Book Title: Prakrit Updeshpad Mahagranth Gurjar Anuwad
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Lalchandra B Gandhi
Publisher: Anand Hem Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005153/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ana6 he ma-granthamAlA [ puSpa 18 muM ] bhavavirahAMka-yAkinI mahattarAnA dharmaputra AcArya zrIharibhadrasUri-viracita, A. zrImunicandrasUri-racita 'sukha-sambodhanI ' vivRti-yukta prA. upadeza pada mahAgranthano gUrjara anuvAda anuvAdaka-sa'pAdaka pa. pU. AgamAddAraka AcArya zrIAnandasAgarasUrIzvarajI ma.nA ziSya AcArya zrIhemasAgarasUri [ prA0 kuvalayamAlA-kahA, prA0 samarAIvacca-kahA, saM'. yogazAstra savivaraNu, prArA caumpannamahApurisa-cariya, prA. umacariya AdinA anuvAdakartA ] lain Fiducation Internation For Private ersonal. Use Only ainelibrary. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Am 11 In zee Rith me on .. .. . feet willing allenge them ini mittees in innar ane singer illion I Ananda-hema-granthamAlA / puSpa 18 mu ii bhavirahAMkayAkinI mahattarAnA dharmaputra AcArya zrIharibhadrasUri-viracita, A. zrImunicandrasUri-racita 'sukha-sambodhanI' vidyuti-yukta ID anuvAdaka- sapAdaka- pa. pU. AgamAddhAraka AcAya zrIAnandasAgarasurIzvarajI ma.nA ziSya AcArya zrIhemasAgarAra, . . . . j des in aip minare prA. upaderApada mahAgranthano gUrjara anuvAda [ prA. kuvalayamAlA-kahA, prA. samarAintha-kahA, sa. yAgazAstra vivaraNa, prA. caupannamahApurisa-cariya, prA. paumacariya AdinA anuvAdakartA / or lettirnoduser reliance i[... join me up. 14. WE IN milinguishnu utif sahasa'pAdaka~~~ 5. lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI . [ vaDAdarA rAjyanA prAcyavidyAmaMdiranA nivRtta 'jaina paDita' RIDHI ID = 1] Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * prasiddha kartA- Ananda-ma-granthamAlA vatI candrakAnta sAkeracaMda jhaverI, 31-33, khArAvA, 3je mALe, muMbaI naM. 2 * prathamavRtti, nakala 1250, vIra saM. 2498, vi. saM. 2028, I. sa. 1972. * ki. rU. 15 * prAptisthAna- candrakAnta sAkaracaMda jhaverI. 31-33, khArAkuvA. 3je mALe, muMbaI naM. 2 * mudrakabhAnacaMdra nAnacaMda mahetA, zrI bahAdurasiMhajI pri. presa, pAlItANu (saurASTra) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nn ... zrIjIrApallI-pArzva nAthAya name| namaH / zrIzrutadhara-sthavirebhyo namaH / anuvAdakIya-saMpAdakIya nivedana : 17 anaMtajJAnI zrItIthaMkara bhagavaMteAnA vacanAnusAra anaMta duHkhasvarUpa, anaMta duHkhala ane anaMta du:khaparaparAvALA A sa sAramAM A jIva cAreya gati-tema ja 84 lAkha jIyeAnimAM Ama-tema cakaDALa mAphaka uMce-nIce athaDAtA athaDAtA, bhavitavyatA paripakava thavAnA cege akAmanizanA kAraNe lukarmI thavA sAthe, saripASANugAlanyAye atidurlabha manuSyabhava sudhI AvI paheAMcyuM. www .... dareka bhavamAM AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha saMjJA ane tenA udyamavALA hatA, paraMtu AtmalakSI dRSTivAdeAdezikI sa jJA kei bhavamAM pAmyA nathI. te sa'jJA meLavavA pahelAM jIve aneka vizuddha prayatnA karavA paDe che. tIrthaMkara bhagavatanA zAsana ke gItAtha gurumahArAjanA yAga thayA sivAya, temanA upadeza sivAya tevA prayatna karavA svaya' udbhasita thai zakatA nathI. tIrthaMkara bhagavaMtanA AtmAone paNa chellA bhava sivAya lagabhaga dareka bhavamAM upadezaka gItA guru bhagavatAnA sahArAnI jarUra rahe, teA pachI sAmAnya AtmA mATe teA upadezaka gurumahArAjanI vizeSa jarUra gaNAya. AtmA huMDA avasarpiNInA A pAMcamA ArAmAM paNa zrIvIrabhagavatanA avicchinna prabhAvazALI jainazAsanamAM tevA aneka jJAnI gItA AcArya bhagavaMtA thaI gayA ane zAsananA puNya-prabhAve hajI paNa zAsananI dhurA vahana karanArA prabhAvaka mahApuruSA-guruvaryo thaze, jenA upadeza-ceAge dareka kALamAM zAsananI chatrachAyAmAM vartI puNyazALI AtmAe temanA upadezAnusAra samyagdarzanAdi mAkSamAga mAM joDAze, sthira thaze, vRddhi pAmaze ane mIna AtmAenA preraka banaze. tIrthaMkara bhagavatanI gerahAjarImAM paNa AcArya bhagavaMtAdi gItAtha guru bhagavaMtA tIrthaMkaranA vacanAnusAra mAkSamArganA ja upadeza ApI, aneka zAsana-prabhAvanAe karI kAI prakAre aneka AtmAone sa'sAra-vimukha banAvI mekSamAga tarapha prIti utpanna kAvanArI, sa'sAra-samudra tAranArI, AtmAnnati karAvanArI suMdara dezanAnA vipula pravAha AgamanA uMDA gabhIra zAstra-sarovaramAMthI vahevaDAve che. vaLI AvA kevalI tIthakara bhagavatanA virahakAlamAM jIvane sahelAIthI sa'sArasamudra taravAnAM mukhya be anupama sAdhaneA che. eka jinezvara bhagavaMtanI zAnta-karuNAmRtarasa-pUrNa mUrti ane bIjI' temanA prarUpelA AgamA-dvAdazAMgI rUpa zrutajJAna. temane Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 8 ] ane temanI mUrtine oLakhAvanAra A zratajJAna-zAstro che, je gaNipiTaka kahevAya che. te zAstranAM rahasyo paraMparAgama dvArA meLavelAM hoya che. guru pAsethI zAstronA pAramArthika artho vinaya karIne, bahumAna sAcavIne, temanI pUrNakRpAthI prApta karIne AvadhAraNa karI zakAya che. vinayAdika karyA vagara meLavelA artho AtmAne yathArtha pariNamatA nathI-lAbhadAyaka nIvaDatA nathI. AtmAnI paramaRddhi pamADanAra A kRtajJAna che. sucanALe maciM -zratajJAna mahaddhika che. apekSAe kevalajJAna karatAM paNa zratajJAna mahAna eTalA mATe kaheluM che ke, kevalajJAna maMgu che. jyAre zrutajJAna pitAne ane bIjAne prakAzita karanAra che. kevalajJAnI bhagavaMto zrutajJAna dvArA bIjA jIvo para paropakAra kare che. AtmAnuM zuddha svarUpa, karma, puSya, pApa, Asava, saMvara, nijerA, mokSa vagere, karaNIya, akaraNaya, bhAbhaya, pethApeya, sanmArga, saMsAramArga A sarva padArthonuM jJAna karAvanAra hoya te sarvajJa bhagavate prarUpela dvAdazAMgI rUpa zrutajJAna. A zrutajJAna sivAya atIndriya padArthonuM jJAna zraddhA, saMvega, tyAga, vartana, tapasyAdi thavAM muzkela che. temAM mukhyatayA gadhara bhagavaMtee atizayavatI tripadI prApta thavA ge racelI dvAdazAMgI antargata cauda pUrvo che, jenA AdhAre vartamAna tIrtha avicchinnapaNe pravatI raheluM che. AcAryonI paraMparAthI paraMparAgama prApta karela evA pUrvAcAryoe vartamAnakALanA a9pajJAnI AtmAone sahelAIthI pratibaMdha thaI zake, te mATe AgamAnusArI AgAmanA siddhAMtane pratipAdana karanArA evA anekAneka mahAza, prakaraNe, zAstronI racanA karelI che. te sthaLe paikI 1444 granthanA kartA A. zrI haribhadrasUrijIe racela upadezapada mahAgrantha ane samartha vyAkhyAkAra, aneka graMthanA praNetA A. anicandrasUrie jenuM mahAgauravazAlI, sahelAIthI baMdha thAya tevuM vivaraNa-(TakA) racela che, mULa sAthe jenuM samagra pramANa lagabhaga 14500 ka jeTaluM che. moTe bhAga prAkRta hovAthI dareka vAcana-paThana-pAThana na karI zake, tethI tene gUrjaranuvAda karI graMtha saMpAdana karyo che. mULagraMtha vAMcanArane sugamatA paDe, te mATe mULagraMthanI zaruAtamAM ane TIkAnI pUrNa hatimAM gAthA-saMkhyA ApelI che, temaja lAMbI kathAomAM paNa 25-50-75-100 evA evA pUrNa aMko vacce vacce ApelA che, jethI koI vakhata anuvAdane mULa sAthe upayoga karavo paDe, te sugamatA rahe. bAkI A graMthamAM kayA viSa che, te viSayAnukrama, upakramaNikA, prastAvanA jevAthI ane vAMcana karavAthI jANI zakAze. graMthakartA ane vivaraNakAra mATe prastAvanAmAM temaja upakramaNikAmAM keTaluMka kahevAyela hevAthI ahi vistAramayathI kahetA nathI, te tyAM avalokana karI levuM. AvA mahAna graMtha saMpAdana karavAmAM vividha prakAre anekonA sahakAranI jarUra paDe che. temAM keTalIka saMsthAo tathA vyaktigata zrAvake taraphathI sahAyaka ane grAhaka tarIke Arthika sAre sahakAra maLela che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] vaLI vakhate vakhata mArA vinIta ziSyA munizrI amarendrasAgarajI, munizrI maneAjJasAgarajI, munizrI mahAbhadrasAgarajI,munizrI ni'lagnAgarajI, munizrI na'diSeNusAgarajI, munizrI jayabhadrasAgarajI, munizrI mahAsenasAgarajI Adie sapAdana-kAryamAM vividha prakAranI sevA ApI che. vaLI sahasa pAdanakAryamAM paDitavaya zrIlAlaca' bhagavAnadAsa gAMdhIe paNa jINavaTabharI dRSTithI samagra anuvAdanuM presameTara tapAsI ane pAlItANA jai, jaldI pruphrA sudhArI phreMka samayamAM moTA graMthanuM mudraNakArya karAvI Apela che. tathA prA. hIrAlAla rasikalAla kApaDiyAe Adhunika zailIthI dareka vaividhyane sparzatI vistRta upakramaNikA TUMka samayamAM anuvAda vAMcIne lakhI ApI che. uparAMta zrI bahAdurasiMhajI pri. presanA mAlika zrI bhAnucaMdrabhAi nAnacaMda mahetAe peAtAnuM aMgatakA gaNI suMdara-saphAidAra chApakAma jhaDapI karI Apela che. A sarvanA sahakAra maLyA na hate, tA ATaluM jaldI kArya pUrNa na thaI zakate; mATe sahakAra ApanAra darekanAM kAryo dhanyavAdane pAtra ane abhinadanIya banyAM che. A anuvAda lakhatAM kSayApazamanI ma MdatA, anuyAga ke pramAdadeSanA kAraNe jo kaI paNa jinezvaranA vacana-viruddha lakhAyuM hAya, tA micchA mi dukkaDaM, vAcakavarganA khyAlamAM Ave tA mArA dhyAna para lAvavA sAdara vijJapti. aMte A pUrvAcArya-racita upadezapada mahAgranthanA gUjara-anuvAdane svAdhyAya, vAcana-paThana-pAThana karI granthakartA, vivaraNakartA ane anuvAda karanAranA parizramane ane dhyeyane saphaLa karo-e ja aMtima abhilASA, AdIzvara jaina dharmazALA, gAyakunI, muMbaI-3 7 sa. 2028, dvi.vai. va. pa zuka [bhAgamAddhArakazrIjInA 22mA svarga vAsa-divasa] tA. 2-6-72 A. hemasAgarasUri Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastA 1 nA parama puruSAtha meAkSa meLavavAnI preraNA ApatAM prastuta upadezapadAnI racanA prAkRtabhASAmAM 1039 (40) jeTalI gAthAomAM parama prabhAvaka prauDha upadezaka tarIke suprasiddha jainAcAya zrIharibhadrAcArye karI che. jemaNe 1400 jeTalA prakaraNa-graMthAnI racanA karI hatI, jemAMthI vartamAnamAM paNa 75 jeTalA graMthA upalabdha che, temAMnA keTalAka graMtho prakAzita thaI Adya-pUrvaka paThana-pAThanAdimAM jaina samAjamAM pracalita che. C A ja graMthakAranA prAkRtabhASAmaya 'mAA-A'nA anuvAda, A ja anuvAdaka AcAya zrIhemasAgarasUrijIe 6 varSo pahelAM karyAM hatA ane te samarAditya-mahAkathA' nAme Ananda-hema - granthamAlAnA 11mA puSpa tarIke savata 2022mAM prakAzita thaI gayela che, tyAM meM A AcAryazrInA sakSipta paricaya karAvye che, jijJAsu vAcakA e vAMcazevicAraze; ethI ahiM tenI punarukti karatA nathI. granthakAre prastuta upadezapada granthanA aMtamAM chellI e gAthAo dvArA, A granthanI racanAnA AdhAra, prayAjana ane kRtajJatA-garbhita peAtAne spaSTa nAma-nirdeza karyo che-- 66 lesutra eseNete, uvapasavayA ihaM samakkhAyA | samayAduddhariNaM maMdamati - vibohaNaTTAe || 1038|| jAiNimayahariyAe, raitA ete u dhammaputteNaM / haribhaddAyarieNaM, bhavavirahaM icchamANeNaM // 1039|| " arthAt--A graMthamAM leza upadezavaDe A upadezapadeza, samaya-siddAntathI uddIne maMdatione vizeSa prakAre bedha thAya te mATe jANu ( yAkinI) mahattarA (pravartinI)nA dhama putra bhava-viraha (meAkSa)ne icchatA haribhadrAcArye racyAM che. upadezapadanI prAcIna pratie (1) vikramasavat 1191mAM lakhAyelI upadezapadanI eka tADapatrIya prati, jesalamera killAnA aDAsa DAramAM che. ( jUe je. bha. granthasUcI, gA. e. si. naM. 21 pR. 34. 36 ). tathA (2) bIjI eka tADapatrIya pe|thI sa Mvat 1193 jyeSTha chu. 2 ravivAre lakhAyelI che. (je. bha. sUcI pR. 7). tathA (3) trIjI eka tADapatrIyAthI savat 1212mAM ajayamerudumAM mahArAjA vigraharAjanA rAjyamAM lakhAyelI che, te vardhamAnasUrinI TIkA sAthe che. (je. '. sUcI pR. 6/7). (4) sa'. 1354mAM lakhAyelI pattana(pATaNa)mAM gUjarajJAtinA mAladene kharataragacchanA jinacadrasUrine samarpaNa karI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] hatI (je. bhaM. sUcI pR. 20 ). evI rIte (5) pATaNane saMdhavI pADAnA bhaMDAramAM mULa graM. 1040 jaNAvela tADapatrIya prati che. jUe pattanAthaprAthanamAigarIcatrakUvI (gA. e. si. bhA. 1, pR. 118) anyatra mULa prakAzita "dazazAstrImAM" upadezapadanI gAthA 1040 che. che. piTarsananA riporTa (1, pR. 34) ane 3, pR. 46 mAM khaMbhAtanA bhaMDAramAMnI tADapatrIya pithInI nedha che. (1) vardhamAnasUrinI TIkA prastuta upadezapada granthanI prAcIna prathama TIkA zrIvardhamAnasUrie vikrama saMvata 1055mAM racI hatI, jene Adi, aMtabhAganA gadya-padya ulekhe ame jesalamera granthabhaMDArasUcI gA. e. si. naM. 21, pR. 6-7mAM darzAvyA che tathA tyAM aprasiddha grantha-granthakRricayamAM (pR. 37mAM) saMkSipta paricaya karAvyuM che. chatAM durbhAgye te TIkA(vRtti) hajI sudhI prakAzamAM AvI nathI. te TIkAnA maMgalAcaraNamAM "a va-narendra-ravinataM kApavagha" che, tathA tenA aMtamAM- " siddhyai saMsArabhayAt pAzvilagaNivacanataH prathamameSA / snehAdalekhi zIghra' muninA natvAmradevena // karmakSayAya vRttireSA varNitA yazovimukhaiH / pAzcilagaNinA teSAM stutiriyamupavarNitA bhaktyA // iyamupadezapadAnAM TIkA racitA janAvabodhAya / paMcAdhikapaMcAzayukte saMvatsarasahasre (1055) // kRtiriyaM jainAgamabhAvanAbhAvitAntaHkaraNAnAM ____ zrIvardhabhAnasaripUjyapAdAnAmiti / " A vardhamAnasUrinI bhaktithI stuti, samakAlIna nAgendragathvIya pArvila gaNie karI che, jemaNe zaka saM. 910-vikrama saMvata 1045mAM bhaguccha(bharUca)mAM jinatraya ( pratimA ) karAvyA hatA. vizeSa mATe juo je. bha. sUcI, tathA " zaka saMvat 910nI gujarAtanI manahara jaina pratimA " nAmane amAre lekha "aitihAsika lekha-saMgraha ? sayAjI sAhityamAlA puSpa 335. vardhamAnasUri, vikramasaMvat 1080mAM jAvAlipuramAM haribhadrasUrina aSTaka prakaraNa para vRtti racanAra, tathA gujarAtanI prAcIna rAjadhAnI pATaNamAM durlabharAjanI rAjasabhAmAM caityavAsIo para vijaya meLavI vasativAsa sthApana karanAra jinezvarasUrinA ane saM. 1080mAM paMcathI(vyAkaraNa) vagere racanAra buddhisAgarasUrinA guru hatA. e rIte navAMgIvRttikAra abhayadevasUrinA dAdAguru gaNAya. (2) TIkA sukhasaMbodhanI municandrasUri ahiM jene anuvAda prakAzita thAya che, te upadezapadenA vivaraNane aMtamAM Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 8 ] sukha saMbaMdhanI" TIkA tarIke jaNAvela che, tenA prAraMbhamAM spaSTa nAma-nideza vinA je gahana vRttinuM sUcana karyuM che, te uparyukta vardhamAnasUrinI vRttine uddezIne jaNAya che - " pUrvairyadyapi kalpiteha gahanA vRtti: samastyalpadhIH, lokaH kAlabalena tAM sphuTatayA boddhaM yato na kSamaH / tana tasyopakrati vidhAtamanaghAM svasyApi tattvAnugAM, prIti saMtanituM svabodhavacano yatno'yamAsthIyate // " A TIkAmAM mULa prAkRtanI saMskRtamAM vyAkhyA karyA pachI kathAo bahudhA prAkRtamAM gAthAbaddha zabdAlaMkAra ane arthAlaMkArothI susamRddha racI che. aMtamAM A "sukha saMbodhanI" TIkAnuM zleka-pramANa lagabhaga sADAtera hajAranuM (mULa sAthe 14550) jaNAvyuM che, tenI racanA saMvata 1174mAM sUcavI che. racanAne prAraMbha nAgapura (nAgara)mAM ane samApti aNahilapATaka (pATaNa)mAM spaSTa jaNAvela che. aMtima prazastimAM vivaraNakAre pitAne bahagacchanA sarvadevasUrithI thayelA 8 AcAryomAMnA yazabhadrasUri ane nemicandrasUrinA, tathA vinayacandra adhyApakano ullekha karI pitAne temanA anuyAyI jaNAvyA che. A vistRta vivaraNa racavAmAM sahAyatA kara nArA pitAnA ziSya rAmacaMdragani. tathA anya ziSyone kRtajJatAthI nirdeza karyo che, tathA prathama Adarza pustaka lakhanAra, zuddhi, azuddhi jANanAra, satata upayukta vipra keza vane paNa ullekha karyo che. saMskRta-prAkRta bhASAnA prauDha vidvAna viziSTa kavi municandrasUri, gujarAtanA eka viziSTa vibhUtirUpa thaI gayA. temanuM janmasthAna daobhanayarI-dabhavaI-darbhAvatI (DabhoI) hatuM, temanuM kula-pitAnuM nAma ciMtaya(ka) jaNAya che. temanI mAtAnuM nAma mahathreiyA (ghI) jaNAya che. temane vargavAsa saM. 1178 kArtika vadi 5 jaNAya che. pATaNamAM siddharAja siMhanI rAjasabhAmAM di. vAdI kumudacaMdrane vAdamAM parAsta karI vijaya meLavanArA, tathA pramANunayatattvAkAlaMkAra syAdavAdaratnAkara jevA anupama viziSTa grantha racanArA vAdI devasUrei jevA aneka pratibhAzALI vidvAna ziSyo A municaMdrasUrinA hatA. ratnAkarAvatArikA, upadezamAlA-vRtti (ghaTTI), neminAthacarita (prA.) vagere racanArA ratnaprabhAsUri jevA aneka vidvAna kavie temanA praziSya hatA. prAkRta bhASAmAM municaMdrasUrinI stuti, tathA municaMdrasUrine viraha, je temanA ziSya devasUrijInI kRti pATaNanA saMghavIpADAnA bhaMDAramAM che, jenA Adi-aMtane ulekha ame pATaNa jenabhaMDAra-granthasUcI (gA. e. si. 76, pR. 134)mAM karyo che. devasUrie municaMdrasUri guruno viraha vilAya, je prAkRta bhASAmAM papa gAthAmAM ra hato, temAM temanA guNanuM saMsmaraNa che, tenI 26mI gAthAmAM temanA kulanuM (pitAnuM), 27mI gAthAmAM mAtAnuM, 28mI gAthAmAM janma-nagarInuM, 29mI-30mI gAthAmAM guruonuM, tathA 31mI gAthAmAM gurubaMdhuonuM A pramANe samaraNa che Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 9 ] "bhavyajIvarUpI kamalonA bAMdhava! sUrya ! udayAcalanA zikhara jevuM, te ciMtaya - (citaka pitA )nuM kula, jagatamAM jayavaMta rahe, jemAM aMdhakArane haranArA tame utpanna thayA. te mahaghiyA (meMghI), caramasamudranI velA jevI sAcI rIte mahaghiyA-mahAmUlyavALI kahI zakAya, jenA udararUpa chIpasaMpuTane viSe metI-maNi jevA tame skurAyamAna thayA. te dabhanagarI (dabhavatI-DabhoI) sadA nagaramAM zekharapaNAne dhAraNa kare che, he puruSazekhara! je nagarImAM tamAro janmadinamahotsava thayo. te yazobhadrasUri, nirmala yaza ane bhadra pAmyA, he nAtha! jemaNe tamane ziSya tarIke prApta karyA. viMdhyAcala jevA -zrIvinayacaMdra adhyApakanA caraNe jayavaMtA varto, jemane viSe bhadra gajakalabhanI jema tamArI lIlA thaI hatI. jagatamAM prakhyAta AnaMdasUri vagere tamArA bAMdhava jayavaMtA varte, jemane tame dIkSita karyA, zikSita karyo ane sUrie karyA." kArtika mAsanI te kRSNa paMcamI, kharekhara kRSNa ja thaI, je tithie sUrya jema triAntaramAM Azrita thAya; tema hai sUrijI! tame svargamAM Azrita thayA. saM. 1178 saMvatsaranA he pApI kAla! tArA para kAla paDe ke te muninane yazazeSa kayuM." municaMndrasUrie ghaNAM kulake, paMcAzata, saptati, zatako vagerenI racanA karI hatI, " taM jayau ciMtayakulaM. jayammi siriudayaselasiharaM va / bhavyajiya-kamalabaMdhava ! jammi tumaM tamaharo jAo // 26 // saJcaM mahagghiyA sA, mahagghiyA caramajalahivela vva / mottiyarmANa vva jIe, taM phuriu uyara-sippiuDe // 27 // sA dabbhanayarI nayara-seharattaM sayA samuvvahau / jIe tuha purisasehara ! jambhadiNamahAmaho jAo // 28 // jasabhaho so surI, jasaM ca bhadaM ca nimmalaM patto / ciMtAmaNi vva jeNaM, uvaladdho nAha ! taM sImI // 29 // siriviNayacaMda -ajjhAvayassa pAyA jayaMtu vijhassa / jesu tuha Asi lIlA, gayakalahasseva bhaddassa // 30 // ANaMdamUri-pamuhA, jayaMtu tuha baMdhavA jayappayaDA / je tumae dikkhaviyA, sikkhaviyA sUriNo ya kayA // 39 // " " saccaM sA kasiNa ciya, kattiyamAsassa paMcamI kasiNA / khettaraM va sUro, jIe taM saggamalloNo // egArasa aTThuttara, saMvaccharakAla ! paDau tuha kAlo / jasasesaM jeNa tae, taM muNirayaNaM kayaM pAva ! // " -prAkata-saMskRtAdibhASAmaya ekAnapaMcAzata prakaraNamaya prakaraNasamuciya-patra 47 mAlava" razIyaratnapurIsthA (pra. zreSThi RSabhadevajI kezarImalajI saMsthA saMvata 1980)-devasUrikRti municandrasUri- guru-viraha vilApa (25 gAthAnI apabhraza municaMdrAcArya-rastuti pachI) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [19] temAMnA keTalAkanA Adhata ulekhe ame pATaNa jaina bhaMDAra granthasUcI (grA. A. si. naM. 76)mAM karyA che. jesalamera graMthabhaMDArasUcImAM aprasiddha graMtha-granthakRtparicaya pR. 25mAM vRtti, paMjika e, saptati vagerenuM sUcana karyuM che. municaMdrasUrinA praziSya ratnaprabhasUrie prAkRtamAM racela, vikrama saMvat 1233mAM aNahilanagara (pATaNa)mAM vIrabhavanamAM samApta karela micaritanA aMtamAM vagachano ulekha karyA pachI pitAnA dAdAguru munirAMdrasUrine paricaya karAvyo che - te vaDagaccha (bRhadagaccha)mAM, AhUlAda ApanAra, amRtamaya, kuvalaya(kumuda, bhUmaMDaLa)ne AnaMda ApanAra parNimAnA caMdra jevA zrI municaMdra munIndra thaI gayA. je pramAdathI kaluSita jalavALA, pitAnA gaccha-sarovaramAMthI nIkaLI gayA, pAtra (suyogya) pari. vArathI yukta thaI jemaNe yaza-sugaMdha samUhathI bhuvanane bharI dIdhuM hatuM. AraMbha karelAM zuddha dharmanAM ramya anuSThAne rUpI suMdara makaraMdavALA pagha(kamaLa) jevA jemane ke mastaka upara dharyA na hatA ? jemaNe pitAnA mati-mahAbhyathI "kammapayaDI' (karma prakRtine pAra karIne, vivaraNa karIne vidvAnene sugama padArthavALI karI hatI, temaja jemaNe anekAntajayapatAkA, upadezapade, zAstravArtA[ samuccaya], sArdhazataka, dharmabindu vagere graMthenAM vivaraNa karyA hatA. temanA ziSyamAM che, jemane yaza daze dizAmAM phelAyela che, tevA zrIdevasUrie sUripadane cirakAla sudhI alaMkRta karyuM hatuM." 