Book Title: Darshan ane Chintan Part 1
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Sukhlalji Sanman Samiti Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004634/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ &#mrthi00 paMDita sukhalAlajI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300000 205 paMDita sukhalAlajI ( AgasTa : 1956) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - darzana ciMtana citana. paMDita sukhalAlajInA gujarAtI lekhono saMgraha pustaka-1 : prakAzaka : paMDita sukhalAlajI sanmAna samiti gujarAta vidyAsabhA, bhadra amadAvAda-1 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdaka-maMDala zrI. dalasukhabhAI mAlavaNiyA (mukhya saMpAdaka) zrI. paM. becaradAsa jIvarAja dezI zrI. rasikalAla choTAlAla parIkha zrI. cunIlAla vardhamAna zAha zrI. bAlAbhAI viracaMda desAI "jayabhikhkhuM [ graMtha prakAzananA sarva haka jaina saMskRti sAdhana maMDaLa-banArasane svAdhIna.] vi. saM. 2013 : vIra ni, saM. 2483; I. sa. 157 mUlya : be pustakonA . 14 pustaka-prApti-sthAna (1) jaina saMskRti saMzAdhana maMDaLa, F/3, B. H. U, banArasa (uttara pradeza) (2) gurjara graMtharatna kAryAlaya, gAMdhI rasta, amadAvAda (gujarAta) (3) zrI. muMbaI jaina yuvaka saMgha, 45-47, ghanajI sTrITa, muMbaI-3 prakAzaka: zrI. dalasukhabhAI mAlavaNiyA, maMtrI, paMDita sukhalAlajI sanmAna samiti, gujarAta vidyAsabhA, bhadra, amadAvAda-1, mudraka zrI, maNilAla chaganalAla zAha, navaprabhAta prinTiMga presa, ghIkAMTA roDa, amadAvAda, Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa'pAdakIya nivedana vidvatvaM ca nRpatvaM ca naiva tulyaM kadAcana / svadeze pUjyate rAjA, vidvAn sarvatra pUjyate // vibhUtipUjA e duniyAnA dareka dezane mATe Avazyaka kArya che. samaye samaye dezanI mahAna vibhUtionA Adara-satkAra thatA ja rahe che; ane te prajAjIvananI jAgRti ane jIvanavikAsanuM cihna che. je vibhUtinuM sanmAna karavA mATe ame A grantharatna pragaTa karIe chIe te kevaLa jaitAnI ke phakta gujarAtanI ja AdarapAtra vyakti che evuM nathI; teo te AkhA dezanI vidyAvibhUti che. ane emanu sanmAna e bhAratanI bhAratIdevInuM sanmAna che. : paMDitathI sukhalAlajI saMdhavI tA. 8-12-55nA divase peAtAnA vananAM 75 varSa pUrAM karavAnA hatA. eTale AkhA deza taraphathI emanu sanmAna karavAnA vicArathI amadAvAdamAM tA. 4-9-1955nA rAja * paMDita sukhalAlajI sanmAna samiti 'nI racanA karavAmAM AvI ane nIce mujaba sanmAnanI ceAjanA ghaDavAmAM AvI : (1) paMDita sukhalAlajInA sanmAnAthe akhila bhAratIya dheAraNe eka sanmAnidhi ekaTho karavA. (2) A sanmAnanidhimAMthI paMDita sukhalAlajInA lekhAnA eka saMgrahu bahAra pADavA. (3) te ja nidhimAMthI, AgAmI Disembara mAsa bAda, muMbaImAM, ceAgya samaye, paMDita sukhalAlajI aMge eka sanmAnasamAraMbha yeAjavA. (4) bAkI rahela sanmAnanidhinI rakama, upara jaNAvela sanmAnasamAra'bha prasaMge, paMDitajIne arpaNa karavI. (5) upara jaNAvela kAryane pAra pADavA mATe amadAvAda khAte eka [ 3 ] Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita sukhalAlajI madhyastha sanmAna samiti UbhI karavI ane tenuM mukhya kAryAlaya amadAvAdamAM rAkhavuM. (6) A ja hetu pAra pADavA mATe muMbaI, kalakattA tema jyAM jyAM jarUra jaNAya tyAM tyAM eka eka sthAnika samiti UbhI karavI ane mA sthAnika samitinA sarva sabhyAne madhyastha rsTamitinA sabhya lekhavA. (7) AvI sthAnika samiti na UbhI karavAmAM Avela hAya tevA sthaLanI viziSTa vyaktione paNa madhyastha samitimAM sAmela karavI, A samitinA pramukhapade lAkasabhAnA spIkara mAnanIya zrI gaNeza vAsudeva mAvaLaMkaranI varaNI karavAmAM AvI hatI. ane zrI. mAvaLa karanA svavAsa pachI bhAratanA vepAra-udyoga khAtAnA pradhAna mAnanIya zrI. mArAbhAI desAI samitinA pramukha banyA che. sanmAnanI yAjanAnI khIjI kalamane mUrtarUpa ApavA mATe samitinI vyavasthApaka kamITIe tA. 14-10-55nA roja A pramANe TharAva karyAM hatA H : (1) 5DitajInAM je lakhANA hiMdImAM Aya te hiMdI bhASAmAM ane gujarAtImAM hoya te gujarAtI bhASAmAM...ema judA judA e graMthA chapAvavA. (2) A graMthanA saMpAdana mATe nIce mujaba pAMca sabhyAnuM saMpAdakamaMDaLa nImavAmAM Ave che ane temAM zrI. dalasukhabhAI mAlavaNIyA mukhya saMpAdaka tarIke kAma karaze H (1) zrI. dalasukhabhAI mAlavaNiyA (mukhya saMpAdaka ) (2) zrI. 5. becaradAsa jIvarAja dezI (3) zrI. rasikalAla cheoTAlAla parIkha (4) zrI. cunIlAla vardhamAna zAha (5) zrI. khAlAbhAI vIracaa desAI 'jayabhikhkhu ' (3) graMthA kathAM chapAvavA tene niNaeNya saMpAdakamaDaLa karaze; ane A graMthA taiyAra karavAnuM jarUrI tamAma kharca saMpAdakamaMDaLanI bhalAmaNa mujaba karavAmAM Avaze. (4) graMtha DenI Apecha sAIjhamAM chapAvavA, (5) hiMdI tathA gujarAtI baMne prathAnI khe-be hajAra nakala chapAvavI. (6) sanmAnanidhimAM echAmAM ochA rU|. 25) a ke rU|. pacIzane phALA Ape temane hiMdI tathA gujarAtI ane graMtha bheTa ApavA. [ TM ] Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A TharAva mujaba "darzana ane cintana' nAmanA A pustakamAM paMDitajInA gujarAtI lekhane saMgraha karavAmAM Avyo che. A gujarAtI saMgrahamanA lekhe dhAryA karatAM lagabhaga begaNuM thaI javAthI ene be bhAgamAM vaheMcIne be pustake karavAmAM AvyA che. * A banne pustakamAM paMDitajIe gujarAtImAM lakhavAne AraMbha karyo tyArathI laIne te, pAMca mAsa pahelAM, saMvata 2013nI sAlamAM kArataka mAsamAM lakhela "Ajane yathArtha mArga : bhUdAna " zIrSaka lekha sudhInAM moTA bhAganAM lakhANo samAvI levAmAM AvyA che. saMbhava che ke, saMgrahavAmAM nahIM AvavAne kAraNe ke amArA khyAla bahAra rahevAne kAraNe koI lekha AmAM na ApI zakAya heya; paNa evA lekhonI saMkhyA bahu merI nahi hoya. A saMgrahamAM ATalI sAmagrI saMgrahavA chatAM be mahattvanA lekhe, graMthanuM kalevara bahu vadhI jAya te kAraNe, AmAM nathI ApI zakAyA. e be lekho te "tatvArthasUtra"nI ane sanmatitarka nI vistRta prastAvanAo che. A baMne pustake atyAre upalabdha che eTale jijJAsuo e emAMthI meLavI zakaze. paMDitajIe Atmanivedana, pravAsavarNaka ke viziSTa vyaktionAM saMbhAraNA rUpa sAmAnya janasamUhane rasa paDe evA viSaye; sAmAjika, dhArmika ke rASTrIya praznonI chaNAvaTa karIne sAmAjika ke rASTrIya lekasevakane mArgadarzaka thaI paDe evA viDyo; ane sAhitya, darzana ke tattvajJAnane sparzatA vidrogya gahana viSayo-ema judA judA viSe upara bahALA pramANamAM lakhyuM che. eTale e badhAM lakhANanuM pRthakkaraNa karIne A graMthamAM ene A pramANe sAta vibhAgomAM vaheMcavAmAM AvyAM che: (1) samAja ane dharma (2) jainadharma ane darzana; (3) parizIlana; (4) dArzanika ciMtana; (5) a; (6) pravAsakathA ane (7) Atmanivedana. A saMgrahamAMnA moTA bhAganA lekhonI nIce, e kyAMthI uddhata karavAmAM AvyA che e sthaLa-nirdeza karavAmAM Avela che; chatAM keTalAka lekhonI nIce A nirdeza nathI ApI zakAyo, eTale badhA ja lekhene sthaLanirdeza anukramaNikAmAM ApI dIdho che; tema ja graMthane aMte zabdasUcI paNa Apela che. A lekhasaMgrahanI jema, paMDitajInAM hindI lakhANono saMgraha "na aura jintana " nAme, AnI sAthe ja pragaTa karavAmAM Avela che. paNa lakhANanA vistAra ane viSayanA vaividhyanI dRSTie A lekhasaMgraha vadhAre samRddha ane vadhAre rasaprada che, ema koIne paNa jaNAyA vagara nahIM rahe. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A lekhasaMgraha jema gujarAtI bhASAne samRddha karavAmAM paMDitajInAM arpaNanuM sUcana kare che tema e gahanamAM gahana viSayanuM paNa saphaLatA pUrvaka nirUpaNa karavAnI gujarAtI bhASAnI kSamatAnuM darzana karAve che. A graMze joIne rakhe kaI ema mAnI le ke paMDitajInI sAhityasAdhanA ATalAmAM ja samAI jAya che. A lakhANa uparAMta paMDitajIe samaye samaye bhinna bhinna viSayo upara karAvelI puSkaLa ne, emanAM saMskRta bhASAmAM lakhANo ane emaNe lakhelA patrane sAre e saMgraha pragaTa thavo hajI bAkI che. ane paMDitajInI kharI sAhitya sAdhanA te emaNe saMpAdita karelA saMskRta-prAkRta bhASAnA prAcIna graMthomAM jovA maLe ema che. paMDitajInA sAmAjika ane dhArmika lekhanuM mukhya tattva che-buddhi zuddha zraddhAthI samanvita susaMvAdI dhArmika samAjanI racanA. vyaktinA vyaktigata temaja sAmAjika banne prakAranAM kAryomAM sumeLa hovo jarUrI che. kevaLa pravRtti ke kevaLa nivRtti preraka sAco dharma na thaI zake, paraMtu pravRtti ane nivRttine samanvaye ja sAco dharma banI zake che. je AMtara zuddhimAM upayogI thAya te ja bAhya AcArAnI upayogitA che, anyathA nahIM. zAstra ane buddhine AdhAre pitAnA lekhomAM paMDitajIe A vAtanuM ja vizada rIte nirUpaNa karyuM che. | dArzanika kSetramAM paMDitajIe bhAratIya darzananA pramANa-premaya viSaya aMge je kaMI lakhyuM che tethI emanuM bahukRtapaNuM pragaTa thavAnI sAthe sAthe emanI samanvayadaSTi ane madhyasthavRtti paNa pragaTa thAya che. A guNe emanAmAM kevaLa jaina darzananA adhyayanathI ja AvyA che evuM nathI, paNa gAMdhIjInA saMsargamAM rahIne emanA jIvanathI jIvaMta anekAntanA je pATha paMDitajIe lIdhA che tenuM paNa A phaLa che. ethI ja te teo nirAgrahI banIne, dArzanika bhinna bhinna mantanI tulanA karIne ene sAra taTastha rIte grahaNa karI zake che. e sAcuM che ke, paMDitajInuM kAryakSetra vizeSe karIne, jaina dharma ane jaina darzana rahyuM che, paNa ene artha e nathI ke emane jainadharma ane darzanamAM kadAgraha che; e vAtanI khAtarI A lekhasaMgrahamAM dareka lekha karAvI zake ema che. koI paNa viSayanuM pratipAdana karavAmAM paMDitanI be khAsa vizeSatAo badheya jovA maLe che. eka che, aitihAsika daSTi ane bIjI che, tulanAtmaka dRSTi. A be daSTione AdhAre kaI paNa viSayanuM pratipAdana karIne teo vAcakanI samakSa vastusthiti raju karI de che. nirNaya kyAreka teo Ape che ane kyAreka vAcakanA upara mUkI de che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTaluM te nirvivAda rIte kahI zakAya ema che ke hindI ke aMgrejImAM darzanane anulakSIne ghaNuM lakhAyuM che, paraMtu dArzanika eka eka prameyane laIne enuM aitihAsika dRSTie kramika tulanAtmaka vivecana prAyaH nathI thayuM. A dizAmAM paMDitajIe dArzanika lebekAnuM mArgadarzana karyuM che--ema kahevAmAM Ave te e atyukti nahIM lekhAya. "dArzanika ciMtana" vibhAgamAMnA lekhe vAcakane A vAtanI pratIti karAvI deze. - "jenadharma ane darzana" vibhAgamAM paMDitajInA jaina dharma ane darzanane kendramAM rAkhIne lakhAyelA lekho che. e lekha jainadharmanA marmane te pragaTa kare ja che, sAthe sAthe jene maMtavyanI anya darzanenAM maMtavyo sAthe tulanA paNa kare che. " dArzanika ciMtana" vibhAganI vizeSatAo A lekhamAM paNa joI zakAya che. jainadharma ane darzananA viSayamAM gujarAtImAM bahu ochuM lakhAyuM che, ane je kaMI lakhAyuM che te paNa prAyaH sAMpradAyika dRSTie lakhAyuM che. eTale A lekhasaMgraha vAcakane navIna dRSTi Apaze emAM zaMkA nathI. - A pustakamAM paMDitajIno TUMka paricaya ApavAmAM AvyuM che. enA uparathI jJAnasAdhanA ane jIvanasAdhanA mATenA emanA puruSArthane kaMIka paricaya maLI zakaze ema mAnIe chIe. AvaDo maTe graMtha amAre TUMka vakhatamAM pUruM karavAnuM hatuM. eTale aneka mitrAnI madada na heta te A kAma vakhatasara pUruM thayuM muzkela hatuM. zrI. zAMtilAla maNilAla vorA, zrI. aniruddha jasabhAI parIkha ane zrI kAMtilAla haze AnAM mudde jovAmAM ane zrI. kizoracaMdra gopALajI Thakure zabdasUcI taiyAra karavAmAM madada karI che. amadAvAdanA navaprabhAta presanA mAlika zrIyuta maNilAla chaganalAla zAha ane caMdrikA presanA mAlikoe A graMthane vakhatasara chApI Ape che. jANItA citrakAra zrI. zive AnA jekeTanuM manahara citra banAvI ApyuM che. ame e saune AbhAra mAnIe chIe. A graMthamAMnA jIvanapatha' sivAyanA badhA leba pUrve prakAzita thaI cUkelA che. tethI e badhA prakAzakone ame hArdika AbhAra mAnIe chIe. chevaTe sanmAna samitine paNa ame AbhAra mAnIe chIe ke eNe paMDitajInAM lakhANonuM saMkalita rUpe punarmudraNa karIne emane graMthastha rUpe janatAnI samakSa upasthita karavAno avasara Apo. akSaya tRtIyA; che vi. saM. 2013 I saMpAdake [...] Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma RESS anukramaNikA r fkarI P = samAja ane dharma 1. maMgaLa pravacana [ "prabuddha jaina' : 8-194pa ] 2. maMgaLa pravacana [ "buddhiprakAza' : navembara, 19para ]. 3. jIvanazilpanuM mukhya sAdhana [ jIvanazilpa' : 8, 1953] 14 4. jIvanapatha [ aprakAzita ] 5, dharma kyAM che? [ zrI muMbaI ane mAMgaroLa jena sabhA, suvarNa mahatsava aMka ] 6. dharma pravAha ane AnuSagika samasyAo [ dharmonuM milananI prastAvanA] 7. dharma ane paMtha paryuSaNa parvanAM vyAkhyAneH 21-8-1970) 36 8. nIti, dharma ane samAja paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne 1932) 41 ha, dharma ane enA dhyeyanI parIkSA [ paryuSaNa parvanA vyAkhyAno H 1937] 10. dhArmika zikSaNa ["akhaMDa AnaMda: 1951] 11. dharmadaSTinuM UrdhvIkaraNa ["prabuddha jIvana' : okaTobara, 1955] 72 12. pravRttilakSI kalyANamArga [ prabuddha jIvana': sapTembara, 154 ] 77 13. yuvakane jaina yuvaka saMmelana, amadAvAda, svAgata pramukha tarIkanA bhASaNamAMthI : 1935 ] 14. pAMca prazno [ "gRhamAdhurI' : 12, 1954] 15. samyagdaSTi ane mithyAdaSTi [ prabuddha jIvana': 19-9-1952] 18 16. je samAja : hiMdu samAja [ paMDita zrI. mahendrakumArajI nyAyAcArya upara lakhela patra : tA. 18-9-1949] 108 [8] Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 jena dharma-jena samAja: hiMdu dharma-hiMdu samAja [ prabuddha jaina' : 15-1-1949] 114 18. puNya ane pApa: eka samIkSA prabuddha jaina: 15-3-1947] 119 19 zAstra maryAdA [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne : 1930] 121 20. zAstra ane zastra vacce zuM phera ? [ paryuSaNa parvanI vyAkhyAne : 1932] 136 21. saMpradAya ane rASTrIya mahAsabhA [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne : 1938] 141 22. svataMtratAne artha [ "prabuddha jaina ': 1-9-47] 153 23. lekataMtrane mukhya pAye [ saMskRti': jAnyuArI, 1954] 159 24. sattAbaLa ane satyabaLa ["prasthAna'; AgasTa, 1955] 162 25. svarAjyane chaThuM varSo [ prasthAna': ogasTa, 152] 165 26. svarAjya ane surAjya [ "prasthAna ': ogasTa, 153] 173 27. harijane ane jene [prasthAna': jeTha, 2006] 178 28. rASTrIya sadAcAra ane navanirmANa [ "janakalyANa' sadAcAra aMka : 1953 ] 29. menTIsorI paddhati vize keTalAka vAMdhA ane te saMbaMdhI | mArA vicAre [ "zrI dakSiNAmUrti ' : me, 1925] 194 30. vicArakaNikA [zro. ki. dha ma.nA saMsAra ane dharmanI bhUmikA 200 31. yuga samAnatAne che [ gRhamAdhurI': me1956 ]. 210 jaina dharma ane darzana 189 220 1. ItihAsanI agatyatA [ "jaina" : zrAvaNa, 2009 ] 215 2. bhagavAna rASabhadeva ane temane parivAra [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne : 1942 ] 3. dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa [ "jena prakAza" caitra, 1990 ] 239 4. bhagavAna mahAvIra emanA jIvanane sparzatI vividha bhUmikAo ["akhaMDa AnaMda' : juna, 1948]. raja Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. bhagavAna mahAvIranA maMgaLa vArasA [ akhaMDa AnaMda' : ' navembara, 1949 ] 6. bhagavAna mahAvIra ane jamAlinA matabhedanuM rahasya [ 'jainayuga' : caitra, 1982 ] 7. bhagavAna mahAvIranA trividha sandeza : ahiMsA, aparigraha ane anekAnta [ pramuddha jaina' : 15-10-1945 ] 8. mahAvIranA sandeza [ * prabuddha jaina' : 15-10-1950 ] 9. vIrapara parAnuM akhaMDa pratinidhitva [ zrI AtmArAmajI janma zatAbdI graMtha : 1936 ] 10. bhagavAna neminAtha ane kRSNa [ buddha jaina' : 15-11-1941 ] 11. AtmadRSTinuM AntaranirIkSaNa [ prabuddha jaina' : 15-11-1947 ] 12. paryuSaNa parva ane tenA upayega [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAtA : 1930 ] 334 341 344 13. dharmAMpa ke jJAnapa['sudhASA' : Azvina, 1984 ] 14. vahemamukti ['jaina' paryuSaNAMka : zrAvaNu, 2002 ] 15. ApaNe kacAM chIe ? [ 'jaina' paryuSaNAMka zrAvaNu, 2003 349 16. mahadbha['jaina' paryuSaNAMka : zrAvaNu, 2012] 354 282 289 298 301 303 313 17. vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane tenA upayoga [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAnA : 1930] 18. jJAnasaMsthA ane sa MghasasthA tathA tenA upayega [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1930] 19. AjanA sAdhue navIna mAnasane derI zake? [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAtA : 1937 ] 20. ziSyacArInI mImAMsA [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAna, varSa ju' ]392 21. sAdhusaMsthA ane tIrthasasthA tathA tenA upayAga [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAnA H 1930 ] 380 22. tIrthAMnI pratiSThA kema sacavAya ? [ paryuSaNupanAM vyAkhyAna, varSe khIjuM ] [ 10 ] 317 358 373 405 423 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 473 482 23: traNe jaina phirakAonA paraspara saMbaMdha ane meLano vicAra [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne, varSa bIjuM] 24. dhArmika zikSaNa [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne, varSa bIjuM] 434 25. tapa ane pariSaha [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAneH 1930) 440 26. ahiMsA ane amAri [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAneH 1930] 51 27. aspRzya ane jene saMskRti [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne : 1932] 466 28. aspRzyatA ane hArajIta [paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne 1932 ]. 471 29. jIvanazuddhi ane bhagavAna mahAvIra [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAno : 1930 ] 30. gRhasthadhamIne nirvANa saMbhavI zake kharuM? [ prabuddha jIvana' H 1-2-1954] 477 31. sAce jaina [ jainayuga' : bhAdra-Azvina, 1983 ] 458 32. zuddhiparva [ "prabuddha jaina' : 1-8-1945] 33 ApaNuM kRta pratyenI javAbadArI [ jena' paryuSaNAMka : zrAvaNa, 2008 ] 34. kalpasUtranuM vAcana ane zravaNa [ jena' : 13-9-1936 ] 501 35. jenI daSTie brahmacaryavicAra [ svataMtra pustikA ] 507 36. punaH paMcAvana varSe [zrI. ratilAla dIpacaMda desAInA vArtAsaMgraha "abhiSeka 'nI prastAvanA ] 37. gAMdhIjI ane jainatva [ prasthAna': gAMdhImaNimahotsavAMka - 1985]. pa68 38. jene jana [ "prabuddha jIvana' : 1-11-1954 ] 39 kalikAlasarvasane aMjali [ "jena' : 28-11-1948] 178 40. vijayadharmasUri ane zikSaNasaMsthAo ['samayadharma': varSa 16, aMka 20 ] 582 parizIlana 1. vidyAnI cAra bhUmikAe "buddhiprakAza' : julAIsapTembara, 1947] [11] 489 548 pa74 588 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 24 a ya | 2. naciketA ane neve avatAra [ naciketA': me, 1953] 102 3. hindI saMskRti ane ahiMsA [zrI, dharmAnanda kesIjInA pustakanI prastAvanA ] 4. "gItAdharma'nuM parizIlana [saMskRti': eprila, 1956] 615 5. stutikAra mAtRceTa ane temanuM adhyadhazataka [AnaMdazaMkara dhruva smAraka graMtha ] 635 6. tathAgatanI viziSTatAne marma [ "akhaMDa AnaMda': me, 1956] 57 7. buddha ane pA ["akhaMDa AnaMda': julAI, 1954] 671 8. sugatane madhyamamArga : zraddhAne medhAne samanvaya ['janmabhUmi' : 24 me, 1956 ] 683 9. siddhArtha patnIne puNyaprakepa ['gRhamAdhurI ' : julAI, 1954] 6810. hiMsAnI eka ADakatarI pratiSThA [ "prabuddha jIvana' : 15 jUna, 1949 ] 291 11. Astika ane nAstika zabdanI mImAMsA [ paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne : 1932 ] 701 12. vArasAnuM vitaraNa ( zro. manubhAI paMcoLI-darzaka'nA pustaka " ApaNo vAraso ane vaibhava 'nI prastAvanA ]. 711 13. cetana- ["prabuddha jIvana ' : 1 navembara, 1947] 719 14. "harSacaritanA sAMskRtika adhyayananuM avalokana ( [ saMskRti' : phebruArI, 1954]. "parizIlana" pustaka bIjAmAM thAla ] 723 : - [12] Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita sukhalAlajI TUMka paricaya) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saccassa ANAe uvaTThie se mehAvI mAra tara satyanI AjJA upara Ubhele buddhimAna mRtyune tarI jAya che. -zrIAcArAMga sUtra. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Illi). 25 eziyAkhaMDa eTale dharmapravartaka, tatvaciMtake ane sAdhakonI janmabhUmi; eziyAkhaMDanuM AvuM gaurava sthApavAmAM bhAratavarSe meTe phALo Apyo che. purANa kALe bhagavAna rAmacaMdra ane karmayogI zrIkRSNa, itihAsakALe bhagavAna mahAvIra ane bhagavAna buddha ane Adhunika yuge mahAtmA gAMdhI, yogI zrI araviMda ane saMta vinobA jevA puruSottamone janma ApIne yuge yuge bhAratavarSe, dharmaciMtananA kSetre, jagatanuM gurupada sAcavyuM che. samayanA A vizALa phalaka upara bhAratavarSe kaMI keTalA tatvaciMtako, zAstrapraNetAo, sAdhake, yogIo ane zAstravettAonI jagatane bheTa ApI che. paMDita sukhalAlajI bhAratavarSanI AvI ja eka dharma-darzana-zAstravettA, jIvanasAdhaka vidyAvibhUti che. satata puruSArthaparAyaNa, satyazodhaka ane sadA aNanama evA A paMDitapuruSe jJAnamArge pitAnA aMtarane ajavALIne saccaritra dvArA jIvanane nirmaLa ane UrdhvagAmI banAvavAne hamezAM prayatna karyo che. samatAbharyuM emanuM zIla che. satyamUlaka samanvayagAmI emanI prajJA che; tyAga, titikSA ane saMyamane vareluM emanuM jIvana che. janma, kuTuMba ane bAlyakALa saMto, satIo, zarAo ane sAhasikanI khANasamI saurASTranI bhUmi te ja paMDitajInI janmabhUmi. jhAlAvADa jillAmAM surendranagarathI cha mAIla para AveluM nAnuM sarakhuM lImalI gAma e paMDitajInuM vatana. paMDitajIne janma vi. saM. 193nA mAgazara sudi 5, tA. 8-12-1880 nA roja thayeluM. emanA pitAnuM nAma saMghajIbhAI jJAti vizAzrImALI jaina vaNika aTaka saMdhavInI ane gotra dhAkaDa (parkaTa). dasamI sadInA kavi dhanapAlanuM paNa A ja gotra hatuM. [15] Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita sukhalAlajI cAra varSanI uMmare mAtAno svargavAsa thayo, ane gharamAM navI mAtAnAM pagalAM thayAM. emanuM nAma jaDIbAI e jeTalAM rUpALAM eTalAM ja hasamukhAM, ane jeTalAM hetALa eTalA ja kAmagarAM Adarza mAtRtvanI mUrti. paMDitajI kahe che, "ame ghaNu varSe jANyuM ke A amArI navI mA che!' kuTuMbane vyavahAra ane bALakone sAcavavAnuM kAma mULajIkAkAnuM. e hatA te nekara paNa bhAre khAnadAna. sukhalAla upara te emane sagA dIkarA jeTaluM heta. paMDitajI emane "puruSamAtA"nA lAgaNIbharyA nAme Aje paNa saMbhAre che. nAnapaNathI ja sukhalAlane ramatagamata tarapha khUba prema, ane sAhasika to evA ke eka vAra taratAM zIkhavAnuM mana thayuM te koInI paNa madada lIdhA vagara sIdhuM kUvAmAM ja jhaMpalAvyuM ane taratAM zIkhyA. ghoDesavArIne paNa eTale ja zekha. sarakasanA savAranI jema ghaDAnI pITha upara UbhA rahIne ghaDAne deDAvavAmAM emane ja AvatI. ema karatAM pachADe paNa khAdhelI. eka vAra be mitra sAthe sukhalAla taLAvamAM nAhavA gayelA. vAtavAtamAM traNe mitro heDe caDaDyA ke ahIMthI pAchale page cAlIne keNuM paheluM pALa vaTAvI jAya che ? basa, sukhalAle te mAMDayuM cAlavA, ane jaI paDyA hAthalArinI vADamAM. jherI kAMTA seMkAvAthI e vADamAM ja bebhAna banI gayA. tyAM emanA oghaDakAkA AvIne ghera laI gayA. cAra kalAke bhAnamAM AvIne sukhalAle joyuM te AkhA zarIre telanA gADA cAlyA jAya che ane hajAma eka eka karIne zarIramAMthI kAMTA kADhI rahyo che ! paNa uMhakAre kare e bIjA. paNa navAInI vAta te e hatI ke AvA ramatiyALa ane sAhasapriya sukhalAla kAmagarA, kahyAgarA ane jAtamahenatu paNa eTalA ja hatA. ThAvakAI ane sudhaDatA emanA dareka kAmamAM dekhAI Ave. koIne kaMI paNa kAma hoya te sukhalAla taiyAra. bhaNavAnI cIvaTa eTalI ke emAM jarIke ALasa na kare. buddhi evI jhINI ke AkarAmAM Akare viSaya paNa saheje samajI jAya; ane smaraNazakti paNa eTalI tIvra ke je kaMI vAMce te jANe haiyAmAM kotarAI jAya. copaDIonI sAcavaNI paNa evI ke AkhuM varSa vAparI heya teya juo to jANe navInara | gujarAtI sAta copaDI pUrI karI, ane emanuM mana, moTAbhAInI jema, aMgrejI bhaNavA tarapha doDavA lAgyuM. paNa vaDIlene ema ke AvA hoMziyAra chokarAne bhaNatara karatAM vepAranI dhuMsarIe jeDIe te thoDA vakhatamAM ja [16] Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TUMka paricaya ApaNe bhAra upADavAmAM bhAgIdAra bane. sukhalAla dukAne besavA lAgyA. sukhalAla dhIre dhIre vepArI banavA lAgyA. vepAra dhamadhokAra cAlake hate, tema kuTuMbano vyavahAra paNa dhamadhokAra cAlato hato. sagapaNa, lagna, kAraja ke evo koI paNa avasara Ave eTale paise pANInI jema vaparAya. paroNAgatamAM paNa pAchuM vALIne na jue. paMDitajI kahe che, A badhuM huM te, e badhuM gamatuM paNa kharuM, chatAM manamAM UMDe UMDe lAgyA karatuM ke, A kaMI barAbara nathI thatuM. bhaNatarane khIMTIe mUkavuM ne AvA kharcALa rivAjomAM mahAlyA karavuM ethI kaMI bhalIvAra na thAya! jANe che ke agamya bhAvInA bhamakArA hatA. cauda varSanI uMmare navI mA gujarI gayAM. sukhalAlanuM sagapaNa nAnapaNamAM ja thayeluM, eTale vi. saM. 19paramAM, paMdara varSanI uMmare, lagnanI taiyArIo thavA lAgI. paNa sAsariyA pakSanA koI kAraNasara e vakhate lagna mulatavI rahyAM. tyAre to keNa jANatuM hatuM ke e lame sadAne mATe mulatavI rahevAnAM hatAM? baLiyAne upadrava vepAramAM bhAga letA sukhalAla AkhA kuTuMbanI AzA banI gayA. paNa madhurI lAgatI AzA ghaNIvAra ThagArI banIne AdaryA adhUrAM rAkhI de che. A kuTuMbane paNa ema ja thayuM: vi. saM. 1953mAM, yauvanamAM Daga bharatI 16 varSanI vaye, sukhalAla baLiyAnA bhayaMkara rogamAM jhaDapAI gayA. kAyAnA meme A vyAdhine paMjo pharI vaLyA. maraNa paLe paLe DokiyAM karavA lAgyuM. chevaTe jIvana ane maraNa vacce aneka jholAM khAIne sukhalAla bImArIne te jItI gayA, paNa emaNe joyuM ke AMkhenAM teja ojhala thaI gayAM hatAM ! A jIta hAra karatAMya vasamI thaI paDI ane jIvana maraNa karatAMya akAruM thaI paDayuM ! netranA aMdhakAre aMtaramAM nirAzAne sUnakAra phelAvI dIdho. paNa duHkhanA sAcA osaDa samA keTalAka divaso gayA ane sukhalAlane pitAnA apAra duHkhanI kaLa vaLavA lAgI. AMkhomAMthI cAlyAM gayelAM teja aMtaramAM prasaravA mAMDayAM; ane e nirAzA, e sUnakAra, e becenI, kamaLapatra uparathI jaLabiMdu sarI paDe ema, aMtaramAMthI sarI paDyAM. pachI te game te thAya toya na haivuM vAva no maMtra ajamAvIne, mahArathI karNanI jema mahAsatta tu pauraSa nA zastrathI bhAgyanI sAme jhUjhavAne emaNe saMkalpa karI lIdhe; ane vipattine unnatinuM vAhana banAvI dIdhI. viraH latu na rAzvat -mahAbhAratakAre 17] Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita sukhalAlajI kutI mAtAnA mukhamAM mUkeluM e vAkya Aje paNa emane eTaluM ja priya che. baLiyAnA A upadravamAMthI bacIne sukhalAla sAce ja na avatAra pAmyAH bAhoza vepArI thavA sarjAyela sukhalAla vidyA-upAsanA mArge vaLyA, ane janma vaizya hatA te kame brAhmaNa (sarasvatIputra) banavA lAgyA. paNa, 16 varSanI palaTAtI vaye, jitvane A saMskAra kevI bhayaMkara rIte the hato vidyA-upAsanAne mAge aMtarmukha thayeluM mana AtmA tarapha vaLyuM ane sukhalAla vidyA-upAsanAne mArge vaLyA. potAnI jijJAsAne saMtoSavA teo sAdhu-sAdhvIo ane satiphakIrene satsaMga karavA lAgyA. A satsaMganuM pariNAma be rIte lAbhakAraka AvyuM. eka bAju dharmazAstronA abhyAsathI prajJAmAM vRddhi thatI jatI hatI; bIjI bAju vrato, niyama ane tapane mArge vana zIlasaMpanna banatuM jatuM hatuM vi. saM. 1953thI 1960 sudhIne cha-sAta varSane A samaya sukhalAlanA jIvanamAM sakrAMtine samaya banI gayo. e samaya daramyAna ekavAra eka munirAjanA saMgathI mana avadhAnanA prayogo zIkhavA tarapha vaLyuM. ekIsAthe pacIsa, pacAsa ke so vAta yAda rAkhIne badhAnA kaDIbaddha javAba ApavA e kevuM addabhuta gaNAya ! paNa thoDA vakhatamAM ja sukhalAlane lAgyuM ke A prayoga na kevaLa vidyapAnamAM bAdhaka che, paNa ethI te buddhimAM vaMdhyatva ane jijJAsAmAM zithilatA Ave che, ane tarata ja emaNe manane zAstra abhyAsamAM parovI dIdhuM. Aje paNa koI avadhAna zIkhavAnI vAta kare che te paMDitajI spaSTa kahe che ke buddhine vaMdhya ane jijJAsAne kuMThita banAvI devI hoya te e mArge jajo. A ja rIte eka vAra sukhalAlanuM mana maMtrataMtra tarapha gayuM. navarAza to ghaNI ja hatI, ane navA navA bauddhika prayoga karavAnI hiMmata paNa have AvI gaI hatI. emane thayuM jethI sarpanuM jhera UtarI jAya ke ISTanI siddhi thAya evA prayogo siddha karIe te zuM khoTuM? paNa thaDA anubhave ja emane samajAI gayuM ke emAM satyAMza je kAMI ho te he, paNa meTe bhAge to e badhuM baga ja che; ane ethI kevaLa ajJAna, aMdhazraddhA ane vahemanuM ja piSaNa thAya che. kha maMtra te akhaMDa brahmacarya che. ane tarata ja teo jJAnanA mArge lAgI gayA. vi. saM 1960 sudhImAM lImalI jevA gAmamAM je kaMI jJAnopArjana thaI zake eTaluM thaI gayuM. ardhamAgadhI bhASAnA Agama tema ja bIjA graMtha [18] Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TUMka paricaya vAMcI-vicArIne mukhapATha karI lIdhA. aneka saMskRta racanAo ane rAsAo, stavane, sajhAyo jevI saMkhyAbaMdha gujarAtI kRtio kaMThastha thaI gaI. have navuM kahyuM tyAM maLI zake ema na lAgyuM. bIjI bAju zAstrajJAnane vyavasthita karavuM hoya te saMskRta bhASAnuM pUruM jJAna meLavyA vagara na cAle e paNa samajAyuM. sArasvata vyAkaraNa to pUjya lAdhAjI svAmI ane temanA vidvAna ziSya pUjya uttamacaMdajI svAmI pAse bhaNI lIdhuM ja hatuM, paNa ethI saMtoSa kema thAya ? ane saMskRtanA viziSTa adhyayanane mATe lImalI jevA gAmamAM bIjI sagavaDa paNa zI maLe ?- sukhalAlano AtmA talasATa anubhavI rahyo. paNa have karavuM zuM? - kAzImAM vidyAdhyayana eTalAmAM emaNe jANyuM ke pUjya muni mahArAja zrI dharmavijayajIe (pachInA zAstravizArada jainAcArya zrI vijayadharmasUrIzvarajIe) jaina vidyAthI e saMskRta-prAkRta bhASAnA paMDita bane e mATe kAzImAM zrI. yazavijya jaina saMskRta pAThazALAnI sthApanA karI che. sukhalAlane te bhAvatuM bhojana maLI gayuM. emaNe kuTuMbIjanothI chUpI rIte patravyavahAra karIne banArasathI mahArAjazrInI anumati paNa meLavI lIdhI. paNa AvA AMkha vinAnA yuvAnane banArasa eTale dUra mokalavA mATe koNa sagAM-vahAlAM taiyAra thAya? - paNa sukhalAlanuM mana makkama hatuM. jijJAsAne vega eTale prabaLa hato ke e kazA paNa avarodhane mAnavA taiyAra na hato. sAhasika vRtti te janmathI ja maLI hatI. e vRttie jijJAsAne saMtoSavA puruSArthanuM rUpa lIdhuM. ane eka divase emaNe vaDIlane kahyuM: "tame have koI mane rokI zakaze nahIM; javuM e nakkI ja che. nakAraze te amaMgaLa thaze huM te javAnuM ja chuM." paMDitajI emanA sAthI nAnAlAla sAthe banArasa mATe ravAnA thayA. sAva ajANyo pradeza, bahu lAMbI musApharI ane sAthI sAva bhalA-meLA eTale rastAmAM muzkelI ThIka ThIka paDI. eka vAra te kudaratI hAjata mATe eka sTezane UtaryA te gADI ja UpaDI gaI. paNa chevaTe kAzI pahoMcyA kharA. paMDitajInA jIvananuM preraka baLa jAgrata jijJAsA ane e mATenA avirata puruSArthamAM ja samAyeluM che. e bethI emanuM jIvana sadA tAjagIbharyuM banI rahe che. jijJAsAne saMtoSavA teo game tevo puruSArtha kheDavA taiyAra thaI jAya che. - kAzImAM pahoMcIne, bhUkhyo bhajanamAM lAgI jAya ema, sukhalAla [19] Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita sukhalAlajI abhyAsamAM nimagna banI gayA. vi. saM. 1963nI sAla sudhImAM, mAtra traNa ja varSamAM, aDhAra hajAra leka pramANa siddhahema' vyAkaraNa emaNe kaMThastha karI lIdhuM. (Aje paNa e vyAkaraNanAM sUtre jANe paMDitajInI AMgaLIonAM Tere beThAM hoya e rIte teo ene yAda karI zake che.) vyAkaraNanI sAthe sAthe nyAya ane sAhityanA abhyAsano paNa prAraMbha karI dIdho hato. abhyAsa vadhato gayo tema jijJAsA paNa vadhatI ja gaI ane nava nave puruSArtha karavAnI preraNuM karatI ja rahI. sukhalAlane lAgyuM ke have abhyAsamAM dhArI rIte AgaLa vadhI zakAya evuM pAThazALAnuM vAtAvaraNa nathI, eTale teo saMsthAthI judA thaIne banArasamAM ja gaMgA tIre, bhadainIdhATa upara rahevA lAgyA. sAthe emanA mitra vrajalAlajI paNa gayA. banArasa jeTalo dUra deza, kaI saguMvahAluM nahIM, pAse paisAnI pUratI sagavaDa paNa nahIM--paNa jijJAsA saMtoSavA mATenA puruSArthanI ADe A kaI vicAra sukhalAlane Avyo nahIM. chatAM divase te kaThaNAInA hatA ja H ochAmAM ochI jarUriyAtane pUrI karavA mATe khapapUratA paisA te joIe ja ne ! paNa banne yuvAne svapanadarzI banyA hatA. emaNe vicAryuM : ahIMyAM Arthika sagavaDa maLI jAya te ThIka, nahIM te amerikAnA mi. raoNkaphelara ghaNI skelaza Ape che, te e meLavIne jaI pahoMcIzuM amerikA ! paNa bhAvi yoge jarUrI Arthika sagavaDa maLI gaI ane amerikAne vicAra visAre paDyo, have te vidyA-upArjanane kharekhara samaya zarU thaze. te kALe vaNika vidyAthIne brAhmaNa paDate pAsethI saMskRta vidyA zIkhavI bhAre kaThaNa kAma hatuM. paNa, baLabaLatA tApamAM ke kaDakaDatI TADhamAM, roja ATha-dasa mAIla cAlIne ane paMDitAne ghera ghera pharIne paNa teo thAkyA nahIM. chevaTe guruone prasanna karIne teoe pitAne hetu pAra pADavyo. dhIre dhIre sukhalAla, paMDita sukhalAlajI banavA lAgyA ane emanuM jJAna talasparzI banavA lAgyuM. A gaMgAtIranA vasavATa daramyAna, koI koI vAra, paMDitajI hAthane kAMDe deraDuM bAMdhI, ene che keIne soMpI, gaMgAsnAnane AnaMda mANuM letA. eka vAra, osarata pUra, kArataka mAsamAM, ema ne ema nadImAM jhaMpalAvyuM ane lAgyA taNavA; paNa emanA mitra vrajalAlajI vakhatasara madade jaI caDayA. vi. saM. 1966mAM sukhalAlajIne nyAyAcAryanI parIkSA ApavAnuM vicAra [ 20]. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TUMka paricaya thayA. parIkSA ApavA gayA te zahIo mAthAne maLyo : sukhalAlajI lakhAve kaMI ane lahI lakhe kaMI! emaNe pitAnI muzkelI kaeNlejanA prinsipAla zrI venisa sAhebane kahI. e aMgreja vidvAne, vidyArthInuM dila pArakhIne, tarata maukhika parIkSAnI goThavaNa karI dIdhI ane pote paNa parIkSakanI sAthe beThA. paMDitajInA uttara sAMbhaLI zrI. venisa khUba rAjI thayA. ane parIkSakomAMnA eka zrI. vAmAcaraNa bhaTTAcArya te eTalA prasanna thayA ke emaNe sukhalAlajIne pitAnI pAse bhaNavA AvavAnuM kahyuM. paMDitajInuM vidyArthI jIvana dhanya banyuM. A pachI nyAyanA AcAryanA traNa khaMDanI parIkSA paNa ApI dIdhI. paNa chellI parIkSA vakhate, vi. saM. 196mAM, parIkSakano evo kaDavo anabhava thaze ke parIkSA mATe e koleja-bhavanamAM pharI nahIM pravezavAne saMkalpa karIne paMDitajI cAlatA thayA ! A pachI cheka 22-23 varSa, vi. saM. 199ramAM, pAThyakramasaMzodhana samitinA sabhya tarIke ja teo e bhavanamAM mAnapUrvaka gayA ! mithilAne pravAsa vi. saM. 1966-67 sudhImAM banArasamAMthI pote je kaMI meLavI zake ema hatuM te meLavI lIdhuM hatuM, ane chatAMya jijJAsA te vadhatI ja jatI hatI. eTale mana have bihAranA vidyAdhAma mithilA pradeza tarapha doDavA lAgyuM. mithilA pradeza eTale daridratAnI ja bhUmi. paNa tyAMnA vidyAdhana jJAnatapasvI paMDita vighAnA evA vyAsaMgI ke daridratAnuM duHkha ja vIsarI jAya. paMDitajIe mukhya mathaka to banArasamAM ja rAkhyuM, paNa avAranavAra tyAM jaIne vidhAadhyayana karI Ave. tyAMnA emanA adhyayanane khAsa viSaya hato navyanyAyano. mithilAmAM khAvAnuM te mukhya bhAta-dALa-zAka ja paNa kyAreka dahIM maLI jAya te jamaNavAra jevuM lAgatuM tyAMnAM TADha ane varasAda paNa tebA pokarAve evAM; emAM rahevAnuM ghAsaphUsanA chAparAmAM ane suvAnuM ghAsanI pathArImAM. paMDitajI pAse eka garama veTara-jiMdagImAM pahelI ja vAra kharIluM. sakhata ziyALA cAle. gurajIe enAM bahu vakhANa karyA. paMDitajI samajI gayA ? pitAnuM zuM thaze enI ciMtA karyA vagara e gurujIne arpaNa karI dIdhuM ane pote dhAsanI pathArI ane jarjarita kAMbaLAnA AdhAre ziyALo vitAvI dIdhuM. mithilA pradezamAM paMDitajI traNa gAmomAM pharyA. paNa darabhaMgAmAM je guru maLyA tethI emaNe pitAne parizrama saphaLa thayo lAge. mahAmahopAdhyAya zrI. [22] Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - paMDita sukhalAlajI bAlakRSNa mizra hatA te paMDitajI karatAM nAnI uMmaranA, paNa nyAyazAstra ane khAsa karIne sarva darzananA pUrA pAraMgata vidvAna sAthe kavi paNa kharA; ane sauthI vizeSa te e bhAre sahadaya ane sajajana puruSa. paMDitajInuM mana emanI pAse TharyuM. ane guru paNa A navA ziSya upara khUba prasanna thayA. zrI bAlakRSNa mizra pAchaLathI banArasanI oriyenTala kolejanA prinsi pAla banyA ane emanI bhalAmaNathI mahAmanA paMDita mAlavIyajI ane sAkSaravarya zrI AnaMdazaMkara dhruve, sane 1933nI sAlamAM, paMDitajInI jenadarzana nanA adhyApaka tarIke nimaNUka karI. banArasamAM adhyApaka banIne gayA chatAM paMDitajI lagabhaga hamezAM zrI. bAlakRSNa mizranA vargamAM hAjarI ApatA - evo te paMDitajIne jIvaMta vidyAthIbhAva! paMDitajInA mana upara A gurunA pAMDitya ane saujanyanI bhAre asara che. Aje paNa emanuM nAma AvatAM paMDitajI bhakti, Adara ane AbhAranI lAgaNIthI gadgadita banI jAya che. A rIte vi. saM. 196 thI 1969 sIdhInAM nava varSa adhyayanamAM gayAM; ane paMDitajIne abhyAsakALa eka rIte pUre the. have meLavela jJAnadhananuM vitaraNa karavAno samaya pAkI gayo. tyAre paMDitajInI uMmara 32 varSanI hatI. eka vAta ahIM noMdhavI joIe ke abhyAsakALane A badhA samaya daramyAna paMDitajI kevaLa vidyAdhyayana ja karatA rahyA ema nathI; baMgabhaMgathI zarU thaIne judA judA rUpe vikasI rahelI rASTrIya AMdolanathI paNa e mAhitagAra rahetA, tema ja dhArmika ane sAmAjika samasyAone paNa vicAra karatA rahetA. Ama paMDitajInI dRSTi AraMbhathI ja vyApaka banavA lAgI hatI. ema kahI zakAya ke, A paNa sadA jAgatI rahetI jijJAsAnuM ja eka aMga hatuM. adhyApana, caMtharacanA ane bIjI pravRtti zrI. bAbu dayAlacaMdajI joharI vagere taravaratA yuvAnothI AkarSAI paMDitajIe banArasanA badale have AgrAne kendra banAvyuM tyAMthI judA judA sthaLe munivarene bhaNAvavA cAra-cha mAsa jAya ane vaLI pAchA AgrA AvI jAya. Ama traNa-cAra varSa vItyAM tyAM te gAMdhIyuganAM trabALAM dezanA khUNe khUNe gAjavA mAMDayAM. pachI te paMDitajIthI kema rahI zakAya ? teo gAMdhIchanA karmothI AkarSAIne amadAvAdamAM zarUAtamAM kocaraba AzramamAM ane pachI sAbaramatI AzramamAM avAranavAra javA lAgyA. gAMdhIjInI nA [2] Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TUMka paricaya sAthe besIne ghaMTI tANavAne lahAvo letAM letAM hAthamAM pharaphelA UDyAnI paMDitajInI vAta Aje paNa sAMbhaLanArane IrSyA upajAve che. paNa thoDA vakhatamAM emaNe joI lIdhuM ke pitAnA jevI parAdhIna sthitivALAne mATe A karmaveganuM pUrNa paNe anusaraNa karyuM nathI eTale e pAchA banArasa ane AgrA rahevA cAlyA gayA. gAMdhIjInA A sahavAsanI kAyamI asara thaI sAdAI ane jAtamahenata tarapha mana vadhAre DhaLyuM daLavuM, vAsaNa mAMjavAM vagere kAme karavAmAM e AnaMda mAnavA lAgyA. A samaya hato vi. saM. 1973ne. jIvanane vadhAre saMyamazIla banAvavA pAMca varSa sudhI te ghI-dUdhane paNa tyAga karyo ane khAvA-pIvAnI jhAjhI mAthAkUTa na karavI paDe tema ja jhAjhe kharca veTha na paDe e mATe sAva sAdA khorAkane bhase divase kADhavA lAgyA. paNa chevaTe sane 1920mAM paMDita bhayaMkara harasanA rogamAM sapaDAyA ane maratA maratA mAMDa bacyA. A bodhapAThe paMDitajIne zarIranI darakAra letA karyA. atyAra sudhI te paMDitajInuM mukhya kArya adhyApananuM ja hatuM. paNa vi. saM. 1974nI sAlamAM pU. zAMtamUrti, sanmitra munizrI karavijyajIe paMDivachanA mitra vrajalAlajIne eka veLA kahyuM ke tame lakhI zake ema che, eTale graMtha race, ane sukhalAlajIthI lakhI zakAya ema nathI eTale e vidvAne taiyAra kare. paMDitajIne A vAtathI cAnaka caDI, ane potAnI lAcArI khaTakavA lAgI. emane thayuM, bhale huM jAte lakhI na zakuM, paNa lakhAvI zakuM te khare ne ? ane tarata ja emaNe karmatattvajJAnane prAkRtabhASAne "karmagraMtha' hAtha dharyo. hindIbhASAmAM anuvAda, vivecana ane abhyAsa pUrNa prastAvanA sAthe e kaThina graMtha pragaTa thayo tyAre paMDitajInA gaMbhIra pAMDityane vidvAnane pahelavahele paricaya thayo. pachI te graMtharacanAnI paraMparA ja zarU thaI, je atyAre paNa cAlu che. Ama traNeka varSa gayAM, ane paMDitajIe AgrAmAM sanmatita jevA mahAna dArzanika graMthanA saMpAdanano AraMbha karyo. paNa tyAM to amadAvAdamAM mahAtmA gAMdhIjIe sthApela gujarAta vidyApIThanA gujarAta purAtattva maMdiramAM bhAratIya darzanazAstranA adhyApaka tarIke joDAvAno mitroe Agraha karyo. gAMdhIjI pratyenuM AkarSaNa te hatuM ja, emAM jJAna sAthe emanA sahavAsane A suga maLe. paMDitajI vi. saM. 1978mAM tyAM joDAI gayA. gujarAta vidyApITha ane sAbaramatIne satyAgraha Azrama to te kALe dezanAM tIrthadhAma banI gayAM hatAM. vidyApIThamAM ucca koTInA aneka vidvAne [23]. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita sukhalAlajI jUtha jAmyuM hatuM. kAkA kAlelakara, AcArya kRpalAnI, nAnAbhAI bhaTTa, AcArya giDavANI, paMDita becaradAsajI, AcArya jinavijayajI, adhyApaka dharmAnada kosambI, naraharibhAI parIkha, kizoralAla mazarUvALA, zrI rAmanArAyaNa pAThaka, zrI. rasikalAla parIkha vagere kaMI kaMI vidvAne mUThI laIne khobe ApavAnI samarpaNavRttithI tyAM AvyA hatA. paMDitajIne A suga bahu gamI gaye. vidyApIThamAM rahyA te daramyAna paMDitajIe adhyApana sAthe adhyApaka kasabIjI pAsethI pAlIbhAvAnuM adhyayana karyuM; uparAMta, 8-9 varSanA satata parizramane aMte, paMDitazrI becaradAsajInA sahakAramAM, sanmatitarkanA saMpAdananuM mahAbhArata kAma paNa pUruM karyuM. vidvAnoe e graMtha (mULa pAMca bhAgamAM ane anuvAda-vivecanane chaThTho bhAga)nA muktaka The vakhANa karyA. Do. harmana yAkebI, che. leyamana ane pre. lyuDarsa jevA pazcimanA vidvAnoe paNa enI khUba prazaMsA karI. gAMdhIjIne paNa ethI khUba satiSa thaye; ane emaNe te kahyuM ke-ATale zrama lIdhA pachI bhale sukhalAlajI ekAda varSa ArAma kare. - tyAM te sane 1930nI aitihAsika sAla AvI pahoMcI. dezamAM sarvatra svAtaMtryasaMgrAmanAM nagArAM gagaDI rahyAM. satyAgrahanA saMgrAmanI hAkala thaI gAMdhIjIe etihAsika dAMDIkUca karIane paMDitajInA badhA sAthIo laDatamAM joDAI gayA. paMDitajInuM mana paNa sainika banavA talapApaDa banI rahyuM, paNa emane mATe e zakya na hatuM. chevaTe manane saMyamamAM laIne, e samayano upayoga eka vadhu siddhi meLavavAmAM emaNe karI lIdhe. aMgrejI bhASAmAM dareka viSayanA navAnavA graMtho pragaTa thatA joIne paMDitajIne aMgrejI bhASAnI binajANakArI bhAre khaTakatI hatI. emaNe 193031nAM varSo daramyAna aMgrejI bhASAnuM prAthamika jJAna meLavI lIdhuM. A mATe teo sane 1931mAM, traNa mAsa mATe, zAMtiniketanamAM paNa rahI AvyA. pachI sane 1933mAM paMDitajI banArasa hindu yunivarsiTImAM jaina darzananA adhyApaka tarIke joDAyA. A sthAne daza varSa sudhI kAma karIne paMDitajI sane 1944mAM nivRtta thayA te daramyAna emaNe aneka vidvAne (jene paMDitajI cetanagraMtha ' kahe che) taiyAra karyA ane aneka graMthonuM saMpAdana paNa karyuM. paMDitajI banAsamAMthI nivRtta thayA tyAre, te vakhatanA hindu yunivarsi TInA vAIsa cAnselara ane atyAranA uparASTrapati sara rAdhAkRSNane yuni [24] Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TUMka paricaya varsiTImAM pitAne yatheSTa saMpAdananuM kAma karavAnuM ane e mATenA jarUrI kharcanI jogavAI karI ApavAnuM paMDitajIne kahevaDAvyuM hatuM, paNa paMDitajInuM mana have gujarAta tarapha vaLyuM hatuM eTale emaNe e mAgaNIne svIkAra na karyo. vaLI A pahelAM, kalakattA yunivarsiTInA te vakhatanA vAIsa cAnselara zrI.zyAmAprasAda mukharajIe paNa sara AzuteSa cearanA jaina darzananA adhyApaka tarIke joDAvA kahevarAveluM, paNa ene paNa paMDitajIe svIkAra karyo nahIM. samavayasAdhaka pAMDitya paMDitajInA adhyApana ke sAhityasarjananI traNa mukhya vizeSatAo che - paheluM te e ke sAmUruM sTiTya vicita-je kaMI bhaNAvavuM ke lakhavuM te AdhArabhUta ja hovuM joIe ane emAM akti , atizayokti ke kalpita vAtane mula sthAna hovuM na joIe. bIjuM, aitihAsika daSTi eTale ke satyazedhaka dRSTi. kaI paNa muddAne upaga pate mAnI lIdhelI vAtane sAcI TharAvavA mATe nahIM, paNa e vAtanuM satya rUpa pAmavA mATe ja kara joIe. trIjuM, tulanAtmaka dRSTi. koI paNa graMthanI racanAnI pAchaLa aneka preraka baLAe kAma karyuM hoya che; uparAMta, e graMthamAM pUrvakAlIna ke samakAlIna graMthonI asara ke enAM avataraNa sudhdhAM havAne saMbhava che. vaLI samAna viSayanA graMthamAM, bhASAbheda chatAM, viSayanirUpaNanI amuka samAnatA hevI svAbhAvika che. eTale jeNe satyanI zodha karavI hoya teNe tulanAtmaka dRSTine svIkAra karavo ja rahyo. Ama karIne paMDitajIe aneka sAMpradAyika rUDha mAnyatAone phaTake lagAvavA sAthe keTalAya navAM vidhAno ke satya raju karyA che. ane tethI teo jema vidvAnanA pratibhAjana banyA che tema rUDhicustonA bhAre aprItibhAjana paNa banyA che. paMDitajI gujarAtI, hindI, saMskRta, prAkRta, pAlI, marAThI ane aMgrejI eTalI bhASAo jANe che, ane pahelI traNa bhASAomAM te emaNe lakhyuM che paNa kharuM. zarUAtamAM emanuM valaNa prastAvanA vagere saMskRtamAM lakhavAnuM hatuM; paNa pachI emaNe gujarAtI ke hindI jevI kasugama bhASAne ja Agraha rAkhe. kaMI paNa lakhavuM hoya tyAre paMDitajI aneka graMtha sAMbhaLI jaIne emAMthI keTalIka ne karAvI le che, ane keTaluM yAda rAkhI le che, pachI svasthatApUrvaka ekadhAruM lakhAve jAya che. emanI smRti, ane judAjudA muddAene khalAbaddha karIne raju karavAnI rIta Azcarya upajAve evI che. nA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita sukhalAlajI paMDitajIne mukhya viSaya bhAratIya darzanazAstro ane temAMya jenA darzana che. chatAM dareka darzananAM mULa tattano abhyAsa, te te darzananA eka sAcA abhyAsI tarIke, paMDitajIe karyo che, eTale te te darzananI tAttvika mAnyatAne paMDitajI mULabhUta rIte sparzI zakyA che. ane Ane pariNAme, ApaNA bIjA paMDitene jyAM ekabIjA darzanonI mAnyatAo vacce paraspara virodha dekhAya che tyAM, paMDitajIne emAM sumeLa sthApI zake evAM samanvayasAdhaka to dekhAya che. A rIte sarva bhAratIya darzananI vacce samanvayadaSTinI sthApanA e paMDitajInuM A kSetramAM maulika arpaNa lekhAvuM joIe. ane have te kevaLa bhAratIya darzane ja zA mATe, duniyAnAM bIjAM darzanenA cheDA paNa avalokane paMDitajIne emAM paNa samavayasAdhaka tatvanuM darzana karAvyuM che. eTale paMDitajI sAcA arthamAM "sarvadarzanasamanvayanA samartha paMDita' banI gayA che. jIvanapaddhati paMDitajInI jIvanapaddhatimAM sauthI pahelI vAta te e che ke vadhAremAM vadhAre svataMtratA bhogavavA maLe-eTale ke ochAmAM ochI parAdhInatA veThavI paDe ane bIjAnI sevA ochAmAM ochI levAne vakhata Ave-e rIte emaNe pitAnuM jIvana sAduM ane ochAmAM ochI jarUriyAtavALuM keLavyuM che. khAna-pAna, vAcana-lekhana ke meLa-mulAkAtane paMDitajIne AkhA divasane kAryakrama niyata ja hoya che. dareka kArya niyata samaye karavAne teo Agraha rAkhe che ane nirarthaka kALakSepa te emane nANAMnA durvyaya je asahya lAge che. khorAkanI parimitatA ane pharavAnI niyamitatA e che paMDitajInI tananI taMdurastI ane mananI tAjagInI cAvI. khAdhA pachI ALasa Ave te e khAdhuM na kahevAya, ema paMDitajI kahe che. ane zarIrane jeTaluM poSaNa Ape tethI vadhAre enI pAsethI kAma le te ja emane nirAMta thAya che. dhanasaMcayanI jema zarIrazaktino saMcaya paNa mAnavInA patananuM kAraNa banatuM hovAthI teo zarIrane puSTa banAve evAM davA ke kherAka kadI nathI letAM. ane tabiyata asvastha thAya tyAre paNa na chUTake ja davAne Azraya le che. e sane 1938mAM paMDitajIne muMbaImAM epenDisAITIsanuM oparezana karAvavuM paDayuM hatuM. pitAne AvuM darda thayuM tene paMDitajI pitAnI zarIra taraphanI bedarakArInuM phaLa mAne che ane tyArathI khAna-pAnamAM vizeSa sAvadha rahe che... [26] Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TUMka paricaya karakasarane patichamitra samAna lekhe che, paNa potAnA sAthIne sAcavavAmAM pUrepUrA udAra rahe che. pitAnA nimitte koInuM zeSaNa te nathI thatuM ne, enI e pUrepUrI jAgRti rAkhe che. koI sAco jijJAsu ke koI navI vAtane jANakArI maLI jAya te paMDitajI rAjIrAjI thaI jAya che. potAnI ke bIjAnI jijJAsA saMtoSavI e paMDitajIne priyamAM priya vAta che. paMDitajI kahe che, bIjA game te kare ke kahe, paNa ApaNuM manane svastha rAkhavuM e ApaNA hAthanI vAta che. A mATe eka vAra emaNe kaheluM ke : - "ApaNA mana upara ApaNe kAbu rAkhI zakIe chIe e vAtanuM ApaNane bhAna thayeluM hovuM joIe. dAkhalA tarIke, meM koInI pAse rasane le mAge. rasa bharelo pyAlo lAvatAM lAvatAM, game te kAraNe, paDI gaye, phUTI gayo ane emane rasa DhoLAI gayo. A rIte dekhItI rIte ApaNane gusso karavAnuM nimitta maLI jAya che. paNa A gusse AvatuM hoya tyAre ApaNe-jene AdhyAtmika sAdhanA pasaMda hoya eNe --ATaluM ja vicAravuM joIe ke khAlAne paDato ke tUTato bacAva ke rasa DhoLAI jato aTakAvavo e bhale mArA hAthanI vAta na hAya; paNa mArA cittane krodha karIne paDatuM bacAvI levuM, ene kAbUmAM rAkhavuM e te mArA hAthanI vAta che ne!" vyApaka daSTi paMDitajI mukhyatve te jJAnopAsanAne ja varelA che, chatAM jJAnane ja sarvasva mAnI bese evI saMkucita daSTi emanI nathI. pite darzanazAstranA niSNAta ke saMskRta-prAkRta-pAlI sAhityanA jANakAra hevA chatAM jema vidyAnI jJAna ane vijJAnarUpe vikasatI vividha zAkhAo, jevI ke mAnasazAstra, mAnavavaMzazAstra, samAjazAstra vagerenuM mUlyAMkana karI zake che, tema jIvanaupayogI vividha pravRttionuM mahattva paNa barAbara svIkAre che. ane tethI teo zAstrIya ciMtana jeTalo ja rasa lekasevAnI racanAtmaka pravRtti, Dhorauchera, khetIvADI, svacchatA, aMbara carakhe, jAhera sukhAkArI, harijanauddhArane prazna, strIonA prazno, keLavaNI, bedhabhASA jevA rASTranirmANanAM vividha kAryomAM paNa le che, ane pitAnA jIvananuM samagra mAnavajIvana sAthe tAdAmya sAdhe che. ajJAna, aMdhazraddhA, vahema ane rUDhicustatAnI sAme paMDitajIne bhAre aNa [ 27]. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita sukhalAlajI - game che. puruSa ane strIo vacce ke mAnava mAnava vacce UMca-nIcapaNAnI bhAvanAnuM poSaNa karatI sAmAjika viSamatA joIne emano AtmA kakaLI UThe che. je dharme janatAne ajJAna, aMdhazraddhA ane vahemamAMthI mukti apAvavA mATe jhuMbeza calAvI hatI te ja dharma ke enAM zAstrone nAme e badhA pragatirAdhaka durgaNonuM poSaNa thatuM joIne paMDitajIne puNyaprakepa jAgI UThe che ane teo belI UThe che ke A te kakSAkSetre kAryarata-jevuM thaI rahyuM che! jJAnane hetu satyanuM zodhana ane kriyAne hetu jIvanadhana eTale ke ahiMsAnuM pAlana che. eTale zAstrane nAme aMdhazraddhA ke ajJAnanuM ane kriyAne nAme jaDatAnuM piSaNa thatuM joI paMDitajI ene ugra virodha karyA vagara rahI zakatA nathI. pariNAme teo junavANuM ke rUDhicusta vargamAM AkarI TIkAne pAtra thAya che. jJAna-sAdhanAne saphaLa karavA teo satyane saMpradAyathI mahAna mAne che; ane sAMpradAyika kadAgraha ke mehane kadI vaza thatAM nathI. buddhinA vikAsa ke hRdayanI vizALatAne rUMdhe evI koI paNa vAtanuM emane mana kazuM ja mUlya nathI. A rIte paMDitajI kAtipriya hAI pragatizIlatA tarapha ja emanuM mana DhaLe che; ane jyAM kyAMya paNa anyAya ke damana jue che tyAM e UkaLI UThe che. sAmAjika anyAyane bhega banelI baheno ke bIjI vyaktione joIne emanuM hRdaya dravI jAya che, ane e mATe kaMIka kare tyAre ja emane saMtoSa thAya che. dhArmika ane sAmAjika rogonA paMDitajI sAcA pArakhu ane cikitsaka che. nivRttine nAme samAjamAM keLavAtI pravRtti pratyenI udAsInatA emane bahu khaTake che. dhArmika pravRttino Adarza mitti me sava pu-samagra vizva sAthe advaita bhAva eTale ke ahiMsAne pUrNa sAkSAtkAra-hoI emAM saMpradAyavAda ke vADAbaMdhIne muddala avakAza na hoI zake ema teo mAne che. ane sAmAjika pravRttine emane Adarza strI-puruSanI ane manuSyamAtranI samAnatA che. paMDitajI premanA sadA bhUkhyA chatAM khuzAmatathI sadA aLagA rahe che, ane jeTalA vinamra che eTalA ja makkama che. sAcI vAta zAMtithI mIThAzapUrvaka teo kahI zake che. ane jarUra paDe kaDavuM kahetAM paNa teo khamacAtA nathI. paMDitajInI vyavahArakuzaLatA jANItI che. kuTuMbanA ke gharanA aTapaTA praznomAM teo sAce vyavahAru ukela sUcavI zake che. ane cakera te evA ke eka vakhata koI vyakti ke sthaLanI mulAkAta lIdhI hoya te ene kadI bhUle nahIM, [28] Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TUMka paricaya ane kyAreka enuM varNana karavA bese te sAMbhaLanAra na mAnI zake ke A kahenAra vyakti cakSuhIna che. emanA hRdayanAM dvAra sadA khullA heya che. eTale teo aneka bhAI-bahenenA mitra, murabbI ke pitA tarIkenuM sthAna bhogave che. gAMdhIjI pratye paMDitajIne khUba bhakti che, ane emanI rASTranirmANanI badhI pravRttio temaja pU. vinobAjInI bhUdAnapravRttimAM teo khUba Adara ane zraddhA dharAve che. potAnI lAcAra sthitinA kAraNe pote AvI racanAtmaka pravRttimAM sIdhesIdhe bhAga laI nathI zaktA enuM emane duHkha lAgyA kare che. gujarAtanA bhUdAnakArya karIe te paMDitajIne pitAnA ja banAvI dIdhA che. pUjya ravizaMkara mahArAja pratye te Adara heya ja; paNa "junA pUgAthA guNipura rahi vayaH" e vacana mujaba mo. nArAyaNa desAI jevA navayuvakonI sevApravRtti pratye paNa Adara ane bhakita vyakta karatAM paMDitajIne saMkoca thato nathI. pravRttiparAyaNa nivRtti banArasathI nivRtta thaIne paMDitajI muMbaImAM bhAratIya vidyA bhavanamAM mAnada adhyApaka tarIke joDAyA. paNa muMbaIne vasavATa paMDitajIne bahu phAvyuM nahIM, eTale tyAMthI cheDe vakhata banArasa jaI AvI, sane 1947thI teo amadAvAdanI gujarAta vidyAsabhAne zro. je. je. vidyAbhavananA mAnada adhyApaka tarIke kAma kare che, ane amadAvAdamAM kAyamI vasavATa karIne rahe che. Ama te paMDitajI atyAre nivRtta gaNAya che; paNa emane A nivRtti. kALa emanA pravRttikALa karatAM jarAya ocho Utare evuM nathI. vidyAnI pravRtti te Aje, 77 varSanI uMmare paNa, akhaMDa dhArAe cAlyA ja kare che; ane jANe koI prAcIna RSiAzramanA kulapati hoya ema aneka vidyArthIo, adhyApaka ane vidvAne emanuM mArgadarzana maLyA ja kare che. pitAnI pAse je kaI Ave ene kaMIka ne kaMIka ApI chUTIne mAnavatA pratyenuM pitAnuM RNa adA karavA paMDitajI satata prayatnazIla rahe che. tAjetaramAM (tA. 16-2-pa7nA reja) gujarAtanA yuvAna bhUdAnakAryakara zrI. sUryakAMta parIkha upara patra lakhatAM pU. vinobAjIe paMDitajI mATe sAcuM ja kahyuM che ke - " paM. sukhalAlajIkI Apako vicArazodhanameM madada milatI hai yaha jAnakara mujhe khuzI huii| madada deneko to ve baiThe hI haiN| madada lenevAlA [29] Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita sukhalAlajI koI mila jAtA hai usIkA abhinandana karanA caahiye|" vidvattAnuM bahumAna chellAM dasa varSamAM paMDitajInI vidvattAnuM nIce mujaba bahumAna thayuM che - - sane 1947mAM, jena sAhityanI nedhapAtra sevA bajAvavA badala, bhAvanagaranI zrI. yazovijya jaina graMthamAlA taraphathI zrovijyadharmasUri jaina sAhitya suvarNacaMdraka (prathama) arpaNa thaye. sane 1951mAM teo aila InDiyA oriyenTala konpharansanA lakhanau mukAme maLela mA adhivezanamAM jena ane prAkRta vibhAganA adhyakSa thayA. - sane 1955mAM amadAvAdanI gujarAta vidyAsabhAnI strI popaTalAla hemacaMda adhyAtma vyAkhyAnamALAmAM "adhyAtmavicAraNa" saMbaMdhI traNa vyAkhyAne ApyAM, sane 1956mAM vardhAnI rASTrabhASA pracAra samiti taraphathI, darzana ane AdhyAtmika graMtho racIne hindI bhASAnI sevA karavAnA badalAmAM, rUA. 1501)ne mahAtmA gAMdhI puraskAra (pAMca) maLe. (cothe puraskAra pU. vinobAjIne maLyo hate.) sane 1957mAM ma. sa. yunivarsiTI opha baroDA taraphathI mahArAjA sayAjIrAva onareriyama lekacarsamAM "bhAratIya tattvavidyA' upara pAMca vyAkhyAne ApyAM. sane 1957mAM gujarAta yunivarsiTIe DokaTara opha leTarsa (D, Litt.)nI mAnada DigrI ApavAne nirNaya karyo. sane 1957mAM, akhila bhAratIya dheraNe racAyela "paMDita sukhalAlajI sanmAna samiti dvArA, muMbaImAM paMDitajInuM jAhera sanmAna karIne emane sanmAnathelI arpaNa karavAmAM AvI, ane emanA lekhasaMgraha (be gujarAtI ane eka hindI ema traNa graMtha)nuM prakAzana jAhera karavAmAM AvyuM. sAhitya-sarjana paMDitajIe saMpAdita, saMzodhita, anUdita ane vicita karelA graMthanI yAdI nIce mujaba che - (1) AtmAnuzAstiklaka H (pUrvAcAryakRta) mULa prAta: gujarAtI anuvAda (I. sa. 1914-15). [30] Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TUMka paricaya (2-5) karmagraMtha: prathama cAraH devendrasurikRtaka mULa prAta: hindI anuvAda, vivecana, prastAvanA, pariziSTa yukata; I. sa. 1917 thI 1920 sudhImAM, prakAzaka-zrI. AtmAnaMda jaina pustaka pracAraka maMDala, AgrA. (6) daMDakaH pUrvAcAryavRta prApta jena prakaraNa graMtha hindI sAra; I. sa. 1921; prakAzaka upara mujaba. (7) paMca pratikamaNa : jena AcAra viSayaka graMtha; mULa prAkRta, hindIanuvAda, vivecana, prastAvanA yukta; I. sa. 1921; prakAzaka upara mujaba. (8) yogadarzana : mULa pAtaMjala yogasutra; vRtti upAdhyAya yazovijayajakta; tathA zrIharibhadrasUti prAkRta gaviMzikA mULa, TIkA saMskRta, upAdhyAya yazovijyajIta, hindI sAra-vivecana tathA prastAvanA yukata; I. sa. 1922; prakAzaka upara mujaba. (9) sanmatitaka : mULa prAkRta siddhasena divAkarakRta TIkA saMskRta zrI abhayadevasUrikRta; pAMca bhAga; cho bhAga mULa ane gujarAtI sAra-vivecana tathA prastAvanA yukta; paMDita zrI becaradAsajInA sahakAramAM; I. sa. 1925thI 1932 sudhImAM prakAzaka-gujarAta vidyApITha, amadAvAda. ( chaNA bhAgane aMgrejI anuvAda I. sa. 1940nA jaina vetAMbara mUrtipUjaka konpharansa taraphathI pragaTa thayo che.) (10) jenadaSTie brahmacarya vicAraH gujarAtI, paMDita becaradAsajInA sahakAramAM, prakAzaka upara mujaba. (11) tatvArthasUtra : umAsvati vAcakata saMskRta, sAra-vivecana, vistRta prastAvanA yukta; gujarAtI tathA hindImAM; I. sa. 1930; gujarAtIne prakAzaka, gujarAta vidyApITha amadAvAda, traNa AvRtti, hindI prathama AvRttinA prakAzaka zrI. AtmAnanda jaina pustaka pracAraka maMDala, AgrA; bIjI AvRttine prakAzaka jaina saMskRti saMzodhana maMDala banArasa. (12) nyAyAvatAra siddhasenAdivAkarakRta mULa saMskRta, anuvAda-vivecana prastAvanA yukta; I. sa. 1927; "jaina sAhitya saMzodhaka"mAM pragaTa thayuM. (13) pramANamImAMsa: hemacaMdrAcAryata mULa saMskRta, hindI prastAvanA tathA TippaNayukta; I. sa. 1939; prakAzaka, siMghI jaina graMthamAlA, muMbaI (14) jenatabhASA upAdhyAya yazovijayajIkRta mULa saMskRta, hindI prastAvanA tathA saMskRta TippaNayukta saMpAdana; sAla tathA prakAzaka upara mujaba. . (15) jJAnabindu: upAdhyAya yazovijayajIta mULa saMskRta, hindI [ 31] Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita sukhalAlajI prastAvanA tathA saMskRta TippaNayukta saMpAdana; I.sa. 1940; prakAzaka upara mujaba. (16) tarapablavasiMha jayarAzikRta cArvAka paraMparAne saMskRta graMtha; aMgrejI prastAvanA yukta saMpAdana; I. sa. 1940; prakAzaka gAyakavADa eriyenTala sirIjha, vaDodarA. (17) hetubiMdu bauddha nyAyane saMskRta graMtha; mULakato dharmakIti; TIkAkAra arca; anuTIkAkAra durveka mizra; aMgrejI prastAvanAyukta saMpAdana; I. sa1949; prakAzaka upara mujaba. (18) vedavAdAviMzikA : siddhasena divAkarakRta saMskRta, gujarAtImAM sAra-vivecana, prastAvanA; I. sa. 1946; prakAzaka bhAratIya vidyA bhavana muMbaI. (A graMthanuM hindI bhASAMtara paNa bhAratIya vidyA bhavananA "bhAratIya vidyA" naimAsikanA "siMghI smAraka graMthamAM pragaTa thayela che.) (19) AdhyAtmika vikAsakama : guNasthAnanA tulanAtmaka adhyayanane lagatA traNa lekho; I. sa. 1927; prakAzaka : zaMbhulAla ja, zAha, amadAvAda. (20) nigraMtha saMpradAyaH agatyanA prAcIna muddAonuM aitihAsika nirUpaNa, hindImAM; I.sa. 1947; prakAzaka jaina saMskRti saMzodhana maMDala banAsa. (21) cAra tIrthaMkara bhagavAna RSabhadeva, neminAtha, pArzvanAtha tathA mahAvIra viSayaka lekhone saMgraha; hindImAM; I. sa. 154; prakAzaka upara mujaba. (22) dharma aura samAja lekhane saMgraha; hindImAM; I. sa. 1951; prakAzaka, hindI graMtha ratnAkara kAryAlaya, muMbaI (23) adhyAtmavicAraNa: gujarAta vidyA sabhAnI zro.papaTalAla hemacaMda adhyAtmavyAkhyAnamALAmAM Apela AtmA, paramAtmA ane sAdhanAne lagatAM traNa vyAkhyAna; gujarAtImAM; I. sa. 1956; pra. gujarAta vidyA sabhA, amadAvAda. (24) bhAratIya taravavighA mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTI oNpha baroDA taraphathI mahArAjA sayAjIrAva Anareriyama leyarsamAM Apela jagata, jIva ane Izvarane lagatAM pAMca vyAkhyAne. (vaDodarA yunivarsiTI taraphathI presamAM) A uparAMta dArzanika, dhArmika, sAhityika, sAmAjika ane rASTrIya viSayane lagatA ghaNA lekhe paMDitajIe gujarAtI ke hindI bhASAmAM lakhela che, jemAMnA moTA bhAganA lekhe "paMDita sukhalAlajI sanmAna samiti" taraphathI pragaTa thayela "darzana ane ciMtana" nAmanA gujarAtI bhASAnA be graMthamAM ane "darzana aura ciMtana " nAmaka hindonA eka graMthamAM saMgrahIta thaI gayA che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAja ane dharma Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgaLapravacana [1] mAre paricaya karAvatAM zrIyuta metIcaMdabhAIe kahyuM che ke huM vIsamI sadInA vicArapravAha ane dRSTibiMduothI paricita chuM. temanA A kathanamAM satya heya te huM mArI dRSTie tenuM spaSTIkaraNa karavA IcchuM chuM. bhAgye ja AThase mANasanI vastIvALA evA eka gaMdA gAmaDAmAM bhAre janma ane uchera che. Adhunika saMskAra, zikSaNa ane sAdhanano sAva abhAva hoya tevA ja vAtAvaraNamAM huM ogaNIsamI sadImAM Ucharyo ane bhaNyo chuM. gujarAtI gAmaDiyA nizALathI AgaLa mAre mATe kaI zikSaNanuM vAtAvaraNa hatuM ja nahi. mane yAda che tyAM sudhI meM vIseka varSanI uMmare ekAda sAMpradAyika mAsikanuM nAma sAMbhaLyuM hatuM. ogaNIsamI ke vIsamI sadInA koleja ane yunivarsiTInA zikSaNaviSayaka lAbho meM meLavyA nathI. A dRSTie huM eka rIte ogaNIsamI sadIne nahi, paNa caudamI sadIne gaNavA yogya chuM. A badhuM satya hovA chatAM, teo kahe che tema, je huM vIsamI sadIno hAuM te eka arthamAM te sAcuM che. te artha eTale game te kALanA, game te dezanA ke game te viSayanA junA ke navA vicAro mArI sanmukha Ave che tyAre huM te upara kazA ja baMdhana sivAya saMpUrNa muktamane vicAra karuM chuM, ane temAMthI satyAsatya tAravavA huM yathAzakti prayatna karuM chuM. mArA A prayatnamAM mane jAti, dharma, saMpradAya, zAstra ke bhASAnA pUrvagraho bhAgye ja jakaDI rAkhatA haze. huM AcarI zakuM ke nahi te prazna puruSArthane che, paNa huM jijJAsA ane vicAranI daSTie mArA mananAM badhAM dvAre eTale sudhI khullAM rAkhavA kALajI levuM chuM ke rakhe koI jJAtavya evo satya aMza mAtra pUrvagraha ane upekSAne kAraNe dhyAna bahAra rahI na jAya. manane pUrvagrahe ane saMkucitatAnAM baMdhanothI para rAkhI tathya jANavA, vicAravA ane tene svIkAravAnI tatparatA sevavI e je vIsamI sadInuM lakSaNa hoya te, huM te arthamAM vIsamI sadIno gaNAuM khare; bhale bIjA arthamAM huM ogaNIsamI ke caudamI sadIne heuM. huM ema mAnuM chuM ke satyanI jijJAsA ane zodha kaI paNa eka sadIne varelI nathI. dareka sadI ane yugamAM, icche tene mATe, Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] darzana ane ciMtana enA saMbhava che ane bIjAne mATe game te sadImAM ane game te yugamAM paNa enAM dvAra budha ja che. A aMgata carcAthI huM Apa badhAnuM dhyAna e muddA taraph kheMcu' hu' eka te jIvanamAM ha MmezAM vidyArthI paNuM cAlu rAkhavuM ane keLavavuM, ane bIjo muddo e ke vidyArthI paDyuM paNa muktamane eTale ke ninjana ane nirbhayapaNe keLavavuM. vidyArthIta mAnasatattvanI dRSTie vicArIe tA vidyArthIpaNAnAM eTale saMskAra grahaNa karavAnI yAgyatAnAM bIje bALakanAM mAtA-pitA dAMpatyajIvanamAM praveza karetyArathI ja temanI maneAbhUmikA rUpe saMcita thavA lAge che, ane te bIjo garbhAdhAnanA samayathI vyakta rUpa dhAraNa karatAM jAya che. paNa ApaNuM gulAmI mAnasa A satya vastunuM Akalana karI zakatuM nathI. zizu, kizAra ane kumAra avasthAnA vidyArthIjIvanane kALajIbharelI suvicArita deravaNI maLatI heAya evA dAkhalA ApaNe tyAM bahu prayatne paNa bhAgye ja jovA maLaze. ApaNA sAmAnya vidyArthIonuM jIvana nadI--paTamAMnA pASANanI peThe Akasmika rIte ja ghaDAya che, ane AgaLa vadhe che. nadInA paTamAM paththara jema avAranavAra pANInA pUranA dhasArAthI dhasAtA kayAreka ApameLe geALamaTALa suMdara AkAra dhAraNa kare che, tema ApaNA sAmAnya vidyArthIva nizALa ane skUlanAM, samAja, rAjyatemaja dha ziratAjanAM vividha niyaMtraNAvALI zikSaNapraNAlikAnA jaMtaraDAmAMthI pasAra thaI eka yA bIjI rIte ghaDAya che. seALa varSa sudhInuM vidyArthIjIvana khIjAnA gaLaNe vidyApAna karavAmAM vIte che. eTale ApaNe tyAM kharA. vidyArthIjIvanane prAraMbha skUla cheADI kaoNlejamAM praveza karatI vakhate ja thAya che. e vakhate vidyArthInuM mAnasa eTaluM to pakava thaI jAya che ke have te ApameLe zuM zIkhavuM, zuM na zIkhavuM? zuM satya ane zuM anupayeAgI ?e badhuM vicArI zake che. tethI vidyArthIjIvanamAM kaeNlejakALa bhAre agatyanA bhAga bhajave che. pahelAMnI apava avasthAmAM rahI gayelI truTio ke thayelI. bhUlo sudhAravI e kAma karavA uparAMta kaoNlejajIvanamAM AkhA jIvanane sparze ane upayogI thAya evI samatha taiyArI karavAnI hoya che, ane te vakhate eTalI javAbadArI vicAravA ane nibhAvavA pUratI buddhi ane zarIranI taiyArI paNa heAya che. tethI A samaya daramyAna vidyArthIe leza paNa gAphela rahevu e jIvananA madhyabiMdu upara ja kuThArAdhAta karavA jevuM che. huM thADu dhaNuM kaoNlejanA vidyArthIo vacce rahyo chuM. ane me joyu che Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgaLapravacana ke temAMnA bahu ja ochA vidyArthIo maLela taka ane zaktino saMpUrNa jAgRtipUrvaka upayoga kare che. parIkSAmAM yena kena prakAreNa pasAra thaI javuM e dhoraNa sAmAnya hovAthI vidyArthIno puSkaLa kImatI samaya ane tenI zaktisaMpatti kAryasAdhaka rIte vaparAtAM nathI. mArA eka mitra, jeo kuzaLa vakIla ane prajAsevaka che, temaNe mane kaheluM ke ame vidyArthIo- khAsa karIne buddhimAna gaNatA vidyArthIo-divasa ane rAtano meTo bhAga gapageLA ane anAvazyaka vAgyuddhamAM veDaphI nAMkhatA ane ema mAnI letA ke parIkSA pAsa karavI emAM te zuM? jyAre parIkSA najIka Avaze tyAre taiyArI karI laIzuM ane e pramANe karI paNa letA, paraMtu jyAre bI. e. pAsa thayA ane AgaLa UMDA adhyayanano vicAra Avyo tyAre ema jaNAyuM ke ame zarUAtanAM cAra varSono ghaNo samaya beTI rIte barabAda karyo che. e vakhate badhA ja sAmarthya ane samayano gya rIte karakasarapUrvaka niyamita sadupayoga karyo hota to ame khAtarIthI kaoNlejachavanamAM meLavyuM che te karatAM bahu vadhAre meLavI zakyA hota. huM dhAruM chuM ke mArA e mitranI vAta taddana sAcI che ane dareka kaeNlejiyanane ochevatte aMze lAgu paDe che. tethI huM dareka vidyArthI, je atyAre kolejamAM navo dAkhala thayA hoya ke AgaLa vadhelo hiya, tenuM dhyAna A muddA tarapha kheMcuM chuM. kolejanA chavanamAM eTalI badhI sArI tako che ke mANasa pote dhAre to pitAnuM saMpUrNa navasarjana karI zake che. temAM judA judA viSayanA samartha adhyApake, joIe tevuM pustakAlaya, ane navIna zeNitanA utsAhathI thanaganatA vidyArthIono sahacAra, e jIvana taiyAra karavA vAstenI mUlyavatI saMpatti che. mAtra teno upayoga karavAnI jIvanakaLA hastagata hovI joIe. jIvanakaLA vidyArthI jIvanamAM je kaMI siddha karavA jevuM tattva mane lAgyuM hoya to te jIvanakaLA che. je jIvavAnI kaLA hastagata kare che tene sAdhano tathA sagavaDanI UNapa viSe phariyAda karavApaNuM hotuM nathI. te to pitAnI sAme jeTalAM ane jevAM sAdhane haiya, jeTalI ane jevI sagavaDa hoya tene evI sajIva kaLAthI upayoga kare che ke temAMthI ja tenI sAme ApoApa navAM sAdhanonI sRSTi UbhI thAya che, te vaNamAgI AvI UbhI rahe che. je AvI jIvanakaLA jANato na hoya te haMmezAM A nathI, te nathI, AvuM nathI, tevuM nathI evI kariyAda karyA ja kare che, ane tenI sanmukha game teTalAM ane game Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6] darzana ane ciMtana tevAM sAdhane upasthita hoya to paNa tene tenuM mUlya samajAtuM nathI, kAraNa ke te jaMgalamAMthI maMgala karavAnI kaLA ja dharAvato nathI. pariNAme evA vidyAthI maLela sagavaDanA lAbhathI to vaMcita rahI ja jAya che, ane bhAvI sagavaDanA lAbho te mAtra temanA manorAjyamAM ja rahI. UlaTI vyAkuLatA UbhI kare che. tethI ApaNe game te kSetramAM game te karatA hoIe, chatAM emAM jIvanakaLAno ja prathama jarUra che ane e kaLA eTale ochAmAM ochI ane najIvI gaNAtI sAdhanasAmagrImAM paNa saMtuSTa mane AgaLa vadhavAmAM teno upayoga karI levo ane svapuruSArthathI ja potAne joItI sRSTi UbhI karavI te. agavaDane atibhAra je jIvanane kacaDI nAkhatA hoya to e deja sagavaDonA DhagalAmAM paNa rahele ja che. jene bahu sagavaDa te haMmezAM pragati karI ja zake athavA kare che, e dhruva niyama nathI. tethI UlaTuM, je vadhAre agavaDa ke muzkelImAM hoya te pAchaLa rahI jAya che ke DAI jAya che, e paNa dhruva niyama nathI. paNa dhruva niyama to e che ke buddhi ane puruSArtha hoya to ja game te sthitimAMthI AgaLa vadhI zakAya. jenAmAM e tattva vikasAvavAnI bhUkha hoya che te sagavaDa-agavaDanI tathAmAM bahu paDatA nathI.. ghaNI vAra to te vidaH santu naH zAzvat e kuntInA vAkyathI agavaDone notare che. meM evA eka mahArASTrIya vidyAthIne joyele ke je mAtA-pitA taraphathI maLatI badhI sagavaDa choDI daIne ApapuruSArthe ja kailejamAM bhaNata hato ane bI. esa-sI. no abhyAsa karavA sAthe kharcalAyaka kamAvA uparAMta svayaMpAka karI cheDA kharcamAM rahevAnI kalA siddha karato hato. meM tene pUchayuM ke "vAMcavA vicAravAnuM bahu ochuM banatuM haze?" te kahe ke meM goThavaNa ja evI karI che ke Arogya ane abhyAsa sacavAya tema ja svAzrayavRttimAM AtmavizvAsa vadhe. chevaTe teNe ucca vargamAM bI.esasI. nI. parIkSA pasAra karI. ApaNe e jANIe chIe ke mAtra vyApArIvRttivALAM mAtA-pitA pitAnI saMtatine vadhAre saMpattine vAraso ApI javAnI ja khevanA rAkhatA hoya che. teo keTalIye peDhI sudhInI svasaMtatinA sukhanI ciMtA sevatAM hoya che, paNa AnuM pariNAma UlaTuM ja Ave che ane saMtatinI kAyamI salAmatInI temanI dhAraNA ja dhULamAM maLI jAya che. tethI mArI dRSTie jIvananI kharI khUbI e ja che ke game tyAM ne game te sthitimAM hoIe, chatAM vidyArthIpaNuM cAlu ja rAkhavuM joIe ane tene uttarottara vikasAvavuM joIe. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgaLapravacana [ 7 khulluM ane nirbhaya mana jJAna ane vidyA e mAtra bahu vAcanathI ja maLI jAya che ema nathI. echuM ke vadhuM vAMcavuM e ruci, zakti ane sagavaDatAno savAla che. paNa, game teTaluM ochuM vAMcavA chatAM je vadhAre siddhi ane lAbha meLavavo hoya te, tenI anivArya zarata e che ke, manane khulluM rAkhavuM ane satya-jijJAsAnI siddhimAM koI paNa pUrvagrahone ke rUDha saMskArane ADe AvavA devA nahi. mAre anubhava ema kahe che ke A mATe sauthI pahelAM nirbhayatAnI jarUra che. dharmane kAMI paNa khare ane upayogI artha thato hoya te te nirbhayatA sAthenI satyanI zodha che. tattvajJAna e satyazodhane eka mArga che, ane game te viSayanuM adhyayana karatA hoIe chatAM dharma ane tatvajJAnano saMbaMdha rahele ja che. e banne vastuo kaI cekAmAM baMdhAtI nathI. mananAM badhAM dvArA satya mATe khullAM hoya ane nirbhayatA enI pRSThabhUmimAM hoya to je kAMI vicArIe ke karIe te badhuM ja tattvajJAna ke dharmamAM samAI jAya che. jIvanasaMskRti jIvanamAMthI mela ane nabaLAI dUra karavI ane tene sthAne sarvAgINa svacchatA tema ja sAmaMjasyapUrNa baLa ANavuM----e ja jIvananI sAcI saMskRti che. A ja vastu prAcIna kALathI dareka deza ane jAtimAM dharmane nAme prasiddha che. ApaNA dezamAM saMskRtinI sAdhanA hajAro varSa pahelAMthI zarU thayelI ane Aje paNa cAle che. A sAdhanA mATe bhAratanuM nAma suvikhyAta che. tema chatAM dharmanuM nAma sUga upajAvanAruM thaI paDayuM che ane tatvajJAna e nakAmI kalpanAemAM khapavA lAgyuM che. enuM zuM kAraNa?--e Ajano prazna che. ene uttara dharmaguru, dharmazikSaNa ane dharmasaMsthAonI jaDatA tema ja niSkriyatAmAMthI maLI jAya che. dharma ke tattvajJAna pote to jIvananuM sarvavyApI saurabha che. emAMthI AvatI durgadha e tenA dAMbhika ThekedArene lIdhe che. jema kAcuM anna ajIrNa kare ane vAsI ke saDeluM anna durgadha ke tethI bhojanamAtra tyAjya banatuM nathI ane jema tAjA ane piSaka anna vinA jIvana cAlatuM ja nathI, tema jaDatApeSaka dharmanuM kalevara tyAjya chatAM sAcI saMskRti vinA mAnavatA ke rASTrIyatA nathI sarajAtI ke nathI TakatI. vyaktinI badhI zaktio, siddhio ane pravRttio ekamAtra sAmAjika kalyANanI dizAmAM jAya tyAre ja dharma yA saMskRti caritArtha thAya che. dharma, saMskRti ane tattvajJAnanI vikRta samaja dUra karavA ane saikAo-jUnA vahemanuM mUla ucchedavA vAste paNa saMskRtinI sAcI ane UMDI samaja Avazyaka che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] A dRSTie gAMdhIjI ApaNe jANIe chIe ke gAMdhIjI eka mahAna rAjapuruSa che. temanI rAjakIya pravRtti ane hilacAlanA mULamAM satata vahetA amRta jharA pUreza pADanAra kAI akhUTa UgamasthAna heAya to te temanI saMskRti viSayaka sAcI samaja che. temanI nirNAyaka zakti, suniyane vaLagI rahevAnI makkamatA ane game tenA game tevAM judAM paDatAM dRSTibiMdune sahAnubhUtithI samajavAnI mahAnubhAvatA-e badhuM temanI saMskRtinI sAcI samajane ja AbhArI che. e sivAya temanI pAse bIjuM kazuM dhabaLa nathI. AvI saMskRtipradhAna vidyAnuM vAtAvaraNa racavuM e jema saMsthAnA saMcAlakA ane zikSakA para avalaMbita rahe che tema vidyArthIo upara paNa tene! dhaNA AdhAra che. darzana ane citana dhaMdhAdArI ane kuTuMbapatine ApaNe ema mAnIe chIe ke je kAMI zIkhavAnuM che te te mAtra vidyAthI one ja zIkhavAnu che ane ApaNe dhaMdhAdArI ke kuTuMbamAM paDelA zuM zIkhIe? ane kevI rIte zIkhI zakIe ? paNu, A mAnyatA sAva bhUlabharelI che. menTensArInI zikSaNapaddhatimAM mAtra zizu ane bAlakanA ja zikSaNa upara bhAra nathI apAtA, paNa tenA vaDIlo suddhAMmAM susaMskAranuM vAtAvaraNu jamAvavAnI himAyata karAya che; kema ke, ema thAya te ja zizu ane bALakAnuM jIvana dhara ane zALAnA saMskArabhedanI athaDAmaNI vacce veDaphAtuM aTake. te ja rIte meTI umaranA vidyAthIonI bAbatamAM paNa che. game te dhaMdhArthI ane kuTuMbI hoya teApaNu te bacata samaya ane zaktinA upayega susa skAritA meLavavA ane vikasAvavAmAM karI zake. eTaluM ja nahi, paNa teNe tema karavuM paNa joI e. nahi to tenI ane tenAM satAneAnI vacce evI eka dIvAla UbhI thavAnI ke saMtAna tene uvekhaze ane te satAnane uvekhaze. evI sthiti kadI paNa iSTa nathI ke jyAre saMtAne kahe ke vaDIlo vahemI, jaDa ane rUDhicusta che; ane vaDIlo kahe ke bhagelA gaNAtA vidyArthIe mAtra havAmAM UDe che. vaDIlA ane vidyArthIo vaccenI khAI vadhAre UDI na ane teno rAmabANa ilAja mukhyapaNe vaDIleAnA hAthamAM ja che, pachI bhalene te game tevA dhadhAdArI ane kuTuMbI hoya. e ilAja eTale temaNe pete peAtAnI samajane zuddha karavAnA prayatna karavA te. --prabuddha jaina 8. 45. tA. 14-7-45 nA roja satrArabha prasaMge zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaInA vidyArthIo samakSa karelu pravacana, Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgaLapravacana [2] maMgaLapravacanane khyAla evo che ke satrane AraMbhe maMgaLarUpe kAMIka kahevuM. dareka kAmanI zarUAtamAM maMgaLa-anudAna karavAno rivAja che. lagna vagere zubha kAryomAM gaNeza mAMDavA, enI pUjA karavI vagere mAMgalika anuchAne jANItAM che. ApaNuM kSetra vidyAnuM hoI tenA satra-prAraMbhe vidyA vize vicAra karavo e ja mAMgalika gaNAya. - eka upaniSadamAM svAdhyAya ane pravacana e ja tapa che ema kahyuM che. ApaNuM vidyAkSetra eTale svAdhyAya ane pravacananuM ja kSetra. tethI phalita ema thayuM ke ApaNuM vidyAkSetra e tapanuM kSetra che. ahIM ja vicAravuM prApta thAya che ke RSie svAdhyAya ane pravacanane tapa karyuM te kaI daSTie ane kayA arthamAM ? tapane artha evo sasto nathI ke ApaNe thoDughaNuM vAMcIe, 'vicArIe ke UMce mane belIe, lakhIe eTale te tapa thaI jAya. tapano artha ethI bahu vadhAre UDe ane aghare paNa che. tapa e niSThAmAM- buddhipUrvakanI niSThAmAM ja samAya che. vidyAviSayaka parizIlana nijhA vinAnuM hoya to te tapanI kaTimAM na Ave ane evuM parizIlana mAMgaLika paNa na nIvaDe, eTale ke jIvanamAM prANa na pUre. niSThAne artha samajavo ghaTe. je kAma svIkAryuM hoya temAM ekarasa thavuM, pitAnI badhI zaktio temAM ja kendrita karavI ane game tevA viddhone sAmano karavAmAM AnaMda anubhavo tema ja utsAhane kadI osaravA de nahi e nizAno artha che. AvI niSThA sAthenuM vidyAkArya e ja tapa che, ane e pote svayaM maMgaLarUpa che; ene itara maMgaLanI jarUra nathI. dIpakane prakAzita karavA koI bIje dIve prakaTAvatuM nathI, kemake te svataHprakAzamAna che. ApaNe sau jANIe chIe ke leke upavAsa ane evAM bIjAM kaThaNa vratane tapa kahe che. evAM vrata AcaranAra tapasvI gaNAya che. sakhata zaradI ke garamI IcchApUrvaka sahanAra paNa tapasvI gaNAya che. paraMtu jarA bArIkIthI vicArIe to jaNAze ke vidyAtapa ane upavAsatapa vacce keTaluM aMtara che? Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] darzana ane ciMtA koI paNa nAnI ke moTI uMmarano sahiSNu hoya to te eka ja nahi paNa aneka upavAsa sahelAIthI karI zake. vidyAnI sAdhanA evI sahelI nathI. pacIsa pacIsa varSa lagI satata ane khaMtapUrvaka evI sAdhanA karI hoya. te paNa te AjakAlanA dharaNanI dRSTie adhUrI paDe che. vrata vize ema. nathI. Aje ja becAra upavAsa kheMcI kADhe. lAgaNIvALA snehIo tamane tapa karyuM ema kaheze ane vadhArAmAM te tapa Ujavaze paNa. paraMtu te ja leke vidyAnuM evuM mUlyAMkana karI nahi zake. ane chatAMya e tapa che ja, kemake vidyA vinA aMdara aMdhAruM rahe che ane graMthio bhedatI nathI. ghaNuM leke ema samaje che ke bhaNavuM ane vidyAbhyAsa kare eTale kAMI pravRtti na karavI, puruSArtha na kare, paNa kharI vAta bIjI che. je kharA arthamAM vidyA sAdhavI hoya to temAM jambara pukSArthanI jarUra che. e kAma mAtra nivRttirUpa ke ArAmadeha nathI. emAM to bhAre parasevo utAravo. paDe che, ane tethI ja te tapa kahevAya che. je mana, vacana ane zarIrane. tapAve, thakavI nAkhe ane pariNAme temAMthI ucca dhyeya siddha thAya te tapa. A arthamAM vidyAnI sAdhanA -kharI sAdhanA - upavAsa Adi kahevAtAM tapa karatAM paNa duSkara tapa che. upaniSadanA RSie e ja arthamAM svAdhyAya ane pravacanane tapa kahI temAM pramAda na sevavAnI bhalAmaNa karI che. have ApaNe ApaNI vidyApravRtti vize thaDe vicAra karI, e joIe ke ApaNI pravRtti tapa kahevA lAyaka che ? sAmAnya rIte ema jovAmAM Ave che ke moTA bhAga na chUTake bhaNe che. bhaNyA vinA kyAMya gaja nathI. vAgato te lAvo bhaNIe, ema dhArI ghaNuM bhaNe che. mAbApa ke vaDIle. paNa ema dhArIne bhaNAve che ke chokarAM nahi bhaNe te ThekANe nahi paDe. AvI lAcAra vRttithI zarU karela bhaNatara phaLadAyI nathI nIvaDatuM. e kadAca DigrI meLavAvI Ape, paNa AtmAmAM prakAza na apa zake. AvI lAcAra. vRttithI bhaNanArA parIkSA pUratuM vAMce che, ne parIkSAnA divasomAM ja DI. ghaNI mahenata kare che. bAkIne ghaNo samaya teo veDaphe che. vaDIle mAne che ke chokarAMo bhaNe che, jyAre chokarAMo ghaNI vAra to zakti, samaya ane dhanano durupayoga kare che. ucca vidyAnA kSetramAM paNa AvuM cAlatuM jovAya. che. aneka vidyArthI ane vidyArthinIo evAM maLI Avaze ke jeo parI-- kSAnA divaso sivAya bhAgye ja vAMce-vicAre. je temane ema ne ema pramANapatra maLI jatuM hoya to teo eTaluM paNa na vAMce. A daSTie Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgaLapravacana [ 11 jotAM ema kahevuM paDe che ke uMmare pahoMcyA pachI paNa ApaNe vidyArthIvargano meTo bhAga jIvanadroha ja kare che. khAsa karI abhyAsanI kharI rIta e che ke vargamAM gayA pahelAM zIkhavAnuM pahelethI ja vAMcI rAkhavuM, jethI adhyApaka kahe te pUruM samajAya ane adhyApakane aneka prazno karI tenI pAsethI anekagaNuM navuM meLavI zakAya. jo Ama nathI thatuM to vargamAM adhyApaka kahe te bahu ochuM samajAya che ne mahattvanA prazno karavAnuM to bAjue ja rahI jAya che. pariNAme adhyApaka paNa vadhAre mahenata karavAnuM bAjue mUke che ane samaje che ke, gADuM ema ja cAlavAnuM. ene lIdhe samagra ucca abhyAsanuM kSetra chIcharuM banI jAya che. Aje moTe bhAge ApaNe tyAM A ja vastu dekhAya che. vidyArthIoe mAtra prathamathI vAMcIne ja vargamAM javuM eTaluM basa nathI, paNa temaNe vargamAMthI AvyA bAda adhIta ane cAlatA viSayonuM manana paNa karavuM joIe. ema kare te ja vidyApa phaLe ane adhyApakone pitAnA viSayamAM. vadhAre taiyArI karavI paDe. je vidyArthIvarga kharekhara jAgarUka hoya to adhyAkane paNa vadhAre saceta rahevuM paDe ane temane evA vidyArthIo pratye vadhAre mAna paNa thAya, tema ja mahAvidyAlaya ane vizvavidyAlaya pAchaLano rASTriya hetu bara Ave. amadAvAda e udyogapradhAna zahera che. udyogamAM paDelAonI niSThAthI. ApaNe paricita chIe. jyAre dekhe tyAre ane jyAM udyoganAM kSetramAM juo tyAM, emAM paDelA udyogapatio potAnA udyoga sivAya bIjA vicAro bhAgye ja kare che. A emanI dhaMdhA pratyenI niSThA che. AvA nichAvALA vAtAvaraNamAM rahI abhyAsa karanArane pitAnA viSaya paratve nikA keLavavAnuM kAma eka rIte saheluM che. paNa moTe bhAge evuM dekhAya che ke bhaNanAra dhadho karI zakato nathI ane bhaNavAmAM citta pUruM parovI zakato nathI. tethI bhaNanAra gharano ke ghATano nathI raheto. A ja kAraNe huM nichA keLavavAnuM kahuM chuM. zAstromAM Adi, madhya ane anta maMgaLanI vAta kahevAmAM AvI. che, paNa vidyAbhyAsa e te akhaMDa ane satata maMgaLamaya che, je emAM pUrI niSThA sAdhIe te ja. - AjakAla abhyAsamAM - khAsa karI ucca abhyAsamAM-mAdhyamano prazna ugratAthI carcAI rahyo che. mAtRbhASA ja zikSaNa sAmAnyanuM kharuM vAhana hoI zake, e vastu AkhI duniyAne dIvA jevI hevA chatAM ApaNuM ja Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] darzana ane ciMtana dezanA ghaNAya ucca keLavaNI pAmelA ane samartha manAtA puruSonAM manamAM e vize saMdeha che. paNa teo joI nathI zakatA ke mAtRbhASA mAdhyama na hovAthI dezanI mastiSkazakti ane AviSkArazakti keTalI kuMThita thaI gaI che? mAtRbhASAmAM zIkhavAnuM ane temAM ja prazno lakhavAnuM hoya te thoDI mahenate keTaluM lAbha thAya ! keTaluM spaSTa jJAna prApta thAya ! ane bacata samayane bIjAM jarUrI kAmamAM keTale sArthaka upayoga thAya! e vastu keLavaNunA kSetramAM paDelAoe vicAravA jevI che. atyAre to vidyArthIvarga duvidhAmAM paDyo che. mAtRbhASAnI saraLatA e jatI karI zakato nathI ane aMgrejIno ekAMgI pakSapAta cheDI zakato nathI, tethI e nathI aMgrejI pUruM jANato ke nathI mAtRbhASA ThIka jANato. vicAra ane sUkSma darzanathI te te vegaLA ja rahe che. ApaNe yuropanA aneka viSayanA aneka dhuraMdhara vidvAnonI ane saMzodhakonI vAta karIe chIe, temanI yazogAthA gAIe chIe, paNa e nathI vicAratA ke emanI siddhinuM eka agatyanuM sAdhana temanI mAtRbhASAmAM levAyeluM zikSaNa e che. hiMdustAnanI mastiSkazakti kAMI bIjA rASTra karatAM UtaratI nathI, paNa ApaNA AgevAna niSNAte ja e zaktine divasanudivasa UtaratA prakAranI banavAmAM nimitta thatA rahyA che. vidyArthIo A bAbata pitAno spaSTa mata keLavI AgevAno upara dabANa lAve to emAM emanuM ane bIjAnuM paNa bhaluM che, zreya che. abhyAsane mAMgaLika ane tarUpa banAvavo hoya to enI eka rIta e paNa che ke pitAnA viSayamAM jeo AgaLa vadhelA hoya temanI sAthe carcA karavI, temanA saMparkamAM rahevuM ane kAMIka navuM zIkhavuM, tema ja jeo pitAnAthI nIcalI kakSAnA hoya temane zIkhavatA paNa rahevuM ane varganA samaya uparAMta pitAnA adhyApakone paNa pUrA kasavA. amuka samayane aMtare sahapAThI vidyArthI-vidyArthinIoe maLI tipitAnA viSaya para khUba chUTathI paNa adhyayanapUrvaka maukhika ane lekhita carcA karavI. A eka saMbhUyasaMvAda che jene Aje "Debate" tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. A prathA hajAra varSanI jUnI che. ene ja lIdhe aneka viSayanAM aneka zAstra racAyAM che, ne te sarvatra AdarapAtra banatAM AvyAM che. pUrA satrakALa daramiyAna tema ja AkhA varSa daramiyAna ApaNuM adhyayana mAMgaLika nIvaDe te mATe chelle eka ja muddo have mAre kahevAno Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgaLapravacana [ 13. che, ane te e ke gItAnA saMdeza tarapha Apa saunuM dhyAna kheMcavuM. gItA e game te kSetramAM ane game te kALamAM game te sampravRtti karanArane pusnArthamAM preranAruM eka anupama pratIka che. ApaNuM eTale adhyetA ane adhyApakonuM dharmakSetra te te vidyAkSetra ja che. e kSetramAM pravRtta paNa DhIluMpocuM thayeluM, sadehazIla tema ja mukhya dhyeyathI saheja paNa phaMTAtuM mana e ja arjuna che ane aMdarane jAgato, vivekI aMtarAtmA e kRSNa che. te arjunane niSThAvAna thavA, viveka keLavavA, tema ja apramatta banI dhyeya bhaNI AgaLa. vadhavA saMketa kare che. ApaNe sau e saMketane artha jeTalA pramANamAM vadhAre samajIe teTalA pramANamAM saunuM maMgaLa che. tA. 11-9-42 ne rAja bhe, je. vidyAbhavananA vidyArthIo ane adhyApake: AgaLa kareluM pravacana. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanazilpanuM mukhya sAdhana [3] jIvana e mAtra zArIrika nathI. tethI UMDuM ane sUkSma jIvana mAnasika che ane tethI paNa vadhAre sUkSma ane sthAyI jIvana AdhyAtmika che. evA jIvanamAM zilpa racavuM eTale enI vividha kArIgIrI hastagata karavI. sAmAnya rIte ApaNe badhA ja jIvananA koI bhAgane sparze tenA dhaDatara upara lakSa ApIe chIe. pariNAme jIvana ghaDAtuM nathI ane ghaDAya che te ekAMgI hAI vikRta jevuM banI jAya che. tatvajJAna e jIvananA badhA aMzone sparzI vicAra kare te ja e vastunuM yathArthajJAna che ema kahI zakAya. tattvajJAnanI aneka vicArasaraNIo che. paribhASAo paNa judI judI che. A bhedane lIdhe sAmAnya janane to ke tatva judAM judAM bhAse che. zabdanirUpaNa ane tajanya bodhanI je bhinna bhinna chApa mana upara paDe che te mANasane mULa vastunA abheda bhaNI vicAra karatA moTe bhAge roke che. Ano vyAvahArika upAya che e prazna paNa jIvanazilpI ke jIvana ghaDavaiyAne thAya che, eno uttara RSioe Ape che ane te e ke je tatvajJAna aMtaramAM vasyuM ke samajAyuM hoya te pramANe jIvana jIvavAno prAmANika prayatna e ja tatvajJAnanI bhinna bhinna samajaNamAM rahelA abhedane spaSTapaNe samajAvI Ape che. jeo e prAmANika prayatna kare che te game te vicArasaraNa ane game te paribhASA svIkAratA hoya, chatAM jIvanazuddhinI eka ja samAnabhUmikA upara AvI UbhA rahe che. pachI temane paraMparA ane zAstranA zAbdika bhede ADe nathI AvatA. temane bAhya AcAra ane jIvana praNAlIonA bheda paNa nathI naDatA. e bhedanuM khokhuM temane mATe uparachalluM rahI jAya che ane zuddhinI abheda bhUmikA ja vAstavika banI rahe che. AthI ja kahevAyuM che ke vicAranI zuddhi AcArathI thAya che. ahIM samajavuM ghaTe ke AcAra eTale bIjAo dekhI zake evo mAtra sthaLa AcAra nahi, paNa zvAse zvAsanI peThe jIvanamAM vaNAyela ane AtmasAkSIe pratIta thAya evI savRttionA saMskArane AcAra. bIjI rIte ema kahI zakAya Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanazilpanuM mukhya sAdhana [ 15 ke AcAranI zuddhi vicArathI thAya che. jema jema sUkSma ane samabhAvI vicAra karavAmAM Ave tema tema AcAranA kalpita jALAM dhyAnamAM Ave che, ane tenAM baMdhanamAMthI chUTA thavAne utsAha paNa pragaTe che. A ja arthamAM dareka saMpradAye jJAna ane kriyA banene sarakhuM mahattva ApyuM che. paNa e jJAna eTale mAtra zAbdika jJAna nahi, ane e kriyA eTale mAtra samAjagata ke saMpradAyasaMgata praNAlI nahi. eTale jJAna eTale tattvanuM jJAna, mULa vastunuM jJAna ane e kriyA eTale e ja jJAnane jIvanamAM ekarasa karavAnI sAdhanA. A ja jIvananuM zilpa che, ema mane lAge che. jIvanazilpa eTale ke vikAsa jIvanazilpane artha vikAsa thaI zake. vikAsa be prakAranuM che. zArIrika ane mAnasika, zArIrika vikAsa mAtra manuSyamAM nahi, paraMtu pazupakSImAM paNa dekhAya che. khAnapAnane sthAna suMdara maLe ane koI bhaya na rahe te pazu paNa khUba baLavAna ne puSTa thAya. manuSya ja mAtra khAnapAna ne sthAnanI yogyatAthI zArIrika vikAsa nathI karI zakato. te saghaLAM pAchaLa te gya manovyApAra arthAt buddhiga ne saMyama rAkhe to ja te zArIrika vikAsa karI zake. mAnasika vikAsa mAnavamAM ja saMbhavita che. dega vinA te saMbhavita nathI. chatAM game teTaluM zarIrabaLa kema na hoya, paNa samucita rItathI yogya dizAmAM mananI gati nathI thatI tyAM sudhI pUre mAnasika vikAsa thatuM nathI. eTale ke, manuSyano pUrNa zArIrika ke mAnasika vikAsa kevaLa vyavasthita ane jAgrata buddhiyoganI apekSA rAkhe che. ApaNe zodhavuM joIe ke vikAsanI asalI jaDa zemAM che? mukhya upAya karyo che ke je na hovAthI bIjuM badhuM hoya che te, na hovA barAbara thAya che. Ano javAba bahu saraLa che ane ApaNuM AsapAsanA jIvanamAMthI ja te javAba maLI zakaze. tame joze ke javAbadArI e ja vikAsanuM pradhAna bIja che. manane vikAsa tenA sarvaaMzanI yogyatA ne pUrNa jAgRti para che. A satva aMzane rajasa ne temasa aMzarUpa pramAda dabAvI de che. jyAM sudhI javAbadArI nathI rahetI tyAM sudhI mananI gati kuMThita thAya che ane pramAdanuM tattva vadhI paDe che, jene rogazAstramAM mananI kSita ne mUDha avasthA kahe che. jevI rIte zarIra para zaktithI adhika be nAkhavAthI snAyubaLa kAryasAdhaka nathI banatuM te rIte kSita ne mUDha avasthAno je paDavAthI mananI svA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] darzana ane ciMtana bhAvika vicArazakti niSkriya bane che. javAbadArI na hovAne lIdhe AvatI niyitAthI rajasa ne tamasa guNane uka thAya che. AthI ja sauthI vadhu jarUra javAbadArInI che. javAbadArI aneka prakAranI che. kyAreka kyAreka te mehamAMthI Ave cheH eka yuvaka mohavazAt tenI premikA pratye pitAnI jAtane javAbadAra samaje che. kyAreka kyAreka snehamAMthI A javAbadArI Ave che. mAtA snehavazAta ja bALaka pratye kartavyapAlana kare che. kyAreka javAbadArI bhayamAMthI Ave che: rAtanA jaMgalamAM vAgha AvavAnuM hoya tyAre jAgrata rahI bacAva karavAnI javAbadArI sau para Ave che. A rIte lebhavRtti, parigrahakAMkSA, krodhabhAvanA, mAnamatsara vi. rAjasa-tAmasa aMzemAMthI javAbadArI Ave che. vikAsanA pradhAna sAdhanarUpa je javAbadArI kahI te A badhI javAbadArIo nathI. A badhI maryAdita ne saMkucita javAbadArIo che, kSaNika bhAvavALI che. paNa huM je javAbadArI kahuM chuM te eka evA bhAvamAMthI janme che, je na to kSaNika che, na to saMkucita ane na malina. e bhAva che potAnI jIvanazaktino yathArtha anubhava karavAne. jyAre A bhAvamAMthI javAbadArI pragaTa thAya che tyAre te satata vegavALI nadInA pravAhanI jema rekI zakAtI nathI. pitAnA paMtha para kArya karatI te jAya che, tyAre nikriyatA ke kuTilatA rahetI ja nathI. meha, sneha, bhaya, lebha Adi asthira saMkucita ne sudra bhAmAMthI pragaTatI javAbadArI eka vastu che ane jIvanazaktinA yathArtha anabhava pachI pragaTatI javAbadArI eka bIjI vastu che. uparanA be bhAvomAM zuM aMtara che ne bemAMthI kayo bhAva zreSTha che te jevuM jarUrI che. mohamAM rasAnubhUti ne sukhasaMvedana paNa che, paNa te eTalA to parimita ane asthira che ke tenA Adi madhya ne aMtamAM zaMkA, duHkha ane ciMtAne bhAva bharyo che. keI yuvaka tenA premapAtra tarapha skUla mehavaza datacitta rahe che, paNa pachI pahelAnA premapAtranI apekSAe bIjuM pAtra adhika suMdara, adhika samRddha ne adhika baLavAna maLe to tenuM citta pahelI jagyAethI chUTI bIjI jagyAe mUkI paDaze ane tenI javAbadArI ke kartavyapAlananI gatinI dizA badalAze. mAtA havaza aMgajAta bALaka pratye potAnuM saghaLuM ApIne rasAnubhava kare che, paNa te rasanubhava bilakula saMkucita ne asthira che; kAraNa, tenI pAchaLa mohano bhAva che. mAne ke tenuM bALaka marI gayuM ne tethI vadhu Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanazilpanuM mukhya sAdhana [ 17 suMdara eka mAtRhIna bALaka tene Azraye AvyuM. paNa A nirAdhAra bALaka pratye kartavyapAlana karavAmAM e mAtAne eTale rasAnubhava nahi thAya. Ane artha e ke mAtAnI arpaNavRttine preraka bhAva kevala meha hato, zuddha ne vyApaka sneha nahoto. e apariNata sneha hato. jevI rIte rAMdheluM paNa na paceluM suMdara anna na to lohI banIne zarIrane sukha pahoMcADe ke na to bahAra nIkaLI zarIrane halakuM kare; mAtra aMdara aMdara saDIne zarIra ane cittane asvastha banAve. A ja sthiti mAtAnA kartavyapAlanamAM apariNuta snehanI hatI. have bhaya laI e. rakSaNa mATe jhUMpaDuM baMdhAvyuM. bacavA mATe akhADAmAM baLa meLavyuM. kavAyata ne nizAnabAjI zIkhyA. paNa pitAnA para te bhaya na rahyo che jene pitAnA samajyA che teo para paNa bhaya na rahyo, to kartavyapAlanamAM preraNu thatI nathI, pachI bhalene rakSaNa karavAnI keTalIye zakti kema na hoya. A badhI javAbadArIo saMkucita bhAvamAMthI utpanna thaI che. meha jevA sadhaLA bhAvo bilakula adhUrA, asthira ne malina che. jIvanazaktine yathArtha anubhava te bIjo bhAva che, je na to udaya thayA pachI nAza pAme che, na maryAdita ke saMkucita che ke na to malina che. praznaH jIvanazaktinA yathArtha anubhavamAM evuM te kevuM tattva che jenAthI janmatuM kartavyapAlana hamezAM sthira, vyApaka ne zuddha ja hoya che ? javAba : Ane javAba meLavavA mATe jIvanazaktinA svarUpa para vicAra karavo joIe. tame pote ja vicAro ke jIvanazakti e zuM vastu che. koI paNa samajadAra vyakti mAtra zvAsocchavAsa ke prANane jIvananI mULa AdhAra zakti nahi mAne; kAraNa ke, jyAre jyAre dhyAnanI viziSTa avasthAmAM prANane saMcAra cAlu nathI hoto, tyAre paNa jIvana cAlu ja hoya che. AthI mAnavuM paDe che ke prANasaMcArarUpa jIvananI preraka ne AdhArabhUta zakti keIka bIjI ja vastu che. atyAra sudhInA AdhyAtmika sUkSma anubhavIoe e zaktine cetanA kahI che. cetanA e eka evI sthira ne prakAzamAna zakti che ke je daihika, mAnasika ne eNndriya Adi sarva kAryonuM thoDuM ghaNuM bhAna rAkhe ja che. ApaNe pratyeka avasthAmAM ApaNI aihika, mAnasika ke aMkiya kriyAne thoDe ghaNo pari. caya rAkhI zakIe chIe, te zAthI? ApaNuM kriyAonuM AvuM saMvedana ApaNane cetanAzakti dvArA thAya che. game te thAya, paNa ApaNe kyAreya cetanAnya thaI zakavAnA nathI. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] darzana ane ciMtana cetanAnI sAthe eka bIjI zakti paNa otapreta thaI che, jene ApaNe saMkalpazakti kahIe chIe. cetanA je kAMI samaje te sadhaLAne kriyAkArI banAvavA athavA te tene mUrta svarUpa ApavA tenI pAse je bIjuM koI baLa na hoya to tenI samajaNa bekAra bane ane ApaNe jyAM chIe tyAM ja paDyA rahIe. ApaNe anubhavIe chIe ke samAjane anusarI eka vAra saMkalpa thatAM cetanA kAryAbhimukha thAya che. jevI rIte kUdavAvALo saMkalpa kare che tyAre pitAnuM badhuM baLa ekaThuM karIne kUdako mAre che. baLane vIkharAI jatuM rokavuM te saMkalpazaktinuM kArya che. saMkalpanI madada maLI eTale cetanA gatizIla thaIne pitAnuM sAdhya siddha karIne ja saMtuSTa bane che. A gatizIlatAne cetanAnuM vIrya samajavuM joIe. A rIte jIvanazaktinA pradhAna traNa aMza che : cetanA, saMkalpane vIrya. dareka jaNa sarjanakAryathI A traNa zaktino anubhava karI zake che. atyAre ApaNe sau tenuM anumAna ja karIe chIe. tene yathArtha anubhava eka judI ja vastu che. sAme rahelI dIvAlano inkAra karI tene na mAnanAra jema dIvAlane lAta mArIne tenA astitvano anubhava karI zake che, tema ApaNe sarvamAM rahela triaMzI jIvanazaktino anubhava karI zakIe tema chIe. AvA anubhava pachI jIvanadaSTi badalAI jAya che. pachI eka navI javAbadArI ke kartavyadRSTi vizva pratye prApta thAya che. mehanI koTimAM AvanAra bhAvathI prerita kartavyadRSTi akhaMDa ne nirAvaraNa nathI hotI. jIvanazaktinA yathArtha anubhavathI prerita kartavyadRSTi sAhajika che, sAtvika che, akhaMDa ane nirAvaraNa che. te rajansane tamasa aMzethI parAjita thatI nathI. buddha ne mahAvIre mAnavatAnA uddhAranI AvI javAbadArI zira para lIdhI. ziSyonA pralebhanathI sokreTisa mRtyunA mukhamAM jatAM bacI zakata, paNa javAbadArI choDavI teNe ucita dhArI nahi. no premasaMdeza ApavAnI javAbadArI mATe jisase zuLIne paNa sihAsana gayuM. gAMdhIjI brAhmaNanI seMkaDo kurUDhi rUpI pizAcinIothI ke muslimonI daMDAbAjIthI DarIne kartavyacalita na thayA. A sarve ApaNA jevA ja manuSya hatA, chatAM tenI javAbadArI sthira, vyApaka ne zuddha hatI; kAraNa ke, te javAbadArI jIvanazaktinA yathArtha anubhavamAMthI AvI hatI. mArI dRSTie AvI javAbadArI ja vikAsanuM mukhya sAdhana che, jIvanazilpanuM mukhya sAdhana che. -jIvanazilpa 8. 53. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanapatha [4] jIvana samudra jevuM agAdha che ane AkAza jevuM anaMta che. samudrane sapATI che, jIvanane paNa sapATI che. sapATI upara nAnAM moTAM raMgaberaMgI hArabaMdha ane hAra vinAnAM ADAavaLAM anekavidha jAo UThe che, AgaLa vadhe che, pAchAM vaLe che, aMdaroaMdara athaDAya che. e athaDAmaNImAMthI vaLI navAM taphAnI majA UThe che ane chevaTe te kinAre pahoMcyA pahelAM vacce athavA to kinAre pahoMcIne paNa vilIna thaI jAya che. sapATI uparanuM A taraMganRtya eka paNa paLa thaMbhyA vinA rAta ane divasa satata cAlyA kare che. jyAM dekhe tyAM sukSma-sthUla kITapataMgenI, vividha pazupakSIonI ane mAnavajAtinI sarjana-saMhAra lIlA jovA maLe che. sapATI uparanA khela karatAM UMDANamAM khela jema samudramAM kAMIka judA ja prakAranA hoya che, jema jema taLa tarapha UMDA jaIe tema tema pANuM ekavidha ja hovA chatAM enAM vahana-prativahananAM parivartemAM phera paDato ja jAya che, tema sapATI uparanA jIvanane sparzatA jIvanasRSTimAMnA dehagata vaividhya karatAM e jIvananA UMDANamAM rahela bhagata ane vAsanAgata vaheNonuM vividhya bahu ja judA prakAranuM ane jaTila hoya che. ema te samudra agAdhatalasparza vinAne-kahevAya che, paNa mAnavabuddhinI chellI zodhoe enuM taLiyuM bhAkhyuM che, tema chatAM hajI sudhInI koI mAnavazeThe jIvananA taLano leza paNa sparza karyo nathI. tethI jIvana kharA arthamAM ja agAdha che. enA taLanoUMDANune sparza jema kalpanAtIta rahyo che tema enA kAlika ke dezika Adi ane avasAna bane ane koI mAnavabuddhi sparzI zakI nathI. AkAzapradezamAM game tyAM jaIne UbhA rahe, game teTale dUra jAo, chatAM tyAMnuM kSitija navanavuM vistaryo ja javAnuM. jIvananI bAbatamAM paNa ema ja che. kaI paNa kakSAe jaIne jIvanano vicAra kare, ene vize kalpanAo saje, paNa e vicAre ane e kalpanAo sAva adhUrAM ja lAgavAnAM. jIvananA pUrNa ane yathAvat svarUpane te vicAre ke kalpanAo pakaDI zakavAnAM ja Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] darzana ane ziMtana nahi. e enI pUrI pakaDathI pahelAMnA jeTaluM ja vegaLuM ke alipta rahevAnuM. tethI ja kharA arthamAM jIvana anaMta che, amApa che, agrAhya che, aya che. jIvana agAdha paNa che, anaMta paNa che ema anubhavIo hajAre. varSa thayAM kahetA AvyA che. tema jANavA chatAM mANasanI buddhi ane jijJAsA tenuM taLa mApavA ane aMta jANavA maLyA ja kare che. manuSyamAM evuM kayuM tattva che ke jene lIdhe tenI bIjI badhI sudhAo, jijJAsAe ane vAsanAo zame, chatAM jIvananuM svarUpa jANavAnI tenI vRtti (Aja lagI koInI evI vRtti pUrNapaNe zamI nathI ema jANavA chatAM) koI paNa rIte zamatI ja nathI ? Ane uttara bhANasAImAM paNa che ane jIvananA mULa svarUpamAM paNa che. mANasa e ajJAta kALathI jIvanatatve anubhavela vikAsakramanI asaMkhya kakSAonA vArasAgata saMskArono chele saravALe che. e ajJAta vAraso ja ene vikAsanAM navAM kSetre ane navI kakSAo tema ja tenI, zakyatAonI bhUkha-jijJAsA jagADe che. jIvananuM mULa svarUpa--enuM vyAvaka lakSaNa ja e lAge che ke te bIjuM badhuM game te jANe ke na jANe, chatAM tene pitAnuM rUpa-svarUpa uttarottara vadhAre ne vadhAre jANyA vinA ane te mATe prayatna karyA vinA japa ja vaLato nathI. potAnA svarUpane jANavAno ajapa e ja jIvananuM - cetanAnuM chavAtubhUta tattva che. A ja tatvathI prerAI duniyAnA badhA ja bhAgamAM navanavI zodha cAlyA ja kare che. keI bhautikazAstra laIne koI mAnasazAstra laI, koI citra zilpa ke saMgIta laI ke koI bhASAtatva laI jyAre tenI UMDAmAM UMDI zodhamAM garaka thAya che tyAre te kharI rIte potAnI cetanAmUrtinI AsapAsa ja koIne koI bhamatImAM pradakSiNA karato hoya che. pote zodha mATe pasaMda karela viSayanI bhamatImAM eka evuM nAnuM dvAra hoya che ke e bhamatImAM pradakSiNA karatAM karatAM te dvAranuM nAnakaDuM zuM bAraNuM UghaDI jAya te tene pitAnI e sthUla ke bAhya lekhAtA viSayanI pradakSiNAmAMthI ja jIvananA UMDANamAM rahela cetanAmUrtinuM adhUruM ane jhAMkhuM jhAMkhuM paNa darzana thavA pAme che. ane e ja darzana ene akhUTa zraddhAthI taraboLa karI navuM jIvana, no ullAsa ane navI preraNA Ape che. bhautika zodha arthe zarU karela yAtrA kyAreka AdhyAtmika zodhanuM rUpa dhAraNa kare che ane AdhyAtmika zodha mATe zarU karela yAtrA bhautika zodhane. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana patha [ 21 paNa sarvathA TALI zakatI nathI. zedhane yAtrApatha jeTaluM lAMbe che teTaluM ja prAcIna che. e yAtrAe nIkaLela badhA ja yAtrIo kaI eka ja paDAva upara visAme ke vAsa karatA nathI hotA. kaI dhanA eka biMdue, kaI bIjA biMdue te koI trIjA biMdue paDAva nAkhe che ane vaLI pAcho AgaLa cAle che. keTalIka vAra dhake koI eka paDAvane ja kAyamane vAsa ke raheThANa banAvI le che. lakSma eka ja hovA chatAM zakti, jijJAsA, prayatna ane rucinA tAratamyane lIdhe kyAreka mArgamAM to kyAreka vizrAntisthAnamAM zodhake zedhaka vacce aMtara dekhAya che. AdhyAtmika viSayanI zedhane uddezI spaSTIkaraNa karavuM hoya te ema kahI zakAya ke koI zodhaka tapamArgane ja avalaMbI yAtrA zarU kare che ane koIne koI prakAranAM tapane ja Azraya laI tyAM visAmo kare che ane emAMthI ja eka kAyamI "tapa" paDAva sthira thAya che. bIjo zodhaka dhyAna ane ane mArge prasthAna zarU kare che ne e ja mArge kyAMIka sthiravAsa kare che. trIjo zodhaka jJAna-vijJAnanI navI navI dizAone sparza karatA koI eka biMdue jaI thaMbhe che ne tyAM ja Dere DAle che. keI upAsanA, nikA ke iSTa tattvanI bhaktimAM lIna thatuM. thata bhaktinA amuka biMdue visAme le che, ne pachI te ja tenuM kendra bane che. jema mArganI bAbatamAM tema viSayanI bAbatamAM paNa bane che. kaI zedhaka vizvacetanA ke jIvananA sAmAnya svarUpane lakSamAM rAkhI zodha kare che, to koI bIjo vizvacetanAnA dekhAtA ane anubhavAtA vividha pAsAo ane bhedanA svarUpa tema ja tenA kAraNa vize zedha calAve che. koI e kAraNanI zodhamAMthI karmatatvane vicAra karavA, te kaI Izvaratatvane vicAra karavA, te bIjo koI kALatatva ke niyati, svabhAva Adi tanI zodha ane vicAraNAmAM gUMthAI jAya che. Ane lIdhe bhAratIya AdhyAtmika ciMtananI dIrdha yAtrAmAM aneka mArgonA judAM judAM prasthAna tema ja nAnAvidha viSayanAM judAM judAM nirUpaNe jovA maLe che. eka rIte ema kahI zakAya ke jeTaluM bhAratIya ke vizva vAkya upalabdha che te badhuM ekaMdara A zidhane ja pratyakSa purA che. -aprakAzita Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma kayAM che? [ pa ] dharmanA e rUpA cheH eka to najare caDe tevuM ane khIjuM najare na caDe paNa mAtra manathI samajI zakAya tevu. pahelA rUpane khIjA rUpane tene AtmA kahI zakAya. dharmanA deha ane jarUra duniyAnA badhA dharmonA itihAsa kahe che ke badhA dharmone deha hAya che. pahelAM e joIe ke e deha zAthI bane che? dareka nAnA moTA dharmAM pathanuM avalokana karIe te ATalI khAkhatA te sarvasAdhAraNa jevI che - zAstra, tene racanAra ane samajAvanAra paMDita ke guru, tItha maMdira Adi pavitra lekhAtAM sthaLe, amuka jAtanI upAsanA agara khAsa jAtanA kriyAkAMDA, evAM kriyAkAMDA ane upAsanAone poSanAra ane te upara nabhanAra eka va. sarva dharmapathanI aMdara, eka athavA bIje rUpe, upara jaNAvelI vastu maLI Ave che ane teja te te dharmapathanA deha che. have jovuM rahyuM. ke. dharma nA AtmA e zuM che? AtmA eTale cetanA ke jIvana. satya, prema, niHsvArthapaNuM, udAratA ane viveka-vinaya Adi sadguNA te dhana AtmA che. deha bhale aneka ane judA judA hAya, paNa AtmA satra eka ja hAya che. eka ja AtmA aneka deha dvArA vyakta thAya che athavA ema kahIe ke eka ja AtmA aneka dehAmAM jIvana pASe che, jIvana vahAve che. te jIvana aneka dehAmAM eka ja hAya ane aneka dehA e te mAtra jIvanane pragaTa thavAnu vAhana heAya teA pachI e badhA judA judA dehAmAM virAdha, takarAra, kleza ane athaDAmaNI kema sabhave, e muddAne prazna che. eka ja zarIranA aMga banI rahelA ane jude jude sthAne gAvAyelA tema ja juduM juduM kAma karavA niyeAjAyalA hAtha, paga, peTa, AMkha, kAna vagere avayavA kAMI aMdaroaMdara laDatA ke athaDAtA nathI, tA pachI eka ja dharmanA AtmAne dhAraNa karavAnA dAvA karanAra judA judA dharmapathanA judA judA deha dAdara kema laDe che?emanA AkhA itihAsa aMdarA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 23 dharma kyAM che? aMdaranI laDAIthI kema raMgAyelo che? e prazna upara dareka vicArakanuM dhyAna javuM ghaTe che. nirIkSaNa karanAra ane vicAra karanArane spaSTa jaNAze ke dareka paLe jyAre AtmA vinAnA maDadA jevA thaI kehavA mAMDe che ane temAMthI dharmanA AtmAnuM nara lepa thaI jAya che tyAre ja teo saMkucitadaSTi banI eka bIjAne vidhI ane duzmana mAnavA-manAvavA maMDe che. A kehavANa kevI rIte zarU thAya che ane te kema vacce jAya che e jANavuM heya te bahu UMDANamAM javuM paDe tema nathI. zAstra, tIrtho ane maMdire vagere pite jaDa hAI keAIne pakaDI rAkhatAM, dhakelatAM ke A karavA ke te karavAnuM kahetAM nathI. e pite jaDa ane niSkriya heI bIjA kriyAzIla dvArA ja prerAya che. evA kriyAzIle eTale dareka dharmapaMthanA paMDita, guru ane kriyAkAMDIo. jyAre evA paMDite, guru ane kriyAkAMDIo pite jANe-ajANe dharmanI bhramaNAmAM paDI jAya che ane dharmanA madhura tema ja sarala Azara nIce teo vagara mahenatiyuM, sagavaDiyuM ane binajavAbadAra jIvana jIvavA lalacAya che tyAre ja dharmapaMthanA dehe AtmavihoNuM banI saDavA lAge che, kehavA maMDe che. anuyAyI varga bhaLe heya, abhaNa hoya ke avivekI hoya tyAre te dharmane piSavAnI bhramaNAmAM UlaTuM dharmadehanuM kehavANa ja paSe che ane A poSaNanI mukhya javAbadArI pelA sagavaDiyA paMDita ke pure hitavarganI hoya che. dareka paMthanA paMDita ke purohitavargane jIvana to sukhazIla jIvavAnuM hoya che. pitAnI eba bIjAnI najare na caDe ane pite anuyAyIvarganI najaramAM meTe dekhAya evI lAlasA te sevato hoya che. A nirbalatAmAMthI te aneka jAtanA ADaMbare pitAnA vADAmAM piLe jAya che ane sAthe sAthe bhoLA anuyAyIvarga rakhe bIjI bAju taNAI jAya e dhAstIthI te haMmezA bIjA dharmapathanA dehanI khAmIo batAvyA kare che. pitAnA tIrthanuM mahattva te jyAre gAya che tyAre tene bIjAonAM tIrthonA mahatvane khyAla nathI Avato. eTaluM ja nahi, paNa te bIjA dharmapathanA tIrthone utArI pADatAM paNa cUkatA nathI. sanAtanadharmane paMDyo kAzI ane gayAnuM mahatva varNave tyAre te kadI tenI ja pAse Avela sAranAtha ane rAjagRhanuM mahatva nahi varNave. UlaTuM, te e tIrthone nAstikadhAma kahI tyAM jatA pitAnA anuyAyIvargane rokaze. pAlItANuM ane sametazikharanuM mahatva varNavanAra Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] darzana ane ciMtana koI garajI gaMgA ane haridAranuM mahattva bhAgye ja svIkAraze. kaI pAdarI jerUsalemanI peThe makkA, madinAne pavitra nahi mAne. e ja rIte eka paMthanA paMDito bIjA paMthanA pitA karatA atimahattvanAM zAstronuM paNa mahatva nahi svIkAre. eTaluM ja nahi, paNa teo bIjA paMthanAM zAstrane aDavA sudhdhAMnI pitAnA anuyAyI vargane manAI karaze. kriyAkAMDanI bAbatamAM to kahevuM ja zuM? eka paMthane puhita pitAnA anuyAyIvargane bIjA paMthamAM pracalita evuM tilaka sudhdhAM karavA nahi de. A dharmapaMthanAM kalevarenI aMdaroaMdaranI sUga tema ja takarAree hajAro varSa thayAM paMthamAM etihAsika jAdavAsthaLI piSI che. ' A rIte eka ja dharmanA judA judA dehanuM yuddha cAlyA kare che. tenuM eka kAraNa te upara batAvavAmAM AvyuM ja che ane te e ke te upara nabhatA varganI akarmaNya ane sagavaDapriya jiMdagI. paNa enuM bIjuM paNa eka kAraNa che, ane te che dareka paMthanA anuyAyIvarganI matimaMdatA tema ja tejahInatA. je ApaNe ItihAsane AdhAre ema samajIe ke moTe bhAge paMthanA piSake mAnavatAne sAMdhavAne badale khaMDita ja karatA AvyA che te ApaNI anuyAyI varganI e pharaja che ke ApaNe pote ja dharmanAM sUtra hAthamAM laIe ane tene viSe svataMtra vicAra karIe. eka vAra anuyAyIvargamAMthI A vicArI ane sAhasI varga bahAra paDe to e paMthanA dehapiSakomAMthI paNa koI ene sAtha ApanAra jarUra maLI rahevAno. dharmapaMthanA piSakomAM koI yogya nathI ja hato ke egya nathI ja saMbhavate evuM kAMI nathI, paNa dhIre dhIre dareka paMthanuM vAtAvaraNa evuM anyonyAzrita thaI jAya che ke temAM eka sAro purohita ke paMDita ke guru kAMIka kharuM kahevA ke vartavA dhAre teya te bIjAthI Dare che ane bIjo trIjAthI Dare che. jema badhA ja lAMciyA kAma karatA hoya teve sTezana Adi sthaLe ekAda binalAMciyAne jIvana gALavuM kAMIka agharuM thaI paDe che tema paMthadehanA piSakomAM koI yogya vyakti viSe bane che. asAdhAraNa zakti na hoya tyAM lagI purahita, paMDita ke guruvargamAM Ucharela hoya tevAne tenI ja kulaparaMparAgata pravRttine virodha karavAnuM agara temAM udAra daSTibindu dAkhala karavAnuM bhAre agharuM thaI paDe che. je dharma saune ekasarakho prakAza ApavAnI ane saune samAnabhAve jovAnI dRSTi arpavAnI zakti dharAve che te ja dharma pathamAM aTavAI astitva gumAvI de che. pathapoSaka varga jyAre dharmanAM pravacana kare tyAre AkhA jagatane samabhAve jovAnI ane saunI nirbheLa sevA karavAnI vAta kare che ane e vAta pitAnAM zAstromAMthI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma kyAM che? [ 25 tAravI batAve che, paNa jyAre emanA vartana tarapha najara karIe tyAre je asaMgati temanI raheNI-kaheNI vacce hoya che te spaSTa jaNAI Ave che. sevA, saMpUrNa tyAga ane ahiMsAne mahimA gAnAra tema ja tenA pracAra mATe bhekha lenAra varga lokoe parase utArI pedA karela pisA jyAre mAtra pitAnI sevA khAtara vaparAve che ane taddana nakAmA tema ja bojArUpa thaI paDe evA kriyAkAMDa, utsavo, ADaMbare ane padharAmaNIomAM te paiso kharcAvI UlaTuM dharmakRtya karyAne satiSa piSe che, tyAre samajadAra mANasanuM mana kakaLI-pikArI UThe che ke AvA ADaMbare ane dharmane zI levA devA ? je ADaMbare ane padharAmaNIomAM ja dharmanI prabhAvanA ane vRddhi heya te guNakArane hisAbe je vadhAre ADaMbara kare-karAve te vadhAre dhArmika gaNAvo joIe. je tIrtho ane maMdire nimitte mAtra dhanasaMcaya kare e dharmanuM eka lakSaNa hoya che je peDhI tevuM dhana vadhAre ekatra kare ane sAcave teja vadhAre dhArmika gaNAvI joIe. paNa bIjI bAju pathadehanA poSake ja tethI UlaTuM kahe che ane mAne-manAve che. teo pitAnA vAste thatA ADaMbara sivAya bIjAonA ADaMbaranuM mahattva ke tenuM dhArmikapaNuM nathI gAtA. e ja rIte teo duniyAnA koI paNa bIjA dharmapaMthanI peDhInI puSkaLa delatane dhArmika delata nathI gaNatA. je Ama che to e paNa khulluM che ke bIjA paMthanA piSake pahelA paMthanA piSakonA ADaMbara tema ja tenI peDhIone dhArmika na gaNe. je banne eka bIjAne adhArmika ja lekhe to ApaNe zuM mAnavuM? zuM badhA dharmapathanA ADaMbare dhArmika che ke keI eka paMthanA ja ke badhA ja paMthanA ADaMbarene dharma sAthe kazI levAdevA nathI? ApaNuM vivekabuddhi jAgarita hoya to ApaNe jarA paNa muzkelI sivAya nakkI karI zakIe ke mAnavatAne na sAMkaLe, emAM anusaMdhAna pedA kare evA guNe na pragaTAve tevI koI paNa bAbata dhArmika hoI ja na zake; ene dharmabhAvanA kahI ja na zakAya. anuyAyI vargamAM uparanI samaja pedA karavI, te samaja jhIlavA ane bIjAne kahevA jeTaluM namra sAhasa keLavavuM e ja dharmanuM zikSaNa che. A zikSaNa laIe te ApaNane spaSTapaNe jaNAya ke dharma karyo che? ApaNane e zikSaNa dIvA peThe batAvI zake ke dharma e enA AtmAmAM che ane tene AtmA eTale jIvanamAM sadAcAra ane saMgI vartana. A AtmA hoya te dehanI kiMmata che, paNa AtmA na hoya te te dehanI maDadAthI jarAye vadhAre kiMmata Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] darzana ane jitanathI. jAtajAtanA paMthe UbhA karela honA AzarA vinA paNa dharmane. AtmA jIvanamAM prakaTI zake ane evA dehone game teTale Azraya levA. chatAM paNa ghaNI vAra e AtmAnuM jIvana jIvI na zakAya. uparanI badhI carcAne sAra eTale ja che ke sAdhananI taMgIvALA, ane aneka jAtanI muzkelIvALA A yugamAM mAnavatAne sAdhavAne ane tene jIvavAne eka ja upAya che, ane te e ke ApaNe dharmanI bramaNa ane tenA vahemethI jaladI mukti meLavIe ane aMtaramAM dharmane sAco artha samajIe.. -zrI muMbaI ane mAMgaroLa jaina sabhA, suvarNa mahotsava aMka Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmapravAha ane AnuSaMgika samasyAo [6]. zrI rAdhAkRSNananA A pustaka dharmonuM milana'mAM temanI traNa vizeSatAo vizeSa rUpe najara AgaLa tarI Ave che : (1) kaMTALo Upaje evuM laMbANa karyA sivAya atyaMta manohara zailIe taddana phuTa carcA karavI, (2) carcAnA viSaya para gaMbhIrapaNe lakhanAra saMkhyAbaddha lekhakenI sAkSIo ApI temanAM kAmalAyaka avataraNonA samucita saMkalanathI pitAnA vaktavyane sphaTa ne samRddha karavuM, (3) emanAM tarkapATava ane samabhAva. bhUtakALanI peThe A yugamAM paNa bhArate aneka samartha dharmacintake ane. dharma viSe sAdhikAra lakhanArabelanArAo nipajAvyA che. asAdhAraNatA te. badhAne sAmAnya guNa che, chatAM te saunI bhUmikA judI judI che. bhArata ane bhArata bahAranA vizva upara dharma viSenI pitAnI vicAraNA ane anubhUtinI viziSTa chApa pADanAra pAMca pu suvidita che. zrI araviMda gUDha tAki sAdhana dvArA ne gUDha vANu dvArA dharmanAM gUDha ta prakAze che; te pArAnA rasAyana jevA heI sarvabhogya nathI. kavivara ravIndra pitAnI kavisulabha sarvatomukhI pratibhA ane sahajasiddha bhASAsamRddhinA hatyaMgama alaMkArathI dharmanA tatvanuM rasapUrNa nirUpaNa kare che. te upaniSada ane gItAnI gAthAo. samuM saralatama ane gUDhatama banne prakAranuM kAvya banI rahe che, tethI te bahubhogya chatAM vastutaH alpagya ja che. gAMdhIjInAM dharma viSenA udgAre ne lakhANe sarvalakSI hoI te gaMbhIra chatAM paNa saMtasamA tapasvInI vANIrUpe sarvagamya bane che. tethI te adhikArIbhede bakarI ane gAyanA dUdhanI piSaka garaja sAre che. De. bhagavAnadAsanAM dharmacintana ane vicAralekhana e aneka udyAne mAMnA anekavidha puSpamAM rahela makaraMdane pacAvI zRMgarAje karelA madhusaMcaya jevAM che. te madhura ane pathya hovA chatAM dUdhanA jeTalAM supaca nathI. zrI rAdhAkRSNananAM dharmapravacane e aneka udyAnomAMthI anekavidha latAvRkSa parathI cUMTI ekatra karelA ane raMgI ne aneka jAtanAM kusumo vaDe asAdhAraNa kuzaLatA dharAvanAra mAlAkAre gUMthelI eka marama puSpamALA samAna che. te game te prekSaka adhikArInI dRSTine lebhAve che, ane pitAnI mahekathI. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ]. darzana ane ciMtana tema ja vividhavaNuM sundaratAthI vAMcanAra ke zrotAne viSayamAM lIna banAvI rasa letA kare che. dharma eTale satyanI tAlAvelI ane vivekI samabhAva, tema ja e be tanI doravaNI nIce ghaDAto jIvanavyavahAra. A ja dharma pAramArthika che. bIjA je vidhiniSedha, kriyAkAMDe, upAsanAnA prakAre vagere dharmanI kaTimAM gaNAya che, te badhAM ja vyAvahArika dharmo che ane te tyAM lagI ane eTale ja aMze yathArtha dharmanA nAmane pAtra che, jyAM lagI ane jeTale aMze te ukta pAramArthika dharma sAthe abhedya saMbaMdha dharAvatA hoya che. pAramArthika dharma e jIvananI mUlagata tema ja adazya vastu che. tene anubhava ke sAkSAtkAra te dhArmika vyaktine ja hoya che, jyAre vyAvahArika dharma dazya heI parapratyeya che. pAramArthika dharmane saMbaMdha na hoya to game teTalA jUnA ane bahusaMmata badhA ja dharmo vastutaH dharmAbhAsa ja che. AdhyAtmika dharma e koI eka vyakitanA jIvanamAMthI nAnA-moTA strotarUpe pragaTa thAya che, ane te AsapAsanA bhAnavasamAjanI bhUmikAne lAvita kare che. e strotanuM baLa ke pramANa game teTaluM hoya, chatAM te sAmAjika jIvananI bhUmikAne amuka aMze ja ArTa kare che. bhUmikAnI e adhUrI bhInAzamAMthI aneka kITANu janme che, ane te pitAnI AdhArabhUta bhUmikAne ja bharakhe che. evAmAM vaLI koI bIjI vyaktimAM dharmane strota udbhave che, ane te prathamanA kITANujanya saDAne dhoI nAkhavA mathe che. A bIjo strota prathamanA strota upara bAjhelI lIlane dhoI nAkhI jIvananI bhUmikAmAM vadhAre phaladAyI kApa mUke che. vaLI e kAMpanA bIjA thara upara lIla jAme che, ane kyAreka kAlakrame trIjI vyaktimAM prabhavela dharmastrota enuM mArjana karI nAkhe che. AvI rIte mAnavajIvananI bhUmikA para dharmotanAM aneka vaheNe vahetAM rahe che, ane e rIte bhUmikA vizeSane vizeSa yogya tema ja phaLadrupa banatI jAya che. dharmotanuM prakaTIkaraNa e koI eka deza ke eka jAtinI paitRka saMpatti nathI. e te mAnavajAtirUpa eka vRkSanI judI judI zAkhA para u6bhavanAra suphaLa che. tene prabhAva virala vyaktimAM hoya che khare, paNa te dvArA samudAyamAM amuka aMze vikAsa avazya thAya che. te ja rIte dharmanI AkarSakatA, tenI pratiSThA ane tenA nAma nIce badhuM ja sAruM-narasuM karavAnI zakyatA, tema ja narasAne trANa ApavAnI enI zakti, e badhAM baLene lIdhe mAnavasamudAyamAM ajJAna ne vAsanAjanya aneka bhayasthAne paNa UbhAM Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamapravAha ane AnuSaMgika samasyAo [ ra9 thAya che. koI paNa dharmapaMthe AvAM eka yA bIjA prakAranAM bhayasthAnothI. cheka ja mukta hotA nathI. tethI ja A leka ane paralakano bheda maTADavAnI, prema ane zreya vacce abheda sAvadhAnI, tema ja AvatA badhI jAtanA vikSepine TALI mAnavajIvanamAM sAmaMjasya sthApavAnI dharmanI maulika zakti kuMThita bane che. dharmanAM utthAna ane patananA ItihAsanuM A ja hArda che. dharmanadIne kinAre aneka tIrtho UbhAM thAya che, aneka paMthanA ghATe baMdhAya che. e ghATa para nabhanAra vADAvI sarva paMDA ke purohite potapitAnA tIrtha ane ghATanI mahattA ke zreSThatA gAIne ja saMtoSa nathI pAmatA, paNa meTe bhAge teo bIjAM tIrtho ane bIjA paMtharUpa ghATanI UNapa batAvavAmAM vadhAre rasa le che. teo dharmanI pratiSThA sAthe keTalAMka tane. seLabheLa karI nAkhe che. temAMnuM eka tattva to e ke amAre dharma e mUlataH zuddha che, ane temAM je kaMI azuddhi hoya to te parapaMthanI AgaMtuka asara che. bIjuM tattva e ke bIjA dharmapathamAM kaMI sAruM hoya tene pitAnA dharmanI asara tarIke batAvavuM. trIjuM tatva e ke sanAtanatA sAthe ja zuddhi ane pratiSThAno saMbaMdha vicAre. A ane AnA jevA bIjA vikArI, tothI lekanuM dhArmika jIvana paNa subdha bane che. dareka paMtha pitAnI sanAtanatA ne potAnI zuddhi sthApavA mathe che, ane bIjA dharmamAM rahela ucca tatvo sAme AMkha mIcI de che. dhArmika jIvananA A saDAne dUra karavAnAM aneka mArgo paikI eka mArga-ane supariNAmadAyI mArga-e paNa che ke dareka dharmajijJAsune dharmanuM jJAna aitihAsika tema ja tulanAtmaka dRSTie ApavuM, jethI dharmanuM zikSaNa mAtra ekapaMthagAmI maTI sarvapathagAmI bane, ane sva ke para dareka paMthanA pUla tema ja sUkSma jIvananA ItihAsanuM paNa bhAna thAya. A jAtanA. zikSaNathI pitAnA paMthanI peThe bIjA paMthamAM paNa rahela sutone sahelAIthI jANI zakAya che ane parapaMthanI jema svapaMthamAM rahelI truTionuM paNuM. vAstavika bhAna thAya che. tenI sAthesAthe prAcInatAmAM ja mahattA ane zaktine baMdhAyele bhrama paNa sahelAIthI TaLe che. A daSTie dharmanA aitihAsika ane tulanAtmaka zikSaNanuM bahu UMcuM sthAna che. dharmanuM vyApaka ane taTastha daSTie etihAsika ne tulanAtmaka zikSaNa. ApavuM hoya te te mATe pUrNa yogya sthAna te sArvajanika kaleje ne yuni. varsiTIo ja che. ema te dareka dezamAM aneka dharmadhAme che, ane jyAM jyAM dharmadhAma hoya tyAM tyAM nAnAM-moTAM vidyAdhAma hovAnAM ja. paNa ApaNe. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] : darzana ane citana jANIe chIe ke e vidyAdhAmA je je pathanA hoya teja pa MthanA vidyAIM ane moTe bhAge te ja paMthanA adhyApake temAM hoya che. te vidyAdhAma game teTaluM udAra vAtAvaraNa dharAvatu hoya chatAM temAM parapathAnA vidyArthIo ke adhyApakA jatA nathI, ane jAya to temAM ekarasa thaI zakatA nathI. eTale pariNAma e Ave che ke dareka patha dvArA calAvAtAM vidyAdhAmeAmAM dharmanuM zikSaNa ekadezIya ja rahI jAya che. ene lIdhe paMtha pathanA anuyAyIAnI vicAraNAmAM raheluM aMtara ke temAM rahelI bhrAntie maTavAne khadale, vizeSa vadhe nahi tApaNu, kAyama to rahe cheja. jyAre vartamAna yuga dUravartI bhinnabhinna khaMDanA mANasAne sahelAIthI maLavAnAM sAdhanA dharAve che. ane aneka bAbato paratve vizvasa dhanI vyavasthA karavAnI zakti dharAve che, tyAre te yugamAM mANusajAtanAM hADamAMsa sAthe saMkaLAyela dharmAMtattvanuM ekadezIya zikSaNa kadI nabhI na zake, nalavuM na joIe. kharI rIte A yuge ja samilana yogya kaoNlejo ane yunivarsiTIe UbhI karI che, ane te ja saMsthAe prAcIna vidyAdhAmA ane dharmAzikSaNanAM dhAmAnuM sthAna laI rahela che. tene ja anurUpa aitihAsika tema ja tulanAtmaka dharmAzikSaNanA pAyA naMkhAyA che. A zikSaNa kAM te prAcIna dharmAMdhAmAne potAnI udAratAthI ajavALaze; ane kAM to, jo teo potAnI sakINa tA nahIM cheDe tA, temane avazyameva tejohIna banAvaze. zrI rAdhAkRSNana sAcuM ja kahe che ke kolejo ne yunivarsiTIe e dharmapracAranAM dhAmeA nathI, e teA zuddha ne vyApaka jJAna pUruM pADanAra zikSaNa saMsthA che. Aje jyAM jue tyAM dareka viSayanA sArvajanika zikSaNanI mahattA vadhI rahI che. A yugamAM dharmanA paNa sarvagrAhya sArvajanika zikSaNanI keTalI agatya che, ane te viSe leAkeA keTalI ruci dharAve che e vastu divase divase vadhatA jatA ane lokapriya thatA dhaviSayaka aitihAsika ane tulanAtmaka zikSaNathI siddha thAya che. joke AvA zikSaNunI zarUAta yurepiyanA dvArA te yuropanI bhUmi para ja thaI, chatAM khuzInI vAta to e che ke bhAratanA eka sAcA brAhmaNe e yuropanI bhUmimAM paNa A viSayanuM gurupada prApta karyuM che. jyAre manue kaheluM ke kAI paNa dezanA vAsIe bhAratamAM AvIne vidyA meLavavI, tyAre kadAca tenA UMDA Azaya e paNa hAya ke bhAratanA yugAnurUpa brAhmaNA bhAratanI bahAra jaIne paNa yugAnurUpa bhASAmAM yugAnurUpa zikSaNa Aparo. jyAre sanAtana saMskAranA e dvijo manunA e rAte A ja paNa vaLagI rahyA che, tyAre manunA jJAnanA vArase dharAvanAra eka zrI rAdhAkRSNana jevA sanAtanI mAtra tenA zabdone vaLagI na rahetAM tenA garbhita ane amalamAM mUke che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 31 dhamapravAha ane AnuSaMgika samasyAo buddhi, smRti, vizALa vAcana, saMkalanazakti ane bhASA paranuM asAdhAraNa prabhutva e badhuM hovA chatAM je zrI rAdhAkRSNanane Aryadharma ane tenAM tanuM vizada, sUkSma ane samabhAvI jJAna na hota te teo ATalI saphaLatAthI duniyAnA badhA ja dharmonI tAtvika ane vyAvahArika mImAMsA bhAgye ja karI zakta. A pustakamAM pade pade vizadatA TapakatI hovA chatAM vAcakane tene ekAda namUno sUcavavo hoya te pR. 149 para Avela "nivRtti vi. pravRtti" e mathALA nIce derAyeluM citra sUcavI zakAya. vAcake joI zakaze ke emAM pUrva ke pazcimanA dharmone svarUpabheda, temane bhAnasabheda ane uddezyabheda keTalI tAdazatAthI citrita karyA che. temanI vicArasUkSmatA mATe be-traNa sthaLo sUcavyA vinA santoSa nathI thato. zrI rAdhAkRSNana mekSanuM svarUpa carcatAM dharmonA eka gUDha koyaDAne ukele che. keTalAka mokSane IzvaranI kRpAnuM phaLa mAnI bahArathI maLI AvanAra eka bakSisa mAne che, jyAre bIjA keTalAka tene AtmapuruSArthanuM phaLa gaNe che. ene jhINavaTabharele ukela lekhaka kare che, tyAre kharekhara teo yogazAstranI "cittabhUmikAo', jainazAstranAM "guNasthAne" ane bauddha piTakanA "mArgo nuM ja atyaMta saraLa bhASAmAM sUcana kare che. teo kahe che : "mokSa e ApaNA hRdayamAM vasatA Izvaratvane dhIme dhIme thata vikAsa che...IzvaranI kRpA ne AtmAno puruSArtha e eka ja kriyAnAM be judAM judAM pAsAM che." (pR. 99) karma ane punarjanma viSe carcA karatAM pApInuM pApa dhoI kADhavA bIje ja mANasa du:kha bhogave che evA khristI dharmanA siddhAntanI teo bArIkAIthI samIkSA kare che, ane samartha rIte siddha kare che ke svakRta karma anyathA thaI zake nahi, ane thAya te kartAnA pitAnA puruSArtha vaDe ja. A AkhI carcA pR. 110 thI vAMcatAM bhAre rasa paDe tema che. bhinna bhinna saMpradAyamAM paramAtmadarzana mATenAM sAdhanonI bAbatamAM keTalAka na bhUMsAya evA vire dekhAya che. koI paramAtmadarzana mATe eka athavA bIjA prakAranI mUrtinuM avalaMbana le che, jyAre bIjA keTalAka matine sAva nirarthaka mAnI ja5 ke cittanane ja paramAtmadarzananuM sAdhana mAne che. A be mArgo vacce je UDe virodha che teNe bhAI-bhAI ane kAma-kema vacce saMkrAmaka jhera sIMcyuM che, ne anekanA prANa haryA che. A virodhane parihAra zrI rAdhAkRSNane je zAstrIyatA ne maulikatAthI karyo che te sAMbhaLatAM mane mArA ja jIvanano eka adbhuta prasaMga yAda AvyA. huM Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ] darzana ane ciMtana janmathI mUrtipUjA na mAnanAra phirakAne hate. aneka tIrtho ne maMdiramAM javA chatAM emAM pASANanI bhAvanA sivAya bIjI bhAvanA skuratI nahi. kayAreka prakhara jaina tArkika yazovijayajInuM "pratimAzataka " mArA vAMcavAmAM AvyuM. emAM temaNe eka saraLa dalIla karI che ke paramAtmAnuM smaraNa karavuM e upAsakanuM dhyeya che. have te maraNa je nAmathI thatuM hoya te rUpathI paNa thAya che ja. evI sthitimAM smaraNanA keI eka sAdhanane ja mAnavuM ne bIjAne tarachoDI kADhavuM e zuM yegya che ? A dalIla mAre kAne paDI te ja kSaNe bhAre janmasiddha kusaMskAra sarI gayo. zrI rAdhAkRSNane mUrti na mAnanArane saMbodhIne A ja vastu bahu vistArathI ne ati jhINavaTathI kahI che. temaNe kahyuM che ke paramAtmatattva e te kharI rIte vANuM ne manane agecara ja chepaNa ApaNe jevA apUrNa adhikArIne mATe te mArge AgaLa vadhavAne, tenuM smaraNa puSTa karavAne, aneka pratIka che; pachI bhale te pratIke kAi, pASANa ke dhAtunAM mUrta rUpa haya, agara kalpanA ke japasvarUpa mAnasika ne amUrta hoya. Akhare te e badhAM mUrta--amUrta pratIke ja che. temaNe A carcA prasaMge mAnasazAstranAM siddhAnta ane tattvajJAnane je sumeLa sAdhyuM che tenA upara koI taTasthapaNe vicAra kare te enA manamAMthI mUrtipUjA sAmeno kALajAno vireAdha sarI paDyA vinA na rahe. zrI rAdhAkRSNananA nirUpaNanI khUbI emanA samabhAvamAM che. teo sahiSNutA, dayA ane udAratA karatAM paNa samabhAvane, gAMdhIjInI peThe ja, UMcuM sthAna Ape che. jyAre teo IslAmanI samIkSA kare che tyAre paNa islAmanAM be ta --IzvaranuM pitRtva ane mAnavonuM bhrAtRtvane apanAvavA ane jIvanamAM utAravA hiMduone kahe che. teo mukhyatve khristIo samakSa elatA hAI khristI dharmanI bhramaNAo viSe vadhAre TIkA kare che; chatAM. paNa khristI dharmanAM mAnavasevA, vyavasthA Adi tane apanAvavA sUcave che. hiMduone temanI aNaghaDa ne jaMgalI prathAe pheMkI devAno daDhAgraha rAkhavA kahyuM che te rAdhAkRSNananI samatala buddhinuM pramANa che. paraMtu rAdhAkaNananI kharI saMskAritA ane sauMdaryadaSTi te tyAre vyakta thAya che jyAre teo kahe che ke "ahiMsAnI je chaTAbhera vAta kare che teo pazayane uttejana ApatA dekhAya che;" (pR. 136) tema ja jyAre teo kahe che ke "eka bIjAnuM khaMDana karavAmAM racyApacyA rahelA aneka vAda, buddhi na samajI zake evA tatvanAM TUMpaNuM ane julamagAra prathAo, jenI nIce manuSyane AtmA sAva kacaDAI jAya che, te badhAMne nAbUda karatAM ApaNane AvaDavuM joIe." (pR. 137) Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmapravAha ane AnuSagika samasyAo [ 33 zrI rAdhAkRSNana "dharma ane rASTrAbhimAna" e mathALA nIce Aje vicArakonAM manamAM ghaLAI rahelA eka agatyanA praznane chaNe che. emane muddo e che ke dharmasaMghoe mithyA rASTrAbhimAnane vaza na thavuM joIe. temaNe A bAbatamAM mukhyapaNe khristI dharmane lakSIne kahyuM che. khristI dharmo rASTrAbhimAnane vaza thaI pitAne AtmA gumAvyo che. khristI saMghe pitAnA rASTrane ja vaphAdAra rahe che, IsunA siddhAntane nahi. A doSa musalamAnamAM pAkistAna rUpe punaH Aje avatare che; kema ke, pachI ema thaze ke IslAma dharma pALanAra jemAM rahe te deza ja sarvocca, nahi ke kurAnanA siddhati. je hiMdu mahAsabhA e pramANe kare che te paNa hiMdu dharmamAM vikAra lAve. jApAnI bauddhoe potAnA bauddha dharmane jApAnanI rAjasattAne havAle karI dIdhuM che. A rIte dharmanuM teja haNatAM te te rASTra laDe tyAre dharmaguruo. temane laDAIthI mukta karavAnuM dhArmika baLa gumAvI bese che. gAMdhIjI rAjakAraNamAM paNa dharma dAkhala kare tyAre te dharma eTale ke saMpradAya nahi, paNa sarvasaMpradAyasaMmata prema, sevA ne tyAgane dharma che. gAMdhIjI rASTrane mATe laDe che, paNa te dharmane nirjIva ke gauNa karIne nahi. rASTra ADe raste jAya tyAM tene paNa teo dharmadaSTie ja cetave che. teo jema parAdhInatAmAMthI mukta thavA dharmane Azraya laI kAryanI yojanAo ghaDe che tema svarASTra paNa zuddha dharmathI vihoNuM na thAya tevI sAvacetI rAkhe che. ghaNA kahe che ke gAMdhIjI rASTrIya nahi paNa dhArmika che, tyAre ema samajavuM ke teo che te rASTrIya, paNa rASTrane ADe raste na javA devAmAM sAvadha rahe che, mATe ja teo dhArmika che. mAtra dhArmika hota to teo bIja niSkriya bAvAonI peThe ekAMtamAM besI jAta; paNa teo te dharma vATe ja rAdhAra karavAmAM dharma mAne che, ane te dvArA ja dharma che ke nahi tenI parIkSA kare che. gAMdhIjI mAtra dhArmika hota to dharmanuM nAma laI AkhA dezane uzkeratA ane tene bIjA dharmonI sAme thavA kaheta, paNa teo to bIjAonI lUMTAruvRttinI sAme thAya che, nahi ke bIjAonA astitva sAme. e ja rIte teo svadezanI nirbaLatA sAme thAya che, ane sAthe ja rASTranA uddhAramAM udAsInatA paNa jarAye dAkhavatA nathI. jyAre dharma rASTrane vaza thAya tyAre rASTranA AkramaNakAryamAM te sahAyaka bane che, ane bIjAonI gulAmIne poSe che. tema ja sAthe sAthe svarAjamAM gulAmInAM bIje paNa vAve che; jema cIsa. rema, arabastAna AdimAM thayuM che tema. Aje jApAnI bauddha dharma A ja vastu karI rahyo che. vaLI jyAre dharma rASTrane AdhIna thAya che tyAre rASTa Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] darzana ane ciMtana pitAnA bacAva mATe adharmAcaraNa kare temAM paNa dharma sahAyaka bane che; jema ke cInane bauddha dharma. cIna duzmano sAme hiMsaka laDAI laDe che tyAre tyAMne bauddha dharma temAM sahAyaka bane che. A ja dharmanI rASTrAdhInatA. je dharma pradhAna sthAne rahe to te rASTrane AkramaNa karavA na de; temAM te sahAyaka na bane; ane svarASTra gulAmIthI mukta thatuM hoya tyAre paNa te adharmI sAdhanothI temAM madada na kare. UlaTuM, dhamya sAdhano taddana navAM yojI te dezane gulAmIthI choDave. A dRSTie jotAM je koI paNa deza Aje dharmanI svataMtratA sAcavavA mathatuM hoya te te bhArata ja che, ane te paNa gAMdhIjIne hAthe. gAMdhIjIno dharma sayi che ane niSkraya paNa che. parasava karavAmAM te niyi che, jyAre svasarva siddha karavAmAM te sakriya che. bhArata AkramaNa te karatuM ja na hatuM. eTale tenA dharmomAM AkramaNakAryamAM madada karavAne doSa te Avyo ja na hatA, jevo IslAma ke khristI dharmamAM Avyo che. paNa tenAmAM bIjAnuM AkramaNa sahevAne deSa ke anyAya khamavAne doSa pUrepUre Avele; tene ja gAMdhIjI dUra karavA mathe che. dharma dvArA rASTrane gulAmIthI mukta karavAne gAMdhIjIne apUrva paMtha che. zrI rAdhAkRSNana ke TAgera Adi jyAre dharma ne rASTrabhimAnane seLabheLa thatA aTakAvavA kahe che tyAre temanI sAme badhAM adharmagAmI rASTranuM sajIva citra hoya che. A pustakanuM nAma "dharmonuM milana" rAkheluM che te bahu ja ucita che. emAM saMgrahAyelAM badhAM ja lakhANa ne pravacane mukhyatve dharmamilanamAM ja paryavasAna pAme che. dharmamilananuM sAdhya zuM, e mukhya prazna che. tene uttara zrI rAdhAkRSNane pite ja "mahAsamanvaya"nI carcA dvArA Apyo che. dareka dharmanAM vicArI anuyAyI ane jJAtAone Aje nizcita mata che ke dharmAntaranI vaTALa pravRtti aniSTa ja che. sAthe sAthe koI dharmane uccatara abhyAsI ane vicAraka evo nathI je pitAnA paraMparAgata dharmanA svarUpamAM ja saMtuSTa hoya. dareka suvicArI utsAhI pitAnI paraMparAgata dharmabhUmikAne che te karatAM vizeSa unnata ne vizeSa vyApaka banAvavA mAge che. eka taraphathI patthAntara ke dharmAntarane vadhate ja aNagame ane bIjI taraphathI pitapitAnA dharmane vikasAvavAnI, vizeSa vyApaka ane zuddha banAvavAnI utkaTa abhilASA-emAM dekhItA virodha che. paNa e virodha ja "mahAsamanvaya"nI kiyA sAdhI rahyo che. koI eka dharma saMpUrNa nathI, jyAre bIjo koI pUrNa. paNe pAMgaLo nathI. mAtra jAgarUka dRSTi ane vivekazIla udAratA hoya te harakoI dharma bIjA dharmamAMnuM sAruM eTaluM badhuM apanAvI zake ane bIjo Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamapravAha ane AnuSagika samasyAo pahelAmAMthI. A rIte dareka dharmanuM uccIkaraNa saMbhave che; ane e ja kharA dharmajijJAsuonI bhUkha che. A bhUkha zrI rAdhAkRSNananA sarvadharma viSayaka ne taTastha tulanAtmaka adhyayanathI saMtoSAya che. ane te pote gAMdhIjInA jeTalA ja dharmAntaranA kaTTara virodhI hovA chatAM pitAnA AvA nirUpaNu dvArA judA judA dareka dharmanA anuyAyIone pitApitAnA dharmamAM rahIne uccIkiraNa sAdhavAnI taka pUrI pADe che. -DaoN. sarvapallI rAdhAkRSNananA pustaka "dharmonuM milana nI prastAvanA. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gharma ane paMtha pahelAmAM eTale dharmamAM aMtardarzana hoya che, eTale te AtmAnI', aMdarathI Uge che ane temAM ja DokiyuM karAve che ke te tarapha ja mANasane vALe che; jyAre bIjAmAM eTale paMthamAM bahirdarzana hoya che, eTale te bahAranA vAtAvaraNamAMthI ja ane dekhAdekhImAMthI ja Avela hoya che, tethI bahAra ja najara karAve che ane mANasane bahAranI bAju jovAmAM ja rekI rAkhe che. dharma e guNajIvI ane guNAvalaMbI hovAthI te AtmAnA guNo upara ja raheluM hoya chejyAre paMtha e rUpajIvI ane rUpAvalaMbI hovAthI. teno badho AdhAra bahAranA rUparaMga ane DAkaDamALa upara hoya che. tethI te paheraveza, kapaDAne raMga, paheravAnI rIta, pAse rAkhavAnAM sAdhano ane upakaraNonI khAsa pasaMdagI ane Agraha karAve che. pahelAmAM ekatA ane abhedanA bhAvo UThe che ane samAnatAnI Urmio UchaLe che; jyAre bIjAmAM bheda ane viSamatAnI tarADo paDatI ane vadhatI jAya che. eTale pahelAmAM mANasa bIjA sAthe potAne bheda bhUlI abheda tarapha ja khUke che, ane bIjAnA duHkhamAM pitAnuM sukha vIsarI jAya che; athavA ema kaho ke emAM ene pitAnAM judAM sukha-duHkha jevuM kAMI tattva ja nathI hotuM; jyAre paMthamAM mANasa potAnI asalanI abheda bhUmine bhUlI bheda tarapha ja vadhAre ane vadhAre mUkatA jAya che ane bIjAnuM duHkha ene asara nathI karatuM, pitAnuM sukha ene khAsa lalacAve che, athavA ema. kaho ke emAM mANasanAM sukha ane duHkha sauthI chUTAM ja paDI jAya che. emAM mANasane potAnuM ane pArakuM e be zabda gele ane pagale yAda Ave che. pahelAmAM sahaja namratA hovAthI emAM mANasa laghu ane halake dekhAya che. temAM moTAI jevI koI vastu ja nathI hotI ane game teTalI guNasamRddhi ke dhanasamRddhi chatAM te hamezane mATe sau karatAM pitAne nAme ja dekhe che; kAraNa ke, dharmamAM brahma eTale sAcA jIvananI jhAMkhI thavAthI tenI vyApakatA, sAme mANasane pitAnI jAta alpa jevI ja bhAse che, jyAre paMthamAM ethI UlaTuM che. emAM guNa ke vaibhava na paNa hoya chatAM mANasa pitAne bIjAthI. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane pathe [ 37 meTa mAne che ane tema manAvavA yatna kare che. emAM namratA hoya te te banAvaTI hoya che ane tethI te mANasane meTAIne ja khyAla pUro pADe che. enI namratA e meTAIne mATe ja hoya che. sAcA jIvananI jhAMkhI na hovAthI ane guNanI anantatAnuM tema ja pitAnI pAmaratAnuM bhAna na hovAthI paMthamAM paDele bhANasa pitAmAM laghutA anubhavI zakatuM ja nathI, mAtra te laghutA darzAvyA kare che. - dharmamAM daSTi satyanI hovAthI temAM badhI bAju jovA-jANavAnI dhIraja ane badhI ja bAjuone sahI levAnI udAratA hoya che. paMthamAM ema nathI hotuM. temAM daSTi satyAbhAsanI hovAthI te eka ja ane te paNa pitAnI bAjune sarva satya mAnI bIjI bAju jovA-jANavA tarapha valaNa ja nathI ApatI, ane vidhI bAjuone sahI levAnI ke samajI levAnI udAratA paNa nathI arpatI. dharmamAM potAnuM doSadarzana ane bIjAonA guNanuM darzana mukhya hoya che, jyAre paMthamAM tethI UlaTuM che. paMthavALe mANasa bIjAnA guNa karatAM de ja khAsa joyA tema ja gAyA kare che, ane pitAnA doSo karatAM guNa ja vadhAre joyA tema ja gAyA kare che, athavA te enI najare pitAnA de caDatA ja nathI. dharmagAma ke dharmaniTa mANasa prabhune pitAnI aMdara ja ane pitAnI AsapAsa ja jue che. tethI tene bhUla ane pApa karatAM prabhu joI jaze evo bhaya lAge che, tenI zarama Ave che; jyAre paMcagAmI mANasane prabhu kAM te jerUsalemamAM, kAM to makakA-madInAmAM, kAM to buddhagayA ke kAzImAM ane kAM to zatruMjaya ke aSTApadamAM dekhAya che athavA te vaikuMThamAM ke maktisthAnamAM hovAnI zraddhA hoya che. eTale te bhUla karatAM prabhuthI pitAne vegaLo mAnI, jANe kaI jANatuM ja na hoya tema, nathI koIthI bhaya khAto ke nathI zaramAto. ene bhUlanuM du:kha sAlatuM ja nathI ane sAle te pharI bhUla na karavAne mATe nahi. dharmamAM cAritra upara ja pasaMdagInuM dhoraNa hovAthI temAM jAti, liMga, umara, bhekha, cihno, bhASA ane bIjI tevI bahAranI vastuone sthAna ja nathI, jyAre paMthamAM e ja bAhya vastuone sthAna hoya che. kaI jAtino? puruSa ke strI? kaI umarano ? veza zo che? kaI bhASA bole che ? ane kaI rIte UThe ke bese che?--e ja emAM jovAya che; ane enI mukhyatAmAM cAritra bAI jAya che. ghaNI vAra te leke mAM jenI pratiSThA na hoya evI jAti, evuM liMga, evI umara ke evA veza ke cihnavALAmAM je khAsuM cAritra Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] darzana ane ciMtae hoya te paNa paMthamAM paDela mANasa tene lakSamAM letAM ja nathI ane ghaNIvAra te tevAne tarachoDI paNa kADhe che. dharmamAM vizva e eka ja roke che. temAM bIjA koI nAnA cakA na hovAthI AbhaDacheTa jevI vastu ja nathI hotI ane hoya che to eTaluM ja ke temAM pitAnuM pApa ja mAtra AbhaDacheTa lAge che. jyAre paMthamAM cokAvRtti evI hoya che ke jyAM dekhe tyAM AbhaDacheTanI gaMdha Ave che ane tema chatAM cekAvRttinuM nAka pitAnA pApanI durgadha suMghI zakatuM ja nathI! tene pote mAneluM e ja suvAsavALuM ane pite cAlato hoya te ja raste zreSTha lAge che, ane tethI te bIje badhe badabo ane bIjAmAM pitAnA paMtha karatAM utaratApaNuM anubhave che. - TUMkamAM kahIe te dharma mANasane rAtadivasa piSAtA bhedasaMskAramAMthI abheda tarapha dhakele che ane paMtha e pichAtA bhedamAM vadhAre ane vadhAre umere kare che, ane kyAreka devage abhedanI taka koI ANe te temAM tene saMtApa thAya che. dharmamAM dunyavI nAnI-moTI takarAra paNa (jara, jora, jamInanA ane nAnama-moTapanA jhaghaDAo) zamI jAya che, jyAre paMthamAM dharmane nAme ja ane dharmanI bhAvanA upara ja takarAra UgI nIkaLe che. emAM jhaghaDA vinA dharmanI rakSA ja nathI dekhAtI. rIte jotAM dharma ane paMthano taphAvata samajavA khAtara eka pANIne dAkhalo laIe. paMtha e samudra, nadI, taLAva ke kUvAmAM paDelA. pANI jevo ja nahi, paNa lekonA gALAmAM, khAsa karIne hiMduonA geLAmAM paDela pANI jevo hoya che. jyAre dharma e AkAzathI paDatA varasAdanA pANu jevo che. ene koI sthAna UMcu ke nIcuM nathI. emAM eka jagAe eka svAda ane bIjI jagAe bIje svAda nathI. emAM rUparaMgamAM paNa bheda nathI ane koI paNa ene jhIlI ke pacAvI zake che. jyAre paMtha. e hiMduonA gaLAnA pANI jevo hoI tene mana tenA pitAnA sivAya bIjAM badhAM pANI aspRzya hoya che. tene pitAne ja svAda ane pitAnuM ja rUpa, game tevuM hovA chatAM, game che ane prANuti paNa bIjAnA goLAne hAtha lagADatAM reke che. paMtha e dharmamAMthI janmela hovA chatAM ane pitAne dharmapracAraka mAnavA chatAM te hamezAM dharmane ja vAta karate jAya che. jema jIvatA lohI ane mAMsamAMthI Ugele nakha jema jema vadhato jAya tema tema te lehI ane mAMsane ja herAnagati kare che, tethI jyAre e vadhu paDate nakha kApavAmAM Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma ane paMtha [ 39 Ave tyAre ja hADapiMjaranI salAmatI sacavAya che, tema dharmathI vikhUTo paDele paMtha (eka vAra bhale te dharmamAMthI janmyo hoya chatAM) paNa jyAre kApa pAme ane chedAya tyAre ja mANasajAta sukhI thAya. alabatta, ahIM e prazna jarUra thaze ke dharma ane paMtha vacce meLa che ke nahi ane hoya te te kevI rIte ? ene uttara saheluM che. jIvatA nakhane kaI nathI kApatuM. UlaTo e kapAya te duHkha thAya che, lehI ane mAMsanI salAmatI jokhamamAM Ave che, te saDavA lAge che; tema je paMthanI aMdara dharmanuM jIvana hoya to te paMtha eka nahi hajAra ho--zA mATe mANasa jeTalA ja na hoya?-chatAM lekenuM kalyANa ja thavAnuM kAraNa ke, emAM prakRtibheda ane khAsiyata pramANe hajAre bhinnatAo hovA chatAM kleza nahi hoya, prema haze; abhimAna nahi hoya, namratA haze; zatrabhAva nahi hoya, mitratA haze; ukaLavApANuM nahi hoya, khamavApaNuM haze. paMthe hatA, che ane raheze paNa temAM sudhAravA jevuM ke karavA jevuM hoya to te eTaluM ja che ke temAMthI vikhUTA paDele dharmane AtmA temAM pharI ApaNe pUravo. eTale ApaNe koI paNa paMthanA hoIe chatAM temAM dharmanAM tatvo sAcavIne ja te paMthane anusarIe. ahiMsAne mATe hiMsA na karIe ane satyane mATe asatya na bolIe. paMthamAM dharmano prANa phUMkavAnI khAsa zarata e che ke dRSTi satyAgrahI hoya. satyAgrahI hovAnAM lakSaNe TUMkamAM A pramANe cheH (1) pote je mAnatA ane karatA hoIe tenI pUrepUrI samaja hovI joIe ane pitAnI samaja upara eTale badhe vizvAsa hovo joIe ke bIjAne sacoTatAthI samajAvI zakAya. (2) potAnI mAnyatAnI yathArtha samaja ane yathArtha vizvAsanI kasoTI e che ke bIjAne te samajAvatAM jarA paNa Aveza ke gusso na Ave ane e samajAvatI vakhate paNa enI khUbIonI sAthe ja je kAMI khAmIo dekhAya te tenI paNa vagara saMkoce kabUlAta karatA javuM. (3) jema potAnI dRSTi samajAvavAnI dhIraja tema bIjAnI dRSTi samajavAnI paNa teTalI ja udAratA ane tatparatA hovI joIe. bane athavA jeTalI bAjue jANI zakAya te badhI bAjuonI sarakhAmaNI ane baLAbaLa tapAsavAnI vRtti paNa hovI joIe. eTaluM ja nahi, paNa pitAnI bAju nabaLI ke bhUlabharelI bhAsatAM teno tyAga tenA prathamanA svIkAra karatAM vadhAre sukhada manAvo joIe. (4) koI paNa AkhuM satya deza, kALa ke saMskArathI parimita nathI hotuM, mATe badhI bAjue javAnI ane dareka bAjumAM je khaMDa satya dekhAya te te badhAno samanvaya karavAnI vRtti hovI joIe, pachI bhale jIvanamAM game teTaluM ochuM satya AvyuM hoya. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] - dazane ane ciMtana paMthamAM dharma nathI, mATe ja patha samAja ane rASTrane vAta kare che. jyAM jyAM samAja ane rASTramAM ekatA AvavAnA prasaMge Ave che tyAM tyAM badhe ja niSNANa pathe ADe Ave che. dharmajanita pathe sarajAyA te hatA mANasajAtane ane vizvamAtrane eka karavA mATe-pathe dAva paNa e ja kArya karavAno kare che--ane chatAM Aje joIe chIe ke ApaNane paMtha ja eka thatAM ane maLatAM aTakAve che. paze eTale bIjuM kAMI nahi paNa dharmane nAme UtareluM ane pivAyeluM ApaNuM mAnasika saMkucitapaNuM ke mithyA abhimAna. jyAre lokakalyANa khAtara ke rASTrakalyANa khAtara eka najIvI bAbata jatI karavAnI hoya che tyAre paMthanA jherIlA ane sAMkaDA saMskAro AvIne ema kahe che ke "sAvadhAna! tArAthI ema na thAya. ema karIza te dharma rasAtaLa jaze. leke zuM dhAraze ane zuM kaheze !" kaI digaMbara pitAnA pakSa taraphathI cAlatA tIrthanA jhaghaDAmAM bhAga na le, ke phaMDamAM nANAM bharavAnI paisA chatAM nA pADe, agara lAgavaga chatAM kacerImAM sAkSI thavAnI nA pADe to tene pathe tene zuM kare ? AkhuM ToLuM hiMdu maMdira pAse tAjiyA laI jatuM hoya ane keI eka sAco musalamAna hiMduonI lAgaNI na dukhavavA khAtara bIje raste javAnuM kahe agara gekazI karavAnI nA pADe che te musalamAnanI eno paMtha zI vale kare ? eka AryasamAjano sabhya kyAreka sAcI daSTithI mUrtinI sAme bese te teno samAja-paMtha tene zuM kare? A ja rIte paMtha satya ane ekatAnI ADe AvI rahyA che; athavA ema kaho ke ApaNe pote ja pitAnA paMthamaya saMskAranA zastrathI satya ane ekatAno droha karI rahyA chIe. tethI ja te paMthAbhimAnI moTA moTA manAtA dharmaguruo, paMDita ke purohite kadI maLI zakatA ja nathI, ekarasa thaI zakatA ja nathI; jyAre bIjA sAdhAraNa mANaso sahelAIthI maLI zake che. tame joze ke ekatAno ane lekakalyANano dAvo karanAra paMthanA guruo ja ekabIjAthI judA hoya che. je evA dharmaguruo eka thAya, eTale ke paraspara Adara dharAvatA thAya, sAthe maLIne kAma kare ane jhaghaDAne sAme AvavA ja na de, te samajavuM ke have emanA paMthamAM dharma Avyo che. ApaNuM AjanuM kartavya pathamAM kAM te dharma lAvavAnuM che ane nahi te pathane miTAvavAnuM che. dharma vinAnA paMtha karatAM apaMtha evA manuSya ke pazu sudhdhAM thavuM te kahitanI dRSTie vadhAre sAruM che enI koI nA pADe kharuM ? -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne, 21-8-30 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIti, dharma ane samAja [ 8 ] kIDI tarapha ArIkAthI dhyAna ApIzuM te jaNAze ke te ekalI rahI zakatI nathI. te kAI nA sahacAra zeAdhe che. tene keADAnA te zuM paNa pAtAthI judI jAtanI kIDIne paNa sahacAra nathI phAvatA. te peAtAnI ja jAtanA sahacAramAM masta rahe che. AvA kSudra prANIothI AgaLa vadhI paMkhI tarapha najara karIe. kUkaDAthI vikhUTI paDelI kUkaDI meAra sAthe raheze tApaNu te satuSTa rahI nahi zake. tene paNa potAnI ja jAtinuM sAhacaya joI e. eka vAMdarA ane eka haraNa e banne potapAtAnI jAtimAM jeTalAM prasanna rahI zake ane jIvana lakhAvI zake teTalAM vijAtimAM game teTalI sukhasagavaDa chatAM prasanna nahi rahI zake. mANasajAte peAtAne banAvela, vaphAdAra sevaka, ane sahacArI zvAna paNa jo bIjA zvAna vinAnA haze te te asaMtuSTa haze ane tethI ja e pALelA zvAna paNa, khIjA zvAnanI adekhAI karavA chatAM, pAchA khIjA zvAnane joI zarUAtamAM laDIne paNa, chevaTe tenI sAthe ekarasa thaI jaze ane gela karaze. prANI, pakSI ane pazujAtine A niyama ApaNe manuSyamAM paNa joIe chIe. manuSya, pakhI ke pazu pALIne jaMgalamAM ekalA rahevAne game teTalA abhyAsa kare paNu chevaTe tenI prakRti manuSyajAtinuM ja sAhacaya zodhe che. samAna raheNIkaraNI, samAna TevA, samAna bhASA, ane zarIranI samAna racanAne kAraNe sajAtIya sAhacaya zodhavAnI vRtti jIvamAtramAM ApaNe joI e chIe. tema chatAM manuSya sivAyanA kAI paNa jIvava`ne ke dehadhArIvargane ApaNe samAja nathI kahetA. e va bhale samudAya ke gaNu kahevAya, paNa samAjanI pAtratA te manuSyajAtimAM ja che; ane tenuM kAraNa te e che ke manuSyamAM eTalI buddhizakti ane vivekazaktinuM ja khIja che ke te peAtAnI raheNIkaraNI, paheraveza, bhASA, khAnapAna, ane bIjA saMskArA badalI zake che, keLavI zake che. mANasa cAhe tyAre prayatnathI peAtAnI janmabhASA uparAMta bIjI bhASA zIkhI le che, ane te bhASAe khelanAra sAthe sahelAIthI haLI-maLI jAya Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ] darzana ane ciMtache; paheraveza ane khAnapAna badalIne ke badalyA sivAya udAratA keLavIne judA prakAranA paheraveza ane khAnapAnavALA manuSya sAthe sahelAIthI vasI. ane jiMdagI gALI zake che. bIjAnuM sAruM hoya te levAmAM ane pitAnuM sAruM bIjAne ApavAmAM mAtra manuSya ja gaurava anubhave che. bhinna deza, bhinna raMga, ane bhinna saMskAravALI mAnavaprajA sAthe mAtra manuSya ja ekatA sAdhI ane viksAvI zake che. A zaktine lIdhe ja manuSyane varga samAja nAmane pAtra thayo che. manuSya jyAM haze tyAM keI ne koI samAjane aMza thaIne rahevAne. te je samAjano aMza thaIne rahete haze te samAja upara tenA sArAnarasA. saMskAranI asara thavAnI. eka manuSya bIDI pItuM haze te pitAnI AjubAjunA lokomAM bIDInI talapa jagADI e vyasananuM vAtAvaraNa UbhuM karaze. aphINa pInAra cIne pitAnA samAjamAM te ja ruci keLavaze. ekamANasa khare keLavAyela haze to te potAnA samAjamAM keLavaNInuM vAtAvaraNa jANe ke ajANe UbhuM karaze ja. e ja rIte AkhA samAjamAM ke samAjanA moTA bhAgamAM je rItabhAta ane saMskAro rUDha thayAM haze (pachI te iSTa hoya. ke aniSTa) te rItabhAta ane saMskArothI te samAjanA ghaTaka mANasane mukta. rahevuM e azakya nahi to zakya jevuM thaI paDaze. tAra ke TikiTa oNphisamAM kAma karanArA agara sTezananA karmacArIo vacce ekAda jaNa e jaIne rahe ke je lAMcane dhikkArato hoya, eTaluM ja nahi paNa game teTalI lAMcanI lAlaca chatAM teno bhoga banavA Icchate na hoya, to tevA sAculA mANasane bAkInA lAMciyA varga taraphathI bhAre trAsa paDavAno; kAraNa ke, te lAMca na le eTale svAbhAvika rIte ja bIjA lAMciyAono virodha kare ane tema thatAM bIje Akho varga eka saMpa thaI kAM to tene lAMca lete kare ane kAM to tene herAna karavAmAM bhaNuM na rAkhe. je pele bhale AdamI asAdhAraNa himmata ane buddhivALe na hoya te te bIjuM kAMI nahi te chevaTe bIjAo lAMca le tyAre mAtra taTastha rahI AMkhamicAmaNAM kare ane te ja rIte tevA vargamAM nabhI zake. e ja nyAye ApaNuM dezI AI. sI. esa.ne paNa paradezIo. sAthe ghaNI vAra ghaNuM aniSTa sahana karavuM paDe che. Ama chatAM AvAM aniSTothI samAjane bacAvavA samAjanA AgevAno ke rAjyakartAo kAyadAkAnano ghaDe che agara nItiniyama bAMdhe che. eka vakhate moTI umara sudhI. kanyAone kumArI rAkhavAmAM amuka aniSTa jaNAvAthI smRtizAstramAM niyama dAkhala thaye ke ATha agara nava varSanI kanyA gaurI hoya te ja umare paraNavI. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIti, dharma ane samAja [ 43 devI e dharma che. A niyamanuM ullaMdhana karanAra kanyAno pitA ane kanyA. samAjamAM rnidAtAM. e bhayathI e nAnI umaranA lagnanI nIti cAlI. vaLI e. nItimAM jyAre bahu aniSTa vadhI gayuM tyAre te dUra karavA samAjanA AgevAno. agara rAjyakartAone bIjo niyama ghaDavo paDyo ane have caudake soLa varSathI nAnI umaramAM kanyAnuM lagna karanAra kAM te zikSita dvArA thatI niMdAthI Dare che ane kAM te rAjyanA daMDabhayathI DarI niyamanuM pAlana kare che. eka karajadAra mANasa game teTalI saMkaDAmaNamAM paNa pitAnuM karaja cUkavavA mathe che-eTalA. mATe ke je te karaja na cUkave te tenI zAkha jAya ane zAkha jAya to bIjAo na dhIre, ane tema thAya che teno dhaMdhe jokhamAya. A rIte ApaNe joIzuM te jaNAze ke samAjamAM je je nItiniyamo pracalita hoya che tenuM pAlana leke kAM to bhayathI ane kAM to svArthathI kare che. je amuka kAma karavAnI pAchaLa agara amuka kAma na karavAnI pAchaLa bhaya ke lAlaca na hoya te te kAma karanAra agara na karanAra keTalA nIkaLe, e moTo savAla che. kanyA e paNa eka putranI peThe saMtati ja che, ane tethI tene paNa chokarA eTale ja haka hovo joIe ema dhArIne tene dAyajo ApanAra, mAbApa maLe te karatAM hajAra ke lAkhagaNAM vadhAre mAbApa evuM samajIne dAya karanAra maLavAnAM ke je ThIkaThIka dAyajo ApavAmAM nahi Ave to lAyaka ghara kanyA mATe nahi maLe ane vaLI ApaNuM chokarAo sAre ghera nahi vare. e ja bhaya ke svArtha ghaNu vAra chokarA-chokarIonA zikSaNa pAchaLa hoya che ane tethI ja vyavahAru hetu saratAM ghaNI vAra chokarA-chokarIonuM zikSaNa baMdha paDe che (pachI bhale te chokarA ke chekarIo zikSaNa levAne lAyaka paNa hoya); kAraNa ke, e zikSaNa kevaLa zikSaNa khAtara apAtuM na hatuM. A rIte ApaNe keTalAka samAjamAM punarlagnanA pratibaMdha vize paNa joIe chIe. je samAjamAM punarlagna nathI thatAM temAM paNa Aje ghaNuM puruSo ane strIo ema cakhuM mAnanArAM hoya che ke baLAtkArI vaidhavya e. dharma nathI, chatAM teo pitAnI ladhu putrI ke bahena je vidhavA thAya che tenI IcchA chatAM tenuM lagna karavA taiyAra thatAM nathI. ane ghaNI vAra te teo punarlagna upara potAnI marajI viruddha sakhata jApta rAkhe che. baLAtkArI brahmacaryanI A nItinI pAchaLa bhaya ane svArtha sivAya bIjo kazo ja hetu hotuM nathI. gRhasthanI vAta bAjue mUkIe ane tyAgI ke guru gaNAtA varganI aMdara jaIne joIe te paNa ApaNane jaNAze ke temanA ghaNu nItiniyame ane vyavahAranI pAchaLa mAtra bharyuM ane svArtha ja rahelA hoya Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ] darzana ane ciMtana che. ekAda tyAgIno ziSya anAcArI thAya to te guru ziSyanI vRtti sudharI che ke nahi te joyA sivAya paNa ene vezadhArI banAvI rAkhavAne pUrNa prayatna karaze; kAraNa ke, tene e ziSyanI bhraSTatA dvArA potAnI pratiSThA javAno bhaya che. koI guru vaMThe tyAre te saMpradAyanA anugAmIo e vaMThela AcAryane padabhraSTa karatAM khacakAze ane tenA upara baLAtkArI brahmacarya lAdavAno prayatna karaze kAraNa ke, temane potAnA saMpradAyanI pratiSThA ghaTavAno bhaya che. puSTimArganA AcAryanuM vAraMvAra snAna ane jaina dharmanA sAdhunuM sarvathA asnAna koI koI vAra sAmAjika bhayane lIdhe ja hoya che. molavIonA gItApAThamAM ane paMDitanA kurAnapAThamAM paNa sAmAjika bhaya ane svArtha mATe bhAge naDatararUpa hoya che. A sAmAjika nItiniyama ane rItarivAjenI pAchaLa moTe bhAge bhaya ane svArtha ja rahelA hoya che. bhaya ane svArthathI anusaratA nItiniyama cheka ja pheMkI devA joIe, agara cheka ja nakAmA che, agara tenA sivAya paNa cAlI zake, ema kahevAno ahIM Azaya nathI. ahIM te eTaluM ja batAvavuM che ke nIti ane dharma vacce zuM taphAvata che. je baMdhana ke je kartavya bhaya ke svArthamUlaka hoya che te nIti; ane je kartavya bhaya ke svArthamUlaka nahi paNa zuddha kartavya khAtara ja hoya che ane je kartavya mAtra yogyatA upara ja avalaMbita hoya che te dharma. nIti ane dharma vaccene A taphAvata kAMI nAnasane nathI. je ApaNe jarIka UMDA UtarIne tapAsIzuM te spaSTa dekhAze ke nIti e samAjanA dhAraNa ane piSaNa mATe Avazyaka chatAM paNa tenAthI samAjanuM saMzodhana thatuM nathI. saMzodhana eTale zuddhi ane zuddhi eTale ja khare vikAsa-e samaja je vAstavika hoya to ema kahevuM joIe ke e vikAsa dharmane ja AbhArI che. je samAjamAM upara kahela dharma jeTale aMze vadhAre anusaratA hoya te samAja teTale aMze caDiyAta. A vastu vadhAre spaSTatAthI samajAya eTalA mATe keTalAka dAkhalAo laIe. be jaNa evA kapa ke jemAM eka TikiTamAstara pitAnA khAtAne hisAba barAbara ekasAIthI sAcave che ane rekhAtAne eka pAI paNa nukasAna thAya teTalI bhUla nathI karata-eTalA sAra ke je bhUla Ave te DAvAno agara nokarI javAne bhaya che; paNuM eTalI ja cIvaTavALo te mAstara je bIjo bhaya na hoya te musApharo pAsethI lAMca le che. jyAre ApaNe kapele bIje sTezanamAstara hisAbanI cekasAI uparAMta lAMca maLavAne ane pacI javAne game teTale anukULa prasaMga chatAM lAMca nathI ja lete, eTaluM ja nahi, paNa te lAMcarInuM vAtAvaraNa ja Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIti, dharma ane samAja [ kaya. nathI pasaMda karato. e ja rIte eka tyAgI vyakti khullI rIte paisA levAmAM ke rAkhavAmAM akiMcana tane bhaMga lekhI paisA hAthamAM nahi le ke potAnI pAse nahi saMdhare ane chatAM je tenA manamAM akiMcanapaNuM AvyuM nahi hoya, eTale ke lebhano saMskAra gayo nahi hoya, te te dhanika ziSyone meLavI. manamAM phulAze ane jANe pote ja dhanavAna hoya e rIte bIjA karatAM pitAne caDiyAta mAnI garvabharele huMpadane vyavahAra karaze. jayAre bIjo tyAgI, je khare tyAgI haze te, paisA pitAnI mAlikInA karIne pAse nahi ja rAkhe ane pAse haze to paNa tenA manamAM jarAya nahi hoya abhimAna ke jarAya. nahi heya potAnA alaga svAmIpaNunuM gaurava. te game teTalA dhanikanI vacce rahevA chatAM ane dhanikonI sevAnA prasaMge mAM AvavA chatAM nahi. tenAthI phalAya ke nahi tene lIdhe bIjA karatAM pitAne caDiyAte mAne. AnuM pariNAma e AvavAnuM ke je nItinI daSTie samAjamAM tyAgIo haze te. te samAja caDele ke zuddha nahi hoya; kAraNa ke, temAM tyAgInA vezamAM rahI evI rIte bhoga sevAtuM haze ke jethI tyAga pALyo gaNAya ane bhoga paNa pivAya. evI sthitimAM tyAgIo vacce sIdhI rIte paiso meLavavAnI ke saMdharavAnI gRhasthonI peThe harIphAI nahi hoya, paNa bIjA karatAM vadhAre paisAdAra ziSyone rIjhavI, samajAvI, potAnA banAvI rAkhavAnI gUDha harIphAI te avazya haze. ane evI harIphAImAM teo jANe ke ajANe samAjanI sevA. karavAne badale kusevA ja vadhAre karatA haze. tethI UlaTuM, samAjamAM je dharma dRSTie tyAgI hoya to teone nahi hoya paisA meLavavAnI ke saMgharavAnI harIphAI agara nahi hoya paisAdAra celAone pitAnA ja banAvI rAkhavAnI phikara. eTale teo ziSyasaMgraha ke ziSya parivAra viSe taddana nizcita haze ane mAtra samAja pratyenA pitAne kartavyamAM ja prasanna haze. eTale evA e tyAgIo vacce nahi AvavAne adekhAIne agara kalezane prasaMga. ane e ja rIte temane lIdhe teo je samAjamAM rahetA haze te samAjamAM paNa nahi AvavAno vikhavAdane prasaMga. A rIte ApaNe joI zakyA ke eka samAjamAM game teTalA saitika bhUmikAvALA tyAgI hoya chatAM tenAthI samAjanuM kalyANa na thatAM vadhAre akalyANa ja thavAnuM, jyAre koI bIjA. samAjamAM sAce dhArmika bhUmikAvALe tyAgI eka hoya te paNa te samAjanI. zuddhi khUba ja vadhAravAno. eka bIjo dAkhalo laIe. keI saMnyAsI bhagavAsanA pragaTa thatAM samAjamAM apajaza thavAnA bhayathI dekhItI rIte tyAgI rahI anAcAra, Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ] darzana ane ciMtana sevyA kare; jyAre bIjo tyAgI tevI vAsanA pragaTa thatAM, je vAsanAne - zamAvI na zake te, game teTalA apavAda ane tiraskArane saMbhava chatAM khullekhulluM gRhasthapaNuM svIkAre te pelA naitika bhUmikAvALA tyAgI karatAM A gRhasthatyAgI ja samAjanI zuddhi vadhAre sAcavavAno; kAraNa ke, pele bhayane nathI jItyo jyAre bIjAe bhayane jItI aMtara ane bahAranI ekatA sAdhI nIti ane dharma bannenuM pAlana karyuM che. A lAMbI carcA uparathI joI zakAze ke samAjanI kharI zuddhi ane kharA vikAsa mATe dharmanI ja eTale ke nirbhaya, nisvArtha ane jJAnapUrNa kartavyanI ja jarUriyAta che. have ApaNe jevuM joIe ke duniyAmAM hayAtI jogavatA kyA paMthe, kayA saMpradAyo agara kayA dharmo evA che ke je mAtra evo dAvo karI zake ke ame ja dharma sevIe chIe ane te rIte bIjA karatAM ame vadhAre saMzuddhi karI che. Ane uttara spaSTa che ane te e che ke e ekeya paMtha ke saMpra-dAya duniyAmAM nathI ke jeNe mAtra dharmanuM ja AcaraNa karyuM hoya ane te dvArA mAtra samAjanI zuddhi ja sAdhI hoya. koI paMtha ke saMpradAya potAnAmAM amaka sAcI dhArmika vyaktio thaI gayAno nirdeza karI samAjanI zuddhi sAvyAno dAvo kare che tevo dAvo bIjo vidhI paMtha paNa karI zake; kAraNa ke, dareka paMthamAM ochI ke vadhatI sAcI tyAgI vyaktio thayAne ItihAsa ApaNI sAme mojUda che. dharmanAM kahevAtAM bAhya rUpo uparathI samAjanI zuddhine AMka kADhI kaI paMthane dhArmikapaNAnuM pramANapatra te ApI zakAya ja nahi; kAraNa ke, bAhya rUpo eTalAM badhAM virodhI hoya che ke tene lIdhe dhArmikapaNanuM pramANapatra ApavA jaIe te kAM to badhA ja paMthane dhArmika kahevA paDe ane kAM te badhAne ja adhArmika kahevA paDe. dAkhalA tarIke koI paMtha maMdira ane mUrtipUjAnA potAnA pracArane nirdeza karI ema kahe ke tiNe e pracAra dvArA janasamAjane IzvaranI oLakhANamAM agara tenI upAsanAmAM bahu madada karI che ane te rIte samAjamAM zuddhi AvyuM che te tethI UlaTuM tene virodhI bIjo paMtha ema paNa kahevA kamara kase ke teNe maMdire ane mUrtionA dhvaMsanuM kAma karI samAjamAM zuddhi ANI che; kAraNa ke, maMdire ane mUrtione bahAne vadhI gayelAM vahema, Alasya ane daMbhane amuka pramANamAM teNe maMdire ane mUrtionA virodha dvArA vadhatAM aTakAvyAM che. eka paMtha je tIrthasthAnano mahimA gAtA ane vadhAre hoya te zArIrika zuddhi dvArA mAnasika zuddhinI dalIla karI potAnI pravRttine samAjakalyANakArI batAvI zake, jyAre tene virodhI bIjo paMtha snAnaniyamananA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nIti, dharma ane samAja [ 47 pitAnA kAryane samAjakalyANakArI sAbita karavA evI dalIla karI zake ke bAhya snAnanA mahattvamAM taNAtA lekine te rastethI pAchA vALI aMtarazuddhi tarapha laI javA mATe snAna upara niyaMtraNa mUkavuM e ja hitAvaha che. eka paMtha kaMThI baMdhAvIne ane bIjo tene teDAvIne samAja-kalyANa karyAno dAvo karI zake. A rIte dareka paMthanAM bAhya rUpo je ghaNI vAra ekabIjAthI taddana virodhI hoya che tenA uparathI ApaNe nakkI na karI zakIe ke amuka paMtha khare dhArmika che ane amuka pathe ja samAjamAM vadhAre zuddhi ANuM che. tyAre zuM evuM koI dhAraNa che ke je sarvamAnya hoya ane jenA dvArA nirvivAdapaNe ApaNe kahI zakIe ke je amuka vastu hoya te bAtha rUpa game te hovA chatAM paNa tenAthI samAjanuM aikAMtika kalyANa ja thavAnuM ? ane te vastu je paMthamAM, je jAtimAM, ke je vyaktimAM jeTalA pramANamAM vadhAre hoya te ja paMtha, te ja jAti, ke te ja vyaktie samAjanI zaddhimAM agara samAjanA vikAsamAM vadhAre phALe Ape che ema kahI zakAya? alabatta, evI vastu che, ane te uparanI carcA dvArA spaSTa thaI gaI che. te vastu eTale nirbhayapaNuM, nirlepapaNuM ane viveka. vyaktinA ke paMthanA jIvanamAM e vastu che ke nahi te bahu sahelAIthI jANuM zakAya. jevuM mAnavuM tevuM ja bolavuM ane bolavuM tethI UlaTuM na cAlavuM agara jevuM cAlavuM tevuM ja kahI devuM; A tatva hoya te nirbhayapaNuM. AvuM nirbhayapaNuM dhAraNa karanAra keI nokara zeThathI DarI kharI bInA nahi chupAve ane game tevuM jokhama kheDavA taiyAra raheze. koI bhakta gRhastha meTapamAM khAmI AvavAnA bhayathI dharmaguru pAse agara bIje kyAMya doSa DhAMkavA ke moTA dekhAvA mATe beTa vaLa na karatAM sAcI bInA kahevA taiyAra raheze. koI dharmaguru, je te nirbhaya haze te, potAnuM jIvana taddana sAduM gALaze. nirlobha paMtha upara kImatI kapaDAM ke ghareNane te bhAra nahi hoya. je koI paMthamAM nirlepapaNuM haze te te potAnI badhI ja zaktio ekAgra karI bIjAonI sevA levAmAM saMtuSTa nahi thAya. je viveka haze te te vyakti ke te paMthane koInI sAthe kalezamAM UtaravAnuM kAraNa ja nahi hoya. te potAnI zakti ane saMpattine sadupayoga karIne ja bIjAonAM hRdaya jItaze. viveka hoya tyAM kaleza na ja hoya ane jyAM kaleza hoya tyAM samajavuM ke viveka nathI ja. A rIte ApaNe koI vyakti ke kaI paMthamAM dharma che ke nahi e jANavuM hoya te sahelAIthI jANI zakIe ane uparanI kasoTIthI kasI ApaNe nakkI karI zakIe ke amuka vyakti agara amuka paMtha samAjanuM kalyANa karanAra che ane amuka nathI. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] darzana ane ciMtana nAtamAM mahAjane, paMthamAM tenA AgevAne, ane samasta prajAmAM rAjyakartAo nIti ghaDe che, ane dezakALa pramANe badale che tema ja te paLAve che; chatAM samAjanI zuddhinuM kAma to pAchuM bAkI ja rahe che. A kAma kaI mahAjana, kaI paMDita, ke koI rAjA mAtra tenA padathI sAdhI na zake. e kAma ja mukhya che ane e ja kArya karavuM te IzvarIya saMdeza che. je vyaktine A kArya karavAnI tAlAvelI hoya teNe bIjAone prathama na kahetAM potAnA ja jIvanamAM dharma dAkhala karavo joIe. je enA jIvanamAM dharma dAkhala thayo te teTale aMze tenuM jIvana samAjanI zuddhi karavAnuM (pachI bhale te kaIne zuddha thavAno upadeza vANI ke lekhanathI na paNa Apato hoya).. samAjanI zuddhi e jIvanazuddhimAM samAyelI che, ane jIvanazuddhi e ja dharmanuM sAdhya che. eTale je ApaNe samAja ane pitAnA jIvanane nIrogI rAkhavA IcchatA hoIe to ApaNuM potAmAM upara kahela dharma che ke nahi, ane che to keTale aMze che, enuM ja nirIkSaNa karavuM joIe. A dhArmika manAtA. divasomAM je potAnuM nirIkSaNa karavAnI Teva keLavIe to te haMmezAM sthAyI bane ane tema thAya te ApaNI sAme paDelA vizALa samAja ane rASTranA ghaTaka tarIke ApaNe koIka sAco phALe A kahevAya. -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne, 1932. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanI ane enA dhyeyanI parIkSA [9] keLavaNI sUryanA prakAza jevI che - keLavaNI e sUryanA prakAza jevI che. e mAtra bIjI vastuno ja aMdhakAra khaseDI satiSa nathI paDatI, paNue te pitAnA uparanA aMdhakArane paNa sAMkhI nathI zakatI. kharI vAta to e che ke keLavaNuM pitAnA svarUpa ane pitAnAM badhAM ja aMge viSenI bhramaNAo ke aspaSTatAe sahI nathI zakatI-tenA A eka ja baLane lIdhe te bIjA viSayo upara paNa prakAza phekI zake che. kuzaLa cikitsaka pitAnuM darada prathama ja pArakhe che, ane tethI ja te bIjAnA rogonI cikitsA anubhavasiddha baLathI kare che. mekolenI prasiddha miniTa pramANe hindustAnamAM zarU thayela kArakunI aMgrejI zikSaNa prathama pitAnA viSenI bhramaNAo samajavA ne dUra karavA mAthuM UMcakyuM ane sAthe sAthe e ja zikSaNe dharma, itihAsa, samAja, rAjakAraNa Adi bIjA zikSaNanA viSaya upara paNa navI rIte prakAza nAkhavo zarU karyo. je viSayanuM zikSaNa apAvuM zarU thAya che te ja viSayanI, enA zikSaNane lIdhe vicAraNA jAgRta thatAM, aneka dRSTie parIkSA paNa thavA lAge che. jyAM ame tyAM vicAraparIkSA heya ja dharmane pitA, ene mitra ane enI prajA e badhuM vicAra ja che. vicAra nahoya temAM dharmanI utpatti na ja saMbhave. dharmanA jIvana ane prasaraNa sAthe vicAra hoya ja che. je dharma vicAra na pragaTAve ane na piSe te pitAne AtmA ja gumAve che, tethI dharma viSe vicAraNuM ke parIkSA karavI e tene jIvana ApavA barAbara che. parIkSAnI paNa parIkSAo cAle te pariNAme e lAbhakAraka ja che. parIkSAne paNa bhayanAM baMdhano saMbhave che. jyAM Apakhuda sarakArI taMtra hoya ane keLavaNInI mImAMsAthI e tannane dhakko lAgavAno saMbhava hoya tyAM evI samAlocanA sAme kAyade ane pilIsa jelanuM dvAra batAvatAM UbhAM hoya che. 4 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ]. darzana ane ciMtana dhamaparIkSAnAM bhayasthAne dharmanI parIkSAne sadbhAgye evo bhaya nathI e kharuM, chatAM enAM bhayasthAne judI jAtanAM heya che. parIkSakamAM pUrI vicArazakti na hoya, vicArazakti hoya chatAM samatolapaNuM sAcavavAnuM baLa naheya, e paNa hoya chatAM enI parIkSAnuM vyAjabI mUlya AMke evA zretAo na hoya to e parIkSAnuM bhayasthAna gaNAya. dharma jevA sUkSma ane ALA viSayanI parIkSAnuM mukhya bhayasthAna to svArtha che. je kaI svArthanI siddhithI prerAI agara svArtha javAnA bhayathI prerAI dharmanI mImAMsA zarU kare to te parIkSAne nyAya ApI na zake. e vAte AvI bAbatamAM hAtha nAkhatI vakhate mANasane badhI bAjuthI banatI sAvadhAnI rAkhavI anivArya thaI paDe che--je ene potAnA vicAranuM kAMI mUlya heya te. savanI sadguNapaSaka bhAvanA dharmane samULadhvaMsa karavA IcchanAra tarIke jANItA thayela raziyana samAjavAdIone ApaNe pUchIe ke tame dayA, satya, saMtoSa, tyAga, prema, kSamA Adi guNono nAza karavA Iccho che ? te e zuM javAba Apaze ? samAjavAdIono kaTTaramAM kaTTara virodhI paNa ema puravAra karI nahi zake ke teo uparyukta guNone lepa karavA mAge che. bIjI bAju dharmaprANa kahevAtA dharmajanane-game te paMthanA anuyAyIone-pUchIe ke tame asatya, daMbha, krodha, hiMsA, anAcAra Adi durguNane piSavA mAge che ke satya, mitrI vagerene pioSavA Iccho che? te dhAruM chuM ke teo e ja javAba ApavAnA ke teo eka paNa durguNane pakSa nathI karatA, paNa badhA ja sadgaNone piSavA mAge che. sAthe sAthe pelA samAjavAdIone paNa ukta durguNa viSe pUchI laIe te ThIka thaze. koIe te nahi ja kahe ke te samAjavAdIo paNa durgaNe piSavA mAge che, agara te mATe badhI bhejanA kare che. je dhArmika kahevAtA kaTTarapaMthI ane dharmecchedaka manAtA samAjavAdI e banne saguNo piSavA tema ja durgaNe nivAravAnI bAbatamAM ekamata che ane sAmAnya rIte saNamAM gaNAtA guNe ane daNamAM gaNAtA deSo viSe bannene matabheda nathI, to ahIM savAla thAya che ke ghareDa5thI ane sudhAravAdI e banne vacce dharmavyANa ane dharmavicchedanI bAbatamAM je bhAre kheMcatANu, bhAre mArAmArI ne bhAre vivAda dekhAya che tenuM zuM kAraNa? e matabheda ke takarAra dharma nAmanI kaI vastu viSe che? chatAM zAne mATe takarAra? savRtti ke sadgattijanya guNa, je mAnasika heI sukSma che, tenA dhama Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamanI ane enA dhyeyanI parIkSA [ 51 paNa viSe te matabheda che ja nahi. matabheda e dharma tarIke lekhAtAM, dharmarUpe manAtAM, ane dharmanAmathI vyavahAra pAmatAM bAhya rUpe, bAhya AcaraNo ke bAhya vyavahAre viSe che. Avo matabheda eka agara bIje rUpe, tIvra ke tItratararUpe, manuSyajAtinA ItihAsa jeTalo ja jUne che. sAmAnya rIte matabhedanA viSayarUpa bAhya niyama, vidhAne ke kriyAkalApene traNa bhAgamAM vaheMcI zakAya. niyAmAM traNa jAtanA matabheda (1) vaiyaktika: je niyamane mukhya saMbaMdha vyaktinI IcchA sAthe che te; jema ke-khAnapAna, snAna AdinA niyamo. keI kaMdamULane dharmanI daSTie taddana vajya mAnI e khAvAmAM adharma mAne, jyAre bIjo tene ja khAI upavAsa karavAmAM dharma mAne. eka jaNa rAta paDyA pahelAM ja khAvAmAM dharma mAne, bIjo rAtribhojanamAM adhama ja na gaNe. eka vyakti snAnamAM ja bhAre dharmamAhAtmya svIkAre, bIjo snAnamAtramAM adharma lekhe, ane eTaluM badhuM nahi te koI pitAne mAnya evI zetruMjI jevI nadIo sivAyanAM jaLAzamAM dharmamAhAmya svIkAravAnI nA pADe. (2) sAmAjika keTalAka bAhya vyavahAra sAmAjika hoya che, je dharma tarIke lekhAya che. eka samAja maMdira bAMdhavAmAM dharma mAnI te pAchaLa pUrI zakti kharce, bIje samAja pUrNapaNe teno virodha karavAmAM ja dharma mAne. maMdiramAM mAnanAra samAje paNa judI ane virodhI mAnyatAvALA che. eka viSNu, ziva ke rAma sivAya bIjI mUrtinA namana-pUjanamAM adharma batAve, jyAre bIjo samAja e ja viSNu AdinI mUrtionA AdaramAM adharma mAne. eTaluM ja nahi, paNa eka ja devanI mUrtionA nagnatva ke vastradhAraNa jevA svarUpamAM paNa bhAre sAmAjika matabheda che. eka ja prakAranA svarUpanI eka ja devanI namramUrti mAnanAra vacce paNa pUjAnA prakAramAM kAMI e che matabheda nathI. eka samAja puruSanA ekasAthe ke krame game teTalA vivAhane adharmI nathI lekhata, jyAre pAraNAmAM jhUlatI bALavidhavAnA punarlagnanA nAmamAtrathI kaMpe che. eka kAma bane teTalA dUranA gemAM lagnasaMbaMdhane dhamya gaNe che, jyAre bIjI kema bane teTalA najIkanA khAnadAnamAM lagnanuM zreSThatva svIkAre che. eka samAja dharmadaSTie pazuvadhanuM samarthana kare che, jyAre bIje e ja dRSTie eno virodha kare che. (3) sArvajanika pravRttio keTalIka prathAo evI che ke jeno saMbaMdha Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para]' darzana ane ciMtana samagra janatA sAthe hovA chatAM tenA dhamyapaNA viSe tIvra matabheda UbhuM thAya che. atyAre koI pratyakSa AkramaNakArI duzmanonI savArIo sadbhAge ke duge caDI nathI AvatI, eTale evA duzmanone ThAra mAravAmAM dharma che ke adharma che e carcA kRpALu briTiza gavarmenTa baMdha karI ApaNe samaya bacAvIja lIdhe che; chatAMya oNgadeva jevA rogonI savArIo UbhI ja che. te vakhate evA roganA dUta gaNAtA uMdarane mAravAmAM kaI sarvajanahitanI daSTie dharma jue che, te bIjAo ene taddana adharma lekhe che. jyAM vAgha, siMha vagere krara ane jherI prANIo ke jaMtuone upadrava hoya che tyAM paNa sArvajanika hitanI daSTie ene saMhAravAmAM dhamadharmane savAla Ubho thAya che. eka varga sArvajanika hitanI dRSTie koI paNa jaLAzaya ke jAhera rastA Adine maLamUtrathI bagADavAmAM adharma lekhe che, jyAre bIjo varga e viSe taddana taTastha ja nahi paNa viredhI vartana kare che--jANe ke e emAM dharma mAnato hoya! A to mAtra thoDAka namUnAo thayA, paNa aneka jAtanA jhINAjhINA ane moTAmeTA evA kriyAkAMDanA prakAre che ke jene eka varga bilakula dharma mAnI vaLagI rahevA Agraha kare che, jyAre bIjo varga tevA kriyAkAMDene baMdhana gaNa tene ukhADI pheMkavAmAM ja dharma lekhe che. A rIte dareka deza, dareka jAti ane dareka samAjamAM bAhya rUpi, bAhya vidhividhAno ane bAhya AcAre viSe dharma hovA-na hovAnI dRSTie besumAra matabheda che. tethI ApaNI prastuta. parIkSA uparyukta matabhedanA viSaya paratvenI che. ' '. ApaNe e te joyuM ke evI bAbatomAM anAdi matabhedo che ane te ghaTe tema ja vadhe paNa che. moTA bhAge lokomAM e matabhedo purajozamAM pravartatA hovA chatAM thoDAka paNa evA mANaso haMmezA maLI Ave che ke jemane e matabheda sparzI ja nathI zakatA. eTale vicAravAnuM e prApta thAya che ke evuM te zuM che ke jene lIdhe AvA bahuvyApI matabhedo e thoDA gaNyAgADyA kone nathI sparzatA ? vaLI je tatvane lIdhe ethA lekene matabheda nathI sparzatA te tattva zuM bIjAomAM zakya nathI ? ApaNe upara joyuM ke dharmanAM be svarUpa che. paheluM tAtvika, jemAM sAmAnyataH kAIna matabheda nathI te saguNAtmaka; bIjuM vyAvahArika, jemAM jAtajAtanA matabhedo anivArya che te bAhya pravRttirUpa. jeo tAttvika ane vyAvahArika dharma vacceno bheda spaSTapaNe samaje che, jeo tAttvika ane vyAvahArika dharmanA saMbaMdha viSe vicArI jANe che, TUMkamAM tAtvika ane vyAvahArika dharmanA cogya pRthakkaraNanI tema ja baLAbaLanI cAvI jeone lAdhI che temane vyAvahArika Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 53 dharmanI ane enA dhyeyanI parIkSA dhirmanA matabhedo kalezavardhaka tarIke sparzI nathI zakatA.evAM puruSa ane strIo ItihAsamAM thayAM che ane atyAre paNa labhya che. Ano sAra e nIkaLyo ke je dharma viSenI kharI spaSTa samaja hoya te koI paNa matabheda kaleza janmAvI na zake. kharI samaja hovI e eka ja kalezavardhaka matabhedanA nivAraNano upAya che. A samajanuM tatva prayatnathI manuSya-jAtimAM vistArI zakAya che, tethI evI samaja meLavavI ke keLavavI e ISTa che. have ApaNe joIe ke tAttvika ane vyAvahArika dharma vacce kevA kevA saMbaMdhe che ? zuddha vRtti ane zuddha niSThA nirvivAdapaNe dharma che, jyAre bAhya vyavahAranA dhamadharmapaNAmAM matabhede che. tethI bAhya AcAre ke vyavahAre, niyamo ke rItarivAjonI dharmAtA ke adhamyatAnI kasoTI e tAttvika dharma na hoI zake. zuddhAzuddha, niSThA para dharmAdharmane AdhAra - je je prathAo, rItarivAjo ne niyamo zuddha niSThAmAMthI udbhavatA hoya tene sAmAnya rIte dharma kahI zakAya; ane je AcAre zuddha-niSThAjanita na hoya tene adharma kahevA joIe. ApaNe anubhavathI pitAnI jAtamAM ane sAcA anumAnathI bIjAomAM joI zakIe chIe ke amuka eka ja AcAra zuddha niSThAmAMthI kyAreka janme che te kyAreka azuddha niSThAmAMthI. vaLI eka jaNa je AcArane zuddha niSThAthI seve che tene ja bIje azuddha niSThAthI Acare che. zuddha niSThAnAM daSTAMta je amuka varga zuddha ke zubha niSThAthI maMdira nirmANa pAchaLa paDI lokonI zakti, samaya ane dhanane temAM zekavAmAM dharma mAne te bIje varga eTalI ja ane keIka vAra ethI paNa vadhAre zuddha ke zubha niSThAthI maMdira nirmANano virodha karI e pAchaLa kharcAtA dhana-janabaLane bIjI ja dizAmAM vAparavAmAM dharma dekhe che, ane e pramANe AcarI paNa batAve che. eka varga kadAca e vidhavA bALAnA hita khAtara ja enA punarlagnane virodha kare che to bIjo varga e bALAne adhikAra joI enA ja adhikAradharmanI daSTie zubha niSThAthI enA punarlagnanI himAyatamAM dharma lekhe che. eka varga uMdare ke bIjA jherI jaMtuonA daiSane kAraNe nahi, paNa bahujanahitanI dRSTie ja zubha niSThAthI tenI hiMsAnI himAyata kare; te bIje varga bahujananA jIvanahakanI dRSTie zubha niSThAthI ja tenI hiMsAne vidha Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] darzana ane ciMtana karavAmAM dharma lekhe che. eTale ke, ghaNuM matabhedanA rItarivAje ke prathAonA samarthana agara virodha pAchaLa ghaNIvAra banne pakSakAronI zubha niSThA paNa saMbhave che. azuddha niSThAnAM daSTAMta - e te jANItI ja vAta che ke hajAro svArthIo mAtra pitAnI aMgata svArthavRtti ane lolupa azubha nikAne lIdhe ja maMdira ke tevI bIjI saMsthAnuM samarthana kare che, tIrthonAM mAhAsya gAI mAtra AjIvikA calAve che. pitAnI bIjI kaI svArthavRttithI ke pratiSThAnA bhUtanA nijI bhayathI prerAI, pilI vidhavAnA bhalAbUrAno viveka karyA sivAya, mAtra azubha niSThAthI enA punarlagnanuM samarthana karanAra paNa jaDI Ave che; jyAre evI ja ke kadAca ethIye vadhAre azubha vRttithI punarlagnanuM samarthana karanAra paNa maLI Ave che. madhamAMsa jevA heya padArthone paNa zubha niSThAthI, prasaMgavizeSe upayogamAM levAne dharma manAya che, jyAre azuMbha niSThAthI ene tyAga karavA-karAvavAmAM dharma siddha na thavAnA dAkhalAo paNa ApI zakAya che. keI niyama gaNe kALamAM ekasarakhe AcAraNIya rahI zake ? A rIte koI paNa vaiyaktika, sAmAjika ke sArvajanika niyama ke AcAra, prathA ke rItarivAja e nathI ke jene viSe samajadAra prAmANika mANasa ema kahI zake ke amuka vyavahAra te traNe kALamAM saune mATe mAtra ekasarakhI rIte zubha niSThApUrvaka ja saMbhave che ane amuka vyavahAra te azubha niSThApUrvaka ja hovAno saMbhava che. ATalA vicArathI ApaNe nizcayanI pahelI bhUmikA upara AvI pahoMcyA ke koI paNa bAhya vrata-niyama, AcAra-vicAra ke rItarivAja evo nathI ke je saune mATe--samAjane mATe agara eka vyaktine mATe--haMmezAM dharmarUpa ja agara adhama rUpa ja kahI zakAya. evA vyAvahArika gaNAtA dharmonuM dharmapaNuM ke adharmapaNuM e mAtra te te vyavahAra-AcaranAranI niSThA ane prAmANika samAja upara avalaMbita che. zubha niSThAthI keAInA prANa bacAvavA mATe tenA upara thatA zastrAghAtane rekI paNa zakAya ane ethI paNa vadhAre sArI zubha niSThAthI bIjI vakhate enA upara e ja zastra calAvI paNa zakAya. zubha niSThAthI koInA upara zastra calAvavAnI vAta te jANItI ja che, paNa tethIye vadhAre azubha niSThAthI tene pALanAra ne piSanAra paNa hoya che. siMha ane sarpa jevAne pALI tenA svAtanyane bhoge AjIvikA karanArane koNa nathI jANatuM ? paNa ethIye Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAMnAM ane enA dhyeyanI parIkSA [ pa vadhAre azubha niSThAthI chekarIone pALI, pASI tenI pavitratAne bhAge AvikA karanAra Aje saMskRta gaNAtA samAjamAM paNa surakSita che. A badhuM eka ja sUcave che ane te e ke kAI paNa vyAvahArika bAhya kriyAkAMDa agara prathAne, mAtra ene lokA Acare che eTalA ja kAraNe, dha kahI na zakAya; agara ene khIjA leAkeA nathI AcaratA ke nathI mAnatA agara tene virAdha kare che, eTalA ja kAraNe adhama na kahI zakAya. zuM pariNAma dRSTie bAhya vyavahArane dha mAnave ? keTalAka phlIla kare che ke ghaNIvAra vrata niyamA, kriyAkAMDA zubha niSThAmAMthI na janmyA hoya chatAM te abhyAsakhaLe zubha niSThA janmAvavAmAM kAraNa banI zake che, eTale pariNAmanI dRSTie bAhya vyavahArane dharma mAnavA joI e. AnA javAba adhare! nathI. kAipaNa khAdya vyavahAra evA nathI ke je zubha niSThA ja janmAve; UlaTu ghaNIvAra ema ane che ke amuka bAhya vyavahAranI dhama tarIke pratiSThA jAmatAM tene AdhAre svArtha pASaNanuM ja kA mATe bhAge sadhAvA maOM che. tethI ja, ApaNe joIe chIe ke, zubha niSThAthI sthapAyelI madira-saMsthAnI dhArmika vahIvaTI peDhI chevaTe ApakhudI ane sattA pASavAnuM sAdhana banI jAya che. eTaluM ja nahi, paNa eka vAra dharmabhIru dRSTie dhArmi ka kuMDAnI pAI pAI ne hisAba rAkhanAra paNa e ja nANAMnA lobhamAM, prasaMga AvatAM, krUsAI dhArmika karaja cUkavavuM bhUlI jAya che. zubha niSThAthI svIkArela tyAgInA vezanI pratiSThA adhAtAM ane tyAgInAM bAhya AcaraNAnuM lokAkarSaNa jAmatAM te ja veza ane khAdya AcaraNane AdhAre azubha vRtti pASAvAnA dAkhalAe Dagale ane pagale maLe che. kAI vyakti khAdya niyamathI lAbha nathI ja uThAvatI ema na kahI zakAya, paNa khAdya niyama lAbhaprada thAya ja che evA paNa ekAMta nathI. tethI jema ekAMtapaNe zuddha niSThAne I paNa bAhya vyavahAranuM kAraNa mAnI na zakAya, tema tene ekAMtapaNe bAhya vyavahAranuM kArya paNa mAnI na zakAya. eTale kAraNanI dRSTie ke LanI dRSTie vyavahArane eka ja vyakti vAste agara samaSTi vAste akAntika dharma heAvAnuM vidhAna na ja karI zakAya. e ja sababa che ke jaina zAstra ane itara zAstromAM zuddha tAttvika dharmane saune ane sadAne mATe ekarUpa mAnela haiAvA chatAM vyAvahArika dhamane tema mAnela nathI. navA niyamathI navANI dubhAya tenu kema? paNa vaLI prazna thAya che ke jo vyAvahArika AcAre aikAntika dharma Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 ] - darzana ane ciMtana "rUpe saMbhavatA ja nathI te jyAre evA AcArano koI virodha kare che, tene sthAne anya niyama ane AcAra sthApavA mathe che, tyAre prathama AcArane anusaranArAonI lAgaNI kema dubhAya che ? ane e lAgaNI dubhavavI sudhAravAdIo vAste ISTa che ? javAba spaSTa che. vyAvahArika kriyAkAMDane bhramaNAthI tAttvika dharma mAnI lenAra varga hamezAM mATe hoya che. teo evA kriyAkAMDe upara thatA AdhAtane tAtvika dharma uparano AghAta mAnavAnI bhUla kare che. e bhUlamAMthI ja emanuM dila dubhAya che. sudhAravAdIonuM kartavya che ke pote je samajatA hoya te spaSTapaNe ghareDavAdIo sAme mUke. bhramaNa dUra thatAM ja emanI dubhAtI lAgaNI baMdha paDI tenuM sthAna satya-darzanane AnaMda leze. deva, guru, dhama to - jaina paraMparAmAM tAtvika dharma traNa tatvomAM samAyeluM manAya che. deva, gura ane dharma, AtmAnI pUrepUrI nirdoSa avasthA e devatatva; evI nirdeutA prApta karavAnI sAcI AdhyAtmika sAdhanA e gurutattva; ane badhI jAtane vivekI yathArtha saMyama te dharmatatva. A traNa tane jainatvano AtmA kahevo joIe. e tane sAcavanAra ane piSanAra bhAvanAne enuM zarIra kahevuM joIe. devatatvane sthUla rUpa ApanAra maMdira, emAMnI mUrti, enI pUjA-AratI, e saMsthA nabhAvavAnAM AvakanAM sAdhane, tenI vyavasthApaka peDhIo, tIrthasthAne e badhuM devatatvanI piSaka bhAvanArUpa zarIranAM vastra ane alaMkAra jevuM che. e ja rIte makAna, khAnapAna, rahevA AdinA niyamo ane bIjA vidhividhAne e gurutatvanA zarIranAM vastra ke alaMkAre che. amuka cIja na khAvI, amuka ja khAvI, amuka pramANamAM khAvI, amuka vakhate na ja khAvuM, amuka sthAnamAM amuka ja thAya, amukanA pratye amuka rIte ja varatAya, ItyAdi vidhiniSedhanA niyame e saMyamatatvanA zarIranAM kapaDAM ke ghareNAM che. AtmA, zarIra, tenAM aMge vagerene paraspara saMbaMdha - AtmAne vasavA, kAma karavA, vikasavA vAste zarIranI madada anivArya che. zarIra vinA te kaze vyavahAra siddha karI na zake. kapaDAM paNa zarIrane rahyuM che. alaMkAre enI zebhA vadhAre che. paraMtu dhyAnamAM rAkhavuM joIe ke eka ja AtmA hovA chatAM enA anAdi jIvanamAM zarIra eka nathI hotuM. pratikSaNe te badalAya che-e vAta manamAM na laIe teya jUnA zarIrane Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAnI ane enA dhyeyanI parIkSA [ 57 svIkAra AtmajIvanamAM anivArya che. kapaDAM zarIrane rakSaNa Ape, paNa te rakSaNa Ape ja evA ekAMta nathI. dhaNIvAra kapaDAM UlaTAM zarIranI vikRtinA kAraNa anavAthI tyAjya bane che; ane rakSaNa Ape tyAreya zarIra upara kapaDAM kAMI eka ne eka nathI rahetAM. zarIra pramANe kapaDAM nAnAMmeTAM karAvavAM ane badalavAM paDe che, e vAta to jANItI che ja; paNa sarakhA mApanuM kapaDu paNa meluM jUnuM ke jaMtumaya thatAM khalavuM paDe che, sApha karavuM paDe che. taddana kapaDA vinA paNa zarIra nIrAga rahI zake che. UlaTuM e sthitimAM vadhAre nIraMgapaNuM ane svAbhAvikapaNuM zAstramAM manAyeluM che, tethI UlaTuM, kapaDAnA saMbhAra ArAgyane nAzaka ane bIjI aneka rIte nukasAnakAraka paNa siddha thayA che. dhareNAMne te zarIranI rakSA ke puSTi sAthe karaze! ja sabaMdha nathI; e te mAtra taraMgI ane kSaNe kSaNe badalAtA zAkhanI gaNyAMgAMThamAM lokAnI mAtItI vastu che. kapaDAM ane dhareNAM karatAM jene AtmA sAthe vadhAre nikaTa sabaMdha che ane jenA sabaMdha anivAya rIte jIvanamAM Avazyaka che te zarIranI khAkhatamAM paNa dhyAna kheMcavA jevuM che. zarIranAM aneka aMgAmAM hRdaya, magaja, phephsAM jevAM dhruva aMgeA che ke jenA astitva upara ja zarIranA astitvane AdhAra che. emAMthI kAi aMga gayuM ke jIvana samApta. paNa hAtha, paga, kAna, nAka Adi agatyanAM aMgeA chatAM te dhruva nathI. temAM agADa ke anivArya doSa utpanna thatAM tenA kApamAM ja zarIranuM astitva samAyeluM che. AtmA, zarIra, tenAM dhruva-adhruva aMgA, vastra, alakArA e adhAnA pArasparika zA o, sabaMdha che, tee ekabIjAthI keTale dUra ane keTale najIka che, kayuM anivArya rIte jIvanamAM jarUrI che ane kayuM nahiM, e vicAra je karI zake tene dharmatattvanA AtmA, tenA zarIra ane tenAM vastrAlaMkAra rUpa khAdya vyavahAre vaccene pArasparika saMbaMdha, temanuM khaLAkhaLa ane temanI kiMmata bhAgye ja samajAvavI paDe. dhanAzanI khATI khUma atyAre jyAre kAI dhanAM kapaDAM ane ghareNAMrUpa khAdya vyavahArAne alavA, temAM kamI karavA, sudhArA karavA ane nakAmA heAya tenA cheda uDADavAnI vAta kare che tyAre eka va khUma pADI UThe che ke A to deva, guru, dhama tattvane uccheda karavAnI vAta che. A vanuM TyumarANa eka bALaka ane yuvatI jevuM che. bALakanA zarIra uparanAM melAM ane nukasAnakAraka kapaDAM utAratAM te mate mArI nAkhyA ' evI khUma pADI UThe che. peAtAnuM " > Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ] darzana ane ciMtana sauMdarya piSavAthI ke vArasAgata cAlI AvatI bhAvanAthI sAcavI, vadhArI ane samArI rAkhelA vALa, jyAre tenA mULamAM kaI bhAre saDANa UbhuM thatAM kApavAmAM Ave ane te vakhate pelI yuvatI "mane mArI nAkhI ke "kApI nAkhI" evI vALameha-vaza bUma pADe, tenA jevI bUma pelA dharmarakSakanI nathI lAgatI zuM ? prazna thaze ke zuM tAttvika ane vyAvahArika dharmane saMbaMdha tema ja tenuM baLAbaLa, ghaDapathI vidvAna gaNatA AcAryarAje nathI jANatA ? je temanuM bumarANa sAcuM hoya to javAba e che ke kAM te te nathI jANutA, ane jANe che te evA asahiSNu che ke tenA AvezamAM samatalapaNuM gumAvI bAhya vyavahAranA parivartanane tAtvika dharmane nAza kahevAnI bhUla karI bese che. mane pitAne to AvA bumarANanuM kAraNa e ja lAge che ke jyAre jIvanamAM tAtvika dharma rahetuM ja nathI ane vyAvahArika dharmanI badhAyelI pratiSThA tema ja te pratyenI bhakti upara, kazA paNa tyAga arpaNa sivAya, keI paNa jAtanI kartavya-javAbadArI sivAya, sukhI ane edI jIvana gALavAnI Teva paDI jAya che tyAre e jIvana ane e Teva bacAvavA khAtara ja sthUladarzI lekene choDI mUkI hohA karavAnuM temane nasIbe jAye-ajANe AvI paDe che. beTI bUma mAranArane zikhAmaNa ghaDapathI dharmAcAryo ane dharmapaMDite eka bAju pitAnA dharmane trikALAbAdhita, zAzvata kahI sadAvruva mAne che ane bIjI bAju keIpitAnI mAnyatA viruddhanA vicAre pragaTa kare ke tarata ja dharmane nAza thayAnI bUma pADI UThe che. A kevo vadavyAghAta ! huM tevA vidvAnane kahuM chuM ke je tamAre dharma trikALAbAdhita che te sukhe soDa tANuM sUI rahe, koIne game tevA prayatna chatAM emAM raMca mAtra paNa tamAre mane phera paDavAno che ja nahi; ane je tamAre dharma vidhInA vicAramAtrathI nAza pAmavA jeTale ALe ke komaLa che te tamArA hajAra cokIpaherA chatAM te nAza pAmavAne ja kAraNa, virodhI vicAra kaI ne kaI dizAmAMthI thavAnA te kharA ja. eTale tame dharmane trikALAbAdhita mAne agara vinazvara mAne, paNa tamAre vAte te badhI sthitimAM hAhA karavAno prayatnamAtra nakAme che. dharmanA ceyanI parIkSA paNa dharma parIkSA sAthe anivArya rIte saMkaLAyelI che ja. tethI have e uttarArdha upara AvIe. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 59 dharmanI ane enA dhyeyanI parIkSA dareka dezamAM pitAne Astika mAnanAra-manAvanAra varga, cArvAka jevA kevaLa IhalakavAdI agara mAtra pratyakSasukhavAdI lekene kahete Avyo che ke, tame nAstika che, kAraNa, tame vartamAna janmanI pelI pAra keInuM astitva mAnatA na hovAthI karmavAda ane temAMthI phalita thatI badhI naitika-dhArmika javAbadArIono inkAra kare che. tame mAtra vartamAna jIvananI ane te paNa pitAnA ja jIvananI sagavaDiyA TUMkI dRSTi dharAvanAra hoI sAmAjika ane AdhyAtmika dIrdhadarzitAvALAM javAbadArInAM baMdhanonI upekSA kare che, tene inkAra kare che ane tema karI mAtra pAralaukika ja nahi paNa ahika jIvana sudhdhAMnI suvyavasthAne bhaMga kare che. vAste tamAre mAtra AdhyAtmika hita khAtara ja nahi, paNa laukika ane sAmAjika hita khAtara paNa nAstikatAmAMthI bacI javuM joIe. A prakArane Astika gaNAtA vargane, mAtra pratyakSavAdI cArvAka jevA leke pratye AkSepa agara upadeza che, e vAta sau. kaI jANe che. A uparathI karmasiddhAntavAdI kaho, AtmavAdI kahe agara, paralokavAdI kahe, temane ze siddhAnta che te ApoApa spaSTa thaI jAya che. siddhAntavAdIe vyavahArane laMgaDe na karavo ghaTe karmavAdIne siddhAnta e che ke jIvana e mAtra vartamAna janmamAM ja pUruM nathI thatuM; e te pahelAM paNa hatuM ane AgaLa paNa cAlavAnuM. kaI paNa sAruM ke narasuM, sthUla ke sUkSma, zArIrika ke mAnasika evuM pariNAma jIvanamAM nathI udbhavatuM ke jenuM bIja te vyaktie vartamAna ke pUrva janmamAM vAvyuM na hoya. evuM eka paNa skUla ke sUkSma, mAnasika, vAcika ke kAyika karma nathI ke je A ke para janmamAM pariNAma utpanna karyA sivAya vilaya pAme. karmavAdInI daSTi dIdhuM eTalA mATe che ke te traNe kALane sparze che; jyAre cArvAkanI dRSTi dIrdha nathI, kemake te mAtra vartamAnane sparze che. karmavAdanI A dIrdha dRSTi sAthe tenI vaiyaktika, kauTuMbika, sAmAjika ke vizvIya javAba-- dArIo ane naitika baMdhanomAM, cArvAkanI alpa daSTimAMthI phalita thatI javAbadArIo ane naitika baMdhana karatAM, moTo phera paDI jAya che. je A phera barAbara samajavAmAM Ave ane teno aMza paNa jIvanamAM Utare te te. karmavAdIono cArvAka pratye AkSepa sAce gaNAya ane cArvAkanA dharmaya karatAM karmavAdInuM dharmaya unnata ane grAhya che ema jIvanavyavahArathI batAvI zakAya. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 ] darzana ane ciMtana ApaNe have jovAnuM e che ke vyavahAramAM karmavAdIo cArvAkarSathI karatAM keTalI caDhiyAtI rIte jIvI batAve che, teo cArvAkapathI karatAM potAnA saMsArane keTaluM vadhAre sAre ane vadhAre bhavya banAvI ke racI jANe che ? carcAmAM eka pakSa bIjAne game te kahe che tene koI rokI zakatuM nathI. UtaratA ane caDiyAtApaNAnI karI jIvanamAMthI ja maLI rahe che. cArvAkapaMthI TUMkI dRSTine lIdhe paraleka na mAne tethI teo pitAnI Atmika javAbadArI ane sAmAjika javAbadArIthI bhraSTa thaI mAtra potAnA aihika sukhanI TUMkI lAlasAmAM ekabIjA pratyenI sAmAjika javAbadArIo adA na kare tethI vyavahAra laMgaDe bane. ema bane ke cAvakapaMthI pitAne phAve tyAM bIjA pAsethI sagavaDa laI le, mAbApane vAraso pacAvI le, sudharAIkhAtAnI sagavaDe bhogavavAmAM jarAya pAchI pAnI na kare, sAmAjika ke rAjakIya lAbhone leza paNa jatA na kare; paNa jyAre e ja mAbApane piSavAne savAla Ave tyAre AMkha ADA kAna kare, sudharAIkhAtAne koI niyama pALavAnuM pitAne zira Ave tyAre game te bahAne chaTakI jAya, sAmAjika ke rASTrIya Apatti vakhate kAMI karavAnuM prApta thatAM te, peTamAM dukhavAnuM bahAnuM karIne nizALathI bacI janAra bALakanI peThe, kaI ne kaI rIte chaTakI jAya ane e rIte potAnI cArvAkadaSTithI kauTuMbika, sAmAjika ane rAjakIya badhAM jIvanane laMgaDuM banAvavAnuM pApa kare. A enI cArvAkatAnuM duSpariNAma. have ApaNe paralakavAdI Astika kahevaDAvatA ane pitAne vadhAre zreSTha mAnatA varga tarapha vaLIe. karmavAdI paNa potAnI kauTuMbika, sAmAjika ane rAjakIya badhI ja javAbadArIothI chaTakato dekhAya te enAmAM ane cAkamAM phera zo rahyo ? vyavahAra bannee bagADyo. ApaNe joIe chIe ke keTalAka svasagavaDavAdI pitAne khullAmAM khullA cArvAka kahI prApta javAbadArIo pratye taddana durlakSa kare che, paNa sAthe ja ApaNe joIe chIe ke karmavAdI paNa prApta javAbadArIo pratye eTalI ja bedarakArI seve che. buddhimAM paralakavAda svIkAryA chatAM ane vANImAM uccAravA chatAM paralekavAda e mAtra nAmane ja rahyo che. AnuM kAraNa paralokavAdane dharmanA dhyeyamAM sthAna ApyA chatAM tenI gerasamajUtI e che. cArvAkanI gerasamaja TUMkI dRSTi pUratI kharI, paNa paralakavAdInI gerasamaja bevaDI che. te vade che dIrdhadaSTi jevuM ane varte che cArvAka jevuM eTale ekane ajJAna che te -bIjAne viparyAsa che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanI ane enA dhyeyanI parIkSA [ 6 viparyAsanAM mAThAM pariNAma A viparyAsathI paralakavAdI pitAnA AtmA pratyenI sAcuM vicAravA tema ja vicAra pramANe potAne ghaDavAnI javAbadArI to nathI pALatA, paNa jyAre kauTuMbika ke sAmAjika vagere javAbadArIo upasthita thAya che tyAre-vartamAna janma kSaNabhaMgura che, emAM kaI koInuM nathI, sau svAthI maLyAM che, meLo vikharAvAno te khare ja, bhAgyamAM lakhyuM haze tene koNa bhUMse ? bIje te bIjAne zI rIte sudhAravAne ? pitAnuM hita sAdhavAnuM sva hAthamAM che, evuM hita paraloka sudhAravAmAM che, paralekane sudhAravA badhuM ja prApta thayeluM pheMkavuM joIe, ityAdi vicAramALAmAM paDI--palekanI dhUnamAM e javAbadArIone uvekhe che. e evI ekataraphI dhUnamAM bhUlI jAya che ke tenA pahelekavAdanA siddhAnta pramANe to tene vartamAna janma paNa paraleka ja che ane tenI AgalI peDhI e paNa paraloka ja che; pitAnA sivAyanI sAmenI vartamAna sRSTi paNa paralokano eka bhAga ja che. e bhUlanA saMskAre karmavAda pramANe tenI sAthe javAnA ja. jyAre te koI bIjA lekamAM avataraze ke vartamAna lokamAM paNa navI peDhImAM janma leze tyAre tene paraleka sudhAravAno ane badhuM vartamAna pheMkI devAne saMskAra pAcho jagaze. vaLI te ema ja kahevAno ke paraleka e ja dharmanuM dhyeya che. dharma te paraleka sudhAravA kahe che, vAste ahika sudhAraNAmAM ke ahika javAbadArIomAM mAtra baddha thaI javuM e to dharmadroha che. ema kahI te, prathamanA hisAbe paleka paNa atyAranA hisAbe vartamAna janmane uvekhaze ane vaLI bIjA ja paraleka ane bIjA ja janmane sudhAravAnI dhUnamAM gAMDe thaI dharma tarapha DhaLaze. ene pariNAme-e saMskArane pariNAme-vaLI prathama mAnele paraleka tene vartamAna janma banaze, tyAre pAcho te te dharmane paraloka sudhAravAnA dhyeyane vaLagI e prApta thayela paralokane uvekhaze ane bagADaze. Ama dharmanuM dhyeya paraloka che e mAnyatAnI paNa gerasamajanuM pariNAma te cArvAkanA paralakavAdanA asvIkAra karatAM bIjuM AvavAne saMbhava ja nathI. keTalAMka udAharaNe. A aTakaLa vadhAre paDatI che ema kaI rakhe mAne. ApaNe udAharaNa vAste dUra javAnI jarUra nathI. jaina samAja Astika gaNAya che. te karmavAdI che. palaka sudhAravAno tene dAvo che. te pitAnA dharmanuM eya paraloka, sudhAravAmAM ja pUruM thAya che, ema garvathI mAne che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ]. darzana ane ciMtana te paNa ApaNe je jaina samAjanI pratyeka pravRttine bArIkIthI abhyAsa karIzuM to ApaNane dekhAze ke te paraleka to sAdhI zakato ja nathI; vadhArAmAM cArvAka jeTale Ihaleka paNa sAdhI zakato nathI. eka cArvAka musAphara gADImAM beTho. teNe pitAnI pUrI sagavaDa sAcavavA bIjAnI sagavaDanA bhege- bIjAo upara vadhAre agavaDo mUkIne-pitAnI sITa pUrepUrI, UlaTI kAMIka vadhAre, meLavI. thoDIvAra pachI UtaravAnuM che, e jagyA javAnI che, enI ene kAMI paDI na hatI. bIjI vAra, bIje prasaMge paNa e mAtra potAnI sagavaDanI dhUnamAM rahetA ane bIjAnA sukhane bhoge sukhethI saphara karata. bIjo peseMjara paralakavAdI jena jevo hato. tene jagyA te maLI, kAMI joIe tethI vadhAre paNa, chatAM hatI te gaMdI. eNe vicAryuM: hamaNuM te UtaravuM che, pachI koNa jANe bIjo koNa Avaze. calAvI le. saphAInI mAthApheDa nakAmI che. emAM vakhata gALavA karatAM arihaMtanuM nAma ja na laIe, ema vicArI teNe e ja gaMdI jagyAmAM vakhata gALyo. bIje sTezane Dabo badalAtAM bIjI jagyA maLI. te hatI to cAkhI, paNa bahu ja saMkaDAzavALI. prayatnathI mokaLAza karI zakAya tema hatuM, paNa bIjA tophAnIo sAthe vAdavivAdamAM UtaravuM e paralekanI mAnyatA viruddha hatuM. tyAM vaLI paralakavAda Avyo : bhAI rahevuM che te DuM, nakAmI mAthApheDa zAne ? ema karI tyAM paNa arihaMtanA nAmamAM vakhata gALyo. enI lAMbI ane ghaNA divasanI relanI agara vahANanI badhI ja musApharImAM jyAM sagavaDa maLI ke agavaDa, sarvatra ene kAMI karavAnuM Ave tyAM ene paralakavAda ene hAtha pakaData ane ISTasmaraNa mATe bhalAmaNa karate. ApaNe A banne pravAsIonAM citro haMmezA joIe chIe. zuM A uparathI ema kahI zakAze ke pelA cArvAka karatAM bIje paralokavAdI peseMjara caDiyAta ? eke TUMkI dRSTithI badhA pratyenI javAbadArIone bhaMga karI chevaTe svasagavaDa te sAdhI ane te paNa TheTha sudhI, jyAre bIjAe prayatna karyA sivAya sagavaDa maLI tyAre rasapUrvaka ene AsvAdI, paNa jyAre jyAre pitAnI sagavaDa vAste ane bIjAnI agavaDa dUra karavA prayatna karavAne prasaMga Avyo tyAre tyAre paraloka ane AgaLanuM zreya sAdhavuM, e narI bhramaNAmAM rahI cArvAka karatAMya vadhAre javAbadArIone teNe bhaMga karyo. A kAMI rUpaka nathI, pratidina dekhAtA vyavahAranI vAta che. cheka umare pahoMce ane jyAre mAbApane vAraso meLavavAne hoya tyAre te mATe talapApaDa thaI jAya. paNa mAbApanI sevAno prasaMga AvatAM ja tenI Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanI ane enA dhyeyanI parIkSA sAme paralakavAdIono upadeza zarU thAya--are, gAMDA! AtmAnuM te karI le. mAbApa e te ALapaMpALa." e bhAI pachI nIkaLe paraloka mATe ane tyAM pAchuM e ja binajavAbadArInuM anavasthAcakra cAlavuM zarU thAya. bIje yuvaka sAmAjika javAbadArIo tarapha DhaLatuM hoya tevAmAM paralokavAdI guru tene kaheH "are, nAtajAtanA goLa toDI ene vizALa banAvavAnI vAtamAM paDyo che, paNa kAMI AtmAnuM vicAryuM? paraloka bhaNuM to je. AvI ALapaMpALamAM zuM pharyo che ?" pelo yuvaka gurune pagale na jAya teya bhramaNAmAM paDI hAthamAM lIdhela kAma choDI de dekhAya che. eka bIje yuvaka vaidhavyanI vAre dhAI pitAnI badhI saMpatti ane badhI lAgavagano upaga punarlagna vAste karato hoya yA aspRzyone apanAvavAmAM ane aspRzyatA nivAravAmAM karatA hoya tyAre Astikaratna guru kahe-"are, viSayanA kIDA, AvAM pApakArI lagnanA prapaMcamAM paDI, paraloka kAM bagADe che ? bicAre te bharamA ane mauna laI besI gaye. garIbanI vahAre dhAvA ne temane paiso nahi te pAI maLe tevA rASTrIya khAdI jevA kAryakramamAM koIne paDate joI dharmatrAtA gue kahyuM-"are, e to karmanuM phaLa che. saunuM karyuM sau bhagave. tuM tAruM saMbhALa ne ? AtmA sAcavyo, eNe badhuM sAcavyuM. paralaka-sudhAraNA e ja ucca dhyeya hovuM joIe. AvA upadezathI e yuvaka paNa kartavyathI sarakyo. AvA banAvo, A jAtanA kartavyabhraMza samAje samAjamAM ane gharegharamAM che ke vadhate aMze joI zakIzuM. gRhasthanI ja vAta nathI, tyAgI gaNutA dharmaguruomAM paNa kartavyapAlanane nAme mIMDuM che. tyAre cArvAka dharma ke tenA dhyeyane svIkAra na karIne je pariNAma upasthita karyAnuM kahevAya che te pariNAma paralekane dharmanuM dhyeya mAnanAre upasthita nathI karyuM, ema koI kahI zakaze? je ema na hota te ApaNuM AkhA dIrdhadaza gaNAtA paralakavAdI samAjamAM Atmika, kauTuMbika, sAmAjika ane rASTrIya javAbadArIonI khAmI na ja hota. karaja karIne paNa ghI pIvuM evI mAnyatA dharAvanAra mAtra pratyakSavAdI ane te paNa svasukhavAdI cArvAka hoya ke paralokavAdI Astika hoya, paNa je teo bannemAM kartavyanI egya samaja, tenI javAbadArInuM AtmabhAna ane puSArthanI jAgRti-eTalAM to na hoya to bannenA dharmadhyeya saMbaMdhI vAdamAM game teTaluM aMtara hovA chatAM te bannenA jIvanamAM ke teo je samAjanA aMga che te samAjanA jIvanamAM e bannenA dhyeyabhedane kAraNe , Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana kazuM aMtara paDavAnuM nahi. UlaTuM ema bane ke paralakavAdI anyanA jIvanane dhakako pahoMcADavA uparAMta pitAnuM jIvana paNa vaNasADI mUke, jyAre cArvAkapaMthI vadhAre nahi te vartamAna mAtra pitAnA jIvana-pUratuM tharDa:5NuM sukha sAdhI le. AthI UlaTuM, je cArvAkapaMthI ane paralokavAdI bannemAM kartavyanI cogya samaja, javAbadArInuM AtmabhAna tema ja puruSArthanI jAgRti sarakhA pramANamAM hoya te cArvAka karatAM paralakavAdInuM vizva vadhAre sAruM hovAnI agara paralakavAdIne karatAM cArvAkapaMthInuM vizva UtaratA prakAranuM hevAnI koI saMbhAvanA ke khAtarI nathI. dhyeyavAda game te hoya chatAM jenAmAM kartavya ane javAbadArInuM bhAna tema ja pusnArthanI jAgRti vadhAre, te ja bIjA karatAM pitAnuM ane pitAnA samAja ke rASTranuM jIvana vadhAre samRddha ke sukhI banAvavAne. kartavya ane javAbadArInA bhAnavALA tema ja puruSArthanI jAgRtivALA cArvAka jevA gaNAtA lokoe paNa bIjA pakSanA samAja ke rASTra jIvana karatAM pitAnA samAja ane rASTranuM jIvana vadhAre sAruM ghaDyAnAM pramANe ApaNuM sAme che. tethI ApaNe dharmanA dhyeya tarIke paralakavAda, karmavAda ke AtmavAdane bIjA vAda karatAM vadhAre sArA ke vadhAre caDiyAtA che ema koI paNa rIte sAbita karI nathI zakatA. evI sthitimAM paralekasudhAraNAne dharmanA dhyeya tarIke mAnavA-manAvavAnI je pravRtti cAlatI AvI che te barAbara nathI ema svIkAravuM paDaze. dhamanuM dhyeya kone gaNavuM? paNa tyAre prazna thaze ke dharmanuM dhyeya zuM hovuM joIe ? kaI vastune dharmanA dhyeya tarIke siddhAMtamAM, vicAramAM ane vartanamAM sthAna ApavAthI dharmanI saphaLatA ane jIvananI vizeSa pragati sAdhI zakAya ? - Ane javAba uparanA vivecanamAMthI ja phalita thaI jAya che. te e ke darekane pitAnA vaiyaktika ane sAmAjika kartavyanuM ThIka ThIka bhAna, kartavya pratyenI javAbadArImAM rasa ane e rasane mUrta karI dekhADavA jeTalA puSArthanI jAgRti hevI eja dharmanuM dhyeya manAvuM joIe. je ukta tatvone dharmanA dhyeya tarIke svIkArI tenA upara bhAra ApavAmAM Ave te prajAjIvana samagrapaNe palaTe khAya. dharma tAtvika hoya ke vyAvahArika, paNa je ukta to ja enA dhyeya tarIke svIkAravAmAM Ave ane pratyakSa dhAraNAvAda ke paraleka sudhAravAnuM sthAna gauNa karI devAmAM Ave te pachI manuSya, Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanI ane enA dhyeyanI parIkSA [ 65 game te pakSano hoya chatAM, navajIvananA ghaDataramAM koI paNa jAtanI visaMgati vinA ja ekasarakho pitAne phALo Ape. AvuM dhyeya svIkAravAmAM Ave to jaina samAjanI bhAvI peDhI badhI rIte pitAnI vadhAre gyatA darzAvI zakaze. e eyavALo bhAvI jaina prathama pitAnAM Atmika kartavya samajI temAM rasa leze. tethI e potAnI buddhinI vizuddhi ane vikAsa mATe pitAthI banatuM badhuM ja karaze ane pitAnA puruSArthanuM jarAya gepana nahi kare, kemake e samajaze ke buddhi ane puruSArthanA drohamAM ja Atmadroha ane Atmakartavyano droha che. te kuTuMba pratyenA pitAnAM nAnAmoTAM samagra kartavyo ane javAbadArIo adA karavAmAM potAnuM jIvana sAphalya lekhaze. eTale tenA jIvanathI tenuM kuTuMbarUpa ghaDiyALa barAbara-aniyamitatA vinA-ja cAlatuM raheze. te samAja ane rASTra pratyenI eka eka javAbadArInA pAlanamAM ja potAnuM mahattva mAnaze, eTale samAja ane rASTranA abhyadayanA mArgamAM enuM jIvana bhAre madadagAra thaze. jaina samAjamAM ekAzrama saMsthA eTale ke tyAgAzrama saMsthA upara ja mukhya bhAra apAvAne lIdhe adhikArano vicAra bAjue rahI javAthI jIvanamAM je vizRMkhalatA vyApelI dekhAya che, tenA sthAnamAM adhikArAnurUpa AzramavyavasthA, ukata dhyeya svIkAravAthI ApoApa siddha thaI jaze. A daSTie vicAra karatAM mane cokhuM lAge che ke atyAranI navI peDhI bIjA ekeya vAdavivAdamAM na paDatAM potapotAnAM badhI jAtanAM kartavyo ane tenI javAbadArIomAM rasa letI thaI jAya to ApaNe thoDA ja vakhatamAM joI zakIzuM ke je pazcimanA ke A dezanA puSone ApaNe samartha mAnI tenA pratye AdaravRtti dharAvIe chIe tenI haroLamAM ApaNe paNa UbhA hoIzuM. ahIM eka praznanuM nirAkaraNa karavuM jarUrI che. prazna e che ke cArvAkadaSTi mAtra pratyakSa sukhavAdanI che ane te paNa mAtra svasukhavAdanI ja che, eTale temAM mAtra pitAnA sukhanuM ja dhyeya rahetuM hovAthI bIjA pratyenI ane sAmUhika javAbadArI-pachI te kauTuMbika heya ke sAmAjika-tene avakAza ja kyAM rahe che, jevo avakAza paralokavAdamAM saMbhave che ? cArvAka vAte te. pitAnuM sadhAye saghaLuM sadhAyuM" ane "Apa mare phira DUba gaI duniyA e ja siddhAnta hoya che. paNa ene khulAso e che ke mAtra pratyakSavAda hoya toya jyAM pitAne sthira ane pAkA sukhane vicAra Ave che tyAM kauTuMbika, Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ $$] darzana ane ciMtana sAmAjika Adi javAbadArIe prApta thaI ja jAya che. jyAM lagI jA pratyenI javAbadArIo na samajAya, na paLAya tyAM lagI kevaLa potAnuM ahika sukha paNa sadhAtuM nathI. dunyavI kAI sukha hoya, paNa te badhuM ja parasApekSa che; eTale anya sAthenA vyavahArA kharAbara goThavAyA sivAya mAtra potAnuM aihika sukha paNa siddha na thaI zake. tethI jema paralokadRSTimAM tema mAtra pratyakSavAdamAM paNa badhI ja javAbadArIone pUrepUrA avakAza che. --paryuSaNapanAM vyAkhyAno, 1937 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNa [10] dhArmika zikSaNa ApavuM ke nahi e savAla para sAmasAme cheDe UbhelA mukhyatve be vargo cheH eka dhArmika zikSaNa ApavA-apAvavAne ati Agraha seve che, jyAre bIje te viSe udAsIna ja nahi, paNa ghaNIvAra virodha sudhdhAM kare che. A sthiti mAtra jaina samAjanI ja nahi, paNa lagabhaga badhA samAjonI che. huM A sthaLe vicAravA dhAruM chuM te bAbata e che ke vidha karanAra zA mATe virodha kare che? zuM ene zikSaNa pratye aNagame che ke dharma pratye ja aNagamo che ke dharmanA nAmathI zIkhavAtI amuka vastuo pratye ja aNagame che ? ane e aNagamAnuM kAraNa zuM che? e ja rIte dhArmika zikSaNa viSe Agraha sevanAra kayA dharmanA zikSaNa viSe Agraha seve che ane e Agrahane mULamAM zuM raheluM che? virodha karanAranI zikSaNa pratye te eTalI ja mamatA che jeTalI dharmazikSaNanA AgrahI pakSanI. dharma pratye paNa ene aNagame hote ja nathI, je te jIvanaprada ane mAnavatA poSaka hoya che. tene vidha dharmane nAme atyAre zIkhavAtI vastuo viSe ja che ane tenuM kAraNa dharmazikSaNa dvArA mAnavatAno vikAsa sAdhavAne badale ene hAsa sadhAya che e che. bIjI bAju, dhArmika zikSaNane Agraha sevanAra mukhyapaNe amuka pATho zIkhavavA ane amaka paraMparAgata kriyAkAMDa zIkhavavAno ja Agraha seve che. e AgrahanA mULamAM eno pitAno dharma viSene jIvaMta anubhava nathI hoto, paNa vAragata je kriyAkAMDanA saMskAre tene maLyA hoya che, e saMskAre cAlu rAkhavAmAM je sAmAjika meha manAte AvyA che ane evA saMskAro sIMcavA je paMDita ane dharmaguruo satata bhAra ApyA kare che te che. vidhI varga dhArmika zikSaNane virodha kare che, tyAre te eTaluM te mAne ja che ke mAnavajIvana UMcuM ane zuddha saMskAravALuM-je dvArA mAnavI khAnagI ane sAmAjika jIvanamAM prAmANikapaNuM na choDe, tuccha svArthane lIdhe te samAja ke rASTranA vikAsane rUpe evuM kazuM paNa na kare tevuM-hovuM joIe. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ] darzana ane ciMtana. AvA jIvananuM poSaka dhArmika zikSaNa ke tattva e vargane sAmAnya nathI hatuM. A sAra e nIkaLe ke samRddha ane saMskArI jIvana mATe je Avazyaka heya tenA ja zikSaNane te varga svIkAre che. je zikSaNa dvArA jIvana samRddha thavAno ke jIvanamAM udAtta saMskAra poSAvAno saMbhava bhAgye ja hoya. che, tevA zikSaNane virodha e ja temano virodha che. A rIte UMDA UtarIne joIe te dhArmika zikSaNane viSedha karanAra varga kharI rIte dhArmika zikSaNanI AvazyakatA ja svIkAre che. bIjI bAju, e zikSaNano atyAgraha sevanAra zabdapATha ane kriyAkAMDe para game teTale Agraha seve, chatAM te paNa jIvanamAM ucca saMskArasamRddhi pilAtI hoya te te jovA utsuka te che ja. A rIte sAmasAme cheDe sthita e baMne vargo mAnavInuM jIvana ucca ane saMskArI bane e bAbatamAM ekamata ja che. eka pakSa amuka prakArane virodha karIne te bIjo pakSa te prakAranuM samarthana karIne chevaTe te baMne pakSo nakAra ane hakAramAMthI eka ja sAmAnya tattva upara AvI UbhA rahe che. je cheka sAmasAmenA baMne pakSe eka bAbatamAM ekamata thatA hoya, te te ubhayasaMmata tatvane lakSIne ja zikSaNano prazna vicAro joIe ane vivAdAspada tattva viSe A ke te jAtanuM aikAMtika vidhAna ke te vAstanI goThavaNa na karatAM te bAbata zikSaNa lenAranI ruci ane vicAraNA upara choDI devI joIe, ema ja phalita thAya che. jeo dhArmika pATha ane kriyAkAMDanA pakSapAtI hoya che, temaNe potAnA jIvanathI je ema sAbita karyuM hota ke pravAsevI dhArmika pitAnA jIvanavyavahAramAM bIjA karatAM vadhAre sAcA hoya che, bolyA pramANe vartanAra hoya che, tema ja sAduM jIvana jIvanAra hoI pitAnI cAlu dharmaprathA dvArA mAnavatAne vadhAre sAMkaLe che, te koIne paNa temanA rUDha zikSaNa viSe vAMdho levAne kAraNa ja na hota. paNa ItihAsa elI UlaTuM kahe che. je je jAtie ke. keme rUDha dharma-zikSaNa vadhAre lIdhuM hoya che, te jAti ke kema bIjI kemo karatAM vadhAre bheda piSatI AvI che. kriyAkAMDI-zikSaNamAM sauthI vadhAre abhimAna lenAra brAhmaNa ke hiMdu jAti bIjA samAje karatAM vadhAre vaheMcAI gayela che ane vadhAre dAMbhika tathA vadhAre bIkaNuM jIvana gALe che. jema jema dharmanuM zikSaNa vividha ane vadhAre, tema tema jIvananI samRddhi paNa vividha ane vadhAre hovI joIe. tene badale ItihAsa kahe che ke dharmaparAyaNa manAtI koma dharmathI saMdhAvAne badale dharmanI vipulatAnA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 69 dhArmika zikSaNa pramANamAM vadhAre vipulatAthI ekamekathI chUTI paDI gaI che. IslAma dharmanA rUDha zikSaNe je eka amuka vargane amuka aMzamAM sAMdhyo hoya, te tethI moTA vargane aneka aMzemAM pahelA vargano virodhI manAvI chevaTe te mAnavatAne khaMDita ja karI che. khristI dharmanI rUDha zikSAe paNa mAnavatAne khaMDita ja karI che. amuka dharma pitAnA rUDha zikSaNane baLe amuka pramANamAM mAnavavargane aMdaroaMdara sAMkaLavAnuM puNya karato hoya, te tethI moTA vargane cheka virodhI gaNAvavAnuM mahApAtaka paNa kare che. A te rUDhazikSaNajanya mAnavatAnA khaMDitapaNAnI vAta thaI paNa amuka saMpradAyanuM rUDha zikSaNa te saMpradAya pUratuM paNa saraLa, prAmANika ane parAthI jIvana sAdhatuM hoya, toya dhArmika zikSaNane virodha karanArane virodha karavAnuM pUratuM kAraNa na maLe, paNa itihAsa bIjI ja kathA kahe che. koI eka saMpradAyanA mukhiyAjI manAtA dharmaguruone laI vicAra karIe, ke AgevAna gaNAtA gRhasthane laI vicAra karIe, te jaNAze ke dareka dharmaguru ADaMbarI jIvanamAM rasa le che ane bhoLA mANasemAM e ADaMbarane dharmane nAme piSe che. je nANAM, je zakti ane je samaya dvArA te saMpradAyanA anuyAyIonuM Arogya sAdhI zakAya, temane keLavaNI ApI zakAya, temane dhaMdhe zIkhavI svAvalaMbI jIvana jIvatAM banAvI zakAya, te ja nANAM, zakti ane vakhatano upayoga moTebhAge dareka dharmaguru pitAnI ADaMbara- sajita jIvana gADI dhakelavAmAM kare che. te zarIrazrama choDe che, paNa zarIra- zramanAM phaLono bhoga nathI cheDatA. pite sevA devI cheDe che, paNa sevA levI choDatA nathI. bane teTalI vadhAremAM vadhAre javAbadArIo pheMkI devAmAM dharma mAne-manAve che, paNa pitA pratye bIjA javAbadArI na cUke enI pUrI kALajI rAkhe che-jevI rIte rAjAo. e ja rIte te saMpradAyanA rUDha zikSaNarasika AgevAna gRhastha pitAnA jIvanamAM sadAcAra vinAnA hoya che ane game teTalAnA bhoge paNa ochAmAM ochI mahenate vadhAremAM vadhAre pUMcha ekatra karavAne meha sevatA hoya che. anukULanA hoya tyAM lagI dhaMdhAmAM prAmANikapaNuM ane kAMIka jokhama AvatAM devALuM kADhavAnI rIta-A vastusthiti hoya tyAM lagI game teTalI lAgavaga vAparavAmAM Ave, chatAM daDha dharmazikSaNa viSe svataMtra ane nirbhaya vicArakane AMtarika-bAhya vidha rahevAne ja. je vastusthiti AvI che ane cAlavAnI che te vadhAre suMdara ane salAmata mArga e che ke banne pakSa saMmata hoya evA ja dharmatatvanA zikSaNane prabaMdha jAgarUkapaNe tha joIe. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana evA dharmatatvamAM mukhya be aMze Ave che. eka vartanano ane bIje vicArane. jyAM lagI vatananA zikSaNano saMbaMdha che tyAM lagI nirapavAda. eka ja vidhAna saMbhave che ke je keIne savartananuM zikSaNa ApavuM hoya te. te sadvartana jIvIne ja zIkhavI zakAya; e kadI vANIthI zIkhavI na zakAya.. sadvartana vastu ja evI che ke te vANImAM UtaratAM phIkI paDI jAya che ane je te koInA jIvanamAM aMdarathI UgelI hoya te te bIjAne ochevatte aMze vaLa vinA rahetI ja nathI. Ane artha e thayo ke mAnavatA ghaDanAra ne pipanAra je je jAtanuM vartana samAjamAM ke saMsthAmAM dAkhala karavuM hoya te te jAtanuM vartana gALanAra koI paNa sAcI vyakita ja na hoya tyAM lagI te samAja ke te saMsthAmAM savartananA zikSaNane prazna hAtha dharave e narI bAlizatA che. mAbApa ke bIjA vaDIle bALakane ke nAnerAMone ghaDavA mAgatA. hoya, te temaNe potAnA jIvanamAM tevuM ghaDatara sacoTapaNe dAkhala karavuM joIe ane ema teo na kare to pitAnI saMtatinA jIvanamAM sadvartana Utare e AzAne makkamapaNe sevavI paNa na joIe. saMsthA koI bhADUtI ke nakalI zikSakane rekI vidyAthIomAM sadvartananuM vAtAvaraNa jamAvI ja na zake. e vyavahArane viSaya che ane vyavahAra sAcI ke khoTI dekhAdekhImAMthI utpanna thaI pachI ja vicAranA ne saMskAranA UMDA pradeza sudhI mULa ghAle che. dharmazikSaNane bIjo aMza vicAra che-jJAna che. koI paNa saMsthA pitAnA vidyArthIomAM vicAra ane jJAnanA aMze sacI ane piSI zake. dareka saMsthAne vAste rAjamArga tarIke--dhArmika zikSaNanA viSaya tarIke eka ja viSaya bAkI rahe che ane te jJAna tema ja vicArane. A vAste saMsthAe jeTale udAtta prabaMdha karyo hoya teTalI saphaLatA maLe ja che. vidyArthIne jANavAnI ochIvattI bhUkha hoya ja che. tenI bhUkhanI nADI Traka pArakhavAmAM Ave to e vadhAre sateja paNa karI zakAya che. tethI aneka vidyArthIomAM tatvanI jijJAsA pedA karavAnuM Ayojana karavuM e saMsthAnuM prathama kartavya che. A AyojanamAM samRddha pustakAlaya ane vividha viSaya upara vicAraka vidvAnonAM vyAkhyAno ApavAne prabandha te Ave ja che, paNa AkhA AyojanamAM kendrasthAne jJAna ane vicAramUrti zikSaka tathA tenI sarvagrAhiNI, pratikSaNe navInatA anubhavatI pratibhAsaMpanna daSTi che. je saMsthA Avo zikSaka meLavavA bhAgyazALI thAya, te saMsthAmAM vicAra pUratuM dharma-zikSaNa te anivArya rIte prasaravAnuM ane vadhavAnuM ja. karavApaNuM Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNa [ so Ave che tyAre vidyAthI jarA khacakAya che, paNa jANuvAne savAla hAya che tyAM tenu magaja anukULa zikSaka AgaLa jijJAsAnI AgathI sUkA ghAsanI peTe saLagI UThe che. jIvatA adhyApaka e takane lAbha le che ane vidyAthImAM udAra tema ja vyApaka vicAranAM khIjo rope che. kharI rIte te vidyArthI mAM je karavAnuM ane banavAnuM zakaya che, tenA upara saMsthA dhArmika zikSaNanuM AyAjana karI bhAra nathI ApatI, ane je dhArmika gaNAtA azamAM vidyArthIne ke khuda zikSakane rasa nathI hotA tevA aMza upara para`parAnA mehane lIdhe ke amuka varganA anusaraNane lIdhe bhAra ApavA jatAM saMsthA ane gumAve che. Ama thavAthI zakaya evA vicArAMzanI jAgRti rUUAya che ane azakaya evA rUDha AcAreAmAMnI rasatti utpanna thavAne badale te haMmeza mATe bahera mArI jAya che. tethI mArI dRSTie dareka saMsthAmAM upasthita thatA dhArmika zikSaNanA praznanA ukela nIce pramANe ANI zakAya :-- (1) kAI paNa kriyAkAMDI ke rUDha zikSaNa ApavAnuM marajiyAta hoya, pharajiyAta nahi. (2) jIvananI saurabha jevA saddananu zikSaNa zabda vATe ApavAmAM sataSa manAvA na joIe ane evuM zikSaNa ApavAnI sagavaDa na hoya, te te viSayamAM cUpa rahevAmAM ja sateSa mAnavA joI e. (3) aitihAsika ane tulanAtmaka dRSTie tathA svarUpanI dRSTie tattvajJAnanA amuka muddAonuM vidyArthIonI yAgyatA pramANe sArAmAM sAruM udAtta zikSaNa ApavAnA prabaMdha thavA joIe ane te vakhata te pUratuM dharma - zikSaNa gaNAvuM joI e. AvA dha-zikSaNa paratve kAI nA matabheda nathI, saMsthA dvArA apAvuM e rAkaya paNa che ane judAjudA saMpradAyAnI mAnyatAene sAMkaLavAmAM e upayAgI che, tema ja mithyA vahemAne nAza karavAmAM paNa sauthI paheluM AvuM dhama-zikSaNa Avazyaka che. --akhaMDa AnaMda, 1951 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadRSTinu UrdhIkaraNa [ 11 ] UdhvI karaNanA artha che zuddhIkaraNa tema ja vistArIkaraNa, dharmAMdRSTi jemajema zuddha thAya ane zuddha karAya tema ja tene vistAra thAya. arthAt mAtra vyaktigata na rahetAM tenuM jemajema sAmudAyika rUpa nirmANa thAya tematema tenuM UIkaraNa thAya che ema samajavuM joIe. ene ja Sublimation kahevAmAM Ave che. jiviSA yA jIvanatti ane dhamaSTi e baMne prANImAtramAM sahabh ane sahacArI che. dharmAMdRSTi vinA jIvanatti satASAtI nathI ane jIvanavRtta hAya te ja dharmAMdRSTinuM astitva saMbhave che. Ama chatAM manuSya ane dhRtara jIvajagata vaccenI sthiti nAkhI nAkhI che. pazu-pakSI ane kIDI-bhramara jevI aneka prANItimAM ApaNe joIe chIe ke te te prANI mAtra potAnA daihika jIvana arthe ja pravRtti nathI karatuM, paNa te potapotAnA nAnA--meTA jUtha, daLa ke varga mATe kAMI ne kAMI kareja che. A enI eka rIte dhama vRtti thaI. paNa A dharmavRttinA mULamAM jAtigata para parAthI cAlyeA AvatA eka rUDha saMskAra hoya che. enI sAthe emAM samajaNu ke vivekanuM tattva vikasyuM nathI hetuM, enI zakayatA paNa nathI hotI; tethI e dhavRttine dharmadraSTinI kATimAM sUkI na zakAya. manuSyaprANI ja evuM che jemAM dharmAMdRSTinAM khIjo svayaMbhU rIte paDelAM che. evAM khIjomAM enI jJAna ane jijJAsAvRtti, saMkalpazakti ane sArA-narasAne viveka karavAnI zakti, temaja dhyeyane siddha karavAnA puruSArtha-A mukhya che. manuSya jeTaluM bhUtakALanuM smaraNa anya kAI prANImAM nathI. enA jeTale bhUtakALane vArasA sAcavavAnI ane AgalI peDhIene e vArasA vadhArA sAthe ApavAnI kaLA paNa kAImAM nathI. te eka vAra kAMIpaNa karavAnA saMkalpa kare to te tene sAdhe ja che, ane peAtAnA nirNayone paNa bhUla jaNAtAM badale ane sudhAre che. enA puruSArthanI tA kAI sImA ja nathI. te aneka navAMnavAM kSetrAne khALe ane kheDe che. manuSyajAtanI A zakti te ja tenI dharma diSTa che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadaSTinuM UrdhvIkaraNa [ 73 paraMtu manuSyajAtimAM atyAre dharmadaSTinA vikAsanI je bhUmikA jaNAya che te ekAeka siddha thaI nathI. Ane sAkSI ItihAsa che. eDavarDa ke nAmanA vidvAne dharmavikAsanI bhUmikAone nirdeza TUMkamAM A rIte karyo che - We look out before we look in, and we look in before we look up. DaoN. AnaMdazaMkara dhruve enuM gujarAtI A rIte karyuM cheH "prathama bahirdaSTi, pachI antardaSTi ane chevaTe UrdhadaSTi; prathama IzvaranuM darzana bAhya sRSTimAM thAya, pachI antaraAtmAmAM (kartavyanuM bhAna vageremAM) thAya ane chevaTe ubhayanI ekatAmAM thAya." jaina paribhASAmAM ene bahirAtmA, antarAtmA ane paramAtmAnI avasthA kahI zakAya. manuSya keya zaktizALI kema na hoya, paNa te skUlamAMthI arthAt dravyamAMthI sUkSmamAM arthAta bhAvamAM pragati kare che. grIsamAM zilpa, sthApatya, kAvya, nATaka, tattvajJAna, gaNita Adi kaLAo ane vidyAono eka kALe adbhuta vikAsa thayele. eve vakhate ja eka vyaktimAM akaLa rIte dharmadaSTi, mANasajAtane AMjI de eTalA pramANamAM, vikasI. e sokreTise kaLAo ane vidyAonuM mUlya ja dharmadaSTinA gajathI badalI nAkhyuM ane enI e dharmadaSTi Aje to comera satkArAya che. yahovAhe mUsAne Adeza Apyo tyAre e mAtra yadI lekanA pUla uddhAra pUratuM hatuM ane bIjI samakAlIna jAtione emAM vinAza paNa sUcavAto hato. paraMtu e ja jAtimAM Isu khrista pAkyo ane dharmadaSTie juduM ja rUpa lIdhuM. Isue dharmanI badhI ja AjJAone aMdara ane bahArathI zidhI tema ja deza-kALanA bheda vinA sarvatra lAgu karI zakavA jevI udAtta banAvI. A badhA pahelAM paNa IrAnamAM jarathutre navuM darzana ApeluM, je avestAmAM jIvita che. aMdaroaMdara laDI maratA ane jAtajAtanA vahemanA bhoga thayelA Araba kabIlAone sAMdhavAnI ane kAMIka vahemamukta karavAnI dharmadaSTi mahaMmada pigaMbaramAM paNa vikasI. paraMtu dharmadaSTinA vikAsa ane UrvIkaraNanI mukhya kathA te mAre bhAratIya paraMparAone avalaMbI darzAvavAnI che. vedanA uSama, varuNa ane Indra Adi sUktamAM kavionI sauMdaryadaSTi, parAkrama pratyeno ahobhAva ane koI divyazakti pratyenI bhakti jevAM maMgaLa to vAMcIe chIe, paNa e kavionI dharmadaSTi mukhyapaNe sakAma che. tethI ja teo divyazakti pAsethI pitAnI, pitAnA kuTuMbanI ane pazu Adi parivAranI AbAdInI mAgaNI kare che ane bahu bahu te lAMbuM jIvana prArthe che. sakAmatAnI A bhUmikA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] darzana ane ciMtana brAhmaNakALamAM vikase che. temAM aihika uparAMta pAralaukika bhAga sAdhavAnA navanavA mArge jAya che. paraMtu, A sakAma dharmadaSTi samAjane vyApI rahI hatI, tevAmAM ja ekAeka dharmadaSTinuM valaNa badalAtuM dekhAya che. keI tapasvI yA trASine sUjhayuM ke A bIjA lokanA sukhabhoga vAMchavA ane te paNa potApUratA ane bahu bahu te parivAra yA janapada pUratA, tema ja bIjA karatAM vadhAre caDiyAtA, te A kAMI dharmadaSTi kahevAya nahi. dharmadaSTimAM kAmanAnuM tatva hoya te te eka adhUrApaNuM ja che. A vicAramAMthI navuM prasthAna zarU thayuM ane ene jAdu vyApaka banyuM. I. sa. pahelAnA AThaso ke hajAra varSa jeTalA junA yugamAM akAma dharmadaSTinA aneka akhatarA thatA dekhAya che. upaniSade e ja dharmadaSTinuM vivaraNa kare che. jaina, bauddha Adi saMghane to pA ja e daSTimAM che. A akAma dharma daSTi e antarAbhadaSTi yA dharmavikAsanI bIjI bhUmikA che. AmAM manuSya prathama pitAnI jAtane zuddha karavAno prayatna kare che ane samagra vizva sAthe tAdAsyabhAva keLavavA mathe che. AmAM aihika ke pAralaukika evA keI skUla bhoganI vAMchAno Adara che ja nahi kuTuMba ane samAjamAM niSkAmatA sAdhI na zakAya, e vicAramAMthI ekAntavAsa ane anagArabhAvanI vRtti baLa pakaDe che. ane AvI vRtti e ja jANe niSkAmatA hoya yA vAsanAnivRtti heya evI rIte enI pratiSThA jAme che. kAmatRSNanI nivRtti yA zuddhIkaraNanuM sthAna mukhyapaNe pravRttityAga ja le che, ane jANe jIvana jIvavuM e eka pApa ke zApa hoya tevI manovRtti samAjamAM praveze che. Ave vakhate vaLI akAma dharmadaSTinuM saMkaraNa thAya che. IzAvAsya gheSaNa kare che ke AkhuM jagata ApaNA jevA citanyathI bhareluM che, tethI jyAM jazo tyAM bIjA paNa bhegIo te che ja. vastubhoga e kaI mULagata deza nathI, e jIvana mATe anivArya che. eTaluM ja kare ke bIjAnI sagavaDano khyAla rAkhI jIvana jIve ane keAInA dhana pratye na lebhAo. prAptakartavya karyuM jAo ane jivAya teTaluM jIvavA Iccho. Ama karavAthI nathI keI kAmatRSNAnuM baMdhana naDavAnuM ke nathI bIjo koI lepa lAgavAne. kharekhara, IzAvAsya niSkAma dharmadaSTine aMtima artha darzAvI manuSyajAtane dharmadaSTinA UdhvakaraNa tarapha prayANa karavAmAM bhAre madada karI che. gItAnA bhavya mahelane pAye IzAvAsyanI ja sUjha che. mahAvIre tRSNadoSa ane temAMthI udbhavatA bIjA doSe nirmULa karavAnI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadaSTinuM UrdhIkaraNa [ 75daSTie mahatI sAdhanA karI. budde paNa pitAnI rIte evI ja sAdhanA karI. paraMtu sAmAnya samAje emAMthI eTale ja artha jhIlyo ke tRSNa, hiMsA, bhaya Adi deSa TALavA. lekenI daSo TALavAnI vRttie A na karavuM, te na karavuM evA anekavidha nivartaka yA nakArAtmaka dharmo piSyA, vikasAvyA ane vidhAyaka-bhAvAtmaka dhama vikasAvavAnI bAju lagabhaga AkhA dezamAM. gauNa banI gaI. AvI dazA hatI tyAre ja vaLI mahAyAna bhAvanA udayamAM AvI. azokanA dharmazAsanamAM enuM darzana thAya che. pachI te aneka bhikSuke. pitapotAnI rIte e bhAvanA dvArA pravartaka dharmo visAbe jatA hatA. chaThThA saikAnA gujarAtamAM thayela zAntideve te tyAM sudhI kahI dIdhuM ke duniyA duHkhI heya ane mokSane jhaMkhIe, evo arasika mokSa zA kAmano ? madhyakALa ane pachInA bhAratamAM aneka saMta, vicAra ane dharmadaSTinA dhake thatA AvyA che, paNa ApaNe ApaNA ja jIvanamAM dharmadRSTinuM je UrdhvIkaraNa joyuM che, ane atyAre paNa joIe chIe, te atyAra lagI vizvamAM thayela dharmadaSTinA vikAsanuM sarvopari sopAna hoya ema jaNAyA vinA rahetuM nathI. gAMdhIjIe sakAma dharmadaSTine te sthAna ApyuM ja nathI, paNa akAma dharmadaSTino khare bhAva samajI, jIvanamAM jIvI, loko samakSa mUkyo che.. gAMdhIjI IcchA ane tRSNa e be vaccenuM aMtara barAbara samajyA hoya te rIte vicAre che ane varte che. jyAM caitanya hoya tyAM jJAna ane samajaNa. hovAnAM ja. sadasaviveka keLavavo e ja jJAnanI zuddhi che. evA viveka vinAnuM jJAna baMdhana che. AvuM jJAna baMdhana bane tethI e jJAnanAM dvAra baMdha karavAnA upAya e khare vikAsa nathI. khare vikAsa viveka keLavI, jJAnanI zuddhi karI, tene upayoga karavAmAM che. te ja rIte kAmanA e paNa cetanAne guNa che. e kAmanAne pitApUratI maryAdita karavI, pUla vastuomAM bAMdhI rAkhavI, tema ja anyane bhinna gaNI ene piSavI enuM nAma tRSNA. jyAre e kAmanA pitAnA bhalAnI peThe bIjAnuM paNuM bhaluM karavAnI dizAmAM vaLe ane vistare tyAre ene koI vipakSa ke dveSanI chAyA sparzatI ja nathI, ane tethI te vyApaka maitrI banI rahe che. kAmanAmAMthI tRSNAnuM jhera dUra thayuM eTale te zuddha IcchA maitrIrUpa banI rahe che. A jIvAtmAne svayaMbhU saNu che gAMdhIjIe tRSNanuM jhera ochuM karyuM, paNa IcchA ke kAmanAne dabAvavA. yA nirmULa karavA prayatna na karyo; UlaTuM, enA zuddhIkaraNanA pAyA upara satya, ahiMsA Adi aneka pravartaka ane nivartaka dharmo vikasAvyA. AnuM ja nAma gItAnI bhASAmAM "dharmAviruddha kAma." Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] darzana ane ciMtana tethI ja ApaNe joIe chIe ke gAMdhIjIe saune paricita evAM vrato, mahAvratanA arthane, sarvahitanI daSTie dareka kSetramAM lAgu paDe che, keTalo sUkSma artha vikasAvyo che. dharmadaSTinA UrvI karaNamAM temane A mahAna phALe che, jenI sAkSI temanA vratavicAre ane temaNe zarU karelI pravRttio Ape che. gAMdhIjI nathI, paNa temanI saMskAramUrti nave rUpe udayamAM AvI che. aparigrahavata hajAra varSa jeTaluM jUnuM. tenAthI sau paricita ane lAkho leke tene dhAraNa paNa karyo AvatA. paraMtu bhUdAnanA pUla pratIka dvArA ene je arthavikAsa vinobAjIe karyo che te dharmadaSTinA UrvIkaraNamAM eka moTI phALa che. AmAM paNa kAmanA ane IcchAnuM zuddhIkaraNa tema ja sarvasAdhAraNIkaraNa che. emAM mUccharUpe kAmano tyAga che, sarva kalyANa sAdhavAnI vyApaka dharmadaSTie kAmanAno svIkAra che. A rIte ApaNe dharmadaSTinA UddhakaraNanA eka jAtanA yugamAM jIvI rahyA chIe ane evA UrvI karaNane pratyakSa samajavAnI sAMvatsarika parvanI ghaDImAM zvAse zvAsa laI rahyA chIe. -prabuddhajIvana, okaTobara 55. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravRttilakSa kalyANumArga [12] svastha mANasane be phephasAM hoya che. banne yogya rIte kAma kare tyAre ja jIvanane saMvAda sacavAya che. eka bagaDe, nabaLuM paDe ke kADhI nAkhavAmAM Ave tyAre jIvana cAlatuM hoya toya te eka rIte bahu pAmara ne pAMgaLA jevuM banI jAya che. vyakti-dharma ane samAja-dharmanI paNa kAMIka evI ja dazA che. koI vyakti jyAre aMtarmukha thaI pitAnI zaktione vikasAvavA Icche tyAre tene mATe paheluM kAma e heya che ke potAnAmAM rahelI khAmIone TALe; paNa sAthe ja teNe kharekhara zaktio vikasAvavI heya te tene bIjuM e kAma karavAnuM hoya che ke, te pitAmAM rahelI zaktione vadhAremAM vadhAre vivekapUrvaka yogya mArge vALe ane tene upayoga kare. Ama kare to ja ene vaiyaktika dharma sacavAya ane vikAsa pAme. samAjadharmanI paNa e ja rIta che. koI paNa samAja sabaLa thavA che tyAre teNe nabaLAIo khaMkheravI ja rahI. paNa te paristhiti pramANe zaktione kAmamAM na le to e nabaLAIo khaMkheratI dekhAya, chatAM pAchalA bAraNethI te dAkhala thatI ja rahe ane pariNAme e samAja kSINa je ja banI rahe. dharmane ItihAsa tapAsIe to ema jaNAya che ke kyAreka te vizeSa bahirlakSI bane che ane kyAreka aMtaralakSI. jyAre sAcA arthamAM dharma aMtaralakSI hoya che tyAre te mukhyapaNe vyaktimAM vikAsa pAme che. koI eka vyakti kharekhara aMtaralakSI hoya tyAre enI AsapAsa samAja AkarSAya che. samAjamAnasa evuM che ke tene saMtoSavA sthaLa paNa rasadAyaka pravRttio joIe. e valaNamAMthI aMtaralakSI vyaktinI AsapAsa paNa kriyAkAMDe, utsavo ane vidhividhAnonI jamAvaTa thAya ja che. A jamAvaTanuM jora vadhatAM jyAre aMtaralakSI valaNa maMda thaI jAya che, ke kyAreka sAva bhUMsAI jAya che, tyAre vaLI koI virala vyakita evuM valaNa ANavA prayatna kare che. e prayatnamAMthI pAchuM ekAda na phATe janme che ane kALakrame te phAMTAmAM paNa samAjamAnasa pitAne anukULa hoya evA kriyAkAMDe ane utsava yoje che. Ama Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana dharmavRttine saMtoSavAnA prayatnamAMthI ja nivRtti ane pravRttinI be bAjuo UbhI thAya che. kyAreka baMne sAthe cAle che, kyAreka ekanuM prAdhAnya hoya che te kyAreka baMne paraspara athaDAya che. jaina paraMparA mULe aMtaralakSI ane tethI karIne vyaktigata nivRttibAjumAMthI zarU thaI che. hiMsA na karavI, manane nigraha kare, upavAsa ane bIjAM evAM tro dvArA tapa sAdhavuM e badhuM nivRttimAM Ave che. nivRttino Azaya mULe te cittagata dene rokavAne ja che, paNa evI sUkSma samaja kAMI saune hotI nathI, eTale sAmAnya rIte nivRttinI zarUAta judI rIte thAya che. je je nimitte doSanA piSaka thavA saMbhava hoya tene tyajavA e nivRttine sthULa artha astitvamAM Ave che. A artha samAjagata rUDha thatAM kAMIka evuM ja vAtAvaraNa sarjAya che ke, jyAre keIne paNa dharmanI bhUkha jAge tyAre prathama evAM nimitto tyajavA te taiyAra thAya che; paNa jema eka ja phephasAthI jIvana svasthapaNe nathI cAlatuM, tema mAtra tevAM nimitte TALavAthI vaiyaktika ke sAmAjika dharmanuM jIvana nirvikArapaNe nathI cAlatuM. kAraNa e che ke je nimitte devanA piSaka mAnI tyajavAmAM Ave te nimitto kAMI ekAMta deSanA piSaka bane ja ema nathI hotuM. doSanuM mULa cittamAM hoya che. jo e mULa kAyama hoya to ja evAM nimitte dezanAM piSaka bane che. je e mULa citamAM na hoya ke alpa hoya te teTalA pramANamAM bahAranAM nimitte paNa dezanA poSaka nathI thatAM ke ocho thAya che. e ja rIte cittagata doSo ochA karIe tenI sAthe sAthe cittanI zakitaone visAvavA, bahalAvavA, ane tenAM lekahitakArI pariNAma lAvavA mATe paNa e ja bAhya nimitte upayogI bane che. cittagata dene kAraNe je sAdhano vyakti ke samAjane nIce pADe che te ja sAdhano cittazuddhi ane viveka jAgatAM vyakti ane samAjane upakAraka bane che. A vastu bhulAI javAthI nivRttinI bAju prabaLa thAya che, tyAre bAhya tyAga upara bhAra apAya che ane pariNAme zakitavikAsa rUdhAI jAya che. eka bAjuthI aMtaragata de kAyama hoya che ane bIjI bAjuthI jIvananI sAdhaka zaktione vikasAvavA mATe joItuM pravRttikSetra maLatuM nathI. jaina paraMparAnA ItihAsamAM, bIjI nivRttilakSI paraMparAonI peThe, A vastu aneka rIte jovA maLe che. kAMIka samAjamAnasa evuM ghaDAI jAya che ke pachI te pUrvaparaMparA choDI ekAeka pravRttikSetra pasaMda karatuM nathI ane nivRttine sAce bhAva pacAvI zakatuM nathI. tene lIdhe AvuM mAnasa nivRttinI Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravRttibhrakSI kalyANamA kRtrima sapATI upara ramatuM hoya che ane pravRttimAM makkamapaNe samajapUrvaka bhAga laI zakatuM nathI; te te vinA rahI paNa zakatuM nathI. eTale tenI dazA trizaMku jevI bane che. AvI trizaMku dazA AkhA itihAsakALa daramiyAna ochAvattA pramANamAM dekhAya che. temAMthI udhdharavAnA prayatnA sAva nathI thayA ema teA nathI; paNa te samAjamAnasanA mULa ghaDataramAM vadhAre phera pADI zakayA nathI. bauddha, jaina ane sanyAsa ke parivrAjaka e traNa paraparA mULe nivRttilakSI che. vaiyaktika meAkSane Adarza e badhAmAM ekasarakhA hovAthI emAM vaiyaktika sukha ane vaiyaktika cAritranuM tattvajJAna pradhAna pada bhAgave che; jyAre pravRttilakSI dharmamAM sAmUhika sukhanI dRSTi mukhyapaNe hovAthI emAM sAmUhika cAritranA ghaDatara upara vizeSa bhAra mUkavAmAM Ave che. nivRttidharma ane pravRttidharmanuM tattvajJAna e rIte kAMIka juduM paDatuM heAvAthI vyavahAramAM enAM pariNAme paNa judAM AvelAM neoMdhAyAM che, ane atyAre paNa e pariNAme judAM AvatAM anubhavAya che. bauddha paraparA mULe nivRttilakSI hatI, chatAM temAM pravRttidharmanAM poSaka bIjo prathamathI ja hatAM. tene lIdhe te bahu vistarI paNa zakI. ane e vistAre ja tene pravRttidhamanuM ke mahAyAnanuM rUpa levAnI pharaja pADI. je bhAga mahAyAnarUpe astitvamAM AvyA te ja pravRttidhanA AMtarika baLane lIdhe dUra dUra ati vizALa pradeza upara pharI vaLyA ane lokagamya paNa banya1; jyAre bIjo nivRttilakSI mArga pramANamAM ahu maryAdita rahyo, je hInayAna tarIke jANItA che. ge nivRttilakSI parivrAjaka paraMparAmAM paNa krAMti thaI ane gItA jevA anupama graMthe e nivRttinuM AkhuM svarUpa ja evuM badalI nAkhyuM nivRtti kAyama rahe ane pravRttine saMpUrNa avakAza maLe. e ja nivRtti pravRttinA gItApratipAdita subhaga samanvaya anAsakta kama yAga tarIke jANItA che. e kayeAge bahu moTA mANasA nipajAvyA paNa che, ane Aje paNa enI asara cAmera vadhatI ja dekhAya che. audda upadezamAM je pravRttidharmanAM poSaka bIjo hatAM tene krAMtikArI vicArakAe evAM vikasAvyAM, tema ja e rIte amalamAM mUkavAM ke tene lIdhe nivRttinA himAyatI hInamArgI bahu pAchA paDI gayA. e ja rIte paritrAjaka dharmanA sUtrane avalakhI je anAsakta karmacAga vikasyA tene lIdhe naSkamTesiddhinA nivRttilakSI zakarAcAryapratipAdita mArga pAchaLa paDI gayA, Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. darzana ane ciMtana ane zakarAcAryanA ja tattvajJAna upara anAsakata karmayoganI sthApanA thaI. A rIte bauddha ane paritrAjaka banne nivRtti-para parAoe pravRttine puSkaLa avakAza Apyo ane mAnavIya samagra zaktine navuM navuM sarjana karavAnI pUrI taka ApI, jenAM pariNAmA sAhitya, kaLA, rAjakAraNa Adi vividha kSetre jANItAM che. jaina paraMparAnuM mULagata nivruttilakSI dRSTibiMdu badalAyuM nahi. kALabaLa ane khIjA baLA judI asara upajAvavA madhyAM, paNa emAM nivRttilakSI dhama eTalA badhA dRDhamULa ane ekAMgI rahyo che ke chevaTe te parivartanakArI baLe rAvyAM nathI ane kAvyAM hoya te bahu jUja pramANamAM ane te paNa kAyamI tA nahi ja. A vastusthiti ApaNe itihAsa uparathI jANI zakIe chIe. rAjakAraNamAM tilakane aneAkhuM sthAna apAvanAra e temane avicaLa kayAga ja che. gAMdhIjInuM, jIvananAM samagra pAsAMone sparzatu, adbhuta vyaktitva e temanA anAsakta kayAgane ja AbhArI che. zrI. vineAkhA vedAMta ane zAMka tattvajJAnanA ekaniSTha abhyAsI hatAM je leAkavyApI vicAra ane kAryanI krAMti karI rahyA che tenI pRSThabhUmikA ke tenuM prerakabaLa e temanA gItApratipAdita anAsakta kama yAgamAM raheluM che. zAMtarakSita jevA nAlaMdA vidyApIThanA AcArya eMsI varSanI uMmare tibeTa jevA ati ThaMDA ane durgama pradezamAM jaI ekasA daza varSanI uMmara lagI satata kAma karatA rahyA, e mahAyAnanI bhAvanAnA sabaLa purAvA che. jaina paraMparAmAM evA puruSo pAkavAno saMbhava ja nathI ema mAnavAne kAI kAraNa nathI. UlaTuM ema kahI zakAya ke jude jude samaye emAM paNa viziSTa puruSAthI vyaktio pedA thaI che; chatAM e paraMparAnuM mULa baMdhAraNa ja evuM che ke kAI eka samartha vyakti kAMIka krAMtikArI kAma vicAre ke prAraMbhe tyAM te tatkALa ke ceADA vakhata pachI tenAM mULa ja UkhaDI javAnAM. Ane lIdhe jaina para parAmAM je navA navA phAMTA kALakrame paDatA gayA te badhA AtyaMtika nivRtti ane yiAkAMDanA AdhAra upara ja paDathA che. eka paNa evA phrAMTa nathI paDyo ke jenA puraskartAe jaina paraMparAmAM nivRttidhama ne pravRttidhamatu vyavasthita rUpa ApavAnI himAyata karI hAya. Ane lIdhe zaktizALI mANasAnI pratibhAne paraMparAmAM samagra prakAranI vidhAyaka pravRttio vikasAvavAnI taka maLatI nathI ane tethI te para parA gAMdhI ke vinebAnI kArTinAM mANasone bhAgye ja janmAvI ke peAdhI zake. mAnavatA ke rASTrIyatAnI dRSTie paNa A eka pratyavAya ja kahevAya. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [81 pravRttilakSI kalyANumArga ApaNe joIe chIe ke saMtabAle vicAra ane vivekapUrvaka pravRttidharma svIkAryo che, paNa nivRttine sAcA artha nahi samajanAra jaina samAja temane bhAgye ja sAtha Ape che. AcArya tulasIgaNi mAnavadharma lekhe aNuvratanA vyApaka vicAra rajU kare che, temAM paNa temane pravRttinI koI paNa vidhAyaka bAju rajU karatAM khacakAvuM paDe che. je ekAMgI nivRtti saMskArano sAMpradAyika vaLagADa ADe na Avate heta te, e ja tulasIgaNinAM vidhAna ane temanI pravRtti kaI judA ja rUpamAM hota ema kalpI zakAya. muni samatabhadrajI, je . hamaNAM ja digaMbara muni banyA che ane jemaNe AkhI jiMdagI samajaNapUrvaka keLavaNInuM udAtta kArya karyuM che, teo je potAnA udAtta dhyeyane vadhAre vyApaka ane asAMpradAyika banAvavA bAhya digaMbaratvamAM ja kaupIna pUrato. pheraphAra kare ane atyAre che tenAM karatAM paNa aMtaratyAga vadhAre keLave, teya temane samAja muni tarIke pheMkI devAne ane temanI zaktinuM ke kAryanuM mUlyAMkana nahi karavAno. A dhAraNuM je sAcI hoya te ema kahevuM joIe ke jaina paraMparAmAM pracalita nivRttidharmanI ekAMgI kalpanA have nabhAvavA jevI nathI ane nabhe to tene Azare sarvAgINa vikAsanI zakyatA paNa nathI. -prabuddhajIvana sapTembara "54 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvakone [ 13 ] kAti-pheraphAra e vastumAtrano anivArya svabhAva che. kudarata pote ja aNadhArela samaye ke dhArela vakhate krAnti. janmAve che. manuSya paNa buddhipUrvaka evI krAnti karIne ja jIvana TakAve ane laMbAve che. vijaLI acAnaka paDe che ne jhADAne kSaNamAtramAM nirjIva karI bIjA ja kaI kAma lAyaka banAvI mUke che. paNa vasaMtaRtu ethI UlaTuM kare che. te pAMdaDAmAtrane kheravI nAkhe che, paNa tenI sAthe ja kamaLa, navIna ane lIlAMchama apUrva pAMdaDAo janmAvatI jAya che. kheDUta kyAreka AkhA khetarane sUDI nAkhIne ja navesara khetInI taiyArI kare che, tyAre vaLI te bIjIvAra mAtra nIMdaNanuM kAma karI, nakAmA jhADapAlAne ja pheMkI daI kAmanA choDavA ane repAone vadhAre sArI rIte ugADavA-saphaLa karavA yatna le che. A badhA pheraphAre potapotAnA sthAnamAM egya che, te bIje sthAne te teTalA ja ayogya siddha thAya che. A vastusthiti dhyAnamAM laIe te ApaNane krAntithI DaravAne paNa kAraNa nathI, tema ja kAntine nAme avicArI krAnti pAchaLa taNAI javAne paNa kAraNa nathI. ApaNuM kAma, bhUtakALanA anubhava ane vartamAna kALanA avakana uparathI, suMdara bhAvI vAste kaye sthAne zuM karavuM, zuM rAkhavuM, zuM badalavuM ne keTaluM rAkhavuM ne kevI rIte rAkhavuM ke pheMkavuM, e zAMta citte vicAravAnuM che. AvezamAM taNAI javuM ke jaDatAmAM phasAI javuM e banne ekasarakhI rIte ja hAnikAraka che. tethI ApaNuM pratyeka kArya capaLatA, zAMti ane vicAraNA mAge che. A dRSTie atyAre huM jaina yuvakamAM traNa lakSaNo hovAnI agatyatA jouM chuM. "jana paraMparAvALA kuLamAM janmele te jaina" e jainano sAmAnya artha che. aDhAra varSathI cAlIsa varSa jeTalI umarano sAmAnya rIte yuvaka kahI zakAya. paNa ApaNe mAtra eTalo ja arthamAM jana yuvaka zabdane parimita rAkhavo na ghaTe. ApaNe ItihAsa ane vartamAna paristhiti emAM jIvanabhUta evAM navIna to umeravA sUcave che, ke jenA sivAya Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvakane jaina yuvaka mAtra nAmane jana yuvaka rahe che, ane jenA hovAthI te eka -jIvanta yathArtha yuvaka bane che, te traNa lakSaNo nIce pramANe (1) nivRttilakSI pravRtti. (2) nirmoha karmavega. (3) vivekI kriyAzIlatA. 1. nivRttilakSI pravRtti ApaNe samAja nivRttipradhAna gaNAya che. ApaNane ItihAsamAM je nivRtti vArasArUpe maLI che te nivRtti asalamAM bhagavAna mahAvIranI nivRtti che, ane te vAstavika paNa che. paraMtu e nivRtti jyArathI upAsya banI, tene upAsakavarga vadhate gaye, kramekrame tene samAja paNa badhAye, tyAre e nivRttie juduM rUpa dhAraNa karyuM. chevaTanI hadanA AdhyAtmika dharmo virala vyaktimAM tAtvika rUpe saMbhave che, ane hoya paNa che; paraMtu samUhamAM e dharmo jIvaMta rahI nathI zakatA, e mAnava svabhAvanI suvidita bAju che. tethI jyAre upAsaka samUhe sAmUhika dRSTie AtyaMtika nivRttinI upAsanA zarU karI tyArathI ja e nivRttinuM vAstavikapaNuM osaravA beThuM. ApaNA samAjamAM nivRttinA upAsaka sAdhu ane zrAvaka evA be varga prathamathI ja cAlyA Ave che. jenAmAM mAtra Atmarasa ja hoya ane jene vAsanAnI bhUkhanI koI paNa jAtanI tRpti AkaSI na ja zake evI vyaktine dehanI paNa paDI nathI hotI. tene makAna, khAnapAna ke AcchAdananI sagavaDa agavaDa AkarSa ke mUMjhavI nathI zakatI. paNa A vastu samUhamAM zakya nathI. khuda, sAdhuvarga, ke je gharabAra choDI mAtra AtmalakSI banI jIvanayApana karavA IcchA rAkhe che, teno ItihAsa tapAsIzuM, te paNa ApaNane spaSTa dekhAze ke te sAmUhika rUpe sagavaDa-agavaDamAM sama rahI zakyo nathI. duSkALa paDatAM ja sAdhuvarga banatA prayatna subhikSavALA dezamAM vicarato dekhAya che. subhikSa hoya tyAM paNa vadhAre sagavaDavALA sthAnamAM ja te vadhAre sthira rahe ane vicAre che. vadhAre sagavaDa pUrI pADanAra gAma ane zaheromAM paNa je kuTuMba sAdhavargane vadhAre sArI sagavaDa pUrI pADe che temane tyAM ja mukhyapaNe temane javaavara vadhAre dekhAya che. A badhuM asvAbhAvika nathI, tethI ja ApaNe sagavaDa vinAnAM gAme, zahere ane dezamAM sAdhuonuM Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana. astitva bhAgye ja joIe chIe; tene pariNAme jaina paraMparAnuM astitva. paNa jokhamAyeluM spaSTa dekhAya che. sagavaDa sAthe jIvananA dhAraNa-paSaNanI ATalI badhI ekarasatA chatAM sAdhuvarga mukhyapaNe bhagavAna mahAvIranI nivRtti upara ja bhAra Apato AvyA che. bhagavAnanA ane pitAnA jIvana vaccenA aMtara viSe jANe bahu vicAra na ja karato hoya tema-dehamAM te zuM ? e te vinAzI hAI kyAreka nAza pAmavAno ja che. khetara, vADI ke makAnamAMya zuM? e badhuM paNa ALapaMpALa che. paisA TakA ane bairAMchokarAM e paNa mAtra jALa yA baMdhana che evA prakArano adhikAra upadeza moTe bhAge ApyA kare che. zrotA gRhasthavarga paNa pitAne adhikAra ane zakti vicAryA sivAya e upadezanA rasamAM taNAI jAya che. pariNAme ApaNe samAjamAM bhagavAnanI sAcI nivRtti ke adhikAragya pravRti kAMI joI zakatA nathI. vaiyaktika, kauTuMbika ke sAmAjika dareka kArya ApaNe karyo jaIe chIe, te paNa na chUTake, nIrasapaNe ane nirutsAhathI. pariNAme ApaNe Arogya ane baLa IcchavA chatAM meLavI ke sAcavI zakatA nathI. saMpatti, vaibhava, vidyA ke kIrti je prayatna vinA maLe to te ApaNe IcchIe chIe, paNa te mATe prayatna sevavAnuM kAma bIjA upara choDI daIe chIe. A sthitimAM bhagavAnanA tAvika nivRttirUpa jIvanaprada jaLanA sthAnamAM ApaNe bhAge to jaLanA nAme tenAM mAtra phINa ane zevALa ja rahyAM che. dharma adhikAre ja zobhe che. adhikAra vinA je dharma sAdhuvargane paNa na zobhAvI zake, te dharma bhogapradhAna gRhasthavargane te zI rIte zebhAve ? nivRttinI dRSTithI dAMta ane zarIranI upekSA karavAmAM ApaNe dharma mAnIe chIe, paNa dAMta saDatAM ke zarIra bagaDatAM ApaNe eTalA badhA gabharAI jaIe chIe ke bhale sAdhu hoIe ke gRhastha, te vakhate DaoNkaTara ane davA ja ApaNuM mohane viSaya banI jAya che! kamAvAmAM ane kauTumbika javAbadArIone adA karavAmAM ghaNI vAra ApaNuM mAnI lIdhelI nivRtti ADI Ave che; paNa jyAre enAM aniSTa pariNAmo kuTuMbakalaha pedA kare che tyAre e samabhAve sahI levA ApaNe taiyAra nathI hotA. sAmAjika suvyavasthA ane rASTrIya abhyadaya, je prayatna vinA prApta thAya te e ApaNane game che; phakta ApaNane nathI gamata e mATe karo joI te puruSArtha ! sAdhuvarganI nivRtti ane gRhasthavarganI pravRtti e banne Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvakane [ 85 jyAre ayogya rIte ekabIjA sAthe saMkaLAI jAya che tyAre nitti e sAcI nivRtti nathI rahetI ane pravRtti paNa pitAno prANu khoI bese che. eka prasiddha AcAryo AgevAna ane zikSita manAtA eka guhastha upara patra lakhele. temAM sUcaveluM ke rakhe tamArI pariSada punarlagnanI bhramaNAmAM saMDovAya. ema thaze te dharmane lAMchana lAgaze. uparathI jotAM tyAgI gaNAtA e AcAryanI sUcanA keTalI tyAgagarbhita lAge che ! paNa saheja vizleSaNa karatAM AvI anadhikAra saMyamanI bhalAmaNunuM marma khulluM thaI jAya che. punarlagnanI himAyata ke tenA pracArathI jaina samAja khADAmAM paDaze, evI makakama mAnyatA dharAvanAra ane punarlagna karela pAtrone halakI dRSTithI jonAra evA ja tyAgIe pAse, jyAre ApaNe vRddha ja nahi, ativRddha umare kumaLI kanyA sAthe lagna karanAra gRhasthane, agara eka strI haiyAta chatAM bIjI karanAra gRhasthane, agara pukhta umare pahoMcyA pachI cothI ke pAMcamI vAra paraNanAra gRhasthane, paisA hovAne kAraNe, Adara pAmatA ke AgaluM Asana zobhAvatA joIe chIe, tyAre e tyAgI guonI saMyamanI himAyatamAM keTale viveka che e tarI Ave che. ghaNA tyAgI guo ane temanI chAyA taLe vagara vicAryuM AvelA gRhasthA sudhAM jayAre ema kahe che ke, "ApaNe ApaNo dharma saMbhALIe, deza ane rASTrane ene mArge javA do. kaMI rAjya viruddha te vaLI ApaNuM jainathI vicArAya ke karAya? "--tyAre nivRtti ane pravRttinA palAmAM keTaluM asAmaMjasya UbhuM thayuM che te jaNAI Ave che. jANe uparanI vicArasaraNI dharAvanAra dezanI gulAmI agara parataMtratAthI mukata ja na hoya, ema lAge che. teo e bhUlI jAya che ke Arthika, audyogika ke rAjakIya parataMtratA je dezamAM hoya to teo pite paNa e ja beDIthI baMdhAyelA che. gulAmI sadI javAne kAraNe agara TUMkI dRSTine kAraNe gulAmI gulAmI na lAge, paNa tethI kAMI gulAmIno boja ocho thato nathI. vaLI, AvA TUMkI dRSTivALA varge e paNa vicAravuM joIe ke vizvamAM svataMtratA mATe prasaratAM AMdolana berekaToka ApaNuM AkhA dezamAM khUNe khUNe vyApI rahyAM che. svataMtratAnI tamannAvALo varga nAne paNa makkamapaNe e ja dizAmAM kUca karI rahyo che. dharma, paMtha ane kemano bheda rAkhyA sivAya hajAre, bake lAkhe, yuvakayuvatIo emane sAtha ApI rahyAM che. vaheluM ke moDuM e pragatinuM taMtra saphaLa thavAnuM ja che. rASTra-utthAnanI saphaLa kSaNe suMdara phaLenI bhAgIdArI sivAya je jaina samAjane paNa na ja rahevuM hoya ane e phaLo hAthamAM Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana. AvatAM AsvAdavAM gamatAM hoya te e samAje gulAmInAM baMdhana toDavAmAM IcchA ane buddhipUrvaka, dharma samajIne ja, phALo Apavo joIe. tethI huM cokakasa mAnuM chuM ke, jaina yuvake pitAnuM jIvanataMtra nivRttilakSI pravRttivALuM vivekapUrvaka potAnI ja meLe goThavavuM, emAM prAcIna vArasAnI rakSA ane navIna paristhitine baMdha bese evAM tatvonuM saMmizraNa che. nivRttine sAcI nivRttirUpe TakAvI rAkhavAno sAdo eka ja niyama che ane te e ke je nivRtti svIkAravI te jIvananA dhAraNa-poSaNane aMge anivArya Avazyaka evI badhI pravRttino bhAra pitAnA upara ja rAkhavo; bIjAe karela pravRttinAM phaLo AsvAdavAne sadaMtara tyAga karavo. e ja rIte je pravRtti svIkAravI hoya, ane tema chatAM jIvananI vizuddhi sAcavavI hoya, te svIkArela pravRttinAM phaLane mAtra AtmagAmI na rAkhatAM tene samUhagAmI banAvavA tarapha lakSa rAkhavuM. Ama thAya to prApta thayela sAdhana-sagavaDa mAtra vaiyaktika bhoga ke nirarthaka bhogamAM na pariNamatAM teno samUhagAmI suMdara upayoga thAya ane pravRtti karanAra eTale aMze vaiyaktika tRSNAthI mukta thaI nivRttinuM tatva sAdhI zake. 2. nirmoha karmayoga bIjuM lakSaNa e vastutaH prathama lakSaNanuM ja nAma che. ahika ane pAralaukika IcchAonI tRpti arthe yajJayAgAdi karmo bahu thatAM. dharma tarIke. gaNAtAM A karmo vastutaH tRSNAjanita heI sAce dharma ja nathI, evI. bIjA pakSanI sAcI prabaLa mAnyatA hatI. gItAdharmapravartaka jevA dIrdhadaza vicArakee joyuM ke karma arthAta pravRtti vinA jIvanataMtra, pachI te vyakitanuM he kesamUhanuM, zakya ja nathI. ane emaNe e paNa joyuM ke karma-pravRttinI preraka tRSNa ja badhI viDaMbanAnuM mULa che. A banne deSathI mukta thavA temaNe anAsakta karmavega spaSTapaNe upade. joke jaina paraMparAnuM lakSya nirmohatva che, paNa AkhA samAja tarIke ApaNe karma-pravRtti vinA rahI ke jIvI zakavAnA ja nathI. evI sthitimAM ApaNe vicAraka varge nirmoha ke anAsakta bhAve karmayogano ja mArga svIkAra ghaTe che. anya paraMparAone je ApaNe kAMI ApyuM hoya te temanI pAsethI kAMI meLavavuM emAM ApaNuM hINapata nathI. vaLI anAsakta karmayoganA vicAronuM mULa ApaNAM zAstro ke ApaNuM paraMparAmAM nathI ema paNa nathI. tethI huM mAnuM chuM ke A kSaNe dareka vicAraka jaina e mArganuM svarUpa samajavA ane tene jIvanamAM utAravA nizcayavAna thAya. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvakAne 3. vivekI kriyAzIlatA have ApaNe trIjA lakSaNa upara AvIe. ApaNA nAnakaDAzA samAjamAM sAmasAme athaDAtA ane vagara vicArye dveSa-pratidreSa karatA e aikAntika pakSA che : eka pakSa kahe che ke sAdhu-saMsthA have kAmanI nathI; te javI ja joie. zAstro ane AgamAnAM te te samayanAM baMdhane A samaye nakAmAM hAI enA bhAra paNa javA ja joie. tIthaeN ane madirAnA meAjA paNa anAvazyaka che. khIjo pakSa enI sAme kahe che ke jaina paraMparAnu sasva ja sAdhu-saMsthA che. emAM kAI paNa jAtanI khAmI hoya topaNa e jovA ane khAsa karIne kahevA nA pADe che. ene zAstra tarIke manAtAM badhAM ja pustakAnA badhA ja akSarA grAhya lAge che, ane tI tema ja dizAnI vartamAna paddhatimAM kAMI ghaTADA-vadhArA nathI. mane pAtAne ema lAge che ke A banne pakSo ekAntAthI sahaja vivekapUrvaka nIce khasI Ave te emane satya samajAya ane nakAmI veDaphAtI zakti upayAgI mArge lAge. tethI huM atre jaina zabdane aviveka ane yuvakane a kriyAzIla karI jaina yuvakanA anivAya lakSaNa tarIke vivekI kriyAzIlatAne sUcavuM chuM. [ 87 6 sAdhu saMsthAne taddana anupayogI ke - ajAgalastanavat' mAnanArane huM keTalAka prazno pUchuM chuM. bhUtakALanI sAdhu saMsthAnI aitihAsika kArakirdInI vAta bAjue rAkhIe ane mAtra cAlu zatAbdInI ja temanI kArakirdInA vicAra karIe tApaNu saheje e saMsthA pratye mAna thayA vinA rahetuM nathI. digaMbara paraMparAe chellI dhaNI zatAbdIe thayAM sAdhu saMsthA gumAvI te zuM e para'parAe zvetAMbara paraMparA karatAM vidyA, sAhitya, kaLA ke nIti pracAramAM vadhAre kALA ApyA che? vaLI atyAre digaMbara para parA munisasthA mATe je prayatna karI rahI che tenuM zu' kAraNa ? jivA ane lekhinImAM viveka nahi rAkhanAra mArA taruNu bhAIone huM pUThThuM chuM ke tame vidyApracAra te icche che ne ? jo hA, te| A pracAramAM sauthI pahelAM ane sauthI vadhAre kALeA ApanAra sAdhu nahi te bIju kANu che? eka utsAhavIra zvetAMbara sAdhune kAzI jevA dUra ane ghaNA kALathI tyajAyelA sthAnamAM gRhastha kumArAne zikSaNa ApavAnI mahattvapUrNa aMtaHsphuraNA thaI na hota teA zu Aje jaina samAjamAM je eka jAtanI vidyopAsanA zarU thaI che tenuM nAma hota ? satata karmazIla evA eka jaina munie AgamA ane Agametara karavA jevuM lAgatuM ja sAmasAmenA virAdhI Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 ] darzana ane ciMtana sAhityane DhagalAbaMdha pragaTa karI deza ane paradezamAM je jaina sAhityanI sulabhatA karI ApI che ane jene lIdhe jaina-jainetara vidvAnenuM dhyAna ATalA badhA pramANamAM jaina sAhitya tarapha AkarSAyeluM dekhAya che, te kAma koI gRhastha bacce ATalI badhI tvarA ane saralatAthI ATalA moTA pramANamAM karI zakata khare? je eka vRddha muni ane temanA ziSyavarge pite jyAM jyAM hoya, jyAM jyAM jAya tyAM tyAM jaina samAjanI vibhUtirUpa gaNAtA pustakabhaMDArene vyavasthita karavA, tene naSTa thatA bacAvavA ane sAthe temAMthI seMkaDo pustakanuM zramabhareluM, dezaparadezanA vidvAnanuM dhyAna kheMce evuM, varSo thayAM prakAzana kArya karyo rAkhyuM che, te mArA ke tamArA jevo koI gRhastha karI zakata khare ? zAstro ane Agamone jUnAM jALAM samajanAra bhAIone huM pUchuM chuM ke tame kyAre paNa e zAstro vAMcyAM ke vicAryuM che? tamane enI kadara nathI e zuM tamArA ajJAnane lIdhe ke e zAstronI nirarthakatAne lIdhe ? huM evA yuvakane pUchuM chuM ke tamArA samAjane lAMbA kALano vAraso tame duniyA samakSa mUkI zake tema che ? dezaparadezanA jainetara vidvAne paNa jaina sAhityanuM adabhuta mUlya AMke che ane tenA sivAya bhAratIya saMskRti ke ItihAsanuM pAnuM adhuruM che ema mAne che; evI sthitimAM, tema ja lAkho ane karoDonA kharce dezAMtaramAM jaina sAhityane saMgraha karavAnA prayatno cAlI rahyA che evI sthitimAM, tame jaina zAstro ke jaina sAhityane bALavAnI vAta kare e ghelachA nahi te bIjAM zuM che? tIrtho ane maMdiranA ekAntika virodhIone huM pUchuM chuM ke e tIrthasaMsthAnA ItihAsa pAchaLa sthApatya, zilpa ane prAkRtika sauMdaryane keTale bhavya itihAsa chupAyeluM che e tame vicAryuM che ? sthAnakavAsI samAjane koI temanA pUrva puruSonA sthAna ke smRti viSe pUche to teo te viSe zuM kahI zake ? zuM evAM aneka tIrtho nathI, jyAM gayA pachI tamane enAM maMdironI bhavyatA ane kaLA joI ema kahevAnuM mana thaI jAya ke lakSmI vAparanAre kharekhara, saphaLa ja karI che? e ja rIte huM bIjA kAntika pakSane paNa AdarapUrvaka pUchavA IcchuM chuM. sAdhuvargamAM kAMI paNa kahevA ke sudhAravA jevuM na mAnanAra taruNa bhAIo, tame eTaluM ja kaho ke sAdhu e je kharekhara Aje sAdhu ja rahyo hoya te te vargamAM gRhasthavarga karatAM paNa vadhAre mArAmArI, pakSApakSI, huMsAtuMsI ane eka ja dhanikane pitApitAne anugAmI banAvavA pAchaLanI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvakane [ 8 avyakata harIphAI ATalI badhI kema cAle che ? akSarazaH zAstronI himAyata karanAra e bhAIone huM sAdara pUchuM chuM ke tamArI zAstro pratye ananya bhakti che te tame ene vAMcavA-vicAravAmAM ane tenI dezakALAnusAra upayogitA-anupayogitAnuM pRthakkaraNa karavAmAM tamArI buddhine cheDe paNa phALo Ape che ke phakta pArakI buddhie daravAo cho? maMdira-saMsthA pAchaLa vagara viveke badhuM ja sarvasva homanAra udAra bhAIbahenone huM pUchuM chuM ke je che teTalAM maMdire yogya rIte sAcavavAnI pUrI zakti tamArI pAse che? enA upara thatAM AkramaNane bahAdurIpUrvaka pratikAra karavAnI zakti dharAvo che ? tema ja enI ekataraphI dhUnamAM bIjuM Avazyaka kartavya bhUlI to nathI jatA? A rIte baMne pakSone prazno pUchI huM temanuM dhyAna viveka tarapha kheMcavA IcchuM chuM, ane mArI khAtarI che ke baMne pakSo je maryAdAmAM rahI vivekapUrvaka vicAra karaze te teo pitApitAnI kakSAmAM rahI kAma karavA chatAM dhaNI athaDAmaNothI bacI jaze. have huM ApaNA kartavya prazno tarapha vaLuM chuM. vyApAra, udyoga, keLavaNI, rAjasattA Adine lagatA rASTravyApI nirNae dezanI mahAsabhA je vakhatevakhata vicArapUrvaka dhaDe che, te ja nirNayo ApaNuM hoI atre tethI juduM vicAravA paNuM kAMI rahetuM nathI. sAmAjika praznomAM nAtajAtanAM baMdhana, bALa-vRddhalagna, vidhavAo pratyenI javAbadArI, anupayogI kharcAo ItyAdi aneka che. paNa A badhA ja prazno viSe jainasamAjanI aneka judI judI pariSada varSo thayAM TharAva karatI ja Ave che, ane vartamAna paristhiti e viSe ApoApa keTaloka mArga khulle kare che tema ja ApaNI yuvaka pariSade paNa evA prazno viSe je vicAryuM che temAM atyAre kAMI umeravApaNuM dekhAtuM nathI. tethI e praznone huM jANune ja ne sparzatAM mAtra zakya pravRttio viSe keTaluMka sUcana karavA IcchuM chuM. ApaNu pariSade pitAnI maryAdAo vicArIne ja nirdhAra kare ghaTe. sAmAnya rIte ApaNu pariSada amuka vakhate maLI mukhyapaNe vicAravAnuM kAma kare che. e vicArane amalamAM mUkavA vAste je kAyamI buddhibaLa, samayabaLa Avazyaka che te pUruM pADanAra eka paNa vyakti je na hoya to arthasaMgrahanuM kAma paNa agharuM thaI paDe che. evI sthitimAM game tevA sukara kartavyanI rekhA AMkIe chatAMya vyavahAru daSTie ene bahu artha rahetuM nathI. ApaNu pariSadanne eka paNa sAdhune Teke nathI ke, je potAnA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 ] darzana ane ciMtana vicAra apa agara potAnI lAgavaga dvArA bIjI rItanI madada karI pariSadanuM kAma sarala banAve. pariSade pitAnA gRhastha sabhyonA baLa upara ja UbhuM rahevAnuM che. eka rIte temAM svataMtratAne pUre avakAza hAI vikAsane sthAna paNa che; chatAM pariSadanA badhA ja sabhya lagabhaga vyApArI pravRttinA haI pariSadanAM kAryonuM vyavasthita ane satata saMcAlana karavA joIta samaya. ApI zake tema atyAre dekhAtuM nathI. tethI huM bahu ja parimita kartavyanuM sUcana karuM chuM, ane te e dRSTithI ke jyAM jyAMne yuvakasaMdha temAMthI koIpaNa karavA samartha hoya, tyAM tyAre yuvasaMdha pitAnA sthAna pUratAM te kartavyo amalamAM mUkI zake. - hiMdustAnanA judA judA prAntamAM aneka zahere, kasabAo ane gAmaDAMo. evAM che ke jyAM jaina yuvake che chatAM temano saMdha nathI. ApaNe dhArIe ane apekSA rAkhIe teTaluM temanuM sAmAjika, rASTrIya ane dhArmika vAcana nathI. eka rIte teo taddana aMdhArAmAM che. utsAha ane lAgaNI. chatAM zuM vicAravuM, zuM bolavuM, kyAM maLavuM, kema maLavuM, enI temane jANa ja nathI. je zahere ane kasabAomAM pustaka vagerenI sagavaDa che, tyAMnA paNa aneka utsAhI jaina yuvakane meM evA joyA che ke jeonuM vAcana nAmamAtranuM paNa nathI hatuM, te temanA vicArasAmarthya mATe vadhAre AzA kyAMthI. rahe ? evI sthitimAM ApaNI pariSade eka--be-traNa sabhyonI samiti nImI te dvArA evI eka Avazyaka vAcya pustakonI yAdI taiyAra karI jAhera karavI ghaTe ke je dvArA saralatAthI dareka jaina yuvaka dhArmika, sAmAjika ane rASTrIya tema ja bIjA Avazyaka prazno saMbadhe spaSTa mAhitI meLavI zake ane te dizAmAM ApameLe vicAra karato thaI jAya. AvI yAdI aneka yuvakasaMghanA. saMgaThananI prathama bhUmikA banaze. kendrasthAna sAthe aneka judAMjudAM sthAnonA yuvakone patravyavahAra baMdhAtAM aneka navA yuvaka paNa UbhA thaze. mAtra pAMca ke daza zaheranA ane temAM paNa amuka ja gaNyAgAMDyA vicArazIla yuvake hevAthI kAMI sArvatrika yuvakasaMghanI vicArapravRti paNa na cAlI zake. mukhapatra dvArA pragaTa thatA vicAre jhIlavA jeTalI sAmAnya bhUmikA sarvatra e rIte ja nirmita thaI zake. AgaLa je kahyuM te phakta yuvakanA svazikSaNanI dRSTie. paNa amuka keLavaNIpradhAna zaheronA saMghee bIjI eka zikSaNa saMbaMdhI pravRtti hAtha dharavI ghaTe che; ane te e ke te te zaheranA saMghoe pitApitAnA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvakAne [1 kAryAlayamAM evI geAThavaNa karavI ke jene lIdhe sthAnika ke AsapAsanAM gAmaDAMnA vidyArthI, je bhaNavAnI sagavaDa mAgatA hoya te, tyAM AvI potAnI paristhiti kahI zake. te te yuvakasatre AvA umedavArane potAnI maryAdA pramANe kAMI ne kAMI goThavaNa karI ApavA ke mArga sUcavavA jeTalI. vyavasthA rAkhavI, jethI ghaNIvAra mAga ane Alakhana vinA bhaTakatA ke ciMtA karatA ApaNA bhAI one ochAmAM ochI AzvAsana pUratI te rAhata maLe ja. A sivAya eka kavya udyogane lagatu che. bhaNI rahelA ke vacamAM ja bhaNatara cheDI dIdhelA aneka bhAIe nAkarI ke dhaMdhAnI zodhamAM jyAM tyAM jAya che. temAMnA meATAbhAgane zarUAtamAM dizAsUcana pUratA paNa TekA nathI maLatA. thADA divasa rahevA, khAvA AdinI sastI sagavaDa ApI na. zakAya tApaNu jo tevA bhAIo vAste kAMI temanI paristhiti jANI yAgya sUcana karavA pUratI vyavasthA te te sthAnanA sadhA kare to e dvArA paNa yuvakamaMDaLAnuM saMgaThana sAdhI zakAya. A have huM lAMbI kavyAvalImAM na UtaratAM chellA eka ja kartavyanuM sUcana karu` bru. te che viziSTa tIrthIne lagatuM. ASu, pAlItANA Adi keTalAMya evAM ApaNAM bhavya tIrthaM che ke jyAM yAtrA ane ArAma arthe hajAro loko ApoApa jAya-Ave che. dareka tIthaeN ApaNuM prathama dhyAna svacchatA tarapha kheMce che. tIrthI jevAM bhavya ane suMdara, teTalI ja temAM asvacchatA ane manuSyakRta asuMdaratA. eTale tIsthAnanA yuvakasadhA agara tenI pAsenA yuvakasa svacchatAnuM kAma mAthe le te te dvArA teo AtmavizvAsa sAthe janAnurAga utpanna karI zake. Ayu e eka evuM sthAna che ke je gUjarAta ane rajapUtAnAnu` madhyavartI hAvA uparAMta havA khAvAnuM khAsa sthAna che. prasiddha jaina maMdira jovA AvanAra ANunI TekarIomAM rahevA lalacAya che, ane havApANI AvelA e madirAne bheTavA sivAya kadI rahetA ja nathI. jevAM e diza che tene ja yAgya e suMdara paMta che. chatAM tenI AjubAju nathI svacchatA ke nathI upavana ke nathI jaLAzaya. svabhAve niviSNu jaina janatAne e khAmI bhale na lAgatI hAya, chatAM te ja jyAre kempa ane bIjA jaLAzayA tarapha jAya che tyAre tulanAmAM temane paNa potAnAM madirAnI AsapAsanI e khAmI dekhAi Ave che. zirAhI, pAlaNapura ke amadAvAdanA vAste Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 ] darzana ane ciMtana karI yuvA A dizAmAM kAMIka jarUra zake. yeAgya vAcanAlaye| ane pustakAlayAnI sagavaDa to dareka prasiddha tIrthAMmAM prathama hAvI ja joi e. paNa Apyu jevA sthAnamAM e sagavaDa vadhAre upayegI siddha thaI zake. pAlItANA jevA tImAM keLavaNInI saMsthAo che. ane te, nAnImoTI paNa, ekathI vadhAre che, tenI pAchaLa kharca paNa ochA thatA nathI. alabatta, temAM kAma thAya ja che, paNa e saMsthAo evI nathI ke jenA tarapha bIjI prasiddha saMsthAonI peThe vidvAnonuM dhyAna kheMcAya. te vAste bhAvanagara jevA najIkanA zaheranA viziSTa zikSita yuvakoe amuka sahakAra te saMsthAone ApavA vaTe . keTalIka dhArmika pAThazALAo te mAtra nAmanI ane niSprANa jevI che. emAM paNa yuvake vAste kartavyane avakAza che. je mANasa jarA paNa UMcanIcanA bheda sivAya kahevAtA aspRzyo ane dalito sAthe manuSyatApUrNa vyavahAra karatA hoya, je krarajiyAta vaidhavyanI pratiSThAnA sthAnamAM marajiyAta vaidhavyanI pratiSThAne sakriya samaka hAya ane vaLI je sAdhusaMsthA Adi aneka dhArmika saMsthAemAM javAbadArIvALI samayeAcita sudhAraNAnA himAyatI hAya, te mANasa ATalI TUMkI ane haLavI kartavyasUcanA kema karatA haze e ANI, jaDa rUDhinI jamIna upara lAMbA kALa lagI ekadhArA UbhA rahevAthI kaMTALI vicArakrAntinA AkAzamAM UDavA icchanAra yuvakavargane navAI thAya, e svAbhAvika che. paNa A viSe mArA khulAsA e che ke A mAga jANI joI ne meM svIkAryo che. mAruM ema cokkasa mAnavu che ke eka haLavAmAM haLavI paNa upayogI ka kasoTI yuvA samakSa mUkavI ane tapAsI jovu ke tee e kasoTImAM keTale aMze pasAra thAya che. A kasoTI taddana haLavI che ke saheja paNa adharI, e sAbita karavAnuM kAma yuvAnu che. mATe bhAge jaina janatAne vArasAmAM ekAMgI amuka ja dRSTi prApta thAya che, je samucita vicAraNA ane Avazyaka pravRtti vacce meLa sAdhavAmAM ghaNIvAra vighnarUpa nivaDe che. tethI tenI jagAe kaI dRSTie ApaNu yuvakAe kAma levuM enI ja meM mukhyapaNe carcA karI che. huM AzA rAkhuM ' ke ApaNI sAme paDelA saLagatA badhA prazno viSe vicAra karavAmAM jo ApaNe e anekAMgI dRSTinA upayoga karIzuM to vagara vidhne sIdhe raste cAlyA jaIzuM. jaina yuvaka saMmelana, amadAvAda svAgatapramukha tarIkenA bhASaNamAMthI. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca prazno [14] pra. 1 :--2 5 varSa pahelAMnA ane AjanA saMyukta kuTuMbamAM Apane phera dekhAya che ? A pheraphAra iSTa che ? kuTuMbasaMsthAnu bhAvi Apa kevu' kalpA che ? 3.~~25 varSa pahelAM paNa, gAmaDAM ane zaheranA kuTuMbajIvanamAM thADA phera hatA. gAmaDAMmAM vAtAvaraNa vadhAre sa'kucita hatuM. saMyukta kuTuMba hatuM, paNa te ekabIjA pratyenA Adara, sanmAna, premanA dore racAyelu nahi. zaramAzamAthI, paraMparAgata rUDhionA prabhAvathI, Arthika agavaDane kAraNe lAcAra sthitimAM te TakavuM. vibhakta thavAmAM lokaniMdAne bhaya hateA. mAnasika vikAsa oI e tevA nahi ane saMskArAnI asarane kAraNe chUTAM thaI javAnuM muzkela lAgatuM hatu. pahela kANa kare e paNa prazna hatA. zaheramAM AthI ochA pramANamAM paNa A ja sthiti hatI; kAraNa ke, tyAM je lokeA AvatAM te gAmaDAMmAMthI ja AvatAM hatAM. keLavaNI, Arthika unnati vagere kAraNAne lIdhe zaheranuM AkaNu vadhAre hatuM. gAmaDAMmAM te leAkeA na chUTake ja rahetAM. tyAM paNa saMyukta kuTuMbanI prathA je hatI te mukhyatve Arthika agavaDane AbhArI hatI. nirbhayatAnuM pramANa zaheramAM vadhAre hatuM. vistArane kAraNe niti thavAnI ke AMgaLI cIdhAmaNu thavAnI zakayatA ochI. je kAMI cAlatuM te nabaLAI te kAraNe thatu, lAcArIne kAraNe thatuM. Aje saMyukta kuTuMbanI prathA tUTI rahI che. moTI umare lagna thAya che. yuvaka-yuvatIo zikSita heAya che, mukta vAtAvaraNamAM Ukhkhu hAya che. zALA, kaoNleja, sAhitya dvArA temanA muktinA anubhavane puSTi maLI hAya che. e sthitimAM te kAInA dAkha nIce rahevAnuM na icche e svAbhAvika che. saMyukta kuTuMbamAM sahu arasaparasa sanmAna jALave evuM na bane, ethI sahaja rIte chUTAM paDavAnI icchA thAya che. Arthika sagavaDa hAya tA bhAgye ja keAI saMyukta kuTuMbamAM rahevAnuM pasaMda kare che. bhaNatara, AjIvikA, vRttinI svAdhInatA sAthe saMyukta kuTuMbane meLa khesatA nathI. vaDIlA aNugamatAM che eTalA mATe nahi, paNa mAnasabheda heAvAthI ekabIjAne dubhavavAnA bhaya nivAravA mATe paNa judAM rahevAnu icchanIya che. saMyukta kuTu Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana bamAM moTe bhAge kaleza kaMkAsa thAya che, dvidhA sthiti thAya che, enA saMgharSamAM vyaktinuM mAna ane tenA guNe nAza pAmatAM dekhAya che. e paristhitimAM vibhakta kuTuMba ISTa che, eTalA mATe ke jUnI ne navI peDhI vacce saMdhAna rahI zakatuM nathI. sArI rIta e che ke kamAtA thayA pachI paraNavuM; judA thavAnI taiyArI karIne paraNavuM. apavAdarUpe koI kuTuMbamAM suMdara meLa hoya che, paNa ema na hoya te judAM thayuM chatAM prema ne sadbhAva na choDavA e dRSTi che. kuTuMbasaMsthA eTale ke strI-puruSanA milanathI racAtI saMsthA kadI nirmULa thAya ke bhAMgI paDe evuM mane lAgatuM nathI. kuTuMbasaMsthAno AdhAra na rUpa para che, na saMpatti para, na kuLanI khAnadAnI para. ene AdhAra che Adara, sahiSNutA ane vaphAdArI para. vaphAdArI e mukhya guNa che. ne enI parIkSA saMkaTanA samayamAM thAya che. vaphAdArIne saMpUrNa nAza kadI thato nathI. strI-puruSanA sakhya vinAnuM jIvana zakya ja nathI--na gRhasthAzramamAM, na tyAgamAM. vyaktigata ne sAmUhika jIvanamAM, sevAmaya jIvanamAM ne gRhasthAzramamAM banene sAtha Avazyaka che. alabatta, prazno navanavA UbhA thatA rahevAnA, saMsthA rUpAMtara pAmatI rahevAnI, paNa eno aMta kadI AvI zake nahi. puruSa-strIne custa rIte alaga pADavAthI banemAM vikRtio Avaze. bannenA saMkhyAmAM ja temanuM tathA samAjanuM hita che ane e rIte badhe vyavahAra gRhasthAzramane kendrita karIne ja cAla joIe. - pra. 2-lagna pachI patnIe patinA vyaktitvamAM potAnA vyaktitvanuM vilepana karavuM joIe evI eka mAnyatA che. ethI kuTuMbajIvanamAM gharSaNanuM pramANa ghaTatuM haze, paraMtu patnInA AtmavikAsa mATe tema ja samAjakalyANa mATe e ISTa che? u-vilepanane artha viveka ane sAmarthyanuM vilepana ema huM nathI karato. bannee TvetasI vRtti rAkhavI joIe. nadIne pravAha AvatAM jema vetasa-netara vaLI jAya che ne pravAha jatAM pAchuM TTAra thaI jAya che ema ekanI ugratA vakhate bIjAe karavuM joIe. pravAhane pratIkAra karatAM vRkSone ghaNIvAra tUTI javuM paDe che, paNa netara TakI rahe che te prasaMge pAra ahamanuM vilopana karavAthI, eTale vilepana karavAnuM hoya te te ahamanuM karavuM joIe. bAkI patnInA vyaktitvane saMpUrNa nAza thAya evuM te pati paNa na Icche; kAraNa ke, patnInuM sAmarthya tenI potAnI Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 95 pAMca prazno zaktine, tejane vadhAranAra hoya che. parasparanA sahayogathI zakti vadhe che. saMgharSa thAya tyAre evI kheMca na pakaDavI ke tAra tUTI jAya, paraMtu e vAta sAcI ke patnIe potAnuM svamAna jALavavuM joIe-teno vadha na thavA devo joIe. pitAnI viziSTatAonA na vilepanamAM patnInuM kalyANa che, na patinuM, na samAjanuM. puruSane strI pratye je prema na hoya, eno vyavahAra durAcArI ane strI pratye AdaraviheNe heya tyAre paNa patnI enI pAchaLa pAchaLa ja jAya ane ene sudhArI te na zake paNa sAthe pitAnuM jIvana paNa nakAmuM banAvI de, emAM huM koInuM zreya jete nathI. ghaNI vAra emAM nirbaLatAnuM tattva mukhya heya che. evA prasaMgamAM te strIe pitAnI tAkAta vadhAravI joIe; keTalIka vAra te Arthika parAdhInatAne kAraNe strI puruSane choDI zakatI nathI, paNa e te anAthAzramamAM rahevA jevuM thayuM. bIjI rIte joIe te sAmAnya madhyama vargamAM puruSa kamAya che ne strI gRhakArya kare che, bALakane uchere che ne patine AnaMda Ape che. A badhAnuM Arthika vaLatara ApavAnuM hoya to puruSanI kamANI kadAca ochI paDe; eTale strI paNa kAma kare che, mahattvanuM kAma kare che e vastuno svIkAra thavo joIe. bahenae paNa vadhu samAja ane svAvalaMbanazakti meLavavAM joIe, jethI te pitAnuM mahattva sthApita karI zake. ane kaI prasaMge, badhA ja prayAsa pachI paNa visaMvAditA ja rahe te, Atmagauravayukta jIvana gALI zake. banne jyAM paraspara Adara jALavatAM hoya tyAM vilopananA prasaMge ochA UbhA thAya che, bAkI samagrapaNe pitAnA vyaktitvano tyAga e zakya nathI, zreyaskara paNa nathI. eTaluM ja nahi, bahenanI tAkAta ne zakti vadhe te puruSanA paNa lAbhamAM ja che. pra. 3-strIo lazkarI tAlIma le e vicAra Apane game che? u-hA, emAM mane kazuM kharAba nathI lAgatuM. eka vAta yAda Ave che. eka veLA eka AcArya emanA gurukuLanI vidyArthInIone laIne zAMtiniketana gayA hatA. kanyAoe tyAM jAtajAtanA je prayoga batAvyA tethI saune mAna thayuM. gurudeva ravIndranAthe kahyuM: "paMDitajI, vAta te sArI che. kanyAonA A kAryamAM mardAnagI che, paNa emanuM strItva chevAI gayuM lAge che." kahevAnuM tAtparya e che ke lazkarI tAlImane uddeza nirbhayatA keLava Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kat ] darzana ane ciMtana vAne che, strIone rakSaNArthe puruSanI jarUra rahe che te sthiti dUra karavAne che, paNa e sAthe e AvaDatanA upayogamAM vivekanI jarUra che. strInuM strItva na haNAya e ja rIte ene upayoga thavo joIe. zArIrika dRSTie, saMtAnotpattinI dRSTie, tema ja vyavahAramAM strIonI je komaLatA che e. jotAM lazkarI tAlImane enI maryAdAmAM svIkAra thAya emAM huM kazuM khoTuM jeto nathI. lazkarI tAlImathI eka prakAranI hiMsakavRtti, kaThoratA, krUratA, vAtavAtamAM ugratA ke zastra calAvavA jevI paristhiti na UbhI thavI joIe, eTale ke lazkarI tAlImanI sAthe sAthe mAnasika vikAsa thavo joIe. e vikAsa, susaMskAra ane viveka nahi hoya te A tAlImathI nukasAna thaze. pra. 4-lacchA na hoya, paNa vaDIlonA Agrahane kAraNe sAmAjika surakSitatA kalpIne ke evAM koI bIjAM kAraNosara lagna karavAnuM vyAjabI gaNAya ? u-nA, lagna e mAtra vyavahAra nathI, aMdaranI vastu che. e mATe eka yA bIjA kAraNe IcchA na hoya to lagnajIvana kadI saphaLa na thAya. paNa emAM pitAnI vRttinI tapAsa karavAnuM atyaMta jarUrI che. ghaNIvAra ema bane che ke loke mAne che ke vaDIlenA dabANane vaza thaIne, kevaLa temane saMtoSa ApavA mATe ja pite lagna kare che, paNa e bhrAmaka vastu hoya che. temanA pitAnA ja aMtaramAM kyAMka ne kyAMka, koI ne koI rUpamAM e vRtti paDI hoya che, te ja mANasa lagna karavA kabUla thAya che. IcchA na hoya tenI pAse vaDIlenA Agraha, dabANa, vinavaNI ke samAjanI niMdA-TIkAne sahevA mATe mobaLa hovuM joIe. kevaLa bahAranA kAraNathI lagna karavAnuM huM vyAjabI gaNato nathI. pra, pa-jJAti, varNa, samAja vagerenAM saMgaThane ISTa nathI ema keTalAka sudhArakane mata che ane tethI para thavuM joIe ema kahe che. e dRSTie rASTrIya saMgaThana ucita gaNAya ? vizvabaMdhutA athavA mAnavatAnA Adarza sAthe AvAM nAnAM saMgaThanane meLa besADI zakAya kharo ? u-besADI zakAya. eka saMgaThanane jyAM sudhI bIjA sAthe virodha na hoya tyAM sudhI vAMdho nathI. vADa bAMdhavo e kArya karavA mATenI eka sagavaDa che. vADa nAno heya paNa citta nAnuM na hoya te zI harakata che ? rASTrIya saMgaThana karatAM je bIjA rASTro pratye AkramaNa, athaDAmaNa ke Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca prazno [ 90 tucchatAne bhAva heya te vizvabaMdhutvanA Adarzane tethI hAni pahoMce kharI. ema na hoya te, ApaNe ApaNI sAthe bIjAne paNa utkarSa icchatA hoIe tyAM sudhI, saMgaThana sagavaDakAraka che. cInamAM te eka ja kuTuMbamAM vividha dharmo paLAya che, paNa ene kAraNe saMdharSa thatuM nathI. saMgaThana kayA muddA para thayuM che, ane te ApaNe vikAsamAM bAdhaka che ke sAdhaka te jevuM joIe. paraspara sahAya, sahakArane bhAva heya ne citta mukta heya tyAM sudhI saMgaThana mAnavatAnI viruddhanI vastu nathI. -gRhamAdhurI 12, 1954. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdaSTi ane mithyAdaSTi [ 15 ] , dRSTi eTale dana. darzanane sAmAnya artha 'dekhavuM' evA che. AMkhathI je je medha thAya tene dekhavu" ke darzana' ema kahevAya che. paraMtu A sthaLe dRSTi ke danane artha netrajanyAya ' eTale ja mAtra nathI; ahIM tenA aghaNA vizALa che. kAI paNa indriyathI thatu jJAna ke manathI thatu jJAna e ardhuM ahIM dRSTi ke danarUpe abhipreta che. eTalu ja nahi, paNa mananI madada vinA je AtmAne jJAna zakaya hoya te tevuM jJAna paNa ahIM daSTi ke danarUpe abhipreta che. sArAMza e che samyagdaSTi eTale kAI paNa jAtane samyak dha ane mithyAdaSTi eTale dareka jAtanA mithyA kheAdha. samyagdaSTi ane mithyAdraSTi jevA zabdo adhI dhama para parAmAM pracalita che. tethI ApaNe sau tenAthI paricita teA chIe ja; tema chatAM tenA arthonI samajaNamAM aneka jAtanA bhramA pravarte che. jyAre ApaNe jAgIne bhajana gAIe chIe ke : < u, jAga musAphira, bhAra laI, aba raina kahAM jo sAvata hai ? .. tyAre ApaNe e bhrame nahi. gItAmAM kahyuM keH - nivAravAnI ja vAta kahIe chIe, nidrAtyAganI yA nizA sarvabhUtAnAM tasyAM jAgarti saMyamI / tyAre paNa e ja kahevAmAM AvyuM che ke sayamI agara sAcI samaja dharAvanArA 4 jAge che ane e ja bhramanizAthI mukta che. deha dhAraNa karavA, zvAseAAsa levA, jJAnendriyAthI jAvuM, kamendriyothI kAma karavuM, eTaluM ja mAtra jIvana nathI, paNa mananI ane cetananI judI judI bhUmikAomAM je sUkSma ane sUkSmatara aneka prakAranAM saMvedanA anubhavavAM te paNu jIvana che. AvA vyApaka jIvananAM pAsAM paNa aneka che. e badhAM pAsAMne doravaNI ApanAra ane jIvanane calAvanAra 'dRSTi' che. je dRSTi sAcI to tenAthI doravAtuM jIvana khATa vinAnuM; ane jo dRSTi khATI ke bhUlabharelI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdaSTi ane mithyAdaSTi [ 99 te tenAthI doravAtuM jIvana khADakhAMpaNavALu ja hAvAnu, tethI e vicAravu prApta thAya che ke sAcI daSTi eTale zuM ane khATI dRSTi eTale zuM? A vicArIe te pahelAM jANI levu jarUrI che ke ApaNe nAnI uMmarathI kevI rIte zabdonA arthI pakaDIe chIe ane vyavahAramAM paDyA pachI anubhavanI vRddhi sAthe e arthomAM kevI rIte sudhArA ke puravaNI karatA jaI e chIe. bALaka cheka nAnu hoya tyAre e citra dvArA cakalA, ghoDA, hAthI ane meTara jevA zabdonA artha grahaNu kare che. amuka amuka prakArane AkAra ane raMga dharAvanAra vastu te bALakane mana te vakhate cakalA, dhADA ke hAthI che. paNa e bALaka jema jema mATu' thAya ane jIvanavyavahAramAM paDe tema tema prathama grahaNa karela amAM tene pheraphAra ane sudhArAvadhArA karavA paDe che. jhADa upara beThela ane AkAzamAM UDatAM cakalAM e mAtra citragata cakalAM nathI. AkRti ane raMganI samAnatA hAya tAya UDatAM ane citragata cakalAM vacce mahad aMtara che. A aMtara jaNAtAM ja uMmaralAyaka bALaka prathamanA atha choDI navA a pakaDe che ane pachI kahe che ke amuka AkRti ane amuka raMgavALuM cakaluM paNa ApameLe kheseUThe che, caNe che, UDe che ane cI' cI' avAja paNa kare che. citragata gheADA ane cAlatA-doDatA tema ja dhAsa khAtA gheADA vacce keTaluka sAmya hovA chatAM paNa mahad aMtara hoya che. uMmaralAyaka thayela vyakti thoDA upara bese, tene deDAve ane tenI sajIva aneka carcA jue tyAre te citra upara grahaNa karela dhADAnA ane vistArI tenA navA atha grahaNa kare che. hAthI zabdanA arthanI khAkhatamAM paNa ema ja che. saDaka upara meTarA doDatI hAya ne rastA oLaMgavA hoya tyAre citra dvArA grahaNa karela meTara rAkhtatA artha ja dhyAnamAM rahe to e mANasa avazya cagadAI jAya. ane citra dvArA grahaNa karela hAthInA a manamAM rahe te te mANasa kadI hAthI upara besavAnuM sukha mANI na zake ke tenA paga taLe cagadAvAnA bhaya ja na rahe. jema jema vyavahAranu kSetra vistaratuM jAya ane navA anubhave thatA jAya tema tema ApaNe nAnI umarathI ekatra karela bhASAbhaDALanA arthAmAM haMmezAM vikAsa ane sudhArA karatA ja rahIe chIe, eTale ke ApaNI dRSTine utarAttara sabhya-yathArtha karatAM rahIe chIe. tA ja ApaNuM jIvana skhalanA vinA cAle che. jo ApaNe prathama grahaNa karela zabdano artha uttarottara thatA navA anubhavane AdhAre na vadhArIe te ApaNuM jIvanataMtra kadI susaMvAdI anI zake nahi ane Dagale ne pagale mUMjhavaNa UbhI thAya. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ] darzana ane ciMtana keTalAka zabdo indriyagamya vastune lAgu paDe che, te keTalAka managamya vastune ja lAgu paDe che. jyAM zabdane artha indriyagamya hoya tyAM tenA arthanI pakaDamAM sudhAre vadhAre karavAnuM kAma saheluM che, paNa jyAM zabdane artha atIndriya ke mane gamya mAtra hoya tyAM arthanA sudhArAvadhArAnuM kAma karavuM bahu adharuM che. cakale, gheDe, hAthI vagere Indriyagamya che, eTale citragata artha karatAM enA sAcA artha tarapha jatAM vAra nathI lAgatI. vaLI kaI bAhya IndriyamAM khoDakhAMpaNa haya, vastu khoTI rIte samajAya, te paNa bIjA mAraphata e bhrAMtine sudhAre jaladI thAya che. kamaLAnA rogavALA mANasa sapheda vastune pILI samaje ne jyAM jAya tyAM zaMkha pILo che ema kahe, te tenI bALake sudhAM hAMsI kare. eTale e mANasa sahelAIthI pitAno bhrama samajI jAya che ne zaMkhane pILA dekhavA chatAM e to sapheda ja che evI vicArapUrvaka daDha mAnyatA dharAvate thaI jAya che. e ja nyAya bIjI bAyinI bAbatamAM paNa lAgu paDe che. paNa atIndriya vastunI samajaNa bAbatamAM sudhArAnuM kAma, teTaluM sarala nathI. samyagdaSTi ane mithyAdaSTi e zabdo calA ane ghoDA Adi zabdonI peThe indriyagamya vastune lAgu nathI paDatA, paNa managamya ke atIndriya bhAvone sparza kare che. eTale te zabdonA kharA artha tarapha javAnuM ke vArasAthI prathama dhArela arthamAM sudhAre, pheraphAra ke vRddhi karavAnuM kAma bahu ja agharuM heI viveka ane prayatnasAdhya che. netra, kAna Adi bAhya Indriya ane aMtara-indriya mana e benI racanAmAM tema ja kAryazaktimAM bahu ja moTuM aMtara che. bAhya indriyo je vastu tenI sAme vartamAna hoya ke tenI sAthe saMbaMdhamAM Ave tene ja jANI zake. je vastu dUra hoya, atidUra heya, atIta hoya ke bhAvI hoya ke sUkSma hoya tene bAhya Indriye jANa na zake; paNa mananI maryAdAnI judI che. e to "choksa zrotranu' "kSakSakSa che. arthAta mana ebadhI Indriyono rAjA che. dareka Indriya dvArA je jJAna thAya te badhuM mananI madadathI thAya che, ane chevaTe mana ja jJAnendriya ane karmendriya dvArA thatA badhA ja anubhavenuM samAlocana, parIkSaNa ane pRthakakaraNa karI temAMthI satya tArave che. eTaluM ja nahi paNa manaIyinI maryAdAmAM na hoya tevA vaikAlika ane dUravatI tema ja sUma viSayone paNa avagAhe che. mAtra janmathI maraNa sudhInA kALa paTane sparzatA anubhavane ja nahi, paNa tethIye vadhAre atIta ane anAgata jIvananA anubhave ane kalpanAone paNa mana ghaNIvAra sparze che. manane viSayapradeza vadhAre sUkSma Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdaSTi ane mithyASTi [ 101 paNa che. tethI mane gamya viSayadezane sparzatA zabdonA arthanI sAcI samajaNanuM kAma paNa vadhAre jaTila hAI vadhAre puruSArthanI apekSA rAkhe che. have ApaNe samyagdaSTi ane mithyAdaSTi tema ja tenA samAnArthaka Astika, nAstika jevA zabdone lai tenA arthanI samajaNa viSe vicAra karIe. ukta zabdo brAhmaNa, bauddha ane jaina e traNa paraparA ane dareka para parAnA AMtaryaMta nAnAmoTA badhA phirakAomAM jANItA che. jo kAI vyakti jaina paraparAmAM janmI ane UcharI hoya te tene cheka nAnI uMmarathI e rAkhkhonA artha viSe evI samajaNa ApavAmAM AvI hoya che ke bhagavAna mahAvIra jevA puruSAne sudeva lekhe mAnavA, jaina guruone suguru lekhe dhAravA ane jaina para parAgata AcAra-vicArAne svIkAravA te samyagdaSTi; AthI viruddha je kAMi hAya tene svIkAravuM te mithyAdaSTi. kahevAnI jarUra nathI ke nAnI uMmaramAM vyaktinI samajaNukti UMDI na hovAthI tene mATe samyagdaSTi ane mithyAdaSTi jevA zabdonA pAramArthika tema ja atIndriya artha samajavo sahelo na heAI upara jaNAvela prAthamika sthUla artha ja adhambesatA thaI zake. paraMtu uMmara ane samajaNuzakti vadhavA sAthe prathama samajAyela sthULa arthanuM zeAdhana ke parIkSaNa na thAya ane e ja arthane vaLagI rahevAmAM Ave te zuM pariNAma Ave e vicAravuM jarUrI che. e aniSTa pariNAma dhyAnamAM Ave to tene kharA artha samajavAnI dizAmAM javAnI preraNA udbhave. hAthI Adi zabdonA citra uparathI kalpela amAM pratyakSa darzanathI ghaTatA pheraphAra ane saMzodhana thaI tene yAgya artha samajavAmAM Ave che; tevI rIte samyagdaSTi ane mithyAdaSTi ke Astika ane nAstika zabdonA, kAcI samajaNu vakhate, dhArela amAM pratyakSa darzanathI sudhAro ke saMzodhana karavAnA avakAza nathI e kharuM, chatAM uMmaralAyaka thayA pachI ane khIjA viSayAmAM pAkI samajaNu thayA pachI paNa jo zabdono ene e atha dhArI rAkhavAmAM Ave te sAmAjika vartamAna jIvanamAM ane AdhyAtmika jIvanamAM dhaNI ja asaMgati, truTio ane visavAdo AvavA pAme che. dAkhalA tarIke, zarUAtanA sthULa artha pramANe jaina vyakti potAmAM samyag dRSTinuM astitva mAnavA-manAvavA temaja mithyAdaSTinA abhAva sAkhita karavA eTaluM teA avazya karaze ke jaina sivAyanI khIjI kAI paNa paraMparAmAM pUjAtA Izvara ke devane te paraMparAnA guruene guru lekho, ane te paraMparAnA adharma -kadhama kudeva lekhaze, te AcAra-vicArane Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 ] darzana ane ciMtana lekhaze; eTaluM ja nahi, paNa e vyakti jaina paraMparAnAM zAstro sivAyanAM bIjAM badhAM ja zAstrone mithyAzruta ke kuzruta lekhI tene tyAjya ane upekSaNIya gaNaze. te vyakti evA jainetara zratanA paricayathI hamezAM alaga rahevAno kALajIpUrvaka prayatna karaze. AnuM pariNAma e ja Ave, ane AveluM Aje paNa jovAya che, ke AvA saMskAravALI vyakti bIjI rIte game teTalI samajaNamAM AgaLa vadhI hoya, sAmAjika, Arthika, rAjakIya ke zaikSaNika kSetramAM te game teTalI pratiSThita hoya, chatAM AdhyAtmika ane dhArmika kahI zakAya evAM zAstronI bAbatamAM tenI jijJAsA ane samajaNanI sImA bahu te eNe mAnela jaina zAstra sudhI ja sImita rahevAnI. jaina zrata sivAyanuM bIjuM dhArmika ane AdhyAtmika mRta game teTaluM vividha tema ja game teTaluM upayogI hoya to paNa tevI vyakti emAMthI koI lAbha uThAvI zakaze nahi, pitAnI jijJAsAne saMtoSI zakaze nahi ane pariNAme apamAM bahu mAnI levAnI TUMkI samajaNa pilAtI ja raheze. evI vyakti jijJAsA ane buddhinA nAnAmAM nAnA khUNAmAM moTAmAM moTA samajaNanA mahelanI kalpanAthI rAcaze. sAmpradAyika samajaNa te AnuM ja nAma che, ane tenuM pariNAma jijJAsA, samajaNa tema ja vivekanI ati saMkucitatA ane bIjAthI pitAne sAva judA ane UMcA mAnavAnI vRttimAM ja Ave che. sAmAjika, rAjakIya ane Arthika jevA vyavahAra sAmAnya rIte ThIka cAlatA hoya te upara uparathI jonArane evI sAmpradAyika saMkucitatA bAdhAkAraka nahi lAge, paNa saheja UMDA UtarI vicAra karIzuM to jaNAze ke samyagdaSTi ane mithyAdRSTi jevA zabdanA zarUAtamAM grahaNa karela sthULa arthanI samajaNane pariNAme AvelI saMkucitatA te mAtra vyaktine ja nahi paNa samAja suddhAne bhAremAM bhAre hAnikAraka nIvaDe che. A hAni kevaLa dhArmika agara AdhyAtmika pradeza pUratI ja nathI rahetI, paNa tenI asara sAmAjika ane rAjakIya jevA vyAvahArika kSetramAM paNa vadhAremAM vadhAre Ave che, kema ke dhArmika ane AdhyAtmika viSayamAM zarU thayela saMkucitatA mAtra tyAM ja nathI aTakatI, paNa te vyakti ane samAjane bIjA samAjothI dUra rahevA prere che, ene ekarasa thatAM roke che. tethI ja ApaNe joIe chIe ke jaina ane jainetara evA be. judA samAja kalpAyA che. ane tethI ja jyAM saMskAra ane vicAranI samAnatA hoya tyAM paNa eka samAjanI vyaktine bIjA samAjanI vyakti sAthe lagnasaMbaMdhathI ka samAnabhAve khAnapAnanA vyavahArathI joDAtAM bhAre muzkelI anubhavavI paDe che. muslima ane krizciyana jevA samAjanI vAta na karIe, teya ApaNe Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdaSTi ane mizcAdaSTi [ 103 joIe chIe ke vaiSNava, zeva ane bauddha jevA samAja sAthe jaina samAjane bIjI badhI bAbatamAM samAnatA hovA chatAM sAmpradAyikatAne kAraNe ekarasa thavAmAM keTalA pratyavAyo naDe che! zarUAtamAM samyagdaSTi ane mithAdaSTinI prAthamika vyAkhyAe jaina ane jainetara vacce saMkucitatAnI dIvAla UbhI karI, paNa dhIre dhIre e vyAkhyA vadhAre TUMkI thatAM saMkucitatA paNa vadhAre vikasI. jaina paraMparAnA cAre phirakAmAM e vyAkhyA nave rUpe thavA lAgI. sthAnakavAsI phirakAmAM janmela vyaktine samyagdaSTine e artha vArasAgata maLela hoya che ke sthAnakavAsI sivAyanA bIjA jaina phirakAonA paNa guru ane AcAravicArene mAnavA ke pALavA te samyagdaSTi nathI, eTale keI sthAnakavAsI mahAvIrane mAnavA chatAM paNa temanI mUrti, tIrthasthAne ane zvetAMbara ke digaMbara paraMparAnA manAtA mRtane pitAnAM Adara ane jijJAsAnI bahAra ja rAkhavAne. e ja rIte vetAMbara mUrtipUjaka digaMbara paraMparAnAM maMdira, mUrti, tIrtha, zAstra, tyAgI guru vagerene aspRzya nahi te upekSAdaSTithI jovAno. digaMbara phirakAnI vyaktio paNa sthAnakavAsa ke zvetAMbara phirakAnA zAstra agara AcAravicAre viSe evI ja karatA sevavAmAM samyagdarzana sAcavyAnuM abhimAna rAkhavAnI. terApaMthI haze te te paNa uparanA traNe phirakAnA AcAravicArane anusaravAmAM ke tene samyapha lekhavAmAM pitAne AdhyAtmika vinipAta jevAne. je vAta jaina paMraparAne uddezI upara kahevAmAM AvI che te ja vAta bIjI paMraparAne paNa teTale ja aMze, balake kyAreka kyAreka ghaNe vadhAre aMze, lAgu paDe che. vaidika haze to te jaina, bauddha jevI avaidika paraMparAonA badhA ja AcAravicArene tema ja zAstrone sparza karavAmAM nAstikatA lekhaze ane veda-smRti-purANa jevAM vaidika gaNatAM zAstro sivAyanAM zAstrone dharmadaSTie vicAravAmAM paNa AstikatAne artha nahi jue. te haMmezane mATe pitAnI jijJAsAnA pradezathI avaidika gaNAtAM mRta-pachI te game teTaluM susaMgata ane mahattvanuM hoya te paNa-dUra ja rAkhaze. bauddha phirakAmAM sAmpradAyika dRSTie jeNe samyagdaSTi ane mithAdaSTine artha dhAryo haze te paNa tevI ja rIte bahetara dhArmika ane AdhyAtmika kSetrathI askRSTa rahevAmAM pitAnI samyagdaSTi paSAtI joze. A rIte judI judI dharmaparaMparAne anusaranArA aneka samAja samyagdaSTi, mithyAdaSTi, AstikatA, nAstikatA jevA AdhyAtmika ane pAramArthika arthanA sUcaka zabdonA prAthamika, sthaLa ane kAmacalAu arthone Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ] darzana ane ciMtana chevaTanA artho samajI temAM UMDI samajaNa ane viveka dvArA sudhAre ane vikAsa nathI karatA te, tenuM AjasudhInA jIvanamAM kevuM aniSTa pariNAma dekhAya che e ItihAsanA jJAtAne ke vartamAna paristhiti nihALanArane samajAvuM jarAya agharuM nathI. sthULa gUMgaLAmaNa ane sUkSma gUMgaLAmaNa vacce aMtara che. sthaLa gUMgaLAmaNa sAdhAraNa vyaktine paNa sparze che, jyAre sUkSma gUMgaLAmaNa dIrdhadaSTi ane vicArakanuM ja dhyAna kheMce che. 'x10 nI eka kholImAM koIne pUravAmAM AvyuM hoya ne te cAla-doDate gatizIla mANasa hoya te te eTale mUMjhAze ke game te rIte dIvAla bhedavA ane bahAra nIkaLavAne prayatna karaze ane jyAre te bahAra nIkaLI khulluM AkAza jeze tyAre ja nirAMta anubhavaze. paNa samyagdaSTi ke AstikatAnA zarUAtamAM kalpala arthanA nAnA cokAmAM purAnAra dareka vyaktine enAM aniSTa pariNAme anubhavAtAM hoya to paNa gUMgaLAmaNa nathI thatI. tethI te evA kAne mAtra piSata ja nathI, paNa evA cekAmAM ja pitAnI jAta ane pitAnA samAjanI salAmatI jue che. chatAM kaI kaI virala vyakti dareka saMpradAya ane phirakAmAM samaye samaye evI avazya pAke che ke tenI jijJAsA ane vivekabuddhinI gati-zarUAtanA grahaNa karela samyagdaSTi-mithAdaSTi ke Astika-nAstika zabdonA arthanI samajaNanA cukAmAM gUMgaLAya che tethI tenAM paDa bhedI-na ane sAce artha samajavA mathe che. e maMthanane pariNAme tevI vyaktio e samyagdaSTi, mithyAdaSTi Adi zabdanA pAramArthika arthane samajavA sudhI ke tevA arthonI najIka javA sudhI vikAsa kare che. evI rIte vikAsa karanAra vyaktio mATe samyagdaSTi ane mithyAdaSTi zabdane arthe koI paNa rIte vyakita ke samaSTigata jIvanane hAnikAraka banato ja nathI. tethI ja ApaNe joIe chIe ke buddha, mahAvIra ane temanA jevA bIjA saMta ke temane pagale cAlatA anugAmIo prajJA prAsAda upara ArUDha thaI pitAnI pratibhA dvArA judI judI vANImAM paNa eka ja mukhya vastu samajAvatA AvyA che ke jJAnane, cittano, AtmAne vistAra karo. bhagavAna mahAvIra bAda lagabhaga AThamA-navamA saikAmAM thayela devavAcaka AcAryuM joyuM ke sAdhAraNa leka samyagdaSTi ane mithyAdaSTi zabdanA prAthamika arthanI samajaNane lIdhe ema dhArI beThAM che ke jainetara gaNAtuM zrata mithAmRta Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdaSTi ane mithyASTi [105 che ane tene abhyAsa ke parizIlana mithAdaSTi kahevAya, tyAre temaNe taparaMparA ane samajaNanA vikAsane rUMdhAte aTakAvavA spaSTapaNe kahyuM ke jainetara mRta ja mithyA che ane jainazrata ja samyapha che ema nathI, paNa dRSTi sAcI ane samyapha heya te jaina ke jaitatara game te zrata samya-sAcuM hoI zake ane je dRSTi ja mULamAM viparIta hoya te jaina kahevAtuM zrata paNa mithAmRta hoI zake. A rIte temaNe eka jamAnAmAM jaina paraMparAne evI zIkha ApI ke te saMkucitamAMthI mukta bane. tene pariNAme aneka uttaravartI AcAryo ne vidvAno evA pAkayA ke jemaNe jaina zratane bhASA, vicAra ane tAtparyathI anekadhA vikasAvyuM. devavAcaka peThe AcArya haribhadra gadaSTisamuccayamAM bIjI rIte paNa samyagdaSTi zabdanA arthamAM vikAsa sUcavyuM. temaNe kahyuM ke buddha, kapila, jina AdinI vANuM ane zailI bhale judI judI hiya, paNa chevaTe teo badhA kalyANavAdI hovAthI sarvajJa che. samyagdaSTi zabdanI zarUAtamAM grahaNa karAtA arthanA vikAsamAM A kAMI jevI tevI phALa nathI. evA arthavikAsanuM paheluM pagathiyuM eTale jIvanamAtramAM cetanatatvanA astitvamAM zraddhA dharAvavI tema ja evI zraddhAne pariNAme cetana uparanAM ajJAna tema ja rAgadveSAdi AvaraNone cAritranA samyapha puruSArthathI bhedavAnI zakyatAnA cAritralakSI tatvamAM zraddhA dharAvavI te samyagdaSTi agara AstikatA. AthI UlaTuM eTale ke cetanatatvamAM ke cAritryalakSI tattvamAM zraddhA na rAkhavI te miyAdaSTi agara nAstikatA. samyagdaSTi ane mithyAdaSTine anukrame tatvaviSayaka zraddhA ke azraddhA evo ja artha vikAsakramamAM phalita thAya che. te prathamanA sthaLa sAmpradAyika artha karatAM ghaNo vizALa hoI aneka sampradAyonI tAtvika mAnyatAne pitAmAM samAve che. sAmpradAyika arthamAM mAtra amuka sampradAya ke phirakAnI chULa AcAravicAranI praNAlikAo, teno ItihAsa ane mAtra tenI ja paribhASAone mAnavAne samAveza thAya che, jyAre cetanatattva ane cAritralakSI tattvamAM zraddhA sevavI evo samyagdaSTine artha koI eka ja sampradAya ke amuka ja phirakAne nathI lAgu paDatuM. temAM te upalaka dRSTie parasparavirodhI dekhAtA ane virodhane lIdhe arasaparasa AkhaDatA evA aneka sampradAna samAsa thAya che. A rIte samadaSTino artha vistaratAM aneka dharmaparaMparAo ekabIjAnI najIka Ave che ne temanAM vacce je sthULa arthane lIdhe gerasamajUtIo UbhI thayelI hoya te vilaya pAme che. vAcaka umAsvAti nAmanA jaina AcArye samyaga Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ] darzana ane ciMtA daSTine artha batAvatAM kahyuM che ke AdhyAtmika ane cAritralakSI tamAM zraddhA sevavI te ja samyagdarzana. ApaNe joIe chIe ke A vyAkhyAmAM keI eka phirakAnI bAhya AcAravicAranI praNAlIone sparza ja nathI; mAtra tatvanA vAstavika svarUpamAM zraddhA dharAvavAne ja sparza che. tattvazraddhA e samyagdaSTi hoya to paNa te artha chevaTane nathI. chevaTane artha te tattvasAkSAtkAra che. tattvazraddhA e tattvasAkSAtkAranuM eka sapAna mAtra che. jyAre e pAna daDha hoya tyAre ja yAcita puruSArthathI tattvano sAkSAtkAra thAya che, eTale ke sAdhaka jIvamAtramAM cetana tattvane samAnabhAve anubhave che ane cAritryalakSI to mAtra zraddhAne viSaya na rahetAM jIvanamAM vaNAI jAya che, ekarasa thaI jAya che. AnuM ja nAma tattvasAkSAtkAra ane e ja samyagdaSTi zabdane aMtima tema ja ekamAtra artha. A aMtima arthamAM tavazraddhArUpa pahelAno artha te samAI ja jAya che, kema ke jyAre tatvasAkSAtkAra thAya tyAre zraddhA te jIvana bane che. uparanI carcAthI nIceno bhAva saMkSepamAM phalita thAya che. sampradAyagata ane phirakAgata mAtra sthaLa AcAravicAranI praNAlikA vageremAM zraddhA sevavI te samyagdaSTi zabdano artha. A artha dareka sampradAyane nyAya Ape che, ane aMdaroaMdaranA virodhane zamAvI ekabIjAne najIka ANe che. taravasAkSAtkAra e samyagdaSTi zabdane aMtima ane mukhya artha che. A artha jeNe jIvanamAM siddha karyo hoya te ja khare siddha, buddha ke saMta che. upara sUcavela traNa arthonuM paraspara tAratamya samajavA mATe eka vyavahAru dAkhalo Apavo yogya gaNAze. zizu avasthAnI kanyA DhIMgalIne mA kalpI tenI sAthe bALakonAM DhIMgalAne besADe che ne temAM mAtA tema ja saMtatino artha jue che. te ja kanyA ThIka ThIka uMmare pahoMcatAM pitAnAmAM ja mAtRtvanI anivArya zakyatA viSe zraddhA seve che. te ja kanyA samaya pAkatAM ane anuguNa saMyoge maLatAM pitAnAmAM mAtRtvane sAkSAtkAra paNa kare che. traNe avasthAmAM mAtRtva samAna che. paNa pahelI avasthAmAMnA mAtRtvadarzana karatAM bIjI avasthAnuM mAtRtvadarzana ane chevaTanuM mAtRtvadarzana e sAva bhinna bhinna che. e ja rIte samyagdaSTi jevA AdhyAtmika bhAvanAsUcaka zabdanA upara varNavela arthonuM tAratamya kAMIka samajI zakAya ane cakalA vagerenA citragata artha karatAM jIvatA cakalAnA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdaSTi ane mithyASTi [ 107 arthamAM rahela tAratamyo prathama apAyela dAkhale paNa vadhAre spaSTatAthI samajI zakAya. samyagdaSTinA upara sucavela traNa arthomAM jema jema AgaLa pragati thAya che tema tema pahelAMnA artha sAthe saMkaLAyela bhramo paNa dUra thavA pAme che. AdhyAtmika musApharane uddezI je jAgavAnI vAta pelA "uTha jAga, musAphira!" bhajanamAM kahI che te A ja AdhyAtmika jAgRti che. pribuddha jIvana, 15-9-para. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina samAja: hiMdu samAja priya paMDitajI, gujarAtImAM lakhuM chuM, mApha karaze. arthamAM vipasa zrI. dalasukhabhAI hovAthI nahi thAya. mAre thoDA vakhatamAM vadhAre patAvavuM che. sAmAnya rIte bhAre vicAra nIce pramANe che. - hiMdu samAja e mAtra vaidika samAja nathI; ene khare artha ati vizALa che. hiMdustAnamAM jenAM mULa zAstro racAyAM, mULa puruSa thayA ane tIrtho paNa che te badhA ja hiMdu samAjamAM Ave; eTale hiMdustAnanA je jUnA nivAsI hoya te badhAya nivAsI hindu samAjamAM Ave. jaina samAjanAM ke nAnAmoTA saMdhanAM mULe pUrvavedika che, kadAca pUrvadrAviDiyana paNa che. game tema che, chatAM e laghumatI hovA chatAM vaidikothI, khAsa karI brAhmaNothI, arvAcIna nathI ja. evI sthitimAM jaina samAja hiMdu samAja nahi te bIjuM zuM che? jaina sivAyanA bIjA samAje hiMdu samAjamAM Ave che ane te kaI kaI sthAnika bahumatImAM paNa che. teTalAmAtrathI jaina samAja hiMdu samAjanuM aMga kema maTI zake? hiMdu samAja - zarIrasthAne che. tene je aMge che te paikI eka aMga jaina samAja paNa che. vaLI khAnapAna, vyApAradhadhe ane keTalIka vAra lagnavyavahAra e badhuM te moTebhAge samAna ane paraspara saMbaddha che. eTale sAmAjika daSTie jaina samAja hiMdu samAjathI judo che ema kahevuM e to hiMdu samAjano vaidika samAja evo saMkucita artha ja mAnI cAlavA barAbara che. alabatta, vyavahAramAM hiMdu samAjane vaidika samAja evo artha ghaNAkharA samaje ane kare che, paNa tethI mULa artha beTa che agara visAre paDe joI e ema koI paNa kahI nahi zake. jema ghaNAkharA rUDhicusto "jaina" e sAmAnya zabda mAtra digaMbara paraMparA mATe ja vApare che ane vizeSa mATe zvetAMbara jaina ItyAdi je che, te jema sAcuM nathI tema hiMdu samAja e sAmAnya zabdane mAtra vaidika samAja arthamAM vAparavo ke samajo barAbara nathI. dizA jJAna ane satyanI hoya te jyAM ajJAna ane asatya dekhAya tyAM paNa bIjA sudhArAonI peThe sudhAre ja karavo rahyo. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina samAja: hiMdu samAja [ 109 jaina samAja hiMdu samAjathI nakha che e vicAranuM prabaLa ugama bhayamAMthI che. hiMdu samAjane sparza karavA kAyadAo thavA mAMDe ane rUDha jainene rUDha dharma viruddha lAge tyAre teo rUDha dharmane bacAvavA dharma ane samAja bannenuM ekIkaraNa karI potAnA samAjane navA kAyadAnI cuMgalamAMthI chUTo rAkhavA AvI hilacAla kare che. dhArmika dravya ane harijana maMdira pravezane lagatA kAyadAomAMthI chaTakavAnI bhAvanAmAMthI atyAranI judApaNAnI prabaLa hilacAla zarU thaI che. je dhArmika dravya ane harijana maMdira praveza bAbata jaino te ja kAyadA karatAM ApameLe vadhAre udAra daSTibiMdu vApare ane pitAnA samAjane AgaLa vadhAre te Avo bhayamUlaka judApaNane savAla na Ave; e AvavAne heya. te bIjI rIte Ave. vaLI, jyAre jyAre hiMdu samAjane samastapaNe lAbha Ape evA kAyadAo thavAnA haze tyAre jainoe potAnA samAja mATe tevA lAbhavALA judA kAyadAo racavAnI hilacAla UbhI karavI paDaze. dhAro ke AphrikA Adi dezamAM e kAyade thAya ke hiMduone ATalA haka ApavA ja, ke amerikAmAM hiMduone amuka chUTa ApavI ja, te te vakhate zuM jene pitAnA lAbha ane chUTa mATe tyAM judo prayatna karaze ? je bhUta brAhmaNonuM ane bIjA vahemI temaja ajJAnIonuM hatuM te bhUta-aspRzyatA Adi-pitAnuM karI laI pachI tenA ja bacAva mATe, mULa bhUtavALA bhAgo sudhare tyAre paNa, pote tethI judA rahevuM e zuM jaina samAjanuM baMdhAraNagata svarUpa hoI zake? eTale tame ema kahe ke ame hiMdu chIe paNa jaina hiMdu chIe, te cAle; paNa hiMdu nathI ema kahevuM e barAbara nathI. have hiMdu dharma ane jaina dharmaviSe vAta karIe. bahumatI hovAne kAraNe vaidika dharma hiMdu dharmanA paryAya tarIke samajAya athavA leke e arthamAM hiMdu dharma zabda vApare che e vastu huM jANuM chuM. paNa hiMdudharma enA kharA arthamAM mAtra vaidika dharma nathI, hiMdu dharmamAM vaidika avaidika aneka dharmo che. emAM jaina dharma paNa che. eTale jaina dharmane vaidika mAnavA-manAvavAnI huM atArkika, anaitihAsika vicAraNA karuM te mAruM magaja casakI gayuM che ema mAnavuM joIe. vaidika ane avaidika vacce athavA ema kahe ke mULamAM brAhmaNa ane abrAhmaNa vacce dharma dRSTie pahelethI ja moTuM aMtara rahyuM che ane te Aje paNa evuM ja che. musalamAne dhArmika aMdhatA bhUlI jAya evo eka samaya kalpIe, ane te suvarNayuga Ave tyAre vaidika ane avaidika dharma vaccenA manAtA vidhi agara dhArmika saMkucitatA javAno samaya pAkaze. atyAre te e Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '110 ] darzana ane ciMtana svapna ja che, eTale huM te vaidika ane jaina dharmadraSTie judA mAnIne ja vicAra karuM chuM. vedikanA kahe ke brAhmaNonA kahe, prabhAva nIce, khAsa karI moTA prabhAva nIce, na AvavuM e ja jaina dharmane mudrAlekha che. eTale jyAM jyAM vaidika dharmanA mukhya puraskartA brAhmaNanI dharmamaryAdA ke vicAramaryAdA saMkucita ke bhrAMta tyAM hamezA jaina dharmanA sAcA ciMtaka ane anuyAyIoe madhyasthabhAvathI, temanA prANapaNathI paNa, gAMdhIjInI peThe virodha karavo ja rahyo. tethI huM sAcA jene kadI vaidikanA prabhAvamAM na AvavAnI ja vAta karuM chuM. ane ladhumatI chatAM bahumatI sAme jhajhUmavAnuM baLa Ave evI himAyata karuM chuM. dakSiNamAM ane bIje brAhmaNA, abrAhmaNanA lezo che. ghaNI bAbatamAM abrAhmaNa, jemAM jene paNa Ave che teo, brAhmaNa taraphathI bahu anyAya sahe che e sAcI vAta che paNa jyAre eka sAmAnya chatra nIce besavuM hoya tyAre dabAvanAra sAme laDavAnI zakita hovA chatAM tenI sAthe besavAmAM saMkoca hai na joIe-bhaya hovo na joIe. hiMdu dharma zabdanA sAmAnya chatra nIce jaine bese ane chatAMya pitAnA mULa dharmanA siddhAMtane samajapUrvaka vaphAdAra rahe to tethI teo vaidikene sudhAraze ane pitAnA vAstavika svarUpane prakaTa karavAnI taka paNa jatI nahi kare. dhAro ke jaina dharma hiMdu dharmathI judo che ema ApaNe kabUla karAvIe ane kAyadAmAM lakhAvIe, teTalAmAtrathI vaidika dharmanA prabhAvathI kevI rIte bacavAnA ? itihAsa juo, jainadharma e vaidika nathI, brAhmaNadharma nathI ema ApaNe te kahIe ja chIe ane brAhmaNoe paNa jaina dharmane avaidika ja kahyo che, chatAMya jaina dharma kahelI bAbatamAM vaidikanA, khAsa karI brAhmaNanA, prabhAvathI mukta che? ekavAra vicAra ane AcAranA nizcaya-vyavahAra dRSTie mukhya mukhya muddAonI yAdI kare ane e pratyeka muddA paratve juo ke temAM brAhmaNonI tejachAyA keTalI che? te tamane khAtarI thaze ke ApaNe kyAM chIe. eTale vaidike ke brAhmaNonA mithyA prabhAvathI bacavAnI vAta hoya te bacAva, mAtra hiMdu dharma ane jaina dharma judA che eTaluM kahevA ke mAnavA-manAvavAthI siddha thaI zake nahi. eka taraphathI dareka paMthanA rUDha jaine brAhmaNonI badhI vAta mAnyA kare, brAhmaNane guru mAnIne cAle ane bIjI tarapha hiMdu dharmathI ame judA dharmavALA chIe evI bhAvanA seve te e daMbha che, bhaya paNa che ane mUrkhatA paNa che. ethI mAnI lIdhela guruonI sArI vAta gaLe UtaratI Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina samAja: hiMdu samAja [ 111 nathI ane khoTI vAta ane rIte te, emane guru mAnyA hevAthI, jIvanamAM Avye ja jAya che. A vastusthiti tame jaina paMthanA je je kaTTara jainamAM je temAM temAM maLI raheze. eTale jaina dharma vaidika dharmathI-brAhmaNadharmathI sAva judo che ema khuzIthI kahe, lakhe; kAraNa ke, e vastu to enA baMdhAraNamAM che, kAThAmAM ja che; paNa hiMdu dharma zabdane ajJAnI leke mAtra vaidika dharma e artha kare che tene vadhAvI laI, tenA ajJAnane beja mAthe laI, ajJAnI sAthe ajJAnI na bane, eTaluM ja mAruM kahevuM che. huM te brAhmaNonA alpa evA paNa sadaMzane prathama bhAna ApI pachI tenA hajAra doSonI sAme thavAnuM kahuM chuM. ane deSo ja vadhAre hoya che tema ApaNA pitAnA asad aMzene prathama dUra karI pachI ja bIjA sAme dharmanA sadazo rajU karavAnI vAta kahuM chuM. je dharma ke je vyakti pahelAM pitAnA doSa jeze ane nivAraze te ja bIjA sAme sAce dAve rajU karI zakaze ane temAM phAvaze. mahAvIra Adie e ja kareluM. ApaNe bhUlyA eTale teja gumAvyuM. A badhI carcAne bhAre uddeza eka ja che ke ApaNe pote AMtara-bAhya tejathI puSTa thavuM ane bIjAne anukaraNa karavAnI pharaja paDe eTaluM baLa keLavavuM. A vinA kevaLa dharmanI judAI mAnavAmanAvavAthI tamAruM mukhya prayojana nahi sare. dharmanA mukhya dhuraMdhare-tyAgIo ane paMDita, dhanavAna ane amaladAre -kyA evA che ke je vidyA ane vyavahAramAM brAhmaNonI pagacaMpI na karatA hoya ? brAhmaNoe amuka vargane aspRzya mAnyA eTale jenee paNa e mAnyuM. bIjI rIte juo. jUnA vakhatamAM brAhmaNe pitAne Arya kahetA, pitAnA dharmane Aryadharma ane dezane AryAvarta kahetA. jainAe ane bauddhoe pitAnA dharmane Arya kema kahyo? pitAnA AcAryone arjA kema kahyA ? pitAnA dharmane sADI pacIsa AryadezamAM sImita kema rAkhe ? A to bIjA zabdamAM vaidika dharmane pitAne karavA barAbara thayuM. je dharma malecchone Arya karavA nIkaLelo teNe ple ane pitA vacce evuM aMtara UbhuM karyuM ke kadI A janmamAM mlecchone te apanAvI zake nahi ! je jainadharma Avo ja rahevAnuM hoya ane tene ja samarthana karavAnuM hoya to khuzIthI vaidika dharmathI pitAne judo manAvIne paNa te ema karI zake. A badhuM kahyA pachI paNa huM eka vAta to kahuM ja chuM ke hiMdu mahAsabhA ke bIjI tevI ghaNI saMsthAo je hiMdu zabdane nAme bane teTalA vadhAre lekane pitAnA vADAmAM laI temane sAtha meLavI kAMI paNa karavA mAge temAM huM kaI paNa janane sabhya thavA sudhdhAMnI salAha nathI ApatA. phALo Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112]. ciMtana ane darzana ApavAnI te nahi ja, kema ke AvI saMsthAo pahelethI ja bhoLa, ajJAnI ane vANiyAvRttivALA lekenI madada laI chevaTe brAhmaNe dvArA ja ane brAhmaNanA hitamAM ja saMcAlita thAya che. ekavAra brAhmaNa sivAyanA bIjA vargane hiMdupaNAnuM bhUta vaLagyuM, enuM abhimAna piSAyuM eTale eno lAbha bhUta vaLagADanAra vidyAchavI varga ja le che. tethI jenoe kahevuM joIe ke ame hiMdu dharma ne hiMdu samAjanuM eka aMga hovA chatAM AvI saMsthAonI jAtivAdI nItimAM nathI mAnatA, UlaTuM enI sAme chIe. hiMdu mahAsabhA jevI saMsthAemAM pahelethI ja movaDI brAhmaNe ane te paNa jAtivAdI brAhmaNo rahyA che. ApaNe hiMdu yunivarsiTInejoIe. emAM kharI rIte hiMdune nAme maLatA lAbhothI mukhyapaNe brAhmaNavarga ane brAhmaNudharma poSAya tema ja saMskArAya che. je enI pAchaLa brAhmaNavRtti na hota to DaoN. bhagavAnadAsa, nareMdradevajI, saMpUrNAnaMdajI jevA. kyAreka te vAisacensara thayA ja heta; ane emaNe bIjA koI paNa karatAM kadAca vadhAre sAruM kAma karyuM hota. eTale huM jainadharma mATe eTaluM ja kahuM chuM ke te pitAne hiMdu dharmanA eka aMga lekhe hiMdu dharma ke Aryadharma kahe te paNa chevaTe tene viveka rAkhavo ja joIe ke kyAM teNe pitAnuM vyaktitva. sAcavavuM ane dIpAvavuM. - atyAre badhA ja rUDha jeno dhArmika bAbate paratve je je himAyata, AgrahapUrvaka kare che te moTebhAge brAhmaNadharma ke vaidika dharmanI ja himAyata che ane tame sudhArake je je sudhArAnI vAta kare che te badhI temane jaina dharma viruddha lAge che. ema na heta te harijana-maMdira-pravezanI sAme annatyAganI kAgALa na thAta, arthAt harijano jaina maMdiramAM praveze tenI viruddha kaI annatyAga kare tyAre ene rUDha pakSa satkAre ane sudhArako vagere, evI sthiti na Avata. eka vicAravA jevI navI bAbata paNa kahuM. hiMdu saMskRtinA pracArake hiMdu dharma ane hiMdu samAjane Azraya laI keTalIka evI bAbatone pracAra haMmezAM karatA AvyA che ke je bAbate hiMdu saMskRtinA moTAbhAgane mAnya nathI. ItihAsa ane tenA siddhAMta paNa tevI bAbatothI viruddha che. brAhmaNane je bAbate para mukhya bhAra che te vedanI mukhyatA, saMskRtanuM zreSThava, pitAnuM gurupada ane jAtimUlaka varNavyavasthA. A bAbatano virodha buddha-mahAvIra pahelAMthI hajAro varSa thayAM thato Avyo che. e virodhamAM mAtra jene ja na hatA; draviDe, vaiSNavo, zAkto, za, avadhUta vedAntIo ane bIjA aneka jUtho brAhmaNIya smArta mAnyatAno virodha karatA ja rahyA che. virodha karanAra ATalA badhA paMthe Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina samAjaH hiMdu samAja [ 113 ane bahumatI chatAM buddhiprAgabhya ane ekadhArI vaphAdArIne pariNAme brAhmaNoe virodhIo upara UlaTo prabhAva pADyo. eTaluM ja nahi, paNa ghaNuM ene brAhmaNayamAnavaidika banAvI dIdhA. atyAre e jANavuM paNa agharuM che ke vaiSNavo, za vagere AgamavAdIo badhA mULe vedavidhI che. have jenoe e jovuM rahyuM ke temanA keTalAka maulika siddhAMta, temane koI prayatna vinA, kevA saphaLa thayA che? dAkhalA tarIke lekabhASAno siddhAMta, Atmaupamya ane mAnava-samAnatAne siddhAMta, ahiMsA ane aparigrahane siddhAMta, ardhamAgadhI ke prAkRta saMskRta pAse namatuM ApyuM paNa enI pAchaLa lokabhASAno je mUddo hate te chevaTe madhyastha sarakAre moTI bahumatIthI satkAryo ane hiMdIne rASTrabhASA mAnI. A lekabhASAnA buddha-mahAvIranA siddhAMtano ja vijaya che. alabatta, e ja rIte aspRzyatAnivAraNane prayatna saphaLa thaye che, ane mAnava samAnatAne siddhAMta vijayI thaye che. asAMpradAyika rAjyakArabhAranI mAnyatA svIkAra pAmI emAM AtmaupajyanA siddhAMtane pUre vijaya che. anekAMtavAdano vijaya navA yugamAM navI rIte thayo che. je vAta asalamAM satya hoya te kyAreka ne kyAreka te phAve ja che. have jenoe A vastu samajI, hiMdu dharmanA ane hiMdu samAjanA nAme thatI brAhmaNIya hilacAlane pUrNa baLathI virodha karavA khAtara, bIjA pitAne paDakhe rahI zake evA vaiSNava Adi aneka paMthanA baLa ekatra karavA joIe ane jyAM jyAM vaidika ke brAhmaNIya hilacAla mULamAM asatya agara mAnavatAghAtaka hoya tyAM tyAM badhAM saMgaThita baLoe teno sAmano karI puruSArtha batAvo joIe. hajI paNa samajadAra jaine jJAna ane asmitAsaMpanna thaI, pUrA aitihAsika jJAna ane viveka sAthe, taiyAra thaze te ghaNuM drAviDa, vaiSNava, ziva, tAMtrika Adi paMthane amuka viSayamAM potAnA samAnataMtrI banAvI virodhamAM phAvI zakaze. Ama karavAne badale jene judA paDe te jainamAM pAchA phirakAo judA paDe. phirakAomAM sAdhuo, gaccho ane gRhastha judA paDe. pariNAme zunyavAda temanI pAse rahe--je ke Aja sudhI rahyo che. tethI hiMdu saMskRtine nAme cAlatA dhatiMgane aTakAvavAnI dRSTie paNa hiMdunA eka bhAga tarIke ane bIjA samAna bhAganA sAthIdAra ke mevaDI banavAne nAte paNa jaine pitAne hiMduthI judA gaNe emAM mane sAra dekhAto nathI. atyAre ATaluM ja. lAMbu te che ja. A patrane upayoga yatheSTa karI zake, paNa emAM kAMI viparyAsa na thAya ke koI dharmadeSa, jAtisUcaka vAkya hoya to tenuM parimArjana thAya eTaluM dhyAnamAM rahe 1. paMDita zrI mahendrakumArajI nyAyAcArya upara lakhela patra; tA. 18-9-49. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma-jaina samAja : hiMdu dharma-hiMdu samAja [ 17 ] 'hiMdu samAja ane hiMdu dharma ' eno artha 'vaidika samAja' ane vaidika dharma ' evA jo hoya to jaina samAja ane jaina dharma temAM samAveza pAmI zake nahi, paNa vastutaH teneA evA artha che ja nahei. TUMkI dRSTivALA ane aNasamajI leAkA bhale vyavahAramAM kathAreka kayAreka evA artha mAnI le ane tethI jaina leAkA e arthathI bhaDakI pAtAne judA kahe, paNa te kAMI vAstavika sthiti nathI. aNusamaja ke bhramathI je dhAraNA baMdhAya che ke pracalita thAya che tene AdhAre vastusthitinuM nirUpaNa thaI zake nahi. tyAre hiMdu samAja ane hiMdu dharmane kharA, itihAsasiddha, paraparAprApta ze a che e tapAsavuM rahyuM. hiMdu samAjanA artha eTalo ja che ke hiMdu dharmAMte anusare te hiMdu samAja ane hiMdu dharma te ke jenA sthApaka tema ja mULa puruSo A dezamAM hiMdamAM thayA hAya, jenAM asalI tIsthAnA A ja dezamAM hAya ane jenAM mULa zAstro tema ja pramANabhUta zAstro A dezanI jUnI ke pachInI kAI paNa saMskRta, prAkRta, pAli, drAviDa Adi bhASAomAM lakhAyAM tema ja vicArAyAM hoya, ane te ja kAraNe je dhama ane uta bhASAe pavitra tema ja sarvazreSTha mAnavAnI pharaja paDatI hoya. A dRSTie jotAM vaidika para parAnA badhA ja dharmo, tema ja avaidika paraMparAnA eTale ke zramaNa Adi paraMparAnA badhA ja dharmo, jenA pravatA, tIthaeN ane zAstronAM mULa A dezamAM ja che te badhA, hiMdu dharmImAM ja AvI jAya che. eTale auddha ane jaina dhama paNa hiMdu dharmanA eka peTA bheda che, jevI rIte vaidika dhama~. A ja kAraNathI jyAre zrI. AnaMdazaMkara dhruve hiMdu dharmanI khaLapAthI lakhI tyAre vaidika, bauddha ane jaina e traNa dharmo viSe lakhyu ane pachI hiMdu vedhama e nAmanuM svataMtra pustaka lakhyuM, jemAM hiMdu dharmAMnI eka veda zAkhAne laI dharma nirUpyA. temane vicAra A pachI hiMdu audha ane, hiMdu jainadharma evA e svataMtra pustaka lakhavAnA hatA, je amalamAM AvI zakayo nathI. dhruvajInI e dRSTi bahu vicArapUta che. ene jeTalA itihAsanA AdhAra che teTalA ja dharmanI AMtarika ne bAhya badhI ja Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma-jaina samAja: hiMdu dharma hiMdu samAja [15 vastusthitine paNa AdhAra che. tethI huM A ja artha svIkAruM chuM ane kaI paNa khare abhyAsI bhAgye ja AthI juduM kaheze. jo jaina dharma e vizALa hiMdu dharmanI eka zAkhA ke phAMTa ja che te pachI hiMdu samAjathI jaina samAja jado che ema mAnavAne kaze ja AdhAra raheto nathI. kyAreka dezanA nAmathI, kyAreka zAstranA nAmathI to kyAreka dharmapravartaka pakSa ke tenA vizeSa guNathI ema aneka rIte eka samAjathI bIjA samAjano bheda oLakhAvavAmAM Ave che. hiMdu samAja e vyavahAra dezasApekSa che, jyAre vaidika, bauddha ke jaina e vyavahAra vastusApekSa che. hiMdu zabda mULe te siMdhu nadIno sUcaka che. je paradezI leke zarUAtamAM siMdhanA pradeza sudhI AvyA temaNe tyAM sudhInA ke tenI AsapAsanA lekene paNa hiMdu zabdathI vyavahAya. jema "baMga laDe che" e vAkyamAM 'baMga' artha baMgavAsI che tema ja * hiMda" eTale amuka pradezanA nivAsIo e artha paNa che. AgaLa jatAM dezAMtaramAM e ja hiMdu zabda vizALa arthamAM vyavahata thayo. musalamAna siMdhuthI AgaLa vadhI zarUAtamAM dariyA kinAre kinAre ane pachI aMdaranA bhAgamAM jema jema AgaLa vadhatA gayA tema tema temaNe e hiMdu zabda badhA ja pradeza mATe vAparyo ane AgaLa jatAM arabI-phArasI sAhityamAM hiMdune vizALa artha mAM upayoga thayo che. AryAvartanI sImA paNa hamezAM ekasarakhI nathI rahI. kyAreka aphaghAnIstAnamAM paNa Aryo hatA. musalamAnee e dezane kabaje lIdhe ane e deza muslima thaI gaye; ane kAlanI ja vAta che ke je siMdhu uparathI ApaNe hiMdu hovAno dAvo karIe chIe te siMdhune pradeza paNa have hiMdustAnamAM nathI. A vastu e sUcave che ke nAma e ja rahe che, paNa enI artha maryAdA vadhe ane ghaTe che. "hiMdu' zabdathI TheTha pUrvamAM AsAma ane uttaramAM himAlaya tema ja dakSiNamAM kanyAkumArI e badho pradeza samajAya che; te hiMdustAna paNa kahevAya che. A pradezamAM je RSio ane dharmapravartake thayA, temaNe je zAstro lakhyAM ke vicAryA, je tIrtho baMdhAyAM, te badhAne eka zabdamAM kahevAM hoya te "hiMdu dharma zabdathI ja kahI zakAya. hA, e mATe bIjo prAcIna zabda che ane te che Arya dharma e zabda. hiMdu dharmane anusaranArI seMkaDo jAtio hatI ane che. tenA pitA bheda paNa teTalA ja che. te badhA bhale pitAne judA judA nAmathI oLakhAve; tema chatAM te badhA ja mULe eka hiMdu dharmanA vartuLamAM Ave che. aMdaraaMdara temanA AcAra ke vicAra game teTalA phaMTAtA hoya tema chatAM temanI Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana aMdara eka akhaMDa saMvAditAne sUra che. te sUra temane khristI, IslAma ane jarathostI dharmathI judA pADe che. A ja kAraNe jyAre ApaNe hiMdu dharma kahIe chIe tyAre hiMdustAnamAM ja atyAre lAMbA kALathI rahelA khristI, IslAma ke jarastI dharmane judA samajIe chIe. A dezanI aneka jAtio khristI thaI, musalamAna thaI, paNa temanuM mukha AryAvartane tIrtha mAnavA tarapha ke Arya RSio ane zAstrone satkAravA tarapha che ja nahi. te ja kAraNe badhA hiMdudharmIo khristI dharma ane IslAma dharmathI bhaDake che ane khristI, dharma tema ja islAma dharma paNa hiMdu dharmane bhakSya lekhe che. A kAraNathI AmanI vacce sarSa-nakuLa jevuM svAbhAvika veranuM mAnasa ghaDAyeluM che. have samAjanI dRSTie vicAra karIe. samAja ane dharmanI maryAdA kyAMthI jAdI paDe che e eka prazna che. mane lAge che ke je je AcAra ane vicAra mAtra ahika jIvanamAM samAto hoya te badhA sAmAjika vyavahAranI maryAdAmAM gaNAvI zakAya, ane je AcAra ke vicAra aihika tema ja pAralaukika hitanI dRSTie pracalita thayuM hoya ke paLAto hoya te badho dhArmika maryAdAmAM Ava joIe. sAmAjika vyavahAramAM jaina samAjane vaidika ane samAja sAthe haMmezAM nikaTano saMbaMdha rahyo che; hajI paNa sAva tUTyo nathI. sAmAjika kAyadAo ane vArasAhaka kAMI jaina samAjanA judA nathI. jaina dharmanA koI paNa pravartake pitAne anusaranAra samAja mATe koI paNa jAtanA sAmAjika niyama ghaDyA ja nathI. vyavahAramAM jema bIjA paDozIo rahetA ane karatA tema pitAnA anuyAyIo phAve tema karI le e ja dharmapravartakonI daSTi hatI. temaNe dhArmika AcAra-vicAra pUratuM potAnuM svataMtra daSTibiMdu sAcavavA ane samajAvavA prayatna karyo che. pAchalI thoDIka zatAbdIomAM paMthanI dharmadaSTie jaina paraMparA mATe sAmAjika vidhAne sUcavatA keTalAka graMtha racAyA che, paNa vyavahAramAM te vidhAno amala kharI rIte che ja nahi. khAnapAna, lagna, vArasAhaka e badhuM bIjA hiMduothI jainonuM kAMI juduM nathI, ane keAI saheja bheda batAve che te Agatuka ane pAchaLa che. dharmanI bAbatamAM jyAM sudhI sAmAnya lekadharma ane nItidharmane saMbaMdha che tyAM sudhI badhA ja sarakhA che. jyAMthI sAMpradAyika AcAra-vicAra zarU thAya che tyAMthI ja judApaNuM zarU thAya che. paNa AvuM judApaNuM te jaina jainamAM kyAM nathI ? vaidika paraMparAomAM AvI judAIne kyAM aMta che? tethI mArI daSTie hiMdu dharmane vizALa artha samajavA ane samajAvavAno Agraha sevA ane sAthe sAthe hiMdu dharmanA ja eka bhAga lekhe jaina dharmane gaNu Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma-jaina samAja hiMdu dharma-hiMdu samAja [117 e ja sAce rasto che. je jaina dharma hiMdu dharmane eka bhAga che te pachI jaina samAja hiMdu samAjathI judo nathI ja, e uparanuM vidhAna pharIthI karavApaNa rahetuM nathI. pahelAM kyAreya bIjA hiMduoe jainone ahiMdu kahyA hoya to te huM nathI jANato, ane jainoe paNa pitAne ahiMdu tarIke prathama gaNuvyA hoya to e vAta paNa ajJAta che. atyAre hiMdu samAja ane hiMdu dharmathI judA rahevAnI bhAvanA dekhAya che te navI ja che ane tenuM mULa keTalAka navA ghaDAtA kAyadAone lIdhe pitAnI cAlu rUDhio para tarApa paDavAnA bhayamAM raheluM che. mAnI laIe ke jene pitAne judA gaNAvavAno Agraha rAkhe ane pitAne aniSTa heya evA kAyadAnA pheraphArothI bacI jAya, to paNa lAMbI najare A vastu jainonA pitAnA ja geralAbhamAM che. najIvA kAlpanika lAbha mATe temaNe aneka sthAyI lAbhe gumAvavA paDaze ane te evI eka laghumatI thaI jaze ke jene hamezA oziyALA rahevuM paDaze. have kAMI pararAjyane amala nathI ke je laghumatIne paMpALe ane vizeSa adhikAra Ape. huM pite uparanA vicAra dharAvato hovA chatAM hiMdu mahAsabhAnA sabhyapadanI koI paNa jaina IcchA rAkhe agara tene sabhya bane enI sAva viruddha chuM. enuM kAraNa e che ke hiMdu mahAsabhAnA mULamAM jAtinI UMcanIca bhAvanA ja rAjakAraNanA rUpamAM kAma karI rahI che. hiMdu mahAsabhAne jaya eTale brAhmaNano jaya, eTale varNabheda tema ja UMcanIca bhAvanAno jaya ane chevaTe brAhmaNanA sattAzAhI gupadane jaya. A vastu maLe ja zramaNa bhAvanAthI ane jaina bhAvanAthI sAva viruddha che; atyAranI vikasatI mAnavatAnI dRSTie paNa viddha che. eTale huM jyAre jainone hiMdu mAnavA-manAvavAnI vAta karuM chuM tyAre hiMdu mahAsabhA sAthe kaze ja saMbaMdha na rAkhavA paNa kahuM chuM. prasaMge eka vAta yAda Ave che. hiMdu yunivarsiTInI hilacAla zarU thaI ane badhA ja hiMdu dharmIo hiMdu yunivarsiTImAM pratinidhitva dharAve e vicAra AgaLa AvyuM tyAre jaine, zIkhe ane bauddho kaI pAchaLa na rahyA. badhAe ja pitAne hiMdu mAnI hiMdu samAjanA eka bhAga lekhe e hilacAlane vadhAvI lIdhI. have jyAre jyAre hiMdu dharma ke hiMdu samAjane koI paNa jAtanI madada yA koI paNa jAtanA kAyadAne lAbha sarakAra Apaze tyAre saheje ja jene enA bhAgIdAra thaze. emane pachI mAgaNIne juve ceka karavAnI jarUra nahi rahe. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 ]. darzana ane ciMtana teduMlakara kamiTI sAme keIe evo vicAra rajU karyAnuM mane jhAMkhuM smaraNa che ke jene samAjadaSTie hiMdu samAjathI judA nathI, paNa dharmadaSTie hiMdu dharmathI teo judA che. je mAruM smaraNa sAcuM hoya to A prasaMge mAre e kahevuM joIe ke te kathana sAva khoTuM che. jaina dharma bIjA hiMdu dharmathI eTale badhe mULa rUpamAM abhinna che ke ema ja kahevuM joIe ke kharI rIte jaina dharma hiMdu dharmathI abhinna che. jaina dharmane mULa AdhAra AtmatatvanI mAnyatA,mokSarUpa aMtima puruSArtha ane tene lakSIne cogAvalaMbI jIvanacaryA-A ja che. A vastu hiMdu dharmanI badhI zAkhAomAM lagabhaga eka jevI ja che. je kAMI paribhASAne, vargIkaraNane ane kyAMka kyAMIka kalpanAno bheda che te to jena dharmanA aneka phirakAo vacce paNa kyAM nathI ? evA bhedane lIdhe e dharma bIjA dharmathI sAva bhinna che ema kahevuM e dharmanA rahasyane na samajavA barAbara che. jyArathI AvI bhedadaSTi paraMparAomAM dAkhala thaI tyArathI keTalIka vikRtio vAraMvAra samAja sAme upadeza dvArA raju thAya che ane samAja gerasamajanI ghareDamAM vadhAre ne vadhAre ghasaDAto jAya che. tethI e nathI samajI zakato ke je rAma ane kRSNa vaidika purANa dharmanA mAnya deve che te jaina paraMparAmAM zA mATe AvyA ane e ja rIte RSabhadeva jaina paraMparAnA mAnya che te purANa-sAhityamAM kema nirdezAyelA che? kyAreka haribhadra ane yazovijayajI jevA A vastu pAmI gayA ane temaNe pitAnA chellA sAhityamAM AvI abheda dharmadaSTine spaSTa karI che. tethI, dharmanI dRSTie jaina dharma hiMdu dharmathI judo che e vicAra paNa vajUda vinAne che. -prabuddha jaina, 15-1-49. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNya ane pApa : eka samIkSA [18] [ tA. 15-3-47nA prabuddha jainamAM prasiddha thayela sadgata Do. vrajalAla meghANInA lekha "pApanI AtmakathA" uparanI dha ] AkhA lekhane uza viveka ane samatvabuddhi jAgRta karavAne che. daSTibiMdu tana cekhyuM ane parimArjita che. e dRSTibandunI puSTi ane siddhi arthe temaNe pApanA mukhathI bhUtakALa varNavyo che. A varNanamAM Do. meghANIe Adhunika samAjazAstra, prAcIna-vaidika tema ja jaina Adi paurANika kalpanAo ke mAnyatAo, rAjyataMtrazAstra ane zAsanapaddhatine vikAsa, varNavyavasthAno ItihAsa, vaijJAnika pragati ane dhArmika baMdhAraNavALuM sAhitya vagere aneka viSayanuM karAyela Akalana kaLAmaya rIte pUrvabhUmikArUpe citrita karyuM che. emAM atyukti jevuM kazuM che ja nahi. bahu uThAvadAra ane lakSyasAdhaka jema emanA lakhANamAM dIse che. koI atyArane aitihAsika Icche to emanAM badhAM vidhAno ane vAkyone avataraNo zodhI zodhIne TekavI zake. AvuM bahuvyApI lakhANa lAMbA kALanA vistRta vAcana ane sUkSma manananuM ja pariNAma che. prastuta lekhamAM mAnavajIvanagata saraLatA, jaTilatA ane temAMthI udbhavatI samasyAonA ukela tarapha temaNe kaLAmaya rIte AMgaLI cIMdhI che. eTaluM kharuM ke puNya, pApa ane dharmanI vyAkhyAo sthULa bhUmikAmAM amuka hoya che, jyAre sUkSma bhUmikAmAM temanI tAtvika vyAkhyAo bIjI ja hoya che; eTale hamezAM dhULa bhUmikA upara UbhA rahelAo tAtvikada lekhakanI sAme paDavAnA ja. puNya-pApa viSe badalAtI dhAraNAono eka ramUjI dAkhale TAMkavAne labha thaI Ave che. paise ane strI puNyanAM phaLa lekhAya che. vadhAre paise hoya te vadhAre puNyavAna, e mAnyatA Aje paNa che ja. e paNa manAtuM ke vadhAre strIvALe moTe bhAgyazALI. A mAnyatA mAtra kathAomAM ja nahatI, jIvanamAM paNa kAma karatI. cakravatI ane vAsudevanI zahera vasAvAya Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ] darzana ane ciMtana eTalI moTI patnI saMkhyA puNyanI dalIlanA AdhAre ja samarthana pAmI che, ane bIjI rIte Aja lagI poSAtI paNa AvI che. puNyanA phaLa tarIke nArI parivAra lekhAya, te e ja dalIlathI ema paNa kema na kalpavuM joIe ke vadhAre puNyazALI nArI te ja hoI zake ke jeNe IcchAthI vadhAre patie krame ke ekasAthe dharAvyA hoya? sAmAnya nArI karatAM pAMca pativALI draupadI, uparanI dalIla pramANe, vadhAre puNyazALI gaNavI joIe. paNa ahIM ja puNyanI vyAkhyA leke judI kare che. e e vAtanuM sUcana che ke je kALe je samAjamAM je vastu pratiSThA pAmatI hoya te kALe te samAjamAM te ja vastu sAdhAraNa leke puNyanuM phaLa mAnI le che. vyAvahArika ane tAtvika dharmaadharmane bheda jeTalA aMze vadhAre spaSTa samajAya teTalA aMze lekamAnasane vikAsa che, ema samajavuM joIe. bhAI meghANInuM lakhANa A vikAsa sAdhavAnI dRSTie lakhAyuM che. -prabuddha jaina, 15-3-47 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstramaryAdA [19] zAstra eTale zuM? - je zikSaNa Ape eTale ke je koI viSayanI mAhitI ane anubhava Ape che, te viSayanuM zAstra. mAhitI ane anubhava jeTajeTalA pramANamAM UMDA tathA vizALa teTakeTalA pramANamAM te zAstra te viSaya paratve vadhAre mahatvanuM. Ama mahatvane AdhAra UMDANa ane vizALatA para hovA chatAM te zAstranI pratiSThAne AdhAre te tenI yathArthatA upara ja che. amuka zAstramAM mAhitI khUba hoya, UMDI heya, anubhava vizALa hoya chatAM temAM je dRSTideSa ke bIjI bhrAMti hoya to te zAstra karatAM te ja viSayanuM, theDI paNa yathArtha mAhitI ApanAra ane satya anubhava prakaTa karanAra, bIjuM zAstra vadhAre mahattvanuM che, ane tenI ja kharI pratiSThA baMdhAya che. zAstra zabdamAM zArU ane evA be zabdo che. zabdomAMthI artha ghaTAvavAnI atijanI rItane Agraha choDavo na ja hoya che ema kahevuM joIe ke zaru e zabda mAhitI ane anubhava pUrA pADavAne bhAva sUcave che, ane zabda trANazaktine bhAva sUcave che. zAstranI trANuzakti eTale ADe raste jatAM aTakAvI mANasane bacAvI levuM ane tenI zaktine sAce raste deravI. AvI trANazakti mAhitI ke anubhavanI vizALatA upara agara te UMDANa upara avalaMbita nathI, paNa e mAtra satya upara avalaMbita che. tethI ekaMdara rIte vicAratAM cembu e phalita thAya che ke je kaI paNa viSayanI sAcI mAhitI ane sAce anubhava pUro pADe te ja zAstra kahevAyuM joIe. AvuM zAstra te kayuM upara kahela vyAkhyA pramANe te koIne zAstra kahevuM e ja muzkela che; kAraNa ke, koI paNa eka zAstra atyAra sudhInI duniyAmAM evuM nathI karyuM ke jenI mAhitI ane anubhava koI paNa rIte pheraphAra pAme tevAM na ja hoya ke jenI viruddha koIne kadIye kahevAne prasaMga ja na Ave. tyAre uparanI vyAkhyA pramANe jene zAstra kahI zakAya evuM kaMI paNa che ke nahi ? Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ] dana ane ciMtA e ja savAla thAya che. Ane uttara saraLa paNa che ane kaThaNa paNa che. jo uttaranI pAchaLa rahela vicAramAM baMdhana, bhaya ke lAlaca na heAya te uttara saraLa che, ane jo te hAya to uttara kaThaNa paNa che. vAta evI che ke mANasanA svabhAva jijJAsu paNa che ane zraddhALu paNa che. jijJAsA ene vizALatAmAM laI jAya che ane zraddhA ene makkamapaNuM ape che. jijJAsA ane zraddhAnI sAthe jo keAI AsurI vRtti bhaLI jAya to te mANasane maryAMdita kSetramAM AMdhI rAkhI temAM ja satya--nahi nahi, pUrNa satyajovAnI pharaja pADe che. AnuM pariNAma e Ave che ke mANasa kAI eka ja vAkaya agara kAI eka ja graMthane agara kAI eka ja paraMparAnA graMthasamUhane chevaTatu zAstra mAnI le che ane temAM ja pUrNa satya che, evI mAnyatA dharAvatA thaI jAya che. Ama thavAthI mANasa mANasa vacce, samUha samUha vacce ane saMpradAya sauMpradAya vacce zAstranI satyatA--asatyatAnI khAkhatamAM agara teA zAstranI zreSDatAnA taratamabhAvanI khakhatamAM moTA vikhavAda zarU thAya che. dareka jaNa pote mAnela zAstra sivAyanAM khIjA zAstrone khATAM agara apUrNa satya jaNAvanArAM kahevA maDe che ane tema karI sAmA pratispardhI ne peAtAnAM zAstra viSe tema kahevAne jANe-ajANe nAtare che. A tAAnI vAtAvaraNamAM ane sAMkaDI manettimAM e te vicArAyuM ja rahI jAya che ke tyAre zuM badhAM ja zAstro khATAM ke badhAM ja zAstro sAcAM ke badhAM ja kAMI nahi. A thaI uttara ApavAnI kAiInI AjI. paraMtu jyAre ApaNe bhaya, lAlaca ane saMkucitatAnA baMdhanakAraka vAtAvaraNamAMthI chUTA thaI vicArIe tyAre ukta praznanA niveDA sahelAIthI AvI jAva che; ane te e che ke satya ekane akhaMDa hAvA chatAM tenA AvirbhAva (tenuM bhAna ) kALakramathI ane prakArabhedathI thAya che. satyanuM bhAna jo kALakrama vinA ane prakArabheda vinA thaI zakatuM hota te atyAra agAu kacAranuMye satyazodhananuM kAma patI gayuM hAta, ane e dizAmAM kAI ne kAMI kahevApaNuM ke karavApaNuM. bhAgye ja rahyuM hAta. satyane AvirbhAva karanArA je je mahAna puruSA pRthvInA paTa upara thaI gayA che temane paNa temanA pahelAM thaI gayelA amuka satyazeAdhakAnI zodhane vArasA maLelA ja hatA. evA kAI paNa mahAna puruSa tame batAvI zakaze ke jene peAtAnI satyanI zodhamAM ane satyanA AvirbhAvamAM peAtAnA pUvI ane samasamayavartI khIjA tevA zeAdhakanI zodhanA thADAM paNa vArasA na ja maLyo hoya, ane mAtra teNeja ekAeka apUrva paNe te Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAyamaryAdA [ 123 satya prakaTAvyuM hoya ? ApaNe saheja paNa vicArIzuM to mAlUma paDaze ke kaI paNa satyazodhaka agara zAstrapraNetA pitAne maLela vArasAnI bhUmikA upara Ubhe rahIne ja pitAnI dRSTi pramANe agara to pitAnI paristhitine baMdhabese evI rIte, satyane AvirbhAva karavA mathe che, ane tema karI satyanA AvirbhAvane vikasAve che. A vicArasaraNI je pheMkI devA jevI na. heya te ema kahevuM joIe ke koI paNa eka viSayanuM zAstra eTale te. viSayamAM zodha calAvela, zodha calAvatA ke zodha calAvanAra vyaktionI kramika ane prakArabhedavALI pratItione saravALe. A pratItio je saMgamAM ane je krame janmI hoya ne saMge pramANe te ja krame goThavI laIe te e te viSayanuM saLaMga zAstra bane ane e badhI ja saikAlika pratItio ke AvirbhAvomAMthI chUTA chUTA maNakA laI laIe to te akhaMDa zAstra na kahevAya. chatAM tene zAstra kahevuM hoya te eTalA ja arthamAM kahevuM joIe ke te pratItine maNuMke paNa eka akhaMDa zAstrano aMza che, paNa evA koI aMzane je saMpUrNatAnuM nAma ApavAmAM Ave che te khoTuM ja che. je A muddAmAM vAMdho levA jevuM na hAya-te nathI ja lete-to ApaNe nikhAlasa dilathI kabUla karavuM joIe ke mAtra veda, mAtra upaniSado, mAtra jaina Agame, mAtra bauddha piTake, mAtra avestA, mAtra bAIbala, mAtra purANa, mAtra kurAna ke mAtra te te smRtio e pitapotAnA viSaya paratve ekalAM ja ane saMpUrNa zAstra nathI; paNa e badhAM ja AdhyAtmika viSaya para, bhautika viSaya paratve, agara te sAmAjika viSaya para eka akhaMDa saikAlika zAstranAM kramika tema ja prakArabhedavALA satyanA AvirbhAvanAM sUcaka athavA to akhaMDa satyanI deza, kALa, ane prakRtibheda pramANe judIjudI bAjuo rajU karatAM maNakA-zAstro che. A vAta koI paNa viSayanA aitihAsika ane tulanAtmaka abhyAsIne samajavI taddana sahelI che. jo A samaja ApaNuM manamAM Utare-ane utAravAnI jarUra to che ja-to ApaNe pitAnI vAtane vaLagI rahevA chatAM bIjAne anyAya karatA bacI jaIe, ane tema karI bIjAne paNa anyAyamAM UtaravAnI paristhitithI bacAvI laIe. pitAnA mAnI lIdhela satyane barAbara vaphAdAra rahevA mATe jarUranuM e che ke tenI kiMmata hoya tethI vadhAre AMkI aMdhazraddhA na khIlavavI ane ochI AMkI nAstitA na dAkhavavI. Ama karavAmAM Ave te jaNAyA vinA na je rahe ke amuka viSaya paratvenA satyazodhakonAM maMthane kAM te badhAM ja zAstro. che, kAM te badhAM ja azAstro che, ane kAM to e kAMI ja nathI. ' Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] darzana ane ciMtana deza, kALa, ane saMgathI parimita satyanA AvirbhavanI daSTie e badhAM ja zAstro che. satyanA saMpUrNa ane nirapekSa AvirbhAvanI daSTie e azAstro che, zAstrAganI pAra gayela sAmarthyanI dRSTie e badhAM zAstra ke azAstra kAMI nathI. mAnI lIdhela sAMpradAyika zAstra vizenuM mithyA abhimAna gALavA mATe ATalI ja samaja basa che. je mithyA abhimAna gaLe to mehanuM baMdhana TaLatAM ja badhA mahAna puruSonAM khaMDa samAM akhaMDa satyanuM darzana thAya ane badhI ja vicArasaraNInI nadIo pitapotAnI Dhabe eka ja mahAsatyanA samudramAM maLe che evI pratIti thAya. A pratIti karAvavI e ja zAstranA pradhAna udeza che. sarjake ane rakSake zAe keTalAkane hAthe sarajAya che ane keTalAkane hAthe sacavAya cherakSAya che, ane bIjA keTalAkane hAthe sacavAvA uparAMta temAM umeraNa paNa thAya che. rakSaka, sudhAraka ane puravaNIkAra karatAM sarjake haMmezAM ja ochI hoya che. sarjakemAM paNa badhA samAna ja keTinA hoya ema dhAravuM e manuSyaprakRtinuM ajJAna che. rakSakonA mukhya be bhAga paDe che : pahelo bhAga sarjakanI kRtine Ajanma vaphAdAra rahI teno Azaya samajavAnI, tene spaSTa karavAnI ane teno pracAra karavAnI koziza kare che. te eTalA badhA bhaktisaMpanna hoya che ke tene mana pitAnA pUjya aSTAnA anubhavamAM kAMI ja sudhAravA jevuM ke pheraphAra karavA jevuM nathI lAgatuM. tethI te pitAnA pUjya bhraSTAnAM vAkyone akSarazaH vaLagI temAMthI ja badhuM phalita karavAno prayatna kare che, ane duniyA tarapha jovAnI bIjI AMkha baMdha karI de che. jyAre rakSakAne bIjo bhAga bhaktisaMpanna hovA uparAMta daSTisaMpanna paNa hoya che. tethI te potAnA pUjya sraSTAnI kRtine anusaravA chatAM tene akSarazaH vaLagI raheto nathI. UlaTuM, temAM te je je UNapa jue che, agara puravaNanI AvazyakatA samaje che, tene potAnI zakti pramANe dUra karI ke pUrNa karIne ja te zAstrane pracAra kare che. A rIte ja rakSakonA pahelA bhAga dvArA zAstro pramArjana tema ja puravaNuM na pAmavA chatAM ekadezIya UMDANa keLave che ane rakSakenA bIjA bhAga dvArA e zAstro pramAjana tema ja puravaNI meLavavAne lIdhe vizALatA pAme che. kaI paNa aSTAnA zAstrasAhityane itihAsa tapAsIzuM te uparanI vAtanI khAtarI thayA vinA nahi rahe. ahIM dAkhalA tarIke AryaRSionA amuka bhAgane mULa sarjana mAnI prastuta Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstramaryAdA [ 125 vastu samajAvavI hoya to ema kahI zakAya ke ma`travedanA brAhmaNabhAga ane jaiminIyanI mImAMsA e prathama prakAranA rakSake che, ane upaniSado, jaina AgamA, baudgha piTakA, gItA, smRti, ane khIjA tevA graMthA e khIjA prakAranA rakSakA che; kAraNa ke, brAhmaNugraMthone ane pUrvamImAMsAne maMtravedamAM cAlI AvatI bhAvanAonI vyavasthA ja karavAnI che, tenA prAmANyane vadhAre maja-bUta karI lokonI te uparanI zraddhAne sAcavavAnI ja che. kAI paNa rIte ma MtravedanuM prAmANya sacavAI rahe e eka ja ciMtA brAhmaNakAro ane mImAMsakAnI che. te kaTTara rakSakAne maMtravedamAM umeravA jevuM kAMI ja dekhAtuM nathI; UlaTu', umeravAnA vicAra ja temane gabharAvI mUke che. jyAre upaniSadakArA, AgamakAro, piTakakAro vagere matravedamAMthI maLelA vArasAne pramArjana karavA jevA, umeravA jevA ane vikasAvavA jevA lekhe che. AvI sthitimAM eka ja vArasAne meLavanAra judA judA samayanA ane samasamayanA prakRtibheALA mANasAmAM pakSApakSI paDI jAya che, ane killebaMdhI UbhI thAya che. navA ane jUnA vacce ndra uparanI killebaMdhImAMthI saMpradAya janme che ane ekabIjA vacce. vicAra saMdha khUba jAme che. dekhItI rIte e saMdha ana kArI lAge che, paNa e saMdhane pariNAme ja satyane AvirbhAva AgaLa vadhe che. kAI puSTa vicAraka ke sama sraSTA e ja saMdha mAMthI janma le che, ane te. cAlyAM AvatAM zAstrIya satyAmAM ane zAstrIya bhAvanAomAM navuM pagaluM bhare che. A navuM pagaluM pahelAM to lokeAne camakAvI mUke che, ane badhA ja lArka ke leAkeAnA mATe bhAga rUDha ane zraddhAspada zabdo tema ja bhAvanAonA hathiyAra vaDe e navA vicAraka ke sarja kanuM mAthu phADavA taiyAra thAya che. eka bAjue virAdhIonI palaTaNa ane bIjI bAju nA Agantuka ekalo. virAdhIo ene kahe che ke tuM je kahevA mAge che, je vicAra darzAve che. te A jUnA zvirIya zAstromAM kayAM che? ' vaLI te bicArA kahe che ke 'jUnAM zvirIya zAstronA zabdo tA UlaTuM tArA navA vicAranI viruddha ja jAya che.' : A bicArA zradghALu chatAM eka AMkhavALA virAdhIone pelA AgaMtuka ke vicAraka sraSTA temanA ja saMkucita zabdomAMthI potAnI vicAraNA ane bhAvanA kADhI batAve che. A rIte navA vicAraka ane bhraSTA dvArA eka vakhatanA jUnA zabdo adRSTie vikase che ane navI vicAraNA ane bhAvanAne navA thara Ave che ane vaLI e navA thara vakhata jatAM jUtA Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra6 ] darzana ane ciMtana thaI jyAre bahu upayogI nathI rahetuM, agara UlaTe bAdhaka thAya che, tyAre vaLI navA ja bhraSTAo ane vicArake prathamanA thara upara caDhelI eka vAra navI ane hamaNuM jUnI thaI gayelI vicAraNA ane bhAvanAo upara no thara 'caDhAve che. A rIte parApUrvathI ghaNI vAra eka ja zabdanA khokhAmAM aneka vicAraNAo ane bhAvanAonA thara ApaNe zAstramArgamAM joI zakIe chIe. navA tharanA pravAhane jUnA tharanI jagyA levA mATe je svataMtra zabada sarajavA paDatA hatA ane anuyAyIonuM kSetra paNa juduM ja maLatuM hota to te jUnA ane navA vacce dUdha ( viredha)ne kadI ja avakAza na raheta; paNa kudaratano AbhAra mAnavo joIe ke teNe zabda ane anuyAyIonuM kSetra cheka ja juduM nathI rAkhyuM. tethI jUnA lekanI makkamatA ane navA AgaMtukanI daDhatA vacce virodha jAme che ane kALakrame e vidha vikAsanuM ja rUpa pakaDe che. jema ke bauddha mULa zAstrone laI vicArIe agara vedazAstrane ekama mAnI cAlIe to paNa A ja vastu ApaNane dekhAze. maMtravedamAMnA brahma, indra, varuNa, Rta, tapa, sata, asat, yaja vagere zabdo tathA tenI pAchabaLanI bhAvanA ane upAsanA le; ane upaniSadomAM dekhAtI e ja zabdomAM AropAyelI bhAvanA tathA upAsanA le. eTaluM ja nahi, paNa bhagavAna mahAvIra ane buddhanA upadezamAM spaSTapaNe taravaratI brAhmaNa, tapa, karma, varNa, vagere zabda pAchaLanI bhAvanA ane e ja zabdo pAchaLa rahelI vedakAlIna bhAvanAo laI baMnene sarakhA; vaLI gItAmAM spaSTapaNe dekhAtI yajJa, karma, saMnyAsa, pravRtti, nivRtti, ga, bhega vagere zabdo pAchaLa rahelI bhAvanAone vedakAlIna ane upaniSatkAlIna e ja zabdo pAchaLa rahelI bhAvanA sAthe tema ja A yugamAM dekhAtI e zabdo upara ApAyelI bhAvanA sAthe sarakhA te chellAM pAMca hajAra varSamAM AryonA mAnasamAM keTale phera paDyo che e spaSTa jaNAze. A phera kaMI ekAeka paDyo nathI ke vagara vAMdhe ane vagara vidha vikAsakramamAM sthAna pAmyo nathI, paNa e phera paDavAmAM jema samaya lAge che tema e pheravALA tharane sthAna pAmavAmAM ghaNuM athaDAmaNa paNa sahavI paDI che. navA vicAraka ane sarjake pitAnI bhAvanAnA hathoDA vaDe jUnA zabdonI eraNa upara jUnA lekenA mAnasane na ghATa Ape che. hatheDA ane eraNa vacce mAnasanI dhAtu dezakALAnusArI pheraphAravALI bhAvanAonA ane vicAraNAonA navanavA ghATa dhAraNa kare che. A navA-jUnAnI kALacakkInAM paiDAMo navanavuM daLe ja jAya che, ane manuSyajAtine jIvatI rAkhe che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstramodA vartamAna yuga A jamAnAmAM jhapATAbaMdha dhaNI bhAvanAo ane vicAraNAe navA ja rUpamAM ApaNI AgaLa AvatI jAya che. rAjakIya ke sAmAjika kSetramAM ja nahi, paNa AdhyAtmika kSetra sudhdhAMmAM varAdha navI bhAvanAe prakAzamAM AvatI jAya che. eka bAjue bhAvanAone vicAranI kasoTIe caDhAvyA vinA ja tene svIkAranArA mamudiva hoya che, jyAre trIjI bAjue e bhAvanAone vagara vicAre pheMkI devA ke khATI kahevA jevI jaraTha buddhivALA paNa varga nAnetA nathI. A sayogAmAM zuM thavu joI e ane zuM thayuM che e samajAvavA khAtara uparanA cAra muddA carcavAmAM AvyA che. sakA ane rakSA manuSyajAtinAM naisargika kaLA che. enI hastIne kudarata paNa miTAvI zake nahi. navA-jUnA vaccenuM e satyanA AvirbhAvanu ane tene TakAvavAnu anivAryuM aMga che; eTale tethI paNa satyapriya gabharAya nahi. zAstra eTale zuM ? ane AvuM zAstra te kayuM? e e muddA dRSTinA vikAsa mATe athavA ema kahe ke navA-jUnAnI athaDAmaNInA dadhimathanamAMthI ApAApa tarI AvatA mAkhaNane eLakhavAnI zaktine vikasAvavA mATe carcyA che. A cAra muddA tA atyAranA yuganI vicAraNA ane bhAvanAe samajavA mATe mAtra prastAvanA jevA che. tyAre have TUMkamAM joI e, ane te paNa jaina samAjane laI vicArIe, ke tenI sAme Aje kaI kaI rAjakIya, sAmAjika ane AdhyAtmika samasyA khaDI thaI che ane tenA ukela zakaya che ke nahi ane zakaya hoya te te kaI rIte zakaya che? 1. mAtra kuLaparaMparAthI kahevAtA jaina mATe nahi, paNa jenAmAM jainapaNuM guNathI gheADu dhaNuM AvyuM hoya te tene mATe sudhdhAM prazna e che ke tevA mANasa rASTrIya kSetra ane rAjakIya prakaraNamAM bhAga le yA nahi ane le te kaI rIte le ? kAraNa ke, tevA mANasane vaLI rASTra e zuM, ane rAjakIya prakaraNa e zuM ? rASTra ane rAjaprakaraNa te svA` tema ja saMkucita bhAvanAnu kULa che, ane kharuM jainatva e te enI paranI vastu che; eTale guNathI je jaina hoya te rASTrIya kAryAM ane rAjakIya caLavaLAmAM paDe ke nahi ? e atyAranA jaina samAjanA pecIdo savAla che--gUDha prazna che. 2. lagnaprathAne lagatI rUDhio, nAtajAtane lagatI prathAe ane udyogadhaMdhAnI pAchaLa rahelI mAnyatA ane strI-puruSa vaccenA sabadhAnI bAbatamAM AjakAla je vicAro khaLapUrvaka udaya pAmI rahyA che ane comera dhara karI rahyA che tene jaina zAstramAM TekA che ke nahi, agara kharA jainatva sAthe te navA vicArAnA [117 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128] darzana ane ciMtana meLa che ke nahi, ke jUnA vicAra sAthe ja kharA jainatvano saMbaMdha che? jo navA vicArene zAstrane Teke na hoya ane te vicAre vinA jIvavuM samAja mATe azakaya dekhAtuM hoya te have zuM karavuM? zuM e vicArone jUnA zAstranI gharaDI gAyanA stanamAMthI jema tema dohavAMke e vicAranuM navuM zAstra racI jaina zAstramAM vikAsa karavo ? ke e vicArene svIkAravA karatAM jaina samAjanI. hastI maTavAne kImatI gaNavuM ? 3. mekSane paMthe paDelI gurusaMsthA kharI rIte guru eTale mArgadarzaka thavAne badale je anugAmIone guru eTale bojA rUpa ja thatI hoya ane gurusaMsthArUpa subhUmacakravatInI pAlakhI sAthe tene upADanAra zrAvakarUpa de paNa DUbavAnI dazAmAM AvyA hoya te zuM e devoe pAlakhI pheMkI khasI javuM, ke pAlakhI sAthe DUbI javuM, ke pAlakhI ane pitAne tAre e. kaI mArga zodhavA bhavuM ? je e mArga na sUjhe te te bhAge jUnA jaina zAstramAM che ke nahi agara to Aja sudhImAM keIe avalabele che ke nahi, e jevuM ? 4. dhaMdhA paratve prazna e che ke kyA kayA dhaMdhA jainatva sAthe baMdhabese ane kyA kayA dhaMdhA jainatvanA ghAtaka bane ? zuM khetIvADI, luhArIsatArI ane cAmaDAne lagatAM kAme, dANAdUNInA vyApAra ane vahANavaTuM, sipAhIgIrI, sAMcAkAma vagere jainatvanA bAdhaka che ? ane jhaverAta, kApaDa, dalAlI, so, milamAlikI, vyAjavaTAva vagere dhaMdhAo jainatvanA bAdhaka nathI. agara eAchA bAdhaka che ? upara ApelA cAra prazno te aneka evA praznomAMnI vAnagImAtra che. eTale A praznone uttara je ahIM vicAravAmAM Ave che te je tarka ane vicArazuddha heya te bIjA praznone paNa sahelAIthI lAgu thaI zakaze. AvA prazno UbhA thAya che te kAMI Aje ja thAya che ema kAI na dhAre. ochAvattA pramANamAM ane eka athavA bIjI rIte AvA prazno UbhA. thayelA ApaNe jaina zAstranA itihAsamAMthI avasya meLavI zakIe chIe. jyAM sudhI huM samajuM chuM tyAM sudhI AvA prazno utpanna thavAnuM ane tenuM samAdhAna na maLavAnuM mukhya kAraNa jainatva ane tenA vikAsakramanA ItihAsa vizenA ApaNA ajJAnamAM raheluM che. jIvanamAM sAcA jainatvanuM teja jarAye na hoya, mAtra paraMparAgata veza, bhASA, ane TalATapakAMnuM jainatva jANe-ajANe jIvana upara ladAyeluM hoya Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstramaryAdA [129 ane vadhArAmAM vastusthiti samajavA jeTalI buddhizakti paNa na hoya, tyAre upara darzAvela praznone ukela nathI Avato. e ja rIte jIvanamAM ochuMvatuM sAcuM jainatva uddabhavyuM hoya chatAM vArasAmAM maLela cAlu kSetra uparAMta bIjA vizALa ane navanavAM kSetramAM UbhA thatA keyaDAone ukelavAnI tema ja vAstatika jainatvanI cAvI lAgu pADI gUMcavaNanAM tALAMo ughADavA jeTalI prajJA na hoya tyAre paNa AvA praznono ukela nathI AvatA. tethI jarUranuM e che ke sAcuM jainatva zuM che e samajI jIvanamAM utAravuM ane badhAM ja kSetramAM UbhI thatI muzkelIone nikAla karavA mATe jainatvano zI zI rIte upayoga karo, enI prajJA vadhAravI. have ApaNe joIe ke sAcuM jainatva eTale zuM ? ane tenA jJAna tathA pravega vaDe uparanA praznone aviredhI nikAla kevI rIte AvI zake ? AvuM jainatva eTale samabhAva ane satyadRSTi, jene jaina zAstra anukrame ahiMsA tema ja anekAntadaSTinA nAmathI oLakhAve che. ahiMsA ane anekAMtadaSTi e baMne AdhyAtmika jIvananI be pAMkhe che, athavA te prANaprada phephasAM che. eka AcArane ujajvaLa kare che, jyAre bIjuM dRSTine zuddha ane vizALa kare che. A ja vAtane bIjI rIte mUkIe te ema kahevuM joIe ke jIvananI tRSNano abhAva ane ekadezIya dRSTino abhAva e ja kharuM jainatva che. kharuM jainatva ane jaina samAja e be vacce jamIna AsamAna jeTaluM aMtara che. jeNe kharuM jainatva pUrNapaNe agara te ochAvattA pramANamAM sAyuM hoya tevI vyaktionA samAja baMdhAtA ja nathI, ane baMdhAya to paNa temane mArga e nirALa hoya che ke temAM athaDAmaNuo ja UbhI thatI nathI, ane thAya che te satvara tene nikAla AvI jAya che. jainatvane sAdhanAra ane sAcA ja jainatvanI umedavArI karanAra je gaNyAMgAMDyAM dareka kALamAM hoya che te te jaine che ja, ane evA jainenA ziSyo agara putra-jemanAmAM sAcA jainatvanI umedavArI kharI rIte hatI ja nathI paNa mAtra sAcA jainatvanA sAdhake ane umedavAre dhAraNa karela rItarivAjo agara pALela sthaLa maryAdAo jemanAmAM hoya che te badhA jainasamAjanAM aMga che. guNarjanane vyavahAra AMtarika vikAsa pramANe ghaDAya che ane temanA vyavahAra ane AMtarika vikAsa vacce visaMvAda nathI hoto, jyAre sAmAjika jainemAM ethI UlaTuM hoya che. temane bAhya vyavahAra to guNajainonA vyavahAravArasAmAMthI ja UtarI Avela hoya che, paNa temanAmAM Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ] darzana ane ciMtana AMtarika vikAsane choTAya nathI hato. teo to jagatanA bIjA manuSya jevA ja bhagatRSNavALA ane sAMkaDI dRSTivALA hoya che. eka bAju AMtarika jIvanane vikAsa jarAye na hoya ane bIjI bAju tevA vikAsavALI vyaktiomAM saMbhavatA AcaraNanI nakala hoya tyAre e nakala visaMvAdanuM rUpa dhAraNa kare che, tathA Dagale ne pagale muzkelIo UbhI kare che. guNajainatvanI sAdhanA mATe bhagavAna mahAvIre ke temanA sAcA ziSyoe vanavAsa svIkAryo hoya, nagnatva dhAraNa karyuM hoya, guphA pasaMda karI hoya, ghara ane parivArane tyAga karyo hoya, mAlamattA tarapha beparavAI dAkhavI hoya -e badhuM AMtarika vikAsamAMthI janmeluM hoI jarAye viruddha dekhAtuM nathI; paNa gaLA sudhI bhogatRSNamAM DUbelA ane sAcA jainatvanI sAdhanA mATe jarAye sahanazIlatA vinAnA tema ja udAradaSTi vinAnA mANase jyAre gharabAra choDI jaMgalamAM deDe, guphAvAsa svIkAre, mAbApa ke AzritanI javAbadArI pheMkI de tyAre te temanuM jIvana visaMvAdI thAya ja ane pachI badalAtA navA saMge sAthe navuM jIvana ghaDavAnI azaktine kAraNe temanA jIvanamAM viredha jaNAya e khulluM che. - rASTrIya kSetra ane rAjaprakaraNamAM jene bhAga levA ke na levAnI bAbatanA pahelA savAla paratve jANavuM joIe ke jainatva e tyAgI ane gRhastha ema be vargamAM vaheMcAyeluM che. gRhastha jainatva je rAjyakartAomAM tema ja rAjyanA maMtrI, senAdhipati vagere amaladAromAM khuda bhagavAna mahAvIranA samayamAM ja jagyuM hatuM, ane tyAra pachInAM 2300 varSa sudhI rAjAo tathA rAjyanA mukhya amaladAremAM jainatva ANavAno agara cAlyA AvatA jainatvane TakAvavAne bhagIratha prayatna jainAcAryoe sevyo hato, te pachI Aje rASTrIyatA ane jainatva vacce virodha zA mATe dekhAya che? zuM e jUnA jamAnAmAM rAjAo, rAjakarmacArIo ane temanuM rAjakAraNa e badhuM kAMI manuSyAtIta ke lakattara bhUminuM hatuM ? zuM emAM khaTapaTa, prapaMca ke vAsanAone jarAye sthAna ja na hatuM, ke zuM te vakhatanA rAjaprakSaNamAM te vakhatanI bhAvanA ane paristhiti pramANe rASTrIya asmitA jevI koI vastu ja nahatI ? zuM te vakhatanA rAjyakartAo phakata vItarAgadaSTi ane vasudhaiva kuTumnI bhAvanAe ja rAjya karatA ? je A badhA praznone uttara e ja hoya ke jema sAdhAraNa kuTuMbI gRhastha-jainatva dhAraNa karavA sAthe potAne sAdhAraNa gRhavyavahAra calAvI zake che, mobhA ane vibhAvALA gRhastha paNa e ja rIte jainatva sAthe pitAnA vabhAne saMbhALI zake che ane e ja nyAye rAjA Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zArAmaryAdA [ 135 ane rAjakarmacArI paNa pitAnA kAryakSetramAM rahyA cho sAcuM jainatva jALavI zake che te AjanI rAjaprakaraNI samasyAne uttara paNa e ja che; eTale ke rASTrIyatA ane rAjaprakaraNa sAthe sAcA jainatvane (je hRdayamAM prakaTayuM heya to) kazo ja virodha nathI. alabatta, ahIM tyAgIvargamAM gaNAtA jainatvanI vAta vicAravI bAkI rahe che. tyAgIvargano rASTrIya kSetra ane rAjaprakaraNa sAthe saMbaMdha na ghaTI zake evI kalpanA utpanna thavAnuM kAraNa e che ke rASTrIya pravRttimAM zuddhatva jevuM tattva ja nathI, ane rAjaprakaraNa paNa samabhAvavALuM hoI ja na zake evI mAnyatA rUDha thaI che; paraMtu anubhava ApaNane kahe che ke kharI hakIkata ema nathI. je pravRtti karanAra pite zuddha hoya to te dareka jagAe zuddhi ApyuM ane sAcavI zake che, ane je e pite ja zuddha na hoya te tyAgIvargamAM rahevA chatAM haMmezAM mela ane bhramaNAmAM sabaLyA kare che. ApaNe tyAgI manAtA jainone khaTapaTa, prapaMca ane azuddhimAM taNAtA kayAM nathI jotA ? taTastha evA moTA tyAgIvargamAM ekAda vyakti kharekhara jaina maLI AvavAno saMbhava hoya te Adhunika rASTrIya pravRtti ane rAjakIya kSetramAM jhaMpalAvanAra moTA vargamAM tethIye vadhAre sArA guNajainatvane dhAraNa karanArI aneka vyaktio kyAM nathI maLI AvatI ke je janmathI paNa jaina che. vaLI tyAgI manAtA jaina varge paNa rASTrIyatA ane rAjakIya kSetramAM samayocita bhAga levAnA dAkhalAo jainasAdhusaMdhanA itihAsamAM kyAM ochA che? phera hoya te eTalo ja che ke te vakhatanI bhAga levAnI pravRttimAM sAMpradAyika bhAvanA ane naitika bhAvanA sAthe ja kAma karatI, jyAre Aje sAMpradAyika bhAvanA jarAye kAryasAdhaka ke upayogI thaI zake tema nathI. eTale je naitika bhAvanA ane arpavRtti hRdayamAM hoya (jene zuddha jainatva sAthe saMpUrNa meLa che) te gRhastha ke tyAga koI paNa jainane, tenA jainatvane jarA paNa bAdha na Ave ane UlaTuM vadhAre poSaNa maLe evI rIte kAma karavAno rASTrIya tema ja rAjakIya kSetramAM pUrNa avakAza che. ghara ane vyApAranA kSetra karatAM rASTra ane rAjakIya kSetra che e vAta kharI, paNa vizvanI sAthe potAno meLa hovAno dAvo karanAra janadharma mATe to rASTra ane rAjakIya kSetra e paNa eka ghara jevuM nAnakaDuM ja kSetra che. UlaTuM, Aje to e kSetramAM evAM kAryo dAkhala thayAM che ke jene vadhAremAM vadhAre meLa jainatva (samabhAva ane satyadaSTi) sAdhe ja che. mukhya vAta te e ja che ke koI kArya agara kSetra sAthe jainatvano tAdAtya saMbaMdha nathI. kArya ane kSetra game te hoya, paNa je jainatvadaSTi rAkhI emAM pravRtti thAya che te badhuM zuddha ja hovAnuM. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1323 darzana ane ciMtana bIjo prazna lagnaprathA ane nAtajAta AdinA saMbaMdha vize che. A bAbatamAM jANavuM joIe ke jainatvanuM prasthAna ekAMta tyAgavRttimAMthI thayeluM che. bhagavAna mahAvIrane je kAMI pitAnI sAdhanAmAMthI ApavA jevuM jaNAyuM hatuM te te ekAMtika tyAga ja hatuM, paNa evA tyAganA IcchanAra sudhdhAM badhAM ekAeka evI bhUmikAe pahoMcI na zake, e lekamAnasathI bhagavAna ajANyA na hatA; eTale ja teo umedavAranA ochA ke vatA tyAgamAM saMmata thaI "mA variSadhe charTTa'- va ba na kara-ema kahI saMmata thatA gayA ane bAkInI bhagavRtti ane sAmAjika maryAdAonuM niyamana karanArAM zAstro to te kALe paNa hatAM, Aje paNa che ane AgaLa paNa racAze. smRti jevAM laukika zAstro leke Aja sudhI ghaDatA AvyA che. ane AgaLa paNa ghaDAze. dezakALa pramANe loke pitAnI bhogamaryAdA mATe navA niyame, navA vyavahAre ghaDaze; jUnAmAM pheraphAra karaze ane ghaNuM pheMkI paNa deze. laukika smRtiomAM bhagavAna paDyA ja nathI. bhagavAnane dhruva siddhAMta. tyAgane che. laukika niyamanuM cakra tenI AjubAju utpAda-vyayanI peThe dhruva siddhAMtane aDacaNa na Ave evI rIte, pharyA kare eTaluM ja jovAnuM rahe che. A ja kAraNathI jyAre kuladharma pALanAra tarIke jaina samAja vyavasthita thaye ane phelAto game tyAre teNe laukika niyamavALAM bhega ane sAmAjika maryAdAnuM pratipAdana karatAM aneka zAstro racyAM. je nyAye bhagavAna pachInA hajAra varSamAM samAjane jIvate rAkhe te ja nyAya samAjane jIvato rahevA hAtha UMce karI kahe che ke-"tuM sAvadha thA, tArI sAme patharAyelI paristhiti je ane pachI samayAnusArI smRtio raca. tuM eTaluM dhyAnamAM rAkhaje ke tyAga e ja sAcuM lakSya che, paNa sAthe e paNa dhyAnamAM rAkhaje ke tyAga vinA tyAgane DoLa tuM karIza te jarUra marIza, ane pitAnI bhegamaryAdAne baMdhabese tevI rIte sAmAjika jIvananI ghaTanA karaje. mAtra strItvane kAraNe ke puruSatvane kAraNe, ekanI bhogavRtti vadhAre che athavA bIjAnI ochI che athavA ekane pitAnI vRttio tRpta karavAne game te rIte hakaka che ane bIjAne vRttinA bhoga banavAno janmasiddha hakaka che, ema kadI na mAnata." samAjadharma samAjane e paNa kahe che ke sAmAjika smRtio e sadAkALa ekasarakhI hotI ja nathI. tyAganA ananya pakSapAtI guruoe paNa jaina samAjane bacAvavA agara to te vakhatanI paristhitine vaza thaI Azcarya pamADe tevAM bhogamaryAdAvALAM vidhAne karyo che. havenI jaina smRtiomAM cosaTha hajAra to zuM paNa be strIo paNa sAthe dharAvanArAnI pratiSThAnuM prakaraNa nAza pAmeluM haze; te ja jainasamAja mAnabhera Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zArAmaryAdA [ 133 anya dharmasabhAmAM moTuM batAvI zakaze. havenI navI smRtinA prakaraNamAM eka sAthe pAMca pati dharAvanAra dvipadInA satItvanI pratiSThA nahi hema, chatAM prAmANikapaNe purnalagna karanAra strInA satItvanI pratiSThA ne e ja chUTako che. havenI smRtimAM 40 thI vadhAre varSanI umaravALA puruSanuM kumArI kanyA sAthe lagna e baLAtkAra ke vyabhicAra ja neMdhAze. eka strInI hayAtImAM bIjI strI karanAra havenI jaina smRtimAM strIdhAtakI gaNaze; kAraNa ke, Aje naitika bhAvanAnuM baLa, je comera phelAI rahyuM che, tenI avagaNanA karIne jaina samAja badhAnI vacce mAnapUrvaka rahI ja na zake. nAtajAtanAM baMdhane sakhata karavAM ke DhIlAM karavAM e paNa vyavahAranI sagavaDane ja savAla hovAthI tenAM vidhAno navesara ja karavAM paDaze. A bAbatamAM jUnAM zAstrono AdhAra zodha ja hoya te jaina sAhityamAMthI maLI zake tema che, paNa e zodhanI mahenata karyA karatAM "dhruva jainatva" arthAta samabhAva ane satya kAyama rAkhI tenA upara vyavahArane baMdhabese ane jaina samAjane jIvana arpe evI laukika smRtio racI levAmAM ja vadhAre zreya che.. - gurusaMsthAne rAkhavA ke pheMkI devAnA savAla vize kahevAnuM e che ke Aja sudhImAM ghaNIvAra gurusaMsthA pheMkI devAmAM AvI che ane chatAM te UbhI che. pArzvanAthanI pAchaLathI vikRta thayela paraMparA mahAvIre pheMkI dIdhI, tethI kAMI gurusaMsthAne aMta na Avyo. tyavAsIo gayA paNa samAje bIjI saMsthA bhAgI ja lIdhI. jationA divaso bharAtA gayA tyAM to saMvegI guruo AvIne UbhA ja rahyA. guruone pheMkI devA eno artha e kadI nathI ke sAcA jJAna ke sAcA tyAgane pheMkI devAM. sAcuM jJAna ane sAco tyAga e evI vastu che ke tene pralaya paNa naSTa karI zakatA nathI. tyAre guruone pheMkI devAno artha zo ? ene artha eTalo ja ke atyAre je ajJAna gurUone lIdhe pivAya che, je vikSepathI samAja zeSAya che te ajJAna ane vikSepathI bacavA mATe samAje gurusaMsthA sAthe asahakAra kare. A asahakAranA agnitApa vakhate sAcA guruo te kuMdana jevA thaI AgaLa tarI AvavAnA, je melA haze te zuddha thaI AgaLa Avaze agara te baLIne bhasma thaze. paNa have samAjane je jAtanA jJAna ane tyAgavALA guruonI jarUra che (sevA lenAra nahi paNa sevA denAra mArgadarzakonI jarUra che) te jAtanA jJAna ane tyAgavALA guruo janmAvavA mATe temanA vikRta gurutvavALI saMsthA sAthe Aje nahi te kAle samAjane asahakAra karyo ja chUTake che. alabatta, je gurusaMsthAmAM koI bhAIne lAla ekAda paNa sAco Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134] darzana ane ciMtana guru hayAta haze to AvA sakhata prayAga pahelAM ja gurusaMsthAne tArAthI acAvaze. je vyakti AMtararASTrIya zAMtipariSada jevI pariSadyamAM hAjara thaI jagatanuM samAdhAna thAya tevI rIte ahiMsAnuM tattva samajAvI zakaze agara tA potAnA ahiMsAkhaLe tevI pariSadonA himAyatIone potAnA upAzrayamAM AkarSI zakaze te ja have pachI kharA jaina guru thaI zakaze. havenuM----sAMkaDuM jagata prathamanI alpatAmAMthI mukta thaI vizALatAmAM jAya che. te kAI nAta, jAta, saMpradAya, paraMparA, veza ke bhASAnI khAsa paravA karyA vinA ja mAtra zuddha jJAna ane zuddha tyAganI rAha jotuM UbhuM che. eTale je atyAranI gurusaMsthA ApaNI zaktivardhaka thavAne badale zaktibAdhaka ja thatI hAya ta temanA ane jaina samAjanA bhalA mATe pahelAmAM pahelI take samajadAre temanI sAthe asahakAra karavA e eka ja mAga rahe che. jo AveA bhAga levAnI paravAnagI jaina zAstramAMthI ja meLavavAnI hAya tApaNa te sulabha che.. gulAmIvRtti navu saratI nathI ane jUtuM pheMkatI ke sudhAratI paNa nathI. e vRtti sAthe bhaya ane lAlacanI senA hAya che. jene sadguNAnI pratiSThA karavI hoya teNe gulAmIvRttinA burakhA pheMkIne, chatAM prema tathA namratA kAyama rAkhIne ja, vicAravu ghaTe. dhaMdhA paratvenA chellA praznanA sabaMdhamAM jaina zAstranI maryAdA bahu ja TUMkI ane Taca chatAM sAcA khulAsA kare che, ane te e che ke--je cIjane upabhAga dhaviruddha ke nItiviruddha hoya te cIjanA dhaMdhA paNa dharma ane nItiviruddha che. jema mAMsa ane madya jaina para parA mATe varjya lekhAyAM che. to tenA dhaMdhA paNa teTale ja niSedhapAtra che. amuka cIjane dhaMdhA samAja na kare to teNe tenA upabhAga paNa choDavA ja joIe. A ja kAraNathI anna, vastra ane vividha vAhanAnI maryAdita bhAgatRSNA dharAvanAra bhagavAnanA mukhya upAsakA rAnna, vastra Adi badhu nipajAvatA ane tene dhaMdhA paNa karatA. je mANasa bIjAnI kanyAne paraNI ghara bAMdhe ane potAnI kanyAne khIjA sAthe paraNAvavAmAM dhanAza jue e kAM to gAMDA hAvA joIe ane DAhyo hAya te| jaina samAjamAM pratiSThita sthAna bhAgavatA na ja hAvA joIe. je mANasa kAlasA, lAkaDAM, cAmaDAM ane yatrA jathAbaMdha vApare te mANu dekhItI rIte tevA dhaMdhAnA tyAga karatA haze te ene atha e ja ke te khIjAM pAse tevA dhadhAo karAve che. karavAmAM ja karAvavAmAM tema ja sammati aikAMtika kathana jaina zAstramAM ? vadhAre dveSa che. ane ApavAmAM A doSa che evu kAMI nathI. ' dhaNIvAra karavA karatAM karAvavA ane Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstramaryAdA [ 135 sammatimAM ja vadhAre deSa hevAne saMbhava jaina zAstra mAne che. je bauddho mAMsane dhaMdho karavAmAM pApa mAnI te dhaMdhe jAte na karatAM mAMsanA mAtra rAkane niSpApa mAne che te bauddhone je jaina zAstra ema kahetuM hoya ke tame bhalene dha na kare, paNa tamArA dvArA vaparAtA mAMsane taiyAra karanAra lekanA pApamAM tame bhAgIdAra cho ja' to zuM te ja niSpakSa jaina zAstra, kevaLa kuLadhama hovAne kAraNe, jainene e vAta kahetAM acakAze ? nahi, kadI ja nahi. e te khulekhulluM kahevAnuM ke kAM te bhagya cIjone tyAga kare ane tyAga na kare te jema tene utpanna karavA ane tene vyApAra karavAmAM pApa lekho che tema bIjAo dvArA taiyAra thayelI ane bIjAo dvArA pUrI paDAtI te ja cIjonA bhogamAM paNa teTaluM ja pApa le. jaina zAstra tamane pitAnI maryAdA jaNAvaze ke "doSa ke pApane saMbaMdha bhogavRtti sAthe che; mAtra cIjonA saMbaMdha sAthe nathI.' je jamAnAmAM majUrI e ja reTI che evuM sUtra jagavyApI thatuM haze te jamAnAmAM samAjanI anivArya jarUriyAtavALA anna, vastra, rasa, makAna Adine jAte utpanna karavAmAM ane tene jAte baMdha karavAmAM doSa mAnanAra kAM to avicArI che ane kAM to dharmaghele che ema ja manAze. upasaMhAra dhAravA karatAM zAstramaryAdAne viSaya vadhAre lAMbo thaye che, paNa mane jyAre spaSTa dekhAyuM ke ene TUMkAvavAmAM aspaSTatA raheze eTale thoDuMka laMbANa karavAnI jarUra paDI che. A lekhamAM meM zAstronA AdhAre jANIne ja nathI TAMkyA, kema ke koIpaNa viSaya paratve anukULa ane pratikULa bane jAtanAM zAstravAkyo meLavI zakAya che, agara te eka ja vAkyamAMthI be virodhI artho ghaTAvI zakAya che. meM sAmAnya rIte buddhigamya thAya evuM ja rajU karavAno prayatna karyo che, chatAM mane je kAMI alpasvalpa jaina zAstrane paricaya thayo che ane cAlu jamAnAne anubhava maLe che te bannenI ekavAtA manamAM rAkhIne ja uparanI carcA karI che. chatAM mArA A vicAra vize vicAravAnI ane temAMthI nakAmuM pheMkI devAnI saune chUTa che. je mane mArA vicAramAM bhUla samajAvaze te vayamAM ane jAtimAM game tevaDe ane game te hovA chatAM mArA Adarane pAtra avazya thaze. -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne, 1930 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstra ane zastra vacce zuM phera? [20] hindustAnamAM zAstrane utpanna karanAra, tene sAcavanAra, vikasAvanAra, ane te dvArA zakya hoya tevI badhI pravRtti karanAra je varga te brAhmaNa tarIke mukhyapaNe jANItuM che. e ja rIte zastra rAkhanAra, vAparanAra je varga te mukhyapaNe kSatriya tarIke jANItuM che. zarUAtamAM brAhmaNavarganuM kArya zAstra dvArA lekarakSA eTale samAjarakSA karavAnuM hatuM, tema ja kSatriyavarganuM kArya zastra dvArA samAja rakSaNa karavAnuM hatuM. zAstra dvArA samAjarakSaNa ane zastra dvArA samAjarakSaNa e banne rakSaNa chatAM tenuM svarUpa mULamAM juduM hatuM. zAstramUrti brAhmaNa jyAre koIne bacAvavA mAge tyAre tenA upara zAstrano prayoga kare; eTale tene hitabuddhithI, udAratAthI ane sAcA premathI vastusthiti samajAve. Ama karI te pelA ADe raste janArane kadAca bacAvI ja le ane tema karavAmAM saphaLa na thAya te paNa te pitAnI jAtane to unnata sthitimAM sAcavI rAkhe ja. eTale zAstranuM kArya mukhyapaNe vaktAne bacAvavAnuM ja rahetuM, sAthe sAthe zretAne paNa bacAvI levAnuM banI AvatuM, ane je kaI vAra tema na bane te zretAnuM aniSTa thAya te uddeza to na ja rahe. zastramUrti kSatriya je kaIne AkramaNathI pitAnI jAtane bacAvavAno hoya te te zastra dvArA pelA AkramaNakArIne mArIne ja potAne bacAvI le. e ja rIte bIjA koI nirbaLane bacAvavA jAya tyAre paNa pelA baLavAna AkramaNakArIne mArIne ja agara harAvIne ja nirbaLane bacAvI zake. eTale zastra rakSaNamAM ekanI rakSA karavA jatAM meTebhAge bIjAne nAza saMbhave che; eTale ke sAmAne bhege ja AtmarakSA ke pararakSA saMbhave che. ATalA taphAvatane lIdhe ja zAstrane artha e ke zAsana karI eTale samajAvIne keIne bacAvavAnI zaktine je dharAve te zAstra ane bIjAne haNI ekane bacAvavAnI zakti jemAM hoya te zastra. A taphAvata sAttvika ane rAjasa prakRtinA taphAvatanuM sUcaka che. e taphAvata hovA chatAM brAhmaNa ane kSatriya prakRti jyAM sudhI pitAnA samAjarakSaNanA dhyeyane yathArtha paNe vaphAdAra rahI tyAM sudhI te banne prakRtie pitAnI maryAdA pramANe ni:svArtha paNe kAma bajAvyA karyuM ane zAru te zastrane mobhe sacavAI rahyo. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstra ane zasa vacce zuM che? [ 137 paNa vakhata jatAM e zAstra dvArA prApta thayela pratiSThAnAM phaLa cAkhavAnI ane bhegavavAnI lAlaca pelA zAstramUrti vargamAM dAkhala thaI. e ja rIte zastramUrti vargamAM paNa zastrasevA dvArA jAgela pratiSThAnAM phaLa AsvAdavAnI kSuka vRtti janmI. pariNAme dhIre dhIre sAtvika ane rAjasa prakRtinuM sthAna tAmasa prakRtie lIdhuM athavA temAM tAmasapaNuM dAkhala thayuM, ane evI sthiti AvI ke zAstramUrti varga zAstrajIvI banI gayo ane zastramUrti varga zastrajIvI banI gayo; eTale ke, bannenuM mukhya dhyeya rakSaNa maTI AjIvikA pUratuM thaI gayuM. zAstra ane zastra dvArA mukhyapaNe AjIvikA sAdhavI, pitAnI bhagavAsanA tRpta karavI-evI vRtti janmatAM ja zAstrAvI brAhmaNavargamAM taDAM paDayAM, teo ekabIjAnI adekhAI karavA lAgyA. bhakato, anuyAyIo ane ziSya, jemane ajJAna ane kusaMskArathI bacAvI levAnuM pavitra kAma brAhmaNavargane soMpAyeluM hatuM, teone te rIte bacAvavAne badale pile zAstrajIvI varga potAnA hAthamAM paDelA abhaNa ane bhoLA varganI sevAzaktino bane teTale pitAnA lAbhamAM vadhAremAM vadhAre upayoga karavAnI harIphAImAM paDyo; eTale zikArInI peThe eka zAstrajIvI pitAnI zAstrajALamAM bane teTalA vadhAremAM vadhAre anuyAyIo bAMdhI rAkhavA bIjA zAstranI sAthe vividha rIte kustImAM UtaravA lAgyo ane AcArya siddhasena kahe che tema, eka mAMsanA TukaDA mATe laDanAra be zvAnomAM kyAreka maiitrI baMdhAya paNa be sagA bhAI zAstrajIvI eTale vAdI hoya te teomAM maitrIno kadI ja saMbhava nathI hote, e sthiti samAjamAM AvIne UbhI rahI. bIjI bAju zastramUrtivarga paNa zastrajIvI thaI gayA hata; eTale temAM paNa bhogavaibhavanI harIphAI ane kartavyamyuti dAkhala thaI hatI. tethI anAtha agara Azrita prajAvarganuM pAlana karavAmAM pitAnI zakti rokavAne badale e varga sattA ane mahattA vadhAravAnI pAchaLa gADatara thaye. pariNAme eka zastrajIvI ane bIjA -zastrajIvI vacce, koI anAtha agara nirbaLanI rakSAne kAraNe nahi paNa aMgata dveSa ane vairane kAraNe, yuddha zarU thayAM ane e yuddhAgnimAM je lAkha ane karoDonI rakSA vAste te varga sa ha agara jeonI rakSAne nimitte te vargane ATaluM gaurava prApta thayuM hatuM te ja lAkha ane kaDo leke hemAyA che. A rIte ApaNuM AryAvartano ItihAsa, zAstra ane zastra ane dvArA vizeSa kaluSita thaye ane pitAnI pavitratA akhaMDita rAkhI na zakyo. e ja sababa che ke A dezamAM lAkho nahi paNa kareDa zAstrajIvI varganI vyaktio hovA chatAM ajJAna ane vikhavAdane pAra nathI; eTaluM ja nahi paNa UlaTuM, evarge ajJAna ane vikhavAda vadhAravAmAM ke piSavAmAM paNa nAnosUno bhAga Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] darzana ane ciMtana nathI bhajavyo. zudra ane strIvargane te jJAnanA adhikArI gaNa te varge temanI pAsethI mAtra sevA ja lIdhI che, paNa kSatriya ane vaizyavarga ke jemane jJAnanA adhikArI gaNyA hatA temanAmAMthI paNa ajJAna dUra karavAno pelA zAstrajIvI varge pitAnAthI zakya hoya te koI vyavasthita prayatna vyApakarIte karela nathI. zastrajIvI varga paNa aMdaroaMdaranI adekhAI, bhegavilAsa ane kalezane pariNAme pararASTranA AkramaNathI pitAnA dezane bacAvI na zakyo ane chevaTe pite paNa gulAma thaye. vaDavAoe hAthamAM zAstra ke zastra letI vakhate je dhyeya rAkheluM te dhyeyathI temanI saMtati Tyuta thatAM ja tenuM aniSTa pariNAma e saMtati ane e samAja upara AvyuM. zAstrajIvI varga eTale badhe nabaLo ane peTabharu thaI gayo ke te paisA ane sattA mATe satya vecavA lAgyo : te zastrajIvI rAjA-mahArAjAonI khuzAmata kare ane moTapa mAne. zastrajIvI varga paNa kartavyapAlanane badale dAna-dakSiNa ApIne ja pelA khuzAmatI varga dvArA potAnI khyAti sAcavI rAkhavAno prayatna karavA lAgyuM. Ama banne varganI buddhi ane sattAnA tejamAM bIjA Azrita leke cagadAI gayA ane chevaTe Akho samAja nirbaLa thaI gaye. ApaNe Aje paNa moTebhAge joIe chIe ke koI upaniSada ane gItApAThI te zAstro vAMcI pAchaLathI hisAba mUke che ke dakSiNamAM keTaluM utpanna thayuM. satAhamAM bhAgavata vAMcanAra brAhmaNanI dRSTi mAtra dakSiNa tarapha hoya che. abhyAsane baLe zleke uracArye jAya che ane AMkha keNe dakSiNa mUkI ane koNe na mUkI e jevA tarapha ryA kare che. durgAsaptazatIno pATha karanAra moTebhAge dakSiNa ApanAra mATe kare che. gAyatrInA japa paNa dakSiNa denAra mATe thAya che. eka yajamAna pAsethI dakSiNA meLavavA zAstrajIvI varganI ane eka yajamAnane tyAMthI sIdhuM meLavavA te varganI aMdaroaMdara je mArAmArI thAya che tene reTInA eka TukaDA mATe laDatA be zvAno sAthe sarakhAvI zakAya. jamInanA eka najIvA TukaDA mATe be zastrajIvIo have e ja rIte keTe laDe che. vizeSa zuM? zAstrajIvI vargamAM je svArtha ane saMkucitapaNAne deSa dAkhala thaye tenI asara bauddha ane jainanA tyAgI gaNAtA bhikSakavarga upara paNa thaI A be vargamAM aMdaraaMdara kusaMpa ane virodha dAkhala thaI na aTakatAM te tenA peTabhedomAM paNa dAkhala thayA. digaMbara jaina bhikSu zvetAMbara bhikSune ane zvetAMbara bhikSu digaM? barane halakI dRSTithI jovA lAgyo. udAratAne badale bannemAM saMkucitatA vadhavA ane pipAvA lAgI. aMte eka zvetAMbara bhikSu vargamAM paNa zAstrane nAme khUba virodha ane taDa jamyA ane AdhyAtmika gaNAtAM tema ja AdhyA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstra ane zastra vacce zuM phera? [ 139tmika tarIke pUjAtAM zAstrone upaga eka-bIjI rIte dravya utpanna karavAmAM, virodha sAthe kaDavAza vadhAravAmAM ane potapotAnI aMgata dukAno calAvavAmAM thavA lAgyo. A rIte zAe zastranuM sthAna lIdhuM, ane te paNa kharI rIte te zabda zastranuM nahi paraMtu jherI zastranuM sthAna lIdhuM. tethI ja Aje jo phleza-kaMkAsanAM bIja vadhAre dekhAtAM hoya agara vadhAre vyApaka rIte leza-kaMkAsa phelAvAnI zakyatA dekhAtI hoya te te tyAgI kahevAtA chatAM zAstrajIvI vaga mAM ja che ane enI asara jyAM tyAM AkhA samAja upara vyApelI che. A to badhI atyAra sudhInI bhUtakALanI vAta thaIpaNa have vartana mAnamAM ane bhaviSyamAM zuM karavuM e eka prazna UbhuM thAya che. zuM zA . nimitte prasareluM viSa ke zastra dvArA phelAyeluM viSa zAstra ane zastra baMnenA nAzathI-vaMsathI dUra thaI zake ? te mATe bIjo rasto che? e bannenA nAzathI kadI phleza--viSano nAza thaI na zake. yuropamAM zastra ghaTADavAnI ane naSTa karavAnI vAto cAle che, paNa vRtti sudhAryA sivAya e zastronA nAzathI kadI zAnti AvavAnI nathI, AvI zake nahi. koI kahe ke eka vedane jhaMDe pharake to kaleza-kaMkAsa ane jhaghaDA, je paMtha nimite thAya che te, na thAya; koI kurAnabhakta e ja vAta kahe, paNa ApaNe bhramamAM na rahevuM joIe ke eka vedanA anuyAyIo ane kurAnane mAnanArAo vacce paNa eTalI ja mArAmArI che. jyAre eka jhaMDAnI nIce bIja vadhAre Avaze tyAre paNa atyAre haze te karatAM mArAmArI vadhaze. tyAre e eka ka upAya che ke jethI veranuM jhera maTe ? upAya eka ja che ane te udAratA tema ja jJAnazakti vadhAravI te. je ApaNAmAM udAratA ane jJAnazakti vadhe te ApaNe game te zAstrane mAnatA hoIzuM chatAM bIjA sAthe ke aMdaroaMdara athaDAmaNInuM kAraNa ApoApa dUra thaze. Aje paMtha ke samAja je mAgI rahyo che te to zAnti ane ekasaMpI che. A tattva udAratA ane jJAnavRddhi sivAya kadI saMbhavI zakatuM nathI. bhinna bhinna zAstrane anusaranAra judA judA paMthe ane vargo mAtra udAratA ane jJAnavRddhine baLe ja haLImaLI ekasaMpathI karavAnAM kAma karI zake. ApaNe ghaNAya evA puruSo joIe chIe ke jeo eka zAstranA anuyAyI nathI chatAM ekadila thaI samAja ane dezanuM kAma kare che, ane ApaNe evA paNa ghaNuM mANasa joIe chIe ke jeo eka ja saMpradAyanAM zAstrone sarakhI rIte mAnavA chatAM ekabIjA sAthe haLImaLIne kAma karavAnI vAta te bAjue rahI, paNa ekabIjAnuM nAma paNa sahana karI zakatA nathI. A vastusthiti ApaNane zuM sUcave che, te have kahevAnI bhAgye Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -140 ] darzana ane ciMtana ja jarUra che. jyAM sudhI manamAM mela haze, ekabIjA pratye Adara agara taTasthatA nahi hoya ane leza paNa adekhAI haze, tyAM sudhI bhagavAnanI sAkSIe eka zAstrane mAnavAmAM ane anusaravAnAM vrata levA chatAM kadI ekatA nahi sadhAvAnI, zAnti nahi ja sthapAvAnI. e vastu je dhyAnamAM na Utare te kahevuM joIe ke te mANasa ItihAsa ane mAnasazAstrane samajI nathI zakato. ApaNo samAja ane dezalezanA vamaLamAM saMDovAyela che. te ApaNI pAse vadhAre nahi te eTalI AzA rAkhe ja che ke have kaleza na pipIe. je ApaNe udAratA ane jJAnavRtti keLavIe to ja samAja ane dezanI mAgaNIne ApaNe vaphAdAra rahI zakIe. jaina tattvajJAnamAM anekAMta ane AcAramAM ahiMsA mUkavAmAM Avela che, ane teno uddeza mAtra e ja che ke tame jaina tarIke aMdaroaMdara ane bIjA samAje sAthe udAratAthI ane premathI varto. jyAM bheda ane virodha hoya tyAM ja udAratA ane premanuM kAma paDe che ane tyAM ja te aMtaHkaraNamAM che ke nahi ane che te keTalA pramANamAM che enI parIkSA thAya che. eTale ApaNe jenapaNane je samajatA hoIe to sIdhI rIte samajI zakIe ke udAratA ane premavRtti dvArA ja ApaNe dharmanI rakSA karI zakIe, bIjI koI rIte nahi ja. zAstranI utpatti ane tenA upagane udeza e ja che. jo e udeza enAthI na sAdhIe to e rakSaNane badale jherI zastranI peThe bhakSaNa karavAnuM kAma karaze ane zAstra pitAnuM gaurava naSTa karI zastra sAbita thaze. udAratA be jAtanI : eka to vidhI agara bhinna dhyeyavALA pratye taTasthapaNuM keLavavAnI ane bIjI Adarza mahAna banAvavAnI. jyAre Adarza taddana sAMkaDe haiya, aMgata ke paMtha pUratuM maryAdita heya, tyAre mANasanuM mana svabhAve ja vizALa tattvanuM baneluM hovAthI e sAMkaDA Adarza mAM gabharAya che ane jheraveranI bahAra AvavA bArIo zodhe che. e mananI sAme je vizALa Adarza rAkhavAmAM Ave te tene joItuM kSetra maLI jAya che ane tenI zakti kaleza-kaMkAsa vAte phAjala rahetI ja nathI. eTale dharmapremI thavA icchanAra darekanI e pharaja che ke te pitAne Adarza vizALa ghaDe ane te mATe manane taiyAra kare. bIjI bAju jJAnavRddhi eTale zuM? mANasajAtamAM jJAnanI bhUkha svabhAve ja hoya che. e bhUkha teNe judA judA paMthenAM, dharmonAM ane bIjI aneka zAkhAonAM zAstrono sahAnubhUtipUrvaka abhyAsa karIne ja zamAvavI. je sahAnubhUti heya te ja bIjI bAjune barAbara samajI zakAya. A rIte ApaNAmAM Aje udAratA ane jJAnavRddhi pragaTAvavAnI bhAvanA ApaNe pedA karIe. paryuSaNaparvanAM vyAkhyAne, 1932. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpradAyo ane rASTrIya mahAsabhA [21] meM lagabhaga pacIseka varSa pahelAM, jyAre baMgabhaMganuM prabala AMdolana cAlatuM tyAre, eka saMtavRttinA vidyApriya jaina sAdhune pUcheluM ke "mahArAjazrI, tame kogresanI pravRttimAM bhAga kAM na lo, kema ke e te rASTrIya svataMtratA mATe laDanArI ane tethI ja jenonI svataMtratA mATe paNa laDanArI saMsthA gaNAya ?" emaNe sAcA dilathI pite mAnatA ke samajatA te ja javAba vALyo, 'mahAnubhAva, e te dezanI saMsthA kahevAya. emAM dezakathA ane rAjakathA ja AvavAnI. vaLI, rAjyavidha te enuM dhyeya ja che. evI kathAonA ane rAjyavidhanA ama tyAgIone evI saMsthAmAM bhAga ke rasa levAnuM zI rIte dharyuM hoI zake ?" kyAreka bIje prasaMge upaniSada ane gItAnA satata pATha eka saMnyAsIne e ja savAla pUche. temaNe gaMbhIratAthI javAba Ape ke "kyAM advaita brahmanI zAMti ane kyAM bhedabhAvathI bharelI khIcaDI jevI saMkSobhakArI koMgresa ! amArA jevA atapaMthe vicaranAra ane gharabAra choDI saMnyAsa lenArane vaLI e bheda - e daitamAM paDavuM kema pAlave ?" purANa ane mahAbhAratanA vIrarasapradhAna AkhyAno kahenAra eka kathAkAra vyAse kAMIka evA praznanA javAbamAM cembucaTa saMbhaLAveluM ke "jeI jaI tamArI koMgresa ! emAM te badhA aMgrejI bhaNelA ane kazuM na karanAra mAtra aMgrejImAM bhASaNa ApI vIkharAI jAya che. emAM mahAbhAratanA sutradhAra kRSNane karmaga kyAM che?" je te vakhate meM kaI kharA musalamAna molavIne pUchyuM heta te e paNa lagabhaga e ja javAba Apata ke koMgresamAM jaIne zuM karavuM ? emAM kyAM kurAnanAM pharamAne anusarAya che ? emAM te jAtibheda poSanAra, ane sagA bhAIone pArakA mAnanAra lekane zaMbhumeLa thAya che. kaTTara AryasamAjI javAba ApanAra hota to te vakhate ema ja kaheta ke achUtoddhAranI ane strIne pUruM samAna ApavAnI vedasaMmata hilacAla koMgresamAM te kaMI dekhAtI nathI. keIbAibala pI janAra pAdarI sAhebane evo ja prazna karyo hota to hiMdustAnI hovA chatAM paNa te e ja javAba ApatA ke kegresa kaIsvargIya pitAnA rAjyamAM Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ] darzana ane ciMtana javAnA premapatha thADA ughADeche? A rIte eka jamAnAmAM kAI paNa saMpradAyanA sAcA manAtA anuyAyIo vAste keMgresa eTalA mATe pravezayAgya na hatI ke temaNe mAnelA khAsa khAsa mUla siddhAntone amala te koMgresanI pravRttimAM joI ke vicArI na zakatA. jamAneA badalAyA. lAlA lajapatarAye eka jAhera vaktavyamAM pragaTa karyuM ke yuvAne ahiMsAnI zikSA ApavI e temane UlaTe raste caDhAvavA jevu che. ahiMsAe dezamAM namAlApaNuM ApyuM che. ene pharIthI ahiMsAnA zikSaNa dvArA uttejana ja maLavAnuM, leAkamAnya tilake paNa kayAreka evA vicAra darzAvelA ke rAjakIya kSetramAM satyanuM pAlana maryAdita ja hoI zake; emAM cANakayanIti ja vijayI nIvaDe. Ave vakhate ahiMsA ane satyamAM makkama mAnyatA dharAvanAra chatAM Apatti prasaMge agara khIjA ApavAdika prasaMge ahiMsA ke satyane anusaravAnA aikAntika Agraha na sevanAra dhArmiCka va` mATe te anukULa ja hatuM; temane bhAvatuM ja maLyuM. paNa lAlAjI ke tilakanA e udgArA jainene anukULa paDe tevA na hatA. vicAraka gRhastha ane tyAgI jenA sAme be vastu AvI : eka teA lAlAjInA ahiMsAthI AvatI nirmAlyatAnA AkSepane samartha rIte javAba ApaveA te ane bIjI vastu e ke je kegresanA mahArathI netAe hiMsA ane cANukanItinu poSaNa kare ane tene pakSa le te kaoNMgresamAM * ahiMsA paramo dharmAMH ' mAnanAra jaina bhAga zI rIte laI zake? bIjI vastu te kAMgresamAM bhAga na levAnI jaina tyAgIonI jUtI manettine anukULa ja hatI. eTale e teA bhAvatuM thayuM. have pachI kAMgresamAM sAcA jene e--khAsa karI tyAgI jene e--bhAga levA ceAgya nathI e sAbita karavAnuM navuM tAjuM... sAdhana maLI AvyuM. paNa pelA AkSepanA javAbanuM zuM thAya? javAkheA tA dezamAMnI judI judI jaina saMsthAe dhaNA vALyA, paNa e teA lAlAjI jevA samartha vyaktitvavALA dezabhakta sAme maccharanA gaNagaNATa jevA hatA. badhAM jaina patro kSaNabhara UkaLyAM ane pAchAM zamI gayAM. tilaka sAme kahevAnI kAI jaina gRhastha ke tyAgInI hi Mmata ja na hatI. sau samajatuM ne mAnatuM ke vAta kharI che. rAjakAya'mAM te vaLI cANakayanIti vinA cAle ? paNa eneA sarasa javAba jaitA pAse e ja hoI zake ke tyAre evI khaTapaTI saMsthAmAM ApaNe bhAga ja na levA, eTale pApathI bacyA. acAnaka hiMdustAnanA kakSetranA vyAsapITha upara gujarAtane eka tapasvI Avyo. eNe jIvanamAM utArela siddhAntane maLe lAlAjIne javAba Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soMpradAyA ane rASTrIya mahAsabhA [ 143 Apyo ke ahiMsAthI namAlApaNuM Ave che ke temAM aparimita baLa paNa samAyeluM che ? vaLI, eNe e paNa spaSTa karyuM ke hiMsA e mAtra vIratvanI ja poSaka hAta agara thaI zake to janmathI ja hiMsApriya rahenArI jAti kaNa kema dekhAya che? A javAba jo mAtra zAstrane AdhAre agara kalpanAnA aLe apAyA hAta tA te enI dhachaA uDAvAta, ane lAlAjI jevA sAme kazuM na cAlata. tilakane paNa e tapasvIe javAba Apyo ke rAjanItine itihAsa khaTapaTa ane asatyane itihAsa che kharA, paNa kAMI e tihAsa tyAMja pUro thatA nathI. enAM dhaNAM pAnAM hajI lakhAvAnAM khAkI ja che. tilake e dalIla mAnya na rAkhI, paNa tilakanA upara eTalI chApa te paDelI hatI ja ke A dalIla karanAra kAMI mAtra khelanAra nathI. e to kahe te karI batAvanAra che, ane vaLI te sAcA che; eTale tilakathI e sAmenA kathanane ekAeka uvekhI zakAya ema tA hatuM ja nahiM ane uvekhe tAye pelA satyaprANa kathAM kAInI darakAra kare ema hatA ? ahiMsA dharmAMnA samartha bacAvakAranA valaNathI jainAne ghera lApazInAM AMdhaNa mukAyAM. sau rAjI rAjI thayA. sAdhue ane pATapriya AcAryAM sudhdhAM kahevA lAgyA ke juo, lAlAjIne ke javAkha vALyA che? mahAvIranI ahiMsA kharekhara gAMdhIjI ja samajyA che. satya karatAM ahiMsAne pradhAnapada ApanAra jaine vAste ahiMsAnA bacAva ja mukhya saMtoSanA viSaya hatA. emane rAjyaprakaraNamAM cANakyanIti anusarAya ke AtyaMtika satyanIti anusarAya tenI bahu paDI na hatI, paNa gAMdhIjInuM valaNa spaSTa thayA pachI nAmAM sAmAnya rIte svadha vijayanI jeTalI khuzAlI vyApelI teTalI ja vaidika ane musalamAna samAjanA dhArmika lokeAmAM tIvra rAtti pragaTelI. vedabhakta A samAjIe ja nahi, mahAbhArata upaniSada ane gItAnA bhaktA sudhdhAmAM evA bhAva janmelA ke gAMdhI te jaina lAge che. e vaidika ke brAhmaNa dhanA ma tilaka jeTalA jANatA hAya to ahiMsA ane satyanI ATalI Atyantika ane ekAntika himAyata na karata. kurAnabhakta musalamAne ciDAya e to sahaja ja hatuM. badhuM game tema hAya, paNa A tabakake, jyAre ke kaoNMgresanA kAryapradezamAM gAMdhIjIne hAtha lakhAtA ane majabUta thatA hatA tyAre, sauthI vadhAremAM vadhAre anukULa Ave ane dhamya gaNAya evI rIte kaoNMgresanAM dvArA jaitA vAste khullAM thayAM hatAM. A sAthe e paNa kahI devu joIe ke jo hiMdustAnamAM jaine jeTalA ke tethIye ochA paNa lAgavagavALA bauddha gRhasthA ane bhikhkhu hota to temane vAste paNa kAMgresanAM dvArA dha daSTie khullAM thayAM hota. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144] darzana ane ciMtana huM dhAruM chuM ke uparanuM saMkSipta varNana sAMpradAyika manovRtti samajavA vAste pUratuM che. sAMpradAyika bhAvanAthI mana eTaluM badhuM nAnuM tema ja niSkriya jevuM thaI jAya che ke tene vizALa kAryapradeza tarapha vaLavAnuM ane sakriyapaNuM dAkhavavAnuM sUjhatuM nathI. tethI ja jyAre tilaka ane lAlAjInI bhAvanA rAjakIya kSetramAM mukhya bhAga bhajavatI tyAre paNa mahAbhArata, gItA ane cANakyanItinA bhakta kaTTara hiMduoe, kaTTara saMnyAsIoe koMgresane pitAnuM kAryakSetra na ja mAnyuM. teo eka ke bIjuM bahAnuM karI potAnI dhArmikatA koMgresanI bahAra rahevAmAM ja sAbita karatA. e ja rIte jyAre gAMdhIjInI satya ane ahiMsAnI tAtvika dRSTi rAjakIya kSetramAM dAkhala thaI tyAre paNa ahiMsAnA ananya upAsaka ane pracAraka tarIke potAnI jAtane mAnatAmanAvatA kaTTara jaina gRhastha ane jaina sAdhuo kegresanA daravAjAthI dUraja rahyA, ane tenI bahAra rahevAmAM ja pitAnA dharmanI rakSA karavAno saMtoSa. piSavA lAgyA. paNa dava keLavaNI dvArA judI sRSTi ghaDI rahyuM hatuM. dareka saMpradAyanA yuvakemAM ochA ke vattA pramANamAM keLavaNIe parivartana zarU karI dIdhuM hatuM. yuvakanuM vicArabiMdu jhapATAbhera badalAvA mAMDayuM hatuM. keLavaNue kaTTara sAMpradAyika pitAnA putramAM temanA pitA karatAM moTuM mana ane vizALa daSTibiMdu nirmANa karyuM hatuM. tethI dareka saMpradAyanI navI peDhIne, pachI te pitAnA dharmazAstranA mULa siddhAte bahu jhINavaTathI jANatI hoya ke nahi chatAM, ema spaSTa jaNAvA lAgyuM ke ApaNA vaDIle ane dharmAcAryo je je dharmasiddhAntanI ane sAMpradAyika vizeSatAonI mahattA gAya che te siddhAMtone teo pitatAnA vADA sudhdhAmAM sajIva ke kAryazIla karatA nathI agara karI zakatA nathI, tema ja pitAnA vADA bahAra kogresa jevA vyApaka kSetramAM paNa teo pitAnA siddhAMtanI sakriyatA ane zakyatAmAM mAnatA nathI. eTale navI peDhIe joI lIdhuM ke temane vAste pitapotAnA saMpradAye vyavahAra ane dharma_baMne daSTie mAtra baMdhanarUpa che. A samajathI dareka saMpradAyanI zikSita navI peDhI rASTrIya mahAsabhA tarapha vaLI; ane sAMpradAyika bhAva choDI tene ja pitAnuM kAryakSetra banAvyuM. A kSaNe saMpradAyanA kaTTara paMDita, dharmAcAryo tema ja hiMdu mahAsabhAnugAmI navI peDhI vacce vicAravaM zarU thayuM. kaTTara mullA ke molavI taruNa muslimane kahe ke tame koMgresamAM jAo che, paNa tyAM te IslAma viruddha ghaNuM bane che. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapradAyA ane rASTrIya mahAsabhA | 145 tamArI pharaja sathI pahelAM potAnA dIna islAmane prakAzavAnI ane potAnA dIna musalamAnAne vadhAre sabaLa banAvavAnI che. temane musalamAna taruNA javAba ApatA ke rASTrIya vizALa kSetramAM tA UlaTuM mahammada sAhebanA bhrAtRbhAvanA siddhAntane vizeSa vyApaka rIte jIvatA banavAnuM zakaya che. mAtra islAmI vADAmAM to e siddhAMta ziyA, sunnI vagere aneka nAnA bhedamAM vahecAI khaMDita thaI gayA che, ane samagra dezanA peAtAnA pADozI bhAIene para manAvatA thaI gayA che. mullA ke meAlavI e taruNAne nAstika gaNI ghUrakatA. sanAtana paDitA te sanAtanapathI khAvA saMnyAsIe e ja rIte peAtAnI nava peDhIne kahetA ke tamAre kaI karavuM che te hindu kAmanu kSetra kayAM nAnu che ? tame kAMgresamAM jaIne te dhama, kama ane zAstronA dhANu vALavAnA. navI peDhI temane kahetI ke je dharma, karma ane zAstronA nAzanI vAta karI che. te ja dharma, karma ane zAstro have navI rIte jIvavAnAM che. jo jUnI rIte temanu jIvana zakaya heAta to ATalA badhA paDitA ane saMnyAsIe hovA chatAM hiMdu dharmanuM teja haNAyuM na hota. jyAre kaTTara mananA jaina gRhasthA ane khAsa karI dhamaguruo taruNa peDhIne kahetA ke tame badhA gAMdhI gAMdhI kahI kAMgresa tarapha doDA che, paNa tamAre kAMI kAma ja karavuM che te potAnA samAja ane peAtAnI kAma vAste kAMI kema nathI karatA ? navI peDhIe cokhkhuM caTa saMbhaLAvyuM ke jo samAja ane kAmamAM kAma karavAnuM zakya hota ane tame icchatA ja he! te tame pote emAM kAMI kAma ma karI nathI zakatA ? tamArI kAmI ane 5thI bhAvanAe tamArA nAnakaDA ja samAjamAM sekaDA bheopabheda janmAvI kriyAkAMDanAM kalpita jALAMonI vADa UbhI karI tamArA peAtAne ja mATe jyAre kAMI karavAnuM zakaya rAkhyuM nathI tyAre vaLI ame e vADAmAM purAI vadhAre lIluM zuM karavAnA rIte jUnA sAMpradAyika ane navA rASTrIya mAnasa vacce sadhaNu cAlatuM rahyuM, je hajI paNa cAle che. hatA ? A vicArasa'dhaNu ane vadhAre UhApAtathI, jema rASTrIya mahAsabhAnu dhyeya ane tene kAryakrama vadhAre spaSTa ane vadhAre vyApaka banyA che tema navI peDhInuM mAnasa paNa vadhAre samajaNuM ane vadhAre asa Mdigdha banyuM che. atyAranA taruNa khristI ema spaSTapaNe samaje che ke garIkhe ane duHkhIonI vahAre dhAvAnA khristanA premasaMdeza jIvanamAM sAcI rIte utAravA heAya te te vAste hiMdustAnamAM rahI rASTrIya mahAsabhA jeTaluM bIjuM vizALa ane asa'kucita kSetra maLavAnuM zakaya ja nathI. A samAjanI nava peDhIne paNa nizcaya 10 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ] darzana ane ciMtana che ke svAmI dayAnaMde upasthita karela badho ja kAryakrama temanAya dRSTibiMdu karatAM vadhAre vyApaka dRSTibiMduthI ane vadhAre vizAla kSetramAM amalamAM mUkavAnuM kAma kegresa karI rahI che. muslima navIna peDhI paNa pitAnA pagambara sAhebanA bhrAtRbhAvanA siddhAMtane kegresanA paMDAlamAM ja mUrtimAna thato joI rahI che. kRSNanA vaMzaja ane bhaktonI navI peDhI temanA karmaganI zakti koMgresamAM ja jevA pAme che. navI jana peDhI paNa mahAvIranI ahiMsA ke anekAMtadaSTinI vyavahAru tema ja tAttvika upayogitA kegresanA kAryakrama sivAya anyatra jotI ja nathI. Ama havAthI atyAre jaina samAjamAM eka jAtane #bha UbhuM thayuM che ke, jenAM bIja te ghaNA divaso agAu vavayAM ja hatAM. atyAre vicAraka yuvake sAme muddo e che ke temaNe pitAnA vicAra ane kAryanIti para AkharI pheMsale ghaDI ja kADhavo joIe, jethI jene samajAya te e pheMsalAne anusare, jene na samajAya e bhale jUnI dhareDa tarapha cAlyA kare. have pachInI navIna peDhI vAste paNa taddana cekhA zabdomAM evA pheMsalA ane kAryakramanI anivArya jarUra che. huM spaSTapaNe jouM ane mAnuM chuM ke rASTrIya mahAsabhAnA dhyeya, tenI vicArasaraNI ane tenA kAryapradezamAM ahiMsA ane anekAntadaSTi, je jana tvanAM prANa che te, vadhAre tAtvika rIte ane vadhAre upayogIpaNe kAma karI rahyAM che. hA, kegresanA paMDAlanAM Asana upara pati ke zveta vastradhArI yA nagnamUrti jaina sAdhuo beThelA nahi dekhAya, tyAM temanA moDhethI nIkaLatI ahiMsAnI jhINAmAM jhINI vyAkhyA tema ja ahiMsAnA rakSaNa mATe ja prazasta hiMsA karavAnI vAgdhArA nahi saMbhaLAya e kharuM. tyAM bhagavAnanI mUrtio, temanI pUjA vAstenI phUlanI chAbaDIo, sugaMdhI dravyo, AratInA ghaMTanAdo e paNa nahi ja hovAnAM. tyAM kaI cAlatA vyAkhyAne 'tahatti, tahatti, karanAra bhakto ke galI gAnAra bahene paNa nahi maLavAnI. kegresanA raDe upadhAna tapa vAtenI AgaLanI taiyArIrUpa vividha miSTA paNa najare nahi caDavAnAM. tema chatAM jene vicAradaSTi haze te joI zakaze ke kesanI ekeeka vicAraNA ane ekeeka kAryakrama pAchaLa vyavahAru ahiMsA ane vyavahAru anekAntadaSTi kAma karI rahI che. ' khAdI utpanna karavI-karAvavI ane tene ja vAparavI-e kAryakramamAM che te karatAM vadhAre ahiMsAnuM tattva bIjI kaI rIte kapaDAM taiyAra karI vAparavAmAM che ema kaI jaina sAdhu batAvaze mAtra nAnI nAnI jAtio ja nahi, nAnA Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' saMpradAya ane rASTrIya mahAsabhA nAnA pathe ja nahi, paNa paraspara ekabIjAthI taddana vidhI evI bhAvanAvALI moTI moTI jAtio ane moTA moTA pathane potapotAnA aikAMtika dRSTibiMduthI khaseDI sarvahita samanvayarUpa anekAMtadaSTimAM sAMkaLavAnuM kAma kogresa sivAya bIjI koI saMsthA ke bIjI koI jaina piSALa kare che ke karI zake che, ema koI sAce nirbhaya jainAcArya kahI zakaze ? ane jo ema ja che te dhArmika kahevAtA jaina sAMpradAyika gRhastha ane jaina sAdhuonI daSTie paNa temanA pitAnA ja ahiMsA ane anekAMtadaSTinA siddhAMtane aMze paNa jIvate karI batAvavA vAste navIna peDhIe koMgresane mArge ja vaLavuM joIe e eka ja vidhAna phalita thAya che. jana zAstramAM aneka udAtta siddhAMta hovAnI vAta comera phelAvAya che. dAkhalA tarIke, dareka sAdhu ke AcArya ema kahe ke mahAvIre te jAtapAtanA bheda sivAya patita ane dalitane paNa unnata karavAnI vAta kahI che, strIone paNa samAna lekhavAnI vAta upadezI che; paNa jyAre ApaNe e ja upadezakone pUchIe ke tame ja tyAre e siddhAMta pramANe kema nathI vartatA ? te vakhate teo eka ja javAba ApavAnA ke karUDhi bIjI rIte ghaDAI gaI che. eTale e pramANe vartavuM kaThaNa che; vakhata AvatAM rUDhi badalAze tyAre e siddhAMta amalamAM AvavAnA ja. e upadezake rUDhi badalAya tyAre kAma karavAnuM kahe che. evI sthitimAM e rUDhi badalI, toDIne temane vAte kAryakSetra nibaMdha karavAnuM kAma kogresa karI rahI che ane e ja kAraNe vicAraka navI peDhIne kogresa sivAya bIjo koI sAMpradAyika kAryakrama satiSI zake ema che ja nahi. hA, saMpradAyamAM saMtoSa mAnI levA jevI ghaNI vastuo che, je tene pasaMda kare che temAM khuzIthI joDAI rahe. thoDI vadhAre kImata ApI vadhAre jADuM ane kharabacaDuM khAdInuM kapaDuM paherI kAMIka paNa ahiMsAvRtti na piSavI hoya ane tema chatAM naLa upara covIse kalAka garaNuM bAMdhIne ke chavAkhAnAmAM badhI jIvAta ThAlavIne ahiMsA pALyAne satiSa seva hoya te sAMpradAyika kSetra suMdara che. joke tene ahiMsApriya dhArmika paNa mAnaze ane bahu karavApaNuM paNa nahi rahe. dalitoddhAra vAste pratyakSa jAte kAMI karyA sivAya agara te vAte nANAMne phALo ApyA sivAya paNa saMpradAyamAM rahI moTA dhArmika manAvA jevI nakArazI, pUjApATha ane saMdha kADhavAnI kharcALa prathAo che, jemAM rasa levAthI dharma pALe gaNAya, saMpradAya piSya gaNAya ane chatAM sAcuM tAttvika kazuM ja karavuM na paDe. jyAM Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] darzana ane ciMtana dekho tyAM saMpradAyamAM eka ja vastu najare paDaze ane te e ke prANa vinAnA. kaI ne kaI kriyAkAMDa, kaI ne kaI dhArmika vyavahArane vaLagI temAM ja dharma karyAne satiSa mAnavo ane vaLI vadhArAmAM tene AdhAre AjIvikA pakavI. Aja yuvaka kAMIka jIvana jIvavA Icche che. ene LiyA karatAM prANunI vadhAre paDI che. ene zuSka vAde karatAM jIvatA siddhAMta vadhAre game. che. ene pAralaukika mekSanI niSkriya vAta karatAM aihika mekSanI sakriya vAte vadhAre AkarSe che. ene sAMkaDI zerImAM cAlavA ke deDavAmAM rasa nathI. ene dharma karavo hoya te dharma ane karma karavuM hoya te karma, paNa je karavuM hoya te, khullamakhullAM karavuM che. dharmanI pratiSThAne lAbha laI daMbhanA jALAmAM paDavAnuM e pasaMda karato nathI. enuM mana kaI eka veSa, keI eka kriyAkAMDa ke koI eka khAsa prakAranA vyavahAra mAtramAM goMdhAI rahevA taiyAra nathI. tethI ja AjanuM yuvaka-mAnasa pitAnuM astitva ane vikAsa mAtra sAMpradAyika bhAvanAmAM piSI zake tema che ja nahi. tethI jaina che ke jainetara he, dareka yuvaka rASTrIya mahAsabhAnA vizALa prAMgaNa tarapha hasate cahere, kUlatI chAtIe, eka bIjAne khabhekhabho lagADI jaI rahyo che. je A kSaNe sarva saMpradAya cete to navA rUpamAM paNa temanA pitAnA saMpradAye jIve, potAnI navI peDhIno Adara pitA tarapha sAcavI rAkhI zake ane jema atyAra saMkIrNa jaina saMpradAya UkaLI UThyo che tema navayuvaka taraka-kharI rIte navayuvakane AkarSanAra rASTrIya mahAsabhA tarapha-upekSA ke tiraskAranI daSTie je te tenuM bevaDI rIte meta che ema koIne lAgyA vinA nahi rahe. navabhaNataravALI koI taruNa eka gepALamaMdiramAM kutUhalavaza jaI caDI.. svAmI dAmodaralAlajIne darzane jatI seMkaDo bhAvuka lalanAone joIe taraNI paNa emAM bhaLI. gesvAmIjI bhagatane eke eke lakSa,karI kahetA ke "mAM mAvaca mAmAne 2 rAdhim -mane kRSNa samaje ane pitAne rAdhikA. badhI bhoLI bhaktANIo te mahArAjazrInuM vacana kRSNavacana samajI e rIte varatatI AvelI, paNa pelI navazikSita taruNImAM tarkabuddhi jAgI. e cUpa rahI na zakI, namratAthI paNa nIDaratAthI belIH "mahArAjazrI, tamane kRSNa mAnavAmAM mane jarAye vAMdho nathI, paNa huM jevA mAguM chuM ke kRSNa kaMsanA hAthIne uchALe tema tame hAthI nahi, Akhale nahi te ekAda nAnA gadheDAne Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpradAya ane rASTrIya mahAsabhA [ 149 uchALI pheMkI zake che ke nahi? kRSNa to kaMsanA muSTika ne cAra e be mahAmale maradI nAkhelA, tame vadhAre nahi te gujarAtanA ekAda akhADiyA taruNane maradI zake che ke nahi ? kRNe kaMsane paTakI mArele, te tame tamArA kaI vaiSNavapaMthanA virodhI yavanane paTakI zake che ke nahi ?" tarka jabare hato. pelA mahArAje manamAM baDabaDatAM kahyuM ke A nAstika bAImAM te kaliyuganI buddhi AvelI che. huM dhAruM chuM ke e bAInA jevI kaliyugI buddhi dharAvanAra Ajano koI paNa saMpradAyane koI paNa yuvaka pitApitAne saMpradAyanAM zAstrone sAMpradAyika dRSTie jonAra ane tevAM pravacano karanAra pitapitAnA sAMpradAyika dharmaguruone evo ja kAMIka javAba Apaze. yuvaka musalamAna haze to te melavIne saMbhaLAvaze ke hinduone kAphara kahe che, paNa tame pite paNa kAphara kema nahi ? gulAma hoya te kAphara. tame pote gulAma ja che. gulAmImAM rAkhanAra kAphara gaNAtuM hoya te rAjyakartAone kAphara mAne. pachI temanI seDamAM kAM bharAo cho? yuvaka hindu haze te te vyAsane saMbhaLAvaze ke mahAbhAratanI vIrakathA ane gItAne karmavega sAco che te atyAre jyAM vIratva ane karmayoganI khAsa jarUra che te prajAkIya raNagaNathI kema bhAge che? yuvaka jana haze te "kSamA vIratha mUSaNama "no upadeza ApanAra jana gurune kaheze ke je tame vIra he te sArvajanika kalyANakArI ane chatAMya uzkeraNInA prasaMgamAM jaI kSamA kema sAcavI zakAya evo padArthapATha kAM nathI ApatA ? sAta vyasananA tyAgane satata upadeza ApanAra tame, jyAM saue evo tyAga karele ja che tyAM ja mAtra besI evA tyAganI vAta kema kare che? pIThAM upara, jyAM dezamAM lAkho kareDa dArUDiyAo barabAda thAya che tyAM jaI tamAre upadeza kema nathI varasAvatA ? jyAM anAcArajIvI strIo vase che, jyAM katalakhAnAo ane mAMsavikraya cAle che, tyAM jaI kAMI kema nathI ujALatA ? A rIte atyArane kaLiyugI yuvaka koI paNa gurunA upadezane kasyA vinA, tarka karyA vinA sAMbhaLavAno ke mAnavAne che ja nahi. hA, te eka ja vastu mAnaze ane te e ke upadezaka jIvI batAvato hoya te ja vastu. ApaNe joIe chIe ke atyAre upadeza ane jIvana vaccenA bhedanI dIvAla tevA prayatna rASTrIya mahAsabhAe karyo che ane karI rahI che. tethI ja tamAma saMpradAya vAste e eka ja kArya kSetra yogya che. - jaina samAjamAM traNa varga cheH eka taddana sAMkaDe. tenuM mAnasa evuM che ke tene dareka vastu, dareka kartavya ne pravRtti sAthe pitAnuM ke potAnA jana Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 darzana ane citana dhanu nAma na hoya teA te vastu, te kavyu ke te pravRtti game teTalI yogya hAvA chatAM tene te va tiraskAre nahi tA chevaTe uvekhe te jarUra ja. A varga kaTTara tarIke jANItA che. tenA mukhiyA sAdhuo ane gRhasthA paNa jANItA che. te kaTTara ane rASIlA hAI tene vize vadhAre nirdeza karavA karatAM mauna sevavuM ja yAgya che. khIjo eka varga udArane nAme khape che. te jAheramAM peAtAnA nAmanA ke jaina dharmanA nAmane bahu Agraha sevatA hAya evA dekhAva nathI karatA. vaLI keLavaNInA kSetramAM paNa gRhasthA vAste kAMika kare che. deza ke paradezamAM sArvajanika dharmacarcA ke dhavinimayanI vAtamAM rasa laI kAMika jaina dharmonA mahattva vAste ceSTA kare che. e varga udAra gaNAtA hAI tene vize prathama kaTTara varganA karatAM vadhAre spaSTa vicAravAnuM prApta thAya che. evI bhramaNAmAM ApaNe rahevuM na joI e. A khIjo varga pahelA varga karatAM kAMI vadhAre sArI mane dazA dharAve che, pahelA varga rASIlA ane nIDara heAI mAne tevu kahI de che, jyAre khIjo varga khIkaNu hoI tema kahetA nathI; paNa te baMnenI manodazAmAM bahu phera nathI. je pahelA vamAM rASa ane abhimAna che to bIjAmAM bIkaNapaNuM ane kRtrimatA che. vAstavika dharmanI pratiSThA ane jaina dharmane jIvaMta banAvavAnI pravRtithI banne eka sarakhA ja dUra che. dAkhalA tarIke, rASTrIya jIvananI pravRttionI kasoTI lA. pahelA varga khulla khullA kaheze ke rASTrIya pravRttimAM jaina dharmanuM sthAna kayAM che? ema kahI te potAnA bhaktAne te tarapha DhaLatAM rokaze. bIjo vaga khulla` khullA ema nahi kahe, paNa sAthe ja potAnA kAI paNa bhaktane rASTrIya jIvana tarapha vaLatA joI prasanna nahi ja thAya. pote bhAga levAnI vAta dUra rahI, paNa kAI pAtAnA bhakta rASTrIya pravRtti tarapha DhaLyo haze ke DhaLatA haze tA tenA utsAhane te " june mare varNa viSaye na maraNa' e nIti pramANe jarUra mALA pADI deze. udAharaNa joItuM ja hAya te tAjI che. yuropamAM vizvabaMdhutvanI pariSado bharAya che. tyAM jaina dharma potAnu sthAna parANe karavA jAya che, paNa te dhama jarA paNa mahenata vinA vizvamaMtvanI pratyakSa pra%0ttimAM sthAna meLavavAnuM A dezamAM zakaya chatAM ahI ja emAM sthAna kema nathI meLavatA ? rASTrIya mahAsabhA jevuM vizvabaMdhutvanuM sulabha ane dharaAMgaNAnuM kA kSetra cheADI laMDana ne amerikAmAMnI evI pariSadamAM krama bhAga levA mathe che? dezanI pratyakSa vizvabaMdhutvasAdhaka pravRttiomAM potAnAM dhana, tana ane manano phALA ApavA cheDI e paradezamAM hajArA mAIla dUra bharAtI pariSadmamAM mAtra be-pAMca miniTa khelavA ja parANe apamAnapUrvaka kAM kAM mAre che? * Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpradAya ane rASTrIya mahAsabhA [15 Ano javAba zodhIzuM te bIjA varganuM mAnasa samajAI javAze. vAta e che ke bIjA vargane kAMIka karavuM che. te paNa pratiSThita hoya te karavuM che. vaLI te pratiSThA evI che ke je anuyAyI lekanA manamAM vaselI heya ane evI na hoya ke jethI anuyAyIone chaMcheDAvAnuM kaI paNa kAraNa maLe. tethI ja A udAra varga jaina dharmamAM pratiSThA pAmela ahiMsA ane anekAMtanAM gANuM gAya che. e gANAM evAM ke jemAM kAMI pratyakSa karavApaNuM ja na hoya. pahelA varge e gANa mATe upAzrayenuM ja sthAna pasaMda karyuM, jyAre bIjA vargo upAzraye uparAMta bIjA sthAne evAM pasaMda karyA ke jyAM gANa gAI zakAya ane chatAM kazuM ja karavAnuM na hoya. tatvataH bIje udAra varga vadhAre bhrAmaka che, kAraNa; tene ghaNuM udAra tarIke oLakhe che. nAmadAra gAyakavADa jevA cakara buddhinA rAjapuruSone vAte vizvabaMdhutvanI bhAvanAne mUrtimAna karavA mathatI rASTrIya mahAsabhAnI pravRttimAM bhAga le eka yA bIje kAraNe na pAlave e vAta samajI zakAya, paNa tyAga ane sahiSNutAno jhakhe paherI beThela, tapasvI manAtA jaina sAdhuvarga vAste e samajavuM muzkela che ke teo je vizvabaMdhutvane vAstavamAM ja jIvita karavA Icche che te tenA praveganuM sAmenuM pratyakSa kSetra cheDI teo kevaLa vizvabaMdhutvanI zAbdika ramata karanAra pariSadonI mRgatRSNA pAchaLa kAM doDe che? - have trIjA varganI vAta karIe. e varga prathamanA be varga karatAM sAva judo paDe che, kAraNa emAM pahelA varga jevI sAMkaDI daSTi agara kaTTaratA nathI ke jene lIdhe te game te pravRtti sAthe mAtra jaina nAma joIne ja rAce; athavA mAtra kriyAkAMDamAM mUIita thaI samAja ane dezanI, pratyakSa sudhAravA gya sthiti sAme AMkha mIMcI besI rahe. A trIjo varga udAra manano che, paNa bIjA varganI udAratA ane tenI udAratA vacce moTuM aMtara che. bIjo varga rUDhi ane bhayanAM baMdhano choDyA sivAya ja udAratA seve che, jethI tenI udAratA aNune TAMkaNe-kAmanI veLAe--mAtra dekhAva pUratI rahI jAya che, jyAre trIjA varganI udAratA zuddha kartavya ane svaccha daSTimAMthI utpanna thayelI che. ene lIdhe tene mAtra jaina nAmano meha nathI, agara tenI leze sUga paNuM nathI. e ja rIte te udAratAnI ke sudhArAnI mAtra zAbdika ramatamAM gaMdhAto nathI. e prathama pitAnI zakitanuM mApa kADhe che ane pachI ja kAMI karavAnI vAta kare che. tene jyAre svaccha dRSTithI kAMI kartavya sUjhe che tyAre te kAInI rIjha ke khIjanI ciMtAmAM paDyA sivAya te kartavya tarapha vaLe che. te mAtra bhUtakALamAM rAcatA nathI; mAtra bIjAnA prayatnanI rAha joI besI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] darzana ane ciMtana rahevAnuM paNa pasaMda nathI karatA. tene jAti, saMpradAya ke kriyAkAMDanA ceAkA bAMdhI rAkhI nathI zakatA. te e ceAkAomAM paNa rahe ane ahAra paNa vicare. tenI nema mAtra eTalI ja rahe che ke dharmanuM nAma maLe ke na maLeA, paNa kAMIka agatyanuM sahitakArI kalyANakAya AcaravuM ja joI e. joke A trIjo varga cheka ja nAneA che, paNa tenI vicArabhUmikA ane tenuM kArya kSetra bahu vizALa che. emAM mAtra bhAvinI ja AzAe nathI samAtI, paNa emAM bhUtakALanA zubha vArasA ane vartamAna kALanAM kImatI tema ja preraNAdAyI aneA sudhdhAMne samAveza thaI jAya che. emAM gheADI, paNa AcarI zakAya eTalI ja, ahiMsAnI vAtA Avaze; jIvanamAM utArI zakAya ane utAravA joIe evA ja anekAntane! Agraha raheze. jema bIjA dezanA ane bhAratavarSanA aneka saMpradAyAe upara varNavela eka trIjA vargane janma ApyA che, tema jaina paraparAe paNa trIjA varSAMte janma ApyA che. samudramAMthI vALAM baMdhAI chevaTe nadI rUpe anI aneka jAtanI lAkasevA sAdhatAM jema aMte samudramAM ja laya pAme che, tema mahAsabhAnA AMgaNAmAMthI bhAvanA meLavI taiyAra thayela ane taiyAra thatA A trIjA prakArane jaina va paNa leAkasevA dvArA chevaTe mahAsabhAmAM ja vizrAMti levAne. ApaNe joyu ke chevaTe to vahelA ke meADA badhA saMpradAyAne potapotAnA cAkAmAM rahIne * agara ceAkA ahAra nIkaLIne vAstavika udAratA sAthe mahAsabhAmAM maLye ja chUTakA che. mahAsabhA e rAjakIya saMsthA hoI dhArmika nathI. sarvenA zatrumeLA hAI te ApaNI nathI, pArakI che--evI bhAvanA, ke evI vRtti have javA lAgI che. leAkeAte samajAtuM jAya che ke evI bhAvanA e mAtra bhramaNA hatI. pazusaNanA divaseAmAM ApaNe maLIe ane ApaNI bhramaNAo dUra karIe teA ja jJAna ane dharmaparva UjavyuM gaNAya. tame badhA nirbhaya banI potAnI svataMtra dRSTie vicAra karatA thAe e ja mArI vAMchA che. ane te vakhate tame game te mata khAMdhyA haze, game te mArge jatA hazeA, chatAMya huM khAtarIthI mAnuM chuM ke te vakhate tamane rASTrIya mahAsabhAmAM ja dareka saMpradAyanI jIvanarakSA jaNAze, tenI bahAra kadI nahi. --paryuSaNa parvanAM vyAkhyAna, 1938. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtratAne artha [22 ] ha arthazAstra, itihAsa ke rAjakAraNane jJAtA agara abhyAsI nathI. tema chatAM dezanI sthitinA sAmAnya paricayamAM rahevAnuM mane haMmezAM rucyuM che. mAtra ATalA ja AdhAra upara mane AvatI svataMtratA vize je kAMI vicAre Ave che tene TUMkamAM AlekhavA IcchuM chuM. vyavahAramAM ane dunyavI koI paNa kSetramAM svataMtratAno nirapekSa artha dhavo zakya ja nathI. eTale jyAre svataMtratAnA artha vize vicAra karIe tyAre sApekSadaSTie ja vicAravAnuM prApta thAya che. deza svataMtra thaye che, ApaNe svataMtratA prApta karI che, evA evA udagAra kADhavA ane tene pracalita evA sAmAnya artha levo e bahu agharuM nathI tema ja svataMtratAnI prApti nimitte thanArA upara uparanA pheraphAre samajavA ane te nimitte thanArA utsava ne ujavaNIomAM rasa levo e paNa saheluM che. paraMtu AvI rahelI svataMtratA ApaNA jIvanane kaI rIte sparza kare che tema ja pratyeka vyaktinA jIvanapradezanA kyA kyA baddha dvAra khullAM kare che tema ja e svataMtratA- janita mukitamAMthI kayA prakAranI kartavyaparataMtratA anivArya rIte phalita thAya che e samajavuM vadhAre agharuM che ke je svataMtratAnuM kharuM hArda che. - svataMtratA AvI, eTalA uparathI ATalI bAbata to saunA manamAM vaselI ja che ke ApaNe aMgrejI hakumatanI parataMtratAthI agara videzI zAsananI gulAmImAMthI mukita meLavI. videzI zAsananI gulAmIne vicAra AvatAM ja ApaNe e paNa vicAravA prerAIe chIe ke zuM briTiza hakUmata pahelAM ApaNe gulAma na hatA ? ane na hatA te te kayA arthamAM tema ja je gulAma hatA te te kyA arthamAM? vaLI e paNa vicAra Ave che ke videzI zAsane A dezamAM gulAmI lAdI ane gulAmI thiI, paraMtu zuM eNe mAtra gulAmI ja piSI che ke eNe svataMtratAnAM bIje paNa vAvyAM che ? A ane AnA jevA prazno ApaNane lAMbA nahi te TUMkA bhUtakALa upara taTastha daSTi nAkhavA prere che. yurepanA judA judA dezemAMthI videzIo AvyA te vakhatanI Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154] darzana ane ciMtana ane aMgrejI hakUmata sthApita thaI tyAra sudhInI ja dezanI sthitino vicAra karIe ane tene aMgrejI hakumata sthapAyA pachInI dezanI sthiti sAthe sarakhAvIe te ApaNane samajavuM vadhAre saraLa thaI paDe ke aMgrejI hakUmata daramyAna ane te pahelAMnI dezanI sthiti vacce keTaluM ane kevuM aMtara hatuM. vaLI e paNa samajavuM vadhAre saheluM thaI paDe ke aMgrejI zAsane kaI kaI bAbatamAM gulAmI lAdI agara piSI ane kaI bAbatamAM eNe jUnI gulAmInAM mULa ukheDyAM ke DhIlA karyA. e paNa samajavuM vadhAre saraLa thaI paDe ke videzI hakUmate, ApaNe IcchIe tevA arthamAM, svataMtratAnAM navAM bIje. A dezamAM icchAe ke anicchAe, jANe ke ajANe kyAM kyAM ane keTalA pramANamAM ropyAM ke jenA pariNAme Aje ApaNe svataMtratA prApta thayAnI. kRtArthatA eka athavA bIjI rIte anubhavIe chIe. aMgrejI zAsana sthapAyA pahelAM dezanuM Arthika jIvana svataMtra hatuM. eTale dezanI khetIvADInuM utpAdana, tenI vahecaNI, udyoga-dhaMdhA, kaLA-kArIgarI e badhAnuM jIvanadAyI vaheNa mAtra dezAbhimukha hatuM. tethI game tevA duSkALamAM paNa peTane khADo pUravAnuM kAma briTiza zAsanane sukALanA divase karatAM anekagaNuM saheluM hatuM. mAnavajIvananA mukhya AdhArarUpa pazuchavana ane vanaspatijIvana taddana AbAda lIlAMchama ane samRddha hatAM, je briTiza zAsananI sthApanA pachI uttarottara hAsa pAmatAM pAmatAM Aje kSINaprAya. thaI gayAM che ane sAva sukAI karamAIne vaNasI gayAM che, jene lIdhe saMkhyAnI dRSTie mAnavasamAjanI AbAdI hovA chatAM jIvananI dRSTie dezane. mAnavasamAja kaMkAla je rakta mAMsa ane vIryahIna banI gayA che. aMgrejI zAsana pahelAMnI dezamAM pravartatI dhArmika, sAmAjika ane keLavaNInI sthiti aMgrejI zAsana sthapAyA pachInI te viSayanI sthitinI sarakhAmaNImAM ekaMdara. pAmara ane ekadezIya ja hatI. dezamAM dhArmika vAtAvaraNa vyApaka ane ghana hatuM kharuM, paNa e vAtAvaraNamAM jeTalI parakAbhimukhatAnI ane vahemI kriyAkAMDanI pracuratA hatI teTalI ja ahika jIvananA saLagatA ane tatkALa ukela mAgatA prazno pratye udAsInatA tema ja puruSArthahInatA hatI. zraddhAnuM ati ane AMdhaLuM dabANa buddhi tema ja tarkane prakAzane bahu saraLatAthI gUMgaLAvI nAkhatuM. samAjamAM strIzakti sAva upekSita ane suSupta hatI. tenuM svAtaMtrya hatuM to te mAtra gharaAMgaNAnA jIvanane dIpAvavA ke subdha karavA pUratuM. varNavyavasthAnuM samagra baLa nAtajAtanA asaMkhya vADAo ane Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtratAne artha [ 155 cokAvRtti tema ja uccanIcapaNanI bhAvanAmAM samAI jatuM. brAhmaNa ane anya guruvarganI tema ja tene sIdhe Teke ApatA Itara savarNonI jeTalI mahattA. ane mahanIyatA hatI teTalI ja dalita ane aspRzya gaNAtA vargonI mudatA ane niMdanIyatA rUDha thaI gaI hatI. samagra jIvanamAM mahattvano bhAga bhajave evA lagnanA saMbaMdha acchika ke guNazrita bhAgye ja bacavA pAmyA hatA. gharaAMgaNe nyAya ApanArI ane samAdhAna karAvanArI paMca tema ja mahAjananI. jUnI saMsthAomAM sevA karatAM sattAne dara savizeSa hato. AkhA dezamAM keLavaNInuM dhoraNa sastu ane sulabha hatuM, paNa e keLavaNI jeTalA pramANamAM ucca gaNAtA vaNuM ane vargane sparzatI hatI tema ja tene vArasAgata hatI teTalA ja pramANamAM, babbe tethIye vadhAre pramANamAM, te keLavaNIthI dezane moTo varga sAva vaMcita raheto. ane Akheye strIsamAja te moTe bhAge vidyA tema ja sarasvatInI pUjAmAM ja zikSaNanI ItizrI samaje. keLavaNInA viSa hatA te aneka, paNa te badhA viSayanuM mukha meTe bhAge paralokagAmI ja banI gayuM hatuM, ane tethI tevA viSayanI keLavaNI aihika jIvanamAM joI rasa pUrI pADI zakatI nahi. emAMthI sevA karavAne badale sevA levAne bhAva ja pradhAnapaNe piSA. brahmanI ane atanI gaganagAmI bhAvanAo ciMtanamAM avazya hatI, paNa vyavahAramAM tenI chAyA. nAmamAtranI hatI. vaijJAnika kahI zakAya evA zikSaNane cheka abhAva na hato, paNa e zikSaNa mAtra kalpanAthI AgaLa vadhI prAgika bhUmikAmAM bhAgye ja jatuM. rAjakIya sthiti te sAva chinnabhinna thaI nimnayaka sainya jevI pravartatI. pitA-putra, bhAI-bhAI ane ghaNIvAra svAmI-sevaka vacce rAjyasattAnI lAlaca. mahAbhArata tema ja gItAmAM varNavAtA kaurava-pAMDavanA gRhakalahane sadAya sajIva rAkhatI. AkhA dezamAM to zuM, paNa eka prAMta sudhdhAMmAM saMvAdI kahI zakAya. evuM mAtra prajAhitaiSI zAsana bhAgye ja hatuM. talavAra, bhAla ane baMdUka pakaDI zake ane calAvI zake tevI eka ke aneka vyaktio game tyAre prajAjIvanane besaruM karI nAkhatI. paradezI ke svadezI humalA sAme pUrepUruM. kAma Ape tevI sAmUhika trANuzakti sAva nirjIva banI gaI hatI. e ja kAraNe aMgrejo bhAratane jItavA ane hastagata karavAmAM saphaLa thayA. aMgrejI zAsananA prAraMbhathI ja dezanuM Arthika vaheNa paradeza tarapha vahevuM Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156] darzana ane ciMtana zarU thayuM hatuM. te e zAsananI sthiratA ane ekarUpatAnI vRddhinI sAthe ja eTale sudhI vadhI gayuM ke Aje jyAre aMgrejI zAsana ApoApa vidAya le che tyAre AkhA dezamAM svataMtratAnI prAptine utsava mANavA jeTalI paNa kharI Arthika samRddhi rahI nathI. aMgrejI zAsanathI koI paNa moTAmAM moTe phaTako paDyo hoya te te dezanA Arthika ane audyogika jIvana para paDele che. aMgrejI zAsane eka athavA bIje kAraNe rUDha ane saMkIrNa dharmabaLane piDyA che athavA te tene TakAvyA che e sAcuM, paNa sAthe sAthe e zAsananI chAyAmAM dezanA dhArmika baLamAM ghaNe vAMchanIya vega paNa Avyo che. aneka aMze vahemanuM sthAna vicAree, paralokAbhimukha jaDa kriyAkAMDonuM sthAna sajIva ehika sevAdharmoe, ane bhaktinA vevalApaNAnuM sthAna jIvaMta mAnavabhaktie lIdhuM che. aMgrejI zAsana daramyAna tarkavAdane je baLa maLyuM che teNe jeTale aMze aniSTa karyuM hoya te karatAM vadhAre aMze zraddhA ane buddhinuM saMzodhana ja karyuM che. aMgrejI zAsana AvyA pachI je jAtanI keLavaNI apAvI zarU thaI ane je prakAranI navI saMsthAo UbhI thaI tene lIdhe keLavaNInAM janAM dhoraNa ane jUnI saMsthAo upara phaTake paDyo che ema upara uparathI jotAM lAge che, paNa bArIkIthI vicAra karIe te e dekhAI Avaze ke navI keLavaNI ane navA prakAranI saMsthAo dvArA ja bhAratanA AkhA jIvanamAM krAntikArI vAMchanIya pheraphAra thayo che. paradezI zAsanane hetu popakArI hato ke pitAnuM svArthI taMtra calAvavAne hatA e prazna ahIM prastuta che. prazna eTale ja che ke paradezI zAsane zarU karela keLavaNI, tenA viSaye ane tenI saMsthAo e badhuM ekaMdara e zAsana pahelAMnA dezanI keLavaNI viSayaka sthiti karatAM pragatizIla che ke nahi ? taTasthapaNe vicAra karanAra bhAgye ja evo abhiprAya Apaze ke navuM keLavaNItaMtra pragatikAraka nathI. A keLavaNItaMtrane lIdhe ane paradezIonA sahavAsa tema ja dezAMtaranA vadhatA jatA pravAsane lIdhe aneka sAmAjika bAbatamAM aMgreja zAsana daramyAna mULane taphAvata paDI gayA che enI keIthI nA pADI zakAya tema nathI. dalita ane aspRzyone jIvananA dareka kSetramAM pitAnA jevA gaNavAnI ane temane UMcA uThAvavAnI divase divase baLavattara thatI bhAvanA dareka savarNanA manamAM mULa nAkhatI jAya che. suSupta strIzakti jAgRta banI dareka kSetramAM puruSane sAtha ApI rahI che ane tene be haLa karavA sAthe sAthe tenA abhimAnane paNa haLavuM karI rahI che. paMca ane mahAjanI saMsthA lokataMtranI Dhabe punarjIvana pAmatI jAya che, ane tenI gati sevAnI dizAmAM vacce jAya che. aMgrejI Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtratAne a [ 157 zAsana sthapAyA pachI ja ApaNe AkhA dezanI akhaMDatA ane ekarUpatAnI kalpanA karavA lAgyA. te pahelAM sAMskRtika ekatA hatI e kharuM, paNa rAjakIya ekatAnA mAtra sUtrapAta ja nahi, vahIvaTI anubhava suddhAM briTiza zAsane jevA karAvyA che tevA bhUtakALamAM kayAre paNa na hatA. nAnI meTI rAjasattA mATe adarAaMdara AkhaDatA sAMDhA jevA jamInadArA, dAkArI ane rAjA mahArAjAone aMgrejI zAsane ja nAthyA ane prajAjanane kAMIka nirAMta vaLe evI sthiti UbhI karI. briTiza taMtre pAtAnuM ja jIvana TakAvavA te vikasAvavA A dezamAM je je karyuM che tenAM aniSTa pariNAmo ochAM nathI,. chatAM teNe je lokataMtrano padA pATha ApyA che ane je keLavaNInuM dRSTibindu puruM pADayu che, tema ja zikSaNa, vyApAra ane pravAsa mATe je meTA pAyA upara paradezanAM dvArA khullAM karyAM che, agara te| je jaLa ane sthaLanAM adhane toDI bhArata ane itara dezAne vadhAre ne vadhAre najIka ANyA che tenI sarakhAmaNImAM bIjA aniSTa nagaNya jevAM lAge che. briTizatatra daramyAna sAMpaDela A eka ja lAbha evA che ke jemAM svataMtratAnAM badhAM khIjone samAveza thaI jAya che. atyAre bhAratane svataMtratA prApta thAya che tyAre briTiza zAsana daramyAna pedA thayela aniSTa tattvA ane te daramyAna sAMpaDela siddhie e banne ApaNane vArasAmAM maLe che. have ogasTanI 15mI pachI ApaNe mATe svataMtratAno zo artha hAI zake e vicAravAnuM kAma ApaNuM che, nahi ke aMgrejonu uparanI dRSTine anusarI svarAjyaprAptinA maMgaladine svataMtratAnA a saMkSepamAM A pramANe tAravI zakAya : (1) itihAsane vaphAdAra rahI vamAna paristhitinuM taTastha avalokana karI bhAvi mAMganirmANunI dRSTi rAkhI je anekavidha pheraphAro karavA paDe te karavAmAM pUrNa ullAsa ne rasa anubhavavA. (2) jIvananAM judAM judAM kSetramAM je deSA ane khAmIe jaDa ghAlI beThela che ema dekhAya tenuM nirmULa nivAraNa karavAmAM, have svarAjya maLyA pachI kAI bahAranuM tattva aMtarAyarUpa ke ADakhIlIrUpa nathI e vizvAse, dareka prakA ranI khADA dUra karavA kaTibaddha thavuM. ( 3) kAI paNa vyakti ke prajA potAne prApta thayela siddhi sAcavavAnuM kAma ane navI siddhi meLavavAnuM kAma pUrepUrI javAbadArI uThAvavAnI ane te mATe khapI javAnI katavyaparata tratA pacAvyA sivAya sAdhI zake nahi, evI samajaNa aMdarathI keLavavI. 24 upara sUcavela che te artho ApaNane ' IzAvAsya'nA mULa maMtrane mudrAlekha Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -158 ] darzana ane ciMtana banAvavA prere che. te mudrAlekha e che ke je koI vyakti ke prajA lAMbuM, sukhI ane saMvAdI jIvana jIvavA Icache te teNe Avazyaka badhAM ja kartavyo karatAM rahevuM joIe; arthAta puruSArthahInatAmAM dharma bhAvo na joIe. vyakti ane samaSTinA madhura saMbaMdho TakI rahe ane vadhe te mATe e maMtra sUcave che ke svakartavyanA phaLane upabhaga tyAgapUrvaka ja kara ghaTe, ane bIjAnAM zramaphaLanI lAlacanA pAzathI chUTavuM ghaTe. IzAvAsyanA e maMtrane ukta sAra dharma, jAti, adhikAra ane saMpattionA svAmIone svarAjyaprAptine divase ema kahe che ke tame potapitAnI sattAnA lebhe tarehatarehanA dAvAo AgaLa na dhare ane janatAnA hitamAM ja pitAnuM hita samaje. nahi te, aMgrejonA zAsana pahelAM hatI te karatAM paNa vadhAre mUMDI arAjaktA UbhI karavAnA kAraNa banazo ane videzI AkramaNane pharI notarI pite ja pahelAM gulAma banaze. -prabuddha jaina 1-9-47 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAtaMtranA mukhya pAyA [23] prajAsattAka divasa UjavavAmAM Ave che ane prajAsattAka taMtrane lakSI dezanA dareka bhAgamAM vicAravAna ta MtrI potapAtAnA chApAnA khAsa aMka prasiddha kare che. teve vakhate prajAsattAka ke lokataMtrane mukhya ane sAcA pAye zA che, tema ja e pAyA ApaNA lokataMtramAM keTale aMze che, e jANavuM jarUrI che. lokataMtranA khIjA aneka AdhAro che, paNa temAM jo koI eka mukhya ane mahattvano AdhAra darzAvavA hoya te te saravALe samaSTinA hita ane kalyANane ja potAnu hita ane kalyANa lekhI pratyeka rASTraghaTaka umaralAyaka ane samajadAra vyaktie peAtAnA lAbha ane svAne samaSTinA hita ane kalyANamAM jatA karavA tema ja peAtAnI zaktine samaSTinA hitamAM vAparavI te che. mu ne mahAvIranA samayamAM gaNarAjyeA hatAM. temAM lokataMtranu ja tattva hatuM, paNa pramANamAM moTA bhaye upasthita thatAM te gaNata Mtra joitu saMgaThana ane khaLa sAdhI na zakayAM. eTale upasthita thatA mATA bhayeA nivAravAnuM kAma amuka zaktizALI vyaktioe AgaLa AvI karyuM ane riNAme vyaktisattAka rAjyanA pAyA vistaratA gayA. samaSTihitanI je dRSTi prathama mukhyapaNe kAma karatI te vyakti-rAjata MtramAM gauNa khanI ane vaiyaktika hita tema ja vaiyaktika gauravanAM bIjo phUlatAMphAlatAM gayAM. A vAta rAjataMtrapakSe thaI. khIjI khAjI dharmAMta trapakSe paNa palluM dhIre dhIre badlAtuM gayuM. raiveti aMdaiveti arAti carato maLaH evI pravRttipradhAna bhAvanA dhama kSetramAM kAMIka gauNa thaI. tenA sthAnamAM nivRttipradhAna AdhyAtmika dharmanI bhAvanA dhIre dhIre pradhAna banavA lAgI. vyaktitaMtra-rAjyamAM divase divase sAmUhika javAbadArInuM tattva prajAsAmAnyamAM saratuM gayuM ane nivRttipradhAna AdhyAtmika dharmanA puraskartA saMdhA ane saMpradAyeAnA prabhAvane lIdhe prajAsAmAnyamAM nivRttinI sAcI samaja ane tenA vikAsane badale nivRttine AbhAsa karAvanArI, paNa vastutaH samaSTinA hitane bejavAbadAra evI eka prakAranI niSya vRtti janmI ane teNe dhanA Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] dazana ane ciMtana vividha svAge paheryA. AnuM pariNAma AkhA ItihAsakALa daramyAna ekaMdara e ja AvyuM ke ApaNe AvaDe moTo deza, ATalI badhI bAhya sAdhanasaMpatti dharAvatAM chatAM ane buddhivaibhava tema ja ucca saMskRtine vaibhava dharAvavA. chatAM, divase ne divase nabaLo paDato gaye ane gulAmI manovRtti dharAvato thaI gayo. jo ApaNe AkhA ItihAsakALa daramyAna dekhAtI dezanI nabaLAI ane gulAmI manavRttinA mULa kAraNanI zodha karIzuM te e jaNAyA vinA nahi rahe ke ekaMdara bhAratanI prajAmAM samaSTihita ane kalyANanI sAcI samajaNa ane bhAvanAne badale vaiyaktika hita ane svArthanI vRtti ja pradhAnapaNuM bhagavatI rahI che ane teNe ja badhe sarvanAza notaryo che. - lagabhaga so varSa pahelAM dAdAbhAI navarojajIe je dRSTi ane bhAvanAthI svarAjyanI dizAmAM hilacAla karelI ane 1906nI kalakattAnI mahAsabhAnI beThakamAM chevaTanA je paripakava ugAre kADhelA te A hatA : eka thAo, khaMtathI kAma kare ane svarAjya meLo. teo kahe che ke svarAjya -lekarAjya maLaze te ja dezanuM duHkhadaLadara, garIbI-bekArI, rega Adi jaze. jyAre e tapasvIe karAjyane lIdhe duHkhadaLadara Adi javAnI vAta kahelI tyAre temanI dRSTimAM lekarAjya viSenI kalpanA zI hatI agara zI hovI joIe e atyAre vicAravuM joIe, kAraNa ke, atyAre lekarAjya te prApta thayuM, paNa bhale kAMIka judI jAtanAM chatAM duHkhadaLadara Adi saMkaTa vadhyAM na hoya teya ghaTayAM te nathI ja. e ja arasAmAM lekahitavAdI upanAmathI lakhatA eka mahArASTrIya brAhmaNa saradAra kuTuMbanA daSTisaMpanna lekhake badhI jAtanA sudhArAonI spaSTa ane makkama himAyata karatAM svadezI vastuene vAparavA eTale sudhI kaheluM ke bhale dezI cIjo moMghI ane kharabacaDI. hoya teya sastI ane suMvALI paradezI cIjone moha choDI lekee e dezI cIje ja vAparavI joIe, nahi to dezamAMthI garIbI ane bekArI nahi javAnI ane mUDIvAdanI yUDamAM sAdhAraNa janatA sapaDAvAnI. gaNeza vAsudeva jozI, je "sArvajanika kAkA ne nAme jANatA hatA, temaNe te te jamAnAmAM hAthe kAMtelA sutaranI khAdI paherIne potAnuM svarAjyakArya zarU kareluM, eTaluM ja nahi, paNa e ja vezamAM 1877nA dilhI darabAra vakhate tyAM darabAramAM jaI pitAnI kAmagIrI bajAvelI. A badhuM e sUcave che ke svarAjya ane lekarAjyane sthApavA IcchatA te te puruSonAM manamAM mukhyapaNe eka ja vAta ramatI ane te e ke have je bhAratavyApI lakarAjya sthApavuM Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekatAne mukhya pAze [161 ane nabhAvavuM hoya to prajAe pitAnA vyaktihitanA vicAre samaSTihitamAM ja badalavA joIe. tyAra bAda te tilaka AvyA, gAMdhIjI AvyA ane gAMdhIjIe pitAnI sahaja sUjhathI ane karmaNI vRttithI prajAhitane sparzatA ekeeka prazna upara vyApaka dRSTie mAtra prakAza ja nathI pheMkyo, paNa temaNe e dizAmAM pratyakSa padArthapATha paNa Ape che. e ja tapazcaryAnA mULamAMthI lekataMtranuM vRkSa UgyuM che. Aje enI comera UjavaNI thAya che, enAM guNagAna gavAya che, paNa ahIM jovAnuM e che ke zuM eno pAye kharekhara mUDIvAdIonI dRSTi ane hilacAla, thoDAka apavAde bAda karatAM nAnAmeTA amaladArenI sAcI javAbadArI pratye beparavAI kAma karavAnI maMdatA ane aMgata lAbhanI mukhya daSTi tema ja judA judA darajajAnA vyApArIonI mAtra aMgata lAbhanI daSTie videzI vastuonA dalAla banavAnI jAnI kuTeva ane chelle chelle keLavaNInA kSetramAM kAma karatA tema ja lekamata keLavavA po calAvatA evA bhaNelagaNela gaNAtA varganI mAtra aMgata lAbhanI dRSTie thatI mukhya pravRtti-e badhuM jyAre vicAruM chuM ane tenA maLatA purAvAo yathAzakti tapAsuM chuM tyAre mArI TUMkI ane sAdI samajaNane ema ceksa lAge che ke lakarAjya sthapAyuM che, tenuM baMdhAraNa ghaDAyuM che, tenA utsava UjavAya che, tenAM gANAM gavAya che, paNa khATale moTI khoTake nakkara ane majabUta pAye ja nathI. eTale udyogapatio, amaladAre, madhyavartI dalAle, saMskArI ane bhaNelagaNela gaNAtA tyAgIo, paMDite ane vidvAna-e badhA mukhyapaNe lekarAjyane upakAraka thAya ne tenA pAyA majabUta bane evI samaSTi-hitanI dRSTie kAma karatA nathI ane tethI ja dAdAbhAInI ke gAMdhIjInI svarAjya maLyA pachI prajAnI AbAdInI bhaviSyavANI hajI sAcI paDI nathI. mi. bevAna sAcuM ja kahe che ke sAcuM lokataMtra, garIbI ane saMpatti e traNa sAthe sAthe rahI na zake. lokataMtra, enA kharA arthamAM hoya te, saMpatti ane garIbIne bheda bhUMsAvo ja joIe, ane jo e bheda kAI paNa arthamAM cAlu rahe te lokataMtra e mAtra nAmanuM ja hoya. - mahAtmAjIe ahiMsaka rAjyataMtranuM svapna joyuM. tene paNa khare artha e ja che ke je evuM rAjyataMtra ISTa hoya te garIbI ane tavaMgarI banenuM saha-astitva prajAmAM rahI na zake. zrI. vinobA bhAve kharI rIte e ja satranI dizAmAM AgaLa vadhI rahyA che ane gItAnI samatvabhAvanA rAjyataMtramAM mUrta thayelI jevA, garIbI tema ja tavaMgarInuM mahad aMtara miTAvavA prayatna karI rahyA che. -saMskRti jAnyuArI 54 11 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattAbaLa ane satyabaLa [24] bhArate svataMtratA meLavI. tenA pAyAmAM je kaI mukhya baLe bhAga bhajavyo hoya te te bhAga satyabaLane hato ema koI paNa kahI zakaze. gAMdhIjI svataMtratA saMgrAmanA senAnI na hatI te svataMtratA prAptinuM prerakabaLa kayuM hata e atyAre na kahI zakAya. game te he, paNa AjanI sthitimAM ema kahI zakAya ke bhArate mukhyapaNe satyane baLe svataMtratA prApta karI che, eTale je e baLa enA pAyAmAM na hoya te enI svataMtratA pilI ane je e baLa uttarottara poSAtuM ke vadhatuM na jAya te eTale aMze lAdhela svataMtratA paNa mAtra nAmanI ja rahevAnI. satyanuM baLa e eka baLa che. jeNe jeNe jeTale aMze jIvanamAM satya utAryuM hoya tene tene enA baLane teTale aMze anubhava hoya ja che; paNa satyanuM baLa pragaTAvavuM, tene TakAvI rAkhavuM ane vadhAre ne vadhAre poSavuM tema ja vyApaka banAvavuM e kAma saheluM nathI. satyabaLanAM vireAdhI ghaNuM baLe che. e badhAM virodhI baLa sAme satyabaLane TakAvavuM e ja kharI muzkelI che. A muzkelI samajavA ane tenAM viredhI baLone mApavA mATe TUMkAmAM jANavuM jarUrI che ke evAM virodhI baLe kyAM kyAM che ane te kaI rIte satyabaLanI ADe Ave che tema ja svataMtratAnA AtmAne haNe che. jaDa ne cetana badhAMmAM hastI to hoya ja che. hastI eTale astitva. dareka vyakti potAnuM astitva TakAvavA mathe che. jyAre astitva TakAvavA mathanAra cetana hoya tyAre ene e mathana sattAbaLa kahevAya che. astitvanuM bhAna, tene TakAvavAnI vRtti ane te mATe jANye-ajANe yogya ke ayogya thato prayatna e badhuM sattAbaLamAM Ave ja che. jyAre koI jIva ke vyakti zarIrathI majabUta hoya tyAre te zarIrane Azraya laI pitA karatAM nabaLA upara kAbU jamAvavA Icche ane mathe che. keI vANuzakti dharAvatA hoya te te e dvArA pitAnuM sattAbaLa ajamAvI bIjAthI caDhiyAta thavA Icche che. saundarya, saMpatti, vidyA ke bIjAM tevAM sAdhanomAM je caDhiyAta hoya te te ja sAdhana Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattAbaLa ane satyabaLa ' [163 dvArA bIjA nabaLA upara pitAne sikko jamAvavA Icche che. nabaLe gaNAta hoya to te paNa pitAthI vadhAre nabaLA upara sattA jamAvavA Icche che. A siddhAMta jIvananA pratyeka kSetramAM ane pratyeka samAjamAM ke dezamAM sAmAnya rIte kAma karato dekhAya che. tethI ja UMcanIcano bheda, garIba-tavaMgarane bheda, abhaNa-bhaNelane bheda jevA bhedo eka vargane kacarI nAkhe che to te bIjA vargane kAMIka rAhata ApatA dekhAya che. A eka cAlI AvatI lAMbA kALanI viSamatA che, ne tene ukela muzkela lAge che. AvI viSamatA game teTalI jUnI-purANI hoya toya te nAbUda karI zakAya agara ochI karI zakAya ke nahi e prazna che. ene uttara satyabaLamAMthI maLe che. sattA ne satya baMne sata-hastI-sAthe saMbaMdha dharAve che, paNa baMnemAM kera hoya te te e che ke sattA pitAthI nabaLA upara kAbU jamAvavAnI vRttirUpe AvirbhAva pAme che, tyAre satya pitAthI nabaLA ke sabaLA baMne pratye samAna rahevAnI vRttirUpe AvirbhAva pAme che. jyAre nabaLA pratye samAna rahevAnI vRtti pragaTe che tyAre eno artha eTale ja ke nabaLAne pitAnI UMcI sapATI upara ANI potAnI samakakSa banAvavA satya mANasane prere che. jyAre sabaLA pratye samAna rahevA rUpe satyanI vRtti AvirbhAva pAme che tyAre tene artha eTale ja ke evI vRttivALo mANasa koI paNa sabaLane aNudhaTatI rIte vaza thato nathI; UlaTuM tene yogya rIte saunI sAthe sthAna apAve che. sattAbaLa amaladArane tumAkhI zIkhave che, dhanikane ataDo ane garviSTha banAve che, paMDitane mithyAbhimAna ane bakavAdI paNa banAve che, jyAre satyabaLa amala, dhana, ane pAMDityanA AzrayathI evo koI doSa SituM nathI; UlaTuM e adhikAra, dhana, saundarya, vidyA ke pAMDitya jevAM sAdhano dvArA mANasane saunA lAbhamAM kAma karate, ane tethI kharA arthamAM svataMtra banAve che. sattAbaLa dharAvanAra dekhItI rIte svataMtra gaNAvA ke manAvA chatAM kharI rIte ane aMtarathI parataMtra ja hoya che. enA manamAM haMmezA bIjA taraphano bhaya rahe ja che. jyAre satya baLa dharAvanArane kadI koIthI DaravApaNuM nathI; eTale tene aMtarAtmA takta mukta rahe che. ApaNe ApaNA ja jIvataramAM A vastu gAMdhIjImAM joI hatI ane atyAre vinobAjI jevA satyaniSThamAM joI paNa zakIe chIe. bhArate prApta karela svataMtratA e te kharI svataMtratA siddha karavA Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1943 darzana ane ciMtana mATenuM prAthamika vibanivAraNa mAtra che. have je svataMtratA ThIka ThIka rIte pacAvI siddha karavI hoya te samajIne ke dhakkA khAIne chevaTe sattAbaLathI mukta thaye ja chUTake che. enAthI mukta thavuM eTale amaladAre ke sattAdhArIoe prajAnA darekedareka varga pratye vinamrabhAve vartavuM; dhanikee dhananuM gumAna ne dhananI ekAMgI daSTi cheDI saunA kalyANamAM tene viniyoga karavo. bhaNelA. ane vidyAsaMpanna evA varge abhaNa ke nirakSarane sAcI samajaNa ApavAmAM potAnI sarasvatIne upayoga kare. kharI rIte A ja svataMtratAne nakkara pAve che. e pAyA upara UbhI thayela svataMtratAnI ImAratane koI zastrabaLa toDI zake tema che ja nahi.. zastranI gati ane zakita e sthaLa upara cAle che; jyAre satyabaLa e evuM sthaLa nathI. dhana, zarIra jAya toya e baLa kadI jatuM ke ghaTatuM nathI.. svataMtratAnI ujavaNInA A navA varSe ApaNe evA satyabaLanI upAsanA tarapha vaLIe. -prasthAna, ogasTa, 1955. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAjayane chaThuM varSe [25] briTiza amala hatuM tyAre svarAjya na hatuM. svarAjaya na hatuM ema ApaNe kahetA ane atyAre paNa kahIe chIe, tyAre tene artha che e samajI levuM joIe. sAmAnya prajA, amadAra varga, rAjya karate ke sattA bhAgavata varga ane mUDIdAra varga-e badhAnA avAja karatAM vadhAre prabhAvazALI tema ja dhAryuM kare te avAja briTiza sattAne hate. briTiza amala jema jema sthapAte gayo tema tema teno kaDapa aneka rIte vadhAre ne vadhAre esate gayo. briTiza sAmanItithI kAma letA, dAmathI paNa kAma letA, bhedanIti te temanA lehImAM vaNAyelI rahI che, paNa sattAnI jamAvaTa ane pracAramAM temanI daMDanIti eTalI badhI sakhata hatI ke jyAM koIe saheja vadhAre paDatuM mAthuM UMcakyuM ke e mUo ja paDyo che. zarUAtamAM pitAnI svachaMda sattA upara aMkuza mukAyA tethI ghaNA nAnA moTA rAjAo, sAmati ke jamInadAree bhAthuM UMcakyuM, paNa temane evI rIte bhayabhegA karavAmAM AvyA ke bIjAonI sAna ApoApa ThekANe AvI. zarUAtamAM pitAnA dharmavalamAM pAzcAtya prabhAva paDavAnI dhAstIthI keTalAka dharmaguruo ane mahaMtoe paNa briTiza sattA viruddha hilacAla karI, paNa chevaTe zANu briTizaree temane abhayadAna ApyuM ke dharmakarmanI bAbatamAM rAjya hAtha nahi nAkhe. tethI badhA ja dharmapaMthanA AgevAno nirbhaya banI gayA, tema ja briTiza sattAnI jamAvaTanA eka athavA bIjI rIte pioSaka paNa banI gayA. vyApArI tema ja bIje mUDIdAravarga e mAtra potAnI kamANI Icchato. temane paNa videzI mAlanA dalAla thavAnuM navuM dvAra maLI gayuM, ne teone paNa rAjasattA viruddha kahevAnuM kAMI na rahyuM. A rIte AkhA briTiza amala daramyAna joIe chIe ke bhaNela ane vagasaga dharAvanAra A varga jANe TharIne ThIma beTho. je moTA vargane bahu ghasAvuM paDatuM, sahevuM paDatuM ne AgaLa vadhavAmAM jene mATe dvAra na hatAM athavA nAmamAtranAM hatAM, te varganA asaMtoSane vAcA ApanAra prathama te kaI hatuM nahi; ane jyAre vAcA ApanAra varga thayo ane vadhato gayo tyAre paNa eno avAja bahu dhIre ane aspaSTa Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196] darzana ane ciMtana hatA. tethI, eka rIte jANe ke, Akho deza saMtoSI ane sukhI hoya e bhAsa thatuM. ane chatAM, te vakhate svarAjya nathI ema sahu mAnatAM. jyAre dezamAM ATalI sArI vyavasthA heya, vizALa pramANamAM zAnti dekhAtI hoya tyAre paNa leke ema mAne ke svarAjya nathI, paNa meLavavuM che, te ene artha emanA manamAM UMDe UMDe re ho joI e e jANavuM ghaTe che. vicAra karIzuM to jaNAze ke "svarAjya nathI"--ene artha saunA manamAM e na hato ke vyavasthA nathI, e paNa na hato ke sAmAnya rItanI zAnti nathI, paNa e hato ke AkhI prajAne pitAnuM yathArtha duHkha rajU karavAnI pUrI ane nirbhaya taka nathI. jyAM lagI rAjyakartAo samakSa prajAnA ekeeka varganuM citra nirbhayapaNe rajU karavAnI taka na hoya tyAM lagI taMtravyavasthA ane khAvApIvAnuM sukha hoya to paNa lekene gUMgaLAmaNa thayA sivAya na rahe. mananI vedanA manamAM ja samAvavI ke adhUrI ane vikRta rIte rajU karavI e ja svarAjyano abhAva agara te pararAjya. jyAre mAthA upara evA bhaya jhajhumatA hoya ke garIba agara tavaMgara kharekharI vAta taddana chUTathI amaladAre samakSa kahI na zake agara DaratAM DaratAM ane te paNa kyAreka ja kahevAnI- ane te paNa parabhASAmAM para dvArA kahevAnI-taka muzkelIthI meLavI zake, tyAre saune svarAjya nathI e bhAsa thayA vinA na ja rahe. A svarAjyanA abhAvanI ke pararAjayanA prabhAvanI UMDI vedanAe ja chevaTe gAMdhIjInI saradArI nIce anekamukhI vAcA meLavI ne aneka rIte te svarAjyanI dizAmAM prayatna karavA lAgI. chevaTe 1947nA oNgasTa 1pamI tArIkhe gAMdhIjInA premaLa jIvana daramiyAna ja premaLa mArgathI svarAjyaprAptino utsava prajAe Uja. ahIMthI sAva no yuga zarU thAya che. pahelAM pararAjya hatuM ane have svarAjya: e be sthitinuM aMtara kaI eka ja bAbatamAM nathI samAtuM. aneka bAbato evI che ke je dvArA para rAjaya ane svarAjya vaccenuM aMtara saraLatAthI samajI zakAya. paNa e aMtara samajavAnI sahelAmAM sahelI cAvI eka ja che ke pahelAM leke pitAnA dilanuM darada pitAnI jabAnamAM sIdhesIdhuM amaladAre samakSa je nirbhatAthI rajU karI na zakatA te rajU karavAne samaye temane lAge. svarAjya maLyA pachI aneka sthApita vargonA cAlu hita upara sakhata tarApa paDI; jemake rAjAo, sAmati, jamInadAre vagere. vaLI aneka rUDhicusta mAnasa dharAvanAra dhamapaMthanA agrasarenI svachaMda nItirIti upara paNa tarApa paDI. e ja rIte Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAjyane chaThe varSe [167 pararAjyanA amala upara nabhatA ane pagadaMDo jamAvI beThelA evA aneka amaladArenI amalazAhI upara paNa tarApa paDI. A badhuM chatAM leke te ema ja. mAne che ke svarAjya AvyuM che. eka bAjuthI lokenI evI paNa phariyAda che ke briTiza amala daramyAna hatI tevI taMtravyavasthA nathI, zAnti nathI; ane bIjI bAjuthI leke svarAjya AvyuM che, pararAjya nathI ema te mAne ja che. tyAre lekenA manamAM svarAjyane artha je have joIe te spaSTa thAya che ane te artha eTale pitAnAM duHkhadarada sarakAra samakSa rajU karavAnI pUrI ane nirbhaya taka. svarAjyano A artha e te eka prAthamika artha che, paNa temAMthI phalita thatA ane temAMthI siddha karavAnA bIjA aneka artho, je prajAnI duHkhadaradanI kahANI pragaTa thayA pachI krame krame dhyAna upara Ave che te arthe, pikI eka artha e che ke prajAnI agavaDe pUrepUrI samajavAnI koziza sarakAre karavI. bIjo artha e che ke e koziza ryA pachI tvarita gatie sarakAre evAM saMgIna pagalAM bharavAM ke jethI prajAnI phariyAdo ochI thAya, vadhe nahi. trIjo artha e che ke sarakAre prajAnA saMparkamAM vadhAre ne vadhAre AvI tenAM dila jItavA ane tene soga meLavo. cotho artha e che ke sarakArI taMtramAM kaI paNa jAtane saDe na hoya, lAMcaruzvata ne lAgavaganuM pramANu na ja hoya yA nAmamAtranuM heya. pAMcame sauthI mahatvane ane chelle-artha e che ke prajAne ema lAgavuM joIe ke sarakAra amArI che ane amane nicevI amAre mAthe besanAra koI nokarazAhI nathI, paNa pitAnI anivArya jarUriyAta pUrato badale laI amArI ja sevA arthe nIkavela eka samaju ne ApabhogI sevakenuM baneluM taMtra che. 1. sarakAra prajAnI agavaDe samajavAnI koziza nathI karatI ema kaI paNa kahI zake nahi. alabatta, sarakArI taMtra calAvanAra je saMkhyAbaMdha mANasa che e badhA samAna egyatAvALA ne sarakhI dhagazavALA che ema kaI kahetuM nathI; evA hovA joIe evI mAgaNI prajAnI rahe ja; sarakAra paNa Icche ja. chatAM e vastu siddha thavAne vAra che. sarakAra prajAnAM duHkha darada jANavAnI koziza kare che e arthamAM te svarAjya prApta thayela ja che, paNa e ke ziza nathI pUrNa ke nathI ekadhArI; ethI eTale aMze svarAra jyane e artha prajAne mana siddha thayo nathI. ane e bAbatamAM zuM chApAM Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] darzana ane ciMtana ke zuM javAbadAra kACkaryo ke zuM UMcA hAddedAra amaladArAe badhA ja ekasarakhI phariyAda karatA jaNAya che ke sarakAre prajAnI eTale ke tenA badhA ja vargonI agavaDa pUrepUrI jANavI ghaTe. nahi to je varga AgaLa paDatA, vAcALa ane chApAMo para kAbU dharAvanAra tenI agavaDa jaladI sarakAranA dhyAna upara Ave ane khIjA vargo khakhaDatA rahI jAya ane kahyA kare ke gAMdhIjInuM svarAjya nathI agara te| A karatAM pararAjya sAruM hatuM, to ene doSa daI nahi zakAya. svarAjya maLyuM che evuM jo prajAnA dilamAM ane tenA ekeeka varganA dilamAM hasAvavuM hoya to sarakAranA nAnAmeTA adhA amaladAroe sahAnubhUtithI potAnA kuTuMbanI agavaDa samajavA rakhAya che tevA khyAla prajAnI agavaDa samajavA rAkhavA ja paDaze, nahi te kadI jaza meLavI zakaze nahi. 2. prajAnI agavaDe kAMI eka ja prakAranI nathI hotI; samaye samaye ane sthAnabhede te badalAtI paNa rahe che. sarakAra e agavaDA jANe te paNa savAla e UbhA thAya che ke tene nivAravA te zuM kare che? ane je kare che te jhaDapathI ke dI sUtritAthI ? Ane javAba sarakArapakSe saMtoSaprada ae ja nahi. atyAra lagI prajAneA ja nahi, paNa javAbadAra amaladAro ane netAone paNa anubhava eka ja che ane te e ke sarakAra vastusthiti samajavAmAM jeTalI moDI paDe che tenA karatAMya tenuM nivAraNa karavAmAM vadhAre DhIla kare che. DaoNkTara darada jANyA pachI daradIne davA ApavAnu kahe, paNa jo te davA ApavAmAM mehu kare te eNe darada jANyuM na jANyuM kharAbara che. eka ati ucca kakSAnA svargavAsI dezanetAe cemAsAmAM paDu paDu thaI rahela makAnamAM vasanAra potAnA adhIna nokarane kahyuM ke phikara na kara, makAnanI durastI jaladI thaI jaze. paNa jyAre e netAe jANyuM ke e makAna chevaTe paDI gayuM te e nAkaranA kuTuMbanA eka sabhya khAI mUo tyAre te prAmANika netAne vakhatasara kAma na karyAnA UMDA kheda rahyo, ane pelA vaphAdAra nAkarane vizvAsa te| huMmeza mATe gumAvyeA. sarakAra vize jo lAkA ema dhAratA thaI jAya ke A taMtra navAkhI che to ethI vadhAre nukasAna sarakArapakSe bIjI ekeya hAya zake nahi. amaladAro potAnA kuTuMbanI saheja paNa muzkelI nivAravA jarA paNa DhIla na karatA hoya ane prajAnI agavaDe jANyA chatAM tene nivAravAnI vizeSa DriMkara sevatA na hoya to prajAne svarAjyanI dRSTie ema kahevAnA hakka che ke teo prajAdrohI che; kema ke prajAnuM anna khAI Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varAjyane chaThTha varSe [169 tenI sevArthe nIkaLavAne dAvo karavA chatAM teo te dAvAne vaphAdAra nathI rahetA. eTale jhaDapathI amala karavAnI dRSTie te sarakAra upara ja badhI javAbadArI AvI paDe che. atyAra lagIne anubhava kahe che ke jhaDapathI kAmabajavaNInI AvaData sarakArI taMtramAM nathI. svarAjyane cha varSe A ArepamAMthI mukta thaI sarakArI taMtre navesara khAtarI karI ApavI joIe ke zarUAtanAM pAMca varSa zikhAupaNAnAM hatAM. have anubhava ThIka tha che, eTale taMtramAM DhIlAza nahi ja heya. 3. pahelAM, 1937mAM jyAre prAMtika svarAjya maLyuM tyAre gAMdhIjI badhA minisTarane kahetA ke tame mAtra ophisamAM ja ane tenA daphataramAM bharAI na rahe. lekamAM jAo, vizvAsa meLave. gAMdhIjInuM A kathana keTaluM mahatvanuM che te atyAre to vadhAre spaSTa thAya che. kendranA ane prAntanA maMtrIo ane bIjA rAjapramukha jevA moTA hodedAre sAmAnya janatAmAM keTale aMze bhaLehaLe che ema je koI pUche to ene uttara chApA ane leke e ja Ape ke teo aneka jAtanA udghATana samAraMbhamAM ane bIjA prasaMgamAM leke sAme Ave che ane sAdhAraNa ke temanAM moDhAM jovA pAme che. A vastu svarAjyanA mULamAM ja ghA karanArI che. eka te vAMcavA lakhavA ane phAIlene uthalAvavAmAM ja buddhizALI maMtrIonI zakti eTalI badhI kharacAI jAya che ke pachI temanI haiyAukalata bahu ja ghaTI jAya che. je dareka khAtAne maMtrI pitAne lAgatAvaLagatA prazno paratve pitAne AdhIna pradezamAM jAte jaIlekone maLe, temanA methI sIdhI vAta sAMbhaLe ane temanI sAthe vAtacIta kare te loko jarUra ema samajavAnA ke sarakAra ApaNI che. jyAre gerAo hatA tyAre teo kadI maLatA nahi, maLe te ruAba eTale badhe ke temane maLavuM eTale devone maLavuM ema leke samajatA. je Aje paNa lekonA dilamAM A ja dhAraNuM cAlu rahe te ethI vadhAre bUruM bIjuM hoya na zake. mAnasazAstranI dRSTie jIvanamAM sauthI vadhAre mahattva sahAnubhUtinuM che. vaigha ke paricaryA karanAra narsa je pUrepUrI sahAnubhUtivALAM hoya te darada na maTayA chatAM, ane ghaNIvAra te vadhyAnuM bhAna hovA chatAM, daradI emanA pratye UMDI mamatA seve che. tene ema thAya che ke vaidya ane narsa sAcAM che, chevaTe daradanuM maTavuM na maTavuM e te bhagavAnane AdhIna che. daradInI AvI lAgaNI e ja sAcA vaidya ane sAcI narsane vijaya che. je A anubhava sAro hoya to e ja nyAya prajA ane sarakAra vacce Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 ] darzana ane ciMtana lAgu paDe che. sarakAra mAtra ema kahyA kare che ke prajAneA sahayeAga joie, te pUro sahayoga nathI ApatI, ityAdi...paNa eNe vicAravuM joie ke prajAmAM sahayAga karavAnI pUrI lAgaNI te kema pragaTAvI zakI nathI? jo te sAcA dilathI A vastu upara vicAra kare to tene potAne ja pAtAnI khAmI jaNAze. prajAne gAMdhIjI pratye mamatA hatI, prajA temane dareka bAbatamAM sahayoga karatI. enuM hArda tapAsIzuM te jaNAze ke gAMdhIjI teA prajAnA adanAmAM adanA mANasane paNa chUTathI maLavAnA ane tenI kathanI sAMbhaLavAne avasara ApatA. zuM, Aje kAI sarakArI hAddedAra ema kahI zakaze ke prajAnI sahAnubhUti meLavavAnA A kImiyA tene lAkhyA che? Aje paNa je gaNyAgAMThyA sevA dezanA kAI ne kAI bhAgamAM ane kAI ne kAI prajAnA gharamAM pUrNa rIte khUpyA che temanA anubhava paNa e ja kahe che ke TalAkasa paka e ja lokonA sahayAga meLavavAnI cAvI che. zuM ravizaMkara mahArAja ke zuM sa'takhAla ke zuM svAmI AnaMda e badhAne pUcho te eka ja vAta kaheze ke leAkeA te sAva bhoLA che, kahA te karavA taiyAra che; phakta temanAM dila jItavAM joIe, te te to sauMparka dvArA ja jItI zakAya. sarakArI amaladAro A vastu bhAgye ja jANe che ane tethI javAbadAra lAkaAgevAno paNa temanA upara AkSepa mUkatAM pAchA nathI paDatA ke temane te vAlakezvaranI agara navI dilhInI havA ja khAvI che. potAnI muzkelIe dUra nahi thaI hoya teApaNu jo prajA evA anubhava kare ke sarakArI amaladAro temanI vAta dhIrajathI sAMbhaLe che, te tene bahu riyAda vinA muzkelI sahana karavAnuM aLa jarUra maLavAnuM. tethI sarakArI taMtrane jevA tevA lAbha nathI. 4. sarakArI taMtramAM lAMcaruzvata ane lAgavaga keTalA pramANamAM che enu pramANa ApavAnI jarUra ja nathI. eka eka khAtAmAM eka eka ma`trI, ene AdhIna bIjA keTalAye ucca amaladArA, temAM paNa AI. sI. esa. jevA hAdA dharAvanArA A badhA Adhunika zikSaNa pAmelA ane moTebhAge dezaparadezamAM karelA. temanA ruAba ane mAma jotAM ema lAge ke teo devanA dIkarA che. sAmAnya mANasa tA emanI buddhi, emanAM bhaNatara vize sAMbhaLIne ja Abhe thaI jAya. chatAM ApaNe joI e chIe ke emAMthI hajI sudhI te eka paNa mAI ne lAla evA nathI nIkaLyA ke je sarakArI taMtranA mukhya saDAne dUra karavAnI kAI jaDIbuTTI batAvI zakayo hAya. AvI sthitimAM chUTathI phariyAda karavA pUratuM svarAjya prApta thayA bAda jo lokeA ema kahyA Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAjyane chaThe varSe [171 kare ke sarakArI taMtra upara AvanArA amaladAro ane nokare lAMcanI badIthI mukta nathI ane lAgavaga e te tenI bhUmikA che, to prajAne doSa daI nahi zakAya. meTA meTA vyApArIo lebhavaza prajAdroha karI sarakArane Thage te e samajI zakAya, paNa keTalAka sarakArI hoddedAre ja sarakArane Thage te e mahela retI upara Ubho che ema kaI paNa kahI zake. jeoe sarakArane dhokhe Apyo hoya-pachI te vyApArI hoya ke amaladAra-temane sakhata nasiyata karavAmAM jeTaluM moDuM thAya che teTaluM ja lekene ukaLATa vadhe che; ane bIjI bAjuthI lAMca ApanAra ane lenAra ema samajatA thaI jAya che ke cAlatuM hoya tema cAlaze. kAMI Aphata Avaze te joyuM jaze, kema ke temane nathI hato tarata zikSA thavAno bhaya, ke nathI hoto sakhata nasiyata thavAne bhaya. karoDonA goTALA karanAra vyApArIo ane amaladAro sukhe zA mATe sUvA joIe? temaNe chevaTe te prajAnuM ja lohI cUkyuM che; ane lehI cusanAra ne eka paNa mANasane phADI khAnAra jaMgalI prANI je geLInuM nizAna manAtuM. hoya to AvA UjaLA dekhAtA vyApArIo ane amaladAre, je AkhI prajanuM sIdhI ke ADakatarI rIte lehI pItA heya, teo turatAturata sakhata. sajAne pAtra kema na banavA joIe? eTale sarakArI saDe dUra karavAnI javAbadArI paNa sarakArI taMtranI ja che. ema kahyuM nahi cAle ke prajA lAMca na Ape te amaladAro na lebhAya. prajA abhaNa che, asaMskArI che, zistabaddha nathI, ema samajIne ja te sarakAra cAle che. eTale eNe pitAnA taMtrane vahelAmAM vaheluM saDAmukta karavA tarapha ja lakSa ApavuM ghaTe che. chellAM pAMca varSonI saDAnI phariyAde briTiza amalanA saDAne bhulAvI dIdho che. 5. Aje prajA ema te jANe che ke rAjyakartA amArA ja bhAIe che ne amArAmAMthI ja teo amArI saMmatithI AgaLa AvyA che, paNa sAthe sAthe prajA ema paNa samajI rahI che ke hadedAra-khAsa karIne moTA hodedAra-je pagAra le che te sevA arthe nIkaLelane na zobhe tevo che. je moMghavArInuM bahAnuM AgaLa dharavAmAM Ave te prajA ema kahe che ke meMdhavArI te saune che. vaLI sAmAnya prajAjana karatAM ane sAdhAraNa kaTine sarakArI nokara karatAM UMcI keTinA amaladArone pitAnA taMtra vize ane pitAnA. jIvana vize vadhAre AtmazraddhA hovI joIe. te e arthamAM ke ame kaze saMgraha nahi karIe topaNa kadI bhUkhe maravAnA nathI ke amArAM bALabaccAM herAna thavAnAM nathI. je temanAmAM AvI UMDI zraddhA na hoya te saheje ja temanAM mana pagAranA dhoraNa paratve DhIlA rahevAnAM ane jeTaluM maLatuM hoya te paNa Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ] dazana ane ciMtana ochuM lAgavAnuM. e te suvidita che ke sarakArI taMtravAhakamAM keTalAka evA avazya che ke jemane paisAnI leza paNa paDI nathI; UlaTuM ApAgathI kAma kare che, paNa evAonI saMkhyA najIvI che. ane vahIvaTI kharcanA AMkaDA tema ja pagAranAM dhoraNe jotAM ema lAge che ke ATale beje have prajA UMcakI zake tema che nahi. che teTalA verA paNuM prajAnA moTA bhAgane zULa jevA lAge che, tema chatAM navA navA verAnI vAta AgaLa dharAtI ja jAya che. A sUcave che ke sarakArI taMtra karakasaranA tattvane jANatuM nathI. je rAjya pitAnI Avaka karatAM vadhAre kharca kare ane 80-85 TakA jeTalA madhyama varganA ane garIba varganA bejAne samajI na zake te rAjya che ema te kharA arthamAM na kahI zakAya. je kaMI paNa rIte taMtrane kharca nabhAvavo hoya te enA dekhItA traNa mArgo che : (1) moTA pagAra upara kApa mUkI ne bIjI ghaNI bAbatamAM sarakAre karakasaranuM tattva dAkhala karavuM. (2) moTA moTA udyogapationI AvakamAMthI vadhAre meLavavuM. (3) rAjA ke bIjA harakeInI vArasAgata amuka milakatathI vadhAre milakata hoya te temAMthI hise meLave. game te rIte sarakAra khAdha pUrI kare, paNa tene je madhyama varga ane nIcalA varga para te na ja paDavo joIe. gAmaDAMnuM hIra jarA paNa na cusAya, UlaTuM tenuM teja pivAya e rIte ja paisA meLavavAnI karAmata nANAMpradhAnee vicAravI joIe. jo Ama na bane te prajA ema kadI nahi mAne ke sarakArI taMtrane ApagI sevake maLyA che. je prajAno e aMsatoSa haze te pachI sAmyavAda, samAjavAda ke bIjA evA koI vAdane khALI nahi zakAya. e judI vAta che ke te vAda AvIne prajAnuM keTaluM lIluM karaze? paNa eka pakaDamAMthI Ubho thayele asatiSa svAbhAvika rIte paDakhuM badalavA mANasane prere che. tethI ApaNe svarAjyane cha varSe AzA rAkhIe ke jeo lAMbA vakhatathI sevA ApatA AvyA che, jeo gAMdhIjInA jIvanabhArgane thoDe paNa samaje che, ane jeo prAmANika che teo gAMdhIjInI svarAjya-kalpanAne pitAnI Dhabe paNa mUrtimaMta kare. -prasthAna, ogasTa 15ra. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAjya ane surAjya [26] have deza svarAjyanA sAtamA varSamAM praveza kare che te vakhate prajAe, prajAsevakee, amaladAe ane mukhya mukhya rAjyataMtravAhake e vicAra karavAnI jarUra che ke prApta thayeluM svarAjya surAjyamAM pariNamyuM hoya to te keTale aMze ? tema ja e paNa vicAravAnuM prApta thAya che ke Akho svarAjya-saMcAlana jheka surAjyanI ja dizAmAM che ke kema ? svarAjya ane surAjya eka nathI e kahevAnI jarUra hoya ja nahi. je eka hoya te kaIne phariyAdanuM kAraNa rahe ja nahi. svarAjyanA sAtame varSe pahoMcavA chatAM dezamAM jyAM dekho tyAM phariyAda ja mukhyapaNe saMbhaLAya che, phariyAda mAtra prajAnI ja nahi, prajAsevakonI paNa che, amaladAranI paNa che, ane rAjyadhurAvAhakonI paNa che. phariyAdo badhI sAcI ja ane sAdhAra hoya che ema to nahi ja, chatAM e badhI vAta juThI ane nirAdhAra hoya che ema mAnI levuM e paNa evI ja bhUla che. phariyAda sAMbhaLavI, tenAM kAraNonI zadha karavI, temAM yathArthatA keTalI che e tapAsavuM ane je phariyAdanAM kAraNe hoya te tene jaladImAM jaladI nivAravAM e jIvatI jAgatI ane surAjyanI abhilASA sevatI janatA tema ja lekazAhI sarakAranuM anivArya kartavya che, svarAjya e te A kartavya bajAvavAnI bhUmikA pUrI pADe che. badhI jAtanI phariyAdanA hevAla uparathI tema ja ene nivAravAnA prayatnamAM dekhAtI maMdagati uparathI eTaluM te nirvivAda kahI zakAya ke hajI svarAjya surAjyamAM pariNamyuM nathI. surAjya nathI eno artha te kurAjya ja che agara te arAjya yA arAjaktA che evuM nathI thatuM. eTaluM to kabUla karavuM joIe ke svarAjya prApta thayA pachInAM cha varSo eLe nathI gayAM. deza vizALa che, leke aneka saikAonI vahema tema ja bhramaNAjALathI grasta che. lekanA hADohADamAM akamaNyatA, ALasavRtti, bIjAo upara AdhAra rAkhI saMtoSa mAnavAnI vRtti ane e badhA upara dhArmikatAnI paDelI chApa-e badhuM jotAM koI paNa sarakAra ekAeka dhAryo pheraphAra karI ke karAvI zake nahi, tema chatAM maLeluM WWW.jainelibrary.org Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] darzana ane ciMtana svarAjya surAjyanI AgAhI te Ape ja che. enI dizA surAjyanI che. tene mukhya purA lokazAhI che. leke pote ja potAnA pratinidhio cUMTe ane te pratinidhio lekahita arthe ja badhuM vicAre ane kare e surAjyanI dizA che. paNa dizA hovI te eka vAta ane te dizAmAM tvarita gatie sAcuM prayANa karavuM e bIjI vAta che. uMmaralAyaka strIpuruSa mata Ape, paNa te matadAna pAchaLa pUrI samajaNa, viveka ane nirbhayatA na hoya te e matadAna pikaLa jevuM sAbita thAya. cUMTAyelA pratinidhio cUMTAyA pachI saMpUrNapaNe lekahitanA praznamAM jAgatA na rahe, te mATe prayatnazIla na rahe, te e paNa eka nATaka bhajavavA jevuM ja thAya. rAjyadhurAvAhake pitAnI sattAnA ja gulAma thaI jAya ane lekasaMparkathI vegaLA paDI pitAne kaI judA varganA ja mAnavA jeTaluM gumAna seve te e paNa lekazAhInI mazkarI ja che. ApaNuM svarAjya lekazAhI upara cAle che e kharuM, paNa surAjya mATe lokazAhInA aMgeaMgamAM je baLa, je tAjagI, ane je skUti joIe te nathI. eTale surAjyanI dizAmAM hovA chatAM deza AgaLa vadhI zakato nathI, surAjyanuM sukha anubhavI zakato nathI. surAjyanuM paheluM lakSaNa e hevuM joIe ke kAma karI zake evA uMmaralAyaka koI paNa strIpuruSane bekAra rahevuM na paDe. Aje e sthiti nathI. akarmaNyatA hADohADamAM hovA chatAM paNa jIvavA mATe ghaNA loko kAma mAge che ane temane pUratuM kAma maLatuM nathI. gaNyAgAMThayA mANase kAmanA bejathI ghasAya che te lokone moTo bhAga bekArIthI ghasAya che. gAMdhIjIe pitAnI hilacAla daramyAna e vAta dhyAnamAM rAkhelI ke dezanA karoDo mANasone kAmamAM jetaravA hoya te zuM zuM kAma saraLatAthI temane gharabeThAM ApI zakAya. gAMdhIjInI A dRSTinI atyAre upekSA ja nathI thaI rahI, paNa kharI rIte kahIe te jANe-ajANe sarakArane hAthe e daSTine AtmA haNAI rahyo che. eTale atyAre ema kahI zakAya ke svarAjya hajI surAjyanuM prathama lakSaNa siddha nathI karyuM. surAjyanuM bIjuM lakSaNa e hovuM joIe ke dezane dareka nivAsI pote dhAre tevI keLavaNuM-jIvanaprada keLavaNI-saraLatAthI meLavI zake. Aje A sthiti che ja nahi. keLavaNuM meLavavAnuM eTaluM badhuM chuM ane muzkela banI Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAjya ane surAjya [ 175 gayuM che ke bahu gaNyAgAMThayA ja saraLatAthI te meLavI zake. bIjAo mATe to keLavaNuM levI-mAnasika saMskAra ane yogyatA meLavavAM--eno artha che pitAnI juvAnI barabAda karavI; eTaluM ja nahi, paNa pitAnA piSake ane vaDIlene arthe peTe rAkhavA. gAMdhIjInA prayatnamAM e paNa eka vastu samAyelI hatI ke loke badhA ja sarakhI rIte keLavAya. A bAbatamAM paNa svarAjyasarakAra gAMdhIjInI dRSTine vikasAvI zakI nathI. surAjyanuM eka lakSaNa e che ke temAM nyAya meLe na hoya ane te meLavavAmAM jarAye muzkelI na hoya. Aje A bAbatamAM briTiza amala karatAM kaze ja sudhAre thayo nathI. UlaTuM kAyadAnI gUMce vadhavA sAthe nyAyanA pavitra Asana para beThelAo paNa pitAnI pharaja vadhAre bhUlatA dekhAya che. surAjyanuM eka lakSaNa e che ke temAM karanuM dhoraNa evuM hoya ke karane bharanAra ane tene vasUla karanAra bemAMthI koIne hADamArI sahevI na paDe ane saraLatAthI sarakAranA hAthamAM kara Ave. Aje AthI sAva UlaTuM che. kara bharanAranI herAnagatine sarakArane aMdAja ja nathI. enI vasUlAtamAM goTALA kevA thAya che ene paNa jANe pUre khyAla koIne AvatuM nathI. ane sarakAranA khajAnAmAM kara AvavAne badale meTA pramANamAM te vacce ja kevo bharakhAI jAya che ene paNa sAce tola keIne hoya ema lAgatuM nathI. Ane lIdhe prajA upara karanuM bhAraNa vadhavA chatAM teno lAbha prajAne maLato nathI ane sarakArane paisAnI khoTa UbhI ja rahe che. A mATe bahumukhI vecANaverAno dAkhalo TAMkI zakAya. meTA amaladAromAM haiyAukalata joItA pramANamAM heta to emaNe kyArane ukela kADhyo hato ema kAI kahe tene avagaNI nahi zakAya. surAjyanuM eka lakSaNa e paNa che ke temAM saune vaidakIya sAravAra saraLatAthI maLe ane te piosAya tevI hovI joIe. Aje A sthiti nathI. jANe paisAdAre ja jIvavA sarjAyA che ane bIjAne jIvavAne te hakka nathI, e vastu atyAranI sarakArI, ardhasarakArI ke khAnagI vaidakIya sAravAra karanAra saMsthAonA vyavahArathI tarI Ave che. madhyama varganA ane tethIye UtaratA varganA leke kevA kaSTa sAravAra meLave che ane e meLavavA jatAM peTe kevA pATA bAMdhavA paDe che! je sAravArathI sAjA thavAya te eno kArI ghA kevo lAge che ane te keTalA vakhata sudhI tene mUMjhave che eno khyAla koI sattAgIne AvatuM hoya to paNa eka sAruM lakSaNa gaNAya. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 ] duna ane ciMtana jevAnI surAjyanAM ghaNAM lakSaNA darzAvI tenA astitva-nAstitva vize carcA. lakhAvI zakAya, paNa e jarUrI nathI. tema chatAM eka dAkhalo TAMkavA joI e. jo chApAne hevAla jUDo na heAya to te javAbadAra ma MtrI vicArasaraNI upara prakAza nAkhe che. muMbaI prAMtanA eka maMtrIne pUchavAmAM AvyuM ke maMtrIonA pagAra pUratA che ke nahi ? maMtrI mahAzaye apUratA kathAnuM chApAmAM AvyuM che. prazna e che ke apUratA kayA arthAMmAM? moTA moTA udyogapationI AvakanI sarakhAmaNImAM ke a' vanA rAjyAnA rAjAonA sAliyANAnI sarakhAmaNImAM ? jo ema hoya te te apUratA avazya che. paNa janatAnA menaTA bhAgane je sagavaDA che te karatAM maMtrIonI sagavaDa ochI che ke vadhAre? jo vadhAre hoya te apUratA na kahI zakAya. chevaTe tA teo janatAnA pratinidhi che, nahi ke mAtra mAladAranA. huM dhAruM chu, maMtrIone rahevAnI agavaDa nahi hoya, pozAka tema ja khAnapAnanI nahi hoya, ane agata parivArane tAlIma ApavAnI paNa nahi hAya. paNa dhArA ke evI kAMI hAya te te agavaDa ja temane mATe pUrato pagAra gaNAvI joI e, kema ke teo chevaTe janatAnI sevA arthe e pade beThA che. lokeA kahyA kare che ke moTA moTA hoddedAronA pagAra bahu vadhAre che; khAsa karI cIna jevA dezanI sarakhAmaNIe te bahu vadhAre che. bIjI bAju amaladArane e apUratA lAge. te AmAM sAcu zuM? vicAra karatAM jaNAze ke anne sAcA che. leAko TIkA kare che te pAtAnA jIvanadhAraNa ane peAtAnI AvakanI dRSTie. je ucca kakSAnA amaladArAne pagAra apUrato lAgatA hAya temanuM mana vadhAre AvakavALAne sAme rAkhI vicAra karatuM hoya che. paNa jo svarAjye surAjyanI dizAmAM AgaLa vadhavuM hoya te UMco hoddo dharAvanAra amaladArAe peAtAnuM mAnasa badalavuM ja joIze. temaNe potAnA vicAra karyo pahelAM potAnA hAtha nIcenA agavaDa bhogavatA adhikArIonI sagavaDa vadhAravAne vicAra prathama karavA joI ze; ane jyAM lagI sAmAnya janatAnu jIvanadhAraNa UMcuM na Ave tyAM lagI temaNe agavaDa veThavAmAM kRtAtA lekhavI joIze. ema na thAya te teo kadI sAmAnya janatAnI ane agavaDa bhAgavatA hAtha nIcenA adhikArInI sAcI prIti meLavI nahi zake. surAjyamAM AvI sAcI prIti meLavavI e ja dhana lekhAya che. Ama, badhuM cAle che tema cAlatuM hAvA chatAM surAjyanAM kAI kAI lakSaNA spaSTa rIte AvirbhAva pAmatAM jAya che, e eka AzAspada ane jIvanaprada vastu che. AvAM lakSaNAmAM, jenuM prabhAta UgyuM che ane je vicAranuM Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarAjya ane surAjya [ 17 dhyAna kheMce che evAM ekabe lakSaNone nirdeza Avazyaka che. AcArya vinobA bhAvenI bhUdAnayajJa pravRtti e eka krAMtikArI mAnasane pUrato khorAka pUruM pADe che ane deza zarIramAM ekatra thayela ane jAmI gayela nirarthaka saMpattinA lehIne gati ApI deza zarIranI samadhAraNa tulA rAkhavAnuM kAma karI rahela che. gAMdhIjIe prAraMbhela ahiMsAnA sarvamukhI yajJane e vistArI ane vikasAvI rahela che, jemAM lAkho ane koDenI AjIvikAne prazna ukelavAno saMbhava che. gAMdhIjInuM bIjuM cirasevita svapna e hatuM ke buddhinI ekAMgI keLavaNInA sthAnamAM kriyApradhAna sarvAgI keLavaNI dezamAM pratiSThA pAme, ane te prAmAbhimukha paNa bane. A svapnane mUrta karavA prayatna to keTalAye varSa thayAM cAlatA hatA, paNa hamaNAM e prayatna kAMIka moTA pAyA upara zarUAta karI che ane te paNa brAhmaNatvano yathArtha vArasa dharAvanAra AjIvana keLavaNuM tema ja lakakeLavaNune varela zrI. nAnAbhAI bhaTTa jevAne hAthe. A vastu Ama te sAdhAraNa lAge, paNa cAlu keLavaNI ane ucca keLavaNInA paDelA dhorI rastAothI jeo saMtuSTa nathI ane je kAMI dezane joIe tevuM ane gAmaDAMne pace tevuM zikSaNa mAgI rahyA che temane mATe Avazyaka kAryakSetra pUruM pADe che. dezanA keTalAye bhAgamAM koI ne koI nAnA pAyA upara supravRttio cAlatI dekhAya che. paNa uparanI be pravRttio eTalA mATe noMdhI che ke pahelI atyAre bhAratavyApI che, jyAre bIjI gujarAtavyApI chatAM chevaTe bhAratavyApI thavAnI pUrNa zakyatA dharAve che. AvI ja pravRttio kyAreka surAjyanI jhAMkhI karAvaze e cokkasa. -prasthAna, ogasTa 1953. 12 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijana ane jeno [27] jyArathI muMbaI dhArAsabhAmAM harijana-maMdirapravezanuM bila upasthita thayuM che tyArathI, lAMbA vakhata thayAM sUteluM jenuM mAnasa savizeSa jAgRta thayuM che. e mAnasanA koI eka khUNAthI e dhvani, paMDitAI zeThAI ane sAdhuzAhI sAthe, UThavA lAge che ke harijano te hiMdu samAjane bhAga che ane jaine te hiMdu samAjathI judA che; eTale ke hindu samAjane lakSIne ghaDavAmAM Avela harijana-maMdira praveza bila jaina samAjane lAgu paDI zake nahi. e jAgRta jaina mAnasanA bIje khUNethI vaLI e nAda UDyo che ke bhale jaina samAja hindu samAjane eka bhAga hoya ane tethI jaina samAja hindu gaNAya, te paNa jaina dharma e hindu dharmathI sAva judo che, ane harijana-maMdira praveza bila hindu dharmamAM sudhAre dAkhala karavAne lagatuM hovAthI te jaina dharmane lAgu paDI zake nahi, kema ke harijane e hindu dharmanA anuyAyI che, jaina dharmanA nahi. ane jaina dharma te mULe hindu dharmathI judo che. A be virodhI sUre uparAMta e jAgRta jaina mAnasamAMthI bIjA paNa sUre UThayA che. koI sUra e che ke te lAMbA vakhatathI cAluM evI jaina paramparA ane praNAlIne ADe dharI harijanone jaina maMdirapravezathI bAkAta rAkhavA e bilano virodha kare che. bIjo sUra vaLI na maMdire upara jaina saMpatti ane jaina mAlikIne dAvo raju karI e bila sAme morace race che. bIjI bAju evA ja jAgRta jaina mAnasamAMthI upara sUcavela judA judA vidhI surene javAba Apate eka navayugIna pratidhvani paNa spaSTapaNe UThayo che. A lekhamAM bhAre vicAra bane teTalA TUMkANamAM, chatAM laMbANanA atibhaya sivAya, e badhA pakSanI gyatA-ayogyatA tapAsavAne tema ja pitAno nirNaya spaSTapaNe rajU karavAnuM che. have anukrame eka eka pakSa laI vicAra karIe. pahelA pakSanuM ema kahevuM che ke jaina samAja hindu samAjathI judo che te e pakSanI saMkucita dRSTi pramANenI "hindu" zabdanI vyAkhyA pramANe Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharijano ane jo [ 179 to sAcuM che. e pakSa "hindu' zabdano artha mAtra brAhmaNadharmonuyAyI athavA te vaidika paramparAnuyAyI samAja eTale ja samaje che. paNa A pakSa ItihAsa ane paramparAnI dRSTie sAva bhIMta bhUle che. ItihAsa ane paramparAnA jJAnane abhAve e pakSe pitAnI sagavaDa pUratI hindu zabdanI saMkIrNa vyAkhyA, ApameLe ja, ghaDI kADhI che. mAruM A vidhAna ra" karavA ahIM kAMIka UMDA UtaravuM paDaze. grIka sidhunA taTa sudhI AvyA tyAre teo bhAratanA 1 - pradezane jANatA tene pitAnA uccAra pramANe "InDasa " kahetA. bhAratanA aMdaranA bhAgathI jema jema teo vadhAre paricita thatA gayA tema tema teono "inDasa" zabdano artha paNa vistarato gaye. mahamada pegaMbara thayA te pahelethI ja Ara bhAratamAM AvelA. keTalAka sidhu nadIne kinArA sudhI AvI rahelA. bIjA keTalAka Araba vyApArIo mAtra samudrarate bhAratane kinAre kinAre pazcimathI TheTha pUrva sudhI eTale ke jAvA, sumAtrA ane cIna sudhI saphara karatA. A Araba vyApArIoe pitAne paricita evA bhAratanA AkhA kinArAne " hinda kahyo che. Arabone bhAratamAM banelI talavAra bahu pasaMda hatI ne teo te upara mugdha hatA. bhAratanAM sukha-samRddhi ane khuzanumA havApANI paNa temane bahu AkarSatAM. tethI temaNe bhAratane lAyelA ane salamA tarIke, eTale ke bhAzaka ane salAmata rAkhanAra tarIke, potAnI kavitAomAM gAyuM che. bhAratanI talavArane temaNe enA uddabhavasthAna hiMdane nAme ja "hinda kahI prazaMsI che. tyAra bAda pegaMbara sAhebano jamAne Ave che. mahamada-bina-kAsame siMdhamAM thANAM nAkhyAM. mahamada gijhanI ane bIjA AkramaNakArI musalamAne dezamAM AgaLa ne AgaLa vadhatA gayA, ane sattA jamAvatA gayA. e jamAnAmAM musalamAnoe lagabhaga AkhA aMdaranA bhAratano paricaya karI lIdho hato. tethI temanA ItihAsakAroe aMdaranA bhAratane traNa bhAgamAM vahe che. siMdhu, hinda ane dakSiNa. hindathI temaNe sidhu pachInA AkhA uttara hindustAnane oLakhAvyuM che. akabara ane bIjA mugala zahenazAhonA rAjyavistAra vakhate vahIvaTa ane bIjI sagavaDanI dRSTie temaNe AkhA bhAratane hinda tarIke gaNe che. A rIte hindu ane hinda zabdano artha, uttarottara tene praga ane vyavahAra karanArAonI mAhitI vadhavAnI sAthe sAthe, vistarata ja game che. aMgrejI amala daramyAna tene eka ja nirvivAda artha Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ] darzana ane ciMtana mAnya thayo che ane te e ke kAzmIrathI kanyAkumArI ane sindhathI AsAma sudhI badhe bhAga te "hinda'. paNa hinda ke hindustAnane artha game teTale jUna ane krame krame vistaryo hoya chatAM e prazna te Ubho ja rahe che ke hindu samAjamAM keNuM keNu Ave? zuM hindustAnamAM vasatA badhA ja hindu samAjamAM samAsa pAme che ke temAMthI amuka ja ? ane je amuka ja varge hindu samAjamAM samAsa pAmatA hoya te te kyA kayA ? Ane uttara zodhavA bahu Aghe javuM paDe tema nathI. joke hindustAnamAM parApUrvathI aneka jAtio ane mAnavakuLa AvatAM rahyAM che ane sthira thayAM che, paNa e badhAM hindu samAjamAM sthAna pAmyAM nathI. ApaNe jANIe chIe ke muslimo A dezamAM vyApArI tarIke ane rAjyakartA tarIke AvIne sthira thayA, paNa teo hindu samAjathI judA ja gaNAyA che. e ja rIte ApaNe e paNa jANIe chIe ke kAMIke musalamAnonA AvyA pahelethI ane tyAra bAda savizeSe pArasIo hindustAnamAM AvI vasyA ane temaNe paNa musalamAnonI peThe hindustAnane mAtRbhUmi mAnI lIdhI che, chatAMya te hindu samAjathI judA gaNAya che. e ja rIte krizciyana gerI jAtio paNa hindustAnamAM rahevA chatAM hindu samAjanuM aMga banI nathI. A badhuM dhyAnamAM laI tema ja hindu samAjamAM gaNanA pAmela jAtio ane vargonA dhArmika ItihAsane dhyAnamAM laI tilaka jevA sujJa vicArakoe "hindu" zabdanI je vyAkhyA bAMdhI che te taddana sAcI che. te vyAkhyA pramANe jenA puNyapuruSo ane tIrtho hindustAnamAM AvyAM heya, eTale ke jeo hindustAnane ja pitAnA devo ane RSionuM janmasthAna tema ja hindustAnane ja potAnI tIrthabhUmi mAnatA hoya te hindu, ane temane Akho samAja te hindu samAja. ApaNe jenone upara kahela hindu samAjanI vyAkhyA mAnya na karavA mATe kaI paNa kAraNa nathI. jainonA badhAM ja puNyapuruSa ane puNyatIrtho, mAtra hindustAnamAM ja AvelAM che. tethI jene hindu samAjathI judA hoI zake nahi. temane judA banAvavAnI pravRtti jeTalI aitihAsika bhramaNAvALI che teTalI ja "hindu" zabdane "vaidika paramparA eTale saMkucita artha karI aNasamaju ane sapradAyaghelA jene bharamAvavAmAM Ave che. paNa A pahelA pakSanI pikaLatA atyAre bhaNelagaNela gaNAtA keTalAka lekanA dhyAnamAM AvI gaI che. eTale vaLI temaNe eka na ja muddo Ubho karyo che ane Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baharijane ane jene ( 182 te muddAmAMthI upara sUcavela bIjo pakSa Ubho thayo che. A pakSa pramANe jene samAja hindu samAjanuM aMga te che ja, paNa te dharmanI daSTie hindu dharmathI bhinna che. have ApaNe A muddAne tapAsIe. aMgrejone rAjyaamala zarU thayuM tyAra pachI manuSyagaNanAnI sagavaDanI dRSTie "hiMdu dharma " zabda vadhAre pracalita ane rUDha thaI gayuM che. hindu samAjamAM samAtA badhA vargo dvArA paLAtA evA badhA ja dharmo hindu dharmanI chatrachAyAmAM AvI jAya che. bhAratamAM janmela, Ucharela ane bhAratane ja mAtRbhUmi mAnela heya evA ane chatAM jeo pitAnAM mULa dharmapucho ke mULa tIrthasthAnene hindustAnanI bahAra mAne che te badhAnA dharmapathe, jevA ke islAma, jarastI ane khristI, yahUdI vagerene bAda karatAM bAkInA badhA ja dharma hindu dharmamAM AvI jAya che, bauddha dharma, jeno mukhya ane moTA bhAga hindustAnanI bahAra ja che te, hindu dharmane eka bhAga ja che. bhale eno anuyAyI moTe vizALa samAja aneka judA judA dUravatI dezamAM patharAyela hoya, chatAM dharmanI daSTie te bauddha dharma hindu dharmanI eka zAkhA mAtra che. kharI rIte jaina samAja te AkheAkhe hindustAnamAM ja pahelethI vasatA AvyA che, ane atyAre paNa vase che; eTale jaina jema samAjanI dRSTie hindu samAjanI eka zAkhA che tema dharmanI dRSTie paNa hindu dharmane eka agatyane prAcIna bhAga che. jeo "hindu dharma zabdathI mAtra "vaidika dharma " eTale artha samaje che teo nathI jANatA jaina samAja ane jaina dharmane ItihAsa ke nathI jANatA hindu samAja ke hindu dharmano ItihAsa. pitAnA sagavaDiyA uparachalA jJAnamAtrathI jaina dharmane hindu dharmathI judo gaNAvavAnuM sAhasa karavuM e te vidvAno ane vidyAnI hAMsI karavA jevuM che, ane kharI rIte kahIe te pitAnI ja hAMsI karAvavA jevuM che. bhAratanA ke videzI suprasiddha vidvAnoe jyAre jyAre hindu philasUphI ke hindu dharma viSe lakhyuM che tyAre tyAre temaNe e philasUphI ane e dharmamAM vaidika, bauddha ane jaina tatvajJAna ke dharmanI badhI ja paraMparAone laI vicAra karyo che. jeoe hindu sAhityano ItihAsa lakhe che temaNe paNa e ItihAsamAM jaina sAhityane hindu sAhityanI eka zAkhA lekhe ja sthAna ApyuM che. sara rAdhAkRSNananI InDiyana philosophI ke dAsaguptA AdinI tivI ja philosephane laIe agara sAkSaravarya AcArya AnaMdazaMkara bApubhAI Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1823 darzana ane ciMtanA : * > dhruvanI - hindu dharmanI bALapothI' laIe, ke dIvAna nadAzaMkara mahetAne hindu tattvajJAnaneA itihAsa ' laI e to jaNAze ke temAM vaidika, bauddha ane jaina e traNa ja jIvatI bhAratIya dhama para parAone hindu dhama tarIke mAnya rAkhavAmAM AvI che, je badhI rIte vAjI che. ATalI carcA khIjA pakSanu pAkaLapaNuM jANavA mATe basa thavI joI e. A pramANe jaina dharma hindu-dharmAMntata hoya ane cheja, tepaNu e prazna to UbhA ja rahe che ke jo mULe hirajane jaina samAjanA aMga tema ja jaina dharmanA anuyAyI na heAya te, temane mATe dhaDAto kAyado teo hindu samAjanA je bhAganA aMza hoya agara hindu dharmAMnI je zAkhAnA anuyAyI gaNAvA yAgya hAya teTalA ja hindu samAjanA ke hindu dharmanA bhAgane lAgu paDe tevA joIe, nahi ke AkhA hindu samAja ke AkhA dharmane lAgu paDe tevA. jenA potAnA samAjamAM harijanAne atyAra lagI lekhatA ja nathI AvyA ke nathI harijanA peAtAne jaina samAjanA ghaTaka tarIke lekhatA. eja rIte hirajanAmAM jaina dharmAMtu ekake viziSTa lakSaNlR AcarAtuM nathI rahyuM ke. nathI harijane jaina dhama AcaryonA dAvA karatA. hirajanAmAM game teTalI nAtajAte hAya, paNa temAMthI je krizciyana nathI ane jeee islAma nathI svIkAryAM te badhA zaMkara, rAma, kRSNa, durgA, kALI tyAdi aneka vaidika ke paurANika para parAnA devAmAMthI ja kAI ne ane kAI ne mAne-bhaje che ane vaidika ke paurANika gaNAtA hAya evAM ja tIrthone ke patithione agara vrata-niyameAne pALe che. hirajanAmAMthI thaI gayela jUnA vakhatanA saMto ke pAchalA vakhatanA satA paNa vaidika ke paurANika para parAmAM ja chevaTe sthAna pAmyA che. tethI harijanAne hindu samAjanA aMga ane hindu dharmanA anuyAyI mAnI levA chatAMya temane samAsa hindu samAjanI vaidika-paurANika paraMparAmAM thaI zake, jaina para parAmAM te nahi ja. AvA phalitArthe badhI carcA uparathI nIkaLe che, ane te sAdhAra paNa che. tethI khIjA pakSanI rajUAta karanArAoe harijana-maMdirapravezanA bilane jaina samAjathI khAkAMta rakhAvavuM hoya to ema kahevAnI jarUra nathI ke jaina dharma hindu dharmathI judo che, paNa emaNe bahu bahu to eTaluM ja kahevuM joIe ke harijanAya hindu che, jainA paNa hindu che, jaina dhama paNa hindu dharmanA eka bhAga che; chatAM harijane jaina samAjanA nathI aMga ke nathI jaina dharmanA anuyAyI. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijane ane jene [ 183 hindu samAja ane hindu dharmane eka zarIra mAnIe ane tenA bheda tathA piTabhedene hAtha-paga jevA avayava agara aMgUThA-AMgaLI jevA peTA avayava mAnIe te harijano e hindu dharmane anusaratA hindu samAjanA bIjA meTA evA eka vaidika-paurANika dhamanuyAyI samAjamAM ja sthAna pAmI zake, nahi ke jaina samAjamAM. harijano hindu che, jene paNa hindu che. tethI harijane ane jene e banne abhinna sAbita nathI thatA, jema ke brAhmaNe ane rajapUte agara rajapUto ane musalamAno. manuSya samAjanA brAhmaNa, rajapUta ane musalamAna e badhA aMge che teTalA mAtrathI te pratyeka, manuSya tarIke eka hovA chatAM, aMdaroaMdara teo bilakula bhinna ja che tema harijano ane jaina hindu hovA chatAM aMdaroaMdara samAja ane dharmanI dRSTie sAva judA che. A vicAra bIjA pakSa taraphathI upasthita thAya te te sAdhAra lekhI zakAya. tethI have A pakSa upara ja vicAra karavAnuM prApta thAya che. ApaNe atre jaina dharmanA asalI prANune na oLakhIe te prastuta vicAra taddana aspaSTa rahe ane lAMbA kALathI piSAtI AvelI bhramaNAo cAlu rahe. tethI jaina dharmane vAstavika AtmA che ane ke che teno TUMkamAM prathama vicAra karIe. - jema dareka dharmanuM kaI ne kaI viziSTa dhyeya hoya che tema jaina dharmanuM paNa eka viziSTa dhyeya che. te ja jaina dharmane asalI prANa che. te eyane saMkSepamAM A pramANe darzAvI zakAyaH mAnavatAnA sarvAMgINa vikAsamAM ADe Ave tevA badhA ja pratyavAyo nivAravA mathavuM ane sArvatrika nirapavAda bhUtayAnA arthAta AtmaupamanA siddhAntane AdhAre prANImAtrane ane savizeSe mAnavamAtrane UMca--nIca, garIba-tavaMgara ke evA keI paNa jAtanA bhedabhAva sivAya sukhasagavaDanI ane vikAsanI taka pUrI pADavI. A mULabhUta eyamAMthI ja keTalAMka jaina dharmanAM viziSTa lakSaNe AvirbhAva pAmyAM che, jema ke (1) koI paNa deva devInA bhaya ke anugraha upara jIvana jIvavAnA vahemathI mukti meLavavI; (2) evI muktimAM bAdhA nAkhe tevAM zAstro ke tevI paraMparAone pramANa tarIke mAnavAne sadaMtara inakAra kare; (3) evAM zAstro, paraMparAo upara ekahaththu sattA dharAvatA hoya ne tene AdhAre ja lekamAM vahema piSatA hoya tevA vargane guru tarIke sadaMtara inakAra kare; (4) je zAstro ane je guruvarga eka athavA bIjI rIte hiMsAnuM ke dharmakSetramAM mAnava mAnava vacce asamAnatAnuM sthApana-paSaNa karatAM hoya tene virodha kare ane sAthe ja saune mATe guNanI dRSTie dharmanAM dvAre unmukta karavAM. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 ] darzana ane ciMtana A ane AmAMthI phalita thatAM bIjAM evAM ja lakSaNe uparathI jaina dharmane AtmA oLakhI zakAya che. evAM ja lakSaNa dvArA jaina AcAravicArane ane tenAM pratipAdaka zAstrone deha ghaDAya che. jene bhagavAna mahAvIra ke bIjA keI tevA viziSTa puruSane krAMtikAra, sudhAraka ke pUjya tarIke lekhatA-lekhAvatA hoya te emanA e dAvAnI yathArthatA upara sUcavela jaina dharmanA prANane amalamAM mUkavAnI zakti upara ja avalaMbita che. evI zakti jenAmAM na hoya tene jene guru ke pUjya tarIke mAnI zake nahi, ane jeo evuM dhyeya bhAnatA na hoya agara mAnavA-manAvavAmAM ADe AvatA hoya teo jaina paNa hoI zake nahi. A bAbatamAM kaI paNa jene vAMdho le e saMbhava ja nathI. A dRSTie ja jaina dharmane vicAra thaI zake. tethI ja ApaNe joIe chIe ke jaina dharma haMmezAM dharmanimitte thanAra hiMsAne viSedha karate Avyo che, ane ahiMsAnI pratiSThAmAM pitAno phALo dete Avyo che. tethI ja ApaNe joIe chIe ke jaina dharma pitAne ja sarvoparI ane sarvazreSTha mAnanAra brAhmaNavarganA guno inakAra karatA AvyA che ane UMcanIcano bheda gaNyA sivAya game te varNanA dharmajijJAsune potAnA saMdhamAM sthAna Apato Avyo che. te eTale lagI ke jeo samAjamAM sAva nIcI pAyarIe lekhAtA ane jeo samAjamAM taddana haDadhUta thatA tevA cAMDAla Adine paNa jaina dharme gurupada ApyuM che, eTaluM ja nahi, paNa je uccatvAbhimAnI brAhmaNe jaina zramaNane, enI krAntikAritAne kAraNe, adarzanIya ke zata lekhatA, tevA brAhmaNavargane paNa, dhArmika samAnatAne siddhAnta sajIva banAvavA mATe, jaina dharma pitAnA guruvargamAM sthAna Apate Avyo che. - jaina AcAryonuM evuM valaNa rahyuM che ke teo haMmezAM pitAnA dhyeyane siddha karavAmAM bane teTaluM vadhAremAM vadhAre jAte bhAga le ane pitAnI AsapAsa vadhAre zaktizALI hoya evI badhI sattAono upayoga kare. je kAma teo pote saraLatAthI na karI zake te kAma siddha karavA teo pitAnA anuyAyI ke anuyAyI na hoya evA rAjA, maMtrI, bIjA adhikArI ke anya samartha janone pUrepUre upayoga kare. jaina dharmanI mULa prakRti ane AcAryoe ke vicAravAna jaina gRhasthoe lIdheluM dhArmika valaNa e banne jotAM kaNu ema kahI zake ke harijana pate jaina dharmasthAnamAM AvavA mAgatA heya te temane AvatA rokavA ? je kAbha jaina dharmaguruonuM ane jaina saMsthAonuM hatuM ane hovuM joIe te temanA ajJAna ne pramAdane lIdhe baMdha Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijana ane jaina [ 185 paDyu hAya ne khIjo kAI ApameLe te kAma karI ApatA hoya to kayA evA samajadAra jaina haze ke je e kAmane peAtAnuM gaNI vadhAvI nahi le, ane peAtAnI Aja sudhInI ajJAnajanya bhUlane sudhAravA badala e kAma karI ApanArane dhanyavAda nahi Ape? A rIte jovA jaIe te muMbaI sarakAra je dhArA dhaDI rahI che te kharI rIte jaina dharmanuM ja kAma bajAvI rahI che. jenAe teA harijana-maMdirapraveza bila upasthita karanAra ane tene kAyadAnuM rUpa ApavA icchanAra sarakAra dvArA hemacaMdra, kumArapALa, hIravijayajIja kAma karI rahyA hAya ema mAnI cAlavuM joIe. tene badale potAnA mULabhUta dhyeyathI UlaTI ja dizAmAM cAlavuM e to peAtAnA dharmanI hAra ane sanAtana vaidika paramparAnI jIta kabUlavA kharAkhara che. harijana-madirapraveza bila game teNe dhAvu hoya te game te sarakAra adhikAra upara hAya, paNa emAM vijaya / jaina dharmAMnA asalI AtmAnA ja che. Ave! vijaya dekhI temAM rAcavA ane tene sAtha ApavAne badale pAtAnI dharmasmRti ane prAmAdika sthitine ja dhama lekhI satkAryanA kalpita lIlAthI virodha karavA e khIjuM game te hoya paNa jainapaNuM to nathI ja. jaitA parApUrvanI jema peAtAnA tyAgI saMdhamAM, jAta ke liMgane bheda rAkhyA sivAya, saute sthAna ApatA AvyA che tema teo hamezAM pAtAnAM dharmasthAnomAM janmathI jaine na heAya tevAone samajAvIne, lAlacathI, lAgavagathI ke bIjI rIte laI javAmAM gaurava mAnatA AvyA che. kAI paradezI gauravaNa bhAI ke bAI, sattAdhArI ke vaibhavazALI pArasI ke musalamAna hAya, kAI amaladAra hAkAra ke bhIla hAya ke harakeAI, paNa jo te sampatti, sattA ke vidyAthI ucca gaNAtA hoya te tene pAtAnAM dharmasthAnamAM yena kena prakAreNa laI javAmAM jene jaina dharmanI prabhAvanA mAnatA AvyA che, ane evI vyakti jo ApameLe jaina dhamasthAnAmAM AvavAnI icchA pradarzita kare te tA jaina gRhastha ke tyAgIonI khuzInA pAra rahetA nathI. A vastusthiti Aja lagI sAmAnya che. Ave vakhate kAI paNa tyAgI ke gRhastha jaina ema vicAravA nathI theAlatA ke madira agara upAzraya Adi dharmasthAnemAM AvanAra vyakti rAmanuM nAma le che, kRSNanuM nAma le che, ahuramanu nAma le che, ke khudA agara Isu khristanuM nAma le che. enA manamAM eTaluM ja hoya che ke bhalene game te pathaneA hAya, game tenuM nAma raTaNu tenI upAsanA karatA hoya, kadAca mAMsabhakSI ane madyapAnI paNa hAya, chatAM jo te ApameLe agara mArI preraNAthI jaina dharmasthAnamAM ekAda vAra paNa karatA hoya, game Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 ] dazana ane ciMtana Avaze te te kAMI ne kAMI dha grahaNa karaze, kAMIne kAMI zIkhaze. A udAratA jJAnamUlaka ho ke nirbaLatAmUlaka ho, paNa te piSavA ane uttejanA, lAyaka te che ja. hemacandra jyAre siddharAja pAse jatA tyAre zuM teo jANatA nahi ke siddharAja ziva che? jyAre hemacandra somanAtha pATaNanA ziva maMdiramAM gayA tyAre zuM teo jANatA nahi ke A zivamaMdira che ? jyAre temanA upAzrayamAM siddharAja ane kumArapALa Adi pahelavahelA Avela tyAre zuM teoe rAma, kRSNa AdinuM nAma levuM sarvathA choDI dIdhuM hatuM? ane mAtra arihaMtanA nAmanuM ja raTana karatA hatA ? jyAre hIravijayajI akabaranA darabAramAM gayA tyAre zuM akabare ane enA bIjA bhAdAra darabArIoe khudA ne mahamada pegaMbaranuM nAma choDI dIdhuM hatuM ? athavA to jyAre akabara hIravijyajInA dharmasthAnamAM AvyuM tyAre zuM teNe khudAnuM nAma abharAIe mUkI arihaMtanuM ja nAma uccAravuM zarU karyuM hatuM ? AvuM kazuM na hatuM, ane chatAM jaine pahelethI Aja lagI sattAdhArI, prabhAvazALI ane sampattizALI hoya evA game te varganA mANasane mATe pitAnA dharmasthAnanAM dvAra khullAM ja rAkhatA AvyA che. tyAre prazna thAya che ke jo jema paramparAnI prakRti AvI che te te atyAre harijananA maMdire-praveza bila vakhate A ugra virodha kema kare che? je vastu e paramparAnA prANamAM nathI te vastu atyAre enA hADamAM kayAMthI UtarI ? . Ane uttara jaina paramparAnI nabaLAImAM che. gurusaMsthA pUrata to jAtisamAnatAne siddhAMta jenee maryAdita arthamAM sAcavyo, kema ke atyAre paNa jaina gurusaMsthAmAM brAhmaNa, kSatriya, vaizya,gorAo, pArasIo Adi koIpaNa saMmAnya sthAna pAmI zake che. huM maryAdita arthamAM eTalA mATe kahuM chuM ke je gurusaMsthAmAM kyAreka harikezI ane metAraja jevA aspRzyone pUjya pada prApta thayuM hatuM te gurusaMsthAmAM tyArabAda kyAreya aspRzyone sthAna maLyuM hoya tevo ItihAsa nathI. eTaluM ja nahi paNa, te aspRzyano uddhAra karI temane spRzya banAvavAne. ane mANasAInI sAmAnya bhUmikA upara lAvavAne jaina dharmane mULa siddhAMta paNa jeno sAva bhUlI gayA che. jainone tyAM harijanone praveza che, ane te paNa anivArya. mAtra gRhasthane tyAM ja nahi, paNa dharmasthAna sudhdhAMmAM harijanone, teo Icche ke na Icche teya, anivArya praveza che, paraMtu te praveza svArtha prerita che. jene potAnA jIvanane TakAvavA, svacchatA ne Are.. ane Adarza gulAmInA piSaNa dvArA TakAvI rAkhavA harijanane teo nA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harijana ane jene [187 Icche teya, pitAne tyAM ane pitAnAM dharmasthAnamAM bolAve che, AvavA de che. Ano artha e thayo ke jyAre dharmasthAnonI svacchatA mATe harijano temAM Ave che tyAre teo kayA devanuM nAma le che enI nene kazI paDI nathI; mAtra temane garaja che eTale temane vize vicAra nathI karatA, paNa jyAre e ja harijano svaccha thaI jaina dharmasthAnomAM AvavA IcchatA hoya agara temane AvavAmAM naDatI praNAlikAone teDavA pUrato kAyade thato hoya tyAre ja jenone yAda AvI jAya che ke-are, A AvanArA aspRzyo kyAM arihaMtanuM nAma le che ? e te mahAdeva ke mahamadane mAnanAra che.. jenonI A dharmaniSThA (!) jevI tevI che zuM ? paNa ApaNe eka bIjI rIte vicAra karIe, ane te e ke dhAro ke aspRzyavarga kAle eka athavA bIjA hoddA upara Avate jAya (jema krizciyana thayA pachI Ave che tema ane te AvavAnA che e te cokkasa ja). e ja rIte aspRzyavarga keLavaNuM ke dhaMdhA dvArA samRddhimAna ne bhAdAra paNa thayo, jema AMbeDakara Adi gRhastha thayA che tema, teve vakhate zuM ane temane pitAnAM dharmasthAnamAM AvavA mATe bIjA kone AvakAre che tema AvakAraze ? ke te vakhate paNa bilano virodha kare che tema virodha ja karaze ? jeo jana paramparAnI vaizya prakRti jANe che teo niHzaMkapaNe kahI zakaze. ke jene te vakhate aspRzyavargane teTale ja Adara karaze, eTale Adara. Aje ane bhUtakALamAM krizciyane, musalamAne, pArasIo ane bIjA mobhA-- dAra anya dharmIone karatA AvyA che ane kare che. A carcA eTaluM ja sUcave che ke jena paramparA pitAne dharmasiddhAnta visarI gaI che, ne mAtra sattA tema ja dhananI pratiSThAmAM ja dharmanI pratiSThA lekhatI thaI gaI che. je Ama che te e kahevAne zuM artha che ke harijane hindu chatAM jana nathI. mATe ja ame jaina maMdiramAM dAkhala thavAnI chUTa Apate dhAre mAnya karI zakIe nahi ? harijane sivAyanA badhA ja ajaina hinduone jaina dharmasaMdhamAM ne jaina dharmasthAnamAM javAmAM koI pratibaMdha nathI. UlaTuM teone pitAnA saMghamAM ane dharmasthAnamAM lAvavAnA vividha prayatna thAya che, te hindu samAjanA ja bIjA eka UtaratA aMga jevA harijanane jaina saMsthAo pitAnAM dharmasthAnomAM ane pitAnI keLavaNInI saMsthAomAM ApameLeja AvakAre temAM ja temanA dhArmika siddhAntanI rakSA ane mobhe che. jene te ema kahevuM joIe ke amAre bila-philanI ke dhArA-bArAnI kazI jarUriyAta che ja nahi; ame te amArA dharmasiddhAntane baLe ja harijana ke. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 ] darzana ane ciMtana game tene mATe amAruM dharmasthAna khulluM mUkIe chIe ane sadA e sthAna saune mATe abhaMgadvAra che. Ama kahevAne badale virodha karavA ADIavaLI dalInA phAMphAM mAravAM ethI vadhAre nAzI jaina dharmanI bIjI hoI zake nahi. paNa pitAnI nAzInI paravA na karavA jeTaluM je jaina mAnasa ghaDAyuM che tenAM mULamAM ItihAsa raheluM cheane te ItihAsa eTale jainoe vyavahAranA kSetramAM brAhmaNavarganA jAtibhedanA siddhAnta sAme sarvathA namatuM ApyuM te. bhagavAna mahAvIrathI ja nahi, paNa temanA pahelAMthI zarU thayela jAtisamAnatAne siddhAnta cAlu zatAbdInA jaina graMthamAM paNa ekasarakhuM samarthana pAmyo che, ane zAstromAM e siddhAntanA samarthanamAM brAhmaNavarganI kaI paNa jAtanI zeha rAkhavAmAM AvI nathI. ane chatAMya e ja zAstranA lakhAvanArAo, vAcanArAo ane zrotA jene pAchA harijane ke bIjA evA dalita lokone dhArmika kSetra sudhdhAMmAM samAnatA arpavAnI ke praveza ApavAnI sApha nA bhaNe che. A kevuM acaraja ! pazcimane sAmyavAda hoya ke samAnatAne dharaNe racAyela kogresI kArya krama heya, agara gAMdhIjInI aspRzyatAnivAraNanI pravRtti heya-te badhuM je dalitane uddhAra karanAra hoya ane mAnavatAnA vikAsamAM paDelA avarodhone dUra karI tenA sthAnamAM vikAsanI anukUlatAo karI ApanAra hoya te zuM emAM jaina dharmane prANa nathI dhabakatA ? zuM jaina dharmanA mULabhUta siddhAMtanI samajaNa ane rakSAno AdhAra mAtra kuLa-jaina upara ja hoI zake ? zuM jaina "dharmanA siddhAMtane UgavA ane vikasavA mATe paramparAthI cAlyo Avate jaina vADe ja joIe ? je nA, te pachI vagara mahenate, vagara kharce jaina dharmanA siddhAMtane punarjIvana pAmavAnI taka upasthita thatI hoya eve TANe jenee harijana-maMdira praveza bilane vadhAvI levAne badale tene virodha kare che te sanAtanI vaidika varNAzramI saMdhanA jamAnAjUnA jaina dharma ane zramaNa dharma mAtranA virodhI valaNane Teko ApavA barAbara che. A dRSTie je vicAra karaze temane ema lAgyA sivAya nahi rahe ke je kAma jaina paramparAnuM hatuM ane che, je kAma karavA mATe jainae ja pahela karavI joIe ane saMkaTo sahavAM joIe, brAhmaNavarganA varcasvane lIdhe parAbhava pAmela jaina dharmanA tejane je uddhAra jainee ja karavo joI te hatA te badhuM kAma mULabhUta siddhAntanI zuddhinA baLe ja ApoApa thaI rahyuM che tyAM sAtha na ApatAM virodha kare emAM to pAchIpAnI karavA jevuM ane kartavyabhraSTa thavA jevuM che. -prasthAna, jeTha. 2006 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rASTrIya sadAcAra ane navanirmANa [28] AjanI samasyAo vize vicAra karanAra hareka samajadAranA manamAM savAla UThe che ke A navI ane dina pratidina jIvanane vyApatI evI samasyAo kayA prakAranA AcAra-vyavahAra ke sadAcAranA niyamathI ukelAvAne saMbhava che? alabatta, A vicAra karanAra e te jANe ja che ke te te kALe ane te te sthaLe paMthabheda, jJAtibheda ane samAjabheda vagerene lIdhe aneka AcAra sadAcArarUpe prajAjIvanamAM UMDAM mULa nAkhIne paDyAM che. no. vicAraka evA pracalita AcAronI avagaNanA te karato ja nathI, paNa e te e tapAse che ke zuM e rUDhamULa thayela AcAraprathAe navI ane anivArya evI samasyAone ukela karI zake tema che ? tenI tapAsa ane vicArasaraNI jANyA pachI ja te je siddhAMtane AdhAre navA sadAcAranA nirmANa upara bhAra ApavA mAge che tenuM baLAbaLa ThIka ThIka ApaNI samajaNamAM Utare. tethI TrakamAM prathama pracalita AcAra vizenI enI tapAsaNI ApaNe jANuM laIe. IslAma eka khudA-prabhune sarvazreSTha gaNuM tenI namAja rUpe pAMca vAra baMdagI karavA pharamAve che ane kurAnanI AjJAone prANane paNa vaLagI rahevA kahe che. te lagna ane bIjA dunyavI vyavahAre e ja AjJAomAMthI ghaTAve che, jyAre khristI paMtha bAIbala, jisasa krAIsTa ane carcanI AsapAsa pitAnuM AcAravartala race che. mUrtivAdI maMdira, tilaka, mUrtipUjA Adine kendramAM rAkhI AcAraprathAo piSe che; jyAre mUrtividhI e ja zAstro mAnavA chatAM taddana ethI UlaTuM AcAravartuLa race che. A te paMthapaMthanA dhArmika gaNAtA AcAranI dizA thaI. paNa eka ja paMthane anusaratA keTalAka samAje ane jJAtiomAM ghaNIvAra sAmAjika yA jJAtigata AcAre sAva viruddha jevA paNa pravartatA hoya che. eka jJAti abeTiyuM ane cakAne jIvanadharma lekhe che te enA ja paMtha ane zAstrone anusaratI bIjI jJAtine aboTiyA ke cokAne kazo ja vaLagADa nathI hoto. eka ja varNanA eka bhAgamAM punarlagnanI taddana chUTa te bIjA bhAgamAM punarlagna e sAmAjika Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 190 ] darzana ane ciMtana hINapata ! eka ja zAstra ane eka ja varNanA anuyAyI amuka samAjanA eka bhAgamAM mAmA-phaInAM saMtAnonuM lagna pavitra gaNAya te bIjA bhAgamAM te taddana kalaMka gaNAya. paMthagata ane jJAti-samAjagata paraspara viruddha jevA dekhAtA AcAravyavahAra uparAMta badhA ja paze, dharmo ane jJAti ke samAjane ekasarakhI rIte mAnya hoya evA paNa aneka AcAra prajAjIvanamAM paDyA che, jema ke, bhUtadayA-prANImAtra pratye rahemathI vartavAnI lAgaNI, Atithya-game te AMgaNe AvI paDe te tene satkAra, iSTApUrta--saune upayogI thAya e daSTie kUvA taLAva Adi navANa karAvavAM, vaTemArguone Azraya ane ArAma ApavA dharmazALA ane sadAvrata Adi, anAtha mATe Azrama, - bImAre mATe svAsthagRha, mAMdA mATe davAkhAnAo ane lAcAra pazu-paMkhI Adi mATe pAMjarApoLa ane zALAo ItyAdi. A AcAraprathAo kALajUnI che ane te navA jamAnAnI jarUriyAta pramANe sudharatI ane vikasatI paNa rahI che. paMtha, samAja ane bRhatsamAjanA jIvanamAM uparanA be AcArastare uparAnta eka evo paNa AcArastara che ke je samAja ke bRhatsamAjamAM daSTigocara na thAya chatAM samAjanI viziSTa ane virala vyaktionAM jIvanamAM e ochevatte aMze pravartate heya; che enuM mUlya saunI dRSTimAM vadhAre aMkAya che, eTaluM ja nahi, paNa upara sUcavela AcAranA banne starenuM prANatattva prastuta trIje ja AcArastara che. te stara eTale citta ane mananA maLane zedhavAno AcAra. saMkucitatA, mArA-tArApaNanI vRtti, UMcanIcabhAvanA vagere mananA maLe che. evA maLe hoya tyAM lagI prathama sUcavela bane AcArastaranuM koI sAcuM mUlya nathI, ane AvA maLo na hoya ke ochA hoya te eTalA pramANamAM e sucita bane starenA dhArmika, sAmAjika ane sarvasAdhAraNa AcAra mAnavIya utkarSamAM jarAya ADe AvatA nathI; eTaluM ja nahi, paNa keTalIka vAra te upakAraka paNa bane che. atyAra sudhInA bhAratIya ane itara lekanA AcAra-vyahavArane lagatI A TUMkI sUcanA thaI. have jovAnuM e rahe che ke atyAranI navI samasyAo mukhya kaI ane tenAM mULa zemAM che ? tema ja e samasyAone pahoMcI vaLe evo kayo Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rASTrIya samAcAra ane navanirmANa siddhAMta che ke jenA upara navA sadAcAranI mAMDaNuM thaI zake ? AjanI navI samasyA ekasUtrI rASTranirmANanA vikAsa ane tenI sthiratA sAthe saMkaLAyelI che. have koI eka nAneTe paMtha ke jJAti samAja pitAne dhArmika ke sAmAjika AcAra agara nizreyasalakSI dharma tyAM lagI nirvina pALI ke nabhAvI zake tema che ja nahi ke jyAM lagI te pote je sabhya che te rASTra ane dezanA sAmUhika hitanI daSTie pitAnuM vartana na ghaDe. vizvamAnavatAnA vikAsanA eka pagathiyA lekhe ane upasthita ekataMtrI ke ekasUtrI rAjIvananA nirvAhanI dRSTie atyAranI badhI ja samasyAo pahelAM karatAM bahu jaTila ane moTI che. Aje eka tarapha sAmyavAda ane samAjavAda sakriya kAma karato hoya tyAre bIjI tarapha sAthosAtha ekAMgI mUDIvAda ke vyaktigata lAbhanI dRSTi ane saMgrahakhorI TakI na ja zake-tenI athaDAmaNI anivArya che. lAkho nahi, kaDone dalita ane galita jANavA chatAM potAnI jAtane UMcI mAnavAnuM valaNa have kadI khaTakyA vinA rahI ja na zake. sImAnI pelI pAra ane sImAnI AsapAsa ke sImAnI aMdara, bhayanI AgAhIo thatI hoya tyAre, koI eka vyakti, paMtha ke samAja game tevA rakSaNabaLathI paNa pitAnI salAmatI na kalpI zake ke na sAcavI zake. - TUMkamAM AjanI Arthika, sAmAjika ane rAjakIya badhI samasyAonuM mULa, samaSTihitanI dRSTie mukhyapaNe vicAra karyA vinA, aMgata ke vaiyaktika hitanI dRSTie ja vicAra karavAmAM ane evA vicArane AdhAre paDela saMskAra pramANe vartavAmAM raheluM che. te pachI prazna e ja vicAravAnuM rahe che ke e ke dRSTikoNa che ke jene AdhAre sadAcAranuM navuM nirmANa jarUrI che ? uttara jANItA che ane te jamAnAo pahelAM aneka saMtoe vicAryo paNa che. dareka paMthanA mULamAM enuM bIja paNa che ane chelle chelle mahAtmA gAMdhIjIe ene jIvana dvArA mUrta paNa karela che. te siddhAnta eTale pratyeka vyaktie samaSTihitanI daSTie ja vicAratAM ane vartatAM zIkhavuM te. jyAM jyAM vyaktigata ane samaSTigata hitane virodha dekhAya tyAM tyAM samaSTinA lAbhamAM vyaktie aMgata lAbha jato kare e ja badhI samasyAone ukela che. jemAM mAtRbhASA ane prAMtIya bhASAnA bhedo hovA chatAM rASTra mATe eka rASTrIyabhASA anivArya rIte Avazyaka che, jema vaijJAnika viSayanuM ane satyenuM zikSaNa saune mATe ekasarakhuM hoya che ne te upakAraka paNa bane sika samRprihitanI Arthika, sAmAjika na karapI che ke samAja Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 ] darzana ane ciMtanA che, ane A dRSTie keLavaNInI saMsthAe khALakAmAM saMskAra pASe che, samajadAra vaDIle e rIte bALakAne uchere che te ja rIte have kuTuMba, nAta. ane zikSaNasa sthAo badhAM mAraphata A eka ja saMskAra poSavA ane vikasAvave| Avazyaka che ke samaSTinuM hita jokhamAya te rIte na vicArAya, na vartAya. A saMskArane AdhAre ja havenA sadAcAra| yeAjavAmAM Ave te ja AjanI jaTila samasyAne kAMIka ukela AvI zake, anyathA kadI nahi. jeNe AtmaupamyanI vAta kahI hatI. agara jeNe advaitanuM darzana karyuM hatuM ke jeNe anAsakta kayAga dvArA lAkasaMgrahanI vAta kahI hatI teNe te te jamAnAmAM eka dana ke eka siddhAnta rajU karyAM hatA ane sAthe sAthe sUcavyuM hatuM ke jo mAnavajAta sukhe jIvavA mAgatI hoya teA e darzana ane siddhAnta pramANe AcArA ane vyavahAro yoje. paNa daiva evuM ke e siddhAntA khUNe khUNe gavAtA teA rahyA, paNa gAnArA ane sAMbhaLanArA bannene AcAra-vyavahAra UlaTI ja dizAmAM ! pariNAma itihAse AMdhyAM che ane atyAre pratyakSa che. have, kAM te| e siddhAMtA vyavahAya nathI ema kahevuM joIe ane kAM tA ene mATA pAyA upara amalI khanAvavA joI e. anya rASTronuM saMgaThana jotAM ema mAnavAne kazuM ja kAraNa nathI ke te siddhAntA avyavahAya che. tethI ane jIvana jIvavA mATe bIjo kAI rastA nathI tethI e siddhAntAne vizvanA AcAranA pAyA lekhe ghaTAvavAnI vAta karyo pahelAM rASTrIya AcAranA pAyA lekhe ja ghaTAvavA joI e. AmAMthI ja joItuM dhaDataranIpajavAnuM. A mATe keTalAka rASTrIya kahI zakAya evA AcArA yeAjI tenI sadAcAra tarIkenI tAlIma zarU karavI joI e. svataMtratA-dina ane prajAsattAka-dina jevA keTalAka divasAne bhArate paMtu -rASTrIya parvanuM rUpa ApyuM che. te nimitte prajA ane sarakAre maLI keTalIka praNAlIo UbhI karI che, jene rASTrIya AcAra ja nahi paNa sadAcAra tarIke oLakhAvavAmAM harakata nathI. e padyamAM dhvajavaMdana, rAzanI, prabhAtapherI, vAyata, khelakUda Adi vyAyAma, mArajaka kAryakrama, rASTrapati jevAne apAtI salAmI, moTA pAyA upara apAtAM khANAM jevI je prathAe zarU thaI che ane jemAM AbAlavRddha utsAhabhera bhAga le che yA bhAga levA lalacAya evuM vAtAvaraNa sarjAya che te badhI prathA rASTrIya AcAra ja kahevAya. temAM kAI eka dha paMtha ke koI eka samAja ke kAI eka vanu prAdhAnya nathI; te samagra bhAratIya prajAe anusaravAne eka jAtane vidhi Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rASTrIya sadAcAra ane navanirmANa [ 193 che. tethI ene rASTrIya sadAcAranI pratIka lekhI zakAya ane te vakhate vyakita rASTrasamaSTinI bhAvanA poSatI thaI jAya evI nema skUla rIte sevAya che te asthAne na kahI zakAya. paNa ahIM ja prANaprazna UThe che ke zuM A ane AnA jevI game teTalI rASTrIya AcAranI praNAlikAo javAmAM ke piSavAmAM Ave che tethI garIba, bekAra, dalita, ajJAna ane lAcAra bhAratavAsIenA moTAbhAganuM daLadara phITe kharuM? Ane javAba kaI paNa vyakita hakAramAM te ApI nahi ja zake. te pachI bIjo prazna e UThe che ke AvA rASTrIya tahevAre vakhate sarakAre ane prajAe kaI kaI jAtanI bIjI praNAlikAo sAthe sAthe makkamapaNe tema ja vicArapUrvaka vyavasthitapaNe javI ane piSavI joIe ke jemAM sIdhI rIte samaSTinuM hita poSAya ane bhAratanA sUkA hADapiMjaramAM kAMIka lehI bharAya ? - A praznanA uttaranAM bIje gAMdhIjIe veryA che avazya, paNa ApaNe ene piSyAM nathI. tethI parANe rasa upajAve evI zuSka praNAlikAomAM dezanuM hIra kharcI nAkhIe chIe. ATalAM varSo thayAM deza e sthUla praNAlikAo pAchaLa zakti ane dhana kharce che chatAM kharuM vaLatara nathI maLatuM e vAta je sAcI hoya te rASTra sthUla utsavonI sAthe sAthe sajIva kAryakrama paNa javA joIe. gAmaDAM, zahera ane kasabAo gaMdakIthI evAM khadabade che ke koI taTastha videzI e nihALI ema kahI bese ke hiMdI gaMdavADa vinA jIvI ja nathI zakate, te ene mRSAvAdI kahI nahi zakAya. tethI saphAIne sArvatrika kAryakrama e prathama AvazyakatA che. kUvA taLAva jevAM sarvopayogI navANone durasta ane svaccha karavAM e jIvanaprada che. vizeSa nahi te rASTrIya tahevArane divase kaI vaidya ke DaoNkTara phI na le ane pUrI kALajI tema ja cIvaTathI badhA darajajAnA daradIonI bhamatAthI sAravAra kare. sukhI gRhastha te divasamAM saune maphata davA pUrI pADavA yatna kare. dezamAM, khAsa karI gAmaDAomAM, banatI jIvanopayogI vastuo, pachI te game tevI rapha hoya te paNa svadezanI che eTalA ja khAtara ane uttejana apAya. zikSake ne adhyApaka abhaNa ane dalita vargomAM jAte jaI saMparka sAdhI temanA prazno jAte samaje. A ane AnA jevA Avazyaka sadAcAre niyamita rIte UbhA karyA vinA bhArata tejasvI banI na zake. -janakalyANa sadAcAra aMka, 1953. 13 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ menTIsorI paddhati vize keTalAka vAMdhA ane te saMbaMdhI mArA vicAre [29] zikSaNanI aneka navI navI paddhatio pracAramAM AvatI jAya che. menTarI paddhati temAMnI eka che. hamaNAM hamaNAM te ApaNuM dezamAM paNa dAkhala thatI jAya che. temAM bhAvanagaranuM bAlamaMdira saunuM dhyAna kheMcI rahyuM che. A maMdirane kAryakrama jANI, temAM thatA prayogono paricaya karI, tema ja tyAMnA zikSake sAthe carcA karI e paddhatinA saMbaMdhamAM kAMIka savizeSa jANavAnI mArI vRtti to prathamathI hatI. tevI taka maLI. A takano lAbha lauM te pahelAM UMcI keLavaNI pAmelA ane sarakArI UMce hodo dharAvanAra eka mArA snehI, je A maMdira ane tenI paddhatine paricaya karI AvyA hatA, teone monTIsorI paddhati vize ze abhiprAya che e meM jANI lIdhuM. e bhAIe A paddhati vize mukhyapaNe traNa vAMdhA mane jaNavyA. e vAMdhA pahelethI ja jANavAmAM AvyA eTale te bAlamandira ane tyAMnI paddhatinuM jema bane tema cakkasa jJAna meLavavAnI ane pachI te vAMdhAmAM keTaluM tathya che e vicAravAnI vRtti udbhavI. - A vRttine anusarI bAlamaMdiranA kAryakramanuM savizeSa avalokana ane te upara vicAra karavAmAM traNa divasa vyatIta thayA. pariNAme mAro vicAra e bhAIne vicArathI jude ja baMdhAye. traNa divasanA avakana ane te daramiyAna thayelI carcAne atre ApI A lekha laMbAvavA nathI Iccha, paNa menTIserI paddhati vize zA zA vAMdhA jaNAvavAmAM AvyA hatA ane te dareka vAMdhA upara vicAra karyo pachI ze vicAra baMdhAye e ja TUMkamAM atre ApIza. A lekhane uddeza eTalo ja che ke dareka egya vyakti koI paNa zikSaNa paddhatinA guNadoSane ane tenA lAbhAlAbhane vicAra karatI thAya Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ menTIsorI paddhati vize keTalAka vAMdhA [195 ane je paddhati vadhAre anuguNa hoya tenuM vAtAvaraNa taiyAra karavAmAM pitAthI banato phALo Ape. traNa vAMdhA A che: (1) bahu kharcALapaNuM, (2) svarachanda (niyamanane abhAva), ane (3) harIphAInI gerahAjarI. pahelA vAMdhAnA saMbaMdhamAM vicAra karIe te pahelAM bAkInA be vAMdhAo vize pahelAM vicAra karI levuM yogya thaze. dhaNaka mAne che ane kahe che ke menTIrI zikSaNa paddhatimAM niyamana nathI, ane temAM bALake svacchandI bane che. ane teonA kathanamAM kAMI vajUda na jaNAyuM. traNathI cha varSanAM bALake je ekAgratAthI, je adabathI ane je anukULa vAtAvaraNathI AkarSAIne bAlamandiramAM zIkhatAM ane prayoga karatAM jovAmAM AvyAM, te uparathI ema jaNAya che ke prastuta paddhatimAM svacchanda nahi paNa sAhajika vikAsanI keLavaNI maLe che. alabatta, je zikSakanI soTI, karaDI AMkha agara ADuMavaLuM taratI tenI vANIne niyamana mAnavAmAM AvatuM hoya che tevuM niyamana menTIsairI zikSaNa paddhatimAM bilakula nathI ja. paNa AvA niyamanane atyaMta abhAva e te A zikSaNa paddhatine antarAtmA hoI tenuM bhUSaNa che, dUSaNa nahi. je nAnAM nAnAM bALake mAbApanAM aneka dabANa, lAlace ane kRtrima bhayo chatAM pitAnI caMcaLa vRttine svAbhAvika rIte eka viSayamAM nathI jI zakatAM, tathA je bALakone karmendriya ane jJAnendriya viSayaka vikAsa sAdhavA zikSakonI yama-daSTi niSphaLa nIvaDe che, te bALake lAlaca, bhaya ane sakhtAI vinA ApoApa azrAntapaNe AnandI cahere potAnI caMcaLa vRttine pitAnI pasaMdagInA viSayamAM lAMbA vakhata sudhI reke ane bahAranI preraNA sivAya ja karmendriya ane jJAnendriyane vikAsa sAdhe--e sthitine je svacchanda mAnIe te sAcI svataMtratA, nirbhayatA ane sAhajikatAne zabdakoSa sivAya kyAMya sthAna nathI ema mAnavuM joIe. monTIserI paddhatimAM harIphAInuM dhoraNa nathI ane tene lIdhe harIphAIthI thatI jJAnavRddhi e paddhatimAM na thaI zake e Aropa mUkavAmAM Ave che. A Arepa mUkanAra mAtra ema ja samajatA hovA joIe ke zikSaNanA pradezamAM harIphAI e ekAnta lAbhadAyaka tattva che, paNa kharI rIte ema nathI. koI vAra harIphAIthI harIphone lAbha thAya che khare, paNa ghaNIvAra harIphAImAM pAche paDanAra harIpha AbhAvamAnanAne lIdhe hatotsAha thaI jAya Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196] darzana ane ciMtana che, ane pachI te pitAnA bIjA zakya ane pasaMdagInA viSayamAM paNa joItuM baLa meLavI zakato nathI. dareka vyaktimAM utsAha e ja khare prANa che. utsAhane harIphAI dvArA jagADe temAM lAbha karatAM jokhama ochuM te nathI ja. dareka bALakanI dareka viSaya paratve zakti sarakhI hotI nathI. vRtti paNa judI judI hoya che. tethI pratyavAya vinAnuM taddana anukULa vAtAvaraNa UbhuM karI potapotAnI vRtti pramANe bALakane zakti khIlavavAnI taka maLe. te teone utsAha, kUvAmAM pANInI sere jhare tema, ApoApa potapotAnI pasaMdagInA viSayamAM jhare che ane kramazaH vadhe che. A svAbhAvika kramathI be lAbha thAya che. dareka bALakane pitAnI ruci pramANe potAmAM rahelI viziSTa zakti khilavavAnI taka maLatI hovAthI potAnuM vyaktitva sAdhavAno avasara maLe che ane je viSNunI zakti ke ruci na hoya te viSayamAM jarA paNa vyartha zakti ke samaya na kharcAvAthI tene AtmA satata tejasvI ane utsAhamaya rahe che. pharajiyAta harIphAInA gheraNamAM je viSayanI zakti ke ruci na hoya temAM bALako nicovAI jAya che, ane tethI AvelI nirbaLatA pitAnI pasaMdagInA viSayamAM paNa deDatA bALakane kAMIka khalita kare ja che. ' pharajiyAta harIphAIthI jJAnavRddhi koI koI vyaktine thaI hoya ane thAya che e vAta mAnI laIe, topaNa te harIphAInI pAchaLa keTalAMka evAM aniSTa ta rahelAM che ke je zikSaNa lenAramAM ghusI javAthI tenA AtmAne zikSaNathI maLelA prakAza karatAM paNa vadhAre aMdhakAra arpe che. e aniSTa tamAM kAMI maLavAnuM pralebhana ane nAmanA e be mukhya che. A be aniSTa tattamAMthI (je zikSaNa lenArano AtmA nirbaLa hoya to) IrSo ane adekhAI janme che, ane e adekhAI jindagInA cheDA sudhI AtmAne kerI khAya che. tethI mArA vicAra pramANe menTarI zikSaNapaddhatimAM pharajiyAta harIphAIne tilAMjali devAmAM AvI che te, e paddhatinI IcchavAlAyaka viziSTatA che. ' have ati kharcALapaNanA Aropano vicAra karIe. A Apane vicAra karatAM be prazno udbhave che. te e ke enTIsArI zikSaNa paddhati e bIjI zikSaNa paddhati karatAM UtaratA prakAranI che ke bIjI paddhationI samakakSa ke teothI caDhiyAtA prakAranI che ? je bahu kharcALapaNa sivAyanI bIjI kaI kasoTI dvArA menTarI zikSaNa paddhati itara paddhatio karatAM UtaratA prakAranI sAbita karI zakAya te te UtaratApaNAne lIdhe ja maraNane zaraNa Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIsarI paddhati vize keTalAka vAMdhA ( 197 thavA yogya che. paNa hajI sudhI menTarI zikSaNa paddhatinuM UtaratA paNuM sAbita karI zakAyuM nathI; eTaluM ja nahi, paNa divase divase vicArakavargamAM tenA caDhiyAtApaNA vize cokakasa abhiprAya baMdhAtuM jAya che ane tenA niHsvArtha tathA prAmANika prayogakartAe te bIjI kaI paNa zikSaNa paddhati karatAM tene vadhAre zAstrIya ane vadhAre svAbhAvika mAne che. hajI e paddhatinA prayogakartAo karatAM vadhAre anubhava dharAvanAra bIjo koI paNa e paddhatinuM UtaratApaNuM sAbita karI zakyo nathI. tethI bahu kharcALapaNanA Arepane vicAra bIjA vikalpane svIkArIne ja karavo ghaTe che. menTarI zikSaNa paddhatinI pAchaLa je zAstrIyatA ane sAhajikatAnuM baLa che te ja te paddhatinA bIjI badhI paddhatio karatAM caDhiyAtApaNAnI sAbitI che. e paddhatinA prayoga, anubhava ane niyamono vicAra karatAM ane te tenA caDhiyAtApaNuM vize jarAye zaka nathI. tethI je prAraMbhamAM A paddhatinA akhatarAmAM bahu kharcALapaNuM hoya ane che, teya te jANIbUjhIne calAvI levuM e ja saMskArI prajA taiyAra karavAne mATe ya che. ApaNe pracalita sarakArI paddhatinAM ochAM ane mAThAM pariNAme anubhavIe chIe tathA tenuM kharcALapaNuM paNa jANIe chIe. e paddhatithI zikSaNa lenAranAM zarIra ane mana baLavAna thavAne badale keTalAM nirmAlya ane hataprabha thaI jAya che, sarakArI zikSaNa ApavA jatAM mAbApanAM ghara keTalAM khAlI thaI jAya che, teo keTalAM devAdAra thaI jAya che ane chatAMye te zikSaNa lenAra so paikI keTalA jaNa pitAne ane pitAnI pAchaLa AzA rAkhI beThelAne nizcitta kare che, e praznonA uttara have sau koI jANe che. tema chatAM evI nirmAlya ane gulAmIpaSaka paddhatimAM gaNyAgAMThyAM keI AgaLa vadhe che. e ja pralebhanamAM ApaNI AkhI prajA saMDovAyelI che ane tethI te niSphaLa paddhatimAM bahu kharcALapaNuM hevA chatAM paNa prajA tene nabhAvI le che. . AthI UlaTuM, monTIsorI paddhatimAM svAbhAvikatA heI bALakonAM AtmA, mana ane vANI e traNe vyavasthita rIte khIle evI yojanA che. A yojanA pramANe zikSaNa levA janArane moTAmAM moTuM pralobhana sarakArI pratiSThA nahi, paNa sarvAgINa vikAsa e che. jo A paddhatinA prayoga vicArazIla ane dhazALI vyaktione hAthe ceDAM varSa avicchinna cAle te tenAM pariNAma leka samakSa Ave, ane pariNAma sAme AvatAM vAtAvaraNa te praddhatine anukuLa thAya. ekavAra enTIserI paddhatinuM Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 ] darzana ane ciMtana vAtAvaraNa sAdhAraNa lekenA manane AkarSita kare to bahu kharcALapaNAne. prazna rahe ja kevI rIte ? atyAre prajAne je garIba, sAdhAraNa ane tavaMgara, varga potAnAM bALakonAM AtmA, mana ane vANInA sAhajika vikAsamAM rasa nathI letA ke vagara kharce te vikAsa sAdhavAno lAbha maLato hoya te te lAbha uThAvavA lakSa nathI Apato; paNa tethI UlaTuM bhIkha mAgIne, karaja karIne ke sarvasva hemIne pitAnAM bALakonA upanayana, vivAha vagere prasaM. gomAM kRtakRtyatA mAne che, te ja prajA koI paNa zikSaNa paddhatinuM AkarSaka vAtAvaraNa jue tyAre te kharcanI dizA badalAvI e paddhatine jarUra pi. prajAne moTe bhAga dharmane nAme jaDa saMskAranI abhyarthanAmAM lAkho ane kareDo rUpiyAno kharca kare che tathA dharmaguruo pitAnA damAma sAcavavA. pAchaLa prajAnI TImAMthI moTo bhAga core che. prajA paNa potAnA aneka nirarthaka rItarivAjomAM nivAI kharca karyuM jAya che. paraMtu jyAre prajAnuM dhyAna koI paNa zikSaNa paddhatinA sundaratama pariNAmavALA vAtAvaraNa tarapha AkarSAya tyAre e prajAne hAthe jaDa saMskAra, dharmaguruonA aNachAjatA ADaMbare ane nAzakAraka rItarivAjo na ja pilAI zake, e niyama aitihAsika che. je mandIrI zikSaNa paddhatinA prayoga karanArAone anubhava teone pitAne dhairya ane UMDI AzA arpata hoya te kharcALapaNane prazna ADe AvavAne ja nathI. alabatta, e kharcALapaNAne prazna tatkALa pUrato hoya te te kaMIka aMze ThIka che, paNa je kAyama mATe bahu kharcALapaNAne A paddhatinA pracAramAM koI bAdhaka mAne che te mArA vicAra pramANe eka bhUla che. je A paddhati ISTa pariNAma utpanna na karI zake. te tenA prayoktAo jAte ja tene daphanAvavAnuM baLa dharAve che, ane je e paddhati sauthI vadhAre sarasa pariNAma lAvaze (jevo mAre to vizvAsa, che) to tene bahu kharcALapaNuM kadI ADe AvavAnuM ja nathI. monTIsorI paddhati kharekhara kharcALa che e vAta mAnya rAkhIne ja ekadezIya rIte atyAra sudhI A carcA karavAmAM AvI che, te khAsa hetusara. e hetu e che ke parAdhInatA, garIbAI, vahema ane ajJAnanA deSothI pIDAte je deza, e ja doSanA piSaNa pAchaLa AMkho mIMcI apavyaya karyo jato hoya ane jyAre tenI samakSa uparyukta doSanuM nivAraNa kare tevI zikSaNapaddhati mUkavAmAM AvatI hoya tyAre, te dezane te paddhati viruddha kharcALapaNane vAMdho uThAvavAno adhikAra ja kevI rIte saMbhave ? pitAnAM bALakenA AtmAnI ane zarIranI kharI sundaratA jevAne badale mAtra teonAM zarIrane Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ merIsorI paddhati vize keTalAka vAMdhA [ 199 kRtrima rIte zaNagArI sundara batAvavA pAchaLa ghelAM thaI janAra mAbApane sAcA zikSaNa viruddha bahu kharcALapaNAne vAMdho yogya gaNAya zuM ? je dharmaguruo, mullA, molavI ane paMDita pitAne ke pitAnA bhaktone hitaprazna vicAryA sivAya ja dharma ane zAstra vizenI zraddhA rUpa kUMcI pheravI bhaktinuM tALuM ughADI bhakatonI kRpaNa tijorImAMthI paNa paise kaDhAvI pitAnuM Alasya piLe jAya che, teone prajAnI sAcI zikSA viruddha kharcALapaNano prazna uThAvavo ghaTe ke pitAne kharca ocho karI prajAne zikSaNamAM phALo Apa ghaTe? je leke ghara vecIne ke devAdAra thaIne dezamAM ke paradezamAM UMcI keLavaNI laI chevaTe nokarInA suvarNapiMjarAmAM pUrAya che ane binajarUrI kharce vadhArI mUkI devAmAM, sAdagInuM ane svAzritapaNAnuM baccuM khuNye tharDa paNa tattva bhUMsI javA jevI paristhiti UbhI karI mUke che, teonA maDhe sAmAnya janatA mATe svAzraya ane sAdagI ApanArI zikSaNa paddhati viruddha kharcALapaNAno vAMdho zobhe khare? je dezanI prajA tIrthonA vaibhava ane rAjAonA vilAsa pAchaLa kharcAtA koDa rUpiyAne beje hasate moDhe uThAvI zakatI hoya te prajA pitAnuM bhAvi ghaDanAra zikSaNapaddhati viruddha kharcALapaNa vize AMsu sAre te sthiti calAvI levA lAyaka gaNAya zuM ? paNa kharI rIte A paddhatimAM haMmezane mATe kharcALapaNAne prazna rahI zake ja nahi. jema jema A paddhatinA pariNAme vadhAre vyApatAM jaze ane A paddhati dezamAM vadhAre ne vadhAre pacatI jaze tema tema tenAM sAdhano ane upakaraNe ahIM ja sahelAIthI ane sastI rIte UbhAM karI zakAya evI goThavaNa paNa sAthe ja thatI javAnI. je vastu je dezane pace, te dezane te vastu chevaTe pitAne hAthe ja pedA karyo chUTake; ane tevI sthitimAM te vastu vadhAre sastI paDe evA spardhAmUlaka prayatna paNa anivArya thaI paDe che. e vastusthiti arthazAstrane jANanAra mANasathI ajANI te na ja hovI joIe. eTale A paddhatinA pariNAmakArI akhatarAo nizcita rIte cAlatA rahe teTalA mATe jarUranuM che ke ApaNe evA akhatarA karanArAonA utsAhane leza paNa dhakko pahoMce tevuM eka paNa pagaluM na bharIe ane sAcA, nirbhaya ane AzAvAdI kAryakartA zodhaka yuvake taiyAra thAya tevuM svaccha vAtAvaraNa karI mUkIe. -zrIdakSiNAmUrti. me 1925. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArakaNikA [30] gujarAtamAM zrI. kizoralAlabhAIne na jANe e samajadAra koI bhAgye ja hoya. gujarAta bahAra paNa badhA ja prAntamAM temanuM nAma chevatte aMze jANItuM che. enuM mUla kAraNa temanA aneka bhASAomAM lakhAyelAM ane anuvAdita thayelAM lakhANonuM vAcana che ane keTalAke karela temane pratyakSa samAgama paNa che. pU. nAthajIne jANanAra varga pramANamAM nAnuM che, kAraNa ke temaNe bahu ochuM lakhyuM che ane lakhyuM hoya te paNa pUrepUruM prasiddhimAM AvyuM nathI. chatAM je varga temane jANe che te paNa kAMI nAnesUno ke sAdhAraNa kaTine nathI. pU. nAthajInA pratyakSa paricayamAM je Avyo na hoya tene emanA sUma, spaSTa, sayuktika ane mAnavatApUrNa vicAronI kalpanA ja AvI na zake. tattvanuM talasparzI ciMtana, jIvananuM sva-paralakSI zodhana ane mAnavatAnI sevA evA eka ja raMgathI raMgAyela guruziSyanI A joDI je kAMI lakhe ne bele che te anubhavasiddha hAI pratyakSa keTinuM che. AnI pratIti A saMgrahamAMnA lekha vAMcanArane thayA vinA kadI nahi rahe. meM prastuta lekhane ekathI vadhAre vAra ekAgratAthI sAMbhaLyA che ane thoDAMghaNuM anya suprasiddha bhAratIya tatvaciMtakonAM lakhANo paNa sAMbhaLyAM che. huM jyAre taTasthabhAve AvAM ciMtanapradhAna lakhANanI tulanA karuM chuM tyAre mane niHzaMkapaNe ema lAge che ke ATale ane A krAntikArI, saceTa ane maulika vicAra karanAra kadAca bhAratamAM virala ja che. Akho saMgraha sAMbhaLatAM ane te upara judI judI daSTie vicAra karatAM mane AnI anekavidha upagitA samajAI che. jyAM juo tyAM sAMpradAyika-asAMpradAyika mAnasavALA badhA ja samajadAra lokonI evI mAgaNI che ke UgatI prajAne tattva ane dharmanA sAcA ane sArA saMskAra maLe evuM koI pustaka zikSaNakramamAM hovuM joIe, je navayuganA ghaDatarane spezatuM hoya ane sAthe sAthe prAcIna praNAlikAonuM rahasya paNa samajAvatuM heya. huM jANuM chuM tyAM lagI mAtra gujarAtamAM ja nahi paNa gujarAta bahAra paNa Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArakaNikA [ 20 A mAgaNIne yathAvata saMtoSe evuM AnA jevuM kaI pustaka nathI. koI paNa saMpradAyanuM vidyAlaya hoya ke chAtrAlaya heya agara asAMpradAyika kahI zakAya evA Azrama hoya, sarakArI ke gerasarakArI zikSaNasaMsthAo hoya tyAM sarvatra uccakakSAnA vidyArthIone temanI yogyatA dhyAnamAM rAkhI A saMgraha paikI te te lekha samajAvavAmAM Ave te huM mAnuM chuM ke temanI ja mAtRbhASAmAM tattva ane dharma vizenI sAcI vyApaka samajaNa maLI rahe ane vArasAgata jamAnAjUnI pranthine bheda paNa thavA pAme. vidyArthIo uparAMta zikSaka ane adhyApake mATe paNa A saMgrahamAM eTalI badhI vicArapreraka ane jIvanaprada sAmagrI che ke teo A pustaka vAMcIne pitAnA sAkSara jIvananI mAtra kRtArthatA ja nahi anubhave paNa vyAvahArika, dhArmika ane tAttvika aneka prazno para teo navesara vicAra karatA thaze, tema ja sAkSarajIvananI pelI pAra paNa kAMIka prajJAgamya vizva che evI pratItithI vadhAre vinamra ane vadhAre zodhaka thavA mathaze. vidyArthI ane adhyApaka sivAya paNa e bahu moTo varga che, ke je hamaNAM tattva ane dharmanA prazno samajavAno UMDo rasa dharAvatuM hoya che. AvA loko tattva ane dharmane nAme maLatA bhaLatA ja rUDhigata zikSaNa ane pravAhamAM taNAtA rahe che ane teTalA mAtrathI saMtoSa anubhavI potAnI samajaNamAM kyAM bhUla che, kyAM kyAM gUMca che ane kyAM kyAM vahemanuM rAjya che te samajavA pAmatA nathI. tevAone te A lekha netrAMjanazalAkAnuM kAma Apaze ema huM cokkasa mAnuM chuM. judI judI bhASAomAM eka tema ja aneka dharmonuM ane eka saMpradAya ke aneka saMpradAyanA tattvajJAnanuM zikSaNa ApavAmAM madada kare evAM aneka pustaka che, paNa moTe bhAge te badhAM praNAlikAo ane mAnyatAonuM varNana karatAM hoya che. evuM bhAgye ja koI pustaka javAmAM Avaze, jemAM ATalAM UMDANa ane ATalI nirbhayatA tema ja satyaniSThAthI tattva ane dharmanAM prazno vize AvuM parIkSaNa ane saMzodhana thayuM che. jemAM eka koI paNa patha, kaI paNa paraMparA ke kaI paNa zAstravizeSa vize avicArI Agraha nathI ane jemAM bIjI bAjuthI jUnA ke navA AcAravicAranA pravAhamAMthI jIvanasparzI satya tAravavAmAM AvyuM hoya evuM mArI jANa pramANe A paheluM ja pustaka che. tethI game te kSetranA yaMgya adhikArIne huM A pustaka vAraMvAra vAMcI javA bhalAmaNa karuM chuM, tema ja zikSaNakAryamAM rasa dharAvanArAone sUcavuM chuM ke teo game te saMpradAya ke paMthanA hoya tema AmAM batAvelI vicArasaNIne samajI pitAnI mAnyatAo ane saMskAronuM parIkSaNa kare. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202] darzana ane ciMtana ema te A saMgrahamAna pratyeka lekha gahana che. paNa keTalAka lekhe to evA che ke bhAremAM bhAre vidvAna ke vicArakanI buddhi ane samajaNanI pUrepUrI kasoTI kare. viSaya vividha che. dRSTibiMduo anekavidha che. samalacane mUlagAmI che. tethI AkhA pustakanuM rahasya che te lekho vAMcIvicArIne ja pAmI zakAya. chatAMye baMne lekhakenA pratyakSa paricaya ane A pustakanA vAcanathI huM temanI je vicArasaraNI samo chuM ane jeNe mArA mana upara UMDI chApa pADI che tene lagatA keTalAka muddAnI mArI samaja pramANe ahIM carcA karuM chuM. A muddAo temanAM lakhANomAM paNa eka athavA bIjI rIte carcAyelA ja che. te muddA A cheH 1. dharma ane tatvaciMtananI dizA eka hoya te ja baMne sArthaka bane. 2. karma ane tenA phalana niyama mAtra vaiyaktika na hoI sAmUhika paNa che. 3. mukti, karmanA vicchedamAM ke cittanA vilayamAM nathI, paNa baMnenI uttarottara zuddhimAM che. 4. mAnavatAnA saguNonI rakSA, puSTi ane vRddhi e ja parama dhyeya che. 1. tatvajJAna eTale satyazodhananA prayatnamAMthI phalita thayelA ane phalita thatA siddhati. dharma eTale evA siddhAMtane anusarIne ja nirmANa thayela vaiyaktika tema ja sAmUhika jIvanavyavahAra. e kharuM che ke eka ja vyakti. ke samUhanI gyatA tema ja zakti sadA ekasarakhI nathI hotI. tethI bhUmikA ane adhikArabheda pramANe dharmamAM aMtara hevAnuM. eTaluM ja nahi, paNa. dharmAcaraNuM vadhAre puruSArthanI apekSA rAkhatuM hovAthI te gatimAM tattvajJAnathI pAchaLa paNa rahevAnuM. chatAM jo A baMnenI dizA ja mULamAM judI hoya che. tatvajJAna game teTaluM UMDuM ane game tevuM sAcuM hoya chatAM dharma enA prakAzathI vaMcita ja rahe ane pariNAme mAnavatAno vikAsa aTake. tattvajJAnanI zaddhi, vRddhi ane paripAka jIvanamAM dharmane utAryA sivAya saMbhavI ja na zake. e ja rIte tattvajJAnanA AlaMbana vinAne dharma, jaDatA tema ja vahemathI mukta thaIna zake. eTalA mATe baMnemAM dizAda have ghAtaka che. A vastune ekAda aitihAsika dAkhalAthI samajavI sahelI paDaze. bhAratIya tatvajJAnanA traNa yuga spaSTa che. pahelo yuga AtmavaiSamyanA siddhAntane, bIje AtmasamAnatAnA siddhAMtane ane trIje AtmAdvaitanA siddhAntane. pahelA siddhAnta pramANe ema manAtuM ke dareka jIva mULamAM samAna nathI, Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArakaNikA [ 203 pratyeka svakarmAMdhIna che ane darekanA kama viSama ane ghaNIvAra viruddha hAI te pramANe ja jIvanI sthiti ane tenA vikAsa heAI zake. AvI mAnyatAne lIdhe brAhmaNakALanA janmasiddha dhama~ ane sakArA nakkI thayelA che. emAM kAI eka varganA adhikArI potAnI kakSAmAM rahIne ja vikAsa karI zake, paNa te kakSA khahAra jaI varNAzramadharmanuM AcaraNa karI na zake. indrapada ke rAjyapada meLavavA mATe amuka dhama AcaravA joI e, paNa te dhama rAI AcarI na zake ane harakeAI tene AcarAvI paNa na zake. AnA artha e ja thayuM ke kakRta vaiSamya svAbhAvika che ane vagata samAnatA hAya tAya te vyavahAya tA nathI ja. AtmasamAnatAnA bIjA siddhAnta pramANe dhaDAyelA AcAra AthI sAva UlaTA che. emAM game te adhikArI ane jijJAsune game tevA karma saMskAra dvArA vikAsa karavAnI chUTa che. emAM AtmaupamyamUlaka ahiMsApradhAna yamaniyameAnA AcaraNa upara ja bhAra apAya che. emAM kakRta vaiSamyanI avagaNanA nathI, paNa samAnatAsiddhinA prayatnathI tene nivAravA upara ja bhAra apAya che. AtmAdvaitanA siddhAnta te samAnatAnA. siddhAntathI paNa AgaLa jAya che. temAM vyakti-vyakti vacce kAI vAstavika bheda che ja nahi. te advaitamAM te samAnatAnA vyaktibheda paNa gaLI jAya che. eTale te siddhAntamAM kusaMskArajanya vaiSamya mAtra nivAravA yogya ja nathI manAtuM, paNa te taddana kAlpanika manAya che. paNa ApaNe joIe chIe ke AtmasamAnatA ane AtmAdvaitanA siddhAntane kaTTarapaNe mAnanArA sudhdhAM jIvanamAM kuvaiSamyane ja sAhajika ane anivAya mAnI varte che. tethI ja to AtmasamAnatAne ananya pakSapAta dharAvanAra jaina ke tevA khIjA 5thA jAtigata UMcanIcabhAvane jANe zAzvata mAnIne ja vatatA hAya ema lAge che. tene lIdhe sparzAsparzInuM maraNAntaka jhera samAjamAM bhramathI mukta nathI thatA. temane siddhAnta eka dizAmAM che ane dharmo jIvanavyavahAranuM gADuM khIjI dizAmAM che. e ja sthiti atyaMta siddhAntane mAnanAranI che. te dyUtane jarA paNa namatuM ApyA sivAya vAto advaitanI kare ane AcaraNa te saMnyAsI sudhdhAM paNu dvaita tema ja kavaiSamya pramANe kare che. pariNAme ApaNe joIe chIe ke tattvajJAnanA advaita sudhI vikAsa thayA chatAM tenAthI bhAratIya jIvanane kazA lAbha thayA nathI. UlaTu te AcaraNanI duniyAmAM phasAI chinnabhinna thaI gayuM che. A eka ja dAkhalA tattvajJAna ane dhanI dizA eka hAvAnI jarUriyAta siddha karavA mATe pUratA che. vyApyA chatAM te Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204] darzana ane ciMtana 2. sArI narasI sthiti, caDatI paDatI kalA ane sukhaduHkhanI sArvatrika viSamatAne pUrNapaNe khulAso kevaLa IzvaravAda ke brahmavAdamAMthI maLI zake tema hatuM ja nahi. eTale svAbhAvika rIte ja parApUrvathI cAlyo Avato vaiyaktika karmaphalane siddhAnta, game te pragatizIla vAda svIkAryA chatAM, vadhAre ne vadhAre dRDha thate ja gaye. "je kare te ja bhagave, "darekanuM nasIba juduM, vAve te laNe." "laNanAra ne phala cAkhanAra eka ane vAvanAra bIje te asaMbhava-AvA AvA khyAle kevaLa vaiyaktika karmaphalanA siddhAnta upara rUDha thayA ane sAmAnya rIte prajAjIvananA ekeeka pAsAmAM eTalAM UMDAM mULa dhAlI beThA che ke koI eka vyaktinuM karma mAtra tenAmAM ja phala ke pariNAma utpanna nathI karatuM paNa tenI asara te karma karanAra vyakti uparAMta sAmUhika jIvanamAM jJAta-ajJAta rIte prasare che ema je kaMI kahe te te samajadAra gaNAtA vargane paNa cekAvI mUke che, ane dareka saMpradAyanA vidhAne ke vicArake enI viruddha pitAnA zAstrIya purAvAone Dhagale rajU kare che. Ane lIdhe karmaphalana niyama vaiyaktika hovA uparAMta sAmUhika paNa che ke nahi ane na hoya te kaI kaI jAtanI asaMgatio ane anupapattio UbhI thAya che ane hoya to te daSTie ja samagra mAnavajIvanane vyavahAra goThava joIe, e bAbata upara koI UMDo vicAra karavA bhatuM nathI. sAmUhika karmaphalanA niyamanI dRSTi vinAnA karmaphalanA niyame mAnavajIvananA ItihAsamAM Aja lagI kaI kaI muzkelIo UbhI karI che ane tenuM nivAraNa kaI dRSTie karmaphalana niyama svIkArI jIvanavyavahAra ghaDavAmAM che, e bAbata upara kaI bIjAe ATale UMDo vicAra karyo hoya to te huM nathI jANate. keI eka paNa prANI duHkhI hoya te huM sukhI saMbhavI ja na zakuM, jyAM lagI jagata duHkhamukta na hoya tyAM lagI arasika mekSathI zuM lAbha? evA vicAranI mahAyAna bhAvanA bauddha paraMparAmAM udaya pAmelI. e ja rIte dareka saMpradAya sarva jagatanA kSema-kalyANanI prArthanA kare che ane AkhA jagata sAthe maitrI bAMdhavAnI brahmavArtA paNa kare che, paraMtu e mahAyAna bhAvanA ke brahmavArtA chevaTe vaiyaktika karmaphalavAdanA daDha saMskAra sAthe aphaLAI jIvana jIvavAmAM vadhAre upayogI sAbita thaI nathI. pU. nAthajI ane mazarUvALA baMne karmaphalanA niyamane sAmUhika jIvananI dRSTie vicAre che. mArA janmagata ane zAstrIya saMskAra vaiyaktika karmaphala-niyamanA hovAthI huM paNa e ja rIte vicAra karate, paraMtu jema jema te upara UMDo vicAra karate gayo tema tema mane lAgyuM ke karmaphalane niyama sAmUhika jIvananI Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArakaNikA [ 205 dRSTie ja vicAra ghaTe ane sAmUhika jIvananI javAbadArInA khyAlathI ja jIvana pratyeka vyavahAra goThave tema ja calAvo ghaTe. eka kALe vaiyaktika daSTi pradhAnapada bhagavatI hoya tyAre te ja daSTie te kALanA ciMtake amuka niyamo bAMdhe. tethI te niyamamAM arthavistAra saMbhavita ja nathI ema mAnavuM te dezakALanI maryAdAmAM sarvathA jakaDAI javA jevuM che. sAmUhika dRSTie karmaphalane niyama vicArIe ke ghaTAvIe tyAre paNa vaiyaktika dRSTino lepa te thato ja nathI; UlaTuM sAmUhika jIvanamAM vaiyakitaka jIvana pUrNapaNe samAI jatuM hovAthI vaiyakitaka dRSTi sAmUhika dRSTi sudhI vistare che ane vadhAre zuddha bane che. karmaphalanA kAyadAne sAco AtmA to e ja che ke koI paNa karma niSphaLa jatuM nathI ane koI paNa pariNAma kAraNa vinA utpanna thatuM nathI. jevuM pariNAma tevuM ja tenuM kAraNa hovuM joIe. sAruM pariNAma icchanAra sAruM kAma na kare te te tenuM pariNAma pAmI zake nahi. karmaphala- niyamane A AtmA sAmUhika dRSTie karmaphalano vicAra karatAM leza paNa lapAto nathI. mAtra te vaiyaktika sImAnA baMdhanathI mukta thaI jIvanavyavahAra ghaDavAmAM sahAyaka bane che. AtmasamAnatAnA siddhAnta pramANe ke AtmA-- daitanA siddhAnta pramANe game te rIte vicAra karIe toya eka vAta sunizcita che ke koI vyakti samUhathI sAva aLagI che ja nahi, ane rahI zake paNa nahi. eka vyaktinA jIvanaItihAsanA lAMbA paTa upara najara nAkhI vicAra karIe to ApaNane tarata dekhAze ke tenA upara paDela ane paDatA saMskAramAM sIdhI ke ADakatarI rIte bIjI asaMkhya vyaktionA saMskArane hAtha che, ane te vyakti je saMskAra nirmANa kare che te paNa mAtra tenAmAM ja maryAdita na rahetAM samUhagata anya vyaktiomAM sAkSAt ke paraMparAthI saMkramaNa pAgye ja jAya che. kharI rIte samUha yA samaSTi eTale vyakti ke vyaSTino pUrNa saravALe. je pratyeka vyakti pitAnAM karma ane phala mATe pUrNapaNe javAbadAra hoya ane anya vyaktiothI taddana svataMtra heI tenA zreya-azreyano vicAra mAtra tenI ja sAthe saMkaLAto hoya te sAmUhika jIvanane zo artha ? kAraNa ke, sAva nirALI, svataMtra ane paraspara asarathI mukta evI vyaktieno sAmUhika jIvanamAM praveza e te mAtra Akasmika ja hoI zake. je sAmUhika jIvanathI vaiyaktika jIvana sAva alaga rIte chavAtuM nathI, e anubhava thato hoya te tatvajJAna paNa e ja anubhavane AdhAre kahe che ke game teTaluM Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 ] darzana ane ciMtana vyakti-vyakti vacce bheda dekhAtA hoya chatAM, te dareka vyakti koI evA eka jIvanasUtrathI otaprota che ke te dvArA te badhI vyaktio AsapAsa saMkaLAyelI ja che. je Ama hoya te karmaphaLane niyama paNa A dRSTie ja vicAro ane ghaTAvavo joIe. atyAra lagI AdhyAtmika zreya vicAra paNa dareka saMpradAye vaiyaktika dRSTie ja karyo che. vyAvahArika lAbhAlAbhano vicAra paNa e ja dRSTi pramANe thayo che. Ane lIdhe je sAmUhika jIvana jIvyA vinA cAlatuM nathI tene lakSI zreya ke preyano mULagata vicAra ke AcAra thavA pAmyo ja nathI. Dagale ne pagale sAmUhika kalyANanI ghaDAtI jinAe e ja kAraNane lIdhe kAM te paDI bhAge che ane kAM te nabaLI paDI nirAzAmAM pariName che. vizvazAMtine siddhAMta nakakI thAya che, paNa tenI himAyata karanAra dareka rASTra pAchuM vaiyaktika dRSTie ja vicAre che. tethI nathI vizvazAMti siddha thatI ke nathI rASTrIya AbAdI sthiratA pAmatI. A ja nyAya dareka samAjamAM paNa lAgu paDe che. have jo sAmUhika jIvananI vizALa ane akhaMDa dRSTine unmeSa karavAmAM Ave ane te dRSTi pramANe ja pratyeka vyakti pitAnI javAbadArInI maryAdA visAve te tenAM hitAhita anyanAM hitAhita sAthe athaDAmaNamAM na Ave, ane jyAM vaiyaktika geralAbha dekhAto hoya tyAM paNa sAmUhika jIvananA lAbhanI dRSTi tene satiSa Ape. tenuM kartavyakSetra vistRta bane ane tenA saMbaMdhe vadhAre vyApaka banatAM te pitAmAM eka mUma nihALe. 3. duHkhathI mukta thavAnA vicAramAMthI ja tenA kAraNa manAyela karmathI mukti pAmavAne vicAra AvyuM. ema manAyuM ke karma, pravRtti ke jIvanavyavahAranI javAbadArI e pite ja svataH baMdhanarUpa che. enuM astitva hoya tyAM lagI pUrNa mukti saMbhavI ja na zake. A dhAraNAmAMthI karmamAtranI nivRttinA vicAre zramaNa paraMparAne anagAramArga ane saMnyAsa paraMparAne varNana karmadharmasaMnyAsa mArga astitvamAM ANe. paNa e vicAramAM je deSa hatA te dhIre dhIre ja sAmUhika jIvananI nirbaLatA ane bejavAbadArI vATe pragaTa tha. jeo anagAra thAya ke varNakarmadharma choDe teone paNa jIvavuM te hatuM ja. banyuM ema ke te jIvana vadhAre pramANamAM parAvalaMbI ane kRtrima thayuM. - sAmUhika jIvananI kaDIo tUTavA ane astavyasta thavA lAgI. A anubhave sujhAvyuM ke mAtra karma e baMdhana nathI, paNa tenI pAchaLa rahela tRSNAvRtti agara daSTinI saMkucitatA ane cittanI azuddhi ja baMdhanarUpa che. mAtra e ja * duHkha Ape che. A ja anubhava anAsakta karmavAda dvArA pratipAdana the Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArakaNikA [ 200 che. A pustakanA lekhAe emAM saMzAdhana karI kazuddhinA uttarAttara prakaSa sAdhavA mATe ja bhAra ApyA che, ane temAM ja muktine anubhava karavAnuM temanuM pratipAdana che. pagamAM sAya vAge ane pachI tene kAI bahAra kADhI pheMkI de to sAmAnya rIte ene kAI khATuM na kahe; paNa jyAre sAya pheMkanAra pAchA sIvavA ane khIjA kAMma mATe navI seAya zeAdhe ane na maLatAM adhIrA thaI duHkha anubhave tyAre samajadAra mANasa ene jarUra kahe ke te bhUla karI. pagamAMthI sAya kADhavI e to barAbara che, kemake te asthAne hatI, paNa jo tenA vinA jIvana cAlatuM ja nathI te tene pheMkI devAmAM bhUla avazya che. tenA yathAvat upayoga karavA mATe yogya rIte tenA saMgraha karavA e ja pagamAMthI soya kADhavAnA sAcA artha che. je nyAya sAya mATe te ja nyAya sAmUhika karmo mATe che. mAtra vaiyaktika dRSTie jIvana jIvavuM e sAmUhika jIvananI dRSTimAM sAya bhAMkavA barAbara che. e sAyane kADhI tene yathAvat upayAga karavA eTale sAmUhika jIvananI javAbadArI samajapUrvaka svIkArI jIvana jIvavuM te. AvuM jIvana vyaktinI jIvanamukti che. jema jema pratyeka vyakti peAtAnI vAsanAzuddhi dvArA sAmUhika jIvananA mela e karatI jAya tema tema sAmUhika jIvana duHkhamukti vizeSa anubhavatuM ja javAnuM. A rIte vicArIe eTale kama e ja dharma banI jAya che. amuka phaLa eTale rasa uparAMta hAla paNu. chAla na hoya te rasa Take kema? ane rasa vinAnI chAla e paNa phaLa te nahi ja. te ja rIte dhama e te! kanA rasa che, ane ku e mAtra dharmanI chAla che. ane yathAvat saMmizrita hoya to ja e jIvanaphaLa pragaTAve. kanA AlaMbana vinA vaiyaktika tema ja sAmUhika jIvananI zuddhirUpa dharmAM rahI ja kayAM zake? ane evI zuddhi na hoya te te karmanu chAlathI vadhAre mUlya paNa zuM ? A jAtanA kadhama -vicAra emanAM lakhANAmAM otaprota che. sAthe vizeSatA e che ke muktinI bhAvanA paNa temaNe sAmudAyika jIvananI dRSTie ja vicArI ane dhaTAvI che. kama-pravRtti aneka jAtanI che, paNa tenuM mULa cittamAM che. kayAreka ceAgIoe vicAra karyo ke jyAM lagI citta hAya tyAM lagI vikalpo UThavAnA, vikalpo UThe te zAMti na ja anubhavAya, tethI 'mUre jvAra: ' nyAye cittanA vilaya karavA tarapha ja jhUkavA, ane ghaNAe mAnI lIdhuM ke cittavilaya e ja mukti che ane e ja parama sAdhya che. mAnavatAnA vikAsanA vicAra ja -khAjI upara rahI gayA. A paNa dhana lekhe karyAM tyAgavAnA vicAranI peThe bhUla ja hatI. e vicAramAM khIjA anubhavIee sudhArA karyAM ke cittavilaya Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ] darzana ane ciMtana e mukti nathI, paNa cittazuddhi e ja mukti che. baMne lekhakonuM vaktavya e che ke cittazuddhi e ja zAMtine ekameva mArga hovAthI te mukti avazya che; paNa mAtra vaiyaktika cittanI zudimAM pUrNa mukti mAnI levI e vicAra adhUro che. sAmUhika cittanI zuddhi vadhAratA javI e ja vaiyaktika cittazuddhine Adarza have joIe ane e heya te koI sthAnAntaramAM ke lekAntaramAM mukitadhAma mAnavA ke kalpavAnI jarAya jarUra nathI. evuM dhAma te sAmUhika cittanI zuddhimAM pitAnI zuddhine phALo Apa e ja che. 4. dareka saMpradAyamAM sarvabhUtahita upara bhAra apAve che, paNa vyavahAramAM mAnavasamAjanA hitane paNa pUrNapaNe amala bhAgye ja jovAmAM Ave che. tethI prazna e che ke prathama mukhya lakSya kaI dizAmAM ane kyA dhyeya tarapha ApavuM. baMne lekhakonI vicArasaraNuM spaSTapaNe prathama mAnavatAnA vikAsa bhaNuM lakSya ApavA ane te anusAra jIvana jIvavA kahe che. mAnavatAno vikAsa eTale teNe Aja sudhI je je saNo jeTalA pramANamAM sAdhyA hoya tenI pUrNapaNe rakSA karavI ane tenI madadathI te ja saguNomAM vadhAre zuddhi keLavavI ane navA saguNa khilavavA, jethI mAnava-mAnava vacce dUdha ane zatrutAnAM tAmasa baLo pragaTavA na pAme. jeTalA pramANamAM A rIte mAnavatA vikAsanuM dhyeya sadhAtuM jaze teTalA pramANamAM samAjajIvana saMvAdI ane surIluM banatuM javAnuM. tenuM prAsaMgika phaLa sarvabhUtahitamAM ja AvavAnuM. tethI dareka sAdhakanA prayatnanI mukhya dizA te mAnavatAnA sadguNenA vikAsanI ja rahevI joIe. A siddhAnta paNa sAmUhika jIvananI daSTie ja karmaphalane niyama ghaTAvavAnA vicAramAMthI ja phalita thAya che. uparanI vicArasaraNI gRhasthAzramane kendramAM rAkhIne ja sAmudAyika jIvana sAthe vaiyaktika jIvanane sumeLa rAkhavAnuM sUcana kare che. gRhasthAzramamAM ja bAkInA badhA AzramanA saguNa sAdhavAnI taka maLI rahe evuM e sUcana che, kemake temAM gRhasthAzramane Adarza ja evo badalAI jAya che ke te kevaLa bheganuM dhAma na rahetAM bhoga ane roganA sumeLanuM dhAma banI jAya che. ethI gRhasthAzramathI vicchinnapaNe anya Azramone vicAra karavApaNuM rahetuM nathI. gRhasthAzrama ja caturAzramanA samagra jIvananuM pratIka banI jAya che. te kevaLa naisargika paNa che. zrI. mazarUvALAnuM eka nirALuM vyaktitva emanAM lakhANothI sucita thAya che. e lakhANa vAMcI-vicArIne mArI khAtarI thaI che ke emanAmAM Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicArakaNikA [ 209 kaI antaHprajJAnI akhaMDa sera vahyA kare che. cittazuddhinI sAdhanAnI amuka bhUmikAmAM pragaTa thate e satyamukhI pradaya che. emanI keTalIka lAkSaNikatA te AMjI nAkhe tevI che. jyAre teo tattvaciMtananA UMDA pradezamAM UtarI pitAnA vaktavyane skuTa karavA koI upamA vApare che tyAre te pUNepamAnI keTinI hoya che ane te sthaLanuM lakhANa gaMbhIra tatvaciMtanapradhAna hovA chatAM suMdara ane saraLa sAhityika namUno paNa banI jAya che. AnA beeka dAkhalA sUcavuM. pR. 37 para gaMgAnA pravAhane akhaMDa rAkhavA mATe pitAnA jIvananuM balidAna ApanAra jalakaNanuM dRSTAnta, ane cittasthitine citAra ApavA prasaMge vAparela jaMgalamAM UgI Avela jhADIjhAMkharAMnuM dRSTAnta (pR. 126) AvAM te aneka dRSTAnta vAcakane maLaze ane te ciMtanano bhAra haLa karI cittane prasannatA paNa Apaze. jyAre teo koI padya race che tyAre ema lAge che ke jANe te mArmika kavi hoya. Ane dAkhale pR. 56mAM maLI Avaze. "gAme jhInA je nizA" e brahmAnaMdanI kaDInuM kaTAkSapUrvaka rahasya kholatAM je navuM bhajana temaNe racyuM che tene bhAva ane bhASA je jeze te mArA kathananI yathArthatA samajI zakaze. prAcIna bhakta ke prAcIna zAstronA udgAreno UMDo marma teo kevI rIte darzAve che ene namUne pR. 35 para maLaze. emAM "haMsale nAno ne devaLa jUnuM te thayuM" e mIrAMnI uktinuM eTaluM badhuM gaMbhIra rahasya pragaTa karyuM che ane tene gItAnA "pUrvakALamavasatiruM " e zlekanA rahasya sAthe saMvAdI banAvyuM che ke vAMcatAM ane vicAratAM tRpti ja thatI nathI. pharI pharI ene saMvAdane raNakAra citta upara UDyA ja kare che. zrI mazarUvALAnAM badhAM lakhANamAM najare caDe evI nIrakSIravikI lAkSaNikatA e che ke teo vArasAgata ke bIjI kaI paNa paraMparAmAMthI sAraasArane bahu khUbIthI tAravI kADhe che ane sAra bhAgane jeTalI saraLatAthI apanAvI le che teTalI kaThoratAthI asAra bhAganA mULa upara kuThArAghAta kare che. AvuM te atre ghaNuM darzAvI zakAya, paNa chevaTe te virAma lIdhe ja chUTake. 1. zrI. kizoralAla gha. mazarUvALAnA pustaka "saMsAra ane dharmanI bhUmikA Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuga samAnatAne che [31] tulasIkRta rAmAyaNamAM dehe che: prabhu bhala kInha mohiM sikha dInhI; maryAdA saba tumharI kInhI / tera-vara-jJa --nArI, je sara tAsana virANI | -sundarakAMDa AmAM nArIne pazutulya kahI tADana-tarjanane gya lekhI che. tulasIdAsa eka viziSTa saMta che. temane pitAne strI ke puruSa pratye khAsa pakSapAta haze ema bhAgye ja kahI zakAya. chatAM temaNe strIne tADanogya varNavI che e eka hakIkata che. emanA A varNana pAchaLa zuM tattva hatuM ene vicAra karatAM te vakhatanI ane atyAre paNa moTebhAge cAlu evI sAmAjika sthitinuM citra ApaNI samakSa upasthita thAya che. citra e che ke je samAjamAM Arthika upArjana ane sattAnAM satra mukhyapaNe puruSanA hAthamAM rahyAM che te samAjamAM strInI dazA gharakUkaDI jevI thaI jAya che. zakti, utsAha vagere enuM badhuM sattva kevaLa sAMkaDI ghara-kuTuMbanI maryAdAmAM rUMdhAI rahe che ane te zakti chatAM lAcAra banI jAya che. strI ghara-kuTuMbavyavahAramAM jeTalI kuzaLa, puruSa te bAbatamAM teTale ja akuzaLa ane lAcAra hoya che; chatAM jIvanavyavahAranuM AdhArabhUta mukhya baLa je arthabaLa che, tenAM kSetre puruSahastaka hovAthI strI oziyALI banI jAya che. te eTale sudhI ke e pitAnI zakti ane AvaDatanuM mUlya sudhdhAM bhAgye ja AMkI zake che. enI zakti ane AvaDatanuM mUlya tyAre ja kharuM aMkAya che jyAre puruSa strI vinA lAcAra dazAmAM AvI paDe. Ama chatAM nArI gamAra ane pazunI peThe tADanane yogya manAI te sUcave che ke tenuM kAraNa ekamAtra enI zArIrika ke mAnasika sthiti nathI, paNa Arthika parataMtratA che. je kema ke vargomAM kamANInI bAbatamAM strI-puruSa sAthe ja gharabahAranAM kSetre kheDe che, te kema ke vargomAM strIone dara sukhI gaNatI paNa gharabeThADu strIo karatAM vizeSa svamAnI hoya che. eTale tulasIdAse je nArIne ullekha karyo che te Arthika rIte parAvalaMbI heya evI nArIne ullekha che ema mAnavuM rahyuM. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuga samAnatAne che [211 A rIte vicArIe te puruSa je ke upArjita dhana paNa chevaTe strInA hAthamAM soMpe che, chatAM IcchIe ke anicchAe te tene pazu jevI lAcAra, to karI ja mUke che. Ama tulasIdAsanA dehAnI nArI e puruSe banAvela pazunArI che, ane evI nArInuM astitva Aje paNa anekarUpe ApaNane jovA maLe che. A sAmAjika viSamatAnI eka bAju thaI. paraMtu AnI eka bIjI paNa bAju che. te bAju evI che ke jemAM strI puruSane pazu banAvI marajI pramANe cAre che ane phAve tyAre ja ene manuSyarUpa ApI teno upayoga kare che. A sthiti kayA prakAranA samAjamAM saMbhave che e jANavAnuM kutUhala paNa rekI zakAtuM nathI. eka te Ano javAba e che ke je samAjamAM strI ja mukhyapaNe mahenata ane upArjananuM kAma karatI hoya, puruSa mukhyapaNe strInI kamANuM upara nabhatA hoya te samAjamAM puruSa strInI marajI pramANe vartI ane pazu je banI rahe. AvA samAje Aje paNa parvatIya pradezamAM, brahmadeza ane bAlI jevA TApuomAM che. bIje uttara tethI UlaTo che. te e ke puruSapradhAna samAjamAM paNa nArI narane pazu banAvI cAre che ane teno upayoga kare che. A bIjo uttara vAcakane navAI upajAve khare. je puruSa ja artha ane sattAnuM kendra hoya to strI ane paza kema banAvI zake? paraMtu mAnasatattvanI dRSTie joIzuM to emAM kAMI navAI jevuM nathI, e to ApaNuM rejanA anubhavanI vAta che. ' puruSa kamAto hoya, sattAvAna paNa hoya tyAreya e chevaTe badhuM lAvIne gharamAM ja mUke che ne strIne bharese jIve che. enA vizrAma, vinoda ane AnaMdanuM dhAma ekamAtra nArI banI rahe che. A vAtAvaraNamAM nArImAnasa evI rIte ghaDAya che ke te kaI kaI rIte puruSane vadhAre chatI ane vaza karI zake, tema ja tenI ane tenI saMpatti upara vaNamAgyuM svAmitva bhogavI zake. AvI manodazA ene tarehatarehanAM AkarSaNa UbhAM karavAnI kaLAmAM nipuNa banAve che. e kaLAthI nArI puruSane aneka jokhamo kheDavAnI preraNuM paNa Ape che ane pRthvInA bIjA cheDA sudhI vihAra paNa karAve che. chevaTe e ja kaLAthI te pAchI puruSanI nAtha evI rIte kheMce che ke te pAcho gharamAM AvI strIne saMtoSavAnuM ja kAma kare che. A rIte arthopArjana, sattAprApti jevAM bahAranAM kSetramAM vicarIne paNa te pAchA gharamAM nArInuM ramakaDuM paNa bane che. A dazA e ja nArI dvArA puruSane pazutulya carAvavAnI dazA che. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra darzana ane ciMtana nArI e paNa naranI peThe cetana che. enAmAM paNa aneka asAdhAraNa zaktio che. je samAjamAM e zaktione muktapaNe kAma karavAnI taka nathI maLatI te samAjamAM strIonI e zaktio bharI nathI jatI, paNa mAtra juduM ane kyAreka vikRta svarUpa le che eTaluM ja. je strIzaktine svataMtrapaNe kamANI, sattA ane barobarInA prasaMge na maLe te e zakti gharamAM rUMdhAyA chatAM pitAnuM varcasva judI rIte jamAve che. te jamAvaTa eTale puruSArtha vinAnAM nakharAM, hAvabhAva, zRMgAra sajAvaTa ane bIjA navanavAM AkarSaNe. A AkarSaNonI nAthathI nArI narane nAthe che, potAnI IcachA pramANe tene saMcarAve ke vicarAve che ane pAchA tene pitAnI pAse. kheMcI le che. puruSa strIne pazu banAvI che e hakIkata che te strIe paNa puruSane pitAnI kaLAmaya kAbeliyatathI pazu banAvela che e paNa hakIkata che ane te AjanA zaherI, ardhazaherI vilAsI jIvanamAM jovA paNa maLe che. ' have te eTaluM ja vicAravAnuM rahe che ke bemAMthI koI bIjAne pazu na. banAve enI cAvI zemAM che ? ene Trake ne Taca uttara eTale ja che, ke. strI ane puruSanAM jIvanakSetre amuka aMze judAM hovA chatAM te baMnenI samAna zaktione dabAyA vinA kAma karavAnI badhI take pUrI pADavI. puruSanI peThe strI paNa kamAI zake ane strInI peThe puruSa paNa keTalIka gharanI javAbadArI saMbhALI zake. strI kamAya ene AtmavizvAsa vadhe ane puruSanI avivekI sattAne bhoga banavuM na paDe. vaLI, strI kamAI zakatI heya te ene puruSopArjita dhana upara kabajo meLavavAnI dRSTie aneka kRtrima AkarSaNa UbhAM karavA na paDe. sAthe ja puruSane beja paNa halake thAya. -gRhamAdhurI, me 1956 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma ane darzana Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanI agatyatA [ 4 ] A dezamAM ke paradezamAM satra zALA, mahAzALA, vizvavidyAlaya vagere vidyAne spatI badhI ja saMsthAomAM itihAsanuM adhyayana eka anivAya vidyAMga banyuM che. sAhitya, bhASA ke vividha kaLA ja nahi, paNa jJAnavijJAnanI ekeeka zAkhA itihAsanA adhyayana vinA adhUrI ja manAya che. tethI gaI keTalIka peDhIo karatAM atyAranI navatara peDhI teA pratyeka vastune vicAra itihAsanI AMkhe karatI thaI che. A rIte AkhA jagatanuvidyAmAnasa itihAsa mATe bhUkhyuM che. bhUtakALa ApaNI sAme nathI; te te zUnyamAM vilaya pAmyA che, paNa tenAM badhAM ja pacihno te mUkatA gayA che. sUkSma ane sthULa banne amAM e padacihnonA vArasA vartamAna dharAve che. eTale e vilIna bhUtamAM praveza karI tenA AtmAne spavAnuM sAdhana ApaNI pAse che ja. A sthaLe itihAsanI mIjI zAkhAonI vAta jatI karI mAtra tAttvika ane sAhityika ItihAsane lagatI kAMIka vAta karavI iSTa che. * jaina ' patranA vAcA mukhyapaNe jaina che. tene rasa prere ane sAmAnya jijJAsujagatanI mAgaNIne sASe tema ja mAnavIya jJAnabhaMDALanI pUravaNI kare evI eka vastu e che ke jaina sAhityanA tema ja jaina tattvajJAnane itihAsa bane teTalAM samRddha sAdhuneAthI ane taddana taTastha dRSTithI taiyAra karavAkarAvavA. eka sAthe banne itihAsanI Aje vadhAremAM vadhAre zakayatA che; jijJAsu jagatanI mAgaNI che. navI jaina peDhI ane bhAvI peDhInA manane pUratuM poSaNa Ape evI A eka vastu che, tethI AvA itihAsanI agatyatA che ema huM makkamapaNe mAnuM . jaina paraMparAne lagatAM badhAM ja sAdhanA A dezamAM che, jenA pAse che ane te dezanA eka khUNethI bIjA khUNA sudhI ochAvattA pramANamAM vikharAyelAM che. sthULa sAdhanA uparAMta sUkSma ane jIvanta sAdhanA paNa Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 ]. darzana ane ciMtana jaina paraMparA dharAve che ane chatAM Aja sudhI A badhAM sAdhanane jaina paraMparAe ughADI AMkhe kazo upayoga e nathI karyo ke je atyAranI jijJAsAne saMteSe. paNa AvA ItihAsane pAya te jainetara vidvAnoe nAkhe che, ane te paNa videzI vidvAnee. je vidvAne A dezamAM AvyA paNa na hatA, jemane jaina paraMparAne samartha kahI zakAya e pari caya paNa na hatuM, temaNe jaina ItihAsanI bhUmikA taiyAra karI che ane te paNa eve samaye ke jyAre atyAranA jeTalAM pustake mudrita na hatAM, bhaMDAramAM sulabha na hatAM, bIjA paNa jarUrI sAdhano jamInamAM daTAyelAM hatAM. AvI sthitimAM teoe je puruSArtha kheDo ane jaina paraMparAnI peDhIne je vAra Ape te bahu kImatI che ane have tenA AdhAre AgaLanuM kAma eka rIte bahu saraLa paNa che. AgaLanA kAma mATe tatkALa zuM karavuM joIe e vicAra ahIM prastuta che. paheluM te e che ke aMgrejI, jarmana, phreMca ke bIjI videzI bhASAemAM je je jaina paraMparAne sparza karatuM lakhAyuM hoya te badhuM ja ekatra karavuM. temAMthI kAma pUratI tAravaNuM karI je kharekhara upayogI hoya tene yogya rIte aMgrejImAM prasiddha karavuM ane sAthe sAthe rASTrIya bhASAmAM paNa. je atyAra lagImAM lakhAyuM che ane chatAM navA upalabdha pramANene AdhAre ke navI sUjhane AdhAre temAM je kAMI saMzodhana karavA jevuM hoya te saMzodhI aMgrejI ane hiMdI saMgrAhaka pustakonI sAthe ja prastAvanA ke pariziSTarUpe jeDavuM, jethI atyAra lagInI zedha abrAnta bane. * je je viSaye kheDAyA chatAM ghaNuM daSTie, ghaNuM muddA para apUrNa dekhAya tenI sAMkaLa, yogya hAthe bAkInuM lakhAvI, pUrI karavI; eTale te te viSayanI pUrti thAya ane jyAM jarUra hoya tyAM abhyAsakramamAM paNa rAkhI zakAya, tema ja vadhArAnA vAcana mATe bhalAmaNa paNa karI zakAya. . A uparAMta navesara sAhitya ane tattvajJAnane ItihAsa lakhavAnI vAta to rahe ja che. bemAMthI ekanI pasaMdagI karI e kAma patAvavuM hoya te, mArI dRSTie, prathama sAhityanA itihAsanuM kAma hAtha dharavuM joIe. eka te e vAMcanArane AkarSI zake ane sAthe sAthe AgaLanA kaThaNa kAmanI taiyArI karavA-karAvavAmAM preraka paNa bane. jyAre ApaNe sAhityanA ItihAsanI vAta karIe tyAre koI paNa eka phirake, koI paNa eka paMtha ke koI Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanI agatyatA [ 217 paNa eka gaNu-gucchanI vAta karatA nathI. ApaNe eka evA ItihAsanI vAta karIe chIe ke jemAM jaina paraparAmAM thaI gayelA ane astitva dharAvatA kAI paNa krikAnI upekSA nahi hAya, tema ja kAI ekane anucita prAdhAnya ApI khIjAnI aTita upekSA naddhi hoya. je kAMI satyanI dRSTie, sAdhanAnA pramANamAM, lakhavAnu prApta thAya te ja lakhAya. AthI dareka krikA potAnI prathamanI sevelI dhAraNAone ekAMta sa MtoSI ja zake, ema na ane; paNa AvA itihAsa dareka phrikAnA saMkucita manane udAra anAve ane dareka paraspara sahAnubhUtithI vicAratAM-vatatAM zIkhe, enuM sAdhana paNa pUruM pADe. tethI gRhasthA karatAM A prazna paratve have sAdhuoe ja AgaLa Avavu joIe, ema huM mAnu chuM. atyAre jyAM joIe chIe tyAM sAdhuzakti taddana veravikhera thayelI dekhAya che; samaya sAthe kAma karatI na heAvAthI vadhAre avagaNanApAtra paNa -anatI jAya che. kAI paNa samAja ane saMdha mATe je sabhrayakAritA--paraspara maLIne saMvAditAthI kAma karavAnI AvaData--Avazyaka che te nirmANa karyAM sivAya kadI cAle tema nathI. jyAre itihAsanuM kAma vicArIe ane zarU karavuM haiAya tyAre emAM sAdhuzaktine sAMkaLI zakAya. tee judA judA gaNagacchanA hAya tepaNu ekabIjAnA pratyakSa saMparkamAM Ave ane vicAravinimaya paNa kare. Aje badhAM ja taMtro sahakArathI cAle che, jyAre sahakAra vinA eka niSprabha jevu ane keTaleka aMze ajAgalastana jevuM kAI taMtra hoya to te jaina samAjanuM gurutaMtra lAge che. A sthiti jIvatA samAja mATe nabhAvavA jevI nathI. eTale AvuM eka sarvasAdhAraNa ane sarvAMgamya kAma karavAmAM vicAravAna sAdhue AgaLa Ave, pAtapeAtAnA phALA Ape. e nimite ekatra thAya te! ethI aghArAmo maLaci' pada sAka ane. C hamaNAM ja jaina sAhityanA itihAsanA prazna kAzImAM hAthamAM levAmAM AvyA che. emAM jainetara evA paNa asAdhAraNa cAgyatA dharAvanAra DaoN. vAsudevazaraNa agravAla ane evA bIjA vidvAnonA kevaLa sAMskRtika dRSTie pUratA sAtha ja nahi paNa AgevAnIbharela bhAga paNa che. A eka mArI dRSTie jaina samAja mATe, khAsa karI sAdhugaNu mATe, magaLaprabhAta UdhaDe che. jo te A vastu barAbara samajI le te temaNe meLavela jJAnasaMpattine sArAmAM sAro upayoga thaze ane je tee nathI jANatA, ane jANavA jevuM che ja, te jANatA thaze, ane potAnuM sthAna che tethI vadhAre unnatA Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 ]. darzana ane ciMtana banAvaze. jyAM sAdhue pitA potAnA sthAnamAM rahI koI paNa kAma karavA IcchatA haze tyAM paNa emane emanI zakti ane sAdhanajenuM kAma soMpI zakAya, evI paNa goThavaNuM thaI zake. paNa A kAma karatAM eka evI kSaNa. AvavAnI ke jyAre sAdhubhAnasanI atyAranI zakala badalAI vadhAre unnata. thavAnI. tethI huM sAdhugaNanAM vikAsa ane upayogitAnI dRSTie ane nava jagatanI mAgaNIne satiSavAnI dRSTie ItihAsanI, temAMya zarUAtamAM jaina sAhityanA ItihAsanI agatyatA vize vicArakenuM dhyAna AkarSavA IcchuM chuM. AvatA okaTobaranA aMtamAM amadAvAda mukAme ola InDiyA ericenTala konpharansa bharAvAnI che. temAM tenA mukhya pramukha vizvavikRta DaoN. sunItikumAra ceTarjI che. e kenpharansanA aneka vibhAgo che. temAM eka vibhAga jaina paraMparAne lagato paNa che. A vakhate tenA adhyakSa bAbu kAmatAprasAda jaina che. enI badhI zAkhAomAM te te viSayanA viziSTa vidvAne A dezanA judA judA bhAgamAMthI to AvavAnA ja; paNa keTalAya nAmAMkita videzI vidvAno paNa AvavAnA. A eka eve meLa hoya che, jemAM aneka viSayanA pAragAmI vidhAne ekatra thAya che ane aneka viSayanA aneka nibadhe aneka bhASAomAM vaMcAya che, evA viSaya para vyAkhyAne. thAya che, carcAo paNa thAya che. e divasamAM jANe evuM vAtAvaraNa sarjAya che ke sarasvatInI badhI zAkhAo ke badhI dhArAo dazyamAna thatI na hoya . gujarAta mATe A eka khAsa AkarSaNa che. amadAvAda eka rIte jaina. nagara che. emAM gRhastha ane tyAgIo ghaNuM che. teo je A vAtAvaraNa jeze te temane upara karelI carcAnuM hArda samajAze. paNa ahIM te eka bIjI vAta paNa sUcavavI egya lAge che. te e ke, e ja divasomAM jaina sAhityanA ItihAsanI rUparekhA vicAravA ane e aMgenA bIjA ghaNA prazno upara carcA karavA eka beThaka bharavAmAM AvanAra che. e beThaka kenpharansanA divasothI svataMtra haze. te mATe be ke traNa, divasa khAsa rAkhavA dhAryA che. A aMge jaina sAhityanA ItihAsamAM rasa dharAvanAra ane tajajJa evA keTalAka viziSTa vidvAnone paNa AmaMtraNa apAze. eTale jeone kevaLa A viSayamAM rasa hoya tene mATe paNa pUratI sAmagrI che ja. DaoN. vAsudevazaraNu agravAla, jemane nirdeza upara karavAmAM Avyo che, teone na jANatA heya temane mATe A sthAne sUcavavAnuM eTaluM ja che ke "zamaNu" mAsikanA A vakhatanA aMkamAM pragaTa thayela temane "prAcIna Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itihAsanI agatyatA [ 219 mathurA jaina ghA vaibhava' lekha vA; ane temanuM hamaNAM ja prasiddha thayela "sUti : purva sAMskRtika ana" e hindI pustaka vAMcI le. ema to emaNe aneka pustake ane lekho lakhyAM che, paNa A sthaLe te mAtra huM e be lakhANe tarapha ja dhyAna khecuM chuM. zrI. agravAlajanI peThe bIjA paNa samartha vidvAne, jeo jaina sAhityanA ItihAsamAM sahakAra Ape tevA che ane ApavA Icche che, teo paNa amadAvAdamAM AvavAnA. eTale jeonI cetanA mUrzita thaI na hoya ane jeonI jJAnanADI dhabakatI hoya teo A AvatI takane pUrato upayoga karI leze ema huM mAnuM chuM. -jena, zrAvaNa 2009 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna RSabhadeva ane temane parivAra [ 2 ]. bhagavAna pArzvanAtha ane mahAvIranA viSayamAM te ItihAsanI gati spaSTa che. bhagavAna neminAtha sudhI paNa ItihAsanA prakAzanuM AchuM kiraNa pahoMcyuM che. paraMtu bhagavAna RSabhadevanI bAbatamAM ethI taddana UlaTuM che. RSabhadevane samaya eTale jaina gaNatarI pramANe lAkhe ne kareDa varSa pahelAne samaya. e samayanA ItihAsanI vAto paNa saMbhavita nathI. eTalA atiprAcIna samayanA puruSa vize ApaNe je kAMI vAMcIe chIe, sAMbhaLIe chIe ane vicArIe chIe, te badhuM lekavAyakA ane kAMIka zAstra paraMparAne racAyela caritragraMthamAMthI ja. e caritragraMthamAM atihAsika yuga pahelAMnA puSpo vize lakhAyela badhuM ja aprAmANika ane tyAjya che ema kahI na zakAya, te ja pramANe e caritragraMthomAM e puruSa vize lakhAyela badhuM akSarazaH tema ja che ema paNa mAnI zakAya tema nathI. AvI anizcita sthiti chatAM bhagavAna RSabhadeva jevA atiprAcIna puruSa ane temanA parivAra vize Aje huM kAMIka kahevA IcchuM chuM, te keTalAMka khAsa daSTibiMduethI. daSTibiMduo temAMnuM paheluM dRSTibiMdu e che ke RSabhadeva ane anya tIrthakaronI pUjA-pratiSThA tema ja upAsanAnA kSetramAM zuM aMtara che te batAvavuM ane te dvArA anya tIrthakare karatAM RSabhadevanuM sthAna keTaluM vyApaka che, ane te zA mATe, e sUcita karavuM. mAruM bIjuM ane mukhya dRSTibiMdu e che ke bhUtakALane vartamAnakALa sAthe saMbaMdha joDe, ane tene bhAvinirmANamAM vivekapUrvaka upayoga karo. A ja vastune kAMIka vadhAre khulAsAthI e rIte darzAvI zakAya ke paraMparA agara samAjanA mAnasamAM zraddhAnuM sthAna pAmanAra keI prAcIna ke atiprAcIna mahApuruSanA jIvanacaritranI AsapAsa kALakrame zraddhAne baLe je aneka kalpanAonA tANAvANuM racAyA hoya ke vividha raMge purAyA heya, tenuM vAstavikatAnI dRSTie parIkSaNa karI temAMthI eka sAmAnya aitihAsika satya tAravavuM ane te satyane vartamAna Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna RSabhadeva ane temanA parivAra [ 221 jIvananA gUcavAyela kAkaDAnA ukelamAM tema ja bhAvijIvananA nirmANamAM upayAga karavA. RSabhadeva mAtra jainAnA ja nathI sAmAnya rIte jaina tema ja jainetara ane samAjamAM ane kAMIka aMze bhaNelagaNela lekhAtA vidvAnava'mAM paNa eka evI mAnyatA pravarte che ke RSabhadeva e mAtra jaineAnA ja upAsya deva tema ja pUjya avatArI puruSa che. jenA mATuM lAge ema ja samaje che ke jaina paraMparA bahAra RSabhadevanu sthAna nathI ane te te jaina maMdiramAM, jaina tIrthomAM ane jaina upAsanAmAM ja pratiSThita che. lagabhaga jainetara AkhA vaga paNa RSabhadevane jainAnA ja upAsya deva samajI e vicAravuM bhUlI gayA che ke RSabhadevanu sthAna jainetara paraMparAmAM che ke nahi, ane jo emanu sthAna e paraMparAmAM hAya to te kayAM ane kevu che ? jaina jainetara ane vanA leAkeAnA upara darzAvela bhrama dUra karavAnA ApaNI pAse keTalAka pUrAvA che, je zAstrAddha paNa che ane vyavahArasiddha paNa che. jaina tIrtho, maMdiza ne gRha-caityAmAM pratiSThita RSabhadevanI mUrti, temAM pratikviMsa thatI tenI pUjA, AkhAlavRddha jainAmAM gavAtu vaMcAtuM RSabharitra ane tapasvI jaina strI-puruSo dvArA anukaraNu karAtuM RSabhadevanu vArSika tapa--e badhuM jaina paraMparAmAM RSabhanI upAsya deva. tarIkenI zraddA ane khyAtinAM UMDAM mULA te sUcave ja che, paNa RSabhadevanI upAsanA ane khyAti jainetara paraMparAnA ati pratiSThita ane viziSTa gaNAtA sAhityamAM tema ja kAI nAnakaDA paNa virala phirakAmAM sudhdhAM che. bhAgavatamAM RSabhadeva brAhmaNa paraMparA ane temAMye khAsa karI vaiSNuva paraMparAne bahumAnyaane sarvatra atiprasid graMtha bhAgavata che, je bhAgavatapurANa kahevAya che.e AThamI zatAbdIthI arvAcIna to nathI ja, digabara ane zvetAMbara ane saMpradAyAmAM je RSabhadevanAM saMskRta bhASAmAM lakhAyela caritra che te bhAgavatathI prAcIna nathI, bhAgavata pachInAM ja che. hA, jaina paraMparAmAM, khAsa karI zvetAMbara para`parAmAM, RSabhadevanu prAkRta bhASAmAM lakhAyela caritra bhAgavatamAMnA RSabhacaritra karatAM paNa prAcIna heAvA vize bhAgye ja saMdeha rahe che. bhAgavatamAM je RSabhacaritranuM varNana che, ane te je rIte jaina graMthAmAM Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rarara ] darzana ane ciMtana AvatAM kaSabhacaritra sAthe maLatuM Ave che, te uparathI prathama dRSTie jonArane ema lAge ke janasamAjamAM bahumAnanAM UMDAM mULa nakhAyAM pachI ja jaina kathAnaka-graMthomAMthI bhAgavatanA kartAe RSabhadevane pitAnA graMthamAM AlekhyA ke apanAvyA haze, jemAM prathamathI tyAjya gaNAela buddhane paNa temanI lekapratiSThA jAmyA pachI pAchaLathI keTalAka purANakAree avatArI varNavyA che tema. AkhI AryajAtinA upAsya dadeva paraMtu mane to lAge che ke kharI hakIkata kAMIka bIjI ja hevI joIe. bhAgavatakAranA samayamAM RSabhadeva karatAM pArzvanAtha ke mahAvIranI pratiSThA, khyAti ke upAsanA jarAya ochI na hatI. kadAca jaina paraMparAmAM to pArzvanAtha ne mahAvIranuM sthAna te vakhate paNa Asana upakAraka hovAthI vadhAre AkarSaka hatuM. tema chatAM bhAgavatakAra mAtra RSabhanuM caritra le ne varNave; neminAtha, pArzvanAtha ne mahAvIranA caritrane anya purANakAranI peThe bhAgavatakAra ne sparza, enuM kAMIka kAraNa hovuM joIe. te kAraNa mArI dRSTie e che ke RSabhadevanI mAnyanA, pUjA, upAsanA ne yazogAthA jaina paraMparAnI peThe jainetara paraMparAmAM paNa prathamathI ochevatte aMze eka athavA bIjI rIte avazya cAlu hatI ane tethI ja evo paNa saMbhava che ke je saMskRta ke prAkRta brAhmaNa purANe uparathI bhAgavatanI navesara racanA thavAno aitihAsika mata che te prAcIna saMskRta-prAkRta purANamAM aSabhadeva vize thoDuM paNa kAMIka lakhAyeluM hovuM joIe, je vartamAna bhAgavatamAM paNa levAyuM che. AkhI AryajAtimAM ekasarakhI rIte RSabhadevanI ochIvatI mAnyatA bahu ja jUnA vakhatathI cAlI AvatI hevI joIe. bauddha paraMparAmAM buddhanuM sthAna ane brAhmaNa paraMparAmAM rAma, kRSNa vAsudeva tema ja mahAdevanAM sthAne eTalI hada sudhI pratiSThA pAmatAM gayAM ke tene ja pariNAme bauddha paraMparAnA sAhityamAM te RSabhanuM nAma AvavA na ja pAmyuM ane brAhmaNa paraMparAnA bhAgavata jevA graMthamAM RSabhanuM caritra jUnA rUpamAM sacavAyuM, paNa te bhAgavatanA vAsudeva avatAramAM gauNa thaI tenA taLamAM dabAI gayuM, jyAre jaina sAhityamAM ane jaina paraMparAmAM ema na banyuM. pArzvanAtha ane mahAvIranI jAhojalAlIvALA prAcIna, madhya tema ja vartamAna yugamAM paNa e purANapuSa RSabhanI pratiSThA tema ja upAsanA ekasarakhI akhaMDita rahI. e ja kAraNane lIdhe jaina ane jainetara vargamAM RSabhanI mAtra jaina deva tarIkenI mAnyatAne zrama piSAto Avyo. kharuM jotAM e Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna RSabhadeva ane temanA parivAra purANapuruSa cirakALathI cAlI AvatI AkhI A ja che e vize mane leza paNa zaMkA nathI. mArI nIcenI e khAtAthI thAya che. RSipacamI e RSabhapacamI hovI joIe pahelI bAbata RSipaMcamInA parvanI ane bIjI bAbata kAMka paNa jainetara vargomAM RSabhanI upAsanAne lagatI che. bhAdaravA zuda pAMcama RSipaMcamI tarIke jainetara vargImAM satra jANItI che, je paMcamI jaina paraMparA pramANe sAMvatsarika parva manAya che. jaina paraMparAmAM sAMvatsarika pa e khIjAM badhAMya paryAM karatAM caDhiyAtuM ane AdhyAtmika hAI parvAdhirAja manAya che. te ja parva vaidika ane brAhmaNa para parAmAM RSipaMcamInA pa tarIke UjavAya che. A paMcamI kAI paNa eka ke aneka vaidika paraMparAnA RSionA smaraNa tarIke UjavAtI hoya e jANamAM nathI. khIjI bAju jaine te ja pacamIne sAMvatsarika parva lekhI tene mahAna pavatu nAma Ape che ne te divase sarvottama AdhyAtmika jIvana anubhavavA yatnazIla rahe che. mane lAge che ke jaina ane vaidika paraMparAnA judAM judAM nAmathI jANItAM ane parvone eka ja bhAdaravA zuda paMcamIe UjavavAnI mAnyatA kAI samAna tattvamAM che, ane te tattva mArI dRSTie RSabhadevanA smaraNanu che. eka athavA khIje kAraNe A jAtimAM RSabhadevanuM smaraNa cAlyuM AvatuM ane te nimitte bhAdaravA zudI pAMcamI parva tarIke UjavAtI. AgaLa jatAM jyAre jaina paraparA nivRtti mA bhaNI mukhyapaNe DhaLI, tyAre teNe e paMcamIne AdhyAtmika zuddhinuM rUpa ApavA te divasane sAMvatsarika parva tarIke UjavavA mAMDayA, jyAre vaidika paraMparAnA anugAmIoe parApUrvathI cAlI AvatI sAmAnya bhUmikAne anusarIne ja e paMcIne RSipaMcamI tarIke mAnavAno pradhAta cAlu rAkhyo. kharI rIte e RSipaMcamI nAmamAM ja RSabhane dhvani samAyelA che. RSabhapaMcamIe ja zuddha nAma hovuM joIe te tenuM ja RSipaMcamI e kAMIka apabhraSTa rUpa che. jo A kalpanA dIku hAya to te jaina jainetara ane vargamAM purANakALathI cAlI AvatI RSabhadevanI mAnyatAnI puSTi kare che. avadhUta paMthamAM RSabhanI upAsanA [ 223 prajAnA sAmAnya deva A dhAraNAnI puSTi bIjI paNa khAsa mahattvanI bAbata upAsanA vizenI che. khagALa jevA kAi prAMtamAM amuka leAkA, bhale te saMkhyAmAM ochA hoya ke bahu jANItA paNa na hAya chatAM, RSabhanI upAsanAmAM mAne che te temane eka avadhUta Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224] darzana ane ciMtana parama tyAgI tarIke lekhI temaNe Acarela kaThinatara vratanuM pAlana paNa. kare che. eka vAra amadAvAdamAM lagabhaga dazeka varSa pahelAM eka baMgALI gRhastha maLelA je ela ela. bI. hatA ne bahu samajadAra hatA. temaNe mane temanI potAnI ane pitAnA paMthanI upAsanA vize vAta karatAM kahyuM ke teo datta Adi avadhUtone mAne che, paNa e badhA avadhUtomAM RSabhadeva temane mana mukhya ne Adi che. temaNe ema paNa kahyuM ke temanA paMthamAM AgaLa vadhanAra gRhastha ke yogI bhATe RSabhadevanA jIvananuM anukaraNa karavuM e Adarza gaNAya che. e anukaraNamAM aneka prakAranA tapa uparAMta zarIra upara nirmohapaNuM keLavavAnuM paNa hoya che, te eTale lagI ke zarIramAM kIDA ke IyaLo paDe che te paNa sAdhakathI pheMkI na zakAya. UlaTuM, kIDIone zarIranuM arpaNa karatAM teo vizeSa AnaMda anubhave che. te baMgALI gRhasthanI A vAte mAruM dhyAna kheMcyuM ane mane tarata lAgyuM ke je RSabhadeva mAtra jainonA ja deva ane upAya hota te te pArzvanAtha ke mahAvIranI peThe jainetara paraMparAmAM kadI upAsyanuM sthAna na pAmata. kharI rIte bhagavAna mahAvIranuM ugra tapa ne dehadamana jANItAM che. temanuM kyAMya paNa jainetara vargamAM nahi ane RSabhadevanuM anukaraNa kyAMka paNa dekhAya che; e sUcave che ke RSabhadeva e jUnA vakhatathI ja Arya jAtinA sAmAnya upAsya deva havA. joIe. bhAgavatanuM varNana e ja dRSTinI puSTi kare che. mULamAM jaina dharmanuM svarUpa kevuM hatuM ? e te ApaNe upara joI gayA ke bhagavAna pArzvanAtha ane mahAvIra jevA kaThora tapasvI tema ja nikaTavartI jaina tIrthaMkare karatAM atiprAcIna RSabhadevanuM pratikAkSetra keTaluM vyApaka che. paNa ahIM ja prazna udbhave che ke A taphAvatanuM kAraNa zuM? A prazna ApaNane jaina dharmanuM asalI svarUpa kevuM hatuM athavA te vartamAna jaina dharma tema ja jaina saMskRti ane jaina, bhAvanAnAM prAcIna mULa kevAM hatAM e vastu vicAravA prere che. pravRtti dharma ane nivRtti dharma bhAratavarSamAM pracalita prAcIna dharmone be vibhAgamAM vaheMcI zakAya ? (1) pravRtti dharma ane (2) nivRtti dharma. pravRtti dharma eTale caturAzrama dharma ane nivRtti dharma eTale ekAzrama dharma. nivRtti dharmamAM mAtra eka tyAgAzrama manAyeluM che. eno artha e nahi ke temAM brahmacarya tema ja gRhasthAzramane sthAna ja nathI. ene artha mAtra eTalo ja samajavAnuM che ke Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna bhadeva ane temane parivAra [ rarapa nivRtti dharma e jAti, umara vagerene vicAra vizeSa na karatAM game te jAti ne game te umaranA strI-puruSa badhAne mATe ekasarakhI rIte tyAga tema ja saMnyAsane upadeza Ape che. e dharma pramANe autsargika jIvana tyAganuM ja manAyeluM hovAthI je koI gRhasthAzramamAM paDe ke dunyavI pravRtti svIkAre te te na chUTake ja svIkAre. ene e svIkAra nivRttidharma pramANe mAtra lAcArI gaNAya che; nahi ke te jIvanamAM kramaprApta Avazyaka dharma. AthI UlaTuM caturAzrama dharmamAM umarane krame ja pravRtti svIkAravAnuM prApta thAya che. brahmacaryAzramanuM ullaMdhana karI gRhasthAzramamAM praveza kare agara brahmacaryAzramamAMthI sIdhesIdhA gRhasthAzramamAM dAkhala thayA sivAya saMnyAsa mArge javuM te pravRttidharma pramANe varya heI adhamya lekhAya che. brahmacaryAzramamAMthI-bAle ke kaumAra avasthAmAMthI koI sIdhesIdhe saMnyAsa svIkAre to te nivRttidharma pramANe svAbhAvika ja thayuM lekhAya, kemake te krama vasyuM nathI ane tethI te ja krama mukhyapaNe dharyuM che, jyAre pravRttidharma pramANe te e krama taddana virya hoI adharyuM che. pravRtti dharmamAM saMnyAsane sthAna che, ne te pratiSThita sthAna che, paNa e sthAna jIvanakramamAM amuka vakhate ja Ave che, game tyAre nahi; jyAre nivRttidharmamAM tyAganuM sthAna ane tenI pratiSThA samagra jIvanavyApI che. pravRtti ane nivRtti baMne dharmonA ukta daSTibiMdu cheka ja virodhI hovAthI tenA pariNAme paNa samAja upara judAM ja neMdhAyelAM che, ane atyAre paNa judAM ja dekhAya che. jene nivRttidharma e asalI che? jaina hoya ke jainetara kaI paNa vicAraka chellAM betraNa hajAra varSanuM jaina sAhitya, jaina jIvana ke jaina mAnasa tapAsaze te tene niHsaMdeha ema ja jaNAze ke jaina dharmanI paraMparA e nivRttidharmanI eka khAsa paraMparA che. have prazna e che ke jaina dharmanuM je nivRttipradhAna svarUpa dekhAya ke manAya che te samagra jIvana agara sAmAjika jIvananI dRSTie barAbara ane baMdhabesatuM che? tema ja atiprAcIna kALamAM je jaina dharmane pravAha kaI rIte vaheto hate te tenuM paNa e ja svarUpa hatuM, ke ethI juduM ? je jaina dharmanuM nivRttipradhAna lekhAtuM svarUpa ja dharmanuM svAbhAvika ane asalI svarUpa hoya to enA uparathI eTaluM ApoApa phalita thAya che ke dharmanuM pravRttipradhAna svarUpa e svAbhAvika nathI, e te eka vikRta agara sAmAjika jIvanamAM apavAda mAtra che. vaLI enA uparathI e paNa phalita thAya ke 15 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 ] darzana ane ciMtana pravRttipradhAna svarUpa dharmamAM pAchaLathI pratiSThA ke sthAna pAmyuM che, asalamAM te enuM svarUpa nivRttipradhAna ja hatuM. pravRttidhama ja jaina dharmanA mULamAM che vicAra karatAM ukta praznanA uttaramAM mane ema ja mAnavuM vadhAre vyAjabI ane saMgata lAge che ke samagra jIvana tema ja sAmAjika jIvana sAthe barAbara ane pUrepUre meLa khAya evuM dharmanuM svarUpa te pravRttipradhAna ja che, nivRttipradhAna nahi. tema ja mane ema paNa lAge che ke koI paNa kALe jaina dharmanA mULa udgamamAM nivRttipradhAna svarUpane sthAna na hatuM, paNa temAM pravRttipradhAna svarUpane ja sthAna hatuM. mArA A maMtavyanI puSTi vartamAna jaina paraMparAnA Adipravartaka tIrthaMkara RSabhadevanA chinnabhinna tema ja pAchaLathI bahu moDe moDe paNa nivRttipradhAna dharmanI pratiSThA thayA pachI lakhAyela ke saMkalita thayela jIvanavRttAMta uparathI asaMdigdhapaNe thAya che. A javAba sAce hoya te pravRttipradhAna svarUpa dharmanI vikRti che agara te svarUpa pAchaLathI AvyuM che ema mAnavAne kazuM ja kAraNa rahetuM nathI. tyAre bhagavAna mahAvIre nivRtti para bhAra kema Ave? hA, tema chatAM mArA A vicAra sAme aneka praznabANa chUTavAnAM e dekhItuM che. koI jarUra pUchI zake ke je sAmAjika jIvananI daSTie dharma pravRttipradhAna ja saMgata ane svAbhAvika hoya te bhagavAna mahAvIra vageree e pravRttidharma upara bhAra na ApatAM nivRttipradhAnatA upara bhAra kema Ape? tema ja pAchaLanA dhuraMdhara jaina AcAryoe jaina dharmane nivRttipradhAna svarUpanI maryAdAmAM zA mATe bAMdhI rAkhyo ? A ane AnA jevA bIjA ghaNuM prazno udbhave che, paNa te badhAne uttara saMkSepamAM eTalo ja che ke bhagavAna mahAvIranA puruSArthanI dizA sAmAjika jIvanane pUrNapaNe upadezavAnI ke ghaDavAnI na hatI. e sAmAjika jIvana je pravRttidharma upara baMdhAyeluM ne goThavAyeluM te te cAlu ja hatuM, paNa te dharmanA eka bhAga tarIke tyAgI- - jIvananA svarUpa ne adhikAra ke AcaraNamAM je vikRtio, zithilatAo ne je gerasamajutIo dAkhala thaI hatI tenuM pitAnA vaiyaktika AcaraNathI saMzodhana karavuM e temane jIvanadharma ha; athavA ema kaho ke jema kaI sudhAraka mANasa mAtra brahmacaryAzrama pUratuM ja sudhAre hAthamAM le ke koI bIje mAtra gRhasthAzrama pUrato ja sudhAre hAthamAM le tema bhagavAna mahAvIre tyAga-Azrama pUratuM ja sudhAre karavAnuM hAthamAM lIdhuM. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna gaNadeva ane temane parivAra nivRttidharma e sarvazI dhama kema manAye? jema jagatamAM ghaNIvAra sarvatra bane che ke keI sudhAraka ke mahAna puruSanI hilacAla te te dezakALa ane atihAsika paristhiti anusAra eka aMza pUratI hoya, paNa pAchaLathI e mahAna puruSanI hilacAla saMpradAyanuM rUpa pAmatAM pUrNa ane sarvAzI lekhAya che, tema bhagavAna mahAvIra Adi tIrthakarenA asAdhAraNa vyaktitvane paDo judA saMpradAyarUpe paDatAM ja temane tyAgIjIvana pUrato sudhAro AkhA samAjadharma tarIke samajAya ane e mahAna vibhUti pratyenI asAdhAraNuM paraMtu ekadezIya bhaktie pAchaLanA anugAmIone sAmAjika jIvananI bIjI bAjuo vize pUrNapaNe tema ja chUTathI vicAra karatA rokyA. bhagavAnano je jaina dharma akAMtika AdhyAtmika hovAthI samagra samAja sAthe meLa khAya tema na hatuM ne je, bahu te vaiyaktika dharma hato, te dharmane sAMpradAyika rUpa apAtAM ja tene sAmAjikajIvana sAthe pUrNapaNe meLa besADavAne prazna pAchaLanA anuyAyIo ane kuLAgata jainadharmIo sAme upasthita thaye. dharmanA eka aMzane kahe ke eka nayane pUrNa dharma ke pUrNa anekAMta mAnavAnI bhUlamAMthI je vyavasthA janmI te paNa bhUlabharelI ane meLa vinAnI ja rahI. tethI ja ApaNe chellA betraNa hajAra varSanA jaina dharmanA nivRttipradhAna svarUpamAM sAmAjika jIvananI daSTie adhUrApaNuM ane aneka vikRtio paNa joIe chIe. trabhanuM jIvana ja svAbhAvika dharmanuM pravartaka che AkhI jaina paraMparA bhagavAna RSabhadevane vartamAna yuganA ghaDanAra AdipuruSa tarIke pichAne che. temane te mArgadarzaka karmavegI pUrNa puruSa tarIke pUje che. bhagavAna RSabhadevanuM je caritra digaMbara-vetAMbara sAhityamAM ke brAhmaNa sAhityamAM AlekhAyeluM maLe che, te jaina paraMparAnI ukta mAnyatAnI vAstavikatAnI puSTi ja puravAra kare che, kAraNa ke, je bhagavAna RSabhadeva karmaga ane pUrNapuruSa hoya te temanuM jIvana samagra daSTie agara sAmAjika suvyavasthAnI dRSTie pUrNa ja hovuM joIe. e vinA te samAjaracanAnA ghaDanAra kahevAI ja na zake. ApaNe RSabhadevanA, jIvanamAM je aneka ghaTanAo nihALIe chIe ane je atyAranA nivRttipradhAna jaina dharmanA svarUpanI dRSTie bahu saMgata nathI lAgatI ane tethI ja je ghaTanAonuM samarthana kheMcatANapUrvaka AcAryone karavuM paDyuM che te badhI ghaTanAo jIvanakramamAM svAbhAvika ja hatI ane koI paNa vicAravAna samAjanAM jIvanamAM svAbhAvika ja hovI ghaTe. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228] nivRttidhamanI dRSTie RSabhajIvananI asaMgata dekhAtI ghaTanAo ahI' keTalIka ghaTanAono ullekha karI te upara thADAka vicAra karavA prAsagika lekhAze. (1) bhagavAna RSabhadeve vivAhasaMbadha bAMdhyA. te vakhatanI cAlu prathA pramANe sagI vhena sumareMgalA sAthe lagna karavA uparAMta bIjI eka sunaMdA nAmaka kanyA sAthe lagna karyuM ke je potAnA janmasid sAthInA mRtyunI vipyUTI ane ekalavAyI haiAI vidhavA nahi te anAtha hatI ja. (2) bhagavAne prajAzAsananuM kArya hAthamAM laI sAma, daMDa Adi nIti pravartAvI ane lekAne jIvanadhama tema ja samAjadhama zIkhavyo. (3) je kAma ane dhaMdhA vinA vaiyaktika tema ja sAmAjika jIvana te vakhate zakaya na hatuM ane Aje paNa zakaya heAI na zake tevAM badhAM kAmeA bhagavAne lAkAne zIkhavyAM. te vakhatanI sUjha te paristhiti pramANe bhagavAne lAMkAne khetI dvArA anAja pedA karatAM, anAja rAMdhatAM, te mATe joItAM vAsaNA banAvatAM, rahevA mATenAM makAne bAMdhatAM, kapaDAM taiyAra karatAM tema ja hajAmata ane khIjA jIvane yAgI zilpa karatAM zIkhavyuM. (4) putra yeAgya umare pahAcatAM ja tene javAbadArIpUrvaka dhara te rAjyanA kArabhAra karavAnuM zIkhavI gRhatyAgapUrvaka sAdhakavana svIkAryuM. (5) sAdhaka jIvanamAM temaNe potAnA maneyAga pUrNa pUrNa Atmazodha tarapha ja vALyA ane AdhyAtmika pUrNatA siddha karI. A dhaTanAo digabarAcAya jinasena tema ja zvetAMbarAcAya hemacaMdra varNavI che, darzana ane ciMtanA akSa'gata dekhAtI ghaTanAonu asaMgata samarthana jinasena vikramanI navamI zatAbdI tema ja hemacaMdra vikramanI bAramI-teramI zatAbdImAM hatA. jyAre A ke AcAryoe ane khIjA temanA pUrvavartI ke uttaravatI AcAryoe RSabhanuM jIvana AlekhavA mAMDyuM tyAre temanA mAnasika saMskAra ane RSabhanA jIvananI ghaTanA vacce AsamAna jamIna jeTaluM aMtara paDI gayuM hatuM. caritralekhaka badhA ja jaina AcAryonA manamAM jaina dharmanA svarUpa vizenI eka ja chApa hatI ane te mAtra nivRttidharma nI. dareka AcAya ema mAnavA TevAyela hatA ke janmathI mRtyuparyaMta nivRtti-- anagAra dhama ane AdhyAtmika sAdhanA e ja svAbhAvika hAI temAM bIjuM kAMI karavuM paDe to te vastutaH katathya nathI, mAtra na chUTake ja karavuM paDe che. AvA khyAlanA kAraNe te AcAryane svataMtrapaNe dharma upadeza karavA hAya te! te judI ja rIte karavA paDatA. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna RSabhadeva ane temanA parivAra I 19 atyAre jema ApaNane sAdhue javAba Ape che tema te vakhate paNa e AcAryo ApaNA nIcenA praznone javAba e ja rIte Ape. ApaNe uMmaralAyaka chokarAchokarIne lagnagraMthithI baMdhAvA ke gRhatyAga karavA Akhata temanA (sAdhuone) mata mAgIe to te nirvivAda e ja mata darzAve ke lagna ane gADha sthabaMdhana tyAjya che. ApaNe khetIvADI ke bIjA ati Avazyaka dhaMdhAdhApA karavA vize temanA mata pUchIe to te mata ApavAnA ke--bhAI ! e ta kabaMdhana che, narakanuM dvAra che; khetImAM asakhya vA haNAya. aMgAraka, vanaka vagere dhadhAe te jaine mATe karmAdAnarUpa manAyelA hevAthI tyAjya che. chekarAcheAkarIne dharatI te dhaMdhAnI tamAma tAlIma ApavI e mAbApanuM anivArya kartavya kharuM ke nahi ? e praznanA javAbamAM kAM te te AcAryoe cUpakI sAdhavI rahI ane kAM to temane nivRttidha temanI pAse bhASAsamiti dvArA eTaluM ja kahevaDAve ke e bAbata vadhAre kahevuM e munidha nathI. tame pote ja yathAyAgya samajI leA. jema AtmakalyANa thAya tema kare! ityAdi. RSabhanA caritralekhaka AcAyaeNnA e ja jAtanA saMskAro hatA. je praznono javAba svataMtrapaNe teo nakAramAM ja Ape te prazno RSabhanuM jIvana lakhatAM temanI sAme AvIne UbhA rahyA. RSabha eTalA badhA mAnya ane pUjya hatA ke temanA jIvananI ekeeka ghaTanAnuM samana karyA sivAya temanAthI calAvI zakAya tema paNa na hatuM, ane bIjI bAju nivRttidharma vizenA emanA saMskAro emane e samarthana karavA rAkatA. chevaTe temaNe e dhaTanAenuM samarthana te karyuM, paNa te samana kahevA pUratuM ane aspaSTa. hemacaMdra vivAha vize lakhatAM kahe che ke RSabhadeve leAkAmAM vivAhapravRtti cAlu rAkhavA lagna karyuM. te kahe che ke sunaMdAne svIkArI tenuM anAthapaNuM TALyuM. te kahe che ke aneka patnIe ane sekaDA satAnavALA gRhasthadhama bhagavAne anAsaptapaNe Acaryo. te kahe che ke aneka prakAranA dhaMdhA ne zipeA zIkhavI bhagavAne samAjamAM jIvanayAtrA sukara karI upakAra sASyA. te kahe che ke saMtAnane yAgya banAvI tene adhI gRha-rAjyavyavasthA soMpIne ja dIkSA laI bhagavAne jIvanamArgamAM sAmaMjasya sthApyuM. hemacaMdra nivRttidhathI viruddha dekhAtA pravRttidharmanA ekeeka aMganuM samana phreMkamAM eka ja vAkayathI kare che ke bhagavAna viziSTa jJAnI hatA, mATe temaNe tyAjya ne sAvadya karmIne paNa kavya gaNI anAsaktapaNe AcaryAM. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra00 ] darzana ane ciMtA RSabhadevano vivAha, temaNe utpanna karela saMtati, temaNe e saMtatine Apela zikSaNa ane tenuM karela piSaNa, temaNe prajAsAmAnyane jIvanopayogI evA kahevAtA AraMbhasamAraMbhavALA badhA ja dhaMdhAonuM ApeluM zikSaNa ne te dhadhAomAM jAte karela pravRtti-A badhI ghaTanAonuM samarthana AcArya jinasena tema ja hemacaMdra kare che, eTaluM ja nahi, paNa atyAranA ekeeka nAnAmoTA jaina phirakAnA dharmopadezaka paMDita tema ja tyAgIo kare che. ahIM savAla e che ke jUnA vakhatamAM karAyeluM ane atyAre paNa karAtuM A samarthana vAstavikatAnI daSTie thAya che ke mAtra mahAna puruSanA jIvananI ghaTanAo che eTalA ja kAraNasara e samarthana thAya che ? je mahAna puruSanA jIvananI ghaTanAo hovAne ja kAraNe (te vastutaH samarthanAgyA na hovA chatAM) tenuM samarthana thayeluM che ane atyAre paNa thAya che e vikalpa svIkArIe to tethI jaina samAjanA cAlu keyaDAone ukela to thato ja nathI, paNa vadhArAmAM paMDita ne AcAryonA vicAra tema ja jIvananI asatyasevana rUpa nabaLI bAju paNa pragaTa thAya che. je e vikalpa svIkArIe ke jUnA vakhatanuM ane atyAranuM e samarthana mAtra vAstavikatAnI dRSTie ja che, te e uparathI eTaluM ja siddha thavAnuM ke pravRttidharmane lagatI lagna vagerenI uparanI ghaTanAo aSabhanA jIvanamAM ghaTelI hoya ke bIjA keIna jIvanamAM ghaTelI heya agara atyAre koI sAdhAraNa vyaktinA jIvanamAM dhaTavAnI hoya, paNa vastutaH te badhI samarthana pAtra che ane tenuM samagrajIvananI dRSTie tema ja sAmAjika pUrNa jIvananI dRSTie pUrepUruM sthAna che. je eka vAra e vAta siddha thaI ane e svAbhAvika che ema lAge to pachI atyAranA jaina samAjanA mAnasamAM je aikAtika nivRttidharmanA saMskAra jANe ajANe UtarI AvyA che ane avivekapUrvaka poSAyA che tenuM saMzodhana karavuM e samajadAronI pharaja che. A saMzodhana ApaNe RSabhanA pUrNa jIvanane Adarza sAme rAkhI karIe te temAM bhagavAna mahAvIra dvArA pariSkAra pAmela nivRttidharma te AvI ja jAya che, paNa vadhArAmAM vaiyaktika tema ja sAmAjika pUrNa jIvananA adhikAra paratvenAM badhAM ja kartavyo ne badhI ja pravRttione paNa vAstavika ukela AvI jAya che. A ukela pramANe dunyavI kaI paNa Avazyaka ane vivekavALI pravRtti e sAcA tyAga jeTalI ja kImatI lekhAze ane tema thaze to nivRttidharmanI ekadezI jALamAM gUMcavAyeluM jene samAjanuM kokaDuM ApoApa ukelAI jaze. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna RSabhadeva ane temane parivAra gItAne Azraya laI hemacaMdra karela nivRttidharmamAM saMzodhana upara e kahevAmAM AvyuM che ke hemacaMdra pote vArasAgata ekAntika nivRttidharmanA saMskAra dharAvatA ane chatAMya temane RSabhanA jIvananI badhI sAvadya lekhAtI pravRttione bacAva kara hatA. temane vAste A eka cakrAvo hato, paNa temanI sarva zAstrane sparzanArI ane game tyAMthI satyane apanAvanArI guNagrAhaka dRSTie ukta cakrAvAmAMthI chUTavAnI bArI gItAmAM joI. pravRtti ane nivRtti vaccenA lAMbA kalahamaya virodhane nikAla gItAkAre anAsakta dRSTi mUkI Apyo hato. te ja anAsakta daSTi hemacaMdra apanAvI ane bhagavAna RSabhe AcarelI samagra jIvanavyApti karmamAM lAgu pADI. hemacaMdranI mUMjhavaNane aMta Avyo. temaNe bahu ullAsa ane nirbhayatAthI kahI dIdhuM ke bhaganAne jJAnI heI jANavA chatAM paNa sAvadha karmo kartavya lekhI AcaryA. hemacaMdranuM A samarthana eka bAju jUnI jena ghareDanI dizAbhUla sUcave che ne bIjI bAju te ApaNane navuM svarUpa ghaDavA prakAza Ape che. kharI rIte jJAnI hoya te te dezanuM svarUpa pUrepUruM samaje ane tethI ja te sthUla game tevA lAbho chatAM doSamaya pravRtti na Acare. eTale je dunyavI jIvanopayogI pravRtti paNa ekAMta doSavALI ja heya te jJAnIe te ene tyAga ja karI rahyo. chatAM jo e pravRttinuM viSa anAsaktabhAvane lIdhe dUra thatuM hoya ane anAsakta dRSTithI evI pravRtti paNuM kartavya TharatI hoya te atyAranA jaina samAje pitAnA saMskAramAM A daSTi dAkhala karI sudhAro kare ja rahyo. e vinA jaina samAja vAste bIje vyavahArU ane zAstrIya mArga che ja nahi. ApaNA dezamAM bhaNelA ane abhaNa baMne vargamAM eka jAtanI apaMgatA che. bhaNela varga khUba bhaNyA chatAM abhaNavarga karatAMya pAMgaLo che; kAraNa ke, teNe karmenTine keLavavAmAM laghutA mAnI pA5 sevyuM che. abhaNa vargamAM kameMjiyonI tAlIma chatAM te buddhinI yogya tAlIma ne sAcI vicAradizA sivAya aMdha je che. jaina samAjanA tyAgI ane tene anusaranAra badhA varganI sthiti barAbara evI ja kaDI che. teo tyAganI moTI moTI vAto kare che, paNa temane bIjAonAM karmo upara jIvavAnuM anivArya heI sAcI rIte teo tyAga sAdhI zakatA nathI ne karma patha AcarI zaktA nathI. jeo prattimAM paDelA che teo musIbata AvatAM ane TAMkaNe temAMthI mArga kADhavAnuM bhUlI jaI bhaLatA ja tyAgane cIle pasaMda kare che, tethI jaina Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 ] darzana ane ciMtana samAjanI pravRtti ke nivRtti eke vAstavika rahI ja nathI. gRhasthA peAtAnI bhUmikA pramANe pravRttidhama pUrNa paNe nathI bajAvatA ane tyAgI paNa nivRttidhama jarAye sAcavI nathI zakatA. A muzkelImAMthI bacavAnI cAvI mArI samaja pramANe bhagavAna RSabhanA svAbhAvika jIvanakramamAMthI maLI Ave che. e RSabhanA jIvanakrama ghaNA lAMbA vakhatathI A jAtine Arza manAtA AvyA che ane te AkhI mAnavajAtine vizuddha Adarza thavAnI ceAgyatA paNa dharAve che. bharatanA pravRttidharmamAM vikRta nivRttidharmanI chApa RSabha pachI temanA jyeSTha putra bharatanA jIvana tarapha ApaNe vaLIe. enA AkhA jIvanane na sparzatAM tenI amuka bAbata tarapha ja dRSTipAta karIzuM. ema to bharata RSabhanA putra tarIke jema jainapara parAmAM varNavAyela che tema te brAhmaNapara'parAmAM paNa varNavAyela che. alabatta, bharatanA jIvananuM citraNa ane paraMparAoe potapeAtAnA dRSTibiMdu pramANe ja judI judI rIte kareluM che. ahIM ApaNe jaina para parAmAM varNavAyela bharatajIvananI ghaTanA upara vicAra karIzuM. digaMbara ane zvetAMbara ane paraMparA pramANe bharatanuM Akhu jIvana tenA pitAnA vArasa pramANe pravRttidhamAMthI dhaDAyeluM che e vize te zaMkA che ja nahi. bharata umare paheAMcI rAjya kare che, 64000 strIo sAthe gRhajIvana gALe che, prajApAlanamAM dhama parAyaNatA dAkhave che, ane chevaTe gRhastha tarIkenI ja sthitimAM pUrNa jJAna meLavI aMte AdhyAtmika zAMti saMpAdana kare che. A dekhItI rIte ja svAbhAvika pravRttidha che, paNa emAM kacAMka kAMka caritralekhakAnA samayanA vikRta nivRttidharmanA raMgA purAI gayA che. jinasena ane hemacaMdra ane bharata pAse Aya vedonI racanA karAve che, brAhmaNa vagere cAra varNonI sthApanA karAve che ane brAhmaNanAM kuLakarmo karAvarAve che. A pachI jinasena ane hemacaMdra ajAyabI pamADe evI rIte jude jude mAge vicare che. jinasenanA kathana pramANe bharatane brAhmaNa varNanI sthApanA karyo pachI tenA guNadoSa vize zaMkA thAya che, ne te zaMkA nivAravA peAtAnA pitA RSabha tIrthaMkarane prazna kare che. bhagavAna bharatane brAhmaNa vathI AvanAra bhAvi deASA varNavI batAve che ne chevaTe AzvAsana ApatAM kahe che ke je thayuM te thayuM. enAthI amuka lAbha paNa thayA che, tyAdi. jinasenane bharatanA svAbhAvika jIvanane saMkucita nivRttidhama mAM DhALavAne Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna gaNadeva ane temane parivAra [ ra33 prayatna jarAye chUpe rahe te nathI, paNa hemacaMdrane prayatna te ethIye caDhI jAya tevo nirALo che. hemacaMdra jinasena pramANe ja bhArata pAse brAhmaNa Adi varNanI sthApanA, AryavedanI racanA vagere badhuM karAve che; paNa temaNe pitAnA varNanamAM je kauzaLa dAkhavyuM che te buddhi ane kalpanApUrNa hovA chatAM pAchalA vikRta nivRttidharmanI sAkSI pUre che. hemacaMdranA kathana pramANe bharate eka zrAvakavarga sthA, ne teNe e vargane kahyuM ke tamAre kAmakAja agara dhadho na kare, khetIvADI ke vyApAra nokarI agara rAjya Adi kAI prapaMcamAM na paDavuM. tamAre badhAe rAjyane rasoDe jamI javuM ne haMmezAM paThana pAThanamAM lIna rahevuM tema ja reja mane "nita mavAnuM vate mItaramAtmA suna mA hana" e maMtra saMbhaLAvyA kare. bharate sthApela e zrAvakavarga bharatanI yojanA pramANe bharatane rasoDe jamato, kAMI paNa kAma na karatAM mAtra bharate racela vedano pATha karatA ane bharate ja racI Apela uparyukta upadezamaMtra bharatane ja nityaprati saMbhaLAvate. paNa mitro ! hemacaMdranuM AgaLanuM varNane ethIye vadhAre AkarSaka che. te kahe che ke bharate sthApela zrAvakavarga ja "mA hana mA hana" zabda bolavAne kAraNe brAhmaNa tarIke prasiddha thaye! kaI ema na dhAratA ke hemacaMdrane e zrAvakavarga kAmadhaMdhA vinAno mAtra zAstrapAThI ja hatuM. e vargane strIo ane gharabAra paNa hatAM. te varganuM khAvApIvA vagere badhuM piSaNa rAjya tema ja sAmAnya prajA taraphathI cAlatuM hevAne lIdhe te vargane bALabaccAM pedA karIne tene pilavAnI ciMtA hatI ja nahi. hemacaMdanA kathana pramANe te varga pitAnAM sArAM sArAM bALako sAdhuvargane vahorAvate, je bALake sAdhuo pAse dIkSA letAM ane e zrAvaka vargamAMthI virakti pAmela aneka jaNa pite paNa dIkSA letA. upara Apela TUMka varNana uparathI koI paNa samajadArane e samajavuM muzkela nahi paDe ke AcArya hemacaMdra bharatane hAthe je zrAvakavarga sthapAvyo che, ane kAmadhaMdhe choDI mAtra zAstrapaThanamAM mazagUla rahI rAjyane rasoDe jamI javAnI ane bharate ja racI Apela upadezapATha bharatane ja roja prati saMbhaLAvavAnI je vAta kahI che te sAdhusaMsthAne joItA umedavAro chUTathI pUrA pADanAra jIvatA yaMtranI ja vAta che, ane te jaina paraMparAmAM parApUrvathI cAlatA vikata nivRttidharmanI sUcaka mAtra che. atyAranA jaina samAjamAM tyAgIvarga je jAtanuM valaNa dharAve che, je saMskAra piSe che ne dIkSAne nimitte Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 ] darzana ane ciMtana je bhavADAo UbhA kare che tenAM mULo to seMkaDe varSa pahelAM naMkhAI gayelAM hatAM. hemacaMdranA samayamAM paNa e vikatio hatI. phera eTale ja ke amuka paristhitine kAraNe te vikRtio dhyAnamAM AvI na hatI agara koIe te tarapha lakSa ApyuM na hatuM. je eka bairA chokarAvALo A varga kAmadha cheDI parAzrayI banI dharma pAlana kare e svAbhAvika hoya to emAM doSa na ja AvA joIe. kharI vAta e che ke jaina paraMparAmAM tyAgI varge nivRttidharmanI eka ja bAjune jIvananI pUrI bAju mAnI te vizenA ja vicAre sevyA ane pracAryA. pariNAme teo gRhastha ke tyAgInA jIvanamAM anivArya rIte Avazyaka evA karmo ane pravRttinuM mahattva ja bhUlI gayA. tethI ja ApaNe bhAratanA sahaja pravRttidharmamAM vikRta nivRttidharmanI chApa vAMcIe chIe. - bharate racela upadezamaMtrane artha e che ke tame jitAyA che, tamArAmAM bhaya vacce jAya che, mATe tame koIne na ha. ke suMdara, pAramArthika ane sadA smaraNIya upadeza ! paNa A upadeza sAMbhaLavAmAM asaMgati keTalI ? upadezanuM tattva vicAranAra vedapraNetA bharata pite. ene zabdamAM utAranAra, bharata pote. paNa bharatane pitAnA ja vicAranuM bhAna rahetuM nahi, tethI te eka bhADUtI ane akarmaNya parAvalaMbI vargane moDhe pitAnAM racela vAkyo sAMbhaLavAnuM pasaMda karato. A behaduM nathI lAgatuM? paNa A varNanamAM, hemacaMdrana leza paNa deSa nathI. e te eka kalpanAsamRddha ane pratibhAsaMpanna kavi che. te pote je saMskArathI TevAyela ne je saMskAramAM pivAyela che tenuM kavitvamaya citraNa kare che. ApaNe e uparathI je eTaluM samajI laIe ke nivRttidharmanI ekadezIyatAo pravRttidharmane kevo vikRta karyo, te. ApaNe mATe basa che. bharata ane bAhubaLI jinasena ke hemacaMdanA kAvyamaya varNanamAMthI aneka bedhaprada bAbate. maLI Ave tema che. temAMthI bharata bAhubaLIne lagatI eka bAbata upara UDatI najara nAkhI laIe, je A vakhate tadana sthAne che. baMne bhAIo laDAImAM UtaryA. sAmasAme meTI maTI phejanA mericA maMDAyA. aneka jAtanA saMhAra pratisaMhAra pachI chevaTe I Apela salAha baMnee mAnya rAkhI. te salAha e hatI ke bhAI! laDavuM hoya te laDe, paNa evuM laDe ke jethI tamArI laDAInI bhUkha paNa bhAge ne keInI khuvArI paNa na thAya. phakta tame. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna RSabhadeva ane temane parivAra [ 235 baMne aMdaroaMdara laDe. A salAha pramANe temanAM pAMca yuddho nakkI thayAM, jemAM cakra ne muSTi yuddha jevAM yuddho to hiMsaka hatAM, paNa sAthe sAthe ahiMsaka yuddha paNa hatAM. e ahiMsaka yuddhamAM dRSTiyuddha ne nAdayuddha Ave che. je jaladI AMkha mIMce ke nabaLo nAda kare te hAre. A ahiMsaka yuddha sAe kevuM zIkhavA jevuM che ! AkhA jagatamAM ene prasAra thAya ne je te mATe. tyAgIo prayatna kare to te dvArA jagatanuM keTaluM hita sadhAya ! ethI yuddhanI tRSNa zamaze, hArajIta nakkI thaze ane saMhAra thato aTakaze. paNa bIjA leke nahi te chevaTe jene ja ema kaheze ke jagata te evuM yuddha svIkAre kharuM? paNa A sthaLe ja jaina bhAIone pUchI zakIye ke jagata tevuM ahiMsaka yuddha na svIkAre te nahi, paraMtu ahiMsA ne nivRttidharmane upadeza rAtadivasa ApanAra tyAgIvarga, je sAmasAmenI chAvaNImAM vaheMcAI piotapitAnI bAjue zrAvaka laDavaiyAone UbhA karI aneka rIte laDI rahyA che, te AvA koI ahiMsaka yuddhane Azcaya kAM na le? je be mukhya AcAryo ke sAdhuo vacce takarAra hoya te be ja daSTi ke mauna yuddhathI nahi te tapiyuddhathI hArajItane nirNaya kAM na kare ? je vadhAre ane ugra tapa kare te jItyo. AthI ahiMsA ane saMyama piSAvA sAthe jagatamAM Adarza sthapAze. A uparAMta bAhubaLInA jIvanamAMthI eka bhAre mahatvanA padArthapATa A paNa jene zIkhavA maLe che. te e ke bAhubaLIe bhArata upara muTTI. mAravA upADI, paNa tarata ja vivaka jAgatAM eNe e muThThI adhdharathI ja pAchI vALI. pAchI vALIne paNa khAlI javA na detAM e muThThI pitAnA mastaka upara ja calAvI. te evI rIte ke te dvArA eNe AtmaghAta na karyo, paNa abhimAnaghAta karyo. eNe ahaMkAranI pratIka jevI ceTI ukhADI pheMkI. A ghaTanAmAM keTaluM rahasya ne keTale bodhapATha ! khAsa karI dharmane nAme laDatA ApaNuM phirakAo ane ApaNA guo mATe te bAhubalIno A prasaMga pUrepUre mArmika che. brAhI ane suMdarI chevaTe ApaNe A bahene vize thoDuMka vicArI laIe. brAhmI ane suMdarI baMne pAtro kAlpanika hoya ke ardhakAlpanika, paNa te jIvanamAM bhAre skRrtidAyaka nIvaDe tevAM che. e prAtaHsmaraNIya bahenanI bAbatamAM traNa muddA tarapha saunuM dhyAna kheMcavA IcchuM chuM H (1) AjIvana kumArava ane brahmacarya, (2) bhAI bharatanI icchAne vaza na thatAM ugra tApUrvaka suMdarIne gRhatyAga. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ] darzana ane ciMtana (3) baMne bahene dvArA bAhubaLIne pratibodha ane e pratibodhanI takSaNa tenA upara asara. pitA rASabha ane bhAI bharata bAhubaLI vagerenAM lAMbAM jIvana tathA temanI AjubAju sarvatra pravRttidharma ja pracalita hatA. evA e vAtAraNamAM A baMne bahenonuM AjIvana kumAra tema ja nivRttidharmanuM akAntika valaNa bahu ochAM baMdhabesatAM ane svAbhAvika lAge che. te samayanI samagra samAjaracanAmAM temanuM A nivRttimaya jIvana taddana judI bhAta pADe che. je evuM jIvana te vakhate zakya na hoya ane caritralekhakenA nivRttimaya mAnasika saMskAranuM ja e pratibiMba mAtra hoya toya e beu bahene, sahaja saralatAne kAraNe, mahAsatI padane egya che ja. bhAIbahenanuM lagna te e jamAnAnI sAmAnya rIta ane mAnItI rIta hatI. Aje je anIti gaNAya che te te vakhate pratiSThita nIti hatI. ApaNe nIti-anItinA badalAtA dhoraNamAMthI ghaNuM zIkhI zakIe ane lagna, punarlagna, aMtatilagna, aMtardhAtilagna, aMtarvarNalagna tema ja aMtararASTra lagna ityAdi aneka sAmAjika saMbaMdhonA vividha pAsAo vize ghaTata padArthapATha ane joItuM baLa meLavI zakIe. bharata suMdarIne paraNavA Icchato. suMdarI bharatane apAtra gaNatI ema te nahi, paNa te lagna karavA ja icchatI na hatI. te brAhmIne pagale ja cAlI saMnyAsadharma svIkAravA icchatI. e te vakhatanI samAjaracanA pramANe tema ja potAnA kuTuMbanI maryAdA pramANe ucharelI taddana svataMtrapaNe, tema chatAM bhAratanI IcchAne spaSTa inakAra na karatAM teNe ugra tapa AcarI sauMdarya karamAvI bhAratanuM AkarSaNa nAbUda karavAno mArga svIkAryo. zuM suMdarInuM A valaNa RSabhanI putrI ane bAhubaLInI bahenane zobhe evuM che ke madhyayuganI kaI abaLAne lAgu paDe tevuM che ? vicArakane suMdarInA e tapanukAnamAM kAtika nivRttidharmanA yuganI chApa jaNAyA vinA bhAgye ja rahI zake. game tema che, paNa A sthaLe suMdarI ane bharatanA yugalanI RdanA yamIyama yugala sAthe sarakhAmaNI khAsa karavA jevI che. RgredamAM yamI sagA bhAI yamane pitAne varavA prArthe che. jyAre bhAI yama tene koI bIjA puruSanI pasaMdagI karavA ne pitAne na pajavavA kahe che tyAre yamI caMDI banI bhAI yamane hIjaDe sudhAM kahI Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna aSabhadeva ane temano parivAra [ 237 tiraskAre che. suMdarInA kissAmAM tethI cheka ja UlaTuM che. bhArata suMdarIne varavA mAge che, jyAre suMdarI bhAI bharatanI mAgaNIne pasaMda nathI karatI. mAgaNane asvIkAra karatAM suMdarI nathI roSe bharAtI, ke sundarInuM UlaTuM valaNa jevA chatAM nathI bharata roSe bharAto. UlaTuM baMnemAM AMtarika saumanasya jAme che ane vadhe, che. yama-camane tema ja suMdarI-bharatane prasaMga e bhAIbahena vaccenA lagna- vahevAranI nItinA aMtanA prasaMge heya tema lAge che. paNa RgvadanA yama-. yamI sUktamAM noMdhAyela prasaMga karatAM jaina paraMparAmAM seMdhAyela suMdarI-bharatano. prasaMga ubhayapakSe sAttvika che; kAraNa ke, pahelA prasaMgamAM yamI sAttvikatA gumAve che, jyAre bIjA prasaMgamAM suMdarI ane bharata baMne sAtvikatAmAM snAna karI taraboLa thAya che. bAhubaLIne pratibodha karavAno muddo aneka dRSTie mahattva che. pahelI vAta to e ke mahAna balI tema ja abhimAnI pusjakesarI sAdhu pratibodhanuM lakSya che ane pratibodha karanAra be abaLAo tema ja darajajAmAM UtaratI sAdhvIo che. chatAM pratibodhanuM pariNAma ati Azcaryajanaka Ave che. bahenanI. namra paNa nirbhaya Takora bhAIne sIdhI rIte hADohADa sparze che, ne te kSaNamAtramAM pitAnI bhUla joI bIjI ja kSaNe tenuM saMzodhana karI nAkhe che. zuM AjakAlanA tumula dhArmika yuddhamAM sapaDAyela gRhastha ke sAdhu puSavargane temanI bhUla samajAve ne sAcesAcI AMkha ughADe evI koI vadhAre nahi. te koI ekAda bahena, brAhmI-suMdarInuM sadA prAtaHsmaraNa karanAra jaina samAjamAM che? zuM brAhmIsuMdarInuM mahattva gAnAra atyArano Akho jaina abaLA samAja sAce ja sAhasa ane vicAravaMdhya banI gayo che ? emAM eka paNa evuM nArIratna nathI ke je dharmane nAme laDatA abhimAnI puruSonI bhUlanAM marma sthAne samaje ane te temanI sAme nibhaya paNe darzAve ? e ja rIte zuM evo eka paNa puruSakesarI sAdhurAja nathI ke je bAhubaLInA jeTaluM saralahRdaya hoya ane bhUla darzAvanAra pAtra koNa che ene vicAra karyA sivAya ja, bhUla te to aMte bhUla ja che ema samajI, pitAnI bhUlane kabUle tema ja tenuM saMzodhana karI AdhyAtmika ane sAmAjika kalyANane nirapada banAve ? ApaNe Ajane prasaMge evI AzA sevIe ke samAjamAM brAhmIsuMdarI jevI bahene pAke ne bAhubaLI jevA puruSo. upasaMhAra lekhamAM rajU thayela muddAo saMkSepamAM nIce pramANe che: (1) bhagavAna Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra38 ] darzana ane ciMtana aSabha e mAtra jaina paMthanA ja nahi, paNa AkhI A jAtinA upAsya deva che. (2) bhagavAna RSabhe pravartAvejo ne Acarele pravRttidharma ja vaiyaktika tema ja sAmAjika jIvanamAM baMdhabesate hoI te ja jaina dharmanuM asalI svarUpa che. (3) atyAranA jaina dharmanI ekAMgI nivRttinI samaja e adhUrI heI RSabhanA Adarzo saMzodhana karavA jevI che. (4) AcArya hemacaMdra jevAe evA saMzodhananI dizA paNa sUcavI che ane AjanA karmayugamAMthI te e spaSTapaNe maLI zake tema che. (5) bhAratanAM jIvanamAM paNa pravRttidharmanuM ja svAbhAvika sthAna che. prasaMge prasaMge je vikRta dharmanAM citraNa najare paDe che, te pAchalA vikRta jaina dharmanI asara mAtra che. (6) bAhubalI bharata karatAMya caDiyAtuM pAtra che. teNe nizcita chatane TAMkaNe paNa tyAga darzAvI bhAre Adarza pUre pADyo che ane bahenonA upadezane namrapaNe jhIlI laIne eNe anekamukhI bhavyatA dAkhavI che. (7) brAhmI ane suMdarInAM pAtra prAtaHsmaraNIya che. temAMya suMdarI e brAhmI karatAM aneka rIte vadhAre sAtvikatA dAkhave che. tenuM sauMdarya vAsanAne vaza na thavAmAM che. -paryaparvanAM vyAkhyAne, 194ra. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa [ ]. devIpUjAmAMthI manuSyapUjAne kramika vikAsa jema bIjA deze ane bIjI prajAmAM tema A deza ane Arya prajAmAM paNa jUnA vakhatathI kriyAkASTha ane vahemanAM rAjyanI sAthe sAthe thoDA paNa AdhyAtmika bhAva hato. vaidika mantrayuga ane brAhmaNayuganA vistRta ane jaTila kriyAkAThe jyAre thatAM tyAre paNa AdhyAtmika ciMtana, tapanuM anuSThAna ane bhUtayAnI bhAvanA e to prajAmAM ochA pramANamAM paNa pravartatAM hatAM. dhIme dhIme saguNone mahimA vadhavA lAge ane kriyAkalApa tathA vahemanuM rAjya ghaTatuM cAlyuM. jema jema prajAnA mAnasamAM sadgaNonI pratiSThAe sthAna meLavyuM tema tema tenA mAnasamAMthI kriyAkalApa ane vahemonI pratiSThAe sthAna gumAvyuM. kriyAkalApa ane vahemonI pratiSThA sAthe haMmezAM adazya zaktino saMbaMdha joDAyeluM hoya che. jyAM sudhI koI adazya zakti (pachI te deva, dAnava, datya, bhUta, pizAca ke evA bIjA keI game te nAmathI oLakhavAmAM Ave) mAnavAmAM ke manAvavAmAM na Ave tyAM sudhI kriyAkANe ke vahema cAlI ke jIvI zake ja nahi; eTale kriyAkAMDo ane vahemanA rAjya vakhate tenI sAthe devapUjA anivAryarUpe saMkaLAyelI hoya e tadana svAbhAvika che. ethI UlaTuM sadgaNonI upAsanA ane pratiSThA sAthe koI adazya devazaktino nahi, paNa pratyakSa dekhI zakAya evI manuSyavyaktine saMbaMdha hoya che. saguNanI upAsanA karanAra ke bIjA pAse te Adarza rajU karanAra vyakti koI viziSTa manuSyane ja pitAne Adarza mAnI tenuM anukaraNa karavA prayatna kare che. eTale sadguNanI pratiSThA vadhavAnI sAthe sAthe adazya evA devanI pUjAnuM sthAna dRzya manuSyanI pUjA le che. manuSyapUjAnI pratiSThA je ke saguNanI upAsanA ane manuSyapUjA prathamathI vikasita thatAM AvatAM hatAM, chatAM bhagavAna mahAvIra ane buddha e be mahAna puruSonA samayamAM e vikAse asAdhAraNa vizeSatA prApta karI, jene lIdhe kriyAkAMDa Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. darzana ane ciMtana ane vahemanA killAnI sAthe sAthe tenA adhiSThAyaka adazya devonI pUjAne bhAre AghAta pahoMcyuM. bhagavAna mahAvIra ane buddhine yuga eTale kharekhara manuSyapUjAne yuga. A yugamAM seMkaDe ane hajAre naranArIo kSamA, saMtoSa, tapa, dhyAna Adi guNa keLavavA jiMdagI Ape che ane te guNonI parAkASThAe pahecela evI pitAnI zraddhAspada mahAvIrabuddha jevI manuSya vyaktionI dhyAna dvArA ke mUrti dvArA pUjA kare che. A rIte mAnavapUjAne bhAva vadhavAnI sAthe ja devamUrtinuM sthAna manuSyamUrti vizeSa pramANamAM mahAvIra ane buddha jevA tapasvI, tyAgI ane jJAnI puruSo dvArA saguNanI upAsanAne vega maLyo ane tenuM pariNAma kriyAkApradhAna brAhmaNa saMskRti upara spaSTa AvyuM. te e ke je brAhmaNasaMskRti eka vAra deva, dAnava ane daityenI bhAvanAmAM tathA upAsanAmAM mukhyapaNe mazagUla hatI, teNe paNa manuSyapUjAne sthAna ApyuM. leke have adazya devane badale koI mahAna vibhUtirUpa manuSyane pUjevA, mAnavA ane teno Adarza jIvanamAM. utAravA tatpara hatA. e tatparatA zamAvavA brAhmaNasaMskRtie paNa rAma ane kRSNanA mAnavIya Adarzo rajU karyA tema ja temanI manuSya tarIkenI pUjA cAlI. mahAvIrabuddhayuga pahelAM rAma-kRSNanI Adarza manuSya tarIkenI viziSTa pUjA ke pratiSThAnAM cihno kyAMya zAstramAM dekhAtAM nathI. tethI UlaTuM mahAvIra-buddhayuga pachI ke te yuganI sAthe sAthe rAma ane kRSNanI manuSya tarIkenI pUjA pratiSThAnAM pramANe ApaNane spaSTa maLI Ave che. tethI ane bIjAM sAdhanothI ema mAnavAne cokakasa kAraNa maLe che ke mAnavIya pUjApratiSThAno pAke pAyo mahAvIra-buddhanA yugathI naMkhAya che ane devapUjaka vargamAM paNa manuSyapUjAnA vividha prakAre ane sampradAyo zarU thAya che. manuSyapUjAmAM daivIbhAvanuM mizraNa lAkhe ane kare mANasanA manamAM je saMskAre seMkaDo ane hajAre varSo thayAM rUDha thaelA hoya che te koI ekAda prayatnathI ke thoDA vakhatamAM badalavA zakya nathI hotAM tethI alaukika devamahimA, daivI camatkAro ane devapUjAnI bhAvanAnA saMskAra prajAmAnasamAMthI mULamAMthI khasyA na hatA. tene lIdhe brAhmaNasaMskRtie rAma ane kRSNa jevA puruSone Adarza tarIke mUkI temanI pUjApratiSThA zarU karI, chatAM prajAmAnasa devIbhAva sivAya saMtuSTa thAya evI sthitimAM AvyuM na hatuM. tene lIdhe te vakhatanA brAhmaNasaMskRtinA AgevAna Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa [ 241 vidvAnoe je rAma ane kRSNane manuSya tarIke AlekhyA-varNavyA, chatAM temanA Antarika ane bAhya jIvana sAthe adazya devI aMza ane adazya daivI kAryane saMbaMdha paNa joDI dIdho. e ja rIte mahAvIra ane buddha AdinA upAsakee emane zuddha manuSya tarIke ja AlekhyA, chatAM temanA jIvananA kaI ne kaI bhAga sAthe alaukika devatAI saMbaMdha paNa joDI dIdhe. brAhmaNasaMskRti eka ane akhaMDa Atmatatvane mAnanArI hevAthI teNe potAnA tatvajJAnane baMdhabese tema ja sthULa lekanI devapUjAnI bhAvanA saMtoSAya e rIte rAma ane kRSNanA manuSyajIvanane devI cItaryuM. eNe paramAtmA viSNune ja rAma ane kRSNanA mAnavIya rUpamAM avatAra lIdhAnuM varNavyuM. jyAre zamaNusaMskRti Atmabheda mAnanArI ane karmavAdI hovAne lIdhe pitAnA tatvajJAnane baMdhabese evI rIte ja eNe pitAnA Adarza upAsya manuSyane varNavyA ane lekenI devIpUjAnI bhUkha bhAMgavA teNe prasaMge prasaMge devone anucare ane bhaktirUpe mahAvIra, buddha Adi sAthe saMbaMdha joDyo. A rIte eka saMskRtimAM manuSyapUja dAkhala thayA chatAM temAM divya aMza ja manuSyarUpe avatAra le che, eTale emAM Adarza manuSya e mAtra alaukika divyazaktine pratinidhi bane che; jyAre bIjI saMskRtimAM manuSyane ja pitAnA saguNa mATenA prayatnathI deva bane che ane temAM manAtA adazya de te mAtra pelA Adarza manuSyanA anucare ane bhakati thaI enI pAchaLa pAchaLa doDe che. cAra mahAna Arya puruSo mahAvIra ane buddhanI aitihAsikatA nirvivAda hevAthI emAM saMdehane avakAza nathI; jyAre rAma ane kRSNanI bAbatamAM ethI UlaTuM che. emanA aitihAsikala vize joItAM spaSTa pramANe na hovAthI te vize paraspara virodhI aneka kalpanAo pravarte che. tema chatAM rAma ane kRSNanuM vyaktitva prajamAnasamAM eTaluM badhuM vyApaka ane UMDu aMkita thayeluM che ke prajAne mana te e banne mahAna puruSo sAcA etihAsika ja che. bhale vidvAno ane saMzodhakomAM emanA aitihAsika vize vAdavivAda ke UhApoha cAlyA kare ane tenuM game te pariNAma Ave, chatAM e mahAna puruSonA vyaktitvanI prajAmAnasa upara paDelI chApa jotAM ema kahevuM paDe che ke prajAne mana to e bane puruSo potAnA hRdayahAra che. A rIte vicAra karatAM Arya prajAmAM manuSya tarIke pUjatA cAra ja mahAna puruSo ApaNI sAme upasthita 16 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282] darzana ane ciMtana thAya che. Arya dharmanI vaidika, jaina ane bauddha e traNeya zAkhAonA pUjya manuSya ukta cAra ja mahAna puruSo che, jemanI judA judA prAntamAM ne judI judI komomAM eka athavA bIje rUpe upAsanA ane pUjA cAle che. cAreyanI saMkSipta tulanA . rAma ane kRSNa tema ja mahAvIra ane buddha e banne yugala kahe ke cAra mahAna puruSo kahe jJAtithI kSatriya che. cAreyanAM janmasthAne uttara hindustAnamAM AvelAM che ane rAmacaMdrajI sivAya temanAmAMthI koInI pravRttinuM kSetra dakSiNa hindustAna banyuM nathI. rAma ane kRSNane Adarza eka jAtano che; ane mahAvIra tathA buddhane bIjI jAtano che. vaidika sUtra ane smRtizAstromAM varNAzramadharmane anusarI rAjyazAsana karavuM, ge-brAhmaNanI pratipAlanA karavI, tene ja anusarI nyAya-anyAyane nirNaya kare ane e pramANe prajAmAM nyAyanuM rAjya sthApavuM e rAma ane kRSNanA maLatAM jIvanavRttAntono mukhya Adarza che. emAM bhAga che, yuddha che ane dunyavI badhI pravRtti che; paNa e badhuM pravRtticaka sAmAnya prajAjanane nityanA jIvanakramamAM padArthapATha ApavA mATe che. mahAvIra ane buddhanA jIvanavRttAnta ethI taddana judA prakAranAM che. emAM nathI bhega mATenI dhamAla ke nathI yuddhanI taiyArIo. emAM te sauthI pahelAM temanA pitAnA jIvanazodhanane ja prazna Ave che ane temanA pitAnA jIvanadhana pachI ja tenA pariNAmarUpe prajAjanane upayogI thavAnI vAta che. rAma ane kRSNanA jIvanamAM satvasaMzuddhi chatAM rajoguNa mukhyapaNe kAma kare che; jyAre mahAvIra tema ja buddhanA jIvanamAM rAjas aMza chatAM mukhyapaNe sattvasaMzuddhi kAma kare che. tethI pahelA AdarzamAM aMtarmukhatA chatAM mukhyapaNe bahirmukhatA bhAse che ane bIjAmAM bahirmukhatA chatAM mukhyapaNe antarmukhatA bhAse che. A ja vastune bIjA zabdomAM kahevI hoya te ema kahI zakAya ke eka Adarza karmacakrano ane bIjAne dharmacakrano che. A banne judA judA Adarzo pramANe ja te mahAna puruSanA sampradAye sthapAyA che, temanuM sAhitya te ja rIte sarjAyuM che, piSAyuM che ane pracAra pAmyuM che. temanA anuyAyIvarganI bhAvanAo paNa e Adarza pramANe ja ghaDAyelI che ane temanA pitAnA tattvajJAnamAM ke temane nAme caDelA tattvajJAnamAM e ja pravRtti ane nivRttinA cakrane lakSI badhuM ta- goThavAyeluM che. ukta cAreya mahAna puruSonI mUrtio nihALo ke WWW.jainelibrary.org Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa [: 143 tenA pUjA prakAre juo, agara temanAM maMdiranI racanA ane sthApatya juo te paNa temAM e pravRtti ane nivRtticakranA AdarzanI bhinnatA spaSTa joI zakAze. ukta cAra mahAna puruSamAM eka buddhane bAda karIe te sAmAnya rIte ema kahI zakAya ke bAkInA traNeya puruSonI pUjA, temanA sampradAye ane temane anuyAyI varga hindustAnamAM ja astitva dharAve che; jyAre buddhanI pUjA, sampradAya tathA temane anuyAyI varga eziyAvyApI che. rAma ane kRSNanA Adarzone pracArakavarga mukhyapaNe purohita he te gRhastha che, jyAre mahAvIra ane buddhanA Adarzono pracArakavarga lAgI hoI te gRhastha nathI. rAma ane kRSNanA upAsakemAM hajAre saMnyAsIo hovA chatAM te saMsthA mahAvIra ane buddhanA bhikSusaMdha jevI tannabaddha athavA vyavasthita nathI. gurupada dharAvatI hajAre strIo Aje paNa mahAvIra ane budhanA bhikSusaMdhamAM vartamAna che; jyAre rAma ane kRSNanA upAsaka saMnyAsIvargamAM e vastu nathI. rAma ane kRSNanA mukhethI sAkSAta upadezayela koI paNa zAstra havA vizenAM pramANe nathI; jyAre mahAvIra ane buddhanA mukhethI sAkSAt upadezAmela thaDA paNa bhAge nirvivAda astitva dharAve che. rAma ane kRSNane nAme caDelAM zAstro saMskRta bhASAmAM che, jyAre mahAvIra ane buddhanA upadezo tatkAlIna pracalita lekabhASAmAM che. sarakhAmaNInI maryAditatA ane tenAM daSTibinduo hindustAnamAM sArvajanika pUjA pAmela uparanA cAra mahAna puruSomAMthI kiI paNa ekanA jIvana vize vicAra karavo hoya ke tenA sampradAya, tatvajJAna ane kAryakSetrano vicAra karavo hoya te bAkInA traNeyane lagatI te te vastune vicAra sAthe ja karo prApta thAya che, kAraNa ke, A AkhA dezamAM eka ja jAti ane eka ja kuTumbamAM ghaNuM vAra ukta cAreya puruSo athavA temAMthI eka karatAM vadhAre puruSonI pUjA ane mAnyatA pracalita hatI ane atyAre paNa che. tethI e pUjya puruSonA Adarzo mULamAM bhinna bhinna hovA chatAM pAchaLathI temAM arasaparasa ghaNI Apale thaI che ane koI vAra ekano to kaI vAra bIjAne prabhAva arasaparasa paDyo che. AvI vastusthiti hovA chatAM paNa A sthaLe te dharmavIra mahAvIranA jIvana sAthe karmavIra kRSNanA ja jIvananI sarakhAmaNI karavA dhArI che; ane A banne mahAna puruSonA jIvanaprasaMganI sarakhAmaNuM paNa A sthaLe mAtra amuka bhAga pUratI ja karavA dhArI che. samagra jIvanavyApI sarakhAmaNI ane cAreya puruSonI sAthe sAthe vistRta sarakhAmaNI je samaya Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244. ]' darzana ane ciMtana ame svAsthyanI apekSA rAkhe che te Aje nathI. tethI atre bahu ja parimita rUpamAM sarakhAmaNI karavA dhArI che; mahAvIranA janmANuthI mAMDI kaivalajJAnanI prApti sudhInA vananA keTalAka anAve kRSNanA janmANathI mAMDI kaMsavadha sudhInA keTalAka anAvA sAthe sarakhAvavA dhAryA che, A sarakhAmaNI mukhyapaNe traNa dRSTibindue lakSyamAM rAkhI karavAmAM AvelI che : : (1) paheluM te e ke bannenA jIvananI ghaTanAomAM saMskRtibheda ze che? '--e tAravavu. * (2) bIjuM e ke * e ghaTanAonA varNananA paraspara ekabIjA upara kAMI prabhAva pADyo che ke nahi ? ane emAM keTakeTalA pheraphAra ke vikAsa sadhAyo che ? '--enI parIkSA karavI. (3) trIjI' dRSTibindu e che ke ' lokomAM dharmabrAvanA jAgrata rAkhavA tema ja sampradAyanA pAyA majabUta karavA mukhyapaNe kaI jatanA sAdhanano upayoga kathApranthAmAM ke jIvanavRttAntomAM thato ?'--tenuM pRthakkaraNa karavuM ane aucitya vicAravuM. parasampradAyanAM zAstromAM paNa maLI AvatAM nirdeza ane vahunA upara kahela dRSTibinduethI keTalIka ghaTanAonI noMdha karIe te pahelAM ahI eka bAbata khAsa noMdhI levI yAgya che, je vicArakAne kautukavayaM ka che, eTaluM ja nahi, paNa je aneka aitihAsika rahasyonA udghATana ane tenA vizleSaNa vAste temanI pAsethI satata ane avalokanapUrNa` madhyastha prayatnanI apekSA rAkhe che. te bAbata e che ke bauddha piTAmAM jJAtaputra tarIke bhagavAna mahAvIranA aneka vAra spaSTa nirdeza Ave che, paNa temAM rAma ke kRSNa kAI ne nirdeza nathI. kAMIka pAchaLanA bauddha jAtAmAM (jIe dazarathajAtaka na. 461) rAma ane sItAnI kathA Ave che, paNa te vAlmIkinA varSoMna karatAM taddana judI jAtanI che, kema ke emAM sItAne rAmanI bahena tarIke varNa vela che. kRSNanI kathAnA nirdeza te kAI paNa pAchaLanA bauddha granthamAM sudhdhAM adyApi amArA jovAmAM AvyA nathI; jyAre jaina zAstramAM rAma ane kRSNa e bannenI jIvanakathAe ThIkaThIka bhAga rAyo che. Agama tarIke lekhAtA ane pramANamAM anya AgamagranthA karatAM prAcIna manAtA aMga sAhityamAM joke rAmacaMdrajInI kathA nathI, chatAM kRSNanI kathA te be aMga (jJAtA ane aMtagaDa) granthAmAM spaSTa Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa { 245 sthAna ane vistRta Ave che. aMgapranthAmAM sthAna na pAmela rAmacaMdrajInI kathA paNa pAchalA zvetAmbara-digambara bannenA prAkRta-saMskRta kathAsAhityamAM viziSTa le che, ane temAM vAlmIki rAmAyaNane sthAne jaina rAmAyaNa banI jAya che. e to dekhItuM ja che ke zvetAmbara ane digambara bannenA vAGamayamAM rAma ane kRSNanI kathA brAhmaNavADmaya jevI na ja hoya, tema chatAM e kathA ane tenA vananI jaina zailI zvetAM ema spaSTa jaNAI Ave che ke e kathA mULamAM brAhmaNasAhityanI ja hAvI joIe ane te lokapriya thatAM tene jaina sampradAyamAM paNa jaina daSTie sthAna apAyeluM hAvuM joIe. A bAbata AgaLa vadhAre spaSTa thaze. AzcaryanI vAta e che ke jaina saMskRtithI pramANamAM vizeSa bhinna evI brAhmaNasaMskRtinA mAnya rAma ane kRSNa e e puruSoe jaina vADmayamAM jeTaluM sthAna karyuM che, tenA hajAramA bhAganuM sthAna paNa bhagavAna mahAvIranA samakAlIna ane temanI saMskRtine pramANamAM vadhAre najIka evA tathAgata buddhanA varNane rAkayuM nathI. mune aspaSTa nAmanirdeza mAtra aMgapranthamAM ekAda jagyAe dekhAya che, joke temanA tattvajJAnanAM sUcane pramANamAM vizeSa maLe che. A te bauddha ane jaina granthAmAM rAma ane kRSNanI kathA vize vAta thaI, paNa have brAhmaNazAstramAM mahAvIra ane yuddhanA nirdeza vize joI e. purANu pahelAMnA kAi brAhmagranthamAM tema ja vizeSa prAcIna manAtAM purANAmAM ane mahAbhArata sudhdhAMmAM buddhane nirdeza ke temanuM bIjuM varNana kAMi dhyAna kheMce evuM nathI, chatAM e ja brAhmaNasaskRtinA atiprasiddha ane bahumAnya bhAgavatamAM khudda viSNunA eka avatAra tarIke brAhmaNumAnya sthAna pAme che--jema jaina granthAmAM kRSNa eka bhAvI avatAra ( tIrthaMkara ) tarIke sthAna pAme che. A rIte prathamanA brAhmaNasAhityamAM sthAna nahi pAmela ahu mATe moDe paNa te sAhityamAM eka avatAra tarIke pratiSThA pAme che; jyAre khuda mudde bhagavAnanA samakAlIna ane buddhanI sAtheAsAthe brAhmaNusaMskRtinA pratispardhI tejasvI puruSa tarIke eka viziSTa sampradAyanuM nAyakapada dharAvanAra aitihAsika bhagavAna mahAvIra kAI paNa prAcIna ke arvAcIna brAhmaNugranthamAM sthAna pAmatA nathI. ahIM vizeSa dhyAna kheMce evI bAbata to e che ke jyAre mahAvIranA nAmane ke temanA vanavRttane kazA ja nirdeza brAhmaNasAhityamAM nathI tyAre bhAgavata jevA lokapriya granthamAM jaina sampradAyanA pUjya ane atiprAcIna manAtA prathama tIrthaMkara RSabhadevanI jIvanakathA saMkSepamAM chatAM mArmika ane AdaraNIya sthAna pAmI che. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRSNa 24 ] darzana ane ciMtAna. sarakhAmaNI (1) gabha haraNaghaTanA mahAvIra jabudvIpanA bharatakSetramAM asureno upadrava maTADavA. brAhmaNakuNa' nAmanuM gAma hatuM. tyAM devonI prArthanAthI avatAra levAnuM vasatA RSabhadatta nAmanA brAhmaNanI nakakI karI viSaNue gamAyA nAmanI devAnandA nAmanI strInA garbhamAM nandana- pitAnI zaktine bolAvI. pachI munine jIva dazamA devalokamAMthI tene saMbodhI viSNue kahyuM ke tuM. cuta thaI avataryo. tyAzIme divase jA ane devakInA garbhamAM je mAre IndranI AjJAthI tenA senAdhipati zeSa aMza AveluM che tene tyAMthI naimeSI deve e garbhane kSatriyakuDa saMkarSaNa (haraNa) karI vasudevanI ja nAmanA gAmanA nivAsI siddhArtha bIjI strI rohiNInA garbhamAM dAkhala kSatriyanI dharmapatnI trizalA rANunA kara. je pachI baLabhadra rAmarUpe, garbhamAM badalI te rANInA putrarUpa avatAra leze ane tuM nandapatnI garbhane devAnandAnI kakSamAM sthA. yazodAne tyAM putrIrUpe avatAra. te vakhate te deve e banne mAtA pAmIza. jyAre huM devakInA AThamA. ene svazaktithI khAsa nidrAvaza garbharUpe avatAra laI janmIza tyAre karI bebhAna jevAM karyAM hatAM. nava tAre paNa yazodAne tyAM janma thaze. mAsa pUrA thatAM trizalAnI kamithI putrarUpe janma pAmela te jIva e ja samakALa janmela ApaNA bannenuM eka bhagavAna mahAvIra. garbhaharaNa karAvyA bIjAne tyAM parivartana thaze. viSNunI pahelAM enI sUcanA indrane tenA AjJA zirodhArya karI te yogamAyA AsanakampathI maLI. AsanakampanA zaktie devakIne bheganidrAvaza karI kAraNane indra vicAra karyo tyAre sAtame mahine tenI kukSimAMthI zeSa, tene jaNAvyuM ke tIrthakara mAtra zabda garbhanuM rahiNInI kakSamAM saMharaNa ane ucca kSatriyakuLamAM ja janma laI karyuM. A garbhasaMharaNa karAvavAne zake, tethI tuccha, bhikSu ane nIca viSNune hetu e hato ke kaMsa, je evA brAhmaNakuLamAM mahAvIranA devakIthI janma pAmatA bALakonI jIvanuM avataravuM yogya nathI. ema gaNatarI karato hato ane AThamA vicArI teNe pitAnA kalpa pramANe bALakane pitAne pUrNa vairI mAnI. pitAnA anucara deva dvArA yogya tenA nAza mATe tatpara hatA, tene e. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa [ 2w garbhaparivartana karAvI kartavyapAlana gaNatarImAM thApa khavaDAvavI. jyAre karyuM. mahAvIranA jIve pUrvabhavamAM kRSNane janma thaye tyAre deva vagere bahu lAMbAkALa pahelAM kuLamada karI badhAe puSpa AdinI vRSTi karI je nIcagotrakama upArjana karyuM hatuM utsava Ujavyo. janma thayA pachI tenA anivArya vipAkarUpe nIca ke vasudeva tatkALa janmela bALaka kRSNane tuccha lekhAtA brAhmaNakuLamAM thoDA upADI yazodAne tyAM pahoMcADavA laI vakhata mATe paNa temane avataravuM gayA tyAre dvArapALe ane bIjA paDayuM. bhagavAnanA janma vakhate rakSaka ke yugamAyAnI zaktithI vividha devadevIoe amRta, gabdha, nidrAvaza thaI aceta thaI gayA. puSpa, sonArUpAdinI vRSTi karI. -bhAgavata dazama skandha, a 2, zle. janma pachI bhagavAnane snAtra mATe 1-13 tathA ao 3, 46-50. jyAre Indra meru upara laI gaye tyAre teNe trizalAmAtAne avasthApinI nidrA mUkI bebhAna kya. -triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva 10, sarga 2 je, pR. 16-19. (2) parvatakampana jyAre devadevIo mahAvIrane inTe karelA upadravathI vrajavAsIjanmAbhiSeka karavA sumeru parvata upara one rakSaNa ApavA taruNa kRSNa laI gayA tyAre devadevIone pitAnI yojanapramANa govardhana parvatane sAta zaktino paricaya ApavA ane divasa lagI UMcakI taLe. temanI zaMkA nivAravA e tatkALa -bhAgavata, dazama skandha, a0 43, - prasta bALake mAtra paganA aMgUThAthI . 26-27. dabAvI lAkha ejananA sumeru parvatane kaMpAbe. -triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva 10, sarga 2 je, pR. 19. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana (3) bALakIDA (1) lagabhaga ATheka varSanI uMmare (1). kRSNa jyAre bIjA gevALa vIra jyAre bALa rAjaputra sAthe bALake sAthe ramatA tyAre temanA ramatA hatA tyAre temanA parA- zatru kese mAravA mekalela agha kamanI svargamAM inTe karelI nAmane asura eka ejana prazaMsA sAMbhaLI tyAre eka jeTaluM sarUpa dhAraNa karI mArga matsarI deva bhagavAnanA parAkramanI vacce paDyo ane kRSNa sudhdhAM parIkSA karavA Avyo. eNe badhAM bALakone gaLI gayo. A pahelAM eka vikarALa sarSanuM rUpa joI kRSNa e sarSanA gaLAne dhAraNa karyuM. e joI bIjA evI rIte rUMdhI nAkhyuM ke jethI rAjaputro te DarI bhAgI gayA, te sarpa aghAsuranuM marataka phATI paNa kumAra mahAvIre jarAya na dhAsa nIkaLI gayuM ane marI DaratAM e sApane deraDInI peThe gaye. tenA mukhamAMthI badhA uThAvI mAtra dUra pheMkI dIdhe. bALake kuzaLa bahAra AvyA. -triSTizalAkApuruSacaritra, parva A jANI kesa nirAza thaye 10, sarga 2 je, pR. 21. ane deva tathA govALe prasanna thayA. (2) pharI e ja deve mahAvIrane calita karavA bIje mArga lIdhe : jyAre badhA bALake arasaparasa De thaI ekabIjAne vahana karavAnI ramata ramatA hatA tyAre e deva bALakarUpa dharI mahAvIrane gheDe che ane pachI teNe daivI zaktithI pahADa jevuM vikarALa rU5 saryuM, chatAM mahAvIra ethI jarAya na DaryA ane te ghoDArUpe thaI ramavA Avela devane mAtra -bhAgavata, dazama skandha, a. 12, . 12-35, pR. 838. (2) ekabIjAne arasaparasa ghoDA banAvI caDavAnI ramata jyAre gevALa bALako sAthe kRSNa ane baLabhadra ramatA hatA tyAre kaMse mekalela pralaba nAmane asura te ramatamAM dAkhala thayo. te kRSNa ane baLabhadrane upADI javA icchato hato. eNe baLabhadranA gheDA banI temane dUra laI jaI eka pracaMDa ane bhayAnaka rUpa pragaTa karyuM. baLa Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa [ 249 muThThI mArI namAvI dIdhuM. chevaTe e parIkSaka matsarI deva bhagavAnanA parAkramathI prasanna thaI temane namI pitAne raste cAlate the. -triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva 10, sarga 2 je, pR. 21-22. bhave chevaTe na DaratAM sakhata muSTiprahArathI e vikarALa asurane lehI vamata karI ThAra karyo ane atte badhA saMkuzaLa pAchA pharyo. -bhAgavata, dazama skandha, a 20, . 18-30, pR. 868. (4) sAdhaka avasthA (1) eka vAra dIrghatapasvI vardhamAna (1) eka kAliya nAmane nAga dhyAnamAM sthira hatA. te vakhate yamunAnA jaLane jherI karI zUlapANi nAmanA yakSe prathama mUkato. e upadrava zamAvavA kRSNa e tapasvIne hAthIrUpa dharI jayAM kAliya nAga vasati tyAM trAsa Ape, paNa jyAre emAM bhUsake mAryo. kAliya nAge A e niSphaLa gaye tyAre eka sAhasI ne parAkramI bALakano ajaba sapanuM rUpa dharI eNe sAmano karyo, ene bharaDo dIdho. e tapasvIne bharI dIdho ane marmasthAnomAM Dakha mAryA ane marmasthAnomAM asahya vedanA pitAnI aneka phaNAothI utpanna karI. A badhuM chatAM e kRSNane satAvavA prayatna karyo, acaLa tapasvI jarA paNa kSobha paNuM e danta capaLa ne pAmyA tyAre e yakSane rASa bALake e nAgane trAhi trAhi zamI gaye, ane eNe pitAnA kirAvI ane chevaTe tenI apakRtyane pastAvo karI chevaTe phaNAo upara nRtya karyuM. tethI bhagavAnanI mAphI mAgI ane e nAga pitAne repa zamAvI temane bhakta tha. tyAMthI tejaldI kRSNanI AjJA -triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva pramANe cAlate the, ane 10, sarga 3 jo, samudramAM jaIne vasya. . pR. 32-33. -bhAgavata, dazama skandha, a. 16, zle. 3-30, pR. 858-9. ' Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 ] darzana ane ciMtana (2) dIrdhatapasvI eka vAra vicaratA (2) eka vAra vanamAM nadIkinAre vicaratA rastAmAM gevALa nanda vagere badhA gepa sUtA bALakonI nA chatAM jANI joI hatA. te vakhate eka pracaNDa eka evA sthAnamAM dhyAna dharI ajagara Avyo ke je UbhA rahyA hatA ke jyAM pUrva vidyAdharanA pUrvajanmamAM potAnA janmanA munipada vakhate krodha rUpanA abhimAnathI munine zApa. karI marI javAthI sarparUpe maLatAM abhimAnanA pariNAmajanmI eka dRSTiviSa caDakauzika rUpe sarpanI A nIca yonimAM sApa rahetA ane pitAnA janmyA hatA. teNe nandane paga jherathI saune bhasmasAta karata. 2. bIjA badhA govALa e sApe e tapasvIne paNa bALakane sarpanA mukhamAMthI pitAnA dRSTiviSathI dAhavA e paga choDAvavAno prayatna prayatna karyo. emAM niSphaLa jatAM niSphaLa gayo tyAre chevaTe kRSNa eNe aneka DaMkha mAryA. emAM AvI pitAnA caraNathI e paNa jyAre niSphaLa gayA tyAre sarpane sparza karyo. sparza thatAM caDakauzika sapane repa kAMIka veMta e sarSa pitAnuM rUpa choDI za ane e tAravInuM mULa vidyAdharanA suMdara rUpamAM saumyarUpa nihALI cittavRtti pheravAI gaye. bhaktavatsala karatAM jAtismaraNa jJAna pAme. kRSNanA caraNasparzathI uddhAra ane dharma ArAdhI devalokamAM pAmela e sudarzana nAmane gayo. vidyAdhara kRSNanI stuti karI -triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva vidyAdharalamAM svasthAne gaye. 10, sarga ke je, -bhAgavata, dazama skandha, pR. 38-40. a. 34, zle. pa-15, pR. 917-18. * AvI ja eka vAta buddha vize jAtakanidAnamAM che. udvelAmAM buddha eka vAra ubhulakAya nAmanA pAMcase ziSyavALA jaTilanI agnizALAmAM rAtavAse rahyA, jyAM eka ugra AzIviSa pracaDa sarpa raheto. buddhe te sapane jarA paNa IjA pahoMcADavA sivAya nisteja karI nAkhavA dhyAna-samAdhi AdarI. sarSe paNa pitAnuM teja pragaTAvyuM. chevaTe buddhanA teje sarpatejane parAbhava karyo. savAre buddha e jaTilane pite nisteja karela sarpa batAvyo. e joI e jaTila ziSya sAthe buddhane bhakta thaye. Ama saddhipAda ke buddhanuM prAtihArya-atizaya varNavela che. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa (3) dItapasvI eka vAra ga'gA khAra karatAM hADakAmAM esI sAme kinAre jatA hatA. te vakhate hADakAmAM beThela e tapasvIne jANI pUrvajanmanA vairI suSpra nAmanA deve e hADakAne ulaTAvI nAkhavA pramaLa pavana sarjyo ane gaMgA tema ja hADakAMne hAlakalola karI mUkayAM. e tapasvI te mAtra zAnta ane dhyAnastha hatA, paraMtu bIjA me sevaka devAe, A banAvanI jANa thatAM ja, AvI pelA upasarga kAraka devane harAvI nasADI mUkayo ane e rIte pracaMDa pavanane upasarga zamI jatAM e hADakAmAM bhagavAna sAthe eThelA khIjA yAtrIo paNa sakuzaLa potapAtAne sthAne gayA. -triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva 10, saga 3 jo, pR0 412. (4) eka vAra dI tapasvI eka vRkSa nIce dhyAnastha hatA. tyAM pAse vanamAM kAI e saLagAvela agni dhIre dhIre phelAtAM e tapasvInA pagane AvI ADakatho. sAthe je sahacara tarIke gAzALaka hatA te teA e agninA upadrava joI nAsI gayA, paNa e [ 251. (3) eka vAra kRSNanA nAza mATe kaMse tRNAsura nAmanA asurane vrajamAM mADhyA. e pracaMDa AMdhI ane pavanane rUpe. AvyA. kRSNane uDADI UMce laI gayA, paNa e parAkramI bALake te asuranuM gaLu evuM bAbu ke jene lIdhe tenI AMkhA nIkaLI gaI ane aMte prANahIna thaI marI gayA ane kumAra kRSNa sakuzaLa vrajamAM UtarI AvyA. bhAgavata, dAma skandha a0 11, mle, 24-30. (4) eka vAra yamunAnA kinAre vrajamAM acAnaka Aga lAgI. te layAnaka AgathI badhA vrajavAsIo. gabharAyA, paNa kumAra kRSNe ethI na gabharAtAM agnipAna karI e Agane zamAvI dIdhI. --bhAgavata, dazama skandha, 0 17, zlA. 21-25, pR. 86-67 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana 252 ] dIrdhatapasvI te dhyAnastha tema ja sthira ja rahyA ane agnine upadrava svayaM zamI gaye. -triSaSTizalAkApurUSacaritra, parva 10, sarga 3 je, pR0 pa3. (5) eka vAra dIrdhatapasvI dhyAnamAM hatA te vakhate temanI eka vAranI pUrvajanmanI avamAnita patnI ane hamaNAM vyArIrUpe vartamAna kaTapUtanA (digambara jinasenakRta "harivaMzapurANa" pramANe kuputanA. sarga 35, . 42, pR. 367) AvI. atyanta TADha hovA chatAM e vairiNI vyantarIe dIrghatapasvI upara khUba jaLabinduo khaMkheya ane pajavavA prayatna karyo. kaTapUtanAnA ugra pariSahathI e tapasvI jayAre dhyAnacalita na thayA tyAre chevaTe te vyaktarI zAnta thaI ane pagamAM paDI, e tapasvIne pUcha cAlI gaI. -triSaSTizalAkApuruSacarita, parva 10, sarga 3 je, pR. 58. (6) dIrdhatapasvInA ugra tapanI inDe karelI prazaMsA sAMbhaLI, te na sahAtAM, eka saMgama nAmane deva parIkSA karavA Avyo. teNe aneka pariSahe e tapasvIne ApyA. temAM eka vAra teNe (5) kese kRSNanA nAza mATe mokalelI pUtanA rAkSasI vrajamAM AvI. eNe e bALa kRSNane viSamaya stanapAna karAvyuM, paNa kRSNa e keyaDe kaLI lIdhe ane tenuM stanyapAna evI ugratAthI kahyuM ke jene lIdhe te pUtanA pIDita thaI phATI paDI ane marI gaI. -bhAgavata, dazama skandha, a0 6, zlo. 1-9, pR. 814. (1) eka vAra mathurAmAM matsakIDAno prasaMga cha kase taruNa kRSNane AmatraNa ApyuM ane kuvalayApITha hAthI dvArA enuM kAsaLa kADhI nAkhavAnI cejanA karI, paraMtu cAra kRSNa e kaMsa Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ rapa3 dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa unmata hAthI ane hAthaNInuM rUpa dharI e tapasvIne dantu zaLavatI UMce uchALI nIce paTakyA. emAM niSphaLa jatAM teNe bhayAnaka vaLi sarjI e tapasvIne uDADyA. e pratikULa pariSahethI e tapasvI jyAre dhyAnacalita na thayA tyAre te saMgame aneka suMdara strIo saI. temaNe hAvabhAva, gIta, nRtya, vAdana dvArA tapasvIne calAvavA yatna karyo, paraMtu jyAre emAM paNa te na phAvyuM tyAre te chevaTe tapasvIne namyo ane bhakta thaI, pUjana karI pAchA cAlato thayo. -triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva 10, sarga 4, pR. 67-7ra jita kuvalayApIDane mardI mArI nAkhyo. bhAgavata, dazama skandha a0 43, . 1-25 pR. 947-948 jyAM koI prasaMga Ave che tyAM AjubAju rahetI ane vasatI gopIo ekaThI thaI jAya che rAsa rame che ane rasika kRSNa sAthe kIDA kare che. e rasiyo paNa emAM tanmaya thaI pUre. bhAga le che ane bhakta gopIjanonI rasavRtti vizeSa, udIta kare che. bhAgavata, dazama skalpa, a0 30, ble. 1-40, pR. 904-7. daSTibindue 1. saMskRtibheda upara je DIka ghaTanAo namUnA rUpe ApI che te AryAvartanI saMskRtinA be prasiddha avatArI punAM jIvanamAMnI che. temAMthI eka te jaina sampradAyanA prANurUpa dIrghatapasvI mahAvIra ane bIjA vaidika sampradAyanA tejerUpa yogIzvara kRSNa che. e ghaTanAo vAstavika banI heya ke ardha kalpita hoya ke tadana kalpita heya e vicAra DIvAra bAjue mUkI ahIM e vicAravuM prApta thAya che ke ukta bane puruSonAM jIvananI ghaTanAonuM khokhuM ekajevuM hovA chatAM tenA AtmAmAM je atyanta bheda dekhAya che te kayA tatva, kayA siddhAnta ane kayA daSTibindune AbhArI che? ukta ghaTanAone saheja paNa dhyAnapUrvaka tapAsanAra vAcakanA manamAM e chApa te tarata paDaze ke eka prakAranI ghaTanAomAM tapa, sahiSNutA ane ahiMsA dharma Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254] darzana ane ciMtana taravare che, jyAre bIjA prakAranI ghaTanAomAM zatruzAsana, yuddhakauzala ane duSTadamanakarmanuM kauzala taravare che. A bheda jaina ane vaidika saMskRtinA maulika tattvabhedane AbhArI che. jaina saMskRtinuM mULa tattva ke mULa siddhAMta ahiMsA che. ahiMsAne saMpUrNapaNe sAdhanAra athavA te tenI parakASThAe pahoMcanAra je hoya te ja te saMskRtimAM avatAra bane che ane avatArarUpe pUjAya che, jyAre vaidika saMskRtimAM ema nathI. temAM je lekasaMgraha pUrNapaNe kare, sAmAjika niyamana rAkhavA mATe svamAnya sAmAjika niyamone anusAra, ziSTanuM pAlana ane duSTanuM damana game te bhoge kare te ja avatAra bane che ane avatArarUpe pUjAya che. tatvane A bheda nAnosUno nathI, kAraNa ke ekamAM game tevA uzkeraNanA ane hiMsAnA prasaMge prApta thavA chatAM pUrNa ahiMsaka rahevAnuM hoya che; jyAre bIjImAM aMtaHkaraNavRtti taTastha ane sama hovA chatAM vikaTa prasaMge upasthita thatAM jAna upara khelI anyAyakartAne prANa. daSThasudhdhAM ApI hiMsA dvArA paNa anyAyane pratikAra karavAnuM hoya che. jyAre A banne saMskRtinAM mULa tattva ane mULa bhAvavAne ja bheda che tyAre te banne saMskRtinA pratinidhi manAtA avatArI puruSonAM jIvananI ghaTanA e tatvabheda pramANe jAya te jema svAbhAvika che tema mAnasazAstranI daSTie paNa gya che. Ama hovAthI ApaNe eka ja jAtanI ghaTanAo ukta banne puruSonAM jIvanamAM bhinnabhinna svarUpamAM yojAyelI vAMcIe chIe. - adharma ke anyAyane pratikAra ane dharma ke nyAyanI pratiSThA e te koIpaNa mahAna puruSanuM lakSaNa hoya ja che; enA sivAya koI mahAna tarIke pUjA paNa pAmI zake nahi, chatAM enI rItamAM phera hoya che. eka puruSa game te ane game tevA adhama ke anyAyane pUrNa baLathI buddhipUrvaka tema ja udAratApUrvaka sahana karI te adharma ke anyAya karanAra vyaktinuM antaHkaraNa pitAnA tapadvArA badalI tenA ataHkaraNamAM dharma ane nyAyanuM rAjya sthApavA prayatna kare che, jyAre bIjo puruSa, vyaktigata rIte dharmasthApananI e paddhati ISTa hoya to paNa lekasamUhanI dRSTie e paddhatine vizeSa phaLadAyaka na samajatAM, bIjI ja paddhati svIkAre che. te adhama ke anyAya karanAranuM citta, mAtra sahana karIne ke khamI khAIne nathI badalate, paNa te te "jheranI davA jhera' e nIti svIkArI athavA te "zaTha pratye zaTha thavAnI nIti svIkArI te adhama ane anyAya karanAranuM kAsaLa ja kADhI nAkhI lekomAM dharma ane nyAyanI sthApanA karavAmAM mAne che. A yugamAM paNa A vicArasaraNIne bheda spaSTa rIte gAMdhIjI ane lekamAnyanI vicAra tathA kAryazailImAM joI zakIe chIe. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamavara mahAvIra ane karmavIra kRSNa [ ra55 ahIM koI paNa gerasamajUtI na thAya te mATe ukta ane saMskRti para thoDuM vizeSa jaNAvI devuM yaMgya che. keI ema na dhAre ke mULamAM A banne saMskRtio prathamathI ja judI hatI ane taddana judI rIte piSAyela che. kharI vAta e che ke eka akhaMDa AryasaMskRtinA A banne aMze jUnA che. ahiMsA ke AdhyAtmika saMskRtine vikAsa thatAM thatAM eka samaya evo Avyo ke tene amuka puruSoe parAkASThA sudhI potAnA jIvanamAM utArI. Ane lIdhe A puruSanA siddhAnta ane jIvanamahimA tarapha amuka lekasamUha Dha, je dhIre dhIre eka samAjarUpe goThavAI gayo ane sampradAyanI bhAvanAne lIdhe tathA bIjA kAraNone lIdhe jANe e ahiMsaka samAja judo ja hoya ema tene potAne ane bIjAone jaNAvA lAgyuM. bIjI bAju sAmAnya prajAmAM je samAja-niyAmaka athavA te lokasaMhavALI saMskRti prathamathI ja cAlu hatI te cAlI AvatI ane pitAnuM kAma karyo jatI. jyAre jyAre koIe ahiMsAnA siddhAnta upara atyanta bhAra Ape tyAre A bIjI saMgraha-saMskRtie ghaNI vAra tene apanAvyuM, chatAM tenI AtyantikatAne kAraNe tene virodha cAlu rAkhyo ane e rIte e saMskRtine anuyAyIvarga, jANe prathamathI ja judo hoya tema-e pitAne mAnavA ane bIjAone manAvavA lAgyo. jaina saMskRtimAM ahiMsAnuM je sthAna che te ja sthAna vaidika saMskRtimAM paNa che. phera eTale che ke vaidika saMskRti ahiMsAnA tattvane vyaktigata rIte pUrNa AdhyAtmikatAnuM sAdhana mAnI teno upayoga vyakti para ja batAve che ane samaSTinI daSTie ahiMsAnA tatvane parimita karI daI e tatva mAnya chatAM samaSTimAM jIvanavyavahAra tathA ApattinA prasaMgamAM hiMsAne apavAda tarIke nahi paNa anivArya utsarga tarIke mAne che ane varNave che. tethI ApaNe vaidika sAhityamAM joIe chIe ke emAM upaniSada ane gadarzana jevAM atyanta tapa ane ahiMsAnA samarthaka grantha che ane sAthe sAthe "raghaM kuryAta za8 gati" e bhAvanAnA samarthaka tathA jIvanavyavahArane kema calAvavo e batAvanAra paurANika ane smRtigrantha paNa sarakhI ja rIte pratiSThA pAmela che. ahiMsA-saMskRtine upAsaka jyAre eka A varga ja sthapAI gayuM ane te samAjarUpe goThavAI gaye tyAre tene paNa amuka aMze hiMsAtmaka pravRtti sivAya jIvavuM ane pitAnuM tattva calAvavuM to zakya na ja hatuM, kAraNa ke, koI paNa nAnA ke moTA samagra samAjamAM pUrNa ahiMsAnuM pAlana zakya ja nathI. tethI jaina samAjanA ItihAsamAM paNa ApaNe pravRttinAM vidhAne tathA prasaMgavizeSamAM tyAgI Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 ] darzana ane ciMtana bhikSunA hAthe paNa thayela hiMsApradhAna yuddho joI e chIe. A badhuM tAM jaina saMskRtinuM vaidika saMskRtithI taddana bhinna lakSaNa kAyama rahyuM che, ane te e ke, te saMskRti kaI paNa jAtanI vyaktigata ke samaSTigata hiMsAmAtrane nirbaLatAnuM cihna mAne che ane tethI tevI pravRttine te chevaTe prAyazcittane vega mAne che; jyAre vaidika saMskRti vyaktigata rIte ahiMsA tatvanI bAbatamAM jaina saMrakRti pramANe mAnyatA dharAvatI hovA chatAM samaSTinI dRSTie spaSTa gheSaNa kare che ke hiMsA e mAtra nirbaLatAnuM cihna che ema nathI, paNa vizeSa avasthAmAM te e UlaTuM baLavAnanuM cihna che, te Avazyaka ane vidheya che ane tethI ja te prasaMgavizeSamAM prAyazcittane pAtra nathI. A ja lekhasaMgrahanI vaidika bhAvanA sarvatra purANanA avatAramAM ane smRtipratyenA lekazAsanamAM ApaNe joIe chIe. e ja bhedane lIdhe upara varNavela bane puruSonAM jIvananI ghaTanAonuM khokhuM eka chatAM tenuM svarUpa ane tene DhALa jude che. jaina samAjamAM gRhastha karatAM tyAgIvarga ghaNe nA hevA chatAM AkhA samAja upara (pachI bhale egya ke ayogya, vikRta ke avikRta paNa) ahiMsAnI bhAvanAnI je chApa che ane vaidika samAjamAM saMnyAsI parivrAjaka varga pramANamAM ThIka ThIka moTo hovA chatAM te samAja upara purohita gRhasthavarganI ane cAturvaNika lekasaMgrahavRttinI je prabaLa ane vadhAre asara che tene khulAse ApaNe upara kahela saMskRtibhedamAMthI, bahu saraLatAthI meLavI zakIe chIe. 2. ghaTaNavarNanenI parIkSA have bIjA daSTibindu vize vicAravAnuM prApta thAya che. te daSTibindu upara kahyA mujaba "e ghaTanAonA varNanano paraspara ekabIjA upara kAMI prabhAva paDyo che ke nahi, ane emAM keTakeTale pheraphAra ke vikAsa sadhAya che enI parIkSA karavI -e che. A bAbatamAM sAmAnya rIte cAra pakSe saMbhave che? (1) vaidika ane jaina bane sampradAyanA pratyenuM uparyukta ghaTanAvALuM varNana ekabIjAthI taddana svatantra hoI arasaparasa ekabIjA InI asara vinAnuM che. (2) ukta varNana ati samAna ane biMba-pratibiMba jevuM hovAthI taddana svatanna nahi, chatAM kaI sAmAnya bhUmikAmAMthI utpanna thayeluM che. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRNa (3) kaI paNa eka sampradAyanI ghaTanAonuM varNana bIje samajAya tevA varNanane AbhArI che athavA tenI asaravALuM che. A () je ekanI asara bIjA upara hoya ja te kayA saMpradAyanuM varNana bIja sampradAyane AbhArI che ane temAM teNe mULa varNana ane mULa kahapanA karatAM keTale pheraphAra karyo che athavA potAnI draSTie keTale vikAsa sAdhe che? AmAMthI pahelA pakSane saMbhava ja nathI, kAraNa ke, eka ja deza, eka ja prAnta, eka ja gAma, eka ja samAja ane eka ja kuTuMbamAM jyAre bane sampradAye sAthosAtha pravartamAna hoya ane banne sampradAyanA vikAne tema ja dharmaguruomAM zAstra, AcAra ane bhASAnuM jJAna tema ja rItarivAja eka ja hoya tyAM bhASA ane bhAvanI ATalI badhI samAnatAvALuM, ghaTanAonuM varNana ekabIjAthI taddana svatantra che ane parasparanI asara vinAnuM che ema mAnavuM e lekasvabhAvanA ajJAnane kabUlavA jevuM thAya. bIjA pakSa pramANe bane sampradAyanuM uta varNana, pUrNa nahi te alpAze paNa, kaI mULa sAmAnya bhUmikAmAMthI AvyuM hoya e saMbhava kalpI zakAya; kAraNa ke, A dezamAM jude jude vakhate aneka jAtio AvI che ane ne ahIMnI prajA tarIke AbAda thaI che. tethI gopa ke AhIra jevI koI bahArathI AvelI ke A dezanI khAsa jAtimAM jyAre vaidika ke jena saMskRtinAM mULa na hoya tyAre paNa kRSNa ane kaMsanAM saMdharSaNanA jevI. agara te mahAvIra ane devanA prasaMge jevI AchI AchI vAto pracalita hoya ane pachI e jAtiomAM ukta banne saMskRtio dAkhala thatAM agara vaidika ane jaina saMskRtivALI prajAomAM e jAtionuM mizraNa thaI jatAM te te jAtimAM te vakhate pracalita ane lokapriya thaI paDelI vArtAone vaidika ane jaina saMskRtinA granthakAree pitapatAnI Dhaba, pitA pitAnA sAhityamAM sthAna ApyuM hoya ema banavA jevuM che. ane jyAre vaidika tema ja jaina saMskRtinAM bane varNanamAM kRSNano saMbaMdha ekasarakho gopa ane AhIre sAthe dekhAya che tema ja mahAvIranA jIvanaprasaMgamAM paNa govALiyAone vAraMvAra saMbaMdha najare paDe che tyAre te bIjA pakSanA saMbhavane kAMIka Teke maLe che. parantu atyAre ApaNu pAse ane saMskRtinuM je sAhitya che ane je sAhityamAM mahAvIra ane kRSNanI upara varNavelI ghaTanAo saMkSepa ke vistArathI samAnarUpe ke asamAnarUpe AlekhAyelI najare paDe che, te jotAM bIjA pakSanI saMbhavakeTi choDI trIjA pakSanI nizcitatA tarapha mane jAya che ane ema ekkasa lAge che ke mULamAM game tema he, paNa atyAre upalabdha sAhityamAM je banne varNane 1 9 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 ] darzana ane ciMtana che temAMthI eka varNana pUrNa nahi to moTAbhAge bIjAne AbhArI che ane eka upara bIjAnI asara che. tyAre have cethA ja pakSa vize vicAra kara bAkI rahe che. vaidika vidhAnae jaina varNana apanAvI pitAnA granthamAM pitAnI Dhabe sthAna ApyuM ke jaina lekhakoe vaidika-paurANika varNanane apanAvI pitAnI Dhabe pitAnA granthamAM sthAna ApyuM e ja prazna vicAravAnuM che. jaina saMskRtine AtmA ane mULa jaina granthakAranuM hovuM joItuM mAnasa e be daSTiothI je vicAra karavAmAM Ave te ema kahyA vinA na je cAle ke jaina sAhityamAMnuM uparyukta varNana e paurANika varNanane AbhArI che. jaina saMskRtine AtmA pUrNatyAga, ahiMsA ane vItarAgatvanA Adarza, e che. tethI mULa jaina granthakAronuM mAnasa paNa e ja Adarza pramANe ghaDAyeluM hovuM joIe ane e ja Adarza pramANe ghaDAyeluM hoya to jaina saMskRti sAthe pUre meLa khAya. jaina saMskRtimAM vahe, camatkAre, kalpita ADaMbare ane kAlpanika AkarSaNane jarAya sthAna nathI. jeTale aMze AvI kRtrima ane bAhya vastuo dAkhala thAya teTale aMze jaina saMskRtine Adarza vikRta thAya ane haNAya che. A vastu sAcI hoya te AcArya samantabhainI vANImAM, andhazraddhALu bhaktonI aprIti vaherIne ane tenI paravA karyA sivAya, spaSTa kahI devuM joIe ke bhagavAna mahAvIranI pratiSThA kAMI evI ghaTanAomAM ane bALakalpanA jevA dekhAtAM varNanamAM nathI; kAraNa ke, evI devI ghaTanAo ane abhuta camatkArI prasaMge te game tenA jIvanamAM varNavAyelA sAMpaDI zake che. tethI jyAre dharmavIra dIrghatapasvInA jIvanamAM Dagale ne pagale devone AvatA joIe chIe, devI upadravane vAMcIe chIe ane asaMbhava jevI dekhAtI kalapanAnA raMga nihALIe chIe tyAre ema lAge che ke bhagavAna mahAvIranA jIvanamAM sthAna pAmelI A ghaTanAo asalamAM vAstavika nathI, paNa te pADozI vaidika-paurANika varNane uparathI pAchaLathI levAmAM AvI che. 1. devaagmnmoyaancaamraadivibhuutyH| mAyAvidhvapi dRzyante nAtastvamasi no mahAn // -AptamImAMsA artha-devonuM Agamana, vimAna ane cAmarAdinA ADaMbare je adranalika camatkArI hoya temAM paNa dekhAya che, mATe he prabhu ! e vibhUtine kAraNe tuM amArI daSTimAM mahAna nathI, arthAta tArI mahattAnuM cihna bIjuM ja hovuM joIe. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhavAra mahAvIra ane karmavIra kRSNa [ 259 A vidhAnane spaSTa karavA khAtara ahIM be jAtanA purAvAo upasthita karavAmAM Ave che: (1) pahele to e ke khuda jaina granthamAM mahAvIranA jIvana saMbaMdhI ukta ghaTanAo kaye krame maLe che te, ane (2) bIjuM e ke jenA pramAM varNavAyela kRSNanA jIvanaprasaMganI paurANika kRSNajIvana sAthe sarakhAmaNI karavI ane e vizenA jaina tathA paurANika granthone kALakrama tapAsa. jaina sampradAyanA mukhya be phirakAmAMthI digambara phirakAnA sAhityamAM mahAvIranuM jIvana jema taddana khaMDita che tema te ja phirakAnA judA judA granthomAM kavacita paraspara visaMvAdI paNa che. tethI atre zvetAbara phirakAnA granthane ja sAme rAkhI vicAra kara prApta thAya che. sauthI jUnA manAtA aMgasAhityamAM be aMge evAM che ke jemAM upara varNavelI mahAvIranA jIvananI ghaTanAomAMthI koIkanI ja jhAMkhI thAya che. AcArAMga nAmanA pahelA ane sauthI nirvivAda prAcIna manAtA aMganA pahelA mutaskaMdha (upadhAnasUtra a0 9) mAM bhagavAna mahAvIranI sAdhaka avasthAnuM varNana che; paNa emAM te kaThora sAdhakane sulabha evA taddana svAbhAvika manuSyakata ane pazu-paMkhIkRta upasargonuM varNana che, je akSarazaH satya lAge che ane eka vItarAga saMskRtinA nirdezaka zAstrane baMdhabese tevuM lAge che. e ja AcArAMganA pAchaLathI umerAyelA manAtA bIjA zrutaskaMdhamAM bhagavAnanI tadana saMkSepamAM AkhI jIvanakathA Ave che. emAM garbhasaMharaNanI ghaTanAne, tema ja kaI paNa jAtanI vigata ke vizeSa ghaTanAnA nirUpaNa sivAya mAtra bhayaMkara upasargo sahyAno nirdeza che. bhagavatI nAmanA pAMcamA aMgamAM mahAvIranA garbhaharaNanuM varNana vizeSa pallavita rIte maLe che. temAM e banAva indra dvArA deva mAraphata sadhAyAnI upapatti che, ane e ja aMgamAM bIje sthaLe (bhagavatI zataka 9, uddeza 33, pR. 456) mahAvIra devAnandAnA putra tarIke pitAne oLakhAvatAM gautamane kahe che ke A devAnandA mArI mAtA che. (jyAre emane janma trizalAnI kukSithI thayela hoI sau emane trizalAputra tarIke tyAM sudhI oLakhatA hoya evI kalpanA dekhAya che. ) joke A aMge vikramanA pAMcamA saikAnI AsapAsa saMkalita thayAM che, chatAM e ja rUpamAM ke kvacita kvacita zeDA bhinna rUpamAM e aMgenuM astitva tethI vadhAre prAcIna che ane temAMya AcArAMganA prathama zrutaskaMdhanuM rUpa Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana tA savizeSa prAcIna che, e vastu dhyAnamAM rAkhavI joI e. aga pachInA sAhityamAM Avazyakaniyukti ane tenu bhASya Ave che, jemAM mahAvIranA jIvanane lagatI uparyukta ghaTanAo Ave che. ahIM eTaluM yAda rAkhavuM joIe ke joke e niyuSkti ane bhASyamAM e laTanAne nirdeza che, paNa te bahu TUMkamAM ane pramANamAM ochA che. tyAra bAda e ja niyukti ane bhASyanI cUrNinuM sthAna Ave che, jemAM e ghaTanAe vistArathI ane pramANamAM vadhAre varNavAyelI che. A cUrNi sAtamA ane AThamA saikA vacce banelI haiya ema manAya che. mULa niyukti I. sa. pahelAMnI hAvA chatAM enA aMtima samaya i. sa. pAMcamA saikAthI ane bhASyanA samaya sAtamA saikAthI arvAcIna nathI. Ni kAra pachI mahAvIranA jIvanano vadhAremAM vadhAre ane pUrA hevAla pUrA pADanAra AcAya hemacaMdra che. emaNe triSaSTizalAkApuruSaritranA dazama parvamAM mahAvIrajIvana saMbaMdhI pUrvavartI badhA ja granthAnuM dohana karI potAnA kavitvanI kalpanAnA raMge sAthe AkhuM jIvanavarNana ApyuM che. e varNanamAMthI ame upara lIdhelI badhI ja ghaTanAo beMke NimAM che, paNa te hemacaMdranA varSoMna ane bhAgavatamAMnA kRSNavaSNunane ekasAthe sAme rAkhI vAMcavAmAM Ave tA ema jarUra lAge ke hemacaMdra bhAgavatakAranI kavitvazaktinA saMskArone apanAvyA che. jema jema aMga sAhityathI hemacaMdranA kavitva{ya caritra sudhI ApaNe uttarAttara vAMcatA jaIe chIe tema tema mahAvIranA jIvananI sahaja ghaTanA kAyama rahevA chatAM tenA upara daivI ane camatkArI ghaTanAnA raMge vadhAre ne vadhAre pUrAtA jAya che tyAre ema mAnavAne kAraNa bhaLe che ke je badhI asahaja dekhAtI ane jenA vinA paNa mULa jaina bhAvanA akhAdhita rahI zake che evI dhaTanAe, eka athavA bIje kAraNe, jaina sAhityamAMnA mahAvIravanamAM bahArathI praveza pAmatI gaI che. A vastunI sAbitI mATe ahIM eka ghaTanA upara khAsa vicAra karIe te! te prAsaMgika ja gaNAze. Avazyakaniyukti, tenuM bhASya ane thUNi emAM mahAvIranA jIvananI badhI ghaTanA sakSipta ke vistArathI vaNAyelI che. nAnImoTI badhI ghaTanAne saMgrahI sAcavI rAkhanAra niyukti, bhASya ane sRSTinA lekhakAe mahAvIre karelA merumpana jevA AkarSaka mahAbanAvanI noMdha lIdhI nathI, jyAre ukta granthAne AdhAre nahA Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamIra hAvIra ane karmavIra paNa virajIvana lakhanAra hemaca mekampananI noMdha lIdhI che. hemacandra sela merukampanane banAva joke tenA mULa AdhArabhUta nikti bhASya ke zUrNimAM nathI, chatAM AThamA saikAnA digambara kavi raviNakata pavapurANamAM (dvitIya parva, . 