bhulakadevasuMdara gacchanAyakapadane yaMgya che. (gurnAvalI ka. 303, 304, 305) gurudeve temane gacchanAyaka banAvyA teo A0 jayAnaMdasUrinuM bahumAna karatA hatA. (-prazasti saMgraha bhA. 2 pranaM. 110) (jUo praka. 49 muM) prabhAvake-A samaye ghaNu prabhAvake thayA. keTalAka A pramANe hatA. (1) A jinaprabhasUri-A. semaprabhasUri ane A jinaprabhasUri vacce gADha prema hato. (-praka. 40, pR. 468) kharataragacchanA 50 ravivardhana gaNi lakhe che ke, A jinaprabhasUri vihAra karatA karatA gujarAtanA pATaNa zaheramAM padhAryA, ane tyAM tapAgacchanI piSALamAM UtaryA. tyAre tyAM tapAgacchanA A0 semaprabhasUri hatA. A samaprabhasUrie A jinaprabhasUri nI prazaMsA karatAM kahyuM ke, "tame bAdazAhane pratibodhI, jaina zAsananI sArI prabhAvanA kare che. e kharekhara prazaMsanIya vAta che." A0 jinaprabhasUrie gaMbhIratAthI javAba vALe ke, "pUjya ! ame bAdazAhanI pAse rahIe chIe, paNa eka rIte te parAdhIna chIe. jyAre tame "niraticAra cAritra" pALe che, tamArA jevA munivare vidyamAna che. AthI ja jainazAsanamAM cAritra varte che A rIte temanI vacce premAlApa thaye. * A pipALamAM uMdarane trAsa vadhAre hate, A0 jinaprabhasUrie maMtranA baLathI A upadrava maTADyo, ane badhA munivare Azcarya pAmyA. (jinaprabhasUri kalpa, -praka. 40, pR. 465 thI 470) (2) A jinaprabhAranA ziSya paM. AdigumagaNi lakhe che ke'yen (jinaprabhasUriNA) pratidinaM navyastotrAdikaraNAnantaramevA hAra Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa grahaNAbhigraheNa naikAni stotrANi viracitAni / padmAvatIdevIvacanAt tapAgacchamabhyudayavantaM samIkSya zrIsomatilakasUraye 900 stotrANi samarpitAni. (-siddhAntastavanI avasUri) A mATe bIjo paNa ullekha A prakAre che- padmAvatIdevIvacanato'bhyudayaM vibhAvya / yatsUraye stavana saptazatI svakIyAm / sUrirjinaprabhaupaprapadeprathAyai, so'yaM satAM tapagaNo na kathaM prazasyaH // 1 // (-praka. 40, pR. 468) saMbhava che ke A gADha mitrInA pariNAme ja temanA prItipAtra bAlamunionAM A jinakIrtisUri, A jinasuMdarasUri nAma pravartI hoya. (-praka. 50 ) (3) A samaye upakezaga7nA (68mA) Ai kasUrie saM. 133 mAM "upakezagaccha prabaMdha" tathA "nAbhinaMdana jiddhAraprabaMdha" graMtha 2243 racyAM hatAM. (-praka1, pR. 33, praka. 35, pR. 17) (4) kRSNaSi gacchanA A0 maheMdrasUrinA ziSya A0 jayasiMhasUrie saM. 1822mAM kumArapALa caritra graM0 6307 tathA nyAya tAtparyaTIkA banAvI. saM. 1453mAM dhanarAja prabodhamAlA banAvI. (-praka. 43, pR0 756, 57 -praka. 45, pR0 368) (5) A samaye A0 sematilakasUrine bhakta duHsAdhya vaMzane zeTha jagatasiMha delatAbAdamAM hatA. bAdazAha phirojazAha tughalakhe tenA putra mahaNasiMhane "sAcA bolA tarIke 16 lAkhanI rakama ApIne keTivaja banAvyuM hatuM. maladhAragacchanA A rAjazekhare saM. 1405 nA jeTha sutra 7 nA roja dilhImAM jagatasiMhanI vasatImAM zeTha mahaNasiMhanI " vinaMtithI "prabaMdhakeza" ra. (-praka38, pR. 337, praka. 44, pR0 49, praka. 45, pR. 387) dukALa-saM0 1377mAM gujarAtamAM meTe dukALa paDaye hate. Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa AgaNapacAsamu * A devasuMdarasUri A sAmatilakasUrinI pATe A devasuMdarasUri thayA. temanAM sa0 1936mAM janma, sa0 1404mAM mahezvaragAme (mahesANAmAM) dIkSA, sa0 1420 nA caitra suda 10nA rAja pATaNamAM rAjA jevA siMhA pallIvAlanA utsavamAM AcAya pada ane sa 1482 ke 1492mAM svagagamana thayAM. lakSaNA temanA pagamAM sArAM lakSaNA hatAM. A0 sAmatilakasUrie kArDinAramAM amikAdevI sAme koNa gacchanAyakapadane ceAgya che ? te jANavA dhyAna karyuM, tyAre aMbikAdevIe jaNAvyuM ke " kSullaka devasu Mdara gacchanAyaka padane ceAgya che. ( -gurvAvalI, leAka 303, 304, 305, praka0 48, pR0 429) yugapradhAna te mahAprabhAvaka hatA. pATaNamAM guMgaDI sarAvara upara kaNuyarIpA siddhayogI rahetA hatA. teNe samAdhi letAM pahelAM peAtAnA ziSya ceAgI uddayIpAne jaNAvyu ke, "mane mArA jJAnathI jaNAyuM che ke, jaina sevaDA devasuMdara " mATe yAgI " che. tenA caraNamAM padma, cakra daMDa vagere zubha cihno che. je sidyogI thavAnAM lakSaNA Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 jaina paraMparAnA itihAsa--bhAga 3 [ prakaraNa che. te mahAtmA che, ane kaliyugamAM devAMzIpuruSa che. tethI te vaMdanIya che, tenAM tameA satkAra sanmAna karajo." yAgI udayIpA 300 ceAgIonA guru hatA. badhA prakAranA maMtra, taMtra vageremAM pravINu hatA. dareka jAtanA jheranA upAya jANatA hatA. pANI, agni, sApa, ane sihunA bhayane dUra karavA samartha hatA. traNa kALanuM bhaviSya jANanArA hatA. temaja rAjA, maMtrI ane janatAmAM bahu mAnanIya hato. "J "" A eka divase A udayIpA yAgI peAtAnA parivAra sAthe "jaina pASALamAM " AvyA. mATe leAkasamUha sAthe hateA. teNe AcAryazrI devasu MdarasUrinI ghaNI prazaMsA karI, ane temane potAnA gurunI AjJA kahI saMbhaLAvI. teNe AcArya devane vaMdana karyuM, sASTAMga namaskAra karyAM ane jaNAvyuM ke, "tame yugapradhAna che, meAkSadAtA che. sAMbhaLI leAkeAmAM AcAryazrInA prabhAva vadhyA, ane jainadharmanI prabhAvanA thaI. (guSvalI AAka 306 thI 310) A jayAnaMdasUri ane A. daivasu darasUrinA upadezathI ghaNAM dharmakAryo thayAM. temaja ghaNA graMthabhaDArA sthapAyA ane teoe ghaNA graMtha lakhAvyA hatA. A. guNaratnasUri "A. devasudarasUrinA paricaya TUMkAkSarI mAM ja Ape che ke, "temanAmAM doSA hatA ja nahIM, AthI durjanA temanI niMdA karI zakatA nahAtA, ane temanA guNNA agaNita hatA, (-gurupavakrama: aaa 56) graMthA-A. devasuMdarasUrie 'staMbhana pArzvanAthastavana' 25 anAvyuM hatu aaa temanI pATe pAMca AcAya thayA. (1) A. jJAnasAgarasUri--temanAM sa'0 1405mAM janma, sa'0 1417mAM dIkSA, sa'0 1441mAM khaMbhAtamAM staMbhana pAzvajinAlayamAM siMhAka pallIvAlanA utsavamAM AcAya pada, ane sa0 1460 mAM sva gamana thayAM, teezrI gautamasvAmI jevA manAtA hatA. " te A. devasudarasUrinA ziSya hatA, '' Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogaNapacAsamuM ] A devasuMdarasUri 433 A0 jJAnasAgarasUri kALadharma pAmyA, tyAre temanA pratye zraddhAvA mahAmaMtrI kharataragacchane zrAvaka gevaLa "gurudevane anazanazuddhi thAya," eTalA khAtara AkhI rAta tyAM upAzrayamAM jAgate besI rahyo hato. teNe bhaktipUrvaka dhUpa-dIpa cAlu rAkhyA hatA. ane te gurudevane namaskAra maMtra saMbhaLAvye jatuM hatuM. gurudeva kALadharma pAmyA, tyAre tene saheja jhokuM AvI gayuM. ane tene svama AvyuM, temAM divya dehadhArI gurudeve AvI gavaLane jaNAvyuM ke, "mahAnubhAva? huM cethA devalokamAM iMdra samAna RddhivALe deva bajo chuM." (-gurnAvalI leka 338, 339) A0 munisuMdarasUri lakhe che ke, "A jJAnasAgarasUrie pitAne aMtima samaya najIkamAM hovAnuM jANuM caturvidha saMghanI sAkSIe cAra AhArano tyAga karyo, ane zAMta bhAve vegamudrAmAM besI, samAdhi lIdhI. temanAM dama, khAMsI ane kapha vagere re tarata zamI gayA. AthI saue mAnyuM ke, AcArya deva "deva" banaze. maMtrI vaLe svapnamAM deve karelA sUcana pramANe jaNAvyuM ke, "AcAryazrI cethA devalokamAM utpanna thayA che." A0 jJAnasAgarasUrie A0 guNaratnasUrine svapnamAM darzana ApI-ziSTa-aziSTa vagerenI samajUtI ApI hatI, temaja nimittiyA vIrajIe paNa batAvyuM ke, "AcAryadevathA devalokanA IMdra banyA che. AcAryadeva guNonA sAgara hatA. A semasuMdarasUri vagere temanA vidyAziDyA hatA. ane huM (munisuMdarasUri) paNa Aje upara rahI, "meghanI jema" gAju chuM. te te vaivedya mahAsAgaranA jalakone prabhAva che. teo vidyAnA sAgara hatA. te sAgara te gaye, have mAtra vidyAnA kUvA rahyA che. A jJAnasAgarasUrinA upadezathI dIne dvAra, padavIpradAnamahotsa, tIrthayAtrAsaMgha, dukALamAM dAnasatra, tIrthayAtrA saMgha, guruvaMdana Adi mahetsa, Avazyaka vidhi-vidhAne, caityanA cha Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa dvAre, tathA sAte kSetramAM dAna vagere puNyanAM kAryo ane jaina zAsananI prabhAvanA vagere thayAM hatAM. dIkSAo temanA upadezathI amadAvAdanA zeThiyAomAM meTA, bAdazAhanA mAnItA, karNAvatInA zeTha cAcanA putra saM0 guNarAjane nAno bhAI AMbo, ke je mehamAM DUbeluM hatuM, teNe patnI-putrAdi parivAra ane dhana tajIne dIkSA lIdhI. (praka. 45, pR. 368, 369) zeTha zAmajI, je yuvAna ane rUpALe hatuM, jene atizaya rAgavALI rUpALI strI hatI, tene tajIne teNe dIkSA lIdhI. tathA bIjA lagabhaga 70 (2043 =70) jaNAe dIkSA lIdhI, jemAMnA ghaNA munivare Aje vidyamAna che; je guNapAtra, RddhipAtra ane jJAnanA bhaMDArasamA padastha che. A jJAnasAgarasUrinA upadezathI zeTha meghajI, vizaLa, kehaNa, hemajI, bhImajI, nIMbe, kaDuo vagere tapAgacchanA jenee mevADanA delavADAmAM 51 mA rANA lAkhAnA rAjyamAM "bhagavAna RSabhadevane kailAsanA pahADa samAna vizALa jinaprAsAda" banAvI, pratiSThA karAvI. (-praka. 44, pR. 31, 35) bha devasuMdarasUrinA gurubhAI tathA temanA hAthe ja AcArya banelA A0 caMdrazekharasUri hatA. (praka. 48 pR04ra7) A jJAnasAgarasUri temanA vidyAziSya hatA. temaNe mULa cArasUtronI "arthadIpikAcUrNi racI, tathA tetro banAvyAM, AcArya deva amegha upadezaka hatA. (-gurnAvalIH 0 336-363) A jJAnasAgarasUrie paraNavaNAsura-avasUri, saM. 143hmAM ehaNijajutti--avasUri gaM. 192, saM0 1440mAM "Avasmayasutta hAribhadrIyavRtti-avasUri gaM. 9005, saM. 1441mAM uttara-jhayaNa sutta-bRhaduvRtti-avasUri graM0 para50, bharUcamAM munisuvratasvAmistava, ghoghAmAM ghanaugha navakhaMDa pAzvastavana ane saMskRta staMtra vagere racyAM. (2) A0 kulamaMDanasUri-te bha0 devasuMdarasUrinA ziSya hatA. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogaNapacAsamuM ] A. devasuMdarasUri 435 temanAM sa0 1409mAM janma, saM0 1417mAM dIkSA, saM0 1442mAM khabhAtanI AligavasatImAM seAnI saghavI ThaM-lakhamasI, pallIvAlanA utsavamAM AcAya pada, sa`0 1455mAM gamana thayAM, te mATA bhAgyazALI, yazasvI, kSamAzIla, catura hatA, ane pAMDityathI gauravazIla hatA. temaNe sa0 1443mAM vicArAmRtasaMgraha,' siddhAMtAlApakAddhAra-adhikAra 25, 'pannavAsutta-avasUri,' pratikramaNusutta-avasUri (jemAM aNizuhIma vagere gAthA: 8 che), 'pasuttaavasUri,' 'kAyaDiiM-avasUri,' vizvazrIdhara0 'aSTAdazAracakrabaMdha, garIyA. 'hArakha'dha' Adi stotra,' ane sa0 1450mAM mugdhAvadha auktika vagere racyAM hatAM. A. kulamaDanasUrie saMskRtamAM "kumArapAlaprabaMdha" racyA; jenI sa0 1475mAM lakhAyelI tADapatra paranI nakala maLe che. ( -vIravaMzAvalI, vividhagIya paTTAvalI sa Mgraha, pR. 212, iti. praka. 35, pR. 83) A jJAnasAgarasUri ane A lamaDanasUri e e AcAryAM teA cAritralakSmInI e AMkheA hatA. ( -gurvAvalI, aaa0 373) (3) A. guNaratnasUri haimavyAkaraNAmmo ye'vagAhya mahAdhiyaH / abhijJAnamivAkArSuH kriyAratnasamuccayam || 6 | ( -maheA. vinayavijayastutti, lAkaprakAza, klAka + + namratA) ye vaiyAkaraNavaryAste zrIguNaratnasUrayaH / anye'pi zAbdika praSThA vijejIran maharSayaH // 7 // (sa0 1337 A. zu. 10, ratalAmamAM mahA. vinayavijayajI kRta hemalaprakriyAnI svapana meATI TIkA, gra. 35000nI prazasti ) te A devasudarasUrinA ziSya hatA. temane sa0 1442mAM khaMbhAtanI AligavasatimAM sau ika lakhamasi'hu palIvAle karelA utsavamAM AcArya pada maLyuM hatuM. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa temanAmAM krodha, niMdA vagerene sadaMtara abhAva ja hatuM. te moTA vAdI hatA, ane graMthanuM hArda samajavAmAM tIkSaNa buddhivALA hatA. temaNe gurudevanI AjJAthI saM. 1466mAM IDaramAM "kiyAratnasamuccaya graM0.5661" ra. saM0 geviMda, tenI patnI jAyaladevI, tene putra IDaranA rAjAne mAnIte svadArAsaMteSI, dharmamAM rakta ane zrutabhakta sAdhu vIzaladeva ane putrIo dhIra temaja dharmiNI vageree maLIne saM0 1468mAM A graMthanI 10 nakale lakhAvI. (kriyAratna samuccaya guruparvakrama varNana le64,65) AcAryazrIe saM. 1457mAM kalpAntarvocce", "saptatikAvacUri', karmagrantha--avasUri', "cAra peIjaya-avasUri', "kSetrasamAsa", "navatatvaavacUri', 'padarzana samuccaya-bRhavRtti-tatvArthadarzinI", "aMcalamatanirAkaraNa vagere graMtha racyA. temanI pAse ghaNA munivaro vyAkaraNa, sAhitya, tiSa ane jinAgama bhaNyA hatA. (gurnAvalIH laeNka 383) "navakAramaMtrane AdhaSThAyaka deva temanI upara "prasanna" hate." tethI te bIjAnuM bhUta, bhaviSya ane vartamAna jANI zakatA hatA. (-gurvA, 0 385) te bha0 devasuMdarasUrivaranA ziSya hatA. (-gurvA, 376) (4) A0 semasuMdarasUri-teo paramazAMta madhurabhASI ane paramasobhAgyazALI hatA. (jUo iti, praka. pa0) - (5) A0 sAdhuratnasUri-temanA upadezathI ane khaMbhAtanA sAdhu sajajanasiMha ezavAlanI rAjavI madadathI zaMkhalapuranA kecara zAha poravADe bahucarAjInAM 12 gAmamAM jIvadayA paLAvI (-praka. 35, pR 198) 1. A0 munisuMdarasUri paNa jaNAve che ke temane (1) avarNabha (2) reSa ane (3) vikathA, na karavAno niyama hato AthI leke mAne che keteo jaldI mokSe jaze. (gurvA 381) vIravaMzAvalIkAra lakhe che ke- A0 guNaratnasurine pratijJA hatI ke (1) avachaMbha (Take devo) (2) reSa (3) vikathA karavAM nahI. (jAo vividha gacchapAvalI pR0 212) hatI. Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogaNapacAsamuM ] A vasuMdarasari 437 te bha. devasu MdarasUrinA ziSya hatA. (gurvA zrlA 376) A. guNaratnasUri lakhe che ke, A sAdhuratnasUrinA guNNA khIje kayAMya nahIM, paNa janatAnA kAnamAM vAsa karIne rahyA hatA. (-gurupava krama. aaa 62) tee tejasvI ane meATA vAdI hatA. prabhAvaka hatA, vizALa netravALA, vizALadeSTivALA ane gautamasvAmI jevA manAtA hatA. ( -gurvAvalI aaa0 407 thI 415) AcAryazrIe sa0 1456mAM " yatijItakalpanI avasUri " racI, temanA upadezathI para mA A ratnazekharasUri gRhasthAvasthAmAMthI dIkSAnA abhilASI banyA hatA. ( --zrAddhavidhi kaumudI ) itihAsa racanA kr A devasuMdarasUri moTA vidvAn hatA. vidyApremI ane iti hAsanA himAyatI hatA. temanA samaye temanI AjJAthI sa0 1466mAM A. guNaratnasUrie, " gurupa krama "mAM, ane A. munisuMdarasUrie " gurvAvalI "mAM bhagavAna mahAvIrasvAmIthI ArabhIne peAtAnA samaya sudhInA itihAsa gUMjyeA che. Adarza gaccha A. munisudarasUri sa'0 1466mAM lakhe che ke, bha devasuMdarasUrinI AjJAmAM (1) A0 jJAnasAgarasUri guru, (2) A kulama DanasUri guru, (3) A0 guNaratnasUri guru, (4) A. sAmasuMdara guru, (5) A0 sAdhuratnasUri guru e pAMca AcAryAM hatA. te paikInA chellA traNa AcAryo temanA ja ziSyA hatA. tathA temanA ziSya vizuddhaguNavALA, meATA saMyamI, maheA. devaze khara gaNi, (praka0 45, pR0 290) temanA hAthe dIkSita thayelA ziSya munisuMdaragaNi, miSTabhASI zrutasuMdaragaNi, meATA vidvAn mahA jayaca dragaNi, maheA. bhuvanasuMdaragaNi, dveSa Adi doSothI mukta, vinayI, gurubhakta, meATA AgamajJAtA, sattarabhede saMyamanA pAlaka, vizuddha dilavALA evA mahA. jinasudargANu, 50 sthavira jayava gaNu, moTA upadezaka sthavira 50 devama'galagaNi, Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa (praka. 45, pR. 290, 386) paM. zrutasAgara, paM. devaprabha (devabhadra), paM. ratnasuMdara, paM. sarva zekhara, paM. kSemaMkara, saMvegI paM. kamalacaMdra gaNi, paM. jJAnakIti, paM. sAdhusuMdara, paM. abhayasuMdara mizra, paM. zIlakuzala gaNi, paM. AnaMdavallabha, paM. zAntamUti, ekAMtapremI vanavAsI paM. samazekhara, guruAjJA tatpara paM. vimalamUti, paM. sarvasAgara vagere 84 padavIdhare che. (1) A gacchamAM guruvinaya, gaNubhakti, zuddhajJAna-darzana ane cAritravALAM sAdhvI mahattara zrI cAritracUlA, (2) zAmAM nipuNa "brAhmI" jevAM kuzaLa prazaMsanIya sAdhavI mahattarA zrI bhuvanacUlA vagere. tathA ATha prakAranA prabhAvake, moTA vAdIo ane vividha labdhidharo che. A gacchamAM aMganA pAThI mahojinasuMdaragaNa, paM. udayaratna gaNi, vagere 11 aMganA pAThI che. AcAryo che, upAdhyAya che, moTA vAdI che, ane labdhidhare, sau padavIro ane maMtrI hemajI vagere zrAvake dharmakathAnI labdhivALA, paM. sarvavallabhagaNi vagere sAcA nimitta vedI gaNurakSAmAM tatpara che, nAnA-moTA sau pratye bhaktivALA che. paM. guNavana, paM0 sAdhusAgara vagere bAre prakAranI tapasyAmAM tatpara che. lekettara guNavALa paM. sarva deva vagere be be mAsanA temaja vividha jAtanA tapa karanArA tapasvIo ane upasargane sahana karanAra mahAtapasvIe paM. zAMticaMkagaNirAja "cha mAsI tapa karanArA tapasvI che. - A ga7mAM bhAratanA moTA kavie bANa, murAri, amara, kAlidAsa, harSa, bheja, bhAravi tathA mAghane paNa bhUlAve tevA kavIMdro che. A gacchamAM pravacanaka labdhidhare, vAdIzvare, maMtravAdIo, yaMtrajJAtAo, vaidyarAje, saMghanA kAryamAM vividha zakti dharanArA moTA tapasvIo, rAjamAnya temaja paMDitamAnya munivare che. A gacchamAM gaNadhara sudharmAsvAmInI akhaMDa ziSya paraMparA ' che, zuddha dharmamaryAdA che, koI paNa upadhAna pratikramaNa athavA jina Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogaNapacAsamuM ]. A devasuMdarasUri 439 pUjAnI manA karanArA, ke svecchAcArI pravRttivALA nathI, sau zuddha samAcArInA pAlaka che. AthI badhAye AcAryo vageremAM ApasaApasamAM prema che. zuddha saMvegIpaNuM che. saune Aga pratye ' saMpUrNa vizvAsa che ane guNa pratye vaphAdArI che. A gacchamAM pitAnA, ke parAyAnA vADA nathI, saMsArI sukhanI lAlaca nathI, AvA munivare ane AvI zAsananI vaphAdArI bIje kyAMya dekhAtI nathI, te jene AtmAnuM kalyANa karavuM hoya, teNe A gacchanuM ja sevana karavuM joIe" A0 devasuMdarasUrine gaccha Avo uttama che. (-gurnAvalI kaleka 416 thI 475) svargagamana-vIravaMzAvalIkArI lakhe che ke rAyakhaMDanI vaDalInA vizA poravADa saM. goviMde tAraMgAtIrthamAM bha0 ajitanAthanI pratiSThA karI, te pachI saM. 1862mAM oDachAmAM A0 devasuMdarasUrinuM svargagamana thayuM. A semasuMdarasUrite vakhate devapATaNamAM vicaratA hatA, (-vividhagacchIya paTTAvalI saMgraha, pR. 213) A AdhArathI samajAya che ke, A devamuMdarasUri saM0 146mAM ane tyArabAda saM. 1479tnI tAraMgAtIrthanI pratiSThA sudhI vidyamAna hatA paNa saM. 146nI rANakapuranI pratiSThA vakhate vidyamAna nahatA. te temanuM e samaya daramiyAna eTale saM0 1482 ke 1492mAM svargagamana thayuM hoya, ema jaNAya che. zeTha dhArIe paMdara divasanA upavAsa karI deva sAdhyo. teNe deve zeThane jaNAvyuM ke, "bhagavAna sImaMdharasvAmIe kahyuM che, ke bha0 devamuMdarasUri trIje bhave mokSe jaze." (-gu. lera 312) - jainadharmane kaTTara virodhI vaDodarAne maMtrI sAraMga hatuM, teNe eka devanI bhalAmaNathI siddhapura jaI bha0 devasuMdarasUrine "meTA jJAnI" jANuM, veda-vedAMtanA je prazno pUchyA, tenA uttare sAMbhaLyA pachI te jana banya.. dhanADhaya samakatI bAravratadhArI jJAnI sacita AhAranA tyAgI sudarzana zeThe paNa devadvArA bha0 devasuMdarasUrinI yugapradhAnatA Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 jaina paraparAnA itihAsa-bhAga 3jo tathA meAkSaprApti vagerenA niNucA karyAM hatA. [ prakaraNa (-gurvAvalI, aaa0 312 thI 314), graMthabha'DArA A. jayAnaMdasUri, A devasuMdarasUri, temanA ziSyA tathA samakAlIna AcAryo ane munivareAnA upadezathI ghaNA graMtha bhaDArA anyA. vividha viSayanA ghaNA graMtha lakhAyA. keTalAka prathA vize A prakAre mAhitI maLe che. (1) A devasuMdarasUri, A. jJAnasuMdarasUri, A. kulama`DanasUri, A. guNaratnasUri, maheA. dezekharaNi vagere muni parivAra saM0 1436nA poSa vadi 6 ne guruvAre kriyANA tIrthImAM birAjamAna hatA. tyAre kriyANA gAmanA zA. karNasa hai pArzvanAthacaritra (ma'0 6074) lakhAvI, pATaNanA zeTha sAmasi'huM ane sa' prathama vagere tapAgaccha saMghane aNu karI, ukta muniparivArane bhaNavA ApyuM. (jaina pustaka prazasti sagraha bhAga 2, praza na0 37-110, praka0 45, pR0 290, 30 7mI) (2) sAdhu narapatinI paraMparAmAM kramazaH zA. gAlA, saMghapati AzAdhara thayA. tene rAjI nAmanI patnI hatI, je duHsAdha geAtranA ozavAla vaMzanA saM. jagatasiMhanA putra sAdhu padmamasiMhanI patnI puNyazrInI putrI hatI. (-praka0 45, pR0 387) A ane kuTue A. sAmasuMdarasUrinA zrAvake hatA. sa. AzAdhara ane sa. rAjimatIe A. sAmasu MdarasUrinA upadezathI zatruMjaya mahAtIrthAMmAM 24 jinaprAsAda, khaMbhAta, seAjitrA, kAvI tI, TIMbA (TImANA), hAthadeNu (hAthasaNI) nagara, aNahilapura pATaNa ane bAkhAsaramAM jinAlayeA banAvyAM tathA ghaNA navA graMtha lakhAvyA. (-pu. pra0 sa., bhA. ra, pra0 naM0 96, jaina iti. praka0 45, pR0 286, 288, 387, praka0 59) (3) gheAghAbaMdaranA zA. sAMDA zrImAlInA putra saravaNe A devasuMdarasUrinA piravAranA munivarAnA upadezathI jinAlayA ma'dhAvyAM. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogaNapacAsamuM ] A devasuMdarasUri 41 zatruMjayatIrtha, giranAra tIrthanA charI pALatA yAtrA saMgha kADhayA. lalita sarovarane uddhAra karAvyuM. bIjA putra saM. dhodhe dukALamAM dAnazALAo sthApana karI, janatAne mATe upakAra karyo. pAlItANAmAM bha0 pArzvanAthanA jinAlayane jIrNoddhAra karAvyuM, bIjAM dharmasthAnake baMdhAvyAM. saravaNanA putre "jJAtAsUtra-saTIka" lakhAvyuM. (-jena pu.pra. saM0, pra.naM. pa7, cAlu Iti. praka. 38, pR. 413) (4) maMtrI AbhU pallIvAla pATaNamAM rahetuM hatuM. tene vaMza vistAra mATe cAlyuM. tenA vaMzanI eka paraMparAmAM anukrame AbhU mahaNasiMha (zrI), bhIma (kapUredevI), sonI sUre (suvadevI), senI emAM meTe sonI prathimasiMha (prImaladevI), sAllAsiMha (ratanadevI) ane dhanarAja thayA. enI sUnA bhAI padmanI paraMparAmAM dhI (dhIdhe), pUne (saM. 1442 mAM vidyamAna), nisya (nAgalade) ane lakhamasiMha thayA, (Iti0 praka35, pR0 65) sonI prathimasiMha nagaranA sonIomAM mukhya hatuM. tene 1 sAme, (sAjaNadevI), 2 ratana (ratanadevI), 3 siMhAka. 4 sAlahA ane 5 DuMgara ema pAMca putro hatA. somasiMha zAMta hate. ratanasiMhe zatruMjayatIrtha vagerenI yAtrA karI. tene dhana, sAyara ane sahadeva ema traNa putro hatA. siMhAka guNavAna hatA. pratibhAvALe hate. tene sokhala, dulhA ane paMjI nAmanI traNa patnIo hatI. dulhAne AzAdhara ane pUMchane nAgarAja nAme putra hatA. niraya ane nAgaladevIne lakhamasiMha, rAmasiMha, gevAla ema traNa putro hatA. siMhAka dIrdhAyuSI hate. kuTuMbamAM vaDe hate. sau tenI AjJA laI dharmakarma karatA hatA. siMhAke saM0 1420nA citra sudi 10 nA roja pATaNamAM A jayAnaMdasUri ane A0 devasuMdarasUrine sUripadamahotsava karyo. dhanadeva ane sahadeve siMhanI AjJA meLavI saM. 1441 mAM khaMbhAtanA tamAlI sthAnamAM AvelA stana pArzvanAthanA cityamAM Ave jJAnasAgara sUripadamahotsava karyo. nirayanA putra lakhamasiMha, Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa rAmasiMha ane gevale saM0 1442 mAM A kulamaMDana tathA A0 guNaratnane AcAryapada mahotsava karyo. zAha sAhAe A0 devasuMdarasUrinA upadezathI saM. 1442 nA bhAva su. 2 ne samavAre khaMbhAtamAM "paMcAzakavRtti" tADapatra para lakhAvI. (-jenA putra pra. saMva, pra. naM. 40-42) (-praka. 35, pR. 66, praka. 45, pR0 300, ka. 2, praka. 49, pR. 432, 434, 435) (5) zeTha devasiMha zrImAlInI patnI devaladevI, tenI putrI mAue karaMTagarachanA A sarva devasUrinA "triSaSTizalAkApuruSacarita parva 2, ajitanAthacarita ane sagara cakavaticarita" lakhAvI, saM. 1437 mAM A0 nannasUrine vahorAvyuM. (-jena pu. pra. saM. pra. naM. 38) (6) zeTha narasiMha osavAlanA bIjA putra mAlajIe A devasuMdaragurunA upadezathI sAte kSetramAM dhana-dAna karyuM ane saM0 1437nA A va. 1 ne zanivAre khaMbhAta tIrthamAM "dharma saMgrahaNI" lakhAvI, (-Itika praka. 4pa, pR. 300, jenA putra prasaM. pra. 39) (7) geraMDakanagaranivAsI zA malayasiMha paravADanI patnI sAudevIe A0 devasuMdarasUrinA upadezathI saM. 1844mAM pATaNamAM Avasmayasutta" "caityavaMdana cUrNi" vagere graMthe tADapatra para lakhAvyAM. (jaina putra prasaM0, praza0 naM0 41). (8) A0 jayAnaMdasUri ane devasuMdarasUrinA upadezathI khaMbhAtanA zrIsaMghe saM. 1447 mAM khaMbhAtamAM bhAraka sAmatilakasUragurubhaMDAra sthApana karyo. (-praka4pa, pR300) " (zrI praza0 saM. bhA. 2 je, praza0 naM0 97) (9) A0 devasuMdarasUrinA upadezathI AbU tIrthanA philag gAmanA zA vajasiMhanI dharmAtmA patnI kaDavIe saM. 1451 nA zrAva sudi 5 ne guruvAre khaMbhAtamAM "sudaMsaNAcariya" lakhAvI pATaNanA jaina jJAnabhaMDArane bheTa ApyuM. (-jenA putra pra. saMva, pra. 42) (10) Tha0 bhUbhaDanI patnI prImaladevIe A devasuMdarasUrinA upadezathI saM0 1454nA mahA suda 13 ne semavAre khaMbhAtamAM Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 ogaNapacAsamuM ] A0 devasuMdarasUri suyagaDagasutta-TIkA" graM0 13lpa0 lakhAvI. ( -jaina putra prasaM0, pra. 43, Iti, praka. 45, pR. 301) . (11) maMtrI vIramadevanI patnI ahudevIe A devasuMdarasUrinA upadezathI saM. 1455nA jeTha sudi 3 ne guruvAre khaMbhAtamAM kAyastha maMtrI jAnAnA putra maMtrI bhImadeva pAse pAMca "upAMgasUtro-saTIka" lakhAvyAM. (-jenA putra pratra saM0 pra0 naM0 44, iti, praka. 45, pR. 301) (12) A0 jayAnaMdasUrinA moTA bhAI vayajAnI putrI rUpale A devasuMdarasUrinA upadezathI saM. 1458-1459mAM pATaNamAM "paumacarita" graM0 10500 lakhAvI, pATaNanA jaina graMthabhaMDArane bheTa ApyuM. (jena putra pra. saM0 praza0 naM. 46, itika praka. 45, pR0 290) (13) A0 semasuMdarasUri, A munisuMdarasUri, kRSNasarasvatI, A0 jayAnaMdasUri, mahAvidyAviDaMbanakAra A0 bhuvanasuMdarasUri, agiyAra aMgapAThI A jinasuMdarasUri saparivAra saM. 1479 mAM IMdrapurI jevA pATaNamAM virAjamAna hatA, tyAre pATaNanA vatanI zeTha karmasiMha zrImAlIne vaMzaja zeTha udayarAjane putra dhanakubera zeTha mAladeva, tenA pAMcamA putra zeTha geviMda ane tenA cothA putra zeTha nAgaraje AgamagraMthe tADapatra para lakhAvyAM. (-jenA putra pra. saM0, pra. naM049) (Iti, praka. 4pa, pR0 291) (14) zeTha goviMdanI patnI gaMgAdevI, tenA putra nAgarAje A0 semasuMdarasUrinA upadezathI saM. 1889mAM pATaNamAM "naMdisuttaTIkA" lakhAvI. (-zrI prazastisaMgraha, bhA. 2, pra. naM. 113, pR. 74) (15) A0 jayAnaMdasUrinA upadezathI tha0 anaMtA piravADe potAnA putra "muni abhayapAla paM. abhayamuMdara mizrane mATe zeTha Azadeva piravADe lakhAvela A devabhadrasUri kRta "pAsanAhacariyaM" kharIda karyuM. (-jenA putra prasaM, praza0 naM0 4) (16) kharataragacchanA bha0 jinacaMdrasUrinI ziSyA mahattarA guNasamRddhie saM. 146 mAM jesalameramAM "aMjanAsuMdarIcarita graM0 504" banAvyuM. (iti -praka. 40, pR. 473) Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa pacAsamu * A. sAmasuMdarasUri zrIsomasundaragurupravarAsturyA ahAryamahimAnaH / yebhyaH santatiruccairbhavati dvedhA sadharmabhyaH // 5 // (-sa0 1506, A ratnazekharasUri kRta zrAddhavidhi kalpakaumudI ) zrIcandragacchgaganAGgaNabhAnumantaH, saubhAgyabhAgyavilasadguNaRddhimantaH / zrI somasundaragurupravarA jayanti, yAnAssdareNa munayaH stavanaM jayanti || ( -sa0 1555, upadezakalpavallI prazasti ) zrI jainazAsanasamuddharaNaikadhIrAH zrI devasundarayugapravarA virejuH / teSAM pade janamude vihitA'vatArAH zrIsomasundaragurupravarA jayanti ||37|| ( --zrI prazastisa Mgraha bhAga 2, praza. na. 443) pAlanapuranA zeTha sajajanasiMhanI patnI mAlaNudevIe sa0 1430 nA mAgazara vida 14 ne zukravAre sAmagrada nAmaka putrane janma ApyuM. 66 temanAM sa0 1430 mAM pAlanapuramAM janma sa0 1437mAM A. jayAnaMdasUri " pAse dIkSA, saM0 1450 mAM upAdhyAyapada, sa0 1457mAM pATaNamAM zeTha narisahu ezavAlanA utsavamAM A devasudarasUrinA hAthe AcAryapada ane sa0 1499 mAM . sva gamana thayAM. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ]. A0 semasuMdarasUri 445 teo jJAnI, guNavAna, bhAgI, madhurabhASI, amegha upadezaka, kSamAzIla, ziSyavatsala. ane mahimAvALA hatA. temaNe saM. 1478 mAM vaDanagaramAM devagirinA zeTha devarAjanI vinatithI upATa munisuMdarane AcArya pada ApyuM. zeThe gacchanAyakanI AjJA meLavI, navA AcAryanI adhyakSatAmAM vaDanagarathI "zatruMjaya ane giranAra vagere tIrthone charI pALate yAtrA saMgha" kADhaye. tIrtho A0 somasuMdarasUrinA upadezathI IDaranA saMghapati geviMda osavALa saM0 1466mAM zatruMjaya, giranAra, pAraka, tAraMgA vagere tIrthone charI pALatA yAtrA saMgha kADhaye. te saMghapatine tAraMgA tIrthanI yAtrA karatAM ahIM bha0 ajitanAthanI navI jina pratimA besADavAne maneratha" thayA. teNe tyAMnI prAcIna pratimA uThAvI maMdirane jIrNoddhAra karAvyuM. aMbikAdevI"nI sAdhanA karI, ArAsaNamAM navI pratimA taiyAra karAvI ane tAraMgAtIrthamAM moTI pratiSThA karAvI, AcAryazrIe ahIM paM. jinamaMDanamunine upAdhyAyapada ApyuM. temaja AcAryazrIe delavADAmAM upAya bhuvanasuMdarane AcAryapada ApyuM. (-praka. 42, pR0 734, tAraMgAtIrtha) (3) A0 semasuMdarasUrinA upadezathI IDaranA saMDa gevide. saM. 1479 mAM tAraMgA tIrthamAM "kumAravihAra jinaprAsAdane jIrNoddhAra karAvyuM. AcAryazrIe tyAre ahIM upA. jayacaMdane AcAryapada ApyuM. A prasaMge paM. jinamaMDanane upAdhyAyapada - ApyuM saMbhava che ke, tyAre bha0 devasuMdarasUri vidyamAna hoya. (-Iti, praka. 42 pR0 734) A utsavamAM A0 somasuMdarasUrinA parivAranA 1800 sAdhu hAjara hatA. (praka. 42 pR0 738) amadAvAdanA bAdazAha ahamadazAhane mAnIte saM0 guNa rAja ezavAla A jJAnasAgarasUri tathA A0 somasuMdarasUrine bhakta hatuM, tenA nAnA bhAI nAnue (AMbAke) patnI, putra, tathA dhana Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa cheDIne AcAryazrI pAse dIkSA lIdhI. jemanuM nAma nadirana gaNi hatuM. " (-praka. 45 pR. 368 369) saM0 guNarAje saM0 1477 mAM bAdazAda "ahamadazAhanuM pharamAna meLavI zatruMjaya, mahuvA, prabhAsapATaNa ane giranAra tIrthane charI pALato yAtrAsaMgha kADhayo. (-gujarAtanuM pATanagara amadAvAda pR. 35, Itika praka. 44, pR. 208) tene gaMgA nAme patnI hatI, tathA 1 gajarAja, 2 mahArAja, 3 bAlurAja, 4 alurAja ane 5 Izvara nAme putra hatA. " (-praka. 45 vIzalazAha e savAlane vaMza pR. 369) AcAryazrIe A cAlu yAtrAsaMghamAM mahuvAmAM upA. jinasuMdarane AcAryapada ApyuM. mevADanA delavADAmAM saM. vIsalanA utsavamAM upAya bhuvanasuMdarane AcArya pada ApyuM. paM. vizAlarAjane upAdhyAyapada ApyuM. cittoDamAM saM. vIsalanA jinAlayamAM bha. zreyAMsanAthanI pratimAnI pratiSThA karI saM. vIsalanI patnI saM. khImAI tathA putra caMpake bharAvela bha0 kapama pArzvanAthanI 93 AMgaLa UMcI pratimAnI pratiSThA karI A utsavamAM ghaNuM padavIo ane navI dIkSA ApI. saM0 guNarAjanA putro gajarAja, mahArAja ane bAlurAje saM. 1885mAM cittoDagaDhamAM rANuM motasiMhanI preraNAthI rAjA alaTanA samayanA jaina vijayakIrtistaMbhane jIrNoddhAra karyo tathA rAjagacchanA A0 dhanezvarasUrie pratiSThA karAvelA bha0 mahAvIra svAmInA derAsaranA sthAne mULathI navuM derAsara baMdhAvyuM temaja bIjI cAra derIo banAvI ane temAM saM0 1485mAM A0 semasuMdarasUrinA hAthe bha0 mahAvIrasvAmI vagerenI pratiSThA karAvI. ' (praka. 45 pR0 369) AcAryazrIe saM. 1496 phA. 30 pa ne reja rANakapuramAM ghArAvanA saMva dharaNA piravADe baMdhAvelA "tribhuvanadIpaka prAsAdanI Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A. sAmasuMdarasUri pratiSThA karI. temaja mahA. sAmadevane AcAryapada ApyuM. cittoDanA rANA meAkalajI ane kuMbhAjI (mRtyu sa1530) AcAryazrInA bhakto hatA. kubhA rANAe sa'0 1496mAM rANakapuranA tribhuvana dvIpaka jinaprAsAdamAM be staMbhe manAvyA. (-jUe iti. praka0 50 rANakapura tIrtha ) tIrthA AcAryazrIe sa0 1496mAM phA0 0 5ne rAja rANakapura tInI sthApanA karI. saM1477 mAM paiAsInA tItha ane sa 1472 mAM magazItItha sthApita karyAM. A seAmasuMdarasUrinA kuTuMbanA sa ratanAe mALavAnA "Agara"gAmathI bha. lakSmIsAgarasUri vagerenA upadezathI cha'rI pALatA yAtrAMsaMgha kADhaceA. (-praka0 53) dha kAryo-AcAryazrInA upadezathI ghaNA yAtrAsa MdheA, padmautsaveA, dIkSAe, jinaprAsAde, jinapratimA pratiSThA vagere thayAM. graMthA A sAmasuMdarasUrie jagane vizALa sAhitya arpaNa karyuM. temanA graMthai| A prakAre jANavA maLe che-- * 447 (-praka0 45 pR0 373) " " t * caityavaMdanabhASya-avasUri' '0 1027, ' kalpAntarvocya 'ma'0 1800 'caturviM zatijina bhaveAtkIrtana stava' Aaa0 26, 'navakhaMDapArzvanAthASTaka ' zlo0 8 * sAvasUri, yugAdvijinastatra' zlA0 25, 'yuSmam zabdanavastava,' ' asmat zabdanavastava,'' bhASyatrayancUrNi,' kalyANakastava,' * yatijItakalpa,-ratnakAza,' saM0 1450 mAM * ArAdhanArAsa,' sa0 1480 mAM akhUMdakalpa, neminAtha navarasa phAga,' saM0 1485mAM upadezamAlA-khAlAvabeAdha, sa0 1491 sthUlibhadrafAga, yegazAstra-mAlAvabeAdha,' ' SaDAvazyaka bAlabAdha' navatatva khAlAdha ArAdhanApatAkA-mAlAvamedha, sa. 1496mAM 'Sazitaka-khAlAva : * * > Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bodha." vagere graMtha racyA. hatA. teo prAcIna gadya gujarAtI bhASAnA Adya puraskartA hatA. (-kiyAratna samuccaya guruparvakrama saM. 1466 gurnAvalI, saM. 1466, semasaubhAgya kAvya saM. 1524, guguNaratnAkara kAvya saM. 1541, tapAgacchapaTTAvaLI saM0 1648,) A0 semasuMdarasUri lokapriya hatA, tema sarva gacchapriya paNa hatA bIjA ga7vALA temanI pAse prAyazcitta levA AvatA. temaNe kacchanAM bArI gAmamAM virodhI ga7vALAe IrSyAthI mokalAvelA "mArAne" zAMta banAvI, dIkSA ApI, pitAne ziSya banAvyuM. graMthabhaMDAra mAMDavagaDhanA sonI saMgrAmasiMhe saM0 1470 mAM AcAryazrIne mAMDavagaDhamAM padharAvI, jemAsu karAvyuM. ane bhagavatI- sUtranuM vyAkhyAna karAvyuM. sonI saMgAme gahuMlImAM "geyamA" zabda dITha ekeka sonAmahera mUkI, ema 36000 senAmahera caDAvI. tenI mAtAe "gAyamA" zabda dITha adhI ema 18000 ane tenI patnIe pA, ema 9000 senAmahora caDAvI. ema teoe kula 63000 senAmahore "bhagavatIsUtrane caDAvI. saMgrAma sonIe saM. 1471mAM A dravya kharacIne sonerI temaja rUperI zAhIthI citravALI kalapasUtranI prati, temaja "kAlikAcAryakathA" lakhAvI. ane sAthenA se sAdhuone tenI pratio vaherAvI. (-praka45 pR. 303 thI 337) AcAryazrInA upadezathI zA meghajI osavAle pAvAgaDhamAM bha. saMbhavanAthanA derAsaramAM 8 derIo baMdhAvI, sepArAmAM jinaprAsAdane jIrNoddhAra karAvyuM, sulatAnapuramAM upAzraya baMdhAvyuM ane 24 jinapratimAonI aMjanazalAkA karAvI, mahAkAMThAmAM 24 vAra 1. A0 semasuMdarasUrie SaSTizatakanI TIkA racI. (vividhagachIya paTTAvalI saMgraha, pR. 123) A0 semasuMdarasUrinA ziSyoe raceluM navagraha pArzvanAtha stotra zla0 10 sAvacUrika ane Abu tathA jIrAvalA tIrthonAM kramazaH bha RSabhadeva bha0 neminAtha ane bhava pArzvanAthanuM triatha stavana- kSetra 5, sAvacUrika maLe che. Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] mA sAmasuMdarasUri 449 amAri paLAvI, sa'0 1498mAM 'jaina siddhAMtabha'DAra ' sthApyA. vIravaMzAvalI paTTAvalImAM A0 seAmasuMdarasUri bAbata A pramANe vizeSa vana maLe che. kacchanA cAmArI gAmamAM eka mAro koInI zIkhavaNIthI AcAya zrIne mArI nAkhavA rAte temanI pAse AvyA, paNa te mArA gurU mahArAjane mahApurUSa samajIne dhAta karatA rokAi gayA ane gurU mahArAjane namaskAra karI, peAtAne ghare cAlyA gaye A sAmasuMdarasUri tyArabAda mAMDavagaDha padhAryA, pachI vaDAdarA, saMkhehaDA, DabhAi, jathyUsara AmAda khaMbhAta ahamadAvAda AzApallI kaThavADA pharamAnavADI sikaMdarapura, vIzanagara thaI vaDanagara padhAryA, tyAM vIzA pAravADa sa devarAjanI sAmasuMdarasUrie bha. abhinaMdanasvAmInI sAta dhAtuthI bharAvela jinapratimAvAlA meTA jinaprAsAdanI pratiSThA karI. ane sa. devarAje 27000 kharacI mATA utsava karyo. gacchanAyake tyAM sa0 1478mAM (1) kRSNasarasvatI birUdadhArI upA. mehananaMdane AcAya padavI ApI, A. munisu MdarasUri nAma rAkhI, peAtAnI pATe sthApyA hatA. temaja khIjA paNa nIce pramANe traNa AcAryo banAvyA. (-iti. praka0 44 pR0 202) ( saM0 1498, sUkSmAthavicAra cUrNi-prazasti ) (2) upA0 jayaudaya-te A. jayacaMdrasUri. (3) 11 aMganA mukhapADI upA. bhuvanadhamate A. bhuvana suMdarasUri. (4) dIpAlikAkalpanA racitA upA. jayavata -te A jinasuMdarasUri. 1. mahe|0 dha sAgaragaNivara lakhe che ke dravyalIMgIee IrSAthI 500 TakA ApI A mArAne mekaklyA hatA, vRddho batAve che ke A mArAe AcAya devanI mIThI vANIthI upadeza pAmI dIkSA lIdhI hatI. (tapagacchapaTTAvalI gA0 16 vivaraNu, paTTA. samu. bhA. 1 pR. 65) Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa gacchanAyaka A0 sAmasuMdarasUri cAra laghu AcArya sAthe vihAra karatA karatA huNAdrA thai meATA pAsInA padhAryA. tyAM temaNe vIzA peAravADa zAha dhRlAjInA bha. RSabhadeva, 2 bha. zAMtinAtha, 3bha0 neminAtha, 4 bha. pArzvanAtha ane 5 bha. mahAvIrasvAmI ema meTA pAMca jinaprAsAdonI pratiSThA karI, tyArathI peAsInA tItha anyu. 5. temaNe tyAMthI vihAra karI, AbU pAse bhArajA vagere nagarAnA 7 jinaprAsAdonI pratiSThA karI. temaja A pradezamAM 21 jinaprAsAdAnA jINAMndrAra karAvyA. temaNe saM1481 mAM nIteADAmAM mahArAjA saMpratie anAvelA meATA jinaprAsAdamAM devapATaNathI AkhAyakSanI pratimA magAvI, sthApana karI. tathA nAMdiyAmAM jIvitasvAmI, ane ajArImAM sarasvatIdevI, vagerenI yAtrAe karI, mevADanA golavADa'mAM nADalAinI yAtrA karI, tyAM cAmAsu karyuM. pachI rANakapura (ghANerAva)mAM cAmAsu karyuM. 66 vIzA pAravADa saM. dharaNAzAhe gurudevanA upadezathI saM. 1469 mAM rANakapuramAM bAdazAha SirAjazAhanI AjJA" meLavI caturmukha kailAyadIpaka jinaprAsAda banAvavA zarU karyAM. hatA tenI A. sAmasuMdarasUrinA hAthe sa0 1499mAM pratiSThA karAvI, tyAre tyAM 4 AcAryAM, 9 upAdhyAya, paMDita, gaNi, RSi vagere 500 munivaronA parivAra vidyamAna hatA. 1. A. sAmasu MdarasUrie sa0 1478 pe| su. 5ne reAja rANA meAkaladevanA rAjyamAM mevADanA jAvaragAmamAM zeTha vAnA peAravADanA vaMzaja sadhapati dhanapAlanA bha. zAMtinAthanA jinaprAsAdanI pratiSThA karI. tyAre temanI sAthe A munisuMdarasUri, A. jayacaMdasara, A. bhuvanasu MdarasUri A. jinasuMdarasUri, A jinakIti suri,a 0 vizAlarAjasUri, A. ratnazekharasUra, A udayanadIsara, A. lakSmIsAgarasura, mahA. satyazekharaNu, mahe sUrasuMdaragaNi, paM0 sAmadevagaNa, 50 sAmeAdhyagaNu, vagere AcArya, upAdhyAya, panyAsa, muni vagere pasciAra hatA. cAre saMdha AvyA hatA. (-prACATa prati pR0 258) Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A0 semasuMdarasUri 451 saM. dharaNazAhe saM. 145mAM zatruMjaya tIrthane charI pALate yAtrAsaMgha kADhaye tyAre tenI uMmara 21 varSanI hatI ane ane tenI patnInI uMmara 18 varSanI hatI. baMnee tyAM cothuM vrata svIkArI saMghapatinI IdramAlA paherI hatI. (-Iti, praka. 45 pR. 373) pachI gacchanAyaka A0 semasuMdarasUri ane A0 munisuMdarasUri e banne AcAryoe nADelamAM sAthe comAsu karyuM tathA A0 bhuvanasuMdarasUrine comAsA mATe "zihI" mekalyA, ane A jinasuMdarasUrine "zrImAla nagaramAM comAsu karavA mokalyA. A0 semasuMdarasUri saM. 1501 mAM bha0 mahAvIrasvAmI vagerenI yAtrA karI comAsAmAM kALadharma pAmyA. (vividhagacchIya paTTAvalI saMgraha, pR. 213 thI 216) tapAgacchanI vividha naMdIe, jUdI jUdI zramaNa zAkhAo ItihAsakAra paM. pratiSThAmagaNi saM. 1524 mAM lakhe che ke, A somasuMdarasUrinI AjJAmAM tapAgacchanI suMdara, kIrti, rAja, zekhara, naMdi, sAgara, deva, maMDana, ratna, jaya, haMsa, vardhana, mUrti, bhUSaNa, vIra, bhadra, dharma, caMdra, siMha, sena, sema vagere vagere lagabhaga 50 thI vadhu zAkhAonA 1800 zramaNa hatA. (-semasaubhAgya kAvya, sargaH 10,) A zAkhAomAM vagere zabdathI sAdhu, vijaya, vimala, harSa, kula, kuzala, merU, saubhAgya, kaLaza, ruci, cAritra, zIla vagere vadhu zAkhAo samajavAnI che. AmAMnI ghaNuM zamaNuzAkhAo lagabhaga vikramanI 20 mI zatAbdI sudhI cAlu hatI. te paikInA kaviratna paM. dayArucigaNi saM. 1835mAM ane delataruci saM. 1900mAM thayA hatA. Aje paM. mANekaci vidyamAna che. tapAgacchanA nAyake gItArthonI sammati meLavI, tathA zAsana devene saMketa pAmI, yeAgya munine pitAnI pAchaLa gacchanAyaka banAvatA hatA. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa tapAgacchamAM A rIte vividha zAkhAo hatI. te dareka zAkhAenA munivare eka gacchanAyaka (bhaTTAraka)nI AjJAmAM rahetA hatA. A zAkhAonI ziSya paraMparAmAM pradhAnatA rahetI hatI. - sAdhAraNa rIte vijaya tathA vimala, sAgara tathA sAra, kuzaLa tathA kuLa, harSa tathA haMsa ane dharma tathA cAritra ke zIla vagere zAkhAo nAmasAmyathI eka ja hatI. temaja sAgara, samudra, tathA abdhi, caMdra tathA Indu, harSa tathA AnaMda temaja suMdara tathA kuzala, saubhAgya tathA bhadra, ane vijaya vagere zAkhAo artha sAmyathI eka ja manAtI hatI. jemake municaMdra te munIdu, AnaMdasAgara te AnaMdAbdhi, buddhisAgara te budhyAdhi, ajitasAgara te ajitAbdhi, mahAnaMda te mahAharSa vagere gacchanAyake tathA gItArtho hulAmaNamAM, vaDI dIkSAmAM ke padavIomAM A zAkhAone badalI paNa nAkhatA hatA. jemake upAmohanaMdana te A munisuMdarasUri, upA. jayaudaya te A0 jayacaMdra, u0 amRtamerU te A0 AnaMdavimalasUri, u0 udayadharma te A vijayadAnasUri, u0 haraharSa te A hIravijayasUri. u0 jayavimala te A0 vijayasenasUri, u0 vidyAvijaya te A. vijayadevasUri, u0 rAjavimala te maho. harSavimala gaNi, paM. vidyAvimala te upA. vidyAdhara temaja upA. vidyAsAgara, ane A AnaMdasAgarasUrinA ziSya muni haMsavijaya te pa0 vijayasAgara vagere vagere. padastha bha0 semasuMdarasUrivare pitAnI pATe 1 A. munisuMdarasUri, 2 A jayacaMdrasUri, 3 A0 bhuvanasuMdarasUri, 4 A. jinasuMdarasUri vagere 4 AcAryo banAvyA, temaja 1 u. cAritraratna ga ra u0 ratnamaMDana ga0 3 u0 jinamaMDana ga 4 u0 hemahaMsagaNi 5 u0 semadeva ga0 6 u0 vasunaMdana ane 7 u0 sudhAnaMdana vagerene upAdhyAya pade sthApyA. temanA parivAramAM 1800 sAdhuo hatA. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Y53 pacAsamuM ] A0 semasuMdarasUri jyotidhare -AsemasuMdarasUrie jagatane ghaNA tire ApyA hatA. te A pramANe - (1) A0 munisuMdarasUri (-praka. 51) (2) A0 jayacaMdrasUri-te A0 semasuMdarasUrinA ziSya hatA. temanAM nAma muni jayAnaMda, jayendu ane jayaudaya vagere maLe che. temane bha0 devasuMdara upAdhyAya banAvyA. ane A0 munisuMdarasUrie A0 semasuMdasUrinI adhyakSatAmAM saM. 1879mAM tAraMgA tIrthamAM AcArya banAvyA hatA. temanuM bIjuM nAma jayasuMdara paNa maLe che. te saMghanA kAryamAM apramAdI hatA. graMthe - te kAvyaprakAza tathA sammatitarka graMthanA meTA adhyApaka hatA. temanA upadezathI zA parvata zrImAlIe saM. 1502 mAM pATaNamAM mATe "graMtha bhaMDAra" sthApe. ane lAkha leka pramANa jaina jenetara graMtha lakhAvyA. temaja zeTha vIradeva esavAlanA putra vijayapAlanI patnI zrAvikA varajAIe pitAnA pitA gurjaramala, mAtA purAdevI ane bhAI pUnapAlanI sAthe rahI saM. 1505mAM aMgavijhA pAya" lakhAvyuM. muni jayAnaMde saM. 14ra7nA mAgasara mahinAmAM nemADa prAntamAM vicarI ne mADa pravAsa gitikA banAvI. pratiSThA-jIrNoddhAra-tIrtha sthApanA :-(1) A0 jayacaMdrasUrie saM. 1504 mAtra suda 13 guruvAre vIramagAmanA piravADa saMghapati galAnA parivAranI sonabAInI "bha0 zAntinAthanI dhAtunI paMcatIrthInI pratiSThA karI hatI. A pratimA hAla amadAvAdamAM pAnakoranAkAnA raste rahela zeTha dalapatabhAI bhagubhAInA vaMDAmAM ghara derAsaramAM birAjamAna che. (2) saM. 1508 varSe aSADa vadi 1 ravivAre mAMDavagaDhanA saM0 DuMgara zrImAlInA bhatrijA saravaNanI patnI sanakhate bha0 AdinAthanI pratimA bharAvI, ane tenI tapAgacchanA bha0 semasuMdarasUrinA ziSya A udayanaMdIe pratiSThA karI, A pratimA hAla InTeramAM zarApha Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 jaina paraparAnA tahAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa bajAranA ti mANekacaMdajInA maMdiramAM vidyamAna che. (badanAvaranA naMdalAlajI leADhA saMgrahita zrI mAMDavagaDha tI pustikA). (3) sa0 1555 vai. suda 3 zanivAre mAMDavagaDhanA saM. sAMDA zrImALInI patnI mAu ane putra cAMpAke peAtAnA piravArane sAthe rAkhI peAtAnA zreya: mATe bha. caMdraprabhunI pratimA bharAvI, ane tenI bha. semasuMdarasUriziSya A. jayacaMdrasUrie pratiSThA karI. A pratimA hAla ujjainamAM AvatI pArzvanAtha-jinaprAsAdamAM vidyamAna che. ( badanAvaranA nannulAlajI leADhA saMgRhita zrI mAMDavagaDha pustikA) (4) A. jayacaMdrasUrinA upadezathI ghaNA gAmanA jaine e sa'0 1483mAM jIrAvalA tImAM meATA jina prAsAdanI bhamatimAM ghaNI derIne cha dhAra karAvyeA. (5) A. jayaca dasUrie saM 1503mAM jAkADAtItha sthApita karyuM. (51) A0 jayacaMdrasUri (52) savegadevagaNivaraH-temaNe sa0 1510 ke 1564mAM AvazyakasUtra pIThikAnA bAlAvabedha banAvye hateA. sa0 1483mAM A0jinavallabhasUrinA praznottarazatakanI TIkA racI. (-praka0 40 pR0 433) A. uDDayana dIsUri temanA ziSya hatA. (51) A0 jayadari (para) A0 udayanadIsara :- te A. jayacaMdrasUrinA hasta dIkSita dIkSAziSya temaja vidyAziSya hatA. A0 ratnazekharasUrie A. semasuMdarasUri tathA A. muni suMdarasUrinI adhyakSatAmAM temane AcAya banAvI A. jayacaMdrasUrinI pATe sthApita karyAM hatA. A. ratnazekharasUri tathA A. udayanadIsUrie sa0 1508mAM mApadragAmamAM " u. lakSmIsAgara gaNine AcArya banAvI, A0 ratnazekharasUrinA pATe gacchanAyaka (-praka0 53 manAvyA hatA. > Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A0 semasuMdarasUri 455 A udayanaMdasUrinA ziSya (53) paM............... gaNivare saM. 1510 kA0 sutra 8 ne roja pAlanapuramAM kSetrasamAsa sAvamUri paMca pAThI lakhe. (-zrI prazasti saM0 bhA. 2 pra. naM. 65) temanI bIjI ziSya paraMparA A pramANe maLe che. (51) A jayacaMdrasUri (52) 50 jinaharSagaNivara-te A0 jayacaMdrasUrinA ziSya hatA. maho. jinamaMDana gaNivaranA vidyAziSya hatA. temanuM bIjuM nAma 50 jinahaMsagaNi paNa maLe che. te guNanA bhaMDAra, moTA vidvAna, moTA graMthakAra hatA. ane meTA graMtha saMzodhaka hatA. temaNe zarUmAM ja munipaNamAM ja cittoDamAM "rayaNasehara naravaI kahA" gA. 159 banAvI, pachI saM0 1487mAM "samyakatva kaumudI prastAva-7" saM1497 (93)mAM cittoDamAM "vastupAla caritra mahAkAvya prastAva-8" saM. 1502mAM vIramagAmamAM "viMzati sthAnaka prakaraNa" tathA "vicArAmRta saMgraha" banAvyA. saM. 1506 mAM tapagacchanAyaka A0 ratnazekharasUrinI zrAddhavidhi-kaumudI" zedhI. saM. 1535 mAM "pratikamaNuvidhi" ArAmabhAkathA graM0 451," kumArapAla rAsa" "surapaNutiTippaNuM" "caMda paNati TipaNuM" "varatArA" "anardhara dhavavRsi" aSTabhASAmaya sImaMdharasvAmI stavana" "zrAvakakaraNI sakjhAya kaDI-raracyAM. temanA graMtha "harSAka" thI aMkita thayelA che. vaLI gurunAma gupta-vimalAcala maMDana-AdinAthastotra-saMskRta 0 15-temAM temaNe A jagaracaMdrasUrithI laIne saubhAgya vidyAsAgara A0 jinasuMdara, A jinakIti sUri, sudhInAM nAme ApyAM che. ane jaNAvyuM che ke prabhAte A tapagacchanA guruonAM nAma maMtravALuM stotra bhaNanAra harSa tathA mahodayane pAme. (jaina satyaprakAza kra. 90, 91 pR. 221) pratiSThA-paM. jinaharSagaNie saM. 1511mAM giranAra upara Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa keTa bahAra caumukhanA jinAlayanI pratiSThA karI hatI. jenI pAse jorAvaramalanuM zAntinAthanuM jinAlaya ane digambaranuM jinAlaya che. (52) paMjinaharSagaNitanA ziSya (53) paM. sAdhuvirya saM 154pa thI saM. 1551 nA gALAmAM "vijayaprakaraNa," "hetubaMDanaprakaraNa" racyAM. paM. sAdhu vijayagaNinA ziSya semavijaya gaNi saM. 1554 nA bhAve zu0 12 ne somavAre devapallInagaramAM comAsu hatA. (-zrI prazastisaMgraha, bhA. 2, pra. 214) (53) 50 sAdhu vijayagaNi ziSya (54) saMvegI paM. kamalasAdhu gaNi ke saMvegI pa0 kamalacaMdragaNi. (-praka. 49, pR. 438) " ziSya (55) paM. ANaMdasAdhu gaNie saM. 16paramAM stavanavIzI" banAvI. (53) paMsAdhuvijayagaNinA ziSya (54) paM. kamalasAdhu (paM. kamaladharmagaNi), (55) paM. haMsasamagaNivare saM. 1pa7pamAM 'pUrvadezacaitya paripATI. racI. paM0 kamalasAdhu (50 kamaladharma) A0 hemavimalasUrinA hastadIkSita ziSya hatA. (-praka. 55 pR. 44) (53) paM. sAdhu vijayanA ziSya (54) paM. zubhavardhana gaNie A0 hemavimalasUrinA rAjyamAM saM. 155ramAM "SimaMDalavRtti" ane "dazazrAvaka caritra" racyAM. eka ullekha e maLe che ke, saM. 1604 nA jeTha zudi 8 nA roja te A. vijayadAnasUrinA rAjyamAM vidyamAna hatA. 1. A arasAmAM dazazrAvakacaritra ghaNuM banyAM hatAM. (1) paM zubhavadhanagaNie daza zrAvaka caritra racyuM. (2) kavicakravarti paM. sarvarAjagaNie saM. 1551mAM mAMDavagaDhamAM "AnaMda suMdara graMtha banAvyuM. (-praka. 45 pR. 321, 322, saM0 jAvaDa zrImALI) (53) maha0 cAritra ratnagaNinA praziSya (3) maheanaMtahaMsagaNie AnaMdAdi dazazrAvaka caritra banAvyuM (-2. 50 50 x 4) Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 457 pacAsamuM ] A0 semasuMdarasUri (55) paM..............e saM. 1575mAM "sthalibhadrarAsa race. 51 (3) A0 bhuvanasuMdarasUri- temanAM bIjAM nAme upATha bhuvanadharma ane A0 bhuvanacaMdrasUri paNa maLe che. te bha0 devasuMdarasUrinA hAthe upAdhyAya banyA, ane A0 semasuMdarasUrinA hAthe saM. 1866mAM delavADAmAM AcArya thayA. temaNe saM0 1483mAM jinapratiSThA karI. temaNe dUra dUra sudhI vihAra karIne gacchanA ghaNuM upakAra karyA. (-zrAddhavidhi kaumudI) graMtha temaNe "parabrahmotthApana-vAdasthala, "laghu mahAvidyAvibanaka mahAvidyAviDaMbana-vRtti, mahAvidyAviDaMbana Tippana-vivaraNa, zrAddha pratikamaNavRtti vyAkhyAna, arthadIpikA," vagere graMthe banAvyA. temaja zatruMjaya-RSabhadeva stotra le. 21 pAvAgaDha-saMbhavanAtha stotra kSetra 9, jirAvalA-pArzvanAthanA traNa stotre 0 31, 32, 34, yamakamaya-cevazI stotra le. 26, abdamaMDana Adideva-neminAtha stavana le. 25, banAvyAM, AcAryazrInA ziSya upAya ratnazekharagaNie gurnAvalI kaDIH 27 banAvI hatI (-paTTAvalI samuccaya bhAga 2, pR0 131 zrAddhavidhi-prazasti) 51 (4) A jinakIrtisUri-temanAM sAdhupaNAnAM nAme muni jayaudaya, sthavira jayavarma ane muni kIrtisuMdara paNa maLe che. (4) kharataragacchanA 51 mA bha0 jinabhadrasUrine paricaya pahelAM (praka. 40, pR. 474 thI 477mAM) AvI gayo che. temanI eka bIjI paraMparA maLe che. te A pramANe (51) bha0 jinabhadrasUri (praka. 40, pR. 474) (52) temanA ziSya vAcanAcArya padmamerU gaNi (53) ziSya paM. merUtilaka gaNi 54) ziSya yAkaLazagaNi (55) ziSya amaramANijya gaNi (56) ziSya kSamAraMga gaNi (57) ziSya vAcanAcArya ranalAbha gaNi (58) ziSya paM. rAjakIrtigaNie gadyabaMdha vardhamAna dezanA ullAsa 10 banAvI. 58 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa temaja AcAryapadanuM bIjuM nAma A jinaratnasUri paNa maLe che. teo moTA nirgastha hatA. te A0 somasuMdarasUrinA ziSya hatA. paMkIrtisuMdaragaNie saM. 1511 mAM A0 deveMdrasUri kRta "vandAvRttine bAlAvabedha" banAvyuM. A jinakIrtisUrie saM. 1494 ke saM. 147 mAM namaskAra stavana prA. gA0 32, tenI pattavRtti banAvI. saM. 1411 mAM deveMdrasUri kRta vRMdAvRttinIavacUri lakhI, temaja uttamakumAra caritra, zrIpAla-gopAlakathA, campakaSTikathA, saM. 1497mAM dhanyakumAracaritra padya, dAna kalpadruma, (padya), saM. 1498 mAM zrAddhaguNasaMgraha, pAMca jina stavana vagere racyAM hatAM. bedaranagaranA pAtazAha zAka pUraNacaMdra ke ThArIe "giranAra tIrthamAM jinaprAsAda banAvyuM. AcAryazrIe tenI pratiSThA karI hatI. 51 (5) A jinasuMdarasUri temanuM bIjuM nAma paM jayavaMtaharSa ane A jinakItisUri paNa maLe che. ekAdazAMgasUtrArtha dhAraka zrI jinasundarasUri : (sema saubhAgya paTTAvalI) teo A0 semasuMdarasUrinA ziSya hatA. bha. devasuMdarasUrinA hAthe upAdhyAya banyA hatA. ane A samasuMdaranA hAthe ja saM. 1477mAM mahuvAmAM saM0 guNarAjanA utsavamAM AcArya thayA hatA. temaNe saM. 1483 mAM "dIpAlikA ka5 graM 437" banAvyo "caturvizati jinastuti le29, ane tenI "avacUri' banAvyAM. 51. A jinakIrtisUri (jinasuMdarasUri) (para) maheka mahIkaLazagaNi, temanAM bIjAM nAme paM mahIratnagaNi, ane mahA mahIsamudragaNi, paNa maLe che. teo A0 jinakIrtisUrinA ziSya hatA. (53) paM. lampikItigaNi (paM. labdhisamudragaNi) te maha0 mahIkalazagaNinA dIkSA ziSya hatA. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A0 semasuMdarasUri 459 A semamaMDanasUrinA paTTadhara A samajayasUrie amadAvAdanA saM0 karmaNa piravADa, saM0 guNarAja, dozI mahirAja, tathA dezI hemajInA AgrahathI 50 labdhisamudra, paM. amaranaMdi ane paM. jinamANikyane amadAvAdamAM upAdhyAyapada ApyuM hatuM. mahora mahIkalazagaNinA ziSya (53) 50 lampikIrti (labdhisamudra) gaNie saM. 155mAM vaDanagaramAM "vaDanagara maMDanayugAdijinastavana kaDIH 23" banAvyuM hatuM. 53. mahopAdhyAya cAritraratnagaNi- ___ mukhya ziSya kRSNa sarasvatI upAdhyAya zrI cAritraratnaH / te A0 semasuMdarasUrinA hastadIkSita ziSyomAM sauthI moTA hatA. ane A somadevanA vidyAziSya hatA, te A0 semasuMdarasUrina upAdhyAya hatA, maha0 mahIsamudragaNinA dIkSA ziSya hatA. temanAM cAritraratnagaNi cAritrahaMsagaNi cAritrasuMdara gaNi vagere nAme maLe che. teo utkaTa cAritradhArI hatA. AthI ja A semasuMdarasUrie temane "upAdhyAyapada" ApyuM tyAre temanuM nAma 1. A stavana jUnI gujarAtI bhASAmAM che, tenI prazasti tathA puSpikA A prakAre maLe che-- siri somasuMdara paTTa diNayara, lachisAyara gaNadhare; siri sudhAnaMdanasUri maMDana, temajaya sUrIsaro. jiNa semasUrizya vAyaNAyarIya, mahIkalasa maMgalakara, siri risahayutta, bhattijutta dvikitti suhaMkare. maraDA Iti vaDanagaramaMDana zrI yugAdijina stavanama. vAcanAcArya cakravartibhAraka prabhu zrI jinakIrtisUri ziSya paM. mahine kalazagaNi ziSya 50 labdhikIrtigaNita saM. 1525 varSe. stavana kartAe stavanamAM vaDanagaranAM 1 ANaMdapura, 2 camatkAranagara, 3 madanapura ane 4 vaDanagara nAma batAvyAM che, ane A sthAnane siddhakSetra paNa batAvyuM che. (kaDI : 9). (-jainayuga, pu. 1, aMka: 11, saM. 1982, ASADha) Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa u0 cAritraratna gaNi rAkhyuM, te moTA vidvAna hatA. temane "kRSNasarasvatInuM" biruda hatuM. temaNe vairtaH zrI yamakamaya-caturvizati jinastotra, "zrI jinarSabhara yamakamaya-jinacaturvizati stuti 29- pajJa- avasUri sahita banAvyAM, paM. cAritraratna gaNivare saM. 1477 mAM pizInAmAM vinApahAra pAzvajinaprAsAdanI prazasti le. 28 banAvI (jai. sa. pra. ka. 170) temaja saM145mAM citrakUTa mahAvIra prAsAda prazasti, saM. 14 mAM cittoDamAM dAnapradIpa pra. 12, gaM0 6675 vagere banAvyAM. (52) 50 mahIratnagaNinA ziSya (53) paM. cAritra suMdara gaNie saM. 15rara nA phAvaTa ane reja lavaja(lAja) gAmamAM paM. iMdrasAgaragaNine bhaNavA mATe bha0 RSabhadeva-zAMtinAthaneminAthapArzvanAtha-mahAvIranAM-SabhASAmaya stavane racyAM che paNa temaNe temAM pitAnuM nAma ApyuM nathI. mAtra A0 semasuMdarasUrine yAda karyA che. (-jUo praka50, pR. 448) 54. maheTa hemahaMsa gaNivara - haimavyAkaraNArNavaM nijadhiyA nAvA'vagAhyAbhito maJjaSA samapUri bhUrighRNibhimaiM Ayaratnariha / jyotistattvavivartavArtika kRtaH zrI hemahaMsAhvayAH kIyApu: sumano manoramAra te vAdhIzvara che (-mahevinayavijya gaNivare saM. 1737nA A zu 10nA roja ratalAmamAM racela hemaladhuprakriyAnI paNa meTITIkAgra. 35000nI prazasti; zrI megI kApaDiyAnI "zAMta sudhArasa bhAvanA prastAva pR. 98) temanuM bIjuM nAma paMhaMsadeva paNa maLe che. te mATe cAritraratnanA ziSya hatA. temane A munisuMdarasUrie dIkSA ApI hatI, A0 jayacaMdrasUrie bhaNAvyA hatA. A0 semasuMdarasUrie upAdhyAyapada ApyuM hatuM. temanI vAdilavaMtari tarIkenI khyAti hatI. Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A0 somasuMdarasUri 461 paM. haMsadeve saM. 1512 nA jezu5 nA roja kherAlumAM ratnazekhara kathA lakhI. saM. 1512 nA bhAva vava 5nA roja DAbhalAmAM paM0 tIrtharAjagaNi mATe "zrIprabaMdha" lakhe. (-zrI prazasti saMgraha, bhA. 2, pra. 70-71) - temaNe saM. 1501 mAM paDAvazyaka-bAlAvabodha saM. 1514mAM A0 ratnazekharasUrinA rAjyamAM AzApallImAM A0 udayaprabhasUrinA AraMbhasiddhi vimarSa pAMcanuM vAtika-sudhI zaMgAra" racyuM. saM. 1515 mAM nyAyasaMgraha mUlasUtra paribhASA 141, saM. 1516 mAM amadAvAdamAM nyAya-saMgraha vRtti, nyAyArthamajUSA brahavRttinyAsa banAvyA hatA. 53. mahA, cAritraratna gaNi- 54. mahejinamANijya gaNi-A. semaja paM. jinamANijyane amadAvAdamAM upAdhyAya banAvyA. (praka. 53) te sarasvatI- camaka maya AdinAthastotramAM pitAne maheka cAritraratnanA ziSya batAve che. vaLI te A pramANe paNa lakhe che. teSAM ca vijayarAye satIrtha semaprabha prabheda sajuSAM jinamANi jyagurUNAM prasAdataH prAptavidhena (-daza daSTAMta caritra) - te (55mAMA hemavimalasUrinA samaye vidyamAna hatA. tethI te A0 hemavimalasUrine paNa potAnA guru batAve che, te zatAtha laghu semaprabha tarIke paNa prasiddha hatA, temaNe sarasvatInAmagarbhita-AdinAthastavana le. 29 racyuM temAM temaNe A0 ratnazekharasUri, A0 lamIsAgarasUri, A0 somadevasUri ane guru. zrI cAritraratnano ullekha karyo che. temaNe saM. 1528 mAM amadAvAdanA maMtrI gadA zrImAlIe lakhAvelA jJAnabhaMDAranA graMthanuM saMzodhana karyuM hatuM. temaNe siddha pAhuDa-TIkAnuM saMzodhana karyuM hatuM. (-praka. 44, pR. 212) temaNe "sarasvatI zabda yamaka maya-yugAdijina stotra" ane Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA itihAsa--bhAga 3jo [ prakaraNa kummAputtariya gA0 186 banAvyAM temaNe ghaNA graMthabhaDArone vyavasthita karyAM. temaNe kummAputta cirayamAM A. hemavimalasUri ane jina mANekaya ziSya ema sIdhu' nAma ApyuM che. graMthabha'DArAnuM sa'zAdhana (53) mA bha. lakSmIsAgarasUri ane A. sAmajayasUrinA upadezathI amadAvAdamAM navA graMthabhaMDArA sthapAyA hatA, te bhaMDArA uTa jinamaMdirgANanI dekharekha nIce taiyAra thayA, ane mahe|0 jinamANikya gaNivare te badhAnuM saMzAdhana karyuM. (-praka0 53) 55. maheA. ana tahaMsagaNi-temanuM khIjuM nAma 50 anaMtakIti paNa hatuM, te 55 mA bha. A hevimalasUrinI AjJAmAM hatA, AthI te peAtAne temanA paNa ziSya batAve che. 50 anaMtakIti gaNie sa0 1529mAM maMtrI gadarAja zrImAlInI patnI saM. sAhUne bhaNavA mATe " zIlepadezamALA " lakhI. (praka0 44 pR0 211, - praka0 53 ) ( zrI prazasti sa Mgraha, bhA. 2, pra0 naM0 140) temanA upadezathI sa'0 1544 mAM rAhAnagaramAM sa'* khImAe aNuttarAvavAIsutta " lakhAvyu, sa0 1557 mAM zreSThIethI zelatA bhIlaDI nagaramAM ceAkasI pAsavIra peAravADe " mATA graMthabhaMDAra banAvyA, ane temAM 6,36,000 leAka pramANu graMthA lakhAvyA. A graMthabhaMDAranu saMzeAdhana pazubhabhUSaNa gaNie karyuM hatuM. graMtha '' 462 * mahA anatahaMsagaNie " AnaMda Adi zrAvaka caritra '' racyuM, saMbhava che ke tenuM bIjuM nAma "dazaSTAnta caritra" paNa hAya. (-praka. 50, pR0 456, paTTAvali samuccaya bhA0 2, (53) maheA. cAritraratna mANikatha gaNivara, (55) 50 upadezasaptatikA adhikAra pa "" 77 puravaNI pR0 252, 253) gaNivara, (54) maheA. jina sAmadhamaNi-temaNe ' laghu racyA, temaNe sa0 1511 nA jeTha Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A sAmasuMdarasUri 463 zu.15 ne zanivAre kaMDArI gAmamAM muni siddhAMta mANikacane bhaNavA mATe 66 siddhahemanyAsa-pAda 10 "" lakhyA. (prazasti saMgraha, bhA. 2, praza0 naM0 68, 74) 53. mahA cAritraratnagaNi, (54) maheA. jinamANikaya gaNi, (55) 5'0 sumatisAgaragaNi, (56) 50 siMhasAra gaNi te sa0 1558 nA cai zu. 3ne guruvAre pATaNamAM hatA. pa3. 50 cAritraratna gaNivara, (mahA. cAritrahaMsagaNi) 54 50 sAma cAritragaNi te mahe. cAritrahaMsa gaNinA ziSya hatA. ane Agamadhara 5'0 abhayana digaNinA (abhayasuMdara mIzranA) prItipAtra hatA. A samaye sa0 1539, 1540 mAM gujarAtamAravADamAM ' bhayaMkara dukALa ' paDayA. te pUrA thatAM 50 sAmacAritra gaNue sa0 1541 mAM sukALa thatAMja 'guruguNaratnAkara kAvya' sa : 4 racyuM. 51 (6) 50 bhAvasuMdara-tee A. sAmasuMdarasUrinA hastadIkSita ziSya hatA. temaNe mALavAmAM Agara pAsenA pAnavihAramAM * pAnavihArama`Dana 50 mahAvIrasvAmi stAtra' manAvyuM. 51 (7) 50 vivekasamudra ( -jue praka0 51 ) 51 (8) mahA0 jinama Danaga Nu-A. sAmasuMdarasUrie sa 1479 mAM saM. gAviMdanA saMghamAM tAraMgAmAM pratiSThA karAvI teja utsavamAM pa0 jinamaMDanane mahApAdhyAyapada ApyuM. temaNe saM. 1492mAM 'kumArapAla pramandha,' sa0 1499 mAM * zrAddhaguNavivaraNa ' ane dharma parIkSA graMtha baMnAvyA. : 51 (9) u0 sudhAnaMdagaNi-te 'kamalakalaza gaccha'mAM (53) A. sAmadevanI pATe (54) A. sudhAna'danasUri thayA ( -praka0 53, kamalakalazAgaccha paTTAvalI) 51 (10) 50 nadiratnagaNi-amadAvAdanA saM0 guNarAjanA nAnA bhAi nAnAke (AMkhAke) A0 sAmasuMdarasUri pAse dIkSA lIdhI. temanuM bIjuM nAma 50 nAnAratnagaNi paNa maLe che. (-praka0 45 pR0 368, 369) Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa temanA ziSyonAM nAma A prakAre jANavA maLe che - (1) u0 ratnamaMDanagaNi-te 54mA A0 somadevasUrinI pATe (55 mA) A0 ratnamaMDanasUri thayA. temaNe sukRta sAgara taraMga8 ra . (-praka. 53, nigamaga7paTTAvalI) . (2) 50 ratnasAgaragaNi-temanAM bIjAM nAme paM0 ratnamaMdiragaNi 50 ratnabhAvanagaNi, paM0 ratnahaMsagaNi. ane 50 haMsaratnagaNi hatAM. je pitAnA be gurudevanAM nAma A prakAre batAve che.(1) budhanAnAratnacaraNAravinda saMsevi haMsaratnAma che 9. (zaMkhezvara pArzvanAtha chaMda) (2) sUri zrI somadevasUriziSya 50 haMsaratna gaNi saM. 1511. (-zrI prazasti saMgraha, bhAga 2, praza0 naM0 63) AthI mAnI zakAya ke, (52) paM. haMsaratna gaNi te 50 nAnAratnagaNinA ziSya hoya ane bhavya lakSmIsAgarasUri tathA A0 madevasUrinA vidyAziSya heya, AjJAvatI hoya. mALavAnA kharasada gAmanA zArA karmAzAha piravADe paMca ratnahaMsa gaNinA upadezathI saM. 1511 mAM pAMcama tapanuM ujamaNuM karyuM ane "zAMtinAtha caritra" lakhAvyuM (-zrI prazastisaMgraha, bhA. 2 pra0 naM0 63) (praka. 45, pR. 201 ka. 14) paM. nahaMsagaNie saM. 1511mAM "pArzvanAtha namaste 0 11, zaMkhezvara pArzvanAtha chaMda leka 9 vagere vIzeka stotro banAvyAM hatAM. temaNe saM. 1517mAM "bheja prabaMdha, upadezataraMgiNI vagere graMtha racyA. (jena satyaprakAza, kra. 139) 51 paM. nadiratna gaNi (52) paM. haMsaratna gaNi-temane (53) paM. kIrtibhavana nAme ziSya hatA. zrI prazastisaMgraha, bhA. 2, pra. 8) Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsanuM A sAmasuMdarasUri 45 53. 50 anakalANuM--temanA nAnA bhAI bAlAke saM 1512mAM temane ' Avasayasutta-nizruti-laghuvRtti' vaherAvI hatI. (-zrI prazasti saM. bhA. 2, praza. naM0 69) ( para. 50 ratnaha'sagaNune 53 50 mANikana, 50 samasiMha, 50 bhAvarAja, muni kuzalaratna vagere ziSyA hatA. (53) 5'0 mANikayana die prAkRtamAM catuvi zatinistuti gA. 27' banAvI, 50 mANuiyasuMdara gaNi te 50 nadiratnanA haste dIkSita ziSya hatA, paNa (para) 50 ratnahaMsa-hasaratnanA ziSya hatA. temanAM khIjA nAmeA 50 mANikayanaDhi ga 50 mANikacasuMdara gaNi ane 50 mANikayamadira ga. paNa maLe che, temaNe sa'- 1516nA A0 30 1 nA rAja kaTANukanagaramAM laDAvazyaka-mAlAvamedha " lakhyA. ' (-prazastisaMgraha, bhA0 2, praza. na0 93) priyakara temanA vidyAziSya 50 jinasUre sa0 1661mAM nRpacaritra " ane " rupasenacaritra " manAvyAM. tr 51. (11) 60 sAdhurAja gaNi-te A0 sAmasuMdarasUrinA ziSya hatA. temanA ziSya 50 AnadaratnagaNie "bharaTakadvAtri'zikA" racI. (50) A0 seAmasuMdarasUrinA ziSya (51) upA0 sAdhurAja gaNi ziSya (para) 50 Ana MdaragaNie sa0 1410 nA 20 10 2 nA rAja devakulapATaka mahAnagaramAM " piDavizuddhi-sAvasUri" lakhI. ( -zrI prazasti saM. bhA. 2, praza. naM0 7) 51. (12) 50 zAMticadra gaNija temanAM bIjA nAmeA 50 zAMticaMdragaNi 50 zAMtIzagaNa paNa maLe che. te bhagavAn zAMtinAthanA parama upAsaka hatA. mATA tapasvI hatA. kAMIka adhUruM chamAsI tapa karatA hatA. (guoN. leka 449, praka0 49, pR0 438) ane jJAnapremI hatA. temaNe sa0 1478mAM " khaMbhAtanI bharUcA pASALa "mAM graMthasaDArAnI rakSA mATe nakAmA kAgaLamAMthI dAbaDA manAvavAnI vyavasthA gAThavI hatI. A aMge ullekha maLe che Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina para parAnA itihAsa--bhAga 3jo [ prakaraNa pazcAllekhaH // saMvat 1478 varSe vaijJAnika ziromaNipUjya paM0 zAnticandragaNipAdaiH sarvaM citkozakAryaM manuSasamAracanAdikamakAri // bhArukacchazAlAyAM zrIsaMghasya zubhaM bhavatu zrI zAMtisundaragaNibhiH citkoza maMjUSasamAracAdikRtyaM vidadhe // 46 ( khaMbhAtanA zAMtinAtha graMtha bhaMDAranuM puSTikA, jaina pu. pra. sa. bhA0 2 pra. na ** " pRthvIcaMdra caritra "nI 6nI vizeSa puSpikA.) zrI jaina sa Mghe pa0 zAntIzagaNinA upadezathI vi. sa0 1483mAM kulpAkatI mAM bha. mANekacasvAmInA jinaprAsAdanA jIrNoddhAra karAvyeA. (-pra0 18, 30 456, 50 45, pR0 301, pra0 49, pR0 438) A sAmasuMdarasUri tathA temanA piravAranA AcAryAM ane munivarenA upadezathI jIrAvalAtInA mATe choddhAra thayA. (-pra0 41, pR0 599, pra0 42, pR0722 thI 726) prabhAvakA-- (1) bha0 seAmasuMdarasUrinA zAsanakALamAM kRSi gacchanA bhaTTAraka, khA. mahammadanA mAnItA A. mahendrasUrinA paTTadhara A. jayasihasUri thayA.1 temaNe paMDita sAraMgane vADhamAM harAvyeA. sa0 1422mAM "kumArapAla carita mahAkAvya gra, 6370" banAvyuM tathA bhAsa jJanA nyAyasAranI saMskRtamAM nyAya tAtpaya TIkA vyAkaraNa banAvyuM. temaja sa0 1453mAM mAMDavagaDhanA sulatAna mahamuda khIlajInA mahAmAtya ane raNathaM bhAranA daMDanAyaka dhanarAja pAravADanI vinaMtithI dhanarAja prakheAdhamAlA eAka 75" manAvI. (-pra0 32, pR0 518thI para1 kRSNaSiMgaccha pra0 43, pR. 756 thI 757, A0 jayasiMha pra0 45, pR0368) 1. kRSNaSiMgacchanA A. kRSNasUri kALI kAmaLI rAkhatA, temanI paraparAmAM vAdIndra jayasiMhari thayA. (rAjagaccha paTTAvalI ) Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A sAmasuMdarasUri 467 (2) kRSNaSiMgacchanA tApakSanA A puNyaprabhasUrie saM. 1593mAM jIrAvalAtInA meATA jinaprAsAdanI derIneA jIrNoddhAra karAye. (pra. 32 pR. 521) nagarasthApanA amadAvAda nagaranI sthApanAnI sAlavArI mATe nyAtiSIonA tera cauda matA maLe che. paraMtu e saumAM sAla, mahinA, tithi, tArikha ane vAramAM meTA visavAda che. A mateAnA samanvaya karI, bahumatI tAravIe te spaSTa thAya che ke-bAdazAha ahummadazAhe vi. sa0 1468nA vaizAkha zuddhi pa ne rAja sane 1411mAM amadAvAda nagaranI sthApanA karI, eTale te divase bhadranA killA pAse amadAvAdane pAceA nAkhyA. ane zarUmAM bhadranA kille baMdhAvyeA. eka hasta likhita-pratimAM vi. sa`0 1468nA vaizAkha virda 7 ravivAra ane puSyanakSatramAM amadAvAda vasAvyAnA ullekha maLe che. sabhava che ke-nagarapravezanI te tithi hAya. tyArabAda mahammada begaDAe ( sane 1459 thI 1511, vi saM 1516 thI 1570) sane 1468mAM (vi. sa'0 1525 mAM) dukALamAM amadAvAdanA keTa banAvye. (50 44, 30 197, 211) tapagacchanA vRddha pASALanA bha0 ratnasi'hasUri tathA tapAgaccha laghu pASALanA 50mA bha0 seAmasuMdarasUri vagerenA upadezathI amadAvAdamAM ghaNA jinaprAsAde anyA. upAzraya banyA. ane graMthabhaMDArA sthapAyA. (-pra0 44, pR. 195 thI 208) khA. ahamadazAhanA prItipAtra saM. guNarAje A. jJAnasAgarasUri ane bha. sAmasuMdarasUrinA mATe nagara praveza mahotsava karI amadAvAdamAM padharAvyA, temaja utsava karI peAtAnA nAnA bhAI sa. nAnAkane temanA hAthe dIkSA apAvI. jenuM nAma 50 nadiratnagaNi rAkhavAmAM AvyuM. -praka0 45, pR0 368, 369, praka0 49, pR0 434, praka0 50, pR0 463) Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3je [ prakaraNa amadAvAdamAM A nagara praveza mahatsava ane dakSiA utsava sauthI pahelavahele hate. mevADanA rANA kuMbhAnuM nAgapura(nAgera) gAgaraNa, nArANaka, ajamera, maMDAra, (jodhapura) maMDalakara, buMdIkhATu ane sUjAnagaDha sudhI rAjaya vistAra hate. (lejyadIpaka dharaNuvihAra saM. 1496 prazasti) rANA kuMbhAe saM. 1467mAM kuMbhamerU nagara vasAvyuM. eja arasAmAM rANuM kuMbhAnA rAjyamAM ghANe rAva rANakapura, kuMbhalamerudurga, vagere nagare vasyAM. ghANarAva, rANapura mAravADathI mevADa jatAM vacamAM mATe pahADa Ave che. jene tenI pazcimadizAmAM tathA pUrva dizAmAM judAM judAM zAMtidhAme banAvyAM che.-vividha tIrthonI sthApanA karI che. tenI pazcimamAM 1-mUchALA mahAvIra -rANakapurajI 3-rAtA mahAvIra (sevADI) ane 4-handuDI vagere tIrtho che. mUchALA mahAvIra te prAcIna jaina tIrthasthAna che. mevADanA mahArANue tenI pAse ghANerAva gAma vasAvyuM, Aje ghArAvamAM zvetAmbara jaina ezavAla tathA piravADanAM 400 ghara che. 11 moTAM vetAmbara jinAlaye che. nAdiyAnA saMghapati kuMrapAla sarahaDiyA piravADanA putre (1) ratnAzAha ane (2) dharaNazAha poravADa nAdiyAmAM rahetA hatA. te banne bhAI nAdIyAthI mAMDavagaDha jaI, nAMdIyA pAchA AvI, ane rANu kuMbhAnA AgrahathI ghANerAvamAM AvI vasyA. - saM. dharaNuM poravADe saM0 1496 phATa va pa ne roja rANakapuramAM vizALa zailokaya dIpaka jinaprAsAda banAvI temAM bhaH somasuMdarasUrivaranA hAthe bhagavAna RSabhadevanA caumukha vagerenI pratiSThA karAvI. A jinaprAsAda bhAratIya kalAnA sthApatyane ajoDa namune Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , jAe tathA vikasAvyuM ane siddharAja raNakAra pacAmuM ] A0 semasuMdarasUri 469 che. rANA kuMbhAe A jina prasAdamAM ArasanA be moTA sto banAvyA che. je Aje vidyamAna che. (-jena Iti, praka. 44, pR. 34, pra. 45, pR. 370 thI 376 praka50 rANakapura tItha.) sidhdhapura-gUrjarezvara rAjA siddharAja jayasiMha vi. saM. 115ramAM siddhapura vasAvyuM temaja temAM saM0 1184mAM "rudramALa banAvyuM. tathA siddhavihAra-jaina rAjavihAra banAvyuM. ane saurASTramAM ziherane AbAda karI, te gAma brAhmaNone dAnamAM ApyuM. (-Iti. pra. 35 pR0 93, praka. 41, pR610, pra. 42 pR0 731 thI 733) ajamera-ajayasAre saM. 1202 mAM ajamera vasAvyuM ane saM. 1236 thI 1249 sudhImAM temAM pRthvIrAja cauhANa thaye. (-praka. 35 pR0 173) jesalamera-caduvaMzI bhaThThIrAvala kasAjInA putrarAva jasAjIe lovAthI AvIne saM0 1212nA zrA. su. 12 (a) su. 1) nA roja triphUTa zikharane sthaLe jesalamera vasAvyuM. ane tene killo bAMdhyo. ahIM 7 jJAnabhaMDAre 11-jinAlaye 19 upAzraya che. (-praka. 42 pR0 729) 1. jesalamera tathA bikAnera je bhUmimAM vasyAM te pradezanuM prAcIna nAma jAMgala deza ane pracalita nAma "sthaLI pradeza che. AvA nAmanI paribhASA nIce pramANe maLe che. Dialaka-pANInA puravALI jamIna jemake banAsa. anupa-nadIvagere bahupANI vALa pradeza. jaMgala-pANI vagarano nirjaLa pradeza. (bhAvanagaranI zrI AtmAnaMda jaina sabhA prakAzita bRhat kalpasUtra bhAga 6ThTho pari-13muM pR 187) nedha-viDa-dakSiNamAM kAMcIpura hatuM (pR. 17-179) telI dezanuM varNana (pR. 178) Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 jena paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa (sahamakula paTTAvalI, paTTAvalI samuccaya bhA. 2 puravaNuM pR0 57 tathA amAre jaina tIrthone ItihAsa pR. 35ra) jAlera vi. saM. 1300mAM pharIvAra jAlora vasyuM. DuMgarapura vi. saM. 1371mAM DuMgarapura vasyuM. DuMgarapurane rAjavaMza 1. rAvala vIrasiMha-teNe pitAnA pautra DuMgaranA nAme ne saM0 1371mAM khaDaga dezamAM dhulevA pAse "DuMgarapura" vasAvyuM. 2. ..................... 3. DuMgarasiMha 4. kamasiMha pa. kAnhaDade 6. pattAjI. 7. rAvala-gepInAtha 8. rAvala semadAsajI. A banne rAjAonA samaye rAjyanA maMtrI tarIke thANA gAmanA maMtrI bhAlahA. tathA maMtrI sAhA, ema be ozavALa hatA, te be bhAI hatA. buddhizALI hatA. catura hatA ane jena maMtrIo hatA. maMtrI bhAllA ane sAhAe tapagacchanA pa3mA bha0 lakSmI sAgarasUrinA upadezathI saM. 15rapa vai0 va0 10ne reja DuMgarapuramAM gaMbhIrA pArzvanAthanA jinaprAsAda"ne jIrNoddhAra karI, temAM temane hAthe gaMbhIra pArzvanAthanI pratiSThA karAvI hatI. (-jUo praka. 53, maM0 bhAllA, sAlhA) DuMgarapuramAM mahetA hirajI vIzAporavADa hatA, tenA vaMzamAM anukrame (1) mahetA hIrajI (bhAryA hIrAdevI) (2) mahetA rAmajI (bhAryA rAyamatI) (3) mahetA sUraja (bhA. suradevI) (4) jAdavajI karaNajI mAdhavajI madanajI murArajI (5) madanajI (bhA. gaMbhIradevI) (6) dayAlajI (bhAryA raMgarUpadevI) ane (7) sadAziva thayA. gaMgA nadIne kinAre anUpa zahera vidyamAna che. zrIkrUtrimAM mukha (kasaA0 hemacaMdrasUrinI siddhahemaladhuvRtti). 2. zrI jinavijyajI lakhe che ke jodhapuranA uttaramAM jaMgalUdeza hato tenI rAjadhAnI jAMgalunagara AjanA bikAnerathI dakSiNa-pazcimamAM 30 mAIla dUra hatuM -jenaaitihAsika gU0 kAvya saMcaya rAsa 551 tathA ati prakaTa para) Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A semasuMdarasUri 471 zrI dayAlajI poravADa rAjamAnya hatuM, teNe potAnI laghumAtA mahIlADI, bahena gokaLadevI, bhAryA raMgarUpadevI putra sadAziva ane putrI nApIdevI, vagere kuTuMba parivArane sAthe rAkhI, vi0 naM0 1785 vai0 va0 ne somavAre DuMgarapuramAM gaMbhIrA pArzvanAthanA jinaprAsAdamAM eka derI banAvI, te derImAM tapAgacchanA 75mAM bha0 vijayadayAri (saM. 1784 thI 1809)nI AjJAthI paM. kezara sAgaragaNinA hAthe pittalanI sukhasaMpatti pArzvanAthanI paMcatIthI dhAtu-pratimAnI pratiSThA karAvI. tathA eka kIrtistaMbha ubhe karAvyuM. meTe mahotsava karI, cAre saMghanI bhakti karI. (prAgvATa ItihAsa khaMDa-3 je pR0 512) dAvaDA vaMzanA zAha zAmaLadAse saM. 1529. va. 4ne reja DuMgarapuramAM "bha0 AdinAthane na jinaprAsAda" banAvI, tenI pratiSThA karAvI. A jinaprAsAda pUrva pazcimamAM 76 phuTa, ane uttara dakSiNamAM 136 phuTa che. bha0 AdinAthanI pratimA ane tenuM parikara "sarva dhAtumAMthI" banAvelA che. parikara uMcAImAM 6 phuTa ane paheLAImAM 5 phuTa che. ahIM bIjI dareka pratimAo paNa sarva dhAtunI che. jemAM bha0 zAMtinAthanI pratimA darzanIya che. zeTha pUnAnA vaMzanA saM. zANarAje DuMgarapuramAM ghIyAvihAra nAme jinaprAsAda banAvyuM hatuM. (-pra45, pR. 362) (9) gaMgAsiMhajI (10) udayasiMhajI pahele-te mahArANI saMgrAmasiMhanI sAthe rahI, bA, bAbare karelA yuddhamAM laDatAM laDatAM saM. 1584mAM maraNa pAme. (11) pRthvIrAja jagamAla-A samaye (1) DuMgarapura ane . (2) vAMsavADA e be rAjya banyAM, vAMsavADA vi. saM. 1431mAM vasyuM. (12) AsakaraNajI (13) sahastramalajI rAvaLa-saM. 1660 (14) karNasiMhajI-yuvarAja saM. 1660 (15) paMjAjI (16) gIradharajI. Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ maraNa (17) rAvaLa jazavaMtasiMhajI-temanA samaye saMghapati bhImajIe dhUlevA-kezarIyAjIne saMgha kADha. (-jUo saM. 174ranI bhIma epAI aitihAsika rAsa saMgraha bhA. 1, AnaMdakAvyamahedadhi ma. 7muM prastAvanA pR0 128) siraNagAma-zivabhANa cauhANe saM0 146ramAM siraNagAma vasAvyuM. ane tyAM kille baMdhAvyo (pra. 35, pR. 173) tyAM vi. saM0 1383mAM sAraNezvara maMdira sthApana karyuM. tenI pAse saM0 1482mAM zirehI vasyuM. (jUo praka. 51) prabhAvake zeTha dharamazI poravADa haDAli - zeTha lAkha piravADa havAlAne vatanI hatA. tene jhabaku nAme patnI hatI. jenuM bIjuM nAma lahamIdevI paNa hatuM. jhabakune saM0 karmaNa ane saM. lakSmaNa ema be bhAIo hatA. A baMne bhAIoe tIrthone charI pALatA moTA yAtrA kADhayA hatA, jemAM 6 jinAlaye sAthe hatAM. zeTha lAkhAne 1 dharamazI tathA 2 vinaya ema be putra ane eka putrI hatI. putra vinaya nAma pramANe vinayI hatuM. teNe dIkSA lIdhI. tenuM nAma A vinayAnaMda hatuM. tenI bene paNa dIkSA lIdhI. tenuM nAma sAdhvI ajitacUlA hatuM. teNe ghaNuM tapa karyuM. zeTha dharamazIne rat nAme patnI hatI, je guNiyala hatI. dhamakA zeTha dharamI haMmezAM vIza tIrthaMkaranAM judAM judAM ATha thaI devavaMdana karatuM hatuM. teNe chaTha aThThama vagere vividha ta. karyA, teNe pacIsa varSanI bhayuvAnImAM zIlavata dhAraNa karyuM. tathA "samyakatvanA ujamaNAmAM 300 lADavAmAM cAMdInA TaMka goThavI, 300 sAdharmika bhAIone te lahANumAM ApyA. saMghapUjA karI, ne gurudevane bhAre satkAra karyo, teNe delavADAmAM bha0 RSabhadevanA jinAlayamAM devakulikA-derI banAvI. tenI pratiSThA karAvI. teNe A0 sema jo bhAI. teNe prati Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM A sAmasuMdarasUri 403 sudarasUrinA upadezathI pATaNamAM peAtAnA taraphathI mATA gra'thala'DAra anAnyeA, jemAM sa0 1474nA mA0 zu ne rivavAra sudhImAM eka lAkha kSeAka lakhAvyA. sa0 1481 sudhImAM e lAkha bleka lakhAvyA. temAM mukhyataH AgamA tathA graMthA lakhAvyA. ( -jaina pustaka prazasti saMgraha, praza0 naM0 47-48) (jaina Iti. praka0 45 pR0 291 kalama 11mI) noMdha : bhATa kavienA prAcIna kavittamAM vizeSa vana A rIte maLe che. annadAtA dharamazI dIpaka dIdA dIse prathI padarA paramANe. kaDalanera kaDAhi sipatI, sAcI suratANe. ikatIse seAjatI, IlA asaai AdhArI, dharagujara dharamazI, jugatI de ana jagADI, khAMTahuDa mirada khAte, kharAM acala gaMga subha ucare "bhradhamAna taNI vazI " khacIce sutAyAgI suratANu re (kSesiMha mA. rAThoDe saM. 2004 mAM manAvela esavAla kAmaneA itihAsa pR0 211 thI 212) prabhAvaka sAdhu vIrAzAnA vaMza zrImatI dedevI. 1. sAdhu vIrAte " sarasvatI pATaNanA "vatanI hatA. udAra ane guNavAna hateA. tene kArmi`NI nAme patnI hatI, je pU puNyanA prabhAve bahu prasiddha ane buddhizALI hatI. tene 1 sajjana, 2 subhaTa, 3 zAliga, 4 sagrAmasi'huM ane 5 saravaNa, ema 5 putrA hatA. te badhA vyApArIomAM pratiSThAvALA puNyazALI, guNavAna sajjana, sadAcArI ane jaina dhamamAM svAbhAvika bhaktivALA hatA. 2. saMgrAmasiha-de--saMgrAmasi Mha te sAdhu vIrA ezavAlane ceAtheA putra hatA. tene deu nAme patnI hatI. zrImatI deu nAgeAranA sAdhu hIrA AzavAla ane tenI patnI dharmi`NInI putrI hatI. sAdhu puNyasiMha ane kezavasiMhanI nAnI bena hatI. te khALapaNAthI Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa dharmapremI hatA. teNe bALapaNamAM" samyaktva tathA zrAvakanAM bAra tene" svIkAra karyo hate. deu paraNIne sarasvatI pATaNamAM AvI, ahIM paNa dharmakAryomAM rata rahetI. nirmaLa zIlathI sadA zebhatI dIvInI jema prakAzatI hatI. paNa temAM aMjananI kALAza hatI ja nahIM. teNe baMne kuLa dIpAvyAM. te sAmAyika, pauSadha ane upadhAna karatI. sAvadya kriyAne sadA tyAga karatI. teNe sAte kSetramAM dAna ApyuM. te dainika Avazyaka kiyAmAM premavALI hatI. teNe tapAgacchanA AcAryazrI samasuMdarasUrinA upadezathI delavADAmAM bha0 RSabhadevanA jinAlayamAM meTI devakulikA baMdhAvI, temAM jinapratimAnI pratiSThA karAvI. ekaMdare deu satI sulasAnI jema zuddha samyaktva pALatI, saMghapUjA, tIrthayAtrA ane mALApaNu vagere vividha dharmakAryo karatI hatI. deU e A0 semasuMdarasUri gurudevanA upadezathI saM. 142mAM potAnA kalyANa mATe kAgaLa upara "kalpasUtra'nI pAMca pratio" lakhAvI. (-zrI jaina sAhitya pradarzana, zrI prazasti saMgraha, bhA. 2, praza0 naM0 23, iti praka. 45, pRra61, ka0 13) saM. geviMda-te IDaranA rAva pUjAjIne mAnIta, ane IDaranA jaina saMghanA agresara saMghavI vatsarAjane putra hatuM. zrImaMta rAjamAnya ane daDha dharmapremI hato. tene jAyalade nAme patnI hatI. teone iDaranA rAjAne mAnIte, svadArA-saMtoSI, zAstrapremI tathA dharmarAgI vIzala nAme putra ane (1) dhIrI temaja (2) dharmiNe nAme putrIo hatI. A badhAye tapagacchanAyaka A0 semasuMdarasUrinA ananya bhakata hatA. - tAraMgA tIrthano jIrNoddhAra - saM0 geviMde A0 semasuMdarasUrIzvaranA upadezathI saM0 1466mAM IDarathI zatruMjaya, giranAra, sopAraka ane tAraMgA tIrthone charI pALate yAtrAsaMgha kADhyo. tene tAraMgA tIrthanI yAtrA karatAM mane ratha thayo ke, "A tIrthamAM mULanAyaka zrI ajitanAtha bhagavAnI pratimAne badale bIjI navI pratimA sthApita karavI joIe." Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A0 semasuMdarasUri 75 A mATe saM. goviMde "ArAsaNa jaI tyAM "aMbikAdevInuM ArAdhana" karI, khANamAMthI eka meTI ArasanI zilA meLavI. e zilA tAraMgAmAM lAvIne temAMthI pratimA ghaDAvI, mUrti taiyAra thayA pachI saM. 1466mAM tIrthanAyakanI prAcIna jina pratimAne usthApita karI. mahAkavi paM. zrI pratiSThA magaNi lakhe che ke, te zilA laIne dhIre dhIre tAraMgA giri upara pahe. eka sArA zilpI pAse temAMthI bha0 ajitanAthanI sUrya karatAM vadhu tejasvI mATI bhavya pratimA taiyAra karAvI. saM. geviMde hajAra mANasane ekaThA karI, tene zubha divase maMdira praveza karAvyuM. graMtha lekhana e ja samaye parama zAMtamUti A guNaratnasUrie gurudevanI AjJAthI saM. 1466mAM IDaramAM "kiyAratnasamuccaya" graM pa661 ra. saM. goviMdanA putra vIzala tathA putrI dhIrI ane dharmiNIe saM. 1468mAM A "jhiyAratnasamuccaya'nI 10 prati lakhAvI. (-praka. 49, pR0 435) tIrtha saM. geviMde tAraMgAmAM kumAra vihArano badhI rIte jIrNoddhAra karAvI lIdhe, ane saM. 1879mAM dezadeza kuMkuma patrikAo mekalI. AthI bahAragAmanA lAkhe jena-ajena mAno ekaThA thayA. A mAnavasaMghanI rakSA mATe gujarAtanA bAdazAha ahamadazAhanA mahAmAtya ane mitra evA saM0 guNarAja ane ekarAja vagere tathA bAdazAhI senA ane senApatio AvyA. temaja iDaranA rAva paMjAjInI senA ane senApatio te tAraMgAmAM hAjara hatA. (-praka. 45, pR. 369) saM. gevi de saM. 1479mAM tAraMgAmAM "kumAravihAra jinaprAsAda"mAM ATha semasuMdarasUrinA varada haste bha0 ajitanAthanI navI bhavya jinapratimAnI pratiSThA karAvI. AcAryazrIe saM. 1479mAM tAraMgAmAM upAya jayacaMdramaNine AcAryapada ApyuM, Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 jaina paraparAnA pratihAsa-bhAga 3jo [ praraNa tathA 50 jinama`Danane upAdhyAyapada Apyu. A pratiSThA-utsavamAM A. sAmasuMdarasUrinA parivAranA sau maLIne 1800 munivareza tyAM hAjara hatA. mahAmAtya hemarAja te saM. ratnAzAhanA putra hatA A devasuMdarasUrinA zrAvaka hatA ame tenA pahelAM (praka0 44, pR0 31 praka0 48, pR0 427 Tippana trIjAmAM) paricaya ApyA che. graMthadAtrIo-- zeTha vayAnI putrI rUpalade. (praka0 45, 49), duHsAdhyavaMzanA zeTha jagatasiMhanI pautrI rAjulA (praka0 45, 30 6ThI) zeTha lIMbAkanI patnI luNAka (pra0 45, kalama-8mI) 40 pethAnI putrI pUjI (ka. 9), sagrAmasiMhanI patnI deu (pra0 45, 30 13), (praka. 50, pR0 474) pArasa peAravADanI ena cIlu (pra0 45, 30 4) maMtrI vIramadevanI patnI AlhAdevI (50 45), pUrIdevI (pra0 45), devasihanI putrI mAU (50 49) malayasiMhanI putrI sAu (pra0 49), ThaM. bhUbhaDanI patnI prImaladevI (pra0 49, 50 45) zeTha vijayapAla ezavAlanI patnI vAI (pra0 50) sa gAvizvanI pautrI zrIrI, dhamiNI (pra0 50, pR0 474), vagere jaina zrAvikAoe vividha viSayanA graMtha lakhAvI, graMthabhaMDAreAne bheTa ApyA hatA. (jUe jaina iti. praka0 45,pR0 289thI 302) gUMdIkara zAkhA--ame pippalaka gacchanI tribhaviyAzAkhAnA paricaya praka0 37, pR0 272mAM ApyA che. vizeSa A pramANe maLe che. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A samasuMdarasUri 477 zAkhA naM0 (1) 14 A. dharmadeva, 15 A0 dharmacaMdra (saM. 1311), 16 A0 dharmaratna. 17 A0 dharmatilaka (saM. 1837 caitra zu. 11 sema), 18 A dharmasiMha 19 ATha dharmaprabhasUri (saM. 1447, saM. 1482) te prabhAvaka thayA, 20 A0 dharmazekhara (saM. 1882, saM. 1506) 21 A. dharmasAgara (saM. 1510, saM. 1520 ci. zu. 5) 22 A dharmavallabha, 23 A0 dharmavimala. 24 A0 dharma harSa (saM. 1670 pa0 zu0 12) zAkhA naM. (2) 21 A. dharmasAgara, 22 A vimalaprabha, 23 A0 saubhAgya. 24 A. rAjasAgara, (saM. 1647, saM0 1672) zAkhA naM. (3) rara A dharmazekhara, 21 A. sAgarabhadra (saM. 1482 vi. va. 4 guru) zAkhA naM. (4) 20 A0 dharmazekhara, 21 A. dharma suMdara, saM. 1511 mahA zu0 5 guru. 22 Ara zAlibhadra saM. 1515 vai0 zu. 11 ravi. zAkhA naM. (5) 20 Ara dhamazekhara, 21 vijayadeva saM. 1506 ma. zu0 10 zuke 1lmA A0 dharmaprabhasUri-te triviyAzAkhAmAM prabhAvaka thayA. A dharmasiMha tathA A0 dharmaprabhanA upadezathI gUMdImAM meTo jinaprAsAda baje, tathA amAripAlana thayuM. A0 dharma pratye saM. 1447mAM gUMdImAM, rAjA sAraMgadevanA gUMdInA sUbA ThAkura sAdhunA maMtrI zeTha hemacaMde banAvela bha0 caMdraprabhanA jinaprAsAdanI pratiSThA karI, tathA mAsAmAM tyAM bha0 mahAvIra svAmIne janmAbhiSeka karAvyuM. (-praka. 37, pR0 273) (20mA) A dharmazekhara gUMdInI gAdIe bhaTTAraka banyA hatA. Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. jaina paraMparAne itihAsa--bhAga 3 [ prakaraNa o samaye tribhaviyAzAkhAmAMthI (1) gUMdIkara zAkhA ane (2) tAlavajI zAkhA ema be gAdI banI, jIrAvalA tIrthane moTA jinaprAsAdanI pAchalI divAlamAM A prakAre lekha maLe che. saMvat 1487 arha namaH / gUMdIkara pIpalagache tribhaviyA-zrI dharmazekharasUri ziSya vAcakadevacaMdraH nityaM pragamati mudrAkalAsahitA aha~ nmH| tAladhvajIya vA0 sahajasundaraH nityaM praNamati / / (-A. yatIndrasUri saMgrahita, jaina pratimA lekhasaMgraha lekha naM. 316) sAraMgadevo ghaNA thayA che. (-jUo prakaTa kapa, pR. 322) zeTha hemacaMda jaina ane bIjA zeTha hemarAje mATe jue praka44, pR0 31, 32) saMghapati nAthadeva-te saM0 lalladevane putra hate. jainadharmanA dareka kAmamAM te AgevAna hate. (-gurnAvalI le. 477) rANakapuratItha- - mAravADa ane mevADanI vacce aravallInA pahADe che. vepArIo A pahADamAM thaI pAlIthI AghATa ane cittoDa vepAra mATe jatA hatA. A rIte pahADamAM thaIne javAnA cAra-pAMca mArgo che, je nALI tarIke oLakhAya che. vepArIo pahADamAM praveza kare te pahelAM ane pahADa vaTAvyA pachI zAMti le e mATe pahADanI baMne tarapha nALanA meM upara jenee gaMbhIra vicAra karI zAMtidhAme banAvyAM che, tIrtha sthApyAM che. A rIte pahADanI pazcime mAravADamAM vasaMtagaDha, ajArI, rANakapura, desUrI, mUchALA mahAvIra handuDI, lAla (tA) mahAvIra, sevADI vagere jena tIrtho banAvyAM che. jyAre pahADanI pUrvamAM ekaliMgajI, nAgadA, delavADA, kezariyAjI vagere jaina tIrtha sthAna banAvyAM che. A dareka sthAnamAM rahevAnI khAvAnI, pANInI ane derAsaranI saMpUrNa sagavaDa-vyavasthA che. meTI dharmazALAo che. mevADanA rANAe saM. 1437mAM mUchALA mahAvIra pAse ghaNerAva Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A0 somasuMdarasUri 479 vasAvyuM, tema rANA kuMbhAe saM. 1495mAM rANakapura vasAvyuM ane kuMbhalamerU paNa vasAvyuM. (-praka. 50, nagarasthApanA pR0 468) rANakapura tIrtha rANI sTezanathI 7 mAIla, phAlanA sTezanathI 12 mAIla, ane sAdaDIthI pUrva-dakSiNa dizAmAM 6 mAIla dUra nijana sthAnamAM che. ahIM javA-AvavA mATe meTara reDa che. rANakapurathI mevADa javAne sIdhe raste che. temaja bIje rANakapurathI sIdhA kezariyAjI javAne rasto paNa che. saMghapati dhanAzAha piravADa mAravADanA nAdiyA tIrthamAM saMghapati mAMDaNa sarahaDiyA poravADanA vaMzamAM 1 saM0 mAMDaNa, 2 saM0 kuMrapAla, 3 saM. ratnA zAha, ane 4 saM. sAliga thayA. te paikI saM0 kurapAlanA putre 1 saM. ratnA ane saM- dharaNu thayA. e baMne bhAIe ghANerAvamAM AvI vasyA. A paraMparAnA saMghapatioe ghaNA jinaprAsAdanA jIrNoddhAra karAvyA che. pIMDavADA, rANakapura, acalagaDha vagere sthAnamAM meTA jinaprAsAdo karAvyA che. (-praka. 45, pR0 370 thI 374) saM0 kuMrapAla piravADanA nAnA putra saM. dhannA-dharaNa paravADe rANakapura tathanuM sthApana karyuM. dhannA ravADe saM. 145mAM rANapura vasAvyuM. (prathama ja jina prAsAdane pAye nAkhe) dharaNazAha piravADane "siddhapurane jaina vihAra" jevAthI ane nalinIgubhavimAnanuM svapna jovAthI moTo jinaprAsAda banAvavAnI bhAvanA thaI. muMDArA gAmanA sUtradhAra depAke pitAnA svapna pramANe vaiyadIpaka prAsAdane nakaze banAvI, zeTha dharaNazAha pAse pAsa karAvI, teja pramANe railokyadIpaka nAmane 45 phUTa uMce traNa mALane caturmukha jinaprAsAda bAMdhI Ape. A prAsAda traNa mALane che, cAre bAjue nAnAM (24) derAsare che, pharatI 72 derIovALI bhamatI che. 1444 thAMbhalA che. A maMdiranI Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 jene paraMparAno itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa mAMDaNa ajoDa che. khUbInI vAta to e che ke, manuSya game te moTA daravAje ke derInA daravAje UbhuM rahe che tene tyAMthI mULanAyaka caumukhajInAM sIdhAM darzana thAya che. keI bhIMta ke kaI thAMbhale vacamAM naDatA nathI. bhAratIya prAcIna sthApatyanI A vizeSatA che. saM. dharaNazAhe saM. 146nA phAgaNa va0 5 nA roja rANakapuranA railokyadIpaka prAsAdamAM A0 semasuMdarasUrinA hAthe bha0 RSabhadeva vagere caumukha pratimAonI aMjalazalAkA ane pratiSThA karAvI hatI. A prasaMge A0 semasuMdarasUrie upA0 semadevane AcAryapada ane muni lamIsAgarane paMnyAsa pada ApyuM, A jinAlayanuM kAma saM. 145thI 1509nA vaizAkha suda 2 sudhI cAlyuM hatuM. (1) upA. samayasuMdara gaNie saM0 1676nA mAgazara mahinAmAM rANakapura tIrthanI yAtrA karI hatI, tyAre te jaNAve che ke vailokya dIpakaprAsAdamAM 4-caturma, 24-maMDapa, 84-derIo ane moTAM bheMyarA che rANakapuramAM kharataragacchanuM jinAlaya paNa che. silekya jinaprAsAdane jIrNoddhAra saM. 1979mAM A vijayadevasarinA upadezathI thayo hato. mULanAyakanI pratimA upara te sAlane lekha che. mULanAyakanI pratimA akasmAt khaMDita thAya te tenA sthAne tarata bIjI pratimA besADI zakAya evI mULanAyakajInA mApanI ghaNuM jina pratimAo banAvI tyAM bheMyarAmAM rAkhI hatI. - rANakapura tIrthanA aikya jinaprAsAdanA moTA-nAnA ghaNA jIrNo. dvAre thayA chechelle amadAvAdanI samasta jaina zvetAMbara saMghanI pratinidhi zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIe aDhI lAkha rUpiyA kharacIne A rolekyadIpaka jina prAsAdane mULathI laIne zikhara sudhIne saMpUrNa jIrNoddhAra karAvyuM. ane saM. 2009hnA phAgaNa sudi pane ....vAre ai kyadIpaka jina prAsAdamAM tathA saghaLI derIomAM tapAgacchanA A0 zrI vijayasUri ane A0 zrI vijayanaMdanasUrinA hAthe bha0 RSabhadeva vagere jinezvaranI pratimAonI pharIvAra pratiSThA karAvI. (-Iti praka. 45, pR. 372-373) Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM A sAmasuMdarasUri 451 A pratiSThA utsavamAM 75 hajAra jaina-jainetara leAkeAnI medanI bharAI hatI. hamezAM savAra-sAMja navakArazI-jamaNu thatuM hatuM. sAdaDInA zrI jainasa the saune rahevAnI, khAvA-pIvAnI sa`rItanI vyavasthA karI hatI. A itihAsanA lekhake muni daCnavijaya, ane muni jJAnavijayajI rANapuramAM A pratiSThA utsavamAM hAjara hatA. teee pU AcAya devAnI AjJAthI tathA pratiSThApaka jaineAnI vinatithI chellI A derIomAM navI sthApita jina pratimAone sthApanA vAsakSepa nAkhyA hatA. leAkaya dvIpaka jinaprAsAdanA praveza dvAra upara suMdara keAtarakAma che. rANakapura tImAM pahelAM pAMca jinAlayeA hatAM. have ahIM nIce pramANe jinAlayeA vagere vidyamAna che. . 1. soMghapati dharaNA zAhanA trailokayadIpaprAsAda, sa 1496 phA0 10 5 thI 1pa0nA vai. zu ra 2. bha0 pArzvanAthanuM jinAlaya--A jinAlaya dharmazALAnI sAme che. temAM bha. pArzvanAthanI bhavya manehara pratimA mahArathI lAvI ahIM virAjamAna karelI che. ahIM bheAMyaruM che, temAM prAcIna jinapratimA che. A maMdiramAM suMdara kArIgarI che. tathA khArIka kAtaraNI karelI che. A kharatara vasaddhi che. A jinAlayanA mahAranA bhAgamAM DAbI divAlamAM mahAtyAgI pUjya zrutakevalI zrIsthUlabhadra ane kezA vezyAnuM saMsArI jIvanakaDArela che, jemAM teone prema vilAsa, AsanA, bhAve darzAvyA che. sAdhAraNa manuSyA A ghaTanA samajI na zakavAthI A madirane " vezyAnuM maMdira" kahI nAkhe che. A sthApatyane paramA ema jaNAya che, ke, mAnavI A sthApatyanA citraNa pramANe saMsAramAM raMgAyelA che. te vItarAga pAse Ave tyAre 'nisIhi' kahIne Ave, eTale te "saMsAranI vAsanAne " cheDIne aMdara maMdiramAM Ave. Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 jaina paraparAnA itihAsa--bhAga 3jo [ prakaraNa A 3. bha0 neminAthanuM jinAlaya-A madira majabUta che, darzanIya che. ahI paNa eka bhAMyaruM che. mULanAyakanI pratimA prAcIna che, jene mahArathI lAvIne ahIM sthApana karelI che. naM02-3nAM madirAmAM kharataragaccha ane acalagacchanA AcAryae pratiSThA karAvI che, eTale te madiza te te gacchanAM hatAM. 4. cakrezvarI devInuM madira-jema gujarAtanA daMDanAyaka vimalana zAha ane mahAmAtya vastupAle giranAra ane AbU upara meTA jinaprAsAdo banAvI, aMbikAdevInAM maMdiza banAvyAM tema saM dharaNe paNa sa0 1496mAM baileAkayadIpaka maMdiranI pratiSThAnI sAtheA sAthe ja bha. RSabhadevanI zAsanadevI cakrezvarInuM A maMdira " anAvI, tenI pratiSThA karAvI che. "" 66 5. sUrya maMdira-mevADanA rANA kuMbhAe dharavihAramAM peAtAnI kIti amara karavA, e meTA stUpA anAvyA hatA, te pUrA thayA nathI, Aje paNa te tyAM mULa sthitimAM adhUrA UbhA che. saM. dhaNesIseAkriyA rANAe sUryavaMzI hAvAthI teonI sagavaDatA mATe ane enI pAchaLa jinAlayeAnI paNa surakSA thaze, e uddezanI siddhi mATe ahIM sUrya maMdira paNa badhAyuM. saMbhava che ke, sa. dharaNAzAhe zAsanadeva ke kSetrapAladevanA maMdirane badale sUrya nu madira baMdhAvyu hoya. kare che. A rANakapura tIne vahIvaTa bhArata varSanA samasta zvetAMbara jainA dvArA banelI amadAvAdanI zeTha ANu dajI kalyANajI peDhI (-ze. A0 ka0 peDhI mATe jAe, iti. praka0 44, pR0206, 207, pR0 256 thI 260) rANakapura, varakANA, nADola, nADalAI, mUchALAmahAvIra e gAlavADanI pacatIthI gaNAya che. kavirAja meghajI sa0 1499nA kArtika mahinAmAM racelA stavanamAM rANakapuranA dharaNu vihAranuM varNana (kaDI : 44) Ape che ke, zAsanadevIe dharaNa pAravADane tenA zIlathI prasanna thaI Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A seAmasuMdarasUri 483 jaNAvyuM ke, ' mATe jinaprAsAda anAva.' tyAre dharaNA zeThe 50 salATAne khelAvyA, te saue siddhapuranA caturmukhI jinaprAsAdanAM vakhANa karyAM, ane muDArAM sthapAtidepAe zAstrAdhAre meTA jinaprAsAda banAvavAnI taiyArI batAvI. zeThe e kAya mATe zilpI depAne niyukta karyA, ane depAe kAryanA AraMbha karyo. saM0 1495mAM caturmukha jinaprAsAda banI cUkaye. AthI zeThe A. sAmasuMdarasUrine vaMdana karI eka ja muhUrtImAM cAra kAma upADacAM. 1. jinAlaya, 2 dAnazALA, 3 pASALa-dharmazALA ane 4 peAtAne rahevAnA agaleA. teNe rANakapuramAM bha. RSabhadevanA caturmukha jinaprAsAda banAvyeA. A jinaprAsAda sAme sapta phaNAvALA zAmaLA pArzvanAtha bha0 nA kharataravasahI prAsAda che. mAdaDImAM bha. supArzvanAthanuM maMdira acalagacchanu che. dharaNavihAramAM traNa mALanA zikharavALA caumukha prAsAde che. nIce khIjA 12 prAsAde che. badhA prAsAdA dhvajAdaDa, daDakaLazavALA che. AmAM 4 zAzvatA jina, 20 viharamAnajina, 24 vamAna ceAvIsInI 24 pratimAe che. temaja traNa ceAvIzInI 72 jinapratimAovALI 72 devakulikAo che. A. sAmasuMdarasUri emanA samayamAM zrI gautamagaNadhara jevA che. zeTha dharaNAe A prAsAda banAvI, meTA utsava karyAM, sAdharmika vAtsalya karyuM, sau danIne dAna ApyuM ane ghaNA yaza meLavyeA. ( jaina satyaprakAza, kramAMka: 104 pR0 367 thI 378) jAkADA tItha A sAmasuMdarasUri ane tenA ziSya-praziSyAnA upadezathI meTA peAsInA, jAkeADA vagere sthAnAmAM vizALa jinAlayeA banyAM che, je Aje tIrtharUpe vikhyAta che. zivagajanI uttaramAM 3 keASa dUra khINamAM nAnuM jAkeADA gAma che, zikharabaMdhI vizALa jinaprAsAdanI eka pahADI nIce nAnakaDI tyAM ja jAkeADA tIthanI sthApanA thayelI che. A Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 jena paraMparAne itihAsa-bhAga 3je [ prakaraNa jinaprAsAdamAM bha0 pArzvanAthanI suMdara pratimA che. ATa jayacaMdrasUrie saM. 1504mAM A tIrtha sthApita karyuM che. yAtrALuo mATe meTI dharmazALA che. (-praka. 50, pR. 454) 1. mULanAyaka zrI pArzvanAtha bhagavAnanA parikaranI gAdImAM A prakAre lekha che- // saM0 1504 varSe mAgha vadi 9 prAgvATa jJA0 hIrAjaNAdi yakSapurIya zrIsaMghena jakheuragrAme zrIpArzvanAthamUlanAyakasya parikaraH kAritaH, pratiSThitaH zrItapAgacche bhaTTAraka zrI somasundarasUriziSya zrI jayacaMdrasaribhiH // 2. parikaramAM jamaNA kAusaggiyA nIce A prakAre lekha che- e saM0 1504 mAgha vadi 9 prA0 saM0 hIrANAdi yakSapure shriimuulnA parivAra....zrI somasuMdarasUri..... 3. parikaramAM DAbA kAusaggiyA nIce A prakAre lekha che. _....mAgha vaDhi calapurIye....zrIpArthaviM0 0 parivAra....zrInomasuMdarasUri.... meTA posInA tIrtha- IDararAjyamAM IDarathI 42 mAIla kAlIkAMkarathI 10 mAIla dUra pisInA nagara che. ahIM vetAMbara jenenAM 10 ghara che. moTA cAra jinaprAsAde che, je vikramanI 13, 14 ane 15mI sadImAM banelA che. temAM vi. saM. 1018 thI 1491 sudhInA lekhe maLe che, cAre jinaprAsAdano paricaya A pramANe che.- (1) bha0 mahAvIrasvAmInuM maMdira-pasInAnA rAjAe jainAcAryonA upadezathI ane maMtrI narapati vagerenI vinatithI vikramanI 13-14mI sadImAM bha0 mahAvIrasvAmInuM devAlaya banAvyuM hatuM. temAM bha0 mahAvIrasvAmInI 1018nI prAcIna jinapratimA padharAvI hatI. ane te pachI maMtrI narapatie tene saM. 1351-55mAM jIrNoddhAra karAvyo hato. ahIMnA rAjA sAmhaNanA putra rAjA sAyare saM0 1477mAM Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A0 semasuMdarasUri 485 tapagacchanA bhaTTA. semasuMdarasUrinA upadezathI A maMdiramAM lAkaDAnA be maMDapa banAvyA tathA bha0 pArzvanAthanA maMdiranA kharca mATe eka vADI bheTa ApI. (praka. 