2 "suma rela pavitto, samayamAM vihipuvaDhayAro ! sirimuNicaMda mubhido, pavaNacaMdo vva tatthAsi // niyagacchasarAu pamAyapaMkilajalAunIhario / pattaparivArajutto, jasa-parimala -bhara-bhariya bhuvaNo / bhAraddha-suddha-dharma-rahmamudrALa-Dha-caro | jo keNa paumo vva matthayae ettha na hu dhario 1 // niyamaimAhappAu pArIkAUNa vivariUNeva / jeNa viusANa vihiyA, kammapayaDI supayatthA ! NegaMtajayapaDAyA uvaesapayANi satthavattAu / saDhasayaga-dhammabiMdubhayAiNo vivariyA jeNa // siridevamarisugurUhiM tassa sIsAhiehiM sUripayaM / dasadisipasariyajasabharehiM tamalaMkiyaM suciraM // " -pATaNa prAcIna jaina bhaMDAra-pranthasUyI ( gA. e. si. naM. 76, pR. 251 ) -jesalamera prasthabhaMDArasUcI (gA. e. li. pR. 35-36 ) mAM ame anekAnta-jayapatAkATippananI saM. 1171nI prAcIna pratino, tathA dharmabindu-vRttinI tADapatrIya pratine nirdeza karyo che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11 ] tapAgacchanA munisuMdarasUrie saMvata 1466mAM racelI saMskRta gurnAvalImAM ene anusaratuM, thoDI vizeSatA sAthe AvA AzayanuM jaNAvyuM che- lma sarvadeva guru thayA, temanAthI digajanI upamA apAya tevA ATha surIzvare thayA. pahelA yazobhadraguru, tathA bIjA nemicaMdrasUri (40) thayA. te baMnethI sunicaMdrasUri (41) thayA, jemaNe potAnI buddhithI bRhaspatine parAsta karyA hatA, kahyuM che ke- te nemicandra gurue gurubaMdhu vinayacaMdra adhyApakanA ziSyane jemane gaNanAtha karyA hatA, te sunicaMdrasUri guru jayavaMta vate che." bhuvanattama cintAmaNi jevA je ziSyane prApta karI yazobhadra gaNAdhipe yaza ane bhadra prApta karela che. zravinayacaMdra vAcaka rUpa vidhyagirinA te pado (caraNa) jayavaMtA vartA, jemane viSe zrI municaMdra bhadragajakalabhanI lIlA dhAraNa karI hatI. zuddha cAritrIomAM rekhA prApta karanAra, jainAgama-sAgarathI jemaNe buddhine svaccha karI hatI. vidhijJa jemaNe, te eka pANI pIvAthI "sauvIrapAyI" evuM biruda dhAraNa karyuM hatuM. dehane viSe paNa sadA nirmama saMvina-ziromaNi evA jemaNe samasta vikRtine tajI hatI. vidvAna ziSyarUpI bhamarAothI jemane prabhAva pasaryo che, prabhA ane guNasamUhathI je gautama sadaza che. zrIharibhadrasUrie racelA anekAntajayapatAkA vagere grantha-parvate, je hAlamAM vibudhane paNa durgama che, vizvahitanI buddhithI je bhagavaMte te sarvane zreSTha paMjikA vagere pAjanI racanA karI, maMdabuddhivALAone paNa sugama karyA che. cha tarka (darzane)nA paritarka-kriIDAmAM rasika evA jemaNe prajJAvaDe bRhaspatine nIcA banAvanAra zaivavAdIzvarane rAjasabhAmAM vidvAnonI samakSa ugrahetu-bANo vaDe jitIne zAsanane vijayazra nuM pAtra karyuM hatuM; evA A municaMdrasUri suguru kayA buddhizAlIone vaMdana karavA gya nathI ? A lekamAM, AnaMdasUri pramukha munIzvare temanA baMdhuo, kayA manuSyothI prazaMsA karavA gya nathI? jemane sunicaMdrasUrie dIkSita karyA, zikSita karyA ane sUripade pratiSThita karyA hatA. vikrama saMvata 1178 mAM bhagavAna municaMdra munIndra divaMgata thayA, te saMghane bhadro Ape." -munisuMdarasUrie saM. 1466 mAM racelI saMskRta gurnAvalI ya. vi. jaina granthamAlA naM.4, .61 thIcharane bhAvArtha. prastuta vivaraNa upadezapadane viSayAnukrama A sAthe darzAvyuM che, tethI ahiM tenuM sUcana karyuM nathI. manuSyabhavanI durlabhatAnAM dasa daSTAnta, autpattikI, nacikI, karmaksa (kAmikI) ane pariNAmikI e cAra prakAranI buddhi saMbaMdhanAM daSTAnta, tathA ratisuMdarI, RddhisuMdarI, buddhisuMdarI ane guNasuMdarIe kevI rIte zIlanI rakSA karI ? e vagere ghaNA badha levA lAyaka vicArothI bharelAM udAharaNa A graMtha vAMcavA-vicAravAthI jaNAze. A anuvAda prakAzita thatAM ghaNA vyAkhyAtAo A upadezapada mahAna grantha vyAkhyAnamAM vAMcavA, zrotAone saMbhaLAvavA paNa prerAze-evI AzA che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [[ 12 ] prastuta upadezapada (mULa) vaDodarAnI zrImukti-kamala-jaina-mohanamAlAnA 1bhA, 20mA puSpa tarIke be bhAgamAM saMvat 1979 ane 1981mAM zrImunicaMdrasUrinA vivaraNa sAthe pithI-patrAkAranA rUpamAM prakAzita thayela che. jenA saMpAdaka, sva. A. zrIvijaya mohanasUrijInA ziSya paM. pratApavijaya gaNi (vartamAnamAM AcArya zrIvijayapratApasUrijI) tarIke prasiddha che. tyAM saMskRtamAM kiMcida vaktavyamAM tathA viSayAnukramamAM ghaNuM sUcavyuM che. e mudrita pustakanA AdhAre A gUjarAtI anuvAda, sadagata Agama ddhAraka pU. A. zrI AnandasAgarasUrijInA yazasvI suziSyaratna A. zrIhemasAgarasUrijIe gatavarSamAM karyo hate, te anuvAdanAM kAuna Aipeja pR. 608 prakAzita thaI gayAM che, graMthanuM kada bahu vadhI na jAya, te mATe prastAvanAne paNa maryAdita rUpamAM ja lakhavAnI che, AthI paNa vAcako saMtoSa mAnaze. A upadezapadanuM eka bhASAntara nAgarIlipimAM saMvat 16pamAM, pAlItANAmAM jaina dharma vidyAprasAraka varga taraphathI prakAzita thayuM hatuM, tene prathama bhAga mArA jevAmAM Avela che, je zeTha vasanajI trikamajI je. pI. graMthamAlAnA 10mA maNukA tarIke temanI Arthika sahAyatA hovAthI temanA jIvanacaritra pheTA sAthe chapAyela che, bIjo bhAga je nathI, chapAyela grantha paNa alabhya prAya che. temAM bhASAntarakAre municandrasUrinuM vivaraNa hovA chatAM temanuM nAma darzAvyuM nathI, haribhadrasUrinI ja racanA samajyA jaNAya che. tyAM prastAvanAmAM mULa granthanI gAthAone prAkRtane badale mAgadhI jaNAvI che. tathA vRttinA kane mULa graMthakArane jaNAvyuM che. anuvAdaka pUjya AcArya zrIhemasAgarasUrijIe (1) samarAditya mahAkathA (lo. 10000), (2) savavaraNa cogazAstra (le. 12000), (3) cepanna mahApuruSa-carita (le. 12000), (4) paumacariya (padmacarita)-jaina mahArAmAyaNa (.10000) pachI A (5) savivaraNa upadezapada (kala. 14550)nA anuvAdanA sahasaMpAdana zubhakAryamAM mane yazabhAgI banAvyo che- e rIte mane paNa ardhA-piNA lAkha zlokenA savAdhyAyanI taka ApI-te mATe huM anuvAdaka AcAryazrIne aMtaHkaraNathI AbhAra mAnuM chuM. sAvadhAna rahevA chatAM maMdamatine lIdhe, ke daSTideSathI kaMI khalanA thaI hoya, te kSantavya gaNAze. -be varSa pahelAM jena mahArAmAyaNanAM sahasaMpAdana mATe be mahinA mAre pAlItANAmAM rokAvuM paDayuM hatuM, tema prastuta upadezapada anuvAdanA sahasaMpAdana mATe keTalIka agavaDo veThIne paNa cAreka mahinA mAre pAlItANAmAM vasavATa kare paDyo hatuM. tyAMthI vaDodarA AvIne A prastAvanA pUrNa karuM chuM. AzA che ke, jijJAsu vAcake A grantha vAMcI-vicArI ne jANI, heyane tyAga karI, upAdeyane grahaNa karI, zAzvata siddhi prApta karavA zaktizAlI thAya-e ja zubhecchA. saMvat 2028 jeTha zu. 8 ), saddaguNAnurAgI vaDIvADI, rAvapurA, lAlacandra bhagavAna gAMdhI vaDodarA (gUjarAta) ) [nivRtta "jaina paMDita" vaDodarArAjaya ] Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * u pa kra ma Na kA * * (le. preA. hIrAlAla 2. kApaDiyA ema. e. ) * [saketa sUcI ] A. 6. dI.-Arhuta darzana dIpikA u.-uttara ayaN. 7. 5.-uvaesaya, u. mA.-uvaesamAlA, R. ke. ve. saM-RSabhadeva kesarImala ve. sasthA. gA. pau. zra-gAyakavADa paurvotya granthamALA, gu. vi.-guruvirahavilAva. ji. 2. kA-jinaratna kAza. jai. A. sa.-jaina AtmAnanda sabhA. je. graM.jaina granthAvalI. jai. sA. sa`. I.-jaina sAhityanA sakSipta itihAsa. 7. dha. pra.-jaina dharma prakAza. jaina sAhitya ane dhama kathAnuyAga--samagra vizva sAhityanA eka agarUpa jaina sAhitye enI vividhatA, vipulatA ane vareNyatAne laine deza-videzamAM gauravAMkita sthAna prApta karyu" che. e bhinna bhinna bhASAomAM racAeluM che ane Aje paNa racAya che. e samagra sAhitya nimna likhita cAra anuyAga sAthe saMbadha dharAve che. jai. sa. pra.-jaina satya prakAza. de. lA. jaina pu. phaM.-devaca'da lAlabhAI jaina pustakAddhAra kuMDa 1 pattana. sUci-pattanastha jaina bhAMDAgArIya granthasUcI. pra. sa.-prakaraNasamuccaya. bhAM. prA. vi. sa. ma..-bhAMDArakara prAcya vidyA sAdhana madira. mu. ka. me. mA.-muktikamala jaina mAhanamAlA, vi.-vivaraNa. su. saM.-sukha sameAdhanI. zrI hari.-zrIharibhadrasUri. D. C. G. C. M.-Descriptive catlogue of the government Collections of Manuscripts. 1 caraNukaraNa, 2 dravya, 3 gaNita ane 4 dha kathA, A anuyogA paikI pratyekane lakSIne nyUnAdhika pramANamAM viziSTa granthA racAyA che. e saumAM kathAtmaka kRtio bALajIvAne paNa grAhya hAvAthI enA pracAra vizeSa thayeA che ane thAya che. kathAe anekavidha edhapATho pUrA pADe che. AthI te aupadezika sAhi tyamAM paNa kathAene sthAna apAyuM che. aupadezika sAhitya ane uvaesapaya--jaina sAhityanA dAzanika, aupade. zika, vaijJAnika, A cAra pradhAna ItyAdi bhinna bhinna vargo paDAya che. prastutamAM ApaNe aupadezika sAhityanA vicAra karIzuM. A saMbadhamAM jaina granthAvalImAM " jaina aupadezika " pR. 168-25 mAM ene aMgenI kRtionI neAMdha levAI che. e saumAM dharmadAsa gaNi Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 14 ] kRta havaesamAlA mahattvanuM sthAna bhogave che. enA anukaraNarUpe samabhAvabhAvI haribhadrasUrie pAIya-prAkRtamAM 1039 padyamAM "AthI'-chaMdamAM leuvaesapaya-upadezapada racyuM cheema jinavijayajInuM kahevuM che. A. u. pa. mAM haribhadrasUrie keTalIkavAra puragAmIonI kRtiomAMthI padho vaNuM lIdhAM che. dA. ta. u. 5. nI pAMcamI gAthA uttarajhayaNanI nijajutinI 160 mI gAthA che. gA. 39-51 e nadInI gA. 59-71 che. gA. 164 e sammaIpayaraNanA tRtIya kAMDanI 53 mI gAthA che. vizeSamAM prastuta anuvAdamAM saMgrahagAthA ane saMgrahagAthA-akSarArtha evA ullekha che. te uparathI ema lAge che ke municandrasUrine mate ene lagatI gAthAo saMgrahAtmaka che-" saMgraha gAthA" rUpa ullekha nimna likhita pRSThomAM che - 6, 30-32, 34, 40, 44, 45, *para, 65, 2022 222, 275, 292, 346, 490, "saMgrahagAthA-akSarAtha' tarIkenA ullekhane lagatA pRSThoke nIce mujaba cheH-30, 263, 266, 286, 346. Ama je saMDAtmaka gAthAone nirdeza che, te sarvenAM mULa darzAvAyAM nathI, te have e saMzodhananI sAmagrI pUrI pADe che. mukhyatayA dharmakathAnuyogAtmaka A. u. 5. nA prAraMbhamAM manuSyabhavanI durlabhatAnAM daza daSTAnto che. tyArabAda emAM jaina zAstrone abhyAsa, azratanizrita matijJAnanA cAra "prakAre-tpattikI, nacikI, kArmika ane pariNAmikI buddhinAM kAraNe, baTunI parIkSA, hiNI yAne pAMca phetarAvALA DAMgaranI kathA, mahAgiri ane mUkanAM vRttAnta, kArya. siddhinAM pAMca kAraNe, dravyAjJA ane bhAvAjJA, mohanuM nirUpaNa, atyadravya, jIruM zreNInI kathA, jinadharma vagerenAM dRSTAnta, gurukulavAsa, upavAsa tema ja dhArmika zikSaNa levA-ApavAnI paddhati ityAdi vividha bAbate rajU karAI che. vizeSamAM gA. 859-885mAM vAkyAtha, mahAvAkyartha ane audaMparyAnuM nirUpaNa che. vivaraNe-u. 5. upara traNeka vivaraNe racAyAM che. (1) vardhamAnasUrie vi. saM. 1055 mAM saMskRtamAM racelI 'TIkA. A aprakAzita jaNAya che. (2) municandrasUrie pitAnA ziSya rAmacandra gaNinI sahAyatAthI sukha saMbodhanI nAmanI saMskRtamAM vi. saM. 1174mAM racelI vivRti. emAM arthadaSTie gahana evI kaIka vRttine ullekha che. te te zuM uparyukta TIkA che ke kema? te jANavuM bAkI rahe che. A vivRti mULa-sahita mukti-kamala-jaina-mehana-mALAmAM be bhAgamAM anukrame sane 1923 ane 1925 mAM chapAI che. jenA AdhAre prastuta gUrjaranuvAda anuvAdakazrIe taiyAra karyo che, dvitIya bhAgamAM baMne bhAgane lagate vistRta viSayAnukrama che. A vivRti patra 1 AmAM dvitIya padyamAM u.pa.ne tasvAmRtane samudra ane samasta vibudhe (devo ane sAkSara)ne Anandajanaka kahela che. (3) ajJAtakartaka TIkA A keI sthaLethI chapAyAnuM jANavAmAM nathI. sArAMza-nyAyAcArya yazavijaya gaNie u. 5. ne sArAMza pAIyamAM "uvaesa rahasya" nAmanA pitAnA granthamAM hRdayaMgama rIte Ave che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 15 ] anuvAda-u. 5. tema ja prastuta sukhasaMbaMdhanI nAmanI A vivRtinA kArmikI buddhi sudhInAM pR. 93 sudhInA bhAgane keIke gujarAtI anuvAda karyo che. sauvIrapAthI brahaddagacchIya municandrasUri jIvana ane kavana sAmagrIsauvIrapAyI" bRhadagIya municandrasUrinA jIvana vRttAntanI nyUnAdhika sAmagrI nimna likhita kRtiomAM apAI che- (1) municandrasUri kRta vivaraNanI prazastio. (2) 19municanTa cariya thaI-municandra caritra hatuti-A prastuta municandrasUrinA vibudha vineya "vAdi devasUrinI apabhraMzamAM 25 padyanI racanA che. (3) 14guvirahavilAva-guru viraha vilApa. A uparyukta vAdi devasUrie pAIyamAM 55 padyamAM race che. (4) "sahastrAvadhAnI munisundarasUri kRta 'gurnAvalI. AnAM padya 60-79 atre prastuta che. (5) jaina granthAvalI pR. 205-206 gata sunicandrasUrikRta era kulakonAM nAma ityAdi (6) devinda-naraInda-pakaraNanI prastAvanA. (7) paM. becaradAsane 1lekha nAme "municandrasUri ane vAdi devasUrikRta zrI municandragurustuti." (8) sukhasaMbaMdhanI TIkA sahita zrIupadezapada-mahAgranya (bhA. 2) nuM kiMcita vaktavya, je vi. saM. 1981 mAM lakhAyuM che. (9) jaina sAhityane saMkSipta itihAsa pR. 241-243. AnA lekhaka sva. mohanalAla dalIcaMda desAI che. (10) D, C, G, M, CV. XVII-XIX. A varNanAtmaka sUcipatra mArA hAthe sane 1990 thI 1936 mAM taiyAra thayuM che. emAM 1khaMDa 18, pR. 271-274 mAM municandrasUrinI jIvanarekhA tema ja temanA kRti-kalApanI nedha lIdhI che. (11) anekAna jayapatAkA khaMDa 1 ne mAre aMgrejI upaghAta. (12)21jinaratnakoza. jIvanarekhA-AmAMnI pAMcamI ane sAtamI sAmagrI mArI sAme nathI. ethI e sivAyanIne lakSIne huM nIce pramANe keTalIka vigate rajU karuM chuM. janma-municandrasUrino janma ibhanayarI (darbhAvatI nagarI)mAM thayo hate. juo gu. vi. padya 28. ene lagatuM varSa ke emanAM mAtA-pitAnAM nAma tema ja emanAM sAMsArika jIvana paikI eke ya bAbata jANavAmAM nathI. dIkSA-bRhata' yAne "vaDa gacchanA sarvadevasUrine be ziSya nAme yazobhadrasUri ane nemicandrasUri hatA. emAMthI kaI eka emanA dIkSAguru haze. emaNe laghuvaye dIkSA laI akhaMDa brahmacarya pALyuM hatuM. vinayacandra pAThaka emanA vidyAguru hatA. juo A TakAnI prazati. nemicandrasUrie municandrane 'sUri padavI ApI hatI. paMDita, vAdI ane tapasvI-municandrasUrine A traNe prakAre prasiddhi maLI hatI. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ biruda-teo sadA sauvIra arthAta kAMjI pIne rahetA, AthI temane sauvIrapAyI" tarIke oLakhAvAelA che. juo guvalI le. 66. vihArabhUmi-municandrasUrie gujarAta-lAdezamAM nAgapura vagere nagarIomAM vihAra karyo hate. AjJAMkita zramaNa ane zramaNue-temanA AjJAvartI zramaNanI saMkhyA pAMcasenI hatI, jyAre zramaNInI saMkhyA jANavAmAM nathI, paraMtu e paNa maTI hevA saMbhava che. svargavAsa-municandrasUri vi. saM. 1178 mAM pATaNamAM svarge sidhAvyA hatA. gu. vi. zlo. 72. parivAra-sunicandrasUrine vAdidevasUri tema ja ajitadevasUri nAmanA be vidvAna ziSya hatA. temAM vAdi devasUrinA tAkika vinaya ratnaprabhasUrie pitAnA gurunA grantha nAme pramANunayatattvAlaka upara ratnAkarAvatArikA nAmanI vRtti ane dharmadAsagaNikRta u. mA. upara "ghaTTI' tarIke nizAelI vizeSavRtti racI che. vizeSamAM emaNe vi. saM. 1233mAM neminAhacarika racyuM che. zatArthika semaprabhasUri municandrasUrinA caMtAnIya thAya che. municandrasUrie satI-gurubhAI AnandasUrine tema ja anya satIrtha "candraprabhasUrine dIkSA ApI "AcArya padavIthI vibhUSita karyA hatA. municandrasUrinA tamAma ziSyonAM nAma jANavAmAM nathI. emane rAmacandra gaNI uparAMta ziSya hatAema A vRttinI prazastinA AThamA padya uparathI jaNAya che. kati-kalApa- anicandrasUrinI vividha kRtionA be prakAra pADI zakAya. prathama mULabhUta-maulika kRtio ane dvitIya prakAra emaNe racelI vivaraNAtmaka kRtio paratvene che. emanI maulika kRtionAM nAma, padyasaMkhyA, tema ja tene lagatAM prakAzane nIce mujaba che. padya saMkhyA prakAzana 1 aMzula sattari-aMgula saptati 70 mahAvIra sabhA 2 aNusAsaNuMkuma kulaya-anuzAsanAMkuza kulaka 25 prakaraNasamuccaya patra 30-31 3 Avasmaya sattari-Avazyaka saptati 4 upadeza paMcAzikA 5 upadezAmRta kulaka (2) 25 pra. sa. patra 38-40 6 uvayAmaya kulaya-upadezAmRta kulaka 32 pra. sa. patra 38-40 7 uvae sAmaya paMcavIsiyAna, paMcaviMzatikA 25 pra. sa. patra 28-30 8 kAlasayaga-kAlazataka 100() 9 29gAhakosa-gAthAkeza le. 384 10 jIvaesa paMcAsiyA-upadeza paMcAzikA 50 -22-25 11 2degtisthamAlA thava-tIrthamAlA stava 111 ke 112 nAma 50 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 17 ] 25 che. nAma padya saMkhyA prakAzana 12 dvAdaza varga 13 dhamevae kulaya-dharmopadeza kulaka - 25 pra. sa. patra 33-34 14 , i >> che 36-38 15 21 , , , che 40-41 16 praznAvalI 17 prabhAtika jinastuti 18 maMDala vicAra kulaka 19 meznopadeza paMcAzikA * 18-22 20 3NAya kula-ratnatraya kulaka >> 41-43 21 vaNassaI sattari-vanaspati saptati 22 viya nindA kulaya-viSayanindA kulaka 23 34zokaharopadeza kulakara 24 sammagvAyarala vihi-samyaphapAya vidhi 29 . sa. patra 34-36 25 sAmaNa guNavaesa kulaya-sAmAnya guNapadeza kulaka 25 31-33 26 hienaesa kulaya-hitepadeza kulaka 25-27 27 , 27-28 vivaraNAtmaka kRtio-municandrasUrie je je kRtio upara vivaraNe rAM che, tenAM tathA tenA praNetAnAM nAma, pratyeka vivaraNanuM parimANa ane tenuM racanAvarSa tema ja te kayAM prakAzita karAela che, te bAbata yathAsAdhana huM nIce mujaba darzAvuM chuM- mULanAma mULa praNetA vivaraNa vi. varSa prakAzana parimANa 1 39 anekAMta jayapatAkedyota dIpikA haribhadrasUri 2000 1172 gA. pI. caM. 2 4havaesapaya-upadezapada haribhadrasUri 14000 1174 mu. ka. .mAlA 3 41kammapaDi-karmaprakRti zivazarmasUri 1920 aprakAzita 4 4 devinda-naraIbda payaraNadevendra-narakendra prakaraNa 378 1168 je. A. sa. 5 dharmabindu haribhadrasUri 3000 6 yogabindu 7 lalitavistarA che 482 de. lA. pu. phaMDa 8 vaNasaI sattari-vanaspatimunicandrasUri aprakAzita 9 saDhasayaga-sArdhazataka jinavallabhasUri) 1170 che saptati Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] A nava mULa kRtio paikI kRti 1, 2, 5, 6 ane 7 ane enAM vivaraNane paricaya meM zrI harimAM Apyo che. uparyukta kRti-kalApa jotAM jaNAze ke, municandrasUrinuM saMskRta tema ja pAIya emAM baMne bhASAo upara prabhutva hatuM. emaNe je ra7 maulika kRtio ane vivaraNAtmaka nava kRtio racyAnuM manAya che. e sarvenA viratRta parizya mATe atra avakAza nathI. maulika kRtio paikI prathama kRti gaNitane lagatI ane emAM utsAMgula ItyAdi traNa prakAranA aMgulanuM vivaraNa che. kRti 2, 4, 7, 10, 13, 15, 19, 22, 23 ane 25-27 upadezAtmaka che ane e 15 kRtio Ame nnatinA artha mATe mArgadarzaka che. trIjI kRtimAM Avazyaka kriyAnuM nirUpaNa che ane ene AdhAra mahAnisIha, kempa, vavahAra vagere Agame che. A kRtine "pAkSika saptati" paNa kahe che. AThamI ane navamI kRtinA viSaya sunizcita rUpe jANavAmAM nathI. kRti 11 ane 17 stutirUpa che. bAramI kRtinA viSayanI tapAsa karavI bAkI rahe che. seLamImAM keTalAka prazno haze. aDhAramI kRti jyotiSa viSayaka che ane ene AdhAre vinayakuzale 99 gAthAmAM maskalapacaraNa vi. saM. 165ra mAM racyuM che. zuM municandrIya kRti pAiyamAM che? 20 mI kRtimAM mokSamArga mATenA samyagdarzana, samyagUjJAna ane samyagucAritra rUpa traNa ratnanuM nirUpaNa che. - 21 mI kRti vanaspatizAstra aMgenI che ane e paNavaNane AdhAre racAI che. 24 mI kRti samyaphava-prAptine upAya sUcave che. nava vivaraNe paikI prathama vivaraNa jainadarzananA prANarUpa svAdvAdane aMgenuM che. dvitIya vivaraNano paricaya AgaLa upara meM Apela che. trIjuM ane navamuM vivaraNa karmasiddhAnta saMbaMdhI che. caturtha vivaraNa svarga ane naraka sAthe saMbaMdha dharAve che. pAMcamuM vivaraNa mukhyatve caraNa-karaNAnuyogane lagatuM che. e gRhastha-zrAvakone paNa mArgadarzaka che. chaThuM vivaraNa adhyAtmane lagatuM che. sAtamuM vivaraNa mukhyatve zakastavane lagatI TIkAnA spaSTIkaraNa rUpa che. AThamuM vivaraNa je kharekhara racAyuM hoya, te te vanaspatizAstra viSayaka che. paricaya-u. pa. upara sukhasaMbaMdhanI nAmanI vivRti municandrasUrie vi. saM. 1174 mAM cauda hajAra zloka-pramANa mukhyatayA saMskRtamAM racela A vivaraNa48vivRtinuM nAma che. A vivaraNa lakhavAnI zarUAta nAgapuramAM ane pUrNAhuti "aNuhilapATaka"-pATaNamAM karAI hatI.49 enA prAraMbhamAM maMgalAcaraNAdi rUpe traNa padyo che, te aMtamAM prazasti tarIke nava padyo che. mULagata gAthAone akSarArtha gadyamAM apAyo che. te uparAMta keTalIkavAra ene bhAvArtha paNa gadyamAM rajU karAyo che. mUlyAMkana-su. saM. TIkAnuM mUlyAMkana have pachInI je mahattvapUrNa vigate rajU karUM chuM, tenAM zIrSaka jevAthI aMzataH te samajAze. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] udAharaNa-sthAo-u. 5. mAM aneka sthaLe upadezane saceTa banAvavAnA hetuthI dASTratike ulekha karAyo che. enuM spaSTIkaraNa A TIkAmAM sArI rIte karAyuM che. ethI e udAharaNane-kathAone bhaMDAra banela che. buddhinA cAra prakArene lagatAM 29+1+ 12+23383 udAharaNa saMbaMdhI pakathAothI su. saM. ne moTo bhAga kAryo che. tyattikI buddhinA AThamA dvAra pachI eka keyaDe che. kathAo prasaMganusAra pAIa ane saMskRta ema be bhASA paikI game te ekamAM ane te paNa gadya ke padyarUpe apAI che. moTe bhAge kathAo padyamAM che. e saumAM pAIlamAM racelI brahmadattanI kathA sauthI moTI che. emAM pa05 padyo che. pR. 294-299 mAM AgaLa upara e ja brahmadattanI kathA enA pUrvabhavane uddezIne paNa apAI che. zaMkha-kalAvatInuM nidarzana 451 pAIo padyamAM che. te zukanA udAharaNane aMge 382 pa pAIlamAM che. 2nazipanuM kathAnaka pAIya-gadyamAM che. enA aMtamAMnA thoDAMka padya jinezvaranI stutirUpa che. saMskRta kathAo pAIyanA hisAbe ghaNI thoDI che. be putronI kathA, govinda vAcakane vRttAnta tema ja vasudevanuM udAharaNa saMskRtamAM padyarUpe nirdezAela che. daza daSTA pikI pAMcamA "naSTa' ratnanuM tema ja paramANu-staMbha aMgenuM daSTAnta AvasayanI guNimAM judI rIte apAyuM che. e paNa atre rajU karAyuM che. juo anukrame pR. 36 ane 46. Ama keTalIka vakhata koI kaMI kathA anyatra bhinna svarUpe je Ale. khAyelI jaNAI, tene paNa A vivRtimAM sthAna apAyuM che. kSullaka-kathA vicAraNIya jaNAya che. pR. 365 mAM kathAmAM kathA ane 382 AkhyAna52 che. vRttAnta-A sukhasaMbaMdhanI TIkAmAM keTalAka vRttAntane sthAna apAyuM che. e zene zene lagatA che, te huM A anuvAdanA pRSThake dvArA nIce mujaba sUcavuM chuM-- AMgirasa ane nAgila 305-306, udayana ane vAsavadattA 129-130, gevinda vAcaka (yugapradhAna) 253-255, cANakya ane candragupta mauryavaMzI) 148-159, 219, nanda 149, bindusAra-candraguptane putra 156-157. bhISma 249 ane subadhu 156-158. ke ane samAdhAna-A eka mahattavane viSaya che. ene e ja svarUpe, tema ja kavacit praznottara svarUpe A TIkAmAM sthAna maLyuM che. ene aMgenA anuvAdane lagatA pRSThoke nIce mujaba che-212, 214-215, 217, 221, 281, 289, 304, 307, 308, (praznottara), 309, 316, 324 (praznottara) 329, 331, 338, 360, 382, (praznottara), 421-424, 428-429, 42, 493, 49, 500, 509, 517, 5ra4, 533-134. matA taro-A. u. 5. nI prastuta vivRtimAM prasaMgopAtta anya granthakAre vagerenAM je kathana municandrasUrie pitAnAM maMtavyathI bhinna jaNAyAM, te paNa emaNe nedhyAM Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 20 ] che. A matAntaro keNe koNe racelA kayA kyA granthamAM sauthI prathama daSTigocara thAya che, enI tapAsa karavI ghaTe. Ama A kArya eka upayogI saMzodhanane viSaya bane che. A matAntane prastuta pustakamAM anuvAdita-savarUpe je pRSThomAM sthAna apAyuM che, tenA kramAMka tema ja je viSayane aMge e che, te nIce darzAvuM chuM-- 29-brahmadatta, 31-pAzaka, 33-naSTa ratna, 36-paramANuone staMbha, 63-autpattikI buddhi, 71-khIsakelI, 79-58, 80-kAka, 84-kSuhalaka, 88-pratimA, 89-zAkya, 91zAsa, 108-suvarNa yAcana (ahiM traNa matAMtarano ullekha che.), 109-gaNatarI, 160bhaya, 197-dAna, 233-kAladharma, 234-tIrtha, 24-bhIma, 328-tADana, 361-akArya buddhi, 515-vyAkhyA vidhi. arthAntaro-kaI kaIvAra TIkAkAre enA pitAne sujhelA eka karatAM vadhAre artha darzAvyA che. dA. ta. juo pR. 3. AgamAdi granthone nirdeza-prastuta TIkAmAM avAra-navAra Aga vagerene nirdeza hoI e enI mahattAmAM ane saMvAditAmAM vRddhi kare che. enAM nAme A anuvAdamAM jevAM ane jyAM apAyAM che, te enA pRSAMka sahita darzAvuM chuM-- Aga-AyAra grantha-AcArAMga-254, 424, AvazyakasUtra 182, kalpa360, jJAtAdharmakathA 168, 207, 256. nizItha 305, 491, 494. prakalpasUtra423, bhAvanA ka95 97, vyavahAra 360, sUtrakRtAMga-ra7, pa20. sthAnAMga-94, pa04. adhyayane-556mapatraka-183, dhyAnazataka-360, navinIguma 235, 56 paMDarika- kaMDarika-166, bhAvanA 120, mahAparijJA-179, vimukti 120, saMgrahaNI gAthAe para (gA. 68) Agamika vivaraNe-AvazyakaNi-33, niryukti 58 5, nizIthabhASya 359, paMcakalpa nAmaka bhASya 47, 354, 423, piDaniryukti 212, 43, vizeSAvazyaka bhAgya 3ra3, vyavahArabhASya 55, 4ra6. anAmika grantha-Agabindu 303, brahmaprakaraNa-para8. ajaina grantha-Ayurveda 318, 511. gAruDa zA 329, pAtaMjala zAstra 428, manu vagerenAM dharmazAstra 306, manusmRti 19, kapila, vyAsa, pataMjalinAM gizAstro 430, varAhamihira saMhitA 46. suzruta 496, 47. avataraNe-A sukhasaMbaMdhanI TIkAmAM puSkaLa avataraNe apAyAM che. AnA samarthanArthe A anuvAdanA nimnalikhita pRSAke nedhuM chuM--pa5, 62, 63, 73, 74, 95, 7, 103, 127, 169, 16, 198, 203, 210, 211, 213, 218, 220, 234, 239, 243, 24, 246, 248, 249, 251, 282, 303, 307, 309, 310, Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || 21 ] 59319, 323, 322, 326, 330-332, 335, 338, 345, 358, 361, 384, 400, 419, 422, 424, 465, 430, 435, 441, 457, 468, 472, 42, 494, 46, 509, 514, 517, 521, 222, 323, 5ra 5, 26, pa28, 535 ane 136. prAcIna padho-Ane lagatA ulekha pR. 9, 116 ane 119 mAM che. subhASite--keTalAMka avataraNe subhASitarUpa che. e uparAMtanA anuvAda saMbaMdhI pRSAMke nIce mujaba che-34, 36, 51, 59, 83, 89, 92, 93, 134, 175, 179, 207, 484, 487. kahevata-lekektio-pR. 438 mAM eka kahevata nIce mujaba che-"ekane maraNa samaya Avyo, tyAre pAMcasanI mAgaNI karavA Avyo." lokakti-AnAM udAharaNe pR. 201, 478, 488 ItyAdimAM che. paMDitekti-A mATe juo pR. 324, para0 ItyAdi. lakSaNe A TIkAmAM prasaMgopAtta keTalAMka lakSaNe apAyAM che, ene lagatA anuvAdanA pRSAke nIce pramANe che - 316 akAlacAritva pa6 gItArtha 492 prAyazcitta 305 anvaya 313 guru 55, 212 buddhi apavAda 494, 495 granthi 250 bhikSu 389 Acarita 500, 501 jaNA 491 muni 220, gA. 19 AdhAkarma 213 500 viyAvRtya 244 ArtadhyAna 360 dAna 522 vyatireka 313 utsaga 494, 495 dubhikSakAla 420 zrutamaya jJAnAdi para3, 324 kAraNa 201 daSTAnta-AharaNa 56 saMgha gaNa 316 pAtra para2 sAdharmika 180 gaNadhara 315 pratyekabuddha 315 svasamaya-prajJApaka pa13 anvaya ane vyatirekanuM ekeka udAharaNa anuvAdanAM pR. 53-54 mAM ApeluM che. anumAnAdinA artha-A saMbaMdhamAM juo pR. 65. upayo-AmAM keTalIka vAra upanAne sthAna apAyuM che. juo anuvAdanAM pRSTha 30, 40, 2007-2008 (be rIte), 378, 379. nyAya-83, 162, 341. padArthodinI samajaNapR. 515-525 mAM A viSaya vistArathI rajU karAyo che. dArzanika bAbate-A TIkAmAM che ke, mukhyatve karIne dharmakathAnuyogane aMgenI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 22 ] bAbate che, tema chatAM emAM keTalIka dArzanika bAbatenuM paNa nirUpaNa che. ene lagatA pRSAMke nIce mujaba che. ahiMsA-hiMsA 210 ItyAdi, utsarga-apavAda 492, 495, 500. kAlacakra 47, kSapakazreNi 42-463, deva ane puruSakAra 288-293, dharmanA cAra prakAre 368, no 251, 281. paralokAdinI siddhi 319. pAMca samiti-traNa guti 382-383. pudagala-parAvarta 319, puruSakAranA paryAya 282, 288. prakIrNaka 319320. mithyAtvanA sAta prakAre 53-54. vanaspatinI sajIvatA 254, samyagdaSTi 332. vAdhyAyanA pAMca prakAra 315. vaidyaka-paganAM cAra kAraNe 281, roganA cAra upAye 166, rogIone aMge salAha 53-54, 280, 322. auSadha levAno samaya 317, kasamayanA auSadhathI hAni 378 ane viSane pratikAra 329. jAtismaraNa jJAna - A jJAna e matijJAnano eka prakAra che ane e dvArA pUrvajanmane baMdha thAya che. A TakAmAM nimnalikhita mAnavIo tema ja keTalAMka paMcendriya-tiyane paNa A jJAna thayAnA ulekhe che. ene aMgenI mAhitI A anuvAdanA pRSThake pUrvaka nIce mujaba darzAvuM chuM- mAnavIo-aMgAramadakanA ziSyo 253, avantisukamAla 235, candranapa putra 311, citramuni 297-8, brahmadatta 298, vajasvAmI 169, sammati 225 ane siMha giri 168. paMcendriya tiryA -kUtarI 337, gaMDe 189, sarpo 271, 335 ane hAthI 222, 263. A AzcaryakAraka ghaTanA gaNAya. A saMbaMdhamAM e vAta umerIza ke, Aje paNa kaI koI vAra amuka amuka manuSyane pitAnA pUrvajanmanuM jJAna thavAnuM vata. mAna patramAM seMdhAeluM jovAya che. paraMtu kaMI tiya ane tenuM jJAna thayAnuM adyApi jANavAmAM AvyuM nathI. noMdhapAtra ullekha-agni zamanAthe agnine upayoga 130, candrodaye samudrane #bha 19, viyAelI gAyanI javAsA pratyenI Asakti 443, sphaTika zilA viSe cakravAkanA uDDayanane abhAva 460. AlaMkArika lakhANa-A vivaraNamAM keTaluMka lakhANa vizeSataH AlaMkArika che. vyAjastuti, zveSa vagerethI alaMkRta lakhANanA anuvAdanAM pRSTho anukrame 70, 343, carthaka viziSTa 434, 465. drayarthaka ityAdi che. kaleSArtha 489. vana-su. sa. vRtti e kaI AlaMkArika kAvya nathI, tema chatAM emAM prasaM. gopAtta keTalAMka paricita varNanene sthAna apAyuM che. A vananA viSaye huM A anuvAdanA pRSTAMke sahita atra rajU karuM chuM-araNya 10, utsava 471, kaLaza 506, gavaccha, 309, jinabhavana 94. aSTApada-jinabhavana 16pa, guMTaNaka 363-5-377-8 dAvAnala Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 23] 261-2, deva 258, dehada 257, 348,56, 343, nagara2, 6, 362, 464-465. nadiSeNanI kadrupatA 387, nArada 409, rivrAjaka 149, pravartinI 432, maMtrI 283, mahilA 13-14, 466. yuddha 28, 29, 152, 192, 268, 435, 436. rAdhAvedha 42, 43. lagna-samAroha 473, vadhya 38, 352. vasaMtaRtu 350, vAsabhavana 34, ziva 526, suMdarIonI virUpatA 461, zarada Rtu 257, samavasaraNa 103-104. sarevara 15, svapna 7, 257, hAthI 11, 256. hAthInuM damana 26, svayaMvara maMDapa 409, sagarbhA 348. viziSTa nAmo-prastuta vRttimAM viziSTa nAmo che-ema anuvAda jotAM jaNAya che. sajIvAdi padArtho aMgenA keTalAMka nAme anuvAdamAM nirdezAyA pramANe pRSThaka sahita nIce mujaba che - devenca marendra 192, tirya-jaMka 168, 172, 175, 179, degundaka 235, brahmA 363, vaizramaNa 139, surapriya yakSa 101, susthita 412, saudharmendra 192; devIIkumArIe 152, rohiNI 397, sAvitrI 363, sidhu 478. nirnAmaka devatA-adhiSThAyaka devatA 398, kuladevatA 374, nadIdevatA 490, pravacanadevatA 233, vanadevatA 190, vRkSe-azaka 487, umbara 487, kSIra 502, caMpaka 259, javAsa 443, palAza 470, bAvaLiye 503, vaTa 294-470, 487. vetasa 487, saptacchada 254. vAdho-keTalAMka nAme pR. 467 mAM che. sarve kAlasarpa 455, gonasa 122, daSTiviSa 129, 145, 147, 187, nAga 455, maNidhara 186, zeSanAga 443. parimANu-kuMbha 180, keDI 61, kAkiNI 361, prasthAdi 207. vidhAo-avasthApinI 54, 141; AkAzagAminI 172, 179, 412; unnaminI 54, vikriya 172. vyAdhionAM nAma mATe juo pR. 97, 273, 289, 323, 376, 381, 430, 439, 441, 489, 496. - jainadarzana pramANe svarganI saMkhyA 12+9+5 26 che. keTalAMka nAmo pR. 496-497 mAM jovAya che. navakAra-namaskA2 pa29, namukakAra 347, paMcanamaskAra 348, 403. AnuSaMgika bAbatonuM vivecana-A. su. sa. nI TIkAmAM prasaMgopAtta je keTalIka bAbatenuM khapapUratuM vivecana che, ene lagatAM anuvAdamAMnA pRSAMka huM e bAbatenA ullekhapUrvaka rajU karuM chuM-anazananA prakAre 234, 61 AgamanA adhyayana krama-55, 56, AzAtanAe-312, IndranI vibhUti 233. cAra Azramo 305, cAra prakAranA ziSyo 174, cauda vidyAsthAne 97, divya (parIkSArthaka) 498, dehada 150, dhananI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 24 ] parAkASThA 154, nItie 282, 283. nItivAkya 121, parIkSA 317, pAMca abhigame 101, pAMca divya 96, 133, pAsAnA traNa prakAre 31, putrAdi pAMca nidhi 364, pUrvanA yamake 181, pratimAone prabhAva 96, pradhAnapada mATenI parIkSA 185-186; 19516, prAkRtanI vizeSatA 113, 501, maMDUcUrNa 216, mahAvIrasvAmInI jIvana jharamara 2-3; 103, 106, 125, 162-164, 182, 183, 187, 240, 242, 259, 261, 264, 266, 327, 501-506. mahAvIrasvAmInI stuti 161-162. lakSaNe 161, lipionAM nAma 107, ziSyanA cAra prakAro 174, zUravIranA traNa prakAro 420, zeraDI kema mekalAya ? 35, zrAvakanA 21 guNe pa33, zaiva-dhyAnavidhi pa26-527, saMketa ane tenI samajaNa 121, sarvajJanuM vartana 137-138, 163-164, 180-181, sarpadaMzanI parIkSA papa-pa6, sAMketika praznottara 104-105 (kA sA, sA sA), sAta kSetre 314, supriya yakSanI pUjanavidhi 102, saudharmendranI traNa parSadA 26, svayaMvara AmaMtrita nRpadi 408. prakIrNaka ullekha-A cAlu sukhasAdhanI TIkAmAM keTalAka nedhapAtra zabdo vaparAyA che. A ja ke rUpAMtarita je zabdo anuvAdamAM che, te huM pRSThaka pUrvaka atra darzAvuM chuM-aMgada 490, adhivAsanA 49, anucita lagna 136, abhigraha 326, 329, 388. aMjana 155, aSTapatra padmAkAra khAtara 124, ahisA 210-212, AdhAkama AhAra-pa22, IndrajALa 236, utsA2 ka95 174, kaMkAhanI charI 95, 336, kambala patna-ratnakaMbala 118, 135, 336, 364, 377, 378. kalikAla(yuga) pa06, 504, kalyANamitra 19, kulaka nava 165, keTivaja 33, grahane vaLagADa pa26, gaNikAne rAjAbhiyoga 117, gAya ane javA 443, guTikA 17, gela 154, caturguru prAyazcitta 511, caraNa-karaNasittarI 489, 503, cAraNa sAdhu 347, jayaNAyatanA 324, 49, jinakalpa 232, jinakadipaka pa18, jIvitasvAmInI pratimA 222, 229. Dhela triviSNu 394, tAlapuTa viSa 497, tuccha jAtio 310, duSamA 47, 49, 506, devadUSya 490, dvAdazAvata vandana 514, dharmadvAra 152, dhruvaka 153, nAgadamanI auSadhi 22, niyANuM 297, niSadyA 514, nItivAkya 30, 121, nyAya 83, 5Tarana 336, padmarAga 428, pArasakUla-Persia 33, pArAMcita 329, pAsa(c) 500, 503, 511. puNyAnubaMdhI puNya 19, pudgalAnaMdI 535, baMgadeza 497, binducuta 108, bhavavimecaka 214, bhauta-ziva-sAdhu 423, mahAprANa dhyAna 120, mAsaka5 494, mRgatRSNA 453, pa03. yantraprayAga 115, yAtrika hAthI 129, yAda, nakulAkAra 390, rajoharaNa 518, rathamuzala yuddha 192, rathayAtrA 226-227, 268, revaDI 381, labdhi 176, 179, 182. kaherI 282, 502. vasule 154, vyantarIne vaLagADa 97, zakAvatAra 311, zAkinI 355, "zilAkaMTaka' yuddha 192, sarvajJaputra 80, 83. saMsAracaka pa35, saMkete ane tenI samajaNa 121, siddhaputra 92 (dhUrta) 93, 149, siddhAnta AlApako 300, tRpa-munisuvratasvAmIne 193, 283. sthApanAcArya pa12, 514, sAmAcArI 219, saMmUchima pa30. himapatha pradeza pa08, hAthI bhadra 252, 254, hAle 154. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uM. 5. upakramaNikAnI TippaNI 1 A kRti anya sAta kRtio sahita trA. ke . saMsthA taraphathI I. sa. 1928mAM prakAzita karAI che. vizeSamAM u. pa nI gAthAone akArAdi kama anya nava kRtione aMgenA evA kama sahita A ja saMsthA taraphathI I. sa. 192lmAM chapAvAyAM che. jue "dharmopadezamAlA-vivaraNanuM prAstAvika vaktavya" (pR. 13-14) atre u. mA. vikramanI cothIthI chaThThI sadInA gALAmAM racAyAno ullekha che, paraMtu u. mA. nA vivaraNakAra vagere te dharmadAsagaNine zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA hastadIkSita ziSya mAne che. te e hisAbe e moDAmAM moDI I. sa. pUrve para7mAM racAyelI gaNAya. 3 juo vaMriyutta majuro tAruM = (g. 20-22). 