Darshan ane Chintan Part 1

SR No.: 004634
Original Sutra Author: N/A
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Sukhlalji Sanman Samiti Ahmedabad
Publication Year: 1957
Total Pages: 772
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati & Articles
File Size: 13 MB

Page 271

૨૩૬ ]
દર્શન અને ચિંતન (૩) બંને બહેને દ્વારા બાહુબળીને પ્રતિબોધ અને એ પ્રતિબોધની તક્ષણ તેના ઉપર અસર.
પિતા રાષભ અને ભાઈ ભરત બાહુબળી વગેરેનાં લાંબાં જીવન તથા તેમની આજુબાજુ સર્વત્ર પ્રવૃત્તિધર્મ જ પ્રચલિત હતા. એવા એ વાતારણમાં આ બંને બહેનોનું આજીવન કુમાર તેમ જ નિવૃત્તિધર્મનું અકાન્તિક વલણ બહુ ઓછાં બંધબેસતાં અને સ્વાભાવિક લાગે છે. તે સમયની સમગ્ર સમાજરચનામાં તેમનું આ નિવૃત્તિમય જીવન તદ્દન જુદી ભાત પાડે છે. જે એવું જીવન તે વખતે શક્ય ન હોય અને ચરિત્રલેખકેના નિવૃત્તિમય માનસિક સંસ્કારનું જ એ પ્રતિબિંબ માત્ર હોય તોય એ બેઉ બહેને, સહજ સરલતાને કારણે, મહાસતી પદને એગ્ય છે જ.
ભાઈબહેનનું લગ્ન તે એ જમાનાની સામાન્ય રીત અને માનીતી રીત હતી. આજે જે અનીતિ ગણાય છે તે તે વખતે પ્રતિષ્ઠિત નીતિ હતી. આપણે નીતિ-અનીતિના બદલાતા ધોરણમાંથી ઘણું શીખી શકીએ અને લગ્ન, પુનર્લગ્ન, અંતતિલગ્ન, અંતર્ધાતિલગ્ન, અંતર્વર્ણલગ્ન તેમ જ અંતરરાષ્ટ્ર લગ્ન ઇત્યાદિ અનેક સામાજિક સંબંધોના વિવિધ પાસાઓ વિશે ઘટત પદાર્થપાઠ અને જોઈતું બળ મેળવી શકીએ. ભરત સુંદરીને પરણવા ઈચ્છતો. સુંદરી ભરતને અપાત્ર ગણતી એમ તે નહિ, પણ તે લગ્ન કરવા જ ઇચ્છતી ન હતી. તે બ્રાહ્મીને પગલે જ ચાલી સંન્યાસધર્મ સ્વીકારવા ઇચ્છતી. એ તે વખતની સમાજરચના પ્રમાણે તેમ જ પોતાના કુટુંબની મર્યાદા પ્રમાણે ઉછરેલી તદ્દન સ્વતંત્રપણે, તેમ છતાં ભારતની ઈચ્છાને સ્પષ્ટ ઇનકાર ન કરતાં તેણે ઉગ્ર તપ આચરી સૌંદર્ય કરમાવી ભારતનું આકર્ષણ નાબૂદ કરવાનો માર્ગ સ્વીકાર્યો. શું સુંદરીનું આ વલણ ઋષભની પુત્રી અને બાહુબળીની બહેનને શોભે એવું છે કે મધ્યયુગની કઈ અબળાને લાગુ પડે તેવું છે ?
વિચારકને સુંદરીના એ તપનુકાનમાં કાતિક નિવૃત્તિધર્મના યુગની છાપ જણાયા વિના ભાગ્યે જ રહી શકે. ગમે તેમ છે, પણ આ સ્થળે સુંદરી અને ભરતના યુગલની ઋદના યમીયમ યુગલ સાથે સરખામણી ખાસ કરવા જેવી છે. ઋગ્રેદમાં યમી સગા ભાઈ યમને પિતાને વરવા પ્રાર્થે છે.
જ્યારે ભાઈ યમ તેને કોઈ બીજા પુરુષની પસંદગી કરવા ને પિતાને ન પજવવા કહે છે ત્યારે યમી ચંડી બની ભાઈ યમને હીજડે સુધાં કહી