45 pR0 364) pisInAnA bha0 AdinAthanA meTA maMdiranA oTalA upara rahela parikaranI gAdImAM pratimA lekha che - (1) saMvat 1491 mArga0 zu0 13 prAgvATa zre0 hIrA bhA0 hIrude putra zrI0 devAta bhA0 bhojI (lAMchana) putraputryAdikuTuMbayuktena posInA grAme devAlayastha zrImahAvIrapratimAyAH pari (2) zrI0 devAbhojIyutena ca rUti madram (AMDana)....ra: ritaH pratiSThitaH | tAjInA zrIzrIzrIsomasuMdarasUribhiH // AthI spaSTa che ke, bhaTTA. semasuMdarasUrinA upadezathI saMi 1491nA mAgazara zudi 13nA roja pisInAmAM zeTha hIrA (hApA) piravADanA putra devAe pisInAnA devAlayanI bha0 mahAvIrasvAmInI pratimAnuM parikara karAvI, temanA hAthe pratiSThita karAvyuM. eTale ke zeTha devAe saM. 1891mAM bha0 mahAvIrasvAmInA saM. 1018nA parikarane badale navuM parikara tathA lAkaDAnA maMDapane badale pASANanA maMDapa banAvyA haze. A maMdiranI bhamatImAM judA judA khaMDita ane akhaMDa jinapratimAnAM parikanA TukaDAo, jinapratimAo, kAusaggiyA, ane zrAvaka-zrAvikAonI yugalapratimAo vagere che. bhamatImAMnAM be parikaranI gAdI upara ekasarakhI lipivALA agiyAramI sadInA A prakAre lekhe che - (2)...t 2018 mAgha zu........#ritAmati . (2) saMvat ? ....varSe vairArava zuddhi 24 guru...nA rite zrAvaka-zrAvikAonI yugala pratimAomAM A prakAre le che. temAM (1) zrAvakanI nIcene lekha vaMcAtuM nathI, jyAre zrAvikAnI nIceno lekha A prakAre che- Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 481 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa saM0 1351 varSe aSADa sudi 10 guruvAre ratnatrayamatI kapUradevI kula uyotitaM / te baMne zrAvaka-zrAvikAnA hAthamAM pUjAnI sAmagrI che. (2) puruSanI nIce A prakAre lekha che.- saMvat 1355 varSe vaizAkha sudi 12 mahaM0 narapatimUrtiyugmaM mahaM0 karmaNeNa kArApitam / strInI pratimA nIce A prakAre lakhyuM che.- mahaMti mohINI mUrti // A bIjo lekha paDiyAtrAmAM utkIrNa che. ahIM bha0 mahAvIrasvAmInI prAcIna alaukika pratimA che. jinAlayamAM pesatAM DAbI bAjunI bhamatImAM mahA camatkArI maNibhadravIranuM sthAna che. A maMdirane saM0 mAM bhaTTA) zrI vijayadevasUrinA upadezathI meTe jIrNoddhAra thaye, temaja saM. 2005mAM chelle uddhAra thaye. derAsara pAsenI nAnI derImAM pAthayakSanI suMdara pratimA che. A maMdirane mukhya daravAjo pUrvAbhimukha che. paNa te hAla baMdha je rahe che. sau kaI pAchaLanI bArIethI Ava jA kare che. (2) bha0 pArzvanAthanuM maMdira-bha0 mahAvIrasvAmInuM maMdira rAjyanA tAbAmAM hatuM, AthI eka ja vaMzanA pioravADa jenoe vikramanI 15mI zatAbdImAM posInAmAM bha0 pArzvanAthanuM zrIsaMghanuM maMdira baMdhAvyuM, ane dhIme dhIme bhava pArzvanAthanA e eka ja maMdiramAMthI traNa maMdire banyAM. A traNe maMdira eka ja gherAvAmAM che. jyAre bhagavAna mahAvIrasvAmInuM jinAlaya tenI pAsenA bIjA gherAvAmAM che. pisInAnA zeTha AjaDa piravADanA vaMzanA maMtrI gopAle tapAgacchIya bhaTTA, zrIsamasuMdarasUrinA upadezathI saM. 1477mAM pisInAmAM bha0 pArzvanAthanuM maMdira baMdhAvyuM. AcAryadeve temAM bha0 Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 487 pacAsamuM ] A0 somasuMdarasUri pArzvanAthanI pratimAnI pratiSThA karI te maMdiranuM nAma "vidgApahAra pArzvanAtha' rAkhyuM. pisInAne jene Aje tene "purisAdANuM pArzvanAtha" tarIke oLakhe che. mULanAyakanI pratimA bhavya che, gAdImAM dharmacaka ane velabuTTA kerelA che. (-praka. 45, pR. 364) maMtrI pAse A maMdiramAM be moTA maMDapa karAvyA ane temAM derIo paNa banAvI, te derIo khAlI hatI, pachI temAM bha0 AdinAtha tathA bha0 zAMtinAthanI jinapratimAo besADavAmAM AvI hatI, je pratimAo upara A prakAre lekho maLe che.- (1) saMvat 14...varSe mArga vadi 4 dine puNyArke prAgvATa-jJAtIya vya0 gopAlabhAryA amiva muta vya0 arjUna na su....zreyortha zrIAdinAthabiMbaM kAritaM pratiSThitaM tapAgacchanAyaka zrIsomasuMdarasUribhiH / bhadraM bhUyAt zrIsaMdhabhaTTArakAya || eTale zeTha gopAlanA putra arjune saM. 1477 (athavA 1481)mAM mAgazara va0 nA roja ravivAre puSya nakSatramAM bhagavAna pArzvanAthanA maMdiranA maMDapanI eka derImAM bha0 AdinAthanI pratimAnI tapAgacchanA bha0 semasuMdarasUrinA hAthe pratiSThA karAvI. jene zilAlekha tyAM vidyamAna che (-praka. 45 pR0 365) - 2. pisInAnA zeTha taDamala piravADanA vaMzanA zeTha mAMDaNe saM. 1881mAM bha0 pArzvanAthanA maMDapanI bIjI derImAM tapAgaccha nAyaka bha0 somasuMdarasUrinA hAthe bha0 zAMtinAthanI pratiSThA karAvI. (-praka. 4pa, pR. 365) te pachI zeTha arjuna ane zeTha mAMDaNa ke temanA vaMzajoe A baMne derImAM rahelA bhagavAne mATe svataMtra jinaprAsAdo banAvI, temAM te bane bhagavAnanI pratiSThA karI. A traNe maMdirane saM0 mAM bhara vijayadevasUrinA upadezathI meTe jIrNoddhAra thaye, tyAre bhava pArzvanAthanA maMdiranA A maMDapanI khAlI rahelI baMne derIomAM mULanAyaka tarIke bha0 AdinAthanI ane bha0 padmaprabhu jinezvaranI navI mUrtio padharA Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 485 jaina para parAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa vavAmAM AvI. bha. pArzvanAthanA maMdiranA ragama'DapamAM samavasaraNa che. be suMdara caumukha pratimAo che. bha. pArzvanAthanA maMdiramAM uttara taraphanI divAlamAM (1) lagabhaga rAA-3 phUTa lAMbe ane 1, phUTa paheALA zeTha geApALe pratiSThA karAvI tenA sa0 1477mAM 50 cAritragaNivare banAvela prazasti lekha meATA zilAlekha, 28 zlAka pramANa che. (-30 45, pR0 364) (2) zeTha mAMDaNe karAvelI pratiSThAnA lekha 11 zrlAka pramANane che ane te 15 phUTa lAMbeA ane nA phUTa pahoLA che. (-jaina satyaprakAza, 30 170, pR0 40, 30 171 pR. 76, 77, Iti. praka0 45, pR0 165) 3. bha0 zAMtinAthanuM maMdira madizanA gherAvAmAM bha0 pArzvanAthanA maMdira pAse ja A trIjuM maMdira che. ane tenI hAramAM bha. AdinAthanu ceAthuM maMdira che. " ApaNe upara vAMcI gayA tema zeTha taDamala pAravADanA vazaja maDaNe bha0 pArzvanAthanA maMDapamAM bha. zAMtinAthanI pratimA birAja mAna karAvI, te ja pratimA mULanAyaka tarIke rAkhIne A trIjI madira banyuM. mULanAyaka zrI zAMtinAtha bhagavAnanI pratimA adbhUta ane AhlAdaka che. bhakta janane tyAMthI UThavAnuM mana na thAya tevI e parama zAMtidyAyaka, bhavya, ane maneAhara pratimA che. A pratimAnI gAdImAM zilAlekhA nathI, paNa suMdara velabUTTA kAtarelA che. A madiranA raMgama`DapamAM e tarapha geAkhalA che. ane temAM ekeka jinapratimA virAjamAna che, A maMdiranA sa0 2003mAM jIrNoddhAra thayA che. 4. bha. AdinAthanuM maMdira madinA gherAmAMthI bahAra nIkaLatAM DAbA hAtha tarapha A ceAthuM maMdira che trIjuM ane ceAthu maMdira eka sAthe anyAM haiAya tema lAge che. ApaNe upara vAMcI gayA tema zeTha arjuna pAravADa athavA tenA 'zoe bha. pArzvanAthanA maMDapamAM bha. AdinAthanI pratimA Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A0 semasuMdarasUri 489 virAjamAna karI, te ja pratimAne mULanAyaka tarIke rAkhIne A cothuM maMdira banyuM che. A maMdirane saM0 mAM bhaTTA, vijayadevasUrinA upadezathI maTe jIrNoddhAra thayo. amane ema lAge che ke, te jIrNoddhAramAM ahIM mULanAyaka tarIke zeTha arjune bharAvelI pratimAne badale bha0 AdinAthanI bIjI bhavya pratimA besADavAmAM AvI hoya. kAraNa ke A jinamaMdiranI jamaNI taraphanI eka oraDImAM zeTha arjune A0 sema suMdarasUrinA hAthe saM0 1477 (athavA saM0 1481 ke 1491) mAM pratiSThA karAvelI pratimA birAjamAna che. A maMdiramAM bha0 AdinAthanI pratimA bhavya, vizALa ane manahara che. temanA baMne khabhA upara vALanI laTe utArI che, je bhagavAnanA caturmuSTi lacanuM pratIka che. ane bIjI rIte kahIe te bha0 aSabhadevanI pratimA hovAnI acUka nizAnI che. A pratimAnI gAdImAM laMchana nathI, lekha nathI paNa velabUTAnI AkarSaka ane suMdara keraNI che. mULanAyakanI bAjumAM bhagavAna pArzva. nAthanA be kAusaggiyA che. bahAranA bhAgamAM raMgamaMDapamAM sAmasAmA be gekhalAmAM aMbikAdevI ane sarasvatIdevInI suMdara mUtio che. tenI pAsenI DAbI bAjunI derImAM 13 jinapratimAo che. ane jamaNI bAjunI derImAM 4 jinapratimAo che, temAM je kesariyAjInI eka zyAma pratimA che, te mULanAyakanA sthAne birAjamAna che, ahIMnA leke Ane bha0 neminAthanuM maMdira mAne che. maMdiranA daravAjA pAse DAbI tarapha maNibhadravIranI sthApanA che. asalamAM A maNibhadravIranI sthApanA upAzrayamAM hatI, te tyAMthI lAvIne tene ahIM birAjamAna karela che. A sthAna prabhAvika ane camatkArI che. A maMdiramAMthI bagIcAmAM thaI sIdhA bha0 mahAvIrasvAmInA maMdiramAM javAya che. (-jene satyaprakAza, kra170, pR. 40, 0 171, pR. 72) Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa vIravaMzAvalImAM varNana che ke, ahIMnA vIzA poravADa zALa dhUlAjIe ahIM bha0 somasuMdarasUrinA upadezathI (1) bha0 RSabhadeva, (2) bha0 zAMtinAtha, (3) bha0 neminAtha, (4) bha0 pArzvanAtha ane (5) bha0 mahAvIrasvAmI. e pAMca tIrthakaranA jUdA jUdA pAMca jinaprasAda banAvI, tenI pratiSThA karAvI. (-vIravaMzAvalI, vividha chIya paTTAvalI saMgraha, pR0 215, jaina Iti, praka. 50, pR. 450) A vAdidevasUrinI paraMparAnA (45mAM) A0 paramAnaMdasUrinA upadezathI zeTha vAhaDanA putro zaraNadeva vageree saM0 1345mAM sametazikharatIrthanI yAtrA karI AvyA pachI sametazikhara tIthane pASANupaTTa banAvI pasInA tIrthamAM sthApana karyo hato. ( -praka. 41, pR. 598) upA0 guNavijayagaNivara lakhe che ke, tapAgacchIya bhaTTA vijayadevasUri (saM. 1672 thI 1723) charI pALatA yAtrA saMgha sAthe kuMbhAriyAjI tIrtha thaIne eTA pasInA padhAryA hatA ane temaNe tyAM pharIvAra pratiSThA karAvI hatI. (-tapAgaNapati guNapaddhati, paTTAvalI samuccaya bhA1, pR. 85) A ItihAsane lekhake muni darzanavijayajI, muni jJAnavijayajI ane muni nyAyavijayajI (tripuTI)nA upadezathI rahiDAnA jaina mitramaMDaLe saM. 2005nA kArtika vadi 10ne ravivAre rehiDAthI pisInA tIrthane charI pALate yAtrAsaMgha kADhaye hatuM, jemAM sAdhu sAdhvI ThANA 10, zrAvaka-zrAvikAo 450 sAthe hatAM. A saMgha sanavADA, nAnuM bhUlA, khApAne baMgala, aMjanI gAma, kAlIkAMkaranI 1. khApAnA baMgalAthI pagAu vikaraNa gAma che. tyAM zrAvakanAM 10 ghara che. nAnuM eka gharamaMdira che. zrAvake bhAvika che. ahIMthI pahADI raste be divasamAM kezariyAjI javAya che. aMjanI gAmamAM bhIlanA gharamAM eka bha0 kuMthunAthanI dhAtunI paMcatIthI jina pratimA che. tenA upara lekha che. Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A semasuMdarasUri 491 cekI tathA vahorAnA baMgale thaI kAtika vadi 14ne guruvAre pisInA tIrtha pahoMcyo hato. mANibhadravIre pisInAnA jenene agAuthI A saMgha AvavAnI sUcanA ApI hatI. zrIsaMghe maMdirano jIrNoddhAramAM madada ApI hatI. zeTha sImalajIe saMghamAM caDAve belI, saMghamALA paherI hatI. saMgha tyAMthI ne pagaraste AvyuM hatuM te ja raste pAcho gaye ane mAgazara suda 2 ne ravivAre rehiDA pahoMcI gaye. A saMghamAM hiDAnA nAnA moTA sau jene sAthe hatA. gAmamAM ghara saMbhALavA pUratA 20 jene ja bAkI rahyA hatA. te pachI ukta munivaronA upadezathI zAtra hiMdamalajI zeSamalajI mehatAe hiDAthI diyANA, leTANA, nAdiyA tIrthone charI pALA yAtrAsaMgha kADhayo hato. A saMghamAM hiDA, jayapura ane AgarAnA 20 thI 25 jeno sAthe hatA. nAnA pisInA-IDarathI 6 gAu dUra nAnA pisInA gAma che. tyAM paNa bhavya jinAlaya che. magasI jItIrtha-sanI saMgrAmasiMhe mAMDavagaDhamAM bha0 supArzvanAthane tathA mugAsI pArzvanAthano jinaprAsAda baMdhAvyo ane tenI bhaTTA semasuMdarasUrinA hAthe saM. 1872mAM pratiSThA karAvI. (-vIravaMzAvalI, vividhagacchIya paTTAvalI saMgraha, pR. 213 thI 21pa Iti, praka. 4pa, pR. 339) magasItIrthanA jIrNoddhArane ullekha maLe che. saM. 1518 je. zu. 15ne roja pratiSThA thaI hatI. saM0 1521 varSe mAgha zudi 10 maru ku. pa. sava mADaNa bhA0 diu sUta siMghA bhA....zreyase zrIkuMthunAthavi kAritaM pra0 zrI jArApallIgacche zrIudayacaMdrasUribhiH rAmasI (se) Na / / lekhamAMnA gacchanuM nAma jhAdApallI ke jIrApallI saMbhave che (-jaina satyaprakAza, kra. 170 , pR. 80) Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 prakaraNa cittoDanA zrI mahAvIrasvAmI jinaprAsAda ane vijaya kIrtistaMbha (1) caMdrakulanA rAjagacchanA A0 pradyumnasUrie cittoDanA talavADAmAM "zisediyA rAjA alaTarAjanI sabhAmAM digambarAcAryane chatI, pitAne ziSya banAvyuM. rANuM allaTarAje te vijayanA smaraNamAM cittoDanA killAmAM bhagavAna mahAvIra svAmIne jinaprAsAda banAvI, tenI pAse uMce vijaya kIrtistaMbha Ubhe karAvyuM ane AcArjazrInA hAthe tenI pratiSThA karAvI. (-iti. pra. 32, pR. 507, pra. 35, pR0 10) (2) caMdrakuLanA tapagacchanA 50mA bha0 semasuMdarasUrinA upadezathI te A jinaprAsAda ane vijayakIrtistaMbhane jIrNoddhAra thaye. A AcAryazrI saM. 1457 thI 149 sudhI gacchanAyaka hatA. (-Iti, praka. 50, pR. 444) (3) mevADanA zizadiyA rAjavaMzamAM vi. saM. 1010mAM rAja aTarAja thaye. je A pradyumnasUrine bhakta hatA. jena banyA hate. ( -praka. 23, pR. 389, praka. 34, pR. 590) (4) mevADanA rAjA allaTarAja zidiyAnA vaMzamAM saM. 1485 mAM (para me) rANuM mekalasiMha ane saM. 1530mAM (53 ) rANe kuMbhAjI thayA. je tapagacchanA bhaTTA. A devasuMdarasUri ane 50mA A0 semasuMdarasUrinA bhakta hatA. (-praka. 23, pR. 389, praka. 44, pR. 34) (5) zAha vIzalazAha osavAlanA vaMzamAM saM0 guNarAja thayo. tene gaMgA nAme patnI, tathA (1) gaja (2) mahIrAja (3) bAlurAja (4) malu ane (5) Izvara nAme putra thayA te sau tapagacchanA bha0 semasuMdarasUrinA bhakta jaina hatA. saM. guNarAje rANuM mekalasiMhanI rajA laI cittoDanA killAnA bha0 mahAvIra svAmInA prAcIna jinaprAsAda ane jaina vijaya kIrtistaMbhanA jIrNoddhAranuM kAma pitAnA putra bAlunI dekharekha nIce cAlu karAvyuM. (-praka. 4pa, pR. 369) Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAsamuM ] A0 somasuMdarasUri 493 (6) mahAkavi 50 pratiSThA semagaNivara lakhe che ke saM. guNarAjanA putra bAlue rANa mekalasihanI rajAthI. ane pitAnI AjJAthI cittoDamAM rahI, cittoDanA killAnA (A pradyumnasUrinA zAstrAthanA vijayanA upalakSamAM rANu allaTarAje banAvela)bha0 mahAvIrasvAmIne jinaprAsAda ane jena vijayakatistaMbhane jIrNoddhAra karAvyuM. A daramiyAnamAM saM0 guNarAja maraNa pAmyuM hatuM. AthI jIrNoddhAra thayA pachI saM0 guNarAjanA pAMca putrae vi. saM. 1485mAM tapAgacchanA 50mA bha0 semasuMdarasUrivaranA hAthe tenI pratiSThA karAvI, temaja te jinaprAsAdamAM bIjI cAra navI derIo banAvI, tenI paNa temanA hAthe ja pratiSThA karAvI. (-vi. saM. 1524nuM sema saubhAgya mahAkAvya sarga+ 0) (7) vRddho kahe che ke tyArabAda chellI sadIomAM udepuranA rAye paNa cittoDa vibhAganA adhikArI (kalekaTara)nI dekharekha nIce tene jIrNoddhAra karAvyA hatA. paNa vicitra ghaTanA e che ke-te adhikArI A sthApatyanA mULa itihAsathI ajANa hatA. AthI teNe jinAlaya nahIM paNa mAtra staMbhane ja jIrNoddhAra karAvyuM ane tenI uparanI jinapratimA emAM marajI mujaba pheraphAra karyo. A rIte A vijayakIti staMbha Aja sudhI surakSita che. ane jainastaMbha tarIke vikhyAta che. (8) je-sAhitya saMzodhaka vaimAsika varSa + aMka + mAM traNa raMgamAM tathA saM. 2015nA jaina yuganA navuM varSa bIjAnAM 9 mA aMkamAM eka raMgamAM tenA pheTA prakAzita thayA che. Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ekAvanamuM A0 munisuMdarasUri candrakule tapAgacche zrosomasundaragurUNAm / paTTa pratiSThitAH zrImunisundarasUri raajendraaH|| 1 // marudezAdidezeSvamAripaTahodghoSaNaiH prthitaaH| zrIhemacandrasUrIn smAritavantaH svazaktyA ye // 3 // 0 (-jayAnaMdacaritranI A0 munisuMdarasUri ziSya paM. ratnacaMdra gaNie racelI prazasti) mArItyavamanirAkRti, sahasranAmasmRti, prabhRtikRtyaiH zrImunisundaraguravazcirantanAcArya mahimAmRtaH // 8 // (saM. 1516, a0 ratnazekharasurikRta "AcAra pradipa ") sirimuNisuMdarasUri bhUri vibuhajaNapattajau / nANagabbhaveraggi, bAlikAli jo gahiavau // 23 // (A0 bhuvanasuMdarasUri kRta "gurnAvalI" paTTAvalI samuccaya, bhA. 2, pR0 132 A0 semasuMdarasUrinI pATe pa1mA A0 munisuMdarasUri thayA. temanAM saM. 1436mAM janma, saM. 1443mAM sAtame varSe dIkSA, saM. 1466mAM trIzame varSe upAdhyAyapada, saM. 1478mAM Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAvanamuM ] A. munisuMdarasUri 45 '' 4ramA varSe vaDanagaramAM AcAya pada, ane sa0 1503nA kA. su. 1nA rAja 67 varSanI uMmare kAraTA tI "mAM svargavAsa thayAM. vIravaMzAvalImAM temanuM mULa nAma mehananaMdana batAvyuM che. ( -vividhagaccha paTTAvalI, pR0 215) te A. devasuMdarasUrinA hastadIkSita praziSya, sAmasuMdarasUrinA mukhya ziSya,` ane A. jayAna MdasUrinA vidyAziSya hatA. khAMbhAtanA darakhAna A. munisuMdarasUrine 'vAdigeAkulasAMDha ' tarIke mAnatA hatA. dakSiNanA paDitAe sUrijIne ' kAlisarasvatI 'nuM birUda ApyuM hatuM. 2 sAmAnya leka te temanI 7 varSanI uMmare thayelI dIkSA, ane "temanuM camatkArI jIvana" vagere joI ne temane yugapradhAna tarIke mAnatA hatA. te nAnapaNathI ja hajAra nAma avadhAraNa karI zakatA hatA, 108 kaTArIone avAja pArakhI zakatA hatA. AthI ja leke temane 'sahasrAvadhAnI' tarIke oLakhatA hatA. temaNe sUrimaMtranI 24 vAra vidhipUrvaka ArAdhanA karI hatI. temAM 24 vAra tA capakarAja vagere rAjAee peAtapeAtAnA dezamAM prajAne kara" mApha karI, amAri pravartAvI hatI. padmAvatI-prasanna tee chaThThuM, aTThama vagere tapa karatA hatA. tapa ane "sUrimaMtranI siddhinA prabhAvathI padmAvatI vagere devIe temanI pAse AvatI hatI. 1. tacchiSyaH prathamaH samarthamahimA naivedya goSThI guruH sUriH zrImunisundaraH suraguruH khyAtaH kSitau prajJayA // 1 // * ( -sa0 1502mAM vIramagAmamAMpa, jinaha gaNi kRta * viMzati sthAnakavicArAmRta saMgraha ') "" 2. sabhava che ke, e arasAmAMnA rAjAbAdazAheA saMskRtanA udbhaTa vidvAnane " sarasvatInuM bizDa " ApatA hoya. temAM ye rUpALA vidvAnane kUcala sarasvatI ane zyAma vidvAnane kAlI sarasvatInAM birUdathI nava jatA hoya. athavA jemAM kAlikAnA jusso ane sarasvatInI jJAnaparAkASThAne yAga hAya tete phAlI sarasvatI kahetA hAya. Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa upadrava zamana-sirohInA rAjA sahasamale amAri pravartAvI, paNa pachI amArine bhaMga karyo hato. AthI dezamAM (ke zirohImAM) tIDano upadrava thayo. AcAryazrIe dhyAnamAM besIne A upadrava zamAvyuM. - AcAryazrIe mevADanA delavADAmAM (athavA dhArAnagarImAM paMvAranA rAjyamAM) duSTa devIoe karelA upadravane zAMta karavA mATe camatkArI navuM saMtikara stotra prAkRtamAM gAtra 13 banAvyuM. AcAryapada mahotsava paMpratiSThAma gaNi jaNAve che ke, A semasuMdarasUrie saM. 1478 sudhI kaI munivarane gacchanAyaka banAvyA na hatA. evAmAM vaDanagarane zeTha devarAja, jenI devagiri (latAbAda)mAM dukAne hatI, te bhAre dharmapremI hato. teNe pitAnI lamIne lAbha levA, AcAryadeva pAse AvIne vinaMti karI ke, "gurudeva! ApanI pATe have egya gacchanAyakanI nimaNuMka kara. mane lakSamInA sadvyayane lAbha maLe evI kRpA kare." tyAre A0 zrImasuMdarasUrie pitAnA munimaMDaLa upara daSTi pheravI, ane "upAdhyAya munisuMdara gaNi" upara e daSTi sthira rathApI. AcAryazrI temanI yogyatAne vicAra karatA gaurava anubhavatA hoya, evA prasanna dekhAyA. zeTha paNa jANato hato ke "upAdhyAya munisuMdaragaNi vidvAna che, akhkhalita saMskRta bolI zake che. sau vAdomAM vijaya meLave che. temaNe A0 devasuMdarasUrinI sevAmAM 108 vAra lAMbA patramAM vijJaptitriveNI"nA nAme suMdara kAvyo mokalyA che, je racanA bhagavAna siddhasena divAkara vagerene yAda karAve tevI che. te ekIsAthe eka hajAra nAma yAda rAkhI zake che, zIghra kavi che. evI kaI vidyAzakti ke kalA nathI je upAdhyAyajImAM na hoya. zeTha AcAryadevanI bhAvanA pArakhIne khuza thate pitAnA ghera gaye. zeThe ghera besIne AcArya padapradAnanI kaMkotarI lakhI, ane dezadezanA zrIsaMghane vaDanagara mahotsavamAM lAvyA. teNe vaDanagarane khUba zobhAvyuM, dhavala-maMgala gavarAvyAM, ne vAjitre maMgAvyAM. Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAvanamuM ] A0 munisuMdarasUri 497 zeTha devarAje A semasuMdarasUrinI pUjA karI. vividha pakavAnno. vALAM bhejane taiyAra karI, munirAjenI bhakti karI, zrIsaMghanI bhakti karI. saunI vastradAnathI bhakti karI. ane saM0 1478mAM vaDanagaramAM A semasuMdarasUrinA varada haste upAdhyAya munisuMdara gaNine AcAryapadavI apAvI. tIrthayAtrA saMgha e pachI zeTha devarAje A0 semasuMdarasUrinI AjJA laI navA AcArya munisuMdarasUrinI adhyakSatAmAM saMghapati banI, zatruMjayatIrtha vagerenI yAtrA mATe charI pALatA mATe yAtrA saMgha kADho. A saMghamAM pa00 gADAM hatAM. ghaNI strI puruSa hatA. jinapUjA mATe sAthe "senA-cAMdInAM jinAlaya" hatAM zrIsaMgha zatruMjaya ane giranAra tIrthanI yAtrA karI mATe mahotsava karI, dAna ApI, pAcho pitAnA sthAne AvyuM. e pachI A0 munisuMdarasUrie gurudeva A0 semasuMdarasUrinI AjJAthI pitAnA parivAra sAthe bIje vihAra karyo. (-saM. 1514, paM. pratiSThA magaNikRta sema saubhAgya kAvya, sarga : 6, 10) padavI pradAna A0 munisuMdarasUrie potAnA hAthe ghaNuM AcAryo upAdhyAya, paMDita, zrIhemahaMsagaNi vagere sAdhuo, sAdhvIo ane saMghapatio banAvyA. (-samasaubhAgyakAvya, guruguNaratnAkara kAvya, hIrasaubhAgya mahAkAvya-sargaH 4, mahA dharmasAgaragaNinI tapAgaccha paTTAvalI.) - temaNe ghaNA graMtho racyA che, temAMnA keTalAMkanAM nAma A prakAre che?--saM. 1455mAM caturvizatistaMtra ratnakeza, saM. 1455mAM naivedyagoSTI, . 1455mAM zAMtasudhArasa, saM. 1466mAM bha. devasuMdarasUrine vijJaptirUpe 108 hAtha lAMbo patra vijJaptitriveNI strota : Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 3, taraMga : 6, saM. 1866mAM, e ja vijJaptinA trIjA strotarUpe gurvAvalI le 46 saM. 144mAM upadezaratnAkara-paNa vRtti saha, saM. 1883mAM jayAnandacaritramahAkAvya graM0 7500, saM. saM0 144 ke saM0 1502mAM mevADanA delavADAmAM satikara thayuM, prAkRta gIthA; 13, saM. 1484mAM mitracatuSka kathA, saM. 1484mAM adhyAtmakalpadruma, "jayazriya dhAma" stavana le6. vagere. noMdha: vRddho kahe che ke A munisuMdarasUrie "saMtika stotra" gAthA 13 upadravanI zakti mATe banAvyuM. tyArathI ApaNAmAM "saMtika kalpamAM lakhyA mujaba haMmezAM sAMje devazI pratikramaNamAM dukha-khayanA kAusagga pachI, "ekavAra" ane pakhi pratikramaNa vageremAM "1 thI vadhuvAra" pATha belavAno rIvAja (maryAdA) cAlu thayo hato. paraMtu udepura nagaramAM koI jAtanI azAnti hatI. AthI tyAM rahelA bhaTTArake (saMbhavataH tapa ratnazAkhAnA bha. vijayarAjasUrie) sAMje pratikramaNanA cheDe saMtikAra belIne pachI athavA saMtikane badale ekAeka laghuzAnti stotra ane meTI zAnti stotra bolavAnuM zarU karAvyuM tyArathI ApaNAmAM saMtikarane badale laghuzAti ane meTI zAnti stotra bolavAnuM cAluM thayuM che. Aje te pramANe bolavAnI paraMparA che. paNa vizeSatA eTalI che ke pakakhI, caumAsI ane saMvatsarI pratikramaNa thayA bAda saMtikara stotra paNa avazya belAya che. muni parivAra-A. munisuMdarasUrie jagatane vividha zaktivALA zramaNa ane zramaNa paraMparA ApI te A pramANe paTTAvalI 1lI ( 51. bha0 munisuMdarasUri para. A. vizAlarAjasUri-temane A0 semasuMdara sUrie dIkSA ApI, ane A0 munisuMdarasUrinA ziSya batAvyA. AthI A vizALarAja te baMnenA ziSya lekhAyA. temane A0 semasuMdarasUrie delavADAmAM vIsala zeThe karelA utsavamAM upAdhyAyapada ApyuM ane A0 munisuMdarasUrie saM0 mAM geviMda zreSThIe karelA utsavamAM gAmamAM AcAryapada ApyuM hatuM. Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ekAvanamuM ] * A0 munisuMdarasUri A vizAlarAjane ziSya parivAra A pramANe hate. 53. (1) 50 vivekasamudra gaNi-temanuM bIjuM nAma "paM. vivekasAgara gaNi" paNa maLe che. tenI dIkSA A0 semasuMdarasUrinA hAthe thaI hatI, tethI kaI kaI sthAne temane A semasuMdarasUrinA ziSya paNa batAvyA che, temaNe A0 munisuMdarasUrinI adhyakSatAmAM dakSiNa dezamAM zAstrArtha karI vijaya meLavyuM hatuM. 54 paMamaracaMdra gaNi-temanuM bIjuM nAma "amarasuMdara gaNi" paNa maLe che. te saMskRta bhASAmAM akhalita bolI zakatA hatA. temaNe saM. 1518nA phAgaNa suda 11ne budhavAre kaMkarA gAmamAM upadezamAlA-avasUri racI. papa. 5 dhIrasuMdara gaNi-temaNe saM. 1500mAM avarasyasura-avacUri" racI, temanuM bIjuM nAma "paM. dhIrabhUti gaNi" paNa maLe che. temaNe saM0 1511nA phAgaNa suda 5 nA roja rahavADA gAmamAM "yegazAstra-bAlAvabedha lakhe. 0 (-zrI jaina pra saM0 bhAva 2, praza0 naM0 66) pa3 (2) paM. merunaMdana gaNi, 54 saMyamamUrti gaNi pa3 (3) paM. kuzalacAritra gaNi, 54 50 raMgacAritra gaNi, saM. 1589 temanAM bIjAM nAme caritrazIlagaNi, 50 kuzalasAdhugaNi paNa jANavA maLe che temanAthI pAlanapurIya zIla-cAritra zAkhA cAlI hatI je paraMparAmAM cAritra, zIla, sAdhu, kalaza, kuzala, ane dhIra vagere paraMparAo hatI (praka55, "pAlanapurAzAkhA") temanA ziSya (54) paM. raMgacAritra ga. saM. 1589bhAM vidyamAna hatA. pa3 (4) para sudhAbhUSaNa gaNi, 54 paM. jinasUragaNi - te 50 mANikyasuMdara gaNinA vidyAziSya hatA. temaNe saM. 1505mAM gautamapRcchA-bAlAvabodha, priyaMkaranRpakathA ane rUpamenacaritra graMtha racyA. Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 53 (4) paM. sudhAbhUSaNa gaNi, 54 5. kalazabhUSaNa gaNi, papa paM. vizAlasaubhAgya gaNi-temaNe saM0 145mAM siddhAMtastavavRtti saM. 151ramAM vAgabhaTTAlaMkAra vRtti, ane vItarAgatetra paMjikA vagere racyAM che. zrIvizAlasuMdaranA ziSya baMbhaMNavADA vIrastavana kaDI. 132 rahyuM. paTTAra 2jI mahera lakSmIbhaDhiIyA vAcakaparaMparA 1. paTTAvalI 51. A0 munisuMdara sUri-sva. saM. 1503 para. mahera lakSmIbhadra gaNivara-temane A0 semasuMdarasUrie dIkSA ApI. te A0 munisuMdarasUrinA dIkSA-ziSya hatA saM. 1519 pahelA paM0 banyA hatA te vyAkaraNazAstranA bhAre vidvAna hatA, te A0 hemavimalasUri (saM. 1583 A. zu. 10) sudhI vidyamAna hatA. temaNe saM. 1484mAM A0 munisuMdarasUriracita "mitracatuSkakathA" ane saM0 1496mAM A. ratnazekharasUriracita "zrAddhapratikamaNasUtravRtti arthadIpikA TaeN. 3644 nuM saMzodhana karyuM hatuM, temanI vAcaka paraMparAmAM moTA moTA vidvAne thayA, che te paikInA ghaNA gacchanAyako banyA che. 53. u0 ratnazekharagaNi-je (para mA) paTTadhara A. ratnazekharasUri nAmathI prasiddhi thayA. (-praka. para) temanuM bIjuM nAma "u0 ratnacaMdra gaNi" paNa maLe che. 55. u0 hemavimalagaNi-te (55 mAM) paTTadhara Ave hemavimalasUrinA nAmathI khyAti pAmyA. temanAthI mahohArSi gaNInI moTI vAcaka paraMparA cAlI. (-praka. 55) 55. u0 zubhavimalagaNi-teo (pa6 mA) ATha ANaMdavimalasUrinI (saM. 1570 thI 156) AjJAmAM hatA. pa6. paM. amaravijayajIgaNa-te asalamAM (54mA) A0 sumatisAdhusUri ziSya (55 mA) paM. sarvavijayagaNinA ziSya hatA ane pa6mA A0 ANaMdavimalasUrinA vidyA ziSya hatA. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAvanamuM ] A0 munisuMdarasUri 501 57. paM. kamalavijayajIgaNi-(saM. 1610 thI 1661) mAravADanA droNADA (dhUnAlA) gAmanA zeTha goviMda chAjaDa osavAlanI patni gemaladevIe ke harAjane janma Ape, tene paM amaravijayajIe dIkSA ApI, tenuM nAma muni kamalavijaya rAkhyuM. temane (57mA) A0 vijayadAnasUrie saM. 1614mAM gaMdhAramAM "paMnyAsapada" ApyuM. pa0 kamalavijayajIgaNi A hIravijayasUrinA rAjyamAM saM. 1633 mAha sudi 13ne zukavAre "samI" gAmamAM hatA tyAre temanA ziSya paM. satyavijayagaNie jIrAvalA pArzvanAthastavana racyuM. - 50 kamalavijayajIgaNi ugravihArI, meTA tapasvI ane asarakAraka upadezaka hatA. temaNe saM. 1661mAM A. vijayasenasUrinI AjJAthI mahesANAmAM comAsu karyuM ane saM. 1861 nA A vadi 12nA roja mahesANAmAM kALadharma pAmyA. temanA ziSya Azukavi . hemavijaya gaNie mahesANAmAM comAsAmAM ja paM. kamalavijayagaNirAsa" e. paM. kamalavijayagaNivare - A. vijayasenasUrinA pitA, paNa mahera kamalavajayagaNi nA thI vikhyAta hatA te uparyukata 50 kamalaviyagaNithI ja hatA. (praka. 59) maho. semavijaya gaNinA ziSya paM. kamalavijayagaNi, 6ramAM bha0 vijayAnaMdasUrinA nAmathI khyAti pAmyA te paNa judA hatA. ( - praka. 58) paM. kamaLavijayagaNavaranI nIce pramANe bIjI ziSya paraMparA paNa maLe che. (pa) paM. kamalavijayajI gaNivara, (58) paM. zrI vijaya gaNi, (athavA paM. zrI vimalagaNi), (59) paM. zrI caMdravijayagaNi, (60) pa. padmavijayagaNi, (61) paM. jayavijayagaNi, (62) paM. zAMtivijayagaNi-temaNe saM. 1756nA mAgazara sudi panA divase rAyapura nagaramAM "tarkabhASAsUtra" lakhyuM. Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa (63) bhAva muni zrI kuzalasiMha vijayajI sa0 1756mAM vidyAmAna hatA. ( zrI prazAstisa Mgraha bhA0 2, prazasti na0 1013 ) (62) upA. zAMtivijayagaNu, (63) 50 khImAvijaya ga0 (64) 50 mANekavijayajI ga. temaNe sa` 1742nA vaizAkha sudi 3 ne ravivAre ' temarAjIla-bAramAsA, paryuSaNApava vyAkhyAnanI -sajjhAya tathA jinastavana cAvIsI racyAM. 502 (57) 50 kamaLa vijayagaNi (58) upAdhyAya vidyAvijayajIgaNa tathA Azukavivara 50 hemavijayagaNi A baMne 50 kamala vi. ga0nA ziSyA hatA. (59) upA. guNavijayagaNi 50 hemavijaya gaNanA paricaya A rIte Ape che. zrI hemasukavastasya hemasUrerivAbhavat / vAgUlAlitye tathA deve gurau bhaktizca bhUyasI ||48 // yadIyA kavitAkAntA keSAM na kautukAvahA / vinA'pi hi rajo yasmAd yazaH sUtamasUta yA // 49|| . ( -vijayaprazasti kAvya--vijayadIpikA TIkAnI a Mtima prazasti ) (58) 50 hemavijaya gaNivara 50 kamala vijayajI gaNivaranA bIjA ziSya hatA. udbhaTa vidvAna ane zIghrakavi hatA. jagad guru A. hIravijayasUri sa0 1639mAM "tepurasikrI " padhAryA tyAre 50 hemavijya gaNi paNa temanI sAthe hatA. AcArya zrI ane samrATa akabaranI phatepurasIkrImAM pahelI mulAkAta thaI tyAre 50 hemavijaya gaNivara paNa tyAM hAjara hatA. tee sa0 1687mAM IDaramAM kAladharma pAmyA.1 bhaTTA. vijayaprabhasUri sa0 1732 thI 1735 sudhI mAravADamAM vicaryAM tyAre temanA ziSya pa0 hemavijaya temanI sAthe hatA te A p hemavijaya ga0 thI jUdA samajyA. ( -praka. 58, mahA. vinayavijayajInA vijJapti patra) Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAvanamuM ] A. munisuMdarasUri 503 graMthA5'- hemavijaya gaNivAre ghaNA graMthA racyA che. tenAM nAma A pramANe jANavA maLe che. 1. pArzvanAtharitra mahAkAvya,' graM0 3160, sa0 1632 " 2. 'anyAktimuktA maheAdiSTa, ' 3. 'RSabhazataka,' sa0 1656 4. 'sUkta ratnAvAlI,' 5. ' sadbhAvazataka.' 6. stuti-tridaza-taragiNI 7. kastUrI prakara zlA 182 8. SoDaza keraLakha dhamaya catuvI zati jinastAtra aaa0 120 sa0 1651 9. 'prIti kAlinI,' khaMDakAvya zrlA0 207 kSeA 68 10. 'zatrujaya. AdIzvara jinAlaya prazasti,' sa0 1650 ' (sAnI tejapAla khaMbhAtavALAe zatrujya mahAtIrtha upara naMdi vana jinaprAsAda baMdhAvyA, tenI jagadguru A. hIrajiyasUrie sa0 16pa0nA prathama caitramAM pratiSThA karI, e sa`kha'dhI prazasti A prazastine 50 jayasAgare zilA upara lakhI ane zilpI mAdhave utkI karI hatI. (-praka0 45, pR0 34ra) 11. * cintAmaLI pArzvanAtha jinAlaya prazasti,' aaa 72 (zeTha rAjiyAvajiyA zrI mAlIe khaMbhAtamAM baMdhAvelA ane A. zrI vijayasenasUrie pratiSThA karelA zrI ciMtAmaNi pArzvanAthanA jinAlayanI sa'0 1645nA je zudi 12 ne sAmavAranI prazasti, jenuM 50 lAvijaya gaNie saMzodhana karyuM hatuM. mahA. vinayavijayagaNinA gurUbhAI 50 kAMtivijaye zilA upara lakhI hatI ane zilpI zrIdhare tene uSkINuM karI hatI. (-praka0 45, pR0 348) 12. ' jambudIvapannatti-TIkA-prazasti' sa0 1639 (ja. 30A0 hIravijyasUrie ja budIva praznatti upara TIkA racI che, tenI saM0 1639mAM prazasti racI. ) Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa08 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 13. "kalpa kiravalI-prazasti (maheka dharmasAgara gaNie kalpasUtra upara kiraNuvalI nAmanI TakA racI teNe tenI saM. 163lmAM prazasti racI. praka. 55) 14. "paM. kamalavijayagaNirAsa, saM. 16661, mahesANA. 15. "kathAratnAkara." 16. "vijayaprazasti mahAkAvya sargaH 16, saM. 1967, IDara 17. hiMdI bhASAmAM (1) "bhaneminAthastuti savaiyA, (2) A0 hIravijayasUri savaiyA 4, ane (3) A. vijayasenasUri savaiyA 10 banAvyA hatA. tevacamatkAra seLa kamaLabaMdhavALuM caturvIzati jinastotra zloka 120 A paM. Azukavi . hemavijayagaNivaranI camatkArI racanA che jemAM covIza tIrthakarenI stutio che. dareka stutimAM prathama cAra cAra zleka ane seLasoLa caraNe che ane chelle pAMcame lAka A prakAre che - iti muditamanasko mUrdhagAcAryanAmA'kSara kamalanibandhairbandhuraiH saMstuto yaH / kamalavijaya saMkhyAvad vineyANureNau sa bhavatu mayi devo dattadRSTiH satuSTiH // 5 // eTale Azukavi hemavijayajI kahe che ke, A stutionAM soLe caraNenA pahelA pahelA akSaramAM gurudevanAM nAma goThavelAM che te A pramANe-- (1) parabhaguru zrI hIravijayasUripuGgavAH / (2) muninAyaka zrI vijayasenasUri pravarAH / (3) zrI vijayadAnagacchAdhipatipAdau bhajAmi / (4) zrI madAnandavimalagaccharAjakramAvIhe / (5) namo'stu dhImate hemavimalayatirAjAya / Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 505 sevana ] A0 munisuMdarasUri (6) namo yatipurandarasumatisAdhusUraye / (7) sevAmahe lakSmIsAgara bhikSukuJjaram / (8) zrImantaM ratnazekharasUrIzapAdaM bhaje'ham / (9) bhajAmahe bhagavaMtaM zrI munisundaraM gurum / (10) somasundaramunirAjAya namAmi mudA / (11) bhUyAdasau zreyase kulamaNDanasAdhupatiH / (12) jJAnasAgara saMyamivibhupadamahaM stuve / (13) zrI devasundaraguru nAma mantrarAjamIhe / (14) smarAmi somatilakamunimahezavadanam / (15) bhajata somaprabhamunIza vasumatIrAjam / (16) vinamata dharmaghoSa sAdhvavataMsacalanam / (17) devendra munipurandaramukhamanusmarAmi / (18) stuta zritatapAbirudajagacandrasUrIzam / (19) zrI dharmasAgaravAcakacakrazirolaMkArAH / (20) zrI madamaravijayavibudhapadaM namAmi / (21) zAsananAyaka zrImahAvIrasvAmine namaH / (22) paJcamagacchapatizrIsudharmaparamparA'sau / (23) paMDita zrI kamalavijayaguruve namo'stu / (24) zrI kamalavijayazizuhemavijayakRtiH // jagadgurU A zrIhIravijayasUrinA ziSya maha0 kalyANavijayajI gaNivaranA ziSya upAya lAbha vijayagaNie saM. 1944mAM khaMbhAtanA bha0 citAmaNi pArzvanAtha jinAlayanI "prazasti. ane kaSabhazatakanuM saMzodhana karyuM hatuM. 59. upa0 guNavijaya gaNivare- te maha0 vidyAvijaya gaNinA ziSya hatA. samartha vidvAna hatA. temaNe saM. 1688nA kA. zudi pa ne ravivAre mULa nakSatramAM, sau. Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bhAgyayogamAM 60mA bhara vijayadevasUrinI kRpAthI te Azukavi paM. hemavijaya gaNivare banAvelA "vijayaprazasti mahAkAvyanA chellA pAMca sargo tathA te mahAkAvyanA saga 21nI "saMskRta saMpUrNa TIkA" "vijayadIpikA"j0 dazahajArathI vadhu banAvI. jenu saMzodhana mahAvivekI paramazAMta-vairAgI ane vyAkaraNa-nyAya-siddhAMtanA pAragAmI mahera cAritravijaya gaNivare karyuM. vaLI, temaNe (u. guNavijayajIe) saM. 1700 lagabhagamAM gadhAramAM gadhAranivAsI zrAvaka mAlajIne mATe "tapagaNapati guNapaddhati" racI. saM. 1680mAM sakalArvata stotra le 26nI vRti racI saM. 168mAM "jinanAmastavana" saM1972mAM meDatAmAM "vijayasenasUri nirvANarAsa" ra. paM0 guNavijya gaNivare vikramanI 16-17-18mI sadImAM A nAmanA ghaNuM munivare thayA hatA. (1) tapAgacchanI kutubapurA zAkhAnA A jayasemasUrinA ziSya paM0 guNavijayagaNi-te meTA graMthakAra hatA. (saM. 1580) (-praka. 53, nigama mata) (2) maha0 yazavijaya gaNivaranA ziSya paM0 guNavijaya gaNivara temaNe paM. jinavijaya gaNi ziSya paM. nayavijayagaNinI vinaMtithI saM. 1668 nA comAsAnA nabhasa mahinAmAM verAvalamAM 6 divasa rahI, "triSaSTi zalAkA puruSa caritra"nA AdhAre "gadya ne minAtha caritra graM0 5ra85" banAvyuM. temaja "siMhAsana batrIzI" racI. (-prava 58, maha kalyANavijaya ga0 paraMparA) (3) mahora vimala harSagaNivaranI paraMparAmAM (1) modevavijya ga(62) paM0 guNavijaya ga0 saM. 1679 (-praka. 58, "mahora vimalahaI ga0 paraMparA") (4) (1) mahekanaka vijayagaNi (61) bhava A vijayasiMhasUri) ziSya (62) maha0 punyavijaya gAnA ziSya (3) maha0 guNavijaya-temaNe saM. 1673mAM vijayasenasUri nirvANa sajajhAya saM. 1683mAM "jyacaMdrarAsa" saM. 1687 (1697)nA A0 va0 9 nA roja DIsAmAM "kocara vyavahArIyAne rAsa" banAvyA. (praka61, A vijayasiMhasUrinI yati ziSya paraMparA naM. 3) Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAvanamuM ] A0 munisuMdarasUri 507 (5) A0 munisuMdarasUrinI paraMparAnA zrI lakSmIbhayi zAkhAnA (57)mAM paM0 kamalavijayagaNinA ziSya (58) upa0 vidyAvijayagaNinA ziSya (59) maha0 guNavijyagaNi-temaNe saM. 1668nA kA. su. 5 ravivAre vijayaprazasti mahAkAvyanI saMskRta TIkA "vijayadIpikA" racI. (-praka. 51, pR. 55) (6) maha0 kalyANuvijayagaNinA ziSya (60) maha0 dhanavijayagaNinA ziSya (61) maha0 guNavijayagaNi-temaNe saM. 1693nA pASA vadi 12 nA roja amadAvAdamAM " kahapasUtra"nI "kalpalatA" nAmanI laghuTIkA graM 3100 racI. jene paM0 udayavijayagaNivare saM. 1693nA poSa vada 1 ne ravivAre puSya nakSatramAM amadAvAdamAM lakhI. (zrI prazasti saMgraha bhAga 2, praza0 naM0 21) (7) mahA udyotavijaya gaNivaranA ziSya 50 guNavijyagaNi. (-praka. 55, prava 58, mahohArSigaNine pAMca vAcakavaMza,) (8) (2) bhara vijayaprabhasUri (63) 50 Rddhivijaya gaNi (64) 50 guNavijayagaNi-saM. 1745 (-praka. 61, paraMparA naM. 15mI) (9) (6) mahetu kanakavijayagaNinI paraMparAnA (64) mahe0 meghavijayagaNi (67) 50 mahimAvigaNinA ziSya (68) paM0 guNavijayagaNi (-praka. 58, maha0 kanakavijyagaNanI ziSya paraMparA bIja) (10-11) vikramanI vizamI sadImAM pUra baTerAyajI ma0 nI paraMparAnA (1) muni metivijyajInA ziSya ane (2) muni bhaNuvijayajInA ziSya ema be muni guNuvijayajI thayA. je meTA vidvAna hatA. (-praka. 72) (vadhu mATe jAo praka. 61, 2, eka nAmavALA munivare) paTTAra 3 jI mahera lakSmIbhakIyA zAkhA-paraMparA para. maha0 lamIbhadragaNivara 53. paM0 ANaMdamANijya gaNi-temaNe navakhaMDA pArzvanAthastotra, le. 26 banAvyuM. temaNe A tetramAM pitAne A hemavimalasUrinA ziSya batAvyA che. 54. mahozrutazekhara gaNi-temanAM paM. zrutasamudra gaNi, paM. zrutamUrti gaNi vagere nAme maLe che. temaNe saM. 1558mAM Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA tihAsa--bhAga 3jo [ prakaraNa suyagaDaMgasutta " lakhyuM. sa0 1517nA kArtika vizva 10ne guruvAre khaMbhAtamAM dvAtriMzikA " lakhI, temAM te peAtAne A. lakSmI sAgarasUrinA ziSya batAve che eTale te temanA hastadIkSita heAya. paTTAvalI 4 thI 508 66 para. maho. lakSmIbhadragaNi 53. 50 uddayazIla gaNa 54. 50 cAritrazIla gaNi 55. 50 prameAdazIla gaNu. 56. 50 devazIla paNa sa0 1919nA bIjA zrAvaNamAM vaDanagaramAM "vetAlapaccIsI banAvI. ( paTTAvalI samu. bhA0 2 puravaNI pR0 246) temaNe cAra mahopAdhyAyeA--A samaye ja maheApAdhyAyeA prasiddha hatA. teonAM nAme A prakAre cheH zrImantaH zrutazekharAhna vibudhAH zrI vIramRtzekharAH / zrI somAdimazekharAva vidurAH zrI jJAnakIrtyAyAH / catvAraH zrutavizrutAzcaturatA - saMzobhitAH / saMzayAn dhnanti smA sumatAM tamAMsi taraNerdIptAH karaughA iva // 57 ( sAmasaubhAgya kAvya, sa. 10, zloka pacha, paTTAvalI samuccaya bhAga 2, pR. 130) 1. maho. zrutazekhara gaNi--te (51) A. munisuMdara sUri, (52) maheA. lakSmIbhadragaNi, (53) 50 AnaMdamANikaya gaNinA ziSya hatA. jemanA piracaya upara AvI gayA che. temanuM khIjuM nAma 50 zrutasAgara paNa maLe che (-praka0 49, pR0 438) 2. maho- vIrazekhara gaNi-- 3. mahA. sAmazekhara gaNi--saMbhava che ke temanuM bIjuM nAma A. sAmajaya hAya. te sa0 1466 pahelA muni thayA hatA je zAMtamUrti ekAMta premI ane vanavAsI hatA. (-praka0 49, pR0 438) Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAvanamuM ] A0 munisuMdarasUri 509 maho. jJAnakIti gaNi-temanAM bIjAM nAma jJAnaharSa gaNi ane jJAnamANikya gaNi paNa maLe che. teo bha0 lakSmIsAgasUrinA athavA mahA lakSmIbhadragaNinA ziSya hatA temaNe saM. 1519mAM khaMbhAtamAM dasamakAlasaMghathayuM. gA. 24 lakhyuM (paTTA samu. bhA. 1, pR. 15) te saM0 1466 pahelA panyAsa banyA hatA (-praka. 49, pR. 468) temaNe saM0 1470mAM zrI samasundarasUri stuti-dehA 1 banAvI hatI, tathA temaNe A munisuMdarasUrine pUchI pUchIne "uttarajhayaNa sutta"nI prAkRta kathAonA saMskRta bhASAmAM anuvAdanI nedha taiyAra karI hatI. pachI temaNe te AdhAre saM. 1520 nA cemAsAmAM mAMDavagaDhamAM "uttarajhayaNakathA" (saMskRta) graMtha banAvyuM. paTTAvalI 5 mI 51. A0 munisuMdarasUri para. 50 harSasena gaNi-te abhyAsa karatI veLA moTA avAje bhaNatA. 53. paM. harSabhUSaNa gaNi-temanuM bIjuM nAma harSasiMha paNa maLe che. teo hamezAM "cevihArU ekala ThANuM" karatA hatA. haMmezA AtApanA letA hatA. temaNe saM0 1480 mAM "zrAddhavivinizcaya" "aMcalamatadalana" ane saM. 1499mAM paryuSaNa parva vicAra" graMthe banAvyA, tathA vRddhatapa A0 ratnasiMhanA u0 udayadharmagaNinA "vAkyaprakAzamaukitakanI TIkA racI. paTTAvalI 6 ThThI 51. A0 munisuMdarasUri 1. " zrI vAyarA" (tripATha) prasArita-ti ghAyabarAmamauktiksy TIkA saMpUrNA iti bhadram // zubhaM bhavatu // graM0 130 // puna-ana-phrenDa (10) varSa thaina sidgapuranAre | prAthamika smRti hetorvihito vAkyaprakAzo'yam // 131 // iti vAkyaprakAzasUtraM saMpUrNa ||tth|| zubhaM bhavatu // cha / cha / (-jaina sAhitya pradarzana-zrI prazasti saMgraha bhA. 2, praza. naM. para, jaina itika praka. pR0 19) Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 0 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa para. upAya zivasamudramaNi-teo A munisuMdarasUrinA ziSya hatA. pa3. (1) paM. haMsamaMgalagaNi-saM. 1511 nA phAsu 3 maMgaLavAra siddhiga, rAjaga, mu. sAMpalA gAma. 53. (2) paM0 semamaMgalagaNi 54. paM. zrutamaMgalagaNi 55. 50 lAvaNyaprabhagaNi-teo saM. 15ranA A 10 2ne guruvAre dhanavADA gAmamAM hatA. pAvalI 7 mI 51. A0 munisuMdarasUri para. paM. saMghavimalagaNi-temaNe saM1501 nA jeTha sudi ane guruvAre "sudarzanazeTha rAsa" ra. - paM. saMgha x x x gaNivare-: noMdha : A0 saMdhapAlita 2. paM. saMghadAsa gava pa0 saMghavimala, saMghakalaza, paM. saMdharSa saMdhacaritra, paM. saMdhavijaya nAme ghaNu munivare thayA hatA te A pramANe - 1 A. saMgha pAlita (jUo praka. 13 pR0 ra93) 2 zrI saMghadAsa gaNivara (jUo praka. 24 pR0 404) 35saMghavimala gaNivara-AmunisuMdarasUrinA ziSya paM. saMghavimala gaNi-temaNe saM. 1501 je. su4 guruvAra sudarzana zeTha rAsa" banAvyo. ( -pra. 51, pR. 510) 4 paM. saMghalaza gaNivara-te para mA ratnazekharasUri (53) bha0 lamIsAgarasUri (54) A udayanaMdInA ziSya hatA. temaNe 1505 mAM talavADamAM "ATha bhASAmAM samyakatva rAsa" banAvyuM. (-prakaTa para paTTA1 lI paTTAMka-pAme) 5 paM. saMghaharSagaNivara- te bha0 hemavimalasUrinA ziSya hatA. bA. mujaphare bha0 hemavimalasUrine saM. 1572mAM pakaDI Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAvanamuM ] A. munisuMdarasUri 511 kedamAM pUryAM, ane khaMbhAtanA saghanA 12000 TakA daMDa karyo tyAre 50 hu kula gaNivara vageree bAdazAha pAse jai bAdazAhane samajAvI. te rakama saMghane pAchI apAvI hatI, teomAM 50 saMgha gaNivara paNa eka hatA. 6 50 sagha cAritra gaNivara-bha0 hevimalasUrinI para'parAnA sa. 1600 (-jAe praka0 55, pAlanapurA zIlacAritra zAkhA naM0 4) ( -praka0 44, pR0 212 praka0 55+50 saMgha ha gaNinI paraMparA) 75'0 saMghavijaya gaNivar~ te jaga. A0 vi. hIrasUrinA maho. kalyANavijaya gaNivaranA maho. dharmavijaya gaNivaranA ziSya hatA. temaNe sa0 1666mAM maheA. dhama~vijaya gaNinI ratnamaMjuSA zeAdhI. ane sa0 1668mAM " vikramasena zanizcara rAsa " banAvyeA. (praka0 58 maheA0 kalyANa vi0 ga. paraparA.) 8 50 saMghavijaya gaNivara-te (59) maheA. udyotavijaya gaNivaranA ziSya 50 guNavijaya gaNinA ziSya hatA. temaNe saM0 1674mAM " pasUtranI saMskRta laghu TIkA-kalpa pradIpikA graM 3300 banAvI. jene maheA. kalyANa vi0 30nA ziSya mahA0 dhanavijaya gaNivare zeAdhI hatI. ** ,, (praka0 55 maheA. hASi gaNivaranA pAMcamA vAcakavaza praka0 58 maheA. udyota vi. gaNinI pAMcamI para parA) (vizeSa mATe jAo. pra0 61mAM eka nAma vALA AcAryAM. ) paTTAvalI 8 mI 51. A. munisuMdarasUri para. 50 zubhazIla gaNi-te AcAryazrInA sauthI chellA ziSya agara praziSya haze. temanuM bIjuM nAma 50 zubhasuMdara gaNi paNa maLe che. temaNe nAnI uMmaramAM dIkSA lIdhI haze. tee vidvAna ane " zIghra kavi" hatA, Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 gujarAtanA 7mA bAdazAha mujapharazAhe (visa. 1567thI 1583) A0 hemavimalasUri (saM. 1548 thI 1583)ne saM0 1572 mAM kedamAM pUrI, khaMbhAtanA saMgha pAsethI 12000 TakAne daMDa lIdhe" tyAre AcAryazrInI AjJAthI cAra paMDita munivaree cAMpAneramAM bAdazAha pAse jaI, tene khuza karI saMghanI rakama pAchI apAvI hatI. A cAra munivaromAM eka zIghra kavi paM. zubhIla gaNi paNa hatA. paM. zubhAzIla gaNivare ghaNu graMtha racyA che, temAMnA A prakAre jANavA maLe che-- saM0 1492mAM "vikamacaritra', saM0 1493mAM "puNyadhananupa kathA, saM. 1504mAM "prabhAvakacaritra, saM. 1509mAM, "bharaphesara bAhubalIvRtti', saM. 1518mAM "zatruMjayaka95-svapajJavRttisaha', saM. 1540mAM "zAlivAhananupacaritra" graM. 1800, "puNyasAra kathA, snAtra paMcAzikA," "bhaktAmara stotramAhAsya" graM0 1700, "paMcavargasaMgraha," "uNAdinAmamAlA," vagere graMtha racyA. temaja "delAulAmaMDana yugAdijinastavana -maMtrataMtra bheSajAdigarbhita prAkRta gAthA 25" banAvyuM hatuM, jemAM temaNe potAnuM nAma paM. zubha suMdara ApyuM che. mahora bhAnucaMdra gaNinA ziSya paM. bhakticaMdra gaNie uparyukta stavananI "avacUrI" racI. (-praka55, mahA vidyAsAgara gaNinI vAcaka paraMparA) paTTAvalI 9mI 51. A0 munisuMdarasUri. para. paM. caMdraratna gaNi-temaNe gurubhaktithI "jayAnandacaritra' graM 7500nuM saMzodhana karyuM ane prazastinA 4 kaleka banAvI, tenI sAthe joDyA hatA. saMbhava che ke caMdraratnagaNivara te pite ja A0 ratnazekharasUri banyA heya. ema jaNAya che. Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAvanamuM ] A. munisuMdarasUri prabhAvaka munivarA-- A samaye tapAgacchIya vaDI peASALagacchamAM 57mA bha. jinatilaka, A ratnasi'hu u. udayadharmIMgaNi ane A* udayavallabhasUri thayA. (-praka0 44, pR016 thI 25) rAjagacchamAM A vijayacaMdrasUri (praka0 35, pR0 43) paTTIvAlagacchamAM A yazeAdevasUri (praka0 35, pR0 63) maDAhuDagacchamAM A kaeNmalaprabhasUri (praka0 30, pR0 168) pipalakacchamAM A dhamazekhara pippalakagacchamAM A. vIradeva pippalakagacchamAM A hIrAnada maladhAgacchamAM A rAjazekhara kharatagacchamAM A jinabhadra (praka0 38, pR0 273) (praka0 38, pR0 273) (praka0 38, pR0 274) (praka0 38, pR0 337) (praka0 40, pR0 475) (praka0 40, pR. 502) pUrNi mAgacchamAM A. guNasamudra acalagacchamAM A. mahendraprabha sA pUnamiyAgacchamAM A. vinayacaMdra AgamikagacchamAM A. munihaMsa AgamikagacchamAM A hemaratna AgamikagacchamAM A. devaratna praka0 40, pR0 527) (praka0 40, pR0 541) (praka0 40, pR0 542) (praka0 40, pR0 543) (praka0 40, pR. 543) (praka. 41, pR. 588) devasUrivaDagacchamAM A. munIzvara nAgorI tapAgacchamAM A ratnazekhara (praka04, pR0 592) AgamikagacchanA A. cAritraprabhasUrinI pATe AjayaMtila 513 sUrie sa0 1502 kA0 10 11 budhavAre iDaramAM " hivikramamahAkAvya " racyuM. ( zrI prazasti saMgraha bhAga 2jo praza0 naM0 2230) sa'0 1485mAM cittoDamAM vijayasta`bha banyA. "" (-praka. 50, pR0 492, 493) rudrapakSIgacchanI navI bhaTTAraka paTTAvalI rudrapakSI gacchamAM 49mA A0 vardhamAnasUra vagere prabhAvaka AcA thayA. temaNe sa'0 1468nA kArtika sudi 1panA rAja jAlaMdharamAM " AcAradinakara graMtha ' manA. tr Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraparAne itihAsa-bhAga 3jo [ praraNa rudrapallI gacchamAM sa0 1501mAM u0 naracaMdra gaNi, ane u0 devacaMdra gaNi thayA. 49. bha0 varSa mAnasUri 50. bha. devasuMdara gaNi- 514 devacaMdra gaNi hatA, te bhaTTArka (praka0 40, pR0 437) anyA. saM. 1553 kA0 su. 13 gurUvAre bha. devasuMdarasUri, u. AnadasUri gaNi mizra ane A. vinayarAjasUri cittoDamAM hatA. 51. bha0 vinayarAjasUri-saMbhava che ke-temanA pachI bhaTTAraka zrIpUja paraMparA cAlI heAya. sa0 1553 rudrapallIgacchanI zrI pUja paTTAvalI A prakAre maLe cheHame AgarAnA zrI ciMtAmaNi pArzvanAthanA graMthabhaMDAra " ke khIjA koI graMtha bhaMDAranA pustakanI puSTikAmAMthI nIce mujaba noMdha karI cheH-- pahADapura sTeTa pAse cudRAvalI gAma che. tyAMnA rudravAla gacchanA kulaguru bhaTTArakAnI nIce mujaba yati paraMparA maLe cheH-~ dilhInI pATe (1) ........sUri, (ra) tatpuTTe bha. dharibhadrasUri, (3) tapa .............. (4) tatpuTTe bha. guNasamudrasUri, (5) tatpuTTe . ............(6) tapaTTe bha. mANikacacaMdrasUri, (7) tatpuTTe (1) bha. jJAnasAgarasUri tathA (2) bha. devaca`drasUri (8) jJAnasAgara pahe ..............tadne u kevalakIti, tattpaTTe u. jyAta, tapa zrI kalyANasAgara. tatpadye zrI zAlibhadrasUri, tatpaTTe guNalAbhasUri, tatpaTTe u. gepIcaMdajI, tapaTTe u. Ana MdarAI, ta5TTe bhIvasenajI, tatpaTTe u. RddhijI, tatziSya kapUrajI, taziSya lAlacaMdajI, taziSya meAhanajI, taziSya jainadAsa 1 ghanazyAmaRSi, lAlacakrajI paTTe zrI zyAmasuMdarajI, tapaTTe guNasAgara tathA ....sAgara, guNasAgara ziSya dayAsAgara taTTe bhAgasAgarajI. AgarAnI--bhaTTArke paTTAvaLI devendrasUri, ta. guNasuMdarasUri, ta. bha. guNaprabhusUri, ta. bha. Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAvanamuM ] munisuMdarasUri 515 caMdrakIrti, ta. lakSmIratana, ta. bha. zivasuMdara, ta. guNasamudra, ta. u'cArjhA,'ta. zi. u. ThakurajI, ta. dayAladAsa, ta. jodhajI, tatziSya chAjIRSi, ta. haricaMdra temaja mAnacaMda haricaMda pahe devacaMda, ta. AsakaraNa temaja hemarAja, hemarAja paTTe lAlacaMda, ta. ziSya zrI jagakIti, ta. cenakIti, ta. celA khuzAla kIrita. (-rUdrapallI nagara mATe jUe praka0 40, pR0 434) nagarasthApanA sirAhI mAravADamAM piMDavADAthI pazcimamAM....mAila dUra sirahI nAme zahera che. ahIM pahADI nIcenA eka ja paDathAra para mATAM 14 jinAlayeA che. sirAhInI vizeSa aitihAsika mAhitI nIce mujaba maLe che.(1) jAleAranA cauhANava'zanA (42 mA) rAnta zivabhANe sa0 1462mAM siraNu gAma vasAvyuM ane temAM kalle badhAgye. tenA putra (43) rAjA sahasramala cauhANe (devarDa) sa 1482 nA vai0 30 2 (vai10 7 )nA roja siraNa gAma pAse sirAhI nagara vasAvyuM ( praka0 31, pR. 173) (2) tapagacchanA 51mA A munisudarasUri (sa0 1466 thI 1503) thayA. temaNe cAvIza vAra sUrimaMtrane jApa karyAM hatA. temaNe jyAre jyAM jyAM e jAvidhi karyA tyAre tyAMnA rAjAe peAtAnA rAjyamAM amAri paLAvI hatI. temaNe sirohImAM sUrimaMtranA jAvidhi zarU karyo. temanA upadezathI rAjA sahasramala cauhANe siAhI rAjyamAM amAri paLAvavAnuM jAhera karyuM paNa " teNe pAte ja e maryAdAnA bhaMga karyAM." AthI sirAhI rAjyamAM ekadama "tIDAneA upadrava" zarU thayA. AcAya zrInA dhyAnamAM A vastu AvI jatAM temaNe " ekAMtamAM dhyAna karI e upadrava zamAvyeA. ( praka0 51, pR0 45, 496) (3) zirohImAM lagabhaga vikramanI dazamI zatAbdInI dhAtunI lApUrNa jinapratimA vidyamAna che. re Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 516 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa dha : jaina yuga navuM varSa 3ju aMka-4thAmAM tene pheTa chapAya che. (4) ahIM bhagavAna ajitanAthanuM jinAlaya banyuM hatuM saMghe maDA-haDagacchanA A0 kamalaprabhasUrinA upadezathI bha0 ajitanAthanA-jinaprAsAdamAM bha0 ciMtAmaNi pArzvanAthane bhadraprasAda banAvya, temAM saM. 1520 nA aSADa sudi 2 nA roja sarvadhAtunI parikara vALI ciMtAmaNi pAzvanAthanI pratimAnI pratiSThA A0 kamalaprabhasUrinA hAthe karAvI. temAM eka kAusagiyA mUti upara A Azayane pratimA lekha che. (-praka. 37, pR. 268) (5) kacholI gacchanA bha0 sarvAnaMdasUrinA ziSya paM. guNasAgara gaNinA ziSya yati yazavadhane eka jinapratimAnI pratiSThA karAvI. dha : A pratimA bhagavAna ajitanAthanA jinAlayamAM vidyamAna che. (6) zirohImAM zeTha ujaLI ane kAcA nAme be poravADa dhanI, mAnI, parAkramI, vIra, dharmiSTa jena maMtrI hatA. teoe zrI zatruMjaya tIrthane charI pALA yAtrAsaMgha kADhaye. A semadevasUrinI adhyakSatAmAM zihIthI jIrAvalA tIrthanI yAtrA karI. . (-pra40, pR. 498) teoe zihImAM 84 daMpatIe sAthe ceAthuM vrata lIdhuM. meTa utsava karyo. temAM teoe saune tAMbUlanI prabhAvanA karI hatI. (pra. pa3 prabhAvaka jene, maMtra ujaLA kAjA, pra. pa3 kutubapura zAkhanA pa6 mA A samajayasUri) 7 A. ANaMdavimalasUrie saM. 1587mAM zihImAM uo udayadharma gaNivarane AcArya banAvI, A vijayadAnasUri nAma rAkhI, potAnI mATe sthApyA. (-praka. 57....... ) 8 A. vijayadAnasUrie saM. 1810nA piSa sudi-1nA roja zirehImAM u0 hIraharSane AcAryapadavI ane u0 dharmasAgarane mahepAdhyAya padavI ApI. (-praka0 55, praka. 58) 9 rAjA suratAnajI cauhANe saM0 1667 mAM dara sAla mATe aSADa suda-11 thI bhAdaravA sudi-6 sudhI zirehI rAjyamAM amAri Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAvanamuM ] A0 munisuMdarasUri - 517 pALavAne Adeza Apyo hato, je amArine zilAlekha zihImAM bha0 padmaprabhu jinAlaya pAse surakSita che. noMdha-A zilAlekhano pheTa jenayuga (navuM) varSa-3 aMka 3mAM chapAya che. 10 Azu kavi paM. hemavijaya gaNivare saM. 1667mAM IDaramAM ane jIrAvalAmAM "vijaya prazasti mahAkAvya' sarga- 16, ane vi. saM. 1668 nA kAsu. 5 nA roja sidehImAM upATa guNavijayajI gaNie "vijaya prazasti mahAkAvya sarga-17 thI 21 mULa ane te mahAkAvyanI saMpUrNa TIkA nAme vijaya dIpikA rAvalA ke zirohImAM racI. ane tenuM saMzodhana maheTa cArivavijaya gaNie karyuM (-praka. 51, pR. 506) 11 zirohImAM zA pUjAzAhane ucharaMgade nAme patnI hatI. ane tene saM- tejapAla nAme putra hato. (1) saM0 tejapAlane caturaMgadevI ane lakSmIdevI nAme be strIo hatI. tathA caturaraMgadevIthI (1) vastupAla (2) vardhamAna ane (3) dhanarAja. nAme traNa putre tathA (4) mAnI nAme eka putrI thayAM. temaja lakSmIdevIthI (5) goDIdAsa nAme putra ane gajasiMha nAme patra thayA. - (1) saM0 vastupAlane bhAryA anupamAdevIthI (1) sukhamala (2) IndrabhANa ane (3) udayabhANa traNa putre thayA. (2) zrI mAnakumArIe dIkSA svIkArI tenuM nAma sAThavI mahimA zrI rAkhavAmAM AvyuM. te sAdhvIjIvana pALI kALadharma pAmI. (3) saM0 vardhamAnane 3 strIo hatI. devacaMda nAme putra thaye. vardhamAna bahu prabhAvazAlI hate. (4) dhanarAjane rUpakumArI nAme patnI hatI. saM. tejapAla zirohImAM rahetuM hatuM. zirohInA rAjAne mahAmAtya hatuM. je "mahAmAtya vastupAla tejapAla jevamanAte hato. dAna devAmAM "kalpavRkSa jeva" manAtuM hatuM. je tapAgacchanA Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa 60mA bhaTTAraka vijayadevasUri (sa0 1656 thI 1713)nA parama bhakta hatA. teNe amadAvAdamAM sau bhaTTArakA, AcAryo, upAdhyAya, panyAse, sAdhu vagerenI seAnArUpA nANAthI navAMgI pUjA karI. jaineAmAM nALIyeranI prabhAvanA karI, meTA utsava karyAM. (-praka0 60) teNe ahIM sa0 1681nA prathama caitra zudi 9 ne ravivAre pu vasu nakSatramAM riva cegamAM amadAvAdamAM tapagacchanA devasUrasaMgha ane ANu dasUrasa dha e banne zAkhAone bheda maTADI, eka karavAnA prayatna karyAM. AthI saMghe meTo utsava karI, tene gacchabheda nivAraNu tilaka ane sa`ghapatinuM tilaka karyuM (-Ae praka0 55, gacchamata saMgharSI kalama 29 mI) ( zrI prazasti saMgraha bhA. 2, praza0 naM0 190) sa tejapAle zirohInA bha. ajitanAthanA jinaprAsAdamAM kamaLadalavALuM samavasaraNa banAvyuM. ane temAM sa0 1685 nA aSADha vadi 4 ne guruvAre zirohImAM bha. vijayadevasUri, A. vijayasihasUrinA hAthe bha. pArzvanAthanI pratimAnI pratiSThA karAvI hatI. (-praka0 60-61) nAdha : bha. pArzvanAthanA kamala sAthenA samavasaraNanA tathA zireAhInA bIjA jinaprAsAdonA pheTA mATe jUe ( jaina yuga ( navuM ) va-3 aMka-3 ) sa. tejapAle sa0 1691 zrA0 10 9 ravivAre zireAhImAM (1) zaMkhezvara pArzvanAthanA jinaprAsAdanA khelA maMDapamAM bha. AdIzvaranI meATI jinapratimAnI, tathA (2) dazAesavAlanA AdIzvaranA jinaprAsAdanA khelA maMDapamAM bha. munisuvratasvAmInI meATI jina pratimAnI tapagacchanA 61mA bha0 vijayaprabhasUrinA paTTadhara 62mA A. vijayaratnasUrinI AjJAthI mahA meghavijayagaNivaranA hAthe pratiSThA karAvI. sa. tejapAlanI mAtA ucharagadevIe sa0 1695 10 su. 3 budhavAre ziAhImAM dazAesavAlanA AdIzvara jinaprAsAdamAM bha. vijayatilakasUri (A. vijayAnaMdasUri)nA hAthe bha. hIravijayasUrinI pratimAnI pratiSThA karAvI. Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAvanamuM ] A0 munisuMdarasUri ' 19 saMgha mukhya saM0 vardhamAne saM0 1736 mAgazara zudi 3 budhavAre zihImAM "zaMkhezvara pArzvanAtha jinaprAsAdamAM mULanAyaka zaMkhezvara pArzvanAthanI jina pratimAnI" maheda meghavijaya gaNivaranA hAthe pratiSThA karAvI. temaja sAvIjI mahimAzrIjInA upadezathI caumukha AdIzvara jina prAsAdamAM "bhava sumatinAtha vagere jina pratimAo" bharAvI, mahora meghavijaya gaNivaranA hAthe pratiSThA karAvI. saM. devacaMde, bhara vijayarAjasUrinA hAthe paNa caumukha AdIzvaranA jinaprAsAdamAM jina pratimAonI pratiSThA karAvI. saM0 tejapAla vagerenI patnI ane putroe paNa Aja muhUrtamAM vividha jina pratimAonI pratiSThA karAvI. temaja gajasiMhe bha0 vijayaprabhasUrinA hAthe esavAlanA bha0 RSabhadevanA jinaprAsAdamAM ghaNuM jina pratimAonI pratiSThA karAvI. (prAcavATa ItihAsa khaMDa 3 je, pR. 501 thI 503) (12) zirohI rAjyanA vasaMta gaDhamAM saM. sadAparavADanA vaMzamAM anukrame (1) saM- sadAparavADa (bhAva sahajaladevI) (2) saM0 jasavaMta, saM0 zrIvaMta, saM. samA, saMsuratANa, (3) saM. sIpA (zrIpAla bhAryA sarU) (4) saM- mehAMjalI (5) guNarAja, karmarAja ane (6) vIrabhANa thayA. saM. sUratANa ane saM0 sIpAno parivAra vikramanI sattaramI sadInA prAraMbhamAM "zihI" AvI vasyA. temaNe zirehIne Adarza sthApatyanagara banAvyuM. zirohImAM rAjamahelavALI pahADInI talATImAM eka ja paDathAra upara meTA 14 jinaprAsAde che. je adha zatruMjaya tIrtha tarIke oLakhAya che. temAM AdIzvarane traNa mALane caturmukhI jinaprAsAda mukhya ane vizAla che. tene itihAsa A pramANe maLe che. zrI saMgha mukhya sIpA piravADe saM. 1934mAM te jina- . prAsAdane taiyAra karAvyuM ane saM0 1644 phATa va0 13 budhavAre Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa20 jaina paraMparAnA tihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa mahArAva sUratANunA rAjyamAM mATeA utsava karI ja. gu. Ava vijayahIrasUrinA hAthe tenI pratiSThA karAvI. tenA bhAI o tathA vaMzajoe tyAre tathA tyArabAda sa0 1721 je0 30 3 rivavAre bha. vijayarAjasUrinA hAthe tenI derIe tathA vividha jina pratimAonI pratiSThA karAvI hatI. (prAkUvATa itihAsa kha'Da 3jo pR0 282 thI 292) noMdha : A ma MdiranA phoTA jainayuga navuM varSa 3 jI aMka 3-4 mAM chapAyA che. (13) ja0 30 A0 vijayahIrasUrie visa0 1644mAM zirohInagaramAM rAhA gAmanA zeTha zrIvaMta pAravADane dIkSA ApI, muni zubhavijaya nAma rAkhI, " maheA kalyANavijaya gaNivara"nA ziSya banAvyA hatA. A zeTha zrIvaMtanA " kuTu khanA 10 strI puruSAe" jagadgurujInA piravAramAM dIkSA lIdhI. hatI. 66 (1) te paikImAM tene sauthI nAnA putra kalyANa ke je maheA. sAmivajayagaNinA ziSya. (sa'0 1651) muni kamaLa vijayajI hatA. bha- vijayatilakasUri sa0 1676 pa0 su0 14ne rAja ziAhImAM svarge gayA hatA. AthI sathe vi. sa0 1676 pA0 10 13 nI savAre zirohImAM "sa" mehAMjalIe karela padavI maheAtsavamAM " muni kamaLavijayane (62mA) bhaTa vijayAna dasUri nAma rAkhI, bha. vijaya tilakasUrinI pATe sthApyA. temanAthI tapAgacchanI " vijayAnaMdasUri zAkhA" nIkaLI che. sa. maihAMjalIe sa0 1690 mAM "nADalAIthI bha. vijayAnaMdasUri mahe. siddhacadragaNivara maheA. bhAvavijayagaNivara maheA. munivijayagaNivaranA ziSya u. devavijayaNa vagere 125 munivaronI adhyakSatAmAM" 20 hajAra mANasAnA " zatruMjaya tInA cha'rI pALatA yAtrA saMgha " kADhI, saune yAtrA karAvI hatI, tyAM dAdAnA bhaMDAramAM 50 hajAra rUpiyA ApyA pachI teNe bhaTTArakane pAchA zirAhI lAvI, zAhImAM " cAmAsuM " karAvyuM hatuM. sa. sIpAnA pautra sa. mehAMjalI dharmAtmA, udAra, tapAgacchanI Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAvanamuM ] A0 munisuMdarasUri pi21 vijayAnaMda zAkhAne upAsaka hatA. teNe 61 jinAlayane jIrNoddhAra karAvya (vijayatilakasUri rAsa). - te (1) mehAMjala, (2) cAMpi, (3) kezava, ane (4) kRSNa vagere bhAI hatA. (2) zrIvaMtanI putrI sahajA pitAnI mAtA lAlabAI, sAdhvI nAma lAbhazrInI ziSyA sATa sahajazrI banI hatI. paM. satyavijayajI gaNivare saM. 1711 vai0 sutra 3 guruvAre gurUdevanI AjJA pAmI, ddhiAra karI, saMvegI mArga svIkAryo. tyAre temanI sAthe kiddhAramAM 18 sAdhu bhaLyA hatA. tyAre ja sAvI sahajazrIe paNa saMgIpaNuM svIkAryuM hatuM, eTale vartamAna tapAgacchanA zramaNa saMghanI dAdI guNa te sArI sahajI che. ema kahIe te te sapramANavastu che. (-praka. 58, praka. 61) (14) zirohImAM saM. 1698mAM zeTha vaNavIra vIzA piravADa thaye. saM. 1603mAM zeTha goviMda, zeTha jIvarAja, zeTha cAthA, keDArI chAchA, vagere tapAgacchanA jaina hatA. zA. jIvarAje saM0 160ramAM "40 divasanA upavAsa" karI, phAva. 8 ne ja pAraNuM karyuM. pachI teoe saM. 1603 mahA vadi 8ne reja piMDavADAmAM bhara vijayadAnasUrinA hAthe pratiSThA karAvI hatI. (prAcavATa itihAsa khaMDa 3 je, pR. 311, 319) zAjIvarAja vizA piravADanA putra hIrajIe saM. 1603 piSa suda 1 zirohIthI AbUne yAtrA saMgha kADhayo. A saMghamAM pAlanapurA gacchanA paM. saMghacAritragaNinA ziSya mahaTa vimalacAritra gaNi, temanA ziSya mANekacAritra, jJAnacAritra, hemacAritra, saMghadhIra, dharma dhIra tathA ziSyAo-pra. vidyAsumati, ratnasumati vagere parivAra hate. 100 thI vadhu vAhane hatAM jemAM paravADa, gUjara, Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa zrImALI vagere jene sAthe hatA. (prAguvATa ItihAsa khaMDa 3, pR. 323) (-praka0 51, pR. 511 kalama-6 ThThI praka. 55, pAlanapurA zAkhA naM0 25, paTTAvalI) (15) 161ramAM jenamitramaMDaLe AbUno saMgha kADho. (pR. 323) (16) tapagacchanA A vijayadevasUrinA mahopAdhyAya lAvaNyavijayagaNivaranA ziSya paM. nityavijaya gaNie saM. 1727 bIjA vaizAkha vadI 2 ne bhamavAre zirohImAM "navamaraNane Tao" lape. (zrI prazasti saMgraha bhA. 2 je, pra. naM. 866) Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa bAvanamuM A0 ratnazekharasUri (saM. 1502 thI saM. 1517) temanAM janma saM. 1457 (1452)mAM thayo hato. temaNe (50mA) A sAdhuratnasUrinA upadezathI vairAgya bhAvanA thatAM saM. 1863mAM (50) A samasuMdarasUrinA hAthe dIkSA lIdhI. temane saM0 1483mAM paMnyAsapada, nAma 50 ratnacaMdragaNi rAkhavAmAM AvyuM. saM. 1490mAM mevADanA delavADAmAM "A0 munisuMdarasUri"nA hAthe upAdhyAyapada ApatAM nAma maha0 ratnazekhara gaNi rAkhavAmAM AvyuM. temane saMtu 1502mAM delavADAmAM A munisuMdarasUrinA hAthe AcAryapadavI maLI. saM. 1517 (1511)nA piSa vadi 6 nA roja svargagamana thayuM. te A0 bhuvanasuMdarasUrinA vidyAziSya ane dIkSA ziSya hatA. mahera lakSmIbhakagaNinA vidyA ziSya hatA. te bAlavayamAM dIkSA grahaNa karIne vidvAna thayA. bAdamAM te niSNAta hatA. vANIdevI temanA upara prasanna hatI. temaNe nAnI vayamAM ja "bedarapura" vagere dakSiNa dezanA vAdIone jItyA. khaMbhAtanA bAMbIbhaTTe temane "bAlasarasvatInuM biruda ApyuM. temaNe saM0 1499mAM rANakapura tIrthamAM u0 semadevane ane te pachI u0 udayanaMdine ane saM. 1508mAM mevADanA majajApadramAM Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para4 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa u0 lakSmIsAgarane AcArya padavI ApI. temaNe tathA A0 udayanaMdie A lakSamIsAgarasUrine bha0 munisuMdarasUrinI marajI pramANe A0 ratnazekharasUrinI pATe sthApyA. pratiSThA temanA pratiSThA lekhe nIce pramANe maLe che. (1) A0 ratnazekharasUrivare saM. 1507 mahA su. 11 budhavAre rANa kuMbhAjInA rAjyamAM vasaMtagaDhamAM vya0 bhAdA paravADe jIrNoddhAra karAvela bha. zAtinAthanA jinaprAsAdanI tathA temAMnI jina pratimA onI pratiSThA karI. (prAgUvATa ItihAsa khaMDa 3 je, pR. 282) nedha: vasaMtagaDha gAma pahADImAM vaseluM che. Aje tenA khaMDere ubhA che. vacamAM "eka tUTela jina prAsAda" che. temAM bha0 zAntinAthanI eka padmAsanavAlI khaMDita pratimA che. patthara evI jAtano che ke "tene tAMbAnA paisAnI Takera mAravAthI temAMthI mITho madhuro khaNakhaNATa saMbhaLAya che." ahIMnI jina pratimAo pIMDavADA vagere sthAnamAM laI javAmAM AvI che. vasaMtagaDhanA sadA poravADanA putro suratA sIpA mehAMjalI zihImAM jaI vasyA. - ( -Iti. praka51, pR. 519) ajArIthI 4 mAIla para A sthAna AveluM che. ajArI ane vasantagaDhanI vacce eka nAnuM gAmaDuM che. tenA pAdaramAM eka pALI yAmAM zrI kRNa vAsudevanI ubhI mUrti che. ane tenA mukuTamAM bha0 neminAthanI jina pratimA che. (2) A0 semasuMdarasUrinI pATe A0 ratnazekharasUrie saM. 1508nA vaizAkha vadi 13 nA roja "devakulapATakamAM "zALa jagazI piravADanI paraMparAnA zAha zAhUle 24 jinapratimAnI pratiSThA karAvI hatI. temAMnI bha0 zItalanAthanI pratiSThA karI zAha zAhUle devakulapATaka, giranAra, AbU, caMpakanera, cittoDa, jApharanagara, kAyaMdrA, nAgahUda, eziyA, zrInAgapura, kuMbhalagaDha ane zrI kuMDa (dakSiNa) e dareka sthAne be be jina pratimAonI pratiSThA karAvI hatI. (-bhAMDArakaranI neMdhanA AdhAre, zrI jinavijayajIne, prAcIna jena lekhasaMgraha bhA. 2, nADela vibhAga, leTa naM. 372) Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvanamuM ] A0 ratnazekharasUri para5 (3) A0 ratnazekharasUrie saM0 1510 aSADa sudi 2 nA reja vIsalapuranA zeTha bhUbhava ane zeTha jasAke bharAvelI bha0 zItaLanAthanI jina pratimAnI pratiSThA karI. (pratima lekha) grantho- temanAM asala nAma muni caMdraratna tathA ratnacaMdra paNa maLe che. paM. caMdraratnagaNie saM0 1483mAM gurudevaracita "jayAnaMdacaritra" (caM. 7500)nuM saMzodhana karyuM, temAM temaNe 4 kaleka banAvIne tenI aMte joDayA hatA. (jUo praka. 51, pR. 512) noMdha : saMbhava che ke paM. caMdraratna, A0 ratnazekharanA ziSya-praziSya paNa hoya. temaNe saM. 1499mAM "zrAddhapratikamaNavRtti" (arthadIpikA) graM0 3644, saM. 1506 "zrAddhavidhisUtra" mULa gAthA 17, tenI saMskRta TIkA "zrAddhavidhikaumudI' graM 6761, saM. 1516 mAM AcArapradIpa' gaM0 4065, "laghukSetrasamAsa, hemavyAkaraNa-avasUri ane prabodhacandrodaya' vagere graMtha racyA. A0 ratnazekharasUrivare AbU tIrthamAMne bhava pArzvanAtha ane bha0 neminAthanAM stavana, navakhaMDA pArzvanAthanuM stavana, mahesANA pArzvanAtha stavana kaleka 26, stavanavIsI, vi. saM. 1500mAM saMskRta-prAkRta tathA zaurasenI ema traNa bhASAmAM caturvizati jinastotra, leka 25, saM. 151mAM ratnacUDa rAsa, ane bha0 muni suMdara sUri sudhInI "tapAgacchanI gurnAvalI" kaDI 27, vagere banAvyAM hatAM. temaNe traNa bhASAnAM caturvizati jinastotramAM mAtra bha0 semasuMdarasUrivaranI kRpA mAgI che. paNa potAnuM nAma ApyuM nathI. noMdha : maha0 lakSamIbhakagaNivare temanI "arthadIpikAne zodhI paM0 jinahaMsa (jinaharSa) gaNivare temanA "AcAra pradIpane tathA temanI "zrAddhavidhi kaumudI"ne zeThAM. hatAM. lakhyAM hatAM. mahAtArkika paM jasAgara gaNivare vi. saM. 1799mAM temanA AcAra pradIpane gujarAtI bAlAvabodha karyo. bha0 ratnazekharasUrinI "zramaNa paraMparAo" nIce pramANe maLe che. Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena para 5 pa26 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa (1) paTTAvalI (52) bha0 ratnazekharasUri-(53) bha0 lakSmasAgarasUri (pra53) (53) paM. saMgadeva gaNivara-(paM. sarvAgadeva gaNi0) temaNe saM. 1883mAM A0 jinavalabhasUrinA praznottara zatakanI TIkA, saM. 1503mAM "piDavihI pagaraNane bAlAvabedha", ane saM. 1510 ke 1514mAM Avasmayasutta paDhIyA-pIThIkane gujarAtI bAlAvabodha vagere banAvyAM. (54) A udayanaMdasUri -te A0 jayacaMdasUrinA hastadIkSita ziSya, vidyA ziSya ane paTTadhara hatA. A ratnazekharasUrie saM0 146 mAM rANakapuramAM bha0 somasuMdarasUri ane bha0 muni suMdarasUrinI adhyakSatAmAM u0 udayanaMdIne AcArya banAvI, A0 jayacaMdrasUrinI pATe sthApita karyA hatA. - bhavya ratnazekharasUri tathA A0 udayanaMdIsUrie vi. saM. 1508 mAM majajApadra (mevADanA majerAnagara)mAM u0 lamIsAgara gaNine AcArya banAvI, bha0 ratnazekharasUrinI pATe pa3 mA gacchanAyaka banAvyA. (-Iti, praka. 50, pR. 454, praka. 5344) 55. paM. saMghakaLazagaNi-temaNe saM. 150pamAM talavADAmAM ATha bhASAmAM samyakatvarAsa racyo. (saMgha + + gaNivare jUo pra. 51 pR. 510) 2. paTTAvalI (samaya zAkhA) para. A0 ratnazekharasUri. 53 bha0 lakSmIsAgarasUri. 54. A semadevasUri--(jUo praka.53muM kamalakaLaza mata, nigamamata paTTAvalI) papa. A0 ratnamaMDanasUri pa. A0 semajayasUri te meTA tArkika hatA ame ahIM nigama matanI paTTAvalInA AdhAre" temane pada paTTAMta Apyo che. (jUo praka. 53, nigamamata paTTAvalI) 57. A samayaratnasUri- Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvanamuM ] A. ratnazekharasUri puraNa ,, vAdanAM ,, 58. 50 lAvaNyasamayagaNi--pATaNane kavi maoNMga amaDhAajadaraparAmAM " AvIne vasyA. tene zrIdhara vagere 3 putrA thayA. zrIdharane " jhamakaladevIthI 1 vastupAla, 2 jinadAsa, 3 maMgaladAsa, 4 lahurAja ane 5 lIlAvatI ema pAMca saMtAna thayAM. lahurAjane janma zAke 1382, vi saM1521(athavA saM 1517)nA pASavida 3 nA rAja pAchalI rAte prabhAta pahelAM 9 ghaDI khAkI hatI tyAre AzleSA nakSatramAM tathA chaThThA tula lagnamAM thayeA. tyAre pahele sthAne tulA lagnamAM maMgala tathA ketu, bIje sthAne vRzcikamAM budha, trIje dhanamAM riva, ceAthe makarane zuSka, pAMcame kuMbhanA guru tathA zina, sAtame meSane rAhu ane dazame sthAne karkanA svagharanA cadra hatA. dhananA sUrya hRdayanA sthAnamAM teA. AvA uttama grahayoga hatA. tyAre, lahurAjane janma thayo. A. samayaratnasUrie tenA " phaLAdeza " jANIne jaNAvyuM ke, A bALaka tapasvI, tItha jevA pUjanIka, mATe vidvAna ke meTA yatirAja thaze. 66 bha. lakSmIsAgarasUrie sa0 1530 nA je zudi 10nA rAja pATaNanA " pAlanapurIyA upAzraya"mAM lahurAjane dIkSA ApI. tenu nAma muni lAvaNyasamaya pADayuM. temaNe navame varSe dIkSA lIdhI ane 16mA varSe sarasvatI prasanna thavAthI kavitAnA chaMda, cApAI, rAsa vagere racavAnuM zarU karyuM. aneka kAvyAnI racanA karI, upadeza dvArA navA upAzraya ane derAsarA karAvyAM. mIra-maleke temaja rAjAene khuza karI, prabhAvita karyAM. temane saM0 1555mAM panyAsapada maLyuM. te vi. sa0 1589 sudhI vidyamAna hatA graMthA temaNe nIce mujaba graMthA racyAnuM jANavA maLe cheH1. 'siddhAMtacApAi, kaDI: 191, (leAMkA-mata samIkSA)' saM 1543 kA0 su. 8 2. - gautamapRcchA ' kaDI: 120 sa0 1545 cai zu. 1 guruvAra Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo 3. sthUlabhadra ekavIsA,' sa'0 1553, divALI, 4. neminAtha hamacaDI,' sa0 1562 5. 'sIma'dhara-niti, sa'0 1562 mu. vAmaja (AleAyaNA svAdhyAya gA0 407) para8 6 6. serisAtItha stavana,' sa0 1562 re * : g. raMgaratnAkara,' (neminAtha prabaMdha) sa0 1564 8. surapriya kelirAsa, sa0 1567, mu. khabhAta, 9. 'vimalaprabaMdha.' sa0 1568, mAlasamudra. * 10. karasaMvAda,' kaDI : 69, sa0 1574 mu. sAtinagara. mAlasamudranAM AjanAM nAma-sthAna aMge nIce pramANe anumAna : 6 thAya che. (1) mAravADamAM nANA-kheDA-pIMDavADA pAse mAlasusIverA gAme che. bannenI vacce mATI kAtaro athava vItharU jevI bhUmi che. kadAca tyAre tyAM pANI jamA rahetuM heAya ? mAla samudra ane sIverAmAM tapagacchanA zramaNA cAmAsuM rahetA. [ prakaraNa . (2) byAvara ane mevADanA vijayanagaranA rastA vacce nadI kInAre gulAbapurAnI dheAMsarImAM ajamera jillAnuM masudA gAma che ja. gu. A0 vijaya hIrasUri tepura sIkarIthI gujarAta padhAryA tyAre " masuduM " padhAryA hatA. mevADanA rANA pratApasiMhe temane mevADamAM padhAravAnA AmaMtraNa patra vijayanagarathI masuMdu nagara lakhI meAkalyA hatA. zrI aceAdhyA prasAda gAyalIe rAjaputAnAke vIra nAmanI hIdI pustikAnAM pR0 341. 34ramAM A patra prakAzita karyo che, jemAM teNe masu Mdune " mUrzidAbAda " mAnI lIdhuM che. ( -jaina iti. pra0 44, pR0 37) A0 vijayasenasUrie peAtAnA bhedu deza-paTTakamAM masuMtrAmAM cAmAsuM karavA mATe gItArthonAM nAma lakhI Adeza ApyA che. te samaye ahIM tapAgacchanA jaitAnAM ghaNAM ghara hatAM Aje tapAgaccha jaitAnAM 4-5 dhara che. mATuM jinAlaya che, ,, (3) rAyapura ane saMkhalapuranA meTara mAmA rAyapurathI 30 mAila dUra mahAsamuMDha gAma che. tyAM Aje zve. jainenAM 8 dhara che. jinAlaya nathI. (4) gujarAta pAlanapura pAse mAlaNa gAma che. tenuM prAcIna nAma paNa " mAlaNuja " maLe che te te mAlasamudra hAvAne saMbhava nathI. Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvananuM ] A0 ratnazakhari para 11. "aMtarIkSa pArzvanAtha stavana, kaDIH 45, saMva 155 vai0 su. 3 12. "yazobhadrAdi traNarAsa, saM0 1589 13. "devarAja vaccharAjarAsa" khaMDa H 6 saM. 1571 mu devagiri. (delatAbAda) 14. gautamasvAmirAsa 15. gautamasvAmichaMda 16. "jirAvalApArzvanAtha vinati" 17. "paMcatIthI stavana" 18. "rAjimatI gIta 19. raMgaratnAkara chaMda (naM. 7) 20. " draDhaprahAragIta" 21. "zatruMjaya tIrtha uddhAra prazasti, saM. 1587, vai0 varu 6 ravivAra 22. "paMcaviSaya sajajhAya" 23. ATha mada sakjhAya 24. sAtavAranI sajhAya 25. "puNyaphalanI sajajhAya" 26. "AtmaprabaMdhanI sajhAya 27. "cauda svapnanI sajhAya 28. "dAnanI sakjhAya 9. "mana mAMkaDAnI sajhAya" 30. "hitazikSAnI sakjhAya" 31. "zrAvakavidhi sajhAya 32. "caturvizati jinastavana" (mAlinI chaMda) kaDI : 28 33. "masyadararAsa, saM. 1573 34. kamalAvatI rAsa (A hemavimalasUri rAjyamAM) 35. sumatisAdhusUri vivAhaMteM (aitihAsika rAsa saMgraha bhA2 je kavi paricayanA AdhAre): Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rI. temaNe gabhatu to munisuMdarasUrinA 530 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa prabhAvake- A jayacaMdrasUri--teo bha0 munisuMdarasUrinA gurUbhAI hatA, temaNe "pratikamaNa gabhahetu" tathA "viMzatisthAnaka vicArAmRtasaMgraha racyA. te kumaThImAM svarge gayA. (vIravaMzAvali, vividha-cachIya paTTAvali, pR. 216) temanI pATe A udayanaMdI thayA. (-prakao, 50, pR. 453, 454, prakaTa para, pR0 para6) A malayacaMdrasUri-bRhadgachanA rAmasenIyAvaTaka A0 malayacaMdrasUri thayA. temaNe saM. 1509 mAM pratiSThA karela bha0 sumatinAthanI dhAtu-pratimA saradhanA (u. pra.) mAM vidyamAna che. (juo praka. 41, pR. 59) A ratnasiMhasUri te tapAgacchanI vRddhapoSALanA 57mAM bhaTTAraka hatA. temanuM lokapriya nAma A0 "ratnAgara" paNa maLe che. temanAthI ratnAkara gaccha nIkaLe che. temaNe saM. 1508mAM amadAvAdamAM gujarAtI bhASAmAM "vasaMta vilAsa" ane "AdinAtha janmAbhiSeka" banAvyA. (-pra. 44, pR. 18) arabastAnamAM jaine gijanamAM dhanADhaya vyApArI jene rahetA hatA tene paricaya ame pahelA (praka. 35, pR. 137, praka. 43, pR. 767mAM) Apyo che. - bIjo ullekha maLe che ke bagadAdamAM-arabastAnamAM paNa dhanADhaya vyApArI jene vasatA hatA ane teonA dhArmika jIvananI asara teonA sahavAsIo upara paNa paDI hatI. DeTa banArasIdAsa jena M, A. P.H. D. lakhe che ke Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvanamuM ] A0 ratnazekharasUri 531 * magara phirabhI zrAvaka lega to vyApArake nimitta videzameM jAyA karate the, aura vahAMke rahanevAle inake samparkameM AyA karate che. saMbhavataH Ina zrAvakaka prabhAva anya deze ke kisI na kisI vyakti para paDa jAtA hegA. aise eka vyakti hai, abulaalA je arabadezake prasiddha dArzanika kavi the. muarIke rahane vAle the. Isa lie ve saba jagaha abulaalAmuarIke nAmase prasiddha che. InakA jIvana baDA nivRttimaya thA. Inako mAMsa bhakSaNakA sarvathA tyAga thA. yahAM taka ki, ye dUdha pInemeM bhI pApa samajhate the, kaki yaha to gAya bheMsake apane baccoM ke lie hotA hai, ye aisA dUdha lete the, je bachaDe ke tRpti pUrvaka pI lene ke pIche bace. IsI prakAra ve zahada(madha)yA aMDekA bhI sevana na karate the. InakA bhajana aura vastra ItanA sAdA hetAthA, ki anya kaI puruSa Ise khAnA cA pahanane pasaMda na kare. ve camaDekA juttA" pahananA pApa samajhate, Isa lie, paremeM lakaDIkI khaDAUM DAlA karate. "jIva rakSAmeM sAvadhAna rahate hue ve kapaDekA prAgabhI bahuta ceDA karate, "yahAM takakI nagna rahanA pasaMda karate ze." inakA janma saM. 1013meM aura mRtyu saM. 111pameM huI isa prakArake nivRttipUrNa aura dayAluM vyaktika araba jese dezameM hanA AzcaryakI bAta hai. jarmana vidvAna kremara aura glAjanapa (HVCLASENAPP) kA anumAna hai ki "jaina dharma ke prabhAvake vinA isa prakArakA jIvana saMbhava nahIM." abulaalAne apane jIvanakA adhika bhAga bagadAdameM vyatIta kiyA. yahAM bahatase jena vyApArI rahate the. unake saMsargameM Akara abulaalAne mAMsabhakSaNa AdikA tyAga aura jI para dayA karanA sI khA hogA. arabake atirikta cInI turkistAnameM bhI jaina dharma ke astitvakA anumAna kiyA gayA hai, ena.sI. mahetA ke AdhAra para sI. je. zAha lakhate hai ki "cInI turkistAnake guphA maMdiremeM jaina ghaTanA Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 jaina paraMparAno ItihAsabhAga 3 [ prakaraNa eke bhI citra banAye jAne lage the" unake kathanaka AdhAra che e phAnalA keka"kA graMtha, jisameM madhya eziyAke bauddha graMthakA varNana hai. (tA. 14-4-196rane aMbAlAthI prakAzita vijayAnaMda varSa-6, aMka 11me mahAvIra jayantI vizeSAMka pR. 31,32) rATheDavaMza-jodhapura rAjAvalI. karnala jemsa TeDa lakhe che ke (1) "eka jaina catie mane "nADelanA maMdiranI prazastinuM eLiyu" ApyuM hatuM, temAM lakhyuM che ke-"IndranA meru daMDamAMthI yavanA TheTha nAme Adi puruSa utpanna thaye ! te pAraslIputramAM hite." A eLiyAmAM prathama yavanAzva rAThoDanI utpatti batAvI. tenI pAchaLa kane jatA kAyadhvajanI utpatti tathA varNana ApyAM che." (2) bIjI vahivacAnI rAjAvalI maLe che. temAM rAjA nayanapAla rAThoDathI prAraMbhI, rAja yazavaMta rATheDa (mR0 vi. saM. 1735) sudhInuM varNana che. rAjA nayapAla rAThoDa saM0 paradAmAM kanekane rAjA bane. tyArathI AraMbhIne A pramANe rAjavaMza batAvyo che. nayanapAla-kAmadevaja rATheDa-te kanekane rAjA banyo. tene padArata vagere 13 putra hatA. tenA vaMzane rAjA jayacaMda rATheDa kanojamAM tho. teNe yajJa tathA pitAnI putrI " saMyuktAne svayaMvara maMDapa" karyo. bATa caMda kahe che ke-"teNe temAM ajameranA rAjA pRthvI 1. aMgrejImAM Da ne badale 2 lakhavAno rivAja che. jemake (1) kheDAkerA (2) meDatA-meratA (3) valasADa-balasAra vagere. eTale A pAralIputra te pADalIputra, paTaNuM heya. 2. saMbhava che ke A saMvata para 6 te vikrama saMvata heya. athavA vi. saM. 1ra zrI zarU thayelo evo satyasthiti kALane "vahivaMcA saMvata" heya. (-pra. 23, pa0pa02) Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 533 bAvanamuM ] A0 ratnazekharasUri rAja cauhANa tathA cittoDanA 43mAM rANuM giTa samarasiMhane bolAvyA na hatA. paraMtu pRthvIrAja cauhANe te ja divasamAM kanoja pahecI, yajJa tathA svayaMvara maMDapano utsava bhAMgI, toDI, "rAjakumArI saMyuktAnuM haraNa karyuM. AthI kanojamAM pAMca divasa sudhI gRhayuddha cAlyuM. rAjaputomAM moTI phATaphuTa paDI, pariNAme zAhabuddIna zerIe vi. saM. 124bhAM kaneji-ajamera vagere upara caDAI karI. saune mArI, vaTalAvI, "musalamAnI rAjya" sthApyuM. A rAjA jayacaMda rAThoDa pachI A pramANe rAjAvalI maLe che. (1) jayacaMda rAThoDa (2) 4 4 4 (3) zavajI rAThoDa te jayacaMda rAThoDane pautra athavA bhatrije hato tenAM bIjAM nAme ziyojI zivajI ane siMhajita paNa maLe che tene satyapAla nAme bhAI have teo vi. saM. 1268mAM kaneja choDI, 200 sAthIdAre sAthe mAravADa AvyA. bIkAnera pAsenA "kaluMmadamAM" jaI gujarAta pATa gayA. ane tyAMthI pAchA pharI mAravADamAM lUNa nadIne kAMThe mI nagaramAM (kheragaDhamAM)thI rAjA "mahezadAsajI" pahelAne bhauDI, zivajI tyAMne rAjA banya. (-praka. 44, pR0 230) pachI te zavajI pAlI jaIne vasyA. tyAM tenI selaMkI rANIe azvatthA (AsathAna) nAmanA putrane ane cAvaDI rANIe zeniMga ane ajamala putrane janma Apyo. zivajIne traNa putre thayA. (1) azvatthA te pAlIne rAjA banyA. (2) zeniMga-te IDarane rAjA banyA. () (3) ajamala-te okhA maMDaLa saurASTrane rAjA banyuM. tenA putra vAghelAnA vaMzajo vAghelA kahevAyA. (3) zivajI (4) azvatthA (AsthAna) (5) rAyapAla-tene 13 putra thayA. (6) kahula te vi. saM. 13pa7mAM suMdara (maMDara)nI gAdIe mAM beThe. (7) jAhalana (8) cerIrAja (9) khetarAja (rAvachADA) (10) zIlaka (11) vIramadeva (12) caMDa (athavA caMDa caMdracUDa) caMDamA moTA putra araNakamalla sAthe auritane gohela mANekarAvanI putrI kamadevInuM sagapaNa thayuM Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa hatuM. paNa tene sAdhu bhaTTI paraNI beThe. pariNAme te banne vacce vi. saM. 1464mAM yuddha thayuM. temAM araNakamala jItyo. karmadevI vidhavA banI, satI thaI. araNakamale sAdhunA bApa raNuraMga bhaTTIne paNa harAvyuM. pachI caMDa rAjAe nAgara paNa jItI lIdhuM. bhaTTIoe rAjA caMDane dago karI paraNavavA belAvI ecita hallo karI, mArI nAkhe. caMDa rAThoDane rAjakALa vi. saM. 1438 thI 1456 che. (12) rAvacaMda rATheDa-tene 14 putra ane haMsA nAme eka putrI hatI. teNe hiMsAne mevADanA rANuM lAkhA sAthe paraNAvI. lAkhAne tenAthI kucha nAme putra thaye. (13) rAva raNamala-te vilakSaNa, catura, rasika rAjA hatA. te cittoDamAM ja vadhu raheto hato. ane tyAM ja maraNa pAmyuM. AthI giheAtane rAjakumAra navalai maMDeranI gAdI dabAvI beThe. raNamalanA avicArIpaNAthI tene putra jojI aravallInI pahADImAM rajaLato rakhaDato banI gaye. raNamallane 24 putra hatA. jodhAjIe maMDera jaI, tyAMnI gAdI potAnA hAthamAM lIdhI. (14) rAva jodhAjI-tene saM. 1884mAM dunalA gAmamAM janma thayuM hatuM. te maMDorane rAjA banyA. pachI teNe visaM. 1515nA jeTha mahinAmAM saMDoranI dakSiNe 2 keza dUra navuM jodhapuranagara vasAvyuM. te 61 varSanI uMmare saM. 154pamAM maraNa pAme. tene 16 putra hatA. je saue mAravADane vikasAvyuM. te A pramANe meTA putra sAMtule "sAMtalamera" vasAvyuM. cothA putra dudue meDatAmAM" gAdI sthApI. tenA vaMzajo "meDatIyA raTheDa" kahe vAyA. dudAe pitAnI putrI mIrAMbAIne rANA kuMbhA sAthe paraNAvI. dudAno pautra jayamalla zUravIra hato. teNe cittoDanA rakSaNamAM akabara sAme bahAdUrI batAvI hatI. chaThThA putra vIkAjIe (vikame) saM. 154ra vaizAkhamAM jAMgalU pradezamAM vIkanera vasAvyuM. ane saM. 1545 mAM tene kille banAvyuM. (jAgala deza mATe jUo praka. 50, pR. 469) Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 535 bAvanamuM ] A0 ratnazekharasUri (15) vIkejI-te saM. 1551mAM maraNa pAme. tenI pachI bIkAneranI gAdIye kramazaH (16) jetamala (17) kalyANamala ane (18) rAyasiMha rAjA thayA hatA. (15) rAva sUrajamala (saM. 154pa thI 1572) te jodhAjIno bIjo putra hato. te rAjapadane lAyaka hato. teNe 27 varSa rAjya karyuM. teNe vi. saM. 1572 mAM pIpADa nagaramAM pArvatI utsavamAM AvelI 140 rAjakanyAonuM haraNa karanArA paThANadalane bhagADayuM. ane kumArIone bacAvI lIdhI. paNa te yuddhamAM lAgelA ghAthI ghavAI, saM. 1572nA bhAdaravAmAM maraNa pAmyA. (16) gaMgadeva (saM. 1572 thI 1587) te bA) bAbara ane rANA saMgrAmasiMhanA yuddha thayA bAda 4 varSe saM. 1587mAM maraNa pAme. (17) rAva mAladeva (saM. 1587 thI 1971) te rAva gaMgadeva pachI jodhapurane rAjA banyo. teNe ajamera, nAgAra, vikramapura aMbarathI 10 koza dUra cATasu ane zihi vagere nagare, jItI lIdhA tathA 240,000 rUpIyA kharacI, jodhapurane kille banAvyo. te vi. saM. 1925mAM bAi akabarane tAbe thaye ane tenI sAthe pitAnI putrI jevabAI paraNAvI. rAva mAladevane (1) rAmasiMha (2) rAyamala (3) caMdrasena (4) udayasiMha (5) IzikaraNa (6) gopALadAsa (7) pRthvIrAja (8) ratnasiMha (9) bhejarAja (10) vikamajita (11) bhANu ane (12) 444 ema 12 putro hatA. (TeTa rAjasthAna AdhyAya, 1 thI 3 pR. 441 thI 472) 19 udayasiMha-(saM. 1640 thI 1664) teNe vicAryuM ke pitA mAladeva ane mATe bhAI caMdrasena e banneya mAravADane megathI bacAvavA jatAM khuvAra thayA hatA ane Akhare teo nirAza thayA hatA to mAre te upAdhithI mukta rahI, akabarane AdhIna rahI ne ja, sukhazAMtimAM jIvana gALavuM. eja vizeSa lAbhakAraka che Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa36 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa te vilAsapriya, sukhamagna, ane namrasvabhAvane hatuM. bAra akabare jodhapuranI gAdIe tene ja besADaze. tene 25 rANIe hatI. nIce pramANa putra pautre thayA rATheDa udayasiMhane (1) zUrasiMha (2) akherAja, (3) bhagavAnadAsa, (tenA putra geviMde "geviMdagaDha sthA) (4) narahara (5) zaktisiMha (6) bhUpata (7) dalapata (8) jayaMta (9) rAva kisanasiMha (teNe visaM. 1969mAM sane 1613mAM kisanagaDha "vasAvyuM temaja tenA prapautra rUpasiMha rUpanagara paNa vasAvyuM.) (10) yazavaMta- (tenA vaMzajoe "mAnapura" tathA "pIzanagaDha" vasAvyAM. (11) rAmadAsa (12) pUraNamala (13) rAmadAsa XXX (14) mayuradAsa (15) mohanadAsa (16) kibatasiMha (17) 444 ema 17 putro hatA. temaja 17 putrIo hatI. (TeDa adhyA. 4, pR. 472 thI 478) (20) rAva zUrasiMha-(saM. 1661 thI 1676)mRtyu sane 1620 teNe "sUrasAgara taLAva" maMdire vagere banAvyAM. tene 6 putra, ane 7 putrIo hatAM. . (21) gajasiMha-(saM. 1676 thI1694) (mR. sane 1638) tene amarasiMha ane yazavaMtasiMha be putro hatA bAda jahAMgIra rATheDa kanyAne paraNyo hato. tene pArabeja" putra ja, je dilhIne kharo uttarAdhikArI hato. pachI bA jahAM gIrane aMbara(jayapura)nI rAjakanyAthI "khurama"nAme putra thaye. te paNa bAdazAha thavA IcchatuM hatuM. te nAno chatAM guNavAna, ghaNune prItipAtra hatuM. A garabaDathI rADeDa gajasiMha ane khurama vacce manabheda paDa. khurame zAhajAdA pArabejane mAryo. rAva gajasiMha rAThoDa tapagacchanA 60mA bhaTa vijayadevasUrine bhakta hate. (praka. 60) (22) yazavaMtasiMha (saM. 1690 thI 1737) (sane 1934 thI 1681). Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvanamuM ] A ratnazekharasUri 137 rAva gajasiMhe sa0 1990nA vaizAkhamAM enA putra amarasiMhane vArasAha-rAjya hajI rada karI, teneparadezavaTe, ApyA ane bIjA putra yazavaMtasihune rAjyatilaka karI, peAtAne uttarAdhikArI banAvye, amarasiMhu mA. jahAMgIranI rAjasabhAmAM maraNa pAmyuM. tene mATe putra pRthvIsiMha hatA, rAva yazavatasiMha, 42 varSa rAjya karI, s0 1737mAM mA~, teja sAlamAM mahArASTramAM zilajI rAThoDa paNa maryAM, auraMgajhebe rAva yavaMtasiMhanA parivAra upara jhulama gujAye.. (TADa adhyA1 thI 6, pR. 441 thI 503) (23) rAva ajitasi'ha (sa'0 1751nA pASathI sa0 1781nA aSADa sudhI) rAva yazAvaMta maryAM. tyAre tenI paTTarANIne 7 mahinAnA garbha hatA. te sivAyanI sau rANI rAvanI pAchaLa satI thaI, caraNa pAmI. paTTarANIe ajitane janma ApyA. aura Mgajhebe bacapaNamAM ja ajitane vinAza karavA khAjI geAThavI hatI. paNa sAmatoe tene bacAvI lIdhA. ajitane cauhANI rANInA putrA mAMTe alaya, nAnA putra bhaktisiha vagere 12 putrA hatA. bhaktiAsa huM abhayanI zIkhavaNIthI nAgAranA rAjyalAbhathI pitA ajitasiMhane mAryAM. rAva ajitasiMha pavitra carita rAjA hatA. (TADa. adhyAya 1 thI 9, pR0 441 thI 539) ( -jaina iti. praka0 44, pR0 228) (24) abhayasa'ha-(sa0 1781 thI 1806) dilhInA 17mA mAdazAha mahamude tene jodhapuranI gAdIe besADayo. A arasAmAM sulatAna nAdIrazAhe bhArata upara hallA karyAM. hatA. noMdha : A. mahammada ane rAva abhayasiMha rAThoDe (sa0 1789 thI 1893 sudhI ratnasiMha bhaMDArIne amadAvAdanA sukhe nImyo hateA. (-praka0 44, 50 228) (25) rAva rAmasiha-te sane 1773mAM maraNa pAmyA. (26) rAva vijayasiMha-te vi. sa0 1850 aSADa mAsamAM te maraNa pAmyA. (DhADha. adhyAya 13, pR. 593 purA) Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa noMdha : (1) kisanagaDhanI rAjAvalImAM (20) rAva sinasiMha rAThADa teNe sane 1913 vi. sa0 1669mAM kisanagaDha nagara vasAvyuM. tene sahasramala jagamaa ane bhalamI~ ema traNa putrA thayA. (21) rAva bhaklumanna (22) rAva harisiMha (23) rAva rUpasiMha-teNe rUpanagara '" vasAvyuM. (2) ame mevADanA tAbAnA hatyu DInagaranA "hatyu DIyA rAThoDeAnI rAjAvalI'' pahelA (pra0 32, pR. 592mAM) ApI che. (3) ame pahelAM (praka0 32, pR0 135, pR0 536mAM) mahArASTrathI AvelA rASTrakUTa-rADADAnI rAjAvalI ApI che. (4) rATheDa kSatriya jAtimAMthI ghaNI zAkhAo ane gAtrA jaina banI esavALa, peAravADa, ane zrImALI jJAtimAM bhaLI gayA che. A pramANe jANavA maLe che. rAThoDanAM gAtrA cAraDiyA, bhaTanerA, codharI, sAvaNusukhAM, gulecchA, khUcA, gaDhahayA. pArekha vagere. rAThoDanI 16 AsavALa zAkhAA 138 * cuDalA (1452), phAriyA, sAMgaI (sIdhI), pekhaDa kakkA, gaMgara, lApasIyA, bhIdharA, sAyalA, jhATA leADhAyA (saM0 1550) chADavA (sa0 1430) dharmasiMha, phreliyA, kubaDiyA ( kAbariyA ) pAlaDiyA, rAThoDanI bIjI zAkhAA--- --- "p rAThoDa, bhaDela, dhAMdhala (saM0 1357), cikata puDiyA, khAkharA, madurA, chAjiDA, rAmadevA, hattha DiyA, rAtaDiyA, chapAnIyA, suMDu, mAlAvata, kaTecA, muheAlI, geAgAdevA, mehuyA, siMha purasiyA, jobasiyA, meDatIyA, kamaja, abhayapurA, jayavaMtA, bagalAnA, ahirAva, karahA, jalakheDiyA, caTTela, ajameriyA, khUrA, dhIrA. kapAliyA, kheradA vagere. prAcIna geAtrAccAra gautama-gAtra, mAdhya'dinI=zAkhA, zukraAcArya-guru, gApatyaagni, paMkhINIdevI kuladevI. (sa0 2004, kSemasiMha meA. rAThoDakRta, esavAla vaMzaneA iti. pR. 116, 164 Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvanamuM ] A ratnazekharasUri 539 5-vizeSamAM (1) A uparAMta rADamAMthI AsavALanuM guNAta, gAtra (sa'0 1357) ane zrImALInu cavAlasa-( rANapurA nagarazeTha ) gAtra nIkaLyAnuM jANavA maLe che. noMdha : ame Rti. pra0 60mAM muhaNAta muNAta gAtranA divAna jayamala vigerenA (praka0 31, pR0 232) tathA kavADazAkhA vigerenA paricaya ApIzuM. (2) ame upara rAThoDanuM je cavAlasa-" rANapura nagarazeTha " gAtra nIkaLyAnuM batAvyuM che. vahIvacAe tene gAtrAccAra A pramANe batAve che. zAkhA-yAdava, getra-vRSNI, tripravara, kula, calAvasa, zAkhAmAdhyaMdinI, veDha-cattuveda, kuladevI-abajI vagere. A gAtrAccAranA yAdava, vRSNI, tripravara, ane cavAlasa zabdo bhAratIya jAtinI mULa utpattinA itihAsamAM vicAraNIya navI bhAta pADe che. kuLadevI akhAjI e tenA jaina-zrImALI jJAtinuM sUcaka che. ame pra0 58-59mAM nagarazeTha, jagat zeTha, ane cAMpAnerI zeTha, vagerenI vazatAlikA ApIzuM. sAtheAsAtha tyAM rANapurA zeThanI paNa TUMkI vazatAlikA ApavA prayatna karIzuM. (3) zrI kSesiMha rAThoDe zeniMga rAThoDanA vaMzone hatyu - DInA rAjA batAvyA che. te kharAbara nathI. kemake rAjA vidagdharAja rAThoDa vi. saM0 943mAM hatyu DInA rAjA hatA. (--Rti. praka. 44, pR0 576, 593) eTale hunthuMDIyAnA itihAsa vadhu sAdhana mAMge che. Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa : trepanamuM (53) bhava lakSmIsAgarasUri sva. saM. 1547 (54mA) A0 somadevasUri 7pa , temane saM. 1464nA bhAdaravA vadi 2 nI savAre azvinI nakSatramAM, kuMbha lagnamAM, gujarAtanA umatA gAmamAM zeTha karamazInI patnI karamAdevInI kUkhethI janma thaye. temanuM nAma devarAja rAkhavAmAM AvyuM. devarAja munivarane bhakta hatA. te roja upadeza sAMbhaLato, dhIme dhIme tene virAgya utpanna thaye. ane te dIkSAno bhAvuka banyA. mAtAe tene bha0 munisuMdarasUrinI sevAmAM mUkyo. bhaTTArake 6 varSanA e devarAjane saM0 1470mAM umatAmAM agara pATaNamAM tenI mAtAnI AjJA meLavI, dIkSA ApI. temanuM nAma muni lakSmIsAgara rAkhavAmAM AvyuM. temane A0 semasuMdarasUrie saM. 14799mAM gaNipada, saM. 146mAM rANakapuramAM paMnyAsa pada ApyAM. A0 munisuMdarasUrie saM. 1501mAM muMDasthalamAM upAdhyAya pada ApyuM ane A0 ratnazekharasUri tathA A0 udayanaMdisUrie bha0 A0 munisuMdarasUrinI manebhAvanA mujaba saM0 1508mAM mevADanA maja jApadramAM (majerAmAM) AcArya pada ApyuM. mahA lakSmIbhadragaNi ane A0 lakSmIsAgarasUrinAM nAmeAmAM ekatA hovAthI te kAlanI kaI kaI aitihAsika ghaTanAmAM garabaDa thAya tema che. Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnamuM ! bhava lakSmIsAgarasUri, A0 somadevasUri yugapradhAna A0 lakSmIsAgarasUri saM0 1517 (1518)mAM IDaramAM zeTha zrIpAla ane vaDanagaranA saM. mahAdeva vageree karelA utsavamAM gacchanAyaka banyA. temaNe te ja avasare A0 sumati sAdhusUri vagere 11 munivarane navA AcAryo banAvyA, ane A sumati sAdhusUrine potAnI pATe pa4mA-gacchanAyaka sthApyA. paM. sudhAnaMdana tathA paM. hemahaMsagaNine upAdhyAyapada, tathA sAdhvI udayacUlAne mahattarA pada ApyAM, tyAre badhA AcAryo, upAdhyAye, munivare, mahattA sAdhvIo, zrAvaka-zrAvikA vagere zrIsaMghe maLIne bha0 lakSmIsAgarasUrine yugapradhAna tarIke mAnyA. temanI ghaNuM ziSya paraMparA cAlI temaNe saM. 1547mAM (saM. 1537mAM hADetI dezanA sumAhalI gAmamAM) svargagamana karyuM. te gacchanAyaka banyA. te pachI taratano eTale saM. 1517nA mahA sudi pa ne temane pratimAlekha maLe che. vAva A lakSmIsAgarasUri zAMta, madhurabhASI, ane tapasvI hatA. AcAryazrI saM. 1517 pachI turatamAM mALavAmAM vicaryA, ane te pachI gujarAtamAM padhAryA. vacalAM varSonA gALAmAM gujarAtamAM Ave sAmadeva ane u0 ratnamaMDana vacce jhaghaDo paDyo. gacchanAyake saM. 1520mAM khaMbhAta AvI, te jhaghaDe maTADyo. ane te baMne vacce meLa karAvyuM. e rIte temaNe tapagacchane vadhAre puSTa karyo. zrAvakoe saM. 1522mAM gacchanI paridhApanikA karI. padavIpradAna gacchanAyake A samadeva ThA. 29, A sudhAnaMdana A0 zubha ratna ThA. 14, meTA tArkika A0 emajaya ThA. 25, A0 jima ThA15, A0 jinahaMsa ThA. 39, A0 sumatisuMdara ThA. 53, A0 sumati sAdhu ThA. pa3, Aga rAjapriya ThA. 12, A0 idranadi ThA. 11 vagere 11 AcAryo, upATa mahasamudra kAra 29, upATa labdhisAgara ThA. ra7, upAya amaranaMdi ThA. 17, Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 jaina paraparAne itihAsa-bhAga 3o [ prakaraNa upA. jina mANikaca DA0 21, upA dha haMsa ThA0 12, upA0 guNaseAma ThA0 11, upA. anaMtahaMsa vagere 19 upAdhyAyeA, 289 panyAse vidvAne ane 500 navA munivareA banAvyA. te a rIte mahAprabhAvazAlI thayA. AcArya zrIe AzApallImAM pATaNanA zeDa chADA peAravADanA vaMzanA saM. detAnI putrI pUrI, dIkSA nAma sAdhvI sAdhulabdhine pravartinI pada ApyuM. (praka0 41, pR0 681) AzApallImAM jUThA mauThAnA utsavamAM sAdhvI sAmalAdha vagere 8 gaNione pravRtti'nI pada ApyuM. sAdhvI udayacUlA giNI vagerene * mahattA pada " ApyuM gacchanAyaka A. lakSmIsAgarasUri ane A. sAmadevasUri e ane sAthe rahIne ekamatathI zAsanaprabhAvanAnAM sarva kArya karatA hatA. pratiSThAe bha. lakSmIsAgarasUri ane A. sAmajayasUrinA upadezathI zeTha chADAnA vazarja saM khImajI, tathA sa0 sahasA pAravADe sa0 1527mAM pAvAgaDhamAM pratiSThA karAvI. sa0 1533mAM zatruMjaya giranAra tInA charI pALatA yAtrAsaaA kADhayA, dAnazALAe sthApI, ane meTAM dharmakAryo karyAM. teoe sa0 1578mAM jaina siddhAMte lakhAvyA. ( -praka. 