4 ahIM "bAkInI saMgrahaNI gAthA" e ullekha che. 5 A cAreyanuM svarUpa udAharaNa-pUrvaka meM AhaMta darzana dIpikA (pR. 217-226) mAM AlekhyuM che. vizeSamAM "sAta zarate" nAmaka mAre lekha "gAMDIva" (va. 26, a', 14)mAM chapAye che. 6 A kathA sauthI prathama nAyAdhammakahA (suya. 1, a. 7)mAM apAI che. 7 A viSaya sane 1926mAM chapAyela stuticaturvizatikA (le. 11)nA spaNI. karaNa (pR. 58-59)mAM, tema ja I. sa. 1944mAM prakAzita mArA pustaka the gaina Religion and Literature )mAM caryo che. "kriyAnI siddhi zAthI che?" e nAmanI mArI padyAtmaka racanA "gujarAtI'nA tA. 1-4-51nA aMkamAM prasiddha thaI che. 8 vizeSa mATe juo zrI hari (pR. 85) 9 ee "sUri' banatAM emanI "vAdidevasUri' tarIke prasiddhi thaI che. 10 A Aje aprApya che, tethI temaja Adhunika yuganA mAnasane je pariziSTAdi joIe, te emAM nathI, te e pharIthI chapAvavI ghaTe. '11 A anuvAda " jainadharma vidyA prasAraka vaga" taraphathI I. sa. 1909mAM chapAya che. 12 A sane 1923mAM "R. ke. ve. saMsthA taraphathI prakAzita prakaraNasamuccaya (patra 44-46)mAM chapAyela che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 14 15 16 17 [ 26 ] A paNa pra. sa. (patra 46-49)mAM prasiddha karAI che. A * yaze|vijaya jaina granthamAlA'mAM vi. sa'. 1961mAM prasiddha karAyuM che. 20 A " zrI jaina zvetAMbara kenpharansa " taraphathI i. sa. 1909mAM chapAvAi che. dd A * jaina AtmAnanda sabhA' taraphathI mULa kRti ityAdi sahita sane 1922mAM chapAvAI che. A lekha chapAyA che. A " jaina ve. ke. eksa" taraphathI i. sa. 1933mAM chapAvAyA che. 18 19 AnA prathama bhAga 'bhAMDArakara prAcyavidyA-sazAdhana madira ' taraphathI sane 1952mAM prakAzita karAyA che. 66 jaina ve. kA. heralDa " (pu. 13, aka 9-11, pR. 324-335)mAM A saMpUrNa" kRti svApanna vyAkhyA, temaja municandrasUriSkRta vivaraNa sahita gAyakavADa paurvAtya(prAcya) granthamALAmAM mArA upAghAta sahita be khaMDamAM anukrame sane 1940 ane 1947mAM chapAvAI che. A bhAM. prA. saM. madira taraphathI sane 1944mAM chapAyA che. 21 22 jue su. sa. nI prazasti (le. > 23 " paricaya emanA sakSipta jaina sA. saM. I.' (pR. 248-249)mAM temaja D. E. G. M. C, L, XVIII Rt IPSOmAM apAce che. 24 juo D. E, G. M. V. (Vol XVIII Pt Ir 888) 25 emaNe vi. saM. 1159mAM pau mIyaka" mata sthApyA hatA, emanA pratibAdhanAthe Avassayasattari racAyAnA ullekha jovAya che. "" 26 AnI noMdha me " pAIya (prAkRta) bhASA ane sAhitya " nAmanA mArA sane 1950mAM prakAzita pustakamAM pR. 162mAM lIdhI che. jyAre sane 1937mAM AnA sapti paricaya ' saTIka gaNita tilaka'nA upAdhdhAtamAM meM ApyA che. 27 AnuM aparanAma 8 dhammAvaesa pAMcavIsiyA ( dharmopadeza paviMzatikA) che, AnI noMdha 'pattana. sUcI' (bhA. 1, pR. 131)mAM che. 28 jue . gre. (pR. 208) 29 AnuM bIjuM nAma 'sAula' che. jIe ji. 2. kaiA. (vi. 1, pR. 104) 30 Ane pratimA-stuti paNa kahe che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [[ 17 ] 31 AnuM upadezakulaka evuM nAmAntara che. 32 zuM "madazu A padipRcchati thI zarU thatI kRti, teja A che? 33 juo lIMbaDI sUcI. 34 jue che. caM. (pR. 35) 35 zuM Ane ja "zekanivAraka dharmopadeza" kahe che? 36 juo ji. 2. ke. (vi. 1, pR. 427) 37 "zrAmaNyaguNopadeza kulaka" ema paNa sUcavI te zakAya, te tema karavuM samucita che? 38 Ano pattana sUcimAM "upadezakulaka" tarIke ullekha che, A kRtine "hitepa dezamAlA' paNa kahe che. 39 AnA uparanA vivaraNane "TippaNaka" kahe che, emAM "dAsI-gadaMbhI' nyAyane ulekha che. 40 Ane lagatA vivaraNanuM nAma "sukhasaMbadhanI" che. 41 Ane aMgenA TippaNuka mATe juo jaina graM (pR.115) A kRti nandIgata vimANapaNatti, narayavibhatti ItyAdi granthane AdhAre jAI che. vizeSa mATe jue zrI hari. (pR 5) 43 AnA upara zuM kharekhara municandrasUrie vRtti racI che, ke AvI mAnyatA nirAdhAra che? Ane kamAIviyAralava (karmAdivicAralava), temaja suhamaFviyAlava (sUkSmAthe. vicAralava) paNa kahe che. Ane paricaya meM karmasiddhAMta saMbaMdhI sAhitya' nAmanA mArA pustakamAM pR. 87-88mAM Ave che. AnA uparanA vivaraNane "cUrNi" tarIke nirdeza karAyo che. 5 Ama kahevAnuM kAraNa e che ke, "municandra" nAmanA vividha munio thayA che, A vAta meM "samAna nAmaka munivaro" "municandra nAmaka munivaro" nAmanA mArA lekhamAM darzAvI che. A lekha jaina sa. pra. (varSa 16, aM9-10)mAM chapAye che. 46 A nAma meM pupikAnA AdhAre darzAvyuM che. D. C. G. C. M. (Vol XVIII, Pt I, P 320) 47 su. saM. nA dvitIya padyamAM "vivaraNa" zabda che. ja Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 28 ] 48 su. saM. nI prazastimAM pAMcamA padyamAM "vivRti" zabda che. 49 jue su. saM. nI prazasti (padya 6) 20 A kathAo bAlagya zilImAM racavA mATe prastuta anuvAdano upayoga thaI zake tema che. ethI e rIte rUpAntarita karavA mArI anuvAdakIne sAdara vijJapti che. teo e svIkAraze. athavA atyAre te e kathAo pUratuM anuvAdanuM lakhANa svataMtra pustakarUpe prasiddha karAvavAno prayAsa karaze, te paNa ene aMge "upakramaNikA" lakhI ApavAnI huM abhilASA sevuM chuM. su. saM. gata kathAo paikI meM je vairAgyarasamaMjarImAM ApI che, tenAM nAma, pRSThaka sahita nIce mujaba che-kUragaDuka 441-443, jaMbUsvAmI 176-181. nanda 410-412, puSpacUlA 400-402, mAtuSa 309-310, sudarzana 181-184, sthUlabhadra-kezA-thika 184-191, 456. ceTaka dvArane maLatI AvatI kathA meM "kumAra vAMdarA banI gayA" nA nAmathI ApI hatI, e jaina satya prakAza varSa 14, aM.1mAM chapAI che. hAthInA vajanavALI kathA, temaja zreNika ane caMDALane lagatI kathA mArI "AhaMtajIvanajyoti" nI anukrame bIjI ane trIjI kiraNAvalImAM sacitra svarUpe apAI che. 51 A saMbaMdhamAM govinda-nijajuti ane enA praNetA "govinda vAcaka' nAmane mAro lekha "jaina"nA tA. 12-2-7ranA aMkamAM prasiddha thayela che. para AnuM nAma jaNAveluM nathI. 54 AmAM tIrthakara nAmakarma bAMdhanArI ATha vyaktinAM nAmo apAyAM che. emAM piTTilano ullekha che, te teo keNa? e jANavuM bAkI rahe che. 55 A mahAvIrasvAmIe kahyuM che, juo pR. 183 pa6 A puDarIka-kaMDarIka adhyayana nAyAdhammakahA (suya.1)nuM 19muM adhyayana che. 57 A AyArano eka aMza che. (mahAparikSA) para A niryuktinuM nAma darzAvAyuM nathI. pa9 419 pRSThamAM "ninjatu nItinipuLA" thI zarU thatA pavane anuvAda che. 60 anvaya ane vyatirekanuM ekeka udAharaNa pR.53-54mAM apAyuM che. 61 A bAbata vavahAramAM sauthI prathama noMdhAyela che. 62 A pRSThamAM aSTApada" parvata uparanA jinabhavananuM varNana che. vizeSa mATe jue A. da. dI. (pR. 226-27) Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 29 ] 61 A saMbaMdhamAM juomAre lekha nAme maha pANa (mahApAna kiM vA mahAprANa?) A lekha "jainadharma prakAza" (pR. 77, aM. 9)mAM prasiddha karAyo che. 62 rathamuzala ane zilAkaMTaka A baMne yuddhane aMge keTalIka mAhitI meM "gujarAta mitra tathA gujarAta darpaNa" nA tA. 20-9-61 nA vadhArA" mAM prakAzita mArA lekha nAme "prAcIna yuddha sAmagrI-mahAzilAkaMTaka ane rathamuzala" mAM ApI che. 63 jA sA? 8 sA ! 64 Ane aMgeno grantha zabare race che, zuM e maLe che? 65 Ane aMge "ratnakaMbala te zuM?" nAmanA mArA lekhamAM keTalIka vigate meM ApI che. A lekha "jaina sa. pra." (varSa 14, aM.10) mAM chapAye che. 66 dA. ta. tAvArthodhigama zAstranI bhASyAnusAraNa siddhasenIya TIkAne anuvAda. upasaMhAra-antamAM mahAmUlyazALI hAribhadrIya u. 5. nA, AmannatinA arthIene upakAraka, kathArasikane AnandadAyaka, prAkRta sAhityanA anurAgIone AhlAdaka, vividha sAMskRtika ane saMzodhanArthaka sAmagrIthI samRddha tema ja paMdareka hajAra kapramANuka evI sukhasaMbaMdhanI rUpa vivaraNanA A gUrjara anuvAda dvArA pa. pU. AgAme ddhAraka zrI. AnandasAgarasUrivaryAnA eka satata kAryarata viyaratna zrIhamasAgarasUrijIe jaina prauDha granthanA gUrjaraanuvAdamAM vRddhi karI che-ema sUcavate, e anuvAda mArA svAdhyAyamAM sahAyaka banyAne sAbhAra nirdeza karate, anuvAdakazrI taraphathI ApaNane AdaraNIya 66 anuvAde avAra-navAra maLatA rahe te mATe emane vinamrabhAve vinavate, tema ja mane te bahuzruta ane vizeSataH saMyamI jIvana jIvanArA su. saM. ne vivaraNakAra municandrasUrinA paricaya pUratuM ja kArya soMpAyuM hatuM, tene meM yathAsAdhana karyuM che-ene ulekha karate huM A laghu upakramaNikA pUrNa karuM chuM. bloka naM. 15, madhuhaMsa, | De. enI besanTa roDa, varalI, | muMbaI-25 D. D. I tA. 7-6-72 hIrAlAla 2, kApaDiyA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 savivaraNa upadezapada-gurjaranuvAdane viSaya pRSTha | viSaya vivaraNakAranuM maMgala ane projana 1 -tpattikI buddhinAM udAharaNe, jugArIo 74 manuSyabhavanI durlabhatAnAM daza daSTAMte 5 vRkSa, nirjala kR-zreNika-abhaya kathA 75 (1) cakravatInA ghare bhejananuM daSTAnta 6 | paTa, saraDAnuM daSTAnta brahmadatta cakravatInuM kathA-caritra 7 | kAka, vRddha brAhmaNa-taruNa strI (2)jugAra pAsA,(3)dhA mizrita sarasava 31 | hAthInuM vajana, rANIne apAnavAyu (4) rAjasabhA jitavI, (5) ratna daSTAnata 32 | lAkha guTikA, buddhizALI maMtrI, bALa(6) candrapAna-svama-mUladevanI kathA 34 - sAdhu ane parivrAjikA, sarvara (7) rAdhAvedha upara samudradattanI kathA putra ne kAka 41 be dhUrtI ane vyaMtarInI kathA (8) kAcabAne caMdradazana 44 (9) dhuMsarAnA chidramAM khIlI-praveza 45 kayA pati upara adhika prema che? cAra mitro 84 (10) paramANu staMbha-lejanA madhapUDA viSayaka kulaTA strInI kathA 86 ekendriyAdikanI kAya-sthiti, utsarpiNa thApaNa oLavanAra purahita-dramaka kathA 87 avasarpiNItuM svarUpa thApaNa oLavanAranI bIjI be kathA 88 pramAdatyAga, sUtra grahaNa-upadeza bauddha bhikSuka, be mitrane nidhAna-prApti 89 vinayathI vidyAsiddhi-zreNikakathA chANAmAM dhana chUpAvyuM, sAcI ane sAvakI mAtA kumArI kanyA-kathA suvarNa-siddhi ane rAjA, zastra-zAstraanvaya-vyatirekathI vinayaphala rAjAnI buddhi sAta prakAranAM mithyAtva kulaputra patnI, patimitrane dhanabhAga sUtradAna kema-akAlacArI sAthvI - dhanapati dhUrta sUtradAnamAM siddhAcArya-kathA nacikI buddhinAM udAharaNa, siddhaputra 92 naMda ane suMdarInI kathA udAyi rAjAne mAranAra vinayarananI kathA 94 - najIkanA mekSagAmI AtmAnI UMcita pravRtti 62 naMdarAjA ane kalpaka maMtrInI kathA 6 buddhinA cAra bheda-aupattikI buddhinuM citrakAra-putrane yakSe Apela varadAna 100 lakSaNa ane tenAM deSTAnta nAme 63 | mRgAvatInuM citrAmaNa dekhI caMDapradyote vanayikI-kArmikI-ravarUpa ane udAharaNa 64 karelI mAgaNI 102 pariNAmikInuM svarUpa ane dAnta, mRgAvatInI mAgaNI ane vIra bhagavaMtanuM hAnI kathA samavasaraNa 103 55 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 111 | [3] viSaya pRSTha | viSaya pRSTha jA sA sA sA " sonAranI kathA 104 | saMgata rAjA ane prANadhika priyA mRgAvatI ane aMgAravatI Adi | manadayitA - 8 nI dIkSA 106 cAra mahAtapasvI sAdhuo ane 18 lipinAM nAma, akSara, bindu, kUragaDu muni 145 kAna vagere paDI gayA hoya 108 rAjaputranuM audArtha ane maMtrIputra 147 gaNitadvAra viSayaka cAra kathA cANakya-candraguptanI kathA 148 jamInamAM keTaluM jaLa che, te jANakAra, sundarI ane naMda vaNika 159 azvanI mAgaNI karAvanAra kumArI 109 | zAla-mahAzAle karelI mahAvIra vRddha puruSanI buddhi, sItAjI para prabhunI stuti 161 ALa caDavuM bhagavaMtanI dezanA muruDa rAjA ane pAdaliptasUri 113 zAla-mahAzAla-gAgalIne kevalajJAna 163 mAreluM viSa ane tenI tAkAta, gautamanuM aSTApada gamana-jinabhavana sthUlabhadra, gaNikA ane rathikanI kathA 114 varNana suchAtronI kalAcArya pratye kRtajJatA 121 | puMDarIka-kaMDarIka kathA, roganigrahanA nevAnAM pANI, baLada viSayaka daSTAnta 122 cAra pAyA - kArmikI buddhinAM udAharaNa, sonI, puMDarIka anuttara devakamAM ane kaMDa 123 rIka anuttara narakamAM gaye 168 cara, kheDUta, vaNakara, pIrasanAra dhanagiri- vAmi-caritra metI pavanAra 124 cAra prakAranA ziSyo taranAra, vastra tUganAra, suthAra, zreSThI putrIne pratibaMdha, dIkSA 178 kuMbhAra pariNAmikI buddhinAM udAharaNe 125 gagana-gAminI vidyA ane zAsanaabhayakumAranI kathA prabhAvanA 179 lehabaMdha, agnibhIru ratha, hAthI, gautamasvAmi-caritra 182 zivA devI AdinI mAgaNI jamAIonI parIkSA ke zeThe zAsana-prabhAvanA kevI karI? 132 -devadattA gaNikAnI pariNAmika buddhi kSullakakumAra kathA-suMdara gAyuMthI rAjA ane yuvakamaMtrI pratibe dha. AmaLAM ane maNinuM parijJAna, puSpacUlA sAdhvI ane annikApura AcArya 136 - caMDakauzika haditadaya rAjA 138 | zrAvakaputramAMthI vicitra guMDA jAnavara zreNikaputra naMdiSeNa ane kAmita sAdhu 139 | ratUpendra-phUlavAlaka muni 18 saMsamAM ane cilatIputra 140 | keNika ane ceDA rAjAnuM yuddha 191 zrAvakapatnIe patinA vatanuM kevI rIte aMdhasumati vipra ane rAjA 194 - rakSaNa karyuM ? 143 | cAra buddhiviSayaka vibhAga, upasaMhAra 198 174 184 134 K Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 3ra ] 206 viSaya pRSTha | viSaya pRSTha dharma-prAptimAM nipuNa buddhinI jarUra 198] guru AjJA na ullaMghanAra candraguptanI buddhizALIne vinaya-bhakti phaLadAyaka , - jema samagra guNa meLave che 219 kalyANamitracoga, kAla, havabhAva, cAritrI muninuM bIju lakSaNa 220 niyati, pUrvakRta karma, puruSakAra Arya mahAgiri ane Arya suharitanI A darekane ekalA mAne te kathA 222 mithyAtva ane ekaThAM mAne te rAtribhejananAM paccakkhANa bhaMga karasamyaphava, kAlAdikanAM svarUpa 199] nAranI kathA 229 svabhAvavAda, niyativAda, karmavAda 200 | sAta prakAranI eSaNA 231 ziSyanI buddhinI parIkSA-parvata-nArada- gajAgrapada tIrthasvarUpanA adhikAramAM vasurAjAnI kathA 204 tIrtha" zabdanI suMdara vyutpatti 234 hiNI Adi cAra vahuonuM upanaya avaMti sukumAla-caritra , sahita vaDI dIkSA-samaye kahevAtuM ucita pravRtti mATe upadeza ane daSTAnta tenuM kala 238 te ja daSTAtano bIjo upanaya 208 | sthavirakalpIonAM kartavyo ane dharmapradhAnaphalaviSayaka jyotiSIne prazna 210 | bIja vagara tIrthakaranI hAjarImAM zAstrAdhAre ahiMsAnuM svarUpa ane paNa mekSa na pAme 239 prAdhAnya, gurunuM lakSaNa 211 | AjJArasikone dharmabIja vAvavAne AjJA-AgamAnusAra anuSThAna te upadeza, dharmabIjanAM kAraNe dharma kahevAya 212 | ekacittiyAnAM citta dharma mAM kema AjJAmAM upayoga sahita-rahitapaNAnAM judAM paDyAM ? be daSTAnta jainazAsane jaNAvela davA, dAnAdikanI AjJA bAhya ane vecchAe zubha kriyA nirdoSa-nispRhabhAvathI zraddhAthI kare te paNa pariNAma azubha che 214 dharmabIjanI prApti 243 neha-kAma ane daSTirAga, mithyAtvanA vaiyAvRtyanuM svarUpa, ane tenA adhikArI 244 udayavALI dharma pravRtti AjJAkAhA zuddha AjJAnuM vistArathI phuTa savarUpa 245 che, te mATe deDakAnuM cUrNa ane AjJAnA bahumAna viSe bhImakumAranuM bhamatuM daSTAnta 215 daSTAnta 247 zAstra na bhaNelA chatAM paNa guru AjJAnu laukikee paNa AjJAprAmANya sAra vartanArane kevalajJAna thAya, svIkAreluM che. 249 te upara "mAsatusa'nuM daSTAnta 217 nyibheda na karelane AjJAnuM parataMtrasaMsArathI mukta karAvanAra dharmanI prApti paNuM nathI, athavA dravyaAjJA gurukuLavAsathI thAya che 21] hoya che 250 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya apunama dhakanuM lakSaNa ane siddhAntAnusAra dravyazabdanA keTalAka arthA abhavya-sakRtmaka Adine AjJAthI kayA lAbha ? abhavya aMgArama kanuM caritra gAvinda vAcakanuM udAharaNa vanaspati-jIvanI siddhi vya samyagdaSTine bhAvAjJAnI avazya tanyatA, granthibhedavALAne paNa kAMTo vAgavA, tAva AvavA ke bhUlA paDavuM te rUpa viSro paNa koikane Ave karelAM kama avazya bhAgavavAM ja paDe, chatAM AjJAyAga vaDe krAM krama niSkala ane bhAgya ane udyama viSayaka sa`vivAda te viSayamAM puNyasAra ane vikrama sAnI kathA [ 33 ] pRSTha 250 kaTaka sarakhA viznamAM meghakumAranuM dRSTAta 256 tAva sarakhA vidhramAM dahanadevAnuM STAnta 264 mAha-ajJAna sarakhA vijJamAM arhattanuM dRSTAnta rAjA ane purahitanA putranAM hADakAnAM aMdhana tADI kevI rIte parANe cAritra pamADyA ? 209 purAhitaputra sulabhakheAdhi kevI rItethayA ? 273 AjJA svarUpa zuddha bIjanuM phUla vagere 280 jaina nyAyazAstra, vedAdika ane rAjArdikanI nItie sarakhI haitI nathI jJAnagala maMtrInI kathA 251 25ra 253 254 255 267 282 283 288 "" 291 viSaya leAkeAttara dRSTAnta-bhAta ane brahmadatta cakravatI sthira dvIpaka samAna AjJAce ga guNAntara prApta karAvanAra che samyagdarzananI nirmalatA karAvanAra zuddhAjJAyAga che, te upara be citrakAranAM dRSTAnta ane drAntika yAjanA adhyAtma ane adhyAtmInAM lakSaNa asthibheda karyAM vagara zuddhAjJAyAga thatA nathI viSaya-pratibhAsa jJAna e dravyazruta vibhAgavALu' ajJAna che haiya--upAdeyanA jJAna-bhAvazruta uttarAttara pUrNimA caMdramAka kevalajJAna sudhI pUrNatA pamADanAruM thAya che. laukika vAnaprasthAzramamAM paNa pApAtuSThAnanI niMdA-goM mATe ApelAM be bhAionAM dRSTAnta gutizaya sahita cauda pUrajo meLavela guNeA gUmAve, te pharI meLavatAM keTalA kALa lAge ? vaide kahelA auSadhane vidhi sahita sevana karavA mAphka AjJAyAga apramAda pUrvaka sevavA, te viSayanA zakA samAdhAna skhalanA pAmelAone paNa phrI AjJAyAgathI ja uddhAra thAya che, tenAM udAharaNA rudra kSullakanI kathA caitya-devadravya bhakSaNa karanAra sakAsa zrAvaka pRSTha 293 299 300 302 303 304 "" 301 307 309 "" "" 311 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya devadravya ane sAdhAraNadravya bhakSaNa ke vinAzamAM kevI durgati ane vipAke seAgavavA paDe che ? caityadravya gRhasthA-vahIvaTadAra kharAara jALavatA na hAya ane jo sAdhu tenI upekSA kare, tA tene anaMtasamrArI kahele che e prakAranAM caityadravya caityadravyanI rakSA karanAra maryAdita saMsAravALA thAya, caityadravyanI vRddhi karanAra tIthakara thAya zItala (zithila) vihArI deva sAdhunuM dRSTAnta sAticAra chatAM nimala mArgamAM apramAdI thaI aneka AtmA siddhi pAmyA auSadha paNa akALe levAmAM rAga vRddhi kare, tema vacana-auSadhanA prayAgamAM paNa samajavuM, nizcaya nayathI vacana-auSadha mATe kayA kALa? pudgala-parAvata kALa eTale keTale kALa ? vacana-auSadhamAM sAvaceta hAya te viparIta vartana karanAra na thAya, viparIta mAnyatAe bhinnagranthi samakita dRSTivALAnI yathArtha mAnyatAe pauruSeya-vacana mAnanArAnuM unmatta. pazuka cikitsA- zAstromAM kahelA prakAra ane upAya rAganA [ 34 ] pRSTha | viSaya 313 314 :7 315 316 317 318 319 320 321 64 vaidakazAsranA dRSTAntAnusAra kArya thavAmAM kAla-akAlamAM hetutA ane ahetutA, caiveyakanAM sukhA duHkhanAM kAraNa hAvAthI pAramArthika sukha nathI sAcA-kheTAnA taphAvata na samajate hAvAthI mizrAdeSTine jJAnalane abhAva hAvAthI ajJAna che yuktiddhita mithyAtvInuM siddha kare che ajJAna dravyagraheA karatAM bhAvagraharUpa mithyAtva mahA anatha karanAra che. kalyANanA arthIe A samajI AjJA ceAga manamAM rAkhI dareka zubha pravRtti karavI, temaja peAtAnA sAmarthronusAra kSetra-kALa viSayaka abhigraheA karavA ane tenuM niraticAra pAlana karavuM, kSakSmavAra paNa abhigraha vagaranA rahevuM nahiM, te karavAthI vipula nirjarA, bhAva kriyAnA taphAvata - jINu zeTha ane abhinava zeTha cAra prakAranA abhigrahe yamuna rAjAnA AkarA abhigraha rAga ane pApane tarata pratikAra karavAmAM Ave te sAdhya ane che, apratikArathI asAdhya thAya che. zubhrayAgamAM tIthaMkara-AjJA maLa vAna che bhAvarUpa agnine uttejita karanAra AjJArUpa pavana che. AjJAne matra, jaLa, vaidakazAstra, kalpavRkSanI sAka upamAo, bhASAnya ane dekhanAranA prakAraza pRSTha: 322 323 324 325 322 327 328 330. 