Page Text
________________
• ગીતાધમ ”નું પિશીલન
[ ૬૨૪ આખતે સ્પષ્ટ કરી છે, અને ગીતાની દૃષ્ટિ તેમ જ આય પર પરા ધ્યાનમાં રાખી ગીતાના સમાજશાસ્ત્રને લાકશાસ્ત્ર તરીકે ઓળખાવ્યું છે. આધુનિક સમાજશાસ્ત્રીઓની સમાજશાસ્ત્રવિષયક કલ્પના અને વિષયમર્યાદા બહુ જ વ્યાપક છે અને તેથી જ તે લેાકશાસ્ત્રના પર્યાય બની રહે છે.
અભય એ મૂળે આધ્યાત્મિક ગુણ મનાતા આવ્યા છે. એને આધાર અમરત્વની ભાવના છે. જિવિષા શબ્દને વૈયક્તિક જીવનની તેમ જ હાર્દિક જીવનની ઇચ્છા પૂરતા સ`કુચિત અર્થે રૂઢ થયેલા હાવાથી ભયની પરપરા જન્મે છે અને સ્મૃતિકારાએ તથા નીતિવિદ્યએ પણ રાજતંત્ર, વર્ણ વ્યવસ્થા આદિ બધાં જ તાને સુસ ંગઠિત રાખવાના એક ઇલાજ તરીકે ભયનું સમર્થન કર્યું છે. ઊગતા પ્રજામાનસને ધડવા, વિકસાવવા અને સુસંસ્કારી બનાવવાની જવાબદારી લેનાર કેળવણીકારા સુધ્ધાં ભયમૂલક ત ંત્રવ્યવસ્થાની હિમાયત કરતા આવ્યા છે. તેથી સહેજ જ પ્રશ્ન થાય છે કે અભયમૂલક સમાજવ્યવસ્થાની હિમાયત કરનાર કાકાએ પરપરાગત અને શાસ્ત્રસમર્થિત ભયમૂલક વ્યવસ્થાના કાંઈ વિચાર અથવા ખુલાસા કર્યો છે કે નહિ ? આને ઉત્તર અભયની હિમાયત કરતાં અહુ સૂક્ષ્મ અને દીર્ધદષ્ટિ વાપરી સમાધાનકારક રીતે દાખલાદલીલ સાથે આપ્યા છે. એમાં એમના સ્મૃતિશાસ્ત્રવિષયક અભ્યાસ અને કેળવણીકારની શુદ્ધ ષ્ટિ એ અને જોવા મળે છે. તેમના કહેવાનો નિષ્ક એટલા જ છે કે જે પેાતે ભયભીત રહે તે સમાજ તેા કદી ઉત્કર્ષ સાધી શકતા જ નથી, પણ જે બીજાને ભયભીત રાખવાની ગડમથલમાં જ પડેલ હાય તે સુધ્ધાં પેાતાને સ્થાયી અને સ્પૃહણીય ઉત્કર્ષ સાધી શકતા નથી, કેમ કે તેવા ઉત્કષમાં ઉપયાગી થાય એવાં તેનાં શક્તિસાધના ખાટી રીતે વપરાય અને ઘસાય છે. આ દૃષ્ટિથી ન ડરવા અને ન ડરાવવાની અભયનીતિ જ સમાજના વ્યાપક ઉત્કર્ષ માટે આવશ્યક છે.
સત્ત્વસંશુદ્ધિના પ્રકરણમાં સામાજિક સંગઠનના સાચા આધાર લેખે. સત્ત્વસંશુદ્ધિનું જે વિવિધ દૃષ્ટિએ કાકાએ નિરૂપણ કર્યું છે તેમાં સામાજિક વિકાસને સક્ષિપ્ત ઈતિહાસ જ આવી જાય છે. હૃદયશુદ્ધિ એ જ સત્ત્વસંશુદ્ધિ છે. જેટલા પ્રમાણમાં તે હાય તેટલા પ્રમાણમાં જ સામાજિક સંગઠન ટકી શકે છે એવું યથા વિધાન કર્યા પછી પરશુરામ, વસિષ્ઠ, વિશ્વામિત્ર, રામચંદ્ર, શિવાજી આદિના પૌરાણિક અને ઐતિહાસિક દાખલાઆ ટાંકી કાકાએ ઠીક જ કહ્યું છે કે : ‘ શિવાજીએ હિંદુ સંગઠન કર્યું" તેથી આજે આપણે જો તેટલું જ કરવા નીકળીએ તે તે કાળાનુકૂળ નહિ થાય. વ્યક્તિ અને સમાજના અગર તે। વ્યષ્ટિ અને સમષ્ટિના
"
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004634 |
| Book Title | Darshan ane Chintan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sukhlal Sanghavi |
| Publisher | Sukhlalji Sanman Samiti Ahmedabad |
| Publication Year | 1957 |
| Total Pages | 772 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati & Articles |
| File Size | 13 MB |