41, pR0 682) gacchanAyake sa0 1518, 1529mAM DuMgarapuramAM maMtrI zAlAzAhasAdhunI pittalanI 120 AMgaLa UMcI jinapratimA vagere ghaNI pratimAnI, mAMDavagaDhanA khA0 AlamazAhanA maMtrI cadasAdhunA lAkaDAnA 72 jinAlayeAnI tathA cAvIzavaTAnI, mahamuda begaDA (saM0 1516 thI 1570)nA maMtrI gadarAja zrImAlInA amadAvAdanA jinAlayanI tathA sAjitrAnA jinAlayanI, sa0 1515mA AbunA bhImavihAramAM maMtrI suMdarajI zrImAlI tathA maMtrI gadarAja zrImAlIe bharAvelI pittalanI 108 maNa vajana vALI bha. AdIzvaranI prati mAnI, iDaragaDhamAM rAjamahelanI uparanA bhAgamAM banelA jinaprAsAdanI, akamIpura(ahamadAvAda)mAM seAnI patA, seAnI Izvara, seAnI haricaMda Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 543 pUnamuM] bha0 lakSmIsAgarasUri, A samadevasUri esavAlanA bha0 ajitanAthanI pratimAnI, AbU acalagaDha upara mAMDava gaDhanA mALavAnA ba0 gyAsuddInanA dharmamitra divAna rANakapuranA saM. ratnA piravADanA pautra saM0 sahasAe banAvelA acalagaDhanA caumukha jinaprAsAdanI, devAsanA saM. bhAdA kAnAe banAvelA jinaprAsAdanI, devAsamAM mAlavAnA "maphara maleka" meghajInA mAnyamaMtrI devasI poravADanA 24 jinaprAsAdanI jina pratimAonI, dhAramAM vizA piravADa saM0 harakhAnA 11 jina prAsAdanI, saM. 15ra3nA vaizAkha sudi 8 nI bha0 kuMthunAthanI pratimA acalagaDhamAM nIce kuMthunAtha bha0nA jinAlayamAM che. te vagerenI pratiSThA karI hatI. jaina tIrtho (1) mAtara tIrtha ATha lakSmIsAgarasUrie saM. 153nA vai0 vada 7 nA divase bha0 sumatinAthanI pratimAnI aMjanazalAkA karI hatI. A pratimA Aje mAtara tIrthamAM birAjamAna che. pratimA camatkArI che. sAcAdeva sumatinAtha tarIke prasiddha che. A mUrtinA kAraNe ja mAtara tIrtha banyuM che. A tIrthane jIrNoddhAra amadAvAdavALA piravADa zeTha jamanAbhAI bhagubhAInA patnI dharmapremI mANekabahene karAvyuM che A. vijayasiddhisUri dAdAnA hAthe pratiSThAsthApanA karAvI che. (2) geDIpura tIthI gujarAta pATaNamAM vi. saM. 1862 thI 1170 sudhI dilhInA bAdazAha vatI hasanakhAna bIjuM nAma hIsAmuddIna sube hate.. kaTa satra A0 hemacaMdrasUrie saM. 1228 mAM pATaNamAM goDI pArzvanAthanI pratimAnI aMjanazalAkA karI hatI. A pratimA subA hIsAmuddInane maLI te mahA camatkArI hatI. tethI teNe saM0 1470mAM A pratimA nagarapArakaranA meghA mIThaDiyAne ApI. meghAzAhe pratimA laI jaI saM0 1482 mAM navuM goDIpura gAma vasAvI tyAM meTe jinaprAsAda banAvyo. tenA maraNa bAda tenA putra Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 jaina para parAne itihAsa bhAga 3jo [ prakaraNa mehare sa1515 mAM te pratimAnI pratiSThA karAvI. tyArathI A tItha dhAma banyuM. tyArabAda ghaNA sthAne geADI pArzvanAthanI pratimAe banI che. (-iti. praka0 42, pR0 739 thI 74ra praka0 44, pR0 192) (3) bAmaNavADajI tIrtha mAravADamAM pI`DavADAthI 45 mAila dUra ane vIravADAthI 1 mAIla dUra eka nAnakaDI TekarI pAse eka vizALa bhUmibhAgamAM bAvana derIvALe bhavya jinaprAsAda che. temAM bhagavAna mahAvIra svAmInI prAcIna bhavya pratimA che. je velu (retI)nI banelI che. upara meAtinA lepa karelA che. ame pahelAM (praka037 pR0303 praka0 42 pR0743 mAM) vividha jaina sthApanA tIrthInA itihAsa matAnye che, te pramANe zrI zramaNa saghe bhagavAna mahAvIrasvAmInA cyavana kalyANakanI bhUmi kuMDagrAmanA brAhmakuMDanI bha. mahAvIrasvAmInI pratimAne mAravADamAM lAvI, brAhmaNavADAmAM sthApI. vIravADA vasAvyuM, tyArathI brAhmaNu vADajI tIrthaM banyuM che. vAstavamAM A sthApanA tItha che, ahIM sa Mghe sAtheAsAtha caDakauzikanA upasarganuM paNa sthApanA tIrtha banAvyuM che. ahIM jinAlayamAM sa0 1482nI dhAtu pratimA vidyamAna che. maMdiranI cAre bAju mAvana nIcI DherIe che. tenI upara sa 1519, 1521, 1522, 1523 vagere sAlanA lekhA che. derIonA lekhAmAM zrI brAhmaNavADA mahAsthAne '" lakhyuM che. bha. vijayalakSmIsAgarasUri ane temanA parivAranA munivaronA pratiSThApaka tarIke lekhA che. temaja vIravADA ane lAja vagere gAmanA jaineAnAM nAma che. jina prAsAdanA AgaLA ceAkamAM tItha paTA ane bha0 mahAvIrasvAmInA jIvana prasaMgeAnA ArasamAM utkIrNe paTe che. jinAlayanI mahAra vizALa dharmazALA che; bahAranA bhAgamAM bha0 mahAvIrasvAmInA " khIlAnA upasaga "nI dRzyanI derI che. dhama zALAnI pAchaLa TekarI upara A. vijayazAntisUrinI guphA, (traNa mALanA baMgale,) ane eka derImAM vIra caNu pAdukA che. mAmaNuvADamAM phA. su Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trepanam ] bha0 lamIsAgarasUri, A somadevasUri paraMpa 11 tathA bhA0 su. 13nA meLA bharAya che. pAse vIravADA gAma che. je gAma A tIrthane bheTa maLeluM che. - vIravADAmAM 10 jaina ghara ane 2 jinAlaya che. vIravADAnA jene A tItha ne tathA sIverA, uMdarA, mIrapura, telapura, bAlAgAma vagerenA jinAlayane vahIvaTa kare che. vIravADAthI zirohI 10 mAIla thAya che. (-jena tIrthano itihAsa pR. 329, 330) itihAsa premI pU0 50 kalyANuvijayajI gaNi lakhe che kezirehInA mahArAva zivasiMhajIe Azare se varSathI bAmaNavADajanA jinAlayane vIravADA gAmanI rekaDa AvakamAMthI bAra AnI bhAga, jamInanI mahesulI upajamAMthI ATha AnI bhAga, ane te uparAnta bIjA paNa araTe (pheMTavALA-kUvAvALA khetare)vagerenI vArSika be hajAranI Avaka seTa karI che Aje paNa bAmaNavADacha jinAlayane te bheTa barAbara maLe che. (vi. saM. 1987 ca0 va0 10 tA. 12-4-1931 ravivAranuM sAptAhika jaina va. 29 0 14 pR. 262, 263) (4) gaMbhIrA pArzvanAtha A lakSmIsAgarasUrine saM. 1531 ne paMcatIthI pratimAlekha maLe che. temAM te pitAne tapAgacchIya A0 semasuMdarasUrinA saMtAnIya batAve che. A lamIsAgarasUrie saM. 1525 vai0 va0 10ne roja DuMgarapuramAM maMtrIsAhAzAhanA gaMbhIrA pArzvanAthanA jinaprAsAdanI pratiSThA karI hatI. (vIravaMzAvalIH pR0 216) (praka. 50, pR. 470) graMthabhaMDAre-vaMthalekhana (amadAvAda) A lakSmIsAgarasUri tathA (56 mA) A0 somajayasUrinA upadezathI saM. 1518 mAM amadAvAdamAM, pATaNanA devA zrImAlIe, saM. 1538 mAM zeTha chADAporavADanA vaMzaja saM0 khImajI ane saMsahasAe, saM. 15rahmAM, amadAvAdamAM mahammada begaDAnA maMtrI gUjarajJAtIya saM0 gadarAje, saM. 1538mAM amadAvAdamAM pATaNanA zeTha madana zrImAlInA vaMzaja "vacheraka" khitAbavALA zeTha sadAnaMdanA ' Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa oramAnabhAI amadAvAdamAM AvI vaselA zeTha devarAja (praka. 45, pR. 35) vageree, "meTA graMthabhaMDA" banAvyA hatA. A graMthabhaMDAro upATa jayamaMdira gaNi vagerenI dekharekha nIce sthapAyA hatA, ane A somaya tathA upATa jina mANiyagaNi vageree tenA graMthanuM saMzodhana karyuM hatuM. (-praka. 41, pR. 682) gujarAta-pATaNanA zrI hemacaMdrAcArya jJAnamaMdiramAM "aMgavijhA paInnaya"nI prati che, je saM0 1538 mAM lakhAyelI che. (Iti, praka. 45 pR0 292 praka. 45 pR. 35) amadAvAdanA zrI prAgya jena vidyAbhavanamAM zrI-cAritravijayajI jJAnamaMdiramAM A0 nemicaMdrasUrinA "pravacanasAreddhAra"nuM A0 udayaprabhasUrie banAvela "Tippana-viSama padArthovadha" (gaM 3203"nI hastalikhita prati kapa patranI che. temAM graMthapupikA nIce pramANe che. (-praka. 35, pR. 45, praka. 45 zA dedharane vaMza) saMvata 1569 varSe zrAvaNavadi 9 budhe . zrI tapAgacche mahaM0 meghAlikhitaM // cha / (-praka. 35, pR. 45, praka. 5, pR. 343,345) zramaNa paraMparAo - bha0 lahamIsAgarasUri tathA A0 somadevasUrinI ghaNuM ziSya paraMparAo maLe che. te paikInAM keTalAekanAM nAma praka. 51mAM AvI gayA che. ane keTalAekanAM nAma pra. pa3nA "kamaLakaLazA mata" tathA "nigama mata"mAM Avaze.* pa3. bha0 lamIsAgarasUri. * paka bhava lakSmIsAgarasUri. 54 50 nidhAnavijaya gaNi. papa pa0 hIrAnaMdagaNi temaNe saM. 1484mAM "vastupAla tejapAla rAsa" banAvyuM. ane saMve 156pamAM bhA0 sutra 7 guruvAre mAMDavagaDhamAM "vidyAvilAsapavADe " lakhyo. - nedha : saMbhava che ke A paraMparA tapagacchanA bhatra lakSmIsAgarasUrinI nahIM paNa bIjA ga7nA A lakSmIsAgarasUrinI heya. Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AppanamuM ] bha. lakSmIsAgarasUri, A sAmadevari 547 54. A0 sumatisAdhusUri-temanA mATe jUe (-praka0 54) 53. bha. lakSmIsAgarasUri : 54 upA. jayavIragaNui-saMbhava che ke temanuM bIjuM nAma u. jayamaMdiragaNi paNa hAya. 55 50 zubhalAbha gaNu temaNe sa0 1536 mAM mahA su0 8 somavAre kAlaMbI gAmamAM " upadezamALAnI avasUri" lakhI. ( zrI prazasti saMgraha bhA. 2 jo praza. na. 169) 53. bha. lakSmIsAgarasUri 54. mahe|0 caMdraratnagaNi-te A. lakSmIsAgarasUrinA ziSya hatA. jemane bha. ratnazekharathI jUdA samajavA. 55. upA. abhayabhUSaNagaNa-upA ubhayabhUSaNa gaNi, 56. upA. lAvaNyabhUSaNa paNa temaNe kumatiene harAvyA. 57. upA0 ha kanakagaNu, tathA upA. ha lAvaNyagaNi te ane meATA vidvAna hatA, AgamanA abhyAsI hatA. ane zatArthI birudadhAraka hatA. 58. 50 vivekaratnagaNi. 59 5'- zrIratnagaNi 60. 50 jayaratnagaNi- te vinayI, vidvAna ane uttama svabhAvavALA hatA. 61. 90 rAjaratna gaNi--te sazAstranA jJAtA hatA, te sa'0 1696mAM sAmaha kulanA (60) bha. vizAlasAmanA samaye vidyamAna hatA. temaNe " maNibhadra mahAvIranA chaMda " manAvyeA che. 62. 30 hemaratnagaNi-tee vidvAnAne mAnya hatA. 63. 5:0 vijayaratnagaNi 64. 5'0 devaratnagaNi-temaNe gurunI vidyamAnatAmAM gurunI kRpAthI sa0 1815 mAM bahula zudinA brAhmIsutanA divase vijApuramAM be divasamAM zIla upara " gasiMha kumArarAsa "" ullAsa : 4, DhAla: 51 (20 2050) banAvyeA hatA.1 1. A. devaratna ( praka0 40, pR0 543) ane 50 devaratnagaNi e ane jUdA samajavA. Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 jaina paraparAnA tahAsa-bhAga 3jo te tapAgacchanI laghupeASALanI sAmazAkhAmAM hatA. * 53. bha. lakSmIsAgaraNa, 54. 50 jJAnahaSa gaNi-( jUe praka0 51, cAra maheApAdhyAye pR. 508, 509) A. lakSmIsAgarasUrinA zAsanakALamAM jIrNoddhArA ghaNI jinapratimAenI pratiSThAe, AcArya vagerenI padavIe, grathabha DArA, graMthalekhaneA, cha'rI pALatI saghayAtrAo, tapa-ujamAM, utsava, mahAtsavA, dAnanAM satrAgAra vagere vividha dharmakAryoM banyAM. [ prakaraNa (-guruguNaratnAkaramahAkAvya, lakSmIsAgarasUri rAsa, mA. 40 desAIkRta jaina sAhityanA saMkSipta itihAsa-perA na'. 721 thI 729) sAdhvIsagha-50 dharucie sa0 1524nA kA. zu0 15 budhavAre zrI pavattaNI zrI mahimalacchiyeAgya' savRtti pudgala chatrIzI 'nigeAdachatrIzI 'lakhAvI; ' zrI mahimalacchipaDanArtha' ', (-zrI prazasti saMgraha, bhA0 2, pra0 naM0 123) pra0 zrI lakSmIsuMdarI gaNinI ziSyaNI sahajaladhi gaNinIe sa'0 1530 nA mA. su0 3 somavAre zrAvikAne bhaNavA mATe ' Avazyakaniyukti 'nI prati lakhAvI. ( zrI prazasti saMgraha, bhA0 2, pra0 naM0 143) vikramanI seALamI sadInA dukALA-- gujarAtanA mA mahammadazAha tathA mahammada begaDA (sa 1516 thI 1570)nA rAjyakALamAM gujarAtamAM ane mALavAmAM sa. 1508, sa'0 1525, sa0 1539 ane sa0 1540mAM moTA dukALA paDacA hatA. tyAre sadAnaMdazrImALI khImA zAha vagere jainAe gujarAta tathA mALavAnI janatAne dareka jAtanI madada ApI macAvI dIdhI hatI. (-praka0 44, pR0 221) 1. vidUSI sAdhvIone vizeSa paricaya ame praka0 54mAM ApIzuM. Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vepanamuM ] bha0 lakSmasAgarasUri, A0 semadevasari 549 eme dedarANuM tenuM dedarANI gotra hatuM te haDAlAne vatanI hate garbhazrImaMta chatAM sAde, pitRbhakta ane dharmapremI jena hato. vi. saM. 1539-40mAM gujarAta tathA mALavAmAM mATe dukALa paDyo. eka varSa te prajAe jema tema karI calAvyuM. paNa bIju varSa pasAra kema karavuM? e mATe prazna hato. mahamada begaDAe eka divase cAMpAneramAM jenA bhejakane belAvIne sakhtAIthI hukama karyo ke-ThAkara tuM jyAre ne tyAre jyAM tyAM babaDayA kare che ke, "zAha te zAha, ane pAdazAha te pA-zAha" (eTale "zAha te pUre zAha, ane pAdazAha te pAvalI zAha") tuM bAdazAhane zAhathI AvI rIte halake batAve che. Aje tArA te babaDATanI kaTI thavAnI che. je sAMbhaLa. "gujarAta bharamAM meTe dukALa che. mArI prajA bhUkhI mAre che. tene pUrI madada ApI, eka varSa jIvatI rAkhavAnI anivArya jarUra che. paNa jo tArA zAha mArI A gujarAtanI prajAne madada ApI, eka varSa sudhI pALe, te te zAha sAcA, paNa je te tema karI zake nahIM to yAda rAkhaje keAjathI ja teonuM zAha biruda baMdha karavAmAM Avaze. basa ! bhejaka muMjhAye. teNe cAMpAneranA mahAjanane bAdazAhane A hukama kahI saMbhaLAvyo. ane mahAjananI prazaMsA karI saune zAha-birUdanI rakSA mATe taiyAra karyA. cAMpAneranA jenee AkhA gujarAtane pUrA eka varSa sudhI anAjavastra pUrAM pADavAnI cejanA goThavI. teone khAtarI hatI ke cAMpAnera, pATaNa, amadAvAda, khaMbhAta, dhoLakA, dhaMdhukA, vagere zaheromAMthI AnI pUrI vyavasthA thaze ja. cAMpAneranA AgevAna jene A mATe cAMpAneramAMthI moTI rakamanI TIpa karI bIjA zaheramAM javA nIkaLyA. paraMtu teone vacamAM ja haDAlAnA pAdaramAM khImA dedarANIne ekAeka bheTe thaze. khImA dedarANIe pitAnI AjJA meLavI, cAMpAneranA mahAjanane jaNAvyuM ke, "A khIme-tamAre A gAmaDiye Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 nAno bhAI gujarAtane eka varSa sudhI pALavA anAja vastro vigeremAM jeTalI joIe teTalI badhIya rakama Apaze." pachI te mahAjane ane khImAe cAMpAneranI bAdazAhI kacerImAM jaI ba0 mahammadane A vAta jaNAvI. temaja te kharacAnI purI rakama havAlAthI baLadanI gADIomAM bharI bharIne cAMpAneranA rAjabhaMDAramAM ekalI dIdhI. vi. saM. 1540no dukALa utaryo. prajA jIvatI rahI. 1541mAM sukALa thaye. bAda mahamada begaDAe "A mAnava premathI prasanna thaI" jenenuM zAha birada kAyama rAkhyuM. (khImA haDAliyAne rAsa) noMdha : bhAratamAM ghaNI vAra dukALo paDe che. paNa ItihAsa kahe che ke, "rAjA tathA dhanavAna tyAre jarUrI madada purI pADI, manuSya vigerene saune bacAvI letA hatA." rAjAo-bAdazAho dukALamAM kille banAvo, vAva taLAva kUvA dAvavA, vagere rejInAM kAma kADhI, pitAnI prajAne rAhata maLe, tevI yejanA karatA hatA. AvA prasaMge prajAne rAhata ApanArA dhanavAne bahumAna pAna ApI, rAjapriya, banAvatA hatA. jemake- mahamada begaDAe (1) vi. saM. saM. 1para5 nA dukALamAM amadAvAdane killo banAvI, prajAne kAma ApI rakSaNa karyuM. (-praka. 44, pR. 197, 196, 210) (2) bA. mahammadazAhe madana zrImALInA vaMzaja kapAsAgara sadAnaMdane saM0 1508 ane 1pa25mAM dukALamAM prajAne madada karavA badala meMTe utsava karI vacherakano khItAba ApI navAjya. (-praka. 44, pR. 209, pra. 45 pR0 395) (3) temaja haDAlAnA khImA dedarAe saM. 1540 mAM gujarAtanI prajAne anAja puruM pADavAnA badalAmAM ja mahAjananuM zAha bida kAyama rAkhyuM. ( -pra. 44, pR. 221, pra. 53, pR. 549) dhanavAno paNa dharmanAM sthAna jevAM ke-jinAlaye, upAzraya, Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnamuM ! bhava lakSmIsAgarasUri, A samadevasUri papa1 dharmazALA, devAla, vAva, kUvA, taLAva vagere navAM kAma kADhI, janatAne te kAmamAM joDI, varSabharanI rejInAM sAdhane ubhAM karatA hatA. ApaNane prAcIna kALanA ane vartamAnakALanA leka jIvanamAMthI be jAtanI mananIya vicAradhArAo maLe che. te A pramANe- (1) te samaye janatA mAnatI hatI ke "hajAre mare, paNa hajArone pAlaka na mare" AvI lokamAnyatA hovAthI sau kaI rAjA ane dhanavAnI purI rakSA karatA hatA. te samayanA dhanavAno ghaNuM dhana ekaThuM karI rAkhatA, paraMtu pitAnA aMgata ezaArAma ke bIjA anya ThekANe kharacatA nahIM mAtra kharekhara avasara Ave tyAre janatAne madada karavAmAM ja te saMgraha karelA dhanane lagAvatA. jo ke rAjA potAnA nokarone ane dhanavAna zeThe munima gumAstA vigerene nAno pagAra ApatA. paraMtu teonA ghare lagna vigere jarUrI kharacanA prasaMge Ave, tyAre jarUrI kharacanI madada ApI, tenA prasaMgane patAvI detA hatA. tene purI madada karatA hatA. tyAre AvI lokazAhI hatI. AvI hamadardI hatI. (2) hAlamAM to bhAratanA vakIla, berIsTara, solIsITara, DaoNkaTara, zerahelDara, kamIzana ejanTa, ane udyogapatio vagere dhanavAne banI, pitAnA dhanane mAtra majamajAha ezaArAma ane mAnaakAmamAM ja uDAve che. bhAratanAM kALI mahenatathI jaDelA dhanane judA judA bAnAthI bIjA dezamAM laI jaI Thalave che, joke AjakAla dezanetA khurazI meLavavA mATe sAdhAraNa janatAne mIThI mIThI vAta karI, khuza karI, khurazI meLave che. paraMtu te khurazI upara besatAM ja mAtra pitAne ke pitAnA gharane samRddha banAve che. nagarapAlikAnI saDaka, sAphasuphI, vijaLIbattI, pANInA naLa, TaTTIkhAnAM, vagere sAdhanonI vyavasthA. pitAnA ghara ke mahelA puratI ja hoya to mAtra tene ja "sArI grAma sudhAraNa" batAve che. ane AvI pravartI rahelI lekazAhIne paMpALe che. Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa te samayanA dAnavIra jeno (1) saM. 155mAM meTe dukALa paDyo tyAre khaMbhAtanA zeTha rAmapavita mATe 3 dAnazALAo sthApanA karI. teNe saM0 1472mAM bha0 semasuMdarasUrinA upadezathI 11 aMga graMtha lakhAvyA. (2) maMtrI nAgarAje paNa A dukALamAM dAnazALAo banAvI prajAne madada karI. (3) saM. 1539-1540mAM mATe dukALa paDyo. tyAre hAlAne zAha khIme dedarANI, mALavAnA maMtrIo megha, saM. jIvaNa, pATaNane khImajI poravADa, gujarAtanA maMtrI suMdara gadarAja, maMtra zAha zAha, maM0 vIke zrImAlI, mALavAnA zeTha sUrA-vIrA, sirohInA saM0 khImajI, saM0 kuta, saM. UjaLa-kAjA piravADa, pATaNanA saM. khImajI, saM0 sahasA, mAMDavagaDhane ma. sahasA piravADa vagere jenee sthAne sthAne satrAgAre banAvI prajAne pANI ane anAjanI meTI madada karI. (-praka. 44, pR. 211) saM. 1541 mAM sukALa thatAM ja 50 semacAritragaNie "guruguNaratnAkara kAvya" saga: 4 banAvyuM. prabhAvaka jaine-A samaye muslima yuganA aMdhakAramAM paNa ghaNuM dharmaprabhAvaka jene thayA. te A prakAre saM0 meghajI te mAMDavagaDhanA bA0 gyAsuddIna khIlajI (saM. 1525 thI 1558)ne mitra hate (praka. 46, pR0 411, 12) tene maphara malekanuM birUda hatuM, tene saM0 jIvaNajI nAme bhAI hate. A kuTuMba bhara sAmasuMdarasUrinuM bhakta hatuM. A bhAIoe bha0 lakSamIsAgara, A0 semajayasUrinA upadezathI mAMDavagaDhamAM dareka jenenA gharamAM lahANuM karI, daza-daza zeranA lADavA banAvI, temAM cAra cAramAsA pramANa ekeka sonAmahora mUkI vaheMcI hatI. A bhAIoe dukALamAM lAkho TakAnI rakama kharacI, dAnazALAo sthApita karI. tenA munima devIe 24 jinAla banAvyAM hatAM ane tenI bha0 lamIsAgarasUrinA hAthe pratiSThA karAvI hatI. (guruguNaratnAkara kAvya) Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panamuM ] bha0 lakSmasAgarasUri, A0 semadevasUri 553, (5) maMtrI UjaLa kAjA te sidehIne vatanI hatA. maMtrI UjaLa hamezAM traNa kALa jinapUjA, be saMdhyAe pratikramaNa, 200 legassano kAusagga, ane ekeka vigaIne tyAga karate hato. te sAdharmika jenene moTI madada karato hato. A bhAIoe jIrAvalA tIrthane "cha'rI pALato yAtrAsaMgha" kADho. meTe dukAvI paDe tyAre mALavAmAM saune anAja puruM pADayuM. temaNe ghaNA jinAlane jIrNoddhAra karAvyuM. tenI sAthe 84 jaina daMpatIoe "cothuM brahmacaryavrata" svIkAryuM, A khuzAlImAM teoe saune tAMbUlanI prabhAvanA karI. (-praka. 51 pR. 516) maMtrI suMdarajI, maMtrI gadAka gUrjara zrImALI- maMtrI suMdarajI gUjarajJAtine zrImALI hatI, je mevADanA rANuM lAjI (saM0 ) tathA IDaranA rAjA rAva bhANuno prItipAtra hatuM, ane gujarAtanA bA. mahammada begaDA (saM. 1516 thI 1570)ne divAna hate. divAna suMdarajI ane tene putra divAna gadA zrImAlIe saM. 155mAM AbU tIrthamAM charI pALatA meTA yAtrAsaMgha sAthe AvI "pittalahara jinaprAsAda"ne mATe jIrNoddhAra karAvyo. (-praka. 44, pR. 211) bha0 RSabhadevanI 108 maNanI pittalanI pratimA tayAra karAvI, bha0 lapharmasAgarasUrinA hAthe saM0 15rapamAM te pratimAnI aMjanazalAkA karAvI. tene pittalaharamaMdiramAM padharAvI. teoe Abu upara pittalaharamaMdiramAM bIjI paNa jinapratimAo bharAvIne besADI, je Aje paNa tyAM birAjamAna che. maMtrI gadarAja te maMtrI suMdarajIne putra hatuM. tenAM bIjAM nAme gadA ane gadAka paNa maLe che, te dharmapremI hatuM. amadAvAdanA bAdazAha mahammada begaDA (saM. 1516 thI 1570)ne maMtrI hate. maMtrI gadAke sejitrAmAM jinAlaya baMdhAvyuM. ane temAM Ave madevanA hAthe bhavya jinapratimAnI pratiSThA karAvI, A prasaMge paM. zubha ratnagaNine "upAdhyAya pada" apAvyuM. maMtrI gadAke saM0 Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa4 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 15rapamAM AbU tIrthamAM saMva bhImAzAhanA pittalahara jinaprAsAdamAM pittalanI 120 maNa vajanavALI bha0 RSabhadevanI pratimA karAvI, tenI bha0 lamIsAgarasUrinA hAthe pratiSThA karAvI. A prasaMge upATa jinamane "AcArya pada", tathA 50 jinahaMsa ane paM. sumatisuMdarane "upAdhyAya pada" apAvyAM. (praka. 44, pR. 211) maMtrI gadAke saM. 152mAM amadAvAdamAM A0 semadevasUrinA upadezathI meTo graMthabhaMDAra banAvyuM. maMtrI gadAka dara caudazanA divase upavAsa ane sAdhamika bhakti karato hate. zrIraMga-maMtrIgadAkane zrIraMga nAme putra hatuM. teNe paNa saM. 1525mAM AbU tIrthamAM pittalahara jinaprAsAdamAM ghaNI jinapratimA enI aMjanazalAkA karAvI, padharAvI. ' maMtrI gadAne sArR nAme patnI hatI. mahojinamANikaya gaNivaranA ziSya paM. anaMtakIrtigaNie saM. 1528mAM saMghavaNa sAsUne bhaNavA mATe zIlapadezamAlAnI prati" lakhI. (jUo amAre jenatIrthone ItihAsa pR0 282) (-praka. 50, pR. 462) ratanazAhe (1) saMratana-te A samasuMdarasUrine kuTuMbane hato. te mALavAnA Agara gAmamAM raheto hato. AgaramAM pAnavihAra nAme jainatIrtha" hatuM saM. ratane bha0 lakSmIsAgara, tathA A0 somadevasUrinA upadezathI AgarathI charI pALato yAtrA saMgha kADhyo hate. kAvyakAra mAne che ke, A lamIsAgarasUrinA upadezanI nIkaLelA yAtrA saMghomAM A saMgha sauthI mATe hite. (-praka50, pR. 447) 2. ghANe rAvanA saM0 ratanajI, ane saM. dhannA zAha piravADa thayA. (-jUo prapha0 45, pR. 371) Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namuM ] bha0 lakSmasAgarasUri, A0 semadevasUri papapa 3. nAgaravezanA AnaMdane paNa ratanA nAme bIje putra hate. (-praka. 42, pR. 716) kehA piravADa-te ThAkura piravADane putra hato. teNe giranAra tIrthamAM traNa derIone jIrNoddhAra karAvyuM. amadAvAdamAM dharmazALA banAvI, ane amadAvAdamAM ja pAMca jinAlaya baMdhAvyAM. munivarene paMnyAsapada apAvyAM. munivarane vastronuM dAna karyuM ane sAdharmika vAtsalya karyuM. teNe saM. 151lmAM jena siddhAMta graMtha lakhAvyA, jemAM "pakhIsUtra"nI ekaprati vRddhatapAgacchanA A0 surasuMdarasUri (saM. 1519mAM)nA ziSya paM. samayamANijya gaNie sudhArI hatI. (-pUnA, jaina prazasti saMgraha, bhA1, praza0 naM. 1152 praka. 44, pR0 18, 203) maMtrI sAhA ozavAla- mevADanA DuMgarapura (jUo praka. 50)thI 3 keza dUra thANuM gAmamAM zeTha bhAbhara ezavAla raheto hato, te tapAgacchane jaina zrAvaka hatuM. tene sAMbhara nAme putra hatA. sAMbharane karmA de patnIthI 1. bhAllA, ane 2. sAlahA ema be putra thayA. A baMne bhAIo daDha jenadhamI hatA, bha0 lakSmIsAgarasUrinA bhakta hatA. te potAnI tradevI cakezvarInI hamezAM pUjA karatA hatA. baMne bhAIo DuMgarapuranA rAva gopInAtha semadAsanA maMtrIo hatA. temaNe saM. 1pa2pamAM bha0 lakSmIsAgaranA upadezathI DuMgarapuramAM gaMbhIrA pArzvanAthaprAsAda baMdhAvyuM. saM. 1555nA vai0 va0 10nA roja AMtarI gAmamAM paNa jIrNoddhAra karAvI, pratiSThA karAvI (praka50, pR. 470) temaNe saM0 1518nA vai0 suTa 4 zanivAre ane saM0 1paranA vai0 sutra ane zukravAre DuMgarapuramAM bha0 lamIsAgarasUrinA hAthe aMjanazalAkA karAvI, ane bha0 lakSmasAgarasUrinA hAthe AbU tIrthamAM acalagaDha upara pittalanI 120 maNa vajananI mATI jinapratimAnI pratiSThA karAvI. (-guru guNaratnAkara kAvya, sarga : 3, leka 3, 4) (Itipraka. 37, pR. 290) Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 teo AbUnI pratiSThA karAvI thANuM gAma AvyA, temaNe pratiSThAnI khuzAlImAM gAma jamaNa karyuM. oLakhItAone paNa belAvIne jamADyA. A jamaNamAM baMne maMtrIo, maMtrInI patnIo, ane maMtrInAM bALaka bALikA sau bhejana pIrasatA hatA. maMtrI sAhAnI putrI rUpALI kuTaDI hatI. te paNa pIrasavAnA kAryamAM lAgelI hatI. DuMgara nAmane bhIla A jamaNavAramAM AvyuM hatuM. te maMtrInI rUpALI putrI upara mehita the. teNe bIje divase ja maMtrI sAlhA AgaLa te putrI sAthe pitAnA vivAhanuM mAthuM mUkahyuM, maMtrI camakI gaye. maMtrIe ne kahI dIdhI. bhIle bIjI vAra mAthuM mUkahyuM. maMtrIe ThaMDA kaleje javAba vALyo ke "vicAra karIzuM." bhIle trIjI vAra mAMgaNI karI. eTale maMtrIe aMte bhIlane kArtika sudi 10nuM muhUrta batAvI, jAna laIne thANA bolAvyuM. maMtrI DuMgarane sIdhe karavA icchatA hatA, chatAM tene sAthe sAthe Dara hato ke "tema karavA jatAM bhIlanA kuTuMbIo meTuM baMDa uThAvaze," te tene paNa dabAvavAnI goThavaNa karI, kAma levuM joIe. maMtrIe aMgata mANasane vaDodarA mokalI "vaDedarA rAjyanI senA thANAmAM bolAvI rAkhI. - kArtika sudi 10 ne divasa AvyA. DuMgara bhIla jAna laIne Avyo. maMtrIe tenuM svAgata karyuM. saune kaDaka dArU pAye. tyAM sudhI ke bhIla lake behoza thaI, eka pachI eka DhaLavA lAgyA. maMtrIe beheza bhIlenuM "kAsaLa" kADhI nAkhyuM. DuMgara bhIla tathA DuMgaranA kuTuMbane samULa nAza thaye. sau kaI bhIlanI A mUrkhatA upara hasyA, maMtrI, maMtrI kuTuMba ane maMtrI kanyA AbAda bacI gayAM. (rAsa) * sAlhAzAhe mATe jUo (jaina iti praka. 45 pR. 327) saMgrAmasiMhe (1) kavIndra nI saMgrAmasiMha bhaMDArI-saM. 1470 thI 15ra (jaina Iti, praka. 45 pR0 333 thI 339) (2) saM- saMgrAma nagarA zrImALI-te kavivara maMDanane trIjo putra hate. Azare vi. saM. 1500 (jena Iti, praka0 4pa, pR325) Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AppanamuM ] cAMdAzAha AzayALa. te mALavA-mAMDavagaDhanA AlamazAha (sa0 1942 thI 1525)nA mahAmAtya hateA. bha. lakSmIsAgarasUri, A sAmadevasari 557 mA mahummuda khIlajI yAne mA (-praka0 46 pR0 411,412) te mAMDavagaDhane hADAtI ane mALavAnA prajApriya divAna hateA. teNe mAMDavagaDhamAM 72 jinAlayeA banAvyA A sudhAna da sUrinA hAthe pratiSThA karAvI. jemAM 4 lAkha sikkA kharacyA. leAkeAne paherAmaNI-vastra ApyAM. (guruguNaratnAkarakAvya ) mahAmAtya cAMdAzAha-te zIlavatadhArI hateA. AthI te sAdhucandra tarIke vikhyAta thayA. tyAre devagiri ( dolatAbAda )nA dhanakubera saM. vellAka dhanarAja nAgarAja vanarAja vagere nAnA bAvana saMghapativAle jainayAtrAsaMdha vividha tItha yAtrAe karI mAMDavagaDhamAM AvyeA. bAdazAha AlamazAhe te saunuM bhAre svAgata karyuM, saMgha 4 mahinA mAMDavagaDhamAM rahyo. saMghe 4 mahinA sudhI 18 varNone jamADayA. vastra, cAMdI, seAnuM vigere ApyA. saune khuza karyAM. (guruguNaratnAkarakAvyapR0 35, 36) maMtrI mAMDaNa sAnI te tapagacchanI vRddha peASALanA 57mA bhaTTAraka udayavallabhasUrinA zrAvaka hatA. seAnI hatA. maMtrI hatA. ( iti. praka0 44, pR. 25) teNe sa0 1518 mAM vividhathe lakhAvyA hatA. jenI graMtha prazasti maLe che. ( jaina sAhitya saMzodhaka khaMDa-2 pR0 48) laghu zAlibhadra sa. jAvaDa zrImALI. ame pahelA praka0 45, pR0 319thI 322mAM pAMca jAvaDezAhonA paricaya ApyA che temAM naM0 3 jAme. maMtrI jIvaNuzAha megharAja pUjarAja zrImALI sUcanA--ame pahelAM (praka053, pR. papara )mAM khA. gyAsuddIna khIlajInA mitra sa0 meghajI ke jene maphalmakamalekanuM birUda hatuM. te ane Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 jaina paraMparAne tihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa tenA nAnA bhAI sa0 jIvaNanA paricaya ApyA che. tene A maMtrI jIvaNuzAha tathA maM medharAjathI jUdA samajavA. te sau 50mA bha. sAmasu MdarasUrinA bhakto hatA. bA. sulatAna AlamazAha pachI tene putra gyAsuddIna (sa. 1525 thI 1558) bAdazAha banyA. te bhAre vilAsI hatA. teNe pitAnA samayathIja rAjya kArabhAra maMtrI jIvaNu tathA tenA nAnA bhAI megharAja zrImALI " phkru ubhulka "ne ja suprata karI rAkhyA hatA. te manee rAjyakArabhAra calAvyeA. tr megharAjanA mahetA raNamallane pArasa nAme putra ane geApAla nAme pautra hateA. geA pAla acUka bANAvaLI hatA. mAMDavagaDhanA "tArApura daravAjA" pAse vAvaDInA zilAlekhamAM ullekha che ke, " geApAle sUrya kuMDa banAvyeA hatA." gopAlane pUjarAja nAme putra hatA. te zUravIra, dhanavAna ane meTA vidvAna hatA. vyAkaraNa kAvya, kAza, sAhityaalaMkAra, caMpU, nATaka, hAsya vagere zAstrAnA ajoDa vidvAna hatA. divijayI paMDita hatA. te dAnavIra paNu hateA. teNe dukALamAM ghera ghera jaI saune ekeka seAnAmaheAra tathA lADunuM dAna karI, lAkhA mANasane bacAvyA hatA." je mAgagu je cIja-vastu mAge tene pUjarAja khuzI thaine ApatA." teNe ghaNIvAra tulAdAna karyuM hatuM. khAdazAhe tene " narendra "nA khitAba ApyA hate. tethI te naredra tarIke vadhu prasiddhi pAmyA. teNe sArasvata caMdrikA" vyAkaraNa para pUjIrAjI TIkA " banAvI. ane " madhuma jarI " nAme nATaka graMtha banAvyeA. (( 66 zeTha sUrA-vIrA-te bAdazAha gyAsuddInanA mAnItA dhanavAna pAravADa bhAI e dAnI ane yazasvI hatA. umareThanA vatanI hatA te A sudhAna dari vagere caturvidha saMghane laI barahATa ( Abu ) gayA. A saMghamAM hAthI, gheADA, ratha, vAjA, sarasAmAna vagere bAdazAhI ThATha hatA. temaNe A. sudhAna'danA hAthe umareThamAM A sAmadevanA upA. jIbharatnane AcAya padma apAvyuM. ane ,, << Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ treppanamuM ] " bAdazAhI pharamAna mahAtsaveza karyo. bha lakSmIsAgarasUri, A sAmadevara 55 " meLavI cha'rI pALatA yAtrAsaMghe kADhayA, meTA (-guru guNaratnAkara kAvya) dhanakubera saghapati velA--te mATe dhanavAna hatA. teNe A sumatisUrinA upadezathI mAMDavagaDha, ratalAma, IDara, jIrAvalA, AbU, rANakapura, zatruMjaya tIrtha, vagerenA cha'rI pALatA yAtrA-saMdha kADhaco. A saMdhamAM sAthe " bAvana nAnA nAnA saghapati hatA." zeThe 9000 Taka ApI, IndramALA paherI hatI. rANakapuramAM nAnI nAnI derI banAvI, pratiSThA karAvI, pAchA vaLatAM " IDaramAM guruonI seAnAmaheArathI pUjA karI " 300 muniene vastradAna karyu muni seAma (sAgara) gaNine panyAsapada apAvyuM. sagha pAvAgaDhanI yAtrA karI mAMDavagaDha AvyA. gurUguNa ratnAkara kAvya pR0 35, 36 praka0 53 pR0 557) sa'. khImajI sa0 sahasA--tee pATaNanA dhanakubera zeDa chADA pAravADanA vaMzaja sa0 rAjaDanI patnI geAmatInA putrA hatA. pATaNanA dhanakubera zeTha chidraka (chADA) vIzA zrImALInA vazamAM anukrame (1) zeTha chADA (2) kAbeA (bhAryA-36) (3) rAjaDa (bhA.-geAmatI) (4) saM. khImajI (bhAryA-dhanAi) (5) sa zvetA (bhAryA- kanakAi) ane (6) seAnapAla thayA. jene temAMnA (4) sa0 khImajIne sahasA nAme nAnA bhAI hatA. vAr nAme patnI hatI. tathA putrA (5) saM. samadhara (bhA. vAdhU ) ane hemarAja hatA. (-praka0 41 pR0 681) (5) saM. detAne neAtA nAme nAnA bhAi hatA. jene lAlI nAme patnI hatI. (6) saM0 seAnapAlane pUnapAla, amIpAla, ane Izvara nAme bhAie tathA pUrI, jAsu, khAsu ane malhAI nAme maheneA hatI. pUrIe dIkSA lIdhI. tenuM nAma sAdhvI sAdhulabdhi pADavAmAM AvyuM. (6) saM. Izvarane jIvINI nAme patnI, malhAI nAme mahena ane dharaNa nAme putra hatA, Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56. jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa A sau tapAgacchanA bha0 lakSmIsAgarasUri ane A0 somajayasUrinA zrAvaka hatA. saM0 khImajInI pautrI ane saM0 detAnI putrI purIe dIkSA lIdhI. tenuM nAma sAdhvI sAdhulabdhi pADavAmAM AvyuM. saM. khImajI ane saM0 sahasAe purIne A0 jayacaMdrasUri pAse "gaNinI pada" apAvyuM. saMgha pUjAkarI A bhAIee saM. 1527 nA poSa vadi 5 nA roja pAvAgaDha upara jinapratiSThA karAvI, saM. 1533 mAM zatruMjaya temaja giranAra tIrthanA charI pALatA yAtrA saMgha kADhayA, sAdharmika bhakti karI, rUpAnANuM goThavI samyaktva medakathI lahANa karI, pratiSThA, ga7paridhApanikA, gurUpada sthApanA, pravezatsava, tIrthoddhAra, dAnazALA vagere paropakAranAM kAryo karyA. saM. 1538 mA jaina siddhAnta, lakhA. (-jena satya prakAza ka. 130, 131) (-praka. 41 pR0 682) (2) saM sahasA-te rANakapurane saM0 ratna piravADanA pautra hato. ( - praka. 45, pR. 374) tapagaccha kamala kalaza zAkhA paTTAvalI A0 semadevasUrinI paraMparAthI "kamala kalaza mata," ane nigamamata" nIkaLyA. te A pramANe che - para. A0 ratnazekharasUri-(saM. 1517) (52) A0 udayanaMdisUri, 53. A0 lamIsAgarasUri-saM. 1508 mAM A0 ratnazekhara sUrinA hAthe AcArya thayA. temaNe A0 sumatisAdhu vagere 11 AcAryo banAvyA. (sva. saM. 1547) (praka. 53, pR0 540) 54. A samadevasUri-teo A0 somasuMdarasUrinA ziSya hatA. te samartha kavi, sATa vyAkhyAtA, ane moTA vAdI hatA. (1) mevADanA rANe ku cha temanI kAvyakalAthI (2) junAgaDhane rA' mAMDalika temanI samasyA pUravAnI zIghratAthI, ane (3) cAMpA nerane rAjA jayasiMha cauhANu temanA upadeza sAmarthyathI temane Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trepanamuM bha. lakSmIsAgarasUri, A. sAmadevara 51 bahumAnatA hatA. temanuM bIju nAma A. surasuMdarasUri paNa maLe che. temaNe khaMbhAtamAM zAstrA karI rAtrieAjananA dUSaNa pAThe batAvI, rAtribhAjana tyAganI sthApanA karI hatI. rAja "" (52-mA) sa0 ratnazekharasUrivavare sa0 1496 phrA0 10 3ne 'rANakapura tI mAM zeTha dharaNazAhanA baileAkaya dIpaka jinaprAsAdanA pratiSThA maheAtsavamAM bha. sAmasuMdarasUri ane bha. muni suMdarasUrinI adhyakSatAmAM, " u. sAmadeva"ne AcAya, maheA. cAritra ratnagaNivaranA ziSya " 50 hemahaMsagaNi"ne upAdhyAya ane khAlamuni lakSmIsAgaraNi"ne panyAsa banAvyA. '' ' (iti. praka0 50, pR0 480) A0 seAmadevasUri mahA. hemahaMsagaNinA vidyAguru hatA. A. sAmadevasUrie ghaNA graMthA banAvyA che. '' graMthA te gaNipadamAM hatA tyAre temaNe A0 jinaprabhasUrinA siddhAntastavanI avasUri banAvI hatI, temaja AcArya thayA bAda, temaNe zabdAnuzAsanamAM vizeSa nipuNatA haiAvAthI, sa0 1497mAM somasuMdarasUrivaranA " yudhmadasmadRSTAdazastava"nI avasRri sa0 1504 mAM gadya-padya kathA mahAddhi (157 kathAenA saMgraha )" ane caturvizati jinasteAtra " banAvyAM. << ziSya parivAra A seAmadevasUrine 50 nadIratnagaNi, A. sudhAna dhanasUri, 50 siddhAntasAgaragaNi, 50 sayamaruciNa vagere ziSyA ane A ratnamaDanasUri vagere praziSyeA hatA. (54) A. sAmadevasUri ziSya (55) 50 siddhAntasamudragaNinA ziSya (56) 50 kamalaratnagaNi-temaNe sa0 1501 pASa vida ravivAre " tribhuvana dIpaka prabaMdha" lakhyuM. (zrI prApti sa Mgraha bhA. 2, pra0 naM0 143) Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa padamA A0 somajayanA ziSya paM. satyazekharagaNi, (50 satyahaMsaga0)e saM. 1532 kAsu. 15, semavAre A semadevasUrinA rAjyamAM upADa vizAlakIrtine mATe "pratikamaNa" lakhyuM. (55) paM. saMcamarucigaNi (56) paM. kuledayagaNi. mAMgarolanA jainasaMghanA graMthabhaMDAranA nAracaMdraTippaNanI puSikA zrI somasuMdarasUri ziSya-somadevasUri-ziSya-saMyamarucigaNi ziSya kudayagaNie saM0 1476 bIjA jeTha suda 10, maMgalavAre "nAracaMdra TippaNa" lakhyuM. malabAra ga7nA chaThThA A0 navaracaMdrasUrivare "nAracaMdra" nAme jyotiSa muhUrta graMtha ane temanA paTTadhara A0 sAgaracaMdrasUrie tenuM TippaNa banAvyAM che. A TippaNanI vividha pratamAM ghaNuM pAThAntare maLe che. (jena iti praka. 38, pR. 334, dinazuddhi vizvaprabhA prastAvanA pR. 9) gacchameLa A0 semadeva AcAryapadamAM bha0 lakSamIsAgarathI moTA hatA paNa A0 lakSmIsAgara bha0 ratnazekhara pachI pa3 mAM gacchanAyaka banyA. AthI te caturvidha saMghanA nAyaka banyA. A vastu kadAca A0 somadevane khaTakatI haze, paNa temaNe potAnI paraMparAne sthira karavA mATe pitAnA ziSya u0 zubha ratnane saMtu 1517mAM ja, tarata AcAryapadavI ApI A sudhAnaMdanA nAme pitAnI pATe sthApyA. upADa ratnamaMDana gaNivara u0 zubha ratnathI moTA hatA. te upAdhyAya ja rahyA ukta padavI ApavAthI A somadeva ane upA0 ratnamaMDana vacce jhagaDe paDyo. bha0 lamIsAgarasUri mALavAmAM traNa varSa vicarIne gujarAtamAM AvyA. tyAre A jhagaDe bhayaMkara rUpa le, ema lAgyuM, paNa bha. lIsAgara zAMta hatA, madhurabhASI hatA, tapasvI hatA. saMgha upara temane bhAre prabhAva hato. temaNe khaMbhAta AvI, A jhagaDo zamAvyo. ane devagirinA zeTha mahAdeve karAvelA utsavamAM evI vyavasthA karI. Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trepanamuM ] bha0 lakSmIsAgarasUri, A0 somadevasUri ke, "A0 semadevanI pATe A0 sudhAnaMdane kAyama rAkhyA. ane teja A0 sudhAnaMdananA hAthe u0 ratnamaMDanane AcArya padavI apAvI. 50 hemahaMsane "mahopAdhyAya" banAvyA ane gacchameLa karAvyuM. A somadevanI pATe (1) A. sudhAnaMdana (2) A. samajaya thayA. amadAvAdane bAdazAha mahammada begaDA (saM. 1516 thI 1570) nA maMtrI gadarAja gUjare zrImAlIe sejitrAmAM derAsara karAvI A0 somadevanA hAthe pratiSThA karAvI. saM. 1525 mAM A0 lakSmIsAgarasUrinA hAthe AbU upara pittalahara jinaprAsAdamAM 120 maNanI bha0 RSabhadevanI pratiSThA karAvI. temaja saM. 15ramAM amadAvAdamAM baMne AcAryonA upadezathI jJAnabhaMDAra sthApita karyo. (-praka. 44, pR. 211, praka. 53 pR. 44) "vIravaMzAvalI"mAM ullekha che ke, tapAgacchanA (54mA) A0 semadevasUri, kharataragacchanA (54mA) a. jinahaMsasUri (pra. 40, pR. 479) ane aMcalagacchanA (53) A0 jayakezarisUri (pra. 40, pR. 531) e traNa AcAryoe kacchanA mAMDavI baMdaramAM ekaThA thaI saurASTramAM phelAtA" pheMkAgacchane rokavA mATe saM. 1pa39mAM pita pitAnA gacchamAM AjJAdhama sthApita karyo. "kSetrAdeza vagerenI maryAdA" bAMdhI ApI. (vi. vi. paTTA sa0 pR218) noMdha : amane ema lAge che ke, e samayathI traNe gacchanA AcAryoe pratikramaNano vidhi lagabhaga ekasarakho goThavyo. eTale badhA gacchanA jene eka sAthe besI pratikramaNa kare ane ekatAne keLavI zake. maNibhadravIra-saM. 1547mAM dhANadhAra (pAlanapura vibhAga)mAM maNibhadra yakSa pragaTa thaye. AcAryazrIe "bhUti" gAmamAM ke baralUTamAM 50 (5) jinaprAsAdonI pratiSThA karI, A0 semadevasUri vAgaDanA vaDhiyAranagara ( _)mAM svarge gayA. (vividha gacchIya paTTAvalI saMgraha pR0 218) 55 A0 sudhAnaMdanasUri te A samadevasUrinA dIkSA ziSya hatA, prItipAtra hatA. Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa64 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa temanuM nAma hatuMmuni zubha ratna A0 semadevasUrie temane saMtu ..................jItrAmAM amadAvAdanA bA. mahammada begaDAnA maMtrI gadarAja zrImAlIe karelA jinapratiSThA mahotsavamAM upAdhyAyapada, ane saM. 1518mAM umareThamAM zeTha zurA-vIrA piravADe karelA mahotsavamAM AcAryapada ApI A. sudhAnaMdanasUri nAma rAkhI pitAnI pATe sthApita karyA. temanA ziSya saM. 15ramAM "ja5 maMjarI" tathA "IDara cityaparIpATI" banAvyAM. 56. A samAMtasuMdarasUri-temanuM TuMkuM nAma A0 sumatisAdhu paNa maLe che temano janma saM. 1894mAM AbU pAse AvelA velAMgarI gAmamAM vIzA poravADa nAraNa getrIya zA TIDanI patnI rUDIdevInI kUkhe thaye. te niSThika brahmacArI, moTA upadezaka ane rAjapriya hatA temanuM bIjuM nAma paM0 sAdhusuMdaragaNi hatuM, temaNe saM0 1511mAM A0 somadevanA praziSya paM. ratnasAgaragaNu pAse dIkSA lIdhI, (praka. pa0, pR. 464) temane AbunA zAka sAMDAe upAdhyAya pada, ane saM. 1518mAM saMDAkanA saM0 kuMtAe AcAryapada apAvyuM, temanA upadezathI saM0 ratnAzAha piravADanA putra saM sAliganA putra saM0 sahasAe lAkhA rANAnI rajA laI AbU upara acalagaDhamAM meTa cemukha jinaprAsAda karAvI, temAM 120 maNa pittalanA be be kAusagniyA sAthe jinabiMba bharAvyAM ane saM. 15damAM tenI pratiSThA karAvI. (-praka. 4pa, pR. 374) temaNe maMtrI gadAnI vinatithI padamA A0 semajayanI pATe upa0 jinamane pa7mAM AcArya banAvyA. (-praka. 53, 50 pa69) 57. A. kamalalazasUri-teo A0 sumati suMdarasUrinA ziSya hatA, sahasrAvadhAnI hatA. temane sirahIne rAjA lAkhe bahumAna hatuM. temanA nAmathI saM. 1555 mAM "kamalakalazaga7" nIkaLe. e samayamAM varasAda na thavAthI lokoe rAjasabhAmAM AcArya mahArAja pAse varasAdano pokAra karyo. rAvalAkhanI vinatithI AcArya Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnamuM ] bha0 lakSmIsAgarasUri, A0 somadevasUri 565 mahArAje ghaDe phekyo ane varasAda thaye, (paTTA. samu. bhA. 2, 151) tyArathI te pradezamAM jyAre varasAda na thAya tyAre, leke jaina sAdhuo pAse AvIne varasAda mATe vinaMti kare che. A kamalakAzasUrinI traNa ziSya paraMparAe A rIte maLe che. pahelI paraMparA 58. A0 jayakalyANasUri-teo mAdaDImAM saM. lakharAje , karelA utsavamAM gacchanAyaka banyA. temaNe saM. 1566nA phAgaNa sudi 10 nA roja acalagaDha upara paravADa sahasAe karAvela caumukha jinaprAsAdanI tathA mULanAyakanI pratiSThA karI. (-praka. 37, pR. 290, praka. 4pa, pR. 374) pa9 Ai cAritrasuMdarasUri-temanuM bIjuM nAma "A caraNasuMdarasUri" paNa maLe che. teo paNa saM. 1pa66nI acalagaDhanI caumukha jinanI pratiSThAmAM hAjara hatA. bIjI paraMparA 56. A0 kamalakalazasUri, 57 50 bhuvanasamagaNivara, 58 50 AnaMdabhuvanagaNi-te saM. 1551mAM DIsA nagaramAM hatA. (-zrI prazasti saMgraha, bhAga 2, pranaM0 207) trIjI paraMparA 56. A0 kamalakIzasUri, pa7. matilAvaNya, pa8. kanakakaLaza, 59 nabuMdAcArya-temaNe saM0 166pamAM "kekazAstra upAI" banAvI. (-tapAgaccha kamalakalaza zAkhA gurnAvalI kaDI 35; tathA Abu acalagaDhanA zilA lekhe, paTTAvalI samudra bhAga 2, pR0 149, puravaNI : pR0 243) Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa tapagaccha kutubaparA zAkhA-nigamamata pa3. bha0 lakSamIsAgarasUri 54. A0 semadevasUri-ame temano paricaya pahelAM kamalakaLazaga7 (praka. 53, pR. 560)mAM Ave che. paTTAvalIkAre temane kaI sthaLe A0 lapharmasAgarasUrinA gurubhAI batAve che. te temane paDhAMka : pa3 me thAya, paraMtu A semadevasUri pate ja saM0 15raranA lekhamAM pitAne bha0 lamIsAgarasUrinA ziSya batAve (-jUo buddhisAgarasUrine pratimA lekhasaMgraha, bhAga 1, leTa naM. 16) AthI ame itihAsamAM temane vyavasthita pada paDhAMka Apyo che. temanuM bIjuM nAma A0 surasuMdarasUri paNa maLe che. (pR. 561) 55. A0 ratnamaMDanasUri- kAvyaikazaktiraJjitanaravarazreNigaNAn guNairyuktAn / zrI ratnamaNDanagurU netA nAnamata sAnandam // 9 // (-saM. 1555nI upadeza kalpavalI prazasti ) gameLa ATha semadevasUrie prathama pahelA upAtra ratnamaMDanane badale bIjA upATa zubharatnagaNine sudhAnaMdana AcArya banAvI, pitAnI pATe sthApita karyA. AthI A0 semadeva ane upATa ratnamaMDana vacce matabheda paDe, mATe ga7bheda thAya. tevI sthiti banI. A lakSmIsAgarasUri mALavAthI ekadama gujarAtamAM AvyA ane te paristhitine kAbUmAM lIdhI. e guruvAre A baMnene kaleza maTADI rasto kADhaye. ke A0 somadevasUri A0 sudhAnaMdananI pATe A ratnamaMDanane AcArya bane.? ane u0 hemaharSane maho pAdhyAya banAve (-praka. 53, pR. pa61) A0 ratnamaMDanasUri temanI jUdI paraMparA paNa A prakAre cAlI hatI. Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AppanamuM ] bha. lakSmIsAgarasUri, A. sAmadevasUri 56. A Agama maDana, pa7. 50- ha kallAlagaNi 58. 50 lakSmIkalAlagaNa temaNe sa0 1566mAM " AyaraMgasutta avasUri " (tattvAgamA) racI, tathA A* sAvimalanA rAjyamAM " nAyAdhammakahAo-laghuvRtti" (mugdhAvaaiAdhinI) banAvI. HH A0 ratnamaDanasUri 50mA bha0 sAmasuMdarasUrinA hustadIkSita ziSya, ane 54mA A. seAmadevasUrinA dIkSA ziSya--50 naMdiranagaNivaranA mukhya dIkSA ziSya hatA. (praka0 50, pR0 464) tathA A0 sAmadevasUrinA vidyA ziSya, upAdhyAya, temaja mukhya paTTadhara hatA. (-praka0 53, pR0 563) te sAtanayAnA talasparzI vidvAna hatA. te peAtAnA graMthAmAM gacchanAyakAnA paricaya ApatAM jaNAve che ke, (50) A seAmasuMdarasUri, (51) A. munisuMdarasUri, ane (para) A0 ratnazekharasUri e badhA mArA pUjya gurudevA che. tathA (54) A sAmadevasUri te mArA dIkSAdAyaka (dAdAgurU) che. temaja AcArya padmadAtA che. 50 naditnagaNivaranA paricaya mATe jUe ( -praka0 50 pR0 463 64) graMthA A HH ratnama`DanagaNie A prakAre graMtho banAvyA hatA. sa1517mAM sukRtasAgara taraMga-8," " saMskRtaja95kalpalatA. stakhakaH 3," " savAdasuMdara " ane tenuM Tippana, nArInirAsa, nemiphAga, ane sa0 1499mAM ragaratnAkaranemiphAga, vagere. {{ 567 66 56. A. sAmajayasUri--temanuM bIjuM nAma A. sAma jaza paNa maLe che. temane bha. lakSmIsAgarasUrie lADAla gAmamAM devigiranA saMghavI nAgarAja vanarAje karelA utsavamAM AcArya pada ApyuM hatuM. te moTA tArkika hatA. gujarAtanA bAdazAha mahammada begaDAnA ma'trI gadarAja zrImAlIe 108 maNunI bha RSabhadevanI jinapratimA bharAvI, AmUnA bhImavihAramAM A AcAya pAse tenI pratiSThA karAvI bha. lakSmIsAgarasUri A. sAmajaya Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 jena paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa sUrinA upadezathI saM. 1538mAM amadAvAdamAM zeTha devA zrImAlIe mATe graMthabhaMDAra banAvyuM hatuM, temaja vividha sthAnanA jenee ghaNuM dharmakAryo karyA hatAM. (-praka. 53, pR. 542) ATa samajayasUrie saM. 1548 nA mAha vadi 3 ne maMgaLavAre mALavAnA kuMdanapura (amakAjhamaka) nagaramAM "amIjharA pArzvanAthanI jinapratimAnI pratiSThA karI. noMdha : Aje kheDA, kUvA, tharAda, sANaMda, zatruMjayatIrtha, giranAratIrtha vaDAlI, gaMdhAra vagere ghaNAM sthAnamAM amIjharA pArzvanAthanI pratimA che. AcAryazrInA upadezathI sirohImAM zeTha ujaLI kejA vagere 84 daMpatIoe brahmacaryavrata svIkAryuM hatuM. tyAre maMtrI ujaLe saune tAMbUlanI prabhAvanA karI hatI. (-praka51 pR. 516, praka0 pa3, pR. 553) AcAryazrIne upadezathI amadAvAdanA saMghavI karmaNa paravADe pitAnI pautrI karparIne sAthe laI zatruMjaya mahAtIrthane charI pALate yAtrAsaMgha kADha hatuM. temAM sAthe 10 jinAlaya hatAM, eve e mATe yAtrA saMgha hato. - AcAryazrIe amadAvAdanA saMghavI karmaNa piravADa, saM0 guNarAja dezI mahArAja, dezI hemajI vagerenA AgrahathI A jinasaMdaranA ziSya paMca mahIsamudra, paM. mahIkalaza gaNi, paM. labdhisamudragaNi, paM. amaranaMdigaNi ane paM. jinamANiyagaNine "upAdhyAyapada AvyuM. (-praka. 50 pR. 459) A samajayane ziSya parivAra A rIte maLe che. (1) A0 jinama (jue AcArya naM. 57, pR0 pa69) (2) paM. satyahaMsagaNi (paM. satyazekhara ga ) temanA ziSya pa0 dharmamaMgalagaNi saM. 1pa33nA piSa sudi 6 nA roja "babhUlI gAma"mAM hatA. (3) A0 idrahaMsasUri (juo A0 naM0 59) (4) (56) A0 semajayasUri (57) A samayaratnasUri, Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ repanamuM ! bhava lakSmIsAgarasUri, A samadevasUri pa69 (58) 50 lAvaNyasamayagaNi (vadhu paricaya mATe juo prakaTa para pR0 para6 thI pa29) (5) (57) 50 guNavijayagaNi-teo pa6 mA A semajayanA ziSya hatA. temaNe saM. 1580 lagabhagamAM "raghuvaMza TakA, khaMDaprazastikAvya, damayantI kAvya, vairAgyazataka tathA tenI TIkA ane siddhasena divAkaranI dAviMzaddhAtrizika" upara vRtti vagere graMtha racyA, temanuM bIjuM nAma u0 guNasamagaNi paNa maLe che. | mahera semacAritra gaNivara-temanuM bIjuM nAma u0 cAritrasamagaNi paNa maLe che. - te (51mA) A0 jinasuMdarasUrinI paraMparAnA (53) mahopAdhyAya cAritraratnagaNivara apara nAma u0 cAritrahaMsagaNivaranA ziSya hatA. (-praka. 50, pR. 463) (53) bha0 lamIsAgarasUriziSya (54) mahAcaMdraratnamaNi ziSya (55) saM. 1866mAM 50 abhayasuMdaragaNi mizra, bIjuM nAma maha0 abhayabhUSaNagaNi, trIjuM nAma mahAva ubhayabhUSaNagaNivaranA prItipAtra vidyAziSya hatA. (-praka. 49, pR. 438, praka. 53, pR. 547) ane (56)mAM A0 somajayasUrinA upAdhyAya hatA. A arasAmAM vi. saM. 1539, 40mAM gujarAta tathA mALavAmAM bhayaMkara dukALa paDyo. saM. 1541mAM sukALa che. ane pa0 semacAritra gaNivare "guruguNa ratnAkara kAvya sarga-4" banAvyuM. ( - praka. 50, pR. 463, praka. 53, pR. 552) 57. A0 jinasemasUri-teo A samajayasUrinA mukhya ziSya hatA. temane A lakSamIsAgarasUrie saM0 mAM pATaNamAM upAdhyAyapada ApyuM. teo meTA vAcanAcArya hatA. temane A lakSmIsAgarasUri, A0 semadevasUri, tathA A sudhAnaMdanasUrie saM0 151544 mAM gadarAja zrImAlIe Abu upara bharAvela rIrI (pittala)nI jinapratimAvALA pittalahara jinaprAsAdanA pratiSThA utsavamAM AcAryapada ApyuM. (praka. 53, pR. 554) Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa70 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa -A lapharmasAgarasUrinA ziSya paMjinamaMDanagaNie saM. 1527nA kAva. 6 nA roja "caturvei zatijinastuti" 0 28 banAvI. maheka jinamaMDana gaNi-jUo (-praka. 50, pR. 463) A0 jinasemasUrie staMbhanaka pArzvanAthastotra - 11 "RSabha-mahAvIra dvisaMdhAnastotra" le. 9, "tAraMgA tIrthamaMDana bha0 ajitanAthastotra zla0 9, "bha0 mahAvIra svAmistotra" vagere racyAM. sUcanA : "kutubaparA zAkhAnI paTTAvalI mAM paddamA A0 sumatisAdhusUrinI pATe (57) A0 iMdranaMdisUri ane temanI pATe (58) A0 bhAgyanaMdi thayA. ema geThavyuM che. paraMtu A0 iMdranaMdisUrie svataMtra nigamamata" calAvyo. tethI temaNe, nigamatanI paTTAvalImAM (56) A0 saubhAgyanaMdi evo pAka goThavyuM che, jo ke AmAM paTTAMkanI garabaDa dekhAya che paraMtu A uparathI spaSTa tAravI zakAya che ke, "A0 jinasemasUri to tapAgarachanA ja hatA. paNa te "kutubapurIyazAkhA"nA ke "nigamamata"nA nahotA." 57. A0 IdranaMdisUri- tapAgacchIya bhaTTAbha0 lakSmIsAgarasUrie navA 11 AcAryo banAvyA hatA, temAM 11mA A0 iMdrAdisUrinuM nAma paNa maLe che. eTale spaSTa che ke, bha, lakSmIsAgarasUrie saM. 1528 mAM amadAvAdanA akamIpuramAM patA ezavAla ane tenA bhAI haricaMda ozavAle karelA utsavamAM upATa iMdranaMdine AcArya pada AyuM. (-praka. 53, pR. 541) - ATha IMdranaMdisUrie visaM. 1558mAM pATaNa pAsenA katapara (kutaprabha ke kutubapura) gAmamAM gacchabheda karI, pitAnI svataMtra gAdI sthApita karI, ne kutubapurA mata calAvyuM. maha. idrahaMsagaNi ja lakhe che ke, "A0 IMdranaMdisUri nigamatanuM varNana karavAmAM nipuNa hatA." (-jue upadezakaHpavalI) A0 iMdranaMdinA ziSya--444 prAkRta bhASAmAM "vairAgyakulaka" gA0 30 banAvyuM. (jena satyaprakAza, kramAMkaH 158) Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI 18) puraga " paNa laze saM pUnamuM] bha0 lakSmasAgarasUri, A samadevasUri A IndranadisUrie saM. 1558 mAM kutapuramAM pitAnA ziSyane AcArya pada ApI, tyAMne gAdIpati sthApe temanAthI "kutubapurA gaccha nIkaLe. (-jUo vIravaMzAvalI pR. 218) A0 gacchanuM bIjuM nAma "kutapuragaccha" paNa maLe che. A0 kamaLakalaze saM. 1555 mAM "kamala kalazA gaccha" sthA. hato (-praka. 53 pR0 pa62) A rIte tapAgacchamAM be zAkhA ga nIkaLavAthI A hemavimalasUrinI mULa zramaNa paraMparA to tapAgaccha tarIke ja oLakhAtI hatI, paraMtu uparanA be che nIkaLyA tyAre A hemavimalasUri "pAlanapuramAM" hatA. AthI temanI mULa paraMparA pAlanapurAgajI tarIke paNa oLakhAtI thaI. upara batAvela kutubapurAgacchamAMthI nigamamata nikalya. pa7 mA A0 IdranadinI paTTaparaMparA A rIte maLe che - 58. A dharmahaMsa ri-amadAvAdanA maMtrI meghajIe saM. 1555 mAM amadAvAdamAM temane AcAryapada, ane temanA ziSya 50 iMdrahaMsane upAdhyAyapada apAvyuM. AcArya dhamahaM sasUrine 1 A. Idrihasa, 2. A saubhAgyanaMdi, 3. 50 siddhAntasAgaragaNi vagere zikhyA hatA. 59. A IdriyaMsari-te A0 dharmahaMtasUrinA mukhya ziSya hatA. amadAvAdanA maMtrI meghajIe temane saM. 1555mAM upAdhyAyapada apAvyuM. te meTA vidvAna hatA. temanA upadezathI vIramagAmanA khImajI paravADe saM0 1548 mAM "zAMtinAthacaritra" lakhAvyuM. (-prazastisaMgraha, bhAga 2, pra. naM19) graMtha temaNe gaNipadamAM saM. 1554mAM "bhuvanabhAnucaritra gadya" temaja . saM. 1555mAM "manDajiNANuM"nI sakjhAya gA0 panI mATI TIkA upadeza kalapavalI zAkhA-5, palava-36 banAvI. ane mahApAdhyAyapadamAM saM. 1557 mAM "balinareMdra kathA" vigere banAvyAM. Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa temaNe upadezakaHpavalImAM sAdhAraNa jainazAstronI mAnyatAthI judI paDatI ghaNI navInavI vAne lakhI che, temaNe 36 adhikAramAM judAM judAM maMgalAcaraNa karyA che. te paikInA 1thI 24mAM RSabhadevavigere 24 tIrthakaronI, 25, 26, ra7mAM bhUta, vartamAna, bhAvi, jinavIzInI, 28mAM 20 viharamAnI, ralmAM cAra zAzvata tIrthakaranI, 30mAM padmanAbha vagere tIrthakaronI, 31mAM cha-- jinaprAsAdonI, 3ramAM sAmAnya tIrthakaronI, 33mAM paMdare kSetranA traNe kALanA tIrthakaronI, 34mAM zatruMjaya, sametazikhara AbU ane mAMDavagaDha tIrthonI, 3pamAM dvAdazAMgI banAvanAra 4410 gaNadharanI, ane 36mAM adhikAramAM bhUta vartamAna bhAvikALanI traNe covIzInA 72 tIrthakaronI stuti karI che. noMdha : ahIM bhInatA e che ke vIza tIrthakarenA 15ra gaNadhare che, chatAM pAMtrIzamA pallavamAM 4410 gaNadhara batAvyA che, te vicitra vastu che. - temaNe pitAnA graMthamAM A jIvanahaMsarine "prAsaMgika paricaya" Ape che, ane kaI kaI prasaMge "nigamamatanI mAnyatAo" paNa rajU karI che. vidvAne mAne che ke, "mahera IhiMsagaNie ja kutubapurAgacchane palaTI, nigamamatane vyavasthita rUpa ApyuM." te matanI mAnyatAo A prakAre che. nigamamatavarNana- paMIkahaMsagaNi "mahajiNANuMnI TIkA upadezakalpavallI"mAM pitAnI guruprazastimAM jaNAve che ke, tapagacchanA A semasuMdarasUri, A0 munisuMdarasUri, A0 jayAnaMdasUri ane A0 ranazekharasUri vagere gacchanAyake hatA. tathA A udayanaMdisUri, A0 surasuMdarasUri, A0 somadeva, Ao lakSamIsAgarasUri, kAvyakalA vaDe rAjapratibaMdhaka A0 ratnamaMDanasUri, samartha vidvAn A0 semajayasUri ane A0 IdranaMdisUri vagere AcAryo thayA. te paikInA "A iMdranaMdisUri nigamamatanA vyAkhyAnamAM atyaMta Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trepanamuM ] bha. lakSmIsAgarasUri, A. sAmadevari 573 "" kuzaLa hatA." temanA ziSya mahA. dhahasa thayA. temanA ziSya 50 iMdraha'sagaNie sa'0 1555mAM " upadezakalpavallInI 5 mI gAthAnI TIkA "mAM " tIrtha prabhAvanA vibhAganA 36 mA pallavamAM nigamazataka banAvIne joyu che. temAM ApI che. temaNe temAM nIce pramANe hakIkatA lo 66 332 thI 430 sudhI nigamamatanI mAnyatA rajU karI che-- sAdhunA AcAra jinAgaJAmAM maLe che, tema zrAvakanA AcAra mATe nigama sAgara jevA che. (340) jinAgamAnA ane vedenA artha barAbara samajavA hAya te, te nigamathI ja samajI zakAya. eTale (1) sAdhu, (2) zrAddhadeva, ane (3) zrAvakanI kriyAe nigamathI ja nakkI thAya che. (344) A rIte sAdhu, sAdhvI, zrAddhadeva, zrAddhadevI, zrAvaka ane zrAvikA ema cha prakAranA sa'gha ane che. Agama ane nigamaneA paramA jANavA hAya te! " pAtAnA zAsana pratyenA mArApaNAnA rAga " ane para zAsana pratyenA parAyApaNAne dveSa " cheDavA joI e. (347) ' 27 jo " sAcI vastumAM prema " hAya. teAja khATI vastu pratye abhAva thAya. sAcA-khATAnA nirNaya thavAthI vizuddha dharmAMsa'patti maLe che. (348) * "" zuddha dharma pratye dveSa ane " azuddha dharmamAM rAga '' hAya tyAM sudhI tattva maLatuM nathI. (349) peAtAne mAnya zAstronA ke bIjAne mAnya zAstronA kharA a jANavA hAya te, nigamazAstrane ja pramANa mAnavuM. (350) leAkeAttara ane laukika-zAstro ghaNAM che. te saunA paramA mATe bhAge nigamathI ja prakAzave. (351) vaidA laukika zAstro che. aga-upAMga vagere leAkeAttara zAstro che. (364) laukika zAstrothI vyavahAranI vizuddhi thAya che. ane leAkeAttara mahAzAstrothI nizcaya nakkI thAya che. (365) Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa74 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa Aja kAla vivAha vagere kAryo laukika zAstrothI thAya che. (366) Agama mahArAjA che ane nigama mahAmAtya che. (371) (1) e ane muhapatti e sAdhunuM liMga che (2) mukhe kapaDuM rAkhavuM, e zrAvakaliMga che. ane (3) traNa ratnanI sUcaka janoI e zrAddhadevanuM liMga che. (372) te traNe jaNA upara pramANenA liMga vinAnA hoya te, sAdhu, zrAvaka ke zrAddhadeva kahevAya nahIM. (373) je ke zrAvake mATe mukhavastranuM liMga batAvyuM che. te phakta potAnI AcAravidhi mATe ja che. (374) eTale hAthamAM kapaDuM rAkhI (aMcaLagacchanI jema) sAmAyika levAya te avidhi che" tema A spaSTa kare che. (386) zrI mahAnizIthasUtramAM ullekha che ke, "gurudeva vrata lenAra zrAvakane gaLAmAM mALA paherAve." (391) AvI AgamavANInA gaMbhIra arthe nigamathI ja vyavasthita thAya che. zrAddhadeva te zrAvakarUpe ja che. (393)' 1. zramaNAcArakozo'yamAgamastvavagamyate / zramaNopAsakAcAra sAgaro nigamo mataH // 340 // AgamArthAzca vedArthA nigamena kRtAH kRtAH / sAdhavaH zrAddhadevAzca zrAvakAH svakriyAratAH // 344 // samyagvastuni rAgazced , dvaSo vitathavastuni / vizuddhA dharmasaMpattirjAyate nizcayAnnRNAm // 348 // yAvat zuddhavRSe dveSA, rAgazca vitathe bhavet / tAva taravastha, zAstrazya prApti te che rU4s I svasvAbhimatazAstrArtha-saMvAdaM yadi vAJchosa / tadA nigamazAstrANi pramANaM kuru kovida ! // 350 / / okTottarazAstrALi Dhau%iAni ca | tadrahasyaM prakAzyeta, nigamena vizeSataH // 351 / / Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vepanam ] bha0 lIsAgarasUri, A0 semadevasUri 575 (paM. hIrAlAla haMsarAje saM. 1969, sane 1913mAM jAmanagarathI prakAzita karela "upadezapallavI"nuM pR0 340 thI 348) pa6. A0 semajayasUri 57. A0 iMdranaMdisUri 58. A saubhAgyanaMdiri-te A dharmahaMsanA bIjA ziSya hatA. ane A IMdranaMdisUrinI pATe AvyA hatA. temaNe saM0 1576mAM mauna-ekAdazI kathA ane saM0 1578mAM "vimalanAthacaritra" racyAM. 59 ATha haMsasamayasUri temanAM bIjAM nAma A0 vinaya haMsasUri ane A0 harSavinayagaNi paNa maLe che. temaNe saMskRtamAM jinartotrakeza stotra-58 banAvyo che.' yato'dyApi pravartante, vivAhAdimahotsavAH // 366 // zrI Agamo mahArAjo, nigamo mantrinAyakaH // 371 // sAdhuliGga jinopajJaM, dharmadhvajA''syavAsasI / zramaNopAsaka zrAddha liGgamAsyapaTaH punaH // 372 / / LiGgaM tu zrAddhadevAnAM ratnatrayAGkasUtrakam / liGgabhraSTAstrayaH sAdhvAdayo na syuH svanAmataH / / 373 / / kintu zrAddhajanAnAM ca nijAcAravidhAvayam / svIkartavyatayA liGgaM kathitaM mukhavastrikA // 374 // AsyAMzuka kare kRtvA sAmAyikaM na gRhyate // 386 // mahAnizIthasiddhAnte yA giraH sphuTam / vratoccArakRtaH kaNTheH puSpasranaM sRjet // 391 / / AgamoktaM gambhIrArtha nigamena prakAzyate / zrAddhavAropAdhara mANauruta | 362 1. A vinayahaMsasUrie saMskRpapadyamAM vividha vRttomAM, caturvizani jinastotro 24 "snAtasyA" samasyAmaya, kUpaSaTakaMtaduparinagara, tatravArdhistaki, samasyAmaya jaTAkUTa varNanamaya, prAtihAryASTakamaya caturdaza svapna varNanamaya, tathA tIrtharAjAdhirAja pUjAtizaya zrI AdinAtha stotro ajitazAMti stotra, mAMDavagaDha supArzvanAtha stotra, paMcamI tithiyukata zrI neminAtha stotra, Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa76 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa temaNe kutubapurA gacchamAM nigamamatane baLa ApyuM hatuM. A matanuM bIjuM nAma "bhUkaTiyAmata" paNa maLe che." jo ke A harSavinaye pachIthI te matane choDI dIdhuM hatuM. paNa brAhmaNoe te matane rakSaNa ApyuM. nigamamatamAM "uttarAraNyaka vagere 36 upaniSadenI pradhAnatA hatI. te 36 upaniSadenAM nAma nIce pramANe che. 1. 'uttarAraNyaka," 2. "paMcAdhyAya," 3. bahuca, 4. "vijJAna ghanANuMva, 5. vijJAnezvarAkhya, 6. vijJAna guNArNava, 7. "navatattvanidAnanirNaya, 8. "tattvArthanidhi ratnAkara, 9. "vizuddhAtmaguNagambhIra," 10. adharmAgamanirNaya, 11. utsargopavAda vacanAnakatA, 12. astinAsti viveka nigamanirNaya, 13. "nijamana nayanAhUlAda, 14. ratnatrayanidAna nirNaya, 15. "siddhAgamasaMketastabaka," 16. "bhavyajanabhayApahAraka, 17. rAgijana nirvedajanaka, 18. strI muktinidAna nirNaya, 19. "kavijanakalpadrumepama, 20. "sakalaprapaMcapathanidAna, 21. zrAddhadharmasAdhyApavarga 22. "samanayanidAna, 23. bandhazApagama, 24. ISTakamanIyasiddhi,' 25. "brahmakamaniyasiddhi' 26. niSkarmakamaniyasiddhi, 27. caturvagacintAmaNi, 28. paMcajJAnasvarUpavedana, 29. paMcadazana svarUparahasya. 30. "paMcacAritra svarUparahasya. 31 nigamAgama vAkayavivaraNa, 32. "vyavahAra sAdhyApavarga, 33. "nizcayeka saMsAradAvAnala" samasyAmaya, zrI pArzvanAthastotra, staMbhana, jIrAvAlA, ciMtAmaNi nAraMgAdi, gADI ane varakANuM vagere pAzvanAthanAM tetro. brAhmaNavADA mahAvIra jinastotra, jinarAja caturvizikA, sImaMdharasvAmi zAzvatajina, sAdhAraNa jina, puMDarIka svAmI, zrI gautamasvAmI vagerenAM stotro zatruMjaya laghustotra, zatruMjaya-mahAtIrtha stotra, vagere stotro tathA stutio zAya) vagere Azare 500 zleke ane tenI zlekabaddha prazasti banAvI dAkhala karyA che. 1. A vijayasenasUrivare paM. zubhavijayagaNivaranA praznanA uttaramAM "bhUkaDiyA mata"nuM nAma ApyuM che. (jAo- senaprazna prazna-370 pR0 142) Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vepanamuM ] bha0 lakSmIsAgarasUri, A0 semadevasUri pa77 sAdhyApavarga, 34. "prAyazcitaikasAdhyApavarga, 35. "darzanaikasAdhyApavaga" 36. viratAvirata samAnApava, (paTTAvalI samuccaya bhA. 2, puravaNa pR244) 50. A saubhAgyanaMdisUri-teo (58) A0 dharmahaMsanA bIjA ziSya hatA. 60. A pradasuMdarasUri-te A saubhAgyanaMdinI pATe thayA. temanA kAraNe tapagacchanI "kutubapurA zAkhA"nI paraMparA banI rahI. 61. ATha IMdranaMdisUri, 62. A saMyamasAgarasUri. 63. A0 haMsavimalasUri te A0 saubhAgyanaMdinA paTTadhara A0 haMsasaMyamasUrinA ziSya hatA. temanA upadezathI amadAvAdanA saM0 gaMgarAja piravADanA putra saM. mUlacaMde saM0 1621 mahA vada 10 zukravAre AbU tIrthane charI pALata yAtrA saMgha kADhayo. 58. A dharmahaMtasUri (pR. 571) 59 59 siddhAMtasAgaragaNi-temanuM bIjuM nAma 50 siddhAMta sAragaNi paNa maLe che. te tapAgacchIya A0 emajayasUrinA mukhya ziSya A0 idranaMdisUrinA hastadIkSita ziSya hatA. vidyA ziSya paNa hatA. ane A dhamahaMsanA trIjA ziSya hatA. te meTA vidvAna hatA. temanuM saMskRta bhASA upara "mAtRbhASA" jevuM prabhutva hatuM. te jinAgamana paNa "sarvatomukhI abhyAsI" hatA. viramagAmanA zA. khImajI poravADe saM. 1548mAM paM. IMdravaMsanA tathA temanA upadezathI viramagAmamAM "zAMtinAthacaritra" lakhAvyuM. (zrI prazastisaMgraha, bhA. 2, pra. naM19) temaNe saM0 1570mAM XXX gAmamAM kalikAla sarvajJa A hemacaMdrasUrIzvaranA "trizaSTizalAkApuruSacaritra"nA AdhAre gadya saMskRtamAM "darzanaratnAkara graMtha"nI racanA karI. jenAM bIjAM nAme anugama tathA caritepaniSada paNa che, eTale te ahIM Agama ane nigamanI jema A trIjuM "anugama' nAma paNa batAve che. A Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa graMthanA mukhya bhAgonAM nAma "laharI" ane tenA nAnA vibhAganAM nAma "taraMga" rAkhyAM che, pratyeka vibhAgamAM be traNa taraMge goThavyA che, tenuM aMtaraMga A pramANe che. temaNe bIjI laharInA pahelA taraMgamAM 64 idronI nAmAvalImAM yakSajAtinA IMdra tarIke pUrNabhadravIra ane mANibhadravIrane batAvyA che. (pR. 120) trIjI laharInA pahelA taraMgamAM jJAnAcAra, navatatva, nava nihava, 67 samakita bhede tathA 71 mithyAtva bhedanuM bIjA taraMgamAM darzanAcAra, trIjAmAM cAritrAcAra, ane cethA taraMgamAM sarvaviratidharma (33 AzAtanA vajana sudhI)nA vividha bhedanuM vizada vivaraNa karyuM che. enI bhASA prauDha che. "kAdaMbarI'nI zailImAM vastunirUpaNa che. graMtha uttama kaTine che. A graMtha mahA mAnavijaya. jIgaNinA "dharmasaMgraha"nI jema jaina samAjamAM pratiSThA pAme e che, paraMtu graMthakAra eka navIna pakSanA prabhAvaka che. tethI A graMtha jena saMghamAM Adara pAmyuM nathI, graMthakAre dareka taraMganI aMte A prakAre laghu prazasti ApI che- iti zrImattapAgacchAlaMkArahAra bhaTTArakacaya koTIra zrIsomajayasUrIzvara ziSya ziromaNi zrI indranandisUrirAja vineyANunA siddhAntasAra saMkalite zrI darzanaratnaratnAkara granthe, zrImadanugamAparaparyAye kulakara kulotpatti prabhRti paJcamAvabodha prAptyanta zrI RSabhajinatrayodaza bhavacaritopaniSadAkhyAyAM dvitIyalaharU chAmasthyakevalotpattivarNananAmA saMpUrNastRtIyastaraGga statsamAptau ca samApteyaM dvitIyalaharI kulakara kulotpatti prabhRti paMcamAvabodhaprAptyantazrIRSabhajinatrayodazabhavacaritopaniSadAkhyA (pUrtimagAt taraGgatrayAtmikeyaM dvitIyalaharI iti prathamo bhAgaH / (pR15) 1. darzanaranAkara bhA. 1, 2, prakAzaka: jaina sAhityavardhakasabhA, amadAvAda: prAptisthAnaH mehanalAlajI jaina jJAnabhaMDAra, gopIpurA, surata, saMpAdakaH muni zrI nipuNamuni ane bhaktimuni -bhA. 1, saM. 2010, kiMmata : 8-00; bhA0 2, saM. 2013, kiMmata : 8-00 Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa79 pUname ] bhava lakSmasAgarasUri, A0 semadevasUri prAcIna nagare pAMcamuM H rAjagRhI- rAjagRhInAM ghaNAM nAmo maLe che. 50 siddhAMtasAgaragaNi paNa rAjagRhano itihAsa" Ape che ke 1. kSitipratiSTitapattana--A paheluM nAma hatuM. te dhIme dhIme ujajaDa thayuM. 2. caNapura-rAjA jitazatruo joSIe pAse bIjA sthAnanI tapAsa karAvI. "phUlavALuM caNAnuM khetara" joI tyAM pAye nAkhI caNakapura vasAvyuM. te bIjuM nAma. te paNa dhIme dhIme ujajaDa thayuM. 3. Sabhapura-eka vRSabha jaMgalanAM samagra prANIone harAvI, bhagADato hato, AthI tyAM trIjuM bASabhapura vasAvyuM. te paNa dhIme dhIme ujajaDa thayuM. 4. kuzAgrapura-ghaNAM varSo pachI rAjAe dAbhanA vanamAM dAbhanI ja vizeSatA dekhI tyAM ceAthuM kuzAgrapura vasAvyuM. 5. rAjagRhI-kuzAgapuramAM vAraMvAra Aga lAgatI hatI. AthI rAjA prasenajite pAMcamuM rAjagRhI nagara vasAvyuM. te ja magadhanA rAjA zreNikanI "rAjadhAnInuM pATanagara" hatuM. 6. rAjA zreNikanA putra keNike caMpAnagara vasAvyuM. te paNa dhIme dhIme ghasAvA lAgyuM. 7. rAjA keNikanA putra rAjA udAyIe pATalIpura nagara (paTaNA) vasAvyuM, udAyInA maraNa pachI tyAM naMdavaMzanA rAjAo thayA. ( -darzanaratnAkara, bhA. 2, laharI trIjI, taraMga che, pR. 333-34, jena Itika praka. 2, pR0 78, 87) jaina vidvAne mAne che ke, digaMbara jaina dharma dakSiNamAM phAlya phUlya, ane tenA AcAra vicAra temaja sAhitya upara paNa brAhmaNa sAhityanI gherI asara paDI prakAMDa vivecaka digaMbara jaina jugalakizora mukhtAre "dharmaparIkSA" graMthamAM A aMge vistRta vivecana Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa80 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa ApyuM che. ame paNa "zrI jaina satyaprakAza" mAsikamAM "digaMbara zAstra kese bane" e zIrSakanI cAlu lekhamALAmAM e bAbatane vadhu spaSTa karI che. Aje paNa digabara samAjanI vAgaDera brAhmaNa paMDitenAja hAthamAM che. zrI jaina zramaNa saMghamAM pUjya 11 gaNadhare, gaNadhara zrI sudharmAsvAmI, A0 zayyabhavasUri, ATha yazebhadrasUri, A0 saMbhUtivijayasUri, A bhadrabAhusvAmI, A Arya rakSitasUri, A siddhasena divAkara, A0 haribhadrasUrIzvarajI, A0 durgasvAmI, A0 siddhaSi, A zobhana, mahAkavi 50 lAvaNyasamayagaNivara A0 jinezvarasUri, A0 buddhisAgarasUri ane chellA moTA kavi 50 vIravijayajIgaNi vagere prabhAvaka thayA. te brAhmaNe ja hatA, paNa teo zuddha jena zailIne vaphAdAra rahyA hatA. koIe jena dharma upara brAhmaNa saMskRti lAdavA kaMI karyuM nathI." - jyAre e paNa kabUla karavuM paDaze ke "A0 IMdranaMdi ane temane parivAra sau brAhmaNa hatA. teoe jemAM brAhmaNanuM varcasva banAvI rAkhavA, athavA zramaNe brAhmaNemAM ekatA sthApavA na "nigamagaccha" sthA, ane tenA samarthana mATe vividha sAhityanuM sarjana karyuM." digaMbara bhaTTAraka tAraNusvAmI ane vetAmbaragrahastha lAMkazAhe muslima saMskRtinI asarathI navA paMthe calAvyA. teoe temAM "sthApanA-nikSepa"ne uDAvI, pratimAne virodha karyo. temaja RSi bhIkhamajIe muslima saMskRti ane IsAI saMskRtinI asarathI "terApaMtha calAvyuM ane jinapratimA temaja prANirakSA (jIvadayA)no virodha karyo. nigamamatanA prabhAvakoe mAtra jene upara brAhmaNonuM varcasva jamAvavAnA dhyeyathI ja navo mata calAvyo hoya to te dizA bhUlyA hatA. kadAca jaina AcArapAlanane sarvasAdhAraNarUpa ApI, "varNAnAM brAhmaNa guru" ne badale "varNAnAM zramaNe guruH " banAvavAnA dhyeyathI nigamamata calAvyuM hoya te, te prazasya hatuM. Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanamuM ] bha0 lakSmasAgarasUri, A0 semadevasUri pa81 paraMtu e mata zarU thayA pachI bIjI zatAbdImAM viccheda pAme. tenI paraMparA paNa tUTI gaI. ane tenA prabhAvakenuM kaI "sakriya kArya" paNa noMdhAyuM nathI. A sthitimAM temanA graMthe ja e matanI mAnyatA batAvanArAM sAdhana che. jyAM sudhI A graMtha raheze tyAM sudhI ganI nAmAvalImAM nigamamata amara banI raheze. sAdhAraNa vAcaka AvA vAMce te, navuM vidhAna dekhI zaMkAnA vamaLamAM aTavAI jAya che. to AvA graMthanA saMgrAhake ane prakAzakanI nitika pharaja che ke, temaNe "visaMvAdI vidhAna"nI nIce spaSTa sUcanA lakhI devI joIe ke, "A vidhAna amuka matanuM che." Ama karavAthI sAdhAraNa vAcaka bhramamAM paDe nahIM. ane mArgAnusArI paNe" mAtra potAne joIe, teTale lAbha laI AtmakalyANa sAdhI zake. vividha mato vikramanI 16 mI sadImAM jemAM IslAmI saMskRtinI asarathI ghaNA navA navA pathe nIkaLyA hatA. te kramazaH A pramANe hatA. (1) A samaye saM. 1528mAM tapAgacchanI vRddha paSALanA (A. naM. 58) bha0 jJAnasAgarasUrinA lahiyA loMkAzAhe tIrtha pratimA, pUjA, paccakkhANa ane vidhimArgane pI laMkAmata" calAvyuM, 1. vi. saM. 1585mAM lakhAyelI "siddhAMta copAI' vageremAM lakhyuM che ke, "lakAe tIrtha, pratimA, jinapUja, sarvavirati, dezavirati, be dharmonI bhinnatA, dAna, janmakalyANaka, utsavo, pauSadhavrata, paccakakhANa, pratijJAno kALa, dIkSA, samyaphavabheda, sthavirAcAra, vagerene niSedha karyo, (-jaina satyaprakAza, kramAMka: 17; paTTAvalI samuccaya, bhA. 2, puravaNI pR0 242) paraMtu pachInA lekAgacchanA zrIpUe te te cheDelI vastuono yathAnukULatA mujaba svIkAra karyo che. visaM. 1466no ItihAsa maLe che ke, te samaye pAMcamA ArAnI asarathI vividha jaina gacchamAM jinapUjA, pratikramaNa, ane upadhAna vidhinA virodhamAM ugra vAtAvaraNa hatuM. mAtra tapAgaccha A virodhathI mukta hato. (-gurvAvalI lai0 465, praka. 49 pR. 438) Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne tihAsa--bhAga 3jo [ prakaraNa lAMkAmata mATe spaSTa ullekha maLe che ke, te islAma-dharmonI asara nIce janmyA. ane pAMgaryAM. bAdazAha phirAjazAhe A matane sahAya karI hatI, 582 (2) A leAMkAgacchamAMthI sa0 1570mAM vIjAmata nIkaLyeA. (-paTTA sa. bhA0 2, pR0 247) (3) saM1562mAM kaDavAmata nIkaLyeA. (-paTTA sa. bhA0 2, puravaNI pR0 246-47; vividhagacchIya paTTA. pR 121 thI 159) (4) sa0 1572mAM nAgArI lAMkAgaccha nIkaLyeA. (5) sa. 1572mAM pAyaca'damata nIkaLyeA. (-praka. 41, pR. 595) (6) saM0 1602mAM brahmamata nIkaLye. ( -vividha ga0 paTTA. sa0 pR0 139, praka0 41, pR0 55) (7) saM0 1572mAM digaMbara sapradAyamAM tAraNupatha nIkaLyA. (8) saM0 1680mAM diga Mbara saMprAyanA vIzapathImAMthI terApatha nIkaLyeA. (9) hemarAjapatha-A paMthanI vizeSa vigata maLatI nathI. mAtra tenuM nAma stavanamAM maLe che. (-praka0 14, pR0 328) 1. lAMkAmata vRddha tapAgacchanA 58 mA bhaTTA0 jJAnasAgarajInA lahiyA lAMkAe mUrtipUjA, pauSadha, paccakkhANa vagere anekavidha dhama mArgAnA leApa karI, nave lAMkAmata calAvyeA. (-praka0 44, pR0 26) Aja sudhI jaina sa MghamAM zuddhi ane saMgaTTunanI je vyavasthA hatI te lAMkAmata nIkaLatAM tUTI gaI. leAMkAgacchanA zrIpUoe samaya jatAM leAMkAzAhe manA karela tI, pratimA, pUjA vagere vidhimAgergone peAtAnA gacchamAM punaH dAkhala karyo hatA. temaja temAM thayela RSi lavajI ane RSi dhama dAse teA niSedha karelI amuka kriyAne vadhu mahattA ApI, peAtAnA svataMtra matA calAvyA hatA. Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trepanam ] bha0 lamIsAgarasUri, A0 somadevasUri 583 lokAgaccha nIkaLyA pachI zvetAmbara jainemAM paNa vidhi vidhAna aMge ghaNuM pheraphAra thayA che. te A pramANe (1) pratidinadarzana, trikALapUjA, kulenI AMgI, cha aThThAIomAM adAI mahetsa, rathayAtrA, zrutasAmAyika, sAdhamika vAtsalya, ane saMghajamaNu vagere gauNa banyAM. (2) jinapratimAne senuM cAMdI varakha kaTorI ke jhaverAtanI AMgIe. vyAkhyAnamAM dezavirati sAmAyika, sarvaviratinI, jema dezavirati ane avirati ne nitya pratikamaNa, gurunI pAse ja pratikramaNa, saMvatsarI mahAparvane pauSadha, 64 paherI pauSadha, jIvadayAmAM madada, ane pAMjarApoLane vadhu piSaNa vagere mukhya banyAM. 3 zuddhi -eTale navA jene banAvavAnI rIta, ane saMgaThThanaeTale saMghanI ekatAne sadaMtara lepa thaye che. ItihAsa kahe che ke chellAmAM chellA vi. saM. 13pa7mAM muhaNAta osavALa jana banyA hatA. je tapagacchanA jene che. (--prakaTa para pR0 pa39) tyArabAda bIjI jJAtiomAMthI navA jene banyA nathI. jyAre jenA kalezathI maDha kapALa nAgara, vagere jaina dharma cheDI, arjuna banyA. ema ulaTuM e nukasAna thayuM sthAnakavAsI, bAvIzaTalA ke terApaMthI sAdhuoe ajenemAMthI navA jene banAvyA ja nathI, teoe mAtra zvetAmbara ke digambara jemAM kaleza-bhedo paDAvI, teomAMthI sthAnakavAsI ke terApaMthI jene banAvyA che. (4) prAcIna kALamAM bhAratamAM mukhya prazna e hato ke mUrtipUjAne virodha kayAre zarU thaye."? tene badale IslAma rAjya AvyA pachI, have bhAratamAM e prazna puchAya che ke mUrtipUjA asalamAM kyAre zarU thaI"? eTale ke AkhI vicAra suSTi ja palaTAI gaI che. zrI nagInadAsa giradharalAla zeThane abhiprAya sthAnakavAsI samAjanA saMzodhana premI samIkSaka zrI nagInadAsa giradharalAla zeTha jaina siddhAMta sabhAnA mAsika "jenasiddhAMta 10 Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 jaina paraMparAno ItihAsabhAga 3 [[ prakaraNa 15, aMka: 7, ka. 170, pR. 9 thI 50mAM" ane "mULa jaina dharma ane hAlanA saMpradAye pustakamAM, laMkAzAha ane bheMkAgaccha aMge mananIya prakAza pADe che. te A pramANe sthAnakavAsI lekhake e-oMkAzAha saMbaMdhI hAlamAM ceDA vakhatathI pitAnI managhaDaMta beTI vAta phelAvI che. (pR. 9) (1) sthAnakavAsI muni jeThamalajIe "samakitasAramAM, (2) zrI alakha RSie "zAstroddhAramImAMsAmAM, (3) vAva zAhe aitihAsika nedha"mAM, (4) muni maNilAlajIe "prabhuvIra paTTAvalI" mAM, (5) saMtabAlajIe "dharmaprANu lokAzAha pustaka"mAM phakta kivadaMtIo uparathI "kalpita vAta lakhI che. ane temAM "eka bIjAthI taddana viruddha evI vAto" lakhAI che. (-. 10, mULa je. dha. pR. 342) muni zrI jeThamalajIe saM. 186pamAM "samakitasAra" pustaka lakhyuM. temAM temaNe pahela vahela lokAzAhanA nAmano ullekha karyo. (-pra. 11, mULa je dha0 pR. 343) tyAM sudhI te sthAnakavAsIo ane lokAgacchIo vacce bhAre duzmanAvaTa hatI. laMkAgacchanA yatiothI muni zrI dharmasiMhajI tathA muni zrI lavajI RSi chUTA paDyA hatA. paNa duzmanAvaTane lIdhe teo laMkAzAhanA anuyAyI kahevarAvavAne icchatA nahatA, paraMtu "vi. saM. 1685(1878)mAM muni zrI jeThamalajIne saMvegI muni kavi paMzrI vIravijayajI gaNi sAthe zAstrArtha thayela. tyAre zrI dharma siMhajI muni tathA lavajI RSinA ItihAsathI temanuM kAma saraLa thayuM nahIM, AthI temane mUrtipUjAnA virodhamAM lekazAhane yAda karavA paDyA." tethI ja temaNe "samakitasAra" pustakamAM kAzAha mATe lakhyuM che. (pR. 11) upara jaNAvelA pAMceya sthAnakavAsI lekhakonI eka ja dalIla che ke XXX paNa teono A bacAva e sthAnakavAsI samAjane bheLavavA mATe mAtra eka bhayaMkara juThThANuM ja che. (-pR. 11) Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panamuM ] bha0 lakSmIsAgarasUri, A0 somadevasari 585 sthAnakavAsIo bacAvamAM kahe che ke, "virodhIo te laMkAzAha mATe game tema kahe te vAta mAnavA sthAnakavAsIo taiyAra nathI." je aneka vizvasanIya pramANethI asatya TharatuM hoya tene paNa asatya tarIke na svIkAravuM temAM ajJAna nathI, paNa daMbha ane durAgraha che, je mithyAtvanA aMze gaNAya che. (-pR0 12 ) lakAzAha saMbaMdhI prAcIna sAhitya (1) vi. saM. 1543, "siddhAMtapAi", lekhakaH paM. muni zrI lAvaNyasamaya. - paM. muni zrI lAvaNyasamayanI dIkSA vi. saM. 1515 (saM. 1530 jeTha za0 10)mAM thaI hatI. eTale teozrIe laMkAzAhanI mAnyatAnuM khaMDana karyuM che, te yathArtha hoya. kAraNa ke, AvezamAM AvIne laMkAzAha "jenAgama, jaina zramaNa, sAmAyika, pratikamaNa, pauSadha, pratyAkhyAna, dAna vagere ane niSedha karatA, tethI 50 muni zrI lAvaNyasamaye "bhagavatIjI" Adi sUtrenAM aneka pramANe ApIne dharma virodhI mAnyatAnuM khaMDana karyuM. A cepAI 191 gAthAmAM che. (teo tapAgacchIya bha0 ratnazekharasUrinI paraMparAnA A samayaratnasUrinA ziSya hatA. (prakaTa para, pR. para7 thI pa29) (2) vi. saM. 1544, "siddhAMtasAdAra, lekharataragacchIya jinaharSa (jinabhadra)sUrinA ziSya upAdhyAya kamalasaMyama. AthI siddha thAya che ke, te laMkAzAha sAmAyika, pauSadha, pratikamaNa, pratyAkhyAna, dAna vagere temaja sAdhu ane zAstrone mAnatA nahotA. (pR0 13) (-u0 kamalasaMyamagaNi mATe jUo praka. 40, pR. 475) (3) vi. saM. 1527 athavA saM0 1544, muni zrIvIkA kRta utsava nirAkaraNa-batrIzI te vakhate laMkAzAha "jenAgama, jaina zramaNa, sAmAyika, pauSadha, pratikamaNa, pratyAkhyAna vagerene niSedha karatA. Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa (4) vi. saM. 1578, "dayAdhamapAI le. laMkAgacchIya yati bhAnucaMdra. te lekhaka kAgacchano ja anuyAyI hovAthI te vizeSa vizvAsa pAva gaNAya. tyAM (saM. 1578) sudhI laMkAgacchanA yatioe laMkAzAhanI prarUpaNA pramANe ja "sAmAyika, pauSadha, pratikamaNuM, pratyAkhyAna, dAna, Agama" vagere mAnavAne asvIkAra karyo. paraMtu bhAnu caMdranA samayamAM pheMkAgacchanA mULa siddhAMtamAM cheDo ghaNe sudhAre thaye haze. jemake, "sAmAyika savAra-sAMja be vAra thaI zake. pauSadha parvanA divase thaI zake. vratadhArI pratikramaNa karI zake. paccakkhANa, vinA AgAra ja laI zakAya, asaMyatine dAna devAya ja nahIM, dravyapUjA nahIM paNa bhAvapUjA karavI joIe; tathA jainAgamAM batrIza sUtre mAnavAM." pAchaLathI ghaNuM sudhArA thatA gayA. nArI lakAgacha vageremAM te sarva pravRtti mUrtipUjaka jainenI mAphaka ja jovAmAM Ave che. ( -pR. 14) (5) laMkAzAhakA silekA, le, lekAgacchIya yati kezavajI traSi. (jUo praka0 pa3 pheMkAgaccha paraMparA 13mAM pUjazrI) A laMkAzAha mATe kAgacchanA A be yatioe je vAta temanI "copAImAM karI che, te ja vAta uparanA traNa graMthamAM te te munioe karelI che. eTale e badhI vAta ekasarakhI rIte vizvAsapAtra Thare che. (mULa jainadharma pR0346) A pAMce "pAIo" muni zrIjJAnamuMdarajIe lakhelA zrImAna laMkazAhake jIvanapara aitihAsika prakAza" nAmanA pustakamAM paNa saMpUrNa paNe chapAI che. - pahelA traNe lekhakoe pheMkAzAhanI mAnyatA jainadharma ane jaina siddhAMtathI viruddha che, te batAvavA mATe sUnI sAkhe TAMkIne lakheluM che. eTale temAM zaMkAne sthAna rahetuM ja nathI. (-pR. 15) te tathA chellA be laMkAgacchIya yationuM pramANa vizvAsapAtra kema nahIM ? (-pR0 16, Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vepanam ] bha0 lakSmasAgarasUri, A samadevasUri 587 (6) vikramanI 16mI sadImAM digaMbara tArasvAmIe lakhela "taraNatAraNa zrAvakAcAra"mAM ane digaMbara bha0 ratnanaMdie "bhadrabAhucaritra'mAM (tathA "paprAbhUta"nI TIkAmAM) vagere digaMbaranA ullekha paNa mUrtipUjaka tathA bheMkAgacchanA ullekhane maLatA Ave (-pR0 17) . (7) A uparAMta lekazAhanA ja samakAlIna kaThuA zAhe paNa tapAgaccha viruddha pitAne mata calAvyuM hatuM. te "kaDuAmatapaTTAvalI"mAM laMkAzAhanI mAnyatAne ullekha che. temAM paNa pheMkAzAhanI mAnyatAo jema bIjAoe batAvI che tevI ja batAvI che. "laMkAzAhe sAmAyika vagerene niSedha karele " e mATe uparanAM sarva pramANe jotAM zaMkAne sthAna ja rahetuM nathI. ane "hAlanA sthAnakavAsIo te sAmAyika vagere sarvane mAne che to pachI sthAnakavAsIo potAne "lekazAhanA anuyAyI" kema kahI zake ?" uparanA (sAta) lekhakee ekasarakhI rIte eka sarakhI ja vAta karI che. to zuM e badhA ja laMkAzAhanA virodhIo hatA ? ethI paNa puravAra thAya che ke, laMkAzAha saMbaMdhI prAcIna lekhakee je lakhyuM che te sAcuM ja lakhyuM che. sthA. muni zrI maNilAlajIe "jena ItihAsa ane prabhu mahAvIra paTTAvalI nAmaka pustaka" lakheluM, ane te sthAnakavAsI jaina kAryAlaya, amadAvAda taraphathI vi. saM. 191mAM prasiddha thayuM che. A pustaka "sthAnakavAsI jaina kenpharanse tA. 10-5-1936nI janarala vArSika beThakamAM amAnya TharAvela che. kemake te pustakamAM aitihAsika rIte beTI ane avizvasanIya hakIkato ApavAmAM AvI che. (-pR. 19) temAM pheMkAzAhanuM be pAnAnuM jIvanacaritra chapAyeluM che. paraMtu A jIvanacaritra vAMcatAM ja e banAvaTI che, ema sau koI samajI zake tema che. (-mUtra je. dhapR. 351) temAM "saM. 1500mAM teo amadAvAda AvyA ane dhIradhArane Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jaina para parAnA tihAsa-bhAga 3o [ praraNa dhaMdhA zarU karyAM, tyArathI lAMkAzAhane tyAM bAdazAha sAthe oLakhANu thaI ane te pachI leAMkAzAha tijorIdvAra banyA. " vagere hakIkatA lakhelI che paraMtu itihAsa pramANe te hakIkatA kheATI kare che. zrI maNilAlajIe prabhuvIra paTTAvalImAM lakhyuM che ke, " lAMkAzAha jayapura gayelA, ane tyAM temane kAI e jhera ApavAthI akasmAta mRtyu pAmelA, " jayapura zahera savAI jayasiMha mahArAje leAMkAzAhanI pachI khase varSe AbAda vasAveluM.' e uparathI sthAnakavAsI muni zrI maNilAlajIe lakheluM jIvanacaritra kevuM che, DhaMgadhaDA vagaranI upajAvI kADhelI vArtAthI bharapUra che te samajI zakAya che. (-pR0 20 " e jIvanacaritramAM lAMkAzAhanA janma kArtika sudi 15nA jaNAvelA che." te paNa khATA kare che. (-pR0 21) leAMkAzAha lahiyAnuM kAma karIne peAtAnI AjIvikA calAvatA hatA. (pR0 22) leAMkAzAhanI banAvelI ekAda 'DhAla ceApAI ke khIjuM kaMI lakhANa maLatuM nathI, tyAre kayA pramANu upara lAMkAzAhanA jJAna ane vidvattA mATe Dhola pITavAmAM Ave che? (-pR0 23) A sa` uparathI sAbita thAya cheke, " leAMkAzAhamAM kAI paNa prakAranuM vizeSa jJAna naheAtuM. lAMkAzAha " jo saheja paNa buddhimAna heAta te, temaNe sUtreA temaja dhArmika kriyAo vagerene niSedha karyAM na heAta." lahiyAnuM kAma e jJAna ke vidvattAnI nizAnI nathI. (pR0 24) suMdara akSare e paNa jJAna ke vidvattAnI nizAnI nathI. (pR0 24) leAMkAzAhe matrIza sUtrAnI ekeka ke e be nakalA karavA saMbaMdhI kazu ja lakhyuM nathI. (pR026) leAMkAzAhamAM a mAgadhI ke saMskRta bhASAnuM jJAna hatuM ja nahIM. (-pR. 27) leAMkAzAhanA anuyAyIoe (1) jinapratimA ane jinamaMdiranI niMdA karavI nahIM, (ra) hamezAM jinamaMdiramAM jinapratimAnAM nuSa~na karavAM. (3) pUrvAcAryanA avaguNu khelavA nahIM. A traNa Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navasArI pUnamuM ] bhava lakSmIsAgarasUri, A semadevasUri pa89 zarato svIkArI. A pArdhacaMdrasUri pAse sUtronA TAtiyAra karAvyA. batrIsa sUtronA TabA lakhAyA bAda, A zaratene bhaMga thaye. AthI te AcAryo bIjAnA TabA lakhavA baMdha karyA. (-mULa je. dha0 pR. 359) te pachI muni zrI dharmasiMhajI tathA lavajItraSi e baMnee lokAgacchanA yatidharmathI chUTA paDIne mUrtine jorazorathI virodha zarU karyo. temanA anuyAyIo DhuMDhiyA kahevAyA. ane pAchaLathI sthAnakavAsI" nAma dhAraNa karyuM. (pR. 29) (-mUDa je. pR. 360) laMkAzAhe dharmane uddhAra muddala ja karyo nahoto. paraMtu kharuM kahIete adharmanuM ja pratipAdana karyuM hatuM." loMkAzAha ane kaDuAzAha ema be mata te vakhate dharmaviruddha thayA hatA. eTale bhasmagraha UtaratAM (vi. saM. 1590 sudhI) paNa pitAne krUra svabhAva batAvI Ape hate. (pR. 31) (mULa jaina dha. pR0 363) kAzAhe phakta krodhathI, dveSathI, sUtra, dharmakiyA, dAna, pUjA vagerene bahiSkAra karyo hato, ane sthAnakavAsIoe sUtranA khoTA artha karI mUtino niSedha karyo che, eTale temanAM kAryomAM dharmane udyota che ja nahIM paNa te dharmanI hAninuM ja kArya che. ane "te asaMyatipUjA nAmanA aherAmAM gaNAya" (pR. 32) (mULa jena dha0 pR0 364) sADA sAta dekaDAnI levaDadevaDamAMthI ja takarAra pedA thaI. (pR. 33) (mUDa je. dha. . 365) lekazAhanI "buddhimAM vikAra" thayo. teNe jenadharmanI badhI kiyAone lepa karI pitAne na mata kADhaye (pR. 34) lekazAhanA ja anuyAyI kahevAtA be samudAyo (1 laMkAgaccha tathA 2 sthAnakavAsI) vartanamAM, AcAramAM eka bIjAthI taddana virodhI matanA che e bemAMthI laMkAzAhanA sAcA anuyAyI koNa? (pR0 34) Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa90 jaina paraMparAno itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa laMkAzAhane dehAMta saM. 1532 (1522)mAM thaye. teo zaucA cArane paNa virodha karatA hatA. (pR. 36) (mULa je dha0 pR0 368) vAra meda zAhe "aitihAsika naMdhamAM 69 mA pAne lakhyuM che ke, "laMkAzAhe pitAne bulaMda avAja bhAratanA khUNe khUNe pahoMcADyo, tathA pATaNa nivAsI lakhamasI temanI pAse Avela, temane laMkAzAhe e sarasa dhArmika upadeza Apyo ke, te laMkAzAhanA pAkA anuyAyI banI gayA." (mULa pR. 371) saMtabAle temanA dharmaprANa laMkAzAha pustakamAM eja vAta lakhI che." A vAta tadRna upajAvI kADhelI che, (pR. 39, mULa pR. 371) vA. me. zAha ke saMtabAlanI vAto kema sAcI manAya? (pR. 40) caturmAsamAM jenene saMgha nIkaLatuM nathI. (pR. 40) saM. 1985mAM muni dhamasiMhajIe chUTA paDI "dariyApurI saMpradAya sthApe. saM. 1692mAM lavajI RSie "khaMbhAtasaMpradAyanI zarUAta karI. saM. 1716mAM dharmadAsajIe paNa dIkSA lIdhI.te paikInA dariyApurI saMpradAyanA dharmasiMhajIe ATha koTine Agraha pravartAvyuM. (pR. 43) dharmasiMhajIe navA TabA banAvyA. paraMtu khedanI vAta che ke, vyAkaraNa to teomAMnA kaI zI khelA ja nahIM, ane tethI ceI-catya zabdanA khoTA artha karI, mUrtine khoTI rIte virodha karele, ane Aje paNa emanA anuyAyIo tevI ja rIte beTe virodha karI rahelA che. (pR0 43, mUtra je. pR0 360) A sivAya vA0 zAha vagere Adhunika lekhakee lakhelI badhI vAte beTI che. (pR. 47) lekazAhanI mAnyatA to "sadaMtara dharma viruddhanI ja hatI. eTale kharuM kahIe te, Aje loMkAzAhane te kaI anuyAyI che ja nahIM. (pR. 49) Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ treppanamuM ] bha. lakSmIsAgarasUri, A sAmadevasUri !! atyAre lAMkAgaccha e " mUrtipUjaka tapAgacchanI eka zAkhA jevA " gaNAya, tyAre sthAnakavAsI saMpradAya tenA virodhapakSanA gaNAya. (pR0 10) vagere vagere. (jaina siddhAMta va. 15 4. 170, sa. 2019nuM mULa jainadhama ane hAlanA saMpradAye pustaka, praka0 21 lAMkAzAha pR0 339 thI 361) * lAMkAgacchanI paraMparA C mahA dharma sAgarajI gaNivara ' pravacana parIkSA vizrAma ' : 8nI gAthA : 15 nI IkAmAM paraparA Ape che. temaja leAMkAgacchanI paTTAvalIomAM paNa jUdI jUdI para parAe maLe che. te saunA AdhAre nIce mujaba paraparA ane che. 51 1. lAMkAzAha (mRtyu, vi. sa0 1522 athavA 1532) ra. RSi bhANajI-te sirAhI pAsenA arahaTTavADAnA vatanI hato. teNe sa0 1530mAM ke 1533mAM svaya* suniveza paheryAM, asalamAM tenI paraMparA gujarAtI lAMkAgaccha manAya che. teNe sastIka, mAdAjI, pUnAjI vagere nAmanA ziSyA banAvyA. 3. RiSa mAdAjI-(bhIdAjI)-te leAlAzAhanA bhAI hato. teNe RSi bhUtAjI nAme celeA banAvyA. (6 - 4. RSi bhImAjI RSi mAdAjInI pATe RSi pUnAjIne ziSya RSi bhImAjI " eThe. 5. RSi bhUtAjI RSi bhImAjInI pATe RSi mAdAjInA ziSya RSi bhUtAjI beThA. ' paTTAvalI 'emAM A baMnenA eka paTTAMka tathA jUdA jUdA paTTAMkA maLe che. tenI eka ziSya para parAmAMthI vIjAmata' nIkaLyeA hato. 6. RSi jagamAlajI te narAudra(naroDA)nA vatanI hato. surANA geAtrane AsavAla hatA, tenAthI lAMkAgacchanI be zAkhAe nIkaLI, te A pramANe-- Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa (1) pATaNanA veda gotrane osavAla rUpacaMdajI saM. 1568mAM svayaM suniveza paherI, RSi jagamAlajInI pATe beThe. tenAthI gujarAtI loMkAgaLa cAlyA. (2) nAgeranA sUrANuM getranA osavAla rUpacaMdajIe saM0 1584mAM RSi jagamAlajInI pAse dIkSA lIdhI. tenAthI nArI lakAgacha nIka. (nAgarI laMkAgaccha paThThAMka 60) 7. traSi saravAjI-kaI kaI paTTAvalImAM A RSine pAka maLatuM nathI. 8. RSi rUpacaMdajI-te pATaNane vatanI hato. saM. 1568. 9. RSi jIvAjI-te sUratane vatanI hato. te gujarAtI rUpacaMdanI pAse dIkSA laI tenI pATe AvyuM. tenAthI gujarAtI loMkAgaccha paraMparA cAlI. 10.Si kezavajI-te prabhAsapATaNane vatanI hatA. teNe saM. 1587mAM gujarAtanA pATaNa pAsenA "katabaparA"mAM dIkSA lIdhI. ane te RSi jIvAjInI pATe AvyuM. mahetu dharmasAgarajIgaNinA samaye te vidyamAna hate. A samaye laMkAgacchanI traNa gAdIe banI hatI. (1) RSi varasIMgajI-teNe saM. 1613 nA jeTha vadi 10nA reja vaDodarAmAM bhAvasAranA AgrahathI zrIpUjanI gujarAtI lekAgacchanI "meTapakSa" sthApita karI. tenI gAdI vaDodarAmAM hatI. (2) RSi kuMvarajI-teNe bAlApuravALAnA AgrahathI zrI pUjanI gujarAtI laMkAgacchanI "nAnI pakSa" sthApanA karI. ane tenI gAdI bAlApura(varADa)mAM rAkhI. (3) RSi varasiMgajInA ziSya ane (10) RSi kuMarajInA uttarAdhikArI RSi meghajI amadAvAdamAM gAdIe beThA, tenI gAdI amadAvAdamAM hatI. A zrIpUjameghajIe saM. 1928mAM amadAvAdamAM laMkAgacchanA 28 yatio sAthe vairAgya pAmI, yatijIvana cheDIne jagadguru A0 zrI hIravijayasUri pAse saMvegIpaNuM svIkAryuM, Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanI pAse tathA putra mAM rIkSA * panamuM ) bha0 lamIsAgarasUri, A samadevasUri pa93 je ItihAsamAM u0 uddadyotavijayajIgaNivara tarIke khyAti pAmyA. (-praka. 55, maha0 hArSigaNinI paraMparA praka. 58) pahelI gAdI (vaDodarAmAM) 11. rASei varasiMgajI-tenuM bIjuM nAma RSi varajAMgajI paNa hatuM. te saM. 1613(30)nA jeTha vadi 10 nA roja RSi kezavajInI pATe vaDodarAnI gAdIe beThA ane saM0 165ramAM svarge gayA. temanI pAse rehAnA vatanI zeTha zrIvaMta, tenI patnI tenAM bena, banevI, bhANeja, tathA 4 putra ane putrI vagere 10 jaNuM laMkAgacchanA anuyAyIo hatA. ane te sau temAM dIkSA levAnA hatA. temAMnA ghaNAe laMkAgacchamAM dIkSA lIdhI hatI. teoe saM. 1628 mAM sirohImAM tapAgacchamAM jagadguru A0 zrI hIravijayasUri pAse sagI dIkSA svIkArI hatI, ane temanA parivAranA muni varenA ziSya-praziSya banyA hatA. zeTha, zeThANuM tathA ethe putra kalA ane putrI sahajAne paNa laMkAgacchamAM dikSA levAnI hatI. paraMtu tenA kuTuMbanA sau tapAgacchamAM jagazuru A0 hIravijayasUrinA ziSya-ziSyA banyAM hatAM. AthI zeTha zrIvate paNa saM. 1645 nA mahA sudi 6 nA roja sihImAM te jagadguru A0 hIravijayasUri pAse dIkSA svIkArI nAma-muni zubhavijaya rAkhyuM tathA tenI patnI lAlabAI, putrI sahajA ane 9 varSa uMmaranA putra kalee saM0 1651 nA mahA sudi 6 nA roja UnAmAM ja A0 zrI hIravijayasUri pAse sagI dIkSA svIkArI. A zrIkala (kalyANa) te mahera semavijaya gaNivarane ziSya banyA. tenuM nAma muni kamalavijaya rAkhavAmAM AvyuM. te saM. 1976 nA piSa vadi 13 nI savAre zihImAM tapAgacchanI navI zAkhAnA daramAM bha0 vijayAnasUri banyA. temanAthI tapagacchamAM "vijayAnaMdasUri zAkhA saMgha" cAlu thaye. (-praka. 51, pR. para, praka. 58) je ke zeTha zrIvaMta, zeThANuM lAlabAI, putrI sahajA ane cothA Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 jaina paraMparAne itihAsabhAga 3 [ prakaraNa putra kalAe laMkAmatanI dIkSA levAnuM mekupha rAkhI, sIdhA tapagacchamAM ja saMvegI dIkSA lIdhI hatI, paNa graMthakAre ane paTTAvalI" kAre zrI kalAne laMkAgacchanA yatipaNAmAMthI AvelA batAve che, te barAbara nathI. saMbhava che ke, asalamAM bIjA sau lekAgacchamAMthI AvelA e vAtane jUdI na samajAyAthI zrIkalAnI sAthe paNa e vAta joDI dIdhI che, eTale 10 jaNa lUMkAgacchamAMthI AvyA. eTaluM batAvavA pUratuM ja A bheLaseLa lakhAyuM hoya. vikramanI 17mI sadInA aMtamAM buddhibhramanA kAraNe laMkAgacchamAMthI DhaMDhiyAmata nika. te A pramANe (1) saM. 162mAM athavA saM0 1709mAM vaDodarAnI gAdInA zrIpUja varasiMgajInA sUratanA zrImALI ziSya laMkAgacchanA pati lavajIe sUratamAMthI potAnA guruthI judA paDI, ane laMkAgacchamAMthI ye chUTA paDI svataMtra huMDhiyApatha sthApita karyo. (2) saM0 1685 ke saM. 1709mAM amadAvAdamAM bAlApuranI gAdInA RSi zivajInA praziSya sarakhejanA bhAvasAra laMkAgacchanA yati dharmadAsajIe mukhapaTTI bAMdhI huMDhiyAmata calAvyuM. temaNe ATha kaTi DhaMDhiyAmata sthApita karyo (3) ane bAlApuranI gAdInA zrIpUja zivajInA eka ziSya kadAgraha karI, guruthI judA paDI, mukhapaTTI bAMdhI, jinadarzana tathA jinapUjAne virodha karI, tapasvI banI, DhuMDhiyAmAM bhaLI jaI temAM mAnya banI ane temaNe saM. 1712 mAM lAheramAM guru AjJA lepI svataMtra hRdiyAmata calAvyuM. (-paTTAvalI samuccaya bhAva 1. pR. 156) A trIjA matamAMthI paMjAbamAM ajIvapaMtha nIkaLe. ' A matenAM DhuMDhiyA, bAvIzaTeLA, bArApathI, sthAnakavAsI, sthAnakamANI vagere ghaNuM nAme maLe che. A samaye vaDodarAnA vatanI meTA kavi bhAvasAra bhImajIe saM. 1621nA bhAdaravA sudimAM vaDedarAmAM zrI gautamasvAmI ane Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panamuM ] bha0 lakSmIsAgarasUri, A semadevasUri pa5 zAradAmAtAnI kRpAthI gujarAtImAM zreNikarAsa khaMDa-1le kaDI 300 banAvyuM jenI prati muni sAdhurakSake lakhI. temaja teja mahAkavi bhImajIe saM0 1632 mAM zrIpUja varasiMhajInA ziSya RSi kuMrapAla, muni bhaktaRSi pAllA, RSi mANeka vagere 9 yatio ane 3 mahAsatIo mAsuM rahyA hatA. temanI pAsethI sAMbhaLI temAM buddhithI kavitvatarka zaktithI zAstrAdhAre vadhAre karI, zrI gautamasvAmI zAradAmAtAnI kRpAthI ane zrIpUja varasiMhajInuM nAma laI saM0 1632 bhAva va0 2 zukravAre vaDodarAmAM zreNikarAsa khaMDa 2 je banAvyo. (purAtattva vizArada paMDitavarya lAlacaMda bhagavAna- dAsane aitihAsika lekha saMgraha pR0 424,425) 12 kaSi yazavaMtajI, 13 RSi rUpasiMgajI, 14 RSi dAdaralAlajI, 15 RSi karmasiMhajI, 16 gaDaSi kezavajI-temanAthI gujarAtI lokAgacchanI meTI pakSanuM bIjuM nAma "kezavajI pakSa" paDayuM. 17 RSi tejasiMgajI, 18 RSi kAnajI, 19 RSi tulasIdAsajI, 20 trASi jagarUpajI, 21 RSi jagajIvanajI, 22 traSi megharAjajI, 23 RSi semacaMdajI, 24 RSi harakhacaMdajI, 25 RSi jayacaMdajI, 26 RSi kalyANacaMdajI, 27 RSi khUbacaMdajI, 28 zrIpUja nyAyacaMdrasUri, 29 yati hemacaMdrajI, yati rAjacaMdrajI, vidyamAna che. bIjI gAdI bAlApuramAM 8. RSi rUpajI-te pATaNamAM dhanika vyakti hatI. teNe saM. 1568mAM pATaNamAM 18 gumAstAo sAthe dIkSA lIdhI. ane 1620mAM lAmata sthApe. 9. RSi jIvAjI. 10. traSi kuMarajI-te bAlApuramAM pheMkAgacchanA zrAvakenI vinatithI zrIpUja banyA. temanAthI "gujarAtI lekAgaccha nAnI pakSa cAlI, temanA ziSya ane amadAvAdanI gAdInA zrIpUja aSi Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa meghajIe saM. 1928mAM saMvegI mAga svIkAryo. 11. RSi malajI, 12 gaNi ratnAjI, temaNe patnI sAthe dIkSA lIdhI hatI. 13. raSi kezavajI-. saM. 1686, A samaye laMkAgacachanA RSi meghajIe saM0 1660 mAM pATaNamAM A0 vijayasena sUrinA parivAranA 50 kRpAvijayajIgaNi pAse dIkSA svIkArI. tenuM nAma muni meghavijaya rAkhavAmAM AvyuM, je pAchaLathI maTA graMthakAra maheda meghavijayajIgaNi tarIke prasiddha thayA. (-praka58) 14. RSi zivajI, 15. Si dharmacaMdajI-temanA ziSya sarakhejanA bhAvasAra yati Si dharmadAse saM. 1709mAM jinamArga dIpAvyuM, eTale mukhe muhapati bAMdhI, AThakeTi diyAmata calAvyuM, jenAM bIjAM nAme sthAnakavAsI, sthAnakamAga, bAvIzaTeLA, bArApaMthI, vagere maLe che. 14. gaSi zivajI pachI A prakAre paraMparA maLe che - 15. RSi siMghImalajI-temanuM bIjuM nAma 40 saMgharAjajI paNa maLe che. sva. saM. 1725. temanA ziSya RSi ANaMde pitAnA ziSya R0 tilakane zrIpUja banAvI, khaMbhAtamAM jUdI gAdI sthApita karAvI. A pakSamAM 18 yatio banI rahetA, tethI te aDhAriyA kahevAyA. (-praka62) 16 Rtu sukhamalajI, 17 40 bhAgacaMdajI, 18 a vAlacaMdajI (bAlacaMdajI), 19 R0 mANekacaMdajI, 20 40 khUbacaMdajI (mUlacaMdajI) sva. saM. 1876 - 21 zrI jagazcaMdrajI-te saM. 1836nA vai0 za0 8 ne guruvAre "jesalameramAM" AcArya banyA. 22 40 ratnacaMdajI, 23 40 nRpacaMdajI, (-sthAnakavAsI RSi maNilAlajIne "prAcIna saMkSipta ItihAsa; vividhagacchIya paTTAvalI, pR. 288) nedha dillI AgrAnI rUdrapallI gacchanI padAvalI mATe jUo. (prakaTa 51 pR0 514, 515) Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AppanamuM ] bha. lakSmIsAgarasUri, A sAmadevasUri 59 1 gujarAtI lAMkAgacchanI eka yatiSaraparA A pramANe maLe che. 1. rAjAdhirAja zrI jayarAjajI 2. megharAjajI-sabhava che teNe tI mAlA manAvI hAya. 3. 50 kRSNaRSijI, 4 " * makhatamalajI, 5. pU. RSi ceAtirUpajI temaNe sa0 1885mAM haradvAra gajamAM ' dazavaikAlikasUtra ' pAnA H 12 lakhyuM, ane sa0 1895nA vai0 10 8 ne budhavAre makSudAkhAdamAM 'zrAvakAcArabhASA' pAnAM 95 lakhyuM. sa'0 1885mAM ' jAtakAla'kAra pAnA H ' 25 lakhyA. tathA AgrAnI leAhAma'DI (parA)mAM ' rAjUlapaccIsI' pAnAM: 5 lakhI. 7. R hajI, parasarAmajI. 6. . <. ' jinadAsajI-temaNe sa0 1910 mAM akabarAmAda (AgarA)mAM leAhama`DImAM 'prajJAprakAza ' pAnAM : 5 lakhyA. lAMkAgacchanA 5- jazavaMtagaNanA ziSya yati rUpasi'hajI tyAre temanI sAthe AgarAmAM hatA. ane temaNe tyAM tapasyA karI. O (AgarAnA ciMtAmaNi pArzvanAthanA graMthabhaMDAranA graMthaiAnI prazasti, puSpikAnA AdhAre; paTTAvalI samuccaya bhA0 2, puravaNI pR0 241-42) 2. lAMkAgacchanI eka uttarAdhagacchanI yatiparaparA A pramANe maLe che. 1. pU. jarRmalajI, 2. pUrva paramAnannujI, 3. pUrva sadAna drujI, 4. pU0 nArAyaNajI, pa. pU. nareAttamajI, 6. pUrva mayArAmajI 7. pU. megharAjajI-teNe 'dAna-zIla'-tapa-bhAvanA caritarAsachaMda ' (x0 1237) anAvyA. sa0 1817mAM banelI tenI hasta prati maLe che. temaNe hIMdImAM meghavinAda nAme vaidyaka graMtha tathA varasAdanA vijJAnavAlI meghamAlA banAvI, muktiRSie mukti vilAsanAme vaidyagraMtha manAvyA- (sane 1962nA jUnane! sarasvatI aMka) (3) paMjAbanI leAMkAgacchanI uttarAdhazAkhA (uttara pradezamAM rahelI zAkhA ) nI yati paraparA A pramANe che Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa 1. jaTTamala. 