331 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 [35 ] viSaya pRSTha | viSaya | pRSTha triIjA netravALA samakitInI bhAvanA 332 | jIvanamAM dharmanA lAbha-nukazAnane ArAdhaka ane virAdhaka e badhuo 333] hisAba na rAkhanAra pitAnuM ane saMkSiNa-kaSAyavALAne tapa, sUtra, paranuM akalyANa kare che. 359 vinaya, pUjAdika durgatithI rakSaNa upasargodi sahana karyA vagara karmakSaya karanAra thatA nathI. thato nathI, sahana na thAya te te upara cAra dAnata, azizikha kapAdika sUtrAnusAra pratikAra ane aruNamuni, bALamuni ane karo, A dhyAnanuM svarUpa, tenA gurunI sarSanI gati 334 nakakara bimArImAM kahelA vidhithI vinaya ratnane anaMta saMsAra 335 roga pratikAra kare, ane mAyAkuntaladevI kUtarIpaNe thaI kapaTabhAva varja, dharmAtmA kapaTa bhAvathI dharmAcaraNa karatuM nathI. 360 dukhasvarUpa, duHkhaphala, dukhaparaMparA viparItamAgane vALA saMklezana sarvathA tyAga tyAga karanAra kare, cAlu upadezanA adhikArI mekSAnukUla pravRtti kare che. 361 ane adhikArI | aNuvratanuM pAlana karanAra zrImatI sUtra ane arthe dAnamAM grAhakaviSayaka ane semA zrAvikA bheda apUrvajJAna grahaNa niraMtara AMtara-kathAokaranArane kevalajJAna prApti. sUtra 1 guMTaNa vaNikanI kathA 363 ane artha pirisImAM sUtrArtha 2 gebara vaNikanI kathA 365 sAMbhaLyA sivAya guNasthAnakanI 3 ahiMsAvrata upara kuTuMba mArIparikRti TakI rahevI muzkela che. 338 | hiMsA-prapaMce 398 pahelA zrAvakatrata upara zrAvaka putranuM 4 satyavrata upara vahANavaTInI kathA 372 daSTAnta 339 | 5 asteyavrata upara talacerI kara. gata savIkAravAM e AtmasvabhAva ane - nAranI kathA 373 avipatimAM-asaMyamamAM rahevuM te _| 6 brahmacarya vrata upara pati-mArikAnI vikAra che, satyavrata pAlaka satya sthA 374 vaNikaputra 341T7 parigraha-parimANa vrata upara lebhAcadAcArI zrAvakaputra ane sudarzanakathA 342 sakta puruSe potAnA putranuM zIlahArI bIjA sudarzanazeThanI kathA 346 lidAna karAvyuM. 375 sudarzana munine kevala ane dharmadezanA 354 [ 8 zatri-bhajana-tyAga upara eka kathA toSI nada zrAvaka ane lobhI semA ane sAThavI vaccenA praznottare 376 vepArI bIje naMda 356 pAMca samiti, traNa gupti upara agI brAhmaNa zrAvakanI vrata-daDhatA 357 8 udAharaNe 383 362 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [36 ] viSaya 384) 387 391 pRSTha | viSaya 1 prathama IryAsamiti upara varadatta- | neminAtha bhagavaMtanuM nirvANa ane muninuM udAharaNa pAMce pAMDava munionuM anazana 2 bhASAsamiti upara saMgata sAdhunuM ane siddhigamana nAgazrI(draupadI)nI kathA pUrNa 416 udAharaNa 385 1 mane gumi viSayaka udAharaNa 3 eSaNA samiti upara naMdiNa 2 vacanagupti viSayaka udAharaNa 417 muninuM udAharaNa 3 kAyagupti viSayaka udAharaNa 418 vasudevajInuM caritra uttama sattvavALA cAritravaMtane dravyA4 cothI samiti upara mila muninuM dike cAritra-pariNatine vigha udAharaNa 398 karanAra thatA nathI. 419 5 pArikA panika samiti upara dharma- suMdara sAmAcArInA pakSapAtI cAritrarucinuM udAharaNa 39 vaMtane viruddha pariNAma thatA nathI. 4ra1 pAMcamI samiti viSayaka nAgazrI | pAMcamA ArAmAM paNa cAritranI sattA che. caritra-garbhita dharmaruci muninuM cAritranI nirmalatA vadhAravA mATe udAharaNa jJAna-svAdhyAyamAM udyamavaMta kaDavI-jherI tuMbaDInuM zAka vaherAvyuM. 402 thavAne upadeza, te dvArA kalyANa munighAta karanAranI upekSA na karAya 403 zreNu ane mekSaprApti che. darara gazALA mAphaka nAgazrI aneka duHkhI gurukulavAsa tyAga, sUtra-artha piri. bha bhegavanArI thaI, sukumA sIne tyAga, vinaya-veyAvaccane likAne bhava 404 tyAga karanAra merapichA mATe sukumAlikAnI dIkSA, tapa ane sva zivasAdhune ghAta karAvanAra zabara samAna che. chadAcAra, niyANuM, draupadIne bhava 407 dharmanA prathama aMgasvarUpa gurukulapAMca pAMDa sAthe pANigrahaNa 49 vAsanuM vistArathI savarUpa, temAM draupadInuM deve kareluM haraNa 410 mUlaguNabhUtapaNuM; gurukulavAsane aparakaMkAmAM chaThThanA pAraNe chaThTha karatI - tyAga kulaTAnA upavAsa rAkhe che. 45 draupadI { upavAsa naimittika ane eka vakhata kRSNajIe nAradajI mAraphata meLavelA bhejana nityakArya che. draupadInA samAcAra, te tarapha prayANa 412 | gurukulavAsamAM rahI deze sevavA paDe, te paNa adhika doSothI bacavA zaMkhazabda dvArA be vAsudevanuM mIlana 414 tathA svAdhyAya, jJAna, darzana, pAMca pAMDanuM nirvAna, pAMDumathurAmAM cAritranI vizeSa zuddhi, kamanI gamana, pAMca pAMDe ane draupa nijara vagere aneka lAbhanI dInI dIkSA prApti thAya che. 420 411 415T Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 475 [ 37 ] viSaya pRSTha | viSaya tIrthAntarIyo "pApa-akaraNa" niyama | jayakumAra badhu sAthe kalAvatInuM mAne che. 428 | svayaMvara mATe Agamana, pANi anyamate jinamatanuM eka aMga heya grahaNa-vidhi, jayakumAranuM svache-te mATe samudra-nadInuM dAnta, dezagamana 470 akaraNa niyamanuM lakSaNa 430 kalAvatIne svapradarzana, putrajanmane te saMbaMdhI rAjA, maMtrI, zreNI ane phalAdeza, pitAe mokalela aMgadapurohitanI rati, buddhi, Rddhi AbhUSaNe svayaM svIkArI paherI ane guNasuMdarI nAmanI cAra lIdhAM. zaMkha rAjA vahemAyA ke putrIonAM udAharaNa Ane premI keI bIjo che. 431 zaMkharAjAne kedhAgni bhabhukyo, jaMgalacAre sakhIone guNazrI pravartinIe mAMthI AbhUSaNa sahita bhujAo Apela dharmopadeza 432 kapAvI maMgAvI. 476 teoe grahaNa karela dezaviratirUpa jaMgalamAM putraratnane janma, kulapatie pApa akaraNane niyama 433 ApelA AzvAsana ane Azare , 1 ratisuMdarIe pAlana karela niyama , sAcI-paramArtha vastu jaNAtAM rAjA 2 buddhisuMdarIe pAlana karela niyama 440 mUcha pAmyo. 479 3 RddhisuMdarIe pAlana karela niyama 443 | amitateja guru pAse dharma-zravaNa, ja guNasuMdarIe pAlana karela niyama 449 zacavAdI zrotriya brAhmaNanI kathA 482 2 cAreya sakhIonA pachInA bhave 456] rAjAne svapradarzana, zubha nimitta, atiprazasta sarvavirati guNasthAnakamAM kalAvatI sAthe rAjAne meLApa, pApa-akaraNane niyama ane rAjAne pazcAttApa 485 bhAvArtha 462 | aNuvratAne svIkAra 488 pApakaraNa niyamathI pApagati ke putrane rAjyAbhiSeka karI baMnee dIkSA karmaprakRti nimna karanAra thAya. 463) aMgIkAra karI 460 cAlu kALanA saralAzayavALA mokSanA ja AjJAnusAriNuM yatanAnuM svarUpa, phalAdhyeyavALA munio tIrthaMkaranA ! dika, 491 kALamAM thanAra sAdhunI jema yatanA viSayaka dravyAdike chadmasthathI mokSaphalaprApta karaze ja. 464 jANI zakAtAM nathI, tenA kuzalAnubaMdhI puNyavALA zaMkha rAjA samAdhAnamAM gItArtha sAdhuo ane kalAvatI rANInI vistRta kathA 464 zAstrAnusAre samyagdarzanAdi daravaNike batAvela kanyA citra dekhIne guNenI vRddhi karanAra dravyAdika darzanenkaMThita thaela zaMkharAjA 466 | jANI zake che, tenAM daSTAMte 492 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [38 ] viSaya pRSTha | viSaya audayikabhAva-tyAga, kSApazAmika | pAMcamA ArAnA phalasvarUpa hAthI bhAvavALA jJAnAdikanI ArAdhanAnA Adi ATha svapnanA phalAdeza anuSThAnanuM phaLa maLe tevA mahAvIra bhagavaMta kahe che. dravyAdikanAM AlaMbana levAya 43 1 gaja svapane phalAdeza 501 ekAMta kartavya ja ke ekAMta niSedha ja. ( 2 vAnara ane 3 kSIravRkSanuM phaLa 102 kahela nathI, utsarga-apavAdanAM 4 kAgaDAnA vamanuM phala 503 lakSaNa, sarvanayamAnya tAtvika pa siMha ravamanuM phala 504 svarU5, usa-apavAdarUpa 6 kamalavana savaprane phalAdeza anuSThAne AjJAvALAM ja che ane mekSaphaLa ApanAra che. 7 bIja vAvavuM pa05 8 kalazasvapana phalAdeza 506 kuzalAnubaMdhI puNyavALA zaMkha rAjAnA pachInA bhavenuM varNana A kALamAM kaliyugano prabhAva 508 ane chevaTe mokSa, zaMkharAjAnuM jainetarane sahavAsa ane duSTa caritra zIlavALAnA saMsargano tyAga samartha paNa bhArekamI thaI vagara kAraNe kare, ane kadAca te prasaMga niSedhelAnuM sevana kare, te tenA Ave, te kevA bhAvathI tyAM nukazAna ane zuddhabhAvathI kAraNe rahevuM? 509 apavAda sevanArane mokSanA kAraNa | kuvRSTi-jaLa upara rAjA pradhAnanuM rUpe daSTAnta sahita samajAve che, upanaya sahita daSTAnta 516 cAranuM udAharaNa 498 gurunuM vizeSa savarUpa, vyAkhyAkAranuM mokSane lAyaka kALa nathI, chatAM sIdhA lakSaNa mArge prayANa karanAra bhAva-vi- | sUtra karatAM arthanI vizeSatA vyAkhyAnazuddhithI vilaMbathI paNa ISTa | vidhi 114 sthAne pahoMcI jAya, pAMcamAM { padArtha, vAkyothe, mahAvAkSArtha, ArAnA cheDA sudhI svazakti edaMparyArthInAM lakSaNe, vistAraanusAra AjJApAlana karanArA vALI vyAkhyAnavidhi ne cAritra che. 49. A ja padArthodikathI tIrthAntarIye upala-svakalpita pravRtti karanArAne pitAnA matanI siddhi kevI rIte cAritra hetuM nathI, pAsatyA kare che, te upara bhUlA paDelA dikanAM chAtte AgaLa karI musApharanuM dRSTAnta temanA dAkhalA na levA. gItArtha sUtramAM A padArthodika kevI rIte sAdhue AjJAne ja pradhAna gaNavI, joDavA, te daSTAnta pUrvaka AjJA aviruddha AcaraNA vidhi-AjJAnuM nirUpaNa pa17 chatavyavahAra grahaNa kare, kayA dAnathI zrAvakane ekAMta nirjaza jItavyavahAranuM lakSaNa ane ekAMta pApa ? 521 512 516 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha bane ? [3] viSaya pRSTha | viSaya zrata-cintA ane bhAvanArUpa traNa jinapUjAnAM uttarottara zubha phale papa3 jJAnanAM lakSaNe pa23 | cauda ratna ane navanidhionuM svarUpa pa66 AcAryapratibaMdhita tatvajijJAsu | bhAvAbhyAsa para "narasuMdara rAjAnuM dRSTAnta 570 rANInuM caritra. dhyAnamAganI samajaNa, kaLA pa26 deva ane puruSakAranI samAnatA pa7ra ratnaparIkSaka chAtranuM dRSTAnta tathAbhavyatva dareka jIvanuM juduM heya pa73 kAcA kAnavALA rAjAnuM AkhyAna tathAbhavyatvanI carcA-vicAraNA 574 gItArtha AcAce saMjIvinI kAla, svabhAva, niyati, daiva, puruSArtha auSadhi ane kRtrima baLadanuM kAraNenA sahArAthI tathAbhavyatva ApeluM daSTAnta 530] phaLIbhUta thAya 576 agItArthane pramANabhUta na gaNavA, _| alpa paNa aticArana TALanAranAM dAruNa kaherine tyAga kare, phaLa, te upara tejanuM daSTAnta pa77 mekSArthInI saMkhyA ratnapArI mAphaka a95 hoya mAtra jinapUjAnA anugathI durgatA 532 !' keTalA-kyA guNavALA dharmAdhikArI DozI deva thaI 8me bhave siddhi pAmI. 579 zubhAnuSThAnane anurAga karanAra-sevana jaghanya-madhyama dharmAdhikArImAM keTalA karanAra ratnazikhanuM kathAnaka 580 guNe hoya ? javarahara nAgamaNi 581 mAphaka zuddhadharma durlabha che. saMgatane namaskAramaMtranI prApti pa34] 582 virAMgada ane sumitranI kathA apramAda sevana upara telapAtra dhArakanuM dechAta 535 ratisenA gaNikA sAthe sumitrano saneha pAtrane anusAra jinapadezanI vividhatA pa38 | saMbaMdha 585 apramattatA sivAya-puruSArtha karyA kuTTaNInI kapaTajALa, uTaDI yuvatIonI sivAya mokSanI siddhi nathI, oLakhANa, temanI vItaka kathA 586 tenA upara rAdhAvedhanuM daSTAnata ratisenAne uMTaDI kema banAvI? 593 pratrajyA-divasathI apramattatA rAkhI | pharI mULarUpavALI karI, sumitra sAthe zubha pariNAmanI vRddhi karanArasiddhi meLavanAra thAya | vinoda goSTI, brAhmaNa bhaTTe karelI 540 vAta pUrNa thaI brAhmaNa, vaNika ane rAjAnuM kalikAla 594 mATe dRSTAnta, satatAbhyAsa,viSaya ratnazikhe hAthIne vaza karyo, vasuteja bhyAsa ane bhAvAbhyAsa 541 rAjAe pitAnI 8 kanyAonAM satata abhyAsa saMbaMdhI jAtismaraNa lagna karyA. vRddhi pAmatI sukhaparaMvALA rAjaputranuM udAharaNa, parAvALA ratnazikhe bhagavaMtanI rAjaputrane dharmopadeza 542 karelI stuti 600 mAtA-pitAdikanI sevAthI jJAna mokSamArganI prApti kevI rIte thAya? 547T ratnazikhAnI kathA 601 viSayAbhyAsa viSayaka pitAnA pachInA upasaMhAra 602 bhasahita menA-popaTanuM sundara vivaraNakAranI prazasti 605 dRSTAnta 548 ! anuvAdakanI prazasita 106-108 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..4835833388338888358888888888X | upadezapada mahAgrantha-savivaraNanA anuvAda-prakAzananA che I sahAyaka ane grAhakonI zubha nAmAvalI * HEREBERGHESE BE HERE BEER BHEGE REGSEB========= pAyadhunI AdIzvara derAsaranI peDhI muMbaI | zA. dAnamalajI rAmAjI sarvodaya bilDiMga zeTha metIzA lAlabAga cerITI TrasTa , zA. manasukhalAla tArAcaMda zrI copATI jaina saMdha zA. dhIrajalAla mohanalAla zrI prinsesa sTrITa jaina saMgha jhaverI motIcaMda hIrAcaMda sUrata zrI sAyana jaina saMgha kusumabena bacubhAI phulacaMda hA. kIrtikumAra zrI Atmakamala jJAnamaMdira dAdara eka gRhastha hA. maNIlAla ke. parIkha zrI bIlImorA jaina saMgha hA.cidAnaMda sA. ma. rasikalAla ratilAla ghIyA zrI devakaraNa mULajI derAsaranI peDhI malADa bAbubhAI jarIvALA zrIpALanagara zrI mATuMgA jaina saMgha jI. a. jJAnamaMdira jhaverI razmikAMta navInacaMda navalacaMda zrI zAMtinAtha upAzraya zrAvikA bene muMbaI | zA. navInacaMdra kuMvarajI zIhAravALA zrI goDIjI upAzraya zrAvikA bena , jhaverI mahendrabhAI abhecaMda juvAna zrI naminAthajInI peDhI bhIMDIbajAra , , pravINabhAI jIvaNacaMda A. zrIvijayadharmasUrijI ma.nI preraNAthI ,, ravicaMda bhAyacaMda muni zrIkAMtivijayajI ma. (bhaktisUrijI) , maMgaLacaMda sAkaracaMda muni zrImannasAgarajI ma.nI preraNAthI , phatecaMda cImanalAla karANuM sA. zrImRgendrazrIjInI preraNAthI , rasikabhAI hIrAcaMda mAMgaroLanivAsI lIlAvatIbena dhanajI premajI , kanubhAI sobhAgacaMda jhaveracaMda lakhamIcaMda bhAI hA. surendrabhAI tathA jayendrabhAI jhaveracaMda bhImANI maMgaLadAsa mA. bilDiMga motIcaMda jhaveracaMda phulakezabena phakIracaMda nemacaMda TrasTa sUrata | rajanIkAMta mohanalAla zA. maNIlAla jamanAdAsa masAlIyA nAnubena jIvaNacaMda hA.navInabhAI, vinayacaMdra, vasaMtalAla vagere ke amaracaMda ratanacaMda zeTha mANekalAla mohanalAla TrasTa , nAnubhAI khImacaMda zeTha zAMtilAla khetazI jaina TrasTa zA. haribhAI mANekacaMda mATuMgA sava. suMdaralAla mULacaMda kApaDiyAnI suputrI dezI nAnacaMda juThAbhAI saMghavI nItAbenanI dIkSAsmRti-nimitte hA. mahetA pipaTalAla semacaMda kAntAbena suMdaralAla cunIlAla nathujI a.sau. padmAvatIbena bhagavAnadAsa zAhanA cunIlAla kALIdAsa viza sthAnakapadanI oLInI ujavaNI | zrI manojJasAgarajInI preraNAthI nimitte ' parama celajIbhAI parIkha Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 41 ] keTa mahI mahetA IzvaralAla gIradharalAla sAyana | kapAsI kAMtilAla mohanalAla. sajoDe karelA che caMpakalAla DAhyAbhAInI ku. - varasItapa nimitte , kuMva2jI chaganalAla sAyana | kesaravAlA phatecaMda kesarIcaMda. sajoDe karelA che naMdalAla chaganalAla | varasItapa nimitte candrakAnta pItAMbara mulunDa . jAdavajI lallubhAI sAyana zA. nemacaMda jIvaNajI zA. manubhAI rAmacaMda sAyana zA. uttamacaMda cunIlAla sAyana mahetA khAMtilAla choTAlAla keraDIyA zA. ratilAla vallabhadAsa zA. ratilAla chaganalAla mATuMgA zA. dharamadAsa trIkamadAsa jAmanagara manasukhalAla DI. verA copATI zA. hakamacaMda gulAbacaMda mATuMgA zA. semacaMda pAnAcaMda hA. bhANAbhAI zA. lakhamazI gaNazI cheDA malADa zA. becarabhAI ratilAla dAdara kamala esperIyama malADa azokakumAra nAnAbhAI mAstara je. hemacaMda enDa kAM. zA. harakhacaMda saradAramala luhAracAla ra, 2 ddhi 5 - ka che -vALI pRSa paMkti azuddha 4 8 sAdhuo 6 21,22 -vALA 22 31 jalavana 35 14,17 cArolI 79 1,5 aitpAtikI 82 25 gaLI jaIza 104 21 gArava 112 28 zakayA 113 1 ke 120 7 bAhara 126 8 pradhAna 139 23 taNakhalanI 161 26 devatAnA 164 24 '199 11 Abhavyatva 205 3 nAna karIne vastra sahita zuddha | pRSTha paMkti azuddha sAdhuone 208 8 gaNadha gaNadhara 223 24 puru javalana 250 25 -thi grnthinAgakesara 254 30 zakya zAya tpattikI | 265 24 prAyazcita prAyazcitta kayAMthI gaLuM ra67 kumAgaurava 278 8 ya zoka 330 yAya thAya 312 zva karela bahAra rAma pradyota 457 taNakhalAnI ne kaSAya nokaSAya devatAonA huSTa 473 1 kamAM kayAM abhavyatva pa31 4 tuM na te kheda na vastra sahita | 558 19 Oone salAhanuM vyonI zlAghAnuM snAna karIne pa67 4 vArdhakI vaki u64 rAmA ka , Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAnazAsanAdhipatizrIvardhamAnasvAmine namaH / bRhadagacchIya zrImunicandrasUri-racita vivaraNa sahita bhavavirahAka zrIharibhadrasUri-viracita prAkRta upadezapada mahAgranthane a gUrjarAnuvAda eka yasyopadezapadasaMpadamApadaMta saMpAdikAM sapadi saMghaTitazriyaM ca / AsAdya santi bhavinaH kRtinaH prayatnAt , taM varamIfstaragatamAM prAdhya ? | tattvAmRtodadhInAmAnanditasakalavibudhahRdayAnAm / upadezapadAnAmahamupakrame vivaraNaM kiMcit // 2 // vivaraNakAranuM maMgala ane prayojana je bhagavaMtanA Apattine aMta karanAra upadezapanI ane tatkAla ekatra karela sAyikAdi guNa-saMpattine meLavIne bhavyAtmAo kRtArtha thayA che evA, tema ja dUra karela che karma raja ane ajJAna-aMdhakAra jemaNe evA vIra paramAtmAne praNAma karIne tavAmRtanA samudra samAna ane paMDita tathA devonAM hRdayane AnaMda pamADanAra evA udezapada mahAgranthanuM kaMIka vistArathI vivaraNa karIza. jo ke, pUrvAcAryoe A grantha upara kaThina vRtti racelI che, paraMtu alpabuddhivALA lokane kAlanA prabhAvathI spaSTapaNe samajI zakAya tevI na hovAthI tevAone upakAra karavA mATe tema ja mArI pitAnI nirdoSa tatva tarapha prIti vadhAravA ane mArA AtmAne baMdha thAya, te mATe A vivaraNa karavAno prayatna karuM chuM. A saMsAramAM AryadezamAM janma maLavA chatAM nirdoSa kamalasamUha samAna ujajavala kula-jAti vagere maLavA chatAM guNa-ratnathI alaMkRta hovA chatAM, tevA prakAranA zAstrA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda ha o o o o o - vyAsa yoge anupama buddhinA prabhAvathI bRhaspatine paNa parAbhava pamADanAra hovA chatAM udAratA-dAkSiNya-priya vacana belanAra, anupama aneka popakAranAM kAryo karavA dvArA samagra catura lokonA manane harSa utpanna karanAra hovA chatAM, svabhAvathI mohamadirAne mada ghaTele hovA chatAM, nirvANa nagaranA mArgane anukUla viSayano vairAgya prApta thavA chatAM, paNa ghaNA bhAge samagra kuzala-puNya kAryanA mULabIja samAna, vaLI nava nidhAna, kAmadhenu, ka9pavRkSa, citAmaNi ratnAdikanA prabhAvane tiraskAra karanAra, atizaya mahAdhakAranA samUhane ukheDIne dUra karanAra evAM jinezvarae kahelAM upadezanAM pada (sAMbhaLyA) sivAya samyaga-darzanAdithI paripUrNa evA mokSamArgamAM