75-76, pR. 15) che. raviSeNe A banAva prAkRta paramacariyAmAMthI lIdhela che, kAraNa ke, enuM padmacarita e prAkRta paumacariyanuM mAtra anakaraNa che. ane paumariyamAM (ditIya parva zloka 25-26, pR. 5). e banAva noMdhe che. padmacarita nirvivAdarUpe digambarIya che, jyAre pauma-, cariyanI bAbatamAM hajI matabheda che. pahemacariya digambarIya he, zvetAmbarIya ho ke e bane rUDha phirakAthI taTastha evA trIjA ja kaI ga7nA AcAryanI kRti che, game tema che, paNa atre e vicAravuM prApta thAya che ke pahamacariyamAM nirdezAla merukampanA banAvanuM mULa zuM che? aMgamAM ke niyaMtimAM e anAva nathI noMdhAyele, eTale te uparathI paumacariyanAM kartAe e kavi lIdhe che ema te kahI zakAya ja nahi. tyAre e banAva beMdhAyelI rIte?--e prazna che. jo ke paumariyanI racanAne samaya pahelI zatAbdI nirdezAyele che, chatAM keTalAMka kAraNasara e samaya vize brAMti lAge che. paumacariya brAhmaNa padmapurANa pachInI kRti hoya ema lAge che ane pAMcamAM sekA pahelAM hevAne bahu ja ochA saMbhava che. game tema ho, chatAM aMga ane niryukti AdimAM nahi sUcavAyela mikampanane banAva paumariyamAM kyAMthI Avye?--e savAla te rahe ja che. je paumacariyanA kartA pAse koI e banAvanA varNanavAbe vadhAre jUne prakhya heya ane temAMthI teNe e banAva na hoya te niryukti ke. bhASya AdimAM e banAva beMdhAyA sivAya bhAgye ja rahe. tethI kahevuM joIe. ke paumariyamAM A banAva kyAMka bahArathI AvI dAkhala thayo che. bIjI bAju harivaMza Adi brAhmaNapurANamAM phaLadrupa paurANika kalpanAmAMthI janmelI govarNana taLavAnI ghaTanA noMdhAyelI prAcIna kALathI maLe che. paurANika avatAra kRSNa dvArA gavaddhana parvatanuM telana ane jena: tIrthara mahAvIra dvArA sumeru parvatanuM kampana e be vacce eTaluM badhuM saMbha, che ke koI eka kalpanA bIjAne AbhArI lAge che. ApaNe joI gayA ke Agama-niyukti 2 jemAM gabha saMkramaNa jevA ane bhavita dekhAtA banAvanI nedha che, temAMya sumerueniA I . kaI prAcIna jaina pUrapAmAMthI e banAva pachI kavAyAnI che * IT IS Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana saMbhava che, ane brAhmaNapurANamAM parvata uThAvyAnI vAta che tyAre ApaNane mAnavAne kAraNa maLe che ke kavitvamaya kalpanAmAM ane adbhuta varNanomAM brAhmaNa-mastiSkanuM anukaraNa karanAra jaina-mastiSka A kalpanA brAhmaNapurANamAMnI govardhana parvatanI tolananI kalpanA uparathI upajAvI kADhI che. . pADozI ane virodhI sampradAyavALA pitAnA prabhunuM mahatva gAtAM kahe ke puruSottama kRSNa te pitAnI AMgaLIthI gevarlDana jevA pahADane toLyo, tyAre sAmpradAyika mAnasane saMtoSavA jaina purANakAre jo ema kahe ke kRSNa te juvAnImAM mAtra yojanapramANu govardhana parvatane UMcakyo, paNa amArA prabhu vIre te janmatAveMta mAtra paganA aMgUThAthI eka lAkha yojananA sumeru parvatane DagAvya, te e sAmpradAyika pratispardhAne tadana baMdhabesatuM lAge che. pachI e kalpanA vadhAre pracAramAM AvatAM sampradAyamAM eTale sudhI rUDha thaI gaI ke chevaTe hemacaMdra potAnA granthamAM ene sthAna ApyuM ane atyAre te sAmAnya jaina janatA ema ja mAnatI thaI gaI che ke mahAvIranA jIvanamAM AvatA merukampanane banAva Agamika ane prAcIna granthagata che. ahIM UlaTo tarka karI eka prazna karI zakAya ke prAcIna jaina granthamAMnA merukampananA banAvanI brAhmaNa purANakAroe govardhana parvatanA telana rUpe nakala kema na karI hoya ? paraMtu Ane uttara prathama eka sthaLe devAI gayo che te pramANe spaSTa che. jaina granthanuM mULa svarUpa kAvyakalpanAnuM nathI, ane A banAva evI kalpanAnuM pariNAma che. paurANika kavionuM mAnasa mukhyapaNe kAvyakalpanAnA saMskArathI ja ghaDAyeluM ApaNe joIe chIe. tethI e kalpanA purANa dvArA ja jena kAvyomAM rUpAntara pAmI dAkhala thaI vaya ema mAnI levAmAM vadhAre aucitya dekhAya che. kRSNanA gabhavataraNathI mAMDI janma, bALalIlA ane AgaLanA jIvanaprasaMgavALAM mukhyapaNe harivaMza, viSNu, padma, brahmavaivarta ane bhAgavata eTalAM vaidika purANuM che. bhAgavata lagabhaga 8-9 mA saikAnuM manAya che. bAkInAM pusaNo paNa kaI eka ja hAthe ane eka ja vakhate lakhAyelAM hoya ema nathI; chatAM harivaMza, viSNu ane padma e purANe pAMcamA saikA pahelAM paNa koIne koI rUpamAM nizcita astitva dharAvatAM. vaLI e purANonAM pahelAM paNa mULa puraNa hovAnI sAbitIo maLe che. harivaMzathI mAMDI bhAgavata sudhInAM ukta puNemAM AvatA kRSNanA janma ane jIvananI ghaTanAo jotAM paNa ema lAge che ke A ghaTanAmAM mAtra kavitvanI dRSTie ja nahi, paNa vastunI Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa [ 213 dRSTie sudhdhAM ghaNe vikAsa thayo che. harivaMza purANa ane bhAgavata purANa e bannemAMnI kRSNajIvananI kathA sAme rAkhI vAMcatAM e vikAsa spaSTa jaNAI Ave che. bIjI bAju jaina vADUmayamAM kRSNajIvananI kathAvALA mukhya pratye zvetAmbara ane digambara bane sAhityamAM che. zvetAmbarIya aMga granthamAMthI chaThThA jJAtA ane AThamA aMtagaDa e aMgemAM sudhdhAM kRSNane prasaMga Ave che. vasudevahindI (lagabhaga sAtame sake. juo pR0 368-9) jevA prAkRta grantha ane hemacandrakRta (bAramI sadI) triSaSTizalAkApuruSacaritra jevA saMskRta granthamAM kRSNajIvananI vistRta kathA maLe che. digambarIya sAhityamAM kRSNajIvanane vistRta ane manoraMjaka hevAla pUre pADanAra grantha jinasenakRta (vikramIya 9mI zatAbdI) harivaMza purANa che, tema ja guNabhakRta (vikramIya 9mI zatAbdI) uttarapurANamAM paNa kRSNanI jIvanakathA che. digambarIya harivaMzapurANa ane uttarapurANa e vikramIya navamA saikAnA pratye che. have ApaNe kRSNajIvanamAMnA keTalAka prasaMge laIne joIe ke te brAhmaNapurANomAM kaI rIte varNavAyelAM che ane jaina granthamAM kaI rIte varNavAyelAM maLe che ? brAhmaNapurANa jena caLyA (1) viSNunA AdezathI gamAyA. (1) emAM saMharaNa (saMkarSaNa)nI zaktinA hAthe baLabhadranuM devakInA vAta nathI, paNa rahiNanA garbhamAMthI rahiNanA garbhamAM garbhamAM sahaja janmanI vAta che. saMharaNa (saMkarSaNa) thAya che. -harivaMza sarga 3ra, , . -bhAgavata, skandha 10, a. 2, 1-10, pR. 321. zle. 6-13, pR. 799. (2) devakIne janmelA baLabhadra pahelAMnA (2) vasudevahindI (pR. 368-9 ) cha sajIva bALakane kaMsa paTakI mAM devakInA cha putrone kase mArI nAkhe che. haNI nAkhyA e spaSTa nirdeza -bhAgavata, skandha 11, a. 2, che, paNa jinasena ane hemaka 5. caMdranA varNana pramANe devakInA garbhajAta cha sajIva bALakane eka deva bIjA zaheramAM jaina kuTuMbamAM surakSita pahoMcADe che ane te jaina bAInA mRtaka Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) viSaNunI gamAyA yazodAne tyAM putrIrUpe janma laI vasudevane hAthe devakInI pAse pahoMce che ane te ja samaye devakInA garbhathI janmela kRSNa vasudevane hAthe yazodAne tyAM surakSita pahoMce che. Avela putrIne kaMsa mArI nAkhavA paTake che, paNa te yogamAyA hoI chaTakI ja(r) chevaTe kALI, durgA, Adizakti tarIke pUjAya che. -bhAgavata, dazama skandha, a. 3, le. 2-10, pR.809. darzana ane ciMtana janmelA cha bALakone krame devakI pAse lAvI mUke che, je janmathI ja mRtaka chatAM kaMsa tene reSathI pachADe che ane pelA jainagRhasthane ghera UcharelA che sajIva devakIbALako AgaLa jatAM neminAtha tIrthaMkara pAse jainadIkSA le che ane mokSa pAme che. -harivaMza, sarga kapa, zle. - 1-15, pR. 36 3-4. (3) yazodAnI tarata janmelI putrIne kRSNane badale devakI pAse lAvavAmAM Ave che. kaMsa te jIvatI bAlikAne bhArate nathI. vasudevahindI pramANe nAka kApIne, ane jinasenanA kathana pramANe mAtra nAka capaTuM karIne, jatI kare che. e bAlikA AgaLa taruNa avasthAmAM eka sAdhvI pAse jaina dIkSA le che ane jinasenanA harivaMza pramANe te e sAthvI dhyAna avasthAmAM bharI sadgati pAmyA chatAM tenI AMgaLInA lehIbharelA traNa kaTakA uparathI pAchaLathI trizULadhAriNI kALI tarIke viMdhyAcalamAM pratiSThita thAya che. e kALI devI sAme thatAM pADAonA vadhanI jinasene bhAre jhATakaNI kADhI che, je vadha viMdhyAcalamAM adyApi pravarte che. -harivaMza, sarga 30, . 1-51, pR. 458- 61. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa (4) kRSNanI bALalIlA ane kumAralIlAmAM kase mokalelA je badhA asurA AvyA che ane jemaNe kRSNane, baLabhadrane tema ja gepagopIone pajavyAM che, lagabhaga te badhA asurAne kRSNa ane kAI vAra baLabhadra prANamukta karI mArI nAkhe che. -bhAgavata, dazamaskaMdha, a. 5-8, pR. 814. (5) nRsiMha e viSNunA eka tAra che. kRSNa tathA aLabhadra ane viSNunA aMza hAI sAmukta che ane viSNudhAma svargamAM vata mAna che. --bhAgavata, prathama skaMdha, a. 3 kleA. 1-24, pR. 10-11 [ 6: (4) brAhmaNapurANAmAM kaMse mokalelA je asuro Ave che te asurA jinasenanA hariva zapurANa pramANe kaMsanI pUrva janmamAM sAdhelI devI che ane e devI jyAre kRSNa, khaLabhadra ke vrajavAsIone satAve che tyAre e devIone vadha kRSNane hAthe nathI thato, paNa kRSNa e devIone harAvI mAtra vatI nasADI mUke che. hemacaMdranA ( triSTi. sa 5, zloka 127-4) varNana pramANe kRSNa, baLabhadra ane vrajavAsIAne upadrava karanAra kAI devI nahi paNa kaMsanA pALelA unmatta prANIo che, jetA paNa vadha kRSNa nathI karatA. mAtra dayALu jainanA hAthanI peThe e potAnA parAkramI chatAM kAmaLa hAthathI kasaprerita upadravI prANIone harAvI dUra nasADI mUkI che. -harivaMza, saga 35, glo. * 35-50,pR. 3}}-7, (5) kRSNa joke bhaviSyamAM tIrthaMkara thaI mAse janAra che, paNa atyAre te yuddhane pariNAme narakamAM vase che ane baLabhadra jainadIkSA levAthI svargamAM gayela che. jinasene baLabhadrane ja nRsiMha tarIke chUTAvavA mA Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana raMjaka kalpanA ApI che; ane lokomAM kRSNa tathA baLabhadranI sArvatrika pUjA kema thaI enA. kAraNa tarIke kRSNa narakamAM rahyA rahyA baLabhadranetema karavAnI yukti. batAvyAnuM ati sAmpradAyika ane kAlpanika varNana karyuM che. -harivaMza, sarga 35, bleka 1-55, pR. 618-25. (6) draupadI pAMca pAMDavanI patnI che (6) zvetAmbara prantha pramANe te che ane kRSNa pAMDavonA parama draupadIne pAMca pati che (jJAtA sakhA che. draupadI kRSNabhakta che 16muM adhyayana), paNa jinasena, ane kRSNa svayaM pUrNAvatAra che. mAtra arjunane ja draupadInA -mahAbhArata. pati tarIke varNave che ane tene eka pativALI Alekhe che. (harivaMza, sarga pa4, zle. 12-25). draupadI ane pAMDavo badhAya jaina dIkSA le che ane koI mokSe ke keI svarge jAya che. phakta kRSNa karmodayane kAraNe jaina dIkSA laI zaktA nathI. tema chatAM bAvIsamA tIrthaMkara ariSTaneminA ananya upAsaka banI bhAvI tIrthaMkara padanI lAyakAta meLave che. -harivaMza, sarga 65. le. 16, pR. 619-20. (7) kRSNanI rAsalIlA ane gopI- (7) kRSNa rAsa ane geDIkrIDA kare krIDA uttarottara vadhAre zRMgArI che, paNa te gopIonA hAvabanatI jAya che ane te eTale bhAvathI na lebhAtAM taddana sudhI ke chevaTe te padmapurANamAM alipta brahmacArI tarIke rahe che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa bhAganuM rUpa dhAraNa karI vallabhabhAvanA pramANe mukhathI samana sampradAyanI mahAdevanA pAme che. --padmapurANa a. 245 zrlo. 175-6, pR. 889-90, (8) kRSNa, indre vrajavAsIone karelA upadrA zamAvavA govana paryaMtane sAta divasa hAthamAM tALe che, bhAgavata, dezama skandha, a. 25, zlA, 18-30, rR, 89 [ 267 harivaMza, sa 35, zve. 65-6, pR. 369. (8) jinasenanA kathana pramANe indra karelA upadrA nahi, paNa se meAkalela eka devIe karelA upadraveza zamAvavA kRSNa gAva-na parvatane teALe che. -harivaMza, sa 35, glo. 42-26, pR. 367. purANAmAM ane jaina granthAmAM varNavAyelI kRSNajIvanakathAmAMthI upara je theADA namUnAo ApyA che te jotAM kRSNa e vastutaH vaidika agara paurANika pAtra che ane pAchaLathI jaina granthamAM sthAna pAmela che--A bAbatamAM bhAgye ja zaMkA rahI zake. paurANika kRSNajIvananI kathAmAM mAraphADa, asurasahAra ane zRMgArI lIlA che, tene jaina granthakAroe potAnI ahiMsA ane tyAganI bhAvanA pramANe badalI potAnA sAhityamAM taddana juduM ja sthAna ApyuM che. tethI ApaNe jaina granthAmAM purANanI peThe nathI jotAM kaMsane hAthe kAI bALakanA prANanAza ke nathI jotAM kRSNane hAthe kaMse mAkalela upadravIenA prANunAza. ApaNe mAtra jaina granthomAM kRSNane hAthe kaMse mokalela upadravIone, pRthvIrAje zAhajIddInane jatA karyo tema, jIvatAM ADI mUkavAnI vAta vAMcIe chIe; eTaluM ja nahi, paNa kRSNa sivAyanA lagabhaga badhAM pAtrAe jainadIkSA svIkAryonuM varNana vAMcIe chIe. alabatta, ahIM eka prazna thaI zake ane te e ke mULamAM ja vasudeva, kRSNa AditI kathA jaina granthAmAM hAya ane pachI te brAhmaNupurANAmAM judA rUpamAM kema DhaLAI na hoya ? paraMtu jaina Agamo ane khIjA kathApranthAmAM je kRSNa, pAMDava Adinu vana che tenu svarUpa, zailI Adi jotAM e takane avakAza raheto nathI. tethI vicAratAM cokhkhu lAge che ke jyAre prajAmAM kRSNanI pUjA-prati Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 ] darzana ane ciMtana thaI ane tene lagatuM sAhitya khUba racAyuM tema ja kapriya thatuM gayuM tyAre samayasUcaka jaina lekhakee paNa rAmacaMdranI peThe kuNane paNa apanAvyA ane purANagata kRSNavarNananA jana dRSTie dekhAtA hiMsAnA viSane utArI tene jaina saMskRti pramANe meLa besADyo ane temAM ahiMsAnI dRSTie lakhAtAM kathAsAhityane vikAsa sAdhe.. - jyAre kRSNajIvananA tophAnI ane zRMgArI prasaMge prajAmAM lekapriya thatAM gayAM tyAre e ja prasaMgo eka bAjue jaina sAhityamAM parivartana sAthe sthAna pAmatA gayA ane bIjI bAju te parAkramapradhAna adbhuta prasaMgenI mahAvIrajIvanavarNana upara asara thatI gaI hoya e vizeSa saMbhava che. ane tethI ja, ApaNe joIe chIe ke, purANamAM kRSNanA janma, bALakIDA ane yauvanavihAra Adi prasaMge mAnuSI ke amAnudhI asuree karelA upadrava ane utpAtanuM je asvAbhAvika varNana che ane te upAsenA, kRSNa karela nivAraNanuM asvAbhAvika chatAM mAtra manoraMjaka, je varNana che te ja asva- bhAvika chatAM lekamAnasamAM UMDe sudhI UtarI gayela varNana, ahiMsA ane - tyAganI bhAvanAvALA jaina granthakArene hAthe ke saMskAra pAmI mahAvIranA janma, bALakrIDA ane juvAnInI sAdhanAvasthAne prasaMge devata vividha ghaTanA tarIke sthAna pAme che, ane paurANika varNananI vizeSa asvAbhAvikatA tathA asaMgati dUra karavAne jana pranthakArene prayatna chevA chatAM tatkAlIna lekamAnasa pramANe mahAvIranA jIvanamAM sthAna pAmela paurANika ghaTanAonA varNanamAM eka jAtanI amuka aMze asvAbhAvikatA ane asaMgati rahI ja jAya che. 3. kathAnAM sAdhanenuM pRthakkaraNa ane tenuM aucitya have ApaNe "lekamAM dharmabhAvanA jAgrata rAkhavA tema ja sampradAyanA pAyA majabUta karavA te vakhate mukhyapaNe kaI jAtanA sAdhanane upayoga kathAgranthamAM ke jIvanavRtAtemAM thate, tenuM pRthakaraNa karavuM ane tenuM aucitya vicAravuM-A trIjA daSTibindu upara AvIe chIe. upara je kAMI vivecanA karavAmAM AvI che te zarUAtamAM koI paNa atizAddhALu sAmpradAyika bhaktane AghAta pahoMcADe e dekhItuM che. kAraNa e che ke sAdhAraNuM upAsaka ane bhakta janatAnI pitAnA pUjya puruSa taraphanI zraddhA buddhizAdhita ke tarkaparimArjita nathI hotI. evI janatAne mana zAstramAM lakhAyela dareka akSara saikAlika satyarUpa hoya che ane vadhArAmAM jyAre e zAstrane tyAgI guru ke vidvAna paMDita vAMce ke samajAve che tyAre te e Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa [ ra69 bhaLI janatAnA mana upara zAstranA aArArthanA yathArthapaNAnI chApa vajalepa jevI thaI jAya che. AvI sthitimAM zAstrIya varNananI parIkSA karavAnuM kAma ane parIkSApUrvaka tene samajAvavAnuM kAma ghaNuM ja agharuM thaI jAya che. te viziSTa varganA lekonA gaLe UtaratAM paNa be vakhata le che ane ghaNA bhAgo mAge che. AvI sthiti mAtra jaina sampradAyanI ja nathI, paNa duniyA uparanA dareka sampradAyanI lagabhaga eka ja jevI sthitine ItihAsa ApaNI sAme che. A yuga vijJAnane che. emAM devI camatkAra ane asaMgata kalpanAo prati pAmI zake nahi. eTale atyAranI dRSTie prAcIna mahApuruSonAM camatkArapradhAna jIvana vAMcIe tyAre temAM dhANe asaMbaddha ane kAlpanika dekhAya e taddana svAbhAvika che. paraMtu je yugamAM e vRttAnta lakhAyAM, je lekee lakhyAM, je leke vAste lakhyAM ane je uddezathI lakhyAM te yugamAM ApaNe dAkhala thaI te lakhanAra ane sAMbhaLanAranuM mAnasa tapAsI, temanA lakhavAnA uddezo vicAra karI, gaMbhIrapaNe joIe te ApaNane cekhuM dekhAze ke e prAcIna ane madhyayugamAM mahAna puruSonAM jIvanavRttAnta je rIte AlekhAyelAM che te ja rIte te vakhate kAragata hatI. Adarza game te ucca hoya ane tene koI asAdhAraNa vyakitae buddhizuddha karI jIvana gamya karyo heya, chatAM sAdhAraNa leke e ati sUkSma ane ati ucca Adarzane buddhigamya karI zaktA nathI ane chatAM saunI e Adarza tarapha bhakti hoya che : sau ene Icche che ane pUje che. AvI sthiti hovAthI sAdhAraNa lekanI e Adarza pratyenI bhakti athavA te dharmabhAvanA jAgrata rAkhavAne dhULa mArga svIkAravo paDe che; jevuM lekamAnasa tevI kalpanA karI temanI sAme e Adarza mUke paDe che. lokonuM mana sthaLa hoI camatkArapriya hoya ane devadAnavonA pratApanI vAsanAvALuM hoya tyAre temanI sAme sUkSma ane zuddhatara Adarzane paNa camatkAra ane daivI pAsanAM vAghA paherAvIne mUkavAmAM Ave to ja sAdhAraNa lokone sAMbhaLo game ane temane gaLe utare. A kAraNathI te yugamAM dharmabhAvanA jAgrata rAkhavA te vakhatanA zAstrakAroe mukhyapaNe camatkAre ane adbhutatAonAM varNanane Azraya lIdhela che. vaLI, pitAnI ja paDezamAM cAlatA anya sampradAyomAM jyAre devatAI vAte ane camatkArI prasaMgonI bharamAra hoya tyAre pitAnA saMpradAyanA lekane te tarapha jatA aTakAvI pitAnA Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 ] darzana ane ciMtana sampradAya tarapha AkarSI rAkhavAno mArga eka ja hoya che ane te e ke teNe paNa pitAnA sampradAyanA pAyA TakAvI rAkhavA mATe bIjA virodhI ane pADozI sampradAyamAM cAlatI AkarSaka vAta jevI vAte athavA tethI vadhAre sArI vAta che, lakhI leke sAme rajU karavI. A rIte prAcIna ane madhyayugamAM jema dharmabhAvanA jAgrata rAkhavAnI dRSTie tema sampradAyanA pAyA majabUta karavAnI dRSTie paNa mukhyapaNe manna-tanna, jaDI-buTTI, devI camatkAra ItyAdi dharmatattvanI sAthe asaMgata evAM sAdhanono upayoga thato. gAMdhIjI upavAsa ke anazana Adare che. duniyAnI moTAmAM moTI zahenazAhatanA sUtradhAro vicAramAM paDe che. gAMdhIjIne jelamAMthI mukta kare che. pharI pakaDe che. vaLI pharI upavAsa zarU thatAM choDI de che. AkhA dezamAM jyAM jyAM gAMdhIjI jAya che, tyAM tyAM janasamudramAM bharatInuM menuM Ave che. koI temano ati virodhI paNa jyAre temanI sAme jAya che tyAre eka vAra to te mane mugdha thaI garvagalita thaI jAya che-A badhI vAstavika vastu che, svAbhAvika che ane manuSyabuddhigamya che. paraMtu A yugamAM A badhI vastune je koI devI banAva tarIke varNave to te vastune jema koI buddhimAna sAMbhaLe ke svIkAre paNa nahi tema A yugamAM tenI je kharI kiMmata aMkAya che te paNa UDI jAya. A yugabaLane eTale vaijJAnika yugane prabhAva che. A baLa prAcIna ke madhyayugamAM na hatuM. tethI temAM AvI ja koI svAbhAvika vastune jyAM sudhI devI pAsa ke camatkArane pAsa lagADavAmAM na Ave tyAM sudhI te lekamAM pracAra pAmI zake nahi. be yuga vaccenuM A cekhuM aMtara che, e samajIne ja ApaNe prAcIna ane madhyakAlIna yuganI vArtAo ane jIvanavRttAntone vicAra kare ghaTe che. tyAre have chevaTe savAla e thAya che ke e zAstramAMnI camatkArI ane devI ghaTanAone atyAre kevA arthamAM samajavI ke vAMcavI ? javAba spaSTa che ane te e ke kaI paNa mahAna puruSanA jIvanamAM sAcuM ane mAnavA jevuM tatva te "zuddhabuddhivALo puruSArtha e hoya che. A tatvane leke sAme mUkavA mATe zAstralekhake vividha kalpanAo paNa je che. dharmavIra mahAvIra che ke karmavIra kRSNa, paNa e bannenA jIvanamAMthI lekene zIkhavavAnuM tatva te e ja hoya che. dharmavIra mahAvIranA jIvanamAM e puruSArtha anackha thaI Atmazodhanane bhAga le che ane pachI Atmazodhana vakhate AvatA aMdara ke bahAranA prAkRtika game tevA upasargone e mahAna puruSa pitAnA AtmabaLa Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa [ ra71 ane daDha nizcayathI jItI le che, tema ja pitAnA dhyeyamAM AgaLa vadhe che. A vijaya koI paNa sAdhAraNa mANasa mATe zakya nathI hoto, tethI te vijayane devI vijaya tarIke oLakhAvavAmAM kazI ja atizayokti nathI. karmavIra kRSNanA jIvanamAM e puruSArtha bahirmukha thaI lekhasaMgraha ane sAmAjika niyamanane mArge vaLe che. e dhyeya sAdhatAM je duzmana ke virodhI varga taraphathI aDacaNo UbhI thAya che te badhI aDacaNane karmavIra jyAre pitAnAM dherya, baLa ane cAturIthI dura karI pitAnuM kArya pAra pADe che, tyAre A laukika siddhi sAdhAraNa lekene devI ane alaukika banI jAya e svAbhAvika che. A rIte ApaNe e banne mahAna puruSonAM jIvanane, Apa dUra karI, vAMcIe to UlaTI vadhAre sahajatA ane saMgatatA dekhAya che ane temanuM vyaktitva vadhAre mAnanIya-khAsa karI A yugamAM-bane che. upasaMhAra karmavIra kRSNanA saMpradAyanA bhaktone dharmavIra mahAvIranA AdarzanI khUbIo game teTalI dalIlathI samajAvavAmAM Ave to paNa teone te pUrepUrI bhAgye ja samajAya. e ja rIte dharmavIra mahAvIranA sampradAyanA anuyAcAo karmavIra kRSNanA jIvananA AdarzanI khUbIo barAbara samaje e paNa bhAgye ja saMbhava che. A pramANe sAmpradAyika mAnasa atyAre ghaDAyeluM joIe chIe tyAre ahIM jevuM e prApta thAya che ke zuM vastutaH dharma ane karmanA Adarza vacce evo koI virodha che ke jethI eka AdarzanA anuyAyIone bIjo Adarza tarna agrAhya lAge? vicAra karatAM dekhAya che ke zuddha dharma ane zuddha karma e banne eka ja AcaraNagata satyanI judI judI bAjuo che. emAM bheda che, paNa virodha nathI. dunyavI pravRtti cheDavA sAthe bhagavAsanAmAMthI cittanI nivRtti siddha karI pachI e nivRtti dvArA ja lekakalyANa mATe prayatna kare che, eTale ke jIvanadhAraNuM mATe jarUrI paNa laukika evI pravRttionI vyavasthAne bhAra leke upara ja choDI daI mAtra e pravRttimAMnA kaleza kaMkAsakArI asaMyamarUpa viSane ja nivAravA loko sAme pitAnA samagra jIvana dvArA padArthapATha rajU kare te zuddha dharma. ane dunyavI badhI pravRttimAM rahyA chatAM temAM niSkAmapaNuM ke nirlepapaNuM keLavI, tevI pravRttinA sAmaMjasya dvArA lekone egya raste doravA prayatna kare, Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ] darzana ane ciMtana eTale ke jIvana mATe ati Avazyaka pravRttiomAM Dagale ne pagale AvatI athaDAmaNIo nivAravA loke sAme potAnA samagra jIvana dvArA laukika pravRttione paNa nirviSapaNe padArthapATha raju kare te zuddha karma. ahIM eka satya te lekakalyANanI vRtti che. tene siddha karavAnA be bhAge te ukta eka ja satyanI dharma ane karmarUpa be bAjuo che. sAcA dharmamAM mAtra nivRtti nI hatI, paraMtu emAM pravRtti paNa hoya che. sAcA karmamAM mAtra pravRtti nathI hotI, paraMtu emAM nivRtti paNa hoya che. bannemAM bane to chatAM gauNamukhyapaNAnuM tema ja prakRtibhedanuM aMtara che. tethI e banne rIte sva tathA parakalyANarUpa akhaMDa satya sAdhavuM zakya che. Ama hovA chatAM dharma ane karmanA nAme judA judA virodhI sampradAye. kema sthapAyA e eka keyaDe che; paNa A sAmpradAyika mAnasanuM jo ApaNe vizleSaNa karIe to e akaLa dekhAto keyaDa ApoApa uklAI jAya che. sthaLa ane sAdhAraNa leke kaI paNa AdarzanI upAsanA karatA hoya che tyAre sAmAnya rIte teo e AdarzanA ekAda aMzane athavA uparanA khoLiyAne vaLagI tene ja pUre Adarza mAnI bese che. AvI manodazA hovAne lIdhe dharmavIranA upAsake dharmane artha mAtra nivRtti samajI tenI upAsanAmAM paDI gayA ane potAnA cittamAM pravRttinA saMskAre piSavA chatAM pravRtti-aMzane vidhI samajI pitAnA dharmarUpa AdarzamAMthI tene alaga rAkhavAnI bhAvanA sevavA lAgyA. bIjI bAju karmavIranA bhakto karmane artha mAtra pravRtti karI tene ja pitAne pUre Adarza mAnI beThA ane e pravRtti sAthe sAMkaLavA joIne nivRtitattvane bAjue mUkI mAtra pravRttine ja karma mAnI mahA A rIte dharma ane karma bane AdarzonA upAsake taddana virodhI evA sAmasAmenA cheDe jaIne beThA, ane pachI ekabIjAnA Adarzane adhUre ke avyavahAryuM ke hAnikAraka batAvavA lAgyA. A rIte sAmpradAyika mAnasa evuM te viruddha saMskArothI ghaDAI gayuM ke teone mATe dharma ane karma e eka ja satyanI be avireAdhI bAjuo che e vastu samajamAM AvavAnuM azakya banI gayuM ane pariNAme ApaNe dharmavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNanA paMthamAM paraspara virodha, aNagame ane udAsInatA joIe chIe... je vizvamAM satya eka ja hoya ane te satya siddha karavAne mArga eka ja na hoya te bhinna bhinna mArge e satya sudhI kevI rIte pahoMcI zakAya e samajavA mATe vidhI ane bhinna bhinna dekhAtA mArgone udAra ane vyApaka Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhavIra mahAvIra ane karmavIra kRSNa [ 203 dRSTie samanvaya karavA e kAI paNa dhArmika ane pratibhAzALI puruSa mATe Avazyaka kartavya che. anekAntavAdanI utpatti kharI rIte AvI ja vizvavyApI bhAvanA ane dRSTimAMthI thayelI che ane tene evI rIte ja ghaTAvI zakAya. A sthaLe eka dharmavIra ane eka kamavIranA jIvananI keTalIka ghaTanAonI sarakhAmaNInA sAdhAraNa vicAramAMthI jo ApaNe dharma ane ka e bannenA vyApaka ane vicAra karI zakIe te A carcA zabdaTu paDitAne mAtra vineAdana anatAM rASTra ane vizvanI ekatAmAM upayAgI thaze, jainaprakAza, caitra 1990. 12 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra [ emanA jIvanane sparzatI vividha bhUmikA ] [ 4 ] lagabhaga badhA ja jenA bhagavAna mahAvIranI jIvanakathAthI ochevatte aMze paricita hAya ja che. pannusaNanA divaseAmAM ApaNe. e kathA vAMcatAsAMbhaLatA AvyA chIe, ane dhArIe tyAre e viSayane lagatuM sAhitya meLavI te jIvanakathAne vAMcI paNa zakIe chIe. tethI hu AjanA sAMvatsarika dhama pa ne divase bhagavAnanA jIvananI saLaga kathA agara temanI amuka dhaTanA saMbhaLAvavAnI punarukti nathI karatA. tema chatAM huM evuM kAMIka kahevA mAgu chuM ke jenAthI bhagavAnanA vAstavika jIvananA paricaya lAdhavAnI dizAmAM ja ApaNe AgaLa vadhI zakIe; ane ekasarakhI rIte mahAvIranA ja anuyAyI gaNAtA vargamAM temanA jIvana vize je je paraspara viruddha evI aneka kalpanA pravarte che tema ja dhaNIvAra e kalpanA athaDAmaNanuM rUpa dhAraNa karI sampradAyabhedamAM pariNAma pAme che, tenuM asalI kAraNa samajI zakIe ne gerasamaja dUra thavAthI bhagavAnanA jIvananuM UMDuM rahasya paNa pAmI zakIe. huM je kahevA mAguM chuM te svAnubhavane AdhAre ja. bIjA bhAI A ane bahene emAM potAnA anubhava meLavI mArA kathana upara vicAra karaze to ekadare bhagavAnanA jIvana vizenI samajaNamAM vadhAro ja thaze. kAI eka vyakti dUrathI amuka citrane jue tyAre tene te citranA bhAsa amuka prakAre thAya che. te ja jonAra vyakti vadhAre najIka jaI te citrane jue tyAre tenI dRSTimaryAdAmAM citranA bhAsa vadhAre spaSTatAthI UThe che, paNa jo te ja vyakti vadhAre ekAgra banI te citrane hAthamAM laI vizeSa khArIkAIthI nihALe to tene enI khUbIonuM ora vadhAre pramANamAM bhAna thAya che. jema citra vize tema mUti vize paNa che. kAI bhavya maMdiramAM bhagavAna mahAvIra jevA dha puruSanI surekha ane zAnta mUrti heAya. tene jonAra eka vyakti maMdiranA ceAgAnanAM UbhI hAya, khIjI raMgamaMDapamAM UbhI rahI mUrti nihALatI hAya ane trIjI vyakti garbhagRhamAM jaI mUrtine nihALatI hoya, to badhAMnI ekAgratA ane zraddA samAna hAvA chatAM temanI dRSTimaryAdAmAM mUrtine pratibhAsa echevatte aMze bhinnabhinna prakAranA ja hovAnA. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra [ 205 citra ane mUrtinA dAkhalAne ApaNe jIvanakathAmAM lAgu pADI viSNu blu karIe te mArI mULa muddo spaSTa thaze. jemAM bhagavAna mahAvIra jevA dharma puruSanuM jIvana varNavAyeluM hoya tevA kAI paNa eka ke vadhAre pustakAne vAMcI-sAMbhaLIne ApaNe temanA jIvanano paricaya sAdhIe tyAre mana upara jIvananI chApa eka prakAranI UThe che. khIjI vAra e ja vAMcela jIvananA vividha prasaMga vize vadhAre manana karIe ane te vize UThatA ekaeka praznane ta ahiMthI tapAsIe tyAre prathama mAtra vAcana ane zravaNu dvArA prApta karela jvanaparicaya ghaNI bAbatamAM navuM rUpa dhAraNa kare che. te paricaya prathamanA paricaya karatAM vadhAre UDe ane sacATa ane che. manananI A khIjI bhUmikA zravaNanI prathama bhUmikAmAM paDela ane peASAyela zradghAsaskArI sAme keTalIka AkhatAmAM khaMDa karavAnI preraNA paNa arpe che. zraddhA ane buddhinI athaDAmAnA AvA te pariNAme jijJAsu e mAMthI mukta thavA vadhAre prayatna kare che. tene pariNAme jijJAsu have tathyanI zodhamAM UMDA Utare che. prathama teNe ekAda je samAnya ke bahumAnya jIvanakathA vAMcI-sAMbhaLIne zraddA pASI hAya ke tevA ekAda jIvanakathAnA pustaka uparathI anekavidha tarkavitarka karyAM hAya, te pustakanuM mULa jANavA ja have te prerAya che. tene ema thAya che ke je pustakane AdhAre huM jIvana vize vicAruM chuM te puratakamAM varNavela prasaMgeA ane khInAnA mULa AdhArA zA zA che? kayA asalI AdhAre uparathI e jIvanakathA AlekhAI che? AvI jijJAsA tene jIvanakaca nI asalI sAmagrI zodhavA ane prApta thatI sAmagrInuM parIkSaNa karavA prere che. AvA parIkSaNane pariNAme je jIvanakathA lAdhe che, je iSTa puruSanA jIvanane paricaya prApta thAya che te pahelI zravaNa ane khIjI manana ke tarkanI bhUmikA vakhate prApta thayela paricaya karatAM anekagaNA vadhAre vida, saceTa ane sapramANa hoya che. saMzAdhana ke nididhyAsananI A trIjI bhUmikA e kAMI jIvananuM pUrepUruM rahasya pAmavAnI chellI bhUmikA nathI. evI bhUmikA to judI ja che, jete vize ApaNe AgaLa vicArIzuM. me' bhagavAna mahAvIranA vana vize kalpasUtra jevAM pustaka vAMcI tema ja sAMbhaLIne janmaprApta zraddhA-saskArA pApelAM. mArI e zrAmAM bhagavAna sivAya khIjA kAI paNa dharma puruSanuM sthAna na hatuM. zraddhAnA e kALa jeTale no ane sAMkaDA teTalA je temAM vicAranA prakAza paNa ceDA hatA, paNa dhare dhIre zraddhAnI e bhUmikAmAM prazno ane tarkavitarko rUpe buddhinA phaNagA Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra71 ke darzana ane ciMtana phUTaTyA. prazna thaye ke zuM eka mAtAnA garbhamAMthI bIjI mAtAnA garbhamAM bhagavAnanuM saMkramaNa thayAnI vAta saMbhavita hoI zake ? AvI praznAvali jema , jema meTI thatI gaI tema tema tenI sAme zraddhAe paNa baMDa uThAvyuM, paraMtu vicAra ane tarkanA prakAze tene leza paNa namatuM na ApyuM. A utthAnapatananA tumula dandranuM pariNAma zubha ja AvyuM. huM have buddha, rAma, kRSNa, krAIsTa. ane jarathusta jevA dharmapuruSa ane anya saMtonAM jIvane paNa vAMcavAsamajavA lAge. jouM chuM to e badhAM jIvanamAM camatkAranA alaMkAratI kAI, maryAdA na ja hatI. darekanA jIvanamAM ekabIjAne AMTe evA aneka ghaNe aMze maLatA camatkAra dekhAyA. have manamAM thayuM ke jIvanakathAnAM, mULa ja tapAsavAM. bhagavAnanA sAkSAt jIvana upara aDhI hajAra varSane durbhedya. paDado paDele ja che. te zuM je jIvana varNavAyeluM maLe che, te pramANe pote, koIne kaheluM ke bIjA nikaTavartI aMtevAsIoe tene dhI ke lakhI rAkheluM agara yathAvata smRtimAM rAkheluM ? AvA AvA praznoe bhagavAnanA jIvananI. yathArtha jhAMkhI karAve evA aneka jUnA kahI zakAya tevA graMthanA adhyayana tarapha mane vALyo. e ja rIte buddha ane rAma, kRSNa Adi dharmapunAM jIvanamULa jANavA tarapha paNa vALyo. prAthamika zraddhA ane pitAnI pakaDamAMthI choDatI nahi ane vicAraprakAza tema ja taTastha navuM navuM avalokana e paNa pitAne paMje calAvyeja jatAM hatAM. A kheMcAkheMce chevaTe taTasthatA apa. jene jena leke sAmAyika kahe che tevuM sAmayika-samatva maMthanakALa daramiyAna udayamAM AvatuM gayuM, ane e samatve ekAMgI zraddhA ane ekAMgI buddhine nyAya Apyo-kAbUmAM ApyA. e samatve mane sUjhADyuM ke dharmapuruSanA jIvanamAM je jIvatAjAgate dharmadeha hoya che tene camatkAra, alaMkAranAM AvaraNa sAthe levAdevA zI? e dharmadeha to camatkAranAM AvaraNa vinAne ja svayaMprakAza digambara deha che. pachI jouM chuM te badhA ja mahApunA jIvanamAM dekhAtI asaMgatio ApameLe sarI jatI bhAsI. je A nididhyAsananI trIjI bhUmikA hajI pUrI thaI nathI, tema chatAM e bhUmikAe atyAra lagImAM aneka prakAranuM sAhityamaMthana karAvyuM, aneka jIvatA dharma puruSane samAgama karAvyo ane bhArapUrvaka kAMIka kahI zakAya evI manaHsthiti paNa taiyAra karI. zraddhA ane tarkanAM ekAMgI valaNa baMdha paDyAM. tya jANavA ane pAmavAnI vRtti vadhAre tIvra banI. A bhUmikAmAM have mane samajAI gayuM ke eka ja mahApurUSanA jIvana, jIvananA amuka prasaMgo ane amuka ghaTanAo paratve zA kAraNathI kliAsa Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra emAM maMtavyabheda janme che ane zAne lIdhe teo ekamata thaI zakatA nathI. je jijJAsuvarga zravaNavAcananI prAthamika zraddhA-bhUmikAmAM hoya che te dUrathI citra ke mUrti jenAra je zabdasparzI zraddhALu haiya che. tene mana pratyeka zabda yathArtha hakIkatane bedhaka hoya che. te zabdanA vAcyArthanI AgaLa jaI tenI saMgati-asaMgati vize vicAra karatuM nathI, ane e zAstra mithyA kare evA mithyA bhramathI zraddhAne baLe vicAraprakAzano virodha kare che, tenuM dvAra ja baMdha karavA mathe che. bIje tarkavAdI jijJAsuvarga mukhyapaNe zabdanA vAgyAnI asaMgati "upara ja dhyAna Ape che, ane e dekhAtI asaMgationI pAchaLa rahela saMgationI sAva avagaNanA karI jIvanakathAne ja kapita mAnI bese che. Ama aparimArjita zraddhA ane uparachale tarka e be ja athaDAmaNanAM kAraNe che. saMzodhana ane nididhyAsananI bhUmikAmAM A kAraNe nathI rahetAM, tithI mana svasthapaNe zraddhA ane buddhi bane pAMkhone Azraya laI satya bhaNI AgaLa vadhe che. - trIjI bhUmikAmAM atyAra sudhI je pragati mArA ane sAdhI che, te jotAM temAM pahelI ane bIjI bhUmikA avirodhapaNe samAI jAya che. atyAre mArI sAme bhagavAna mahAvIranuM je citra ke je mUrti upasthita che temAM temane jIvanakathAmAM janmathI nirvANa paryanta Dagale ne pagale upasthita thatA karoDa devenI dekhItI asaMgati tema ja garbhapaharaNa jevI asaMgati gaLI jAya che. mArI saMzodhana nirmita kalpanAnA mahAvIra kevaLa mAnavakeTinA ane te mAnavatAnI sAmAnya bhUmikAne puruSArtha baLe vaTAvI gayA hoI mahAmAnavarUpa che. jema dareka sampradAyanA pracArake pitAnA iSTadevane sAdhAraNa lekenA cittamAM pratiSThita karavA mATe teone saraLatAthI samajAya e devI camatkAra tenA jIvanamAM gUMthI kADhe che, tema jaina sampradAyanA AcAryo paNa kare, te e mAtra cAlu prathAnuM pratibiMba gaNavuM joIe. lalitavistara vagere graMtha buddhanA jIvanamAM AvA ja camatkAro varNave che. harivaMza ane bhAgavata paNa kRSNanA jIvanane A ja rIte Alekhe che. AIbala paNa divya camatkArathI mukta nathI. paNa mahAvIranA jIvanamAM devanI upasthitine artha dhaTAvAte hoya to te eka ja rIte ghaTI zake ke mahAvIre papuruSArtha vaDe pitAnA jIvanamAM mAnavatAnA AdhyAtmika aneka divya saguNonI vibhUti prApta karI hatI. AvI sUkSma mane gamya vibhUti sAdhAraNa lonA manamAM ThasAvavI hoya te te sthULa rUpake dvArA ja ThasAvI zakAya. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra78 darzana ane ciMtA jayAM svargIya devenuM uccasthAna jAmeluM hoya, tyAM tevA denA rUpaka vaDe ja divya vibhUti varNavavAno satiSa keLavI zakAya. garbhapaharaNanA kissAmAM paNa AvuM ja kAMIka rUpaka hovAnI kalpanA thAya che. karmakAMDanI jaTila ane sthiticusta sanAtana prathAnA brAhmaNasulabha saMskAragarbhamAMthI mahAvIranuM karmakAMDabhedI kAMtikAraka jJAna tapamArganA kSatriyasulabha saMskAragarbhamAM avataraNa thayuM ema ja artha ghaTAvo rahyo. te kALe garbhapaharaNanI vAtane leke. sahelAIthI samajI letA ne bhakto zaMkA na uThAvatA, eTale garbhApahAra rUpakanA vyAjathI saMskAranA garbhanuM saMkramaNa varNavyuM che ema mAnavuM rahyuM. janma letA veMta aMguSThamAtrathI mahAvIra sumeru jevA parvatane kaMpAve e vAta kRSNanA gavardhana-telananI vAtanI peThe bilakula hasI kADhavA jevI kharI, paNa je ene rUpaka mAnI artha ghaTAvavAmAM Ave enI pAchaLanuM rahasya jarAya asaMgata nathI lAgatuM. AdhyAtmika sAdhanAnA janmamAM praveza karatAM ja pitAnI sAme upasthita evA ane bhaviSyamAM upasthita thanAra evA AMtarabAhya pratyavA ane pariSahanA sumerune daDha nizcayabaLanA aMgukamAsathI kaMpAvyA, chatyA ane jItavAno niradhAra karyo, e ja enuM tAtparya levuM joIe. AvI badhI asaMgatiothI mukta evuM je citra rajU thAya che temAM te mahAvIra mAtra karaNa ane sapuruSArthanI mUrtirUpe ja dekhAya che. - prAcInamAM prAcIna kahI zakAya evA je AcArAMgamAM temanA ugA sacavAyA che ane bhagavatI Adi granthamAM temanA je vizvasanIya saMvAde maLI Ave te badhA uparathI mahAvIranuM TUMkuM jIvana A pramANe AlekhI zakAya? temane vArasAmAM ja dharmasaMskAra maLyA hatA ane eka nAnI uMmarathI ja ninya paraMparAnI ahiMsAvRtti temanAmAM vizeSa rUpe AvirbhAva pAmI hatI. A vRttine temaNe eTale sudhI vikasAvI hatI ke teo pitAne nimitte keIna -sUkSma jaMtu sudhdhAMnA duHkhamAM umere na thAya e rIte jIvana jIvavA madhyA. e maMthane temane evuM aparigraha vrata karAvyuM ke temAM kapaDAM agara gharane Azraya sudhdhAM varya gaNAyo. mahAvIra jyAre dekhe tyAre eka ja vAta saMbhaLAvatA dekhAya che ke "duniyAmAtra duHkhI che. pitAnI sukhasagavaDa mATe bIjAnuM duHkha na vadhAre. bIjAnA sukhamAM bhAgIdAra na bane, paNa bIjAnuM duHkha haLavuM karavA ke nivAravA satata prayatnazIla rahe." mahAvIra ekanI eka e ja vAta aneka rUpe kahe che. teo potAnA saMparkamAM AvanAra haraNane kahe che ke mana, vANI ane dehanI ekatA sAdhe. traNenuM saMvAdI saMgIta padya Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra [ ra79 kare. je vicAre te ja bole ane te pramANe ja varte ane je vicAro te paNa evuM ke temAM sutA ke pAmaratA na hoya. potAnA aMtaranA zatruone ja zatru lekhe ane tene jItavAnI ja vIratA batAva." mahAvIra kahe che ke je e bAbatamAM eka nimeSamAtrane pramAda thaze te jIvanane mahAmUle sadaMza -divya aMza eLe ja jaze ane kadI nahi lAdhe." mahAvIre je tattvajJAna vArasAmAM meLaveluM ane je AcaryuM te TUMkamAM eTaluM ja che ke jaDa ane cetana be to mULathI ja judAM che. dareka bIjA upara prabhAva pADavA mathe che; tene lIdhe ja karmavAsanAnI AsurI vRttio ane cetanA tema ja puruSArthanI devI vRttio vacce devAsura saMgrAma satata cAle che. paNa chevaTe cetanAnuM dekhatuM makkama baLa ja jaDa vAsanAnA AMdhaLA baLane jItI zake. A tattvajJAnanI UMDAmAM UMDI samajaNe temanAmAM AdhyAtmika spaMdana pedA karyuM hatuM ane tethI ja teo mAtra vIra na rahetAM mahAvIra banyA. emanA samagra upadezamAM A mahAvIratAnI eka ja chApa dekhAya che. emanI jAta kaI hatI? emanuM janmasthAna kyAM hatuM ? mAtApitA ane bIjA nehIo keNuM ane kevA hatAM ? garIba ke samRddha ? AvA sthaLa jIvanane lagatA prazno UThavA svAbhAvika che. emAM aneka atizaktio hevAnI, rUpake AvavAnA, paNa jIvanazuddhimAM ane mAnavatAnA utkarSamAM upakAraka thaI zake evI temanI jIvanarekhA te upara meM je AchI AchI AlekhI te ja che, ane Aje huM mahAvIranA e ja jIvanabhAga upara bhAra ApavA IcchuM chuM, jemAM ApaNu jevA anuyAyI gaNAtA bhakta ane jijJAsuonI zraddhA tema ja buddhi bannenI kasoTI rahelI che. temanuM A jIvanadarzana traNe kALamAM kadI jUnuM ke vAsI thanAra nathI. jema jema ene upayoga karatA jaIe tema tema e jIvananA dareka kSetramAM nityanUtana aruNodayanI peThe prakAzanuM rahevAnuM ane sAcA sAthInuM kAma ApatuM rahevAnuM. e brAhmaNakSatriyane AcAra ahiMsAnI pAramArthika bhUmi upara kevI rIte ghaDAyo hato ane temanA vicAra anekAntanI satyadaSTine kevI rIte sparza karato hato enuM dUbahU citra prAcIna AgamAM joIe chIe tyAre natamastaka thaI javAya che. mAramAra karate koI paNa Ave te tenI sAme manathI paNa roSa na sevavo, tenuM leza paNa ahita na ciMtavavuM--e temanI ahiMsAnI khAsiyata che. game tevAMvirodhI daSTibiMduo ane abhiprAyeno prativAda karavA chatAM paNa temAM rahelA ati alpa satyanI mAtrAne jarA paNa upekSA karyA vinA Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180] darzana ane ciMtana ja mahAsatyanI sAdhanA pUrI karavI e emanA anekAntanI khAsiyata che. mArA mana upara nididhyAsananI trIjI bhUmikAne pariNAme mahAvIranuM je citra aMkita thayuM che ke je mUrti ghaDAI che tenI bhitti zraddhA ane buddhine samanvaya mAtra che. A zraddhAnA cekanI saMkIrNatA saMzodhanane pariNAme bhUMsAI gaI. enuM vartuLa eTaluM badhuM vistaryuM che ke have temAM janmagata saMskAra pramANe mAtra mahAvIrane ja sthAna nathI rahyuM, paNa temAM mahAvIra uparAMta temanA pratispadhI gayela ke nahi gaNuyela evA dareka dharmapuruSa sthAna pAmyA che. Aje mArI zraddhA keI paNa dharmapuruSane bahiSkAra karavA jevI saMkIrNa nathI rahI, ane buddhi paNa kaI eka ja dharmapuruSanA jIvananI jijJAsAthI kRtArthatA nathI anubhavatI. je kAraNe zraddhA ane buddhi mahAvIranI AsapAsa gatizIla hatAM, te ja kAraNe te banne buddha, kRSNa, krAIsTa vagere aneka atIta saMtenI AsapAsa gatizIla rahe che. saMzodhana ane nididhyAsananI bhUmikAe ja mArA mana upara gAMdhIjInI vyApaka ahiMsA ane anekAntadaSTinI pratiSThAne pUre avakAza Apyo che. mane game tyAMthI saddaguNa jANavA ane pAmavAnI preraNA mULe te mahAvIranA jIvane ja apI che. A uparathI huM kahevA e IcchuM chuM ke koI paNa mahApuruSanA jIvanane mAtra upara uparathI sAMbhaLI, te upara zraddhA piSavI agara mAtra tarkabaLathI tenI samIkSA karavI e jIvanavikAsa mATe pUratuM nathI. e dizAmAM pragati karavA IcchanAre zravaNa-manana uparAnta nididhyAsana paNa karavuM Avazyaka che. mAre kabUla karavuM joIe ke saMzodhanakAryamAM game teTalo zrama karyo chatAM hajI mArI e bhUmikA sAva adhUrI ja che. ene pradeza vistRta che. e atizrama, atisamaya, atiekAgratA ane atitaTasthatAnI apekSA rAkhe che. mArA mana upara UThelI mahAvIranI chabI game tevI hoya, to paNa te chevaTe pakSa ja che. jyAM lagI mahAvIranuM jIvana jivAya nahi, emanI AdhyAtmika sAdhanA sadhAya nahi tyAM lagI emanA AdhyAtmika jIvanane sAkSAtkAra, hajAra prayatna karyA chatAM paNa, saMzodhananI bhUmikA kadI karAvI zake nahi. A satya huM jANuM chuM ane tethI ja namra banuM chuM. prathama Apela citra ke mUrtinA dAkhalAne Azraya laI spaSTatA karavI hoya to ema kahI zakAya ke game teTale najIka jaI citra ke mUrti jenAra paNa chevaTe te citranI rekhAkRti ane raMganI khUbIo ke mUrtigata zilpavighAtanI khUbIo ja vadhAre sArI rIte samajI zake ane bahu to e khUbIo dvArA vyakta thatA bhAvanuM saMvedana karI zake, paNa te draSTA jenuM mUrti ke citra hoya tenA jIvanano sAkSAta anubhava te Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra [ ra81 tyAre ja karI zake jyAre te evuM jIvana jIve. sArAmAM sArA kavinA mahAkAvyanuM game teTaluM Akalana karyA chatAM paNa kAyavarNita jIvana jIvyA sivAya tene paricaya pakSa kaTine ja rahe che. e ja rIte bhagavAna mahAvIre siddha karela AdhyAtmika sAdhanAnI dizAmAM gati karyA vinAne mArA jevo mANasa mahAvIra vize je kAMI kahe ke vicAre te pakSakoTinuM ja hoI zake, e kahevAnI bhAgye ja jarUra rahe che. mArA A vaktavyathI Apa badhA samajI zakaze ke eka ja mahApuruSanA jIvanane pUrI pADanAra samAna sAmagrIne upayoga karanAra to ane anuyAyIo sudhAMmAM zA zA kAraNe virodhI abhiprAye baMdhAya che ane e ja sAmagrIne amuka dRSTithI upaga karavA jatAM abhiprAyavidha kema zamI jAya che, tema ja jIvananA mULabhUta ane sarvottama zraddhA-buddhinA divya aMze kevI rIte pitAnI kalApAMkha vistAre che. -akhaMDa AnaMda, jUna 1948. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA maMgaLa vArase [5] AjanA divasa sAMvatsarika parvanA che. te jaineAnI dRSTie vadhAremAM vadhAre pavitra che. AkhA divasa karatAM AjanuM prabhAta vadhAre magaLa che ane te karatAM paNa je kSaNe ApaNe maLIe chIe te kSaNa vadhAre mAMgalika che; kAraNa ke, anya prasagAe sagAMsaMbaMdhI, mitro vagere maLe che, paNa Aje to ApaNe evA laoNkA maLyA chIe, je mATebhAge ekabIjAne pichAnatA paNa na heAya. AnI pAchaLa bhAvanA e che ke ApaNe badhA bheda ane taDa bhUlI keAI mAMgalika vastu--jIvanasparzI vastu sAMbhaLIe ane te upara vicAra karIe. sAmAnya rIte ApaNane je vArasAo maLe che te traNa prakAranA che. mAbApa ane vaDIlothI zarIrane lagatA rUpa, AkAra Adi guNadhamanA vArasA te pahelA prakAra ane mAbApa ke anya taraphathI janma pahelAM agara janma Ada sapatti vArasAmAM maLe che te bIjo prakAra. pahelA ane khIjA prakAra vacce moTA bheda che, kemake zArIrika vArasa saMtatine avazyaMbhAvI che, jyAre sapatti vize ema nathI. ghaNIvAra mAtApitAe saMtatine kazI ja saMpatti vArasAmAM na ApI hoya tAM saMtati navesara enuM upArjana kare che ane keTalIka vAra vaDIlo taraphathI maLelI saMpatti te sAva veDaphI paNa nAkhe che, te tenA hAthamAM rahetI nathI. saMskAra e mAtApitA pAsethI paNa maLe, zikSA ane mitro pAsethI paNa maLe, tema ja je samAjamAM uchera thAya temAMthI paNa maLe. trIjo saskArano vAraso kaI eka ja jAtaneA nathI hAtA. bhASAne lagatA ane khIjI anekavidha kathAne lagatA ema dhaNI jAtanA saMskAro prApta thAya che. jIvana jIvavA, ene vikasita tema ja samRddha karavA uparanA traNeya vArasAe upayogI che e kharuM, paNa e traNe prakAranA vArasAmAM jIvaMtapaNuM preranAra, emAM saMjIvanI dAkhala karanAra vArasA e kAI judA ja che; ane tethI ja te vArasA maMgaLarUpa che. A mAMgalika vArasA na hAya tA uparanA traNeya vArasA sAdhAraNa vana jIvavAmAM sAdhaka thAya, upayogI khate, paNa tethI vana kAi ucca prakAranuM--dhanya na Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrane maMgaLa vAraso [28 bane. e ja A cethA vArasAnI viziSTatA che. je mAMgalika vArase mahAvire Ape ke meM ema huM kahuM chuM te vArase ApaNane mAbApathI ke anya vaDIlethI ke sAmAnya samAjamAMthI maLe ja e niyama nathI ane chatAMya te kaI judA pravAhamAMthI maLe to che ja. zArIrika, sAMpattika ane sAMskArika e traNe ya vArasA sthULa IdrithI gamya che, jyAre cothA prakAranA vArasA vize ema nathI. je mANasane prajJA-Idriya prApta haya, jenuM saMvedana sUkSma ane sUkSmatara hoya te ja A vArasAne samajI ke grahaNa karI zake che. bIjA vArasAo jIvana daramiyAna ke mRtyu samaye nAza pAme che, jyAre A mAMgalika vAra kadI nAza pAmatuM nathI. eka vAra te cetanamAM praveze eTale te janmajanmAMtara cAlavAne, ene uttaretara vikAsa thavAno ane te aneka jaNane saMplAvita-taraboLa. paNa karavAno. ApaNe evI kaI Arya paraMparAmAM janmyA chIe ke janmatAMveMta AvA mAMgalika vArasAnAM AMdolana ApaNane jANe-ajANe sparze che. ApaNe tene grahaNa karI na zakIe, yathArtha rUpamAM samajI paNa na zakIe ema bane, paNa A mAMgalika vArasAnAM adilane AryabhUmimAM bahu sahaja che. zrI araviMda, zrI rAdhAkRSNana vagere bhAratabhUmine adhyAtmabhUmi tarIke oLakhAve che te e ja arthamAM. bhagavAna mahAvIre je mAMgalika vAra ApaNane Apo ke che. te kahe che e Aje ApaNe vicAravAnuM che. eka bAbata spaSTa samajI laIe ke A sthaLe siddhArthanaMdana ke trizalAputra sthULa dehadhArI mahAvIra vize ApaNe mukhyapaNe vicAra nathI karatA. emanuM aitihAsika ke graMthabaddha sthaLa jIvana te hamezAM ApaNe vAMcatA ane sAMbhaLatA AvyA chIe. Aje je mahAvIrane huM nirdeza karuM chuM te zuddhabuddha ane vAsanAmukta cetanasvarUpa mahAna vIrane dhyAnamAM rAkhI nirdeza karuM chuM. AvA mahAvIramAM siddhArtha naMdanane te samAveza thaI ja jAya che, paNa vadhArAmAM temanA jevA badhA ja zuddhabuddha cetanane paNa samAveza thaI jAya che. A mahAvIramAM kaI nAtajAta ke dezakALane bheda nathI. te vItarAgAdvaitarUpe eka ja che. A muddA dhyAnamAM rAkhIne ja aneka stutikAree stuti karI che. jyAre mAnatuMga AcArya Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 ] darzana ane ciMtana stutya tattvane buddha kahe che, zaMkara kahe che, vidhAtA kahe che ane puruSottama kahe che tyAre te saguNAtanI bhUmikAne ja sparze che. AnaMdadhana "rAma rahimAna kAna' vagere saMpradAya pracalita zabdo vAparI evA ja kaI paramatattvane stave che. te ja rIte Aje ApaNe mahAna vIrane samajIe. bhagavAna mahAvIre je maMgaLa vAraso ApaNane se che, upade che te mAtra temaNe vicArapradezamAM ja saMgharI mUkyo na hato. emaNe ene jIvanamAM utArI, paripakava karI, pachI ja ApaNI samakSa rajU karyo che; eTale te vAraso mAtra upadeza pUrata nathI, paNa AcaraNane viSaya che. bhagavAna mahAvIre upadezela vArasAne saMkSepamAM kahevo hoya te tene cAra bhAgamAM vaheMcI zakAya : (1) jIvanadaSTi, (2) jIvanazuddhi, (3) rahekaraNInuM parivartana ane (4) puruSArtha. bhagavAnanI jIvana vizenI daSTi zI hatI te prathama samajIe. jIvananI dRSTi eTale tenuM mUlya AMkavAnI daSTi. ApaNe sahu pitapitAnA jIvananuM mUlya AMkIe chIe. bahu te je kuTuMba, je gAma, je samAja ke je rASTra sAthe ApaNe saMbaMdha hoya tenA jIvananuM mUlya AMkIe chIe. AthI AgaLa vadhIe to AkhA mAnavasamAja ane tethI AgaLa vadhIe to ApaNI sAthe saMbaMdha dharAvatA pazupakSInA jIvananuM paNa mUlya AMkIe chIe. paNa mahAvIranI svasaMvedanadaSTi tethI paNa AgaLa vadhI hatI. gayA eprilanI vIsamI tArIkhe amadAvAdamAM kAkAsAhebe bhagavAna mahAvIranI jIvanadRSTino ullekha karatAM kahyuM hatuM ke teo eka evA dhairyasaMpanna ane sUma prajJa hatA ke temaNe kITa-pataMga te zuM paNa pANI ane vanaspati jevI jIvanazanya gaNAtI bhautika vastuomAM paNa jIvanatatva joyuM hatuM. mahAvIre pitAnI jIvanadaSTi leko samakSa rajU karI tyAre koNa tene grahaNa karI zakaze e na vicAratAM eTaluM ja vicAryuM ke kALa niravadhi che ane pRthvI vizALa che. game tyAre keAI te ene samajavAnuM ja. jene UMDAmAM UMDI spaSTa pratIti thaI hoya te adhIre thaI ema nathI mAnI le ke mArI pratItine tatkALa le ke kema nathI samajatA ? mahAvIre AcArAMga nAmanA pitAnA prAcIna upadezagraMthamAM bahu sAdI rIte e vAta rajU karI che ane kahyuM che ke darekane jIvana priya che, jevuM ApaNane pitAne. bhagavAnanI saraLa sarvagrAhya dalIla eTalI ja che ke "huM AnaMda ane sukha cAhuM chuM tethI ja huM pote chuM. te pachI e ja nyAye Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gavAna mahAvIranA maMgaLa vArasA [ 295 AnaMda ane sukhane cAhanAra bIjA nAnAMmoTAM prANIe hAya; evI sthitimAM ema kema kahI zakAya ke mANusamAM ja AtmA che, pazupakSImAM ja AtmA che ane khInnamAM nathI ? kITA ane pataMgA to sukhanI zodha pAtapotAnI Dhabe karatA dekhAya ja che, paNa sUkSmatama vAnaspatika jIvasRSTimAM paNa saMtati, janana ane pANanI prakriyA agamya rIte cAlyA ja kare che.' bhagavAnanI A klIla hatI, ane e ja dalIlane AdhAre temaNe AkhA. vizvamAM peAtAnA jevuM ja cetanatattva UbharAtuM, ullasatuM joyuM. ene dhAraNa karanAra, nabhAvanAra zarIrA ane iMdriyAnA AkAra-prakAramAM game teTaluM aMtara hAya, kAryazaktimAM paNu aMtara hAya, chatAM tAttvikarUpe savamAM vyApela cetanatattva eka ja prakAranuM vilasI-rahyuM che. bhagavAnanI A jIvanadRSTine ApaNe AtmaupamyanI dRSTi kahIe. jevA ApaNe tAttvikarUpe tevA ja nAnAMmoTAM sabaLAM prANIo. je anya prANIrUpe che te paNa kayAreka vikAsakramamAM mAnavabhUmi sparze che. ane mAnavabhUmiprApta jIva paNa avakrAMti kramamAM kayAreka anya prANInu svarUpa le che. AvI utkrAMti ane avakrAMtinuM cakra cAlyA kare, paNa tethI mULa cetanatattvanA svarUpamAM kaze ja phera paDato nathI. je phera paDe che te vyAvahArika che. bhagavAnanI AtmaupamyanI dRSTimAM jIvanazuddhinA prazna AvI ja jAya che. ajJAta kALathI cetananeA prakAza game teTalA AvRta thayA hAya~~~~ kAyelA hAya, tene AvirbhAva che ke vatto hAya, chatAM zakti tA enI pUrNa vikAsanI pUrNa zuddhinI che ja. jo jIvatattvamAM pUrNa zuddinI zakayatA na hoya tA AdhyAtmika sAdhanAnA kAI atha rahetA ja nathI. je je dezamAM sAcA AdhyAtmika anubhavIe thayA che, temanI pratIti eka ja prakAranI che ke cetanatattva mULe zuddha che, vAsanA ane lepathI pRthak che. zuddha cetanatattva upara je vAsanA ke karmInI chAyA paDe che te tenuM mULa svarUpa nathI. mULasvarUpa te ethI juduM ja che, A jIvanazuddhine siddhAMta thayA. jete ApaNe AtmaupamyanI draSTi kahI ane jene jIvanazuddhinI dRSTi kahI temAM vedAMtIone brahmAdvaitavAda ke bIjA tevA kevaLAdvaita ane zuddAdvaita jevA vAdo samAI jAya che, bhale tene sAMpradAyika paribhASAmAM judo judo artha hAya. jo tAttvikarUpe jIvanuM svarUpa zuddha ja che to pachI ApaNe e svarUpa kaeNLavavA ane meLavavA zuM karavuM e sAdhanA viSayaka prazna Ubhe thAya che. bhagavAna mahAvIre e praznano javAba ApatAM kahyuM che, ke jyAM lagI raheNI Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286) darzana ane ciMtana karaNInuM parivartana na thAya, AtmaupamyanI dRSTi ane Atmazuddhi sadhAya e jIvanamAM pheraphAra na thAya, tyAM lagI pahelI be bAbate anubhavamAM na Ave. raheNIkaraNInA parivartanane jainazailImAM caraNakaraNa kahe che. vyavahAru bhASAmAM ene artha eTalo ja che ke tadana saraLa, sAduM ane niSkapaTa jIvana jIvavuM. vyavahAru jIvana e AtmaupajyanI dRSTi keLavavA ane AtmAnI zuddhi sAdhavAnuM eka sAdhana che, nahi ke evI daSTi ane zuddhinA upara AvaraNanA-mAyAnA paDadA vadhArthe javAnuM. raheNIkaraNInA parivartanamAM eka ja mukhya bAbata samajavAnI che ane te e ke maLelAM dhULa sAdhanono upayoga e na kare ke jethI emAM ApaNuM jAta ja khovAI jAya. paNa uparanI badhI vAta sAcI hoya chatAM e te vicAravAnuM rahe ja che ke A badhuM kevI rIte bane ? je samAja, je pravAhamAM ApaNe rahIe chIe temAM te AvuM kazuM banatuM jevAtuM nathI. zuM Izvara ke devI evI kaI zakti nathI ke je ApaNe hAtha pakaDe ane lekapravAhanA vaheNanI - UlaTI dizAmAM ApaNane laI jAya, UMce caDAve? Ane uttara mahAvIra svAnubhavathI Ape che. te e ke A mATe puruSArtha ja Avazyaka che. jyAM lagI koI paNa sAdhaka svayaM puruSArtha na kare, vAsanAonA dabANa sAme na thAya, enA AghAta-pratyAghAtathI kSobha na pAmatAM aDagapaNe enI sAme ajhavAnuM parAkrama na dAkhave tyAM lagI upara kahelI eka bAbata kadI siddha na thAya. tethI ja te temaNe kahyuM che ke "saMgama ivI"i arthAta saMyama, cAritra, sAdI raheNIkaraNI e badhA mATe parAkrama karavuM. kharI rIte mahAvIra e nAma nathI, vizeSaNa che. je AvuM mahAna vIrya--parAkrama dAkhave te saha mahAvIra. AmAM siddhArthanaMdana to AvI ja jAya che ane vadhArAmAM bIjA badhA evA adhyAtmaparAkramIo paNa AvI jAya che. - je vAta bhagavAna mahAvIre prAkRta bhASAmAM kahI che te ja vAta anya paribhASAmAM jarAka bIjI rIte upaniSadomAM paNa che. jyAre IzAvAsya maMtrane praNetA RSi ema kahe che ke AkhA vizvamAM je kaMI dazya jagata che te badhuM IzathI bhareluM che, tyAre te e ja vAta bIjI rIte kahe che. joke Iza zabdathI Izvara samaje temAM kaMI khoTuM nathI; kAraNa ke, je cetanatatva AkhA vizvamAM laherAI rahyuM che te zuddha hevAthI Iza ja che, samartha ja che. ahIM IzvaravAda-anIzvaravAda agara daitAdvaitanI tArkika mImAMsA nathI. ahIM te cetanatatvanI vyAptinI vAta che. e RSi kahe che ke je AkhA vizvamAM cetanatatva hoya te sAdhakane dharma e che ke te tyAga karIne ja kaMI paNa Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrane maMgaLavAra [287 bhagave. huM te ema kahuM chuM ke te sAdhaka tyAga karyA pachI bheganuM sukha mANe che; eTaluM ja nahi, paNa te to tyAgamAM ja bheganuM sukha mANe che. evA sAdhakane tyAgathI judA kaI bhAga nathI. dunyavI vyavahAramAM mAtA saMtati mATe tyAga kare che tyAre te temAM ja upabhoganuM parama sukha anubhave che. jyAre ahIM te adhyAtmasAdhakanI vAta che. e draSi chevaTe eka bAbata vize sahu sAdhakane cetave che ke kazI vastumAM vRddhi athata lAbha ke mamatA na seve, paNa mAtra te jIvanavyavahAra pUratA ja vicAra kare. ApaNe niHzaMkapaNe joI zakIe chIe ke je mAMgalika vAraso mahAvIranA upadezamAMthI lAdhe che te ja upaniSadomAMthI paNa lAdhe che, ane buddhi ke tevA bIjA mahAna vIree e sivAya bIjuM zuM kahyuM che? A ja arthamAM huM upaniSadakAre vAparelo bhUmAM zabda vAparIne ema kahuM ke mahAvIra eTale bhUmA ane e ja brahma, te emAM kazI asaMgati nathI. mahAvIra bhUmA hatA, mahAna hatA, mATe ja te sukharUpa hatA, mATe ja te amRta hatA. kadI ene duHkha sparzI zake nahi, kadI enuM mRtyu saMbhave nahi. duHkha ke mRtyu e te alpane che, TUMkI dRSTine che, pAmarane che. vAsanAbane che, jene saMbaMdha kevaLa sthUla ane sUkSma zarIra sAthe ja saMbhave che. je mahAvIra vize huM kahuM chuM te te e ubhaya zarIrathI para hoI bhUmA che, alpa nathI. alabatta ItihAsakAro je rIte vicAra kare che te rIte vicAra karatAM e prazna saheje thaze ke mahAvIre je maMgaLa vAraso bIjAne Apyo te vAra temaNe konI pAsethI, kevI rIte meLavyo ? Ano uttara saraLa che. zAstromAM ane vyavahAramAM kahevAya che ke biMdumAM siMdhu samAya che. sAMbhaLatAM te A avaLavANuM lAge. kyAM biMdu ane kyAM siMdhu! siMdhumAM te biMdu hoya, paNa biMdumAM siMdhu kevI rIte ? paNa e taddana sAcI vAta che. mahAvIranA sthaLa jIvanano parimita kALa e to bhUtakALanA mahAna samudranuM eka biMdu mAtra che. bhUtakALa e te bhUta che, satarUpe rahetuM nathI. ApaNe kalpI na zakIe tevI tvarAthI te Ave ane jAya che, paNa temAM saMcita thayelA saMskAre navAnavA vartamAnanA biMdumAM samAtA jAya che. bhagavAna mahAvIre jIvanamAM je AdhyAtmika vAraso meLavyo ane siddha karyo te temanA puruSArthanuM kaLa che e kharuM che, paNa enI pAchaLa ajJAta bhUtakALanA tevA vArasAnI satata paraMparA rahelI che. koI ene RSabha ke neminAtha ke pArzvanAtha vagerethI Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 ] darzana ane ciMtana UtarI Avela kahe, paNa huM ene eka ardhasatya tarIke svIkAruM chuM. bhagavAna mahAvIranA pahelAM mAnavajAtie je je AvA AdhyAtmika mahApuruSo. savelA te game te nAmathI prasiddha thayA hoya athavA ajJAta rahyA hoya. paNa e samagra AdhyAtmika puruSonI sAdhanAnI saMpatti mAnavajAtimAM evI rIte uttarottara saMkrAMta thatI jatI hatI ke te mATe ema kahevuM ke A badhI saMpatti koI eke ja sAdhI che te e eka bhaktimAtra che. bhagavAna mahAvIre evA ja AdhyAtmika kALastrotamAMthI upara sUcavela mAMgalika vAraso meLavyo. ane svapuruSArthathI ene jIvate karI vizeSa vikasAvI deza ane kALane anukULa thAya evI rIte samRddha karI ApaNI sAme rajU karyo. huM nathI jANatA ke temanA pachI thayelA uttarakAlIna keTalA bhekhadhArI saMtoe e mAMgalika vArasAmAMthI keTakeTaluM meLavyuM ane keLavyuM, paNa ema kahI zakAya ke e biMdumAM jema bhUtakALane mahAna samudra samAyeluM che tema bhaviSyane anaMta samudra paNa e biMdumAM samAyeluM che; eTale bhaviSyanI dhArA e biMdu vATe cAlavAnI ane cAlavAnI ja. jyAre upaniSadomAM "tatvamasi" ema kahevAmAM AvyuM tyAre ene artha bIjI rIte e che ke tuM arthAta jIvadazA prApta pite te ja arthAta zuddha paramAtmasvarUpa ja che. A paNa zaktinI ane gyatAnI dRSTie biMdumAM siMdhu samAyAne eka dAkhalo ja che. upara sUcavela cethA prakAranA vArasAne dhyAnamAM rAkhIne ja bauddhamaMgaLasUtramAM kahevAyuM che ke purta maMjIkuttama-A eka uttama maMgaLa che. Ane ja Adi, madhya ane aMtima maMgaLa kahevAmAM AvyuM che. jaina sUtramAMnA cAri maMgalama' pAThamAM je cothuM maMgaLa kahevAmAM AvyuM che te A ja vastu che. ApaNA jIvanakALa daramiyAna ApaNe joyuM che ke gAMdhIjIe A mAMgalika vArasAmAMthI keTakeTaluM meLavyuM ane kaI kaI rIte vikasAvyuM. AjanI pavitra kSaNe ApaNe evI ja koI mAMgalika bhAvanA sAthe judA paDIe ke ApaNe paNa AvA mAMgalika vArasAne pAtra kyAre banIe ? -akhaMDa AnaMda, navembara 49. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra ane jamAlinA matabhedanuM rahasya bhANeja tathA mAM paNa temane - saba dhamAM paNa bhagavAnanA jema buddha bhagavAnanA aneka harIphomAM eka harIpha temane ziSya devadatta hato tema bhagavAna mahAvIranA paNa aneka harIphomAM eka harIpha temane ziSya jamAla hatA. A devadata ane jamAli vacce keTaluMka sAmya hatuM. A sAmya jANavAthI bhagavAna mahAvIra ane jamAli vaccenA matabhedanA AtaMrika ke bAhya kAraNo upara keTalAka prakAza paDavAno saMbhava che. tethI pahelAM ja te jaNAvI daIe. devadatta kSatriya ane jamAli paNa kSatriya ja. devadatta bhikSuka sthitimAM buddha bhagavAnane ziSya hatA ane sAMsArika sthitimAM paNa temane sage ja hatuM, ane jamAli paNa mahAvIrane bhANeja tathA jamAI hate. sage ane ziSya chatAM devadattane buddha bhagavAnanA ziSyavargamAM pradhAnapada maLyuM na hatuM. jamAlinA saMbaMdhamAM paNa tema ja hatuM. sagapaNane lIdhe mahattA pArakhavAnI sAmAnya UNapa, janmasiddha kSatriya svabhAvanI ugratA ane pitAnA guru samakSa pitA sivAya bIjAonuM pradhAnapaNuM-A traNe kAraNe, jenAthI sAmAnya rIte matabhedane vadhAre saMbhava che, te uparathI e vAta jANI zakAya tevI che. jevI rIte devadatte aneka prapa racI buddhine mAravA kaziza karI hatI tevuM jamAlie kAMI paNa karyuM hoya te mATe eka paNa pramANu nathI, chatAM eTaluM khara ke devadatta ane jamAlie pitapotAnA guruviruddha pitAne khAsa anuyAyIvarga sthApyo hato. devadata ane jamAli pachI teone anuyAyI varga ke teonA paMthanuM sAhitya kAMI paNa rahyuM haze tema mAnavAne pramANa nathI. devadattane ullekha jaina ke vaidika sAhityamAM kyAMya nathI, mAtra bauddha sAhityamAM che. jamAline ullekha paNa mAtra jaina sAhityamAM che. bauddha sAhityamAM devadatane sauthI pahele "saMdhabhedaka' kahyo che. jaina sAhityamAM paNa jamAline prathama "nidbhava" kahyo che. saMdhabhedaka ane nidbhava baMne zatuM. tAtparya eka ja che. devadatta ane jamAli e bane pitapotAnA gurunI hayAtImAM ja kALadharma pAmyA hatA. vaidika ane bauddha sAhityamAM te jamAline ullekha nathI ja, paNa jaina sAhityamAM sudhdhAM tene ullekha eka pAkSika ja che. digaMbarIya sAhityamAM jamAlinuM mahAvIranA jAmatArUpe varNana na hoya te svAbhAvika che; kAraNa ke, Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 ] darzana ane ciMtana digaMbare mahAvIrane avivAhita ja mAne che, paNa mahAvIranA bhANeja ane ziSyarUpe paNa jamAlinuM varNana digaMbarIya sAhityamAM nathI, e vAta zvetAMbara ane digaMbara sAhityanA maulika abhyAsI mATe khAsa arthasUcaka che. jIvanasaMbaMdhI sAhitya betAMbara sAhityamAM aMga ane upAMga e baMne prakAranAM zAstro prAcIna gaNAya che. te baMnemAM jamAline ullekha che. sthAnAMga nAmanA trIjA aMganA sAtamA sthAnakamAM (pR. 411, sUtra pa87) ni (eTale mahAvIranI AjJAne utthApaka) no ullekhamAM jamAlinuM nAma prathama Ave che. aupapAtika nAmanA upAMgamAM paNa jamAline niva tarIke ullekha che. AvazyakaniyaMti, vizeSAvazyakabhASya vagere pAchaLanA granthomAM tenuM varNana nidhruva tarIke ja Ave che, paNa vadhAre vistRta ane vadhAre mAhitI ApanAruM varNana te bhagavatI nAmanA pAMcamA aMganA navamAM zatakamAM ne trIsamAM uddezakamAM che. te samagra varNana ApavAnuM A sthaLa nathI. mAtra prastuta lekhanA mULa viSayamAM upayogI thAya tevI daSTithI ane te vakhatanI sAmAjika maryAdA, dhArmika jIvana ane tattvajJAnanI mAnyatA jANavAmAM upayogI thAya te dRSTithI jamAlinA jIvanavRttane keTaleka bhAga ahIM Apo Avazyaka che. jIvanavRtta kSatriyakumAra jamAli e mahAvIranA janmasthAna kSatriyakuMDana nivAsI hatuM. te mahAvIranI bahena priyadarzanAno putra ane mahAvIranI putrI sudarzanAno pati heI mahAvIrane bevaDa sage hato. e moTo rAjA na hatA, chatAM vaibhavazALI to hato ja. eka vakhate zramaNa bhagavAna mahAvIra kSatriyakuMDanI bahAra cityamAM (udyAnamAM) padhAryA. teone vaMdana karavA aneka lekanI jema, moTA ThAThamATha sAthe te udyAnamAM Avyo. bhagavAna pAse dhamapadeza sAMbhaLyo ane tethI AkarSAye. pahelAM te teNe bhagavAnane kahyuM ke huM nirjhanya pravacana eTale ApanuM zAsana svIkAruM chuM, kAraNa ke, te mane ruce che. pachI teNe bhikSu thavAnI IcchA paNa pragaTa karI. zramaNa bhagavAne te mATe jarAye DhIla na karavA kahyuM ke tarata ja bhikSupada mATe anumati meLavavA jamAla ghera AvyA, ane mAtApitAne te mATe bahu vInavyA. putranA tIvra vairAgyanI khAtarI chatAM chevaTe mAtApitAe bhikSapada mATe potAnI na chUTake anumati ApI. meTI dhAmadhUmapUrvaka jamAlie bIjA pAMcase purUSo 1. A mATe juo 5. becaradAsanA anuvAdavALuM bhagavatIsUtra pa. 41. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra ane jamAlinA matabhedanuM rahasya sAthe zramaNa bhagavAna pAse dIkSA lIdhI ane adhyayana zarU karyuM. TUMka vakhatamAM sAmAyikAdi agyAra aMge zIkhI gaye ane pachI aneka prakAre upavAsanA tIvra tapamArgathI AtmAne unnata karate vicAravA lAgyo. kyAreka judA vicaravAnI IcchAthI jamAlie zramaNa bhagavAna pAse AvIne vaMdanapUrvaka kahyuM ke-"bhagavan! pAMcase bhikSuo sAthe ApanI anujJApUrvaka judo vicaravA icchuM chuM.' zramaNa bhagavAne mauna svIkAryuM ne tenI mAgaNIne svIkAra na karyo. traNa vAra pUchaDyA chatAM paNa jyAre zramaNa bhagavAne mauna na teDayuM tyAre chevaTe jamAli pitAnA pAMcaso sahacArI bhikSuke sAthe chUTA paDI svataMtra vicaravA lAgyA ane vicaratAM vicaratAM zrAvastImAM AvI pahoMcyo. nIrasa, rUkSa, tuccha ane aniyamita khAnapAnathI tene vara AvyuM. pittajvarathI bahu vedanA thatAM teNe ArAma mATe sahacArI bhikSukone ziyA pAtharavA kahyuM. bhikSukee vinayapUrvaka tenI AjJA svIkArI. jvaranI tIvra vidatAthI vyAkuLa thayela teNe turata ja pharIthI bhikSakane pUchayuM ke zuM ziyA karI ke kare che ? bhikSakoe uttara Ape ke ziyA hajI thaI nathI, paNa thAya che. A uttara sAMbhaLI jamAline vicAra thayo ke zramaNa bhagavAna ema kahe che ke "je karma calita thatuM hoya, kSINa thatuM hoya athavA AtmAthI chUTuM paDatuM hoya te calita thayuM, kSINa thayuM, AtmAthI mukta thayuM kahI zakAya.'--e kathana mithyA che; kAraNa ke, e kathana anubhavathI viruddha che. Avo vicAra AvatAM ja turata teNe sahacArI bhikSuone belAvyA ne kahyuM ke-"juo, zramaNa bhagavAna kahe che ke je karma calita thavA, kSINa thavA ane vipAka ApI AtmAthI chUTuM thavA lAge tene calita thayuM, kSINa thayuM, chUTuM thayuM ema kahI zakAya. A kathana keTaluM anubhava viruddha che? tame saMthAre kare che tyAre tene karyo ema nathI kahetA, paNa karIe chIe ema kahe che; arthAt cAlu kriyAne cAlu ja mAne che, pUNuM nathI bhAnatA ane zramaNa bhagavAna te cAlu kriyAne paNa pUrNa kahe che. A kathana kharekhara anubhava viruddha che." - A vicAra jamAli pAsethI sAMbhaLatAM ja te keTalAka bhikSuone pasaMda Abe, paNa keTalAkane pasaMda na Avyo. jeone pasaMda AvyuM teo jamAli sAthe rahyA ane bIjA tenAthI chUTA paDI zramaNa bhagavAnane jaI maLyA. A vakhate zramaNa bhagavAna caMpAnagarImAM hatA. javaramukta thaI zakti meLavyA pachI jamAli paNa zramaNa bhagavAna pAse AvyuM ane vaMdana-namaskAra karyo Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] darzana ane ciMtana sivAya ema ja UbhA rahI kahevA lAgyuM ke jema tamArA ziSya apUrNa avasthAmAM tamArAthI chUTA paDyA ane pAchA apUrNa sthitimAM ja tamArI pAse AvyA che tema huM nathI Avyo. ahaMna, jina, sarvajJa ane pUrNa thaI ahIM Avyo chuM. A sAMbhaLI zramaNa bhagavAnanI pAse beThela teonA pradhAna ziSya gautame jamAline kahyuM ke je te sarvajJa hoya te leka zAzvata che ke azAzvata ane jIva zAzvata che ke azAzvata ' e be praznono uttara Apa. jamAli vicAramAM paDI gayA ane uttara na ApI zakyo. e joI zramaNa bhagavAne kahyuM ke "jamAli mArA ghaNuM chadmastha (asarvajJa) zipyo che jeo A praznone uttara bhArI peThe ApI zake che, chatAM teo tArI peThe pitAne sarvajJa nathI kahetA.' ema kahI zramaNa bhagavAne te praznone uttara A pramANe Avyo: leka ane jIva zAzvata paNa che, kAraNa ke, te utpanna ke naSTa thatA nathI. tema ja azAzvata paNa che; kAraNa ke, te baMne aneka parivartane paNa anubhave che." bamaNu bhagavAnane A uttara jamAlie na mAnyo ane tyAMthI cAlyo gayo. chUTe pachI teNe aneka varSa sudhI bhikSapada para kAyama rahI zramaNa bhagavAna viruddha hilacAla karI ane pitAne tathA bIjA anekane ADe raste deryA. chevaTe paMdara divasanI saMlekhanA (anazana) karI, marI nIca devalamAM pedA thaze. matabhedanI bAbata jamAli ane zramaNa bhagavAna vacce bIjI koI paNa bAbatamAM matabheda hatuM ke nahi tenuM varNana maLatuM nathI. mAtra eka bAbata vizenA matabhedanuM varNana maLe che, ane te A. jamAlinuM kahevuM hatuM ke dhAreluM phaLa na Ave tyAM sudhI te mATe cAlatA prayatnane saphaLa na ja kahI zakAya. zrI mahAvIranuM kahevuM hatuM ke dhAreluM chevaTanuM phaLa maLyA pahelAM paNa te mATenA cAlu prayatnane saphaLa paNa kahI zakAya. A matabheda je zabdomAM ahIM mUkavAmAM Avyo che te zabdo joke zAstromAM nathI, chatAM zAstromAM varNana karela matabhedanuM svarUpa vyAvahArika bhASAmAM A rIte mUkavuM saraLa ne yogya che ema keIne jaNAyA vinA nahi rahe. khaliputra gazAlaka mahAvIranI sAdhaka avasthAmAM ja teo sAthe rahele ane chUTe paDele AvuM varNana jaina graMthamAM che, paNa mahAvIranA upadezaka jIvanamAM teonI AjJA avagaNI teothI chUTo paDanAra ane judo Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra ane jamAlinA matabhedanuM rahasya r20 sampradAya calAvanAra teonA ziSyomAM jamAli ja prathama gaNAya che. tethI jema bauddha zAstromAM devadata prathama saMdhabhedaka tarIke varNavAyela che tema jaina zAstromAM jamAli prathama niva manAyela che. ahIM vicAraka vAcakane saheje prazna thaze ke ahiMsAmAM ke kSamAmAM jagadguru gaNAvA yogya dIrghatapasvI mahAvIre potAnA bhANeja ane jamAI ziSyanA najIvA matabhedanI upekSA na karI; te karatAM je teoe ATalA nAnA matabhedane khamI khAdhe heta te zuM te vadhAre sAruM ane gaMbhIra na gaNAya? athavA zuM teTalA mAtra matabheda uparAMta sIdhI rIte virodhanAM anya kAraNe haze? AvuM mAnI levAne atyAre kAMI sAdhana nathI. eTale mahAvIranA vyaktitvanA vicAranI dRSTie paNa e vicAravuM prApta thAya che ke e matabhedane virodha karavAmAM mahAvIranuM tAtparya zuM haze ? je ghaNuM kAraNasara ApaNe ema mAnI laIe ke mahAvIra e khare ja mahAvIra, dIrdhatapasvI, sahiSNu ane kSamA tathA ahiMsAnI pratyakSa mUrti hatA te e paNa svIkAravuM joIe ke jamAlinA matabhedanI upekSA karavAmAM teoe saMdhanuM kAMI vadhAre ahita dhAryuM haze. e ahita te zuM ?-e atyAre ApaNe ApaNI ja dRSTie vicArI zakIe. te vicAra karavo e ja prastuta lekhanuM dhyeya hovAthI nIce tene vicAra karIe. vadhe levAnuM rahasya bhagavAna mahAvIrane siddhAnta anekAntane hate. anekAnta eTale koI paNa eka vastune prAmANikapaNe aneka dRSTie tapAsavI. anekAMta e mAtra vicArane ja viSaya nathI, paNa AcaraNa sudhdhAMmAM tenuM sthAna che. joke anekAnta prAmANika aneka dRSTione (apekSAone) samuccaya che, chatAM saMkSepamAM te badhI daSTione be bhAgamAM vaheMcI nAkhavAmAM AvI che. pahelI vyavahAradaSTi ane bIjI nizcayadaSTi yA pAramArthika daSTi. vyavahAraSTi eTale dhULa anubhava upara ghaDAyelI mAnyatA ane nizrayadaSTi eTale sUkSma anubhava upara ghaDAyelI mAnyatA. pahelI daSTimAM sthULatAne lIdhe anubhavonI vividhatA hoya che, jyAre bIjI bAjumAM sUkSmatAne lIdhe anubhavonI ekatA hoya che. tethI ja pahelImAM sAdhya ane sAdhanane bheda ane bIjImAM sAdhya ane sAdhanane abheda manAya che. pahelI daSTinA adhikArI sAdhAraNa ane ghaNuM leke hoya che, bIjInA adhikArI bahu thoDA hoya che. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana *. mahAvIranuM kathana hatuM ke vyavahAra ane nizcaya e baMne daSTine AdhAre ja kaI paNa mAnyatA sthira karavAmAM Ave agara koI pravRtti karavAmAM Ave te ja sarvatra samAdhAna ane vyavasthA rahI zake. je nizcaya vinAnI kevaLa vyavahAradRSTinuM anusaraNa karavAmAM Ave te bheda tathA viruddhabuddhi vadhAre keLavAya ane TUMkI dRSTine lIdhe haiye jaladI khUTI javAthI lakSya sudhI na ja pahoMcI zakAya. tevI rIte vyavahAra vinAnI kevaLa nizcayardaSTine kharA arthamAM anusaravAmAM Ave che, jene kAMI nukasAna na ja thAya, paNa tevI nizrayadaSTine anusaranAra maLe koNa? ekAda vyakti bhale tevI haiya, paNa tethI sAmudAyika hitanI saMbhAvanA ghaNI ja ochI rahe che. meTe bhAge tevI daSTinA nAma nIce daMbha ja cAlavA mAMDe che. tethI nizrayadaSTine dhyAnamAM rAkhI vyavahAradaSTine anusaravAmAM ja kramika vikAsano vadhAre saMbhava che. | mahAvIranA anekAntavALuM upayukta dhyeya samajI lIdhA pachI jamAlinA matane teoe zA sAru virodha karyo e vAta dhyAnamAM AvI zakaze. bhagavAne anubhavathI joyuM ke sAdhAraNa janasvabhAva dhIraja vinAne agara ochI dhIrajavALo hoya che. tethI dareka mANasa koI paNa prayatna zarU karI tenuM phaLa tarata Icche che. te mATe Apa joI te bhoga ApavA te taiyAra nathI hota. ghaNIvAra te phalaprApti najIka AvyA chatAM adhIrajane lIdhe ekAda nAnI moTI muzkelI AvatAM te moTebhAge siddha thayela prayatnane paNa nirAza thaI cheDI de che, ane niSphaLatA maLatAM pitAnI dhIrajanI UNapane na jotAM te bahAranI muzkelIone tarachoDe che, tenA upara kaMTALe lAve che, keTalAka lekene pitAnA prayatnomAM vikSepa nAkhanAra gaNI tenI sAthe duzmanAvaTa bAMdhe che ane A rIte mAnasika bhUmikA malina karI mUke che. jema dunyavI kAmamAM tema pAramArthika mArgamAM paNa adhIrajathI ghaNAye pAba haTha che. ' kaI sAdhaka amuka vakhata sAdhanA karyA bAda InTa pramANamAM phaLa na maLatAM nirAza thaI tarata ja te sAdhanA cheDI bese che ane nirAza thaI ADe raste derAya che. ghaNuM bhikSuo, ghaNA tapasvIo e ja kAraNathI aDadhe mArge jaI nIce paDyAnA dAkhalA ApaNe kyAM nathI jANatA ? sAmAjika ane rAjakIya prayatna paNa ghaNIvAra adhUrA rahI jAya che. tenuM e ja kAraNe che? e vAta lakSamAM rAkhI bhagavAne kahyuM ke kAma cAlu hoya; jene prayatna hajI cAlatA ja hoya te kAma paNa karAyuM ema kahI zakAyuM. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra ane jamAlinA matabhedanuM rahasya [ raha5 bhagavAnanA A kathanane sAra e che ke dareka mANasa AraMbhela prayatnane vaccethI na choDe; kAraNa ke, dekhI zakAya tevuM dhArela sthULa phaLa to lAMbA prayatnane aMte ja prApta thAya che, paNa prayatna cAlatuM hoya tyAre eTale jeTale aMze prayatna siddha thaye heya teTale teTale aMze phaLanI prApti paNa thayelI che. A mAtra AzAvAda nathI, paNa UMDuM ane kharuM satya che. A satya dhyAnamAM na hoya te paramArtha ke vyavahAramAM kyAMya prayatna sthira cAlI na zake. tethI bhagavAne nizcaya ane ane vyavahAra baMne daSTie dhyAnamAM rAkhavAne anekAnta upadeza Ape, ane jamAlinA matane virodha karyo. dAna ane te dvArA siddhAntanuM spaSTIkaraNa bhagavAnane siddhAnta "remALe jaze" ne che. je kAma karavAmAM AvatuM hoya, je hajI cAlu haya, jenuM chevaTanuM phaLa na AvyuM heya, arthAta je pUrNa na thayuM hoya tene paNa thayuM kahI zakAya, tene paNa saphaLa lekhI zakAya. A "kALe vahe" ne bhAve che. e siddhAnta prayatna ane phaLa vacce bheda nathI svIkAratA, tethI e siddhAnta pramANe koI paNa prayatnanA AraMbhanA prathama kSaNathI te prayatnanA samAptinA chellA kSaNa sudhInI akhila prayatnadhArA e ja phaLa che; ane nahi ke prayatnane anta tenAthI niSpanna thatuM mAtra juduM ja phaLa. paNa jamAline vAda ethI judo hato. te kahe ke jANe ke nahi, paNa rahe che, eTale ke je kAma cAlu hoya tene karAyuM ke saphaLa na ja kahI zakAya, paNa jyAre te kAma samApta thAya, tenuM chevaTanuM phaLa Ave tyAre ja ane te ja te kAma karAyuM arthAt saphaLa thayuM kahI zakAya. A vAda prayatna aneka Lana bheda svIkAre che. tethI e mujaba koI paNa kAmanA prAraMbhathI tenI samApti sudhIne je prayatna e sAdhana che, ane tene aMte niSpanna thanAruM tenuM chevaTanuM phaLa e te sAdhanathI taddana judu che. bhagavAnane jamAline vAda kabUla che, paNa te eka ja daSTie. te dRSTi eTale vyavahAra. jyAre jamAline mAtra vyavahAradaSTija kabUla che, ane bhagavAnanI bIjI nizrayadaSTi kabUla nathI. eTale baMne vacce ekAnta-anekAntanuM aMtara che. A akhtara jIvanamAM Utare te pariNAma zuM Ave te eka dRSTAntathI tapAsIe. koI be jaNe phaLa pedA karavAnI IrachAthI judA judA AMbAnAM vRkSa Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196] darzana ane ciMtana repyAM. baMnee sarakhI rIte uchera AraMbhe. ghaNI vakhata viyo. mULe bAjhayAM, caDe jAmyAM, DALe TI, pallava ane pa vistaryo. acAnaka ekathI vadhAre vAra AMdhI ane bIjAM prAkRtika taphAne AvyAM, jethI baMne vRkSo upara maeNra AvavAnI kriyA dhAryA karatAM vadhAre vakhata mATe laMbAI nirAzAne ane AzAne prasaMga baMne jaNa mATe eka ja sarakho upasthita thaye. jyAre eka jaNa atyAra sudhInA pitAnA dIrgha prayAsane sarvathA niSphaLa mAnI kaMTALe ane adhIrajathI vRkSanA piSaNanuM ane saMvardhananuM kAma cheDI de che, tyAre bIjo jaNa pitAnA teTalA ja dIrdha prayAsane saphaLa mAnI bairyabaLathI vRkSanA saMvardhananuM kAma vidhivata cAlu rAkhe che. pariNAme pahele ja AMbAnuM phaLa pedA nathI karI zakatA ane bIje karI zake che. ahIM AmravRkSa repanAra bhale kAlpanika pAtra hoya, paNa vizvanA manuSyasamAjanI be mAnasika pravRtio e kAlpanika pAtromAM AbehUba citrita thAya che tenI bhAgye ja nA pADI zakAze. A be prakRtie mAnavamAnasamAM che ane te UMDI ke chIcharI samaja upara racAyelI che. prathama prakRtine (chIcharI samajavALa) mANasa mULane bAjheluM, thaDane lAgeluM, DALone phUTelI ane pallava-pane vistarelAM jue, paNa tenI najare hajI AmranuM madhura ane pakava phaLa nathI caDatuM. te te pUrvanA mULa ane skadhathI laI maMjarI (ra) sudhInA badhAM pariNAmane ane te mATenA prayatnane pakava ane madhura phaLathI taddana judA ja mAnI beTho che. tethI te pade pade ne kSaNe kSaNe pUrvavata avasthaMbhAvI pariNAma jovA chatAM jyAM sudhI AmraphaLane nathI jete tyAM sudhI pitAnA prayatnane niSphaLa ja mAnate jAya che, ane tethI bhayAnaka Aphata AvatAM te sAme te TakI zakatA nathI, vacce ja nirAza thaI yatna choDI bese che. tyAre bIjI prakRtine (UMDI samajavALe) mANasa mULamAM, skadhamAM, DALomAM, patramAM ane maMjarI AdimAM AmraphaLanA kramika aMze jue che. evI sUkSmadaSTimAM AmraphaLa e bIjuM kAMI ja nahi, paNa pUrvavatI samagra pariNAmone saravALe. emAMnA je pariNAma ANavA sudhI prayatna thaye heya teTaluM AmraphaLa tenI dRSTie thayeluM ja che. A kAraNathI tenI samadaSTi tene bhayAnaka Aphato sAme Ubho rAkhe che, ane tene koI kAraNasara vaccethI vRkSa saMvardhananuM kAma choDavuM paDe te, bhAre prayatna niSphaLa gaye evI UlaTI samajathI, tene te dRSTi bacAvI le che. te mANasa tevI sUkSmadaSTine lIdhe ema daDhapaNe mAnatA hoya che ke Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra ane jamAlinA matabhedanuM rahasya [ raha7 yathAvidhi prayatna e ja phaLa che ane jeTalA pramANamAM prayatna sevya teTalA pramANamAM phaLa AveluM ja che. parva ane madhurarasayukta phaLane saravALe pUrNa karavA jeTalA aMke bAkI rahyA che teTaluM ja te phaLa bAkI che, bIjuM siddha thaI gayuM che. A mAnyatAne lIdhe te mANasa pharI prayatnanI taka zodhe che ane pariNAme taka maLe che, tema ja bhAvanA pramANe saMpUrNa phaLane adhikArI te thAya che. A adhikArI ja bhagavAnanA siddhAntanuM tattva chavanamAM utAranAra hoya che. mALe DenA siddhAntamAM je vastu sacavAI che te ja vastu bIjA rUpamAM ane bIjA zabdomAM gItAmAM gavAI che. ene bIjo adhyAya vAMce. temAM kahyuM che ke karmavegamAM prAraMbhela prayatnane nAza nathI, temAM pratyavAya (antarAya) paNa nathI. karmayoga-dharmanuM DuM paNa AcaraNa tenA AcaranArane mahAna bhayathI bacAvI le che. karma para ja (prayatna para ja) tAre adhikAra che. phaLa upara kadIye nathI, mATe prayatnaphaLajanya tRSNAnuM tuM nimitta na thA, tema ja akarma ( karmacAga) paNa na seva. RafmamatAzoti karavA = vAte svalpamapyasya dharmasya trAyate mahato bhayAt // 40 // karmaNyevAdhikAraste mA phaleSu kadAcana / mA karmaphalaheturbhUrmA te saMgostvamaNi // 41 // gItAnA keTalAka sUkSma bhAvane jainadaSTi sAthe samIkaraNa athavA jainadaSTie uddaghATana karavuM e mArga atyAranA ekadezIya sAMpradAyika abhyAsIone na na lAge te mATe u. yazovijayajInI sAmpradAyika chatAM gItA AdinA samanvayavALI adhyAtmasAra, jJAnasAra Adi kRtio tarapha vAcakenuM lakSya khecI viramIza. - jainayuga, caitra 1982. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrane trividha sanDeza ahiMsA, aparigraha ane anekAnta [ 7] sAdhvI zrI ujajavalakumArIjIe traNa muddAo upara je sarala ane spaSTa vivecana karyuM che tene harakeI saraLatAthI samajI zake tema che. te badala huM mArA taraphathI ane saMdha taraphathI temane AbhAra mAnuM chuM. gaye varSe sAdhvIjI gAMdhIjIne roja biralA hAusamAM maLatAM, temanI sAthe ahiMsA ane tene lagatA muddAo vize carcA karatAM. mAre paNa sAdhvIjI sAthe paricaya te vakhate tAjo ja hato. huM temanI ane gAMdhIjI vacce thayelI carcAo vize. temanI ja pAsethI kAMIka jANI lete. tenA saMskAra mArA mana upara paDelA ja che. tene dhyAnamAM rAkhI atyAre temanA pravacana-zravaNa uparathI je vicAre. phuryo che tene ja TUMkamAM darzAvavA dhAruM chuM. je anekAMta ahiMsA ane aparigrahanI pRSThabhUmikA che te anekAMta kevaLa zAstrIya vAdanA samanvayamAM ja samAto nathI. te te jIvananA pratyeka kSetrane sparze che. vyavahAru jIvananI dareka bAjune avivekI AtyaMtikatA tarapha DhaLatAM rokavI e ja sAcI anekAntadaSTi che. evI daSTi na hoya te ahiMsA ane aparigrahanA siddhAMta vyaktigata ane sAmAjika jIvanamAM vikRta thayA vinA rahe ja nahi. sAmAjika jIvanane saMvAdI ane sUrIluM banAvavA mATe A traNe siddhAMta agatyanA heI samagra jIvanamAM te dhruva sthAne che. Ama chatAM ane te upara vAraMvAra thatAM vivecane sAMbhaLavA chatAM ApaNe jyAMne tyAM chIe, tenuM zuM kAraNa? e prazna mArI peThe saune thata haze. enA uttarane UMDo vicAra karatAM ema lAge che ke ApaNe siddhAMta ane tenA bAhya khekhA vaccenuM aMtara jANI zakyA nathI. eTale eka kALe tevA siddhAMtane jIvanamAM siddha karavA amalamAM mUkAyelA ane atyAre nirarthaka banI gayelA AcAranA cIlAne ja anusarI ApaNe tevA siddhati pramANe jIvana jIvyAne khoTo saMtoSa mAnI laIe chIe ane prasaMga Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA vividha sadiza [ rahae Ave tyAre te sihatinuM gaurava gAI pAchaLa e ja nirarthaka siddha thayele bAhya. AcAranA khAne bacAva karIe chIe. bhagavAna mahAvIre ahiMsA ane aparigrahanA jIvanagata bIjene visAvavA tema ja siddha karavA gharabAra choDyAM, jaMgalane rAha lIdhe. ane bIjAnA zrama upara jIvavAnuM bAjue mUkI mAtra svAvalaMbI ane. sahiSNu tyAgIjIvana svIkAryuM. temaNe e jIvana dvArA te kALe anekAMtadaSTi. ane ahiMsA-aparigraha siddha karI tene vAraso bIjAne Ape. paNa anuyAyIo badalAtI paristhitimAM paNa bhagavAnanA te vakhatanA bAhya jIvananA khAne ja vaLagI rahyA ane UMDANathI e jevuM bhUlI gayA ke vastutaH mULa siddhati pramANe jIvana jivAya che ke nahi. pariNAma e AvyuM ke bhagavAnanA sIdhA vArasadAra gaNAtA tyAgIo ja e dhruva siddhAMtathI sAva vegaLA jaI paDyA, ane hajAra varSa pahelAnA tyAgIne AcAra-okhAne majabUtapaNe vaLagI rahyA. gRhastha, ke je mukhyapaNe tyAgIonA jIvanane Adarza mAnI cAle che ane temanuM anukaraNa kare che teo, paNa evA ja zuSka AcAranA khokhAne majabUtapaNe vaLagI rahyA ane anekAMta tema ja ahiMsA-aparigrahanI jAgatI daSTi ja lagabhaga gumAvI beThA. bIjAnA zrama upara na jIvavAnI dRSTie kyAreka jAyele anagAramArga Aje eTale badhe vikRta thaI gayuM che ke tenuM pAlana ekamAtra bIjAnA zramane ja AbhArI thaI gayuM che. udhADe page cAlavuM, hAthe vALa kheMcI. laI leca kare vagere kaThaNa AcAre ane milamAM taiyAra thayela jhINuM tema ja rezamI-bhegI janane zobhe tevAM-kapaDAM e bene tyAgIjIvanamAM meLa che, e vicAravuM ghaTe che. ahiMsA ane agriha mATe ja nagnatva ke ardhanagnatva. svIkAranAra tyAgIvarga jamAne badalAtAM vastra dhAraNa kare ane zaheramAM paNuM rahe to te e ja siddhAMtane anusarI pitAnAM kapaDAM pite taiyAra kema na kare ? A prazna aghare ane dharmaghAtaka lAgatA hoya te tenuM kAraNa e che ke ApaNAmAM e dhruva siddhAto vizenI sAcI ane UMDI samajaNa ja nathI. nirdoSa gaNAya evA nirakSaratAnivAraNa ane sAmAjika jJAnadAnanuM kArya keAI tyAgI javAbadArIpUrvaka kare to tene samAja tyAgaTyuta thayela mAne che. AnuM kAraNa e che ke ApaNe nivRttine ja pUrNa dharma mAnI lIdhuM ane e bhUlI. gayA ke doSanivRtti e te dharmamAtranI eka bAju ja che, ane te paNa sAmAjika kalyANanI pravRtti karavAnI mAtra prAthamika zarata che. pariNAme sapravRttino Agraha. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -300 ] darzana ane ciMtana jatAM ja nivRtti paNa banAvaTI banI gaI. gRhastha kALAM bajAra ane zeSaNa kare te temane doSa che ja, paNa e jANavA chatAM evI AvakamAMthI tyAgIjIvana poSavuM, e zuM kALAM bajAra ane zeSaNathI UtaratuM che? tyAgIe gRhasthonA dhaMdhAne dUSita kahe che jyAre gRhastha UMDe UMDe samajatA hoya che ke dhaMdho dUSita che, paNa enI zuddhi tyAgIonA piSaNa dvArA thaI jAya che. eTale sAmAjika azuddhinuM cakra cAlu ja rahe che. paristhiti badalAtAM siddhAMtanI vyAkhyA badalavI jarUrI bane che. ene eka dAkhale vicArIe. svadArasaMtiSa e gRhasthanuM brahmacarya vrata che. have Aje AvA vratane dhAraNa karanAra koI gRhastha parastrI tarapha kadI paNa najara na karatAM mAtra svastrImAM saMtuSTa rahe ane te pite piSaNa ane saMskAra-dAnano prabaMdha karI na zake eTalI saMtati pedA karyA kare te dekhItI rIte te svadArasaMtoSanuM vrata pALavA chatAM tAttvika rIte tene bhaMga ja kare che, ema AjanI paristhitimAM kahevuM joIe, kAraNa ke, svastriImAM saMtuSTa rahevuM e te svadArasaMtoSane artha che ja, paNa tethI AgaLa vadhI emAM e paNa garbhita artha samAyeluM che ke pitAnuM, saMtatinuM ane samAjanuM jIvana na vaNase eTalI ja hade dAmpatyajIvanamAM jAtIya saMbaMdhane avakAza Apa. - sAdhvIjIe kahyuM ke kumArika bhaTTe buddha ane mahAvIra jevA kSatrinA mukhethI upadezAyelI ahiMsAne pAtramAM bharela dUdha jevI kahI che. temanuM A kathana sAcuM che, paNa A uparathI zrotAo rakhe ema mAnI le ke brAhmaNa kumArile mahAvIra jevA ahiMsaka kSatrinI niMdA karI che ane tethI brAhmaNa mAtra niMdaka ja che. vAta ema che ke kumArila te sAtamA saikAmAM thayA, jyAre tethI keTalIye zatAbdIo pahelAM jenee brAhmaNakuLane hIna ane tuccha kuLa kaheluM che. kumArile jainoe brAhmaNakuLa upara karela AkSepano uttara ja A che ane AgaLa jatAM bAramA saikAmAM A. hemacaMdra kumArilane tethIye vadhAre sakhata javAba Ape che. tethI ApaNe ahiMsaka dRSTie te e vicAravuM dhaTe ke game te pakSa taraphathI AkSepa zarU thAya paNa emAM taTastha ja rahevuM joIe . ane bIjA karatAM pitAnA ja dene jovAnI vRtti keLavavI joIe. 1 -prabuddha jaina, 15-10-4pa 1. paryuSaNa vyAkhyAnamALA daramiyAna tA. 9-9-45nA roja mahAsatI zrI. ujajvalakumArajIe Apela vyAkhyAna pachI adhyakSapadethI pU. paMDitajIe ApelA - vyAkhyAta, Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIrane sanDeza [ 8 ] ApaNe bhagavAna mahAvIranA jIvanane vAMcIe chIe, paNa ApaNe temanA jIvanacetanane sparzatA nathI. je temanA jIvanacetanane sparzIe te. sahu mAnavI vizALa daSTie mahAvIra banI zake, mahAvIra thaI zake. tera cartana muMgIthA -e Adeza spaSTa kahe che ke tyAga karIne, bhegava. kaI vastu para najara na rAkhIza. maMdira UMcuM rAkhavAmAM Ave che. eno artha UMcA Adarzane che. daSTi zikhara tarapha rahe, ucca rahe e. hetu che. tana dhanakI kauna baDAI" ema kabIra kahe che tyAre tana, mana, dhana nakAmuM che ema nahi, paNa enI baDAI nakAmI che. bhagavAnane oLakhavA hoya te AdhyAtmika dRSTi keLavavI joIe. koI vADImAM ke cekAmAM ke laDhaNamAM bhagavAnane na pUravA joIe ane te ja ene game tyAM joI zakIe,. pachI enuM nAma mahAvIra hoya, kRSNa hoya ke game te hoya. mahAvIrane saMdeza che ke satya ane saguNamAM eka thavuM. mahAvIrane saMdeza eTale jIvanadaSTi ane jIvanakaLA. hiMdanA keI paNa saMtane le. tene saMdeza eka ja hoya che. tamArA avaguNa tarapha juo, sAmAnA avaguNa tarapha jue nahi. bhagavAna mahAvIra paNa dareka mAnavIne sau pahelAM pitAnI khAmI jovAnuM kahe che. micchAmi dukkaDa' belIe ane bhUle karyo jaIe ene kAMI artha nathI, paNa bhUla tarapha pAchA na jaIe e eno kharo artha che. samyakacAritra eTale ja jIvanakalA-je jIvanakaLA bhagavAna mahAvIre jIvI batAvI che, AcarI batAvI che. ApaNe ene samaja vyavahAramAM AcarI batAvIe. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -302 ] darzana ane ciMtana bhagavAna mahAvIre kahyuM che ke jeonA vicAramAM meLa na hoya teo pitAne bIjAnI sthitimAM mUke ane vicAra karI jue to athaDAmaNane : aMta Avaze. mananI meTAI keLavAya te kuTumbanI athaDAmaNane aMta Ave. mahAvIra, kRSNa vagerenAM AdhyAtmika jIvana tapAsa. bAhyajIvana alaga " haze, paNa sahunA AdhyAtmika jIvana eka ja che. ApaNe ekabIjA tarapha pUrNa Adara rAkhIe, nabaLA hoya te tarapha vadhu Adara rAkhIe te kAma saraLa bane. dharmasthAnamAM jaina hoya te ja jAya ema kahevAya che, paNa jaina koNa? tamArAmAM jainatva che? jainatva heya te ApaNe zakane A rIte jIvana gALavA daI zakIe? A dharmadaSTi nathI. ghaNA kahe che ke jainadharma jAna che, emAM ahiMsA che, paNa Aje A ahiMsA enA vAstavika arthamAM - najare caDatI nathI. -prabuddha jaina, 15-10-50 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vira paraMparAnuM akhaMDa pratinidhitva [9] zrImad vijayAnaMdasUrIzvare sthAnakavAsIsaMmata muhapattibaMdhana ane mUrtiutthApana e bannene tyAga karyo. huM pote paNa ema mAnuM chuM ke muhapattinuM ekAtika baMdhana e vastutaH zAstrasaMmata tema ja vyavahArya nathI. e ja rIte ema paNa mAnuM chuM ke AdhyAtmika vikAsakramamAM adhikArI-vizeSa vAste mUrti-upAsanAnuM samucita ane zAstrIya sthAna che. tema chatAM e prasiddha sUrIzvaranA smAraka aMkamAM emanA e aMzanI smRti nimite A lekha lakhI rahyo nathI, kAraNa ke eka te e carcA have bahu rasaprada rahI nathI; tema ja jainetara ane etihAsika vAcakone emAMthI kAMI vadhAre jANavA jevuM bhaLe ema paNa Aje dekhAtuM nathI. tethI uparanA mathALA nIce huM eka evA muddAnI saMkSepamAM carcA karavA dhAruM chuM ke jenI sAthe ukta sUrIzvarane saMbaMdha paNa hatuM ane je muddo etihAsika daSTie khAsa agatyane heI sarvasAdhAraNa vAcake vAte ekasarakhe upayogI che. dhArmika bhAvanA jyAre sAMpradAyika rUpa dhAraNa karI le che tyAre te bahu ALI banI jAya che. emAM satyadarzana ane nirbhayatAne aMza dabAI jAya che. tethI sAMpradAyika ke vastutaH dhArmika koI eka muddAnI carcA. atihAsika dRSTie karavA jatAM paNa, keTalAka vAcakonA manamAM sAMpradAyika bhAvanI gaMdha AvavAno saMbhava che, e mArA dhyAna bahAra nathI. vaLI AjakAla pratiSThita thayelI etihAsika daSTine nAme agara tenI ADamAM sAMpradAyika bhAvanuM poSaNa karavAnI pravRtti vidvAna ke vicAraka gaNAtA lekhakemAM paNa jyAM tyAM dekhAya che. e badhAM bhayasthAne chatAM huM prastuta carcAmAM UtaruM chuM te eka ja khAtarIthI, ane te e ke jeo asAMpradAyika agara sAMpradAyika kharekhara vicArake haze, jeo sAhitya ane ItihAsanA abhyAsI haze temane mArI A carcA kadI sAMpradAyika bhAvathI raMgAyelI nahi ja bhAse. jana paraMparA, jene A sthaLe huM vIraparaMparA kahuM chuM, tenA atyAra lagImAM nAnAmoTA phaTA-upaphAMTA game teTalA heya, paNa e badhA saMkSepamAM vetAMbara, digaMbara ane sthAnakavAsI-e traNa ja phirakAmAM AvI jAya Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 ] che. bhagavAna mahAvIra pahelAM paNa jaina paraMparAnuM dRSTie siddha che. te paraMparAne vIrapU para MparAnA bhagavAna mahAvIre e pUrva para parAne jIvanamAM pacAvI, tenu yeAgya ane samucita saMzodhana, parivartana, parivana karI potAnI jIvanasAdhanAne pariNAme ene je rUpa Apyu. te vIraparaMparA. A paraMparAnI bhavya imArata aneka sadaMze upara UbhI thayelI che ane tene ja maLe te atyAralagI eka yA bIjA rUpamAM jIvita che. ahIM vicAraNIya muddo e che ke vIraparaMparAnA prathamathI atyAralagImAM jeTalA phAMTA itihAsamAM ApaNI najare paDe che ane atyAre je ke jeTalA kAMTA ApaNI sAme che te badhAmAM vIrapara parAnu pratinidhitva ochuM ke vattuM eka yA bIjA rUpamAM hovA chatAM te badhA kAMTAmAMthI kayA krAMTAmAM ke kayA kirakAmAM enuM pratinidhitva vadhAre akhaMDapaNe sacavAI rahyuM che ? vIrapara'parAnA traNe kirakAnA zAstronuM tulanAtmaka tema ja aitihAsika mAruM' vAcana-ciMtana ane e traNe ya krikAnA upalabdha AcAra-vicArAnuM mAruM' yathAmati avaleAkana mane ema kahe che ke vIraparaMparAnuM akhaMDa pratinidhitva zvetAmbara paraparAmAM AkInI e paraMparAe karatAM vizeSa pUrNapaNe ane vizeSa yathA paNe sacavAI rahyuM che. mArA A maMtavyanI puSTimAM huM atre TUMkamAM AcAra, upAsanA ane zAstra e traNe aMze upara vicArakAnu dhyAna kheMcIza. ciMtana ane dezana astitva aitihAsika nAmathI oLakhIe. digaMbara, zvetAmbara ke sthAnakavAsI kAI paNa phirakAnI dhArmika pravRtti ane pracAranA itihAsa tapAsIzuM to ApaNe ema nahi kahI zakIe ke amuka phirakAe vIraparaMparAnA prANusvarUpa ahiMsAnA siddhAMtane mALeA karyo che ke te siddhAMtanA samarthana ane pracAramAM potAthI khanatuM karavAmAM jarAya macaka ApI che. ApaNe e sagaurava kabUla karavuM joI e ke ahiMsAnA samana ane tenA vyAvahArika pracAramAM traNe krikAnA anuyAyIoe pAtapAtAnI Dhabe eka ja sarakhA phALo ApyA che. tethI ahiMsA siddhAMtanI dRSTie mArA uparyukta matavyanuM samarthAMna huM nathI karatA, paNa e ja ahiMsA tattvanA prANa ane kalevara svarUpa anekAMta siddhAMtanI dRSTie me prastuta praznanI chaNAvaTa karI che. e tA harakAI abhyAsI jANe che ke traNe krikAnA dareka anugAmI anekAMta ke syAdvAda vAste eka ja sarakhu abhimAna, mamatva ane Adara dharAve che. tema chatAM prastuta prazna paratve jovAnuM prApta e thAya che ke e anekAMtadRSTi kayA phirakAnA AcArAmAM, upAsanAmAM agara zAstromAM vadhAre pUrNa paNe sacavAyelI che agara sacavAya Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrapara parAnuM akhaMDa pratinidhitva [ 35 che. jyAM lagI vAdavivAda, dArzanika carcA, ghanika khaDana-maDana ane kalpanAjALanA sabaMdha che tyAM lagI te anekAMtanI carcA ane tenI pratiSThA traNe krikAmAM eka ja sarakhI iSTa ane mAnya che. dA. ta. jaDa ke cetana, sthUla ke sama kAI paNa vastunA svarUpanA prazna Ave te traNe phrikAnA abhinna anuyAyI khIjA dAAnikA sAme potAnuM maMtavya nityAnitya, bhedAbheda, ekAneka Adi rUpe eka ja sarakhI rIte anekAMtadRSTie sthApavAnA; athavA jagakartAne prazna Ave ke ka-punarjanmano prazna Ave topaNa traNe phrikAnA abhinna anugAmIe eka ja sarakhI rIte peAtAnI anekAMtadRSTi mUke. A rIte jainetara darzanA sAthenA vicArapradezamAM vIrapara parAnA dareka anugAmInuM kAryAM anekAMtadRSTinI sthApanA pUratuM bhinna nathI, adhUruM nathI ke enDruvastu paNa nathI. tema chatAM vIraparaMparAnA e traNe phrikAmAM AcAra --khAsa karIne muni AcAra ane temAMya muni saMbaMdhI mAtra vastrAcAranI bAbatamAM anekAMtaSTino upayoga karI tapAsIzuM teA ApaNane spaSTa jaNAze ke kaI par`parAmAM vIraparaMparAnuM akhaMDa pratinidhitva sacavAI rahyuM che. upAsanA--khAsa karI smRti-upAsanAne laI anekAMtaSTie tapAsIzuM tepaNu ApaNane samajAze ke kaI paraparAmAM anekAMtadaSTine vAraso jANe ke ajANe vadhAre akhaMDapaNe sacavAi rahyo che. chevaTe ApaNe zAstronA traNeya krikAgata vArasAnI daSTie paNa prastuta prazna vize vicArIzuM, (1) AdhyAtmika vikAsanI vividha bhUmikAne sparza karatA. jainatvanI sAdhanAnA svataMtra vicArathI tapAsatAM agara traNe phrikAnA upalabdha samagra sAhityanuM ekaMdara teAlana karatAM e te spaSTa dIvA jevuM dekhAya che ke munivasrAcAra saMbadhI sacela ane acela banne dharmoMmAMthI bhagavAna mahAvIra ke temanA jevA itara munionA samagra jIvanamAM agara teA temanA vananA mahattvanA bhAgamAM acela-dhamanuM sthAna hatuM. A dRSTie nagnatva ke aceladharmI, je diga Mbara paraMparAnA mukhya aMza che te, sAce ja bhagavAna vIranA jIvananA ane temanI paraMparAne paNa eka upAya aMza che; paraMtu potAnA AdhyAtmika sAdhanA-kSetramAM dareka evattuM khaLa dharAvatA yathArtha sAdhakane samAvezavAnI vIranI udAra dRSTi agara vyavahAru anekAMtadaSTi vicAra karIe, to ApaNane e spaSTa samajAze ke e mahAvIra sarva sAdhaka adhikArI vAste ekAntika nagnatvaneA Agraha rAkhI dhamazAsanane lekagrAhya pracAra icchI ke karI na ja zake. temanAM potAnAM AdhyAtmika aLa te Adarza game teTalI parAkASTAe paheoMcyAM hAya, chatAM temane jo potAnuM dharma zAsana pracAravuM ke cirajIvita rAkhavuM 20 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 ] darzana ane ciMtana iSTa heya te temaNe pitAnI jAta paratve uccatama Adarza ne vyavahAra rAkhIne paNa sahagAmI ke anugAmI bIjA sAdhake vAste (je mULaguNamAM ke mUlAcAramAM aikyamaya heya te) vastra, pAtra Adisthala vastuo vize maryAdita chUTa mUke ja ke; agara madhyamamArgI niyamana rAkhe ja ke. manuSya svabhAvanA, anekAnta dRSTinA ane dharmapaMtha-samanvayanA abhyAsI vAste e tattva samajavuM saheluM che. jo A daSTi ThIka hoya te ApaNe ema kahI zakIe ke bhagavAna vIre pitAnA dharmazAsanamAM acela-dharmane prathama sthAna ApIne paNa sAthe sAtha sacela-dharmane maryAdita sthAna ApeluM. digaMbara paraMparA jyAre kharA muninI zarata tarIke nagnatvane akAntika dAvo kare che tyAre te vIranA zAsananA eka aMzane ati Adara karavA jatAM bIjA sacela-dharmanA aMzane avagaNI anekAMtadaSTine vyAghAta kare che. tethI UlaTuM, zvetAMbara ke sthAnakavAsI paraMparA saela-dharmamAM mAnavA chatAM, tenuM samarthana ane anusaraNa karavA chatAM, aceladharmanI avagaNanA, anAdara ke upekSA karatI nathI, balka te banne paraMparAo digaMbaratvanA prANarUpa acela-dharmanuM pradhAnapaNuM svIkArIne ja adhikArIvizeSa paratve sacela dharmanI paNa agatyatA jue ane sthApe che. A uparathI ApaNe traNe phirakAonI dRSTi tapAsIzuM te spaSTa jaNAze ke vastrAcAranI bAbatamAM digaMbara paraMparA anekAMtadaSTi sAcavI zakI nathI. jyAre bAkInI be paraMparAoe vicAraNAmAM paNa vastrAcAra paratve anekAMtadRSTi sAcavI che ane atyAre paNa teo te dRSTine ja piSe che. traNe phirakAnA upalabdha sAhityamAM atihAsika dRSTie nirvivAdapaNe sauthI vadhAre prAcIna manAtA zvetAMbarIya aMga sAhityamAM ane temAMya sauthI vadhAre prAcInatAnA aMze dharAvanAra AcArAMga sUtramAM ApaNe acela ane sacela bane dharmonuM vidhAna joIe chIe. A banne vidhAnamAM eka prathamanuM ane bIjuM pachInuM che ema mAnavAne kaze ja purAvo nathI; tethI UlaTuM acela ane sacela dharmanAM bane vidhAna mahAvIrakAlIna che ema mAnavAne aneka purAvAo che. AcArAMgamAMnA uparathI vidhI dekhAtAM e banne vidhAne ekabIjAnI eTalAM najIka che tema ja ekabIjAnAM evAM pUraka che ane te banne vidhAne eka ja UMDI AdhyAtmika dhUnamAMthI evI rIte phalita thayelAM che ke temAMthI ekano lepa karavA jatAM bIjAno cheda UDI jAya ane pariNAme banne vidhAno miyAM Thare. tethI e AcArAMganA prAcIna bhAgane dRSTie etihAsika tapAsatAM paNa huM nirvivAdapaNe evA nizcaya upara Avyo chuM ke acela-dharmanI bAbatamAM vIraparaMparAnuM pratinidhitva je pramANamAM vizeSa yathArthapaNe ane vizeSa akhaMDa Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIraparaMparAnuM akhaMDa pratinidhitva (307 paNe sacavAyuM hoya te te digaMbara phirakAmAM nahi, paNa zvetAMbara ane sthAnakavAsI phirakAmAM che. (2) have ApaNe upAsanAnI bAbata laIvIraparaMparAnA pratinidhitvane prastuta prazna carcAe. e kahevAnI bhAgye ja jarUra che ke vIraparaMparAnA aneka mahatvanA aMzamAM mUrti-upAsanAne paNa sthAna che. A upAsanAnI dRSTie sthAnakavAsI phirake te vIraparaMparA-bahiSkRta ja che, kAraNa ke te Amika paraMparA, yuktivAda, AdhyAtmika gyatA ane anekAndaSTi e badhAno InkAra karI eka yA bIjA koI paNa prakAranI mUrti-upAsanAmAM mAnato nathI. tethI upAsanAnI bAbatamAM zvetAMbara ane digaMbara be phirakA vacce ja vicAravAnuM prApta thAya che. emAM saMdeha nathI ke digaMbara--paraMparAsaMmata nagna mUrtinI upAsanA vItarAgavanI saguNa upAsanA vAte vadhAre baMdhabesatI ane nirAbara hAI vadhAre upAdeya paNa thaI zake, paraMtu A bAbatamAM paNa digaMbara paraMparAnuM mAnasa, vicAraNe ane vyavahAranI dRSTie, akAntika ja che. zvetAmbara paraMparAnA AcAra-vicAra ane cAlu purAtana vyavahArane tapAsIzuM te ApaNane jaNAze ke eNe vicAramAM ke vyavahAramAM nagna mUrtine upAsanAmAMthI bahiSkAra karyo ja nathI. tethI ghaNuM jUnA vakhatathI atyAralagInA zvetAMbarIya paMthanI bhAlikInAM maMdire ke tIrthomAM nagna mUrtinuM astitva, tenuM pUjana-arcana nirvirodhapaNe cAlatuM ApaNe joIe chIe. alabatta, zvetAMbara paraMparAmAM savastra ane sAlaMkAra mUrtinuM sthAna che, ane jema jema bane phirakAo vacce athaDAmaNa vadhatI gaI tema tema zvetAMbara paraMparAmAM uttarottara savastra ane sAlaMkAra mUrtinI ja pratiSThA vadhatI cAlI che; paNa mathurAmAMthI nIkaLelI zvetAMbarIya AcAryanA nAmothI aMkita nagna mUrtio ane tyArapachInA aneka saikAo daramiyAna paNa cAlu rahelI nagna mUrtinI zvetAmbarIya pratiSThAne vicAra karatAM e cekhuM lAge che ke zvetAMbara paraMparA AdhyAtmika upAsanAmAM nagna mUrtinuM mUlya yathAvata AMkatI AvI che. AthI UlaTuM, digaMbara paMthanI mAlikInuM keI paNa maMdira ke tIrtha lo, te temAM nagna mUrti sivAya sAdAM ane digaMbaratvanI vadhAre najIka hoya evAM nirADaMbara vastrAMza dhAraNanI mUrtine paNa akAntika bahiSkAra ja haze. e paraMparAnAM zAstro paNa ekAntikapaNe nagna mUrtinA ja samarthaka hoI AkhI digaMbara paraMparAnuM mAnasa prathamathI atyAra lagI eka ja rIte ghaDAyeluM che ke je mUrti nagna na hoya te mAnavI ke pUjavI egya nathI, jyAre prathamathI ja zvetAMbara paraMparAne A vize vArasa udAra raheluM hoya ema lAge che. tethI e jinamUrtinI Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 ] darzana ane ciMtana upAsanAno anaikAnika Agraha digaMbara paraMparA jeTaluM ja rAkhavA ktAM mUrtinA svarUpa vize digaMbara paraMparAnI peThe ekAntika banI nathI. (alabatta chellI zatAbdI ke zatAbdIomAM vetAmbara mAnasa ane vyavahAra paNa pratyAghAtI vRtti dharAvatAM, cheka ja digaMbara maMtavya karatAM sAmI bAjue jatAM ane pitAnI pUrvaparaMparA bhUlI jatAM dekhAya che, e kabUla karavuM joIe.) buddhi ane tarkathI satAM paNa ema lAge che ke taddana nagna ane nagnaprAya-banne prakAranI mRtio upAsanAne anukULa che, nahi ke koI eka ja prakAranI. tethI mUrti svarUpa vizenI parApUrvathI cAlI AvatI kalpanAne vicAra karatAM ane tene upAsanAgata anekAntadaSTi sAthe meLa besADatAM ema spaSTa lAge che ke ekAnta mana mUrtine Agraha rAkhavAmAM vIraparaMparAnuM pratinidhitva khaMDita thaI jAya che, kAraNa ke, te AgrahamAM zvetAmbarIya kalpanAno samucita paNa samAveza thato nathI, tethI UlaTuM, tAMbarIya nagna ane nagnapraya mUrtinI kalpanAmAM digaMbara paraMparAnI ekapakSIya mAnyatAne paNa rUci ane adhikArabhede pUrNa samAveza thaI jAya che. ( 3 ) prastuta prazna para chellI bAbata zAstronI che ane te ja sauthI vadhAre agatyanI che. traNe phirakAo pAse tipitAnuM zAstra-sAhitya che. sthAnakavAsI ane vetAMbara-e be phirakAone keTaluMka Agamika sAhitya te, sAdhAraNa che, jyAre e ubhaya phirakAmAnya sAdhAraNa Agamika sAhityane digambara phirake mAnato ja nathI. te ema kahe che ke asalI Agamika sAhitya krame krame lekha baddha thayA pahelAM ja aneka kAraNathI nAza pAmyuM. Ama kahI te sthAnakavAsI-vetAMbara ubhayamAnya Agamika sAhityane bahiSkAra kare che, ane tenA sthAnamAM tenI pitAnI paraMparA pramANe IsvIsananA bIjA sakAthI racAyelA manAtA amuka sAhityane Agamika mAnI tene avalaMbe che. ahIM prazna e che ke je IsvIsananA pahelA bIjA saikAthI mAMDI racAyelA khAsa digaMbara sAhityane te phirakAnA AcArya ane anuyAyIoe jIvita rAkhyuM to temaNe pote ja asalI Agama sAhityane sAcavI kema na rAkhyuM ? asalI Agama sAhityanA sarvathA vinAzaka kAraNoe te phirakAnA navIna ane vividha vistRta sAhityano sarvathA vinAza kema na karyo? ema te kahI ja nahi zakAya ke digaMbara phirakAe judAM khAsa racela zAstronA samaya pahelAM ja e vinAzaka kAraNo hatAM ane pachI evAM na rahyAM; kAraNa ke, ema mAnavA jatAM evI kalpanA karavI paDe ke vIraparaMparAnA asalI Agamika sAhityane sarvathA vinAza karanArAM baLoe samAna kSetra ane samAna kALamAM haiyAta brAhmaNa ane ddha asalI sAhitya ke te vakhate racAtA sAhitya upara vinA Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIpara dharAnuM akhaMDa pratinidhitva [ 309 zaka asara na karI ane karI hoya te! te nAmamAtranI. A kaeNmpanA mAtra asaMgata ja nathI, paNa anaitihAsika sudhdhAM che. bhAratavarSanA kAI paNa bhAgamAM vartamAna ke racAtA sAhitya vize evAM pakSapAtI vinAzaka khaLe! kacAreya upasthita thayAnA itihAsa prApta nathI thato ke e khaLAe mAtra jaina sAhityane sathA viccheda karyo hoya ane brAhmaNu tema ja bauddha sAhitya upara dayA dAkhavI hoya. A ane AnA jevI bIjI keTalIye asaMgati ApaNane ema mAnavA prere che ke vIrapara parAnuM asalI sAhitya ( bhale tenA baMdhAraNamAM, bhASAsvarUpamAM ane viSayacarcAmAM kAMIka pheraphAra ke ghaTADA-vadhArA thayA tAya ) vastutaH nAza na pAmatAM akhaMDa rIte haiyAta ja rahyuM che. A dRSTie jotAM e asalI sAhityanA vArasA digabara phirakA pAse nathI, paNa zvetAMbara ane sthAnakavAsI e be phirakA pAse che. sthAnakavAsI phirakemAM keTaluMka asalI Amika sAhitya dharAve che, paNa te DALa, zAkhA, pAMdaDAM ane phUla ke phaLa vinAnA eka mULa ke thaDa jevuM che ane te mULa ke tharDa paNa tenI pAse akhaMDita nathI. e paNa kharuM che ke zvetAMbara paraMparA je Aganika sAhityane vAraso dharAve che te pramANamAM digaMbara paraMparAnAM sAhitya karatAM vadhAre ane khAsa asalI che tema ja sthAnakavAsI Aganika sAhitya karatAM e vizeSa vipula ane samRddha che, chatAM te atyAre jeTaluM che temAM ja badhuM asalI sAhitya mULa rUpamAM ja samAI jAya che ema kahevAne ArAya nathI. sthAnakavAsI phrikAe amuka ja Agame! mAnya rAkhI te sivAyanAMne mAnya na rAkhavAnI pahelI bhUla karI. bIjI bhUla Agamika sAhityanA akhaMDita vikAsane ane vIrapara parAne poSatI niyukti Adi caturaMgInA asvIkAramAM eNe pharI ane chevaTanI akSamya bhUla e phirakAnA mukhyapaNe kriyAkAMDanA samarthanamAMthI phalita thayela ciMtana-manananA nAzamAM AvI jAya che. je saikA daramiyAna bhAratavarSamAM Azrayajanaka dArzanika ciMtana, manana ane tArkika racanAo dhAdhala thatI hatI e jamAnAmAM zvetAmbara ane digaMbara vidvAno paNa e asarathI mukta rahI na zakayA ane temaNe thADA paNa samatha phALA jaina sAhityane arSyA, te ja jamAnAmAM zarU thayela ane cAmera vistarela sthAnakavAsI phrikAe dAnika ciMtana-manananI dizAmAM ane tArkika ke bIjA kAI paNa yogya sAhityanI racanAmAM peAtAnu nAma nathI noMdhAvyuM-e vicAra kharekhara sthAnakavAsI phirakA mATe nIcu jovaDAva nAra che. A badhI dRSTie sthAnakavAsI phirakAne vIrapara parAnuM akhaMDa prati nidhitva agara teA apekSAkRta viziSTa pratinidhitva dharAvanAra kahI na zakAya. tethI have bAkInA e phirakA vize ja vicAravAnuM prApta thAya che. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 ] darzana ane ciMtana " ApaNe upara joI gayA ke digaMbara phirakAe asalI Agamika sAhityane avagaNavAmAM, tene bahiSkAra karavAmAM mAtra vidyAnA keTalAka aMze gumAvavA pUratI ja bhUla nathI kadI, paNa e sAthe eNe vIraparaMparAnA ghaNA AcAra ane vicArene vAraso paNa gumAvyA che. Agamika sAhitya choDavA sAthe enA hAthamAMthI paMcAMgInA pravAhane sAcavavA, racavA ane poSavAno sonerI avasara ja cAlyo gaye. e te eka abAdhya satya che ke madhyakALamAM keTalIka zatAbdIo daramiyAna mAnanIya digaMbara gaMbhIra vidvAnonA hAthathI racAyela dArzanika, tArkika ane anya prakAranuM vividha sAhitya evuM che ke te mAtra harakoI jainane ja nahi paNa harakoI bhAratIya sAhitya ane saMskRtinA abhyAsIne mAna utpanna kare tevuM che, tema chatAM aitihAsika daSTie e kabUla karavuM joIe ke je digaMbara paraMparAe Agamika ane paMcAMgI sAhitya sAcavI, tenuM saMvardhana ane vyAkhyAna ke vivaraNa pitAnI ja Dhabe karyuM hota te e paraMparAnA gaMbhIra vidvAnoe bhAratIya sAhitya ane jaina sAhityane eka saMmAnavardhaka bheTa ApI heta. khera, A uparathI ekaMdare mAre abhiprAya kevaLa aitihAsika dRSTie paNa e badhA che ke zAstronI bAbatamAM varaparaMparAnuM je kAMI paNa akhaMDa pratinidhitva Aje jovA maLatuM hoya te te zvetAMbara paraMparAne ja AbhArI che. huM jyAre digaMbara paraMparAnI puSTi ane tenA samanvayanI dRSTie paNa tAMbarIya paMcAMgI sAhitya jouM chuM tyAre mane cakhuM lAge che ke e sAhityamAM digaMbara paraMparAne piSaka thAya evI akhUTa sAmagrI che. amuka muddA para matabheda thatAM, tene ekantika AgrahanuM rUpa apAtAM je hAni digaMbara paraMparAne uThAvavI paDI che tene khyAla e paMcAMgI sAhityane taTasthabhAve vAMcyA sivAya AvI na zake. jo e sAhityamAMnAM amuka vidhAna digabare paraMparAne baMdhabesatAM Ave tema na hatuM, te te paraMparAnA vidvAne, e vidhAne vize-e sAhityane choDyA sivAya paNa, jemAM brAhmaNa ane bauddha paraMparAmAM banyuM che ane jema eka ja tattvArtha granthane svIkArI tenI judI judI vyAkhyAmAM banyuM che tema-vividha uhApoha karI zakatA hatA athavA te bhAgane, svAmI dayAnanda smRti purANa AdimAMnA aniSTa bhAgane prakSipta kahyo che tema prakSipta kahI, bAkInA samagra paMcAMgI bhAgane satkArI, paraMparAnuM pratinidhitva mULa rUpamAM kAMIka vizeSa sAcavI zakyA hatA. digaMbara paraMparAnuM samagra mAnasa evuM eka taraphI ghaDAyeluM dekhAya che ke tene jijJAsA ane vidyopAsanAnI dRSTie paNa paMcAMgI sAhitya jevA ke vicAravAnI vRtti Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIraparaMparAnuM akhaMDa pratinidhitva [ 311 thatI ja nathI, jyAre zvetAmbarIya mAnasa prathamathI ja udAra rahyuM che. AnA purAvAo ApaNe sAhityaracanAmAM joIe chIe. eka paNa digaMbara vidvAna evo nathI jANo ke jeNe brAhmaNa-bauddha grantha upara lakhavAnI vAta te bAjue rahI, paNa zvetAMbarIya Agamika sAhitya ke bIjA koI dArzanika ke tArkika zvetAmbarIya sAhitya upara kAMI lakhyuM hoya. tethI UlaTuM, digaMbara paraMparAnuM prabaLa khaMDana karanAra aneka sAMpradAyika zvetAMbarIya AcAryo ane gaMbhIra vidvAne evA thayA che ke jemaNe digambarIya grantho upara Adara sAthe mahattvapUrNa TIkAo lakhI che. eTaluM ja nahi, paNa pustakasaMgrahanI daSTie paNa digaMbara paraMparAnuM mAnasa zvetAMbara paraMparAnA mAnasa karatAM prathamathI ja bhAre saMkIrNa rahyuM che. enA purAvAo junA vakhatathI atyAra lagInA baMne phirakAonA pustakabhaMDAranI yAdImAM pade pade najare paDe che. A badhuM huM kaI eka paraMparAnA apakarSa ke bIjI paraMparAnA utkarSanI dRSTie nathI lakhata; kAraNa ke, mArA A lakhANamAMthI je paraMparA pitAne utkarSa phalita karI bIjAnA apakarSamAM ja rAcavA mAge te paraMparAne paNa bIjI bAbatomAM sapramANu apakarSa batAvI zakAya. mAruM prastuta lekhana mAtra samatvanI daSTie che. emAM UNapane UNapa mAnavA jeTaluM sthAna che, paNa kaI pratye avagaNanA ke laghutvadRSTi piSavA sthAna nathI. cirakALathI pivAyela phirakAvAsita mAnasane badalAnuM kAma nadInA pravAhane badalavA jevuM eka rIte agharuM che, tema chatAM e azakya nathI. vartamAna samayanA vidyA ane jijJAsAnAM baLe ISTa dizAmAM purajozathI prerI rahyAM che. je kArya bhAre bhAga ApyA pachI agara badale vALI na zakAya evI hAni uThAvyA pachI karavuM ja paDe te kAma prathamathI cetI vakhatasara karavAmAM Ave te emAM manuSyatvanI zebhA che. huM ema mAnuM chuM ke eka paNa kSaNane vilaMba karyA sivAya sthAnakavAsI phirakAe pitAnI gata bhUla sudhArI AgaLa vadhavuM joIe, ane huM ema paNa mAnuM chuM ke samartha tema ja nirbhaya zuddha vidyopAsaka digaMbara vidvAnoe vArasAgata mAnasa badalI, digaMbara ja kAyama rahyA chatAM, vIraparaMparAne pramANamAM vizeSa ane akhaMDapaNe vyakta karanAra Agamika tema ja paMcAMgI sAhityanuM avalekana karI tene pitAnI paraMparAnA sAhitya sAthe meLa besADe agara te dvArA pitAnA sAhityanI pUti karavI. ema na karatAM jema teo atyAra lagI ekadezIya rahyA che tema raheze te temane vAste kaI vyApaka ke sArvajanika kSetramAM varaparaMparAnA Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] darzana ane ciMtana pratinidhi tarIke bhAgye ja sthAna raheze. e daSTie vidvAna ane atihAsikamAM temanI pratiSThA bhAgye ja baMdhAze. zrImad vijayAnaMdasUrIzvarane koI antaHskuraNa evI thaI ke temanuM jijJAsu mAnasa sthAnakavAsI phirakAnA alpamAtra Agamika sAhityamAM satuSTa na rahI zakyuM. teo Icchata te sthAnakavAsI phirake choDI digabara phirakAne apanAvI, temAM paNa pratiSThA meLavI, kAMIka vadhAre pramANamAM jijJAsA sozI, vidyopAsanA dvArA vI paraMparAnuM samarthana karI zakta; paNa mane ema lAge che ke e sUrinA bhavya ane nirbhaya AtmAmAM koI e bani UDyo ke teNe temane vIraparaMparAnuM apekSAkRta akhaMDa pratinidhitva dharAvanAra phirakA tarapha ja dhakelyA, ane ApaNe joIe chIe ke emaNe jiMdagInAM DAM varSomAM, khAsa karI chelA bhAganAM amuka ja varSomAM, AkhuM jaina sAhitya mathI nAkhyuM, temAMthI navanIta tAravyuM je temanA ja zabdomAM vidyamAna che. zvetAMbara phirake, AcAra, upAsanA ane zAstronI daSTie bIjA be phirakAo karatAM vIraparaMparAnI vadhAre najIka che e vAtanI agara vijayAnaMdasUrIzvare svIkArela zvetAmbarIya paraMparAnA caDiyAtApaNAnA khyAlathI je koI sAmpradAyika zvetAMbara gRhastha ke sAdhu phulAI saheja paNa bIjA phirakAo tarapha turva ke avagaNanA piSatI abhimAnavRtti sevaze to te satya cUkaze kAraNa ke, zvetAMbara mAnasa agekSAkRta game teTaluM udAra rahyuM hoya, chatAM enI vidyopAsanA paNa AjakAlanI dRSTie bahu ja ekadezIya ane alpasaMtuSTa che; e nathI te udAra ane vyApakapaNe samagra brAhmaNa paraMparA avagAhatuM ke nathI samagra bauddha paraMparA avagAhatuM. betAmbara paraMparAnA bhUtakAlIna ItihAsa ane vartamAna javAbadArIne vicAra karuM chuM tyAre tenA ja nahIM ane alpa saMtuSTa mAnasane kaMIka kahevAnuM mana thaI jAya che. huM atyAranA dhurINu gaNAtA samagra zvetAMbara AcAryo ane vidvAnane namrabhAve eTaluM ja aMtamAM kahevA IcchuM chuM ke zrImAna AtmArAmajIe prAraMbhelI ane adhUrI mUkelI vidyopAsanAne vartamAna vizeSa kImatI sAdhane ane sulabha sagavaDo dvArA laMbAvI atyAranA utatara dharaNane baMdhabese evI rIte vikasAve. -zrI AtmArAmajI zatAbdI graMtha, 1936. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna neminAtha ane kRSNa [ 10 ] neminAtha ane rAjImatI vize jaino ghaNuM jANatA haze. nAnAM bALakA paNa kaI ne kaI tA ANatAM haze, chatAM mane A viSaya upara kaMIka kahevAnuM mana thayuM che. huM banArasamAM hatA tyAre duSkALanA khArA chApAmAM vAMcatA ane DherAnA maravAnA khArA sAMbhaLIne mane atizaya ukaLATa thatA hatA. mANasA ta mare che, chatAM ApaNuM dhyAna mUMgA Dhora pratye vadhu kheMcAya che. e vakhate hu hemacandrAcAya uparanA eka pustakanI aMgrejI prastAvanA sAMbhaLatA hatA, tyAre teminAthano ullekha ApyA. eTale mane tyArathI A viSaya upara khelavAnA vicAra AvyA hatA. neminAtha vize tame kAMI kaho tyAre tamAre kRSNa vize paNa jANavuM joIe. neminAtha ane kRSNa e ene ApaNA Adarzo tarIke rAkhIe to ApaNe AkhI AsaskRti samajyA chIe ema kahevAya. e bannene janma yadukuLamAM thayA hatA. neminAthane janma AjathI chAzI hajAra varSa pahelAM thayA hatA ema jaina paraMparA kahe che. brAhmaNapara parA kRSNanA janma pAMca hajAra varSo pahelAM thayA ema kahe che. jo neminAtha ane kRSNa kAkAnA dIkarA bhAI hoya to A jaina para parAne khyAla bhUlabharelA gaNavA joI e. mane lAge che ke neminAtha chAzI hajAra varSa pahelAM nahi, paNa pArzvanAthathI gheADA samaya pahelAM ja thaI gayA haiAvA joI e. eTale samayanI AkhatamAM jaina paraparA upara bahu bhAra mUkavA jevuM mane lAgatuM nathI. yaduvaMza e mathurAnI AsapAsa phUlyophAlyA hatA. vasudevanA putra kRSNa ane vasudevanA bhAI samudravijayanA putra e neminAtha. jaina para parAmAM neminAthanI sAthe kRSNanuM paNu badhu varSoMna Ave che. brAhmaNu paraMparAmAM kRSNanuM varNana ghaNuM che, chatAM temAM neminAthano ullekha paNa nathI e Azcaya upAve tevI vAta che. mathurAmAM kRSNa upara Aphata AvatAM te navI rAjadhAnI dvArikAmAM sthApe che. neminAthanA uchera ane jIvAnI dvArikAmAM thayA hoya tema jaNAya Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314] darzana ane ciMtana. che. neminAtha ane rAjumatInuM jIvana e jaina paraMparAnI tyAgavRttine namUne che. teo paraNavA IcchatAM nahetAM, chatAM bIjAnI samajAvaTathI paraNavA taiyAra thAya che. lagna vakhate katala thanArAM jAnavare jeIne neminAthane atyaMta karuNA ane kaMpArI chUTe che, ane pazuvadhano khyAla AvatAM teo lagnamaMDapa choDIne giranAramAM tapazcaryA karavA mATe cAlyA jAya che. rAjumatI e kaMsanI bahena ane ugrasena rAjAnI putrI. rAjumatIne neminAtha vize khabara paDatAM te paNa saMsAra choDIne cAlI nIkaLe che ane tapa karatI vakhate neminAthanA bhAI rathanemi, jeo sAdhu thayA hatA ane je rAjumatInA rUpamAM lebhAya che, temane sadupadeza ApI sthira kare che. tyAra pachI neminAtha ane rAjumatI sadupadeza karatAM phare che. ApaNuM dharmaparaMparAmAM sAdhu ane sAdhvInuM je sthAna che tenA namUnA rUpe temanuM jIvana vyatIta thayuM hatuM. teo aitihAsika pAtro hoya ke na hoya, to paNa lekenA cittamAM eTalA badhA vasI gayA che ke teo hatA ja ema manAya che. kRSNa vizenuM sAhitya eTaluM vizALa che, tene lagatAM gIta saMskRta ane prAkRtamAM eTalAM badhAM che ke je e badhAMne saMgraha karyo hoya te e ja eka moTuM mahAbhArata thaI jAya. jeno paNa kRSNane neminAthanA samAna eka bhAvI tIrthakara tarIke oLakhe che, paNa je ApaNe bannenA caritrane vadhu samajIe te ApaNane sAcuM rahasya mAlUma paDaze. pazuonI hiMsAnA khyAlathI duHkhita thaIne neminAtha sAdhu thAya che. rAju matI neminAthanA rAgathI nahi, paNa kharA tyAgathI prerAIne sAdhvI thAya che. rathaneminI caMcaLa cittavRttinuM saMyamamAM parivartana karAve che. RgvadamAM yama ane yamI e be bhAIbahenenuM varNana che, jemAM yamIne lagna karavAnI IcchA thAya che paNa teno bhAI yama tene saMyamamAM sthira kare che. neminAtha ane rAjumatInA. jIvananA A prasaMge nAnA chatAM ghaNuM mahatvanA che. jenA AdarzamAM je saMtane-tyAgane Adarza che tenuM ApaNane neminAtha ane rAjumatInA jIvanamAM darzana thAya che. kRSNa gItAne kharekhara bodha karyo hoya ke tenA pachI tene nAme bIjA kAIye lakhI hoya, paNa te atyaMta jIvanaspazI che ane temAM vaidika saMskRtine sAra AvI jAya che. tethI Aje te dharmasAhityamAM sarva zreSThasthAna bhegave che. neminAthanA jIvanamAM je prasaMga Ave che tethI judo prasaMga kRSNanA jIvanamAM Ave che. ativRSTithI pIDAtAM jAnavarone temaNe govardhana parvata Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna neminAtha ane kRSNa [315 dvArA bacAvyA ane Aje paNa Thera Thera gozALAe brAhmaNa saMskRtinA anuyAyIo taraphathI cAle che. A zALAmAM moTe bhAge gAyo ja hoya che. bIjA prAntamAM gAya mATe rakSaNanI vyavasthA che, paNa gAye uparAMta bIjAM prANIonA rakSaNanI paNa vyavasthA gujarAtamAM ApaNe vadhu joIe chIe, ane tenuM kAraNa neminAthane baMdha hoya tema jaNAya che. eTale ApaNe kRSNane gorakSaka ane neminAthane pazurakSaka tarIke oLakhAvI zakIe. kRSNane saMbaMdha gepAlana-govardhana sAthe joDavAmAM Avyo che, tevI ja rIte neminAthane saMbaMdha pazurakSaNa ane pazupAlana sAthe joDavAmAM Avyo che. tenI sAbitIo kAThiyAvADamAM ane giranAra upara maLe che. neminAthane kAMI ja saMbaMdha vyavahAramArga arthAta pravRttimArganI sAthe na hoya tema lAge che. tyAga karyA pachI je temanI pAse Ave temane mATe temanA jIvanamAM ghaNuM che, jyAre kRSNanuM AkhuM jIvana vyavahArapUrNa che. saMsAramAM rahyA chatAM saMsArathI alipta rahevAne bodha temanA jIvanamAMthI jaDe che. hiMdamAM neminAtha ane kRSNanA be AdarzomAM ApaNuM AryasaMskRtinI rajUAta thAya che. AryasaMskRtimAM hInayAna ane mahAyAna evA be Adarza che. hInayAna Adarza pitA pUratuM ja paryApta che. pitAnuM kalyANa karatAM bIjAnuM kalyANa thaI jAya te bhale, paNa khAsa te te pitA mATe che; jyAre mahAyAna Adarza sarva lekonA kalyANane paheluM sthAna Ape che. jemAM hInayAnane vadhu pasaMdagI ApavAmAM AvI hoya tema jaNAya che, jyAre brAhmaNa lekee mahAyAnanA Adarzane paNa svIkAryo che. kRSNanA jIvanamAM sudAmAnI vAta Ave che. vaibhave bhogavavA chatAM pite alipta rahe che. samarAMgaNamAM paNa te taTasthabhAve rahe che. paNa A banne Adarzone alaga pADavAthI ApaNe ghaNuM veryuM che. brAhmaNa ane jene e parasparanA mahAna puruSo vize keTaluM ochuM jANyuM che ? hInayAnI ane mahayAnI Adarzo je Aje kTA paDI gayA che te barAbara nathI. bhAratIya saMskRtine je ApaNe samajavA mAgatA hoIe te neminAtha ane kRSNa bannene ApaNe samajavA joIe. rasavRtti, buddhi ane tatvajJAnanI dRSTie je ApaNe kRSNane na jANIe te neminAthane paNa, ApaNe barAbara nahi jANuM zakIe. kRSNabhakto, jeo mahAyAnI che, temaNe neminAthanA jIvanamAMthI ghaNuM zIkhavAnuM che. kRSNane nAme pitAnI tAmasa. ane rAjasavRttine teo piSI rahyA che. temaNe neminAtha ane rAjumatInA jIvanamAMthI tyAga ane tapazcaryA zIkhavAM joIe. paNa vyavahAramAM tame kAMI Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 ]. darzana ane ciMtana karavA mAgatA ho to tamAre kRSNanA jIvanamAMthI meLavavuM paDaze. jaina AcAmeMne hAthe kRSNanI kathA lakhAI che, temanA pitA vasudevanI vAta lakhAI che. atyaMta rasabharI che. kRSNanA jIvananA vAstavika aMzene neminAthanA jIvana sAthe joDIne ApaNe AryasaMskRtinuM sAcuM rUpa oLakhI zakIzuM. gopAlana ane pazupAlana e vastunI agatya paNa ApaNe temanA jIvanamAMthI meLavavAnI che. aMtima samaye pitAne bANa mAranArane kRSNa udAracite kSamA Ape che; eTaluM ja nahi, paNa tene pazupAlanane baMdha Ape che. mahAvIra, buddha badhAnA jIvanamAM AvA dAkhalAo maLI Ave che. teo skUla jIvana pratye nirmama hoya che. eTale huM jene kRSNanA jIvana vize vAMcavAnuM kahuM chuM, tema jainetarane neminAtha ane rAjumatI vize sahAnubhUtithI jANavAnI sUcanA karuM chuM. AthI arasparasanA pUrvagraha dUra thaze ane AryasaMskRtinA banne pAsAnuM darzana thaze. vyavahAramAM kAma karavA chatAM alipta rahevAnI bhAvanA kRSNanA jIvanamAMthI maLe che, neminAtha ane kRSNanA AdarzomAM lokone jaNAya che tevo virodha nathI. vidha dekhAya che te sthUla che. -prabuddha jaina, 15-11-41 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmadaSTinuM Antara nirIkSaNa [ 11 ] zrI vajaMdhara jina stavana ("nadI yamunA ke tIra" e dezI) viharamAna bhagavAna, suNo muja vinati, jagatAraka jaganAtha, acho tribhuvanapati; bhAsaka kAleka, tiNe jaNe chati, te paNa vItaka vAta, kahuM chuM tuja prati. 1 huM svarUpa nija choDi, rame para pula, jhIlyo ulaTa ANI, viSayatRSNa jale; Asrava baMdha vibhAva, karUM rUci ApaNuM, mithyAvAsa, doSa dauM parabhaNI. 2. avaguNa DhAMkaNa kAja, karUM jinamata kriyA, na tajuM avaguNa cAla, anAdinI je priyA; daSTirAgano piSa, teha samakita gaNuM, syAdAdanI rIta, na dekhuM nijANuM. 3 mana tanu capala svabhAva, vacana ekAMtatA, vastu anaMta svabhAva, na bhAse chatAM, je kAttara deva, namuM laukikathI, durlabha siddha svabhAva, pra tahakIkathI. 4 mahAvideha majhAra ke, tAraka jinavarU, zrI vajadhara arihaMta, anaMta guNAkarU; te nirdhAmaka zreSTha, sahI muja tAraze, mahAvaidya guNayoga, bhavana, vAraze. 5 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 ] darzana ane ciMtana prabhumukha bhavya svabhAva, suNuM je mAhare, te pAme pramoda eha cetana khare; thAye ziva pada Aza, rAzi sukhavaMdanI, sahaja svataMtra svarUpa khANa ANaMdanI. 6 vaLagyA je prabhunAma, dhAma te guNataNuM, dhAre cetanarAma, eha thiravAsanA; devacaMdra jinacaMdra, hRdaya sthira sthApajo ! jina ANayukta bhakti, zakti muja Apaje! che zrImAna devacaMdrajI prastuta stavananA kartA jaina samAjamAM khAsa karI vetAmbara samAjamAM jANItA evA zrImAna devacaMdrajI mahArAja che. temanuM vistRta jIvanacaritra zrIyuta maNilAla pAdarAkare lakhyuM che ane te zrI adhyAtma-jJAna-pracAraka maMDaLa taraphathI prasiddha thayuM che. jeo vizeSa vigata jANavA IcchatA hoya teo e pustaka joI le. ahIM te huM devacaMdrajI mahArAja vize bahu TUMkamAM ja patAvIza. teono janma vi. sa. 1746 mAM arthAta upAdhyAya yazovijayajInA svargavAsa pachI tarata ja thayeluM ane temane svargavAsa vi. saM. 1812 mAM thayele. eTale temane jIvanakALa lagabhaga 66 varSane hate. daza varSa jeTalI nAnI umaramAM dIkSA lIdhelI ane AkhuM jIvana zAstrAdhyayana, ciMtana ane sAdhusulabha evA bhinna bhinna pradezonA paribhramaNanA vyatIta karyuM, tema ja temaNe AkhI jiMdagI sudhI navI navI racanAo karavAmAM dhyAna ApyuM. teo janma mAravADI osavALa hatA, paNa emaNe gujarAta, kAThiyAvADa Adi aneka pradezamAM vihAra karyo. saMskRta ane prAkRta jevI zAstrIya bhASAo uparAMta gujarAtI, marAThI ane hindI bhASAmAM temaNe judI judI kRtio racI che. e badhI kRtione viSaya mukhyapaNe ekamAtra jaina paraMparAnA kahevAya evA ja muddA rahyA che. tavajJAna ane AcAra sAthe saMbaMdha dharAvatI aneka bAbato emaNe carcA che. e carcAmAM aneka sthaLe kathAnuyogane upaga karyo che, ane Aje paurANika kahI zakAya evI bAbatone temaNe vAstavika mAnI, eTale ke jema prAcIna kALamAM sAmAnya rIte badhA ja lekhake mAnatA rahyA che tema sarvarapraNIta lekhI, tenI bhUmikA upara jana tatvajJAnane lagatA pitAnA nirUpaNanI mAMgaNI karI che. prastuta Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmadaSTinuM Ansara nirIkSaNa [319 stavana emanI e janAne eka namUno pUro pADe che. kartA A stavanamAM mahAvideha kSetramAM atyAre vartamAna manAtA vIsa tIrthaMkara paikI agiyAramA zrI vajIdhara svAmIne uddezI pitAnI ArajU-vinaMti gujAre che. mahAvideha kSetra ane viharamAna jina chellAM 75 ke 100 varSanA navayuga pahelAnA jamAnAmAM, Aje jovAmAM Ave che tevI, vicAranI cALaNI agara saMzodhanavRtti keI paNa dharmapaMthamAM bhAgye ja udaya pAmelI. hareka saMpradAya pitapotanI paraMparAgata mAnyatAne moTe bhAge zaMkA uThAvyA sivAya ja mAnI lete, ane enI atihAsika zodhamAM na paData. zrImAna devacaMdrajI janma ane kAryo jaina hatA, tethI dareka sAMpradAyika mAnyatA temane hADohADa vyApI heya te te svAbhAvika che. jaina paraMparAnI bhUgoLamAM mahAvideha nAmanA kSetranuM khAsuM sthAna che. jaMbadIpa uparAMta bIjA khaMDamAM paNa mahAvideha nAmanAM kSetre che, ane te badhAM maLI pAMca che. mahAvideha nAmanAM kSetramAM atyAre vicaratA hoya evA vIsa jinanuM astitva jaina paraMparA svIkAre che. e vidyamAna tIrthakare viharamAna jina kahevAya che. jene uddezI prastuta stavana racAyuM che te vIza paikI agiyAramAM che ane temanuM nAma vajuMdhara svAmI che. vIza viharamAnamAM pahelAM jina tarIke "sImadhara" svAmInuM nAma Ave che. A nAma bAkInA viharamAno karatAM eTaluM badhuM prasiddha che ke e bhAgye ja koI jaina haze ke jeNe sImaMdhara svAmInuM nAma sAMbhaLyuM na hoya. emanuM pavijayajIkRta "suNe caMdAjIthI zarU thatuM stavana jeTaluM bhAvavAhI che teTaluM ja jANItuM che. sImaMdhara svAmInuM nAma letAM ja mahAvideha kSetra ane temAM vicaratA bIjA jinonuM kalpanAcitra mana samakSa khaDuM thAya che. sImaMdhara svAmI atyaMta prasiddha hoI temanA nAmanI AsapAsa aneka camatkArI vAte tema ja mAtra zraddhAthI ja mAnI zakAya evI gUMthaNIo gUMthAyelI che. ane te jaina paraMparAnA koI A ke te eka phirakAmAM ja nahi, paNa tenA darekedareka phirakAmAM astitva dharAve che, ane tevI gUMthaNIonA purAvA lagabhaga paMdaraso varSa jeTalA japUnA che ja. jevI rIte digabara paraMparAmAM AcArya zrI kuMdakuMdanA zratanI pratiSThAne AdhAra temanA pitAnA mahAvideha kSetramAM javA upara tema ja tyAMthI sImaMdhara svAmI pAsethI te mRta lAvavA upara che, tevI ja rIte AcArAMga ane dazavaikAlikanI babbe cUlikAonI pratiSThAne AdhAra paNa sthUlibhadranI Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra0] darzana ane ciMtana bahenoe jAte jaIne sImaMdhara svAmI pAsethI te cUlikAo lAvavA upara, che. AgamabrutathI AgaLa vadhI takRtanA samayamAM paNa AvI ja eka ghaTanA noMdhAyelI che. jaina nyAyamAM prasiddha e eka bleka mahAvideha kSetramAMthI lAvyAnI beMdha paNa jUnI che. ATalI hakIkata jaina paraMparAnuM zraddhALu mAnasa samajavA mATe pUratI che. AvuM zraddhALumAnasa je atyAranA vaijJAnika ane parIkSApradhAna yugamAM paNa pitAnuM kArya karyuM jatuM hoya ane zrI. kAnajI muni jevAnI mahAvideha kSetramAM sImaMdhara svAmIne jaI maLI AvyAnI vAto vize kazI ja zaMkA uThAvatuM na hoya te AjathI aDhIso varSa jeTalA junA samayamAM vartamAna zrI devacaMdrajI mahArAja potAnI kRtiomAM e mahAvidehanI jUnI paraMparAne laIne kAMI varNana kare che temAM acaraja ke. zaMkAne sthAna ja kevI rIte hoI zake ? jaLa, sthaLa ane AkAzanA mAIle mAIlanI noMdha rAkhavA mathatA ane caMdraka tema ja maMgaLa grahanA pradeza sudhI pahoMcavA prayatna karatA evA vartamAna yuganI bhaugolika tema ja atihAsika dRSTine ApaNe saMtoSI na zakIe te ApaNAM mATe eTaluM pUratuM che ke mahAvideha ane temAM vicaratA viharamAna tIrthaMkarane kavinuM eka rUpaka mAnI tenI kalpanAcitramAMthI phalita thatA bhAvone ja samajIe ane prastuta stavanane artha e dRSTie tAravIe. mahAvideha e brAhmaNa, bauddha ane jaina zAstromAM AvatA videha deza ja che ke: bIjo koI jainamAnyatA mujabane dUravartI svataMtra pradeza che ane temAM vicaratA kahevAtA keI tIrthakara che ke nahi e tapAsI te vize nirNaya. ApavAnuM kAma atyAre aprastuta che. tema chatAM prastuta vivecana to eTalA. AdhAre paNa karI zakAya tema che ke AdhyAtmika dRSTie deha uparanI mamatAthI mukta hovuM e mahAvideha kSetra ane evI sthitimAM jIvana jIvanAra hoya te harakeI viharamAna jina. devacaMdrajI mahArAjanI dRSTimAM AvA mahAvideha ane AvA viharamAnanI kalpanA bhale na hoya, paNa emanA stavanano bhAva pUrepUro samajavA mATe rUDha zraddhALu ane parIkSaka-zraddhALu banne mATe upara sUcavela mahAvideha tema ja viharamAna jinanI AdhyAmika kalpanA ekasarakhI upayogI che, tema ja nizcayadaSTie vicAra karatAM e ja kalpanA chevaTe dhArmika puruSane AdhyAtmika jIvana jIvavAmAM sahAyaka banI zake tema che. e paNa saMbhava che ke prAcIna kALanA ciMtakee mULamAM evI ja koI AdhyAtmika kalpanA sAdhAraNa janatAne grAhya bane e dRSTie rUpakanuM sthUla rUpa ApyuM hoya ane sAdhAraNa Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmadahanuM Ansara nirIkSaNa [32 janatA te ja rUpane vAstavika mAnatI thaI gaI hoya, ane te divase te rUpake kathAsAhityamAM ane bIjA prasaMgamAM vAstavikatAnAM UMDAM mULa nAkhyAM hoya. zraddhALa ke parIkSaka banne prakAranA dhArmika tatvone ekasarakhI rIte samajAya e bhAva prastuta stavanamAMthI tArave e ahIM mukhya uddeza che. stavananuM sAmAnya svarUpa prastuta stavanamAM cAra pAdanI eka evI sAta kaDIo che. stavana pradhAnapaNe vinaMtirUpa hovAthI e vATe mukhyapaNe kavine bhaktiga cA zraddhAtatva ja vahetuM dekhAya che. tema chatAM e bhakti jJAnayogathI yA vivekajJAnathI zanya nathI. ekaMdara rIte AkhuM stavana jJAnayoga ane bhaktiyegane sumeLa pUruM pADe che, jene jaina paribhASAmAM samyagdarzana kahevAya. bhaktitatva pradhAna hovAthI kavinA bhaktipravaNa udgAre bhaktine ja anurUpa evA lahekAdAra ne komaLavaNe chaMdamAM pragaTa thayA che. bhaktitatvamAM bhakta tema ja bhaktipAtranuM Treta hoya te anivArya che. eTaluM ja nahi, paNa temAM bhaktipAtra pratye bhakta ati namrabhAve-ati dInabhAve, jANe pitAnI jAtane taddana gALI na dete hoya tevA lAghavathI Ubhe rahI, pitAnI vItaka kathA anutApayukta vANImAM kathe che. tethI e thanamAM zaurya ke parAkramane vyakta kare evA uddIpaka zabdo agara chaMdane sthAna nathI hotuM, paNa evA AMtarika anutApavALA ugAremAM namrapaNuM ane dInapaNuM vyakta kare evo ja chaMda sAhajika bane che. kavie jaina ane vaiSNava pUrvAcAryoe vAparela evA ja chaMdanI pasaMdagI karI che. enI halaka evI che ke je gAnAra yogya rIte gAya te emAMthI kavinA hRdayamAM pragaTa thayela anutApayukta bhaktibhAva ane viveka e bane, arthanA UMDA vicAra sivAya paNa, zrotAnA mana upara aMkita thAya che. dareka pAne aMte Avate anuprAsa geya tatvanI madhuratAmAM umere kare che ane zrotAnA mana upara e raNakAre pADe che ke te pharI pharIne sAMbhaLavAnI ke gAvAnI lAlaca sevyA ja kare ane e sevananA punarAvartanamAMthI arthanA UMDANamAM ApoApa sarato jAya. pahelI kaDI viharamAna bhagavAna, suNa muja vinati, jagatAraka jaganAtha, acche tribhuvanapati; bhAsaka kAleka, tiNe jANe chatI, te paNa vitaka vAta, kahuM chuM tuja prati. 1. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322] darzana ane ciMtana '' kavi jANe che ke stutyadeva sarvajJa hovAthI pitAnuM vaktavya jANe che, ane tethI temanA pratye kAMI paNa kahevuM che te mAtra punarukti chepiSTapeSaNa che. Ama jANavA chatAM kavi punarukti ane piSTapeSaNane doSa vaherI le che, te enA hRdayagata sAcA anutApanuM sucana che. jyAre hRdayamAM kharekhare anutApa eTale ke bhUlane hUbahU citAra khaDo thAya che, tyAre mANasa punarukti ke piSTapeSaNane deSa vahArIne paNa pitAnuM dila pitAnA bhaktipAtra pratye khAlI karyA vinA rahI zakato nathI. e ja vastu pahelI kaDImAM sucita thAya che. 'bIjI kaDI huM sarUpa nija choDI, rame para pule, jhI ulaTa ANI, viSayatRSNA jaLe; AsavabaMdha vibhAva, karuM ruci ApaNuM; bhUle miyA vAsa, deSa dauM parabhaNI. jIvanatatvanA AdhyAtmika vikAsakramamAM je tattva parachAyAno mela choDI chevaTe tadana nimaLarUpe bAkI rahe che te ja tattva pAramArthika satya lekhAya che ane te ja sASya manAyeluM che. je tattva Adhyatmika sAdhanA dvArA jIvanamAMthI haMmezane mATe sarI paDe che te ja para-chAyA athavA vaibhAvika kahevAya che. kavi AdhyAtmika mArgane pathika che, ane tethI te potAnA jaina paraMparAnusArI saMskAra pramANe vivekathI pAramArthika ane vaibhAvika e be tarano bheda jANe pitAnI svarUpamyutinuM varNana bIjI kaDImAM kare che. kavi ema jANe che ane mAne che ke te mULe tadana zuddhasvarUpI che, paNa akaLa kaLAthI ane akaLa kALathI te potAnA e saccidAnaMda sAhajika svarUpathI cuta thaI paratattvamAM rata thayo che ane parane ja sva mAnI pitAnuM sahaja bhAna bhUlI gayo che. kavi ATalA kathanathI jaina paraMparAne jIva, ajIva, AsTava ane budha e cAra tanuM sUcana kare che. bhAratanAM badhAM ja AtmavAdI darzane A cAra tatvo upara ja pitApitAnAM darzananI mAMgaNI kare che. sAMkhyadarzanamAM je prakRti-puruSane viveka che, tema ja vedAMtamAM je nityAnitya brahma ane mAyAne viveka che te ja jaina darzanamAM chava-ajIvana viveka che. AvA vivekane udaya te ja samyagdarzana kahevAya che. AvA darzanathI ja AdhyAtmika vikAsakramamAM cethA guNasthAna ke jethI bhUmikAmAM praveza thAya che. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmaSTinu Antara nirIkSaNa [ 323 kavi kaI bhUmikAethI kathana kare che e samajIe to ja enA kadhananA bhAva samajAya. atre kavinI bhUmikA AnaMdadhana ke zrImad rAjacaMdranI peThe samyagdarzananI ja che ema mAnI levuM joI e. samyagdarzana eTale AdhyAtmika viveka. A vivekamAM sAdhaka mukhyapaNe zraddAnI bhUmikA upara UbhA hoya che, chatAM emAM ene potAnA sampradAyamAM thaI gayelA anubhavI RSienA jJAnane vAraso pratItikara rUpe hoya ja che. sampradAyabhedane laI te AdhyAtmika sAdhakanI bhASA badalAya. paNa bhAva badalAto nathI. AnI sAbitI ApaNane dareka sampradAyanA saMtAnI vANImAMthI maLI rahe che. devacaMdrajIe bIjI kaDImAM sthita karela upayukta cAra tattvo paikI va ane ajIva e e tattve sattattvanA arthAt vizvasvarUpanA nidarzoka che, jyAre Asava ane madha e e tattva jIvanalakSI che. anubhavAtuM jIvana nathI ekaluM caitanyarUpa ke nathI ekaluM jaDarUpa; e to bannenuM akaLa mizraNa che. tenA pravAhanI kAI Adi lakSamAM Ave tevI nathI. tema chatAM AdhyAmika draSTAoe vivekathI vananAM e e tattva ekamekathI judAM ane sAva svataMtra tAravyAM che. eka tattvamAM che jJAnazakti agara cetanA, te bIjAmAM che jaDatA. cetanasvabhAva jemAM che te jIva ane jemAM e svabhAva nathI te kama jIva. e ja e tattvone anukrame sAMkhya puruSa ane prakRti kahe che, jyAre vedAMta brahma ane mAyA agara AtmA ane avidyA kahe che. devacadrajI jIva ane jAte jevI rIte viveka darzAve che. tevI ja rIte sAMkhya ane vedAMta Adi dazanAmAM paNa che. enAmAM paNa AdhyAtmika pragati mATe evA vivekanA udya anivAya rIte svIkArAyelA che, ane te ja samyagdarzana tarIke paNa lekhAyA che. * huM svarUpa nija cheADI, jhIlyo ulaTa ANI, ramyA para pudgale, viSayatRSNA jaLe. kavinuM A kathana methyu ArnolDanA suvikhyAta kAvya * Lead Kindly light, amid the encircling gloom ! Lead thou me on!' - premaLa jyAti tAro dAkhavI, muja jIvanapaMtha ujALa '( anuvAdaka, sva. kavi narisaMharAva ) mAM AvatI * The night is dark and I am far from home - dUra paDyo nija dhAmathI huM ne ghere dhana adhAra' e paMktinI yAda Ape che. e prakAranAM kathane jarA UMDANuthI samajavAM joI e. kavi jyAre ema kahe che ke me mAruM svarUpa cheDayuM che ane pararUpamAM rata thaye! chu, tyAre zuM ema samajavuM ke koI kALe AtmA sAva zud ' Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 324 ] darzana ane ciMtana hato ane pachI te jaDa pAzamAM baMdhAya ? jo Ama mAnIe to puruSArthanI mAnyatA ja nakAmI kare, kema ke prayatna dvArA kyAreka mekSa siddha thAya ane zuddhasvarUpa AvirbhAva pAme, topaNa tyAra bAda koI vakhate pharI karmapAza kema na vaLage? je nyAyathI bhUtakALamAM zuddha svarUpa vikRta thayuM te ja nyAyathI. mokSaprApti pachInA bhaviSyata kALamAM paNa te vikRta thavAnuM ja. ane je ema bane te mokSa prApta karyo teya zuM ane na karyo teya zuM? bIjI rIte ema kahI zakAya ke mokSaprApti eTale devapadanI prApti. deve game teTale vakhata sukhasamRddhi bhagave chatAM teo tethI vyuta thavAnA. e ja rIte mokSasthiti, paNa game teTale lAMbe gALe paNa chevaTe cuta thavAnI. tyAre "huM svarUpa nija cheDI ramyo para pudgale" eno zo artha, e samajavuM rahyuM. e mATe nizcaya ane vyavahAradaSTi banneno upaga che. AdhyAtmika tattvajJAnanA pradezamAM mokSa nAmanA puruSArthane je sthAna maLyuM che te vicAra-vikAsanA ItihAsamAM amuka kALe ja maLyuM che, nahi ke pahelethI te sanAtana ja rahyuM hoya. jyAre mekSanI ka95nA AvI agara e koIne anubhava thayo tyAre mukta AtmAnuM amuka svarUpa kalpAyuM agara anubhavAyuM ane e ja svarUpa enuM asalI che ane e sivAyanuM je kAMI temAM bhAse te badhuM ja Agantuka ane para che, ema manAyuM. keI paNa anubhavIe AtmAnA kalpAyela zuddha svarUpamAM vijAtIya tatva kyAre umerAyuM ane zA mATe umerAyuM e jANyuM nathI, jANavuM zakya paNa nathI. chatAM makSa puruSArthanI kapanA uparathI kapAyela AtmAne zuddha svarUpane dareka anubhavIe maulika, vAstavika ane svAbhAvika mAnIne ja pitAnuM AdhyAtmika prasthAna zarU karyuM che ane jIvanamAM anubhavAtA vikAra-vAsanAnA tatvane vijAtIya ke bhAvika mAnI tene pheMkI devA puruSArtha sevyuM che. mokSa e jIvananuM sAdhya lekhAyuM ane te sthiti Adarza lekhAI.eja Adarza sthitinuM svarUpa nihALatI daSTi te nizcaya. ane sAdhakadazAmAM para-bhAva ke vijAtIya svarUpathI mizrita evI cetanasthitine nirUpatI dRSTi te vyavahAra. devacaMdrajI A banne dRSTione Azraya laIne kahe che ke "huM svarUpa nija choDI rame para pagale." kharI rIte pahelAM kyAre paNa AtmA saMpUrNapaNe zuddha svarUpanI vyakta dazAmAM hatuM ja nahi, tethI emAMthI zruta thavApaNuM paNa hatuM ja nahi, kharI rIte te te anAdi kALathI azuddha rUpamAM ja ramI rahyo hato, paNa e azuddha rUpamAMthI je zuddha rUpa kyAreka nikharavAnuM che tene ja nizcayadaSTie bhUtakALamAM paNa tevuM ja hatuM ema mAnI kavi laukika bhASAmAM vyavahAra daSTino Azraya laI "huM svarUpa nija choDI roDa para pudgale" ema Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbanuiM AMtara nirIkSaNa 35 kahe che. sAMkhya ane vedAMta Adi darzanamAM paNa cetana-acetananA saMbaMdhane ahi ja. mAnya che ane chatAM nizrayadaSTie cetana ke brahmanuM svarUpa anAdi, kALathI evuM ja manAyuM che jevuM ke bhaviSyamAM mekSaprApti pachI Avi. bhUta thavAnuM hoya. kharI rIte eka keyaDe atyAra lagI aNaukelAyele ja. rahyo che ke je bane to mULe ekabIjAthI sAva viruddha svabhAvanAM heya ane banene ekabIjA upara prabhAva paDyo hoya te te zA kAraNe ane kyAre? vaLI je bhaviSyamAM kadI paNa ekane prabhAva bIjA uparathI nAbUda thavAne hoya te pharI e prabhAva enA upara nahi paDe enI zI khAtarI ? tema chatAM e aNaukelAyela keyaDA upara ja AdhyAtmika mArganuM maMDANuM che ane te dvArA ja aneka cAritramArganA guNe manuSyajAtimAM vikAsa pAmyA che. jaina paraMparAnI nizrayadaSTi te bauddho ane vedAMtIonI paramArtha daSTi ane jaina paraMparAnI vyavahAradRSTi te bauddhonI saMskRti ane vedAntIonI mAyA agara avidyA. devacaMdrajIe je tatva A bIjI kaDImAM anagAra paraMparAnI lUkhI, vANImAM gAyuM che te ja tattva sAMkhya ane vedAnta paraMparAnA gRhasthAzramAnubhavI RSioe snigdha ne rasika vANImAM gAyuM che. kapila e vastune eka rIte varNave che te upaniSadanA RSio e ja vastune jarAka bIjI rIte varNave che. dAmpatyajIvananI peThe saMsArajIvana eka nATaka che. gRhasthAzramanA be ja pAtra strI ane puruSa; brahmAMDanA takhtA upara khelAtA sAMsArika jIvananAM paNa be ja pAtro kapile kayAM che. e bannene strI-puruSanAM agara panIpatinA rUpakane Azraya laI kapile anukrame prakRti ane puruSa nAme oLakhAvyAM che. kapilanA rUpaka pramANe prakRti kuLavadhu jevI che ane te puruSa samakSa ApameLe ja badhuM nATaka bhajave che. tene khAtarI thAya che ke puruSe mAruM rUpa joI lIdhuM tyAre kRtArthatAnI sAthe zaramAI pitAne khela sameTe che. prakRtinI lIlAnI zarUAtathI enI samApti sudhImAM puraSa kazuM paNa nathI karate ke. karAvata; e te lIlAnA prekSaka tarIke taddana taTastha rahe che. prakRti pote ja lIlAnI kartAdhartA che ane pote ja e lIlAne sameTanAra che. tema chatAM puruSa baddha ke mukta manAya che. vAstavamAM te nathI baddha ke nathI mukta. kapilanI A kalpanAne bIjA eka RSie eka navA ja rUpakamAM vyakta karI che. te kahe che ke aA eTale ke bakarI eka che ane te lAla, sapheda, kALA varNanI arthAta kAbaracItarI che ane pitAnA jevI ja saMtati sarajI rahI che. A sarjanakriyAmAM aja eTale bakare ajAne sevavA chatAM paNa sadA avikArI rahe che ane bhaktabega ajAne taTasthapaNe ja nihALe che. sAMkhyanA A matamAM Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326] darzana ane ciMtana badhu staMva, lepanI badhI ja javAbadArI mAtra prakRtitatva upara che; puruSa koI paNa jAtanA kartava vinAne mAtra taTastha prekSaka che. upaniSadanA aneka RSioe je varNavyuM che temAM spaSTapaNe puruSanuM ja kartava bhAse che. e traSio kahe che ke AtmA (brahma ke sata tattva) pahelAM ekale hato. ene ekalapaNAmAM rasa na paDyo ane anekarUpa thavAnI IcchA thaI. e IcchAmAMthI ajJAta mAyAzakti dvArA ja te anekarUpa thaye. A anekarUpatA e ja saMsAra. A varNanamAM badhuM ja kartRtva AtmAnuM che-puruSanuM che. mAyA ke. zaktie sarjanamAM madada ApI hoya to te paNa AtmAnI kAmanA ane tapasyAne lIdhe. upaniSadanI mAyAmAM svataMtrapaNe katva jevuM kAMI nathI, jyAre kapilanI prakRtimAM badhuM kartava svataMtrapaNe che. upaniSadanA matamAM rAmanA pauraSa ane sItAnA anugamana mAtranA saMbadhanuM pratibiMba dekhAya che, jyAre kapilanA matamAM kRSNa ane gopIkRta rAsalIlA ane kRSNanA mAtra prekSakapaNAnuM pratibiMba najare paDe che. saMsAranATakanA khelanI pUrI javAbadArI ekane te prakRtimAM che, to bIjAne mate puruSamAM che. A banne dekhItA parasparaviddha mato che, ane tethI te ekAnta jevA lAge che. devacaMdrajI bIjI kaDImAM jaina daSTi rajU kare che, paNa temane "huM svarUpa nija choDI ramyo para 5gale" e zabdathI vyakta thato jhAka upaniSadanA jhoka jevA che. devacaMdrajIne "huM" pote ja vimAsaNamAM paDe che ke meM mAruM svarUpa ApameLe ja choDyuM ane huM pagalika lIlAmAM rasa letA thaye. devacaMdrajIne. huM" pudgala ke karmane deza na detAM badho ja doSa pitAne mAthe vaherI le che. ATalI caca uparathI vAcake e vicArI zakaze ke judA judA AdhyAtmika cintAe eka ja vastu aneka rUpe varNavI che. koI prakRti, pugala yA bhAyA upara doSane Topale ThAlave che te bIjo koI pura", AtmA ke jIva upara. kahevAnI bhegI ke zailI game tevI hoya, tene aMtima siddhAMta bhAnI e vAdamAM paDI javuM e AdhyAtmikatA nathI. mULa vastu eTalI ja che ke vAsanA ke ajJAnane ghaTADavAM ke nirmULa karavAM. - jaina dRSTi mAne che ke je nATaka, je pariNAma ke je khela koI eka pAtrathI bhajavAta nathI enuM tRtva bannene phALe jAya che. alabata, emAM eka hisso amuka rIte hoya ne bIjAne bIjI rIte. paNa ajA saMtati pedA karyA kare ane emAM ajane kaze rasa nathI ema kahevAne kaze artha nathI. e ja rIte AtmA e maTI bekale thAya che, tyAre paNa ene bIjA I ajJAta tatvanI madada hoya che. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmadaSTinuM aMtara nirIkSaNa [3ra7 mAtra tattvajJAnanA pradezamAM ja AvA sAmasAme TakarAtA vAdo nathI, paNa e vAdonuM mULa mAnavasvabhAvanI sAmAnya bhUmikAmAM che. atyAre paNa keTalAya dunyavI daSTie ema ja mAne che ane kahe che ke strIe ja puruSane pAzamAM bAM-phasAze. enuM AkarSaNa e ja puruSanuM baMdhana. bIjA ghaNAya ema kahe che ke puruSa ja e dhUrta che ke te bhaLI ane gabharu nirdoSa strI jAtine pitAnI jALamAM phasAve che. ApaNe A baMne kathanamAM joI zakIe chIe ke kahevAnI rItamAM ja phera che. ekanuM AkarSaNa game teTaluM hoya, chatAM bIjAmAM amuka prakAranuM AkarSaNa karavAnI ane AkarSita thavAnI zakti na hoya te baMnene yoga siddha ja na thAya. tethI jaina dRSTi saMsAramAM jIvaava bane tattvanuM apekSAbhedathI kartRtva svIkAre che.' bAIbalane Izvararacita Adama eDananA bAgamAM ekale ho ane pachI te pitAnI ja pAMsaLImAMthI bekale thayo. jyAre have sAme AvI tyAre ja vAsanAnA sarSe tenAmAM saLavaLATa pedA karyo, ane Ive ja Adamane chevaTe lalacAvyo. A rUpaka upaniSadanA eka AtmAmAMthI bahu thavAnA rUpakane maLatuM che; jyAre barnArDa zonA "Man and Superman" nATakamAne puruSa strI dvArA ja strInI pitAnI rati ane sagavaDa khAtara sajAyele che-bhale pachI te AgaLa jatAM pitAnI sarjanahArIne svAmI banI gayo heya. zenA A kathananI pAchaLa kapilanuM rUpaka bhUmikArUpe hoya to nA nahi. tattvajJa AvA rUpaka vAMce, sAMbhaLe ane vicAre; paNa temAMthI eke rUpakane aMtima mAnI tenA uparathI siddhAMta na tArave eTaluM ja ahIM vaktavya che. rAga-pa ane ajJAnano doSa e ja kaDInA uttarArdhamAMno Asrava che ane e depathI thanAra lepa te baMdha che. A jaina paribhASAnA Ave ane baMdha badhAM ja Astika darzane jude jude nAme varNavyA che. devacaMdrajIne huM" AtmanirIkSaNapUrvaka pazcAttApanI UMDI vedanA sAthe pikArI UThe che ke "huM" pite ja dUSita chuM, huM pote ja lepa mATe javAbadAra chuM ane chatAM bIjA upara deva mUkuM chuM. kharI rIte pugaLa ke jagatanA bIjA jIvajaMtuo mArA patana mATe javAbadAra nathI; mArA pitAnA patananI pUrI javAbadArI mArI ja che. devacaMdrajInAM "huM' nA A ugAre puruSArtha bhaNuM preranArA che. je bIjA koIne doSa na hoya, potAnA patanamAM bIjA koInI javAbadArI ke niyati athavA yudacchA kAma karI rahI na hoya te e devathI bacavAne AdhAra paNa bIja upara rAkhI na zakAya. A bhAvane maLe Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 ] dazana ane ciMtana AbheddhAra mATe mahAvIre upadezela parAkrama ke vIrya-prayogavAdane ja AbhArI che. jainadarzana spaSTapaNe pitAne uddhAra pote ja karavAmAM mAne che, bhale te Izvara ke gurunA AlaMbananI daitavANI uccAre. trIjI kaDI avaguNa DhAMkaNa kAja, karuM jinamata kriyA, na taje avaguNa cAla, anAdinI je priyA daSTirAgane poSa, teha samakita gaNuM; syAdvAdanI rIta, na dekhuM nijapaNuM. A trIjI kaDImAM devacaMdrajIe mAtra pitAnA jIvanane ja nahi, paNa pitAnI AsapAsanA jaina samAjane dUba citAra, kaI paNa jAtanA saMkeca vinA ke koInI zarama rAkhyA vinA eka sAcA AdhyAtmikane chAje e rIte, cItaryo che. devacaMdrajIe "ratnAkara-paccIzIne anuvAda kare che. ratnAkarapaccIzIne kartA paNa pitAnA avaguNanuM nagna satya spaSTapaNe varNave che. devacaMdrajI jANe ke ene ja anusaratA hoya tema pitAnI raheNIkaraNane viveka karI kahe che ke huM sAdhu tarIke je jIvana jIvuM chuM te mAtra dekhAvanuM ja che. huM pite je saMpradAyamAnya kriyAkAMDanI ghANInI AsapAsa pharuM chuM te lekene dekhADavA kAje. skUladarza leke sAmAnya rIte upara uparanA ja dhArmika gaNAtA vyavahArane dharmanuM rUpa mAnI e vyavahArane AcaratA puruSane sAce dhArmika mAnI le che. devacaMdrajI koInI AMkhamAM dhULa nAkhavA nathI mAgatA, kemake te pitAnI jAtane nIrakhI rahyA che. bIjAe na jue ke ne jANI zake evuM avaguNanuM pitAmAM raheluM tattva pite nihALatA hoya ane te nihALanAra kharekhara nirbhaya ane satyavAdI hoya to, bIjAe tene guNa mAne teya, te pitAnI jAtane nIrakhavAnI ane pitAnA deva-avaguNane nirbheLapaNe kahI devAnI zaktimAM ja AdhyAtmika vikAsanuM paheluM pagathiyuM AvI jAya che. joke devacaMdrajIe mAtra potAnI jAta pUratuM ja kathana trIjI kaDImAM karyuM che, paNa lagabhaga AkhA samAjamAM e ja vastu pravartI rahI che e sukSma nirIkSaka tema ja vicArakane samajAyA sivAya rahe tema nathI.. devacaMdrajI pite AdhyAtmika vikAsanA prathama se pAna-samyagdarzana sudhI paNa pahecelA hevAnI sApha sApha nA pADe che. samAjamAM teo sAdhu tarIke Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmadaSTinuM AMtara nirIkSaNa [3ra9 chaThThA guNasthAnanA adhikArI lekhAtA hoya te vakhate saunI samakSa khulle dile ekarAra karavo ke huM te cethA guNasthAnamAM paNa nathI, e kAMI jevuM tevuM pratikramaNa che? hRdayamAM A bhAva kharekhara jagyA hoya te tyAMthI ja pratikramaNa zarU thAya che. mAtra pratikramaNanAM sUtrenI ke tenI vidhionI mALA pheravavA mAtrathI pratikramaNano koI artha sarato nathI, ema devacaMdrajI sUcave che. devacaMdrajIe daSTirAganA piSaNamAM samyagdarzana mAnI levAnI bhrAntine je ghaTasphoTa karyo che te jaina samAjamAM pravartatI ane lAMbA kALathI UMDAM mULa nAkhI paDelI samakita dharAvavAnI ane te dvArA pitAnA vADAmAM celAcelIonAM gheTAM pUravAnI prathAnA jAtaanubhavanuM sUcana mAtra che. "huM tAre guru ne tuM mAre cele ke celI," e ja rIte ame tamArA celA-celI ane * tame ja amArA bhAravAhI guru uddhAraka'-AvI daSTirAganI puSTimAMthI ja akhaMDa jainatva khaMDita thayuM che ane tenAM TukaDeTukaDA thaI te nirjIva banyuM che. samAja ane caturvidha saMghanI daSTie je tattva sarvaprathama hoya che tene sakhta virodha dAkhavavA sAthe devacaMdrajIe pitAnI jAta jevI hoya tevI - varNavIne kharekhara nirbhayapaNuM dAkhavyuM che. AdhyAtmika dRSTie vyaktine tema ja sAmAjika dRSTie samaSTine uddhAra karela hoya ane vyavahAradRSTie jIvananAM badhAM ja kSetramAM pratika prApta karavI hoya to tene devacaMdrajIe svIkArele e eka ja mArga che ane te e ke pitAnI jAtane hoya tevI dekhADavI; beTe ke sAce koI paNa jAtane daMbha-DoLa na kara. cAthI kaDI mana tanu capala svabhAva, vacana ekAMtatA, vastu anaMta svabhAva, na bhAse chatA; je lekettara deva, namuM laukikathI; durlabha siddha svabhAva, prabhe taDakIthI. A cothI kaDInA pUrvArdhamAM devacaMdrajI sthiratAnuM mUlya AMke che. mAtra AdhyAtmika jIvananA vikAsamAM ja nahi, paNa vyAvahArika jIvananA ekeeka pradeza sudhdhAMmAM sthiratAnuM mahattva che. asthira mane kareluM koI kArya saphaLa thatuM nathI ke saMtoSa ApI zakatuM nathI. vacananI asthiratA eTale kSaNamAM eka belavuM ane kSaNamAM bIjuM bolavuM. AgaLapAchaLanA belAmAM kaze Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 ] darzana ane ciMtana meLa ke kaMgadhaDa na hoya to enAthI dunyavI lAbha ane pratiSThA sudhdhAM maLatAM nathI, eTale pachI AdhyAtmika vikAsanI to vAta ja zI karavI ? je kAma karIe temAM enA sAdhyanI siddhinI dRSTie zarIranI paNa sthiratA Avazyaka bane che. A rIte game te kSetramAM buddhi sAthenI sthiratA ja siddhine pAme che. tethI ja te "yogazAstramAM sthiratA keLavavA upara bhAra ApavAmAM Avyo che. upAdhyAya yazeviyajI jyAre sthiratA-aSTakamAM enuM mahattva gAya che, tyAre cAritranI vyAkhyAmAM sthiratAne ja mukhyapaNe samAveza kare che. devacaMdrajIe upAdhyAyajInAM akhake upara TIkA lakhI che, tethI sthiratAnuM mahatva temanA dhyAna bahAra rahI zake nahi. eTale ja to temaNe pUrvArdhamAM bIjI rIte kahI dIdhuM ke mArA jIvanamAM je mana, vacana ane zarIranI asthiratA che, ane tenA pariNAme je ekAMtadaSTi tarapha DhaLI javAya che te satata vidyamAna evA vastusvabhAvanuM darzana thavA detI nathI. devacaMdrajIne asalI vedanA e bAbatanI che ke vastusthitinuM sAcuM jJAna thavAmAM asthiratA ADI Ave che. teramA ane caudamA guNasthAnanI ApaNane agocara evI bhUmikAnI vAta bAjue rAkhIe toya devacaMdrajInA kathananuM rahasya ApaNe samajavA jevuM che, ane te eTaluM ja ke je jainapaNuM ke dhArmikapaNuM keLavavuM hoya te mana, vacana ane kAyAnI ekarUpatA sAcavavI. vicAravuM eka, belivuM bIjuM, karavuM trIjuM e sthiti kadI satya tarapha laI jaI zake nahi.' A ja kaDInA uttarArdhamAM devacaMdrajI bIjuM eka sAmAjika nabaLAInuM tatva pragaTa karI pitAnA aMtaranI vedanA ThAlave che. sAmAnya rIte jaina samAja jyAre deva vize vAta kare che tyAre haMmezAM ema ja kahyA kare che ke jaine te vItarAganA pUjaka che, sarAmanA nahi. jenI deva vizenI mAnyatA guNamUlaka che; vaibhava, lAlaca ke bhayamUlaka nathI. paNa Aje ApaNe samAjamAM je joI rahyA chIe te ja devacaMdrajIe pitAnI AsapAsa samAjamAM pravartatuM. joyuM, ane temAM pitAnI jAtane paNa vilipta thayelI joI. paNa emaNe e khAmIne Arepa samAja upara na karatAM potAnI jAta upara karyo che.. temaNe kahyuM ke huM to te lekettara devanI-vItarAganI karuM chuM, jene rAgadezanI vRttiono leza paNa lepa nathI evI ja vyakti jIvanane Adarza che ema saunI samakSa kahyA karuM chuM ane chatAMya nabaLAI evI ke tevA Adarzagata devane jyAre namuM chuM ke jyAre tenI prArthanA, stuti ke sevA karuM chuM tyAre te paNa ahika lAlace ane bhayathI ja prerAIne. methI. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmadaSTinuM AMtara nirIkSaNa [331 vItarAga-sevAnI vAta ane aMtaramAM bhaya ke lAlacathI kAmanA-siddhinI agara dhArmika gaNAvAnI jhaMkhanA. kharI rIte vItarAga-sevAmAM AvI koI dunyavI vAsanAne sthAna ja heI na zake, ane hoya che te lokottara devanI bhakti na kahevAya. anya paraMparAnAM deva-devIone laukika kahI temanI sevA-pUjAne tucchakAravI ane svaparaMparAmAM ja mAtra leketara devane Adarza che ema kahyAM chatAM e leTettara devanI AsapAsa paraparaMparAnAM deva-devIonI pUjAsevA pAchaLa hoya che tevuM ja mAnasa piSyA karavuM e na sAMpradAyika daMbha, che. e ja sAmpradAyika daMbhane devacaMdrajIe pitAnI jAta dvArA khullo karyo che, je saune mATe padArthapATha bane tema che. pAMcamI kaDI mahAvideha majhAra ke tAraka jinavaru, zrI vajI dhara arihaMta, anaMta guNakaru; te nirdhAmaka zreSTha, sahI muja tAraze, mahAvaidya guNaga, bhava re vAraze. A pAMcamI kaDImAM devacaMdrajI pitAne stutya deva vajadhara pratye pUrNa vizvAsa pragaTa kare che ane e vizvAsane baLe ema mAnatA dekhAya che ke A bhagavAna mane avazya tAraze ane bhAre saMsArarega nivAraze. chaThThI kaDI prabhumukha bhavyasvabhAva, suNuM je mAhare, te pAme pramAda, eha cetana khare; thAye zivapada Aza, rAzi sukhavaMdanI, sahaja svataMtra svarUpa, khANa ANaMdanI. A kkI kaDImAM jaina paraMparAmAM pracalita evI eka mAnyatAno ullekha che. mAnyatA evI che ke jo sAdhakane "huM bhavya chuM evI khAtarI thAya che. tene puruSArtha gati pAme che, ane te siddhi mATe pUrNa AzAvaMta bane che. A kaDI vATe prathama daSTie ema pragaTa thAya che ke jANe devacaMdrajIne pitAnI bhavyatA vize saMdeha hoya ane tethI sidinI AzA ja baMdhAtI na hoya. A sadehanI bhUmikA upara devacaMdrajI bhagavAna pAse mAgaNI kare che ke tamArA mukhathI huM mArA bhavya svabhAvanI khAtarI meLavuM to mAro saMdeha dUra thAya ane pachI te Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 ] darzana ane ciMtana mArI siddhi vizenI AzA pAkI thAya, paNa kavi bhagavAnanA mukhathI bhavyasvabhAva sAMbhaLavAnI vAta kare che tyAre zuM e bhaktinI ghelachAmAM ke kAvyanI Umi. mAM sAva gheluM thaI gayuM che ke je eTaluMya na jANatA hoya ke koI bhagavAna meDhA meDha AvIne mane kahevAnA nathI. kavitAnI zabdagUMthaNI eka prakAranI heya che, jyAre tenuM tAtparya taddana juduM hoya che. eTale ahIM ema samajavuM joIe ke devacaMdrajI bhagavAnanI stuti kare che tyAre evI mAgaNI dvArA kharI rIte ema vAMche che ke mArA aMtarapaTa upara je saMdehanuM AvaraNa che te aMtastama AtmapradezanA UMDANamAMthI pragaTela nizcaya dvArA dUra thAo ! devacaMdrajI potAnA ja AdhyAtmika nirNayanI jhaMkhanA cAlu jaina paramparAnI zilIne upayoga karI vyakta kare che. sAtamI kkI vaLagyA je prabhunAma, dhAma te guNataNuM, dhAre cetanarAma, eha thiravAsanA; devacaMdra jinacaMdra, hRdaya sthira thAya che, jina ANAyuta bhakti, zakti muja Apaje. A sAtamI kaDImAM upasaMhAra karatAM devacaMdrajI mAtra be bAbate kahe cheH eka te e ke prabhunAM je je nAma che te badhAM ja guNanAM dhAma che. prabhu pite te nizrayadaSTie vacanAgocara che, paNa emane mATe vaparAtAM vizeSaNe ke nAme te temanA eka eka guNane pragaTa kare che. tethI devacaMdrajI evAM nAmo cittamAM dhAraNa karavAnI sthira vAsanA seve che. bIjI ane chevaTanI bAbata eka mAgaNamAM ja samAI jAya che. devacaMdrajInI prArthanA ke vinaMti e che ke prabhu mane bhaktinI zakti Ape, paNa teo e bhaktitavamAM vevalApaNuM ke gAMDapaNa dAkhala na thAya teTalA mATe jinazAyukta bhaktitatvanI mAgaNI kare che. jiAjJAne ApaNe sthULa dRSTie dhAratA hoIe tevo artha ahIM levAne nathI--emAM te vevalApaNuM AvI paNa jAya-paNuM jinaAjJA eTale nizrayadaSTie jIvanazuddhinA mArgamAM AgaLa vadhatA sAdhakanA aMtaramAMthI UThelo zAstro ane sAmarthagane athavA tAtvika dharmasaMnyAsanA ke kSapakazreNInA Are haraNane nAda. zrImad rAjacaMdra jyAre eha paramapadaprAptinuM karyuM sthAna meM, gajA vagarane hAla mane ratha rUpa jo; Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmadaSTinuM AMtara nirIkSaNa [ 333. topaNuM nizcaya rAjacanTa manane rahyo, prabhu AjJAe thAzuM te ja svarUpa je. ema kahe che tyAre temane paNa aMtarane e ja nAda prerI rahyo che. ema cokakasapaNe dekhAya che. ane AnandaghananA eka padanI chellI kaDImAne. temane aMtaranAda temanI ja vANImAM sAMbhaLIe- maryA anaMta bAra bina samaje, aba sukha dukha bisareMge ! Anandaghane nipaTa nikaTa akSara de, ke nahIM sumare se mareMge ! aba hama amara bhaye, na mareMge ! -prabuddha jaina, 15-11-47. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNa parva ane tene upayoga. [12] parvanI utpatti tahevAre aneka kAraNothI UbhA thAya che. ghaNIvAra evuM paNa bane che ke amuka eka khAsa kAraNathI tahevAra zarU thayelo hoya che ane pachI tenI puSTi ane pracAra vakhate bIjAM kAraNe paNa tenI sAthe AvI maLe che. judA judA tahevAranA judAM judAM kAraNe game te ho, chatAM te badhAnAM sAmAnya be kAraNe te heya ja che: eka bhakti ane bIjI AnaMda. kaI paNa tahevAranI pAchaLa athavA tenI sAthe aMdha agara dekhAtI bhakti hoya ja che; bhakti vinA tahevAra nabhI zakati ja nathI, kAraNa ke tenA nabhAva ane pracArane AdhAra janasamudAya hoya che, eTale jyAM sudhI te tahevAra paratve tenI bhakti hoya tyAM sudhI ja te cAle. AnaMda vinA to lake kaI paNa tahevAramAM rasa laI ja na zake. khAvuM-pIvuM, haLavuM. maLavuM, gAvuM bajAvavuM, levuM devuM, nAcavuM-kUdavuM, paheravuM-oDhavuM, ThAThamATha ane ane bhapakA karavA vagerenI ochIvatI goThavaNa vinAne koI paNa sAtvika ke tAmasika tahevAra duniyAnA paDa upara nahi ja maLe. tahevAronA svarUpa ane tenI pAchaLanI bhAvanA jotAM ApaNe utpattinA kAraNa paratve tahevArone mukhyapaNe be bhAgamAM vaheMcI zakIe chIe : (1) laukika, (2) lekera; athavA AsurI ane devI. je tahevAre bhaya, lAlaca ane vismaya jevA zudra bhAmAMthI janmelA hoya che te sAdhAraNa bhUmikAnA lekane lAyaka hovAthI laukika agara AsurI kahI zakAya. temAM jIvanazadine ke jIvananI mahattAne bhAva nathI hota, paNa pAmara vRttio ane zuddha bhAvanAo tenI pAchaLa hoya che. je tahevAre jIvanazuddhinI bhAvanAmAMthI janmelA hoya ane jIvanazuddhi mATe ja pracAramAM AvyA hoya te tahevAra ucca bhUmikAnA lokone lAyaka hovAthI kettara agara devI kahI zakAya. pahADe ane jaMgalamAM vasatI bhIla, saMcAla, kALI jevI jAte agara to zahera ane gAmaDAmAM vasatI chArA, vAdharI jevI jAtomAM ane ghaNuvAra te ucca varNanI manAtI bIjI badhI ja jAtemAM ApaNe jaIne temanA tahevAra joIe te tarata ja jaNAze ke emanA tahevAro laya, Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNa parva ane tene upayoga [ 335 lAlaca ane azrutatAnI bhAvanAmAMthI janmelA che. te tahevAre artha ane kAma puruSArthanI ja puSTi mATe cAlatA hoya che. nAgapaMcamI, zItaLAsAtama, gaNezacaturthI, durgA ane kALIpUjA-e melaDI ane mAtAnI pUjAnI peThe bhayamuktinI bhAvanAmAMthI janmelA che. moLAkata, maMgaLAgaurI, jayeSThAgIrI, lakSmIpUjA vagere tahevAre lAlaca ane kAmanI bhAvanAmAMthI janmelA che ane enA upara ja e cAle che. sUryapUja, samudrapUjA ane caMdrapUjA vagere sAthe saMbaMdha dharAvanArA tahevAre vismayanI bhAvanAmAMthI janmelA che. sUryanuM apAra jhaLahaLatuM teja ane samudranAM apAra UchaLatAM mojAM joI mANasa pahelavahele te Abho ja banI gayo haze ane e vismayamAMthI enI pUjAnA usa zarU thayA haze. AvA artha ane kAmanA poSaka tahevAre sarvatra pracalita hovA chatAM vidhaka daSTivALA gaNyAMgAMDyA thaDAka mANaso dvArA bIjI jAtanA paNa tahevAre pracalita thayelA ApaNe joI zakIe chIe. yAhUdI, khristI ane jarathustI dharmanI aMdara jIvanazuddhinI bhAvanAmAMthI yojAyelA keTalAka tahevAra cAle che. IslAma dharmamAM khAsa karI ramajhAnano mahine A jIvanazuddhinI dRSTie ja tahevArarUpe goThavAyeluM che. emAM musalamAno mAtra upavAsa karIne ja saMtoSa pakaDe eTaluM basa nathI gaNAtuM, paNa te uparAMta saMyama keLavavA mATe bIjAM ghaNAM pavitra pharamAne karavAmAM AvyAM che. brahmacarya pALavuM, sAcuM bolavuM, UMcanIca ke nAnAmoTAne bheda cheDI devA, AvakanA 2 TakA sevA karanAra nIcalA varganA ane 10 TakA saMsthAo tema ja karinA nabhAvamAM kharacavA, vagere je vidhAne islAma dharmamAM che te ramajhAna mahinAnI pavitratA sUcavavA mATe basa che. brAhmaNa dharmanA tahevAre emanI varNavyavasthA pramANe bahuvaNI che, eTale temAM badhI ja bhAvanAovALA badhI ja jAtanA tahevAranuM lakSaNa mizrita thayeluM najare paDe che. bauddha tahevAre lekakalyANanI ane tyAganI bhAvanAmAMthI janmelA che kharA, paNa jaina tahevAre sauthI judA paDe che ane te judAI e che ke jaineno eka paNa nAne ke meTo tahevAra e nathI ke je artha ane kAmanI bhAvanAmAMthI athavA te bhaya, lAlaca ane viramayanI bhAvanAmAMthI utpanna thayo hoya. agara te temAM pAchaLathI seLabheLa thayelI evI bhAvanAnuM zAstrathI samarthana karavAmAM AvatuM hoya. nimitta tIrthakarenA kaI paNa kalyANanuM hoya agara bIjuM kAMI hoya, paNa e nimitte cAlatA parva ke tahevArane uddeza mAtra jJAna ane cAritranI zuddhi tema ja puSTi karavAne ja rAkhavAmAM AveluM che. eka divasanA ke ekathI vadhAre divasanA lAMbA Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 ] darzana ane ciMtana. e bane tahevAre pAchaLa jaina paraMparAmAM mAtra e eka ja udeza rAkhavAmAM AvyA che. lAMbA tahevAramAM khAsa cha aThThAIe Ave che. temAM paNa paryuSaNanI aThThAI e sauthI zreSTha gaNAya che, tenuM mukhya kAraNa temAM sAMvatsarika parva Ave che e che. sAMvatsarika e jenuM vadhAremAM vadhAre AdaraNIya parva che. enuM kAraNa e che ke jaina dharmanI mULa bhAvanA ja e parvamAM otapreta thayelI che. jaina eTale jIvanazuddhino umedavAra. sAMvatsarika parvane divase jIvanamAM ekatra thayela mela bahAra kADhavAno nirdhAra karavAmAM Ave che. e parvane divase badhA nAnAmoTA sAthe tAdAtya sAdhavAnuM ane jenA jenAthI aMtara vikhUTuM paDyuM hoya tenI tenI sAthe aMtara sAMdhavAnuM arthAta dila. cokhkhuM karavAnuM pharamAna che. jIvanamAMthI mela kADhavAnI ghaDI e ja tenI sarvottama dhanya ghaDI che ane evI ghaDI meLavavA je divasa nA hoya te. divasa sauthI vadhAre zraddheya lekhAya temAM navAI nathI. sAMvatsarika parvane keMdrabhUta mAnI tenI sAthe bIjA sAta divase gaThavavAmAM AvyA che, ane e AThe divasa Aje pajusaNa kahevAya che. zvetAbaranA banne phirakAomAM e. aThavADiyuM pajusaNa tarIke ja jANItuM che ane sAmAnya rIte bannemAM e aThavADiyuM ekasAthe ja zarU thAya che ane pUruM paNa thAya che, paNa digaMbara saMpradAyamAM Ane badale daza divase mAnavAmAM Ave che ane pajusaNane badale ene dazalakSaNuM kahevAmAM Ave che, tathA ene samaya paNa zvetAMbara paraMparA karatAM judo che. zvetAMbarena pajusaNa pUrNa thayAM ke bIjA divasathI. ja diMgabaronI dazalakSaNI zarU thAya che. jaina dharmanA pAyAmAM tyAga ane tapanI bhAvanA mukhya hevAthI emAM tyAgI sAdhuonuM pada mukhya che, ane tethI ja jaina dharmanAM tamAma parvemAM sAdhupadano saMbaMdha mukhya bhAga bhajave che. sAMvatsarika parva eTale tyAgI sAdhuone varSAvAsa nakkI karavAno divasa, ane aMtarmukha thaI jIvanamAM DokiyuM mArI temAMthI mela pheMkI devAne ane tenI zuddhi sAcavavAnA nirdhArane divasa. A divasanuM mahattva jeI RtunI anukULatA pramANe tenI sAthe goThavAyelA bIjA divase paNa teTaluM ja mahattva bhogave che. A AThe divasa ke jema bane tema dhadhadhA ocho karavA, tyAga-tapa vadhAravAne, jJAna, udAratA Adi sadguNo poSavAne ane ehika, pAralaukika kalyANa thAya evAM ja kAmo karavA prayatna kare che. dareka jainane vArasAmAMthI ja paryuSaNanA evA saMskAra maLe che ke te divasomAM prapaMcathI nivRtti meLavI bane teTaluM vadhAre Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNa parva ane tene upayoga [337 sAruM kAma karavuM. A saMskAranA baLathI nAnA ke meTA, bhAI ke bahena dareka pajusaNu AvatAM ja pitatAnI tyAga, tapa AdinI zakti ajamAve che. ane mera jyAM dekhe tyAM jaina paraMparAmAM eka dhArmika vAtAvaraNa, aSAha mahinAnAM vAdaLanI peThe, gherAI Ave che. AvA vAtAvaraNane lIdhe atyAre paNa A parvanA divasomAM nIcenI bAbato sarvatra najare paDe che: (1) dhamAla ochI karIne bane teTalI nivRtti ane kurasada meLavavA prayatna. (2) khAnapAna ane bIjA keTalAka bhege upara ochevatte aMkuza. (3) zAstrazravaNa ane AtmaciMtananuM valaNa, (4) tapasvI ane tyAgIonI tema ja sAdhamikenI rogya pratipatti-bhakti. (5) jene abhayadAna ApavAne prayatna. (6) verajhera visArI sahu sAthe sAcI maitrI sAdhavAnI bhAvanA. eka bAju vArasAmAM maLatA uparanI cha bAbatanA saMskAra ane bIjI bAju dunyavI khaTapaTanI paDelI kuTe e be vacce athaDAmaNa UbhI thAya che ane pariNAme ApaNe pajusaNunA kalyANasAdhaka divasamAM paNa IcchIe tevo ane karI zakIe teTale uparanA susaMskArone upayoga karI nathI zakatA, ane dhArmika bAbate sAthe ApaNA hamezanA saMkucita ane takarArI kusaMskArone seLabheLa karI daI dareka bAbatamAM khaTapaTa, pakSApakSI, tANakheMca, huMsAtuMsI, ane vAMdhAvacakAnA prasaMge UbhA karIe chIe ane ekaMdare pajusaNa pachI kAMIka unnata jIvana banAvavAne badale pAcho jyAM hatA tyAM ja AvIne UbhA rahIe chIe; ane ghaNI vAra to hatA te sthiti karatAM paNa nIce paDI ke UtarI jaIe chIe. eTale pAsaNa jevA dhArmika divasano upayoga ApaNA AdhyAtmika jIvananA vikAsamAM te thatuM ja nathI, paNa sAmAjika ane rASTrIya jIvanamAM paNa ApaNe tene kaze ja upayoga karI zakatA nathI. ApaNe sarva sAdhAraNanI bhUmikA vyAvahArika che. ApaNe gRhastha hoI badhuM ja jIvana bahirmukha gALIe chIe, eTale AdhyAtmika jIvanano te sparza karavA lagabhaga azakta nIvaDIe chIe. paNa je jAtanA jIvanano vikAsa ApaNe IcchIe chIe ane ApaNAthI sAdhavo zakya che te jAtanA eTale sAmAjika ane rASTrIya jIvanane ApaNe tuccha ane ochI kiMmatanuM mAnI lIdhuM che ane ApaNe ema lAyakAta vinA ja meDhe kahyA karIe chIe ke jIvana te AdhyAtmika ja kharuM che. AvI lAyakAta vinAnI samajathI ApaNAmAM nathI thato AdhyAtmika jIvanane vikAsa ane nathI sudharatuM sAmAjika ke rASTrIya jIvana. tethI ApaNe ApaNA dhArmika suMdara vArasAne upayoga evI rIte karavuM joIe ke jethI ApaNuM sAmAjika ane rASTrIya jIvana sudhare ane, AMtarika 22 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 ]. darzana ane ciMtana lAyakAta hoya te, AdhyAtmika jIvana upara paNa tenI sArI asara thAya. A jatane pajusaNanA divasene upayoga karavA mATe be vastunI mukhya jarUra cheH (1) eka te e ke jaina dharme pitAnA viziSTa vArasA tarIke kayAM kayAM to ApaNane ApyAM che ane tene sAmAjika tema ja rASTrIya kalyANanI daSTie upayoga kevI rIte karI zakAya e jJAna meLavavuM; ane (2) bIjuM e ke ApaNe pajusaNunI nivRttine upayogI evI dizAmAM kara ke jethI ApaNe uparAMta ApaNA paDozI bhAIone ane dezavAsIone phAyado thAya ane ApaNuM sAmAjika jIvananI lekamAM tathA rAjyamAM pratiSThA baMdhAya; ApaNe hasate moDhe saunI mekhare UbhA rahI zakIe ane ApaNuM dharmanI sarasAI mATe abhimAna laI zakIe. A kAraNathI ame pajusaNane upayoga karavAnI rIta badalI che. ApaNAmAM mukhya be vargo che. eka varga e che ke tene navuM zuM, jUnuM zuM, mULa tava zuM vagerene kaze ja vicAra nathI. tene je cIle maLyo che te ja tenuM sarvasva che. e cIlA bahAra najara karavA ane pitAnI rIta karatAM bIjI rIte jovAmAM paNa tene bahu duHkha thAya che. jagata tarapha AMkha udhADavAmAM paNa tene guno thato hoya tema lAge che. tene potAnA sivAyanI bIjI koI paNa Dhaba, bIjI koI paNa bhASA ane bIje kaI paNa vicAra asahya lAge che. ane bIjo varga e che ke tene je sAme Ave te ja sAruM lAge che. pitAnuM navuM sarjana kAMI hotuM nathI, pitAne vicAra hoto nathI, tene pitAnAM sthira paNa kAMI hetAM nathI. mAtra je tarapha loke mUkatA heya te tarapha te varga mUke che. pariNAme samAjanA banne vargothI ApaNuM dharmanAM viziSTa tatvone vyApaka ane sAre upayoga thaI zakatuM ja nathI. tethI jarUranuM e che ke lekamAM jJAna ane udAratA Utare evI keLavaNuM ApavI. A kAraNathI paraMparAmAM cAlyuM AvatuM kalpasUtranuM vAcana na rAkhatAM ame keTalAka khAsa viSayo upara carcA karavAnuM yogya dhAryuM che. e viSaya evA che ke je jainadharmanA ( kaho ke sarva dharmanA) prANabhUta che, ane enI carcA evI dRSTie karavA dhArI che ke jethI e tone upaga badhI dizAmAM badhA adhikArIo karI zake; jene jemAM rasa hoya che, temAMthI phAyado uThAvI zake; AdhyAtmikapaNe kAyama rAkhI sAmAjika ane rASTrIya kalyANa sAdhI zakAya. - navI paraMparAthI DaravAne kazuM ja kAraNa nathI. atyAranI cAla para parAo paNa kAMI zAsvata nathI. je rIte ane je jAtanuM kalpasUtra atyAre Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryuSaNa parva ane tene upara [37 vaMcAya che te paNa amuka vakhate ane amuka sagamAM ja zarU thayeluM. lagabhaga deDha hajAra varSa pahelAM te AvI jAherasabhAmAM ane jAhera rIte kapasUtra vaMcAtuM ja na hatuM. e phakta sAdhusabhAmAM ja ane te paNa phaLa amuka keTinA sAdhune moTethI ja vaMcAtuM. pahelAM te te rAte ja vaMcAtuM ane divase vaMcAya tyAre amuka samayamAM sAdhu-sAdhvIo bhAga laI zakatA vaLI AnaMdapura nagaramAM dhuvasena rAjAnA samayamAM kalpasUtrane caturvidha saMdha samakSa vAMcavAnI taka UbhI thaI. ema thavAnuM prAsaMgika kAraNa e rAjAnA putrazokanA nivAraNanuM hatuM, paNa kharuM kAraNa te e hatuM ke te vakhate jyAM-. tyAM mAsAmAM brAhmaNa saMpradAyamAM mahAbhArata, rAmAyaNa ane bhAgavata jevAM zAstro vAMcavAnI bhAre prathA hatI. leke e tarapha khUba khUkatA. bauddha saMpradAyamAM paNa jinacarita ane vinayanA prathe vaMcAtA, jemAM buddha bhagavAnanuM jIvana ane bhikhuone AcAra Avato. A kAraNathI lekavargamAM mahAna puruSonAM jIvanacaritra sAMbhaLavAnI ane tyAgIonA AcAra jANavAnI utkaTa saci jAgatI hatI. e sacine tRpta karavA khAtara buddhizALI jena AcAryoe dhruvasena jevA rAjAnI taka laI kalpasUtrane jAheravAcana tarIke pasaMda karyuM. emAM je paheluM jIvanacaritra na hatuM te umeryuM ane mAtra sAmAcArIne bhAga, je sAdhu samakSa ja vaMcAtuM hatuM te, bhAgane gauNa karI zarUAtamAM bhagavAna mahAvIranuM carita dAkhala karyuM, ane sarvasAdhAraNune. te vakhatanI ruci pramANe pasaMda Ave e Dhabe ane evI bhASAmAM te goThavyuM. vaLI jyAre temAM vadhAre vistArapUrvaka sAMbhaLavAnI ruci janmI, kalpasUtranI lekamAM bhAre pratiSThA jAmI, ane pajusaNamAM tenuM jAheravAcana niyamita thaI gayuM tyAre, vakhatanA vaheNa sAthe, saMge pramANe AcAryoe TIkAo racI. e prAkRta ane saMskRta TIkAo paNa vaMcAvA lAgI. 17mAM sikA sudhImAM racAyelI ane te vakhatanA vicArane paDa pADatI TIkAo paNa eka ati jUnA graMtha tarIke vaMcAvA ane saMbhaLAvA lAgI. chevaTe gujarAtI ane hiMdI bhASAmAM paNa e badhuM UtaryuM ane Aje jyAMtyAM vaMcAya che. A badhuM ja sAruM che ane te eTalA kAraNasara ke te lekanI bhAvanA pramANe badalAtuM rahyuM che. kuTapasUtra akSarazaH bhagavAna mahAvIrathI ja cAlyuM Ave che ane emanA vakhatanI ja rIte Aje paNa vaMcAya che, ema mAnI levAnI kaI bhUla na kare. lokazraddhA, lekaci ane upayogitAnI dRSTie je pheraphAra thAya che te je buddhipUrvaka karavAmAM Ave to lAbhadAyaka ja nIvaDe che. kalpasUtra ane tenA vAcananI je rIta atyAre cAle che temAM badhA ja Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana le rasa laI zake tema nathI. tenAM kAraNe A pramANe che : (1) vAcana ane zravaNamAM eTale badho vakhata Apavo paDe che ke mANasa kaMsaLI jAya ane mahAne lIdhe besI rahe topaNa vicAra mATe te lagabhaga azakta banI jAya. (2) nakkI thayela Dhaba pramANe zabdo ane arthI uccArAtA ane kasatA hovAthI, tema ja TharAvela vakhatamAM TharAvela bhAga pUre karavAno hovAthI belanAra ke sAMbhaLanAra mATe bIjI carcA ane bIjI daSTinA avakAsane aMbAva. (3) e vAcana vakhate vartamAna samAjanI ane dezanI dazA tarapha udAra daSTie jovAnA valaNano abhAva ane tethI samAja ane rASTramAM ugI thaI zake evI kalpasUtramAMthI hakIkata tAravI levAnI khoTa. (4) zrA, bhakti ane cAlu rUDhi upara eTaluM badhuM dabANa thAya che ke jene lIdhe muhi, tarka ane svataMtra jijJAsA taddana buThThAM ja thaI jAya. (5) cAlu paristhiti vizenuM cheka ja ajJAna athavA tenI gerasamaja agara te tarapha AMkhamIMcAmaNAM ane bhUtakALanI ekamAtra mRta hakIkatane sajIvana karavAne ekataraphI prayatna. A ane AnA jevA bIjA kAraNone lIdhe ApaNuM pajusaNanuM ka5sutravAcana nIrasa jevuM thaI gayuM chetene uddhAra karavAnI jarUra che. te bahu arI rIte thaI zake evAM tatte ApaNuM pAse che, e ja vastu manamAM rAkhI A vakhate ame amArI daSTi pramANe pheraphAra jAhera rIte zarU karyo che. -paryuSaNaparvanAM vyAkhAne, 1930. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmaparva ke jJAnaparva [ 13] paNa e jenone jANI ane jUno dharma-tahevAra che. e ahavAMkiyuM AvyA pahelAM ghaNu divasa agAuthI ja tenI aneka jAtanI vyAvahArika ane dhArmika taiyArIo jaina samAjamAM thavA mAMDe che. jJAna ane dharma meLavavA tema ja sevavA gAmogAmanA zrAvake pitA potAnA gAmamAM comAsA mATe tyAgIvargane AmaMtre che ane vinave che. keTalAka pahelethI ja tapa karavA mAMDe che. keTalAka vaLI tapa pAchaLa ane tapanI pahelAM pAraNAM tema ja ataravAraNa mATenI pahelethI khUba taiyArIo ane goThavaNe kare che. e parvamAM svAda ane tenA tyAga bannenuM ArAdhana ekasarakhuM atyAre jaNAya che, paNa mULe e parva dharma ane jJAnanuM che. jIvanamAM dharma Utare ane aneka prakAranuM jJAna maLe te mATe atyAre A parvamAM bhagavAna mahAvIranuM jIvana vAMcavAnI prathA che ane bAkInA vakhatamAM Avazyaka kriyA vagere aneka jAtanI kriyAo goThavAyelI che. bhagavAnanA jIvana mATe kalpasUtra vAMcavA-sAMbhaLavAnI prathA che. e sUtra bag meTuM nathI, paNa enI sAthe enI TIkAo vaMcAtI hevAthI te jema lAMbuMlacara thaI jAya che tema temAM punarukti paNa thaI jAya che. atizraddhALu sivAyanA ane Ati dhIrajavALA sivAyanA ghaNuM leke tenA vAcana vakhate kaMTALe che ane ghaNuM te UMghe che. bIjI bAju navIna saMskAra pAmelo ane pAmato taruNavarga phariyAda kare che ke emAM bhagavAnanA jIvananI mULa vastu bahu ochI Ave che ane varNane tema ja alaMkAranA thare eTalA badhA Ave che ke e zravaNu mAtra nIrasa ja nahi, paNa anupayogI jevuM thaI jAya che. nakkI karelo bhAga vAMcavAne hevAthI te vakhate vAMcanArane ghaNIvAra eTalI tvarA karavI paDe che ke riNA ane manana mATe zrotAne vakhata rahetA ja nathI. vaLI mAtra zravaNa mAhAtamya vadhI gayeluM hovAthI ane ekasAthe manana na karI zakAya eTale paNo bhAga sAMbhaLavA mATe lAMbe vakhata besavuM paDatuM hovAthI kaI tA. bhAgye ja sAMbhaLyA upara manana kare che, ane pariNAme samAjamAM jeTale ane aApatA keLavAI che teTale aMze vicArapaTutA nathI keLavAI; tethI UlaTuM e bhALe vicArajaDatA ja da% thaI che. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34ra 1 darzana ane zita eka vAra eka vidvAna mitre mane kaheluM ke jyAre bArasA vAMcavA lAgyA tyAre jarAya rasa na AvavAthI meM dhArmika pustaka laI tyAM ja besI vAMcI karyuM ane temAM ghaNuM jANavAnuM maLyuM. dareka bhAIbahena, je niyamita kalpasUtra sAMbhaLatAM Ave che te, bhagavAnanA jIvanane kaI paNa prasaMga pUchayathI tarata varNavI zake. jo tame te bAbata temane kAMI UMDANathI pUche te kAM to e ciDAI jaI ema kaheze ke emAM prazna che ane zaMkA zI ? ane kaI dhIrajavAna haze te na ciDAtAM eTaluM ja kaheze ke tyAre tame ja kahe. A vastusthiti che. bhagavAnanA asAdhAraNa tapasvI ane jJAnI tarIkenA jIvananA keyaDA e asAdhAraNa ja heya. ApaNe ene samajavA dhArmika thavuM vaTa ane vicAraka to thavuM ghaTe ja. paryuSaNunI cAlu prathAne 30 varSane anubhava mane kahe che ke have vicAravRddhi thAya ane bhinna bhinna dRSTibiMdue udAratApUrvaka dharma ane samAjanA eka eka aMga upara vicAra karavAmAM Ave te ja taruNa samAja ane bhAvI peDhIne satiSa ApI zakAya ane bahAranI duniyAmAM jAgaritA daSTie UbhI zakAya. che. A kalpanA te keTalAye varSa agAu AvelI; ekavAra bhAvanagaramAM sanmitra kapUravijayajI samakSa vyAkhyAna vakhate A kalpanA mUkvAmAM paNa AvelI, paNa keTalAMka kAraNasara te vakhate tene amala thaI zakyo nahi. be varSa agAu eka mitrane tyAM A kalpanAne mUrtarUpa ApavAmAM AvyuM hatuM. A vakhate aneka mitro sAthe vicAra karatAM badhAne e kalpanA pasaMda AvI. te kalpanA A hatI: (1) pratikramaNa, pUjana Adi cAlu kriyAkANamAM rasa lenAra temAM bhAga levA uparAMta pravacanane lAbha laI zake evI rIte sabhya goThavo. (2) pravacano eka vAra te bhagavAnanA jIvanane aMgeja thAya ane bIjI vAra bhinna bhinna viSaya upara thAya. e viSaya jIvanaspI ane tAtvika heya. (3) pravacana mATe jAhera vicAraka ane vaktaone AmaMtraNa ApavuM ane temane vicAre chUTathI mUkavAnI taka ApavI. (4) banI zake. tyAM sudhI e pravacane lakhelAM hoya ane pravacanane aMte praznottarI rAkhavI. anukULa ke pratikULa pakSakAre chUTathI zAMti ane vicArapUrvaka carcA karavI. ' . A kalpanA pramANe A varSe pravacanane krama goThavI dharma sAthe jJAnanuM parva UjavavAnI mitroe vyavasthA karI. te pramANe savAre pravacane nava vAge hamezAM thatAM ane bIjIvAra bapore ke rAte vaktAnI anukULatA pramANe thatAM. A varSe khAsa jAherAta karavAmAM AvI na hatI. jagyA paNa zaherathI dUra Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmaparva ke jJAna parva [343 ane khAnagI ja hatI, chatAM zretRvaga pramANamAM sAre ekatra tha. badhA lagabhaga jijJAsu AvatA. vidvAno khAsa bhAga letA. jenetare paNa, jene mAluma paDe te, AvatA. viSaye paNa vyApaka rakhAyA hatA. belanArAo paNa jANItA ja hatA. daSTi jarA paNa saMkucita na rAkhatAM taddana udAra rakhAI hatI. tethI game te mANasa pitAnA vicAra thI darzAve evI taka maLI hatI. A te mAtra prathama pravega gaNAya. aneka viSaya upara judA judA vicArakee udAra citte je je vicAre jaNAvyA te badhAne ahIM saMgraha ApavAmAM Ave che. AmAnAM ghaNuM pravacane te te vaktAoe lakhIne ja vAMcelAM agara pAchaLathI temaNe pote ja lakhIne ApelAM che. keTalAkanI te vakhate noMdha levAyelI; te khAsa tapAsyA pachI ahIM ApavAmAM Ave che. A pravacanasaMgraha dareka vAcakane sulabha thAya te mATe "suSA'nA saMpAdake eka khAsa aMka kADhavA dhAryo che, te yogya ja thayuM che. AthI nIcenAM pariNAme AvavAno saMbhava cheH (ka) je cAlu prathAmAM rasa na letA hoya ke ocho letA hoya ane chatAM dharmaparva UjavavAno Agraha rAkhatA hoya te temane mATe eka jAtanuM mArga sUcana (a) aneka vicArake pAsethI temanA vicAranuM dahana karI vicArazIlatA keLavavI ane aneka bAjuthI vastune vicAra karavAnI daSTi khIlavavI; tema ja Ave nimitte jainetara vidvAne ane zraddhALuone jene sAthe maLatA karavA ane vicAramAM udAratA ANavI. () likhita pravacanane lIdhe kaI eka sthaLe apAyela pravacanane aneka sthaLe upayoga thaze ane te rIte vicAra temaja utsAhamAM jAgRti thavI. suSA, Azvina 1984. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahemamukti [14] pUjIsaNa e dharma parva che. dharmAMpanA sIdhA ane saraLa artha to eTale ja che ke je pa mAM dharmanI samajaNu dvArA, hAI e te karatAM kAMIka sArI ane caDhiyAtI bhUmikA prApta karavI. A dRSTie vicAra karIe ane pUrvagraheAthI mukta thavA jeTalI hiMmata keLavIe to ApaNune samajAyA sivAya nahi rahe ke ApaNe mATebhAge dhama pa ne vahemapuSTinuM ja parva banAvI mUkayu che, jainadhama ke bIjo kAI paNa sAco dharma' hoya to tene vahemo sAthe kazI ja levA-devA hAI zake nahi. jeTale aMze vahemanI puSTi ke vahemAnuM rAjya teTale aMze sAcA dharmAMnA abhAva--A vastu vivekI vAcakane samajAvavAnI bhAgye ja jarUra che. . nAnAmoTA badhA ja vaheMmAnuM mULa ajJAna ke avidyAmAM ja raheluM che, paNa ajJAna ane avidyAnI guphA eTalI badhI meTI tema ja aMdhakAramaya che ke saraLatAthI tenuM svarUpa sarvasAdhAraNane gamya thaI zakatuM nathI. tema chatAM e ajJAna jyAre vahemAnI sRSTi khaDI kare che tyAre te sIdhI rIte tevI sRSTi na sarajatAM bIjI gamya thaI zake evI vRttio dvArA ja sarje che. evI vRttiomAM e vRttie mukhya che: eka lAbha ane bIjo lAlaca ane Dara banne ajJAnanAM ja pariNAmeA che. dhaNAM vahema lAlacamULaka che te bIjA bhayamULaka che, ajJAnanuM AvaraNa gayuM na hoya ke nabaLuM paDyuM na hoya to te, na kaLAya evI rIte dharmonA kSetramAM paNa lAlaca ane bhayanAM tattvane janma Ape ja che tema ja tenI puSTi paNa kare che. eTaluM ja nahi, paNa vadhArAmAM te mANasanAM vicAranetrA upara evA gADha paDado nAkhe che ke mANasa pote vahemAne bhAga banavA chatAM tenAM kAraNe lAlaca ane bhayane joI zakatA nathI ane UlaTu vahemAne ja dharma mAnI tenAM kAraNa lAbha ane bhayane pAdhye jAya che. ajJAnanI khUbI ja e che ke potAnA virodhI samyagnAnanuM sAcuM svarUpa te! samajavA na ja de, paNa peAtAnuM sAcuM svarUpa samajatAM mANasane roke che. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahemamukti [ 345 AvI sthiti hAvAthI pazusaNa jevuM dharma parva, ke je kharI rIte vahemamuktinuM ja parva banavuM joI e, te vahemenI puSTinuM parva banI rahyuM che ane pazusapanI ArAdhanAnI ADamAM loko vadhAre ne vadhAre vaheIlA ane vevalA banatA jAya che; samAjanI bhUmikA dha pavane nimitte zuddha tema ja dRDha cavAne badale azuddha ane niLa paDatI jAya che. tethI A vize ahIM ceDA UhApoha karavA yogya dhAruM chuM. pazusaNamAM khIccha game te dharma pravRtti cAlatI hAya, chatAM emAM bhagavAna mahAvIranA jIvananuM vAcana-zravaNa mukhya bhAga bhajave che. hajAro varSa thayAM A prathA pracalita che. sArA sArA vidvAna kahI zakAya evA sAdhuo, yati ane paritA paNa e vAMcatA ane sabhaLAvatA AvyA che. samajadAra kahI zakAya evA zrAvakA ene sAMbhaLatA AvyA che. bhagavAnanA jIvananuM vAcana-zravaNa eTale dha parvanI ArAdhanA ane dhapavanI ArAdhanA eTale vahemothI mukti meLavavI te. have ApaNe joI e ke bhagavAnanI jIvanakathAnA vAcana-zravaNanA dharma-divaseAmAM ApaNe vahemothI chUTIe chIe ke vadhAre ane vadhAre vaheMmAthI jakaDAtA jaI e chIe. jo chUTatA hAI e to tA prazna ja nathI, paNa jo jakaDAtA jatA hoIe te niHsvAtha ane niya evA vicArakavage lokeA sAme lAlabattI dharavI jarUrI thaI paDe che, janma-prasaMga le. bhagavAnanA janma thayeA ne lAkhA deva-devIo AvyAM. dikkumArI zizune meru upara laI gaI ane merunuM kaMpana paNa thayuM. A varNanamAM keTaluM svAbhAvika che ane keTaluM hAra prayatne paNa samajI zakAya tevuM nathI enA vicAra kAI vAcaka ke zrotA karato ja nathI. UlaTu kahevAmAM ema Ave che ke e to mahApuruSonAM jIvana che, ApaNA sAdhAraNa jIvana nathI. je sAMbhaLatA hAI e temAM mAtra zraddhA ja karavI joI e. zraddAnA A tattve sAcI samajanI icchA ane sAcI samajanA prayatna upara paDadA nAkhyA, eTale zraddhA majabUta banI. te evI majabUta banI ke ene mATe have AgaLa AvatA badhA prasaMgo vize ene kAMI pUchyA, zodhavA ke satyAsatyane viveka karavA jevuM rahyuM ja nathI. AmalakI krIDA jevI manuSya jvana sulabha bALakrIDAe AvI. bhagavAna sAthe mAtra mAnavabALakeA rame te bhagavAna zAnA? ramatamAM devanI vikuzrvita gaganacuMbI kAyAne bhagavAna dakhAvI na zake te rAma ane kRSNa karatAM caDe kevI rIte ? eTale leAkeA peAtAnA bhagavAnane bIjA bhagavAtA karatAM vadhAre caDiyAtA mAnavA--manAvavAnI Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346] darzana ane ciMtana dhUnamAM e vicAravuM ja bhUlI gayA ke mULa ramatamAM deva AvyAnI vAta mAnavA. jevI che ke nahi ? bhagavAna pite te devanI madada vinA ja AgaLa vadhyA, paNa emanuM jIvana evuM lakhAtuM gayuM ke te devanI madada vinA AgaLa cAlI zake ja nahi. eTale saMgama AvyuM. kaI e vicAra nathI karatuM ke pahelAM te devane mahAvIranI sAdhanA vacce AvavAnuM keI kAraNa ja nathI. purANamAM vizvAmitra jevA RSionI tapasyAmAM InTa menakAne melI viddha karI zake, paNa svAbhAvika manuSya jIvanane vicAra karanAra Agama-dharmamAM evI kalpanAne sthAna hoI zake nahi. saMgama kaI haze teya te pleccha prakRtine mANasa haze, ane teNe bhagavAnane pariSaha ApyAM hoya teya te amuka maryAdAmAM ja ApyAM hovA joIe, paNa jANuM-joIne ApaNe vicArazakti eTalI badhI kuMThita karI nAMkhI che ke e vize vicAra karatAM paNa dhrujIe chIe. denI daramyAnagirI dvArA asaMbhava ghaTanAo paNa saMbhavita banAvavAne sahele kImiyo hAthamAM AvyuM. pachI te pUchavuM ja zuM ? bhagavAne janma to lIdho devAnaMdAnI kukSimAM, paNa avataryA trizalAne peTe. A banAvane jainetare ja nahi, paNa jaina sudhdhAM hasI kADhe evI sthiti dekhAtAM devanI daramyAnagirI madade AvI ane samAdhAna thaI gayuM ke garbhapaharaNa te deve karyuM. devanI zakti kAMI jevI-tevI che? e te dhAre te kare. ApaNuM gajuM nahi ke ene ApaNe samajI zakIe ! zraddhA baMdhAI. majabUta banI ane e vize navuM jANavAnuM dvAra eNe baMdha karyuM. A prasaMgane jeneto te banAvaTI lekhatA ja, paNa A viSama kaLiyugamAM jene paNa evA pAkavA lAgyA ke teo e ghaTanAnuM rahasya pUchavA lAgyA. je teo devanuM astitva ane daramyAnagirI na svIkAre to temaNe jaina samAja ja choDI devo tyAM lagI zraddhALu vicAraNuM AgaLa vadhI. paNa AkAza kATayuM tyAM thIgaDAM kema devAya ? dharmaparvamAM to khule dile ane muktamane vicAraNA karavAne mArga khUla joI te hato; nahi samajAyelAM ane nahi samajAtAM rahasyanA khulAsAo zedhavA joItA hatA; paraMparAgata paurANika kalpanAonI pAchaLanuM aitihAsika tathya zodhAvuM joItuM hatuM. tene badale jyAM dekhe tyAM AThe divasa hajAre kenI mAnasika eraNa upara vahemo ane aMdhazraddhAnAM evA ghATa vyAkhyAnenA hatheDAthI ghaDAye ja jAya che ke tyAgIo tema ja gRhastha Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahemamukti [340 e vicAra sudhdhAM nathI karatA ke sAMbhaLanArI A navI peDhI temanI keTalIka sAcI vAtane paNa khoTI sAthe AgaLa jatAM pheMkI deze ! ' bhagavAna devAnaMdAne ja peTe avataryA heta to zuM bagaDI jAta ? garbhamAM AvavAthI je bhagavAnanuM jIvana vikRta na thayuM to avataravAthI zI rIte vikRta thAta ? yazodAne paraNyA chatAM tene rAga sarvathA choDI zakanAra mahAvIra devAnaMdAne peTe avatAravAthI kevI rIte vItarAga thatAM aTakata? zuddha brAhmaNane peTe avataranAra indrabhUti Adi gaNudharene kevaLajJAna ane vItarAgatva pragaTatAM temanI mAtAnuM je brAhmaNatva ADe na AvyuM te bhagavAnanA vItarAgatvamAM ADe zA mATe Avata? kSatriyANumAM e ze guNa hoya che ke te vItarAgatva pragaTavAmAM ADe na Ave ? kSatriyatna ane brAhmaNatva tAtvika rIte zemAM samAyela che ane temAM kANu UMcuMnIcuM che ane te zA kAraNe ? A ane AnA jevA seMkaDo prazno UbhA thAya che, paNa e prazno kare keNu? kare te sAMbhaLe koNa? ane sAMbhaLe te ene buddhigamya khulAse kare A sthiti kharekhara jaina samAjanA gauravane hINapata lagADe tevI che. te vahemathI mukti ApavAne badale emAM ja saDe che. ItihAsanI pratiSThAne pavana phUMkAyo che. AgaLa paDatA jaine kahe che ke bhagavAnanuM jIvana etihAsika daSTie lakhAvuM joIe, jethI sau buddhigamya karI zake. prazna e che ke ItihAsamAM devone sthAna che? ane sthAna na hoya te devakRta ghaTanAo vize kAMI mAnavIya khulAse Avazyaka che ke, nahi? je Avazyaka heya te junA vahemamAMthI mukti meLavye ja chUTake che. ane Avazyaka na hoya to aitihAsika jIvana lakhavA-lakhAvavAnA manarathI mukti meLavye ja chUTake che; trIje rasto nathI. keTalAka lekhake aitihAsika hovA chatAM AvA vahema vize ghaTato khulAso ke mukta vicAraNA karI nathI zakatA. tenuM eka kAraNa e che ke temanA dilamAM UMDe UMDe. vahemanI lokazraddhA sAme thavAnuM baLa nathI. je dhamaparva sAcI rIte UjavavuM hoya te vahemathI mukta thavAnI vRtti keLavavI ja paDaze. A te vicAragata vaheme thayA. keTalAka AcAragata vaheme paNa che, ane te vadhAre UMDAM mULa ghAlI lokamAnasamAM paDyA che. pajusaNa AvyAM, svakhAM UtaryA, bhagavAnanuM pAraNuM baMdhAyuM. leke pAraNuM ghare laI jAya. zA mATe ? asaMtatiyAne saMtati thAya te mATe. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348] darzana ane ciMtana belImAM vadhAre rUpiyA AvyA te, bajAramAM bhAva caDAvI mAla kharIdI levAnI peThe, zAsananA adhiSThAyaka keI deva pAsethI ke bhagavAna pAsethI ke karmavAda pAsethI chokaruM meLavavA. A ke vahema ? ane A vahemane piSanAra keI sAdhAraNa mANasa nahi, paNa e te sUrio ane surisamrATe jevA ! have jyAM kumaLI vayanI chokarIonA mAnasa upara evo saMskAra paDato hoya ke chevaTe saMtati meLavavAnuM sAdhana vadhAre belI belI pAraNuM baMdhAvavAmAM che, tyAM e chokarI saMyama dvArA Arogya ane garbhAzayanI surakSA kevI rIte karI zakaze? pAraNuM ghera bAMdhyA chatAM bALaka na thayuM te adhiSThAyaka deza, bhagavAnane doSa, pUrvakRta karmane doSa ke guraoe pidhela vahemane kAraNe baMdhAyela cheTI AzAone deva ? A badhuM ja vicAraNIya na hoya te pajusaNuparvane kAMI artha -nathI. e dharmaparva maTI vahemaparva bane che ane pitAno vahemamuktine prANa gumAvI bese che. - jaina paryuSaNAMka', zrAvaNa 2002. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe kyAM chIe? [ 15 ] pajusaNuparva Ave che tyAre AvatI jAnanI peThe enI rAha jovAya che ane e parva pUruM thaI jAya che tyAre tene rasa vAsI thaI jAya che, e ApaNa rejanA anubhavanI vAta che. chApAMnI, temAM lakhanAranI ane tene vAMcanAranI paNa lagabhaga A ja sthiti che. AnuM kAraNa vicAratAM mane ema lAge che ke ApaNe je kAMI vicArIe chIe ane temAM je sarva saMmatie mAnya karavA jevuM hoya che tene paNa amalamAM mUkatA nathI, mAtra niSkriyatAne ja sevatA rahIe chIe, ane temAM ja pasaNuparvanI ItizrI, ane pAraNuM bane mAnI laIe chIe, e che. mathALAmAM sUcita praznano TUMkamAM uttara te e ja che ke ApaNe jyAM hatA tyAM ja chIe. paNa uttara game te hoya, chatAM A sthiti nabhAvavA jevI to nathI ja. emAM parivartana karavuM hoya te ApaNe pajusaNuparva nimitte e vize vicAra paNa karo ghaTe che. pratyeka samajadAra jaina pajusaNuparvamAM eka athavA bIjI rIte kAMIne kAMI AtmanirIkSaNa te kare ja che, paNa te nirIkSaNa mATe bhAge vyaktigata ja hoya che. tenA AghAta-pratyAghAta paNa vyaktigata ja rahe che; ane AtmanirIkSaNane pariNAme jIvanamAM joItuM parivartana karI zake evA te gaNyAgAMThyAM viralA ja hoya che. eTale AvuM vyaktigata AtmanirIkSaNa niMdAmi garihAmi thI AgaLa vadhatuM nathI. je vAtanI bhArobhAra niMdA ke gaha karI hoya tene ja pravAha teTalA vegathI, ane ghaNI vAra to bamaNA vegathI, pAcho zarU thAya che. niMdelI ke gahelI bAbata vosirAmi sudhI pahoMcatI ja nathI. pariNAme TALavAnA doSo ane nivAravAnI truTio jemanI tema kAyama rahevAthI jIvanamAM saguNonuM vidhAyaka baLa pratiSThA pAmatuM ja nathI; ane suparvanuM dharmacakra ghANInI peThe sadA gatizIla rahevA chatAM temAMthI koI pragati siddha thatI nathI. eTale evA AtmanirIkSaNa vize A sthaLe na lakhatAM huM sAmAjika daSTie e vize lakhavA IcchuM chuM. sAmAjika baLa e ja mukhya baLa che. jevuM samAjanuM vAtAvaraNa te ja tenI vyakti upara prabhAva paDe che. sAmAjika dRSTie vicAra karIe eTale Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 ] darzana ane ciMtana pratyeka vyaktino vicAra emAM AvI ja jAya che. jaina samAjanuM dharmanI dRSTie prathama aMga che sAdhusaMsthA. A vize vicAra karanAra ane cAlu sthiti nihALanAra koI paNa ema -nahi mAnatA hoya ke AjanI sAdhusaMsthA je kare che temAM kAMI javAbadArInuM tava raheluM che. jeTalA sAdhu eTalA ja guru ane teTalA ja vADA. emanI vacce keI kAryasAdhaka jIvanadAyI sumeLa nathI. eTaluM ja nahi, paNa ghaNIvAra te be AcAryo ke be guru- ziSyanA niSNANu jhaghaDA pAchaLa vadhAremAM vadhAre sAmAjika baLa kharcAI jAya che ane mAtra navA yugane ja jaina nahi paNa zraddhALu gaNAte junavANI jaina paNa UMDe UMDe mUMge moDhe prathama pitAnA mAnItA rahyA hoya evA sAdhu ke guru pratye azraddhA seva hoya che. parvatithine vivAda jANItA che. hajI te enA pUrvayuddhano virAma Avyo nathI--e virAma keTe ANe ke adhiSThAyaka deva ANe e ajJAta che-tyAM te AvatA varSamAM AvanAra parvatithinA praznane atyArathI ja cALavAmAM Avyo che. kharI rIte parvatithinI tANakheMca e zvetAara samAjamAM dAkhala thayela pAkistAnahiMdustAnanI tANakheMca che. phera eTale ja che ke parva tithinA vivAdanA bane pakSakAre kAyade AjhamanI manodazA seve che. je A sthiti hoya to eka nahi hajAra pajusaNuparve Ave ke jAya chatAMya samAjamAM buddhipUrvaka zo phera paDavAne ? eTale jyAM hatAM tyAM ja rahevAnA. parvatithinA vivAdanuM te meM eka jANItuM udAharaNa mAtra ApyuM che. bIjI evI ghaNI bAbato gaNAvI zakAya. sastA ane sAMdhAratanA yugamAM sAdhuo vAste game teTalo kharca thato te samAjane pAlavaDe; mAsAmAM evo kharca leke hoMsathI karatA. Aje sthiti sAva badalAI che. samAjano moTe bhAge pitAnAM bALabaccAM ane kuTuMbane joItuM piSaNa ApI nathI zakatA. Ama chatAM moTA moTA pratiSThita gaNAtA sAdhuono kharca mAsAmAM ane zeSa kALamAM ekasarakhe ja cAlu che. ghaNuvAra vartamAna phugAvA sAthe emanA kharcane phugAva dekhAya che. zuM AmAM samAja pratyenI koI javAbadArInuM tattva che? zuM Ane lIdhe lekamAM sAdhusaMsthA pratye aNagamAnAM bIjo nathI vavAtAM? jo Ama che to game teTalAM saMparvo Ave ke jAya, tethI samAjanI bhUmikAmAM zo phera paDavAne? tIrtha ane maMdirano prazna sAmUhika che. jene cokkasapaNe ema mAne che ke temanAM maMdiramAM hoya che tevI cekhAI anyatra nathI hotI. paNa zuM kAI jaina ema kahI zakaze ke maMdiranI AsapAsa ane tIrthabhUmimAM agara Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe kayAM chIe? [351 tyAM Avela vAsasthAnemAM e cekhAIne eka paNa aMza che? maMdira ane upAzrayamAM je cokhAI hoya che te karatAM anekagaNI gaMdakI tenI AsapAsa hoya che, e hakIkata dIvA jevI che. acitvanI bhAvanA mULe zAbhimAna dUra karavA agara cokhkhAIne rAga nivAravA mATe jAyelI, paNa tenA sthAnamAM jainoe azucinuM piSaNa eTaluM badhuM karyuM che ke te joI koIne paNa tenA pratye aNagamo ke dveSa AvyA vinA rahe nahi. rAga nivAravA jatAM devanuM tattva pivAyuM ane samAje Aregya tema ja pratiSThA gumAvyAM. zuM A prazna sAMvatsarika AtmanirIkSaNamAM sthAna nathI pAmate ? jo hA, te A vAte kezu vicAra karaze ? sAdhuo ke vahIvaTakartAo ke bane? jo eke pUrNa javAbadAra na heya te supa Ave ke jAya tethI samAjanuM zuM vaLavAnuM? devadravyane uddeza suMdara che, e vize te matabheda che ja nahi; paNa e udeza sAdhI zakAya te karatAM vadhu pramANamAM ekaThuM thayeluM devadravya jyAM tyAM eka athavA bIje rUpe paDayuM rahe, tene koI sAmAjika hitamAM upayoga thaI ja na zake ane chevaTe kAMte e sthAvara milakatarUpe rahe ane kAM te jyAre tyAre jenA tenA hAthe bharakhAI jAya-A sthiti zuM punarvicAraNA nathI mAgatI? zuM vidvAna gaNAtA ane vidvAna che evA tyAgIonuM tema ja DAhyA gaNAtA vyApArI zrAvakonuM mAnasa AmAMthI koI ukela zodhavAnI zakti ja nathI dharAvatuM? jo ema hoya te pajusaNa ke saMvatsarI parva Ave ne jAya e badhuM paththara upara pANI DhoLyA barAbara che. samAja te jyAM hato tyAM ja che, agara samayanI dRSTie tulanAtmaka vicAra karIe te prathamathI pAcho paDyo che ema mAnavuM joIe. tatvajJAna ane dharmanuM zikSaNa ApatI nAnImeTI aneka pAThazALAo che, keTalAMka gurukuLe ne brahmacaryAzrame paNa che, aneka chAtrAlayo paNa che. emAM tyAgIo, paMDita ane atyAranA suzikSita gaNAtA mahAzayone pUrepUre hAtha che, ane tema chatAM temAM dhArmika ane tAttvika zikSaNa lenAranI dazA joIe chIe tyAre ema mAnavAnuM mana thaI jAya che ke jeTalA pramANa mAM jeNe vadhAre dharmazikSaNa lIdhuM te teTalA pramANamAM vadhAre pAke maulavI ke mulA. atyAre apAtuM dharmanuM tema ja tattvanuM jJAna ene lenAramAM koIna vicAra preratuM nathI ane "tamaso mA jatimA-aMdhArAmAMthI ajavALAmAM laI jA. evI manodazAne badale "niSo mA tamo jama' evI manodazA saje che! koI paNa sAco samajanAra ane nirbhaya dharmatatvajJa upara kahela evI saMsthAonuM ane temAM zIkhatA vidyArthIonuM bhAnasa jeze te tene jaNAyA Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana. vinA nahi rahe ke emAM vicAranuM nUra ja nathI. je A sthiti samAjanI heya te hajAra-hajAra AMtmaniMdA ke AtmagahanuM mUlya ajAgalastana karatAM. vadhAre lekhAze kharuM? chellAM paMcetera varSamAM samAje yuganA dhakkAthI moDe moDe paNa AnAkAnI sAthe zAstra prakAzana zarU karyuM. emAM ghaNI bAbatamAM pragati paNa thaI chatAM Aje e prakAzana pAchaLa samAjanuM jeTaluM dhana ane baLa kharcAya che te pramANamAM koI sudhAre ke navInatA thaI che ke nahi e zuM vicAravA jevuM nathI ? che tevAM ja pustake makSi sthAne makSiA rAkhI bhAtra sArA. kAgaLa ne sArA TAIpi agara sAruM bAInDiMga karI chApavAmAM Ave to zuM A yugamAM e pratiSThA pAmaze ? zuM enA saMpAdaka tarIkenA nAma sAthe paMDita, paMnyAsa, sUri ane surisamrATonI upAdhio mAtrathI enuM mUlya ke upayogitA vadhI zakaze ? AgamamaMdira jevI saMsthA ane kRtio pAchaLa varSo lagI samaya gALanAra, apAra zakti kharcanAra ane puSkaLa dhana kharcanAra vidvAna dhuraMdhare zuM e vicAre che ke temaNe ATalAM lAMbA zAstra-AgamanA parizIlanane pariNAme samAjane vArasAmAM koI nava vicAra ke nava dahana ApyuM che ke nahi ? jo ATaluM moTuM zAstrIya samudramaMthana nava vicAranuM amRta pUruM pADI na zake te e maMthana mAtra dravyamaMthana che, ema kaI taTastha kahe te ene zuM javAba ApI zakAya ? zuM A sthiti nabhAvavA jevI che ? jo hA, te pajusaNa parvanA rathane AvavA de ane javA de; ApaNe to jyAM tyAM rahI enA dharmacakranI ghUgharIonA madhura jhaNakAra ja sAMbhaLavAnA. jaina samAjanA ekeeka phirakAnA dareka chApAne laI e. zuM koI evuM jaina sAmayika che ke jene navIna jJAnapUrti, navIna jJAnavRddhi ke nirbhaya mArgadarzananI daSTie kharIdavAnuM mana thAya ? sAmayika calAvanAra ja nirbhaya hoya ane bIjA kSetramAM kAma karavAnI zakti dharAvatuM hoya to zuM te jaina sAmayika calAvaze ? ane hA, to tene zuM jaina samAja vadhAvI leze ? protsAhana Apaze ? je nA, te jaina sAmayiko mATe kevA saMcAlaka ane saMpAdaka maLavAnA ? A rIte AkhuM jaina-sAmayika-taMtra laI enA upara vicAra karIe chIe, enI pAchaLa kharcAtAM nANuM, kharcAtI zakti--e badhAno vicAra karIe chIe to ema lAge che ke jaina sAmayike mAtra anya sAmayikanI niprANa chAyA che ane dhanike tema ja tyAgIonI kRpAprasAdI upara ja jIvI rahyAM che. AvI kRpAprasAdI meLavavAnI ane sAcavI rAkhavAnI vRtti hoya tyAM khuzAmata ane sAcuM kahevAne sthAne cupakIdI sivAya bIjuM saMbhavatuM ja nathI, Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [53 ApaNe kyAM chIe? je jaina sAmayika jainetaromAM pratiSThA meLavI na zake, evAM punarukti, khuzAmata ane mAtra paralokaprazaMsA karanAra sAmayike cAlu rahevAnAM hoya ane samAjane kazI sAcI deravaNI spaSTapaNe ApI zakatAM na hoya te sAMvatsarika dharmaparva tarIke aneka vAra gAvA chatAM ApaNuM sthitimAM che phera paDavAne ? uparanA prazno mAtra digdarzanarUpa che. pAMjarApoLa, aspRzyatAnivAraNa, sAdhuonI kAryadizAnuM parivartana, ehika Avazyaka pravRtiomAM rasa levAnI bhAvanA, svayaMsevaka daLa, akhADApravRtti, svabaLe sAcavI ane nabhAvI zakAya teTalAM ja maMdira ane tIrthonI vyavasthAne prazna vagere aneka muddAo tatkALa egya vicAraNA ane ukela mAgI rahyA che, paNa e vize vAcaka pite ja vicAra karI le ane vicAra karato thAya e ISTa che. A sthaLe je sAmAjika nirIkSaNa karyuM che te kriyAparyavasAyI bane e bhAvanAthI ja karAyeluM che; paNa evI bhUmikA taiyAra kaI rIte thAya ane evI taiyArI karavAnI javAbadArI kone zire che, agara evI javAbadArI uThAvavAnI javAnI kenAmAM che e paNa prazna che. Ane uttara zANA ane skUrtivALAM yuvake ja Ape. --jaina "payuMSaNuMka', zrAvaNa 2003. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahatparva [16] vagarako paNa dareka jaina samaje che ke sAMvatsarika parva e mahatparva che. bIjA koI paNa parve karatAM e mahatva che. enI mahattA zemAM che e ja samajavAnuM rahe che. badhA jaine ene ekasarakhI rIte svIkAre che te enI mahattAnuM mukhya sUcaka nathI. evA te divALI Adi aneka parvo che, jene jene uparAMta bIjo paNa maTe varga mAne che. te divase upavAsa ane tapanI prathA che e paNa enI mahattAnI mukhya pratIka nathI. jJAnapaMcamI ane bIjI tithiomAM paNa tapane Adara che nathI. tyAre enI mahattA zimAM kharI rIte samAyelI che, e sAMvatsarika parva AvyA pahelAM vicArakee vicArI rAkhavuM ghaTe. atre je muddo sUcavavAne che te paNa kAMI taddana ajJAta nathI, paNa je e muddo sAco hoya, ane kharekhara sAco che ja, te tenI samajaNa jeTalA pramANamAM vikase, vistare ane UMDI Utare eTaluM sAruM, e ja prastuta lekhane uddeza che. koI paNa vyaktie kharI zAnita anubhavavI hoya, agavaDa sagavaDa, ApadA ke saMpadAmAM svasthatA keLavavI hoya ane vyaktitvane khaMDita na thavA detAM tenuM Antarika akhaMDapaNuM sAcavI rAkhavuM hoya te ene ekamAtra ane makhya upAya e che ke te vyakti potAnI jIvanapravRttinA dareka kSetranuM bArIkIthI avalokana kare. e Antarika analokanane hetu e ja rahe ke teNe kyAM kyAM, kevI kevI rIte, kenI konI sAthe nAnI ke moTI bhUla karI che te jovuM. jyAre koI mANasa sAcA dilathI namrapaNe pitAnI bhUla joI le che tyAre tene te bhUla, game teTalI nAnAmAM nAnI hoya toya, pahADa jevI moTI lAge che ane tene te sahI zakatuM nathI. pitAnI bhUla ane khAmInuM bhAna e mANasane jAgate ane vivekI banAve che. jAgRti ane viveka mANasane bIjA sAthe saMbaMdhe kema rAkhavA, kema keLavavA enI sUjha pADe che. e rIte Antarika avakana mANasanI cetanAne khaMDita thatAM rike che. AvuM Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 25 mahatparva avakane mAtra tyAgI ke phakIra mATe ja jarUrI che ema nathI, paNa te nAnI ke moTI uMmaranA ane koI paNa dhaMdhA ane saMsthAnA mAnavI mATe saphaLatAnI daSTie Avazyaka che, kema ke te dvArA e manuSya potAnI khAmIo nivAratA nivAratAM UMce caDe che ane saunAM dila jItI le che. A eka sAMvatsarika parvanA mahattvanI mukhya vyaktigata bAju thaI, paraMtu e mahattva sAmudAyika dRSTie paNa vicAravAnuM che, ane huM jANuM chuM tyAM lagI, sAmudAyika dRSTie AnArika avalokananuM mahatva jeTaluM A parvane apAyuM che teTaluM bIjA koI parvane bIjA keI varge ApyuM nathI. - bauddha bhikSuke amuka amuka antare maLe tyAre temAM sAmudAyika rIte pitapitAnI bhUla kabUlavAnI prathA che. jemAM paNa denika ane pAkSika pratikramaNa prasaMge kAMIka AvI ja prathA che. khristIo paNa samudAyarUpe bhUlamAphInI prArthanA kare che tyAre temAM potAnI bhUla jevA ane kabUlavAno bhAva che ja. dareka paMthamAM eka yA bIjI rIte pitAnI namratA keLavavA ahevane tyAga karavAnI sUcanA enA anuyAyane apAya ja che. tethI samajAya che ke sAmudAyika dRSTie Antarika avalokanapUrvaka pitapotAnI bhUla kabUlavI ane jenA pratye bhUla sevAI hoya tenI sAcA dilathI mAphI bhAgavI ane sAmAne bAphI ApavI e sAmAjika svAthya mATe paNa keTaluM agatyanuM che. Ane lIdhe ja jaina paraMparAmAM prathA paDI che ke dareka gAma, nagara ane zaheranA saMdha aMdaroaMdara khame-khamAve; eTaluM ja nahi, paNa bIjA sthAnane saMgha sAthe paNa te Avo ja vyavahAra kare. saMghamAM mAtra gRhastha nathI AvatA, tyAgIo paNa Ave che; puruSo ja nahi, strIo paNa Ave che. saMdha eTale mAtra eka phirakA, eka gaccha, eka AcArya ke eka upAzrayanA ja anugAmIo nahi, paNa jaina paraMparAne anusaranAra dareka jainone jaina paraMparAvALA sAthe ja jIvavuM paDe che evuM kAMI nathI; teone bIjAo sAthe paNa eTaluM ja kAma paDe che, ane bhUla thAya te te jema aMdaroaMdara thAya tema bIjAonA saMbaMdhamAM paNa thAya che ja. eTale kharI rIte bhUlasvIkAra ane khamavA-khamAvavAnI prathAnuM rahasya e kAMI mAtra jaina paraM: parAmAM ja pUruM thatuM nathI, paNa kharI rIte e rahasya samAjavyApI kSamaNamAM che. paraMtu Aje A vAta bhulAI gayA jevI che, ane chatAM khamaNanI prathA to cAle ja che. te eTale sudhI ke AvI prathAne anusaranAra jaina Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 } darzana ane ciMtana sUkSma-atisUkSma ane agamya jevA jIvavargane paNa khamAve che, tenA pratye pote kAMI sajJAna-ajJAnapaNe bhUla karI hoya to mAphI mAge che. kharI rIte A prathA pAchaLanI dRSTi te bIjI che, ane te e ke je mANasa sUkSma-atisUkSma jIva pratye paNa kamaLa thavA jeTale taiyAra hoya te teNe sauthI pahelAM jenI sAthe potAnuM antara hoya, jenI sAthe kaDavAza UbhI thaI hoya, paraspara lAgaNI dubhAI hoya tenI sAthe kSamA laI-daI dila khAM karavAM. bAIbalanA giripravacanamAM paNa A ja matalabanuM kathana che ke tuM tArA pADozIo arthAt snehIo ane maLatiyAo upara te prIti kare ja che; paNa je tArA viredhIo ke duzmane heya emanA upara paNa prIti kara, prema vadhAra ! paraMtu sAMvatsarika parva nimitte eka bAju corAsI lAkha jIvanine khamAvavAnI prathA cAlu che, bIjI bAjue jenI sAthe sArAsArI sAcavI rAkhavAmAM ja dunyavI lAbha hoya tenI sAthe ja mukhyapaNe kSamaNa levAya-devAya che, jyAre kSamaNane khare prANa te gUMgaLAI ja jAya che. e khare prANu eTale jene pitA pratye kAMIka nArAja hoya, athavA pitAmAM jenA pratye kAMIka kaDavI lAgaNI UbhI thaI hoya, tenI sAthenuM attara miTAvavuM te. AvuM antara hamezAM dilamAM kAyama rahe, kadAca vadhAre piSAyA paNa kare, ane chatAM sarva jIvo pratye maitrI keLavavAne maukhika upacAra cAlu paNa rahe e sAMvatsarika parvanI mahattAnI hAni che. je A parvanI mahattA samaje ane svIkAre tene mATe pahelI jarUra te e che ke teNe pitAnA saMbaMdha jenI jenI sAthe bagaDyA hoya tene tene maLI dila cepyuM ane haLavuM karavuM joIe. paraMtu AvI pahela kare ke? je kare te khare prANavAna ane sAce jaina. paNa sAmAnya rIte AvI apekSA guruvarga pratye ja sevAya che. eka rIte te rahyA dharmakSetre doravaNa ApanAra, eTale temanAM vacana ane vartananI chApa anAyAse bIjA upara paDe. paNa ApaNe joIe chIe ke guruvargamAM mAtra prathAbhakti che. bhAgye ja evo kaI guru haze je A parvanA mahattvane sajIva karato hoya. * je A bAbatamAM gusvarga navesarathI cete te sAMvatsarika parvanA mahattvanI suvAsa bIjA samAje ne dezamAM paNa prasare. digaMbaratva dhAraNa karanAra bhikSune have zuM bAkI rahyuM che ke jene kAraNe te digaMbara rahyA chatAM zvetAMbara Adi bIjA saMgha sAthe ekarasa thaI na zake ? gharabAra choDI. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahatparva [ 357 anagAra thayela sthAnakavAsI, terApaMthI ke zvetAMbara mUrtipUjakane have zuM sAcavavAnuM che ke jene kAraNe te bIjA phirakAonA guruvarga sAthe meLA manathI haLImaLI na zake ? ATale dUra na jaIe ane eka nAnA vartalane ja laI vicArIe teya dIvA jevuM dekhAze ke sAMvatsarika parvanI ApaNe ThekaDI karI rahyA chIe! eka ja gaccha ke eka ja gurunA be munivargo paNa bhAgye ja attarathI haLemaLe che ane ame-khamAve che. A kRtrimatAnI asara pachI AkhA samAja para thAya che ane pariNAme parasparanuM deraSadarzana karavAne ja rasa paSAya che, jene lIdhe guNadaSTi ane guNanuM mUlyAMkana e lagabhaga lepAI jAya che, je ekamAtra sAMvatsarika parvanI mahattAne prANa che. - mane lAge che ke samAjamAM parvanI prathA cAlu che te dravyarUpe te che ja, paNa emAM bhAva-jIva Ave te vAMchanIya che. e mATe prayatna e ja prabhAvanA che. varagheDA, saraghasa, vAjAMgajAM ItyAdinuM koI svataMtra mUlya che ja nahi. A samajaNa jeTalI jaladI jAge teTaluM vyakti, samAja ane mAnavatAnuM hita vadhAre. jaina paryuSaNAMka, zrAvaNa 2012 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane tene upayoga [17] dIkSA eTale mAtra dharmadIkSA eTale ja artha nathI. tenA aneka prakAre che. zAstradIkSA eTale zAstra bhaNavA mATe dIkSA levI. zastradIkSA eTale jUnA vakhatamAM dhanurvedanI ane vaLI bIje bIje samaye bIjuM zastronI tAlIma meLavavA dIkSA levI te. yajJadIkSA paNa che ane tene yajJa karanAra yajamAna ane tenI patnI svIkAre che. rAjya dIkSA paNa che. gAdIe AvanAra gAdIe AvyAthI mAMDI, jyAM sudhI rAjyasUtra hAthamAM rAkhe tyAM sudhI te e dIkSAmAM baMdhAyelo che. vizeSa zuM ? vivAhanI paNa dIkSA che. vivAhanAM umedavAra vadhuvarane paNa e dIkSA levI paDe che. A badhI dIkSAo kAMI kalpita ke Adhunika nathI; ene bahu ja jUno ItihAsa che. bhagavAna mahAvIra pahelAM hajAro varSothI e badhI dIkSAo cAlatI AvI che, ane hajI paNa eka athavA bIjA rUpe cAle ja che. dharmadIkSA e badhI dIkSAothI judI che. - dIkSA eTale bhekha levo, saMnyAsa ke phakIrI dhAraNa karavI. bhekha eTale. amuka khAsa uddeza mATe kuTuMba ane samAjanAM, ane ghaNIvAra to deza sudhdhAMnAM baMdhane paNa DhIlAM karavAM paDe che, ane koI koI vAra choDavAM paNa paDe che. svIkArela uddezane sAdhavAmAM je baMdhane ADe AvatAM hoya te badhAne cheDavAM e ja bhekhano artha che. Aje paNa keLavaNI meLavavA chokarAone pitAnA kuTuMbakabIlAnAM baMdhane choDI beniMga, koleja ane ghaNIvAra paradezanAM vidyAlayanAM baMdhane svIkAravAM paDe che. uddezanI jeTalI maryAdA eTale ja dIkSAne kALa. tethI vidyAdIkSA bAra ke paMdara varSa lagI paNa cAle ane pachI vidyA siddha thaye pAchA ghera avAya, jUnI Dhabe rahevAya. bIjI dIkSAenA samaye paNa mukarara che. e rIte vivAharIkSAne avazeSa eTale rahyo che ke phakta lagnane divase vavara amuka vrata Acare ane eTaluM baMdhana svIkAre. A badhI dIkSAone samayanI maryAdA eTalA mATe che ke te dIkSAone udeza amuka vakhatamAM sAdhI levAnI dhAraNuM pahelethI ja rAkhavAmAM AvelI hoya che, paNa dharmadIkSAnI bAbatamAM vastusthiti judI che. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane teno upayoga [35 dhamaMdIkSAne uddeza jIvananI zuddhi che, ane jIvananI zuddhi kyAre siddha thAya ane pUrNa zuddhi kyAre prApta thAya e kAMI nakkI nathI. tethI dharmadIkSA paratve samayanI maryAdA mukarara nathI. kALamaryAdAnI bAbatamAM be vAta jovAnI rahe che: eka te dharmadIkSA kyAre eTale kaI uMmare levI ane bIjI vAta e che ke enI pUrNAhuti kaTale varSe thAya zarUAta karavAnI bAbatamAM ekamata nathI. krizciyana dharmamAM remana kethalika saMpradAya nAnI uMmaranAM-cheka nAnI uMmaranAM bALakane dIkSA ApI devAmAM mAnate ane hajI paNa ema kvacita kavacita manAya che. islAma dharmamAM eTaluM ja baMdhana che ke phakIrInA umedavAra upara keIna nirvAhanI javAbadArI na hoya te te game te uMmare paNa phakIrI dhAraNa karI zake che. ane koI vaDIlanI ke bIjA tevAnI sevA karavAnI javAbadArI hoya to game teTalI moTI uMmare paNa e javAbadArImAMthI chaTakI phakIrI levAnI chUTa nathI. Arya dezanA jIvita traNa jUnA saMpradAyamAMthI pahelAM brAhmaNuM saMpradAyane laI AgaLa cAlIe. emAM AzramavyavasthA hovAthI ahIM carcAtI dharmadIkSA, jene saMnyAsAzrama kahI zakAya te, DhaLatI uMmare ja levAnI paravAnagI che. pahelAM pacIsa varSa brahmacaryAzramamAM jAya, pachInAM teTalAM varSa gRhasthAzramamAM jAya, lagabhaga pacAsa varSe vAnaprastha thavAne vakhata Ave ane cheka chellI jiMdagImAM ja taddana (pUrNa) saMnyAsa athavA te paramahaMsa pada levAnuM vidhAna che. caturAzramadharmI brAhmaNa saMpradAyamAM bAlyAvasthAmAM ke juvAnImAM saMnyAsa nathI levA ke koIe nathI lIdhe athavA tevuM vidhAna nathI evuM kaMI na samaje; paNa e sthiti e saMpradAyamAM mAtra apavAdarUpa heI sarvasAmAnya nathI. sAmAnya vidhAna te uMmaranA chellA bhAgamAM ja pUrNa saMnyAsanuM che, tyAre anAzramadhamAM athavA te ekAzramadharmI bauddha ane jaina saMpradAyamAM tethI UlaTuM che. emAM pUrNasaMnyAsa kahe, athavA brahmacarya kahe, e eka ja Azramane Adarza che ane gRhasthAzrama ke tyAra pachInI vacalI sthiti e apavAdarUpa che. tethI bauddha ane jaina saMpradAyamAM mukhya bhAra sanyAsa upara ApavAmAM Ave che, ane brAhmaNa saMpradAyamAM e bhAra pahelAM te gRhasthAzrama upara ApavAmAM Ave che. brahmacaryAzrama vize caturAzramadharma ane ekAzramadhamI saMpradAya vacce kaze bheda ja nathI, kAraNa ke e banne phaTAo brahmacarya upara ekasarakho bhAra Ape che; paNa banene matabheda gRhasthAzramamAMthI zarU thAya che. eka kahe che ke brahmacaryAzramamAM game teTalI taiyArI karavAmAM Ave chatAM gRhasthAzramanA AyAta Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana pratyAghAtamAMthI ane vividha vAsanAonAM bharatIoTamAMthI pasAra thaI tyAganI tIvra abhilASA AvyA bAda ja saMnyAsAzramamAM javuM e salAmatI bhareluM che. bIje kahe che ke gRhasthAzramanA jALAmAM syA eTale nivAI javAnA. tethI badhI zaktio tAjI ane jAgatI hoya tyAre ja sanyAsa phaLadrupa nIvaDe. mATe brahmacaryAzramamAMthI ja sIdhe saMnyAsAzrama svIkAravAmAM, athavA te brahmacarya ane saMnyAsa bane AzramanuM ekIkaraNa karavAmAM ja jIvanane mukhya Adarza AvI jAya che. A matabheda jamAnAjUno che ane enI rasabharI tema ja tIkhI carcAo paNa zAstromAM maLe che. AvI sthiti chatAM eTaluM te jANavuM ja joIe ke bauddha ane jaina saMpradAyanI sAmAnya janatA caturAzramadharmanuM nAma ApyA sivAya paNa te dharmane jIvanamAM te pALe ja che. e ja rIte brAhmaNa saMpradAyamAM ekAzramadharmane svIkAra na hovA chatAM paNa e dharmane svIkAranAra vyaktionA dAkhalA maLI ja Ave che. ATalI te saMnyAsanA prAraMbhanI uMmara paratve vAta thaI. have enI pUrNAhuti tarapha vaLIe. brAhmaNasanyAsa svIkAryA pachI te jIvanaparyata dhAraNa karavo ja paDe che; jIvananA aMta pahelAM tene aMta AvatuM nathI. bauddha ane jene saMnyAsa nAnI uMmaramAM paNa svIkAravAmAM te Ave che, paNa baMne vacce taphAvata che, te taphAvata e che ke, bauddha vyakti saMnyAsa letI vakhate jIvanaparyatane saMnyAsa levA baMdhAyela nathI. te amuka mAsane saMnyAsa le, ane temAM rasa paDe te tenI mudata vadhArate jAya ane kadAca AjIvana saMnyAsa pALavAnI pratijJA paNa le. ane je rasa na paDe te svIkArelI TUMka mudata pUrNa thatAM ja te pAcho ghera gRhasthAzramamAM Ave. eTale ke bauddhasaMnyAsa e mAnasika sthiti upara avalaMbita che. saMnyAsa lenArane e mAraphata saMtoSa lIdhe te temAM AjIvana rahe ane e jIvananA niyame sAme UbhavAnI zakti na hoya te pAcho ghera paNa phare; jyAre jenA saMnyAsamAM ema nathI. emAM to ekavAra-pachI bhale pAMca ke ATha varSanI uMmare athavA te eMzI varSanI uMmare-saMnyAsa lIdho eTale te maraNanI chellI kSaNa sudhI nabhAva ja paDe. TUMkamAM jainadIkSA e AjIvana dIkSA che. emAMthI pratijJA pramANe te jIvatAM sudhImAM chaTakI zakAya ja nahi. * brAhmaNa saMpradAyamAM bALa ane taraNuM uMmare paramahaMsanuM vidhAna khAsa ne hevAthI emAM saMnyAsa choDI pAchA ghera bhAgavAnA dAkhalAo virala bane che, ane jyAre evA dAkhalAo bane paNa che tyAre e saMnyAsa choDI pAchA pharanAranI pratiSThA e samAjamAM khAsa nathI hotI. jaina samAjamAM Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane teno upayoga [ 31 bAlya ane juvAnInI avasthAmAM sudhdhAM-vaLI khAsa karI A ja avasthAomAM-saMnyAsa ApavAnuM kArya prazasta manAvAthI ane e kAmane vadhAre Teko apAvAthI, ekaMdara rIte saMnyAsa choDI ghera pAchA pharanArA pramANamAM vadhAre maLI Ave che. je dIkSA choDI pAchA pharelA hoya che teonuM pAchuM samAjamAM mAnapUrvaka rahevuM ane jIvavuM lagabhaga muzkela thaI jAya che. pharI te vyakti dIkSA le te paNa eka vAra dIkSA choDyAnuM zaramiMdu kalaMka tenA kapALe ane bhaktonI khAnagI carcAmAM rahI ja jAya che. saMyama pALavAnI pitAnI azaktine lIdhe athavA te bIjA keI paNa kAraNasara je mANasa ghera pAcho phare, ane je vaivAhika jIvana gALavA mAge tene te - tema karavA mATe devanI madada meLavavA jeTalI muzkelI paDe che. te game teTale nIroga ane kamAu paNa hoya, chatAM tene kaI kanyA na Ape, ApatAM - saMkecAya. vaLI ene dhaMdhA karavAmAM paNa khAsa karIne pratiSThita ane temAM paNa khAsa karIne dhArmika jainamAM javuM ane rahevuM muzkela jevuM thaI jAya che. dIkSA choDI gRhasthAzramamAM prAmANikapaNe AvavA IcchanAra mATe rasto kAMTAvALA hovAthI AvA lekamAM jeo asAdhAraNa teja ane pratibhAvALA nathI hotA teo pitAnI vAsanAonI tuSTi mATe aneka ADA rastA le che. keAI sAdhuveSamAM ja rahI aneka jAtanI bhraSTatAe calAve che ane mAnapAna tema ja bhojana meLave jAya che; kaI vaLI e veSa choDI pitAnA ISTa pAtrane laI game tyAM gupacupa chaTakI jAya che. keI khullI rIte vidhavAlagna kare che athavA te bIjI ja rIte kyAMIka lagnagAMTha bAMdhe che. ekaMdara rIte jotAM dIkSA choDanAranI samAjamAM pratiSThA na hovAthI evI vyaktionI zakti samAjanA koI paNa kAma mATe rogya rIte nathI kharcAtI. je tevI vyaktio bIjA samAjamAM dAkhala na thaI hoya ane khUba zaktisaMpanna hoya toya samAja temane buddhipUrvaka phAyado uThAvI zakato nathI. bauddha saMpradAyamAM ema che ja nahi. emAM te meTA moTA rAjAo, vaibhavazALIo ane badhA graha mATe bhAge eka vAra bhikhu jIvana gALIne paNa pAchA duniyAdArImAM paDelA hoya che ane temanuM mAnapAna UlaTuM vadheluM hoya che. tethI ja te e saMpradAyamAM bhikhkhapada chaDI ghera AvanAra pitAnA jIvanane mATe agara te samAjane mATe zAparUpa nathI nIvaDa; UlaTuM tenI badhI ja zaktio samAjanA kAmamAM Ave che. dIkSAtyAga pachInI A sthiti AjanA viSaya para khAsa dhyAnamAM rakhAvI joIe. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 ] darzana ane ciMtana joke viSaya jANIne ja "vizvamAM dIkSAnuM sthAna e rAkhele che, chatAM AjanA prasaMga pramANe te enI carcA parimita ja che. eTale jaina dharmamAM dIkSAnuM sthAna e ja AjanI carcAnI mukhya nema che. jenadIkSAne mukhya uddeza athavA te enI anivArya zarata eka ja che ane te jIvanazuhinI. jIvana zuddha karavuM eTale jIvana zuM che, tene samAja ane vizva sAthe zuM saMbaMdha che te vicAravuM, ane e vicAra karyA pachI je je vAsanAo, ane maLe tema ja saMkucitatAo pitAne jaNAI hoya te badhAne jIvanamAMthI kADhI nAkhavI athavA te e kADhI nAkhavAno prayatna seva. jainadIkSA lenAra samAja, leka ke dezanA koI paNa kAmane kAM na kare? vyAvahArika ke pAramArthika manAtA koI paNa kAmane kAM na kare ? chatAM eTalI enI zarata anivArya rIte rahelI ja che ke teNe jIvanazuddhinuM ja mukhya lakSa rAkhavuM ane jIvanazuddhine hAthamAM rAkhIne ja pravRtti karavI. dIkSAne vicAra karatI. vakhate je enA A mULa uddezane dhyAnamAM rAkhIe to AgaLanI carcAmAM bahu ja saraLatA thaze. ja eka jamAne evo hato ke jyAre jAti paratve jainamAM dIkSAnI takarAra hatI, ane te takarAra kAMI jevItevI nahi paNa bhAremAM bhAre hatI. enA, bane pakSakAre sAmasAmA mahAbhAratanA kaurava-pAMDava sainikenI peThe bhUhabaddha goThavAyA hatA. enI pAchaLa seMkaDo paMDite ane tyAgI vidvAne zekAtA, zakti kharcAtA ane pitApitAnA pakSanI satyatA sthApavA khAtara rAjasabhAmAM jatA ane rAjyAzrama tema ja te bIjo Azraya, bIjI koI rIte nahi te, chevaTe maMtra, yaMtra, taMtra, vazIkaraNa, jyotiSa ane vaidakanI bhramaNA dvArA paNa, meLavatA. vaLI strI dIkSA na ja laI zake ane e puruSanI peThe ja saMpUrNa paNa laI zake eTale ja dIkSA paratve A jhaghaDA na hatA, paNa bIjA aneka jhaghaDA hatA. dIkSita vyakita morapIMcha rAkhe, gRdhrapIMcha rAkhe, balA pIMcha rAkhe ke UnanuM tevuM kAMI sAdhana rAkhe; vaLI dIkSita vyakti kapaDAM na pahere agara pahere, ane pahere te dhoLAM pahere ke pILAM, vaLI e kapaDAM kadI pUrve ja nahi ke ve paNa khara; vaLI e kapaDAM keTalAM ane kevaDAM rAkhe-A vize, paNuM matabhedo hatA, takarAre hatI, pakSApakSI hatI ane vidvAne pitapotAne pakSa sthApavA zAstrArtho karatA ane graMtha lakhatA. tyAre chApAM te na hatAM, paNa tADapatra ane kAgaLa upara lakhAtuM khUba. phakta e takarAranAM zAstro judAM tAravIe te eka moTo Dhagale thAya. Aje kolejomAM ane khAnagI vidyAlayamAM e graMtha zIkhavavAmAM Ave che, paNa e zIkhanArane emAM Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane tene upAya [363 bhUtakALanAM ta ane dalIlanAM maDadAM cIravAmAM vizeSa rasa nathI AvatuM. teo je tarasika ane bhASAlAlityanA rasika hoya te pitAnA vaDavAonI prazaMsA karI phulAI jAya che, ane je ItihAsausika heya te bhUtakALanA pitAnA pUrvajoe AvI AvI kSadra bAbatomAM kharcela asAdhAraNa buddhi ane kImatI jIvananuM smaraNa karI bhUtakALanI pAmaratA upara mAtra hase che. paNa pithA upara caDelA ane saMskRta-prAkRta bhASAne veza paherelA. tema ja zAstranuM suMdara nAma dhAraNa karelA A kSudra kalahane nisAra jenAra Ajane taruNavarga athavA te leka bUDhe vage vaLI dIkSAnI eka bIjI hanImAM paDyo che. e mohanI eTale uMmaranI ane saMmatipUrvaka dIkSA levA na levAnI. atyAranAM chApAMone ane tenA vAMcanArAone bhUtakALane dIkSA para strIne adhikAra hovA na devAnA, amuka cihna rAkhavA narAkhavAnA jUnA jhaghaDAo nIrasa lAge che kharA, paNa :emanI parApUrvathI jhaghaDA mATe TevAyelI chULa vRtti pAchI no jhaghaDe bhAgI ja le che. tethI ja te A uMmare paratvene ane saMbhati paratvene majhedAra jhaghaDe Ubho thar. che ane te vikase ja jAya che. mAtra chApAMomAM A jhaghaDe maryAdita na rahetAM rAjadarabAre sudhdhAM pahoMcyo che. jUnA vakhatamAM rAjadarabAra mAtra bane pakSone carcA karavAnuM sthAna hatuM, ane hArajItane nikAla vAdInI kuzaLatA uparathI AvI jate; paNa Ajane rAjadarabAra judo che. emAM tame caDe eTale banne pakSakArenI buddhinI vAta ja nathI rahetI. pakSanI satyatA athavA pakSakAra vAdInI buddhimattA paisAnI kothaLI ADe dabAI jAya che. eTale je vadhAre nANuM kharce te chata kharIdI zake. rAjataMtrane A vyaktisvataMtratA viSayaka guNa bhale buddhimAna ane rAjyakartAo mATe lAbhadAyaka che, paNa jaina samAja jevA buddha ane gulAma samAja mATe te e guNa nAzakAraka ja nIvaDato jAya che. atyAre be pakSo che. banne dIkSAmAM to mAne ja che. dIkSAnuM svarUpa ane dIlAnA niyama vize banemAM koI khAsa matabheda nathI. baMnene matabheda dIkSAnI zarUAta para che. eka kahe che ke bhalene ATha ke nava varSanuM bALaka heya te paNa jIvanaparyaMtanI jaina dIkSA laI zake, ane evAM bALake umedavAra maLI Ave te game te rIte teone dIkSA ApavI e yogya che. tema ja te kahe che ke seLa ke aDhAra varSa pahecele taruNa keInI paravAnagI lIdhA sivAya, mAbApa ke pati patnIne pUchaLyA sivAya, temanI hA sivAya paNa Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] darzana ane ciMtana dIkSA laI zake ane tevA taruNe maLI Ave te dIkSA ApavI ja joIe. ghaNIvAra te A pakSa bALa umedavAre na hoya te tevA umedavArane kRtrima rIte UbhA karI temane zire dharmamukuTa paherAvavAno prayatna kare che. bIje pakSa kahe che ke bALakane te dIkSA na ja ApavI joIe, ane taruNane dIkSA ApavI hoya te enA vAlI-vArasadAro ane khAsa lAgatA vaLagatA tema ja sthAnika saMdhanI paravAnagI sivAya te ApavI egya nathI. banne pakSakAronI pitapotAnI dalIla che, ane ghaNIvAra e mehaka paNa keTalAkane lAge che. pahele pakSa, bALa ane taruNavayamAM dIkSita thaI samAjamAM pratiSThita thaI gayela, ane kAMIka sAruM kAma karI nAmanA kADhI gayela hoya evI keTalIka jUnI sAdhu-vyaktionAM nAma pitAnA pakSanI puSTimAM Take che. bIjo pakSa kAcI uMmare athavA asaMmatithI apAyela dIkSAnAM mAThAM pariNAme pitAnA pakSanI puSTimAM Take che, ane taddana bhraSTa thayela ke zithila thayela vyaktionAM nAmo paNa keIka vAra sUcave che. paNa e bannemAMthI eke pakSa joIe tevI sAcI ane pUrI yAdI taiyAra karI leke sAme nathI mUko. banne pakSakAre bhale potapotAnA pakSanI puSTi thAya eTaluM ja AgaLa dhare chatAM, je e banne sAcA ane vairyazALI hoya te vastusthiti te temaNe jANavI ja ane rajU karavI ja joIe. vastusthiti A pramANe jANuM ane rajU karI zakAya. eka yAdI dareka sAdhue rAkhavI joIe, jemAM temanI pAse dIkSA lenAranI uMmara, nAmaThAma ane dIkSA levAnI tArIkha vagere badhuM noMdhAya, ane bIjI tarapha pitAnI pAse dIkSA lenAramAMthI kaI chaTakI jAya te te paNa prAmANikapaNe kAraNapUrvaka noMdhavAmAM Ave. badhA ja sAdhuo pitAnI AvI yAdIo eka ANaMdajI kalyANajI jevI peDhIne athavA eka patramAM mokalI Ape. A yAdIo uparathI dara varSe, dara pAMca varSe ane dara daza varSe eka pariNAma tAravI zakAze ke ekaMdara dIkSA lenAra keTalA ane cheDanAra keTalA. vaLI lenAra-choDanAranuM parimANa uMmara paratve keTaluM, tema ja levAnAM ane choDavAnAM, khAsa karIne choDavAnAM kAraNenI sarakhAmaNI. A yAdImAMnI dara se vyaktiomAMthI sArI pAMca ja vyaktio laI bhale bALadIkSAnA pakSapAtI pitAnA pakSanI puSTi kare, ane e yAdImAMthI patita ke zithila eMzI vyaktione laI bhale bIjA pakSanA anugAmIo pitAnA pakSanI puSTi kare; tema chatAM banne pakSe ekaMdara rIte dIkSAnA ane tenAM zubha pariNAmanA sarakhI rIte himAyatI hovAthI teone dIkSA cheDavAnAM kAraNe paratve khAsuM jANavAnuM maLaze, ane uMmara tema ja vaDIlenI saMmati paratvenI karAranuM mULa asalamAM kyAM che te teo prAmANikapaNe jANI zakaze. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane tene upaga [ 36pa. bhale banne pakSe cAlu rahe, chatAM teo ekasarakhI rIte je sAdhujIvanamAM pavitratA jevA tejAra che te pavitratA lAvavA mATe teone A yAdImAM noMdhAyelAM dIkSA choDavAnAM kAraNe uparathI ghaNuM ja agatyanuM jANavAnuM maLaze ane karavAnuM sUjhaze. bALa ane asaMmata dIkSAnA pakSapAtIo kAMI kaI dIkSA choDI jAya athavA vaMThI jAya ema te IcchatA ja nathI. eTale teone mATe to AvI yAdI sAcI rIte na karavI e temanA pakSanI hAra jevuM, athavA temanA pakSa mATe mUlazkeda karanAra che. bIjA virodhI pakSe paNa chevaTe A takarAramAM na UtaratAM amuka varSonI dIkSA lenAra ane chADanAranI vigatavAra tema ja prAmANika yAdI taiyAra karavI joIe. e yAdI nAmonI saMkhyAmAM bhale adhUrI , paNa hakIkatamAM jarAya khetI na hovI joIe. kadAca A yAdI emanA pakSanI puSTimAM upakAraka na paNa thAya, chatAM bALadIkSAnA pakSapAtIo mATe te te yAdI bhAre ja upakAraka nIvaDaze, ane teo Akhare bALa tema ja asaMmata dIkSAnA virodhanuM mULa samajI kAMI ane kAMI vicAraNA karaze ja. vaLI, kadAca teo A yAdIne nahi aDake te paNa lakSmata temane ene vicAra karavAnI pharaja pADaze. eTale eka pakSa becAra sArI nIvaDela vyaktionAM nAma AgaLa mUkIne bALa ane asaMmata dIkSAnuM je samarthana kare che, ane bIjo pakSa je tenI gaLagaLa ane vigata vinAnI khAmIo gAI tene virodha kare che, tene badale bannenuM lakSabiMdu mULa kAraNe tarapha jaze.. ane ekaMdara rIte kAMIka sAcI ja sudhAraNa thaze. dIkSA devA na devAnA matabheda paratve jarA UMDA na UtarIe te carcAne anyAya thavA saMbhava che. dIkSA devAnI tarapheNane varga game tema karI, game te sthitimAM dIkSA ApI devAnI himAyata karatI vakhate bhagavAna mahAvIre bALakane je dIkSA ApI hatI, tema ja tyAra pachInA vaja, hemacaMdra ane yazavijayajI jevAoe bALadIkSAne pariNAme je mahAnubhAvatA meLavI hatI, tenA sAcA ane manoraMjaka dAkhalAo TAMke che. vaLI bIjo sAme pakSa tevA dAkhalAo svIkAryA chatAM, dIkSAnI jarUriyAta ane mahattA mAnyA chatAM, atyAre dIkSA na ApavAnI jesabhera himAyata kare che. te pachI ApaNane jovAnuM prApta thAya che ke A vivAdane mULa muddo te zuM che ? jyAre saheja AjanI sthitine abhyAsa karIe chIe tyAre e vivAdane mULa muddo ApaNI najare AvyA vinA nathI rahetuM. te muddo e che ke bhagavAnanA samayanA bALadIkSAnA dAkhalAo Aje mukAya che kharA, paNa e bALadIkSA je vAtAvaraNamAM amegha phaLa ApatI te vAtAvaraNa Aje che ke nahi, ane Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ] darzana ane ciMtana nathI te lAvavAno prayatna thAya che ke nahi, enI vAta bALadIkSAnA himAyatIo karatA ja nathI. bhagavAna bALakane, taruNane, kanyAone, taruNIone, navavivAhita daMpatIone dIkSA ApatA, niHsaMkoca ApatA; paNa jema teo AvI dIkSA ApatA tema teo pitAnI javAbadArI vadhAre samajatA. eTale temanI pAse ane temanI AjubAju comera mAtra tapanuM ja vAtAvaraNa rahetuM. e vAtAvaraNamAM mAtra dehadamana nahi, paNa sukSma ciMtane cAlatAM, alaukika dhyAna dharAtAM. rAtadivasanA ATha pahoramAMthI eka pahora bAda karI, bAkInA sAte paherane sAdhucaryAno kAryakrama vicAraNA, dhyAna ane manonigrahI tapamAM ja goThavAyeluM rahetuM. e vAtAvaraNa eTaluM badhuM sAtvikatAmAM UMDuM, jijJAsAmAM vizALa ane tapamAM gaMbhIra rahetuM ke temAM bhAra (AsurI vRtti)ne pesatAM bhAre muzkelI paDatI. suda bAbatanI takarAre, kazuM navuM jANavAnI bedarakArI, ane puruSArtha na karavAnI AtmahatyA, tema ja bIka ane pAmaratAnI chAyA, je Aje tyAgIjIvananA vAtAvaraNamAM che, te je te vakhate hatA te te vakhate paNa evI dIkSAne virodha jarUra thAta, athavA te vakhate paNa AjanI peThe dIkSAo vagevAta ane niSphaLa jAta. dIkSAnA pakSapAtIonI mukhya nema game tyAMthI game tene pakaDI ke meLavIne dIkSA ApI devAnI hoya, te karatAM pahelI ane mukhya pharaja te bhagavAnanA e samayanuM vAtAvaraNa lAvavAnI che. je dIkSAnA pakSapAtIo e tamaya vAtAvaraNa lAvavA leza paNuM mathatA na hoya, athavA tyAra pachInA jamAnAnuM paNa kAMIka sAtvika abhyAsamaya ane kartavyazIla vAtAvaraNa atyAre UbhuM karavA mathatA na hoya, ane mAtra dIkSA ApavAnI pAchaLa ja gAMDA thaI jAya to samajavuM joIe ke teo pote ja dIkSA ApyA chatAM dIkSAne pAye hacamacAvI rahyA che, ane pitAnA pakSa upara mULamAMthI ja kuThArAghAta karI rahyA che. je teo pitAnI AjubAjunA vAtAvaraNa tarapha ane pote je vAtAvaraNamAM rahe che ane Uchare che te tarapha saheja paNa AMkha ughADIne jaze te temane jaNAyA vinA nahi rahe ke atyAre dIkSA lenArAo hajAre kAM na Ave, paNa temane dIkSA ApavAmAM bhAre jokhamadArI che. khAsa karIne bALake , taraNe ane yuvakapatIone dIkSA ApavAmAM te bhAre jokhama che ja. eka ja vastu je eka vAtAvaraNamAM rahelI bane che te ja bIjA ane virodho vAtAvaraNamAM asAdhya ane muzkela thAya che. ApaNe jANIe chIe ke Aje kanyAo ane kumArane sAthe zikSaNa ApavAne keyaDe keTale muzkela che. A muzkelInuM kAraNa zuM che? Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane tenA upayoga ( 367 zikSako, zikSaNasthAno ane zikSaNanA viSaye e ja e gUMcanuM kAraNa che. jo zikSake sAcA RSi haya, zikSakanA viSaye jIvanaspazI heya ane tenAM sthAne paNa mehaka na hoya te sahazikSaNane kaThaNa dekhAte keyaDe jUnA AzramonA jamAnAnI peThe Aje paNa sahela lAge. e ja nyAye eka vAtAraNamAM je dIkSA sahelAIthI saphaLa thaI zakatI te ja dIkSA AjanA taddana virodhI vAtAvaraNamAM, bhAre prayatna chatAM, saphaLa banAvavI lagabhaga azakya thaI gaI che. manuSyanuM zarIra, tenuM mana ane ene vicAra e badhuM vAtAvaraNanuM sthaLa ane sUkSma rUpa ja che. AjanA tyAgIonA vAtAvaraNamAM jaI ApaNe joIe te ApaNane jevA zuM maLe? phakta eka vAra ane te paNa trIje pahere AhAra levAne badale, Aje sUryanA udayathI asta sudhImAM rasoMdiyane kaMTALo Ave eTalI vAra ane evI vAnIo levAtI jovAya che. jANe keme karI vakhata jato ja na hoya tema divase kalAkaeNnA kalAka sudhI nidrAdevI satkArAtI jovAya che. amuke te karyuM ane amuke peluM karyuM, meM A karyuM ane piluM karyuMamuka Avo che ane pele tevo che--e ja Ajane mukhya svAdhyAya che. bAra aMganuM sthAna agiyAre lIdhuM ane agiyAranuM sthAna AjanA vAtAvaraNamAM chApAMoe-khAsa karI khaMDanamaMDananAM ane ekabIjAne utArI pADanArAM chApAMoe-lIdheluM che. pisTa, pArsala ane bIjI tevI jarUriyAtanI cIjonA DhagalAo taLe buddhi, samaya ane tyAga evAM dabAI gayelAM dekhAya che ke te mAthuM ja rocakI zakatAM nathI. jijJAsAnuM vaheNa ekabIjAnA virodhI varganA doSonI zodhamAM vahe che. jagatamAM zuM navuM bane che, zuM temAMthI ApaNe meLavavA jevuM che, kayAM baLa ApaNe pheMkI devA jevAM che, ane kayAM baLa pacAvyA sivAya Aje tyAgane jIvavuM kaThaNa che, ApaNe kyAMthI kyAM AvyA chIe, ane kyAM besIne zuM karI rahyA chIe, AjanA mahAna puruSo ane saMta koNa che, temanI mahattA ane saMtapaNAnAM zAM kAraNa che, Aje je mahAna vidvAna ane vicAraka gaNAya che ane jene ApaNe pote paNa tevA mAnIe chIe te zA kAraNe- e badhuM jevAjANavAnI ane vicAravAnI dizA te AjanA tyAgI vAtAvaraNamAM lagabhaga baMdha thaI gayA jevI che. Ajane koI sAdhu duniyAmAM sauthI mahAna gaNAtA ane hajAre bhAIlathI jene jevA, jenI sAthe vAtacIta karavA, hajAre mANaso, lAkha rUpiyA kharca karI Ave che evA sAbaramatInA saMta pAse jaI zake evuM vAtAvaraNa che kharuM? maLavAnI carcA karavAnI ane kAMIka meLavavAnI athavA ApavAnI vRttivALe Ajano koI sAdhu gAMdhIjI, nahera ke paTelanA Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368] darzana ane ciMtana taMbUmAM javAnI hiMmata kare evuM vAtAvaraNa che kharuM ? UMcAmAM UMcA gaNAtA prophesarene tyAM IcchA chatAM zIkhavA mATe Ajano AcArya ke paMnyAsa jaI zakaze kharo ? jIvananI sAdhanAmAM puSkaLa UMDANa keLavela zrI araviMda sAthe pitAnI ja carcAmAM rahI be divasa gALavA IcchanAra jaina sAdhu pAcho AjanA jaina vAtAvaraNamAM nirbhaya rahI zakaze kharo ? dArUne pIThe, vilAsanAM bhavanamAM ane mUkhAmInA bajAremAM javAne AjanuM vAtAvaraNa jeTalA pramANamAM sAdhuone zake che teTalA jakharekhara teTalA ja pramANamAM AjanuM vAtAvaraNa jaina sAdhuone chUTathI jagatanAM khullAM vidyAlayamAM abhyAsa karavA jatAM, jagatanA mahAna puruSo sAthe maLavAhaLavA ane khAsa karI temane sahavAsa karavA jatAM ane pitAnA ISTa viSayamAM asAdhAraNa vidvattA dharAvanAra prophesaranA pAsamAM besI temane ghera zIkhavA jatAM roke che, e vAta nathI bhAgye ja ajANI che. - kevaLa hakIkata rajU karavA khAtara mAtra madhyastha dRSTithI (laMbANa ane nindAne je koI AkSepa kare te tenI paravA na karIne paNa) thoDAka anubhavo TAMkuM. evA anubhava bIjAne paNa haze ja. 'yaMgaIDiyA' vAMcavAnI te gyatA na hovAthI tenI vAta jatI karIe, paNu "navajIvana' ne le. je navajIvanane vAMcavA hajAro mANaso talase ane jene viSaya jANavA meTAmeTA dhArmika ane vidvAne paNa usuka rahe te navajIvanane aDatAM ane pitAnA maMDaLamAM lAvatAM dhANa AcAryo ane sAmAnya sAdhuo Dare che. koI utAvaLiyA sAdhue navajIvana hAthamAM lIdhuM hoya to ene joI enI pAsenA bIjA lAlacoLa thaI jAya che. eka vidvAna gaNatA sAdhunA ziSya mane kahyuM ke mane vAMcavAnI te khUba ja IcchA thAya che, paNa iSTa mAsika ane bIjAM pa maMgAvuM te mArA guru bahu ja nArAja thaI jAya che. eka prasiddha AcArye eka vAra mane kahyuM ke gAMdhIjIne maLavuM kema zakya bane ? meM kahyuM cAle atyAre ja. temaNe nagna chatAM bhIru dhvanithI kahyuM ke alabatta, temanI pAse javAmAM te aDacaNa nathI, mane aMgata vAMdho ja nathI, paNa leke zuM dhAre ? eka bIjA jANItA AcAryane tevI ja IcchA thaI tyAre ADakatarI rIte gAMdhIjIne pitAnI pAse ANavA goThavaNa karI. bIjA keTalAya sAdhuo prAmANikapaNe ema ja mAne che ke hA, e sArA mANasa che, paNa kAMI sAcA lAgI jaina sAdhu jevA kahevAya ? seMkaDe sAdhuo ane sAdhvIo amadAvAda ane muMbaImAM rahe che. gAMdhIjI paNa tyAM najIkamAM hoya che, chatAM jANe tyAgISa levo e kaI evo gune che ke pachI teo gAMdhIjI ke bIjA Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane tene upaga [ 369 tevA puruSanI pAse athavA teonI sabhAmAM jaIne kaze ja sAtvika phALe paNa laI ke ApI na zake ? je tyAgIo dharmasthAnarUpa manAtA pitAnA upAzrayamAM mukadamAonI peravI kare, saMsArIne paNa zaramAve evI khaTapaTamAM vakhata gALe, taddana nivRtti ane tyAgane upadeza daI pAchA pATathI nIce UtarI pite ja kathAkuthalImAM paDI jAya, te tyAgIonA caraNamAM besanAra pelA bALadIkSite jANeajANe e vAtAvaraNamAMthI zuM zIkhe eno kaI vicAra kare che kharuM? temanI sAme zabdagata Adarza game te he, paNa dasya ane jAgato Adarza atyAre zuM hoya che e koI jue che kharuM ? jene pite vidvAna mAnatA hoya evA AcArya ke sAdhu pAse temanAthI judA gacchanA AcArya ke sAdhu IcchA chatAM bhaNavA jaI zake eTalI udAratA AjanA vAtAvaraNamAM che kharI ? potAnI vAta bAjue mUke teya pitAnA ziSya sudhdhAMne bIjA judA gaccha ke saMdhADAnA vidvAna sAdhu pAse zIkhavA mokale evuM Aje vAtAvaraNa che kharuM? sAdhunI vAta javA de, paNa eka sAdhunA rAkhela paMDita pAse bIjA sAdhunA ziSya chUTathI bhaNavA jaI zake che kharA ? eka mahAna manAtA sUrinA tArkika paMDite sAMjane vakhate purAtatvamaMdiramAM AvIne kahyuM hatuM ke ghaNA divasa thayAM AvavAnI IcchA te hatI, paNa jarA mahArAjajIne bhaya hatA. e ja sUrIzvaranA bIjA sAhityazAstrI paMDita mArA mitrane maLyA pachI kahyuM ke "huM tamArI pAse Avyo chuM e vAta mahArAjajI jANavA na pAme.' huM kabUluM chuM ke A mAruM varNana sarvane ekasarakhuM lAgu nathI paDatuM, paNa A uparathI huM eTaluM ja kahevA mAguM chuM ke AjanuM ApaNuM tyAgI-vAtAvaraNa keTaluM saMkucita, keTaluM bIkaNa ane keTaluM jijJAsAzanya jevuM thaI gayuM che. eka bAju bhagavAna mahAvIranA samayanuM tamaya vAtAvaraNa nathI, ane bIjI bAju Aje duniyAmAM tathA ApaNA ja dezamAM bIjI jagyAe maLI zake che tevuM ucca vAtAvaraNa paNa ApaNe dIkSite sAme nathI. evI sthitimAM game teTalI mahenata karyA chatAM paNa bALa ane taruNadIkSA ja nahi paNa AdheDa ane vRddhadIkSA sudhdhAM iSTa phaLa kevI rIte ApI zake e vicAra keI kare che kharuM? huM dhAruM chuM ke jo AjanA vAtAvaraNa ane pUrvakAlIna vAtAvaraNane sarakhAvI dIkSA ApavA na ApavAne vicAra karavAmAM Ave te jhaghaDe rahe nahi. kAM te dIkSApakSapAtIone pitAnuM saMkucita vAtAvaraNa vizALa karavAnI pharaja paDe ane kAM te dIkSAne. 24. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 3 darzana ane ciMtana Agraha ja choDe paDe. je mAtAe sikaMdara, nepoliyana, pratApa ke zivAjI jevA parAkramI jagatane ApavA hoya te mAtAe saMyama keLave ja chUTake che, athavA evI bheTa dharavAnI mahattvAkAMkSA choDe ja chUTake che. ApaNo guruvarga bALadIkSA mAraphata je samAja, rASTra ke jagatane kAMI ane kAMI ApavA ja mAgato hoya to teNe potAnA jIvanamAM asAdhAraNa tyAga, vizALa jJAna ane cittanI vyApaka udAratA keLave ja chUTako che; ane te mATe temane AjanuM vAtAvaraNa badalyA vinA cAlI zake tema ja nathI. eTale jhaghaDe dIkSA ApavA na ApavAno nathI, paNa atyAranA kSudra vAtAvaraNane badalavA na badalavAno che. moDhethI ema te kahevAya ja nahi ke amArI paristhiti ane amAruM vAtAvaraNa keTaluM kSullaka che (joke sahu manamAM te jANe ja che), eTale bahArathI dIkSA ApavAnI vAto thAya che. "vizvamAM dIkSAnuM sthAna zuM che e praznano uttara vAtAvaraNamAM che. je tyAgIone rahevAnuM vicAravA, zIkhavAnuM kAma karavA ane AkhI dinacaryA gaThavavAnuM vAtAvaraNa udAtta hoya te vIsa varSanA, daza varSanA ane pAMca varSanA sudhdhAMne dIkSAmAM sthAna che; ane je vAtAvaraNa edI tathA bIkaNa hoya te temAM sATha ke eMzI varSane buddho dIkSA laIne kAMI ukALavAno nathI, e vAta tyAgIonI saphaLatA-niSphaLatAno ItihAsa ApaNane jaNAve che. jagata AkhAmAM, ane khAsa karI ApaNA dezamAM ane samAjamAM, te tyAgIonI bhAre jarUra che. sevA mATe jhaMkhanAra A patrasta loko ane prANIone pAra nathI. sevake zodhyA jaDatA nathI. tyAre pachI dIkSAne virodha kevI rIte hoI zake ? virodha te dIkSA lenAramAM jyAre sevakapaNuM maTI sevA levApaNuM vadhI jAya che tyAre ja Ubho. thAya che. eTale dIkSAnA pakSapAtIo je pitAnA virodhIonuM moTuM prAmANikapaNe ane haMmezane mATe baMdha ja karavA mAgatA hoya, ane pitAnA pakSane kharIdelo nahi paNa sAce ja vijaya bhAgatA hoya te, temanI pharaja e che ke teo dIkSAne sevAnuM sAdhana banAve. kaI ema na kahe ane na samaje ke sevA sAthe dIkSAno zuM saMbaMdha? je dIkSAno mULa udeza zuddhijIvanamAM haze ane te mATe satata prayatna haze te dIkSAne sevA sAthe karaze virodha ja nathI; ane jo e mULa udeza jIvanamAM nahi hoya, athavA te mATenI tAlAvelI paNa nahi hoya te tevI dIkSA jema bIjAnI sevA nahi sAdhe, tema dIkSA lenAranI paNa sevA nahi sAdhe e niHzaMka che. eTale jema haMmezAM Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM dIkSAnuM sthAna ane tene upayoga [ 371 banatuM AvyuM che tema Aje paNa sevA levA gya varga mere hovAthI sAcI dIkSAnI sauthI vadhAremAM vadhAre upayogitA che. - dIkSAnA pakSapAtIo je A vastu samajavAmAM ekarasa thaI jAya te hajAre mAbApe potAnAM be bALakomAMthI ochAmAM ochuM eka te sAdhune caraNe bhAvapUrvaka dharyA vinA nahi rahe. Aje chAtrAlayamAM ane vidyAlayomAM bALake UbharAya che, temane mATe pUratI jagyAo nathI. mAbApe pitAnA bALakane te sthaLe mUkavA talase che ane pitAnA bALakane nItimAna tathA vidvAna jevA bhAre tanamanATa dharAve che. evI sthitimAM dIkSA ApanAra guruvarga je pitAnI pAse apAra jJAnanuM, udAta nItinuM ane jIvatA cAritranuM vAtAvaraNa UbhuM kare te jema gRhasthane vagara paise ane vagara mahenate pitAnAM bALakone tAlIma ApavAnI taka maLe, tema guruvarganI paNa celAonI bhUkha bhAMge. paraMtu Ajane dIkSAnI tarapheNa karanAre ane tenA jhaghaDA pAchaLa buddhi ane dhana kharcanAra gRhasthavarga paNa ema cekhuM mAne che ke ApaNAM bALako mATe sAdhu pAse rahevuM salAmatIvALuM ke lAbhadAyaka nathI. je teone guruvarganA vAtAvaraNamAM vizALa ane sAcAM jJAna dekhAtAM hoya, akRtrima nIti dekhAtI hoya to teo bIjAnA nahi te pitAnA ane vadhAre nahi te eka eka bALakane khAsa karIne potAnA mAnItA gurane caraNe kAM na dhare ? Ane uttara zuM che e vicAravAmAM Ave to Aje dIkSAnI upayogitA zI che enuM bhAna thAya. je vastu vadhAre pramANamAM ane vadhAre vakhata sudhI athavA to vadhAre UMDANathI jagatane upayogI hoya te ja TakI ane jIvita rahI zake che. eTale ApaNe dIkSAne TakAvI tema ja sajIva rAkhavI hoya te ApaNe dharma ene upayogI banAvavAno che. enI upayogitAnI cAvI janasamAja ane lenI sevAmAM, temane mATe khapI javAmAM ane satata aMtarmukha rahevAmAM che. je aMtarjIvana vikasita thAya ane sevAmArga vistare te kaI paNa vakhate na hoya te karatAM paNa vadhAre Aje dIkSAnI upayogitA che. AkhuM vizva ja sAcI dIkSA upara TakI ane sukhI rahI zake. A carcA mAtra doSadarzana mATe nathI, paNa vastusthiti rajU karI AjanuM tyAgI vAtAvaraNa punarvidhAna mAgI rahyuM che e darzAvavA pUratI che. have Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372] darzana ane ciMtana punarvidhAnane prazna Ave che. paNa je dIkSAnI sAmAnya himAyata karanAra bane pakSakAre, khAsa karI guruo, A vastu samajI le te temanI vicAraNamAMthI punarvidhAnanuM khokhuM UbhuM thaze ane kadAca teo mAgaze to punarvidhAna paratve bahArathI paNa teone preraNuM maLI Avaze. ApaNe jANIe chIe ke je vastu meLavavAnI utkaTa jhaMkhanA hoya che te vastu maLyA vinA kadI rahetI nathI. tethI punarvidhAna kevuM hovuM joIe e bhAga jANune ja choDI dau chuM. e eka svataMtra bhASaNane viSaya che. -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne, 1930. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasaMsthA ane saMdhasaMsthA tathA tene upayoga [18] jyAM mAnavajAta che tyAM jJAnane Adara sahaja hoya ja che, ane jarA ocho hoya to ene jamAvavo paNa sahela che. hiMdustAnamAM te jJAnanI pratiSThA hajAro varSathI cAlI Ave che. brAhmaNa ane zramaNa saMpradAyanI gaMgA-yamunAnI dhArAo mAtra vizALa jJAnanA paTa upara ja vahetI AvI che, ane vahe jAya che. bhagavAna mahAvIranuM tapa eTale bIjuM kAMI ja nahi, paNa jJAnanI UMDI che. je zodha mATe emaNe tana teDayuM, rAtadivasa na gaNyAM ane temanI je UMDI zodha jANuvA-sAMbhaLavA hajAre mANasanI medanI temanI sAme UbharAtI, te zodha e ja jJAna, ane enA upara ja bhagavAnanA paMthanuM maMDANa che. bhagavAnanA nirvANa pachI emanA anubhavajJAnane AsvAda levA ekatra thayela athavA ekatra thanAra hajAre mANaso e jJAna pAchaLa prANa pAtharatA. e jJAne zrata ane Agama nAma dhAraNa karyuM. emAM umere paNa thaye ane spaSTatAo paNa thatI cAlI. jema jema e mRta ane AgamanA mAnasarovarane kinAre jijJAsu haMso vadhAre ane vadhAre AvatA gayA tema tema e jJAnano mahimA vadhato cAlyo. e mahimAnI sAthe ja e jJAnane mUrta karanAra enAM sthULa sAdhanono paNa mahimA vadhato cAlyo. sIdhI rIte jJAna sAcavavAmAM madada karanAra pustaka pAnAM ja nahi, paNa tenA kAmamAM AvanAra tADapatra, lekhaNa, zAhIne paNa jJAnanA jeTalo ja Adara thavA lAgyo. eTaluM ja nahi, paNa e pithI-pAnAnAM baMdhane, tene rAkhavA mUkavA ane bAMdhavAnAM upakaraNo paNa bahu ja sakArAvA lAgyAM. jJAna ApavA ane meLavavAmAM jeTaluM puNya kArya, teTaluM ja jJAnanAM sthaLa upakaraNane ApavA ane levAmAM puNya kArya manAvA lAgyuM. jJAnaprApti mATe aneka tape jAyAM hatAM. evAM tape jAheramAM vadhAre Ave ane mera jJAnanuM AkarSaNa vadhe eTalA mATe meTAM meTAM jJAnatapanAM utsava ane ujamaNuo yojAyAM, tenI aneka jAtanI pUjAo racAI gavAI ane tene lIdhe evuM vAtAvaraNa banI gayuM ke jainane ekeeka bacce. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 ] . darzana ane ciMtana vagara bhaNe ema samajavA maMDI gayo ke "kare bhavanAM pApa eka ja padanA ke eka ja akSaranA jJAnathI baLI zake che. A jJAnanI bhakti ane mahinAmAMthI, je ekavAranA vyaktigata ane jAte upADI zakAya eTalA ja sAdhuonA khaMbhe ane pIThe bhaMDAre laTakatA, te bIjAM kAraNe upasthita thatAM moTA banyA ane gAma tathA zaheramAM dRzyamAna thayA. eka bAju zAstrasaMgraha ane lakhANane vadhate jato mahimA ane bIjI bAju saMpradAyanI jJAna vizenI harIphAIo-A be kAraNone lIdhe pahelAMnI ekavAranI moDhe cAlI AvatI jJAnasaMsthA AkhI ja pheravAI gaI ane moTA moTA bhaMDArarUpamAM dekhA devA lAgI. dareka gAma ane zaheranA saMghane ema lAge che ke amAre tyAM jJAna bhaMDAra ho ja joIe. dareka tyAgI sAdhu paNa jJAnabhaMDAranI rakSA ane vRddhimAM ja dharmanI rakSA mAnato thaI gaye. pariNAme AkhA dezamAM, eka cheDethI bIjA cheDA sudhI, jaina jJAnasaMsthA bhaMDArarUpe vyavasthita thaI gaI. bhaMDAre pustakethI UbharAtA cAlyA. pustakamAM paNa vividha viSayanuM ane vividha saMpradAyanuM jJAna saMdharAtuM gayuM. saMdhanA bhaMDAre, sAdhunA bhaMDAra ane vyaktigata mAlikIne paNa bhaMDAre-ema bhagavAnanA zAsanamAM bhaMDAra, bhaMDAra ane bhaMDAra ja thaI gayA! enI sAthe ja meTa lekhakavarga Ubhe thaye, lekhanakaLA vikAsa pAmI ane abhyAsIvarga paNa bhAre vacce. chApavAnI kaLA ahIM AvI na hatI tyAre paNa koI eka navo graMtha racAyo ke tarata ja tenI seMkaDo nakale thaI jatI ane dezanA badhe khUNe vidvAnomAM vaheMcAI jatI. A rIte jaina saMpradAyamAM jJAnasaMsthAnI gaMgA avicchinnapaNe vahetI AvI che. vaMdA, UdhaI ane uMdaro tema ja bheja, zaradI ane bIjAM kudaratI vidane ja nahi, paNa dharmAdhi yavano sudhdhAe A bhaMDAra upara pitAno nAzakAraka paMjo pheravyo, hajAre graMtha taddana nAza pAmyA, hajAre khavAI gayA, hajAre rakSAnI ane bIjAonI beparavAIthI naSTabhraSTa thaI gayA, chatAM jJAna taraphanI jIvatI jainabhaktine pariNAme Aje paNa e bhaMDAre eTalA badhA che ane emAM eTaluM badhuM vividha tema ja jUnuM sAhitya che ke teno abhyAsa karavA mATe seMkaDo vidvAno paNa ochA ja che. paradezanA ane A dezanA keDIbaMdha zedhaka ane vidvAnoe A bhaMDAronI pAchaLa varSe gALyAM che ane emAMnI vastu tathA eno prAcIna rakSAprabaMdha joI teo cakita thayA che. varSo thayAM keDIbaMdha chApakhAnAMone jaina bhaMDAre pUra khorAka ApI rahyA che, ane hajI paNa varSo sudhI tethI vadhAre khorAka pUruM pADaze. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasaMsthA ane saMdhasaMsthA [375 bhaMDAra jema nAmamAM tema svarUpamAM paNa have badalAyA che. have pustakAlaya, lAyabrerIo, jJAnamaMdira ane sarasvatI maMdiranAM nAma teoe dhAraNa karyo che, ane kalamane badale bIbAMmAMthI lakhAI nave AkAre pustako bahAra paDatAM jAya che. bhaMDAronI jUnI saMgrAhaka zakti hajI pustakAlayamAM kAyama che; eTaluM ja nahi, paNa jamAnAnA jJAnapracAra sAthe te vadhI che. tethI ja AjanAM jaina pustakAlaye jUnA jaina graMthe uparAMta Adhunika, dezI, paradezI ane badhA saMpradAyonA sAhityathI UbharAtAM cAlyAM che. brAhmaNa saMpradAyanA ane jaina saMpradAyanA bhaMDAre vacce eka phera che, ane te e ke brAhmaNanA bhaMDAre vyaktinI mAlikInA hoya che, jyAre jaina bhaMDAre bahudhA saMdhanI mAlikInA ja hoya che ane kvacita vyaktinI mAlikInA hoya tyAM paNa tene sadupayoga karavA mATe te vyakti mAlika che, ane durupayoga thato hoya tyAM moTe bhAge saMdhanI ja sattA AvIne UbhI rahe che. brAhmaNo Aso mahinAmAM ja pustakamAMthI comAsAno bheja uDADavA ane pustakonI sArasaMbhALa levA traNa divasanuM eka sarasvatIzayana nAmanuM parva Ujave che, jyAre jene kArtika zudi paMcamIne jJAnapaMcamI kahI te vakhate pustaka ane bhaMDArene pUje che, ane e nimitte comAsAmAMthI 'saMbhava bagADa bhaMDAramAMthI dUra kare che. A rIte jaina jJAnasaMsthA, je ekavAra mAtra maukhika hatI te, aneka pheraphAra pAmatAM pAmatAM, aneka ghaTADAvadhArA ane aneka vividhatA anubhavatAM anubhavatAM Aje mUrtarUpe ApaNI sAme che. paraMtu A badhuM vArasAgata hovA chatAM atyAre jamAnAne pahoMcI vaLe tevo koI abhyAsIvarga e bhaMDArenI madadathI Ubho thato nathI. prAcIna ane madhyakALamAM je bhaMDAree siddhasena ane samatabhadra, haribhadra ane akalaMka, hemacaMdra ane yazovijayane janmAvyA, te ja bhaMDAro ane tethIye moTA bhaMDAro vadhAre sagavaDa sAthe Aje hevA chatAM atyAre viziSTa abhyAsIne nAme mIMDuM che. koIne jANe saMgraha sivAya bIjI khAsa paDI ja na hoya tema atyAranI ApaNI sthiti che. beeka apavAdane bAda karIe te A jJAna saMsthAne vAra saMbhALI rAkhanAra ane dharAvanAra tyAgIvarga jANe tuSTimAM paDI gayuM che, ane atyAranA yuganI sAme tenA upara jJAnanI dRSTie keTalI moTI javAbadArI che e vAta ja cheka bhUlI gayo che athavA samajI zakyo nathI, ema koI paNa AkhA sAdhuvarganA paricaya pachI kahyA vinA bhAgye ja rahI zake. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 ] darzana ane ciMtana A bhaMDArone upaga abhyAsIo sarjavAmAM ja khare heI zake. atyAra sudhI je enI sthULa pUjA thaI teNe have abhyAsanuM rUpa dhAraNa karavuM joI e. sAdhuvarga e vastu samaje te gRhastha paNa e dizAmAM prerAya ane ApaNe vAraso badhe suvAsa phelAve. atyAre je keTalAka khaMDa bhaMDAra che, eka ja gAma ke zaheramAM aneka bhaMDAra che, eka ja sthaLe eka ja viSayanAM aneka pustake chatAM pAchAM vaLI tenAM aneka pustaka lakhAye ja javAya che athavA saMdhare ja javAya che, te badhAne upaganI dRSTie vicAra karI eka keMdrastha bhaMDAra te te sthAne bana joIe, ane dareka gAma ke zaheranA keMdrastha bhaMDAra uparathI eka mahAna sarasvatImaMdira UbhuM thavuM joIe, jyAM koI paNa deza-paradezane vidvAna AvI abhyAsa karI zake ane te tarapha AvavA lalacAya. laMDana ke barlinanI lAyabrerInuM gaurava e mukhya sarasvatImaMdirane maLe ane tenI aMdara aneka jAtanI upayogI kAryazAkhAo cAle, jenA dvArA bhaNela ke abhaNa samagra janatAmAM e jJAnagaMgAnA chAMTA ane pravAhe pahoMce. ATaluM ApaNA tyAgI guruo na kare te teo Icchaze chatAM temane nAmAMthI Alasya, kaleza ane binajavAbadArInuM jIvana kadI ja javAnAM nathI. tethI sAdhatAne jIvatI karavA A bhaMDArenA jIvaMta upayogamAM ja vyavasthita rIte sAdhuvarge niyaMtraNapUrvaka ane icchApUrvaka, eka paNa kSaNane vilaMba karyA sivAya, goThavAI javuM joIe. jemanA pUrvajoe khabhe jJAnanI kAvaDane bhAremAM bhAre bojo lAkaDIne Teke upADI, pagapALA cAlI, keDa vaLI jAya tyAM sudhI ane dhoLAM Ave tyAM sudhI jahemata uThAvI che ane ekeeka jaNane tAjuM jJAnAmRta pAvAnI keziza karI che te sAdhuvargane mArA jevA sudra jJAnapipAsu sevake emane vArasAgata kArya jamAnAnI rIte bajAvavA mATe vinavaNI karavI, emAM te vinavaNI karanAra ane vinavAtA varga baMnenuM apamAna che. huM mAruM pitAnuM apamAna gaLI jAuM te paNa e jJAnagaMgAvAhIonuM apamAna sahI zakAya nahi. tethI teo Ape Apa samajI jaI vinavaNune nirarthaka sAbita kare. saMgha saMsthA have ApaNe viSayane bIjA bhAga tarapha vaLIe. bauddho ane bIjA Avaka jevA zramaNa pathenI peThe jene varNavyavasthAmAM nathI mAnatA; eTale emane varNonAM nAma sAme ke vibhAga sAme vAMdho nathI, paNa Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasaMsthA ane saMdhasaMsthA [277 e varNavibhAgane teo vyAvahArika ke AdhyAtmika vikAsamAM baMdhanarUpa mAnavAnI nA pADe che. brAhmaNa saMpradAya varNavibhAgamAM vaheMcAyeluM ane baMdhAyela che. emAM jyAre varNavibhAge vyAvahArika ane AdhyAtmika vikAsa sAdhavAmAM baMdhana UbhuM karyuM ane Arya mAnavonA mAnasika vikAsamAM ADa UbhI karI tyAre bhagavAna mahAvIre e ADa pheMkI devA ane sAmyavAda sthApavA buddhanA jeTalo ja prayatna karyo. jeo jeo bhagavAna mahAvIranA anugAmI thatA gayA teo varNanuM baMdhana pheMkatA ke DhIluM te karatA ja gayA, chatAM pitAnA pUrvajonA ane pitAnA jamAnAnA brAhmaNapaMthI paDozIonA kaDaka varNa baMdhanenA saMskArothI cheka ja alipta rahI na zakyA. eTale vaLI brAhmaNapathe jyAre jyAre jera pakaDayuM, tyAre tyAre jaina e pathanA varNabaMdhananA saMskArathI kAMIka ane kAMIka rIte lepAyA. eka tarapha vabaMdhana sAmenA jainavidhe brAhmaNapaMtha upara sIdhI asara karI ane te paMthanA varNabaMdhana saMskAre kAMIka meLA paDyA, te bIjI tarapha brAhmaNapaMthanA varNabaMdhana vizenA daDha Agrahe jainapaMtha upara asara pADI. jene lIdhe IcchAe ke anicchAe, eka athavA bIje rUpe, jene lokomAM varNasaMskAronuM kAMIka vAtAvaraNa AvyuM. A rIte varNabaMdhananA virodhI ane aviredhI baMne pakSo ekabIjA sAthe laDatA aphaLAtA chevaTe ekabIjAnI theDIghaNuM asara laI samAdhAnIpUrvaka A dezamAM vase che. A te TUMkamAM aitihAsika avalokana thayuM, paNa bhagavAna mahAvIre jyAre varNabaMdhanane cheda uDADI mUkyo tyAre tyAganA daSTibiMdu upara pitAnI saMsthAnA vargo pADyA. mukhya be varga : eka gharabAra ane kuTuMbakabIlA vinAne pharate anagAra varga, ane bIje kuTuMbakabIlAmAM rAcanAra sthAnabaddha agArI varga. pahelo varga pUrNa tyAgI. emAM strI ane puruSa banne Ave, ane te sAdhu-sAdhvI kahevAya. bIjo varga pUrNa tyAgane umedavAra. emAM paNa strI ane puruSa bane Ave ane te zrAvaka-zrAvikA kahevAya. A rIte caturvidha saMghavyavasthA, athavA brAhmaNapaMthanA prAcIna zabdane navesara upaga karIe te caturvidha varNavyavasthA, zarU thaI. sAdhusaMdhanI vyavasthA sAdhuo kare. enA niyamo e saMdhamAM atyAre paNa che, ane zAstramAM paNa bahu suMdara ane vyavasthita rIte mukAyelA che. sAdhusaMdha upara zrAvakasaMghane aMkuza nathI ema keIna samaje. pratyeka nivida sAruM kArya karavA sAdhusaMdha svataMtra ja che, paNuM kyAMya bhUla dekhAya athavA te matabheda hoya athavA to sArA kAryamAM Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 ] darzana ane ciMtana paNa khAsa madadanI apekSA hoya tyAM sAdhusaMghe pite jAte ja, zrAvakasaMghane aMkuza pitAnI IcchAthI ja svIkAryo che. e ja rIte zrAvakasaMdhanuM baMdhAraNa ghaNI rIte juduM hovA chatAM te sAdhusaMghane aMkuza svIkArate ja Avyo che. A rIte parasparanA sahakArathI e baMne e ekaMdara hitakArya ja karatA AvyA che. | mULamAM te saMdhanA be ja bhAga ane dharmanI dRSTie mahAvIrano eka ja saMdha, chatAM gAma ane zahera tema ja pradezanA bheda pramANe e saMdha lAkha nAnA nAnA bhAgomAM vaheMcAI gaye; ane vaLI dudevathI paDelA zvetAMbara, digaMbara, sthAnakavAsI jevA traNa phAMTAone e lAkha nAnakaDA saMghe sAthe. guNae to e aneka lAkho nAnakaDA TukaDA thaI jAya. durdeva tyAMthI ja na aTakyuM, paNa gaccha vagerenA bheda pADI teNe e nAnA TukaDAonA, AjanA hiMdustAnanA kheDUtonI kheDavAnI jamInanA nAnA TukaDAnI peThe, vadhAre ane vadhAre bhAgalA pADI dIdhA. A badhuM chatAM jaina samAjamAM keTalAMka evAM sAmAnya to surakSita che ane cAlyAM Ave che ke jene lIdhe Akho jaina saMdha ekatra thaI zake ane eka sAMkaLamAM baMdhAI pragati karyuM jAya. e sAmAnya tamAM bhagavAna mahAvIre vArasAmAM ApelI aneka vastuomAMnI zreSTha, zAzvata ane sadA upayogI be vastuo Ave che: eka, ahiMsAne AcAra ane bIjI, anekAMtano vicAra bhagavAna mahAvIrano saMdha eTale pracAraka saMdha. pracAra zene ? te upalI. be vastuono, ane e be vastuonI sAthe athavA e be vastuonA vAhanarUpe nAnImoTI bIjI aneka vastuone. have nAnA nAnA kaTakAomAM vaheMcAyelo ane vaLI vadhAre ne vadhAre Aje vaheMcAto jata jainasaMdha pitAnA pracAradharmanA uddezane ane pracAranI vastune samajI le, tema ja A samayamAM A dezamAM tema ja sarvatra lekanI zI apekSA che, teo zuM mAge che, e vicArI le, ane lekenI e mAgaNI ahiMsA tema ja anekAMta dvArA kevI rIte pUrI pADI zakAya ene abhyAsa karI le te hajuye e saMdha e to upara akhaMDa rahI zake ane enuM baLa TakI zake. pharajanuM bhAna ja samaya, zakti ane buddhino durupayoga aTakAve che. tethI jainasaMghe pahelAM pitAnI pharajanuM bhAna jIvanamAM AvatuM karavuM joIe. dezanA sarbhAgye temAM jaina je pracAraka saMdha paDyo che. tenuM baMdhAraNa vizALa che. tenuM kArya saune joIe ane sau bhAge tevuM ja che. eTale Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna saMsthA ane saMdhasaMsthA [ 379 atyAre, bIje kaI paNa vakhate hatI te karatAM, saMdhasaMsthAne vyavasthita karavAnI vadhAre jarUra che. je saMghanA AgevAno potAnI saMdhasaMsthAne niprANa jevA na mAgatA hoya ane pitAnA vArasadArane zApa tema ja dezavAsIone tiraskAra vaheravA na mAgatA hoya te atyAre saMdhasaMsthAne vyavasthita karavAnI ane tene upayoga rASTrapara karavAnI khAsa jarUra che. A dezamAM je ekavAra bhAre vagasaga dharAvato te bauddha saMgha hayAta. nathI, chatAM jainasaMdha to che ja. eTale A saMsthAno upayoga deza paratve pahelAM ja tha ghaTe; ane mAtra tabalAM ke khaDatAla, jhAMjhara ke DAMDiyArA vagADavA-vagaDAvavAmAM tema ja nirjIva jamaNavAranI mIThAIo khAvAkhavarAvavAmAM ane bahu te bhapakAbaMdha varaghoDA caDAvavAmAM ja e saMdhasaMsthA pitAnI itizrI na samaje. je kaI zAsanadevI hoya ane tenA sudhI sAcI prArthanA pahoMcatI heya, ane prArthanA pahoMcyA pachI te kAMI karI zakatI hoya, te ApaNe badhA tene prAthazuM ke Aje ja tene pitAnuM zAsanadevatA nAma saphaLa karavAno vakhata Avyo che. je Aje te udAsIna rahe te pharI tene pitAne adhikAra ojasvI banAvavAnI taka Avaze ke nahi e kahevuM kaThaNa che. kharI vAta to e che ke ApaNe badhA ja zAsanadevatA chIe, ane ApaNumAM ja badhuM sAruM ke narasuM karavAnI zakti che ane prArthanA karanAra paNa ApaNe ja chIe, eTale ApaNI prArthanA ApaNe ja pUrI karavAnI che. je e kAma ApaNe na karIe te zAsanadevatAne Thapako Apavo eno artha ApaNI jAtane mUrkha banAvyA barAbara che. puruSArtha na hoya te kazuM ja thatuM nathI ane hoya to kazuM ja asAdhya nathI. tethI ApaNe ApaNe puruSArtha saMdhasaMsthAne dezapagI karavAmAM prerIe eTale ApaNuM kAma keTaleka aMze pUruM thayuM. -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAna, 1930 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA sAdhuo navIna mAnasane derI zake ? [ 18 ] yuropamAM geliliyo vagere vaijJAnikee jyAre vicAranI navIna dizA khullI mUkI ane brune jevA khuda pAdarInA putrae dharmaciMtanamAM svataMtratA dAkhavI tyAre temanI sAme koNa hatA ? e praznanA uttaramAM tyAMnA pipa ane dharmaguruo ja ApaNI sAme Ave che. bAIbalanI jUnI ghareDa, vicAranI navInatA ane svataMtratA jyAre sAMkhI na zakI tyAre jaDatA ane vicAra vacce ThaMda zarU thayuM. aMte jaDatAe pitAnuM astitva salAmata rAkhavA eka ja mArga avalaMbe ane te e ke dharmaguruoe ke pipoe pitAnA dharmanI maryAdA mAtra bAIbalanA girivacana pUratI ane banI zake tyAM sevAkSetra pUratI AMkI vijJAna ane zikSaNanAM navIna baLane doravAnuM asAmarthya teoe pitAmAM joyuM; ane tarata ja temaNe pitAnuM kAryakSetra saMkucita karI navA jamAnAne bAdhaka thavAnI AtmaghAtaka pravRttimAMthI mukti meLavI pitAnuM ane navIna vikAsanuM astitva bacAvI lIdhuM. yuropamAM je jamAnAo pUrve zarU thayuM ane chevaTe thALe paDayuM tenI -zarUAta Aje ApaNe hindamAM joIe chIe; ane e zarUAta paNa khAsa karI jaina samAjamAM joIe chIe. hindustAnamAM bIjA samAjonI vAta kare rAkhI mAtra vaidika ke brAhmaNa samAjanI vAta laI jarA vicArIe. vaidika samAja kaDonI saMkhyA dharAvanAra eka vizALa hindu samAja che. emAM gurupade gRhastha brAhmaNe uparAMta tyAgI saMnyAsIo paNa hoya che. e guonI saMkhyA lAkhamAM jAya che. jyAre hindu samAjamAM navazikSaNa "dAkhala thayuM tyAre emAM paNa tyAgI ane gRhastha guruo khaLabhaLyA. e khaLabhaLATa karatAMya vadhAre vege navazikSaNa prasaravA lAgyuM. eNe pitAne mArga navI rIte zarU karyo. je gRhastha brAhmaNa paMDita zAstrajJAnane baLe ane paraMparAne prabhAve cAre varNanA ekasarakhA mAnya gurupade hatA ane - jemanI vANI nyAyanuM kAma ApatI tema ja varNa ane AzramonA kALajUnA cIlAonI bahAra paga mUkavAmAM pApane bhaya batAvatI tema ja prAyazcittanuM rakSaNa ApatI, te ja dhuraMdhara paMDitanA saMtAnoe navIna zikSaNa laI ane pinAnA vaDIle sAme thaI jyAM raste na maLe tyAM brahmasamAja, AryasamAja Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA sAdhuo navIna mAnasane dorI zake? [381 Adi navanava rUpe pitAne baMdhabesatA navA dharmonI sthApanA karI. eka taraphathI zikSita gRhasthavargamAMthI ja prajAnA navIna mAnasane dere e samartha varga taiyAra thate gayo ne bIjI bAju tyAgI gaNAtA saMnyAsIvargamAMthI paNa e varga nIkaLavA maMDyo ke je pazcimanAM navazikSaNanAM baLone samaja ane tene pacAvavAmAM ja pitAnI prajAnuM suMdara bhAvI jote. svAmI vivekAnaMda ane rAmatIrthe navazikSaNa pAmelA ane pAmatA hinduonA. mAnasane pArakhyuM ane tene yogya dizAmAM sahAnubhUtipUrvaka doravA prAmANika paNa buddhisiddha prayatna karyo. pariNAme ApaNe joIe chIe ke Aje jUnI ghareDanA kaTTaranAM kaTTara lAkho sanAtana paMDita mojUda hovA chatAM e vizALa vaidika samAjanI navI peDhIne zikSaNamAM ke vicArasvAtaMtramAM kaI baMdhana ADe AvatuM nathI. tethI ja jyAM eka bAjue daza hajAra jeTalA jUnA vaidika jamAnAnI tarapheNa karanAra dharakhama sanAtanI paMDite astitva dharAve che tyAM ja vidyAnI dareka zAkhAmAM taddana navIna Dhabe pAragAmI thayelA ane khullaMkhullA jUnA jamAnAonAM baMdhanone virodha karatA hajAre nahi paNa lAkho vidvAno najare paDe che. koI sanAtanI paMDita ke kaI zaMkarAcArya, jagadIzacaMdra bojha ke sI. vI. rAmanane eTalA mATe nathI vagevatA ke temaNe temanA pUrvajoe na kareluM karyuM che. kAlidAsa ane mAdhanA vaMzaja mahAna saMskRta kavioe TAgoranA kavitva sAme eTalA kAraNasara reSa nathI dAkhavyo ke temaNe vAlmIki ane vyAsanA cIlAthI judA paDI navI rIte prasthAna karyuM che. gItAnA bhASya racanAra AcAryonA paTTadharee gAMdhIjIne eTalA kAraNasara tyAjya nathI gaNyA ke temaNe pUrvAcAryoe gItAmAMthI phalita nahi karela ahiMsAne gItAmAMthI ja rAjamArga tarIke phalita karI che. dalapata kavinA kaddara bhakatae kavinA ja putra nhAnAlAlane temanA pitAnA pitA karatAM nave raste vicaravAne kAraNe avagaNyA heta ke gUMgaLAvyA hota to gujarAtane agara hindustAnane hAnAlAla dharAvavAnuM je Aje gaurava prApta che te hota kharuM?kaI bhArgava, pachI te game teTale dhArmika ke jhanUnI hoya to paNa, munazInI pratibhA sAme thAya che khare? A TUMka avakana uparathI ApaNe joI zakIe chIe ke vizALa hindu samAjamAM ati saMkucita ane vahemI bIkaNa mAnasa dharAvanAra kareDanI saMkhyAmAM hovA chatAM e ja samAjamAMthI AkhI duniyAnuM dhyAna kheMce evA ane mAna pAme evA asAdhAraNa puruSo ane strIo pAkatAM AvyAM che. tenuM ekamAtra kAraNa e ja che ke e samAjamAM navIna mAnasane pArakhanAra, tene doranAra ane tenI sAthe tanmaya thanAra koI ne koI satata nIkaLatA ja AvyA che. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 782] darzana ane ciMtana have ApaNe jaina samAja tarapha vaLIe. chellAM pacAseka varSa thayAM jaina samAjamAM nava zikSaNano saMcAra dhIre dhIre zarU thayo. A saMcAra jema jema vadhato gayo tema tema pratyAghAtI baLe AgaLa AvavA lAgyAM. jaina samAjanA navA mAnasa sAthe jUnA mAnasanI athaDAmaNa thavA lAgI. e ghaTanA te AkhI duniyAnA sAdhAraNa niyama pramANe ja hatI, tethI temAM kAMI navAI pAmavA jevuM na ja hoya. paNa ahIM jaina samAjanI eka khAsa prakRti vicAravA jevI che. te e ke jyAre ApaNe jana samAjanuM jUnuM mAnasa ema kahIe chIe, tyAre sAdhuonuM mAnasa eTaluM ja kharI rIte samajavuM joIe. bezaka kaTTara svabhAvanA ane durAgrahI jaina gRhastha strIpuruSA hatAM ane Aje paNa che, chatAM jaina samAjanuM sukSma nirIkSaNa karanAra vAste e vAta bhAgye ja ajANa haze ke jena gRhastha strIpuruSonI doravaNInAM sUtra kharI rIte sAdhuonA ja hAthamAM rahelAM che. Ane artha e nahi ke tamAma gRhasthavarge koI eka kSaNe pitAnuM netRtva sAdhuvargane ApI dIdhuM che, paNa Ane artha eTale ja che ke jUnI paraMparA pramANe ema manAtuM AveluM che ke bhaNatara ane tyAgamAM to sAdhuo ja vadhe. gRhastha bhaNe teya dhaMdhA pUratuM. badhA viSayonuM ane badhI bAjuthI jJAna to sAdhuomAM ja saMbhave. tyAga te sAdhuonuM jIvana ja rahyuM. AvI paraMparAgata zraddhAne lIdhe jANe ke ajANe gRhasthavarga sAdhuonA kathanathI doravA AvyuM che ane vyApAradhaMdhA sivAyanA koI paNa vicAraNIya pradezamAM sAdhuo ja mAtra vadhAre sArI salAha ApI zake ema parApUrvathI manAtuM AvyuM che. eTale jyAre koI navI paristhiti UbhI thAya tyAre jUno ghare5thI varga kSobha pAme ke akaLAya te vakhate paNa sIdhI ke ADakatarI rIte sAdhuonuM mAnasa ja e kSobhanuM preraka nahi te piSaka hoya ja che. je evA kSobhane TANe koI samartha vicAraka sAdhuo ghareDa5thI zrAvakone yogya salAha Ape te to khAtarIthI e bha jaladI zame. ajJAna, saMkucitatA, pratiSThAbhaya ke bIjA game te kAraNe sAdhuo navIna zikSaNa, navIna paristhiti ane tenA baLanuM mUlya AMkI nathI zakatA. tene pariNAme teo navIna paristhitine virodha na kare te jyAre udAsIna rahe che tyAre ghareDapaMthI zraddhALu zrAvake ema mAnI le che ke mahArAja sAheba AvI bAbatamAM cUpa rahe che, vAste A navIna prakAza ke navIna paristhiti samAja vAste ISTa na ja hovI joIe. tethI teo vagara vicAryuM paNa pitAnI navI peDhI sAme thAya che. emAMya kaI prabhAvazALI sAdhuo hAthe nAkhe che tyAre to baLatAmAM ghI homAI eka hoLI pragaTI pracaMDa kaDAko te saMbhaLAya che. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - AjanA sAdhue navIna mAnasane derI zake? [ 383 sAdhu samAjamAM bhaNatI jatA jaina samAjamAM paNa AvA kaDAkA mukhyapaNe zvetAmbara mUrtipUjakamAM ja saMbhaLAya che. digaMbara samAjamAM temanA sadbhAgye sAdhuo rahyA ja na hatA. alabatta te samAjamAM hamaNAM hamaNuM thaDA nagna sAdhuo navA thayA che je jUnI ghareDanA ja che; tema ja e samAjamAM ati sAMkaDA manane paMDita, brahmacArI ane vaNavarga paNa che. e badhA digaMbara navaprajAne navazikSaNa, navavicAra ane vicArasvataMtratAmAM bhAre ADA Ave che. eka rIte teo paNa pitAnA samAjamAM maMda gatie praveza pAmatA prakAzane redhavA pitAthI banatuM badhuM kare che. tene laIne e samAjamAM paNa jaDatA ane vicAra vacce mahAbhArata cAle che. chatAM zvetAmbara mUrtipUjakamAM sAdhuono jeTale prabhAva che agara jeTale anadhikAra hastakSepa che tema ja jeTaluM gRhastha-sAdhuo vacce tAdAmya che teTaluM digaMbara samAjamAM paMDitavarga ane sAdhuo vacce na hovAthI zvetAMbara samAjane kSobha e digabara samAjanA kSobha karatAM ghaNI rIte vadhAre dhyAna kheMce tevo che. sthAnika vAsI samAjamAM te sAmAnya rIte AvA kSobhanA prasaMge ja UbhA nathI thatA. tenuM kAraNa spaSTa che. te e ke e samAjamAM zrAvake upara sAdhuone prabhAva vyavahArakSetramAM hAtha nAkhavA pUrata che ja nahi. gRhastho sAdhuone mAne, vaMde, piSe eTaluM ja; paNa sAdhuo gRhasthanI pravRttimAM sIdhI ke ADakatarI rIte bhAga letA mAluma paDe to teone sAdhu tarIke jIvavuM ja bhAre paDI jAya. alabatta, zvetAMbara sAdhuoe gRhasthajIvananA vikAsa vAte je kaMI karyuM che teno zatAMza paNa sthAnakavAsI sAdhuoe nathI karyo, chatAM e paNa kharuM ke teoe zvetAMbara sAdhuonI peThe gRhasthanA jIvanavikAsamAM aMtarAyanA pahADe nathI UbhA karyA ke nathI emAM reDAM nAMkhyAM. kharI rIte sthAnakavAsI samAjamAM paNa jUnA ane navA mAnasa vacce athaDAmaNI che, paNa te athaDAmaNanAM mULa sUtre sAdhuonA hAthamAM nathI. tethI ja emanI e athaDAmaNuM lAbo vakhata nathI cAlatI ke ugra rUpa dhAraNa nathI karatI. ene nikAla ApoApa, bApabeTA vacce, mAdIkarI vacce ane bhAI bhAI vacce Ave che tema, AvI jAya che; jyAre zvetAMbara samAjamAM Avo nikAla sAdhuo azakya karI mUke che. sAdhuo ane dhArmika takarAre have ApaNe sahaja pAklI zatAbdIo tarapha vaLIe ane joIe Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284] darzana ane ciMtana ke atyAre je athaDAmaNuM sAdhuo ane navIna prajA vacce dekhAya che tevI. kaI paNa jAtanI athaDAmaNuM atyAra agAu sAdhu ane gRhastho vacce, khAsa karI keLavaNI ane saMskAranI bAbatamAM, UbhI thayelI kharI? ItihAsa kahe. che ke nahi. zvetAMbara samAjamAM bhagavAna mahAvIra pachI atyAra lagInA itihAsamAM aneka takarAre, kalaho ane athaDAmaNIe thayAnAM pramANe maLe che, paNa e athaDAmaNIo jyAre dhArmika hatI tyAre tenI banne bAjunA virodhI sUtradhAre mAtra sAdhuo ja rahetA. sAdhuo pUrNa ahiMsaka hoI hiMsAyuddha sIdhI rIte khelI na zake, eTale daravaNanAM sUtra hAthamAM rAkhI pitapotAnA gacchanI chAvaNIomAM dAkhala thayela zrAvaka sipAIo vATe ja laDatA; ane eTaluM badhuM kauzalapUrvaka laDatA ke laDavAnI bhUkha paNa saunI ame ane ahiMsA paNa sacavAI kahevAya. e rIte jUnA ItihAsamAM zrAvake zrAvake vaccenI dhArmika laDAI paNa kharI rIte sAdhuo sAdhuo vaccenI ja laDAI hatI. paNa ApaNe jUnA ItihAsamAM AjanA jevo eka paNa dAkhala nahi joI zakIe ke jemAM sIdhI rIte sAdhuo ane zrAvako vacce ja laDAI laDAyelI hoya. AnAM kAraNomAM UtaravuM e bahu rasaprada che ane te uparathI vartamAna paristhiti samajavAmAM bhAre madada paNa maLe tema che. sAdhuonuM daSTibiMdu jUnA vakhatamAM keLavaNInuM dhoraNa sAdhuo ane zrAvake vacce AjanA jevuM bhinna na hatuM. gRhastha vyApAradhaMdhA ke vyavahAranI bAbatamAM game teTaluM pAvaradhA paNuM meLave teya dhArmika zikSaNanI bAbatamAM teo sAdhuone ja anusaratA. sAdhuonuM dRSTibiMdu e ja gRhasthanuM dRSTibiMdu sAdhuonAM zAstro e ja gRhasthonAM aMtima pramANe ane sAdhuo dvArA darzAvAtA zIkhavavAnA viSayo eja gRhasthanA paNa abhyAsanA viSayo, tema ja sAdhuoe pUrA pADelAM pustake e ja gRhasthanI vAcanamALA ane lAyabrerIe. eTale keLavaNI ane saMskAranI dareka bAbatamAM gRhasthane sAdhuonuM ja anukaraNa karavAnuM hovAthI temane dharma hindustAnanI pativratA nArInI peThe sAdhuonA pagale pagale javA-AvavAne hate. patinuM teja e ja pitAnuM teja evI pativratA strInI vyAkhyA che. tethI ene svataMtra puruSArtha karavApaNuM bhAgye ja rahe che. jaina gRhasthonI paNa zikSaNa ane saMskAritAnI bAbatamAM e ja sthiti rahI che. siddhasena ane samatabhadra tArkika kharA, paNa te Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA sAdhuo navIna mAnasane derI zake? [385 sAdhupade pahoMcyA pachI ja. haribha ne hemacaMdra navanava sAhityathI bhaMDAra bharyo kharA, paNa sAdhuonI nizALamAM dAkhala thayA pachI. yazovijayajIe jana sAhityane navuM jIvana ApyuM kharuM, paNa te sAdhu abhyAsI tarIke. ApaNe e junA jamAnAmAM koI gRhasthane prasiddha vidvAna jaina sAdhu jeTale samartha vidvAna nathI jotA. tenuM zuM kAraNa? asAdhAraNa pAMDitya ane vidvatA dharAvanAra zaMkarAcArya ane bIjA saMnyAsIonA samayamAM ja ane temanI ja sAme temanAthI paNa caDe evA gRhastha brAhmaNa paMDita vaidika samAjamAM pAkyAne ItihAsa jANItuM che, jyAre prasiddha jaina vidvAna sAdhu ke AcAryanI tele vidvattAnI daSTie AvI zake e eka paNa gRhastha zrAvaka jaina itihAse nathI pakavyuM. tenuM zuM che kAraNa che ke gRhastha brAhmaNamAM hoya tevI buddhi zrAvakamAM na ja saMbhave ? athavA zuM e kAraNa che ke jyAM lagI zrAvaka gRhastha heya tyAM lagI enAmAM e jAtanI buddhi saMbhavita ja nathI, paNa jyAre te sAdhuveza dhAraNa kare che tyAre ja enAmAM ekAeka evI buddhi phATI nIkaLe che? nA, evuM kAMI nathI. kharuM kAraNa e che ke gRhastha zrAvaka keLavaNI ane saMskAranA kSetramAM sAdhuonA klAsamAM samAna darajaje zIkhavA dAkhala ja nathI thayo. eNe pUrepUre e vakhata pativratA dharma pALI bhaktinI lAja rAkhI che, ane sAdhuonI pratiSThA ekadhArI piSI che! tethI eka ane samAna kalAsamAM bhaNatA sAdhu sAdhuo gacchabheda ke kriyAkAMDabheda ke padavI mehane lIdhe jyAre laDatA tyAre gahastha eka agara bIjA pakSane vaphAdArIthI anusaratA, paNa sIdhI rIte koI gRhasthane koI sAdhu sAme laDavApaNuM, matabheda ke virodha jevuM rahetuM ja nahi. A ja sababane lIdhe ApaNe jUno ItihAsa, gRhastha ane tyAgIne keLavaNI ke saMskAra viSayaka AMtaravigrahathI nathI raMgAye. e keruM pAnuM cItaravAnuM kAma yurepanA zikSaNe have zarU karyuM che. AMtaravigraha - sAdhuo ane navazikSaNa pAmelA tema ja pAmatA varganA mAnasa vacce ATale badhe AMtaravigrahakArI bheda kema che, e bheda zemAMthI janme che, e bIna sarvavidita chatAM jANavI bahu ja jarUrI tema ja mane raMjaka paNa che. mAnasa e zikSaNathI ja ane zikSaNa pramANe ghaDAya che. anna tevuM mana e siddhAnta karatAM vadhAre vyApaka ane sUkSma siddhAnta te e che ke zikSaNa tevuM mana. vIsamI zatAbdImAM zikSaNa vaDe, mAtra ghaTatA zikSaNa vaDe, hajAre varSa pahelAMnuM mAnasa ghaDI zakAya. hajAre varSa thayAM cAlyA AvatA jaMgalI mAna 25 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 ] dazana ane ciMtana sane mAtra zikSaNa vaDeja thoDA vakhatamAM Adhunika jevuM ghaDI zakAya. sAdhuvarga zikSaNa meLave che te eka prakAranuM che ane atyArane temanA ja paTTadhara bhakta zrAvakane saMtativarga je zikSaNa meLave che te taddana judA prakAranuM che. A ekabIjAthI taddana sAme jatA zikSaNanA be prakAree ja jaina samAjamAM prathama nahi evAM be bhAnasa ghaDyAM che, ane te ja ekabIjA upara sarasAI meLavavA samAjanA akhADAmAM kustI karavA AkarSaka rIte UtarI paDyA che. ApaNe e parasparavidhI bane mAnane ghaDanAra zikSaNa, tenA viSayo ane tenI praNAlikA vize kAMIka jANIe te ApaNane khAtarI thaI javAnI ke atyAre je mAnasika bhUkaMpa Avyo che te svAbhAvika ane anivArya che. sAdhuo zIkhe che, AkhI jiMdagI bhaNanAra paNa sAdhuo paDyA che. temanA zikSake kAM te temanA jevuM ja mAnasa dharAvanAra sAdhuo hoya che ane kAM te moTe bhAge pati hoya che ke je paMDita vIsamI sadImAM janmavA ane jIvavA chatAM bAramI ke soLamI sadIthI bhAgye ja AgaLa vadhelA hoya che. zikSaNunA viSe ne tenI praNAlikA sAdhuonA zikSaNane mukhya viSaya-je sauthI pahelAM temane zIkhavavAmAM Ave che te-kriyAkAMDane lagatAM sUtro che. A sUtre zIkhatI ane zIkhavatI vakhate eka ja daSTi hoya che ke te bhagavAna mahAvIranAM racelAM che, agara te pAchaLanAM chatAM evAM dhruva che ke jemAM utpAda ane vyayane jaina siddhAMta paNa gauNa thaI jAya che. vaLI e kriyAkAMDI zikSaNa upara evI sarvazreSThatAnI chApa zraddhAnA hathoDA mArImArI pADavAmAM Ave che ke zIkhanAra, jaina sivAyanAM bIjAM kaI paNa kriyAkAMDane tuccha ane bhrAmaka mAnatA thaI jAya che, eTaluM ja nahi, paNa te potAnA nAnakaDAzA ga7 sivAyanA bIjA sadara paDozI ane sadAsAthI gacchanAM vidhividhAnane paNa azAstrIya lekhatA thaI jAya che. sAdhuonA zikSaNano bIjo viSaya dharma ane tattvajJAna che. teo dharmanA mathALA nIce je je zIkhe che te badhAmAM temanI eka daSTi AdithI aMta sudhI makkama rIte evI piSAya che ke te zikhavA dharma pUrNa che, temAM kAMI vadhAravA-ghaTADavA jevuM che ja nahi ane e dhamanI zreSThatA vize temanA manamAM evA saMskAra pADavAmAM Ave che ke jyAMlagI teo bIjA dharmanI truTio na jue ane itara dharmonI khAmIo na batAve tyAM lagI temane potAnA dharmanI zreSThatAnI khAtarI karAvavAno Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA sAdhuo navIna mAnasane dorI zake? [387 bIje mArga dekhAtuM ja nathI. temano ItihAsa eTale jaina sAhityamAM dAkhala thayela koI paNa ghaTanA-pachI te kAlpanika vAta hoya, rUpaka haya, agara parApUrvathI - cAlyA AvatA kathAnake heya--e badhuM temane mana itihAsa ane sAco itihAsa che. temane zIkhavAtI bhUgoLa dazya vizvanI pelI pArathI zarU thAya che. emAM pratyakSa joI zakAya, svayaM jaI zakAya evAM sthAna karatAM meTo - bhAga kayAreya paNa A jiMdagImAM jaI ne joI na zakAya evAM sthAnone Ave che. emanI bhUgoLamAM devAMganAo che, indrANuo che ane paramadhArmika narakapALe paNa che. je nadIo, je samudro ane je parvatanA pATha teone zIkhavAnA hoya che te vize temanI pAkI khAtarI hoya che ke je ke atyAre te agamya che, chatAM e che te varNavyAM tevAM ja. tatvajJAna be hajAra varSa pahelAM je ghaDAyuM te ja avicchinna rIte ane parivartana sivAya cAlyuM Ave che evA vizvAsa sAthe ja te zIkhavavAmAM Ave che. chellAM be hajAra varSamAM AjubAjunAM baLee jaina tatvajJAnanA piSaNa vAte je dalale, je zAstrArtho jaina sAhityamAM dAkhala karyo che tenuM RNa svIkAravAnI vAta te bAjue rahI, paNa UlaTuM e abhyAsI sAdhuo evA saMskArathI pioSAya che ke anyatra je kahyuM che te te mAtra jaina sAhityasamudranAM biMduo che. navamA ane dazamA saikA sudhImAM bauddha vidvAnoe je tAtvika carcAo karI che ane lagabhaga te ja saikAo sudhImAM brAhmaNa vidvAnoe je tAtvika carcAo karI che te ja vetAMbara ke digaMbaranA tasvasAhityamAM akSarazaH che, paNa te pachInI zatAbdIomAM brAhmaNa vidvAnoe je tattvajJAna kheDyuM che ane jene abhyAsa sanAtana brAhmaNa paMDite Aja sudhI karatA AvyA che ane jaina sAdhuone paNa bhaNAvatA AvyA che, te tattvajJAnanA vikAsathI, eka yazavijayajInA apavAda sivAya, badhA ja jaina AcAryonuM sAhitya vaMcita hovA chatAM jaina tatvajJAnanA abhyAsI sAdhuo ema mAnatA hoya che ke teo je tattvajJAna zIkhe che temAM bhAratIya vikasita tattvajJAnane koI paNa aMza bAkI rahI jato nathI! bhAratIya dArzanika saMskRtinA prANabhUta pUrvamImAMsA ane uttaramImAMsA-banne darzananA prAmANika thaDA paNa abhyAsa sivAya jaina sAdhu pitAnA tatvajJAnane pUrepUruM mAnate hoya che. bhASAM, vyAkaraNa, kAvya, keSa e paNa emanA zIkhavAnA viSaya chepaNa temAM koI navA yuganuM tattva dAkhala ja nathI thayuM. TUMkamAM, jaina sAdhuonI zikSaNapraNAlImAM jeke anekAMtavAdanuM viSaya tarIke sthAna hoya che, chatAM e praNAlImAM anekAMtanI dRSTi jIvaMta Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 ] darzana ane ciMtana hotI ja nathI. tethI teo vijJAnane Teke tyAre ja le che jyAre temane pitAnA bhatasamarthanamAM vijJAnamAMthI kAMI anukULa maLI Ave. kharA ItihAsane teo tyAre ja prazaMse che, jyAre temanI mAnyatAne anukULa kAMI temAMthI maLI Ave. tArkika svataMtratAnI vAta teo tyAre ja kare che jyAre te tarkane upayoga anya matonA khaMDanamAM karavAnuM hoya. A rIte vijJAna, ItihAsa, tarka ane tulanA e cAre zikSaNaviSayaka dRSTionuM temanA zikSaNamAM niSpakSa sthAna che ja nahi. Adhunika navIna zikSaNa AthI UlaTuM, A dezamAM kolejo ane yunivarsiTIo sthapAtAM ja AdithI aMta sudhI zikSaNanA viSaye, tenI praNAlI ane zikSake e badhAmAM parivartana thaI gayuM che. mAtra kaoNlejamAM ja nahi, paNa varnAkyulara nizALathI mAMDI hAIskUla sudhImAM paNa zikSaNanI pratyakSa paddhati dAkhala thaI che. vijJAna koI paNa jAtanA pakSa ke bhedabhAva sivAya satyanA pAyA upara zikSaNamAM dAkhala thayuM che. ItihAsa ane bhUgoLanA viSaye pUrI ekasAIthI evI rIte zIkhavAya che ke koI paNa bhUla ke bhramaNa sAbita thatAM enuM saMzodhana thaI jAya che. bhASA, kAvya Adi paNa vizALa tulanAtmaka dRSTie zIkhavAya che. TUMkamAM kahIe te, navIna zikSaNamAM pratyakSasiddha vaijJAnika kasoTI dAkhala thaI che, niSpakSa aitihAsika daSTine sthAna maLyuM che ane udAra tulanAtmaka paddhatie sAMkaDI maryAdAo vaTAvI che. A uparAMta navIna zikSaNa ApanAra mAstaro ke prophesare kAMI zIkhanAra vidyArthIone paMtha piSavA ke temanA pitRka ghareDI mAnasane saMtoSavA baMdhAyelA nathI--jevI rIte pazunI peThe dAsa thayelA pelA pati kamarajIe paNa baMdhAyelA hoya che. vAtAvaraNa ne vAcanAlaye mAtra ATale ja bheda nathI, paNa vAtAvaraNa ane vAcanAlayane paNa bhAre taphAvata che. sAdhuonuM unnatamAM unnata vAtAvaraNa eTale amadAvAda ke muMbaI jevA zaheranI sAMkaDI zerImAM Avela ekAda vizALa upAzrayamAM pAMca-paMdara gokhaNiyA sAdhuonuM udAsIna sAhacaryA. emane kaI vizALa abhyAsI prophesaranA ciMtana-mananane lAbha nathI ke sahavAsanuM saurabha nathI. emanAM pustakAlayamAM nAnAvidha chatAM eka ja jAtanuM sAhitya hoya che. navIna zikSaNano pradeza Akhe nirAle che. emAM tarehatarehanA viSaya upara gaMbhIra ane vyApakapaNe abhyAsa karela prophesaronI vicAradhArAne Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA sAdhue navIna mAnasane dorI zake? [389 pravAha cAlato hoya che. emAM ghaNA ne vividha viSayone eka navI Dhabe carcatAM pustakothI UbharAtI lAyabrerIo vidyamAna hoya che. A uparAMta be muddA evA che ke je sAdhu zikSaNa ane navazikSaNa vacce bhAre dIvAla hovAnI sAbitI pUrI pADe che. eka te e ke paMtha ne vADAmAM UchareluM tema ja pivAyeluM sAdhu-mAnasa svAbhAvika rIte ja evuM bIkaNa hoya che ke te, bhAgyajoge keI kANuM ke bakarAthI prakAza meLave teya khullaMkhullA pitAnI paraMparA viruddha kazuM ja uccAratAM maraNanuM duHkha anubhave che--jevI rIte janmathI paradAmAM piSAyela strImAnasa prathama khullAmAM paga mUkatAM, jyAre navazikSaNa pAmate vidyAthI e bhayathI taddana mukta hoya che. te je jANe agara mAne che te bedhaDaka kahI zake che. tene sAdhunI peThe nathI gUMgaLAvuM paDatuM ke nathI daMbha seva paData. bIjo muddo paNa bhAre agatyanuM che. te e ke navazikSaNa pAmatI AjanI prajAnAM taruNa-taruNIone mAtra A dezanAM ja vividha sthaLe ane vividha jAtio vacce javAnI taka nathI, paNa teone paradezanA vizALa pradezane sparzavAnI paNa taka sulabha thaI che. seMkaDo yuvake ja nahi, paNa yuvatIo ane kumArI sudhdhAM yuropa ane amerikA khaMDamAM jAya che. jevAM teo jahAja upara caDI anaMta AkAza ane apAra samudra tarapha najara nAkhe che, tevAM ja temanAM janmasiddha baMdha cheka nAbUda na thAya teya taddana DhIlAM thaI jAya che. paradezabhramaNa ane parajAtionA sahavAsathI tema ja videzI zikSaNasaMsthAo ane abhUta prayogazALAo tathA pustakAlayonA paricayathI temanuM mAnasa hajAra varSanI tIvratama graMthione paNa bhedavA mathe che ane emane badhuM ja navI daSTie jovA-vicAravAnI vRtti thaI Ave che. A rIte ApaNe joyuM ke jeone jaina prajA pitAnA guru tarIke, pitAnA nAyaka tarIke ane pitAne doranAra tarIke mAnatI AvI che, temanuM bhAnasa kaI jAtanuM saMbhavita che ane have chellA keTalAka dazakAo thayAM je navIna peDhI navazikSaNa grahaNa karI rahI che ane jene vAte e zikSaNa meLavavuM anivArya che, tenuM mAnasa kaI rIte ghaDAya che? je A be prakAranAM mAnasanA ghaDatara pAchaLano bhUMsI ke sAMdhI na zakAya eTale me bheda hoya te atyAre je bhUkaMpa samAjamAM anubhavAya che tene asvAbhAvika ke mAtra AgaMtuka ke buddhimAna kaheze ? tyAre have ApaNI Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 ] darzana ane ciMtana sAme prazna e Ubhe thAya che ke jaina samAjanA vartamAna bhUka Mpane zamavAna kAI mArga che? javAba hakAra ane nakAra eya che. vartamAna bhUkaMpa zamavAnA mArga AjanI ane have pachInI peDhI navIna zikSaNanA daravAje tALAM lagADI potAnAmAM AvelA navazikSaNanA saMskArane cheka bhUMsI nAkhe to e bhUkapa zame khare. e ja rIte kAM to sAdhuvaga potAnI sakI dRSTimaryAdA mAkaLI karI navazikSaNanAM dvArAmAM praveza kare teAya e bhUka Mpa zamavAnI saMbhAvanA kharI. nazikSaNanAM dvArAmAM praveza karyo vinA ane bAramI ke aDhAramI sadInI jUnI praNAlInu zikSaNa prApta karavAnuM kAma cAlu rAkhyA chatAM paNa jo zvetAMbara sAdhue sthAnakavAsI sAdhunI peThe dharmane nAme navapeDhInI vicAraNA ke pravRttimAM adhikAra mAthuM mAravAnu cheDI de tAya e bhUkaMpa zame kharA. bhUkaMpa zamavAne kAM to sAvaga vAste pApa ane pAdarIonI peThe peAtAnI vicAra ane kA maryAdA badalavAnI anivArya AvazyakatA che ane kAMtA navIna peDhIe hamezane vAste mukta nAnadAro baMdha karavAnI AvazyakatA che. paNa upara darzAvyA pramANe emAMthI eke varga kAMI namatuM Ape tema che? javAba spaSTa che ke kAI pAmara paNa atyAranI ane have pachInI zikSaNanI mukta take gumAve ja nahi. havenuM jIvana ja nazikSaNa vinA zakaya rahyuM nathI, eTale navI peDhI to pAchaLa pagalAM bhare evuM che ja nahi. sAdhuvage je atyAra lagI paitRka tapasa Mpattine ane gRhasthA upara rAjya karyuM che, je anadhikAra sattAnA ghUMTaDA pIdhA che, te muddhipUrvaka cheDI jUnA jamAnAthI AgaLa vadhI navA jamAnAne anukULa ApameLe mAnasa keLave eve bhAgye ja sabhava che. tethI ja ahIM prazna udbhave che ke navIna mAnasane kANu dorI zake ? navIna mAnasane kANu dorI zake ? Ane uttara e rIte ApI zakAyaH kAM to Aja lagI gurupade rahI zrAvakanA mAnasane dArA Avela sAva navamAnasane gherI zake; agara navamAnasa pote ja potAnI doravaNI kare. pahelA prakAra taddana asaMbhavita che. ApaNe joyu ke atyAranA sAdhunI zikSaNamaryAdA cheka ja sAMkaDI che. e paNa joyu ke dRSTimaryAdA te ethIye vadhAre sAMkaDI che. jyAre navamAnasa cheka judA prakAranu che. evI sthitimAM AjanA sAva mAMthI jUnI zAstrasaMpattine navI dRSTithI vAMcanAr vivekAnaMda, rAmakRSNa jevA Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjanA sAdhuo navIna mAnasane derI zake? [395 sAdhuo nIkaLavAno saMbhava nathI; eTale koI paNa sAdhu navamAnasane derI zake evI najIkanA bhaviSyamAM te zuM paNu dUranA bhaviSya sudhdhAMmAM saMbhAvanA nathI. eTale bIjo prakAra bAkI rahe che. te pramANe navazikSaNathI ghaDAyela ane ghaDAtA navIna peDhInA mAnase pite ja potAnI doravaNI karavAnI rahe che, ane te paNa che. patita, dalita ane kacarAyela jAtio sudhdhAM ApameLe UThavA mathI rahI che, te saMskArI jene prajAnA mAnasane mATe e kArya jarAya muzkela nathI. pitAnI deravaNInAM sUtre pote hAthamAM le te pahelAM navIna peDhI keTalAka mahatvanA siddhAti nakkI karI kADhe, te pramANe kAryakrama ghaDe ane bhAvI svarAjyanI lAyakAta keLavavAnI taiyArI mATe sAmAjika javAbadArIo hAthamAM laI sAmUhika praznone vaiyaktika lAbhanI daSTie nihALI svazAsana ane svaniyatraMNunuM baLa keLave e jarUranuM che. -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne, 1937. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSyacorInI mImAMsA [20] - AkhA dezanuM dhyAna atyAre sarakAra sAme cAlatA jaMgamAM rokAI rahyuM che, eTale jaina samAja paNa enI asarathI svAbhAvika rIte ja chUTa rahI na zake. bIjI bAju Akheya jaina samAja e eka vyApArI samAja che ane vyApArI duniyAmAM je bhAre Arthika UthalapAthala thaI rahI che tenI asara paNa jaina samAja upara nAnIsUnI nathI. A sivAya bIjA keTalAka sAmAjika ane keLavaNI saMbaMdhI je agatyanA pheraphAro jhapATAbaMdha mera thaI rahyA che, enI asarathI paNa jaina samAja mukta nathI. AvI sthitimAM e badhA agatyanA savAlo upara vicAra kare cheDI ziSyacorI jevA kSatra dekhAtA viSaya upara kema vicAra karavAmAM Ave che, athavA te e kSudra viSaya Aje kema carcavAmAM Ave che, e prazna thavo sahaja che. uttara e che ke Aje ziSyacerInA viSaye jaina samAjanuM bhAre dhyAna karyuM che, ane e viSaya "UMTaDInuM dUdha pIvuM te zAstravihita che ke nahi ?"--enA jevo mAtra kAlpanika carcAne viSaya nathI rahyo; kAraNa ke, ziSyacorImAM mAnanArA ene zAstrasammata mAnI ane bIjAne tema manAvI e kRtya kare che eTale ziSyacorInA himAyatIe samAjamAM game teTalA ochA hoya chatAM ke lagabhaga AkhA sAdhuvargane khejA ane paThANanI jema bALakara mAne che ane sIdhI ke ADakatarI rIte leke temanI sAthe manuSyara tarIke ja vyavahAra kare che. ziSyacerInA himAyatI gRhastha paNa pitAnAM bALaka-bALikAone sAdhu pAse khullA dilathI bhAgye ja javA de che. ziSyacorImAM na mAnanArAo to A bAbatane bhAre virodha kare che, ane tethI jyAM tyAM takarAranI Aga saLagI UThe che, ane A badhuM zAstrane nAme thAya che. joke, khAsa karI sAdhAraNa leke,ema ja mAne che ke "zAstra kahe che te ja karavuM joIe ane zAstra khoTuM na kahe." A jAtanI zAstranI pratiSThA lekanA manamAM che, tethI ja e pratiSThAne lAbha laI dareka jamAnAmAM jema banatuM AvyuM che tema, Aje paNa keTalAka mahAzaya ziSyacorI jevA viSayane zAstrasammatinuM nAma ApI tenuM samarthana karI rahyA che, ane bIjI bAju temane viSedha karanAra pakSa A vastu zAstra Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSyacerInI mImAMsA [ 393 -sammata nathI ema kahI tene bhAre virodha karI rahyo che. A virodha mAtra zAbdika na rahetAM ghaNIvAra mArAmArI ane korTe caDhavA sudhInA pagalAmAM pariName che. e jhare tethIye vadhAre ugrarUpa dhAraNa karyuM che. A ja kAraNathI A viSaya Aje carcavAnuM durasta dhAryuM che. A carcAmAM koI paNa eka pakSanuM anusaraNa karavAne IrAde nathI. je pramANe banne pakSakAre zAstramAMthI rajU kare che ane je amArI jANamAM che tene taddana madhyastha dRSTie vicAra kare e ja A carcAne uddeza che. atyAre prastuta bAbata para jaina sAdhusamAjamAM mukhya traNa varga cheH eka, spaSTapaNe ziSyaharaNanI himAyata karanAre; bIje, tene taddana viredha karanArA; ane trIje, dekhItI rIte taTastha chatAM ziSyaharaNanA pakSano lAbha lenAre. koI paNa viSaya upara vicAra karavAmAM ane nirNaya bAMdhavAmAM sAdhuvarga upara AdhAra na rAkhatAM, pitAnI ja buddhi upara AdhAra rAkhanAra gRhasthavarga jaina samAjamAM bahu ja nAno che, ane te jevaDo che te Akheya varga ziSaharaNanA virodhI pakSanuM valaNa dharAve che. tethI gRhasthavarga paNa upara kahelA sAdhuvarganA traNa bhAgamAM ja vaheMcAI jAya che. atyAre upara uparathI jotAM zikhyaharaNanA himAyatI ane virodhI e be pakSa vacce ja athaDAmaNa dekhAya che, chatAM vAstavika rIte Akheya jainasamAja A jherIlI athaDAmaNane bhoga thaI paDyo che. ziSyaharaNa yogya che ke nahi ?" eno khulAso svataMtra buddhithI ane zAstranA AdhArethI ema banne rIte meLavI zakAya tema che. jeone vicAravAnI ane sAcuM khoTuM tapAsavAnI svataMtra buddhi maLI che temane te A viSaya paratve kaI paNa nirNaya bAMdhavA mATe keIne AdhAra levAnI jarUra nathI; ane bahu UMDA pANImAM UtaravuM paDe tema nathI. teo te taddana sahelAIthI krioIpaNa nirNaya bAMdhI zake eTalI A bAbata sahelI, buddhigamya, ane dIvA jevI khullI che. chatAM A sthaLe te A praznane khulAse zAstrIya dRSTie ja karavAne heI buddhine upaga mukhyataH zAstranA pramANene AdhAre ja karavAno che. jaina sAdhunI AkhI jIvanacaryA ahiMsA Adi pAMca mahAvratone AdhAre ja hovAnuM zAstramAM kathana che ane te dareka pakSa svIkAre che. e pAMca mahAvate jainapaNAnA pAyA upara jAyelAM che. jainapaNuM eTale lobha, lAlaca, Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 ] darzana ane ciMtana bhaya Adi vikAra parane vijaya athavA e vijaya mATe prayatna. hiMsA hoya ke asatya, cerI hoya ke parigraha, e badhA doSa jenatanA virodhI che; tethI jainatvane dhAraNa karanAra ke tenI sAcI umedavArI karanAra sAdhu e dene haMmezane mATe tyAga karavAnI pratijJA le che, je pratijJA pAMca mahAvratanA nAmathI oLakhAya che. emAM trIjuM mahAtrata adattAdAnaviramaNa Ave che. eno pUla zabdArtha e che ke koI paNa vastu tenA mAlikanI rajA sivAya levAne sadaMtara tyAga." jema dareka vrata ke niyamanI pAchaLa enA zabdArtha uparAMta ene viziSTa bhAva hoya che tema A trIjA mahAvatanI bAbatamAM paNa che. "mAlikanI paravAnagI sivAya tenI cIja levAno tyAga e trIjuM mahAvrata" eTale mAtra zAbdika artha laIne koI tene vaLagI rahe te te te ghaNe anartha paNa karI bese. dAkhalA tarIke koI ema kahe ke uparanA artha pramANe te e mahAvratane artha koInI mAlikInI cIja ja paravAnagI sivAya levAne tyAga thAya che, tethI kAMI mAlikI vinAnI cIja levAne tyAga thato nathI. jema havA prakAza Adi bhautika tattvone jIvanamAM upayoga dara kSaNe koI manuSyanI paravAnagI sivAya ja karIe chIe tema bIjI paNa kaI vastu, jenI mAlikIne spaSTa dAvo karanAra koI na hoya te, levAmAM zI aDacaNa che? kAraNa ke, jyAre tene koI vAMdho le e mAlika ja nathI te pachI tene upaga karavo e adattAdAna zI rIte hoI zake? evI dalIla karI te adattAdAna tyAganI pratijJA lenAra koI ekAMta khUNethI maLI AvanAra dhanane agara te jaMgalamAM mAlika vinAnAM rakhaDatAM taddana anAtha bALaka-bAlikAono saMgraha kare, athavA te jemAM lavaleza paNa koInI mAlikIne dAva nathI evI jAtapratiSThA sAcavavAnI ane meLavavAnI pAchaLa gAMDAtUra thaI jAya te zuM e adattAdAnatyAganI pratijJA pALe che ema kAI kahI zakaze? je eNe koInI mAlikInI cIja lIdhI nathI ane levAno vicAra sudhdhAM karyo nathI te ene zA mATe pratijJA pALaka kahevo na joIe ? ane AvA trIjA mahAvratanA dhAraNa karanArane jaina zAstranI daSTie keI mANasanI mAlikI vinAnI dhanasaMpatti ke bIjI cIja levAnI.. aDavAnI, ane vAparavAnI zA mATe chUTa na hovI joIe ? A praznano uttara meLavavA jyAre ApaNe UMDA UtarIe chIe tyAre ApaNane tarata ja jaNAI Ave che ke nahi nahi, zabdanA zULa artha uparAMta pratijJAnI pAchaLa eno khAsa prANa ke bhAva paNa hoya che. pratijJAno samagra bhAva sthULa ane paricita zabdomAM samAI nathI zakato, ene buddhi ane vicArathI grahaNa Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSyacerInI mImAMsA [395 karavAnuM hoya che. tyAre e jovuM rahe che ke adattAdAnatyAga mahAvratane bhAva zo che ? jainatvanA pAyA upara levAmAM AvatI trIjA mahAvratanI pratijJAne sAce ane pUre bhAva te lebha ane bhayanA tyAgamAM che. sAmAnya rIte kaI eka mANasa bIjAnI mAlikInI cIja tenI paravAnagI sivAya le che tyAre kAM to tenAmAM amuka lAlaca hoya che ane kAM to amuka bhaya hoya che. lebha ane bhaya jevI mehajanya vRttio ja adattAdAnanI preraka hoya che, tethI adattAdAnanA tyAganI pratijJA pAchaLa khare hetu evI vRttione ja tyAga karavAno hoya che. jenAmAM lebha ane bhaya jevI vRttio ja nathI hotI tenuM jIvana svAbhAvika rIte ja adattAdAnathI mukta hoya che---. pachI bhale te havA Adi bhautika tattvane upayoga karatA hoya athavA te akasmAta sAMpaDela sonAnA siMhAsana upara te jaI paDyo hoya. jeNe lebha bhaya Adi vRttio. chatI nathI, paNa emane jItavAne jene prayatna cAlu che te mAlikIvALI ke binamAlikInI kaI paNa nAnI ke moTI, jaDa ke cetana vastune lebha ke bhayathI prerAI nahi aDe nahi saMdhare athavA ApoApa AvI paDela vastu pAchaLa paNa kaleza nahi pize. sArAMza e che ke trIjA mahAvrata dvArA nirlobhapaNuM, nirbhayapaNuM piSavAnuM hoya che, agara te pragaTAvavAnuM hoya che. jyAM nirlobhANA ane nirbhayapaNamAM khalela pahoMce tyAM dekhItI rIte trIjA mahAvratano sthUla artha khaMDita thayele na javA chatAM jaina dRSTie trIjA mahAvratane teTale aMze bhaMga ja che; ane jyAM nirlobhava Adi mULa vastu abAdhita hoya tyAM dekhItI rIte koI vAra trIjA mahAvratane bhaMga paNa lAge chatAM vAstavika rIte tevA dAkhalAomAM trIjuM mahAvrata akhaMDita ja hoya che. trIjA mahAvratanI pratijJAnA artha vize ahIM je sahaja laMbANa carcA karI che te prastuta viSayanI sAthe khAsa saMbaMdha hovAne lIdhe ja karelI che. mAbApa ke bIjA khAsa lAgatAvaLagatAnI sammati laIdIkSA levI agara evI. sammati meLavanArane ja dIkSA ApavI e "sammata-dIkSA' kahevAya ane sammati sivAya phesalAvIne, nasADI-bhagADIne ke bIjI koI paNa rIte dIkSA ApavI te "asamata dIkSA" kahevAya; jarA kaDaka zabdomAM chatAM sAcA arthamAM tene ziSyaharaNa paNa kahevAya. mULa AgamAM khAsa karI prAcIna ane viziSTa AgamAM, evuM spaSTa ane khulAsAvAra vidhAna nathI ke "dIkSA lenAre amuka amuka lAgatAvaLagatAonI paravAnagI laIne ja dIkSA levI ane te sivAya na levI " tema ja dIkSA ApanAra mATe paNa Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -396] darzana ane ciMtana temAM evuM vidhAna kyAMya nathI ke je amuka lAgatAvaLagatAonI paravAnagI meLave tene ja teNe dIkSA ApavI ane bIjAne na ApavI.' AvuM spaSTa vidhAna dIkSA lenAra ke ApanAra mATe na hovA chatAM bhagavAna mahAvIranA dAkhalAmAM ane temanA saMghabaMdhAraNanA itihAsamAM je dAkhalAo aMgaupAMgamAM noMdhAyelA maLe che te badhA ja dAkhalAomAM eka ja bInA che, ane te e ke dIkSA lenAra mAbApa ane strI AdinI paravAnagI laIne ja dIkSA le che ane dIkSA ApanAra tevI saMmati lenArane ja dIkSA Ape che. eTale ke jyAM sudhI mULa aMga-upAMgone lAge che tyAM sudhI sammata dIkSAnA ja spaSTa dAkhalAo maLe che. A paraMparA bhagavAna mahAvIrathI lagabhaga se varSa lagI nirapavAda rIte ekasarakhI cAlu rahe che. nathI te khuda bhagavAne emAM apavAda sevyo ke nathI temanA teTalA vakhata sudhInA ziSyaparivAre apavAda sevyo. saMmatadIkSAnuM spaSTa vidhAna AgamAM na hovA chatAM saMmatadIkSAnA niyamanuM ATaluM kaDaka ane cokkasa pAlana kema karavAmAM AvyuM ane kema cAlu rahyuM ? ene vicAra karatAM kaI paNa buddhimAna - saheje samajI zakaze ke asaMmatadIkSAmAM trIjA mahAvratane bhAva, zAbdika ke Arthika dRSTie, bhaMga thavAno saMbhava Ubho thAya che, ane jaina zAstro jemAM mahAvratanA bhaMgane saMbhava hoya evI koI paNa bAbatane AcaravAmAM saMmata thaI zake nahi. je zAstra ane je zAstranA praNetAne ekamAtra uddeza -zAMti ane cittazuddhine hoya te zAMtinI virodhI ane cittazuddhimAM khalela pahoMcADanArI koI paNa bAbatane mAnya rAkhI zake nahi. dalIla khAtara thoDI vAra ema mAnI levAmAM Ave ke asaMmatadIkSAmAM dIkSA ApanArano hetu svaparakalyANane hoya che, paNa e kahevuM joIe ke jena Agamoe ane khuda bhagavAna mahAvIre tevI asaMmatadIkSAnI himAyata nathI karI, eka paNa dAkhalAmAM temaNe ene sthAna nathI ApyuM, tenuM zuM kAraNa ? tenuM kAraNa e ja saMbhave che ke je svapakalyANane hetu hoya te pachI adhIrAI ane utAvaLa karavAthI zuM phAyado ? eka bAju asabhyatadIkSAne pariNAme lAgatAvaLagatAmAM kalezakaMkAsa vadhe, dIkSA ApanAra upara tahomata mukAya, te kadAca jokhamamAM paNa paDe, tene lIdhe A dharmasaMdha niMdApAtra bane ane jaina jevA zuddha dharmanI himAyata karanArAo upara jAtajAtanAM kaleke mukAya, te karatAM dIkSA lenAranI buddhi jAgrata karI tene vicAra karavAnI ane saMyama keLavavAnI ghera beThAM taka ApavI, e zuM khoTI che? kalyANanI kharI IcchA jenAmAM jAgI hoya te jo na chUTake ja gharamAM raheto haze to paNa dhIraja ane saMyamanI Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSyacArInI mImAMsA [ 396 * vRtti keLavaze ja, ane vakhata jatAM e vRttine prabhAve dIkSAnA virodhIo paNa ApoApa sammata thaze. jaina dharmamAM dhaiya ane sahanazIlatAne mukhya sthAna che. sAcI kalyANanI icchA janme ane dIkSAnI sammati na maLe tyAre ja eka rIte e dizAmAM dhaiya ane sahanazIlatA keLavavAnI taka UbhI thAya che ane te ja vakhate buddhi, vinaya, prema, ane sAcA tyAgathI sAmA pakSane jItavAnI taka maLe che. bhagavAne e vastu jema jANI hatI tema jIvanamAM paNa utArI hatI, ane vivekI tathA sAcA umedavArAe bhagavAnanA jIvananuM e tattva jANI laI te amalamAM mUkayu hatu. tethI ja ApaNe bhagavAna pachInA lagabhaga cha saikAomAM eka paNa dAkhalA asammata dIkSAne nathI jotA. A rIte sammatadIkSAnI paraMparA mULamAM te trIjA mahAvratamAMthI nIkaLI ane vyavahAramAM e eTalI badhI sthira tema ja pratiSThita thaI gaI ke asammatadIkSA ApavAnA vicAra karavA ke tevI dIkSA levAne vicAra karavA e trIjA mahAvratanA bhaMga jevu ja thaI paDayuM. jaina zramaNusaMdhanI kahA ke jainadharmonI kahA, pratiSThAnA AdhAra mAtra mahAvratA che. asaMmata dIkSAthI mahAvratane! bhaga na thatA hoya tevA dAkhalAmAM paNa mahAvratanA bhaMga vize ke mahAtrata dUSita' thavA vize zakA levAne kAraNa maLe e vastu ja jaina zramasaMdha calAvI na zake. tethI te dhIra ane gaMbhIra sadhe sammatadIkSAnI para parAne kAyama rAkhI ane vadhAvI lIdhI ane dIkSA levAmAM sammati meLavavI e eka mahattvanuM dhArmika vidhAna ja banI gayuM. bhagavAnanA saMdhane lagabhaga chaso varSa thayAM hatAM. nAnImoTI tenI aneka zAkhA vaDavAInI peThe phelAI hatI. hiMdustAnanA lagabhaga badhA bhAgamAM e saMdha phelAyA hatA. bhinna bhinna prakRtivALA ane bhinna bhinna darajjAnA leAkeA emAM dAkhala thaI cUkayA hatA, ane dAkhala thatA jatA hatA. saMdhanI ATalI badhI vizALatA vakhate ane ATale lAMkhe gALe kAI apavAda ke bhinnatA dAkhala thAya e manuSyasvabhAvanA abhyAsIne mATe navAI jevuM nathI. eka prasaMga UbhA thAya che. te A rakSitane che. A prasaMga vIraninA chaThThA saikAnA che. Aya rakSite Aya tAliputra pAse dIkSA lIdhI tyAre ApanI paravAnagI nahi lIdhelI, mAtra mAtAnI sammati lIdhelI. vivAhita na hovAthI strIsammatine to savAla ja nahAtA. A prasaMgathI dIkSAnA baMdhAraNanuM prakaraNa navuM zarU thayuM. mAtra pitAnI ja asammati ane te paNa virAdha vinAnI asammati chatAM Aya rakSite dIkSA lIdhI. e dIkSAne jaina. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 98 ] darzana ane ciMtana zAstromAM prathamaziSyaniTitA kahevAmAM AvI che. [ A kathananI pAchaLa bhAre mahattvanA muddAo samAyelA che.] A kisso bahu agatyanuM hovAthI TUMkamAM tenuM varNana ApI tenuM pRthakkaraNa karavuM jarUrI che. Arya rakSita jyAre bAvIsa varSa jeTalI taruNa umaranA hatA tyAre puSkaLa vidyAone abhyAsa karI snAtakanI peThe ghera pAchA pharyA. mAtAne pUrNa saMtoSa tha hajI bAkI ja hato. tethI teNe putrane e zAstravidhAna kahyuM ke jyAM lagI dRSTivAda nAmaka jaina zAstra tuM nathI bhaNya tyAM lagI tAre abhyAsa adhUre kahevAya. putra te vidyAbhUkhyo hato ane temAM vaLI khuda mAtAnI preraNA, eTale te jarA paNa thobhyA vinA belyo ke e zAstra mAre kayAM zIkhavuM ? mAtAe potAnA bhAI je eka vidvAna ane pradhAna jana AcArya hatA ane jemanuM nAma Arya tasaliputra hatuM, temanI pAse javA sUcanA karI. Arya rakSita tyAM pahoMce. AcArye bhANejane kahyuM ke janadIkSA lIdhA sivAya e zAstra zIkhI zakAya nahi, tema ja adIkSitane amArAthI zIkhavI paNa na zakAya. vidyAbhUkhyA Arya rakSite dIkSA lIdhI ane e zAstrane abhyAsa karyo. ane dIkSAmAM temanuM mana TharyuM ane te eka asAdhAraNa vidvAna tathA viziSTa AcArya thayA. A dAkhalAmAM nIcenI bAbato khAsa dhyAna devA jevI che: (1) Arya rakSita bAvIsa varSa jeTalI pAkI uMmaranA hovA uparAMta viziSTa vidyAbhyAsI hAI svayaM nirNaya karavAnI zaktivALA hatA. (2) te vivAhita na ja hatA. (3) AcArye temane phosalAvavAne, nasADavAne ke bIjo koI te ayogya mArga avalaMkhyo ja na hato. eTaluM ja nahi, paNa AcAryo Arya rakSitanI mAtAne eTale pitAnI bahenane suddhAM A vize kAMI kahyuM na hatuM ke tuM chokarAne vidyAbhyAsa nimite mArI pAse mokala athavA tuM ene dIkSA levA de athavA bIjI kaI paNa lAlaca tene ApI na hatI. UlaTuM, temaNe te sIdhI ane cokhkhI rIte Arya rakSitane eTaluM ja kahyuM ke amAre dharma dIkSitane ja zAstra zIkhavavAne che. (4) dIkSA lIdhA pachI ke dIkSA letI vakhate nathI mAtAe virodha karyo ke nathI pitAnA virodhane ulekha eTaluM ja nahi, paNa Arya rakSitanA pitAe potAnI patnI sAthe paNa koI jAtane kleza kyane ullekha- Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSyacerInI mImAMsA [399 nathI. e ja rIte dIkSA ApanAra AcArya sAthe pAchaLathI kaleza thayAno agara te bIjI koI paNa kheMcatANa thayAne kazo ja ullekha nathI. - A kissAmAM paraMparAthI cAlI AvatI dIkSAvidhimAM je kAMI UNapa heya te te eTalI ja hatI ke AcAryo dIkSAnA umedavAra rakSitane tenA pitAnI sammati meLavavA vAste pAcho mekalavA upara bhAra na Apyo ane tenI mAtAnI sammatithI ja saMtoSa mAnI lIdho. eka bAju dIkSA lenAra AgaLa jatAM viziSTa kRtadhara tarIke prasiddha thayela Arya rakSita ane bIjI bAju niHspRha, nirbhaya ane niSkapaTa temaja asAdhAraNa vidvAna tarIke prasiddha dIkSA ApanAra AcArya te saliputra, trIjI bAju ziSya ane guru vacce mAmA bhANejane saMbaMdha ane cethI bAju bahene pote ja vagaramAge bhAI AcArya pAse putrane mokalyo-ATalI suspaSTa ane saMtoSaprada bInA hovA chatAM phakta pitAnI asammatine kAraNe A kissAne "prathamaziSyaniSphaTikA' kahevAmAM Avela che. A kathana aneka mahattvanI bAbata upara prakAza pADe che. temAM pahelI bAbata to e che ke jyAre phakta pitAnI ja asa smRtivALI dIkSA ziSyaniSphaTikA gaNAI tyAre bhagavAnathI mAMDI te jamAnA sudhInA chaso varSa jeTalA gALAmAM dIkSA lenAra ane ApanAra mATe umedavAre pitAnA lAgatAvaLagatA badhA ja pAsethI sammati meLavavAnuM gheraNa keTaluM majabUta ane anivArya hatuM e sUcita thAya che. e sUcanAnI piSaka AgamavarNita kathAo upalabdha che. bIjI bAbata e che ke A ziSyaniSphaTikA prathama gaNAI che, eTale A kissAnI neMdha karanArAo badhA ja ema jANatA hovA joIe ke Arya rakSita pahelAM eka kissAmAM asammata dIkSAno prasaMga banyuM ja nathI ane mAtra Arya rakSitane ja prasaMga pahele che, ane e prasaMga pahele hovAthI ja tema ja sammatipUrvaka dIkSA levA ane devAnI paraMparA ati sakhata ane ati mAnya hevAthI ja phakta pitAnI asammativALA najIvA kissAne pAchaLathI ane te vakhate ziSyaniSphaTikA jevuM moTuM rUpa ApavAmAM AvyuM. Arya rakSitane dAkhale banI gaye, paNa pAchaLathI ene upaga bahu aghaTita rIte thavA lAge. atyAra lagI ekasarakhI cAlI AvelI sammatadIkSAnI paraMparAmAM eka najIvI cirADa paDI. tene keTalAka alpajJa ane avicArI guruoe moTo daravAjo banAvavAnuM zarU karyuM. Arya rakSitanA dAkhalAne upayoga karI ghaNu vagarasammatie dIkSA ApavA lAgyA ane Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 ] darzana ane ciMtA pachI te e zithilatA eTale sudhI vadhI ke na jovAtI umarano bheda ke na jovAmAM AvatuM dIkSA lenAranuM vivAhitapaNuM ke avivAhitapaNuM; ane dIkSA lenArane bheLavavAnI, nasADavAnI ane chupAvavA AdinI badhI prapaMcakriyAmAM e zithilatA pariNamavA lAgI. A bhayaMkara sthiti joI AcAryone apavAda dAkhala karavAmAM be tarapha dhyAna rAkhavAnuM hatuM : eka te e ke Arya rakSitanI je zubhapariNAmakAraka ghaTanA banI gaI hatI tene bacAva kare ane bIjuM e ke te ghaTanAno aghaTita rIte thato upaga aTakAvo. A kAraNathI je apavAdavidhAna Agama ane niyaMktimAM na hatuM te bhASyakALamAM bhASyamAM dAkhala thayuM. temAM AcAryoe ziSyaniSphaTikAnA saMbaMdhamAM khulAso karyo ke seLa varSa sudhInI uMmara sudhImAM asammata dIkSA ziSyaniSphaTikAmAM Ave che ane tethI uparanI uMmaramAM ziSyaniSphaTikAne Aropa lAgu nathI paData. A rIte Arya rakSitanI ghaTanAne bacAva karavA ane tene. durupayoga thato aTakAvavA AcAryoe amuka apavAdavidhAna karyuM te kharuM, paNa jema sarvatra ane sadAkALa banatuM AvyuM che tema e apavAdavidhAnane paNa durupayoga thavA lAge, ane te e rIte ke saLathI vadhAre varSanI uMmaranAne dIkSA ApavAmAM sammatinuM dheraNa sacavAvA na lAgyuM; ane ghaNIvAra te tenI uMmaranAne sammati vinA ja usargamArga tarIke dIkSA ApavAnA kissAo banavA lAgyA. tene pariNAme ghaNIvAra dIkSA ApanArane dIkSita umedavAranA lAgatAvaLagatA pakaDavA lAgyA, ane kyAreka kyAreka adAlatomAM ghasaDavA paNa lAgyA. ghaNIvAra nyAyAlayomAM AvA kissAonA mukaddamAo paNa cAlavA lAgyA. koI vAra diIkSA ApanAra potAnA anyAyane lIdhe hArI paNa jatA ane ghaNIvAra jAhera rIte tevI dIkSA ApanArane ziSyacara ke manuSyahAraka kahI niMdavAnA prasaMge paNa UbhA thavA lAgyA. avicArI, avivekI ane ziSyalAlacI guruo apavAdane marma bhUlI javAthI ane tene utsarganuM rUpa ApavAthI jyAre zAsanane vagevavAmAM kAraNabhUta thavA lAgyA tyAre vaLI pelA apavAdamAM sudhAro karavAnI AcAryone pharaja paDI; ane tethI ja ApaNe bhASya ane cUrNimAM spaSTa vAMcIe chIe ke jyAM dIkSA lenAranA lAgatAvaLagatAo baLavAna heya rAjyAzraya paNa temanA pakSamAM hoya, ane jaina dharma vagevAvAno saMbhava hoya, tema ja keTe ke nyAyAlayamAM dhasaDAvAne prasaMga Ubho thato hoya tyAM game teTalI uMmara mArI hovA chatAM paNa asammata dIkSA na ApavI, ane dezakALa tema ja paristhitine vicAra kara. ATalA sudhArAthI paNa jeo pelA apavAdane durupayoga. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSyacorInI mImAMsA [ 401 karatA na aTakyA teone lakSIne vaLI te jaththAmAM AgaLa jatAM AcAryone spaSTa kahevAnI pharaja paDI ke jeo Arya rakSitanA ApavAdika dAkhalAne sAmAnya niyama tarIke gaNuM asammata dIkSA Ape jAya che teo maMdadharma arthAta dharmabhraSTa che ane teo mULane-utsarga niyamane-choDI apavAdane vaLagelA che. temanuM A vartana mULamAMthI ukhaDI gayelA ane mAtra thaDa ke zAkhAo upara rahelA vaTavRkSa jevuM che, eTale ke, jema mULamAMthI UkhaDI gayela vaTavRkSa game tevAM thaDa ane DALe hevA chatAM paNa jIvita ke rakSita na rahI zake tema jeo sammata dIkSAnA utsarga niyamane bAjue mUkI asammata dakSAnA apavAdavidhAnane ja mukhyataH AgaLa dhare che athavA tene avalaMbe che teo tIrthakaranI AjJAne choDI ADe raste cAlatA hevAthI anukrame cAritrabhraSTa ja thAya che. bhASya ane cUrNinA A chellA ane sakhta kathana uparathI te vakhatanI guruonI dIkSA ApavAnI pravRtti upara bahu spaSTa prakAza paDe che. ane Arya rakSitane dAkhale keTale aMze svIkAravA yogya che e bAbata upara jarA paNa zaMkA na rahe tevo prakAza paDe che. ahIM sudhI te utsarga ane apavAdane lagatI je TUMka hakIkata maLe che tenI vicAraNA thaI. paraMtu utsarga ane apavAda e zI vastu che? e banene zuM saMbaMdha che? ane kaI hada sudhI e saMbaMdha sacavAI rahe che? e vastu jANyA vinA prastuta carcA aspaSTa ane adhUrI rahe. tethI TUMkamAM e vize paNa kaMIka lakhI devuM joIe. na utsarga eTale sAmAnya niyama. e niyama keI eka tatva upara ghaDAyeluM hoya che. apavAda eTale vizeSa niyama. e paNa utsargane ja tattva upara ghaDAyeluM hoya che. utsargane pradeza vistRta hoya che, ane apavAdane pradeza utsarganA pradezamAMthI ja kapAtuM hovAthI te svAbhAvika rIte ja tenA karatAM TUMke hoya che. utsarga ane apavAdane saMbaMdha piSyaSakapaNAno che; eTale ke, apavAda e utsargane piSaka hoya che, ane te jyAM lagI utsagane poSaka rahI zake tyAM lagI ja te apavAda grAhya che, ane pachI te te tyAjya bane che. apavAda e prAsaMgika eTale keIka ja sthaLamAM ane kaMIka ja kALamAM sthAna le che, jyAre utsarga sarva deza ane sarva kALamAM cAlu rahe che. prastuta bAbatamAM utsarga-apavAda A rIte samajI zakAya. sammata dIkSAne phalita niyama e utsarga che ane te nirlobhava tema ja zAsanapratiSThAnA tatva upara sthira che. ammata dIkSAne apavAda che ane jyAM lagI e tattvono piSaka hoya to ane tyAM lagI ja te apavAdakeTi tarIke Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 ] darzana ane ciMtana grAhya rahe che. eTale utsargane maryAdA nathI hotI, paNa apavAdane dezanI, kALanI ane sagonI maryAdA hoya che. e maryAdAne sUkSma vicAra sAdhAraNu leke na karI zake eTalA ja mATe bhASya ane cUrNimAM chevaTe kahevuM paDayuM ke apavAdane AgaLa karI jeo varte che teo madhamI ane mUlavyuta che. apavAda e apavAdanI maryAdAmAM che ke nahi ene jANavAnuM sAmAnya sAdhana eTaluM ja che ke asammata dIkSA lenAra ane ApanAramAM lebha, bhaya, ane zAsanaupekSA jevA do havA na joIe. A doSa mArA pitAmAM nathI athavA te taddana ochA che ema te sau kaI kahI zake, paNa tenI kharI pratIti AjubAjunA lekenI ekamatI athavA bahumatIthI athavA te samagra saMdhanI sammatithI ja thaI zake. jenAmAM labha na hoya, bhaya na hoya ane zAsana mATe yathArtha Adara hoya te ziSya mATe lAMca kema Ape ? temane nasADe kema ? bIjAne tyAM chupAve kema? sIdhI ke ADakatarI rIte khoTuM bole ane bolAve kema ? dAvapeca ane jUThANuM seve kema? mArapITa, laDAlaDI ane keTaMbAjImAM rasa le kema ? jeone zAsanane sAce Adara hoya teo pite jANI joIne keTe ghasaDAya evA prasaMgo UbhA kare ja kema? rAjasattAne dIkSA upara aMkuza mUko paDe agara to jAhera sthAnomAM ane jAhera chApAMomAM phakta ziSyaharaNane kAraNe thatI dharma halanAmAM bhAgIdAra thavAnI sthiti e leke pasaMda kare ja kema? jyAre AvI sthiti dekhAya tyAre jANuM levuM joIe ke have apavAde maryAdA mUkI che, ane te utsargane piSaka maTI ghAtaka thavA lAge che. A sthiti Aje che ke nahi, e vicAravAnuM kAma darekanuM che. mane te cokhkhuM lAge che ke asammata dIkSAnA apavAde maryAdA mUkI che ane bhASya-cUrNikAranA kathana pramANe te maMdadhamInI pravRti thaI paDela che. tenA purAvA tarIke mera cAlatI jhagaDAbAjI, keTaMbAjI ane kalezapravRtti uparAMta sthaLe sthaLe saMdha bheda che. sauthI vadhAre ane prabaLa purAvo te e che ke nAmadAra zrImaMta gAyakavADa sarakArane pitAne ja dIkSA upara aMkuza mUkanAre TharAva dhArAsabhAmAM lAvavo paDyo che. zAstrane AdhAre vartavAnI vAta karanArAe ane jyAM tyAM zAstranA purAvAnA nAme marajI mujaba vidhAna karanArAe jANavuM joIe ke zAstra eTale zuM? ane zAstranI maryAdAmAM zuM samAya che ane zuM nahi ? sAdhAraNa leke te nathI detA bhaNelA ke nathI hotA vicArazIla ke jethI teo kAMI zAstrane viveka karI zake. hajAra varSa jeTalA lAMbA samayamAM ghaNA lokoe ghaNuM lakheluM hoya che ane te badhuM zAstra paNa kahevAya che. temAM ghaNIvAra Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ziSyarInI mImAMsA [403 te eka bIjAthI taddana vidhI ane asaMgata vidhAno paNa maLI Ave che. dareka jaNa pitAne phAvatuM vAkya laI tene AdhAre pitAnI pravRttine zAstrIya TharAvavAno prayatna kare te hiMsA, mRSAvAda, corI ane vyabhicArAdi doSanuM piSaNa thaI zake evA prasaMge paNa temAMthI maLI AvavAne athavA te -upajAvI zakAvAne cokkasa saMbhava che. tethI TUMkamAM ane chatAM avireAdhIne sarvagrAhya zAstravyAkhyA eTalI che ke je sudhAre athavA jenAthI kazuM bagaDe nahi paNa sarva sudhare te zAstra; athavA ema kahe ke jenAthI kalezanuM piSaNa na thAya te zAstra. jaina zAstrane nAme caDhelAM zAstromAM kaI paNa kAraNane lIdhe ema lakhAyeluM sudhAM maLe che ke sIdhI rIte vaDIle ke lAgatAvaLagatAo sammati na Ape to dIkSA lenAra amuka amuka rIte prapaMcabAjI paNa rame ane e chaLapravRtti dvArA paNa chevaTe paravAnagI meLave. A kathana game teNe koI paNa saMgomAM koI paNa AzayathI karyuM haze ema ApaNe mAnI levuM joIe. e kathanane zAstrIya mAnI paNa laIe. have dhAre ke AvA kathanano upayoga sArvatrika thavA lAge te enuM pariNAma chevaTe zuM Ave? enuM pariNAma eka ja Ave, ane te e ke satya tema ja saraLatA khAtara asatya ane kUDakapaTanuM sevana, athavA ema kahe ke ahiMsA khAtara hiMsAne pracAra ane puSTi thavA pAme. tethI jyAM AMTIghUMTInI bAbata Ave tyAM dhorI mArga pramANe ja vartavAne suvarNa niyama zAstrasammata che. jaina zAstrane mukhya pAyo te anekAMtadaSTi che. upara je asammata dIkSAnA apavAdo granthamAM dAkhala thayA che temAM paNa AcAryoe anekAntadRSTi rAkhelI che. soLa varSanI uMmara sudhInAne asammata dIkSA ApavAmAM ziSyaniSphaTikA kahela che; eTale ke, te kyane trIjA mahAvratanA bhaMga tarIke gaNI e deSa mATe mULa Adi prAyazcittenuM vidhAna karela che. temAM paNa ekAMta nathI. jo keI sAtizaya jJAnI ati ujajavaLa bhAvI jue, ane dIkSA lenAra dvArA tenuM ane zAsananuM parama hita jue, vaLI te e amoghahasta hoya ke tenA hAthathI dIkSita dIkSAbhraSTa thavAne ja na hoya to tevo jJAnI sagIra uMmaranA bALaka sudhdhAMne e sammata dIkSA Ape-AvuM paNa kathana che. atyAre A ApavAdika kathano upayoga karI, jenA dvArA dharmane cokkasa ja prabhAva vadhe ane je kadI dIkSAthI calita thavAnA ja nathI evA nAnAM nAnAM bALakabALikAone khUNekhAMcarethI jJAna dvArA zodhI kADhI temane sammata dIkSA ApI zAsanaprabhAvanA karavA jevA jJAnIo je Aje hoya te temaNe zA mATe cUpa besI rahevuM joIe ? temane te bALakone nasADavAno, bhagADavAno ane Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404] darzana ane ciMtana game tevo dAvapeca khelavAne zAstramAM paravAno che. je ema kahevAmAM Ave ke bhale zAstramAM sagIra umaranAne sammata dIkSA ApavAnI chUTa heya, bhale prapaMcabAjI khelavAnI bArIo heya, chatAM Aje e chUTe ane e bArIone upayoga karanAra viziSTa jJAnIo kyAM che, te e prazna paNa thayA vinA nathI rahe ke soLa varSathI moTI uMmaranAne asammata dIkSA ApanAranA apavAdakathanane samajanAra viziSTa jJAnI paNa kyAM che ? jeonI satyavAditA vize lekene vizvAsa na haya, jeomAM zAMti ane saraLatAne choTe bhAgye ja heya, jeo brahmacaryabhaMganA sevAyela deze jAherapaNe ke khAnagI rIte kabUlI pitAnI nikhAlasatA puravAra karavA jeTalA nirbhaya na hoya ane jeo eka athavA bIjI rIte paisAne vahIvaTa tema ja saMgraha karavA-karAvavAmAM mazagUla hoya tevA pustakanA game teTalA DhagalA cUMcyA chatAM tene marma anekAntadaSTie samajI zake athavA te samajyA pramANe amalamAM mUkI zake evo kadI saMbhava che kharo ? je evo saMbhava hota te dIkSA jevI pavitra vastu mATe zAstrane nAme je kinnAkhorI cAlI rahI che te na ja heta. badhAM zAstrIya pramANe ane atyAranI paristhitine vicAra karatAM dIkSA paratve eka ja vastu phalita thAya che ane te e ke je badhI bAjunA vicAra karatAM dIkSA levI ane ApavI egya hoya te te sammati sivAya na ja levI ke devI joIe, ane soLa varSathI moTI uMmaranAne asammata dIkSA sudhdhAM ApavAnI ghoSaNA karanAre jANI levuM joIe ke e sIdhuM vidhAna nathI; e te eka acAnaka banI gayela ane pariNAme zubha nIvaDela vidhAna che. dAkhalAnA bacAva mATe svIkArela apavAdamAMthI nIkaLata phalitArtha evuM vidhAna che ke, nathI utsarga tarIke e vidheya ane nathI apavAda tarIke ekAMta grAhya. eTale AvI chaTakabArIonA AdhAre kaI zAstrArtha karavAno utsAha dharAvatuM hoya te te icche tyAre ane te kahe tyAre dalIlapUrvaka ane samabhAvapUrvaka lekhita athavA te vAcika zAstrArthamAM eka svataMtra vyakti tarIke Ubho rahevA A lekhaka taiyAra che. -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusaMsthA ane tIrthasaMsthA tathA teno upayoga [ 21 ] jyAM dhArmika AtmAone kAMI paNa saMbaMdha rahyo hoya, agara jyAM kudaratI suMdaratA hoya athavA e bemAMthI eke na hoya chatAM jyAM koI paisAdAre puSkaLa nANuM kharacI ImAratanI, sthApatyanI, mUrtinI ke evI koI vizeSatA ANI hoya tyAM ghaNe bhAge tIrtha UbhAM thaI jAya che. gAma ane zahera uparAMta samudrataTa, nadIkAMThe, bIjAM jaLAzayo ane nAnAmoTA pahADa e ja meTe bhAge tIrtha tarIke prasiddha che. jaina tIrtho jaLAzaya pAse nathI AvyAM ema to nathI ja. keTalAMka suMdara tIrtho gaMgA jevI mahatI nadIne kinAre ane bIjAM jaLAzayo pAse AvelAM che. tema chatAM sthAna paratve jaina tIrthonI khAsa vizeSatA pahADanI pasaMdagImAM che. pUrva hiMdustAna ke pazcima hiMdustAna, dakSiNa hiMdustAna ke uttara hiMdustAna--jyAM jAo tyAM jainonAM pradhAna tIrtho TekarIo ane pahADanI upara ja AvelAM che. mAtra zvetAMbara saMpradAya ja nahi paNa digaMbhara saMpradAya sudhdhAMnI sthAna paratve khAsa pasaMdagI pahADonI ja che, jyAM vetAMbarene jarA paNa saMbaMdha nathI, avarajavara nathI evAM keTalAMka khAsa digaMbaranAM tIrtho dakSiNa hiMdustAnamAM che, ane te paNa pahADI bhAgamAM AvelAM che. A uparathI eTaluM ja phalita thAya che ke tIrthanA prANabhUta saMtapuruSonuM mana kevAM kevAM sthAnomAM vadhAre lAgatuM, ane teo kaI jAtanAM sthAna pasaMda karatA. vaLI bhaktavarga che ke manuSyamAtra che, temane ekAMta ane kudaratI suMdaratA kevI game che e paNa e tIrthasthAnonA vikAsa uparathI jANI zakAya che. game teTaluM bhegamaya ane dhamAliyuM jIvana gALyA pachI paNa chevaTe, athavA vacce vacce kyAreka kyAreka, mANasa ArAma ane AnaMda mATe kyAM ane kevAM sthAna tarapha dRSTi doDAve che e ApaNe tIrthasthAnanI pasaMdagI uparathI jANI zakIe chIe. tIrthonuM badhuM teja ane mahatva e Aje mUrti pUjA upara avalaMbita che. kaI jamAnAmAM ane te paNa kyAMIka kayAMIka tIrthasthAnamAM vidyAnI pratiSThA, pracAra ane vidvAnonI kAyamI goSThI bhale rahI hoya, paNa Aje Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana to kAzI jevA ekAda sthaLane bAda karIe te tIrthasthAnamAM vidyA ane vicArane nAme lagabhaga mIDuM ja che. khAsa karIne AkhA hiMdustAnamAM jaina tIrtha te evuM eke nathI ke jyAM vidyAdhAma heya, vidvAnI pariSada hoya, vicArakonI geDI hoya ane emanI gaMbhIra prANapUraka vidyAnA AkarSaNathI ja bhakto ane vidyArasika AkarSAI AvatA hoya. vadhArenI AzA te bAjue rahI, paNa koI eka tIrthamAM eka paNa evuM jaina vidyAlaya nathI, jaina vidyAmaTha nathI ke ekAda paNa e samartha vidyAjavI vidvAna nathI ke jene lIdhe tyAM yAtrIo ane jijJAsuo AkarSAI AvatA hoya ane pitAnA vividha praznonuM nirAkaraNa karatA hoya. tIrthonI prAkRtika jaDatA ane naisargika ramaNIyatAmAM kAM te tapa ane kAM ne vidyA ane kAM te banne cetanA pUre che, jyAre AjanAM ApaNuM tIrthomAM tapa ane vidyAne nAme zuM che te tame badhAM ja jANe che. mUrtinI mAnyatA ane prANIonI pUjA pachI manuSyapUjAe jyAre sthAna lIdhuM e ekasapaNe kahevuM Aje kaThaNa che, chatAM bhagavAna mahAvIra ane buddhanA tapasvI jIvana sAthe ja manuSyapUjA vizeSa pratiSThA pAmI ane e be mahAna puruSanA saMghanA pracArakAryanA vikAsanI sAthe ane sAthe ja manuSyapUjA ane mUrti pracAra vikAsa pAmatAM gayAM e sAbita karavAne pUratAM sAdhana che. bhagavAna mahAvIra ane buddha pahelAM puruSottama rAma ane kRSNanI mUrtipUjA hatI ke nahi ane hatI te keTalA pramANamAM ane kevI, te ApaNe nathI jANatA; paNuM jaina ane bauddha saMdhanI vyavasthita sthApanA ane temanA vyavasthita pracAra pachI rAma ane kRSNanI pUjA vadhAre ane vadhAre ja pracAramAM AvatI gaI e vize kazI ja zaMkA nathI. jema jema mahAvIra, buddha, rAma ane kRSNa e viziSTa puruSo tarIke pUjAvA lAgyA tema tema pakSIo, deva-dAnavo ane kamaLa tema ja bhayaMkara prakRtinAM prANIonI pUjA ochI ane ochI thatI gaI. tema chatAM hajI paNa enAM avazeSe te che ja. tIrthonA vikAsamAM mUrtipracArane vikAsa che ane mUrtipracAranI sAthe ja mUrti nirmANakaLA tema ja sthApatyakaLA saMkaLAyelAM che. ApaNA dezanA sthApatyamAM je vizeSatAo ane je mahakatAe che te tIrthasthAno ane mUrti pUjAne ja mukhyapaNe AbhArI che. bhegasthAnomAM sthApatya AvyuM che kharuM, paNa tenuM mULa dharmasthAne ane tIrthasthAnamAM ja che. jenenAM tIrtho e kAMI be-pAMca ke daza nathI paNa seMkaDonI saMkhyAmAM, ane te paNa dezanA koI eka ja bhAgamAM nahi, paraMtu jyAM jAo tyAM Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusaMsthA ane tIrthasaMsthA tathA tene upayoga [407 cAretarapha maLI Ave che. e ja eka vakhatanA jaina samAjanA vistArane parA che. jaina tIrthonI khAsa eka saMsthA ja che, joke Aje digaMbara ane zvetAMbara e be bhAgamAM te vaheMcAI gaI che. e saMsthAnI pAchaLa keTalA mANase kAyamane mATe rokAyelA rahe che, keTalI buddhi enI sArasaMbhALamAM ane bIjI bAbatamAM kharacAya che, ane e tIrthonI pAchaLa keTaluM dhana vaparAya che ene pUre ane sAce khyAla ApavA jeTalA AMkaDA atyAre pAse nathI, chatAM aTakaLathI ochAmAM ochuM kahevuM hoya to ema kahI zakAya ke e saMsthAnI pAchaLa pAMca hajArathI ochA kAyamI mANaso nahi hoya, ane judI judI aneka bAbatamAM pacAsa lAkhathI ocho kharca thate nahi hoya. e saMsthAnI pAchaLa keTalIka jagyAe jamInadArI che, bIjI paNa sthAvara-jaMgama milakata che ane rokaDa nANuM, sonuM, cAMdI tema ja jhaverAta paNa che. gharamaMdira ane taddana khAnagI mAlikInAM maMdirane bAjue mUkIe te paNa jenA upara nAnAmoTA saMdhanI mAlikI heya, dekharekha hoya evAM saMdhamAlikInAM maMdiranA nAnAmoTA bhaMDAre hoya che. e bhaMDAremAM nANAnuM khAsuM bhaMDoLa hoya che, je devadravya kahevAya che. phakta zvetAMbarasaMghanI mAlikInuM devadravya atyAre ochAmAM ochuM eka karoDa jeTaluM te AkhA hiMdustAnamAM dhAravAmAM Ave che. emAM zaMkA nathI ke A devadravya ekaThuM karavAmAM, tenI sArasaMbhALa rAkhavAmAM ane te bharapAI na jAya te. mATe cAMpatA ilAje levAmAM jaina saMghe khUba cAturI ane ImAnadArI vAparI che. hiMdustAnamAMnA bIjA koI paNa saMpradAyanA devadravyamAM jaina saMpradAyanA devadravya jeTalI cekhavaTa tame bhAgye ja joze. e ja rIte devadravya enA udeza sivAya bIje kyAMya kharcAya nahi, veDaphAya nahi ane keI ene pacAvI na jAya e mATe paNa jaina saMghe eka naitika ane vyAvahArika suMdara vAtAvaraNa UbhuM karyuM che. jaina bacce devadravyanI eka paNa keDI, pitA-. nAthI bane tyAM sudhI, pitAnA aMgata bhAgamAM vAparavA kadI rAjI ke taiyAra . hetuM nathI. ema karatAM e, saMskArathI ja, bahu Dare che ane kAMIka sAmAjika baMdhAraNa paNa evuM che ke koIe devadravya pacAvyuM ema jANa thatAM. ja enI pAchaLa saMdha athavA sAdhuo paDe che ane e vyaktine javAba devo bhAre thaI paDe che. devadravya haDapAI javAnA kissA maLI Ave kharA paNa te na Take ja, athavA jyAre hAthamAM bIjI koI paNa bAjI na rahI hoya tyAre ja. tIrthasaMsthA sAthe mUrtine, maMdira, bhaMDArane ane saMgha nIkaLavAne Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] darzana ane ciMtana ema cAra bhAre manoraMjaka ane mahattvanA itihAsA che. lAkaDA, dhAtu ane paththare mUrti ane madirAmAM kevI kevI rIte, kayA kayA jamAnAmAM, kevA kevA bhAga bhajavyA, eka pachI bIjI avasthA kevI kevI rIte AvatI gaI, bhaDArAmAM avyavasthA ane garabaDa kevI rIte AvyAM ane tenI jagyAe pAchI vyavasthA ane niyatraNa kevI rIte zarU thayAM, najIkanAM ane dUranAM tIrthomAM hajAro ane lAkhA mANasAnA sahyA yAtrAe kevI rIte jatA ane enI sAthe e zuM zuM kAmeA karatA--e badhA itihAsa bhAre jANuvA jevA hovA chatAM ApaNI AjanI maryAdAnI bahAra che. tyAga, zAMti ane viveka keLavavAnI preraNAmAMthI ja ApaNe tIrthoM UbhAM karyAM che ane tyAM javAnA tathA tenI pAchaLa zakti, saMpatti ane samaya kharcavAne ApaNA uddeza paNa e ja che. tema chatAM Aja ApaNe tI saMsthA dvArA e uddeza keTalA siddha karIe chIe e tame ja vicAro. zvetAMbara, digambara banne krikAne Aje peAtAnuM. parAkrama batAvavAnuM ane kustI khelavAnuM ekamAtra dhAma tIrthaM ja rahyAM che. emane majhiyA| bIjI kAI bAbatamAM have rahyo nathI ane je kAMi rahyo hAya athavA jhiyAre na hovA chatAM jhiyArApaNAnA kAMsA UbhA karatA hAya te te mAtra tIrthAMmAM ja che. prasiddha evuM eke tItha nathI ke jyAM banne pakSanA jhaghaDA na heAya ane jene mATe teo kArTe na caDhatA hoya. mAre jarA paNa taraphadArI karyAM sivAya ane kAI pakSapAtanA Aropa mUke te tenuM jokhama kheDIne paNa spaSTa ane chatAM namrapaNe kahevu joI e ke jyAM jyAM mAtra digaMbarAnu Adhipatya pahelAM hatuM athavA hajI che tyAM eka sthaLe zvetAMbarA majhiyArA karavA gayA nathI, jyAre du:khanI vAta e che ke digaMbarA eTalI taTasthatA sAcavI zakatA nathI. mAtra zvetAMbarenuM AviSaya pahelAM hatuM ane hajI paNa che evAM tIthI sudhdhAMmAM te, jANe dhanI bhAre prabhAvanA karatA hoya tema, dakhalagIrI karavA jAya che ane pariNAme jhaghaDA thAya che. kacAreka eka te kayAreka bIjo pakSa jIte che. jItanA AdhAra paisA ane laDanArAonI kuzaLatA upara ja che, satya upara nathI. vaLI eka ja muddA paratve eka pakSa Aje teA bIne pakSa kAle jIta meLave che, ane peAtAnI chatamAM thAya te karatAM sAmAnI hAramAM temane vadhAre khuzAlI Upaje che. khanne saMpradAyanA anuyAyIonA manamAM evA saskArA paDyA che ane poSAya che ke jyAre kAI paNa eka tIrthaMnI takarAranA pheMsalA peAtAnI viruddha thayA che ema sAMbha-' LatAveMta ja potAnI aMgata milakata javAnA du:kha karatAM paNa vadhAre Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusa'sthA ane tI saMsthA tathA tenA upayoga [ 49 duHkha ane AdhAta leAkeA anubhave che, ane e duHkha ane AdhAtamAMthI pAchA pharI laDavA leAkA lalacAya che, nANAM bhare che ane buddhi kharce che. A rIte ekabIjAnI vArApharatI hArajItanAM cakra satata cAlyA kare che ane emAM buddhi, dhana ane samaya traNe nirarthaka LAI jAya che. e daLaNu --ATAne phAyado emAMthI ekene bhAge nathI AvatA. ene pUro phAyado e cakkI calAvanAra AjanuM rAjataMtra uDAve che. zake ane AnA pachI musalamAne AvyA. temaNe jaina mUrti ane diza upara hathoDA calAvyA. emAMthI bacavA ApaNe kramAne paNu meLavyAM ane kAMIka kAMIka parAkramo paNa karyAM. Aje ApaNe mAnIe chIe ke ApaNAM tIrtho ane madirA surakSita che. sAce ja upara uparathI jonArane ema lAge paNa kharuM, kAraNa ke atyAre kAI ApaNAM maMdira ke mUrtie sAme AMgaLI uThAvatAM paNa vicAra kare che. tema chatAM jarAka UMDA UtarIne joIe teA ApaNane lAgaze ke ApaNAM tItho Aje jevA bhayamAM che tevA bhayamAM pahelAM kadI nahAtAM. kAI gijhanI, kAI alAuddIna ke kAMI auraMgajheba AvatA to te kAMI cAre khUNe karI nahAtA vaLatA ane jyAM paheAMcatA tyAM paNa kAMI traNaso sATha divasa kuhADAe nahAtA calAvatA. vaLI je kuhADA ane hathoDAe cAlatA tenuM dekhItuM pariNAma evuM AvatuM ke ApaNe pAna e mUrti ane madirAne jaladI samarAvI letA ane krI evA AdhAtAthI bacavA kaLa ane khaLa vAparatA; jyAre A rAjataMtra AvyA pachI ane ApaNI dhArmika svataMtratA sacavAvAnAM vacanenI vAravAra rAjyakartAo taraphathI ANA thayA pachI, ApaNe ema mAnatA thaI gayA chIe ke have te! kAI mUrti ke madira tarapha hAtha ugAmatuM nathI. eka rIte e zAMti rAjyakartAe apI e khala gheADA temanA AbhAra mAnIe, paNa khIjI rIte emaNe rAjyataMtranI goThavaNa ja evI karI che ke tame potAnI meLe ja potAnAM mUti ane diza para hatheADAo ThokA, kuhADA mArA ane mAthAM paNa phADA. bahArA kAi tIrthaMbha jaka na Ave evI vyavasthA te sarakAra tamArI dhArmika svataMtratA sAMcavavA khAtara kare ja che, paNa tame pote ja potAnA tIbhajaka thA ane dharabArathI paNa barabAda thAo tyAre tamArI vacce paDI tamArI thatI arabadI aTakAvavAmAM sarakAra dhArmika svatatratAmAM dRkhalagIrI mAne che. eNe evuM taMtra Ubhu` karyuM. che ke tame pAte ja rAta ane divasa ekakhIjAnAM mUti ane madirA tAkyA kare ane kathA karI ke A rAjyataMtramAM Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417 ] darzana ane ciMtana amArI dhArmika svataMtratA salAmata che ! sIdhI rIte kAI amaladAra ke kAyado tamane nathI kahetA ke tame tamArAM ja madirA upara hathoDA mArA, paNa e dhArmika svataMtratAnAM rAjakIya vacaneAnI mehanI ja evI che ke tame haMmezAM ekabIjAnAM mUrti ane madirA tAkyA kare ane aMdaroaMdara laDyA karo. kayAreka jItathI harakhAI ane kayAreka hArathI nAkhuza thaI hamezAM tame laDavAne taiyAra rahe e AjanI rAjanIti che. A rAjanItine na samajavAthI ja ApaNe prIvIkAunsila sudhI doDIe chIe ane jANe keLavAyelA gaNAtA sAMpradAyika vakIlAne e sivAya bIjuM kAma ja na hoya athavA e sivAya eke kAya mAM temane AstikatAnI chApa ja na maLavAnI hAya, tema te A dezamAM ane vilAyatamAM tIrthonI laDAImAM potAnI badhI ja zakti kheMcI rahyA che. ApaNA dezamAM sauthI moTA satyanA upAsaka pedA thayA che ema te vakIlA ane AgevAna paisAdArA mATe che, chatAM takarArane cukAdo emane mana emane hAthe karatAM bIjA kAI ne hAthe vadhAre sArA thavAno saMbhava dekhAya che. ApaNI apAra mUrkhatAe hajI AjanA rAjataMtranuM svarUpa sAme AvavA nathI dIdhuM. paNa chellAM trIsa varSanA tIrthInI hArajItaneA itihAsa jo ApaNe vAMcIe ane atyAre kayAM kayAM ane kevI kevI rIte AvA jhaghaDA cAle che, te kANu calAve che, kema pASAya che ane enA mULa vAMdhA zA che e jo jANIe te ApaNane ApaNI mUrkhatAnA bhAna uparAMta e mUrkhatAnuM poSaNa karanAra, ane chatAM dhArmika svataMtratAneA paTTo ApanAra, rAjataMtranI nItinuM bhAna paNa thAya. paraMtu ApaNAmAMnA kAI A dRSTie A vastu vicAratA ja nathI. kharI vAta te e che ke jhanUnI musalamAneAnA rAjyakALa daramyAna temane hAthe thayelA nukasAna karatAM A rAjyakALa daramyAna ApaNe ApaNA hAthe ja tIrakSA nimitte tInA ane tenA uddezo vadhAre dhvaMsa karyo che, ane hajI A rAjataMtrane dhArmika salAmatIvALuM mAnI vadhAre ane vadhAre e nAza kaye ja jaIe chIe. A badhA uparathI je phalita thAya che te e che ke atyAre ja ApaNAM tIrtho vadhAre jokhamamAM che. A te kharakhAdInI vAta thaI, paNa A tIrtha saMsthA mAraphata ApaNe keTaluM vadhAre upayogI kAma karI zakIe tema che e paNa jANavuM joI e. bhakti ane Arthika udAratA upara jatI saMsthA nabhe che. samAjane vidyA, hunnara, udyoga ane bIjA tevAM jJAtAnI anivArya jarUra che. kAI paNa jamAnAmAM jaina tIrthe nAlaMdAnA ke vikramazIlAnA vidyAlayanI sugaMdha nathI. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusaMsthA ane tIrthasaMsthA tathA tene upayoga [41 anubhavI. atyAre te bIje kaI paNa sthaLe nabhI zake te karatAM vadhAre sahelAIthI keTalAMka tIrthasthAnamAM vidyAlaye sArI rIte nabhI zake. keTalAMya Abu jevAM prakRtiramaNIya jaina tIrtho che ke jyAM aMgrejo ane bIjA leke vidyA meLavavA sAthe tyAMnA suMdara vAtAvaraNane phAyado uThAvI rahyA che tyAre jainone e vAta sujhatI ja nathI. teo tyAM jAya che tyAre khuza thAya che, jagyAnI, ekAMtanI, havApANInI vAhavAha kare che, bIjAnAM vidyAdhAme joI rAjI thAya che, paNa pitAne mATe kAMI karavAnuM emane sUjhatuM ja nathI. jaine kAzImAM yAtrArthe jAya che, paNa keIne tyAMnI vidyAgochInI khabara nathI, vidvAnonI jANa nathI, e jANavAnI temane IcchA ja thatI nathI. tyAMnAM vidyAdhAma kevAM ane keTalAM che e jANavAnuM emane mana ja nathI, kAraNa ke emaNe pitAnAM koI paNa tIrthasthAnamAM vidyA ane vidvAno hovAnI sugaMdha lIdhI ja nathI. emane kalpanA eka ja che ane te e ke tIrthasthAnomAM maMdire ane mUrtio sivAya bIjuM zuM hoya ? bIjuM hovAnI zI jarUra che? paraMtu samAjanI vidyAnI jarUriyAta A tIrthasaMsthArakSaka bhakti ane udAratA jevAM baLo dvArA sadhAvI ja joIe. je viziSTa viziSTa tIrthomAM khAsa vidyAlaye cAlatAM hoya, temAM banne saMpradAyanA hajAre bALake bhaNatA haya, vidyA ane dezanI svataMtratAno brahma-Adarza temanI sAme hoya te samAjane A takarAra pAchaLa baLa kharcavAnI bahu ja theDI phurasada rahe. jyAM sudhI suMdara ane upayogI Adarza sAme nathI hato tyAM sudhI mANasa pitAnuM baLa ADe raste veDaphe che. Ajano dezadharma ApaNane be vAta zIkhave che eka te A rAjataMtrane mAyAvI rUpanA bhoga banI potAne ja hAthe potAnAM mUrti ane maMdirane nAza na karo, ane bIjI vAta e che ke tamArAmAM bhakti ane udAratA hoya te tIrthone sAcavI te mAraphata tame vidyA ane kaLAthI samRddha bano, vadhAre zIkhe. tIrthanI laDAImAM jItanAra pakSa mAnI le che ke ame tIrtha sAcavyuM, dharma bajAvyo. bIjI vAra bIjo pakSa tema mAne che. paNa banne pakSa e. bhUlI jAya che ke teo zarIranAM hAthapaga jevAM aMgene ja sAcavavA prANa pAthare che ane temAMthI UDI jatA AtmAne bacAvavA kaI jarA paNa jahemata nathI uThAvatuM. eTaluM ja nahi, paNa temano A hAthapagane. bacAvavAno prayatna ja UlaTe zarIramAMthI AtmAne uDADI rahyo che. jaina tIrthane AtmA ahiMsA ane zAMti che. laDAI mAraphata ApaNe eka pakSe. jIta meLavI eTale teNe hAtha bacAvyo, bIjAe jIta meLavI eTale teNe Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412] darzana ane ciMtana paga bacAvyo, paNa baMnee hAthapaga bacAvavA jatAM tIrthamAMthI AtmA uDADI dIdhe; kAraNa ke, hamaNAM hamaNAMnI tIrthanI tAjI laDAIo tamane kahe che ke te nimitte manuSyahatyA sudhdhAM karI cUkyA che athavA te hatyA thavAmAM nimitta thayA che. je A AtmA ja na hoya ane chinnabhinna aMgavALuM mAtra phlevara ja hoya to have e mATe zuM karavuM ane zuM na karavuM e kahevAnI judI jarUra rahetI nathI. sAdhusaMsthA jANIne ja sAdhusaMsthAnI carcA pAchaLathI karuM chuM. AjanI sAdhusaMsthA bhagavAna mahAvIrane te AbhArI che, paNa e saMsthA to ethIye jUnI che. bhagavatI jevA AgamomAM ane bIjA jUnA graMthomAM pArthApatya eTale pArzvanAtha nA ziSyonI vAta Ave che. temAMnA keTalAka bhagavAna mahAvIra pAse jatAM khacakAya che, keTalAka temane dharmavidhI samajI pajave che, keTalAka bhagavAnane harAvavA ke temanI parIkSA karavA khAtara tarehatarehanA prazno kare che, paNa chevaTe e pArthApatyanI paraMparA bhagavAna mahAvIranI ziSya paraMparAmAM kAM to samAI jAya che ane kAM to temAM keTalAka saDele bhAga ApoApa kharI jAya che. ane ekaMdara pAcho bhagavAnane sAdhusaMdha nave rUpe ja Ubho thAya che, te eka saMsthAnA rUpamAM goThavAI jAya che. tenA raheNIkaraNInA arasaparasanA vahevAranA ane kartavyanA niyame ghaDAya che. e niyamanA pAlana mATe ane emAM kaI bhaMga kare to ene zAsana karavA mATe suvyavasthita rAjataMtranI peThe e sAdhusaMsthAnA taMtramAM paNa niyama ghaDAya che; nAnAmoTA adhikArIo nimAya che. e badhAnAM kAmonI maryAdA aMkAya che. saMsthavira, gacchasthavira, AcArya, upAcArya, pravartaka, gaNuM vagerenI maryAdAo, arasaparasanA vyavahAra, kAmanA vibhAga, ekabIjAnI takarAranA pheMsalAo, ekabIjA gacchanI aMdara ke ekabIjA guranI pAse javA-AvavAnA, zIkhavAnA, AhAra vagerenA niyamenuM je varNana chedasatromAM maLe che, te joI sAdhu saMsthAnA baMdhAraNa paratvenA AcAryonA DahApaNa vize mAne utpanna thayA vinA rahetuM nathI. eTaluM ja nahi, paNa Aja kaI paNa mahatI saMsthAne pitAnuM baMdhAraNa bAMdhavA athavA vizALa karavA mATe e sAdhusaMsthAnA baMdhAraNano abhyAsa bahu ja madadagAra thaI paDe tema mane spaSTa lAgyuM che. " A dezanA cAre khUNAmAM sAdhusaMsthA phelAI gaI hatI. bhagavAnanA astitva daramyAna cauda hajAra bhikSu ane chatrIsa hajAra bhikSuNIo hovAnuM Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusaMsthA ane tIrthasthA tathA tene upayoga [413 kathana che. temanA nirvANa pachI e sAdhusaMsthAmAM keTale umere che ke keTale ghaTADe thayo tenI cokkasa vigata ApaNI pAse nathI, chatAM ema lAge che ke bhagavAna pachInI amuka sadIo sudhI te e saMsthAmAM dhaTADe nahoto ja che, kadAca vadhAre thayo haze. sAdhusaMsthAmAM strIone sthAna kAMI bhagavAna mahAvIre ja pahelAM nathI ApyuM. temanA pahelAMya bhikSaNIo jaina sAdhusaMdhamAM hatI ane bIjA parivrAjaka paMthomAM paNa hatI, chatAM eTaluM te kharuM ja ke bhagavAna mahAvIre pitAnA sAdhusaMdhamAM strIone khUba avakAza Ape ane enI vyavasthA vadhAre majabUta karI. enuM pariNAma bauddha sAdhusaMdha upara paNa thayuM. buddha bhagavAna sAdhusaMdhamAM strIone sthAna ApavA icchatA na hatA, paNa temane chevaTe sAdhusaMsthAmAM emaNe sthAna ApavuM paDyuM. A temanA parivartanamAM jaina sAdhusaMsthAnI kAMIka asara avazya che ema vicAra karatAM lAge che. - sAdhusaMsthA mULamAM hatI te eka, paNa pachI aneka kAraNe te vaheMcAtI. gaI. zarUAtamAM digaMbara ane zvetAMbara evA be mukhya bheda paDyA. pachI dareka bhedanI aMdara bIjA aneka nAnAmoTA phAMTA paDatA ja cAlyA. jema jema jaina samAja vadhato gaye, comera dezamAM teno vistAra thato gayo ane navanavI jAte tathA leke temAM dAkhala thatA gayA, tema tema sAdhusaMsthA paNuM vistaratI gaI ane comera phelAtI gaI. e saMsthAmAM jema asAdhAraNa tyAgI ane abhyAsI thayA che, tema haMmezAM ochevatte zithilAcArIne varga paNa thato Avyo che. pAsatyA, kusIla, jahAchaMda vagerenAM je ati jUnAM varNano che te sAdhusaMsthAmAM zithilAcArI varga hovAno purAvo che. kyAreka eka rUpamAM te kyAreka bIjA rUpamAM, paNa haMmezAM AcAravicAramAM meLo ane dhyeyazanya zithila varga paNa sAdhusaMsthAmAM thatA ja Avyo che. jyAre jyAre zithilatA vadhI tyAre tyAre vaLI kaI tejasvI AtmAe pitAnA jIvana dvArA emAM sudhAre paNa karyo che. caityavAsIo thayA ane temanuM sthAna gayuM paNa kharuM. vaLI jatIo jeramAM AvyA ane Aje teo nAmazeSa jevA che. je ekavAranA sudhArake ane jJAna, tyAga tema ja kartavya dvArA sAdhusaMsthAne jIvita rAkhanArA hatA temanA ja vaMzajo becAra peDhImAM pAchA khalanAo karanArA thAya ane vaLI kaI e skUlanAo sAme mAthuM UMcakanAra AvI Ubhe rahe. A bagADA sudhArAnuM dhruvacakra jema bIjI saMsthAomAM tema sAdhusaMsthAmAM paNa pahelethI Aja sudhI cAlyuM AvyuM che. ene jude ItihAsa tAravo heya te te jaina sAhityamAMthI pramANapUrvaka tAravI zakAya tema che. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414] darzana ane ciMtana - sAdhu eTale sAdhaka. sAdhaka eTale amuka dhyeyanI siddhi mATe sAdhanA karanAra, te dhyeyane umedavAra. jaina sAdhuonuM dhyeya mukhyapaNe te jIvanazuddhi ja nakkI karavAmAM AveluM che. jIvanane zuddha karavuM eTale tenAM baMdhane, tenAM maLe, tenA vikSepo ane tenI saMkucitatAo TALavI. bhagavAne pitAnA jIvana mAraphata samajadArane evo padArthapATha zIkhavyuM che ke jyAM sudhI piote pitAnuM jIvana aMtarmukha thaI tapAsI na le, zodhI na le, pote vicAra ane vartanamAM sthira na thAya, pote pitAnA dhyeya para spaSTa bhAna na kare tyAM sudhI te bIjAne zI rIte dorI zake? khAsa karI AdhyAtmika jIvana jevI mahatvanI bAbatamAM je kaMInI doravaNI karavAnI hoya te pahelAM, eTale ke bIjAnA upadezaka athavA guru thayA pahelAM, potAnI jAtane e bAbatamAM khUba taiyAra karI levI joIe. e taiyArIne samaya e ja sAdhanAne samaya. AvI sAdhanA mATe ekAMta jagyA, snehIo ane bIjA lokothI alagapaNuM, koI paNa sAmAjika ke bIjI khaTapaTamAM mAthuM na mAravApaNuM, amuka prakAranA khAnapAnanA ane raheNIkaraNInA niyama-e badhuM jAyeluM hatuM. jema keI kharA vidyArthIne potAnA UMDA abhyAsanI siddhi mATe khAsa sthAnanI, ekAMtanI, kuTuMba ane sagAMsaMbaMdhIonA tyAganI ane bIjI keTalIka sagavaDonI jarUra rahe che, tema AdhyAtmika jIvananI sAdhanAnA vidyAthI jaina sAdhune mATe paNa che. paraMtu jema Aje uMmara thayA pahelAM ane bApa ke mA banavAnI javAbadArI samajyA pahelAM chokarAo ane kanyAe bApa ke mA banI jAya che, tema sAdhusaMsthAmAM paNa banavA lAgyuM. pitAnA jIvananI UDI vicAraNA karyA vinA ke pAkI sthiratA ApyA vinA ja moTe bhAge sAdhuvarga upadezakanA kAmamAM paDI gayo. enuM pariNAma samAjanI daSTie game te AvyuM hoya, paNa ekaMdara rIte ethI sAdhusaMsthAne te nukasAna ja thayuM che. je sagavaDe ane je nivRttinAM vidhAna chavananI sAdhanA mATe karavAmAM AvyAM hatAM e sAdhanA UDI jatAM ke khasI jatAM - athavA te akALe gurupada levAmAM AvatAM e sagavaDa ane e nivRttinAM sAdhane te jema ne tema sAdhusaMsthA mATe UbhAM rahyAM; UlaTuM ghaNIvAra te e sagavaDe ane e nivRttinAM vidhAremAM vadhAre paNa thayuM, ane bIjI bAjuthI mULa lakSa je jIvananI sAdhanA te kAM te tadana bAjue ja rahI gayuM athavA te taddana gauNa thaI gayuM. e ja sababa che ke ApaNe jena jevA tyAgapradhAna sAdhusaMdhanA ItihAsamAM gRhastha ke rAjAone zobhe tevAM sAdhane, sagavaDa ane bhapakAo sAdhuonI AsapAsa vIMTaLAyelA joIe chIe. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusaMsthA ane tIrthasthA tathA tene upaga [415 mULamAM te rAjAone prajAne eTalA mATe soMpAyela ke teo pitAnA kSatriyocita parAkramathI bIjA badhA karatAM tene vadhAre sArI rIte sAcave. lazkara eTalA mATe soMpAyeluM ke teo tene pitAnA tejathI kAbUmAM rAkhe ane jarUra paDe tyAre e khajAnA ane lazkarane upayoga mAtra prajAkalyANamAM kare. je rAjA zAMtinA vakhatamAM vadhAre surakSita ane baLasaMpanna rahe te Aphata vakhate vadhAre kAma Ape, eTalA mATe TADhataDakAthI bacAvavA chatra cAmaranI vejanA thayelI. paNa jyAre vArasAmAM vagara mahenate rAjya maLavA lAgyAM ane kaI pUchanAra na rahyuM tyAre e rAjAo lazkara, khajAno, chatracAmara vagerene pitAnuM ja mAnavA lAgyA ane pitAnA aMgata sAdhana tarIke ene upayoga karavA maMDyA. eTaluM ja nahi, paNa pitAnI ADe keI Ave te e sAdhanane upaga teo prajA sAme paNa karavA lAgyA. pitAnuM prajApAlananuM dhyeya te bAjue rahI gayuM, ane tenA pAlana mATe soMpavAmAM Avela sagavaDonA bhegamAM ja teo paDI gayA. je vastu rAjAo mATe sAcI che, manuSyasvabhAvanA ItihAsa pramANe, e ja vastu sAdhusaMsthA mATe paNa sAcI ja che. jIvananI sAdhanAnuM dhyeya sarI paDatAM te mATe yojAyelI sagavaDa ane ghaDelAM vidhAna ja temanA hAthamAM rahyAM, ane e sagavaDonA bhegamAM ane e vidhAnanA AcaraNamAM ja temane sAdhupaNuM samajAyuM. bIjAo paNa tema samajavA lAgyA ane sAdhuo paNa lekene ema ja jANe ajANe samajAvatA gayA. paraMtu e uparathI keIema na dhAre ke sAdhusaMsthA AkhI ja sagavaDabhogI ane taddana jaDa banI gaI hatI. e saMsthAmAM evA asAdhAraNa puruSo paNa pADyA che ke jemanI aMtardaSTi ane sUkSma vicAraNA kAyama hatI. keTalAka evA paNa thaI gayA che ke jemanI bahirdaSTi to hatI chatAM aMtardaSTi paNa cukAI na hatI. keTalAka evA paNa thaI gayA che ke jemanAmAM aMtardaSTi nahivat athavA taddana gauNa thaI hatI ane bahirdaSTi ja mukhya thaI gaI hatI. game tema che, chatAM eka bAju samAja ane kuLadharma tarIke jainapaNane vistAra thate gaye ane e samAjamAMthI ja sAdhuo thaI saMsthAmAM dAkhala thatA gayA, ane bIjI bAju sAdhuonuM vasatisthAna paNa dhIre dhIre badalAtuM cAlyuM. jaMgala, TekarIo ane zaheranI bahAranA bhAgamAMthI sAdhugaNu lekavasatimAM Avate gaye. sAdhusaMsthAe janasamudAyamAM sthAna laI anicchAe lokasaMsargajanita keTalAka deze svIkAryA hoya, te tenI sAthe ja te saMsthAe lekamAM keTalAka pitAnA khAsa guNe paNa dAkhalA Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 ] darzana ane ciMtana karyA che, ane tema karavAnuM bhagIratha prayatna karyo che. je keTalAka tyAgIo mAtra aMtardaSTivALA hatA ane jemaNe potAnA jIvanamAM AdhyAtmika zAMti sAdhI hatI evAonA zubha ane zuddha kRtyanI noMdha te emanI sAthe ja gaI, kAraNa ke emane potAnA jIvananI yAdI bIjAone soMpavAnI kazI paDI ja na hatI; paNa jeoe aMtardaSTi hovA chatAM ke na hovA chatAM agara ochIvatI hovA chatAM lekakAryamAM pitAnA prayatnane phALe Apela hite tenI noMdha te ApaNI sAme vajIlipimAM lakhAyelI che. ekavAranA mAMsabhoLa ane madyapAthI janasamAjamAM je mAMsa ane magha taraphanI aruci athavA tenA sevanamAM adharma buddhi utpanna thaI che, tenuM zreya kAMI sAdhusaMsthAne bhAge ochuM nathI. lokamAnya tilake kaheluM ke "gUjarAtanI janaprakRtinI ahiMsA e jaina dharmane AbhArI che, ane ApaNe jANavuM joIe ke jaina dharma e sAdhusaMsthAne AbhArI che. sAdhusaMsthAnuM rAtadivasa eka kAma te cAlyA ja karatuM ke teo jyAM jAya tyAM sAta vyasananA tyAgane zabdathI ane jIvanathI padArthapATha zIkhave. mAMsano tiraskAra, dArUnI ghaNA ane vyabhicAranI apratiSThA tema ja brahmacaryanuM bahumAna-ATaluM vAtAvaraNa lekamAnasamAM utAravAmAM jaina sAdhusaMsthAne asAdhAraNa phALo che enI koI nA pADI zake nahi. jaina paraMparAo ane bauddha paraMparAe pedA karela ahiMsAnuM vAtAvaraNa mahAtmAjIne prApta thayuM na hatA te temane ahiMsAno A prayuga zarU thAta ke nahi, ane zarU thAta te keTalI hada sudhI saphaLa nIvaData e eka vicAraNIya prazna che. sAta vyasana choDAvavAnuM kAma avichinnapaNe sAdhusaMsthA calAvye jatI. enI asara jhanUnI ane hiMsAprakRtinA AgaMtuka musalamAno para paNa thayelI che, ane te eTalI hada sudhI ke ghaNuM ahiMsAnAM kAryomAM hiMdu ane jaine sAthe musalamAno paNa UbhA rahe che. keTalAMka musalamAnI rAye atyAre paNa evAM che ke jyAM dayAnI -bhUtadayAnI-lAgaNI bahu ja suMdara che. eTale atyAranI vartamAna sAdhusaMsthAne temanA pUrvajoe bahu ja kImatI upajAu bhUmi soMpI che, ane zakti hoya te jemAMthI bhAre pariNAma nipajAvI zakAya evo mahatvane alabhya vArasa paNa Aja sudhI jema maLela vArasA upara nabhatuM ane saMtoSa mAnI. levAte tema have rahyuM nathI. dezavyApI AMdolana ane dezavyApI pheraphAre zarU thAya, baMdhiyAra makAne badale nadInA ane samudranA taTe ja sabhAnuM sthAna le Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusaMsthA ane tIrthasaMsthA tathA tene upaga [ 417 eTaluM lekamAnasa vizALa bane, tyAre e vArasAne vikasAvyA sivAya athavA ene navI rIte upayoga karyA sivAya rahI zakAya ja nahi. Aje sAdhusaMsthA bAMdhelAM makAnamAM che. temanI pAse janAra kuLadharmI jene ja hoya che, jemane janmathI ja mAMsa, dArU tarapha tiraskAra hoya che. je leke mAMsa khAya che ane dArU cheDI zakatA nathI, tevAo te sAdhu pAse AvatA nathI. dezamAM pazurakSAnI Arthika dRSTie paNa mAMsano tyAga karAvavAnI ane katala thayela. heranAM cAmaDAM ke hADakAMnI cIjonA vAparane tyAga karAvavAnI bhAre jarUra, UbhI thaI che. Arthika ane naitika banne daSTie dArUnA tyAganI jarUra che mAMsanA tyAganI pahelAM paNa AvIne UbhI thaI che. dezanI mahAsabhA jevI saMsthAo jema bIjA saMpradAyanA tema jaina saMpradAyanA dharmaguruone paNa Arjana kare che ane kahe che ke "tame tamAruM kAma saMbhALo. dAratyAga karAvavA jevI bAbatamAM to amAre vicAra karavApaNuM hoya ja nahi, e to tamAre. jIvanavyavasAya hatA ane tamArA pUrvajoe e vize ghaNuM karyuM hatuM. tame saMkhyAmAM ghaNuM che. vakhata, lAgavaga ane bhAvanA uparAMta tamAruM tyAgI jIvana e kAma mATe pUratAM sAdhano che, eTale tame bIjuM vadhAre nahi te phakta dArU niSedhanuM kAma te saMbhALI le." A mahAsabhAnI (AjJA kahe ke,. AmaMtraNa kaho) gheSaNa che. A ghoSaNAno uttara jaina sAdhusaMsthA ze Ape che enA upara ja enA tejano ane enA jIvanano AdhAra che. ghaNuM jaina bhAIbaheno ane ghaNIvAra sAdhuo paNa ema kahe che ke "AjanuM rAjya jaina dharmanI salAmatI mATe rAmarAjya che. bIjA paradezI AvanArAoe ane musalamAnoe jaina dharmane AghAta pahoMcADyo che, paNa A aMgrejI rAjyathI te jaina dharmane AghAta pahoMcyo nathI; UlaTuM tene rakSaNa maLyuM che. lokenI A mAnyatA keTalI kharI che e jarA joIe. jaina sAdhuonI kharI milakata, kharI saMpatti ane khare vArasa te emanA pUrvajoe bhAre jahematathI taiyAra kareluM dArUtyAganuM vAtAvaraNa e ja hatuM, ane e ja hoI zake. atyAre mAMsa ane aphINa jevI bIjI tyAjya vastuonI bAbata na laI bhAtra dArUnI ja bAbatamAM joIe ke enA tyAganA hajAro varSanA vArasA upara, A rAjya AvyA pachI zI asara thaI che. je vicAra karatAM ane purAvAothI jaina sAdhuone ema lAge ke temane janatAgatA dArUtyAgane vAraso A rAjya AvyA pachI naSTa ane nAbUda thavA lAge che, te pachI emaNe vicAravuM joIze ke ApaNe je jaina dharmanI salAmatI A rAjyamAM mAnI rahyA chIe te salAmatI kayA arthamAM che? maMdira ane 27. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 ]. darzana ane ciMtana mUrtio upara kuhADAo na paDe, bhaMDAre na lUMTAya, paNa je hajAro varSathI janatAmAM pedA kareluM naitika dhana ja ( jene mATe ja maMdire, mUrtio ane bhaMDAre hatA) nAza pAme, te ApaNe zI rIte kahI zakIe ke ApaNo dhama-ApaNe dhArmika vAraso-salAmata che? kaI duSTa puruSa ke bAInAM ghareNAM, kIMmatI kapaDAM ane tenAM komaLa aMgone jarA paNa nukasAna pahacADyA sivAya je tenI pavitratAno nAza kare che te mANasanA hAthamAM te bAI salAmata rahI gaNAya ke jokhamAI gaNAya ? bIjI rIte paNa A vastu ApaNe spaSTa samajIe. dhAre ke koI parAkramI ane dhUrta mANasa tamane tamAruM dhana luMTI letI vakhate eTaluM pUche ke kAM to tame tamArA naitika guNamAM barabAda thAo, eTale mArI IcchA pramANe vartI tame tamAruM naitika jIvana bhraSTa kare, ane kAM to maMdira, mUrti ane prajAne mane soMpI do ane naitika jIvana tamArI IcchA pramANe gALo. je A bemAMthI eka ja mAgaNI pasaMda karavA jevI cheka ja lAcAra sthiti hoya te tame badhA jaina bhAIone pUchI zakAya ke tame maMdira, mUrti ane prajAne soMpI daI naitika jIvananI pavitratA hAthamAM rAkhe ke e jIvana ene soMpI daI maMdira mUrti ane prajAne bacAvI rAkho ? khAsa karIne A prazna sAdhusaMsthA sAme hoya te te ze uttara vALaze ? huM nathI dhArate ke AjanI cheka nisteja sthitimAM paNa eka paNa jaina sAdhu naitika jIvananI pavitratAne sarvazreSTha na mAnatA hoya. ApaNA dezanA ItihAsamAM evA seMkaDe dAkhalAo che ke jemAM brAhmaNoe ane bIjAoe pitAnA pavitra saMskAre sAcavavA khAtara badhI ja mAlamilakata, dharmasthAna ane khajAnAo paNa duzmanone soMpyA che. emaNe dIrdha dRSTithI joyuM ke je zuddha saMskAre kAyama haze te bahAranI vibhUtio kAle AvIne UbhI raheze, ane e nahi hoya to paNa pavitra jIvananI vibhUtithI kRtArtha thaIzuM. kAlakAcArya kaI skUla mAlamilakta mATe nahetA laDyA, paNa emanI laDAI jIvananI pavitratA mATe hatI. Aje jaina sAdhuone bhAremAM bhAre kImatI sapta vyasananA tyAgano vArase jokhamamAM che; eTaluM ja nahi, paNa nAzanA mukhamAM che, ane khAsa karIne rAjataMtrane lIdhe ja e vAra jokhamAyela che. evI sthitimAM koI paNa jaina, khAsa karI sAdhugaNa, A rAjyane dhArmika salAmatIvALuM rAjya kema mAnI zake ? jo atyAranA dhImAna sAdhuone ema lAge ke dhArmika svataMtratAnA mehaka baMdhAraNa nIce cAlatI eka divasanA eka lAkha pazuonI katala, Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusaMsthA ane tIrthasthA tathA tene upaga 1 419 gheraghera saralatAthI pahoMcI zake evI dArUnI para ane enI sAthe -sAthe vadhelA vezyAvADAo dvArA suMdara jaina dharmanA vArasAne mera nAza thaI rahyo che, to pachI AjanI sAdhusaMsthAne zo upayoga kare e praznano nikAla teo karI zakaze. jena sAdhuone sakha vyasanano tyAga karAvavA jeTaluM bIjuM priya kAma nathI hatuM. emanI sAme AvanAra nAnakaDAzA -vargamAM A paratve karavApaNuM kazuM ja nathI, eTale temanuM kartavyakSetra kAM to pIThA pAse ane kAM te pInArAonA lattAomAM UbhuM thAya che. Aje dArUniSedhanI pravRttimAM je loke kAma kare che te badhA karatAM e bAbatamAM siddhahasta thayelA jaina sAdhuo vadhAre sArI rIte kAma karI zake e dekhItuM che. alabatta, have mAtra narakanAM citro batAvIne ke ke saMbhaLAvIne e kAmamAM vadhAre saphaLatA meLavI nahi zakAya; emAM saphaLatA meLavavAnI sAmagrI ghaNI navI UbhI thaI che. e badhI abhyAsa karavAthI jaina sAdhuomAM jIvatuM lohI vaheze ane temanA caherA tejasvI banaze. keTalAka kaheze ke-sAdhuo pAse koI Ave teo samajAve, athavA evA samajAvavA lAyaka mANasane tame sAdhu pAse pakaDI lAve te sAdhuo khuzIthI ane chUTathI samajAve, paNa sAdhuo, je pitAnA zAMta bhavanamAM ja kAma karatA AvyA che teo, pIThe ke pInArAonI vastIomAM ke bIje bahAra kyAM jAya ? e emane na zebhe ane dharmanI helanA paNa thAya." A kahenAre jaina sAdhusaMsthAne itihAsa jANyuM ja nathI. kharA parAkramI ane zaktizALI jaina sAdhue te rAjasabhAmAM pahoMcyA che, rAjamahelamAM gayA che, moTA moTA senAdhipati ane bIjA amaladArone ghare tathA lazkarenI chAvaNIomAM gayA che. seMkaDe sAdhuo vyasanagrasta lekenI vacce pahoMcyA che, ane emaNe ema karIne ja vistAryo che. zakti na haivAnuM, hiMmata na hovAnuM kabUlavuM e eka vAta che, ane e nabaLAIne dharmanuM aMga mAnavuM e bIjI vAta che. eTale atyAranI hilacAlamAM UbhA thayelAM bIjA keTalAMya sAdhu-maryAdAyogya kartavyone bAjue mUkIe, te paNa dArUniSedhanI hilacAla evI che ke je mATe pitAnA naitika vArasAnI daSTie, sAmAjika dharmanI dRSTie, dezamAM jIvavA ane dezanuM lUNa khAvAnI dRSTie ane chevaTe zuddha AdhyAtmika dRSTie paNa jaina sAdhusaMsthAe jAheramAM AvI dezakAryamAM phALo Apavo ja joIe. - koI kahe che ke AvAM laukika kAryamAM jaina sAdhuo paDe che emane Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 ] darzana ane ciMtana AdhyAtmika uddeza na rahe." Ama kahenAra AdhyAtmikatA zuM che e samajato ja nathI. AdhyAtmikatA e kAMI eka makAnamAM athavA eka rUDhimAM athavA eka cokkasa baMdhanamAM nathI hotI, nathI rahI zakatI; UlaTuM ghaNIvAra to te tyAM gUMgaLAI jAya che. je AdhyAtmikatA jIvanamAM hoya athavA sAce ja lAvavI hoya te tene koI paNa sAthe virodha nathI. kuTuMbamAM rahIne, samAjamAM rahIne ane rAjyavyavasthAmAM bhAga laIne paNa AdhyAtmikatA sAdhI zakAya, poSI zakAya ane e badhAMthI chUTIne paNa ghaNIvAra na ja sAdhI zakAya. mULa vAta e che ke AdhyAtmikatA e aMdaranI vastu che, vicAra ane cAritramAMthI te Ave che, ene kaI bAhya vastu sAthe virodha nathI. alabatta, AdhyAtmika jIvananI kaLA jANavI joIe ane enI kUMcI lAdhavI joIe. ApaNe ghaNIvAra AdhyAtmikatAne nAme puruSArtha ane puruSArthane ghAta karIe chIe. sapuruSArtha kare eTale AdhyAtmikatA pAse ja che, vagara notare UbhI ja che. lakone dArU pItA choDAvavAmAM, dArU vecanArane tema karatAM choDAvavAmAM (ane te paNa ahiMsA ne satya dvArA) sapuruSArtha nahi te bIjuM zuM che? -eno javAba koI Agamadhara Apaze ? vaLI atyAre chellAM trIsa-cAlIsa varSane sAdhusaMsthAno ItihAsa ApaNane ne zuM kahe che? temanI AdhyAtmikatAne purAve temAMthI keTaluM maLe che? chellAM daza varSane ja le. je pakSApakSI, kArTabAjI, gALagaleca ane bIjI saMkucitatA ne AdhyAtmikatAnuM pariNAma mAnIe to to anicchAe paNa kabUlavuM paDaze ke sAdhusaMsthAmAM AdhyAtmikatA che athavA vadhatI jAya che. eka bAju dezahitanA kAryamAM kaze ja phALo nahi ane bIjI bAju AdhyAtmika pravRtti paNa nahi, ema baMne rIte devALuM kADhIne kaI paNa tyAgIsaMsthA mAnabhera TakI zake nahi. eTale AvI hajAra varSanI mahatvanI ane zaktisaMpanna sAdhasaMsthAne pitAnuM astitva TakAvI rAkhavA khAtara, ane lokomAM mAnabhera rahevA khAtara paNa, AjanI cAlu pravRttimAM pitAne vizeSa upayoga vicAryuM ja chUTake che. keTalAMka evAM bIjAM paNa dezanI daSTie mahatvanAM ane sAdhuo mATe sahelAM kAme che ke jene tyAgIgaNa anAyAse karI zake. dA. ta. (1) vakIla ane bIjA amaladAre, je sarakArI taMtranA anyAyanuM piSaNa karI rahyA hoya, temane e bAbatamAM samajAvI emAMthI bhAga letA aTakAvavA. (2) pilIse ane sipAIo, jeo A dezanuM dhana che, A dezanA che ane Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhusaMsthA tathA tIrthasaMsthA ane tene upayoga [421 A dezamAM ja rahevAnI che, teo phakta najIvI nekarI mATe anyAya na kare, jUThuM na bole, khuzAmata na kare, Dare nahi ane dezanI sAmAnya janatAthI potAne aLagA na mAne evI nirdoSa vastu prema ane satyathI temane samajAvavI. (3) keLavaNune sArvatrika pracAra karavAmAM je tyAgI svayaMsevakenI apekSA rahe che te pUrI pADavI. A sivAya bIjAM paNa hitakArI kAmo che, paraMtu je sAdhusaMsthA eka bAbatamAM sakriya thaze te bIjAM kAryo ane kSetre emane ApoApa sUjhI Avaze ane maLI Avaze. je atyAranI vyApaka hilacAlamAM jaina sAdhuo sthiratA ane buddhipUrvaka pitAnuM sthAna vicArI le, pitAne kAryapradeza kI le, te saheje maLela A takane lAbha uThAvavA sAthe temanA jIvanamAMthI zuddhatAo cAlI jAya, kalahe virame ane najIvI bAbata pAchaLa kharcAtI apAra zakti tathA kAta lAkhane dhumADe aTake ane eTaluM te dezanuM kalyANa thAya, jemAM jaina samAjanuM kalyANa to paheluM ja raheluM che. uparanAM kartavyo kevaLa jaina samAjanI dRSTithI paNa vicAravA ane karavA lAyaka che. eTale gheDI zaktivALA tyAgIo e ja kAryone nAnA kSetramAM paNa karI zake. joke khAsa pajusaNano prasaMga hoI, ane temAM paNa hAjara thayela janatA moTe bhAge zvetAMbara heI, meM sAdhuzabda vAparele che ke je jaina samAja sAthe ja mukhya saMbaMdha dharAvato hoya tema sthULa rIte lAgaze, paNa A mAruM kathana maryAdita kSetra paratve hovA chatAM badhA ja saMpradAyanA ane badhI ja jAtanA tyAgIo mATe che. khAsa karIne digaMbara samAja, ke je jaina samAjano eka vagadAra bhAga che te, te mArA lakSa bahAra nathI ja. e samAjamAM Aje sAdhusaMsthA zvetAMbara samAja jevI nathI. hamaNAM hamaNAM pAMca-pacIsa digaMbara sAdhuo thayA che, tene bAda karIe to te samAjamAM sAdhusaMsthAne ghaNI sadIo thayAM aMta ja AveluM che. tema chatAM e samAjamAM sAdhusaMsthAnI jagyA bhaTTArake, elake ane brahmacArI tema ja paMDitae lIdhelI che. eTale e badhAne lakSIne paNa A kathana che, kAraNuM ke zvetAMbara samAjanA thaMbha manAtA sAdhuonI peThe ja digaMbara samAjamAM bhaTTAraka, paMDita vagerene varga thaMbharUpa manAya che ane e paNa lagabhaga samAja tema ja rASTranI daSTie pakSaghAtagrasta thaI gayela che. zvetAMbara ho ke digaMbara, jeo pitAne dhArmika nahi te ochAmAM ochuM dharmapathagAmI Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karara 1. darzana ane ciMtana guru athavA guru jevA mAne che ane bIjA pAse manAve che, te je vartamAna AMdolanamAM potAnuM sthAna vicArI aMdaroaMdaranA jhaghaDAo nahi choDe, najIvI bAbatane mahattva ApatAM nahi aTake ane sthaLa cihnomAM temaja bahAranI vastuomAM dharma samAyAnI nAzakAraka bhramaNAmAMthI nahi chUTe te buddhanI bhASAmAM samajavuM joIe ke teo bhagavAna mahAvIranA dhammadAyAda eTale dharmavArasAnA bhAgIdAra nathI, paNa "AmiSadAvAda eTale dharmanimitte maLI zake eTalA bhoganA bhogavanArAo che. chevaTe dezanI mahenata-majUrI ane bhakti upara chavatA pacAsa lAkha jeTalA bAvA, phakIre ane tene paNa jarA kahI daIe. mahAsabhA lAkha game svayaMsevako mAge che. svayaMsevaka vadhAre sahanazIla, tyAgI ane binavyasanI tema ja kuTuMbakabIlAnI phikara vinAne huM joIe. A guNa tyAgIvargamAM vadhAre hovAnI umeda rahe che. janatA eTale temane bhaktagaNu duHkhI che ane daridra che. te guru pAse A bhIDanA vakhatamAM madada mAge che. atyAre e guruvarga je zAMta ane sukhI gAdIo choDI de te ja temanI gAdIonI salAmatI che. temanAM tapa ane tyAga have temanA maThamAM kacarAI gayAM che, nAza pAmyAM che. have te e tapa, e tyAga jelamAM ja ane mahAsabhAnA niyaMtrita rAjyamAM ja jIvI zake. che, e vAta A vizALakAya yugadharmamAMthI temaNe zIkhI levI ghaTe. potAnA dharmanuM vAmanarUpa badalI, temaNe vyApaka rUpa karavuM ja joIe; nahi te, e. vAmanapaNuM paNa maraNane zaraNa che. -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAna, 1930.. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tItheonI pratiSThA kema sacavAya ? [ 22 ] jaina tIrthInI imArata tapa, tyAga ane adhyAtmaciMtananA pAyA upara UbhI thayelI che, tethI ene prANa ke AtmA paNa e ja che. jaina tIrthomAM che tenA jevAM ane tenAthI paNa kadAca caDiyAtAM, kArIgarIvALAM ane kaLApUrNa bhavanA ane mahelo hiMdustAnamAM ane duniyAnA bIjA bhAgeAmAM kAMI echAM nathI, tema ja jaina maMdirAmAM ane jaina bhaDArAmAM hoya te karatAM lAkhA ane karADe gaNuM dhana kAI ekAda jagyAe ja Aje meAjUda che; chatAM kAI paNa jaina e khajAnA ane e maheleAmAM tI buddhi nathI dharAvatA, dharmobuddhithI tenI yAtrA karavA nathI jate. enuM kAraNa zuM che ? A praznane uttara darekane mATe sahelA che, ane te e ke e mahela ane bhaDArenI vibhUti kAMI tI nathI. tIne AtmA / tapa, tyAga, ane adhyAtmaciMtanamAM che. je jagyAmAM ke je bhUmimAM e guNA khIlyA hoya te bhUmi tIrthonuM kalevara che, ane vizALa maMdire ke tenI kArIgarI e tA mAtra zarIranA ane zarIra dvArA kadAca AtmAnA alaMkAro che. zarIramAM caitanya ke teja AtmAne lIdhe ja hAya che ane dhareNAMo paNa, caitanya ane teja hAya tyAM lagI ja, zarIrane zAbhAve che. prANu vinAnuM zarIra, pachI te game tevuM hoya chatAM, nathI zebhatuM ke nathI pratiSThA pAmatuM, ane niSprANa zarIra upara alaMkAro lAdavA e teA e zarIranI tema ja ene lAdanAranI mAtra mazkarI che. jaina tIrthomAM AtmA, zarIra, ane AbhUSaNa e traNe meAjUda che ke kazAnI UNapa che e jyAre jovA jaIe chIe tyAre spaSTa lAge che ke emAM UNapa che; ane te UNapa zarIra ke alaMkAranI nahi, paNa AtmAnI. zarIra ane alaMkAranI UNapa hAya ane AtmA sabaLa hAya tA e UNapa jarA paN sAlatI nathI; UlaTuM tenuM mahattva vadhAre khIle che, paNa jyAre AtmAnI UNapa hAya tyAre game tevuM zarIra ane game tevAM AbhUSA chatAM e badhuM phIku lAge che. tapa, tyAga ane adhyAtmaciMtananA AtmA tIrthomAM kema nathI rahyo ? athavA to kema bAI ane kacarAi gayA che? e prazna vicAravA jevA che. jema jema UMDA vicAra karIe chIe tema tema tenAM kAraNe Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 ] . darzana ane ciMtana spaSTa tarI Ave che. e AtmAne mAvAnAM ane kacarAI javAnAM mukhya e kAraNA cheH (1) atireka, (2) mamatva anekaleza. jyAre vRtti aMtarmukha hAya che tyAre ja tapa, tyAgAdi tattva janme che ane vikase che. vRtti ahirmukha thatAM e tattvA esaravA mAMDe che. e tattvAnA vArasA tA jaina samAjane vicAramAM maLyo, paNa vakhata jatAM e samAja enI pUjA-pratiSThAmAM paDI gayA ane teya paNa sthULa pUjA-pratiSThA. A sthULa pUjA--pratiSThAe samAjanI vRtti vadhAre ahirmukha karI ane ema manAvA lAgyuM tathA jANe-ajANe evu vAtAvaraNa UbhuM thaI gayuM ke jyAM vadhAre kImatI, vadhAre kaLAmaya ane samRddha madirA te tItha khIjA tIrtho karatAM vadhAre mATu. A rIte ahirmukha vrutti vadhatI cAlI ane tene pariNAme svAbhAvika rIte ja je aMtarmukha vRttinA thoDAghaNA saMbhava hatA te dabAI gayA. pachI te bAhya dekhAva temaja Adya zaNagAranA eTalA badhA atireka thaI gayA ke tyAgI, tapasvI, AdhyAtmika gaNAtA ke manAtA puruSA paNa e bAhya vibhUti ane ADaMbaranI vAhavAhamAM ochevatte aMze ghasaDAvA lAgyA. pariNAme bAhya zobhAnA atirekathI tIrthInI sAdagI ane saraLatA haNAI; tema ja tapa, tyAga ane adhyAtmaciMtana mAtra zabdamAM rahI gayAM. eka bAju jenAthI zAMti, samAdhi, sahiSNutA ane vivekanA saMbhava hatA e aMtarmukha vRtti osarI ane bIjI bAju jenAthI kleza, kaMkAsa ane mamatva sivAya bIjuM thavAne saMbhava ja nathI evI khabahirmukha vRtti janmI. pariNAma e AvyuM ke tIrthonA kalevaranA hakka vize ane evI khIjI kSudra khAkhatA vize bhaktomAM bhAgalA paDayA ane tANAtANI zarU thaI. e kajiyALA zokA vacce jema RNI kacarAya tema e pakSAnI tANAtANI vacce tItha paNuM javA lAgyuM. have je tIpaNuM bhAvanAmAM, vartanamAM hatuM te tI paNuM caDasAcaDImAM, hArajItamAM ane kubajo meLavavAmAM manAvA lAgyuM. AtmAmAM ane tethI peAtAnI pAse ja rahelA tema ja kAithI chInavI na zakAya evA tI paNA tarapha durlakSa thatAM ane tI'paNAnI chAyA pAchaLa agara teA kRtrima tIrtha pAchaLa doDavA jatAM sahaja vastu cAlI gaI ane asahaja vastu jokhamamAM AvI paDI. tethI digaMbarAne haMmezAM zvetAMbarA duzmana thaI paDyA ane te temane svArthI tema ja nIce jaNAvA lAgyA. zvetAMbarAne paNa digakhare vize ema ja thayuM. banne pakSo tIrthone sAcavavA kurabAnI ApavA lAgyA, prANa pAtharavA maDayA; chatAM emAMthI ekya tIpaNuM sAcavI zakayA nahi ane sUtAM ke besatAM, pratyeka kriyAmAM ane tIrakSA vize 'kAzIla ane bhIru atI Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthonI pratiSThA kema sacavAya? [ 425 gayA-tIrthonI rakSA karavAnA prayatnamAM tIrthatvanI pratiSThA ja lagabhaga gumAvI beThA. have banne vacce eTale sudhI aMtara vadhI gayuM che ke keIne e bannenI ekatAne mArga sUjhato ja nathI. jeo kAMI mArga sUcave teo te eka ja vastu sUcavI zake, ane te hakaka ja karavAnI athavA to ochAmAM saMtoSa mAnavAnI sUcanA. paraMtu A sUcanA sAme vyavahAru leke eka ja dalIla kare che ane te sAva nirarthaka paNa nathI. te dalIla e che ke jo ApaNe A rIte hakake jatA ja karIe ane DhIluM mUkIe te ApaNe nabaLA gaNAIe ane nabaLo kazuMya sAcavI na zake. tyAre zuM nabaLA banI sarvasva gumAvavuM ? Aje eka te kAle bIjo, paramadivase trIje ema svArthIo ane duzmane AvavAnA ane nabaLAIne lAbha laI badhuM oIlAM karavAnA ! zuM A rIte badhuM gumAvavuM? A dalIla bane pakSonA DAhyA DAhyA mANasonI che, ane temAM vajuda paNa che; paraMtu jyAM eka ja vastu upara banne virodhI pakSonA saMbadhano saMbhava che tyAM takarAra baMdha karavAno upAya zo che e paNa vicAravuM te ghaTe ja. ochAmAM ochuM kAM te ekapakSa tadana pAyamAla thaI jAya ane bIjo AbAda rahe ane kAM te eka athavA banne pakSa udAratA keLave. A sivAya trIjo rasto koI paNa che khare? pahelo raste zakya nathI ane zakya hoya to paNa te pasaMda karavA jevo che kharo ? jamaNI AMkha DAbIne nAza karI devA mAge enA je e upAya nathI zuM? zvetAMbare cheka ja pAyamAla thAya tethI zuM digaMbaranuM mahatva rahevAnuM? athavA digaMbare baraAda thAya emAM zuM zvetAMbaranI mahattA gaNAvAnI ? je banne pakSa sarakhA baLavALA haze to te jyAM lagI mamatA mamatI haze tyAM lagI laDAIne aMta AvavAne ja nathI. eTale samAna baLamAM laDAIne aMta nathI; ane ekanI pAyamAlI paNa pasaMda karavA jevI vastu nathI. tyAre pachI mArga zo rahe che? e prazna thAya ane teno uttara jaina dharma sahelAIthI e ja Ape che ke sahiSNutA keLavavI. eka pakSa udAra banaze tyAre te dekhItI rIte ghaNuM gumAvaze, paNa je samAjanI ane rASTranI ektA mATe e udAratA dAkhavavAmAM AvI haze te te pakSa ja jItyo gaNAze. Ama karavAthI sAmA pakSane udAratAne cepa lAgyA vinA kadI nahi rahe. tethI jema jema vicAra karIe chIe tema tema vyavahAra daSTie paNa tIrthonI samAdhAna mATe udAratAne ja mArga sAme Ave che. eka bAju tIrthone zobhe evI sAdagI ane saraLatA dAkhala thaI ane bIjI bAju mamatA mamatI ochI thaI eTale tIrthonI pratiSThA ApoApa sacavAvAnI ane tenuM teja paNa ApoApa vadhavAnuM. - kAMTe bheMkAya che tyAre paNa duHkha thAya che ane tene kheMcIne tANI kADha Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 ] darzana ane ciMtana vAmAM paNa du:kha teA thAya che; chatAM tene tANI kADhatAM je du:kha thavAnu te na thAya eTalA mATe zuM tene aMdara rahevA devAmAM DahApaNa gaNAze? e ja rIte jainapaNAnI bhAvanAmAM je abhimAnane ke mamatAmamatIne kAMTA bheAMkAyA che ane ene lIdhe banne pakSA je rIte dubhAya che te duHkha zuM cAlu rAkhavuM ? ke pachI e hanI mamatAnA kAMTAne kADhavA jatAM thanAruM duHkha sahI levuM ? Ane je uttara te ja tInI pratiSThAnA mArga che. A tA eka rIte pratiSThA sAcavavAnA vicAra thayA. A vicAra AdhyAtmika che. jaina samAjanI bhAvanA AdhyAtmika bhUmikA upara dhaDAyelI hAvAthI tene mATe prathama rastA AdhyAtmika hoya te ja sUcavavA yAgya che. ja paraMtu tIrthInI pratiSTA sAcavavAnA ane vadhAravAnA samayAnukULa mA vyavahAra dRSTie bIjo paNa che, ane te e ke jyAM jyAM saMbhava hoya tyAM badhAM ja tIrthaM sthAnAmAM vidyAdhAmeA UbhAM karavAM. makAna to tyAM hAya ja; chevaTe madirA te hAya ja, ane madirAnA amuka bhAga vidyA jevA pavitra tattvanA sevanamAM vaparAya tethI vadhAre rUDuM zuM heAI zake? krAMtinAM paradezI khaLeA karaja pADe agara talavAra ke kAyadAnI kalama dabANa kare te pahelAM samayane samaja nAra peAtAnAM ja tIrthone ke madirAne samAjanAM vidyAdhAmA banAvI de te keTaluM suMdara ! kAI ema kahe ke dha sthAneAmAM artha karI vidyA kema zikhavADAya ? ene eka sIdhA ane TUMkA uttara e che ke bhale atha karI vidyA na zIkhavA, tApaNu tame jene dhakarI ane zAstrIya vidyA mAnatA hai! te te zIkhavA ? jo ema kahevAmAM Ave ke Aje zAstrIya vidyA lenAra kathAM che ? te ene artha e thayo ke zAstrIya vidyA lokamAnya nathI ane . je lokagrAhya che te zIkhavI zakAya tema nathI; eTale samAja vidyAhIna rahe to kAMi aDacaNa nathI. kharI vAta to e che ke Aje je ApaNI himu`kha vRtti makAno, zaNagArA ane dekhAvA pAchaLa ja mAtra vaLelI che te taraphathI lakSa khaseDavu joIe; ane te e rIte khaseDI zakAya: AdhyAtmika pradezamAM jaI ne ane vidyAnA pradezamAM jaIne. bIjo mAga sagrAhya ane jarUrI che, ane temAMthI kayAreka pahelA mAtA saMbhava paNa che. je puSkaLa dhana, samaya ane apAra buddhizakti tIrthonI pratiSThA sAcavavA khAtara kharacAya che ( ane chatAM nathI. sacavAtI pratiSThA ke nathI vadhatuM sAmAjika baLa ) te ja dhana, samaya ane zakti jo tItho dvArA vidyAnI vRddhi karavAmAM kharacavAmAM Ave te pariNAme samAja sabaLa ane ane tIthonI pratiSThA eka athavA bIjI rIte sacavAya. --paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNe jaina phirakAonA paraspara saMbaMdha ane meLanA vicAra [ 23 ] sthAnakavAsI, mUrtipUjaka zvetAMbara ane digaMbara evA traNa jaina phirakAo atyAre che ane e traNe bhagavAna mahAvIranA zAsananA anugAmI che. tethI e zAsanathI ja ApaNe AraMbha karIe. bhagavAna mahAvIra pahelAM paNa jaina paraMparA hAvAnAM aitihAsika pramANA che. e pArzvanAthanI para parA zithila ane chinnabhinna jevI thaI gaI hatI. bhagavAna mahAvIre sudhArAnA prANa phUMkayo. pArzvanAthanI paraMparAnA ghaNA nabaLA ane sabaLA azA e sudhArAne zaraNe AvyA. je ene vaza na thayA te lAMkhA vakhata na nabhyA ane aMte nAmazeSa thaI gayA. jUnI paraMparA ane navA sudhArA e emAMthI bhagavAnanuM eka zAsana zarU thayuM. atyAranA jaina dharmanu mULa e zAsanamAM che. gA eka khIjamAMthI aMkura eka phUTe paNa tarata ja temAMthI aneka phUTe che ane AgaLa jatAM DALA, DAMkhaLIo vagere vistAra thAya che. jo eka khIjamAMthI bheda ane prabheda sAthe vistAra na thAya teA vaDa jevuM moTu jhADa kadI saMbhave ja nahi; e mAtra bIja ja rahI jAya. AkhI kudaratamAM je suMdaratA ane alaukikatA che te vistArane lIdhe ja che, ane vistAra e bheda-prabheda vinA saMbhavita nathI. vIrazAsananA vistAra thavAnu nirmAyuM hatuM, eTale bheddA paDavA svAbhAvika hatA. e pramANe mahAvIranA zAsananI paraparAmAM paNa bhedo paDyA; e vadhyA. jaina para parAne itihAsa ApaNane kahe che ke e bhede pAra vinAnA hatA. emAMnA keTalAkanAM tA Aje nAma paNa nathI rahyAM,. ane jenAM nAma vagere rahyAM che tene paNa pUrA itihAsa ApaNI pAse nathI. Aje jaina zAsananA traNa phirakA mukhya manAya che, paNa kharI rIte jotAM eka eka phrikAmAM Aje paNa puSkaLa gaccha, sadhADA Adi bhedya che. e peTA bhedo vacce paNa dhaNIvAra te mukhya phirakAo vacce dekhAya che. teTaluM ja aMtara heAya che. digaMbara terApaMthI ke diga Mbara vIsapaMthI lA, sthAnakavAsI terApaMthI ke khIjA sthAnakavAsI le, zvetAMbara acaLagacchI, pAyaca'gacchI Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 ] darzana ane ciMtana ke tapAgacchI le, e badhA vacce paNa Aje te moTuM aMtara thaI paDyuM che. sthAnakvAsI ane mUrti pUjaka e be vacce je bheda ane virodhanI khAI dekhAya che tethI jarA paNa ochI khAI sthAnakavAsI terApaMthI ane bIjA sthAne nakavAsIo vacce nathI. digaMbara ane zvetAMbara vacce dekhAya che teTaluM ja aMtara lagabhaga pAyacaMda ane tapA e banne zvetAMbara gaccho vacce che. A badhuM hovA chatAM prastuta lekhane Azaya te mukhyataH ukta traNa phirakAonA saMbaMdha vize ja vicAra karavAnuM che. pahelAM to bheLuM mULa tapAsIe. AcAra-vicAra ane paraMparAnI ghaNI bAbatamAM zvetAMbara-digaMbara vacce bheda che, chatAM emano mukhya bheda nagnatva ane vastra dhAraNa upara avalaMbita che. bannene mAnya mUrtinA svarUpane bheda le ke strI dIkSA laI zake ke nahi e bheda le; paNa enI pAchaLa tattva to eka ja che ane te nagnatvamAM ja dharma mAnavAnuM ke vastradhAraNamAM paNa dharma mAnavAnuM. digaMbaree nagnatvane dharmanuM mukhya aMga mAnyuM, eTale sAdhuo ane mUrti banne upara nagnatva AropAyuM. zvetAMbaree vastradhAraNamAM paNa jainatvane nAza na je, eTale sAdhuo ane mUrti banne upara vastro ladAyAM. nagnatvane ja Agraha rakhAye, eTale strI ApoApa zramaNadIkSAthI mukta thaI. vastro svIkArAyAM eTale zvetAMbaremAM zramaNa kAyama rahI. Ama nagnatva ane vastradhAraNanA bhedanI AjubAju bIjA ghaNA ja bhedonuM jaMgala UbhuM thayuM. nagnatva ane vastradhAraNano virodha joke pAchaLathI ja, chatAM e bene bheda te bhagavAna mahAvIra jeTale ja jUne che, paraMtu sthAnakavAsI ane mUrtipUjaka vaccenA bheda vize tema nathI. hiMdustAnamAM mUrtividhinI vicAraNuM mahamada pegaMbara pachI ja, temanA anugAmI Arabo ane bIjAo dvArA, dhIre dhIre dAkhala thaI, paNa jaina paraMparAmAM mUrtivirodha dAkhala thayAne pUrI pAMca sadIo paNa nathI thaI. sthAnakavAsI ane mUrtipUjaka vacce game teTalA bhedo hoya, chatAM e bhedone mukhya AdhAra mUrtinI mAnyatA ane tenA virodhamAM che. amuka zAstra mAnavuM ke nahi, amuka tIrtha hayAta che ke viccheda pAmyuM che, e badhA vicArabhedenI pAchaLa mukhya bheda te mUrtinI mAnyatA ane amAnyatAne che. Ama eka bAju nagnatva ane vastradhAraNane ane bIjI bAju mUrti mAnavI ke nahi tene bheda hovA chatAM, ane tene lIdhe bIjA ghaNA nAnAmoTA bhedo dAkhala thayelA hovA chatAM, traNe phirakAomAM abhedanuM tatva paNa che. DALe pUrva ane pazcimamAM ke dakSiNa ane uttaramAM phelAya ane Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaNe jaina phirakAonA maLane vicAra [42 emanI vacce moTuM aMtara paNa dekhAya, chatAM enAM thaDa ane mULa to eka ja hoya che. eka ja mULamAMthI rasa badhe pahoMce che, tenAthI badhI DALe ke pAMdaDAM. piSAya che ane jIvita rahe che, tema e traNe phirakAonuM paNa che. e traNe judA ane taddana virodhI jevA Aje thaI paDyA che ke tevA dekhAya che, chatAM e. traNenA astitva ke jIvananuM tatva eka ja che. te tattva eTale vItarAgapaNanI. bhAvanA ane upAsanA. e bhAvanA ane upAsanA vATe ja traNe phirakAo jIve che, piSaNa pAme che ane vistare che. A rIte jotAM traNe phirakAomAM agamya ane saMkhyAbaMdha bhedo hovA chatAM emAM je eka abhedanuM tattva che. te ja mukhya che ane te ja asalI che. A tattvane traNe phirakAo eka sarakhI rIte mAne che ane tenI upAsanA mATe ekasarakhe bhAra Ape che.. jyAre Ama che tyAre virodha zAno? pUrva dizAmAM phelAtI zAkhA ema kahe ke badhI ja zAkhAoe mArI dizAmAM mArI Dhabe, mArI sAthe ja cAlavuM joIe ane bIjI zAkhAo e rIte kare che enuM pariNAma e ja Ave ke aMte jhADa ja na vadhe; ane te na vadhe eTale pUrvanI zAkhA paNa na rahe.. eka bAju bhAra vadhatAM samatolapaNuM javAthI vRkSa vadhI ja na zake ane aMte pUrvanI zAkhAno paNa saMbhava na rahe. e ja nyAya dharmanI zAkhAone lAgu paDe che. eka phirake mAne te ja raheNIkaraNI dareke svIkAravI ane bIjI nahi e bhAra ApavA jatAM manuSyasvabhAvamAM rahelA je samatalapaNAne lIdhe dharmano vistAra thAya che te samatolapaNuM ja na rahe. anta bIjA, phirakAonI sAthe te eka phirakA paNa na Take. tethI vikAsa ane vistAra mATe bheda anivArya che, ane bhedathI ja samatalapaNuM sacavAya che. tyAre ahIM prazna e thAya che ke je vItarAgapaNanI bhAvanA upara racAyelA badhA ja phirakA-bhedo anivArya ane ITa hoya te AjanI jaina dharmanI je sthiti che te svAbhAvika hoI temAM kahevApaNuM zuM rahe che ? atyAre je kahevApaNuM che te bheda ke judAInI bAbatamAM nahi, paNa virodhanI bAbatamAM che. virodha ane bheda e banne eka nathI. kaDavAza hoya tyAre virodha kahevAya che; ane traNe phirakAnA paraspara saMbaMdhamAM kaDavAza che. kaDavAza eTale pitAne vize mithyAbhimAna ane bIjA tarapha aNagamo. A kaDavAza traNe phirakAomAM aMdaroaMdara kevI ane keTalI che e sUkSma dRSTie jenArathI bhAgye ja ajANyuM che. dareka phirakAno AdhAra te te phirakAnA sAdhu, paMDita ane upadezake che. eka phirakAne gusvarga bIjA phirakAne hRdayathI Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana mithA jaina mAne che ane e ja rIte potAnA anuyAyIone samajAve che. bIjA phirakAno guru ane upadezakavarga paNa tema ja kare che. AnAM be pariNAma AvyAM che : paheluM te e ke koI paNa eka phirakAnI AcAraviSayaka ke jJAnaviSayaka suMdara vastu bIjA phirakAnA dhyAnamAM ja nathI AvatI. UlaTe, te tenAthI dUra bhAge che, ane te tarapha aNagamo keLavavAmAM ja dharmanuM poSaNa samaje che. bIjuM pariNAma e AvyuM che ke bhinna bhinna phirakAnA guru ane upadezakavarga vacce prema ke Adarane saMbaMdha ja nathI rahyo ane teonuM pAra sparika saMmelana (have teo ane bIjAo Icche te paNa) lagabhaga azakya jevuM thaI paDyuM che. jANe eka phirake bIjAnA bagADa ke bIjAnI Apatti vakhate rAjI thatuM hoya evo vyavahAra zarU thayo che. kyAMya maMdira upara anyAya gujaryo, Aphata AvI ane digaMbare ke zvetAMbare muzkelImAM hoya tyAre, game teTale me ane zaktizALI hovA chatAM paNa tyAM sthAnakavAsI samAja vahAre nahi dhAya; eTaluM ja nahi, paNa ghaNA dAkhalAomAM te UMDe UMDe rAjI paNa thaze. A vastuno cepa sAmenA phirakAomAM paNa nathI ema te na ja kahI zakAya; kyAMya sthAnaka upara Aphata AvI agara sthAnakavAsI sAdhuone muzkelI AvI ke temanI helanA-niMdA thatI hoya tyAre mUrtipUjaka bane phirakAo emAM rasa levAnA ane kadAca rasa na le topaNa pitAnAthI banI zake tevI paNa madada nahi ApavAnA. ghaNe sthaLe te A phirakAo sthAnaka, maMdira ane guruvargane kAraNe keTe paNa caDelA che ane hajIye caDe che. zvetAbara mUrtipUjaka phirakAnA aneka viSayamAM UMDANavALA sAhityane lAbha nathI lete sthAnakavAsI phirakaze ke nathI leto digaMbara phiraka. seMkaDo vidvAnoe hajAra varSa sudhI bhagIratha prayatna karIne upajAveluM ane bIje kyAMya paNa na maLe tevuM mUrtipUjaka zvetAMbara ane digaMbaranuM sAhitya sthAnakvAsIne mATe aspRzya thaI paDyuM che; ane moTe bhAge te te e sAhityane jANa ja nathI, kAraNa ke pahelethI ja ene e sAhitya vize beparavA ane AdarahIna banAvavAmAM Avyo che. digaMbara phirakAnuM paNa gaMbhIra ane bIje na maLI zake tevuM keTaluMka sAhitya che. ene vize sAmAnya rIte zvetAMbare beparavA che. Ane pariNAme pAThazALAo, chAtrAlaye ane vidyAlayamAM ke gurUvarganA abhyAsakramamAM, jyAM pustakanI pasaMdagIne savAla Ave che tyAM, keTalIka vakhate eka ja viSaya upara anya phirakAnuM sarvottama pustaka cheDI tenI jagyAe kacarA jevuM pustaka pasaMda karavAmAM Ave che, ane pariNAme bhaNanAra jJAna ke vidyA karatAM ajJAna ane avidyA Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [431 raNe jaina kikAonA maLane vicAra ja vadhAre seve che. eTale ekaMdare atyArane je phirakAone kaDavAzavALe saMbaMdha che te ApaNAmAM jJAnazatrutA ja piSe che. je dharma sahiSNutA ane jJAnanA pracAra mATe ja hatuM ane e pracAra sivAya je dharmanuM jIvana nakAmuM ja gaNAvuM joIe te dharma phirakAonI kaDavAzamAM pariNamatAM asahiSNutA ane ajJAna ja poSI rahyo che. A sthaLe eka rUpaka yAda Ave che. kinAre pahoMcavAnA dhyeyathI vahANe amuka TAputhI UpaDyAM. badhAM vahANoe utAruone lIdhA. zarata badhAMnI eka ja hatI ane te kinAre pahoMcADavAnI. rastAmAM eka vahANunA kaptAna ane musApharoe bIjA vahANamAM kAMIka khoDa batAvI ane TIkA karI. e TIkAne tenA kaptAna ane musApharee aMgata TIkA bhAnI sAmasAmI khoTI TIkA zarU karI. musApharI vakhate badhA hatA te navarA ja. TIkA ane kheDa kADhavAnuM maLI AvatAM saunuM mana tyAM rokAyuM. musApharIne AnaMda, samudranI gaMbhIratA ane AkAzanI apAratA tarapha tema ja sahIsalAmatI ane jhaDapa vadhAravA tarapha lakSa javAne badale ekabIjAnI TIkAmAM sAmudAyika mAnasa rekAyuM. keI vivAdamAM UtaryA ane bIjAe zrotA banyA. pariNAme takarAra vadhI. eka bAju badhuM rakSakabaLa parasparanA nAzamAM kharacAvA lAgyuM, ane bIjI bAju vahANe akasmAta eka kharAbAthI bacavAnI sAvadhAnI rAkhI na zakyA. eka vahANa athaDAyuM ane bIjA tenA nAza tarapha beparavA rahyAM. e abhimAnamAM bIjAonI paNa e ja dazA thaI. eka ja sAya mATe nIkaLelA musAphare sAdhananI TIkAmAM UtaratAM pariName sAdhyabhraSTa thaI gayA. e sthiti Aje traNe phirakAonI che. traNe phirakAonuM lakSa ahiMsA ane jJAnanI upAsanA tathA teno pracAra che; jyAre teo tethI UlaTuM ja karI rahyA che. bIjA tarapha kaDavAza rAkhavI eTale ke pitAne moTo athavA zuddha dhArmika mAnI bIjA tarapha aNagame rAkha, e ja hiMsA kahevAtI hoya te ema kahevuM joIe ke ahiMsAnI sAdhanA mATe nIkaLelA ane cAlatA phirakAo hiMsA ja karI rahyA che, ane jJAnane badale ajJAnano ja pracAra karI rahyA che. AnuM vyAvahArika pariNAma sAmAjika ane rASTrIya kSetramAM paNa kaDavuM AvyuM che. jaina samAja sAmAjika dRSTie nabaLe gaNAya che. rASTrIya ane rAjakIya bAbatamAM paNa e pachAta che. kAraNa zuM ? evo prazna je karIe ane tenA uttara mATe UMDA UtarIe te jaNAze ke tenuM mukhya kAraNa saMgaThanane abhAva che. jyAM dhArmika deSa hoya tyAM saMgaThana saMbhave ja nahi. je dhArmika dezanuM pariNAma mAtra sthAnaka, maMdira, guruvarga ane paMDita upadezakavarga sudhI ja Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 ] darzana ane ciMtana rahyuM che te kadAca calAvI paNa levAta, paNa e viSa bIjAM viSanI peThe. cepa phelAve te svAbhAvika ja hatuM; eTale badhAM ja kSetramAM e viSa phelAyuM.. Aje to nachUTake ne lAcArIthI ja traNe phirakAvALA maLe che, ane e lAcArI eTale kyAMIka vyApArI saMbaMdha, kyAMIka lagnasaMbaMdha ane kyAMIka rAjakIya saMbaMdha. paraMtu e saMmelana nathI te vyApaka ane nathI te buddhipUrvakanuM, tema ja nathI hArdika. A dekhAtuM virala saMmelana paNa gRhasthamAM ja che, kAraNa ke pelI lAcArI gRhasthane ja maLavAnI pharaja pADe che; paraMtu guruvarga ane paMDita upadezakavargamAM to e lAcArIjanya virala saMmelana paNa nathI. guruone ke paMDita upadezakone nathI jarUra vyApAra kheDavAnI ke nathI prasaMga lagnAdine. e vargane rASTra ane rAjakIya bAbatenuM te svama paNa nathI, eTale temanAmAM pArasparika saMmelana ke saMgaThananA saMbhavanuM vyAvahArika kAraNa ekeya nathI; ane je dharma temane arasaparasa meLavavAmAM sauthI vadhAre ane sauthI paheluM kAraNabhUta che joIe ane thaI zake te ja dhameM temane UlaTA hamezane mATe dUra karyA che. eka bAju vyAvahArika jarUriyAtone lIdhe traNe phirakAnA gRhastho arasaparasa vadhAre maLavA ane saMgaThita thavAno vicAra kare, tyAM to bIjI bAju pele guru ane upadezakavarga emAM dharmanAza joI emane maLatA aTakAvavA ane arasaparasa gADha saMbaMdha bAMdhatA rokavA kamara kase che. pariNAme e phirakAo nathI paDI zakatA taddana chUTA ke nathI thaI zakatA ekarasa ane saMgaThita. A sthiti lagabhaga gAmegAma che. tyAre have zuM karavuM joIe ? uttara Traka ane sIdho che. takarAra ane virodha maTADavAnI AzA dharma pAsethI hatI, paNa AjanA dharmamAMthI e saphaLa thavAno saMbhava ja nathI. eTale traNe phirakAone potAno meLa sAdhavA-vadhAravA ane saMgaThana karavA mATe be ja rastA bAkI rahe che. pahelo e ke nirbhaya ane svataMtrabuddhivALI vyaktioe (te gRhastha hoya ke tyAgI) dharmanAM sUtre hAthamAM levAM ane tenA upara je kaDavAzane mela cakyo che te dUra karI dharmanI mAraphata ja badhI komamAM vadhAremAM vadhAre meLa sAdhavo. ane bIjo mArga, paraMtu chevaTane mArga (bhale ne te krAntikArI lekhAya), e che ke gRhasthAe A navA dharmane ja eTale ke vikRta ane sAMkaDA dharmane zaraNe javuM choDI ane jANe ke dharmane vArasa na maLyo hoya evI rItanuM manane ghaDI vyAvahArika bhUmikA upara ekatra thavuM, ane buddhipUrvaka tathA agatyanuM saMgaThana karavuM, jemAM IcchA pramANe eka phirakAnA gRhastha bIjA phirakAnA gRha sAthe hRdayathI dareka kSetramAM bheTI zake ane arasaparasa sahakAra karI zake. jyAre gRhastho pelA Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNe jaina phirakAonA meLane vicAra [ 433 dharmadhvajone bAjue mUkI ekarasa thavA lAgaze ane digaMbara zrImAna zvetAMbara vidyArthIone ane zvetAMbara gRhastha digaMbara saMsthAone madadagAra thatA dekhAze, badhA saMyukta ke sahakAranA dhoraNa upara saMsthA calAvaze, tyAre dharmadUta Apa Apa kheMcAI temAM joDAze. temane ema ja thavAnuM ke have ApaNe bhedakamaMtra nakAme che. seMkaDe ane hajAro varSathI mAMDIne te TheTha atyAra sudhIne dharmadUtone itihAsa eka ja vastu darzAve che ane te e ke temaNe virodha ane kaDavAza ja phelAvI che. ApaNe ajJAnathI tene vaza thayA. have juga badalAyo che. Arthika, sAmAjika ane rASTrIya paristhiti A vastu calAvI zake tema rahyuM nathI. tethI have dareka juvAna ke vRddha, jenAmAM buddhi ane svataMtratAne chAMTe paNa hoya te, pitAthI bane tyAM ane banatI rIte, sAcA dilathI ane buddhipUrvaka, bIjA phirakAne sahakAra sAdhe. Aje e ja vastu dhamya thaI paDI che. -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAna. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNa* [24]. jema bhUgoLa, khagoLAdi vidyAo che tema dhArmika zikSaNa paNa eka vidyA che ke nahi ? ane te vidyA nathI ema je nathI kahI zakAtuM te e jevuM rahe che ke dhArmika zikSaNamAM jANavA jevI, rasa pedA kare evI ane mAnavabuddhinI bhUkha jagADI tene saMtuSTa kare evI mahatvanI bAbate kaI che ke nahi ? je anubhavIone uttara e heya (ane che ema mAre vizvAsa che) ke evI bAbato dhArmika kahevAtI vidyAmAM puSkaLa che, te pachI Aje e prazna kema UbhuM thAya ke chAtrAlaya vagere saMsthAomAM dhArmika zikSaNa levuM joIe ke nahi? A prazna thavAnAM cAra mukhya kAraNa cheH (1) daSTinuM saMkucitapaNuM, (2) buddhisvAtaMtrya ane tarka upara aMkuza, (3) jJAna upara aMkuza arthAta navI vicAradhArAo ane zodha tarapha durlakSa, (4) zelI deSa. dhArmika zikSaNa ApavAmAM dRSTi bhAre saMkucita ane TUMkI rAkhavAmAM Ave che. dA. ta. jaina samAja, ane temAM paNa digaMbara, dhArmika zikSaNa Ape tyAre teo evI ja dRSTi dharAvatA hoya che ke amuka bAbata upara digaMbara zAstromAM je lakhAyeluM che te chellAmAM chelluM eTale ke sarva kathita che, have temAM vadhAre jANavA jevuM ke umeravA jevuM kazuM nathI. te bAbata paratve anya zAstro je bhinna mata darzAvatAM hoya te te taddana agrAhya ane apUrNa che. ane je jaina zAstra pramANe ja bIjAM zAstro paNa te bAbata para mata dharAvatAM hoya te te vicAra temaNe jaina zAstramAMthI lIdhela che. vaLI teo evI paNa mAnyatA dharAvatA hoya che ke te bAbata paratve digaMbara AcAryoe lakhyuM che te ja yathArtha che ane bIjA AcAryo yathArtha daSTi vinAnA hovAthI abhrAMta vicAra karI zake ja nahi. bhaNAvanAramAM A daSTisaMkucitatA hoya che ane bhaNanAramAM pachIthI e dAkhala thAya che, - A carcA jana samAjane lakSIne lakhelI che paNa te badhA dhArmika samAjonI zikSaNa paddhatine lAgu paDe e dRSTie ja vicArAyelI che, Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNa [435 eTale jyAre bhaNanArAomAMthI keTalAka AgaLa vadhe che ane vicArazIla thAya che tyAre temane zarUAtamAM maLele dRSTisaMkocano vArase yAda Ave che, ane te vakhatanI vicArasaraNuM sAthe tema ja abhyAsa sAthe e TUMkI dRSTino meLa khAte na jotAM e zikSitagaNa pikArI UThe che ke dhArmika zikSaNa nakAmuM che. atyAranI sAMpradAyika badhI ja saMsthAomAM dhArmika zikSaNa ApanArAo ane saMsthAnA saMcAlake moTebhAge buddhisvAtaMtrya ane tarkazakti, ke je bane manuSyatvanA prANa ane kharuM jIvana che, tenA upara aMkuza mUke che. dA. ta. koI jaina vidyArthI dhArmika zikSaNa letI vakhate dUdha-ghInA ja samudronuM varNana sAMbhaLI tema ja sanArUpAnA pahADonuM varNana sAMbhaLI e vize purAvA mAge agara to vizeSa jijJAsA pragaTa kare te zikSako enA upara lAla AMkha na kare ema mAnI laIe, te paNa eTaluM te jarUra ja kahevAnA ke ApaNI buddhi parimita che ane parataMtra che tethI tene AvI bAbate vize mAtra zraddhA rAkhavAnuM hoya che; emAM zaMkA karavI e paNa dharmahatyA che. vaLI kaI raDyAkhaDyo ziSya tarka kare ke bhagavAna mahAvIranI tahenAtamAM koDa de rahetA ema kahevAya che, tyAre bhagavAnanA samayanA rAjAo ane bIjI vyaktienA ullekho jema bauddha Adi zAstromAM maLI Ave che tema AvI ajaba vastuone ullekha kema nathI maLatuM ? vaLI, koI vidyAthI ema tarka kare ke pUjAmAM lenA DhagalA kare che te, athavA tIrtharakSAne nAme koI koI vAra manuSyahatyA sudhInAM ajANatAM paNa pagalAM bharAya che te, tyAga ane ahiMsAnI sAthe baMdha kevI rIte bese ? eka te AvA tarko UThavA jevI buddhi ja ghaTI gaI che, ane kadAca durbhAgya ke sabhAge UThayA te tevA tarka karanArane moTebhAge nAstika athavA deDhaDAhyo kahIne utArI pADavAmAM Ave che. jyAre emAMnA koI vidyArthI AgaLa jatAM svataMtra vicAraka ane tArkika thAya che tyAre teo pelA vidyAthIjIvananA dhArmika zikSaNa sAme tobA pokAre che, ane baLa jagAve che. dhArmika zikSaNamAM je viSaya zikhavA hoya ane tenA upara je AcAryanuM pustaka cAlatuM hoya te viSaya para te AcAryanA (pachI bhale te seMkaDe ane hajAra varSa pahelAM thaI gayA heya) vicAra sivAya bahAranI duniyAmAM te jamAnA sudhImAM bIjAoe zuM vicAryuM che ane te jamAnAthI mAMDI atyAra sudhImAM te viSaya paratve AkhI duniyAmAM zuM zuM vicAravAmAM AvyuM che, zI zI zedha thaI che, kayAM jUnAM satye vadhAre spaSTa thayAM che Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 ] darzana ane ciMtana ane kaI khAkhatA khoTI sAbita thatI jAya che agara thaI che, te badhAM tarapha mAtra durlakSa karavAmAM Ave che. tethI jyAre kAI dhArmi ka zikSaNa lIdhela vidyArthI moTI uMmare pote zIkhela viSayanI bAbatamAM cAmerathI navuM jANe che athavA tene e jANavA-sAMbhaLavAnA prasaMga Ave che tyAre tene pele dhArmika abhyAsa daramiyAna jJAnaaMkuza khaTake che ane vagara sAce te kahI de che ke dhArmika zikSaNane salAma ! ene lIdhe teA UlaTA mUrkha rahyA ! uparanA traNa doSo uparAMta eka moTA doSa zikSaNanI zailInA che. Aje meTebhAge arthahIna pAgAkhavavAmAM Ave che, emAM zIkhanArane kadAca TIkhaLa ane majA paDe che, kAraNa ke te gAkhatAM ramatA jAya che; paNa tenI vicAra ane kalpanAzakti mAtra geAkhaNapaTTInA bhArane lIdhe muThThI thaI jAya che. atha na samajAvAthI jJAnane! rasa AvatA nathI ane gAkhelA zabdo kALa jatAM bhulAI jAya che. moTI u Mmare jyAre evA vidyAthI vicAra ane kalpanAnI kiMmata AMkatA thAya che ane vyavahAramAM tenI agahatA jue che tyAre eragajhebanI peThe te peAtAnA dhazikSakAne phrAMsI mAk karI zApa to Apeja che. A uparAMta keTalIka, mahesANAmAM che tevI, dhajIvI pAThazALAomAM tA vidyAthIone, jemanuM jJAna ane vicAra jANavA mATe AkhuM jagata talase che te gAMdhIjInAM patro ane pustakA vAMcatAM paNa rAkavAmAM Ave che; eTalA kAraNe ke e jaina dhArmika pustaka nathI. huM... keTalAMya dharmaputra manAtAM ane vidvAna gaNAtAM jaina sAdhu tema ja sAdhvIne jANuM chuM ke jeone mana amuka AcAryoe amuka bhASAmAM lakhyuM hoya te sivAyanuM kazuM paNa vAMcavA ane sAMbhaLavA taraph mAtra udAsInatA ja nahi, paNa dveSa hoya che. A joI ghaNA melI UThe che ke dhArmika zikSaNe satyAnAza vAhyuM; enI zI jarUra che? alabatta, dhArmika zikSaNa sAme vAMdho lenArA uparanA anubhava khoTe che ema teA na ja kahI zakAya, chatAM jo vicAra ane anubhave ema lAge ke dhArmi ka zikSaNamAM samAtI jAnI mAnyatAo, jUnI paraparA ane e prAcIna anubhavA amuka hada sudhI ane amuka dRSTie jANavA jevAM che ane upayAgI paNa che, to pachI khIjA Agatuka deSo, je samaja ane prayanathI TALI zakAya tema che, tene kAraNe e badhu' phaeN'kI aa na devAya. ochA ke vattA kAMkarA hoya agara dhULa hoya teTalAmAtrathI ja puSTikAraka ane agatyanuM anna-dhAnya pheMkI te na ja devAya. jema sUpaDuM ane AMkha anAja Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNa [ 437 sApha karavA mATe che tema, buddhi ane dhIraja guNadoSa pArakhavA ane doSa nivAravA mATe che. dhArmika zikSaNanA viredhI pakSanI dalIle te eTaluM ja sAbita kare che ke je khAmIone kAraNe AgaLa jatAM bhaNelAone dhArmika zikSaNa tarapha aruci thAya che te khAmIo dUra karavI ane e zikSaNamAM prANa lAvo. tyAre atyAre dhArmika zikSaNa kyA prakAranuM hovuM joIe ke jethI te rasaprada thAya, AgaLa jatAM te lenArane pastA na thAya e ja prazna upasthita thAya che. dhArmika zikSaNa kaI rIte ane kaI daSTie ApavuM tenuM TUMka sUcana ahIM karavAmAM Ave che. vizeSa sudhArAne ane parivartanane pUrNa avakAza che. zikSaNamAM pahelI vAta dRSTinI udAratAnI che. eTale je viSaya para te je vicAra dhArmika zikSaNamAM zIkhavavAmAM Ave te viSya para te vicAra chevaTane ja che ema Agraha na rAkhatAM te paNa eka vicAra che, jANavA je che, ane amuka jamAnAnA, amuka saMpradAyanA vidvAno amuka vakhata sudhI A rIte mAnatA AvyA che ema dhArIne ja e vicAra zIkhave joIe. A pramANe dRSTi vizALa banI eTale e viSaya paratve bIjA AcAryonA vicAra upara paNa udAra bhAve lakSa ApI zakAze, ane eka viSaya paratve dhArmika koSamAM samAtI badhI ja mAnyatAo samatolapaNe jANavAnI taka raheze. pariNAme sarvajJapaNuM hoI zake ke nahi evI ane bIjI bAbatomAM mAtra eka vicArane pUrvagraha na baMdhAtAM te muddA upara bhinna bhinna darzanamAM maLatAM badhAM ja maMtavya samatalapaNe jANuM ane vicArI zakAze. daSTi udAra thaI eTale tene jJAnane daravAje pahoLo thaye, tenuM sAhitya apAra banyuM ane tene mAtra durAgrahane lIdhe ja amuka sAhityamAM gaMdhAI rahevAnI sthiti prApta thaI hatI te paNa gaI. pachI dhArmika zikSaNa lenAra je dazavaikAlika zIkhate haze te te sthAnakavAsI ke zvetAMbara derAvAsI hovA chatAMya dhamma pada, gItA ane bAIbala Adi vAMcavAne; ane je te vidyArthI brAhmaNa haIveda ke upaniSada zIkhate haze te tenI dRSTi avestA, kurAna ane jaina ke bauddha Agama tarapha paNa jaze. dhArmika zikSaNamAM buddhisvAtaMtrya ane tarkazaktine saMpUrNa chUTa hevI joIe. dharma e nAnIsUnI ke sAMkaDI vastu nathI. manuSya mahAna banavA ja dharmanuM zaraNa le che, eTale dharmanA pradezamAM te buddhinI svataMtratA ane tane vadhAremAM vadhAre chaTa hovI joIe. jema UgatA bALakanA zarIrane Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438] darzana ane ciMtana rUMdhavAmAM Ave che te tenA jIvanane gUMgaLAve che ane zarIranA vikAsane taddana puSTi ApavAmAM Ave che tethI zarIra vadhe che ane majabUta bane che, e ja rIte buddhinI svatratA ane tarkazaktinI chUTathI dharma vikase che, tenA taraphanI ruci vadhe che. zarUAtamAM amuka ta DagamagavA lAge, tethI kAMI dharmane nAza thato nathI; UlaTuM temAM sudhAre ane umere ja thAya che. dharma e mAtra maryAdita ke jaDa vastu nathI; e te amaryAdita ane jIvaMta vastu che. eTale jema jema buddhine chUTa tema tema dhArmika gaNAtI mAnyatAo ane viSaya vadhAre carcAvAnAM, vadhAre spaSTa thavAnAM ane kasAvAnAM. A tatva zikSaNamAM AvavAthI ghaNA jUnA viSaye cALaNamAM caLAze e vAta kharI, paNa tethI te UlaTuM tenuM svarUpa vadhAre cokhuM banaze. satyane zaMkAne bhaya zAne ? ene lIdhe dhArmika zikSaNa pAmela moTI uMmare ene tarapha Adara batAvavAnA. dhArmika zikSaNamAM jijJAsA niraMkuza rahevI joIe, eTale ke koI paNa viSaya paratve zakya hoya eTaluM badhuM jJAna meLavavAnI vidyArthImAM IcchA utpanna karavI joIe ane e IcchAne zikSakoe pUrNa prayatnathI satiSavI joIe. Ama karavA mATe kaI paNa viSayanuM dhArmika zikSaNa ApatAM mAtra maryAdA tarIke bhale amuka pustaka pasaMda karavAmAM Ave, paNa te viSaya paranAM vicAre ane ze jANavA mATe dezakALanuM baMdhana nahi ja rAkhI zakAya. Ane pariNAme tulanAtmaka abhyAsa dAkhala thaze, bhaNanArane kadI aruci nahi thAya, tema ja tenuM vicArakSetra paNa vadhaze. A uparAMta zailInuM parivaMtana jarUrI che. gekhaNapaTTInuM sthAna samajazakti ane kalpanAzakti le eTale samaya ane zakti lekhe lAgavAnAM. pachI dhArmika zikSaNa tarapha AkarSavA mATe nahi jarUra paDe patAsAM vaheMcavAnI ke nahi jarUra paDe bIjAM pralebhanI. TUMkamAM, uparanA svarUpanuM tAraNa eTaluM ja kADhI zakAya ke dhArmika zikSaNa udAra dRSTithI, tulanAtmaka paddhatithI ane samaja zakti tema ja kalpanAzaktinA vikAsane pradhAna rAkhIne ja apAvuM joIe. A badhuM chatAM dhArmika zikSaNa marajiyAta rahevuM joIe. enAM kAraNe TUMkamAM A che : ( 1 ) varga khAlI na rahe te mATe zikSakane zikSaNa khUba AkarSaka banAvavAnI pharaja paDaze, kAraNa ke varganA cAlavA upara ja tenI pratiSThAne AdhAra manAvo joIe. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNa [ 439 (2) tethI zikSakane khUba vAMcavuM-vicAravuM paDaze, ane ziSyonAM mAnasa tapAsI tene anukULa thavA zikSaNamAM rasa reDa paDaze. Ane lIdhe e zikSaka gaMbhIra banaze ane pariNAme pharajiyAta paddhatimAM je ziSya ane zikSaka bane chIcharA rahI jAya che tene badale zikSaka prauDha banaze ane ane e cepa bIje paNa phelAze. (3) pharajiyAta paddhatithI AgaLa jatAM je kaMTALo ane haMmezane mATe aNagamo janme che tene sthAna ja nahi rahe. pharajiyAta zikSaNanA phAyadAo kAMI dhyAna bahAra nathI, paNa marajiyAta zikSaNanA pariNAma sAme tenI kazI ja kiMmata nathI. dhArmika zikSaNamAM jyAM jyAM AcAra vizenA zikSaNanI vAta Ave tyAM paNa uparanAM udAratA, tulane Adi to dAkhala karIne ja AcAra zIkhavavAthI vidyArthIone temAM rasa paDaze. -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa ane pariSaha [25] ahiMsAnA paMthe jeTalA jUnA che, teTaluM ja tapa paNa jUnuM che. bhagavAna mahAvIra ane buddha pahelAM ApaNA dezamAM tapane keTale mahimA ho, tapa keTaluM AcaravAmAM AvatuM ane tApUjA keTalI hatI enA purAvAo ApaNane mAtra jaina Agama ane bauddha piTakamAMthI ja nahi, paNa vaidika maMtra, brAhmaNo ane upaniSada sudhdhAMmAMthI maLe che. koI paNa kAryanI siddhi mATe tapanuM anuSThAna Avazyaka manAtuM. tapathI IndranuM Asana kAMpatuM. tene bhaya lAgato ke tapasvI mAruM pada laI leze, eTale te menakA ke tilottamA jevI apsarAone, tapasvIne calita karavA mokalatA. mAtra mekSa ke svarganA rAjya mATe ja nahi, paNa aihika vibhUti mATe paNa tapa AcarAtuM. vizvAmitranuM ugra tapa purANamAM prasiddha che. mahAbhArata ane rAmAyaNa ke te pAne pAne tApasanA bhaThe, tapasvI RSie tema ja tapasvinI mAtAo najare paDaze. smRtiomAM jema rAjadaMDanA niyamo che tema aneka prakAranA tapanA paNa niyamo che. sUtragraMthomAM varNAzramanI vyavasthA vAMce, eTale jaNAze ke cAre Azrama mATe adhikAra pramANe tapa batAvavAmAM AvyuM che; ane trIjo tathA e Azrama to uttarottara vadhAre ane vadhAre tapanAM vidhAnothI ja vyApela che. A uparAMta ekAdazI-vrata, zivarAtrinuM vrata, janmASTamI ane rAmanavamInuM vrata vagere aneka vratanA mahimAnA khAsa judA graMtha lakhAyA che. strIonAM keTalAMka tape judAM che; keTalAMka strIpuruSa bannenAM sAdhAraNa che; jyAre keTalAMka to te mAtra kanyAonAM che. A te brAhmaNa saMpradAyanI vAta thaI. paNa bauddha ane jaina saMpradAyanAM zAstromAM paNa enI e ja vAta che. majhimanikAya jevA jUnAM bauddha graMthamAM ane bhagavatI jevA prasiddha jaina AgamamAM aneka prakAranA tApasenA, temanA maThanA ane temanA tapanI vividha praNAlIonAM AkarSaka varNane che, je eTaluM jANavA mATe basa che ke ApaNA dezamAM aDhI hajAra varSa pahelAM paNa tapa-anuSThAna upara nabhatI khAsa saMsthAo hatI ane leke upara te saMsthAone bhAre prabhAva hato. brAhmaNa, Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa ane pariSaha [441 bhikSu ane zramaNa e traNe nAmanuM mULa tapamAM ja che. brahma tarapha mUkanAra ane te mATe badhuM tyAganAra te brAhmaNa. mAtra bhikSA upara nabhanAra ane kazo ja saMcaya na karanAra te bhikSu. kalyANa mATe badhe ja zrama IcchApUrvaka sahanAra te zramaNa. bhagavAna buddha bhikSuka mATe tapa batAvyuM che, paNa te sakhata nathI. emaNe jIvananA niyamomAM sakhatAI karI che, paNa te bAhya niyamamAM nahi; mukhyapaNe temanI sakhatAI citta zuddha rAkhavAnA AMtarika niyamamAM che. paraMtu bhagavAna mahAvIranI sakhatAI te bAhya ane AMtarika bane prakAranA niyamomAM che. bauddha graMthamAM je kAyakaleza ane dehadamanane parihAsa karavAmAM AvyuM che te kAyaleza ane dehadamananI jaina Agama pUrI himAyata kare che, paraMtu A himAyatanI pAchaLa bhagavAna mahAvIranI je mukhya zarata che te zarata tarapha jANe ke ajANe dhyAna na apAyAthI ja bauddha graMthamAM jaina tapano parihAsa thayelo dekhAya che. je tapane buddha parihAsa karyo che ane je tapane temaNe nirarthaka batAvyuM che, te tapane te mahAvIre paNa mAtra kAyakleza, mithyA tapa ke akAma nirjarA kahI tenI nirarthakatA batAvI che. tAmalI tApasa ane pUraNa jevA tApasanAM ati ugra ane ati lAMbA vakhatanAM tapane bhagavAne mithyA tapa kahela che. AnuM zuM kAraNa? je ugra tapa, je ugra kAyakaleza ane je ugra dehadamana bhagavAna Acare te ja tapa, te ja kAyakleza ane te ja dehadamana je bIje Acare te ene virodha bhagavAna zA mATe kare ? zuM emane bIjAnI adekhAI hatI ? ke bIjAnA tapane samajavAnuM ajJAna hatuM ? A bemAMthI eke bhagavAna mahAvIramAM hoya ema kalpavuM e emane na samajavA barAbara che. bhagavAnane virodha e tApanA dedamana paratve na hatuM, kAraNa ke evAM dehadamano te temaNe pote AcarelAM che, ane temanI sAme vartamAna dhanA aNagAra jevA temanA aneka ziSyoe evAM ja dehadamane sevelAM che, jenA purAvAo jaina AgamomAM mejUda che. tyAre jUnI cAlI AvatI tApasa saMsthAo ane tenAM vividha tapa sAme bhagavAnano virodha kaI bAbatamAM hate? emane emAM zI UNapa lAgelI e savAla che. eno uttara bhagavAnanA pitAnA jIvanamAMthI ane jaina paraMparAmAM cAlyA AvatA e jIvananI, bhAvanAnA vArasAmAMthI maLI Ave che. bhagavAne tapanI zodha kAMI navI karI na hatI; tapa to emane kuLa ane samAjanA vArasAmAMthI ja sAMpaDyuM hatuM. Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44ra ] darzana ane ciMtana emanI zaidha je hoya te te eTalI ja ke emaNe tapane--kaThoramAM kaThora tapane-dehadamanane ane kAyalezane AcaratA rahI temAM AMtaradRSTi umerI, eTale ke bAhya tapane aMtarmukha banAvyuM. prasiddha digaMbara tArkika samatabhadranI bhASAmAM kahIe te bhagavAna mahAvIre kaThoratama tapa paNa AcaryuM; paraMtu te evA uddezathI ke te dvArA jIvanamAM vadhAre DokiyuM karI zakAya, vadhAre UMDA UtarAya ane jIvanano aMtarmaLa pheMkI daI zakAya. A ja kAraNathI jaina tapa be bhAgamAM vaheMcAI jAya che. eka bAhya ane bIjuM AtyaMtara. bAhya tapamAM dehane lagatAM badhAM ja dekhI zakAya tevAM niyamano AvI jAya che, jyAre AvyaMtara tapamAM jIvanazuddhinA badhA ja Avazyaka niyamo AvI jAya. che. bhagavAna dIrghatapasvI kahevAyA te mAtra bAhya tapane kAraNe nahi, paNa e tapane aMtarjIvanamAM pUrNa upayoga karavAne kAraNe ja--e vAta bhulAvI na joIe. bhagavAna mahAvIranA jIvanakramamAMthI je aneka paripakava phaLa rUpe ApaNane vAra maLe che temAM tapa paNa eka vastu che. bhagavAna pachInAM Aja sudhInAM 2500 varSamAM jana saMghe eTale tapano ane tenA prakArene jIvato vikAsa karyo che eTale bIjA koI sampradAye bhAgye ja karyo haze. e 2500 varSanA sAhityamAMthI kevaLa tapa ane tenAM vidhAnane lagatuM sAhitya juduM tAravavAmAM Ave te eka khAsa abhyAsagya bhAga ja thAya. jaina tapa mAtra graMthamAM ja nathI rahyuM, e te caturvidha saMdhamAM jIvatA ane vahetA vividha tapanA prakArone eka paDaze mAtra che. Aje paNa tapa AcaravAmAM jaine ekkA gaNAya che. bIjI koI paNa bAbatamAM jene kadAca bIjA karatAM pAchaLa rahe, paNa jo tapanI parIkSA, khAsa karI upavAsa-AyaMbilanI parIkSA, levAmAM Ave to AkhA dezamAM ane kadAca AkhI duniyAmAM pahele naMbara AvanAra jaina puruSo nahi te chevaTe strIo nIkaLavAnI ja, evI mArI khAtarI che. Aje jema jyAM dekho tyAM lAThI khAvAnI harIphAI bALake sudhdhAMmAM najare paDe che, tema upavAsa karavAnI harIphAI jaina bALakomAM rUDha thaI gaI che. upavAsa karatAM kacavAtAM jaina bALakane enI e pice ane nabaLo evI ja rIte kahe che, ke jevI rIte laDAImAM javAne nAumeda thatA rajapUta bALane tenI kSatriyANI mA namAlA kahetI. tapane lagatA utsa, ujamaNAo ane tevA ja bIjA uttejaka prakAre Aje paNa eTalA badhA vyApelA che ke je kuTuMbe, khAsa karI je bahene, tapa karI tenuM nAnuM moTuM ujamaNuM na karyuM hoya, tene eka rIte pitAnI uNapa lAge che. mugala samrATa akabaranuM AkarSaNa karanAra eka kaThora tapasvinI jaina bahena ja hatI. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa ane parivaha [ 443 tapane te jaina na hoya te paNa jANe che, paraMtu pariSahenI bAbatamAM tema nathI. ajene mATe pariSaha zabda jarA navA jevuM che, paraMtu ene artha na nathI. ghara choDI bhikSu banelAne pitAnA dhyeyanI siddhi mATe je je sahavuM paDe te pariSaha. jaina AgamAM AvA pariSade gaNAvavAmAM AvyA che, te phakta bhikSujIvanane uddezIne ja. bAra prakAranuM tapa darzAvavAmAM AvyuM che te te gRhastha ke tyAgI badhAne ja uddezIne, jyAre bAvIsa pariSaha gaNAvavAmAM AvyA che te tyAgIjIvanane uddezIne ja. tapa ane pariSaha e be judA dekhAya che, enA bhedo paNa judA che, chatAM ekabIjAthI chUTA na pADI zakAya evA e phaNagA che. vataniyama ane cAritra e baMne eka ja vastu nathI. e ja rIte jJAna e paNa e bannethI judI vastu che. sAsu, naNaMda ane dhaNI sAthe haMmezA jhadhaDanAra vahu, tema ja jUThuM bolanAra ane devALuM kADhanAra aprAmANika vyApArI paNa ghaNIvAra kaThaNa vrataniyama Acare che. nekanItithI sAduM ane taddana prAmANika jIvana gALanAra kaI kaI evA maLI Ave che ke jene khAsa vrataniyamonuM baMdhana nathI hotuM. vrataniyama AcaranAra ane sarala ImAnadAra jIvana gALanAra koI kAI ghaNIvAra evA tamane maLaze ke jemanAmAM vadhAre vicAra ane jJAnanI jAgRti na hoya. Ama chatAM vrataniyama, cAritra ane jJAna e traNano yoga eka vyaktinA jIvanamAM zakya che, ane jo e vega hoya to jIvanano vadhAre ane vadhAre vikAsa saMbhave che; eTaluM ja nahi, paNa evA gavALA AtmAne ja vadhAre vyApaka prabhAva bIjA upara paDe che, athavA te ema kahe ke e ja mANasa bIjAone derI zake che; jema mahAtmAjI. A ja kAraNathI bhagavAne tapa ane pariSahamAM e traNe tatve samAvyAM che. temaNe joyuM ke manuSyano jIvanapatha lAMbe che, tenuM dhyeya ati dUra che, te eya jeTaluM dUra che teTaluM ja sUkSma che ane te theye pahoMcatAM vacce moTI musIbata UbhI thAya che, e mArgamAM aMdaranA ane bahAranA bane duzmane humale kare che, ene pUrNa vijaya ekalA vrataniyamathI, ekalA cAritrathI, ke ekalA jJAnathI zakya nathI.. A tana bhagavAne potAnA jIvanamAM anubhavyA bAda ja emaNe tapa ane pariSahenI evI goThavaNa karI ke temAM vrataniyama, cAritra ane jJAna e traNeno samAveza thaI jAya. e samAveza emaNe pitAnA jIvanamAM zakyA karI batAvyo. mULamAM te tapa ane pariSaha e tyAgI tema ja bhikSujIvanamAMthI ja Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -444 ] darzana ane ciMtana " utpanna thayelAM che--je ke eno pracAra ane prabhAva to eka adanA gRhastha sudhI paNa pahoMcele che. AryAvartana tyAgajIvanane uddeza AdhyAtmika zAMti ja hatA. AdhyAtmika zAMti eTale kalezonI ane vikArenI zAMti. Arya RSione mana lezone vijaye e ja mahAna vijaya hatuM. tethI ja te maharSi pataMjali tapanuM prayojana batAvatAM kahe che ke "tapa kalezane nabaLAM pADavA ane samAdhinA saMskAre puSTa karavA mATe che." tapane pataMjali kriyAvega kahe che, kAraNa ke e tapamAM vrataniyamone ja gaNe che; tethI pataMjaline kriyAyogathI judA jJAnaga svakAre paDyo che. paraMtu jaina tapamAM te kriyA ga ane jJAnega bane AvI jAya che, ane e paNa smaraNamAM rAkhavuM joIe ke bAhya tapa, je kriyAyoga ja che, te atyaMtara tapa eTale jJAnanI puSTi mATe ja che. ne e jJAnanI puSTi dvArA ja jIvananA aMtima sAdhyamAM upayogI che, svataMtrapaNe nahi. A te tapa ane pariSahanA mULa uddezanI vAta thaI, paNa ApaNe jevuM joIe ke ATaATalA tapa tapanAra ane pariSahe - sahanAra samAjamAM hovA chatAM Aja sudhImAM samAje kaleza-kaMkAsa ane jhaghaDA-vikhavAdanI zAMti keTalI sAdhI che? tame samAjane chellAM phakta pacIsa ja varSane ItihAsa leze te tamane jaNAze ke eka bAju tapa karavAnI vividha sagavaDe samAjamAM UbhI thAya che ane vadhatI jAya che ane bIjI bAju kaleza kaMkAsa ane vikhavAdanA kAMTA vadhAre ne vadhAre phelAtA jAya che. AnuM kAraNa e nathI ke ApaNe tyAM tapa ane udyApa vadhyA eTale ja kaleza kaMkAsa vaLe, paNa enuM kAraNa e che ke ApaNe tapane upayoga karavAnI cAvI ja pheMkI dIdhI athavA hAtha na karI. tethI tapanI hajAre pUjAe satata bhaNAvavA chatAM, tapanAM udyApane bhapakAbaMdha cAlu hovA chatAM, tenA varaghoDAno damAma hovA chatAM, ApaNe jyAM ane tyAM ja UbhA chIe; nathI eka pagaluM bIjA koI samAja ke paDozIthI AgaLa vadhyA, UlaTuM ghaNI bAbatamAM to ApaNe cAvI vinAnA tapamAM - zakti nakAmI kharca bIjA karatAM pAchA paDatA jaIe chIe. je vastu cethA mokSapuruSArthanI sAdhaka hoya te vyavahAramAM anupayogI hoya tema banatuM ja nathI. je niyame AdhyAtmika jIvananA piSaka hoya che, te ja niyame vyAvahArika jIvanane paNa poSe che. tapa ane pariSahe jo kalezanI zAMti mATe hoya to tenI e paNa zarata hevI joIe ke tenA dvArA samAja ane rASTranuM hita sadhAya ane tenuM piSaNa thAya. koI Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa ane parivaha [ 445 paNa Adhibhautika ke dunyavI evI mahAna vastu ke zedha nathI ke jenI siddhimAM tapa ane pariSahAnI jarUriyAta na hoya. sikaMdara, sIjhara ane nepaliyanano vijaya le, athavA vaijJAnikonI zodha lo, athavA briTiza sAmrAjyano pAyo nAkhanAra aMgrejone le, te tamane dekhAze ke enI pAchaLeya emanI Dhabe tapa hatuM ane pariSaha paNa hatA. ApaNe badhA tapa AcarIe ke pariSaha sahIe to tene kAMIka te uddeza ja joIe. kAM te tenAthI AdhyAtmika zAMti sadhAya ane kAM te Adhibhautika vibhUti sadhAya. A bemAMthI eke na sadhAya te ApaNane maLela tapa ane pariSaheno vAraso vikasita thavA chatAM te keTale vadhAre kImatI thAya che ane vicAra tame ja kare ! pariNAma uparathI ApaNe nakkI karI zakIe chIe ke tapa ane pariSaho mAraphata ApaNA samAje pramANamAM bIjA karatAM AdhyAtmika zAMti eTale kalezonI zAMti keTalI vadhAre sAdhI che, athavA e vArasA dvArA eNe Adhibhautika mahattA keTalI vadhAre prApta karI che. je ApaNane evuM abhimAna hoya ke jene jevuM tapa koI karatA nathI, karI zakatA nathI ane jaina bhikSa jeTalA ugra pariSaha bIja koI sahI zakatA nathI te ApaNe enuM vadhAremAM vadhAre pariNAma batAvavA taiyAra rahevuM joIe. duniyAmAMthI koI AvI ApaNane pUche ke "bhalA tame tapa ane pariSahenI bAbatamAM bIjA karatAM pitAne vadhAre caDiyAtA mAne. cho, te pachI tamAre samAja paNa enuM pariNAma meLavavAmAM vadhAre caDiyAto. hovo joIe. tethI tame batAve ke tamArA samAje tapa ane pariSaha dvArA kayuM pariNAma meLavI bIjA samAje karatAM caDiyAtApaNuM meLavyuM che? zuM tame hzazAMtimAM bIjA karatAM caDe che? ke zuM jJAnanI bAbatamAM bIjA karatAM caDe che ke zuM zedhakhoLa ke ciMtanamAM bIjA karatAM caDe che ? zuM tame parAkramI zIkha sainike jevI sahanazIlatAmAM bIjA karatAM caDe che ? A praznone uttara ApaNe hakAramAM prAmANikapaNe na ApI zakIe ( ane atyAranuM sAmAjika pariNAma evo uttara ApavA nA pADe che), te pachI ApaNe ekavAra game tevA kImatI nIvaDelA ane vastutaH kImatI nIvaDI zake tevA tapa ane pariSahanA vArasAnuM mithyAbhimAna karavuM choDI devuM joIe. tapa ane pariSahanA khAsa pratinidhi manAtA guruo ja Aje moTebhAge ApaNe karatA vadhAre gUMcamAM che, moTA kalezamAM che, bhAre athaDAmaNInA jokhamamAM che. sAthe sAthe samAjane moTe bhAga paNa e vAvAjhoDAmAM sapaDAyeluM che. kyAM e suMdara vArasAnAM suMdaratama AdhyAtmika pariNAmo Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446] darzana ane ciMtana ane kyAM e kImatI vArasAne vyartha ane nAzakAraka rIte vyaya ! je jaina samAjanA e mukhya pratinidhioe AdhyAtmika vijaya sAdhI ApaNuM samAjane jIvita zAMti apa hota, athavA hajI paNa arpatA hoya te, vyAvahArika bhUmikAmAM game teTaluM pachAtapaNuM hovA chatAM, ApaNe UMcuM mAthuM karI ema kahI zakata ke ame ATaluM to karyuM che. paNa eka bAju AdhyAtmika zAMtimAM jagata ApaNuM devALuM jue che ane bIjI bAju ApaNI sAmAjika ane rASTrIya nabaLAIo te ApaNe pitAne moDhe ja kabUla karIe chIe; eTale ekaMdara rIte ema banyuM che ke ApaNe tapa ane pariSahomAMthI pariNAma meLavavAnI kUMcI ja hAtha nathI karI. tethI Aje vicAra upasthita thAya che ke have zuM e vArase, je hajAro varSo thayAM maLyo che ane je kImatI lekhAya che te, pheMkI de ? agara te te mAraphata zuM karavuM? tenAthI pariNAma sAdhavAnI zI kuMcI che ? A praznonA javAbamAM ja prastuta carcA pUrI thaI jAya che. samaye samaye navAM navAM baLe pragaTe che ane kSetro khullAM thAya che. eka ja vastune bhinna bhinna samayamAM ane bhinna bhinna kSetramAM judo upaga thaI zake che. Aje bhAratavarSane sAcA tapa ane parivahanI jarUra UbhI thaI che. ApaNe samAja tapa ane pariSahethI TevAyale che. je emanI AdhyAtmika AMkha enAthI na UghaDatI hoya te pachI enAthI vyAvahArika AMkha te UghaDavI ja joIe ! ane tapa ke pariSa dvArA koI paNa vyAvahArika pariNAma lAvavuM hoya tyAre, je daSTi hoya che, tenAthI AdhyAtmika pariNAma te Ave ja che. bhagavAnanuM tapa dvimukhI che. je ene AcaranAramAM jIvananI kaLA hoya te te moTAmAM moTuM vyAvahArika pariNAma ANavA uparAMta AdhyAtmika pariNAma paNa ANe ja che. AnI sAbitI mATe gAMdhIjI basa che. emanA tape ane pariSahAe rAjakIya ane sAmAjika kSetramAM kevAM kevAM pariNAma ApyAM che! kevI kevI cirasthAyI krAMtio janmAvI che ane lekamAnasamAM keTale palaTo ANyo che ! tema chatAM temaNe pitAnA AdhyAtmika jIvanamAMthI kazuM ja gumAvyuM nathI; UlaTuM emaNe e tapa ane pariSahenI madadathI ja potAnuM AdhyAtmika jIvana paNa unnata banAvyuM che. eka jaNa tapa ane pariSahethI AdhyAtmika tema ja Adhibhautika bane prakAranAM pariNAme sAdhe ane bIjAo e vaDe bemAMthI kazuM ja na sAdhe tyAre emAM khAmI tapa-pariSahanI ke enA AcaranAranI? uttara e ja che ke khAmI enA AcaranAranI. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa ane pariSaha [ 447 ApaNe ApaNA e vArasAnA upayoga rASTranA abhyudaya arthe kAM na karIe ? rASTranA abhyudaya sAthe ApaNe AdhyAtmika zAMti meLavavI hAya tA vacce kANuM ADuM Ave che ? paNa na nAcanArIne AMgaNuM vAMkuM----e nyAye ApaNAM ALasI aMgeA ApaNI pAse ema kahevarAve che ke ame dezakAya mAM zI rIte paDIe? rASTrapravRtti e to bhAgabhUmikA che ane ame te AdhyAtmika kalyANa sAdhavA mAgIe chIe. bhegabhUmikAmAM paDIe te| e zI rIte sadhAya ? kharekhara, A kathananI pAchaLa puSkaLa ajJAna raheluM che. jenuM mana sthira hAya, jene karI chUTavuM hAya ene mATe rASTrIya pravRtti ane AdhyAtmika kalyANa vacce kazA ja virAdha nathI. jema zarIra dhAraNa karavA chatAM enAthI AdhyAtmika kalyANa sAdhavuM zakya che tema icchA ane AvaData hoya te rASTrIya pravRtti karavA chatAM AdhyAtmika kalyANa sAdhavuM zakya che, ane jo IcchA ane AvaData na hoya te AdhyAtmika kalyANane nAme tapa tapavA chatAM tenu pariNAma UlaTuM ja Ave--jevuM Aje dekhAya che. AvIsa pariSaheAmAM bhUkha tRSA, TADha-taDakA, jIva-jaMtu, mAna-apamAna vagerenAM sa'kaTA mukhya che. e saMkaTAthI petAne vadhAremAM vadhAre TevAyela mAnanAra eka moTA zramaNava dezane sadbhAgye mAjuda che. sarakAra ane samAjanA anyAya sAme thanAra ahiMsaka ane satyapriya yAddAomAM e ja guNonI vadhAre apekSA rahe che. A guNe jainavane vArasAgata jevA che. eTale jyAre dezane anyAyanA vijaya mATe sainikAnI jarUra heAya tyAre te dha yuddhamAM e pariSahasahiSNue ja mAkhare hAvA joI e. ema te kAI nahi kahe ke dezanI svata MtratA temane nathI joItI ke nathI gamatI, agara to e svataMtratA maLyA pachI te paradezamAM cAlyA jaze. vaLI ema paNa kAI nahi kahI zake ke AvI zAMta svataMtratA vadhAremAM vadhAre sahana karyAM vinA maLI zake. jo Ama che te ApaNI pharaja spaSTa che ke ApaNe--khAsa karI tapa ane pariSaha sahevAnI zakti dharAvanArA--dezakAya mAM vadhAre bhAga ApIe. laDAI mAravAnI nahi paNa jAte khamavAnI che. jele hoya ke khIjI sthaLa hoya, AjanuM yuddha badhe ja sahana karavA mATe che, je sahana karavAmAM ekko ane tapa tapavAmAM majabUta te ja Ajane kharA sevaka. bahena hA ke bhAI hA, je khamI na jANe te Aja phALA ApI na zake. jaina tyAgIvarga ane gRhasthavarga khIjAte mAravAmAM nahi, paNa jAte sahana karavAmAM peAtAne caDiyAtA mAne che ane khIjA pAse manAve che. eTale tenI Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] darzana ane ciMtana AjanA yuddha paratve temAM jhukAvavAnI bevaDI pharaja UbhI thAya che. keI sAco AcArya ke sAmAnya muni kalAlane ane pInArane samajAvatAM-zAMti ane premathI samajAvatAM-jelamAM jaze te tyAM te jela maTI ene mATe ane bIjAne mATe bhUmi banaze. lUkhuMpAchuM khAvA maLaze, jADAMpAtaLAM kapaDAM maLaze te e ene agharuM nahi paDe, kAraNa ke je Teva vallabhabhAI jevAne ke neharu jevAne pADavI paDe che te Teva jaina gurune te svataHsiddha che. vaLI jyAre gharathI nIkaLyo tyAre ja kapaDAMne pariSaha teNe svIkAryo che. have je khAdI paheravI paDe te emAM eNe dhAreluM ja thayuM che, vadhAre kazuM ja nahi. vadhAre che tyAre thayuM kahevAya ke je e khAdInI achatane lIdhe taddana nagna rahe athavA laMgoTabhera rahI TADha, taDake ane jIvajaMtuno upadrava sahana kare. paNa A dhArmika dezanI eTalI apAra bhakti che ke te jAte nagna rahIne paNa pitAnA guruonAM aMga DhAMkaze! kharI vAta e che ke AdhyAtmika ane Adhibhautika ane prakArano abhyadaya sAdhI zakAya evI A alaukika laDAI che ane emAM tapa tapatAM jaina bhAI ane bahene ane guruvargane jeTale avakAza che, jeTalI saphaLatAnI vakI che, teTalI bIjA koIne nathI. mAtra rAjya meLavavAmAM nahi, paNa tene calAvavA sudhdhAMmAM pariSahe sahana karavo paDe che. sAcuM hoya ke khoTuM e teo jANe ke Izvara jANe, paNa aMgrejo dalIla kare che ke "hiMdustAna jevA garama dezamAM jaI rahevAmAM ane tyAM jIvana gALavAmAM amAre je muzkelI che, je khamavuM paDe che, te hiMdustAnIo na jANI zake. Ama chatAM ame hiMdustAnanA bhalA khAtara e badhuM sahana karIe chIe !" emanI A phariyAdane sAcI mAnI emanAM badhAM ja saMkaTa ApaNA dezanA badhA saMpradAyanA tapasvIoe mAthe laI levAM joIe. je bAvAo paMcAgni tapanI bhAre abhyAsI che emane hiMdu stAnanI rakSA mATe ughADe page siMdhanA raNamAM ke mAravADanA verAna pradezamAM UbhuM rahevuM ane kUca karatAM cAlavuM bhAre nahi paDe. je nAgaDA bAvAo bhabhUti lapeTI bhara ziyALAmAM smazAnamAM paDyA rahe che temane dezarakSA mATe aphaghAnistAnanI sarahada upara kaDakaDatI TADhamAM rahevuM bhAre nahi paDe. jeo aNIdAra khIlAvALA pATiyA upara sUvAnA abhyAsI che, temane duzmananI baMdUkanI saMgIne nahi khUMce. pagapALA cAlavAnA ane lUkhuMcUkuM khAvAnA tema ja eka vAra jevuMtevuM khAI calAvI levAnA ane divasanA divasa sudhI upavAsa ane AyaMbila karavAnA abhyAsI che, temane kAMI paNa muzkelI AvavAnI nathI. eTale aMgreja sojone ke vAIsaroya sAheba sudhInA Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapa ane parivahana [ 449 amaladArane ApaNe ApaNA mATe zA sAru ApaNA dezamAM musIbata sahana karavA devI joIe? bhale teo IgleMDamAM jaI zani bhagave. khAsa karI ApaNA badhA ja samajemAM strI ane puruSomAM tapa karavAnuM ane khamI khAvAnuM asAdhAraNa baLa paDyuM hoya tyAre ApaNe ApaNA mATe paradezanA lekene zA mATe herAna karavA joIe ? eTale Aje svarAja meLavavAmAM kahe ke tene sAcavavAmAM kahe, jeTalA baLanI darakAra che te badhuM ja ApaNI pAse che. phakta khAmI hoya te eTalI ja che ke tene upayoga keI nizcita uddezamAM vyavasthita rIte thatuM nathI. phakta ApaNA dezanI strIomAM ja je tapa karavAnuM ane A sahana karavAnuM baLa che ane jeTaluM baLa AjakAla teo temAM vApare che, te bahene dhAre te eTalA ja baLanA vyavasthita ane vicArapUrvakanA upayogathI, puruSonI jarA paNa madada sivAya, svarAja meLavI zake, kAraNa ke AjanI rASTrIya pravRttinI saphaLatA mAtra tapasyA ane sahanazIlatA upara ja avalabelI che--je puruSo karatAM strIomAM vadhAre pramANamAM che. eTale Aje ApaNA hajAre varSanA vArasAno suMdaratama upaga karavAnI taka prApta thaI che; ene upayoga karo ane e dizAmAM vicAra kare emAM ja ApaNuM A paryuSaNanI AMzika saphaLatA che. ke ema na dhAre ke atyAre A je mojuM cAlI rahyuM che, tene lAbha laI bolanArAo tapa ane pariSaha jevI AdhyAtmika kImatI vastu one veDaphI nAkhavA mAge che. khAtarIthI mAnaje ke ahIM e vAta ja nathI. ahIM te uddeza eTale che ke je baLa ApaNumAM che, astavyasta thayeluM che ane jene atyAre AdhyAtmika ke Adhibhautika kSetramAM kaze ja upayoga nathI thate, te baLane cAlu pravRttimAM lagADI tenI vadhAre kiMmata siddha karavI. je ema thAya te duniyAnI dRSTimAM jaina tapa ane pariSahanuM keTaluM mahatva vadhe ! phakta mahAtmAjIe pitAnA AcaraNa dvArA upavAsanuM keTaluM mahattva vadhArI mUkayuM che! Aje emanA upavAsanI aneka dRSTie kiMmata che, kAraNa ke emanA upavAsanI pAchaLa cAritra ane jJAna e banne AtyaMtara tapa rahelAM che. te pachI ApaNA samAjamAM upavAsa ane bIjA tevAM aneka tape cAle che te badhAMnI sAthe cAritra ane jJAnane sayAga karI ene lekagamya upayoga karIe te zuM e tapanI kiMmata ghaTavAnI ke vadhavAnI ? eTale tapanuM kharuM ujamaNuM dekhAva ane bhapakAomAM nathI. gAMdhIjIe potAnA sAta, cauda ke 29 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana ekavIsa upavAsanuM eka pAI kharacIne paNa ujamaNuM nathI karyuM ane chatAM emanA upavAsae meTAmeTA dUtane AkarSI. kAraNa zuM che? kAraNa e ke e upavAsanI pAchaLa lokakalyANanI ane cittazAMtinI zuddha dRSTi hatI. Aje ApaNe AzA rAkhIe ke ApaNA tapasvIvargamAM ane pariSaha khamanAra, mAthAmAMthI vALa kheMcI kADhavA jevI sakhata muzkelI sahanAra, ughADe page cAlanAra ane ughADe mAthe pharanAra tyAgIvargamAM e zakti tema ja bhAvanA Utare! -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne, 1930. Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAri [26] mAnavaprakRtimAM hiMsA ane ahiMsAnA bane to samAyelAM che. hiMdustAnamAM tenA mULa vatanIonI ane pAchaLathI temanA vijetA tarIke jANItA AryonI jAhojalAlI vakhate aneka jAtanAM balidAna tema ja yajJayAganI bhAre prathA hatI ane emAM mAtra pazuo ke paMkhIo ja nahi, paNa manuSya sudhdhAMnI bali apAtI. dhArmika gaNAte hiMsAne A prakAra eTalI hada sudhI vyApela hatA ke tenA pratyAghAtathI bIjI bAjue e hiMsAne virodha zarU thayo hato ane ahiMsAnI bhAvanAvALA paMtho bhagavAna mahAvIra ane buddha pahelAM paNa sthapAI gayA hatA. ema chatAM ahiMsA tattvanA ananya pioSaka tarIke ane ahiMsAnI AjanI cAluM gaMgotrI tarIke te je be mahAna aitihAsika puruSo ApaNI sAme che te bhagavAna mahAvIra ane buddha ja che. emanA samayamAM ane emanA pachI hiMdustAnamAM ahiMsAne je poSaNa maLyuM che, teno jeTajeTalI rIte ane jeTajeTalI dizAmAM pracAra thayuM che tema ja ahiMsAtatva para je zAstrIya ane sUkSma vicAre thayA che enI joDa hiMdustAnanI bahAranA koI paNa dezanA ItihAsamAM maLI zake tema nathI. duniyAnA bIjA deze ane bIjI jAtio upara asAdhAraNa prabhAva pADanAra, temane jItanAra ane kAyamane mATe temanAM mana harI lenAra koI tattva hiMdustAnamAM udbhavyuM hoya te te hajAro varSathI Aja sudhI saLaMga ochevatte aMze cAlyuM AveluM ane vikAsa pAmeluM ahiMsA-tatva ja che. Aje paNa gulAmIgrasta hiMdustAnanuM teja je kAMI hoya te te mAtra ahiMsA ja che. ahiMsAnA pracAraka jaina ane bauddha so vyavasthita sthapAyA pachI tenuM pracArakArya mera khUba jesabhera cAlavA lAgyuM. enA purAvAo Aje paNa jIvatA che. mahAna samrATa azokanI dharmalipiomAM je pharamAno che te ApaNune spaSTa jaNAve che ke azoke utsavo ane samAraMbhamAM hiMsA na karavAnI AjJA karI hatI athavA eka rIte leke pAse ema na karavAnI pitAnI IcchA teNe darzAvI hatI. jAte hiMsAmukta thaI phakIrI dhAraNa karI rAjadaMDa dhAraNuM karanAra azokanI dharma-AjJAono prabhAva dareka paMthanA leke upara Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] darzana ane ciMtana keTale paDyo haze enI kalpanA karavI kaThaNa nathI. rAjakIya pharamAna dvArA ahiMsAnA pracArane A mArga azokathI aTakyo nathI. tenA pautra jANatA jaina saMprati rAjAe e mArganuM bhAre anusaraNa karyuM hatuM ane pitAnA pitAmahanI ahiMsAnI bhAvanAne eNe pitAnI Dhabe ane pitAnI rIte bahu ja poSI hatI. rAjAo, rAjakuTuMba ane moTA moTA adhikArIo ahiMsAnA pracAra tarapha jhUkelA heya te uparathI be vAta jANavI rahela che. eka to e ke ahiMsApracAraka saMghoe pitAnA kAryamAM keTalI hada sudhI pragati karI hatI ke jenI asara mahAna samrATa sudhI thaI hatI; ane bIjI vAta e ke lekene ahiMsAtatva keTaluM rucyuM hatuM athavA temanAmAM dAkhala thayuM hatuM ke jene lIdhe teo AvA ahiMsAnI ghoSaNA karanArA rAjAone mAna ApatA. kaliMgarAja AhaMta samrATa khAravele paNa e mATe khUba karyuM hoya tema tenI kArakirdI uparathI lAge che. vacce vacce balidAnavALA yajJanA yugo mAnavaprakRtimAMthI udayamAM AvatA gayA ema ItihAsa spaSTa kahe che, chatAM ekaMdara rIte jotAM hiMdustAna ane tenI bahAra e bane ahiMsApracAraka saMghanA kAryo ja vadhAre saphaLatA meLavI che. dakSiNa ane uttara hiMdustAnanA madhyakAlIna jaina ane bauddha rAjAo tema ja rAjakuTuMba ane amaladArenuM paheluM kArya ahiMsAnA pracAranuM ja rahyuM hoya tema mAnavAne ghaNAM kAraNe che. pazcima hiMdustAnanA prabhAvazALI rAjyakartA parama AhaMta kumArapALanI ahiMsA te eTalI badhI jANItI che ke ghaNAne Aje te atizayatAvALI lAge che. mogala samrATa akabaranuM mana haraNa karanAra tyAgI jaina bhikSu hIravijayasUrinA ane tyAra pachInA temanA anugAmI ziSyanA bAdazAha pAsethI ahiMsA paratve meLavelAM pharamAne hamezane mATe ItihAsamAM amara rahe tevAM che. A uparAMta ThAkaraDAo, jamInadAre, lAgavagavALA amaladAre ane gAmanA AgevAna paTela taraphathI paNa hiMsA na karavAnAM maLelAM vacano je ApaNe meLavI zakIe ane maLI Ave te A dezamAM ahiMsApracAraka saMghe ahiMsAnuM vAtAvaraNa UbhuM karavA keTale puruSArtha karyo che enI kAMIka kalpanA Ave. . ahiMsApracAranA eka sacoTa purAvA tarIke ApaNe tyAM pAMjarApoLanI saMsthA cAlI Ave che. A paraMparA kyArathI ane konI dvArA astitvamAM AvI e cekakasa kahevuM kaThaNa che, chatAM gUjarAtamAM ene pracAra ane enI pratiSThA jotAM ema mAnavAnuM mana thaI jAya che ke pAMjarApoLanI saMsthAne vyApaka karavAmAM kadAca kumArapAlane ane tenA dharmaguru AcArya hemacaMdrane mukhya hAtha heya. AkhAye kaccha, kAThiyAvADa ane gujarAtanuM tema ja rajaputAne-- Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 453 ahiMsA ane amAri - nA amuka bhAganuM kaI evuM jANItuM zahera ke sArI AbAdIvALo kasaba nahi maLe ke jyAM pAMjarApoLa na hoya. ghaNe sthaLe te nAnAM gAmaDAMomAM paNa prAthamika nizALo(prAImarI skUla)nI peThe pAMjarApoLanI zAkhAo che. A badhI pAMjarApoLa mukhyapaNe pazuone ane aMzataH paMkhIone paNa bacAvavAnuM ane temanI sArasaMbhALa rAkhavAnuM kAma kare che. ApaNI pAse atyAre cokakasa AMkaDA nathI, paNa mArI sthULa aTakaLa evI che ke daravarSe e pAMjarApoLa pAchaLa jene pacAsa lAkhathI ocho kharca nathI karatA, ane e pAMjarApoLonA AzrayamAM kAMI nahi te nAnAmoTA lAkheka jIva sArasaMbhALa pAmatA haze. gUjarAta bahAranA bhAgamAM jyAM jyAM ge zALAo cAle che tyAM badhe mukhya bhAge phakta gAyonI ja rakSA karavAmAM Ave che. gozALAo paNa dezamAM puSkaLa che ane temAM hajAre gAme rakSaNa pAme che. pAMjarApoLanI saMsthA ho ke gozALAnI saMsthA che, paNa e badhI pazurakSaNanI pravRtti ahiMsA pracAraka saMdhanA puruSArthane ja AbhArI che ema koI paNa vicAraka kahyA vinA bhAgye ja rahI zake. A uparAMta kIDiyArAnI prathA, jaLacarene ATanI goLIo khavaDAvavAnI prathA, zikAre ane devIne bhege baMdha karAvavAnI prathA -e badhuM ahiMsAnI bhAvanAnuM ja pariNAma che. atyAra sudhI ApaNe pazu, paMkhI ane bIjA jIvajaMtuo vize ja vicAra karyo che. have ApaNe manuSyajAti tarapha paNa vaLIe. dezamAM dAnaprathA eTalI dhaMdhabaMdha cAlatI ke temAM koI mANasa bhUkhe rahevA bhAgye ja pAmatuM. pracaMDa ane vyApaka lAMbA duSkALamAM jagaDuzA jevA sakhI gRhasthAe pitAnA annabhaMDAra ane khajAnAo khullA mUkyAnA vizvasta purAvAo che. je dezamAM pazupaMkhI ane bIjA kSudra che mATe kareDe rUpiyA kharcAtA hoya te dezamAM mANasajAta mATe lAgaNI ochI heya agara te te mATe kAMI na thayuM hoya ema kalpavuM e vicArazaktinI bahAranI vAta che. ApaNuM dezanuM Atithya jANItuM che ane Atithya e mAnavajAtane lakSIne ja che. dezamAM lakho tyAgI ane phakIra thaI gayA ane Ajeya che. te eka Atithya ke manuSya taraphanI lekenI vRttino purAvo che. apage, anAthe ane bImAre mATe bane teTaluM vadhAremAM vadhAre karI phITavAnuM brAhmaNa, bauddha ane jaina traNenAM zAstromAM pharamAna che, je tatkAlIna lekarucine paDe che. manuSyajAtinI sevAnA divase divase vadhatI jatI jarUriyAtane lIdhe, ane paDozIdharmanI agatya sarvathI prathama hevAne lIdhe, ghaNIvAra ghaNuM bhAIe Aveza ane utAvaLamAM ahiMsAnA premI lene ema kahI de che ke emanI ahiMsA, Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454] darzana ane ciMtana kIDI-keDI ane bahu to pazupaMkhI sudhI vyApelI che, mAnavajAtane ane dezabhAIone te bahu ochI sparze che; paNa A vidhAna barAbara nathI enI sAbitI mATe nIcenI hakIkata basa gaNavI joIeH (1) jUnA ane madhya kALane bAjue mUkI mAtra chellAM so varSanA nAnAmeTA ane bhayaMkara duSkALe tema ja bIjI kudaratI Aphato laI te vakhatane ItihAsa tapAsIe ke temAM annakaSTathI pIDAtA mAne mATe keTakeTaluM ahiMsApoSaka saMdha taraphathI karavAmAM AvyuM che ! keTalA paisA kharacavAmAM AvyA che ! keTaluM anna vaheMcavAmAM AvyuM. che! davAdArU ane kapaDAM mATe paNa keTaluM karavAmAM AvyuM che! dA. ta. chappaniye duSkALa le ke jenI vigato meLavI zakya che. (2) dukALo ane bIjI kudaratI Aphata na hoya teve vakhate paNa nAnA gAmaDA sudhdhAMmAM je kaMI bhUkhe maratuM jANamAM Ave te tene mATe mahAjana ke koI ekAda gRhastha kaI ane kevI. rIte madada pahoMcADe che enI vigata jANavI. (3) ardhA kareDa jeTale phakIra, bAvA ane sAdhusaMtono varga moTebhAge jAtamahenata vinA ja bIjA sAdhAraNa mahenatuvarga jeTalA ja sukha ane ArAmathI haMmezA nabhate Avyo che ane nabhe jAya che te. ATale sAce bacAva chatAM upara darzAvela AkSepanI pAchaLa be satyo samAyelAM che je bahu kImatI che ane jenA upara vadhAre dhyAna ApavAnI jarUra UbhI thaI che: (1) paheluM te e ke ApaNe mAnavajAti taraphanI ahiMsA, ke dayA vyavasthita ke saMgaThita nathI; eTale moTebhAge jyAM, jevI rIte ane jeTalA pramANamAM mAnavabhAIo mATe kharca karavAnI jarUra hoya tyAM, tevI rIte ane teTalA pramANamAM saMgIna kharca karavAmAM sAvadhAnI ke cesAI rakhAtI nathI; tema ja ghaNIvAra mAnavabhAIo pAchaLa evo ane eTale badhe. kharca thAya che ke UlaTe e kharca temanI sevAne badale temanI hiMsAmAM ja umerAnuM kAraNa thaI jAya che. (2) ane bIjuM satya e che ke prAcIna ane madhyakALamAM kadI UbhI nahi thayelI evI jIvananirvAhanI ane udyoganI muzkela paristhiti Aje UbhI thaI che ke jemAM sauthI pahelAM ane vadhAremAM vadhAre manuSyajAti tarapha ja lakSa apAvuM joIe. khAsa karIne jyAre paradhama ane paradezanA bhAIo ApaNA dezamAM ApaNA bhAIo mATe zuddha ahiMsAnI niSThAthI ke rAjakIya dRSTithI sevA karanArI vividha saMsthAo calAvI rahyA hoya ane ApaNuM dezavAsIo jIvananirvAha tema ja bIjI sagavaDasara ApaNA deza taraphathI udAsIna thaI paradezI leke tarapha DhaLI jatA hoya, tyAre te dezanI akhaMDatA khAtara ane mukAbalAmAM TakI rahevA khAtara paNa mAnavasevA tarapha sauthI, Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAri 455 paheluM ane sauthI vadhAre vyavasthita dhyAna ApavAnI jarUra UbhI thAya e svAbhAvika che. - A be sa upara ja AjanI ApaNI ahiMsA ane amArinuM vyAvahArika svarUpa nakkI karI zakAya tema che. jIvananI tRSNA hevI eTale ke calAvI zakAya te karatAM vadhAre jarUriyAta UbhI karI te pUrI pADavA khAtara, bilakula badale ApavAnI vRtti rAkhyA sivAya agara te ochAmAM ochA badale ApIne, bIjAonI sevA levI te hiMsA. A vyAkhyA sAmAjika hiMsAnI che. tAtvika hiMsA te ethI paNa vadhAre sUkSma che. emAM koI paNa jAtanA theDAmAM thoDA vikArane paNa samAsa thaI jAya che. tAttvika ahiMsAmAM mAtra sahana ane sahana ja agara to tyAga ane tyAga ja karavApaNuM che, paraMtu ahIM sAmAjika ane rASTrIya daSTie ahiMsAne vicAra karavAnuM hovAthI ane tevI ja ahiMsAnI vadhAre zakyatA tema ja vadhAre upayogitA hovAthI A sthaLe te ja ahiMsAne vicAra prastuta che. - ahiMsA ke amArinAM be rUpa che: (1) niSedhAtmaka (nakAra); (2) temAMthI ja phalita thatuM bhAvAtmaka (hakAra). koIne IjA na karavI ke keIne pitAnA duHkhanA tenI anicchAe bhAgIdAra na karavA e niSedhAtmaka ahiMsA che. bIjAnA duHkhamAM bhAgIdAra thavuM agara te potAnI sukhasagavaDano lAbha bIjAne Apa e bhAvAtmaka ahiMsA che. e ja bhAvAtmaka ahiMsA dayA agara te sevA tarIke jANItI che. sagavaDa khAtara ApaNe ahIM ukta bane prakAranI ahiMsAne anukrame ahiMsA ane dayAnA nAmathI oLakhAvIzuM. ahiMsA e evI vastu che ke jenI dayA karatAM vadhAremAM vadhAre kiMmata havA chatAM te dayAnI peThe ekadama saunI najare nathI caDatI. dayAne lokagamya kahIe te ahiMsAne svagamya kahI zakAya. je mANasa ahiMsAne anusaratA hoya te tenI suvAsa anubhave che. tene phAyado te anivArya rIte bIjAone maLe ja che, chatAM ghaNIvAra e phAyado uThAvanAra sudhdhAMne e phAyadAnA kAraNarUpa ahiMsAtattvano khyAla sudhdhAM nathI hoto ane e ahiMsAnI suMdara asara bIjAonA mana upara paDavAmAM ghaNIvAra ghaNe lAMbe vakhata pasAra thaI jAya che. jyAre dayAnI bAbatamAM ethI UlaTuM che. dayA e evI vastu che ke tene pALanAra karatAM ghaNIvAra tene lAbha uThAvanArane ja te vadhAre suvAsa Ave che. dayAnI suMdara asara bIjAonAM mana upara paDatAM vakhata jatA ja nathI. tethI dayA Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 ] dAna ane ciMtana e ughADI taravAra jevI saunI najare Ave evI vastu che. tethI tene AsaravAmAM ja dharmanI prabhAvanA dekhAya che. samAjanA vyavasthita dhAraNa ane poSaNa mATe ahiMsA tema ja yA antenI anivArya jarUra che. je samAjamAM ane je rASTramAM jeTale a Mze bIjA upara trAsa vadhAre gujaratA hoya, nabaLAnA hakkA vadhAre kacarAtA hAya, te samAja ke te rASTra teTalA ja vadhAre du:khI ane gulAma. tethI UlaTu, je samAjamAM ane je rASTramAM eka varganA khInna vargo upara ke eka vyaktinA bIjI vyakti upara jeTale trAsa ocho athavA khIjA nabaLAnA hakakAnI jeTalI vadhAre rahyA teTalA ja te samAja ane te rASTra vadhAre sukhI ane vadhAre svataMtra. e ja rIte je samAja ane je rASTramAM sakhaLa vyaktio taraphathI nabaLA mATe jeTajeTalA vadhAre sukhasagavaDanA bhAga apAtA hoya, jeTajeTalI temanI vadhAre sevA karAtI hoya, teTlA te samAja ane te rASTra vadhAre svastha ane vadhAre AbAda. ethI UlaTuM jeTajeTaluM vadhAre svAthI pazu teTateTale te samAja vadhAre pAmarI ane vadhAre chinnabhinna. A rIte ApaNe samAje ane rASTrAnA itihAsa uparathI je eka nizcita pariNAma tAravI zakIe chIe te e che ke ahiMsA ane dhyA e banne jeTalAM AdhyAtmika hita karanArAM tattva che teTalAM ja te samAja ane rASTranAM dhAraka ane peSaka tattva paNa che. e banne tattvAnI jagatanA kalyANArthe ekasarakhI jarUriyAta hovA chatAM ahiMsA karatAM yA jIvanamAM lAvavI kAMIka sahela che. atardazana vinA ahiMsA jIvanamAM utArI zakAtI nathI, paNa yA to atardazana vinAnA ApaNA jevA sAdhAraNa leAkeAnA jIvanamAM paNa UtarI zake che. ahiMsA nakArAtmaka hAvAthI bIjA kAI ne trAsa ApavAnA kAryathI mukta thavAmAM ja e AvI jAya che ane emAM bahu ja bArIkIthI vicAra na paNa karyAM hAya, chatAM enuM anusaraNa vidhipUrvaka zakaya che; jyAre dhyAnI khakhatamAM ema nathI. e bhAvAtmaka hAvAthI ane enA AcaraNanA AdhAra sacAgA tema ja paristhiti upara rahelA hovAthI ene pALavAmAM vicAra karavA paDe che, bahu ja sAvadhAna rahevuM paDe che ane dezakALanI sthitinuM bahu ja ja bhAna rAkhavuM paDe che. ahiMsA ane dhyA bannenI pAchaLa siddhAMta te AbhaupamyanA che, Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAri [457 eTale tatvanI daSTie kaI paNa zudramAM sudra ke moTAmAM moTA chavanA pratye AcaravAmAM AvatI ahiMsA ke dayAnuM pariNAma samAna ja che. tema chatAM ApaNe sAmAjika ane sthaLa bhUmikAnA leka chIe. ApaNe ApaNuM kartavya ane AcaraNane paDaze sAMbhaLavA haMmezAM ApaNA pitAne kAna udhADA rAkhIe chIe ane je karyuM tenI leke upara zI chApa paDI athavA leke Icche tema ApaNe AcaryuM ke nahi ema jANavA hamezAM itara heI e chIe; eTale ke ApaNe vyAvahArika dharmanuM anusaraNa pahelAM karIe chIe. vaLI ApaNe ApaNA samAja ane kuladharmanI bIjAo pAse vadhAre kiMmata aMkAvavA IcchIe chIe. A kAraNathI bIjI koI paNa jIvajAti karatAM manuSyajAti tarapha ahiMsA ne dayAno hAtha laMbAvavAnI ApaNane jANe-ajANe ke IcchA-anicchAe pahelI pharaja paDe che. tamArI sAme traNa mANaso che evI kalpanA kare: eka jaNa gaLInA zikArI paMjAmAMthI seMkaDo mAne bacAve che agara te kAbaranI kaThera cAMcamAMthI hajAre kIDAmaDAne bacAve che. bIjo bagalAnI cAMcamAMthI mAchalIone agara te zikArInI jALamAMthI haraNone choDAve che. trIje kaI lUMTArA ke khUnInA paMjAmAM sapaDAyela eka mAnavabhAIne bacAve che. A traNe do tamArI sAme heya. temAM chellA karatAM pAchalAomAM ja uttarottara vadhAre ane vadhAre chevone bacAva thAya che e dekhItuM che, chatAM tamArA upara e traNamAMthI kenI vadhAre sArI asara thaze ? eTale ke tame e traNe dayALu vyaktiomAM kene zreSTha kaheze? athavA to kenI dayAnI vadhAre kiMmata AMkazo ? huM dhAruM chuM, dareka jaNa vagara saMkece manuSyane bacAvanAra vyaktine ja vizeSa dayALu kahevAne. A dalIla uparAMta bIjI paNa keTalIka evI dalIla che ke je manuSyajAti tarapha sauthI paheluM lakSa kheMcavAnI tarapheNa kare che: (1) manuSya pote svastha ane sAdhanasaMpanna hoya to te potAnI jAti uparAMta bIjI chavajAtionI paNa khUba sevA karI zake che; jyAre manuSya sivAyanuM koI prANI tema karavA asamartha che. (2) manuSya e bIjA koI paNa jIvadhArI karatAM vadhAre vicAra ane vartanavALA hovAthI, tema ja pitAnI zaktiono upayoga karavAnI svataMtratA enAmAM sau karatAM vadhAre hovAthI te jema vadhAremAM vadhAre bIjAone herAnakartA thaI zake che tema bIjA koI paNa vadhArI karatAM bIjAone mATe te vadhAre kalyANakAraka paNa nIvaDe che. eTale vikAsazIla hevAthI ja manuSya sauthI pahelAM dayA ane sevA meLavavAno adhikArI che. manuSyanA jeTale Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 ] dana ane ciMtana potAnA jIvanane vyApaka ane sarasa upayoga bIjuM kAI paNa prANI karI zakatuM nathI. (3) manuSyanI sakhyA bIjA kAI paNa jIvadhArIe karatAM ochI ja hoya che, kAraNa haMmezAM vikAsazIla varga nAnA ja hoya che. ATale nAnakaDA vaga je sukhI ane samAdhAnavALA na heAya te game teTalI rAhata ane madada ApyA chatAM paNa khIjA jIvadhArIe kadI svastha ane sukhI rahI na zake; eTale ke manuSyajAtinI sukhazAMti upara ja khIjA jIvAnI sukhazAMtinA AdhAra che. A kAraNothI ApaNe ApaNI dhyAne jharA dareka jaMtu upara bhale cAlu rAkhIe, tema chatAM vadhAremAM vadhAre ane sauthI pahelAM mAnavabhAI A tarapha ja e vahetA rAkhavA joI e ane mAnavabhAI emAM paNa je ApaNI paDeAzamAM hAya, je ApaNA jAtabhAIe ke dezavAsIe hAya temanA tarapha ApaNA yAsrota pahelA vahevaDAvavA joI e. jo A vicArasaraNI svIkAravA mAM aDacaNa na heAya tA, kahevuM joIe ke, ApaNI ahiMsA te dhyA e annenA upayAga atyAre ApaNA dezavAsIo mATe ja thavA ghaTe. AnuM eka khAsa kAraNa e che ke ApaNe rAjakIya parataMtratAmAM chIe, ane parataMtra prajAmAM svataMtra dharma kadI poSAI zakatA ja nathI. jyAre mana, vacana ane zarIra e traNe gulAmImAM ragAyAM hAya, nirbhayapaNe mana vicAra karavA nA pADatuM hoya, karela niya vicAra uccAravAmAM arthAt khIjA-Ane kahevAmAM vacana upara aMkuza mukAtA hoya ane apavitramAM apavitra tema ja ekAMta ahitakAraka kephI pINAMnA tyAga karAvavA jevI vAcika ane zArIrika pravRtti upara rAjadaMDa potAnuM bihAmaNu moDhu phADI UbhA hoya, svataMtra AtmAnAM badhAM ja vaheMNA rAjabhayathI ane zaMkAnA vAtAvaraNathI thaMbhI gayAM hAya, tyAM zuddha dharma jevI vastune saMbhava ja rahetA nathI. tethI zuddha dharmanI dRSTie paNa rAjakIya gulAmI dUra karavA khAtara sauthI pahelAM ApaNA dezavAsI bhAIone joItI madada ApavA tarapha ja sa prathama lakSa apAvuM joIe ane ApaNA badhAnI madada ApavAnI sazakti dezanI gulAmI dUra karavAmAM vaparAvI joI e. e ja atyAranI ApaNI amAri (ahiMsA) che. jo ApaNe rAjakIya gulAmImAM na hoIe te ApaNA dezamAM dina Uge lAkho dudhALa ane khetI upayogI prANIono nAza thAya che te thAya ja nahi. ApaNe ApaNI icchA pramANe dezanI vyavasthA karI zakIe ane kAI paNa vagate gulAmImAM rAkhyA sivAya jeTalI vyavahAramAM zakya hAya teTalI saune svataMtratA ApI zakIe. Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAri [459 have chelle jovAnuM e rahe che ke tyAre kaI rIte ane kayA kyA kSetramAM ApaNI dayA dezavAsIomAM vaheMcAvI joIe. A bAbatano nirNaya karavAne AdhAra AjanI ApaNI dezadazA upara raheluM che. kayuM karyuM aMga poSaNa mAge che tema ja kyA aMgamAM vadhAre paDato bharAvo thavAthI saDANa UbhuM thayuM che, e tapAsIne ja ApaNuM sakhAvatono ane buddhi tema ja zaktino upayoga, kare joIe. (1) kheDUte, majA, Azrita nokarI ane dalitavarga e badhA potAnA parasevAnAM TIpAMnA pramANamAM kazuM ja nathI pAmatA; UlaTuM, temanA lehInuM chelluM TIpuM temanA upara kAbU dharAvanAra ja cUsI le evI dazA varte che. (2) udyogadhaMdhA ane kaLAhunnara bhAMgI paDavAthI tema ja nirAdhAra thaI javAthI tenA upara nabhatA kArIgaravarga ane bIjA vargonI pitAnA ja dezamAM juvAnI. chatAM ghaDapaNa jevI pAMgaLI sthiti thaI gaI che. (3) bhaNelagaNela ane vakIlAta, nokariyAta jevAM kAma karanAra buddhijIvI lekanI ekataraphI beThamaliyA tAlImathI temanAmAM AvelI asAdhAraNa mAnasika nabaLAI ane asaMtoSanI vRtti. (4) phakIra, bAvA tathA paMDita-purahita ane rAjA-mahArAjAonAM jaTharamAM joIe te karatAM vadhAremAM vadhAre paDatA havine lIdhe temanI ALasI, kephI ane bIjAne bhege jIvavAnI vRtti. A rIte Arthika vaheMcaNInI viSamatAne lIdhe rASTranAM aMgomAM nabaLAI ane saDe AvI gayela che. e nabaLAI ane saDo dUra karavAmAM ja, eTale je aMgamAM lehInI jarUra hoya tyAM te pUravAmAM ane jyAM vadhAre jAmIne sthira thaI gayuM hoya tyAMthI tene gatimAna karI bIjI jagAe vahevaDAvavAmAM ja, AjanI ApaNI dayA ke amArinI sArthakatA che. pajusaNa jevA dharmadivasamAM tema ja bIjA sAra-narase prasaMge ApaNe dAnapravAha kasAIkhAne jatAM DherAMonA bacAvamAM ane e DherAMonA bhAvamAM vahe che. e ja rIte garIbagarabAne poSavAmAM tema ja anAtha ane apaMgane nabhAvavAmAM ane sAdharmika bhAIonI bhakita, -pratipatti karavAmAM tema ja evI bIjI bAbatamAM ApaNe chUTuM chavAyuM ane vyavasthita rIte puSkaLa dhana kharacIe chIe. A dAnapravAha ane sakhAvatanI pAchaLa rahela udAratA ane bIjAnuM bhaluM karavAnI vRtti e be tatva bahu kImatI che. tethI e be to kAyama rAkhIne, balake vadhAre vikasAvIne,. ApaNe dezakALanI paristhiti pramANe dAna ane sakhAvatanuM svarUpa badalavuM joIe. A pheraphAranI zarata eTalI ja hovI joIe ke te pheraphAra dvArA. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -460] darzana ane ciMtana - jUnI rIta karatAM vadhAre pramANamAM ane vadhAre vyApaka rIte rASTranuM piSaNa thavuM joIe. A dRSTithI vicAratAM ApaNI sAme atyAre pahelo svadezI dharma Ave che, je prathama batAvela cAra muddA paikI bIjA muddA sAthe khAsa saMbaMdha dharAve che. ApaNuM dezamAM badhuM pAkavA chatAM pAka mAla paradezathI ja Ave che. - ahIMnA paDI bhAMgelA udyogadhaMdhA ane kaLAhunnarane ApaNA vinA bIjA keI dezano mANasa sajIvana nahi kare. ApaNA dezanI vastuo bIjA dezanA leke nahi vApare. yuropa ane amerikAnA leke eTaluM jIvanatattva samajI gayA che ke teo potAnA dezavAsIone nukasAna thAya evuM kazuM ja nahi kare, eTale tamAre pAka bhAla teo nahi ja le. tyAre ApaNe mAla ApaNe na kharIdIe to ApaNA dezamAM mAla pedA ja kevI rIte thaI zake? ane thatA hoya te e nabhI kevI rIte zake? eka bAju svadezI mAla kharIdavAnI ApaNI - udAsInatA ane bIjI bAju rAjyakartAo tema ja bIjA paradezI vyApArIo taraphathI ApaNe dhaMdho kacarAI jAya tevI thatI badhI ja hilacAle-A be kAraNathI ApaNe dhaMdhe jAge ja kevI rIte ? ane je dezamAM udyoga ke dha na jAge te ApaNe dAna ane sakhAvatathI haMmezAM ApaNuM dezanA karaDe mANasone kevI rIte ane keTalA vakhata sudhI nibhAvI zakavAnA ? dAna ane sakhAvata e to mAtra malamapaTA jevuM che. malamapaTAnI jarUra hoya che, paNa jyAre zarIramAMthI lehI ja cusAtuM ane nicevAtuM hoya tyAre pahelAM to e lehI bhareluM kAyama rahe evI vyavasthA karavI ja Avazyaka che. mAtRbhUmi hiMdanA zarIranI ekeeka nasamAMthI Aje lehI vahI jAya che ane zarIra khAlI paDI nisteja thaI gayuM che. e vahI jatuM lehI aTakAvI tAjuM lehI bharavuM ApaNA hAthamAM che. eka mANasa lAkho rUpiyAnI moTAmAM moTI sakhAvata kare ane bIjI bAju te ja mANasa pharnicaramAM, lUgaDAMlattAmAM, vAsaNasaNamAM ane bIjI evI nAnI-moTI hajAre cIjomAM lAkho rUpiyA hamezane mATe paradezamAM mokalyA kare to enI e sakhAvata Aje bahu kImatI nathI; athavA ema kahe ke ene sakhAvata ane paradezItyAga e bemAMthI mAtRbhUminI sevA mATe ekanI ja pasaMdagI karavAnI hoya to Aje paradezItyAga ane svadezIne svIkAra enI ja pasaMdagI lAbhadAyaka lekhAze, kAraNa ke te mANasa moTAmAM moTuM dAna Ape te paNa te amuka vakhate ja ane amuka kAma pUratuM ja ApI zake, badhAM kSetramAM enI vaheMcaNI thaI na zake, jyAre e mANasa svadezInI kharIda ane paradezInA tyAga mAraphata badhAM ja kSetromAM Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAri [ 46 ane hamezane mATe dezane madada karI zake. paradezanA tyAgamAM ane svadezInA ? svIkAramAM jema zokha upara aMkuza mukAya che tema nakAmA kharca upara paNa. aMkuza mukAya che. zarUAtamAM amuka cIjo vinA calAvavuM paDaze, rapha cIjo paNa levI paDaze, kiMmata paNa vadhAre besaze, ghaNIvAra cIja meLavavAmAM muzkelI, paNa paDaze; paraMtu A badhuM chatAM dezavAsI koDe bhAIonA peTamAM haMmezAM anna pahoMcADavA khAtara ApaNe svadezI kharI ja chUTako che, ane paradezI vastuone bahiSkAra karavAmAM ja ApaNuM dezavAsIonI amAri AvI jAya che. paradezI mAlanA vepAramAMthI ApaNA dezanA leke naphe meLave che ane e naphAmAMthI keTalAka jaNa sArAM kAmamAM sakhAvate kare che e vAta sAcI,. paNuM evA vyApAramAM dezanA eka TakA jeTalA mANase paNa bhAgye ja kamAnAra hoya che. ethI UlaTuM svadezI vyApAra khIle to dharadhara dhaMdho cAle, pramANa ochuM chatAM badhA ja vyApArIo ghera beThAM kamAya, karoDo dhaMdhArthIo dhaMdhe lAgI jAya ane udyogIvarga tema ja te upara nabhatA vyApArIvarganI nasamAM tAjuM lohI bharAI jAya. tethI Ajano amAri dharma ApaNane svadezI dharma zikhavADe che. jyAre dezanI aMdara dhaMdhAnI khoTa na hatI, sAmAnya rIte koIne annavastra meLavavAnI phariyAda na hatI, tyAre ApaNI amArio katalakhAnAM ane kasAIkhAnAmAM kAma karyuM, te vyAjabI ja thayuM che. te vakhate garIbagarabAne prAsaMgika madada apAtI, te paNa vyAjabI ja hatuM. paraMtu Aje te Akho kArIgaravarga ane te upara nabhate bIjA madhyamavarga ja garIba ane kaMgAla thaI gayo che, ene juvAnImAM dhoLAM AvyAM che, te vakhate ApaNe amArinI sakhAvate game teTalI karIe, to paNa keTalI karIzuM ane keTalA mANasone keTalA vakhata sudhI nabhAvI zakIzuM? eTale ja e sakhAvatone pravAha udyogadhaMdhA sthApavAmAM, tema ja cAlu hoya tene nibhAvavAmAM vahevarAve joIe. vaLI kAMI amAri evI vastu nathI ke tene moTAmoTA dhanavAne ja karI zake. Aje to amArinuM svarUpa evuM che ke dareka mANasa e dharma bajAvI zake. jeNe haMmezanA vAparanI cIjo dezanI ja kharIdI ane dara varSe dezamAM daza rUpiyA rAkhyA, teNe naphAnA darabAra AnA ja nahi paNa e cIjanA utpAdaka kArIgaravargane mahenata pUrI pADI mahenatANAmAM be rUpiyA te ApyA ja. A rIte eka eka mANasanI amArinuM kevaDuM moTuM pramANa thAya ? ane e pramANe eka mANasanI ekAda vakhatanI lAkhanI sakhAvata karatAM keTaluM vadhI jAya e vicAravAnI jarUra che. tema chatAM kAMI ApaNe moTI sakhAvate jatI karavAnA nathI. apaMga, taddana anAtha ane bIjA evA keTalAka leke mATe haMmezAM evI sakhAvatanI jarUra raheze, paNa Aje jyAre Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 ] darzana ane ciMtana Akho deza apaMga ane anAtha nahi chatAM udyogadhaMdhAne abhAve apaMga ane anAtha jevo thaI gayo hoya, ane udyogadhadha bhaLatAM ja pAcho pagabhara thaI zake e saMbhava hoya tyAre ApaNe zuM karavuM joIe, e ja prazna che ane eno uttara svadezInI kharIdamAM amAri dharma AvI javAnI samajamAM samAyeluM che. have ApaNe kheDUtavarga vagerenA pahelA muddAne laI te upara amAridharmane vicAra karIe. cAra mANasa kalpanAmAM rAkhe. eka kadI amAri dharma mATe kaI moTI rakama alAyadI kADhI jAhera ke khAnagI sakhAvata nathI karate, paNa pitAnI jamIna kheDatA kheDUtone ja pitAnA hAthapaga samajI emane emanI mahenane pUre badala Ape chepotAne mAlika ane kheDUtane mAtra kAmagare mAnI pitAnI kiMmata, sattA ane jarUriyAta kheDUta karatAM vadhAre akI tene cUsate nathI. bIje mANasa paNa te ja samabhAvI che, je pitAnA tAbenA majUrene pitAnAM phephasAM jevAM gaNI tenA karatAM pitAne caDiyAta ke judo nathI gaNata; temane temanI majUrI ApatAM jarA paNa anyAya ke zeSaNa nathI karatA. trIjo mANasa potAnA Azrita nokarane ja pitAnuM jIvana lakhI temanAthI ataDe ke judo nathI paData; pitAne mATe eka ane Azritane mATe bIjuM evA bheda nathI rAkhato. eka caNAnI sarakhI be phADa karIne ja Azrita sAthe vaheMcaNInuM tattva rAkhe che. cotho mANasa game teTale UMca varNana manAte hoya chatAM ene badhe ja vyavahAra dalitavarga sAthe samAna che. e dalitavargane dabAvI kAma nathI kADhI le, paNa tene tenA kAmanA badalAmAM pUratuM Ape che. A cAre mANaso kaI nAnImoTI rakama, jAhera ke khAnagI, alAyadI kADhI sakhAvata nathI karatA. tethI UlaTuM bIjA cAra mANasa AvI sakhAvata karanAra che. duniyAmAM dAnI tarIke jANItA che, paNa emanA pitAnA kheDUte, majA, Azrita ane dalita sAthe e vyavahAra che ke jemAM teo temanI levaDadevaDamAM bane teTaluM sAmAnuM cUse che. A banne citro tamArI sAme hoya te tame sakhAvata nahi karanAra pilA cAra mANasane khare amAridharma pALanAra kaheze ke pAchalA cAra jaNane? duniyAnA zabdo upara nyAyanuM dhoraNa ghaNIvAra nathI hotuM. duniyA sthaLadarzI hoya che. tAtkAlika moTA kRtyathI te aMjAI jAya che ane jhaTapaTa abhiprAya uccArI de che. eka sAthe jAheramAM amuka sakhAvata karanAra mANasanA dAnanI rakamathI aMjAI bhANaso kahI de ke e te bhAre dhArmika che. paNa dhArmikatAnuM kharuM ane chelluM dhoraNa te enA jIvanavyavahAramAM hoya che. eTale jovuM joIe ke evI moTI sakhAvata karanAra paisA kaI rIte ekaThA Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAri [463 kare che, ane e pitAnA sAthIo tema ja pitAnA tAbedAra sAthe Arthika vaheMcaNImAM ke vyavahAra rAkhe che? e vyavahAramAM je e mANasa mAravADIvyAja letA hoya ane AkhAM keLAM haDapatA hoya enI sakhAvate amAridharma nahi kahevAya. tethI Ajano amAri dharma ApaNane jIvanavyavahAramAM ApaNA saMbaMdhamAM AvanAra sAthe Arthika vaheMcaNI karavAmAM samAnatA ane AtmIyatAne pATha zIkhave che. e vinAne amAridharma kalyANa sAdhI nahi zake. jaina dharma te e ja samAnatAnI zikSA Ape che. A rIte pahelA ane bIjA muddA paratve amAridharmane vicAra karyA pachI trIjA muddA paratve judo vicAra karavAnuM bhAgye ja rahe che. svadezIne uttejana ApavAthI dezano udyogadha dha sthira thaye ane vyApArI tema ja mAlike dvArA Arthika vahecaNImAM samAnatAnuM tattva dAkhala thayuM eTale prajAne meTo bhAga zakta thaye, ane ema thAya eTale buddhijIvI varganI mAnasika nabaLAI ane asaMtoSa nahi rahevAnAM. Aje e varga sarakAra-darabAranI karIcAkarInI hUMpha mATe talase che; e vinA ene bIjo trANapAya dekhAte nathI. paNa dezanI sAmAnya AbAdI vadhatAM ane dhaMdhAdhApe sthira thatAM ja svataMtratAnI bhAvanA jAgavAthI e vargane potAnI buddhi gulAmI piSavAmAM kharcAya e bhAre vasamuM lAgaze ane e ApameLe ja dezadrohI kAmamAM sAtha Apa choDI daI dezakAryamAM ja sAtha Apaze. eTale eka bAjI amAri dharma atyAranA garIbone sazakta banAvaze ane bIjI bAju e buddhijIvI madhyamavargane dezadhAtaka rAjataMtramAMthI bhAga letAM rekI svataMtra banAvaze. chello ane cotho muddo khAsa vicAraNIya che. enA paratve amAri. dharmane vicAra lAgu pADatAM ja vALAmukhI phATavAne ke dharatIkaMpa thavAne bhaya che. je rAjAo pitAne vArasAmAM maLela rAjyane pitAnI aMgata AvakanuM sAdhana mAnatA haze ane jemanA jIvanamAM mojazekha sivAya bIju tatva ja nahi hoya, prajAmAtranuM pUruM peTa bharAyA sivAya pitAne khAvAne hakaka nathI, pitAnI prajAne eka paNa mANasa duHkhI ke nirAdhAra hoya tyAM sudhI sukha ke cenamAM rahevAne tene dharma nathI, evuM je rAjAone bhAna na hoya teone evuM bhAna karAvavA mATe amAridharmanI kaDavI goLI ApatAM ja teonI AMkha lAlacoLa thavAnI ane teonAM hathiyAre ApaNI viruddha khaNakhaNavAnAM. amAri dharma e kAMI dAna ke sakhAvatanuM nAma nathI, paNa ei te maratA ane kacarAtAne bacAvanAra dharmanuM nAma che. jema ghaNIvAra koIne kAMI ApIne bacAvI zakAya che, tema dhaNIvAra koIne kAMI apAta Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464] darzana ane ciMtana heya te baMdha karIne paNa tene ane bIjA ghaNAne bacAvI zakAya che. rAjA baLajabarIthI pitAnI prajAne pIDate hoya, prajAnAM sukhaduHkhathI chUTA paDI gayo hoya, tyAre tejasvI ane buddhimAna mANasanuM kAma te rAjAnI sattA. bUDI karI nAkhavAnuM hoya che. tenI sattA bUThI karavI eTale tene karavere na bhare, tenA khajAnAmAM bharaNuM na bharavuM e che. ema karIne e rAjAnI sUdhabUdha ThekANe ANuM eTale tenuM potAnuM kalyANa thavAnuM. eka jagyAe badhuM dhana ekaThuM thaI eka mANasanA taraMga pramANe kharcAtuM aTake ane badhAnA. ja lAbhamAM sarakhI rIte kharcAya evI sthiti lAvavAmAM dekhItI rIte kAMI ApavApaNuM na hovA chatAM, kharI rIte emAM paNa tejasvI amAri dharma AvI jAya che. eTale amAridharmanuM tAtvika svarUpa evuM che ke temAMthI jema garIbo ane azaktone sakhAvata dvArA poSaNa maLe, jema majUre ane Azritane samAna vaheMcaNI dvArA piSaNa maLe, tema ja rAjA pAse arthaghUsakanIti baMdha karAvavA dvArA tenI badhI ja prajAnuM piSaNa paNa thAya ane sAthe sAthe e rAjAne pitAnI pharajanuM bhAna thaI tenuM jIvana ezaArAmamAM eLe jatuM aTake. jema anyAyI rAjA pratye tema ja paMDita-purohita, bAvA-phakIra ane dharmaguruo pratye paNa ApaNo amAri dharma e ja vastu zIkhave che. te kahe che ke je paMDita-purahita ane bAvA-phakIreno varga prajA sAmAnya - upara nabhatA hoya te tenI pharaja prajAnI sevAmAM potAnuM lehI nicovI. nAkhavAnI che. e varga eka TaMka bhUkhe na rahI zake ane tenA piSaka anugAmI vargamAM kareDa mANasane eka vAra pUruM khAvAnuM paNa na maLe e sthiti asahya hovI joIe. paMDita ane guruvargane joIe te karatAM dazagaNAM kapaDAM maLI zake ane temanA pagamAM paDatA ane temanA paganI dhULa cATatA kare mANasanAM guhya aMga DhAMkavA paNa pUratAM kapaDAM na hoya, teo ziyALAmAM kapaDAM vinA karI ane marI paNa jAya. paMDita, purohite ane tyAgIvargane mATe mahele hoya ane temanuM poSaNa karanAra, temane pitAne khabhe besADanAra kare mANasane rahevA mATe sAmAnya ArogyakArI jhUMpaDAM paNa na hoya e sthiti asahya che. pahelo varga tAgaDadhinnA kare ane bIjo anugAmIvarga enA AzIrvAda-maMtra meLavavAmAM ja sukha mAne, e sthiti haMmezAM nathI na zake. eTale je ApaNe khare amAridharma samajIe ane teno upayoga jude jude prasaMge kema karI zakAya e jANI laIe te jema anyAyI rAjA pratye, tema sevAzanya paMDita-purahita ane bAvA-phakIre pratye paNa ApaNe Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAri [ 465 pharaja temanuM piSaNa aTakAvavAnI UbhI thAya che. ema karI temane sevAnuM ane pitAnI javAbadArInuM bhAna karAvavuM e ja A kaDavI geLIne uddeza he joIe. jyAre teo potAne maLatA piSaNanA badalAmAM prANa pAtharavAnI javAbadArI samajI le, temanI badhI ja zaktio deza mATe kharacAya, dezanuM utthAna-sAmAnya janatAnI jAgRti-temane zAparUpa na lAge, teo pote ja ApaNuM AgevAna thaI dezane sAtha Ape, tyAre teo ApaNA mAnapAna, dAna ane bheTanA adhikArI thAya. ema na thAya tyAM sudhI evA edI vargane piSavAmAM temanI ane ApaNI bannenI hiMsA che. hiMsAthI bacavuM te Ajano amAridharma zIkhave che. - dharmamAtranI be bAju cheH eka sahakAranI ane bIjI asahakAranI. amAridharmanI paNa be ja bAju chejyAM jyAM pariNAma sAruM AvatuM hoya tyAM tyAM badhI jAtanI madada ApavI e amAridharmanI sahakArI bAju che, ane jyAM madada ApavAthI UlaTuM madada lenArane nukasAna thatuM hoya ane madadane durupayoga thato hoya tyAM madada na ApavAmAM ja amAri dharmanI bIjI bAju Ave che. meM je sevA nahi karanAra, badale nahi ApanAra ane samAja tema ja rASTranI pragatimAM ADe AvanAra vargane madada na ApavAnI vAta kahI che te amAri dharmanI bIjI bAju che. ene udeza evA vargamAM cetanya ANavAna che, e vastu bhulAvI na joIe, kAraNa ke e varga paNa rASTranuM aMga che. tene jatuM karI zakAya nahi. tene upayogI banAvavAnI ja vAta che. hemacaMdra ane hIravijaya kema thavAya? AjanA jenI sAme amAridharmanA kharA udyotakara tarIke be mahAna AcAryo che. eka hemacaMdra ane bIjA hIravijaya. A be AcAryonA Adarza eTalA badhA AkarSaka che ke tenuM anukaraNa karavA ghaNA guruo ane gRhastha mathe che. e dizAmAM teo ghaNe prayatna kare che. jagAe jagAe phaMDa thAya che, pazuo ane paMkhIo choDAvAya che, hiMsA aTakAvavAnAM pharamAne kaDhAvAya che. lokomAM paNa hiMsAnI ghaNAnA saMskAre puSkaLa che. A badhuM chatAM AjanA hemacaMdra ane AjanA hIravijaya thavA mATe je dizA levAvI joIe te dizAne vicAra sudhdhAM koI jaina gRhastha ke tyAgIe karyo hoya tema dekhAtuM nathI. tethI ja lAkho rUpiyAnA phaMDa kharcAvA chatAM ane bIjA aneka prayatno. jArI hovA chatAM hiMsAnA mULa upara kuThAra paDyo nathI. jema zrI. vAlajI goviMdajI desAIe atyAre comera cAlatI kAlano UMDo abhyAsa karyo, tenAM kAraNe zedhyAM ane tenA nivAraNanA upAya sUcavyA tema koI Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka66 ] darzana ane ciMtana amAri dharmanA jaina upAsake karyuM che kharuM ? athavA e abhyAsa karI kharI bInA kAI meLave che khare? seMkaDo sAdhuo che, badhA vidvAna lekhAya che ane teo ahiMsAnI eTalI badhI sUkSma vyAkhyA kare che ke te buddhimAM paNa bhAgye ja Utare. chatAM emAMnA koI dezamAM cAlatI pazupaMkhIonI katala vize badhI jAtanI sakAraNa mAhitI zAstrIya vivecana sAthe kema pUrI nathI pADatA je koI paNa hemacaMdra ke kumArapALa, hIravijaya ke akabarane Adarza sevavA mAge che te judI ja rIte sevI zakAze. atyAre A yugamAM ja mAranAranA daMDanI rakamamAMthI maMdira baMdhAvanAra kadI amAri dharma bajAvanAra tarIke pratiSThA nahi pAme. A yugamAM mAtra pazupaMkhIonI amuka vakhata sudhI tala baMdha karAvanAra paNa jUnA vakhata jeTalI pratiSThA nahi pAme. AjanA amAridharmanI javAbadArI khUba ja vadhI gaI che; eTale e Dhabe ja kAma thavuM joIe. eka bAju sAdhuvarga saMgaThanapUrvaka gAmogAma nIkaLI jAya ane eka paNa gAma emanA paga taLe hUMdAyA vinA na rahe. dareka mANasane pazupAlananuM mahatva samajAve ane pazurakSAmAM manuSyabaLa tema ja manuSyajIvana kevuM samAyeluM che te AMkaDA, vigato ane zAstrIya vivecana sAthe raju kare. katala thayelA paza ane paMkhIonAM cAmaDAM tema ja rUvAM vAparavAthI katala kevI vadhe che, te udyogane kevuM uttejana maLe che, sAMcAkAmamAM carabI vAparavAthI ane khetaramAM lehInI bhUkInuM khAtara ApavAthI tema ja zIMgaDAM, hADakAM, kharI, vALa vagerenI cIjo vAparavAthI tenI kiMmata vadhavAne lIdhe te udyoga khIlavAne lIdhe, divase divase katala kevI rIte vadhatI jAya che e badhuM e loko samakSa AbehUba rajU kare ane katalane dhaMdhe mULamAMthI ja bhAMgI paDe te mATe katala thayela pazupaMkhInA ekeeka avayavanI kharIda ane vApara tarapha lekenI aruci pedA kare, marela DheranAM cAmaDAM sivAya katala karela DheranuM kAMI ja kAma na Ave evI vRtti lekamAM pedA kare. bIjI bAju UMcI keLavaNI mATe talasate ane judI judI kArya dizAone abhAve valakhAM mArato taruNa vidyArthIvarga gerakSA ane pAMjarApoLanA abhyAsa pAchaLa rokAI jAya ane e saMsthAonI upayogitA tema ja vyApakatA khilavavA khAtara tenI pAchaLa buddhi kharce. e kAmamAM paNa arthazAstra, vijJAna, itihAsa ane tattvajJAnane avakAza che. jene abhyAsa ja karavo hoya ane beThamaliyA thayA sivAya sAcuM kAma karavuM hoya, tema ja dezopayogI navuM sarjana karavuM hoya, tene mATe gerakSA ane pAMjarApoLane lagatI seMkaDe bAbate abhyAsa mATe paDI che. emAMthI dugdhAlayanuM kAma, lakone nirdoSa cAmaDAM pUrA pADavAnuM kAma, nirdoSa khAtara vagerethI khetIvADIne Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane amAri [ 467 madada karavAnuM kAma ane e saMsthAonI pazupAlana tema ja pazavardhananI zakti vadhAravAnuM kAma e badhuM karI zakAya tema che; ane jIvananirvAha mATe samAjane ke bIjAne jarUpa thayA sivAya tema ja gulAmI karyA sivAya eka navI dizA ughADI zakAya tema che. jhaverAtanA, anAjanA, kApaDanA, saTTAnA ke dalAlInA koI paNa dhaMdhA karatAM AjakAlanI zAstrIya daSTie gerakSA ane pAMjarApoLanI satiSattithI sevA karavAno dhaMdhe jarAya Utarate nathI. A dizAmAM seMkaDe grejyueTa ke paMDitane avakAza che. zikSaNakArya, sAhityanirmANanuM kArya, ane bIjA tevA ucca gaNAtAM bauddhika kAryo karatAM A kAma UlaTuM caDe tevuM che, kAraNa ke emAM buddhi uparAMta pratyakSa kArya karavAnuM che. yuropa ane amerikAmAM A viSayanA khAsa abhyAsIone moTe varga che. te lokone aneka rIte jJAna Ape che ane pazupAlananA navA navA mArga dhI tenI AbAdI ane sarjananI zakti vadhAryuM ja jAya che. ApaNe je kaMDe karI pazupaMkhIone bacAvIe chIe te mArga baMdha. karavAnI jarUra te nathI ja, paNa haMmezane mATe sthAyI katala baMdha karavAne ke tene taddana ghaTADI devarAvavAno upAya Aje AjakAlanI paristhiti pramANe ja ajamAvI zakAya. ema karavAmAM Ave to koI paNa rAjAnI madada na chatAM ane koInI pAsethI pharamAno na meLavyA chatAM AjanA vidvAna sAdhuo hemacaMdra ane hIravijayanA Adarzane A yugamAM najIka ANuM zake. mahAna payagaMbara 2500 varSa pachI mAtra hiMdustAnamAM ja nahi, paNa pRthvInA pAMce khaMDamAM jyAM jyAM mAnava bace che, tyAM tyAM badhe ja pitAnI jiMdagImAM eka ja sAthe ahiMsAne saMdeza pahoMcADanAra ane pitAnI ahiMsAvRttithI saune cakita karanAra Aje mahAna payagaMbara koNa che ? e praznano uttara pAMca varSanuM bALaka paNa jANatuM na hoya ema tame kaheze kharA? AnuM kAraNa zuM ? e mahAna manAtA payagaMbaranI pAse nathI mayUrapiccha ke nathI e, nathI enI pAse kamaMDaLa ke nathI bhAmaMDaLa, nathI enI pAse bhagavAM ke nathI enI pAse krasa. tema chatAM te ahiMsAne maMtradraSTA kema kahevAya che? enAM kAraNe tarapha amAridharmanA premIoe najara doDAvavI joIe kAraNa e che ke e pite ahiMsAnI jhINAmAM jhINI vyAkhyAo karI zAMta nathI besato, paNa eno prayatna ahiMsAne jIvanamAM mUrtimAna karI tenI vyAkhyA siddha karavAno che. e vizvadayA ke chakAyanI saMpUrNa dayAmAM mAnavA chatAM tene pALavAne kRtrima dA nathI karatuM. eNe te ahiMsApAlananI maryAdA AMkI che. eNe Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 ] darzana ane ciMtana vyApaka zarUAta mAnavajAtathI karI che, ane temAM paNa pitAnA dezavAsIothI pahelI karI che, kAraNa ke e jANe che ke dUra te to dUra ja che, ane najIkanAno khyAla na karAya te banne dUra ja paDI javAnA. eNe keAI rAjA mahArAjA ke sattAdhIza pAsethI dhyAnAM pharamAna meLavavAne yatna nathI karyo, paNa enuM vAkya ja dayAnuM pharamAna banI gayuM che; kAraNa e che ke te mAnavajAtane akArI thaI paDela ane mAnavajAtane bhAga letI evI laDAInAM ja mULa ukheDavA mAge che. ene ahiMsA ane satyanI rakSA ane pracAra mATe. nathI korTa javAnI jarUra paDI, nathI pakSApakSI karI mArAmArI karAvavAnI jarUra paDI. ene enI rakSA pitAnA hAthamAM ja dekhAya che. e payagaMbara koI paNa sattAdhArInI zemAM nathI taNa. ene to mahApratApI gaNAtA rAjyakartAonI sAme paNa thavuM paDe che. jenA upara anyAya gujarate hoya ane jene kaI belI na hoya enI vahAre vagara hathiyAre mAtra maitrInuM zaraNa laI deDI javuM e eka ja A payagaMbarane jIvanavyavasAya che. manuSyadayA pachI, enI dayA pazuomAM Utare che ane te paNa maryAdita rIte, kAraNa ke e jANe che ke pazuonI jeTalI ahiMsA ke dayA pALI zakAya teTalI lekane ochI lAge, tethI tenA tarapha teo dhyAna na Ape ane tene siddha na kare, ane jenI vAta ane carcA karavAmAM Ave te pALavI zakya na hoya, vadhAre to na paLAya paNa je zakya hoya te ochI paNa na paLAya, eTale ekaMdara ahiMsAdharma carcAmAM ja rahI jAya. mATe ja eNe ahiMsApAlananI pazajAtimAM paNa maryAdA AMkI che. e payagaMbaranI bhAvanA che ane te zelve che ke e kaI mArga che ke je dvArA atyAre bacAvavAnuM zakya dekhAya che te karatAM vadhAre bIjAM ne ane pazuone bacAvI zakAya. evI zodha ane tAlAvelI tema ja paga vALIne na besavAnI juvAnI e ja e vRddha payagaMbaranI saphaLatAnuM kAraNa che. enA jIvanamAMthI ApaNe zuM zIkhIe? vadhAre nahi te ATaluM to zIkhIe ja: (1) svadezIdharma ane khAsa karI khAdI sivAya bIjA kapaDAMmAtrano tyAga. (2) jIvita cAmaDAnI vastunA vAparane tyAga. (3) kaI paNa jAtanA kephI pINune tyAga. ApaNe jene mATe te bIDI, haikA, sigAreTa vagereno tyAga. (4) sauthI mahatvanuM ane chelluM ApaNuM kartavya e che ke ApaNe zAsanarakSA mATe phaDo jamA na karIe- e kuMDane kerTe jaI na kharcIe. chApAo ne pustaka dvArA manuSyatvane lajave e viSapracAra na karIe. pakSApakSI ane daLabaMdImAM na rAcIe. -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne, 1930. Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aspRzyA ane jaina sa`skRti [ 27 ] hajAro varSa pahelAM paNa caMDALA ane atyo tarapha atyAra jeTalI ja, kadAca tethIye vadhAre ane dhaNI vadhAre ghRNA tema ja tuccha dRSTi hatI. te vakhatanA jUnA brAhmaNusUtro vAMcavAthI aMtyajo taraphanI e lAgaNInA khyAla Ave. bhagavAna mahAvIre potAnA jIvanathI e vastunA virAdha karyAM, atajo ane aspRzyAne sAdhusaMdhamAM dAkhala karyAM. tethI brAhmaNa ane khIjA vaidika uccavaNamAM kSeAbha pragaTyo, paNa bhagavAne jarAya paravA na karI. aspRzyone gurupada Apavu ene atha e che ke tene badhI ja jAtanI zakti keLavavA mATe svataMtratA ApavI. te vakhatanA jaina rASva ane bIjA gRhasthI paNa e aspRzya jaina gurune aDakavAmAM bahumAna samajatA, temane page paDatA ane brAhmaNa jaina guru jeTalA ja temaneA Adara karatA. uttarAdhyayanamAM citta, sadbhUti ane harikezIaLanA e prasaMgo bhagavAnanI e hilacAlanA dAkhalA che. A e ghaTanAe kace kALe banI te nakkI nathI, paNa te bhagavAnanA samayamamAM athavA pachI tarata ja khanI hAvI joI e. citta ane sabhUti banne caDALa bALako che. jyAre brAhmaNAnA ane bIjA vaidika lokonA tiraskArathI duHkhI thaI AtmadhAta karavA teo taiyAra thAya che tyAre bhagavAnanI sAcI dIkSA ja temane bacAvI le che. A varNatiraskAra sAmenA pahelA dAkhaleA. harikezI caMDALa che. tene badhA vaidika leAkeA tarADe che ane dhikkAra varasAve che, tyAre jaina dIkSA e caMDALaputramAM mAtra teja nahi, paNa asAdhAraNu teja dAkhala kare che. A sivAya khIjA paNa kAI kAI virala dAkhalA che. mukhya muddo e che ke jaina saMskRti eTale janmathI nahi paNa guNakarmAMthI vaNa bhedamAM mAnanArI saMskRti. alabatta, baudgha saMskRti paNa tevI ja che, paNa du:khanI vAta to e che ke * bhagavAna mahAvIrane jhaMDA laI pharanAra jaina sAdhu e saMskRti ... sAcavI na zakayA. navamA saikA sudhInA zikhara vidvAnoe brAhmaNAnI janmasiddha uccatA Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 ] darzana ane ciMtana ane aMtyajonI janmasidda nIcatA sAme je tumula yuddha zAstromAM karyuM hatuM ane pazcima tema ja uttara hindustAnanA zvetAMbara AcAryoe je vastu chevaTa sudhI zAstromAM tattvadRSTie sthApI che te ja bAbatamAM badhA ja jaine--traNe kirakAnA jainA--brAhmaNAthI hArI gayA che. brAhmaNoe je kahyuM, je karyuM ane je lakhyuM temAM jaine pAchA gulAma thayA. ekavAra jaina dIkSAthI atyanne pavitra thatA ane emanI AbhaDacheTa baLI jatI. Aje e atyo ane emanI AbhaDacheTa jaina dIkSAne apavitra banAve che. zuM A jainenI hAra nathI sUcavatI ke pahelAM jaina dIkSAmAM pavitratAne agni hatA jethI AbhaDacheTa maLI jatI ane Aje kahevAtI AbhaDacheTamAM evA mela che ke tenI sAme AjanI jaina dIkSA kAMI paNa karavAne asamartha che? spaSTa zabdomAM kahIe to AjanI dIkSAmAM jo khare ja kAMI sattva hoya te te AbhaDacheTathI bhraSTa na thAya, paNa UlaTI AbhaDacheTane dhoI nAkhe. hasavA jevI vAta to e che ke khuda bhagavAna pAse aspRzyeA jAya ane pavitra thAya, paNa temanI mUrti pAse jaI na zake athavA temanA dhasthAnemAM jaI na zake ! jo jinamUrti, kahevAya che tema, jina samAna ja hAya to jema jina--tIrthaMkara pAse aMtyajo jatA tema temanI mUrti pAse paNa javA joI e ane jaI te pavitra thaI zake, eTale kAM te 'jinamUrti jina sarakhI' e vAta khoTI ane mAtra kahevA pUratI ja che ema gaNavuM joI e ane kAM to e vAta sAcI TharAvavA khAtara tema ja jaina sAdhu brAhmaNAthI nathI hAryAM e batAvavA khAtara atyajone jaina saMdhamAM levA joie ane eAmAM AchuM jo teo icche te jaina maMdiramAM ane bIjA kAI dharmasthAnamAM temane javA AvavAnI chUTa maLavI joie. A to dharmAMdRSTie vAta thaI, paNa samAja ane rAjakIya dRSTie paNa jaite| A vastu na vicAre te tenI A nirmAlyatA ane vicArahInatA che ema viSyanI temanI prajA samajaze. ane jyAre brAhmaNadhamAM leAkA aspRzyatA dUra karaze tyAre ja jaine temanuM anukaraNa karaze te temAM temanI potAnI sAMskRtika vizeSatA nahi hAya. atyAre A prazna mAtra sahAnubhUti pUte nathI. dareka gRhasthe ke saMsthAnA saMcAlake ochAmAM ochuM eka atyaja bALaka ke eka bALikAne peAtAne tyAM samabhAvapUrNAMka rAkhI jaina saMskRtinA nirbhaya paricaya ApavA joI e. --paryuSaNa parvanAM vyAkhyAna, 1932. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aspRzyatA ane hArajIta [28] aspRzyatAnuM jherI jhADa ochAmAM ochuM traNa hajAra varSa jeTaluM te jUnuM che ja. sauthI pahelAM tene ugra sAmane karanAra be mahAna atihAsika puruSe jANItA che. eka bhagavAna mahAvIra ane bIjA bhagavAna buddha. emanuM jIvana aMtaHzuddhi upara ghaDAyeluM hovAthI emane aspRzyatA sAme virodha dharmapradezamAM dekhAye. pariNAme citta ane saMbhUti nAmanA be aspRzya bALaka, jeo sAmAjika tiraskArathI AtmahatyA karavA taiyAra thayelA teo, ane harikezI vagere caMDALe (aMtyajo) paNa jaina munisaMdhamAM dAkhala thayA. bauddha bhikSusaMdhamAM paNa aspRzyo dAkhala thayA. A aspRzya tyAgIonA pagamAM rAjAo ane moTA moTA zrImAne ja nahi, paNa jaina ane bauddha brAhmaNo paNa paDavA lAgyA, eTale dharmanI jAgRti samAjamAM dAkhala thaI. eka bAju vaidika brAhmaNane pracaMDa roSa ane bIjI bAju jaina bauddha bhikSuono tyAga, e be vacce jAdavAsthaLI zarU thaI pariNAme AgaLa jatAM brAhmaNadharmanI gItAmAM aspRzyone paNa apanAvavAmAM AvyA. eTalA pUratI jaina ane bauddha tyAga tema ja vicAranI chata. paNa jaina ane bauddha saMdhamAM saMkhyAbaMdha brAhmaNe dAkhala thayA hatA. teo pitAnuM janmasiddha jAti-abhimAna choDI na zakyA. teo vicAra ane prabhAvamAM mahAna hovAthI bIjA loko temane vaza thayA, eTale zAstrIya vicAramAM jaina paraMparA hamezAM aspRzyatAne ekasarakhe virodha karatI AvI hovA chatAM saMdha bahAranA ane aMdaranA brAhmaNanA mithyA jAtiabhimAnane gRhastha ane tyAgI badhA ja jene vaza thayA ane pariNAme dharma tema ja samAja baMne pradezamAM aspRzyatA paratve jaina vyavahAramAM hAryA. bauddha saMdha jaina jeTale nirbaLa na hato, tethI te hiMdustAnanI aMdara ane bahAra aspRzyatAnI bAbatamAM potAnA mULa dhyeyathI dUra na gaye. eTale e bAbatamAM chevaTe mAtra jaine ja hAryA. rAmAnuje, kabIra, nAnake, caitanya, tukArAme ane bIjA saMtoe dharmanI daSTie aspRzyone apanAvavA pitAthI banatuM karyuM, paNa pAchA temanA ja Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472] darzana ane ciMtana ziSya AjubAju phelAI rahelA janmasiddha uccanIcanA khyAlathI hAryA. chevaTe svAmI dayAnaMda(janmathI brAhmaNa) AvyA. temaNe dharma, samAja ane rASTra e badhI daSTie aspRzyatAne pAparUpa kahI ane tene dhoI kADhavA saMgIna prayatna zarU karAvyA. e prayatne te pahelAMnA koI paNa prayatna karatAM vadhAremAM vadhAre saphaLa thayA, chatAM atyAra sudhImAM e prayatna mAtra eka samAja taraphathI cAlate ane bIjA samAje kAM to ene virodha karatA ane kAM to taTastha rahetA. chevaTe mahAtmAjInuM tapa AvyuM. ene lIdhe badhA ja samAjamAM aspRzyatA paratve jAgRti thaI. A jAgRti vizvavyApI che ane te moTAmAM maTI jIta che. A jItamAM phulAvAne avakAza nathI, paNa kartavyo savAla che. jeo aspRzyatA nivAravAnA kAmamAM pAchA paDaze teo dharma cUkaze ane svamAna paNa kadI sAcavI nahi zake. tyAre have Aje zuM kartavya che e TUMkamAM joI laIe: (1) aMtyajone pitAne tyAM bIjA ucca bhAIonI peThe rAkhavA. (2) jAte agara bIjA mAraphata ke skolarazipa ApIne temane bhaNAvavA. (3) temanI vacce jaIne davA, svacchatA, sabhyatA Adi mATe kAma karavuM ane teonI khAnapAnanI zuddhi mATe prayatna kare. (4) teone kathAvArtA dvArA ane bIjI rIte hiMdu dharmane spaSTa khyAla Apa tema ja temanA vaheme dUra karavA. -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAna, 1932. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanazuddhi ane bhagavAna mahAvIra [ 29 ] Ajane chello divasa eTale zuM ? leke ene sAMvatsarika divasa ke parva kahe che. paNa vaLI sAMvatsarika eTale zuM e prazna thAya che. ene uttara uparanA mALAmAM Ave che. bhagavAna mahAvIra ane jIvanazuddhi e be vastu nekhI nathI ja. e te eka ja tatvanAM be nAme ane rUpa che. kalpanA ane buddhi ja kAMIka vicArI zake tevI sUkSma vastu e jIvanazuddhi, ane hAlatI cAlatI tathA jIvatI jAgatI, tema ja sthULa daSTine paNa grAhya thaI zake tevI jIvanazuddhi e bhagavAna mahAvIra. Ajano divasa jIvanazuddhino; eTale jIvanazuddhine Adarza mAnanAra harakeIne mATe pitAnA bhUtajIvanamAM DokiyuM karavAnuM ane e jIvanamAM kakyAM kyAM kacare ekaThA thaye che enI sukSma tapAsa karavAno. ATaluM ja karavA mATe ApaNe bhagavAnanuM jIvana sAMbhaLIe chIe. je e jIvana sAMbhaLI pitAnA jIvanamAM ekavAra paNa DekiyuM karAya ane pitAnI nabaLAI najare paDe te samajI levuM ke te badhAM ja tapa tape ane badhAM ja tIrthonI yAtrA karI ! pachI deva, guru ane dharma e traNanI judAI nahi rahe, ene mATe ene raNarejhanI peThe rakhaDavuM nahi paDe. ApaNe sAMvatsarika divase keTalA pasAra karyo? tene sthULa uttara te sau koI pitAnI janmapatrikAmAMthI meLavI zake, paNa yathArtha sAMvatsarika divasa pasAra karyo che ke nahi ene satya uttara to aMtarAtmA ja ApI zake. pacAsa varSa jeTalI lAMbI uMmaramAM ekavAra paNa AvuM sAMvatsarika parva jIvanamAM AvI jAya te enAM bAkInAM ogaNapacAse saphaLa ja che. bhagavAna mahAvIranuM jIvana sAMbhaLIe chIe tyAre temanA upara paDelA upasargo sAMbhaLI ane temanI pAse hAjara thatI devonI saMkhyA sAMbhaLI kAM te acaraja pAmI vAha vAha karIe chIe ane kAM to "kAMIka haze" ema kahI azraddhAthI pheMkI Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aha4] darzana ane ciMtana daIe chIe. jyAre e bhayAnaka pariSaha ane prabhAvazALI devAnI vAta sAme Ave che tyAre zraddhAthI acaMbo pAmIe ke azraddhAthI e vAta na mAnIe e baMnenuM pariNAma eka ja Ave che ane te e ke ApaNe kSudra rahyA, AvuM te ApaNA jIvanamAM kyAMthI Ave ? e to mahApuruSamAM ja hoya athavA keImAM na hoya ema dhArI, ApaNe zraddhALu hoIe ke azraddhALu hoIe, paNa mahAvIranA jIvanamAMthI ApaNuM jIvana paratve kazuM ja ghaTAvI ke phalita karI zakatA nathI. eTale ApaNe to jIvanazuddhinI daSTie bhagavAna mahAvIranA jIvanamAMthI kaze ja phAyado uThAvI zakatA nathI, ema sAmAnya rIte kahI zakAya. mahAvIranI mahattA devanA Agamana ke bIjI divya vibhUtiomAM nathI, zarIrasauSThava ke bIjA camatkAromAM paNa nathI, kAraNa ke je deve AvI ja zakatA hoya te bIjAo pAse paNa Ave ane zarIranuM sauSThava tathA bIjI vibhUtio te mahAna bhogI cakravatIone ke jAdugarene paNa sAMpaDe. pachI ApaNe AvI atizayatAothI kAM lebhAguM joIe ? tyAre prazna thaze ke bhagavAnanA jIvanamAM AkarSaka athavA upayogI ane asAdhAraNa mehaka tattva zuM che ke jeno saMbaMdha ApaNuM sAthe paNa saMbhavI zake ane jene lIdhe bhagavAnanI ATalI mahattA che? eno uttara rAtadivasa cAlatA ApaNuM jIvanamAMnAM tejAnemAMthI maLI rahe che. je tephAne ApaNane herAna kare che, kacarI nAkhe che ane nirAza karI mUke che, te ja mananAM tophAne. bhagavAnane paNa hatAM. bhayanuM bhAre vAvAjhoDuM, bIkanuM bhAre dabANa, sthira rahevAnI lIdhela pratijJAmAMthI calita thaI haMmezanI paDelI bheganI TevomAM taNAI javAnI nabaLAI saMgamanuM rUpa dhAraNa karIne AvI ane bhagavAnanI kasoTI thavA lAgI. pratijJAnA aDaga paga DagAvavA pUrva bhAgonA smaraNa ane lAlace AganuM rUpa dhAraNa karyuM ane khIra pAkavA lAgI. mahAvratanI bhISma pratijJA letI vakhate aMtarAtmAnA divya nAdane sAMbhaLavA bhagavAne manamAM je zravaNa-bArIo udhADI mUkI hatI, temAM dunyavI vAvAjhoDAnA nAda khIlArUpe dAkhala thayA. A badhuM chatAM e bhISmapratijJAvIra kevI kevI rIte AgaLa vadhye ja gayA, ane saMgamathI ke paga uparanA khIrapAkathI ke khIlA bheMkAvAthI jarA paNa pAchA na hatAM chevaTe vijayavAna thayA, e ja jANavAmAM mahAvIranA jIvananI mahattA che. evA saMgama devo, e raMdhAtI khIre, e kAnamAM ThekAtA khIlAo ApaNe rejeja ApaNA jIvana Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanazuddhi ane bhagavAna mahAvIra [ 475 mAM, dharmasthAnamAM ke bajAramAM anubhavIe chIe. kapaDAM cogInAM hoya ke bhogInAM, paNa ApaNuM jIvanamAM e badhA ja upasargo ApaNe anubhavIe chIe. pachI zaMkA zI ke bhalA, AvA de heI zake? ke vaLI AvA upasargo hoI zake? tema ja acaMbe paNa ze, ke ahe! A te badhuM bhagavAna jevA moTA puruSane ja hoya, emane ja AvA upasargo paDe ane e ja tene jItI zake ! ApaNe pote bhagavAna chIe. ApaNuM jIvanamAM temane paDyA ane temaNe sahyA te badhA ja upasargo rAtadivasa Avye jAya che, paNa ApaNe ApaNA pitAnA jIvanamAM DokiyuM nathI karatA ane bhagavAnanA jIvana tarapha paNa najara karIe chIe te aMdara UtaravA khAtara nahi, paNa upara uparathI ja. ApaNe bhagavAnanA jIvana ane ApaNuM jIvana vacce bhAre phera anubhavIe chIe, ane e phera eka evo devatAI mAnI laIe chIe ke ApaNe bhagavAna upara zraddhA rAkhavA chatAM temanAthI vegaLA ja rahIe chIe. ApaNe pite ja bhagavAna chIe, eno artha eTale ja ke bhagavAnanI mAnasika viTaMbaNAo, emanA jIvananAM tophAno, ane emanuM divya-AsurIvRttinuM yuddha, e ja ApaNA jIvanamAM che. phera hoya te te eTale ja che ke ApaNe ApaNA jIvanagata e upasargone jotA nathI, jovA icchatA nathI, te mATe prayatna karatA nathI, jyAre bhagavAne e badhuM karyuM. je jANe, Icche ane prayatna kare te vastune meLave, tethI ja bhagavAne jIvana meLavyuM ane ApaNe gumAvyuM ane hajI gumAvatA jaIe chIe. mahAvIra konA putra hatA, kaI nAtanA hatA, umara zI hatI, temane parivAra keTale hatA, samRddhi zI hatI, ghara kyAre choDayuM, kyAM kyAM pharyA, ke temanA paricayamAM AvyuM, keTalA ane kyA kyA daivI banAva banyA. ke keTalo rAjA caraNomAM paDyA, keTalAM celA ane celIo thayAM, keTalA gRhasthoe temanA paga pUjyA, temaNe zAM zAM kAmo karyo, kyAM nirvANa pAmyA vagere badhuM jANavuM hoya te jANavuM kharuM, paNa smaraNamAM rahe ke e badhI bAbata to vadhAre camatkArapUrvaka ane vadhAre AkarSaka rIte bIjAnA jIvanamAMthI paNa sAMbhaLI ane meLavI zakIe chIe. te pachI AjakAla vaMcAtA mahAvIrajIvanamAMthI zuM kAMI sAMbhaLavA jevuM nathI evo prazna thAya. uttara upara devAI te gaye ja che, chatAM spaSTatA khAtara kahevuM joIe ke mahAvIranuM jIvana sAMbhaLatI ke vicAratI vakhate aMtarmukha thaI emanA jIvananI ghaTanAo Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476] darzana ane ciMtana khAsa karI gRhastha ane sAdhaka jIvananI ghaTanAo, ApaNuM jIvanamAM kaI kaI rIte banI rahI che te UMDANathI joyA karavuM. camatkAre, daivI ghaTanAo ane atizayonI vAte pAchaLanuM yathArtha rahasya, ApaNuM jIvanane sAme rAkhI bhagavAnanA jIvanamAM DokiyuM karavAthI, tarata dhyAnamAM Avaze ane dhyAnamAM AvatAM ja bhagavAnanI svatasiddha mahattA najare caDaze. pachI e mahattA mATe koI ThAThamATha, divya ghaTanA ke camatkArenuM zaraNuM levAnI jarUra nahi rahe. jema jema e jarUra nahi rahe tema tema ApaNe bhagavAnanA jIvananI eTale sAMvatsarika parvanI najIka jaIzuM. Aje te ApaNe badhAya sAMvatsarika parvamAM hovA chatAM temAM nathI, kAraNa ke ApaNe jIvanazuddhimAM ja nathI. eTale sAMvatsarika parvanuM kalevara te ApaNI pAse che ja. emAM prANa purAya ane e prANa purAvAnA sthULa cihnarUpe ApaNe samAja ane rASTra mATe bhegane tyAga karIe ane ema sAbita karI batAvIe ke samAja ane rASTrane upayogI thavAnI jIvanazuddhi amArAmAM A rIte che, te AjanuM ApaNuM AMzika kartavya siddha thayuM lekhAya. bhagavAnanI jIvanazuddhine eTale tene paDagho pADate sAMvatsarika parvane paMtha evo vizALa che ke temAMthI ApaNe AdhyAtmika ane laukika bane kalyANa sAdhI zakIe. have jovAnuM che ke jIvanazuddhine dA karatA ApaNe samAja ane rASTrasevA dvArA eno keTale vikAsa karI zakIe chIe. raste te Aje khullo thaI gayo che. rASTradharma eTale pravRtti ane jIvanazuddhi eTale nivRtti, e be vaccenA mAnI lIdhela virodhano bhrama paNa have bhAMgI gayo che. eTale phakta puruSArtha kare che ke nahi, ene ja uttara Apo bAkI rahe che. AnA uttaramAM ja jaina samAjanuM jIvana ane maraNa samAyeluM che. -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAna, 1930. Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthadharmIne nirvANu saMbhavI zake kharuM? [ 30 ] adhyAtmasAdhanA dvArA nirvANunA antima dhyeyane pahoMcavA mATe saMnyAsI dazA Avazyaka manAI che. bIjI bAju gRhasthAzrama pALavA chatAM paNa e dazA prApta thaI zake che. evuM paNa svIkArAyuM che. tyAgapU gRhasthAzrama huM samajI zakuM chuM, paNa aMtakALa sudhI paNa jee strIsaMgarUpa gRhastha dharma AcaratA hAya che, dAkhalA tarIke santa tukArAma, tevA santA. zuM nirvANudAne paheAMcI zake kharA ? je potAnI saMtatidvArA navasarjananI zrRtimAMthI chyA nathI te peAtAnA sarjanataturUpa punarjanmomAMthI "kavI rIte chUTI zake? uttara : prazna Antarika ane bAhya dharmo tema ja tevA AzrameAnI kaDhaMgI samajaNamAMthI UbhA thayA che. kharI rIte adhyAtmasAdhanA, nirvANa, sanyAsaAzrama, tyAga ane gRhasthAzrama jevA zabdonA dekhItA vyAvahArika atha vaccenu aMtara vivekathI tapAsIe to tukArAmanA dAkhalAmAM asaMgati jaNAvAne kAI kAraNa ja nathI. praznakAre ema mAnI lIdhu` che ke tukArAma moTA sata hatA to te gRhasthAzramamAM pUrA sanyasta paNa hAvA joIe ane te tevA. saMnyasta hoya te santatijananayeAgya vAsanA kevI rIte saMbhave ? paraMtu tukArAma game teTalA vicAraka, vizleSaNakAra, bhakta ane tyAgI hoya, topaNa te sanyAsanI pUrNa dazAe pahoMcyA hoya ema kema kahI zakAya? ane jyAre temanAmAM satatijananayAgya vAsanAne sadbhAva mAnavAmAM AvyA haiAya tyAre te sanyAsanI ke tyAganI Antarika pUrNa dazAe pahoMcyA hoya evI mAnyatAne tA avakAza ja rahetA nathI. gRhasthAzramamAM tyAga ane sanyAsa kharA paNa jeTalA pramANamAM bhAgavAsanA zamI ke arthAMmAM sabhave che avazya, kSINa thaI hoya teTalA ja pramANamAM tyAga ane saMnyAsane vAstavika vikAsa thAya che. jo gRhasthAzramamAM Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 ] darzana ane ciMtana kaI pitAnI vAsanAone taddana nirmULa kare te ja enAmAM pUrNa tyAga pUrNa saMnyAsa heI zake. e ja rIte bAhya dRSTie tyAgI, saMnyAsI ke sAdhune Azrama svIkAryA chatAM tenAmAM vAsanAnuM pramANa ochuM ke vatuM hoya te te dekhIte tyAgI, saMnyAsI ke sAdhu paNa bAhya rUpe gRhasthAzramamAM vasatI evI paNa tAtvika rIte vAsanAonA zamana ke damanamAM AgaLa vadhela vyakti karatAM Utarata ja che, evuM AdhyAtmika sAdhanAnuM dRSTibiMdu -prabuddha jIvana, 1-2-54. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAco jaina [31] khA jaine agara kharA jaina banavA IcchanAre zuM karavuM? ApaNI AjubAjunI paristhiti manamAM be vRttio utpanna kare che. dhArmika lAgaNI, rAjakIya svArtha athavA te lAMbe laukika svArtha ApaNane ema mAnavA lalacAve che ke tuM keIthI vikhUTo na paDato, nA laDate ane game tevA svArthane mArge paNa ekatA sAcavavAnuM na cUkato. bIjI bAju kuLavAra, pUrvasaMskAre, kauTuMbika kSobho ane sAmAjika preraNAe ghaNIvAra ApaNane evI mAnyatA tarapha dhakele che ke svArtha na tyajAya, jarAye jatuM na karAya. ema jatuM karIe to cAle kema ? kuTuMbanuM kema nabhe ? nAta, dharma ne samAjanI pratiSThA kAMI jatI karAya? zuM ApaNe tyAgI chIe ? AvA be devI ane AsurI vRttinA pravAha mAtra vyApAra-vyavasAya, sattA, adhikAra ke sAre narase prasaMge ja nathI janmatA, paNa dharma jevI vizuddha ane svArpaNa sUcaka vastune prasaMge paNa AvuM athaDAmaNavALuM bhaMyakara tophAna manamAM UThe ja che. je vidvAno ane tyAgIo game teTaluM sahIne paNa udAratA keLavavAnI zikSA Ape che te ja agragaNya gaNAtA saMtapuruSo jyAre kharekhara svArpaNa karavAno ane udAratA keLavavAne kaTokaTIne prasaMga Ubhe thAya che tyAre majabUta ane makkamapaNe ema kahe che ke dharmanuM te apamAna sahAya ? dharmanI koI paNa vastu, pachI te sthAvara ja kema na hoya. jatI karAya? dharmanI saMsthA ane tenAM sAdhane je nahi sAcavIe te ane dharmanA hakkonI paravA nahi karIe to dharma kevI rIte raheze ? A rItanI asmitA mAtra dharmaguruo ke paMDita ja nathI jagADatA, paNa je mAtApitA ke bIjA Aptajano nAnI uMmaramAM bAlakane udAra thavAnI, sahanazIla thavAnI ane namratA keLavavAnI tAlIma ApavA mATe hajAra rUpiyAno kharca karatA, dharmaguruo pAse bALakane samAgama mATe mekalatA ane Adarza zikSakane hAthe bALaka sudhare ema IcchatA hoya che, te ja mAtApitA ke bIjA AvA jaino have yuvaka thayela bALakane vyAvahArika jIvanamAM nIti ke anItino mArga pasaMda karavAnI taka AvatAM, pAchA jANe ajANe ema kahetA hoya che ke -bhAI e te kharuM, paNa ApaNe eNe Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 ]. nAnakaDI ja keTaluM apamAna karyuM ? bIjuM te badhuM jatuM ane bhAgavaTAnI vastu (bhale te anyAyathI jatI karAya ? tuM ema namAle thaIza to tane kAI pUvAnuM nathI, tArA dhaDA thavAnA nathI ane kharekhara tuM bhIkha mAgIza ! A ane AvI bIjI aneka rIte ApaNI sAme paraspara vidhI prasaMga Ave che--jene pratyeka vyaktine ochAvatto anubhava thAya che--te. vakhate dhArmika dRSTie, rAjakIya dRSTie ke bIjA vadhAre laukika hitanI dRSTie ApaNe udAratA keLavavI ane badhuM jatuM karI kharu` manuSyatva vikasAvavuM ke maneAgata UMDA saskAro ane svAthI saMkucita preraNAne vaza thaI anyAyI ane apa paNa tatkALa lalacAvanAra svArtha tarapha dhasaDAvuM ? udAratA vagere dharmanA uddezAne mAtra sAMbhaLavAnA ja viSaya banAvI ApaNe hamezA khela khelyA karavA e eka bhAre vicitra vastu che. darzona ane ciMtana karAya, paNa ApaNA hakanI kema na hoya ) ema kAMI ane mUMge moDhe sahyuM jaIza hiMdu ane musalamAnA ja nahi, brAhmaNa ane brAhmaNetaro ja nahi, aspRzya ane spRzya gaNAtI kAmA ja nahi, paNa eka ja saMskRti, eka ja tattvajJAna ane eka ja dhyeyane vArasA bhAgavanAra evA zvetAmbara, digambara ke sthAnakavAsI phirakAo vacce jyAre haka ke mAnApamAna mATe marI phITavAne ke tenAM sAdhanA mATe matabheda ke takarArane prasaMga na hoya tyAre udAratA keLavavAnI ane namra banavAnI taka apAtI ja nathI; paNa jyAre rasAkasIne prasaMga UbhA thAya ne jIvanamAM dhama ke nIti dAkhavavAnI taka Ave tyAre ceAmerathI khANa thAya che ke tame khAyalA thaI gayA; tamane dharmanuM kazuM lAgatuM ja nathI; AvI rIte bedarakAra raheze to tamAruM ke tamArA dharmanu nAma ke nizAna nahi raheekatA ane udAratA dAkhavavAnA kharekharA kaTokaTInA prasaMge dharmanI rakSAne bahAne A rIte ApaNI asmitAne uzkeravAmAM Ave tyAre dharmane ja nAme apAyelA ane puSTa thayelA udAratAnA saMskAra agara ekAeka nAza na pAme te paNa vyAvahArika jIvanamAM UtarI zake evA aLavAna teA na ja rahe e dekhItu che. paNa A daivI ane AsurI--AMtarika ane khAdya, hacamacAvI mUke evI, ane ghaNAne ghaNI vAra taddana mUMjhavI nAkhe evI vikaTa paristhiti vacce je kharA jaina hoya agara to kharo dhaniSTa hoya tema ja je tevA anavA icchatA hAya teNe zuM karavuM e AjanA ati gahana prazna che. A praznanA uttara ApoApa meLavI le eTalI muddipaTutA ke saMskAritA Aje Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 481 sAce jaina keTalAmAM jaNAya che ? ane je lekasamAja e praznano uttara Ape bApa meLavI levA samartha na hoya te lekoe ene khare uttara kenI pAsethI meLavo ? je vidvAna gaNa eka AgevAna amuka uttara Ape, bIje te AgevAna vaLI bIjo uttara Ape ane trIje vidvAna trIje ja uttara Ape te prazna karatAM uttaranI gUMcavaNuM karoLiyAnA jALAnI peThe evI mUMjhavaNakAraka thaI javAnI ke temAM sapaDAyela dareka paMgu ja banI javAne. tyAre e kaye mArga che ke jene AdhAre dareka mANasa eka ja sarakhe ane sAce uttara meLavI zake? je Ave kaI eka mArga na hoya ane hoya te kadI sUjhI zake te na hoya athavA mArga sUkyA pachI paNa amalamAM mUkI zakAya ke jIvanamAM kAma lAvI zakAya te na ja hoya te pachI Aja sudhInI ApaNI zAstro, dharmo ane gusnI upAsanA vaMdhya che. ane vadhya na ja hoI zake evuM je ApaNuM abhimAna sAcuM hoya agara sAcuM sAbita karavuM hoya te prastuta vikaTa praznane ekasarakhe, matabheda vinAne ane trikAlAbAdhita uttara ApI zake tevo mArga ane tevI kasoTI ApaNe zodhavI ja rahI. A mArga ane A kasoTI ghaNu sAtvika hRdayamAM spharatI haze tema ja jarA mAtra mahenatathI spharavAne saMbhava paNa che, mATe enuM spaSTIkaraNa karI dareka vAcakanI buddhisvataMtratA ane nirNayazakti ke vicArasAmarthyane gUMgaLAvI nAkhavA na icchatAM dareka sahRdaya vAcakane e mArga ane e kasoTI vicArI levA prArthanA che. tethI A lekha vAMcanAra dareka eTaluM jarUra vicAre ke kharA jene ane kharA jaina banavA mATe (jyAre virodhI prasaMge upasthita thAya tyAre) zuM karavuM ane te kartavyanA nirNaya mATe sarvamAnya eka kaI kasoTI najaramAM rAkhavI ? - janayuga, bhAdra-Azvina 1983. 21 Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipa [ 32 ] mAtra manuSyatA ja nahi, paNa pazupa`khI vagere kAI paNa prANIne vanavyavahAra ane jIvanadhama nihALIe to vyakti ane samaSTi vacce zA ane kevA sabadha che te dhyAnamAM AvyA vinA nahi ja rahe. sthULa dRSTie jotAM dareka vyakti svaparyApta ke peAtAnAMmAM ja pUrNa bhAse che. upara uparathI jotAM ApaNane ema lAge che ke dareka prANI ke vyaktinI AtmakathA e mAtra tenA ja vananI kathA che, kemake te tenA jIvananA prAraMbhathI zarU thAya che ane tenA jIvanA aMta sAthe ja te aMta pAme che. paraMtu jo ApaNe sUkSma ane tAttvika dRSTie nirIkSaNa karIe te ApaNane tarata ja jaNAze ke kAI paNa vyaktinA jIvanapravAha mAtra vyakti-maryAdita che ja nahi, kemake te tenA pUrvakAlIna ane samakAlIna samAjanAM aneka jIvanavaheNAthI racAya che ane samRddha thAya che. kAI paNa manuSya potAnA pUrvakAlIna ane samakAlIna mAnavasamAja tema .ja zvetara prANIgatanA saMbaMdho ane tethI utpanna thatA saMskArone peAtAnAmAMthI bAda kare te te mAtra zUnya banI rahe ane tenAmAM kazI ja jIvanazakti zeSa na rahe. pUrva kALane peDhIutAra ane saMskAra-vArasA e ja pratyeka vyaktinA jIvanadhAraNa ane jIvanavikAsanI nakkara bhUmikA che; ane e ja bhUmikA samakAlIna samAja sAthenA vyaktinA sArA ke narasA sabadhAthI vizeSatA pAme che ane te bhAvi samAjanA ghaDataramAM sArA ke narasA kALeA ApavAnI zakti anivAya paNe keLave che. ATalA uparathI spaSTa thaze ke vyakti ane samAjanA sabaMdha e puSpa ane tenI suvAsanA saMbaMdha jevA avibhAjya che. gudASa vicAra prANIvargamAM mAtra mAnavajAti ja evI che ke je ati lAMbA kALanA saMskAravArasAnI rakSA karavA uparAMta temAM te dhAryA pramANe pheraphAra ane sudhArAvadhArA karI zake. vaLI te bhAvi peDhIne AzIrvAda ke zAparUpa nIvaDe evI sAmagrI paNa yAjI zake, je sadguNA ke dveSa vyaktimAM dekhAya che ke vyaktigata manAya che te kharI rIte samAjasApekSa hAI te te samAjanA guNadoSanuM prati Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhiparva [483 biMba mAtra che. koI paNa vyakti rucipUrvaka potAmAM sakSuNa keLavavA ane vikasAvavA mAge che te jIvananI dizAne samAjathI sAva vimukha banAvI kadI sadgaNa sAdhI zake ja nahi. sadgaNano artha ja e che ke game tevI athaDAmaNe ane game tevA saMdharSa vacce paNa bIjA pratyenuM valaNa madhura ja banAvI rAkhavuM, temAM kaDavAza AvavA na devI. mANasa sAva ekale hoya te tenI vRttinI madhuratA ke kaTutAnI kasoTI thaI ja na zake ane te pote paNa ema nakkI na karI zake ke jene te saguNa mAnI rahyo che te vakhata AvatAM sadguNa ja siddha thaze. e ja niyama dezane paNa lAgu paDe che. koI vyakti krUratA, lobha ke bhagavRttimAM rasa dharAvatI hoya ane te samAjathI sAva chUTI paDe te te kadI pitAnI navI rasavRttine tRpta karI zakaze nahi. satya bolavuM ane AcaravuM e sadguNa che ane atyAcaraNamAM deza che, paNa je manuSya ekale hoya te te satya ke asatyanuM AcaraNa kevI rIte ane konA pratye kare? tethI e niHzaMkapaNe phalita thAya che ke itara jagata sAthenA mANasanA saMbaMdhamAM ja guNadoSanI vRddhi ke hAninI zakyAzakyatA samAyelI che. mahAna puruSo pRthvInA paTanA kaI paNa bhAga upara kyAreya paNa thaI gayela ane atyAre vartamAna evA mahAna puruSonI jIvanakathA eTale saMkSepamAM kahIe to temane temanI AsapAsanA jagata pratyeno daSTikoNa ane jIvanavyavahAra. je rIte bhagavAna mahAvIre vArasAmAM maLela saMskArane itara jagata pratyenA pitAnA baMdhutvamaya ane vizALa dRSTikoNa vaDe tema ja komaLa ane madhura AcaraNathI udAtta banAvyA ane tenA pariNAme mAnavajAtinA abhyadaya ane niHzreyasanI dRSTie kAlAbAdhita mULabhUta siddhAMta Itara payagaMbaranI peThe prarUpyA, te ja sUcave che ke temano jIvanahetu vyakti ane samAjanA saMbaMdhane kalyANamaya banAvavAnuM hatuM. temaNe jema samAjanA AzrayathI svapuSArtha dvArA saguNa vikasAvavAnI kaLA siddha karI hatI, tema temaNe potAnA e saguNa-upArjananI kRtArthatA samAjanA kSemamAM ja mAnI hatI. pavitra aSTAdvikA dIrdhadaSTi maharSioe yuga yuganA nava samAjane dIvAdAMDIrUpa bane evA uddezathI varSavAsanuM eka aThavADiyuM evI rIte karyuM che ke temAM ApaNe bhagavAna mahAvIranI puNyakathA sAMbhaLavA ane tenA marma upara vicAra karavA pUro avakAza meLavI zakIe. bhagavAne pitAnI kaThera sAdhanA dvArA je satyo Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484] darzana ane ciMtana anubhavyA hatA ane temaNe pote ja je satyone samakAlIna sAmAjika paristhiti sudhAravA amalamAM mUkyAM hatAM ane leke e pramANe jIvana ghaDe e hetuthI je satyone samartha pracAra karyo hato, te satye saMkSepamAM traNa che (1) bIjAnA duHkhane pitAnuM duHkha lekhI jIvanavyavahAra ghaDe, jethI jIvanamAM sukhazIlatA ane viSamatAnA hiMsaka to praveza na pAme. (2) pitAnI sukhasagavaDane, samAjanA hita arthe, pUrNa bhega Apo, jethI parigraha baMdhana maTI lekepakAramAM pariName. (3) satata jAgRti ane jIvananuM aMtaranirIkSaNa karatA rahevuM jethI ajJAna ke nabaLAIne kAraNe praveza pAmatA doSonI cokI karI zakAya ane AtmapuruSArthamAM oTa na Ave. AtmavaMcanA bhagavAnanI jIvanakathA sAMbhaLavI ane tenuM sthaLa ane bAhya anukaraNa karavuM e eka vAta che; ane tenA hArdane samajI yathAzakti tene pitAne samayanI paristhiti sudhAravA upaga kare e judI vAta che. e kharuM che ke nAnAmoTA badhA ja bhAvuka jaina ochAmAM ochuM pajusaNanA divasomAM te mahAvIrane pagale cAlI nAnuMmoTuM tapa Acare che ane anyanA duHkhane pitAnuM lekhavAnA pratIkarUpe nAnameTuM pagaluM bhare che. e paNa sAcuM che ke dareka dhArmika jaina pitAnI udAratAne bIjAnA hita arthe kAMIne kAMI upayoga kare che. tema ja e paNa satya che ke vadhAre nahi te pajusaNanA divasamAM nitya ane tema nahi te chevaTe saMvatsarIne divase avazyameva badhA ja nAnAmoTA gRhastha ane tyAgI pratikramaNa karI saunI sAthe maitrIbhAva darzAvatA kahe che ke amAre koInI sAthe vairavirodha nathI. A badhuM chatAM ApaNe jaina samAjanI AMtarika sthitine taTasthapaNe abhyAsa karIe, rASTramAM ane samagra mAnavasamAjamAM tenuM zuM sthAna che ane vicAra karIe, te ApaNane jaNAyA vinA nahi rahe ke ApaNe mahAvIranA siddhAMtanA bAhya khokhAnA ja AcaraNamAM dharmanuM vAstavika pAlana mAnI AtmavaMcanA karIe chIe. tapa, vrata, niyama, dAna ane prabhAvanA Adi dvArA cothe Are varyAnI ke tenA udyotanI je kuMkumapatrikAo arasaparasa saMghone lakhavAmAM Ave che, tenuM pikaLapaNuM ApaNe te ja gRhastha ane sAdhusaMdhonA jIvana jIvavAnA mApadaMDa dvArA saraLatAthI jANI zakIe chIe. ukela mAgatI samasyAo pajusaNa jevuM dharmaparva, je kharI rIte AtmazuddhinuM parva che, temAM Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhiparva [ 485 samAja praveza karI rahyo che. jaina samAja e ziSTa samAjomAMnuM eka che. rASTrIya ane mAnavasaMskRtimAM ahiMsAnA kaTTara anugAmI tarIke tene mobho che. tene keTalAye susaMskAre peDhIutAra anAyAse prApta thayA che. tethI AtmazuddhinuM parva UjavavA utsuka e jaina samAja pAse thoDI paNa tAtkAlika samasyAnA ukelanI keI AzA rAkhe to te jarAye asthAne nathI. kharI rIte samAjanA jIvita dharmAtmAonI te tenA ukelanI dizAmAM vadhAremAM vadhAre prayatna karavo e svayaMsiddha pharaja banI rahe che, kemake samAjagata mukhya lAlo ane doSanuM nivAraNa karyA sivAya yugAnurUpa sAmAjika pratikramaNa agara Atmazuddhi kadI zakya ja nathI. AvI samasyAo mukhyapaNe ApaNI sAme traNa che : (1) taMgI ane garIbI, (2) kALAbajAra, ane (3) aspRzyatA. taMgI ane garIbI A samasyAonA ukelanI eka cAvI guruvarganA jIvana parivartanamAM rahelI che. AkhA dezamAM vyApakarUpe vartatI taMgI ane garIbIne anubhava eka paNa jaina tyAgIne thayo hoya evo dAkhale adyApi jANamAM nathI. tethI UlaTuM zrAvakomAM evA keI virala maLI AvavAnA ke jemaNe e taMgI ane garIbIne ecchika anubhava kare che ane jeo mUgI sevA ApI rahyA che. ApaNe joIe chIe ke dareka phirakAnA tyAgI guruo tyAM ja rahevuM ane jIvana gALavuM pasaMda kare che ke jyAM pUrepUrI sukhasagavaDa prApta thatI heya. paraduHkhe duHkhI thavAnA siddhAMta upara je jIvanacaryA svIkArelI te ja jIvanacaryAne Adarza mAnI gharabAra choDI bhekha lenAra bhikSugaNa je sAdagI, sahiSNutA ane aicchika vAstavika garIbImAM kRtArthatA mAnavAne badale sukhasagavaDamAM ja tyAga mAnavAnI bhUla kare to te kadI bIjA para naitika vajana pADI zake nahi. game teTalI hAmAM hA bhaNavA chatAM anuyAyI bhakta manamAM te jANutA ja hoya che ke A guruvargane kazI taMgI ane garIbIne sAce anubhava che ja nahi. ema jANavA chatAM bhakto paNa eka athavA bIjA kAraNe guruvarganI badhI ja asvAbhAvika, kharcALa ane vadhAre paDatI jarUriyAta pUrI pADatA rahe che ane tyAgane poSaNa ApyAno Te saMtoSa keLave che. A eka guru ane bhakatinI tyAga vizenI mAnyatAnuM duza che. e duzcakranA deSanuM nivAraNa karyA sivAyanuM pratikramaNa te nathI jIvanazuddhi ke nathI zuddhiparvanI sAcI ujavaNInuM mukhya aMga. jyAM te acchika agavaDa vahorI lenAra bhagavAnanI jIvanakathA ane kyAM acchika sukhasagavaDanI zodhamAM paDela guruvarganuM Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 ] darzana ane ciMtana e kathAvAcana ane bhakatanuM e kathAzravaNa A aMtara banatA prayatna nivA-- ravuM emAM ja pajusaNa parvanI zuddhi che. kALAbajAra jaina paraMparAmAM dharmaprAptinI prAthamika zarata pramANe je chatrIsa bhArganusArI guNa batAvyA che temAM nyAyapUrvaka dhanopArjana karavuM e prathama ane mukhya guNa manAyela che. yuddha daramyAna sarvatra cAlatAM kALAbajAramAM jaina vyApArIone hAtha nA sUno nathI. keTalAka nikhAlasa jaina bhAIoe e vAtano jAherapaNe svIkAra paNa karelo che. jelamAM paDyA paDyA paNa rASTrapuruSone kALAbajAranI jANa thayelI ane mukta thatAM ja teo badhAe ekI avAje kALAMbajAranAM kRtyane dhutakAryuM che. tema chatAM atyAra lagImAM koI paNa phirakAnA eka paNa jaina gurue kALAbajAranI corI viruddha sAmAnyapaNe paNa avAja uThAvyo hoya evuM jANavAmAM AvyuM nathI. zuM e guruo kALAbajAranI kamANIne anyAyopArjita che ema nathI mAnatA ? ane jo mAnatA hoya to te viruddha avAja uThAvatA kema Dare che ? A praznano uttara ApaNane temanI sukhasagavaDanI vRtti ane te sagavaDa pUrI pADanAra bhaktane rAjI rAkhavAnI manovRttimAMthI maLe che. jenI pAsethI nyAya-anyAyanA vivekanI doravaNanI AzA rAkhI zakAya te ja guruvarga je aMtarmukha thaI jIvanavicAra na kare te teo bhAva-pratikramaNa dArA zuddhiparvane sAcI rIte Ujave che ema keNa kahI zakaze? A mATe ahiMsaka saraLa upAya bhagavAna mahAvIre potAnA jIvanathI ja darzAvyo che ane te e ke game tevI agavaDamAM jIvanano AnaMda mANo, paNa lUMTa ane corInA dhanathI maLatI koI paNa jAtanI sagavaDa levAno sadaMtara vicAra tyajavo. jo eka paNa guru A dizAmAM gya pagaluM bharaze te sAce ja te pajusaNa parvane ajavALaze; eTaluM ja nahi, paNa te jaina samAjanA mobhA ane vArasAne dipAvaze. pitAne maLatI doSamUlaka sagavaDa svIkAravAmAM asahayoga e game tevA lebhI ane lAlacu vyApArIonI nyAyavRtti jAgRta karavAne rAmabANa upAya che. peDhIo thayAM cerIne dhaMdho karatI ane corI tema ja parAkrama vinAnA jIvanane namAluM samajatI dhArALA jevI moTI kemanI e vRttimAM ekalA ravizaMkara mahArAjanI tapasyAmAM palaTo ANyo te dIrdhatapasvInA vArasadAranI yathArtha tapasyA kALAbajAranI vRtti para thoDo paNa kAbU na meLave e kadI mAnI zakAya nahi. jarUra hoya te te eTalI ja che ke koI ekAda sUri Arya mahAgirinuM anukaraNa karI Arya suhastine pagale cAlatA AjanA sukhazIla ane rAMka mananA Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhiparva [ 487 munigaNane gya rastevALe. tethI ApaNe AzA rAkhIe ke guruvarga varaDA, arcA prabhAvanA ane zAstronI pUjA upara bhAra Ape che te karatAM vadhAre bhAra kALAbajAranI corInA mULagata deSa nivAravA tarapha Ape. AthI teo evI carIne bhoga banatA lekenA mauna AzIrvAda paNa meLavaze ane pitAnA anuyAyIone kamANInI harIphAInI avicArI pApajALamAM paDatAM aMzata: paNa bacAvI zakaze. yuddhajanya paristhitine vadhAremAM vadhAre lAbha levAnI harIphAInA vAtAvaraNamAM arthavRttithI TevAyele jaina vyApArI kALAbajAramAM lebhanuM saMvaraNa karI na zake evI dalIla karanAre paNa vicAravAnuM rahyuM ke khare TAMkaNe ja anyAya lAlacane sAmane karavo emAM ja dharmavRtti-satapuruSArtha che. saMtatine anyAyapArjita dhanane vArase sapanAra pitA vArasAmAM mAtra dhana ja nathI ApatuM, paNa te dhana karatAMye ati sUkSma evI anyAyavRtti paNa vArasAmAM Ape che. dhanano vAraso nAza pAmaze, tyAre paNa e anyAya-durbuddhinA saMskAra peDhIutAra saMtatimAM cAlu raheze. eTale kALAbajAra karanAra ekaMdara kuTuMba ane saMtatinuM te ekAnta ahita ja kare che. anyAvya dhanamAM UcharelI ane tAlIma pAmelI saMtati kadI lAMbe vakhata tejasvI rahI zake nahi. cerInA dhananI gAdI upara besanAra kadI dharmArAdhana karI zake nahi. tethI pajusaNunI ArAdhanA karavA IcchanAra vyApArIvarge paNa kALAbajAranA kRtyanuM pratikramaNa prathama karI te pachI ja paraMparAgata pratikramaNanI sArthakatA lekhavI joIe. aspRzyatA aspRzyatAnI bAbatamAM buddha ane mahAvIre vaidika paraMparA viruddha bhAre sAhasapUrvaka AMdolana zarU kareluM. e AMdolananAM mULo eTale sudhI UMDAM gayAM ke te banne mahAtmAonI pachI paNa e dizAmAM aneka saMtoe anekavidha prayatna karyo. mahAvIra pachI lagabhaga 1500 varSe dakSiNa hiMdustAnanA vaiSNava saMta ALavAree aspRzyatAnuM kalaMka TALavA puruSArtha karyo. tyArabAda rAmAnaMda, kabIra ane nAnaka vageree paNa prayatna karyA, paraMtu sauthI chello ane sarvadezIya prayatna mahAtmAjIno ane tene lIdhe kogresano che. ahiMsA jaina paraMparAne mukhya siddhAMta che. gAMdhIjIe nAnAM tamAma kSetramAM ahiMsAne prayoga sauthI pahelAM ja zarU karyo che. ahiMsAtatva mAtra dhArmika kSetra pUratuM ja na rahetAM te samAja, arthakAraNa ane rAjakAraNanA pradeza sudhI vistaryuM che. enI samaja, vyAkhyA ane praganA prakAre bhUtakALanA Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 ] darzana ane ciMtana saMskAramAMthI vikAsa pAmyA hovA chatAM sAva apUrva che. jaina paraMparAne te anAyAse pitAnA prANabhUta siddhAMtane vistAranAra, vizada karanAra ane tenI vizvabharamAM pratiSThA karanAra evA saMta maLI AvyA che, te kAMI je te lAbha na kahevAya. ApaNe pote ahiMsAne bahalAvI lekapriya karI na zakIe ane keI bIjo jIvane jokhame te kAma kare to tene pitAne karatAM pAchA paDIe te tenAthI vadhAre vinipAta bIje kaye hoI zake? mahAvIre te ahiMsAnA vicAramAMthI ja aspRzyatAno dharma pradeza pUro virodha karela. gAMdhIjIe te ja ahiMsAnA AdhAre aspRzyatAne sarva kSetramAM virodha karyo che ane te khUba saphaLa paNa thaI rahyo che. sanAtana dharmanA bahumata ane bIjAM baLa sAme jene aspRzyatAnA virodhanI bAbatamAM Takkara jhIlI zakyA na hatA. temane e sAcA siddhAMtanI bAbatamAM paNa vyavahAradaSTie vaidika paraMparA sAme hAra khAvI paDI hatI. paraMtu satya labe vakhata dabAvyuM dabAtuM nathI, eTale aspRzyatAnA pApanivAraNanuM parama satya Aje pUrI pratiSThA pAmI rahyuM che. gAMdhIjI ane kegresa ja nahi, paNa prAcIna kALanA kaTTara vidikanA aneka brAhmaNa vaMzajo paNa A satyanI paDakhe che. eTale bIjI rIte vicArIe te buddha ane mahAvIranAM vAvelAM bIja Aje phAlyAM tyAM che. tevI daSTi pAmelA saMkhyAbaMdha jeno aspRzyatAnivAraNamAM sIdhe sAtha ApI pratikramaNane saphaLa karI rahyAM che. pAchI pAnI karatA hoya te te mAtra ahiMsAdhvajadhArI guruo ane temane pagale cAlatA rUDhicusto. have temaNe vakhata oLakha joIe. eka bAju temane kyArekanA pitAnA virodhI kaTTara vaidikano sAtha che ane bIjI bAju temanI potAnI navI peDhI temanI paDakhe che. eTale atyAre aspRzyatAnuM kalaMka dhoI nAkhavAnI je sonerI taka jainene sAMpaDI che teno rUDha daSTivALA nirbhayapaNe satkAra nahi kare te punaH punaH prAyazcitanuM smaraNa karAvatAM pratikramaNanAM badhAM sUtre e mAtra bakarAnA gaLAnA ApaLa jevAM artha vinAnAM thaI paDaze ane teo yuga tema ja pitAnI ja peDhI dvArA upahAsa pAmaze. ApaNe A varSanA zuddhiparva prasaMge uparanI samasyAonA ukela tarapha kadama uThAvIe eTaluM ja vAMchanIya che. -prabuddha jaina, 1-9-4pa. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI zrata pratyenI javAbadArI [33] dareka dharma paraMparAnI peThe jaina paraMparAnA astitvana AdhAra mukhyapaNe traNa cheH (1) zruta-zAstra, (2) enA dhAraka tyAgI ane vidvAna, ane (3) tIrthasthAna-pUjya puruSonAM smAraka sthAna. A traNa vastuomAMthI ahIM mRta prastuta che. deza ane guNanAM mULa tapAsavAM joIe zratanA saMbaMdhamAM vartamAna kALamAM ApaNuM zuM zuM kartavya che, e saMbaMdhamAM ApaNe keTale aMze jAgarUka chIe, keTale aMze pramAdI ke ADe raste chIe, agara keTale aMze ApaNI zakti nirarthaka veDaphAya che, vagere prazno upasthita thAya che. sAmAnya rIte dareka jaina vartamAna sthitine asaMtoSajanaka batAvI tenA guNadoSanuM vartamAnakALa pUratuM kathana kare che ane ema kahevA Icche che ke ApaNuM amuka amuka khAmI dUra karavI ane amuka rIte kAma karavuM, paNa A ApaNI vartamAna khAmI ke vartamAna guNasaMpatti e mAtra Akasmika che ke enAM mULa UMDAM che eno vicAra bhAgye ja thAya che. jyAre paNa e guNadoSanAM mULa vize vicAra thAya che tyAre paNa enuM citra vivekapUrvaka ane taddana madhyasthatAthI bhAgye ja rajU thAya che. Ane lIdhe sAdhAraNa vAcaka ane Ugate vicAraka manamAM evA saMskAra Sita thaI jAya che ke bhUtakALa te suvarNamaya hate, emAM kazI ja khAmI na hatI ane heI zake nahi. pachI tevA vAcaka ane vicArakane ema lAge che ke vartamAna sthiti e navI ane aNadhArI Upaja che, vArasAmAM te bahu ja guNasaMpatti prApta thaI, paNa ApaNe evA nabaLA pAkyA ke e satavArasAne vaNasADI nAkhe. AvI dhAraNAthI sudhAraka ane vicAraka vartamAna kALane bahu ja bhADe che, sudhAro karavA mAge che, paNa tenAM mULanuM zodhana karI zakato nathI. je mULa vArasAgata che ane jenuM navesara saMzodhana thavuM jarUrI che tene upara uparathI malamapaTTI karyuM tene asalI deSa dUra thaI zakato nathI. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 ] darzana ane ciMtana satyanI zodhamAM zraddhA ane tarkanI jarUra ApaNe bhUtakALamAM praveza karIe te enI kharI sthiti jANavAnAM saMpUrNa ane zuddha sAdhana ApaNI pAse nathI. je kAMI che te truTaka truTaka ane kavacita vikRta paNa che. tema chatAM evAM sAdhane uparathI ApaNe jaina zrata vizenI ApaNI paraMparAno ThIka ThIka kyAsa bAMdhI zakIe chIe, paNa zarata eTalI ke ApaNe mAtra ekAMgI bhakita ke zraddhAthI e sAdhanone jema nA tapAsavAM tema mAtra AvezI kalpanAo ane nirAdhAra tarkathI paNa na tapAsavAM. mAtra zraddhAthI vicAra karatAM je hatuM te badhuM ThIka ja hatuM, je banyuM te paNa ThIka ja banyuM -e saMskAra manamAM paDavAne ane tethI karIne emAM rahI gayelI je khAmI ane teno atyAra sudhIne eka athavA bIjA rUpamAM maLatA Avate vAraso, ene ApaNe joI zakavAnA nahi. bIjI bAju mAtra utAvaLiyA tarka ane tAtkAlika sudhArAnA AvezathI prerAIne bhUtakALane jotAM ema banavAnuM ke bhUtakALamAM te kAMI sAruM na hatuM; hatuM te mAtra nAmanuM ke theDuM, eTale bhUtakALane bhUlIne ja navesara pATI mAMDavI. A baMne taddana virodhI ane sAmasAmenA cheDA che. e satyazodhamAM te ADe Ave ja che, paNa kartavyano nizcaya karavAmAM paNa te ADakhIlIrUpa bane che. je bhUtakALamAM banyuM te badhuM sAruM ja ane saMtoSaprada hatuM te ene vArase dharAvanAra ApaNe ekAeka kema vaNasyA ? zuM ApaNI A khAmI koI bahAranA vAtAvaraNamAMthI akAraNa ja ApaNane vaLagI ke ApaNA upara keIe lAdI ? evI ja rIte je bhUtakALamAM banyuM te badhuM nakAmuM hatuM to prazna e che ke evA sAva ni:satva ane nirmAlya bhUtakALe Aja sudhI zratanI che tevI paNa paraMparA gauravapUrvaka kevI rIte sAcavI ? Ane uttara ItihAsa e Ape che ke satyanI zodhamAM mAtra ekAMgI zraddhA ke ekAMgI take kAma AvI zake nahi. e zodhamAM jema zraddhA jarUrI che tema taka paNa jarUrI che. tarka, dalIla ke. yuktinI madadathI zraddhA (dhIraja, niSThA ane Adara ) sAthe prApta sAdhanono upayoga karI satyanI zodha karIe te dUra ane parokSa evA bhUtakALa upara paNa ThIka ThIka ne satyanI najIka hoya e prakAza paDI zake. ApaNI zruta-saMpatti mRta pratyenI vartamAna javAbadArI e jaina saMdha mATe eka vicAraNIya vastu che. AvI javAbadArI vize Aje ApaNe ja vicAra karIe chIe tema nathI. ApaNuM najIka ane dUranA pUrvajoe paNa te vize bahu vicAra, Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI zruta pratyenI javAbadArI [41. karela ane te te samayanI paristhitimAM temane je ane jeTaluM mUkyuM tene amalamAM mUkavA paNa temaNe nAnAmoTA aneka prayatno karyA che. ene ja lIdhe mRtane ananya vArase ApaNane maLyo che. je kALe presa na hatA, kAgaLa na hatA, vizeSa zuM ?--tADapatre paNa na hatA, agara te te upara lakhI saMgraha karavAnI sarvamAnya dharmaprathA na hatI, te kALamAM je pUrvajoe mRta sAcavyuM ane je rIte sAcavyuM te sAmAnya vastu nathI. vadhArAmAM deza ane paradezanAM vinAzaka baLo tema ja kudaratI vinAzaka baLothI paNa emaNe zrata-saMpatti sAcavavAmAM ane vadhAravAmAM kazI bhaNuM nathI rAkhI ema paNa itihAsa kahe che.. A ApaNI zrataparaMparA pratyenI javAbadArIne uttamamAM uttama aMza che; ane te, huM samajuM chuM tyAM lagI, dareka jainanA lohImAM UtarI AvyA che. ema na hota to Aje jaina paraMparAnA judA judA, nAnAmoTA badhA phirakAo potapotAnI samaja ane sAdhana pramANe zratarakSA, kRtapracAra Adi mATe je kALajI seve che ne prayatna kare che te kadI saMbhavata nahi. e kharuM che ke pADozI saMpradAye ane paraMparAonI zAstrarakSA ane zAstra pracAra AdinI hilacAlano prabhAva jaina phirakAo upara paDe te anivArya che, paNa je e phirakAone vArasAmAM mRtaniSThAno saMskAra lAvyo na hota to, mAtra bAhya saMjogo emanAmAM garamI pedA karI zakatA nahi ane karata teye te TakI zakata nahi agara prayatnAbhimukha thaI zakata nahi. eTale ApaNAmAM zrata pratyenI niSThA ke Adarano saMskAra vArasAgata che emAM zaka ja nathI. ane e eka ApaNuM vArasAgata guNasaMpatti che. ApaNI keTalIka khAmIo A badhuM chatAM e guNasaMpattinI sAthe sAthe ApaNA vArasAmAM keTalIka khAmIo ke truTio paNa UtarI AvI che. ApaNe bhale e bhUtakALathI UtarI Avela khAmIo ADe AMkha mIcIe, paNa tethI lehImAM UtarelI e khAmIone kaI InkAra karI zake tema nathI ane InkAramAtrathI rasto paNa saraLa thatuM nathI. je guNasaMpatti vize upara sUcana karyuM che teno vistAra, recaka rIte karI zakAya tema che, paNa jyAre javAbadArIne prazna vicAravAne hoya ane te arthe TUMkamAM levA joItA mArgane nirdeza karavo hoya tyAre te vArasAmAM kaI khAmIo UtarI che ane te kevI rIte atyAre ApaNane bAdhaka banI rahI che enuM ja sAdhAra sUcana karavuM joIe. Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 ] dana ane ciMtana * ApaNe jANIe chIe ke bhagavAna pArzvanAthanuM peAtAnuM paNa zruta hatuM. te temanA paTTadharAe te samayanI zakyatA pramANe sAcavyuM. bhagavAna mahAvIre e zrutamAM kAMIka paNa vadhAro karyAM agara saMskAra karyAM. e je kAMI banyu tenI akSarazaH ke tAdaza noMdha nathI, paNa eTaluM teA hakIkatathI siddha che ke caMdragupta mauryaMnA samayamAM jaina anagArAne zrutasaMgraha ane zrutavyavasthA mATe bhAre ciMtA UbhI thaI. atyAra agAu bauddha bhikSukAe peAtAnA zrutanI rakSA ane vyavasthA mATe e meATI pariSado ke saMgItio bharI temAM noMdhavAlAyaka kAma karyuM hatuM. AvI kAI pariSada vaidikAe kyAMya bharI hatI evuM cokkasa pramANa prApta nathI. tema chatAM ema mAnavAne kAraNa che ke zAstraniSTha ane zAstrajIvI brAhmaNIe A viSayamAM nAnAmeATA prayatnA avazya karyAM hAvA joIe. peAtAnI AsapAsa je vAtAvaraNa ugrapaNe pravartatuM hAya tenI asarathI mATe bhAge vanavAsI evA jaina anagArA paNa alipta rahI zake nahi. temane paNa lAgyuM ke Ama ne Ama mukha-zrutathI kAma nahi cAle ane vanavAsa ke lekhana tema ja zruta-saMgrahanA aparigrahane paNa ekAMta vaLagI rahyuM kAma nahi cAle. sthUlabhadra AgaLa AvyA. madada mATe aneka anagArAne -ekatra karyAM. tyAgI ane yAgI evA potAnA moTA gubhAI bhadrabAhune nimajyA. te sIdhI rIte zruta-sa Mgraha te zruta-vyavasthAnA kAma mATe pATaliputramAM maLela pariSadamAM bhAga levA na AvyA. alakhana, ApaNe zraddhAthI ema kahI zakIe ke yAgAbhimukha hAvAthI ke khIjA kAraNathI na AvyA, paNa temaNe peAtAnI pAse Avela anagArAne kAMIka to zruta ApyuM ja. paNa A praznanI bIjI bAju che, je na vicArIe to AjanI ApaNI manodazA samajavAmAM ApaNe na phAvIe. bhadrabAhu sauthI meATA hatA. temanA pratye sthUlabhadre paNa mITa mAMDI hatI. pATaliputrane saMdha paNa temanA pratye asAdhAraNa Adara dharAvatA. sthUlabhadra karatAM bhadrabAhu vadhAre zrutasaMpanna hatA. te vakhata sudhImAM zrutanI zI sthiti thaI che ane have zuM thavA eThuM che ane zuM karavu joIe enI samaja temanAmAM vadhAre hovI joI e ema ApaNe kalpIe te asthAne nathI. evI sthitimAM temaNe ja zrutanI rakSA ane vyavasthA mATe pahela karavI joItI hatI. e pahela karavAne badale temaNe pahela karanAra ane te samayanI dRSTie navA cIlA pADanAra sthUlabhadranI pariSadane pUrA ane sAkSAt sahayeAga na ApyA e khAmI vicArakanA dhyAnamAM AvyA vinA nathI rahetI. te samayanA sayeAgA e khAmIne bhAre mAnavA nA pADatA haze, paNa e khAmI hatI te Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNuM zruta pratyenI javAbadArI [ 493 ema atyAranA taTastha vicArakane lAgyA vinA nathI rahetuM. khAmI kahIe chIe eTalA mAtrathI zratadhara bhadrabAhu pratye AdarahIna banI jaIe chIe ema mAnI levuM e paNa barAbara nathI. te vakhate je banyuM tenI punarAvRtti uttarottara thatI AvI che. cokAvRttinuM duSpariNAma saMprati ane ane khAravelanA samayanuM pUruM citra ApaNI sAme nathI, paNa eTaluM te ApaNe jANIe chIe ke saMpratinA dharmapracAra vizenA pitAnA pitAmaha azoka jevA asAdhAraNa puruSArthanI noMdha digaMbara vAlmamAM nathI. e ja rIte khAravelano zilAlekha atyAre kahe che te pramANe teNe "aMgasuta'ne uddhAra kAMI ne kAMI karAvyuM hoya te tenI paNa naidha digaMbara ke zvetAMbara ekenA zratamAM nathI. bhUtabali ke puSpadaMta jevA digaMbara anagAe zratarakSA mATe je kAMI karyuM te vize zvetAmbara paraMparA jANe sAva ajJAta hoya ema lAge che. mathurAmAM Arya kaMdile pariSada bharI je kAma karyuM tenI neMdha zvetAMbara sAhitya sivAya bIjI eke jaina paraMparAnA sAhityamAM nathI. sthAnakavAsI ke terApaMthIne ke digaMbara paraMparAne jANe te sAthe kazI ja levA-devA nathI. A badhuM sUcave che ke jyAre paNa jana zratanI rakSA ne vyavasthAne prazna AvyuM tyAre moTe bhAge ane khAsa karIne tyAgI gaNAtA anagAre ja pitapotAne coke bAMdhIne evI rIte judA paDatA yA taTastha rahetA ke jene lIdhe teo sarvasAdhAraNa jaina zratanI javAba-- dArI vIsarI jatA hoya tevo bhAsa thaI Ave che. alabatta, teo potapotAnA cokAmAM pitAne phAve ane ce eTaluM ane evuM kRta sAcavavA kAMI ne kAMI karatA ja rahyA che, paNa evI cokAvRtine lIdhe sarvane ekasarakhuM mAnya thAya, ekasarakhuM upayogI thAya ane jaina paraMparAnA mobhAne pUrNa rIte TakAvI rAkhe evuM mahattvanuM kRta te lupta thaI gayuM che enI kabUlAta dareka phirake bahu utsAhathI Aja sudhI karato rahyo che ! je je AcAryuM ke je je saMghe ke je je phirakAe jeTaluM ane je rIte sAcavyuM tenI yazogAthA gAvAmAM tenA vArasadAree kacAza nathI rAkhI; ane je nAza pAmyuM, je na saMgRhIta thaI zakyuM te truTine Topale dareka phirakAe kALa upara nAkhe che. saue eka ja vAta kahI che ke kALa Utarato Avya, durbhikSa bahu paDyA, smRti ane AyuSya ghaTayAM, eTale sArAmAM sAruM ane jUnAmAM jUnuM paNa mRta ApaNe gumAvyuM. paNa Ama kahetI Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 ] darzana ane ciMtana vakhate ke ene sAMbhaLatI vakhate ApaNe eTaleya vicAra nathI karatA ke kALahAni, durbhikSa ane bIjI agavaDa e mAtra jaina saMdhane ja sparza karatI hatI ke te ja sthAnomAM vasatA brAhmaNa ane bauddhone paNa sparza karatI ? je kALahAni vagere to saune ekasarakhAM sparza karatAM te evuM kyuM tatva hatuM ke jene lIdhe buddhanA upadeze avikalapaNe saMgrahAyA, lakhAyA ane paththaranAM ketarAyA, tema ja vaidika ane paniSada jevAM zAstro, tenAM cha aMge ane arthazAstra ke mahAbhASya jevA graMtha akSarazaH sacavAI rahyAM ane mukhya tema ja mahatvanuM jaina zrata mAtra na sacavAyuM ! najIvA matabhedone moTuM rUpa ApavAnI Teva kharI vastusthiti evI lAge che ke jaina anagAre bhUtabhaktithI zratarakSA mATe kharekhara prayatna karatA, paNa temanAmAM aMdaroaMdara najIvI bAbata upara je matabheda paDatA te matabhedane teo eTaluM moTuM ane bhayAnaka rUpa ApatA ke jene lIdhe temanA anuyAyIo divase divase ekabIjAthI sAva alaga paDatA jatA hatA, ane mRta jevI sAmAnya bAbatamAM paNa eka thaI zakatA nahi. Aje ApaNe jANIe chIe ke eka vyakti potAne mata-vicAra sAcavI rAkhIne paNa bIjA sAthe sarvasAdhAraNa hitakArI bAbatamAM maLI jAya che, tenI sAthe kAma kare che. te Aja karatAM jene ApaNe moTA guNa dhara samajatA heIe ke jJAnI samajatA hoIe temane pitApitAnA matabhede kAyama rAkhIne paNa sarvasAdhAraNa jaina mRtanI rakSAnA kAryamAM bhAga letA keNa aTakAve? javAba e nathI ke kALahAni avasthaMbhAvI hatI. kALahAnine artha paNa chevaTe te e ja che ke javAbadAra AgevAnonI mAnasika nabaLAI. A nabaLAInuM tatva jaina saMghane evI rIte vArasAmAM maLatuM rahyuM che ke Aja sudhI te jaina saMdhanI zrata pratyenI javAbadArIne ane tene amalamAM mUkavAnI vRttine saMgIna banavA detuM nathI, puMvardhana, mathurA ane valabhImAM je kAMI zrata vize kArya thayuM temAM paNa te vakhate maLI zakavAne saMbhava hoya evA bhinna bhinna AcAryo maLyA nathI. divase ne divase abhedagAmI, samanvayalakSI ke sahakArI tattva vikAsa pAmavAne badale vidhalakSI agara bhedagAmI tatva vadhAre ne vadhAre vikasatuM ApaNe uttara kALanA ItihAsamAM joIe chIe. tethI jyAre eka vidvAna AgaLa Ave tyAre moTe bhAge bIjA vidvAne ke AcAryo tene bhUtakAryamAM saMpUrNa sAtha ApavAne badale kAM te taTastha rahetA, kAM te judo coke jamAvatA. * Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI zrata pratyenI javAbadArI [ 495 AnuM pariNAma chevaTe e ja AvatuM je Aje dekhAya che. bahumUluM jaina zrata AvI sthiti chatAM sadbhAge ApaNane vArasAmAM je kAMI buta maLyuM che te paNa nathI ochuM ke nathI ochA mahattvanuM. bhagavAna mahAvIranA samayanI ja nahi, paNa te pahelAMnA keTalAka samayanI paNa ghaNI hakIkate Aje. jaina zrata dvArA prApta che. tattvajJAnanA, tatkAlIna samAjanA dhArmika AcAra ane saMdhanA ane bhASA Adi aneka muddAnA ItihAsanI dRSTie e prAcIna zratamAM ghaNuM ghaNuM upayogI sacavAyuM che. e zrutaparaMparAnI samaya samayanI navI gaThavaNa, navA vicArono samAveza, Avazyaka saMkSepanavistAra vagere badhuM thayA chatAM emAM atijUnA ane jUnA avazeSo jemanA tema surakSita che. vastu enI e ja kAyama heya te ene prakAzita karanArI bhASAmAM ke enI racanAmAM thayela pheraphAra kaI khAsa asara karatA nathI. prAkRta ke ardhamAgadhInA saMskRtamAM ke bIjI aMgrejI Adi bhASAomAM thayelAM ane thatAM rUpAMtare jo ke yathAvata hoya che, paNa tethI mULa graMthanuM mahatva jarA paNa ochuM na thatAM ghaNI vAra vadhe paNa che. prAcIna jaina zratanI bAbatamAM paNa Ama banyuM che. A eka bhAratIya saMskRtinA ItihAsanI dRSTie sAdhAraNa sAmagrI na gaNavI joIe. jena zratane vebara, yAkebI jevA videzI vidvAno, tema ja jainetara bhAratIya vidvAno aneka dRSTie mahatvanuM sthAna Ape che ane jenA parizIlana vAte temaNe jiMdagIno moTAmAM meTo ane sArAmAM sAre bhAga kharco che, eTaluM ja nahi, paNa je jaina zrata AjakAlanA vistaratA jatA vizvamAM aneka bhASAo dvArA vadhAre ne vadhAre paricita thavA sAthe lokonuM dhyAna kheMcI rahyuM che te jaina zrata pratye jaina lokenI vArasAgata bhakti hovA chatAM, te pratyenuM Adhunika kartavya teo barAbara na samajatA heya ema lAgyA kare che. ekabIjA pratyenI upekSAvRtti pahelAM te ApaNe joIe chIe ke digambara paraMparA pitAnA ja cakAmAM purAyelI che, te zvetAMbara paraMparA pitAnA cakAmAM. sthAnakavAsI ane temAMthI udabhavela terApaMthI e paNa pitAnA cakAmAM ja purAyela che. cekAmAM rahevuM e eka vAta che ane temAM purAvuM e bIjI vAta che. cakAmAM rahenAra aneka AMkhethI bahAranuM badhuM jue-jANe, tenI sAthe maLe-haLe, sahaga le-de te e ceka bAdhaka nathI banata, paNa cokAmAM purAnAra te Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 ] darzana ane ciMtana AMkha-kAna baMdha karIne ja purAya che, eTale te bIjA vize kazuM jANavAnI darakAra nathI karate, bIjA sAthe maLato-haLato nathI, sahakAra lete-dete nathI, ane chevaTe e pitAnI jAtane nabaLI pADe che tema ja bIjAne nabaLA banAvavAmAM nimitta bane che. lagabhaga AvI dazA jaina phirakAnA zratanI thaI che. digaMbara paraM. parAe potAnA anuyAyIomAM janmathI ja saMskAra piSavA mAMDyo ke aMgazrata nAza pAmyuM ane je aMga ke Agamazrata che te te tAMbara, paraMparAe pAchaLathI upajAvyuM che. AvA saMskAramAM piSAyela koI paNa sAMpradAyika mANasa upalabdha jana zratane AdarathI ke jijJAsAthI joI ja na zake. je mRtamAMthI aneka purAtana ane mahattvanI vigata yurepiyana vidvAne zodhI rajU kare te ja zrata digaMbara paraMparAne tuccha lAge ! e ja rIte zvetAmbara paraMparAnA sAMpradAyika leke digaMbara paraMparAne zrata vize potAnA anuyAyIomAM saMkucita saMskAra piSe te teo kuMdakuMda, pUjyapAdane samacbhadra jevA samartha vidvAnonA mRtanuM mahatva kevI rIte AMkI zake? A bhedaka rekhA bahu moTI che. ene cepa vArasAmAM Utarato sthAnakvAsI phirakAmAM paNa Avyo che. eNe pitAne amuka coke bAMdhI mAnavA-manAvavA mAMDyuM ke batrIsa Agama e ja mukhya che ane bIjuM te badhuM ThIka ja che! A ekAvRttie sthAnakavAsI phirakAne je zrata ane jJAnanI daridratA ApI che te vize ahIM kAMI paNa kahevuM aprastuta che. ahIM te eTaluM ja prastuta che ke te cokAvRttine vAraso pAche terApaMthane maLyo ane teNe zrata paraMparAne vistAra karavAne badale eka rIte pitAnI dRSTie tenuM kSetra saMkucita karyuM. A rIte ApaNe itihAsakramamAM joIe chIe ke zrata pratyenI jenI janmasiddha bhakti paNa eTalI badhI AMdhaLI ane sAmayika kartavyathI vimukha banatI AvI che ke atyAre samayanI mAgaNI saMtoSe e prastAva temanI samakSa rajU karatAM paNa mANasa khacAya che. zrI sAgarAnaMdasUrine bhagIratha puruSArtha have ApaNe navA yuga tarapha vaLIe. eka taraphathI yuropamAM jaina zrata dAkhala thatAM tene abhyAsa zarU thaye, vaLe ane vistaryo. te upara aneka bhASAmAM aneka rIte kAma thayuM ane hajI thAya che, bIjI bAju dezamAM ja pAzcAtya vicAranA paDaghA paDyA ane jaina zratane prakAzita karavAno vicAra phelAte gaye. bAbu dhanapatasiMhajIne purANA prakAzananI vAta jatI karIe teya ApaNe AgamavAcanAne jatI karI zakIe tema nathI. Agama ane Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI bhuta pratyenI javAbadArI [ 49 bIjAM zAstrone chapAvavAno virodha zvetAMbara digaMbara baMne paraMparAmAM ekasarakho hatA. zrImAna sAgarAnaMdasUri pahelAM virodha pakSamAM hatA, paNa temanI cakera daSTie kALabaLa pArakhyuM ane pite ja AgamaprakAzananA kArya mATe AgaLa AvyA. meM emanA sahavAsamAM joyuM che ke jyAre teoe A bhagIratha kArya hAthamAM lIdhuM ne pATaNamAM vAcana sAthe mudraNa kArya paNa zarU karyuM tyAre temAM sAtha ApanArA sAdhuo evA na hatA ke je khAsa lAgavagavALA hoya, je kAryasAdhaka vidvattA paNa dharAvatA hoya ane je sAgarajIne temanA kAryamAM sIdhA sahAyaka paNa thatA hoya. je sAdhuo te vakhate AvelA te moTe bhAge cAlatI vAcanAnA zrAvaka mAtra hatA. kAma to ekale hAthe e bAheza sAgarajI ja karatA. te vakhate bIjA vidvAna, lAgavagavALA ane sAmagrIsaMpanna AcAryo ke sAdhuoe sAgarajIne, kaI paNa jAtane bhedabhAva rAkhyA sivAya, sAtha ApyuM hota to e AgamaprakAzananuM kArya judI ja rIte saMpanna thayuM hota. A badhuM chatAM bahuzruta ane puruSAtha zrI sAgarAnaMdasUrie kharekhara ekale ja hAthe ane kalpI na zakAya eTalA thoDA samayamAM lagabhaga badhuM Agamazrata lekene sulabha karI dIdhuM. ene pariNAme vetAmbara paMraparA uparAMta digaMbara, sthAnakavAsI ane terApaMthI paraMparAmAM paNa navacetanA pragaTI. saue pitApitAnI daSTie mRtaprakAzanane mArga aMgIkAryo, je Aje paNa kAma karI rahyo che. samayanI mAgaNI paraMtu samayanI mAgaNI judI hatI ane hajIye judI che. jema jema pAzcAtya vicAro ane tenI kAryapaddhatio ApaNuM jANamAM vadhAre ne vadhAre AvatI gaI tema tema ApaNane mAtra prathama thayela kAmamAM saMtoSa rahe te ghaTavA lAgyo. ane eka ja vastune navanavI rIte leko samakSa mUkavAnI. vRtti prabaLa ane prabaLa thatI gaI. yuropIya vidvAnanA hAthe thayela saMskAraNenI jevI pratiSThA che, temanAM lakhANomAM je taTasthatA ane vizALa daSTi che tevuM ApaNe kema na karIe ? AvI mahattvAkAMkSA ApaNI cetanAmAM janmI. have "abhidhAnarAjendra" ane bIjA tevA graMtha mAtrathI saMtuSTa na rahetAM kAMIka tethI vadhAre paddhatisara, vadhAre agatyanuM ane vadhAre grAhya bane tevuM kAma karIe-AvI bhAvanA zuM tyAgI ke zuM gRhastha bane samajadAra vargamAM ekasarakhI jAgI. ene lIdhe chUTAchavAyA aneka prayatna paNa zarU thayA. jaina paraMparAnA badhA phirakAomAM, ane eka eka phirakAnI judI judI saMsthAomAM, e prayatno cAlI rahyA che e eka pramodadAyaka vastu che. A badhuM chatAM have. 32 Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja98] darzana ane ciMtana evo samaya AvI gayo che, ane te pAkyo paNa che, ke jyAre ApaNe have kAMIka judI ja dRSTie ane kAMIka judI ja bhUmikA upara jaina matanA prakAzananuM ke navanirmANanuM kAma hAtha dharavuM joIe. AjanI jaina zrata pratyenI ApaNuM mukhya javAbadArI A ja che. e judI daSTi ane judI bhUmikA zI che ke jene lIdhe ApaNI vArasAgata saMkucitatAnI khAmI dUra thAya ane ApaNe jAgelI navacetanAne saMtoSI paNa zakIe. e have saMkSepamAM vicArIe. taiyAra bhUmikAne upayoga karI laIe ApaNe prathama bhUmikAne joIe. jaina zratane lagatuM je kAma je dRSTie karavuM prApta che tenI sAdhanasAmagrI e ja ApaNI bhUmikA che. pahelAM paNa AvI sAmagrI na hatI ke sarvathA ajJAta hatI ema nathI, paNa Aje tevI sAmagrI jeTalA pramANamAM prApta che, jeTalA pramANamAM jJAta che ane jeTalA pramANamAM sulabha che, teTalA pramANamAM prathama na hatI prApta ke na hatI sulabha. je jaina bhaMDAro pUrNapaNe avagAhavAmAM AvyA na hatA ane jemAM A haze, te haze evI dhAraNA sevAtI hatI, lagabhaga te badhA bhaMDAre have ati jovAI gayA che ane temAMthI badhI sAmagrI ekatra karavAmAM AvI che. saMbhava hoya teTalA jAnA samayanI jUnAmAM jUnI hastalikhita tADapatra ane kAgaLanI pratio Aje ApaNI sAme che. jaina zrata sAthe anivArya saMbaMdha dharAvatI ane tenA saMpAdana-prakAzanamAM kImatI phALo Ape tevI bauddha ane brAhmaNa zratanI sAmagrI paNa aneka rUpe Aje sarvathA sulabha che. pAli piTake, mahAyAnI sAhitya, enAM yupIya bhASAomAM ane dezI bhASAomAM thayelAM bhASAntare, enA upara thayela bIjA aneka kaSAdi kAmo ane emAMthI nIpajeluM tema ja vikaseluM cInI, jApAnI, barmI ane silenI sAhitya--e badhuM jANe AMgaNAmAM hoya evI sthiti che. vedathI mAMDI purANa ane darzana Adi viSayane lagatA vartamAna kALa sudhInA vaidika temaja brAhmaNa paraMparAnA mULa graMtha, tenAM bhASAMtare, te uparanAM vivecane vagere badhuM ja ApaNA AMgaNAmAM che. bauddha ane vaidika vAsmaya tema ja jaina zratano eTale badhA nikaTa saMbaMdha che ke te ekamekanA pUraka bane che. A badhuM te che ja, paNa te uparAMta jarathusTriyana dharmanA avestA Adi prAcIna graMthane lagatI paNa badhI sAmagrI Aje prApta che, jenI sAthe jaina AcAravicArane bahu ja saMbaMdha che. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNI zunA pratyenI javAbadArI [ 49 sAhitya sAmagrI uparAMta Aje kArya karI zake ane kAma laI zakAya evA vidvAno ane vizAradonI paNa ApaNI pAse ThIka ThIka saMpatti che. AvI keTinA jaina gRhastha vidvAnone lakSamAM na laIe to paNa ekalI jaina sAdhusaMsthAmAM gaNyAgAMThyA paNa ucca keTinI yogyatA dharAvanArA tyAgIo che je navasaMskaraNa mATe agatyanI bhUmikA che. emanI jaina zrata pratyenI bhakti, emane paraMparAgata maLele AcAra-vicArano vAraso ane emanI saMdha uparanI lAgavaga e badhuM bahu kImatI che. A sivAya A deza ane paradezamAM evA aneka vidvAna, adhyApaka ane saMzodhake koleja, yunivarsiTI tema ja rIsarca insTiTyUTa AdimAM kAma karI rahyA, jemane jJAnanI daSTie jaina zratanA saMpAdanamAM, tenA prakAzanamAM ane tene lagatA vivecana AdimAM UMDAmAM UMDo rasa che; eTaluM nahi, paNa ApaNe IcchIe ane laI zakIe te teo prastuta kAryamAM bahu kImatI madada paNa karI zake tema che. saMpAdanaprakAzanane lagatI A bhUmikA jANe pahelAM kadI na hatI tevI kALakrame nirmAI che. ene upayoga jaina zratanA navasaMskaraNamAM karavo e ApaNuM dRSTibiMdu hoI zake. jijJAsAne saMtoSavAnI daSTi rAkhIe ApaNe je saMpAdana, prakAzana, vivecana ane nirmANa karavA IcchIe chIe, tenI pAchaLa kaI daSTi hevI joIe e vicAravuM e gaNAze. pahelAM je jaina zrata mAtra jaina paraMparAmAM abhyAsane viSaya hatuM, ane te paNa dharma ke zraddhAnI dRSTie, te jaina zrata Aje jaina paraMparA uparAMta anya paraMparAemAM paNa jijJAsAne vidhya banyuM che. skUlathI mAMDI kaoNleja, yunivarsiTI ane rIsarcane lagatI saMrathAomAM enuM kSetra vistaryuM che. bhArata ane bhAratanI bahAra, jyAM dekhe tyAM, anya prAcIna sAhityanI peThe jaina prAcIna vADmaya tarapha vidvAnonuM dhyAna gayuM che, ne ApaNe jANIe tevI rIte aneka sthAnamAM jainetare ane videzIo paNa e vADamayane lagatuM ghaNuM kAma karI rahyA che. eja rIte pitAnI Dhabe paNa jaina paraMparAnA judA judA phirakAo e vize kAMI ne kAMI karI rahyA che. Ama hovA chatAM AjanI vistaratI jijJAsAne dareka rIte saMtoSe evI daSTithI jaina zratanuM navasaMskaraNa karavuM Avazyaka che. te mATe phirakAoe pitAnA jUnA pUrvagraha zithila karavA joIe. sUtakAryamAM mokhare UbhA rahI zake evA tyAgIvarge A kAryamAM pitAno pUre sAtha Apavo ghaTe. dareka yogya vidvAna ke tyAgI pitAne bhAge AvatuM ane pite karI zake tevuM kAma pitAne ISTa sthAne rahIne paNa karI zake evI dRSTithI kAmanI vaheMcaNI Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 ] darzana ane ciMtana thavI dhaTe. A kAmakAI amuka phirakAnuM ja che ke amuka gacchanI amuka vyakti ja kAma kare che ke amuka saMdha ja temAM rasa le che, tethI tenI sAthe ApaNe zI levA devA ? -evI kALajUnI saMkucitatAne khaMkherI chevaTe A badhuM kArya koI ekanuM nathI paNa sahunuM che, chevaTe amuka gaNIgAMThI vyaktio te mukhya bhAga le ja, to ApaNe paNa zA mATe na laIe ? vagere udAtta bhAvanA dvArA hArdika sahakAra ApavA pUratI dRSTi zuM gRhasthamAM ke zuM tyAgIomAM Avazyaka che; ane e dRSTithI kAma karIe te mane lAge che ke jaina zratanuM dhAreluM navasaMskaraNa keI anere ja raMga le! pachI te evuM avazya banavAnuM ke jyAM jyAM zAstrIya vidyAonuM adhyayana-saMzodhana thatuM haze tyAM sarvatra jaina vAtmayanuM sthAna anivAryapaNe haze. tethI ApaNuM daSTi evI hovI joIe ke sAdhAraNa ane ucca keTinA vidvAnene saMtoSI zake, emanI mAgaNIone pUrI karI zake te rIte ane te dRSTithI jaina zratanuM navasaMskaraNa thAya. javAbadArI adA karavAne samaya jaina zrata pratyenI AjanI ApaNI javAbadArI A che, ane te pUrI karavAne samaya pAkyo che. kALabaLa ApaNI sAthe che. sAdhane aparimita che. A badhuM jotAM mane ema nizcitapaNe lAge che ke have ApaNe mAtra cakAbaddha na rahetAM vizALa daSTi keLavI ApaNI javAbadArI adA karIe. - jaina paryuSaNaka), zrAvaNa 2008. Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpasUtranuM vAcana ane zravaNu [ 34 ] pasUtramAM anya tIthaMkarAnI jIvanakathAnA aMzo che, tema ja emAM bhagavAna mahAvIranA sAdhusaMdhamAMnA pramukha sthavirAnI yAdI paNa che; chatAM kalpasUtranI pratiSThA ane enA vAcana ane zravaNunA mahimA mukhyapaNe emAMnA bhagavAna mahAvIranA jIvanabhAgane lIdhe che. bhagavAna digbara, sthAnakavAsI ane zvetAMbara e traNe phrikAne ekasarakhI rIte pUjya ane zraddheya che, tema chatAM jyAre pazusaNa ke dazalakSaNIne prasaMga Ave che tyAre kalpasUtranu nAma zvetAMbara paraMparAmAM jevuM ghera ghera ane AbAlavRddha darekane mukhe saMbhaLAya che tevuM sthAnakavAsI ke digambara phrikAmAM saMbhaLAtuM nathI. kalpasUtramAMnI dhaNI hakIkatA ane sthaviraparaMparAne digaMbarA na mAne tethI teo kalpasUtrane na vAMce ke na sAMbhaLe e samajI zakAya tevI bAbata che, paNa sthAnakavAsI, jemane kalpasUtramAMnI eka paNa bAbata amAnya nathI ke tenI sAthe virodha nathI, teo sudhdhAM kalpasUtra pratye eTale Adara nathI dharAvatA jeTalA zvetAMbara. pazusaNanA divaseAmAM e ja kAraNathI zvetAMbara paraMparAmAM kalpasUtranuM vAcana ane zravaNa anivAya` lekhAya che ane te bhAre Adara, ADaMbara tema ja niyamapUrvaka cAlatuM jovAya che, jyAre sthAnakavAsIomAM kalpasUtranuM vAcana-zravaNu pazusaNanA visAmAM paNa anivAya nathI ane dekhAdekhIthI kAI kyAreka kyAMya vAMce te enI pAchaLa eTalA dekhAva, ADaMbara ke kharca nathI thatA. A rIte ApaNe jovA jaIe teA kalpasUtranuM vAcana ane zravaNu e vize je kAMI vicAravuM dhaTe che te sAmAnya rIte sakala jaina paraMparAne uddezIne vicAravAnuM prApta heAvA chatAM kharI rIte athavA mukhya rIte zvetAMbara paraMparAne uddezIne ja vicAravAnu atyAre prApta thAya che. kalpasUtranA vAcana ane zravaNanA udbhava kayAre, kayA sthAnamAM, kuvA sajogAmAM ane kevI rIte thayA e vize ahIM Aje kAMI cavA icchatA nathI. Aje tA e vAcana-zravaNunI dhArAgaMgA kayA mULamAMthI zarU thai, kAne AdhAre Aja sudhI cAlI Ave che te vize ja samIkSaka dRSTie kAMIka Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 ] darzana ane ciMtana vicAravA dhAruM chuM. kalpasUtranA vAcana-zravaNanA pravAhanuM mULa AdhyAtmika bhakti che. AdhyAtmika bhakti eTale jeNe pitAnA jIvanamAM saguNa vikasAvI jIvana tanmaya karyuM hoya evA mahApuruSano Adarza najara sAme rAkhI, tevA guNe jIvanamAM pragaTAvavAnI tAlAvelI athavA ADe raste dorAI javAya evA prasaMgothI ochAmAM ochuM tevA guNo dvArA pratikSaNa saceta ke jAgRta rahevAnI tamannA. kalpasUtramAM mukhya pAtra bhagavAna mahAvIra che. temaNe e prakAranuM jIvana sAdhyAnI dareka jainanI zraddhA che. tethI bhagavAnanA jIvanane Adarza sAme rAkhI, te dizAmAM AgaLa na vadhAya toya tethI UlaTI dizAmAM taNAI na javAnI jaina kahevaDAvanAranI, khAsa karI uMmare pahoMcela dareka jananI, nema che. A temane kAyama rAkhavA tema ja piSavA mATe ja bhagavAnanI jIvanagAthA pUrI pADanAra kalpasUtranuM vAcana ane zravaNa zarU thayuM, bIjA keAI hetuthI nahi; tethI ApaNe have vicAravAnuM prApta thAya che ke e vAcana ane zravaNa dvArA ApaNI jema kyAM lagI sadhAtI AvI che ane atyAre keTalI hade sadhAya che ? jo e nema sadhAtI na hoya te enAM zAM kAraNe che ane te dUra karavAM zakya che ke nahi ? jo zakya hoya to te kaI rIte ? ATaluM to ApaNe parApUrvathI jotA ja AvyA chIe ke bhagavAnanA jIvananI pratiSThAnuM sthAna dhIre dhIre bIjI vastuoe lIdhuM. jIvananI pUjA jIvanavarNana karanAra kalpasUtra pustaka tarapha vaLI. kAgaLa ane zAhI ja senArUpAthI na raMgAyAM paNa pUMThAM, veSTano ane dorIo sudhdhAMe kImatI alaMkAre paheryA, ane te paNa kalApUrvaka. pustakanI pUjA, pustakanA vAcanAra guruva tarapha paNa vaLI. vAcanAra guru aneka rIte pUjAvA lAgyA. amuka jAtano veza paheryo eTale guru ane je guru tene te bIjI koI paNa kasoTI vinA vAMcavAno adhikAra. je vAMcavAno adhikArI, te pATe bese ane pUjAya. A rIte mULamAM AdhyAtmika bhakti piSavA yojAyela sAdhananI pUjA ne pratiSThA dhIre dhIre eTale sudhI vistarI ane tenI AjAbAja eTalAM badhAM sastAM ane kharcALa samAraMbhe tema ja vidhi-vidhAno jAya che ke tene bhedI, mULa nema tarapha javAnI vAta to bAjue rahI paNa ene vicAra sudhdhAM karavAnuM kAma bhAre agharuM thaI paDyuM che ane atyAre te kalpasUtranuM vAcana ane zravaNa e varSAkALanI peThe eka vArSika anivArya niyama thaI gayo che. bhakti e jIvananA dareka kSetrane rasamaya banAvanAra tattva che, paNa jyAM lagI e tatva sajIvana ane zuddha hoya tyAM lagI ja kAryasAdhaka thAya che ane Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahapasUtranuM vAcana ane zravaNa [503 saguNa bane che. bhaktinuM jIvaMtapaNuM vicAra ane buddhine lIdhe che. tenI zuddhi niHsvArthatAne lIdhe hoya che. jyAre buddhino pradeza kheDA aTake che ane svArtha temaja bhegavRttine kacare AjubAju ekaTho thAya che tyAre bhakti nirjIva ane azuddha banI jaI saguNarUpa nathI rahetI; te UlaTI doSa banI jAya che. bhakti piSanAra ane te mArge cAlanAra AkhA samAjanuM jIvana e doSane kAraNe jaDa, saMkucita ane kalezapradhAna banI jAya che. sAmAnya rIte jaina janatAnI kalpasUtra pratye bhakti che, paNa emAM buddhinuM jIvana ke niHsvArthatAnI zuddhi bhAgye ja rahI che. enAM bIjA aneka kAraNe haya, paNa enuM pradhAna kAraNa gurumukhathI zAstra zravaNa karavAnI poSAyelI zraddhA e che. guru vAstavika arthamAM guru samajAyA hatA ane temane adhikAra yogyatAne lIdhe manAte Avyo hota te AvI khalanA na thAta. je jenoe mAtra janmane kAraNe brAhmaNatva ane tenA gurupada sAme laData calAvI te ja jene guNanI pradhAnatA gAtAM gAtAM chevaTe vezamAtramAM gurupada mAnI saMtuSTa thaI gayA! kalpasUtra sAMbhaLavuM che, vAMcanAra joIe ane te koI guru sAdhu ja hevA joIe. bIjI yogyatA heya ke nahi paNa bhekha hoya toya basa che, e vRtti zrotAvargamAM pillAI pariNAma aneka rIte aniSTa ja AvyAM. lAyakAtanI koI paNa kasoTInI jarUra na ja rahI. vezadhArI eTalA guruo ane guruo eTalA vyAkhyAtAo-chevaTe kalpasUtra pUratA. mAtra kalpasUtranA akSare vAMcI jANe eTale vaDerAone Azraya choDI svataMtra vicaravAnuM sarTiphikeTa maLI jAya! bhakata te saune joIe ja. te heya gaNyAgAMThayA, eTale temanA bhAgalA nAnA nAnA paDe. jenA bhakate vadhAre agara ochA chatAM jenA bhakata paisAdAra te guru meTA. A mAnyatAmAMthI vAMcavAnI dukAnadArI harIphAI upAzraye pipAI. kalpasUtranA vAcanamAMthI UbhA thatA nANAM jJAnakhAtAnA e kharuM, paNa tenA upabhokatA chevaTe koNa? guru ja, ane guruone kAMI kharca ocho nahi. AkAzamAMthI e Ave nahi. bIjI rIte emane parase utAravAno ja nahi, eTale kharcane pahoMcI vaLavA khAtara paNa sAmAnya AvakanuM kAma kalpasUtranA vAcane karavA mAMDyuM. dekhItI rIte niHsvArtha jaNAtA sAdhujIvananA pramAdamaya jhINu %iomAM aneka rIte svArtha paraMparAe praveza karyo. vADA baMdhAyA. pitAnA upAzrayanA zrAvakoe hamezAM nahi te pajusaNanA divasomAM kalpasUtra sAMbhaLavA pUratuM tyAM ja AvavuM zobhe evI makkama mAnyatA baMdhAI kaNa vAMcanAra gya ane kaNa agya e viveka ja visAre paDyo. kalpasUtra te varSamAM eka vAra kAne paDavuM ja joIe ane te gurumukhathI. vaLI te paNa cAlI Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ] darzana ane ciMtana AvatI paraMparA pramANe amuka gurunA ja mukhamAMthI. e mAnyatAmAM taNAtA vicAra ane buddhinuM khUna thayuM, pakSApakSI badhAI ane te eTale sudhI ke kAzI, mathurA ke gayAmAM zrAddhu ke snAna karAvavA paDayAe jema eka yAtrI pAchaLa paDe che tema dhaNIvAra tame Tepa savvasAhULa e pathI vAtA, stavAtA jaina gurue zreAtAvarga meLavavAnI khecatANamAM paDayA. meM aneka sthaLe e joyuM che ke eka upAzrayamAM cAmAsu rahela aneka sAdhue kalpasUtra vAMcavAnI taka jatI hAya ! tene meLavavA akaLa khaTapaTA karatA. AvI khecatANu niHsvAbhAva hoya tyAM kadI na ja sa Mbhave. paNa kalpasUtranA vAcananA avicArI adhikAra upara ekAntika bhAra ApavAnuM mAtra ATaluM ja pariNAma nathI AvyuM. e aniSTa bahu dUra sudhI prasaryu" che. eka vAra zrAvakAe mAnyuM ke kalpasUtra na sAMbhaLIe teA jIvana alekhe jAya. jAte te na vaMcAya tyAre zeAdhA jatine. jyAM sAdhue paheAMce nahi tyAM game teTale dUra jati paheAMce. jatine bIjI Avaka kazI na hoya teAya temane vAste kalpasUtra e kAmadhenu, sAdhu vinAnA seMkaDaeNA kSetra khAlI, tyAM jatie paheAMce. emane pAkI Avaka thAya. zrAvakAne kyAM jovuM che ke AdhyAtmika jIvana sabhaLAvanAra A chelachabbIlA jati mahArAja paisA kyAM vApare che? jIvana kema gALe che? e tA mAne che ke kalpasUtra sAMbhaLyuM eTale janmArA lekhe. paisA ApaNe te satbuddhithI ApyA che. lenAra potAnuM karama pote jANe! A marajAdI leAkAnA jevI gAMDI zrAvakabhakti Aje aneka kupathagAmI jativADAone gesAMionI peThe nabhAvI rahI che. A te| niHsvArthatAnI zuddha bhaktimAMthI cAlI javAnuM pariNAma thayuM, je Aje ApaNI sAme eka mahAna aniSTa tarIke UbhuM che, paNa ethIye vadhAre dhAtaka pariNAma teA bhaktimAMthI muddivana javAne lIdhe AvyuM che. kAM bhagavAnanA sarvakSetrasparzI AdhyAtmika jIvananI vizALatA ane kAM tene sparzI aneka dRSTibinduthI samAja sAme vividha prazno RNI e jIvanane sadAkALa mATe AkarSaka banAvavAnI kaLAnI UNapa ! AkhA samAja kAMI AdhyAtmika adhikAra dharAvI zake ja nahi, tene te potAnA vyavahArakSetramAM, sAmAjika jIvanamAM e Adarza jIvanamAMthI samucita preraNA maLavI joI e. eka bAju sAmAjika jIvanamAM preraNA ApavAnuM kAma vicAranI khAmIne lIdhe baMdha paDyuM ane bIjI bAju svAbhAvika AdhyAtmika jIvanane adhikAra na hatA, eTale se kaDA guruoe dara varSe kalpasUtranuM zravaNu karAvavA chatAM samAja te samasyAonA adhArAmAM ja vadhAre ne vadhAre gabaDatA gayA. Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalapasUtranuM vAcana ane zravaNa [ pa05 je bhagavAnanA jIvanamAMthI mANasane aneka dizAmAM vicAra karate banAvI zakAya te ja jIvananA yaMtravata banelA vAcananA cIlA upara cAlatAM cAlatAM vAcanAra pita ane zrotAvarga bane eka evA saMkucita dRSTibindunA jALAmAM ane kAlpanika tatvajJAnamAM sapaDAI gayA ke have enI gAMThamAMthI chUTavAnuM kAma temane mATe bhAre thaI gayuM che, ane vaLI buddhidroha eTale sudhI vadhe che ke je kaI e pakaDamAMthI chUTavA prayatna kare te ene dharmabraza ke nAstikatA kahevAmAM Ave che! kalpasUtranI comera mAtra vAMcanArAonA ja svArthanuM AvaraNa nathI patharAyuM, paNa zretAoe sudhdhAM enI pAchaLa lamI, saMtati, adhikAra ane ArogyanA AzAmodake sevyA che ane atyAre paNa e modake vAste hajAre rUpiyA kharcAya che. A rIte uparathI TheTha nIce sudhI, jyAM najara nAkho tyAM, kalpasUtranA vAcana-zravaNane mULa AtmA ja haNAyela che. prazna thAya che ke tyAre kAMI raste che? javAba spaSTa che. buddhi ane hiMmata vAste rastA aneka che. vaLI temAMthI navA rastA paNa nIkaLI zake. huM atyAranA vicAraka varga vAste je mArga jouM chuM te namrapaNe jaNAvI devA paNa IcchuM chuM. enAthI vadhAre sAre mArga zodhI tene anusaravAnI saune svataMtratA che ja. - (1) sAdhu, jati ke paMDita sAme vyaktizaH deSa ke tiraskAra jarA paNa sevyA sivAya, jyAM buddhizanya ane zuddhivihIna vAcana-zravaNanI nirjIva praNAlI cAlu hoya tyAM nirbhaya vicArakoe temAM jarAya bhAga na levo. (2) buddhinA vividha pradezone sparza kare agara etihAsika ane tulanAtmaka dRSTie jIvanakathA carce ane te paNa sIdhI ke ADakatarI rIte koI paNa jAtanI dAna, dakSiNA ke caDAve svIkAravAnI vRtti vinA ja, tene sthaLe, pachI vAMcanAra sAdhu hoya, yati heya ke gRhastha heya, AdarapUrvaka bhAga le. (3) AdhyAtmikatAnI zuSka carcAmAM sAmUhika dRSTie na paDavuM ane sAmAnya rIte je samAjane adhikAra dekhAya che te ja adhikArane dhyAnamAM rAkhI daMbha na poSAya evI rIte prAmANikapaNe vaiyaktika, kauTuMbika, sAmAjika ane rASTrIya agara vidhIya prazno vize abhyAsa tema ja taTasthatAbharelI carcAo vAste badhI zakya goThavaNa karavI ane pajusaNanA divasene upaga eka jJAna ane zAMtinA sAptAhika satra tarIke kare. Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 ] darzana ane ciMtana. (4) jyAM gya ane niHsvArtha vicArake meLavavAnI muzkelI hoya ane chatAMya buddhinI jAgRti karavI hoya tyAM e divase mAM amuka jAtanAM pustaka meLavI tenuM jAte agara sAmUhika vAcana karavuM. evAM pustakemAM mukhyapaNe dhArmika parvane anurUpa jIvanakathAone samAveza thAya. buddha, rAma, kRSNa, Isu ane temane pathe cAlelA aneka saMtenI sAcI jIvanakathAo vAMcavI. bhagavAna mahAvIranA vyApaka ane vizuddha jIvananA upAsake jyAM jyAM vizuddhi ane saguNanI vRddhi dekhAya tyAMthI guNadRSTie tene abhyAsa karI, bhagavAnanA jIvanane anekAMtadaSTie jovAnI zakti keLavavI. kaI paNa vicArakane kalpasUtra ke tenA vAcana-zravaNa pratye viSa ke aNagame hoI ja na zake. nirjIvatA ane anupayogitA pratye aNagame. game teTale khALavA yatna karIe to te pragaTayA vinA rahe ja nahi. kharuM, jIvana jainatvamAM che, tethI jainatvane jIvana sAthe meLa ja have joIe, viredha nahi. A kAraNathI bhagavAnanI jIvanakathAnAM vAcana-zravaNa nimitte buddhinI badhI zAkhAone vikAsa banate prayatna karavAno yuvakene dharma che. araviMda ke TAgora, gAMdhIjI ke mazarUvALA jevAnA jIvanasparza vicAre vAMcanAra ane vizALa tema ja bhavya jIvaMta AdarzomAM vicaranAra yuvakane, ekaDo ghUMTAve tevI dhuLI nizALa jevI poSALamAM gaMdhAI rahevAnuM kahevuM e kevaLajJAna ane anekAMtanI bhaktino parihAsa mAtra che. eka vAra vicArakee nirbhayapaNe paNa vivekathI pitAnuM kAma zarU karyuM ke pachI e ja pizALomAM ApoApa vAtAvaraNa badalAvA lAgaze. kanyA nAlAyakane varavA nA pADe te. zrImaMtanA chokarAone paNa lAyakAta keLavavI ja paDe che e nyAye. chokarIene paNa sauMdarya uparAMta lAyakAta keLavavI paDe che. eTale je juvAne comera prakAza prasAravA IcchatA hoya temaNe A kalpasUtra pratyenI paraMparAgata bhaktine suMdara upayoga karI levo joIe. - jaina, 13-9-1936 Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie brahmacarya vicAra [ 35 ] jaina dRSTinuM spaSTIkaraNa brahmacarya ne lagatI keTalIka bAbato upara jaina dRSTie vicAra karIe te pahelAM 'jaina dRSTi eTale zuM ' te jANI levuM jarUratuM che. ethI jaina dharmanA vaheNanI mULa dizA samajavAnI saraLatA thaze. mAtra tattvajJAna ke mAtra AcAramAM jaina dRSTi pUrNa thatI nathI. e tattvajJAna ane AcAra ubhayanI maryAdA svIkAre che. kAI paNa vastune (pachI te jaDa heAya ke cetana) tenI badhI bAjuene vAstavika samanvaya karavA e anekAMtavAda jaina tattvajJAnanA mULa pAyA che; ane rAgadveSanA nAnAmeTA dareka prasaMgAthI alipta rahevArUpa nivRtti e samagra jaina AcArane mULa pAye che. anekAntavAnuM kendra madhyasthatAmAM che ane nivRtti paNa madhyasthatAmAMthI ja janme che, tethI anekAntavAda ane nivRtti e banne ekabIjAnAM pUraka ane peASaka che. e banne tattva jeTale aMze samajAya ane jIvanamAM Utare teTale araze jaina dharmanuM jJAna ane pAlana thayuM kahevAya. jaina dharmanuM vaheNa nivRtti tarapha che. nivRtti eTale pravRttinI virodhI khIjI bAjI. pravruttine arthe rAgadveSanA prasagAmAM jhaMpalAvavuM. jIvanamAM gRhasthAzrama e rAgadveSanA prasa MgeAnAM vidhAnanuM kendra che. tethI je dhamamAM gRhasthAzramanu vidhAna karavAmAM AvyuM che te pravRttidharma ane je dharmAMmAM gRhasthAzramaOM nahi paNa mAtra tyAganuM vidhAna che te nivRttidha, jaina dharma e nivRttidhama hovA chatAM tenA pAlana karanArAomAM je gRhasthAzramanA vibhAga dekhAya che. te nivRttinI apUrNatAne lIdhe. sarvAMze nivRtti meLavavA asamartha vyakti jeTajeTalA azAmAM nivRtti seve teteTalA aMzAmAM teo jaina che, je azAmAM nivRtti sevI na zake te aAmAM peAtAnI paristhiti pramANe vivekadRSTithI teo pravRtti gADhavI le; paNa e pravRttinuM vidhAna jaina zAstra nathI karatuM, tenuM vidhAna te mAtra nivRttinuM che. tethI jaina dharmane vidhAnanI dRSTie Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 ] darzana ane ciMtanA ekAzramI kahI zakAya. te ekAzrama eTale brahmacarya ane saMnyAsa AzramanA ekIkaraNarUpa tyAgano Azrama. A ja kAraNathI jainAcAranA prANabhUta gaNAtAM ahiMsAdi pAMca mahAvrata paNa viramaNa (nivRtti) rU5 che. gRhasthanAM aNuvrata paNa viramaNarUpa che. phera eTale ke ekamAM sarvIze nivRtti che ane bIjAmAM alpAMze nivRti che. te nivRttinuM mukhya kendra ahiMsA che. hiMsAthI savaze nivRta thavAmAM bIjAM badhAM mahAvrata AvI jAya che. hiMsAnA prANaghAtarUpa artha karatAM jaina zAstramAM tene artha bahu ja sUkSma ane vyApaka che. bIje kaI jIva dubhAya ke nahi, paNa malina vRttimAtrathI pitAnA AtmAnI zuddhatA haNuyA te te paNa hiMsA. AvI hiMsAmAM dareka jAtanI sUkSma ke sthUla pApavRtti AvI jAya che. asatya bhASaNa, adattAdAna (caurya), abrahma (maithuna athavA kAmAcAra ) ke parigraha e badhAMnI pAchaLa kAM te ajJAna ane kAM te lebha, kidha, kutUhala ke bhayAdi malina vRttio preraka hoya che ja. tethI asatyAdi badhI pravRttio hiMsAtmaka ja che. evI hiMsAthI nivRtta thavuM e ja ahiMsAnuM pAlana; ane tevA pAlanamAM saheje bIjA badhA nivRttagAmI dharmo AvI jAya che. jaina dharma pramANe bAkInA badhAM vidhiniSedhe e ukta ahiMsAnA mAtra piSaka aMgo ja che. cetanA ane puruSArtha e AtmAnAM mukhya baLe che. te baLone durapaga aTakAvavAmAM Ave te ja temane sadupayoganI dizAmAM vALI zakAya. A kAraNathI jaina dharma prathama to doSaviramaNa (niSiddhatyAga )rUpa zIlanuM vidhAna kare che, paNa cetanA ane puruSArtha evo nathI ke te mAtra amuka dizAmAM na javArUpa nivRttimAtrathI niSkriya thaI paDyAM rahe. te te pitAnA vikAsanI bhUkha bhAMgavA gatinI dizA zodhyA ja kare che. A kAraNathI jaina dharme nivRttinI sAthe ja zuddha pravRtti (vihitaAcaraNarUpa cAritra)nAM vidhAne paNa goThavyAM che. teNe kahyuM che ke malina vRttithI AtmAne vAta na thavA deva ane tenA rakSaNamAM ja (svadayAmAM ja) buddhi ane puruSArthane upayoga kare. pravRttinA e vidhAnamAMthI ja satya bhASaNa, brahmacarya, saMtoSa Adi vidhimArge janme che. ATalA vivecana uparathI e jaNAze ke jena daSTi pramANe kAmAcArathI nivRtti meLavavI e ahiMsAne mAtra eka aMza che ane te aMzanuM pAlana thatAM ja temAMthI brahmacaryano vidhimArga nIkaLI Ave che. kAmAcArathI nivRtti e bIja che ane brahmacarya e tenuM pariNAma che. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacaryavicAra [ pa0 bhagavAna mahAvIrane uddeza upara kahelA nivRttidharmane pracAra che. tethI temanA uddezamAM jAtinimaNa, samAja saMgaThana, Azrama vyavasthA Adine sthAna nathI. lekavyavahAranI cAlu bhUmikAmAMthI game te adhikArI potAnI zakti, pramANe nivRtti le ane keLave, tema ja te dvArA mekSa sAdhe e eka ja uddezathI bhagavAna mahAvIranA vidhiniSedha che. tethI temAM gRhasthAzramano ke lagnasaMsthAne vidhi na ja hoya e svAbhAvika che. lagnasaMsthAnuM vidhAna na hovAthI tene lagatI bAbatomAM vidhAne paNa nAgamamAM nathI; jemake vivAha karavo, te amuka uMmare kare ane amuka uMmare na karo, svayaMvara paddhatie kare ke bIjI paddhatie kare, eka puruSa eka ja strI kare ke vadhAre paNa kare. eka strIne pati eka ja hoya ke vadhAre haya, vidhavA purnavivAha kare ke nahi. ane kare te kaI maryAdAmAM, amuka uMmara sudhI ja kuMvArA rahevuM yogya che ane pachI nahi, tema ja vivAhita sthitimAM paNa viSayasevananI amuka maryAdA hevI joIe, " " mAryAyatta " e vidhAna ke tenA liMdhanamAM pApa-vagere. darekane sarakho adhikAra nahi hovAthI lokapravRttinA niyamo sivAya lokasaMgraha ane lekavyavasthA na cAle ane na nabhe, e vAta dIvA jevI chatAM temAM bhagavAna mahAvIra na paDyA. enuM kAraNa e che ke temane mana taddana apUrva, lekettara ane ApavA jevI vastu tyAga ja hatI. bhoga te dareka leke pote ja sAdhI le che ane tenI vyavasthA ghaDI kADhe che. AvI vyavasthAnAM zAstro te kALe paNa hatAM ane pAchaLathI paNa banyAM. tevAM zAstrone jaina paraMparA laukika zAstro kahe che, ane nivRttipradhAna jaina zAstrone lekara (AdhyAtmika) zAstro tarIke varNave che. jaina dharma ane jaina zAstronI karatA pravRttithI alaga rahevAmAM che. A kAraNathI prAcIna jainAga ApaNane gRhasthanI bhogamaryAdAnA kazA ja niyame pUrA pADatAM nathI. tethI UlaTuM, jaina saMsthA e mukhyapaNe tyAgIonI saMsthA hovAthI ane temAM ochAvattA, pramANamAM tyAga lenAra vyaktionuM mukhya sthAna hovAthI brahmacaryane lagatI puSkaLa mAhitI maLI Ave che. A sthaLe brahmacaryane lagatA keTalAka muddAo tAravI te upara jaina zAstronA AdhAre kAMIka lakhavA dhAryuM che. te muddAo A pramANe che (1) brahmacaryanI vyAkhyA. (2) brahmacaryanAM adhikArI strI puruSo. (3) brahmacaryanA judApaNAne ItihAsa. (4) brahmacaryanuM dhyeya ane tenA upAya Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha10 ] darzana ane ciMtana (5) brahmacaryanA svarUpanI vividhatA ane tenI vyApti. (6) brahmacaryanA aticAre. (7) brahmacaryanI nirapavAdatA. (8) brahmacaryamAM eka khAsa dRSTi. (9) brahmacaryamAM sAvadha rAkhavA mATenI upadezelI. (10) jaina sUtra ane vivAhapaddhati. (1) brahmacaryajanya siddhi ane camatkAra. (12) kAkAsAhebanA prazno ane upasaMhAra. 1. vyAkhyA jaina zAstramAM brahmacarya zabdanI be vyAkhyAo maLe che. pahelI vyAkhyA bahu vizALa ane saMpUrNa che. e vyAkhyA pramANe brahmacarya eTale jIvanasparzI saMpUrNa saMyama. A saMyamamAM mAtra pApavRttio upara aMkuza mUkavAno ja--jenA paribhASAmAM kahIe te Astravanirodhane ja--samAveza nathI thatA, paNa tevA saMpUrNa saMyamamAM zraddhA, jJAna, kSamAdi svAbhAvika vRtionA vikAsane sudhdhAM samAveza thaI jAya che. tethI pahelI vyAkhyA pramANe brahmacarya eTale kAmakrodhAdi dareka asavRttine jIvanamAM udbhavatI aTakAvI zraddhA, cetanA, nirbhayatA Adi savRttio-UrdhvagAmI dharmo-ne jIvanamAM pragaTAvI temAM tanmaya thavuM te. sAdhAraNa lokomAM brahmacarya zabdane je artha jANItuM che ane je upara varNavela saMpUrNa saMyamane mAtra eka aMza ja che te artha brahmacarya zabdanI bIjI vyAkhyAmAM jaina zAstroe paNa svIkArela che. te vyAkhyA pramANe brahmacarya eTale maithunaviramaNa arthAta kAmasaMgane-kAmAcAra -abrahmane tyAga. A bIjA arthamAM brahmacarya zabda eTale badhe prasiddha thaI gayo che ke brahmacarya ane brahmacArI kahevAthI dareka jaina tene artha sAmAnya rIte eTale ja samaje che ke maithunasevanathI dUra rahevuM te brahmacarya ane jIvananA bIjA aMzamAM. game tevo asaMyama hovA chatAM mAtra kAmasaMgathI chUTe rahenAra hoya te brahmacArI, A bIjo artha ja vrata-niyame svIkAravAmAM khAsa levAya che ane tethI 1. "tra satyataghomUtandriyanirodhakSA !" -sUtrachatAM sutra, budha 5, adhya. ', thA 1 'vrataparipAlanAya jJAnAbhivRddhaye kaSAyaparipAkAya ca gurukulavAso brahmacaryam asvAtantryaM gurvadhInatvaM gurunirdezasthAyitvamityartha ca / ' -tattvArthabhASya, adhyAya 9, sUtra 6 Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacaryavicAra [ 511 jyAre koI gRhatyAga karI bhikSa thAya agara gharamAM rahI maryAdita tyAga svIkAre, tyAre brahmacaryane niyama ahiMsAnA niyamathI judo pADIne ja levAmAM Ave cha.2 2. adhikArI ane viziSTa strIpuruSe (a) strI ke puruSa jAtine jarAye bheda rAkhyA sivAya banene ekasarakhI rIte brahmacarya mATe adhikArI mAnavAmAM AvyAM che. te mATe uMmara, deza, kAla vagerene kaze ja pratibaMdha mUkavAmAM AvyuM nathI. A mATe smRtiomAM judo ja mata batAvela che. temAM A jAtanA samAna adhikArane asvIkAra kare che. brahmacarya mATe joItuM Atmabala strI ane puruSa banne ekasarakhI rIte pragaTa karI zake che e bAbatamAM jaina zAstra ane bauddha zAstrano mata eka che. A ja kAraNathI vizuddha brahmacaryanuM pAlana karanArI aneka strIomAMthI soLa strIo mahAsatI tarIke ekeeka jaina dharamAM jANItI ahiMsA pALavAnI pratijJA 2. 'tattha khalu paDhame bhante mahavvae pANAivAyAo veramaNaM, savvaM bhante pANAivAyaM paccakkhAmi, se suhumaM vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vA neva sayaM pANe aivAejjA, nevannehiM pANe aivAyAvijjA, pANe aivAyaMte vi anne na samaNujANAmi tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAyeNaM na karemi na kAravemi karataM pi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte paDikkamAmi nindAmi garihAmi appANaM vosirAmi / ' brahmacaryanA pAlananI pratijJA 'ahAvare cautthe bhante mahavvae mehaNAo veramaNaM, savvaM bhaMte mehaNa paccakkhAmi, se divvaM vA mANusaM vA tirikkhajoNiyaM vA neva sayaM mehaNaM sevijjA, nevannehiM mehuNaM sevAvejjA, mehuNaM sevaMte vi anne na samaNujANAmi, jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAyeNa na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte paDikamAmi nindAmi, garihAmi appANaM vosirAmi / se mehuNe cauvihe pannatte taM jahA-davvao, khitao. kAlao, bhaavo| davao NaM mehuNe ruvesu vA rUvasahagaesu vA / khittao NaM mehuNe uDDhalAe vA aholoe vA tiriyaloe vA / kAlao gaM mehaNe divA vA rAo vA / bhAvao Na mehuNe rAgeNa vA doseNa vA-' / -pAkSikasUtra pR0 8 tathA 23 Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa12 ] darzana ane ciMtana che ane prAtaHkALamAM AbAlavRddha dareka jaina keTalAka viziSTa sanduruSanAM nAmenI sAthe e mahAsatIonAM nAmone paNa pATha kare che, ane teonA smaraNane paramamaMgaLa mAne che. (A) keTalAMka brahmacArIo ane brahmacAriNuo brahmacaryajIvanamAM zithila thayAnA dAkhalAruM che. tema tethIye vadhAre AkarSaka dAkhalAo brahmacaryamAM adbhuta sthiratA batAvanAra strIpuruSanA che. evAmAM mAtra tyAgI vyaktio ja nahi, paNa gRhasthAzramamAM rahelI vyaktio paNa Ave che. bisiAra zreNika rAjAne putra bhikSu nandiSeNa mAtra kAmarAgane vaza thaI brahma caryathI vyuta thaI bAra varSa pharI bhogajIvana svIkAre che. ASADhabhUti nAmaka munie paNa tema ja kareluM. AdrakumAra nAmane rAjaputra brahmacaryajIvanathI zithila thaI covIsa varSa sudhI pharI gRhasthAzrama tarapha vaLe che; ane chevaTe ekavAra calita thayelA A traNe munio pAchA bevaDA baLathI brahmacaryamAM sthira thAya che. AthI UlaTuM, bhagavAna mahAvIranA paTTadhara ziSya zrIsudharmA guru pAsethI vartamAna jainAgamone jhIlanAra tarIke prasiddha thayela zrI aMbU nAmaka vaizyakumAra paraNavAne divase ja pitAnI ATha strIone, teonuM atyaMta AkarSaNa chatAM, choDIne tAruNyamAM ja sarvathA brahmacarya svIkAre che, ane e adbhuta ane akhaMDa pratijJA vaDe AThe navapariNIta bALAone pitAne mArge AvavA prere che. kozA nAmaka vaizyAnA prabhaka hAvabhAva ane rasapUrNa bhajana chatAM, tema ja tene ja ghera ekAntavAsa chatAM, nandamastrI sakALanA putra sthUlabhadra pitAne brahmacaryane jarAye AMca AvavA dIdhI nahi ane 3. mukhya mukhya mahAsatIonAM nAme A che? tulasA, caMdanabALA, maneramA, madanarekhA, damayaMtI, narmadAsuMdarI, sItA, naMdA, bhadrA, subhadrA, rAmatI, RSidanA, padmAvatI, aMjanA, zrIdevI, chA, suyeSThA, mRgAvatI, prabhAvatI, celaNuM, brAhmI, suMdarI, rukimaNa, revatI, kuMtI, zivA, jayaMtI, devakI, draupadI, dhAriNuM, kalAvatI, puSpacUlA, padmAvatI, gaurI, gAMdhArI, lakSmaNa, susImA, jabumatI, satyabhAmA, rukimaNuM, cakSA, cadattA, bhUtA, bhUtadattA, senA, venA ane renA. A satIonA vizeSa paricaya mATe juo bharatabAhubalinI vRtti, mULapADa mATe juo paMcapratikramaNa : saraphesaranI sajhAya. 4. naMdipeNa ane AdrakumAranA vRttAMta mATe juo triSaSTimahAvIracarita sarga 6-7, jaMbUkumAranA ane sthUlabhadra tathA kozAnA vRttAMta mATe juo pariziSTaparva, sarga 1-3-8, Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacaryavicAra [517 tene prabhAve e kezAne pAkI brahmacAriNI banAvI. jenA paramapUjya tIrthakaramAM sthAna pAmela mallinAtha e jAte strI hatAM. teoe kaumAra avasthAmAM pitAnI upara Asakta thaI paraNavA AvelA cha rAjakumArane mArmika upadeza ApI virakta banAvyA ane chevaTe brahmacarya levarAvI potAnA anuyAyI banAvI gurupada mATe strI jAtinI yogyatA sAbita karyAnI vAtaY jainemAM khUba jANItI che. bAvIsamA tIrthaMkara neminAtha cerImAM pherA pharyA pahelAM ja tyAgelI ane pachI sAdhvI thayelI rAjakumArI rAjImatIe giranAranI guphAnA ekAntamAM pitAnA saundaryane joI brahmacaryathI calita thatA sAdhu ane pUrvAzramanA diyara rathanemine brahmacaryamAM sthira thavA je mArmika upadeza Ape che ane te vaDe rathanemine pAchA sthira karI hamezane mATe triI jAti upara mukAtA caMcaLatA ane abalAtvanA Apane dUra karI dhIra sAdhakemAM je viziSTa nAmanA meLavI che te sAMbhaLatAM ane vAMcatAM Aje paNa brahmacaryanA umedavArone abhuta zairya arpe che. brahmacAriNuM zrAvikA pa. juo viSTi caritra parva 6, sarga 6. jJAtAsUtra: malliadhyayana pR. 146 thI tathA bhagavAna mahAvIranI dharmakathAoH malli. pR. 70 6. rAmatI ane rathaneminA vRttAMta mATe juo triSaSTi caritra parva 8, sarga 9; uttaradhyayanasUtra : rathanemIya adhyayana 22 tathA dazavaikAlika sUtra adhyayana 2. rAjImatI upara mugdha thayelA rathanemine teNe je je mArmika vacane kahyAM che tene sAra A pramANe che : tuM rUpamAM bhale vaizramaNa-kubera he, lAlityamAM bhale naLa ho, are, bhale ne sAkSAt Indra che, te paNa tane huM icchuM ja nahi. he kAmI puruSa! tArI khAnadAnI kyAM gaI? tuM yAdavakuLano heIne paNa saMyamathI bhraSTa thAya che ane mArI vAMchA kare che ! A karatAM te tuM mara e vadhAre sAruM che, tuM jarA vicAra to kara ke tuM aMdhakTraSyino khAnadAna che ane huM bhegarAjanI khAnadAna chuM. mATe kulAMgAra na thaIe enI tuM sarata rAkha ane saMyamamAM sthira thA. vaLI, jyAMtyAM strIone jotAM ja tuM AvI rIte calita thayA karIza te te tAre saMyama ja nahi rahe ane tuM vAyuthI kaMpatA jhADanI peThe hamezAM asthira ja rahyA karIza, je bhegene teM tajelA che te to vamelA anna samA che, te zuM kaI puruSa vameluM anna kadI paNa khAze khare?" A vacano sAMbhaLIne rathanemi saMyamamAM sthira thayA. juo dazavaikAlisUtra, adhyayana 2. : 33 Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana thayA pachI kezA visthAe pitAne tyAM AvelA ane caMcaLa mananA thayelA zrI sthUlabhadranA eka gubhAIne je zikhAmaNa ApI sthira karyAnI vAta dhAI che, te paDatA puruSane eka bhAre kAma Ape tevI ane strI jAtinuM gaurava vadhAre tevI che. paNa A badhAomAM sauthI caDe tevo dAkhale vijaya zeTha ane vijayA zeThANano che. e banne dampatI paraNyAM tyArathI ja ekazayanazAyI chatAM pitApitAnI zukla ane kRSNa pakSamAM brahmacarya pALavAnI prathama lIdhela judIjudI pratijJA pramANe emAM prasannatApUrvaka AkhI jiMdagI aDaga rahyAM ane haMmezane mATe smaraNIya banI gayAM. e daMpatInI daDhatA, prathama daMpatI ane pAchaLathI bhikSukajIvanamAM Avela bauddha bhikSu mahAkAzyapa ane bhikSaNa bhadrAkapilAnI alaukika daDhatAne yAda karAve che. AvAM aneka AkhyAne jaina sAhityamAM noMdhAyelAM che. emAM brahmacaryathI calita thatA puruSane strI dvArA sthira karAyAnA jevA ojasvI dAkhalAo che tevA ojasvI dAkhalAo calita thatI strIne puruSa dvArA sthira karAyAnA nathI, athavA taddana virala che. 3. brahmacaryanA judApaNAne ItihAsa jaina paraMparAmAM cAra ane pAMca yamonA (mahAvratanA) aneka ullekhe maLe che. sUtromAM AvelAM varNane uparathI samajAya che ke bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAmAM cAra yAma (mahAvrato)ne pracAra hato, ane zrI mahAvIra bhagavAne temAM eka yAma (mahAvrata) vadhArI paMcayAmika dharmane upadeza karyo. AcArAMgasUtramAM 7. juo upara TippaNuMka. 8. juo vijaya zeTha ane vijayA zeThANanI kathA. 9. mahAkAzyapa ane bhadrAkapilAnI hakIkta mATe juo bauddha saMdhane paricaca pR. 190 tathA pR. 274. 10. 'pacchimavajjA, majjhimagA bAvIsaM arihantA bhagavaMtA cAujjAmaM dhammaM paNNaveMti / taM jahA (1) savvato pANAtivAyAo maLa, (2) purva murAvA maLa, (2) laDyA zisaLago ramai, (4) azvo vAivALo maLe (AmAM cAra yAmane ullekha che.) --sthAnAMgasUtra, pU. 201 Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacAvicAra 525 dharmanA traNa yAme 12 paNa kahelA che. enI vyAkhyA jotAM ema lAge che ke traNa yAmanI paraMparA paNa jaimasaMmata hoya. Ane artha ema thayuM ke kaI jamAnAmAM jaina paraMparAmAM (1) hiMsAne tyAga, (2) asatyane tyAga ane (3) parigrahane tyAga ema traNa ja yA hatA. pachI emAM cauryane tyAga umerAI traNanA cAra yAma thayA, ane chelle kAmAcAranA tyAgane yAma vadhArI. bhagavAna mahAvIre cAranA pAMca yAma karyA. A rIte bhagavAna mahAvIranA samayathI ane emanA ja zrImukhe upadezAyeluM brahmacaryanuM judApaNuM jenaparaMparAmAM jANItuM che. je samaye traNa ke cAra yA hatA te samaye paNa pAlana te pAMca thatuM hatuM. phakta e samayanA vicakSaNa ane saraLa mumukSuo caurya ane kAmAcArane parigraharUpa samajI letA, ane parigrahane tyAga karatAM ja te bannene paNa tyAga ApoApa thaI jato. pArzvanAthanI paraMparA sudhI to kAmAcArano tyAga parigrahanA tyAgamAM ja AvI jate ane ethI enuM jAdu vidhAna nahi thayeluM, paNa Ama kAmAcAranA tyAganA judA vidhAnane abhAve zamaNusaMpradAyamAM brahmacaryanuM zathilya AvyuM ane keTalAka te evA aniSTa vAtAvaraNamAM paDavA paNa lAgyA. ethI ja bhagavAna mahAvIre parivahatyAgamAM samAsa pAmatA kAmAcAratyAgane paNa eka khAsa mahAvrata tarIke jude upade ze. jyAre bhagavAna mahAvIre paMcayAmika dharmano upadeza karyo tyAre pArzvanAthanI paraMparAnA keTalAka zramaNae emAM virodha batAvyuM, ane pArzvanAthanI paraMparAnA zramaNamAM A viSaya khUba carcA paNa kharA. A.. hakIkatanuM varNana uttarAdhyayanasatranA kezigamIya nAmanA tevIsamA adhyayanamAM savistara ApeluM che. te A pramANe che : pArzvanAthanA ziSya kezikumAra kumArazramaNa (bALabrahmacArI), mahAyazasvI, vidyA ane cAritranA pAragAmI, avadhijJAnI ane ziSyasaMdhanA AcArya hatA. te pharatA pharatA sAvathI nagarImAM padhAryA ane tyAM evA ja pratApI, dvAdazAMganA jANanArA, vidyA ane cAritrasaMpanna tathA aneka ziSyonA AcArya zramaNa gautama, je bhagavAna mahAvIranA mukhya paTTadhara hatA te paNa AvyA. pArzvanAthanA zramaNae vicAryuM ke pArzvanAtha ane mahAvIrane uddeza eka 11. "nAmA tini 3yA" (prANAtipAtaH, mRSAvAdaH, parigrahazca / adattAdAnamaithunayoH parigraha evAntarbhAvAt trayagrahaNam-TIkA ) -AcArAMga prathama zrutaskaMdha adhyayana 8, uddezaka 1 A ullekhamAM traNa yAmone (vratana) nirdeza che, Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana chatAM emanA mahAvratavidhAnamAM bheda kema dekhAya che? zuM e bane dharmo judA judA che?--e vize zramaNa gautama sAthe vicAra karI levo joIe. ema dhArIne kezikumAra ane zramaNa bhagavAna gautama e banne udAra AcAryo pitapotAnA parivAra-ziSya parivAra-sAthe eka udyAnamAM AvI maLyA. pArzvanAthanA zramaNanI vatI zikumAre gautamane pUchayuM ke "amAre AcAra cAturyAmika che ane tamAre e paMcayAmika che. vardhamAna ane pArtha e bannene uddeza te samAna ja hato, chatAM A pheraphAranuM kAraNa zuM che? bhalA tamane emAM virodha nathI lAgato ? gautame Ane uttara ApatAM ema jaNAvyuM ke "he mahAnubhAva, AcAranA pAlananA upadezanuM baMdhAraNa te te samayanA janasamAjanI paristhitine avalaMbIne bAMdhavAmAM Ave che. pArzvanAthanI paraMparAnA zramaNa Rju (saraLa) ane prAjJa (vicakSaNa) che ane amArI tathA zrI trASabhadevanI paraMparAnA zramaNe vakra (ADA) ane jaDa tathA Rju ane jaDa che. A prakAre te te zramaNonI manabhUmikAnA bhedane lIdhe ekane cAra yAmane upadeza karavAmAM Avyo che ane bIjAne pAMca yAmane." gautamane A uttara sAMbhaLI kezine virodha zamI gaye ane paristhiti pramANe emaNe ane emanI paraMparAe cArane badale pAMca vAmano svIkAra karyo. kezI ane gautamanA saMvAda uparathI ApaNe ema tAravI zakIe chIe ke manuSyonI traNa keTI hoya che: (1) Rju ane prAjJa, (2) Rju ane jaDa, (3) vakra ane jaDa. eka ja hakIkatane A traNe koTInA manuSya kevI judI judI rIte samaje che te mATe nIcenuM naTanaTInuM udAharaNa ApavAmAM Ave che- keTalAka Rju-prAjJa zramaNe bahAra gayelA. tyAM emaNe rastA vacce. naTane ramata je. tene khela joIne teo vilaMbathI pitAne sthAnake AvyA. gue vilaMbanuM kAraNa pUchyuM te teoe je hakIkata hatI te jaNAvI dIdhI. gurue kahyuM ke naTa jevAne ApaNe AcAra nathI. pharIvAra te ja zramaNe bahAra gayA. temaNe rastA vacce naTIne nAca te joyo, paraMtu teo tyAM beTI na thatAM pitAne sthAnake cAlyA gayA, kAraNa ke teo prAjJa hatA eTale naTanA niSedhamAM nadIne niSedha samajI gayA hatA. Ave ja prasaMge Rju ane jaDa prakRtine zramaNo e vastune nahi 12. juo uttarAdhyayanasUtranuM tevIsamuM kezigautamIya adhyayana tathA kalpasUtrasubodhikA TI pR. 4 thI, Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie brahmacarcAvicAra [ 517 samajI zakavAthI ane naniSedhanI gurunI AjJAnA zabdone ja vaLagI rahevAne kAraNe teone naTIne nAca jovAmAM bAdha na samajAyA. paNa te saraLa hatA, mATe ja rastAmAM khanelA prasaMga emaNe gurune nivedita karyAM. eTale gurue emane mATe e judI AjJA karI ke sAdhuothI naTa na jovAya ane naTI paNa na jovAya. vakra ane jaDa bhUmikAnA sAdhue naTa vizenI AjJAnA zabdane vaLagI naTI jovAmAM bAdha na samajyA. uparAMta gurue pUchatAM vaktAne lIdhe khanelA anAva chupAvI yAtaddA kahevA lAgyA. jyAre gurue khUba dhamakAvyA tyAre teoe kahyuM ke tame to amane naTa jovAne niSedha karelA; e pramANe ame varyAM chIe. jo tame pahelethI ja naTanI sAthe naTIne paNa niSedha karyo hAta to ame e pramANe vata. ame te tamArA kahyA pramANe jarUra karIe, paNa tamArA upadezamAM dhaDA kayAM che? A pramANe vakra ane jaDa sAdhue guru ke zAstranI AjJAne kharAbara samajatA nathI; kadAca samaje che to pALatA nathI ane nahi pALavA mATe pAtAno vAMka nahi gaNatAM gurune doSI TharAve che ane khATuM khelatAM paNa acakAtA nathI. Rju ane prAna adhikArIe cAtuyAmathI paNa sayamane pUre! mama samajI zake che, paraMtu RjI-jaDa ane vakra --jaDanI kalpanAmAM cAra yAmathI pAMca yAmane khyAla AvavA muzkela che. ethI ja emanI vizeSa samajane mATe cAranA pAMca yAma karavAmAM AvyA che ane e uparAMta rAtribhAjananA tyAgane paNa eka judA vrata tarIke jaNAvyuM che; arthAt adhikArInI manedazAnA kAraNathI bhagavAna mahAvIre cAranA pAMca yAma karyAM, ane brahmacarya vratane juduM sthAna ApyuM. vartamAnamAM paNa tyAgapradhAna ane sevApradhAna saMsthAomAM pAMca yAma uparAMta je keTalAka niyamA ane upaniyamA rAkhavAnuM dhAraNa cAle che te paNa adhikArIonI vicitra maneAdazAne lIdhe hoya ema lAge che. 4. brahmacaryanuM dhyeya ane tenA upAyo jaina dharmAMmAM anya tamAma vrataniyameAnI peThe brahmacayanuM sAdhya paNa mAtra mAkSa che. jagatanI dRSTie mahattvanI gaNAtI game te bAbata brahmacaryathI siddha thaI zakatI hAya, paNa jo tenAthI meAkSa sAdhavAmAM na Ave tA jaina dRSTi pramANe e brahmacaya lokAttara ( AdhyAtmika) nathI. jaina dRSTi pramANe mekSamAM upayogI thatI vastu ja sAcuM mahattva dharAve che. zarIrasvAsthya, samAjakhaMLa Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa8] darzana ane ciMtana Adi uddeze kharA mokSasAdhaka Adarza brahmacaryamAMthI svataH siddha thaI jAya che. | brahmacaryane saMpUrNapaNe siddha karavA be mArgo nakkI karavAmAM AvyA cheH pahele kriyAmArga ane bIjo jJAnamArga. kriyAmArga vidhI kAmasaMskArane uttejita thatuM aTakAvI tenA sthala vikAraviSane brahmacaryajIvanamAM pravezavA nathI de; arthAt tenI niSedhabAju siddha kare che, paNa tenAthI kAmasaMskAra nirmaLa thatuM nathI. jJAnamArga e kAmasaMskArane nirmULa karI brahmacaryane sarvathA ane sarvadA svAbhAvika jevuM karI mUke che; arthata tenI vidhibAju siddha kare che. jaina paribhASAmAM kahIe to kriyAmArgathI brahmacarya aupazamikabhAve siddha thAya che, ane jJAnamArgathI kSAyikabhAve siddha thAya che. kriyAmArganuM kArya jJAnamArganI mahattvanI bhUmikA taiyAra karavAnuM hovAthI te mArga vastutaH apUrNa chatAM paNa bahu upayogI manAya che, ane dareka sAdhaka mATe prathama Avazyaka hovAthI tenA upara jaina zAstramAM bahu ja bhAra mUkavAmAM Avyo che. e kriyAmArgamAM bAhya niyamono samAveza thAya che. e niyamonuM nAma gupti che. gupti eTale rakSAnuM sAdhana arthAta vADa. evI guptio nava gaNAvavAmAM AvI che. eka vadhu niyama e guptiomAM umerI emane ja brahmacaryanAM daza samAdhisthAnaka tarIke varNavavAmAM AvyAM che. eniSedhAtmaka samAdhisthAnene brahmacArI pAse paLAvavA je rIta jaina zAstramAM akhatyAra karavAmAM AvI che te bhAratavarSanAM bIjAM darzanamAM paNa prasiddha ane jUnI che. brahmacaryanA umedavAra puruSane strI jAtinA AkarSaNathI mukta rAkhavA tene strIkalevara tarapha prabaLa dhRNA thAya, strIsvabhAvamAM doSa dekhAya ane trIjAti mULathI ja deSanI khANarUpa che evI pratIti thAya te mATe karavuM joItuM badhuM varNana zAstramAM che. te uparAMta samAjabhaya, rAjabhaya ane paralekabhaya dvArA tema ja kIrti, pratiSThAnI siddhi ane devI sukhanA pralebhana dvArA paNa e umedavAra brahmacaryane vaLagI rahe te mATe abhuta varNana ane kalpanAo che. kriyAmArga dvArA brahmacaryane pUla rakSaNa game teTaluM maLatuM hoya, chatAM temAM kAmasaMskAra kAyama rahetA hovAthI ane emAM ghaNa, bhaya, lebha Adi bIjI aniSTa vRttio poSAtI hovAthI e mArganI apUrNatA dUra karavA jJAnamArga yojavAmAM Avyo che. jJAnamArgamAM dhyAnanuM sthAna mukhya che. dhyAna dvArA vicAravikAsa ane svarUpaciMtana sadhAtA kAmAdi badhI aniSTa vRttionAM bIje baLI jAya che. dhyAnanAM prakAromAM zukala nAmaka dhyAna UMca koTinuM che. te yogadarzanaprasiddha saMprajJAta ane asaprajJAta samAdhine sthAne che. jema phakta brahmacaryavrata mATe Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacaryavicAra [ pa19 kriyAmArganAM bAhya vidhAne taddana judAM ja karavAmAM AvyAM che tema jJAnamArganAM AMtarika vidhAne phakta e vratane udezI judAM pADI kyAMya kahevAmAM AvyAM nathI; paNa krodha, moha, lebhAdi badhA saMskArone nAbUda karavA je jJAnamArga jAya che te ja kAmasaMskAranA nAzamAM paNa lAgu paDe che. mAtra kriyAmArgathI maLatuM rakSaNa aikAMtika (pUrepUruM) ke AtyaMtika (haMmezanuM) na hoI zake, kAraNa ke te doSadarzanathI thayeluM hovAthI doSadaSTi badalAtAM bhAgye ja rahI zake. jyAre jJAnamArgathI maLatuM rakSaNa aikAMtika ane AtyaMtika hoya che, kAraNa ke te rakSaNa svarUpaciMtana athavA AtmavivekamAMthI utpanna thayeluM hovAne lIdhe kadI nAza pAmatuM nathI ane sAhajika bhAve siddha thAya che. - kriyAmArgamAM AvatAM daza samAdhisthAnonuM varNana uttarAdhyayanasUtranA seLamA adhyayanamAM bahu mArmika rIte karavAmAM AvyuM che. teno sAra A pramANe che : 1. divya ke mAnuSI strInA, bakarI, gheTI vagere pazunA ane napuMsakanA saMsargavALAM zayana, Asana ane raheThANa vagerene upayoga na karavo. 2. ekalA ekalI strIonI sAthe saMbhASaNa na karavuM. mAtra strIone kathAvArtA vagere na kahevAM ane strIkathA na karavI, eTale ke strInAM jAti, kuLa rUpa ane veza vagerenuM varNana ke vivecana na karavuM. ( 3. strIonI sAthe eka Asane na besavuM. je Asane strI beThelI hoya tyAM tenA UThayA pachI paNa be ghaDI sudhI na besavuM. 4. strIonAM manohara nayana, nAsikA vagere IndriyonuM vA teonAM aMgepAMganuM avalokana na karavuM ane te vizenuM ciMtana-maraNa paNa vajevuM. 5. strIonA ratiprasaMganA avyakta zabdo, ratikalahanA zabdo, gItanA dhvanio, hAsyanA kilakilATe, krIDAnA zabdo ane viraha samaye rudananA zabdo paDadA pAchaLa rahIne ke bhIMtanI ADamAM rahIne paNa na sAMbhaLavA. 6. pUrve anubhavelI, AcarelI, ke sAMbhaLelI ratikrIDA, kAmakrIDA vagere na saMbhAravAM. 7. dhAtune vadhAranArAM pauSTika khAnapAna na levAM. 8. sAdu khAnapAna paNa pramANathI adhika na levuM. 9. zaNagAra na javo; eTale ke kAmarAgane uddezIne snAna, vilepana, dhUpa, mAla, vibhUSaNa ke veza vagerenI racanA na karavI. - 10. je zabdo, rUpa, rasa, gadhe, ane sparzI kAmaguNane ja piSanArAM hoya teone varjavAM. Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para0 ] darzana ane ciMtana A uparAMta kAmoddIpaka hAsya na karavuM, strInAM citre na rAkhavAM, na jevAM, abrahmacArIne saMga na kara vagere brahmacArIe na karavA jevI bIjI aneka jAtanI kriyAo A daza sthAnamAM samAI jAya che. - sUtrakAra kahe che ke pUrvokta niSiddha pravRttimAMnI koI paNa pravRtti karanAra brahmacArI pitAnuM brahmacarya te khAze ja, taduparAMta ene kAmajanya mAnasika ke zArIrika rogo paNa thavAno saMbhava che. - brahmacArI paNa rahe che te janasamAjamAM ja, eTale enI AMkhe rUpa ane kAne zabdo vagere na Ave e to na ja bane; te have zuM eNe janasamAjamAM na rahevuM ? rUpi, zabdo vagerene na AvavA devAM ? ke AMkhe ane kAne paDadA rAkhavA? sUtrakAre Ane uttara ke paNa sacoTa rIte Apelo che, je A rIte 13 che : AMkhe AvatAM rUpono ane kAne paDatA avani vagerene parihAra zakya ja nathI, paNa tene prasaMge e rUpa ke zabdo vagerene lIdhe potAnI pravRttimAM rAgane ke dveSane na thavA devo, arthAt eve vakhate brahmacArIe vastusvabhAvanuM ciMtana karavuM yA te sarvathA udAsIna rahevuM. sparzI, gaMdha ane rasa mATe e nyAya dhaTAvI le. uparyukta samAdhisthAne uparAMta brahmacArI bhikSabhikSaNIo mATe bIjAM paNa keTalAMka vidhAno karavAmAM AvyAM che, jema ke 4 pathArI kaThaNa rAkhavI, pathArI uparane ochADa suMvALA kapaDAMne na rAkha, suMvALAM vastro na paheravAM, bhikSue hAthAvALAM Asano para na besavuM ane AkhuM keLuM na levuM, bhikSue sAMkaDA nAM pAtro na rAkhavAM, vagere vagere. pa. brahmacaryanA svarUpanI vividhatA ane tenI vyApta upara ApelI bIjI vyAkhyA pramANe kAmasaMganA tyAgarUpa brahmacaryane je bhAva sAdhAraNa leke samaje che te karatAM ghaNo sukSma ane vyApaka bhAva jaina zAstromAM levAya che. jyAre kaI vyakti jaina dharmanI munirIkSA le che tyAre 13 "aa havA, na to sadA (?) savilayamAcA rAgadoSA u je tattha taM bhikkhU parivajjae / Na sakkA svamahaLu cakkhuvisayamAgaya / rAgadoSA u je tattha taM bhikkhU privjje||' : ItyAdi, AcAzaMgasUtra vimukti-adhyayana chelluM. 14. juo kalpasUtra paMcama uddeza, sU. 15-47. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacaryavicAra [ 521 te vyakti vaDe levAtI pAMca pratijJAomAM cothI pratijJA rUpe evA bhAvanA brahmacaryano svIkAra karavAmAM Ave che. e pratijJA A pramANe che : he pUjya gure ! huM sarva maithunane parityAga karuM chuM; arthAt devI, mAnuSI ke tairyacI (pazupakSI saMbaMdhI) koI paNa jAtanA maithunane huM manathI, vANIthI ane zarIrathI, jIvanaparyata nahi evuM, tema ja manathI, vacanathI ane zarIrathI traNa prakAre bIjA pAse jIvanaparyata sevarAvIza nahi ane bIjo koI maithuna sevA haze te temAM huM e ja traNa prakAre jIvanaparyata anumati paNa nahi ApuM. jeke munidIkSAmAM sthAna pAmela upara varNaveluM nava prakAranuM brahmacarya ja bIjI vyAkhyA pramANenA brahmacaryanuM aMtima ane saMpUrNa svarUpa che, chatAM tevA eka ja prakAranA brahmacaryane dareka pAse paLAvavAne durAgraha ke mithyA AzA jaina AcAryoe nathI rAkhyAM. pUrNa zakti dharAvanAra vyakti heya te brahmacaryane saMpUrNa Adarza sacavAya ane alpazakti ane azativALI hoya te pUrNa Adarzane nAme daMbha cAlavA na pAme evA spaSTa uddezathI zakti ane bhAvanAnI ochIvatI gyatA dhyAnamAM rAkhI jana AcAryoe asaMpUrNa brahmacarya paNa upadezya che. jema saMpUrNatAmAM bhedane avakAza nathI tema asaMpUrNatAmAM abhedane saMbhava ja nathI. tethI apUrNa brahmacaryanA aneka prakAre thaI jAya ane tene lIdhe tenA vrataniyamenI pratijJAo paNa judI judI hoya te svAbhAvika che. AvA asaMpUrNa brahmacaryanA ogaNapacAsa prakAre jaina zAstromAM kalpAyelA che, ane adhikArI temAMthI pitAnI zakti pramANe niyama svakAre che. munidIkSAnA saMpUrNa brahmacaryanI pratijJA levA asamartha ane chatAM tevI pratijJAnA Adarzane pasaMda karI te dizAmAM pragati karavA IcchanAra umedavAra gRhastha potapotAnI zakti ane ruci pramANe e ogaNapacAsa prakAramAMthI koI ne koI jAtanA brahmacaryane niyama laI zake tevI vividha pratijJAo jaina zAstro pUrI pADe che. A rIte vAstavika ane Adarza brahmacaryamAM bheda na hovA chatAM vyAvahArika jIvananI daSTie tenA svarUpanI vividhatA jaina zAstromAM bahu vistArapUrvaka varNavavAmAM AvI che. - jema khAdInuM vrata DhIluM karavA jatAM ke temAM bArIo zodhAtAM te vratamAM dAkhala thatI dAMbhikatA dUra karavA khAtara zuddha, mizra ane milanI khAdI evA bhedo e vrata sAthe saMkaLAyAne ItihAsa jANItuM che, tema apUrNa brahmacaryamAM aneka chUTo ane bArIone avakAza hevAthI jema jema Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para2 ] darzana ane ciMtana temAM bArIo zodhAtI gaI tema tema te vratanI jhINavaTa vadhatI gayAne ItihAsa paNa bahu manoraMjaka ane mahattva che. prAcIna kALanA sIdhA, saraLa ane chatAM gaMbhIra varNana uparathI ema cekhuM lAge che ke apUrNa brahmacaryanAM umedavAra strI agara puruSa satiSa keLavavA kAmavRttinI maryAdA bAMdhatAM. AryAvartamAM puruSane game teTalI strIo karavAmAM na hato kaI bAhya aMkuza ke na hate koI sAmAjika pratiSThA javAno bhaya. jyAre sAmAnya rIte strIne ekathI bIjo pati karavAmAM eka tarapha sAmAjika pratiSThA ochI thavAne bhaya hato ane bIjI tarapha bAhya aMkuzo paNa hatA. A kAraNathI apUrNa brahmacarya svIkAranAra vyakti je purU hoya te potAnI IcchA pramANe amuka strIonA bhoganI maryAdA bAMdhI tethI anya strInA bhogano tyAga karate. khAnadAnI ane dharmaniSA, evA puruSane saMkhyAmAM game teTalI chatAM svavivAhita strIonA bhoganI maryAdA bAMdhavA preratAM. puruSanI e maryAdA jaina zAstromAM "svadArasaMtiSa vratane nAme prasiddha che. paraMtu apUrNa brahmacaryavratanI umedavAra strI hoya te te potAnA vivAhita eka pati sivAya anya puruSanA bhogane tyAga karatI. ene e tyAga "svapatisaMpa' vratane nAme jaina samAjamAM jANItA che. puspanuM svadAratevavrata ane strInuM svapatisaMtoSavrata evA be bheda sAmAnya rIte apUrNa brahmacaryavratanA paDe che. aMtaHkaraNamAM rahelI sArI dharmaniSThA je mANasane saMyamanI dizAmAM prere che to tenI sAthe rahevA pAmelI ochIvattI vAsanAo tene kAM te asaMyamanI. dizAmAM agara svIkArela niyamamAM bArIo ane chUTa zodhavA tarapha prere che. sAhasavRtti, tarkavRtti ane niraMkuzatAno joga je dharmaniSThA sAthe thAya te temAMthI saMyamanAM phaLa janme che. ane je temane je vAsanA ane khAsa karI kAmavAsanA sAthe thAya che temAMthI asaMyama ja nahi paNa svIkArela saMyamamaryAdA sudhdhAMmAM aneka chUTonI zodhane pariNAme bhayaMkara adhaHpAta paNa janme che. joke purUSanA svadArasaMtoSa vratamAM be, pAMca ke daza ja nahi paNa seMkaDo ane hajAre svavivAhita strIonA bhAgano samAveza thavA jeTaluM avakAza AryAvartanI lagnaprathAne lIdhe hate ja, chatAM sAhasa, tarka ane niraMkuzatAe pune prazna karAvyo ke vezyA jevI sarvasAdhAraNa strI, je anya dvArA vivAhita nathI, tene pisA ke bIjI lAlacathI cheDA vakhata sudhI pitAnI strI ja mAnI bhogavavAmAM svadArasaMtivratane bhaMga zA mATe gaNavo joIe ? Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ para3. jaina daSTie brahmacaryavicAra kAraNa ke svadArasaMtiSavratane dhvani parastrItyAga tarapha che, ane vezyA e kAMI parastrI te nathI ja. e te sAdhAraNa strI hovAthI je bIjAnI hAya. te pitAnI paNa che ja. mATe svadArasaMtivratanI maryAdAmAM vezyAsevana bAdhaka zAne gaNavuM joIe ? puruSanA A eka kuTila praznane lIdhe svadArasaMtiSavatamAMthI paradArayAgano janma thayo ane svadArasaMtavrata tema ja paradAratyAgavRta e benA arthamAM ApoApa bheda nizcita che. - jyAre apUrNa brahmacarya lenAra puruSa mATe svadArasaMtiSa ane paradAratyAga e be judAM kalpAyAM tyAre arthabhedanI kalpanA A rIte karIH je potAnI vivAhita strImAM ja saMtuSTa rahevA Iche te svadArateSa vrata le. e vrata lenAra jema parastrI ne evI zake tema vezyasevana paNa na karI zake, paraMtu je vivAhita strI uparAMta vezyAsevana tajavA na Icche, mAtra anya puruSoe paraNelI evI strIone ja tyAga karavA Icche te paradAratyAgavata le. e vrata lenArane svavivAhita strI ane sAdhAraNa vezyA e bannene bhoga bAdhaka nathI gaNu. tene phakta paravivAhita strIne bhoga ja bAdhaka gaNAyeluM che. A rIte eka ja kAyadAmAMthI aneka artho nIkaLe che tema purUne eka ja gaMbhIra svaradArasaMtoSavratamAMthI be arthavALAM be vato jamyAM. paNa puruSanuM palpa kAMI eTalethI ja aTake? tethI vaLI tene zaMkA thaI ke parastrI eTale jene vivAhita pati hoya ane je para-patinuM rakSaNa meLavatI hoya che. parastrInI A vyAkhyAmAM kumArI strIne, vidhavAno ke jeno pati kyAMya cAlyo gayo hoya (preSitabhartRkA). tevI strIne samAveza thaI na zake ane tethI paradAratyAganuM vrata lenArane tevI kumArI kanyA, vidhavA ke preSitabhartRkA strIne bhega bAdhaka zA mATe gaNA, joIe ? puruSanI A zaMkA paraMparAe paradAratyAgavatamAMthI bIjA aneka to janmAvavAnI paristhiti utpanna karI, paNa dIrdhadaSTi AcAryoe anavasthApanA bhayathI bIjAM navAM tenI kalpanA aTakAvI ane e zaMkAnuM nivAraNa bIjI ja rIte karyuM. paraMtu AryAvartanI strIne zaMkAjanaka to puruSa eTale vAra nathI maLyo, eTale tenA svapatisatiSavatane artha cokkasa ane ekasarakho rahyo che. tene lIdhe bhAratavarSanI sAdhvI strIone puruSanI pUrvokta kalpanAnI peThe. evI kalpanA na ja UgI ke parapatityAga eTale je koI puruSa keI strIne paMcasAkSika pati che tene ja mAtra tyAga ane je kumAra che, vidhura che athavA keI strIne niyata pati nathI paNa gaNikA jevo aniyata che e badhA puruSone. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa24 ] darzana ane ciMtana - tyAga nahi. ethI e vrata lenAra strIne pitAnA vivAhita pati sivAya koI paNa puruSanuM sevana bAdhaka ja lekhAyuM che, pachI bhale te anyapu kaI bIjI strIne vivAhita pati hoya, vidhura hoya ke avivAhita kumAra heAya. saMyamazIla strInA sadbhAgye tenA parapatityAgavatanA arthamAM jarAye chUTa thavAne badale UlaTI temAM vadhAre niyamitatA nakakI karavAmAM AvI che. te jema jANavA jevI che tema sarakhAmaNImAM Azcaryajanaka paNa che. svapatisatiSavata lenAra strIne je sapatnI (zAka) hoya te sapatnInA vArAne divase pitAnA vivAhita pati sudhdhAne tyAga sUcavavAmAM Avyo che ane tene bhoga banane bAdhaka mAnavAmAM AvyuM che. jyAre svadArasatiSatrata lenAra puruSa je aneka patnIone svAmI hoya ane eka strInA vArAne divase bIjI strIne bhega pasaMda kare te tene mATe kAMI vidhiniSedha sUcavAyo nathI. A rIte puruSanA apUrNa brahmacaryavratamAMthI aneka phAMTAo paDyAne TUMke ItihAsa che. sarva brahmacarya te nave prakAranuM brahmacarya ane deza brahmacarya te AMzika brahmacarya. tenuM vadhAre svarUpa A pramANe che: mana, vacana ane zarIra e pratyeka dvArA sevavuM, sevarAvavuM ane sevananI anumati ApavI e neve kerIthI sarva brahmacArIne kAmAcArane tyAga hoya che. sAdhu ke sAdhvI te saMsArane tyAga karatAM ja e nave keTInA pUrNa brahmacaryane niyama le che ane gRhastha paNa tene adhikArI thaI zake che. pUrNa brahmacaryanI e nave keTI uparAMta e pratyeka koTIne dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdA paNa che. e dareka maryAdA kramazaH A pramANe che: kaI paNa sajIva ke nirjIva AkRtio sAthe nave keTIthI kAmAcArano niSedha e dravyamaryAdA. uparano loka, nIcene loka ane tiracho leka e traNemAM nave keTIe kAmAcArano tyAga e kSetramaryAdA. divase, rAtrie ke e samayanA koI bhAgamAM e ja nave keTIthI kAmAcArano niSedha e kALamaryAdA ane rAga ke dveSathI eTale mAyA, lebha, dveSa ke ahaM. kAranA bhAvathI kAmAcAro nave keTIthI tyAga e bhAvamaryAdA. AMzika brahmacaryane adhikArI gRhastha ja hoya che. ene pitAnA kuTuMba uparAMta sAmAjika javAbadArI hoya che, ane pazupakSInA pAlananI paNa ciMtA hoya che. eTale ene vivAha karavA-karAvavAnA prasaMge ane pazupakSIne garbhAdhAna karAvavAnA prasaMgo AvyA ja kare che. A kAraNathI gRhastha e nave keTInuM brahmacarya bahu virala rIte pALI zake che. AgaLa je nava keTIo batAvI che temAMnI mana, vacana ane zarIrathI anumati ApavAnI traNa koTIo Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jana daSTie brahmacaryavicAra [ parapa. ene nathI hotI; arthAt enuM uttama brahmacarya bAkInI koTIe lIdheluM hoya che. AMzika brahmacarya levAne A cha paddhatio che: ' (1) dvividha trividhe, (2) dividhe dividhe, (3) dividhe ekavidhe, tathA (4) ekavidhe trividhe (5) ekavidhe tividhe (6) ekavidhe ekavidhe. AmAMnA kaI eka prakArane gRhastha pitAnI zakti pramANe brahmacarya mATe svIkAre che. tividhe eTale karavuM ane karAvavuM e apekSAe ane trividhe eTale mana vacana ane zarIrathI arthAta manathI karavA-karAvavAne tyAga, vacanathI karavA. karAvavAne tyAga ane zarIrathI karavA-karAvavAno tyAga. e prathama paddhati che. A ja rIte bIjI badhI paddhatio levAnI che. 6. brahmacaryanA aticAre kaI paNa pratijJAne lagatAM cAra dUSaNo hoya che. temAM laukika daSTithI dUSitapaNAnuM tAratamya mAnavAmAM Ave che. e cAre pratijJAnA ghAtaka te che. ja, paNa vyavahAra te pratijJAnA dazya dhAtane ja vAta mAne che. e cAranAM nAma ane svarUpa A pramANe che : 1. pratijJAne atikrama kare eTale pratijJAnA bhaMgano mAnasika saMkalpa kare. 2. pratijJAne vyatikrama kare eTale e saMkalpanI sahAyaka sAmagrInA saganI cejanA karavI. A banne dUSaNarUpa hovA chatAM vyavahAra e bannene kSamya gaNe che, arthAta manuSyanI apUrNa bhUmikA ane tenI AsapAsanuM vAtAvaraNa jotAM e banne dezo calAvI levAya kharA. 3. paNa je pravRttine lIdhe vyavahAramAM paNa lIdhelI pratijJAne AMzika bhaMga manAya, arthAta je pravRtti vaDe manuSyanuM vartana vyavahAramAM dUSita manAya te pravRttine tyAjya mAnavAmAM AvI che. evI pravRttinuM ja nAma aticAra vA doSa che, ane e trIje doSa gaNAya che. 4. anAcAra eTale pratijJAne sarvathA nAza. e mahAdeSa che. ahIM sarvathA brahmacarya ke AMzika brahmacarya sAthe je aticAra rUpa deSa saMbaMdha dharAve che temanuM vivecana karavAnuM che ane te nIce pramANe che: Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para6] darzana ane ciMtana sarvathA brahmacArIne hastakarma ane bIjI evI kuceSTAo doSarUpa che tathA AgaLa pAMcamA prakaraNamAM je daza samAdhisthAna batAvyAM che temanA pAlanamAM jeTalI jeTalI khAmI rahe te paNa doSarUpa che. e denA sevana dvArA brahmacaryane ce bhaMga che e vAta sarvathA brahmacArI pitAnI pratijJAne pUre marma samaje che te samajI ja jAya ane e dezone pAse pharakavA paNa na de. paNa kaI vakra ane jaDa ema samaje ke ApaNI pratijJA mAM to mAtra strI prasaMgane tyAga che, emAM hastakarma vagerenA niSedhanI vAta kyAM Ave che ? zAstrakAre tevAne barAbara samajAvavA upara kahelA doSone aticArarUpa batAvelA che. AMzika brahmacArI eTale gRhastha. tenuM zIla moTe bhAge svadArasatiSa sudhInuM che. svadArasaMtiSane artha puruSa ke strI samAjasammata vivAhapaddhatie pitAnA vaiSayika premanuM sthAna amuka strI ke amuka puruSane ja banAve, paNa e premano viSaya je te kaI jyAre tyAre te na ja bane e che. A arthamAM paradAra ke parapuruSano tyAga ApoApa AvI jAya che. uparAMta leke jene paradAra tarIke nathI samajatA evI vezyA, kanyA ke kuMvArI strI tathA rakSitA strI vagereno ane samAjane amAnya evI vivAhapaddhatie thatA lagnane paNa tyAga A ja arthamAM samAI jAya che. Ama chatAM svadArasaMtoSI hoIne paNa viSayavRttine AdhIna thayela varga jANatAM ke ajANatAM evI evI chUTe zodhe che ke je dvArA pratijJAna bhaMga na kahevAya ane pitAnI vRttine piSaNa paNa maLe. evI chUTe e gRhasthanA zIlane -aticArarUpa che, mATe ja e anAcaraNIya che. evI evI je chUTe che tenuM pAMca saMkhyAmAM vargIkaraNa karIne zAstrakAre deSonuM je svarUpa batAvyuM che te nIce pramANe che: zAstrakAre kahe che ke gRhasthanA zIlanA evA pAMca aticAra che: (1) ivaraparigrahItAgamana, (2) aparigRhItAgamana, (3) anaMgakIDA, (4) paravivAharaNa, (5) kAmagomAM tIvra abhilASa. e pratyekanuM spaSTa svarUpa A pramANe che - 1. je strIo paradArakeTInI nathI temane paisA vagerenI lAlaca ApI amuka samaya sudhI potAnI karavI eTale svadArakoTInI karavI ane teonI sAthe kAmAcArane pratyakSa vyavahAra rAkhavo. enuM nAma ivara parigrahItAgamana. Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacaryavicAra [ para7 | 2. je strI potAne mATe aparigrahItA-asvIkRtA che, jenA lagnanI paddhati samAjasammata nathI, je vezyA vagere niyata rIte anyasvIkRta che eTale pitAne mATe aparigRhIta che, je eka samaye parigrahItA hovA chatAM vartamAnamAM aparigrahItA che arthAt je koI kAraNathI patithI chUTI thayelI che vA proSita patikA che, vidhavA che, vA grahilapatikA (gAMDA pativALI?) che; vaLI je parigRhItA hovA chatAM AzritarUpe pitAnI che vA pitAnI dAsI vagere che-evI tamAma prakAranI strIo sAthe bhUlathApane lIdhe vA svadArasaSanI pUrI samajaNanA abhAvane lIdhe je kAmaprasaMga banI jAya te aparigrahItAgamana, 3. game te strInAM kAmane AzarIne krIDA karavI, anuragapUrvaka game te strIne AliMgavI, puruSe puruSa strI ke napuMsaka sAthe, strIe strI puruSa ke napuMsaka sAthe ane napusake paNa traNe sAthe kAmAcArane lagatA vicAra karo, hastakarma vagere kuceSTAo karavI, lAkaDAnAM ke cAmaDAM vagerenAM kRtrima sAdhano dvArA kAmAcAranuM sevana karavuM; matalaba e ke, je dvArA kAmarAgane prabaLa vega vadhe evI koI paNa pravRtti karavI te anaMgakrIDA. 4. kanyAdAnamAM dharma che ema samajIne vA snehAdikane kAraNe bIjA ene mATe kanyAo ke vare zodhI ApavAM, vevAIo ane vevANone maLavuM vA e ja pravRtti mAtra kAmarAgane laIne karavI te paravivAhakaraNa. - 5. zabda ane rUpa e be kAmarUpa che. gaMdha, rasa ane sparza e traNe bhegarUpa che. e pAMcamAM atyaMta Asakti rAkhavI, tathA vAjIkaraNa AdinA sevana dvArA vA kAmazAstrokta prayogo dvArA kAmAbhilASane adhikAdhika uddIpta kare te kAmagatItrAbhilASa. A pAMca prakAranI pravRtti svadArasaMtiSI gRhasthanA zIlane dUSaNarUpa che, kaI paNa gRhastha svadArasaMtiSane pUrepUre vaphAdAra rahe to e pAMcamAMnI eka paNa pravRttine kadI paNa nahi Acare. evI vaphAdArI te kaI viziSTa vyaktimAM ja saMbhavI zake che, paNa jyAM samudAyanA AcArabaMdhAraNane prasaMga Ave che tyAM e vicAra samudAyanI dRSTie ane tatkAlIna sAmAjika paristhitine lakSamAM rAkhIne ja karavAno hoya che. A aticAre UbhA thavAmAM paNa e daSTi eka nimittarUpa che. Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para8 ] darzana ane ciMtana samudAyamAM evI paNa aneka vyakti hAya che je svadArasa tASanA vratane jALavavA prayatna tA jarUra kare che, paNa emanAmAM e vratane! mULa uddeza samajavA jeTalI sUkSma vivekazakti dhaNI ochI hoya che. ethI lokA je strIone paradArakATInI nathI gaNatA teone paisA vagere ApI potAnI karI laI temanI sAthe prasaMga rAkhatAM ene peAtAnA vrataneA aMze paNa bhaMga na jaNAya . e svAbhAvika che. vaLI samAja AvI pravRttinA prabaLa virAdhI na hoya tyAM e pravRttine anAcaraNIya mAne paNa kANu ? AvI sthitimAM vratadhArInA vratanuM barAbara pAlana thAya, tratA pUrA mama tenI samajamAM AvI jAya ane vakra-jaDa prakRtine manuSya paNa potAnA lIdhela vratanA aMkuzamAM kharAkhara rahe e hetuthI zAstrakAre ivaraparigRhItAgamananI pravRttine pRthak batAvI aticArarUpe harAvI ane bhale te sAmAjika kATInI gaNAtI hAya tApaNa tene sAph sApha zabdomAM taddana anAcaraNIya kATInI samajAvI. kAI puruSa svadArasASI rahevAnI gaNatarIe jene jete mAhe tene tene paraNIne svadArA khanAve; arthAt khIjbIjI aneka kanyAne, kuMvArI strIone ke dAsI vagerene paraNe, chatAMya te paraNanAra potAnA vrataneA thADA paNa bhaMga na samaje ane bahuvivAhanI prathAne TekA ApanAra samAja te e rItane anumAdana ja Ape, paNa paramArtha rIte vicAratAM jaNAze ke A pravRtti svadArasa tASIne dUSaNarUpa che. vaLI jUnA jamAnAmAM ATha jAtanA vivAha thatA : brAhma, prAjApatya, A, daiva, gAMdhava, Asura, rAkSasa ane paizAca. AmAMnA AgalA cAra AcArakATInA che, pAblA cAra anAcArakeATInA che. kAI eka jUnA banAvane AdhAre pAchalA cAramAMnA game te vivAhane avalakhI kAInuM pANigrahaNa kare ane mAne ke meM to amukane amuka vivAhapaddhatie svadAra tarIke svIkArelI che, temAM mArA svadArasASane zo khAdha Ave? A uparAMta je je strIonA vivAha sAmAjika rIte varjya che tene paNa svadArArUpe svIkAra karavAno niSedha AmAM AvI jAya che. A badhI bAbata tarapha svadArasa MtASInuM dhyAna kheMcAya, te svadArasASanA gAMbhIyane kharAkhara samaje ane kyAre paNa AvA bhrAmaka prasaMgeAmAM lapasI paDI peAtAnA vratane malina na banAve evA aneka zubha uddezathI zAstrakAre A khIjA aticArane varNavelA che ane tenA sparze sarakhA paNa niSedhelA che. acaurya vratane niyama lenArAe potAnA meAjazAkhA jarUra ochA karavA joI e. AvI vyApti sAMbhaLanAro kAI bhadraka jarUra pUchaze ke acaurya vratanA Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacaryavicAra [ 529 niyama e eka judI bAbata che ane majazekhane tyAga e paNa eka judI bAbata che. e bemAM kAryakAraNanI saMkalanA jevI vAta kema kare che ? jenI dRSTi UMDI, vivekI ane marmagrAhI, gaMbhIra vicAra karanArI haze te te uparanA niyamane barAbara samajI zake tema che. te ja nyAya A trIjA ane pAMcamA aticAre vize ghaTAvavAno che. je e aticArene seve te kadI paNa svadArasaMteSa na ja rAkhI zake. e aticArenA varjanamAM ja svadAratiSanuM pAlana che ane svadArasaMteSanA pAlanamAM ja e aticArene niSedha che. Ama e banne ekabIjA sAthe ghaTa ane mATInI peThe saMkaLAyelAM che. A te koI bhadraka ke vakra manuSya ema samajI bese ke mehaka saMgIta sAMbhaLavuM, vedhaka rUpa jevAM emAM vaLI svadArasaMtiSane cheDe paNa bhaMga zene ? evA bhadraka-vakranuM valaNa e aticAre tarapha jarA paNa na thAya ane enA khyAlamAM svadArasaMtoSanI vizALatA Ave e mATe ja trIjo ane pAMcamo aticAra zAstrakAre samajAvyo ane niSedhyo che. - svadArasaMtoSI gRhastha pitAnAM putraputrIone egya sthaLe paraNAve vA e kAma koI yogya samajanAra ane javAbadAra svajanane bhaLAve, paNa e tarapha enI leza paNa bedarakArI na ja cAle. je evA Avazyaka kArya tarapha te bedarakAra rahe te e jaina dharmane upadhAta (vinAza) kare che e hakIkatane zAstrakAre spaSTa zabdomAM mUkelI 15 che. kRSNa ane ceTaka vagere gRhasthane pitAnAM saMtAnonA vivAha na karavAno niyama hato, paNa emanA e khAsa kAmanI javAbadArI samajadAra svajanee mAthe lIdhelI hatI, e vAta bhUlavAnI nathI. have koI svadArasaMtoSI snehAdikane kAraNe, dAkSiNyane lIdhe ke kanyAdAnamAM dharma samajI bIjAnAM saMtAnonAM sagapaNa ke vivAha vagerenI pravRtti kare te zAstrakAra kahe che ke e pravRtti enA brahmacaryane ADakhIlIrUpa che. A vastune upara uparathI ja jovAmAM Ave te ene lIdhe brahmacaryane kazI hAni thatI nahi bhAse, paNa jarA UMDA vicArapradezamAM UtarIzuM te jhaTa samajI zakAze ke snehAdikane kAraNe ke puNya samajIne sagapaNa vagerenI pravRtti karanArAonI dazA chevaTe evI thaI jAya che ke jevI AjakAlanA varakanyAnA dalAlanI che. A dazAmAM svadArasaMtithI pitAnA vratane barAbara vaLagI rahe e bahu kaparuM kAma che. taduparAMta emAM bIjA paNa aneka de che. vara ke kanyAnA pakSapAtane 15. juo paMcAzavRtti pR. 15; dharmabinduvRtti pR.124; yogazAstra pR. 193 tRtIya prakAza; sAgaradharmAmRta pR. 118 16. kRSNa ane ceTakanA vRttAMta mATe juo triSaSTi carita parva 8, sarga pAMcamAthI; tathA parva 10, sarga 6, pR. 129. Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa30 ] darzana ane ciMtana lIdhe game tevAM kajoDAM karI devAmAM Ave che, jene pariNAme samAjamAM bIjA aneka saDAo pese che. AvAM aneka bAdhaka kAraNone lIdhe svadArasaMtiSIne sAru e pravRtti varya mAnavAmAM AvI che. sAgAradharmAmRtane kartA paMDita AzAdhara (teramo sake) ahIM eka agatyanI vAtano sphoTa A pramANe kare che. te kahe che ke potAnA samAnadharmane sArI kanyA ApavI e enA traNe vargone sudhArI ApavA jevuM mahApuNyanuM kAma che, kAraNa ke kharuM ghara te strI ja che, paNa bhIMta ke chAparuM vagere17 nathI (pR. 24). paMDita AzAdhara paravivAha karaNane aticAra rUpe batAve che ane enI vyAkhyA paNa jevI AgaLa kahI che tevI kare che. Ama chatAM e sAdhamane satkanyA ApavAnI pravRttine puNyakeTInI gaNe che. enuM kAraNa eka ja hoI zake ke te samaye lekoe A aticAranI ADamAM rahIne svasaMtAnonA vivAha jevA gaMbhIra prasaMge tarapha taddana bedarakArI batAvI haze ane ene lIdhe aneka anAcAre ke kuchada vadhyA haze, jene pariNAme "are jaino paraNe te che, paNa pitAnAM chokarAM paraNAvavAmAM pApa samaje che AvA upAlaMbhathI jaina dharma vagevAya paNa haze. AvI koI sthiti UbhI thaI haze, tethI ja e paMDite sAdhamane satkanyA ApavA khAsa bhalAmaNa karI haze ane e dezakALa pramANe ucita paNa haze. bAramA teramA saikAnA AcArya hemacaMdra pitAnAM chokarAMonAM sagapaNa ke vivAha vagereno vyavasthita prabaMdha na karanAra gRhasthane jaina dharmano upadhAtaka (vinAzaka) kahyo18 che. enuM kAraNa paNa evI ja koI sAmAjika bedarakArI hoya ema lAge che. paraMvivAhakaraNane eka bIjo paNa artha che ane te e ke eka strI hoya chatAM bIje vivAha kare. A pravRtti svadArasaMtiSInA zIlane vidyarUpa che. dhAre ke hayAta strIthI saMtoSa na hoya te paNa svadArasaMtoSInuM e kartavya che ke teNe sahanazIlatA keLavIne vA strIne atyaMta anukULa karIne pitAne vyavahAra calAvo, paNa bIjI strI karavAno saMkalpa sarakho paNa na kare. ema karavAmAM 17. "saravenyAM sUtA sUtta trivane prathama __ gRhaM hi gRhiNImAhuna kuDyakaTasaMhatim // ' -sAgAradharmAmRta, pR. 54 18 juo upara TippaNa 15. . 59 . Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacaryavicAra [pa31 ja svadArasaMtoSavratanuM yathArtha pAlana che. A bIjo artha AcArya haribhadranA paMcAzakanI vRttimAM anya mata tarIke ane sAgAradharmAmRtanI TIkAmAM bIjA artha tarIke paNa Ape che. A bIjA arthane ubhAvaka game te hoya, paNa te AjanI paristhitimAM te khAsa grAhya che ane e arthanI dRSTie A aticAranuM varjana sarvathA Avazyaka che, upara kahelA pAMca aticAro dvArA gRhasthonA zIlana vyavahArathI- sthULadRSTithI-AMzika bhaMga thAya che, paNa je zIlane prANasamuM samaje che tenAthI te tene AMzika bhaMga paNa kema sahI zakAya ? kharI rIte te te dareka aticArane zIlano dhvaMsaka ja samajavo joIe. aticAranuM ja svarUpa batAvyuM che te svadArasaMtApI pucchane aMge ja che. pativratA strI mATe paNa aticAre to te ja che, mAtra tene lagatA pahelA ane bIjA aticAranI vyAkhyAmAM khAsa phera che, je A pramANe che: pativratA strI pitAnA svIkRta pati sivAya bIjA koIne pati samajavAnI kalpanA sarakhI paNa na karI zake...eNe jevo pati maLe te devarUpa samaja." evA ekAMtika niyaMtraNane lIdhe ene mATenA IvarahigrahItAgamananI vyAkhyA judI karavAmAM AvI che, jemake koI gRhasthane be strIo hoya ane emane pitAnA patino prasaMga vArApharatI karavAno hoya, chatAM te vadhu samaya sudhI patino prasaMga karavAno prayatna kare che tene mATe Ivara pari. gRhItAgamanane aticAra che. keI paNa strIne bhUlathApathI game te prakAranA parapuruSane prasaMga thaI jAya e tene sAru aparigrahItAgamanano aticAra che. pachInA traNe aticAro strI ane puruSe ekasarakhI rIte samajavAnA che. A be aticAronI judI vyAkhyAne lIdhe A viSayamAM puruSane jeTale niraMkuza rahevA devAmAM Avyo che teTalI ja strIne aMkuzamAM rAkhavAmAM AvI che, e hakIkata tarata samajAI jAya che. svadArasaMtiSI puruSa vezyAgamana kare tyAM koI evo bIjI jAtano prasaMga rAkhe te tenA svadArasaMtoSavratano sarvathA bhaMga nathI manAte, mAtra tene aticAra ja lAge che ema dharmazAstra kahe che ane samAja to dezAcAra ke rUDhine nAme eno bacAva paNa karI le che, tyAre pativratA strIne parapuruSa sAthe bIjuM te kAMI nahi paNa mAtra hAsyane-nirdoSa hAsyane prasaMga AvI jAya che temAM tenA pativratyane zakita mAnavAmAM Ave che. eTaluM ja nahi, Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 ] darzana ane ciMtanA paNa evI nirdoSa strI19 kulaTAkATInI manAI heAya evA aneka dAkhalA dha zAstromAM Aja paNa upalabdha che. ApaNA dezamAM strIpuruSanA adhikAranuM vaiSamya AcAra ane vicAramAM ghaNA kALathI cAlyuM Ave che; ene paDagho dharmAMvidhAnanA kSetramAM paNa paDe e svAbhAvika ja che. A jAtanA puruSaprAdhAnyavAdanI asara svadArasaMtASatrata upara eka bIjI paNa thayelI che, jene vRttAMta A pramANe che. upAsakadazAMgasUtramAM zrAvakAnAM --gRhasthAnAM tratA ane temanA aticArAnA ullekha che. temAM ceAthA aNuvrata tarIke svadArasa'teASane ane tenA pAMca aticArAne jaNAvelA che. paNa pachInA vyAkhyAkArA zarUAtanA pahelA e aticAreAne vibhAga khIjI rIte batAve che. teo kahe che ke je puruSa svadArasaMtoSI che tene ja pahelA be aticAra saMbhavI zake che ane je puruSa mAtra padAravaka che tene mATe to e me aticAra rUpa ja nathI. svadArasatASanA AgaLa jaNAvelA poMcasAkSIe paraNelI strI sivAyanI badhI strIone tyAgavAnA vizALa artha ja cAlu rahyo hAta te aticArAnA A vibhAgane jarA paNa sthAna na maLata. TIkAkAro kahe che ke svadArasa teSane pALanArA puruSo samAjamAM e prakAranA maLe che: eka te evA ke jeo mAtra paradAravaka che ane khIjA mAtra svadArasaMtoSI che. paradArava ka eTale je mAtra pArakI strIone--khIjAe paMcasAkSIe svIkArelI strIone ja varSe che, nahi ke vezyAne tathA jemane lokeA parastrI tarIke nathI mAnatA evI strIone. AvA paradAratyAgInI maryAdAmAM vezyA vagerene niSedha nathI ja AvatA. evA puruSa vaizyAdigamana kare tepaNa tenuM vrata akhaMDita rahe che, aMze paNa dUSita thatuM nathI. enuM kAraNa e che ke lokeA vezyA vagerene paradArA nathI ja mAnatA. Ama che mATe paradAratyAgIne pahelA e aticAro. aticAra rUpe nathI ja dhaTatA. have je puruSa svadArasatASI che, jenA vratanI maryAdA pAtAnI strIthI AgaLa jatI ja nathI, jene peAtAnI strImAM ja sASa mAnavAnuM vrata che tene kadAca vespAdikane potAnI strI tarIke manAvI prasaMga karavAnI chUTa UbhI thAya tethI ja ene sAru te chUTa taddana niSiddha che. chatAMya kadAca te evI chUTa le topaNa tenA vratane sarvathA bhagata manAta nathI, mAtra AMzika dUSaNu manAya che. uparyukta aticAravibhAganI kalpanAthI ApaNe kaLI zakIe chIe ke 19. kalAvatI ane subhadrAnA dhRttAMta mATe jIe bharatamAhubalinI vRtti, Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je daSTie brahmacarya vicAra [ 533 svadArasaMtoSane artha e vyAkhyAkArenA jamAnAmAM kAMIka saMkIrNa thayela jaNAya che. ethI ja vyAkhyAkAroe puruSanI pracalita sthitine lakSyamAM rAkhIne svadArasaMtoSanA paradAratyAga ane svadArasaMtoSa evA be vibhAga karyA che, ane te te aticArono vibhAga uparyukata rIte ghaTADe che. jyAre samAjamAM evA puruSonuM bAhulya hoya ke jeo mAtra paradArane tyAga karI zake che nahi ke vezyAdine, vaLI dezAcAra ke sAmAjika rUDhi paNa evAM baMdhAraNane Teko ApatAM hoya, tyAre mAtra teone lakSyamAM rAkhIne dharmazAstra paNa pitAnAM vidhAnonI punarbhavasthA puruSAnukULa kare che. e rIte strI samAjane lakSyamAM rAkhIne bhAratanA eka paNa zAstramAM eka paNa punarghaTanA thaI hoya enuM haju sudhI te kaI itihAsakAre noMdheluM vAMcyuM ke sAMbhaLyuM nathI. 7. brahmacaryanI nirapavAdatA ahiMsA, satya, asteya vagere mahAbate sApavAda che. paraMtu mAtra eka brahmacarya ja nirapavAda che. ahiMsA vrata sApavAda che eTale sarva prakAre ahiMsAno pAlaka koI khAsa viziSTa lAbhanA uddezathI hiMsAnI pravRttimAM Utare chatAM tenA vratane bhaMga nathI manAto. keTalAka te prasaMge ja evA che ke jene laIne e ahiMsaka hiMsA na ja kare yA hiMsAmAM pravRtta na ja thAya che tene virAdhaka paNa mAne che. 20 virAdhaka eTale jaina AjJAne lepaka. AvI ja sthiti satyavrata ane asteyAdi vratamAM paNa ghaTAvavAnI che, paNa brahmacaryamAM to A eka paNa apavAda nathI. jeNe je jAtanuM brahmacarya svIkAryuM hoya teNe vinA apavAde tevuM ne tevuM ja AcaravAnuM che. bIjAnA AdhyAtmika hitanI daSTi lakSyamAM rAkhIne ahiMsAdina 20. 'Ayariyassa viNAse gacche ahavA kulagaNe saMghe / pacidiyavorama pi kAUM nitthAraNaM kujjA // . evaM tu kareMtega avvucchittI kayA u titthammi / jAvi sarIravAo taha viya ArAhao so u / / yastu samathoM 'pi AgADhe'pi prayojane na pragalbhate sa virAdhakaH / -gIta#ttiH - tistrAva chu. rUpa-re 6. A utArAmAM amuka amuka prasaMge hiMsAdi nahi karanArAone virAdhaka kahelA che. Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 ] darzana ane ciMtana apavAda karanArA taTastha yA vItarAga rahI zake che, brahmacaryanA apavAdamAM evA sabhava ja nathI; eneA prasaMga te rAga, meha ke dveSane ja adhIna che. vaLI evA kAmAcAranA prasaMga kAinA AdhyAtmika hitane mATe paNa saMbhavI nathI zakatA. AvA ja kAraNathI brahmacaryanA pAlananu nirapavAda vidhAna karavAmAM AvyuM che ane e mATe dareka jAtanA upAya! paNa batAvavAmAM AvyA che. brahmacarya'nA bhaMga karanArAne prAyazcitta teA AkarAM che, temAM paNa je jeTale UMce darajjethI brahmacaryanI virAdhanA kare che tene tenA darajjA pramANe tIvra, tIvratara, tIvratama prAyazcitta kahelAM che. jemake, kAI sAdhAraNa kSullaka sAdhu ajJAna ane mehane vaza thaI brahmacaryanI virAdhanA kare to tenuM prAyazcitta enA kSullaka adhikAra pramANe cAjeluM che. ane kaiAI gItA ( siddhAMtane pAragAmI ane samAnya) AcAya AvI bhUla kare to tenuM prAyazcitta pahelA kSullaka sAdhu karatAM anekagaNuM vadhAre kaheluM che. lAkAmAM paNa A ja nyAya pracalita che. kAI taddana sAmAnya mANasa AvI bhUla kare teA samAja e vize lagabhaga bedarakAra jevA rahe che, paNa kAI kulIna ane Adarza kATIne mANasa A prasaMgane aMge sAdhAraNa paNa bhUla kare te kadApi samAja tene sAMkhI letA nathI. brahmacarya bhaMga vizenA prAyazcittanuM vana ApIe te pahelAM kAmasa'skArAne aMkuzamAM lAvavAne lagatI vizeSa hakIkata TUMkamAM jaNAvI daI e. kAI brahmacArI brahmacaya te pALatA hoya, te mATe udyamazIla paNa hAya, chatAM eNe UbhA thatA prabaLatama kAmasaMskArane aMkuzamAM kema lAvaveA ? e praznanA nikAla lAvavA te graMthakAro A pramANe kahe che : evA paravaza banelA brahmacArI e prakAranA hAya cheH eka tA guru ke vaDIlAnA AjJAdhArI ane bIjA sarvathA svacchaMdI, je AjJAdhArI che teone mATe ja A nIcenI yojanA che. AjJAdhArI brahmacArI gurunI ke vaDIlano samakSa peAtAnI vidvaLa sthitine prakAzita kare. pachI guru ene ghaNA lAMkhA samaya sudhI nirvikAra bhAjana upara rAkhe. nirvikAra bhAjana eTale jemAM ghI, dUdha, mAkhaNa, dahIM, gALa, madha, tela, khaTAza, maracAM vagere masAlAdAra uddIpaka padArthI leza paN na AvatA hoya. vaLI taLelA eka paNa padArtha temAM na hoya, mAMsa ane madya tA ene varjya ja hAya. lAMbA samaya sudhI AvI caryAM rAkhyA pachI enI vilatA na maTe te evuM ja bhAjana tene pramANamAM AchuM AchuM ApavuM; arthAt zarIranA nirvAhane bAdha na Ave evI rIte ene rAja thADA gheADA bhUkhyA rAkhavA. A pachI paNa Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacaryavicAra [ pa35 kAMI pheraphAra na jaNAya che tene lAMbA upavAsa karAvavA. upavAsothI paNa e ThekANe na paDe te enI pAsethI sevA vagerenuM khUba mahenatI kAma levuM. pachI tene mahinAnA mahinA sudhI Ubho ja rahevAnI bhalAmaNa karavI. pachI kaI suzIla sAthI ApIne tene lAMbA lAMbA vihAra (pa) karAvavA. patthanA thAkathI paNa e na zame to je e zAstrAbhyAsano rasika hoya to tene zAstro kaMThastha karAvavA tathA tenA artho paNa yAda rakhAvavA. A svAdhyAyanI pravRtti rAtadivasa calAvavI ane te paNa lAMbA samaya sudhI. A badhA tyAgapradhAna upAye anavarata cAlu rAkhavAnA che e yAda rAkhavuM joIe. manuSya, AzramanI vyavasthAmAM yathAkrama pasAra thaI pachI saMnyAsamAM Avato hota AvI yojanAno udgama bhAgye ja thAta, athavA saMnyAsanI pratijJA amuka mudata sudhInI hota to paNa AvA baMdhAraNanI jarUra bhAge ja raheta. A uparAMta brahmacAriNIonA A prasaMgane lagatA prAyazcittanA prakAre, tene prAyazcitta ApanArAonI gyatA ane A jAtanA gaMbhIra prasaMge tarapha guru upekSA rAkhe to te paNa kevA mahAprAyazcittano bhAgI thAya che, vagere vagere aneka vicAraNAo te graMthamAM seMdhAyelI che. 21 brahmacaryabhaMga karanArA bhikSuo mATe prAyazcittanuM vidhAna A pramANe che : 1. brahmacaryanA bhaMgane lagatuM duHsvapna Ave to 108 zvAsaprazvAsa sudhI mauna rahI dhyAna karavuM. 2. jAhera rIte koI sAdhvI strInA zIlane teDavAnA IrAdAthI brahmacaryanuM khaMDana kare te enA dIkSA paryAyane sarvathA cheda kare. (dIkSA paryAyane cheda kare eTale koIne dIkSA lIdhe 20 varSa thayAM hoya ane te ja A gune kare te tenAM 20 varSamAMthI 15 varSa kApI nAkhavAM ane tene pAMca varSathI ja dIkSita thaye jAhera kare, eTale ke tene saMdhamAM vaDIla ke vRddha gaNAto aTakAvavo.) 3. garbhapAta ke garbhAdhAnAdi kare to paNa dIkSA paryAyane sarvathA cheda karo. 4. sRSTiviruddha ane mukha dvArA maithuna karanAranA paNa dIkSA paryAyane sarvathA cheda kare. 21. saTIka vyavahArasUtra bhASya, tRtIya uddezaka, pa, para thI. Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa36 ]. darzana ane ciMtana je upara jaNAvele aparAdhI AcArya, upAdhyAya vagerenI padavI dharAvate hoya ane teNe uparyukta 2-3-4 kalamamAM lakhelA aparAdha karyA hoya te tene yathAyogya anavasthApya ane pArAMcita prAyazcitta ApavAM. [avasthA eTale dIkSA paryAyano cheda karIne pAcho dIkSAno Aropa tyAre ja karavAmAM Ave ke jyAre teNe amuka Apela prAyazcitta pUruM kareluM hoya. sAmAnya sAdhuone te dIkSA paryAyane cheda karIne tarata ja dIkSA ApavAmAM Ave che, jyAre A jokhamadAra vyaktio mATe viziSTa prAyazcitta che. pArAMcita e anavasthApyanA jevuM che. mAtra phera e che ke dIkSA paryAyana cheda karyA pachI je prAyazcita pUruM karavAnuM hoya che te je dezamAM pitAnI apakIrti Adi thayela hoya te dezAdine choDIne ane sAdhuveza mUkIne karavAnuM hoya che. ] sAmAnya bhikSu, AcArya, upAdhyAyAdi pitAnA bhikSatrano ke padano tyAga karyA sivAya brahmacaryane bhaMga kare te temane jIvatAM sudhI AcAryAdinI padavI pharI ApI zakAya nahi tema teo laI zake paNa nahi. jo e AcArya vagere pitAnI padavIne bhAra anyane seMpI de ane ga7thI chUTA thaIne bhaMga kare ane te pachI te sudharI jAya ema cekasa lAge to paNa traNa varSa sudhI te teone te padavI ApI zakAya nahi ja. cothe varSe ApI zakAya ane teo te vakhate laI paNa zake. - takalpa ane tenI cUrNine AdhAre. 8. brahmacaryamAM eka khAsa daSTi brahmacarya pALavAmAM ahiMsAnI paNa eka khAsa daSTi che. kAmAcArane sevatAM bIjA anartho to che ja, uparAMta aneka jIvane ghAta paNa thAya che. kAmAcArane sevatA manuSyane kevA prakArane asaMyama lAge ?' evo prazna zrI gautame bhagavAna mahAvIrane karyo. enA uttaramAM bhagavAna mahAvIre bhagavatIsUtra (zataka 2, uddezaka 5, praznottara aMka 33 )mAM jaNAvyuM ke koI manuSya rUthI bharelI naLImAM tapele saLiyo nAkhe te rUno nAza thaI jAya che tema kAmAcArasevI manuSya strI nigata jatuono nAza kare che. te jatuo paNa ApaNI peThe paMcendriya che ane temanI saMkhyA nava lAkha che. e uparAMta e AnI sAthe rahelA sammaIima nI te kAMI saMkhyA ja nathI. vAsyAyana kAmasUtrane TIkAkAra jayamaMgaLa paNa nIcenA glaeNka dvArA e utpattine ullekha kare cheH Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenI daSTie brahmacarya vicAra [ 537 nA jhUmaH sUkSma Rtuma sthAprazam: smarasadmani kaNDutiM janayanti tathA'balAm / / -adhyAya 1, adhikAra 2, pR. 77-78 arthAta smarasandra-ni-mAM je kaMpnati caLa Ave che te temAM rahelA raktajanya sUkSma kRmione lIdhe. kavi ke koka pitAnA ratirahasyamAM (pari. 3, . 8, pR. 23) paNa A ja vAtane A ja zabdomAM mUke che: yoniyantrasamutpannAH susUkSmA janturAzayaH / pIDayamAnA vipadyante yatra tanmathunaM tyajet // -yogazAstra prakAza 2, zle. 79, pR. 121 ema kahI AcArya hemacandra kAmAcAramAM thatA jIvavadhane tyAga karavA kAmAcAranA varjanane upadeza kare che ane sAthe vAtrayAyanane uparyukta purAvo paNa Take che. vartamAna vijJAne kareluM A utpattinuM samarthana te jANItuM che. ema brahmacarya pALavAmAM jema bIjI aneka dRSTie che tema A ahiMsAnI paNa eka dRSTi che ane khAsa karIne jenopadezaka brahmacaryane upadeza detAM tene paNa upayoga kare che. 9. brahmacaryamAM sAvadha rAkhavA mATe upadezaulI AvA upadezamAM moTe bhAge strI jAtinI niMdA dvArA te prati dhRNA upajAvI viSaya taraphano vairAgya TakAvavAnI hakIkato Ave che. A jAtanI zelI 22 sUtrakALathI te Aja sudhInA sAhityamAM ekasarakhI cAlI Ave che. sUtromAM kahevuM che ke strI jAti bahu mAyAvALI che. enuM mana kyAMya hoya che, vacana bIje hoya che ane pravRtti vaLI trIje hoya che. jema vaitaraNI nadI dustara che tema strIo paNa dustara che. strIo khUba hAvabhAva karIne puruSone lalacAve che. mATe brahmacArI puruSa cetate heya, chatAM kadAca tenuM mana bahAra cAlyuM jAya te teNe ema vicAravuM ke jenI tarapha mAruM mana jAya che te mArI nathI, huM paNa tene nathI. ema saMsArane asthira saMbaMdha vicArI teNe taraphanA rAgane dUra karavA prayatnazIla rahevuM, AtApanA levI (sUryanA taDakAmAM dhyAna karavuM), sukumAratAno tyAga kare, zabdAdi viSane tyajI devA ane kAmanAM pariName vicArI rAga ane dveSane cheda karavA tatpara rahevuM. 22. A jAtanI zailI vaidika ane bauddha sAhityamAM paNa upalabdha che. Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 ] darzana ane ciMtana gazAstramAM AcArya hemacaMdra kahe che ke strIo svabhAve ja Thaga, krUra, caMcaLa ane kuzIla hoya che. teo te evI duSTa hoya che ke svArtha mATe pitAnA patine, putrane, patAne ke bhAIne paNa khADAmAM nAkhatAM pAchuM vaLI na jue. TUMkAmAM strIo saMsAranuM bIja che, narakamArganI dIvIo che, zokanuM mULa che ane duHkhanI khANa che. mATe brahmacArI puruSe temanAthI sadA cetatA, rahevuM. AvI zailI uparAMta eka bIjI zailI paNa che. temAM bhaya ane lAlaco dvArA brahmacArIne sAvadha thavAnI sUcanA che. jemake, brahmacArI puruSa ke strI pitAnA vratamAM sAvadha na rahe to tene janma janma napuMsaka thavuM paDaze ke raMDAvuM paDaze, narakamAM tapelA leDhAnI pUtaLIne bheTavuM paDaze, A lekamAM enI pratiSThA jaze, nirdhanatA Avaze, bhagaMdara vagere rogo thaze vagere vagere. je pitAnA vratane barAbara pALe che tene agni pANu samAna che. sApa phUlanI mALA samAna che, vAgha to tenI pAse haraNiyuM banI jAya che, viMo utsavarUpe thaI jAya che, tenA sAdhelA maMtra phaLe che, jagatamAM jaza vadhe che, tene devo sahAya kare che, nave nidhAna sAMpaDe che, cakravatI paNuM maLe che ane yatheSTa kAmabhoge paNa prApta thAya che, mATe brahmacArIe pitAnA vratane barAbara sAcavavuM. A rIte brahmacaryamAM sAvadha rahevA mATe eka te strI jAtinA atyaMta apakarSanI vAta karI tenA tarapha ghaNA pedA karavAnI ane bIjI bhaya ane lAlaca batAvavAnI upadezazelI pahelethI cAlI Ave che. A sivAya bIjI koI zailI zAstramAM ke vyavahAramAM cAlu hoya ema jaNAtuM nathI. 10. vaivAhikamaryAdA jaina dharma vidhAna kare te brahmacaryanuM ja kare. ethI vivAha kema kare kevA pAtranI sAthe kare, keTalI vaye karavo vagere praznono nikAla jainonA prAcIna sAhityamAM nathI dekhAto, tema ja saMtAnotpattinI AvazyakatA vize paNa e zAstra taddana udAsIna che. tyAre vaidika smRtio, ke jemAM gRhasthAzramanI paddhatine khAsa Avazyaka mAnavAmAM AvI che, temAM vivAhane lagatA aneka jAtanA praznone nikAla ane saMtAnotpattinI AvazyakatA vizeno khAsa mata neMdhAyela che. smRtionI peThe jaina zAstromAM koI jAtanAM vaivAhika vidhAno nathI, paraMtu temAM strIpuruSanAM je je varNane AvelAM che te dvArA te samayanI vivAhaviSyaka maryAdA vize jarUra prakAza paDe ema che. Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina rASTae brahmacaryavicAra [ pa39 bhagavAna RSabhadevanA samayamAM dareka strIne peTe putraputrInuM yugala ja janmatuM ane vaya prApta thatAM te ja yugala paraspara snehagraMthithI joDAtuM. AjanI bhASAmAM kahIe te te jamAnAmAM sahodara bhAIbahenanuM lagna thatuM. zArIrika, prajAkIya ke bIjA keI kAraNane lIdhe RSabhadevajIe pote e paddhati badalI ane te jAtanA yugalavivAhano niSedha karyo. tyAra pachI Aja sudhImAM sahodara bhAIbahenanuM sAmAjika rIte lagna thayeluM jaNAtuM nathI, paNa kSatriyAdimAM mAmA phaI vagerenAM bhAIbahene sAmAjika rIte Aja paNa vare che. e prAcIna sahadaravivAhane avazeSa hoya ema kadAca mAnI zakAya, vaidika smRtiomAM "majhA ma ii " jevAM aneka vacano maLe che ane e vacana upara ja bALavivAhanA samarthana maMDANa che, tyAre smRtiothI paNu purANA jaina kathAsAhityamAM eka paNa pAtranuM lagna e rIte varNaveluM nathI maLatuM. emAM te je je pAtronA vivAhanI hakIkta maLe che temAM yauvanaprApta ane lAvaNya, rUpa tathA guNemAM sarakhesarakhI jeDIonI ja noMdha maLe che. jyAre koI kanyA ke varanA vivAhano prasaMga varNavavAne hoya che tyAre e vize AgamamAM A rIte lakheluM hoya che. kanyAnAM mAtApitA pitAnI kanyAne yuvati thayelI jANe, bAlabhAvathI sarvathA mukta thayelI samaje, utkRSTa ane utkRSTa zarIravALI thayelI jue tathA bhogamAM samartha thayelI mAne tyAre ene ene barAbara egya evA bhartI sAthe ucita zulka ane ucita vinayapUrvaka vivAha karavAnuM TharAve che. putranAM mAtApitA potAnA putrane yuvAna thayele jANe, bAlabhAvathI sarvathA mukta thayele samaje, bhegasamartha thayela jue, botera kaLAmAM nipuNa ane paripakva jJAnavALe thayela mAne tyAre tene tene barAbara gya evI kanyA sAthe vivAha karavAno vicAra kare che. AvAM aneka varNano bhagavatI, jJAtA, vipAka vagere aneka sUtramAM upalabdha che.23 A uparathI ema cokkasa mAnI zakAya che ke e jamAnAmAM bALavivAha ke vRddhavivAhanuM te nAma ja na hatuM. have sUtrasAhityanA TIkAkAroe paNa A vize je je karelI che te paNa joIe. AganA TIkAkAra abhayadevasUri (agiyAramo sake) sthAnAMgasUtranI TIkAmAM24, lakhe che ke vIza varSane vara ane seLa varSanI kanyA vivAha thAya te ja prajA parAkramI, naregI, dIrdhAyu ane buddhizALI thaI zake che. ethI oche varSe 23. jJAtAsUtra adhyayana 1, 5, 8 14, 16; bhagavatIsUtra zataka 11, uddezaka 11; zataka 15; vipAkasUtra kR0 2, a. 1 tathA uvavAIesUtraH dara pratijJAne adhikAra Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa40 ] darzana ane ciMtana vivAhita thanArI joDIonI prajA nirbaLa, regI, jaDa ane alpajIvI thAya che. pravacanasAroddhAranA kartA zrI nemicaMdra 25 kaheluM che ke vivAhita thanAra varanuM vaya pacIsa varSanuM ane kanyAnuM vaya soLa varSanuM hovuM joIe. je ema hoya to ja prajA baLavAna, vIryavAna, ArogyavAna ane buddhimAna thaI zake che. mULa AgamAM vivAhamaryAdA vize svataMtra vicAra kazo ja nathI, chatAM brAhmaNadharmanI prabaLa asarathI prerAyelA dakSiNa ane uttara hiMdustAnanA bane saMpradAyanA AcAryoe jaina dRSTine lakSyamAM rAkhIne vivAhamaryAdA vize ghaNuM ghaNuM lakhI nAkhyuM che. varakanyAnI parIkSA, vivAhane vidhi, ene aMge nArI parIkSA, puruSaparIkSA vagere kAmasUtronAM jevAM prakaraNe paNa lakhI nAkhyAM che. temAM keTalIka bIbhatsa vAta paNa AvelI che. - have vidhavAvivAha vizenI A lokenI dRSTine ApaNe jANI laIe. vidhavAvivAha niMdanIya che ke prazaMsanIya evuM te kyAMya AvatuM ja nathI; paNa betraNa prAmANika kathAomAM vidhavAvivAhane prasaMga AveluM che, chatAM te tarapha ghuNA te nathI batAvavAmAM AvI. pahele prasaMga bhagavAna RSabha24-25. phUfokazA strI pUffona aT I zuddha garbhAzaye mArge rakte zukre'nile hRdi // vIryavanta sutaM sUte tato nyUnAndayoH punaH / rogyalpAyuradhanyo vA gabhoM bhavati naiva vA // --sthAnAMgasUtra TakA pa muM sthAna, u. 2, pR. 313. 26, juo vivekavilAsa tathA vaivaNikAcAra. naivaNikAcAramAM strIsamAgama mATe ane strIyoninA pUjana mATe paNa vidhi batAvyo che ke te A che : 'bhuktavAnupaviSTastu zayyAyAmabhisammukhaH / saMsbhRtya paramAtmAnaM panyA jaMdhe prasArayet // alomazAM ca saducAmanArdA sumanoharAm / yoni spRSTA japenmatra pavitra putradAyakam / / OM hI klI blaM yonisthe devate mama satputra janayasva a. si. A. u. sA. sAhA iti mantreNa gomayagomUtrakSIradadhisarpiHkuzodakaiH yoni saMprakSAlya zrI dharUmajhalUcinu pharcAt " ItyAdi pR. 429. vaidika AcAramayUkhamAM strI cane nAme AvI ja vAta lakhelI che. pra. 86. Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacaryavicAra [ 541 devajIne che. teo evI strIne paraNelA ke jene pati marI gayeluM. A vivAhane prAcIna vyAkhyAkAre e bahu recaka zabdomAM, prasannabhAve varNavele che. bIjo prasaMga bha. mahAvIranA eka gaNadharano che. temAM ema Ave che ke chaThThA gaNadhara maMDitaputra ane sAtamA gaNadhara mauryaputra e baneyanI mAtA eka havA chatAM temanAM gAtre judAM judAM che. tenuM kAraNa ema batAvavAmAM AvyuM che ke te baneno pitA judA judA che. Ama to tyAre ja banI zake ke eka bAI ekavAra paraNI hoya ane ene putra thaye hoya, pachI te ja bAI rAMDyA pachI pharI paraNe ane putra paNa thAya. A paddhati ja vidhavAvivAhanI paddhati che. A paddhati vize sattaramA saikAnA TIkAkAra zrI vinayavijayajI ema lakhe che ke--kAI dezamAM evI paNa prathA che ke eka pati maryA pachI bIjo pati varI zakAya, ema vRddha puruSo kahe che." vAcakoe yAda rAkhavuM joIe ke e banne gaNadhare vaidika brAhmaNa hatA. trIjI bAbata gujarAtanA prasiddha maMtrI vastupALa tejapALane lagatI che. temanA rAsanA kartA zrI lakSmIsAgarasUri ane pAsacaMdra sUri e banne A vize A pramANe jaNAve che - piravADa AsarAja garbhazrImaMta hato, paNa have te nirdhana che. tethI teNe potAnA vatana pATaNane choDI bhAlAsaNamAM AvIne nivAsa karyo che. mAlAsaNamAM piravADanI jAtane AbhUzAha nAmano zeTha che. tene kuMvarI karIne eka putrI che, paNa te dudeve bALapaNamAM ja raMDA pAmelI che. e bALavidhavA dharmaniyamamAM pitAno samaya vitAve che. ekavAra haribhadrasurinuM vyAkhyAna sAMbhaLavA te upAzraye gaI. tene joIne sAmudrika zAstranA pAragAmI te AcArya vismaya pAmyA. te vakhate tyAM AsarAje gurune vismayanuM kAraNa pUchayuM. gue kahyuM ke A bALAnI kUkhathI sUryacaMdra jevAM be putraratna nIpajavAnAM che. e sAMbhaLIne eno kuMvarI sAthe paraNavAno vicAra thayo. e jANato hato ke kuMvarI te bALavidhavA che, ethI ja tenuM mana saMkocAyuM, paNa RSabhadevanA dAkhalAthI pitAnA mananuM samAdhAna karI teNe kuMvarI sAthe gharavAsa karyo ane pUrvaprathAnuM pAlana karyuM. 29 ra7. juo kalpasUtranI sudhikA TIkA pra. 147. 28. , , pR. 159. 'aniSiddhaM ca tatra deze ekasmin patyau mRte dvitIyapativaraNamiti vRddhAH / 29. "haribhadrasUrii Ima kahiuM e ehanI kuMkhe racaNa; be A putra a7I bhalA e zisUra samANuM. Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 ] darzana ane ciMtana jainomAM suprasiddha dAnavIra jagaDu vize nIcenI vAta enA caritramAM noMdhAyelI che ? zrImAna jagaDune pitAnI strI yazomatIthI prItimatI kanyAne janma thaze. te kanyAne teNe (lagnane samaya Avyo jANI) eka sAre divase yazodeva nAmanA puruSane paraNAvI, paNa tenuM pANigrahaNa karyA pachI takSaNa te mRtyu pAmyo. tyArapachI svajJAtinA buddhimAna ane vRddhapuruSonI anumatithI pitAnI dIkarI eka bIjA varane te ApavA taiyAra thayo, tyAre be kuLavAna vRddha ane catura vidhavAo puSkaLa zRMgAra sajIne tene A pramANe spaSTa kahevA lAgI-je tuM tArI vidhavA putrIne mATe vara khoLa hoya te he zrImad ! amAre vAste paNa varanI zodha karaje." e zrImALa vaMzanA bhUSaNarUpa jagaDu te be strIonAM evAM bodhaka vacane sAMbhaLIne manamAM lajajA pAme ane pachI putrInA zreya mATe kUvA, vAva Adi puNyanAM kAryo karAvavA lAgyo." -khakharanuM jagaDucaritra, pR 40-41 A uparathI jaina sAhityanI vidhavAvivAha pratyenI daSTine ApaNe samajI zakIe chIe. jaina kathAo vAMcatAM ema paNa jaNAya che ke jemAM ane jainetaramAM bahuvivAha khUba pracAra pAmela hatA. strIo sampatti ja manAtI. eTale jene adhika strIo te adhika puNyazALI, adhika bhAgyavAna. cakravartIne cosaTha hajAra strIonA pati tarIke varNavelA che ane sAthe kahevuM che ke cakravartIne eTalI strIo hevI ja joIe. tethI vadhAre bhale hoya, paNa pachI te cakravatInI maryAdAne aNachAjatuM lAge che. e pramANe vAsudevane batrIsa hajAra strIonA pati tarIke varNavela che. traNa tIrthakare cakravatI hatA, temane paNa pratyekane cosaTha cosaTha hajAra strIo hatI. e ja hakIkata Aja paNa emanI stuti karatAM gAvAmAM Ave che. kuMari levA karaI upAya maMtri gurUnaI vaNika paDhama jisesara AdinAthi je kIdhau II. pUrava rIti na lopII e saMgahaNuM kI jaI pUravalA bhava taNuI puNiya e vAta ja sUjaI.' rAsakAra pAsacade paNa A ja pramANe gAyeluM che. Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacaryavicAra [ 543 - strIo vize vicAra karatAM samajAya che ke e samayano strI samAja khUba parataMtra hato. te eTale sudhI ke viSayenI niMdA karavI hoya tyAre paNa puruSanI vAsanAnI niMdA na karatAM jyAMtyAM mAtra strIonI ja niMdA karavAmAM AvelI che. te samaye bIjA samAjanI asarathI jaina samAje paNa keTalAka evA niyamo ghaDyA che jethI strI ane puruSanA adhikAranuM sAmya tUTI gayuM che. jaina dharmamAM strIne sarvajJa thavAne adhikAra che, mukti meLavavAno adhikAra che, eka strI te tIrthaMkara paNa thayAM che, tyAre jaina saMpradAya strIne daSTivAda nAmanuM zAstra, je badhAM AgamamAM mukhya hoI veda jevuM mAnya che, te zIkhavAno adhikAra nathI svIkArato. Ama chatAM pachInA jamAnAmAM thayelA AcArya hemacaMdra strI jAtinI niMdA karavAmAM maNa na rAkhavA chatAM ema paNa kahevuM che ke kAMI ekalI strIo ja duSTa nathI. puruSo paNa duSTa, kUra, kapaTI, viSayI ane julamI che. strIo te pavitra ane saMtaponI mAtA che. tIrthakare paNa enI ja kukhe AvelA che. strI samAja taraphanI A emanI je taraphadArI che te paNa eka jamAnAnI asara che. jaina sAhityanI vivAha ane strIo taraphanI daSTi samajavAne ATalI hakIkata pUratI che. 11. brahmacaryajanya siddhi ane camatkAra - brahmacArI pAse aneka viziSTa siddhio hoya che, e aneka jAtanA camatkAre karI batAvI zake che evI mAnyatA Aja keTalAya samayathI samAjamAM rUDha thayelI che. A mAnyatAonuM mULa keTalIka kathAomAM dekhAya che. brahmacarInuM beleluM thAya ja, brahmacArInA AzIrvAdathI nirdhana dhanavAna thAya, vAMjhaNa putravatI thAya, jene mAthe ene hAtha hoya tene kadI kyAMya paNa niSphaLatA na ja hoya, baherAo sAMbhaLatA thAya, mUMgAo bolatA thAya, jyAM enAM pagalAM thAya tyAM lIlAlahera ja hoya! A jAtanI aneka mAnyatAone e kathAo piSe che; ane sAthe koI satInA kapAyelA hAtha sAjA thayA, keI satIe kAce tAMtaNe cAlaNa bAMdhI kUvAmAMthI pANI kADhayuM, koI satIne zULInuM siMhAsana thayuM, e jAtanA aneka camatkArathI bharelAM vRttAne paNa rajU kare che. AthI ja samAjamAM brahmacaryanA pAlana karatAM pUjanane atireka thayela che. jene moTe bhAge koI jAtanI ahika ke pAralaukika AzA vinA zuddha brahmacarya pALavA mATe taiyAra nathI. nAmanA brahmacArIo hezehoMze pUjAya che. loko ghare temanAM pagalAM karAve che, ane regIo rega maTADavA, nirdhAne dhanavaMta thavA, vAMjhiyA putravAna thavA brahmacArI kahe te karavA taiyAra hoya che. A sthiti te AjakAla AkhA dezamAM vyApelI che. eno Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa44 ] darzana ane ciMtana lAbha laI keTalAka dhUrte brahmacArInA svAMgamAM rahIne bhoLA samAjane lUMTe che ane manamAnyuM bhegave che. TUMkAmAM "lemiyA hoya tyAM dhUtArA bhUkhe na mare e kahevata caritArtha thaI ja rahI che. 12. kAkA sAhebanA prazno ane upasaMhAra pUjya kAkAsAhebe brahmacarya vize jaina dRSTie vicAra karavA je je muddAo jaNAvyA hatA te nIce ApIe chIe? 1. brahmacaryane upadeza nirapavAda che ke sApavAda? 2. pUrNa brahmacarya vagara mokSa asaMbhavita che. evI mAnyatA che ke nahi ? 3. mekSaprApti uparAMta brahmacaryane anya koI hetu batAvyo che? ja. mekSasAdhana tarIke brahmacaryane svIkAra paraMparAne lIdhe thayo che ke tarkasiddha che ke khojane pariNAme jaDyo che ? pa. brahmacaryanI vyAkhyA zI ? emAM paNa tAratamyarUpa bheda che? 6. mANasa paraNe nahi, anya rIte viSayasevana kare nahi, samAjamAM rUDha thayele sadAcAra pALe ane sAdhAraNa rIte yuktAhAravihArI hoya te eTalAthI e Adarza brahmacArI thaI zake, ke Adarza brahmacArI thavA mATe viziSTa sAdhanavALuM jIvana gALavuM joIe ? 7. brahmacaryanI sAdhanA mATe AhAravihArAdinA kyA kyA, kevA kevA niyamo sUcavyA che? emAMnA keTalA pratyakSa amalamAM mukAtA hatA ? ane keTalA atizayoktirUpe che? . 8. brahmacaryanI sAdhanA mATe atyAra sudhI koNe koNe khAsa prayatna karelA jaNAya che ? temanI sAdhanA kevI hatI ? temane kevI muzkelIo naDI ? te dara, karavAnA kyA kayA upAye levAyA ? 9. pUrvAcAryoe rajU karelA AdarzamAM ane sAdhanAmAM pAchaLanA lake e anubhavane pariNAme kAMI pheraphAra sUcavyo che? athavA maryAdAo mUkI che ? 10. brahmacaryanA pAlanamAM koNa koNa niSphaLa nIvaDyA ane zA kAraNe? 11. brahmacarya siddha thavAthI kaI kaI siddhio prApta thayAno ullekha che ? emAMthI pratyakSa anubhava keTale noMdhAyuM che ? Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacaryavicAra [ 545 12. brahmacaryanA pAlanathI athavA evA prayatnamAM keIne nukasAna thayAnA dAkhalA che? ane te kaI rIte? 13. vivAhita sthitimAM brahmacaryanuM pAlana keTale daraje ISTa gaNAyuM che? viSayasevana mATe kaI kaI maryAdAmAM mUkI che? 14. prajotpattinI IcchA na hoya te mANasa viSayasevana karI zake che evI chUTa kyAMya rAkhelI che? athavA chUTa rAkhI che evuM anumAna nIkaLI 15. viSayatyAga mATe strInI sammati Avazyaka che? 16. strIne virodha hovA chatAM jemaNe viSayatyAga karyo hoya evA dAkhalAo che? 17. "rAtI mAmuyA" e niyamanuM ullaMdhana pAparUpa manAyuM che ? ke "anya samaye nahi" eTalI ja enI matalaba che ? 17. gRhasthAzramI viSayane tyAga karyA vagara jJAnI thaI zake che evI mAnyatA kyAMya maLI Ave che? 19. A ja viSayamAM jaina sAhityamAMthI ane anya patha, saMpradAya athavA dharmomAMthI zI mAhitI maLe che ? 