2. pUjya tapAcAujI, 3. rAu RSi, 4. meAhana RSi (saM0 171pa), 5. rAmA RSi, 6. jAdama RSi, cha. maMgalajI RSi (saM0 1719 thI 1839), 8. vIru RSi (sa0 1820 thI 1825) 9. sahajU RSi (sa0 1850 thI 1875). 198 10. mANeka RSi (sa'0 1874 thI 1926)-temanA akSare bahu suMdara hatA. temaNe sa'0 1935mAM tapAgacchanA A vijayAna MdasUri ( 50 AtmArAmajI ma0) pAse " saMvegI dIkSA " lIdhI. gurudeve temanuM nAma muni udyotavijaya rAkhyuM. leAMkAgacchamAMthI buddhibhramanA kAraNe vividhagacchA nIkaLyA. te A prakAre che- (1) huDhiyA patha (cha koTipakSa) sa0 1692 (1709) 10. RSi kezavajI yati dIkSA sa0 1587 11. RSi varisa'gajI-gAdI sa'0 1613 (1630)nA jeTha vi 10, temanAM be nAmeA hatAM. 1. RSi varasaMgajI, 2. RSi vara jAgajI. sva. sa0 1652. (6 12. RSi lavajI svAmI-aDhAramI sadImAM lekAgacchamAMthI duDhiyA patha jUdeo paDayo. tenA Adi sthApakaRSi lavajIsvAmI thayA. sUratanA vatanI vIrajI hApA vaheArA dazA zrImAlI leAMkAgacchanA jaina hatA, te " kATridhvaja " hatA. tene "phUla khAI" nAme putrI hatI. phUlabAI ne lavajI nAme putra thayA. lavajIne yati pAse bhaNatAM bhaNatAM vairAgya utpanna thayeA. ane pachI teNe lekAgacchanA 11mA pUja varajA'gajI pAse jaI " mane jinAgama bhaNAve, mane dIkSA levAnuM mana thaze tyAre tame jinAgama bhaNAvaze te, tamArI pAse dIkSA laIza. '" evI zarata mUkI, tenI pAse jaina siddhAMta bhaNyA. lekhita karAra '' teNe pUja varajAMgajI pAse dIkSA letAM lekhita karAra karyAM ke, " e varSa sudhI tame mArA guru, ane huM tamArA celA, be varSa pachI tame chUTA, ane huM paNu chUTA. " Avo karAra lakhI-lakhAvI dIkSA ,, Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa99 pUnamuM ] bhatra lakSmIsAgarasUri, A0 somadevasUri pa9 lIdhI. gurue tenuM nAma rAkhyuM RSi lavajI te be varSa pachI pUja varajAMgajIne 75 bele jaNAvI, temanAthI te chUTo paDyo. 1. RSi lavajI, 2. RSi bhaNajI, ane 3. RSi saravaNujI e traNe yati sUratathI vihAra karI, khaMbhAta gayA. tyAM kapAsiyAnA vepArI zeThanI dukAne UtaryA. tene upadeza ApI, bhakta banAvyuM. ane "navo paMtha calAvavA" tenI madada mAgI. teNe dareka prakAre madada ApavAnuM vacana ApyuM. AthI traNe RSio jaMgalamAM gayA. * teoe tyAM pharIvAra "pAMca mahAvrata uccarI" navesarathI dIkSA lIdhI. A rIte saM. 1992mAM teoe khaMbhAtanA jaMgalamAM na paMtha calA. saMbhava che ke, teoe ja sthApanA nikSepe uDAvI, mukhe paTTI bAMdhI, nave veza banAvyuM hoya. teo duDhiyA tarIke prasiddhi pAmyA. | RSi lavajI svAmInI vyAkhyAna kaLA khIlelI hatI, AthI ghaNuM bhAIbahene AkarSAyA, tenuM vyAkhyAna sAMbhaLavA AvavA lAgyA ane temanI prazaMsA karavA lAgyA. * zeTha vIracha hApA vahorAne sUratamAM khabara maLyA ke, RSi lavajIe no paMtha kADyo che. AthI zeThane duHkha thayuM ane teNe khaMbhAtanA sUbAne patra lakhI RSi lavajI upara sakhtAI karavA jaNAvyuM. sUbAe te zeThanA patrathI RSi lavajIne pakaDAvI kedamAM purAvyA ane subAe pachI "pitAnI bIbInA kahevAthI tene choDI dIdhA. RSi lavajI tyAMthI nIkaLI amadAvAda gayA. A samaye bAlApuranI laMkAgacchanI gAdIvALA 14mA zrI pUja pizivajIsvAmInA ziSya 15mA RSi dharmacaMdrajInA ziSya yati dharmadAsajI amadAvAdamAM hatA temaNe paNa tyAM meMe muhapatti bAMdhI DhaMDhiyA mata calAvyo hate. RSi lavajI ane RSi dharmadAsajI baMne amadAvAdamAM maLyA. te baMne saMvegI banavA utsuka hatA. RSi lavajI temanI sAthe ghaNI vAtacIta karI, amadAvAdathI Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 00 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa nIkaLI, sUrata gayA. ane tyAM zeTha vIrajI hApA vaherAne ghare vahoravA gayA. teNe tenA gharamAM cAlatAM cAlatAM pagale pagale rajoharaNathI bhUmi sApha karyA karI. A dekhI zeThe pUchyuM ke, "Ama kema kare che?" RSie uttara ApyuM ke, "AMkhamAM pUrepUrI darzana zakti nathI, tethI pUMjI pUjIne cAluM chuM." RSi lavajI sUratathI nIkaLI, amadAvAda pahoMcyA. pharIvAra te ane RSi dharmadAsa maLyA. paNa baMnemAM "vaMdanavyavahArane vAMdho 1. AvI ja vicitra ghaTanA ajameramAM banI hatI. eka divasa eka sthAnakavAsI RSi ajameramAM lAkhanakeTaDImAM zeTha hIrAcaMdajI saMcetIne tyAM vahoravA AvyA. teNe havelInA daravAjAthI te tenA rasoDAnA daravAjA sudhI nIcenI jamIna pUjatAM pUjatAM dhIme dhIme AvI paMdara miniTa je samaya gALe. saune A joI tamAsA jevuM lAgyuM. A jevAne bIjA mANaso paNa ekaThA thaI gayA. zeTha hIrAcaMdajI temanI bhAvanA samajIne bolyA: "mahArAja? Apa ajamera kayAre padhAryA ?" RSie javAba Ape : "bhAyA? huM kheravAthI vihAra karI Aje 1 vAge ajamera Avyo chuM." zeThe jaNAvyuM: te Ape kheravAthI kAle vihAra karyo haze, kemake "Apa mArA gharamAM je rIte cAle che eja rIte vihAra kare to kheravAthI ajamera : AvatAM ghaNuM kalAke joIe." RSie kahyuM: "nA, bhAyA ? huM tyAMthI Aje savAre ja sUryodaya pachI nIkaLyuM hatuM." zeThe kahyuM: "mahArAja ! to pachI Apa ahIM paNa vihAranI cAle cAlane ?" zeThe sAphasApha jaNAvyuM: "ahIM vadhu batAvavAnI kaMI jarUra nathI. kemake ame ozavAla thayA tyArathI ja upakezagacchanA ane tapAgacchanA jaina chIe. amArA gurunA upadeza mujaba amArA daravAjA abhaMga rahe che. bIjuM, amane bAvIzALA ke "terApaMthI e rAgadveSa"nathI. amArA gharamAM baMne paMthavALAnI putrIo putravadhU tarIke AvI che, ane meM mArI putrI tathA pautrIo baMne paMthavALAnA ghare paraNAvI che. AthI amAre mana sau jaina sarakhA che. baMne paMthane RSio paNa amane gocarIne lAbha Ape che. Ape paNa kRpA karIne amane gecarIne lAbha ApatA rahevuM. paNa have A vidhi karavAnI jarUra nathI." (-zeTha hIrAcaMda saMcetI sAthe mAravADI bhASAmAM thayelI vAtacItanA AdhAre gujarAtI) Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trapanameM ] bha0 lamIsAgarasUri, A0 semadevasUri 601 paDo." ane baMnenI navI prarUpaNAmAM paNa me taphAvata hate. AthI baMne judA paDyA. gaSi lavajI amadAvAdathI vihAra karI, anya sthAne pharI, bIjI vAra amadAvAda AvyA. temaNe ahIM amadAvAdanA kALupuranA vatanI 23 varSanI uMmaranA zAha emajIvIzA piravADane dIkSA ApI, pitAne ziSya banAvyuM. te baMne ahIMthI vihAra karI burahAnapura gayA, ane tyAM IdalatapurAmAM UtaryA. RSi lavajI tyAM eka raMgArI bAIne tyAMthI lADa vaherI lAvyA. te lADavAmAM jhera bheLaveluM hatuM. tenI tene khabara na hatI. RSi lavajIe te lADavAne AhAra karyo ane tyAM ja anazana karI, avasAna pAmyA ane te lADavA ApanAra raMgArI bAIne galata keda nIkaLe. RSi lavajInI pATe vaSi samajI beThA. te burahAnapurathI vihAra karI, amadAvAda jaI, RSi dharmadAsane vaMdana karI, tenI sAthe rahyA. paraMtu A daramiyAna RSi dharmadAse amadAvAdamAM pitAnI navI prarUpaNA cAlu karI hatI. Ama prarUpaNano bheda paDavAthI, te baMnene meLa maLyo nahIM, te baMnee Apasa ApasamAM carcA karI. enA pariNAme RSi dharmasiMhanA ziSyo RSi amIpAlajI, RSi zrIpAlajI tathA kuMvarajInA gacchanA baSi premajI ane Sa hIrajI vagere yatio RSi dharmadAsane "sarAvI", RSi samajI pAse gayA. tyAM teo temane vAMdI temanA ziSya banyA. temaja RSi dharmadAsanA ghaNA zrAvaka-zrAvikAo paNa ThaSi dharmadAsanA ATha keTi pakSane cheDI, RSi samajI pAse gayA. ane temanA zrAvaka banyA. e rIte te badhAe cha keTino svIkAra karyo. A ghaTanA banavAthI amadAvAdanA DhuMDhiyA (laMkAgaccha)nA te paMthamAM phaTa paDI. bIjI tarapha mAravADanA laMkAgacchanA yati RSi jIvAjInA ziSya baSi lAlacaMdajI vIzA piravADa hatA ane vidvAna hatA. te paNa RSi samajI pAse AvIne temanA ziSya banyA. lAhoranA seMkAgacchanA uttarAdha zAkhAnA yati haridatta paNa RSi emajInA celA banyA. Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa te pachI RiSa sAmajI, RSi amIpAlajI, ane RSi zrIpAlajI vageree dilhI ane AgrA tarapha vihAra karyAM. RSi sAmajInI para parAmAM RSi amulakharca...dajI vagere thayA che. A badhIye ve jaina para parA che. ane lAMkAgacchanI zAkhA che. te cha keTi pakSanA 9 DhiyA kahevAya che. A pakSanA duDhiyA, sthAnakavAsI, khAvIzaTALA ane mArApathI vagere nAmeA maLe che. ( -vA. me. zAhe, sane 1909mAM prakAzita zrI sAdhumArgInI jANavA jevI neAMdha, pR0 94 nA AdhAre.) 2. tuDhiyA patha ( ATha keTi pakSa) sa0 1709 leAMkAgacchanI khAlApuranI gAdInA 15 mA RSi dhamacaMdrajInA ziSya RSi dharmadAsajIe sa0 1709mAM amadAvAdamAM mee muhapatti bAMdhI huDhiyAmata calAvyA. te dariyAparI zAkhAATha keTizAkhA kahevAya che. te A pramANe---- 16. RSi dharmAMdAsajI-te amadAvAda pAsenA sarakheja gAmanA bhAvasAra hatA. te lAMkAgacchanA RSi kezavajInI para parAnA RSi dhamacaMdanA ziSya thayA. tene yatipaNAmAM sAdhu jIvana na lAgavAthI zuddha mA calAvavA bhAvanA thaI, temane RSi asIpAlajI, RSi zrIpAlajI vagere ziSye hatA. RSi harajI, RSi premajI vagere gurubhAI e hatA. sau zuddha sAdhujIvana pALavA utsuka hatA. sUratanA RSi lavajI tyAM AvyA. paNa vakrana vyavahArane vAMdhA paDayo, tethI te vihAra karI burahAnapura gayA. pachI RSi dharmAMdAsajIe peAtAnA ziSyA sAthe vAtacIta karatAM " pustakapAnAone paNa parigraha tarIke " jAhera karyAM. tethI teNe tathA tenA ziSyAe " peAthI--pAnAM vAsarAvI," sa0 1685mAM amadAvAdamAM pAMca mahAvrata uccarI, pharIvAra dIkSA lIdhI. ane huMDhiyAmata calAvyA. RSi dha`dAsajIe grathAnA abhAvamAM keTalIka navI kalpita prarUpaNA zarU karI hatI. te A pramANe-- 1. keAI jIvanuM AyuSya tUTatuM nathI, Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ treppanamuM ] bha. lakSmIsAgarasUri, A. sAmadevasUri 2. kAI jIva bIjAnA mAryAthI maratA nathI. 3. zrAvaka sAmAyika kare, temAM 8 bhAMge sAvadha kriyAne tyAga kare. A prarUpaNAne kharAkhara mAne, te samakitI ane na mAne te mithyAtvI A prarUpaNAne anusare, te susAdhu ane na anusare, te sAdhu. ' temanI A prarUpaNA mAnanArA soMpradAya * dariyAparI DhuMDhiyA ' tarIke prasiddha thayA, tenuM bIju nAma 'A kArTa' paNa paDayuM. paraMtu RSi seAmajInA samajAvAthI temanA ziSyA, gurubhAI e RSi seAmajInA ziSyA banI che keATi'mAM bhaLI gayA. 603 eTale RSi dha dAsajIe sa0 1709mAM ke saM1716mAM amadAvAdamAM svataMtra " dariyAparI AhaeNkeTi uDhiyApatha " calAvye . (-sane 1909mAM vA0 me. zAhe prakAzita karela * zrI sAdhumAga nI jANavA jevI aitihAsika noMdhanA AdhAre; sUryapuranA suvarNa yuga ' prastAvanA pR. 14 thI 29) " temanI paraMparA nIce pramANe maLe cheH-~~~ 15. RSi dharmIcaMdajI, 16. RSi dharmadAsajI, 17. RSi sAmajI, 18. RSi meghajI, 19. RSi dvArakAdAsajI, 20. RSi meArArajI, 21. RSi nathujI, 22. RSi jasavatajI, 23, RSi mArArajI, 24. RSi nAthAjI, 25. RSi jIvaNajI, 26. RSi prAgajI, 27. RSi IzvarajI. (-sthAnakavAsI paTTAvalI, vividha gacchIya paTTAvalI saMgraha, pR0 230) 3. duDhiyApatha (pa MjAbI pakSa) saM0 1721 leAMkAgacchanA zrIpUtra zivajI svAmInA eka ziSye . (RSi premajI ke hIrajI) saM0 1721mAM lAheAramAM peAtAnA guruthI jUdA paDI gurunI AjJA leApI. mukhe paTTI bAMdhI jinapratimA tathA jina pUjAnA virodha karI huMDhiyAmAM bhaLI tapasyA karI tene mAnya khanI, paMjAbamAM ' tuDhiyApatha ' calAvyeA. Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 4. ajIvapaMtha TuMDhiyA paMthamAMthI paMjAbamAM eka achavapaMtha" nAmanI zAkhA nIkaLI hatI, jo ke A paMtha bAbata vadhu khulAso maLatA nathI paNa saMbhava che ke, 40 dharmadAsanI ATha keTinI paraMparAnA sAdhue paMjAbamAM jaI "jIva mAryo mare nahIM" e prarUpaNAne manasvIrUpe rajU karI, A navI zAkhA kADhI hoya. eTale paMjAbanA ATha keTi ane cha keTinA saMgharSamAMthI A paMtha janmyA hoya. 5. duDhiyA-terApaMthI 40 bhIkhamacaMdajIe saM. 1870mAM bagaDImAM sthAnakamArgI saMpradAyamAMthI na terApaMtha calAvyuM. tene ItihAsa eve maLe che ke ukta RSie pitAnA vicAre vahetA mUkyA. AthI 25 sthAnakamAgaonI samiti mAravADanA bagaDI gAmanA bahAranA bhAgamAM masANamAM rahela derImAM vATAghATa karavA mATe beThI, ghaNI vATAghATa cAlI. paNa sau eka mata thayA nahIM, ane savAre te sAdhuo be pakSamAM vaheMcAI jaI, chUTA paDyA. eka pakSamAM 13 RSio hatA, te "terApaMthI' kahevAyA. bIjA pakSamAM 12 RSio hatA te "bArApaMthI' kahevAyA. A rIte bArApaMthI ane terApaMthI ema be bhAga paDayA. sthAnika mAga kaSi mALavAmAM "bArApaMthI" tarIke vikhyAta che. terApaMthanI ziSya paraMparA A pramANe maLe che- 1. RSi bhIkhamacaMdajI, 2. za0 bhAramalajI, 3. 40 rAyacaMdajI, 4. 40 jItamalajI, pa. 50 maMgalajI, 6. R0 mAlacaMdajI, 7. 40 DAlacaMdajI, 8. R0 kAlurAmajI, 9. mAtra tulasIrAmajI te Aje vidyamAna che. terApaMthImAM RSi, AryA, zrAvaka, zrAvikA sau eka gurunI AjJAmAM rahe che. temAM 100 RSio che. 250 AryAo che. saumAM saMpa che. Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trepanamuM ] bha0 lakSmasAgarasUri, A0 semadevasUri 605 terApaMthImAMthI kaI kaI RSi jUdA paDI sthAnakamAgamAM tathA bIjA veTa jena tapagaccha kharataragaccha vageremAM maLI gayA che. eka--be RSioe gacchabheda karI vIrama' nAmanI zAkhA calAvI hatI. terApaMthI RSie, AryAe, zrAvaka, zrAvikAo upara batAvelA ga7nAcakenA nAmanA pahelA pahelA akSarene joDI "bhIbhAva rAva jImaMtra mATe DAkAru tu" A prakAre maMtrAkSa goThavI, hamezAM tenI eka mALA pherave che. Rda bhIkhamacaMdajIe potAnI navI prarUpaNAmAM sthApanA, sthApanA nikSepa, pratimA, tIrtho, puNyabaMdha karAvanArI dharmakiyA dAna ane dayA-anukaMpAnI manA karI hatI. A terApaMtha te DhuMDhiyA chekoTi pakSanI zAkhA che. 6, nAnI pakSa kacchamAM DhaMDhiyA aSTakaTi pakSamAM moTI pakakha (moTI pakSa) ane nADhI pakakha (nAnI pakSa) ema be bhAga paDyA. vRddho kahe che ke, tapagacchanA gacchAdhirAja zrI mUlacaMdajI mahanA ziSya mahAtArkika zrI dAnavijayajI paMjAbI hatA, te yatimAMthI AvelA hatA. pU. mUlacaMdajI mahArAje temane temaja zAMtamUrti haMsavijayajI mahArAjane saM. 1939nA jeTha zudi 10 nA roja vaDodarAmAM vaDI dIkSA ApI ane temane potAnA ziSya banAvyA, te vidvAna hatA, tarkazAstra bhaNyA hatA. tethI tAkika dAnavijayajI tarIke vadhu prasiddha hatA. temaNe kacchanA mAMDavI baMdaramAM comAsuM karyuM tyAre tyAM huMDhiyA ATha keTinA zrIpUja.......vagere 18 sAdhuonuM cAturmAsa hatuM. te sau pU0 dAnavijayajI manA upadezathI tapAgacchanI saMvegI dIkSA levA taiyAra thayA. paraMtu mAMDavInA sthAnakavAsI saMghanA AgevAnoe vinaMti karI ke "Apane jinapratimAnI zraddhA hoya te, tene mAne paNa veza nA badalaze. tema karaze te amAre hamezAM mATe nIce mUMDI rAkhI rahevAnuM thaze." AthI te sAdhue te pakSamAM ja rahyA. paraMtu teo tIrthaMkaranA cAra nikSepone mAnavAnA pakSanA hatA. Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naganiyohanasUri ) 0 2 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pUja zrI vRjapAlajI te jinapratimA ke bha0 pArzvanAthanA banAvI rAkhela triraMgI phaTAnA darzana karyA vinA annapANI letA ja na hatA. Ama hovAthI temanA parivAranA ghaNA sAdhue tapAgacchanA saMvegI sAdhuo agara lekapriya upadezaka banyA hatA. jemake- (1) RSi ratanacaMdajI, te zA. vi. je. vijayadharmasUrinA ziSya AtmaniSTha yogI zrI ratnavijayajI, (2) 40 dharmacaMdrajI, te zrI yazovijayajI jaina gurukuLa, pAlItANAnA saMsthApaka pU. gurudeva zrI cAritravijayajI, (3) 0 rAyacaMdajI, te vyAkhyAtRcUDAmaNi A. vijayamahanasUrinA ziSya muni padmavijayajI tathA (4-5) sonagaDhanA zrI jaina mahAvIra cAritrAzramanA saMsthApaka-saMcAlaka jokapriya bApA zrI kalyANacaMdrajI svAmI zrI kezaricaMdrajI svAmI vagere vagere. karachanA aSTakoTi pakSanA dareka sAdhune jinapratimAnI zraddhA hatI. sau 84 Agama ane paMcAMgIne mAnatA hatA. Ama thavAthI te pakSamAM garabaDa thaI te ja pakSanA pUja zrI......................nA ziSya 40.........ne buddhibhramathI vicAra kuryo ke, mAtra jinAgama batrIzI ja samakita zrata che, te sivAyanA jinAgame, niryukti, bhASya, cUrNi, TIkA, vyAkaraNa graMtha, ane nyAya graMtha vagere tathA ajena graMtha mithyAzrata che. A graMthe jagatamAM haze tyAM sudhI mithyAtvane ja pracAra banI raheze. to A sau graMthane vinAza karavAthI ja zuddha dharma TakI zakaze. temaNe A pramANe vicArI pUja zrI................. pAsethI pitAnA gurudevanA bhAganA pustako mAMgI lIdhA. ane eka rAte A badhAM pustakonA TukaDA karI, bIje divase nadInI retamAM dATI dIdhA. temaNe potAne ne paMtha calAvyuM te nAnI pakSa kahevAya che, cha koTi terApaMthIne maLato che. te melAM kapaDAM pahere che. tethI sAdhAraNa janatA tene melaDIyA paNa kahe che, A nAnI pakSa te DhaMDhiyAATha keTi pakSanI zAkhA che. Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AppanamuM ] bha. lakSmIsAgarasUri, A sAmadevara -: jinAgama pADhImAM kApa'pa : jinAgamAnI vividha vAcanAomAMnI chellI mAthurI vAMcanA ane valalI vAMcanAnA sarva saMmata pATha Aje vidyamAna che. temAMnAM 45 Agame vidyamAna che. temAMthI sthAnaka vAsI jaine mAtra 32 jinAgamAne ja mAne che. Aja sudhInA leAMkAgaccha ke sthAnakavAsI mata ke terApathI keAI e temAMnA " mULa pAThA " uDAvyA na hatA. sthAnakavAsI RSi puSpamuni tathA tenA parivAre " suttAgama bhA. 1-2 "mAM mULa pAThAmAM kApakUpa karI che. itihAsajJa 50 kalyANuvijayajI gaNi mahArAja jaNAve che ke " pichale kucha varSoMse prAcIna sAhityakA svAdhyAya karanA, yahu mere lIe eka niyama-sA haiAgayA hai, Isa niyama ke phala svarUpa maine " suttAgama " ke denAM bhAga paDhe. paDhanese mere jIvanameM kabhI na heAne vAlA "duHkhakA anubhava" huA, 07 yadyapi kaI sthAnakavAsI vidvAneAne apane matake khAdhaka hAne vAle sUtra-pAThAMke kucha zabdake atha jarUra badale the, paraMtu sUtreAme se bAdhaka pATAMkA kIsIne haTAyA nahI thA. lAMkAgacchakI utpattikA lagabhaga pAne pAMcase va ke bAda saM prathama zrI puSpa-bhikabU tathA Inake ziSya--praziSyAne una khAdhaka pAThAM para sarva prathama kheMcI (kAtara) calAI hai. yaha jAnakara manameM apAra glAni huI. maiM jAnatA thA ki sthAnakavAsI saMpradAyake sAtha merA saddabhAva hai. paisA hI banA rahegA paraMtu puSpa bhikamuke ukta kAse mere dila para je AghAta pahuMcA hai vahu zAyada sadA ke lie amiTa rahegA, bhagavatI-sUtra jJAtA, dharmakathAMga, upAsakadazAMga, vipAkasUtra, aupapAtika, rAjapraznIya, jIvAbhigama, jambudvIpaprajJapti, vyavahAra sUtra, Adime jahAM jahAM jina pratimA pUjana, jina caityavandana, siddhAyatana, muhapatti khAMdhaneke viruddha je je sUtra pADe the. " unakA saphAyA karake " zrI bhikamUjIne sthAnakavAsI saMpradAyake nirApada khanAne ke lie, eka apramANika aura kApuruSocita kA kiyA Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa hai, isameM kaI zaMkA nahI. paraMtu Isa kArya ke saMbaMdhameM yaha jAnanA cAhatA huM kI-zrI sthAnakavAsI saMpradAyake vidvAn zramaNagaNa tathA agragaNya zrAvakagaNa sahamata hai, yA nahI? yaha merA eka prazna hai miM cAhatA huM ki-"suttAgama" chapavAne meM sahAyatA dene vAle gRhastha aura suttAgama para acchI acchI sammati pradAna karane vAle vidvAna munivarya mere Isa praznanA uttara denekA kaSTa kareMge. (vIra saM0 2488, vi. saM. 2018, citra suda 13 nA tA. 17-4- 6ranA sAmAhika jaina patra varSa61 aMka 15-16 pAnuM 206) 7. vIradharma- te terApaMthI sthAnakamAganI zAkhA hatI. temAM jinapratimA tathA jenatIrthonI pUjAnI nahIM kintu mAtra jinapratimA darzananI AjJA hatI. te matanI vizeSa prarUpaNuM jAheramAM AvI nathI. Aje A paMthane kaI RSi vidyamAna nathI. 8. bIjAmata paraMparA-(lekAgacchanI zAkhA) 1. lokazAha, 2. kaSi bhANajI, 3. RSi mAdAjI (bhIdAjI), 4. RSi bhImAjI-asalamAM "RSi mAdAjInI pATe kaSi bhUtAjI ane tenI pATe gaSi bIjAjI pUjyazrI bane," e vyavahArasaMgata hatuM, paraMtu (3) RSi mAdAjInI pATe RSi pUnAno ziSya (4) kaSi bhImAjI pUjazrI thayo. temAM eka kalezanuM bIja hatuM. 5. gaSi bhUtAjI-paTTAvalIomAM RSi bhImAjI tathA RSi bhUtAjIne eka paTTAMka maLe che, te paNa sUcaka vastu che. noMdha-digambara saMpradAyamAM paNa kaI kaI munivara vAcakavara zrI umAsvAti mahArAjanA tatvArthAdhigamasUtra (mekSazAstra)nA pAThemAM kApakUpa karI pitAnI sAMpradAyika mAnyatAne nirApada banAvavA prayatna kare che. sthAnakavAsI saMpradAyanA ahiMsA premI RSi vyAmunie amadAvAdamAM sAbaramatI nadIne kinAre cAMpAnera sosAyaTImAM 45 AgamonuM jinAgama maMdira banAvyuM che temAM temaNe satyane khAtara, jinApratimA vagere pAThane mULa svarUpamAM ja kAyama rAkhavA nirNaya karyo che. e khuzInI vAta che. Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnamuM ] bhava lakSmIsAgarasUri, A emadevasUri 6 09 6. RSi vijayajI-tenuM bIjuM nAma RSi vIjI paNa maLe che. te traSi bhUtAjIne cele hato. te bahu kriyA karate hate. tapasvI hato. taDakAmAM besI AtApanA lete hatuM. teNe gujarAtanI bahAra jyAM sAdhuone vihAra a9pa hoya, te pradezamAM eTale mevADa ane mevAtamAM vihAra karyo. tyAM paNa te AtApanA lete hate. tyAMnA jene tenA bhakta banyA. eTale teNe saM. 1570mAM tyAM laMkAmatanI keTalIka mAnyatAomAM pheraphAra karI, pUnamiyA ane Agamikene maLatuM na "bIjA mata sthApita karyo. teNe A pramANe prarUpaNa karI. prarUpaNa 1. pUname pAkhI karavI. 2. pUname mAsI karavI. 3. bhAdaravA sudi 5 nA roja saMvatsarI karavI. 4 tIrthakara denA cAre nikSepa mAnavA. eTale "jina pratimA " jainatIrtho mAnavAM. pa. devavaMdanamAM cAra thaI hoya che, te paikInI cothI thaI bolavI nahIM, ane 6. mRtadevI vagere deva-devIonI stuti belavI nahIM. (-mahA dharmasAgara gaNikRta, "pravacana parIkSA vizrAma 10, gA. 1 thI 12) A na gaccha bIja mata tarIke prasiddha thaye. te pUnamiyAgacha ke maladhArI gachamAMthI nIkaLyo hoya, ema manAya che. bIjAmatanuM bIjuM nAma "vijayamata" paNa maLe che. A mata jinapratimA, jaina tIrtho, tathA paMcAMgI sahita sarva jinAme ane temAM batAvelA mArgane svIkAra karatuM hatuM. tene veza leMkAgacchanA yatinA veza je hatuM. A matamAM daMDa (dAMDe) rAkhavAnI paNa vizeSa AjJA hatI. 7. R0 dharmadAsajI, 8. R0 khemasAgarajI, 9. 40 padmasAgarajI. 10. 40 guNasAgarajI-temaNe saM. 1676 mAM "DhAlasAgararAsa" banAvyA. R0 guNasAgarajInA ziSya tra- hemasAgarajIe saM. 1700mAM Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 jaina paraMparAne tihAsa-bhAga 3jo Aaa 111" racyuM che. 1 " carcAzataka' 11. 0 kezavajI-saMbhava che ke temanAM khIjA nAmeA kezavarAja ane bha. kalyANasAgarasUri paNa hAya. mahA bhAnuca'dra gaNivare sa'0 1673mAM mAlapurAmAM temanI sAthe zAstrA karI, temane jItI bhagavAna caMdraprabhu jinezvaranA prAsAdanI pratiSThA karI hatI. te pachI mAlapurAnA vijayagacchanA saMghe " bha. kalyANasAgarasUrinA upadezathI " mAlapurAmAM bhagavAna munisuvratasvAmIne mATe jinaprAsAda anAvyA hatA. jenI pratiSThA saM0 1691nA vai zu.12 ne guruvAre bha. vijayadevasUrinA AjJAdhArI 50 labdhicaMdra gaNivare karI hatI. (-jai. sa0 pra0 kramAMka: 58, 67, 70, *.) temaNe sa0 1683mAM AMtarelI ke AtarasubAmAM 30 sa0 A0 zrI hemacaMdrasUrinAM " rAmacaritra ( triSaSTi za. pu. 20 pa` 7 ) nA AdhAre " rAmayaze rasAyanarAsa " banAvyA hatA. sthAnakamA samAjamAM 1. carcAttamAM carcA vastu tathA prazasti nIce mujam che.-~~~ [ praNa caturazItigacchAnAM sthApanA'bhUdadhovaTam // vardhamAnasUrIzasya janmApi nAbhavat tadA // 4 // Tippanam zrIvardhamAnasre janma 1023, dIkSA 1041, sUripadaM 1067, svaoNH 1062 ti // " pravanyAAiyAm '' / vRddhagaccheza saMvijJasarvadevasUriprabhoH taiH preraNayA gacche'sya 1182 saMvijJatvaM samuddhRtam // trastaluGkena sadgaccho, maladhAropasevinA / mastakharatareNAbhUd vijayo vijayaprabhoH // 108 yasmin catvAro nikSepAH, jinAca paJcamI mate / caturazItizAstrANAM na devastutirIpsitA // 109 vikramato khakharSIndau ( 1700) tadvijAmatavAsinA / guNasAgara ziSyeNa hemasAgarasAghunA // 110 mithyApracAro mA bhUd iti matvA mayA kRtam / zAstra rAzi-raudra (111), prAtrA ArAnena -saMskRtam // 111 iti zAntiharSeNa lipIkalam // Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnamuM ] bha0 lakSmIsAgarasUri, A0 semadevasUri 611 A rAsa pratye ghaNo Adara che. 12. bha0 sumatisAgarasUri 13. (7) bha0 udayasAgarasUri, bha0 vinayasAgarasUri 14. (8) bha0 jJAnasAgarasUri-te bha0 udayasAgarasUrinI pATe thayA. mAlapurAmAM vijayagacchanA bha0 AdinAthanA maMdiramAMnI eka guru caraNapAdukA upara A prakAre lekha che- pAdukolekha saM. 1684 vai0 va0 7 guruvAre vijayagaNe bha0 udayasAgarasUripaduM bha0 jJAnasAgarasUriNuM RSi zrI padArthajInI caraNapAdukAnI pratiSThA karI." (-jaina sa. pra. kramAMkaH 70) 13 bha0 vinayasAgarasUri te vijayanacchanA bha0 sumatisAgarasUrinI mATe bhaTTAraka thayA. itihAsa kahe che ke-vijayaga7mAM temanA hAthe ane temanA prapaTTadharanA hAthe be vetAMbara jaina tIrtho banyAM che. te A pramANe1. dhyAlagaDha tIrtha- saMghavI tejarAja vIzA ozavAla sidiyA getrane sarUparyA vaMzane jaina hatuM. te mAravADamAM raheto hato. 1. amadAvAdanA metIlAla manasukhalAla zAha jena hitecchu nA taMtrIe saM. 1966mAM A rAsa prakAzita karyo hato. paraMtu te pUrvAgrahI sthAnakamAgI jaina hovAthI teNe mULa rAsamAMnA jinapratimA ane jinAlayanA pAThone uDAvI, tenA sthAne manasvIpaNe navA pAThe gaThavIne te rAsa chapAvyuM hato. te pachI saM. 1970 mAM sUratanA zeTha jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverIe zeTha devacaMda lAlabhAI pustakeddhAra kuMDa taraphathI "AnaMdakAvyamahodadhi bhautika bIjA"mAM A rAsa asalarUpe prakAzita karyo. sAthe sAthe mukhyabaMdha (pR. 31 thI 5 ) mAM metIlAla zAhe pAThanI karelI uThAvagIrIne paNa sAphasApha sapramANa jAhera karI hatI. tyAre A rAsanI vAstavika vastu sthiti upara prakAza paDe. ekaMdare A rAsanI racanA zilI rasabharI ane suMdara che. saMbhava che ke . kezavajIe lekazAhanA zelekA banAvyA hoya. . (-praka. 53, pR. 586, zrImAna laMkAzAhanA aitihAsika prakAza) Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa noMdha-zidiyA ozavAla te asalamAM cittoDanA zisediyA rANAnA vaMza jaine che, ame jeno vizeSa paricaya praka. 58- pamAM nagarazeThanA vaMzamAM ApIzuM. saMghavI tejarAjanA vaMzamAM anukrame 1 saM tejarAjajI (bhAryA-nAyakade) 2-saM0 gajojI (bhA. gaurIde) 3-saM. rAjamalajI (bhA rayaNade) 4. saM. maMtrI dayAla zAha (bhA. sUryAde, pATamade,) 5. saM. zAmaLadAsa (bhAryA-mRgAde) saM0 dayAlazAhane 3 meTAbhAI hatA. 1 udejI (bhAmAlavade) 2-saM. ducha (bha0 dADimade, jagarUpade.) 3 saMi devajI (bhAryAsiMharade, karamAde.) saMdayAlazAha rUpAle tejasvI buddhivAna, cakara, bahAdura yuddhavara, svadezAbhimAnI, ane dharmapremI hatuM. te "bhAgyanI parIkSA "karavA mATe, mAravADathI nIkaLI mevADamAM gaye. te prathama udepuramAM rANAnI ghaDAhAramAM sAdhAraNa nekara rUpe dAkhala thaye, pachI rAjapurohitanA AgrahathI tene maheto banya, rAjapurohita khaTapaTI, prapaMcI, ane megale sAthe maLatuM rahenAro, dezadrohI hato. teNe dayAlazAhane pitAnA gupta kAmakAjane mahete banAvI, pitAnA guptapatra ane dastAvejo, vagere vibhAgane vaDe banAvyuM. paNa te purohitanA prapaMcane jANuM, duHkhI thaye. teNe udepuranA rANuM rAjasiMhane (rAyasiMhane) te purohitanA khaTapaTI patre vaMcAvI, tenAthI sAvadhAna rahevA cetajo. raNe tene svadezAbhimAnathI ane naitikahimmatathI prasanna thaye. teNe tene rAjyamAM sArI nokarImAM dAkhala karI dIdhuM. ane dhIme dhIme tene pitAne mahAmAtya banAvyuM. udepuranA nagarazeTha sehanalAle pitAnI dezapremI, dharmapremI putrI pATamadene tenI sAthe paraNAvI. vIra dayAladAsa bA. auraMgajhebanA Ajhame tathA purohitanA gupta patrothI samajI gayo hato ke bATa auraMgajheba kapaTathI mevADanA mAM rAma magaharI sAthe maLIne Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trepanamuM ] bha0 lakSmIsAgarasUri, A samadevasUri 613 rANAne jItI, mevADane pitAnA tAbAmAM levA Icche che. AthI vIra dayAlazAhe mevADane vividha rIte majabuta banAvyuM. ke megala senA caDI Ave te mAra khAIne ja pAchI jAya. mevADanI sarahadenA pradezamAM paNa mevADanI sattA jamAvI. tenI patnI pATamade paNa dezanA hita kAryamAM pure rasa letI hatI. te yuddhanA medAnamAM "sainika gaNaveza" paherI, jatI. ane vIradayAladAsane bacAvavA purI takedArI rAkhatI hatI. bIjI paNa vividha jAtanI madada karatI hatI. mevADamAM kAMkarelI ane rAjasAgara taLAvanI vacce eka nAnakaDI pahADI che. saM. dayAla zAhe rANunI AjJA meLavI, tenI upara nava mALane meTa jinaprAsAda banAvyuM. temAM mAtra jina pratiSThA karavI bAkI hatI. paNa jinaprAsAda e vizALa hato ke-rathI killA je dekhAto hate. bAda auraMgajheba (. 1715 thI 1763) vi. saM. 1730 mAM "mevADane raNe A killAthI ajeya banaze" evA khyAlathI ke dharmAdhatAthI, tene teDavA senA laI caDI AvyA. vIra dayAlazAhe tenI sAme laDI, bAdazAhI senAne haMphAvI. ane pachI pite jAte ja bAdazAhane maLIne samajAvyuM ke-"jahAMpanAha ? A killo nathI. mAtra be mALanuM jinAlaya che. paraMtu tenA zikharanI uparA upara mALenI ubhaNI gaThavI, ucuM zikhara banAvyuM che. je jenArane bhavya killAne khyAla karAve che. bA. auraMgajhebe vIra dayAla zAhanA kathanane sAcuM mAnI, te jinAlayane na teDatAM, emaja surakSita rAkhI, pAcho cAlI gaye. rANa rAjasiMhe ja zarUmAM A jinAlaya banAvavAnI AjJA ApI hatI. paNa have te A jinAlayamAM jina pratimAnI pratiSThA karavAnI rajA detuM na hatuM paraMtu tene rajA devI paDe evA kudaratI saMge banyA te A pramANe auraMgajheba sAthenI laDAImAM rAjasAgara taLAvanI pALa tUTI gaI hatI. rANe navI pALa banAve. ane comAsAmAM pANIne dhasAro Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 prakaraNa Ave ke-pALa tUTI jAya. chevaTe rANue tyAM atUTa pALa banAvavA mATe, vIradayAlazAhanI patnI pATamane jaNAvyuM ke "tuM udepuranA nagarazeThanI kanyA che. te udepuranI ja rAjakanyA che "dharmAtmA che. satI che, tuM tArA hAthe A pALane pAye nAkha, zilA sthApana kara, ke pAlI atUTa banI rahe." pATamadee rANunI AjJAthI taLAvanI pALane pAye nAkhyo. pALa majabuta ane TakAu banI. je comAsAmAM pANInA dhasArAthI paNa tuTI nahI. - A pachI rANA rAjasiMhe pATadevInI mAMgaNIthI tenA upara prasanna thaI killAnA jinaprAsAdamAM jinapratimAnI pratiSThA karavAnI rajA ApI. vIra dayAlazAhe rANA rAjasiMha (rAyasiMha) nA rAjyamAM vi. saM. 1732 vai0 sutra 7 puSya nakSatra amRtasiddhi yugamAM zvetAmbara vijayagacchanA bhaTTAraka vinayasAgarasUrinA hAthe A kilA upara "caumukha jina prAsAdanI pratiSThA," rAjasAgara taLAvanA kinAre bha0 AdIzvara vagere ghaNI jina pratimAonI aMjanazalAkA, ane caumukha jinaprAsAdamAM mULanAyaka bha0 AdIzvaranI pratimA vagerenI sthApanA, vagere karAvyAM. - A pratiSThA utsavamAM sarakaga7nA bhaTTAraka devamuMdarasUri vagere ghaNA zrIpUje yatio hAjara hatA. A jinaprAsAda ajeya "rAjavI killA je" lAge che. A sthAna dayAlagaDha ke dayAla zAhanA killA tarIke vikhyAta che. A sthAna jenayAtrAnuM dhAma che. sau jaina yAtrike mevADanI yAtrA kare tyAre dayAla zAhanA killAnI paNa yAtrA kare che. pahADanI nIce taLATImAM vizALa jaina vedharmazALA che. (jena satyaprakAza kramAMka-10 pR0 318 thI 319, kSemasiMha meha raTheDane savAla kemane itihAsa pR0 193 thI 207 jaina iti praka44, pR. 38 thI 40, praka. 58, 19, nagarazeTha zizediyAvaMza) Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnamuM | bhavya lakSmIsAgarasUri, A semadevasUri 615 13. bha0 udayasAgarasUri, bhara jJAnasAgarasUri 14. bha0 jJAnasAgarasUri athavA bha0 x 4 4 sUri. 15. bha0 mahAnaMdasAgarasUri-te vijayagacchanA meTA prabhAvaka hatA. je banne gAdInA bhaTTAraka banyA. (15) bha0 mahAnaMdasAgarasUri-te bha0 jJAnasAgarasUrinI pATe thayA ke bha0 vinayasAgaranI paTadharanI pATe thayA. tene ullekha maLato nathI. chatAM sAlavArI jotAM tene paTTAMka 15 me lAge che. temaNe hIMDAna tahasIlamAM cAMdanagAma-mahAvIrajI tIrthanI sthApanA karI hatI. te A pramANe - (2) cAMdanagAma-mahAvIra tIrtha vikramanI ogaNIzamI zatAbdInA prAraMbhamAM jodhaNaja pallI vAla thaye che. teno vi. saM. 1790 kA. su. 5 ne reja tA. 14-11-1733 somavAra, kanyA lagnamAM, tathA kanyA lagnamAM maMgaLa, tulAmAM ravi budha ne guru, tathA vRzcikamAM zukra ane rAhu hatA. te samaye janma thaye hato. te harasANa nagarano vatanI hatuM. tenI jJAti pallIvAla ane gotra DagIA hatuM te harasANa nagarane- dharI hatI. ane DIga nagara (bharatapura) ne mahArAjA kezarisiMhane dIvAna hate. jayapura rAjyanA hIMDena tahasIla (paragaNA)nA cAMdanagAmanA eka uMcA TekarA upara eka camAra (macI)nI gAya potAnuM dudha jharI AvatI hatI. amAre A ghaTanA nihALI, Azcarya pAmI, te jamIna khedI. te tene te jamInamAMthI bha0 mahAvIrasvAmInI bhavya jina pratimA maLI AvI. teNe te jina pratimAne eka sthAne besADI. ghaNA jene A ghaTanA sAMbhaLI, tyAM darzane AvavA lAgyA. bharatapuranA rAjAe dIvAna jodharAjajI pallIvAlane keImeTI bhUla thavAthI, tepane gaLe uDAvI devAne hukama karyo. dIvAne je. divase tepane meDhe jaIne ubhA rahevAnuM hatuM te divase ukata bhagavAna Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNuM mahAvIra svAmInI pratimA sAme jaI te jina pratimAnAM darzana ane pUjA karI, sAme ubhA rahI, be hAtha joDI, pratijJA karI ke-"he bhagavAna ApanI kRpAthI je huM A AphatamAMthI bacI jaIza te ahIM Apane traNa zikhare vALa moTo jinaprAsAda banAvI, temAM ApanI pratiSThA karAvIza" dIvAna A pramANe pratijJA karI bharatapura gaye. rAjAe tene mAravA mATe tepane meDhe ubhe rAkhe. ane topacIne hukama Apyo ke "jAmagrI saLagAva-goLe cheDa-ke dIvAnane tenI bhUlane badale maLe."' topamAM dArUgoLa bharI rAkhyo hato. te pacIe ekavAra jAmagrI saLagAvI, te TharI gaI, ane bIjIvAra jAmagrI saLagAvI te paNa TharI gaI. chevaTe trIjIvAra jAmagrI saLagAvI. te paNa TharI gaI pariNAme tapane goLa chuTayo ja nahIM. ane dIvAnane kaMI nukazAna thayuM nahI. rAjAe A vicitratA dekhI dIvAnane puchyuM. dIvAnajI? traNa traNa vakhata jAmagrI saLagAvI chatAM, nakAmI jAya che. tenuM kAraNa zuM che? te kahe. dIvAna be hAtha joDIne belyo-mahArAjA meM ahIM cAMdanagAmanA bha0 mahAvIrasvAmIne araja karI che ke-huM A AphatamAMthI bacI jaIza to ahIM traNa zikharavALe jinaprAsAda banAvI, temAM tamArI pratiSThA karAvIza. mArA e bhagavAne mArI e araja sAMbhaLI che ane te bha0 mahAvIra svAmInI kRpAthI jAmagrI TharI jAya che, geLA chuTatA nathI, ane huM bacI jAuM chuM. rAjAe A ghaTanA sAMbhaLI, dIvAnane nirdoSa mAnI, tene te bhUlanI mAphI ApI. dIvAna jedharAjajI e tyAM bha0 mahAvIrasvAmIne traNa zikharavALe meTo jinaprAsAda banAvyo. ane temAM vi. saM. 1826 mahAvadi-7 guruvAre DIga nagaranA rAjA kezarIsiMhanA rAjyamAM vetAmbara vijayagacchanA bha0 mahAnaMdasAgarasUrinA hAthe te bha0 mahAvIrasvAmInI mUrtinI pratiSThA karAvI, tathA bIjI ghaNI jina pratimAonI aMjanazalAkA ane pratiSThA ' karAvI. Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnamuM ] bhava lakSmasAgarasUri, A samadevasUri 617 dhulevAnA kezarI AjI, kulpAkajInA mANekasvAmI ane bhayaNInA bha0 mallinAtha vagere zvetAmbara jaina camatkArI tIrtho che. e ja rIte cAMdanagAmanA bhagavAna mahAvIrasvAmI zvetAmbara jaina tIrtha che. jene ane ajene ukta jaina tIrthone mAne che. prabhudarzana kare che. ane tenI sAme bheTa caDAve che. mahAvIrajI tIrthane paNa jena-ajene mInA ane gujara vigere sau kaI mAne che. ane tyAM darzana karI, bheTa caDAve che. mahAvIrajI tIrthanI vahIvaTa kamITI dara sAla rIporTa prakAzita kare che. ane temAM uparanI kavAyakA paNa chapAve che. (kalyANa varSa-31muM tIrthaMka-1) A pratimAnAM cakSuvetAmbara pratimAnI jema khullAM che. kammaramAM lageTa che. vAMsAnI kareDane khADe kamaranA laMgoTa sudhI che. lageTanA sthAne ADI paTTI paDI che. nIcenA AsthAnamAM diva jaina pratimAnI jema judA be bhAge nathI ja. A pratimA jyAMthI nIkaLI, tyAM dIvAne caraNapAdukA padharAvI, upara chatrI banAvI hatI. A pratimA upara je caDhAve caDe. tene te camAra (macI)nA vaMzajo le che. mahAvIrajIne ratha caitra suda 15 ne bIje divase, caitra vada 1 ne roja nIkaLe che. tene te camArane vaMzaja prathama dhakko mAre, te ja te cAle che. rathanA sArathinA sthAne hAla sarakArI amaladAra bese che. A dIvAna dharAja pallIvAla zvetAmbara jaina hatuM. teNe traNa vetAmbara jaina jinAlaya banAvyAnuM pramANa maLe che. (1) mahAvIra tIrthamAM (2) bharatapuramAM pallIvAlanuM maMdira-temAM mULanAyakanI pratimAnI palAMThI nIce gAdImAM saM. 1826ne dIvAna jedharAjajIne pratimA lekha che. (3) bharatapura rAjyanA DIga gAmamAM meTe zvetAmbara jaina prAsAda banAvyuM. Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 618 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bharatapura rAjya taraphathI A bharatapura ane DIganA jinamaMdiranI pUjA mATe vArSika kharca maLe che. (4) mathurAnA myujhiyamamAM dIvAna jegharAjajInA lekhavALI jina pratimA che. temAM saM. 1826ma0 va0 7 guruvAre bha0 mahAna dasUrinI pratiSThAne pratimA lekha che. te pratimA lekha A pramANe che. "saMvata 1826 varSe miti mAgha vadI 7 guruvAra DIganagara mahArAje kesarisiMha rAjA vijaya(gaccha) mahA bhaTTAraka zrI pUjya mahAnaMdasAgarasUribhirate padatta (dezAta) DagiyA pallIvAla vaMza gotra harasANa nagara, vAsina caudharI jedharAjena pratiSThA kArApitAyAM." vetAmbara pallIvAla jene A tIrthane vahIvaTa karatA hatA, pachI digambara bhaTTArake pallIvAle vatI tene vahIvaTa karyo. te bhaTTAraka temanA celAnI khaTapaTathI maraNa pAmyA, AthI A tIrthane vahIvaTa keTanA tAbAmAM go. noMdha : tyAM sudhI A tIrtha jaina zvetAmbara tIrtha ja manAtuM hatuM a thI te pahelAM chapAela digambara tIrthanAM pustakamAM digambaree cAMdanagAmanA mahAvIrane pitAnuM tIrtha batAvyuM nathI. pyArelAla digambara jaina saM. 1930mAM jayapura rAjyamAM jayapura rAjyanI kauzIlane membara banyuM. teNe digambara jenenI kamITI banAvI, amuka zarata tathA bAMhedharI sAthe tene A tIrthane vahIvaTa saMpA. A pradezamAM palIvAla jene nirdhana hatA. vyavasAyI hatA. digambaree teonI nabaLAIne lAbha laI, A tIrthamAM pitAnI vadhu sattA jamAvI. digambara jenee bha0 mahAvIra svAmInI jina pratimAne kaMdare khodI nAkhe. pachI te tene ratha calAvavA tathA caDhAvo levAmAM je camAranA vaMzajone haka hatuM, temAM paNa pheraphAra karavA dhAryuM. tathA bha0 mahAvIranI pratimAne ratsavamAM kulanI mALA paherAvAya che. te zvetAmbara jaina vidhinuM pratIka che. tene paNa badalI nAkhavA vicAra karyo. paraMtu tyAMnI AsapAsanA ajene utsavamAM AvatA Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 619 trepanam ] bha0 lakSmasAgarasUri, A0 somadevasUri hatA. teoe kavetAmbara jaina vidhine ja kAyama pALavA Agraha se. AthI digambaree mauna pakaDayuM. mULa jinaprAsAdamAM gabhArAnA AgaLanA bhAgamAM darzakone ubhA rahevAnA sthAne raMgamaMDapamAM navI vedI (cotara) banAvI, tenI upara gabhArAnI ADe digambaranI navI pratimA besADI, bhagavAna mahAvIranI mULa pratimAne DhAMkI dIdhI che. janatA mULa pratimAne bhUlI jAya ane digambara pratimA pratye kheMcAya te mATenI A ramata che. ekaMdare cAMdanagAma mahAvIranuM te vijayagacchanuM che. jaina tIrtha che. noMdha : digambara jyapura pAse 44 gAmamAM bha0 padmaprabhunuM camatkArI tIrtha batAve che je jinapratimA paNa vAstavamAM zvetAmbara jina pratimA ja che. vijayagachanA zrIpUje tio moTe bhAge keTA, buMdI, alavara, bharatapura, hiMDana, mAdhApura, vagere pradezamAM vicastA hatA. pAlIthI AvelA pallIvAla jene teonA saMsargathI vijaya gacachanA anuyAyI banyA hatA. paraMtu te yationI saMkhyA ghaTavA lAgI. AthI saM. 1926 pachI vijayagacchanA jene sthAnakavAsI jaina banyA. A rIte bharatapura hiMDona, seMthA mAdhApura vagere pradezanA vijayagacchanA jene sthAnakavAsI jaina banyA. palIvAla jene asalamAM jinAlayane mAne che. tIrthone mAne che. ane pitAne vijayagacachanA vetAmbara jaina batAve che. Aje keTAmAM A gacchanI gAdI che. ' vijayagacchanI keTAnI gAdInI chellI eka bhaTTArake paraMparA A pramANe che. (1) bha0 A0 jinazAntisAgarasUri-temaNe saM. 19031mAM sametazikharanA jinAlayane jIrNoddhAra thayuM. tyAre, judI judI derIomAM jina pratimAonI ane caraNapAdukAonI pratiSThA karI hatI. (-jaina tIrthone itihAsa pR. 475, 476) (2) bhara udayasAgarasUri (3) bha0 jinasumatisAgarasUri-te tA. 7-7-1914 (vi. saM. 1970) sudhI vidyamAna hatA. Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 620 jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa (4) bha. pUnamasAgarasUri-je hAla turatamAM kATAnI gAdInA navA bhaTTAraka banyA che. tene mATe jAhera thayuM che ke-te maladhArI pUnamiyA bRhavijaya gacchanA bha. sumatisAgarasUrinI pATe beThA che. ( tA. 7-4-1962nuM sAptAhika jaina patra varSoM-61 aka 14me) keATAmAM rahelI vijayagacchanI gAdInI paraMparAmAM hAlamAM nIcenA gAmAmAM vijayagacchanI gAdIe che. gAma vasavA karolI. sAMtA (sethA) hiDona AgarA bhaira miDhApura ( kaThavArI ) DIga bharatapura. ,, kampera yationAM nAmaH mulatAnacaMdajI ma0 rAmacaMdrajI ma mUlacaMda ma goviMdacaMdrajI ma0 ghanazyAmajI ma muralIdharajI ma suralIdharajI. ma0 zrI pUjajI ma0 hukamacaMdrajI. ma zrI caMdrajI ma "" "" A dareka gAmeAmAM sabhavataH vijayagacchanI gAdIe hatI. te saunI pUrva paraparA meLavavAnI khAsa jarUra che. trIjI kahuAmata--para parA 29 nADalAInA mahetA kAnajI vIzA nAgaranA putra huA nAgare acalagacchanA zrAvakanA paricayathI jainadharma svIkAryo. ane pATaNa pAsenA rUpaparamAM AgamiyAgacchanA 50 harikIti gaNui pAse vyavahArika jJAna tathA zAstrI jJAna meLavI, dIkSA levAnI bhAvanA thatAM "A kALamAM munipaNuM pALavuM. duSkara che" ema jANI, Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnamuM ] bha0 lakSmIsAgarasUri, A samadevasUri 621 gRhasthavezamAM brahmacArI rahI, dezaviratidhArI, "saMvarI" gRhastha banI rahI, saM. 1562mAM "kaDuAta calAvyo. ekavIza bola kaDuA zAhe pitAnA matanI prarUpaNanA 21 bela nakkI karyA, jemAM nIce mujaba prarUpaNa karI. 1. 45 Agame tathA tene anusaratI paMcAgIne pramANa mAnavI. 2. jinapratimA, sthApanA nikSepe Agama pramANa che. 3. strIo jinapUjA kare, pauSadha kare. 4. jina pratiSThA yati nahIM, paNa zrAvaka kare. pa. devavaMdanamAM traNa thAya (stuti) kahevI. 6. A kALamAM sAdhupaNu nathI tethI je sAdhu-sAvI che te khoTA che. sAcA sAdhu ane yugapradhAno uttara bharatArdhamAM aSTApada tIrtha pAse "ayodhyA" tarapha vicare che. 7. dharma sAdhave hoya te zrAvaka banI rahI saMvarIpaNe rahevuM lAbhakAraka che. 8. zrAvaka sAmAyika pharI pharI kare, pratikramaNa kare. 9 zrAvaka muhapatti tathA caravaLa rAkhe. 10. sAmAyika letAM sAmAyika laIne pachI IriyAvahI karavI. 11. saMvarI zrAvaka gRhasthanA kapaDAmAM rahe, pAghaDI pahere, AbhUSaNa pahere. 12. saMvarI zrAvaka gRhasthanA kapaDAmAM rahe, brahmacArI rahe, tene zIla pALavAnuM hoya che. 13. saMvarI zrAvaka kaMcana-kAmInIne cheDe, gharabAra choDe, (sAvAkAma cheDe) 101 bela pALe. puruSane zIla pALavAnA 104 bela che. strIone zIla pALavAnA 113 bela che. zIlavALA strI-puruSa te te belane pALe. Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darara jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 14. saMvarI sacitta pANuM pIe nahIM, sacitta khAya nahIM. 15: saMvarI gRhasthane ghare jaI tyAM ja AhAra kare. 16. saMvarI pAghaDI pahere "paNa devavaMdana kare. tyAre pAghaDI utArIne deva juhAra." 17. 18. vAsI kaTheLa khavAya nahIM. 19 dvidaLa (vidaLa) abhakSya che. 20. pauSadha tivihAre thAya, cauvihAre thAya. 22. bhagavAna mahAvIranAM pAMca kalyANaka mAnavAM. (cha na mAnava) 23. mAlArepaNu tathA upadhAna karavAM nahIM. 24. bIjuM vAMdaNuM beThAM beThAM devuM. 25. pUnamanI pAkhI zAstrAdhAre hatI, paraMtu AcaraNathI caudazanI pAkhI thAya che, te mAnavI. 26. bhAdaravA sudi 4 nA divase saMvatsarI karavI. 27. zrAvaNa ke kArtika mahinA vadhe te bIjA zrAvaNamAM saMvatsarI ane bIjA kArtikamAM cemAsI karavI. 28. "kalpasUtra'mAM 10 azkerAM batAvyAM che, hamaNuM "asaMyati pUjA' nAmanuM chelluM accheruM cAle che. kahuA zAhe 21 belanI prarUpaNA karI. je uparanA 28 belamAM AvI jAya che. temaja saMvarI zrAvakane pALavAnA 101 bela bAMdhyA. puruSane mATe zIla pALavAnA 104 bola ane strIne mATe zIla pALavAnA 113 bela banAvyA hatA. kaDuAmata"mAM saMvarI gRhastha gAdIne AcArya banate hate. tenI pATa paraMparA cAlI hatI. te A pramANe - kaDuAta paTTAvalI 1. zAha kahuAnADelAIna vIzA nAgara mahetA kAnajInI panI kanakAdevIe saM. 145mAM eka bALakane janma Apyo, tenuM nAma kahuA zAha rAkhyuM. te ATha varSane thatAM DuM bha. Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnamuM ! bhava lakSmIsAgarasUri, A0 semadevasUri 123 mahetA kAnajI vaiSNavadharmI hatuM. AthI bALaka kaDuA zAha mahAdeva ane kRSNanAM bhajanapada banAvavA lAgyo. te eka aMcalagacchanA gRhastha jainanA upadezathI jaina banya. kahuA zAha saM. 1514 mAM pATaNa gaye. tyAM rUpaparamAM AgamiyAgacchanA vairAgya bhAvanAvALA paM. harikIti gaNinI pAse rahI, "sArasvata' vyAkaraNa, kAvya, piMgalanyAyazAstra tathA paMcAMgI sahita jenAgo bhaNyo. tene dIkSA levAnI bhAvanA hatI. paraMtu paM0 harikItie jaNAvyuM ke, "A kALamAM zuddha sAdhujIvana pALI zakAtuM nathI. te sAdhu banIne doSita jIvana gALavuM, e te dareka rIte kharAba che. "pravacanasAreddhAra"mAM pAMcamA ArAmAM 2004 yugapradhAnanuM sUcana che, te uttarArdha bhArata mATe samajavuM, paNa ahIM dakSiNa bhAratamAM te sAdhupaNuM nathI." vaLI, vikamanI 13mI sadImAM navA navA mate nIkaLyA che. te badhA svacchaMdI che, pAsasthA che. tAre je dharmArAdhana karavuM ja hoya te AvI dIkSA levAthI kaMI lAbha nathI. te mAtra gRhasthanA vezamAM rahI tyAgI jIvana gALa, bhAvasAdhu banI rahe eTale tane e rIte dharmArAdhanane pUre lAbha thaze. "kaDuA zAhane A upadeza game." teNe paMnyAsajInA kahevA mujaba brahmacarya ane zrAvakanAM bAra vata svIkArI, dezavirati saMvarI jIvana gALavAne nirNaya karyo. te saMvarI banyA. te sacitta pANI pIte nahote, prAsuka AhAra-pANI lete, gRhasthanA ghera jaI zuddha AhAra lete have, kaMcana-kAmInIne tyAgI hate, page vihAra karate, ane jyAM jAya, tyAM potAnA navA matane upadeza karate hate. pATaNane lIbena mahete tene "prathama upAsaka" banyuM. teNe vIramagAma, salakhaNapura, sUrata, amadAvAda, khaMbhAta, mAMDava (mAMDala), bharUca, cAMpAnera, rAdhanapura, meravADA, suIgAma, nADela, pATaNa, vaDedarA, gaMdhAra, cUDA-rANapura, jUnAgaDha, amarelI, sAdaDI, sirohI, tharAda. jAlora, mahesANA vagere kSetramAM gRhasthAnA gharamAM rahI cAturmAsa sadImAM navA dI che, paNa te Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa gALyAM hatAM. te te sthaLomAM teNe pitAnA matanA ghaNA zrAvake banAvyA hatA. zAstrArtha teNe saM. 1539mAM nADola (nADalAI)ne comAsAmAM laMkAgacchanA RSi bhANu sAthe zAstrArtha karI, jina pratimAne jinAgamanA pAThathI siddha karI hatI. - tene saMvarI zrAvaka deva vAsaNa mahesANAmAM raheto hato. teNe saM. 1550mAM sAdaDImAM dezI saMgharAjanA gharamAM comAsAmAM kharataragaccha sAme "pAMca kalyANaka ane strI pUjA" bAbatane zAstrArtha karyo hato. temaja saM. 1556mAM jAlera pradezamAM AMcalika tathA kharataragacchavALA sAthe "ati pratiSThA, niSedha, ane aparvanA divase pauSadha karavA bAbata" zAstrArtha karyo hato. paM. harikIti gaNie saM0 1563mAM tharA gAmamAM svarga vAsa karyo. zAha kahuAe pitAnI gAdIe saM. 1562mAM zA. khImAzAhane sthApita karyo. ane tenI sAme upara jaNAvelA vividha belanI prarUpaNa karI. zAha kahuAe 19 varSanI uMmare saMvarIpaNuM lIdhuM, 29 varSanI uMmare gAdI sthApI, ane saM0 1564mAM zatruMjaya tIrthamAM kula 69 varSanI uMmare anazana svIkArI, svargavAsa karyo. 2. zAha khImAjI-te pATaNanA rAjakAvADAnA vIzA poravADa zArA karmacaMda ane tenI patnI karmAdene putra hatuM. te pachI pUnAnA ghare rahIne ghaNuM bharyuM hatuM. parI pUnAe paMDitane hamezAMnI "eka eka kerI ApIne " tene nyAyazAstra bhaNAvyuM, paNa bImA zAhane "harasane vyAdhi" thaye tethI te vadhu vihAra karI zako nahIM. zAha khImAjIe 16mA varSe saMvarIpaNuM svIkAryuM ane 47 varSanI uMmare saM. 1571mAM pATaNamAM svargavAsa karyo. gacchabheda A samaye saMvarI zAha rAmAe saM. 1586mAM tharAdamAM khImAzAhathI judA paDI kaDavA matanI judI zAkhA calAvI. Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trepanam ] bhava lakSmIsAgarasUri, A0 semadevasUri 625 zA. rAmAe "vIravivAhalo" tathA "huM kahuMDI" pAnAM 729 racyAM che. zA. rAmAnI paraMparAmAM (3) zA. rAmA mR0 saM. 1594, (4) zA zrIvaMta, mR0 saM. 1645, (5) zA. rAghava mR0 saM 1603 mu. tharAda. (6) zA0 jesAjI, mR0 saM. 1647, mu. tharAda, (7) zAha sajajana-teNe anazana laI saM. 1931mAM 61 divasenuM anazana karI kALa karyo. saMghe tenI mAMDavI banAvI, agnisaMskAra karyo. tyAM stUpa banAvyuM. 3. zAha vIrajI-nADalAInA vIzA zrImAlI dezanI kurapAla ane tenI patnI keDimadevIne te putra hatuM. te zAi khImAnI pATe Avyo ane zA. rAmAnI paraMparAnA pAMcamA zAha rAghavanI pachI (saM. 1603 pachI) zAkhImajInI pATe beThe. te zIghra kavi hato teNe "gustavanirNaya" ane "RSabhadeva vivAha" DhALaH 44 banAvyA hatA. teNe 14 varSanI uMmare saMvarI banI, 30 varSa gAdIdhAra rahI, 69 varSanI uMmare saM. 1601 mAM nADalAImAM kALa karyo. A samaye saM. 1572mAM tapAmata mAMthI pAyacaMda mata nIkaLe. pAyacaMdajIe lekene ThagavA, melo veza" paheryo, kaDaka kriyA karavA mAMDI. "ane vIramagAma vagerenA" kahuAmatanA zrAvakene "bhakta banAvyA." saMvarI brahmacaMdra temanA ziSya banyuM. tapAgacchanA ATha ANaMdavimalasUrie saM. 1583 mAM kisyoddhAra karyo (praka. 56) temaNe paNa saM0 1585mAM kaDuAmatanA zrAvakane pitAnA bhakato banAvyA. mahesANAnA kaDavAmatanA dezI saMvarI vAsaNune potAnA parivAramAM dIkSA ApI hatI. 4. zAjIvarAja-te amadAvAdanA pArI jagapAla ane tenI patnI zobhIdevIne putra hate. yazasvI hatA. te A kaDuAmatane prabhAvaka tha. te 12 varSanI uMmare saMvarI banyA ane 66 varSanuM AyuSya pANI, Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa saM. 1944mAM amadAvAdamAM "bimAra paDatAM" 3 divasanuM anazana pALI, zAtra tejapAlane gAdI ApI, amadAvAdamAM kALadharma pAmyA. bhakatAe tenI mAMDavI banAvI, te divase zaheramAM amAri paLAvI. A samaye saM. 1602mAM amadAvAda pAsenA hebatapuramAM brahmamata" nIkaLe. A pAca "pAyacaMdagaccha" calAvyuM. tene mukhya ziSya brahmatraSi hite. te vidvAna hatuM. paNa pArdhacaMdrasUrie upATa vijayadevane AcArya banAvyA. AthI kahuAmatanA zrAvaka mahetA ANadIe brahmaRSine uzkeryo ke, "tame vidvAna hovA chatAM, gurUe tamane AcAryapada ApyuM nahIM, te have tame tamAre na gaccha pravartAve. tame evA zaktizALI che" eTale RSi brahma pUnamanI pAkhI sthApanA karI. na "brahmamata" calAvyuM, jenuM bIjuM nAma "sudharmaga7" paNa maLe che. ane mahete ANaMdI A ramata ramI, pharIvAra kaDuAtane zrAvaka banI gayo, saMvarI jIvarAja zAhanA zrAvaka ThA. merue saM. 1618mAM khaMbhAtamAM mahera dharmasAgaragaNi sAthe "jinapratimAnI pratiSThA sAdhu kare, ke zrAvaka kare." te aMge carcA karI. hatI. yAtrA maMdira teNe ghaNI tIrthayAtrAo karI hatI. teNe upadeza ApI, pATaNa, khaMbhAta, rAdhanapura, meravADA vagere sthAnamAM jinAlaya ane upAzra karAvyA. tenA upadezathI saM0 1621 mAM khaMbhAtanA ghIvADAmAM thAvaradezIe jinAlaya baMdhAvyuM. teNe saM. 1631mAM saMvarI rAmAnI zAkhAnA saMvarI sajajanane anazana karAvyuM. te saM0 1644mAM amadAvAdanA kharataragacchanA zAra emajI savAnA charI pALatA yAtrA saMgha sAthe zatruMjayatIrthanI yAtrAe gaye hato ane tyAre tyAM ghaNA utsavo thayA hatA. pachI tyAM saM0 1675mAM mukhajInI pratiSThA thaI hatI. (-praka. 44, pR. 489) Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vepanamuM bhava lakSmasAgarasUri, A samadevasUri 627 5. zAka tejapAla-te pATaNanA zrImAlI dozI rAyacaMda, ane tenI patnI kanakAIne putra hato. teNe saM. 1923mAM 13 varSanI uMmare saMvarIpaNuM svIkAryuM ane 36 varSanI uMmare saM0 1645mAM pATaNamAM "bimArI bhegavI, kALa karyo. te vidvAna hato. teNe "mahAvIra namaskAra kalyANa kAraNa dharma" vagere stotro, tenAM bhASya ane avasUri vagere banAvyA. 6. zAha ratnapAla-te khaMbhAta pAsenA kaMsArI gAmanA vizA zrImAlI dezI vastA ane tenI patnI rIDIne putra hato. teNe 10 varSa gRhasthapaNe rahI, saMvarI banI, 31 varSanI uMmare paTTadhara banI, ane 46 varSanI uMmare saM. 1667nA comAsAmAM khaMbhAtamAM bimAra thatAM zA. jinadAsane pitAnI pATe besADI, comAsAmAM anazana pUrvaka kALa karyo. graMtha teNe saM. 1644mAM pAlItANAmAM "avaMtI sukumAla rAsa" banAvyuM. tene rAga sAre hatuM. te sUkSma vicAramAM pravINa hate. teNe 24 tIrthakarenI, 20 viharamAna jinenI, tathA 13 kAThIyAnI bhAsa banAvI ane ghaNuM "stavana-stuti" racyAM. tenA samaye saM. 1647 nA caturmAsamAM khaMbhAtamAM vairAgaNabAI saMvarI sahijaladee 59 divasanuM anazana svIkAryuM ane nirmANa pAlI, svargavAsa karyo. khaMbhAtanA saMghe bAI sahijaladenI mAMDavI banAvI, agni saMskAra tathA mahatsava vagere karyo. tenA paTTadhara saMvarI khetazI sAthenA zrAvaka jinadAse amadAvAdamAM mahera dhamasAgarajI sAthe "dezavirati dhama, te dharma che ke nahIM A bAbate zAstrArtha karyo. tIrtha yAtrA saMgha zAha ratanapAle giranAra, zatruMjaya, devapATaNa, dIva baMdara vagere tIrthonI yAtrA karI. tenA upadezathI amadAvAdanA bhaNazALI devAe saM. Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka28 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 1961 mAM amadAvAdathI cha'rI pALane yAtrA saMgha kADho. saMvarI ratnapAla, saM. jinadAsa, zA. pUjA, zA. khetazI, zAcethA, zA mAvajI, zAtra tejapAla, zARSabhadAsa, zA pUja, zAtra gopAla, zAhIrajI vagere 11 saMvarIo A saMgha sAthe yAtrA mATe gayA. teoe AbU tIrtha, geDI pAzvanAtha, rANakapura tIrtha vagere yAtrA karI, ane dareka sthAne devapUjA vidhipUrvaka nATaka, utsava vagere karyA. jalebInuM jamaNa saMvarIratna jinadAse sirohImAM cayavAsI yati sAthe "thativeza bAbata" carcA karI, saMgha tharAdamAM gaye, tyAre 17 svAmI-vAtsalya thayAM, jemAM 60 maNa khAMDanI jalebI banI hatI, te badhA rAdhanapura, pATaNa thaIamadAvAda AvyA. dareka sthaLe saMghanuM svAgata ane svAmI vAtsalya thayAM. 7. zA. jinadAsa-te tharAdanA zrImAlI verA jesiMga ane tenI patnI jimaNAdene putra hato. teNe saM. 1656 mAM 17 varSanI uMmare saMvarI paNuM svIkAryuM saM. 1951mAM 40 varSanI uMmare paTTadhara banI, saM. 1670nA mAsAmAM 19 varSanI uMmare amadAvAdamAM barakatapIDA rogamAM tejapAlane paTTadhara banAvI, zubha dhyAnathI anazana karI kALa karyo. jinapratiSThA svAmIvAtsalya prabhAvanA 7mA zA. jinadAsanA upadezathI saM. 1663 nA phAva1nA reja bAdazAha mAnya bhaNazALI devAe jinAlayanI pratiSThA karAvI. temAM bhaNazALI devAe bha0 RSabhadevanI 85 aMgulanI eka pratimA tathA bhaNazAlI jIvAe pa7 AMgaLanI eka jinapratimA tathA bhaNa kAkAe pa7 AMgaLanI eka jinapratimA ane te uparAMta bIjI ghaNI jinapratimAo ema kula 150 jinapratimAonI pratiSThA saMvarI zrAvakee karI hatI. kaDavAmatanA saMghe svAmIvAtsalya karyuM. bhaNazALI jIvarAja tathA bhaNazALI devAe saune vastranI prabhAvanA karI. Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnamuM ] bha. lakSmIsAgarasUri, A. sAmadevari zAstrA "" zA. jIvarAje saM0 1649mAM amadAvAdamAM mahA. dhamasAgaraNa sAthe " dezivarita dharma bAbata " zAsra karyAM. tathA sa0 1661 mAM sirehImAM caityavAsI yatie sAthe zAstrArtha karyAM. sa0 mAvajIe zA jIvarAjanA samaye sa0 1663 mAM " nama dAsuMdarI rAsa " banAvye. te ,, khaMbhAtamAM deAzI harSAnI patnI sahajalade tathA tenA putra zA kalyANe saM. 1664mAM savarI mAvajI pAse savarIpaNu aMgIkAra karyuM, teNe khAravratA lIdhAM tyAre meATI prabhAvanA karI. savarI mAvajIe sa0 1666mAM caiAmAsAmAM khaMbhAtamAM kALa karyAM'. saMvarI zA. kalyANe sa0 1667nA mAgazara sudi 6 nA divase khaMbhAtamAM zrAvikA hemAinA jinAlayamAM bha0 dhanAthanI pratimAne praveza karAvyeA. te pachI te sa MvarIjinadAsanI pAse bhaNavA gaye. graMthA, tI yAtrA saMvarI jinadAsa vagere savarIee zatruMjaya tIrthanI yAtrA karI, tee amadAvAda AvyA savarI tejapAle rAdhanapuramAM "varaNAga NunnuAnI sajjhAya " khanAvI. sada tejapAle sa0 1367nA cAmAsAmAM amadAvAdamAM "dazapI" banAvI. pAdaghATikA, pUnama vagere 10 elA vicAra " banAvyeA. ra "" pAghaDI 629 kaDuAmatavALA 16mI prarUpaNAmAM mAne che ke " saue jinA layamAM mAthAnI pAghaDI utArI sAdhu jevA dekhAya tema gabhArA ane raMgama`DapamAM besavuM." zA. tejapAle " pAdaghaTikAnA khela "mAM A bAbatanI carcA karI che. mahA. dhasAgarajI gaNivare " pravacana parIkSA vizrAmaH 9, gAthAH 35 "mAM A khAkhata TakazALI khulAse karyAM che ane tenI bhUla spaSTa atAvI che. "" sabhava che ke--A saMvarI jinadAse " pathiDAsa deze! kahejo mArA nAthane " stavana manAvyuM hoya. temAM teNe batAvyuM che ke-hemarAje (ra Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM 3 0 jaina paraparAnA tihAsa--bhAga 3jo [ prakaraNa kacchamAM avidhi (kriyAleApI) 5tha calAvyeA che. A rIte hemarAje vikramanI 17mI sadImAM teve patha calAvyAnuM sUcana maLe che. paNa tenI vadhu keAI mAhitI maLatI nathI. itihAsa kahe che ke jonapuranA banArasIdAsa zrImALIe vi. sa 1684 mAM digambara saMpradAyanA terApaMtha calAvyA che. (-praka0 14, pR0 328) tenA mitrAmAM hemarAjanuM paNa nAma che. te hemarAje 84 prazno uThAvI zvetAmbara mAnyatAnA virodha karyAM hatA. zruta kevalI jevA maheA. yazeAvijayajI gaNivare hIMdI padyarUpe dipaTTa ceArAzI elamAM pramANeA sAthe tenA uttara ApyA che. maheA. meghavijaya gaNivare paNa banArasIya mata khaMDanamAM saMskRtamAM 86 elAnA uttara ApyA che. ame paNa tAmbara digambara samanvaya bhA. 1 thI 4 mAM (hIMdImAM ) digambara prathAnA AdhAre ApI 84 eAlanI zvetAmbara. mAnyatAne sapramANa raju karI che. 8. tejapAla te kha'bhAtanA seAnI vastupAla ane tenI patnI kIkI (vaijalade)nA putra hatA. teNe saMvarI mAvajInA vacanathI nAnI uMmare sa0 1664mAM savarIpaNuM svIkAryuM, sa0 1670mAM amadAvAdamAM gAdIdhara banI, sa'........ mAM kALa karyAM. nyAyazAstra te A matanA meATA vidvAna hatA. te bhAre prabhAvaka nIvaDayA. te kaDavAsaMghanA AgrahathI bhaTTa puSkara mitra pAse, tene " rAjanI ekeda suvarNa mudrA " ApI, " ciMtAmaNi " nyAyazAstra bhaNyA. anAna teNe tharAdamAM medI haMsarAjanI mAtA jIvIne anazana karAvyuM. khAI jIvIe. paryuSaNAmAM aThThAIdharanA bIjA divase 22 divasanuM anazana pUruM karI "Numaiththu chuM" eTalatAM khelatAM kAla karyAM. saghe tenA mRtyumahAtsava UjanmyA. Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 631 pUnamuM ! bha0 lakSmasAgarasUri, A0 somadevasUri zAstrArtha zA tejapAle tharAdamAM navAba jamAlIkhAnI rAjasabhAmAM tapagacchanA paMnyAsa sAthe "yativeSa bAbata" carcA karI, tathA laMkAgacchanA mahetA ratanazI sAthe" camarendranuM jinazaraNa grahaNa tathA zAzvatI jinapratimAo bAbata" carcA karI. grantho zAka tejapAle saM. 1671nA comAsAmAM pATaNamAM parI laTakaNanA gharamAM rahI saMskRtamAM "dIpotsavakalpa" tenI avasUri, caturvizati jinartotra, sarvasurAsurenda" vagere che, ane stutio vagere banAvyAM. charI-yAtrA saMgha zA tejapAla amadAvAdanA bhaNazALI devAnA zatruMjaya tIrthanA cha'rI pALatA yAtrAsaMghamAM saM. 167ranA kATa vaTa panA reja padhAryA. temAM pitAnA gacchanA ane bIjA gacchanA ghaNA jene sAthe hatA. teo ekavAra AhAra, bhUmizayana, be vAra pratikramaNa, trikALapUjA, sacitta tyAga, brahmacarya pAlana, pAdavihAra ane samyaktva ema charInuM pAlana karatA jatA hatA. AThama-caudaze eka sthaLe rahI jatA hatA. saue e tIrthamAM sattarabhedI jinapUjA racI. saMghapatie dhULakAmAM jAmI (jAmanagarI kerI) nI ane vastronI prabhAvanA karI. mAsAmAM pratiSThA zA tejapAle saM. 1972mAM cemAsAmAM khaMbhAtathI amadAvAda AvI, bhaNazALI devAnA jinaprAsAdamAM bha0 zAMtinAthanI pratimAnA parikaranI pratiSThA karI. amAripaDaha tharAdanI 20 varSanI uMmaranI bAI jayavAdI saM. 1673nA ve vadi 7 nA divase kAnabAI vIranA upadezathI jaina banI. teNe zAha Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa tejapAlanA upadezathI vairAgya pALI, anazana svIkAryuM. rAjanagaranA sUbA makarabakhAne khAInA kahevAthI amadAvAdanI cAre tarapha " dazakAzI"mAM eka mahinA mATe amAripaTaha vagaDAvI. bAIe sa0 1672 (1673)nA zrA. 10 12 nA rAja65 divasanuM anazana pALI samAdhipUrvaka svavAsa kayA. vrata-lahANI sa0 1673nA cAmAsAmAM amadAvAdamAM bhaNazALI devA vageree zrAvakanAM Aravrata svIkAryAM. A prasaMge seAnAnA veDha, mudrA vagerenI lahANI karI. bAI hemAie sa0 1674nA phA. 30 11 nA rAja 90 vimaLanAthanI pratiSThA karAvI. jalayAtrA, sadhavAtsalya, vastra prabhAvanA vagere karyAM. tIrtha yAtrAsaMgha zA. tejapAle sa0 1674nA caitra zudi 15 nA divase amadAvAdanA bhaNazALI devAnA cha'rI pALatA yAtrAsadha sAthe AvyU, IDara ane tAraMgAtInI yAtrA karI. A sadhamAM khaMbhAta, seAjitrA, ane amadAvAdanA jaine paNa AvyA hatA. bhaNazALI devAnA kuTuMbaparivAra paNa sAthe hatA. ghaNA hAthI, gheADA paNa sAthe hatA. sagha zaMkhezvara, pATaNa, siddhapura, AbU, acalagaDha, delavADA, ArAsaNa, IDara, tAraMgA, vaDanagara, rAdhanapura thaI ne amadAvAda AvyeA. vaDanagaramAMnAgara brAhmaNa veArA jIvAke saMghavAtsalya tathA vastranI prabhAvanA karI. sa 1675mAM tharAdamAM dezI dhIMgAnI patnI vAlAbhAie 57 divasanuM anazana karI svargavAsa karyAM. zA tejapAle " zatapraznI vagere graMthA racyA. "" zA. tejapAla sa0 1675nA kA0 10 13nA rAja amadAvAdathI bha. jIvarAjanA putra bhaNazALI paraMcAyaNunA cha'rI pALatA sagha sAthe zatrujaya gayA. tyAM saMghe sattarabhedI pUjA, snAtra vagere utsave karyAM, lahANI vaheMcI ane sau gheAghA, khaMbhAta thaI, amadAvAda. AvyA. Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnamuM ! bhava lakSmIsAgarasUri, A0 semadevasUri - 633 meTI lahANuM bhaNazAlI devAe saM. 1675 nA pitAnA bhatrijA bhaNazAlI paMcAyaNanA zatruMjaya tIrthanI yAtrA saMghamAMthI AvyA pachI amadAvAdamAM badhA gacchamAM "navakAra" maMtra gaNanArAone 1 jAmI ane 1 modakanI lahANI karI. kaDavAmatanA sau jainone ekeka gadiyANuM bhAra senAnAM veliyAM ApyAM hatAM, teNe A pramANe moTI prabhAvanA karI hatI. graMtha zA, tejapAle saM0 1676nAM comAsAmAM khaMbhAtamAM "bha0 mahAvIrasvAmInAM pAMca stavana" ane "bhagavatI sAdhuvaMdanA rAsa" banAvyAM. gacchasaMgharSa- tharAdamAM kaDuAmatanAM ghara 700 ane tapAgacchanAM ghara mAtra 13 hatAM, paNa e badhAmAM saMpa pravartate hato. badhAe kaDavAmatanA jinAlayamAM darzana, pUjA karatA hatA. kaDuAmatanI mAnyatA hatI ke, "zrAvaka raMgamaMDapamAM bese tyAre pAghaDI utArIne ja bese, ane pAghaDI na utAre te nIce besI jAya." paraMtu tharAdanA tapagacchIya harajI gAMdhIne bhatrIjo nAnajI gAMdhI saM0 1679 mAM pAghaDI bAMdhI, raMgamaMDapamAM beThe. A nimitte jhagaDo thaye. harajI gAMdhIe rAdhanapura lakhI jaNAvyuM ke, "ahIM kaDuAmatanAM ghara ghaNuM che ane tapAgacchanAM ghara ochAM che, tethI teo amane dabAve che, te tame amane madada kare." rAdhanapuramAM tapAgacchanA upAzrayamAM sau saMghanI hAjarImAM saM0 1679 nA bhA. su. 2 nA telAdharanA divase A patra vaMcAya. rAdhanapuranA tapAgacchanA yuvAne AvezamAM AvI rAdhanapurane kaDuAmatane upAzraya teDI nAkhe, pariNAme jhagaDe vaLe. kaThuAmata vALA ajameramAM bAdazAha salIma pAse phariyAde gayA. tyAre ajameramAM bAdazAha salIma para amadAvAdanA kaDuAmatanA bha0 devAne moTo putra bhaNazANuM khImajI ane tapAgacchanA zeTha zAMtidAsa 80 Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa jhaverIne prabhAva sAro hate. pachI tapAgacchanA saMghavI caMdu AgarAvALAe, "rAdhanapuranA tapagacchavALAe kaDuAmatane upAzraya na banAvI de, ane kesarakhAtAmAM daMDanA 10 rUpiyA ApavA" AvuM samAdhAna karAvyuM, ane sau vikharAyA. paraMtu rAdhanapuranA tapAgacchavALAe kaDuAtane upAzraya banAva na ApyuM. AthI kaleza cAlu ja rahyo. bIjI tarapha rAdhanapuranA tapagacchavALAe bhAratamAM tapagaccha meTe che ema mAnI kaDuAmatavAlA sAthe jamaNa vyavahAra baMdha karyo, ane kahuAmatavAlAe bIjA gachavAlAne te pitAnI sAthe bheLavI lIdhA, pachI A kaleza amadAvAdamAM Avyo, paraMtu amadAvAdanA tapagacachanA jenee kaDuAmatavAlAne TAnyA nahI tharAda vibhAganA tharAda, meravADA, sUIgAma, vAva vagere gAmamAM paNa tapagaccha ane kaDuAmatanA zrAvakemAM be bhAga paDayA. tharAdanA kaDuAmatavALAe Ane niveDe lAvavA, amadAvAda jaI sUbA AjamakhAna pAse pharIthI upAzrayanI pharIyAda karI, paNa te sUbe maraNa pAme, tethI teoe bAdazAha salIma pAse javAne niradhAra karyo. amadAvAdanA zeTha zAMtidAsa jhaverIe vacce paDI A kalezane nIce mujaba sukhada aMta ANyo. 1. rAdhanapuranA tapAgacchanA gunegAra jenene pitAnA sAgaramatamAM bheLavI laIne nirdoSa TharAvavA vacana ApyuM. 2. kaDavAmatanA AgevAna bha0 devAne bIje putra bhaNazALI rUpajIne samajAvI, tenI mAraphata tharAdanA kaDuAmatavALAne ThaMDA karyA. A rIte zeThe saM. 1680mAM baMne pakSe vacce sumeLa karAvyuM, banne pakSe maLIne sAthe jamyA ane vikharAyA. zeTha zAMtidAse rAdhanapuramAM kahuAmatane na upAzraya baMdhAvyuM, paNa tyArathI eTale saM0 1680 thI rAdhanapuranA tapagaccha saMghamAM be pakSe banyA. pariNAme tapagacchanA upAzrayanA paNa A pakSe mATe be bhAga paDayA. Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 635 trepanamuM ] bha0 lakSmIsAgarasUri, A0 semadevasUri snAvavidhi paTTadhara zAtejapAle saM0 1680nA comAsAmAM khaMbhAtamAM bha0 zAMtinAthanI navI "snAtravidhio banAvI. - saM. 1681nA phA. su. 11nA roja khaMbhAtamAM senI sahaja pAlanI putrI bAI jIvAInA jinAlayanI pratiSThA karI, jaLayAtrA vagere utsA karAvyA. ta5 utsava - zA. tejapAle saM0 1682mAM amadAvAdamAM comAsuM karyuM paryuSaNa parvamAM bhaNazALI paMcAyaNa vagere 500 bhAI-bahenoe aThThAItapa karyuM, utsava prabhAvanA karyA. graMtho saM0 tejapAle saM0 1682 nA comAsAmAM amadAvAdamAM "sImaMdharasvAmIne bhAtaraMga" DhALaH 43, tathA bhagavAna ajItanAthanI stuti." tenI "avacUri" vagere banAvyAM. saMvarI tarakzI jinapratimAo zAha tejapAla tathA zAha kalyANajIe saM. 1683nA jeTha sudi 3 nA divase amadAvAdamAM bhaNazALI devAnI bahena rUpAInA jinAlayamAM bha0 saMbhavanAtha vagere tIrthakaronI ratnamaya, pittalamaya ane pASANamaya 75 jinapratimAonI pratiSThA karI. A aMjanazalAkAmAM zAka tejapAle pitAnA taraphathI pAMca AMgaLanI bha0 pArzvanAthanI pratimA bharAvI, jene teNe amadAvAda pAsenA hebatapuranA bha0 caMdraprabhunA jinAlayamAM besADI hatI, temaja zA kalyANajIe paNa pitAnA taraphathI 17 AMgaLanI bha0 vimalanAthanI pratimA bharAvI, jene teNe hebatapuranA bha0 abhinaMdana svAmInA jinAlayamAM besADI hatI. graMtha zA, tejapAle saM. 1684nA vaizAkhamAM amadAvAdamAM navA jinaprAsAdamAM bha0 abhinaMdasvAmInI pratimAne praveza karAvyuM, Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 636 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa ane saM. 1684mAM khaMbhAtamAM comAsuM karyuM. teNe tyAM "varataraMga ane "jinataraMga" banAvyA. 9 zA. kalyANajI-te khaMbhAtanA dezI harakhAnI patnI sahajaladene putra hato. sahajalade ane kalyANe "saM. 1664 mAM khaMbhAtamAM tenI vastupAlanI patnI vaijaladee karAvela pratiSThAmAM "paTTadhara zAha jIvarAja"nA ziSya saMvarI mAvajI pAse saMvarIpaNuM svIkAryuM." pachI saM0 mAvajIe saM. 1666nA comAsAmAM khaMbhAtamAM svargavAsa karyo. saMvarI kalyANe paTTadharanI AjJAthI saM. 1667nA mAgazara sudi 6nA roja bAI hemAInA jinAlayamAM bha0 dharmanAthanI pratimAne praveza karAvyuM. pachI paTTadhare saMvarI kalyANane yuvApaTTadhara tejapAlane seM. - zAka kalyANa saM. 1676mAM amadAvAdamAM mAruM karyuM. ahIM saM. 1677nA phA. su. 11 nA divase amadAvAda pAsenA hebatapuramAM "bhagavAna abhinaMdana svAmInuM jinAlaya" karAvyuM, temAM 17 jinapratimAnI pratiSThA karI, ane abhinaMdanabhagavAnanuM prabhu praNamuM 20stavana banAvyuM. carcA zAha kalyANe saM. 1977mAM paTTadhara zAka tejapAla sAthe comAsAmAM spaMDila jatAM prathama kAgacchanA yati sAthe, ane te pachI kharataragacchanA yati sAthe carcA karI, kharataragacchanA yatie kaTAkSamAM kahyuM ke u0 dharmasAgare jene gurunA zatru kahyA che te Aje pratyakSa maLyA. 1. (1) vavava (2) pu0iAma (2) vAyara (4) paracA (5) sa8 kuLamA (6) mAniyA (7) gharanA (8) muLa-ri () vIga (10) pAro pukha upara ramo che (-kupakSa kauzisahastrakiraNa, vizrAma. 1, gAthAH 8) Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panamuM ] bha0 lakSmasAgarasUri, A0 semadevasUri 637 zA kalyANe ThAvakAIthI javAba Apyo ke, "upA. dharmasAgare amArA virodhamAM mAtra pAMca-sAta ja vastu kahI che. paNa "pravacana parIkSA vizrAmaH 49, 50, 51. 75 mAM tathA tenI "vRttimAM tamArI te bahu ja bhakti (3) karI che. eTale "tame tamAruM jUo." laMkAgacchanA yatie TApazI pUrI ke zAbAza-tame kharataragacchavALAne ThIka javAba Apyo." tAtha yAtrA saMgha zA tejapAla tathA zA kalyANe saM. 1678nA mAgazaramAM "bhaNazALI paMcAyaNanA charI pALatA yAtrA saMghamAM" sAthe zaMkhezvaratIrthanI yAtrA karI. carcA saMvarI zAha kalyANajIe saM. 1679nA comAsAmAM khaMbhAtamAM laMkAgacchavALA sAthe carcA karI. zAha kalyANe kAgacchanA bhaNelA (lekAgacchanA vadhu abhyAsI) saM0 kacarA sAthe "dravya tIrthakara ane bhAva tIrthakara bAbata" carcA karI, sthApanA nikSepe siddha karyo. saMvarIne parigraha-paTTadhara zAka tejapAle tathA zAha kalyANa jIe saM. 1683 nA jeTha sutra 3 nA divase amadAvAdamAM bhaNazALI devAnI bahena rUpAInA jinAlayamAM ratna dhAtu tathA pASANunI lagabaga 75 jinapratimAonI aMjanazalAkA karI hatI, temA zAha tejapAle potAnA taraphathI bhava pArzvanAthanI pAMca AMgaLanI pratimA bharAvI, amadAvAda pAse hebatapuranA bha0 caMdraprabhasvAmInA jinAlayamAM besADI ane zA. kalyANajIe potAnA taraphathI bha0 vimalanAthanI 17 AMgaLanI pratimA bharAvI, hebatapuranA bha0 abhinaMdana svAmInA jinAlayamAM sthApita karI. sAdharmika bhakti zAka kalyANa saM0 1684 mAM amadAvAdamAM mAruM karyuM. temanA upadezathI bhaNazALa rUpajIe amadAvAdanA badhA sAdhamika Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bhAIone thepADuM (dhapelI) pacheDI, dAMtane caravalo, navakAravALI ane pauSadhanA vezanI prabhAvanA karI. temaja badhI sAdhamika bahenane sADale, dAMta agara chIpane caravale tathA navakAravALInI prabhAvanA karI, amadAvAdamAM temaja amadAvAda bahAranA kaDuAmatanA saMghane baracAnI rakama mokalI, svAmIvAtsalya jamADayuM. zA kalyAjIe saM0 1685 mAM bhaNazAlInA charI pALatA yAtrA saMgha sAthe zaMkhezvaratIrthanI yAtrA karI. zA. kalyANajI te kaDuAmatanA chellA prabhAvaka paddhara hatA. kaDuAtane prabhAvaka bhaNazALI parivAra amadAvAdamAM akhe bhaNazAlI nAme zreSThI hatuM. tene 3 putre ane 1 putrI hatI. te saune mATe parivAra hatA. A badhAye kahuAmatanA custa anuyAyIo hatA. temanI vaMzAvalI ane kAryonI vigata A prakAre maLe che. 1. pahele putra saM0 bha0 devajI (patnI devalade)nA vaMzamAM (1) bha0 rUpajI, (2) bha0 khImajI, (3) bha0 kIke, thayA. 2 bIjo putra bha0 kake, tene putra vijayarAja. 3 trIjo putra bha0 jIvarAja, putra bha0 sUrajI (patnI sujANade), tenA putro (1) bha0 samarasaMgha, 2 bha0 amarasaMgha ane 3 bha0 saM0 paMcAyaNa, 4. putrI rUpAI-te senI panIyAnI patnI tenI putrIogajabAI, senabAI. bhaNazALI devajIe saM0 1663nA phAva1 nA roja 85 AMgaLanI bhagavAna RSabhadevanI pratimAvALA jinAlayanI zA jinadAsa pAse" pratiSThA karAvI. ane 150 jinapratimAonI aMjanazalAkA karAvI. teNe saM0 1672 nA kALa va0 5 nA roja "zatruMjayane charI pALato yAtrA saMgha" kADho, pAchA AvatAM dhoLakAmAM jAmI (nANuM) Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pinamuM ! bhava lakSmasAgarasUri, A somadevasUri 639 tathA vastronI lahANuM karI. teNe saM. 167ranA cemAsAmAM saMvarI zA tejapAlane khaMbhAtathI amadAvAda lAvI bha0 zAtinAthanA parikaranI pratiSThA karAvI. ane saM0 1673 nA cemAsAmAM amadAvAdamAM zAka tejapAla pAse zrAvakanAM bAra vrata svIkAryA. senAnAM veDha (vIMTI)nI prabhAvanA karI. teNe saM0 1674 caitra su. 15 nA roja zaMkhezvara, AbU, ArAsaNA, IDara ane tAraMgA tIrthone yAtrA saMgha kADhaye bhaNazAlI paMcAyaNe saM. 1675 nA kADha va0 13 nA roja amadAvAdathI zatruMjaya, ghoghA ane khaMbhAtane "charI pALate yAtrAsaMgha" kADhaye, ane lahANuM vaheMcI. saM0 devAe saM. 1975mAM zatruMjayanA saMghamAMthI AvyA bAda amadAvAdanA jemAM vividha lahANuM karI. - saM. devAne bIjo bhAI bhaNazAlI kIke saMgha AvyA pachI, saM. 1675mAM maraNa pAme. ane bha0 devajI saM0 1676mAM amadAvAdamAM samAdhipUrvaka maraNa pAmyA. bAdazAha salIme (jahAMgIre) saM- bha. devAne hAthI Ape ane tene moTA putra bha0 rUpajIne paNa ajameramAM hAthI Aye. bha0 khImajI bAdazAha salIma pAse AgarAmAM vadhu raheta. zrImatI rUpAIe saM. 1683 nA jeTha sutra 3 nA roja amadAvAda pAse hebatapuramAM zA. tejapAla tathA zA kalyANa pAse ratnanI bha0 saMbhavanAthanI tathA bIjI pASANunI ane pittalanI bIjI jinapratimAo maLIne kula 75 jinapratimAonI aMjanazalAkA karAvI, jinAlayamAM pratiSThA karAvI. bha0 samarasiMghe saM. 1783mAM zaMkhezvarane charI pALa yAtrAsaMgha kADhaye bha0 rUpajIe saM0 1684nA comAsAmAM amadAvAdamAM sAdharmika bhAIone thepADuM, pacheDI, dAMtane caravaLe, navakAravALI ane pauSadha karavAnAM vastro ApyAM tathA sAdharmika bahenane sADale, dAMtane agara chIpane caravaLa ane navakAravALI vaheMcyAM Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 640 jaina paraMparAne itihAsa--bhAga 3jo [ prakaraNa amadAvAda tathA amadAvAda bahAra kha`nI rakama mAkalI, kaDuAmatanA saMghanuM svAmIvAtsalya karyuM. sa0 1685mAM za khezvaranA cha'rI pALatA yAtrA saMdha kADhI meTo utsava karyo. upara matAvela bhaNazALI vaMzamAM ke bIjA vazamAM amadAvAdamAM ......bhaNazALI jaina thayA che. dilhInA khA0 krukhaze zrI.. ara ( )ne! mAnItA hatA, ane prajA vatsala hateA AthI rAjyanA amaladArA upara tenI meATI dhAka hatI. amaladAra prajAne anyAya karI zakatA nahI. musalamAnAe paNa eka vAra madanageApALanI havelIne khALavAne nirNaya karyAM hatA. paNa zA bhaNazALIe teone rokI rAkhyA hatA. zA. << bhaNazALI ane sukhA aneApasiMha bhaMDArIneA paricaya ame praka0 57 sUratanA saMghavIe " vibhAgamAM ApIzuM. graMthA kaThuAmatanA 9 mA paTTadhara savarI kalyANajIe nIce pramANe graMtha racyA. k ,, sa1677 nA phA0 30 11 nA roja amadAvAda pAsenA hematapuramAM " prabhu praNamuM " TUMkavALu bha. abhinadanasvAmInuM stavana sa'0 1684nA cAmAsAmAM amadAvAdamAM "dhanyavilAsa DhALa : 43, " yugapradhAna paTTAvalI,' tenI saMskRta TIkA, jenuM bIjuM nAma "vRddhaguru paTTadIpikA" hAvAnuM jANavA maLe che, ane " yugapradhAnavaMdanA " anAvyAM. '' ** zA kalyANajIe upayukta " dIpikA "mAM kaDuAmatanA paTTadharane yugapradhAna tarIke ja varNavyA che. temaNe sa0 1684mAM amadAvAdamAM " kaThuAmata-laghupaTTAvalI " ane sa'0 1685 mAM pASa suDhi 15 puSyanakSatramAM zaMkhezvaratI mAM " kaThuAmata-bRhatpaTTAvalI HH banAvI. Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 641 trepanamuM ] bha0 lakSmIsAgarasUri, A0 somadevasUri 10. zAbhallajI 11. zA bhANajI. (bRhat, laghu paTTAvalI, vividha gacchIya paTTAvalI saMgraha, pR0 121-155) (laghupaTTAvalI jaina sAhitya saMzodhaka, trimAsika khaMDaH 3 je, saM. 1984, paTTAvalI samuccaya bhA2 je, pR. 246-47) cethe nAgorI laMkAgaccha dharmaSagaccha-caMdrakulanA rAjagaccha ane dharmaghoSagacchanI paTTAvalI bha0 mahAvIrasvAmIthI maLatI nathI, paNa A nannasUrithI A prakAre maLe che. 1. A nannasUri, 2. A. ajitazedeva, 3. A sahadeva. 4. A pradyumnasUri, pa. tarka paMcAnana A abhayadeva, 6. A0 dhanezvara, 7. A. ajitadeva, 8. vardhamAnasUri 9 A0 zIlabhadra, 10. ATa dhamaSasari-temanAthI "dharmazeSagaccha" nAma paDayuM. 11. A0 ratnasiMhasUri, 12. A devendrasUri, 13. A ratnaprabhasUri, 14. A AnaMdaprabhasUri, 15. A0 amaraprabhasUri 16. A jJAnacaMdrasUri, 17. A0 munizekharasUri, 18 A0 sAgaracaMdrasUri, 19 ATha malayacaMdra, 20. bhaTa padhazekhara, 21. bha0 pavanaMda, 22. A0 naMdivardhana, 23. bha0 nayacaMdra, 24. bha0 vijayacaMdra, ane bha0 sAdhuratna thayA, A dharmASagaccha bhaTTAraka paraMparAmAMthI "nAgarI laMkAgaccha nIkaLyo. (-praka. 35, pR0 16, 39 thI 44 sudhI) ItihAsanA parizIlanathI upara pramANe jANavA maLe che. paraMtu nAgapurI laMkAgacchanA 74mA zrIpUja sarSi raghunAthajIe saM0 190 mAM patiyALAmAM aSADa zudi 15 nA divase bha0 mahAvIra svAmIthI pitAnA sudhInI "nAgapurI laMkAgacchanI paTTAvalI" A pramANe banAvI che. Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina para parAnA tihAsa-bhAga 3jo 642 nAgapurIya lakAgacchanI paTTAvalI niga thagaccha 1 thI 27 A0 devadhi gaNi kSamAzramaNa sudhInA AcAryAM (praka0 thI 13, praka0 13muM pR0 292 thI 299) cadrakuLa 28. A caMdrasUri, 29. A0 samatabhadrasUri, vidyAdhara za.khAnA 30 A0 dharmAMdyASara, 31. A0 jayadevasUri, 32. A. vikramasUri, 33. A0 devAnaMdasUri, 34. A. vidyAprabhasUri, 35. A0 narisa ha sUri, 36. A. samudrasUri, 37. At viSudhaprabhasUri, 38. A0 paramAnaMdasUri, 39. A. jayAnaMdasUri, 40. A raviprabhasUri, 41. A0 ucitasUri, 42. A. prauDhasUri. 43. A0 vimalacaMdrasUri. noMdha [ prakaraNa A 28 thI 43 sudhInA paTTAnAM nAma vAstavamAM vanavAsI gacchanI paTTAvalImAMthI sAdhAraNa pheraphAra sAthe laI ne ahIM geAThavyAM che. (-jue praka0 15 thI praka0 34) nAga gaccha 44. A. nAgadattasUri-temanA parivAra nAgArI gacchanA nAmathI jAhera thayA. 45. A- dhasUri, 46. A0 ratnasiMhasUri 47. A0 devedrasUri, 48. A0 ratnaprabha, A. ANu dasUri 49, A0 amara prabhasUri, pa. A jJAnacadra, 51. A. munizekharasUri, para. A. sAgaracaMdrasUri 53. A. malayacaMdra, 54 A0 vijayacaMdra 45 thI 54 sudhInA paTTAnAM nAma vAstavamAM dha ghASa gacchanA na0 10 thI na. 24 sudhInA paTTadharo che. nAgArIgaccha ( jUe praka0 35, 39 thI 44) te pachI nAgArI lAMkAgacchanI paTTAvalI tathA ItihAsa nIce mujaba maLe che. 55. A yazavatasUri, 56, A. kalyANusUri, 57. A zivacaMdrasUri, 58. mahAtmA devacaMdra, mANekacaMdra-Amane Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 643 pUnamuM ] bhava lakSmIsAgarasUri, A0 somadevasUri "zithilAcArI" banyA, ane "surANanA vahIvaMcA" banyA mahAtamA-ceraNa kahevAya. A pramANe 58 pATa sudhI dharmaghoSa nAgerI-ga7 nAma hatuM. nAgerI lokAgaccha 59. A0 hirAgarasUri- te zrImAlI hatA. 60. Ava rUpacaMdrasUri-te nAgaranA zAka yaNujI surANa esavAla ane tenI patnI zivAdevInA putra hatA. nAgoramAM surANuM gotranA devadatta ozavAlane be patnIo hatI. 1. delhaNa ane 2 kamAdevI. dehaNune 1 rayANu, 2 sAMDe, ane 3 sahita, tathA kamadene 4 sahastramala nAme putra thayA. te badhA dharmo hatA. teoe zatruMjayane charI pALate tIrtha yAtrAsaMgha kADha, ne saMghapati banyA. te paikInA pahelA putra zAha raNuMjI ane tenI patnI zivAdene 1 bhAMDarAja, 2 haracaMda, 3 rUpacaMda, 4 karmacaMdra ane 5 paMcAyaNa ema pAMca putre thayA. bIjA traNa bhAIone paNa putraparivAra hato. surANu kuTuMbamAM mATe parivAra hate. jodhapuranA chaThThA rAjakumAra bIkAjI rAThoDe kAkA kAMdhalanI madadathI saM. 154pamAM "bIkAnera vasAvyuM. (-praka. para, pR. 534) rayaNuMzAhe bIkAneramAM surANuno vAsa vasAvyuM, paNa te ardho vo. ane adhuro rahyo temaja bIjA jenoe bikAneramAM jUdA jUdA vAse vasAvyA hatA. vacchAvatee tathA paMce saM. 1562 mAM moTA cokamAM "jinaprAsAda" banAvyuM ane maDevarathI saM0 1380nI jinapratimA lAvI, tenI te jinaprAsAdamAM paMce pratiSThA karAvI, paraMtu te maMdira vachAvatonA vahIvaTamAM" hatuM. vacchAe saM. 1572mAM kArtikI pUrNimAnA divase prabhunI pahelI pUjA karavA bAbata johukamI calAvI pariNAme teone zA yAsujI surANu sAthe jhagaDe thaye. Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 jena paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa rayaNuzAhe "rAva luNakaraNa"ne prasanna karI, bIjI jamIna meLavI, saM. 1578mAM vijayAdazamInA divase bha0 mahAvIra svAmInA jinaprAsAdane pAye nAkhyo. adhyayana A tarapha rUpacaMdane "jena siddhAMta" bhaNavAne prema jAge. te nAgAramAM vadhu rahetuM hatuM paNa siddhAte maLe kayAMthI? AthI teNe "jAleranA "lahiyA lekazAha" pAse samasta jena siddhAnta lakhAvyAM tyAre rUpacaMdajIe tene vacana ApyuM ke AnA badalAmAM huM cati banI, kicakkAra karIza, tyAre, mArA gaccha sAthe tAruM nAma jeDIza." rUpacaMda surANAne munidIkSAne bhAva hatuM. zrI zrIpAla hirAgara tene mitra banyA. paMcAyaNane paNa dIkSAnI bhAvanA hatI. nAgerI laMkAgaccha-hIrAgara, rUpacaMda tathA paMcAyaNe saM. 1580 nA jesutra 1 nA roja nAgaramAM mAtApitA ane patnIne cheDI, pite svayaM leca karI, pAMca mahAvrata svIkArI, veza paheryo. teo dIkSA laI, bha, caMdraprabhanA jinAlayamAM jaIne UtaryA. sthAnika zAhukAe AvIne harAgara ane rUpacaMdane AcAryapada ApyuM. temanAthI nAgarI laoNkAgacha nIkaLe, rUpacaMdanI patnI bAra vratadhArI zrAvikA banI. munijIvanacaryA A traNe navA munivaronI jIvanacaryA te vakhate A pramANe hatI. vanamAM rahevuM, trIje pahere gAmamAM gocarIe javuM, zuddha AhAra le, cha javanikAyanI rakSA karavI, pAMca AcAra pALavA, vanamAM kAyetsarga kare, unALAmAM AtApanA levI, ziyALAmAM ThaMDI sahana karavI. upazamamAM rahevuM, upadeza deve ane samabhAvamAM rahevuM vagere. vagachavRddhi e traNee mALavA, vAgaDa, mAravADa, mevADamAM vicarI pitAnA gacchanA zrAvake " banAvyA. zeTha raNujIe paNa saM. 1585mAM nagaramAM A0 hirAgarasUrijI pAse "dIkSA" svIkArI. te dIkSA Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trepanamuM ] bha0 lakSmIsAgarasUri, A0 semadevasUri 645 pALI, 50 divasanuM anazana karI, nAgaramAM samAdhipUrvaka kALadharma pAmI, vaimAnika deva thaye. A0 hIrAgara ane A0 rUpacaMde saM. 1586mAM zeTha zrI caMdra lakhapatinI koThImAM mAsu karI comAsAmAM upakeza gacchanA jenene pitAnA banAvyA. A harAgare ujajainamAM 21 divasanuM anazana karI svargagamana' karyuM. A rUpacaMda ujajainathI. "mahimanagara" jaI uparAuparI ghaNAM mAsakSamaNa karyA. kecara, bhaMDArI, vaharA, vAgherA, codharI, copaDA, nAhara, zAha, vaigha, bAphaNa lalavANI, varadiyA ane nAhaTA, ezAvAlone potAnA gacchanA jaina" banAvyA. 1,80000 gharane pitAnA jaina banAvyA. 60. AvarUpacaMdajI-maheka dharmasAgarajI gaNivara lakhe che ke, loMkAmatamAM anukrame 1 lAMkAzAha 2 bhANajI 3 mAdAjI, 4 bhImAjI, 5 bhUtAjI, 6 jagamAlajI ane 7 saM. 1580mAM 50 rUpAjI thayA. A RSi rUpAjIthI "nAgorI laMkAgaccha" nIkaLe. (praka53, pR. 444 tathA pravacana parIkSA, vizrAmaH 8, gAH 15 nI TIkA) A0 rUpacaMde 1601 mAM mahimapuramAM svargavAsa karyo. 61. A depagarasvAmI-te keraDAnA zA. khetasI parIkha ane tenI patnI dhanavatInA putra hatA. teNe nAgeramAM dIkSA lIdhI. temanA upadezathI saM. 1616mAM cittoDane tapagaccha zrAvaka zAha bhAramala kAvaDiye temanA gacchamAM AvyuM. pachI cittoDanA zA bhAmAzAha nAhaTAe bhAramala kavaDiyAne "dakSiNAvartI zaMkha" Ape. bhAramala kavaDiyAne bhAmAzAha tathA tArAcaMda vagere putro hatA. sAdaDImAM lAMkA A bhAramala ane tArAcaMda kavaDiyA vagere nAgarIgacchanA prabhAvaka zrAvake hatA. tArAcaMda kavaDiyA cittoDanA rANA Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 646, jena paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa gelavADane hakima banyA ane teNe "sAdaDI nagara" vasAvyuM, temAM pizALa banAvI ane gAme gAma ghaNA ozavAlane dhana ApI pitAnA gacchamAM lIdhA.' zivagaMjanA hanumAnavAsamAM zeTha anarAjajI kAvaDiyA vagere tapagacchanA jene che. (-Aje golavADamAM lagabhaga savAse ghara lekAgacchanA hovAnuM manAya che) bhAmAM kavaDiyAe sIMgapuranA "digaMbarI jene nAgarI lekAgacchanA zrAvaka banAvyA. temAnAM 1700 gharone potAnA gacchamAM lIdhA. "bhIMDaraka"mAM 1,84,000 gharane nAgarI lekAgacchanA jaina banAvyA. pravartinI A samaye ludhiyAnAmAM zeTha zrIcaMda nAme 84 lAkhane mAlika dhanapati hatA. tene bhAI marIne deva thaye hato. te mahAvideha kSetramAM sImaMgharasvAmI pAse gaye, teNe tyAM temanA mukhathI Ave depAgara"nI ghaNI prazaMsA sAMbhaLI je potAnA bhAIne jaNAvyuM. zeThazrIcaMde A0 depAgarane pitAnA guru banAvyA. tenI putrI dharmakumArIe A depAgara pAse pitAnA 3 dharmabahene sAthe dIkSA lIdhI, ane te pravatinI banI. teNe mAtra 12 keza pramANa kSetramAM vihAra karyo hate. A depAgare 27 varSa sudhI AcArya pade rahI, 21 divasanuM anazana karI, meDatAmAM kola karyo temaNe nAgorI-lokAgacchane mATe udyota karyo. 62 A vairAgarasvAmI-te nAgoranA zA bhallarAja zrImAlI ane tenI patnI ratnAvatInA putra hatA. teNe 19 varSo sudhI gacchanAyakapade rahIne, 11 divasanuM anazana karI, meDatAmAM kALa karyo. 1. vIrabhAmAzAha mATe jUo (Itika praka. 44, pR. 36) Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnamuM ] bha0 lakSmIsAgarasUri, A emadevasUri 64 63. A vastupAlasvAmI-te nAgeranA zAha mahArAja kaDavANI ane tenI patnI harSadevInA putra hatA. teNe nAgoramAM dIkSA lIdhI. 7 varSa gacchanAyakapade rahI, 27 divasanuM anazana karI, meDatAmAM svagamana karyuM. 64. A. kalyANusUri-te rAjaladesaranA zA. zivadAsa surANA ane tenI patnI kusamAdevInA putra hatA. teNe bikAneramAM dIkSA lIdhI, nAgAramAM AcAryapada svIkAryuM. 24 varSa gacchanAyakapade rahI 8 divasanuM anazana karI, lAheramAM svargavAsa karyo. te bahu pratApI hatA. temaNe ekane dIkSA ApI. ane ga7nI vRddhi karI. pa. A0 bheravasvAmI-te nAgoranA sUravaMzanA zAtra tejazI ane tenI patnI lakSmIdevInA putra hatA. temanAM janma, dIkSA ane AcAryapada nAgAramAM thayAM. temaNe 12 varSa sudhI gacchanAyakapade rahI, 8 divasanuM anazana karI, zuddha saMyama pALI, sejamAM svagaMgamana karyuM. temane bhairava yakSa prasanna hatA. temanA AzIrvAdathI nAgaranA gahilaDA getrane zA. hIrAcaMda vagere pUrva dezamAM jaI dhanavAna banyA. zeTha hIrAcaMda gahilaDAnA vaMzamAM jagatazeTha thayA. zeTha hIrAcaMde bAdazAha pharukhaziyarane ghaNuM dhana ApyuM te vAta ItihAsa prasiddha che. (--jUo praka. 44 pR0 107, praka. 58-59) 66. A0 nemidAsa-te bikAneranA sUravaMzanA zA. rAyacaMda ane tenI patnI rAjanAdevInA putra hatA. teNe bikAneramAM dIkSA lIdhI. nagaramAM sUripada svIkAryuM ane 17 varSa gacchanAyakapade rahI 7 divasanuM anazana karI udayapuramAM kALa karyo 67 A0 AsakaraNa-te meDatAnA sUravaMzIya zA. ladhumala ane tenI patnI tArAjInA putra hatA. temaNe nAgaramAM dIkSA lIdhI AcAryapada svIkAryuM ane 18 varSa gacchanAyakapade rahI, 9 divasanuM anazana karI saM0 1724mAM nAgAramAM kALa karyo - 68. ATha vardhamAna-te jAkhAkSaranA zA. suramala veda ane tenI patnI lADamadenA putra hatA. temaNe nAgAramAM dIkSA lIdhI. Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 648 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa saM. 1725nA ma. su. 5 nA roja nAgAramAM gacchanAyakapada svIkAryuM. te saM. 1730 nA vai0 sutra 10 nA divase bikAnera AvatAM tenA bhaktoe moTe utsava karyo. zrIphaLanI prabhAvanA karI A AcAye 8 varSa gacchanAyakapade rahI, 7 divasanuM anazana karI saM. 1733mAM bikAneramAM kALa karyo. 69. AsadAraMgasUri-te nAgoranA sUravaMzanA zA. bhAgacaMdanA pAMcamA putra hatA. te zizuvayamAM ja upAzrayamAM sthavira muninA Asana para besI gayA, ane belyA, "mAre yati thavuM che" teNe 9 varSanI uMmare 67mA A0 AsakaraNanA hAthe nAgaramAM dIkSA lIdhI. teNe 15 varSanI uMmare jAvajajIva chaThThanuM tapa karavAnI pratijJA lIdhI. cha vigaI ne tyAga karyo. te mahAtapasvI tarIke khyAti pAmyA. temane A0 AsakaraNanI AjJAthI A0 vardhamAne pitAnI pATe 69mA "gacchanAyaka" banAvyA, hIMsArakeTanA brocA kavADA gotranA zAka zAMtibhadra uttamacaMde nAgera AvI, gurune vaMdana karI, cAra hajAra rUpiyA kharacIne nAgoramAM svAmIvAtsalya karyuM. ghaNuM bAdazAho ane rAjAo temanA bhakta hatA. te paikI bikAnera nareza, anupasiMha ane yuvarAja sujANasiMha vagere mukhya hatA. amAri temaNe saM. 1760mAM lAheramAM ane saM0 1761mAM dilhImAM comAsA karyA. tyAM mahAmAtya zItaladAsa vagerene upadeza ApI, dayAdharmane udyota karyo. AgarAmAM bAdazAhanA sALA mahAkhAne temanA upadezathI pitAnA rAjyamAM amAri paLAvI, te saM. 176damAM bikAnera AvyA. (-Iti, praka. 44, pR. 107) gacchasaMgharSa paNa bikAneramAM eka vicitra maryAdA hatI, traSi raghunAthajI lakhe che ke, bikAneramAM ra7 mahollA vaselA hatA te paikInA 13 mahollAo bha0 ciMtAmaNi pArzvanAtha taraphanA hatA, ane 14 maholAo bha0 mahAvIrasvAmInA jinAlaya taraphanA hatA. tyAM saM0 Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trepanamuM ] bha. lakSmIsAgarasUri, A sAmadevasUri 649 1640 sudhImAM keAI jhagaDA na hatA, paNa matrI kacade rAjA rAyasiMhanA rAjakALamAM 13 maheAllAomAM " mAtra kharataragacchanA bhaTTArakA ''evI mATe ja vAjA vagaDAya, khIjAe mATe vagADI na zakAya. maryAdA bAMdhI ane ThAkarazI vede rAjA sUrisahunA rAjakALamAM 14 maheAllAomAM " mAtra kavalAMgacchanA bhaTTArakeA mATe ja vAjA vagaDAya, bIjAo mATe vagADI na zakAya." evI maryAdA AMdhI. tapAgaccha, lAMkAgaccha vagerenA AcAryA bikAneramAM Ave tyAre 27 maheAllAomAM vAjA vagADI zakAtAM nahIM. temane nagarapravezeAtsava vAjA vinAja thatA, keI A maryAdA teDe te meTe kaleza Ubhe thatA. nAgArI leAMkAgacchanA jainee jyAre A.sadAraMgasUri sa. 1766mAM bikAnera AvyA tyAre mikAnera narezanI AjJA meLavI A maryAdA teADI, peAtAnA bhaTTArakanA nagarapraveza karAvyA. (vizeSa mATe jUe praka0 40, pR. 484) A. sadAra'gasUrie varSo sudhI gacchanAyakapade rahI, 10 divasanuM anazana karI, RSi udbhayasi MhanI sammatithI RSijaMga jIvanane peAtAnA gacchanAyakapade besADavAnA paTTo lakhI ApI, sa0 1772mAM bikAneramAM svagagamana karyuM, temane 24 ziSyA hatA, te meATA vidvAna, tapasvI, prabhAvaka ane labdhipAtra hatA. te paikI * jJAnajIne duSTa DAkaNa vaLagI hatI ane R. durgAdAsa keAInA hAthe maraNa pAmyA hatA. 70 A. jagajIvanadAsa-te paDhihArAnA zA. vIrapAla cArveTika ane tenI patnI ratananA putra hatA. temaNe meDatAmAM dIkSA, ane nAgeramAM gacchanAyakapada svIkAryuM, te RudayasiMhanA ziSya hatA. 1. zrIyuta agaracaMdajI nAhaTAnAyupradhAna uttamacaMdrasUri nAmaka pustakanA pR0 284mAM A ja AzayanA sa0 1664nA mAgazara vide 9 te paravAne chapAyA che. je rAjA surasiMhajInA kumAra gajasiMhane vAjA vizene paravAne che. Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa gacchabheda eka tarapha gacchanAyaka banyA, ane bIjI tarapha bhaMDArI tathA ghaDAvatoe gurU raSi udayasiMhane paNa gacchanAyaka banAvyA A rIte gacchabheda thayo. camatkAra bha0 jagajIvanadAsajI bhaTanera, sarasAvA, hiMsArakeTa, bulakANu, TehaNA, sunAma, samAnA, repaDa, bajavADA, rAhu, jalaMdhara, gujarAta ane rAvalapIMDI thaI lAhera padhAryA. tyAM temaNe mUcha pAmelA eka megala musalamAnane sAje karyo AthI temane mahimA vadhe. temaNe zA0 samarathamalanuM vahANa tAryuM, eka buTTI zrAvikAne galata meDha maTADaze, ema camatkAra batAvyA. 1. eka hastalikhita pAnAmAM eka paTTAvelI A prakAre maLe chematha zrI nAgorIvArachAyatanAma silyanta-1 AcAryazrI zrI hIrAgarajI, 2 (60) AcAryazrI zrI rUpacaMdajI, 3 tatpATa prabhAkara AcAryazrI zrI depAgarajI, 4 AcAryazrI zrI vayarAgarajI, 5 AcAryazrI zrI vasaMtapAlajI, 6 AcAryazrI zrI kalyANajI, 7 AcAryazrI zrI bhayaradAnajI, 8 AcAryazrI zrI nemidAsajI, 9 AcAryazrI zrI AsakaraNajI, 10 AcAryazrI zrI vardhamAnajI, 11 AcAryazrI zrI (69) sadAraMgajI cira jIvyAta varSa keTi paryata | zrIraDu | 12 AcAryazrI zrI udesIMghajI, 13 zrI rAmasaMghajI. vividha graMtha prazastio tathA pupikAonA AdhAre ahipuraga7 (nAgorIga7)nI yatiparaMparA A prakAre maLe che - 3 1. pUjya hemarAjajI, 2 RSi bakhtAi, 3 RSi vastAjI, 4 RSi sAMvalajI-temaNe saM. 1813 ne caitra zudi 1nA roja akabarAbAdamAM (AgarAmAM) "vaivADhisUtra a. 4, pAnAM 9" lakhyAM. sa 1 pUjya bhejarAjajI, 2 RSi zAMtidAsajI, 3 0 rAghavajI temaNe saM. 1804 nA A0 zu 1 guruvAre sAbatigajamAM lahiyA maMDImAM manaharadAse karela parIkSA pAnAM : 82 lakhI. temane (1) R0 zrIpati, (2) R0 kisanAjI, ane (3) % bhavAnIdAsajI nAme ziSya hatA. huM 1. RSi haradattajInA ziSya ba0 vanecaMdajIe vizvamuvapaMdana nAmaka graMtha lakhyo. Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ treppanamuM ] bha. lakSmIgnAgarasUri, A. seAmadevasUri 651 te sa0 1884mAM bikAnera padhAryAM. temaNe ahIM e cAmAsAM karyAM. pachI mALavA jaI AvI, bikAneramAM cAra cAmAsAM karyAM. temaNe 44 varSa sudhI gacchanAyakapade rahI, pAMca divasanuM anazana karI, caitrAdi sa0 1816nA AsA va0 7 nI savAre bikAneramAM svagamana karyuM. temane 8 ziSyAnA parivAra hatA. 71. A. bhAjarAja-te rahAsaranA zA. jIvarAja meAhitya ane tenI patnI kuzalAnA putra hatA. temaNe ttehapuramAM dIkSA lIdhI ane caitrAdi saM1816nA phAgaNamAM nAgAramAM gacchana nAyakapada svIkAryuM. temaNe 6 varSI gacchanAyakapade rahI, mALavAmAM 50 yatie sAthe vihAra karI, meDatAmAM 3 divasanuM anazana karI, kALa karyAM. A haSa caMdrasUri-te karaNagAmanA zA. bhApatana navalakhA ane temanI patnI bhaktAdenA putra hatA. temaNe sAjatamAM dIkSA lIdhI ane sa0 1823nA vai. zu0 6 nA rAja nAgAramAM gacchanAyakapada svIkAryuM. temaNe 19 vaSa gacchanAyakapade rahI, 3 divasanuM anazana karI. savAlakhanA jayapuramAM kAla karyAM, te moTA paDita hatA. temanA jIvana vistAra RSi raghunAthajInI padmapaTTAvalI'thI jANavA. 73. zrIpUja lakSmIcaMdajI te navahara gAmanA zA. jIvarAja kAThArI ane tenI patnI jIvara`gadenA putra hatA. temaNe sa`0 1842nA aSADa vida 2 nArAja nAgeramAM dIkSA svIkArI, peAtAnA hAthe ja gacchanAyakapada lIdhuM, temaNe nAgeAramAM e comAsAM karyo ane vyAkhyAna ApI leAkeAne dhama mArge caDAvyA. te nAgArathI vihAra karI jojAvaranagara, bikAnera, sunAma, patiyAlA, aMbAlA, rApaDa, huziyArapura, jejo', jagarUpa, kRSNapura, dhanavANuM, curU, dilhI lakhanau, kAzI, paTanA, makasudAmAda, bharatapura, kATa mALavA, nAgAra, jAlera, jesalamera, leAdhi, jhajajhurI ane bikAnera vagere sthaLAmAM karyAM hatA. Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 para jaina paraMparAnA pitahAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa te pAlakhImAM besatA. temanI sAthe ghaNA yatie rahetA. bikAneranA rAjA ratnasihe temanA ThAThamAThathI nagarapraveza karAvye tyAM te traNa varSa sudhI rahyA. pachI sunAmanA saMdhanI vinatithI navahara, rAjapura, rADhA, bulaDhANA thaI sunAma padhAryAM, tyAre temanI sAthe 71mA AcAya bhAjarAjanA ziSya R0 ladhurAjanA ziSya 50 rAjasiMha tathA temanA ziSya - raghunAtha vagere 24 yatie hatA. temaNe tyAMthI samAnA, sahaura, aMbAlA, avUDa, rApaDa, nAlAgaDha ludhiyAnA vagere sthaLAmAM phIne sa0 1890mAM patiyAlAmAM comAsu karyuM. 