praveza thavAnI lAyakAta jIvomAM AvatI nathI. kadAcit temAM praveza thaye hoya te paNa anAdikALanI vAsanA rUpI viSane vega vRddhi pAmavAthI caMcaLa thayelA manane sthira karavA samartha banI zakAtuM nathI. "A upadeza bhavyane, guNaThANAno AraMbha karanArane, tathA prAye guNaThANathI patana pAmanArane mATe saphala samaja, paraMtu viziSTa guNaThANAmAM sthiratA pAmelA mATe saphala na samaja. ema vicArIne ekAMta parahita karavAnI sajajaDa buddhivALA smaraNa karavA lAyaka nAmavALA zrIharibhadrasUrijI mahArAje zrI upadezapada nAmanuM prakaraNa karavAnI IcchAthI maMgala, nAma, prayojana jaNAvanAra evI be gAthA zarUAtamAM kahI che- namiUNa mahAbhAgaM, tiloganAhaM jiNaM mahAvIraM / loyAloyamiyaMkaM, siddhaM siddhovadesatyaM // 1 // vocchaM ubaesapae, kaii ahaM taduvadesao suhume / bhAvatthasArajutte, maMdamai-vibohaNaTThAe // 2 // ahiM A prathama gAthAthI samagra akuzala-pApasamUhane nimUla umUlana karanAra ISTa zAstranI racanA nividane pUrNa thAya te kAraNe Adi maMgala jaNAvyuM. bIjI gAthA vaDe buddhizALIonI pravRtti mATe sAkSAt upadezapadanuM nAma jaNAvyuM, mandamativALA zrotAvargane baMdha thavA lakSaNa projana paNa jaNAvyuM. sAmarthyathI vAcya-vAcaka, sAdhyasAdhana rUpa saMbaMdha paNa kahevAya. have gAthAnA dareka zabdanA vistArapUrvaka artha kahe cheprazasta mana, vacana ane kAyAnA vyApAra viSayaka bhAvapUrvaka mahAvIra bhagavaMtane namaskAra karIne. bhagavaMta kevA? janmAbhiSeka samaye Indrane thayela zaMkA dUra karavA mATe DAbA paganA aMguThAnA eka bhAgathI dabAvela meruparvata kaMpavAnA kAraNe samagra pRthvI DolavA lAgI. arthAt bAlyakALamAM AvA parAkramavALA hatA. indrasabhAmAM InTe karelI bhagavaMtanI prazaMsA asahana karanAra e deva ramata ramavAnA bAnAthI pitAnI hAra svIkArI zarata pramANe bhagavaMtane khAMdhe besADI potAnI kAyAne uMce AkAzamAM vRddhi pamADI, te paNa bhagavaMta te devathI bhaya te na pAmyA, paraMtu vaja sarakhI kaThina muThThI vAMsAmAM evI ThekI ke te deva vAmana banI gaye. eTale ke tenI nAnI vayamAM paNa Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivaraNakAranu` ma`gala ane prayAjana [ 3 adbhuta parAkrama rUpa bhAgyane varelAM hatA. samagra traNe leAkanI sahAyatAthI nirapekSa hAvAthI dIkSA lIdhA pachI tarata ja divyAdi mahAupasarga Ave te aglAnie samabhAvathI sahana karatA hatA. kevalajJAna-prApti samaye ATha mahAprAtihArya lakSaNa pUjA pAmatA heAvAthI, tyAra pachI AtmAnA ajJAna aMdhakArane dUra karanAra, samagra leAkeAnA manane haraNa karanAra, yathA kathanamArgane samRddha karanArA, janma, jarA ane maraNane dUra karanAra pradhAna adha mAgadha bhASA vizeSathI ekI vakhate mitra svarUpa manuSya vagere dareka prANIonA saMzaya-samUhane dUra karanAra, peAtAnA vihAra samaye sparza thayelA pavana vAvAne kAraNe cAre dizAnA pRthvIma`DalamAM pacIza ceAjana sudhI sarva vyAdhinA paramANu samUhane dUra karanAra, samagra surA ane asurAnA saundaryAMthI caDIyAtA zarIranA saundaryAdi guNasamUhavALA je bhagavaMta traNe bhuvanamAM prasiddha che. pharI bhagavata kevA prakAranA ? kevalajJAnarUpa leAcanakhala vaDe kevalae vaDe je dekhAya te leka, ke jemAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIva, puddagalAstikAya sahita AkAza deza hAya. te mATe kaheluM che ke- dharmAstikAyAdi dvanyA jemAM vatatA hAya te drabyA sahita heAya te leAka ane tethI viparIta arthAt A chae drabyA rahita je AkAza vibhAga te aleAka kahevAya." traNe lAkanA samUhane trileAka kahevAya. traNe leAkamAM rahelA bhavyaleAkanA nAtha. na prApta karelA samyagdarzana Adi guNeA prApta karAvanAra ane prApta karelA guNAne tevA tevA upAye khatAvIne rakSaNa karavA rUpa cAga-kSemane karanAra te nAtha kahevAya, mATe traNe leAkanA nAtha. duHkhe karIne aMta lAvI zakAya tevA aMtaraga zatru kAma-krodhAdikanA samUhane jitanArA hAvAthI jina. vaLI kevA ? adhama sa`gamAsura tema ja bIjA halakA prANIoe karelA aneka upasagergamAM paNa aDAla parAkramavALA-mahAna zUrAtanavALA heAvAthI mahAvIra-chellA vamAna nAmanA tIthaMkara. phrI kevA ? kevalajJAnathI dekhI ane jANIne vacana candrikA dvArA padArthanA yathArtha svarUpane prakAzita karanArA hAvAthI lAkAleAkamAM caMdra samAna prakAza phelAvanArA, tathA siddha thayelA-jemaNe samagra prayAjanA sAdhI lIdhAM che. " junAM karmo jemaNe bALIne bhasma karyA che, athavA tA meAkSa-mahelanA zikhara para jeA kAyama mATe paheAMcI gayA che, jemanAM samagra kArya pUrNa thayAM che tevA siddha paramAtmA mAruM... maMgala karo. tathA pramANAdikanA balathI jIvAjIvAdi rUpa upadeza-pravacanane paramArtha jeNe yathArtha jANela che. athavA samagra klezathI sa thA jIva mukta thAya, te ja upadezanA paramArtha che. kAraNa ke, tIrthaMkara bhagavaMtAe je upadeza ApelA che, tenu kAI paNa phUla gaNeluM hoya teA mAtra meAkSa-prApti mATe siddha thayelA che upadeza jemane evA vIra bhagavaMta. ahIM mahIM ghaNAM vizeSaze. eTalA mATe jaNAvyAM ke je na jAgelA guNAne jANI zakAya, para Mtu vyavaccheda karavA mATe na jANuvA. jema ke kALeA bhramara, sapheda agalA vagerenI jema. upadeza-paTTA kahIza. ahIM samagra puruSArthImAM mekSa e ja pradhAna puruSAtha gaNelA hovAthI buddhizALIoe te ja puruSArthanA upadeza ApavA 22 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 | upadezapada-anuvAda ane mokSamArga viSayaka hitazikSA rUpa padane ja upadezapade mAnelAM che. jemake manuSyajanma durlabha che, vagere. te upadezapade sUtrathI alpa che ane arthathI aparimita che. jinezvaranA AgamamAM sarva sUtra anaMta arthane kahenArAM che. pUrvanA maharSioe kahela che ke-"sarva nadInI retInA jeTalA kaNIyA che, sarva samudronA jeTalAM jaLabindue che, tenA karatAM eka sUtrane artha anaMtaguNa che." AgaLa jaNAvelA mahAvIra bhagavaMtanA vizeSaNo-guNe, temanA kahelA AgamanA anusAre kahIza, paraMtu svataMtrapaNe nahIM, kAraNa ke chadmasthane upadeza ApavAne svataMtra adhikAra nathI. chadmastha sAdhuo kevali bhagavaMtanA kahelA AgamanA anusAre ja upadeza ApavAne adhikAra che. upadezapado kevAM kahIza? sUkama arthane jaNAvanArAM hevAthI kuzAgra buddhivALA grahaNa karI zake tevAM. arthAt padArtha, vAyArtha, mahAvAkyarthamAM je tAtparyAthe hoya te bhAvArthanA sAravALAM upadezapade. zA mATe upadezapada granthanI racanA karI? zaMkA thavI, avaLo artha kare, vicAra ja na kare, AvA ajJAnavALA, alpabuddhivALA jaDAtmAone tattva tarapha pratIti utpanna thAya ane saMzayAdi dUra karIne teo satya arthanA jANakAra bane-evA zubhAzayathI A granthanI racanA karuM chuM. (1-2) have upadezapadomAM sarva pradhAna evA upadezapadane jaNAve che- laddhaNa mANusattaM, kahaMci aidullahaM bhava-samudde / sammaM niuMjiyavvaM, kusalehiM sayA vi dhammammi // 3 // bhava-samudramAM koI prakAre ati durlabha manuSyapaNuM pAmIne kuzala puruSoe haMmezA tene dharmakAryamAM suMdara upayoga kare joIe. pAtaLA kaSAya, dAnaruci, madhyama guNovALo hoya te jIva manuSya-AyuSya bAMdhe. AgaLa calUka vagere daSTAnta jaNAvIzuM. te pramANe pharI prApta thavuM ati durlabha che. aneka yoni-jAti rUpa jaLathI bharelA pAra vagaranA saMsAra-samudramAM durlabha manuSyapaNuM pAmIne mana-vacana-kAyAnuM sAmarthya gopavyA vagara kuzala puruSoe haMmezAM potAnI avasthAne ucita anuSThAna-zruta-cAritra lakSaNa jinadharmanI ArAdhanAmAM udyama karavo joIe. jIvita anitya hovAthI bAlyakAlathI ja dharmanuM sevana karavuM joIe. jema pAkelAM phaLane haMmezA patanane bhaya che, tema. Aje nahIM to AvatI kAle pAkelAM phaLanI jema zarIra TahukAra (avAja) karatuM nIce paDaze. (3) manuSyapaNAnI durlabhatA jaNAvatAM kahe che - aidullahaM ca eyaM, collaga-pamuhehiM attha samayammi / bhaNiyaM diDhatehiM, ahamavi te saMpavakkhAmi // 4 // arihaMtanA zAsanamAM ceka vagere daza dekhAtenI jema manuSyapaNuM ati durlabha Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyabhavanI durlabhatAnAM dasa daSTAMta [ 5 jaNAveluM che. te ja dRSTAMte kaMIka vistArathI huM paNa kahIza. bhagavAna bhadrabAhusvAmIe niryukti AdimAM kahelA collakAdi daSTAntAnusAra pratipAdana karIza. je pUrvAcAryoe upadezapado kahelAM ja che, te pachI tamAre piSTa-peSaNa karIne pharI kahevAnuM zuM prayojana che? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke-pUrvAcAryoe te kALamAM thanArA prauDha buddhizALI zrotAo pote ja bhAvArtha samajI zakaze tema samajIne bhAvArtha pragaTa karavAno prayAsa na karyo, atyAranA kALamAM a5buddhivALA zrotAo pote bhAvArtha samajavA mATe zaktimAna nathI-ema dhArIne temanA upara upakAra karavAnI buddhithI bhAvArthanA sAra sahita upadezapadanI racanA karI. (4) calUka vagere daSTAntA kahe che - collaMga-pAsaga-dhaNe, jUe rayaNe ya sumiNa cakke ya / - mALa, phaNa vikretA magva-saMe II - I cahnaga 1, pAsA 2, dhAnya 3, ghUta 4, ratno 5, svapna 6, caka 7, carma 8, dhuMsaruM 9, paramANu 10. A daza daSTAMtanI jema manuSyapaNuM muzkelIthI prApta thAya che. pramANathI prApta thayelA padArthane zrotAnA pratItipathamAM pahoMcADe te daSTAMta. daSTAntanI bhAvanA A pramANe vicAravI. jIva manuSyapaNuM prApta karIne pharI te duHkhathI meLavI zake che-e pratijJA, dharma na karyo hoya tethI te gati maLavAmAM ghaNuM aMtarAya Ave che-A hetu, je je ghaNuM aMtarAthI avarAyela hoya te te pharI ghaNA duHkhathI meLavI zakAya che. brahmadatta cakavatInA mitra brAhmaNane eka vakhata cakravatInA ghare bhejananI prApti thaI, tyAra pachI tenA rAjyanA AkhA bharatakSetramAM nivAsa karatA samagra rAjadika lokanA dareka ghare dararoja bhojana karavAne vAre nakakI karyo. pharI cakravartIne ghare bhojana karavAne vAro Ave durlabha gaNAya. cahnaka zabdano artha bhojana 1, cANakyanA jugAra ramavAnA pAzaka sIdhA paDavA mAphaka 2, bharatakSetramAM ugelAM sarva dhAnyanA DhagalAmAM eka prastha pramANa sarasava bheLavIne vaLI pAchA teTalA meLavavA mAphaka 3, ekaso ATha staMbha, dareka staMbhane 108 khUNuM che, te darekane 108 vakhata vagara hAye jitI javAnI jema ja, maTA zeThe ekaThAM karelAM aneka vividha ratnone videzI vepArIone putre vecI nAkhyA pachI pharI pAchAM meLavavA mAphaka 5, svapnamAM mahArAjya-prApti ekavAra thayA pachI pharI tevuM svapna lAvavA-meLavavA mATe prayatna karanAra musAphara mAphaka 6, maMtrIputrInA putra rAjaputra surendradatta viruddha dizAmAM pharatA ATha cakranA ArAmAMthI dhanuSa-bANathI TAMkI vadhelI pUtaLInI jema 7, mahAsarovaramAM jADI zevAlamAM paDelA chidramAM kAcabAe pitAnI Doka nAkhI zaradacaMdra joyo ane kuTuMbane lAvavA gayo. pharI e chidra prApta ' thavA mAphaka 8, mahAsamudramAM pUrva-pazcimamAM nAkhelAM dhuMsarI ane khIlI svayaM mojAmAM aphaLAtAM-kUTAtAM khIlInuM dhuMsarAnA chidramAM praveza pAmavA mAphaka 9, anaMta paramANu Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 ] upadezapada-anuvAda 0.00 vALA sta`bhanu kAIka deva cUrNa banAvI-paramANue chUTA karI dUra dUra pheMkI de ane phI dareka paramANuo ekaThA karavA mAphka 10, aneka jAti ane vividha ceAnie pAmavA rUpa ghaNA aMtarAyAthI karI manuSyabhava ghaNA lAMkhA kALe prApta thAya che-ema upanaya samajave. (5) e ja dRSTAMtA have vistArathI kramasara kahe che---- rojI tti moyaLa, vamatta-parivAra-mAradanazmi | sayameva puNo dulahaM, jaha tattha tahettha maNuyattaM // 6 // cAlu eTale bheAjana, brahmadattanA parivArane ghare tathA bhAratanA tamAma leAkeAnA ghare dararAja karavAnuM heAvAthI pharI brahmadatta cakravartIne tyAM vAre pAtAne maLavA durlabha che, tevI rIte manuSyapaNuM phrI maLavuM durlabha che. gAyAnA vistArathI bhAvA A kathAnakathI jANavA. (1) dRSTAMta bheAjana A bharatakSetramAM dakSiNA bharatanA madhyakhaMDamAM zatrubhayathI hamezAM eka pita evuM kAMpilyapura nAmanuM nagara hatuM. jyAM pavitra zIla ane ghaNA dhanavALA hovAthI svapnamAM paNa kAI parastrI tarapha najara na karatA heAvAthI tyAMnA leAkeAnI kIrti dezAvarA sudhI pahAMcI hatI. dAkSiNyAmRtathI paripUrNa, priyavacana kheAlanAra, sthira ane gaMbhIra cittavALA hahaMmezAM pramAda karatA aneka nagarajane tyAM vAsa karatA hatA. te nagaranI aMdara uttama jAtiva ta atimaneAhara, ati suMdara tilakayukta, uttama puruSanA samAgamathI saubhAgyavALI, ramaNIya stanavALI, suMdara kAMtivALI, prauDhavayavALI, saraLa, surabhiga dha yukta yuvatIo hatI ane nagara bahAra suMdara jAtinAM puSpa, ati vikasita tilaka vRkSAthI yukta, seApArInA vRkSa sAthe lAgela pAnanI lattAyukta, ramaNIya jaLAzayeAvALA suMdara chAMyaDAvALA, vizALa, saraLa, sugaMdhavALI ArAmazreNIo hatI. je nagaramAM sajjanAnA gharamAM ujjavala kAMti ane yauvanavayavALI chatAM duSkara vratavALI vidhavA strI hatI ane ujjavala suvarNa ane rajatanA UMcA DhagalA rUpe rahIne (sthira rahevA rUpa) lakSmI duSkara vrata pAlatI hatI. vaLI jyAM jinamadirA upara sajjaDa pavanathI phakatI dhvajAe jANe dharmI leAkeAnI kIrti svagesa'caratI hoya tema zeAbhatI hatI. aneka AzcaryAthI pUNa te nagarane IkSvAkuvaMzamAM uttama evA brahma nAmanA rAjA pAlana karatA hatA. te rAjAnA atipuSTa atilAMkhA kyAMya paNa nahIM tUTelA guNeA rUpI doraDA vaDe jANe khAMdhelI hoya tema tenI lakSmI hamezAM sthira hatI. je rAjAe samaya Ave tyAre sAma, dAma, daMDa ane bheda nIti vAparI peAtAnA yaza dUra sudhI phelAvyeA hateA. tenA udbhaTa duzmananA kreDA subhaTAne bhaya pamADanAra evA te parAkramI rAjAne ati sneha-ratnanI khANu samAna 1 atha zleSa A ane ArAmazraNIne samajave. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) daSTAMta bhajana calaNI nAmanI priya rANI hatI. te rAjAne nikRtrima maitrIbhAvane dhAraNa karanArA brahmA sarakhA cAra buddhivALA cAra rAjAo hatA. eka kAzIdezano kaTaka rAjA, bIje gajapurano svAmI kaNerudatta, trIje kezalasvAmI dIrgha rAjA ane cothe caMpAna svAmI puSpacUla rAjA. prAmANikapaNe rAjyacitAnI dhurA dharanAra dhanu nAmano mahA amAtya hato, tene pitAnA guNone dhAraNa karanAra varadhanu nAmano putra hato. te brahmAdika pAMce rAjAo gADha snehAdhIna hovAthI paraspara virahane na IcchatA A pramANe maMtraNA karavA lAgyA ke, ApaNe dareke pAMce rAjyamAM eka eka varSa saparivAra sAthe ja rahevuM. bahu puNyathI pAmI zakAya evA prakAranA bhega sukhane bhogavatA evA udAra manavALA te rAjAone keTalAka kALa pasAra thayuM. have kaIka samaye rAtrinA madhyakALe calaNI rANIe ati udAra phalavALAM cauda svapna dekhyAM. te A pramANe-1 hAthI, 2 vRSabha, 3, siMha, 4 ati ta puSpamALA, 5 caMdra, 6 sUrya, 7 devaja, 8 abhiSeka karAtI lahamIdevI, 9 kuMbha, 10 kamaLothI yukta sarovara, 11 samudra, 12 devatAI vimAna, 13 ratnono rAzi, 14 nidhUma agni. tatkAla jAgelI te bhalI rANI brahmarAjAne kahevA lAgI ke, "he svAmI ! hamaNAM ja meM AvA prakAranAM cauda svapno joyAM." meghadhArAthI siMcAyela nIpa (kadaMba) puSpanI jema vikasita banI khIlelAM kamaLa sarakhA prakulita netravALe rAjA kahevA lAgyA ke, "he devI! ApaNA kuLamAM kalpavRkSa samAna, vija samAna, dIpaka samAna, pRthvImaMDalano mugaTamaNi, guNaratnanI khANa evo uttama putra utpanna thaze." kaMIka adhika nava mahinA pasAra thayA pachI vAyu ane dhULanI DamarI zAnta thaye chate, samagra dizAone prakAzita karanAra, Azcarya utpanna kare tevo putra jo. vadhAmaNuM ane vividha jAtinA janmotsava kAryo karyA pachI "brahmadatta" evuM tenuM nAma sthApana karyuM. zukalapakSanA caMdramaMDala mAphaka te haMmezA vadhavA lAgyo. tenA -vakSasthalamAM lakamInA nivAsasthAna evuM zrIvatsanuM cihna zobhavA lAgyuM. keIka samaye kaTakAdika cAre rAjAe brahmarAjA pAse AvyA hatA, tyAre brahmarAjAne svajanone zoka karAvanAra evo mastakano roga utpanna thayo. tyAre vidyaka zAstranA arthanA pAragAmI mukhya mukhya vaidyoe sArI rIte auSadhe karyA chatAM mastakanI vedanA zAnta na thaI. "A jagata maraNanA cheDAvALuM che."-ema manamAM nizcaya karIne kaTakAdika mitrone bolAvI temane brahmadatta . teone bhalAmaNa karI ke, "A mAro putra samagra kaLAmAM kuzaLa bane, samagra rAjya-kArabhAra calAvI zake te tamAre taiyAra karo. tyAra pachI brahmarAjA kame karI mRtyu pAmyA. lekaprasiddha evAM sarva maraNottara kAryo karyA. te traNe rAjAo dIrgharAjAne A rAjya bhaLAvIne potapotAnA rAjyamAM cAlyA gayA. calaNa ane dIrgha ane rAjyakArya ciMtavatA citavatA teo vacce neha pragaTyo ane zIlarUpI vanane bALI nAkhavA samartha agni sarakho kAmAgni utpanna thayA. mananI caMcaLatAthI calaNI kuLanI malinatA na gaNakAratI lokonI lajajA choDIne pApI dIrgharAjAmAM mohita banI. