Page Text
________________
ર૭૮
દર્શન અને ચિંતા જયાં સ્વર્ગીય દેવેનું ઉચ્ચસ્થાન જામેલું હોય, ત્યાં તેવા દેના રૂપક વડે જ દિવ્ય વિભૂતિ વર્ણવવાનો સતિષ કેળવી શકાય. ગર્ભપહરણના કિસ્સામાં પણ આવું જ કાંઈક રૂપક હોવાની કલ્પના થાય છે. કર્મકાંડની જટિલ અને સ્થિતિચુસ્ત સનાતન પ્રથાના બ્રાહ્મણસુલભ સંસ્કારગર્ભમાંથી મહાવીરનું કર્મકાંડભેદી કાંતિકારક જ્ઞાન તપમાર્ગના ક્ષત્રિયસુલભ સંસ્કારગર્ભમાં અવતરણ થયું એમ જ અર્થ ઘટાવો રહ્યો. તે કાળે ગર્ભપહરણની વાતને લેકે. સહેલાઈથી સમજી લેતા ને ભક્તો શંકા ન ઉઠાવતા, એટલે ગર્ભાપહાર રૂપકના વ્યાજથી સંસ્કારના ગર્ભનું સંક્રમણ વર્ણવ્યું છે એમ માનવું રહ્યું. જન્મ લેતા વેંત અંગુષ્ઠમાત્રથી મહાવીર સુમેરુ જેવા પર્વતને કંપાવે એ વાત કૃષ્ણના ગવર્ધન-તેલનની વાતની પેઠે બિલકુલ હસી કાઢવા જેવી ખરી, પણ જે એને રૂપક માની અર્થ ઘટાવવામાં આવે એની પાછળનું રહસ્ય જરાય
અસંગત નથી લાગતું. આધ્યાત્મિક સાધનાના જન્મમાં પ્રવેશ કરતાં જ પિતાની સામે ઉપસ્થિત એવા અને ભવિષ્યમાં ઉપસ્થિત થનાર એવા આંતરબાહ્ય પ્રત્યવા અને પરિષહના સુમેરુને દઢ નિશ્ચયબળના અંગુકમાસથી કંપાવ્યા, છત્યા અને જીતવાનો નિરધાર કર્યો, એ જ એનું તાત્પર્ય લેવું જોઈએ. આવી બધી અસંગતિઓથી મુક્ત એવું જે ચિત્ર રજૂ થાય છે તેમાં તે મહાવીર માત્ર કરણ અને સપુરુષાર્થની મૂર્તિરૂપે જ દેખાય છે. - પ્રાચીનમાં પ્રાચીન કહી શકાય એવા જે આચારાંગમાં તેમના ઉગા સચવાયા છે અને ભગવતી આદિ ગ્રન્થમાં તેમના જે વિશ્વસનીય સંવાદે મળી આવે તે બધા ઉપરથી મહાવીરનું ટૂંકું જીવન આ પ્રમાણે આલેખી શકાય?
તેમને વારસામાં જ ધર્મસંસ્કાર મળ્યા હતા અને એક નાની ઉંમરથી જ નિન્ય પરંપરાની અહિંસાવૃત્તિ તેમનામાં વિશેષ રૂપે આવિર્ભાવ પામી હતી. આ વૃત્તિને તેમણે એટલે સુધી વિકસાવી હતી કે તેઓ પિતાને નિમિત્તે કેઈન –સૂક્ષ્મ જંતુ સુધ્ધાંના દુઃખમાં ઉમેરે ન થાય એ રીતે જીવન જીવવા મધ્યા. એ મંથને તેમને એવું અપરિગ્રહ વ્રત કરાવ્યું કે તેમાં કપડાં અગર ઘરને આશ્રય સુધ્ધાં વર્ય ગણાયો. મહાવીર જ્યારે દેખે ત્યારે એક જ વાત સંભળાવતા દેખાય છે કે “દુનિયામાત્ર દુઃખી છે. પિતાની સુખસગવડ માટે બીજાનું દુઃખ ન વધારે. બીજાના સુખમાં ભાગીદાર ન બને, પણ બીજાનું દુઃખ હળવું કરવા કે નિવારવા સતત પ્રયત્નશીલ રહે.” મહાવીર એકની એક એ જ વાત અનેક રૂપે કહે છે. તેઓ પોતાના સંપર્કમાં આવનાર હરણને કહે છે કે મન, વાણી અને દેહની એકતા સાધે. ત્રણેનું સંવાદી સંગીત પદ્ય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004634 |
| Book Title | Darshan ane Chintan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sukhlal Sanghavi |
| Publisher | Sukhlalji Sanman Samiti Ahmedabad |
| Publication Year | 1957 |
| Total Pages | 772 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati & Articles |
| File Size | 13 MB |