74. RSi raghunAthajI-te 71mA A. bheAjarAjanA ziSya laghurAja ane temanA vidvAn ziSya 50 rAjasiMhanA ziSya hatA. temaNe " nAgapurIya leAMkAgaccha padya paTTAvalI tathA sa0 1989nA aSADa sudi 2 nA divase nAgapurIya leAMkAgacchanI gadya paTTAvalI gadya prabaMdha banAvyeA. (-vividha gaccha paTTAvalI saMgraha pR. 77 thI 96) pAMcamA pAyaca'damata sUcanA ame pahelAM (praka0 41 pR0 591 thI 595 mAM) vaDa gacchanA 41 mA A vAdidevasUrithI 54mA bha0 semaratnasUri sudhInI vAdidevasUripara parA nAgerI zAkhA ApI che. ema tenuM nAma nAgorI vaDagaccha, nAgerI tapAgaccha batAvyuM che te paTTAvalimAM jaNAvyuM che ke 55 mA A jayazekharasUrie sa0 1501 mAM tapagacchanA A. jagatca drasUrinI nizrAmAM kriyAdhAra karyAM te samayathI nAgArI zAkhA, nAgArI tapAgaccha tarIke prasiddha thaI (pR0 592) sAthe sAtha e paNa batAvyuM che ke-50mA A. hemahasasUranI ziSya para'parAmAM (51mA) 50 lakSmInivAsa, (para mA) 50 puNyaratna ane (53mA) 50 sAratna thayA. temanA ziSya yati Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ treppanamuM ] bha. lakSmIsAgarasUri, A sAmadevara 653 pArzvacaMdna hatA. 55mA la0 semaratnasUrie yati pAndhacaMdrane upAdhyAya pada ApyuM. ' upA. pArzvacaMdrathI sa0 1572mAM pAyacadamata nIkaLye che. ane pAcaMdranA ziSya-vinayadevathI sa.1602 vai. su0 7 seAmavArathI sudhama gaccha zarU thayA. (-50 41 pR0 593, 94, 95) temAM vizeSa A pramANe jANavuM. (1) bha0 pArzva cadrasUrie 11 belanI navI prarUpaNa karI, navAmata calAvyeA hateA. maheA dhasAgarajI gaNie " pravacana parIkSAmAM ' AnA khulAsA karyAM che. (2) vADIlAla meAhanalAla zAha sthAnakavAsI jaina gaMbhIra sa MzAdhana karI, jAhera kare che ke " lAMkAzAha sAmAyika pauSadha, prati kramaNa pratyAkhyAna, dAna, vagere dharmane mAnatA na hatA. tenAthI lAMkAmata nIkaLye, leAMkAzAhanA anuyAyIee (1) jina pratimA jinAlayanI niMdA karavI nahIM (ra) ha MmezAM jinAlaya jina pratimAnAM darzana karavAM ane (3) pUrvAcAyanA avavAda eTalavA nahI. vagere zarata svIkArI, A0 pArzva candrasUri pAse sUtreAnA gujarAtI TA (anuvAda) taiyAra karAvyA. paraMtu lAMkAzAhanA anuyAyioe e zaratone bhaMga karyo, AthI A pArzva candrasUrie tyArabAda bIjA rakhkhA banAvyo nathI." ( mULa jaina dhama ane hAlanA saMpradAyA pR0 359) (3) kaThuAmatanA 28mA gAdIdhara zA. kalyANajI kaThuAmatanI paTTAvalImAM" lakhe che ke. trIjA zA. rAghavajI tathA zA. vIrajInA samaye sa0 1572mAM tapAmatamAMthI pAyacaMda mata nIkaLyeA. pAyacaMdajIe leAkeAne ThagavA mele veSa paheryAM kaDaka kriyA karavA mAMDI ane viramagAma vigerenA kaThuAmatanA zrAvakAne peAtAnA bhakta banAvyA. savarI brahmacada temanA ziSya banyA. ( vividha gacchIya paTTAvalI saMgraha pR0 121 thI 155) praka0 53, pR0 636) ( ame pahelAM praka0 41 pR0 595-596mAM pAyacaMda matanI Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa 54mAM A pArdhacaMdrasUri sudhInI" TUMkI paDhAvalI ApI che. temAM vizeSa A pramANe che. - papa A0 samarasiMhasUri- temaNe dharma, adhama mizra, heya, ya, upAdeya, vidhicaritAnuvAda, nizcaya, ane vyavahAra ema pAyacaMdamatanI prarUpaNAnA "11 belanI sajhAya gAtra 11" banAvI. pada A0 rAjacaMdrasUri pa7 ATha vimalacaMdrasUri 58 A0 jayacaMdasUri tapAgacchanA 60 mA bhaTTAraka zrI vijayadevasUri ane A vijaya siMharivara visaM. 1687 thI 1694 sudhI dakSiNamAM ane khAnadezamAM vicaryA hatA. vijApura, burahAnapura, auraMgAbAda, vageremAM comAsuM rahyA hatA, teonA upadezathI tyAM navuM jinAlaya navI jina pratimAo, padavIpradAne banyAM. tyArabAda teoe saM. 165mAM mAMDavagaDhamAM comAsuM karyuM tyAM teonA upadezathI navAM jinAlaya jinapratimAo vagere banyAM. teo tyAM ja sa. 165-96 mAM tenI aMjanazalAkA karAvI, comAsA bAda khAsa kAraNe tyAMthI jaladI vihAra karI gayA, pachI te jina pratimAonI judA judA gacchanA AcAryonA hAthe saM. 166mAM gAdI pratiSThA thaI hatI. te paikInA 58mA A0 jayacaMdasUrivare athavA tapagacchanA gItAtha mAMDavagaDhanI karNavADImAM 1696nA mahA vadi 1 ne rAja kaI kaI jinapratimAnI gAdI pratiSThA karI hatI. temaja bha0 vijayadevasUrinA gItArthoe saM. 1696nA vai0 sutra ane roja mAMDavagaDhamAM tathA pAlItANAmAM jinapratimAnI gAdI pratiSThA karI hatI. (-praka. 60, pR. 25) 58mA A0 jayacaMdasUrie saM. 1998 mahA vadi 1ne roja mAMDavagaDhamAM upara sUcavela bhavya vijayadevasUrine upadezathI taiyAra thayela jinapratimAo pikInI kaI keIjina pratimAnI pratiSThA karI hatI. tenA pratimA lekhe A pramANe maLe che Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trepanamuM ] bha0 lakSmasAgarasUri, A0 semadevasUri 655 (1) bha0 candraprabhupratimA lekha tapApakSe bhaTTAraka zrI vijayadevasUrizrI vijayasiMhamUri pratiSThitam saM. 1696 varSe mAgha mAse kRSNapakSe pratipat 1) karmavATayAMzrImaMDapadurgezrImannAgapUrIyatapAgacche zrIpAsacaMdagurubhyo nmH| zrIjayacaMdararivijaye // sAha khetA khetA+++ bimba pratiSTApitaM zrImAlIgotre noMdha : burahAnagaranA jinAlayamAM bhagavAna candraprabhunI rA phUTa UMcI sapheda raMganI jina pratimA che. tenI gAdImAM upara pramANe lekha che. (2) geDI pArzvanAthapratimA lekha burahAnapuranAM geDIjInA jinAlayamAM geDIjha pAzvanAthanI sapheda jina pratimA che. tenI gAdImAM paNa upara pramANe pratimA lekha che. mAtra prabhunA nAmane pharaka che. (4) burahAnapuramAM goDIjInA jinAlayamAM bIjI paNa eka pratimA che. tenI gAdI upara upara pramANe pratimA lekha che. chaThTho brahmaSi mata (sudhama gaccha) * sUcanA : ame pahelAM (praka. 41, pR0 495 mAM) jaNAvyuM che ke-pAyacaMda gacchanA vinaya devathI saM. 1602 vai0 sui 3 somavArathI sudharmagaa7 zarU thaye. pArdhacaMdrasUrine (1) brahmaSi ane (2) vinayadeva vagere ghaNA ziSya hatA. brahmaSi-te asalamAM kaDavA matane saMvarI zrAvaka hate. rajapUta hatuM, vidvAna hatA, A pArdhacaMdrasUrine mukhya ziSya banyuM hatuM. tenuM bIjuM nAma vinayadeva paNa maLe che. paraMtu A pArdhacaMdrasUrie te moTA ziSyane AcArya na banAvyuM. jyAre ziSya vijayadevane AcAryapada ApI potAnI pATe sthALe. AthI kaDavA matanA mahetA ANaMdIe "pAyacaMda matanuM jora ghaTADavA" brahmarSine uzkerIne jaNAvyuM ke-tame rajapUta cho, tyAgI Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 656 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa che, AcArya padane sarvathA yogya che. AvA meTA vidvAna ane mukhya ziSya che. chatAM, gurudeve tamane AcArya banAvyA nahIM, te ThIka karyuM nathI. mArI manebhAvanA che ke-tame AcArya banI pitAne na mata sthApe huM tamAre zrAvaka banIza. brahmarSie A sAMbhaLI saM. 1602 vi. . 3 ne somavAre amadAvAda pAse hebatapurAmAM ke-burahAnapurAmAM pAyacaMda matamAMthI brahmaSi mata calAvyuM. brahmarSie pitAnA matamAM caudazanA badale punamanI pAkhI sthApita karI. mahete ANaMdI A gacchabheda karAvI, kaDuAmatamAM pharI bhaLI gaye. brahmaSi mata bAbata vizeSa kaMI jANavA maLatuM nathI. brahmarSie vi. saM. 1612 A0 su. 7 ne roja "nAgila sumati copAI" deharA ce. 810 banAvI che. teNe temAM zithilAcAra upara kaDaka kalama calAvI che. carcA-temaNe A copAImAM gaNadhara gautamasvAmInA praznanA uttaramAM bha0 mahAvIra svAmI mukhe sumati ane nAgilanuM kahipata caritra varNavI, temAM saMyata, asaMyata, sugaccha, kugaccha, tathA suguru ane kugurunI carcA karI che. saMbhava che ke-A cepAI graMthanA AdhAre bahu vaDAelI sumaticaMdranI pustikA (nevelI) banI hoya. parvatithi vicAra A graMthathI jANavA maLe che ke-saM. 1612mAM jenenA vividha gacchamAM parvatithi mATe vividha mAnyatA hatI. te A pramANe. paDikamaNe paNa khetara ghaNAM, varSa jIjuo ga7 gacchataNe 562 udayikatithi tye che keI eka, gaNitane keI kare viveka, kriyAkale kaI thApe parva, bhinna bhinna AcaraNa sarva pa63 bahu tithi sATha ghaDI eka kare, eka ugarati tithi Acare ghaTe te vija teraza sahe, paMcami pUnama paNa kaMI kare 564 Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnamuM ! bha0 lakSmIsAgarasUri, A0 semadevasUri 657 adhika mAsa pajusaNa gine, comAse aMtara ghaTe mane sarva kriyA zrAvakane raMga, kahe eka che uttarAsaMga pa65 (-sumati nAgila caritra copAI) brahmaSi mata paraMparA - bha0 sumatikItie sa. 176ranA kA. su. 2 ne ravivAre khaMbhAtamAM prAkRta "dIvAlI kalpa"ne gujarAtI bAlAvabodha banAve, temAM te potAnI guru paraMparA A pramANe Ape che. (1) brahmaSi bha0 vinayadeva. (2) bha0 vinayakIrti saM. 1646 (3) vijayakati (8) bha0 jJAnakIti (5) bha0 sumatikIti saM. 176ranA kA. su. 2 ravivAra khaMbhAta. digabarasaMghanA vividha pALe - ame digaMbara saMgha tathA tenA gacchA mATeno paricaya pahelAM (pra. 14, pR. 320 thI 32mAM) Ape che. temAM vizeSa A prakAre che- vArasadAra-asalamAM jenenA cAra saMghe jaina Agame ane jaina tIrthonA vArasadAra-mAlika vetAMbara saMgha ja hate. TUMkAmAM kahIe te, jema rAjavaMzamAM yuvarAja ja rAjyane mAlika banate tema jaina zramaNazAsanamAM paNa gacchanAyaka pitAnI pachI jene gacchanAyaka banAve, te na gacchanAyaka ja caturvidha saMgha, jaina Agame, jaina graMthabhaMDAre, jaina tIrtho, tathA jainamaMdire vagere vagere gurudevanA adhikAra heThaLa je je vastuo hoya, te saune vArasadAra banato. Aje paNa kegresamAMthI dezahitane uddezIne keI na pakSa UbhuM thAya che, te na pakSa kegresanI "milakatano mAlika" banI zakato nathI. vAstavamAM kegresanI samasta vastunI mAlika kesa ja rahe che. sAdhAraNa rIte hiMdamAM vArasAhaka e ja niyama pravarte che. Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa8 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa yuropamAM ImAI dharmanA anuzAsanamAM paNa ApaNane AvI ja nIti jovA maLe che. remana kethelikamAMthI preTesTanTa pakSa jUdo paDyo. paNa romana kethelikanI milakatanA mAlika pipa ane pAdarIoja rahyA. teoe bIjA pakSane eka pAI paNa ApI nahIM. paradezInyAya-paraMtu bhAratIya saMskRtine nahIM jANanArA ane A aMgenA prAcIna itihAsane na samajanArA aMgrejI rAjyanA kAyadAoe A nItimArgamAM dAkhala karI che. aMgrejI rAjyanI adAlatae rAjyanA phaTAyAone pitAnA rAjyane bhAga apAvyuM nahIM, preTesTanTane pipanI milakatamAMthI bhAga apAvyuM nahIM, paraMtu cAMdInAM jutAnA mArathI ke game te kAraNe zaramAIne, mAtra jainenI zAsana vyavasthAmAM ja "vibhinna zAkhAmAM vaheMcAyelA saune samAna hakka che" evo kaDhaMgo khyAla UbhuM karI, tAMbara jainenA vAstavika hakakone-vArasAhakkone uThAvI, digaMbara jainene bhAgIdAra banAvI, kalpita dakhala UbhI karI. hasavA jevI vAta e che ke, temaNe mAtra digaMbarane tAMbaronI vArasAnI vastunA bhAgIdAra banAvyA. paNa tAMbare ne digaMbaranI milaktanA bhAgIdAra banAvyA nahIM. ekama-have te bhArata svataMtra deza banyo che, je ke khuzI thavA jevuM che ke, bhAratanI svataMtra sarakAre zatruMjaya, giranAra, sameta zikhara, kesariyA vagere tIrthomAM vetAmbara jainonA vArasAhakane svIkAryo che, aMgrejI rAjayakALamAM je je tIrthomAM je bhedanIti svIkArI kAma levAyuM tene uttara ApaNane bhaviSyakALa eja nItie Apaze. amane pUrI khAtarI che ke, sakaLa veTa jaina saMghanI prati. nidhi amadAvAdanI zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI sAvadhAna rahI, kAma leze te tene potAnA pUrvajonA samasta hake punaH prApta thaze ane kadAca samasta jaina saMghanuM akhaMDa ekama banAvI zakaze. A rIte jenenA asalI cAra saM, tenI paraMparA, Agame ane jaina tIrthonA vArasadAre vetAMbara jene ja che. ApaNe Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ treppanamuM ] bha lakSmIsAgarasUri, A. sAmadevari 6pa9 A aMge vizeSa hakIkata pahelAM (praka0 34, pR0 606 thI 609 sudhImAM) joI gayA chIe. (tathA jAe amArA sammetazikharanA iti. pR. xx) pachI te digaMbara jainA pAse peAtAnI navI maryAdA pramANe mAtra. eka diga Mbara sAdhu saMgha hatA, jenI upadhimAM matabheda hatA paNa te sau sAdhue nAgA (namra) ja rahetA. " sAdhue namra rahe" eTaleA ja diga Mbara dha cAlu rahyo hato. bAkI digambara sAdhvI saMgha te heAyaja nahIM, pachI 4 saMgha hAyaja zAnA? dhArmikasagharSoMnI AMdhIo itihAsa kahe che ke prAcIna yugamAM duniyAmAM dhArmika saMghaSaeNnI AMdhI uThatI, ane nAnI meATI nukasAnI karI zamI jatI hatI. vikramanI teramI sadI sudhImAM vibhinnadhama vAlAee rAjasattAnA jore jainadhama tathA bauddhadharma upara amAnuSI atyAcAra gujAryo che, meATI Aphata verI che jainAcAryAe tyAre tyAre sAvadhAna khanI rahI makkamatAthI mIThI kuneha vAparI, jainadharmanA pratyeka aMgenuM rakSaNa karyuM che te A pramANe jANavA maLe che. 1 mauya rAja vaze uttara bhAratamAM vIra sa0 155 thI 304 sudhI rAjya karyuM che, tyAre jainadhama ane bauddhadharmane bhAratamAM pUrA prabhAva hatA. (-praka0 7, pR0 155 thI 164, praka0 8, pR0 171 thI 210) rAjadrohI zUgavaMzanA senApati puSyamitre vIra saM0 304 mAM mau rAjA bRhadrathane mArI, svayaM magadhanA rAjA banI bauddha dha upara bhayaMkara atyAcAra karyAM. puSyamitra rAjA banI, bauddhavihArAne bhAMgatA bhAMgatA, bauddha zramaNAne mAratA mAratA, zyAlakATa sudhI pahoMcyA teNe jAhera kayu ke " je kAI mane zramaNeAnAM mAthAM lAvI deze, tene te mAthA dITha hajAra hajAra seAnAmahArA ApIza. (bauddha-dIvyA dAna-ra9muM ) "" Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 jena paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa puSyamitre mahAdhyAnI AcArya suphiyaMta dhyAnamAM beThA hatA, tyAM jaI temane dhyAna bhaMga karAvI, herAna karyA" (vyavahArasUtra avasUri u0 paTTAvalI samuccaya bhA01 pR0 197) evAmAM vIra saM0 300mAM mahArAjA ceTakanA vaMzane paramA haMtu khArela rAja zrI bhIkhurAya kaliMgane rAjA banya, teNe senA sAthe paNa caDI AvI rAjA puSyamitrane paTaNAthI bhagADyo tyAre te zAnta thaye. (-praka. 9, pR. 215) 2 mitraka vaMzano AgharAjA zilAditya vi. saM. 375 thI 435 sudhI saurASTra vAlAka valabhIne rAjA thaye. (-praka. 23 pR. 376 thI 384,) nAdragacchanA jainAcArya jinAnaMda ane bauddhAcArya bauddhA naMde vi. saI 375mAM valabhImAM rAjA zilAdityanI rAja sabhAmAM zAstrArtha karyo. temAM jainAcArya hA, AthI jena zramaNa saMgha vAlAne pradeza cheDI bahAra bharUca cAlyA gaye. pachI te temanAja ziSya AcAryamale vi. saM0 414mAM valabhImAM teja zilA dityanI rAja sabhAmAM kaDaka zarata karI, zAstrArthamAM teja Ave baudhAnaMdane harAvI, rAjA zilAdityane paramArhat jena banAvI, te rAjAnA sahayegathI valabhIne jainadharmanuM pracAra kendra banAvyuM (-praka. 23, pR. 376 thI 384) - paramahaMtu zilAditya vi. saM. 435 mAM maraNa pAmyA pachI te jainAcAryoe vi. saM. 472mAM jenadharmanI rakSA, saMgaThThana zuddhi ane pracAra mATe gaMbhIra vicAra karI te samayanA bhAratanA moTA meTA zaheramAM ekeka javAbadAra gItArtha dharmA cAryane goThavI, cityavAsa sthApI, vividha dharma pracAra kedro ubhA karyA. (-praka. 23, pR. 400, 401) valabhI paNa tyAre paNa dharma pracAra kedra rahyuM ja hatuM. 3. vikamanI dazamI sadInA madhyamAM "dukALamAM adhika mahine . Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trepanamuM ] bha0 lakSmIsAgarasUri, A semadevasUri 6 61 vi. saM. 841 thI 845 sudhImAM pAMca varSane bhayaMkara dukALa paDaze AthI jena zramaNa saMghanAM vihAranI muzkelI thavAthI adhyayana adhyApananAM kAma maMda paDayAM, temaja jJAnane hAsa thaye. pariNAme pU0 pradhAna saMbhUti, meDhagacchanA A geviMdasUri, duSyagaNi kSamAzramaNa, meTA tapasvI khImARSi, harSapurIya gacchanA AcArya, maladhAra gacchanA A0 harSatilaka, majhima zAkhAnA ane tapasvI kRSNaSi vagerene vi. saM. 845 bAda ekaThA maLI "viSama samaya" jANI, jinavANInI rakSA mATe jaina siddhAMtane saMgraha kare lAbhakAraka samajI, umarakeTa, citoDa, valabhI, kucerA, sAMDe rAva, bhaTevarA, vApaDa (DIsA) meDherA, pATaNa, bhInnamAla, nAgara, madhyamikA, tharAda, jAlora, mathurA, maDevara, mathurA kAmahUda, vagere zaheramAM siddhAMtanA graMthabhaMDAra sthApyA. (-praka. 32, pR. 542) 4. svecchAe vi. saM. 832 thI 84pamAM valabhI bhAMgyuM, tyAre jainazramaNa saMgha valabhI cheDI, bhAratanA bIjA meTA nagaroprabhAsa pATaNa, zrImAlanagara, hArija, tharAda, meDherA bharUca AkoTA khaMbhAta zatruMjaya sthAne jaI vasya ane valabhInagaranA graMthabhaMDAra tathA jinapratimA vagerene tyAM pitAnI sAthe laI gayo. * (-Iti, praka. 35, pR. 53) pa. rAdhanagaranA rAjA sudhanvAe vi. saM. 850 thI 877mAM mImAMsaka bhaTTapAda ane advitamatanA saMsthApaka AdyazaMkarAcAryanI pratyakSa temaja mUkasammatithI pitAnA rAja purUSane sthAne sthAne mekalI, nRzaMsa prajAne uzkerI, bhAratamAM saMhAra lIlA calAvI hatI. zrIAnaMdagiri ane zrI madhyAcArya batAve che ke (1) a jainaguru vadha prAyazcittaM (zaMkara vijaya pR. 235, 23 6) (2) A seto rAtuSA rodga bauddhA nAvRddha vAlakam / na ha haMti haMsa haMtavyo, bhRtyA nitya vazAn nRpaH / / Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa kumArika mULa, tevu jhinaritapu ! niSpratyU hemavardhanta, kSutizAkhA samantata : (zAMkara digavijaya, sarga 1 zleka 96, 97) ' (50 lAlacaMda bhavane aitihAsika lekha saMgraha 4 pR0 + +) sApha vAta che ke rAjA sudhanvAe dharmAdhatAthI bauddha zramaNe ane jaina zramaNanAM mAthAM kapAvyAM, temaja bauddha tIrtho tathA jaina tIrtho ane pratimAono vinAza karAvyuM. jena ane bauddhonAM mahatvanAM lokapriyasthAne kabajAmAM laI tene potAnAM dharmasthAna tarIke palaTAvI nAkhyAM. baudhdha dharma te A AMdhImAM phasaDAIne bhArata choDI bhAratanI bahAra cAlyA gaye. ane jainazramaNa saMgha A saMgharSanI AMdhImAM mAtra uttara bhArata tathA pazcima bhAratamAM AvI vasya. te tyAre cAra saMghe jaina zAstro, ane jaina tIrthonI jinapratimAone tyAMthI uThAvI, pitAnI sAthe lAvyA hatA. pachI avasare mULa jaina tIrthonA nAma sAthe meLa khAya, tevAM navAM sthAne zahera ke tIrtho nAdiyA, bAmaNavADA, muMDasthala, nANuM, dIyANu. saMDeraka, vaDhavANa, keTayArDa khaDAyatA hamIrapura ane AbU uparanuM naMdIvardhana tIrtha vagere vasAvI, tyAM sthApanA tIrtho banAvyAM. A0 pradyumnasUri vagere samayajJatA vAparI uttara bhArata tathA pUrva bhAratamAM jaI tyAM dareka jaina tIrthone punarUddhAra karI pharIvAra jainatIrtho sthApyAM hatAM (--pra. 32, pR. 503) (6) dakSiNa bhAratamAM jaina dharma upara khAsa karIne vizeSa digambara jaina dharma upara thayela bhUlamenI noMdha maLe che. rATa zarmA "jenijhama epha sAutha IMDiyAmAM" lakhe che ke. (gu. anuvAda) - a (1) zai e bauddha tathA jenene jItavA mATe, "De. rAmazAstrI kahe che" te rIte bauddho tathA jenenI paddhati svIkArI. jJAtibheda, varNabhedene teDI, camAra tathA mahAra vagere halakI jAtione zaiva tathA vaiSNava banAvyA. kharekhara? brAhmaNe "A paddhatine pitAnI jIta mAne che." Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanamuM ] bha0 lakSmIsAgarasUri, A semadevasUri 63 . e (2) jaina rAjA suMdara paDaye (I. 720 thI 820) e zaiva dharmanI kaTTara caulanI rAjakumArI rANuM," temaja maMtrI kulara cIrAInI kAvatarAthI jena maTI, zaiva banI, 8000 nirdoSa jenone phAMsIe caDAvyA. tyAre zenAM gItomAM 10 mI kaDI" jene pratye dveSa keLavAya tethI guMthAtI hatI. [nodha : madurAnA mInAkSIdevInA maMdiranA daravAjAnI kamAnamAM A phAMsI vagerenuM citra che, brahmasUtrane zAMkara bhASyanI TIkAmAM suMdara pAMDeyenI vastune nirdeza che.] 6 (3) tilakAvatI zaivaNanA bhAI apara jene zaiva banI, rAjA mahendravarmAne zaiva banAvyuM. zaie tyArabAda aparane mArI nAkhe, nedha : triSaSTi purAtana caritramAM AnI neMdha che. (4) IsunI 7mI sadImAM kAMcIpuranA rAjA jayavane jene upara julama gujAryo. jinAlayene zivAlayarUpe badalI nAkhyAM. varaMgalanA kekaTa gaNapatie paNa jene upara julama gujAryo. 3 (5) caula rAjAo jaina dharmanA draSI hatA. teoe IsunI 9mI sadImAM jaina maMdira toDI. jenene ghaNuM nukazAna karyuM. rAmAnujanA anuyAyIoe (sane 1070 thI 1118 sudhI) jainene herAna ja karyA hatA. 3 (6) IsunI lmI sadImAM rAjAe subhASitane 8000 gAthAvAla nalakacAra jaina graMtha hatuM. tene "jalazaraNa" karAvyuM. (7) IsunI 10-11mI sadImAM tailapa rATheDe jaine upara jUlama gujAryo tenA putra jayasiMha rAThoDa ane tenI patnI jUgalarANIe paNa jainadharmane pracAra rekI, vIra zivadharmane pracAra karAvyo. jayasiMha rAThoDe "jinakendra piTTalakeramAM" rAjadhAnI sthApI. noMdha: cannabasavapurANamAM AnuM varNana che. (8) di. A0 IdrakIrtinI bakSisamAM vIrazavadharmavALAe mATe virodha karyo hate. yo (9) kalyANImAM kalarrIvaMzanA rAjAo (1) vijajalarAya vi. saM. 1221 thI 1239) ane (2) kalyANa (vi. saM. 1239 Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 664 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa thI 1243) jaina thayA (praka. 35 pR0 152) rAjA vijalarAye sarva dharma samabhAve vIrazaivadharmanA upAsakenI darabAramAM bharatI karI. te upAsakee rAjAnA viruddhamAM khaTapaTa zarU karI, paMDita vasava vijajalarAyanI maherabAnIthI "maMtrIpade" nImAye. teNe ja kRtagha banI, rAjA tathA rAja parivArane vinAza karyo, jenenI katala karI, kulapAkanA jaina tIrthamaMdirane zivAlaya tItha banAvI, navA liMgAyata matanI sthApanA karI. noMdha: vasavapurANamAM tathA liMgAyata graMthamAM A saMhAralIlAnuM varNana che. sau (10) raziyAnI bAnu bhalene kie "thio sephikala sesAyaTI"nI sthApanA karI che. teNe gupta jJAnane lAgatuM "Issisun veiled" pustaka banAvyuM che. te tenA trIjA bhAganA pR. 323mAM lakhe che ke "prAcIna hiMdanA asalI mAlikInA kharA ane ekalA vaMzajo jeno ja che. je gaMgA ane jamanAnI vacce khINamAM rahetA hatA. gauravarNanA hatA. ane brAhmaNa kahevAtA hatA. teo dhIme dhIme hIMdanI badhIya jamInanA mAlika banyA. ItihAsa lekhakoe A vAta chupAvI anyAya karyo che. - (11) thIosophIkala sosAyaTInA pramukha "karnala ela kATa "The Peop Papiah" nAmanA pustakamAM tAmIla bhASAnA prAcIna "hAlAsya mAhAtmyanA" prakaraNa 6bhAnI trAsadAyaka hakIkata batAve che ke ziva AcAryo dakSiNa hiMdanA digambara jainene haMphAvI, teonI katala karAvI, teone ghANImAM ghAlI pIlAvyA, taravArathI kapAvyA, bhAlAthI vidhAvyA, "madurAnA devAlayanI kamAna upara" A dekhAva karyo che. tene pheTo paNa A bukamAM chapAvyo che. je jainene jenapaNuM choDAvavAnI zarate jIvatA rAkhyA. teone gulAma banAvyA. (Papiah) paheriyA nAma ApI, aspRzya tarIke jAhera karyA. thIo sophI pracArake teone potAnA dharmamAM laI lya che. (-jena hitecchu pR.13 aM. je sane. 1911 phebruArI pR. 1, 2) Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vepanamuM ] bha0 lakSmIsAgarasUri, A samadevasari 65 neMdha : marAThIbhASAmAM vasavapurANa banyuM che temAM A saMhAralIlAnuM vigatavAra varNana che. zvetAmbara jaina zramaNusaMghe A vividha saMgharSonI AMdhImAM sAvadhAna banI, jAgatA rahI, eka banI, sevAtatpara-aTala banI, makkama rahI, kuneha vAparI, bhagiratha prayAsa kheDI, jainadharmanI jenadarzananI "sarvatamukhIrakSA" karI hatI. 8 A dhArmika AMdhImAM digambara jaina zramaNa saMghane moTI hAnI veThavI paDI hatI. te digambarI paristhitimAM jainadharmanI ane tenA vividha aMgenI rakSA kare, te te azakya ja hatuM. paraMtu eka vAta nirvivAda che ke "digambara AcAryoe AMdhImAM bIjA lAbhane gauNa karIne paNa, digambaratva (nagnatA)nI paraMparAne barAbara TakAvI rAkhI hatI. ItihAsa kahe che ke A AMdhInA kAlamAM ghaNuM digambara munivare vidvAna, saMyamapremI dharmaraMgI, ane zAsanasevAnI tamannAvAlA hatA. paNa te digambarapaNumAM rahelI kamajorIne jANatA hatA, sAtho sAtha vetAmbara zramaNasaMdhamAM AMdhInA vikaTa samaye paNa dharmarakSAnI tatparatA, kArya karavAnI kSamatA, ane sevAne saphaLa banAvavAnI anukuLatA banI rahI te paNa jANatA hatA. AthI kaI kaI digambara munivare judA judA samayamAM zAsanasevAnI saphalatA sATe . zramaNa saMghamAM AvI bhaLI gayA, ane teo zAsanasevAnA kAmamAM joDAI prabhAvaka banyA. pitAnI jJAna, ta5, saMyamazaktine sarvAze pheravI, jainadharmanI prabhAvanA karI, prabhAvaka banyA hatA. temAMnA keI keInAM nAma A pramANe jANavA maLe che. (1) vanavAsI gacchanA sthApaka A0 samaMtabhadrasUri (praka0 16, pR. 344 thI 347) (2) vAyaDagacchanA A jIvadevasUri (praka. 34 pR0 pada) (3) rAjagacchanA A0 pradhumnasUrinA ziSya (praka. 35 pR. 17) Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa (4) vanavAsI-mAnadevagacchanA A0 mAnatuMgasUri vagere vagere. (praka. 27, pR. 445, praka. 28, pR. 458 thI 464) je ke ame pahelAM judA judA prakaraNamAM upara batAvela AcAryone nAmamAtra paricaya Ape che. ame praka. 28, pR. 458 thI 64mAM A mAnatuMgasUrinuM TUMka caritra paNa ApyuM che. temAM temanI mAtra TUMkI jIvana ghaTanA ApI che. paraMtu samakAlIna rAjA harSa, kavi mayUra, kavi bANa, ane kAzInA rAjA vRddhajano paricaya ane sattAsamaya Apyo nathI. vaLI AcAryazrIe mAnatuMgasUrivare "bhaktAmara stotranA mAtra 44 kAvye ja banAvyA hatA (pR. 458) chatAM digambaramAM 48, tathA para, kALyo kema banI gayA? vagere ItihAsa ame tyAM meTe graMtha thavAnA bhayathI Ape nathI. bhAvanA che ke bIjI AvRttimAM te badhuM ApavA prayatna karIzuM. (-jUe jainasatyaprakAza 0 85, pR. 25) 9 digambara jaina saMghane saM0 121mAM kAme phaTako lAgyo. saMbhava che ke-digambara AcArya hemakItinA ziSya bhava abhayacaMdra athavA bha0 cArUnaMdi athavA bhaya vasantakatie musalamAna bAdazAhanA kahevAthI, kapaDAM paherI lIdhAM hoya, ane sadAne mATe digambaramArgane lepa karyo hoya, ane bhaTTAranI gAdI sthApI ( -praka. 14, pR0 328, 333) ItihAsa kahe che ke-digaMbara A0 hemakatijI saM. 121bhAM thayA. temanA ziSya cAsanadi dilhInA bAdazAhanA hukamathI "kapaDAM paherI" bhaTTAraka banyA hatA. (praka. 14, 50 328, 333) Aja sudhI digambaramAM sAThavIsaMgha hato ja nahI. ane A ghaTanA banavAthI digambara sAdhu saMgha paNa na rahyo. ekaMdara digambaranA sAdhu sAdhvI ema be saMghane vida thayo. pachI te digaMbara jenemAM nagnatAne ekAta Agraha hatuM, te osarI hoya. Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnamuM ] bha0 lakSmasAgarasUri, A samadevasUri 67 gayo. pariNAme pachI te digambara jainone "nagura" na rahevA mATe vividha kaTImAMthI pasAra thavuM paDyuM. te A pramANe (1) digambara bhaTTArake "vastradhArI" banyA. ane mArI paNa banyA. jyAre vetAmbara jaina sAdhuo pahelethI ja vastradhArI hatA, emAM digambara samAjane mATe te baMne sarakhA hatA. AthI teo veTha AcAryone paNa mAnavA lAgyA. (2) huMbaDajJAtinA jene veTa vaDagaccha ane digambara mUlasaMghanA bhaTTArakanI gAdIne mAnatA hatA. (-praka35, pR0 10) (-praka0 44, pR0 17, 18) ucchatavAlanA vetAmbara AcAryo pAse pratiSThA karAvyAnA pratimAlekhe paNa maLe che ( - praka. 50, pR0 0) (3) semarakheDInA tAraNusvAmIe saM. 1572 pahelAM IslAmI saMskRtinI asarathI "jina pratimAne vidha" karyo, ane navAM zAstro banAvI ne "tAraNapaMtha calAvyuM ane piote ja pitAnA ATha bha batAvI, te paMthanA guru banyA. (-praka. 14, pR. 328) 4. paM. banArasIdAse saM. 1680mAM khulle khullA digaMbara zAsanamAM haMmezane mATe sAdhusaMgha tathA sAdhvI saMgha baMnene viccheda jAhera karyo, ane zrAvaka tathA zrAvikA saMgha e bene ja sAce jaina paMtha jAhera karyo, tyArathI digaMbara saMghamAM paMDitenuM mahattva vadhyuM ane gurunuM sthAna te paMDitee saMbhALyuM. te digambarI terA paMtha kahevAya. (-praka. 14, pR. 328) pa. dakSiNamAM AzAMtisAgare nagna banI digaMbara munimArgane svayaM kiddhAra karyo. te tyAgI, tapasvI ane saMyamapremI hatA. digaMbara jainee temane khUba satkAryA, Aje bhAratamAM temanA paTTadhara A0 vIragaNi vagere 22 digaMbara sAdhuo vidyamAna che. te diga. vizApathI AmnAyanA manAya che. A zAMtisAgara dakSiNanI "caturtha-paMcama' (vIzA dazA-mAMthI nIkaLelI) jJAtinA Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +-E jaina paraMparAnA RtihAsabhAga 3jo [ praraNa hatA. AthI vIzAagravAlA temane mAnatA na hatA. ane terApathanA kaTTara AgrahI hiMga kharA paNa A nagna muniene muni (-jUe praka0 14, pR0 329) tarIke mAnatA nathI. 6 gumAnapatha 7 sAmaiyApath "" 8 seAnagaDhI saMta zra. kAnajIsvAmI sthAnakavAsI sAdhue vakIla rAmajIbhAInI madadathI " ekAMta niyatavAdanA pAyA upara navA mata calAvye. A matamAM AtmA khAteA nathI, pIte nathI, pudgala khAya che. pIe che, A hImAyata heAvAthI vrata, paccakakhANa, pratijJA ke tapasyAnI mahattA apAtI nathI. saMta kAnajImunie paNa peAtAnA ane peAtAnI e ziSyAonI pUrvabhavA atAvyA che. tenAM citrA manAvyAM che. saMtajI jina pratimAne mAne che. manAve che. digaMbara saMghamAM nagna guruenA abhAva thatAM " ' gurusthAna " mATe AvI zAcanIya dazA thaI che. ane diga arAe tene nabhAvI lIdhI che. digaMbara saMghanA gurutattvanA madhyakAlIna itihAsa AveA che. hiMdue tathA jainAne musalamAnI rAjyakALamAM meTu nukazAna thayuM, paraMtu digambara jainAne " sauthI mATuM nukasAna thayuM, kemake temanu diga MbarI gurutattva ja viccheda ' pAmyuM. temaja teemAM IslAmI saMskRtinI asarathI devatattva jinapratimA aMge paNa vividha vikalA janmyA hatA. (Ta asalamAM zvetAMkhara jainA ane digambara jaine ema jainamA tranI jina danavidhi athavA "jinapUjAvidhi " ekasarakhI hatI. eTale digaMbarA paNa zvetAMbarAnA tIrthomAM jaI, dRna AdinA lAbha laI zakatA hatA. zve. jaine digaMbara jainA ke anainAne zve jaina tIrthomAM ane jinaprAsAdeomAM darzana karavAnI rokaToka naheAtI. sau kAI tyAM zvetAMbara maryAdAthI vatA hatA. A rIte zvetAMbara ane dvigambara phirakA dhIme dhIme eka bIjAnI pAse pAse AvatA rahyA Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trepanamuM bha0 lakSmIsAgarasUri, A samadevasUri banavA joga che ke, Ama cheDe vakhata pasAra thaI jAta te, baMne phirakAone bheda bhUMsAI jAta. paNa pAMcamA ArAnA prabhAve ekAeka temAM "navI divAla," UbhI thaI AthI e baMne phirakAo eka bIjAnA "pratispadhI banI UbhA che, A divAla te IslAmI saMskRtimAMthI janmelI kalipata jinapUjA vidhi ja che. kalezanI dIvAla-dukhI dile noMdha levI paDe che ke digambarono terApaMtha mULadigaMbara-vIzapaMthIthI jUde paDaye, ne sAthosAtha teNe pitAnI jinapUjAvidhi digaMbara-vetAMbarathI taddana judI ja banAvI. A kalpita pUjAvidhi asalI jaina vidhithI bhinna che. tethI te phleza janmAvanArI nIvaDI che. digaMbara saMghamAM IslAmI saMskRtinI asarathI 16-17mI sadImAM vividha paMthe nIkaLyA, te pramANe hatA,- 7. tAraNupaMtha-digaMbara jainene A arvAcIna paMtha tAraNa svAmIe saM. 1572 lagabhagamAM semarakhaDI gAmamAM "tAraNapaMtha" calAvyuM. teNe A navA pathamAM IslAmI saMskRtinI asarathI bhrama pAmI, jinapratimAne virodha karyo. ane zAstrIpUjAne mahattA ApI. (-praka. 14, pR0328) 8. vizapaMthI-terApaMthI-A baMne digaMbara jaina saMdhanI zAkhAo che. temAM eka prAcIna che ane bIjI arvAcIna che. zvetAMbara vaDagacchanA zatAthI A0 semaprabhasUrie (sva) saM. 1285) "sijUraprakara-sUktamuktAvalI" nAmane kartavyapadezaka graMtha banAvyo. (-praka. 43, pR0 747, 748) AcAryazrIe temAM jene pALavAnAM 20 kata upadezyAM che. zvetAMbara ane digaMbara baMdhAya jene temAM upadezela 20 kartavyonuM barAbara pAlana karatA. 13+7=20 paraMtu jenapuranA kharataragacchanA jaina 5. banArasIdAsa Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa zrImALIe digambaramatamAM praveza karI saM. 1680 mAM AgarAmAM pitAnA mitronI madadathI jenene pALavAnAM ukta 20 kartavyomAMnAM 1 gurutava pa mahAvrata, satpAtra dAna ane cAritra-vairAgya ema 7 kartavyo sivAya 13 kartavyo te pAMcamA ArAmAM pALavAnAM na hAya, ema jAhera karI te 7 kartavya sivAyanA 13 kartavyane pAlana karavAno nA mata calAvyuM. AthI digambara saMghanA 1 vizApathI ane 2 terApathI ema be paMthe banyA. Aje paNa digambara saMghamAM A banne pakSe vidyamAna che. (juo praka. 14 pR0 328 ) paM. banArasIdAse mahamedananI asarathI bhrama pAmI jinendrapUjAvidhi paNa badalI nAkhI, je pUjAvidhi samaya jatAM phleza janmAvanArI nIvaDI che. vizapaMthI ane terApaMthI digaMbara jaine vacce tathA vetAMbara jaina vacce e navI vidhinA kAraNe ja jhagaDA UThayA che, jene itihAsa upara AvI gayA che. - TUMkamAM digabara terApaMtha nIkaLyA pachI, janemAM tIrtha vagerenA bAnAthI navA navA jhagaDA vadhyA che. kahuA zAha ane paM. banArasI itihAsanuM parizIlana karavAthI samajAya che ke, jenene (1) kaDuAta ane digaMbara jainene (2) terApaMtha kaI kaI aMze samAnatA dharAve che te A prakAre che- 1. devatatvamAM-jinapratimAne mAnavI pUjavI. 2. gustattvamAM A kALamAM sAdhu ke sAdhvIjI hoya ja nahIM eTale have 4 jaina saMgha pikI be sarvavirati saMghe rahyA ja nathI. mAtra zrAvaka ane zrAvikA saMgha e be dezavirati saMgho ja rahyA che 3. jaina dharmanA upadezaka-adhiSThAtA tyAgI muni nahIM paNa pAghaDIvALe gRhastha ja hoya. Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trepanamuM ] bha lakSmIsAgarasUri, A. sAmadevari 671 zvetAMbara janAmAM vikramanI vIzamI zatAbdImAM (3) zrI zAMtisAgaraneA mata ane (4) zrImad rAjacaMdranA mata nIkaLyA hatA A be pathA paNa upara jaNAvelA e paMtheAnI keATinAja che. A digaMkhara jainAmAM paNa je kAnajIsvAmIne seAnagaDhI patha pravarte che. tene ukata keTimAM pAMcamA naMbara ApI zakAya. chellA traNa pathAmAM vyavahAranI upekSA che ane nizcayanayanI pradhAnatA che. pathA diga Mbara sa MghamAM terApaMtha nIkaLyA maDha sa0 1818 ke 1837mAM gumApa'thA nIkaLyeA sa0 1877mAM sAmaiyApatha nIkaLyA, ane chelle sAnagaDhI patha nIkancA. ( -praka0 14, pR0 329) digaMbara saMghamAM pAMDitapATI ane sudhArakapATI ema e vibhAgeA che te dhArmika dRSTie paDela bhede nathI. Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa cApanamu * A. sumatisAdhusUri (sva. sa0 1581) temanAM sa'0 1494mAM mevADanA jAvarA gAmamAM zeTha gajapatinI patnI sa'pUrIdevInI kukhathI janma, nAma sanaparAja, sa0 1511mAM A. ratnazekharasUrinA upadezathI vairAgya pAmI dIkSA lIdhI, dIkSAnAma muni-sumati sAdhu, ga0 1544mAM pATaNamAM Av ratnazekharasUrinA hAthe panyAsapada sa0 1518 mAM IDaramAM rAva bhANanA kAThArI zeTha sAyara ane zrIpAla AdinA utsavamAM bha. lakSmIsAgarasUrinA hAthe AcArya pada tathA gacchanAyakapada sa'0 1551mAM gacchanAyakabhAra nivana sa0 1581mAM " khamapUra gAmamAM svaga gamana thayAM hatAM. '' (50 lAvaNyasamayagaNikRta sumatisAdhusUri vivAhalA ), temanAM bIjA nAmeA 50 sAdhusuMdaragaNi, 50 sAdhuvijayaNi ane 30 sAdhurAjagaNivara paNa maLe che. A sumatisAdhusUrivarI te arasAmAM tapagacchamAM " eka sarakhA nAma vALA AcAryo thayA hatA. te A pramANe 1 (50) A sAdhuratnasUri-te(49)mA bha0 devasuMdarasUrinA pAMcamA paTTadhara hatA. temanA upadezathI, ane khaMbhAtanA hAkema "" ghaNA Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanamuM ] A0 sumatisAdhusUri zeTha sAdhu sajajanasiMha osavAlanI rAjavI madadathI, zaMkhalapuranA zeTha kecarazAha poravADa vyavahArie vikramanI caudamI sadInA uttarArdhamAM bahucarAjInA 12 gAmamAM jIvadayA paLAvI hatI. (-jaina iti praka. 35, pR. 198. praka. 49, pR. 436) noMdha: A amArinI ghaTanAne A AcArya sAthe meLa khAya che. tethI ame temanA nAma sAthe A ghaTanA joDI che. paraMtu kaI kaI vidvAna A amArinI ghaTanAne pa3mA bha0 lakSmIsAgarasUrinA paTTadhara 54mA gacchanAyaka bha0 sumati sAdhusUri sAthe joDe che. paNa te joDANa baMdha besatuM nathI mATe sapramANa nathI. (2) (54mA) bha0 sumati sAdhusUri-te pa3mA bha0 lamIsAgarasUrinA paTTadhara-gacchanAyaka hatA. noMdha : ame upara (50mA) "zrI sumatisAdhuratnasUrinA upadezathI zaMkhalapuranAzA) kecara vyavahAriyAe amAri pravartAvI." ema batAvyuM che te barAbara che. 3 (padamA) A0 sumatisAdhusUri tapAgacchanA kamalakalazAM matanA 55 mA A0 sudhAnaMdasUrinA paTTadhara pa6mA A0 sumatisuMdarasUri thayA. temanuM bIjuM nAma A0 sumatisAdhusUri paNa maLe che. (-praka. 53 pR0 pa6) noMdha : upara lakhela traNe AcAryonI kaI kaI jIvana ghaTanAmAM bheLaseLa thaI jAya tema che, AthI ame upalabdha sAdhanenA AdhAre ane sAlavArIno meLa sAdhI te visaMvAdI ghaTanAone vyavasthita karI che. ane tenI ahIM prAsaMgika spaSTatA karI che. ame have 54mA bha0 sumatisAdhusUri viSe lakhIe chIe. jina pratiSThA 54mA bha0 sumati sAdhusUri saM. 1551 thI 1581 sudhI gacchanAyakanA pade rahyA hatA. temaNe ghaNuM jinAlaye, ane jinapratimAonI pratiSThA karI hatI. te A pramANe jANavA maLe che. Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa saMghapati udA zrImALInA vaMzamAM mAMDavagaDhamAM laghuzAlibhadra saMda jAvaDe zrImALI thayeA. ( -praka0 45, pR0 319 thI 322) 50 zrI vimalagaNinA ziSya 50 dhanavimalagaNa lakhe che ke saMghapati jAvaDe bha. sumatisAdhusUrine 84 hajAra caukaDA (cAkha`kaDA rUpaiyA ) kharacI, mAMDavagaDhamAM nagarapraveza karAvyeA, ane 15 lAkha cAkaDA kharacI, temanA hAthe jinapratimAonI pratiSThA karAvI. ( dUhA 91 thI 94) (tapAgaccha paTTAnukrama, gurvAvalI chaMda, paTTAvaLI-samuccaya-bhA02 133 thI 144) zAkhAnA bha0 sAmavimalasUri vi. saM. 1612nA jeTha jI. 13ne rAja lakhe che ke sAma saM jAvaDe bha. sumatisAdhusUrinA upadezathI 1 lAkha cAkhaDA rUpaiyA kharacI, agiyAra zera seAnAnI eka pratimA ane bAvIza zera rUpAnI khIjI eka pratimA, ema be jinapratimAe bharAvI, te tathA bIjI jina pratimAnI A. sumatisAdhusUrinA varada haste pratiSThA karAvI. A utsavamAM 11 lAkha kharacyA. (vi. sa'0 1612 je zudi 3nI sAmazAkhA paTTAvalI, kaDI. 36 thI 39 paTTAvalI samu. bhA. 2 pR. 155) peAte gacchanAyakanA bhArathI nivRtta thayA. tyArabAda te 30 varSa vadhu jIvyA che. sa0 1581mAM svage gayA che. itihAsanA parizIlanathI jANavA maLe che ke--tee A nivRtti jIvanakALamAM niSkriya banI esI rahyA nathI, temaNe jinAlayA, jaina tIrthya ane jinavANInI rakSAmAM vizeSa dhyAna ApI meATI zAsana prabhAvanA karI che. ullekhA maLe che ke temaNe gItA munivaro pAse vividhasthAnAmAM graMthabhaMDArA zeAdhAvI tenI pAkI vyavasthA karI hatI. " vIravaMzAvalImAM ullekha che ke bha. sumatisAdhusUrie jesalamera, kisanagaDha, AmrUtInuM delavADA, gaDhanagara, khaMbhAta, gadhAra IDaranagaranA jJAnakASAne gItArthI pAse zeAdhAnyA. Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ $UXA jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa jaina paraMparAne ItihAsa bhAga 3 je (praka. 54 pR. 674) A pAnAmAM azuddha chapAI gayuM che. tene badale ahIM nIce pramANe zuddha jANavuM. 1 udA zrImAlInA vaMzanA mAMDavagaDhanA laghuzolIbhadra saM. jAvaDa zrImALI thaye. (-praka. 4pa, pR. 319 thI 322) 2 paM. zrI vimalagaNinA ziSya paM. dhanavimalagaNi lakhe che ke saMghapati jAvaDe bha0 sumatisAdhusUrine 84 hajAra cokhaMDA (khaMDa rUpaiyA) kharacI mAMDavagaDhamAM nagara praveza karAvyuM. ane 15 lAkha cAkhaMDA kharacI temanA hAthe jinapratimAonI pratiSThA karAvI. (dahA 91 thI 94) (-tapAgaccha paTTAnukrama gurnAvalI chaMda. paTTAvalI samuccaya bhA. 2 1 pR0 133 thI 144) 3 samaharSazAkhAnA bha0 somasuMdarasUri vi. saM. 1612 je. su13 ne ja lakhe che ke saM0 jAvaDe bha0 sumatisAdhusUrinA upadezathI 1 lAkha cokhaMDA rUpiyA kharacI agiyAra zera senAnI eka pratimA ane bAvIza zera rUpAnI bIjI eka pratimA. ema be jina pratimAo bharAvI. tathA bIjI paNa ghaNI jinapratimAonI bha0 sumatisAdhusUrinA varada haste pratiSThA karAvI, A utsavamAM 11 lAkha kharacyA. 4 saM. 1547 mahA vadi 13 ravivAre mAMDavagaDhamAM saM. jAvaDanI bhagavAna zAntinAtha vagere 104 dhAtu tIthInI jina pratimAonI pratiSThA karAvI. (1) A pratimAo paikInI bha0 zAntinAthanI pratimA vijApuramAM bha0 ciMtAmaNuM pArvanAthanA jinAlayamAM vidyamAna che. (2) bha0 kuMthunAthanI pratimA AgarAmAM motI kaTarAnA bha0 sUryaprabhasvAmInA jinAlayamAM vidyamAna che. Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ copanamuM ] A0 sumatisAdhusUri fuxB | (3) IderanI le. jai. saMghanI peDhI prakAzita zrI mAMDavagaDha tIrtha (pR. 46) pa paraMtu visaMvAda maLe che ke. bha0 kuMthunAthanI pratimAmAM saM. jAvaDanA putra hIrajInI mAtAnA nAmamAM pharaka maLe che. temaja saM. 1547ne badale saM. 1597 ne AMka maLe che. saMbhava che ke te lekha be kALajIthI levAye hoya. (praka. 45 pR0 321) 6 amadAvAdamAM pAnakora nAke zeTha dalapatabhAI bhagubhAInA vaMDAnA ghara derAsaramAM mULanAyaka bha0 zAntinAthanI paMcatIthI dhAtu pratimA che. temAM pratimA lekha che ke saM. 1547 varSe mAgha sudi 13 rava zrImAlI zreTa gAlAkena bhATa lIlU pramukha kuTuMbayunena nija zreyase zrI zAntinAtha bilba kA prati tapAzrI lakSmIsAgarasUri pade zrI sumatisAdhusUribhiH" 7 jinavANanI rakSA bha0 sumati sAdhusUrivare pitAnA paTTadhara bha0 hemavimalasUrine gacchanAyaka banAvI ga7ne bhAra temane saM. 1551 mAM se. gacchanAyake temane zramaNasaMghanI rakSA, vRddhi vagere javAbadArI temane seMpI, pite gacchanAyakanA bhArathI nivRtta thayA. tyArabAda te 30 varSa jIvyA hatA. saM. 1581 mAM svarga gayA. paraMtu itihAsanA parizIlanathI jANavA maLe che ke teo A nivRtti kALamAM niSkriya banI besI rahyA nathI. paraMtu temaNe jinAlaye, jenatIrtho, ane jinavANInI rakSAmAM vizeSa dhyAna ApI maTI zAsana prabhAvanA karI che. 8 ullekha maLe che ke temaNe gItArtha munivara pAse vividha sthAnenA graMtha bhaMDAre zedhAvI tenI pAkI vyavasthA karI hatI. 9 vIravaMzAvalImAM ullekha che ke bhara sumati sAdhusUri. vare jesalamera, kisanagaDha, Abu, delavADA, baDhanagara, khaMbhAta, gaMdhAra iDaranagaranA jJAnakezane gItArtho pAse zodhAvyA. Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cepanamuM ] A0 sumatisAdhusUri 675 te niraticAra cAritra dharmanA ArAdhaka, ane zuddha prarUpaNa karanArA hatA, saM. 1551mAM (3) amapura gAmamAM svarga gayA. (vividha paTTAvalI saMgraha, pR. 218) gacchanAyaka sthApanA (54mA) bha0 sumatisAdhusUrivare saM. 1548mAM paMcalAsagAmamAM sUrimaMtranI ArAdhanA karI, zeTha pAtAe karela mahatsavamAM maheka hemavimalagaNine AcArya pada ApyuM, tyArabAda saM1551mAM IDaragaDhamAM rAva bhANunA mAnItA zeTha sAyara ane kaThArI zrI pALe karela mahotsavamAM gacchanAyaka banAvI pitAnI pATe sthApyA. ane tyArathI ja sAthe sAthe temane gacchane bhAra seM. ane hitacitvanamAM masta banyA. noMdha: yuga pradhAna yaMtranA AdhAre jANavA maLe che yuga pradhAna Ave harimitrane svargagamana vi. saMvata 1554 no che. te saMbhava che, ke 54mA bha0 sumatisAdhusUri saM. 1554 thI vadhu ekAMta priya nisaMga-dhyAna masta banyA heya. svabhAva A0 sumatisAdhusUri saraLa hatA. vicAraka ane tapasvI hatA. vardhamAnatapa karatA hatA. tapAgacchamAM be-eka dazakAthI gacchabhedanuM vAtAvaraNa UThayuM hatuM te temanA dhyAnamAM ja hatuM, paNa "koI paNa rIte gacchabheda na thAya e mATe teo khUba sAvaceta rahetA. sAvadhAnatA (1) A0 iMdranaMdi saM. 1528mAM A lakSmIsAgarasUrinA hAthe AcArya banyA. (2) A0 kamalakIza paNa jUnA AcArya hatA, bha0 sumatisAdhusUrie saMghanI vinaMtithI saM. 1551mAM nANa mAMDI te baMnene gaNanAyake banAvyA. ane pote vicaratA vicaratA khaMbhAta padhAryA. A0 iMdranaMdisUri ane A0 kamalakaLazasUri meTA hatA; jyAre A0 hemavimalasUri te bannethI nAnA hatA. Ama hovAthI A baMne AcAryoe potAnA svataMtrapakSe jamAvavA prayatna zarU karyo. Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 676 jaina paraMparAne itihAsabhAga 3 [ prakaraNa bha0 sumatisAdhusUri sAvadhAna hatA. te samajI gayA ke "A baMne AcAryo potapotAne nava paTTadhara sthApI avazya gacchabheda karaze." AcAryazrI cetI gayA. AthI temaNe A bemAMthI keIne pitAnI pATe gacchanAyaka sthApyA nahIM. gacchanAyakazrI saM. lIlAcaMda, saM. kAlu, saM. jAgajIva, saM- hemajI, saMi khImajI, saM0 lAkha vagerenA cha'rI pALatA yAtrAsaMghamAM A0 hemavimalasUri vagere parivAranI sAthe zatru jayanI yAtrAe padhAryA. tyAMthI AvatAM ja lAlapuramAM AvIne pharIvAra "sUrimaMtranI ArAdhanA" karavA beThA. sUrimaMtranA adhiSThAyaka deve gacchanAyakane jaNAvyuM ke, "tame A baMnene "gaNanAyaka" banAvyA, te ThIka karyuM nathI. te baMne avazya gacchabheda karaze." devIsaMketa adhiSThAyake "A hemavimalasUrinI pATe na gacchanAyaka kone banAvavo" tene AcAryazrIne saMketa Ape. AthI bha0 sumatisAdhusUrie A0 hemavimalasUrinI pATe prathama A0 dAnadhIrane sthApana karyA, paNa te navA AcArya 6 mahinAmAM ja kALadharma pAmyA. eTale gacchanAyaka bha. sumatisAdhusUrie saM. 1570 mAM DAbhalAmAM ke pATaNamAM upA0 amRtameru gaNine AcAryapada ApI A0 hemavimalasUrinI pATe sthApana karyA, ane temane ja A0 hemavimalasUrinI pATe gacchanAyaka A AnaMdavimalasUri banAvyA. 1. saMketa akSare bha0 sumatisAdhusUrine adhiSThAyake zuM saMketa Ape te samajAtuM nathI. banavA joga che ke, adhiSThAyake da, na, A ema traNa akSare ApyA hoya.? A hisAbe A dAnadhIra nAma barAbara hatuM. paNa teo 6 mahinAmAM svargavAsI thayA. eTale bha0 sumatisAdhusUrie e ja akSarene zaMkAnAM vAto gatiH e nyAye anukrama badalI bIjA navA AcAryanuM A0 AnaMdavimalasUri nAma saM. 1570mAM ApyuM hoya Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ceApanamuM ] A. sumatisAra 677 A ja samaye 50 dAnazekhara ane 50 mANekazekharagaNine upAdhyAya pada ApyuM. , (sAmazAkhA paTTAvalI ) A rIte (54) bha. sumatisAdhusUri pachI temanA hAthe ja (55) bha0 hevimalasUri ane (56) bha. Ana'vimalasUri ema e gacchanAyakA banyA. ane A Indrana MdisUrie - kutubapurAgaccha-nigamamata' tathA A0 kamaLakaLaze ' kamalakaLazagaccha (-praka0 13, pR0 560, pR. 566 thI 581) bha. sumatisAdhusUrie 2 gacchanAyakA ane 6 navA AcA banAvyA. vaLI upAdhyAye, paMnyAsA ane 600 navA sAdhue banAvyA. hatA, temanA piravAramAM kula 1800 sAdhue hatA. calAnyA. para parA 54. bha. sumatisAdhusUri ziSya (55) kavicakravarti 50 sarvavijaya gaNivara ziSya (56) 50 amaravijayagaNi ziSya (57) 50 kamalavijayagaNu thayA. temanI paraMparA mATe jUe (praka0 51, 'maheA. lakSmIbhadrIya para'parA '). bha. sumatisAratna ziSya 50 savijaya gaNie sa 1551mAM mAMDavagaDhanA adhikArI laghu zAlibhadra sa0 jAvaDanI vinatithI Ana nasuMdara graMtha " racyA.1 '' 1. A0 seAmasu MdarasUrinA (53) mahA. cAritraratnagaNi ziSya (54) maheA jinamANikayagaNi ziSya (55) bha. hemavimalaranA samaye mA ana tahu sagaNie AnaMda Adi daza zrAvakeAnuM caritra ' zaraSTAMtaritra ' banAvyuM. saMbhava che ke, A. sAmasuMdarasUrinA ziSya 50 na Mdirana gaNanA ziSya athavA pa0 ratnaha MsagaNinA ziSya 5 jinasUragaNi mATe lahiyA lakSmIdhare tenI prati lakhI hatI. (praka. 50 pR0 456, 462 ) bha. sumatisAdhuratnasUrinA ziSya 50 savijayagaNie sa 1551 mAM AnaMdUra ( vardhamAnarezanA ) graMtha racyA. paNa banavAjoga che ke temaNe asalamAM tene sa. 1549 mAM mAMDavagaDhamAM zarU karyAM hoya. ane sa 1551mAM mAMDavagaDhamAM ja purA karyAM hAya. kemake sa. 1549nI eka graMtha Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina para parAnA tihAsa--bhAga 3jo [ prakaraNa ' ,, (54) bha. sumatisAdhusUri (55) 50 padmavijaya gaNi (56) 50 jayavijayagaNi, (57) 50 zAMtivijayagaNuM, (58) 5'0 daulatavijaya gaNi-temaNe " khumANurAsa " racyA. (54) 50 sAdhuvijayagaNi ziSya (55) 50 kamalasAdhuNa ziSya (56) 50 ANude sa0 1652mAM " stavanacAvIsI " manAvI. (54) sAdhuvijayagaNi (55) sAvijayagaNi te sa0 1553 bhA. zu0 12 ne zukravAre devapallImAM cAmAsuM hatA. ( zrI prazasti saMgraha bhAga 2 jo ) }78 noMdha : hArijagacchanA A siMhasUrinA ziSya 50 udayasAgaragaNi 50 jayakuzaLagaNie sa0 1556 phrA zu0 3 ravivAre mInanA caMdramAM iDaragaDhamAM bhAnu rAjAnA rAjyamAM " dUsiMhavRttinI avasUri" banAvI, lakhI ( zrI prazasti saMgraha bhAga 2 jo, praza0 naM0 226) ( hArijagaccha mATe jUe praka. 1, pR0 32, praka. 27, pR0 452, praka. 54) * prazasti maLe che. AthI anumAna thAya che ke, mAnasUra graMthane sa. 1549 mAM prAraMbha thayA haze ane sa. 1551mAM mAMDavagaDhamAM samApti thaI, te prazasti A prakAre che-- iti zrImadAnaMdasuMdara graMtha prazastiH - strastikAriNI saMpUrNaH // zivamastu sarvajagataH zrIvarakANApArzvaH prasanno bhUyAt / saMvat 1549 varSe kArtika vadi 12 dine / maMDapAcalatrAsttavyamaMDala mahAdurge suratANagyAsasAha vijayarAjye // sulatAna nAsIrasAha rAjye ||tth // zrIpatanamadhye vAstavyamoDhajJAtIya leSaka lakSmIdhara likhitaM ||tth|| yAdRzaM pustakaM dRSTvA tailAd rakSet... // zubhaM bhavatu / paM0 jinasuragaNiyogaM ( gyaM) AnaMdasuMdaragraMtha // ( - zrI prazasti sa Mgraha, bhA. 2, praza. na0 200) Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa paMcAvanamu * bha. haeNvimalasUri (sva0 1583) " zrI hemavimala gucchapati tIM, daha disi pasarI hUka; vArttiviDaMbana binru vali, vADhi kIdhA mUka. 106 hema sirasa amarasa dharaIM, tihu pasuNa paDaI bahu cUka; duzmana nayana nava uthaDaIM, jima ravi DiI thUka. 107 harAmakhAra cUka gheAra, ThaMDI. jora chappae; sugAmi gAmi ThAmi DAmi, hema nAma diue. 108 (-viSNudhavimala gaNi ziSya kRta 'tapAgaccha paTTAnukrama gurvAvalI chaMdo le sa0 1653, bhA0 10 13, paTTAvalI samuccaya bhA. 2, pR0 143) hemavimalasUrisara, isara kara avatAra, aNudiNumayayanivAraNa, tAraNasayala soMsAra. mArA (sa. 1554nA 50 dAnavana ziSya 50 huMsadhIra kRta zrI hemavimalasUri phAga.) TUMkA paricaya temaneA sa0 1520(22)nA kA0 30 15 nA rAja mAravADanA DegAmamAM zA. gagarAja patnI gaMgAdevInI kukSithI janma Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ }80 jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa thayA. temanuM nAma hAdamAra(darAja) rAkhyuM. sa'0 1528 (1538)mAM bha. lakSmIsAgarasUrinA hAthe dIkSA thaI, temanuM nAma bha sumatisAdhu ziSya tarIke muni hemadhama pADayu. sa0 1548mAM pacalAsamAM zeTha pAturAjanA maheAtsavamAM bha. sumatisAdhusUrinA hAthe AcArya pada maLyuM. temanuM nAma AhemavimalasUri pADavAmAM AvyuM. sa0 1548mAM iDaramAM koThArI sAyara, zrIpAle karelA mahAtsa vamAM gacchanAyaka pada maLyuM. sa0 1582mAM kriyAddAra karyAM. saM0 1583nA A su0 10 nA rAja vIsanagaramAM svagamana thayuM. zrI DhAlatasiMha leADhA temane pAravADa batAve che. pAtarAja 50 huMsadhIra kahe che ke A. hemavimalasUri gaNadhara sudharmAMsvAmI ane A. vasvAmInA avatAra yugapradhAna manAtA hatA. (phAga) ( -praka0 55, pR0 1) A. hevimalasUri sa0 1548mAM paMcalAsamAM gurudeva bha0 sumatisAdhusUrinA hAthe AcAya thayA. tyArathI saMghamAM ghaNuM! AnaMda prasaryAM. te vAdI hatA. temane 'vAdiviDa'bana' biruda maLyuM hatuM. te guru sAthe khaMbhAta padhAryAM. sa0 1549mAM saue sAthe khabhAtamAM cAturmAMsa karyuM. tyAM temane deve yAtrAnuM svapna ApyuM. A svapna anusAra temaNe zatruMjayanA saMdhanA upadeza ApyA. zrAvakAe zatru. jayanA cha'rI pALatA yAtrAsa'gha kADhavyo. saue sAthe maLIne zatruMjayanI yAtrA karI. A saMghamAM 11 AcAryo ane bIjA ghaNA nAnA sa`ghA ( -gurvAvalI) joDAyA hatA. prabhAvaka A hevimalasUri naiSThika brahmacArI, AcAraniSTha, sa`vegI, aparigrahI ane saMvegara gathI raMgAyelA sAdhutvanA prazaMsaka hatA. teo saghamAM muni cuDAmaNi-moTA prabhAvazALI hatA. meATA tapasvI hatA. svachaMdI yatio A samaye gacchabheda thavAthI sau svataMtra ane svacchaMdI hatA. AthI sAdhuemAM zithilatA vadhI hatI. AcAryazrIe dhanasa Mgraha Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 681 paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri karanArA, kriyAbhraSTa, saparigrahI ane tAMbAnA leTa, tApaNI-pAtarAM rAkhanArA yatione gacchamAMthI kADhI mUkyA. AcArya zrI meTA tapasvI hatA. sAdhuvRddhi temaNe lagabhaga 500 strI-puruSone dIkSA ApI hatI. temanI AjJAmAM bha0 AnaMdavimalasUri, A saubhAgyaharSasUri, zatAthI paM. harSakula gaNi, paM. cAritraratnagaNi vagere 1800 sAdhuone parivAra hato. bhaTTArakanA sAdhu jIvananI suvAsa svagaccha ane paragaththomAM khUba phelAI hatI. AthI laMkAgacchanA RSi hAnA, RSi zrIpati, RSi gaNapati, RSi jagAjI, RSi jIvA vagere 68 jaNAe pitAne gaccha tacha daI, temanI pAse saMvegI dIkSA lIdhI. AthI temanI ga7mAM "ddhiAra karavAnI bhAvanA" sateja banI hatI. pra-paTTadhara bha0 sumatisAdhusUri ane bha0 hemavimalasUrie IDaramAM saM. 1570mAM upA0 amRtagaNine AcArya AnaMdavimalasUri banAvI pitAnI pATe sthApana karyA. tathA pa. ratnazekhara ane paM. mANekasAgarane upAdhyAyo banAvyA. upasarga bha0 hemavimalasUri IDarathI vihAra karI khaMbhAta jatA hatA. rastAmAM kapaDavaMjamAM dezI ANaMdajIe temanuM bAdazAhI svAgata karyuM. AthI gujarAtanA bAdazAha dAudazAhanA putra bAdazAha mujapharazAha bIjA (saM1567 thI 1583) e keIe cADI khAtAM, IrSAthI baLI jaI AcAryazrIne pakaDI keda karavA hukama karyo. AcAryazrIne cUsela pahoMcatAM A hukamanA khabara manyA, eTale te gacchanAyaka tyAMthI rAherAta nIkaLI sejitrA thaI khaMbhAta pahoMcI gayA. bAdazAhanA mANase e saM. 1572mAM khaMbhAta pahoMcI bha0 hemavimalasUrine pakaDI kedamAM nAkhyA, ane khaMbhAtanA saMghane 12000 TakA daMDa karI, tenI pAsethI te rakama vasUla karIne AcAryazrIne chUTA karyA. Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 682 jena paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pratikAra AcAryazrIe pharI pharI AvA upasargo na thAya te mATe AyaMbilanuM tapa" karI sUrimaMtrano jApa karyo. adhiSThAyaka deve jaNAvyuM ke, "AkSepa kare, dhana pAchuM vaLaze." eTale AcAryazrInI AjJAthI 1 zatAthI paM. harSakulagaNa, 2 50 saMgharSagaNi. 3 paM. saMyamakuzaLa gaNi ane 4 zIghrakavi paM0 zubhazIlagaNi ema cAra gItArtho cAMpAnera gayA, ane bAdazAhane kAvyakalA temaja upadezathI raMjita karI khaMbhAtanA saMghane 12000 TakAnI rakama bAdazAha pAsethI pAchI apAvI. (-praka. 44, pR. 212, 213 7me bA mujaphara; saM0 1636nI tapAgaccha laghu pizALa paTTAvalI) pratiSThA AcAryazrIe saM. 1563 nA vai zu. 11 ne guruvAre nANAvaTI semAka zrImAlInA bha0 AdinAthanA caturvizati paTTanI pratiSThA karI. A paTTa IDaramAM virAjamAna che. saM. 1578nA mAha vadi 8ne ravivAre pATaNamAM jinapratimAonI pratiSThA karI. juda vihAra gacchanAyakane upasarga naDayo. AvA kaparA samayamAM be gacchanAyakee eka sAthe vicaravuM temAM jokhama samAyeluM hatuM. Ama vicAra karI, bha0 hemavimalasUri tathA bha0 AnaMdavimalasUri baMne gacchanAyakoe jUdA paDI, jude jude vihAra karyo. dIkSAo bha0 hemavimalasUrie saM. 1548nA IDaranA koThArI sAyara zrIpAle karelA utsava pachI lagabhaga 500 strI-puruSane dIkSA ApI hatI. A AnaMdavimalasUri judA vicaratAM kumaragiri (kuNagera) comAsu rahyA. dharmopadeza kuNageramAM eka vikramI nAme bhAvikavalI zrAvikA hatI. te Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri 683 A AnaMdavimalasUri pratye atyaMta rAgiNI hatI. tene dIkSA levAnI bhAvanA hatI, te capaLa hatI ane nAnI uMmaranI hatI. AthI bha0 hemavimalasUrie tene dIkSA ApavAnI manAI karI, paraMtu A AnaMdavimalasUrie sAthenA RSi-munivaronI sammati maLavAthI bhaviSyane lAbha vicArI, tene dIkSA ApI. A0 AnaMdavimalasUri tyArathI cAra mAsAM gacchanAyakathI judA vicaryA, teo tyAM kiyeddhAra karavAnA hatA. temaNe dIkSAnI bhAvanAvALA kaDuAmatanA saMvarIone dIkSA ApI, potAnA ziSya banAvyA. kaDuAmatanA zrAvakone potAnA bhakto banAvyA. mAMDava (mAMDala)nA zrAvakane potAnAmAM lIdhA, sthAne sthAne vicarI, zrAvakone potAnA banAvyA. jyAM jyAM je je kSetra pitAnuM bane ema lAgyuM tyAM tyAM temaNe rahIne te te kSetrane potAnAM banAvyAM. ane bhaNanArAone pratibodhI, dIkSA ApI, ziSya banAvyA. temaNe megala abusada sulatAnane upadeza Ape. (-praka. 44, pRpara) te "tyAgI" hatA ane RSionA rogathI tathA navA dIkSitenA yogathI kaDaka tyAgI banyA. kiddhAra A AnaMdavimalasUrie saM. 1582 vi. zu 3nA divase krioddhAra karyo. te AtmadhyAnamAM magna rahetA. A parivAra trASimatI tarIke vikhyAta thayo. kemake A parivAramAM moTI saMkhyAmAM laMkAgacchamAMthI AvelA RSio hatA. 1. tapAgacchamAM vikramanI 15 thI 20mI sadI sudhImAM lekAgaccha ane sthAnakavAsInA ghaNuM RSio AvyA ane saMvegI sAdhu banyA, te A pramANe RSi hAnA, zrIpati, gaNapati, meghajI u0 meghajI pU0 burAyajI, pU0 mUlacaMdajI, pU0 vRddhicaMdrajI, pU. AtmArAmajI, A ajitasAgarajI, pU. ratnavijayajI (khAkhI) gudeva cAritravijayajI, pUcha padmavijayajI vagere saMvegi banyA. kiddhAraka paramasaMvegI paM. satyavijayagaNivara paNa gRhasthapaNAmAM lADANunA lokAgacchanA zrAvaka hatA (rAsa) Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 984 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 prakaraNa navA gacchanAyaka bha0 hemavimalasUri saM. 1583mAM visanagaramAM bimAra paDyA. temaNe A AnaMdavimalane vaDAlIthI ahIM bolAvyA. ane temane ga7bhAra uThAvI levA AjJA karI, paNa A AnaMdavimale gacchanAyakane "ga7bhAra levA" marajI batAvI nahIM. AthI bhaTa hemavimalasUrie saM. 1583nA A0 zu10 ne roja vIsanagaramAM bha0 saubhAgyasUrine navA AcArya banAvI, temane pitAnI pATe sthApana karI, ga7bhAra seM. svarga-bha0 hemavimalasUri saM0 1583nA A0 su. 13nA divase vIsanagaramAM kALadharma pAmyA. zAkhA-paraMparA bha0 hemavimalasUri saMvegI ane tyAgI hatA. temanA samaye tapagacchanI cAra zAkhAo nIkaLI, ane ghaNI ziSya paraMparA cAlI. 1. hemazAkhA-bhaTTArika kriyA dvAramAM moTI preraNA ApI, AthI temanA tapagacchanuM zAkhA nAma "pAlanapurA hema zAkhA paDayuM, jemAM ATha AnaMdavimalasUrinI paraMparA cAlI. (-jUo praka. 56, 58) 2. kamakalAgacha-ATha kamaLakaLazathI saM. 1555 mAM tapagacchamAM trIjI "kamIkaLazA zAkhA" nIkaLI. (-praka. 53, pR. 560) 3. nigamamata-A. IMdranaMdisUrithI tapagacchamAM thI "tubapurA zAkhA' nIkaLI, A0 iMdrahaMse temAMthI "nigamamata' calAvyo. temAM temaNe 36 "upaniSadU'nI prarUpaNa karI. (-praka. 53, pR. 566) 4. sema zAkhA-bhaDa saubhAgyaharSasUri ane ghora tapasvI 57mA bha0 semavimalasUrithI tapagacchamAM pAMcamI "lagzAkhA harSakula semasakhA" nIkaLI. 5. vimalagaccha bhaTTAraka paTTAvalI (-praka. 58) 6. vimalaga chasaMvegI padAvalI (-praka. 58) Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 685 paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari 7. sAgaragaccha bhaTTAraka paTTAvalI (praka. 58) 8. sAgaragacchasaMvegI paTTAvalI (-praka. 58) ane vikAsa (-praka. 55, (54) "mahotra vidyAsAgaragaNi vAcaka paraMparA, praka. 58) graMthebha0 hemavimalasUrie nIce pramANe graMtha racyA hatA-- 1. "zrI pArzvanAthastotra,kamaLanA prAgavALuM leSamaya,. 32 2. "zrI varakANA pArzvanAthastotra, bhaktAmarastetra" ane "kalyANa maMdira tetra"nI pAdapUrtirUpa 0 46. 3. "mRgAputracopAI-sakjhAya. 4. "13 kAThiyAnI sajajhAya" kaDIH 15 (jai. sa. pra. ka. 135) gacchanAyake 13 kAThiyAnI sajhAyanI kaDI : 12 mAM A prakAre jaNAvyuM che - IgyArameM jIva ciMtave isyuM, e guru kA phUTe kahyuM, vikathA upara bahurUci thAI, hAse kutUhala tihAM mana thAya. 12" (-je. sa. pra. ka. 135) A kaDImAM saM. 158ranA "diye ddhArane ItihAsa" che. bhara AnaMdavimalasUrie krioddhAra karyo, tyAre zithilAcArIothI jUdA paDavA, mATe vastrane "kAthAthI raMgavAnuM" zarU karyuM. A saMvegI sAdhuo pitAnA hAthe ja kAthe kUTI, tenAthI vastra raMgatA hatA, je ukta paMdara kaDImAM sUcavyuM che. jIrNoddhAra AcAryazrInA upadezathI saM. 1556mAM saM. devA piravADe hamIragaDhanA jagannAtha jinaprAsAdamAM derI banAvI. (-"hamIragaDha" pustikA) AcAryazrInA samaye temanA parivAranA munivaronA hAthe nIce mujaba jinapratimAonI pratiSThA thaI 1. saM. 1568 nA aSADa sudi 5 nA dine gurupuSya nakSatramAM rAvala upakarNanA rAjyamAM bha0 vimalanAtha jinaprAsAdamAM tapagacchanA Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bha0 zrI hemavimalasUri ziSya paM. cAritrasAdhugaNinA upadezathI vIramapurasaMghe raMgamaMDapa karAvyuM. (amAre "jainatIrthone itihAsa, pR. 3pa0) mahocAritraratnamaNi mATe jUo praka. 50, pR. 459, 461 2. saM. 1572nA aSADa sudi 15 nA roja rAvala viramavijaya rAjeye vimalanAthaprAsAde tapAgaccha vimalacaMdragaNi upadezathI virama girisaMghe navacokI karAvI. (nAkaDA tIrthane zilAlekha) bha0 hemavimalasUrivare be paTTadhare banAvyA. te A prakAre55. bha0 hemavimalasUri (1) 6. bha0 AnaMdavimalasUri-temane janma saM. 1547mAM IDaramAM zA. meghajI ozavAlanI patnI mANakadevInI kukSithI thaye. temanuM nAma vAghajI pADayuM, saM. 155ramAM bha0 hemavimalasUrinA hAthe dIkSA lIdhI ane muni AnaMdavimala nAma rAkhavAmAM AvyuM. saM. 1568mAM siddhapuramAM upAdhyAya pada, nAma u0 amRtamerUgaNi saM. 1570mAM DAbhalAmAM AcAryapada, nAma A. AnaMdavimalasUri ane iDaramAM gacchanAyaka pada maLyuM, saM. 1582nA vai0 zu 2ne reja kiddhAra karyo. - saM. 1596nA citra suda 7nA roja amadAvAdamAM svargavAsa karyo. (jUo prakaTa padamuM) tapAgaccha laghuzAkhA-harSakula sema zAkhA paTTAvalI 55. bha0 hemavimalasUri-sva. 1583nA A0 zu10 (2) 56. bhaDa saubhAgyaharSasUri temane saM. 1555mAM vaDanagaramAM janma thayo. saM. 1563mAM bha0 hemavimalasUrinA hAthe dIkSA thaI. muni saubhAgyaharSa nAma rAkhyuM, saM. 1583mAM visanagaramAM bha0 hemavimalasUrinA hAthe AcAryapada maLyuM. saM. 158nnA jeTha sudi 9ne ravivAre khaMbhAtamAM gacchanAyaka thayA ane saM. 1597nA kA0 sutra 12 nA roja svargagamana thayuM. Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri temaNe saM. 155nA piSa sudi 5ne guruvAre puSyogamAM amadAvAdamAM paM. semavimala upAdhyAya pada ApyuM. saM. 1597 nA A0 su0 5 nA roja upA0 semavimala ane u0 sakalaharSane AcArya pada ApyAM. tapagacchanA bha0 saubhAgyasAgarasUrie saM0 1628 () nA bhA. 10 11 nA roja pATanagara (amadAvAda)mAM "bRhatakapasUtranI moTI TIkAnA AdhAre sUtrArtharUpa "bRhakalapaavacUri' banAvI. (-je. pra. saM0, bhA. 2, praza0 naM0 473) A0 saubhAgyasAgara ziSya kalyANe saM. 1594mAM gaMdhAramAM kRtavarmA rAjAno rAsa" bhanAvyo. maMtragati zrI pArzvanAtha stavana". maLe che temAM chelluM caraNa "cUre ema duSTanA vAtane, sujaza saubhAgyasUri kalpa re; no0 zatAthI paMca harSakula gaNivara A AcAryanA pakSamAM hatA, tethI A paraMparA "harSakula" tarIke prasiddha pAmI.' gaMdha : tapagacchamAM bha0 ANaMdavimalasUrie saM. 1583 vai0 sui 3ne reja vaDAlImAM krioddhAra karI, tapAgacchamAM zuddha saMvegI paMthe dAkhala karyo. AthI saMbhave che ke-A saubhAgyasUrinI potAnA cAre saMgha tathA hakaka lAgA vigerene svataMtra rAkhavA mATe, temaNe potAnuM nAma A0 harSa rAja rAkhI, pitAnA parivArane tapagacchanA prAcIna gotra saMbaMdhavALA "catravAla ga" tarIke oLakhAvavA dhAraNa hoya. paraMtu sahayogI gItArtho paM0 harSalagaNi vageree "ApaNe mULaga7 caMdragaccha ja che ane caMdrasoma ekArthavALA zabda che. parivAramAM paM. somavimalagaNi bhAgyazALI che 1. ame citravAlagacchano pahelAM (praka44, pR. 7mAM) paricaya Ape che. te aMge eka vizeSa ullekha maLe che ke - citra ga7nA A0 harSa rAjasUrinA ziSya muniratna saM. 1592mAM kaDADagAmamAM hatA tyAre tyAM "rAjA vikrama" (vikamazI)nuM rAjya hatuM. (pUnA jaina prazasti saMgraha bhAga 3 je praza0 naM0 667) Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 688 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa te ApaNe ApaNI paraMparAnuM tapagacchanI samazAkhA nAma rAkhavuM vadhu saMgata che." evo vicAra karI, tapAgaccha harSa kula semazAkhA nAma rAkhyuM hoya. - 57. bha0 semavimalasUri-temane khaMbhAta pAsenA kaMsArI gAmamAM paravADa maMtrI samadharanA vaMzanA zAha rUpavaMtanI patnI amarAdevIe pitRdAsa ane jasavaMtane janma Ape. zrI jasavaMtane saM. 1570 mAM janma thaye. saM. 1574 nA vi. zu 3 ne zanivAre rohiNI nakSatramAM amadAvAdamAM bha0 hemavimalasUrinA hAthe muni saubhAgyaharSanA ziSyarUpe saMghapati bhUlAcanA putra jasue karelA utsavamAM dIkSA lIdhI, nAma muni semavimala, temane saM0 1583mAM vIsanagaramAM bha0 hemavimalasUrinA hAthe sUripada maLyuM. te pachI bha0 saubhAgyaharSasUrie muni semavimalane saM. 1590 nA phATa va pa nA roja khaMbhAtamAM kIkA piravADanA utsavamAM "gaNipada ApyuM saM. 154nA phA. va0 5 nA roja sirohImAM "paMnyAsapada, saM. 155mAM vIjApuramAM "upAdhyAyapada" tathA saM. 1597 nA A0 sui 5 ne guruvAre amadAvAdamAM gurUjInA hAthe "sUripada ApyAM tathA saMghe saM. 1605 nA mAha sudi 5 nA roja khaMbhAtamAM gacchanAyakapada ApyuM ane temanuM saM. 1636-37 nA bhAdaravA vada pAMcame svargagamana thayuM. temaNe saM. 1574 mAM 4 varSanI uMmare dIkSA lIdhI "ajArI tIrthamAM jaIzAradAnI ArAdhanA karI, varadAna meLavyuM. temaNe kAnhamadezanA vaNacharA gAmamAM paM. AnaMdapramodane "upAdhyAyapada ane AmedamAM gaNi vidyAvijaya-gaNi "vidyAratnane "paMkhyAsapada ApyAM. temanA upadezathI vijApuranA dezI tejAe "siddhAcalane charI pALA yAtrAsaMgha kADhyo, jemAM sAthe 33 sAdhu hatA jemAM 4 lAkha dravya kharacyuM hatuM. temaNe saM0 159mAM, pATaNamAM, saM. 1600mAM dIvamAM, dhoLakAmAM, khaMbhAtamAM, saM. 1601 mAM AmedamAM, saM. 1602 mAM Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM] A hevimalasUri 689 amadAvAdamAM, sa0 1603mAM amadAvAdamAM, geAlanagaramAM, IDaramAM sa0 1608nA rAjapuranA comAsA bAda sa0 1609mAM rahabIdapuramAM, sa0 1619mAM khaMbhAtamAM, sa0 1620mAM nadarakhAramAM, ane sa 1623mAM amadAvAdamAM ema judAM judAM sthaLAmAM abhigrahA lIdhA hatA, temaja te dareka pUrA thayA hatA. temaNe sa0 1611mAM pATaNamAM aMjanazalAkA tathA pratiSThA karAvI. te " zatAthI birudgha "nA dhAraka hatA. granthA "" ,, temaNe sa0 1591mAM "gautamapRcchA-Ta", sa0 1602mAM kumAragirimAM " zreNikarAsa, " sa0 1603mAM " navatattvaleAka, " sa0 1605mAM " kalpasUtra, saMghacaritra, navakAracopAI," sa0 1615 mAM khaMbhAtamAM " dhammilakumAra rAsa sa0 1622nA zrA. su. cha zukravAre " virATanagara "mAM " caMpakazreSThi rAsa, sa1627mAM " dazavaikAlikaTa, vipAkasUtra-Ta, dhammilarAsa," sa0 1633mAM amadAvAdamAM amadAvAdanA rAjaparAmAM ck 'kSullakumAra rAsa sa 1645 mAM " paTTAvalIsAya," saM0 1625(1958)mAM deza dRSTAMta gItA, kumAragirimaDana zAMtinAtha stavana, duhAH 38, pavalAdina pramANa ane laganamAna duhAH 25, stavana, gItA vagerenI racanA karI. "" duH 66 prabhAvaka te aSTAvadhAnI, icchAlipivAcaka, vadhu mAnavidyA-sUrimaMtrasAdhaka, cauryAdibhayanivAraka, saMdeza dvArA vaMdanathI vividha rAgeAnA haranArA, pAdaprakSAlanathI sukhaprasUtikaraNa prabhAvavALA ityAdi mahimAvALA hatA. temane A. AnaMdasAma, A. huMsaseAma (A. hemaseAma), u. devaseAmaNi, 50 vidyAratnagaNi, 50 vidyAvijaya gaNi, 50 vrutta, 50 lakSmIbhadra vagere 200 sAdhu ziSyAnA parivAra hatA. (seAvimalasUri rAsa) 50 ha dattagaNie sa0 1601mAM ' agaDadatta rAsa ' banAvyA. 58. A0 AnadasAmasUri-temanAM sa0 1590 mAM sa0 1601mAM kA0 30 15 nA rAja dIkSA, sa'0 1611mAM 5nyAsa janma, Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 690 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pada, saM. 1925mAM pATaNamAM gurudevanA hAthe sUripada, ane saMtu 1636nA bhAva va0 5 nA roja svargagamana thayAM. temaNe saM. 1619mAM naMdarabAramAM "samavimalasUri rAsa" gA. 156nI racanA karI. te gurudevanI vidyamAnatAmAM ja kALadharma pAmyA. eTale A0 semavimalasUrie bIjA ziSya u0 haMsatemane AcArya pada ApI temanuM A0 hemasemasUri nAma rAkhI pATa seMpI. noMdha : vi. saM. 1869nI "somazAkhAnI paTTAvalImAM A AnaMdasamasUrine paTTadhara batAvyA nathI. AthI ame ahIM temano judo paTTAMka gaNu nathI. 58. A0 hemasemasUri-temanAM saM0 1615mAM athavA saM. 1923mAM dhANadhAra prAMtamAM zA. jedharAja vIzA piravADanI patnI rUDIbAInI kukSithI janma thaye. temanuM nAma hara hatuM. saM. 1630mAM athavA saM. 1633mAM vaDagAmamAM dIkSA temanuM nAma muni haMsalema athavA A0 hemAma rAkhavAmAM AvyuM. temane saM. 1935mAM paMnyAsapada, saM. 1636-37nA vai0 va0 2 nA roja A0 semavimalasUrinA hAthe vaDanagaramAM AcAryapada ane ra0 167nnA mAgazara zudi 8 nA roja 64 varSanI uMmare svargavAsa thaye. A hemasemasUrino saM0 1663 nI jinapratimA-lekha maLe che. paraMparA vizeSa A pramANe jANavuM. 55. A0 hemavimalasUri, pa6. paM. sumativimalagaNi, 57. paM. suMdaravimalagaNi. 58. paM. zrI vimalagaNi-te vi. saM. 1643 (1543)mAM bha0 hemavimalasUrinA rAjyamAM cUNelamAM vidyamAna hatA. 59. -te AnaMdavimalasUrinA hastadIkSita ziSya hatA. ane temanI AjJAmAM hatA. 60. paM. dhanavimalagaNi-temaNe bha0 hemavimalasUri sudhI saM0 mAM "zrI tapAgaccha paTTAnukrama gurnAvalI chaMda 112, Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hemavimalasUri 691 baM, 2000" banAvyuM. jenI saM. 1653 bhAva va0 10ne reja lakhela hastapatra maLe che. (-jena satyaprakAza ka. 2-3, paTTAvalI samuccaya bhA. 1, pR0 137 thI 143) tathA temaNe saM. 1771 (1671)mAM 60mA bha0 vizAlamasUrinA rAjyamAM "pannavaNAsura vArsika bAlAvabedha" banAvyo. (-jena prazasti saMgraha bhA. 1, pra. naM0 225) 61. muni zivavimalajI-(saM. 1655) A0 hemasemasUrinA rAjyamAM saM. 1643mAM (1) paM. AnaMdavIragaNi (2) paM. saMghavIragaNi, (3) 50 udayavIragaNi ane (4) paM. udayasiMhagaNi vagere vidyamAna hatA. 59. A vimalasemasUri-temanA saM0 1640mAM janma, saM. 1664mAM dIkSA, saM. 1667mAM AcAryapada ane saM0 1698nA mAgazara zudi 15nA roja 48 varSanI uMmare svargavAsa thayA, 60 ATha vizAlasAmasUri-te peLakAnA zAka saMtekacaMda zrImAlI ane tenI patnI sAraMgadenA putra hatA. upATa haMsasama eTale (58mA) A0 hemasemasUrinA paTTadhara hatA. te saM. 1696mAM vidyamAna hatA. A vizAla masUrie saM0 1687mAM vijApuranA dezI kuTuMbanA jenoe bharAvela 13 AMgaLa pramANa rArI dhAtunI paMcatIthI paTanI pratiSThA karI. A paTa vijApuranA goDI pArzvanAthanA derAsaramAM virAjamAna che. A vizAla masUri moTA tapasvI hatA temane padmAvatIdevI prasanna hatAM. temanI bIjI paraMparAo A pramANe maLe che. (60) A vizAla masUri ziSya (61) paMjinakuzalagaNi ziSya (2) paM. lakSmIkuzalagaNi-temaNe saM0 1684mAM vaidakasAra-jJAnaprakAza" graMtha banAvyA. (63) pa0 jayakuzalagaNi-temaNe saM. 1654nA A0 va0 10 ne somavAre "traNalekabhuvana-jinapratimA saMkhyAstavana racyuM. (-. sapra. ke. 90,91,pR. 185) (60) A vizAla somasUri ziSya (61) paM. jayasuMdaragaNi Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 692 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa ziSya (62) paM. jJAnasuMdaragaNi-temaNe saM. 1672nA jeTha zudi 13 ne somavAre pitAnA ziSya (63) muni kIti muMdarane bhaNavA mATe "tapAgacchIya-semazAkhApaTTAvalI" guru padyaH 51 banAvI hatI. ane saM0 1700nA koi va0 5 ne reja lakhI hatI. (-aitihAsika sajhAyamAlA, sa. 38) 61. A udayavimalasUri-temanAM bIjA nAme A udayazIlasUri ane A0 udayasemasUri paNa maLe che. te A0 semavimalasUrinA ziSya paM. lakSamIbhakagaNivaranA ziSya hatA. (62mAM) A0 zAMtisamasUri temanA gurubhAI hatA. temanI bIjI paraMparAmAM (62) paM. cAritrazIlagaNi, (63) paM. pramAdazIlagaNi, (64) paM. devazIlagaNi-temaNe saM0 161 nA bIjA zrAvaNamAM vaDagAmamAM "vetAlapacIzI" racI.' - trIjI paraMparAmAM (62) A zAMtisemasUri-temaNe saM 1673mAM cemAsAmAM ThA. rAyasiMhanA samayamAM 121 AyaMbilanuM tapa karI, maNibhadravIrane pratyakSa karyo ane magaravADAthI AgaloDa gAmamAM lAvI, vaDanI nIce "maNibhadravIranI sthApanA" karI. (-maNibhadravIra mATe juo praka. 55) 62, A0 gajasemasUri-temaNe AgeleDamAM jaI (ramA) A0 zAMtisemasUrinuM apamAna karyuM ane temaNe rAkhelA paMcakeza kheMcI kADhayA, AthI bha0 zAMtisemasUrie saM. 1730mAM gajasemane gaccha bahAra mUkyA. pachI saM. 1741mAM temane gacchamAM laI temane paTTo pharIvAra cAlu karAvyo. 63, A0 munIndrasemasUri 64. A0 rAjasemasUrirAjavimalasUri 65. bhara AnaMdasemasUri-AnaMdavimalasUri-temaNe saM. 1866nA vai0 va0 6 ne guruvAre vijApuramAM dozI rAjasI vIzA 1. prakaraNa papamAM zIla zAkhA paNa ApI che. hemacAnaMde saM. 164mAMtAvIzI banAvI. Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri 63 ezavAlanI patnI devabAI temanA putra nihAlacaMda ane tenI patnI kuzalabAI, temanA putra de. khUbacaMda ane tenI patnI sAMkaLIbAI temanA dharmaputra bhATa bAdaramale banAvelA "bha0 RSabhadevanA navA jinaprAsAda"nI pratiSThA karI. tathA saM. 1873nA mahA sutra 7 nA roja vijApuramAM dezI nAnacaMdanA putre 1 do. haThIsiMha, tathA de. hemacaMdanA "bha0 aranAtha jinaprAsAdanI pratiSThA karI, saM. 1881 nA vai0 zuTa 6 ne ravivAre vijApuranA rAjamAnya deva nyAlacaMdanA jinaprAsAdamAM pharIvAra "kesariyA kaSabhadeva'nI pratiSThA karI. ame pahelAM (-praka45 pR0 292 thI 300 mAM) vijApura mahuDI, khaDAyatA, tyAMnA jinAlaye, graMtha bhaMDAre, vigerene paricaya Ape che. "tyAM bha0 aranAtha ane kezariyAjI jinaprAsAdA pAse pAse che." zrIsaMghe vizamI sadInA prAraMbhamAM aranAthanA jinaprAsAdane meTe jIrNoddhAra karAvI, temAM bIjI jinapratiSThA karAvI che, atyAre uparanA bhAgamAM nIce pramANe trigaDuM che. (1) gheTInA vIzA zrImALI jaina saMgha saM. 1903 maha vadi. 5 zukravAre aMjanazalAkA karAvela bha0 RSabhadevanI jina pratimA derAsaranI uparanA bhAgamAM mULanAyaka che. (2) amadAvAdanA vizA zrImALI tapAgacchanA zeTha haThIsIMga kezarIsIMganI saM. 1903 zAke 1768 nA bha0 padmaprabhunI pASANunI jinapratimA mULanAyakanI jamaNI bAju che. (3) amadAvAdanA vizA osavAla zisadiyA zeTha vakhatacaMda khuzAlacaMdanI bhAryAnI vi. saM. 1902 zAke 1768nI jinapratimA mULanAyakanI DAbI bAjU che. (-vijApura bRhadvRtAnta pR. 67, 68) saM. 1888mAM ma. zu. 5 vijApuramAM bha0 aranAthanA jinAlayamAM do. haThIsiMhanI jinapratimAnI pratiSThA karI, tathA teja divase de0 Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 694 jaina paraMparAnA itihAsa--bhAga 3jo [ praraNa bAdamalanA putra dA. vacada ane tenI patnI ujamabAInI bha. pArzvanAtha jinapratimAnI pratiSThA karI. 66. bha. devedravimala, (67) bha. tattvavimalasUra. 68 bha0 puNyavimalasUi 65. bha0 Ana MdivamalasUri, (66) bha. munIndraseAmasUri, (67) bha0 kesarasAmajI-te sa0 1721mAM mAMdhAtAnagaramAM hatA. zA. narasIdAse sa0 1708 pe0 10 13ne dine magazI maDana pArzvanAthanuM stavana banAvyuM ane 50 kezaravimalagaNi ziSya munei rAmivamale sa0 1726 jeTha vida 2 ne rAja tenI mIjI prata lakhI hatI 50 kezaravimale gADIpArzvanAtha stavana manAvyuM. (68) bha. sAmajI, (69) bha0 kastUrAmajI, (70) bha. ratnaseAmajI, (71) bha. rAyacakrejI sa0 1869nA A0 su. 2 budhavAra mu. kaDA. ( -laghupeASAlika gaccha paTTAvaLI, tathA 'jaina aitihAsika gUrjara kAvya saMcaya' rAsanA AdhAre) prAsAda zeTha khUbacaMda dezI-te bha. AnadasamasUrinA bhakta hatA dhanavAna hatA. tenI pAse " 6 lAkha rUpiyA " hatA. teNe sa'0 1866nA vai. va0 6 ne guruvAre vijApuramAM " bhagavAna RSabhadevane navA jina" banAvyo. sa0 187mAM 10 hajAra jaine sAthe AbUtI ne cha'rI pALatA yAtrAsaMgha kADhayA. tenA prayatnathI vijApuramAM ghAMcInI ghANI tathA luhAranI bhaThThIonI cAmAsAnA cAra mahinAmAM pAkhI paLAtI hatI. vijApuranA bhAie vijApuranI cAre tarapha jalAzayAmAM comAsAnI " pAMce tithi'mAM jALa nAkhavAnI pAkhI pALatA. kuMbhArA comAsAnA cAra mahinA ane dara mahine " pAMca tithie " pAkhI pALatA. teNe vijApuranI saraNI chUTI dhumADAma'dha gAma jamADayuM hatuM. amadAvAda zaheramAM mATu sAdharmika vAtsalya karyuM. saune ekeka navakAravALI ApI ane "vijApura tAlukAnA 108 gAmanA kUtarAene eka ja divase jamADA hatA. te sa0 1890mAM maraNu pAmyA. (-A buddhisAgarasUri kRta 'tripura P bRhad vRttAMta, pR. 63, 64) Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 paMcAvanamuM ] A hemamavimalasUri bahAdUra jene IDara jillAnA lIMkha gAmanA ThAkaraDAnA chokarA vIjApuranA deTa thobhaNa ghoDA upara besIne jatA hatA tene AMkhamAM bhAle mAryo. vIjApuranA dezIe A sAMbhaLI khUba ciDAyA. vijApura tathA mahuDInA musalamAne tathA ThAkaraDAone sAthe rAkhI" sau zastra sajI" gheDe caDI, lIMkha gAma pahoMcyA. tyAM yuddha karI temane jItI laI gAmane kUTI bAnyuM chevaTe gAmane "gagheDA vaDe haLathI kheDa" nAkhI sApha karyuM. (saM. 1982nI AvRtti, vIjApurabRhad vRttAMta, pR0 173) zramaNa paraMparA A hemavimalasUrizvare jena zramaNone krioddhArane mArge caDAvI saMgI jIvana ApyuM. ane jagatane nIce pramANe ghaNuM zramaNa paraMparAo ApIH mahera vidyAsAgaragaNinI vAcakaparaMparA-(sAgara. zAkhA) 53. A lakSmIsAgarasUri 54. mahera vidyAsAgara gaNivara- temaNe bAlyAvasthAmAM dIkSA lIdhI. te bAla brahmacArI hatA. A0 lakSmIsAgarasUrinA haste dIkSita ziSya hatA. ane A0 hemavimalasUrinA mahepAdhyAya hatA. te yugapradhAna A0 zrI sthUlibhadrasUri jevA zIladhArI hatA, niHspRha hatA, saMvegIpaNAnA sarvaguNethI vibhUSita hatA, moTA tapasvI hatA. niraMtara chaThThanA pAraNe chaThTha karatA. chaThThanA pAraNAmAM paNa AyaMbila karatA. vacce vacce aThThama, dazama vagere tapa paNa karatA, paraMtu evI tapasyAnA pAraNAmAM paNa AyaMbila ja karatA. samartha vidvAna hatA. gItArtha hatA. (-praka. 470 pR. 314) A0 semaprabhasUrie mAravADamAM jesalamera vagere zaheramAM pANInI taMgI hovAthI, tyAM munione tRSA parISaha sahana kara paDate hevAthI, tyAM munione vihAra karavAnI manAI karI. paNa * Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 696 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa zrAvakane guru te joIe ja, A sthitimAM laMkAgacchanA yatio tyAM pahoMcI gayA. teoe tyAMnA jenone potAnA bhakto banAvI, jinAlayanAM darzana-pUjana baMdha karAvyAM, tALAM, marAvyAM ane daravAje kAMTA bharAvyA. - ATha AnaMdavimalasUrine A khabara maLatAM duHkha thayuM. temaNe A jenenA hita mATe ane moTA lAbha mATe tyAM "vihAra khelavAne" vicAra karyo. temaNe prathamaja maheka vidyAsAgaragaNine vihAra karavAnI AjJA ApI. mahA tapasvI hatA ja. temane aThThamanA pAraNe vipakSanA zrAvakAe pAtramAM rAkha ApI mahApAdhyAya rAkhane pANImAM ghoLI pI gayA. ane te pachI temaNe bIjo aDrama karyo. jene A ghaTanAnI khabara paDI. sau mahopAdhyAyajI pAse AvyA ne temanA caraNamAM jhakI paDayA. mahepAdhyAyajIe A rIte kaSTa sahana karI moTI mAravADane "munivihAra" khullo karyo. mahopAdhyAyajIe jesalameramAM kharataraga7vALAne, mevAtamAM vIjAmatIne ane merabI vagere sthAnomAM laMkAmatavALAne upadeza ApyuM hatuM. ane tyAM zuddha jaina dharmanI sthApanA karI hatI. e samaye A pArdhacaMdrasUri vIramagAmamAM hatA. tyAM temane mATe prabhAva hate. - mahopAdhyAyajIe viramagAma jaI u0 pAndhacaMdrane vAdamAM harAvI, temanA bhaktone sanmArge vALyA. temaNe A ja rIte mALavA, ujajaina vagere sthAnamAM vihAra karI, upadeza ApI ghaNAne sanmArgamAM sthApyA hatA. temaNe meTI zAsana prabhAvanA karI hatI. AthI temane yaza bahu phelAye. saMbhava che ke, mahApAdhyAyajI ghaNAM varSo sudhI jIvyA hoya? 1. "pAyacaMdagaccha" mATe juoH praphaLa 41, pR0 494, 45, prAka. 53, pR0 65ra. Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hemavimalasUri 55. paMda chavArSagaNi-temanA saMbaMdhe vizeSa ullekha maLato nathI. paNa saMbhava che ke, teo kAgacchamAMthI AvyA hoya. mahedabhAvavijayajI gaNi pitAnA "Satrizajalpa'mAM maheka dharmasAgaragaNine "paMjIvarSigaNinA ziSya" batAve che. AthI ame ahIM A paTTaka Ape che. (-jUe, "vijayatilakasUri rAsa-nirIkSaNa pR0 6") noMdha-mahotra dharmasAgarajI, gaNivaranA nizAnIvALA graMtho munivara zrI lAbhasAgarajInA prayatnathI prakAzita thayA che. 1. paraMtu ga7pakSanA vyAmohavALA te aMge muMbaInA sAptAhika sevA samAjanA judA judA aMkamAM ane prajAtaMtra vagere akhabAromAM uhApoha karyo hato. tyAre (1) acaratalAla zivalAla (2) hajAramala seDhA (3) sevAna DI. (4) pratApamala zeThiyA vageree lekho lakhyA hatA zAsanakaTakeddhAraka munizrI haMsasAgara gaNivare teone tA. 5-5-1963 nA sevA samAjanA varSa 9 nA 37mA aMkamAM pR0 26, 27 mAM somya bhASAmAM TakAu khulAso karyo che. teo temAM paNa sApha sApha lakhe che ke mahA dharmasAgarajI mahAna tapasvI zrI " jIvarSigaNinA ziSya" che. kaI kaI tarkaNa bahAdUre evuM pheke che ke mahA dharmasAgaragaNivara asalamAM kharatara ga7nA keI munivaranA ziSya hatA. paNa tyAM temane potAnA parivAra sAthe meLa maLe nahI. tethI teo kharatara gacchane tyAga karI, paM varSigaNi (zAnta svabhAvavALA )nA ziSya thayA. maho. ahIM AvI khAtara gachanA viruddhamAM tejasvI kalama calAvI che. saMbhava che ke AvA takaNa bahAdUranI A kalpanA sarvathA nirAdhAra che. kemake mahopAdhyAyajIe kharataraga7ne ja nahI kintu 10 matone usUtrabhASI mato batAvyA che. mAga tapAgacchane ja tIrthakara upadiSTa zuddha tIrtha batAvyuM che. banavA joga che ke -te samaye kharatara ga7nA sUtradhAree saunI sAme pitAnuM sAcuM jaina dhyAna batAvavA lIdho haze. ulaTA vaDe vadhyA tethI ja mahopAdhyAya mahArAje tenI sAme pahADanI samAM ADA AvI ubhA haze. visaM. 1628mAM ja. gu, A vijaya hIrasUrinA maha0 udyotavijayajI gaNivara (RSi meghajI)nA ziSya paM. jIvarSigaNi te pahelAthI jAdA hatA. (pra. 55 hArSigaNi, pra. 58 ziSya paraMparA 7 mI ziSya naM. 59) Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne tihAsa-bhAga 3jo 68 56. mahA dharmasAgara gaNivara teSAM vijayI rAjye rAjante sakalavAcakottamAH / zrIdharmasAgarAhvayAH nikhilAgamakanakakaSapaTTAH // 11 // kumatimataGgajakumbhasthalapATanapATavena siMhasamAH / durdamavAdi vivAde'pi satataM labdhajayavAdAH // 12 // ( -kalpakiraNAvalI prazasti puSTikA ) tadrAjye gahanArthazAstraghaTanAH prauDhAbhiyogAstathAtucchatsUtra mahAvidAraNa halaprakhyAH susaMyoginaH / durdAntaprativAdivAdadamanastheyA pratibhAbhRtaH zrImadvAcakadharmasAgaragurUttaMsA abhUvan zubhAH // 8 // ( -upA. zrutasAgara[Na ziSya u. zAMtisAgaraNae saM 1707mAM pATaNamAM racelI " kalpakaumudI, " zra0 3707) dhasAgara uvajjhAya pradhAna, vimala hu nimala abhidhAna; kalyANavijayaguru karaI kalyANu, triNi uvajjhAya gacchi merusamAna. prakaraNa // 26 // , ( -50 vijayaha MsagaNi ziSya 50 vinayasuMdara kRta 'tapAgaccha gurjAvalI, ' paTTAvalI samuccaya bhA. 2, pR. praka. pa9) mahA. dhasAgarajI gaNi asalamAM nADAla ke lADolanA vatanI hatA. esavAla jJAtinA hatA, te 16 varSanI uMmare sa0 1595mAM bha. vijayadAnasUrinA hAthe temanA parivAramAM dIkSita thayA hatA. (1) muni rAjavimalajI, (2) muni dharmAMsAgarajI ane (3) muni hIraha e traNa munivareA A. vijayadAnasUrinI AjJA laI, devagiridaulatAbAda nyAyazAstra bhaNavA mATe gayA hatA. mahe|0 dhasAgarajI prakAMDa vidvAna, vAdI ane sama graMthakAra hatA. mahApAdhyAya, AcAya bhavijayadAnasUri pAse teo " jinAgama ' bhaNyA hatA.' 1, mAdRzAmapi ziSyANAM zrutAdidAne vaizramaNAnukArI zrIvijayadAnasUriH / ( tapAgacchapaTTAvalI, paTTAMka : 17 zrIvijayadAnasUri ) Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A haeNvimalara 99 A. vijayadAnasUrivare sa'0 1608nA ma. 30 panA rAja guruvAre puSya nakSatramAM amRtasiddhiyeAgamAM nADalAImAM 50 rAjavimala gaNi, 50 dharmasAgaraNa ane 50 hIrahaSa gaNine upAdhyAya banAvyA. pachI badhA zramaNeAmAM AcAya padyanA navA prazna UThavyo. jo ke bha. vijayadAnasUrinI pATe A. vijayarAjasUri vidyamAna hatA. AthI bha. vijayadAnasUrine bIjo AcAya banAvavAnI icchA naheAtI. chatAMya " navA AcAya " banAvavA hAya tA, uparanA traNe upAdhyAye ceAgya hatA. paraMtu bha. vijayadAnasUrinI icchA hatI ke " jo khIje AcAya banAvave hAya teA upA. rAjavimalane ja A. vimalaharSa nAma ApI, AcArya banAvavA " jyAre mahA dharma sAgaraNi vagere badhA gItArtho upA. hIrahane AcArya manAvavAnI tarapheNamAM hatA. HH aMte bha0 vijayadAnasUrie saunI icchAne mAna ApI, ziAhImAM comAsAmAM 3 mahinA sudhI dhyAnamAM rahI, sUrimaMtrane jApa karyAM. zAsanadeve je jaNAvyuM, te AcArya deve manamAM dhArI lIdhu, comAsA pachI sau gItA munivaro AvyA. gacchanAyake "maNibhadra mahAvIranA saMketathI tathA upA. dhasAgaraNa ane badhA gItA munivaronA AgrahathI sa0 1610mAM zirohImAM upA. hIraha ne AcAya banAvI, peAtAnI pATe " gacchanAyaka tarIke sthApita karyo ane temanuM nAma maNibhadra mahAvIra "nI sUcanA mujaba A hIravijayasUri rAkhyuM, sakala sadha harSoM pAmyA. 66 27 gacchanAyake A prasaMge upA. rAjavimalane ane upA. dharmasAgaragaNine mahApAdhyAya banAvyA, tathA naine 6 lAkha, 36 hajAra leAka pramANa sarva siddhAMta ApyAM. noMdha : saMbhava che ke upAdhyAyapadamAM ke maheApAdhyAyapakramAM upA. rAjavimalanuM bIjuM nAma maheA0 vimala gaNa rAkhyuM hAya. eka TI maheA dharma sAgara gaNivara samakAlIna jaina zramaNusaMdhamAM Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u00 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa udbhaTa vidvAna hatA. ane temanI pAchaLa temanA ziSya paNa vidvAna hatA, chatAM duHkhanI ghaTanA che ke, "keIe temanuM vizada jIvanacaritra gUMcyuM nathI. athavA kaI e temanuM jIvana lakhyuM hoya te te atyAre upalabdha nathI." purAtattva niSNAta gujarAta vidyApIThanA AcArya zrI jinavijayajIe "AtmAnaMdaprakAza" mAsika, pustaka : 14, aMka: 4 (50 15, aMkaH 3, 4)nA pR. 38mAM A bAbatamAM kaMIka prakAza pADyo che. AtmAnaMdaprakAzanA te lekhane sAra nIce pramANe che "zrI vallabhavijayajI (A. vijayavallabhasUri) pAse chUTaka chUTaka pAnAM che. temAM zarUnAM 4 pAnAM nathI, vacamAM eka pAnuM nathI, ane 9 pachInAM chellAM pAnAM nathI. ema graMtha adhUre che. temAM mahepAdhyAyanuM zarUnuM jIvanacaritra nathI, chellAM pAnAM na hovAthI graMthakAranuM nAma ke graMthanI sAla maLatAM nathI. paNa te pAnAomAM mAtra "kharatara-tapAcarcA" nAma lakhyAM che. te saMbhava che ke, maheka dharmasAgaragaNinA keI ziSya-praziSya A pAnAM lakhyAM haze. te upalabdha pAnAMomAMthI nIce mujaba TUMkA muddAo tAravI zakAya. drA sArA * gacchanAyaka AvijayadAnasUri nADalAImAM birAjamAna hatA. temaNe paM rAjavimala, paM. dharmasAgara, ane pa0 hariharSa vagerene pitAnI pAse bolAvyA. 50 hIraharSa ane paM. rAjavimala AvyA. ane paNa paM, haraharSane patra javAthI paM. dharmasAgara tathA paM. siMhavimalagaNi pAMca gAu dUra jyAM hatA tyAMthI nADalAI AvavA nIkaLyA. sAthe bhIla vaLAvI hate. cAlavAnI zarUAta karatAM ja eka kALI cakalI belI. bhIle kahyuMH A cakalI ema jaNAve che ke "tame baMnemAMthI meTAne meTI padavI maLaze. ane nAnA mahArAjane mAna nahIM maLe." te baMne nADalAI gacchanAyaka pAse AvI gayA. banyuM paNa ema ja, gacchanAyake paM0 dharmasAgara gaNinAM vAMdaNuM lIdhAM. ane teNe 50 siMhavimala gaNinAM, je bhUla karI hatI tenI mAphI mAgyA pachI vAMdaNuM lIdhAM. Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hemavimalasUri 701 gacchanAyaka saMgha sAthe vAjate gAjate bha0 RSabhadevanA derAsaramAM padhAryA. tyAM temaNe (saM. 1608 ma0 sutra 5) gurUvArane puSya nakSatranA yegamAM paM. dharmasAgara gaNi, 50 hIraharSa gaNi ane paM. rAjavimala gaNi e traNene upAdhyAyapadavI ApI. saMgha harSa pAme, prabhAvanA thaI sau vAjate gAjate upAzraye AvyA. gacchanAyake pitAnI pATe gacchanAyaka tarIke pahelAM A vijayarAjasUrine sthApana karyA hatA. have bIje AcArya sthApana kare te "gacchabheda" thAya e khyAlathI temanI IcchA bIjo AcArya sthApana karavAnI nahatI. ane "AcArya pade sthApavA hoya te u0 rAjavimalagaNine sthApana karavA." evI temanI bhAvanA hatI. gItArtho ane saMghe maLIne gacchanAyakane bIje AcArya sthApavAnI vinaMti karI. paNa bIjA gItArtho tema IcchatA nahatA. "je ke uparanA traNe mahepAdhyAye AcAryapadane gyA hatA." sau jANatA hatA ke, "gacchanAyaka u0 rAjavimalane pitAnI mATe sthApana karavAnI icchA dharAve che." u0 dharmasAgaragaNine u0 rAjavimala gacchanAyaka thAya te pasaMda na hatuM. te mAtra "u0 hIraharSagaNine temanI pATe sthApavA," evI tarapheNanA hatA. 1, bahumAna mahera dharmasAgaragaNine A. vijayadAnasuri ane A0 hIravijyasuri pratye bahumAna hatuM. jemake - (1) zrIvijayadAnasUriH mAdRzAmapi ziSyANAM zrutAdidAne vazramaNAnukArI anekavAra ekAdazAGga pustakazuddhakArI, kiM bahunA ? tIrthaMkara iva hitopadezAdinA paropakArI sarvajanapratItaH zrIhIravijayasUrayaH saMprati tapAgacche aaditysdRshaastkudyotavAta ! (saM. 1648, tapAgacchapaTTAvalI, vyA) -pa7, vyArA naM. 58) (2) zrIvijayadAnasUrIzvarA babhUvurjagadviditAH // 8 // teSAM paTTe saMprati vijayante hiirvijysuuriishaaH| ye zvetAmbarayatInAM sarveSAmAdhipatyabhRtAH // 9 // kalikAle'pi prakaTIkRtatIrthaGkarasamAnamahimAnaH / Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa gacchanAyaka tyAMthI vihAra karI sarAhI padhAryA, temaNe parivAra sAthe tyAM comAsuM karyuM ane mahA. dharma sAgaraNane saMghanI vinatithI nADalAI comAsu karavA mAkalyA. 702 gacchanAyake comAsAmAM 3 mahinA dhyAna karI, sUrima MtranA jApa karyAM. adhiSThAyakadeve gacchanAyakane je jaNAvyuM te temaNe manamAM ja rAkhyuM, temaNe comAsA pachI badhA gItArthAne beThalAvyA. upA. dharmasAgara vagere gItArthAe maheA. hIraNine AcAya banAvavAne sarvAnumate eka niNaeNya ApyA. AthI gacchanAyake (sa0 1610mAM .zIrohImAM) u hIraha Nune AcArya pada ApI, A. hIravijayasUri nAma rAkhI, potAnI pATe sthApana karyAM ane maheA. rAjavimala guNa tathA maheA0 dha sAgara gaNune paMcAMgI sahita 636000 zlAka pramANa 45 Agame ApyAM. sau saMgha ha pAmyA. gIyante sakalairabhUtamAhAtmyadarzanataH // 10 // temAM vinacirAgye || 11 | kumati. // 12 // ( -mahA. dharma sAgare sa0 1628mAM racelI kakiraNAvalI graMtha prazasti ) ( 3 ) tassa vi payammi egIkAUNa somasure AghaDio / ubhayasahAvo teNaM sirihIravijayagurU // 5 // saMpai taM jugapavaraM paNamittA paNayabhAvabhAvaNNe / suSmi animo to aMta nanayanaiei | 6 | (-sa0 1629 mahA dharmAMsAgaraNa kRta ' kupakSa kauzika sahasrakiraNa, vizrAma : 1, gAthA : 5-6) 4 ) iti zrImattapAgaNa nabhomaNi zrIhIravijayasUrIzvara ziSyopAdhyAya zrIdharmasAgara gaNiviracite (-mahA. dha sAgaramaNie saM0 1629mAM racela pravacana parIkSA ' prazasti H ( vizrAma H 1 thI 11) 6 (1) zrIddIravijJayasUrirAjye // (--sa0 1632nA jinapratimAlekha ) (6) jo AcAya`pada Ape! teA hIrahaNa yAgya che, mahApaDita che, meATA vairAgI che, jo gacchanuM bhAgya haze, te e gacchanAyaka thaze. ( -kharatara - tapAcarcApatramAMthI.) Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 703 paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri pratibodha gacchanAyake pATaNa AvI, temane vaMdanamahotsava karyo. pATaNa jaina saMghane udyata thaye. tapAvaDISAnA zrAvaka dhanajI manajI ane rAdhanapurano kaDuAtane zrAvaka vagere mahA dharmasAgara pAsethI pitAnuM zaMkA samAdhAna meLavI, temanA rAgI thayA, ane temanuM kuTuMba paNa gacchamAM AvI bhaLyuM. mahepAdhyAyajI rAdhanapuramAM comAsu rahyA. tyAM ghaNA kaDuAmatIone prabodhyA. bIkAneramAM kharataragacchane mukhya zrAvaka devo kecara "nAgarI lakA"mAM bhaLI nItAnItanI carcA karato hato. teNe pacAseka dhanikane pitAnA banAvyA, AthI bikAneranA tapAgacchanA saMghe bha0 vijayadAnasUrine vinaMti karI ke "Ane pahoMcI vaLe tevA gItArthane bikAnera caturmAsa mATe mokale."1 1. carcA bAbata - mahetu nemisAgaragaNivare sAgaramatanI "navI prarUpaNane 36 bela" banAvyA hatA. tenA naM. 13 ane naM. 16mA bolathI samajAya che ke, mahedharmasAgaragaNie parapakSIvAlA ane digaMbaree pratiSThA karela jinapratimAne apUjanIka batAvI hatI, ja0 guTha A0 hIravijayamurie paNa 12 belano paTTaka banAvyA hatA. tenA naM. 4-6 belamAM" digaMbara ke zrAvake pratiSThA karelI jinapratimA vAMdavA yogya nathI" ema khulAso karyo hato. A uparathI spaSTa thAya che ke, "jenomAM kaAmatI saMvarI gRhastha pratiSThA karelI pratimA avaMdanIka manAtI hatI. AthI maho dharmasAgaragaNi mAnatA, kahetA ane upadeza ApatA ke, "jinapratimAnI pratiSThA zrAvaka nahIM paNa sAdhu kare." saMvarI kalyANajI " vahunAmatanI noTa paTTAvahImAM jaNAve che ke, cothA saMvarI paTTadhara jIvarAjanA zrAvaka ThAkara ane merue saM. 1618 mAM khaMbhAtamAM upA, dharmasAgara sAthe "jinapratimAnI pratiSThA sAdhu kare ke zrAvaka kare. tenI carcA karI hatI. (praka. 53 pR. 626 ) chaThThA saMvarI paTTadhara jIvarAjanA zrAvaka jinadAse saM. 1649mAM amadAvAdamAM upA0 dharmasAgarajI sAthe 'viratipaNuM e dharma che ke nahIM Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa "" mAravADamAM-maheA dhasAgarajIe gacchanAyakanI AjJAthI peAtAne maLela jinAgama paMcAMgIne sAthe laI bikAnera tarapha vihAra karyAM. temane eka gAmamAM " kharataragacchanA yati tathA kharataragacchanI sAdhvIe sAthe sAthe vihu!ra karatA joI bhAre Azcarya thayuM. AthI temaNe gacchanAyakanI AjJA meLavI, khIjA gacchanI 'sAmAcArI' jovAnuM zarU karyu". (temaNe sajJazatakamAM khAsa vihAranI bhAre samIkSA karI hatI.) 704 66 ,, temane kharatara, pUnamiyA vagerenI sAmAcArI jotAM te badhA utsUtrabhASI " lAgyA. te meDatAmAM comAsA mATe padhAryA. 50 vijayavimala gaNu, 50 vidyAvimala gaNu, (vidyAsAgara gaNi), tenI carcA karI hatI. ( -vividhagIya paTTAvalI saMgraha, pR0 139, 141 (praka. 13, pR0 627) A ke A sivAyanA bIjA kAI zAstrArthInA bIjo kAI ullekha maLatA nathI, eTale AnuM pariNAma zuM AvyuM te jANavAmAM AvyuM nathI. mahe. dhasAgaragaNie vacanaparIkSAmAM bIjA 10 g-matA tathA kaDavAmatanI khUba jhATakaNI kADhI che. '' paNa e vAta cAkkasa che ke, mahA dharmasAgarajI sAdhunA hAthe thayela jina pratiSThAne ja prAmANika mAnatA hatA." "" jyAre A ' kharatara-tapAcarcA 'nAM upalabdhapAnAnAM lakhANathI samajI zakAya che ke, mahA dharmAMsAgaranI sAme ' nItAnIta 'nI carcAtA prazna AvyA hatA." te lakhANanA AdhAre samajI zakAya che ke, 'nAgeArI lAMkAmatavALA ema mAnatA hatA ke, ' kevalI bhagavAna kaI jANe, ane kaI jANe nahIM ' eTale vaLI bhagavAna peAtAnA zarIrathI jIva haNAya tyAre jANe nahIM. saMbhava che ke, kevalInA kevaLajJAna ane kevaladananA upayAganI prAcIna carcAmAMthI RSi rUpaca Mdre A vibhrama uDAvyA hAya ! ane e paNa sabhava che ke, mahA. dha sAgarajI gaNivare ' kevalI bhagavAnanA zarIrathI jIva haNAya nahIM. AvA niNaeNya ukta carcA parathI AMdhyA hAya ? sAgaramatanI navI prarUpaNAnA 36 khelamAM A paNa eka mahAyazavijayajI gaNivare pratimAzatakamAM A melanI samIkSA pharI che, Jain Education. International: khela che. vistArathI Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 705 paMcAvanamuM ] A hemavimalasUri paM. vivekavimala gaNi, 5. jJAnavimala gaNi vagere munivaro saM. 1616mAM meDatAmAM temanI sAthe cAturmAsa rahyA. sAcI kSamApanA meDatAmAM tapagacchane AgevAna mATe vyApArI maMtrI kalyANamala raheto hato. ane rAjamAna maMtrI sahastramala paNa meDatAmAM raheto hato. te bane tapAgacchIya zrAvake hatA. paraMtu A baMne vacce keI kAraNe premabhAva nahi. zeTha kalyANamala bahu dharmapremI hato. te hamezAM baMne vakhata pratikramaNa kare, pAkhIe pauSadha kare, vyAkhyAnamAM nitya Ave, bahu mUlya vastro pahere ane "senAnI kaTAra" rAkhe paNa mAthe pAghaDI bAMdhe nahIM. teNe rAjA 17 mA rAyamAladeva (saM. 1587 thI 1671 praka. 52, pR. 535) sabhAmAM pratijJA karI hatI ke, huM "rAjamAnya maMtrI sahastramala"ne mArIza tyAre ja pAghaDI bAMdhIza. A pratijJAne 25 varSo vItI gayAM. mahe0 dharmasAgarajIe A vAta sAMbhaLI nakkI karyuM ke, "zeTha kalyANamala vratadhArI zrAvaka che, dharmapremI che, paNa krodhanuM jIvaMta pUtaLuM che, vaTano kaTako che." zeTha mahA dharmasAgarajIne hamezAM vaMdana karate. maMtrI sahastramala paNa haMmezAM samaya maLe tyAre mahApAdhyAyajInA darzane AvI jatA. mahopAdhyAyajIe eka rAte maMtrI sahastramalane jaNAvyuM ke, "zeTha kalyANamalajI mahAkrodhI che, tamArA mATe duzamana che, te tamAre rAte ekalA javA-AvavAnuM rAkhavuM nahIM" zeTha kalyANamala tyAM sAMje paDikamaNuM karavA AvyA hatA, ane pratikramaNa karyA pachI sAmAyika laI beThe hato. e rAte sAmAyikamAM kaMIka " " khAte beThe hatuM. teNe mahepAdhyAyajInA uparyukta zabdo sAMbhaLyA, ane bhAre gusse thaImapAdhyAyajIne kahevA lAgeH "have Aja pachI tamane vAMde te tamAro dIkare." ema kahI te sAmAyika pAryA vinA ja ghare cAlyA gaye. - e samayathI teNe mahepAdhyAyajIne vAMcavAnuM baMdha karyuM, tenI patnIe A vAta jANI, tene khUba samajAvyuM ke, "guru mahArAja Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G} jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa pratye AvuM vana na kare,' paNa te ekanA be thayA nahIM. teNe guruvaMdana, vyAkhyAna, pASALamAM pratikramaNa, tathA pauSadha karavAnuM baMdha karyuM. saMghanA bhAI ee tene khUba samajAvye. maheApAdhyAyajInA kahevAthI 50 vimalasAgaragaNi tene samajAvavA gayA. paNa teNe keAInuM mAnyuM nahIM, payuMSaNanA samaye kharatara, punamiyA tathA leAMkAgacchanA gRhasthA zeTha kalyANamalane peAtAnI pASALe laI javA samajAvavA gayA. teoe zeThane jaNAvyuM ke, " zeTha ! maheApAdhyAyajI AkarA che, paNa tame te dharmapremI che, rAga-dveSa rahita che. ' kalpasUtra ' te saunuM eka che te amArA upAzraye paryuSaNa karavA padhAre, " zeTha kalyANe temanA bhAva parakhI uttara vALyA ke, " bhAI! sAMbhaLeA, vANiyA mahAjanathI rIsAya, paNa kaI DheDanI paMgatamAM jaIne na bese. tame sau utsUtrabhASI che, tamAre tyAM 'kalpasUtra' sAMbhaLavAthI mArA anaMta saMsAra vadhe. mAre evuM karavuM nathI, Apa AvyA te AvyA paNa have pachI mArI pAse AvIne A vAta kADhaze nahIM. 