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] upadezapada-anuvAda dIrgharAjA paNa chidra dekhanArA, kuTila gativALA viSayAsakti rUpa viSathI bharelA sarpa sarakhe calaNImAM rakta banya. dhana pradhAne calaNInuM zIlabhaMga-phUlavALuM samagra caritra jANyuM eTale vicAryuM ke, have kumAranuM kuzaLa bhayavALuM gaNAya. pradhAne pitAnA varadhanuM putrane kahyuM ke, "he putra! rAjaputranA zarIranI apramattapaNe rakSA karavI. kAraNa ke tenI mAtA palaTAI gaI che, te ThIka thayuM nathI. e yogya samaya jaNAya, tyAre kumArane mAtAnuM sarva caritra jaNAvI devuM ke jethI karIne koika bAnAthI te na ThagAya. mAtAnuM duzcaritra jANavAthI kumAra tIvra kredhavALo banyo. kAlakrame yauvanavaya pAmyo. mAtAne vAkepha karavA mATe asamAna jAtivALA kAgaDo ane keyala ane evA bIjA prANIone viruddha AcaraNa karanArA batAvyA. aMtaHpuramAM teone laI jaI mAtAne batAvIne kepa vacana bolato kahevA lAgyuM ke, "he mAtA ! huM Ane zikSA karIza, kAraNa ke viruddha AcaraNa karanArA che. mArA rAjyamAM bIjA paNa keI tevA anAcAra sevana karaze, teone paNa huM nirapekSa manavALo banI AkarI sakhata sajA karIza." A pramANe aneka vakhata sajA karatA ane te pramANe bolatA brahmadattane sAMbhaLIne dIrgha culaNane kahyuM ke, "tAro putra je A pramANe bele che, tenuM pariNAma ApaNu mATe azubha samajavuM. tyAre calaNIe kahyuM ke, "e to bALakabuddhithI bole che, tenA bolavA upara vicAra na karo." he mugdhA! A kumAra have bALaka na samajo, paNa yauvanavaya pAmelo che, tArA ane mArA mRtyu mATe thaze." ema dIghe kahyuM. "to have te na jANe tevA keIka upAyathI tene mArI nAkhavo joIe. huM tane svAdhIna chuM, te tane bIjA putra utpanna thaze." ratirAgamAM paravaza banelI A bhava ane parabhavanA kAryanI ciMtA na karatI evI calaNIe tenI vAtane svIkAra karyo. strIonAM AvAM caritrone dhikkAra thAo. ke je sarva lakSaNavALA cauda svapnathI sUcita, lAvaNyanI uttamatAthI kAmadevanA rUpane paNa jitanAra, sarva avinItAdi avaguNothI rahita evA pitAnA putrane mATe A vyavasAya karavA taiyAra thaI! tyAra pachI teoe brahmadatta mATe eka rAjaputrIne vivAha nakakI karyo ane vivAha karavA mATenI sAmagrI taiyAra karAvI. atigupta praveza nigI manA dvAravALuM so staMbha yukta evuM kumArane rahevA mATe lAkSAgRha banAvyuM. rAjyakAryamAM kuzala evA dhanumaMtrIe A gupta vRttAnta jANI lIdho. dIrgharAjAne dhana pradhAne kahyuM ke, "varadhanu nAmano A mAro putra che, have te yauvanavaya pAmela che, tema ja rAjyakArya nirvAha karavA samartha thayo che. have mArI vaya paralokanAM kArya sAdhavAnI thayelI che, mATe vAnaprasthAzrama karavAnI mane anumati Apo. tyAre kapaTa sahita dIrthe kahyuM ke, "he amAtya ! A nagaramAM rahIne ja dAnAdika paralokanA anuSThAnanuM sevana kare." dIrgharAjAnuM vacana svIkArIne nagara bahAra gaMgAnadInA kinArA upara dhanue eka maTI zreSTha dAnazALA ane pANInI paraba karAvI. tyAM AvatA parivrAjaka judA judA prakAranA bhikSuke, musApharone bhadra gajendranI jema dAna ApavA lAgyuM. te sAthe Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) daSTAMta bhojana sanmAna-dAnathI saMteSelA pitAnA sarakhA vizvAsu puruSo pAse lAkSAghara sudhInI cAra gAunI suraMga karAvI. AvI sthitimAM potAnA parivAra-sahita te rAjakanyA vivAha mATe pharakatI davAvALA kAMpityapuramAM AvI pahoMcI. pANigrahaNa-vidhi thayA pachI rAtre varadhanu sahita kumAra lAkSAgRhavALA vAsabhavanamAM gaye. rAtre be pahora vItyA pachI bhavana ekadama saLagavA lAgyuM. te vakhate ati bhayaMkara kolAhala uchaLe. bhAyamAna samudra sarakho lokone eka sAmaTa karAte ghaMghATa sAMbhaLIne kumAre varadhanune pUchayuM ke, ociMtuM A zuM taphAna che?" "he kumAra ! tamArA anartha mATe A vivAhane prasaMga ubho karyo che. A rAjakanyA nathI, paraMtu tenA sarakhI A bIjI ja koI kanyA che." eTale sneha maMda thayo ane kumAre pUchyuM ke, "have ApaNe zuM karavuM?" te varadhanue kahyuM ke, "paganI pAnIthI nIce prahAra kara." paga aphALe eTale khodelI suraMgane. mArga maLI AvyuM. teo baMne gaMgAnadInA kinArA para dAnazALAvALA pradezamAM pahoMcI gayA. dhanumaMtrIe AgaLathI taiyAra rAkhelA uttama jAtinA be azvo ApyA, eTale tarata tenA upara svAra thaIne pacAsa janane mAga kApI nAkhyo. ghaNuM lAMbA mArganI musApharIthI thAkelA azvo ekadama paTakAyA; eTale page cAlIne jatAM jatAM eka kuTTa nAmanA gAme pahoMcyA tyAre kumAre varadhanune kahyuM ke, "mane sudhA lAgI che, tema ja have huM sajajaDa thAkI gayo chuM." gAmanI bahAra kumArane besADIne maMtrIputra gAmamAM gaye. gAmamAMthI eka hajAmane lAvI kumAranuM mastaka muMDAvI nAkhyuM, bhagavA raMganuM vastra paherAvyuM ane lakSamIkulanA sthAnarUpa zrIvatsane DhAMkI devA mATe cAra AMgaLa pramANa vaane pATo bAMdhI dIdhe. "je koI prakAre dIrgharAjAne amArI mAhitI maLe te kadAca mArI nAkhe" e kAraNe varadhanue paNa pitAne veSa palaTI nAkhyo. AvA prakAranA bhayane vahana karatA, tene pratikAra karatA keIka gAmamAM eka brAhmaNane ghare gayA. gharanA eka sevake AmaMtraNa ApyuM ke, "ahIM ja Aje bhojana karo." tyAM rAjAne ucita evA sanmAnathI bhajana karyuM. bhejana pUrNa thayA pachI eka mukhya strIe. kumAranA mastaka upara akSata vadhAvyA ane kahyuM ke, "baMdhumatI kanyAne A vara hejo." pitAne atyaMta gupta rAkhavAnA kAraNe pradhAnaputre kahyuM ke, "A mUrkha baTuka mATe kema parizrama kare che?" vikasita netravALA gharasvAmIe kahyuM ke, "he svAmI! pahelAM keI nimittiyAe amane kahyuM hatuM ke-"chAtIe pATo bAMdhIne ane bhagavAM vastra paherIne mitra sahita je tamAre tyAM bhajana karaze, te A bAlAne pati thaze, paNa bIje nahiM." te ja divase kumAre tenI sAthe pANigrahaNa karI lagna karyuM ane te ja kSaNe teone paraspara gADha sneha thayo. te kanyAne lAMbA kALanA paricita evA pitAdika ane loke uparane sneha pIgaLI gaye. paMDita puruSe A kAraNe ja kahe che ke, bAlyakALamAM pitA, mAtA, bhAI, svajana, sakhIvarga priya hoya che, paraMtu yauvanArUDha thayela yuvatine mAtra eka priya pati je priya hoya che. kautukakriIDA karavAmAM kumAre tenI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ]. upadezapada-anuvAda sAthe rAtri pasAra karI. atilajajAnA kAraNe baMdhumatIe sarvAga arpaNa na karyuM. bIjA divase varadhanue kahyuM ke, "haju tAre ghaNuM dUra sudhI javAnuM che." baMdhumatIne pitAnI sAcI hakIkata jaNAvIne bane tyAMthI AgaLa cAlyA. ghaNe dUra gayA, tyAre eka gAma AvyuM, tyAM AgaLa vadhatu jaLa levA mATe gaye, paNa tarata pAcho Avyo ane kahevA lAgyuM ke, "gAmamAM evI vAta saMbhaLAya che ke, "dIrgharAjAe brahmadattane pakaDavA mATe sarve mArgo rokI rAkhyA che. te have ahIMthI dUra nAsI chUTIe ane cAlu mArgano tyAga karI bIjA mALe AgaLa vadhIe." ema karatAM teoe mahA aTavImAM praveza karyo. tyAM kumAra ekadama tarasyo thayA. varadhanue kumArane vaDa nIce besADyo ane pote jaLa zodhavA nIkaLe. sAMja paDavA AvI, paNa kyAMyathI jaLa prApta na thayuM. dIrgharAjAnA subhaTee varadhanune je ane teo paNa roSathI tene khUba mAravA lAgyA. kaI prakAre kumAranI najIka AvyA ane vRkSanI othe saMtAyelA kumArane AgaLa zIkhavela saMketa karyo ke, "ati dUra dUra palAyana thaI jA."eTale kumAra tIvra vegathI duHkhe karI ullaMdhI zakAya tevI aTavImAM nAsavA lAge. kAyaralokane zeka karAvanAra evA jaMgalamAM pahoMcyo ke, "jyAM bhayaMkara siMhanAdathI parvatanI guphA bharI detA evA siMhe garjanA karatA hatA. vaLI vRkSanAM ghaNuM pAMdaDAothI avarAyelA sUryanAM kiraNo paNa aMdara praveza karI zakatAM nathI. huM mAnuM chuM ke, bhaya karanArI navIna navIna ugatI darbha-sUcI to nahIM hoya? siMhoe mArI nAkhelA hAthInA kuMbha sthaLamAMthI sarI paDelAM muktApha je aTavImAM camakatAM hatAM, je unnata vRkSanA zikharanA agrabhAgathI tArAonI zreNio khalanA pAmI jaNAtI hatI-arthAt vRkSe ghaNuM uMcA hatA. jyAM bhIlanA bhAlAthI ghavAelA cittAonA vahetA lohIthI kharaDAelI pRthvI jANe vanadevatAnA caraNonA alatAne rasa hoya tevI dekhAtI hatI. jemAM eka sthaLe bhIloe haNelA ane vRkSazAkhAnA zikhara para laTakAvelA bhayaMkara siMhonA cAmaDAthI ane bIjA sthale siMhoe mArelA madavALA gajendronA hADakAnA meTA DhagalAthI haMmezA yamanagarI mAphaka pathikalokane mahAtrAsa pamADanAra aTavI jaNAtI hatI. hAthInA madanI gaMdha samAna gaMdhavALA saptaparNa nAmanA gIca vRkSomAM hAthI haze evI zaMkAthI siMho jemAM niSphala chalaMga mAratA hatA. je aTavImAM hemaMtaRtumAM vRkSanI Toca upara caDIne nasAsAthI unA thayelA pavana vaDe vAnarA ThaMDIno samaya pasAra karatA hatA. na AvI bhayaMkara aTavImAM bhUkha ane tarasanI pIDA sahana karato karato ullaMghana karato hato, tyAre trIjA divase tapathI zeSAyelA aMgavALA, prasanna vadanavALA eka tApasa kumAranAM darzana thayAM. tenA darzana mAtrathI kumArane have jIvavAnI AzA utpanna thaI. tApasanA pagamAM paDyo ane tene pUchayuM ke, "he bhagavaMta! Apane Azrama kayAM che?" te paNa ahIM che" ema kahI kumArane kulapati pAse laI gaye. kulapatie paNa premapUrvaka tene bolAvyA. "he mahAbhAgyazALI! aneka upadravothI pUrNa ane sajajanothI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) daSTAMta bhejana [ 11 rahita A araNya che, to temAM tAruM Agamana kevI rIte thayuM?" " A kulapati sAcA hitakArI puruSa che." ema dhArIne kumAre potAnA gharane sarva yathArtha vRttAnta temane jaNAvya. durbhAgya ane prItithI paravaza banelA kulapatie kumArane kahyuM ke, "tArA pitA brahmarAjAne huM nAno bhAI chuM, mATe he vatsa! o tAre ja Azrama che ane tuM ahiM nirbhayatAthI rahe. have AvA prakAranA viSAdane tuM tyAga kara. kAraNa ke, saMsAranAM caritra AvA prakAranAM ja hoya che. jema pANInA reTa-yaMtranI aMdara rahelI ghaTikAo bharelI ane UMce rahelI hoya che, paraMtu kSaNamAM khAlI ane vaLI pAchI nIcI thaI jAya che. (100) tevI rIte bhavacakramAM lakSmIne varelA tema ja uttama kula pAmIne kAla-baLathI jI viparItapaNAne pAme che. strIcaritranA viSayamAM keIe kaMI paNa vismaya ke viSAda na kare. kAraNa ke, teo anArya ane caMcaLa manavALI hoya che. pitAnA mananI asthiratAthI te vagara rAgavALA para paNa rAga karanArI thAya che ane vagara kAraNe rAgavALA viSe paNa virakta banI jAya che. kSaNamAtra rakta-lAla raMgavALI kUra, chevaTe aMdhakAra karanAra sadhyA mAphaka strIone AdhIna banelo ke puruSa kuzaLatA pAme? mATe have tuM viSAdano tyAga kara, kAraNa ke, dhIra puruSe ja viSama dazAno pAra pAme che. bAkI kAyara puruSe UMDA jaLamAM taravAnuM na jANanAra mAphaka jaladI DUbI jAya che. kulapati pAse abhiprAya pAmIne te tyAM rahevA lAgyA. daramyAna vAdaLAthI AkAzatalane AcchAdita karato varSAkAla AvyA. navIna lIlA varNavALAM vastra dhAraNa karyA hoya, tema lIlA ghAsathI pRthvI DhaMkAI gaI. virahI jananA kaMdarpanI jema indragopa nAmanA jaMtuo utpanna thavA lAgyA. uttama munionI mAnasa mAphaka ujajavala megha vistAra pAmavA lAgyA. sajajananA samAgama mAphaka lokone ukaLATanI zAMti thaI. bhuvanatalane ajavALAvALuM karatI ane AvatAM ja aMdhakAra samUhane dUra karanArI dhAkijananI kathA mAphaka vijaLI ekadama camakavA lAgI. ati gaMbhIra meghanA gaDagaDATa zabda sAMbhaLI kSebha pAmelI priyAo upara prema karIne pathika lokonI zreNio pitAnA sthAna tarapha gamana karavA lAgI. - have kulapatie pUrve nahiM zIkhela evI sarva dhanurveda vigere kaLAo kumArane sArI rIte zIkhavI. tyAra pachI ujavala vAdaLAMothI chavAyelA AkAzavALo zaradakALa AvyuM. jemAM khIlelA kamalavanamAM capaLa haMse madhura ramaNIya zabda karatA hatA. keIka samaye kaMdaphala ane jaLanI zodha karavA mATe gaelA tApasanI pAchaLa pAchaLa, kumAra jato hato, tyAre kulapatie rokavA chatAM kutUhaLathI caMcaLa thaye chato vananA sImADe gaye. manahara vanapradeza nIhALato hato, tyAre aMjanagiri sarakho UMco hAthI teNe je. sthira ane sthUla suMDhavALA, zveta daMtazaLanA agrabhAgathI vanakhaMDanA vRkSone bhAMgI nAkhato, kuMbhasthalamAMthI jharaNAnI jema gaLatA madajaLathI AkarSAyela capaLa bhramara zreNIthI gherAela sattAvALe sAte aMgomAM pratiSThita, kuMbhasthaLathI AkAza Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] upadezapada-anuvAda talanA vibhAgane jitanAra, pralayakALanA megha sarakhI gaMbhIra zaba-gajenAthI dizAonA aMtane puti e hAthI kumArane sanmukha Avato dekhI SavALI zIghragatithI pratyakSa bhayaMkara jANe yamarAjA na hoya, te hAthI sanmukha AvavA lAgyo. tenI sAthe kIDA karavAnA kautukathI kumAre talanA photarA jeTale paNa pAchA haTyA sivAya goLAkAra uttarIya vastrane daDo banAvIne tenI sanmukha pheMka. hAthIe paNa te daDAne sUMDhathI pakaDIne AkAzamAM uchALyA ane krodhathI aMdha banI gayo. A araNyane hAthIne dakSatAthI chetarIne vastra grahaNa karI lIdhuM. kSobha pAmyA vagara kumAra tene ramADavA lAgyo. sUMDhanA agrabhAgane sparza karyo, eTale te vanatAthI vegathI tenI sAme deDyo, vaLI kumAra tenI AgaLa doDyo. eTalAmAM hAthIno paga khalanA pAmyuM eTale kumAre tenI pAchaLa jaI tenI pITha para muSTi-prahAra mAryo, jethI te hAthI ugra cIsa pADavA lAge. hAthI bIjI dizAmAM je pharavA lAgyo, te vakhate kumAre be paganI vaccethI hAthInA talabhAgane hatheLIthI paMpALe. A pramANe kuMbhAranA cakranI jema bhamADyo, eTale te ghaNe parizrama pAmyo ane thAkI gayo. tyAra pachI te pradezamAM caratA mRgalAnA TeLAne thaMbhAvI de tevuM ati madhura kAkalI svarathI kumAre gIta gAyuM. eTale hAthI saravA nizcala kAna karIne gIta zravaNa karavA lAgyo. hAthI bIjA kazA tarapha najara na karatA, sUDha sthira karIne cAlavAnI gati aTakAvIne jANe citrAmaNamAM citarela hoya te kSaNavAramAM sthira banI gaye. tyAra pachI daMtUzaLa upara caraNakamala TekAvIne sarva prakAranI herAnagati karavAnI baMdha karIne kumAra pIThapradeza upara majabUtAIthI ArUDha tha. kautuka pUrNa karyA bAda dhIme dhIme hAthI parathI nIce utarIne AgaLa cAlavA lAge, paraMtu avaLe mArge cAlavAthI dizAcaka mAluma na paDavAthI muMjhAI gaye. pachI maMda gatithI Ama-tema paribhramaNa karatA te pradezamAM rahelA eka parvatanI khINamAMthI vahetI eka nadInA kinAre jINuM paDI gayelA gharavALuM chatAM khaMDita bhIMta mAtrathI oLakhAtuM eka nagara kumAranA jovAmAM AvyuM, jotAM jotAM kutUhala utpanna thayuM eTale nirIkSaNa karavA lAge te tyAM atigupta evuM vAMsanuM baneluM piluM jhuMDa jovAmAM AvyuM. bAjumAM eka khagaratna bahAra mUkeluM hatuM. kautukathI te khaganI parIkSA karavA mATe te vAMsanI zreNI kApavA mATe vahana karyuM. tarata ja vAMsanuM jhUMDa nIce paDayuM ane tenI aMdaranA bhAgamAM pUrNa caMdra-maMDala samAna vadana-kamaLa dekhIne bolI uThyo ke, "meM A apakRtya karyuM ke, AvA niraparAdhI sajajana svarUpavALA keI manuSyane meM mArI nAkhyo. kharekhara mArA bAhubalane ane mArA khoTA kutUhaLane dhikkAra thAo." ema pazcAttApamAM paravaza banela "have mAre zuM karavuM?' tema kumAra vicAravA lAge. bIjI dizAmAM najara karatAM kumAre uMcA addhara paga bAMdhelA, dhUmrapAna karatA pradhAnavidyAnI sAdhanA karatA keIka puruSanuM mastaka sivAyanuM dhaDa joyuM. eTale kumArane adhika dIlagIrI thaI ane kahevA lAgyo ke, "meM AnI vidyA-sAdhanAmAM viddha karyuM. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) daSTAMta bhajana : [ 13 have mAre teno ze pratiupAya karo ? A pramANe purAtA hadayavALA kumAre AgaLa cAlavA mAMDyuM, tyAre sIdhA saraLa AkAravALA zAlavRkSonA samUhathI bhatuM eka udyAna joyuM. sarva RtumAM thatA vikasita vRkSanA puSpasamUhanI sugaMdhathI bahalAtuM jethI karIne bhramaranAM ToLAM AvIne guMjArava karatAM hatAM, te kAraNe udyAna haMmezAM zobhatuM hatuM. tema ja tyAM UMcA tADanA vRkSonI zreNI pavanathI kaMpAyamAna thatI zobhatI hatI. jANe kumAranuM navuM rUpa jevAthI vismayarasathI mastaka bhAga dhUNAvatI kema na hoya tema jaNAtI hatI. te udyAnamAM moTAM patra ane navIna kuMpaLethI yukta azaka vRkSanA samUhathI vIMTaLAyela, jenA upara vija pharakI rahI che, e sAtamALano mahela kumAre je. pitAnI bhIMtanI phelAtI kAMtirUpI jaLathI dhavAyela dizAovALA arthAt mahela ratnonI bhIMtevALo camakatA hatA. mahelanI uMcAI eTalI UMcI hatI ke sUryaratha mahelanA zikharathI khalanA pAmatuM hatuM. tenI bAjumAM rahela sarovaranA jaLa vaDe ThaMDA thayela pavanathI jyAM tApane ukaLATa zAnta thayela che, jenA talamAM maNio jaDelI che, evuM sarovara paNa dekhyuM. te mahelanAM pagathIyAM caDatAM caDate anukrame sAtamA mALe pahoMcyo, te tyAM kamalapatra sarakhA netravALI lAvaNyajaLa-pUNe samudra na hoya tevI sundara kanyA dekhI. eTale tenA rUpathI AkarSita thayele pharI pharI netra vikasita karIne jotAM jotAM ema vicAravA lAgyo ke, "brahmAjIe koIka uttama prakAranAM paramANuo ekaThAM karI amRtanuM mizraNa karI potAnuM uttama prakAranuM zilpa jaNAvavA mATe ja nakkI A rUpanuM nirmANa karyuM che ema huM mAnuM chuM." tenA mukha para IrSA rAkhanAra caMdrane kharekhara enA caraNoe cUra karI nAkhyo che, nahIMtara paganA nakhanA bAnAthI kakaDA kakaDA thayelo kema dekhAya che? te kanyAnA nitaMbee gaMgAnA retInA kinArAne jitI lIdho hato. ane traNe jagatane jitavAthI thAkelA kAmadevane suvAnuM sthAna hoya tevA zobhatA hatA. tene kaTIne madhyabhAga kAmagajendranI sUMDhathI pakaDelo hovAthI pAtaLo thayele jaNAya che ane madhyabhAgamAM romarAji che, te hAthInA madajaLanI rekhA hoya ema jaNAya che. svabhAvathI gaMbhIra nAbhi te jayavedha karanAra kAmadevanI vAvaDI hoya tema loko mAne che. te kanyAe potAnA zarIrathI traNe jagatane jitelA che, tethI ja vidhAtAe tenA udaramAM vivalInA bAnAthI traNa rekhAo AMkI che. tenA unnata majabUta stanamaMDalayukta vakSaHsthalanI zobhA kAmadevane jugAra ramavAnA phalaka samAna jaNAtI hatI. tene be bAhue kalpavRkSanI latAo mAphaka zobhe che. snigdha rUpavALA be hAtha pallava-samAna che ane camakatA nakho jANe pupa na hoya tevA zubhatA hatA. atizyAma camakatA kezakalApa yukta tenuM vadana jANe ati kALA vAdaLAnA paDalamAMthI bahAra nIkaLela caMdramaMDala hoya tema zobhatuM hatuM. tenA lAMbA netro rUpa nadImAM kAmadeva-pAradhI haMmezA snAna kare che. nahIMtara kAMThA upara dhanurdhatA sarakhI bhamare kema dekhAya? te kanyAnA gauravarNavALA mukhamAM svAbhA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] upadezapada-anuvAda vika lAla kAMtivALA hoTha sapheda kamalamAM rahela lAla utpalakamalanA gucchA rahelA hoya tema zobhatA hatA. tenA karNo netra-nadInA pravAhane rokavAmAM kuzaLa hoya tema tathA bhrakuTI rUpa dhanuSavALA kAmadeva-pAradhInA jANe pAza hoya tema zobhatA hatA. kharekhara AnA dehamAM je je avayavo dekhAya che, te te sarve ka9pavRkSanI latA mAphaka mananI nivRtti-zAMti karanArA che. kanyAe kumArane de, eTale ubhI thaI Asana ApyuM. tyAra pachI pUchayuM ke, he suMdarI! tuM ahiM kema nivAsa kare che?" lajajA ane bhayathI ruMdhAI gayelA svaravALI teNe kahyuM ke, "he mahAbhAgyazALI! mAro vRttAnta ghaNo moTo che, huM jAte kahevA samartha nathI; te have tame ja tamAro vRttAta kaho. Apa keNuM che ? ane ahiM kyAMthI padhAryA che ?" A sAMbhaLIne tenI madhura koyalanI sarakhI komala ati nipuNatAthI bolavAmAM kuzaLa evI vANIthI prabhAvita thayelo kumAra yathAsthita hakIkata kahevA lAgyo ke, "he suMdarI ! paMcAla dezanA svAmI brahmarAjAne huM brahmadatta nAmane putra chuM ane kAryavaza huM araNyamAM AvI pahoMcelo chuM." tenuM vacana sAMbhaLatAM ja jenAM netrapa harSAzruthI pUrNa thayAM che, sarvAge romarAjIne kaMcuka dhAraNa karyo cheevI saumya vadanavALI kumArI kumAranA caraNa-kamalamAM paDI ane ekadama rudana karavA lAgI. eTale karuNAnA samudra sarakhA kumAre vadana-kamala UMcuM karIne kahyuM ke, "karuNatA pUrNa rudana na kara ane AkaMdananuM yathArtha je kAraNa hoya te jaNAva." azrubhInI AMkho lUchIne te kahevA lAgI ke, "he kumAra ! calaNIdevInA bhAI puSpacUle mAro vivAha tamArI sAthe ja karelo ane tamane ja huM arpaNa karAyelI chuM. tema ja huM puSpacUla rAjAnI ja putrI chuM. trIjA divase mAruM lagna thanAra che, tenI rAha jotI huM gRhaudyAnanI vAvaDInA kinAre vividha prakAranI kIDA karatI hatI, tyAre keIka adhama vidyAre mAruM haraNa karyuM. baMdhu AdinA virahAgnithI baLajhaLI rahelI huM jeTalAmAM ahIM rahelI chuM, teTalAmAM aNadhArI suvarNanI vRSTi thavA mAphaka mArA puNyoge kyAMyathI paNa tame AvI pahoMcyA. have mane saMpUrNa jIvavAnI AzA baMdhAI. kumAre pUchyuM ke, "te mAre zatru kyAM che? huM paNa tenA belanI parIkSA karuM." kumArIe kahyuM ke, teNe mane pAThasiddha zaMkarI nAmanI vidyA ApI kaheluM ke, "AnuM smaraNa mAtra karavAthI parivAra pragaTa thaI kaheluM kArya karaze ane zatruthI rakSaNa karaze. vaLI te mAre vRttAnta paNa tane jaNAvaze, mATe tAre AnuM smaraNa karavuM. te bhuvananI aMdara nATyamatta nAmathI prasiddha che. mArI adhika puNyAInA kAraNe mAruM teja sahana na karI zakavAthI vidyAsiddhi mATe mane A mahelamAM mUkIne gayo che. pitAnI bahenone "vidyA siddha thaI che" ema jaNAvavA mATe vidyA mokalIne