20. viSayasevana kALa kayAMthI kayAM sudhI vihita manAya che? 21. bALalagna sAme athavA apakva dazAnA viSaya sAme kAMI vacane jaDe che? 22. sAmAjika vyavahAramAM strIpuruSo ekabIjAnA prasaMgamAM keTale daraje Ave te te gya gaNAya ? kyAM atiprasaMga gaNAya ? 23. kanyAo svayaMvara kare e barAbara che ke nahi? e vizenA abhiprAya kyAMya maLI Ave che? 24. parANe brahmacarya pAlana karavuM paDavAthI sAdhuonA saMdhamAM vizeSa vyAdhio ane Adhio dAkhala thavAnA kAMI dAkhalA che ? 25. saMdhamAM parANe brahmacarya pAlana karAvatAM chaDecoka anAcAra - 35. Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana cAlyAnA dAkhalAo che? anAcArI sAdhuone sadhe, samAje ke rAjAe sajA karyAnA dAkhalAo maLI Ave che? - 26. viSayatyAga karI sAdhu thayA pachI pharI gRhasthAzramamAM chUTa sAthe ke chUTa vagara dAkhala thayAnAM dRSTAMta maLI Ave che ? 27. sAdhuonI atyaMta virakti sAme samAjamAM atyaMta viSayAzakti vadhI che evuM anumAna kADhavAne avakAza che? brahmacaryanA AdarzanI ToLa, mazkarI ke hAMsI karanArA purUSo athavA ullekho maLI Ave che? 28. jaina dharmanA zvetAMbara, digambara vagere vibhAgamAM brahmacaryanA AdarzanI bAbatamAM kAMI sUkSma athavA skUla matabheda che? 29. lokottara vibhUtione bAda karatAM ane kevaLa sAmAnya dAkhalAo jotAM svaccha gRhasthAzramI bhANasa karatAM custa brahmacArI mAnasika athavA AdhyAtmika zaktimAM caDiyAta hoya che evo anubhava thayo che ? 30. brahmacaryanI zakti vize jeTalA dAvA karela che temAMnA keTalA sAcA nIvaDyA che ? 31. kuTuMbaphlezathI kAyara thaI athavA jIvanasaMgrAmamAM hArI jaI sAdhu thayelA lekanuM pramANa keTaluM haze? " 32. koI paNa vizvasanIya DaoNkTara pAsethI sAdhuone thatA rogo vize sAmAnya mAhitI maLI zake evuM che ? 33. kAmavikAra dusaha thAya tyAre te zAMta pADavA khAtara sAdhuo kyA upAye zodhe che ? 34. sAdhvI brahmacAriNI mATe kevA kevA niyame karelA che? 35. uparanA savAlamAMthI temane lAgu paDatA savAlanI koI mAhitI maLe che? 36. sAdhvI brahmacAriNIonI saMkhyA dareka jamAnAmAM keTalI hatI? kyAre te saMkhyA vadhelI ane kyAre ghaTelI ? e vize koI mAhitI maLe ema che ? Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina daSTie brahmacaryavicAra [ 547 A nibaMdhamAM jaina daSTine mukhya rAkhIne brahmacarya vize lakhavAmAM AvyuM che. kyAMka smRtizAstra sAthe tulanA paNa karelI che ane kyAMka amAre svataMtra mata paNa mUkele che. ekaMdare jaina zAstramAM brahmacarya vize Aja sudhImAM je kAMI noMdhAyeluM che te badhuM lagabhaga AmAM AvI gayeluM che. A nibaMdha lakhavAmAM nIce jaNAvelA jaina graMthane upayoga karavAmAM AveluM che? (1) praznavyAkaraNa, (2) sthAnAMgasUtra, (3) upAsakadazAMga, (4) bhagavatIsUtra, (5) dazavaikAlikasUtra, (6) sUtrakRtAMgasUtra, (7) uttarAdhyayanasUtra, (8) yogazAstra, (9) paMcAzaka, (10) pravacanasAroddhAra, (11) jJAnArNava, (12) upadezamALA, (13) RSimaMDaLavRtti, (14) bharatabAhubalivRtti, (15) pariziSTaparva, (16) nizIthacUrNi, (17) vyavahArabhASya, (18) katakalpasUtra, (19) sAgAradhamamRta, (20) AcArAMgasUtra, (21) trevarNikAcAra, (22) jJAtAdharmakathAsUtra, tathA (23) vipAkasUtra, vagere. chevaTe brahmacaryanA premIo AmAMthI sArasArane leze ane nisArane choDaze ane amArAM khalane daragujara karaze e aMtima AzA sAthe viramIe chIe.' 1. AnA sahalekhaka paMDita zrI becaradAsa dozI paNa che. Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puna: paMcAvana varSe- [36 ] prastuta vArtAsaMgraha sAMbhaLate gayo ane paMcAvana varSa pahelAMnI sthiti tAdaza thavA lAgI. darzanazaktinI sAthe dazya jagata lepa pAmatAM je nirAlaMbatA AvelI temAM paheluM avalaMbana mukhyapaNe zAstronuM maLyuM. e zAstro eTale saMskRta, pAli ke prAkRta nahi, paNa mukhyapaNe kAMIka jUnI ane kAMIka navI evI mizrita gujarAtI bhASAmAM lakhAyela jaina paraMparAne lagatA keTalAka viSayanAM zAstro. pahelavahelAM e avalaMbana prApta thayAnuM varSa vi. saM. 1954 hatuM, ema yAda Ave che. AjathI 55 varSa pahelAM je zAstrIya viSayae manane eka navI dizA pUrI pADavAnuM kAma karyuM hatuM te viSayamAM eka geya viSaya hato kathA ke upadezane lagata. AvAM paraMparAgata kathAo ke upadeze sajhAyane nAme jaina paraMparAmAM prasiddha che. sajhAyane saMskRta paryAya che svAdhyAya. ApaNe jANIe chIe ke samagra Arya paraMparAomAM svAdhyAyanuM keTaluM mahattva che. taittirIya upaniSadamAM je kahevAmAM AvyuM che ke svAdhyAya ane pravacana ja tapa che, te vastu ekeeka paraMparAmAM jIvatI rahI che. jaina paraMparA, je mukhyapaNe tapasvI agara tapaHpradhAna saMsthA heI bAhyatyAgalakSI manAya che, temAM paNa kharekhara bhAra to svAdhyAya ane dhyAna jevA antastA upara ja ApavAmAM AvyuM. che. eTale sAdhu agara gRhastha, jeo vrata, niyama Adi tapanA vividha prakAramAM rasa letA hoya che, teo paNa sajajhAyanA pATha ane zravaNa pratye UMDI zraddhA sevatA hoya che ne temAM sIdhe rasa anubhave che. eTale jyAM gaMbhIra zAstrAbhyAsanuM vAtAvaraNa na hoya ke tenI sAmagrI na hoya tyAM paNa sajajhAya nAme jANItA geya sAhitya dvArA leke vidyArasa anubhave che ane paraMparAgata ucca prakAranI sAttvika bhAvanAonA saMskAra jhIlatA rahe che. A sajhAya nAmaka sAhityavibhAga eTalo badhe sarvapriya che ke bhAgye ja evo kaI jaina haze ke jene koI ne koI sajhAya kaThastha na haya, agara bIjA koI sajhAya gAya tyAre tene temAM AkarSaNa na thAya. Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paMcAvana varSe- [549 sAya ke rAsAonuM paMthabheda bhulAvavAnuM sAmarthya sajhA vividha DhALomAM hoya che ane e DhALo paNa sugeya heI game tene gAvAmAM rasa paDe che. jeo sAmAnya rIte paNa gAI na zakatA hoya teo bIjAonuM sajhAyagAna sAMbhaLI tallIna thatA hoya che. core ane ThAkuradvAre zrAvaNa-bhAdaravAmAM rAmAyaNa ke mahAbhAratanI kathAo vaMcAtI. gAmanA leke bapore kathA sAMbhaLavA maLe. kathAkAra mahArAja koI anerI chaTAthI kathA kare ane artha samajAve. rasa eTale badho jAme che tene sAMbhaLavA janAra paMthabheda bhUlI jAya. jema rAmAyaNa, mahAbhArata ane bhAgavatanI kathAomAM paMthabheda bhulAvavAnuM sAmarthya anubhavyuM che, tema ja sajajhAya ke rAsa nAmanA jaina geya sAhityanA lalakAra ane samajAvaTa vakhate paNa pathabheda bhUlI zretAo ekatra thayAnuM citra Aje paNa mana sAme upasthita thAya che. keI sukaMTha sAdhu ke sAdhvI agara gRhastha-zrAvaka judI judI sajajhAe gAya, rAsanI DhALe gAya tyAre moTI medanI jAmavI, ane A ja dhArmika ke sAMskRtika jIvananuM te vakhate gAmaDAomAM ane zaheramAM paNa eka mahAna parva banI rahetuM. A parvarase mane alaMbana pUruM pADyuM tyAre keTalAMka supAtra sAdhvIonI dvArA moDhethI ane lakhela tema ja chApela pustaka uparathI paNa meM keTalIka sajA kaMThastha karI. chaMda, stavana Adi anya geya prakAranI sAthe sAthe sajajhAnI DhALe yAda karavAne, ene bhaMDoLa vadhAravAne ane ene gAI punarAvRtti karavAno eka nityakrama banI gaye, jene huM mArA vidyAvyavasAyanuM prathama pagathiyuM ane navI dizA ughADavAnuM eka kAra kahuM chuM. sajhAnA be prakAra te vakhate meM je sajhAyo kaMThastha karelI tene moTe bhAge te vakhate mudrita ane upalabdha sajhAyamALA" bhAga pahelA-bIjAmAM hatA. sajhA be prakAranI hoya che : eka asavRttionA doSe varNavI savRttionA guNo . gAnArI ane bIjI koI jANItI sucarita vyaktine TUMkamAM jIvanaprasaMga pUre pADI te dvArA tyAga ke saMyamanuM vAtAvaraNa sarjanArI. jemAM krodha ane lebha jevI vRttionA avaguNa dRSTAMta dvArA batAvavAmAM AvyA hoya ne kSamA tema ja saMtoSanA lAbhe varNavavAmAM AvyA hoya te pahele prakAra. jemAM bhagavAna mahAvIra ke gautama jevA mAnya puruSonA jIvanane koIne koI prasaMga gavAyo heya te bIjo prakAra. Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 ] darzana ane ciMtana rAsAonI prAcInatA upara je rAsane nirdeza karyo che tene thoDe khulAse atre Avazyaka che. AcArya hemacaMdra sAhityanA vividha prakAramAM "rAsaka" paNa eka prakAra gaNAvyo che. bhAgavatamAM rAsapaMcAdhyAyI jANItI che. e ja rAsa prakAra madhya kALathI apabhraMza, jUnI gujarAtI ane cheka navA yuganI gujarAtImAM kheDAto Avyo che, ane te rAsu", "rAsa" ke " rAsa' tarIke jANIto che. kathApradhAna sajajhAya e A yuganI vArtA ke navalikAnuM sthAna leto eka geyaprakAra che, jyAre rAsa e A yuganA navalasAhityanuM sthAna letA tatkAlIna kAvya ke mahAkAvyano prakAra che. rAsamAM mukhya pAtranI sagasUtra jIvanakathA grathita Ine tenI AsapAsa aneka nAnImeTI upakathAo varNavavAmAM Ave che, jene lIdhe te eka suthava geyakAvya banI rahe che. meM je sajhAno eka sAre sarakhe saMgraha yAda karele temAM keTalIye sajhAye evI hatI, jemAM prastuta saMgrahamAMnI keTalIka vArtAo vaNAyelI che. dA. ta. naMdiSaNa, saMyatirAja, dhannAzAlibhadra, mRgAvatI, kapilakumAra, keNika -ceTaka Adi. tethI jyAre prastuta vArtAsaMgraha sAMbhaLavA lAgyo tyAre e lagabhaga paMcAvana varSa pahelAMnI mAnasika bhUtAvaLanA saMskAre jAgrata thayA, ane jANe e paMcAvana varSanA paDadAne sAva seravI teNe mane e bhUtakALamAM besADI dIdho ! e ja bhUtakALanA saMskAravaza huM Aje kAMIka lakhavA prerAyo chuM ane tethI ja meM 'punaH paMcAvana varSe-' evuM mathALuM pasaMda karyuM che. sajhAyasAhityanI vyApakatA bharadariye vahANa bhAMge ane DUbato musAphara keI nAnakaDAzA khAkharA pATiyAne meLavI tene Teke Teke kinArA sudhI pahoMce agara tene AdhAre dariyA vacce ja bIjA koI sAbUta vahANane meLavI le tenA jevI ja, "sajhAya" nAmanA sAhityaprakArathI maLela TekAne lIdhe mArI sthiti thaI che, ema kahI zakAya. te kALe e "sajhAya" sAhityanuM gaurava mAre mATe nirAzAmAM ekamAtra TekA pUratuM ane bahu te vakhata vitADavA pUratuM hatuM, paNa e TekAe tyArabAdanAM paMcAvana varSomAM je je vidyAnAM kSetre kheDavAnI vRtti jagavI ane je je anekavidha saMskAra meLavavAnI taka pUrI pADI te badhAno saLaMga vicAra karatAM ema lAge che ke te vakhate je sajhAya" sAhityane huM sAmAnya lekhate tevuM e sAmAnya nathI. jema ene bhUtakALa ghaNe che tema Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puna paMcAvana varSe- [ papa1 enI vyApatA paNa ghaNI che. A bAbata ahIM prastuta saMgrahamAMnI keTalIka vArtAonA dAkhalAthI ja spaSTa karavI ThIka lekhAze. jaina kathAsAhityamAM kendraparivartanane paDagho prastuta saMgrahamAM kule bAra vArtAo che. temAMnI chellI traNa vArtAo madhyayuganI che, jyAre bAkInI badhI vArtAo bhagavAna mahAvIranA samayathI mAMDI vikramanI bIjI sadI sudhInAM lagabhaga sAtaso varSane sparze che. badhI ja vArtAonuM mULa jaina sAhitya ja che. jaina sAhitya khAsa karI kathAsAhitya--koI eka kALamAM ane eka ja pradezamAM ke eka ja hAthe nathI racAyuM. jema jema jaina paraMparAnA prAdhAnya ane prabhAvanuM kSetra badalAtuM gayuM tema tema tenA kathAsAhityamAM paNa e kendraparivartananuM pratibiMba paDayuM che. jyAre vaizAlI, rAjagRha, caMpA ane pATaliputra jevI nagarIo jana prabhAva nAM kendro hatAM tyAre racAyela ke te smRti uparathI racAyela sAhityamAM te kendrone paDa che; vaLI jyAre avaMtI (ujjayinI) ane madhyabhArata jaina prabhAvanAM kendra banyAM tyAre racAyela keTalIka kathAomAM te kendranA paDaghA che. jyAre jaina prabhAva pazcima hindustAna-khAsa karI gUjarAtamAM AgaLa vaLe tyAre lakhAyela sAhityamAM e kendranA paDaghA che. A rIte paraMparAnA prabhAvanA kendranA parivartana sAthe ja kathAoe jaina sAhityamAM navA navA piSAka dhAraNa karyA che. A vastu prastuta saMgrahanA lekhake dareka vArtAnI mAMDaNImAM ene je paricaya Apyo che te uparathI ja vAcaka samajI zake tema che. prastuta vArtAonAM pAge ane tene AdhAra - prastuta saMgrahamAMnI bAra vArtAo paikI chaeka vArtAonAM mukhya pAtra etihAsika che; jevAM ke, keNika, ceTaka, halla, vihala, mRgAvatI, zakaTALa, Arya rakSita, udayana maMtrI, AmrabhaTa jevAM; ane tenI sAthe saMkaLAyelI hakIkata keTaleka aMze aitihAsika che, jyAre bIjI vArtAone atihAsika kahevA jeTale AdhAra nathI. tema chatAM e vArtAonuM mULa vastu prAcIna jaina sAhityamAM atyAre paNa upalabdha che. keTalIka vArtAonAM mULa te jaina AgamamAM paNa che; jema ke, naMdiSeNa, saMyatirAja, kapilakumAra, dhannA-zAlibhadra, zAla-mahAzAla; jyAre keTalIkanAM Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 ] darzana ane ciMtana mULa niryukti ane zUrNi AdimAM che, te bIjI keTalIkanAM mULa gUjarAtamAM lakhAyela prabandhasAhityamAM che; jema ke, udayana maMtrI, AmrabhaTa ane bhUyarAja. jaina paraMparA bauddha jevI anya zramaNa paraMparAonI peThe ja, brAhmaNavarga pradhAna nathI. emAM kSatriya ane gRhapati vaizyanuM prAdhAnya rahetuM AvyuM che. tethI ja ApaNe prastuta vArtAonAM mukhya pAtromAM moTe bhAge kSatriya ane vaizya varNa nihALIe chIe. brAhmaNoe jaina paraMparA svIkAryAnA dAkhalA virala che, e hakIkata jaina itihAsamAM jANItI che. Arya rakSita brAhmaNa hatA ane jaina bhikSu banyA te e viralatA ja sUcave che. prAcIna AgamamAM ke te uparanA bhASya, niryukti ke cUNi jevA TIkAgraMthamAM je nAnImoTI kathAo Ave che temAMthI keTalAMka pAtronAM nAma, prAtaHsmaraNIya smRtisaMgraharUpe racAyela "bharaphesarabAhubali" nAmanI eka * A saMgrahamAMnI vArtAonAM prAcIna mULa nIce mujaba maLe che? pahelI vArtAnA mukhya pAtra naMdiNa ullekha AvazyakarNinA cothA adhyacanamAM tathA naMdIsUtramAM autpattikI buddhinA varNana prasaMge maLe che. bIjI vArtAnA nAyaka saMcatirAjano ane chaThThI vArtAnA kapilamAne ullekha uttarAdhyayanasUtramAM che. trIjI vArtAmAMnAM sema ane Arya rakSitane lekha Avazyakaniryukti, carNi ane dazavaizAlikanI agatyasiMhanI cUrNimAM che. A carNi mu. zrI. puNyavijayajIne sarvathA navI ja maLI che, ne te bIjI badhI caNio karatAM ghaNuM jUnI che. cothI vArtAmAMnA zaTALa maMtrIne ullekha AvazyakaniryukitamAM tema ja bRhakalpamAM che. pAMcamI vArtAmAMnA dhannA-zAlibhadrano ullekha ThANAMgasUtranA dazamA sthAnakanI TIkAmAM che. sAtamI zAla-mahAzAlanI vArtAnuM mULa uttarAdhyayananA dazamAM adhyayananI TIkAmAM che. AThamI mRgAvatInI tathA navamI kaNikaTikanI vArtAnuM mULa mahAvIracaritramAM che. emAMnA halya-vihalane ullekha bhagavatIsUtranA sAtamA zatakanA navamA uddezakamAM che. dasamI udayana maMtrI, agiyAramI AmrabhaTa ane bAramI bhUyAjanI vArtAne AdhAra "prabaMdhaciMtAmaNi" che. Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paMcAvana varSe- [ 553 padabaMdha prAkRta sajhAyamAM maLI Ave che. e sajhAyanI saMskRta TIkAmAM TIkAkAre te te sUcita pAtronI vistRta jIvanarekhA ApelI che. prastuta vArtAnA lekhake e TIkAgata jIvanarekhAono AdhAra keTalIka vArtAomAM lIdho che, te keTalIka vArtAonA AdhAra tarIke emaNe prabaMdhaciMtAmaNi jevA madhyakAlIna prabaMdhasAhityano upayoga karyo che. vArtAone sAmAnya sUra lekhake pratyeka vArtA dvArA je rahasya sUcita karavA dhAryuM che tene sphoTa karatAM pahelAM, samagra vArtAsaMgrahane ekaMdara ane sAmAnya sUra zo che te jANavuM egya lekhAze. badhI vArtAone ekaMdara ane sAmAnya sUra che vIravRtti darzAvavAne. bhale e vRtti judI judI rIte, ane jude jude mArge tema ja jude jude prasaMge tIvra ke tIvratama rUpe avirbhAva pAmatI hoya, paNa saMgrahamAMnI evI eke vArtA nathI ke jemAM vIravRttine uddeka sUcavAta na hoya. vIratAnuM mULa utsAhamAM che. utsAha e eka cAlu jIvanakramanA sAmAnya vaheNamAMthI chalAMga mArI chUTavAno ane keTalIka vAra to A cheDethI taddana sAme cheDe jaI UbhA rahevAne vIryapradhAna ullAsa che. paralakSI ane svalakSI vIravRtti Ale ullAsa e ja manuSyane Itara prANIothI judo pADe che. vAgha, siMha jevAM krUra ane tophAnI prANIomAM zaktine Ubhare dekhAya che; keTalIka vAra te vIravRttinuM rUpa paNa dhAraNa kare che, paNa e vRtti manuSyanI vIravRtti karatAM nAkhI che. pracaMDa baLazALI ane AvegI itara prANIone jusso chevaTe paralakSI hoya che; ene koI virodhI hoya tenI sAme ja te ThalavAya che. Itara prANIone jussa kadI svalakSI banI ja nathI zakato; pitAnA vidhI ke duzmanane mArI ke phADI khAvAmAM ja e pariName che. jyAre manuSyano vIyaeNllAsa agara jusso e paralakSI hoya chatAM te svalakSI paNa bane che. manuSya vadhAremAM vadhAre jyAre AvegamAM taNAtuM hoya ane pitAnA virodhInI sAme samagra zakti ajamAvatA hoya tyAre paNa enAmAM evI eka zakyatA rahelI che ke tene e paralakSI se sAva dizA badalI svalakSI banI jAya che ane te ja vakhate tene pitAnI jAta upara pitAne gusso ke Avega ThAlavavAne prasaMga Ubho thAya che. e ja svalakSI vIravRtti che ane e ja mAnavatAnI mAMgalika bhUmikA che: Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana lAge che ke manuSya jAtimAM evu ja dekhAya che ke, maneAvRttinA abhyAsa uparathI ema zakayatA game teTalI heAya chatAM, sAmAnya dhAraNa to mANasa je pravAhamAM janamyA hAya ke je vaheNamAM taNAtA hoya temAM ja jIvana gALavA pUratI mAMDavALa karI le che; ane anukULa sayAgAnI vAta teA bAjue rahI, paNa pratikULa sayogA sudhdhAMmAM te meTI phALa bharI zakatA nathI; chatAM evA paNa asaMkhya dAkhalAe dareka deza ane dareka kALamAM maLI Ave che ke jemAM mANasa Urmi ane vRtinA vegane vaza thaI eka cheDethI sAva sAme ane bIje cheDe jaI ese. vaLI tyAM cena na vaLe ke TharIThAma na thAya teA mANasa pAche prathama cheDe AvI UbhA rahe che. Avu sAmasAmenA cheDA upara paheAMcI javAnuM leAlaka jevuM maneAtticakra mANasa jAtamAM che. tema chatAM te leAlaka jevu yAMtrika nathI ke je eka biMdue paheAMcyA pachI tyAMthI acUkapaNe pAThThu ja phare. jyAM lagI mANasanA jIssA, utsAha ke Urmi paralakSI hAya tyAM lagI te te lAlakanI jema yAMtrika rahe, paNa svalakSI thatAM ja te yAMtrika maTI jAya che, ane vivekapUrvaka kAI eka ja cheDe TharIThAma thaI mAnavatAnI maMgaLamUrti sarje che. temAMthI ja AtmazeAdhananA ane te dvArA sadguNAnA srotanA phuvArA phUTe che. asAdharaNa veganI jarUraH vIvRttinAM vividha pAsAM 554 ] je vyaktimAM Ave. asAdharaNa vega nathI janamate te kAI kSetramAM bahu lIlu ke navuM nathI karI zakatA. ItihAsamAM je je pAtre amara thayAM che te AvA kAI svalakSI jussAne lIdhe ja. ene ApaNe eka vIravrutti jevA zabdathI oLakhAvIe teA e ceAgya lekhAze. vIravRttinAM pAsAM te aneka che. kayAreka e vRtti rAMgaNamAM ke virodhI sAme prajvaLI UThe che, te kayAreka dAna ane tyAgane mAge; vaLI kayAreka prema ane paratrANane raste, te kayAreka bIjA sadguNA dvArA. Ama ene AvirbhAva bhale, bhinna bhinna rIte ane bhinna bhinna prasaMge thatA hovAthI judo dekhAya, chatAM mULamAM to e AvirbhAva svalakSI ja banelA hAI ene sAttvika utsAha ke sAttvika vIrarasa kahI zakAya. saMgrahamAMnI dareka vArtAnuM mukhya pAtra e AvA kAI ne kAI prakAranA sAttvika vIrarasanuM ja pratIka che e vastu vAcaka dhyAnapUrvaka joze te samajI zakAze. A che A vArtAnA sAmAnya sUra. have ApaNe eka eka vArtA laI e vize kAMIka vicAra karIe : Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paMcAvana varSe- | [ 555. pratyeka vArtAne sUra prathama vArtA upara je vIravRttino nirdeza karyo che te vIravRtti kSatriya prakRtinA pAtramAM je rIte AvirbhAva pAmatI dekhAya che te karatAM brAhmaNaprakRtinA pAtramAM kAMIka judI ja rIte AvirbhAva pAmatI dekhAya che. kSatriyaprakRti eTale paraMparAgata guNapradhAna prakRti. emAM caMcaLatAnI ane jussAnI vRttinuM mizraNa dekhAya che. A vastu prathama vArtAnA mukhya pAtra naMdiSaNamAM lekhake vyakta karI che. naMdiSeNa e rAjagRhInA kSatriya nareza biMbisAra apara nAma zreNikane putra che. ladhu vaye bhagavAna mahAvIranA tyAga-tapasyAmaya sAttvika vAtAvaraNathI AkarSAI tyAgIjIvana svIkAravA te taiyAra thAya che. bhagavAna enI kSatriya prakRti ane kumAravRttinA dIrdhadaSTithI vicAra karI tene saMpUrNa tyAganuM sAhasa kheDatAM roke che, paNa naMdiNa chevaTa te rahyo rAjaputra ane kSatriya prakRtino, eTale e potAnA tyAgalakSI Avegane rokI zakato nathI. te tyAgI te bane che, paNa tenuM mana jema jema vadhAre ne vadhAre tAruNyamAM praveza kare che tema tema tenI bhagavAsanAo vadhAre ane vadhAre utpAdaka banatI jAya che. maMdiSeNa ene zamAvavA ane kAbUmAM levA anekavidha dehadamana kare che, paNa e damana chevaTe te dehazeSaNamAM ja pariName che. naMdiSeNa rahyo svamAnI, eTale tene pitAnI sAdhanA bhagavRttinuM upazamana karatI na jaNAI ke tarata ja te Avegane sAme cheDe jaI nirNaya kare che ke je dehadamana bhagavAsanAnuM zamana nathI karatuM te evA dehadamanathI ze lAbha ? ane bhogamAM paDI apajaza meLavavAthI paNa zo lAbha? -A vicAra tene AtmaghAta karavA prere che, paNa AtmaghAtanI chellI kSaNe vaLI tenuM manalelaka sAme cheDe jaI thobhe che ane vicAra kare che ke dehapAta e kAMI kAyamI ukela nathI. jANe ke tenA manamAM bhagavAna mahAvIre bhAkhela bhAvIne paDaghe na paDI rahyo hoya tema e pAche utkaTa tapa ane dhyAnamAM ja lIna the. ene tapagathI labdhi ke vibhUti lAdhI. te bhikSA paryaTanamAM acAnaka eka gaNikA ne tyAM pahoMce che; dharmalAbha ApI Ubho rahe tyAM te gaNikA ene ema kahIne mohapAzamAM pADe che ke ahIM te dharmalAbha nahi paNa arthalAbha joIe! naMdiSaNa prApta vibhUtibaLathI dhanavarSa karAve che ne chevaTe e ja dhana ne e ja vezyAnA gopabhogamAM paDI AveganI bIjI ja dizAmAM taNAya che.. Ama bhagavAnanI AgAhI sAcI paDe che, paNa nadiSeNa e kAMI mAtra caMcaLatAnI ja mUrti nathI. kAMcana ane kAminInA vazIkaraNamAM paDyA chatAM Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana tenA mananA UMDA pradezamAM dharmabhAvanAnAM ane saMyamanAM bIja te vavAI cUkyAM che. te tyAgI maTI pUre bhegI bane, paNa enI tyAgaruci kAyama che. te ja koI ne koI vyaktine tyAga tarapha vALe che ane aneka jaNane tyAgI banAvavAnuM jANe vrata lIdhuM hoya tema te vezyAnA gharamAM rahyA chatAM, niyamitapaNe pitAno udyoga cAlu rAkhe che. vaLI naMdiSaNa e koI sAmAnya mATIno mAnava nathI. enI bhegavAsanAne paripAka thayo che ne megya nimitta paNa maLI jAya che. eNe karela saMkalpa pramANe je divase tene tyAga svIkAranAra navI vyakti nathI maLatI ane bhejana vagerenA dainika kramamAM moDuM thAya che tyAre pelI gaNikA mIThuM meNuM mAre che ke kaI bIje tyAga lenAra na maLe te tame ja kAM nathI taiyAra thatA ? gaNikAe meNuM to mAryuM mazkarImAM, paNa e jANItI na hatI ke enI mazkarI ene bhAre paDaze ! e kyAM jANItI hatI ke A naMdiSeNa koIne vAryo rahe tema nathI ? naMdiSaNanI siMhavRttine eTaluM ja joItuM hatuM. ane te pAcho cAlI nIkaLyo. dehadamanathI upazAMta nahi thayela bhogavAsanA bhogathI upazAMta banI ane sAthe ja dharma-ArAdhane je bIje vAvyAM hatAM tenA paNa sAttvika aMkare svAbhAvika rIte UgyA. Ama bhegavAsanAne upazama ane tyAgasaMyamanA vivekI saMskAre e baMnene sumeLa thatAM ja pitAnA dharmaguru bhagavAna mahAvIra pAse jaI sthira manathI jIvanazaidhananA kAmamAM lAgI jAya che. nadiSeNanI jIvanarekhA te lekhake AkarSaka rIte AlekhI che temAM ghaNe sthaLe AvatuM mAnasika vRttionuM vizleSaNa anubhavasiddha ane dhyAna kheMce evuM che. paNa upara je TUMka sAra Ape che te uparathI eTaluM jANI zakAze ke kSatriyavRtti kevI caMcaLa ane chalAMga mAranArI hoya che. e vRtti jyAre kAbUmAM Ave che tyAre te keTalI kAryasAdhaka bane che, ane kAbUmAM na Ave tyAM lagI te mANasane kevI rIte daDAnI peThe AmathI tema phaLe che ! AkhI vArtAne dhvani te chevaTe e ja che ke aMtaravAsanA baLavatI hoya te dehadamana kAragata thatuM nathI. jyAre e vAsanAnuM baLa eka ke bIjI rIte upazAMta thAya tyAre ja sAdhanA dharmasAdhanA nIvaDe che. A satya bhale nadiSeNanI vArtAmAM nirUpAyuM hoya, paNa te AkhI mAnavajAta mATe sAcuM che. eTale lekhake naMdiSeNanI vArtA dvArA vAcakanuM dhyAna e mukhya satya tarapha ja AkarSavA suMdara rIte prayatna karyo che. chaThThI vArtA kapilakumAra, je chaThThI vArtAne nAyaka che, te vize ahIM ja Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puna paMcAvana varSe- [ pa . thoDuM kahI daIe. nadiSeNa e kSatriya prakRtino che, jyAre kapilakumAra brAhmaNa prakRtina. naMdighaNu kSaNamAtramAM rAjavaibhava tyajI tapa-tyAga tarapha DhaLe che ane vaLI temAMthI sRta thaI pAcho bhoga bhaNI bhAge che. kapilakumAra sarasvatInI sAdhanA karatAM karatAM vacce ja eka taruNI tarapha AkarSAya che ane e sAdhanAne tyAM ja jatI karI guruvAsa choDI taruNI sAthe cAlI nIkaLe che. naMdi vize bhagavAna mahAvIre bhAkheluM satya sAcuM Thare che, te kapilakumAra vize vidyAgurue kalpeluM bhAvI sAcuM paDe che. naMdiNa gaNikAnA pAzamAMthI ekAeka chUTI mULa bhAge pAchA phare che, tema ja kapilakumAranuM paNa bane che. patnInA AgrahathI garIbI nivAravA rAjakAre dAna meLavavA jatAM jyAre tene rAja taraphathI joIe te mAgI levAnuM kahevAmAM Ave che tyAre kapilakumAra - A mAguM, te mAguM, ATaluM mAguM teTaluM mAguM ? evI aneka prakAranI vikalpajALamAM sapaDAya che. paNa tarata ja tenI svalakSI vIravRtti-kaho ke dharmavRtti-pragaTe che ane te kAMI paNa meLavavAnA lebhathI taddana UMce UThI parama saMtoSanI bhUmikA upara jaI bese che. have ene koI vastu lalacAvI zakatI nathI. Ama je thoDI kSaNe pahelAM dInavRttithI kaMgALa dekhAte te ja thoDI paLomAM sAva badalAI manasi ra tuTe yogAna . tti: evI sAmya avasthAmAM Ave che. Ama kSatriyaputra naMdiSaNanuM jevuM patanotthAna jovAmAM Ave che tevuM ja patanotthAna brAhmaNaputra kapilakumAramAM paNa dekhAya che. AvAM patanetyAna dvArA lekhake manuSyasvabhAvanuM vAstava citra ja kheMcyuM che. bIjI vArtA saMyatirAjanI che. saMyatirAja paNa kSatriyaprakRttine che. ene mukhya nAda che zikArane. te zikAra pAchaLa eTale badhe gheluM che ke jANe tenA jIvananuM te dhyeya ja na hoya! enI A hiMsAparAyaNa caMcaLa vRtti ja eka divasa ene sAva sAme cheDe laI jaI mUke che. te zikAra pAchaLa, paDI eka bhAgatA mRgalAne tIrathI vIMdhe che. mRgaluM tIra vAgatAM ja DhaLI paDe che. lakSyavedhanI saphaLatA joI saMyatirAja malakAya teTalAmAM te tenI najara sAme navuM ja jagata khaDuM thAya che. jyAM e zikAra paDyo che tyAM ja najIkamAM eka prazAMta ahiMsaka vRttinI sAkSAta mUrti na hoya evA yogImunine dhyAnamudrAmAMthI UtA te nihALe che. muni mRgalAnA prANatyAgathI duHkhI che te bIjI bAju te zikArane vIMdhanAra zikArIne ajJAna ane mithyA kRtyathI paNa duHkhI che. muninuM sAttvika duHkha kalyANugAmI che. pele saMyatirAja muninA mukha tarapha joI rahe che ke e tapasvI zApa ke Thapako te nahi. Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558: darzana ane ciMtana Ape? paNa muni te te muni! emanuM mauna jeTaluM vadhAre vakhata cAle che teTaluM ja UMDethI rAjAnuM mana vadhAre levAya che. e vicAravamaLamAM gothAM khAya che. tene je zApa ane ThapakAne bhaya hatuM tene badale te te muninA maunamAM karuNA varasatI jue che. muni saMyatirAjanI hitakAmanAne jema jema UDe vicAra kare che tema tema e vicAranA paDaghA, mauna dvArA ja, saMyatirAja "upara eTalA sakhata rIte paDe che ke chevaTe tenuM mana prathamanI zikAravRttinA eka cheDethI sAva bIje cheDe jaI UbhuM rahe che, ane hiMsAvRtti e ahiMsA tema ja karuNavRttimAM palaTe khAya che. saMyatirAja tyAM ne tyAM muninA caraNamAM haMmeza mATe ahiMsA ane karuNAne sAkSAt karavA saMkalpa karI le che ne rAjavaibhava tyaje che. saMyatirAjanI vIravRtti paralakSI maTI jyAre svalakSI thaI tyAre ja tenAmAM maMgaLamUrti pragaTI. lekhake A vArtA jUnA graMthamAMthI lIdhI che, paNa tenI rajUAta eTalI sArI rIte thayelI che ke vAcaka te vAMcatAM vAMcatAM pitAnAmAM udbhavatI paraspara virodhI evI sAmasAmenI vRttione pratItikara rIte nihALI zake. bhAratamAM dharmasAdhanA aneka rIte thayelI che, paNa temAM mukhya sAdhanA to ahiMsAnI ja che. brAhmaNa, bauddha, jaina badhA ja kathAsAhityamAM ahiMsAne bhAva vikasAvatI kathAo maLI Ave che, te ja e bAbatamAM pramANa che. Ama te AvI kathA kAlpanika lAge, paNa jyAre te koI dAkhalAmAM vartamAna kALamAM anubhavAya tyAre te kAlpanika kathAo paNa eka vAstavika satya nirUpatI hoya tevI pratIti thAya che. hamaNAM ja hindustAna TAImsa (tA. 14-1-53) mAM AvI eka ghaTanA chapAI che : nivRta sarasenApati janarala kariappA eka vAra saMyatirAjanI piThe. zikAranA zokhe sAbara pAchaLa paDyA. temaNe tene vIMdhyuM ane te cIsa pADIne DhaLI paDyuM. tenI cIsa sAMbhaLatAM ja. kariappAno AtmA paNa sayaMtirAjanI paDe aMdarathI cIsa pADI UThyo. pelI zikArI paralakSI vRtti te ja vakhate svalakSI banI ane temaNe te ja vakhate zikAra tyAgavAne saMkalpa karyo eTaluM ja nahi, paNa pitAnA adhikAra taLenA amaladArane sUcavyuM ke je zikAra karavo ja hoya to potAnA jAnanuM jokhama hoya te zikAra karaje. * A ja prasaMga vaDA pradhAna paMDita javAharalAla neharunA jIvanamAM Ave che. juo temanI AtmakathAne gujarAtI anuvAda, trIjI AvRtti, pR. 32. Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paMcAvana varSe- [ 559 eno artha e che ke nirdoSa ane garIbaDAM prANIono zikAra karI temAM puruSArtha caritArtha thayAne garva na leze. A paNa eka hiMsAmAMthI ahiMsA bhaNuM pagalAM mAMDavAnI zarUAta che. lekhake vArtAmAM kahyuM che tema je karmamAM eTale koIne pajavavAnA karmamAM rA hoya te ja vRtticakra badalAtAM dharmamAM eTale sahunuM hita sAdhavAnA kAryamAM zaurya lekhatA thaI jAya che. saMyatirAjanI kathAmAM hiMsAvRttimAMthI ahiMsAne sAva bIje cheDe jaI besavAno je dhvani che te pratyeka samajadAra mANasanA manamAM ochevatte aMze kyAreka raNakAra kare ja che. A vArtAmAM saMyatirAja ane muni e bannenA mauna milanaprasaMganuM je citra lekhake AlekhyuM che te vAMcatAM ema thaI Ave che ke jANe banenI manavRttinI chabI ja na paDI hoya ! trIjI vArtA che mAnI. e dazapura (vartamAna maMdira)nA eka rAjapurohitanI patnI che. janame ane svabhAve paNa e brAhmaNI che. enA vaMza ane kuTuMbamAM brAhmaNaparaMparAne vidyAsaMskAra ja uttarottara vikasate cAlyo Ave che. te vArase pitAnA jayeSTha putrane maLe ane tene te vikasAve e daSTi e purohita ane purehita patnInI rahI che. jayeSTha putra rakSita te samayamAM vidyAdhAma tarIke jANItA pATaliputramAM bAra varSa lagI vidyAbhyAsa karI jyAre vatanamAM pAchA phare che tyAre teno rAjya taraphathI bhAre Adara thAya che. rakSita zAstrIya vidyAo bhaNIne AvyA che, paNa te mAtRbhakta hAI mAtAnuM darzana karavA ne tenuM vAtsalya jhIlavA talasI rahyo che. mAtAnuM putra pratye vAtsalya paNa jevuM tevuM nathI. te putranI vidyAsamRddhithI prasanna che kharI, paNa tenA manamAM UMDe ane vAstavika saMtoSa nathI. sAmAnya mAtAo saMtatinI je vidyA ane je samRddhithI saMtoSAya te karatAM somAnuM ghaDatara mULe ja jAdu chuM. tethI jyAre rakSita mAtAnA pagamAM jaI paDe che tyAre tene mAtA joIe teTalI prasanna nathI jaNAtI. chevaTe ghaTasphoTa thAya che ane rakSita jANavA pAme che ke huM je ane jeTalI zAstrIya vidyAo zIkhyo chuM tema ja je sarasvatI-upAsanA karI che, teTalAmAtrathI mArI mAtAne pUrNa saMtoSa nathI. huM aparA vidyA (laukika vidyAo) uparAMta para vidyA (AdhyAtmika vidyAo) paNa meLavuM ne sAce brAhmaNa thAuM evI mAtAnI tIvra jhaMkhanA che. Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 ] aparA vidyA ane parA vidyAH zvetaketunI vAta sAmAnI kevaLa aparA vidyAmAM pUrNatA na mAnavAnI ane parA vidyA sudhI AgaLa vadhavAnI tAlAvelI ApaNane prAcIna yuganA vAtAvaraNanI yAda Ape che. chAMdogyeApaniSadamAM zvetaketunI vAta Ave che ene pitA uddAlaka AruNi e paNa rudrasAmAnI prakRtine yAda ApatA brAhmaNa che. jyAre zvetaketu khAra varSa lagI gurukuLamAM rahI aneka zAstrIya vidyAo----aparA vidyAe--bhaNI pATho pharyo tyAre pitA AruNie tene eka prazna pUchyo ke 'tuM badhuM zIkhyA kharA, paNa e zIkhyo che ke je eka jANavAthI badhu jaNAI jAya ?? A prazna parA vidyA--AtmavidyA brahmavidyAnA hatA. te kALe zAstrIya vidyAe zIkhanAra ane zIkhavanAra puSkaLa hatA, paNa brahmavidyA virala hatI. tethI ja ucca kATinA vidvAnA ane AdhyAtmikA potAnAM ziSya ke saMtatine adhyAtmavidyA meLavavA khAsa preratA. chevaTe pitA AruNi zvetaketune pAte ja pUchelA praznanA uttararUpe brahmavidyAnuM vistRta ane talasparzI jJAna Ape che. svasAmA pAte tA potAnA putra rakSitane parA vidyA ApavA nathI besatI, paNa tenI abhiruci ane jhaMkhanA parA vidyA pratye asAdhAraNa che. eTale ja khAra varSa pachI pAchA pharela vatsala putrane evI parA vidyA zIkhavA rajA ApatAM te duHkha nathI anubhavatI. sAmA rakSitane potAnA guru tAsaliputra pAse pUvidyA meLavavA meAkale che. pUvidyA e jaina par parAnA zabda te, paNa te upaniSadonI parA vidyAne aparA vidyAo samAya che kharI, paNa tenuM mahattva AtmavidyAne lIdhe che. sthAne che. pUrvAvidyAmAM darzana ane ciMtana mAtAnI vRtti saMtoSavA ane brAhmaNusulabha jJAnavRtti vikasAvavA rakSita khIjo kazA paNa vicAra karyAM sivAya pUrA utsAhathI jaina guru teAsaliputra pAse jAya che; pUrvAMvidyA meLavavA chevaTe vajrasvAmInuM pAsu paNa seve che. temanI pAsethI prApya sadhaLuM jJAna meLavI te mAtAne phrI maLavA AvavAnA vicAra kare che, paNa te Ave--na Ave teTalAmAM tA mAtAnuM vatsala hRdaya dhIrajanI sImA oLaMge che ane nAnA putra phalgune moTA bhAI rakSitane teDI lAvavA ravAnA kare che. phalgu paNa chevaTe te sarasvatInA putra ja hatA, eTale rakSitanA vidyApAzamAM e sapaDAya che. chevaTe banne bhAIo jaina sAdhurUpamAM mAtAne maLe che. ene banne putrAnI aMtarmukha sAdhanAthI evA paritASa thAya che ke have tenu mana sthULa jIvanavyavahArAmAM saMtoSAtu nathI, ane te paNa tyAgane mArge vaLe che. pitA sAmadeva purAhita mULe to vaidika Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paMcAvana varSe [ pas saMskAra dharAvate brAhmaNa che, paNa tene koI vArasAgata saMpradAyabaMdhana nathI, eTale te paNa patnIne sAtha Ape che ne daMpatI jIvanazuddhi sAdhavA putranI sAthe cAlI nIkaLe che. dhyAna kheMcatI bAbate A kathA mULa te atihAsika che ane te vikramanA bIjA saikAnI ghaTanA che. A vArtAmAM khAsa dhyAna kheMce evI becAra bAbate cheH pahelI te e ke brAhmaNa prakRtimAM zAstrIya vidyAone meLavavAnuM sahaja bIja raheluM che. bIjI bAbata e che ke mA e kaI sAdhAraNa mAtA jevI mAtA nathI, tenuM darzana pAradarzI hoI te para vidyA na meLavAya tyAM lagI aparA-zAstrIya vidyAone apUratI ke asAdhaka lekhe che. trIjI bAbata e che ke putra paNa evo ja vidyAkAma ane mAtRbhakta che ke mAtAnI IcchAne mAna ApavA ane labhya game te vidyA meLavavA mATe badhuM ja karI chUTe che, eTale sudhI ke, te chevaTe gAuM zyadharma ne svIkAratA mAtAnuM mana satiSavA ane pitAnI AdhyAtmika abhilASA tRpta karavA AjIvana tyAgamArge vaLe che. cothI bAbata te kALanA saMskArajIvana ane rAjakIya jIvanane lagatI che. te kALe mALavAnI ujajayinI ane maMdasora e jaina paraMparAnAM ane sAmAnya rIte vidyA mAtranAM kendro hatAM. ujjayinI sAthe te pATaliputrane sajakIya saMbaMdha azokanA samayathI ja bahu vadhI gayela. te uttarottara vadhe ja jatuM hatuM, ane vikrama saMvatanA prAraMbha sudhImAM te pATaliputranI mahattAnuM sthAna ujjayinIe lIdhuM hatuM. azokane pautra saMprati ujjayinIne sUbe hatuM tyArathI jaina dharmane saMbaMdha vadhAre ne vadhAre ujajayinInI AsapAsa vika hato. mA brAhmaNa kuTuMbanI hatI ane chatAM tenAmAM jaina paraMparA pratye UMDI mamatA hatI. e sUcave che ke te kALe mALavAmAM jaina paraMparA vadhAre prabhAva dharAvatI hovI joIe. pati vaidika paraMparAnA saMskAra dharAve ane patnI jaina paraMparAnA, chatAM dAMpatyajIvanamAM koI athaDAmaNuM na Ave e paNa te kALanA saMskArI jIvananuM eka sUcaka lakSaNa gaNAya. A badhI dhyAna kheMce evI bAbate sTasomAnI svalakSI vIravRttinI AsapAsa gUMthAyelI che. lekhake samAnI e vIravRttinA citrane evo uThAvI Ape che ke te vAMcatAM ja uparanI badhI bAbate eka pachI eka mana upara taravaravA lAge che.. Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 ] darzana ane ciMtana cethI, dazamI ane agiyAramI--e traNa vArtAo rAjyabhakta maMtrInI kSAtravaTavALI vIravRttine dAkhave che. trIjInuM mukhya pAtra zakaTALa che. te chellA dhananaMdane brAhmaNa maMtrI che. rAjyalakSmIne veDaphAtI aTakAvavA ane prajAhitanAM kAryo suyogya rIte cAlu rAkhavA khAtara ja rAjakAraNuM dAvapeca ramavA jatAM chevaTe te pitAne hAthe potAnuM balidAna Ape che, ane rAjyataMtrane nabaLuM paDatuM bacAvI le che. udayana maMtrI e gujarAtanA caulukyarAja jayasiMha siddharAjane suvikhyAta uda maMtrI che. te paNa gurjararASTranI tejerakSA karavA ane tenA virodhIone nAthavA gharaDe ghaDapaNa paNa raNAMgaNamAM zaurya dAkhavI vIramRtyane vare che ane pitAnuM dhArela lakSya siddha kare che. prajAjIvanane zremamAM paze evA gurjara rAjyane TakAvavA ne tene pAke pAye mUkavA e maMtrIe prANanI paNa paravA na karI, e ja tenI kSAtravaTa che. agiyAramI vArtAne nAyaka che rAjapitAmaha AmrabhaTa, te caulukyarAja kumArapALane eka mukhya maMtrI ane AcArya hemacaMdrano ananya guNajJa hato. jyAre eNe joyuM ke kumArapALanA uttarAdhikArI ajayapALe gurjararAjyalakSmIne hINapata lAge evI pravRtti mAMDI che, ne pATaNanA abhyadayane vaNasADavA mAMDyo che, tyAre teNe prANanI paNa paravA karyA sivAya sAmI chAtIe jaI tamAkhI ajayapALane lalakAryo ane enI sAna ThekANe lAvavA prANarSaNanuM jokhama paNa kheDyuM. e eka asAdhAraNa bahAdurI ane kSAtravaTanI aitihAsika vArtA che. uparanI traNe vArtAone lekhake atyAranI Dhabe evI rIte vikasAvI che ke vAMcanAranI suSupta vIravRtti jAge ane sAthe sAthe prAcIna kALanuM tAdaza citra tenI samakSa raju thAya. A vArtAo ApaNane kahI jAya che ke kSAtravaTa e koI eka jAtino ja vAraso nathI; te vidyAvI lekhAtA brAhmaNamAM paNa pragaTe ane gaNatarIbAja lekhAtA vaizyamAM paNa pragaTe. pAMcamI bhikSA nAmanI vArtAnuM mukhya pAtra zAlibhadra che. jene kathAomAM zAlibhadra sAthe dhannAnuM nAma saMkaLAyeluM hoI dhannA-zAlibhadra ema joDakuM sAthe ja stavAya-gavAya che. dhanno e zAlibhadrano banevI thAya che. ane zreSThIpa che ne sAthe ja tyAgI bane che. dharmAcArake karmacArane nirUpatI koI paNa bhAratIya kathA evI bhAgye ja haze, jemAM punarjanmane siddhAMta svIkAryo Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paMcAvana varSe-- [ 563 sivAya kathanI thatI hoya. kharI rIte bhAratIya badhI jIvita paraMparAone AcAra-vicAra punarjanmanI bhUmikA upara ghaDAya che. jyAM bIjI koI rIte ghaTanAne khulAse na thAya tyAM punarjanma ane karmanA siddhAMtathI khulAsAe meLavAya che. prastuta vArtAmAM e bhAvanuM pratipAdana che. bhagavAna mahAvIra zAlibhadra munine kahe che ke Aje tuM mAtAne hAthe bhikSA pAmIza. zAlibhadra vartamAna janmanI mAtA samIpa jAya che, te khAlI hAthe pAchA phare che. acAnaka vanamAM eka mahiyArI maLe che. te munine joI koI aMdaranI akaLa snehalAgaNIthI pulakita bane che ne pitAnI pAsenuM dahIM e munine bhikSAmAM Ape che. muni guru mahAvIranA vacana vize saMdehazIla bane che, paNa jyAre te khulAso meLave che ke mahiyAraNa enA pUrvajanmanI mAtA che tyAre tenuM samAdhAna thAya che. A vArtAmAM janmAMtaranI snehazaMkhalA kevI akaLa rIte kAma kare che te darzAvAyuM che. ane lekhake vArtA dvArA mAgha kavinI "satIva cASita prakRtiH dunicarA punAgyeti mavAre' e uktimAMnI karmaprakRtine janmAktaramAM paNa kAma karatI darzAvI che. sAtamI vArtA zAla-mahAzAlanI che. mahAvIra ane buddhanA samayamAM aMga, videha ane magadhamAM tyAgavRttinuM mojuM keTaluM jorathI AvyuM hatuM tenuM pratibiMba A vArtAmAM paDe che. bhAIbhAI vacce ane bApa-dIkarA jevA nikaTanA saMbaMdhIo vacce rAjya mATe laDAI laDavAnI ane ekabIjAnAM mAthAM kApavAnI kathA dezanA kathAsAhityamAM ane itihAsamAM suvidita che, chatAM evA paNa aneka dAkhalAo che ke jemAM rAjyabha bhAIbhAI vacce aMtara UbhuM karI zakato nathI. zAla rAjya tyajI mahAzAlane gAdI levA kahe che, te mahAzAla ethI na lalacAtAM moTA bhAI ne pagale ja jAya che. jema lakSmaNa ane bharata rAmane pagale gayA tema mahAzAla zAlane pagale gaye, ane janmagata sahedarapaNuM dharmagata siddha karyuM. paNa zAla-mahAzAlane eTalAmAtrathI saMtoSa na thayo. temane thayuM ke bhANejane gAdI soMpI che, to te rAjyaprapaMcanA kIcaDamAM kheMcI janmAre na bagADe e paNa jovuM joIe. chevaTe zAla-mahAzAlanA aMtasyAge bhANeja gAMgIlane AkarSe ane AkhuM kuTuMba tyAgane mArge gayuM. je ghaTanA Aje jarA navAI upajAve te ja ghaTanA bIje kALe na bane ema te na kahI zakAya. te kALamAM tyAganAM evAM mojAM AvelAM ke jene lIdhe aneka taruNa-taruNIo, kuTuMbIjano tyAga levA lalacAtA. bauddha, jaina ane vaidika traNe paraMparAnA saMnyAsa ke parivrAjaka jIvanamAM je prAcIna Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 ] darzana ane ciMtana varNana che te atyAre kalpita jevAM lAge, paNa temAM ghaNuM satya samAyeluM che. e vastunI pratIti AvI prAcIna kathAo karAve che. vaLI, mahAtmA gAMdhIjIe rASTrIya uddhAranI ahiMsaka kAryapaddhati leka samakSa rajU karI, ne pite enA pathika banyA tyAre zarUAtamAM je tyAga ane arpaNanuM citra asaMbhavita jevuM dekhAtuM te ja 1921, 1930 ane 194ra mAM vAstavika baneluM ApaNe sahue joyuM che. saune te kALe eka ja laganI hatI ke ame. kuTuMbasaha paNa gAMdhIjInI hAkalane jhIlIe. pacIsa varSa pahelAM svalakSI vIravRtti judA rUpamAM AvirbhAva pAmelI. A bhAva lekhake zAla-mahAzAlanI vArtA dvArA sUcavyuM che ne vAcakane prAcIna kALanA vAtAvaraNano surekha paricaya karAvyo che. AThamI "rAjamAtA" nAmanI vArtAmAM mukhya pAtra che mRgAvatI. e. sAhityamAM prasiddha udayana-vatsarAjanI mAtA ane bhagavAna mahAvIranA mAmA ceTakarAjanI putrI thAya. jyAre enA rUpathI lebhAI ena banevI ujjayinIrAja caMDapradyota kauzAMbI upara caDI Ave che tyAre, e laDAI daramyAna ja pati svargavAsI thatAM, vidhavA mRgAvatI upara rAjyanI ane pitAnuM pAvitrya. sAcavavAnI ema bevaDI javAbadArI AvI paDe che. mRgAvatI kunehathI bane. javAbadArIo sarasa rIte pAra pADe che ane chevaTe te putra udayanane gAdIe, besADI aMtima jIvana tyAgamArge vItAve che. A vArtA dvArA lekhakane darzAvavuM e che ke strI mAtra bhIru, lAcAra ke pAMgaLI nathI; enAmAM evuM khamIra raheluM che ke te dhAre te aitihAsika viramUrti lakSmIbAI ane dharmamUrti ahalyAbAInI peThe bhAremAM bhAre seMkaTe vacce paNa raste kADhI zake. A tathya te mahAtmA gAMdhIjI pachI AvelI ApaNuM dezanI strI jAgRtimAM ApaNe najare ja nihALyuM che. rAjamAtA mRgAvatI e ja satyanI pratIti karAve che. navamI vArtA : "chata ke hAra' nAmanI A vArtA zAla-mahAzAlanI kathA karatAM sAva nokhI paDe che. emAM kaurava-pAMDavanI jAdavAsthaLI jovA maLe che. kauravo ane pAMDavo vacce yuddha thayuM te aitihAsika che ke nahi e eka prazna che, paNa A vArtAnAM be mukhya pAtra ceTaka ane keNika vaccenuM yuddha te nirvivAda rIte aitihAsika che. ceTaka e mAtAmaha che te keNika-je ajAtazatru nAmathI jANItA che te-tene dauhitra che. Ama dAdA-bhANeja vacce mahAna yuddha jAme che ane te paNa mAtra eka hAra ane hAthIne ja kAraNe kiNikanA be sagA bhAIe nAme hala, vaha@hatA. temane bhAgamAM Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paMcAvana varSe-- [565 maLela hAra ane hAthI laI levAnI keNikanI jIda hatI. pelA banne bhAIo mAtAmaha ceTakane zaraNe gayA. zaraNAgatanI rakSAne kSatriyadharma mAnI ceTake keNikane namatuM na ApyuM, ane chevaTe yuddhamAM te mRtyune paNa bheTayo. Ama eka ja lehInA sagAo vaccenA yuddhanI A kathAmAM mAtra eTaluM ja nathI; te uparAMta paNa kAMIka che, ane te e ke keNika auraMgajhebanI peThe pitAnA pitA biMbisArane keda kare che ane chevaTe tene ja nimitte tenuM mRtyu paNa thAya che. je kALe comera tyAga ane arpaNanuM devI majuM AveluM te ja kALe najIvI gaNAtI cIja mATe khUnakhAra laDAI laDAvAnuM AsurI majuM paNa vidyamAna hatuM. manuSyasvabhAva ghaNAM pAsAMthI ghaDAyo che. emAMnA AsurI pAsAnuM je darzana vyAse mahAbhAratamAM kaurava-pAMDavanA yuddha dvArA karAyuM che te ja pAsAnuM darzana A vArtAmAM paNa thAya che. jema kaliMganA mahAhatyAkArI vijaya bAda azokane bhAna pragaTayuM ke e vijaya kharA vijaya nathI, e te UlaTo parAjaya che, tema je hAthI meLavavA keNika mahAna yuddha zarU kareluM te yuddha jItavA tene pitAne ja te hAthI mAravAno akalpita prasaMga Avyo! joke keNika yuddha jItyo khare, paNa ene e vasavaso ja rahyo ke te pote ATalA saMhArane aMte kharI rIte che ke hAryo? vyAse mahAbhAratanA yuddhane varNavI chevaTe te e ja - darzAvyuM che ke jItanAra pAMDa paNa aMte hAryA ja che; yuddhanA dekhItA vijyamAM paNa moTI hAra ja samAyelI hoya che. koIne e hAra tatkALa sUjhe to koIne kALa jatAM! ane A vastu ApaNe AjakAla laDAyelI chellI be mahAna laDAIomAM paNa joI che. azoka yuddhavijayane vijaya na gaNI dharmavijayane ja vijya tarIke pitAnA zAzvata zAsanamAM darzAve che, te yuddhanI saikAlika nirarthakatAne darzAvatuM eka satya che. mAnavajAta A samajaNa nahi pAme tyAM lagI sattA ane zakti dvArA saMhAra thato aTakavAno nathI. chelI vArtA bhUyarAjanI che. temAM paNa lAgaNanI utkaTatA pUrepUrI dekhAya che. jyAre te kAmAMdha bane che tyAre viveka sarvathA choDI de che, ane - jyAre tene vega vivekabhAnuM vaLe che tyAre te kSaNamAtramAM kAmAMdhatAthI mukta thaI kartavyamAM sthira thAya che; tAmasika vRttinuM ugra mAM sAtvikavRttimAM * badalAI jAya che. bhUyarAjanA hAtha kapAyA ne pAchI mahAkALanI upAsanA bAda sAjA thayA e vastu camatkArI dekhAya che, paNa e camatkAranI pAchaLa kharI - hakIkata kaMIka evI hevI joIe ke jyAre bhUyarAja kartavyabhraSTa thayuM tyAre Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 ] darzana ane ciMtana tene rAjya choDavAnI pharaja paDI, eTale ke enA hAtha heThA paDyA agara teNe ApameLe rAjyano tyAga karyo. paNa jyAre eNe ISTadeva mahAkALanI upAsanA dvArA sAcI dhArmika vRtti ane nyAo vRtti keLavI pitAnI suvAsa phelAvI tyAre tene prajAe punaH gAdI upara sthApavA ichyuM. paNa bhUyarAja to ekano be na thatAM teNe prApta rAjya mahAkALane ja apyuM. A vArtA ema sUcave che ke durAcArI rAjA prajAnA hRdayamAM sthAna nathI pAmata; ane jyAre durAcArI paNa sadAcArI bane che tyAre eka vakhata vipharelI prajA pharI tene satkAratA khamaracAtI paNa nathI. sAthe sAthe e paNa sUcavAya che ke ujjayinInA prakhyAta mahAkALano mahimA lekenA hRdayamAM keTale hate ! ane gujarAtamAM dramahAlayanI AsapAsa ke somanAthanI AsapAsa jema rAjabhakti UbharAtI tema mALavAmAMnA mahAkALa pratye paNa rAjabhakti UbharAtI. guNagrAhI daSTibiMdunI jarUra ahIM eka bAbata noMdhavI yogya lekhAze. te e ke prAcIna kALa ane madhyakALanA kathAlekhako mAtra pitapotAnI paraMparA sAthe saMbaMdha dharAvatA hoya evAM ja pAtranI kathA na AlekhatA. ghaNIvAra teo guNa grAhaka dRSTie zIla ane sadAcAranuM mUlya AMkatA, ane tevAM zIla ke sadAcAra jyAM paNa temane dekhAya te bhaNuM pUrNa AdarathI ane udAra vRttithI jetA. merUtuMge prabaMdhaciMtAmaNimAM bhUyarAjano prabaMdha lakhyuM che te koI evA ja udAra guNagrAhI daSTibiMduthI. A vastu sAMpradAyika dRSTithI lakhatA lekhakee apanAvavA jevI che. upasaMhAra tArkika jayaMta ane AcArya hemacaMdra kahe cheH tA gva vithA navanavImati, arthAta prathamanI keTalIka vidyAo pharI pharI navAM rUpa ane navA piSaka dhAraNa kare che. navIna avatArane uddeza lekarucine saMskAravAno ane vadhAre ne vadhAre piSavAno hoya che. vaLI ene e paNa eka uddeza che ke je vastu prathama mAtra saMpradAyanA vartuLamAM ja jANItI hoya tene yogya rUpamAM sarvagamya karavI ane temAM samAyelAM mAnavIya tattvone sarvopayogI dRSTithI rajU karavAM. huM samajuM chuM ke lekhakano prAcIna vArtAone navuM rUpa ApavAne prastuta prayatna e dRSTithI saphaLa thayo che. Ama te lekhaka mArA keTalAMka varSo thayAM paricita che, chatAM atyAra Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ punaH paMcAvana varSe- L[ 567 lagI huM e na jANatA ke temaNe vArtAo paNa lakhI che. 1937 thI 1951 sudhImAM lakhAyelI A vArtAonI jANa mane thaI ane te sAMbhaLI tyAre huM mArA ajANapaNAthI ane lekhakanI AtmagopanavRttithI navAI pAme. jema jema e vArtAo sAMbhaLato gayo tema tema mane jaNAtuM gayuM ke lekhakanI zakti vyApArI kSetranA saMkula vartelamAM keda thaI na hota athavA tene svastha lekhana mATe joItI sagavaDa ane chUTa maLe to e zakti enA pUrNa rUpamAM juduM ja darzana karAve. lekhakanI bhASA keTalI pravAhabaddha che, keTalI sarala ane rucikara che, tema ja lakhANamAM keTaluM mAnasika, sAmAjika ane sAMpradAyika bhAvonuM-kavacit kavacita kAvyamaya ane chaTAbaMdha-vizleSaNa che te te parIkSaka vAcakenA dhyAnamAM AvyA sivAya rahevAnuM nathI. gujarAta vidyAsabhAnA sahAyaka maMtrI ane mArA ciraparicita zrIyuta jeThAlAla gAMdhIe ja mane prastuta saMgrahathI paricita karyo, ne tethI ja huM e sAMbhaLI javA ane te vize mArA chUTAchavAyA vicAre lakhavA prerAyo chuM. e badhA mitro evA suparicita che ke temane vize kAMI paNa kahuM to te AtmaprazaMsA ja lekhAya. ahIM te eTaluM ja kahevuM basa thaze ke A vArtAsaMgraha sAMbhaLatAM ja paMcAvana varSa pahelAMnI sthitinAM smaraNothI jema mAruM mana UbharAI gayuM tema, eNe sIcelA rasathI e mana vadhAre taraboLa banyuM. 1, zrI. ratilAla dIpacaMda desAInA vArtAsaMgraDa "abhiSeka'nI prastAvanA. Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhIjI ane jainatva [37] . duniyAmAM Aje jeTalA jANatA dharmapa che lagabhaga te badhA gAMdhIjIne hRdayathI apanAvavA agara pitAnA paMthanA anugAmI banAvavA ke manAvavA thoDoghaNo prayatna kare che. musalamAno keTalAMka varSa agAu gAMdhIjIne ja khalIphA banAvavAnI vAto karatA. khristIo te bahu ja umaLakA sAthe gAMdhIjIne khristI banAvavA prayatna karI paNa cUkelA ane atyAre paNa ghaNAye manathI ema IcchatA haze. AryasamAjIe te AvI bAbatamAM pAchA paDe evA che ema mAnavA koI bhAgye ja taiyAra haze. ghaNu samajadAra bauddho gAMdhIjImAM bauddha dharmanI navI AvRttinuM darzana karI rahyA che. jainene to e dAvo ja che ane tene gAMdhIjInA pitAnA ja kathanane Teke che ke temanAmAM jaina dharmanAM keTalAMka viziSTa to amuka kAraNathI AvelAM che. je badhA dharmapaMthavALA gAMdhIjImAM pitapotAnA paMthanAM viziSTa to joI rahyA che ane tene lIdhe teo gAMdhIjI pAse pitAno paMtha svIkArAvavA agara temanI pAse pitAnA paMthanuM mahattva gavarAvavA Icche che te dharma paMthamAM phakta sudhAraka agara kyAreka krAMtikAraka tarIke prasiddha thayelA (bhale Aje te taddana sthiticusta ane niSkriya thayA hoya) paMthenAM ja nAma Ave che. gAMdhIjI janmathI je dharmapaMthanA che te dharmapaMthanA eTale sanAtana dharmanA leke gAMdhIjIne pitAnA paMthanA samajI bahu harakhAtA ke malakAtA nathI ane sanAtana paMthano moTe rUTibaddha bhAga to gAMdhIjIne pitAnA paMthanA kahetAM ne manAvatAM kadAca saMkecAya paNa che. jyAre bIjA paMthavALA kaI paNa rIte temanA paMtha vize gAMdhIjI pAse sahAnubhUtivALA be zabdo belAvavAmAM ane kadAca kaDavI TIkA sAthe sudhdhAM temanA zrImukhathI pitAnA dharma paMtha vize koI mahattvapUrNa sAMbhaLavAmAM gaurava mAne che ane te mATe khUba prayatnazIla rahe che, tyAre gAMdhIjI DAMDI pITIne je dharmane potAno dharma ane pitAne paMtha kahe che tema ja jene saMpUrNa dharma tarIke oLakhAve che te ja Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhIjI ane jainatva [ 569 dharma ane paMthanA leke gAMdhIjIne potAnA dharmapathanA kahetAM ane manAvatAM zA mATe saMkocAtA haze e savAla thAya che. A savAla viSama che, paNa tene uttara te viSama nathI. gAMdhIjIne AtmA jevo prAcInapaNane pakSapAtI dekhAya che te te kharI rIte nathI. temane koI paNa vastu mAtra jUnI hevAne kAraNe ja nathI gamatI ane mAtra navI hovAne kAraNe teo tene pheMkI nathI detA. temanI kasoTI sakhata che ane udAratA te tethIye vadhAre che. eTale dareka vastune teo jIvanasudhAraNAnI tema ja prajAjIvanamAM upayogIpaNanI dRSTie kase che, e kasoTImAM temane janmasiddha dharmapaMthanAM ghaNAM to pheMkI devAM agara badalI devAM paDyAM che ane bIjA bIjA dharmapathanAM keTalAMka to ema ne ema agara DAghaNA pheraphAra sAthe temaNe svIkAryo che, jIvanamAM utAryA che ane keTalIka bAbatamAM to temaNe e tattvone pitAnuM viziSTa svarUpa adhyuM che. sanAtana paMtha eTale acala paMtha. te buddhipUrvaka pheraphAra ane parivartana karavAnI pahela nahi karanAra paMtha. je evuM parivartana kare te tenI najare nAstika agara sanAtana paMtha bahArano; eTale gAMdhIjIne potAne janmasiddha dharmapaMtha te pacAve evI tenI AMtarazakti ja nathI. sanAtana paMthI heya ane gAMdhIjIne potAnA paMthana mAne te tene jUnI smRtio, purANo vagere pheMkI devuM paDe agara temAMnA keTalAka bhAga upara haratAla devI paDe. ema karavA jatAM te te acalapaMthI maTI ja jAya. eTale keI paNa sanAtanapaMthI ema ja kahevAno ke gAMdhIjI yuropamAM jaIne agara bAIbala vagere vidhamAM zAstrone sAdara abhyAsa karIne, tema ja kadAca sanAtanapaMthanA prauDha AcAryo pAsethI veda, upaniSadanuM kharuM mama nahi samajavAne kAraNe, sanAtana dharmanAM tatte barAbara samajI zakyA nathI, ane e tattvonuM mahattva temanA dhyAnamAM kharekhara UtaryuM nathI. jo ke bIjA sudhAraka paze paNa aneka bAbatomAM rUDhicusta ane acala jevA hoya che, chatAM temanI mULa prakRtimAM sudhArakapaNAnuM tattva hovAthI teo gAMdhIjInI prakRtine pitAthI bahu dUra nathI lekhatA. gAMdhIjInA AtmAmAM je zedhanuM ane upayogI vastune pacAvavAnuM asAdhAraNa baLa che tene meLa badhA ja sudhAraka gaNAtA pathenI mULa prakRti sAthe vadhAre bese che. A ja kAraNane lIdhe sanAtana sivAyanA badhA ja dharmapaMthavALAe gAMdhIjIne potAnI najIka AvA agara pote gAMdhIjInI najIka javA ochuMvattuM Icche che. A rIte jaina samAjanA Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ] darzona ane ciMtana adhA ja sArA vicArakA gAMdhIjIne jaina mAne che agara temanAmAM jaina dharmanA mULabhUta siddhAMtA AtaprAta thayelA jue che. khIjA dharmAMkthA vize na kahetAM A lekhamAM jaina patha vize ja mukhyapaNe kahuM chuM tenAM e kAraNeA che : eka te lekhanI maryAdA ane khIjuM kAraNa badhI vastune ekasAthe nyAya eka ja jaNa Ape temAM anyAya thavAne sabhava. tyAre ApaNe have joI e ke gAMdhIjImAM kayAM evAM jainadhama mAnya khAsa tattva AtapreAta thayAM che ke jene lIdhe jenA agara keTalAka jainetarA emane jaina kahevA ane mAnavA prerAya che. > jaina dharmonA AcAra ane vicAra sabaMdhI e tattva evAM viziSTa che ke jene lIdhe e dharma bIjA pathAthI judo paDe che. e e tattvo eTale ahiMsA ane anekAntavAda, A banne tattvA mAtra madhyasthapaNAnI prakRtimAMthI janmyA che ane vikasyA che. gAMdhIjInI prakRtimAM madhyasthapaNuM je sahaja rIte ja na hota tA A be tattvo temanA jIvanamAM na Avata ema mane cokhkhu lAge che. temanI prakRtinA baMdhAraNamAM madhyasthapaNAnA saMskArA khIjarUpe hatA e emanI ' AtmakathA ' kahe che. svAbhAvika madhyasthapaNuM hAvA chatAM temane jaina dharmanA viziSTa abhyAsI zrImad rAyacaMdra jevA gADha paricaya thayA na hAta tApaNu e tattvA je rIte temanA jIvanamAM dekhA de che te rIte Aje hAta ke nahi e zaMkAspada che. gAMdhIjInA jIvanamAM badhA dharmone mAnya ane chatAM jaina dharmanI khAsa gaNAtI ahiMsA UtarI che, paNa te jaina bIbAmAM DhaLAyelI nahi. nAnA anekAMtavAda gAMdhInA pratyeka kAryamAM ane pratyeka zabdamAM dekhAya che, paNa te sudhdhAM jaina bhASA ane jaina rUDhinA bIbAmAM DhaLele nahi. potAnI prakRtimAMthI ja janmelAM ane zrImad rAyacaMdra Adi jevAnA paricayathI kAMIka viziSTa rIte pASaNa pAmelAM e e tattvA jo sAmpradAyika bIbAmAM DhaLelA ja, gAMdhIjInA jIvanamAM AvyA hota to gAMdhIjInA jIvana vize Aje vicAravAnuM raheta ja nahi. te ApaNA jevA prAkRta haiAta ane temanA jIvanamAMthI meLavavApaNuM na ja hota, athavA ochAmAM hu' hota. gAMdhIjIe ahiMsAne apanAvI, paNa te evI rIte apanAvI ke atyAra sudhImAM kAI paNa sAdhAraNa ke asAdhAraNa mANase e rIta aMgIkAra ja karI naheAtI, athavA kAI te bahu spaSTapaNe ane vyApakapaNe e rIta sUjhI Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhIjI ane jainatva [ 571: ja nahotI. hathiyAra na pakaDavAM, kAI sAme hAtha na ugAmaveA, dharamAM, guphAmAM ke jaMgalamAM mauna laI niSkriya thaI besI na rahevuM, badhAM ja kSetrAmAM jhajhUmavuM, chatAM kAI paNa sthaLe na hAravAnA tema ja badhA upara vijaya meLavavAna utsAha ane nizcaya e gAMdhIjInI ahiMsAnuM navu ane spaSTa rUpa che. potAnA vicArA ane siddhAntAmAM ati AgrahI rahyA chatAM kAI paNa kaTTaramAM kaTTara bIjA pakSakAranI dalIlane samajavAtA udAra prayatna ane sAmAnI dRSTimAMthI kAMI levA jevuM na jaNAya tepaNa tene tenA raste javA devAnI udAratA, e gAMdhIjInA anekAMtavAdanu jIvatuM divya svarUpa che. virodhI pakSakArA gAMdhIjIne na anusaravA chatAM kema cAhe che tenI kUMcI emanA anekAnta dRSTie ghaDAyela jIvanamAM che. anekAMtadRSTi eTale eka ja bAbata paratve aneka virodhI dekhAtI dRSTienA meLa sAdhave! te, jene samanvaya kahI zakAya. A dRSTi gAMdhIjInA vyAvahArika jIvanamAM saMpUrNapaNe taravare che. ahiMsAnuM ane anekAMtadRSTinuM bIja kAMthI AvyuM, kema vikasyuM e jovA karatAM e gAMdhIjInA jIvanamAM kaI rIte kAma karI rahyuM che, e jovu bahu ja jIvanaprada ane agatyanuM che. kharI rIte te have gAMdhIjInI ahiMsA ane gAMdhIjInA anekAMta e emanA jIvananI taddana viziSTa ja khAkhata thaI paDI che ane tethI ja te jaina paMthanA bIbAba6 e e tattvA karatAM judI paNa paDe che. Ama hovA chatAM jyAre ahiMsA tattvatI apAratA ane anekAMtatattvanI vizALatAne vicAra Ave che tyAre cokhkhu lAge che ke game teTalA vikAsa karyo chatAM ane game teTaluM upayogI parivartana karyAM chatAM e tattvonI bAbatamAM gAMdhIjI bIjA dha paMthe karatAM vadhAremAM vadhAre jaina dharmanI ja najIka che. gAMdhIjI jaina kahevAya tethI jaina pathe meTa vijaya sAdhyA agara jaina paMtha bahu karyAM che ema ahIM kahevAtu nathI. e ja rIte gAMdhIjI jaina na kahevAya teAye jaina paMthanAM viziSTa tattvA jo sAce ja upayogI hoya to tethI jaina pathanu gaurava ghaTavAnu nathI. ahIM te phakta vicAravAnu eTaluM ja che ke gAMdhIjInI prakRtimAM je je viziSTa tattvo bhAga bhajavI rahyAM che te tattvAmAMnAM kayAM tattvA jaina dharmanA mULa siddhAntAmAM Ave che. A dRSTie huM gAMdhIjIne upara kahela e tattvAnI bAbatamAM jaina samaju chuM. hajArA ja nahi paNa lAkhA jenAne pUche te ema ja kahevAnA ke Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7ra ] darzana ane ciMtana je vAcharaDe mAre ane kUtarAM mAravAnI saMmati Ape te jaina dharmanI ahiMsAvALA zI rIte hoI zake ?" paraMtu meM upara sUcana karyuM che ke gAMdhIjInI ahiMsA e temanI vicAra ane jIvanasaraNamAMthI siddha thayelI ane navuM rUpa pAmelI ahiMsA che. gAMdhIjIne kevaLa zabdomAM ja ahiMsAnI carcA karavI paDI hatI ane nAnAMmoTAM aneka kSetromAM vyavahAru jIvanane lagatA kaThaNa keyaDAne ukela karavAno prasaMga temane Avate na hota te temanI ahiMsA judA ja prakAranI hota ane temanA anekAMtavAdamAM jaina zAstranA "asti-nAsti', "dhruva-adhuva" vagere viredhI zabdonA camakArA sivAya bIjuM AkarSaka tattva bhAgye ja AvyuM hota. ahiMsA ane anekAMtavAdano Azraya laI temane badhAM ja vyavahAru kAma karavAnAM hoya che ane badhA ja koyaDAo ukelavAnA hoya che, eTale teo pitAne jaNa mArga nirbhayapaNe ane namrapaNe amalamAM mUke che. A temanI viziSTa prakRti che. e prakRtine kAraNe temane pitAnA paMthanA mAnavA lalacAI janAra sArA sArA vicArake paNa pAchA paDe che ane temane pitAnA paMthanA kahetAM khacakAya che. gAMdhIjInA jIvanamAM jeTalI mRdutA che tethIye vadhAre kaThoratA che, eTale temanuM tAdAmya sAdhavAnI vRtti jatI paNa nathI ane choDAtI paNa nathI. emanA jIvanamAM kAMI mehaka tatva che ke jene lIdhe jANe-ajANe janatAne moTe bhAge temanI AjubAju vIMTaLAya che ane chatAye tattva pacAvavA taiyAra nathI. A ja nyAya jena lekane lAgu paDe te svAbhAvika che. teo jyAre jyAre gAMdhIjInA lekhamAM agara bhASaNamAM sUkSma jaMtune bacAvavAnI vAta vAMce ane sAMbhaLe che, rAte na khAvApIvAnI ane banI zake to rAte dI sudhdhAM na karavAnI agara dIvAmAM bharatAM pataMgiyAM bacAvI levAnI jhINavaTa tema ja phUlanI pAMkhaDIone paNa na dubhAvavAnI bArIkI temanA kathanamAM sAMbhaLe che tyAre teo ekAeka jANe-ajANe kahI de che ke gAMdhIjI te kharekhara jaina dekhAya che. vaLI bIje prasaMge gAMdhIjI vAcharaDAM, kUtarAM AdinI carcA UbhI kare che tyAre te ja jeno pAchA jhapATAbaMdha, pitAnuM ApeluM pramANa patra vIsarI jaI ekAeka kahI de che ke "gAMdhIjI te hiMsaka che ane nAstika che." A rIte savara apAtA ane pAchA kheMcI levAtA pramANa patra vize huM taTastha chuM. huM to phakta eTaluM ja jouM chuM ke gAMdhIjInA jIvanamAM ahiMsA ane Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMdhIjI ane jainatva [ pacha3. anekAMtanAM be ta kaI kaI rIte kAma karI rahyAM che. ane jyAre e jouM chuM tema ja vicAruM chuM tyAre mane cokhuM lAge che ke e tatvonI bAbatamAM gAMdhIjInA jIvana upara jainatvanI moTI ane spaSTa asara che, pachI bhale te game te rUpamAM heya. kharI rIte mahAna puruSa koI khAsa dharma ke paMthane hoto ja nathI. te pracalita badhA pathenI bahAra ja hoya che, ane kAM to te badhA ja pathane, hoya che. je mahAna puruSa vizenuM A saikAlika satya mAnavAmAM vAMdho na hoya te gAMdhIjI vize paNa chevaTe eTaluM ja kahevuM basa che ke teo jaina nathI ja ane chatAM che ja. A "asti-nAsti' vAdamAM ja jainapaNuM AvI jAya che. -prasthAna "gAMdhImaNimahotsavAMka ?, saM. 1985. Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina jana [38] ghaNuM jUnA kALathI be jAtanI bhAvanA ApaNe tyAM cAlI Ave che: eka te, A zarIra azuci che, anitya che, nakAmuM che, duniyA duHkhamaya che, emAM kyAMya sukha ke saundarya nathI e bhAvanA; ane bIjI bhAvanA te A saMsAra duHkhamaya nahi paNa sukhamaya che, javavAlAyaka che, saundaryathI bhale che, AnaMdamaya che te bhAvanA. AmAM pahelI bhAvanAne vikAsa thavAthI jIvana kalezamaya ja nahi, paNa kRtrima paNa banatuM gayuM che. sutrAmavAtac-e sUtra mujaba dezamAM duniyAne ane jIvanane duHkhamaya, azuci, anitya varNavatuM sAhitya khUba vadhyuM che, paNa huM A bhAvanAne apanAvavAmAM ane binajarUrI rIte jIvanane nirAza ane kalezamaya banAvavAmAM nathI mAnate. bIjI bhAvanA te ema kahe che ke duniyAmAM saghaLe sukha ja che. jene eka jaNa duHkha kahe che te ja bIjAne mana sukha che. duHkhane choDavuM, eno tyAga kare e eka vAta che, ane pahelAMthI ja sarvatra duHkha mAnI levuM e bIjI vAta che. duHkha che kyAM? e paNa eka savAla che. eka vyakti zarIrane kharAba gaNIne enI upekSA kare che ane chatAM pAMca mALanA mahelamAM rahe che e zuM samajavuM ? janme to huM pahelI bhAvanAmAM ja Ucharyo chuM, paNa tattvaciMtana pachI mArI e bhAvanA badalAI gaI che, ane tethI jagatamAM kyAMya duHkha nathI e mAre anubhava che. jarAka ramUjamAM kahevuM hoya te kahI zakAya ke A sabhA suMdara che, A svAgata suMdara che, kAkAsAheba vidyAmUrti che ane A satkAra samAraMbhamAM huM mArI jAtane adhanya nathI mAnato, tame paNa dhanya che ! "deha devaLamAM akhaMDa dIvaDe, tethI mAruM manaDuM Dole" -e kAvyapaMkti AvA avasare sAcI paDatI lAge che. jene ane aspRzyatA nAnI uMmaramAM ane pachI mahAvIra-buddha vize vAMcyuM hatuM, mahaMmada Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 55 jaina jata ane jisasa vize vAMcyuM hatuM, paNa e kAI mArI sAmenA na hatA, e adhA parAkSa hatA. kAzImAM bhaNatA hatA tyAre baMgabhaMganA dezavyApI ugra AMdrelana vakhate, eka puruSe AphrikAmAM karI batAvela saphaLa satyAgrahanA kALanI vAte vAMcI. pachI A dezamAM e mahApuruSe kareluM kAma joyuM. emanI vicArasaraNI, Azramapaddhati, taTarathavrutti e badhuM jAte pratyakSa rIte joyuM ane ane badhuM samajAyu. rAma-rAvaNa, kRSNa-arjuna e parAkSa che. e kavinI kalpanA hA ke game te hA, paNa gAMdhIjIne joI te mane e badhuM sAcuM lAgyuM. mudda--mahAvIra, rAma-rAvaNu, kRSNa-arjuna, mahaMmada-jisasa vize jemane zaMkA hoya te pAtAnI zaMkA gAMdhIjIne joI ne dUra karI zake. na tvahaM kAmaye rAjyaM, na svarga nApunarbhavam / kAmaye duHkhataptAnAM prANinAmArtinAzanam // A zlokamAMnI bhAvanAne anurUpa gAMdhIjIe eka vAta karI--jIvana hAya to te mAnavatA mATe. ane A vAta temaNe upadezathI nahi, paNa potAnA AcaraNathI samajAvI. A badhuM jotAM lAge che ke jIvana duHkhamaya nahi, paNa sukhamaya ane sau maya che. A saundaryanI dRSTie, huM jarA paNa AnAkAnI vagara, A satkArane svIkAra karuM chuM, ane A mATe sadhane ane Apa saune AbhAra mAnu chuM. jaitA mahAvIra mATe kaheze ke temaNe te Ama kahyuM hatuM ane tema kahyuM hatuM. jaina dharma' vizvadharma hovAnuM kahevA chatAM paNa te aspRzyatAne paththara choDavAne taiyAra nathI ! praznone hala karavAne badale te ene TALavAnA ja prayatna karavAnA. paNa Ama karavAthI kaMI kAma cAle nahi. hirajanonA madirapraveza pratye emanI kevI vRtti che? je samAjane cUsatA hoya tene mATe maMdiranAM dvAra sadA khullAM ane je harijaneA vagara taMdurasta jIvana azakaya banI jAya ene aspRzya mAnA, ethI moTI bevakUphI kaI samajavI ? paNa have vakhata balAyA che. yuvakanuM mAnasa naryAM gANA gAvA pUratuM nahi, paNa hirajanAne apanAvIne temane teAkara tarIke, rasAyA tarIke ke bIjI game te rIte potAnI pAse rAkhavAmAM dekhAI Avavu joI e. yuvakeA pAsethI huM echAmAM ochI ATalI apekSA rAkhuM chuM. Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 ] darzana ane ciMtana have e zabdo yuvaka' ane 'jaina'. zabda vize kahuM. meM nAnI uMmarathI mahAvIranuM jIvana sAMbhaLeluM, ane pachI te chellAM sATha varSamAM enu aneka rIte parizIlana karyu`. muddanI jANa thayA pachI temanI jIvanakathA paNa aneka dRSTie vAMcI-vicArI. bIjAbIjA sa'tAnAM jIvana vize paNa bane teTaluM vAMcyuM-vicAryuM. chelle chelle gAMdhIjInuM jIvana tA pratyakSa ja joyuM. A badhA uparathI mane lAgyuM che ke yuvakanA sabaMdha uMmara ke zArIrika tAkAta sAthe nahi, paNa mAnasika ane hArdika parivartana karavAnI zakti sAthe che. je kevaLa prAcIna puruSonAM guNagAna karavAnI mUDI upara ja madAra bAMdhe che te yuvA na kahevAya. jene evA guNA meLavavAnI pratyakSa tAlAvelI lAgelI hAya, je e mATe satata prayatnazIla haiAya te ja yuvaka. je pArakAnA zramane upayeAga karavAnI vRttithI mukta hoya, je zramanuM mUlya pichANato hAya ane je lAbha-lAlacanI vRtti upara vijaya meLavI zake te jaina. huM icchuM ke tame badhA A arthamAM jaina yuvaka hA, ane na heAtA evA bane ! anavAnA prayatna kare!! * eka vakhate * vaiSNava jana ' nuM bhajana gavAtuM hatuM. tyAre kAI e kahyuM ke tyAM ' jaina jana 'karIe te ? e bhajanamAMnA badhAya guNA jainamAM paNu hAvA ja ghaTe. eTale e bhajanamAM varNavelA 'vaiSNava jana " te '* jaina jana' kahIe teA jarUra kahI zakAya. paNa Aje sthiti judI banI gai che. guNane vicAra ja jANe bhulAI gayA che. laI zake ke jyAre vepArI. ApaNI kAI paNa vyakti, samAja ke deza gaurava tyAre ja enI zAkha hAya. jenI bajAramAM zAkha hAya te ja uMmaralAyaka kanyA ApaNe kAne soMpIe ? jenI zAkha heAya tene. paNa jeneAnI zAkha have rahI nathI. pahelAM paisA vyAje mUkavA hoya tA jainanI peDhIne pahelI pasaMdagI maLatI. sAkSI ApavAmAM paNa jaina jA huM khele nahi, evI enI AbarU. paNa Aje badhu avaLu thaI gayuM che. kALAbajAranuM bhUta paNu jainAne vaLagI gayuM che, eTale jenAe potAnI zAkha gumAvI dIdhI che. ane zAkha jo gumAvI dIdhI to pachI maMdiramAM jAva ke na jAva, sthAnakamAM jAva ke na jAva e badhuM nakAmuM che. mULa vAta teA zAkha hAvI teja che, bAkI kAIne vagara zAkhe 'jaina' kahevAvuM hAya te temane mAre kaI kahevuM nathI. Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina jaina jana [ 177 e ja rIte vALa kheMcavAmAtramAM ke ughADe page cAlavAmAtramAM paNa gaurava nathI. eTalAmAtrathI sAdhujIvana caritArtha khanI jatuM nathI. bIjAnI sevAzuzrUSA ane zramane lAbha maLe e paNa gaurasvAspada vAta nathI. ethI teA UlaTuM mANasanuM patana thAya che, ane ene vikAsa rUMdhAI jAya che; eTale garIba thavA chatAM, majUra thavA chatAM khoTA dhaMdho na kare e ja sAcI zAkha samajavI, e ja sAcuM gaurava che, e gauravane mATe tame sahu prayatnazIla khatA, eTaluM ja Icchu chuM -pramuddha jIvana, 1-1154. *muMbaI na cuka sadhanA rajatamahAtsatra prasage karavAmAM Avela satkAranA pratyuttararUpe Apela bhASaNa, 37 Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalikAlasarvajJane aMjala [ 39 ] Aje je mahApuruSanI janmajayantI UjavavA ApaNe sau ekaThAM thayAM chIe emanI janmatithi-kArtika zuklA pUrNimA--eka viziSTa tithi che. tenI sAthe aneka mahAna vyaktienI smRti saMkaLAyelI che. bhagavAna buddhanA janma A ja tithie thayA che, ane enI UjavaNI mATe banArasa pAse sAranAthanA auvihAramAM dUra dUrathI tibeTa, silAna, cIna ane amAmAMthI tema ja kAI kAI pazcimanA dezomAMthI paNa aneka yAtrikA Ave che ane moTA utsava sAthe yuddhajanmanI ujavaNI kare che. zIkha saMpradAyanA sthApaka guru nAnaka ane tapasvI zrImad rAjacaMdre paNa A ja tithie janmyA hatA. jene ApaNe kalikAlasarvajJa kahI sanmAnIe chIe teno ApaNe pUrA pichAnatA nathI, e ApaNuM kamabhAgya che. AvA prakhara pAMDityavALA mahApuruSane janmadina ApaNe kevA gauravapUrvaka UjavavA joI e ! huM mAnu chu ke zrI hemacaMdrAcAya ane temanA jevA ja anya anya dharmo tema ja kSetramAM je je asAdhAraNa pratibhAvALA puruSo ApaNe tyAM thaI gayA hoya temane samaye samaye yAda karavA mATe AvA aneka jyaMtI-utsavA yeAjAya te ApaNI navIna praznane, AjanAM zuSka ane niSprANa khanI gayelA zikSaNa vacce, kaMIka preraNAdAyaka saMdezA ApaNe ApI zakIe. hemacaMdrAcAryanA mahimA mAre mana e eka jaina AcAya hatA e rIte che ja nahi. e te| na kevaLa AkhA gujarAtanI, paNa samarata bhArata varSanI saMpattirUpa hatA, ane e rIte ja emanuM jIvana ApaNe samajavuM joI e. hemacaMdrAcAryanA pAMDityanA ane rAjakAraNa sahita aneka pravRttimAM nimagna rahevA chatAM emaNe karela vizALa sAhityasarjanane vicAra karIe to ApaNe stabdha thaI jaIe chIe. jiMdagInA cheDA sudhI ATalI badhI pravRttio AdaranAra e mahApuruSamAM zaktine keTalA saMcaya thayelA haze enI ApaNane kalpanA paNa nathI AvI zakatI. Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalikAlasarvane aMjali dakSiNanA pAMDityarUpa pUrva-uttaramImAMsAne pahelavahele gaMbhIra AbhAsa gujarAtane hemacaMdrAcArye ja karAvyuM. dUradUranA dezo takSazilA ane kAzmIranI vidyAone gujarAtamAM lAvanAra koNa hatuM ? Aje kAzmIranI sthiti bhale game tevI hoya, paNa te kALe te e paMDitane deza hato ane tethI zAradA deza" tarIke enI prasiddhi hatI. vaLI atyAre kAzmIra sAva najIka pradeza banI gayuM lAge che, paNa te samaye te tyAM pahoMcavuM ke tyAMthI kaMI meLavavuM bahu duSkara hatuM; paNa hemacaMdrAcAryanA vidyA-preme kAzmIranI sarasvatIne gujarAtamAM lAvI mUkI hatI. gujarAtamAM samRddha graMthabhaMDAre te kALe hemacaMdrAcAryuM na hota to koNe sarajAvyA heta ? Aje gujarAtamAM Thera Thera je hastalikhita graMthanA bhaMDAre jovA maLe che te mukhyapaNe hemacaMdranI vidyAupAsanAne AbhArI che. - TUMkamAM ema kahI zakAya ke vidyA ane pAMDityanI dRSTie gujarAtane je aparicita hatuM teno paricaya gujarAtane hemacaMke karAvyuM che. ema kahevAya che ke pATaNanI jJAnazALAmAM hemacaMdra pAse 70 0 lahiyAo kAma karatA hatA. Aje A yaMtranA jamAnAmAM paNa TAImsa opha InDiyA ke evA moTA ekAda mudraNAlayane bAda karatAM ApaNuM daridra jevA presamAM ATalA kaMpAjhITare kyAMya jovA nathI maLatA, ane e badhA pAsethI kAma levAmAM bIjI keTakeTalI taiyArIo joIe che? AjanI A sthitino vicAra karIe chIe ane A u00 lahiyAo pAsethI kevaLa enI nakale karAvavAnuM ja nahi, paNa navA navA graMthanI racanA karAvavAnuM paNa kAma levAnI hemacaMdranI zaktine vicAra karIe chIe, tyAre emanA vizada pAMDityane kaMIka khyAla Ave che. alabatta, AmAM temanA vidvAna ziSyone sAtha ane sahakAra haze ja, paNa AjanI dRSTie lekhanasAdhano-kAgaLe vagerenI jabarI achatavALA e samayamAM 700 lahiyAo pAsethI je kAma lIdhuM te adbhuta che. ApaNe te Aje kaMI lakhavuM hoya te cAra vakhata lakhIe ane bhUsIe tyAre taiyAra karI zakIe chIe. * hemacaMdrAcAryane graMtha sau pahele mArA hAthamAM Avyo ane meM enuM adhyayana karyuM tyArathI ja huM te emane upara ApharIna banI gayo chuM.' hemacaMdrAcAryanA prathenI te viSayanA prAcIna graMtha sAthe sarakhAmaNuM karatAM AjanA keTalAka vidvAne temaNe bIjA graMthamAMthI utArAo lIdhAnI Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana vAto kare che. AvA vidvAne kAM te vastune yathArthapaNe samajatA nathI hatA, athavA sAMpradAyika ke evA koI kAraNe Ama mAnI le che, paNa e sAva khoTuM che. gItA vAMcIne upaniSada vAMcIe te emAM keTaleya viSaya ane zabdaracanA samAna jaNAyA vagara nathI rahetAM. jene eka eka zabda akAya je gaNAvavAmAM Ave che te zaMkarAcAryanA zAMkarabhASyane vAMcI bauddhatArkika vasubaMdhune vAMcIe te vasubaMdhunA keTalAya vicAro zAMkarabhASyamAM noMdhAyelA maLe ja che. te zuM A badhA upara carIne Aropa mUkI zakAya ? mAtA ane putrIne sarakhAM rUpa-raMgavALAM joIne zuM putrInuM vyaktitva ja vIsarI javuM? kharI vAta e che ke vidyA ane vicAranI paraMparAo te cAlI ja Ave che, to pachI enI chAyA potAnA adhyayana ane graMthasarjanamAM AvyA vagara kema rahe? pUrvanI vidyAo uttaranI vidyAomAM Ave ja, paNa sAcI vizeSatA te e vidyAone pacAvavAmAM che. ane A vizeSatA hemacaMdramAM barAbara hatI. eTale bIjA nA utArAnI vAta karIne emanA pAMDityanuM mUlya ochuM na karI zakAya. mAre kahevAne e Azaya nathI ke hemacaMdra karatAM vadhAre pratibhAsaMpanna bIjA koI na thAya. vAta eTalI ja ke hemacaMdrane temanA yathArtha rUpamAM ApaNe pichANIe. hemacaMdra jevI eka ja vyaktimAM rahela judA judA viSayanA pAMDityane samagrapaNe vicAra karIe te ApaNane e ensAIklopIDiyA ja lAge. tethI huM temane sArasvataputra kahuM chuM. Aje ema lAge che ke jANe sarasvatI nirAdhAra banI gaI che, paNa sarasvatI kadI nirAdhAra nathI. AjanA gujarAtamAM puruSo je vepAramAM ja rahevA mAgatA hoya to, temane ema karavA daI, strIoe vidyAnuM A kAma upADI levuM joIe. huM to mAnuM chuM ke sahaja kamaLa prakRtivALI ApaNuM strIone A kAma jarUra vadhAre bhAvI jAya. Aje strIo ghareNAM, kapaDAM ke zaNagAranI pAchaLa je vakhata kADhe che te sarasvatInI pAchaLa kADhe te jarUra emanuM bhaluM thAya ane nirAdhAra lAgatI sarasvatIne AdhAra maLI rahe. Aje to keTalIya evI bahene che, jemAM vidhavA, tyaktAo ane umaralAyaka kumArikAo che, jeo dizAzUnya jevI dazA bhogave che. paNa je e badhI bahene ane bIjI bahene paNa sarasvatInI upAsanAnuM AvuM kArya upADI le te jarUra emane uddhAra thaI jAya. ' '' AvI sarasvatI upAsanA mATe hemacaMdranuM vipula sAhitya khUba khUba upayogI thaI paDe e niHzaMka che. Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalikAlasarvajJane aMjali [ pa81 hemacaMdra gujarAtamAM reDelA saMskArane huM vicAra karuM chuM tyAre ahiMsAnI najare ATha varSanA gALAmAM eka ja moDha jAtimAM thayelA hemacaMdra ane gAMdhIjImAM koI kudaratI saMketa jevuM lAge che. Aje jema gAMdhIjIe AkhA dezamAM ane vizvamAM ahiMsAnI pratiSThA vadhArI che tema te kALe hemacaMdra gujarAtanI samagra prajA upara dayAnI chApa pADI hatI ane ahiMsAnI pratiSThA karI hatI. hemacaMdrane A mATe guNa ane moTe upakAra ! hemacaMdranI ahiMsA e vevalI ahiMsA na hatI. ahiMsA pite te evI kaI vevalI vastu che ja nahi. agara e niMdAne pAtra TharatI hoya te te deSa tenA pALanAra che. hemacaMdra kumArapALane ahiMsAnI dIkSA ApI hatI ane kumArapALe rAjyakartAnI badhIya pharajo pUrepUrI pALI hatI, yuddho jItavAmAM paNa kadI pAchI pAnI karI na hatI. ahiMsAnI maryAdA ke enI samajaNa amuka amuka kALamAM judI judI hoya. gAMdhIjIe rAjakAraNamAM paNa tene ajamAvI ane tenI maryAdA vadhArI e judI vAta che, paNa hemacaMdranI ahiMsA vevalI ahiMsA hatI ja nahi. kharI vAta to e che ke ahiMsA e hiMdustAnanuM saMskAradhana che ane tethI ahiMsAnI vAta enA haiyAmAM sahelAIthI utArI zakAya che. - Aje je kevaLa paisAnI ja moTAI thaI paDI che te dUra karIe ane vidyAnA kSetramAM paNa cokA racAI jAya che te paNa dUra karIe, te AvA samartha puruSane ApaNe barAbara pichAnI zakIe. temane pichAnavAne A jayaMtI-utsava ke e dareka prayatna AdaraNIya gaNAya. emane ke emanA jevA mahApuruSane smarIne ane oLakhIne ApaNe ApaNuM saMskAradhana vadhArIe! -jaina, 28-11-48. Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayadharmasuri ane zikSaNasaMsthAe [40] zrI vidharmasUrIzvaranA jayaMtI-utsavamAM meM 25 varSa sudhI bhAga . nathI lIdhe ane Aje huM emAM bhAga laI rahyo chuM e zuM suvarNacaMdrakanI lAlace? ema koIne sahaja prazna thAya; paNa huM eTaluM ja kahyuM ke zrI vijyadharmasUrIzvarane-temanAM zakti ane sAmarthyane--huM pichAnuM chuM, paNa ene huM e rIte upayoga karavA nathI mAgato ke jethI e koIne mATe kevaLa pracAranA sAdhanarUpa banI rahe. bAkI emanA pratye mane hamezAM Adara rahyo che ane tethI ja te meM mArI eka sArAmAM sArI graMthakRti temane samapI che. AvI jayaMtIne artha huM to e ja samajuM chuM ke te vyaktine kharA rUpamAM ApaNe samajIe ane temAMthI je jIvanamAM utAravA yogya heya tene jIvanamAM utArIe. bAkI te ghaNuya jayaMtI UjavAya che ane bhUlI javAya che. e jANe rejanA anubhavanI vAta banI gaI che. AvI ujavaNIo mArA mana sAthe saMgata thatI nathI. mArA khyAla mujaba vijayadharmasUrIzvarane eka viziSTa guNa e hato. ke je guNanI Aje paNa jaina samAjane jarUra che. te guNa eTale gRhastha vidvAno taiyAra karavAnI kalpanA ane e kalpanAne mUrtarUpa ApavAnI sUjha ane - sAhasa. vijayadhamasUrijInA sAhasane gujarAtanuM kSetra anukULa na hatuM, tethI temaNe kAzIno mArga grahaNa karyo e jANItI bInA che. ApaNe tyAM zvetAMbara samAjamAM haju sudhI paNa gRhastha mAtra zrAvake (sAMbhaLanArAo) ja rahyA che ane tethI ja vetAMbara paraMparAnA ItihAsamAM tatva jaina gRhastha vidvAna havAne eke dAkhale neMdhAyo nathI. digambara samAjamAM jarUra gRhastha vidvAna thayA che. vijayadharmasUrIzvarane yugapravartaka kahevAmAM Ave che, teno artha eTale ja ke zvetAMbara jaina samAjamAM gRhastha vidvAne taiyAra karavAne yuga temaNe Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayadharmasUri ane zikSaNasaMsthAo [ pa83 pravartAvavAno prayatna karyo ane e yuganI zarUAta tyArathI thaI. banArasanI atyAranI syAdavAda mahAvidyAlaya jevI digaMbara pAThazALAo e zrI vidharmasUrijInA puruSArthane pratidhvani che. * paNa have savAla e thAya che ke e puruSArtha AgaLa zI rIte vadhArI zakAya? prAraMbhamAM je rIte e puruSArtha amalamAM mUkavAmAM Avyo e rIta te have purANI thaI gaI che ane tethI A yugamAM e kAragata thaI zake ema nathI. have te mULamAM e bhAvanA-gRhasthavidvAne taiyAra karavAnI bhAvanA - kAyama rAkhavA chatAM ene mUrta karavAnI rItamAM pheraphAra karavo ja rahyo. je rIta eka kALe kArya karI hatI te sadAya kAryakArI banI rahe e zI rIte bane ? eTale have navI rIta ja zedhavI rahI ane te rIte te samanvayagAmI tulanAtmaka abhyAsanI paddhati dvArA vidvAnane taiyAra karavA te. jaina saMpradAyanA traNe phirakAomAM gurukuLanI phuraNA thaI che e sAcuM che, paNa tethI tatvaciMtaka gRhastha vidvAnanI UNapa dUra thaI zakI nathI, e paNa hakIkata che. Ama thavAnuM kAraNa e che ke paMDita banelA gRhasthane kAma zuM ApavuM? e praznane nikAla ApaNe na karI zakyA ane pariNAme ApaNI keLavaNInI saMsthAo chevaTe kevaLa vyAvahArika kSetrane adhyayanaadhyApananAM dhAma banI gaI banArasanI pAThazALA bhale game te kAraNe asta banI, paNa banArasamAM nahi te bIje game te sthaLe e krama cAlu rahe joItuM hatuMparaMtu e cAlu rahyo nahi. mArI najara sAme ja aneka saMsthAo asta thaI paNuM Ama thavAnuM eka ane mukhya kAraNa te saMsthAnA saMcAlanamAM sAdhuonuM varcasva che ema mane spaSTa lAgyuM che. saMsthAnA kalyANanI dRSTie ApaNe sAdhuone namrabhAve ema kahI devuM joIe ke Apa saMsthAne dareka rIte jarUra madada ane mArgadarzana karAvatA rahe, paNa saMsthAnA saMcAlanamAM Apa mAthuM na mAre. tethI nathI sacavAto tamAre tyAgadharma ane nathI sadhAtuM saMsthAnuM vidyAviSayaka lakSya. mahAvIra jaina vidyAlaya jevI saMsthA nabhI zakI che ane puSTa banI zakI che enuM kAraNa Aja che. bIjI saMsthAonuM astagamana paNa Aja hakIkatanI sAkha pUre che. mAnuM chuM ke jaina sAdhuone javAbadArInuM bhAna bhAgye ja hoya che, tethI teo na Icche chatAM temanA hastakSepathI saMsthA vikasavAne badale vinAzamAM ja pariName che. Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 ] darzana ane ciMtana zuM ApaNane rAdhAkRSNana jevA vidvAne nathI joItA? jo hA, te evA vidvAne AjanI jaina saMsthAomAM taiyAra thaI zakaze kharA ? e vAtane tame badhA vicAra karajo. rAmakRSNa mizananI pravRtti ApaNane saune preraNA Ape evI che. tyAM kevA moTA moTA vidvAno paDyA che ane te paNa tyAga ane vairAgyanI bhUmikA upara ane janakalyANanI sAdhanAnA mArga upara. mane lAge che ke je saMsthAo binajavAbadArapaNe cAlatI hoya te saMsthAo ApaNe baMdha karavI joIe. e baMdha karavAmAM ja samAjanuM zreya raheluM che ane sAthe sAthe agya saMcAlake heya temanuM paNa niyaMtraNa karavuM joIe ane jarUra jaNAya to temane rUkhasada ApatAM paNa acakAvuM na joIe, kAraNa ke agya saMsthA ke ayogya saMcAlaka pAsethI sArA mANase taiyAra thavAnI AzA te na ja rahe; UlaTuM emAMthI agya mANunI paraMparA ja UbhI thavAnI. A sthiti aTakavI ja joIe. - ApaNuM phirakAo ghelakAM jevA banI gayA che, jemAM kadI na buddhine avakAza rahe che na mukta vikAsane. emAM to kevaLa jaDatA ane aMdhazraddhAnuM ja sAmrAjya jAme che. jyAre dharmanuM zikSaNa te keIna paNa aMdha anuyAyI thayA sivAya ja levuM ghaTe. eTale ApaNI zikSaNa saMsthAomAM koI eka paMthanuM dRSTibiMdu na keLavAya e jovuM ghaNuM jarUrI che; nahi te mAtra zuSka kriyAkAMDanI jALane dharma mAnI levAnI bhUlamAM ApaNe phasAI paDIzuM ane pariNAme dharmanA nAme kevaLa bhramanI paraMparA ja ApaNA nasIbamAM raheze. atyAre te AvI duHkhada paristhiti pravarte che. ene dUra karavI ati jarUrI che ane e dUra karavAnuM kAma ApaNI jJAnanI-keLavaNunI saMsthAonuM che. e kAma mATe vyApaka daSTi ane udAra cittanI jarUra che. ApaNe sau e samajIe ane e mATe prayatnazIla banIe! -samayadharma, varSa 16, aMka 20. Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parizIlana Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAnI cAra bhUmikAo * [1] Aje tamArI saunI samakSa belatI vakhate je huM pratyeka vyaktine cahere joI zakate heta, athavA te zabda sAMbhaLIne paNa badhAne oLakhI zakate heta te mane vadhAre sagavaDa raheta. mAre zuM kahevuM teno meM bahu vicAra karyo nathI, paNa ahIM AvavA nIkaLyo tyAre rastAmAM eka vicAra sUjhI. Avya, te tamane kahI saMbhaLAvuM chuM. ApaNe badhAM ekatra thayAM chIe te eka ja paMthanAM chIe mATe. anya saMbaMdhamAM judA judA vyavasAyIone avakAza rahe che, paNa ApaNe to vidyAdhyayana ane saMzodhana arthe ja ekatra thayAM chIe. te adhyayana saMbaMdhI ja kaMIka kahuM. paddhatisara athavA vaijJAnika rIte kAma karavAnI jevI tAlIma tamane maLI che tevI mane maLI nathI; eTale mAre te vagara tAlIme phAMphAM mAratAM je raste mane sUjhI Avyo hato tenI ja vAta karavAnI che. je mANase bIjA rastA joyA ja na hoya ane hAtha lAgelI amuka keDIthI jeNe jaMgala pasAra karyuM hoya te kevaLa pitAnI keDInuM ja varNana karI zake. eno artha e te nahi ja ke bIjI keDIo ja nathI, athavA che to enAthI UtaratI che. bIjI keDIo enAthI paNa sArI hoya e banavAjoga che, chatAM eTaluM kahuM ke mArI keDImAMthI mane AnaMda ane sthiratA maLI rahyAM che. vidyArthI jIvana ApaNe cAra vibhAgamAM ke bhUmikAomAM vaheMcAyeluM joIe chIe. prAthamikathI mAdhyamika sudhIne te pahele vibhAga; mAdhyamithI uccazikSaNa arthAta ApaNe jene bI. e. ke snAtaka thatAM sudhInuM zikSaNa gaNue chIe te pAmatAM sudhI bIjo vibhAga anusnAtakane te trIjo ane te pachI te cothe vibhAga. ApaNuM prAraMbhanuM zikSaNa zabdapradhAna ane smRtipradhAna hoya che. emAM zIkhanAra ane zIkhavanAra baMnenI samajavA tema ja samajAvavAnI pravRtti bhASAnA sAdhana dvArA ja thatI hoya che. sIdhuM vastugrahaNa temAM thatuM nathI. mAtra bhASA dvArA je saMskAra paDe te smRtithI pakaDI rAkhavAmAM Ave che. ahIM maH gujarAta vidyAsabhAnI anusnAtaka vidyAthI sabhAne Azraye, adhyApaka ane vidyAthIo samakSa, 1947nA pahelA satramAM pU. paMDitajIe kareluM maMgalapravacana. Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 ]. darzana ane ciMtana jene huM bhASA kahuM chuM temAM lakhavAnuM, bolavA vAMcavA ane uccAravAnuM badhuM AvI gayuM ema gaNavAnuM che. A pravRttithI samajaNa, tarka badhuM uttejita thAya che, paNa te moTe bhAge umaranA pramANamAM. tyAra pachInI bIjI bhUmikA saMjJAna arthAta samajaNapradhAna che. vidyAthI kolejamAM dAkhala thAya tyAre paNa bhASA ane zaNuM mahattva te rahe che ja, paNa e bhUmikAmAM ene viSayane pakaDIne cAlavAnuM thAya che. tethI ja abhyAsakramamAM ghaNuM pustake hevA chatAM te badhAM pUrAM thAya che. je ene tyAM paNa mAtra smRti para AdhAra rAkhIne cAlavAnuM hoya te ema thaI zake nahi. tyAM zabda nahi paNa artha mahatva bhagave che. e artha grahaNa karavAnI paddhatimAM phera hoI zake, paNa mukhya vastusthiti A prakAranI heya che. tyAra pachInI bhUmikAmAM samajaNa uparAMta eka navuM tattva Ave che. enI pahelAMnI bhUmikAomAM zikSaNa, carcA, TIkA badhuM anyanI kanethI AvatuM hatuM ane samajI levAtuM hatuM, paNa have A navI trIjI bhUmikAmAM tAratamya, parIkSaNavRtti--kaI paNa matane pitAnI buddhithI kasI javAnI parIkSavRttiumerAya che. A vakhate vidyAthI Ama karI zakavA jeTalI uMmare paNa pahoMcyo hoya che, eTale pahelAM je pustaka ke adhyApakane te pramANabhUta mAnate hoya tenI sAme paNa e zIMgaDA mAMDe e sthiti Ave che. te pachInI bhUmikA te pIeca. DI. thavA mATe je jAtanI pravRtti thatI hoya che tenI che. zabdapradhAna, samajaNapradhAna ane parIkSApradhAna vidyAdhyayanane upayoga e bhUmikAmAM thAya che. e bhUmikAvALAe potAnA viSayane aMge jeTaluM kAma thayuM hoya te badhuM samajI laIne, upalabhya hoya eTaluM jJAna meLavI laIne kaMIka navuM zodhavAnuM, sarjavAnuM, umeravAnuM hoya che-pelI zabdasRti, saMjJAna ane parIkSAnI triveNune AdhAre. eNe karelA kAmanuM pramANa jovAnuM hotuM nathI, eTale ke pAnAMnI saMkhyA jovAnI hotI nathI, paNa enI maulikatA, ene adhikAra jevAnAM hoya che. enI navI zodha ekAda vAkyamAM jaNAI Ave ema paNa bane; paNa mAre je kahevAnuM che te te A ja ke e bhUmikA navuM zodhavAnI, sarjanazaktine vyakta karavAnI bhUmikA che. ApaNe Aje jeo ahIM ekatra thayAM chIe te trIjI ane ethI Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAnI cAra bhUmikAo [paTela bhUmikAvALAM chIe. DigrI meLavavA mAganArAono ke parIkSA pAsa karanArAone atyAre huM vicAra nathI karatA. vidyArthIo ane adhyApakone paNa huM bhege ja khyAla karuM chuM, chatAM adhyApake vize thoDuMka kahI lauM. Ama to sAce adhyApaka haMmezAM vidyArthI mAnasa sAthe tAla meLavato ja hoya che; paNa jyAre vidyArthInI saMzAdhanapravRttine e sahAya karatA hoya che tyAre e judo ja raMga sajate hoya che. e kakSAmAM adhyApakane evI vastuo sUcavavI paDatI hoya che jethI vidyAthInI saMzodhakavRtti jAgrata thAya. eTale adhyApaka pratyakSa zikSaNathI ja nahi paraMtu carcA, vArtAlApa, sUcanA vagere dvArA paNa vidyAthInA manamAM kazuMka ugADavA mathatA hoya che. ekaMdare, vidyArthI jIvananI jema cAra bhUmikAo gaNAvI tema adhyApakanA jIvananI paNa cAra bhUmikAo gaNAvavA. jevI che-ene vidyArthIonI sapATI para UtaravuM paDatuM hoya che mATe. vidyArthI ane adhyApakano saMbaMdha paNa samajavA jevuM che. vidyAnuM adhyayana baMnene sAmAnya dharma che. adhyApaka ane vidyArthI evA vibhAge kevaLa vyavahAru che, bAkI beu eka ja varganA che. paNa adhyApakanA pade nimAvAthI adhyApaka thavAtuM nathI; e te rajisTaramAM adhyApaka tha. vidyArthInI buddhine ane jijJAsAne saMkeranAre ne uttejanA ja sAco adhyApaka gaNAya. e sivAya vidyArthI ane adhyApaka vacce tAratamya jhAjhuM nathI, chatAM adhyApaka vinA vidyAthIne cAle nahi. naTane nAcavA mATe derI na hoya to e nAce kevI rIte ? tema vidyArthIne paNa pustako ane, adhyApake vinA cAle nahi. sAme pakSe je vidyArthI ja na hoya te adhyApaka ke adhyApana saMbhavatAM nathI. vastutaH vidyArthInA sAMnidhyamAM ja adhyApakano AtmA vikase che, vyakta thAya che. enI samaja paNa tyAre ja spaSTa thAya che. vidyAthI enI pAse Ave che te kaMIka meLavavAnI zraddhAthI, paNa adhyApaka je pitAnI javAbadArI samajatA hoya te ja e zraddhA sArthaka thAya che. Ama ucca zikSaNanI saMsthAmAM vadhAremAM vadhAre javAbadArI adhyApakanI rahe che. paNa adhyApaka javAbadArI samajanAre heya eTalAthI ja vidyAthIne uddhAra na thaI jAya. jeo adhyApakanI zaraNAgati levA Ave teo pita. paNa jijJAsu, mahenatu ane vidyAparAyaNa hevA joIe. adhyApakanuM pitAnuM paNa eka dhyeya hoya che. ene paNa navuM saMzodhana Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 ] darzana ane ciMtana karavu hAya che. have vidyArthIone doravaNI ApatAM, emane kAma ApatAM te emanI pAsethI kAma letAM enI pAtAnI sUjha paNa khIle che, enu netRtva dhaDAya che. eTale svAbhAvika rIte ja uttama saMzodhakeA potAnI AsapAsa vidyArthIonu mALa hAya ema icche che; eTalu ja nahi, temanI sAthe kuTuMbabhAve vyavahAra Acare che. kalakattAmAM ane zAMtiniketanamAM me evA adhyApakA joyA che. yurApamAM evA adhyApakeA che ema sAMbhaLyuM che. AvA adhyApakAne vidyAthIo te pAtAne zakAprazna pUchIne nirAMte ghera jaI ne sUI zake, paNa adhyApakanI te dhaNIvAra UMdha UDI jatI hoya che. ene ema cAya che ke vidyArthInA mananuM samAdhAna karavA je uttara pote ApyA te adhUro che, pUratA satoSakAraka nathI. tethI saMtoSakAraka uttara Ape tyAre ja ene cena paDe che. A jyAre vidyAthI ANe che tyAre adhyApakanA jIvanane raMga ene paNa lAge che. vidyoSArjana e te vRkSa jevI kriyA che. satata rasa lIdhA karIe te ja e vadhyA kare ane zAkhAe zAkhAe, pAMdaDe pAMdaDe e rasa paheAMcyA kare. dhaNA pUche che ke zuM amadAvAdamAM sAdhana thaI zake? prazna sAcA che, kema ke amadAvAdanu" dhana juduM che. chatAM e dhanane vizeSa icchanAra vargomAM paNa vidyAdhana icchanAra varga hAya che ja. amadAvAda emAM apavAdarUpa na hAI zake. ApaNe jenuM upArjana karavAnu che te paNa eka dhana che. e dhana pAmIne jhUMpaDAmAM rahIne paNa sukhI thavAya. je mANasa khaMtIlA che, jene peAtAnI buddhi ane cAritryanA vikAsamAM dhanyatA dekhAya che tene mATe vidyopArjana e dhanya vyavasAya che. ApaNe badhAM icchAe ke anicchae A vyavasAyamAM dhakelAyAM chIe, chatAM ene paNa upayoga che. dhaNA pUchanArA maLe che ke AmAM zuM joI te paDayA hazo ? huM javAba ApuM chuM ke amAre maratI vakhate vIla karavAnI jarUra paDavAnI nathI. ane nikA bhale abhimAna kare paNa vidyAdhanavALAone-vidvAnAne zAkhyA vinA emane cAlyuM nathI. peAtAne mATe nahi te petAnAM satAnA mATe paNa emane vidvAnAnI jarUra rahe ja che. Ama karIne lakSmI ane sarasvatInA virodhanI vAta huM nathI karatA. vidyArthInA sAdhanAkALamAM lakSmInI lAlasA vizrvarUpa che. vidyAnI sAdhanAmAM vizva hAya te te dhanarAzinuM che. paNa garIba dezamAM ane vaLI garIba kuTuMbamAM rahetA hAI e te| dhananI mahattvAkAMkSA jAgavAne saMbhava nathI. dhanADhayonA saMsaga thI Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAnI cAra bhUmikAo [591 ja e jAgatI hoya che. eTale ethI bhUmikAmAM vyakta thanArI ApaNI maulika sAdhanAmAM ApaNe enAthI cetIne cAlavAnuM che. eka bIjA vighane paNa ahIM nirdeza karIza. ghaNuM vAra pAchalI bhUmikAnI truTio paNa AgaLanI bhUmikAomAM dekhAvA mAMDe che. emane paNa dUra karavAnI hoya che. pitAnA vakhatano sadupayega karanArA vidyArthIe meM bahu ochI joyA che. emane puruSArtha parIkSAkALa pUratuM ja hoya che. emAM teo Arogya paNa bagADatAM hoya che. A bhUla bIjI bhUmikAmAM vAraM vAra thatI jovAmAM Ave che, paNa trIjIcothI bhUmikAmAM e bhUla kadApi na thavI joIe ane thatI hoya te svaprayatnathI-samajaNathI e dUra karavI joIe. pahelI be bhUmikAonI bhUla mATe ApaNe zikSako, zikSaNapaddhati, samAja-game tene javAbadAra gaNIe, paNa trIjImAM to vidyArthIe jAte ja javAbadAra banavuM paDe, ane ethImAM te e bhUla nabhI ja na zake; tyAM te ene dUra karavI ja paDe. e bhUmikAmAM tame ne huM badhAM chIe. e maMgala avasara che, maMgala jIvana che. gharanuM vAstu, lagna, paradezaprayANa vageremAM amuka vakhata pUratuM maMgala manAya che, paNa pratyeka kSaNe mAMgalikatA dekhAyacarcA, vAcana, zodhana, sUjhamAM mAMgalya UbharAya-e to vidyArthI jIvanamAM ja bane che. pahelI traNa bhUmikAonAM te varSe paNa niyata karavAmAM Ave che, paNa cothIne te enuMya baMdhana nathI. e to sadA maMgala che. e jIvanamAM tame badhAM vikase evuM prANuM chuM. Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naciketA ane navo avatAra [2] bhAratanuM nAma bhautika sAdhanA ke prAkRtika vibhUtithI evuM jANItuM nathI jevuM te AdhyAtmika sAdhanAthI jANItuM che. bhAratanI AgavI kahI zakAya evI badhI kaLAoe, badhI vidyAoe ane badhI sAMskRtika paraMparAoe AdhyAtmika saMskAramAMthI ja mukhya baLa meLavyuM che. AdhyAtmika bhAvanAone pravAhAe hajAre varSanA kALa paTa para vahete Avela tema ja deza, jAti ane paMtha AdinA saMkIrNa vartuLamAM nahi baMdhAyela e eka ciraMjIvI pravAha che. tathAgata buddhanI cha varSanI utkaTa sAdhanA ke dIrdha tapasvI mahAvIranI bAra varSanI tIvra sAdhanA jevI jANItI atihAsika sAdhanAo te e pravAhane eka namUne mAtra pUruM pADe che, paNa ativipula evA vaidika, paurANika ane tAnsika sAhityamAM evI sAdhanAnI daDha pratIti karAva. nArA saMkhyAbaMdha pratIke jovA maLe che. eTaluM ja nahi, paNa kahevAtA A bhautika yugamAM paNa e sAdhanAne sAcI rIte jIvavA maLyA hoya ane te pramANe jIvatA hoya evA virala sAdhake Aje paNa durlabha nathI. upaniSado e maMtra-brAhmaNa yuga tema ja saMta, sAdhaka ane tapasvIyuga e bene ekameka sAthe sAMdhatI evI eka suMdara kaDI che. upaniSado aneka che. te badhAM koI eka kALe ke eka pradezamAM agara eka vyakti dvArA racAyAM nathI. ghaNIvAra eka ja upaniSadanA judA judA bhAge paNa judA judA hAthanI tema ja judA judA samayanI kRti hovAnuM jaNAya che. te badhAM ja upaniSadonuM mUlya ekasarakhuM na paNa hoya, chatAM e badhAMmAM sAdhanAno sUra che. ekasarakhe ja saMbhaLAya che. temAMthI keTalAMka upaniSado ane khAsa karI kaI kaI upaniSadanA khAsa bhAge te evA che ke je game te sahedaya jijJAsune vaza karI le. dA. ta. IzAvAsya, yAjJavaThyasaMvAda ItyAdi. AvAM hRdayasparzI upaniSado agara tenA bhAgamAM kAThaka upaniSadanuM khAsa sthAna che. enA nAma uparathI ja te kaTha zAkhAmAM thayela keI RSinI racanA che ema jaNAya che. RSionI aneka zAkhAomAM kaTha zAkhA bahu Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naciketA ane navA avatAra [193 jANItI ane jUnI paNa che. kAka e nicaketA AkhyAnane lIdhe ja bahu suvidita che. sAdhanAkALa daramiyAna eka utkaTa dharmavIra sAdhakamAM lakSyasiddhi mATenI je adamya jijJAsA ne je pauruSavRtti hAya che tenI kAvyamaya amara gAthA naciketA AkhyAnamAM che. AkhyAna ane upAkhyAnanI zailI bahu prAcIna che. e zailImAM kahevAnuM badhuM TUMkamAM paNa rocaka rIte rajU thAya che. AvAM AkhyAnA ane upAkhyAnAthI Akhu bhAratIya vADmaya otaprota che. evAM ja AkhyAne ane upAkhyAnAmAMthI khaLa meLavI keTalIye pratibhAoe mahAna kAvyo sarajyAM che, ane mahAbhArata, rAmAyaNa tema ja bhAgavata jevAM purANAnI alaukika racanA paNa karI che. ApyAnanI prathA eTalI badhI lokapriya thaI che ke teNe dareka prAntIya bhASAomAM paNa sthAna meLavyuM che. gujarAtImAM premAnaMda jevA kavionAM AkhyAna jANItAM che. rASTrIya svAtaMtryanA vartamAna upAsakeAe paNa AkhyAnaprathAne samayeAcita dhATa ApI leAkamAnasane keLavavAnuM kAma AdhyuM che. vaiza`pAyananI vANI, nAradavANI jevI racanAo tAtkAlika praznone rasika rIte catAM samaya pUratAM AkhyAne ja che. kIrtanakArone jANItA saMpradAya AkhyAnaprathAne sajIva namUno che. naciketAH eka pratIka racanAra, AkhyAna ke tevI kRti race che tyAre te peAtAne suparicita evI bhASA, paribhASA tema ja paraMparAgata praNAlIe ane mAnyatAonAM kalevarane peAtAne sUjhelA vicAranA prANathI sajIva khanAve che, te tene navacetanA ape che. jeNe nAciketa upAkhyAna racyuM che te kavi sa MskRta bhASAthI------ khAsa karI brAhmaNa tema ja upaniSadanA yuganI saMskRta bhASAthI--vizeSe paricita che. chaMda ane zailI paNa te yuganAM che. paribhASA--khAsa karI dhArmika ane dAnika paribhASA-mukhyapaNe prAcIna sAMkhyayoga para parAnI tene suparicita che. jyAre yajJayAga jevI kriyAkAMDanI praNAlikA ane kaThora vrata, niyama, dehadamana jevAM tapAtA prabhAva ghaTI rahyo hateA, tema ja jyAre caitanyatattvanI mULagAmI zodha ane tene jIvanamAM utAravAnA puruSA vadhI rahyAM hatAM teve sadhikALe thayela e kAThaka kavie potAnI hathoTInA mAdhyama dvArA naciketAne ahAne eka utkaTa AdhyAtmika jijJAsA ane tenI siddhinuM sacoTa citra khecyu' che ane sAthe sAthe jUnI tema ja prANavihIna thatI cAlelI dharma praNAlIone haMmeza mATe jivADI zake evuM AdhyAtmika teja apyuM che. Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594] darzana ane ciMtana AkhyAnamAM pitA vAzrayamra, putra naciketA ane varadAtA yama e traNa mukhya pAtra che. dharmanA traNa skandha paikI prathama skaMdhamAM yajJa, adhyayana ane dAnanuM sthAna che. temAMthI yajJa ane tene aMge apAtA dAnanI prathAne AkhyAnamAM ullekha che. sUtrAtmaka vAkyathI sUcavAtI kathAno sthULa sAra e che ke pitA yAne aMte praNAlikA pramANe dAna Ape che-paNa te jANe praNAlikAne sAcavavA pUratuM ja na Apate heya tevI rIte. te kALe godAnanI prathA bahu pApaka hatI ane tenAM mULa UMDe sudhI gayAM hatAM. pitA pitAnI pAsenI dudhALa, taruNa, navavatsa gAne rAkhI, AjakAlanI bhASA vAparIe te, pAMjarApoLamAM mUkavA jevI gAyo dAnamAM Ape che. vAjazravam zraddhALa avazya che, paNa te sAthe te lebhI ane gaNatarIbAja paNa che. dAna ApavuM te evI vastu kema na ApavI ke je have sAcavavAno bahu artha na hoya ! sajIva zraddhA naciketAnI prakRti sAva judI che. te zraddhALu hovA uparAMta taddana udAra ane vivekI che. pitAnI pravRtti joI putrane duHkha thAya che. tene ema thAya che ke je dAna karavuM te pachI sachava zraddhA sAthe pitAnI pAse hoya temAMthI sArI vastu kema na ApavI tene pitAnI sIdhI TIkA karatAM viveka reke che, eTale teNe bIjo bhAga lIdhe ane pitAne kahyuM ke, tame mAruM ja dAna karI do ne! tame mane kone Apaze ? teNe te A mAgaNuM sAcA dile karI hatI, paNa tenI jIda jeI pitAe AvezamAM kahI dIdhuM ke huM mane tAruM dAna karIza. AvezamAM bolatA to belAI gayuM, paNa putra te pitAnA vacanane jhIlI sIdhe yamane ghare sidhAvyo. yama ghera na hatuM, eTale naciketA traNa divasa tene AMgaNe upavAsa sAthe rahyo. AMgaNe Avela atithi Ama annapANu vinA rahe te Atitheyane jIvanadharma mAnanAra mATe eka dharmazaLa hatuM. yame ghera pAchA pharI jyAre e dharmazAnI vAta jANI tyAre teNe prAyazcitta karavA athavA te Atitheya dharmane sadA mATe dIpAvavA e brAhmaNa atithine satkArapUrvaka traNa lAMdhaNa badala traNa vara mAgavA kahyuM. vivekI naciketAe je vara mAgyA te tenI AdhyAtmika sAdhanA ane vivekanA sUcaka che. e paheluM vara mAge che ke ene pitA enA pratye roSamukta thaI prasanna thAya. kupita pitAne prasanna jevA tatpara A kumAranI vaDIlabhakti Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naciketA ane navA avatAra [ 55 tema ja akhaMDa kauTumbikatAnI vRtti joI yama traNa vara uparAMta kaMIka vadhAre ApatAM naciketAne kahe che ke bIjA varamAM je teM svargyu agni vize jANavAnI mAgaNI karI che te agni have pachI tArA nAmathI prasiddha thaze. ' bIjuM varadAna naciketAe mAgyuM te e che ke karyo ane kevA prakArano agni svargaprada bane che te jJAna Ape. yama A mAgaNI sahelAIthI svIkArI naciketAne e jJAna Ape che. te kALamAM yAjJike svarga prAptinA eka sAdhana lekhe agninA cayana ane yajanane eka Avazyaka karma lekhatA. brAhmaNa mATe evuM jJAna meLavavuM te jarUrI paNa manAtuM. tethI e kuLa paraMparAgata karmaTha saMskArane naciketAe piSyA ane brAhmaNa thaI kuLadharma nathI jANata evA rUDha AkSepathI mukti meLavI. jIvanamAM sadAsthAyI tatva Ama chatAM naciketAnI sUkSma dRSTine svargane Adarza sArahIna ane apUrNa lAge. tethI ja teNe trIjuM varadAna evuM mAgyuM ke je enI mULa jijJAsAne viSaya ane sAdhanAnuM dhyeya hatuM. naciketA yamane kahe che ke, "jo tame prasanna ja che te mane e jJAna Apo ke jenAthI mAre mULa saMzaya TaLe. manuSya agara prANuM mRtyu pAmyA pachI nathI rahete ema keTalAka mAne che; jyAre bIjA kahe che ke te mRtyu pachI paNa rahe che. AvA be sAva virodhI pakSe hovAthI lekamAM saMzaya pravarte che ke jIvanamAM koI sadAsthAyI tattva jevuM che ke nahi?" - yama naciketAne enI A mAgaNIthI calita karI bIjI aneka mAgaNIo karavA pralebhana Ape che ane enI mULa mAgaNInI du:sAdhyatA paNa darzAve che. yama kahe che ke, "he, naciketa ! tAro prazna e che ke je bAbata de paNa pahelethI saMzaya karatA AvyA che, ane tArI jijJAsAno viSaya saraLatAthI jANI zakAya tema paNa nathI; te atyaMta sUkSma che. tethI tuM mane A mAgaNathI mukta kara ane Agraha na dhara." paraMtu naciketA jevote sAdhaka na hatuM. te hastagata thayela ratnane javA de ke prApta takane veDaphe e DhIlepico na hato. tethI ja teNe namrapaNe paNu yukitaka javAba Apyo ke, "alabatta, mArA prazna vize devane paNa saMdeha thayo che. paraMtu he yama ! tame mRtyu che, eTale tame te vartamAna jIvana ane pachInA jIvananA sAkSI deva manAva che. ane chatAM kahe che ke e tattva : Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana jANavuM saheluM nathI, e kema saMbhave ? A praznano javAba ApanAra tamArA je bIjo koI heIja na zake. ane meM je trIjuM varadAna mAgyuM che tenI tulanA kare evuM bIjuM kaMI varadAna paNa nathI. eka te A trIjuM varadAna meLavavuM e ja bhAre aMtima Adarza ane vadhArAmAM ene tamArA sivAya bIjo koI siddha paNa na karI zake. to pachI AvI anukULa takane huM kema jatI karuM ?" yama jANe ke naciketAnI pUrI karI ja na karato hoya tema te naciketAnI jijJAsAne bIjI dizAmAM vALavA prayatna kare che ane kahe che ke, "he! naciketA, tuM zatAyu putrapautra, puSkaLa hAthIDA Adi pazuo, moTA bhavano bhAga. eTaluM ja nahi, paNa yatheccha AyuSya mAga. tuM bIjuM kAMIpaNa vara mAge ane A bhUmi upara tuM sukhethI rahe. huM tArA badhA manoratha pUrIza. je je bhego manuSyalakamAM durlabha che tene yatheccha mAgI le. je, ratha ane vAdyo sahita A suMdara ramaNuo ! AvA bhoge manuSyone sulabha nathI. huM e bhoge pUrA pADIza, ane tuM e strIputro vagerenI sevA le. teM je punarjanmane lagato prazna karyo che te jato kara." paNa naciketAnI jijJAsA ne sAdhanA upara uparanI na hatI. eTale te makakama thaI vara ApavAnA vacanathI baMdhAyela yamane kahe che ke, "tame je ApavA kahyuM te badhuM te AvatI kAla sudhI ja TakanAra che. eTaluM ja nahi, paNa ene upabhoga karanAranI IndriyanI zaktine paNa te haNe che, ane game teTaluM AyuSya maLe to paNa te anaMtakALamAM alpamAtra che. mATe e badhA bhoga tame tamArI pAse ja rahevA de. dhanathI mANasane dharapata nathI thatI. he mRtyu! eka vAra je ame tamAruM darzana pAmyA te pachI badhuM ApoApa AvI bhaLavAnuM. mATe mAre te e ja vara joIe; arthAta maraNa bAda sthAyI rahenAra koI tatva che ke nahi ? ne hoya te te kevuM che, enuM ja jJAna joIe. chevaTe ghaDapaNa Ave ja che; eTale raMgarAganA ApAtaramaNIya sukhane je kharI rIte samajatuM hoya te game teTalA dIrdha jIvanamAM paNa kevI rIte rAce? meM je paraleka saMbaMdhI prazna karyo che tenA saMzayamAM aneka vizArado lAMbA kALathI paDyA che. tethI ja e prazna vadhAre mahattvano bane che, ane huM teno ja ukela tamArI pAsethI mAguM chuM. meM je trIjuM vara mAgyuM che te kharekhara gUDha che. tethI ja to A naciketA bIjA koI varane varate nathI." ahIM prathama vallI pUrI thAya che. naciketA pitAnI chellI ane tAtvika mAgaNImAM sthira che tema ja te Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naciketA ane na avatAra [ 597 cigya paNa che e jANyA pachI yama tenI samakSa bIjI ane trIjI valamAM sAdhake avazya jANavA jevA keTalAya agatyanA muddAonuM buddhigamya nirUpaNa kare che, jemAM zreya ane premanuM svarUpa tathA jIvAtmA ane paramAtmAnuM svarUpa mukhyapaNe nirUpAyuM che. alabatta, e AkhI carcA vAcakone rasa Ape evI che, paNa tene sAra ahIM ApatAM laMbANa thaI jAya ane prastuta lekha dvArA kahevAno Azaya gauNa thaI jAya te daSTithI AgaLanI valIono sAra ane te upara kAMIka vicAraNA karavAnuM kAma mulatavI rAkhI prastuta sAra paratve je vicAraNIya prazno UbhA thAya che ane tene je khulAse saMbhavita dekhAya che te ja nirUpI A lekha pUre karIzuM. A vedamAM yama-yamInuM yugala Ave che. teno saMbaMdha sUrya sAthe che. vaLI cama dakSiNa dizAne eka dipALa paNa che. yama mRtyu tarIke agara mRtyudevatA jama tarIke jANItuM che. jemAM te paramAdhAmI tarIke jANItuM che. cama eTale sadguru athavA antarAtmA yama vizenI judI judI paurANika tema ja dhArmika kalpanAo jotAM naciketA, je eka brAhmaNaputra manuSya che, te tenI pAse gaye ema kahevAne kaze artha nathI. eka IhalokavAsI brAhmaNakumAra lokAMtaravAsI kAlpanika deva pAse jAya e vAta buddhigamya nathI. vaLI yama bahu te mRtyu devatA che, agara kaI devavizeSa che. te AdhyAtmika jJAnanuM aMtima rahasya jANe paNa kyAMthI ? ane jANe te manuSyane kaI bhASAmAM kevI rIte samajAve ? vaLI evA 'koI devane atithidharmanI zI paDI che? je yama mRtyadevatA hoya te tenA darabAramAM reja atithionuM maMDaLa AvyA ja kare che, eTale te atithidharma bajAve ke AgantukanA puNyapApanuM lekhuM le? A badhuM vicAratAM kaI ema nahi kahI zake ke atre yamano artha keI devizeSa baMdhabese che. tyAre karyo artha baMdhabesata che?--e prazna te rahe ja che. ene saraLa ane sIdhe uttara e che ke atre yama eTale adhyAtmajJAtA sara agara aMtarAtmA. sAdhakane sAdhanAnI prakriyAmAM saguru ja prathama bedhadAtA ane mArgadarzaka bane che. koI khAsa dAkhalAmAM ema paNa anubhavAya che ke bahAranA koI sadaguranA yoga sivAya paNa sAdhaka pUrvasaMskAravaza potAnI ugra tapasyAne baLe aMtarAtmAmAMthI Adhyatmika bedhanI preraNA meLave che. tethI yamanA upara sUcavelA baMne arthe sAdhanA-mArgamAM baMdhabese che. Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana - A kathanane sAra e che ke naciketA-yama saMvAda e eka pratibhAzIla kavie jela kAlpanika saMvAda che, paNa te dhArmika tema ja AdhyAtmika jijJAsAnA utkrAMtikramavALA eka purANa yugavizeSanuM dUba citra rajU kare che, je kaMIka AvuM che - saMskAranA traNa thaze vaiyaktika tema ja sAmAjika jIvanamAM saMskAranA traNa thara che : pahelo thara moTe bhAge sarvasAdhAraNa hoya che, jemAM paraMparAgata rUDha banI gayela vivekazanya kriyAkAMDI praNAlIo pravartatI hoya che. sAmAnya rIte manuSya e ja tharamAM janmI temAM pivAya che ne Uchare che. tethI e thara jIvanakramamAM pitAsthAne che. bIje thara satya, jijJAsA ane vivekano heI prathama tharathI judo paDe che, ane te manuSyane sapuSArtha vinA jaMpavA deto nathI. tethI te pitAthI janmela, paNa tethI judI dizAmAM jatA putrane sthAne che. trIjo stara satpakSArthanI pUrNa siddhino che. tethI te sadgasthAne che agara aMtarAtmAnA prAkaTayane sthAne che. vAjazravAsa evA pitRtharanAM, naciketA putratharanAM ane yama sadguru agara aMtarAtmAtharanAM pratIkamAtra che. - e anubhava che ke sAmAnya mANasa rUDha ane sthULa saMskAramAM janmI. tenAthI piSaIne paNa kyAreka satya jijJAsA ane sUkSma vivekanI tAlAvelI thI pUrvanuM saMskAracakra bhedI AgaLa vadhe che ane chevaTe kAM te saguru pAsethI satyadarzana pAme che ane kAM te uparanuM AvaraNa sarI jatAM svayameva aMtarAtmAnI pratIti kare che. sAdhanA ane utkrAMtino A krama darzAvavo te ja naciketA upAkhyAnane hetu che, ema AkhyAnanuM manana karanArane jaNAyA sivAya nahi rahe. " ziSya AcArya pAse jaI upanayana saMskAra laI vidyA meLave ane no janma pAme agara jiva sAdhe e bhAva paNa A AkhyAnathI sUcavAya che. e game tema ghaTAvIe, paNa dareka deza, dareka jAti ane kALamAM lAgu paDe evo A AkhyAnano bhAva te TUMkamAM e ja che ke mANasane janmathI je saMskAra vArasAmAM maLyA hoya temAM ja racyApacyA na rahetAM - satyazodha mATe prANArpaNa karavA sudhI kamara kasavI ane te siddha karIne ja Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naciketA ane navA avatAra [59 - nAciketa AkhyAnanuM A tAtparya jIvananA pratyeka kSetramAM lAgu pADI zakAya tema che. tethI ja e AkhyAna eka amara gAthA banI rahe che. uparanuM lakhANa pUruM karatI vakhate paM. viSNudeva pAsethI svAdhyAya maMDaLa dvArA prakAzita kaThopaniSada mane aNadhArI rIte maLyuM. temAM paM. zrIyuta sAtavaLekarajIe nAciketa AkhyAnanA vividha prakAre, je sAyaNabhASya, taittirIya brAhmaNa, mahAbhArata vageremAMthI darzAvyA che, te vAMcyA pachI prastuta AkhyAnanA etihAsika vikAsakramanA jijJAsuone e vAMcI javAnI bhalAmaNa karavAnuM mana thaI jAya che. meM je tAtparya upara darzAvyuM che te ja tAtparya paM. sAtavaLekarajInA pustakamAM paNa najare paDyuM ane mane mArA kathanane subhaga saMvAda sAMpaDyo. taTastha vicAraka jude jude samaye paNa kevI rIte samAna vicAra upara Ave che enuM A eka vadhAre pratItikara udAharaNa che. -naciketA, me 1953. Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI saMskRti ane ahiMsA hindI saMskRti ane ahiMsA" nAmanuM prastuta pustaka mULamAM marAThI bhASAmAM lakhAyeluM che. enA lekhaka vAcanazIla gujarAtIthI bhAgye ja ajANyA evA adhyApaka dharmAnaMda kezAMbI che. prastuta gujarAtI anuvAdanA prakAzaka zrIyuta jIvaNalAlabhAIne A pustakanA prAraMbhamAM kAMIka lakhI devA vize jyAre mArA upara kAgaLa Avyo tyAre sAthe ja kosAMbIjhane paNa mArA upara patra hato ke mAre kAMIka lakhavuM. kezAbIjanA paricita ja nahi paNa ati paricita ane temanA pratye AdarazIla aneka vidvAne hovA chatAM kosAMbIjIe mArA jevA anadhikArI mitranI pasaMdagI karI, tethI mane aMtaramAM sAce ja navAI lAgI. tabiyata ane bIjA kAryabhArane lIdhe, tema ja dhArmika manAtA ane te ja kAraNe ati ALA viSaya upara lakhAyela AvA gaMbhIra pustaka vize kAMI paNa lakhavAnA adhikAranA spaSTa bhAnane lIdhe, meM javAbamAM zrIyuta jIvaNalAlabhAIne kAMIka lakhavA vize nA ja lakhI heta, paNa tema karI na zakyo. kezAbIjI sAthenA mArA vividha madhura saMbadhemAM eka mahattvane madhura saMbaMdha pahelethI lAMbA kALa lagI avyAhata cAlyo Avelo. te saMbaMdha che vidyAne. bauddha pAli vADmayanI mArI asalI upAsanA gUjarAta vidyApIThamAM kezAMbIjhanA joDANa sAthe ja temanI pAse zarU thaI ne TheTha prastuta pustaka lakhavAnA uddezathI teo jyAre hindu yunivarsiTImAM AvI rahyA tyAM lagI ane chevaTe temaNe jyAre sarayUtaTe jaI anazana AdaryuM, tyAMthI kAzImAM pAchA pharyA tyAM lagI arthAt 1944 nA ziyALA lagI maLatI badhI takomAM cAlu rahI. AvA ISTa ane jIvanamAM rasapUraka vidyAsaMbaMdhane lIdhe ja mArAthI, kezAbAjInA zramasiddha atipriya pustaka vize, kAMI paNa lakhI ApavAnI nA lakhavAnuM kAma kaThaNa jevuM thaI paDayuM. lagabhaga be mAsa lagI prastuta pustakanA badhA pharamA pAse rAkhyA. have vadhAre vakhata sudhI ene ema ne ema rAkhavAM e prakAzakanI daSTie ane mArA pitAnA bhAvI kAmanI dRSTie cogya na lAgyuM, tethI prastuta pustaka vAMcatAM je sAmAnya ne uparachalA vicAra AvyA temAM thoDe paNa bhAga lakhI, svIkArela baMdhanamAMthI mukta cavA prayatna kare che. Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI saMskRti ane ahiMsA [ 601 aitihAsika yuga pahelAMnAM hajAro varSathI Aja lagInA dIrghatama kALa paTa upara satata vahelI ane vahetI hindI saMskRtinA aneka pAsAone sparzatA vividha abhyAsa ane ciMtanathI bharapUra evA A madhyama kadanA chatAM gaMbhIratama pustaka vize sAdhikAra lakhavAnuM kAma mULa lekhakanA abhyAsa ane avalokana karatAM vadhAre nahi te ochAmAM ochuM temanA jeTalA abhyAsa, avalokana ane ciMtananI apekSA rAkhe ja che. paNa atyAre te mArI pAse je kAMI svalpa sAdhanasaMpatti che tethI ja A kAma patAvavuM rahyuM. pustakanA lekhakane, tema ja pustakamAM pratipAdana karela viSaya sAthe sIdho saMbaMdha dharAvanAra kareDe vaidika, bauddho ne lAkha jainone, parimita samaya ane atiparimita zaktinI sthitimAM huM ghaTa ne pUre nyAya ApI zakuM e saMbhavita ja nathI. e kAma te bIjA anekee tema ja koI eka samarthatame karavuM rahyuM. mAruM kArya te A dizAmAM eka prAthamika ane adhUruM pagaluM bharavA jevuM gaNAvuM joIe. nAma pramANe pustakane prati vAgha viSaya hindI saMskRti ane ahiMsA e ja che. A mukhya viSayanA lekhake mukhya pAMca vibhAga karyA che. dareka vibhAgamAM gaNu ane avAntara bIjA aneka mathALAMo nIce aneka viSayanI carcA karavAmAM AvI che, paNa te dareka caca te te mukhya vibhAga sAthe ane chevaTe pustakanA mukhya prativAdya viSaya sAthe saMkaLAI jAya enI kALajI rAkhavAmAM AvI che; vaidika saMskRti, zramaNa saMskRti, paurANika saMskRti, pAzcAtya saMskRti tema ja saMskRti ane ahiMsA e pAMca vibhAge mukhya che. hindI saMskRti e zabdathI lekhakane vastutaH brAhmaNa ane zramaNa e be saMskRti vivakSita che. brAhmaNa saMskRtimAM vaidika ane paurANika saMskRtino samAveza thaI jAya che. zramaNa saMskRtimAM jaina ane bauddha be saMskRtio gaNatAM ekaMdara hindI saMskRti zabdathI vizALa arthamAM vaidika saMskRti tema ja bauddha ane jaina saMskRti e hindustAnanI mukhya traNe saMskRtio AvI jAya che. lekhakanA mata mujaba bAbileniyAmAMthI saptasibdha pradezamAM Avela Aryo ane e ja pradezamAM prathamathI vasatA ane pachIthI Aryo dvArA jitAyelA dAsa, ema Arya ane dAsenA mizraNathI je eka prakAranI viziSTa saMskRti udbhavI te ja mULe vaidika saMskRti. A saMskRtimAM dAsenA prAdhAnyane lAgevaLage che tyAM lagI temAM gepAlana ane godayA pUratI ahiMsA prathama ja hatI. dAsane, rAjakIya parAjaya sAthe, jyAre naitika parAjaya paNa thayo ane Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 ] darzana ane ciMtana AryonAM baLa tema ja prAdhAnya jema jema vadhatAM gayAM tema tema dhIre dhIre yajJayAgAdi karmanI AjubAju dhArmika lekhAtI hiMsA paNa vistaravA lAgI. kALakramamAM kyAreka ahiMsAnA tara pradezavizeSamAM prAdhAnya bhegavyuM te kyAreka ochA ke vadhatA pradezamAM hiMsApradhAna yajJayAgAdi dharme prAdhAnya bhogavyuM. lekhakanA mantavya mujaba parIkSita ane janamejayanA pahelAMnA samaya sudhImAM hiMsApradhAna yajJayAgAdi dharmanuM astitva chatAM tenuM prAdhAnya na hatuM. parIkSita ane janamejaya, jemane samaya lekhake buddha pahelAM traNa varSane ja mAnyo che, temaNe hiMsApradhAna yajJayAgAdi dharmane vadhAremAM vadhAre vega ane uttejana ApyAM, ema lekhaka mAne che. A rIte yajJayAgAdimAM hiMsAnuM prAdhAnya vadhatAM ja bIjI bAjuthI jaina tIrthaMkara pArzvanAtha dvArA hiMsAne virodha ane ahiMsAnuM pratiSThApana zarU thayAM. eka taraphathI hiMsApradhAna yajJayAgAdi dharmane sabaLa pracAra ane bIjI taraphathI teno virodha tema ja ahiMsAnuM baLavata pratipAdana bane cAlatAM; te daramiyAna jaina tIrthakara mahAvIra ane tathAgata buddha bane thayA, ne e banne jaNe potapotAnI Dhabe paNa pUrA baLa sAthe dhArmika hiMsAno virodha karyo. dAsa lekamAMthI temanA parAjaya pachI je ahiMsA osarI gaI hatI ne tenI jagyA hiMsAe lIdhI hatI te ja ahiMsA pAchI bamaNe vege ne vyApaka rIte dAsa tema ja AryajAtinA mizraNathI janmela tema ja vikasita thayela vaMzamAM kALakrame vikasI tema ja sthira thaI azaka jevA dhArmika samrATane pUrepUrA pIThabaLane lIdhe ahiMsAe dhArmika hiMsAne evI pachADa khavarAvI ke tyArabAda kyAreka kyAreka teNe mAthuM UMcakaryuM, paNa chevaTe te te zAstra ne granthano ja mAtra viSaya banI rahI. lekhake A rIte dhArmika hiMsA ane ahiMsAnA pAraspa-- rika dvandanuM citra kheMcyuM che. tethI AgaLa vadhI chevaTe lekhaka skUla hiMsAahiMsAnA pradezamAMthI sUkSma ane sUkSmatara hiMsA-ahiMsAnA pradezane sparza che. ene sparzatAM te ekavAranA dhArmika hiMsAnA virodhI ane ahiMsAnA samarthaka evA jJAtaputra mahAvIranA tema ja zuddhodanaputra buddhanA zramaNaziSyonI pUrepUrI khabara le che. lekhaka kahe che, ne te sAcuM ja kahe che, ke e zramaNoe yazIya hiMsAne virodha to karyo ne dekhItI rIte temaNe ahiMsA dharmanuM pAlana karavA mAMDayuM, paNa te ja ahiMsaka gaNAtA zramaNonA jIvanamAM pAchalI bAjuthI sUkSma hiMsA-parigraha, Alasya, parAvalaMbana ne khuzAmata- rUpe dAkhala thaI. e ja hiMsAthI zramaNe nirvIrya banyA ane temaNe chevaTe dharma ane rAjya bane sattA gumAvI. dhArmika hiMsA osaravA ne moLI Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI saMskRti ane ahiMsA [ 67 paDavA chatAM brAhmaNavargamAM paNa zramaNo jeTalI ja, ke kadAca tethI vadhAre, parigraha, khuzAmata, parAzraya ane pArasparika ISyanI sUkSma hiMsA hatI ja. zramaNo paNa e bAbatamAM paDelA, eTale keI ahiMsAnA tatvane barAbara vicArI te dvArA rASTra ane jAtinuM utthAna kare e mahApuruSa lAMbA vakhata sudhI A dezamAM na pAkyo. pazcimanI prathamathI ja jaDapUjaka ane hiMsApriya saMskRtimAM ahiMsA tatvane apanAvI te dvArA manuSyajAtine vyApaka utkarSa sAdhavA samartha hoya evo puruSa pAkavAne saMbhava ja bahu ocho. teTalAmAM chevaTe mahAtmA gAMdhIjI hindustAnanI kharI rIte vizvanI, raMgabhUmi upara ahiMsAnuM tatva laI Ave che, ane e tattvanA sUkSma tema ja sthaLa bane arthane vyApaka rIte upayoga karI te dvArA mAtra hindustAnanuM ja nahi, paNa vastutaH samagra vizvanuM gUMcavAyeluM kokaDuM ukelavA ane samagra mAnavajAtinA pArasparika saMbaMdhone madhura tema ja sukhada banAvavA jagate kadApi nahi joyela e akhatare temaNe zarU karyo che. lekhakanI ahiMsAtava pratye puSTa zraddhA hovAthI te gAMdhIjInA ahiMsApradhAna prayogane satkAre ane vadhAvI le che; paNa sAthe sAthe lekhaka ema mAne che ke A ahiMsAtatva sAthe prajJAnuM tatva maLavuM joIe, je tattvanI kAMIka khoTa te gAMdhIjImAM jue che ne je tattvanuM viziSTa astitva te sAmyavAdanA puraskartAomAM- khAsa karI kArla mArksa jevAmAM-jue che. sAmyavAdIonI prajJA ane gAMdhIjInI ahiMsA e bannenA mizraNathI jagatanA uddhAranI pUrI AzA sAthe lekhaka pustaka samApta kare che. TUMkamAM, mArI samaja mujaba, samagra pustakanuM pratipAdya vastu ATaluM ja che. aMgata paricayathI kezAbIjanI cAra zaktionI mArA upara UMDI chApa che, jene A pustakano koI paNa vAcaka pade pade ane prasaMge prasaMge joI zakaze. abhyAsa, avakana, kalpanA-sAmarthya ane nIDarapaNuM-e cAra zaktio mukhya che. emano mukhya ane talasparzI abhyAsa bauddha piTake ke pAli vADmayane che, jenI daDha pratIti koI paNa viSayanI carcA vakhate jyAre teo pAli vAlmamAMthI mane raMjaka ane mahattvanA utArA chUTathI Ape che ne tenA artha samajAve che tyAre thaI jAya che. emanuM avalokana mAtra dharmasAhitya pUratuM nathI. emaNe duniyAmAM jANItA lagabhaga tamAma dharmasaMpradA vize kAMI ne kAMI vAMceluM che ja. te uparAMta jadI judI manuSya jAtio, judA judA dezanA rItarivAjo, rAjyasaMsthAne, "sAmAjika baMdhAraNo, temanI caDatI paDatInA prasaMge Adi aneka viSayo vizenuM temanuM Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] darzana ane ciMtana vAcana ane pratyakSa avalokana ati vizALa che. emanI kalpanAzakti kavi ke navalakathAkArane adekhAI Ave evI che, jenI sAthe emanI vilakSaNa vinodaka zailI paNa otapreta che. emanuM nIDarapaNuM e emanuM ja che. je teo kAMI kahevA mAgatA hoya te pachI sAme game te hoya, jarA paNa anusaraNa karyA sivAya ke dabAyA sivAya, priyabhASitvane bhoge paNa, teo kahI ja de che. emanA A cAra guNo vAcaka jANuM te pachI A pustaka vAMcatI vakhate tenA manamAM UThatA ghaNA savAlenuM samAdhAna eka yA bIjI rIte kAMIka to thaI ja jaze. AjakAla lakhAtAM zAstrIya pustaka ghaNuMkharuM atihAsika athavA vaijJAnika e be dRSTione agara temAMnI eka dRSTine avalaMbI lakhAya che; kAraNa, A be daSTie enA guNa ne yathArthatAne baLe pratiSThA pAmI che. kezAMbIjIe prastuta pustakanA lekhanamAM zarUAtathI ja atihAsika daSTine Azrama lIdhuM che. e daSTithI temaNe pitAnuM vaktavya ke maMtavya siddha tema ja sabaLa banAvavA pitAnI ukta cAre zaktione vadhAremAM vadhAre upaga karyo che, paNa aitihAsika daSTine Azraya laI pravRtta thavuM ane sAce ItihAsa zodhI te rajU karavo e be vacce mahadantara che. atihAsika yuganI sarvavidita seMkaDe hakIkatone nirvivAda atihAsika khulAse kare e kAma paNa bhAremAM bhAre adharuM ane duHsAdhya jevuM hoya to atihAsika yuga pahelAMnAM seMkaDo nahi, paNa hajAro varSonI UMDI ane aMdhArI kALaguphAmAMthI ItihAsa kahI zakAya evAM vidhAna karavAnuM kAma te lagabhaga asaMbhavita ja che. tethI ja eTalA jUnA kALa vize lakhatAM kezAMbIjI Ama haze, Ama hovuM joIe, A saMbhava che, ItyAdi zabdomAM mAtra kalpanAtmaka ja vidhAna kare che. ene kaI ItihAsa lekhI na zake. teo paNa evI hakIkatone itihAsa manAvavAno Agraha sevatA nathI. manuSya e jijJAsAnI mUrti che. kAmanuM hoya ke nakAmuM, vartamAna haya, gayuMgujaryuM hoya ke bhAvi hoya; najIkanuM hoya ke dUranuM hoya, manuSya-jAgrata manuSya-badhA vize sAcuM jANavA udyata rahe ja che. te mAtra kalpanAomAM aMtima saMtoSa meLavI nathI zakato. tema ja kharI hakIkata nathI jaNAtI ke te jANavI bAkI che teTalA mATe manuSya kalpanA karavAnuM kAma paNa choDI zakatA nathI. te zarUAtamAM sAdhana ane zakti pramANe spaSTa-aspaSTa, sAcI-khoTI ane mizrita kalpanAo karyo ja jAya che, ane satyajijJAsAnA TekAthI kyAreka te satyanI kaI bhUmikA upara ke tenI najIka pahoMce che. manuSya svabhAvanuM A Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI saMskRti ane ahiMsA [ 605 tattva ahIM paNa lAgu karI kahevuM joI e ke kAzAMkhIjIe pUrAM sAdhanA ane pUrI mAhitIne abhAve upalabdha sAdhana ane mAhitI pramANe bhUtakALa vize je je kalpanA karI che te badhIne akSarazaH satya ke akSarazaH asatya na mAnatAM te upara vicAra calAvavAnuM ane temAM saMzodhana karavAnu kAma abhyAsI vAcaMkAnu che. kAzAMbIjInI badhI ja kalpanAo anyathAsiddha thAya tAya emane khATuM lAgavAnuM che ja nahi. enI pAchaLanuM satya hoya te te e ja che ke badhI vastuone vicAra khullA dilathI ane vahemamukta mAnasathI karatA zIkhavuM. A aitihAsika dRSTinuM rahasya che. e rahasya dhyAnamAM rAkhI veda ke tevAM khIjA atiprAcIna dha zAstrone vicAra thaze toya lekhakanA prayatnanuM AMzika phaLa siddha thaze ja. kAzAMkhIjIe pote ja kahyu che ke teo bAbileniyana sAhitya vize nathI jANatA. vaidika sAhitya temaNe kAma pUratuM vAMcyuM ane vicAryuM... hAya, tema chatAM teo te sAhityanA mukhya abhyAsI te nathI ja. eTale prAcIna vaidika saMskRtine bAbileniyana saMskRti sAthe temaNe je saMbadha gAThavyA che te hajI kalpanAne ja viSaya che, ane te vizenA abhyAsanu hajI ApaNe tyAM te pagaraNa ja maMDAyuM che. vedone ane tene lagatA sAhityane zvirIya ke apauruSeya mAnavAnI hArA varSanI vArasAgata zraddhA karoDA mANasAmAM rUDha thayelI che. enI viruddha khuda vebhakto ane vedAbhimAnI vicArakavagatuM paNa dhyAna kheMcAvA lAgyuM che. lokamAnya tilaka jevAe paNa vaidyane atihAsika dRSTie ja jovAvicAravAnuM pasaMda kareluM, e A aitihAsika dRSTinI pratiSThAnuM ja pariNAma che. IzvarIya vANI ane apauruSeya vANI tarIkenI vedanI mAnyatA A rIte osaravA lAgI che. tevI sthitimAM bane teTalA cokasAIthI, paNa meAkaLA manathI, vedonA atihAsika abhyAsa thavA lAge te ethI vedonI pratiSThAmAM ghaTADA nahi paNa vadhAro ja thavAneA che. sAyaNa vagerenAM je vedabhASyA ne khIjA evA prAcIna TIkAgraMtha che te badhAMne krI aticIvaTathI aitihAsika dRSTie vicAravAnI anukULa taka AvI lAgI che. kAzAMkhIjInI A bAbatanI kalpanAo mAtra kalpanAo ja haze teAya keTaleka sthaLe temaNe ke kalA prakAza aitihAsikAne upayogI to thavAnA ja. dA. ta. emaNe je sthaLe (pR. 59) vaga, magadha ane vajjI e traNa prajAe zraddAhIna thavAnA artha kADhayo che te kAI paNa vidvAna vAcakane sAyaNe karela atha karatAM vadhAre saMbaddha jaNAyA sivAya bhAgye ja rahevAne. kAzAMkhojIe vedanA matra, brAhmaNa, AraNyaka ane upaniSada vagere bhAgeAnA samaya vize je maryAdA Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -606 ] darzana ane ciMtana sUcavI che te mane pitAne vyAjabI lAgatI nathI. vaidika sAhityamAM bhale keTalAka aMze DenA heya, paNa e sAhityamAM ghaNo bhAga apekSAkRta bahu ja jUno che, e vize mane zaMkA nathI. indra eka svargIya deva che, te vedamaMtra ane vidhipUrvakanA yajJathI prasanna thaI varasAda varasAve che, pazu ane manuSyajAtinuM saMvardhana kare che vagere dhArmika mAnyatAo AjanA vaijJAniyugIna vedabhakta manuSyanI buddhine saMtoSI zake tema nathI. jyAM lagI evI mAnyatAone buddhigamya atihAsika khulAso na thAya tyAM lagI evI mAnyatAone sahasA pheMkI zakAtI paNuM nathI ane te buddhimAM khaTakyA sivAya rahetI paNa nathI. kauzAMbIjIe indra vize deDAvela kalpanA-taraMge kalpanAmAM ja rahe teya paNa tevA bIjA khulAsAo indra Adi deva vize karavAnA bAkI rahe che. AvA khulAsAo karavAnI ke te dizAmAM prayatna jAgarita karavAnI vRtti vAcakemAM kezAM bIjInuM lakhANa janmAve te emane prayatna niSphaLa nahi gaNAya. kezAbIe A pustakamAM che ane jeTalI hakIkato ekaThI karI che, jeTalA vividha utArAo ApyA che ane te badhAne pitAnI vinodaka ane mane raMjaka zailIthI, chatAMya kaDaka samAjanA sAthe, je rIte goThavyA che te badhuM abhyAsI vAcakane AkarSe paNa che ane cIDave paNa che. brAhmaNapakSIya vAcaka hoya ke jaina yA bauddhapakSIya vAcaka hoya, te je jijJAsu haze te A pustaka vAMcatAM vAMcatAM game teTale roSa pragaTa karate jaze chatAMya te pustaka pUruM vAMcyA sivAya cheDaze nahi. evI rIte emAM nava nava viSayonI bharacaka pUravaNuM lekhake karI che, ane TIkAne kaI paNa prasaMga AvatAM te sthaLe taddana nIDarapaNe sIdhe prahAra paNa karyo che. pratipAdya viSaya saMpradAya sAthe saMbaMdha dharAvate heI ane saMpradAya dharmarUpe sAmAnya janatAnA manamAM sthAna pAmele hoI te vize jyAre khaMDanAtmaka samAlocanA jovAmAM Ave che tyAre asAMpradAyika jevuM mAnasa paNa kSaNabhara uzkerAI jAya te svAbhAvika che. kezAMbIjIe pitAnI sakhata TIkAnAM tINAM bANe mAtra brAhmaNavarga upara ja nathI calAvyA, temaNe jaina ane bauddha zramaNane paNa pitAnA e bANanA lakSya banAvyA che. e sAmAnya tattva jotAM kezAMbIjhanI prakRtinaM eka viziSTa tatva vAcakanA mana upara Ave che ane te e ke teono svabhAva mukhyapaNe khaMDanazelI pradhAna agara TIkApradhAna che. Ama hevA chatAM temaNe ekatra karela ane vilakSaNa rIte manoraMjakatApUrvaka gehavila hakIkate ane bIjI bAbata vAcakane uttarottara jijJAsAvRddhi sAthe koI Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI saMskRti ane ahiMsA [607 navA ja pradezamAM laI jAya che. A vAte indra, brahmA, mahAdeva, liMgapUjA, vAsudeva AdinI carcAvALAM prakaraNo udAharaNarUpa sUcavavA basa che. indra vize temaNe je mAhitI ekaThI karI che ne tene je rIte goThavI che, brahmA hiMsaka maTI ahiMsaka deva kema ke e vize je hakIkata mUkI che, mahAdevanuM mULa zuM ? te asalamAM koNa hatA ? liMga jevI bIbhatsa pUjA AryomAM kyAMthI ane kema AvI ? devakIputra vAsudeva mULamAM kone deva hate, ItyAdi vize je lakhyuM che te koIne gaLe Utare ke nahi, kaIne ce ke nahi, tema chatAM e carcAo navanavI hakIkata, navanavI kalpanA ane zilIne kAraNe eka nava prakAranI navalakathA jevI banI gaI che. madhyayugamAM haribhadra ane amitagati jevA jaina lekhakoe sAMpradAyika badalA tarIke purANa ane paurANika devanI TIkA karelI, te karatAM kosAMbIjInI TIkA atihAsika dRSTinA Azrayane lIdhe judI paDI che. tema chatAM kosAMbIjIe karelI kalpanAo ane joDela pUrvIpara saMbaMdhe vidvAnomAM grAhya thavA vize zaMkA rahe che. AkhA pustakamAM brAhmaNa ane bauddha sAhityane jeTalA pramANamAM sparzAyuM che tema ja brAhmaNa ane bauddha paraMparA vize anukuLa ke pratikULa jeTaluM kahevAyuM che tene pramANamAM jaina sAhitya ane jaina paraMparAne sparza sakAraNa ja bahu ocho che. tema chatAM kezAMbIjIne bhagavAna pArzvanAtha pratya, ahiMsAnA prathama ane prabaLa sthApaka tarIke, ati Adara jovAmAM Ave che. kezAMbIjI ghera aMgIrasa ane bAvIsamA jaina tIrthaMkara neminAthanA ekIkaraNanI kalpanA kare che, paNa te mAtra kalpanA ja hovAno saMbhava che. bhagavAna pArzvanAthanI ahiMsAne teo mAtra niSedhAtmaka ane buddhanA ahiMsAnA upadezane vidhAyaka paNa kahe che, te mane barAbara lAgatuM nathI. pArzvanAthanA caturthI trividha trividha hatAM, ane emAM jaina paribhASA pramANe samiti-sapravRttinuM tattva paNa hatuM. vaLI temane eka viziSTa saMdha hovAnuM kezAMbIjI pite paNa kabUle che. A tyAgI saMgha mAtra niSkriya rUpe besI rahe ne kAMI vidhAyaka kArya kare ja nahi te hiMsApradhAna yajJonI saMsthAne kevI rIte janatAmAMthI khaseDI ke nabaLI karI zake ? e judI vAta che ke pArtha ane temanA saMdhane vidhAyaka kAryakrama ke have te jANavAnuM spaSTa sAdhana nathI. temaNe pArzvanI paraMparA vize mAtra dehadamana pUratA tapanuM vidhAna karyuM che te to asaMgata lAge che. bauddha paraMparA karatAM jaina para parAmAM dehadamana upara vadhAre bhAra apAya che e vize zaMkA nathI; paNa sAmAnya lekanAM manamAM evI chApa che ke jaina bhikSuke mAtra dehadamanane ja Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 ] darzana ane ciMtana tapa kahe che te taddana bhrAMti che. bhagavAna mahAvIra kaThora tapane kAraNe ja dIrdha tapasvI kahevAyA, paNa e kAI e bhUlavuM na joI e ke emanA tapamAM dehadamana e tA mAtra sAdhana tarIke ja hatuM. temanuM mukhya ane sAdhya tapa te dhyAna, cittazuddhi Adi AbhyaMtara tapa ja hatuM. bhagavAna mahAvIranA AkhA jIvanane jhAka AbhyaMtara tapa, mAnasika tapa ke AdhyAtmika tapa tarapha ja hatA. khAdya tapanI kiMmata emane mana AbhyaMtara tapamAM upayAgI thavA pUratI ja hatI. kevaLa dehadamana jevA khAdya tapanA tA emaNe virAdha karelA, te bhagavatI jevA prAmANika granthamAM dekhAya che. tethI siddha thAya che ke mahAvIranI tapasyA mukhyatve AtmazuddhilakSI hatI, jene jene Abhya tara tapa kahe che. have jo pAnI paraMparAmAM mAtra dehadamana ke bAhya tapane ja sthAna heAta ane bhagavAna mahAvIre emAM sudhArA karI pAchaLathI Abhya tara tapane sthAna ApyuM hota te jaina zAstromAM e sudhArAnI neoMdha jarUra hota; kAraNa, pArzvanI paraMparAmAM pracalita cAturyaMmanA sthAnamAM paMcayAmanI ane khIjI nitya pratikramaNa jevI sAmAnya bhAkhatAnI mahAvIre je sudhAraNa karI tenI noMdha ati Adara ane ati kALajIpUrvaka jo jaina paraMparA Aja sudhI rakhAtI AvI che teA pAnI paraMparAnA mAtra dehadamana pUratA tapamAM mahAvIre sudhArA karyAnI vAta jaine kadI bhUlata ja nahi. bhagavAna mahAvIra pahelAM jaina para'parAmAM pUrva zrutanA astitvanI ane katattva vize kAMIka viziSTa sAhitya hAvAnI sAbitI maLe che, je pAzvanA saMdhanI mAtra niSkri yatAnI viruddhanA purAvA che. li'gapUjAnAM mULa ane tenA pracAramAM jaina zramaNAne paNa kAMIka hisso hAvAnI kAzAMbIjInI kalpanA che. mane e barAbara lAgatuM nathI. jaina paraMparAmAM samaye samaye zithilAcAra dAkhala thayAnA purAvA maLe che, paNa liMga jevI khIbhatsa ane khullI anAcArapradhAna paddhatimAM kayAre paNa e ghasaDAyA hoya ema jaNAtuM nathI. UlaTu, ghaNe sthaLe prAcIna granthAmAM jaina leAkAe mahAdeva ane liMgapUjAnA prabaLa parihAsa karyo che. kAzAMkhI pratye pUrA Adara hovA chatAM samaprabhAve pustakanI zailI vize je chApa paDe che te jaNAvI devI yogya che. mArA upara ekabe vAra pustaka vAcanathI je chApa paDI tenI cokasAI karavA meM be-cAra asAMpradAyika mAnasavALA ane pUrA keLavAyela, ke jemaNe A pustaka vAMcyuM hatuM agara mArA kahevAthI vAMcyuM, temanI sAthe carcA karI. e bAkhatamAM saune abhiprAya eka ja prakAranA jaNAyA ke kAAMbIjIe bhale udAra mana ane Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI saMskRti ane ahiMsA [ 609 asAMpradAyika bhAve lakhavA IcchayuM hoya, chatAM tenuM vAcana UlaTI ja asara kare che. kaI paNa vAcaka upara e chApa paDavI lagabhaga anivArya che ke lekhaka mukhyapaNe brAhmaNavarga ane brAhmaNa saMskRtine ja kaDakamAM kaDaka virodhI che. vAcakane aneka vAra manamAM ema thaI Ave che ke je brAhmaNavarga upara ane je brAhmaNa jAti upara lekhake ATalA badhA humalA karyA che te varga ane te jAtimAM sAtvika prakRtivALA, udAtta cAritravALA ane samasta janatAnuM bhaluM IcchanArA tema ja te mATe kAMIka karanArA keI mahApuruSo ke saMta thayA ja nathI zuM ? je bauddha sAhityamAMthI saMkhyAbaMdha avataraNe saguNa ane ucca bhAvanAnA piSaka meLavI zakAya te khaMDanIya brAhmaNa sAhityamAM zuM ene cheka ja abhAva che ? brAhmaNa sAhitya bauddha sAhitya karatAM pramANamAM ativizALa che. emAM rAjasU ane tAmasU aMze hoya e svAbhAvika che, kAraNa e sAhitya jUnA vakhatathI cAlu thayeluM ane samagra prakAranI janaprakRtione uddezI racAyeluM che, jyAre bauddha ane jaina sAhitya to brAhmaNa sAhityanA eka sudhArArUpe heI mAtra sAtvika prakRtine udezI lakhAyeluM che; ane tema chatAMya temAM AgaLa jatAM sAdhAraNa janasvabhAvanA rAjasU tAmasU aMze thoDA paNa AvI gayA che. evI sthitimAM brAhmaNa sAhityamAMthI sAtvika prakRtivALA bhAgane cheka ja sparza sivAya rAja ke tAmasU jevA bhAganI TIkA karavI te kazAMbIjI jevAnI lekhinIne pUruM zobhatuM nathI. kezAbIjI satsaMgati jevA keTalAka sAtvika guNo vize lakhatAM jyAre ema lakhe che ke e guNo rAmAnaMda jevA saMtamAM ke vArakarIpaMthanA tyAgIomAM dekhAyA te te bauddha jAhejalAlInA samaya daramiyAna prajAmAM UtarI gayela e saguNonI UMDI asaranuM pariNAma ja hatuM, purANa ane tenA puraskartA brAhmaNoe te evA sadgaNe bhUMsavA khUba prayatna karyA, paNa bauddha upadezane prabhAve prajAmAM UMDA UtarI gayela e guNo cheka bhUMsAyA nahi ane kALa jatAM kyAreka brAhmaNapaMthIya saMtamAM e pragaTyA, tyAre te ke zAMbIjanA vidhAnanI asaMgatinI hada vAcakanA mana upara aMkAI jAya che. jo kezAbIja dhArata te mahAbhArata, rAmAyaNa ane aneka parANemAMthI tema ja nIti, AcAra ane tattvajJAna viSayaka aneka brAhmaNa granthamAMthI satsaMgati ane tenA jevA bIjA aneka saguNanA samarthaka bhAgo bauddha sAhityanA avataraNanI peThe ja utArI zakata. emAM jarAya zaMkA nathI ke mahAbhArata ane purANa Adi brAhmaNa sAhityamAMthI temaNe gAMdhArInA putranI tema ja agnie khAMDava vana bALyAnI je asaMgata vAte te sAhityanI 38 Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 ] darzana ane ciMtana asaMbaddhatA batAvavA rajU karI che te ja vakhate brAhmaNa sAhityanA bhaktane paNa Aje asaMgata ja lAgavAnI. paNa kezabIjInuM kartavya AthI kAMIka vadhAre hatuM ane te mArI daSTie e hatuM ke temaNe brAhmaNa sAhityamAMthI sArA ane sAttvika bhAge paNa tAravI dekhADavA joItA hatA. pAchaLathI bauddha sAhityamAM keTalIye asaMbaddhatAo dAkhala thaI, chatAM jema temane mULa piTakamAMthI sarasa bhAgo maLI AvyA tema evA sarasa bhAgene eka moTA khajAno brAhmaNa sAhityamAM paNa temanI najare caData. khuda ekalA mahAbhAratamAM ahiMsA, satya, mitrI, satsaMgati Adi saguNa upara bIjA koI zAstrathI na Utare evuM hRdayagrAhI varNana che. vaLI jenI TIkA karavAnI hoya tenA guNo te vadhAremAM vadhAre sAvadhAnIthI jevA ne doSonI paNa sakhata TIkA karavI e mArI samaja mujaba ahiMsaka rIta che. evI sthiti chatAM brAhmaNa varganI TIkA karatAM kAMbIjhanI zailI vAcaka upara evI chApa pADe che ke jANe te brAhmaNavarga ane brAhmaNa jAtinA kaTTA virodhI hoya-joke huM ane bIjA jANIe che ke kozAbIjI pote ja mULamAM brAhmaNa che ne temanA manamAM e deza che ja nahi. bhagavadgItA vize ke zAMbIjI jyAre lakhe che tyAre temanI kalpanAcAturI ane kAvyazakti vize mAna UpajyA vinA rahetuM nathI. e chatAMya kezAM bIjI gItA viruddha kahe che, te jarAya gaLe UtaratuM nathI. gItAmAM je kAMI suMdara ane - sAtvika bhAga che te bauddha paraMparAne prabhAva che, tema ja gItAnI racanAnA samaya vize temaNe bAMdhela kalpanAone pula e badhuM tarkathI vegaLuM lAge che. ema te harakoI mANasa potAnA mAnItA ne priya saMpradAya ke sAhitya vize ema kahI zake ke enI ja chApa bIjA saMpradAya ne bIjA sAhitya upara che. jaina leke paNa e ja rIte gItAnI bAbatamAM pitAnI kalpanA deDAvI kahI zake ke temAM pratipAdelI ahiMsA, bhUtadayA ane bIjA sAtvika guNo e to jaina asarane lIdhe che. kharI rIte gItAmAM je gaurava ane je mAMbhIrya che te mAtra koI eka kavi ke vidvAna anubhava sivAya ANI zake nahi. vaLI kezAMbIjIe gItAnuM sthAna AMkatAM je sArAnarasA bhAganuM pRthakkaraNa karI emAM maulikatAno abhAva batAvyuM che te to tarkanI dRSTie upahasanIya lAge che. jema bhadaMta nAgasene rAjA milinda sAme eka rathane dAkhalo laI pRthakkaraNa karatAM batAvyuM ke paiDAM, surA, dharI Adi avayava sivAya ratha jevI koI eka vastu nathI, e ja rIte e avaya paNa paramANu-paMjasivAya bIjuM kAMI nathI; matalaba ke chevaTe eka eka aMzane alaga alaga tapAsatAM samUha ke akhaMDa saundarya jevI vastu ja nathI rahetI. te ja pramANe kosAMbIjI bArIka Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI saMskRti ane ahiMsA [ 11 pRthakkaraNa karI gItAnA eka eka bhAgane chUTo pADI tenuM akhaMDatva ane sAmUhika saundarya jevA viruddha dalIla kare to e ja take bhagavAna buddhanA pratyeka upadezamAM lAgu pADatAM temAM maulikatva jevuM zuM batAvI zakAya? Arya-aSTagika mArga le, te enA ekaeka lTA aMze prathamathI ja prajAjIvanamAM ane zAstropadezomAM hatA ema kahI zakAya. cAra Arya satya paNa navAM to nathI ja. je evI dalIla karavAmAM Ave ke prathamathI ke samAna kALamAM e to hovA chatAM buddha pitAnI Dhabe jIvanamAM e to pacAvI lekepagI thAya evI rIte ene upadeza karyo e ja buddhanuM vaiziSTa, te gItAnI bAbatamAM paNa ema kAM na kahI zakAya ? ahiMsA ane hiMsA e be virodhI tattvo meLa emAM kevI rIte bese e prazna khare, paNa enuM samAdhAna te brAhmaNa sAhityanI sarvaprakRtimUlaka autsargikatAmAM che, ema mane lAge che. eTale ke guNakarmamUlaka varNa dharma e brAhmaNa dharmanuM eka mahatvanuM aMga raheluM che. zastrayuddha e kSatriyavargane eka dharma manAte AvyA che. ajJAna, svArtha Adi aneka dezone kAraNe e dharmanAM hAnikAraka pari. NAmo paNa itihAsamAM noMdhAyAM che e vAta kharI, chatAM zastrayuddha sivAya aneka prasaMgoe kauTuMbika, sAmAjika ke rASTrIya rakSaNa kadI paNa koIe zakya siddha karyuM nathI. khuda bauddha ane jana rAjyakartAoe, ahiMsAne AtyaMtika pakSapAta dharAvavA chatAM paNa, samULage zastratyAga karI kauTuMbika, sAmAjika ane rASTrIya rakSaNano padArthapATha samagrabhAve zIkhavyo nathI. ahiMsAne udAtta dharma mAnanAra jaina ane bauddha paraMparAnA anugAmI rAjyakartAoe ahiMsA dvArA vyApaka rIte samAjarakSaNano dAkhale besADyo na hoya ne temaNe pote paNa rAjyarakSaNamAM zastrayuddhano Azraya lIdhe hoya, evI sthitimAM varNana dharma tarIke zastrayuddhane Azraya lenAra brAhmaNa paraMparA, eka athavA bIje kAraNe enAM aniSTa pariNAmo AvyAM che eTalA ja kAraNasara, dharmaparAmukha che ema te na kahI zakAya. samAja ane rASTrarakSaNane ahiMsA dvArA koyaDA ukelavAno vyApaka prayoga te A cAlu zatAbdImAM mahAtmAjIe Adaryo che ane te game teTale Adarza hoya to paNa hajI pUrNa rIte siddha thavAne bAkI che. eTale atyAranI ahiMsApradhAna yuddhanI dRSTie zastrayuddhanI aitihAsika paraMparAnuM nirarthakapaNuM batAvI zakAya nahi. gItA e te brAhmaNadharmanI suniyata ane buddhisiddha atihAsika varNavyavasthAnuM pratipAdana kare che, eTale temAM siddha thayela tema ja vikAsane avakAza hoya evA badhA ja varNa dharmone sthAna che. tethI prAcIna zastrayuddhanI kSatriya dharmanI paraMparA emAM Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 612] darzana ane ciMtana AlekhAya ane sAthe sAthe tyAra lagImAM udAtta dharma tarIke samajAyela ane aMzataH vyaktigatapaNe AcarAyela AdhyAtmika ahiMsA paNa AlekhAya, emAMya kazo virodha mane dekhAto nathI. ApaNe spaSTa joIe chIe ke jyAre gAMdhIjI ahiMsAnA udAtta tatvanA vyApaka upayoganI zakyatA pitAnA prayogathI karI batAvavA prayatna kare che tyAre teo e ja gItAne sarvazreSTha pustaka mAnavA chatAM temAMnI zastrayuddhanI paraMparAne sarSanI kAMcaLInI peThe pheMkI devA jevI lekhI tenA para jarAye bhAra na ApatAM gItAmAMthI ja sarva rIte ahiMsA phalita kare che. mane lAge che ke asala vAta te guNadaSTi ane bhaktinI ja che. gAMdhIjIe e dRSTithI gItAne avalaMbI pitAne puruSArtha siddha kyanuM udAharaNa ApaNI sAme ja che. dhammapada ane uttarAdhyayana jevA mAtra ahiMsA pratipAdaka granthone paNa svArtha ane bhoganI daSTie bauddha tema ja jaina bhikSake kyAM upayoga nathI karatA ? ahiMsA, prajJA, mitrI Adi sAtvika guNono pakSapAta e ja kezAbIjInuM mukhya baLa che, evI mArI dhAraNAne lIdhe ja meM TIkA karavAmAM temaNe akhatyAra karavA joItA valaNa vize sUcana karyuM che. bAkI kayAreka jevAnA pratye tevA" thavAnI aparizadhita vAsanA mArA manamAM udaya pAme che tyAre sI. vI. vagha ke DaoNkaTara muMje jevAne muMhatoDa uttara ApavA kosAMbIonI samartha lekhinI yAda AvI jAya che. 1936nA comAsAmAM paMDita madanamohana mAlavIyanA pramukhapade hindu yunivarsiTImAM pahelI vAra ja mujene sAMbhaLavAnI taka maLI. temanA AkhA bhASaNane dhvani eka ja hato ane te e ke hindustAnamAM hinduonI paDatI mAtra ahiMsA ane bauddha dharmane lIdhe ja thayelI che. AvA matalabanA lakhANa ane bhASaNa karanAra kAMI mAtra muMje ja nathI, paNa vidvAna ane prophesara kahevAtA aneka mANasa jyAMtyAM AvA pralApa kare che. mujene sAMbhaLatI vakhate manamAM aneka prazna udbhavyA. temAMthI pahele prazna e hato ke je A vakhate DaoN. dhruva jevo pramukha hota te e viSapracArane kAMIka pratikAra karata. bIjo prazna manamAM e thayo ke muMje jyAre ahiMsAne ja hinduonI paDatInuM kAraNa mAnI bauddhone vagove che tyAre temanI sAme bauddha te kaI che ja nahi ane ahiMsAnA prabaLa samarthaka jene temanI sAme chatAM temane khullI rIte kAM nahi vagovatA hoya? A praznano uttara te te ja vakhate manamAM maLI gayuM. te sAcuM hoya ke khoTo e kahI na zakuM, paNa uttara e phuryo ke hindu mahAsabhAnA muMje jevA sUtradhAre dezamAM jyAMtyAM gheDa paNa mele dharAvanAra jaine pAsethI Arthika Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI saMskRti ane ahiMsA [ 613 ane bIjI aneka prakAranI madada meLavavAnI lAlacathI ja jenone khullaMkhulA cIDavatAM Dare che. tevA bauddho A dezamAM nathI ane kyAMIka hoya tema hindu mahAsabhAne Arthika ane bIjI madada jene peThe karavAnI AzA nathI. tethI ja muMje ahiMsA ane bauddhonuM nAma laI musalamAna vagere paradezI jAtiothI thayela hiMdu parAjayano roSa ahiMsA pratye ThAlave che. e ja vakhate manamAM ema paNa thaI AvyuM ke kezAbIjI ghaNuM vAra brAhmaNavarga ane brAhmaNa saMskRti upara puNyaprakopa ThAlave che te muje jevA madha ane mithyA abhimAnI vAte yogya badale haze zuM? chevaTe kosAMbIjIe gAMdhIjInA valaNa vize TIkA karatAM je kahyuM che te bAbata kAMIka kahevuM prApta thAya che. gAMdhIjI jamInadArane janatApAlaka thavAnuM ane rAjAne rAmarAjya karavAnuM kahe che. gAMdhIjInA janatApAlaka ane rAmarAjya e be zabdone artha ke have joIe ne gAMdhIjInA mukhamAM ke zobhe tene khulAso kauzAMbIe karela che. gAMdhIjInA prathamathI Aja lagInAM lakhANo dhyAnapUrvaka sAMbhaLI levAnI mArI vRti rahI che. kezAbIjIe ukta be zabdono artha je prakArane gAMdhIjInA mukhamAM bhavAnI vAta kahI che te ja prakAranA arthavALA khulAse te gAMdhIjInAM lakhANomAM jenArane aneka sthaLe maLI Ave tema che. gAMdhIjImAM prajJAnI UNapa hovAnI vAta te, huM dhAruM chuM, bhAgye ja koI svIkAraze. satya ane tajajanya prajJA gAMdhIjImAM sahaja che. e na hota te temanAmAM ahiMsA ja na hatA, ane hota toya te ahiMsA jagatanuM dhyAna na kheMcata, vizvavyApI asara pedA na karata. e svataHsiddha prajJA sAme bIjI kahevAtI prajJAo kevI hataprabha thaI jAya che e te gAMdhIjInA jIvanane hareka abhyAsI joI zakaze. kezabo pratyenA bahumAnane lIdhe ane temanA udAra nikhAlasapaNuM pratyenA vizvAsane lIdhe meM keTaleka sthaLe temanA lakhANa viruddha mAruM mantavya niHsaMkoca jaNAvyuM che, chatAM ethI A pustakanI kiMmatamAM ke upayogitAmAM jarAya TADe thatuM nathI. kezAMbIjIe A pustaka lakhI vidvAna ane saMzodhake sAme eTale badhe moTe vicAra ane dRSTibinduone khajAno khulluM mUkyo che ke virodhI pakSanA sAcA abhyAsIo paNa e badala temano AbhAra kadI bhUlaze nahi. aMdhazraddhA ane bIkaNavRttine lIdhe ghaNuM vahemo jAherAtamAM AvatA ja nathI. mitramaMDaLamAM khAnagI rIte thanAra carcAo jevI Ta ane nirbhayatAthI thAya che te carcAo ghaNIvAra agatyanI hovA chatAM Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana tene samakSa mUkatAM vidvAna lekhake sudhdhAM kare che, saMkecAya che. je vastu huM. manamAM vicArate haiuM, mitrone kahete haiuM ne jenA pratye mAruM viziSTa vilaNa hoya te ja vastu huM je samabhAve lekasamakSa vicAra arthe na mUkuM te vicAranI pragatizIla dhArAo udayamAM ja na Ave. kezAbIjI evA DarathI para che. eka vAra temane je satya lAgyuM te pachI teo kahI ja de che. A kAMI doSa ja che ema na kahI zakAya. tethI emaNe pitAnAM maMtavya je chUTathI carcA che, tathA pitAnA avakana ane kalpanAbaLano upayoga karI pitAnA kathananuM je samarthana karyuM che te punaH vicAravA vAte saune mATe khulluM che. vicArakane vicAra ane ciMtananI, lekhakane lakhavAnI ane zodhakane saMzodhananI ghaNuM sAmagrI pUrI pADavA badala guNa te kezAbIjInA samartha zramanA AbhArI ja rahevuM joIe. kezAbIjI A pustaka marAThImAM lakhI rahyA hatA te ja vakhate evo nirNaya meM sAMbhaLela ke AnuM hindI bhASAntara prathama ja ane jaladI pragaTa thaze. te vakhate mane saMdeha te thayelo ke kAzI jevA sanAtana rUDhinA kilAmAM vasatA udAracetA prakAzako paNa AvuM bhASAntara jaladI ane prathama pragaTa kare to eTalI vAta sAbita thaze ke e killAmAM have gAbaDAM paDavA lAgyAM che. koNa jANe kaye kAraNe hajI hindI bhASAntara prasiddha thayuM nathI. marAThI uparathI hindI lakhAyuM che ke nahi te paNa ajJAta che, paraMtu khuzInI vAta che ke gUjarAtI bhASAntara prathama ja prasiddha thAya che. gujarAtanI vyApArI prakRtisulabha udAratA, sAhasavRtti ane rUDhidAsavanI mukti A prakAzanathI siddha thAya che. zrIyuta jIvaNalAle A gujarAtI bhASAntara pragaTa karI gUjarAtI sAhityamAM eka navI bhAtanA kImatI ane bhAgye ja bIjAthI lakhAya evA pustakanuM umeraNa karI gujarAtI vAcakavarga upara upakAra karyo che. Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdharma' nuM parizIlana [4] je dharmo dareka pratiSThita dharmaparaMparAnAM Avazyaka aMge che ane jenuM jIvananA pratyeka kSetramAM gauravapUrNa sthAna che te dharmone sAmAnya rIte nirdeza karI tenA upara samAjanI dRSTie vivecana ke nirUpaNa na karatAM, kAkA kAlelakare te dharmone, gItAne Azraya laI "gItAdharma" tarIke nirdezI tenA upara samAjazAstra lakhyuM che athavA sAmAjika daSTie te dharmonI upayogitAnuM nirUpaNa karyuM che tenuM zuM kAraNa? A prazna sahaja ja UThe che. gItAnuM ananya sAdhAraNa AkarSakapaNuM e ja A praznane sIdhosAde uttara che. gItAnA. e ja maulika AkarSakapaNue hajArathI vadhAre varSa thayAM aneka vidvAne ane saMtone pitA vize ciMtana karavA, lakhavA ane jIvana ghaDavA preryA che. evI sthitimAM kAkA jevA bahuzrata, svataMtradraSTA ane pragavIra gItAne Azraya laI temAM pratipAdita devIsaMpata tarIke gaNAvAyela chavvIsa dharmo ke sadgaNe upara vivecana kare te e jarAye asthAne nathI. paNa ahIM e savAla te Ubhe thAya ja che ke aneka dharmagraMthe eka athavA bIjI rIte AkarSaka te che ja, temAM gItAnuM je ananyasAdhAraNa AkarSakapaNuM che te zA kAraNe ? enA evA AkarSakapaNAnAM mukhya aMgo mane pitAne nIce pramANe jaNAya che: ' (1) praznottara paddhati. bauddha piTaka, jaina Agama ke anya koI paNa dharmagraMtha joIe te temAM mukhyapaNe praznottararUpe ja carcA thayelI dekhAya che; saMvAdazailI e carcAnI spaSTatAnuM Avazyaka aMga banI gaI che. paNa anya thenI saMvAdazailI ane gItAnI saMvAdazailI vacce mahad aMtara che, e ja enA AkarSakapaNuMnuM eka prAthamika aMga che. anya dharmagraMthomAM kaI jijJAsu sIdhI rIte gurune jaI prazna kare che ane guru paNa sIdhI rIte ja javAba Ape che; jyAre gItAmAM tema nathI. emAM praznottaranI mAMDaNI evI uThAvadara, evI kutUhalavardhaka thaI che ke tene lIdhe zretA ane vAcakanI jijJAsA khuda dhRtarASTra karatAM paNa anekagaNI tIvra banI jAya che. gItAkAre sAmasAme zastra Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 616 ] darzana ane ciMtana pheMkavA keDa bAMdhI UbhAM rahelAM baMne pratispadhI sainya vacce ja arjunane meDhe dharma viSayaka prazna karAvyuM che, ane yuddhanA aMtima nirNayamAM jemane agatyane phALe hatuM ane je sArathirUpe doravaNI paNa ApavA kabUla thayela e zrIkRSNane mukhe ja e praznano vistRta javAba apAvyuM che. eka te yuddhati ja lekene saheje bhAvatI vastu che; ene rasa jAgyA pachI mANasa maraNaparyata pAchI pAnI nathI karato. bIjuM e ke je yuddhamAM sIdhuM jhaMpalAvI na zake tene paNa e najare jovuM game ja che. jyAM najare jovAnI zakyatA na hoya tyAM paNu yuddha vArtA lakhyA e ukti te kAma kare che. tethI dhRtarASTra karatAM paNa tIvra jijJAsA ApaNAmAM e jAge che ke badhuM te ThIka, paNa kRSNanAM lAMbAM lAMbAM vyAkhyAnone aMte ane nirNaya le karyo ? ane tenuM pariNAma zuM AvyuM ? saMjaya dvArA dhRtarASTranI jijJAsA pUrNapaNe saMtoSAI haze ke nahi e te te jANe, paNa ApaNe jyAre vacce vacanaM tava e udgAra arjunanA mukhamAMthI sAMbhaLIe chIe ane tene pAke yunirNaya jANIe chIe tyAre ApaNane eTalI te nirAMta vaLe ja che ke have yuddha baMdha paDavAnuM nathI, ane banyuM paNa tema ja. naimiSAraNyamAM ke bIjA tapavanamAM paNa dharma ane tatvajJAnanI carcA cAlatI hoya teye bhAratIya mAnasa badhuM kAma choDI e tarapha vaLe che, tyAre ahIM to yuddhabhUmi upara ja dharma ane tatvajJAnanA prazno jhINavaTathI carcAya che ane te paNa yuddhanI kAryakAryatAne uddezIne ja, eTale svAbhAvika rIte ja gItAnI A zilI bahu recaka banI che. (2) gItAnA AkarSakapaNAnuM bIjuM mukhya aMga te emAM carcAyelA viSayanI pasaMdagI ane te pAchaLa rahelI gItAkAranI dRSTi. pitAnA samaya sudhImAM je dhArmika ane tAtvika mukhya mukhya paraMparAoe bhAratIya mAnasa upara kabaje jamAvyo hato, te badhI paraMparAone saMkSepamAM AvarI laI gItAkAre potAnI daSTie tenI mImAMsA karI che ane temAMthI pitAnI eka sunizcita dRSTi phalita karI che. e daSTi te karmaveganI arthAta phalecchAtyAganI. bhAratIya mAnasa upara mokSa-puruSArthanI ane tenA aMga lekhe nivRttimArganI evI UMDI chApa paDI hatI ke jene lIdhe jIvanavyavasAyamAM paDela dareka pravRttizIla mANasa mokSa ane nivRttinI vAtamAM jeTale rasa lete, teTale svIkArela pravRttimAM bhAgye ja rasa leta. ethI na te tenI jIvanakSetraviSayaka pravRtti yogya rIte sadhAtI ane na mokSanI AkAMkSA pUrI paDatI. evI prajAvyApI asara maMjasa sthitimAM gItAkAre yuddhane vize jIvanayuddhane lagatI daSTi spaSTa karI. Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdharma"nuM parizIlana [ 650 anAsaktipUrvaka pravRtti karavAnI A daSTi navI te na ja hatI, paNa gItAkAre jevA saMgamAM ane kevI rIte tenI cekhavaTa karI che te bezaka apUrva hoI bhAre AkarSaka banI che. . (3) AkarSakapaNAnuM trIjuM mahatvanuM aMga te gItAnI pratipAdanakalA ane kavitA. gItAkAre sAMkhya tatvajJAna, gamArga, bhaktimArga, yajJa paraMparA Adi aneka viSayone ThIka ThIka vistArathI chaNyA che, eTaluM ja nahi, paNa teNe dazamA ane agiyAramA adhyAyamAM anukrame vibhUtinirUpaNa tema ja vizvarUpadarzana dvArA je kAvyakalA darzAvI che te badhuM, mukhya praznanI dRSTie ADakathA jevuM lAgavA chatAM paNa, teNe chevaTe e badhA viSayane ane pitAnI kalAne pitAnA mukhya pratipAdya viSaya-phalecchAyAga sAthe evI rIte susaMvAdI5Ne jela che ke vacce vacce nAnImoTI game tevI asaMgatio AvatI hoya te te paNa tenA susaMvAdI sUramAM sAva lupta jevI thaI jAya che. | gItAkAra kRSNanA mukhe chevaTe theracha tathA 36 ema kahevaDAve che tyAre ApaNane evI pratIti thAya che ke kRSNa arjunane je karmaga upade, je phalecchAtyAga nirUpyo te teNe pite ja amalamAM mUkyo. etherari tathA guru e vacana dvArA kRSNa arjunane eTaluM ja kahe che ke tArA praznonA javAbamAM je kaMI kahevAnuM hatuM te meM to kahyuM, have huM pariNAmanirapekSa chuM, tane phAve tima nirNaya kara. upara sUcavela ane bIjAM keTalAMka tattvone lIdhe gItAnuM je AkarSaka sthAna siddha thayeluM tene ja lIdhe zrI. zaMkarAcAryanA pahelAMnA vidvAna gItA upara lakhavA prerAyelA. joke e prAcIna vyAkhyAo Aje upalabdha nathI, tathApi zrI. zaMkarAcAryathI mAMDI Adhunika yuga sudhI zeva vaiSNava Adi aneka paraMparAonA suprasiddha AcAryoe gItA upara saMskRtamAM lakhelI TIkA, anuTIkAnuM vizALa sAhitya upalabdha che. gItAnA maulika AkarSakapaNumAM, tenA uparanI nAnAvidha saMpradAyanI vividha dRSTivALI vyAkhyAone lIdhe, era umero thayo che. saMskRtamAM lakhAyelAM bhASyo ane vRttio uparAMta gItAnA maulika AkarSakapaNAmAM asAdhAraNa umere karanAra eka bIjuM paNa sAhitya che, ane te lekabhASAmAM racAyela gItA uparanI vyAkhyAo. teramA saikAnA suprasiddha mahArASTrIya saMta jJAnezvara pahelAM kaI paNa prAMtIya vidvAne ke te gItA upara kaMI lakhyuM hoya to te atyAra lagI ajJAta che. paNa mane potAne e saMbhava lAge che ke koI ne koI drAviDa ALavAra ke nAmanAra sata Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 618] dazana ane ciMtana gItA upara drAviDa bhASAmAM kaMIka avazya lakhela hevuM joIe. je A saMbhava khoTe hoya te lekabhASAmAM prathama lakhavAnuM mAna jJAnezvarane phALe ja jAya che. atyAra lagInI mArI tapAsamAM je mAlUma paDyuM che te uparathI eTaluM kahI zakAya ke gItA para baMgALI ke hiMdI bhASAmAM koIe Adhunika yuga pahelAM lakhyuM nathI. gujarAtI bhASAmAM gItAnA je TabA-anvayArtha pUratI. vyAkhyA maLe che te vikramanI 17mI sadI pahelAMnA nathI. yuropIya vidvAnonA hAthamAM gItA AvI tyArathI teNe vizvanA samagra tattvajJavarganuM dhyAna kheMcyuM che. tilaka ane araviMda gItA para hAtha ajamAvyuM tyArathI to te bhAratIya dharmagraMthanuM eka bahumUlya ratna banI gaI che. ema te Adhunika yugamAM dayArAma pachI maNilAla nabhubhAI vageree gItA para gujarAtImAM lakhyuM che, paNa chevaTe jyAre enI tarapha gAMdhIjInI dRSTi vaLI ane pite yathAvat jIvela jIvananI paddhati ane sArvajanika prayAga karI ajamAvela pitAnI vicAra saraNI gItAnI vyAkhyArUpe temaNe upasthita karI tyArathI te gujarAtI bhASAmAM aneka rIte gItA para vivecana thavA lAgyAM che ane anya bhASAmAMthI gujarAtI bhASAmAM saMkramaNo paNa thayAM che. kAkAe mULamAM te "gItAdharmanuM samAjazAstra marAThI bhASAmAM lakheluM tenuM ja gujarAtImAM A rUpAMtara che. ema te kAkAe gujarAtImAM paNa gItAnuM vivecana kareluM che, paNa te vivecana ane prastuta samAjazAstra e baMnene prakAra jude jude che. peluM vivecana samagra gItAne Avare che, jyAre prastuta samAjazAstra seLamA adhyAyamAM pratipAdita devI saMpata pUratA bhAgane ja Avare che. eka kALe prajAmAM pAralaukika svarganI bhAvanA prabaLa hatI. ene siddha karavAno puruSArtha moTA pAyA para ane vividha rIte prajAvyApI thayo hato. tenI sAme bIjI mokSanI bhAvanA sabaLapaNe upasthita thaI. tene lIdhe svarga game tevuM sukhamaya chatAM aMte vinazvara che ema TharatuM gayuM. mokSa e avinazvara-zAzvata sukha che e bhAvanA jema jema baLa pakaDatI gaI tema tema svarganI bhAvanAne lIdhe je zAstraniSThA, kArya-karmavibhAga ane sahakAra vRtti Adi sadgaNo prajAmAM khIlyA hatA te sadgaNo aMtarmukha dRSTithI vizeSa vicAranA ane vikAsanA viSaye te banyA ja, paNa vadhArAmAM bIjA paNa keTalAka navA yama, vega Adi sadguNene vikAsanI taka maLI. A badhuM cAlatuM hatuM tyAre ja eka na vicAra udayamAM AvI rahyo hato. tenuM valaNa e hatuM ke mekSa bhale zAzvata sukhanI avasthA hoya, chatAM te pAralaukika Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdharmanuM parizIlana [ 619 mekSa eTale vyaktigata AdhyAtmika vikAsanI ja eka bhUmikA che. keI vyakti evA vikAsanI parAkASThA sAdhe toye te te eka aMgata ane maryAdita siddhi che: pAralaukika mokSane jIvana sarvasva mAnI UMDAmAM UMDI sAdhanA karanAranA jIvanagata saNone vyApaka dRSTie sAmAjika utkarSamAM zo upaga? A vicAravalaNe lesaMgrahanI agara te sAmAjika zreyanI prabaLa bhAvanAnuM rUpa dhAraNa karyuM. svarganI tema ja mekSanI bhAvanAnA prAdhAnya vakhate je je guNae prajAnA hRdayamAM ghara karyuM hatuM ane je sadgaNonA vikAsane pUrI taka hatI te sadgaNe pratye lekhasaMgrahavAdIonI jarAye upekSA nahotI; UlaTuM temanuM kahevuM e hatuM ke je saguNa vize. gaMbhIra ciMtake vicAra kare che ane jene sAdhavA puruSArtha mathe che te sadgaNonA upayoganI dizA mAtra badalavAnI che. AthI vaiyaktika mokSa thato. aTakaze nahi ane sAmUhika kalyANane mArga vadhAre saraLa banaze. lekasaMgrahanI A bhAvanAnAM keTalAMka bIje te IzapaniSada ane mahAyAnanI bhAvanAmAM paDyAM ja hatAM. te bIjene vadhAre vikasitarUpe carcavAno prazna gItAkAre hAthamAM lIdho. gItAnI lekasaMgraha viSayaka mukhya daSTi sAMpradAyika AcAryonI vyAkhyAomAM sAva gauNa banI gaI hatI. tene prakAza ane. tenuM uddaghATana tilake gItArahasyamAM karyA. tilake karmayoga dvArA je vastunuM pratipAdana karyuM che te mukhya vastunuM zrI araviMde pUrNaga dvArA pitAnI Dhabe nirUpaNa karyuM che. gAMdhIjIe e ja karmayoga ke anAsaktiyoganuM pitAnI sAva anokhI rIte samarthana karyuM che. A rIte gItAnA lokasaMgrahavicAranI bhAvanA spaSTapaNe tema ja prabaLapaNe sAmAjika sevAnI ane sAmAjika kalyANanI vicAra-dizAmAM pariNamI. lekakalyANanI vAtane Aje gItA dvArA eTaluM badhuM samarthana maLe che ke harakeI ciMtaka karmagInI najara sauthI prathama gItA para paDe che. kAkAe e ja lokasaMgrahanI balavatI bhAvanAthI prerAI gItAdharmanuM samAjazAstra lakhyuM che. teo pite ja navesara vyAkhyA karavA pAchaLa pitAnI. zI dRSTi rahI che tenuM spaSTIkaraNa "gItAdhamanA keTalA prakaraNamAM, gItAdharmanuM jIvantapaNuM" e mathALA nIce, aitihAsika daSTie, nAnAvidha dAkhalA-dalIla sAthe, asarakAraka rIte kare che. temanuM A spaSTIkaraNa jeo pitApitAnA dharmagraMthanI "mamI"nI peThe pUjA kare che ane temAM pUrNapaNAne. ke aMtimapaNAne Arepa karI aMte te dharmagraMthane dezakALa-bAhya jevA avyavahAra ane mAtra zraddhAspada banAvI mUke che te saunAM vicAracakSanA Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ] darzana ane ciMtana -unmeSa arthe netrojananI acUka garaja sAre tevuM che. e AkhuM prakaraNa mananapUrvaka vAMcavA jevuM ja che. ahIM te ApaNe temAMnA keTalAka ugAre joIeH "je dharmagraMthanI mULa preraNA jIvanamAMnI kendrastha vastuomAMthI maLelI hoya che tenA vikAsane saheje aTakAva thaI zakatuM nathI. manuSyajAtinuM jIvana jema jema samRddha thatuM jAya che tema tema gItAnAM vacanone artha vyApaka, gUDha ane samRddha thato gaye che. AvI sthiti anaMtakALa sudhI Takaze ema te koNa kahI zakaze ? paNa gItAgraMthane hajI ghaDapaNa AvyAnAM cihno dekhAtAM nathI eTaluM te jarUra kahI zakAze'..."gItAnA lekhakane jIvanadharmanuM jeTaluM rahasya samajAyuM hatuM teTaluM ja gItAnA zabdamAM che ema mAnI levAmAM bhUla che. gItAgraMtha e eka jIvaMta vyakti che. tenuM jIvana gItAnA lekhakathI alaga, svataMtra ane vardhamAna che, eTaluM svIkAryA pachI gItAnA mULa upadezane vaLagI rahIne navI daSTithI navA arthe temAM jevA emAM satyane kaI droha nathI, paNa baMnenI kRtArthatA ja che." gItAdharmamAM kula 35 prakaraNa che. gItAmAM pratipAdelA 26 devI guNe paikI yajJa, dAna ane tapa e traNa guNone eka ja prakaraNamAM carcA che ane zama-dama e be guNa paNa eka ja prakaraNamAM lIdhA che. bAkInA dareka guNa para svataMtra prakaraNa hevAthI devI saMpatIne lagatAM 23 prakaraNe thAya che. vadhArAnAM 12 prakaraNo gItA samagrane samajavAmAM sahAyaka thaI zake evA keTalAka muddAone sparzI tema ja daivI guNa-saMpatine AdhAre racAnAra samAjanA svarUpane spaSTa karavAnA khyAlathI lakhAyelAM che. te prakaraNone krama A pramANe che: 1. gItAnuM lekazAstra, 2. abhaya, 3. satvasaMzuddhi, 4. dhRti, 5. zamadama, 6. teja, 7. yajJa, dAna ane tapa, 8. kSamAM, 9. mArdava, 10. AjaMva, 11. aha, 12. apazuna, 13. vhI, 14. zauca, 15. alelupata, 16. acApala, 17. nAtimAnitA, 18. akrodha, 19. jJAnayoga-vyavasthiti, 20. svAdhyAya, 21. dayA, 22. ahiMsA, 23. satya, 24. zAMti, 25. cAturvaNya, 26. gItAmAM hiMsA ke ahiMsA ? 20. brahma eTale zuM ? 28. karmavAdanI pUrva pIThikA, 29. brahmacarya, 30. jIvanaga, 31. ziSNAH kamAn, 32. be vAdhikArasta, 33. AzramavyavasthA, 34. gItAmAMnuM rUpakAtmaka yuddha, 35. gItAgraMthanuM jIvaMtapaNuM. . samAjane dhAraNa karanAra lekhe devIsaMpanuM nirUpaNa karavA kAkA Icche che. tethI temane samAjanI vyAkhyA karavAnuM ane sAthe sAthe samAjazAstranI viSayamaryAdA nirUpavAnuM prApta thAya che. mATe prathama prakaraNamAM temaNe A badhI Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * gItAdhama "nuM pizIlana [ 624 Akhate spaSTa karI che, ane gItAnI dRSTi tema ja Aya para parA dhyAnamAM rAkhI gItAnA samAjazAstrane lAkazAstra tarIke oLakhAvyuM che. Adhunika samAjazAstrIonI samAjazAstraviSayaka kalpanA ane viSayamaryAdA bahu ja vyApaka che ane tethI ja te leAkazAstranA paryAya banI rahe che. abhaya e mULe AdhyAtmika guNa manAtA AvyA che. ene AdhAra amaratvanI bhAvanA che. jiviSA zabdane vaiyaktika jIvananI tema ja hArdika jIvananI icchA pUratA sa`kucita arthe rUDha thayelA hAvAthI bhayanI paraparA janme che ane smRtikArAe tathA nItividyae paNa rAjataMtra, varNa vyavasthA Adi badhAM ja tAne susa MgaThita rAkhavAnA eka ilAja tarIke bhayanuM samarthana karyuM che. UgatA prajAmAnasane dhaDavA, vikasAvavA ane susaMskArI banAvavAnI javAbadArI lenAra keLavaNIkArA sudhdhAM bhayamUlaka ta MtravyavasthAnI himAyata karatA AvyA che. tethI saheja ja prazna thAya che ke abhayamUlaka samAjavyavasthAnI himAyata karanAra kAkAe paraparAgata ane zAstrasamarthita bhayamUlaka vyavasthAnA kAMI vicAra athavA khulAsA karyo che ke nahi ? Ane uttara abhayanI himAyata karatAM ahu sUkSma ane dIrdhadaSTi vAparI samAdhAnakAraka rIte dAkhalAdalIla sAthe ApyA che. emAM emanA smRtizAstraviSayaka abhyAsa ane keLavaNIkAranI zuddha STi e ane jovA maLe che. temanA kahevAno niSka eTalA ja che ke je peAte bhayabhIta rahe te samAja teA kadI utkarSa sAdhI zakatA ja nathI, paNa je bIjAne bhayabhIta rAkhavAnI gaDamathalamAM ja paDela hAya te sudhdhAM peAtAne sthAyI ane spRhaNIya utkarSa sAdhI zakatA nathI, kema ke tevA utkaSamAM upayAgI thAya evAM tenAM zaktisAdhanA khATI rIte vaparAya ane ghasAya che. A dRSTithI na DaravA ane na DarAvavAnI abhayanIti ja samAjanA vyApaka utkarSa mATe Avazyaka che. sattvasaMzuddhinA prakaraNamAM sAmAjika saMgaThananA sAcA AdhAra lekhe. sattvasaMzuddhinuM je vividha dRSTie kAkAe nirUpaNa karyuM che temAM sAmAjika vikAsane sakSipta ItihAsa ja AvI jAya che. hRdayazuddhi e ja sattvasaMzuddhi che. jeTalA pramANamAM te hAya teTalA pramANamAM ja sAmAjika saMgaThana TakI zake che evuM yathA vidhAna karyA pachI parazurAma, vasiSTha, vizvAmitra, rAmacaMdra, zivAjI AdinA paurANika ane aitihAsika dAkhalAA TAMkI kAkAe ThIka ja kahyuM che ke : ' zivAjIe hiMdu saMgaThana karyuM" tethI Aje ApaNe jo teTaluM ja karavA nIkaLIe te te kALAnukULa nahi thAya. vyakti ane samAjanA agara te| vyaSTi ane samaSTinA " Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ] darzana ane ciMtana hitavire TALavA mATe chellAM be-traNaso varSomAM samAjazAstrIoe je je upAya vicAryA che te badhA karatAM satvasaMzuddhine upAya keTale kAragata nIvaDI zake e mudde bahu ja hRdayaMgama rIte rajU karAyo che. sattvasaMzuddhi dvArA kuTuMbasaMsthAno AMtarika ane vyApaka sudhAra karavA upara bhAra ApavAne badale kuTuMbasaMsthAmAM taDa pADatI saMnyAsa ane zramaNasaMsthAo moTA pAyA upara racAI. tene pariNAme e saMnyAsa ane zramaNasaMsthAonA ane mULabhUta kuTuMba saMsthAnA zA hAlahavAla thayA tenuM hUbahU etihAsika citra kAkAe AlekhyuM che. temaNe menI vyAkhyA ApI che te zAstrIya havA uparAMta vizeSa buddhigrAhya ane sarvopayogI che. teo jaNAve che keH "paDaripunA baMdhanamAMthI kAyamano chUTakAro meLavavo e ja mokSano artha che. taddana maTI javuM ane kaI rIte zeSa na rahevuM e mokSane artha nathI. mokSa paNa eka sAdhana ja che. tenuM aMtima sAdhya che vidhAkya. e ja lekajIvanane parama ane carama Adarza che." dhatinA prakaraNamAM vyavahAra ane vaijJAnika dAkhalA vaDe jyAre kAkA dhatinuM svarUpa spaSTa kare che tyAre te game tevA nabaLAbaLAne sudhdhAM dhatine Azraya levAnI bhUkha jagADe che. nAsabhAga karatAM sainyamAM jo senApati sAcI dhativALA hoya che te temAM pAchI kAryakArI ekatA sthApe che. manuSyatara prANIo ane manuSya vacce je maulika aMtara che te darzAvavA sAthe mANasane navA navA prayoga karavAmAM yuti ja TakAvI zake e vidhAna kare che tyAre kAkA mANasajAtinA vikAsanuM rahasya spaSTa kare che. ekalAM ja puruaSArtha karo eTale bIjAne hAthA banAvI mAtra pote ja AgevAnI levI evI madhyakAlIna ekAMgI nIti ane saMdhanI AgevAnI na levI evI bIjI ekAMgI nIti e baMnenuM nisArapaNuM temaNe manoraMjaka rIte darzAvyuM che. bIjI nItinA niHsArapaNuM mATe zrI ravIndranAtha ThAkure Apale dAkhala temaNe ne che ke gAmanA hitArthe AgevAna thaI kUve bAMdhanAra phALe UgharAvavA nIkaLe tyAre tene leke kahe che, kUvAnuM puNya tane, paisA amArA ? zama-damana nirUpaNamAM tenuM sAmAjika dRSTie je svarUpa AlekhyuM che te zAstrokta vyAkhyAne Avazyaka vistAra che. temaNe kahyuM che ke ApaNA dehagata jIvananA karatAM ApaNuM samAjagata jIvana ja vyApaka, dIrdhakAlIna tema ja arthapUrNa hoya che ane tethI ApaNuM dehagata vAsanAone rokIne ApaNuM sAmAjika jIvana zuddha ane niSpApa karavuM e Avazyaka hoya che. Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdharmanuM parizIlana [ 623 dehagata vAsanAone kAbUmAM laI revAne mATe je Atmika zaktino ApaNe upayoga karIe chIe tene ja zama-dama nAma ApeluM che. zama ane dama bannemAMthI pahelAM zenA upara bhAra Apavo ene khulAso paNa svAbhAvika ja cheH "bAhya ke badalavAthI svabhAva ApoApa badalAya che e sAcuM, ane e vAta paNa kharI ke svabhAvamAM pheraphAra thavAthI Tevone navuM valaNa maLyA vinA rahetuM nathI. eTale sAdhakoe ane samAjanA AgevAnoe baMne bAjuthI zarUAta karavI joIe." chaThThA prakaraNamAM tejanI vizada carcA karyA pachI kAkAe sAtamA prakaraNamAM yajJa, dAna ane tapa e traNa guNenI ekasAthe mImAMsA karI che. ApaNe badhA ja tapano rUDha artha jANIe chIe. bhAratamAM tapanA jeTalA prayoga thayA che ane jeTalA kALathI tenAM vividha svarUpe khIlatAM khIlatAM chevaTe te bahurUpI banyuM che tene ItihAsa bhAratIya vADamayamAM ane bhAratIya badhI dharmaparaMparAomAM jIvita che. eka rIte bhAratane tapobhUmi kahI zakAya. kaThaNamAM kaThaNa tapathI mAMDI sahelAmAM sahelA ane vadhAremAM vadhAre sagavaDakAraka tapanI sRSTi bhAratIya jIvanamAM vyApelI che, tema chatAM aneka bAbatomAM bhAratIya samAjanI pAmaratA jANItI che. AnuM mULa kAraNa pakaDI kAkAe tapane artha evI rIte vistAryo che ke te tenA bAhya bahurUpI paNAne sajIva banAvI zake. tapanI vyApaka vyAkhyA harakoI vAcakanA dhyAnamAM sahe. lAIthI UtarI zake te mATe temaNe pitAnA paurANika jJAnasaMgrahamAMthI gaMgAne himAlayathI nIce ANanAra jaznane dAkhalo bahu ja AkarSaka rIte TAMkyo che ane bIjA paNa dAkhalA sUcavyA che. vicAranA vikAsa sAthe ja AcArano vikAsa thAya che. baMnene saMvAdI vikAsa e ja sAmAjika saMskRtine vikAsa. jema jema saMskRti vikasatI jAya tema tema prAcIna zabdamAM navA arthanA stare umerAtA ja javAnA. yajJa zabda prAcIna TaMkazALamAM taiyAra thaye; tyAra bAda kalapI na zakAya eTalA tenA artho khIlatA ane samAjamAM rUDha paNa thatA gayA che. kAkAe enA arthavikAsano ItihAsa dhyAnamAM rAkhI sAmAjika mokSane siddha karI zake che. tene sthira artha saraLa zabdomAM karyo che. e artha sahelAIthI samajI zakAya ane sAmAjika pravRttimAM tene amala karavAnuM baLa maLe te hetuthI temaNe pitAnA "himAlayane pravAsamAMthI sArvajanika vAsaNa mAMjavAnAM pariNAma ane zaucakriyA vakhate prathamathI nahi paNa pachI upara mArI nAkhavAnA lAbha sUcavatA be dAkhalAo TAMkyA che. A dAkhalA sAmAnya Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 624] darzana ane ciMtana jevA lAgavA chatAM tenuM preraka baLa asAdhAraNa che. tapa ane yajJa vaccenuM tAratamya paNa temaNe eka suMdara dAkhalAthI samajAvyuM che. "kUvAmAMnuM pANI hAthathI paMpa calAvIne upalA mALa uparanI TAMkImAM laI javuM e thayuM tapaupara AvelI TAMkInI sagavaDane lIdhe gharamAM jyAM joIe tyAM ane joIe teTaluM pANe vAparavuM ane phuvArAo uDADavA e bhaMga thayo. Ama uparathI nIce AvelA pANIne pharIthI zuddha karI tene pAchuM paMpa vaDe TAMkI sudhI caDhAvavuM athavA pahoMcADavuM e thaye yajJa." sAmAnya rIte dAna ane tyAga e bane zabda paryAya gaNAya che, paNa e bemAM sUkSma aMtara zuM che te kAkAe darzAvyuM che ane bannenI vedhaka carcA karI che. apazunanuM sAmAjika mUlyAMkana karatI vakhate kAkAe pazunya eTale zuM tenI carcA karI che. temAM je cAmaDI vinAnA zarIra sAthe mANasonA AMtarika ALI vRttivALA mananI sarakhAmaNI karI che te kAkAnuM upanAkauzala darzAvavA uparAMta bhAre sucaka che. pizuna mANasane zAstramAM maIvidhu kahyo che. "mamaMvidhU" zabdane khare bhAva A upamA dvArA vyakta thayuM che. guraziSyanA saMbaMdhanI je vigatathI mAhitI ApI che te jAtaanubhavI hoya tevI asaMdigdha che. keLavaNI gulAma sajevA ke mANasa-yaMtra nirmANa karavA nathI e temanuM kathana keLavaNazAstranuM mahatva rahasya che ane te sAcA keLavaNIkAranA anubhavamAMthI ApameLe sareluM hoya tevuM che. aMtevAsI, chAtra jevA je zabdo vidyArthI mATe prasiddha che te kayA vAtAvaraNamAMthI, kaI bhAvanAmAMthI ane kayA hetuthI jAya che tenuM spaSTIkaraNa A carcAmAM che. vadhAremAM vadhAre jyAM nikaTane saMbaMdha hoya tyAM ja guNa ke doSa jANavApakaDavAnI taka hoya che. AvI taka bIjA koI paNa saMbaMdha karatAM guruziSyanA saMbaMdhamAM vadhAre pramANamAM hoya che, eTale guru pite ziSyane dekAvAraka artha mAM chAtra samaje ane kahe to te yuta ja gaNAya. A vastu taittirIya upaniSadamAM, jyAM guru vidyArthIne samAvatane vakhate zikSA Ape che tyAM kahevAI paNa che. guru kahe che: "amArAM sucarita grahaNa karaje, anya nahi." A kevuM nagna satya che ! koI nekara mAlikane cheDI jAya ke kamane vidAya letA hoya tyAre je te nokara kharekhara paricAraka ane pArivAzvika hoya te mAlika tene vidAya ApatI vakhate zuM evuM ja na kahe? eka ke bIje kAraNe be mitro vacce aMtara UbhuM thatAM teo paraspara sTA paDe. tyAre baMne ekabIjA pAsethI zI AzA rAkhe ? Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdhama'nuM parizIlana [ 65 sAmAnya rIte jIvanavyavahAranA dareka pradezamAM mANusanA manamAM evA Dara rahe che ke, rakhe mArI vAta A bhAI pragaTa karI de, ghaNAM mANasonuM aLa ku parAkrama e ja hAya che ke teo sAmAnA doSane pragaTa karI devAnI dhamakI ApyAM kare che. eTale maithunavRtti e kharI rIte samAjane saDA che. . doSakathana e jAte duSTa nathI, paNa enI pAchaLa kevI vRtti rahelI che te ja jovAnuM hoya che. jo savRttimUlaka doSakathana hoya te te vaizunamAM na Ave. evI sthitimAM e kathana parAkSa sthitimAM thAya paNa nahi. suva niyama e che ke je mADhe kahI zakAya tethI jarA paNa vadhAre pITha pAchaLa na kahevAya te samajavuM ke emAM paithuna nathI.jo A vakhate temAM Aveza na hAya tA. bezaka, samAja-suvyavasthAnA pAyA pezana che. strIe kaithalIzara che ema kahevAya che; paNa kuthalI te evI vyApaka che ke te sAdhu, vidvAna, adhyApaka Adi badhAne vaLagI che ane jo e ja strItvanI vyAkhyA hoya to pachI puSane zeAdhavAnI ja mahenata levI paDaze ! bauddha abhidhama mAM hirI ' ane < " * Ap ' jue che ke nahi tene kApaNu e ene zAlana vicAra karyAM guNAmAM gaNAvyA che. kAI vinA ApameLe ja akRtya vicAra ane vartanathI dUra rahevAnI svayaMbhU * < > vRttine ja * hirI ' ane khIjAthI zaramAI akRtya karatAM aTakavuM tene etaSpa ' kahela che. amarakAzamAM hI' ane apatrapA zabdo che te ja pAlimAM * hirI ' ane * Atap' che. amarakAzamAM paNa hI ane apatrapAne artha upara pramANe ja karela che. AcArAMga jevA prAcIna prAkRta graMthamAM * lagnu ' zabda che, te svataH lajjALu athamAM ja vaparAyelo che. kAkAe hInI carcA karatAM lAja, Akhare zabdanA prayAga karyo che te anukrame hI ane apatrapAnA bhAvamAM ja karela che. H rai < lAja, AbarUne kAkAe samAjanI AkharI mUDI kahI che te taddana yathAya che. jo samAja pAse A AkharI mUDI na hoya ke ochI hAya te te suvyavasthita rIte jIvana gALI ja na zake. joke guNavattAnI dRSTie apatrapAnA karatAM hInuM sthAna caDiyAtuM che, chatAM sAmAjika vyavahAra mATe bhAge apatrapAnA AdhAre ja nabhe che. kAkAe zaucanA aneka dRSTie UhApADa karyo che. vyaktigata zauca e eka vastu che ane sAmAjika zauca e khIjI vastu che. e e vaccenu 40 . Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 ] darzana ane ciMtana tAratamya teo khUba dAkhalA dalIlathI batAve che; tethI paNa AgaLa vadhI teoe zArIrIka ane mAnasika zaucanuM sAmAjika jIvanamAM je sthAna che ane je hevuM joIe te bahu ja vigatathI samajAvyuM che. mane game tyAM bhame te zarIra kAbUmAM hoya eTale basa che evuM valaNa dharAvanArane sacoTa javAba ApatAM kAkAe ThIka ja kahyuM che keH "ekAda gharamAM khUba gaMdakI chupAvI rAkhI che. te koInI najare na paDavA daIe topaNa temAMthI rogane phelAve thavAno ja. A vAta jeTalI sAcI che teTaluM ja e paNa sAcuM che ke koIke eka jaNanI cittavRtti malina hoya te AkhA samAja para te pitAno prabhAva pADyA vinA raheze nahi. ethI UlaTuM, ekAda jaNanI cittavRtti pavitra, udAtta ane Arya haze te tenI asara paNa samAja para pahoMcavAnI ja." kAkAe mAnasika zaurcanuM pradhAnapaNuM batAvatAM dehApatya ane vicArApatya evA be prakAranA apatya vaccenuM aMtara batAvyuM che, te temanA vaktavyane sacoTapaNe rajU kare che. Ama te zauca sarvatra saMbhaLAya ane gavAya che, paNa enuM sAmAjika mUlya keTaluM che tene vicAra vyApakarUpe hajI sArvatrika thayo nathI. tethI gItAne AdhAre thayela A vicAra bahu upayegI thaI paDe tevo che. alelupatAnI carcAmAM kAkAe prathama anubhavamAM AvatI anekavidha lelupatAne nirdeza karyo che. adhikAra ke svArtha lupatA, svAdalelupatA, kAmalolupatA, e badhI lelupatAo kevI kevI rIte bAdhaka nIvaDe che e saghaLuM temaNe sAmAjika vyavahAra, rAjakAraNa ane AhAravidhimAMthI dAkhalAe cUMTI taddana dIvA jevuM spaSTa karyuM che. je leke unmAdaka vAtAvaraNa vacce rahIne alelupatA sAdhavAnI himAyata kare che temane kAkAe akATaya uttara ApatAM kahyuM che ke chevaTe evI himAyata vAvyAcAra bhAgI ja vALe. vaLI, jeo nirmaLatAnA AdarzanI khAtara strIone paDadAmAM rAkhavAnI ane puruSoe pUtaLI sudhdhAM na javAnI himAyata kare che temane ekAMta paNa brahmacaryanA Adarza mATe pico ja che e paNa kAkAe yathArtha rIte darzAvyuM che, ane alelupatA vaiyaktika ke sAmAjika ArogyamAM kevuM agatyanuM sthAna bhogave che te sthApita karyuM che. nAtimAnitAnI carcAmAM amAnitvane paNa vicAra karyo che. ene artha mAna na karavuM eTale ja sIdhI rIte thAya che; jyAre nAtimAnitAne Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdharma nuM parizIlana 6ra7 artha atimAna nahi paNa Avazyaka mAna rAkhavuM ja joIe e thAya che. eka bAjuthI bhAna na rAkhavAnuM kahevuM ane bIjI bAjuthI Avazyaka mAnane sadaguNa kahe e be vacce dekhIte virodha che, paNa ene khulAse kAkAe ThIka ThIka karyo che. mAna na karavuM eTale pite je jANyuM hoya ke jANatuM hoya tene ja saMpUrNa mAnI bIjAnA anubhavane na avagaNavo. AvI avagaNanA ja badhI takarAranuM mULa bane che. paNa A carcA karatAM kAkAe je upamA vAparI che te temanAmAM ramata kAlidAsa ane hemacaMdrane AtmA sUcave che. taddana vyavahAru jIvanamAMthI kevI sarasa upamA pakaDI che, je sAMbhaLatAM ja cittane cUMTI jAya che. "anubhavanI mATImAMthI jJAnanI mUrti ghaDatI vakhate te sukAIne tarata ja kaDaka na banI jAya tenI khabaradArI mANase rAkhavI joIe. amAnitvanuM pANI vArevAre chAMTIne cIkaNI mATIne je narama rAkhIe te ja jJAnanI mUrtine ghATa sudharate rahe ane tenuM ghaDatara vadhAre ne vadhAre sarvAga suMdara kahI zakAya.' nAtimAnitAnA be arthe karyA che, te jIvananA anubhavamAMthI lIdhA che ane barAbara samAjadaSTie ghaTAvyA che. sevaka sAmAjika kalyANa arthe kAMI paNa kare tyAre sevakarUpa hAthAe ema na vicAravuM joIe ke sevyasamAjarUpa dhaMTIe ja hAthAnI AsapAsa, hAthAnI marajI mujaba, pharavuM ne hAthAe pite sthira rahevuM. ema sevaka vicAre te enA upara atimAnitane bhAra eTale badhe vadhe ke chevaTe samAjanI ghaMTI cAle ja nahi ane sevA paNa thaI na zake. ahIM hAthe ane ghaMTInuM dRSTAMta keTaluM sacoTa che ! bIjA arthamAM paristhiti game tevI pratikULa heya, arthAta tenA upara kAbU jamAvI zakAya evuM na paNa hoya, tyAre puruSArtha nakAmo haNI na nAkhavAnI sUcanA che. siddhAMta kAyama rAkhI paristhiti pramANe mAMDavALa karavAnI vRtti e ja nAtimAnitA che. sevA karatAM je Dagale ne pagale mAnasika ADakhIlIo Ave che ne mULa dhyeyane ja vaNasADe che te anubhavamAMthI A arthe skuryA che. - vyAne mULa AdhAra prematattva che. manuSya-manuSyatara dareka prANImAM prematatva ja jIvana sAthe otapreta che, athavA ema kahe ke prema ane jIvana e baMne zabdo paryAya mAtra che. prema kare ane jhIla, tene visAva ane vistAra eja jIvananI prakriyA che. bIjA pratye prema darzAvyA sivAya agara te bIjAne prema jhIlyA sivAya koI paNa nAnuM ke moTuM prANI jIvI Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 628] darzana ane ciMtana zake nahi. e vinA ene jIvana kaMTALAbhareluM ja lAge ane jIvana jaladI cheDI devuM evo bhAva ja janme. A uparAMta, dareka jIvadhArI pitAnA premane vistAra paNa karavA mathe che ane kharI rIte enA vistAramAM ja enuM AkhuM jIvana pUruM thaI jAya che. jaDa ane cetana e be vacceno bheda darzAve hoya te premanA nAstitva ane astitvathI ja darzAvI zakAya. je Ama che, ane che paNa ema ja, te TharyuM ema ke cetanAne vistAra karavo e ja prema che. bIjA pratye vahAla darzAvavuM ane bIjanuM vahAla meLavavuM e ja priya zabda uparathI banela prema zabdane phalitArtha che. je cetana tatvane ja brahma, Izvara ke AtmA kahIe te ThayuM ema ke prema e ja AtmA che ane e paNa kahyuM ke Avo AtmA sUkSma, sthaLa sarva prakAranAM prANIomAM mojuda che. te pachI ema na kahI zakAya ke AtmA mAtra manuSyamAM vase che. A jAtane vicAra kAkAe mUkyo che te tattvajJAna ane vyavahAranI dRSTie taddana buddhigamya che. je prema e sahaja ane jIvananuM maulika upAdAna hoya to ema kema bane che ke eka jaNa bIjA pratye ghaNIvAra vagara kAraNe paNa aNagamo darzAve che; ene pajavavA, zeSavA jevI apriya pravRttimAM rasa le che ? A praznano uttara ApaNane jIvananAM judAM judAM pAsAM tapAsavA tema ja tenAM baLAbaLanuM telana karavA prere che. dareka prANImAM buddhi ane samajaNane vikAsa ekasarakhe nathI hoto ane e ja kAraNe reSa, Sa, adekhAI ke vadhAre paDatuM zeSaNa karyA vinA ja potAnuM jIvana kema goThavI zakAya te kaLA saumAM ekasarakhI siddha thaI nathI, eTale prema cAhanAra ane prema karanAra mANasa jevuM vikasita prANI paNa potAnA samAjamAM ane mAnavetara jagatamAM pitAnuM nirupadravI sthAna-jIvavuM ane jIvavA devuM-siddha karI zakyo nathI. paNa sAthe sAthe ApaNe joIe chIe ke mAnavasamAjamAM kALe kALe evI vyaktie pedA thaI che ane thAya che ke je pitAnI sAcI samajaNa ane jIvanakaLAnI viziSTa sAdhanA dvArA AkhA jagata pratye ekasarakho prema vyakta karI gaI che ane vyakta karatI atyAre paNa jovAmAM Ave che. je vastu virala vyaktiomAM dekhAya te anyamAM na ja saMbhave evA dRSTikoNathI jIvanavyavahAra ghaDa te karatAM e vastu prayatnathI badhAmAMya sAdhya thaI zake che evI samajaNane AdhAre jIvanavyavahAra keLavo e saune mATe keTaluM sAruM che! vaLI, ema paNa nathI ke prayatnathI samAjamAM jIvavuM ane jIvavA devuM.". Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdharmanuM parizIlana [29. nI bhAvanA vadhAre vikasAvI ke sthira karI zakAtI nathI. je vyakti ekavAra ghaNuM pratye upadravakArI vyavahAra karatI hoya che te ja vyakti sAcI samajaNa. pragaTatAM tethIye vadhAre prati nirupadrava jIvanavyavahAra keLave che tevuM ApaNe ApaNu ja jIvanamAM joIe chIe. prematatvanA vikAsa ane vistAramAM bAdhA nAMkhe evI vRttio paNa jIvanamAM paDelI che. svArtha, krodha Adi ghaNIvAra prematatvane vikasavAmAM ADe Ave che; paNa bArIkIthI joIzuM te e lebha ane krodha jevI virodhI vRttionA mULamAM paNa vastutaH premano aMza paDele hoya che. eka vastu pratye prema thayuM eTale tene vadhAre paDatI tvarAthI siddha karavAnI utAvaLamAM tenI ADe AvatAM tara pratye ApaNe cheDAI jaIe chIe. Ave vakhate dhIraja ane samajaNa keLavavAmAM Ave to eka vastu pratye eTela premane Aga vidhI dekhAtAM ta pratye krodha ke AvezanuM rUpa dhAraNa na karatAM premarUpamAM ke samatvamAM ja badalAI jAya. traSioe ane sAdhakee A kaLA jIvanamAM paNa darzAvelI che. vaLI, bIjI rIte joIe te, prematatva e satya, ziva ane sundara che. jenI pUrI kasoTI na thAya, jene mULathI ukhaDI javAne-asata thaI javAneprasaMga na Ave, jemAM vikRti thavAnI veLA na Ave ane jenuM DahoLAyuM karanAra prasaMge ja na Ave ane A badhuM Ave tyAre je pitAnuM satya, ziva, sundara svarUpe pragaTa karI na zake, sAcavI na zake, vadhArI na zake te vastu satya, ziva, sundara che ema kahI ja na zakAya. game tevA jhaMjhAvAta vacce paNa je potAnuM mULa svarUpa akhaMDita rAkhI zake, vikasAvI ne vistArI zake te ja satya, ziva ane sundara che. A dRSTie jotAM lebha, krodha jevI vRttionI sakhata kasoTImAMthI kSemaMkara rIte pasAra thavAmAM ja premanuM pramatva che ane emAM ja sAmAjika jIvananI carama sImA che. buddha, mahAvIra, krAIsTa ke gAMdhIjI jevAnAM saMvedane jotAM khe anubhava thAya ke emaNe evI AkarI kasoTImAMthI ja potAnA prematatvane vikAsa ne vistAra karyo che. kAkAe dayAnI carcAmAM aneka dRSTibiMduthI mahatvane vicAra karyo che. bahu vicAra karatAM ema lAge che dayAnA mUlAdhAra prematatvamAM ja bAkInA badhA saddaguNene samAveza thaI jAya che, athavA ema kahe ke bIjA sadana guNe e premabIjanAM aMkura, pallava ane patra jevA che. Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 ]. darzana ane ciMtana * ahiMsAnI carcA eTalI badhI vyApaka ane sarvAgINa tema ja hRdayaspazI che ke temAM kAMI umeravuM e mithyA DahApaNa jevuM che. ene hRdayaMgama karavAmAM ja enuM kharuM mUlyAMkana che. ema te A carcAmAMthI pratyeka vastu manane pakaDI le che, chatAM keTalIka upamAo ane dAkhalA sAmAnya chatAM asAdhAraNa rIte manane jItanArAM che. brahma eTale AtmA ke evuM kaMI phUTastha athavA apariNAmI tatva manAya che. e tava mULamAM game tevuM hoya chatAM ene jIvanagata ane anubhavasiddha artha ahiMsA ja che. huM sarvatra ane saumAM chuM ane sau mArAmAM che agara te badhAM samAna chIe e bhAvanA ke dhAraNa vinA ahiMsA kadI yathArtha siddha thatI ja nathI. evI bhAvanA vastutaH jIve che ke maravAne vAMke jIve che, enI parIkSA ahiMsAnI kaTIthI ja thaI zake che. ahiMsAnA AcAra vinAne brahmavicAra ke AtmavicAra e mAtra zuSkavAda che. tethI ahiMsA, brahma ane AtmA e badhA paryAya eTale samAnArthI zabdo che. AthI ApaNe joIe chIe ke AcArAMgamAM samagrapaNe ahiMsAnI sAdhanA upara bhAra devA che ane te ja sAdhanAne brahmacarya kahela che. - dayA ane ahiMsA baMneno mULa AdhAra agara prema ja che te gItAmAM e baMne guNo judA kema nirdezyA ? e praznano uttara kAkAe jANIne ja ApyuM na hoya ema lAge che-ema samajIne ke e vastu bahu cekhI che. keInuM sukha ke jIvana na haravuM e premanI niSedha bAju ahiMsA che, jyAre dayA e tenI bhAvAtmaka bAju che. bIjAnA duHkhamAM bhAgIdAra thavuM ke pitAnA sukhamAM bIjAne bhAgIdAra banAvavA kAMI karI chUTavuM e dayA che. eka ja sikkAnI be bAju che. sAcI ahiMsAmAM dayA ane sAcI dayAmAM ahiMsA na samAya ema bane ja nahi; paNa vyavahAramAM pheDa pADe jarUrI hovAthI gItAkAranI peThe kAkAe premanI te baMne bAjunuM AcArapakva vicAra dvArA samAjadRSTie nekhuM nokhuM nirUpaNa karyuM che. kAkAe "gItAmAM hiMsA ke ahiMsA ?" e mathALA nIce eka svataMtra prakaraNa lakhyuM che. temAM pite prathama hiMsAnI tarapheNa karanAra hatA ane pachI krame krame ahiMsAnA taraphadAra ane samarthaka kema thayA ene 1904thI AgaLane parivartana-krama darzAvyo che te kAMI sAdhAraNa mahattvane nathI. gItAmAM hiMsAnuM vidhAna che e saMskAra meTebhAge ApaNA badhAmAM Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdharmanuM parizIlana [ 135 eka athavA bIjI rIte paDele che, paNa e saMskAranuM zravaNamanana dvArA saMzodhana karavuM ane eka cokkasa nirNaya para pahoMcavuM e kAma saune mATe saraLa nathI. kAMI nirNaya bAMdhe teye te AcaraNanI kasoTIe kasAyele ja heya evuM te bhAgye ja hoya che. kAkAne nirNaya mAtra dalIlamUlaka ke buddhivAdamUlaka nathI. emaNe AcaraNanAM vividha kSetramAM hiMsA viruddha ahiMsAvRttine pravega karI ahiMsAzaktine kAMIka paNa anubhava karyo che ane tethI ja emanI ahiMsAnI samarthaka takazelImAM vizeSa teja pratIta thAya che. - satyanI carcAmAM jJAtavya te ghaNuM ja che, paNa emAM upamAkauzala lekhe be upamAo dhyAna devA jevI che. bALaka janmatAM veMta bhAno saMbaMdha laIne ja Ave che. te saMbaMdha tenA hADapiMjaranA baMdhAraNa sAthe ja ghaDAyele che, tema satya e jIvananA astitva sAthe ja saMkalita che. jIvana paheluM ane satya pachI ema nathI. tethI satyanI bhUmikA upara ja jIvananI gatividhi e svAbhAvika gatividhi che ema upamAne bhAva che. bALaka janmyA pachI moTuM thaI game tyAM game te rIte vicare ane vihare chatAM mAtA taraphathI maLela sUkSma ane sthULa vArasAnI bhUmikA je te gumAve che tenuM astitva ja na rahe athavA vikRtanA bane. dI eka ja jagAe sthira hoya te te mAtra te ja sthaLamAM prakAza Ape ane navA pradezo tamasAta ja rahe, paNa cAlavA sAthe battIne paNa cAlavA daIe te navAM jIvanakSetramAM paNa te prakAza Ape. prakAza ane jIvana tema ja prakAza ane vyavahAra chUTAMja na paDe tema ja satya jo pratyeka jIvanavyavahAramAM sAthe heya te jIvananI tamasAta galIthIomAM ke adhArI guphAomAM paNa te raste batAve. satyanA tera AkAre mahAbhAratamAMthI darzAvyA che. Ane artha eTale ja che ke mULamAM satya hoya te te vyavahAramAM jude jude nAme prasiddha evA aneka guNarUpe AvirbhAva pAme che. bIjA guNa e temAM nAnAvidha rUpa che jema eka dhAtunAM aneka rUpa heya tema. draSTAo koI paNa eka saguNane jyAre enA mULa arthamAM vyApaka rIte jotA ane varNavatA tyAre bAkImA sallune enA AkAre ja mAnatA. jema zivane mukhya deva mAnanAra bAkInA devone tenAM ja rUpa mAnate; viSNune parama data mAnanAra paNa e ja rIte kalpanA karate; te rIte je sAdhaka je saguNane Azare mukhyapaNe. vataMte te bIjA guNene tenA vartuLamAM tenA aMga tarIke goThavate. dA. ta. ahiMsAnI ananya sAdhanA karanAra buddha ke mahAvIre bIjA badhA guNone Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 632 ] darzana ane ciMtana ahiMsAnA vyApaka vartelamAM tenA aMga lekhe goThavyA che, jema gAMdhIjIe satyanA vartuLamAM anya sadaguNone goThavyA che tema. A eka sAdhanAnI ananya niSThAnuM sUcana mAtra che. gAdamAM satya ane Rta e zabdo che. temAM Rtano artha sahaja niyama karavAmAM Ave che. sUryane udaya-asta ane RtucakranuM gamanAgamana niyama pramANe ja thAya che. A rIte niyama e ta che ane e niyama je sata upara pratiSThita che te satya. paraMtu bArIkIthI jotAM trikAlAbAdhita niyama ane satya e be judAM hoya tema samajAtuM nathI. chatAM eTaluM kharuM ke Rta eTale gati-niyamabaddha gati, ane temAM je saMvAdIpaNuM te satya. citramAM rekhAo ane saMgItamAM svare e Rta hoya te tenuM saMvAditva e satya che, kema ke saMvAdiva vinA rekhA ane svare mAtra bekhuM che ane e bekhA vinA saMvAditane, mIThAzane, rasa, kaLAne AvirbhAva ja zakya nathI. RtanA sthAnamAM avestAmAM "aza" zabda Ave che. artha e ja che. chevaTe Rta ane aza e dharma che. ene jaina, bauddho, brAhmaNe badhA ja dharma zabdathI vyavahAre che. Aje to dharma zabda ja pracalita thaI gayuM che. cAturvaNyanA mathALA nIce kAkAe je carcA karI che te hiMduonI ja kahevAtI eka sanAtana caturvarNavyavasthAne lagatI che. gItAmAM paNa tene nirdeza che ja. caturvarNanuM khokhuM kevI rIte astitvamAM AvyuM, jyAre AvyuM ane kyAM kayAM baLane lIdhe ghaDAyuM e vize hajAra varSa thayAM aneka jAtanA vicAre pravarte che, ane tenA ullekha paNa hindu sAhityanA moTA bhAgane roke che. cAturvaNyanA arthanI kalpanA vize ane tenuM svarUpa badalavA vize paNa jamAne jamAne aneka jaNe aneka prayatna karyo che. keTalAkane emAM thoDIghaNI saphaLatA maLI che, chatAM hajI hindusamAjanA jIvanavyavahAranuM niSNANu jevuM khokhuM te cAturvaNyanA rUpamAM vartamAna che. kAkAe pitAnI dRSTithI veda, upaniSada ane mahAbhArata Adi graMthanA amuka amuka utArAone AdhAre cAturvaNyane vikAsakrama ghaTA che, ane sAthe sAthe varNa eTale zuM, tenI vyavasthA eTale zuM, e paNa pitAnI parimArjita sAmAjika daSTie batAvyuM che. temaNe eka bAjuthI caturvarNavyavasthAnuM cAra prakAranA samAjapaSaka dhaMdhAnA cAra varNarUpe ane Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "gItAdharma"nu rizIlana [ 633 samAjanA hitanI dRSTie tenI vyavasthArUpe samana karyuM" che; jyAre khIjI AjIthI temanu samarthana eTalAM badhAM navAM dvArA khullAM kare che ke tene lIdhe jUnAM khuddAra khAkhAmAM Aja sudhI dAkhala thatAM aTakelA Avazyaka prakAza sahelAIthI praveza karI zake che. eTale kAkA cAtuONyanA niSprANa jevA sAmAjika khAkhAmAM atyAra lagI lAbhadAyaka siddha thayela sAmAjika tattvonA prANane mAkaLAza karI Ape che. ghaNAne A nirUpaNa jUnI bATalImAM navA dArU bharavA jevuM lAge, paNa emaNe je rIte navA prANane navA dArU bharavAnI sUcanA karI che te rIta ja evI che ke chevaTe e jUnI ATalI ja kAI aNudhArI sasAyanika prakriyAthI lAMbe kALe sAva navA rUpamAM pheravAI jAya. sauthI caDiyAtA gaNAtA ane potAne caDiyAtA mAnatA brAhmaNa vaNu ane sauthI UtaratA gaNAtA ane potAne UtaratA mAnatA dra varNa vacce jo kAkAnI dRSTi pramANe bheda haze ! te kAmakAja ane pharaja pUratA ja. e uparAMta emAM Aja lagI je UMcanIcapaNAnu` ke sparzopanI bhAvanAnuM jhera ekatra thayuM che. te rahevAnu ja nathI. ztra ane vaizya paNa potAnI pharaja adA kare eTale amuka varNanI AgavI gaNAtI veda upaniSada Adi saMpattinA adhikArI banI zakaze; jyAre brAhmaNu paNa potAnI niyata pharaja bajAvavA sAthe zUdranAM gaNAya evAM kAmeA karavA chatAM pratiSThita lekhAze. AzramavyavasthA vizene lekha e dRSTi arpe che. prathama AzramavyavasthA kevI rIte astitvamAM AvI, vikasI ane tenA zA upayAga hatA te jovAnI smAta aitihAsika dRSTi. bIjI dRSTi eTale have e AzramavyavasthA kaI rIte vikasAvavI, badalAyelA saMjogAmAM tene kevA upayoga karavA e batAvavAnI che. A dRSTie AkaSa ka ane upayogI rIte rajU thaI che. emAM bahuzrutatva sAthe svAnubhava rasAyelA hovAthI AkhA lekha vicArapUta anyA che. gRhasthAzrama ho ke brahmacaryAzrama, saMnyAsa hA ke vAnaprastha, e badhAmAM nibaMLa mATe je sAvadhAnI rAkhavAnA apavAdo smRtimAM che te apavAdo utsaga anI jatAM vastutaH cAre AzramanuM khAkhuM bhayAviSTa banI gayuM che. brahmacArI navA prayAge ne sAhaseA karatAM jIvanA jokhamathI Dare te enA brahmacaya nA athaze ? nava vidyA ane nava tattva zodhAya kevI rIte ? gRhastha paNa phUMkI phUMkIne paga mAMDe to khApanA kUvAmAM DUbI ja mare! kaLiyuga che mATe amuka apavAda joI e. jaMgalamAM dha`rakSA kaLiyugamAM kANu kare ? tethI nagarA ane upavanane ja jaMgala mAnI kaLiyugamAM nivRtti sevavAnA prAraMbha karavA e Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 634 ] darzana ane cittana cetavaNI chevaTe putrapautrAnA baMgalAmAM ja vAnaprastha jIvana gALavA sudhI pariNamI. e ja sthiti sanyAsInI thaI. te niyatAnI mUrti maDhI bhayathI rakSaNa mATe AzA zAdhatAM zodhatAM gRhasthanA sagA bhAI banI gayA. Aje zramaNa, bhikSu ke vaidika saMnyAsI darekanI A sthiti che. tethI ja cAre AzramamAM nirbhayatAnuM tattva dAkhala karI tenA Adhunika dRSTie upayoga kAkAe sUcavyeA che te veLAsaranuM ja che. vajrapAtra, khAnapAna, auSadhaArAma AdinI bAbatamAM sarvathA pavalakhana na rahe ane AtmAvalaMbana vadhavA sAthe AdhyAtmika AtmavizvAsa vadhe e dRSTithI buddha, mahAvIra vageree bhikSukA mATe niyamo dhaDavA che. have e niyameA kaLiyuganA kaLaNamAM paDI eTalA badhA saDI gayA che ke te niyamena prANa cAlo gayA ane niSprANa niyama pALanArA bhikSu chevaTe gRhasthAnA gulAma banI gayA che. tethI nirdeyatAnI sUcanA e echAmAM ochuM bhikSujIvana mATe to prANapASaka ja che. jo evI prANanirapekSa nirbhayatA na hoya te ahetara che ke bhikSurUpe gulAma na banavuM. ke, jIvanayAga, zAtramAnam ane klAnAsakti tathA brahmacarya jevA mAtra AdhyAtmika ane vyaktigata jevA dekhAtA viSayAne samaSTinI dRSTie je rIte carcyA che te rIta ja kharI rIte vyakti ane samAja anee mATe lAbhadAyaka che. eTale A carcA sAmAjika dhanI nirUpaka che. AdhyAtmikatA eTale vyaktigata jIvanamAM rahelAM che, vAsanA ane kusaMskArone nivAravAM ane sAmAjika vananA pravAhamAM te AdhyAtmikatAnA padmA pADavA te. jo vyakti peAtAnA aMgata jIvananI bhUmikA taiyAra karavAmAM paDe ane sAmAjika vananA pravAhanI kasoTIe peAtAnA jIvanane na se te eNe karelI sAdhanA ane AdarelI tapasyA nakkara che ke pAkaLa che enI khAtarI zI rIte thAya ? jema bALaka, kumAra ke taruNa bhaNe che tyAre potAnI amuka jAtanI taiyArI kare che, paNa te AgaLa jatAM e taiyArInA upayoga kauTuMbika ane sAmAjika kSetre kare che tyAre ja tenuM bhaNatara kevu che enI khAtarI tene ane anyane thAya che. te ja rIte AdhyAtmikatAnA saMskArInI bAbatamAM paNa vicAravuM dhare. sAmAjika jIvanamAM upayoga karAyA na hoya te thANe aMze keLavelA guNA paNa te mANasane AtmavizvAsanuM pU khaLa ApI nathI zakatA ane tenI vANI teTale aMze makkama ke asarakAraka banatI paNa nathI. tethI je meLavavuM ke je keLavavuM tenA upayAga vyApaka rIte karavAmAM ja tenI mRtAtA che. Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAdharma'nu parizIlana [ 635. ka karavuM paNa phaLamAM Asakti na rAkhavI, e viSaya ja gItAnA mukhya pratipAdya che. A viSaya upasthita kevI rIte thayA e khAsa vicAraNIya che. pravRttimArga jema bahu jUne che tema te sajana-sAdhAraNa che ane jIvana mATe anivAya paNa che. harakeAI pravRtti kare che te kAMI ne kAMI kaLecchAthI ja kare che. sAmAnya anubhava ja evA che ke jyAre potAnI icchAmAM bAdhA AvatI dekhAya tyAre te badhAkArI sAme UkaLI jAya che, adhIrA bane che ane adhIrAImAMthI vidhi ane vairanuM bIja rezapAya che. adhIreza mANasa jyAre akaLAmaNa ane mUMjhavaNane bhAra sahI nathI zakatA tyAre te zAMti mATe jhaMkhe che ane chevaTe ene sthULa dRSTie ema ja lAge che ke A pravRttinI dhUMsarI, kAmanA baMdhana ane cAlu vananI javAbadArIthI chUchyuM to ja zAMti maLe. A mAnasika vruttimAMthI nivRttimArga janmyA. dekhItI rIte te nivRttimArgamAM pravRttinA khAjo eche thavAthI zAMti eka rIte jaNAI, paNa jIvananA UMDA vicAra karyA vinA sthULa nivRttimArga tarapha vaLanArane moTA saMdha UbhA thatAM ane te sadha dvArA nivRttijanya vizeSatAnA lAbhA samAjamAM pratiSThita thatAM pravRttimAM paDelA leAkeAnA manamAM nivRtti pratye Adara pASAyA ane nivRttigAmI sAthI deza vyApI gayA, UbharAI gayA. dhIme dhIme e nivRttigAmI sadhA nabAvavA mATe paNa pravRttizIla leAkA upara eka jAtanA khAjo vadhyA. sAmAnya mANasa nivRttine nakAmI gaNI zake nahi ane pravRttimAM rasa laI zake nahi evI sadbi sthiti AkhA dezamAM UbhI thaI. AmAMthI sAmasAme be chAvaNIe paNa gAvAI. pravRttimAgI nivRttimAne ane nivRttimArgI pravRttimAne vagAve evuM kaluSita vAtAvaraNa UbhuM thayuM ane kuTuMbanA, samAjanA, rAjakaraNanA tema ja nIti ane ane lagatA badhA ja praznone e vAtAvaraNe prasyuM. A saMdhaSa eTale sudhI vadhye ke kuTu kuTuMbamAM jIvavA chatAM, samAjamAM rahevA chatAM, rAjyanI chAyAmAM rahevA chatAM tenI sAthe peAtAne lagavADa nathI ema mAnatA thayA ane akuhuMkhI hoya te paNa kuTuMbInA vaibhavathI jarAya UtaratA rahevAmAM nAnama mAnatA thayA. AvI vastusthitimAMthI ja Akhare anAsakta kama yAganA vicAra janmyA ane te carcAtA, spaSTa thatA eTalI hada sudhI vikasyA ke gItAnA praNetAmAM te pUrNapaNe, soLe kaLAe avataryAM. A vicAre pravRtti ane nivRttimAtA saMdhaSa TADhyo. pravRttinuM jhera ane nivRttinuM Alasya. ane AnAthI TaLe che, e ja enI viziSTatA che. Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana pragati ane pravRtti karanAra mULa dhyeyathI dUra dUra cAlyo jAya che e bhAva bhAratanA lehImAM jaDAyele che e vAta sAcI che. e ja bhAvamAMthI nivRttimArgane udaya thaye che, e mArga vikasyo paNa che. paraMtu e niti pitAne beje bIjA upara nAkhavA pUratI siddha thaI che. have nivRttine artha ethI UlaTe tho joIe. bIjAno beja UMcakI bIjAne ArAma Apo, rAhata ApavI; ane ema na thAya tyAM pitAne boja te bIjAnA para nAkhavo ja nahi, e nivRtti hovI joIe. enAthI ja anAsakta karmagano pAye nAkhI zakAya. naMdIsatra nAmanA jaina AgamamAM cAra prakAranI buddhionuM varNana che. kAma karavAnA anubhavathI ghaDAtI buddhi karma jA; anubhavavRddhanI paricaryA-sevAthI nIpajanArI buddhi nayikI; uMmaranA paripAkane lIle paripakva thanAra buddhi pAriNImakI ane avanavI samasyAo upasthita thatA veMta tene tatkAla ukela karavA mATe prakaTa thatI sUjha te autpattikI kahevAya che. gAMdhIjImAM A cAra buddhione virala yuga hate e te sau jANe che, paNa temane vArasa temanA ja keTalAka gaNadhara ziSyone maLyo che. mArI dRSTie temAM kAkAnuM acUka sthAna che. A vastunI pratIti temanAM anya lakhANanI peThe gItAdharma" vAMcatAM ja vAcakane thaI jAya che. ema te zraddheya dharmagraMtha lekhe aneka zraddhALuo gItAne zabdapATha kare ja che ane keTalAka vizeSa jijJAsuo ane samajadAra tenA arthonuM aneka rIte ciMtana-manana paNa kare che, paNa mane lAge che ke gujarAtI samajanArA vAcake prastuta gItAdharmanuM DuM thoDuM paNa niyamita vAcana-ciMtana kare to gItA samagranA adhyayananuM phaLa temane maLavAnuM ja ane vadhArAmAM gItAne samajavAnI aneka cAvIo paNa lAdhavAnI. A nAnakaDuM pustaka zraddhALu ane samAcaka baMnene ekasarakhuM upayogI thAya evuM hovAthI te pAThayadharmagraMthanuM sthAna levAnI yogyatA dharAve che. game teTalA vyAkhyAnakAroe gItAne Azraya laI pitAnAM vivecanane pUrNa banAvavA prayatna karyo hoya, chatAM gItA e ciMtana-bhAvanApreraka pUrNa graMtha lAge che ke badhI pUrNa vyAkhyAo chatAM tenI pUrNatA kAyama ja rahe che. "ca pUfmArA pUrnamevAvacite e aupaniSada-vacana gItAnI bAbatamAM paNa yathArtha che. -saMskRti, eprila 156. Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stutikAra mAtRceTa ane temanuM adhyaddhazataka avazeSa ane kAlidAsa bane bhAratIya kavi che ane brAhmaNa kubhava che. temAMya azvaSa te kAlidAsane mAtra pUvavata ja nahi, paNa kAlidAsanA kavitvane preraka sudhdhAM che. tema chatAM pahelethI Aja lagI kAlina dAsanI khyAti jeTalI ane je rIte bhAratamAM vyApelI che teTalI ane te rIte asvaSanI khyAti bhAratamAM prasarI nathI. vidvAna hoya ke mAtra vidyArasika hoya, paNa bhAratane khUNe khUNe vasanAra harakeI tevI vyaktinI jIbhe kAlidAsanuM nAma ane tenI kRtio ramamANa haze; jyAre asvapanA. nAma ke tenI kRtione jANanAra bhAratamAMthI virala ja maLI Avaze. tethI UlaTuM, bhAratanI bahAranA bhAratanI mera saMlagna ane bhArata karatAMya ativizAla auddha pradezamAM asvaghoSanuM nAma ane tenI kRtio suprasiddha che; jyAre TibeTa, cIna, madhya eziyAnI AbAdIo ane silena, baramAM Adi pradezamAM kAlidAsa ane tenI kRtio vize jANanAra virala ja maLI Avaze. A attaranuM zuM kAraNa e praznane uttara sahaja ane ItihAsasiddha che. azvaghoSa brAhmaNa kavi chatAM te bauddha bhikSu thaye na hatI ane teNe tathAgatanI gAthA na gAtAM brAhmaNasaMskRtine yazovistAra karyo hata, te tenuM sthAna bhAratamAM niHzaMkapaNe kAlidAsanA jevuM ja hatuM. tethI UlaTuM, kAlidAse sugatasaMskRtinI yazagAthAmAM ja sarasvatIne kRtArtha karI hota te bhAratamAM te bhAgye ja ATalI prasiddhi pAmata. azvaSa ane kAlidAsanI bhAratamAMnI khyAtinA aMtara vizenuM uparanuM nidAna AcArya mAtaceTane vize pUrepUruM lAgu paDe che. mAtaceTa paNa bhAratane ja suputra che. eTaluM ja nahi, paNa te azvaghoSa ane kAlidAsanI peThe tatkAlIna samrATamAnya paNa rahyo che, ane chatAya ApaNuM bhAratIone mATe mAtRceTanuM, nAma atyAre cheka ja aparicita thaI gayuM che. enI kRti ke kRtio vAste. te jANe ke bhAratanA bhaMDAramAM jarA paNa jagyA ja na hoya ema banyuM che; jyAre enI kRtinAM sIdhesIdhI ke ADakatarAM anukaraNa brAhmaNa ane jaina paraMparAmAM hajI paNa astitva dharAve che. Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ] darzana ane ciMtana kRti ' chellAM seA varSamAM thayelA yuropiyana gaveSakAmAMthI ema. e. sTIna mahAzaye khutAna( Khotan )thI ane e. granaverela tathA e. vana le kaiMga e e mahAzayAe turaphAna ( Tufan ) mAMthI graMthAvazeSo meLavyA na hota ane te avazeSonuM prakAzana pre. sivana levI vageree karyuM' na heAta te asvadheSa tema ja mAtRceTa viSaeN yurApamAM bhAgye ja kAI kAMI vizeSa jANavA pAmyuM hota. ahIM mAtRceTa ane tenI kRti azataka mukhyapaNe prastuta che. tethI ene vize e nirvivAdapaNe kahI zakAya ke mAtRceTa ane adhyazataka vizenI atyAra lagI je mAhitI ane sAdhanasampatti ApaNane prApta thAya che, tene pradhAna yaza upara nirdezala sTIna ane levI vagere mahAzAne ja bhAge jAya che. temanA pachI teA aneka yuropiyana skolaroe mAtRceTa ane tenI judIjudI vize aneka prayatnA karyAM che ane chelle bhAratIya vidyAnA adhyApaka vintarniae potAnI * hisTrI oNpha IMDiyana liTrecara 'nA khIjA bhAgamAM mAtRceTa ane adhya zataka vize paryApta mAhitI ApI che. A badhuM chatAM je bhagIrathaprayatnI bhikSu rAhula sAMkRtyAyane 1926nI bIjIvAranI TimeTa yAtrA vakhate sA-kathA (Sa-skya) nAmanA TimbeTana vihAramAMnI pANo iMca dhULathI raMgAyela upekSitaprAya bhAratIya jJAna-sa Mpatti upara hastaspA karyAM na hata, to Aje je mULa saMskRta rUpamAM ja pUrNa adhya zataka ApaNane sulabha thayuM che te thayuM na heAta ane ayyaduM zatakanA TibeTana tema ja cAinIjha anuvAdo -uparathI ane turAnamAMthI prApta thayela khaDita bhAgAnA apUrNa anusa MdhAna parathI ja te vize yuropiyana skaoNlaroe je kAMI lakhyuM che te dvArA ja jANavAnuM raheta. saskRtanA abhyAsI ApaNe bhAratIya Aje mAtRceTanI mULa saMskRta kRtine vAMcavA samajavA te vicAravA sama thayA chIe tene ekamAtra yaza bhikSu rAhula sAMkRtyAyanane ja bhAge jAya che. mAtRceTane pazciya mAtRceTanAM janmasthAna, jAti, mAtA-pitA, vidyA ane dIkSAguru tema ja ziSyaparivAra Adi vize hajI lagI kazuM jANavA maLyuM nathI. temanA vize atyAre je kAMI thoDI mAhitI ApavI zakya che, te pro. vintarnijhanA lakhANane AdhAre ja. tethI ahI... e lakhANune Avazyaka sArabhAga ApavA prApta che. 1. A History of Indian Literature, Vol II nI prastAvanA, pR. 9, ra, jue, ejana, pR. 269 thI 272. Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stutikAra mAtRceTa ane temanu adhya rAta ka [ 63C/ * samrATa kaniSka, jenA darabAramAM kavi avadheSa hAvAnu manAya che, teNe mAtRceTane paNa potAnI rAjasabhAmAM AvavAnuM AmaMtraNa ApyuM hatuM, paraMtu mAtRceTe vRddhatvane kAraNe AvI na zakavA badala kSamA mAgavApUrvaka eka putra vAkhamAM kaniSkane lakhyo hato. e patra TikhaTana bhASAmAM anuvAdita thayela maLe che ane te * mahArAja kaNikAlekha ' nAme suprasiddha che. A patranuM aMgrejI bhASAntara eka. Dabalyu. theAmasa mahAzaye iDiyana enTikaverI' ( 72, 1903 pR. 345 )mAM prasiddha karyuM che. A patra 85 dyonuM eka laghukAvya che. :e paghomAM buddhanA Adeza pramANe naitika jIvana gALavAnA upadeza mukhyapaNe gracita che. karuNAthI UbharAtAM e padyomAM kavi mAtRceTa chevaTe samrATane bahu ja utsukatAthI namra vinaMtIpUrvaka kahe che ke tAre vanya pazuone abhayadAna ApavuM ane zikAra hoDI devA, sAtamA saikAmAM jyAre cInI yAtrI itsiMga bhAratamAM pravAsa karatA hatA, tyAre mAtRceTanI prasiddha kavi tarIkenI khyAti hatI ane teNe karela buddha-AtrA jyAMtyAM sarvatra gavAtAM.. te vakhate i-siMge je eka leAkavArtA sAMbhaLelI te mAtRceTanI khyAti puravAra karI Ape che. ekadA khudda bhagavAna jaMgalamAMdhI pasAra thatA hatA tyAre eka bulabule madhura svaramAM gAvuM zarU karyuM; jANe ke muddanI ja stuti karatI hoya ! te uparathI mudde ziSyone bhaviSyadrANI karI kahyuM ke A bulabula anyadA mAtRceTarUpe avataraze. mAtRceTanI sauthI vadhAre prasiddha stuti e che : eka catuHzataka, jemAM cAraso padyo che ane khIjI sArdhazataka, jemAM doDhasA padyo che. A banne stutinA khaMDita avaroSo madhya eziyAmAMthI maLela likhita granthAmAMthI maLI AvyA che. A stutie sAdI tema ja analaMkRta kintu sundara bhASAmAM rAyela zlokabaddha kRtio che ane te stutionI, khAdya AkArathI asara thAya te karatAM temAM prathita pavitra bhAvAnI dhArmikA upara vadhAre asara thatI. A vize isiMga kahe che ke bhikSuonI pariSadamAM mAtRceTanI khanne stutie gavAtI sAMbhaLavI e eka sukhada prasaMga che. vadhArAmAM te kahe che ke A stutionI hRdayahAritA svargIya puSpa samAna che, ane te stutiomAM pratipAna karela ucca siddhAntA gauravamAM parvatanAM unnata zikharonI spI karanArA che. bhAratamAM je stutie race che te badhA mAtRceTane sAhityane pitA Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 640] darzana ane ciMtana mAnI tenuM anukaraNa kare che. asaMga ane vasubadhu jevA dhisa paNa mAtRceTanI bahu prazaMsA karatA. samagra bhAratamAM bauddha upAsaka ke bhikSa thanAra darekane pAMca ke daza zIlano pATha zIkhI lIdhA pachI tarata ja mAtRceTanI stutio zIkhavavAmAM Ave che. A paddhati mahAyAna, hInayAna banne paraMparAomAM pracalita che. I-siMga e stutionI prazaMsA karavA pitAne asamartha mAne che, ane te umere che ke A stutionA ghaNuM vyAkhyAkAre ane anakaraNakAre thayA che, tyAM lagI ke chevaTe prasiddha bauddha tArkika diDanAge paNa mAtRceTanA sArdhazatakagata dareka zlekanI AgaLa eka eka zleka racI eka traNase kane saMgraha taiyAra karela je "mistotra tarIke jANItA che. I-siMge pote sArdhazatakano cInI bhASAmAM anuvAda kare che ane TibeTana bhASAmAM te mAtRceTanI sArdhazataka ane catu zataka e baMne kRtionAM bhASAMtare che. catuzatakanuM nAma TibeTana anuvAdamAM "varNanAryavarNana' evuM che, ane e ja nAma madhya eziyAmAMthI prApta avazeSanI aMtima prazastimAM paNa che. A sivAya mAtRceTane nAme TibeTana bhASAmAM je bIjI kRtio caDelI che, tenI yAdI epha. Dabalyu. thaoNmasa mahAzaye ApelI che. jeke TibeTana paramparA mAtRceTa ane asvaSa bannene eka ja darzAve che, chatAM kharI rIte e baMne vyaktio bhinna bhinna ja hatI ane mAtRceTa asvaSane vRddha samakAlIna hatA. cInI paraMparA e bannene judA judA ja mAne che ane te ja paraMparA sAcI che. A paraMparAnuM samarthana bhikSu rAhulajIe adhyaddhazatakanI prastAvanAmAM sabaLa dalIlathI kareluM che. adhaddhazatakane paricaya je adhyaddhazataka paricaya vAcakone karAvavo ahIM ISTa che. te mULa saMtamAM ja jarnala opha dhI bihAra enDa uDIsA rIsarca saMsAyaTI, pustaka 23. khaMDa 4 (1937)mAM chapAyela che. enuM saMpAdana zrI. ke. pI. jAyasavAla ane bhikSa rAhulajIe karyuM che. A saMskaraNa je likhita pratine AdhAre prasiddha thayuM che, te likhita prati bhikSu rAhulajIe TibeTamAMthI meLavelI ane te mULa I. 11mA saikAnA sunayazrImitra nAmaka nepAlI vidvAnanI mAlikInI hatI, jeNe nepAlamAM pATaNa nagaramAM eka vihAra sthApyo hato ane je * TibeTana uparathI lagabhaga ardhA bhAganuM aMgrejI bhASAMtara epha. Dabalyu mase karyuM che ane te inDiyana enTikarI 24, 1905, pR. 145mAM prasiddha thayuM che, Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stutikAra mAtRceTa ane temanuM addhizataka [241 mULa saMskRta graMthanA TibeTana bhASAntare karavA tibeTamAM gaye hate. e likhita prati zrI. rAhulajIe pitAnI trIjI TibeTa yAtrAmAM meLavI hatI. A prati kyAMthI kevI rIte ane kevA saMjogomAM temane maLI tema ja A pratinI laMbAI pahoLAI vagerenuM zuM svarUpa che enuM varNana bahu ja recaka che chatAM ahIM te jatuM karavuM paDe che, kema ke mAre Azaya A sthaLe mukhyapaNe adhyaddhazatakanA bAhya-Antara hArdane ja batAvavAno che. paraMtu jeo zedhaLa ane bhAratIya vidyA saMpattimAM rasa dharAvatA hoya teo pUrvokta jarnalanA pustaka naM. 21, 23 ane 24mAM prasiddha thayela TibeTamAMnI zepa vizenA zrI. rAhulajInA lekhe avazya vAMce. temAMthI teo bahu ja navIna jJAtavya vastu meLavI zakaze. prastuta adhyaddhazatakanuM TibeTana bhASAMtara paNa zrI. rAhulajIne prApta thayeluM. enuM cInI bhASAMtara thayeluM che e vAta to pahelAM kahevAI gaI che; paNa enA te khAriyana bhASAMtaranA avazeSo sudhdhAM prasiddha thayA che. A vividha bhASAntare eTaluM puravAra karavA mATe basa che ke aneka zatAbdIo lagI prastuta adhyaddhazatakanI khyAti ane pracAra judA judA dezomAM rahyAM che. enA janmasthAna bhAratamAMthI e bhale adazya thayuM hoya, chatAM te aneka rUpomAM bhArata bahAra paNa Aje vidyamAna che. adhyaddhazatakanA paryAya tarIke meM saralatA khAtara sArdhazataka zabda mAtaceTanA paricayamAM vAparyo che. ane zabdane artha eka ja che ane te artha eTale "ekaso pacAsa saMkhyAnA kenuM stotra. adhyaddhazataka e nAmanuM TibeTana uparathI saMskRta rUpAntara "zatapaMcAzikAstotra" evuM paNa karavAmAM AvyuM che. tema chatAM e stotranuM asala nAma te adhyaddhazataka ja che. emAM kharI rIte paDyo ekase pacAsa nahi paNa ekaso trepana maLe che, je badhAM mAtRceTaracita ja bhAse che. pacAsa upara traNa padyo vadhAre hevA chatAM te ardha zabdathI sonA ardha tarIke gaNavAmAM AvyAM che. sAmAnya rIte leke ema samaje che ke ardha eTale AkhAno barAbara ardha bhAga. paNa ardha zabda AkhAnA be samAna aMza paikI eka aMzanI peThe tenA nAnAmoTA be asamAna aMza paikI koI paNa eka aMza mATe paNa vaparAya che. eTale prastuta oNtra so uparAMta trepana glaeNkapramANa heya teya enuM adhyaddhazataka nAma taddana zAstrIya ane yathArtha che. 1. 