77 khamata khAmaNAM maheApAdhyAyajIe A ghaTanA sAMbhaLI tyAre nakkI karyuM ke, " zeTha kalyANamala dharmAMmAM paNa vaTanA kaTakA che. " kharekhara, A zrAvaka zuddha samyakatvadhArI che, sAcA mAnA jANakAra che, te mAre tene khamAvavA ja joI e. ema na karuM te mane saMvatsarI pratikramaNa karavuM sUjhe nahIM, mahApAdhyAyajI Ama ciMtavI saMvatsarInA divase " caityaparipATI karyo pachI " pa vimalasAgarane sAthe laI zeTha kalyANamalanA ghera padhAryAM. zeTha gharanA bIjA mALe ekAMtamAM peAtAnA kuTuMba sAthe peASaha laI ne beThA hatA. tenI patnI ane cAra putra pauSadhamAM hatA. e vakhate maheApAdhyAyajI AvI rahyA che, ema jANI zeTha kamADa badha karI esI gayeA. mahApAdhyAyajI AvyA jANIne putrAe kamADa kheAlyuM teoe maheApAdhyAyajIne kheAlAvI sAme besADayA, zeThe temane vAMdhA nahIM, temanI sAme paNa joyuM nahIM, Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A hevimalasUri 209 maheApAdhyAyajIe tene upadeza ApyA. saune samatArasanI vAgdhArAthI navaDAvI dIdhA. khamata khAmaNAneA paramArtha samajAvyeA. A sAMbhaLI zeThane krodha esarI gayA. ane sau vAjate gAjate upAzraye AvyA. adhAya saMvatsarI pratikramaNa karavA beThA. maheApAdhyAyajIe saMghanI sAthe zeThane paNa khamAvyA. zeThe maMtrI sahasramalane paNu khamAnyA. A prakAre mAMDAmAMhe khamatakhAmaNAM thayAM. saunuM mana zuddha thayuM. zeTha ane maMtrI baMne jaNa bIje divase eka bhANe besIne jamyA. temaNe 25 varSa jUnuM vera veAsIrAvyuM, paMcAvanamuM nAgAranA rAjA mAladeve A ghaTanA sAMbhaLI, maheApAdhyAyajIne rAjadarabAramAM teDAvyA, temane upadeza sAMbhaLye, dharmAMgANI karI ane temane upAzraye vAjate gAjate meAkalyA. jinastatra- maheApAdhyAyajIe upAzraye AvIne ' zrI RSabhadevapadAmbujabhaktama' vALuM 28 padyonuM navuM steAtra racyuM. zrAvakeAe te lakhI lIdhuM ane mukhapATha karyuM, tyAre eka yati mahAtmAe A staMtrane azuddha tarIke jAhera karyuM, maheApAdhyAyajIe A stotranI 500 zrlAka pramANu 8 svApanna vRtti ' racI. mahAtmA A 'vRtti' vAMcI bhAre khuza thayA, camatkAra pAmyA ane kahevA lAgyA * maheApAdhyAyajI kharekhara 'sarasvatI labdhaprasAda ' che. tyArathI mAravADamAM badhA mahAtmAe maheApAdhyAyajInI prazaMsA karavA lAgyA. te pachI maheApAdhyAyajI tyAMthI cittoDa gayA, tyAM temaNe kharataragacchanI utpattinA zarUAtanA AcAryAMnA itihAsa nava zrAvake ne jaNAvyA. te zrAvakAe mahA- dhasAgara ane kharataragacchanA upA. dhanarAjane A khAkhata carcA karavA vinaMti karI. ' upA dhanarAje jesalamera ke bikAneramAM meTA graMthabhaDArA che, tyAM carcA karIzuM.' u. dhanarAje ema uttara vALI pATaNa tarapha vihAra karyo. maheA.dha sAgare te pATaNa pahoMce tyAre temane rekI rAkhajo." ema samajAvI vimalasAgarane tenI pAchaLa pAchaLa meAkalyA. "L Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina para parAnA tihAsa-bhAga 3jo [ praraNa maheApAdhyAyajIe jAleramAM sa0 1617mAM 50 padmasAgara, 50 jayasAgara ane 50 jItasAgarane dIkSA ApI pATaNa padhAryA.' sa'0 1617mAM pATaNamAM kharataragacchanA bha. jinacadrasUri vagere caturmAsa rahyA hatA. carcA 708 27 A ja samaye gacchanAyaka bha. vijayadAnasUri temaja A. hIravijayasUri vagere khaMbhAtamAM cAmAsu rahyA hatA. upA. dhanarAje pATaNa AvI adhI pASALAnAM bhaTTArakAne " jesalamerI kAMbaLI ' ApI. saunAM vacana lIdhAM ke, 'tamAre A0 abhayadevasUri mAmate mArA pakSamAM saMmati ApavI." te badhA bhaTTArakeA upAdhyAya paMDita e tene 'hA' kahI.ra (-yugapradhAna jinacaMdrasUri, pR. 37 thI 45) maheAdha sAgara ane upA0 dhanarAje pATaNamAM carcA zarU karI, abhayadevasUri jo kharataragacchamAM hAya te kharataragacchanI " A 1. maheApAdhyAyajIe temAMnA ekane 50 vimalasAgaragaNinA ziSya muni padmasAgara banAvyA. khInnane pavijayavimalagaNinA ziSya 50 vidyAsAgara gaNinA ziSya muni sahajasAgaranA ziSya tarIke muni jayasAgarane banAvyA ane trIjAne muni jayasAgaranA ziSya tarIke muni jItasAgarane banAvyA. ema saune jUdA jUdA munivarAnA ziSya banAvyA. 2. kharataragacchanA mahAsamayasuMdara gaNivare peAtAnA sAmAcArIzata prakaraNamAM 'A abhayadevasUri kharataragacchamAM thayA 84 gacchanI evI mAnyatA batAvavA badhA gacchanA yationI sahI ApI che. A lakhANa sAcuM che ke nahIM tene khulAsA uparanA lakhANuthI thaI (AtmAnaMda prakAza, varSa : 14, aka : 4) jAya che. mahA. dhasAgarajIe pravacanaparIkSAnA vizrAma: mAM A abhayadevara kharataragacchamAM thayA nathI. ' tene puravAra karanArA AdhArapA| ApyA hatA. tenI saLaMga noMdha ApaNane maLatI nathI. ( -A. abhayadevasUri mATe jUe praka0 36, pR0 216 thI 21; kharataragaccha mATe jUe praka. 40, pR. 437 thI 495) ' Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 709 paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri sAmAcArI sAcI, nahitara kharataranI sAmAcArI kharI nahIM" e nirNaya tha. no grantha sau prathama tapAgaccha laghu piSALano graMthabhaMDAra je, ane pachI tapAgacchanI vaDI pilALane graMthabhaMDAra che, te temAMthI saMskRta bhASAno "usUtrakandamuddAla" nAme graMtha "saMskRta TIkA" sAthe maLI AvyuM, temAM pUnamiyA, AMcalika, kharatara, sArdhapUnamiyA, AgamiyA e pAMce matone asalI itihAsa nIkaLyuM. temAM te badhAne nihnava jevA batAvyA hatA. A graMthanuM bIjuM nAma "gurUtattva pradI pa" paNa hatuM jemAM vizrAma-8, 90 221 vivaraNa graMtha 195ra hatuM. mahepAdhyAyajIe saM. 1916nA Aso sudi 13 nA roja A graMthanI akSarazaH nakala karAvI lIdhI, mahApAdhyAyajIe sau bhaTTArake tathA zeTha zivajI vagere saMghanI vacce A graMtha vAMcI saMbhaLAvyuM, je vAMcavAthI kharataragacchanA zrAvake duHkha pAmyA. teoe bha0 vijayadAnasUrine khaMbhAta patra lakhI meka, temAM vinaMti karI ke, "Apa A0 abhayadevasUri kharataragacchamAM thayA che, evuM lakhI mokalajo." ahIM tamAro gItArtha comAsu che, te pATaNathI jUdI ja vAto kare che, ane rAga-dveSa vadhAre che. Apane upara mujabane patra AvavAthI ahIM rAgadveSa maTI jaze. tame mahaMta che, rAgadveSane vAranArA che, tIrthakara samAna che; te rAgadveSa ghaTe tema patra lakhI mekalaje." mahopAdhyAyajIe khaMbhAta A patra gayAnA samAcAra jANyA. temaNe zeTha zivajIne kahI saMghane eka mANasa khaMbhAta gacchanAyaka pAse meka. mahepAdhyAyajIe tene patra lakhI ApyuM. temAM temaNe jaNAvyuM ke, "ame pUra A0 munisuMdarasUri vagere pUrvAcAryonA graMtha bhaMDAramAMthI kADhIne joyA che. te AdhAre nakakI thAya che ke, A abhayadevasUri "kharatara nathI. kharataragacchanI sAmAcArI khoTI che. to Apa ahIMnA kharataragacchanA zrAvakane je uttara Ape te vicArIne Apaje." Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa bIje divase khaMbhAtanA kharataragacchanA zrAvakee khaMbhAtamAM vyAkhyAna thayA pachI gacchanAyakane pUchyuM ke, "A abhayadevasUri kayA gacchamAM thayA ?" gacchanAyake kahyuM ke, "kharataramAM thayAne praghASa che. kharataragacchanA zrAvakoe turata ja kahyuM : "te Apa eTaluM ja lakhI Apo eTale leza maTI jAya." gacchanAyake A hIravijayasUrine A zabdo lakhI ApavA AjJA karI. A0 hIravijayasUrie tarata javAba Ape ke, "gurudeva! huM hamaNAM dhyAnamAM besuM chuM te madhyAhna pachI lakhI ApIzuM." kharataragacchanA zrAvake madhyAhna pachI pharIvAra vinaMti karavA AvyA, tyAre A hIravijayasUri lakhI ApavAnI taiyArI karatA hatA. evAmAM khaMbhAtane saM. udayakaraNa ane vR0 pAsadatta vagere zrAvakee AvIne pUchayuM ke, "gurudeva ! zuM lakhI Ape che ?" gacchanAyake yathArtharUpe vastu jaNAvI. eTale saM. udayakaraNa vagere saMghe jaNAvyuM ke "A aMge ApanA upara mahetu dharmasAgarajIne kaI patra che? temane patra Ave te pachI vicArIne, lakhI ApavuM ThIka raheze. AmAM kaMI pheraphAra haze te "micchAmi dukakaDa" ApI zakAze. e ja samaye mahepAdhyAne patra AvI pahoMcyuM, temAM jaNAvyuM hatuM ke, "A0 abhayadevasUri kharatara nahatA. kharataragaccha pitAnI navI prarUpaNa karI che ane zAstra viruddha 360 bola prarUpyA che." vagere hakIkate mATenA 21 graMthanA sAkSI pAThe hatA. - bha. vijayadAnasUri, A0 hIravijayasUrie A patra vAMcI nakakI karyuM ke, "A graMthone lepAya nahIM, te have kharataragacchavALAne kaI lakhI ApavuM nahIM." kharataragacchanA bhAIo khaMbhAtamAM trIje divase pharIthI lakhANa mAgavA AvyA. gacchanAyake jaNAvyuM ke, "mahAnubhAva! A abhayadevasUri "kharatara heAya evA spaSTa zabda batAvo. te ja lakhI ApIe." pariNAme kharataragacchanA zrAvake UThIne tyAMthI cAlyA gayA. gacchanAyake mahopAdhyAyajIne patra lakhI nAkhe ke, "ame kharatara lakhI ApyuM nathI." Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri 711 mahotra dharmasAgarajIe pATaNamAM A0 abhayadevasUri kharataragaachanA nathI, kharataragacchanI sAmAcArI khoTI che, vagere carcA calAvI jaina zAsananI unnati karI. grantha mahepAdhyAyajIe saM. 1617mAM pATaNamAM "auSTrikamasUtradipikA" graMtha banAvyo. pATaNane saM0 bU0 zeTha zivajI mahopAdhyAyajIne bhakta bane. mahopAdhyAyajI pATaNathI vihAra karI ahimanagara padhAryA, ne tyAM ja comAsu rahyA. temaNe ahIM saM0 1618mAM upATa labdhisAgara vagere pAMca jaNAne dIkSA ApI, te pachI te amadAvAda padhAryA. e samaye amadAvAdamAM maMtrI galarAja nAme zreSThI hatuM, je bAdazAha mahammada (cothA)ne mAnItuM hatuM. dizAvALa jJAtinA maMtrI varaNAIgane putra hato. tene bAdazAhe "maleka zrInagadala"nuM biruda ApyuM * hatuM. ane mATe vajIra banAvyo hato. te 500 ghoDesavArene uparI hate. (-praka. 44, pR. 216 saM. 1594 thI 1610) maMtrI galarAje mahA dhamasAgarajIne amadAvAdamAM praveza mahatsava karyo, jemAM 2000 nAriyeLanI prabhAvanA karI ane mahepAdhyAyane amadAvAdamAM comAsuM karAvyuM. temanA vyAkhyAnamAM hamezAM pAMcase mANase AvatA. maMtrI galarAje cAra mahinA prabhAvanA karI. saM. bu. zeTha zivajI pATaNathI mahepAdhyAyajIne vAMdavA amadAvAda AvyuM. maMtrI galarAja ane bUTa zeTha zivajI vacce gADha dharmaprema baMdhAye. mahApAdhyAyajIne vividha prazno pUchatA. teo saunI 1. bhava AnaMdavimalasarinA samaye kUNa zAha zrechI temane bhakta hato. te paNa maleka zrInagadala" birudadhArI hato. temaNe tapAgacchanA saMgIeno saurASTramAM vihAra karAvyo. (-tapAga7 paTTAvalI, pR. 30 jUo praka. 56) bha0 vijayadAnasUrinA samaye galarAja malakanagadala hato teNe zatruMjaya tIrthane muktAghATa karAvyuM. (--jUo praka. 53, "muktAghATa"). Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 712 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa zaMkAnuM nivAraNa karatA ane gogya samAdhAna karatA.1 (-AtmAnaMda prakAza, putra 14, 15, aMka 3, 4) zAsanarAga pU. mahopAdhyAya dharmasAgarajI gaNivara vikramanI 17mI sadInA ajoDa vidvAna hatA, niDara vaktA hatA, tathA samartha graMthakAra hatA. teo tapAgacchane ja zuddha jaina zAsana mAnatA, teo e samayanA tapAgacchanA nAyake bha0 vijayadAnasUri, jaTa gu. A hIravijayasUri ane bhara vijayasenasUri vagerene pUrA vaphAdAra hatA, ane te te gacchanAyako paNa temanI vidvattAthI prabhAvita hatA. svabhAva mahopAdhyAyajI mAnatA ke, "sAcAne sAco kahe ane peTAne ukheDI nAkha." teo A mAnyatAne vaLagI rahenArA hatA. jo ke AvA nagna satyathI kadAca lAbha thAya, paNa anekAMta daSTie vicArIe to e lAbha lezAnubaMdhI paNa banI jAya. gacchamata saMgharSa zAMtinA upAyo phalasvarUpa, sattaramI zatAbdImAM tapagacchamAM meTI azAMti banI rahI, ane vibhinna gavALAo sAthe avAra navAra athaDAmaNa UbhI thaI. jo ke gacchanAyake e te lezane haThAvavA, tathA badhA gacchanI ekatA jALavavA zAMtibharyA vividha upAye jyA. zAnadIpaka prasiddha vaktA munirAja zrI vidyAvijayajI ma. A jinavijayajI ane motIcaMda giradhara kApaDiyAe A bAbate upara vividha rIte prakAza pADyo che. tenA AdhAre ahIM DuMka vicArIe. tene ke itihAsa A prakAre che. (1) mahA dharmasAgarajI gaNivare vi. saM. 1617mAM kharataragacchanA upAdhyAya dhanarAjagaNine "A0 abhayadevasUri kharataragacchamAM thayA nathI, A aMge 21 pramANa pAThe ApyA hatA. 1. galA mahetA mATe vizeSa juo (-praka. 59, maM, galarAja) Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hemavimalasari 713 ane bha0 vijayadAnasUri tathA bha0 hIravijayasUrine te pAThonI nakala mokalI hatI. (2) maheka dharmasAgarajI gaNivare saM. 1616 nA Aso sutra 13 nA divase pATaNamAM muni vimalasAgara, muni jJAnavimala, muni jJAnasAgara ane muni vivekavimala pAse pATaNanA tapAgacchanI vRddha piSALanA graMthabhaMDAramAMthI (athavA sIsodiyA vAchA jhaverInA khAnagI graMthabhaMDAramAMthI) maLI Avela saTIka "usUtrakandakuMdAla" graMthanI pUrI nakala karAvI lIdhI. jemAM vizrAma, mULa graM 400 ane TIkA sAthe graMtha 15ra che. A graMthanAM vizrAma 1, leka 20 nI vyAkhyAmAM pUnamiyA, kharatara, AMcalika, Amika ane sAdhapUnamiyA vagere gAne nihava batAvyA hatA. A graMthanuM bIjuM nAma "gurutatva pradIpa paNa maLe che.' 1. usUtrakaMdamuddAlamAM koI navI navI aitihAsika ne paNa maLe che jemake - 1. zrIsaMghe saM. 890mAM giranAra tIrthamAM vetAmbara digambara sa vacce jaghaDo thavAthI bhaviSyamAM jaghaDAthI bacavA mATe zvetAmbaree jinapratimAne aMcalikA (laMgoTa) banAvI digambae beThI pratimA temaja ubhI pratimA bannene "spaSTa liMga banAvyAM. dha: zvetAmbara digambarenA pratimA bheda mATe jUo (praka. 14 325, praka. 32 pR0 533 praka. 34 pR. 307 (praka. 53 vizapaMthI terApaMtha pR0 66pa thI 671) 2 A. karNATakamAM digambara bhakta rAjA ane zvetAmbara bhakta rANI hatI tArAcArya Adragupta AcAryanA ziSya "digambarenA payaMtramAMthI bacavA mATe vastro bALI nAkhyAM." ane saune priya banI rahevA mATe rAjAe kAusagnamAM khesa oDhADa. ha. tene rAkhI, te pradezamAM rahevA mATe yApanIya saMgha (vastra tyAgI saMdha) sthApe. (vizrAma. 3je 30, 40nI vyAkhyA.) nodha : digambara graMthamAM (1) ardha phAlaka kuMbalIsaMdhathI athavA (2) Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa (3) maha0 dharmasAgaragaNivare saM. 1617 mAM pATaNamAM usUtrakandakula' graMthanA AdhAre "auSTrikamasUddaghATanakulaka" tathA tenI TIkA nAme "dIpikA" ane "saTIkatattvataraDugiNI" ema be graMtha racyA. "tatvataraMgiNImAM ukta graMthanA AdhAre "sabhyAzakAnirAkaraNavAda" nAmane vibhAga na banAvIne joDyo. A traNe graMtha prakAzamAM AvatAM vibhinna gomAM khaLabhaLATa jame. (4) bha0 vijayadAnasUrie saM. 161-aa mATe su. 1 thI che. A zrI kaLazathI saM0 205mAM kalyANImAM yApanIya saMghanI uttapati batAvI che. (jUo pra0 14 pU. 327) 2 B. navakAramAM chelluM "paDhamaM havaI maMgala" evo culikA pATha che. ema kula 68 akSara thAya. 3. devadravya bhegI caityavAsI nirbhava che. te cityanA mAlIka hovAthI saMghe tene saMdha bAhya karyA nahI. "caityanivAsa"ne saMvata 412 (vIra saM. 882)ane suvihita vasativAlA palALavAsI suvihita saM. 1008 jANo cityavAsIe suvihita pAse upasthApanA laI saM. 1008mAM zudvamArga calAvyuM. (vizrAma. 3 zla0 16 thI 18 vyAkhyA.) noMdha : vIra nirvANa saM. 88ramAM sthiti thaI hatI. (jUo pra23 pR. 400) A0 jinezvara, A0 buddhisAgaranA upadezathI saM. 1080mAM pATaNamAM upAzraya bane. (pra. 35 pR. 81, pra. 36 pR. 214, pra. 53 pR. 6 09, 610 AThame vijAmatanA 40 hemasAgaranuM carcA zataka graMtha 397) 4. kasaA hemacandrasUri ane gUrjarezvara rAjA kumArapAle pUnamiyA ga7vALAne dezanikAla Apyo. (vizrA. 4, zla0 5) noMdha pUnamiyA mata mATe (jUo praka. 40, pR. 495, 518) 5. zuddha cAritra tapagacchamAM A kSemakIrtisUri vageremAM varate che. (vizrA, 8 me, zla0 13 thI 16) noMdha : tapAgacchanI vRddha pipALanA 46 mA A0 kSemakIrtisUrie saM. 1332nA jesu10ne reja bRhatakalpa bhAganI TIkA graM0 426000 racI hatI, (-jUo praka. 44, pR 13) Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hemavimalasUri 715 14nA divasomAM cAra saMghanuM ekama jokhamAya nahIM, e udezathI pitAnA munionuM samelana bharI te "usUtrakandamuddAla" graMthane aprAmANika TharAvyuM ane jAhera karyuM ke, tene tathA tenA avataraNa pAThene sAcA mAnavA nahIM. mahera dharmasAgarajI gaNivare te AjJA svIkArI, je thayuM hatuM tene "micchAmi dukkaDaM" lakhI Ape. AcAryazrIe saMghane sAta belano paThThI lakhI Ape. temAM vidyamAna badhA gItArthoe pitapatAnAM matAM ApyAM. (-kavi RSabhadAsa kRta bAra balane rAsa, mahe0 bhAvavijayagaNi kRta, paviMzajaja5 vicAra) (5) mahotra dharmasAgarajI gaNivare pitAnI navI prarUpaNa cAlu rAkhI ane amadAvAdanA temane galA mahetAne Teke mane. pachI upATha rAjavimalagaNi amadAvAda padhAryA. galA mahetAe temane mahotra dharmasAgarajInI navI prarUpaNAmAM sammata na thavAthI trAsa Ape. (6) bha0 vijayadAnasUrie saM. 1619-20 mAM rAdhanapuramAM uparanI hakIkata jANuM mahatva dharmasAgarajIne saparivAra gaccha bahAra mUkyA. lekhita mAphI (7) mahA dharmasAgarajI gaNivare mahe sakalacaMdra gaNivaranA samajAvavAthI rAdhanapura jaI bhavya vijayadAnasUrine caturvidha saMghanI vacce pitAnI navI prarUpaNuM mATe "micchAmi dukkaDa' lakhI Ape. temAM 1 A0 hIravijayasUri, 2 mahe sakalacaMdragaNi, 3 maheka dharmasAgara gaNi, 4 upAya vijayahaMsagaNi, paM0 rUpajI gaNi, 50 kuzalaharSa gaNi, paM. zrIkaraNa gaNi, paM0 vAnaraSi, 50 sUracaMdra gaNi, hApA gaNi, (paM. hArSi gaNi. paM. sahajakuzala gaNi), muni vimaladAnajI, paM. saMyamaharSa gaNi vagere AcArya, upAdhyAya, paMnyAsa, muni gItArthonAM matAM thayAM. gra the AcAryazrIe "usUtrakandakula" ane "tatvataraMgiNuM" graMthane Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 716 jaina paraMparAno itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa paM. sUracaMdra gaNi pAse pANImAM beLAvyA ane mahatva dharmasAgara gaNine parivAra sahita gacchamAM dAkhala karyA. (8) mahe. dharmasAgara gaNivare gacchanAyakanI AjJAthI caturvidha jaina saMgha tathA pitAnA bhaktone teravADAthI eka patra lakhI jaNAvyuM ke, "meM ni tathA parvonI navI prarUpaNuM bAbata micchAmi dukkaDa Ape che, te kaI e navI prarUpaNa karavI nahIM. jeNe tenI zraddhA karI hoya te "micchAmi dukkaDaM deje.' te patra A prakAre manAya che. (1) maheka dharmasAgara gaNie A graMthanI prarUpaNa karI hatI. temaja "tatvataraMgiNI" graMtha banAvyuM hatuM, temAM Itara gacchanI kaDaka samocanA karI hatI. bhavya vijayadAnasUri ane A0 hIravijayasUrie te graMthane jala zaraNa karAvyA ane upAdhyAyajIe paNa te prarUpaNuM mATe micchAmi dukkaDuM Ape. jene lekha A prakAre che. " svasti zrIzAntijinaM praNamya / tiravADAnagarataH paramaguru zrI vijayasUri sevI u0 dharmasAgara gaNi likhati samastanagara sAdhu-sAdhvI zrAvakazrAvakAyogyam / Aja pachI ame pAMca nihnava na kahau / pAMca nihnava kahyA hui te micchAmi dukkddN| utsUtrakaMdakudAla graMtha na sadahauM, pUrvai sadahyaka hui te micchAmi dukkaDaM / SaTparvI AzrI jIma zrI pUjya Asi (Adeza) dei ch| te pramANa // tth|| sAta bola jIma bhagavAna Asi dhai chai te pramANa / catuvidha saMghanI AsAtanA kIdhI hui te micchAmi dukkaDaM / Aja pachI pAMca caitya vAMdavA / tiravADAmAMhi zrIpUjya paramaguru zrI vijayadAnasUrinai micchAmi dukkaDaM 1. bha. zrI vijayadAnasUrie saM. 1619-20mAM "tAravatAMfjaLI'ne kalezajanaka mAnI apramANiya jAhera karI, te pachI jaina zramasaMdhamAM tithicarcAnA ghaNA prasaMgo uDyA, paNa koIe kAI paNa carcAmAM ke carcApatramAM apramANika hovAnA kAraNe "tavatatrLIne havAle Apyo nathI. je bha0 vijayadAnasUrine pUjya mAnatA hoya te sau vivekIe samajavuM joIe ke, kalezajananI "taravataraMgiNI'nA AdhAre navI tithivyavasthA karavA prayatna karavo te saMdhane mATe hAnikAraka pravRtti che. Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hemavimalasari 717 dIghau chai saMgha samakSa e bola AzrI jINai khoTo saddayaka hubai te micchAmi Tu reDyo ! 4 / (jenayuga, varSa : 1, pR. 483; paDhAvalI samuccaya bhA. 1, puravaNI pR0 257) (2) mahera sumativijaya gaNinA ziSya paMsiMhavijaya gaNi lakhe che ke pahila dhamaruci u0 dharmasAgara, graMtha kariu eka meTe curAsI gaccha tehamAM naMdyA, tavataraMgiNI khoTe. 22 gAlA vaNuyAga Adi zrAvaka, sabala sakhAyata kIdhA; zrI vijayadAnasUri saMghAti, phira phirI jhagaDA kIdhA. 23 suyA saraI na pitaI sAgara, rAMkataNI pari renyA; kumatikudAla ne tatvataraMgiNI, saMdhi pANImAMhi banyA. 24 e ogaNisaI prathama pravADo, page lAgI naI jaIThA; bhaA mata mAMDiu chaI tAlaI, Apa rUSi thaI aIThA. 25 micchAmi dukkaDaM khamI khamAvI caraNa hIranaI lAge. ra7 (- saM. 1674 divALI dine "sAgarabAvanI" paTTAvalI samuccaya bhA0 2, puravaNI pR0 257-58) (9) mahotra dharmasAgaragaNivare saM0 1629 mAM usUtrakaMdakuddAlanA avataraNa je kupakSakauzikasahastrakiraNa graMtha, tenI TIkA, tathA IriyASatrizikA-saTIka graMtha racyA, A0 hIravijayasUrie kupakSakauzika sahastrakiraNa graMtha gItArtho pAse tapAsaDAvI tenuM nAma pravacanaparIkSA rAkhyuM. A graMtha banyA pachI vividha gAmAM pharIvAra saMgharSa zarU thaye. kharataragacchavALAe bA, akabaranI rAjasabhAmAM pravacanaparIkSA graMtha batAvI jaNAvyuM hatuM ke, "tapAvALA amArI sAthe jhagaDe kare che." (- yugapradhAna jinacaMdrasUri pariziSTa ca pR. 305, praka. 44 pR0 pharamAna) zAstrArtha (10) kharataragacchavALAoe saM0 1642mAM pATaNanI rAja Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 718 jaina paraMparAne tihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa sabhAmAM A0 vijayasenasUri sAthe 'pravacanaparIkSA mAmata zAstrA mAMDayo. e zAstrArtha 14 dvivasa cAlyA. A. vijayasenasUrie temAM jaya prApta karyAM. ( -vijayaprazasti mahAkAvya, sa : 10, zlA 4) (11) kharataragacchavALAoe sa'0 1642mAM pATaNamAM hAra thayA pachI vAra vaccharAja kalyANarAjanI madadathI amadAvAdamAM meATA meTA umarAvA tathA meATA tArkikAthI bharelI sUbA khAna-khAnAnI rAja sabhAmAM pravacanaparIkSA aMge phrIvAra zAstrArtha mAMDayo. temAM paNa A. vijayasenasUrinA ziSyA jItyA. AcAya nA ziSyAe hAjara rahelA kalyANarAja, paMDita, sUbAe, umarAvA tathA kharataragacchanA sarva zrAvakane vibhrama bhAMgyA. zrAvakAe A ziSyAne sUbAnA gAjA-vAjAthI mahumAna karI upAzrayamAM padharAvyA. ( -vijayaprazasti mahAkAvya, sa-10 aaa 5thI 10) (12) vaccharAja kalyANarAje kharataragacchanA pakSa karI, khaMbhA tamAM navAmane caDAvI tapagacchanA jaine vagerene ghaNA trAsa apALye, jaM0 gu. A. hIravijayasUrie maheA. zAMticaMdragaNivara mAraphata A khabara khA0 akabarane pahoMcADayA ane A trAsanA upAya karAvyeA. (13) ja0 30 A0 hIravijayasUrivare gUjarAtamAM AvI sa 1646nA poSa zu0 1ne zukravAre pATaNamAM tapagacchane caturvidha sadha ekaThA karyo ane jaina saMghanI ekatA khAtara 12 khelanA navA paTTo banAvI, madhe sthaLe te paTTo mekalyA. 12 khelanA paTTaka 12 elanA sAra nIce pramANe hateA-- 1. kAie parapakSIne kaThera vacana kahevuM nahIM. 2. parapakSInA mArgAnusArI guNA anumeADhavA ceAgya che. 1. Aje jainemA tapAgaccha dariyAvadeilA guccha che, miththAzrutane sabhyazruta banAvI zake che. tapagacchanA munivare chae te temaja sa virezadhI gacchanA sAhityane bhaNe--bhaNAve che, peAtAnA graMtha bhaDArAmAM surakSita rAkhe che, chapAvI prakAzita kare che. A gacchanI A vizALatA che. khIjA gacchamAM AvI udAratA dekhAtI nathI. Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri 719 3. zAstraviruddha ane paraMparA viruddha prarUpaNa karanArA ThapakAne pAtra thaze. 4. digaMbaranI pratimA, zrAvake pratiSThA karelI jinapratimA, tathA dravyaliMgInA dravyathI banela pratimA sivAyanI sarva jinaprati mAo vAMdavA-pUjavA yogya che. temAM acakAvuM nahIM. pa. upara niSedha karelI jinapratimAo paNa svapakSane tyAM hoya te vaMdanIya che. cArItradhArIe vAsapekSa karela sarva jAtanI jina pratimA vaMdanIya che. 6. zAstromAM sAdhunI pratiSThA kahelI che. bIjA gavALA sAdhu cha darzana paikI jaina darzananA ja sAdhu che, te tene sthApanAnipekSe paNa jena sAdhutA ja manAya. 7. svAmIvAtsalyamAM parapakSI AvIne jame te svAmIvAtsalyanuM phaLa nAza pAmatuM nathI. 8. zAstramAM nipuna 7 (9) batAvyA che, te sivAyanA bIjAone nihanava kahevAthI samyaktva rahe nahIM. 9. parapakSIo sAthe karelI tIrthayAtrAnuM phaLa nakAmuM jatuM nathI. 10. parapakSI sAthe uderIne carcA karavI nahIM. sAmI vyakti uderIne carcA kare te tene zAstrAdhArathI zAMtipUrvaka javAba deve. kaleza vadhe tema karavuM nahIM. 11. A. vijayadAnasUrie "kumatikuddAla" graMthane caturvidhasaMghanI vacce jaLazaraNa karAvI, apramANa karAvyuM. te graMthanuM eka vacana paNa jemAM hoya te graMthane paNa apramANu mAna. 12. parapakSanAM avireAdhI stavana, stuti vagere bolavAM, kemake jina stuti karanArA sukRta piMDane bhare che. A bAra belene paTTa gItArthoe traNa mAsI ane paryuSaNa parvamAM sarvasthaLe vAMcavAnuM nakkI karyuM. A bAra belanA paTTanI nIce A munisamelanamAM hAjara rahelA sarva gItArtho ane munivaronA hastAkSara karavAmAM AvyA. te A pramANe- Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa A vijayasenasUri, u8 dharmasAgara gaNi; u0 vimalaharSa gaNi, u0 zAMticaMdra gaNi, u0 kalyANavijaya gaNi, u0 kamalaviya gaNi, u0 semavijaya gaNi, paM. sahajasAgaragaNi, paM. kAnaSi gaNi, (50 kalyANakuzala gaNi) vagere vagere. (praka. 58) mahepAdhyAyajIne zAsanaprema noMdhapAtra bInA e che ke, mahe. dharmasAgara gaNivare paNa tapagacchanA ekamane manamAM vasAvI ane gaNadharanI gAdIe beThelA gacchanAyakanA bahumAna khAtara avinamrabhAve A paTTamAM hastAkSara ApyA hatA. temaja 50 sahajasAgara gaNi (je saM. 1986mAM Ave rAjasAgarasUrinA upAdhyAya banyA hatA, tathA 6 saMvegI sAgara muni zAkhAnA Adya munivara hatA temaNe) paNa A paTamAM hastAkSara ApyA hatA. A munisamelanamAM amuka amuka munivarene amuka amuka padavIo ApavAne paNa nirNaya thaye hate. A0 hIravijayasUri - A pratApI AcAryanI asara AkhI sadI para thaI che. temaNe sAdhuone zista mATe khUba vicAra karyA jaNAya che. ane u0 dharmasAgara jevI prabala vyaktine paNa pote aMkuzamAM rAkhI zakAya che. e temanuM Atmateja batAve che. (zrIyut meticaMda giradhara kApaDiyAnI "zAktarasa sudhArasa bhAvanAnA gujarAtI bhASAntaranI saM. 1994 nA piSamAM ' lakhela avakana prastAvanA pR. 50, praka. 58) ja A0 zrIhavijayasUrie saM. 1946mAM khaMbhAtamAM ghaNuM navA upAdhyAye ane navA paMnyAsa banAvyA hatA. (14) maheka dharmasAgara gaNivare amadAvAda jaI bAra bolenA paTTAne "bhaMga" karyo. temane bhaA vagere jenene Teke hate. bhadaA zrAvake temAM AgevAnI lIdhI. tenI sAthe bAvana zrAvake hatA. AthI A navI prarUpaNuM "bhadraAnemata" tarIke paNa vikhyAta thaI Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri 721 (15) mahera zAMticaMdra gaNivara tyAre gacchanAyakanI AjJAthI amadAvAda padhAryA. temaNe saMghamAM upadeza ApI evuM vAtAvaraNa prakaTAvyuM ke kadAca amadAvAdane jaina saMgha bhadra vagere bAvana jenene saMgha bahAra mUkI de. pAMca bela (16) mahe. dharmasAgara gaNivare saM0 1648-49 nA piSa zudi 15 ne ravivAre puSyAgamAM amadAvAdamAM svagacchanA gItArthe nA mAna khAtara ja A0 hIravijayasUri pAse "pAMca bela"ne micchAmi dukkaDuM Ape, te A pramANe- 1. marIcie kapilane kahelA vacana bAbata. 2. usUtranA 15 bhava bAbata. 3. ustrIne saMkhyAtA, asaMkhyAtA, anaMtA bha bAbata. 4. bArabelanA paTTAthI viruddhanI prarUpaNA bAbata. 5. sUtra viruddha, paraMparA viruddha prarUpaNa bAbata. A pramANe samajUtI thavAthI amadAvAdamAM bhaA zrAvaka vagere bAvana jene saMgha bahAra mUkavAnI vAta UDI gaI ane kaleza zamI gaye. (17mahera dharmasAgaragaNivare saM0 1648mAM amadAvAdamAM saTIka tapAgacchapaTTAvalI" racI, ja0 ga. A0 hIravijayasUrie saM. 1648nA ceTa va. 6 nA roja amadAvAdamAM u0 vimalaharSa, u. kalyANavijaya, u0 semavijaya, paMlabdhisAgara gaNi vagere gItArthonI tapAsa samiti besADI, tenI pAse "duHSama saMgha staMtra, jaNapaTTAvalI, AcAryagurnAvalI" vagerenA AdhAre tapAsa karAvI tene pramANika TharAvI, tene pracAra karavAnI AjJA ApI. navI prarUpaNane graMtha (18) mahA dharmasAgara gaNivare saM. 1950mAM "sarvajJazataka banAvyuM, temAM ghaNuM prathAne AdhAre ApI tenI TIkA paNa racI. temaNe A graMthamAM navI prarUpaNane pradhAnatA ApI, Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 722 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa (19) ja. A0 hIravijayasUrie saM. 1652 nA bhA0 zu 11 nA roja unA nagaramAM svargavAsa karyo. temanI pATe gacchanA nAyaka A. vijayasenasUri thayA. mahe. dharmasAgaragaNivare paNa saM. 1953-54 nA kAzu. 9 nA roja sUratamAM mUtrakRcchanA regathI svargagamana karyuM. bhaTa vijayasenasUrIzvare saM0 1653-54 mAM mazu0 5 nA roja amadAvAdamAM temanA vidvAna ziSya 50 labdhisAgaragaNine upAdhyAyapada ApyuM. teoe 18 mahinA upAdhyAyapade rahI svarga gamana karyuM. navIprarUpaNuM A. vijayasenasUrie saM. 1665 mAM u0 labdhisAgara gaNinA vidvAna ziSya 50 nemisAgara gaNine "upAdhyAya banAvyA, jema mahe. dharmasAgara gaNivara tapagacchanA nAyake pratye atyaMta rAgI hatA tema u0 nemisAgara gaNi tathA paM, bhaktisAgara gaNi mahe0 dharmasAgara gaNivara pratye atyaMta rAgI hatA. teone "sAgaramata"nI navI prarUpaNAmAM vadhu rasa hato. AthI teoe sAgaramatanI navI prarUpaNane vyavasthita rUpa ApavA 36 bola banAvI, tenuM vivaraNa lakhI tenA AlAvArUpe navAM pAnAo lakhAvI, taiyAra karAvyAM ane 3 comAsAmAM tathA pajusaNamAM bAra belanA paTTane badale 36 prarUpaNAnA AlAvAnAM pAnAM vAMcavAnuM cAlu karyuM. AMtara kaleza sarvajJazataka'mAM kharaga7vALA pratye je AkSepa karyA hatA te kaI kaI aMze svaga7 nAyakone paNa lAgu paDatA manAyA hatA. A pAnAMone pracAra thatAM tapagacchanA AMtara kalezamAM ghI homAyuM. A mATe ullekha maLe che ke- . sUtram-Agama-vyavahArivacanAnuyAyinamutsUtrakandakuddAlagranthakartAraM hIlayanto'rhadAdInAmAzAtanayA parityaktasamyaktvA iti vayaM vadAmaH / (bela; 29mo) Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hemavimalasUri 723 hIra jesiMgane mithyAtvI kahyA, te sAgara gaccha bahAra rahyA. kaDI : 1018. (-vijayatilakasUri rAsa, adhi. 2, pR. 86) (20) ja A hIravijayasUrinA mahora sumativijaya gaNivaranA ziSya paM. kanakavijaya gaNi tathA bIjA ziSya kavi paM. siMhavijaya gaNi A gacchanAyakanI AjJAthI sUratamAM comAsu padhAryA. teo bAra belane paTTa vAMcavA beThA, tyAre sUra tanA navI prarUpaNAnA premI sUrA vahorAe tyAM AvIne temane vAMcavA dIdhA nahIM, te mATe virodha karyo. bIjI sAla maheta kalyANavijaya gaNivara gacchanAyakanI AjJAthI sUrata comAsu padhAryA. sUra vahorAe temanuM paNa apamAna karyuM ane pite ja bAra belanA paTTAne badale navI carcAnA AlAvAnAM pAnAM vAMcavA zarU karyA. maho0 kalyANavijayajI gaNivare sUratanA saMghanA AgevAnone upadeza ApI, samajAvI, pitAnA banAvI lIdhA. pAMca belane paTTo (21) pachI te A vijayasenasUrie saM. 1967nA mATe va0 4 ne zanivAre pATaNathI pAMca belane no paTTo banAvI saghaLe sthAne mokalyA. te pAMca belane paTTo A prakAre hato 1. saue bAra belanA paTTa upara zraddhA rAkhavI. 2. gItArthoe comAsAmAM tathA pajusaNamAM saMghanI sabhAmAM 12 belane paTTa jarUra vAMca-vaMcAvo. * 3. tathA "praznottarasamuccaya, hariprazna" graMtha paNa avazya vAMcavA. keIe A traNa graMtha vAMcavAne virodha kare nahI. 4. keIe A traNa graMtha sivAyanAM chUTAM carcApatra, AlAvAo vagere vyAkhyAnamAM vAMcavA nahIM, vaMcAvavA nahIM. 5. saue bAra belanA paTTakanI AjJA mujaba mArganusArapaNe vartavuM 1. '' udadhAviva sarvasindhavaH samudIrNAstvayi nAtha ? dRssttyH| na ca tAsu bhavAn pradRzyate pravibhatsAsu sritsvivoddheH||" Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 724 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa A. vijayasenasUrIzvare suratanA saMgha upara uparane pAMca belane paTTaka mekalya, ane tenI sAthe saMghane salAha Apate bhalAmaNa patra joDI temAM lakhI jaNAvyuM ke - sUre vahe suratamAM navI prarUpaNa kare che, ne maha0 kalyANa vijayajI gaNivara vagerenuM apamAna kare che. A hakIkata banI tethI amane ghaNuM duHkha thayuM che. have surata saMghanI pharaja che ke, tame sUrA vaherAne samajAve ke "te mahera kalyANavijayajI gaNinA caraNomAM paDImicchAmi dukkaDuM Ape ane vaLI maha0 kalyANavijayajIne amane e pramANe karyAne spaSTa patra Avaze te ja amane saMtoSa thaze. paNa jo tame e pramANe na karI zake te amAre jaina zAsananI maryAdAnA rakSaNa mATe upAya kare paDaze. "maho. kalyANavijayajI gaNivara vagere munivare sUrA vaherAnA gharanAM AhArapANI levA baMdha kare. sAthe sAthe e paNa cekasa mAnaje ke, ame paNa amArA sAdhune surata comAsu mekalavAnuM baMdha karIzuM." tame e pramANe vyavasthA karI zake te patrathI jaNAvajo. A patra maLatAM ja suratanA saMghe gacchanAyakanI AjJA mujaba sarva vyavasthA karI ane patra lakhyo. temAM sAthesAtha gacchanAyakane vinati karI ke Ape surata padhArI amArA upara upakAra kare. (22) A vijayasenasUri surata padhAryA. ahIM comAsu karI khaMbhAta thaI yAtrA mATe seraTha padhAryA. tyAM ja 4 varSa sudhI vicArI eno bhAvAnuvAda karatAM zrI AnaMdadhanajIe kahyuM che- jinavaramAM saghalAM darazana che, darzana jinavara bhajanA re; sAgaramAM saghaLI taTinI sahI, taTinImAM sAgara bhajana re." tIrthakara bhagavAnanA anusAre jyAM jyAM je suMdara hoya tene sAruM kahevuM navI prarUpaNanA 36 belamAMnA 33 mA belamAM A vacanane asaMgata hevAnuM kahyuM che. sunizcitaM naH paratantrayukiSu sphuranti yAH kAzcana sUktisaMpadaH / tavaiva tAH pUrvamahArNavosthitA jagatpramANaM jinavAkyavipuSaH // (-Asiddhasena divAkara kRta bhagavatastuti) Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAvanamuM ] A hemavimalasUri 725 zaMkhezvara tIrtha thaI pATaNa padhAryA "vIravaMzAvalInA AdhAre jANavA maLe che ke, maho. semavijayajI gaNivare saM0 1660- 70 mAM pATaNamAM gacchanAyaka sAthe sAgaramatane AzrayIne meTe matabheda Ubho karyo. (- vividha gacchIyapaTTAvalI, pR. 224) eka evo paNa ullekha maLe che ke, mahA saMmavijayajI gaNi vara saM0 166lmAM pATaNathI vihAra karI sIdhA mAravADamAM gayA. banavA joga che ke, samavijayajI gaNivara, paM. rAmavijayajI gaNi, ane paM0 kamalavijaya gaNine pitAnI sAthe mAravADa laI gayA hoya! (23) A0 vijayasenasUrIzvara pATaNathI amadAvAda padhAryA. temaNe sarva prathama amadAvAdamAM jJAtibhedane kaleza hato te maTADyo. (- vijaya prazasti mahA sargaH 41 0 39-40) caturvidha saMgha saMmelana te pachI A0 vijayadevasUri vagere sAdhuo amadAvAda AvyA. suratane jena saMgha Abe, khaMbhAta vagere zaheranA saMghe paNa 1. maha0 semavijayagaNivara ane mahekIrtivijaya gaNivare A baMne vIramagAmanA gujarAtanA bAdazAhanA vajIra vIrajI malika poravADanA hatA. tathA bAdazAhanA mAnItA maMtrI malika sahastrakiraNa piravADanA putro hatA. baMne bhAIo hatA. baMne ja A hIravijayasUrinA ziSya hatA. baMne guru bhAIo hatA. maheba kIrtivijayajI gaNivara mahe0 semavijyajI gaNivarane paricaya A rIte Ape che - billocanasomasomavijayo yasyAntiSatkuJjaro, mantrI saukRtakRtyamantraviSaye mitraM manaHprINane / maJjUSA samayArthasArthanikare bhUSA svakIyAnvaye, mAnyo mAnavimAnimAnavajitaH zrIvAcakaH so'bhavat // 15 zrImadvIraparamparAsuralatAM santApitAM sAgareHkSAromiprakarAnukAri vacana Alokya yenAmunA / kRsvA vejaya pakSamaNDapamimAM tatrAdhiropyAdarAt prauDhA kAri tathA yathA jagadimAM tuSTaM phalaiH sevyate // 17 (- mahA kItivijaya gaNikRta vicAra ratnAkara prazasti ) Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 026 jaina para parAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa gacchanAyakane vaMdana karavA ahIM AvyA. AcAryazrIe munisa`ghamAM rahela AMtarika kalezane dUra karavAnuM' hAthamAM lIdhuM. saue gacchanAyaka pAse khetapeAtAnI vAta rajU karI. saunI sAme keTalAeka sAcA-khATA patrA, kapaTI patrA, gupta pustaka vagere rajU thayAM A pustakamAM gacchanA judA judA munivareA upara AkSepeA karavAmAM AvyA hatA. te A pramANe-- " te mAMhI (48mA bha0) sAmatilakasUrinai, kahyA ajJAnI sAgara muni; sAgara graMthi aI e sAkha, eha vicAra na ghaTaI manarAkhi' (-mela : 27me) < teha vayaNunuM sUtra ja suNeA, sarvajJazatika... e avagaNA; hIra jesigane mithyAtvI kahyA, te sAgaragaccha bAhira rahyA. 1018 'sUtra-Agama. ' ( mela : rame, uparanI kalama 19mI) (vijayatilakasUrirAsa adhi0 2 je praka0 55 pR0 722 ( aitihAsika rAsa saMgraha bhA0 4, pR0 85, 86;) AnadakAvya maheAdhi mau. chaThThuM; mA. da. desAInI prastAvanA ( pR0 115thI 118) klezanuM mULa (24) maheA. muni vimalagaNivaranA ziSya kaviratna pa. davijaya gaNie A catuvidha saMghanA sammelanamAM navI prarUpaNAnA 36 khelanA AlAvAnAM pAnAM rajU karyAM, pachI temaNe kahyuM ke, gurudeva ! ApaNA gacchanA AMtarika phlezanuM mULa navI prarUpaNA che. jenA 36 khela A pAnAMomAM lakhelA che, ekadare A pAnAM te jherI pustaka ja che. (25) A0 vijayasenasUrivare navI prarUpaNAnA 36 khelanA AlAvAnAM pAnAM eka muni pAse catuvidha saMghanI sabhAmAM jAhera vaMcAvyAM. saue te sAMbhaLyAM. pachI gacchanAyake saunI vacce jAhera karyuM ke, A lakhANa jaina zAstranA AdhAra vagaranuM che ema jaNAvI, dareke dareka khela aMge zAstranA pAThe tathA AlAvAnA havAlA ApI te te ela keTalA asahya hatA te spaSTa rIte samajAvI te khelAne jUThA Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri 323 TharAvyA. ane sAthe sAthe jAhera karyuM ke sAgarapaMthanA A samasta graMtho vAstavamAM jala zaraNu karavA jevA che, paNa Aje eTaluM ja kahuM chuM ke, huM gItArtha munivarenI tapAsa samiti besADI, temAM A graMthanI prAmANikatAnI tapAsa karAvIza ane jyAM sudhI A graMthane prAmANika jAhera na karuM tyAM sudhI saue A samasta graMthane aprAmANika mAnavA. (-zAsanadIpaka pU. mutra zrI vidyAvijayajI vI. ni. saM. 2447nA bhAizu. 8nA roja lakhela aitihAsika rAsa saMgraha bhAga 4 nuM nirIkSaNa, pR. 1 thI 39) mAphI (26) "viravaMzAvalI"mAM ullekha che ke, upATa nemasAgara gaNivare saM. 1671 nA vaizu. 3 ne divase amadAvAdamAM hAjApaTelanI piALamAM caturvidha saMghanI vacce A. vijayasenasUrIzvaranI pAse pitAnA pAMca belanA paTTAthI viruddha vartana karyAne micchAmi dukakaDuM Ape. pramANikatAnI chApa pachI A vijayasenasUrIzvare 1. "sarvajJazataka, 2. "dharmatatvavicAra," 3. "pravacanaparIkSA," ane 4. "IriyAvahiyAkulaka, vagere graMthane ga7ne gItArtha munivarenI sammatithI prAmANika graMtha tarIke jAhera karyo. ane amadAvAda, khaMbhAta, pATaNa, tathA gaMdhAra vagere sthAnanA saMgha bhaMDAramAM te te graMthe rakhAvyA. (vividhagaccha paTTAvalI saMgraha, pR0 224) (27) A. vijayasenasUri amadAvAdathI vihAra karI khaMbhAta padhAravAnA hatA. rastAmAM nAra gAmanA bagIcAmAM temane UlaTI thaI khaMbhAtane saMgha temane jheLI vaDe khaMbhAta laI gaye. A0 vijaya. senasUrivare saM0 167ranA je va0 11 nA roja khaMbhAtanA akabara parAmAM svargagamana karyuM. navA gacchanAyake temanI mATe A vijayadevasUri tapagacchanA nAyaka banyA. Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa paraMtu A vijayasenasUrinA svargavAsa pachI gacchamAM AMtaraleza vadhI gaye. tapagaccha aneka vibhAgamAM vaheMcAI gaye. navA navA AcAryo banyA. te A pramANe 1. A vijayadevasUri-te saM. 1658 mAM pATaNamAM A0 vijayasenasUrinA hAthe tapagacchanA gacchanAyaka banyA. temanI "vijayasenasUri saMgha" zramaNa paraMparA cAlI. 2. bhara vijayatilakasUri-te saM. 1973nA piSa zudi 12 nA divase madhyAhnakALe sinehImAM upAdhyAyenI sammatithI AcArya banyA. A samaye tyAM kaI TephisAda na thAya te mATe amadAvAdanA sUbA makarabakhAna taraphathI cAre tarapha polisane rakSaNa pahere gaThavavAmAM AvyuM. A rIte tapagacchamAM be AcAryonI be zAkhAo banI. sAdhAraNa vidvAne mAne che ke, A gacchabhedanuM vAstavika kAraNa vijaya ane "sAgaranI mamatA ja che, paraMtu A mAnyatA sAcI nathI. kemake A baMne pakSomAM, vijaya, sAgara, vimala, harSa, caMdra, ratna vagere dareka zAkhAonA munivare hatA. noMdha : ahIM noMdhapAtra ghaTanA e che tapagacchanA munivare upara mujaba be saMghamAM vaheMcAI gayA, paNa kaI munivare baMnemAM na maLyA te pitAne A hIravijayasUrigacchanA ke A0 vijayasiMhasUrinA AjJAdhArI batAvatA hatA. ane saMvegI zAkhAmAM maLelA sau vijayadevasUri saMdhamAM rahyA. emanA A gacchabhedanAM A prakAre vividha kAraNe lAge che 1. mahA dharmasAgara gaNivara ane mahemavijaya gaNivara vacce manabheda heya. 2. kavirAja darzanavijayajI gaNi ane pa0 bhaktisAgara gaNi vacce manamuTAva hoya. (praka. 55 pR0 725) 3. amadAvAdanA nagarazeTha zAMtidAsa jhaverI osavAla ane vIzA zrImAlI jJAtinA zeTha zAMtidAsa maniyA dezI zrImAlI baMne kuTuMba Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hemavimalasUri 729 vacce jJAtisaMgharSa hoya ? amadAvAdamAM 12 varSa sudhI jJAti kaleza thayAnuM ItihAsa prasiddha che. nedha : AvI osavAla, poravADa, ane zrImALImAM ekyatA banI rahe to te deza ane dharmane unnata banAve paraMtu teomAM kaleza uThe to deza ane dharmamAM paNa kaleza thAya, TUkaDA paDe. - 4. sAbaramatanI te kALanI navI prarUpaNAnA 36 bela aMge kheMcatANu hoya. 5. tapAgacchanI unnatine sahana nahIM karanArAone adazya derI saMcAra vagere (-praka. 58) paMbhaktisAgara gaNi pitAnA saMskRta bhASAnA prarupaNa vicAra mAM AvijayatilakasUri pakSanAM nirnAmakamata, (nanA mata), upadhimata (upAdhyAya mata) ane rAsathI mata evAM nAme batAve che. paraMtu saM. 1676nA pi0 zu 13nI savAre A vijayAnaMdasUri prasiddha nAmathI thayA. tyArathI A gacchanuM nAma "vijayAnaMdasUrigaccha" paDayuM. mahedharmasAgaragaNivara mAnatA hatA ke "jemAM mAtra tapAgaccha ja zuddha jaina zAsana che" paraMtu vijayAnaMdasUrinA koI keI munivara te mAnatA ke, "jenemAM vijayAnaMdasUri tapAgaccha ja zuddha zramaNa saMgha che" temAMnA eka pakSanA vidvAne "stuticaturvizati" banAvI che te temAM bha0 AdIzvaranI stutimAM cakrezvarI devI pAse A prakAre yAcanA kare che - 1 pUrvanA pATaDa (pADA) no vatanI dhanADhaya teno parivAra te prAgavATa kahevAya. (prAgavATa itipR. 12 A nemicaMdranuM mahAvIra caritra) rANI rAula zurA sadA devI aMbAvI pramANu. poravATa pragaTa bhAla zIvana mUke khANa. (u0 lAvaNya samaya kRta vimala prabaMdha) (prAguvATa ItihAsa pR0 245 bhUmikA pR. 1) tenI kuladevI aMbikA je raNadevI mAtA kahevAya che. osavAla bhUpAla hai piravAla vara mitra zrImALI nirmaLa matI jinake caritra vicitra che 1 | Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA tihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa 66 ' cakrezvarI sA mama maGgalAlImaharnizaM maGkSu sUrI tanotu / sUrIzvarAnanda gurorgaNe samIhitaM rAti suhaMsavANI // " ( pU. 5. caturavijayajIne staMtra samuccaya sa. 1984, pR. 215-16) arthAt-cakrezvarIdevI vijayAna MdasUri sa MghanI ISTapUti karo. 1-2. tapagacchamAM A be AcArco thayA. tema pachI teA khIja tyAre paNa pAMca AcAryAM thayA. te A prakAre-- 1 030 3. A rAjasAgarasUri-te sa0 1686mAM bha. vijaya devasUrinA vAsakSepathI AcAya banyA. temanAthI tapAgaccha vijayadevasUri saMghanI sAgarazAkhA nIkaLI. gacchanAyaka 4. A0 jJAnavimalasUri A. vijayadevasUrinA paTTadhara bhad vijayaprabhasUrinI AjJAthI A mahimAsUrinA hAthe AcArya banyA. temanAthI tapAgaccha vijayadevasUri gacchanI vimalazAkhA ' nIkaLI. 5. 50 satyavijaya gaNivara-te bha vijayadevasUrinA 61mA bha. vijayasiMhasUrinA ziSya hatA. temaNe dAdA gurUdevanI AjJAmAM sa0 1711 mAM pATaNamAM kriyAndrAra karyAM. temanAthI tapAgaccha vijayadevasUri gacchanI 'sa`vegI vijayazAkhA ' nIkaLI. uparanI cAre zAkhAnA yativA tyAgIe A zAkhAmAM AvI maLyA. 6 (28) sAhitya-e samaye baMne pakSanA lekhakAe peAtapeAtAnA pakSanA samarthana mATe sAhitya manAvyuM hatuM, te A pramANe 1. maheA0 sAmavijayagaNivare sa0 167ra nA vai. zu013nA 1. tapagacchanA zramaNA be bhAgamAM vaheMcAI gayA. tyAre zrAvake paNa e bhAgamAM vaheMcAyA. tema deve paNa e bhAgamAM vaheMcAyA haze, graMtheAllekhA maLe che. A vijayadevasUrine devAnI sahAya hatI. < ( u. guNavijayajI gaNi kRta tapAgaNapati guNapati ' paTTAvalI samuccaya bhA. 1, pR. 86, praka0 38, pR0413) saMbhava che ke, AthI ja te stutikAre zAsanadevI pAse svapakSanI STipUrti mAgI karI hAya ! Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 731 paMcAvanamuM ] A hemavimalasari reja "chatrIza bela" banAvyA. temAM navI prarUpaNAnuM zAstrAdhAre khaMDana karyuM. - 2. paM0 bhaktisAgaragaNie saM. 1672-73nA kAzu. 14nA reja "aDhAra prazno" banAvyA. maha0 semavijayagaNine temanA chatrIza bola'nA uttaramAM prazno hatA. temaNe tyArathI te navI prarUpaNAnuM maMDana karyuM hatuM. maha0 semavijayagaNine A sAthe bIjA 3 patra lakhI mokalyA hatA. 3. 50 bhaktisAgaragaNie saM0 1674-75mAM saMskRta bhASAmAM prarUpaNA vicAra" graMtha banAvyuM. temAM "chatrIza bela"nuM samarthana karyuM. navA pakSanA navA nirnAmaka mata vagere nAme batAvI A vijayatilakasUrinI majAka uDAvI, sAthe sAthe jaNAvyuM ke, A nirnAmaka matavALA e ja jagadgurunA "bArabela"mAMnA nava belane chaDecaka bhaMga karyo che. 4. maha0 zAMticaMdragaNivaranA ziSya paM. ratnacaMdragaNivare tamAratnahitopadeza rUpe saM0 1677 athavA saM0 1682mAM A0 va. 11 ne guruvAre "kumatAhiviSajADagulI" nAme graMtha race. pa. u0 sumativijayanA bIjA ziSya kavi paM. siMhavijaya gaNie saM0 1674nA A0 10 amAvAsyAne roja "sAgara bAvanI" banAvI. 6. maha0 bhAvavijayagaNivare saM. 1978mAM kapaDavaMjamAM mahe0 somavijayagaNivaranA "batrIza bela'nA AdhAre saMskRta padyamAM - "Satrizajaja5 vicAra" banAvyuM. mahA bhAvavijayajI be thayA hatA. te A pramANe1. maha0 vimalaharSa gaNivaranI paraMparamAM maha0 muni vimalagaNi, munivijayagaNinA ziSya mahora bhAvavijayajI gaNivara (-praka58) 2. mahotra kalyANavijaya gaNivaranA ziSya paM. zubha vijayajI gaNivaranA ziSya paM. bhAvavijayajI gaNivara. (praka. 58) Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 732 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 7. mahera vinayavijaya gaNivare saM. 1696nA jeTha zu 2 guruvAre "kalpasUtranI subodhikA TIkA" mAM sAgaramatanA keI kaI viSayanuM prAsaMgika khaMDana karyuM che. maha0 vinayavijayajI gaNivare saM. 1689 mAM saMskRta-gadyamAM "paviMzaja5saMgraha" ra. 8. kavivara raSabhadAse saM. 1684 nA mA. va. 2 ne guruvAre khaMbhAtamAM "bArabalarAsa" banAvyuM. 9. zrutakevalI samA maho. yazovijayajI gaNivare saM. mAM "pratimAzataka" mAM navI prarUpaNAnI samIkSA karI. 10. mahora meghavijayajI gaNivare madhyamaSatrizajalpavicAra banAvyuM. 11. paM. muktisAgara gaNi (A0 rAjasAgarasUri) e kevalI svarupa sajhAya" banAvI, uparanA sAhityamAM. moTe bhAge pitAnA pakSanI prazaMsA ane virodha pakSanI niMdA karI hoya e svAbhAvika to hoya ja AthI AvA sAhityane ekadama kharuM ke khoTuM kahI devAnuM sAhasa karavuM na joIe. kharekhara A sAhitya te te samayanI ghaTanAnI noMdha manAya che. A gacchamatasaMgharSane vibhAga moTe bhAge AvA ga7mata saMgharSanA graMthamAM AMzika satya paNa hoI zake che ame ahIM AthI madhyama bhAve AmAM TUMka vibhAga prakAzita ApyuM che. 1. ItihAsa te kharekhara banelI sAcI ane khoTI ghaTanAonI saMgrahapothI hoya che. te koI anicchanIya ghaTanAne nakAmI mAnI choDI devAya nahIM. ame ItihAsanA te niyamane sAme rAkhI A ItihAsanA vAcako ane lekhakane A saMbaMdhI Ucita prakAza maLe, tathA leza premIone kaleza viramavA sAthe uttama zikSakRpATha maLe. ema samabhAve upara mujaba khyAlathI zALa dIra muvidyAvijayajI, zrI jinavijayajI, moDha gikApaDiyA vagerenA vividha lekhanA AdhAre A vibhAga lakhyo che. amArI bIjA lekhakone sAdara sUcanA che ke, te ekadama vivekI banI rahI saMpUrNa taTasthapaNe te te sAhityanuM talasparza parizIlana kare to te e samayanI vAstavika ghaTanA jANI zakaze. Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM] A haeNvimalasara 033 L ,, (29) sAgAkhAnA 50 muktisAgara gaNi sa0 1679 mAM amadAvAdamAM upAdhyAya' anyA. tyAre ane pakSanA AcAryaMne AthI jJAna thayuM ke ApaNe 'gacchanA TukaDA karI gaMbhIra bhUla karI che. " have ApaNe jo A bhUlane nibhAvI rAkhIzuM teA trIjA ceAthA pAMcamA vagere gacche paNa janmaze 'ApaNe saue saMpa karI eka ekama rUpe banI rahevuM joIe. e uttama mArga che. muni sammelana A rIte ane pakSamAM tyArathI eka thavAnI bhAvanA janmI hatI. sa0 1681 prathama caitra zudi 9 nA roja amadAvAdamAM kAlupuranA jaina upAzrayamAM tapagacchanA baMne pakSeA-sAM zAkhAnA munivaronuM suni sammelana maLyuM hatuM. maheA bhAnucadra gaNivaranA piravAranA 50 uyaca'dra gaNi te sammelanane! itihAsa A prakAre Ape che--1 1. hitApadeza saMvat 1681 varSe kArtika vadi pratipadine rakhau bharaNyAM vyatipAte zrI ahammadAvAdana gare zrIvijayadevasUribhiH muktisAgaro gacchAnniSkrAmitaH, tasminneva dine zAntidAsa sAhAyyena sAgaranAma kumataM pravRttaM tatra prathamaM sAgarakumate mUlaM muktisAgaraH, tadanu ca saM0 1681 varSe prathama caitra zuklanavamI dine punarvasu nakSatre navamaraviyoge gacchabhedamapAsya zrIahammadAbAda sakalavAcakaprabhRtiyatisamudAyena sakalasaMghena saha mahADambarapurassaraM sakalAneka jAtIyavAdyanirdhopapurassaraM bhaTTArakapurandara zrIvijayadevasUrINAM sAgarakumatanivAra protsAhitamanasaH zrIvijayAnandasUrayo'haM zizyo'smIti vadataH, padakamalaM praNemuH // Tha | atha zrItapAgacchadinakaraH sAgarakumatavArdalapaTalarahito'dhika tejasvitAM prApa / tadine zrIzatruJjayayAtrArthaM bahusaMghayutena samAgatena zrIvastupAlatejaH pAlatulyena dAnakalpadrumasamAjena zrIvijayadevasUrINAM paramabhaktena tpaa1. saM. tejapAla mATe jUe praka0 51, 50 517-518 Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa gacchaparamadharmAnurAgiNA sirohIvAstavyena sirohIdezAdhipatimantrimukhyena mahaM0 zrItejaHpAlasakalasaMghayutena nijAgrahamAnanamuditacetasAM sarveSAM bhaTTAraka zrIsUrivAcaka paNDitasAdhuprabhRtInAM svarNa-rUpyAdinAgakairnavAGgapUjAkaraNena zrIphalaprabhAvanAkaraNena ca mahAnutsavazcakre gacchabhedanivAraNatilakaM saMghapatitilaka caikasminneva varSe mahaM0 tejaHpAlena jagRhe / / dharmataH sakalamaGgalAvalI dharmataH sakalasaukhyasaMpadaH / dharmataH sphurati nirmalaM yazo dharma eva tadato vidhIyatAm / / ___paM0 udayacandragaNivAcanArtham / (-haina sAhityaprAzana zrI prazastisaMgraha mA. 2, pra. naM. 710, pR. 180) nAM : ( 0 51 50 515 thA 522 ) 2. jUnA hastalikhita patramAM bIjI taraphanuM lakhANu- tathA zrIvijayadevasUrinaI zrIvijayAnaMdasUriM likhI ApyuM chai, je zrIpUjyajI che mujani likhita prasAda kI, chai, tehanaiM anusAraI maI zrI pUjyanI AjJAI pravarttaveM / tathA gacchamaryAdA saghalI zrIpUjyajI calAvai tathA zrIpUjyajI paThai zrIpUjya jInA paTodhara calAvai // cha / / iti maMgalaM / / // 60 // 3 natvA zrIciMtAmaNipArzvanAthAya namaH // zrIhIravijayasUrIzvaragurubhyo namaH / / zrIvijayasenasUrIzvaragurubhyo namaH // bhaTTAraka zrIvijayadevasUrIzvaracaraNAn , zizuvijayAnando vijJapayati / aparaM kSetrAdikakAmi zrIpUjyajInI AjJAI pravartavU / tathA bhaTTAraka zrIvijayadevasUri jehani pAra bhalAvai te saghalI gacchamaryAdA calAvai / tihAM amho pakSa na karavo / zrIpUjyajInA paTodhArInI rUci pravattaI / tathA kazI vAtaI rAgadveSa upajai te na karavU / tathA paMnyAsapada pramukhapada na devAM / tathA zrIpUjyajI pachai zrIpUjyajIno paTodhArI jihAM hoi tihAM teDAvai tivArai ja AvaQ sahI 3 / saM0 1681 varSe caitra sudi 9 dine / Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A. hemavimalasUri 735 OM natvA zizurvijayAnando vijJapayatyaparaM upari likhyuM chai te amhArai sahI 3 || iti maMgalaM // 3. jUnA hastalikhita pAnAmAM eka taraphanuM lakhANa-- navA zrIvijayadevasUribhilikhyate, upari heThe likhyaM te sahI / zrIhIravijayasUrIzvara gurubhyo namaH / zrIvijayasenasUrIzvaragurubhyo namaH | zrIvijayadevasUribhilikhyate / zrIvijayAnandasUriyogyaM, aparaM zrIvijayatilakasUriM AcArayapadapramukha je jehaniM dIghAM chai te sarva sAbati ( sAjati ) / tathA amhi bIjo paToghara thApuM / tivAraI mAhomAhiM dIkSAnA paryAyanai mela vaDa-lahuDAiIM vaMdanAdika sarvavyavahAra sadAI sAcavavo, tathA amho tathA amhArai paTodharaI kSetra 2 potaI rAkhI niM pachai tumhaniM mana bhAvatAM kSetra 2 puchIna te madhye kSetra 1 vaDuM / kSetra 1 te pAsaI lahuDuM / pUchAvInaI pachai bIjA kSetra Adeza devAnA paTA likhavA, tathA bhaTTAraka zrIvijayasenasUriM tathA amhe je sarvajJazataka graMtha apramANa karavA bAbati je paTA likhyA chaha te sarva kuNi pramANa jANivA / tathA vaDerAnA rAsa bhAsa gIta gAtAM viruddha vacana na gAvAM / koI gItArathanAM kArya kAma AzarI tumhe kahaNa kaho te samayAnusAra amhe mAnavuM / tathA tumho aharni likhita ApyuM chaIM / te likhita nai anu sAraI amhAruM likhita pramANa chaI / tathA dharamI mANasaI kuI puravalo rAgadveSa manamAMhi ANavo nahiM / anaD gacchamaryAdA sarvanaI zAtA upajai tima karavu / sahI 3 | saM0 1681 varSe prathama caitra sudi 9 dine || uparanA aitihAsika ullekheA ane patrathI spaSTa thAya che. saue tapagacchanI ekatA mATe sakriya prayatna karyAM. A prayatna sarvottama hatA ja paraMtu jee. AvI ekatA thAya temAM rAjI na heAya te A sonerI takane jatI karAvavA prayatna kare e svAbhAvika hatuM. pariNAma e AvyuM ke te sammelana niSphaLa gayuM. te pachI bIjI vAra ekatA mATe prayatna thayeA. paNa bhavivAva rUpe saMveda jANavA kAmacalAu ekatA paNa thaI, Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pachI te jANavA maLe che ke, paM0 muktisAgaragaNi saM. 196nA jeTha zu0 14 ne zanivAranA roja amadAvAdamAM A0 rAjasAgarasUri banyA ane temane na pakSa ja , pachI to A vijaya devasUri saMgha tathA A. vijayAnaMdasUri saMgha paNa tyArathI haMmezane mATe judA paDayA. apramANika graMtha noMdhapAtra ghaTanA e che ke, saM. 169nA pravacetra zuTa 9nA divase amadAvAdamAM A. vijayadevasUri ane A0 vijayAnaMdasUri eka thayA tyAre "saTIkasarvajJazataka' graMtha baMnenI sammatithI apramANika graMtha tarIke jAhera thaye te apramANika ja rahyA. - bha0 vijayadevasUrie gaMbhIra vicAraNA karI te graMthanA AdhAre A saMmatilakasUri, jo A hIravijayasUri, A. vijayasena sUri vagere pUrvAcAryonuM apamAna thAya che e jANI lIdhuM mATe ja tene manathI aprAmANika mAnyo hato. ane aprAmANika TharAvyuM hatuM. have te tene prAmANika graMtha tarIke jAhera kare tema hatuM ja nahIM, paraMtu sAgarazAkhAnA munivaranI bhAvanA hatI ke bhara vijaya devasUrinI pAse "sarvajJazataka ane prAmANika jAhera karAvI le eTale teoe tenA prayatna cAlu rAkhyA. (30) A0 rAjasAgarasUrie nakkI karyuM A. vijayadevasUrinI sahAyathI ja "sarvajJazataka" graMthane kaI paNa rIte pramANika jAhera karI zakAya te A bhAvanAne anukULa eka sonerI taka maLI che. A vijayadevasUri "kannaDadezanA vijApura"mAM jinaprasAdanI pratiSThA padhAravAnA hatA. tyAre te khaMbhAtathI vihAra karI sUrata padhAryA. sUratanA jaina saMghe temanI sAme ghaNA vihAra sthaLe sudhI sAme jaI satkAra karI suratamAM moTuM svAgata karI padharAvyA. mahora meghavijayajIgaNi lakhe che ke, saM. 1687 mAM sUratamAM mIrajAnI sabhAmAM sAgaramatI sAcA che ke nahIM ? eTale teo pAse sAravAranI bhAvanA jAhera kare tene sAcce Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 737 paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari te bAbata zAstrArtha thaye. A. vijayadevasUrie te sabhAmAM sAgarapakSanI navI prarUpaNAne jUThI TharAvI vijaya meLavyo. (-tapAgacchapaTTAvalI, paTTAvalI samuccaya, bhA. 1, pR. 94, 5) A ullekhathI ane bIjA AdhArethI jANavA maLe che ke tyAre sUratane navAba mAjara malika hate. nagarazeTha zAMtidAsa jhaverI ane navAba gADha mitro hatA. navAbe sAgaragacchanA jenI preraNAthI sUratanI rAjasabhAmAM "sarvajJazataka bAbata zAstrArtha goThavyuM. ane A vijayadevasUrine A aMge vinaMti karI. zAstrArtha A prasaMga UbhuM thavAthI bhavya vijayadevasUrinA parivAranA upAya dhanavijayagaNi, u0 dharmacaMdra gaNi, u0 lAvaNyavijayagaNi, paM. maticaMdragaNi, paM. mANekacaMdragaNi, paMka Rddhivijaya gaNu vagere gItArtha munivara sUrata AvI gayA. bha0 vijayadevasUrie zAstrArtha karavA mATe pitAnA taraphathI mahA dharmasAgara gaNivaranAnA ziSya (57) u0 vimalasAgaranA praziSya (59) maha0 kuzalasAgara gaNi ane 50 lAbhakuzaLa gaNine niyukta karyA. A rAjasAgarasUrie zAstrArtha karavA mATe potAnA taraphathI pa0 satyasaubhAgyacaNine niyukta karyA. zAstrArthanuM sthAna rAjasabhA hatuM. ane madhyastha tarIke sAgara zAkhAnA jenenI mAgaNI mujaba navAba mAjara malika bIjA vidvAna brAhmaNe, tathA paMDita ane musalamAnanA kAjIo vagere hatA. bIjA jena-jenejara zrotAo hAjara hatA. sUbAe zAstrArthane prAraMbha karavA jaNAvyuM, paM. satyabhAvya gaNie prathama phArasImAM, pAMca phakarA lakhI saunI sAme mUkyA. maheka kuzaLasAgaragaNie tenI sAme "sarvajJazatakamAMthI visaMvAdI bela kADhI, phArasImAM lakhI saunI sAme mUkyA ane Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prAraNa paMnyAsajIne jaNAvyuM ke, "A bolane zAstronA AdhAra pAThe ApI sAcA karI batAve." paM. satyasaubhAgyagaNi A bela vAMcI mauna banI besI rahyA. sarva sabhyo ane badhA prekSake e jAhera karyuM ke 50 satya saubhAgyagaNi hArI gayA che. u0 kuzaLasAgaragaNi sAcA che. bhavya vijayadevasUri jItyA che. A vijayadevasUri e pachI caitra zu 8 nA roja sUratathI vihAra karI kuMbhAriyA padhAryA, ane tyAMthI AgaLa dhIme dhIme vihAra karatA dakSiNa vijApura padhAryA. (- aitihAsika rAsasaMgraha, bhA4, nirIkSaNa, pR. 39-40) ItihAsa kahe che ke, bhara vijayadevasUrie vijApuramAM saM. 1687mAM zeTha velacaMdanA pratiSThA utsavamAM jinaprAsAdanI pratiSThA karI, temaja saM. 1687 thI 1694 sudhI kanADa AMtarikSa tilaMga gelakuDA vagere sthAnomAM vicarI jinapratimAo munivaranI padavIo vagere karI te pachI te vihAra karI gujarAtamAM padhAryA. te pachI saM. 170pa nA phAve va0 pane budhavAre varADanA zrIpuramAM bha0 aMtarIkSa pArzvanAthanA jina prasAdanI navI aMjanazalAkA karI ane te tIrthane jIrNoddhAra karAvavA upadeza Ape. (-praka) 60...dhAtupratimA lekha) 17ne Aka (31) jinAgamAM eka sUtra che ke-sattarasavihe asaMja" A sUtra te jaina sAdhuone 17 jAtanA asayamathI asamAdhithI sAvadhAna rahevA mATe cetavaNI Ape che. kadAca kalpanAnA baLe A sUtrane "gaNitAnugamAM baMdha besate AlaMkArika artha' karIe, te kahI zakAya ke, 17 mI sadI (saM. 1617 thI 1700 sudhI) ne jene samAja mATe kALa asamAdhi-azAMtine kALa hoya. kemake te sadImAM aMcalagacchamAM 4, kharatara gacchamAM 4 gache vagere nIkaLyA hatA. khuzI thavAnI vAta che ke, Aje vikramanI 21 mI zatAbdImAM uparane gacchabheda-kaleza rahyo nathI. Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri | vikramanI 17 mI zatAbdImAM jenenA ghaNuM gacchabhede thayA hatA te A pramANe - (1) saM. 1973 nA pi0 zu0 13 nA roja zirehImAM tapagacchanI vijaya zAkhAmAM bIjo bhAga paDyo. saM. 1686 mAM trIjo bhAga paDyo. (2) vaDagacchanA bha0 munIzvarathA bhaTTArakazAkhA ane AcArya zAkhA ema be bheda paDayA. (prakaTa 41 pR0 588) (3) acalagacchamAM saM. 1629 thI 1670 lagabhagamAM 4 zAkhAo jUdI paDI ( prava 40 pR0 pa34) (4) kharataragacchanA saM0 1675 thI 1690 mAM bhaTTArakazAkhA ane AcAryazAkhA ema be bheda paDyA. (pra0 40 pR0 490) (5) A dharmaSagachamAMthI saM. 1586 pachI nAgarIlaMkA gaccha nIkaLe. (praka53, pR0 645) (6) laMkAga7mAM saM. 1692 tathA saM. 1709 mAM loMkAgacha ane duThiyA ema be bhAga paDyA. (praka. pa3, pR0 49) (7) sAdaDImAM tapAlekAnA bhAga paDathA. ( praka0 53 pR0 598, 602, 645). (8) digaMbaromAM paNa saM0 1680 mAM AgarAmAM vIzapaMthI, terApaMthI ema be bhAga paDyA. (praka. 14, pR. 326 thI 329 - praka. 53 pR0 667) nedha : noMdhapAtra ghaTanA e che ke, tapagacchanA bhedanA movaDIo- gItArtho paikInA u0 nemisAgara saM. 165mAM A0 vijayatilakasUri saM. 1667mAM ane maha0 semavijaya gaNi saM0 1696-97mAM svargavAsI thayA haze, pachI to saM0 1711 thI 1800nA varSo vItyA bAda tapAgacchamAM ektAnuM bIjAropaNa thayuM. (32) A ga7mata saMgharSanA vividha prasaMgomAMthI spaSTa tAravI zakAya che ke, maho. dharmasAgaragaNivara samatha vidvAna hatA. saccAIne moTA pakSapAtI hatA. teo sAcI hakIkatane svIkAravA Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 740 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa sadA taiyAra rahetA. AthI ja temaNe saM0 1619mAM nAgaramAM zeTha kalyANanI sAme mahodaya bhAve micchAmi dukkaDa Ape temaja saM. 1620 mAM ane saM. 16pa6 mAM gacchanAyake sAme caturvidha saMghanI vacce micchAmi dukakaDuM ApyuM hatuM. (-praka. papa, pR. 705) mahepAdhyAyanI pratiSThA zilAlekho maLe che ke, (1) saM. 1637nA caitra zu. 3 ne guruvAre rehiNI nakSatramAM rAvala megharAjajInA vIrapura(nAkeDA) mAM bha0 vimalanAthanA jinaprasAdamAM tapagacachanA A hIravijayasUri, A. vijayasenasUrinA upAdhyAya dharmasAgaragaNivaranA upadezathI zrIsaMghe......banAvyuM. (- zrI jinavijayajIne "prAcIna jaina lekha-saMgraha, bhAga 2, le. 418, 4pa1; vIrapuranA lekhe, jaina tIrtha nAkeDA) (2) tathA bhavya vijayadevasUrinA upadezathI saM. 1637 (1967)nA bI. aSADha zu 6 ne zukavAre u0 phATa nakSatramAM vIramapuranA bha0 vimalanAthanA prAsAdane jIrNoddhAra karAvyuM. (lekhAMka : 420) na (-jUe praka. 55, jaina tIrtha nAkoDA) - (3) pratiSThA-mahopAdhyAyajIe saM. 1632 mAM kaThArI paLe bharAvelI eka jinapratimAnI pratiSThA karAvI hatI, je pratimA Aje baralUTanA jinAlayamAM che. tene pratimA lekha A prakAre che- .... tanAva che mahopAdhyAyazrI dharmanA parAmi zrI zrIviSayakUrirAjo (-je. sa. pra. kra. 20) svarga-mahA dharmasAgaragaNinA svargavAsa mATe be ullekha maLe che ke, (1) teo saM. 1653nA kA0 sutra 9 nA divase sUratamAM svarga gayA. (2) saM. 1654nA kA. va0 9mAM khaMbhAtamAM svarge gayA. (-paM. ratnacaMdragaNi kRta "kumatAhiviSajAMgulI) paricaya-ekaMdare mahApAdhyAya samartha vidvAna, meTA vAdI, ugra svabhAvanA, niDara, svamatapakSapAtI ane paramataasahiSNu hatA, Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM] A. haeNvimalasUri 741 paNa AnaMdanI vAta e che ke, tee gacchanAyakeAne tathA zAsanane sarvathA vaphAdAra rahetA, teonI AjJAne zirAdhAya karatA. mahApAdhyAyajI (1) 50 zrutasAgaragaNi mahApAdhyAyajIne zrutakevalInuM vizeSaNa ceAgya ja Ape che. A vizeSaNane sAmAnya artha e che ke, mahApAdhyAyajI e samaye meATA jJAnI hatA. vizeSa artha e thAya ke, maheApAdhyAyajI 50 zrutasAgarajI mATe kevalI jevA dharmopadezaka hatA. (ra) tapagacchanA bha. vijayadevasUrinA AjJAvatI 50 dharmAMdAsagaNi lakhe che ke tAsa ziSya guNa gAjatA re, dharmasAgara uvajjhAya; . vAdI gajaghaTa kesarI re, ANu vaDe jinarAya. bho. para' (-sa0 1676 nA je 30 15, surata, hIravihAra stavana) (3) vAstavavAdI 'padmadraha'nA birUdavALA 5. padmavijayajI mahArAja * je paravAsita gaja kerA, na dhare hirapare Dara heA. ' : 6 (-sa0 1838, navapada pUjA, upAdhyAya pUjA) maheApAdhyAya dhasAgaragaNivara AvA mahopAdhyAya hatA. maheApAdhyAyajIe jo navI manAtI prarUpaNA na karI heAta ane vividha gacchane 'utsUtraka dakuddAla'nA AdhAre nidbhava khatAnyA na heAta te teo kharekhara laghu hemacaMdra gaNAta. paNa te te padavI pAmI zakayA nahIM, chatAM temanI zuddha zAsanabhakti ane sAhityanuM sarjana zvetAM ceAkkasa mAnavuM paDe che ke, teo te samayanA meATA vidvAna, vAdI ane sama graMthakAra hatA. graMthA mahopAdhyAya dhasAgaragaNivare ghaNA graMtho banAvyA che, te A pramANe-- : 1. ' bhaktAmarastAtra'(RSabhadeva padmAmbuja0) kAvya : 28 0 1616mAM meDatAnA cAmAsAmAM. Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraparAnA tihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa 6 2. * aukTrikamatAsUtrakulaka-vApanna (dIpIkA) TIkA ' sa0 1617 mAM pATaNamAM, 042 3. 'tattvatara giNI-svApanna vRtti'-sa0 1617mAM pATaNa, temaNe ' " * ' utsUtrakumatikuddAla 'nA AdhAre temAM * sabhyAza'kA ikaraNavAda navA banAvI joDayo hatA. 1 4. ' kakiraNAvalI ( kalpasUtraTIkA )' - sa'0 1628nA A0 10 amAvAsyA divALI dine rAdhanapuramAM. pra'0 4814. 1. sarvatagiLI mATe jUe praka0 55, pR0 x x kalama 7mI 50 haMsasAgaragaNie vi. sa0 2019mAM merakhImAM tattvatara giNIne mUla sAthe -gujarAtImAM anuvAda pR0 274 mAM banAvyA. dararLAvaNInI prazasti A prakAre maLe che.-- 2. mULa prazasti-A tti vyAkhyAnakAro mATe bahu upayogI che. sphUrti denArI che. sa0 1928 mAM divALInA divase rAdhanapuramAM tra 4814 banAvI. ( zlA 1 thI 3) sacAjita prazasti athavA graMthalekhana prazasti--bha. mahAravIrasvAmInI pATe gaNadhara sudharmAsvAmI thayA. temanI paraMparAmAM ghaNA AcAryA thayA. ane kATika vagere gacche anyA. vaDagacchanA AgamavedI A jagacaMdrasUrie meTuM tapa karyuM. tethI tee sa. 1285 mAM tapA kahevAyA. temanAthI tapAgaccha nIkaLyA. tapagacchamAM A. AnaMdavimalasUri thayA. temaNe kiyAhAra karyA. temanI pATe A. vijayadAnasuri thayA (1 thI 8) A. vijayadAnasUrinI pATe A. hIravijayasUri thayA. te sarva zvetAMbara muniemAM meTA che. temanuM adbhuta mahAtma joI leke temane kalikAlamAM tI kara samAna mahimAvALA ' mAne che. (9-10 ) te A hIravijayasUri vidyamAna che. temanA rAjyamAM maheA0 dharma sAgara gaNi thayA " vAcakAmAM vaDA je samasta che. sazAstrorUpI sAnAne kasavAmAM kasoTI " jevA che, 'kumatirUpa hAthIenA 3 bhasthalane bhedavAmAM samAna che.' jemaNe dumavAdIone harAvI jaya prApta karyA che. (11-12 ) temaNe ttpasUtra upara vizeSa khulAsAvALI zirAjivRtti racI che. ,, che, * siMha jagatamAM merugiri ane jainazAsana jyAM sudhI varte che tyAM sudhI uttama puruSA vaDe vaMcAtI Ava-diLAvahi jayavaMtI raheA. (13-14) * 66 "" Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasAra 743 pa. "kupakakhakesiyasahakiraNa-paNa TIkA"-prAkRta bhASAmAM, vizrAma-11, 1205, A0 hIravijayasUrie gItArtho pAse tapAsa karAvI tenuM pravacanaparIkSA' nAma rAkhyuM 6. 'IryApathikaSatrizikA-re pavRti - saM. 1629mAM 7. "jabuddIvapaNuttiTIkA'-saM. 1639 mAM 8. "paryuSaNazataka" (le. 100)-svapajJa vRtti'-saM. 1647mAM 9. "tapAgaccha paTTAvalI sUtra (prA. gAthA-21)- panna vRttisaM. 1648mAM ca0 va0 ne zukravAre amadAvAdamAM. 10. "sarvajJazataka" (prA. gAthA123)-pajJa vRtti-saM. 16pa0 11. "vardhamAna vijJapti drAviMzikA" 12. "nayacaka-vRtti sahita" Azuvi paMhemavijayagaNivara lakhe che ka-amadAvAdamAM saMghapati sahajamala hatA, je meTe puNyazALI hatA, tene satIziromaNi maMgA nAme patnI hatI. ane teone kaMarajI nAme putra hato. (15-16) arajI bacapaNathI puNyAtmA hato. dharmakriyA karato" ane sAte kSetramAM dAna dete. teNe bha0 vijayadAnasuri pAse jinapratimAonI pratiSThA karAvI. bhAre pratiSThA saMpAdana karI. teNe devavimAna jevuM jinAlaya banAvyuM. teNe saMghapati banI zatruMjaya tIrthane charI pALato yAtrA saMgha kADhayo. tyArathI te saMghapati tarIke khyAta thayo. teNe zatruMjaya tIrtha upara pagathiyAMvALo aSTApadatIrthaprAsAda baMdhAvyuM. tAladhvaja ane giranAra tIrthamAM jIrNoddhAra karAvyo. teNe tenI strI paDyA ane putra vimaladAse guruonA upadezathI jJAnAvaraNIya karmane vinAza mATe A ja virAvarjinI seMkaDo pratie lakhAvI. (17-24) (praka. 5, pR. 344) (-rAdhanapuranA khajurI zerInA graMthabhaMDAranI zA. devazrImAlIvaMza 219 ka5kiraNAvalI" nI prazasti ) 1. kuvakakhakosiya savassakiraNa hIravijayasUri datta 'pavayaNaparikakhA naam| prAkRta bhASAmAM vizrAma: 11, graM. 1205 iti zrImattapAgaNanabhogaNi zrIhIravijayasUrIzvara 'ziSyopAdhyAya zrIdharmasAgaragaNi" viracite stropajJa kupakSakauzikasahasrakiraNe zrIhIravijayasuridatapravacanaparIkSA' nAmni prakaraNe pAsacandramatanirAkaraNanAmaikAdaza vizrAmaH samAptaH / samAptA ca pravacanaparIkSA // Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gja jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 13. "DazalakI vRtti, 14, guru tatvadIpa' vagere vagere. gurUtatvavyavasthApanavAdasthala eN0 400 1. mahA dharmasAgaragaNinI ziSya paraMpara 56. mahA dharmasAgagaNivara. 57. upATa vimalasAgaragaNi-mahA dharmasAgaragaNivara saM. 1616mA meDatAmAM caturmAsa rahyA tyAre te temanI sAthe hatA. te dIkSAmAM maha0 labdhisAgaragaNithI moTA hatA. paNa upAdhyAya tarIke temanAthI nAnA hatA mahopAdhyAyajIe temane upA, dhanarAjagaNinI pAchaLa pATaNa mokalyA. mahAka labdhisAgaragaNinA svargagamana pachI saM. 1955 mAM temane upAdhyAya banAvyA hatA. eTale te upAdhyAyapadavImAM nAnA hatA. 58. upAya padmasAgaragaNi-mahA dharmasAgara gaNivare temane saM. 1616 mAM jAheramAM dIkSA ApI. te prakhara vidvAna, moTA vAdI, zIghrakavi ane hAjara javAbI zaktivALA hatA. jagaguru A0 hIravijayasUrie saM. 1628 nA phAzu 7 ne semavAre amadAvAdanA ahamadaparAmAM mUlA zAha zeThanA utsavamAM A. vijayasenasUrine AcArya, u0 vimalaharSane mahApAdhyAya, muni pasAgaragaNu, muni labdhisAgaragaNi vagere 6 gaNivarane paMnyAsa banAvyA. temaNe sirohInI rAjasabhAmAM bhaTTa narasiMhane tathA IDaranI rAjA kalyANanI rAjasabhAmAM vAdI brAhmaNone harAvyA. -temaNe panyAsapadamAM saM0 1646nA bIjA mahA sudi 11 nA roja mAMDalamAM "jagadgurukAvya" leTa banAvyuM. paM. vimalasAgaragaNi ziSya gaTa pasAgare saM. 16pa7mAM bha, vijayasenasUrinA rAjyamAM" muni premasAgaranI vinatithI uttarajajhayaNa suttanI pAIya TIkA"nI prAkRtakathAone saMskRta bhASAmAM graM0 4500 utArI. . (pUnA-jena prazasti saMgraha bhAva 3 je pra sa0 naM0 684) Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri 745 noMdha : pa3 mA bhava lakSmIsAgarasUrinA ziSya paM0 jJAnakIrtigaNivare " bha0 munisuMdarasUrine " puchI noMdha karI, saM. 15ranA comAsAmAM mAMDavagaDhamAM saMskRtamAM kathA utArI hatI. (pUnA-jaina prazasti saMgraha bhA. je praka naM. 63, itika praka. 51, pR. 59) saM. 1633 mAM "nayaprakAza-pATIkA" sAthe e. "yukti prakAza-saTIka, pramANaprakAza-saTIka, zIlaprakAza, "yadharatRpacaritra, dharmaparIkSA, tilakamajarI-padya, tilakamaMjarI-TIkA" graMTa 8000 ane "ajArA pArzvanAthastavana" lai0 5 vagere graMtha racyA. paM. padmasAgaragaNi ziSya, 50 guNasAgaragaNie hastinApura maMDana bha. zAMtijina vinati guDha kaDI 21 banAvI. 59. maheH kuzalasAgaragaNi temanAM bIjA nAma paM. kumArasAgaragaNi ane 50 kulasAgaragaNi paNa maLe che. te bacapaNamAM sAdhu thayA hatA. te vidvAna hatA. moTA vAdI hatA ane jJAna - gaMbhIra hatA. bhara vijayasenasUrIzvara ane A0 vijayadevasUri sAthe ja vicAratA hatA. te tathA temanI paraMparA saMvegI hatI, tethI yatipaNAmAM rahevA chatAM te zuddha saMyamI hatA. temaNe saM0 1662mAM "upadezasAra-saTIka" banAvyA. temAM temaNe ghaNuM "aitihAsika anuzrutio" ApI che. A graMthamAM temaNe prAkRta, saMskRta, apabhraMza ane jUnI gujarAtI bhASAnAM kavitto vagere paNa ApyAM che.' AcAryazrIe temane upAdhyAyapada ApyuM hatuM. 1. apabhraMza bhASA vagerenA namUnA(1) AdinAtha senuMji, nemi giranAri nameriNu; munisuvrata bharUa7i, vIra moDhera thaNe viNa; mahurA pAsa-supAsa namia, duA ghaDiA abhiMtari, seraThi daMDhaNa vihAri, vAra govAla girisari. Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa mo. nemisAgaragaNie sAgaramatanA 36 "bela"nI navI prarUpaNa karI te prarUpaNAne te pramANika mAnatA na hatA. te saMvega raMgathI raMgAyA hatA. suratanA navAbe saM. 1887mAM suratamAM bhavya vijayadevasUrine sarvajJazatakasaTIka" pramANika che ke nahIM? e bAbate rAjasabhAmAM jAhera zAstrArtha karavA vinaMti karI hatI. zAstrArtha-bhavijayadevasUrie A zAstrArthamAM pitAnA pratinidhi tarIke maheka kuzalasAgaragaNi ane pa0 lAbhakuzalagaNine mekalyA hatA. A0 rAjasAgarasUrie zAstrArtha karavA mATe potAnA taraphathI paM. satyasaubhAgyagaNine niyukata karyA hatA. zAstrArthanuM sthAna rAjasabhA hatuM. ane madhyastha tarIke sAgarazAkhAnA jenI mAgaNuM mujaba navAba mAjaramalika hatA. tathA bIjA vidvAna brAhmaNe, bIjA paMDite tathA musalamAnanA kAjI vagere hatA. bIjA jaina-jainetara zrotAo vagere hAjara hatA. sUbAe zAstrArthanA prAraMbha karavA jaNAvyuM. paM. satyasaubhAgyagaNie prathama phArasImAM pAMca phakarA lakhI saunI sAme mUkyA. u0 kuzalasAgaragaNie tenI sAme "sarvajJazataka"mAMthI visaM. vAdI bela goThavI, phArasImAM lakhI saunI sAme mUkyA ane paMnyAsajIne jaNAvyuM ke, "A balene zAstranA AdhAra pATha ApI sAcA karI batAvo. aThThaya chavvIsA. vIra jiNa muhara nayari thira thampiyau; se AmarAya nayapakamala, bappabhadisUri ciraM jayau. (-upadeza sAra-saTIka-upadeza : 51) (2) jUo. praka. 35, pR. 106 (u50 32) (3) jUo. praka. 41, pR. 622 (upa023) praka. 41, pR. 655 (upa0 32). Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hemavimalasUri 747 paM. sAbhAgyagaNi A bola vAMcI mauna banI besI rahyA. sarva sabhya ane sau prekSakoe jAhera karyuM ke, paM. satya saubhAgyagaNi hArI gayA. upATa kuzalasAgaragaNi sAcA gaNAya ane A0 zrI vijayadevasUri jItyA evI khyAti prasarI. bha0 rAjasAgarasUri te samaye tyAM hAjara rahyA. (aitihAsika rAsasaMgraha bhATa 4 nirIkSaNa pR. 39, 40, Itipraka. papa, pR768 sUratamAM zAstrArtha) maheka kuzalasAgaragaNinA naM. 60mA ziSya paM. vijayasAgaragaNie pura gAmamAM zeTha vIra bhaNazALIne bhaNavA mATe "mahAvIra jinartotra 28 racyuM. (60) paM0 uttamasAgaragaNi-teo saMyamamAM zithila banyA saM. 1758 mAM svargavAsI banyA. te tapAgacchavijayadevasUrisaMgha sAgarazAkhAnA bha0 udayasAgarasUrinI AjJAmAM hatA. 61. paM. nyAyasAgaragaNi asamAna gumAna karata jagameM, sehI "gumAna" kathira kyuM gAye. udepura leka vilakata ke karyuM, bAgAra nAgara hai kyuM vAryo. zAntivijaya budha nyAya nidhi, Agamatarka vivAda vicAryo, gAma dhulerameM Adimadeva hajUra, digambara nAyaka hAryo. 1 bhinnamAlanA rAva ajitasiMha rAThoDanA rAjya pahelAM (saM. 1751 thI 1781) zA meTAzAha osavAlanI patnI rUpAdevIe eka madhyarAte svapnamAM AMbe che, ane vi. saM. 1728 zrA. su. 8nI ghaDIe pUrI thayA bAda 9mInA bhegakALamAM guruvAre anurAdhA nakSatramAM madhyarAta pachI bAhyagamAM putra nemidAsane janma Ape. tenA gharamAM ghara derAsara hatuM. te nemidAsane kAkAe 50 uttamasAgaragaNine te nemidAsa vahorAvyo. paM0 uttamasAgaragaNie tene dIkSA ApI; ane tenuM nAma muni nyAyasAgara rAkhyuM. zrI nyAyasAgare vyAkaraNa, nyAyagraMthe A haribhadrasUri, Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 748 jaina paraMparAne itihAsabhAga 3 [ prakaraNa ane mahera yazovijayajI gaNivara vagerenA nyAya graMthane abhyAsa karyo. temanI 30 varSanI uMmara thatAM 50 uttamasAgara mahArAje Azare saM. 1758mAM svargagamana karyuM. paM. zAntivijayajI vigere 60 ThANuM dhUlevAtIrthanI yAtrAe AvyA. paM. nyAyasAgare tyAM digambara bhaTTAraka narendrakatine harAvyA. tathA ujajainamAM ane siddhapuramAM temaja amadAvAdamAM jina pratimA vidhi DhaMDhiyAne paNa harAvyA hatA. maMdAranA navAbe temanuM nimitta jJAna sAcuM jANI temanI pAse dhananI thelI mUkI, levA vinaMti karI. paM. nyAyasAgare saM0 1763mAM te na letAM zuddha saMyamI jIvana pALavA krioddhAra karyo. temaNe amadAvAdathI vihAra karI, zatruMjaya, bhAvanagara, ghoghA, giranAra, AbU, acalagaDha, tAraMgA, pATaNa, aMtarIkSajI, auraMgAbAda, bUrAnapura, sUrata, jabusara, khaMbhAta, navAnagara vagere sthAnamAM vihAra karI, yAtrAo karI, utsava, mahotsava, pratiSThA vigere karAvyAM. temane (1) maNisAgara, (2) udayasAgara, (3) dhIrasAgara ane (4) jayasAgara ema cAra ziSya hatA. A sivAya (5) vIrasAgara ziSyanuM nAma paNa maLe che. te teo navAnagarathI vihAra karI keTha gAMgaDa padhAryA. ahIM temanI tabIyata bagaDI, AthI amadAvAdanA jainee tyAM jaI temane amadAvAda lAvI, luvAranI piLanA upAzraye padharAvyA. tyAM paNa temanI tabIyata vadhu bagaDI. 4 zikhe temanI sAthe hatA. paM. nyAyasAgare saM. 1797nA bhAva va0 8 nI savAre (uSAkALe) amadAvAdanA luvAranI piLanA upAzrayamAM svagamana karyuM. saMghe temanI mAMDavI banAvI, "kadamapurAnI vADImAM" agni saMskAra karyo. mahedharmasAgaragaNivaranA paTTadhara maheo vimalasAgaragaNinI paraMparAnA..........................."nyAyasAgara nirvANa rAsa" banAvyuM. ( -jena aitihAsika gUjarakAvyasaMcaya rAsa naM. 6 ThTha pR68thI 85) Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A hevimalari A pramANe-- "" temaNe ghaNA granthA racyA che. te (1) sa'0 1766mAM "samyakatvavicAra vALuM mahAvIra stavana (2) sa0 1781mAM bharUcamAM "piDadoSa vicAra sajjhAya (3) " nigeAda vicAravAnuM stavana" (4) sa0 1784nA A0 10 13 nA rAja rAneramAM 36 rAgarAgaNIvALu mahAvIra stavana (5, 6) e jina cAvIzI stavane. (7) sUryamaMDana pArzvajana stavana. (8) AThamanuM stavana vagere racyAM che. temanAM stavanA leAkapriya banyAM che. (6 "" upA. sahajasAgaragaNinI ziSya para parAmAM temanA kriyAddhAranA prabhAva paDavAthI saMvegI tapAgaccha sAgarazAkhAnI zramaNu para parA cAlI hatI. (-jUe iti. praka0 58, sAgaragaccha paraparA) 50 nyAyasAgaragaNinA ziSya muni vIrasAgare sa0 1696 athavA sa0 1796 kA su0 11ne rAja dhAMdhANI tI mAM zrI navakAra rAsa lakhyo. paMcAvanamuM ] granthA 749 (zrI prazasti sa Mgraha bhA0 2, praza0 naM0 788) 62. 50 jayasAgaraNa temaNe 1801 mAM tA mALA stavana banAvyuM. 50 vairAgyasAgaragaNi sa'0 1725mAM AgarAmAM hatA. 62. 50 jayasAgaragaNuM. "" 1 vi. saM 1676 athavA 1696 je va. 11ne budhavAre paNa muni nyAyavijayajI thayA hatA. te AmanAthI judA hatA. athavA saMbhava che ke. 50 nyAyasAgaragaNie ja kriyAhAra karI peAtAnuM nAma " muni nyAyavijaya " paNa rAkhyuM hAya ? * dAkhalA maLe che ke. AgamAhAraka pUrva AnaMdrasAgara saravare peAtAnA mukhya ziSyanuM nAma pahelAM munihu savijaya rAkhyuM, pachI ghaNA varSo bAda temanuM khIjuM nAma muni zrIvijayasAgara rAkhyuM hatuM. je parama sa MvegI zAnta gurubhakta AtmAthI ane jJAnI hatA. Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa--bhAga 3jo [ prakaraNa 63. 50 rAjendrasAgaragaNi temaNe sa0 1860 nA aSADa sudi 10 ne sAmavAre bharUcamAM muni udayaprabhanA ziSya 50 dha nidhAnanI prAkRta * caturvizati jinastuti' gAthA : 28nI prati lakhI hatI. 2. maheA. dhama sAgaragaNinI ziSya para parA 56. mahA. dhasAgaraNivara. 57. mahA labdhisAgargANu-mahA dharmasAgaraNuie sa'0 1717-18mAM ahimanagaramAM dIkSA ApI. 50 bha. hIravijayasUrie sa0 1628 nA phA. 30 7 ne sAmavAre amadAvAdanA ahamadaparAmAM zeTha mUlA zAhanA utsavamAM 50 vijayavimalane upAdhyAya pada, A. vijayasenasUrine AcAya pada u. vimalane mahApAdhyAyapada tathA muni padmasAgaragaNi muni labdhisAgaragaNivara vagere 6 jaNane panyAsa pada ApyAM. 50 labdhisAgare (athavA u0 vimalasAgare) sa0 1665mAM kekiMdamAM nApA uchatavALa AzavAlanA bha. AdijinaprAsAdanI bha vijayadevasUrinI AjJAthI pratiSThA karI. ( --jinavi. lekha saMgraha lekhAMka : 377, praka0 60) bha. hIravijayasUrie sa0 1648 mAM maheA. dhasAgaranI tapagacchapaTTAvalI 'nI parIkSA karavA mATe gItArthInI tapAsa samiti nImI hatI. temAM pa0 labdhisAgaragaNi paNa eka hatA. A vijayasenasUrie sa0 1653nA mAha sudi 5 ne rAja amadAvAdanA akamIpurAmAM zeTha bhATA zavajInA jinAlayanA pratiSThA mahAtsavamAM temane upAdhyAyapada ApyuM hatuM. te eka divase A. vijayadevasUrine samAratI vaLAvA gayA ane tyAMthI pAchA pharatAM ThaMDI lAgavAthI bimAra paDayA. tee 6 mahinA upAdhyAyapada leAgavI kALadhama pAmyA. 58. upA. nemisAgaragaNu-u0 rAjasAgaragaNi te ane sirapuranagaranA zeTha devIdAsa ane tenI patnI kArDimakenA putra hatA. mahA. dharmasAgaragaNie keDimadene tathA te baMnene dIkSA Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hemavimalasUri 751 ApI. paM. labdhisAgaragaNinA ziSya banAvyA teonAM nAma muni nemasAgara ane muni muktisAgara rAkhyAM. baMne bhAIo buddhimAna, vidvAna ane vAdI hatA. muni muktisAgarane saM. 163 mAM jamA thayela hatuM. temanuM gRhasthapaNAnuM nAma meghajI hatuM. te nAnI uMmaramAM sAdhu banyA hatA. tethI vadhu tejasvI hatA. temane padmAvatI devInI sahAya hatI, saMbhava che ke temanuM bIjuM nAma bhaktisAgara paNa hoya ! trIjuM nAma 50 rAjasAgara te hatuM ja porTugIjha pAdarI pInaharae tA. 6-11-115 nA roja potAnA dezamAM patra lakhyo hato temAM lakhyuM hatuM ke, meM jainavatI sAdhuone khaMbhAtamAM joyA hatA. teomAM 8-9 varSanI uMmaranA chekarAo paNa joyA. ke jeo deva jevA lAgatA hatA. teo hiMdustAnanA nahIM, paNa yurepanA hoya tevA lAgatA hatA. ATalI nAnI uMmaramAM temanAM mAtA-pitA temane dharmane nAme arpaNa karI de che. (DeTa vinseTa smIthanuM "akabara" tathA praka. 44 pha. naM. 8 pR0 129 thI 134, "tathA sUrIzvara ane samrAhmAMthI) eTale ke, A hIravijayasUrinA parivAramAM muni muktisAgara, muni kuzalasAgara, muni naMdivijaya, muni siddhicaMdra, muni kamalavijaya vagere temanI jevA bAlamunio hatA. A. vijayasenasUrie saM. 1955 mAM e baMnene paMnyAsapada ApyuM hatuM.' kavivara para kSemavardhanagaNi lakhe che ke, paM. nemasAgara tathA paM0 muktisAgaragaNi sUratamAM comAsu hatA, tyAre suratamAM zeTha zAMtidAsa nAme maTe dhanADhaya vyApArI hatuM, paNa tene kaMI saMtAna na hatuM. teNe eka divase ukta paMnyAsane karagarIne vinaMti 1. saM. 1641nA va. zu 2 ne budhavAre hIravijayasUrIzvara yuga pradhAnAvatAramAM mAdalapuramAM eka paM. rAjasAgaragaNi vidyamAna hatA. te A paM. muktisAgarathI jUdA haze. Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 752 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa karI ke, "gurudeva! A sevaka pAse gurudevanI kRpAthI dhana che paNa aMtarAya kamane udaya che ke amArA pachI tene bhegave ane dAnapuNya kare e jIva nathI." eTale amane keAI saMtAna nathI gurude kRpA kare te A aMtarAya karma tUTe ane A zrAvakanuM ghara AbAda banI rahe AthI paMnyAse e saM. 1660nA bheMyarAmAM besI sarvakAryasAdhaka ciMtAmaNimaMtrano jApa zarU karI ArAdhanA karavA mAMDI, vidhipUrvaka bela, bakulA, homa-Ahuti AratI sAthe jApa karavAthI te maMtra cha mahine siddha thAya e ene vidhi hate. paMnyAsoe zeTha zAMtidAsane jaNAvyuM ke, "tame cha mahinA pUrA thatAM bIje divase savAre ahIM AvI hAjara raheje." amadAvAdanA zeTha sahastrakiraNane putra zeTha zAMtidAsa jhaverI suratamAM vyApAra mATe avAra navAra Avate, te dharmapremI hato. te jyAM jAya tyAM devadarzana, gurUdazana vagere vidhi karyA pachI pitAne dhaMdhe zaruM karate. suratamAM Ave tyAre savAre paM. nemisAgara. gaNi vagerenAM darzane barAbara Avate. paMnyAsee uparane jApa pUro karyo. cha mahinA pUrA thayA. tyAre kudarate banyuM evuM ke, bIjA divase savAre ja brA....muhUrtamAM amadAvAdane zAMtidAsa jhaverI paMnyAsane vAMdavA Avyo. paM. sutisAgaragaNue nAmasAmyathI tene sUratane zeTha zAMtidAsa samaja, bhAMyarAmAM laI jaI potAnI sAme eka Asana upara niDaga besADo. paMnyAsajIe tene kahyuM ke, "je, DarIza nahIM, khaDola besI raheje, dharaNe nAganA rUpamAM tArI sAme, tArA zarIre caDaze, jIbhanA labakArA mAraze, tyAre tuM tArI jIbha te nAganI jIbha sAthe meLavI deje. te dharaNendra prasanna thaI tane varadAna Apaze, tane rAjya maLaze, dhanane bhaMDAra chalakAze, tane yaza maLaze." . - zAMtidAsa jhaverI gurukRpA samajI paMnyAsajInI sAme besI gayo. ne paMnyAsajIe jApa zarU karyA. dharaNendra nAgarUpe AvI Ubhe paNa zAMtidAsane bIka lAgavAthI Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari 753 pitAnI jIbha bahAra kADhI nahIM. dharaNendra tarata adazya thaI gaye. paM0 muktisAgaragaNie kahyuM, "zAMtidAsa ! teM nAganI sAthe jIbha meLavI hatI te, kharekhara, te rAjA banata, paNa tuM DarI gaye. teM jIbha meLavI nahIM, tethI have tuM rAjamAnya ja banIza." (zeTha zAMtidAsano rAsa) zAMtidAsa jhaverI suratathI amadAvAda thaI AgarA gaye. tyAM samrA akabare saM0 1661 mAM AgarAmAM badhA jhaverIone pitAnA darabAramAM bolAvyA hatA. zAMtidAsa jhaverIe saunI vacce metInI parIkSA karI, vyAjabI kIMmata batAvI. bAdazAha khuza thaye. teNe zAMtidAsane me mAnasanmAna ApyuM. eTale zAMtidAsa jhaverIne megala darabAramAM moTI nAmanA maLI. "bAdazAhI jhaverI" tarIkenI padavI maLI. samrATu akabaranI eka begama eka vAra amadAvAda AvI. zAMtidAsa jhaverIe tenI khUba khAtarabaradAsta karI. begame prasanna thaI tene pitAne dhamabhAI banAvyuM. samrATu jahAMgIra jyAre hiMdane bAdazAha banyo tyAre te zAMtidAsa jhaverIne "mA" kahI belAvate, bA, jahAMgIre tene amadAvAdane nagarazeTha banAvyuM. ane gujarAtane sUbe paNa banAvyo. nagarazeTha zAMtidAsa samajI gayA ke, A gurudevanI kRpAnuM phaLa che. teNe paM. nemisAgaragaNi ane muktisAgaragaNine amadAvAda belAvI bhAre ThAThathI padharAvyA. sAthosAtha vinaMti karI ke, "gurudeva ! ApanI kRpAthI mane sUbAgIrI maLI che. A rAjya tamAruM che, te gurudakSiNAmAM svIkAro ane mane RNamukata kare." paMnyAsajIe uttara vALyA ke, "zeTha! ame mAtApitA, gharabAra, mAla-milakata badhuM choDIne nIkaLyA chIe. paMca mahAvratadhArI chIe, te ame rAjyane zuM karIe ? paraMtu je tamAre kharekhara lAbha ja le hoya te, gacchanAyaka bha0 vijayasenasUrine amadAvAda padharAvI, bhAre mAna-sanmAnathI prasanna karI, temanA hAthe bannene upAdhyAyapada apAve." 5 Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ghara ghara manamAM evuM la khanAvI 754 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa nagarazeTha zAMtidAsa jhaverIe gacchanAyakane amadAvAda padharAvI vinaMti karI ke, "kRpA karI mArI eka bhAvanA pUrI karo ke, banne paMnyAsane upAdhyAyapada Apa." A0 vijayasenasUrie saM. 1965mAM amadAvAdamAM mAtra paM. nemisAgarane upAdhyAyapadavI ApI. zeThe pAghaDI utArI gacchanAyakane pharIthI vinaMti karI ke, "Ape mArI vinaMti svIkArI. teTalA mATe huM mArAM ahobhAgya samajuM chuM. have paM. muktisAgarajIne upAdhyAya padavI pradAna kare." ethI mane pUre saMtoSa thaze." gacchanAyake zAMtithI kahyuM, "A padavI lahANuM karavAnI vastu nathI, ke ghera ghera apAya.' Ama uttara vALI mauna paDayuM, AthI nagarazeThane manamAM khoTuM lAgyuM. ane manathI nirNaya karyo ke, "have huM upAya nemisAgarane AcArya banAvIza ane temanA hAthe ja 50 muktisAgarane paNa "upAdhyAya" banAvI AcAryapadavI apAvIza." - bhavya vijayasenasUrie paM. muktisAgarane upAdhyAya banAvyA nahIM, tethI ja bhavya vijayadevasUri paNa temane upAdhyAya banAvatA nahatA. bha0 vijayadevasUri saM0 1673 mAM khaMbhAtamAM comAsu hatA, tyAre upA. nemisAgaragaNi rAdhanapuramAM comAsu rahyA hatA, e samaye A. vijayAnaMdasUrinA pakSavALA munivaree bha0 vijaya devasUrinA virodhamAM bAdazAha jahAMgIranA kAna bhaMbheryA. bAdazAhe te ja comAsAmAM citrAdi saM. 1974mAM bha0 vijayadevasUrine ekadama mAMDevagaDha belAvyA, AthI A vijayadevasUri ane upATa nemisAgaragaNi saparivAra gujarAtathI vihAra karI jaladI mAMDavagaDha pahoMcI gayA. e veLA upAyanemisAgaranI sAthe paM. vIrasAgara, paM. bhaktisAgara, paM. kuzalasAgaragaNi, muni premasAgara, paM. zubhasAgara, paM. zAMtisAgara, paM0 guNasAgara vagere munivare paNa mAMDavagaDha gayA. Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 755. paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari bAdazAhe bahu cIvaTa rAkhI gaMbhIrapaNe tapAsa karI. AcArya zrInI jIvanacaryA, vidvatA, tyAga ane tapasyAnI AkarI parIkSA karI. bAdazAhe pitAne pUro saMtoSa thatAM A vijayadevasUrine meTA tyAgI ane tapasvI che, ema darzAvanAruM "mahAtapA"nuM mAnavatuM biruda ApyuM, tathA upAdhyAya nemisAgaragaNine "vAdipakanI padavI ApI, e rIte te saunuM sanmAna karI AgarAnA saMghavI caMdrapAlane AjJA karI sAthe ekalI bAdazAhI vAjAMgA sAthe mAnapUrvaka upAzraye pahoMcADayA. A rIte eka bAdazAhe temanuM bahu sanmAna karyuM. bAdazAhane A AcArya upara ghaNo prema hato e teNe te pachI gacchanAyakane guru saM0 1624mAM eka bhaktipatra lakhI vyakta karyo hato. (-jUe praka. 44, pR. 145 bAdazAha jahAMgIrane patra pha0 naM0 13) paraMtu dIlagIrInI vAta che ke, vAdijIpaka upA. nemisAgara gaNivara saM0 1674 nA kAru zu. 10 nA roja mAMDavagaDhamAM kALadharma pAmyA. ane bha0 gacchanAyaka tyAMthI vihAra karI gujarAta padhAryA. upA0 vidyAsAgara gaNivaranA ziSya RSi paMcAyaNa; temanA ziSya pa0 kRpAsAgaranA ziSya paM. tilakasAgara gaNie saM 1721mAM "misAgara nirvANa rAsa" DhALa-rara ra hatuM, - have nagarazeTha zAMtidAse nirNaya karyo ke have te sIdhA 50 muktisAgara gaNine ja upAdhyAya ane AcArya banAvavA. bha0 vijayadevasUri saM. 1679 mAM khaMbhAtamAM virAjamAna hatA e avasare nagarazeTha zAMtidAsa jhaverIe subAnI sattA hAthamAM laI amadAvAda AvelA khaMbhAtanA zeThane baLajabarIthI atithi tarIke rAkhI najarakeda rAkhyo. ane tenI mAraphata bhavya vijayadevasUrinI pAsethI paM. muktisAgaragaNine upAdhyAya ane te pachI AcArya banAvavAnI pAkI kabUlAta mAgI. AthI bhavya vijayadevasUri pAsethI vAsakSepa meLavI 50 muktisAgarane saM0 1679 mAM upAdhyApada ane te pachI saM. 1686 nA jeTha za0 14 ne zanivAre AcAryapada Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 756 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa ApavAmAM AvyuM. A rAjasAgare e samaye bIjA upAdhyAye vagere banAvI tapAgaccha vijayadevasUragacchanI sAgara zAkhAne caturvighasaMgha sthApyuM. ane temanA pahelA bhaTTAraka A0 rAjasAgarasUrine sthApana karyA. saMyamamArga gaSaka vidvAna koI zuddha zaMkA karaze ke, paM. muktisAgaragaNi sAdhu nahIM hoya paNa yati haze, kemake temaNe jApa, hAma, Ahuti AratI vagere vidhithI maMtra sAdhI zeThane dhanADhaya ane adhikArI banAvyA, evuM kAma yati ja kare. paNa evI vicAraNA karavI gya nathI. itihAsanA parizIlanathI ApaNe jANI zakIe chIe ke te samaye A vidhi zAsananI prabhAvanA mATe prazasta manAto hato. AthI keIne A aMge zaMkA karavI egya nathI. (1) je ke vikamanI sattaramI sadInuM cothuM caraNa yatimArga prAraMbha kALa che. tyAre badhA gacchomAM cheDe ghaNe aMze zithilatA AvI hatI. ane kaI kaI te jAhera rIte yati banI cUkyA hatA. AthI ja parama saMvegI paM. satyavijayagaNivara maha0 vinayavijaya gaNi, paM. vimalagaNi ane u0 yazovijayajI gaNivare aDhAramI sadImAM keidAra karI saMvegI saMsthAnA pAye majabUta karyo. (-praka62) (2) bIjI vAta e che ke, ukta paMnyAsae zeTha zAMtidAsa jhaverIne sApha sApha jaNAvyuM hatuM ke, "ame pAMca mahAvratI tyAgI chIe, rAjyane zuM karIe?" teone A uttara teonA zuddha sAdhu-saMyamane puravAra kare che. (3) trIjI vAta e che ke, paM0 muktisAgaragaNi saMvegI hatA. AthI ja tyAgI, AtmagaSI vidvAna sthavira paM. sahajasAgara gaNivara, paM0 jayasAgara gaNi, paM0 jItasAgara gaNi, ane parama tyAgI samartha vidvAna paM. nagarSigaNi (paM. nagavardhana gaNi) vagere temanA pakSamAM hatA. (-jUo praka. 58) amadAvAdanA nagarazeTha zAntidAsa jhaverIe temanA upadezathI zatruMjayatIrtha giranAra tIrtha vagere tIrthonA cha'rI pALatA yAtrAsaMghe Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcALanamuM ] kADhI, saMghapatinuM tilaka karAvyuM hatuM. tathA sa` 1682nA je0 10 9 guruvAre amadAvAdamAM sika MdarapurA ( sarasapura ) nA khIkhIpurAmAM sa 1955mAM navA banelA bha ciMtAmaNI pArzvanAthanA jinAlayanA mATe jIrNoddhAra karI, 3 zikharA 3, gabhArA, 6. maDape, 3 zRMgAracAkI, tathA bIjA derAM, pAvana, nAnI derIo vALA navA tIrthadhAma jevA vizALa jinaprAsAda banAvI, navI jina pratimAe bharAvI, meATA utsava karI, mahe vivekahagaNivara ane mahA. muktisAgaraNavaranA hAthe mahA pratiSThA karAvI. mA. zAhajahAMe sa0 1705 mAM ciMtAmaNi pArzvanAthajinAlayane pharI taiyAra karAvyu. ( -praka0 44, pR. 156) A hevimalasUri vaLI zeTha zAntidAse vi. sa0 1713 kA. su. 1 ne rAja bAdazAha zAhajahAM pAsethI peAtAne pAlItANAparagaNuM ane zatru jaya pahADa inAma tarIkenuM pharamAna meLavyuM. 757 ( -praka0 44, pR 156, krU na'0 17) teNe bhAjasAgarasUrinI adhyakSatAmAM zatruMjaya tIne mATe cha'rI pALate yAtrAsaMgha phrIvAra kADhI, tyAM temanA hAthe mULa nAyakanA parikaranI pratiSThA karAvI, temAM peAtAne pahADa bheTa malyAno ullekha karAvyeA. ane zatruMjaya tImAM jinAlayAnI cAre bAju mATA killA anAnye. (-praka0 58, 59) bha. rAjasAgarasUri sa0 1721 bhA. su. 6 ne rAja amadAvAdamAM svage gayA. ( -mA. jahAMgIra mATe jUe praka0 44, pR085 thI 8) ame praka0 58, 59 mAM tapAgaccha vijayadevasUri saMgha sAgara zAkhAnA bha0 rAjasAgarasUrinI bhaTTAraka paTTAvalI, sAgara zAkhAnA saMvegI munionI paTTAvalI, ane amadAvAda nagarazeThanA vazavazAvalI vagere ApIzuM. maheA kalyANavijaya gaNivaranI paraparAnA mahAkavi. 50 rAmavijaya gaNivara lakhe che ke. savAI jagadguru bha. vijaya Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 758 jena paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa senasUrinI pATe zuddha prarUpaNuM karanAra bha0 rAjasAgarasUri thayA. je devIdAsa ane keDimAdenA putra hatA. mahimAne bhaMDAra hatA. manamohana hatA. saubhAgyavAlA hatA. saM01686mAM AcArya thayA. temaNe sAgaragacchane dIpAvyuM hata" temanA upadezathI zA0 sahasakiraNanA putra sujANa, zA. zAtidAse 11 lAkha dhana kharacyA hatA. temanA paTTadhara A0 vRddhisAgarasUri thayA. je "mehaka dehavALA hatA. pAMce AcAra pALavAmAM tatpara hatA. zubha lakSaNa vALA hatA. mISTabhASI hatA. jemaNe ghaNA strI puruSane pratibedhyA. temanI pATe A lahamIsAgarasUri virAje che. (vi. saM. 1785 vai0 su. 7 guruvAra puSya nakSatramAM amadAvAdamAM racele bha0 zrI zAntinAthane rAsa khaMDa-6) 3. mahera dharmasAgara gaNivaranI ziSya paraMparA 56. mahA dharmasAgara gaNi. 57. upATha kRtasAgaragaNi-te mahA dharmasAgara gaNivaranA atyaMtarAgI hatA. temaNe saM0 1683mAM "causaraNa paInnayanI avacUri" lakhI che. 1. zrImattapAgacchagaganadinamaNi sakalavAcakacakravarti sakalavAdidviradamadasiMhazArdUla sakalasiddhAntatatvArtha mahAsamudrAvagAhaka zrImajabUdvIpaprajJaptisUtravRttikAraka- zrImatpravacanaparIkSAgranthasUtravRttikAraka- zrIkalpakiraNAvalIvRttividhApaka zrIsarvajJazatakasUtravRttikaraNataH zrIhemAcAryasamAna zrIzrutakevalibirUdadhAraka sakalavAdinirAkaraNapravINa zrIjesalamerudurgarAjAdhirAjarAulazrIhararAjarAjasabhAlabdhajayavAdasakalakumatanirAkaraNa zrItapAgacchadIptikAraka suvihitasabhAzaMgAra mahAvairAgyaraMjita janamanoraMjaka mahopAdhyAya zrIdharmasAgara gaNicaraNacaMcarIkAyamAnapaMDita zrIzrutasAgaragaNicaraNasarasiraha bhaMgagaNi zrIpremasAgara vAcanakRte likhiteyaM pratiH / guNa-vasu-rasa-zazi saMvat (1683) kArtika mAse zubhe tithau samahaH / prAjJa zrIzrutasAgaragaNimilleikha prati pravarAm // (-A. jinavine prazastisaMgraha, AnaMdakAvya mahodadhi mau0 7muM, zrI mo dai desAInI prastAvanA pR. 17) Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM] A hevimalasUri 159 58. upA. zAMtisAgara gaNu-te sa0 1673 mAM upA0 nemisAgara gaNi sAthe mAMDavagaDha gayA hatA. temaNe sa0 1707mAM pATaNamAM 'kalpasUtraTIkA-kalpakaumudI ga0 3707 manAvI hatI. * 59.50 amRtasAgara gaNi-temaNe ' sarvajJazataka ' ne gujarAtI tame karyo che. 4. mahA. dhasAgara gaNivaranI ziSyapara parA 56. mahA dharmasAgaragaNi 57. 50 cAritrasAgara gaNi | 9 58. 5'0 vinayasAgaraNu-temaNe sa0 1640 mAM saMskRtamAM'dezarAjAvalI' anAvI, vaLI temaNe ' hiMgulaprakara ' banAvyuM 50 vimalasAgare sa0 1616nA A0 30 13 rAja pATaNamAM kumatika kuddAla'graMtha lakhyA, temAM 50 vinayasAgaragaNie madada karI hatI. . 50 vijayaha MsagaNinA ziSya 50 vinayasuMdaragaNie sa 1650 mAM vIjApuramAM tapAgaccha gurvAvatI kaDI 27 banAvI. 3 1. 50 vinayasAgare AmAM aitihAsika navI vastuo ApI che. te A pramANe--sa0 802 (zaka sa0 668 ) vai. zu. 3 ne guruvAre rahiNI nakSatramAM, vRSanA caMdramAM sUryodayathI 17 ghaDI jatAM siMha lagnamAM aNahilapuranuM muhUrta karyuM. tenI kuMDalI A pramANe che--(jUe 5031, pR075) mULa nakSatramAM mULarAja janmyA. jayasiMha deve sa'0 1198mAM rumAla banAvyuM, zAhabuddIne yAgInIpura lIdhuM, pachI A. jalAluddIna thayA. pachI pAtazAha alAuddIna thayA. tene putra alapakhAna sa0 1360mAM pATaNa AvyA. teNe pATaNamAM kille baMdhAvyA tathA amAulImAM gaDha banAvyA, bA0 kuMtamudInanA samaye ahamadazAha thayA. (-sa0 1467 pA. zu. 5 thI sa'0 1599) vagere. 10x. G 11 4 sara sUrya zu . 12 prazna d Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 760 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 59. paM. vinayahaMsagaNi. 60. paM0 jayasAgara saM. 1667 mAM sAMgAnera cemAsuM hatA. (-jUo praka. 59) 5. mahera dharmasAgaragaNivaranI ziSya paraMparA 59. paM. narasAgaragaNi 60. paMcAritrasAgaragaNi. 61. paM. kalyANasAgaragaNi. 62. paM. sujAnasAgaragaNi 63. 50 zubhasAgara gaNi-temaNe saM. 174ramAM zyAha jihAMnAbAda nagaramAM "kalyANamaMdiravRtinI" pAnA 18, prati lakhI (A graMtha AgarAnA ciMtAmaNi pArzvanAtha jaina bhaMDAranA "Na vibhAgamAM che.