3. juo siddhahemazabdAnuzAsananuM sUtra " ze vA' (3-1-54), ane tenI bahavRtti 41 Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 642 ] darzana ane ciMtana adhyazataka tera vibhAgamAM vaheMcAyeluM che. dareka vibhAga enA viSayanurUpa nAmathI aMkita che. e nAma ane vibhAganI racanA mULakAranI ja haze. te vibhAgo nIce pramANe che - 1. upadhAratava 2. hetustava 3. nirupamastava 4. adbhutastava 5. rUpastava 6. karuNAstava 7. vacanastava 8. zAsanastava 9. praNidhistava 10. mArgAvatArastava 11. duSkastava 12. kauzalastava 13. AnuNyasta chellAM be padyo vaMzastha chaMdamAM ane bAkInAM badhAM anuSTrapamAM che. AkhA stotranuM saMskRta taddana sarala, prasanna ane nirAbara zelIvALuM che. stutikAra mATe eTalI nAnakaDIzI stutimAM buddhanA AdhyAtmika jIvananI zarUAtathI tenI pUrNatA sudhInuM saMkSipta kiMtu paripUrNa citra eTalI badhI sAdagI, saccAI ne bhAvavAhitAthI kheMcyuM che ke te stotra vAMcanAra ane vicAranAra kSaNabhara bhautika jagatanI upAdhio bhUlI jAya che. stuti-staMtranuM pravAhabaddha ane akhaMDa vaheNa te ochAmAM ochuM RgavedanA samayathI bhAratamAM Aja lagI vahetuM AvyuM che, paNa mAtRceTanuM prastuta stotra tenA pUrvakAlIna ane uttarakAlIna stotrathI keTalAka aMzamAM jAduM paDe che, je ApaNuM khAsa dhyAna kheMce che. vedanAM prAcya sUto sUrya, candra, uSA Adi prakRtigata aMzone ja divyatA apI tema ja Indra, varaNuM Adi prasiddha paurANika deva-devIonI ojasvinI kitu tatkAlIna kAMIka agamya bhASAmAM bhAva ane jIvanabharI stutio kare che, paNa te sUkto bhAgye ja kaI atihAsika vyaktine stave che. AgaLa jatAM stutino pravAha bIjI dizAmAM paNa vahe zarU thAya che. bauddha prAcIna piTakAmAM ane jaina AgamAM stutie saMskRta bhASAnuM kalevara choDI prAkRta bhASAne Azraya le che ane sAthe ja te kAlpanika tema ja paurANika deva-devIone pradeza choDI atihAsika vyaktine viSaya svIkAre che. pAli suro buddhane stave che, jyAre jaina sutta mahAvIrane stave che. bhASA ane viSayabheda uparAMta A pAli- prAkRta stutionuM bIjuM paNa eka khAsa lakSaNa che ane te e ke e Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stutikAra mAtRceTa ane temanuM addhizataka [643 stutio taddana sAdhAraNa buddhivALA mANasathI paNa samajAya tevI sahelI ane nirADambara zelImAM maLI Ave che. mAtRceTanA uttaravartI brAhmaNuparaMparAnA kavio vaidika zailImAM stutio race che. kAlidAsa jevA mahAkavio kavitvasulabha kalpanAo dvArA suprasanna ane hRdayaMgama zabdabaMdhamAM ISTadevane stave che, te bANu-mayUra Adi stutikAre vyAkaraNa ane alaMkArazAstrana. bhArathI lacI jatI evI zabdArDabarI zailImAM stutio race che, paNa A badhA ja kavionuM sAmAnya lakSaNa e che ke teo pitAnA vaidika pUrvajonA cAlela cIle cAlI prakRtigata tema ja paurANika devadevIonI ja mukhyapaNe stutio race che. emAMthI koInI sarasvatI bhAgye ja atihAsika vyaktine stave che. tethI UlaTuM, mAtRceTanA uttaravatI bauddha ne jaina stutikAre pitAnA pUrvajone mArge ja vicarI buddha-mahAvIra jevA aitihAsika ke paurANika paNa manuSyanI stutio race che. teo potAnA pUrvajonI akRtrima zailI chaDI moTe bhAge zabda ane alaMkAranA ADaMbaramAM kavitvasulabha kalpanAone vaNe che. eTaluM ja nahi, paNa teo atihAsika mAnavajIvananuM citra stuti dvArA rajU karavA pravRtta thayA hovA chatAM temAM evAM aneka tonI seLabheLa kare che ke jethI te stutya vyaktinuM jIvana zuddha mAnavajIvana na rahetAM ardha daivIjIvana ke ardha kAlpanika jIvana bhAsavA lAge che. pachInA bauddha ke jaina dareka rastutikAre moTAbhAge pitAnA ISTadevane stavatAM aneka devI camatkAre ane mAnavajIvanane asulabha evI aneka atizayatAo varNavI che. vadhArAmAM e stutio zuddha varNanAtmaka na rahetAM bahudhA khaMDanAtmaka paNa banI gaI che--jANe pitAne amAnya evA saMpradAyanA ISTadeve upara kaTAkSa-kSepa karyA sivAya pitAnA ISTadevanI stuti ja karavA teo asamartha banI gayA hoya! moTebhAge dareka saMpradAyanI stutinuM svarUpa evuM banI gayuM che ke tene pATha te saMpradAyanA zraddhALu bhakta sivAya bIjAmAM bhAgye ja bhakti jagADI zake. AvI vastusthiti chatAM mAtaceTanuM prastuta oNtra brAhmaNa ane zramaNa kavionI e atizayatAothI sarvathA mukta rahyuM che. emAM mAtRceTe buddhanA AdhyAtmika jIvanane kavisulabha kalpanA dvArA sarala ane ziSTa laukika saMskRtamAM stavyuM che, paNa eNe temAM daivI camatkAre ke vikasita mAnavatA sAthe jarA paNa asaMgata dekhAya evI atizayatAone Azraya lIdho ja nathI. te svamAnya tathAgatane stave che, paNa kyAMya anya saMpradAyasaMmata deva ke purUSo upara eka paNa kaTAkSa nathI karate. game tevA vidhI saMpradAyanA anuyAyIne Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 644] darzana ane ciMtana paNa mAtRceTanI A stutine pATha tene vize aNagamo utpanna nathI ja karate. A zailI dvArA jANe mAtRceTa evuM tatva sthApita karyuM lAge che ke koI paNa. bhakta ke stutikAra pitAnA ISTadevanI bhakti ke stuti bIjA koInA doSa joyA sivAya ane devI ke asvAbhAvika camatkArano Azraya lIdhA vinA paNa karI zake che. - ahIM I-siMganA upara Apela e kathana vize vicAra kare ghaTe che ke mAtRceTanI stutionA ghaNA vyAkhyAkAra ane anukaraNakAra thayA che. Aje ApaNI sAme mAtRceTanuM samakAlIna ke tyAra pachInuM saMpUrNa bhAratIya vADamaya nathI ke jethI I-siMganA e kathananI akSarazaH parIkSA karI zakAya. tema. chatAM je kAMI vADmayanI astavyasta ane adhUrI jANe che, te uparathI e te niHzaMka kahI zakAya che ke I-siMganuM e kathana nirAdhAra ke mAtra prazaMsA pUratuM nathI. mAtRceTanI be paikI pahelI stuti "catuzatakache. nAgArjunanI . madhyamakakArikA' 400 zlokapramANa che. nAgArjunanA ziSya AryadevanuM catuHzataka paNa teTalA ja zlokapramANa che. bane guru-ziSya mAtRceTanA samIpa uttaravartI che ane bauddha zunyavAdI vidvAno che. tethI ema kahevAnuM mana thaI jAya che ke kadAca nAgArjuna ane Aryadeve mAtRceTanA "catu zataka" nuM anukaraNa karI potapotAnAM aMtaHzatapramANe prakaraNa lakhyAM. A prakaraNe I-siMga pahelAM racAyela hoI tenA dhyAnamAM hatAM ja ane tenuM cInI bhASAntara paNa che ja. i-trisaMge catu zatakanA anukaraNanI vAta kahI che te sAdhAra lAge che. jaina AcArya haribhadra prAkRtamAM vIsa vIzIo racI che, je cAra zleka pramANa thAya che. joke haribhadra I-siMganA uttaravata hoIe viMzikAo I-siMganI jANamAM na hoI zake, chatAM eTaluM to bhAratIya vidvAnonI anukaraNaparaMparA uparathI kahI zakAya ke kadAca haribhadranI e racanAmAM paNa mAtRceTanA catu zatakanI, sAkSAta nahi te pArasparika preraNuM hoI zake. mAtR-- ceTanuM bIjuM stotra adhyaddhazataka che. enuM anukaraNa te didbhAge karyuM ja che; ane dinAganI e anukRti TibeTana bhASAmAM maLe che. I-siMga pahelAM e racAyela hoI tenI jANa I-siMgane hatI ja. didbhAganuM sthAna bhAratamAM ane cInamAM te kALe atigauravapUrNa hatuM. diklAga sivAya bIjA bauddha vidvAnoe paNa adhyaddhazatakanAM anukaraNa karyA hoya evo saMbhava che, kema ke asaMga ane vasubadhu jevA asAdhAraNa vidvAne paNa mAtRceTanA prazaMsaka hatA. AgaLa vadhAre zodhane pariNAme evAM anukaraNo maLI Ave to navAI nahi. e uparAMta , pratikAra upara paNa dhyaddhizatakanI sAkSAt ke Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stutikAra mAtRceTa ane temanuM addhizataka [645 vaMzAnuvaMzagata chAyA paDI hoya te vadhAre saMbhava lAge che. stutikAra siddhasena divAkara didbhAganA bahu samIpavatI che. temaNe diltAganA "nyAyamukhanuM anukaraNa karI "nyAyAvatArara che ema mAnavAne AdhAra che. temaNe dinnAganI anya kRtionI sAthe dinAganuM adhyaddhazataka ane tenA ja mULa AdarzarUpa mAtRceTanuM adhyaddhazataka joyuM hoya e vadhAre saMbhava che. je e saMbhava sAce hoya te ema mAnavuM nirAdhAra nathI ke siddhasene cela pAMca saLaMga batrIsa-batrIsa lekanI batrIzIo, jenuM kula pramANu adhyaddhazatakanA eka pana leka karatAM mAtra sAta ja zloka vadhAre thAya che, temAM paNa mAtRceTanA pagale cAlavAno prayatna che. siddhasena pachI thanAra ane moTe bhAge siddhasenanI stutionuM ja pitAnI Dhabe anukaraNa karanAra svAmI samantabhadranA "svayambhastotranI smRti paNa A sthaLe asthAne nathI, kema ke e suliSTa tetramAM paNa adhya zataka karatAM mAtra dasa ja ka ochA che, arthAta tenI zlokasaMkhyA 143 che. huM upara jaNAvI gayo chuM ke pacAsathI thoDA ochA ke thaDA vadhAre zleke hoya te paNa te zatAI zAstrIya rIte kahevAya che. eTale, kahevuM hoya to, ema kahI zakAya ke siddhasenanA 160 ane samaMtabharanA 143 zloke e adhyaddhazatakanA 153 zlokonI bahu najIka che. A sivAya siddhasenanI stutiomAM kaI kaI khAsa evA zabdo ane bhAvo che ke je uparathI ema mAnavAne kAraNe maLe che ke kadAca siddhasene e zabdo ke bhAva mAtRceTa agara tenA anukartAonI sAme ja prakaTa karyo hoya, je vize AgaLa vuiM vicArIzuM. siddhasena ane samantabhadra karatAM paNa AcArya hemacandra A sthaLe vizeSa smaraNIya che. joke AcArya hemacandra te I-siMga pachI lagabhaga pAMca zatAbdI bAda thayA che, chatAM emanuM mAtra "vItarAgastetra" paNa jyAre ardhazataka sAthe sarakhAvIe chIe tyAre I-siMganA anukaraNaviSayaka kathana vize jarA paNa saMdeha raheto nathI. vItarAgastotra'nA sle ke 187 che. eTale te saMkhyAnI dRSTie adhyaddhazatakathI bahu dUra che. adhyaddhazatakanA tera vibhAge che, jyAre vItarAgastotranA vIza. paNa hemacaMdra "vItarAgastotram kumArapAla bhUpAlane uddezI lakhyuM che. mAtRceTane kaniSka sAthe saMbaMdha jotAM ema thaI Ave che ke zuM mAtRceTe paNa samrATa kaniSkane udezI adhyapaddhazataka jevAM stotro racAM na hoya ? hemacaMdra kumArapAla pAse zikAra choDAvyo ane vanya prANuone tene hAthe abhayadAna devaDAvyuM e amArighoSaNAnI vAta ItihAsavidita che. mAcaeNTe samrATa kaniSkane lakhelA patramAM Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana paNa chevaTe vanya prANIone abhayadAna devAnI ane zikAra cheDavAnI vinaMtI che. A sAdasya bhale ekabIjAnA prasthAnukaraNarUpe na hoya, teya emAM dhArmika paraMparAnI samAnatAno paDe spaSTa che ja. game tema hoya, paNa adhyaddhazataka ane vItarAgastotra e bannene punaH punaH pATha karatAM mana upara evI chApa to paDe ja che ke, hoya na hoya paNa, hemacaMdra sAme addhazataka ke bIjAM tevAM ja stotro avazya hatAM. hemacaMdranuM bahuzrutatva ane sarvatomukhI avelekana ane tene granthasaMgraharasa jotAM e kalpanA sAva nimULa bhAgye ja kahI zakAya. bIjA keInI stuti karatAM hemacaMdranA vItarAgastotra sAthe adhyaddhazatakano keTale vadhAre biMba-pratibiMbabhAva che e jANavuM bahu rasaprada hoI tenI TUMkamAM sarakhAmaNI karavI aneka daSTie upayogI che. mATe bIjA koImAM doSanuM astitva batAvyA sivAya ja buddhane stavatAM kahyuM che ke, jenAmAM koI paNa deza che ja nahi ane jenAmAM samagra guNo ja che tene ja zaraNe javuM, tenI ja stuti karavI, tenI ja upAsanA karavI ane tenI ja AjJAmAM rahevuM vAjabI che--je buddhi hoya to. A ja bhAva hemacaMdra saheja zailIbhede varNavyo che. bIjAmAM saMpUrNa de che, jyAre tama vItarAgamAM badhA guNo ja che. nAtha tarIke tAre Azraya laIe chIe, tane ja stavIe chIe, tArI ja upAsanA karIe chIe, tArA sivAya anya koI trAtA nathI." mAtaceTa buddha vize kahe che ke A buddhane doSa ane enA bIjasaMskAre kazuM ja nathI. vaLI he sugata, teM doSa upara evo sakhata prahAra karyo che ke jethI te pitAnA cittamAM doSanA saMskArane paNuM bAkI rahevA dIdhA nathI. 4. adhya.-sarvadA sarvathA sarve yasya doSA na santi h| sarve sarvAbhisAreNa yatra cAvasthitA guNAH // 1 // tameva zaraNe gantu taM stotuM tamupAsituma / tasyaiva zAsane sthAtuM nyAyyaM yadyasti cetanA / / 2 // 5. vIta-sarve sarvAnanA jevuM roSAi punargaLaH || 11, 8. tvAM prapadyAmahe nAtha tvAM stumastvAmupAsmahe / tvatto hi na parastrAtA kimu brUmaH kimu kurmahe / / 6, 5 // 6. gaSya-savAranA te DhoSa na sacevAya tAcinaH rU tathA sarvAbhisAreNa doSeSu prahRtaM tvayA / yathaiSAmAtmasantAne vAsanApi na zeSitA // 31 // Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stutikAra mAtRceTa ane temanuM adhyazataka [147 A ja vastune hemacaMdra TUMkamAM varNave che ke vItarAge sapUrNa kalezavRkSone nimULa ukhADI nAkhyAM che. mAtaceTe manuSyajanmanI atidurlabhatA sUcavI kSaNabhaMgura sarasvatI-vAphazakti-ne buddhanI stutimAM ja saphaLa karI levAnI bhAvanAthI kahyuM che ke mahAna samudramAM chUTI pheMkAyela ghUMsarInA kANAmAM kAcabAnI DokanuM ApameLe AvI javuM atidurlabha che. tevo ja atidurlabha saddharmanA saMbhavavALe manuSyajanma pAmI huM kSaNika ane game tyAre savigha banI janAra sarasvatIne zA mATe saphaLa na karuM? 8 A ja bhAva hemacaMdra atiTUMkamAM vItarAgane stavatAM varNave che ke, vItarAga vize tetra racI huM sarasvatIne pavitra karIza. saMsArakAntAramAM janmadhArIonA janmanuM phaLa te tenI stuti ja che. mAtRceTa buddhane uddezI kahe che ke tuM keInI preraNA vinA ja svayameva sAdhu che, tuM niHsvArtha vAtsalyavALo che, te aparicitane paNa sakhA che ane tuM asaMbaMdhIono paNa baMdhu che. 10 hemacaMdra zabdazaH e ja vastu vItarAga vize kahe che: tuM vagara belAbe paNa sahAyaka che, tuM niSkAraNa vatsala che, tuM vagara prArthanAe paNa sAdhu che ane tuM saMbaMdha vinA paNa saune baMdha che. jAtakomAM budde aneka vAra pitAnA zarIrane bhoge paNa hiMsonA mukhamAMthI prANuo choDAvyAnI je vAta che teno saMketa karI mAtaceTe ratavyuM 7. rIta - ceno bhUthanata samUtrA: ridriA 1, 2, . 8. gaSya -oDa kAra manuSyane samamotsava . mahArNavayugacchidkUrmagrIvApaNopamam // 5 // aninyAtAvyanusRtAM karmacchidrasasaMzayAm / AtasArAM kariSyAmi kathaM nainAM sarasvatIm // 6 // 4. vIta.-tatra stotreNa kuryA ca pavitrAM svAM sarasvatIm / hare mitravattA jinI namanaH janma || 1, 6 10. - vyApAritapura tAmArA asastutasa sazca tvaM tvamasambandhavAndhavaH // 11 // 11. vIsa-ganardUtarAya, mAtsa: . anabhyarthitasAdhustvaM tvamasambandhamAndhavaH // 13, 1 // Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 648 ] darzana ane ciMtana che ke, he sAdhA ! te peAtAnuM mAMsa paNa ApyuM che te anya vastunI vAta ja zI ? te te| prANeAthI paNa praNayInA satkAra karyAM che. te hinno dvArA AkrAnta prANIonAM zarIrA pAtAnA zarIrathI ane temanA prANA peAtAnA prANathI kharIdI bacAvI lIdhAM che.12 buddhanA prANA'nI karAyela stutine ja parihAsa karI hemacaMdra STidevane tave che. teNe eka sthaLe mahAvIrane tavatAM kahyuM che ke svamAMzvarAnena truthA vAjI: (pravezayyayacchedvAtriMziyA jo06); jyAre e ja parihAsa teNe vItarAgotramAM bIjI rIte mUkayo che, je spaSTa bauddha jAtakakathA sAme che; jema ke, he nAtha ! potAnA dehanA dAnathI paNa bIjAoe je sukRta upArjDa nathI te sukRta te uddAsIna evA tArA padAsana nIce AvI paDatuM. 13 hemacaMdre karela A parihAsa jaina paraMparAmAM siddhasena divAkara jeTalA to jUno che ja. divAkare paNa mahAvIrane-svamAMsadAnathI paraprANInI rakSA karanArane-yApAtra kahyA che. jema ke, kRpAM vahantaH kRpaNeSu jantuSu svAMsadAneSvapi muktacetasaH / tvadIyamaprApya kRtArtha ! kauzalaM svataH kRgaM saMjanayantyamedhasaH // --dvAtriMzikA 1-6 mAtRceTe niHspRhatA-praka dvArA yuddhanI cittazuddhi stavatAM kahyuM che ke guNAmAM paNa tArI asakita na hatI, guNIe upara paNa rAga na hatA. tArA suprasanna cittanI parizuddhi Azrayajanaka che.14 hemacaMdra paNa bIjA zabdomAM ema ja stave cheH tuM jyAre sukha-duHkha ke saMsAra-meAkSa bannemAM udAsIna che tyAre tArAmAM vairAgya siddhu ja che, eTale tuM satra ja virakta che. 15 12. 20-sAmyavi jJAni vatuceSu aa thA / prAgairapi thayA sAdho! mAnitaH pramathI nanaH || 12 || vaiH zarIre zarIrani prAgai: prA; zarIrinAm / jighAMsubhirupAttAnAM krItAni zatazastvayA // 13 // 13. cIta-caMddedusthApi tanaina mukta nAnita paraH / udAsInasya taccAtha pAdapIThe tavAluThat // 11, 5 // 14. adhya. --muLavi na saMgomUta tRSNA na muLavavavidha aho te suprasannasya sattvasya parizuddhatA // 49 // 15. vauta.--sule kule maTe mokSe caulInthamIziSe tadA vairAgyameveti kutra nAsi virAgavAn // 12, 6 // Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stutikAra mAtRceTa ane temanuM adhdhazataka [ 649 mAtaceTa buddhanA deharUpane stavatAM kahe che ke upazAnta ane kAnta, dIptivALuM ane chatAM AMjI na nAkhe tevuM, baLazALI ane chatAM trAsa na - Ape tevuM tAruM rUpa kone na AkarSe 16 hemacaMde paNa e ja bhAva bIjA zabdomAM stavya che: he prabhu! priyaMgu, sphaTika, svarNa Adi jevA judA judA varNanA tamArA vagaradhaye paNa pavitra dehe kone AkarSatA nathI ? 17. mAtRceTa buddhanI karuNA ratavatAM kahe che ke he nAtha, popakAramAM ekAntapaNe bhagna ane pitAnA Azraya-buddha-kalevara pratye atyaMta niSphara evI karuNAvihIna karuNa phakta tArAmAM hatI.18 | hemacaMdra paNa vItarAganA vilakSaNa caritrane e ja rIte stave che: he nAtha! te pitAnA hiMsake upara paNa upakAra karyA che ane svAzritanI paNa upekSA karI che. tAruM caritra sahaja rIte ja AvuM vicitra hoya tyAM Apane avakAza ja kyAM che? 19 mAtaceTa buddhanuM zAsana avagaNanAra vize je kahyuM che te ja hemacaMdra bIjI bhaMgImAM vadhAre bhArapUrvaka vItarAganuM zAsana avagaNanAra vize kahyuM che: he munizreSTha ! A prakAranA kalyANayukta tArA zAsanane je anAdara kare te karatAM bIjuM vadhAre bhUMDuM zuM ? 20 he vItarAga ! je ajJAnIoe tAruM zAsana nathI apanAvyuM, teonA hAthamAMthI cintAmaNi ratna ja sarI gayuM che ane teoe prApta amRtane niSphaLa karyuM che. 21 - 16. aa0-3vazAnta ja zAnta vIptamatighAti nibhUtaM cojita cedaM rUpaM kamiva nAkSipet / / 52 // 17. rIta --ziyATiyarava-pamAnamaH | - pramo tavApItazuviH yaH kamiva nAkSita 2, 1 | 18. sacca0-parArthe vAtacALa vAma datAtrayanigL. ghera vahe nAtha haLaTS# Smavat | 4 | 19. vitaSiA madhuratA sAbitA aNupekSitA idaM citraM caritraM te, ke vA paryanuyuJjatAm // 14, 6 // 20. adhya0-evaM kalyANakalitaM tavedamRSipuGgava / zAsanaM nAdriyante yat kiM vaizasataraM tataH // 11 // 21. vItiyutiniH tevA zvA sudhA mudhA | yaiste zAsanasarvasvamajJAnai tmasAskRtam // 15, 3 // Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 650 ] darzana ane ciMtana mAtRceTa virAdhAbhAsa dvArA buddhanI prabhutA buddhanA jIvanamAMthI ja tAravI stave che ke, he nAtha ! teM prabhu-svAmI chatAM vineya--ziSya-vAtsalyathI sevA karI, vikSepe sahyA; eTaluM ja nahi, paNa veza ane bhASAnuM parivartana sudhdhAM karyuM. kharI rIte, he nAtha ! tArA potAmAM prabhupaNuM paNa hamezAM nathI hatuM. tethI ja tA badhAe tane peAtAnA svAmAM sevakanI mAphaka prere che.22 hemacaMdra paNa virAdhAbhAsathI chatAM khIjI rIte jaina dRSTi pramANe prabhutva varNave che: he nAtha ! te bIjA prabhunI mAphaka kAI ne kAMI Apyu nathI tema ja khIjA prabhuenI mAphaka kAInI pAsethI kAMi lIdhuM nathI; ane chatAMya tArAmAM prabhutva che. kharekhara, kuzaLanI kaLA anivacanIya ja hoya che.23 mudde kAI paNa sthitimAM kalyANakArI svapratipadAnu-madhyamapratipadAnu laMdhana nathI karyuM... e guNanI stuti mAtRceTe jevI zabdaracanA ne bhaMgIne avalakhI karI che tevI ja zabdaracanA ane bhagIne vadhAre pallavita karI temAM hema ati udAtta bhAva goThavyA che : jyAM tyAM ane je te rIte, jeNe kaNe, bhale tane preryAM hAya-- tArAthI kAma lIdhuM hoya, chatAM tuM te potAnA kalyANamAMnu kadI ullaMdhana karatA nathI.24 je te sampradAyamAM, je te nAmathI ane je te prakAre tu je hA te hA, paNa jo tu nirdoSa che te! e badhA rUpamAM, he bhagavan ! chevaTe tuM eka rUpa ja che. vAste tane~~vItarAgane namaskAra hA.25 22. a20--prAptA levA dhRtA sevA zabhASAntaraM kRtam nAtha vaineyavAtsalyAt prabhuNApi satA tvayA // / 116 prabhutvamapi te nAtha sadA nAtmani vidyate / kavya iva sarvairhi svairaM svArthe niyujyase // 117 // 23. vIta.--tta na ruciSThamaitritrAtta' nividyutathana | prabhutvaM te tathApyetatkalA kApi vipazcitAm // 11, 4 // 24. anya-- - yena kenacidevaM tvaM yatra tatra yathA tathA / coditaH svAM pratipadaM kalyANIM nAtivartase // 118 // 10- yatra yatra samaye yathA yathA yo'si so'syabhidhayA yayA tathA / vItadoSakatuSaH sa ced bhavAneka evaM bhagavannamostu te // 31 // -ayogavyavacchedadvAtriMzikA 25. rIta.. Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stutikAra mAtRceTa ane temanuM arthaddhazataka [ 65. mAtaceTa buddhanI upakArakatA alaukika rIte stavI che ke, he nAtha ! apakAra karanAra upara tuM jevo upakArI banyA che te upakArI jagatamAM bIje kaI mANasa potAnA upakArI pratye paNa nathI dekhAte 26 - A ja vastune hemacaMdranI sphaTa vAcA 2the cheH he nAtha ! bIjAo upakArake pratye paNa eTale sneha nathI dAkhavatA eTale tame apakArake pratye paNa dharAvo che. kharekhara, tamamAM badhuM alaukika che. 27 ' mATe buddhanI duSkarakAritA vize kahyuM che ke samAdhivajathI hADakAM ene cUrecUre karanAra te chevaTe paNa duSkara kArya karavuM chevuM nahi. 28 | hemacaMdra e ja bhAva bhaMgatarathI stavya che: he nAtha ! teM paramasamAdhimAM pitAnI jAtane evI rIte parevI ke jethI huM sukhI chuM ke nahi, agara. duHkhI chuM ke nahi, tenuM tane bhAna sudhdhAM na rahyuM. 29 mAtRceTe buddhanA badhA ja bAhya-Abhyantara guNenI abhUtatA je zabda ane zailImAM stavI che lagabhaga te ja zabda ane zailImAM hemacaMdra paNa vItarAgane abrutatAnA svAmI tarIke stavyA che : dazA, vartana, rUpa ane guNo e badhuM AzcaryakArI che, kema ke buddhanI eka paNa bAbata anabhuta nathI." adhya0 147 he bhagavana! tAre prazama, rUpa, sarvabhUtadayA e badhuM AzcaryakArI che, tethI saMpUrNa AzcaryanA nidhIza tane namaskAra che.? 21. adhya0-nopakArapare'pyevamupakAraparo janaH / ___apakArapare'pi tvamupakAraparo yathA // 119 // 27. vIta.-tathA pare na rajyanta upakArapare pare / yathA'pakAriNi bhavAnaho satramalaukikam // 14, 5 // 28. anyatve pAdhivA tistrazokathI iLAnuM . - atiduSkarakAritvamante'pi na vimuktavAn // 144 / / 29. vIta-tathA samAdhI me yAmA viniritaH | sukhI duHkhyasmi nAsmIti yathA na pratipannavAn / / 18, 7 // 30. -go sthiti gRhamaNono ar: I __ na nAma budharmANAmasti kiMcidanadbhutam // 17 // 31. rIta -- muno mudaM ramaNa pAmatA ! sarvAbhAnidhIya tuSya mAvate namaH || 10, 8 Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 652 ] darzana ane ciMtana mAtRceTa buddhane vandana karanArAone paNa vaLe cheH he nAtha! jeo puNyasamudra, ratnanidhi, dharmarAzi ane guNAkara evA tane name che, teone namaskAra karavo e paNa sukRta che.ra, hemacaMdra e ja bhAva mAtra zabdAntarathI stave che: he nAtha ! jeoe tArA AjJAmRtathI pitAnI jAtane sadA sIMcI che teone namaskAra, teonI sAme A mArI aMjali ane teone ja upAsIe chIe. mAtRceTa ane hemacaMdranI tetragata vadhAre tulanAno bhAra jijJAsuo upara mUkI A sarakhAmaNane upasaMhAra mAtRceTathI bahu meDe nahi thayela kAlidAsa ane siddhasenanAM ekAda be padyonI sarakhAmaNIthI pUre karuM chuM. mATe stutine upasaMhAra karatAM je bhAva pragaTa karyo che te ja bhAva kAlidAsa viSNunI stutinA upasaMhAramAM denA mukhathI prakaTa kare che : he nAtha ! tArA guNa akSaya che, jyAre mArI zakti kSayazIla che. tethI liMbANanA bhayane lIdhe viramuM chuM, nahi ke stutijanya tRptine lIdhe. -adhya. 150 he viSNa! tArA mahimAnuM kIrtana karI vANI virame che te kAM to zramathI ane kAM te azaktithI; nahi ke tArA guNanI parimitatAthI. -radhu. 10, 32. A sthaLe brAhmaNa ane zramaNuparaMparAnI maulika mAnyatAnA bheda vize eka bAbata tarapha dhyAna jAya che. te e ke brAhmaNaparaMparA koI paNa devAmAM duSTa ke zatrunA nAzane sAdhu-paritrANa jevA ja guNa tarIke stave che, jyAre bauddha ne jaina paraMparA mitra ke zatru, sAdhu ke duSTa bane upara samAnabhAve karaNa varSAvavI ene ja prakRSTa mAnavIya guNa mAne che. A mAnyatAbheda game te brAhmaNa kavinI stuti ane zramaNa kavinI stutimAM najare paDavAno ja. tethI ahi tevAM udAharaNa nathI tAravate. mAtRceTa buddhanAM vacanone sarvajJatAne nizcaya karanAra tarIke stave che, jyAre 32. atha-puNo nidhi dhan TLAdaram | ye tvAM sattvA namasyanti tebhyopi sukRtaM namaH // 149 // 33. vIta0-tebhyo namo 'JjalirayaM, teSAM tAn samupAsmahe / tvacchAsanAmRtarasaiyarAtmA'sicyatAnvaham // 15, 7 // Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stutikAra mAtRceTa ane temanuM addhizataka [ 653. siddhasena paNa mahAvIranAM vacanone e ja rIte stave che, ane vadhArAmAM zarIranA atizayane umere che? he nAtha! kayA tArA 8SIne paNa e prakAranAM vacana sAMbhaLI tAre vize sarvajJapaNane nizcaya na thAya? 34 - "he vIra! tAruM svabhAvathI zveta rudhiravALuM zarIra ane parAnukaMpathI. saphaLa bhASaNa A banne tAre vize sarvApaNune nizcaya jene na karAve e mANasa nahi paNa kaI bIjuM ja prANuM che." 35 kAgaLanA durbhikSano bhaya na hota te saMpUrNa addhazataka nahi to chevaTe tenAM keTalAMka padyo gujarAtI anuvAda sAthe lekhane aMte Apata, paNa e lebha A sthaLe jato karavo paDe che. tema chatAM adhyaddhazatakamAM AvatA be muddA para ahIM vicAra darzAvavo jarUrI che, kema ke te tulanAtmaka ane aitihAsika dRSTie sAhitya tema ja sAmpradAyika adhyayana karavAmAM khAsa upayogI che. pahele muddo manuSyajanmanI durlabhatA samajAvatAM dRSTAMti ane bIjo muddo buddhane svayabhU rUpe namaskAra karavAne lagato che. mAtRceTa prAraMbhamAM ja manuSyajanmanI durlabhatA samajAvavA kahyuM che ke-- so'haM prApya manuSyatvaM, sasaddharmamahotsavam / mahArNavayugacchidrakUrmaprIvArpaNopamam // 5 // A uktimAM je dhUsarAnA chedamAM kAcabAnI Doka paravAI javAne dAkhale ApI mAnavajIvananI durlabhatA sUcavI che te dAkhala bauddha grantha satrAlaMkAramAM te che ja, paNa A dAkhale pAli majhimanikoyamAM paNa che. paraMtu jaina granthomAM te AnAM daza daSTAnto pahelethI ja prasiddha che. uttarAdhyayananI niryukti, 37 je pAMcamI zatAbdIthI arvAcIna nathI ja, temAM 34. atha0--Aya yAkubuca vAkayA jovaividhAri se. svayi pratihatasyApi sarvajJa iti nizcayaH / / 68 // 35. vadhu vAmAvarathamavAraNita parAguqraw a mASita || na yasya sarvajJavinizcayastvayi dvayaM karotyetadasau na mAnuSaH / / - rija 1-14 36. juo,bAlapaMDita sutta. 37. juo, caturaMgIyAdhyAyana, gAthA 160 ane tenI "vaphA" TIkA. Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 654 ] darzana ane ciMtana e daze dRSTAntonI yAdI che. A yAdI jUnI paraMparAne saMgraha mAtra che. e paraMparA keTalI jUnI che te nakkI karavuM sarala nathI, paNa bauddha ne jana paraMparAmAM je AvA dAkhalAonuM sAmya dekhAya che te uparathI eTaluM te nakkI ja che ke upadezake ane vidvAne A dezamAM jyAMtyAM mAnavajIvananI darlabhatA samajAvavA AvAM dRSTAnta yojI kADhatA ane te dvArA sAdhAraNa lekamAM AvAM dRSTAnta ramatAM thaI jatAM. ekavAra keIe eka daSTAnta racyuM ke pachI to te uparathI bIjAe tenA jevAM navanava dRSTAnta racI kADhatA. jaina paraMparAmAM Aja lagI mAtra tevAM daza daSTAnto ja jANItAM che, ane tene upayoga dhArmika pradezamAM bahu thAya che. mAtRceTa kUrmagrIvA zabda vAparI kAcabAnI Doka sUcavI che, jyAre jaina granthomAM "samIlA" zabda vaparAyela che, jeno artha che sAMbeluM arthAta eka nAnakaDe lAkaDAne lAMbAze Taka. yugachika zabda bane paraMparAonA vAbhayamAM samAna che. bhAva e che ke mahAna samudrane eka cheDe ghUsaNuM taratuM mUkavAmAM Ave ane taddana bIje cheDe eka nAnakaDo pAtaLo ThaMDIke. e be kyAreka athaDAya e saMbhava ja pahelAM te oche ane bahu lAMbe kALe taraMgone kAraNe ati vizALa samudramAM paNa kyAreka dhUMsaruM ane e lAkaDuM ekabIjAne aDakI jAya toya ghUsarAnA kANAmAM e daMDIkAnuM parevAvuM atidurasaMbhava che. chatAMya durghaTanA ghaTanapaTIyasI vidhilIlA jema e lAkaDAne e chedamAM kyAreka parevI de tema A saMsArabhramaNamAM mAnavayoni eTale lAMbe gALe ane teTalI ja muzkelIthI saMbhave che. mAtRceTe kANAmAM daMDIkAne badale kAcabAnI Doka paravAvAnI vAta kahI che tene bhAva paNa e ja che. bAkInAM nava dRSTAnto paNa e ja bhAva upara ghaDAyelAM che. mAtRceTe jhuve namatetu (. 8) zabdathI buddhane namaskAra karyo che. ahIM vicAravAnuM e prApta che ke svayaMbhU zabda brAhmaNa paraMparA ane temAMya khAsa paurANika paraMparAno che. teno artha te paraMparAmAM evo che ke je vigaNanA nAbhikamaLamAMthI mAtApitA sivAya ja ApameLe ja te brahmA-kamalanija svayaMbhU. bauddha ane jaina paraMparA AvI kamaLamAMthI svayaM janmanI kalpanAne mAnatI ja nathI. alabatta, e banne paraMparAmAM saMcalaghu ane samAravu jevA zabdo che, paNa te zabdono artha ApameLe jJAnaprApti" eTale ja che, nahi ke ApameLe janamavuM te. cheka prAcIna bauddha ane jaina vAlmamAM pitAnA abhimata tIrtha kare vAste teoe jina, Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stutikAra mAtRcaiTa ane temanu adhyazataka [ 55 sugata, tIthaMkara, svayaMsakhudda Adi jevAM vizeSaNA vAparyAM che, temAM kacAMya brAhmaNa ane paurANika paraMparAnA abhimata devA mATe te paraparAmAM vaparAyela khAsa svayaMbhU, viSNu, ziva Adi vizeSaNA dekhAtAM nathI. te ja rIte bauddha ane jaina paraMparAmAM prasiddha evAM jina, sugata, an Adi vizeSaNA brAhmaNapara'parAnA prAcIna graMthAmAM kayAMya dekhAtAM nathI. sAmAnya rIte brAhmaNu ane zramapara parAnA A zabdabheda jUnA che. tethI bauddho ke jene brahmanA vAcaka svayaMbhU zabdane yuddha ke jinamAM na vApare e svAbhAvika che. paurANika paraMparAmAM svayaMbhUnuM sthAna jANItuM che. pAchalA vakhatamAM viSNu ane zivanI pUjApratiSThA vizeSa vadhI te pahelAM kayAreka brahmAnI prasiddhi ane pUjA vizeSa hatAM. kayAreka svayaMbhU sRSTinA kartA deva tarIke prasiddha hatA ane A loka svayaMbhU kRta manAtA, jeno ullekha sUtrakRtAMga38 jevA prAcIna graMthamAM maLe che. khauddha ke jaine jagatane kAInuM raceluM na mAnatA hAvAthI teo sRSTikartA svayabhUte na mAne ane tethI paurANika svayaMbhU zabdane peAtAnA abhimata sugata ke jina vAste na * vApare e svAbhAvika che. tema chatAM teoe paurANika kalpanAne nimULa ane niyuktika sUcavavA potAnA devA vAste svayaM samruddha zabda vAparI ema sUcavatA ke ApameLe janma saMbhava nathI, paNa ApameLe jJAna tA sabhave che. mAnyatAnI A paraMparAne bheda cAlye AvatA, chatAM kayAreka eve samaya AvI gayA che ke te vakhate bauddo ane jainA bannee paurANika svayaMbhU zabdane taddana apanAvI lIdhA che. AgaLa jatAM jema ziva, zaMkara, mahAdeva, puruSottama ane brahmA Adi aneka vaidika ane paurANika zabdane pAtAnA abhipreta arthamAM apanAvI levAnI prakriyA jaina ane bauddha stutiparaMparAmAM cAlI che, tema kayAreka pahelAnA samayamAM svayaMbhU zabdane apanAvI levAnI prakriyA paNa zarU thayelI. A zarUAta pahelAM kANe karI te te ajJAta che, paNa eTaluM' teA nakkI che ke e zarUAta kAI evA samaya ane dezanA evA bhAgamAM thaI che je vakhate ane jyAM svayaMbhUnI pUjA-pratiSThA bahu cAlatI. mAtRceTa IsvIsananA pahelA saikAnA kavi che. teNe yuddha mATe svayaMbhU zabda vAparyo che, te upara sUcavela prakriyAnuM ja pariNAma che. hajI lagI mAtRceTa pahelAMnA kAI jaina granthamAM mahAvIra Adi an mATe svayaMbhU zabda vaparAyelA jaNAye nathI. tethI UlaTuM nirvivAda rIte mAtRceTa pachInI jaina kRtiomAM mahAvIra AdinA vizeSaNa tarIke svayaMbhU zabda 38, prathama zrutaskaMdha 1, 3, 7 Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 656 darzana ane ciMtana vaparAyelo maLe che-khAsa karI stutiomAM. mAtRceTa paNa stutimAM ja buddha mATe e zabda vAparyo che. mAtRceTa pachI bIjA bauddha stutikAre e zabda vApare che te svAbhAvika ja che. jaina stutikAra siddhasena davAkara, je I. sa.nA pAMcamA sikA lagabhaga thayela che, teNe pitAnI batrIzIomAM mahAvIranI stuti tarIke je pAMca batrIzIo racI che, tene AraMbha ja "svayambhava mUtaratranetra' zabdathI thAya che. tyAra bAda te jaina paraMparAmAM svayaMbhU zabda purAtana svayaMsaMbaddha zabdanA jeTalI ja pratiSThA pAme che. stutikAra samantabhadra paNa " bhuvA mUrtinA mRta" zabdathI ja stotranI zarUAta karI che. eka vakhate bauddha paraMparAmAM e paNa yuga Avyo che, ke je vakhate svayaMbhUcatya, svayaMbhUvihAra ane svayaMbhUbuddhanI vizeSa pUjA zarU thaI hatI, ane te upara svayaMbhUpurANu jevA tIrthamAhAmyagraMtha paNa racAyA che. A purANa nepAlamAM Avela svayaMbhUtya ane tenA vihAra vize abhuta varNana Ape che, je brAhmaNapurANone paNa vaTAvI de tevuM che. A badhuM eTaluM te sUcave che ke brAhmaNa ane purANaparaMparAmAM svayaMbhUnuM je sthAna hatuM tenA AkarSaNathI bauddha ane jaina stutikAe paNa sugata, mahAvIra Adine vize pitAnI Dhabe svayaMbhUpaNane Aropa karyo ane teo pote paNa (bhale bIjI dRSTie) svayaMbhUne mAne che ema puravAra karyuM. A sthaLe e paNa seMdhavuM joIe ke eka svayaMbhUsampradAya hato jenA anuyAyI svAyaMbhuva kahevAtA; pachI te sampradAya koI sAMkhyoganI zAkhA hoya ke paurANika paraMparAnuM koI dArza. nika rUpAntara heya, e vize vadhAre zedha thavI bAkI che. * zrI AnandazaMkara dhruva smAraka graMthamAMthI uddhata Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathAgatanI viziSTatAne marma [6] tathAgata buddhanI 2500mI parinirvANa jayaMtI ujavAya che ane te bhAratamAM. buddhanA samayathI mAMDI aneka saikAo sudhI bauddha anuyAyIonI saMkhyA uttarottara vadhatI rahelI. emAM evI oTa AvI ke Aje bhAratamAM taLapada bauddho gaNyAgAMDyA ja che; paraMtu bhAratanI bahAra chatAM bhAratanI traNa-uttara, dakSiNa ane pUrva dizAmAM eziyAmAM ja bauddhonI tathA bauddha prabhAvavALA dharmanA anuyAyIonI saMkhyA eTalI badhI vizALa che ke jethI duniyAmAM te dharmanuM sthAna bahu agatyanuM che. Ama chatAM bhArata bahAranA koI paNa bauddha dezamAM e jayaMtI na UjavAtAM bhAratamAM ja UjavAya che, ane te paNa rAjya ane prajA bannenA sahakArathI. AjanuM bhAratIya prajAtaMtra koI eka dharmane vareluM na hoI asAmpradAyika che, ane bhAratIya prajA te mukhyapaNe bauddha dharma sivAyanA bIjA aneka dharmapathamAM vaheMcAyelI che. eTale saheje ja prazna thAya che ke rAjya ne prajA buddhajayaMtI Ujave che tenuM preraka baLa zuM che? mArI daSTie Ane sAce ane maulika uttara e che ke bauddha e dharma ane paMtha hovA chatAM tenA sthApakane pravartaka tathAgatamAM asAmpradAyika mAnavatAnuM tatva ja pradhAnapaNe hatuM. koI paNa eka dharmapuruSanA anuyAyIo. mULa puruSanA maulika ane sarvagrAhI vicArane saMpradAya ane paMthanuM rUpa ApI de che. tene lIdhe te mULa puruSa krame krame sAmpradAyika ja lekhAya che. paraMtu tathAgata bahanuM mULa kAThuM evuM che ke te vadhAremAM vadhAre asAmpradAyika mAnavatAnI daSTi upara racAyeluM che. eTale buddhane eka mAnavatAvAdI tarIke ja je joI ane vicArI zakIe te sAmpradAyikatAnI bhASAmAM, jayaMtInI ujavaNI viruddha prazna Ubho thate ja nathI. bhArata bahAra kaDonI saMkhyAmAM bauddho che, keTalAka deze te AkhA ne AkhA bauddha ja che e kharuM; paNa AvA vizALa bauddha dharmanA sthApaka ane pravartakane janma ApavAnuM, tenI sAdhanAne pilavAnuM ane tenA dharmacakrane 42. Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 658 darzana ane ciMtana gati ApavAnuM sAMskArika tema ja AdhyAtmika baLa te bhAratanuM ja che. je bhAratanuM e mULa satva na hota te na thAta buddha ke na prasarata bhArata bahAra bauddha dharma. bhAratamAM saMkhyAbaMdha dharmapuruSo janmatA AvyA che. adhyAtmanI parAkASThAe pahoMcyA hoya evA paNa puruSonI khoTa bhArate kyAreya anubhavI nathI. Ama chatAM sudUra bhUtakALathI Aja sudhIne bhAratane ItihAsa eTaluM te kahe ja che ke siddhArtha gautame mAnavatAnA vikAsamAM jeTaluM ane jevo phALo Ape che teTale ane te phALa bIjA koI eka dharmapuruSe duniyAnA ItihAsamAM Apyo nathI. je Ama che te bhArata jyAre buddhanI jayaMtI Ujave che tyAre te kaI eka sampradAya ke paMthane mahatva Ape che ema na bhAnatAM mAtra eTaluM ja mAnavuM paDe che ke bhArata pitAne ane duniyAne maLelA sarvocca mAnavatAnA vArasanI jayaMtI UjavI rahyuM che. A eka tAttvika vAta thaI. - bhArata bahAranA koI paNa eka bauddha deze, dAkhalA tarIke jApAna ke cIna jevA vizALa rASTra, buddhanI A jayaMtI bhArata Ujave che te karatAM paNa vadhAre 'damAmathI ane kuzaLatAthI UjavI hota to zuM bhAratamAM UjavAnAra jayaMtI karatAM emAM vadhAre gaurava Avata? huM mAnuM chuM ke evI koI ujamaNI mAtra mAgela kImatI alaMkAra jevI banata. je dezamAM buddha jamyA, jyAM parivrAjaka thaI leke vacce pharyA ane jyAM teo jJAna pAmyA tema ja jIvanakArya pUruM karI vilaya pAmyA, tyAM temanI jayaMtInI ujavaNuM kevI sAhajika hoI zake e samajavuM vicAravAnone mATe jarAya muzkela nathI. A praznane mAtra sAmpradAyika ke rAjakIya dRSTie na jotAM mAnavIya saMskRtinI daSTie joIe te ja AvI ujavaNInuM mukhya preraka baLa. dhyAnamAM Ave. gAMdhIjIe pitAnA jIvanakALa daramiyAna ja ane jIvana pachInAM DAM ja varSomAM, vizvanA mAnavatAvAdI lekenAM hRdayamAM je sthAna prApta karyuM che tene jevuM sthAna prApta karatAM buddhajIvanane te hajAro varSa lAgyAM. tenuM kAraNa jamAnAnI judAImAM raheluM che. buddhanA jamAnAmAM gAMdhIjI thayA hita te emanA mAnavatAvAdI vicArene prasaratAM, buddhanA vicArone prasaratAM lAge eTale ja samaya lAgata. AjanAM vicAravinimayanAM sAdhano evAM jhaDapI che ke je te ja buddha A jamAnAmAM thayA hatA te gAMdhIjInI piThe pitAnA jIvanakALa daramiyAna ja pitAnA vicArane dUragAmI paDagho sAMbhaLI zakata. buddhane mAnavatAvAdI vicAra lAMbA vakhata pachI paNa eka Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathAgatanI viziSTatAne mama [ 659 ja sAthe AkhA bhAratamAM ane duniyAbharamAM guMje e eka navA jamAnAnI apUrva siddhi ja che. je buddhanuM vyakti AvuM che te e jANavAnI AkAMkSA saheje thaI Ave che ke buddhanI evI kaI vizeSatA che, je temane bIjA mahAna AdhyAtmika puruSothI judA tAravI Ape ? buddhanA jIvanamAM, temanA vicAra ane AcAramAM, aneka bAbato evI che ke je itara mahAna dharmapaSonA jIvanamAM ane vicAra-AcAramAM paNa jovA maLe che. paNa thoDIka chatAM tarata najare tarI Ave evI vizeSatAo te buddhanA jIvamAM ja vaMcAya che. e vizeSatAone je barAbara samajI laIe te buddhanA jIvananuM ane emanA vyaktitvanuM kharuM hArda dhyAnamAM Ave. tethI A sthaLe e bAbata ja Deka vicAra darzAvavA dhAryo che. kSatriyavaMzamAM janma, zramaNa thaI gRhatyAga karavo, kaThora tapa karavuM, dhyAnanI bhUmikAono abhyAsa kare, mAra yA vAsanAne jItI dharmopadeza karo, saMdha race, yajJayAgAdimAM thatI hiMsAno virodha, lokabhASAmAM sIdhuM samajAya te rIte upadeza kare ane uccanIcano bheda bhUlI lekamAM samAnapaNe haLavuM maLavuM, ItyAdi bAbatane buddhanI asAdhAraNa vizeSatA lekhI na zakAya; kema ke evI vizeSatAo te buddhanA pUrvakAlIna, samakAlIna ane uttarakAlIna aneka dharmapravartaka puruSomAM itihAse noMdhI che. eTaluM ja nahi, paNa e vizeSatAo paikI kaI kaI vizeSatA te buddha karatAM paNa vadhAre sacoTarUpe anya dharma pravartaka puruSamAM hevAnuM ItihAsa kahe che, ane chatAMya bIjA eke dharmapravartaka puruSe buddha jevuM vizvavyApI sthAna prApta karyuM nathI. tethI vaLI buddhanI asAdhAraNa vizeSatA jANI levAnI vRtti prabaLatama thaI Ave che. AvI vizeSatAo paikI keTalIka A rahI H chellAM traNa hajAra varSanA dhArmika ane AdhyAtmika ItihAsane joIe chIe te jaNAya che ke eTalA dUra bhUtakALamAM buddha sivAya bIjo koIe mahAna puruSa nathI thayo ke jeNe svamukhe potAnI jIvanagAthA ane sAdhanAkathA ja jAde prasaMge, judA judA puruSone uddezI, spaSTapaNe kahI hoya ane te ATalI vizvasanIya rIte sacavAI paNa hoya. dIrdhatapasvI mahAvIra hoya ke jJAnI sokreTIsa heya, kAITa hoya ke kRSNa hoya athavA rAma jevA anya koI mAnya purUSa haiya-te badhAnI jIvana vArtA maLe che kharI, paNa buddha je Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 660 ] darzana ane ciMtana ApavItI ane svAnubhava svamukhathI, bhale chUTA chUTo paNa, kahela che ane te sacavAyela che, (jema ke majijhanikAyanA ariyapariyesana, mahAsarcIka, sIhanAda, mULaduOUndha Adi suttomAM tema ja aMguttaranikAya ane suttanipAta AdimAM ) tevA ane teTalo bIjA kAInA jIvanamAM varNavAyelA jovA nathI maLatA. mukhya puruSa vizenI hakIkata ziSya-praziSyA dvArA jANavA maLe, te yathAvat paNa hAya, teAya tenuM mUlya jAtakathana karatAM eNuM ja che, ane vadhAre te! nathI ja. jAtakathana yA svAnubhavavanamAM, te kahenAranA AtmAnA tArA je madhuratA ane saMvAdathI jhaNajhaNI UThe che te madhuratA ane savAda anya dvArA prApta thayela varNanamAM bhAgye ja saMbhaLAya. e kharuM ke muddavananA aneka prasaMgA emanA ziSya-praziSyAe noMdhI rAkhyA che, bhakti ane atizayoktine emAM puSkaLa raMga paNa che; tema chatAM aneka jIvanaprasaMgeA evA paNa che ke je buddhe pote ja kahyA che ane AsapAsanA saMdarbha tema ja 'te kathananI sahajatA jotAM emAM jarAya zaMkA nathI rahetI ke te te prasaMgAnuM varNana mudde pAte ja kareluM che. A kaMI jevI tevI vizeSatA nathI. Aje, jyAre ceAmera taTasthapaNe lakhAyela AtmakathAnuM mahattva aMkAI rahyuM che tyAre, 2500 varSa pahelAMnI evI AtmakathAne thADA paNa vizvasanIya bhAga maLe te te, e kahenAra puruSanI jevI tevI vizeSatA lekhAvI na joI e, kema ke e svAnubhavanA vizvasanIya theDAka udgArA uparathI paNa kahenAranA vyaktitvanuM sAcuM mUlyAMkana karavAnI sAmagrI maLI jAya che. tathAgatanI bIjI ane mahattvanI vizeSatA temanI satyanI adamya zodha ane prANAnte paNa pIchehaTha na karavAnA saMkalpamAM rahelI che. bhAratamAM ane bhArata bahAra paNa aneka sAcA satyazodhake thayA che, temaNe pAtapAtAnI zodha daramiyAna ahu bahu veyu paNa, paraMtu tathAgatanI tAlAvelI ane bhUmikA e judAM ja tarI Ave che. jyAre emaNe hasate mukhe mAtA, pitA, patnI Adine vilApa karatAM cheADI, prajita thaI, nIkaLI javAnA atihAsika sa kalpa karyo tyAre emanI prAthamika dhAraNA zI hatI ane mAnasika bhUmikA zI hatI e badhu, temaNe eka pachI eka cheADela calu sAdhanAmArga tema ja chevaTe aMtaramAMthI UgI Avela samAdhAnakAraka mArgane vicAra karIe chIe tyAre, spaSTapaNe samajAya che. AdhyAtmika zuddhi siddha karavAnA uddeza yuddhanA hatA ja, paNa evA uddezathI prajita thayelAnI saMkhyA te kALe paNa nAnI tu hatI. jo muddatA mAtra eTalA ja uddeza hAta tA te svIkArela evA cAlu sAdhanAmArgomAM kayAMya te kayAMya TharI ThAma khesata, paraMtu buddhane mahAna uddeza Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathAgatanI viziSTatAne marma [661 e paNa hatuM ke kleza ane kaMkAsamAM racIpacI rahetI mAnavatAne cAlu jIvanamAM ja sthira sukha Ape evA mArganI zodha karavI. buddha te vakhate atipracalita ane pratiSThita evA dhyAna ane yogamArga bhaNI prathama vaLe che, emAM teo pUrI siddhi paNa meLave che, toya emanuM mana TharatuM nathI. A zAne lIdhe? emanA manamAM thAya che ke dhyAnathI ane yogAbhyAsathI ekAgratAnI zakti ane keTalIka siddhio lAdhe che kharI, e sArI paNa che, paraMtu enAthI samagra mAnavatAne zuM lAbha? A ajaMpa temane te samaye pracalita evA anekavidha kaThora dehadamana tarapha vALe che. teo kaThoratama tapasyAo dvArA dehane zeSavI nAkhe che, paNa temanA mananuM AkharI samAdhAna thatuM nathI. Ama zAthI? emane ema thayuM ke mAtra AvA kaThora dehadamanathI citta vicAra ane kAryazaktimAM khIlavAne badale UlaTuM karamAI jAya che. emaNe tethI karIne evuM ugra tapa paNa tyaryuM, ane te sAthe ja potAnA prathamanA pAMca vizvAsa pAtra sahacArI sAdhakane paNa gumAvyA; buddha sAva ekalA paDyA. emane have kaI saMdha, maTha ke sebatIonI hUMpha na hatI; ane chatAM teo pitAnA mULa dhyeyanI asiddhinA ajaMpAne lIdhe navI ja mathAmaNa anubhavavA lAgyA. paNa buddhanI mULa bhUmikA ja asAmpradAyika ane pUrvagraha vinAnI hatI. tethI temaNe aneka guruo, aneka sAthIo ane aneka prazaMsakone jatA karavAmAM jarAya hAni na joI; UlaTuM emaNe e pUrva paricita celAo tyajI ekasapaNe rahevA, vicaravA ane vicAravAmAM vizeSa utsAha anubhavyuM. gharabAra badhuM choDAya, paNa svIkArela paMthonA pUrvagraha choDavA e kAma agharAmAM agharuM che. budhe e agharuM kAma karyuM ane temane potAnI mULa dhAraNA pramANe siddhi paNa sAMpaDI. A siddhi e ja buddhanA vyaktitvane vizvavyApI banAvanAra asAdhAraNa vizeSatA che. - najarA nadIne kinAre, vizALa cagAnamAM, suMdara prAkRtika do vacce, pIpaLanA jhADa nIce, buddha Asanabaddha thaI UMDA vicAramAM garaka thayela, tyAre emanA manamAM kAma ane tRSNAnA pUrva saMskAronuM dUdha zarU thayuM. e vRttio eTale mAranI senA. buddha bhAranI e senAne parAbhava karI je vAsanAvijaya cA AdhyAtmika zuddhi sAdhI tene svAnubhava suttanipAtanA padhAnasuramAM maLe che. emAM nathI atyukti ke nathI kavikalpanA. je sAdhaka A dizAmAM sAcA arthamAM gaye haze te buddhanA uddagAramAM pitAne ja anubhava joze. kAlidAse kumArasaMbhavamAM mahAdevanA kAmavijayanuM manahara romAMcakArI citra kaLAmaya rIte kavyuM che, paNa te kAvyakaLAmAM kavinI kalpanAnA AvaraNa taLe mAnava Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dara ] darzana ane cita anubhava jarA gauNa thaI jAya che; dIrdhatapasvI mahAvIre saMgama asuranA kaThera upasargo cha mAsa lagI sahyA ane ane ene parAbhava karyo, e rUpakavarNanamAM paNa sIdhesIdhuM mAnavIya manovRttinuM tumula dUdha jevA nathI maLatuM kRSNanI kAliyanAgadamananI vArtA paNa eka paurANika vArtA ja banI jAya che, jyAre buddhanuM kuzaLa-akuzaLa vRttionuM AMtarika tumula dUdha emanA sIdhA svAnubhava varNanamAM sacavAyeluM che, bhale pAchaLathI azvaghoSe ke lalitavistaranA lekhake tene kavikalpanAnA kUvAmAM jhulAvyuM hoya. mAravijayathI buddhanI sAdhanA pUrI thatI nathI; e te AgaLanI sAdhanAnI mAtra pIThikA banI rahe che. buddhano AMtarika prazna e hato ke mAnavatAne sAcuM sukha sAMpaDe e kya vyavahAru mArga che? A praznanuM nirAkaraNa atyAre jeTaluM sarasa lAge che teTaluM temane mATe te kALamAM sarala na hatuM. paNa budhe te evuM nirAkaraNa meLavavA sudhI na jaMpavAne kaThera saMkalpa ja karyo hato. e saMkalpa aMte temane rasto dAkhavyuM. ' te kALamAM Atmatatvane lagatA ane te vize sAmasAmI carcA-praticarcA karatA aneka paMthe hatA. temAM eka paMtha brahmavAdane hate. e mAnato ke carAcara vizvanA mULamAM eka akhaMDa brahmatatva che, je saccidAnaMdarUpa che ane jene lIdhe A samagra vizva astitvamAM AvyuM che, TakI rahyuM che ane parivartana pAmI rahyuM che. AvuM brahma e ja sarva devenuM adhiSThAna heI devAdhideva paNa che. buddhane prazna vyavahAru hatA. emane jagatanA mULamAM zuM che ? te kevuM che ? -ItyAdi bAbatonI bahu paDI na hatI. emane te e zodhavuM hatuM ke bIjAM badhAM prANuomAM zreSThatA dharAvatI mAnavajAti ja pramANamAM Itara prANI jagata karatAM vadhAre kalahaparAyaNa ane vizeSa vairaprativairaparAyaNa dekhAya che, to enA e saMtApanivAraNane keI sarala vyavahAru mArga che ke nahi ? A mathAmaNe temane brahmavihArane mArga sujhALyo. tapa ane dhyAnanA pUrva saMskAroe temane madada karI haze, paNa brahmavihAranI zodhamAM mukhya preraka baLa te emanA vyavahAra praznanA ukela pAchaLanI laganImAM ja dekhAya che. bezaka, te kALe ane tethI pahelAM paNa, AtmaupajyanA pAyA upara ahiMsAnI pratiSThA thayelI hatI; sarvabhUtahirataH ane maitrInI bhAvanA jyAMtyAM upadezatI, paraMtu buddhanI vizeSatA brahmatattva yA brahmadevanA sthAnamAM brahmavihAranI pratiSThA karavAmAM che. ApaNe atyAra lagInAM prApta sAdhano dvArA e nathI jANatA ke buddha sivAya bIjA keIe brahmavihAranI vyApaka bhAvanAne eTale surekha ane sacoTa pAyo nAkhyuM hoya. bauddhavADmayamAM jyAM ne tyAM A brahmavihAranuM jevuM vizada Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathAgatanI viziSTatAne marma [ 663 ane haiyahArI citra AlekhAyeluM maLe che te buddhanI vizeSatAnuM sUcaka paNa che. jyAre buddhane maitrI, karuNA, muditA ane upekSA e cAra bhAvanAomAM mAnavajAtinA sukhano mArga dekhAya tyAre temane potAnI bIjI zodha sadhAyAnI daDha pratIti thaI, ane pachI temaNe e ja bhAvanAone brahmavihAra kahI mAnavajAtine sUcavyuM ke tame agamya ane akaLa brahmatattvanI jaTila carcA karaze teya chevaTe tamAre sAcI zAMti mATe A brahmavihArane Azraya le paDaze. e ja vyavahAru ane jIvanamAM prayatnazIla saune sulabha evuM brahma che. jo buddhanA A brahmavihArane ApaNe mAnavajAtinA sthira sukhanA pAyA lekhe vicAra karIe te samajAyA vinA nahi rahe ke e kevI jIvanaprada zedha che. buddha pitAnA AkhA jIvanamAM je navA navA rUpe aneka upadeza karyo che, tenA mULamAM A brahmavihArane vicAra ja taravare che--jema gAMdhIjInI anekavidha pravRttimAM satya ane ahiMsAnI prabaLa vRtti taravare che tema, kahevAya che ke pratItyasamutpAda ane cAra Aryasatya e buddhanI vizeSatA che, paNa A kathanamAM maulika vajUda nathI. buddhanA pahelAMthI ja bhAratIya Adhyamiko e nirNaya upara AvelA hatA ke avidyAthI tRSNa ane tRSNamAMthI ja bIjA do janme che. A vicArane aDhe pitAnI rIte pratItyasamUtpAdanA nAmathI vikasAvyuM ane vistAryo eTaluM ja. e ja rIte cAra Aryasa paNa buddhanA pahelAMthI sAdhake ane gIomAM jANItAM hatAM; eTaluM ja nahi, paNu ghaNu tapasvIo ane tyAgIe e satyane AdhAre jIvana ghaDavA prayatna paNa karatA. jaina paraMparAnAM Asrava, baMdha, saMvara ane mokSa e cAra to kAMI mahAvIranI prAthamika zodha nathI; enI paraMparA pArzvanAtha sudhI te jAya ja che. e ja cAra to upaniSadomAM paNa jude jude nAme maLe ja che, ane kapilanA prAcIna sAMkhya AdhAra paNa e ja cAra tattva che. pratItyasamutpAda ke cAra Aryasatya e buddhanI maulika vizeSatA nathI, teya ene AdhAre ucca jIvana ghaDavAnI rIta e buddhanI AgavI ja rIta che. jyAre emaNe nirvANunA upAya lekhe AryaaSTAMgikamArga nirUpyo tyAre emaNe vartamAna jIvanamAM AMtarabAhya zuddhi ANavA upara vadhAremAM vadhAre bhAra mUkyo. - paraMtu hA, AmAMya buddhanI vizeSatA hoya te cokkasapaNe e che ke temaNe vicAra ane AcAranI sAdhanAmAM madhyamamArgI valaNa svIkAryuM. je temaNe AvuM valaNa svIkAryuM na hatuM te temane bhikSusaMdha bhinna bhinna saMskAravALA dezAMtaramAM jaI ke kAma karI zakatuM nahi ane jAtajAtanA Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] darzana ane ciMtana lakone AkathI ke jItI zakta nahi. madhyamamArga buddhane sUjha e ja sUcave che ke temanuM mana koI paNa ekAMgI pUrvagrahathI kevuM mukta hatuM! ja najare tarI Ave evI buddhanI mahatvanI eka vizeSatA e che ke teo pitAnI sUkSma ne nirbhaya pratibhAthI keTalAMka tattvonAM svarUpanuM talasparzI Akalana karI zakyA ane jyAre jijJAsu tema ja sAdhaka jagata samakSa bIjo koI te vize teTalI hiMmatathI na kahe tyAre buddha pitAnuM e Akalana siMhanI nirbhaya garjanAthI, koI rAjI thAya ke nArAja enI paravA karyA vinA, pragaTa karyuM. - te vakhatanA aneka AdhyAtmika AcAryo yA tIrthakare vizvanA mULamAM kayuM tattva che ane te kevuM che enuM kathana, jANe pratyakSa joyuM hoya te rIte, karatA, ane nirvANa yA mokSanA sthAna temaja tenI sthiti vize paNa cokkasa najare nihALyuM hoya tevuM varNana karatA; tyAre budhe, kadI paNa vAdavivAda zame nahi evI gUDha ane agamya bAbate vize kahI dIdhuM ke huM evA praznonuM vyAkaraNa karatA nathI, enAM ghUMthaNa gUMthatuM nathI. huM evA ja praznonI chaNAvaTa leke samakSa karuM chuM ke je lekenA anubhavamAM AvI zake tevA hoya ane je vaiyaktika tema ja sAmAjika jIvananI zuddhi tema ja zAMtimAM nirvivAdapaNe upayogI thaI zake tevA heya. dezakALanI sImAmAM baddha thayela mANasa pitAnI pratibhA ke sUkSma buddhine baLe dezakALathI para evA praznonI yathAzakita carcA karatA AvyA che, paNa evI carcAo ane vAdavivAdane pariNAme koI aMtima sarvamAnya nirNaya AvyuM nathI. e joI vAdavivAdanA akhADAmAMthI sAdhakane dUra rAkhavA ane tArkika vilAsamAM kharacAtI zakti bacAvavA budde temanI samakSa evI ja vAta kahI, je sarvamAnya hoya ane jenA vinA mAnavatAne utkarSa sAdhI zakAya tema paNa na heya. buddhane e upadeza eTale AryaaSTogika mArga tema ja brahmavihAranI bhAvanAne upadeza. TUMkamAM kahevuM hoya to vera-prativairanA sthAnamAM premanI vRddhi ane puSTine upadeza. buddhanI chellI ane sarvAkarSaka vizeSatA emanI agUDha vANI tema ja hadayasoMsarAM UtarI jAya evAM vyavahAru daSTAMta ane upamAo bhArata vaktavyanI spaSTatA e che. duniyAnA vAtmayamAM buddhanI daSTAMta ane upamAzelIne je dharAve evA namUnA bahu virala che. ene ja lIdhe buddhane pAli bhASAmAM apAyela upadeza duniyAnI suprasiddha badhI bhASAomAM anuvAdita thaye che ne rasapUrvaka vaMcAya che. enI saTatA, tema ja pratyakSajIvanamAM ja lAbha anubhavI Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathAgatanI viziSTatAne marma zakAya evI bAbata upara ja bhAra, e be tatvoe bauddha dharmanI AkarSakatAmAM vadhAremAM vadhAre bhAga bhajavyo che, ane enI asarane paDagho uttarakAlIna vaidika, jaina Adi paraMparAnA sAhitye paNa jhIlyo che. eka vAra vaidika ane paurANike je buddhane avagaNavAmAM kRtArthatA mAnatA te ja vaidika ane paurANikae buddhane viSNunA eka avatAra lekhe sthAna ApI buddhanA moTA bhAratIya anuyAyIvargane potapotAnI paraMparAmAM samAvI lIdhuM che, e zuM sUcave che? eka ja vAta ane te e ke tathAgatanI vizeSatA upekSA na karI zakAya evI mahatI che. buddhanI je je vizeSatA paratve upara sAmAnya sUcana karavAmAM AvyuM che te te vizeSatA spaSTapaNe darzAvatA pAlipiTakamAMnA thoDAka bhAgo nIce sArarUpe TUMkamAM ApuM chuM, jethI vAcakone lekhamAM karelI sAmAnya sUcanAnI daDha pratIti thAya, ane teo pote ja te vize svataMtra abhiprAya bAMdhI zake. eka prasaMge bhikSuone uddezI buddha pitAnA gRhatyAganI vAta karatAM kahe che ke, "bhikSuo! pote badhijJAna prApta karyA pahelAM jyAre gharamAM hato tyAre mane eka vAra vicAra Avyo ke huM pote ja jarA, vyAdhi ane zaka svabhAvavALI paristhitimAM baddha chuM, ane chatAMya evI ja paristhitivALA kuTuMbIjano ane bIjA padArthonI pAchaLa paDyo chuM, te ya nathI; tethI have pachI huM ajara, amara, paramapadanI zodha karuM te yaMgya che. AvA vicAramAM keTaleka samaya vItyuM. bharajuvAnImAM Avyo. mArA mAtA-pitA Adi vaDIle mane mArI zodha mATe ghara choDI javAnI koI paNa rIte anumati ApatA nahi. chatAM meM eka vAra e badhAMne raDatAM mUkyAM ane ghara choDI, prajita thaI cAlI nIkaLyo." bIje prasaMge eka agnivessana nAme oLakhAtA saccaka nAmanA nircanya paMDitane uddezI pravajyA pachInI pitAnI sthiti varNavatAM teo kahe che ke, he agissana, meM pravajyA lIdhA pachI zAMtimArganI zodha prAraMbhI. huM pahelAM eka ALAra kAlAma nAmanA yogIne maLyo. meM tenA dhamapaMthamAM dAkhala thavAnI IcchA darzAvI, ane teNe mane svIkAryo. huM tenI pAse rahI, tenA bIjA ziSyanI peThe, tenuM keTaluMka tattvajJAna zIkhe. tenA bIjA ziSyanI peThe huM paNa e pipaTiyA vAdavivAdanA jJAnamAM pravINa thaye, paNa mane e chevaTe na rucyuM. meM eka vAra kAlAmane pUchayuM ke tame tattvajJAna meLavyuM che te mAtra zraddhAthI te meLavyuM nahi hoya ! enA sAkSAtkArano tame je mArga Acaryo hoya te ja mane kahe. huM paNa mAtra zraddhA para na cAlatAM te mArga Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane ciMtana jIvanamAM utArIza. kAlAme mane e mArga lekhe AkiMcanyAyatana nAmanI samAdhi zIkhavI. meM e siddha te karI, paNa chevaTe temAMya mane samAdhAna na maLyuM. kalAme mane UMcuM pada ApavAnI ane pitAnA ja paMthamAM rahevAnI lAlaca ApI, paNa he agnivemsana, huM te mArI AgaLanI zedha mATe cAlI nIkaLyo. he agnivessana, bIjA eka uddaka rAmaputra nAmanA yogIne bheTe che. tenI pAsethI huM nevasaMjJAnAsaMjJAyatana nAmanI samAdhi zIkhe. teNe paNa mane pitAnA paMthamAM rAkhavA ane UMcuM pada ApavA lalacAvyo, paNa mArA AMtarika asamAdhAne mane tyAMthI chUTo karyo. mAruM asamAdhAna e hatuM ke dhyAna e ekAgratA mATe upayogI che, paNa nAcaM vara saMzodhAya-arthAta A dharma sArvatrika jJAna ane sArvatrika sukhane nathI. pachI huM evA mArganI zodha mATe AgaLa cAlyo. he agnivemsana, ema pharatAM pharatAM rAjagRhamAM Avyo. tyAM keTalAya zramaNapathe hatA, jeo jAtajAtanI ugra tapasyA karatA. huM paNa rAjagRhathI AgaLa vadhI uvelA (hAlanuM buddhagayA)mAM AvyuM, ane aneka prakAranI kaThora tapasyA karavA lAgyo. meM kherAkanI mAtrA taddana ochI karI nAkhI ane taddana nIrasa anAja levA lAgyo. sAthe ja meM zvAsocchavAsa. rekI sthira Asane besI rahevAne paNa sakhata prayatna karyo. "paraMtu, he agnivemsana, te ugra tapa ane haThAganI prakriyA AcaratAM mane e vicAra Avyo ke huM je atyaMta duHkhakArI vedanA hAla anubhavI rahyo chuM tevI bhAgye ja bIjAe anubhavI haze. chatAM A duSkara karmathI lokettara dharmane mArga lAdhe evuM mane lAgatuM nathI. te have bIje ko mArga che, enI UMDI vimAsaNamAM huM paDyo. tevAmAM, he agissana, mane nAnI uMmaranA anubhavanuM smaraNa thaI AvyuM. ' - "smaraNa e hatuM ke huM kyAreka nAnI uMmare pitAjI sAthe gharanA khetaramAM jabuDAnA jhADa nIce chAyAmAM besI sahajabhAve ciMtana karatA, ane zAtA anubhavato. he agissana, mane ema lAgyuM ke e madhyamamAgI raste te sAce na hoya? te e mArge jatAM huM zA mATe DaruM? evA vicArathI meM upavAsa Adi dehadamana choDI, dehapiSaNa pUratuM anna levuM zarU karyuM. A zarUAta jotAM ja mArA najIkanA sAthIo ane paricArake, huM sAdhanAbhraSTa thayo chuM ema samajI, mane choDI gayA. huM ekale paDyo, paNa bhAre AgaLanI zodhane saMkalpa to cAlu ja rahyo. egya ne mita bhojanathI mArAmAM zakti AvI ane huM zAMti anubhavavA lAge." Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathAgatanI viziSTatAne marma [ 667 ' te samaye sAmAnya lekavyavahArane anusarIne bedhisatva dehadamana AdinA mArgane anusaryo, paNa te vakhate temanA manane samasta vicArapravAha te ja dizAmAM vahetA ema nathI mAnavAnuM. sAmAnya mANasane samudra ekasarakhe. ja dekhAya che, paraMtu temAM paraspara viruddha dizAmAM vahenArA puSkaLa pravAha hoya che. te pramANe badhisatvanA cittamAM paNa virodhI aneka vicArapravAha. vahetA hatA. temanuM A mAnasika citra jyAre buddha agisanane uddezI pitAne sUjhelI traNa upamAo kahe che tyAre spaSTa UpasI Ave che. te traNa upamAo A rahI : (1) pANImAM paDeluM bhInuM lAkaDuM heya ne tene bIjA lAkaDAMthI dhasavAmAM Ave che temAMthI Aga na nIkaLe. te rIte jenAM manamAM vAsanA bharI hoya ane bhoganAM sAdhanomAM jeo racyApacyA hoya teo game teTaluM haThayoganuM kaSTa veThe teya manamAM sAcuM jJAna prakaTe nahi. (2) bIjuM lAkaDuM pANIthI Adhe hoya, chatAM hAya bhInuM. eneya ghasavAthI emAMthI Aga na nIkaLe. e ja rIte bheganAM sAdhanothI Aghe araNyamAM rahela sAdhaka hoya, paNa manamAM vAsanAo saLavaLatI hoya teya keI tapa temAM sAcuM jJAna. upajAvI zake nahi. (3) paraMtu je lAkaDuM pUrepUruM sUkuM heya ne jaLathI vegaLuM hoya tene araNithI ghasavAmAM Ave te Aga jarUra pragaTe. e ja rIte bheganAM sAdhanothI dUra tema ja vAsanAothI mukta e sAdhaka ja gabhArgane avalaMbI sAcuM jJAna meLavI zake. . vaLI, buddha bhikSuone uddezI sAdhanAnA anubhavanI vAta karatAM jaNAve che ke, huM jyAre sAdhanA karatA tyAre ja mane vicAra Avyo ke manamAM sArA ane narasA banne prakAranA vitarka ke vicAra AvyA kare che. tethI mAre enA be bhAga pADavA : je akuzaLa ke naThArA vitarko che te ekabAju ane je kuzaLa ke hitakArI vitarko che te bIjI bAju. kAma, dveSa ane trAsa ApavAnI vRtti A traNa akuzaLa vitarko. tethI UlaTuM niSkAmatA, prema ane keIne pIDA ne ApavAnI vRtti e traNa kuzaLa vitarko che. huM vicAra karato besuM ane manamAM koI aMkuzaLa vitarka AvyuM ke tarata ja vicAra karate ke A vitarka mAruM ke bIjA keInuM hita karanAra te che ja nahi, ane vadhArAmAM te prajJAne roke che. mana uparanI pAkI cekIdArI ane satata jAgR-- tithI evA vitane huM rekate, te evI rIte ke jemakeIgevALiye, pAkathI UbharAtAM khetare na bheLAya e mATe, pAka khAvA doDatI gAne sAvadhAnIthI Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] darzana ane ciMtana khetarethI dUra rAkhe tema. paraMtu jyAre manamAM kuzaLa vitarka Ave tyAre te vitarko mArA, bIjAnA ane badhAnA hitamAM kevI rIte che ene vicAra karI satata jAgRtithI huM e kuzaLa vitanuM jatana karata. bahu vicAra karatAM besI rahevAthI zarIra thAkI jAya ne zarIra thAke te mana paNa sthira na thAya, ema -dhArI huM kuzaLa vitarko Ave tyAre manane mAtra aMdara ja vALa. jevI rIte khetaramAMthI pAka laNAyA pachI govALa ne khetaromAM chUTAM mUkI de che, mAtra dUra rahI enA upara dekharekha rAkhe che, tema huM kuzaLa vitarko Ave tyAre enI dekharekha rAkhata, paNa manane nigraha karavAno prayatna na karo." buddhane A anubhava temaNe sAdhela mAravijayane sUcaka che. bauddha dharmamAM brahmavihArano mahimA vedAMtIonA brahmanA mahimA jevo ja che. tethI brahmavihAra vize thoDuMka vadhAre spaSTIkaraNa Avazyaka che. brahma eTale jIvaleka. temAM vihAra karavo eTale samagra jIvasRSTi sAthe premamUlaka vRttio keLavI saunI sAthe samAnapaNuM sAdhavuM. A vRttione maitrI, karuNA, muditA ane upekSA ema cAra bhAgamAM vaheMcavAmAM AvI che. enuM mahatva zrI. dharmananda kasabIe pAlidene AdhAre darzAvyuM che te temanA ja zabdomAM TUMkamAM vAMcIe: "mAtA jema dhAvaNa chokarAnuM maitrIthI (premathI) pAlana kare che, te mAMduM thAya tyAre karaNathI tenI sevA kare che, pachI vidyAbhyAsAdikamAM te hoziyAra thAya eTale mudita aMtaHkaraNathI tene thAbaDe che, ane tyAra pachI jyAre te svataMtrapaNe saMsAra zarU kare, athavA pitAnA matathI viruddha rIte vartavA lAge tyAre tenI upekSA kare che; kadI tene TheSa karatI nathI, ane tene madada karavA haMmeza taiyAra hoya che, te pramANe ja mahAtmAo A cAra zreSTha manovRttiothI prerita thaIne janasamUhanuM kalyANa karavA tatpara hoya che." gUDha ane aNaUkalyA praznothI vegaLA rahevAnuM buddhanuM valaNa samajavA mATe temane mAlukyaputra sAthe vArtAlApa TUMkamAM jANI le ThIka thaze. kyAreka mAsuMThyaputre buddhane pUchayuM ke, "tame te bIjA AcAryo nirUpe che tema jagatanA Adi, aMta ke mULa kAraNa vize tema ja nirvANa pachInI sthiti Adi vize kAMI kahetA nathI, te huM tamAre ziSya rahI nahi zakuM.' buddha javAba ApatAM kahe che ke, "jyAre meM tane ziSya banAvyuM tyAre zuM vacana ApeluM ke evA avyAkRta praznone huM javAba ApIza ? zuM teM paNa ema kaheluM ke je evA praznone javAba nahi Ape te huM ziSya rahI nahi zakuM ?" bhAluMThyaputre kahyuM, "nA, e kaI karAra hate ja nahi.' buddha kahe che, "te Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathAgatanI viziSTatAne marma [ 669 pachI ziSyapaNuM chAMDavAnI vAta egya che?" mAlukya : "nA." ATalAthI bhAluMkyane ukaLATa te zame, paNa buddha eTalAmAtrathI patAvI de tevA na hatA. AgaLa temaNe evI eka vedhaka upamA ApI je buddhanI valaNa spaSTa kare che. buddha kahe che ke, "koI jherI bANathI ghavAya che. tenA hitaciMtake tenA zarIramAMthI e bANa kADhavA tatpara thAya tyAre pele ghavAyela temane kahe ke mane prathama bhArA nIcenA praznone javAba Apa, pachI bANa kADha-. vAnI vAta. mArA prazno e che ke bANa mAranAra kaI nAtana che? kyA gAmano, kyA nAmane ane kevA kadane che? ItyAdi. te ja rIte e bANa zemAMthI ane kevI rIte banyuM tathA dhanuSa ane derI e paNa zenAM ane koNe banAvyAM. che ? vagere. A praznonA javAba na maLe tyAM lagI je vAgela bANa te puruSa kADhavA na de te zuM e bacI zake?" mAluMThyaputra kahe, "nahi ja." buddha kahe, "te pachI je gUDha ne hamezane mATe aNaUkalyA prazno che evA, praznonA uttara sAthe brahmacaryavAsa yA saMyamasAdhanA yA jIvanazuddhinA prayatnane zuM saMbaMdha che? bhAluMkyaputra, dhAra ke vizva zAzvata yA azAzvata, nirvANa pachI tathAgata rahe che ke nahi ItyAdi te jANyuM na hoya, tethI tArI saMyamasAdhanAmAM zuM kAMI bAdhA AvavAnI? vaLI, huM je tRSNA ane tenAthI udbhavatAM duHkhanI vAta kahuM chuM ane tenA nivAraNane upAya darzAvuM chuM te te atyAre ja jANI ane anubhavI zakAya tevAM che. to enI sAthe AvA akaLa praznone zo saMbaMdha che? tethI, he mAlukyaputra, meM je praznone avyAkRta kahI bAjue rAkhyA che tenI carcAmAM zakti na veDapha ane meM je prazno vyAkRta. tarIke AgaLa rajU karyA che tene ja samaja ane anusara." upara lakhelI keTalIka kaMDikAo ja buddhanuM upamAkauzala spaSTa darzAve che. tethI e darzAvavA vadhAre upamAo na ApatAM eka upayogI ane sacoTa mane rama upamA ApavI yogya dhAruM chuM. kyAreka ariSTa nAmane eka bhikSu buddhanA upadezane viparyAsa karI lokone bharamAvate. tyAre ariSTane belAvI bIjA bhikSuo samakSa buddhe upamA dvArA je vastu sUcavI che te jIvananA dareka kSetre, saune mATe, ekasarakhI upayogI che. buddha kahe che ke, "pratiSThita gaNAtAM game teTalAM zAstro bhaNuM jAya, moDhe bolI jAya, paNa ene sAce bhAva prajJAthI na samaje, mAtra ene upayoga khyAti meLavavAmAM ke AjIvikA keLavavAmAM kare, te e pipaTiyuM jJAna UlaTuM tene bhAre nuksAna kare. jema koI madArI moTA sApane pakaDe, paNa tenuM Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 ] darzana ane ciMtana pUchaDuM ke peTa pakaDI meTuM na dabAve te e sApa game tevA baLavAna madArIne paNa DaMkhe, ane tenI pakaDa nakAmI nIvaDe. te ja rIte prajJAthI tene khare artha ane bhAva jANyuM na hoya evAM zAstrone lAbha-khyAti mATe upayoga karanAra chevaTe durgati pAme. AthI UlaTuM, je puruSa prajJA ane samajaNathI zAstrone ame yogya rIte grahaNa kare ane tene upayoga lAbhakhyAtimAM na kare te puruSa sANasAmAM moTuM dabAvI sApane pakaDanAra kuzaLa madArInI peThe sApanA DaMkhathI mukta rahe. eTaluM ja nahi, paNa te sApano gya rIte upayoga paNa karI zake." buddhanI vizeSatAne sUcavanAra je thoDAka dAkhalA upara ApyA che te ane je ApavAmAM nathI AvyA te badhAyathI caDI jAya tevo athavA te samagra vizeSatAnA marmane khulAso kare evo eka dAkhale aMtamAM na ApuM to buddha vizenuM prastuta citra adhUruM ja rahe. vaLI, bhAratIya tattvacintakonI vicAra-svataMtratAne darzAvatAM pra. esamUlare I. sa. 1894mAM pitAnA vedAMta uparanA trIjA bhASaNamAM buddhanI e ja vizeSatAne nirdeza karyo che, ane satyazodhaka tema ja svataMtra vicAraka svargavAsI kizoralAlabhAIe "jIvanazodhana nI prastAvanAnA prAraMbhamAM paNa buddhanI e ja vizeSatAne nirdeza karyo che. huM jANuM chuM tyAM lagI buddha pahelAM ane buddha pachInAM 2500 varSamAM bIjA koI puruSe buddhanA jeTalI svasthatA, gaMbhIratA ane nibharyatAthI evA udgAro nathI uccAryA, je vicAra-svataMtratAnI sAcI pratIti karAve tevA hoya. te ugAre A rahyA ane e ja emanI sarvoparI vizeSatAH - "he leke, huM je kAMI kahuM chuM te paraMparAgata che ema jANuM kharuM mAnazo nahi. tamArI pUrva paraMparAne anusarIne che ema jANIne kharuM mAnaze. nahi. AvuM haze ema dhArI kharuM mAnazo nahi. tarkasiddha che ema jANI kharuM mAnaze nahi, laukika nyAya che ema jANuM kharuM mAnaze nahi. suMdara lAge che mATe kharuM mAnaze nahi. tamArI zraddhAne piSanAruM che evuM jANI kharuM mAnaze nahi. huM prasiddha sAdhu chuM, pUjya chuM, evuM jANuM kharuM mAnazo nahi. paNa tamArI pitAnI vivekabuddhithI mAre upadeza khare lAge te ja tame teno svIkAra karaje. tema ja je saunA hitanI vAta che ema lAge che ja tene svIkAra kara."-(kAlAmasuta) -akhaMDa AnaMda, me 1956. Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddha ane gopA - lagna e eka maMgaLa vidhi che, ekamAMthI aneka thavAne upaniSadamAM Avate brahmasaMkalpa che. paNa e vidhinI mAMgalikatA lagnamAM joDAnAra baMne pAtronI sarakhI samajaNa ane samAnatA upara avalaMbita che. jyAre evI samajaNuM ane evI samAnatA bannemAM hoya tyAre ja te lagna Adarza che -namUnArUpa che ema kahI zakAya. buddha eka mahAna krAMtikArI vicAraka tarIke ane madhyamamArge samatolapaNe cAlanAra loddhAraka puruSa tarIke jANItA che. emanuM vicAra ane AcAranuM sUkSmatva ane samatolapaNuM adhyAtmamArgamAM ane tatvaciMtanamAM te sarvatra suvidita che; paNa emanI e vicArasUkSmatA ane AcAranI samatolatA cheka nAnI uMmarathI kevI hatI ane khAsa karI teo jyAre gRhasthAzramamAM pravezavAlAyaka thayA tyAre kevI hatI e bahu ochA jANe che. buddhanuM jIvanacaritra pAligraMthamAM che, paNa temAM e vigata nAmamAtranI che. pAlipiTaka pachInA saMkramayugamAM je mahAyAna sAhitya racAyuM, temAM buddhanA gRhasthAzrama-pravezane lagatuM citra vistArathI Ave che. Avo eka graMtha che lalitavistara." enI racanA IsvI sananAM prAraMbhika zatakomAM thayAnuM manAya che. enI bhASA pAlimAMthI saMskRta tarapha jatI eka mizra bhASA che. lalitavistara" ne artha cheH buddhanI jIvanalIlAne vistAra. enI zailI paurANika che ane emAM kAvyacamatkAra paNa jevotevo nathI. je kAMI kahevAmAM AvyuM che, te badhuM atihAsika che ema na samajavuM; paNa buddha pite aitihAsika che, emanuM lagna e paNa etihAsika che; ATalI mULa vastu vize to prazna che ja nahi, paNa emanA lagnavarNanamAM lalitavistAranA lekhake je rage pUryA che, je bhAvanAo rajU karI che tema ja je lagnajIvanane sparzatA paNa dareka deza ane kALanA samAjane upayogI thAya agara anukaraNIya bane evA je muddAo AdulAdaka zailImAM kAvyabaddha karyo che, te buddhanA jIvanamAM banyA na hoya te paNa enA vyaktitvane zobhAve tema ja uThAva Ape tevA che; eTaluM ja nahi, paNa je vAMcanAra samajadAra hoya to ene emAMthI ghaNuM zIkhavA jevuM paNa che. tethI prastuta lekhamAM buddhanA lagnaprasaMgane lagatI e "lalitavistara "mAMnI romAMcaka vigate lipibaddha karavA dhArI che. Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 672 ] darzana ane ciMtana " pAli ane bIjA "mahAvastu' Adi sAhityamAM buddhanI patnInuM nAma yazodharA tarIke jANItuM che, jyAre lalitavistaramAM enuM nAma gopA che; eTale A lekhamAM gopAnA nAmane ja upayoga karIzuM. buddha e vizeSaNa ke nAma tyAga pachInuM che; mULa nAma siddhArtha che. smRtigraMthamAM brAhma vagere ATha prakAranAM e darzAvelAM che. te judA judA samaye agara eka ja samaye paNa judA judA samAjomAM banelI lagnadhaTanAo uparathI tAravelAM che. paurANika ane itara kathAsAhitya ke nATaka-AkhyAna sAhityamAM je anekavidha lagnanI ghaTanAo maLe che, te jotAM smRtikAe varNavelA lagnanA ATha prakAre e sAmAjika yathArthatAnuM eka nirUpaNa lAge che. vaLI, jyAre A deza ane paradezanA judA judA samAjamAM banatI ane pravartatI lagnaghaTanAo tema ja lagnaprathAo vize vAMcIe chIe, tyAre smRtikAnuM e nirUpaNa yathArtha lAge che. tema chatAM lalitavistaramAM buddha ane ge pAnuM je lagnacitra AlekhAyeluM che, te aneka dRSTie badhAthI caDI jAya enuM che ema lAge che. rAma mahAna puruSa, kRSNa paNa tevA ja, mahAdeva paNa deva ja, pAMDe paNa vIrapuruSo, naLa paNa suvikhyAta, aja eka paurANika ane pRthvIrAja e etihAsika. AvA puruSonA lagnaprasaMge te te kAvya ke purANamAM Ave che ane meTebhAge sAmAnya janatA enAthI paricita paNa che. paraMtu lalitavistaramAM buddha ne gopAno je lagnaprasaMga Ave che, te atyaMta bedhaprada havA uparAMta AkarSaka ane rasapreraka paNa che, chatAM e ajJAta rahyo hoya ema lAge che. ema na heta te azvaghoSa, kAlidAsa, bhavabhUti jevA aneka kavioe te prasaMga upara mohaka kAvya racyAM heta. rAma zavadhanurbhAga dvArA parAkramane purAvo Ape che ne sItA emane pati tarIke svIkAre che. kRSNa kimaNInuM enI IcchAthI paNa haraNa kare che. mahAdeva pArvatInI tapasyAmUlaka bhaktithI ene svIkAre che. arjunanA masyavedhathI draupadI ene varatAM chevaTe pAMce bhAIone vare che. dayamatI naLane ane dumatI ane svayaMvaramAM mALA paherAvI pati tarIke svIkAre che. saMyuktA pRthvIrAjane svayaMvaramAM ja vare che. ATalA dAkhalAomAM ApaNe e joIe chIe ke lagna pahelAM banne umedavAra ekabIjAne bhale cAhatAM hoya chatAM chUTathI ekabIjAnI parIkSA nathI karatAM ke nathI karatAM gRhasthAzramane yogya gaNenI dhIra mImAMsA. eka athavA bIjA kAraNe teo paraspara Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddha ane gopA [ 673 cAhatAM hoya che, paNa e cAhanA pAchaLa baMne umedavAromAM samAna samajaNa ane nirbhaya tema ja mokaLA manathI ekabIjA sAthe vicAranI Apale ApaNe jotA nathI. jyAre buddha ane gepamAM te badhAthI UlaTuM che. buddha jeTalA samajadAra, gopA tethI jarAya ochI samajadAra nathI jaNAtI. buddha jeTalA mokaLA manathI vAta kare che, tethI jarAya AchA mekaLA manathI gopA buddha sAthe vAta nathI karatI. buddha dhanurvidyA dvArA parAkramane paraco te batAve ja che, paNa te uparAMta je aneka vidyAo ane kaLAomAM pitAnuM caDhiyAtApaNuM batAve che te rAma, kRSNa Adi bIjA koInA lagnaprasaMgamAM ApaNe nathI jotA. bIjA aneka romAMcakArI prasaMgomAM sauthI caDhI jAya evo prasaMga to e che ke, gopA sAsu-sasarA ane bIjA aneka vaDIle samakSa jarA paNa paDado na karavAnI pitAnI makkama vRttinuM eka bhavya, udAtta ane kuzaLa tema ja vIra nArIne zobhe tevI dalIlothI samarthana kare che. e samarthana AjanI samajadAra, zikSita ane saMskArI vara kanyAnA samarthana karatAM jarAya Utare evuM nathI. je lekhake lalitavistAramAM A prasaMga Alekhe che, tenAmAM zramaNa paraMparA ane temAMya khAsa karI bauddha paraMparAmAM sthapAyelI samAnatA ane muktatAnI bhAvanA buddha ane gopAne varaNa-prasaMga laIne dUba rajU karI che. lekhaka game te pradezano hoya, game te kema ke jAtine hoya, chatAM eNe buddha ane ge pAnA pAtrAlekhanamAM strI-puruSanI samAnatAnI bhAvanA eTalI badhI UMcI kakSAe rajU karI che ke te Aje sarvatra mAnya thAya tevI che. buddha ne gopA e bane pAtro kapilavastunAM nivAsI che. banne zAkya jevA prasiddha kuLanAM saMtAna che; nepALa jevA parvatIya pradezanI mukta havAmAM UcharelAM che. e badhuM hovA chatAM chevaTe bannene saMbaMdha bauddha paraMparAmAM paryAvasAna pAme che ane bauddha paraMparAnuM strI-puruSanuM samAnatAnuM dhoraNa bIjI koI paNa paraMparA karatAM teTalA prAcIna samayamAM paNa keTaluM caDhiyAtuM hatuM e vastu buddha ane gopAnA saMvAda, milana ane parIkSaNa-prasaMgomAM ApaNe vAMcIe chIe. mane lAge che ke lalitavistarane ATale bhAga judI judI bhASAo dvArA sAmAnya janatA samakSa AvI rahyo hata, te game teTalAM videzI AkramaNa ane bIjAM bhayasthAne hovA chatAM paNa, bhAratIya nArInuM, khAsa karI savarNa gaNAtI kemena nArIvarganuM, ATaluM badhuM patana na thAta ane Aje anekavidha chUTa bhegavavA je yuropa-amerikAnA nArIvargane khale le paDe che, te karatAM paNa sarasa dAkhale ekamAtra gopAnA prasaMgamAMthI maLI Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 674 ] darzana ane ciMtana raheta. A daSTie buddha ne gepanA e varaNa-prasaMganuM AkhuM citra vAcake samakSa raju karavA jevuM lAgavAthI prastuta prayatna che. bane teTaluM TUMkAvAnI vRtti hovA chatAM e prasaMga eTale badhe madhura che ke tene sAva TUMkAvavA jatAM ene AtmA ja haNAI jAya; paNa vAMcanAra dhIraja rAkhaze te ene e laMbANa kaMTALo nahi Ape. lagnanuM kaheNa ekavAra ekatra maLelA meTA moTA aneka zAkyoe zuddhodanane kahyuM ke kumAra siddhArtha uMmaralAyaka thayo che. jyotiSIo ane sAmudrikenI bhaviSyavANI che ke kAM to te dharmapravartaka thaze ane kAM te te cakravatI. eTale je enuM lagna karI devAmAM Ave to te gharamAM vasI, strIsukhamAM paDI nyAye rAjya karaze ane aneka vIraputrane janma ApI zAkyakuLa dIpAvaze. zuddhodane javAba Apyo ke kanyAnI tapAsa karIzuM. upasthita dareka zAkya AgevAnoe kahyuM ke amArI kanyA tene egya che; paNa zuddhodana kahe che ke kumArane pUchavA vinA ApaNo nirNaya kAmano nathI. pachI te badhA ja vaDIla zALyoe maLI kumArane pUchayuM ke, "tane kaI kanyA pasaMda che?" kumAra siddhArthe kahyuM ke, "huM AjathI sAtame divase javAba ApIza." lagna vize maMthana ane nirNaya - kumAra jodhisatvane prathama te thayuM ke huM bheganA doSa jANuM chuM; mane ekAMtamAM dhyAnamagna rahevAnuM game che; te huM gRhasthAzramamAM kevI rIte zobhe? paNa tyAra bAda vadhAre vicAra karatAM tene lAgyuM ke gRhasthAzramamAM dAkhala thavAthI aneka prANIonuM bhaluM ja thavAnuM che. kamaLa kAdava ane pANImAM rahevA chatAM lepAtuM nathI tema huM alipta rahIza ane pUrve thaI gayelA badhA ja bodhisoe e rIte aliptapaNe gRhapraveza karyo paNa che. tethI lokahitanI daSTie lagna te karavuM, paNa kanyA yogya maLe te ja. Ama vicArI teNe kanyAnI yegyatAne lagatA pitAnA vicAre lakhI mekalyA. tenA e vicAre ApaNuM khAsa dhyAna kheMce che. te A rahyA: pitAne patra ane gya kanyAnI pasaMdagInI sUcanA je prAkRta ke asaMskArI hoya, te kanyA mArI vadhu thavA lAyaka nathI ja. jenAmAM adekhAI vagere doSa na haya, je haMmezAM satya Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bu ane gepa [ 65 bhASiNI heya, je ALasa sevyA sivAya mArA cittane anusare tema ja je zuddha khAnadAnavALI havA uparAMta rU5-yauvanavatI paNa hoya; eTaluM ja nahi, paNa rUpa chatAM rUpane mada na hoya, jenuM citta mAtA ane bahenanA jevuM premALa haiya; je svabhAve udAra hAI brAhmaNa ane zrama ne dAna devAnI vRttivALI hoya; je pitAnA patimAM eTalI badhI saMtuSTa hoya ke svamamAM paNa anya puruSane na ciMtave; je garviSTha ke uddhata na hoya paNa dhITa heya; je namra hovA chatAM dAsI ke gulAmaDI jevI na hoya paNa svamAnI heya; je kephI pINAM ke unmAdaka gIta, sugadha AdimAM Asakta na hoya, evI nirlobhavRttivALI hoya ke je kAMI pitAnuM hoya temAM ja saMtuSTa rahe, paNa bIjAnI pAsethI kazuM ja meLavavAnI AzA na seve; je caMcaLa ke asthira na hoya ane je lajajAnA cihna lekhe paDade sevanAra ke beThADu na hoya; je UMghaNazI na hoya, je vicArazIla hoya ane je sAsu tema ja sasarA pratye prema dharAve tevI hoya; je dAsa-dAsIvarga pratye potAnI jAta eTale ja prema rAkhe tevI hoya; je zAstrIya vidhi pramANe saunI pachI sUe ane saunA pahelAM UThe tevI haiya; je saunA pratye mitratA rAkhanArI hoya ane kumArI haiya-je AvI kanyA hoya te, he pitAjI ! tame ene mAre mATe pasaMda kare." kanyAnI zodha - pitA zuddhodane purehitane bolAvI tenA hAthamAM siddhArtha taraphathI Avele lekha mUkI kahyuM ke A lekhamAM sUcavyA mujabanA guNavALI kanyA zodhI lAve. kanyAnI pasaMdagImAM brAhmaNa, kSatriya, vaizya ke zaka evo koI varNa ke jAtibheda jevAne nathI; kAraNa ke kumAra kevaLa guNArthika che, nahi ke kuLa ke gAtrane arthe. purohita pilavastu nagaramAM comera bhaTakyo, paNa yogya kanyA na joI. chevaTe daMDapANi nAmanA zAkyane tyAM praveza karatAM ja evI kanyA najare paDI, je purohitane badhI rIte egya lAgI. kanyA paNa parehitane AvelA joI tenA pagamAM paDI adabapUrvaka belI ke, "mahArAja ! zA mATe padhAryA che?" purohite likhita patra ApI kahyuM ke AmAM varNavyA che evA guNa hoya tevI kanyA siddhArtha mAra pasaMda kare che." kanyAe vAMcIne jarA paNa DhIla karyA vinA smitapUrvaka javAba Apyo ke, jAva ane kumArane kahe ke e badhA guNe mArAmAM che. huM te saumya kumAranI patnI thaIza. keI hIna ke prAkRta pAtra sAthe ene saMbaMdha na thAva.' Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 676 ] darzana ane ciMtana buddha ane gopAnuM milana tema ja saMvanana purehite kanyAnuM e vacana zuddhodanane jaI saMbhaLAvyuM. zuddhodane vicAryuM ke kumAra kAMI AvA vacanamAtrathI mAnI le tevo nathI; eTale bhAre kAMIka vadhAre khAtarI karAvanAra mArga levo joIe. Ama vicArI teNe nakkI karyuM ke mAre kImatI dhAtunAM suMdara ane ce tevAM pAtro banAvarAvavAM. kumAra upasthita badhI kanyAone pAtre vahece ne jenA upara enI najara Thare e kanyAne te cAhe che ema samajI AgaLanuM badhuM goThavavuM. zuddhodane vicAryA pramANe pAtro taiyAra karAvI nagaramAM ghoSaNA karAvI ke sabhAsthAnamAM badhI kanyAoe upasthita thavuM. temane kumAra darzana Apaze ane kImatI pAtronI bheTa paNa Apaze. zuddhodane gupta rIte vizvAsu mANasone rokI ema paNa sUcavyuM ke pAtro vaheMcatI vakhate kumAranI najara kenA upara Thare che, te tame mane jaNAvaje. yAjanA pramANe sabhAmaMDapamAM nagarakanyAo AvatI gaI ane siddhArthanuM darzana karI, maLyuM te pAtra laI tarata cAlatI thaI paNa ekeya emAM evI na nIkaLI ke je siddhArthanI zobhA ke tejane jhIlI thoDI vAra sAhasapUrvaka tenI sAme UbhI rahI zake. chevaTe pelI daMDapANinI pA nAmanI kanyA AvI ane sabhAmaMDapamAM parivAra sAthe eka bAju UbhI rahI tema ja animeSa nayane kumArane jatI rahI. jyAre tene pAtra na maLyuM, tyAre hasatI hasatI kumAra pAse jaI te bolI ke, "meM zuM bagADayuM che ke mane pAtra na maLyuM ?" kumAre kahyuM ke, "huM tAruM apamAna nathI karate, paNa tuM sauthI pAchaLa AvI ane pAtro to pUrAM thayAM." ema kahI kumAre pitAnI kImatI vIMTI tene ApI. gopA bolI, "kumAra ! huM tamArI vIMTIne lAyaka chuM." kumAre pharI kahyuM, "te pachI le A mArAM AbharaNe." gopA belI, "ame kAMI kumArane vyasaMkRtaalaMkArahIna-karavA nathI IcchatAM; UlaTuM, ame te bhArane alaMkRta karIzuM arthAt mAranI-kAmadevanI ArAdhanA dvArA ja pArane jItIzuM. " Ama madhura vyaMgyakti karI te kanyA cAlatI thaI kanyAnuM mAthuM ane daMDa5ANine javAba . A badhuM joI pelA gupta purue rAjA pAse yathAvata nivedana karyuM ke, "deva ! daMDapANinI gepA nAmanI kanyA upara kumAranI AMkha TharI che; eTaluM ja nahi, paNa e banne vacce thoDI vAra vAtacIta paNa thaI che. A hakI, 1 rUAgI zabdone purohitane mokalI daMDapANi pAse kanyAnuM mAguM karyuM, Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddha ane pA [ 677. paNa daMDapANie javAba Ape ke, "kumAra te gharamAM ja sukhe UcharelA che ane huM te yuddha tema ja kaLA ke zilpamAM kuzaLa hoya tevAne ja kanyA ApavAno chuM. kumAra kAMI yuddha, kaLA ke zilpamAM kuzaLa nathI." zuddhodananI mUMjhavaNa - purohite daMDapANine javAba rAjAne kahI saMbhaLAvyo. rAjA UMDA vicAramAM paDyo ke mane atyAra agAu be vAra lekee cetavyuM hatuM ke je kumAra rAjamahelanI bahAra na nIkaLatA hoya te ame temanI sAthe ramatagamata ke akhADA AdinA prayogomAM bhAga levA AvIne zuM karavAnA? kharekhara, have e saMkaTa sAme AvyuM che. kumArane khabara paDI ke rAjA khUba ciMtAtura che. teNe AvIne pUchyuM ke, "pitAjI ! kaho ke udAsa zA mATe cho?" "tAre zuM kAma che ?-ema kahI rAjAe TALavA mAMDyuM, paNa chevaTe kumAranA AgrahathI rAjAe daMDapANinI kanyA ApavAne lagatI zarata vizenI badhI hakIkata spaSTa kahI. kumAre tarata ja javAba Apyo ke, "zuM mArI sAthe koI badhA prayogamAM Utare tevo che?" rAjAe pUchyuM ke, " tuM vyAyAma, - yuddha, zilpa AdinA badhA prayogo karI zakIza?" kumAre kahyuM, "avazya. badhA vizAradanI hAjarImAM bIjAonI sAthe spardhAmAM avazya UtarIza." siddhArthane harIphAImAM vijaya ane pA sAthe vivAha - rAjAe prasanna thaI Dhore piTAvyo ke "AjathI sAtame divase kumAra badhI jAtanA khela, tamAzA ane kauzalaprayogamAM game te bIjA sAthe harIphAImAM Utaraze, mATe je je e bAbatamAM kuzaLa hoya te badhAe upasthita thavuM ane spardhAmAM bhAga levo. gheSaNane anusarI medAnamAM pAMca zakaya kumAre harIphAImAM bhAga levA AvyA. pelI gepa paNa AvI ane teNIe eka jayapatAkA khoDI, ane jAhera rIte uccAryuM ke je talavAra, dhanuSa vagerenA yuddhamAM tema ja itara kaLA kauzalanA pragamAM jItaze te A patAkAne adhikArI che. vizvAmitra nAmanA lipittanI sAkSIe lipijJAnanI harIphAI thaI te chevaTe vizvAmitre kahyuM ke A siddhArtha jeTalI lipio jANe che teTalI te huMya nathI jANata, mATe vijaya ene vare che. tyAra bAda gaNitanI harIphAI zarU thaI emAM paNa kumAra cha. anukrame badhI ja kaLAomAM, kustImAM ane dhanurvidyA Adi pragamAM kamAra siddhArtha ja che. A jItathI eka bAju tamAma prekSake nAcI UDyA ne kumAra upara puSpavarSA Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % ) darzana ane siMhanA karI, te bIjI bAjuthI daMDapANie pitAnI zarata pUrI thayelI joI pitAnI kanyA kumAra siddhArthane apa. mepa ghIredAra vidharUpe gemA badhisatvanI agramahiNI banI. te sAsu-sasarA ke bIjA tamAme parivAra samakSa meTuM DhAMkyA vinA ke paDade ryA vinA AvatI jatI ane vyavahAra karatI. A joI te badhAM vicAramAM paDyAM ke hajI te A navoDhA che ane koI vaDIla sAme paDado karatI ja nathI. teone gopAnA mukta ane svastha vyavahArathI kAMIka mAThuM lAgyuM, agara cAlu rivAjanA bhaMgathI manaduHkha thayuM. A vAtanI gapAne jANa thaI eTale teNe pitAnA parivAra samakSa eka sAtvika, vicArapUrNa ane nirbhaya nivedana karyuM, je nivedana lalitavistAramAM gAthAbaddha che ane e gAthApaTTo paNa sugeya tathA lalita che. ahIM te eno sAra mAtra ApIzuM. bhale koI egya kavi e dhaMdhone gujarAtImAM padyabaMdha anuvAda kare. , "je Arya che te te mukha khulluM hoya teya besatAM ke haratAM-pharatAM, dhvajanA agrabhAgamAM camakatA maNiratnanI peThe, dIpI nIkaLe che. AyaMjana, kapaDAnuM AvaraNa na hoya teya, UThatA-besatAM badhe ja zobhI nIkaLe che. " jevI rIte bulabula rUpathI ane svarathI zobhe che, tevI rIte Aryajana paDadA vinA paNa bele ke mauna rahe teya zobhe che. : "Arya hoya te nivasana hoya ke kuzacIvara dhArI heya, agara jIrNa vastradhArI ke durbaLa zarIra hoya, chatAM te guNavAna hovAthI pitAnA tejathI ja zobhI UThe che. "jenA manamAM koI pApa nathI te Arya game te sthitimAM zobhI UThe che. tethI UlaTuM, malina vRttivALo anArya puSkaLa AbhUSaNo dharAvatuM hoya tema nathI zebha. jenuM mana paththara jevuM kaThaNa che ane jenA hRdayamAM pApa bharyuM che chatAM vANImAM mAdhurya che tevA amRta chAMTelA paNa jherathI bharelA dhaDAnI piThe badhAMne mATe haMmezAM AdarzanIya che. je AthI darekanA pratye bALakanI peThe nirdoSa ane saumyavRttivALA che Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddha ane me [ 6 tema ja badhAne mATe tIrthanI peThe sevanIya che, tevA AryonuM darzana dahIM ane dUdhathI bharelA ghaDAnI peThe sumaMgaLa lekhAya che. "jeomAM pApavRtti nathI ane jeo puSyavRttithI zobhe che, tevAonuM darzana sumaMgaLa che ane saphaLa paNa che. ' "jeo zarIra, vacana ane diyemAM saMyata che ane prasanna manavALA che, tevAo mATe moTuM DhAMkavuM ke paDade kara nakAme che. jeonuM mana niraMkuza ke svacchaMdI che, jene lAja ke zarama nathI ane jenAmAM upara kahyA tevA guNe ke satyabhASitA nathI, tevAo je DhagalAbaMdha vastrothI pitAnI jAtane DhAMke teya kharI rIte te potAnA dezane ja Dhake che; arthAt teo zarIre savastra chatAM duniyAmAM nagnaziromaNi nAgaDAonA jevA vicare che. - je AryanArI Idriya ane manathI saMyata che tema ja je svapatimAM saMtuSTa heI bIjA koI puruSane vicAra sudhdhAM kastI nathI, tevI A sUrya ane caMdranA prakAzanI peThe pitAnA rUpane DhAMkatI nathI. tene mATe meTuM DhAMkavuM la.ja kADhI be nara ja che, "vaLI bIjAnuM mana samajI zakanAra RSi-mahAtmAo ane devagaNe mAruM hRdaya tema ja mAruM zIla jANe che, te pachI mukhanuM avaguMThana mane zuM karavAnuM che ? huM jevI chuM tevI te RSio ane devAnI najaramAM dekhAuM ja chuM, pachI mukhAvaguMThana hoya ke na hoya.' gopAnI AryanArIne zebhe evI vicArapUta tema ja nirbhaya yukti sAMbhaLI rAjA zuddhodana AvI putravadhU maLavA badala eTale badhe prasanna thaye ke teNe bahu kImatI matI ane phUlane hAra tene khuzAlImAM paherAvya ane chevaTe udAra kADhayo ke jevI rIte mArA putra siddhArtha guNothI zobhe che, tevI ja rIte A vadhU paNa guNathI zobhe che, eTale A bannene samAgama e ghI ane khAMDanA jevo che. upasaMhAra uparanA varNanamAM mukhya pAtra cAra che. te darekanI vizeSatA * bIje kyAMka vAMcelI samaraNamAM AvatI gopAnI samartha ane buddhipradhAna eka dalIla e paNa che ke je meM ghuMghaTa kheMcyA hota to tamArA jevA vaDIlenAM zrI ane sau daryasaMpanna mukhanuM darzana huM kema pAmI zakato vaLI strIoe ghUMghaTa kADha e to puruSonAM hRdayanI malinatAne sUthaka bane, Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ] darzana ane ciMtana ApaNuM dhyAna kheMce che. e vizeSatA Aje ane haMmezAM lagnanA prazna para keTalI kAmanI che, te samajavAnI daSTie have ApaNe enI TUMkamAM tAravaNI karIzuM. 1. zuddhodana : pitA ane zvazura tarIkenI zuddhodananI cAra vizeSatAo bhaNI ApaNuM dhyAna jAya che. pahelI e ke uMmaralAyaka saMtatine pUchaLyA vinA, tene nirNaya jANyA vinA, lagna bAbata pitAno nirNaya tenA upara ThekI na besADavAnI vRtti, arthAta lagnanI pasaMdagImAM saMtatinI icchAnuM mukhya sthAna. bIjI vizeSatA kanyAnI yogyatA vizenI kasoTI che. zuddhodananI mukhya kasoTI pAtranI guNavattA che. te zadra kanyA hoya to paNa je guNanI dRSTie caDhiya tI hoya, te kumAra mATe pasaMda kare che. ene mana brAhmaNa ke kSatriya Adi kahevAtI ucca jAtinuM koI mahattva nathI. ene kharuM mahattva guNamAM ja dekhAya che, je sukhI dAmpatyanI sAcI bhUmikA che. trIjI bAbata kumAra siddhArthane varavAnI kanyA gopAnI IcchA purohita dvArA jANyA pachI paNa kumArane mokaLA manathI kanyAnI chellI pasaMdagI karI levA mATenI taka ApavI te. cothI bAbata vadhAre mahattvanI lAge che. vaDIle samakSa ghUMghaTa ke lAja nahi kADhavA mATe rUDhicusta leke taraphathI TIkA thatAM jyAre gopA ziSTa ane vIra nArInI hesiyatathI lAja kADhavA ane na kADhavA vaccenuM aMtara mArmika rIte pragaTa kare che, tyAre zvazara tarIke zuddhodane putravadhU gopAnA vaktavyane svacchaMdI ke uddhata na lakhatAM UlaTuM vadhAvI laI tene pratiSThA ApI lAjanI rUDhine teDI te. * 2. daMDapANi ? bIjuM pAtra daMDapANi che, je gapAne pitA che. putrI gepa kumAra siddhArthane varavA Icche che e jANyA pachI paNa te zuddhodane karelA bhAgAne svIkAryA pahelAM eka evI zarata mUke che ke je zaratamAM kumAra pasAra thAya to putrIne pitAnI pasaMdagI karyA badala prasannatA thAya ane hoMza vadhe, ane je zaratamAM umedavAra pasAra na thAya te kanyAne pitAne ja potAnI pasaMdagI ke nirNaya badalavAnI taka maLe, ane pitA tarIke uMmaralAyaka putrInI IcchAne kazI dalIla ApyA vinA avagaNavAnA aniSTa pariNAmathI bacI javAya. - 3. siddhArtha : trIjuM pAtra siddhArtha che. enI vizeSatAo te dhaNI che: (1) kuTuMbIo lagna bAbata pUchavA jAya che, tyAre turatAturata hA ke nA na pADatAM sAta divasa pachI pUrNa vicAra karyA bAda javAba Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddha ane gepA [ 681 ApavAnuM kahe che ane te javAba paNa eka vicArazIla suzIla putrane zobhe evI rIte lakhIne, ane te paNa spaSTapaNe, pitAne Ape che. emAM te pitAnI pasaMdagI pAmavA gya kanyA kevI hoI zake te darzAvatAM -dAmpatya, kuTuMba ane samAjajIvanane sukhI karavA mATe je Avazyaka guNa che tene khAsa nirdeza kare che, je bhAvI buddhanI eka vicArabhUmikA sUcave che. (2) gopAe potAnI karelI pasaMdagImAM te keTalI vAjabI che enI enA pitA daMDapANine pAkI khAtarI karI ApavA tema ja gopAnuM sanmAna vadhAravA ane sAthesAtha pitAnA pitA zuddhodanane thatI ciMtA TALavA kumAra siddhArtha daMDapANie mUkelI zaratamAM bhAga levA taiyAra thAya che ane zArIrika tema ja bauddhika badhI jAtanI parIkSAomAM pUrNa saphaLa thaI lagna mATe suprasanna vAtAvaraNa sarje che. 4. gopA : cothuM pAtra gopA che. te jema pAtramAM chelluM che tema te aneka dRSTie caDhiyAtuM paNa lAge che. bhAvi buddha jevI vyaktine mATe patnI tarIke vadhAremAM vadhAre yogya pAtranI je AzA rAkhI zakAya ane je kalpanA karI zakAya te gedhAmAM siddha thatI lAge che. (1) vadhUnI pasaMdagI bAbatana kumArane patra purahita pAsethI laI vAMcatAMveMta ja gopAe darzAvela ene AtmavizvAsa ke huM kumAranI guNapasaMdagIne avazya saMtavuM tema chuM. (2) sabhAmaMDa5mAM kumArane hAthe vaheMcAtI bheTa levA javAmAM gopA saMkeca nathI sevatI, chatAM te eka khAnadAna kanyAne sahaja evI maryAdA sAthe potAnI sakhIo sAthe ja tyAM jAya che ane kumAra sAthe balavAne prasaMge upasthita thatAM kaTAkSa tema ja vinodapUrNa zailIthI kumArane tyAM ja jItI le che. (3) jyAre rUDhibaddha naranArIo ghUMghaTa na kADhavA badala mera TIkA karatAM jaNAya che tyAre eka dhIredAra navaputravadhU lekhe te zvazura zuddhodananI sAmAjika gUMgaLAmaNa TALavA temanI samakSa potAno kesa evI cAturI, evI namratA ane evI satyaniSThAthI rajU kare che ke zuddhodana ane Akho samAja chevaTe tenA udAra valaNane mAna ApI strIvarganI eka tatkAlIna gulAmIne rUDhi sAthe ja pheMkI de che. lalitavistaranA lekhaka moTe bhAge bhikSu ja saMbhave che. te janme, vatane ane uchere game te nAta, deza ke samAjano hoya, chatAM te eka zramaNa varganA-khAsa karI bauddha saMdhanA-sabhya lekhe kaI paNa jAtanAM nAta-jAta Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 682 ] darzana ane ciMtana ke deza AdinAM saMkucita baMdhanone AdhIna rahyA sivAya ja kevaLa guNavattAnI bhUmikA uparathI ja vicAra karate lAge che. tyAgalakSI bhikSu hovA chatAM te - lekhaka gRhasthAzramanuM ane temAMya dAmpatyajIvananuM je mUlya AMke che, te enI UMDI samajaNuM darzAve che. joke enI sAme eka aTapaTe prazna che. te e ke dezadezAntaramAM tyAgI, dhyAna ane brahmacArI tarIkenI sarvotkRSTa pratiSThA pAmanAra buddhane tAruNyakALamAM paNa lagnajIvanamAM kevI rIte praveza karAvo ane e ghaTanAne baMdhabesatI karavI ? hajAre nahi, lAkhe ke jene pUrNa brahmacaryanA samarthaka tarIke pUjatA hoya, tene tenA caritracitraNamAM eka tarUNInA sahabhAgI ne sakhA thatA jovAmAM ekAMgI bhaktone AMcako lAge. jANe ke AvI ja koI muzkelImAMthI chUTavA mATe e lekhake kumAra siddhArtha pAse lagna karavuM ke na karavuM e prazna para vicAra karAvyuM che; ane te vicAra evo ke lagnanA doSa jANavA chatAM chevaTe lokakalyANanI bhAvanA tema ja pUrva paraMparAne anusaravAnI dRSTithI siddhArtha lagna karavAno nirNaya kare che. lekhaka bauddha bhikSu hovA chatAM aMte taittirIya upaniSadamAMnI prajJA tanuM mA sacavaNIH e sanAtana rAjamArga jevI gAIzya dIkSAne ja svIkAre che. -akhaMDa AnaMda, julAI 1954. Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sugatane madhyamamArga : zraddhA ne medhAno samanvaya [8] jIvanamAtranA, khAsa karI mAnavajIvananA, mukhya be pAyA che. zraddhA ane medhA. A baMne ekamekathI kadI taddana chUTA paDI zakatA ja nathI, bhale kyAreka keImAM ekanI pradhAnatA ane bIjAnI apradhAnatA-gauNatA hoyajyAM ane jyAre zraddhA tema ja buddhine saMvAda, sumeLa yA parasparanI puSTi tema ja vRddhi kare e samanvaya thavA pAme che tyAM ane tyAre mAnavajIvana khIlI UThe che. jeTalA pramANamAM e saMvAda vadhAre teTalA pramANamAM mAnavajIvananI dIpti vizeSa. buddhanA jIvanane vegya rIte samajavAno mApadaMDa A satya upara pratiSThita che. thIka ane semeTika vicAradhArA ApaNe itihAsathI jANIe chIe ke grIsamAM medhA yA buddhizaktinA vikAsa upara vadhAre paDato bhAra apAyele, jene lIdhe tyAM tattvacintana tema ja aneka kSetrone sparzatI mukta vicAradhArAo ane svataMtra cacIo khIlI; temAMthI AMjI de e bauddhika camakAra astitvamAM AvyuM, paraMtu tyAM bauddhika camakArAne joIe tevuM dhArmika baLa yA te e sUkSma cintanane jIvanamAM egya rIte utAravAnuM zraddhAbaLa na khIlyuM. bIjI bAju ApaNe e paNa jANIe chIe ke semeTika (yAhUdI, Arae Adi) prajAmAM mukhyapaNe zraddhAbaLa pragaTayuM. tethI tyAM khAsa khAsa mAnyatAone jIvanamAM vaNI levAne puruSArtha vizeSa thaze. grIsanI sUkSma ahi kahAmUlaka dharmanA yogya TekA vinA mAtra philasUphImAM mukhyapaNe pariNamI, te semeTika prajAnI zraddhAmUlaka dharmavRtti tatvacintananA samartha prakAzanI madada vinA gatizatya cokaThAmAM mukhyapaNe purAI rahI. alabatta, e baMne dAkhalAemAM thoDAka apavAde to maLI ja AvavAnA. bhAratanI sthiti pahelethI sAva judI rahI che. vedakALa ke tyAra pachInA. kALamAM buddhi ane zraddhAnI je je bhUmikA racAtI AvI che tyAM sarvatra zraddhAmUlaka dharma ane buddhimUlaka tavaciMtana e banne sAthe ja khIlatAM rahyAM Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 684 ] darzana ane ciMtana che. kyAreka koI vartuLamAM zraddhAnuM ekaThuM vadhAre sakhata thayuM ke tarata ja te vartulanA Antarika ke bahAranAM baLemAMthI eka navuM tatvaciMtana pragaTe ke jene lIdhe e sakhata cokaDuM pAchuM DhIluM paDe ane tatvaciMtananI deravaNa pramANe navesara racAya. e ja rIte jyAre koI vartuLamAM buddhimUlaka vicArane svairavihAra jIvanagata AcaraNanI bhUmikAthI taddana chUTe paDI jAya tyAre e vartulanA Antarika ke tenI bahAranAM baLAmAMthI evI zraddhAmUlaka dharmabhAvanA pragaTe ke te vicAranA svairavihArane AcAra sAthe egya rIte sAMkaLIne ja jaMpe. ' A rIte bhAratIya jIvanamAM zraddhAmUlaka dharma yA AcAra, buddhimUlaka tattvavicAranA prakAzathI ajavALI rahyo che, gati pAmato rahyo che; vizeSa ane vizeSa udAtta buddhimUlaka tatvavicAra, zraddhAmUlaka dharmanA praganI madadathI vizeSa ane vizeSa yathArthatAnI kasoTIe para khAte rahyo che. tethI ja bhAratIya badhI paraMparAomAM vicAra ane AcAra bannenuM sammilita sthAna ane mAne che. buddhanI viziSTatA buddhanA pahelAM ane buddhanA samayamAM paNa aneka dharmAcAryo, tIrthakare ane cintaka vidvAne evA hatA je pitapatAnI paraMparAmAM pitAnI rIte vicAra ane AcAra bannenuM saMvAdI mUlya AMkatA. buddhe pote paNa vicAra ane AcAranuM saMvAdI mUlya ja AMdhyuM che. te pachI prazna thAya che ke bIjA karatAM buddhanI viziSTatA zI? Ane uttara Apavo e ja atre prastuta che. eka vAkyamAM kahevuM hoya te kahI zakAya ke buddhanI viziSTatA madhyamapratipadAmAM che; arthAta vicAra ane AcAranAM tamAma kSetramAM e baMnene madhyamamAga saMvAda sAdhavo e ja buddhanI vaiyaktika sAdhanA ane sAmUhika dharma pravRttinuM hArda che. A kevI rIte, te have jarA vigate joIe. bIjA vicAro tatvajJAnanI bAbatamAM buddhe joyuM ke keTalAka vicArake jIvana yA cita ke AtmAnuM astitva vartamAna dehanA vilayanI sAthe ja vilaya pAme che, ema mAne che. ane teo pitAne AcAra paNa mAtra vartamAna jIvanane sukhI banAvavAnI dRSTie ja je che ane upadeza che. AvA Ihale kavAdI cArvAke uparAMta bude bIje paNa eka e vicAraka varga jevo je Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suratane madhyamamArga [ 685. AtmAnuM astitva mAtra vartamAna kALa pUratuM na mAnatAM zAzvata-sadA sthAyI mAna, ane e zAzvata jIvanane sadA sukhamaya banAvavAnI dRSTie ja AcArapraNAlikAo jato ne tene pracAra karato. A banne varganA vicAra ane AcAramAM buddhane atireka dekhAyo. budde joyuM ke vartamAna jIvana e anubhavasiddha satya bane che, paNa enAthI pahelAM ane pachI jIvananuM kaI anusaMdhAna nathI ema mAnavuM te kevaLa Indriyane dhULa anubhava upara, AdhAra rAkhI sUkSma vicAra ane tarkabaLane nakAravA barAbara che. e ja rIte budhe e paNa joyuM ke tatvacintake AtmA ane lekanA zAzvatapaNa. vize vicAra karatAM karatAM evI bhUmikAe pahoMcyA che ke je koIne mATe vicAra ke tarkathI gamya nathI. tatvajJAna paratve madhyamamArga tatvavicAranI A sthiti joI buddhane temAMthI madhyamamArganuM satya lAdhyuM. e satyane anusarI teNe jIvanatattva yA Atmatatvane kevaLa Indriyagamya vartamAnakALanI zULa maryAdAthI para evI, paNa vicAra ane tarkathI samajI zakAya evI, saikAlika maryAdAvALuM svIkAryuM. paNa sAthe sAthe evA Atma tatvane deza-kALanI asarathI taddana mukta evA zAzvatavAdanI agamya kaTithI paNa mukta rAkhyuM. A rIte budde Atmatatvane ucchedavAda tema ja kUTanityavAda bannethI para rAkhI tenuM dareka vicAravAna ane tarkazIlane samajAya evuM pravAhagAmI svarUpa sthApyuM. teNe kahyuM ke je ApaNe vartamAna anubhava pratyeka kSaNe Antarika jIvanamAM paNa pheraphAra jete heya ane pUrva pUrvanA saMskAramAMthI navanavA anubhava pAmate hoya te e ja anubhavane AdhAre ApaNe svIkAravuM joIe ke vartamAna jIvanane prAraMbha e kAMI Akasmika nathI, paNa atItapravAhamAMthI phUTeluM eka vaheNa mAtra che. e ja rIte vartamAna jIvana pUruM thavA sAthe ene Antarika pravAha samApta nathI thato, paNa emAMthI eka navuM bhAvi vaheNa zarU thAya che. A rIte buddha AtmA ke cittane traNa kALanA paTamAM vistarela mAnavA chatAM tene satata gatizIla svIkAryuM ane emAM ja punarjanma, karma, puruSArtha tema ja caramasukhavAda e badhuM buddhigamya rIte ghaTAvyuM. A thaye tattvajJAna para buddhane madhyamamArga. Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 686 ] darzana ane ciMtana AcAra paratve madhyamamArga pitAnA tattvajJAnane anusarIne ja buddha AcAra vize paNa madhyamamArga vicAryo ane upade. buddha AcAra yA dharmanI ADIavaLI galIkUcIomAM phAMphA mAratA lekane evI bAbato ja kahI ke je vize koI samajadAra vAMdho laI zake nahi, ane chatAM je vanane kharuM sukha Ape. vaidika paraMparAmAM dharmanA yajJa, adhyayana ane dAna e traNa skaMdhe jANItA hatA. buddhe enA sthAnamAM zIla, samAdhi ane prajJA e traNa skaMdha upara ja saunuM dhyAna kheMcyuM. buddhe kahyuM ke jIvanamAM sAce ane thira prakAza te prajJA yA vivekanA UMDANamAMthI ja lAdhe che, paNa evI prajJA citta te ja meLavI zake je te vikSepa ne caMcaLatAthI mukta banI sthiratA keLave. evI sthiratA yA samAdhi zalanA anuzIlana vinA kadI saMbhavI ja na zake. tethI buddha dharmanI prAthamika bhUmikA tarIke zIlavAna thavA upara bhAra Ape. gRhastha hoya ke bhikSa, je e durazIla haze. sadAcArI nahi hoya, sAmUhika hitamAM pitAnuM hita samAyuM che e dRSTithI nahi va to te dharmamArge kadI AgaLa vadhI nahi zake. zIla, samAdhi, prajJA buddhe jyAre zIla upara bhAra Ape tyAre mAnasika zuddhine agrasthAna ApyuM. mAnasika zuddhi na sadhAtI hoya, cittamAMthI kaleza nabaLA paDatA na hoya to game tevA kaThoratama tapa Adi dhArmika AcArane paNa anusaravAnI budde nA pADI. buddhane utkaTa tapa yA bIjA prakAranA dehadamana sAme virodha hate to tenA mULamAM tenI daSTi eTalI ja hatI ke anta zuddhi na sadhAtI hoya te bAhyadharmAcArane kAMI artha nathI. A rIte budhe zIla, samAdhi ane prajJAnA dharmAcAra paratve paNa madhyamamArga ja svIkAryo, je enA madhyamamArgI tatvajJAnanA siddhAMta sAthe barAbara saMvAda dharAve che. . buddhe jIvanatattva trikALasparza mAnyuM, chatAM vartamAna jIvana upara daSTine kendrita karavA mATe vadhAre bhAra Ape. A bhAra bhautika sukhavAdI lekAyata dvArA apAtA bhArathI judo che. lekAyata te eTaluM ja kahe ke tamArA hAthamAM jIvana AvyuM che te e bhaNAya eTaluM mANuM le. tene bhAra Indriyasukha ane zarIrasukhane mANI levA upara rahetA. buddha paNa vartamAna jIvanane mANuM levAnI vAta kahe che, paNa te judA dRSTibinduthI ane judI bhUmikA uparathI. te kahe che ke bhUtakALa te gaye. have hajAra Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sugatano madhyamamA [ +87 . upAye e sulabha nathI. bhAvI paNa atyAre hastagata nathI ane haratamata thayuM ke tarata ja te vamAna banavAnuM. eTale je kAMI hAthamAM che ane svAdhIna che te te vartamAna jIvana. AvA duCbha ane pharI na lAdhanAra vartamAna vanane kevaLa sthULa bhAganA sukha mATe veDaphI nAkhavuM tenA karatAM temAM sAcu, nirbodha ane kAIne upadrava na kare evuM sukha anubhavavuM e ja mArA madhyamamArgI dharmanA mukhya sUra che. tethI ja huM kahuM chuM ke tame zIla drArA anubhavAtI nirbhayatAnA sukhane A jIvanamAM ja mANI le. tethI ja huM kahuM chuM ke samAdhisukha A jIvanamAM ja anubhavA ane prajJAprakAzanA AnaMda paNa A jIvanamAM ja anubhave. eka vAra rAjagRhapati ajAtazatru, aparanAma krANika, muddane maLavA jAya che ane prazna kare che ke zramaNatvathI pratyakSa lAbha ? e prazna tatkAlIna vAtAvaraNamAMthI upasthita thayA che. te kALe bhikSu ane anya aneka sAdhakA hatA je petapAtAnI utkaTa dharmasAdhanA ucca ane uccatara evA paralAkanI siddhi arthe karatA. A bAbatamAM yuddhanA daSTikANu e hatA ke dha sAdhanA e ja kharI kahevAya je vamAna jIvanamAM ja nirbodha sukhane anubhava karAve. ekavAra vartamAna jIvanamAM ja evA sukhanI pratIti cAya to bhAvi mATe ciMtA karavAnI jarUra nathI. enA kramamAM e ApameLe racAze. tethI ja mudde ajAtazatrune zIla, samAdhi ane sAthI nIpajatA pratyakSa sukhanI vAta vizadapaNe ' dIdhanikAya ' nA lasutta 'mAM samajAvI che. ( sAmajI yuddhavicAra ne buddha vAra muddanA pahelAM ane enA samayamAM brahma, brahmA ane leAka Adi vize anekara'gI carcAo thatI. kAI kahetA ke loka antavAna che te khIjA kahetA ke te ananta che. e ja rIte brahmadevane anAdiananta ane anAddhi sAnta mAnanAra paNa hatA. AvI AsarDa mAnyatAo yA dRSTio ' dIdhanikAya' nA eka sUtramAM buddhane mukhe varNavAyelI noMdhAI che. kharI rIte e udgAre buddhanA ja che ema na mAnIe teya emAM yuddhanuM dRSTibiMdu vyakta thayuM che, e nirvivAda satya che. te dRSTibiMdu eTale buddha AvI agamya ane sadA vivAdAspada mAnyatAone, jijJAsuo ane sAdhakAnI buddhine mUMjhavanAra heAI, eka jALa tarIke nirdeza che. te ziSyAne kahe che ke evI mAnyatAo e tA brahmajALa che. (kadAca cAlu bhramajALa zabda enuM ja apabhraSTa rUpa hoya. emAM . Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 688 ] darzana ane ciMtana sapaDAyA te mAchalAMnI peThe bharavAnAM. ATaluM ja kahIne buddha patAvatA nathI, paNa e brahmavicAranA sthAnamAM "brahmavihAra'no vidhAyaka mArga prarUpe che. cAra bhAvanAo buddha kahe che ke brahma ke brahmA AvAM che tevAM che e bhale vivAdAspada hoya, paNa jIvasRSTi e te saunA anubhavanI vastu che. jIvasRSTimAM caDatI-UtaratI keTinA ananta jIvonI rAzi che. e ja brahma che. emAM vihAra kare eTale jIvasRSTi sAthe evA prakArano saMbaMdha keLavo jethI cittamAM kaleza na vadhe ane hoya te jUnA kaleze kSINa thAya tema ja uttarottara citta vadhAre vikasita thAya. A saMbaMdha keLavavAnI rIta tarIke eNe mitrI, kaNuM, muditA ane upekSA e cAra bhAvanAo A jIvanamAM utAravA upara ja bhAra Apyo che. kharI rIte buddhanA zIla, samAdhi ane prajJA e traNa dharmaskaMdhane athavA te vartamAna jIvanamAM ja dharmasAdhanAnuM sukha anubhavavAno pAyo eTale A brahmavihAra. buddhano samagra upadeza brahmavihAra upara pratiSThita che, ane te mATeno puruSArtha vartamAna jIvanamAM ja zakya che. jeo brahmalokanI agama-nigama vAta karatA hoya temane paNa chevaTe brahmavihAra mAnyA vinA cAle tema nathI." AtmavAdI ke anAtmavAdI? buddha anAtmavAdI kahevAya che, te eka rIte sAcuM che, kAraNa pitAnI pahelAM ane pitAnA samayamAM je kUTasthanitya Atmatattva manAtuM tene buddha niSedha kare che ane chatAMya te AtmavAdI che e vAta paNa sAcI, kema ke te cArvAkanA dehAtmavAdane niSedha karI sadA gatizIla evA trikALaspeza cita yA caitanya tatvane mAne che. AMkhe UDIne vaLage evI buddhanI vizeSatA e che ke te je kAMI kahe che te vicAra ane tarkathI samajI zakAya yA samajAvI zakAya evuM ja kahe che. ene kaI rUDhibaddha zAstra, paraMparA AdinuM baMdhana nathI. ene baMdhana heya te eTaluM ja che ke jeTaluM vicAra ane tarkathI samajAya te svIkAre ane te pramANe ja jIvana che. A buddhane zraddhA ane medhA arthAta AcAra-vicAra, yA dhama-tatvajJAnane mAnavajAtinA ItihAsamAM ane saMvAda che. -janmabhUmi, 24 me 1956. Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhArtha patnIne puNyaprakopa [9] bhAvi buddha thanAra siddhArthe taruNavaye lagna karyuM. enI patnInuM nAma gepA. bane zakyavaMzanAM hatAM ane nepAlamAM Avela kapilavastunA rahevAsI. nepAla e parvatIya pradeza che. sAmAnya rIte parvatIya jAtiomAM strIsvAtaMtrya ane strIzakti pradhAnapada bhogavatI ja hoya che. temAMya AjathI hajAro varSa pahelAMnA svAtaMtryanI to vAta ja zI ? vaLI kumAra siddhArtha ane gepa je zAkyavaMzanAM hatAM te vaMza prarAkramI ane vizeSe svataMtratApriya hatA; nahi ke atyAre enA vaMzajo je "sAkiyA" kahevAya che ane gulAmI manodazA. bhegave che tenA je. evI svataMtra havAmAM ane svataMtra khAnadAnImAM UcharelI gopA lagna pachI zvasura pakSamAM jAya che tyAre keTalAMka rUDhibaLo enA ghUMghaTa nahi kADhavAnA, lAjanuM avaguMThana nahi rAkhavAnA svastha valaNa sAme kAMI babaDATa karavA, mAMDe che. gopAe joyuM ke Ane javAba sAdhAraNa strInI jema risAIne ke vAMdhAvacakA pADIne ke gRhakalaha janmAvIne ne Apa; paNa e vizenI pitAnI samajaNa ane dRDha mAnyatA nirbhayapaNe rajU karavI. gopAe tema karyuM ane te paNa potAnA zvasura zuddhodhana Adi vaDIlo samakSa pitAnuM vaktavya vinamrapaNe paNa atyaMta makkamapaNe rajU karIne. gopAnI e uktio etihAsika avazeSa hoya ke kavi-lekhaka dvArA kapAyelI hoya, te game te ho, paNa e mukitasaMgraha AjanI sthitimAM jyAM jyAM dhUMdhaTane lIdhe aneka jAtanI gUMgaLAmaNa strIone sahevI paDe che tyAM sarvatra strI ane puruSone dIvAdAMDI. rUpa thaI paDe tema che. tethI atre e mULa sUktiono bhAva gujarAtImAM ApavAmAM Avyo che. lalitavistara adhyAya 12 pR. 178-182 upara Avela e mukitaone koI zaktizALI kavibhaginI gUjarAtImAM chandobaddha karaze te te eka geya kAvya banI raheze ane je koI yogya vyakti ene saMvAdazailIe geya nATayanuM rUpa Apaze to te e camatkArI asara upajAvaze. e uktio A rahI? AyaMjana kapaDAnuM AvaraNa na hoya toya jatAM-AvatAM, UThatAM- besatAM badhe ja zobhI nIkaLe che. 44 Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzana ane caitana jevI rIte khulabula rUpathI ane svarathI rAbhe che tevI rIte Ayajana paDadA vinA paNa, khele ke mauna rahe toya, zobhe che. ** 690 ] (6 Aya hAya te nirvastra hoya ke kuza-cIvaradhArI hAya, agara chaNa vastradhArI ke duLa zarIradhArI hAya, chatAM te guNavAna hAvAthI peAtAnA tejathI ja zobhI UThe che. 66 jenA manamAM kAI pApa nathI te Aya game te sthitimAM zAbhI UThe che. tethI UlaTuM milanavRttivALo anAya puSkaLa AbhUSaNo dharAvatA hoya tAya nathI zAbhatA. " jenuM mana paththara jevu kANu che ane jenA hRdayamAM pApa bharyuM che chatAM vANImAM mAdhurya che tevAo amRta chAMTela paNa jherathI bharela ghaDAnI peDe badhAne mATe hamezAM adanIya che. " je AryAM darekanA pratye bALakanI peThe nauSa ane saumyavRttivALA che tema ja badhAne mATe tIrthanI peThe sevanIya che, tevA AryonuM darzana dahI ane dUdhathI bharelA dhaDAnI peThe sumaMgaLa lekhAya che. re jemAM pApavRtti nathI ane jeo puNyavRttithI roAle che tevAonuM darzona sumagaLa che ane saphaLa paNa che. tr je zarIra, vacana ane indrimAM sayata che ane prasanna manavALA che tevAo mATe meDhuM DhAMkavuM ke paDado karavA nakAmeA che. .. jeenuM mana niraMkuza ke svacchaMdI che, jete lAja ke zarama nathI ane jenAmAM upara kahyA tevA guNA ke satyabhASitA nathI tevAe jo DhagalA adha vastrAthI peAtAnI jAtane DhAMke teya kharI rIte te peAtAnA doSone ja DhAMke che. arthAt te zarIre savastra chatAM duniyAmAM nazirAmaNi nAgaDAonA jevA ja vicare che. " je A nArI indriya ane manathI sayata che tema ja je svapatimAM saMtuSTa hAI khIjA kAI puruSanA vicAra sudhdhAM karatI nathI tevI AryAM, sU ane caMdranA prakAzanI peThe, potAnA rUpane DhAMkatI nathI. tene mATe moDhuM DhAMkavuM, lAja kADhavI e nirarthaka che. '' vaLI, khIjAnuM mana samajI zakanAra RSi-mahAtmA ane devagaNA mAruM hRdaya tema ja mAruM zIla jANe che. te pachI mukhanuM avaguna mane zuM karavAnuM che? huM jevI chuM tevI RSie ane devAnI najaramAM dekhAuM ja chuM --pachI mukhAvaguM na hoya ke na hoya. --gRhamAdhurI, julAI 1954. Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsAnI eka ADakatarI pratiSThA [ 17 ] zrIyuta aMbAlAla purANune "dakSiNa" varSa 2, aMka bIjAmAM ahiMsA e mathALA nIce eka vistRta lekha prasiddha thayo che. A Akho lekha praznottara rUpamAM che. keTalAka praznottare te evA che ke jenuM vicAramAM najIvuM mahatva che, chatAM vicAraNIya kahI zakAya evA mahatvanA praznottare paNuM ghaNuM che. joke e praznottare vize vistArathI carcA karavI ISTa che, paNa mULe e praznottare ja vistRta che ane tenI vigatavAra carcA karavA jatAM ativistAra thayA sivAya rahe nahi. vaLI, carcAmAM praznottare lekhakanI bhASAmAM rajU karyA hoya to ja vAMcanArane baMne bAjuno kAMIka khyAla AvI zake ane te upara pitAno vicAra bAMdhI zake. A badhuM karavA jatAM je ativistAra thAya tene maryAdita kadanuM kaI paNa sAmayika patra eka ja aMkamAM bhAgye ja chApI zake ane khaMDazaH chapAtAM sAmAnya vAMcanArano vicArapravAha paNa khaMDita jevo banI javAne bhaya che. tethI prastuta carcAmAM zrIyuta purANInA khAsa muddAone sparzI vicAra kara ucita che. zrI. purANI gujarAtI che ane suzikSita paNa che. mULe te vyAyAmaniSNAta tarIke ghaNAne jANItA hatA, paNa aneka varSo thayAM teo zrI. araviMdanI sAdhanAne varelA che, ane piDecerI, zrI. araviMda AzramamAM rahe che. aneka varSo pachI teo 1947mAM gujarAtamAM pahelavahelA AvelA. huM pahelAM ke pachI temane kadI maLyo nathI, paNa prathama te temanA lakhANa dvArA, ane pachI keTalAka mitro dvArA temane vize parokSapaNe kAMIka jANavA pAmyo chuM. meM sauthI pahelAM zrI araviMdanA pUrNaganuM temaNe gujarAtImAM karela bhASAMtara sAMbhaLyuM tyAre ja, joke huM e bhASAntarathI paritRpta na hato chatAM, evA gaMbhIra ane durUha tattvaciMtanane gujarAtImAM utAravAnA temanA sAhasathI temanA pratye AkarSAyA hatA. temane pratyakSa jANanAra evA vizvasta tema ja sahRdaya vidvAna mitra dvArA jyAre meM temanI yauvanasulabha capaLatA ane karmakasulabha kAryazIlatA vize sAMbhaLyuM tyAre temanA pratye mAruM Aka WWW.jainelibrary.org Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 692 ] darzana ane citana vaNu era vadhyuM. zrI. araviMda jevA yogIndranA samIpamAM lAMkho vakhata satata rahevAnI ane sAdhanAmAM bhAgIdAra banavAnI taka e paNa AkarSaNanu jevu tevuM nimitta nathI. zrI. suMdaram to mArA gheADANA paricita che ja. temanI zakti vize mArA prathamathI ja ati Adara rahyo che. eTale temanA taMtrIpade sa MpAdita thatA 'dakSiNA'nA lekhA avAranavAra vAMcavA prerAu chuM. chelle jyAre ahiMsA vizene vistRta lekha vAMcyo tyAre huM aneka rIte vicAramAM paDI gayA. yeAgIndranI paricaryAmAM rahenAra ane yogasAdhanAmAM bhAga lenAra prauDha vyaktine hAthe sadA vikAsa pAmatA ane uttarAttara vadhAre UhApoha mAgatA ahiMsA jevA kALajAnA sUkSma tattva vize je kAMI lakhAyu hoya te sAdhAraNa, tuccha ke upekSApAtra hoI na zake e vicAre e lekhane huM aneka vAra sAMbhaLI gayA ane te upara yathAzakti svataMtra tema ja taTasthapaNe manana paNa karyuM; paraMtu duHkha sAthe kahevu paDe che ke zrIyuta purANInI ahiMsA vizenI carcA ghaNe sthaLe vicAra, tarka ane satyathI vegaLI che. keTalIka vAra ema lAge ke A satalakSI tattvamImAMsA nahi, paNa eka pUrvagrahaprerita pIMjaN ane zabdaLa mAtra che. vaLI, AkhA lekhane jheka ema sUcavatA lAge che ke te ahiMsAnI taTastha ane mULagAmI carcAne nimitte mAtra gAMdhIjInI paddhatinI sAme kAMI ne kAMI kahevA kheDA che. zrI. purANI ahiMsAtattvane nathI mAnatA ema teA nathI ja. emaNe ahiMsAnI upayeAgitA svIkArI che ane ahiMsAnI vyAkhyA paNa karI che. chatAM temanI praznottarImAM madhyasthAne jANe gAMdhIjI ja na hoya tema gAMdhIjImAM udya pAmelI ane vikaselI ahiMsAnA vicAra Ave che tema ja temanI ahiMsaka paddhatine prazna Ave che tyAre zrI. purANI mAtra mananu yAgasulabha samatAlapaNuM ja nathI gumAvatA, paNa te je pUNyeAganI dizAnA pravAsI che ane je pUNyeAganI mahattA zrI. araviMdanA tathA zrI. mAtAjInA dhruva maMtra jevA prasanna ane gaMbhIra lekhAmAM pratipAdita thaI che. tene ja anyAya kare che. jyAre huM pharIpharIne dakSiNAnA prathama varSanA prathama aMkamAM prasiddha thayelA zrI. mAtAjInA vizvasavAdanI sthApanA ' ane zrI. araviMdanA * amAza prasthAna ' e lekhA vAMcuM chuM tema ja prathama thayela zrI. araviMdane Adarzo e lekha : " Adarza ' tema ja * rUpAMtara ', ' navuM vanA khInna aMkamAM prasiddha Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [193 hiMsAnI eka ADakatarI pratiSThA vAMcuM chuM tyAre e banne vyaktionI vizALa daSTi ane dareka pakSane vAjabI rIte taLavAnI tema ja kaI paNa pakSane anyAya na thAya tevI rIte carcA karavAnI samatola vRtti pratye UMDA AdarathI mastaka namI paDe che. enI ja sAthe jyAre huM zrI. purANInA ahiMsA vizenA dRSTikoNane sarakhAvuM chuM tyAre mane taddana khecekhuM ema lAge che ke purANI pitAnA guru zrI. araviMda ane zrI. mAtAjInA vicAra ane dhyeyane ja jokhamAvI rahyA che. "Adarza" nAmanA lekhamAM zrI araviMde kahyuM che te pitAne vize keTaluM lAgu paDe che e zrI. purANa aMtarmukha thaI vicArI jue te teo bhAgye ja satyane anyAya karaze. zrI. araviMda kahe che: "e pracAraka pilA skUla vyavahAru bhANasanI keTino ja che. pelA Adarza ke bhAvanAno te sAce svAmI nathI che, paNa tene gulAma hoya che. koI bIjAnI pakaDamAM te AvI gayela hoya che. e bhAvanA tene dhakelatI hoya che. enI IcchAzakti te bhAvanAne AdhIna thaI gayelI hoya che. e bhAvanAne sAro prakAza tene maLela nathI hoto" (pR. 99). A sthaLe huM dareka jijJAsune upara sUcavelA lekha pharI pharI samajapUrvaka vAMcI javA bhalAmaNa karuM chuM. je e lekho vAMcI zrI. purANInI ahiMsA vizenI carcA vAMcaze tene mAruM kazana vajUdavALuM che ke nahi tenI khAtarI thayA vinA nahi rahe. kaI eka bhAI, je zrI araviMdAzramamAM rahetA haze ane pachI amadAvAda jaIne pitAnA kAmamAM paDyA haze, temane saMbaMdhI zrI. purANIe pite ja eka lAMbe patra lakhela che, je kharI rIte eka susaMbaddha lekha che. e patra prathama varSanA trIjA aMkamAM "karma ane karmaga' e mathALA nIce chapAyeluM che. zrI. purANIne A patra ane temane ahiMsA vize dRSTikoNa baMne sarakhAvuM chuM tyAre mArI samajamAM ja e nathI AvatuM ke teo amadAvAdavALA pitAnA paricita sAdhaka mitrane je salAha gaMbhIrapaNe ApI rahyA che te ja salAhane vyApaka rIte ApameLe jIvanamAM utAranAra gAMdhIjInA ahiMsaka karmavegane teo zA mATe avagaNatA haze? zrI. purANa spaSTa lakhe che: "je kAma lIdhuM hoya, yA te prakRtinI ejanAmAM je ApaNe karavAnuM AvyuM hoya, ane jenA pratye ApaNe aMtarAtmA vireAdha ke prati rodha karatA na hoya te te kAma karavAmAM ApaNuM AdhyAtmika pragatine kaI jAtane bAdha AvatuM nathI, e vAta ghaNuM leke samajatA nathI." * pR. 158). A sthaLe huM atyaMta vinamrabhAve zrI. purANane pUchavA IcchuM Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 694 ] darzana ane ciMtana chuM ke tame kamaMga mATe je vidhAna karyuM che te vidhAnane vadhAre vyApaka rUpamAM ane svayaMbhU skUrtithI gAMdhIjIe amalamAM mUkyuM ane tenI duniyAnA badhA ja bhAgamAM ochevatte aMze UMDI asara thaI zuM e ja gAMdhIjInA karmaveganI khAmI che ? zrI. purANInI dRSTie ema havAno saMbhava che ke zrI. araviMdanI AdhyAtmikatA gAMdhIjInI AdhyAtmikatA karatAM ghaNuM ja unnata che, enI sarakhAmaNImAM gAMdhIjInI AdhyAtmikatA hoya te e bahu sAdhAraNa keTinI che. temanI A mAnyatA hoya te te sAme mAre kazuM ja kahevAnuM nathI. huM je kahevA IcchuM chuM te to eTaluM ja che ke gAMdhIjImAM prakaTeluM nara, pachI ene nAma Adhyatmika Ape ke vyAvahArika, paNa te nara ane teNe sthApelA mArgo zrI. mAtAjInA vizvasaMvAdane mUrta karatA hoya tevA che. A badhuM AkhI duniyAnA UMDAmAM UMDA vicArakene te dIvA jevuM dekhAya che. zuM mArA jevAe A badhA taTastha ane sUkSama vicAra karatAM zrI. purANInuM daSTibindu vadhAre taTastha ane sAragrAhI samajavuM? mana nA pADe che. ATalI praratAvanA pachI purANIe carcela muddAomAMthI thoDAka tAravI mArI potAnI bhASAmAM ahIM rajU karI tenI samIkSA karavA huM dhAruM chuM. te muddA A rahyA- (1) zuddha Adarza tema ja vyavahAranI dRSTie ahiMsA vize vicAra (2) AdhyAtmika satya lekhe tema ja jIvanopayogI satya lekhe ahiMsAno vicAra. " (3) AtmarakSA tema ja dharma, nyAyanI sthApanA jevA sArA hetu mATe prAcInae zastrayuddhane mArga svIkArelo tenI, te ja hetu mATe vaparAtI ahiMsaka paddhati sAthe sarakhAmaNI. pahelA muddAmAM zuddha AdarzanI daSTie ahiMsAnI azakyatA batAvatAM purANInI dalIla e che ke jIvana jIvavuM hoya te bIjAnuM jIvana pitAmAM samAvyA sivAya te jivAtuM ja nathI. gI nIvaya maHM ke moTuM mAchaluM nAnA mAchalAne gaLe e kahevata jIvanano siddhAMta ja rajU kare che. khAvApIvA, besavA AdimAM thatI ochAmAM ochI hiMsA ke zAkAhAra jevA taddana sAdA kherAkamAM thatI ati alpa hiMsA paNa kharI rIte hiMsA ja che. zuddha AdarzanI daSTie ochI ke vattI, nAnI ke moTI hiMsAmAM phera paDato ja nathI. tethI Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsAnI eka ADakatarI pratiSThA [ zev teo kahe che ke zuddha AdarzanI dRSTie ahiMsA zakaya ja nathI. tyArabAda te vyavahAru rIte ahiMsAnI zakyAzakyatA vize vicAra karatAM pratipAdana kare che ke vyavahAru dRSTie paNa atyAre ahiMsA zakya nathI. tenI lIla e che ke jo eka mANusa paNa saMpUrNa ahiMsA AcarI zakatA nathI te AkhI prajA ke AkhA samAja pAse ahiMsAnA pAlananI AzA rAkhavI e to AkhA samAja pAsethI zahIdI AcaravAnI AzA rAkhavA kharAkhara che, ke je kadI zakya nathI. zrI. purANInI vicArapatine moTAmAM moTA ane tarata ja najare caDe evA doSa e che ke teo gAMdhIjInI ahiMsaka kArya paddhatinI apUrNatA ane vyavahArutA khatAvavAnI ekamAtra temathI ja vicAra karavA kheDA che. tethI te zuddha Adarza ane vyavahAru STa evA e vikalpe mAtra khaDanadaSTie UbhA kare che. mAtra khaMDanadaSTithI UbhA karavAmAM AvatA vikA, taka ane darzanazAstramAM zuSkavAda ke adhama vAda tarIke jANItA che, kAraNa ke evA vikalpo UbhA karI yena kena prakAreNa sAmA pakSanuM khaMDana karavuM emAM khullI rIte satyanI avagaNanA hAya che. purANI peAtAnI AkhI carcA daramyAna zuSkavAda ke adharmavAdanA bhAga banyA che. teo khaMDanadaSTinA ekapakSI vaheNama pAtAnA guru zrI. araviMg vidhAna ja bhUlI jAya che. zrI. arivaMde pote ja kahyuM che ke pUrNa Adarza haMmezA asiddha ja rahe che, chatAM enI preraNA ja vyavahAru amalamAM prANadAyI nIvaDe che ane vyavahAramAM uttarAttara mANasane AgaLa vadhAre che. gAMdhIjI paNa ahiMsA vize khIjuM zuM kahetA ane mAnatA ? teoe aneka vAra karIkarIne kahyuM che ke pUrNa ahiMsA tA paramezvaramAM ja saMbhave, paNa mANasane dhama e che ke enI dizAmAM potAthI khanatuM badhuM ja prAmANikapaNe karI chUTe. ema karanAra ja kAMIka ne kAMIka AdarzonI najIka jatA jAya che. gAMdhIjI pAte ja potAnI ahiMsaka patine ahiMsAnA zuddha Adarzane saMpUrNa paNe amalamAM mUkanAra tarIke nathI oLakhAvatA, to pachI e patine e dRSTie vageAvavI te kheduM nahi teA zuM che ? vyavahAru dRSTie paNa kAI eka vyakti pAsethI yA AkhA samAja pAsethI gAMdhIjIe saMpUrNa ahiMsA-pAlananI AzA rAkhI ja nathI. teo pote paNa peAtAne saMpUrNa paNe ahiMsAnA AcaranAra tarIke oLakhAvatA nahi. evI sthitimAM sa'pUrNa paNe vyakti ke samAja ahiMsA AcarI na zake ema atAvI vyavahAru dRSTie paNa ahiMsaka paddhatinI khAmI khatAvavI e nayu O ajJAna che. Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 ] darzana ane ciMtana prakRtinA baMdhAraNamAM ja hiMsAne sthAna che ema kahI purANI hiMsA vinA jIvanane azakya batAve che, te paNa hiMsA ke ahiMsAnA anA viparyosa ravA kharAkhara che. ahiMsAne siddha karanAra saMto prakRtinA baMdhAraNanI vAta kharAkhara jANatA, tethI ja temaNe prakRtinA taMtramAM rahenAra darekane mATe eTaluM ja sUcavyuM che ke mANasa peAtAnA pratye khIjAnI pAsethI je ane jevA vyavahAranI AzA rAkhe te ane tevA ja vyavahAra teNe bIjA pratye AcaravA. AvI AtmaupamyanI sAcI bhAvanAne prAmANikapaNe amalamAM mUkavI ane uttarAttara vikasAvavI te ja vAstavika ahiMsA che. satAe ahiMsAnA anubhavela ane batAvela A svarUpamAM AchA ke vattA, nAnA ke meTA jIvAnA nAza upara ochIvattI ke nAnImoTI hiMsAnI gaNatarIne sthAna nathI. ahisAnA upara sUcavelA svarUpamAM khIjA prANI pratye samadaSTi keLavavI e eka ja vastu mukhyapaNe samAyelI che. samadaSTi dvArA ja prakRtinA AsurI badhAraNamAMthI daivI svarUpa tarapha AgaLa vadhAya che, e gItAmAM Thera Thera kahyuM che. eTale peAtAnA ane khIjAnA vacce viSamadRSTimUlaka vyavahAra te hiMsA ane samadaSTimUlaka vyavahAra te ahiMsA, A vastu samAnya che. kAI paNa prANIne dekhItA nArA na thatA hoya tyAre paNa hiMsA saMbhave ane dhaNIvAra dekhItA nAza thatA hAya chatAM temAM hiMsA na paNa heAya. AvI vastusthiti hAvA chatAM mAtra prANIvadha ke jIvanAzane ja hiMsA mAnI jIvana jIvavAmAM ahiM - sAnI azakayatA khatAvavI e te daivI prakRtine agara te tarapha prayANu karavAnA inkAra karavA kharAkhara che. khIjA muddAnA saMbaMdhamAM AdhyAtmika satya tarIke ahiMsAnuM je mUlyAMkana purANIe karyuM che te sAcu che. tee kahe che ke, ' AdhyAtmika unnatine mATe ahiMsAnuM AcaraNa karanAra mANasa eka evI cetanAvasthAne paheAMcavA mAge che, jemAM sarva prakAranAM preraka ane uttejaka kAraNeAnI vacce paNa pote zAMta ane ahiMsAmaya rahI zake. enI dRSTie aMtaranI ahiMsAvALI sthiti jALavavI e ja mukhya dhyeya che. aMtaranI ahiMsAmaya sthitine jarA paNa bhaMga na thAya e ene mana ati Avazyaka che. ahiM'sAnA pAlanathI kAI khAdya pariNAmeA Ave che ke nahi e bAbata ene mana gauNa hoya che.' AdhyAtmika satya lekhe gAMdhIjImAM ahiMsA siddha thaI hatI ke nahi tenI sAbitI aneka prasaMge maLI cUkI che. ane temanA game tevA virAdhIe paNa e vAta svIkArI che ke gAMdhIjI praznalamAM prabala uttejaka Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsAnI eka ADakatarI pratiSThA [197 saMjoge vacce paNa akSobhya rahI zakatA. eTale je vicAra karavAnuM rahe che te to eTale ja ke tevo mANasa ahiMsAnA bAhya pariNAmanI darakAra rAkhe ke nahi ? huM dhAruM chuM ke, koI paNa samajadAra e svIkAryA vinA nahi rahe ke, jenA jIvanamAM svayaMbhUpaNe ja ahiMsA udaya pAmI hoya ane jeNe e ja AdhyAtmika baLane AdhAre sAmAjika jIvanamAM krAMti kare evI paddhatio akhatyAra karI hoya te mANasa bahAranAM pariNAmethI taTastha rahI zake ja nahi. UlaTuM, tevo mANasa satata jAgarUka hovAthI pitAnI paddhati keTale aMze kAryasAdhaka thAya che ane keTale aMze nathI thatI, kyAM ane kyAre enA prayoganI rItamAM pheraphAra karavAnI jarUra che ItyAdi vize vadhAre kALajI vALo hoya che. tema chatAM e taTastha eTalA ja arthamAM hoya che ke dhArela pariNAma AvavAthI ke na AvavAthI te potAnuM samatva leza paNa gumAvate nathI, AdhyAtmika cetanAnI ucca bhUmithI te saheje paNa nIce Utarato nathI. kharI rIte to AdhyAtmika ahiMsA siddha thaI che ke nahi tenI kasoTI ja jIvananAM judAM judAM kSetromAM tenA prayoga uparathI ane temAM kadI hAra na mAnavAnI vRtti uparathI ja thAya che. ApaNA jevA sAdhAraNa mANase je ahiMsAnAM bAhya pariNAmo pratye mukhya dRSTi dharAve che tethI eTaluM ja siddha thAya che ke ApaNu jevAe hajI aMtarmukha thaI vAstavika rIte ahiMsA sAdhavAnI rahe che. kasoTImAM dekhAtI niSphaLatA e kAMI sadgaNo vikasAvavAnI ayogyatAnuM chelluM pramANapatra nathI, paNa e te e dizAmAM vadhAre sAvadhAna thavAnI eka sUcanA mAtra che. je vastu eka vyaktimAM AdhyAtmika satya lekhe ochevatte aMze siddha thaI hoya te sAmUhika jIvanamAM pragaTa thayA sivAya rahI zake ja nahi. phera eTale che ke sAmUhika jIvanamAM enuM prakaTIkaraNa pramANamAM maMdagatie dekhA de che. trIjA muddAmAM purANIne bhAra e vastu para che ke AtmarakSA ke dharmarakSA jevA hetusara prAcIna kALathI kSatriye zastra vAparatA AvyA che ane tethI zastrahiMsAnI paddhati e ja gItAkathita AryamArga che. enA sthAnamAM azastrapratikAra ke ahiMsAmUlaka paddhatino upayoga kare e AryakSatriyatvanI bhAvanAne nAza karavA jevuM che. purANInI A mAnyatA maLe ja mithyA pUrvagraha upara baMdhAyelI che. "karma ane karmavega" nAmaka pitAnA ja lekhamAM purANuM pitAnA mitrane saMbodhIne kahe che ke gItAne yoga jyAM pUre thAya che tyAMthI ja zrI. araviMdanA navIna ganI zarUAta thAya che. Ane artha Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198] darzana ane ciMtana e thayo ke gItAkAranA samaya sudhImAM Arya mAnasa ane Arya prajAe je pragati karI hatI te chevaTanI na hatI. tethI ja eka Arya puruSa evo prakaTayo ke jeNe pitAnA pUrvajoe prAraMbhela mArgamAM ghaNuM maTI phALa bharI. je veganI bAbatamAM A vastu sAcI hoya te kSatriyanI bhAvanAnI bAbatamAM e vAta zAne visAravI joIe ? Arya kSatriyatvanI bhAvanAne gItAe pratipAdela siddhAMta mULe te eTale ja che ke AtmarakSA ke sAmAjika saguNe ke anya prakAranA nyAya mATe tejasvI ane samajadAra mANasoe. jAnane jokhame paNa badhuM ja karI chUTavuM. jyAM lagI zarA dharmavIrane zastrane mArga jANatA hatA tyAM lagI teoe te Acaryo. have bIjA koI puruSamAM Arya kSatriyatvanI bhAvanA anya rUpe prakaTa na ja thaI zake athavA na ja thavI joIe evuM te kAMI gItAe kahyuM nathI. gAMdhIjIe te Arya kSatriyatvanI bhAvanA ne ja eka navo AkAra Ape che. emaNe zaurya, nirbhayatA vagere badhA ja kSatriyagya sadguNone vikasAvavA upara vadhAremAM vadhAre bhAra ApI pitAnA jIvana dvArA e batAvI AvyuM che ke janmathI kSatriya na lekhAte evo mAnavI paNa kSatriya-mUrdhanya thaI zake che ane te paNa zastra uThAvyA. vinA ke vidhInuM gaLuM kApyA vinA. eTale purANInI ja bhASAmAM kahevuM heya te ema kahI zakAya ke gItAe pratipAdela zastradhArInuM kSatriyatva pUrNa thayuM ane gAMdhIjInuM ahiMsaka kSatriyatva nave rUpe avataryuM. Arya prajAmAM kAMI paNa Arya jevI vizeSatA hoya te te gAMdhIjIe siddha karI batAvI che. eTale A bAbatamAM purANIe Arya kSatriyadharmanA nAzathI DaravAnI jarUra nathI. AtmA nitya phUTastha heIha haNAtuM nathI ane deha te vinazvara ja che e gItAnA kathanane Azraya laI purANue tene bhAre durupayoga karyo che. teo kahe che, "hiMsAthI AtmA te nAza pAmatuM nathI. zarIranI hiMsAne eTaluM badhuM mahattva ApavuM e paNa eka lekhe atizayoktibhareluM lAge che." gItAnuM e maMtavya tAtvika rUpe khoTuM nathI, paNa tene upayoga kyA hetusara kyAM ane kevI rIte kare e ja prazna che. purANInuM kathana vAcakamAM ahiMsAvRttine uttejavA karatAM hiMsAvRttine vadhAre utteje evuM che. sAdhAraNa rIte manuSyamAtramAM hiMsAne-bIjAne bhega levAno-saMskAra eTale prabaLa hoya che eTale bIjA mATe ghasAvAne saMskAra prabaLa nathI hoto. eTale purANanuM vidhAna vAMcanAra sAmAnya mANasa ema ja mAnavA prerAya ke AtmA to. Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsAnI eka ADakatarI pratiSThA [699 haNAto nathI ane deha te ApaNe na mArIe toya maryA vinA rahevAne. nathI. tethI jyAre ApaNuM pravRttithI bIjAne deha nAza pAme ke ghasAya tyAre temAM ApaNe kazuM navuM umeratA nathI. AvI samajaNa chevaTe krUratAmAM ja pariNAma pAme. gItAnuM ukta kathana e ja arthamAM sAcuM che ke ucca dhyeya sAdhavA ke sAruM kAma karavAmAM maraNathI na DaravuM, deharakhuM na thavuM. game teTaluM ghasAvuM paDe teya pitAnI jAtane ghasIne paNa vyakti tema ja samAjane UMce uThAvavAmAM pAchI pAnI na karavI. gAMdhIjIe gItAno e artha jIvanamAM jIvI batAvyuM che, ne tene ja baLe atyAra lagI nahi kheDAyelAM evAM rAjakIya, sAmAjika vagere aneka kSetramAM paNa temaNe navI ahiMsaka paddhatinuM darzana karAvyuM che. gAMdhIjIe jIvI batAvela ane saune kSemakara thAya evo gItAne savaLo artha choDI kALajUnA rUDhigata arthane Azraya levAmAM purANIne zuM navuM rahasya batAvavAnuM che, e ja samajamAM UtaratuM nathI. purANI pitAnA lekhamAM eka sthaLe kahe che ke nAjhIvAdane nAza karavo hoya to keTalAka nAjhIone mAryA vinA te na bane. A sthaLe koI purANune ema pUchI zake ke mUDIvAdI amerikA sAmyavAdane uccheda karavA mAge te zuM teNe keTalAka sAmyavAdIone ThAra karavA ? e ja rIte sAmyavAdI raziyA mUDIvAdano mULocheda karavA Icche te zuM teNe keTalAka samartha mUDIvAdIone mAravA ? je A vastu purANIne karavA jevI dekhAya te pachI nAjhIvAdIonA nAzanI gaI gujarI vAta bhUlI jaI atyAre mUDIvAda ane sAmyavAda vacce je saMdharSa cAlI rahyo che tenA IlAja lekhe temaNe mUDIvAdIo ane sAmyavAdIonA paraspara nAzane saMhAraka mArga ja sUcavo joI te hato, kema ke temanA mate koI paNa siddhAMtanI sthApanA tenA keTalAka virodhIonA nAza vinA zakya ja nathI. eTale purANInI gaNatarI pramANe jagatanA saMvAdI taMtra mATe saMdepasuMda nyAya ja mahattvanuM che ema TharyuM. purANanA lekhane mukhya jhoka hiMsaka vRttinI anivAryatA tema ja tenA lAbho sUcavI virodhIo sAme zastra ugAmavAnI vRttine uttejana ApavAne che. tethI ja teo ahiMsAnA amalathI siddha thayelA lAbhone kAM te dhyAnamAM ja nathI letA ane kAM te tene haLavAmAM haLavI rIte rajU kare che. tethI UlaTuM, ahiMsAnA amala daramyAna eka yA bIje kAraNe aniSTa jammu Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 700 ] darzana ane ciMtana hiya agara te keIe ahiMsAnA AcaraNamAM daMbha sevyo hoya e bIjI bAjune vadhAremAM vadhAre asarakAraka rIte rajU kare che. rajUAtanI AvI vikRta manodazA vakhate purANuM eka sAduM satya bhUlI jAya che ke khetarane "kaI paNa pAka cAra yA ghAsa vinA ekaluM anAja pedA karI zake nahi. huM aMtamAM purANIne eTaluM vInavIza ke temane prabhunA rudrarUpanI ke lokakSayakArI kALarUpanI paNa upAsanA karavI hoya te te mATe mArga jAhera kAryakSetramAM AvI pitAnI mAnyatA ajamAvavI e ja che, nahi ke pAchaLa rahI pariNAmazunya buddhibheda utpanna kare che. -prabuddha jIvana, 15 jUna 1949, Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Astika ane nAstika zabdanI mImAMsA [ 11 ]. bahu jUnA vakhatamAM, jyAre Arya RSioe punarjanmanI zodha karI. tyAre, punarjanmanA vicAra sAthe ja temane karmanA niyame ane A leka tema ja paralekanI kalpanA paNa AvI. karmatatva, Ihaleka ane paraloka eTaluM te punarjanma sAthe saMkaLAyeluM che ja. A vastu ekadama sIdhesIdhI ane saune sahelAIthI gaLe Utare tevI to nathI ja, eTale haMmezAM ene vize ochovatto matabheda rahe che. te jUnA jamAnAmAM paNa eka nAne ke moTA evo varga hato ke je punarjanma ane karmacakra vagere mAnavA taddana taiyAra na hato, ane punarjanmavAdIo sAthe vakhate carcA paNa karato. te vakhate punarjanmazedhaka ane punarjanmavAdI RSioe pitAnA maMtavyane na mAnanAra punarjanmavidhI sAmA pakSane nAstika kahI oLakhAvyA, ane pitAnA pakSane Astika tarIke jaNAvyuM. A zAnta ane vidvAna RSioe jyAre pitAnA pakSane Astika kahyo tyAre eno artha eTale ja hato ke ame punarjanma, karmatattva nathI mAnate tene mAtra amArA pakSathI bhinna pakSa tarIke oLakhAvavA "na' zabda umerI nAstika kahIe chIe. e samabhAvI RSio te vakhate Astika ane nAstika e be zabda mAtra amuka prakAranA be bhinna pakSane sUcavavA mATe ja vAparatA; te sivAya ethI vadhAre e zabdanA, vAparanI pAchaLa kAMI artha na hatA. A zabdo khUba gamyA ane saune anukULa thaI paDyA. vakhata jatAM vaLI IzvaranI mAnyatAne prazna Avyo. Izvara che ane te jagatano kartA paNa che ema mAnanAra eka pakSa hatuM. bIje pakSa kahetA ke svataMtra alaga Izvara jevuM tattva nathI ane hoya te paNa tene jagatanA sarjana sAthe kaMI saMbaMdha nathI. A be bhinna pakSo ane tenI aneka zAkhAo astitvamAM AvI tyAre pelA Astika ane nAstika zabda, je eka vakhate mAtra punarjanma-vAdI ane punarjanma-virodhI pakSa pUratA ja hatA, te bane zabdo IzvaravAdI ane Izvara-vidhI e be pakSa mATe paNa vaparAvA lAgyA. A rIte Astika ane nAstika zabdanA arthanuM kSetra punarjanmanA astitvanAstitvathI vadhAre vistRta IzvaranA astitva-nAstitva sudhI gayuM. have puna-- Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .702 ]. darzana ane ciMtana rjanma mAnanAra vargamAM paNa Izvarane mAnanAra ane na mAnanAra be pakSe paDI gayA hatA, eTale pitAne Astika tarIke oLakhAvanAra AcAryonI sAme paNa pitAnI paraMparAmAM be bhinna "pArTIo hatI ane te vakhate paNa teone Izvara na mAnanAra pakSa, joke te pakSa punarjanmavAdI hoI pitAnI Astika zreNIne hatuM chatAM, tene nAstika kahevAnI eTale ke tene nAstika tarIke oLakhAvavAnI pharaja paDI. paraMtu hajI sudhI e zabdonI pAchaLa amuka mAnavuM ane amuka na mAnavuM eTalA bhAva sivAya bIje vadhAre khAsa bhAva na hato. tethI A hisAbe punarjanmavAdI Arya puruSoe pitAnA ja pakSanA paNa Izvarane na mAnanAra pitAnA bhAIone phakta pitAnAthI amuka mAnyatAmAM judA paDe che eTaluM jaNAvavA nAstika kahyA. te rIte sAMkhya, mImAMsaka, jaina, ane bauddha e badhA punarjanmavAdIo paNa eka rIte Astika chatAM bIjI rIte nAstika kahevAyA. vaLI, eka bIjo prazna Ubho thayo hato ane te zAstranA prAmANyo. vedazAstranI pratiSThA rUDha thaI gaI hatI. punarjanma mAnanAra ane Izvaratatvane paNa mAnanAra eka e moTo pakSa hato ke je vedanuM prAmANya pUrepUruM svIkArate. tenI sAthe ja eka e paNa maTe ane prAcIna pakSa hato ke je punarjanmamAM mAnata, vedanuM prAmANya saMpUrNatayA svIkAratA, chatAM Izvara tatvamAM na mAnate. have ahIM Astika-nAstika zabdane bhAre goTALo thayo. Izvarane na mAnavAthI je nAstika kahevAmAM Ave te punarjanma ane vidane prAmANya svIkAranAra pitAnA sagA bhAI mImAMsakane paNa nAstika kahevA paDe. eTale manu mahArAje A gUMcamAMthI mukti meLavavA nAstika zabdanI TUMkI vyAkhyA karI dIdhI ane te e ke vedadika hoya te nAstika. A hisAbe sAMkhya leke, je nirIzvaravAdI hoI ekavAra nAstika gaNAtA, te paNa vedanuM amuka aMze prAmANya svIkAratA hovAthI dhIre dhIre nAstika kahevAtA maTI Astika gaNAvA lAgyA; ane jaina, bauddha jevA je vedanuM prAmANya taddana ja na svIkAratA teo nAstika pakSamAM rahyA. ahIM sudhI te Astika-nAstika zabdanA prayoga vize thayuM. have bIjI bAjue, jema punarjanmavAdI ane vedavAdI leke pitAthI vibhinna evA pakSane mATe oLakhANa khAtara nAstika zabda vAparatA, ane vyavahAramAM kaIka zabda vAparavAnI jarUra to paDe ja, tema pelA vibhinna pakSavALAo paNa pitAnA pakSane ane sAmA pakSane oLakhAvavA amuka Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Astika ane nAstika zabdanI mImAMsA [ 703 zabdo vAparatA. te zabdo khIjA kAI nahi, paNa samyagdaSTi ane mithyAdaSTi. punarjanmane mAnavA chatAM paNa keTalAka vicArakA potAnA UMDA vicAra ane mananane pariNAme ema joI zakayA hatA ke svataMtra Izvara jevI vastu nathI; ane tethI teoe bhAremAM bhAre virAdha ane jokhama vaheArIne paNa peAtAne vicAra lAka samakSa mUkayo hatA. e vicAra mUkavA jatAM chevaTe vedonu prAmANya svIkAravAnI nA pADI hatI. e lokeA ema dhAratA, ane sAce ja prAmANikapaNe dhAratA, ke tenI dRSTi eTale mAnyatA samyak eTale sAcI che ane sAmA vedavALA pakSanI mAnyatA mithyA eTale bhrAnta che. tethI mAtra samabhAve temaNe potAnA pakSane samyagdaSTi ane sAmAne mithyAdRSTi tarIke oLakhAvyA. A rIte jema saMskRtajIvI vidvAnoe potAnA pakSa mATe Astika ane pAtAthI bhinna pakSa mATe nAstika e zabdo -vyavahAra khAtara yAjyA hatA tema prAkRtajIvI jaina ane bauddha tapasvIoe paNa potAnA pakSa mATe samyagdaSTi ( sammAIiTTa ) ane pAtAthI bhinna pakSa mATe mithyAdaSTi (micchardiddhi ) zabda yAjyA. paNa eTalAthI kaMI aMta Ave tema gheADuM hatuM ? mata ane matabhedanuM vaTavRkSa te jamAnA sAthe ja phelAtuM jAya che, eTale jaina ane boddha banne vedavirodhI hovA chatAM te banne vacce paNa prabaLa matabheda hatA. tethI jeneAe mAtra peAtAnA ja pakSane samyagdaSTi kahI vedanu prAmANya na svIkAravAmAM sagA bhAI jevA potAnA boddha mitrane paNa mithyAdaSTi kahyA. e ja rIte bauddoe mAtra peAtAne samyagdaSTi ane peAtAnA meTA bhAI jevA jaina pakSane mithyAdaSTi kahyo. kharI rIte jema Astika ane nAstika tema samyagdaSTi ane mithyAdRSTie e zabdo paNa phakta amuka aMze bhinna mAnyatA dharAvanAra be pakSo pUratA ja hatA, jemAM eka svapakSa ane eka parapakSa. dareka peAtAnA pakSane Astika ke samyagdaSTi kahe ane parapakSane nAstika ke mithyAdaSTi tarIke gaNAve. ahIM sudhI te sAmAnyabhAva kahevAya. paNa manuSya prakRtimAM jema mIThAza tema kaDavAzanuM paNa tattva che. A tattva dareka jamAnAmAM enDruvantu dekhAya che. zabdo kAMI jAte sArA ke narasA nathI hAtA. tenA madhurapaNA ane kaDavApaNAne athavA to tenI priyatA ane apriyatAnA AdhAra tenI pAchaLanA manobhAva upara avala'khita Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 04 ] darzana ane ciMtana. hoya che. A vastu ApaNe DAka dAkhalAothI vadhAre spaSTa karIne samajI zakIzuM. nAge, lucce ane bA e zabdo le ane vicAre. nAge. saMskRtamAM nagna ane prAkRtamAM nagiNu. lucco saMskRtamAM luMcaka ane prAkRta mAM luMcao. bA saMskRtamAM vastA ane prAkRtamAM vaMA athavA bappA. je mAtra kuTuMba ane mAlamattA ja nahi, paNa kapaDAM sudhdhAne taddana tyAga karI Atmazodhana mATe nirmamatvavata dhAraNa karato ane mahAna Adarza najara sAme rAkhI jaMgalamAM ekAkI siMhanI peThe vicarate te pUjya puruSa nagna kahevAta. bhagavAna mahAvIra A ja arthamAM nagna tarIke prakhyAti pAmyA che. parigrahano tyAga karI ane dehadamananuM vrata svIkArI AtmasAdhanA mATe je tyAgI thatA ane pitAnA mastakanA vALane pitAne ja hAthe kheMcI kADhate te luMcaka arthAt loca karanAra kahevAto. Ama e zabda zuddha tyAga, ane dehadamana sUcavanAra hatA. viptA eTale sarjaka ane sarjaka eTale vaDIla ane saMtAnane pUjya. A arthamAM bappA ane bAvA zabda vaparAte. paraMtu haMmezAM zabdonA vaparAzanI maryAdA ekasarakhI nathI rahetI. tenuM kSetra nAnuMmoTuM ane vakhate vikRta thaI jAya che. nagna eTale vastrarahita tapasvI; ne A tapasvI eTale mAtra eka kuTuMba agara eka ja pari. vAranI javAbadArI cheDI vasudhAkauTuMbika bananAra ane AkhA vizvanI javAbadArIne vicAra karanAra. paraMtu keTalAka mANaso kuTuMbamAM evA nIkaLe ke jeo nabaLAIne lIdhe pitAnI kauTuMbika javAbadArI pheMkI de che, ane tenI jagyAe vadhAre sArI ane vadhAre vyApaka javAbadArI svIkAravAne badale ALasa ane ajJAnane lIdhe teo pitAnA kuTuMbane ane pitAnI jAta sudhdhAMne binajavAbadAra thaI bhaTakatA ane rakhaDatA rAma thaI jAya che. AvA mANasa ane pelA javAbadAra nagna tapasvIo vacce ghara pratyenI binajavAbadArI pUratuM, ghara choDI game tyAM bhaTakavA pUratuM, sAmya hoya che. ATalA sAmyane lIdhe pelA binajavAbadAra mANasanA lAgatAvaLagatAoe te rakhaDatA rAmane tiraskArasUcaka tarIke agara pitAnI aruci darzAvavA tarIke nAge (nagna) kahyo. A rIte vyavahAramAM jyAre koI eka javAbadArI choDe, ApeluM vacana na pALe, mAthenuM karaja adA na kare, tene dAda na Ape tyAre paNa te tiraskAra ane aNagamAnA viSaya tarIke nagna kahevA. basa! dhIre dhIre pele mULa nagna zabda pitAnA mahAna tapa, tyAga ane pUjyatAnA arthamAMthI sarI mAtra binajavAbadAra e Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Astika ane nAstika zabdanI mImAMsA [ 705 arthamAM AvIne aTakyo ane Aje to ema banI gayuM che ke kaI tyAgI sudhdhAM pitAne mATe nAge zabda pasaMda nathI karatA. digaMbara bhikSuke, jeo taddana nagna hoya che teone paNa je nAga kahevAmAM Ave te teo pitAno tiraskAra ane apamAna mAne. luMcaka zabda paNa pitAnuM pavitra sthAna gumAvyuM che, ane kaheluM na pALe, bIjAne Thage teTalA ja arthamAM sthAna lIdhuM che. be zabda te ghaNIvAra bALakene bhaDakAvavAnA arthamAM ja vaparAya che, ane keTalIka vAra te kazI ja javAbadArI na dharAvatuM hoya tevA ALasI ane peTabharu mATe paNa vaparAya che. A rIte upayoganI pAchaLanA sArA ke narasA, Adara ke tiraskAra, saMkucita ke vistRta bhAvane lIdhe zabdo paNa eka ja chatAM kyAreka sArA, kyAreka narasA, kyAreka AdarasUcaka, kyAreka tiraskArasUcaka ane kyAreka saMkucita arthavALA tema ja vistRta arthavALA jovAmAM Ave che. A dAkhalAo ApaNane prastuta carcAmAM bahu kAmanA che. upara kahela nAstika ane mithyAdaSTi zabdanI zreNImAM vaLI bIjA be zabdo umeravA jevA che. temAMno eka nidbhava zabda che, je zvetAbara zAstramAM vaparAyele che ane bIje jainAbhAsa zabda che, je digaMbara granthomAM vaparAcele che. A baMne zabdo paNa amuka aMze jaina chatAM bIjA keTalAka aMzamAM virodhI mata dharAvanAra mATe vaparAyelA che. nadbhava zabda te jarA jUne paNa che, paraMtu jainAbhAsa eTale kRtrima jana e zabda eTale jUne. nathI ane te rIte vilakSaNa rIte vaparAyeluM che. digaMbara zAkhAnI mULa saMdha, mAthura saMdha, kASThA saMgha evI keTalIka peTA zAkhAo che. temAM je mULa saMdhane na hoya te harakoIne jenAbhAsa tarIke oLakhAvavAmAM Avyo che, jemAM zvetAMbara paNa AvI jAya che. zvetAMbara zAstrakAree jUnA vakhatamAM te amuka ja matabheda dharAvanAra amuka ja pakSone nihnava kahelA, paNa pAchaLathI jyAre digaMbara zAkhA taddana judI paDI tyAre tene paNa nihnava kahAM. A rIte ApaNe joI zakIe chIe ke be mukhya zAkhAo zvetAMbara ane digaMbara ekabIjAne pitAnAthI bhinna zAkhA tarIke oLakhAvavA amuka zabda yoje che ane pachI dhIre dhIre eka ja zAkhAmAM jyAre piTAbhedo thavA lAge che tyAre paNa koI eka peTabheda bIjA peTabheda mATe te zabdo vApare che. ahIM ApaNe eka bAbata upara lakSa ApyA sivAya rahI zakatA 45 Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1706 ] darzana ane ciMtana nathI ane te e che ke Astika ane nAstika zabdonI pAchaLa mAtra hakAra ane nakArane ja bhAva che, jyAre samyagdaSTi ane mithyAdaSTi zabdanI pAchaLa tethI kAMIka vadhAre bhAva che. temAM pitAnuM yathArthapaNuM ane bIjA pakSanuM brAntapaNuM khAtarIthI sUcavAya che. e bhAva jarA Akare ane kAMIka aMze kaDa paNa che, eTale prathamanA zabdo karatAM pAchaLanA zabdomAM jarA ugratA sUcavAya che. vaLI jema jema sAMpradAyikatA ane matAMdhatA vadhatI cAlI tema tema kaTukatA vadhAre ugra banI. tene pariNAme nidbhava ane jenAbhAsa jevA ugra zabdo sAmA pakSa mATe astitvamAM AvyA. ahIM sudhI te mAtra A zabdono kAMIka ItihAsa ja Avyo. have ApaNe vartamAna sthiti upara najara karIe. atyAre A zabdomAM bhAre geTALe thaI gayo che. e zabdo have tenA mULa arthamAM nathI rahyA, tema ja navA arthamAM paNa cokkasa ane maryAdita rIte nathI jAtA. kharuM kahIe te atyAre e zabdo nAgo, lucco ane bo zabdanI peThe mAtra gALarUpe athavA tiraskAra sUcaka rIte harakoI vApare che. sAcI bAbata rajU karanAra ane AgaLa jatAM je vicAra pitAne agara pitAnI saMtatine avazyameva svIkAravAlAyaka hoya che te vicAra mUkanArane paNa zarUAtamAM rUDhigAmI, svArthI ane avicArI leke nAstika kahI utArI pADavA prayatna kare che. mathurA-vRMdAvanamAM maMdiranA DhagalA khaDakI te dvArA mAtra peTa bharanAra ane ghaNIvAra te bhayaMkara anAcAra piSanAra paMDyA ke gesAIonA pAkhaMDane maharSi dayAnaMde virodha karyo ane kahyuM ke A te mUrtipUjA nahi paNa udarapUjA ane bhogapUjA che. vaLI kAzI ane gayAnA zrAddha sarAvI tAgaDadhinnA karanAra ane vadhArAmAM anAcAra piSanAra paMDayAone svAmIjIe kahyuM ke A zrAddhapiMDa pitarane nathI pahoMcatA, paNa tamArA peTamAM jarUra pahoMce che ema kahI temaNe samAjamAM sadAcAra, vidyA ane baLanuM vAtAvaraNa sarajavAna jyAre prayatna karyo tyAre turata ja pelA vedapurANamAnI paMDayApakSe svAmIjIne nAstika kahyA. e lekoe svAmIjIne mAtra pitAthI bhinna matadarzaka che eTalA arthamAM nAstika kahyA hatA te te kAMI khoTuM na hatuM, paNa jUnA leke, je mUrti ane zrAddhamAM ja mahattva mAnatA, temane bhaDakAvavA ane temanI vacce svAmIjInI pratiSThA ghaTADavA e nAstika zabda vAparyo. e ja rIte mithyAdaSTi zabdanI paNa kadarzana thaI. jaina vargamAM kaI vicAraka nIkaLyo ane koI vastunI ucitatA-anucitatAne Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Astika ane nAstika zabda namImAMsA [707 vicAra teNe mUkyo ke tarata ja rUDhipriya varge tene mithyAdaSTi kahyo. eka jati je kalpasUtra jevAM pavitra pustake vAMce ane leke pAse tenI pUjA karAvI je dInadakSiNa Ave te pote pacAvI le; vaLI bIje jati maMdiranI Avakane mAlika thAya ane e pisAthI anAcAra vadhAre; Ama banatuM jaI tenI agyatA jyAre koIe batAvavA mAMDI tyAre zarUAtamAM te pelA svAthI jatioe e vicArakane pitAnA vargamAM utArI pADavA mithyAdaSTi sudhdhAM kahyuM. A rIte zarUAtamAM nAstika ane mithyAdaSTi zabdo sudhAraka ane vicAraka mATe vaparAvA lAgyA, ane have te te evA sthira thaI gayA che ke je moTebhAge vicArazIla, sudhAraka ane kaI vastunI yecAyegyatAnI parIkSA karanAra mATe ja vaparAya che. jUnAM baMdha, jUnA niyame, jUnI maryAdAo ane jUnA rItarivAjo dezakALa ane paristhitine lIdhe amuka aMze baMdhabesatAM nathI. tenA sthAnamAM amuka prakAranuM baMdhana ane amuka prakAranI maryAdA rAkhIe te samAjane vadhAre lAbha thAya, ajJAna ane saMkucitatAnI jagAe jJAna ane udAratA sthApIe te ja samAja sukhI rahI zake, dharma e je vikhavAda vadhArato hoya to te dharma hoI na zake-evI sIdhIsAdI ane sarvamAnya bAbata kahenAra koI nIkaLe ke tarata ja atyAre tene nAstika, mithyAdaSTi agara jainAbhAsa kahevAmAM Ave che. A rIte zabdonA upayoganI aMdhAdhUdhInuM pariNAma e AvyuM che ke have nAstika zabdanI ja pratiSThA vadhI gaI che. eka vakhate rAjamAnya zabdanI ane lokamAnya zabdanI pratiSThA hatI, paNa jyAre samAja UMce UDyo tyAre tene rAjamAnya zabda khaTakyo ane rAjamAnya thavAmAM ghaNIvAra samAjadroha tema ja dezadroha paNa jaNA; ane rAjadroha zabda je ekavAra bhAre gunAhita mATe ja vaparAta ane apamAnasUcaka dekhAte tenI pratiSThA vadhI paDI. Aje te deza ane samAjamAM evuM vAtAvaraNa pedA thayuM che ke te rAjadroha zabdane pUje che ane pitAne rAjadrohI jAhera rIte kahevarAvavA hajAre ja nahi paNa lAkha strI ane yuSa bahAra Ave che ane leke temane satkAre che. mAtra hindustAnane ja nahi paNa AkhI duniyAne mahAna saMta e mahAna rAjadrohanA arthamAM ja rAjadrohI che. A rIte nAstika ane mithyAdaSTi je eka vakhate phakta pitAthI bhinna pakSa dharAvanAra mATe vaparAtA ane pachI kAMIka kadarthanAnA bhAvamAM vaparAtA te atyAre pratiSThita jevA thatA jAya che. aMtyaje e paNa mANasa che. enI sevA laI ene tiraskAra kare emAM bevaDe gune che. vaidhavya marajiyAta hoI zake, pharajiyAta nahi, evo vicAra gAMdhIjIe Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78] darzana ane ciMtana mUkayo ke temane paNa manunA vArasadAra kAzInA paDitAe prathama nAstika kahyA, mIThA zabdamAM AryasamAjI kahyA ane keAIe krizciyana kahyA. vAMdarA ane vAchaDAnI carcA AvI ke vaLI keAI e temane hiMsaka kahyA ane kharekhara gAMdhIjI jo rAjaprakaraNamAM paDayA na hota ane AvaDI meDI saltanata sAme jhajhUmyA na hota tema ja temanAmAM potAnA vicAro jagandhyApI karavAnI zakti na hota tA te atyAre je kahe che te ja aMtyaja ane vidhavA vize kahetAM hota, chatAM bhAre nAstika ane mUrkha manAta ane manunA vArasadAra temanu cAlata te temane zULIe paNa caDAvata. A rIte jyAre AvezI purAtanapremIee AvezamAM AvI vagara vicAre game tevA vicArI ane game tevA lAyaka mANasane paNa utArI pADavA ane tenI viruddha lokAne uzkeravA nAstika jevA zabdo vAparyAM tyAre te zabdomAM paNa krAnti dAkhala thaI ane enuM a'cakra badalAtAM mahattAcakra adalAvA lAgyuM ane sthiti lagabhaga evI AvI UbhI che ke rAjadrohanI peDe nAstika, mithyAdaSTi Adi zabdo mAnya thatA cAlyA che. kadAca joItA pramANamAM mAnya na thayA hAya tApaNu have enAthI kAI bhAgye ja Dare che. UlaTu pAtAne rAjadrohI kahevaDAvavA jema dhaNA AgaLa Ave che tema ghaNA te nirbhayatA keLavavA potAne nAstika kahevaDAvatAM jarAya khacakAtA nathI ane jyAre sArAmAM sArA vicArakeza, lAyaka kAryakartA ane udAra mananA puruSone paNa kAI nAstika kahe che tyAre Astika ane samyagdaSTi jevA zabdonA artha madalAI jAya che. ane have tA Astika tema ja samyagdaSTi zabdane lagabhaga vyavahAramAM loka e ja artha kahe che ke je sAcI ke khoTI game tevI jUnI rUDhine vaLagI rahe, temAM ucitapaNA ke anucitapaNAne vicAra na kare, kAI paNa vastunI parIkSA agara tarka - koTI sahana na kare, sAcu ke khATu kAMI paNa tapAsyA sivAya navA vicAra, navI zodha ane navI paddhatimAtrathI bhaDake ane chatAMya kALakrame ene parANe vaza thatA jAya te Astika, te samyagdaSTi. A rIte vicAraka ane parIkSaka agara tarka pradhAna arthamAM nAstika Adi zabdonI pratiSThA jAmatI jAya che ane kadAgrahI, jhanUnI evA arthamAM Astika Adi zabdonI durdazA thatI dekhAya che. A jamAnAmAM jyAre zastrathI laDavAnuM na hatuM. tyAre darekane mATe laDavAnI vRtti tRpta karavAne AvA zAbdika mArga rahyo hatA ane nAstika ke mithyAdaSTi zabdonA gALA pheMkAtA, pazu A ahiMsaka yuddhe jema zastrane Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Astika ane nAstika zabdanI mImAMsA [sv& niSkriya karyo tema pelA nAstika Adi zabdo, je viSamaya astranI peThe pheM kAtA, tene paNa niSi ane dhaNIvAra teA jIvanaprada amRta jevA banAvyA. A krAntiyuganA prabhAva che, paNa AthI keAI vicArake ke sudhArake harakhAI peAtAnuM kartavya bhUlI javAnuM nathI. dhaNIvAra kSullaka vicArakA ane bhIru svAthI sudhArakA potAne nAstika kahevaDAvIne paNa sAmA pakSane anyAya karavA taiyAra thAya che. teoe paNa cetavAnuM che. kharI rIte kAI pakSakAre Aveza ke jhanUnamAM AvI jaI khIjA pakSane mAtra vageAvavA khAtara kAI paNa jAtanA zabdane! prayAga karavA e tAttvika dRSTie hiMsA ja che. pAtAnAthI bhinna vicAra dharAvanAra mATe samabhAve ane premathI cAgya zabda vAparavA e eka vAta che ane jhanUnamAM AvI khIjAne utArI pADavA hada oLaMgI amuka zabdo vAparavA e bIjI vAta che; chatAM dareka khelanArate moDhe kAMI tALu devAtu nathI, agara dareka lakhanAranA hAtha kAMI khUMdhAtA nathI, eTale kAI utAvaLiyAe jyAre bhinna mata dharAvanArA mATe amuka zabda vApare tyAre bhinna mata dharAvanAranI ahiMsaka pharaja zI che te chevaTe ApaNe vicArI javI joI e. paheluM to e ke potAnA mATe jyAre kAI e nAstika ke evA khIje zabda vAparyo hAya tyAre eTaluM ja vicAravuM ke te sAmA bhAIe mAre mATe kta judo mata dharAvanAra athavA enA matane na mAnanAra eTalA ja amAM samabhAve ane vastusthitisUcaka zabda vAparyoM che. e bhAInI e zabda vAparavAnI pAchaLa kAI dutti nathI, ema vicArI tenA pratye paNa premavRtti ane udAratA keLavavI. khIjuM e ke jo ema ja lAge ke amuka pakSakAre mAre mATe AvezamAM AvI niMdAnI dRSTithI amuka zabda vAparyo che tyAre ema vicAravuM ke e bhAInI bhUmikAmAM Aveza ane saMkucitapaNAnAM tattvo che. e tattvone e mAlika che ane je vastune je mAlika hoya te mANasa te vastune marajI pramANe upayoga karavA sarjAyela che. tenAmAM je AvezanuM tattva hoya tA dhIraja kayAMthI AvavAnI ? ane jo saMkucitapaNuM hAya to udAratA kathAMthI pragaTavAnI ? ane jo Aveza ane saMkucitatAnA sthAnamAM dhaiya ane udAratA tenAmAM lAvavAM hoya to te e ja rIte AvI zake ke teNe game tevA kaDavA zabdo vacce paNa potAnAmAM dhIraja ane udAratA keLavavI; kAraNa ke, kAdava kAMI khIjA kAdavathI na dhAvAya, paNa pANIthI ja dhAvAya. Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 710 ] darzana ane ciMtana trIjuM e ke jyAre koI pitAnA mata ane vicAranI viruddha Aveza ke zAtithI kAMI paNa kahete haiya tyAre tenA kathana upara sahAnubhUtithI vicAra kare. jo sAmAnA AvezI kathanamAM paNa satya lAge te tene pacAvavAnI udAratA rAkhavI ane pitAnA vicAramAM satya dekhAya te game teTale pracaMDa virodha chatAM paNa, ane game teTaluM jokhama AvI paDe chatAM paNa, namrabhAve e ja satyane vaLagI rahevuM. je A rIte vicAravAmAM Ave ane vartavAmAM Ave te zabdanI mArAmArInuM jhera ochuM thaI jAya. bhASAsamitinI ane vacanaguptinI je pratiSThA lagabhaga lepa pAmatI jAya che te pAchI jAme ane zAntinuM vAtAvaraNa UbhuM thAya. A puNya-divasamAM ApaNe eTaluM ja IcchIe. -paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne, 1932 Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArasAnuM vitaraNu [ 12 ] zvetupAta vinA ja navA janma dhAraNa karavAnI--jitva pAmavAnI- zakti manuSyajAtane ja varelI che. khALaka AMkha, kAna Adi sthULa indriyA dvArA pazupakSIonI jema mAtra rAjiMduM jIvana jIvavA pUratI tAlIma meLavI le che, tyAre enA prathama janma pUrA thAya che; ane te jyAre varSo ja nahi, paNa peDhIo pahelAMnA mAnavajAte meLavelA AcAravicAranA vArasAne meLavavA pagaraNa mAMDe che tyArathI ja tene bIjo janma zarU thAya che. sAmAnya rIte AvA bIjA janmanI pUrti dhara ane samAjamAM thAya te karatAM vadhAre sArI rIte zALA-mahAzALAnA vyavasthita vargomAM thAya che. tyAM zikSaka ke adhyApaka pote meLavela atIta vArasAnuM tema ja peAtAnI kalpanA ane AvaDatathI emAM karela vadhArAnuM vitaraNa kare che. Ama jitvanI sAdhanAnA samaye je jJAnanI levaDa-devaDa cAle che te ja kharuM vArasAnuM vitaraNa che. paraMtu mAtra vargamAM sAmUhika rIte thayelI e levaDa-devaDa jyAre lekhakhaddha thaI vadhAre vyavasthita ane vadhAre suMdara rIte sarvAMgamya thAya che tyAre e vitaraNa samAjavyApI ane che. prastuta pustaka e evA eka vitaraNanuM udAharaNa che. puruSasUktamAM samAjajIvanane Avazyaka evAM karmonA cAra vibhAga karI janasamAjane cAra vibhAgamAM kalpyA che. te kALe e vibhAge bhale abhedya na hAya, chatAM kALakrame e vibhAge janmasiddha manAtAM ane te sAthe UMcanIcapaNAnI bhAvanA joDAtAM abhedya nahi te durbhedya banyA ja hatA. e durbhedyatA bhedAvAne ane pharI te pAchI astitvamAM AvavAnA, evA e yuge paNa vItyA. guNuka' dvArA ja varNavibhAga ane nahi ke mAtra janma dvArA ja, e vastu siddha karavAnA keTalAya prayatnA thayA ne temAM keTaleka aMze saphaLatA paNa AvI. paraMtu mahAtmA gAMdhIjI pahelAM kAI vyaktie e satyanuM spaSTa darzona; nirbhaya pratipAdana ane svajIvanathI AcaraNa karyuM na hatuM ke pratyeka jIvaMta vyaktie jIvanane Avazyaka evA caturvi`bhAgI karmonI tAlIma meLavavI ja joI e arthAta mAtra AkhA samAje nahiM paNa samAjadhaTaka pratyeka vyaktie catuvaNa thavuM joI e. mANasa mukhyapaNe bhale kAI eka ja vaNa ne lagatuM Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 712 ] darzana ane ciMtana jIvana jIve, paNa teNe cAre varNane lagatAM karmonI AvaData keLavavI joIe. e vinA jema samAja bahArathI surakSita nathI thavAne, tema te UMcanIcapaNanA mithyA abhimAnathI paNa mukta nathI thavAno. gAMdhIjInI A anubhavasiddha vicArasaraNI AkhA dezamAM thoDAM paNa samajadAra mANasee jhIlI ane dezanA aneka khUNAomAM ene lagatI sAdhanA paNa zarU thaI. saurASTramAM AvI sAdhanAnuM eka jANItuM kendra che--grAma dakSiNAmUrti. tenA mukhya sUtradhAra che vayevRddha vidvAna zrI. nAnAbhAI bhaTTa. temaNe sAdhanAnI je paraMparA vikasAvI che tene pitAnAmAM mUrta karanAra 'darzaka' nAme jANItA zrI. manubhAI paLI e ja A "vArasA'nA lekhaka che. ItihAsayuga ane te pahelAMnA yuga, emaekaMdara lagabhaga 5000 varSone mAnavajAte je vArase mUkyo che, ne je khAsa karI bhArata sAthe saMbaMdha dharAve che tenI kramavAra susaMbaddha rIte rajUAta A pustakamAM thayelI che. lekhake zarUAta bahu prAcIna samayathI karI che, paNa enI samApti I. sa.nA sAtamA saikAmAM thayela harSavardhananI sAthe ja thAya che. harSavardhanathI mAMDI Aja sudhInAM 1200-1300 varSone, "pUrvaraMganA lekhakonI peThe, prastuta lekhaka paNa sparyA nathI. kharI rIte prastuta pustaka e "pUrvaraMganI eka viziSTa pUrti ja nahi paNa ghaNI bAbatamAM tenuM spaSTIkaraNa paNa che. kAkA jevA bahuzruta pratibhAsaMpanna ane zrI. naraharibhAI jevA pAradarzI vicAraka, e baMnene te vakhate palAMThI bAMdhI besavAne ane svastha mane lakhavAne joI te saLaMga samaya maLyo hota te e 'pUrvaraMganI bhAta judI ja hota, paNa te yuga videzI sattA sAme gAMdhIjIe phekela satyAgrahanA brahmAstramAM sAtha devAne vIrayuga hatA. eTale thavuM joItuM kAma kAMIka rahI ja gayuM. prastuta lekhaka jema eka lokazALAnA zikSaka che, tema e adhyApana maMdiranA paNa adhyApaka che; eTaluM ja nahi, paNa sAthe sAthe temane lekajIvananAM badhAM pAsAne ThIkaThIka pratyakSa saMparka sAdhavAnA prasaMge paNa maLatA ja rahe che. tethI ja zrI. manubhAIe palAMThI vALI svastha mane potAnA vargo mATe je pUrI taiyArI karelI tenuM saMkalana A pustakamAM najare paDe che. prastuta pustaka 13 prakaraNamAM pUruM thAya che. AgaLa AgaLanAM prakaraNa pahelAMnAM prakaraNe sAthe kALakramanI dRSTie tema ja viSayanI daSTie evAM susaMbaddha goThavAyAM che ke paheluM prakaraNa pUruM thAya tyAre bIjA prakaraNamAMnA viSayanI jijJAsAnAM bIja naMkhAI jAya che, eTale vAcaka sahelAIthI AgaluM prakaraNa vAMcavA lalacAya che ane te vAMcyA vinA tene tRpti ja thato nathI. Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArasAnuM vitaraNa [ 713 lekhakano A itihAsa zALA-mahAzALAmAM cAlatA ItihAsa karatAM judo paDe che, kema ke e mAtra rAjAne na sparzatAM samagra prajAjIvana vyApI saMskArane sparze che, arthAta prastuta ItihAsa saMskRtine ItihAsa che. AmukhamAM lekhake joDanA kathanane AdhAre saMskRtine artha darzAvI tenuM spaSTIkaraNa karyuM che, te khAsa dhyAna kheMce che. pahelA prakaraNamAM kadanA uparathI phalita thatI AryonI ahika jIvanaparAyaNa pusnAtha, tema ja sAdI ane nirbandhana jIvanacaryAnuM tAdaza citra rajU thayela che. tema ja Aryone dezanA je mULanivAsIonA saMparkamAM AvavuM paDe che te mULanivAsIone spaSTa paricaya ApavAmAM AvyuM che. siMdhusaMskRtinA leke, ThAviDiyo ane kola, saMthAla Adi ja, je badhA A dezanA AdivAsIo, temanAM mULa sthAne kyAM hatAM ane zodhaLe te upara zuM ajavALuM nAkhyuM che vagere vistRta paricaya karAvI lekhake Aryo ane anAryo e baMne varga vacce thayela saMgharSa ane chevaTe thayela samanvayanI pUrvabhUmikA rajU karI che. bIjA prakaraNamAM Aryo ane anAryonuM milana, tenA puraskartA koNa koNa hatA te, samanvaya mATe cAlelI gaDamathale ane sadhAyela samanvayanAM ISTa pariNAme-e badhuM surekha rIte darzAvavAmAM AvyuM che. prakaraNa trIjAmAM AryaanAryanA e samanvayakArI milanane paDaze pADatA rAmAyaNa lekhake talasparzI manorama paricaya karAvyo che. rAmAyaNanA kartA vAlmIki kaLI lUMTArA hatA, jyAre mahAbhAratanA kartA vyAsa e parAzara RSi ane mAchaNanA kRSNavarNa putra hatA. A baMne Arya-anAryanA milananA sUcaka che, ane emanA graMthe paNa e milana ja sUcave che. sAcA arthamAM vyAsa ane vAlmIki game te hoya. kadAca Arya--anArthanuM milana sUcavavA khAtara ja e benI evI jAtio graMthakAre cItarI hoya, jethI jAtimadamAM jhUlatA Aryone garva gaLe ne dInatAmAM rAcanAra anAne pAne caDhe, tema ja rAmAyaNa ane mahAbhAratane badhA ekasarakhI rIte svIkAre. vAlmIki pite anArya hovAthI ja temaNe anAryane eka eka varganI madada dvArA ja rAmane mahimA vadhyAnI vAta gAI che. anAryonI madada vinA rAma na jItata, na rAma banata. eTale e spaSTa che ke jeNe graMthakAra tarIke keLI vAlmIkine nirdezyA tene uddeza anAryonuM baLa darzAvavAne, Aryone mAna ApavAne ane e rIte banenuM ekya sAdhavAne hate. madadarI vibhISaNane paraNe, tArA diyarane paraNe, rAvaNa ane vibhISaNa Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 714 ] darzana ane ciMtana judA paDe, sugrIva ane vAlI laDe tyAre rAmabrAtAo akhaMDa rahe-A lakSaNa kadAca Arya-anAryanuM bhedasUcaka heya.graMthakAre AryaAdarza darzAvavA graMtha lakhyo heya ne temAM anArya vyavahAra kevo che e sAthe sAthe darzAvI AryajIvananI surekhatA upasAvI hoya. je kavi kharekhara keLI ja hoya te tene pitAnI jAtimAM eTale ke anAryamAM rahelA saDAne nivAravAnI dRSTi hovI joIe. ane e paNa kavine vaseluM haze ke AvaDA meTA dezamAM bahArathI AvelA A chevaTe phAvyA te kauTumbika ekatAne kAraNe. eTale ene pitAnI jAtinAM kusaMpa ane zudravRtti khaTakyAM hoya ane tenuM citra potAnI jAtane anAryo dvArA raju karyuM hoya. cothA prakaraNamAM brAhmaNayuganuM citra che. lekhake aitareya Adi brAhmaNagraMthane AdhAre darzAvyuM che ke dhIre dhIre sAdA yajJomAMthI kharcALa ane ADaMbarI mahAyo kevI rIte vikasyA. e ja rIte e paNa darzAvyuM che ke pure hitavarganI kSatriya jevA yajamAnavarga upara kevI dhAka beThI ane teo kevA dakSiNAlupa tathA mojIlA banI gayA. AnI sAme kaI rIte kSatriyone vidhavaMToLa UDyo ane purohitonI pakaDamAMthI chUTatAM teoe kayA prakAranI navasaMskRtinA nirmANamAM bhAga levA mAMDyo, e badhuM lekhake sAdhAra darzAvyuM che. pAMcamA prakaraNamAM mahAbhAratano paricaya Ave che. rAmAyaNanA paricaya karatAM A paricaya kAMIka vistRta che, te graMthanuM kada ane viSayavaividhya jotAM gya ja che. "verathI vera zamatuM nathI" evI tathAgatanI vANI "dhammapada 'mAM mAtra siddhAMtarUpe rajU thaI che, jyAre mahAbhAratamAM e siddhAMta aneka kathA, upakathA ane bIjA prasaMge dvArA surekha rIte vyaMjita thayela che, eTale te vAcakane pitAnA rasapravAhamAM kheMce ja jAya che, ne jarAya kaMTALo AvavA. detuM nathI. buddhanI e vANI azake evuM jIvana jIvI zilAlekhamAM mUrta karI che, jyAre mahAbhAratamAM e vANI kavinI rasavAhI zailI dvArA tema ja atihAsika, ardha aitihAsika ane kAlpanika kathA-prasaMge dvArA mUrta thaI che. Ama mahAbhArata ane tathAgatane mULa sUra eka ja che ke jItanAranA hAthamAM chevaTe pastA ne duHkha ja rahe che. lekhake mahAbhAratano paricaya AyamaryAdAne ulaTAvI nAkhanAra yuddharUpe Apela che te barAbara che. rAmAyaNa ane mahAbhAratanAM keTalAMka pAtro uparathI ja A aMtara spaSTa thaI jAya che, jema ke rAma niSThAvAna, te yudhiSThira taka joI jUThuM paNa bele; sItA badhuM hasate moDhe sahI le, te patibhaktA chatAM draupadI patio ane bIjA vaDIlene paNa vAghaNanI peThe trADI UThI Thapake Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArasAnuM vitaraNa [[ 715 Ape; vizvAmitra ane vasiSThanuM gurupadane chAje tevuM vartana ne varcasva jyAre droNa, kRpAcArya AdinuM artha tema ja kSatriyenuM dAsatva. mahAbhAratamAM kRSNanuM je caritra AlekhAyuM che te, ne raNagaNamAM gItAnA upadezaka tarIke enI je khyAti che te, kRSNa pratye bhakti upajAvyA vinA nathI rahetAM. kRSNa jyAre mahAbhAratanA yuddhamAM mahAsaMhAra mATe arjunane utteje che, tyAre ja sAthe sAthe eka TiToDInAM baccAne bacAvavA ahiMsaka sAdhu jeTalI kALajI rAkhe che. mahAbhAratamAM graMthakAra vaizya tulAdhAra jAjaline trAjavAnI dAMDIthI samatola rahevAne upadeza Ape che ane eka kartavyaparAyaNa gRhastha brAhmaNI, mAbApanI sevA choDI kaThora tapa tapela durvAsA prakRtinA kauzika tApasane dharmavyAdha dvArA prApta dharma choDI vanamAM nIkaLI javA badala zIkha Ape che. AvAM aneka surekha. citro A prakaraNamAM che. chaThThA prakaraNamAM upaniSadanuM vAtAvaraNa tAdaza AlekhatAM lekhake je te vakhatanA vicAraNIya prazno mUkyA che, te upaniSadanA tatvajJAnane samajavA mATe cAvIrUpa che. e prazno A rahyA : "ya zAzvata sukha Ape che ? dAna-tapa e Ape che? A sukhanI IcchA e zuM che? koNe e IcchAne janma Ape ? mRtyuM zuM che ? punarjanma che khare ke vAyu sAthe vAyu bhaLI gayA pachI kazuM rahetuM ja nathI? jIva, jagata ne Izvara vacce zo saMbaMdha che ? badhuM ekAkAra che ke alaga alaga keNa A race che? koNa bhAMge che? zuM che A badhI bhAMjagaDa ? " ItyAdi. AvA praznonA ciMtanane pariNAme prakRti ane devanI brahmAMDagata vividhatAmAM ekatA jovAnI vedakAlIna prAcIna bhAvanA piMDamAM ekatA jovAmAM pariNamI ke je "tatvamasi" jevAM vAkyothI darzAvavAmAM AvI. che. Avo bhAvanAparipAka kUdake ne bhUsake bhAgye ja thaI zake. tenuM kheDANa sadIo lagI ane aneka dvArA thayeluM che. e kheDANamAM kSatriyavargane krAMtikArI svabhAva mukhya bhAga bhajave che, ane brAhmaNe paNa kevA navanavavidyA-tarasyA ke. jeo game tevAM saMkaTa veThIne paNa vidyA meLave. AnuM udAharaNa naciketA. jevAM aneka AkhyAne pUruM pADe che. te kALe yAne mahimA osarato ja hato, chatAM sAmAnya janasamAja upara tenI pakaDa hatI ja, ema kahI lekhake (1) yajJane sahele mArge vaLavuM, puruSArtha bAju para rAkho, (2) brAhmaNa pure hitenI sarvoparitA, (3) yajamAnapurahita baMnenuM parasparAvalaMbana, Adi je yajJayuganAM traNa pariNAme sUcita karyA che te yathArtha che. sAtamA prakaraNamAM zramaNadharmanA be samakAlIna AgevAne buddha ane Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 716 ] darzana ane ciMtana mahAvIranuM citraNa che. buddha ane mahAvIranA AcAravicAramAM mukhya sAmya zuM che te spaSTa darzAvavAmAM AvyuM che ane buddhinI jIvanakathA ThIka ThIka vistArapUrvaka ApI tenAM aneka pAsAM darzAvavAmAM AvyAM che. upaniSadanA vicAramAM kSatriye hatA, paNa temanA saMghe astitvamAM AvyA jANyA nathI; jyAre buddha ane mahAvIranA saMghe mAtra astitvamAM ja na AvyA, paNa te dezanA aneka bhAgamAM ane deza bahAra paNa phelAyA, enuM zuM kAraNa? e prazna uThAvI lekhake je javAba Ape che te yathArtha che. javAba e che ke buddha ane mahAvIra pite siddha karela karaNa ane ahiMsAmUlaka AcArane svaparyApta na rAkhatAM samAjavyApI karavAnI vRttivALA hatA ane tethI ja temanA saMghane anAryo, AdivAsIo tema ja kSatriya, vaizya, zuddha vagere aneka vargone Teko maLI gayo. AThamA prakaraNamAM dhyAna kheMce evI mukhya carcA e che ke gaNarAjyamAMthI mahArAjane kevI kevI rIte ane kayA kAraNathI astitvamAM AvyAM. mahArAjyanA vicArane majabUta pAye nAkhanAra cANakya kahevAya che. tenI cakera rAjanItinuM digdarzana tenA arthazAstranA AdhAre karAvavAmAM AvyuM che, je cANakyanI anubhavasiddha kuzaLatAnuM pratibiMba pADe che. candragupta pachI vadhAre dhyAna kheMce evI vyakti che azaka. tene yuddhavijaya dharmavijayamAM kevI rIte pariName, ne te jotajotAmAM comera kevI rIte prasaryo enuM hRdayahArI varNana lekhake ApyuM che. navamA prakaraNamAM Aryoe Apela saMskRtinAM aMgone nirdeza karI tenuM vistRta varNana karavAmAM AvyuM che. te aMge A cheH (1) anemAM eka jovAnI draSTi ane ahiMsA. (2) strI sanmAna. ( 3) varNAzramavyavasthA. (4) tarkazuddha vyavasthita vicAra karavAnI Teva. dazamA prakaraNamAM vedakALathI mAMDI buddhanA samaya sudhInI vividha rAjyapraNAlIonuM nirUpaNa che, ane tyAra bAda aMtamAM rAjakIya, dhArmika tema ja Arthika jIvananI surekha chabI Ave che. jIvananAM A traNe pAsAMmAM gaNa ane saMdhanuM tattva mukhya dekhAya che. rAjyamAM gaNavyavasthA che, dharmomAM saMdhavyavasthA che ane udyogadhaMdhA AdimAM nigama ke eNuM-vyavasthA che. agiyAramA prakaraNamAM hindustAnanI aMdara ane enI bahAra eziyAnA Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 17. vArasAnuM vitaraNa khUNe khUNe bauddha bhikSukoe, zilpIoe, vyApArIoe ane rAjAoe kevI rIte, keTalA pramANamAM ne kyAM kyAM saMskRti vividha rIte vistArI, vikasAvI ne amara banAvI tenuM dUbahU citra che. - ahIM phAhiyAna ane hyuenasaMganA samayanuM saMskRtivinimayanuM citra che, paNa pUrva raMgamAM phAhiyAna ane hyuenasaMge karela lekasthitinuM jeTaluM vistRta varNana che teTaluM ahIM nathI. te heta te bhAre asarakAraka puravaNI thAta. bAramA prakaraNamAM "azvamedhapunaruddhArayuga"nuM lagabhaga cha varSanuM citra. che. mauryayuga pachI je purohitavarcasvane yuga Avyo ane jemAM brAhmaNa ke zramaNa badhA ja mukhyapaNe pitapotAnA dharmaprasAra ane prabhAva arthe rAjyAzraya tarapha vaLyA ane chevaTe zramaNa upara purohitonuM varcasva sthApita thayuM tenuM aitihAsika citra che. bauddhasaMdhanI siddhio ane nabaLAI e tema ja purohitavarganI paNa siddhio ane nabaLAIe e badhuM vizleSaNapUrvaka lekhake darzAvyuM che, ane zramaNaprabhAva karatAM purohitaprabhAva vadhyA chatAM teNe zramaNa paraMparAnA kayA kayA deze apanAvI lIdhA ane navA paurANika dharmane ke AkAra Ape e badhuM nirUpavAmAM AvyuM che. zramaNa ane purehitavarge potapitAnI bhAvanA tema ja saMskRtinAM vividha aMgenA prasAra mATe je hoDa zarU karelI tenAM anekavidha suMdara ane suMdaratama pariNAma AvyAM che. e pariNAme vaidaka, gaNita, khagoLa, zilpa, sthApatya, kAvya, sAhitya, bhASA, lipi Adi aneka rUpamAM AvelAM che. tenuM lekhake chellA prakaraNamAM puruSArtha preraka citra rajU karyuM che ane chevaTe e puruSArthamAM je oTa AvI te paNa sUcavyuM che. - A rIte veda pahelAMnA yugathI mAMDI madhyakALa sudhInA kALapaTane sparzatAM saMskRtici lekhake AdhArapUrvaka AlekhyAM che. avanavI tema ja rocaka-arocaka ghaTanAo ane banAnA varNana dvArA vidyArthIonA mAnasane tRpti ApavI e ja ItihAsanA zikSaNanuM mukhya prayajana nathI; evI tRpti te camatkArI kissAo dvArA ane bIjI ghaNI. rIte ApI zakAya; paNa ItihAsazikSaNanuM kharuM ane mULa prayojana te e che ke bhaNanAra vidyAthI e dvArA pratyeka banAvane khulAso meLavI zake ke A ane AvAM kAraNane lIdhe ja e banAva banavA pAmyo che tenI kArya. kAraNabhAvanI sAMkaLa samajavAnI zakti sAcuM ItihAsazikSaNa eTalI hada sudhI keLavI zake ke e vidyAthI amuka paristhiti joIne ja kahI zake ke Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .718 ] darzana ane ciMtana AmAMthI AvuM ane A ja pariNAma nIpajaze. kharI rIte ItihAsazikSaNa jUnA anubhavone AdhAre keLavela kAryakAraNabhAvanA jJAna dvArA mANasane sAco puruSArtha karavA prere che, ane bhUtakALanI bhUlothI bacI javAnuM jJAnasAmartha paNa Ape che. prastuta pustaka e mAtra ghaTanAo ke banAvanuM varNana nathI karatuM, paNa dareka ghaTanA ane pariNAmanI pRSThabhUmikAmAM kevI paristhiti hatI ke jene lIdhe tevAM pariNAma AvyAM, evI kAryakAraNabhAvanI -zaMkhalA joDatuM eka saMkalita nirUpaNa che. tethI ja A pustaka gujarAtI atihAsika sAhityamAM eka gaNanApAtra phALo gaNAvuM joIe. lekhake je je mukhya sAmagrIne AdhAre prakaraNa lakhyAM che te te sAmagrIne prakaraNavAra nirdeza aMtamAM karyo che, jethI pitAnuM kathana keTaluM sAdhAra che e vAcakane mAlUma paDe ane vadhArAmAM jeo A viSayane mULagAmI abhyAsa karavA IcchatA hoya teone AvI sAmagrIno paricaya thAya. ekaMdara zrI. manubhAIne A prayatna bahu ja saphaLa thayo che, jenI pratIti harakoI vAcakane thayA vinA nahi rahe. emanI bhASA te siddhahasta gujarAtI lekhakanI bhASA che, e emanAM lakhANa vAMcanAra sau koI jANe che. paNa emanuM je vizALa vAcana che, je vicAranI samRddhi che ane tethIye caDI jAya evuM temanAmAM je madhyasthatAnuM ne nirbhayatAnuM baLa che--e badhuM temanA A lakhANane ciraMjIvI ane sarvapriya banAvavA mATe pUratuM che. zrI. manubhAI meTrika paNa nathI thayA ane chatAM emaNe je vyavasthita, sAdhAra ane tarkasaMgata nirUpaNa samatalapaNe karyuM che, te sUcave che ke jenAmAM sahaja pratibhA ane puruSArthane subhaga yoga hoya te mahAvidyAlaya ane vizvavidyAlayonAM AMgaNAMmAM gayA sivAya paNa dhAya phaLe nipajAvI zake che. jeone gujarAtI bhASAnI zakti vize-arthaprakaTana-sAmarthya vize-DI paNa zaMkA hoya teone A pustaka khAtarI karI Apaze ke vidyAnAM vividha kSetre kheDavAnI zakti gujarAtI bhASAmAM keTalI che ! A pustaka vinIta kakSAnA vidyArthIone ane zikSakone paNa upayogI thaI paDe tevuM che. ekavAra vAMcavuM zarU karIe ke pUruM karyA sivAya UThavAnuM mana na thAya evI sarasa zailI hovAthI te harakoI saMskRtipriya jijJAsune AkarSyA vinA nahi ja rahe. * * zrI manubhAI paMcoLI-darzaka'-nA pustaka "ApaNe vArase ane vaibhavanI prastAvanA, Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetana-graMtho [13] sAhityanuM prakAzana eTale prAcIna sAhitya jevA rUpamAM maLI Ave tevA ja rUpamAM pustake pragaTa karavA ema na samajavuM. je kaMI prAcIna ke arvAcIna sAhitya pragaTa karavAmAM Ave te navA vicArapravAhothI yukta havuM ghaTe ane ema thAya to ja tenI upayogitA kahI zakAya. navA vicArapravAhothI yukta eTale ItihAsane barAbara nyAya ApIne taiyAra karavAmAM AveluM ane vartamAna jIvanane upayogI thaI zake evI dRSTivALuM pramANabhUta prakAzana. ane graMthamALA eTale mAtra jaDa pustako ja nahi, mAtra pustaka chapAvIne pragaTa karyo javA eTaluM ja enuM kAryakSetra na hoI zake. kharI jarUra te cetana-graMtha taiyAra karavAnI che, ane atyAre to e kArya ja sauthI prathama karavA jevuM che. cetana eTale nahi, graMthakAra-vidvAne samajavA. atyAra lagI AvA cetana-the taiyAra karavA mATe ApaNe zuM karyuM che e vicAre, ane e taraphanI upekSAnuM pariNAma kevuM aniSTa AvyuM che e paNa vicAre. ApaNe--ApaNe Akho samAja-aMdhazraddhAnA phUpamAM jaI paDyo che. navIna yuganA pravAhoe ApaNI samajaNane kaMIka sateja karI che ane ApaNuM darzanazaktimAM vadhAre karyo che. tethI A aMdhazraddhA ApaNane vadhu samajAvA lAgI che kharI, chatAM e samajaNane anurUpa ApaNuM pravRtti nathI e duHkhanI vAta che. mANase-cetana- -taiyAra karavA mATe zuM karavuM dhaTe ene hajIya ApaNane joIe te vicAra Avato nathI. atyAranI ApaNuM saMsthAo evI jaDataMtra jevI banI gaI che ke temAM mArA jevAnuM Ijezana kAragata nathI nIvaDatuM. bhAvanagara ane bIjuM sthAnamAMnI paNa saMsthAo zrI chUTI rahe te koI kAryasAdhaka pariNAma na nipajAvI zake. nAmathI saMsthAo bhale judI judI hoya, paNa kAryanI dRSTie to badhI saMsthAemAM ekarasatA ane ekabIjAnA pUraka thavAnI saMpUrNa sahakAranI bhAvanA hovI joIe. cetana- -mANaso taiyAra karavA hoya te sauthI prathama tenI Arthika Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 720 ] darzana ane ciMtana bhUmikA sArI hovI ghaTe. je Arthika bhUmikA nabaLI rahI che A vijJAnapradhAna yugamAM sAyansa cheDI tattvajJAna keNa le che ane ApaNA kSetramAM te ArTasa kaoNlejane ja bhAga Ave che, je atyAre Arthika dRSTie nabaLo che. haju paNa ene ApaNe nabaLA ja rahevA daIe te tattvajJAna ke InDalajIne abhyAsa, je tarapha samAjakalyANanI dRSTie ApaNI cAhanA che, tene koNa apanAve ? mANasa chevaTe bhaNe che te to gulAma thavA mATe nahi, paNa pite pitAnI meLe UbhA rahI zake te mATe ja. eTale je tattvajJAnanA ke InDalejanA abhyAsIonI Arthika bhUmikA sArI na thAya te e kSetramAM prathama paMktinA mANase nahi paDavAnA ane je tharDa kalAsa (nIcI keTInA ) mANase ja maLavAnA hoya te evA hajAre mANase ke evI hajAra saMsthAethI paNa zuM thaI zake ? A Arthika bhUmikA sArI thavAnI sAthe sAthe tattvajJAna jevA zuSka lAgatA kSetrane kheDanAranA kAmanuM mUlyAMkana ane tenI vidyAnI pratiSThA paNa thavI ghaTe. atyAre te sthiti kevaLa arthapradhAna daSTivALI ja pravarte che. emAM mUlyAMkana ke pratiSThAne jANe avakAza ja nathI rahyo. eka sAde dAkhale laI e. tamAre ke mAre eka bahena ke dIkarI hoya. tenI egya umara thatAM e kanyA pite vara pasaMda karI zake evI na haya, ane ApaNe enA mATe varanI pasaMdagI karavAnI heya. vijJAnazAstrI ane tattvajJAnanA abhyAsI vacce varanI pasaMdagI karavAnI hoya te pratiSThA ane artha bane dRSTie vijJAnazAstrInI ja pasaMdagI thavAnI e niHzaMka che. Ano artha e nathI ke tattvajJAnane ApaNe nakAmuM gaNIe chIe. tattvajJAnanI paNa pUrepUrI jarUriAta ApaNe svIkArIe ja chIe. phera mAtra eTale ja ke vyavahAramAM tatvajJAnane je pratiSThA ane Arthika bhUmikA maLavI ghaTe te maLI nathI. paNa have A sthiti vadhu vakhata nabhAvavA jevI nathI, nahi to prathama paMktine tattvajJAnanA abhyAsInA kSetramAM ApaNuM devALuM ja nIkaLI javAnuM. A mATe ApaNe ApaNI vibhakta zaktione ekatrita karavI ghaTe ane atyAra sudhI dravya (eTale bAhya vastu) upara je vajana mUkyuM che tenA badale bhAva upara vajana ApavuM ghaTe. je tAtvika kAma na thatuM hoya te kevaLa dravya (nANuM) bheguM karavAnuM che artha che ? mane te lAge che ke dareka saMsthAe dravyanI maryAdA rAkhavI ghaTe. je yogya mANase nahi hoya te e nANAM zuM karI zakaze ? eTale jeTaluM bane teTaluM badhuM nANuM mANasone-cetana-ne Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetana che [721 tayAra karavA pAchaLa kharcavuM ghaTe ane tethI mANasane-cetana-graMthone taiyAra karavA tarapha ApaNI dRSTi nathI te sthiti have te zIdhra dUra thavI ja ghaTe. jo Ama nahi thAya ane jevuM satvahIna, daSTihIna ane binaupayogI sAhitya atyAra lagI ApaNe pragaTa karatA rahyA chIe e ja pravRtti jo cAlu rahI te sAce ja mAnajo ke have vakhata evo Avyo che ke sAme pakSe ApavA chatAM evuM sAhitya koI vAMcaze nahi. kharI vAta te e hatI ke saMzodhananI pAzcAtya pragatinI sAthe sAthe ja lAMbA samaya pahelAM ja UMcA prakAre saMzodhita sAhityane pragaTa karavAnI jarUra hatI. te te na thayuM, paNa have moDA meDA paNa ApaNe jANIe ane junA sAthe vartamAna paristhitine samanvaya sAdhIe. ' jaina samAjamAM jene abhAva che tenuM jJAna ane jJAnI pratyenI Adara ane bahumAna ke pratiSThAnI vRtti brAhmaNa samAjamAM Aje paNa jovA maLe che. jagadaguru zaMkarAcArya karatAM viziSTa paMDitanuM Asana pahelA mUkavAmAM Ave che, e zuM sUcave che ? tame kalakattA yunivarsiTImAM jAo ane vidyAnI pratiSThA zuM e tarata ja tamane samajAze. ApaNe tyAM pratiSThA zuSka kriyAkAMDanI che, jJAnanI nathI e kamanasIbI che. jANe ema lAge che ke ApaNe tyAM jIvatA mANasene ja te paDI gayuM che. A sthiti TALavI ja rahI, ane e TALavAno ekamAtra upAya mANase-cetana-prathe taiyAra karavA e ja che. ItihAsane artha ApaNe mAtra prazasti ja karIe chIe. e ApaNI bhUla che. ema mAnavAthI kazuM kAma nahi thAya. emAM te sArA-khoTA, pUrNatA- apUrNatA e badhAno samAveza tha joIe. ema karIe to ja navI bhUla karatAM ApaNe aTakI zakIe ane navasarjanamAM jarUrI phALo ApI zakIe. vaLI, moTAmAM moTuM duHkha te e ke ApaNI pAse je che ene nabhAvavAnI ApaNI vRtti, daSTi ke taiyArI nathI. ApaNe tyAM saune pitapatAne jude ke joIe che ane e mATe sau potapotAne gamatI rIte nAnImeTI saMsthAo racavAnI mAyAjALamAM phasAyA che. paNa kharI rIte te have navAM navAM maMdire karAvavAnI mane vRttinA badale saMskApAgI sAdhane pAchaLa nANAM kharcavAM ghaTe. emAMthI ja navasarjanane anukULa evA mANase-cetanagraMtha taiyAra thaI zakaze. Aje e cetana-graMtha same-eTale ke dakSiNAmUrtivALA zrI. nAnAbhAI bhaTTa je-eka mANasa te ApaNuM samAjamAM batAve jenA nAmathI kheMcA 46 Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 722 ] darzana ane ciMtana Ine vidyArthI A cAlyA Ave. peAtAnI AsapAsanA ja vicAra karyAM karavA ane khIje bIje sthaLe je vidyAdhAmeA Adarza rIte cAlatAM hoya te tarapha dhyAna na ApavuM ane ApaNI jUnI dRSTi mujaba ja navI navI saMsthA UbhI karyAM karavI e kharAbara nathI. kharI rIte jyAM jyAM Adarza vidyAdhAma hoya tyAM jaI kAma karI batAvavuM ane tyAMthI sAcI preraNA laI AvavI. e vaDe ja ApaNI jJAnanI bhUmikA UMcI thaI zake. ApaNe tyAM sUrie dhaNAya che, paNa mAre mana te! e ja sAcA sUri che ke je sArvajanika saMsthAmAM jaI kAma karI zake. aMtamAM mAre eTalu' ja kahevuM che ke tame tamArA putranA samagra bhaviane jema vicAra kare che tema je vidyAthI hAya--vidyAnA athI hAya~~~ tenA bhaviSyane paNa tamArA bhAI tarIke ja vicAra karajo. ApaNA tyAgI gaNAtA varganI bhUmikA UMcI karavI hAya ane pachInA yugamAM temanI pratiSThA sAcavI rAkhavI hoya to mArI tamane saune eka ja saMdezA che ke mANasA--cetana--graMthIthI ja ApaNA tyAgIvane svataH preraNA maLaze, ane e raste ApoApa taiyAra thavAnI pharaja paDaze. ~~ pramud jIvana, 1 navembara 1947, Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harSacaritanA sAMskRtika adhyayananuM avalokana [14] bihArarASTrabhASA pariSade paTaNAmAM Do. vAsudevazaraNa agravAla pAse harSacarita' upara vyAkhyAne karAvelAM. e vyAkhyAna emaNe pAMca divasa eka eka kalAka ApelAM, je e ja pariSada taraphathI harSacaritaH eka sAMskRtika adhyayana' nAmaka pustakarUpe suvistRta ane sugrathitarUpe 1953nI sAlamAM prasiddha thayAM che. (pustakanI sAIjha 8 pejI reyala ane pUrNa saMkhyA lagabhaga 300 che. kiMmata kAcuM pUThuM rU. 8 ane pAkuM pUruM rUA. 9 che.) zrIyuta agravAlajI gujarAtanA sAkSane aparicita nathI. teo ekavAra-gujarAta vidyAsabhAnA upakrame cAlatI vidyAvistAra vyAkhyAnamALAmAM mathurAnA zilpa-sthApatya upara bhASaNa ApavA AvelA. teo lagabhaga daza varSa lagI mathurA myujhiyamanA kyureTara pade rahelA. teo pI. ecaDI. uparAMta DI. liphTa paNa che ane temaNe dilhImAM senTrala eziyana enTIkavITijha myujhiyamane suparinTenDenTa pade ane bhAratIya purAtattva vibhAganA adhyakSa pade rahI mahattvapUrNa javAbadArI nibhAvI che. temaNe I. sa. 19paramAM lakhanau vizvavidyAlayamAM rAdhAkumuda mukharajI vyAkhyAnamALAmAM " pANini" upara bhASaNe ApelAM. hamaNuM teo hiMdu yunivarsiTI, banArasamAM inDiyana ArTa enDa ArkipelojInA mukhya prAdhyApaka tarIke koleja opha inDolojI (bhAratIya mahAvidyAlaya)mAM 1951thI kAma kare che. temanAM lakhANe hiMdI uparAMta aMgrejImAM paNa prasiddha thayAM che. hiMdImAM cAra saMgraho vize huM jANuM chuM. pahele saMgraha "urati " che jemAM vaidika nibaMdhe che. bIjA "pRthvIputra" saMgrahamAM janapadIya-jokasAhityane lagatA nibaMdhe che. trIjA " kalA aura saMskRti' saMgrahamAM kalA ane saMskRtine lagatA nibaMdhe che. cothA mAtA bhUmi" saMgrahamAM aneka viSayane lagatA paracUraNa nibaMdha che. pAMcamuM pustaka prastuta "harSacaritaH eka sAMskRtika adhyayana" e che. harSacarita e bANunI gada AkhyAyikA che. kAdambarInA vizvavikhyAta nAme bANane paNa vizvavikhyAta karela che ane ene vize pALojhiTTa - na evI saMskRta vAyakA prasiddha che. bANa I. sa. nA sAtamA sakAmAM Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 724 ] darzana ane ciMtana hayAta hatA. enA pahelAM paNa saMskRta ane vividha prAkRta bhASAnA aneka gadyapadya kavi--vidyAnA jANItA che, jeneA bANe paNa kAbarInI prastAvanAmAM ja sammAnapUrvaka nirdeza karyo che. kAdambarI racAyA pachI tarata ja saMskRta ane prAkRta kavi-vidvAnoe tenA anukaraNamAM gadyakathAo lakhI che ane bANunA harSacaritanI prathamathI cAlatI anukaraNapara parA paNa AgaLa cAlatI rahI che. kAdambarInA anukaraNamAM racAyela yazastilakacampU ane tilakamajarI e e gadyakAvyone nirdeza ahIM jarUrI che. bannenA lekhaka jaina che, paNa yazastilakanA lekhaka seAmadeva e jaina AcAya che, jyAre dhanapAla jaina paNa brAhmaNa che. banne kAdambarInI anukRti hovA chatAM yurastilaka karatAM tilakama jarInI bhAta judI paDe che. yazastilakanAM sAMskRtika adhyayanarUpe pre. kRSNakAnta hindikInA eka abhyAsagraMtha nAme yazastilaka enDa iMDiyana kalcara ' aMgrejImAM hamaNAM ja prasiddha thayA che, jemAM lekhakanA gaMbhIra abhyAsa praticchita thayelA che. C prastuta pustakamAM DaoN. agravAle haritane avalakhI temAM AlekhAyela ke sUcavAyela bhAratIya saMskRtine lagatAM aneka pAsAMonuM atihAsika tema ja tulanAtmaka dRSTie zilpa, sthApatya, citra, itara lalitakaLA, zAsanapaTTa, sikkA ane sAhityika purAvAone AdhAre nirUpaNa karyuM che ane te te nirUpaNanI sajIva rajUAta mATe temaNe 28 klakA upara 100 jeTalAM citrA paNa ApyAM che, jemAMnAM keTalAMka to upalabdha mUrti, makAnakhaDa, vAsaNu, alaMkAra, vastra, sikkA, citra Adi anekavidha sAmagrI uparathI phoTA laI taiyAra karAvelAM che. ane jyAM evI sAmagrI maLI nathI tyAM khANanuM nirUpaNa spaSTa karavA temaNe pote nirUpita vastunI potAnI ja kalpanA AkRti racI tenAM citrA ApyAM che. A citrasAmagrIne lIdhe temaNe te te vastunu karela nirUpaNa vAMcanArane eTaluM pratItikara thAya che ke jo narUpita vastune sAme ja naI rahyo hoya. .rantu sAMskRtika adhyayana taiyAra karavAmAM emaNe upara sUcavela zilpa, * AdinI anekavidha sAmagrI uparAMta jarmana, phreMca, aMgrejI Adi pAnya aneka bhASAomAM lakhAyela sAhityanA tathA bhAratIya saMskRta, prAkRta, pAlI, gujarAtI, hiMdI Adi bhASAomAM lakhAyela prAcIna-arvAcIna sAhityanA je vizALa. ane kImatI upayoga karyAM che tenI yAdI ja eka saMpUrNa lekha ane eTalI che. e samagra AdhArabhUta sAmagrInA AkalananA tema ja tene AdhAre lakhAyela prastuta sAMskRtika adhyayanane vicAra Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harSacaritanA sAMskRtika adhyayananuM avalokana [ kara5 karuM chuM tyAre ema lAgyA vinA nathI rahetu ke lekhake nAnakaDA lAgatA prastuta pustakanI gAgaramAM mahAbhAratano sAgara samAvI che.' A pUrvakAlIna ane samakAlIna saMskRtinAM anekavidha pIo ane aMgenuM je pratibiMba pratyakSa anubhava dvArA tema ja aneka zAstronA kavitvasamucita adhyayana dvArA bANanI pratibhAmAM paDeluM ane je teNe kAdambarI ane harSacarita e be kRtiomAM zabdabaddha kareluM che tenuM sarvAgINa adhyayana karI tene sAhitya-jagata samakSa sucAru ane vizada rUpamAM rajU karavAnI UMDI nema zrIyuta agravAla seve che. evA samagra sAMskRtika adhyayananI daSTie zuM zuM karavuM Avazyaka che tene nirdeza prastuta harSacaritanI bhUmikAmAM sAta muddA rUpe teoe karyo che. tene sAra e che ke kAdambarI ane harSa caritanuM zuddha tema ja prAmANika saMskaraNa taiyAra karavuM. sAthe sAthe sulabha badhI pUrva TIkAone AdhAre tenA zleSamAM chupAyela arthonAM rahasya prakaTa karavAM. taduparAMta banne kRtimAMnA zabdone sammilita pUrNa keza-InDekasa vararama taiyAra kare, ane e bane kRtione AdhAre bANanI sapUrNa sAMskRtika sAmagrInuM etihAsika dRSTie vivecana, ItyAdi. AvA sarvAgINa kAmane saphaLatApUrvaka pUruM karavAnI pAkI dhAraNuM hevA chatAM te kramekrame yogya rIte thaI zake evI dhIra ane dIrdha dRSTithI temaNe prathama harSacaritanuM sAMskRtika adhyayana karyuM ane te ja prastuta pustakamAM rajU karyuM che. bANanI bIjI ane meTI kRti kAdambarInuM evuM sAMskRtika adhyayana karavuM ane prakAzita karavuM e hajI bAkI che ema upara uparathI jotAM jarUra lAge, paNa temanI atyAra sudhInI taiyArI ane te kAma mATe piSe saMkalpa e badhuM jotAM bAkInuM kAma teo ja patAvaze; patAvaze eTaluM ja nahi, paNa vizeSa sArI rIte patAvaze e vize mane leza paNa zaMkA nathI. jyAre meM temanI pAsethI jANyuM ke temaNe haidarAbAdamAM baNanI kAdambarI viSe vyAkhyAna ApavAnuM hamaNu ja ravIkAryuM che tyAre mArI pratIti vadhAre daDha banI. prastuta harSacaritanA adhyayana dvArA temaNe bANane pUrvakAlIna ane samakAlIna aneka sAMskRtika aMga upara je prakAza nAkhyo chete kevaLa bANuMnA pUrNa sAMskRtika adhyayananuM ja dhAra nathI ughADato, paNa bANanA pUrvakAlIna vAlmIki, bhAsa, azvaghoSa, kAlidAsa, subaMdhu Adi mahAna kavionA evA ja adhyayananuM dvAra ughADavAnI cAvI bane che, ane bANanA samakAlIna ke uttarakAlIna anya mahAkavionA viziSTa sAMskRti adhyayananI bhUmikA pUrI pADe che. A daSTie jotAM harSacaritanuM prastuta Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7ra6 ] darzana ane ciMtana adhyayana mAnavIya saMskRtine, temAMya khAsa karI bhAratIya saMskRtine ukelavAnI AMkha arpe che. e kevI rIte AMkha arpe che tenA keTalAka dAkhalAo ahIM prastuta pustakamAMthI TAMkavA vizeSa rasaprada thaI paDaze. . agravAle je eka svAnubhava rajU karyo che ane je sarvIze satya che te e che ke bANane ajJAta ane askuTa arthone yathAvata samajavAnI cAvI bhAratIya kalAnI prApta sAmagrImAMthI temane maLI che. e ja rIte emane e anubhava paNa taddana sAcuM che ke kAvya ane kaLAo e banne ekabIjAne arthe yA bhAva phuTa kare che. kAvyane gUDha artha citra, zilpa ane rathApatyanA namUnAothI ghaNI vAra bahu ja spaSTapaNe ukelAya che, te keTalIka vAra evI kaLAone bhAva samajavAmAM kAvyanuM vizada varNana paNa madadagAra bane che, kAvya hoya ke kaLAo, chevaTe e badhuM lekajIvanamAMthI ja ubhave che - ane emAM jIvananAM ja satye pratibiMbita thAya che. sAce kavi ane sAco kaLAkAra pate pitAnI kRtiomAM jIvananAM ja pAsAMo pitAnI kalpanAzakti pramANe Alekhe che. eTale kavie pitAnA kAvyamAM je jIvana zabdabaha karyuM hoya te ja jIvana citrakAra pitAnA citromAM, zilpakAra pASANa dhAtu Adi uparanAM pitAnAM zilpamAM, sthapati pitAnA bhavananirmANamAM -ema vividha rIte aMkita kare che. kAlidAsa ane bANa vagere kavioe jIvanamAMthI je samRddhi tipitAnAM kAvyamAM kavikauzalathI varNavI che te ja samRddhi takSazilA, ajaMtA vagerenA kalAkAroe pitA potAnI kaLAmAM mUrta karI che. tethI ja zrIyuta agravAlane bANanA aneka ajJAta ane askuTa abhiprAye phuTapaNe darzAvavAmAM te te kALanA UMDA abhyAse kImatI madada ApI che. A muddAne samajavA arthe ja temanAM lakhANamAMthI, upara sUcavyA mujaba, keTalAka dAkhalAo atre ApyA che. pAMcama uDyAsamAM varNana che ke rAjamahiSI yazomatI jyAre enA pati prabhAkaravardhanane bharaNukALa nizcita jue che tyAre te anumaraNa-satI thavAnI pUrI taiyArI kare che. eTalAmAM putra harSavardhana AvI bheTe che ane mAtAne satI thavAnA nizcayathI rokavA pagamAM paDe che. mAtA gada thaI putrane nizcaya AI AvatAM vAre che. tema karatAM tenI AMkho AMsubhInI hovAthI te pAse paDela eka haMsanI AkRtivALA pAtramAMthI me devA pANuM le che. e pAtra che rUpAnuM ane te eka tAmrajya sundara pUtaLI upara rAkheluM che. e pUtaLI A varSanI sundara kanyAnI AkRti dharAve Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harSacaritanA sAMskRtika adhyayananuM avalokana [ ra7 che ane tenuM lAvaNya zarIra sAthe coMTI gayela evA atyaMta jhINuM vastranA cheDAmAM AvelI pAtaLI lAla raMganI kinArIthI aMkita che. A pUtaLI ane te upara rAkhela rUpAnA pAtranuM marama leSamAM varNana karatAM bANe je samAsagarbhita vAkya kyuM che te A magnAMzurUpaTAntatanutAmralekhAlAMchitalAvaNyakubjikAvarjitarAjatarAjahaMsAsyasamudgINena payasA prakSAlya mukhakamalam / A 16 zabdonA zleSapradhAna samAsanA agharA artho ThIka ThIka sama javA ane zabdone mAryA-macaDyA vinA temAMthI te artho ghaTAvavA DaoN. agravAlane khUba prayatna karavo paDayo, paNa jyAre temaNe takSazilAmAMthI sirapanI dAI karatAM maLela eka cAMdInuM haMsAkRti pAtra joyuM ane sAthe ja zrI. kumArasvAmInA hisTarI opha InDiyana enDa inDoneziyana ArTa' nAmanA pustakamAM phalaka 40mAnA citra 159mAM guptakAlIna tAmramaya buddhamUrtinuM avalokana karyuM tyAre temane zleSamAMthI phalita karelA pAMca arthe paikI prathama ane mahattvane artha pUrepUre samajAye, ane temaNe UMDI nirAMta anubhavI. e pace arthe temaNe pR. 98 thI 102 sudhImAM bahu kuzaLatAthI darzAvyA che. ApaNe ahIM prathama ane mukhya artha zuM che ane te upara sUcavela pAtra ane mUrti e be kalAkRtionI madadathI kevI rIte spaSTa karyo che te joIe. takSazilAthI maLeluM pAtra eka te cAMdInuM eTale ke rAjata che ane bIjuM te rAjahaMsanI AkRtivALuM 63 IMca UMcuM che. e ja rIte zrI. kumArasvAmIvALI buddha pUrti eka te tAmramaya che ane bIjuM, tenA upara sAva palaLIne zarIra sAthe ceTI gaI hoya tevI jhINuM cAdaranA cheDAnI eka pAtaLI dhArI chAtI upara aMkita che. e ja rIte che. Ara. sI. hAjarAne lekha ( A Passage in Bana Bhatta's Harshacharita, Poona Orientalist ) Hi sluor's MEMIL artha draya mala Adi taMtra graMthane AdhAre ATha varSanI avivAhita kanyA darzAvAyela che te artha . agravAle eka zilpAkRtimAM che ane zrI. hAjarAe taMtrane AdhAre darzAvelA arthanA kharANunI pratIti karI. e zilpAkRti maholI (mathurA)mAMthI prApta thayela rANune paDakhe Ubhela eka paricArikA sevikAnI che, jenA hAthamAM madhupAnanuM pAtra che ane je haju strIbhAvanAM prakaTa lakSaNa vinAnI che. upara sUcavela takSazilAvALuM cAMdInuM Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 928 ] darzana ane ciMtana rAjahaMsakRti pAtra, zarIrathI alaga na dekhAya evuM tenI sAthe cUMTI gayela jhINuM vastra dhAraNa karanAra ane mAtra chAtI upara dekhAtI :pAtaLI dhArIthI kapaDAnI kinArIne khyAla pUro pADanAra tAMbAnI banelI lAla guptakAlIna buddhamUrti, tema ja maholImAMthI prApta thayela hAthamAM madhupAnanuM pAtra laI rANu pAse UbhI rahela tenI paricArikA-kunnikAnI AkRti-A traNa zilpane AdhAre DaoN. vAsudeve harSacaritamAMnA upara nirdezala 16 padanA samAsa-vAkyamAMthI je mukhya artha kADhyo che te ja bANane abhipreta che, e vize have leza paNa zaMkA rahetI nathI. ukta kalAmaya zilya prApta thayAM na hatA ane prApta chatAM kuzaLa netra sAme upasthita thayAM na heta tema ja upasthita chatAM tene marma pakaDAye na hota ke e marmane bANunA kathana sAthe meLa saMdhAyo na heta te bANunuM kharuM vaktavya zuM che te atyAre bANa vinA ke bIjA koI sarvajJa yogI vinA koI kahI zakta nahi e cokkasa che ane tethI ja Aja sudhImAM bANane e graM paThana pAThanamAM ke vAcanamAM cAlu hovA chatAM koI kharo artha darzAvI zakyo nathI, jayAre e kharo artha darzAvavAnuM mAna DaoN. vAsudevane phALe jAya che ane te arthanI zodhanA AdhAra kahI zakAya evAM kaLAzilpone phALe jAya che. te vAkyo khare ane pUre artha A pramANe nIkaLe che? rANI yazomatIe A varSa jeTalI uMmaranI kanyA kunbikAe namAvela cAMdInA haMsAkRti pAtramAMthI pANuM laI moTuM dhoyuM. e kuzvikA sajIva kanyA he ke tevI AkRtinI pUtaLI hoya, banne saMbhave che. enuM lAvaNya zarIra upara oDhela bahu ja jhINuM vastranI lAla tAbA jevI dhArathI viziSTa rUpe lakSita thatuM. vastra evuM jhINuM hatuM ke te zarIrathI juduM na paDatuM hevAne lIdhe e bhAsa karAve ke jANe pANIthI palaLeluM hoI zarIra sAthe coMTI gayuM hoya. AvA veSane mATe aMgrejImAM "veTa DreparI" zabda che te tarapha DaoNkaTare dhyAna kheMcyuM che. rAjyavardhananA vIrarasavarNana prasaMge bANe je eka vAkya praryuM che te A che : * daryAt pagamRzan nakhakiraNasalilanirjharaiH samarabhArasambhAvanAbhiSeka mana cakAra diGnAgakumbhakUTa vikaTasya bAhuzikharakozasya vAmaH pANipallavaH / Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "harSacaritanA sAMskRtika adhyayananuM avalokana [ 7ra9 Ane artha spaSTa karavAmAM Do. vAsudeve ahicchatrAmAMthI prApta thayela eka ramakaDA uparanI guptakAlIna vIraveSanI AkRtine AdhAra lIdhe che, jemAM puruSanI DAbI bAjue lAMbI talavAra che ane jamaNI bAjue nAnI talavAra laTake che. nAnI eTale koNIthI AMgaLI sudhI lAMbI, jene saMskRtamAM asipattikA ke churikA (charI) kahe che ane bhuja pAlikA uparathI banele bhujalI zabda paNa te mATe hiMdImAM pracalita che. sAmAnya rIte e bhujAlIne eka prakAranI kaTArI ke kRpaNa kahI zakAya. bIje AdhAra temaNe ajaMtAnA citrano lIdhe che, jemAM evI nAnI talavAra jamaNuM hAthamAM dhAraNa karela puruSa citrita che ane tenI mUTha pAse sthAna upara hatimastakanI AkRti che. ukta ramakaDA ane citramAMnI vIravebasUcaka AkRtine AdhAre bANe jela upara likhita vAkyane (pR. 120) artha che. vAsudeve evI kuzaLatAthI ghaTAvyo che ke te ja bANane abhipreta hevA vize jema zaMkA nathI rahetI tema e bAbatamAM paNa zaMkA nathI rahetI ke bANe je varNana karyuM che te najare joyela kaI vAstavika dRzyanuM ja varNana che. upara sucita vAkyanA ekaMdara traNa arthe zleSa-camatkAra dvArA phalita karavAmAM AvyA che. temAMthI eka artha divya parIkSAne lagate che, jemAM aparAdhI manAtI vyakti pitAnI saccAI ke nirdoSatA siddha karavA tatkAlIna prathA pramANe savastra snAna karI bhInA kapaDe kUMDALAmAM UbhI rahe che ane iSTa devamUrtinuM abhiSeka-jaLa aMjalimAM laI pIe che. bIjo artha te vakhate jANItI eka kiMvadantI ke lekavAyakAne sUcavanAre che. e kiMvadantI kAlidAsanA meghadUtakAvyamAMnI "rinAnAnAM cha vanirar dhUtArapAna " e kaDImAM paNa sUcavAyelI mAnavAmAM Ave che. ene bhAva e che ke pAMcamA saikAmAM thayela suprasiddha baddha tArkika dinArA pitAnA guru vasubadhunA racela abhidhamakazanI sUkSma ane tArkika sthApanA pratipakSIo samakSa sAbhimAna karato. trIjo, paNa prastuta artha te rAjyavardhanane lagate che. jyAre rAjyavardhana potAnA pitA prabhAkaravardhananA mRtyuthI zakAtura hatA ane zokanA AvegamAM virakta vRttithI valkala dhAraNa karavAnI taiyArImAM hatA tyAre eNe acAnaka pitAnA banevI grahavarmAnA mAlavarAja dvArA thayela vadhanA tema ja potAnI bahena rAjyazrI keda thayAnA samAcAra sAMbhaLyA ane tarata ja zekanuM sthAna krodhe lIdhuM, tema ja tene DAbe hAtha kSatriyocita Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 730 ] darzana ane ciMtana vIravRttithI jamaNI bAjue bAMdhela kRpAnI mUTha upara paDyo. e mUTha hastimastakanI AkRtinA alaMkArathI suzobhita hatI. bANa rAjyavardhananI e kSAtradharmayogya vIravRttinuM ujhekSAthI varNana karatAM kahe che ke ene DAbe hAtha keza (myAnabaMdha) evI bahuzikhara bhujAlI (kRpANInI mUTha ke je dinAga-kuMbhakUTakiTa arthAta vizALa hasti bharatakathI zobhatI, tenA upara paDyo. te vakhate jANe ema lAgatuM hatuM ke DAbe hAtha darpa arthAta vIravRtinA AvegathI (parAmuzana) kRpANane aDakatI vakhate nakhamAMthI nIkaLatAM kiraNarUpa jaLanA pravAha dvArA e nAnAzA kumANane paNa yuddhabhAra mATe samartha che evI dhAraNAthI abhiSeka karate na hoya bANa pahelavahelAM harSanA AmaMtraNathI ene maLavA gayA tyAre e harSanA darabAramAM enI cothI kakyA--sauthI pAchaLanA bhAga-mAM harSane maLela che. bANe harSanA mahelanuM hUbahU zabdacitra savistara AlekhyuM che. e citraNamAM senAsthAna (chAvaNuM) thI mAMDI nAnI-moTI aneka cIjo ane bAbatanuM pracalita paribhASAmAM varNana che. zrIyuta agravAle e varNana pUrepUruM samajAya ane emAM AvelI paribhASAo spaSTa thAya teTalA mATe bANanA pUrvakAlIna ane uttarakAlIna evAM rAjabhavana-varNanI bANanA varNana sAthe ativiratRta chatAM mane raMjaka ane jJAnaprada aitihAsika tulanA karI che. vAlmIkinA sundarakAMDamAM Avela rAvaNanA bhavananuM varNana, ayodhyA kAMDamAM Avela rAjA dazarathanA bhavananuM ane rAjakumAra rAmanA bhavananuM varNana, mahAbhAratanA udyogaparvamAM Avela dhRtarASTra ane duryodhananAM bhavananuM varNana, zakarAja kaniSNakAlIna azvaghoSanA saundarananda kAvyamAM Avela nandanA bhavananuM varNana, guptakAlIna pAdatADitakamAM Avela vAravanitAonAM bhava nenuM varNana, kAdambarImAMnA zudraka ane caMdrApIDanA bhavananuM varNana, mRcchakaTikamAMnA vasantasenAne bhavananuM varNana, hemacaMdranA kumArapAlacaritamAnA rAjabhavananuM varNana, vidyApatinuM kIrtilatAgata varNana, pRthvIcaMdracaritamAnuM mahelanuM varNana, AmeragaDhanA mahelanuM varNana, dilInA lAla killAmAM Avela akabara ane zAhajahAMnA mahelonuM varNana ane laMDanamAMnA hepTana korTa mahelanuM varNana, chevaTe rASTrapatinA rAjamahelanuM varNana ApI prabhAkaravardhananA rAjabhavana ane harSanA kumArabhavananA bANe karela varNana sAthe tulanA karI vIsa bAbatone lagatuM eka sUcaka koSTaka ApyuM che, je bANavarNita mahela, lAla killAmAM mahela ane laMDanano hepTana korTa nAmano rAjamahela-e traNeyanI nakhazikha sarakhAmaNuM pUrI pADe che Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A [ ha3 harSacaritanA sAMskRtika adhyayananuM avalokana ane AkhA ItihAsakALamAM judA judA dezomAM ane judI judI rAjya saMsthA emAM paNa kamAgata ke svAbhAvika kevuM kevuM sAmya UpasI Ave che. tenuM jijJAsAvardhaka citra (pR. 203 thI) rajU kare che. - rAjabhavananI vigato samajAvavA temaNe keTalAMka citro paNa pAchaLa ApyAM che. harSavardhana potAnI guma thayela vidhavA bahena rAjyazrInI zodhamAM nIkaLe che. chevaTe te vidhyATavImAM eka AzramamAM. jaI pahoMce che. te Azrama divAkaramitra nAmanA eka asAdhAraNa bauddha vidvAna bhikSune che. enA varNanaprasaMge bANe e AzramanuM hUbahU citra zabdomAM rajU karyuM che. temAMthI ApaNe ahIM te AzramamAM ekatra thayela 19 dArzanika agara dharmasaMpradAyane TUMka paricaya karIzuM. divAkaramitra bauddha bhikSa che, jyAre bANa vaidika brAhmaNa che, tema chatAM bANe divAkaramitranI asAdhAraNa vidvatA ane mahattAne je nirdeza karyo che te eka bAjuthI bANanI yathArtha taTasthatA sUcave che ane bIjI bAjuthI te samayamAM prasiddha evAM vidyApIThe ke gurukuLanI yAda Ape che. takSazilAnuM vidyApITha te prathamathI prasiddha hatuM ja, paNa bANanA samayamAM nAlaMdAnI kIrtidhajA paNa gaganacuMbanI hatI. e dArzanikanA varNanamAM bANe te kALe cAlu paNa paripAka pAmelI abhyAsa prathAne saMketa sudhdhAM karyo che. vidyArthIo prathama granthapATha karatA, pachI gurumukhe te te zAstranA siddhAnta sAMbhaLI te upara zaMkA-samAdhAna karatA, tyAra bAda Itara maMtavyonuM khaMDana karatA-e krame tulanAtmaka adhyayana dvArA vidyAne sthira ane vimaLa karatA. je 19 dArzanikene ulekha bANe karyo che te prathamathI cAlyA AvatA sAtamA saikA sudhInA ane tyAra bAda vikaselA Aja sudhInA dhArmika tema ja dArzanika ItihAsa upara puSkaLa prakAza pAthare che. bANe 1. AhaMta, 2. mazkarI, 3. zvetapaTa, 4. pAMDuribhikSu, pa. bhAgavata, 6. varNa, 7. kezaluMcana, 8. kapila, 9, jaina, 10. lekAyatika, 11. kaNAda, 12. aupaniSada, 13. aizvarakAraNika, 14. kAradhI, 15. dharmazAstrI, 16. paurANika, 17. sAptatattava, 18. zAbda ane 19. pAMcaratrika dharmapathano ullekha karyo. che. A pathenuM oLakhANa DaoN. agravAlajIe kuSANa tema ja guptakAlanI mathurA ane ahicchatrA AdimAMthI prApta thayela mUrtio ane kalAkRtione AdhAre tema ja yazastilacaMpU, naiSadha mahAkAvya ane pradhacandrodaya nATaka Adi anekavidha sAhityika purAvAone AdhAre karAvyuM che. sAthe sAthe harSacaritanA ja pAMcamAM ullAsamAM zleSa dvArA nirdezela 21 pathenI prastuta 19 paze. Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa73ra ] darzana ane ciMtana sAthe sarakhAmaNI paNa karI che. e oLakhANa ane sarakhAmaNIne TUMka sAra e che ke AhaMta, zvetapaTa ane kezaluMcana e traNa phirakAo jaina paraMparAnA che ane e yAdImAM AvatuM navamuM jaina vizeSaNa bauddha paraMparAnuM sUcaka che. atyAre ApaNe "jaina" pada sAMbhaLatAM ja mahAvIranA anuyAyIone bodha karIe chIe, paNa bANunA samaya sudhImAM jaina vizeSaNa mahAvIranA anuyAyIo mATe khAsa pracalita na hatuM. "jina" zabda uparathI jaina pada bane che. jina zabda jema mahAvIra Adi tIrthaMkarano sUcaka che tema ja te tathAgata Adi itara zramaNane paNa sUcaka che. tema chatAM te vakhata sudhImAM jaina pada moTebhAge bauddha sampradAya mATe vaparAtuM ane atyAre jANItA jaina phirakAo te kALamAM anya anya vizeSaNa dvArA oLakhAtA. atyAre zvetAMbara, digambara, sthAnakavAsI ane terApaMtha ema cAra mukhya jaina phirakAo che, paNa bANunA samayamAM mukhya traNa hatA. digaMbara, zvetAMbara ane yApinIya. A traNa phirakAo anukrame AhaMta, zvetapaTa ane kezaluMcana evAM vizeSaNothI bANe nirdeza karyAnuM tAraNa zrI. agravAlajIe kADhayuM che. e game tema ho, chatAM e kharuM ke bANa jaina paraMparAnA tatkAlIna badhA phirakAothI paricita hato. yApanIya saMgha Aje juduM astitva nathI dharAvata, paNa te kALe pradhAnatA bhagavato. yApanIya sAdhuo rahetA nagna eTale digaMbara, paNa ghaNI bAbatamAM zvetAMbara-tapaTane maLatA AvatA, tethI Akhare e saMgha juduM astitva gumAvI digaMbara-zvetAMbaramAM ja samAI gayA che. mazkarI eTale ze ke pAzupata. teo maskara eTale daMDa dhAraNa karatA. pAMDaribhikSu e AjIvaka paraMparAnA bhikSuo. mahAvIranA samakAlIna ane pratispardhI gaeNzAlakanI paraMparAmAM thanArA bhikSuo Avaka kahevAtA. teo paNa nagna rahetA. Aje Avaka paraMparA judI nathI rahI, paNa mArI daSTie giranAra, himAlaya vageremAM rahetA nAgA bAvAonI paraMparAmAM te rUpAMtara pAmI che. vaNa te naiSThika brahmacArIne varga. kapila e sAMkhya. kAyatika e cAvaka, kaNAda e vaizeSika ane azvarakAraNika e niyAyika. aupaniSada e prAcIna vedAntI. kArabdhamI e rasAyana banAvanAra dhAtuvAdI, dharmazAstrI e smArta. paurANika e purANajIvI. sAptatantava e karmakAMDI mImAMsaka-je saptataMtu eTale yajJa kare-karAve. zAbda e zabdabrahmavAdI vaiyAkaraNa. zrI. agravAlajI lakhe che ke kuSANa ane guptakALamAM bhAgavata dharmanA aneka phAMTAo hatA, jemAMthI ukhAna viSNu uparAMta tenA sahacArI arcyuta, satya, puruSa ane aniruddhanI upAsanA karatA; jyAre Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "harSacaritanA sAMskRtika adhyayananuM avalokana [33 sAtvato viSNune nArAyaNarUpe upAsatA, tema ja nRsiMha ane varAharUpe mahAviSNunI mUrtinI kalpanA karatA. evI guptakAlIna mUrtio mathurAkaLAmAM maLI Ave che. khAna ane sAtvate karatAM prAcIna hatA mUlapaMcarAtra Agama. ene anusaranAra te pAMcarAtrika. atyAre te A badhA phAMTA e eka bhAgavatamAM samAI gayA che. - prAyotiSa (kAmarUpa-AsAma)nA tatkAlIna adhipati bhAskara varmAne haMsavega nAmano dUta harSavardhanane maLe che. enuM varNana karyA bAda bANe rAjyakarmacArIo ane darabArI nekaranI vividha manovRttionuM UMDuM vizleSaNa karyuM che. temAM bANa evA nokarenI arasaparasa khaTapaTa, caDasAcaDasI, khuzAmatakhorI ane ninya vyavahAra AdinuM anubhavasiddha citra rajU kare che, je hamezAM sulabha evI nekanI manodazAnuM yathArtha pratibiMba mAtra che. chevaTe bANa tyAM sudhI kahe che ke "je svamAnI hoya tene vAste eka kSaNa mAtra paNa mAnavocita gaurava sAthe jIvavuM sAruM che; paNa je mAthuM jhukAvavuM paDe te manasvI mATe traNeya vizvanuM rAjya paNa sAruM nahi." zrI. agravAla lakhe che ke bANanI A samIkSAno je vizvasAhityamAM maLavo durlabha che. chellA yuddha vakhate lazkaranI ane lazkarI sAmAnanI thatI tvarita heraphera vakhate prajAnI je barabAdI ane behAlI ApaNe nihALI che tevI ja harSa vardhananI vijyayAtrA vakhate lazkaranI kUcathI thatI bANe varNavI che. hAthIo. vacamAM AvatAM jhUMpaDAne kacarI nAkhatA. e trAsa jeI bicArA jhUMpaDAvAsIo mahAvata upara DhephAM--paththara pheMkI evA bhAgI jatA ke mahAvate jotA ja rahI jAya. gheDesavAre pitAnA ghaDAone ane mAlasAmAna lAdI janArAo pitAnAM khaccare ke baLadane rastAmAM paDatAM khetaramAMthI Ubho pAka khavaDAvI detA ane kheDUtane tebA kirAvatA. sainikemAM paNa pAchaLa hoya te AgaLa cAlanArane jaladI cAlavA ne rasto ApavA vInave agara dhamakI Ape te AgaLa cAlanAra pAchaLa cAlanArane dhIre thavA dhamakAve. arasaparasa mazkarI, ToLaTappAM ane vinoda karatAM sainike cAlyA kare, ityAdi. bANe harSanA sainika-varNananuM je dUbahU citra kheMcyuM che, temAM vahelI savAre traNa vAgyAthI UpaDavAnI taiyArIo thaI rahI che. e 77 samAsavALA vistRta varNanamAM eka "rinanorathApana vyAkRtavyaTriLi" evuM pada Ave che. kANee ane kAle "vyavahArina' padano artha vyApArI athavA adhikArI Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 764 ] dazana ane ciMtana evo karyo che, paraMtu Do. agravAlanI sUmekSikAne prazna thayo ke savAre traNa vAge lazkara sUtuM hoya tyAre vyApArI ane adhikArI sauthI pahelAM Ave kevI rIte? e praznanA uttaramAMthI temane sUjhI AvyuM ke "vyavahArina " ne artha jhADU denAra ja ghaTe. sauthI pahelAM jhADU denArAo AvI sUtela nokaracAkarane jagADI de che ane vyavahArina " e pada hindI zabda su"nuM saMskRta rUpa che. "buhArI ne artha hindImAM jhADU ke sAvaraNI thAya che ane hindImAM sarvatra jhADUvALA yA buhArI denevAlA-buhAranevAlA ema vaparAya che. zrI. agravAlanI dRSTi vastusthitinA mULane kevI rIte pakaDe che enuM A eka udAharaNa che. bANe bhinna bhinna prasaMge te kALamAM pracalita prathAne anusarI aneka bhAta, pita ane jAtanAM vastronuM varNana judAM judAM khAsa nAmethI karela che. te badhAM nAmone yathAvata artha zuM che ane temAM vastratva e sAmAnya tatva hovA chatAM keTakeTale ane kayA prakArane taphAvata che e vigate (pR. 76thI) zrI. agravAle darzAvyuM che, je vastranI jAte banAvaTo AdinA ItihAsa upara puSkaLa prakAza nAkhe che ane bhAratamAM keTakeTalA prakAranI vastranI jAte ane raMgeno vikAsa thayo hato tenI mAhitI pUrI pADe che. sAthe ja IrAna, cIna jevA dezamAM banatAM ane vaparAtAM vastro bhAratamAM paNa vaparAvA lAgyAM hatAM ane e dezane vyApAra tema ja avarajavarane saMbaMdha kevo hati evI evI aneka jJAtavya bAbatanuM prakaraNa teo umere che, jemAMthI ahIM to mAtra stavaraka ane bAMdhaNI (pR. 'u3) bene nirdeza karIzuM. stavaraka e mULamAM IrAnI banAvaTa che. pahelavI bhASAmAM stava kahevAya che, paNa phArasI ane arabImAM tene istabapha kahe che. kurAnamAM paNa ene ullekha che. zrI. agravAlajIe guptakAlIna sUryanI mUrtio uparanA jarInA kImatI koTanA kapaDAne tathA ahicchatrAthI prApta sUryanI tema ja nartakInI mRmeya pUtaLIonA koTa ane ledhAne e ja stavarakanA banela darzAvyA che ane varAhamihire e veSane udIceSa tarIke oLakhAvyo che tenI saMgati zrI. agravAle besADI che gujarAtanI peThe bhAratanA bIjA aneka bhAgamAM kapaDAM upara bAMdhaNInuM kAma ane raMgATa thatAM. bANe evA vastrane ulekha karela che. tenI samajUtI zrI. agravAle lagabhaga AkhA dezamAM thatAM bAMdhaNInAM kAmonuM varNana karI atimanoraMjaka ApI che.' bANe rAjAonI veSabhUSAnA varNanaprasaMge traNa prakAranA pAyajAmA ane Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 hucarita nA sAMskRtika adhyayananuM avalokana cAra prakAranA koTanuM varNana karyuM che. pAyajAmAnAM nAma A rahyAM : svasthAna, piMga ane satulA. keTanAM nAma : kaMcuka, cInalaka, vArabANa ane kUpasaka. ApaNe ahIM mAtra pAyajAmA vize zrI. agravAle Apela (pR. 148) mAhitIne ja TUMkamAM nirdeza karIzuM. teo jaNAve che ke A dezamAM pAyajAmA paheravAne sArvajanika rivAja zakanA AgamanI sAthe I. sa. pUrve pahelI zatAbdIthI zarU thayelo che. I. sa. nI pahelI zatAbdImAM te mathurA kalAmAM enA namUnAo maLe che. zaka rAjAo pachI guptakALamAM te sainika poSAkamAM pAyajAmAe nizcita sthAna lIdhuM che. eTaluM ja nahi, paNa samudragupta ane candraguptanA keTalAka sikkAo upara te samrATa pite paNa pAyajAme paherela aMkita che. bANanA samaya sudhImAM te badhI jAtanA pAyajAmA piSAkamAM sthira jevA thaI gayelA. tethI ja te pAyajAmAonuM tAdaza varNana ane vargakaraNa kare che. jene bANa varasthAna kahe che te gujarAtImAM saMthaNe ke cUMthaNI che. hindImAM lUthanA kahevAya che. sUtharuM ane jUthanA ne svasthAna zabdane ja apabhraMza che; athavA ema kahe cUMthaNuM ke sUthanA zabda uparathI kavie svasthAna zabda saMskRtamAM saMskAryo che. game tema ho, paNa e zabda anvartha che, eTale ke artha pramANe yojAyo che. sthAe eka evA prakArano cAraNa ke suravALa che je piMDIo nIce AvatAM sAva sAMkaDA moDhAno thaI jAya che; eTale ke te potAnA, sthAna=jagyA upara coTI rahe che ane Amatema khasati nathI. kaccha-kAThiyAvADanA rajapUta vageremAM A pAyajAme pracalita che. devagaDhanA maMdiramAM nartakInuM eka citra che, jemAM te nartakI evuM ja sthANuM paherela AlekhelI che. agravAlajIe phalaka 19 citra naM. 69mAM e nartakInuM citra darzAvyuM che. TUMthaNuM netra nAmaka kapaDAthI banatuM. netra e eka prakAranuM rezamI vastra hatuM, je sapheda hoya. netra zabdanuM pAlImAM netta ane gujarAtImAM netara ke netarAM evuM rUpa maLe che. gujarAtImAM ravaiye valavavAnI je derI hoya che te * zrI gaNapati zAstrI arthazAstra 1. pR. 194 upara laMgrTA zabdano artha karatAM same cha / jaMghAtrANaM susthAnAbhidhAnamiti kvaciTTIkAdarza likhitam, santhanamityanyatra zikSita ratha De. metIcaMdajI (prAcIna bhAratIya veSabhUSA pR. 24) kahe che ke pAyajAmA mATe hindImAM sUcanA ane gujarAtImAM suMthaNuM) zabda che ja, paNa saMskRtamAM te sunnatte kahevAya che. agravAlajI bANane AdhAre devasthAna zabda uparathI sUthanA zabda UpajAve che. mAruM eka sUcana e che ke bhUtana arthAta sUtrathI bAMdhavuM) e zabda uparathI sUthanA, sUNuM banI zake. Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @3+ ] darzana ane ciMtana netA ane mahAbhAratamAM te ja arthAMmAM netra zabda vaparAyelA che. netra gheADAne gaLe adhAtI rAzanuM paNa nAma che. piMgA e evI salavAra che ke jene meDhiye paTTI hoya ane je paheravAmAM khUlatI hoya. atyAre e Ama pajAmI pozAka che ja. piMgA zabda upara carcA karatAM agravAlajI madhya eziyA sudhI gayA che. madhya eziyAnA zilAlekhAMmAM zRMgA nAmanA vasrane ullekha che. mahAvyutpatti nAmaka bauddha graMthamAM pRMgA vastrano ullekha Ave che. agravAlajInI kalpanA ThIka lAge che ke te ja praMgA zabda prAkRta rUpamAM khANe viA tarIke vAparyAM che. A piMgA salavArane eka namUne ahicchatrAmAMthI prApta eka puruSa mUrtimAM maLI Ave che, jenu' citra phalaka 19, nabara 70 upara agravAlajIe darzAvyuM che. satulA e DhIMcaNu sudhI ke kAMIka te upara sudhI paherAtA jAdhiyA che ne te judA judA raMganI paTTIe sAMdhI evI rIte banAvAto ke jenAthI vizeSa zobhI UThe. agravAlajIe ajaMtAnAM guDhDhAcitrAmAMthI satulA paherela eka puruSa ane eka strInAM citro laka naM. 24, citra naM. 1 ane 71 mAM Apela che. * AthI vadhAre dAkhalA ApI vivecana karavuM. e vAcakAne trAsa ApavA kharAkhara che. ahIM te ATaluM TUMkANu ane chatAMya eka rIte laMbANu eTalA mATe karyuM che ke mAtra bANunA ja nahi paNa sAhityamAtranA abhyAsIe DaoN. vAsudevazaraNe karela ' harita 'nA adhyayanane kALajIpUrvaka vAMcavAvicAravA ane e ja dizAe kAma karavA prerAya. gujarAtI bhASAmAM AvAM gaMbhIra sAMskRtika adhyayane prakaTa karavAnI veLA kathAranIye pAkI gaI che ane saMskRta-prAkRta jUnI gujarAtI Adi aneka kavikRtio evA adhyayananI rAha paNa joI rahI che. --saMskRti, phebruArI 1954 Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________