-puSikA) saM. 1877 nA phAve va0 11nuM budhavAre zAhajahAMnAbAda nagaramAM paM. raMgasAgaragaNi hatA. 6. mahera dharmasAgaragaNivaranI ziSya paraMparA 60. paM. cAritrasAgaragaNi-te bha0 vijayaprabhasUrinA * samaye thayA. 61 paM0 kalyANasAgaragaNi-te tapagacchanA vijayadevasUra gacchanA bhaTTArakazrI vijayaprabhasUrinI AjJAmAM rahyA hatA. teo sAgara gacchamAM bhaLyA nahotA. temaNe "pArzvanAtha caityaparipATI" banAvI. 62. paM. yazasAgaragaNi. 63. 50 jazavaMtasAgaragaNi, 64. paM0 vicArasAgara gaNi, 65. pa0 yuktisAgaragaNi, 66. jagarUpasAgaragaNi, 67. khuzAlasAgaragaNi, 68. paM- jayavaMtasAgaragaNi-temaNe saM. 1919 nA phAve va0 5 ne somavAre buTa tapAgacchanA bhaTTAraka yugapradhAna vijaya Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hemavimalasUri ka61 deveMdrasUrinA dharmarAjayamAM zatruMjaya tIrthamAM jinaMdaTUMkamAM zrI cAritrasAgaranI paraMparAnA gurudevenI caraNapAdukAnI cekInI pratiSThA karI, temanA gurU bhAI jodhasAgaragaNi hatA. (jiteMdra TUMkanI trIjI derInI caraNapAdukAne lekha. jena satya prakAza, ka2, pR0 251) 69 meghasAgarajI-temaNe "rAmavinedasAraNI" lakhI A graMtha AgarAnA bhaMDAranA "a" vibhAgamAM che.-pupikA. (vizeSa mATe jUo zatruMjaya-jinaMdrakanI caraNapAdukAnA lekha) 7. mahera dharmasAgara gaNivaranI ziSya paraMparA 60. paM. cAritrasAgara. 63. 50 jazavaMtasAgaragaNi 64. paM. jinedrasAgaragaNitemaNe bha0 vijayakSamAsUri (sva) saM. 1784)ne zaka kaDI-62 ra. saM. 1813 pi0 va0 10 gurUvAre jayapuramAM zobhana stuti lakhI. 65. paM. AgamasAgara 66. paM. vinedasAgara 67. paM. RSabhasAgaragaNi te kavi hatA temaNe saM. 1843 jeTha va0 3 somavAre sUratamAM medI premacaMda saMgha ane TUMka varNanane rAsa banAvyA. (-jaina gurjara kavio bhAga 3 je pR0 161 thI 172) (praka. 57, sUratanA saMghapatie) 8. (1) mahera dharmasAgara gaNivaranI ziSya paraMparA 60. paM. caritrasAgara 61. 50 sujAna sAgara 62. paM. kalyANa sAgara 63. paM. bemasAgaragaNi temanI caraNapAdukAnI cekI, mAlapurAmAM tapAgacchanA vijaya Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa devasUra saMghanA yati samAdhi sthAnamAM pratiSThita che jenI vi. saM. 1771 je zu. 11 ne ravivAre pratiSThA thaI hatI. 8 (2) mahe. dharma sAgaragaNi ziSya paraMparA (1) paM. suvidhisAgara (2) paM. jinaraMgasAgara (3) geralekha (4) AdinAtha caraNapAdukA (5) pratApasAgara (6) paM. nityasAgarane pAdukA paTTa mAlapuramAM tapAgacachanA vijayadevasUrisaMghane yati samAdhi sthAnamAM che. tenI pratiSThA saM. 184ra vai0 va0 44 zukravAre thaI 8 (3) paM. dayAsAgara gurubhrAtA 50 varasAgara ziSya jJAnasAgara ghAsIsAgara, tenA ziSya rUganAtha sAgarahitA mAlapuranI tapAyati samAdhinA pAdukA lekhe. (-jena satya prakAza ka. 70, pR. 378) 8 (3) 50 jayasAgaragaNi temaNe saM 1919 phATa va0 5 ne somavAre bRhat tapAgacchanA bha0 ca0 pra0 bha0 vijayadevendrasUrinA dharmarAjyamAM ajaya tIrthamAM jinendra TUMkamAM zrI cAritrasAgaranI paraMparAmAM gurudevanI pAdukAnI pratiSThA karI. (-jinendrasUMkanI trIjI derInI caraNa pAdukAne lekha je. sa. pra. ka. 2, pR. 251) 9. mahera dharmasAgaragaNinI ziSya paraMparA 56. mahe. dharmasAgaragaNi. 63. paM. yazavaMtasAgara- paM. kalyANasAgaranI ziSyaparaM. parAmAM yazavaMtasAgara thayA, te jUdA hatA. temanA upadezathI jayapura ghATamAM jinaprAsAda bane. (-praka. 55) 64. paM gumAna sAgara-temaNe saM. 1831nA azu. 12 nA reja jayapuramAM "tAjika nIlakaMThI" lakhI. 65. paM. zivasAgara 66. 50 jayasAgaragaNi-temaNe saM. 1907 nA phAve varu 5 ne guruvAre bha0 vijayadeveMdrasUrinA rAjyamAM jayapuraghATamAM bAra vratadhAri veda mahattA zeTha anaMtarAmajI vIzA ozavAlanA jina Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAvatamuM A hevimalasUri 763 prAsAdanAM bha. padmaprabhusvAmI vagere jinapratimAonI pratiSThA karI hatI. ( -praka0 58) 10. mahA. dhasAgaragaNinI ziSyapapaNa 56. mahe|0 dharmAMsAgaraNa, 57. 58. upA. nemisAgaragaNi 59. 5'-vIrasAgaragaNu-upA. nemisAgaraNi sa0 1673 nA cAmAsAmAM rAdhanapurathI padhAryAM tyAre 50 vIrasAgaraNa temanI sAthe hatA. 60. 50 saubhAgyasAgara gaNi 61. ziSya 50 kamalasAgaraNa sa0 1707 pASa zu suratamAM ArAdhanA-TakhkhA prati pAnAM : 10 lakhyA. 11. mahA. dhasAgaragaNinI ziSyapara pA 56. maheA0 dharmasAgara. 57. 50 guNusAgara gaNi~ te sa0 1673 mAM upA. nemisAgara gaNinI sAthe mAMDavagaDha gayA hatA. * "" temaNe 'guNapu MgavathI zarU thatuM " gautamasvAmIstotra " a0 5 banAvyuM hatuM. 12. tapAgacchanA vijayadevasUrigaccha tathA sAgarazAkhA para parA 63. bha0 vijayaratnasUri-te tapagacchanA vijayadevasUrasa MghanA bhaTTArka hatA. teo 14 vidyAnA jANakAra hatA. (-aaa. 11, praka0 58) 64. bha0 vijayakSamAsUri-(sa'0 1774 thI 1784) temanA paricaya mATe jUe (praka0 58) tapAgaccha vijayadevasUri gaccha bhaTTAraka paraMparA vizeSa A pramANe che. te mATA jJAnI ane sama vAdI hatA. temaNe rUpathI kAma Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 jaina paraparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prANa devane, gurutAthI merune. dehanI kAMtithI sUryane, zAMtabhAvanAthI caMdrane, vANIthI gurune, kAvyazaktithI zukrane, tathA yazathI iMdrane jItyA hatA. (aaa 13-14) (zrlA0 15) hatI. (zlA. 16) kaNAde kahelA temanA mukhamAM sarasvatI rahetI hatI. temanI kIrti ga`gA karatAMya vadhu niLa temanA guNeAnI saMkhyA mATI hatI, AthI guNAnI sakhyA nakAmI anI (blA. 17) temanI kIrtinA TukaDA te AkAzanA tArA che. (zrle0 18 ) temanI vANI zreSI hatI. (zlA. 19) 65. bha. vijayayAsUri-( sa0 1784 thI 1809) jemanA prabhAvathI dharma pAMcamA ArAmAM paNa ceAthA ArAnI jema vistAra pAmyA. (zrle 20) temanI AjJAdhArI eka munipara parA (1) 30 bhAvasAgaragaNi-te tapAgacchamAM meATA vidvAna hatA. bha. vijayadayAsUrinI AjJA pALatA hatA. (aaa 22) (2) 50 vinitasAgaragaNi-te upA. bhAvasAgara gaNivaranA ziSya hatA. zAstranA jJAtA hatA. (A0 22) (3) 50 bhAjasAgaraNa (2) temaNe bhavijayadayAsUri (saM0 1784 thI 1800) pAse zAstrajJAna meLavI, temanI AjJAthI Azare sa0 1800 mAM maheA. yazeAvijayajI gaNivaranA dravyaguNa paryAya rAsa nA AdhAre saMskRta bhASAmAM saTIka dravyAnuyAgatakaNA a0 15 manAnye. "" 22 66 re (dravyAnuyAgatA prazasti zrlA 11thI23) neAMdha-muni vinItasAgaranA ziSya munibheAjasAgare sa0 1799 nA fA zu. 1 nA rAja suratamAM vijayadevasUrinA rAjyamAM bhad vijayaprabhasUri (sa0 1723 thI 1749 ) nA ziSya 50 hema vijayagaNi' temanA ziSya 50 pratApavijayajI, temanA ziSya 50 rUpavijayagaNinI vinaMtithI tapAgacchanA A0 ratnazekharasUrinA " AcArapradIpa "nA " khalAvamedha " gujarAtImAM raccA (praka0 61) "" Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 765 pacAvanamuM ] A0 hemavimalasUri upADa kItisAgara gaNi te upATha bhejasAgaranA vaMzamAM thayA, te meTA guNavAna hatA. temanA ziSya 50 caturasAgaragaNie saM. 155mAM saMskRta bhASAmAM vividha vRttomAM "maNibhadravIrastetra" banAvyuM. (le. 27) (- paM. caturasAgaragaNie saM. 1955 mAM banAvela maNibhadravIra stotra - ra7, prakA. zeTha vADIlAla choTAlAla amadAvAda) (13) tapAgaccha-sAgarazAkhA 1. paM. jIvanasAgara- temaNe saM. 1853 mAM ziSya paM. kastUrasAgaragaNi mATe "siddhAntacandrikATIkA" lakhI. 2. pa0 kastUrasAgaragaNi temaNe saM01848 nA ca0 10 11nA roja jayapuramAM "gInIdazA" lakhI. saM. 1849 nA bhAga zui 1 ne zanivAre sAMbara nagaramAM (sAbharamAM) lakhI. saM. 1851 nA zrAzu 8 nA roja "siddhAntacandrikA lakhI. saM0....mAM reNukAcara (balucara)mAM "zrAddhapratikramaNa" patra : 8 lakhyuM sa. 1855 na phAve zu. 12 nA roja reNukAramAM praziSya khUba sAgarane bhaNavA mATe navatattva pAnAM 17 lakhyAM. saM. 1856 daMDakavicAraSatrizikA" lakhI. 3. paM. gemalasAgara gaNi-temaNe saM0 1171 nA kAka zuo 9 nA reja AgarAmAM guru paM. kastUrasAgaranI AjJAthI zArgadhara" pAnAM : 111 lakhyAM. 4. paMnyAsa premasAgaragaNi temaNe saM. 1881 mAM "tarka. maMjarI" lakhI. 1917 nA je. zuTa 7nA roja "samakitasaDasaThThI" lakhI. saM.1927 nA A0 va0 11 ne zanivAre celA khUba sAgarane mATe lazkara (glAliyara)mAM "paMcAzikA" pAnA : 21 "bahaNa paMcAzikA pAnAM : 5, saM. 1917 mAtra 10 4 ne roja dravyaguNazatalokI lakhI saM. 1923mAM AgarAmAM "pAzAkevalI" lakhyuM. pa. 50 khUbasAgara gaNi- temaNe saM. 1855 mAM pahelAM dIkSA lIdhI. temaNe "lAlimbarAja graMthalekhananI puSyikAmAM uparanA Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 066 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa cAra guruonI peDhI ApI che. temaNe saM. 1916nA aSADa vadi 8 ne zukravAre AgarAmAM cAturmAsika vyAkhyAna lakhyuM. saM. 1940mAM AgarAmAM tapAgaccha "kSetrasamAsa" tathA "zatasaMvatsarI lakhyAM. 14. sAgarazAkhA. (1) 50 ajitasAgaragaNi (2) 50 mahimAsAgara (3) paM. ane5sAgara ziSya (4) paM. ajabasAgara - te mahera meghavijayagaNinA vidyA-ziSya hatA. temaNe saM. 1671....zunA reja karmavADI(mAMDavagaDha)mAM maha0 meghavijayagaNinI hiMdImAM "savaiyA rUpamAM 3-stuti banAvI. temAM maha0 meghavijayagaNine "yatijanaziromaNi pitAnA vidyAguru tathA mahAgI" batAvyA che. (aitihAsika sajhAyamALA sajhAya 24mI) temaNe bha0 "vijayadayAsUrisajhAya" kaDI 7 : banAvI. nodha bha0 vijayayArine samaya visaM. 1784 thI 1809 sudhIne che. mAMDavagaDhamAM karmavADI banI hatI. (4) anapasAgaragaNi nirUpamasAgare vividha nAmo vALuM goDIpArzvanAtha stavana kaDI 362 banAvyuM, temanA ziSya (5) 50 mayagamasAgare saM0 1743 nA bhAve za0 10 ne dine draupadI copAI lakhI (graMthapupikA) paM. umedasAgaragaNi temaNe saM. 1808 mAM ApaduddhAra lakhe. paM0 tilakasAgara saM. 1855 mAM AgaramAM hatA, paM. gulAlakIrtinA ziSya paM. lakSmIsAgare jesalameramAM AdityavAranI kathA lakhI saM. 1862 mAM AgarAmAM pakhIsUtra lakhyuM paM. raNajItasAgare saM. 1899 mAM udepuramAM jayakAlaMkAra lakhyo, yati chaganasAgare saM. 1933mAM jayapuramAM sAtasmaraNa lakhyAM. zatrujayavarNana muni 50 jayasAgaragaNi tathA paM0 tatvasAgare saM. 191015mAM pAlItANAmAM paM. AnaMdakuzalanA samaye nagarazeTha nagInadAsa mayAbhAInA kahevAthI zatruMjaya tIrtha catyaparipATI pharame lakhe. Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari pR. 1 thI 107) saMbhava che ke teo (61) saMvegI paM. nyAyasAgara gaNivaranI paraMparA hAya. 15-sAgarazAkhAnI paTTAvalI mAlapuranA tapagacchanA vijayadevasUri saMghanA yati samAdhisthAnamAM sAgara zAkhAnI vividha paraMparAo maLe che te A pramANe. 15 "(2)" pAdukApaTTa (1) paM. suvidhisAgaragaNi (2) jinaraMgasAgaragaNi (3) lekha (4) bha0 RSabhadevacaraNanI pAdukA (5) paM. pratApasAgara (6) nItyasAgare saM. 1842 vai0 va0 5 zukravAre teonA caraNa pAdukA paTTanI pratiSThA karI. (15) (3) pAdukA lekha. zAkhA 8mI (1) paM. dayAsAgaragaNi gurUbhrAtA paM. virasAgaragaNi. (2) paM. jJAnasAgaragaNi. paM. ghAsIsAgaragaNi. (3) rUganAtha sAgarane samAdhi pAdukA lekhe. (zrI jaina satya prakAya kR. 70 pR. 378) mAnasAgarI jAtaka paddhati-vicAraNuM mAnava jagatamAM ghaNuM AdhAravALI sarva mAnya phaLAdezane sarvopari sarvamAnya saMskRta lekabaddha graMtha, mAnasAgarI paddhati che. A graMthanAM judAM judAM pradezamAM vividha rIte prakAzane thAya che. paraMtu A graMthanuM vAstavika nAma, graMthakAranuM nAma, graMthakAranA pUrve jene paricaya, graMtharacanAnI sAla vagere sarva bAbatene A graMthamAM spaSTa ullekha na hovAthI sau prakAzake A dareka bAbatomAM vividha kalpanAo kare che. nedha : A graMthanuM nAma mAnasAgarI paddhati prasiddha che. graMthakAra-graMthakartAnA nAma mATe vividha mAnyatAo maLe che. jarmanamAM lIpajiMji pustakAlayamAM hastalikhita mAnasAgarI paddhatinI prati che. pustakAlaye pitAnA hastalikhita graMthanA nAma ane graMthakAranA nAme batAvatuM kaeNTalega kaiTalAgama ( ) Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 718 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa prakAzita karyuM che. temAM mAnasAgarInA kartAnuM nAma kalyANaSi batAve che. jemake "Funf Fragmente In dieser Hand Schrift wird das werk Mansagar Janmapattri Yaddhat. ii genenntund uneiuen KALYAN RISHI Zugeschrieber, in den meisten Punkten stimmt esmit der vorangehenden Handchrift upeerein, dech sind ein ausfuhrllscer Kommentar und astrologische Bereehmungen und Tefeln in den Text eiageflcch tchDie Pazeichnung der. Blatter ist von dem Abschrei ber mehrfach vernchlassigt." A ullekha vAMcyA pachI amane lAgyuM ke-A graMthanuM mAnasAgarI nAma che ke tene kartA kaI sAgarazAkhA vALA yativara hovA joIe jo ke maha0 dharmasAgaragaNivaranI ziSya paraMparAmAM vividha. sAhityanAM ghaNuM nirmANa thayA che. to Ane kartA paNa koI mAnasAgara athavA kalyANasAgarane ziSya hoya ! ame mAnasAgarI graMthanA vividha prakAzane joyAM. te paikI ghaNA ghaNA prakAzamAM vividha jAtInAM deva maMgalAcaraNe upalabdha che. temAM IslAmI maMgalAcaraNa paNa maLe che. zrI pAlItANA-zrI yazavijayajI jaina gurUkuLanA pratiSThApaka gurUdeva zrI cAritravijaya jIne amadAvAdamAM jJAnabhaMDAra surakSita che, temAM lAlacaMdra paddhati nAme hastalikhita vizAla jaina graMtha che, gurUdeve potAnA hAthe A graMthanI vividha pratA ApI hatI ane te A graMthane prakAzita karavA mATe AjJA ApI hatI. vizeSa parizilanathI jANI zakAya che ke lAlacaMdra paddhati agara mAnasAgarI paddhatinI vicAraNA mATe ghaNuM sAdhane jovA joIe ghaNe samaya paDe, AthI ame tethI A bAbate vicAra karavAnuM hAla mulatvI rAkhI ane prakaTa 62 ke pra. 68 nA "graMthakAranA . vibhAga" mAM ucIta vicAra karavAno niradhAra rAkhe che. Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 765 paMcAvanamuM.] A0 hemavimalasari lAlacaMdrapatra paddhatinI pUrva bhAganI pupikA ane chellI prazastinA AdhAre eTaluM ja tAravI zakAya che ke koI yativare jAtakAbharaNa, sArAvali, laghujAtaka vigere prathenA AdhAre A graMtha banAvyuM che. saMbhava che ke A graMtha banAvanAra aMcalagacchanA athavA laMkAgacchanA vAcaka kalyANanidhAnagaNinA ziSya 50 ladhicaMdra hatA. temaNe saM0 1751 kA. sutra 3 nA reja verAvaLamAM A graMtha banAvyuM. ane prasiddha vidvAna paM0 bheja sAgaragaNivaranA guru paM. vinItasAgara gaNie A graMtha lakhe. je temAM te pitAne paM. vizeSasAgaragaNinA ziSya batAve che. lAlacaMdra paddhati graMthanI pUrvabhAganI pR. 21 nI pupikAthI samajAya che ke-A graMthanI eka lekhake saM0 1854 nA vaizAkhamAM kacchanA dudhaI gAmamAM nakala lakhI hatI. lAlacaMdrapatra paddhatimAM graMthakAre lai. 1 thI 36 sudhI jenI tathA viSyavI stuti karI che. temaja kale. 33 mAM tathA le. 36 pachInA kemAM rahemAna, allAha kubara. IlilAha, mahamuda, rasUla alakha, rejA ane rahamAnanI stuti karI che. (le. 36 vizeSa le 3, 4,) amane lAge che ke-te ja yatinI paraMparAnA koI paM. mAnasAgare saM. 1900 pahelA A graMthanuM chelluM saMskaraNa taiyAra karyuM vidvAna joSIene ApyuM, ane tenuM mAnasAgarI tarIke vyApaka nAma banyuM. A banne saMskaraNamAM pharaka eTale ja che ke-lAlacaMdrapaddhatimAM 36mA zlekamAM "ahaMnta". jenI stuti che. te mAtra prakAzita mAnasAgarImAM nathI. lAlacaMdra paddhatimAM dazAvatArI rAmacaMdranI stuti che. mAnasAgarImAM dazAvatArI kRSNacaMdranI stuti che. lAlacaMdra paddhatimAM rahemAna vagerenI yAvanI stuti paNa che. mAtra chApelI mAnasAgarImAM rahemAnanI eka ja stuti che te sivAyanI bIjI stutio nathI. A viSayamAM atyAre purAtatvanA vidvAne AnuM vizeSa saMzodhana karI satya pramANa jAhera kare. e AzA rAkhI hAla ATaluM batAvI saMteSa mAnIe chIe, Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 770 2. . jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 1. mahe. hArSigaNine vAcakavaMza 55. bha0 hemavimalasUri- (saM. 1548 thI 1583) temaNe megalavaMzanA cethA sulatAna abu saiyadane upadeza Ape. (praka44 pR0 22.) pa6. paM. kulazamANikayagaNi- saMbhava che ke teo pahelAM RSi mAnAnA nAmathI prasiddha heya. 57. mahe. hArSigaNi- lekAgacchanA RSi hAnA, RSi zrIpati, ane RSi gaNapati vagere RSioe A hemavimalasUrinA pavitra sAdhujIvanathI prabhAvita thaI temanI pAse jaI AtmakalyANa mATe saMgIpaNuM svIkArI temanA parivAramAM dIkSA lIdhI. temanAM nAme ja hAnA ga0, R0 hApA ga, mahesahajakuzalagaNi ane maha0 sahajavimalagaNi, maha0 hArSi gaNivaranI paraMparAmAM kuzalacaMdra, vimala ane vijaya vagere maLe che. te visaM. 1928 sudhI vidyamAna hatA. bha0 vijayadAnasUri ane bha0 hIravijayasUrinA upAdhyAya hatA. temaNe bha0 hIravijayasUrinA zAsanamAM bhavya vijayadAnasUrinI kRpAthI gurunAma mizrita "cavIza jina stavana-stuti kaDI : 29 banAvI. (aitihAsika sajhAyamAlA, sajhAya naM. 50) A0 vijayadAnasUrie saM. 1619-20 mAM mahA dharmasAgara gaNine gacchamAM lIdhA, temAM temanA paNa hastAkSara che. (praka55 pR0 715) magalavaMzanA bAbare (sane 15ra6 thI 1530) temanA upadezathI jajiyAkara mApha karyo hato, ane pharamAna ApyuM hatuM. (-jUo lakhapata maMjarI, praka. 44, pR0 para.) mahoi hAnaSigaNinI paraMparAmAM kuzala, caMdra, vimala ane vijaya vagere zAkhAo cAlI hatI. 58. lakSmI kuzala, paM. labdhikuzala, gaNi, Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM A haeNvimalasUri 71 59. devakuzala, 60 dhIrakuzala, 61 guNukuzala-je meTA zIlavAna, satyavAdI ane tapasvI hatA. 62. 50 pratApakuzalagaNa temanuM zAhI darabAramAM bahu bahu sanmAna thatuM hatuM. te camatkArI, vacanasid, mahAtmA hatA. bAdazAha auragajhebe temane eka keAI siddhi jovAthI, pAlakhI tathA senA meAkalI. peAtAnI pAse khelAvyA. te hIMdI ane phArasI bhASA bhaNyA hatA. temaNe mAdazAhanA praznonA uttarA kharAkhara ApyA. ane tenA mananI vAta paNa kahI dIdhI. AthI bAdazAhe temane pAMca-sAta gAma ApyAM paNa temaNe nilefbhatA batAvo te, gAma lIdhAM nahIM. 63. bha0 kanakakuzala~tee meATA kavi hatA. temane mahArAjA ajamAla, ajamerane sUbe tathA ghaNA rAjAe vagere mAnatA hatA. temane navAba khAnajahAM bahAdUra ane jUnAgaDhanA khAkhIvazI sUbedAra zerakhAna bahu mAnatA hatA. temaNe bIjA yationA virodha hAvA chatAM tapAgacchanI 65 mI pATe peAtAnA mata mujaba paTTadhara sthApana karyAM. kacchanA rAvala dezalanA putra kacchanareza lakhapatikumAre 5 kanakakuzalane 'mAnakUvA gAma tathA hAthI vagere ApI, peAtAnA guru banAvyA, ane bhaTTArakapada ApyuM. "" mahArAva lakhapati saM0 1917 (1817) je su. 5 maraNa pAmyA hatA. temane vidvAna ziSyA hatA. graMthA - temaNe hiMdI bhASAmAM vividha prathA banAvyA che, te A pramANe -- 1. ' lakhapatama'jarI nAmamAlA,' graM0 202, sa0 1794 nA aSADa zudi 3, bhUja, 2. 'sundara rasa zRgAra dIpikA-bhASATIkA, bAdazAha zAhajahAMnA mahAkavi suMdare manAvela gujarAtITIkA- dIpikA' che. 1 " pra0 2875, rasAgAra 'nI 1. kavi jIvarAma ajarAmara gAre sa0 1967 nA gujarAtI sAptAhikanA AiLI aMkamAM 'lakhapatizRgAra lekha ApyA che. ' Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina para parAnA itihAsa-bhAga 3jo [ praraNa " 3. lakhapati piMgala, 3 sa0 1807 nA pASa vida 8, bhema. 4. ' gahapiMgala, 'saM0 1821 vai zu0 3, ucchvAsaH 3, zlA 9450 772 5. pArasAtanAmamAlA-phArasI keAza, zlA 353 6. 'lakhapati jasasiMdhu'-taraMga: 13, zabdAla'kAragraMtha * g. 8 mahArAva lakhapati masiyA ' padya : 90, (na'0 1817) 8. mahArAva lakhapati dhruvAkhela'--Azare Aaa 500 9. 'mAtAne chaMDha, AzApurI aMbikAdevInI stutie padyoH 30 temAM mahArAva gauhaTa pachI mahArAjA rAyadhananuM nAma maLe che, (lakhapati ma MjarI prazasti ) 64. bha. kuarakuzala temanuM bIju nAma kavi kuMareza paNa maLe che. kacchanareza lakhapatinA rAjakumAra gauhaDa temane bahu mAnatA hatA. 6 temaNe vrajabhASAmAM cAra-pAMca prathA banAvyA jevA ke1. ' piMgalazAstra, ' r. humIra piMgala vagere. 1. kuzalazAkhA ( A. vijayavallabhasUri smAraka graMtha, pR.) 55. bha. hevimalasUri, 58. 50 labdhikuzalagaNi. 59 50 amRtakuzalaNa. 60. 50 lAvaNyakuzalagaNi, saM 1616 61. 50 dIpakuzalagaNi 62. 50 mANekakuzalagaNi 63. 50 ajitakuzalagaNi-bhrAtA vine kuzala sa0 1786 mAM jUnAgaDhamAM cemAsu hatA. 64. 50 kamalakuzala, janakakuzala. 2. kuzala zAkhA (1) 50 mAnakuzalagaNi, (2) 50 zAMtikuzalagaNa sa'0 1795 mAM devapattanamAM hatA. Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hevimalasUri 50 vRddhikuzala ziSya 50 vallabhakuzale sa0 1797 mAgazara zudi2 bhAmavAre bha. vijayayAsUrinA rAjyamAM 50 hemacaMdragaNi rAsa DhaLI 10 racyA. 3. tapAkuzalapara para (panyAsA ) 55. bha0 hevimalasUri, 58. labdhikuzala, 59.50 amRtakuzala, 60 50 lAvaNyakuzala, 61. 50 dvIpakuzala, 62. 50 jasakuzala, 63. sadguNI 50 jItakuzala, 64. meTA vidvAna 50 dayAkuzalagaNi 65. 50 devendrakuzala temaNe saM1919 nA mahA zuddhi 13 ne zukravAre zatruMjya tImAM vijayajinendra vasatimAM bha. vijayadhara NedranA rAjyamAM bha0 hemavimalasUrinI paraparAnI upA. nyAsAnI caraNapAdukAnI pratiSThA karI. 66. pa 0 suMdarakuzalagaNi temaNe sa0 1927nA kA0 10 13 ne seAmavA zatruMjayamAM jinedrasUri TUMkamAM 50 dIpakuzalanI para parAnA panyAsAnI caraNapAdukAonI pratiSThA karI. (zatruMjaya tInI jinedra TUMka derI 1, 2 nA pAdukApaTTo ) 73 ( jaina satyaprakAza, ka0 92, pR0 250-51) 65. 50 devedrakuzala, 66. pa0 vidyAkuzalaga, 67, 50 jAnakuzalaga, ' (1) mahA. karaNukuzala-temaNe gautamasvAmInI sajjhAya ' anAvI. 6 6 (2) 50 cAritrakuzala-sa'0 1731 mAM * jinastavanacAvIzI ' anAvI. pAlItANAnA pATidAra 50 AnadakuzalagaNanA samaye 50 jayasAgara ane 5'0 tatvasAgare zatru jayatI mAlAnA krame anA 2. mahA- hASi gaNivaranA vAcakavaza 55. bha0 hemavimalasUri-sva. sa0 1583. 56, 50 kulazamANikayagaNa, pa7. mahA. hAnaSi gaNi, (praka. 15 pR0 770) Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 58. mahera sakalacaMdragaNivara-kavi gaNadAsa temane ke paricaya A rIte Ape che. paricaya gaNudAsa kahe gora niramala, zrI vijayadAna paTTa" bhaNI; zrI hIravijayasUra vaMdatA, dharmalAbha e ghaNe, 4 sUtana atri AkAza, geviMdasuta tapAgaccha sunIe, va kalA selasaMpUtra, yaha kalA bahettara bhaNue, 5 va kalA hINa khINa, yaha kalA dina dina caDhatI; va harA haje oraDe, yaha bhAea naMga bhaNaMte, ve amI keIne nava dIe, yaha amRta varase bahu, prAgvATa sasI uvajajhAya, zrI sakalacaMda vaMdo sahu pa. kavi gaNudAsa caMdra ane mahe sakalacaMdraguNine sarakhAve che. caMdra atri RSine putra che je AkAzamAM virAje che, upATa sakalacaMdrajI zeTha goviMdane putra che. je tapAgacchamAM virAje che. caMdra seLa kaLAvALe che, jyAre upAdhyAyajI tera kaLAvALA che. caMdranI kaLA vadheghaTe che jyAre upAdhyAyajInI kaLA pratidina vadhe che. caMdra bhAmaMDaLarUpa oraDAmAM bhame che jyAre upAdhyAyajI sarva sthAne bhame che. caMdra keIne amI dete nathI, upAdhyAyajI saumAM amI varasAve che. evA poravADa jJAtimAM caMdra samAna upAdhyAya sakalacaMdane sau vaMdana kare. (- aitihAsika sAyamALA, bhAga 1 paTTAvalI samuccaya bhAva 2, pR. 173) gamelI : bha0 vijayadAnasUrie saM0 1621 mAM teravADAmAM mahatva sakalacaMdrajInA AgrahathI mAtra dharmasAgarajIne gacchamAM lIdhA hatA. (praka. 55 pR0 716) eka zaMkAvALe ullekha maLe che ke, mahopAdhyAyajI saM0 1681nA pra. ci. za0 nA roja amadAvAdanA kALupuramAM munisamelana Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari 5 maLyuM tyAre teo temAM vidyamAna hoya. (-paM. udayacaMdraguNine hitepadeza (praka. 55 pR. 733) mahera sakalacaMdrajI-te ja gu. A0 hIravijayasUrinA mahepAdhyAya hatA. grantha-temaNe saM. 1642 mAM siMhAnagaramAM "haribalarAjarSi . rAsa" lakhe. - temaNe ghaNuM grantha racyA che. te A pramANe che - 1. "mRgAvatI AkhyAna" saM0 1643, 2 "vAsupUjya jina puNyaprakAza," 3 vIravardhamAnajinaguNavelI surelI kaDI 66 (je. sa, kra. 106) 3 "gaNadhara vAdastavana," "mahAvIra stavana," 6 "aSabhasamatAsaralatAstavana" kaDI; 31, 7 "divAlIvArastavana," 8 "kumatiSa vijJapti sImaMdhara svAmI stavana," 9 pratiSThA ka95," 1. "ekavIsa prakArI pUjA" (saM. 1596 thI 1610,) 11 sattarabhedI pUjA" (saM. 1610 thI 1622,) 12 "bArabhAvanA sakjhAya" DhALa 14, kaDI 12, pra. 108, 13 "gautamapRcchA" vagere 20 sajhA, 14 "devAnaMdA sakjhAya," 15 "sAdhukalpalatA" 16 saM. 1660 dhyAnadIpikA leka 204. zilyo mahe sakalacaMdragaNivarane ghaNA ziSya hatA, temAMnA (1) upa0 zAMticaMdragaNi, (2) u0 suracaMdragaNi prasiddha che. 59mahera zAMticaMdragaNivara-te meTA vidvAna, kavi ane meTA vAdI hatA, zAMta svabhAvanA hatA, 108 avadhAna karI zakatA, temaNe avasAnI tathA zAstrArthomAM moTA moTA vAdIone jItI, ghaNA rAjAone prema saMpAdana karyo. te "kurAne zarIpha jANatA hatA. ane tenI AyAtane maulavInI jema suMdara rIte hubahu bolI zakatI. temaNe IDaranA rAjA nArAyaNanI sabhAmAM "digaMbaravAdI bhUSaNane cha, vAgaDanA ghaTazIlanagaramAM jodhapura nareza zrImaladevanA bhAI Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 776 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa sahastramalanI rAjasabhA"mAM "digaMbara bhaTTAraka guNacaMdrane harAvyuM temane varuNadeva prasanna hato, te ja guru A0 hIravijayasUri saM. 1639 mAM phatepura sikrI padhAryA tyAre mahopAdhyAya temanI sAthe siddhapurathI joDAyA hatA, ane sUrIzvara tathA samrATanI pahelI mulAkAtamAM te hAjara hatA. jaTa gu. A0 hIravijayasUrie saM0 1640 mAM phatepurasikamAM "zeTha thAnamalajInA jinAlayanI pratiSThA" karAvI. A utsavamAM 50 zAMticaMdragaNine upAdhyAya banAvyA, tathA saMbhavataH muni bhAnucaMdraguNine panyAsa banAvyA, ane nAgara vAlA jetA jhaverIne dIkSA ApI muni jitavijaya banAvyA. bAdazAha upara prabhAva jaguA0 hIravijayasUri saM. 1644mAM gUjarAta padhAryA tyAre temaNe samrATa akabaranI vinatithI upATha zAMticaMdragaNivarane tyAM rAkhyA hatA, samrATu jyAM jAya tyAM te upAdhyAya paNa tenI sAthe jatA ane harahaMmeza upadeza ApatA, upAdhyAyajIe samrATa akabarane upadeza ApI "ahiMsApremI" banAvyuM ane jainadharma pratye paNa premavALe banAvyuM. samrATe upAdhyAyajInA upadezathI temane amArinAM pharamAne ApyAM, "jajiyAve" mApha karAvyuM. surata ane meDatA vagere zaheranA musalamAne jaina maMdire, jena piSALe tathA vaiSNava maMdire vagere dabAvI beThA hatA te te sthAnenAM pharamAna kADhI, jene tathA vaiSNane pAchAM seMdhAvyA." suratane sUbe vadhe musalamAna banI gaye hatuM, tene upAdhyAyajIe vadhabaMdhanamAMthI cheDAvyA. (-zrI prazastI saMgraha bhATa 2, pra. naM 587) graMthA-upAdhyAyajIe saM0 1640 mAM samrATa akabarane upadeza ApavA saMskRtamAM "kRpArasakoza la0 128" banAvyuM. jemAM samrATa akabaranAM zubha kAryonuM varNana paNa ApyuM. upATha zAMticaMdra pArasakezamAM sAthesAtha akabara potAnI pachI Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri samrATa banavAne kaNa lAyaka che? tenI bhaviSyavANI paNa karI che.' (-praka. 44 pR. 86,) (-kRpArakeza, . 120) ja. A0 vijayahIrasUrie saM. 1646 pi. va. 13 ne ja pATaNamAM sAdhu maryAdA paTTaka banAvyo hate tenA niyAmaka tarIke pAMca moTA gItArthone nImyA hatA temAM u0 zAMticaMdragaNivaranuM nAma trIjuM hatuM eTale ke te saMghamAnya moTA gItArtha hatA. (praka. 55 pR0 718, 720) upAya zAMticaMdra saM. 16 61 mAM "jabuddIvapannatinI saMskRta TIkA "prameyaratnamaMjUSA" nAme banAvI che. maha0 zAMticaMdragaNivare upAdhyAya banyA pahelAM saMskRta bhASAmAM ajitazAMtistavananA" mAM ja "RSabhavIrastavana" le. 39 banAvyuM hatuM.' sA. zrI dhIrajalAla TokarazI zAha lakhe che ke 1. A0 dharmaSasUrie "prAkRta zatrugaDhava"mAM "vuM nirAnti-stavana"mAM A jinaprabhasUrie "zatrugatIndra"mAM tathA gatarAtitavananI saMskRta TIkA "vokavi'mAM jaNAvyuM che. ke, bha0 neminAthanA ziSya gaNadhara naMdiSeNe mAsAmAM zatru tIrthamAM bha0 ajitanAtha ane bha0 zAMtinAthanA eka bIjAnI sAme sAme rahelAM be jinala sAme sarvagahara "jitazAMtitavana banAvyuM hatuM 2. "anitAMtitavana" upara saMskRtamAM (1) zrI goviMdAcArya, (2) A jinaprabhasUrie saM. 1365nA pi. va. 2 nA roja lodhIkA, (3) nAgorI tapAgacchanA A hakIrtisUrie (saM. 1654 thI 1668mAM) (4) kharataragacchanA upAsamayasuMdaragaNie TIkAo ane A0 guNadhIrasUrie vasUri banAvI che. A stavananA anukaraNarUpe (1) xxxxxe ATha apabhraMza gAthAomAM jitarAMtittAnI racanA karelI che. (2) A jinavallabhagaNie 4 gaNitaphatitavana nAmathI oLakhAtA 17 gAthAnA yAtiya padathI zarU thatI racanA karI che. (3) u0 dharmaghoSagaNie prAkRtamAM 17 gAthAvALA maMtramita tAtitavananI racanA karI che. (4-5) 50 merunaMdane tathA A jayazekharasUrie paNa mAMjatazAMtistavananI racanA karI che. ane zrI sakalacaMdra vAcakanA ziSya mahotra zAMticaMdra 39 gAthAnuM bhASama-vIrastAna saMskRta bhASAmAM rahyuM che Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha78 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa (60) paMratnacaMdragaNi-teo maha0 zAMticaMdragaNivaranA ziSya hatA. teo saM. 164panA kA. zu. 11 nA roja vidyamAna hatA. (-zrI prazastisaMgraha bhA. 1-2 pra. naM550) te tapagacchanA bhavya vijayAnaMdasUri gacchamAM bhaLyA hatA. te mahaTa siddhicaMdragaNivara pachI te upAdhyAya banyA hatA. mahera ratnacaMkagaNie saM. 1677 athavA saM0 1682nA bhA. 10 11 guruvAranA roja "kumatAMtiviSajAMguli" graMtha banAvyuM. * vaLI temaNe "tamAratnahitopadeza banAvyuM che. (praka. 55 pR0 731) mahota ratnacaMdragaNivare saM. 1873 pi0 va0 ne reja suratanA nijAmapurAmAM "u0 nemisAgaragaNinA upadeza"thI banela hIravihAra gurUmaMdirane prAraMbha karAvyuM. mahora ratnacaMdragaNivare saM0 1674mAM sUratamAM Ave munisuMdarasUrie racelA "adhyAtmakapadrumanI saMskRta TIkA "kalpalatA nAme banAvI. temaNe saM. 1876nA pi0 zu. 13nA roja suratamAM hIravihAranI pratiSThA karI. noMdha : paM. kezarakuzale saM. 1664mAM haidrAbAdamAM paNa hIravihAra banAvyo. (praka. 44 pR. 88, mo. bAbahAdUraAlama) saM. 1678nA kATa va0 5 nA roja guruvAre punarvasu nakSatramAM suratamAM "sUrajamaMDana pArzvanAthanI pratiSThA karI. saM. 1978nA pa0 su. 2 suratamAM samyakatva upara padyamAM gujarAtImAM "saMgrAmasUrakathA banAvI ane paM. devacaMdragaNine ane tenA pratyeka chaMde mULa stavana pramANe lIdhA che. te A ajitazAMti stavana keTaluM lokapriya hatuM tenuM pramANa pUruM pADe che. (-zrI paMcapratikramaNusUtra-prabodha TIkA aSTAMgavivaraNa, bhAva 3, sUtra, 45 thI 58, pR. 550 thI pa57) * zAsanakaMTakeddhAka u0 haMsasAgara gaNie tenI samIkSA mATe graMtha banAvyuM che. onal Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari 779 bhaNavA pitAnA hAthe lakhI. (praka. 57 surata baMdarasthApanA) pahmA mahotra zAMticaMdragaNinA ziSya (60) 50 amaracaMdra gaNie saM. 1670 mAM "yugapradhAnasaMkhyAsajajhAya kaDI: 16," saM. 1678 mAM "kuladhvajarAsa ane saM0 1669 "sItAvirahalekha" banAvyAM. 59 upAya suracaMdragaNivara*_te (58 mA) maha0 sakalacaMdragaNivaranA bIjA ziSya hatA. te moTA kavi, samarthavAdI ane zAMta svabhAvanA hatA. temaNe saM. 1621 mAM teravADAmAM bha0 * A nAme vividha jaina vidvAna munivare maLe che. (1) tapAgacchanA maha0 sakaLacaMdragaNivaranA bIjA ziSya upa saracaMdagaNivara (saM. 1621) : 2. kharataragacchanA bha0 jinabhadrasUrinI paraMparAnA upA0 suracaMdragaNi kharataragacchamAM paNa bIjA u0 sUracaMdragaNi thayA che. (1) upADa suracaMdragaNi teo kharataragacchanA (51mA) bha0 jinabhadrasUrinI ziSyaparaMparAmAM anukrame (1) upATa cAridayagaNi, (2) u0 vIrakalazagaNi, ane (3) upa0 muracaMdragaNi thayA. te upA. suracaMdragaNi vikramanI 17mI sadImAM thayA. te saMskRta, prAkRta, phArasI, urdU hindI ane gujarAtI bere bhASAnA abhyAsI hatA. kavitrahaSabhe u0 suracaMdrane mahAkavi batAvyA che. temaNe (1) paMcatIrthISarzvara, (2) saM. 1669 nA A zu0 15nA amRta zaheramAM "nataravAra," (3) "vomAlI vyAhayAna" (4) "varSa sTApha saMgAya" gA36 (yugapradhAna jinacaMdrasUri, pR. 204, 2015) (5) " gharazAMti " saMskRta graMtha-temaNe " pa timAM" 21 beleno vistAra Ape che. temaNe temAM kurAne zarIra vagerenA AdhAre phakta lebha, salemAnI sudAna buddhi, ane daravezanA hInAcAronuM phaLa, svarga ane naraka pAmanArAnAM pApe vagerenuM varNana ApyuM che. (--jana saM. pra. ka. 220 pR. 89, ka. 225, pR 164) u0 sUracaMdrane paM0 udayaprada nAme ziSya (saM. 1719) hatA. 3. sUravijayagaNi mizra thayA te tapagacchane vijayAnaMda zAkhAnA bha0 vijayatilakasUrinI AjJAmAM hatA temaNe saM. 1975mAM jaMbUsaramAM comAsuM karyuM (-praka58) Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 780 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa vijayadAnasUrinI AjJAthI "kumatinaMdakuddAla" graMtha jalazaraNa karyo, saMbhavataH "saTIkatattvataraMgiNune paNa jalazaraNa karyo. (praka. 55 pR0 716 kalama 7mI) 6 mahera bhAnucaMdragaNivara jIyAt zrImadudAravAcaka sabhAlaMkArahAropamo, loke saMprati hemasUrisadRzaH zrIbhAnucaMdrazciram / " zrI zatruJjayatIrthazulkanivahaH" pratyAjanodyadyazAH "sAhi zrImadakabbarArpitamahopAdhyAyadRppatpadam" / (saM. 1722 u0 siddhicaMdragaNi kRta kAvyaprakAza khaMDana glaeN0 ) gujarAta siddhapuranA zeTha rAmajI ane ramAdevIne 1 raMgajI ane 2 bhANujI ema be putro thayA. bhANajI 10 varSanI uMmarane hato, tyAre upATa suracaMdragaNie te baMne bhAIone dIkSA ApI, ane teonAM nAma 1 muni raMgacaMdra ane 2 muni bhAnucaMdra rAkhyAM. ' ja guDa A hIravijayasUri saM. 1639 mAM phatepurasiddhI padhAryA tyAre muni bhAnucaMdra maha0 zAMticaMdragaNivaranI sAthe sAtha siddhapurathI temanI sAthe gayA hatA. AcArya mahArAje saM. 1640 mAM phatepurasikImAM zeTha thAnamalajI nA jinapratiSThA utsavamAM temane paMnyAsapada ApyuM ane pite tyAMthI vihAra karI gujarAta padhAryA. tyAre temane mahotra zAMticaMdra gaNi pAse rAkhyA. paM. bhAnu caMdragaNuM vacanasiddha mahAtmA hatA, tethI bAi akabara tene bahu mAnatA hatA. bAdazAhane pitAnuM mAthuM eka divase duHkhyuM tyAre, paMDha bhAnucaMdrajIne hAtha potAnA mAthA para mukAvyo ane bAdazAhane ArAma thaye. tene bhAnacaMdrajI upara A rIte A vizvAsa hate. pachI te mahotra zAMticaMdragaNi paNa tyAMthI vihAra karI paM. bhAnucaMdraguNine samrATanI pAse rAkhI gujarAta padhAryA. paM. Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari 781 bhAnucaMdragaNi samrATane tathA zekha abulaphajalane "cha dazana" bhaNAvatA hatA. temaNe zAhajAdA (1) jahAMgIra ane (2) murAda (3) dAnIyArane zAstro bhaNAvyAM. bAdazAhane "sUryasahasranAma' bhaNavAnI bhAvanA thaI. paM. bhAnacaMde tene graMtha tathA yaMtra banAvI tene ApyAM. bATa akabara temanI pAse dara ravivAre "sUryasahastranAma" no pATha sAMbhaLato hato. bAdazAhe paM. bhAnucaMdrajInA upadezathI garIbone moTuM dAna ApyuM. gujarAtanA sUbA mIrajhA ajita kekAe jAmanagaranA rAjA jAmane jItI laI, tenA mANasane keda karyA hatA. paM. bhAnucaMdrajIe bAdazAhane samajAvI, tyAMthI te kedIone choDAvyA. bAdazAhe 50 bhAnucaMdrajIne dAnamAM saurASTra ApI dIdho. bAdazAha kAzmIrathI lahera pAchA AvyA tyAre paM. bhAnacaMdajInA upadezathI saMghe lAhoramAM bAdazAhanI rajA meLavI; vIsa hajAra rUpiyA kharcI, bhagavAna zAMtinAthanuM citya tathA upAzraya banAvyA. viSakanyAnI rakSA saM. 1648-49mAM zAhajAdA jahAMgIranI bIbIe lAhoramAM mULa nakSatramAM ke AzleSA nakSatramAM eka zAhajAdI kanyAne janma Ape. saue tene viSakanyA mAnI aniSTanI zaMkAthI tene mArI nAkhavA jaNAvyuM. pa0 bhAnacaMde tenI zAMti mATe zeTha thAnamalajI taraphathI lAhoranA upAzrayamAM aSTottarI zAMtisnAtra vigere pATha moTI vidhi karAvI. A utsavamAM maMtrI karmacaMdra bAdazAha, zAhajAde jahAMgIra vagere tathA bIjA rAjA-mahArAjA upAzrayamAM AvyA. bAdazAha ane zAhajAde prabhunI sAme UbhA rahyA. paM. bhAnucaMdrajIe teone bhaktAmara stotra saMbhaLAvyuM. zeTha thAnasiMha tathA maMtrI karmacaMdra bAdazAha ane zAhajAdAne bheTazuM dhayuM tathA bAdazAhe ane zAhajAdAe sonAnA pAtramAMthI "huvaNa" laI, tene Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 782 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pitAnI AMkhe aDADayuM. pachI te havaNajaLa aMtaHpuramAM (janAnakhAnAmAM) me kahyuM. saunI aniSTanI zaMkA TaLI gaI e pachI bAdazAha ane zAhajAde vadhu sukhI thayA. (-praka. 44 pR0 93) bAdazAha 40 keza pramANuvALA "jenabaMkA" nAmanA taLAvanA kAMThe hatuM tyAre teNe hIMdI saM0 1649nA vi. zu. 10ne roja paM. bhAnucaMdranA kahevAthI A0 hIravijayasUrinA yAtrAsaMghane zatruMjaya tIrtha upara kara mApha karyo-eTale vere, jakAta, lAgata, veTha, vagere mApha karyA ane tyAM navAM jinamaMdira banAvavAnI rajA ApI. tathA ja0 guTha A0 vijayahIrasUrine jainatIrtho bheTa ApyAM. (praka. 440 bAi phara0 naM0 ka-pR. 119) bAha akabare pa0 bhAnucaMdrajInI prazaMsAnA AnaMdathI tathA zeTha jenazilya jenanI preraNAthI A vijayasenasUrine gujarAtathI lahera belAvyA. bAdazAhe paM0 naMdivijayane temanI avadhAnakaLAthI khuza. phahama ("asAdhAraNa buddhivALA")nuM biruda ApyuM, bAdazAhe A vijayasenasUrine "savAIhIra"nuM birUda ApyuM ane temanI pAse paM. bhAnucaMdraguNine upAdhyAyapada apAvyuM. A utsavamAM zekha abulaphajale 25 (108) ghoDAnuM tathA 10 hajAra nA maheranuM dAna karyuM, bAdazAhe te AcAryazrIne ilAhI sana 46, zaharyara mahinAnI tA. 1, hIjarI sana 1010 saphara mahinAnI tA. 25 mInA roja ahiMsAnuM pharamAna ApyuM. ane AcArya zrI vijayasenasUri gujarAta padhAryA, (me. bA. pharamAna naM. 6 iti, praka. 44 pR0 124 thI 126) ja gu. A0 hIravijayasUrie upA) bhAnucaMdra mATe gujarAtamAM 1 muni bhAvacaMdra ane 2 muni sidicaMdra ema be ziSya banAvI, lAhera mekalyA. temAM muni bhAvacaMdra bhaktizIla hatA. ane (61mA) sunisiddhicaMdra nAnI uMmaranA hatA. atyaMta rUpALA hatA, bAdazAhe siddhicaMdrane pitAnA zAhajAdA jevA mAnyA Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 783 paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri ane temane "khuzaphahama'nuM biruda ApyuM. ja0 guru A0 zrI hIravijayasUri saM. 16para nA bhAi sutra 11 nA divase unA (saurASTra)mAM svarge gayA. bAdazAhe upATa bhAnucaMdranA upadezathI temanA samAdhi sthAna mATe 10 vIghA jamInavALuM khetara bheTa ApyuM. paM raMgacaMdrajIgaNi A inAmI patra laI unA gayA, ane tyAM saMghe sUpa banAvyuM. . (-jUo, julasIsana pa, pharavaradina, mahinAnI tA. 25mI, ilAhasana 55, zaherIvara mahinAnI tA. 14mI, I. sa. 1610, saM. 1666 caitranuM mau. bA. phara0 naM0 11 Iti, praka. 44 pR0 141, 142) muni siddhicake ahIM phArasI bhASAne abhyAsa karyo. jainasaMghe u0 bhAnucaMdranA prayatnathI ane bAdazAhanI sammatithI AgarAmAM "ciMtAmaNi pArzvanAthanuM vizALa jinAlaya" banAvyuM vRddho kahe che ke bAdazAhe tenA kharca mATe "rezana mahele" InAmamAM ApyuM hatuM. bAdazAhe pahelAM zatruMjaya upara navAM jinAlayo karavAnI manA karI hatI. AthI tyAM gacchane je kaleza thato hato te zAMta thaI gaye. bAdazAhe gvAliyaranA killAnI jinapratimAone sudharAvI darzanIya banAvI hatI. upAdhyAyajInA upadezathI burahAnapuramAM cAra navA jinaprAsAde banyA, na upAzraya banyuM. bAdazAha tyAMthI ekalA paM. siddhicaMdrane sAthe laI AgarA gaye. sUbA ajIjakekAnA putra khurame vi. saM. 1947 mAM zatru 1. khuzaphahamanAdirAno dvitIyAbhidhAnamahopAdhyAya zrI siddhicandragaNiviracitA bhakAmarastotravRttiH samAptA // phArasImAM khuza-sArI, ane arabImAM "phahama-" buddhi eTale khuza kuhamane asAdhAraNa buddhi e artha thAya. Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 784 jaina paraMparAno itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa jayanI taLeTInuM jinamaMdira toDI nAkhyuM, ane pahADa uparanA mukhya jinaprasAdanI cAre bAjue lAkaDAM goThavI bALI nAkhavAne nirNaya karyo. A0 vijayasenasUrie paM. siddhicaMdrane patrathI A hakIkata jaNAvI. paM. siddhicaMdranA kahevAthI bAdazAhe vi. saM. 1647 A0 va0 0)) ne ja pharamAna lakhI mokalI te "jinaprAsAda"nI rakSA karAvI ane bAdazAhe pahelAM zatruMjaya tIrthamAM navAM jinAlaye. banAvavAnuM baMdha karAvyuM, te hukama 50 siddhicaMdranA kahevAthI pAche kheMcI lIdhe, eTale tyAM navAM jinAla banAvavAnI chUTa ApI. saM. 1649mAM ja gu. A hIravijayasUrine jainatIrtho bheTa ApyAM. (me. bAi pharamAna naM. 3, 4, jaina iti praka. 44 pR0 115, 119, praka. 44, pR0 68, kalama pamI, praka. 44, pR. 220, 221) paM. siddhicaMdranA kahevAthI zAhajAdA jahAMgIre paNa gujarAtamAM jajiyAkara" mApha karyo. ane amArinuM zAsana" paLAvyuM. bAdazAha akabara saM. 1662 nA kAzu0 14 ne maMgaLavAre maraNa pAmyuM ane jahAMgIra dilhIne bAdazAha banya.. (-praka. 44 pR0 663 thI 664) upAdhyAya bhAnucaMdragaNi saM. 1639 thI 1962 sudhI ema lAgalagaTa 23 varSo sudhI megala darabAramAM rahI, jahAMgIra bAdazAhanI sammatithI vihAra karatA paM0 siddhicaMdra vagere parivAra sAthe saM0 1668 mAM gujarAta-amadAvAda padhAryA. zAstrArtha--teo khaMbhAtamAM A. vijayasenasUrine vaMdana karI, mahesANA thaI pATaNa padhAryA. tyAM paM. siddhicaMdra kharataragacchavALAne zAstrArthamAM harAvyA, temaNe pATaNamAM meTI jina pratiSThA karAvI, teo vaDodarA, gaMdhAra jaI pATaNa AvyA ane pATaNamAM saM. 1668-69 mAM comAsu rahyA, Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1785 paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri bAdazAhanuM AmaMtraNa. zAhI satkArI praveza bAdazAha jahAMgIre u0 vivekaharSa vagerenAM saM. 1666 thI 1669 nA mAsA bAda upAya bhAnucaMdragaNi vagerene AgarA padhAravA vinaMti mekalI, AthI te vihAra karI "meDatA thaI phalodhi pArzvanAtha gayA, ahIM kharataragacchanI AcAryazAkhAnA bhaTTArake A tIrthane pitAnuM banAvavA IcchatA hatA. upATa bhAnu caMdra tyAM rahI te tIrthane "tapAgacchanuM banAvI, tyAMthI vihAra karyo ane teo AgarA padhAryA. bAdazAha jahAMgIre saM. 1669 mAM temane bhAre dabadabAthI zAhI satkAra karyo. (-praka. 44, pR. 94) milyA bhUpanaI bhUpa AnaMda pAyA, bhavaI tame bhalaI ahIM bhANacaMda AyA, tuma pAsi thiI mahi sukha bahuta havaI, sahariyAra bhaNavA tuma vATa jevaI. 1309 paDhAo ama putakuM dharmavAta, jiuM ava suNatA tuma pAsi tAta; bhANacaMda kadI ma tume ho hamAre, saba hI thakI tuma ho ammahi yAre. 1310 (-A. vijayatilakasUri rAsa) bAdazAha, begame, zAhajAdA, zAhajAdAo janAnakhAnAnAM sau kaI haMmezAM mahApAdhyAyajInA darzane AvatA hatA. ane upadeza sAMbhaLatA hatA. temaNe saM. 1669 thI 1973 sudhI AgarAthI vihAra karI mAravADa tarapha vihAra laMbAvyo hate. evAmAM ekAeka gaDabaDa thaI ItihAsamAM kaI koI vAra vicitra prasaMge uThe che. ane zamI paNa jAya che. jemake- (1) navAMga vRttikAra A0 abhayadevasUri upara ekavAra ajANI Aphata AvI utarI hatI. aMte temaNe upadeza sAmarthyanA balathI Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraparAnA tihAsa-bhAga 3o 92 te kAmane vyavasthita banAvarAvyuM hatuM. (2) 50 zaahamanI kasoTI-te rUpALA, vAcAla navarasAnA hubahu varNAka hatA. evAmAM bAdazAha tathA tenI begamanI jIdda haiAya athavA keAI zAhajAdI temanI upara hAya athavA bIju kAI kAraNa hAya. Asakta anI [ prakaraNa AthI kuzaahamane kaseTImAM pasAra khanI AkRtamAM sapaDAvuM paDayu ane tethI sa0 1672 mAM mAlapurA javuM paDyu. aMte khAdazAhe A mAmatane peAtAne pastAvA thatAM temane mAlapurAthI lAvI guru pAse AgarA khelAvI khuza thaI temanI pAse pahelAMnI jema upadeza sAMbhaLavu' vagere pravRttine cAlu rAkhI hAya. (3) khAdazAha jahAMgIre peAtAnA vicitra svabhAvanA kAraNe dilhI AgarAnA vibhAgamAM vicaratA bIjA yationA vihArane manAI hukama calAvyeA hateA. aMte bha. jinacaMdrasUri tathA maheA. vivekahaSa gaNivara ane 50 paramAna IMgiNu vagerenA prayatnathI khA. jahAMgIre sa'0 166970 mAM pahelAMnA hukamane rada karI kharatara gacchanA yatiene AgA vibhAgamAM vihAra karavAnI chUTa ApI. (-praka0 55 pR. 88) pratiSThAe maheApAdhyAyajInA upadezathI 10 navAM jinAlaye anyAM che. temaNe mAlapurAmAM ' khIjAmata ( vijaya mata)vAlA ne harAvyA hatA. temanA upadezathI mAlapurAmAM jinaprAsAda banyA. sa0 1672 mAM temaNe pratiSThA karAvI. te upara suvarNa kaLaza caDAvavAmAM AvyA. temaNe sa. 1972mAM jAleramAM cAmAsuM karyuM. (-kavi RSabhadAsa kRta-hIravijayasUri rAsa ) dIkSAA-temaNe jAleAramAM sa0 1673 mAM 21 bhAIbahenAne dIkSA ApI. sa0 1673nA pASa zu0 13 budhavAre zirAhImAM bha0 vijayatilakasUrie pa'- siddhi drane 'maheApAdhyAya padavI' ApI. mahA bhAnucaMdre sa0 1673 mAM mAravADamAM cAmAsuM karyuM. ane mahA. siddhicaMdrane " mAMDavagaDha meAkalyA, maheA "" bhAnu Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hevimalara 787 sa0 1674-75 mAM AgarAmAM ke burAnapuramAM cAmAsA karyAM khA0 jahAMgIre sa0 1676 nA caitra suDhi 15 nArAja AgarAmAM teone pharamAna ApyuM. khA. jahAMgIre maheA bhAnucadra ane upA. siddhicadrane pharamAna ApyuM hatuM te A pramANe-- ahiMsA, karamApha tathA dharmasthAneAnI rakSAnu' pharamAna khA. jahAMgIre julasI sana 15, pharavara Tvina mahine tA. 25 mI, ilAhI sana 65, (kvara tA0 25) zaherIvara chaThTho mahinA tA. 14, hIjarI sana 1029 ravi ussAnI, sana 1620 mArca, vi. saM 1776 nA cai. zu0 15nA roja AgarAmAM navu pharamAna ApI, maheA. bhAnucaMdra tathA 50 siddhica dragaNine akabara bAdazAhe pravartAvela 6 mahinAnI amAri-jIvahiMsAkha dha pravartAvI temaja zatrujayaMtI nA yAtrAverA, jajiyAverA badha karAvyeA. unAmAM jagadgurunI samAdhinI rakSAnI vyavasthA karAvI, tathA tyAM jakAtaverA khaMdha karAvyA. A uparAMta te kmAnamAM potAnA amArinA eka mahinA umerI navuM pharamAna karI ApyuM. te A prakAre " khAsa karI " sAs sarakAre bAdazAhInuM mAna meLavIne tathA AzA rAkhIne jANyuM ke, bhAnuca'dra yati ane khuzahamanA khitAbavALA siddhicadra yatie amane araja karI ke, jajiyA, jakAta, gAya, bheMsa, pADA ane baLada e jAnavarAnI bilakula hiMsA, bIjA dareka mahinAnA mukarara divaseAmAM hiMsA, marelAnA mAlane kamo karavA, lAkone keda karavA, ane zatruMjaya paryaMta upara mAthAdITha sAraTha sarakAra je kara letA te, e badhI khAkhatA AlA hajarate ( bAdazAha ) akabare mArUM, ane manAI karI che. tethI ame paNa dareka leAkeA upara amArI saMpUrNa maherabAnI (sadbhAva) che. tethI eka bIjo mahinA ke "jenI aMtamAM amArA janma thayeA che te umerIne, nIce lakhelI tapasIla mujaba mAphI ApI, amArA zreSTha hukama mujakha amala karI te viruddha ke ADe mAge "" javu joI e Page #845 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 788 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa nahIM, tathA vijayasenasUri ane vijayadevasUri ke jeo tyAM (gujarAtamAM) che temanI hAlanI khabaradArI karI, jyAre bhAnucaMdra ane siddhicaMdra tyAM AvI pahoMce tyAre, temanI sAra saMbhALa rAkhI, je kAma karavAnuM teo raju kare tene saMpUrNa karI ApavuM joIe, ke jethI teo jIta karanArA rAjyane hamezAM (kAyamI rahevAnI duA karavAmAM sukhI manathI kAme lAgelA rahe. vaLI unA paragaNAmAM eka vADI che ke jyAM temaNe pitAnA guru hIrajInAM pagalAM sthApana karyA che tene jUnA rivAja pramANe "verA vagerethI mukti" jANuM, te saMbaMdhI kaMI harakata ke aDacaNa karavI nahIM. lekha (tha) tA. 14 zaherIvara mahine ane IlAhi 55. peTAne khulAso mahine pharavaradIna, te divase ke je divasemAM sUrya eka rAzimAMthI bIjI rAzimAM jAya che. Idane divasa, mehara (mihira)nA divase, dareka mahinAnA ravivAre, te divase ke je sUphiyAnA divasanI vacamAM Ave che. rajaba mahinAne somavAra, akabara bAdazAhanA janmane mahine, je zAAbAna mahine kahevAya che. dareka zamazI (Sular ) mahinA pahele divasa, ke jenuM nAma emaja che. bArabarakatavAlA divase, ke je zrAvaNa mahinAnA chellA 6 divase ane bhAdaravAnA pahelA ja divase che. allAhu akabara (nakala asala mujaba che) sikko A sikkAnA akSaro vAMcI zakAtA nathI. Page #846 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hevimalasUri sikko A sikkAmAM * kAjI ajjussamI 'nuM nAma che. asala mujama che. sikko A sikkAmAM kAjI khAna mahammadanuM nAma che. khIjA akSare vaMcAtA nathI. ( -kSati. praka. 44, pR0 95, praka0 44 pR0 139 thI 144, mA. khA0 pharamAna na0 11muM) lakhe che ke- mane A tapasIlamAM mArA janmane (-pharamAna-11 mAMthI ) maheA. bhAnucadra gaNivara sa1722 sudhI vidyamAna hatA. A jahAMgIra te pharamAnamAM khAsa sAdhue pratye sadbhAva che. tethI uparanI eka mahinA umeruM chu. 789 zekha abdulajale 'Ahune akabarI 'mAM meATA jJAnI (dharmI') puruSonAM nAma ApyAM che. temAM teNe pAMcamI zreNImAM 139 mA A0 vijayasenasUrinuM ane 140 upA. bhAnucaMdranuM nAma lakhyuM che. ( AIna--i-akabarI bhA0 2 jo AIna 30 mI iti. praka0 44, pR0 71, kalama 12 mI) parivAra-mahA. bhAnucaMdra gaNivarane parivAramAM 13 panyAsa ane 80 vidvAna ziSyA hatA. graMthA-mahA. bhAnucaMdragaNie nIce mujaba granthA banAvyA che. Page #847 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyuM. 2 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga [ prakaraNa (1) sUrya sahasamALA-vRtti sahI (2) mithilA nareza caMdradevanA paMDita vasaMtarAje racela "vasanta rAja varga 20 nI vasantarAja zAkuna para TIkA" zirehImAM rAjA akhayacaMdranA rAjyamAM racI. ane paM. siddhicaMdre tenuM saMzodhana (saM. 1673) (3) kAdaMbarI pUrvArdha-TIkA (4) sArasvata vyAkaraNa vRtti (saM1676 thI 1713 praka. 41 pR0 634) (5) kAvyaprakAza vRtti (6) abhidhAnaciMtAmaNi niNata-bha0 vijayadevasUri (saM. 1672 thI 1713) rAjeye (7) vivekavilAsavRtti. gaM. saM. 167 4 mAM racI. maha0 bhAnucaMdra gaNivara ATha avadhAna karatA hatA. 60 maha0 bhAnuvaMkagaNinA ziSyonAM nAma A pramANe maLe che. 61 (1) maheka siddhicaMdragaNivara 61 (2) paM. udayacaMdragaNi-hitepadezamAM saM0 1681mAM caitra zu 9 ravivAre amadAvAdanA kAlupuranA upAzrayamAM racyuM. temAM temaNe sunisamelana ItihAsa Ape che. (praka. 55 pR0 733 thI 735) 1. paM. bhAnucaMdragaNi nahIM paNa temanAthI bIjA paM0 bhANavijaya saM. 1648nA phA0 su0 9 ne zukravAre "upasargahara stotra-laghutti" saM. 1035 lakhI hatI. paM0 abhayasema gaNi tathA paM. bhANuvijaya gaNi saM. 1663 mahA vadimAM "hitAsamAM virAjamAna hatA. 2. vasantarAjazAkunaTIkA prazasti___iti zrIpAtazAha zrI akabara jallAladIna sUryasahasranAmAdhyApaka zrI zatruJjayatIrthakarameocanAdyaneka sukRtavidhApaka mahopAdhyAya zrIbhAnucaMdragaNi racitAyAM tacchipyASTottarazatAvadhAna sAdhaka pramuditapAdazAha zrI akabbara jallAladina pradattakhuzaphahamAparAbhidhAna mahopAdhyAya zrI siddhicandragaNinA vicArya zodhitAyAM vasantarAjaTIkAyAM viMzatitamo vargaH // Page #848 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hemavimalasari ane temanA (62) ziSya paM. rUpacaMdra saM. 1985mAM "daMDaka avasUri' banAvI. 1. 61 (3) 50 devacaMdragaNi-temanI paraMparAmAM anukrame (62) municaMdra, muni vivekacaMdra vagere thayA. (62) 50 municaMdragaNi saM. 1676nA A0 va0 ne semavAre khAnapura"mAM hatA. (zrIprazasti saMgraha, bhA. 2, pra. naM. 94) 61 (4) paM. hIracaMdragaNi-temaNe saM. 1694mAM sihInA saMgha sAthe AbunI yAtrA karI. temanA parivAramAM saM0 1722mAM (62) muni dIpacaMda, muni rAmacaMda, muni jinacaMda, muni ravicaMda vagere hatA. 62. paM0 jinacaMdranI paraMparAmAM 63 jinacaMdra, 64 labdhicaMdra saM. 1601 mAlapurA 65. devacaMdra. 66. bhavAnIcaMdra-temanA gurubhAI 67. semacaMdra saM. 1833 mAM hatA. 61. u0 hIracaMdragaNi, 62 paM. mAnacaMdra, 63 paM. khImacaMdra, 64. muni kezarIcaMde saM. 1766 bhAva za03 budhavAre sUratamAM lADavA zrImAlI vizA bhavAnIdAsa mATe zreNikarAsa" lakhAvyA 61 (5) RddhicaMdra gara-temaNe A. vijayadevasUrinA samaye mRgAMkacaritra" racyuM, jenuM paM. udayacaMdra saMzodhana karyuM 61 (6) paM semacaMdragaNi-saM. 1985 (61) paM. bhAvacaMkagaNi-te maha0 siddhicaMdragaNinA sahadara hatA. gurubhAI hatA. (62) paM0 kanakacaMdramaNi (63) 50 kapUracaMdragaNi, (64) paM. mayAcaMdrajI-temane 50 kanakacaMdragaNie dIkSA ApI. (65) paM. bhakitacaMdragaNi-temaNe 51mA A munisuMdarasUrinI ziSya paraMparAnA paM. zubhasuMdaragaNinA "delAulakhaMDanayugAdijinastavana-avacUri' banAvI hatI. (praka51 pR0 512) 66. paM. udayacaMdragaNi. 67. paMka zivacaMdragaNi-temaNe Page #849 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa saM. 1874 mAM rAdhanapumAM "tAraMgAtIrthamaMDana bha0 ajitanAthanuM stavana banAvyuM. - 67. paM. zivacaMdragaNi tathA paM. uttamavijayagaNite banene 6pamA dAdA guru bhakticaMdragaNie dIkSA ApI hatI. paM. uttamavijayagaNie saM. 1801 vai0 su. 13 budhavAre DIsAmAM vaMdAravRttinI avasUri Da graM 2720 banAvyuM. (bhAMDAra iMsTiTayUTa prazasti saM. bhA. 1 pra. naM. 985) 68 50 jinacaMdramaNi 69 50 premacaMdragaNi 70 paM. prAgacaMdragaNi-temaNe tapAgacchanA bha0 vijayadevasUri saMghanA (67) bha0 vijaya jinendrasUrinI gujarAtI paTTAvalI pAnAM-17 banAvI. (pAlanapurane jaina graMtha bhaMDAra) mahAgI (68) paM. jinacaMdragaNinA ziSya (69) 1 paM0 kapuracaMda ane 2 50 premacaMda meTA adhyAmI mahAyogI hatA. te giranAranI guphAmAM vadhAre rahetA hatA. temanuM bIjuM nAma cIdAnaMda prasiddha hatuM . premacaMdagaNi temanI tapAsa mATe giranAra padhAryA hatA. giranAranA pahADamAM temanI guphA che. je jenA tAbAmAM taLeTInI dharmazALAmAM saM0 1921nA paM. premacaMdagaNinAM ane saM. 1922nAM gayAcaMdagaNinAM pagalAM che. 60 mahera bhAnuzaMkagaNivare-te ATha avadhAna karatA hatA. 61 50 sumaticaMdragaNi, 62 50 AnaMdacaMdragaNi-te meTA paMDita hatA. 63 paM. amIcaMdragaNi-temaNe saM. 1740nA A za0 3 nA guruvAre mALavAmAM mAMDavagaDhanI taLeTImAM nalahara gAmanA zA avaMtIdAsanA putra buddhinidhAna zAha bhagavatIdAsanA putre zA zivarAja ane hIrAcaMda, te paikI zA0 hIrAcaMdanA putra kedArane vAMcavA mATe "uttarajhayaNusUtranI prati lakhI. (-zrI prazastisaMgraha bhATa 2, praha za0 naM0 ~3) Page #850 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari 60 mahera bhAnucaMdragaNivara 61 mahATa siddhicaMdragaNivara-te pitAno paricaya "TUMkA kSarImAM" A prakAre Ape che. - "hartA rotAvavAnAnAM, vinimuvAdrinA ! vettA SaDapi zAstrANAmadhyetA phArasImapi / / akabbara suratrANahRdayAmbujaSaTpadaH / dadhAnaH khuzaphahamiti birudaM zAhinA'pitam / / tena vAcakacandreNa siddhicandreNa tanyate / bhaktAmarasya bAlAnAM vRttiryutpattihetave // " (-bhaktAmarastotravRtti prAraMbha) khuzaphahamanAdi raMjanodvitIyAbhidhAna mahopAdhyAya zrIsiddhicaMdragaNi viracitA bhaktAmarastotravRttiH samAptA // (mamarastAtravRtti-kAsti) "tatpaTTa pAthonidhivRddhicandra zrIsiddhicandrAbhidhavAcakendraH / bAlye'pi yaM vIkSya manojJarupamakabbaraputrapadaM prapede / punarjahAMgIranarendracandra pradIyamAnAmapi " kAminI" yaH / haThena "norI kRtavAn" yuvApi pratyakSametat khalu citramatram // " (vAsavadattAvRtti prAraMbha) te vaNikaputra hatA. temaNe nAnI uMmaramAM dIkSA lIdhI. ja guA hIravijayasUrie bhAvacaMdra ane siddhicaMdra e be bhAIone dIkSA ApI, upATha bhAnucaMdranA ziSya banAvI, upATa bhAnucaMdra pAse AgarA mokalyA, muni bhAvacaMdra khUba bhaktivALA hatA, temanI meTI ziSya paraMparA maLe che. (praka. 44 pR0 44) muni sidicaMdra kAmadeva jevA rUpALA hatA. te 108 avadhAna karatA hatA. asAdhAraNa smaraNazaktivALA hatA, te hasamukhA, miSTabhASI, khuzamijAjI, ane bolavAmAM catura hatA. AthI bAdazAha 100 Page #851 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sex jaina para parAnA iitahAsa--bhAga urjA akabare temane jotAM ja murhuma 'nuM khiruda ApyuM. 6 1 bAdazAha akabare temane peAtAnA putranI jema mAnyA hatA. bAdazAha temanI bahu kALajI rAkhatA. temane janAnakhAnA vagere sthAne AvavA javAnI chUTa hatI. te saMskRta, prAkRta, gujarAtI tathA phArasIbhASAnA jANakAra hatA. te 108 avadhAna karatA, ane upA (bhaktAmara TIkA ) bAdazAha akabara ane bA. jahAMgIre - bhAnucadragaNi tathA 10 siddhicadranA upadezathI ghaNAM zubha kAmA karyA hatAM. jenI noMdha ame agAu ApI che. dhyAya banyA hatA. u. A. jahAMgIre vi. sa0 1666mAM AgarAmAM khAdazAha banatAM ja A. jinasiMhasUri upara gusse thavAthI kharataragacchanA yatienA vihAra AgarA ane dilhI pradeza mATe sathA baMdha karyAM hatA. pachI bA. jahAMgIre A. jinacaMdrasUri, maheA. viveka ha gaNi, 50 paramAnaMdagaNa vagerenA samajAvavAthI A vihAra khullA karyAM. ( -praka. 40 pR0 483 pra0 44 pR0 94) AkarI kasoTI - [ prakaraNa paNa evAmAM eka bIjI garabaDa UbhI thaI, ane khA. jahAMgIre sa'0 1672mAM AgarAmAM 50 siddhicadragaNinI AkarI kasoTI karI, tyAre khuzahama 50 siddhicaMdranI umara Azare 25-30 varSanI hatI. saMbhava che ke keAi zAhajAdI temanI upara Asakata thaI tenI sAthe vivAha karavA cAhatI haiAya, AvuM game te kAraNa hAya. 50 siddhicaMdragaNi peAtAnI vAsavadattATIkA 'nI prazastimAM A 1. ' khukSma ' e biruda che. temAM vuza ' e zabda qArasIneA che, tene artha thAya che ' sArI ' ane ' maiM ' e zabda arakhI bhASAnA zabda joDI, 50 na Mdivijaya ane 50 siddhicaMdragaNine * khulhama 'nuM biruda ApyuM. 50 siddhicaMdragaNi manhAmatravRttinI prazastimAM peAtAnuM vumana phiraMgamaH evuM nAma batAve che. 'mAri'nA atha thAya che. jAherAta ' eTale khuma ' e emanuM " jAhera nAma (jAherabi6) hatuM sau kAI temane jotAMja AnadIta thatA hatA. temanuM " asala nAma p'0 siddhicaMdra hatuM. C ,, * 6 Page #852 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri kasoTIno ullekha kare che. prasaMga evuM banyuM ke, bAi jahAMgIra tathA begama nUrajahAMe temanI pAse navarasanuM hUbahu varNana sAMbhaLatAM teone anubhavasiddha jevuM te lAgyuM, AthI te baMnene vicAra Avyo ke, "Avo yuvaka brahmacArI saMnyAsI banI rahe e khudAnI khaphagI (nArAjI) che." teoe khuzaphatamane jaNAvyuM ke, "tame zA mATe herAna thAo che? sAdhupaNuM cheDI sukhethI amArA rAjyamAM rahe, tamane 500 ghoDesavAranuM uparIpada ApIzuM, ane eka khUbasurata kanyA sAthe tamAre vivAha karAvIzuM. to tame amArI dhAraNA mujaba vivAha vagere karo. paM. siddhicaMdra te bannene Ane "Akaro javAba" vAnyo ke mane kaI duniyAbharanuM rAjya Ape, to te mAre na joIe. mane te jagadgurue je sAdhuveza Apyo che, temAM ja sAcI bAdazAhata samAyelI che." (praka. 44 pR. 94) A sAMbhaLI bAdazAha jIde caDe. teNe hukama karyo ke, "tame mArI vAtane mAne, athavA mArA rAjyane cheDI bahAra cAlyA jAo." paM. siddhicaMdragaNi A sAMbhaLI saM. 167ramAM AgarAthI mAlapurA cAlyA gayA. ane pachI bALa jahAMgIre 50 siddhicaMdrane meM judA pADI maha0 bhAnucaMdrane duHkhI karyA che, ema samajI 50 siddhicaMdrane mAlapurAthI pAchA AgarA bolAvyA. AthI 50 siddhicaMdrajI pAchA Agara AvyA. (praka. 55 pR0 786) 1. navAMgIvRttikAra A0 abhayadevasUrie ekavAra yuddhanuM varNana karyuM, je sAMbhaLatAM vyAkhyAnamAM beThela rAjA hAthamAM talavAra kheMcI ubho tha, AcArya zAMta rasa varNavI tene ThaMDe pADe, temaja eka rAte ajitazAMtinI "aMbaraMtara viyAraNIAhiM" gAthAnA vivecanamAM zRMgAra rasanuM hubahu varNana karyuM. te sAMbhaLI eka rAjakumArI temanI upara Asakta thaI, pariNAme rAjA taraphathI AcAryazrI upara Aphata UtarI, paraMtu AcAryazrIe azuci dehanA bIbhatsarasanuM varNana karI buddhipUrvaka tene rasto kADho hato. (A. vijayaparino dezanAciMtAmaNi bhAva 6 pR181, 182) eja rIte siddhicaMdragaNivare paNa navarasonuM bahu varNana karavAthI Page #853 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA hitahAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa mahA. bhAnucadragaNivara ane 50 siddhicaMdragaNinA upadezathI saMghe mAlapurAmAM bha. sumatinAthane meATo jinaprAsAda anAvyA; temaja e maheApAdhyAyajI AgarAthI gujarAta padhAryA tyAre temanA hAthe pratiSThA tathA svarNa kalaza caDAvyA. te pachI A. hIravijayasUrinI caraNapAdukAnI pratiSThA karAvI, je caraNapAdukA Aje paNu 79 temanI upara kAI zAhejAdI Asakta thai hoya ke game te kAraNa hAya paNa bAdazAha jahAMgIra ane begama nUrajahAM taraphathI temanI upara AkRta UtarI. panyAsajIe tene rastA kema kADhyA te hakIkata upara AvI gaI che. vidvAna munivarA * vyAkhyAnamAM tathA graMthAmAM " karI zake" evA pratibhAzALI hAya che. zake ke nahI te bAbatamAM sAkSarAnAM vividha ** 66 spaSTa vAta che ke, jaina * nava rasenuM bahu vana AvuM varNana jaina sAdhu karI maMtavyo TAMkavA jevAM che. 66 ' sAkSararatna zrI mAhanalAla dalIcaMdra desAI bI. e ela ela khI. hAIkA vakIla, muMbaI, lakheche ke, keTalAka ema kahetA hoya che ke, jaina dhatA dIkSita yati ja na kahevAya. * (jUe sa0 1967 nA gujarAtI 'nA * divALI ka'mAM kavi varAmanA " lakhapati zRMgAra 'lekha ) . AnA javAbamAM jaNAvavAnuM ke uparAMta kuzalalAbhanI mAdhavAnahanI thA zRMgArarasathI bharelI uttama pratinI vArtA, che e zA. haragAviMdaDhAsa kAMTAvAlAe svIkAyu che. jaina kavie, alabatta, udhADA amaryAdita zRMgAra nahIM mUke tethI zAmaLabhaTTane mATe narmada kavine kahevu paDayuM ke, zAmaLabhaTTe keTalIka vArtAo na lakhI hota te sAruM ' tema jaina kavio mATe kahevuM nahIM ja paDe ' vizeSamAM jaina sAdhue jema amuka sadguNanuM pratipAdana kareche tema A ( mAdhavAnanI thA, ) graMthamAM zIlane mahimA batAvyA che. eTale te bAbatamAM te ( jaina kavie ) zAmaLabhaTTa karatAM caDe che (e mAdhavAnala rAsa, pra0 40 pR0 64) 66 A kRti zAmaLabhaTTanI pUrvanA zatakamAM racAI, (rA. haragoviMdadAsa kAMTAvALA ( bhAvanagara )mAM bharAyelI gujarAtI sAhitya pariSadnA nibaMdha, kavi samayasu Mdara zIka lekha, AnaMda kAvyamahAdadhi meAktikaH 7 : prastAvanA pR0 12 ) Page #854 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari tyAM virAjamAna che. mAlapurAmAM 1 tapAgacchano zrI sumatinAtha bhagavAnane ane 2 vijayagacchane zrI AdinAtha bhagavAnane ema be jinaprAsAde che. gAma bahAra tapagacchanA devasUrisaMghanA yationuM samAdhisthAna che. tyAM yationI ghaNI samAdhio ane caraNapAdukAo che. (mAlapurA mATe jUo praka. pa5 44 praka. 57) bAdazAha akabare burahAnapuramAM 32 cirane mArI nAkhavAne hukama karyo hato, e mATe pa0 siddhicaDhe bAdazAhane samajAvI te saune bacAvI lIdhA. bAdazAhe jayadAsa japA nAmanA "lADavA zrImAlI vANiyAne hAthInA pagale chuMdAvI, mAravA hukama karyo hato, 50 siddhicaMdra tene paNa bacAvI lIdhuM. A jayadAsa japA zrImAlIe burahAnapuramAM meTo jinaprAsAda banAvyuM hatuM. maheo bhAnucaMdra gaNivara ane paM. siddhicaMdra vagere AgarAthI vihAra karI saM. 1972 mAM jAheramAM mAsu karyuM. saM. 1673 mAM 21 bhAI-bahenone dIkSA ApI, sirohI padhAryA. bha0 vijayasenasUrinA svargagamana bAda saM. 1672 mAM tapAgacchamAM be pakSe paDyA, tyAre mahera bhAnucaMdragaNu vagere "zrI vijayAnaMdasUrinA pakSa"mAM dAkhala thayA. vaDagacchanA A0 vijayasuMdarasUrie saM. 1673 nA pi0 zuka 13 ne budhavAre sirohInagaramAM pa0 rAmavijayagaNine AcArya banAvI bha0 vijayatilakasUri banAvyA, ane paM. siddhicaMdra gaNine temanA upATa siddhicaMdragaNi banAvyA. te pachI upATha bhAnucaMdragaNivara tathA upATa siddhicaMdragaNi saM. 1673 mAM mAravADamAM tathA te saM0 1674-75 mAM pa0 siddhicaMdrane saM. 1673 mAM mAMDavagaDha mekalyA, ane te sau pite saM0 1674, 7pa mAM burahAnapura AgarA jaI AvyA ane te pachI teoe jIvanane mATe bhAga gujarAtamAM vIjApura pAsenA saMgha Page #855 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 798 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa pura gAmamAM vItAvyuM. ane tyAM rahI teoe vividha graMtho banAvyA. (63) muni zuddhicaMdrajI--temaNe saM. 1698 nA bhAve varu 13 nA roja vIjApuramAM saMskRta bhASAmAM "dIpAlikAka95" lakhe tathA "nAsIradvirajaja gAma dvitIya" vagere zabdo lakhyA che. (-zrI prazasti saMgraha bhA. 2 je, pra0 naM0 749) grantha maheka siddhicaMdragaNivare nIce pramANenA graMthe banAvyA. 1. kAdambarI uttarArdhavRtti," 2. "zenistutivRtti" graM 2200 3. "vAsavadattAvRtti," 4. "dhAtumaMjarI, 5. "anekArtha nAmamAlAsaMgrahavRtti, 6. "vRddha prastAktiratnAkara," 7. "bhAnucaMdra catri, 8. "vivekavilAsavRtti" 9. "bhaktAmara stotravRtti, 10. jinazatakavRtti," saM. 1714, mu. saMghapura, 11. "caMdracaMdrikA vRtti," saMghapura, 12. "prAkRtasubhASita saMgraha, saMghapura, 13. "vAsavadattA khyAnacaMpUvRtti saM. 1722, saMghapura, 14. kAvyaprakAza khaMDana," saM. 1722, saMghapura, 15. neminAtha cemAsI kAvya, gujarAtI kAvyaH"4. mahA siddhicaMdra addabhuta kAvyakaLAvALA hatA. jUnI gujarAtI kAvyane namUne A prakAre che.- zrAvaNa dehA- zrAvaNa ritu raliyAmaNI, dharA sIMcI jaladhAra, citta cAtaka piu piu cavaI, mera kilka malhAra. 1 harigIta- malhAra manahara kIya mayUraha, vIja camakaI cihu vala; madamasta vana jera mAtI, virahI rAjUla valavalaI. 1 1 vidvAno mAne che ke, upAdhyAyajIe sAte smaraNonI vRtti banAvI hatI. paNa te maLatI nathI, tethI eka tetranI vRtti hovAnuM vizvAsapAtra gaNAya che. temaNe A vRttimAM potAnA graMthenAM avataraNo ApyAM che. A mAnataMgarie manaraznotranA 44 zloka banAvyA hatA. (pra. 49 pR0 461) paraMtu digaMbarAcAryoe temAM navA kaleke vadhArI 48 ane para kaleka saMkhyA karI. te mATe (jUo pra. 13. pR0 Page #856 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A hevimalara nisi aMdhArI nirAdhArI, piyuviThUNI padamaNI, khuzahama sAMI mili dilakhuza, suhAI Rtu sAvaNI, 1 paMcAnanamuM] kArtika dUhA kautiMga kAtiMga mAsake, subhikSa bharyA sakha desa; daMpatI parva dIpAlikA, bhAvata paheraI bhekha. 4 DurigIta- bhala bhekharekha anAI bhAminI, sakala leAka sau jamA; Anada gRha gRha karaI ucchava, aMga lAvaI kumakuma 4 giri revatAcala mile jagadgurU, zIkha rAjula daI; siddhicaMdra ke prabhu suvara pahilI, siddhipura suMdarI laI 4 (-mahA. siddhicaMdrakRta 'temanAtha ceAmAsI kAvya ') 3, mahA- hASiMgiNanA vAcaka vaza 57 maheA. huAnaniSa gaNi 60 mahA bhAnudragaNi. (praka0 58 pR. xx) (praka. 58, pR. xxx) 61 50 devacaMdragaNi te upAdhyAyajInA trIjA ziSya hatA. 50 ahimsanagaranA rIMDAzAha geAtranA zA 'khAI ne parakhAI nAme patnI ane gopAla tathA rAmacaMdra nAme be putro hatA. mAtA tathA baMne putrAe bha. vijayasenasUrinA upadezathI vairAgya pAmI AcAya zrInA hAthe dIkSA lIdhI. 09. AcAryazrIe te putrAnAM nAme| suni devacaMdra ane 2 muni vivecadra rAkhyAM, ane te manene "maheA bhAnucadranA ziSya praziSya banAvyA. (pR. xxx) ' (61) 5'0 devaca'dragaNuinAM sa0 1644 mAM janma, sa0xxx mAM dIkSA, sa0 1665 mAM delavADAmAM paMnyAsapa6, tathA 0 1697nA cai zu0 8 nA roja suretaramAM svagamana thayuM. 50 devacaMdragaNie paMnyAsa anyA tyArathI geALa tathA kaDA vigaI ne sarvathA tyAga karyA hatA. te haMmezAM " ekAsaNuM " ane gaDhasInuM paccakkhANa karatA. khAvAnA drabyAnI maryAdA bAMdhatA, dara mahine cha cha upavAseA vagere tapa karatA. tr "" Page #857 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa vihAra-te mAravADa, mevADa, savAlaka (sapAdalakSa), kuMkaNa, lATa, kAnhaDa, vAgaDa, gujarAta ane saurASTramAM vicaryA hatA. graMthI-temaNe "zanastutiTIkA," saM0 1685 mAM "zatruMjayatIrthaparipATI stavana" kaDI : 118, "vicAravarvizikA, saM. 1696 nA phA0 zu0 11 nA puSya nakSatramAM, sAbalImAM bhavya vijayadevasUri paTe, A vijayasiMhasUrinA rAjyamAM "pRthvIcaMdrarAsa," "navatatvopAI' neminAtha, zaMkhezvara pArzvanAtha, pisInA pArzvanAtha stavana," ane "mahAvIra svAmInA stavane vagere racyAM. temaNe saM0 167 mAM sattaramAM 5 divasanuM anazana karI saM 167 nA vi0 za0 8nA roja svagamana karyuM, temane paM raMgacaMdragaNi nAme gurubhAI hatA. (je. sa. pra. varSa : 2, pR. 6ra7 ka. 44 paTTAvalI samuccaya bhA. 2, pR0 250-251) (61) paM. devacaMdranI paraMparAmAM anukrame (62) paM. vivekacaMdra, (63) paM. tejacaMdra, (64) paM. jinacaMdra tathA (65) paM. jIvanacaMdra thayA. pa0 jIvanacaMdra saM. 1757 mAM vidyamAna hatA. (6) paM. vivekacaMdra-temaNe bhavya vijayadevasUrinI AjJAthI saM. 1709mAM phAru zu. 3 ravivAre pATaNamAM jainasaMghe banAvela A. vijayasiMhasUri pAdukAnI pratiSThA karI. ( zrI jinavi0ne prA. jaina lesaM0 bhAva 2, leTa naM. 514) (62) muni guNacaMdrajI-temaNe "maha0 bhAnucaMdragaNinuM caritra" lakhyuM. 4. mahera hArSigaNivarane vAcavaMza-zramaNa paraMparA pa7. mahohArSigaNivara, (praka. 55 pR0 ) 58. mahe sakalacaMdragaNivara, (praka. 55 pR0 ) 59 paM. lakSmIcaMdrajIgaNi. 60. paM. municaMdrajIgaNi. 61. paM0 vRddhicaMdajIgaNi- saMbhava che ke temaNe dazakA Page #858 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 801 paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri lika sUtranI sajajhAya banAvI hoya, 62, yati varamAnacaMdrajI 63, yati tejacaMdrajI-temaNe "puNyasArarAsa" banAvyuM. (-paTTAvalI samuccaya, bhA. 2, puravaNI pR0 251) 5. maha0 hAnaSigaNine vAcakavaMza 57. mahAhArSigaNi-te A. vijayadAnasUrIzvara tathA A vijayahIrasUrinA mahopAdhyAya hatA. (prad 55 pR0 770) 58. maheda ukUdyovijayagaNitemanA vize vinayavijayagaNivara lakhe che ke"laMkAne ga7pati RSi meghajI, guru pAse lahI dIkSA udyotavijaya" "zrI ArAdhuM, meghataNI pare zIkhyA. 60" laMkAgacchanA 10 zrI pUja kaMarajI svAmInI pATe RSi meghajIsvAmI thayA. te amadAvAdanI gAdInA "zrIpUja" hatA, temanI AjJAmAM RSi guNa, RSi, nenajI, RSi dharmasiMha, trASi zArdula RSi ajaya vagere 18 yatio hatA. te saue A0 hIravijayasUri pAse saMvegI dIkSA svIkAravAno nirNaya karyo. temaNe saM0 1628mAM tA. 2-9-1573mAM amadAvAdanA bAdazAha akabaranA bAdazAhI vAjAvALA utsavamAM zeTha thAnamalanA prayatnathI A8 vijayasena. sUrinA hAthe 18 lekAvatio sAthe saMvegI dIkSA lIdhI. (praka. 44 pR0 66) A. vijayasenasUrie saM. 1628mAM 40 meghajIne dIkSA ApI, mahe. hArSigaNinA ziSya banAvyA; ane temanuM nAma muni udhotavijayajI rAkhyuM, temanAM bIjAM nAme paM0 meghaSi, paM maharSi, paM. udyotakuzalagaNi paNa maLe che. sAthenA RSiemAMthI keIne temanA ziSya praziSya ane koIne bIjA trIjAnA ziSya praziSya banAvyA. (praka. 58 kalama 3 dIkSA, pratiSThA vagere) A. vijayasenasUrivare muni udyotavijayajIne paMnyAsa padavI ApI hatI. A0 hIravijayasUri saM. 163lmAM phatehapura sikrI gayA 101 www.jainelibrary.org Page #859 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 802 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa tyAre temaNe 50 udyotivajayajIgaNa vagerene gujarAtamAM rAkhyA hatA. A vijayasenasUri sa0 1649-50 mAM lAheAra padhAryA tyAre ja 5' udyotavijayajIgaNi vagere temanI sAthe gayA heAvAnA sabhava che. A. vijayasenasUrie sa0 1656nA vaizu. 4 ne sAma vAre mRgazISa nakSatramAM khaMbhAtamAM zeThe malasAdhue karelA sUriSada maheAtsavamAM upA0 vidyAvijayagaNine AcArya manAvI A vijayadevasUri nAma ApI peAtAnI mATe gacchanAyaka tarIke sthApana karyAM. tathA 50 udyotavijayajI gaNivarane upAdhyAyapada ApyuM, ane mahA. udyotavijayajIgaNivara manAvyA. maheA udyotavijayajI gaNivara zAMta, saMvegI, vidvAna ane sumeAdha hatA. te ja0 30 A. hIrivajayasUri, A. vijayasena sUri ane vijayadevasUrinA mahApAdhyAya hatA. sa0 1673mAM tapagacchamAM gacchabheda thayA tyAre teo ane temanI ziSya para`parA A. vijayadevasUri gacchamAM ja rahyA hatA. 59. 50 guNavijayajINa-te paNa leAMkAgacchanA yati hatA. temaNe mahA. udyovijayajInI sAthe sa0 1628 mAM A vijayasenasUrinA hAthe saMvegI dIkSA lIdhI. AthI saMbhava che ke, te peAtAne A0 vijayasenasUrinA ziSya batAve che te sa0 1634 mAM ja0 30 hIravijayasUri sAthe phattepura gayA hatA. (50 guNavijayagaNi mATe jUe praka0 51 pR0 506) 60. 50 sa`ghavijayajIgaNa-zA. saMghajI nAmanA zreSThI pATaNanA vatanI hatA. te bacapaNathI dhapremI ane vairAgI hatA. tenA vivAha thavAnA hatA. evAmAM eka divase upAzrayamAM te kapaDuM eDhIne sAmAyikamAM beThA hatA, tyAre tenI bhAvipatnI munivarane vAMdavA AvI. tene te sthAnamAM beThelA tenA pati vize khabara na heAtI, tethI teNe tene sAdhu mAnI vidhipUrvaka vaMdana karyuM. zA. saghajIe manathI nakkI karyu ke " huve A strI mane humezAM tr Page #860 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 803 paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari vaMdana kare ema karavuM joIe." AthI teNe A vijayasenasUrinA hAthe dIkSA lIdhI. AcAryazrIe tenuM muni saMghavijaya nAma ApI, 50 guNavijayagaNinA ziSya banAvyA, tene dIkSAutsavamAM pATaNamAM bIjA 7 bhAI bahenanI dIkSA thaI hatI. (- praka. 58 dIkSAo, kalama 9mI) AcAryazrIe temane paMnyAsapadavI ApI. temaNe 1. pATaNa pArzvanAtha, 2, paMcAsarA pArzvanAtha, 3, vIjApuranA padmAvatI pArzvanAtha, 4, kaMsArI bhIDabhaMjana pArzvanAtha, pageDI pArzvanAtha, 6, varakANuM pArzvanAtha ane 7, mALavAnA magazI pAzvanAtha ema pArzvanAtha sapta-tIthI stotra" leTa 10 banAvyuM. saM0 1669 mAM A0 va0 3nA roja bha0 "RSabhadevastavana" banAvyuM. saM0 1674 nA mAM mAM bhara vijayadevasUrinA rAjyamAM "kalpasUtra'nI TIkA nAme "kalpapradIpikA" graM0 3300 banAvI, jenuM maha0 kalyANavijayagaNinA ziSya upAra dhanavijayagaNie saMzodhana karyuM hatuM. paM. saMghavijaye saM. 1979 nA ma0 zu. 5 nA roja amarasena varasena AkhyAna " tathA saM. 1979mAM "siMhAsana batrIzI" banAvI. (paM. saMghavijayagaNi mATe jUo. praka51 pR. 510) 61 50 vRddhivijayagaNi, paM. suravijayagaNi- 50 vRddhivijayagaNie saM0 1674 nA A0 za0 13 nA roja bha0 vijayatilakasUrinA rAjyamAM amadAvAdanA umAnapurAmAM "zrAddhapratikamaNusUtravRttinI prati lakhI hatI. (-zrI prazastisaMgraha bhA. 2, prakanaM. 726) 6. mahera hArSigaNine paMDitavaMza paraMparA 57 mahera hArSigaNivara- (praka. 55, pR0 44) 58 mahera udadhotavijayagaNi (upAya megharSigaNi) 59 paMkalyANakuzalagaNi- temanAM bIjAM nAme RSi kAnA, ane kAnharSi paNa maLe che, temaNe saM0 1628 mAM amadAvAdamAM Page #861 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 804 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ kAraNa laMkAgacchanA 18 yatio sAthe A vijayasenasUrIzvaranA hAthe saMvegI dIkSA" lIdhI hatI, saM. 1639mAM ja gu. A hIravijayasUri phatepurasikI gayA tyAre te paNa tyAM sAthe gayA hatA. paM. kalyANakuzalagaNi saMskRta bhASAnA meTA vidvAna hatA. temaNe potAnA ziSya paM. dayAkuzalagaNine bhaNavA mATe vi.saM. 1643 thI 16para sudhImAM samasaMskRtamAM vasanta tilakA mAlinI, hariNI, zikhariNI, maMdAkAnta, zArdUla vikaDita vagere vRttomAM "zrI mahAvIrastutra le30 " banAvyuM. jenI racanAne "prAsAdika namUne " A pramANe jANa. kelIrase nahi nasAramaNi rizaMsA bhUmaMDalaM ca navA kanaka samIpe nonAkasampaTamathe narasaspada vA he deva dehi mama, te savidhe nivAsam | 25 che jAne cintAmaNi-suragavI-kAmakubhyADamarAgA, jAyantajhamI satata karagA deva? te sevanena che etAvanta khalu tava pure nAtha? nAgheDanubaMdha, bhU bhUgaNitamahimA, cittacArI ciraM me 29 paM. ramaNikavijayajI gaNie A stotranA kaThina zabdanA sarala saMskRta zabdo ApyA che. (jena sa. pra. va0 14 aM0 7 ka163 pR0 121) 60. paM. dayAkuzala gaNivara-A. vijayasenasUri saM. 164bhAM phatepurasikI padhAryA tyAre te paNa tyAM gayA hatA. saM. 164lmAM temaNe A vijayasenasUrinI stutirUpe "lAbhadayarAsa" tathA "tIrthamAlA." saM. 1682-83mAM "zalAkAtetra, saM0 1685 mAM A "vijayasiMhasUri padamahensavarAsa" banAvyA. bAdazAhanI mulAkAta saM. 1973mAM tapagacchamAM ga7bheda thaye tyAre te "vijayadevasUrisaMghamAM" rahyA hatA, (praka. 44 pR. 91) paM. dayAkuzalagaNi Page #862 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ) A0 hemavimalasUri 8-5 saM0 1674 (I. sa. 1618)mAM A0 vijayadevasUrinI AjJAthI AgarAmAM comAsu rahyA hatA. ane teo julasI sana 13, IlAhI sana 63, hIjarI sana 1027, zAhabAna mahinAnI tA. 1bhIe, vi. saM. 1674nA aSADa mahinAmAM, sane 1618 ne julAImAM bAdazAha jahAMgIrane maLyA hatA, ane temaNe bAdazAhane A0 vijayadevasUri taraphathI dharmalAbha kahyA hatA. AthI bAdazAhe khuzI thaIne A. vijayadevasUri upara bhakti bharele patra lakhyuM hatuM. (sUrIzvara ane samrA megala bA. pharamAna naM. 13) (-praka. 44 pR0 145) 6. saurASTramAM prAcIna ajArA tIrtha che. jene paricaya pahelAM (praka. 1 pR. para) mAM AvI gayela che. A tIrthanA ajArA pArzvanAtha jinaprAsAdanA sabhAmaMDapanI dIvAlamAM uMce 1 thI 1 phuTa lAMbA paheLA pASANumAM delo saMskRta-padya gadyamAM zilAlekha che. temAM prathama kaleka vaMcAta nathI 2 thI 15 kalekane sAra A pramANe che. zilAlekha saM. 1677 vai0 sutra 3 zanivAre rohiNI nakSatramAM sarvatIrthamAM pradhAna ajArAtIrthamAM tapAgacchanA bhaTTAraka vijaya. devasUrinA zAsanamAM paMDitemAM mukhya mahAtArkika siddhAnta ane vAdazAstronA sAgara paM. kalyANukuzaLagaNivaranI kRpAthI temanA priya ziSya buddhizAlI, vidvAna temaja saMyamI gurUbhakta 50 dayA. kuzaLagaNinA meTA prayatnathI (1) devAdhideva bhagavAna pArzvanAtha tathA (2) gurudeva bhavya vijayadevasUrinI kRpAthI ane "dIvanA jaina saMgha"nI madadathI unAnA dezI chavarAja zrImAlInA putra dharmapremI che. kuMarajIe pitAnuM zuddha dravya vAparI, ajArA pArzvanAthanA mULa jina prAsAdane jIrNoddhAra karAvyuM. tenI jamaNI taraphamAM bha0 RSabhadevanI be caraNa pAdukA banAvI. tathA do. madane gurudevanI caraNapAdukAo banAvI. ane zAka bhAIcaMde dezI saMghanI sahAyathI temanI khuzI mATe "meTI dharmazALA banAvI. Page #863 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa padya saMskRta lakhANanI nIce saMskRtamAM gadya lakhANa che te A pramANe saMvata 1677 varSe vaizAkha zudi 3 zanI zrI ajArApuramahAtIrthajIrNoddhAro jAtaH / / __ zrI tapAgacche bhaTTArakaprabhuzrI pU0 zrI vijayadevasUrirAjye paM0 zrI mehamurnIdragagiziSya paM0 zrI kalyANakuzalagaNi ziSya paM0 zrI dayAkuzalagaNiziSyeNa / prazastiriyaM likhitA gaNibhaktikuzalena / zrIrastu // (AtmAnaMda jaina prakAza pu. 59 aMka 10 saM0 2018ne zrAvaNane aMka pR0 133, 134, 135) para dayAkuzale "bha0 vijayadevasUri sajajhAyamAlA banAvI. (aitihAsika sajhAyamAlA naM. 35) ane te ja parivAranA 50 lAbhakuzale "vijayasiMhasUrisanjhAya kaDI-5" banAvI. (-praka55 pR0 737, 746) (aitihAsika sakjhAyamAlA naM. 34) 61. paM. surakuzalagaNi, paM. bhakitakuzalagaNi- 50 bhaktikuzalagaNi paM. dayAkuzagaNinA ziSya hatA. bha0 vijayasiMhasUrinA rAjyamAM temaNe saM. 1685nA mAtra su. 2 ne somavAre mAMgarelamAM ka9pariNAvalI-paTTAvalI" lakhI, te saM0 1607 (saM. 1677)nA A0 su. 15nA roja prabhAsapATaNamAM vidyamAna hatA. 7. mahera hArSigaNane zramaNavaMza 57. mahora hArSigaNi 58. maha0 udadhotavijayagANu-te A. vijayadAnasUrinA upAdhyAya hatA. pa9. paMra jIvarSigaNi. 60. paM. dAmaSigaNitemanuM bIjuM nAma paM. dharmakuzalagaNi paNa maLe che. temaNe saM0 1628mAM amadAvAdamAM A Page #864 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A haeNvimalasUri 807 vijayasenasUrinA hAthe maheA. udyotavijayagaNanI sAthe saMvegI dIkSA lIdhI. temane maheA udyotavijayajInA ziSya hAvAne ullekha paNa maLe che. 10 61. 50 kezarakuzalagaNite 50 dharma kuzalagaNinA ziSya hatA. temanA upadezathI saMghe sa0 1667nA pe. zu. 10ne rivevAre puSya nakSatramAM vijaya muhUrtamAM dilhInA 10mA bAdazAha aura'gajhebanA putra 12mA bAdazAha bahAdzAha Alama (sa0 1764 thI 1768 )nA rAjyamAM haidrAbAdanA sUbA mahammada yusuphakhAnanI madadathI bha. vijayaratnasUrinA zAsanamAM kupAkatImAM bha. mANekasvAmI RSabhadevanA jinaprAsAdane "jIrNoddhAra" karAbyA ane 50 kezarakuzalagaNie bha. RSabhadevanI pratimAnI pratiSThA karI. A samaye tapagacchamAM saunuM hIvihAra manAvavAnuM vadhu lakSya hatuM 50 kezarakuzalagaNanA sUbA yusuphphakhAna upara sArA prabhAva hatA. sUbAe temane haidrAbAda zaheranI bahAra ghaNI vizALa jamIna bheTa ApI, 50 kezarakuzalagaNivare tyAM ja0 A. hIravijayasUrinA hIvihAra banAvyeA. A sthAna haidrAbAdamAM Aje mAtra dAdAvADI tarIke prasiddha che. jANavA maLe che ke-tenAM phArasImAM khatapatra-kramAne hatAM, je haidrAkhAdanA zA. amarazI sUjAnamalanA samaye nAza pAmyAM hatAM, chatAM je je mAsanA upalabdha hAya tene barAbara tapAsI tene asalI itihAsa prasiddha karavA joI e. amane lAge che ke-A. jinakuzalasUri ane 50 kezarakuzalagaNi bannemAM rahelA kuzala zabdanA nAma sAmyathI A. jinakuzalanI dAdAvADI banI hoya. (jAe pra0 44 pR0 88 khAramAM khA0 mahAdUra Alama. ) 8. maho- hASiNinA zramaNava za 57. mahA. hAnathiMgaNuM. 58. maheA. udyovijayagaNi 5, 50 jIvarSiMgaNi. Page #865 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 60. paM. dAmarSigaNi. - 61. paM. jinakuzala-temaNe saM0 1650mAM teDAnA vatanI ane raNathaMbheranA mahAmAtya khImasiMha agravAlanuM puNyaprakAzakAvya" sargaH 8 banAvyuM. tathA saM. 16para mAM pArzvanAtha tIrthamAlA stavana" kaDI 20 racyuM che (jai. sapra. ka119) 61. paM. jinakuzAlara vara-teo 50 dAmarSigaNinA ziSya hatA. temaNe saM. 1720nAM bRhasaMgrahaNa-avacUri" lakhI temAM temaNe pitAne hIravijayasUrigaccha banAvyuM che. 9. mahehAnaSigaNine zramaNuvaMza 57. maha0 hArSigaNi. 58. mahera udyotavijayagaNi. 59 50 buddhikuzalagaNi. 60. muni vicArakuzalagaNi-sa. 1648nA pi0 va0 ne budhavAre teo vidyamAna hatA. A paraMparAnA (1) paM. nayakuzalagaNi, (2) paMce jazakuzalagaNi, (3) 50 kAMtikuzalagaNi ThA0 3 saM. 1665mAM mAravADanA pIMDavADA pAsene sIverA gAmamAM hatA. tyAMnA jinaprAsAdanI pAchaLa temanAM nAma kotarAyelAM che. sIverAne mATe jIrNoddhAra thaye, na jinaprAsAda banyo che. noMdha : (1) tapAgaccha kuzala zAkhAmAM vizeSa mATe jUo (praka55 maha0 hArSigaNina vAcakavaMza na 0 1 pR. 772) nedha : (2) bha0 vijayasenasUrinA ziSya paM. vijayaharSanI paraMparAmAM paNa kuzala zAkhA cAlI che. (jUo praka. 59 bha0 vijayasenasUri A paraMparA naM. 5, 6,) 1. paM. zrIpati gaNivaranI zramaNa paTTAvalI 55. A hemavimalasUri-sva. sa. 1583 (praka. pR0 x 4) 56. paM. zrIpati gaNivara-temane 8 ziSya hatA. 57. 50 jagaSigaNi-te bAla brahmacArI, chavigaI AhAranA Page #866 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM] A hevimalasUri 809 tyAgI ane jIvanaparyaMta zrIgautamasvAmInI jema chaThTha aThThama vagere tapa karanArA mahAtapasvI hatA. temane devanuM sAnidhya hatuM. 11 aMgAnA jANakAra hatA. temaNe gujarAtanA bAdazAha taraphathI maleka nagadaLanA khitAma prApta karanArA saurASTranA vajIra ane A. hemavimalasUrinA bhakta zAha tRsi MhanI vinaMtithI A. vijayadAnasUrinI AjJA thatAM saurASTramAM vihAra karyAM, ane tyAM leAMkAgacchanA vadhatA pracArane rokayA, ane sa`vegI sAdhuone vihAra khulle karyAM. temaNe jodhapura jaI "upA. pAcaMdrane zAstrArthI mATe celeMja ApI hatI. tethI upA. pAcaMdrajIe tyAMnA " rAjA mAladeva"nuM zaraNu svIkAryuM. 50. jagaSi gaNinA ziSya RSi 50 guNavimalagaNi sa 1603mAM 'vicAramaMjarI' banAvI, koI sthAne pa0 jagaSi gaNinu khIjuM nAma (u0) 50 guNavimalagaNi batAvyuM che. 58. 50 si'vimalagaNivara-te saghapati sAhilanA pautra hatA. ane 50 jagaSigaNuinA ziSya hatA. te vidvAn ane mATA vAdI hatA. zarUAtamAM mahA. dharma sAgaragaNi sAthe vicaratA hatA. A vijayadAnasUrie sa0 1608mAM vakANA tImAM 50 rAjavimalaNi, 50 dharmasAgaragaNuM, tathA 50 hIra gaNuine upAdhyAya banAvyA. tyAre 50 siddhavimalaNine paNa upAdhyAya banAvavAnA hatA, paraMtu temanI kAi khAsa bhUla thavAthI temane upAdhyAya banAvyA nahIM. AthI ja AhIravijayasUrie paNa temane upAdhyAya manAvyA nahIM. gacchanAyakanI AjJAnuM pAlana (1) 60 dhasAgaraNa ane u. hIravijayagaNi e banne vacce eka gAMTha hatI. bha. vijayadAnasUrivare te bannene (1) maheApAdhyAya pada ane (2) gacchanAyaka-bhaTTA. manAvyA. (pra0 55 50 699) Page #867 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 810 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa (3) u0 vimalaharSagaNi ane paM. siMhavimalagaNi e banna vacce eka gAMTha hatI, bha0 vijayadAnasUrivare traNa padavIo pikInA (1) A saubhAgyaharSane AcArya pada, (2) u0 vimalaharSagaNine upAdhyAyapada ane (3) paM. siMhavimalagaNine upAdhyAya na banAvatAM paMnyAsapada ApyuM . (praka. 55 pR. 686, 700, 701) (4) 58 mA ja gu. A. vijayahIrasUrinA (59) mA maha0 sumativijayagaNi meTA vidvAna tathA sauthI moTA te saM. 1642mAM mALavAmAM vicaratA hatA. tyAre temanI sAthe (1) paM. vivekavijayagaNi (2) 50 jIvavijayagaNi, ane praziSya (3) 50 saubhAgya vijayagaNi vagere hatA. (praka. 58 pR0 540) mahopAdhyAyajInA ziSya (60) paM. kanakavijayagaNi temanA ziSya kavi paM. siMhavijayagaNi saM. 1666mAM ja gu. A vijayasenasUrinI AjJAthI sUratamAM rahyA hatA. (praka55 pR0 717, 737) kavi paM. siMhavijayagaNie vi. saM. 1974mAM divALInA divase "sAgarabAvanI" banAvI. (praka. 55 pR0 731) navA jene 50 siMhavimalagaNie gautama nAmanA vAdIne harAvyo hato. nArAyaNa durga vagere rAjAone pratibaMdha karyo hate. tathA kAyastha mAMDalika caMdrabhANu, thAnasiMha vagerene upadeza ApI jaina banAvyA hatA. ja. gu. A hIravijasUri saM0 1639mAM gujarAtathI phatepurA sikI padhAryA. tyAre 50 siMhavimalagaNi gaMdhArathI ja temanI sAthe hatA. e samaye AcAryazrIe meDatAthI mahao vimalaharSagaNivara ane paM. siMhavimalagaNi vagere munivarane pahelAM bAdazAhano svabhAva pArakhavA agAuthI phatepurasikI mekalyA. temaNe tyAM jaI bAdazAhane maLIne tene svabhAvane TUMke paricaya meLavyuM. tyAMthI pAchA pharIne te sAMganeramAM AcAryazrI pAse AvyA. ane AcAryazrIne Page #868 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hevimalari 11 phatepurasikrI laI gayA. temanA pitAmaha sa-sAhile bha0 RSabhadeva ane bha. neminAthanI jinapratimA tathA caraNapAdukAe banAvI, zaurIpura tIrthoMmAM rAkhI hatI, paNa AcAryanA cega na maLavAthI te temanI aMjanazalAkA temaja pratiSThA karAvI zakaye na heAtA. pratiSThA ja0 30 A. hIravijayasUri phatepurasikrI padhAryAM. tyAre temaNe saM0 1640mAM zaurIpuratInI yAtrA karI. AgarAnA jaina saMgha paNa paDI gAme Avyo ane AcArya devanI sAthe zaurIpura tInI yAtrAe sAthe thayeA. ahIM AcAya deve saMghanI vinatithI uparanI e caraNapAdukAonI aMjanazalAkA karI pratiSThA karI hatI. temaNe ghaNI jina pratimAAnI pratiSThA karI. graMthA 50 siddhavimalagaNie sa0 1685mAM ' AdinAtha samavasaraNa prakaraNa, bhavikaprakaraNa ' vagere graMthA banAvyA, jenuM maheA. dhanavijaya gaNie saMzodhana karyuM. A vijayasenasUrie sa0 1671mAM amadAvAdamAM mahA0 dha sAgaragaNivara vagerenA samasta graMthAne aprAmANika TharAvyA. tyAre te sabhAmAM 50 siddhavimalagaNi paNa gItA tarIke hAjara (-praka0 55 pR0 727) hatA. 50 siddhavimalagaNa tathA temanA ziSyA 50 devivamalagaNa vagere tapagacchamAM gacchabheda thayA tethI vijayAna dasUri gaccha"mAM bhaLyA hatA ane te pachI upAdhyAya paNa banyA hatA. temaNe sa0 1710 mAM khabhAtamAM cAmAsu karyuM hatuM. 59.58 devivamalagaNivara-temanA pitAnuM nAma sAdhu zivajI ane mAtAnuM nAma saubhAgyadevI hatuM. temanuM peAtAnuM nAma devajI hatuM. Page #869 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 812 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa sAdhu jainasamAjamAM bharayuvAnImAM sajoDe brahmacaryanI pratijJA lenAra zrAvaka "sAdhu" tarIke oLakhAya che. temanA pitA evA sAdhu hatA. paricaya paM. devavimalagaNi paM. siMhavimalagaNinA mukhya ziSya hatA. paM. devavimalagaNie A AnaMdavimalasUrinA varada haste dIkSA lIdhI hatI. te samartha vidvAna ane meTA kavi hatA. A0 hIravijayasUri saM0 163lmAM phatepurasikI padhAryA tyAre paM. devavimalagaNi paNa potAnA gurudevanI sAthosAtha phatepurasiddhI padhAryA hatA. temaNe jagadgurunA jIvananI upakAraghaTanA pitAnI sagI AMkhe joI hatI. AthI temaNe jagadgurunuM jIvanacaritra racavA niradhAra karyo. mahAkAvya temaNe prathama "hIrasuMdarakAvya" sargaH 1 banAvyuM. te pachI "hIrasaubhAgyamahAkAvya" sargaH 17, zla0 2788 banAvyuM, ane temaNe ja tenA upara pajJa TakA "sukhadhAvRtti graMtha 6000 banAvI. A TIkA temaNe bha0 vijayasenasUri (saM. 165ra thI 1672)nA rAjyamAM ane A0 vijayadevasUrinA yuvarAjakALamAM (saM. 1656 thI 1672) banAvI hatI. mahera kalyANuvijayajI gaNivaranA ziSya u0 dhanavijayagaNie A kAvyanuM saMzodhana karyuM hatuM, temaNe A kAvyamAM pitAne anubhava itihAsa rajU karyo che. (-hIrasaubhAgya mahAkAvya prazasti) eka ulekha e maLe che ke, paM. vijayavimalagaNinA ziSya paM. vIravidyAvara eTale upAya vidyAsAgaragaNi vagere 50 devavimalagaNinA "vidyAzi" hatA, jemaNe "hIravijasUri saleke" 0 12 banAvyuM hatuM. 60 paM. mANekavimalagaNi-paMkIrtivimalagaNi paM. mANekavimalagaNie saM0 1714nA kA. zu. 10 ne guruvAre sAmI gAmamAM "zAzvatajinastavana" kaDIH pa0 banAvyuM. Page #870 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAvanamuM ] A0 hemavimalasUri 813 61. municaMdravimalajI-te paM. kItivimalagaNinA ziSya hatA. temaNe saM. 1742 nA mAha su. 13 nA roja "aMjanApavananama catuSpadI." (pAI) (paM. mahAnaMdagaNine aMjanA suMdarI rAsa) 632, graM0 866 lakhI. 2. paM. zrIpati gaNivaranI paTTAvalI 55. A0 hemavimalasUri-sva. saM. 1583 pada. paM. zrIpatigaNivara--temane 8 ziSya hatA. 57. 50 harSAnaMdagaNita pa8. mahaTa vivekaharSagaNivara- temanA ziSya paM. vidyAharSagaNi jaNAve cheke paM. vivekaharSagaNi vyAkaraNa, kAvya, sAhitya, nATaka, saMgIta jatiSa, chaMda, alaMkAra, karkaza tarka, ziva ciMtAmaNi, pracaMDakhaMDanamImAMsA, smRti, purANa, veda, zruti, paddhati ane 6,36000 graMthapramANu paMcAMga, jaina Agama vagere sva-para siddhAMtanA vidvAna hatA. gaNita, jAgrata, yAvanI vagere sarva darzana graMthonA prakAMDa abhyAsI hatA. jJAnathI pUrNa hatA. bolavAmAM catura hatA. bIjAne jItI levAmAM kuzala hatA. brAhmI. yAvanI, pRcchAlipi, vividha citrakaLA, navarasa, vividha navya nATake, 36 rAga-rAgiNI, tenA sthAne, gItA, rAsa, prabaMdha, chaMda, prabaMdha, chaMda, prAcIna caritre, pramANasUtra-vRtti, samasyApUrti vagere viSayanA ghaNuM graMthA-oke racanArA hatA. te dareka prakAranA rAgavALA avAje kADhI zakatA tathA ATha avadhAna karatA. ane "kepTaka pUravAM" vagerenA prakAMDa vidvAna hatA. upadeza kekaNane rAjA, burahAnapurane zAha, mahArAjA rAmarAja, khikhAnakhAnA, ane navaraMgakhAna vagere rAjA, sUbA tathA bAdazAhae temanA pAMDityathI khuza thaI amAri pravartAvI hatI, ghaNuM kedIone cheDyA hatA. tathA jAtajAtanAM zubha kAryo karyA hatAM. AthI paMnyAsajIne yaza ghaNe prasaryo hate. Page #871 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 814 jaina para parAne itihAsa-bhAga 3jo [ praraNa p'0 vivekahaSa gaNivara 'bhaktAmarastAtra'nA pATha hamezAM karatA hatA, tethI bhaktAmarastotrane ' adhiSThAyaka deva temanA upara prasanna hatA. pa0 vivekahu gaNie temanI sUcanAthI kacchamAM vihAra karyAM. temaNe sa0 1656nuM prathama cAmAsu bhujanagaramAM karyuM. ane sa 1657nuM bIjuM cAmAsu rAyapurabaMdaramAM karyu tyAM kaccha macchukAMDA pazcima paMjAba, vAgaDa, jesalAma'DaLanA rAjA kheMgArajInA putra mahAvidvAn bhAramalajInI vinaMtithI tyAM padhAryA. kacchanA rAjAe temanA upadezathI rAjayamAM amAri pravartAvI. te amArina divase A prakAre hatA.-- kacchamAM amArinA DhaDhA ' "kadI paNa gAya mAravI nahIM. paryuSaNApa ane RSipAMcamI ema 9 divasa, zrAddhapakSa, madhI agiyArase, ravivAra, amAsa, mahArAjAnA janmadivasa, rAjyAbhiSeka divasa-A divaseAmAM koie kayAreya kAI jIva mAravA nahIM." AveA DhaMDherA paTAnyeA. jayapatrA kacchanA rAjAe eka divase panyAsajIe ekavAdamAM vijaya meLavavAthI panyAsajIne sAta jayavAdapatrA peAtAnI maheAra mArIne ApyAM hatAM. panyAsajIe malakApuramAM vAdI mUlajIne, merIdapuramAM vAdI devajIne, jAlaNAmAM digabarAcAya ne ane rAmarAjAnI sabhAmAM vAdI AtmArAmane harAvyA hatA. bhUjanA rAjavihAra kacchanA rAjA bhAramalle temanA upara bhakti hAvAthI bhujanagaramAM rAjavahAra nAmanA " jinaprAsAda " manAvye. panyAsajIe sa0 1656mAM jesalA mAMDaLanA khAkhara gAmane dharmopadeza ApI, dharmapremI banAvyuM hatuM, tyAM rAva bhAramalanA bhAI kuMvara paMcANu rAjA hatA. tenI rANInuM nAma puSpAbAI hatuM ane temane dujojI, hAjAjI, bhImajI, desarajI, devAjI ane kameAjI vagere Page #872 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 815 paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari putra hatA. khAkharamAM "osavAla jenenAM aneka ghara" hatAM te saune paMnyAsajIe pratibaMdha ApI pitAnA upAsaka banAvyA ane khAkharane "tapAgacchanuM kSetra" banAvyuM. saM1657nA mAha zu. 10 ne semavAre ghaNI jinapratimA onI pratiSThA karI hatI. paMnyAsajIne upakezagacchanA bhaTTArake tathA pUrNimAgacchanA kula guruo sAthe meLa thatuM. AthI te te gacchanA zrAvakee saM0 1657nA phATa va0 10 thI zatruMjayAvatAra jinaprAsAda banAvo zarU karyo, tathA saM. 1659 nA phA. su. 10 nA peja taiyAra karyo. ane saM. 1959nA phAsutra 10 nA divase paM. vivekaharSagaNivara pAse tenI pratiSThA karAvI. eTale paM. vivekahaSagaNi saM. 1659 sudhI paMnyAsa hatA. rAsa temaNe saM. 16para mAM vIjApuramAM bhara vijayasenasUrinA rAjyamAM "A0 hIravijayasUrirAsa" tathA "hIravijayasUri nirvANa sajajhAya banAvyAM hatAM. bAdazAhI darabAramAM maheka vivekaharSagaNivare AgarAmAM mogala darabAramAM saM0 1667 mAM jaI dharma prabhAvanA karI hatI. maha0 vivekaharSagaNivara, paM. paramAnaMdagaNivara, paM. mahAnaMdagaNivara, ane paM0 udayaharSagaNi saM0 1666 mAM AgarAmAM comAsu hatA. tyAre bAdazAha jahAMgIre temanA upadezathI pitAnA pitAnI jema pitAnA rAjyamAM paryuSaNanA 12 divasamAM amAri pALavAnuM pharamAna ApyuM hatuM. bAdazAha jahAMgIra julasI sana pa, IlAhI sana pa5, pharavara dina mahine tA. 26, hIjarI sana 1019, athavA 1021 sane 1651, hIMdI vi. saM. 1667 athava saM. 1668 citra zudimAM ApelA te pharamAnamAM lakhe che ke, "jemane hetu satyanI zodha ane paramezvaranI prApti karavAnuM che, teone rAjI karavA tarapha ame vadhAre Page #873 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hukama thI ratha taiyAra 816 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3je [ prakaraNa dhyAna ApIe chIe, tethI A vakhate paM. vivekaharSa, paramAnaMda, mahAnaMda ane udayaharSa ke jeo tapAyati (tapagacchanA sAdhu) vijayasenasUri, vijayadevasUri ane naMdivijayajI ke jeo khuphahama khitAbavALA che, temanA celAo che, te A vakhate amArI pAse che. ane temaNe darakhAsta pUrvaka vinaMti karI che, tethI e vinaMti kabUla karI duniyAe mAnele ane mAnavAlAyaka jahAMgIrI hukama thayo ke, majakura 12 divasamAM daravarSe hiMsA karavAnI jagAemAM tamAma rakSaNa karelA rAjyanI aMdara prANIone mAravAmAM Ave nahIM, ane e kAmanI taiyArI karavAmAM (paNa) Ave nahIM, vaLI e saMbaMdhI dara varSane nava hukama ke sanada paNa mAgavAmAM Ave nahIM, A hukama mujaba amala karI pharamAnathI viruddha vartavuM nahIM ane ADe mArge javuM joIe nahIM. e pharaja jANavI joIe. (-praka. 44, pR0 137 mo bA pharamAna 10 muM) A0 vijayasenasUri saM0 1666mAM prabhAsapATaNamAM mAsu hatA. AgarAnA jaina saMghe saM0 1667 nA kAza0 2 nA roja AgarAthI prabhAsapATaNa temanI upara "sacitra vijJaptipatra" lakhI meka hate. saMgha temAM lakhe che ke-"bAdazAha jahAMgIre gayA paryuSaNamAM 12 divasanuM amAri pharamAna karI ApyuM che, tethI sarva deza, pUrvadeza, dilhI maMDala, mevAtamaMDala, raNathaMbheragaDha vagere ghaNuM dezamAM amAri vatI che. bAdazAhe A hukama Ape tyAre bAdazAha jarUkhAmAM beTho hate. burahAnapuravALA rAmadAsajI (burahAnapuranA rAjA rAmarAja ) temanI AgaLa hatA. ame tyAM gayA. temAM 50.......harSagaNi sauthI AgaLa hatA. paM................. harSagaNi temanI pAchaLa hatA. ame sau emanI pAchaLa hatA. bAdazAhane citrakAra zAlivAhana tyAM hAjara hatA. teNe A vakhatanuM citra derI lIdhuM che. A "vijJapti patra"mAM te citra AlekhyuM che. ahIM paryuSaNamAM tapa, svAmIvAtsalya vagere vadhu pramANamAM thayAM che. (-jena sAhitya saMzodhaka, khaMDa 1, aMka 4, pR. 213) Page #874 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hemavimalasari 817 corAzInA maMdiramAM-zrI skaMdilAcArye vIra saM0 830 zrI 840 (vi.saM. 420 thI 430)mAM mathurAmAM bha0 supArzvanAthanA sUpa maMdiramAM para7 stUpa pAsenA jinAlayamAM A0 jaMbU ane A himavaMtanI madadathI 84 jinAgane pustakArUDha karyA te sthAna "rAzI maMdira' tarIke vikhyAta thayuM. (praka1, pR. 49, 50, pra. 23, pR0 390) mahera vivekaharSagaNie mathurAnA vinAza pachI saM. 1967mAM mathurAmAM "corAzI jinamaMdiramAM aMtima zrutakevalI bha0 jabUsvAmInI vizALa caraNapAdukAnI pratiSThA karI hatI. (praka. 23, pR. 390, praka. 26 pR0 430) Aje A caraNapAdukA tyAM vidyamAna che paNa duHkhada ghaTanA e banI che ke, "digaMbara jenee te sthAnanI mAlikI jamAvavA mATe tenI uparane zilAlekha ghasI nAkhe che, ane tenI pAchaLa pitAnI navI jinapratimA besADI dIdhI che." (-juo amAre "jenatIrthone ItihAsa pR. 518) mahopAdhyAyajIe saM. 1667mAM AgarAmAM nadI pAra sAme kAMThe zrI caMdrapAlasaMghavI vagerenA jinAlayenI pratiSThA karI hatI. mahora vivekaharSagaNie saM. 1967mAM A. vijayasenasUrinI AjJAthI AgarAmAM comAsu karyuM 1. A vijayasenasUrine saM0 16 17nA comAsAne kSetradeza paka A pramANe maLe che. u0 vivekaharSagaNi AgarAmAM 1, (nadI pAra-2 u0 bhAnacaMdragaNi AgarA maLe. paMjayavijayagaNi, paM. vijayahaMsaka, sAMgAnera 1. paMbhImavijayagaNi, 5 jasavijayasanka, mAlapura 1. paM. harSavijayagaNi, rAyaNuM 1. paM0 mahAnaMdagaNi, alavara 1, paM. dhanacaMdragaNi, ravADI tathA dilhI 1. paM. jayavijayagaNi, u0 kalyANavijayagaNika samANuM 1. 10 3 Page #875 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 818 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa kharataragacchanA A jinasiMhasUrie bhaviSyavANI karI hatI ke, samrATa akabara pachI dilhIne bAdazAha meTA zAhajAdA jahAMgIrane zAhajAdo khuza thaze. AthI zAhajAdA khuzaree bA, akabaranA maraNa bAda potAnA pitA sAme baLavo karyo. bAdazAha jahAMgIre bAdazAha thayA pachI A0 jinasiMhasUri khuzarone bAdazAha banAvavAnA pakSamAM che ema samajI gussAmAM A0 jinasiMhasUri mATe "tujake jahAMgIra (jahAMgIranAma)" mAM tiraskAra bharyA zabdo lakhyA hatA, ane sAthosAtha kharataragacchanA yatione vihAra dilhImaMDaLa, AgarA pradezamAM sadaMtara baMdha karAvyo hato kharataragacchanA 67mA prabhAvaka A jinacaMdrasUri (saM. 1612 thI 1677) Ane upAya karavA, gujarAta-pATaNathI vihAra karI, saM. 1669mAM AgarA padhAryA. temaNe mAtra vivekaharSagaNivara, paM. paramAnaMda gaNivara, paM. mahAnaMdagaNi, muni udayaharSa vagerene sahakAra meLavI, bAdazAha jahAMgIrane maLI, samajAvI saM. 1669 mAM AgarAmAM kharataragacchanA yatione vihAra khullo karAvyo hate. ane te sAla tyAM ja mAsu karyuM hatuM. ' (praka40, pR0 483) vihAra be AthI spaSTa che ke, mahA vivekaharSagaNi vageree "A jinacaMdrasUrinA kharataragacchanA yatione AgarA pradezane vihAra lAvavAnA prayatnamAM" mATI madada ApI hatI. kharataragacchanA cativara upATa rAmalAlajIgaNi pitAnI "mahAjana muktAvalI "mAM maha0 vivekaharSagaNi, paM. paramAnaMdagaNi, ane mahAnaMdagaNine sAdhAraNa gaccharAgathI kharataragacchanA sAdhuo tarIke batAve che, paNa paM. kamalavijayagaNi, hIsAra 1, mahima 2. RSi paddhakuzalagaNi, abhirAmAbAda mAMDalImAM 1, parvatasaramAM 2, 1, zerapuramAM 1, TUMkamAM 1. masuMdumAM 1, TAMDAmAM 1, sIravADImAM 1. (-jaina sAhitya saMzodhaka, khaMDa: 1, aMka: 4the) Page #876 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri 819 te temanI bhUla che. kemake ItihAsa kahe che ke, maha0 vivekaharSagaNi, 50 paramAnaMdagaNi, paM. mahAnaMdagaNi, paM. udayaharSagaNi vagere "tapagacchanA sAdhuo" hatA. bAdazAha jahAMgIranuM pharamAna paNa temane tapAgacchanA hovAnuM puravAra kare che. (-jUo pharamAna 10 muM) pratiSThA gacchanAyake paM0 vivekaharSagaNine "upAdhyAyapada" ApyuM. tapAgacchanA bha0 vijayadevasUrie nagarazeTha zAMtidAsa jhaverInA dabANathI saM. 1979mAM khaMbhAtathI amadAvAda vAsakSepa mekalI paM. muktisAgara (pa0 rAjasAgara) gaNine upAdhyAya pada ApyuM. (-praka. 55, pR. 754) have nagarazeTha zAMtidAsa jhaverInI dhAraNA hatI ke, (1) ciMtAmaNi pArzvanAthanA sthAne tIrthadhAma banAvIza, u0 muktisAgaragaNine beeka varSamAM AcArya padavI apAvI, tapagacchanI sAgarazAkhAnA bhaTTAraka A0 rAjasAgarasUri banAvIza ane temanA varada haste "bha0 ciMtAmaNi pArzvanAthane mATe jinapratiSThA mahotsava" karAvIza, paNa tenI e dhAraNA pAra paDI nahIM. kemake tapagacchanA A0 vijayadevasUri, bIjA navA A0 vijayAnaMdasUri tathA bIjA gItArthoe saM. 1681nA pra. ca0 0 9tnA roja amadAvAdanA kAlupuranA upAzrayamAM tapagacchanuM muni saMmelana meLavI, eka TharAva karyo hato ke mahAi dharmasAgaragaNivarane graMtha "sarvajJazataka-saTIka aprAmANika che. (-jUo praka. 55 pR. 736) Ama thavAthI nagarazeTha zAMtidAsa jhaverIne vicAra thayeke upAya muktisAgaragaNine AcArya padavI apAvavI hatI. te kAma have taratamAM ja nahIM paNa lAMbA kALe paNa bane evuM lAgatuM nathI. ane bIjI tarapha taiyAra thayela jinaprAsAdanI pratiSThAne rokavI te pAlave tema nathI. nagarazeTha zAMtidAsa jhaverIe A pramANe vicAra karI saM. 1686nA jeTha vadi 9 guruvAre amadAvAdanA sikaMdarapura (bIbIpura)mAM amadAvAdamAM maheTha vivekaharSagaNivaranI adhyakSatAmAM mahera muktisAgaragaNinA hAthe pite amadAvAdamAM taiyAra karela bha0 ciMtA Page #877 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ', 820 jaina paraparAne tihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa maNi pArzvanAthanA jinaprAsAda bIjA nAnAM meTAM derAM, bAvana derIe ane junI navI jinapratimAenImeTe utsava karI dhAmadhUmathI pratiSThA karAvI. ( -praka0 58 (59) nagarazeThava'za ) pratimAlekhA tyAre dareka jinapratimAo upara nAnA meATA pratimAlekhA kAtarAyelA hatA. te A pramANe maLe che. saMvat 1682 varSe jeSTa vadi 9 guruvAsare ahamadAbAda vAstavya bha0 zrIosavAlajJAtIya vRddhazAkhAyAM [sIsodiyA) (zA0 bAchAbhAryA bAI goravebhuta). sA0 sahasrakiraNa bhAyA~ bAI kuMaribAi saubhAgyade putreNa suta sA0 panajIpramukha kuTumba yutena ( zrI zatruMjayAditIrthe mahAmahaH puraHssarayAtrA samavvApta saMghapati laalmtina ) sA0 zAntidAsanAmanA svazreyase zrI. jinavimbaM svayaMkArita pratiSThAyAM kAritam [pratiSThApitam ] prati0 tapagacche bhaTTArakavijayasenasUri paTTAlaMkAra ] bhaTTAraka zrI vijayadevasUrivAra ke maho0 zrI vivekaharSagaNinAmanu ziSyamahopAdhyAya zrI muktisAgaragaNibhiH ( zriye'stu ) noMdha : kAI kAI nAnI pratimAnI gAdInA pratimAlekhAmAM [ nizAnImAM batAvelA zabdo kAtaryAM nathI. "" 6C 66 bha. RSabhadevanA jinaprAsAdanA " upara gabhArAnI parikaravALI pAMce jinapratimAo uparanI gAdImAM bha ajitanAthanA jina prAsAdanI bhamatimAM "na0 61 tathA naM 70 munisuvratasvAmI naM 69 mahAvIrasvAmI ane na0 71 sumatinAthasvAmInI pratimAenI gAdImAM temaja bha. ciMtAmaNi pArzvanAthanA jinAlayeAmAM ghaNI pratimAnI gAdImAM gheADA pheraphAra sAthe upara mujaba pratimA lekha che. ] Page #878 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri 821 saM. 1682 je. va0 9nA bha0..............nI jinapratimA, vimalavasahinA vikamajI kAnajI vIzA zrImALInA bha0 saMbhavanAthanA jinaprAsAdamAM che. (zatruMjaya pharame) saM0 1682 je. va0 nA bha0 ........... ...nI jinapratimA vimalavasatinA vikamajI kAnajI vIzA zrImALInA bha0 saMbhavanAthanA jinaprAsAdamAM che. (zatruMjaya pharame) naM 75 ne pratimA lekha che ke zrI puDarikabiMbaM pratiSThita tapAgacche upA0 muktisAgaragaNibhiH // A sivAya saM. 1696mAM te citAmaNuM pArzvanAthanI pratiSThAnI lekabaddha prazasti banI hatI. jenI nakala zrI jinavijayajI pAse surakSita che. nedha : ame praka. 58, 5mAM A prazasti ApIzuM. ekaMdara maha0 vivekaharSagaNivare saM0 1657-165lmAM kacchabhUjamAM kaccha-khAkharamAM, saM. 16 da7mAM mathurAmAM, saM. 1667-68 mAM AgarAmAM, ane saM0 1682mAM amadAvAdamAM jinapratimAnI prANapratiSThA karAvI hatI. mahovivekaharSagaNivare saM. 16paramAM vijApuramAM vijayahIrasUrilaghurAsa" banAvyo tathA "vijayahIrasUri sajajhAya" banAvI ane gujarAtI bhASAmAM gadya "parabrahmaprakAza" banAvyuM. 58. paM. paramAnaMdagaNi-teo maha0 vivekaharSagaNivaranA gurubhrAtA hatA. baMne vacce avihaDa dharmaprema hatuM, tethI te baMne sAthe ja vicAratA hatA. prathakAre lakhe che ke, paM. vivekaharSagaNivara ane 50 paramAnaMdagaNi e baMne 50 harSAnaMdagaNinI pATe sUrya- caMdranI jeDI samAM hatA. paM. paramAnaMdagaNie saM. 165ra mAM "hIravijayasUri nirvANa rAsa" banAvyuM hatuM. (-paTTAvalI samuccaya bhA. , pR172) paM. paramAnaMdagaNie A vijayasenasUrIzvaranA zAsanamAM vividha bhASAvALuM "vijayaciMtAmaNistotra' banAvyuM hatuM. saM. 1671 mAM Page #879 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 822 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa nAnA dezIya bhASAmAM "stavana' paNa banAvyuM hatuM. - 59 muni khemAnaMda, paM. mahAnaMdagaNi-A baMne mahA vivekaharSagaNivaranA ziSya hatA. temanAM bIjAM nAme muni kSemaharSa tathA muni mahAharSa paNa maLe che. muni premAnaMda saM. 1654mAM vidyamAna hatA. paM. mahAnaMdagaNie saM. 1657 mAM comAsAmAM kacchanA rAyapuramAM "aMjanAsuMdarI rAsa" banAvyuM. temaNe saM0 1669 nA mATe va0 8ne ravivAre ArasU gAmamAM "bhaktAmara stotra" lakhyuM hatuM. 50 mahAnaMdagaNi saM. 1967mAM A0 vijayasenasUrinI AjJAthI "alavara "mAM comAsu rahyA hatA. saMbhava che ke teonI paraMparAmAM paM. jinaharSagaNi ane puNyadeha mahAyogI zrI lAbhAnaMdajI-lAbhaharSa eTale AnaMdaghanajI mahArAja thayA heya. (praka. 2) (1) pAlanapurA zIlazAkhA paTTAvalI 55. bha8 hemavimalasUri 56. paM. cAritrazIlagaNi 57. paMDa saubhAgyakalazagaNi-te vi. saM. 1577mAM cAMgA gAmamAM hatA. 57. paM. jJAnazIlagaNi 58. paM. siMhakuzalagaNitemaNe saM. 1560mAM naMdabatrIzI copAI banAvI. (1) pAlanapura zIla-cAritrazAkhA paTTAvalI 55. bha0 hemavimalasUri-temanI paraMparA pAlanapurA tapAgaccha tarIke paNa prasiddha hatI. pa. paM. cAritrazIlagaNi-saMbhava che ke-temanuM nAma 50 cAritrasAdhugaNi hoya, temanI paraMparAmAM cAritra, zIla, sAdhu, kaLaza, ane dhIra vagere zAkhA cAlI heya. bha0 hemavimalasUrinA ziSya 50 cAritrasAdhugaNinA upadezathI vIramapuranA saMghe saM. 1pa68 vai zu 7 guruvAre puSya nakSatramAM rANA kuMbhakarNanA rAjyamAM viramapuramAM bhagavAna vimalanAthanA jina Page #880 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 3 paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari prAsAdamAM raMga maMDapa banAvyuM. (zrI jina vi. prA. lesaMbhA. 2 leTa naM. 418) (-praka55 nAkeDA tIrtha) pa7. 50 saubhAgyakalazagaNi-te vi. saM. 1577 mAM cAMgAgAmamAM virAjamAna hatA. te paM. cAnnizIlagaNinA ziSya hatA. (2) pAlanapurA zIlacAritra zAkhA paTTAvalI pa6. paM. jJAnazIlagaNi. 57. paM. siMhakuzalagaNi-temaNe saM. 1560mAM "naMda batrIzI copAI" banAvI hatI. (3) pAlanapurA zIla cAritra paTTAvalI. 56. 50 jJAnazIlagaNi 57. 50 mANekacAritragaNi 58. paM. viveka cAritragaNi-te saM. 1586 pra. vai0 su7 somavAre vidyamAna hatA. je bha0 vijayadAnasUrinI AjJAmAM hatA. () pAlanapura zIla cAritra zAkhA paTTAvalI 55. bha0 hemavimalasUri 56. paM. cAritrazIla gaNita 57. paM saMghacAritragaNi-te pAlanapurA gacchanA pATiyAdhara hatA. 58. maha0 vimalacAritragaNi-te pa0 saMghacAritragaNinA ziSya hatA. temanA upadezathI zirohInA mahA tapasvI saMghapati jIvarAja vIzA piravADanA putra saM0 hIrajI paravADe vi. saM. 1603 pi0 sutra 1 zirohIthI AbU tIrthano che?rI pALate yAtrA saMgha kADhayo. temAM maha0 vimalacAritra gaNivara, temanA ziSya zrI muni mANekacAritra, muni jJAnacAritra, zrI hemacAritra, zrI saMghadhIra, ane zrI dharmapIra tathA ziSyAo-pra. vidyAsumati, zrI ratnasumati vagere parivAra sAthe hatA. caturvidha saMgha sAthe hate. jemAM sAthe 100 thI vadhu vAhane hatAM. (jUo praka. 51, pR. 510, saMgha 444 gaNivare) Page #881 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 824 * jaina paraMparAno ItihAsabhAga 3 [ prakaraNa (-prAgavATa itihAsa khaMDa 3 pR. 323, praka. 51, pR. 515 zirohI nagara) 1. paM. harSakulagaNinI paraMparA 55. A0 hemavimalasUri-sva. saM. 1583 56. paM. kulacaraNugaNite meTA vidvAna hatA. pa7. paM. harSakula gaNivara-temanuM bIjuM nAma 50 harSakalaza paNa maLe che. vara vibudha harSakula, karI "zata artha" vicAra, sulatAna sanAta, vAnyA sahasa aDhAra. ema ga7pati kerA, ketA kahuM avadAta; je deza videza nara, narapati vikhyAta. 45" (-A. semavimalasUri kRta "tapAsamazAkhA paTTAvalI) te moTA vidvAna hatA, samartha kavi hatA, temanA upara sarasvatI devI prasanna hatI. gujarAtanA bAdazAha sujaphara zAhe (i. sa. 1511 thI 15ra3, vi. saM. 1568 thI 1580) saM. 1572 mAM papa mA A0 hema vimalasUrine pakaDAvI, kedamAM purAvyA, ane khaMbhAtanA jaina saMghane 12000 TakA daMDa karyo, te rakama pAchI vaLAvavAmAM pa0 harSakula gaNi vagere cAra vidvAna munivare bAdazAha pAse gayA. teoe bAdazAhane samajAvI, bAdazAha pAsethI e rakama saMghane pAchI vaLAvI ApI hatI. (-praka55, pR. 682 upasarga pratikAra) A0 hemavimalasUrivare pitAnI pATe "Ava saubhAgyaharSa. sUri"ne sthApana karyA hatA. paM. harSakulagaNi temanA pakSamAM hatA, tethI temanI ziSya paraMparA "harSakula zAkhA" tarIke prasiddha thaI hatI. zatAthI paM. harSakulagaNie "paM. vijayavimalagaNi"ne "gacchAcAra paInnaya" bhaNa hato. Page #882 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM] A hevimalasUri 825 50 hu kulagaNie 'Nume arihaMtANaM'nA 110 atha karyo hatA, tethI te 'zatAthI' tarIke prasiddha hatA. . ' temaNe saM1557 mAM paMcapalAza gAmamAM 'vAsudeva copAI' sa1583mAM dra suyagaDaMgasutta 'nI TIkA 'dIpikA' OM 6600,1 kavikalpadruma " pallava 11, zlA0 383, tenI svAparlR TIkA, * dhAtuciMtAmaNI' jemAM 2032 dhAtue che, ' adhahetuyatribhaMgI' ane " kAvyaprakAza' * vagere graMthA manAvyA hatA. 6 58. 50 udayasaubhAgyagaNu- te 50 ha kulagaNinA vidyAziSya hatA. temaNe sa'0 1591 mAM 'siddhahemazabdAnuzAsana-prAkRta vyAkaraNanI uDhikA vRtti' banAvI hatI. temanuM bIjuM nAma 50 udayakuzala paNa maLe che. temaNe ' maNibhadravIrachaMda' banAvyo che. (1) 50 saMgha ginI paraparA 55. A. hevimalasUri--sva. sa0 1583 56, 50 saMghagANu--gujarAtanA bAdazAha mujaphpharazAhe A. hemavimalasUrine sa0 1572mAM pakaDAvIne kedamAM pUryAM ane khaMbhAtanA jainasaMghanA 12000 TakA daMDa karyo te rakama pAchI vaLAvavA, 50 hu kulagaNa vagere cAre vidvAna munivare khAzAda pAse gayA hatA. ane bAdazAha pAsethI te rakama pAchI vaLAvI, hatI te vidvAna munivareAmAM 50 saMgharSa gaNuM paNa eka hatA. (praka0 51, saMghagaNivarA 55 pR0 510,682, 824) 57, 5- dharmAsiMhagaNi--te pAtAne A. ANaMdavimalasUrinA ziSya khatAve che. te sabhava che ke, te A ANaMdavimalasUrinA hastadIkSita ziSya hAya ane temanI AjJAmAM hAya. temaNe sa0 1580 lagabhagamAM 'vikramarAsa' banAvyA. temanA ziSya (58) 50 jayavimalagaNi, temanA ziSya 1. kharataragacchIya upA. sAdhurge sa0 159mAM sUtratAsUtra upara TIviyA nAmanI TIkA graM0 13416 racI hatI. 104 Page #883 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 826 jaina paraMparAne itihAsabhAga 3 [ prakaraNa (59) paM. prItivimalagaNie saM. 164lmAM "mRgAMkakumArajAsa" banAvyuM. tathA meghakumArasajhAya" banAvI che. je leka priya che. 58. paM. ratnasiMhagaNi-temaNe "nemibhaktAmara0" lai0 45, ane "pArzvakalyANamaMdira. le. 45" banAvyAM hatAM, te nemibhaktAmara'nuM bIjuM nAma "prANapriyakAvya" paNa maLe che. saMbhava che ke temaNe ja sAta arthavALA zrI nAbhinaMdana janapurA tetra tathA saM0 1619mAM che arthavALuM zrI vardhamAna jinakAvya banAvyAM hAya. (praka. 43 pR0 749) 59 paMratnasiMhagaNi ziSya 59 paMzivavijayagaNie giranAra tIrthamALA banAvI hatI. - (3) paM. vAnarASinI vimala paraMparAo 55. A hemavimalasUri (paraMparA 1lI) 56. paM. vijayavimalagaNi-temanuM bIjuM nAma paM. vAnaratraSi paNa maLe che. saMbhava che ke trIjuM nAma vipARSi paNa hoya, te vimala zAkhAnA hatA. chatAM te mATe rAjavimalagaNi sAthe rahetA nahotA. paranta vidyApremI hovAthI, mahaTa dharmasAgaragaNivara nI sAthe rahetA hatA. te (55) A0 hemavimalasUri ziSya (56) paM. pramodamaMDanagaNi, temanA ziSya (57) paM. sumatimaMDanagaNinA vidyAziSya hatA. paM. sumatimaMDanagaNi paNa bIjAne vidyA ApavAmAM atikuzaLa hatA. temane (1) paM. vidyAvimalagaNi, (2) paMvivekavimalagaNi, ane (3) AnaMdavijayagaNi vagere ziSya hatA. graMtha temaNe rAM0 1622 thI saM. 1634 sudhImAM, bhavya vijayadAnasUrinA rAjyamAM "gacchAcAra paIya'nI nAnI TIkA, temaja zatAthI paM. harSakuzalagaNi pAse "gacchAcAra patrayane AmnAya meLavI, Page #884 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM chuM A0 hemavimalasUri saM. 1664mAM A0 vijayasenasUrinA rAjyamAM "gacchAcArapaInnayanI" meTI TIkA, kaeN0 5158 banAvI, jemAM temanA ziSyo paM. vidyAvimalagaNi, paM. vivekavimalagaNi, ane paM. AnaMdavijayagaNie sahAya karI hatI. (TIkA prazasti) - saM. 1923mAM "bhAvaprakaraNa, pATIkA sAthe, 161ramAM gacchAcAra paIya"nI nAnI "TIkA, saM0 1664mAM "gacchAcAra patrayanI mATI 'TIkA" graMTa 5158 A0 vijayasenasUrinA rAjyamAM saM. 16para thI 1672 mAM "vivAhapannarI TIkA"nA AdhAre baMdhachatrIsInI "avacUri' banAvI, je chapAI che; "guruparvakama phleTa 73, jainendravyAkaraNanI aniTukArikA-avacUri saM0 1662 mAM 50 harSakulagaNinA "baMdhahetRdayatribhaMgI avasUri, sAdhAraNa jinastavana- avasUri, pratilekhanA kulaya" gA. 28, saM. 163mAM ja gu. A0 hIravijayasUrinI "jabuddIva pannattisutta TIkAnuM saMzodhana karyuM hatuM - 57. paM. vidyAvimalagaNi-temanAM bIjA nAme paM, vIravidyAdhara, u0 vidyAsAgaragaNi, paM. vidyAnaMda, paM. vidyAcaMda paM. vidyAdhara vagere maLe che. te pitAne paMha vijayavimalagaNinA ziSya batAve che. ane vijayasenasUri nirvANa sajhAya rAsamAM pitAne teo paM. vidyAgaNivaranA ziSya batAve che te paM. vAnaraSigaNinA ziSyA hatA. prasiddha kAvyakAra paM. devavimalagaNinA vidyAziSya hatA. te moTA vidvAna hatA. te guru-ziSya mahe. dharmasAgaragaNi sAthe vicaratA hatA. paM. vidyAvimalagaNi ekAMtapriya athavA alpa AyuSI hatA. AthI temane vadhu nedhapAtra ullekha maLatuM nathI. te saM0 1674 sudhI vidyamAna hatA. kekiMdanA zA. jagamala ozavAle pitAnI 32 varSanI uMmaramAM paM. vidyAdharanI pAse "cethuM vrata" lIdhuM hatuM (zrI jinavijayajIne prA. je. le. saM0 bhAva ra leTa naM. 377) Page #885 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo 528 graMthA C 50 vidyAdhare vividha sAhitya banAvyuM hatuM. temanI prathama kRti A. vijayadAnasUri sajjhAya ' kaDIH 10, je saMskRta-gujarAtI mizrita che, te maLe che. dareka kaDInA pahelA caraNanA pahelA pahelA akSaro joDavAthI 'zrIgautamagurave namaH,' dareka kaDInA bIjA caraNanA pahelA pahelA akSarA joDavAthI zrIhemavimalAya namaH' ane dareka kaDInA trIjA caraNanA pahelA pahelA akSarA joDavAthI 8 vijayadAnasUrya namaH ' bane che. chellI kaDImAM temaNe peAtAnuM nAma 'vidyAdhara' batAvyuM che. ' " [ prakaraNa 50 vidyAnaMdagaNie sa0 1672mAM A0 vijayasenacaritra A. vijayasenasUri nirvANusajjhAya kaDI pa7, pArzvanAthastAtra zlA 10, 'hIravijayasUri leAkeA' eaa0 81 banAvyA, A0 vijayasenasUrigIta " kaDI 9, ane A0 vijayadevasUrigIta ' kaDI : huM (zrI jai. sa. pra0 60 67, pR. ra70) banAvyAM. 58. mahe|0 sahajasAgara gaNavar-te 50 vijayavimala gaNivaranA ziSya u. vidyAvimala gaNi, bIjuM nAma u. vidyAsAgara gaNivaranA ziSya hatA. mahA. dha sAgara gaNivaranA vidyAziSya hatA. temanAM 50 sahavimalaNe, 50 sahajasAgara gaNi ema be nAma maLe che. te sa0 1616mAM meDatAmAM mA0 dharma sAgara gaNivaranI sAthe ane peAtAnA dAdAgurunI sAthe comAsuM rahyA hatA. te sau tyAMthI jAlAra gayA. tyAM muni sahajasAgarane muni jayasAgara nAme ziSya ane muni jitasAgara nAme praziSya te sa0 1621mAM mALavAnA " sAragapura "mAM comAsuM rahyA hatA. A vijayahIrasUrie sa0 1628 phA. su0 7 ne seAmavAre 50 jayavimalagaNine upAdhyAya pada, AcArya pada ApyAM. A vijayasenasUri banAvI, peAtAnI pATe sthApyA. tyAre u0 vimalahagaNivarane mahopAdhyAya tathA muni sahajasAgara gaNu, muni labdhisAgara gaNi, muni padmasAgara gaNu, ane muni jayasAgara gaNine thayA. Page #886 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM A hemavimalasUri. 829 paMnyAsa banAvyA. paM. sahajasAgaragaNi saM. 1939mAM A vijayahirasUrinI sAthe "phattehapura sikI" gayA hatA. ja0 guru ATa hIravijayasUrivare saM. 1646 pi0 sutra 1 zukavAre pATaNamAM "bAra bolane paTTaka" banAvyuM. temAM gItArthonA dastakhatamAM paM. sahajasAgara gaNinA dastakhata paNa lIdhA hatA. saM. 1668 je. sura 14 zanivAre amadAvAdamAM u0 rAjasAgaragaNine bha0 vijayadevasUrinA vAsakSepathI AcArya banAvyA. te bha0 rAjasAgarasUri banyA. temaNe potAno saMgha banAvyuM. temAM paM. sahajasAgaragaNi ane temanA ziSya paM0 jayasAgara gaNivarane upAdhyAya tathA mahepAdhyAya banAvyA hatA. AthI te banne bha0 vijayadevasUrinA paNa ziSya ane mahepAdhyAya paNa lekhAya che. teonI ziSya paraMparAmAM "tapAgaccha vijayadevasUri saMghanI sAgara zAkhAnI saMvegI zramaNa zAkhA" maLe che. (-praka. 58, sAgarazAkhA paraMparA) A. vijayasenasUrinA haste dIkSita ziSya tathA bha0 rAja sAgarasUrinA ziSya paM. ravisAgara gaNivara thayA. te mahAva sahajasAgara gaNivaranA vidyA ziSya vidvAn moTA paMthakAra hatA. temanA ziSya paM0 jJAnasAgagaNie neminAtha caMdrAvalA banAvyA hatA. (-praka58, sAgara zAkhA paraMparA) 58. RSi paMcAyaNa-(paM. siMhasAgara gaNi) 59. paM0 kRpAsAgara gaNite paM0 paMcAyaNanA ziSya hatA. temaNe saM0 1674mAM mAMDavagaDhamAM "u0 nemisAgaragaNine nirvANa rAsa" banAvyuM hatuM. temaNe A rAsamAM mAMDavagaDhanuM bIjuM nAma (pATaNa) paNa ApyuM che. ane tyAMnA guNavAna zrAvaka tarIke varadAna, chAjumala ane zA. jagumalanAM nAma ApyAM che. 60. paM tilakasAgaragaNi-temaNe saM. 1721mAM bha0 rAjasAgarasUri nirvANa rAsa banA DhALa-22 graM0 444 jene zrI jaina Page #887 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 830 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa AtmAnaMda sabhAe jaina aitihAsika gUjarakAvya saMgrAmamAM prakAzita karyo che. (-jenarAsamALA bhA. 1, pR. 252, sUrIzvara aura samrATu) 56. paM. vijayavimala gaNi- 50 vArSigaNi paraMparA-bIjI) 57. paM. vivekavimala gaNi-temaNe saM0 1617mAM pATaNamAM "usUtrakaMdakuddAla"nI bIjI prati lakhI. tenI pupikAmAM temanuM bIju nAma meghaSi maLe che te saM0 1683 nA vai0 va0 2 nA roja khaMbhAtamAM hatA. temaNe A vijayasenasUrine karelA prazno tathA uttare senA praznamAM maLe che. pa. paM. vijayavimala gaNi-(paraMparA trIjI) pa7. paM. AnaMdavijaya gaNi-zrI saMghe temanA upadezathI saM. 165mAM jesalameramAM meTe graMthabhaMDAra banAvyuM. temAM ja gu. A0 hIravijayasUrinI pratimA besADI. A0 ANaMdavijayagaNie A0 vi0 senasUri sudhInI saMskRta bhASA padyamAM "tapAgaccha paTTadhara paTTakamagurnAvalI padya-74 sarva graMo 97 graM0 84 akSara-16 banAvI che. temaNe A vijayasenasUrine karelA prazno tathA uttare senapraznamAM maLe che. paM. prameghamaMDanagaNinI maMDana paraMparA 56 Ara hemavimalasUri. 56. paM. pramodamaMDanagaNi-teo hemavimalasUrinA ziSya hatA. pa7. paM. sumatimaMDanagaNita paMpramodamaMDanagaNinA ziSya hatA. moTA vidvAna hatA, vidvanmAnya hatA. bIjAone vidyA ApavAmAM atikuzaLa hatA. sAdhuone bhaNAvatA hatA. temaNe saM. 1601nA phATa vaTa 1 ne semavAre gaMdhAra baMdaramAM "dIvAlIkalpane bAlAvabodha" ra. saM. 1644mAM dIpaka pUjA viSayaka "tejasAparAsa" ra. (zrI prazasti saMbhA. 1 pra. naM. 360) Page #888 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri 831 58. paM. sahajavimalagaNi-te paM. sumatimaMDanagaNinA ziSya hatA. temaNe saM. 1654mAM aNahilapura pATaNamAM "bha0 zaMkhezvara pArzvanAtha"nI kRpAthI, pitAne tathA paM. vidyAvimalau0 vidyAsAgaragaNine vAMcavA mATe ane pitAnA ziSya paM. vijayavimalagaNine bhaNavavA mATe "zrAddhapratikramaNasUtra lakhyuM. (-zrI prazasti saMgraha bhA. 2 je, praza0 naM0 605) u0 vidyAvimalanA ziSya maha0 sahajasAgaragaNi te AmanAthI judA che. rAsakArA A0 hemavimalasUrie gujarAtI rAsa sAhityakAronI ghaNuM zramaNa paraMparA ApI che, te A pramANe jANavA maLe che. 55. A hemavimalasUri-saM. 1548 thI 1583 (56) paM0 kulacaraNagaNi. (57) paM. harSakalazagaNi-temaNe saM. 1557mAM paMcalAzamAM "vasudevapAI" banAvI. papa. A0 hemavimalasUri, (53). paM. sAdhu vijaya mATe jUo (prakapa0 pR. ........) - 54. paM. kamalasAdhu-temanuM bIjuM nAma kamaladharma paNa maLe che. te A0 hemavimalasUrinA hastadIkSita hatA. 55. paM. AnaMdagaNi-temaNe saM0 156ramAM "stavanavIzI" racI. (-praka. 53) - 54. 50 kamaladharmagaNi ziSya (55) paM. haMsasamagaNie saM. 1575mAM 'pUrvadezacatyaparipATI" banAvI. 55. A0 hemavimalasUri. 56. A0 saubhAgyaharSasUri (-praka55 pR. 445) 57. paM. kalyANaharSagaNi-temaNe saM. 1594mAM gaMdhAramAM kRtavarmarAjArAsa" banAvyuM. 55. A0 hemavimalasUri ziSya (56) muni dAnavadhanajIteo gacchanAyakanA hastadIkSita ziSya hatA. Page #889 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 832 . jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 57. paM. haMsadhIragaNi-temaNe saM1554mAM "hemavimalasUriphAga" ra. pada. A AnaMdavimalasUri, pa7. pa0 dhanavimalagaNi, 58. munizivavimala (nagarazeTha bhaMDAra "neminAtha caritra') 55. A0 hemavimalasUri sva. saM. 1583. pa6. paM. kulavIragaNi pa7 paM. kuladhIragaNi. 58. paM. kuzalasaMyamagaNi-temaNe saM. 1555mAM "hari balamacharAsa" ra. gujarAtanA bAdazAha mujapharazAha (saM. 1568 thI 1584) A0 hemavimalasUrine saM. 1572mAM pakaDAvI kedamAM pUryA ane khaMbhAtanA jainasaMghane 12000 TakA daMDa karyo. te rakama pAchI vaLAvavA mATe 50 harSakulagaNi vagere 4 vidvAna munivare bAdazAha pAse gayA. teoe bAdazAhane khuza karI, bAdazAha pAsethI 12000 nI rakama pAchI vaLAvI hatI. A cAra munivaromAM paM. kuzalasaMyamagaNi paNa hatA. ( -praka. 55 pR0 682, 824, 825) papa. A0 hemavimalasUri-temanI AjJAmAM mahAkAva 50 lAvaNyasamaya paNa hatA. (-saM. 1555 thI 1590 praka. pa2) 58 paM. siMhakuzala gaNie saM0 1560mAM "naMdabatrIzIcopAI' banAvI. (praka. 55 pR0 822, 823. zIlazAkha) tapagacchanA (54) A0 sumatisAdhusUri, (55) paM. padmavijayagaNi, (56) paM. jayavijayagaNi, (57) paM. zAMtivijayagaNi ziSya paM. dolatavijaya gaNivare "khummANarAsa" banAvyo. (-praka. 54) saM. 1568nA vai0 zu 7 gurupuSyamAM kubhakarNanA rAjyamAM vIramapuranA jainasaMghe vimalanAtha jinaprAsAdamAM bha0 hemavimalasUri ziSya paM. cAritrasAdhugaNinA upadezathI "raMgamaMDapa banAvyuM. (-praka55 nAkoDA tIrtha jina vi. le. saM0 bhA2 leTa naM0 418) paM. udayabhAnue saM. 156pamAM vikramasenacopAI banAvI. Page #890 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 33 pacAvanamuM A hemavimalasari prabhAvaka jana-IDaranA rAjavaMzamAM ghaNuM rAjAo jena tathA jaina dharma pratye premavAlA thayA hatA. (1) IDarane rAjAbhANa-te A0 hemavimalasUrine bhakta hate. (2) IDaranA rAjA nArAyaNa-te maha0 zAnticaMkagaNivarane bhakta hate. (jUo pra. pa5 pR0 775 mate hArSigaNine vAcaka vaMza naM. 2) (3) IDarane kaThArI sAyara, () IDarane koThArI zrIpALa. (5) ujjainane bAravratadhArI zeTha mANekacaMda osavAla jaina (-pra. 55 pR0 839 thI 842 maNibhadra mahAvIra) jaina tIrtho jaina dharmamAM (1) kalyANaka tIrtha (2) atizaya tIrtha ane (3) camatkArI tIrtha ema traNa jAtanAM tIrtho banyAM che. zaMkhezvarajI, kulapAka, aMtarIkSajI, kaMbaI, eziyA, rAmasena, jIrAvalA, phadhi kezarIcALa, magaravADA, cAMdanagAMva, bhecaNIjI, vagere camatkArI tIrtho che. camatkArI tIrthamAM adhiSThAyaka deva camatkAro batAve che. A janatA camatkArI tIrthone bahu mAne che. ame pra. 36 pR. 235mAM rAmasena tIrtha tathA tenA adhiSThAyaka yakSane prasaMga Ape che. jIrAvalA tIrthane paricaya paNa Ape che. 1. jIrAvalA tIrtha-ApaNe A ajItadevasUri, jIrAvalA tIrthane itihAsa, ane jIrAvalA gacchano paricaya pahelAM (praka. 40, pR. 479 528, praka. 41, pR. 554, praka. 42, pR0 710, 722mAM) joI gayA chIe. jIrAvalA ga7 mATe zilAlekhenA AdhAre vizeSa A pramANe jANavA maLe che - (1) vaDagacchanA ATha devacaMdrasUri (41 mA) A0 vAdidevasUrinI pATe A jinacaMdra (jinabhadrasUri) thayA. (praka. 41, pR. 573, 582, 589) Page #891 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 834 jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bha0 hemavimalasUrinA samaye (1) varANA tIrtha (2) nAkeDA tItha ane (3) magaravADA tIrtha ema traNa camatkArI tIrtho banyAM, te A pramANe- (1) zrI varakANuM tIrtha stutisrvaanNdjyshriyaaN varapradaH sarvatra sevAjuSAm yo'bhUd vA varasaukhya byIcyutimahAvAkyaprakAzovaram yad vA''sId varakANakaH kimiti sakhyAtistridhArthevatat sa zrIpArzvavibhuH prabhAvavibhUtAbhAvAya bhUyAd bhuvi // 1 // (nigamamatanA A0 vinayahaMsarikRta zrI jinastotra koza-pa5muM stotra zla0 11 pR. 83) mAravADanI golavADamAM rANuM sTezanathI 3 mAIla dUra ane je moTA zramaNasamudAyavALA hatA. temanA paTTadhara A0 rAmacaMdrasUrinA upadezathI jIrAvalA pArzvanAthanA jinaprAsAdamAM derIo banI hatI. tathA saM0 1415 ca0 va0 6 budha anurAdhAnakSatramAM ane saM0 1413ne phAi sutra 13 svAti nakSatramAM paNa judI judI derIo banI hatI. jaina tIrtho jIrAvalA gacchanI paTTAvalI 1 lI (1) bha0 vIrasiMhasUri (2) bha0 vIracandrasUri saM. 1435 mahA va0 12 somavAra : (3) bha. zAlibhadrasUri-saM. 1453 vai. su. 2 somavAra jIrAvalA gacchanI paTTAvalI 2 jI. (1) bha0 udayacaMdasUri-1508 jesutra 10 sema. (2) bhava sAgaracaMdasUri-saM0 15ra7 ma0 va0 7 ravi. - jIrAvalA gacchanI paTTAvalI 3 jI (1) bha0 devAnaMdasUri saM. 1651 vai0 su5 zukravAra (2) A0 semasuMdarasUri saM0 1651 caitra sura 5 (pra. 41 . 59) (tapA. tristutika A. vijayayatIndrasUrine jaina pratimA lekhasaMgraha bhA. 1 lekha naM 62, 9, 138, 256, 309, 310). Page #892 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 835 paMcAvanamuM ] A hemavimalasari nADela zaherathI 6 mAIla dUra varakANuM gAma che. gAma nAnuM che. paNa A gAma golavADa prAntanA jenenI paMcAyatanuM mukhya sthAna che. gAmamAM jenenAM ghara nathI. paNa gAmanI vacce bAvana derIo vALe prAcIna vizALa jinaprAsAda vidyamAna che. jemAM raMgamaMDapa ane nava cokInA eka thAMbhalA upara saM0 1211ne lekha che. jina prAsAdamAM mULanAyaka tarIke bha8 pAzvanAthanI dhAtunI prAcIna bhavya pratimA virAjamAna che. tenuM parikara saM0 1707mAM banyuM che. jina prAsAdamAM bIjI paNa ghaNuM pratimAo che. bha0 hemavimalasUrivare bhaktAmara stotra ane kalyANamaMdira staMtranI pAdapUrtirUpe maMdAkrAntAmAM vakANu pArzvanAthanuM stotra kale46 banAvyuM hatuM. (praka. 55 pR0 685) (54) bha0 sAdhuratnasUrinA ziSya kavi cakravata sarvarAjagaNivare saM0 1549 kA0 va0 12nA roja mAMDavagaDhamAM "AnaMdasuMdara graMtha" banAvyuM hatuM. tenI prazastimAM "zrI varakANuM pArzva prasane bhUyAt " ema lakhyuM che. (pra. 54 pR0 439) AthI anumAna thAya che ke saM0 1549thI varakANuM pArzvanAthanuM A sthAna tIrtha tarIke vikhyAta hatuM. jinaprAsAdamAM pisatAM DAbI taraphanA hAthI pAse zilAlekha khodele che. temAM ullekha che ke-mevADanA rANuM jagatasiMhe tapagacchanA bhavya vijayadevasUrinA upadezathI saM0 1686 po. va. 8 zukravAre jAhera karyuM che ke varakANAmAM dara sAla poSa vadamAM 8, 9, 10 ane 11 ne divase meLo bharAya che. rAye A meLAmAM jAtrALuonuM kaI jAtanuM mahesula levuM nahI. (jUo pra. 44 pR. 42) A0 vi. vallabhasUri ane A0 vi0 lalitasUrinA upadezathI golavADanA jainasaMghe ahIM "varakANu pArzvanAtha jaina vidyAlaya gurukula" banAvyuM che. (amAre jena tIrthone itipR0 322) (2) nAkeDAtI mAravADamAM mAlAnI paragaNAmAM bAjetarA relve sTezanathI 7 mAIla dUra nAkeDA tIrtha che. Page #893 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina para parAnA tihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa leAkavAyakA che ke eka rAjAnA (1) vIramasena ane (2) nakArasena e be rAjakumAreAe pahADIonI vacce 20 mAIlanA phAsale (1) vIramapura ane (2) nakkora nagara-nakkorapura vasAvyAM tathA bannee jena dharma svIkArI (1) sa. candraprabhu ane (2) 0 pArzvanAthanA moTA jinaprAsAdo anAvyA. ane A. sthUlibhadrasvAmInA hAthe teonI pratiSThA karAvI. 83 vIramapuramAM sa0 909mAM 2700 jainaghara banyAM hatAM. ahIMnA zA. harakhacaMdajI tAteDa jaine bha. caMdraprabhunA jinaprAsAdane jIrNoddhAra karI, tenA mULanAyaka bha0 caMdraprabhune bheAMyarAmAM padharAvI navA bha. mahAvIrasvAmIne mULanAyaka tarIke besADayA. A pratimA sa0 1223mAM khaMDita thavAthI saMghe tyAM bha. mahAvIrasvAmInI bIjI navIpratimA sthApI. bA. AlamazAhe vIramapura bhAMgyuM. jinaprAsAda tADayA. ane te nAkArAne bhAMgavA gayA. sathe tyAMthI 10 gAu dUra kAMDAgAma pAsenA kAlIdramAM bha0 pArzvanAtha vagerenI 120 pratimA padharAvI. bAdazAhe nagara ane khAlI banelA jinaprAsAda tADayA. pachI jaine e vIramapuranA jinaprAsAdanA jIjJeoddhAra karAvyA tyAre eka jainane svapna AvyuM ke " kAlIdrahamAM bha. pArzvanAtha che tene ahIM lAvI besADA." AthI sa`ghe kAlIdruhamAMthI 120 jina pratimAe lAvI, mULanAyaka tarIke bha. nAkADA pArzvanAthane besADI maMdiramAM sarva pratimAone besADI. tyArathI A sthAna nAkArA-nAkADA tarIke prasiddha thayuM. tyAM Aje (1) nAkeADA pArzvanAthanuM jinAlaya, (2) lacchIbAInA RSabhajinaprAsAda ane (3) mAlAzAhanuM TekarA upara banela bha0 zAntinAthanuM maMdira, ema traNa jinAlayeA che. je suMdara kArIgarIvALAM uMcA zikharavALAM che. te traNe jinaprAsAdone paricaya A pramANe che (1) nAkADA pArzvanAthanuM jinAlaya-mahAra samayasuMdaragaNivare A tInuM "nIta nAma jape| zrI narkADA" stavana banAvyuM che. A Page #894 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A hemavimalasari 837 tIrtha pallIvAla vetAmbara jenee sthApyuM che. jemAM 12 thI 17mI zatAbdI sudhInI ghaNI jina pratimAo che. je darekanI upara vividha sAlanA pratimA lekhe che. eka kAusaggIo upara vi. saM. 1303ne lekha che. saMghe saM. 16ra1mA daravAje banAvyo, tathA zrI nAkeDA pArzvanAthanI kRpAthI pallIvAla gacchanA bha0 yazodevasUrinA samaye, rAvala jagamAlanA rAjyamAM saM. 1678 bITa a su 2 ravivAre bha0 mahAvIra svAmInA jinAlayamAM cokI banAvI, temaja saM0 1682 ao sura 6 somavAre naMdImaMDapa banAvyuM. ahIM mULanAyaka tarIke "25 IMca uMcI nAkoDA pArzvanAthanI pratimAo che. ahinA kSetrapAla adhiSThAyaka nAkeDA bhairava che. je camatkArI che. maMdiranI mULa bAMdhaNuM para (bAvana) jinAlaya maMdira, vALI che. temAM derIo banAvavAnuM kAma cAlu che. saM. 2016 mahA sudi-14nA reja chellI pratiSThA thaI che. (2) bIje jina prAsAda-bha0 gaSabhadevanuM jinAlaya viramapuranI lakSamI bAIe A maMdira banAvI temAM saM. 1568 vai0 sutra ne roja bha0 hemavimalasUrinA hAthe bha0 RSabhadevanI jinapratimAnI pratiSThA karAvI hatI. tyAre vIramapuramAM 1500 jena ghara hatA, ahIM Aje mULanAyaka tarIke be phuTa uMcI bha0 RSabhadevasvAmInI bhavya pratimA che. be bAju badAmI raMganI be jina pratimAo che. te maMdiramAM kula 35 jina pratimAo che. ahIM vIramapuranA saMghe rAvala upakarNanA rAjyamAM saM. 1568 a0 sutra 5 (vai. sa. 7) guruvAra puSya nakSatramAM tapAgacchanA bhaTa hemavimalasUrinA ziSya paM. cAritrasAdhugaNivaranA upadezathI bha0 vimalanAthanA jinaprAsAdamAM "raMgamaMDapa" banAvya, saM. 1572 a su 15 ne roja bha0 hemavimalasUrinA ziSya paM. vimalacaMdragaNinA upadezathI nava cekI karAvI, tathA mahotra dharma sAgara gaNivaranA upadezathI saM. 1637nA vai. su. 3 guruvAre rAvala Page #895 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 838 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa bhIma megharAje vimalanAtha jinAlayamAM raMgamaMDapa banAvyuM. (praka. 55, pR. 822 zIlacAritra zAkhAnI 1lI paTTAvalI.) (zrIjina viprale. saM. bhA2 leTa naM. 418 ka21) temaja saMghe saM. 1677 bI. a0 sutra 6 dine zukravAre uttarA phAlgaNuM nakSatramAM rAula vijayasiMhanA rAjyamAM bhavya vijayasenasUri, A. vijayadevasUrinA upadezathI A jinAlayane jIrNoddhAra karAvyo. A jinAlayamAM saM. 186pa ne paNa zilAlekha che. (3) bha0 zAntinAthanuM jinAlaya-A maMdira traNe maMdiramAM sauthI uMcuM che. vadhu paheluM che. nAkoDA pArzvanAthanA jinAlayanI jamaNI bAjumAM uMcI jamInamAM AveluM che. jene zeTha mAlAzAhe baMdhAvyuM hatuM. tene cakezvarI devIe prasanna thaI dhana ApyuM hatuM. teNe maMdiranA khAsa khAsa de TALI, A maMdira banAvyuM. hatuM. mULanAyaka bha0 zAntinAthanI pratimA khaMDita thavAthI saM. 1910 mahA suda 5 guruvAre temAM bha0 zAntinAthanI bIjI navI pratimA besADavAmAM AvI hatI. je pratimA Aje vidyamAna che. A maMdiramAM 27 jina pratimAo ane caraNa pAdukAo che. A maMdiramAM saM. 1614 mAgasara va0 2 ne kharataragacchanA bha0 jinacaMdrasUrinA samayane saMskRta zilAlekha che. saM. 1518 je. su. 4nI bha0 jinacaMdasUri pratiSThita bha0 jinaprabhasUrinI pratimA che. A nagara vikramanI sattaramI zatAbdI sudhI samRddha hatuM. Aje ahIM mevAnagara (pi0 bAlattarA) nAnuM gAma vaseluM che. ahIM upara mujaba uMcA zikharavALA suMdara kArIgarIvALA bhavya meTA jina prAsAde che. (amAre jena tIrthone ItihAsa pR0 347 thI 351 nAkoDA) (3) maNibhadra mahAvIra yakSanuM magaravADAtIrtha stuti bhUtaH preto DAkinI zAkinI vA duSTA devA rAkSasA vyantarAzca / nAmnA yasyA''yAti zAnti nitAntaM taM devezaM mANibhadraM namAmi // 6 // ___ zraddhAsrotaH zrAviNau yasya nityaM Page #896 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMyAvana ] A0 hemavimalasari 839 sevAlagnau bhairavo kRSNagaurau / taM vinAlidhvaMsakaM pUjyapAdaM bhaktyudekAnmANibhadraM namAmi // 9 // vArAhavaktreNa suzobhamAna__mairAvaNArUDhamanekazaktim / sarvezvaraM bhadrakaraM vareNyaM zrImANibhadraM zirasA namAmi // 10 // yoginyazca same vIrAH sebAyAM yasya nityazaH / vidyamAnAstayA bhUtaM mANibhadraM namAmyaham // 11 // na me sakhA bhUmitale'sti kazcit tvattaH paroM mohavinAzahetuH / tyaktvA kva gacchAmi bhavantameva na me gatiH kvApi tu mANibhadra // 20 // sutArthI bhajet putralAbhAya nityaM gadArtazva nairogyamAptuM manuSyaH / mumukSustu mokSAya "mokSaka hetuM" dhanArthI dhanaprAptaye mANibhadram // 21 // rAjye'bhisammAnakaraH kRpAluH, kArAgRhAd bandhanamuktihetuH / devaH paro nAsti varapradAtA __ zrImANibhadrAdiha vizvamadhye // 23 // yazovittavidyApradAtaramIDyaM ___ jagadvandanIyaM tapAgacchanAtham / pavitravrataM sarvadAhaM smarAmi dayAmbhonidhi mANibhadrAkhyadevam // 24 // (saM. 1995nA vai. guru 5 no paM0 caturasAgarakRta zrImANibhadrastotra zle 27) Page #897 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo yakSa pragaTa thayA. "" yakSendraH svacchamUrtirjina paticaraNAsssevinAM siddhidAtA ArUDho divyanAgaM munipati vimalAnandabhaktaH pravINaH / zuNDAsyo divyarUpaH suramaNi surabhI kalpakumbhaiH samAnaH vIrendraH mANibhadraH pradizatu kuzalaM buddhi siddhI samRddhim // ullekha maLe che ke vi. sa0 1547 mAM dhANadhAramAM maNibhadra ( vIravaMzAvalI. vividha gaccha paTTAvalI saMgraha pR0 218, praka0 53 pR0 563) pUrva A. buddhisAgarasUri lakhe che ke-tapAgacchamAM caudamA (sALamA ) saikAmAM zrIANu vimalasUri thayA. temaNe yatiomAM zithilAcAra dekhI pAMca hajAra yatienI sAthe kriyAdvAra karyAM. te vihAra karatA karatA mALavAmAM gayA. te uMjjainImAM kSiprA nadInA kAMThe gaMdha masANamAM kAusagga dhyAne rahyA. ujjainamAM mANekaca'da AsavAlajena khAravratadhArI zrAvaka vasatA hatA. tenI mAtAe " vamAna AyaMbila tapa AdaryuM hatuM. yatie zithila thavAthI mANekacakranI zraddhA yatie parathI uDI gaI. A. Anavimala. gaMdha masANamAM kAusaggadhyAne rahyA hatA. tyAM temaNe eka mAsApavAsanuM tapa AdaryuM hatuM. leAkeAe temanI tArIpha karI. mANekacaMdanI mAtAe putrane kahyu ke, 'tuM A. ANu vimalasUrane vaheAravA mATe teDavA jA. mANekacaMdane zraddhA nahAtI paNa te mAtAnA kahevAthI rAtre tyAM masANamAM parIkSA karavA gayA. teNe aMdhArAmAM mazAla saLagAvI ane A ANu vimalasUrinI dADhI para dharI, tethI temanI dADhInA vALa maLI gayA. ane temanuM mukha dAjhayu. teA paNa te mauna ane zAMta rahyA. tethI mANekacaMda zeThane temanA sAdhutva vize zraddhA thaI. ane ane te gurunA page paDace, A. AnaMdavimalasUrie tene Adha ApyA. tethI te gurubhakta banyA. mANekacaMda zeThanI pAlImAM dukAna hatI. tyAM A. AnavimalasUri cemAsu rahyA. tyAM A. AnaduvimalasUrie " zatrujayamahAtmya ' vAMcyuM, tethI mANekaca Mdane siddhA " siddhAcalanAM calanAM darzana karavA ghaNuMA bhAva thayA, ane teNe HH ' 840 [ prakaraNa Page #898 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 841 paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari darzana karyA vinA bhejana nahIM levAnI pratijJA karI, tapa AdaryuM ane yAtrA karavA cAlyuM. te sAtamA divasanA upavAse pAlanapura ane siddhapuranI vacce magaravADAmAM AvyuM. tyAM te vakhate gAma na hatuM. tyAM tene bhilee lUMTI lIdho. ane mArI nAkhe, maratI vakhate te siddhAcalanA dhyAnamAM ane paMcaparameSThInA dhyAnamAM AruDha thaye hatuM, tethI te marIne maNibhadravIra tarIke ghaNuM devane uparI thayo. e samaye khaMbhAtamAM kharataragaccha ane tapagacchanA yatiomAM matabheda thatAM jhagaDe thayo ane kharataragacchanA yatioe bharavAnI ArAdhanA karI tapagacachanA yatione mArI naMkhAvyA. AthI 500 yatio mAryA gayA. AthI ATha ANaMdavimalasUrie pAlanapura tarapha vihAra karyo. teo magaravADAnI jhADImAM utaryA. tyAM rAtre A ANaMdavimalasUri dhyAna dharatA hatA. temanI pAse mANekacaMda zeThe AvIne darzana dIdhAM. sUrie tene oLakhe. mANekacaMda zeThe pitAnA maraNane vRttAMta kahyo, ane maNibhadravIra tarIke potAnI utpatti vizenI hakIkata kahI. deve temanI sevAcAkarI karavA yAcanA karI. A0 ANaMdavimalasUrie kahyuM "kharatagacchanA yatioe bhairavane ArAdhI amArA gacchanA sAdhuono nAza karavA tene mUke che, tenuM nivAraNa karo. tapagacachanA AcArya, sAdhuo, yatio vagerene sahAya kare. maNibhadravIre kahyuM, "huM ApanI sevAmAM hAjara rahIza ane bharavane upadrava TALIza, paNa mArI eka mAgaNI che ke, tapagacchanA upAzrayamAM tathA derAsaramAM mArI mUrtinI sthApanA karavAmAM Ave. sUrie kahyuM ke "tamane tapagacchanA adhiSThAyaka tarIke sthApavAmAM Ave che." teja jagyAe "maNibhadravIranI sthApanA" karavAmAM AvI. te sthAna magaravADA tarIke prasiddha thayuM. maNibhadravIre bhairavane vArI upadrava dUra karyo. maNibhadravIranA kahevA pramANe bhairava zAMta thayo. tapagacchanA AcAryo je navA "pATa" para besatA te tyAM prathama Page #899 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 842 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa jatA. ane magaravADAmAM jaI aThThama karI maNibhadravIrane pratyakSa karatA hatA. te pramANe tapagaccha samazAkhAnA daramA bhavya zAMtiseme magara vADAmAM rahI maNibhadranuM ArAdhana karyuM ane temanA pagane ke DhIMcaNane kaMIka aMza AgaloDamAM laI gayA. ane tyAM maNibhadravIranA kahevA pramANe deruM baMdhAvI tyAM sthApanA karI. (praka. 53 pR0 563) noMdha : tapagacchanA upAzrayamAM tathA derAsaramAM pura, nagara ane gAme gAmamAM maNibhadravIranI sthApanA jyAM tyAM jovAmAM Ave che. jaina zAsananA adhiSThAyaka tarIke maNibhadravIra jaina samyagadaSTi deva che. visaM. 1733mAM AgaleDamAM maNibhadravIranuM deruM saMghe baMdhAvyuM. saM. 1860mAM AgaleDanA ThAkara harisiMhanA vakhatamAM paM. muktivijayajInA upadezathI AgaDanA jainasaMghe maNibhadravIranA derAne "jIrNoddhAra" karyo. te derAsaranI pAse AdIzvara bhagavAnanI pAdukAderI che. bIjI derIo paNa jainenI che. tenI pAse zrAvakasaMghanI baMdhAvelI dharmazALA che. tathA jaina saMghe baMdhAvela kuve che. AgaleDanA jainasaMghanI mAlikI tathA vahIvaTa taLe maNibhadravaranuM deruM, derIo tathA dharmazALA, bAga, ku vagere che. AgaleDamAM zrAvakenAM 100 ghara, be zikharabaMdhI derAsara che. (-vIjApura-bRhaduvRttAMtamAMthI) maNibhadravIra te pUrve mANekacaMdra zeTha nAme vIsAozavAla zrAvaka hatA. tethI amadAvAda, surata, muMbaI, pUnA, vijApura vagere ozavAle tyAM bAdhA rAkhavA-mUkavA Ave che. - maNibhadravIranA devaLanA prAsAdanA gabhArAmAM AgaLa kaI kharataragacchanA yatie (AjathI 25-30 varSa pUrve) bhairavanI sthApanA karI che. paNa amAre e mata che ke, bhairavanI sthApanA tyAM na rAkhatAM pAse derI karI temAM karavI joIe. AgaleDa, IleDa vagere gAmo bhIla ThAkaree vasAvelAM che. Page #900 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] AgaleDamAM maNibhadravIra : I sa0 1921 mAM 'maNibhadratInuM varNana' nAmanuM pustaka bahAra paDayu che. temAM AgaleDane pahelAM agasthipura kahetA hatA, tathA agasthi RSie maNibhadravIrane ArAdhI pragaTa karyo. * ItyAdi keTalIka khAkhatA jUThI ane ItihAsa pramANa vinAnI lakhI che, * hevimalasUri agasthipuranuM apabhraMza nAma AgaleADa thaI zakatuM nathI, tema ja agasthi munie te gAma vasAvyuM nathI. paNa jenA aMte 4 4 Ave che evAM AgalADa, IlADa, Ajola vagere gAmeA bhIla ThAkArAnAM vasAvelAM che. " agasthi RSie maNibhadravIrane ArAdhyA. evuM keAI pramANu purANamAM nathI. tathA saMskRta prAcIna graMthAmAM nathI." tethI evI purAvA vinAnI joDI kADhelI vAtAne ItihAsanA sAkSare! mAnI zake nahIM. AgalADamAM zrIdeolataruci ti te derAsarAnI tathA maNibhadravIranA derAnI sArI saMbhALa rAkhe che. ane temaNe zrAvakeAne * devadravya "mAMthI mukta karyAM che. tethI zrAvakA sukhI thayA che. 66 843 vijApurIya (bha. vijayadevasUri saMghanI paraMparAnA) yati zrI amRtavijayajIgaNa vRddha thayA. tyAM sudhI te AgaleADa maNabhadravIranA darzanArthe vijApurathI dara ravivAre (AgalADa) jatA hatA. (jai 0 sa. pra0 krU 20 pR0 234 maNibhadra chaMda) lADola vijApurathI uttara dizAe 3 gAu upara lADAla gAma che. tene saMskRta graMthamAM lATApalI kahevAmAM Ave che. te lATa bhIle vasAvelI pallI hatI. tethI lATApallI nAma paDayuM. vizva sa1957mAM lATAlamAM eka ghara pAse kheADhatAM 18 jina pratimA nIkaLI hatI, temAM eka zrI bhadrabAhunI bhUti hatI. lADAla eka hajAra varSoMnuM jUnuM gAma gaNAya che. tyAM mAru eka jaina derAsara che. lADAlamAM lAyabrerI che. jainAnA 40 gharo che. Page #901 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa (saM. 198rane gujarAta-vIjApura vRtAnta pR0 13 thI 16) (vIjApura paricaya mATe jUo praka. 45 pR0 353 vIjApura) 1 Ara hemavimalasUri ane maNibhadra mahAvIra ATha buddhisAgarasUrie maNibhadra mahAvIrane ItihAsa Ape che te prasiddha che. vizeSa A pramANe paNa maLe che. mANekacaMda zeTha yatione zithilAcAra dekhI laMkAgacchane zrAvaka banI gayuM. chevaTe A hemavimalasUrinI pUrI parIkSA karI, bAravratadhArI zrAvaka banyA. kAgacchanA tyAranA zrIpUje bhairavane sAdhyo hate. laMkAgacchanA 68 yatio A0 hemavimalasUrinA ziSya banyA, zeTha mANekacaMda paNa temane zrAvaka banyA. AthI te zrIpUje bhairavane sAdhI, bharava dvArA laMkAgacchamAMthI saMvegI banelAone herAna karavA prayatna karyo. temAM ghaNu saMvegI sAdhu bhramita thaI kALa karI gayA. mANekacaMda zeTha paNa magaravADAnA jaMgalamAM siddhagirinA dhyAnamAM ja kALa karI maraNa pAmI maNibhadra nAme iMdra bane, te magaravADA AvyuM ane teNe gurudeva hemavimalasUrinI AjJAthI lakAgachanA zrIpUje mokalelA kALA-gorA-bharavane haThAvI tene upasarga dUra karyo ane teNe gurudeva pAse mAgaNI karI ke have pachI tapagacchanA nAyakanA nAmamAM "vijaya" zabda rAkha, ane mane "tapagacchane deva" mAna. AcAryadeve tenI A mAgaNuone svIkAra karyo. tapagacchanA nAyakomAM tyArathI "vijaya" zabda rakhAya che. ane tapagacchane gaccharakSaka deva maNibhadravIra manAya che. tyArathI tapagacchanAM maMdire, upAzrayamAM maNibhadravIranI sthApanA karavAmAM Ave che, bIjA gacchavALA paNa maNibhadravIrane meTe deva mAne che. (-jayapuranA tapagacchanA upAzraya taraphathI saM. 1617mAM prakAzita vArSika "maNibhadra" patra vArSika aMka; mAstara ratilAla bAdaramala taraphathI vIra saM0 2477 mAM prakAzita bhaktavIra zrI mANibhadravIra caritra) Page #902 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 845 paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari. (2) vijayadAnasUri ane maNibhadramahAvIra vRddho kahe che ke A vijayadAnasUrie gItArthonI vinatithI ane maNibhadravIranI sammatithI A0 vijayahIrasUrine gacchanAyaka banAvyA hatA. temaNe sAthe sAthe evI AjJA karI hatI ke, "have pachI badhA gacchanAyakanA nAmamAM "vijaya' zabda rAkhe. A aMge chUTaka ullekha A rIte maLe che. (1) paheluM e kAraNa, vijayadAnasUrIza, nija pATi sthApyA, hIravijayasUrIza, 45. teNiMvAra kahiu ekavacana, suNe sAvadhAna; jehanaI pada Ape, tehanaI dai bahumAna, 46 e vijayanI zAkhA, jayakArI jagi jANa; pada dIdhA tehanuM, vijaya nAma mani ANI, 47 (-A. vijayatilakasUrirAsa; aitihAsika rAsa saM0 bhAga 4) (2) "vIravaMzAvalI" mAM lakhyuM che ke-yakSa maNibhadre A vijayadAnasUrine svapnamAM AvIne jaNAvyuM ke, "tamArI pATe vijayazAkhA sthApaje. have pachI tamArI pATa paraMparAmAM bIjI zAkhA rAkhaze mA, mATe je nAma sthApo tyAre temAM mArA nAmane eka cakSarAja temanuM nAma rAkhajo. vijayazAkhA rAkhavAthI pATa vijaya vALI banaze." (Aja sudhI tapAgacchamAM dara trIjI peDhIe zAkhA badalAtI hatI te havethI baMdha thaI vijaya zAkhA kAyama banI che.) (vividha gacchIya paTTAvalI pR0 122) hare guruvarakI sevA kare, maNibhadra mahAvIra, kare samRddhi gacchame kATe saMghakI pIra (3) maNibhadravIra A. vijayadAnasUrine e bhakata hatA ke temanuM nAma ja panArane ya sahAya karatA hatA. AthI ja pATaNanI eka Page #903 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAno ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa jaina kanyA sarasvatI nadImAM buDatI hatI, tyAre teNe A. vijayadAnasUrinuM zaraNuM lIdhuM. ane maNibhadravIre tene tyAMthI bacAvI lIdhI. (-saM. 1690nI maha0 kIrtivijayagaNivara kRta vicAraratnAkara prazasti zleka 8, praka. 57 gurUnAma maMtra prabhAva) (3) A zAntisemasUri (khAkhI) ane maNibhadravIra vIjApurathI 5 keza dUra AgaloDa gAma che. tyAM saM0 1670 ne bha0 sumatinAthane eka mATe jinaprAsAda hatuM ane te pachI saM. 1865mAM saMghe be mALanuM moTuM jinAlaya baMdhAvyuM, jenA bIjA mALe sejA gAmathI lAvela "bhava kalyANa pArzvanAthanI pratimA" birAjamAna karI hatI. temaja te sAthe aTaDA gAmathI lAvela "bhava goDI pArzvanAtha vagere jinapratimAo" besADelI hatI. AgaDa gAmanI bahAra naiRtya khUNAmAM A0 zAntisamasUrie saM. 1933mAM pratiSThA karAvela maNibhadravIranuM moTuM jaina derAsara che. (-vijApura bRhaduvRttAntamAMthI) AgaDa gAmamAM zrAvakenAM 100 ghara che, be moTA zikharabaMdhI jinaprAsAde che tathA upAzraya che. tapagacchamAM anukrame (55) ArahemavimalasUri-sva. saM. 1583 mA zu 10, (56) A0 saubhAgyaharSasUri-sva. saM. 1597 mA zu 5,(57) mahAtapasvI A0 semavimalasUri sva. saM. 1637, (58) A0 ANaMdasemasUri, (59) A0 vimalasemasUri (60) vizALasemasUri-sva. saM. 1698 mA zu 15, (61) A0 udayavimalasUri, bIjuM nAma udayasemasUri, (62) bha0 zAMtisemasUri thayA (praka. 55 pR. 690 semazAkhA paTTAvalI) AgaDa gAmamAM jyAM bha0 sumatinAthane jinaprAsAda hato, tyAM sahasamala rAjAnA yuvarAjane putra rAjA rAmasiMga hatuM tyAre saM. 1733 mAM A0 zAMtisAme comAsu karyuM hatuM. te moTA tapasvI hatA. temaNe 121 divasa sudhI AyaMbIlanuM tapa cAlu rAkhI maNibhadravIranI ArAdhanA karI. Page #904 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM] A hevimalara 847 tr maNibhadravIre 121 mA divase pratyakSa thaI AcAryane kahyuM, 'munivara ! huM tamArA jApathI saMtuSTa thaye chuM, je joie te mAgeA.' munivare kahyuM, "huM kSetrapAla ! AgalADamAM siddhavaDa jevA vaDa che, tyAM tame padhArI, tamAruM sthAna jamAveA. ane e sthAnane sarva rIte mahimA vadhAro. tamane chae danavALA mAne che, teA ahIM AvI vase ane bhaktonI kAmanAo pUrI kare. maNibhadravIre A. zAMtiseAmanI mAgaNIthI AgalADamAM vaDa nIce AvI vAsa karyAM. ane tyArathI saune tene paracA thavA lAgyA, eTale A. zAMtiseAmasUrie sa1733mAM rAjA rAyasiMganA samaye AgaleDamAM vaDa nIce maNibhadravIrane vasAvI, tenuM tIrtha sthApana karyuM. A. zAMtiseAmasUrinA samaye 'seAmazAkhA'nA bIjA AcA (62) gajaseAmasUri thayA hatA. A. zAMtiseAmasUri AgalADamAM pAMca kezathI vIranI ArAdhanA karatA hatA tyAre dara mA bha0 gajasAme AgaleADamAM A. zAMtisemanuM apamAna karyuM, temanA pAMca keza kheMcI kADhayA. AthI A0 zAMtisAmasUrie A. gajasAmasUrinA paTTo baMdha karyAM hatA. ane pachI sa'0 1741 mAM temane gacchamAM laI temanA paTTo zarU karyAM hatA. (praka0 55 pR. 692) (4) kavirAja pa'0 amRtavijayajI (elIyA) ane maNibhadravIr vRddho kahe che ke, vIjApuramAM tapagacchanA vijayadevasUrisaMghanA (60) bha0 devavijayasUri, (61) vijayasiMhasUri, (62) vijayaprabhasUri, (63) 5'0 muktivinayagaNi, (64) 5'0 bhaktivijayagaNi, (65) 50 vidyAvijayagaNa, (66) 50 rUpavijayagaNi, (67) 50 raMgavijayagaNi, (68) u0 vallabhavijayagaNi thayA hatA. ( -70 0 sa. pra0 +-0 97) (67) 5'0 raMgavijaya gaNivaranA meTA ziSya 50 yativara amRtavijayajI hatA. (praka0 61) te vaiduM. maMtra, taMtra ane Page #905 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 848 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa kAvyakaLAmAM niSNAta hatA. te dara guruvAre AgaleDamAM maNibhadravIranI yAtrA karavA jatA hatA. temaNe vRddha thayA bAda AgaleDa javAnI tAkAta na rahevAthI, vIjApura ane AgaloDanA rastA vacce masANezvara mahAdeva (masezvara mahAdeva) nA derA pAse eka khetaramAM derI banAvI, maNibhadravIranI sthApanA karI hatI. te sAgara zAkhAnA bhakAraka zAMtisAgaranI AjJAmAM rahetA. temaNe saM0 1901 mAM vAghaNa piLanA jinaprAsAdamAM jIrNoddhAra ane pratiSThA karAvI hatI. - temaNe vijApuramAM brAhmaNonA mADha pAse sarasvatInI derI paNa banAvI hatI. vRddho kahe che ke, te meTA camatkArI yati hatA, eka vakhata musalamAnee "jaina yatione veza" laI nAca zarU karyo. tyAre parama tapasvI saMvegI muni nemasAgarajI maTha tyAM vidyamAna hatA. temaNe 50 yati amRtavijayajIne kahevaDAvyuM ke, tame A khela baMdha karA; yatijIe uttara vA ke, "Apa muni mahArAja che ane huM zithila chuM, yati chuM, te Ape ja Ane vicAra kare joIe. tapasvIjIe pharI AgrahapUrvaka kahevaDAvyuM ke, "mahAnubhAva! jaina dharma tamAre ane amAro ane saune che, yatire AvA samaye camatkAra batAve che. saMvegI sAdhu camatkAra batAve nahIM. saMvegI sAdhu ane yatimAM A ja meTo pharaka hoya che, te Ane upAya tamAre ja karavAne che. - yativare AgevAna musalamAnone bolAvI kahyuM ke, "A khela ahIMthI ja baMdha kare. AgaLa vadhazo mA." paraMtu musalamAna yuvakoe gaNakAryuM nahIM. ane e khela cAlu rAkhe. evAmAM AgaLathI avAja Avyo ke, jamAtane reke, tAjiyAne reke, AgaLa vadhavAne rasto baMdha che." rastAmAM paththaranI meTI divAla banI gaI hatI, je kaI jAya te tyAM TakarAIne pAchA paDate, musalamAna AgevAne samajI gayA ke, pelA sevaDAnuM A kAma che. AthI susalamAnee yativara amRtavijayajI pAse AvI mAphI mAgI, Page #906 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari 849 ane sAthe sAthe karAra karyo ke, "ame kadI paNa tAjiyAnI sAme yatine khela karIzuM nahIM." yativare phUMka mArI saune kahyuM ke have jaI zake che. musalamAnonI jamAta AgaLa vadhI ane saue joyuM ke tyAM divAla nahotI. AthI teo tAjiyAne AgaLa laI gayA. eka divasa vijApuramAM eka musalamAnane cheka bhagavAna ciMtAmaNi pArzvanAthanA derAsaranI divAla pAse pezAba" karavA beThe. yativare tene Teka. ke "tAre ahIM mutaravuM nahIM." chekarAe tumAkhIthI javAba Ape ke, "mUtege ?" yativare zAMtithI kahyuM, acchA baccA? "mUtate hI rahe." pachI to cheka be-cAra kalAka tyAM ja besI rahyo ane pezAba karato rahyo. tenA pitAne chokarAnI durdazAnI khabara paDI. teNe yativara pAse jaI vinaMti karI ke, A chokarAne pezAba baMdha karI Apo." yatie zAMtabhAve javAba vALe ke, "baMdha thaI jaze." paraMtu tyArathI te chokarAne pezAba bilakula rokAI gayo ane te chokaro vaLI akaLAvA lAgyuM. AthI musalamAnanI jamAta maLI. ane yativara pAse mAphI mAgI, evo karAra karyo ke, "AjathI amAruM kaI paNa mANasa ahIM pezAba nahIM kare." pachI te chokarAne ArAma thaye. paM. amRtavijayajI yativara AvA camatkArI hatA. temaNe 12 bhAvanAnA adhikAranA gujarAtI "savaiyA 28 racyA che. temAMthI temanI kavitvazakti ane ucca jIvanane paricaya maLe che. . (5) bhAraka bhuvanatilakasUri (tapAvRddhaSiALa) ame, pahelAM (praka. 44 pR. 8 thI 28 mAM) "tapAgacchanI vRddhapalALanA bhaTTArakenI paDhAvalI ApI che. temAM 65 mA bhaTa bhuvanatilakasUri thayA hatA. ' te sUrimaMtranA pAThI hatA. temane "yakSarAja maNibhadra mahAvIranuM ISTa" hatuM. temaNe te ISTathI "zAsana prabhAvanA" karI che. te A pramANe Page #907 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 850 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa vikramanI sattaramI sadImAM amadAvAda moTuM nagara hatuM. tene keTa, 12 daravAjA, ghaNuM cauTA, ghaNI piLa, hatI, ane te ardhA ejanamAM patharAyeluM hatuM. ' (1) amadAvAdanAM ahamadapura vagere ghaNuM nAma che. (praka. 45 pR 198, 207) - jemAM dezI, vakhAriyA, vahorA, ema meTA vyApArI vasatA tyAM zA. pUjAzAha ane tenI patnI premalade rahetA hatA. bane dharmI hatA, sukhI hatA, paNa teone kaMI saMtAna na hatuM. teoe eka vAra bha0 bhuvanatilakasUri ke je premaladevInA gRhasthapaNAnA bhAI hatA. temane amadAvAdamAM utsava pUrvaka padharAvI comAsuM rAkhyA. premaladee bhaTTArajIne vinaMti karI ke "amane dharma-artha ane kAma badhuMya che. mAtra kaMI saMtAna nathI, Apa jevA bhAI che, moTA dharmAcAryuM che. ahIM maNibhadrasAcA deva che. ApaNe tenA upAsaka chIe, chatAM saMtAnanI khoTa mane bahu sAle che. kRpA karIne Apane bhANeja thAya, evuM vacana Ape." bhaTTArake benanI AjIjIthI jaNAvyuM ke "tane aMtarAyakarma tUTe ane saMtAna thAya te, eka putra mane Apaje bahene e vAta aMgIkArI. 1. jaina jaina sAdhuone AhAra, pANI, vastra, pAtra, ane pustakanuM dAna Ape che. temaja ziSya banAvavA mATe pota-potAnA putra putrIonuM paNa dAna kare che. jemake (1) vAsudeva kRSNamahArAjA bha0 neminAthanI pAse dIkSA lenAra sau nara-nArIone dIkSAnI anujJA ApatA. temaja tenA sagA-vahAlAone sarva jAtanI sagavaDa karI ApI, teo pAsethI rajA apAvatA hatA. (2) magadhanA rAjA zreNike (biMbasAre) pitAnI rANuo tathA potAnA putrone bha0 mahAvIrasvAmInI pAse dIkSA apAvI hatI (trizA putra ca0 parva 10 muM, praka. 1 pR0 7) (3) khAMmanA jainAe vi. saM. 100 lagabhagamAM A0 yakSadevane 11 chokarA vaharAvyA hatA. (jUo Iti pra0 1 pR. 22) (4) bhaMDAranA vIranAga piravADe saM. 115ramAM bharUcamAM Ave Page #908 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM] mA. hevimalasUri 51 zeTha pUjAzAha tathA zrI premaladene rAmajI, rUpajI vagere pAMca putrA ane be putrI thaI, bahene bha. bhuvanakIrti sUrine 7 varSanA rAmajI vaheArAvyA te meATA thatAM bha. ratnakItisUri banyA. 66. bha. ratnakIrtisUri-temanAM sa0 1979 bhA0 10 2 magaLavAre revatInakSatramAM madhyarAte zubhalagnamAM amadAvAdamAM janma nAma-rAmajI sa0 1686 vai00 pane rAja rAjanagaranA rAjaparAmAM dezI kAnajI tathA tenI bhAryAM gamatADhe vizAzrImALInA utsavamAM dIkSA, nAma muni rAjakIti saM 1707 vai0 su0 3ne municaMdrasUrine peAtAnA "9 varSanA putra purNacaMdra" vaheArAvyA, je mahAvAdI devasUri thayA hatA. (prabhAvaka caritra Iti. pra0 41 pR0 561) (5) dhaMdhUkAnI meADha zrAvikA pAhinIdevIe peAtAnA bhAI vaiminAganI sammatithI peAtAne " pAMca varSanA putra cAgA " sa0 1150mAM A0 devacandrasUrine vaheArAvyA. A bALaka te ja ka sa A0 hemacandrasUri thayA. (pra0 41 pR0 600) (6) khaMbhAtanA saM, bhImajI ane saM0 sAMgaNasAnI vageree devendrasUrine zuddha AhAra pANI, vasati tathA ziSyA ApyA. (gurvAvalI zlA0 137 thI 139 prati. praka0 45 pR0 328 332) porTugIjha pInahuze pAdarI tA. 6-11-1595ne rAja patramAM lakhe che ke meM khaMbhAtanA jaina upAzrayamAM ATha nava varSanI uMmaranA ghaNA chokarA joyA. je jaina muni banelA hatA. ATalI uMmare teo dhane mATe aNu kare che. (prati. pra0 44 pR0 133) khaMbhAtanA sAnI siMha esavAle visa 1491 mAM peAtAnI 7 varSanI mIlApa nAmanI putrI vRdhdha tapAgacchanA bha0 ratnasiMharine khaMbhAtamAM lAvI vaheArAvI dIkSA apAvI, je dararAja 150 leAka kaThastha karI zakatI hatI samaviduSI temaja vyAkhAtrI banI hatI, bha. ratnacUlAmahattarAnI pATe sthApI (zrIdha lakSmImahattarAbhAsa ) kanaDA gAmanI zrI saubhAgya devIe 50 nayavijayane sa0 16-56 -57 mAM peAtAnA pAMca varSanA putra jaMsu vaheArAvyA je mATA thatAM nyAyatI nyAyavizArada nyAyAcAya maheApAdhyAya zrI yaze vijayajI mahArAja (prati. praka. 58) thayA. Page #909 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAnA tihAsa--bhAga 3jo [ prakaraNa rAja zA. ratanajI ( bhAryA gamatAde ) putra nAgajI dazA zrImALIe ka kAtrA kADhI, karelA utsavamAM AcAya pada, nAma-A. ratnakItisuri temaja bha. bhuvanakIrtinuM sa'0 1780 mAM svagamana bAda sa0 1781 caitra vikre ranA rAja dadhigAma (DabheAi)mAM zAha seAmajIe karela utsavamAM bhaTTArakapada ane sa0 1734 peA0 10 rane rAja dadhigAma (DabheAi)mAM svagamana thayAM. temane (1) 50 rAmavijaya (2) 50 sumativijaya (3) 50 hemavijaya ane (4) ga'vijaya ema cAra ziSyA hatA 67 bha. guNasAgarasUri amadAvAdanA jaina sa`ghe 50 gaMga vijayane AcArya banAvI bha0 guNasAgarasUri nAma rAkhI. bha. ratnakItisUrinI pATe sthApyA. 50 sumativijaye saM0 1749 aSADa sudgha 7 hasta nakSatramAM amadAvAdamAM bha. ratnasUrirAsa DhALa-9 sarva gAthA 146, gra 170 " banAvyeA. para tI-- 852 = maNibhadravIranAM 3 tIrthasthAna che. (1) mALavAmAM "ujajaina " tenI janmabhUmi che. bAvana vIre sAthenI rahevAsa bhUmi che. tyAM meATA vaDa nIce maNibhadravIranuM sastaka pUjAya che. '' (2) gujarAtamAM pAlanapura pAse tenI vijayabhUmi " magaravADA " che. gurunI AjJAthI teNe tyAM nivAsa karyAM che, tyAM maNibhadravIranAM caNA pUjAya che. (3) gujarAtamAM vijApura pAse "AgaleADa gAma"mAM vaDa nIce tethe peAtAnuM sthAna mAgyuM, tyAM maNibhadravIranA caraNu uparanA bhAga dhaDa pUjAya che. vIjApuramAM paNa tenuM sthApanAtItha che. 1. temanA rAjyamAM 63 mA bha0 devaratnasUrinA ziSya upAdhyAya rAjasuMdaragaNi ziSya upA. padmasuMdaragaNie bhagavatIsUtranA A. abhayadevasUri kRta TIkAnA AdhAre Taka banAvyo, vivaraNa banAvyuM. Page #910 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM A0 hemavimalasari 853 (4) kaMboItIrthamAM relvenA pATA pAse jaMgalamAM geriyAvIranuM sthAna che. maNibhadravIranuM camatkArI sthAna che. tyAMnA vRddho kahe che ke, "jyAre tyAM relve lAIna nIkaLI, tyAre te sthAna pAse relagADI AvatAM eMjina baMdha thaI jatuM. 3 divasa A pramANe banyuM, pachI tenA DrAIvare nIce UtarI te sthAnane namaskAra karyA ane relvekhAtAe te sthAnane sudhAryuM. te pachIthI tyAM relave barAbara cAlu thaI che. aTakI nathI. amadAvAdanA zeTha lAlabhAI umedarAma lazkAe kaMItIrthanA manamehana pArzvanAthanA tIrthaprAsAdane jIrNoddhAra karAvyuM, tyAre A sthAnane paNa jIrNoddhAra karAvyo hato. A kaMI tIrthasthAna che. paNa maNibhadranuM sthAna tIrtha tarIke vikhyAta nathI. bIjA prabhAvaka sthAne maNibhadravIranAM bIjAM paNa camatkArI sthaLe che, te A pramANe (1) saurASTramAM vaDhavANa zaheramAM yatilAlacaMdajInA upAzrayamAM sthAna che yatilAlacaMdane maNibhadravIranuM ISTa hatuM te bahu camatkArI hatA. zeTha chaganalAla jerAja vagere mAnatA hatA. ke eka divase rAjAe upAzrayanA eka sArA lIMbaDAne kADhI nAkhavAne manasubo karyo. yatire kuMDI DhAMkI sIdhI DALavALA te lIMbaDAne chupAvI dIdho. bIje divase lokee joyuM ke te sthAne vAMke cUke lIMbaDo Ubhe che. amaladAra nirAza thaye. A upAzrayanAM "yati lAlacaMdajIne upAzraya" ane "lIMbaDAvALa upAzraya" ema be nAme che. (2) amadAvAdamAM vijayAnaMdasUrigacchanA upAzrayamAM vIranuM sthAna che. A maNibhadra bahu camatkArI manAtA hatA. jenene tene paraco maLato hato, tethI tenA pratye meTI zraddhA hatI. have pachI te, vahIvaTadAroe te sthAnamAM jevA tevA "deva ceTakone besADI dIdhA. AthI A sthAnanuM mAhAsya ghaDyuM. ane ArAdhakonI ekaniSThA calavicala thAya. tevAM nimitto ubhAM thavAthI paraco ghaTavA lAge. (3) zrIpuramAM aMtarIkSa pArzvanAthanA bheyarAmAM vIranuM sthAna che. Page #911 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3jo [ praraNa (4) jayapuranA ghATamAM guNI nIce muhatAnA bha. padmaprabhanA jinAlayamAM vIranuM sthAna che. 254 (5) ajameramAM lAkhana keTaDImAM tapagacchanA upAzrayanA pAchala upAzraya"mAM eka koTaDImAM vIranuM sthAna che, je Aje paNa camatkArI manAya che. A sthAnamAM rahelA manuSya upara khIjA 66 kAinI mUDha cAlI zakatI nathI. (6) meATA pAsInA tImAM bha. neminAthanA jinAlayamAM camatkArI maNibhadravIra che (-praka0 50 pR0 450) (7) za MkhezvaratItha pAse rAjA vanarAja cAvaDAnI janmabhUmi * vaNAdanA " jinAlayamAM vIranuM sthAna che. tyAMnA rainA jaNAve che ke, tenI pATa upara keAI sUI zakatA nathI. maNibhadranA sthAnamAM jevA tevA ceTaka devanI mUrti ke phoTo rAkheA te, rAte rAta tyAMthI guma thaI jAya che, (7) amadAvAda pAse bArejAmAM bha0 vijayarAjasUri pratiSThita maNibhadravIranuM sthAna che. (8) suIgAmanA upAzrayamAM maNibhadravIranuM sthAna che. svarUpa vana maNibhadravIra sAdhakane prasanna thAya tyAre tenI sAme peAtAnA mULa svarUpamAM khAlaka rUpe Ave che. maNibhadravIra kSetrapAla che. tene airAvaNu hAthInuM vAhana heAya che. sUkaranA jevuM . mukha, kALAraMga ane tenA dAMta upara " kezariyAjIne jinaprAsAda hAya che. * tene e cAra ke cha hAtha haiAya che. tene cha hAtha haiAya tyAre temAM 1 DhALa ra trizUla 3 mAlA 4 nAga 5 pAza ane 6 aMkuza heAya che. maNibhadravIranAM 1 maNibhadra 2 mAnabhadra 3 mANekacaMda 4 gADiyA vIra, vagere nAmeA maLe che. chaMdakAro lakhe che ke--tapagacchI sAmazAkhAnA zAntiseAmasUri kahe che ke-ujjainamAM bAvana vIrAnuM sthAna che, temAM gADiyA vIra eja maNibhadra, eTale maNibhadra khAvana vIrAmAMnA eka vIra che. Page #912 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari 855 jemAM te "goraDIyA" nAmathI prasiddha che. ane kaMboI tIrthamAM maNibhadravIranuM je sthAna che. te geraDIyA nAme prasiddha che. paraMtu maNibhadravIrane mULa raMga kALe che. nigamamata prabhAvaka 50 siddhAntasAgaragaNi lakhe che ketIrthakaronA janmotsavamAM 64 Indro Ave che. temAM yakSanI jAtI taraphathI be idro (1) maNibhadravIra ane (2) pUrNabhadravIra Ave che. (darzana ratnAkara laherI-rajI taraMga-1 tathA pra053-pR0 pa77) vIranI ArAdhanA (1) maNibhadranI ArAdhanA ane pUjA mATe sAdhAraNa rIte AThama tathA caudasa tithie ane guruvAra te uttama divasa che. (3) bAdhA--tenI bAdhA mahA sutra 5, vai0 1, ke A suda-10 ne je athavA AThama ke caudaza ravivAra ke somavAre mUkAya che. amadAvAdanA nagarazeTha zAntidAsa jhaverInA vaMzaje sIsediyA osavAla jene magaravADA athavA AgaleDamAM "maheta" mATe jAya che, je bAlakanuM lagna thavAnuM hoya te lagna karyA pahelAM tyAM kuTuMba sAthe jAya che, sArA divase maNibhadravIranI sAme ghIne dI "karI" sukhaDIne thALa pitAne mAthe dharI cATIe aDADI vIranI sAme mUke che. tyArapachI A sukhaDI tyAM hAjara rahelA darekane vaheMce che. A sukhaDI tyAMthI pAchI lavAya nahIM. lagna thavAnuM hoya te chekarA mATe vidhi karAya che. paNa kaI kaI te lagna pahelAM chokarI mATe paNa AvI mAheta kare che. dha : svAbhAvika banavA joga che ke amadAvAdanA osavAla jenA ghaNA sagAsaMbaMdhI vijApuramAM che. AthI vIjApura thaI AgaDa javAnuM saraLa paDe che. paM. amRtavijayajI (elIyA) e magaravADA jeTaluM ja AgaDa vIranuM mahAtamya batAvyuM hoya, AthI amadAvAdanA jene AgaDa javAnuM vadhu pasaMda karatA hoya ? Page #913 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 856 jaina paraMparAne itihAsa bhAga 3 [ prakaraNa (3) maNibhadravIranI mATI sAdhanA dIvALI ne roja ke grahaNa avasare karAya che. (4) dhyAna rAkhavuM ke-maNibhadravIra zuddha samakAti, zAnta, vivekI, sadAcArI, ane dharmapremIne ja madada kare che, tathA pratyakSa thaI darzana Ape che. (5) je samakita vagarane hoya svachaMdI hoya, tathA bIjA je te devene mAnate hoya tene maNibhadravIra prasanna thatA nathI. daDhazIle karI thApe mana, nizie vidhijape prasanna, pache je cite te pAve, ghara beThA sukhasaMpata Ave-15 (saM1708 paM. udayavijayagaNi kRta chaMda) (6) eka oMdhapAtra sumeLa maLe che ke-ATha ANaMdavimalasUri vijaya zAkhAnA Adya AcArya vijayadAnasUri ane A0 vijayadevasUri vagere tathA tapagaccha sAgarazAkhAnA mahe. dharmasAgaragaNivara temaja tapagaccha vijayadevasUri saMgha sAgara zAkhAnA bhaTTAraka rAjasAgarasUri ane zeTha zAntidAsa jhaverI vagere mULa osavAla jJAtinA hatA, vijayadevasUri gacchanuM bIjuM nAma esavAla gaccha paNa maLe che. maNibhadra mahAvIra pahelA osavAla na hatuM. ane atyAre samakAti jena deva che. A sumeLamAMthI saheje tAravI zakAya che ke-te saunA vaMza vArasadArone rakSakadeva-ISTadeva maNibhadra mahAvIra ja hoya. e svAbhAvika vastu che cheda-stotro- maNibhadravIranA varNana mATe gujarAtI, hiMdI ane saMskRta bhASAmAM vividha chaMda-sta maLe che. (1)tapagacchanI samazAkhAnA 62mA bha0 zAMtisemasUrie saM. 1733mAM AgaleDamAM "maNibhadrastAtra kSe 41banAvyA. (-praka. 55 pR. 690 semazAkhA paTTAvalI) (2) bha0 hemavimalasUrinA ziSya 50 harSa kulagaNinI paraMparAnA 58mA paM. udayakuzalagaNivare "maNibhadra chaMda kaDI 21" banAvyuM. (jUo praka. 15 kuzalazAkhA.) Page #914 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasari 857 (3) 50 lapharmakIrti gaNinA 50 harSakulagaNinI paraMparA ziSya zivakrItie "maNibhadra pAI-9" banAvI. (pra58) (4) tapagacchanA palmA bha0 vijayasenasUrinA haste dIkSita ziSya paM. kanakavijayagaNivara (A. vijayasiMhasUri) nA AjJAdhArI mahera kalyANavijayagaNinI paraMparAnA paM. rAmavijayagaNinA ziSya paM. udayavijayagaNie saM. 1708 mAgaravADAmAM gujarAtI bhASAmAM "maNibhadra chaMda copAI-25" banAvyuM hatuM. temaNe temAM kaI kaI vizeSa vAta paNa batAvI che te A pramANe tuM jinazAsanane vAla, tujha kara jhalake daMDavizAla, tapAbiruda jaga jAsa prasiddha, tehane te upagAraha kIdha mArA "giNuM causaTI" siratAja, "vIra bAvana" meTA yakSarAja ekalAkhane eMzI hajAra, pIra pIgAmbara kare juhAra chA name maNibhadra? tuM ceDA tuja samaraNa te nAve keDA. "corAzI ceTakane rAya" hAthidaMDa, pAvaDI tujha pAya 10 daDhazIle karI thApo manna, nizAI vidhi jape prasanna pache je cite te pAvaI, dhari beThA sukhasaMpatti AvaI 1pa tuM suratarUsama pUraNaciMtita "mAghata" TUri thakI lIe vAMchita, "marivADi" kIdha vAsarasAla, "jena vAsita sura"tuMhI dayAla zrI vijayadeva gurUrAja pasAya, taviyo maNibhadra sura rAyAnA saMvat sattara ATha udAra, mRgazira sudi AThama zazivAra laza sakala siddha jayakAra, maMtra manamaMdira gaNatAM mArA addhi vRddhi kalyANa bhAve karI bhaNatAM, zrI vijayasenasUri zisa, sAdhu guNa purA kahie kanakavijaya kavirAya" praNamatAM yaza lahie. paMDita rAmavijayato, bhaNe ziza suNa mudA udaya adhika caDhatI kalA, je maNibhadra seve sadA mArapALa pupikA-itizrI maNibhadra daI miti zreyaH 108 Page #915 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina para parAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa saMvat 1883 nA varSe AsA suDhi-cha nA dine muni hemavimalajI zrI pralhAdanapure kalyANamastu (amadAvAdamAM 50 zAntivimala pAse pAnAM-2nA AdhAre) (5) tapAgacchanA 13mA bha0 lakSmIsAgarasUrinA mahe|0 vidyAsAgara gaNivaranI paraparAnA sAgarazAkhAnA meATA vidvAna 50 bhAja sAgaragaNinI paraMparAnA vidvAn yativara 50 caturasAgaragaNie sa0 1955mAM vai0 30 5ne rAja vividha vRttomAM saMskRta bhASAmAM maNibhadra steAtra zlA 27" racyuM. 66 (pra0 55 pR0 65 mahA0 vidyAsAgaraNa vaMza ) (6) maNibhadra Mda ( e jai. sa0 pra0 varSa 20muM 60234) samAdhikArarka- leAkeAmAM evI mAnyatA pracalita che ke-maNibhadravIra vagere samyaktvadhArI devA che. teA jene 24 zAsana devA, 24 zAsana devIe 16 vidyAdevIe, jJAna, darzana tathA cAritranA adhiSThAyaka deveza, devIo, ane " maNibhadravIranu " iSTa hoya che. tene maraNa samaye samAdhi ane saMpUrNa sukhazAnti rahe che. ane jene A sivAyanA ceTakA ghaTika yakSa kaNa pizAcinI, ucchiSTa cAMDAMlinI bhUta, preta tathA pIra pegambara vagerenu iSTa heAya che, tene maraNanI chellI ghaDIe viSama rIte eheAzImAM pasAra thAya che. 258 ghaMTAkaNa yakSa- tene paricaya A pramANe maLe che.ghaSTika yakSa-- pariNApasiNaM sumiNe vijjA siTTaM karei annassa ahavA AIkhiNiA ghaMTimasidUM parikahei / / 1312 // vRtti yat svapne'vatIrNayA vidyayA vidyAdhiSTAtryA devatayA ziSTaM kathitaM sad anyasmai pRcchakAya kathayati / athavA "AIkhiNiA" DombI tasyAH kuladevataM ghaNTikayakSe nAma sapRSTaH san karNe kathayati sAtra tena ziSTaM kathitaM sad anyasmai pRcchakAya zubhAzubhAya yat parikathayati eSa praznapraznaH // 1312 // Page #916 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAvanamuM ] A hemavimalasUri 859 (bhAvanagaranI zrI AtmAnaMda sabhAe saM. 18mAM prakAzita karela 90muM graMtharatna niryukita bhASya vRttivAluM bahatukalpasUtra bhAga 6 ThTho pariziSTa 13muM pAnuM 16, buhatu kalpasUtra bhA. 2 pR. 403, 404) jainAcAryo, gItArtho, ane vidvAne ghaMTAkarNa vIra "ajaina deva hevAnuM nIce pramANe spaSTa kahe che. (1) ka sa Ara hemacandrasUri pitAnA abhidhAna ciMtA maNinA devakAMDamAM jene mAnya devanAM nAmamAM ghaMTAkarNanuM nAma ApatA nathI. paraMtu devakAMDa le. 124nA naMdIza zabdanI vyAkhyAmAM eka uddharaNa zloka Apyo che. paMDita vyADie mahAdevanA gaNenAM je nAma ApyAM che. temAM "karNaaMta vALA" ghaNu deva batAvyA che. AcArya zrI jemAMne ghaMTAkarNanAM nAma vAle paMDitavyaDine laika udvarI nIce pramANe batAve che. gopAlo grAmaNI mAlu (mAyu) ghaMTAkararNakaraM dhamai (abhidhAna ciMtAmaNi keSa, devakAMDa le124nI vyAkhyA. pa0 kezavakRta kalpadrumakeSa jaina satya, praha 0 61) nepAlane artha "pAMce IndriyanA viSayone piSaka" paNa thAya che. prAmaNane artha mukhI thAya che. temaja pAMce Indriyane tRpta karanAra" thAya che. te spaSTa che ke-ghaMTAkarNadeva samakIti ke dharmapiSaka deva nathI, (2) kharataragacchanA u0 jayasAgaragaNi lakhe che ke- meTI zAnti, vasudhArA ane ghaMTAkarNa te bauddhonA hevAnuM gItArtho mAne che. (jaina) satya, pra. ka. 61) (3) itihAsa premI pUjya paMka kalyANavijayagaNivara lakhe che ke ghaMTAkarNa jaina deva nathI. (jena satyapra. ki56, 50 5 aMka 8). Page #917 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raNuM 86 0 jaina paraMparAne itihAsabhAga 3 (4) vaLI teo ja kalyANakatikAmAM ghaMTAkarNanI thAlI banAvavAnI prathAne nirAdhAra ane jUThI batAve che. (5) pU A. vijayalabdhisUri lakhe che ke-ghaMTAkarNavIra bauddhone deva che. eTale enA samyakatvane prazna rahetuM nathI. (kalyANa mAsika va0 13 a. 1 pR0 654) (6) zAsanakaTake ddhAraka paM. haMsasAgaragaNi 11pamAM samAdhAnamAM kahe che ke zrI sArAbhAI navAbe jaina AgamamAM paNa ghaMTAkarNa nAma hovAnuM mAnI lIdhela, tema AcArya zrI (vijayalabdhisUrijI)na mAne ane tethI teo ghaMTAkarNane jenadeva tarIke ke samIti deva tarIke te na ja jaNAve te yukta che. paraMtu mUla zaiva graMthamAM ghaMTAkarNa mahAvIranuM nAma ane tenA sAmarthyanuM varNana che. tenI stuti che. (saM. 2018ne kalyANa samAdhAna zuddhi prakAza graMtha pR. 178, 179) noMdha:- jainazAstromAM , bhaMDIyakSa, hAsA, prahAsA, sIkotarIke ghaMTAkarNanuM prAsaMgika nAma neMdhAyela hoya, tethI te deva samakIti ja hoya evuM mAnavAnuM hotuM nathI. (7) paM. lAlacaMdra bhagavAnadAsa sApha kahe che ke ghaMTAkarNa jaina deva nathI. (-vizeSa mATe jUo-jaina satyaprakAza kra. 60 pR0 11 ka. 61, pR. 11 thI 18 tA. 7-4-1939 tathA tA. 17-4-170 nA sAptAhika jainapatranA aMke) (8) sAdhAraNa rIte samajAya che ke- AveTa jena tioe chelI-4 sadImAM jena jainetara maMtra vidhAnemAMthI kaI kaI vidhAne lIdhAM hoya, ane e rIte bauddha dharma ke zaivadharmane ghaMTAkarNane maMtra lIdhe hoya. digambaronA jaina bhaTTArake navAM jinAlaya banAvatAM pahelAM amUka devene ArAdhI, savapna darzana meLavatA hatA. samaya jatAM Page #918 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacAvanAmuM A0 hemavimalasUri 861 kadAca te sthAna ghaMTAkarNa lIdhuM hoya, pachI to 0 catioe paNa temanA RSi maMDaLa tetra sAthe ghaMTAkarNane AmnAya lIdhe hAya. saMbhava che ke-A rIte eka bIjA pAsethI paraMparAe jaina maMtravAdIo, digambara bhaTTArako lokAgacchanA yatio, sthAnakavAsI RSio, ane kaveTa jena munioe ghaMTAkarNane maMtra lIdhe heya. ane te samaya jatAM jena vidhi vidhAnamAM dAkhala thaye heya. vAstavamAM te harijanane kAmanA pUraka-kuladeva che. (ghaMTAkarNanI vizeSa carcA mATe tA. 7-4-139 ane tA. 17-4-1940nAM sAptAhika jene jevAM.) (9) asalamAM sAco jena eja che ke 24 tIrthakare, zuddha sAdhu, ane kevalI praNita jaina dharmanuM ISTa heya. AvA jenane ja "samAdhi maraNa" thAya che. banavA joga che ke-samakIti deve tenAM zuddha sAdhane meLavI Ape. samakIti deve mAtra A rIte ja AtmasAdhakanA upakAraka che. (17) vRddho kahe che ke amUka AcAryo vigerene mATe bhAge ghaMTAkarNa vIranuM ISTa hatuM paraMtu teone chevaTe maraNa samAdhi banI rahI hoya evuM vizvAsya sapramANa jANavAmAM AvyuM nathI. itihAsathI te samajAya che ke-vibhinna rAjadharmonI belabAlAnA samaye jenenAM jaina dharmasthAnamAM pAMca pIra kabra, masIdanA DhAMcA vagere dAkhala thayAM haze. te A lokazAhImAM paNa koMgresamAnya harijanane ghaMTAkarNa paNa e ja rIte dAkhala thAya, te navAI nathI. kemake tenI prazaMsAnA pUrvAcAryonA nAme "banAvaTI the" banI cUkayA che. zrI hema nAmavAlA sUrivare-munivare A nAmanA ghaNA jaina munivare thayA che. je paikInA keTalAka te meTA tirdhare che. 1 maladhAragacchanA A0 hemacaMdrasUrivara saM. 1175 " (-pra. 38 pR0 326) Page #919 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86ra jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa 2 pUrNatalagacachanA ka. sa. A0 hemacaMdrasUri-saM. 1166 thI 1229 (-pra0 41 pR. 59, pra. 35 pR. 11) 4 vaDagacchanA A0 hemacaMdrasUri saM0 1150 thI 1210 (-pra. 42 pR0 703) 4 caMdragachanA A hemasUri saM0 1150 thI 1210 (-pra. 47 pR0 424) 5 caturdazI pakSanA 4pamA A0 hemaprabha. saM. 1305 (-pra. 40 pR. 541) 6 maDAhaDAgacchanA A0 hemasUri saM0 1381 " (-pra0 37 pR0 268) 7 kaDDalIcchanA (almA) A0 hemasUri saM0 1418 (-pra. 40 pR. 553, pra. 47 pR0 424) 8 vAdidevasUrigacchanA 49 A0 hemacaMdra saM0 1418 (-pra41 pR0 kalsa) 9 , A0 hemahaMsa saM0 1418 ke che 10 , para A hemasamudra , jI ) 11 ,, 530 hemaratna saM. 1545 , 12 tapAvRddha poSALa A0 hemacaMdrasUri saM0 1456 (-pra. 44 pR. 15) 13 tapAgaccha laghu piSALanA papamAM A0 hemavimalasUri saM. 1548 (-pra55 679) 14 tapA pAlanapura zAkhAnA paM. hemacAritragaNi saM0 1603 (pra. 55) 15 tapA Azukavi . hemavijayagaNi saM. 1668 (pra. 51 pR. 502) 16 tapAgacchanA 50 hemavijaya saM. 1772 thI 1735 (pra. 58-mahuM vinaya vijaya) 17 kharataragacchanA 66mAM bhavya jinahemasUri saM. 1897 Page #920 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAvanamuM ] A0 hemavimalasUri 18 pAyacaMdagacchane bha0 hemacaMdra saM. 1967 (pra. 41 pR0 599) 19 tapagaccha sAgarazAkhAnA A0 hemasAgarasUri (vidyamAna che.) (1) nedha:-sAdhvIsaMghamAM paNa ghaNuM sAva hemazrIjI thayAM hatAM. (1) laghu AgamikagacchanA pra. sA. hemazrIjI, mahimAzrIjI saM0 1640 (pra. 40 pR0 503) (2) vRddha tapAgacchanA sA. hemazrIjI saM0 1644 (-pra. 44 pR. ra7) noMdha:-zrAvakasaMdhamAM paNa zeTha hemacaMda-hemarAja ghaNuM thayA hatA. ( -paricaya mATe jUo praka. 44, pR. 31 thI 33) Page #921 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa chappanamu * A. AnaMdavamalasUri krameNAsmin gaNe hemavimalA : sUrayo'bhavan / tatpaTTe sUrayo'bhavannAnandavimalAbhidhAH // 10 // tIrthe'tra sAdhukaramAbhidho dhanI siddhisiddhitithisaMkhye (1588 ) / caityamacI karadukterAnandavimalamunirAjAm // 43 // ( -1650 zIghra kavi 50 hemavijaya kRta zatruMjayatIna dinajinaprAsAda prazasti, ) zrIhemavimalasUrirdUrIkRtakalmaSaH sa sUriguNam / jJAtvA yogyaM tUrNaM dharmasyAbhyudaya saMsiddhayai // 13 // saubhAgyabhAgyapUrNa saMvegataraGgaraGganIranidhim / AnandavimalasUriM svapaTTe sthApayAmAsa // 14 // ( -A. vijayalakSmIsUri kRta upadezaprAsAda sthala vyANyAna upaTa - prazasti. ) jeNaM dusamasamaye, kupakkhabahule bhArahe vAse / acchinnaM piatitthaM, pabhAviaM puNNacariyAe // 2 // caduvva somaleso, sayalavihAreNa loaANaMdo / ANaMdavimalasUrI, saMviggo saJcavikkhAo // 3 // 88 ( -saM0 1629 mAM mahA dharmAMsAgaragaNikRta kupakSa kozikasahasra kiraNa-pravacana parIkSA gAthA 2-3 ) Page #922 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 865 chappanamuM ] A AnaMdavimalasUri jambUdvIpe suragiririva, candrakulaM vibhAti tvNshe| merau naMdanavanamiva tasmin naMdati tapagacchaH // 5 // tatra manoramasumanorAji-virAjI, rarAja munirAjaH / zrIAnaMdavimalaguru-ramarataru, naMdana ivocaiH / / 6 // zuddhAM kriyAMdvau yaH, sudhAvrata vratatimiva maruvRttaH / kalpataroH saurabhamiva yasya yazo vyAnaze vizvam // 7 // (58-maha harSavimalagaNi, 58-mahe. munivimalagaNi, ziSya 60-10 bhAvavijayagaNivarakRta saM. 1689 bhavya vijayAnaMdasUrirAye "uttarajhayaNa sutta saM. 2000nI sasUtravRtti saM 16255nI prazasti" (zrI jena prazastisaMgraha bhAva 3ne praza0 naM0 670 pUnA) vadanti tasmai ca janA nirIkSya, nirIhatA jJAnatapaHkriyADhayaH / avAtarat sarvaguNaH kimeSa, zrImajjagaccandragururdvitIyaH // (-vIravaMzAvalI) bhUrayaH santi sUrayo, gacche ganche ca garvitAH / / AnandavimalAdanyo dhanyo nAsti mahItale / / (-gurupaTTAvalI) temane saM. 1547mAM IDaramAM rAjA bhANanA rAjyamAM zAha meghajI ozavAlanI patnI mANekadevInI kukSithI janma thayo. temanuM nAma vAghajI rAkhavAmAM AvyuM. temaNe saM. 155ramAM dIkSA lIdhI, temanuM nAma amRta meru rAkhyuM. saM. 1568mAM lAlapuramAM upAdhyAyapada, saM. 1570mAM pATaNamAM (athavA DAbhalAmAM)AcArya pada, saM. 1585mAM desUrImAM bhaTTArakapada (kriyA dvAra) ane saM. 156nA citra zuTa 7 nA roja amadAvAdamAM svargagamana thayuM. tapagacchanA nAyaka A0 sumatisAdhusUrie pitAnI pATe saM. 1548mAM (55) A0 hemavimalasUrine gacchanAyaka banAvyA. hatA. ane pote jAte ja temanI pATe saM. 1570 mAM pATaNamAM 109 Page #923 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 866 jaina paraMparAne ItihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa u0 amRtamerUne AcAryapada ApI A AnaMdavimalasUri nAma rAkhI gacchanAyaka tarIke sthApana karyA. gacchanAyaka A0 sumatisAdhusUri saM. 1581mAM svarga gayA. krioddhAra A0 hemavimalasUri pite zuddha cAritradhArI hatA. sAthenA yatiomAM zithilatA hatI. paNa pote zuddha niraticAra cAritra pALatA hatA. pote krioddhAra karI zakyA nahIM. paNa temaNe navA gacchanAyaka AnaMdavimalasUrimAM kiddhArane raMga ThAMsI ThAMsIne bharyo hate. evAmAM RSi hAna, RSi zrIpati, RSi gaNapati, Si vImA (RSi vAnara) RSi jagA, RSi guNA, RSi nAnA vagere 68 RSi parivAra sAthe AvIne saMvegI sAdhu banyA. teo paNa cAritraraMgI hatA. temanA AvavAthI A AnaMdavimalasUri ghaNA AnaMdita thayA. te kriyeddhAramAM utsuka hatA. A AnaMdavimalasUri pitAnA gurudeve batAvelA mArga pramANe taiyAra thayA. gurudeve saM. 1560mAM temane gacchane bhAra seM. kalpasUtranA ullekha pramANe bhagavAna mahAvIra svAmInA nirvANa bAda 2000 varSa eTale vi. saM. 1590 lagabhagamAM bhasmagraha utarI jAya, ane kriyA dvAra thAya e zakaya hatuM. - A AnaMdavimalasUrine kriAddhAra e bhaviSya vANInI prAthamika bhUmikA hatI. - A AnaMdavimalasUri kumAragirimAM (kuNageramAM) comAsu rahyA. temaNe tyAM gurudevanI AjJA sivAya eka nAnI umaranI vikramI nAmanI zrAvikAne dIkSA ApI. ane te pachI te cAra comAsA jUdA jUdA sthAnamAM vicaryA. te tyAgI hatA. ukata RSionA sahavAsathI vadhu tyAgI banyA ddhatA. - A AnaMdavimalasUrie saM. 1582 nA vai0 zuo 3 nA divase vaDAlImAM gurudevanI marajI pramANe para (bAvana) munivarenI sAthe Page #924 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chappanamuM 1 A AnaMdavimalasUri 867 ddhiAra karyo. ane temaNe jAvajajIva sudhI chaThThanuM tapa cAlu rAkhyuM. te sau ugracAritradhArI ugratapasvI zuddha AcArI ugrasvabhAvI banyA. A AnadaMvimalasUrie krioddhAra karyo tyAre temanI sAthe laMkAgacchanA ghaNuM RSio paNa hatA. tethI loko A parivArane raSimatI tarIke paNa oLakhatA hatA. A temaNe saMvegI munione "kAthAnA raMgathI raMgelAM vastro" paheravAnI AjJA ApI hatI. A0 hemavimalasUrikRta "tera kAThiyAnI sajajhAya 12mI kaDImAM kAthiyA vastranuM garbhitasUcana che. (-je. sa. pra. 60 135, praka. 55 pR0 685) A0 hemavimalasUrie saM. 153nuM mAsu visanagaramAM karyuM. temaNe A AnaMdavimalasUri visanagara AvavA, ane pUre ga7bhAra levA jaNAvyuM hatuM. paraMtu A AnaMdavimalasUri kriyeddhAra pachI zuddha saMyama, ane zuddha saMyamadhArIo vadhe. e bhAvanAmAM masta hatA. "temane zithila yationA nAyaka thavuM pasaMda nahetuM" tethI te visanagara gayA nahIM. A0 hemavimalasUrie saM. 1583nuM mAruM visanagaramAM karyuM, te bimAra paDayA. temane lAgyuM ke, mAro A aMtima vakhata che. mAruM svargagamana thaze te saMgha gacchanAyaka vinAne banaze. A0 AnaMdavimalasUri saMyamamasta che eTale kadAca te gaccha tarapha lakSa na Ape to maTI garabaDa thaze. te mAre gacchane bhAra pahelethI ja bIjA keIyegya munivarane ApavuM ja joIe. bIjA gacchanAyaka gacchanAyake A vicAra karI, saM. 1583nA A su. 10 nA divase visanagaramAM u0 saubhAgyaharSa je meTA tapasvI hatA, ziSya samudAyavALA hatA, temane AcAryapadavI ApI. bIjA ga7 (1) saM. 1582mAM A vijayadAnasUrie ddhiAra karyo. "triNa gacchanAyaka pATaNa, visanagara, bArejAthI nisara," (-padAvalI-samuccaya, bhA1, pR. 69) Page #925 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 818 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa nAyaka banAvI, pitAnI pATe sthApana karyA. chelle temane gacchabhAra se, jenI paraMparA "harSakula samazAkhA" kahevAya che. (praka55 pR0 686) A paraMparAne Aje kaI yati ke sAdhu vidyamAna nathI. gacchanAyaka A0 hemavimalasUri saM. 1583nA A zu 13 nA roja visanagaramAM kALadharma pAmI svargastha thayA. - A AnaMdavimalasUri AcArya hatA. gacchanAyaka hatA. temaNe kriyeddhAra karIne saMvegI sAdhu vadhAravA prayatna zarU karyo. AcAryazrIe sukhI kuTuMbanA seMkaDe puruSe tathA bahenane upadezathI bujhavI, dIkSA ApI hatI. temaNe mahera vidyAsAgaragaNi pa0 jagaSigaNi vagerene mokalI seraTha, saurASTra, moTI mAravADa, mevADa, hAlAra, mALavA, viramagAma vagere sthAnamAM zuddha dharmane pracAra karAvyuM hatuM. (praka. 55 pR. 6lpa) navA jene mohana rAThoDa saM0 156pamAM jena banyuM. tenA vaMzaje muhata (muNata) kahevAyA. (jUo pra. 60 jamala muNAta) zAtRNasiMha temane bhakata hatuM. jene gujarAtanA bAdazAhe maleka nagadala"nuM biruda ApyuM ane rAjanI pAlakhI ApI hatI. teNe vinaMti karI 50 jagarSigaNine laI jaI saurASTramAM zuddha dharmane pracAra karAvyuM hatuM. 2 (1) paM. jagarSi praka55 tUNasiMha praka. 55 (2) jinAgamamAM zramaNo mATe (1) AcArya (2) upAdhyAya (3) sthavira ane (4) ratnAdhika (vRSa) ema cAra jAtanA pradhAna zramaNe batAvyA che. tathA sAdhvIo mATe (1) pravartinI-mahattarA (2) gaNinI-gaNAvAdinI (3) abhiSeka ane (4) pratihArI (pratizrayapAlikA, dvArapAlikA) ema cAra jAtanI pradhAna zramaNIo batAvI che. * (bRhatakalpasUtra bhAga 6ThTho AMtara paricaya pR0 67) prabhAvaka munivara dravya, kSetra, kALa, ane bhAvane dhyAnamAM rAkhI yeya Page #926 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chappanamuM ] A AnaMdavimalasUri 29 temaNe cittoDamAM zA. karmAMzAha dozIne zatru Mjaya mahAtIrthaMnA uddhAranA upadeza ApI, utsAhita karyAM hatA. ( -na'diva`na jinaprAsAda prazasti zrlA0 43) zrIsUrinA upadezathI de. maiiM cittoDagaDha vAstavyasa 1587 varSe zrI siddhAcali sAlame uddhAra karAvye. (praka0 35 pR0 203, praka0 44 pR0 23) ( -vIravaMzAvalI, vividha gaccha paTTAvalI sa'0 pR. 220) zrIsUrie ajamera, jesalamera, maDAvara, nAgAra, nADalAI, sAdaDI ziAhI, pATaNa, ane mahesANAnA jinamadirAnI tathA jinapratimAenI pratiSThA karI hatI. A. Ana vimalasUrie sa0 1582nA vai0 30 3nA divase kricAddhAra karyAM, tyArathI jAvajIva sudhI chaThThanuM tapa karyuM. temaja vIzasthAnakanA 400 7, 400 upavAsa, viharamAna jinanA 20 chaThTha bhu mahAvIranA 229 chaThTha, nAmakarma sivAyanA sAte karmInI uttara prakRtinI saMkhyA pramANenA teTalA saLaMga-5, 9, 2, 28, 4, 2, 5 upavAsa tathA chuTA dvAdazama, dazama, aThThama, caudaza, pUnama ane dareka causa-amAsanA chaThTho karyo hatA. te meTA tapasvI hatA. (-bha0 vijayalakSmIsUriSkRta upadezaprAsAdaprazasti ) (50 vinayabhAvakRta AnaMdaivimalasUri svAdhyAya ) ArAdhanA temaNe chellA 9 upavAsa karyo. janmathI Aja sudhInA aticAra sAdhu vane sAdhvI vargone sAthe joDI savega bhAve kriyAdhAra kare che, saMbhava che ke bha. ANu vimalarivare kAI AvI akaLa dhAraNAthI zrAvikA vikrasIne te ceAgya jANIne ja dIkSA ApI hoya. ! noMdha-vikramanI vIzamI sadInA pUrvAdhamAM tapagacchAdhirAja zrImukti vijayagaNivara apara nAma pU. zrI mUlacaMda ma.nI AjJAvartinI sAdhvI gulAbannInI dIkSA paNa AvAja noMdhapAtra vizeSatAvAlI lekhAya che. pra. gulAbazrInI ziSyA parivAramAM Aje lagabhaga 151 sAdhvI vidya mAna che (-jUe prazna 74muM ) Page #927 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 870 jaina paraMparAnA itihAsa-bhAga 3jo [ prakaraNa AleAvI anazana karyuM. cAra zaraNAM svIkAryAM ane sa0 1596nA cai zu. 7 ne roja amadAvAdamAM kALadhama pAmI, svavAsa karyAM. temanI prAkRtamAM sajajhAya gA0 9 maLe che. (jai sa0 pra0 +-0 96) ziSyaparaparA-- temanI traNa paraMparAe cAlI hatI. (1) vijayapara parA-A. AnaMdavimalasUri, A. vijayadAnasUrinI paraMparA. (2) sAgarapara parA-A. AnaMdavimalasUrinA upAdhyAya vidyAsAgaraNa ane 50 sahajasAgaraNanI paraMparA (praka0 55 praka0 58) (3) vimalapara parA-A. AnaMdavimalasUri tathA 50 RddhivimalagaNi A. jJAnavimalasUrinI paraMparA ( -50 58) temanI cothI ratnapara parA cAlI hatI. temAM mAtra yati hatA. kAI zramaNa thayA nathI. mATA uddArA ' A. AnaMdavimalasUrinA samaye jaina saMdhamAM "ja gamatI ane "sthAvara tItha" e ane tIrthAnA uddhArA thayA hatA, te A pramANe - (1) A0 Ana'vimalasUrie sa 1582nA vai0 30 3nA divase vaDAlI nagaramAM munipaNAnI zithila pravRttione cheADI kriyAdvAra karyo ane zuddha saMvegI mArga calAvye . "" 1. (A) A zuddha saMvegI mAnI suvAsa cAre tarapha phelAI, jethI zvetAMbara saMdhamAM satra AnaMda pravatyA~. sau A kriyAhAra taraph AkarSAyA, mULasvarUpa kharataragacchanA A jinamANikayasUrinA paTTadhara A jinacaMdrasUri ane u. kanakatilakagaNa vagere munivareAe peAtAnA gacchanAyake nakkI karelI rItI mujaba bikAneranA maMtrI saMgrAmasiMha acchAvatanI vinaMtithI sa0 1613nA cai zu. 7 nA divase bikAneramAM kriyAhAra karyo. ( praka0 40 pR0 481) (B) acalagacchanA (naM. 7) A. dhamUrtisUrie sammetazikhara Page #928 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. AnaMdavimalasUri chappanamuM ] pIranI daragAha bAdazAha mujaphphara ceAtheA (sa. 1594 thI 1610) amadAvAdanA bAdazAha hatA. tyAre tenA taraphathI zerazAha citthA pATaNane sUtreA hateA. teNe pATaNa pAse kugirinA dazA zrImAlI aDAlajagotranA seAnI bhANusI jainanI rUpAlI strI phADAI ne peAtAnI bIbI banAvI, peAtAnA janAnakhAnAmAM dAkhala karI dIdhI. zerazAha tenI upara atyaMta Asakata hatA. te avAra navAra tenI pAse jaI kAmatRpti karatA hatA. te tene eka ghaDI paNa judI rAkhatA nahAtA. kADAine navakAra maMtra upara atizraddhA hatI, te hamezAM mukarara samaye 'navakAranI mAlA' gaNatI hatI. eka divasa zerazAha kAmAsakta banI tenI pAse AnyA. keADAI e tene dUra ubhA rAkhI jaNAvyuM ke, "huM mArA khudAnI mAlA pheravuM chuM. teA kAI nApAka karavuM." sUbe mauna UbheA rahyo. teNe jANyuM ke keDAInA khudA pAlItANA pAse zatruMjaya pahADa upara che, teA mAre tene tyAM lai javI joIe, te jamAbadhI levA gayA tyAre pAlItANA gayA, kAma na sUbe eka divase savAre khIkhI kADAi tathA phkIra aMgArazAhane sAthe laI pahADa upara gaye. manee tyAM bha. RSabhadevanI jinapratimAne namaskAra karyAM, ane tenI sAme "sAnAmahArA" dharI dIdhI. A dekhI aMgArazAhane gusso caDavo. te dagAthI gheADIvAre pharIvAra jinaprAsAdamAM Avyo ane bha0 AdinAthanI pratimA upara gUja zastra phUMkayuM. pratimAne khaMDita karIne pAchA vaLyeA. paNa tene pagalIsA paththara uparathI lapasyA ane bahAra gabaDI paDayo ne maraNu pAmyA. te marIne pIra thayeA. peAtAnI bhUlanuM pratyakSa phaLa pAmyA, tethI tene A bhUmi camatkArI hAvAnA vizvAsa beThe. teNe tyAM ja mahAtIrthanI traNavAra yAtrA karI AvI sa.1615mAM zatru jayatImAM kriyAhAra karyAM. (-praka0 40, pR0 532) (C) nAgeArI lAMkAgacchanA (bhA) A rUpacaMdajI xxx ( praka0 53 pR0) 871 Page #929 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 872 jaina paraMparAne itihAsa-bhAga 3 [ prakaraNa A tIrthanI rakSA karavAno nirdhAra karyo. teNe "musalamAnI asurane upadrava thAya tyAre upadrava haTAvavAnI javAbadArI lIdhI " AthI tIrtharakSaka devanI sammatithI jenee tyAM ja ra ArazA pIranI daragAha banAvI, ane tene prasanna rAkhavA dhUpa, dIpa, phaLa vagere vidhi beThavyo. A rIte saM. 155mAM zatruMjaya tIrtha upara jenenA tAbAnI aMgArazA paranI pIranI daragAha banI hatI, je hAla tyAM vidyamAna che. sube ane kaDAI pATaNa gayA. jenee vetAmbara AcAryoe batAvela vidhi mujaba zaMtrujaya tIrthane dUdha dhArAthI abhiSeka karyo. (vIra vaMzAvalI-vividha gacchIya paddAvalI saMgraha pR0 220) bIjA de aMgArazA pIranI daragAha zatruMjaya tIrtha upara kema banI? A aMge bIjI paNa vividha loka vAto maLe che. vAstavamAM game te ho paNa buddhimAne mAne che ke- aMgArazA pIranI daragAha te tIrtharakSA mATe zedhI kADhelI yukti che. musalamAne hindutIrtho tathA jainatIrtho toDatA hatA. mAtra teo musalamAnI daragAhane dekhI tenI rakSA mATe ke tenA mAna khAtara tIrthone teDatA na hatA. AthI jenee ghaNuM tIrthomAM musalamAnI dharmAdha humalAthI bacavA mATe AvanArane pratyakSa najare paDe tema jainatIrthomAM musalamAnI daragAha rAkhatA hatA. saMbhava che ke ahIM paNa tema banyuM hoya. zoe paNa zivAlayanA rakSaNa mATe A nIti akhatyAra karI hatI. kemake cANasmA pAse kaMI tIrthamAM somanAtha mahAdevanA prAcIna zivAlayamAM AvI daragAhane AkAra spaSTa dekhAya che. zatruMjaya pahADa upara tIrthabhUmimAM jaina maMdire che, tenA gherAvAnI uttaramAM aMgArazA pIranI daragAha che. ane dakSiNamAM zivAlaya che. zeTha zAntidAsa jhaverIe zatruMjayane kille banAvyuM. tyAre athavA, zeTha vakhatacaMda jhaverIe tene jIrNoddhAra karyo tyAre teoe Page #930 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chapanamuM ] A AnaMdavimalasari 873 ja jainetara salATe pUjArI ke nekane iSTadevanI pUjAnA niyamanA pAlana mATe A zivAlaya banAvI ApyuM hoya. A daragAha ane zivAlaya tenA tAbAnAM che. amadAvAdanI A0 ka. nI peDhI tenI vyavasthA kare che. jayapura rAjya mevADane golavADI pradeza, tathA zirohI rAjya vagere pradezamAMnA keI keI jinAlamAM kaI vinAzaka vAtAvaraNamAM zivabANa dAkhala thaI gayAM hatAM. - -aMtima maMgala - arhanto'rhapadAstrilokamahitAH siddhAzca siddhAtmanaH ___ AcAryAH samatAguNaikasadanaM vAgIzvarA vAcakAH / sarve sAdhyaratAstriratnakhacitA loke'naghAH sAdhavaH pUjyA vaH parameSTino'navarataM tanvantu zaM maGgalam / / bhAga trIjo Page #931 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasAvavA lAyaka amUlya itihAsa graMtha 1. zrI jaina paraMparAne itihAsa bhA. 1 [ bhagavAna mahAvIra svAmIthI AraMbhIne saMvata 1000 sudhIne ItihAsa ] rUA. 10-00 2. zrI jaina paraMparAne itihAsa bhA. 2 [ sa. 1001 thI saM. 1200 sudhInA itihAsa ] rUA. 15-20 3. zrI jaina para parAne itihAsa bhA. 3 ( [ saM. 1201 thI . 1600 sudhInA ItihAsa ] rUA. 15-00 : prAptisthAna : zAha caMdulAla lakhubhAI parIkha mAMDavInI pALa, nAgajIbhUdharanI pALa, | amadAvAda sa rastha tI pu ta ka bhaDA 2 hAthIkhAnA : ratanAla, amadAvAda khuTeka : zAradA mudraNAlaye ke pAnAra nAphA : amUdAbAda.