hamaNAM ja teNe vAMsanI jhADImAM praveza karyo che. Aje tene vidyA siddha thavAno divasa che, eTale te mane Aje ja paraNaze." tyAre kumAre kahyuM ke, tene to meM Aje ja haryo che. harSathI vikasita thayelA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) daSTAMta bhajana [ 15 zarIravALI te kahevA lAgI ke, "bahu sAruM bahu sAruM karyuM." tevA prakAranA kharAba AcaraNa karanAra mATe maraNa suMdara gaNAya. nehanI khANa sarakhI tenI sAthe te ja kSaNe gAMdharva-vivAhathI lagna karyuM. tenI sAthe jeTalAmAM raheluM che, teTalAmAM amRta vRSTi samAna karNane AnaMda pamADanAra devatAI valano zabda saMbhaLAya. eTale pUchyuM ke, "A avAja zAne saMbhaLAya che?" "he Aryaputra ! A tamArA zatru nATyamattanI rUpavaMtI khaMDA ane vizAkhA nAmanI be bahena che. tenA bhAInA vivAha mATe vivAha sAmagrI laIne ahIM Ave che, mATe Apa jaladI A sthAnathI DAka AghA cAlyA jAva. huM temane bhAva jANaza ke, "teo baMne tamArA tarapha anurAgavALI che, te mahela upara lAla dhajA caDAvIza ane anurAga nahIM haze te dhoLI dhajA caDAvIza." A saMketa Ape ane cheDA vakhata pachI peLI dhajA pharakatI jovAmAM AvI. te dhoLI dhajA dekhI te pradezathI parvatanI khINAnI aMdara gayo ke, jyAM eka mahAsarevara dekhavAmAM AvyuM. te kevuM hatuM? sajajananA mana sarakhuM svaccha, bIjAnuM priya karanAranA jema zItala svabhAvavALuM, AvegavALuM, saMgraha karavAnI ceSTAvALuM hoya tema kAmI puruSanA kulanI jema ghaNuM capala kolavALuM, caMdra samAna ujajavala rUpavALuM, sphaTika parvatanA hRdaya sarakhuM, samudranA jaLanI jema pAra vagaranuM, AkAza sthala jevA mATe darpaNa samAna, vaLI Ama-tema najara karavAthI ema jaNAtuM hatuM ke, kezanAM puSpo kharI paDelAM hatAM, netranAM aMjana, zarIra uparathI kuMkuma, paga parathI aLato, tilakanA caMdanathI mizrita thayeluM jaLa-e kAraNathI sUcita thatuM hatuM ke, temAM vidyAdharIoe snAna karyuM haze ane enI sugaMdhathI bhamarAothI sevAyeluM hatuM. AvA prakAranA sarovaramAM IcchA pramANe kumAre snAna karyuM. mArgamAM lAgelo thAka dUra karyo, tema ja vikasita sapheda kamalanI pavitra gaMdha grahaNa karI. sarovarane kinAre utaratAM vAyavya dizAmAM UMcA stanavALI navayauvanA eka kanyAne dekhI. tatkAla dhanuSamAMthI chUTelA kAmabANathI ghavAela kumAra tene varNavavA lAgyo. "aho ! mArA puNyanI saphaLatA ke, AvA araNyamAM A mRga sarakhA netravALI kaI prakAre mArA daSTipathamAM AvI. snehapUrNa ujajavala netrathI kumAranAM darzana karatI te ekadama te pradezamAMthI vijaLI mAphaka adazya thaI gaI. tyAra pachI muhUrta mAtramAM eka dAsIne ahiM mokalI. teNe AvIne atikemala mahAkiMmatI vastrayugala kumArane ApyuM. vaLI tAMbUla, puSpo ane bIjI paNa zarIrane upayogI vastuo mekalI ane kahyuM ke, "tamee sarovarane cheDe je kanyA dekhI hatI, teNe Apane A prItidAna mekalAvyuM che. tema ja mArI dvArA Apa mATe kahevarAvyuM che ke-"are sakhi ! vanalatA pAse je mahAbhAgyazALI puruSa che, teo kaI prakAre mArA pitAnA maMtrInA ghare vAsa kare-tevI vyavasthA kara." mATe Apa maMtrInA ghare padhAro. tyAra pachI te kumArane maMtrInA ghare laI gaI kapALa para be hAtha joDI aMjali karIne maMtrIne dAsIe kahyuM ke, "Ane ApanA Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda rAjAnI zrIkAntA nAmanI putrIe mokalAvela che, te gauravapUrvaka tenI dareka sAra-saMbhALa karavI." maMtrIe paNa te ja pramANe kumAranI dareka sarabharA sAcavI. bIjA divase kamala vanane vikasita karanAra sUrya udaya thayo. (200). maMtrI kumArane vAyudharAjA pAse laI gaye, tene dekhI rAjAe ubhA thaI sakAra karI pitAnI najIkamAM Asana ApyuM. rAjAe tene vRttAnta pUcho, eTale potAne sarva vRttAnta yathArtha jaNAvyuM. bhejana karyA pachI rAjAe kahyuM ke, "ame tamAruM viziSTa prakAranuM svAgata kArya karavA samartha nathI. to atyAre mArI zrIkAntA nAmanI putrI sAthe pANigrahaNa kare. keIka sArA zubha divase vivAhavidhi karyo. tyAra pachI kumAre zrIkAntAne pUchayuM ke, "ekAkI ane aparicita hovA chatAM mane tuM kema arpaNa karAI?" ta daMtapaMktinI kAMtithI hoThane ujajavala karatI zrIkAntA kahevA lAgI ke- A mArA pitAjIe bahu sinikevALA pitarAIothI pIDA pAmatAM ativiSama pallI mAgane Azraya karyo-eTale ke bahAravaTe caDIne dararoja nagara ane gAmomAM jaI A killAmAM bharAI jAya che. zrImatI nAmanI patnIthI temane cAra putre jamyA, tenA upara mAro janma thayo. pitAjI ane pitAnA prANa karatAM paNa adhika vallabha gaNe che. taruNapaNane pAmI eTale pitAjIe mane kahyuM ke, "he putrI ! A save rAjAo mArA virodhI che, te ahIM keI tevo puruSa tane dekhAya che, jenA tarapha tAru mana kheMcAya evo bhartAra dekhe, te tuM mane jaNAvaje, jethI huM yathAyogya karIza. keIka divase kutUhalathI A pallIne tyAga karI tame jyAM snAna karyuM, te sarovara pAse huM AvI pahoMcI. tyAM sArA lakSaNavALA saubhAgI mAninIone madana utpanna karanAra ApanAM darzana thayAM. Ape je pUrve prazna karyo hato, tene A uttara samaja. kumAra zrIkAntA patnI sAthe gADha viSayasukha anubhavate pitAne kALa pasAra karato hato. keIka divase pallInAtha potAnA sanya sahita najIkanA deza upara caDAI karavAnI IcchAthI nIkaLyo, tyAre kumAra paNa tenI sAthe cAlI nIkaLyo. je gAma lUMTavAnA hatA, tenI bahAra kamala-sarovaranA kinAre ekadama varadhanu mitra jovAmAM Avyo. teNe paNa kumArane che. te vakhate te bane prathama varaselA meghanI jaLa-dhArAthI siMcAela marusthaLanAM sthAne mAphaka, pUrNimAnI caMdra-kaumudIne pAmIne khIlelA unALAnA kumudanI jema kaMIka na kahI zakAya tevI dAhazAMti anubhavIne teo rudana karavA lAgyA. tyAra pachI varadhanue kumArane zAnta karyo ane besADyo. kumArane pUchayuM ke, "he bhAgyazALI! mArI gerahAjarImAM tame zuM zuM anubhavyuM tyAre kumAre paNa anubhaveluM potAnuM sarva caritra jaNAvyuM. varadhanue kahyuM ke, "he kumAra ! mAre vRttAnta paNa sAMbhaLa te vakhate huM tamane vaDalAnA vRkSa nIce sthApIne pANI levA mATe gaye. eka moTuM sarovara dekhyuM, eTale nalinIpatranA paDIyAmAM jaLa bharIne tamArI pAse jyAre Avato hato, tyAre kavaca paherelA hathiyAra sajelA dIrgharAjAnA sainikoe mane je Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) daSTAMta bhejana. brahmadatta cakravartInuM caritra [ 17 ane mane ghaNo mAra mAryo. mane pUchayuM ke, "are varadhanuM! bola brahmadatta kyAM che?" meM kahyuM ke, "mane khabara nathI. te mane sajajaDa mAra mAryo. vadhAre mAra sahana ne thavAthI meM kahyuM ke, "tene vAghe phADI khAdhe." tyAra pachI kapaTathI Amatema pharatAM huM tuM dekhI zake tevA sthAnamAM Avyo ane temane IzAro karyo ke, "ahIMthI palAyana thAva." tyAra pachI parivAja ke ApelI gavedanA darakArI guTikA meM mukhamAM nAkhI eTale maDadA jevo banI gayo. "A marI gayo che" ema samajIne teoe mane choDI dIdhuM. teo gayA pachI lAMbA samaye meM guTikA bahAra kADhI. tamane zodhavA lAgyo, paNa svapnamAM paNa kayAMya na joyA. eka gAmamAM gayo. tyAM eka parivrAja. kanAM darzana thayAM. AdarapUrvaka temane praNAma karI kamaLa vacanathI pUchyuM. teNe kahyuM ke, tArA pitAne huM vasubhAga nAmane mitra chuM. sAthe kahyuM ke, "tArA pitAjI palAyana thaI vanamAM gayA. dIrgharAjAe tArI mAtAne caMDAlanA pATakamAM sthApana karI che." tenA duHkhathI huM gAMDo banI gayA ane kAMpityanagara tarapha cAlyo. ahIM kApAlika saMnyAsIne veSa dhAraNa karI keI na jANe tevI rIte cAMDAlanA pADAmAMthI mArI mAtAnuM apaharaNa karI pitAnA mitra devazarmAnA ghare mUkIne tane zodhavA huM ahiM Avyo chuM. A pramANe ame baMne paraspara sukha-duHkha pUchatA hatA, tyAre eka manuSya AvI A pramANe kahyuM ke, "are mahAnubhAvo ! atyAre tamAre musApharI karavI egya nathI. kAraNa ke dIrgharAjAnA mokalelA yama sarakhA puruSe AvI pahoMcyA che." tyAre te baMne koI prakAre tyAMthI nIkaLI jaMgala vaTAvI pRthvImaMDalamAM bhramaNa karatA kauzAmbI nagarIe pahoMcyA. tyAM bahAra udyAnamAM be meTA vaibhavavALA zreSThIputro-ekanuM nAma sAgaradatta ane bIjAnuM nAma buddhila hatuM. teoe ahIM zaratapUrvaka kukaDAonI laDAI cAlatI joI. temAM eka lAkhanI zarata hatI. have sAgaradattanA joradAra kukaDAe buddhilanA kukaDA upara hale karyo. eTale te kukaDAe bIjA kukaDAne e sakhata mAryo eTale sAgaradattane kukaDo laDAI karavAnA pariNAmathI pAchA haThI gaye. vAraMvAra laDAI karavA preraNa kare, te paNa laDavA IchA karatA nathI. koI prakAre yuddha thayuM ane temAM buddhilanA kukaDAthI sAgaradattanI hAra thaI. eTalAmAM varadhanue baMne zeThaputrone kahyuM ke, "A uttama jAtine kukaDo hovA chatAM zAthI hArI gaye? to je Apa kopa na kare te huM kukaDAone jouM." sAgaradatte harSa karatAM kahyuM ke, "mane A viSayamAM dravyane lobha nathI, paraMtu amAruM abhimAna na tUTe tenuM ja prayajana che." tyAra pachI maMtrIputre buddhilanA kukaDAne tapAsya, te tenA pagamAM bArIka leDhAnI se nakhomAM bAMdhelI. jaNAI. eTale buddhila samajI gayA ke, "mAruM kapaTa pragaTa thavAnuM." pachI dhIme dhIme buddhile najIka AvIne gupta rIte jaNAvyuM ke, "A vRttAnta tamAre pragaTa na karavo. jitelA dhanamAMthI adhuM dhana tamane ApIza." tyAre varadhanue kahyuM ke, "ahIM mane kaMI dekhAtuM nathI." tema ja buddhila na jANe tema bIjAne IzArAthI sAcI hakIkata Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] upadezapada-anuvAda jaNAvI dIdhI. tyAra pachI sAgaradatte buddhilanA kukaDAnA nakhamAMthI bAMdhelI se kheMcI lIdhI. tyAra pachI pharI yuddha karAvyuM, te buddhilanA kukaDAne hAra apAvI. tyAre baMne jaNa lAkha lAkhanI hAravALA sarakhA thaI gayA. sAgaradatta ghaNo tuSTa thayo. te baMnene suMdara rathamAM besADIne potAnA ghare laI gayo. ucita Adara-satkAra karyo. ema keTalAka divaso pasAra karyA. teo temanA snehane lIdhe rahyA. eTalAmAM eka divase eka manuSya AvI varadhanune ekAMtamAM laI jaI A pramANe kahyuM ke, "saMyavALI hakIkatamAM zaratamAM buddhile je kabUla karyuM hatuM, te ardholAkha dInAra ApavAnA hatA, te mATe cAlIza hajAranA mUlyavALo hAra malAvyo che." hArane karaMDaka ApIne te cAlyo gayo. te pachI maMtrIkumAre te hAra kADhIne joye. AmaLAM sarakhAM meTAM ane anupama nirmala motIono hAra zaradaRtunA caMdranAM kiraNonI mAphaka samagra dizAone prakAzita karato hatA. te hAra maMtrIkumAre rAjakumArane batAvyuM, tyAre bArIkAIthI jotAM jotAM pitAnA nAmathI aMkita patra tenA eka pradezamAM rahele je. kumAre varadhanune pUchyuM ke, "A kono lekha che?" varadhanue kahyuM ke, "A viSayane paramArtha koNa jANI zake? kAraNa ke, "tArA sarakhA nAmavALA puruSe pRthvImaMDalamAM aneka rahelA che." A pramANe prazna uDAvI nAkhavAthI brahmadattakumAra mauna rahyo. varadhanue paNa lekha ukelyo-vAM. tyAM evI gAthA jovAmAM AvI. atitIvra kAmane uttejita karanArI A rItanI gAthA vAMcI. te gAthA A pramANe-"je ke A jagatamAM bIjA aneka mANaso bheTavAne prayatna kare che, te paNa ratnAvatI nakakI tamane ja mANavA cAhe che." varadhanu ciMtAsAgaramAM DUbI gayo ke, A lekhano paramArtha zI rIte jANI zakAze. evAmAM bIjA divase eka pratrAjikA AvI. kumAranA mastake pupo ane akSata nAkhyA ane bolI ke, "he putra! hajAra varSa jIvate rahe." tyAra pachI varadhanune ekAMtamAM laI jaI tenI sAthe kaMIka gupta maMtraNA karIne jaladI cAlI gaI. tyAra pachI kumAre varadhanune pUchayuM ke, "te zuM kahI gaI?" kaMIka hAsya karato varadhanuM kahevA lAgyuM ke, "A pravAjikA pelA lekho pratilekha-uttara mAge che." meM kahyuM ke, "e lekhamAM brahmadattanuM nAma che. mATe kahe ke, "e brahmadara koNa?" teNe kahyuM ke, "he saumya ! sAMbhaLa. tAre A vAta pragaTa na karavI. A ja nagarImAM eka zeThanI ratnAvatI nAmanI putrI che. te bAlyakALathI ja mArI sAthe sneha rAkhe che ane hAla te traNe jagatane jitavA tatpara thayela kAmarAjA rUpa bhIlanA moTA bhAlA samAna yauvanavaya pAmI che. koIka divase hatheLImAM lamaNuM rAkhI ciMtA-sAgaramAM DUbelI ane vicAratI tene meM dekhI. tenI pAse jaI meM pUchayuM ke, "he putrI ! citArUpI samudramAM tuM jholA khAya che-evuM mane jaNAya che." tyAre tenA parivAre kahyuM ke, "ghaNA divasethI Ama udAsIna dekhAya che. vAraMvAra pUchavA chatAM paNa kaMI kahetI nathI." tyAre tenI priyaMgulatikA nAmanI sakhIe kahyuM ke, "he bhagavatI ! e zaramanA kAraNe atyAre Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) daSTAMta bhejana. brahmadatta cakravatInuM caritra [ 19 tamane kaMI paNa kahevA samartha thatI nathI, paraMtu kharI hakIkata zuM banI che, te huM tamane kahuM chuM. thoDAka divasa pahelAM caMdrAvatAra vanamAM potAnA buddhila nAmanA bhAI sAthe e gaI hatI. kukaDAonuM yuddha cAlatuM hatuM, tyAre tyAM keI apUrva rUpavALo kumAra AvI caDela, te teNe joye. tyArathI A kSINa dehanI kAMtivALI ane paDI gayelA caherAvALI thaI che." te sAMbhaLI meM jANI lIdhuM ke, caMdrano udaya thAya, tyAre samudra UMcA taraMgovALo thaI uchaLe che, tema tenA manamAM kAmakallola uchaLI rahelA che. tyAra pachI snehanAM vacana kahevApUrvaka meM kahyuM ke-"he putrI ! tuM sAcI hakIkata hoya, te mane kahe." tyAre teNe kahyuM ke-"he bhagavatI ! tuM te mArI mAtA samAna che. evI koI gupta hakIkata nathI ke, je tArAthI chUpI rakhAya. te ekAgra cittathI sAMbhaLa. A priyaMgulatAe tene oLakhyo ke, te paMcAladezanA rAjAne brahmadatta nAmane putra che ane sAthe tenA keTalAka guNo paNa varNavyA. tyArathI mAMDI mAruM mana tene svapna samaye paNa vIsarI zakatuM nathI. je e mAre pati nahIM thAya, te mane maraNanuM ja zaraNa che." meM pharI AzvAsana ApatAM kahyuM ke, "he vatsa ! dhIraja rAkha. huM te udyama karIza ke, tAru ciMtaveluM kArya saphaLa thAya." tyAra pachI kaMIka svastha thaI, eTale tenA manane AzvAsana ApavA meM kahyuM ke, "gaI kAle nagarImAM te kumArane meM joye hato. A sAMbhaLIne harSa pAmelA manavALI te bolI ke, "he bhagavatI ! tArI kRpAthI mAruM sarva suMdara thaze, paNa tene vizvAsamAM levA mATe buddhilanA bAnAthI hAraratna ane tenA cheDe lagADela eka lekha arpaNa kara." A pramANe A lekha sahita hAra eka karaMDakamAM goThavI puruSa dvArA tenA kahevAthI meM mokalyo che. A pramANe kumArInA lekhanI vAta jaNAvI. have tame sAmo javAbane lekha Apo, te tamArA nAmathI aMkita meM lekha Apyo. te A pramANe prabhAvazALI varadhanu yukta zrI brahmarAjaputra pUrNa caMdra jema kaumudI sAthe tema ratnavatI sAthe ramavAnA manavALe che." varadhanue kahelA A vRttAntathI kumAra na dekhelI ratnavatIne paNa meLavavA utsuka banyo. nalinI kamalapatranA bIchAnAmAM ke caMdanarasanuM vilepana karavA chatAM paNa tIvra virahAgnithI jatI rahe te koI prakAre zAMti pAmI zakato nathI. kaIka divase nagara bahArathI AvI varadhanu kumArane kahevA lAgyo ke, "tamAre have ahIM rahevuM ucita nathI. kAraNa ke, kozalapati dIrgharAjAe tamArI zodha karavA mATe ahiM puruSo mokalyA che ane A nagaranA rAjAe ApaNane zodhavA mATe tathA pakaDavA mATe cAre bAju cokIo mUkI prayatna karyo che-evI lokomAM vAta cAlI che." A hakIkata jANIne sAgaradatte baMnene bhoMyarAmAM chUpAvI dIdhA. rAta paDI eTale kAjala ane koyala sarakhA kALA varNavALA aMdhakArathI rAtri gherAI gaI. kumAre zeThaputrane kahyuM ke, tevA prakArano upAya karo ke, amo ahiMthI jaladI bahAra nIkaLI jaIe." e Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] upadezapada-anuvAda sAMbhaLI zeThaputra sAgaradatta te baMnene sAthe laI nagara bahAra nIkaLI gayo. traNe thoDeka dUra gayA eTale mahA muzkelIthI sAgaradattane rokIne te baMne AgaLa javA prayANa karatA hatA. daramyAna te ja nagarInI bahAra yakSanA maMdira pAse gADha jhADanI vacamAM rahelI eka yuvatI aneka prakAranA hathiyAro bharelA rathamAM besI najIka AvelI hatI. te temane dekhI Adara-sahita kahevA lAgI ke, "tame ATalA badhA moDA kema AvyA?" te sAMbhaLI teoe kahyuM ke-"he bhadra! ame koNa chIe?" pelI yuvatI kahevA lAgI ke, "tame brahmadatta ane varadhanu." te amone kevI rIte oLakhyA? te pratyuttaramAM kahyuM ke sAMbhaLo-"A ja nagarImAM dhanapravara nAmanA zeTha vase che. dhana saMcayA nAmanI tenI bhAryA che. tenI kukSIthI janmelI huM temanI putrI chuM. ATha putro upara janmelI chuM. yauvanavaya pAmI chuM. koI paNa vara pasaMda na paDyo, tethI meM yakSanI ArAdhanA karI. yakSa mArI bhaktithI prasanna thayA ane pratyakSa thaIne mane kahyuM ke, "he vatsa! tArA pati cakravartI thaze, tenuM nAma brahmadara che." "mAre tene kevI rIte oLakho ?" yakSe kahyuM ke, "jyAre kukaDAonuM yuddha cAlyuM, tyAre dekhe hato ane tArA manamAM gamelo hatuM, tene tAre brahmadatta jANavo." vaLI kukaDAnA yuddha bAda varadhanu sAthe tamAre je vRttAnta bane te kahyo, tathA tamane hAra mokalyA vagere je kAryo karyA, te paNa meM ja karelAM. A vRttAnta sAMbhaLIne vicAryuM ke, "mArA rakSaNa mATe ApaNe AdarathI prayatna karyo, nahiMtara hathiyAra sAthe mArA mATe ratha kyAMthI hAjara kare?" ema vicArIne tenA viSe atizaya rAgavALa banIne kumAra ratha upara ArUDha thayA ane jANyuM ke, A ja ratnavatI che. tyAra pachI pUchayuM ke, "ApaNe kaI tarapha cAlIzuM?" (300) tyAre ranavatIe kahyuM ke, magadhapuramAM mArA pitAjInA laghubadhu dhana nAmanA che, te tyAM zreSThIpada pAmelA che. teo mAre ane tamAre vRttAnta jANIne ativarSathI ane gauravathI ApaNuM Atithya karaze. mATe te tarapha gamana kare. tyAra pachI tamane je ThIka lAge tema karazo." tyAra pachI kumAra te tarapha prayANa karavA lAge. varadhanue sArathipaNuM karyuM ane aneka killAvALA kosAMbI dezathI nIkaLIne parvatanI khINamAM vRkSonI gADha ghaTA hovAthI aMdara sUryanAM kiraNo praveza pAmI zakatAM na hatAM-evA pahADI pradezamAM AvyA. tyAM kaMTaka, sukaMTaka nAmanA coronA adhipati rahetA hatA. zreSTha ratha, strIratna, zaNagArela zarIravALA a85 parivAravALA kumArane dekhIne hathiyAra sajI ane bakhtara paherIne teo dhanuSa-dorI kheMcIne navIna megha mAphaka bANonI vRSTi karavA lAgyA. dharyanA maMdira samAna kumAre paNa lagAre kSema pAmyA sivAya siMha jema mRgalAone nasADI mUke, tema cerane hAra ApI nasADI mUkyA. teonAM chatra ane davAo nIce paDI gayAM, vividha prakAranA AyudhothI ghavAelA zarIravALA Ama-tema bhramaNa karatA niSphaLa prayatna karatA dareka dizAmAM palAyana thavA lAgyA. tyAra pachI te ja ratha para ArUDha thaI kumAra Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) daSTAMta bhojana. brahmadatta cakravartInuM caritra [ 21 javA lAgyuM, tyAre varadhanue kumArane kahyuM ke, "hamaNAM tuM sakhata parizrama karavAthI thAkI gayo che, te rathamAM muhUrta kALa jeTalI nidrA laI le" tyAre ati snehALa ratnAvatI patnI sAthe suI gaye. A samaye parvata parathI vahetI nadI AvI ane rathanA azvo thAkI gayA. kumAranI nidrA uDI gaI. bagAsuM khAtAM jyAM dizAo tarapha najara karI to varadhanune na jeyo. vicAryuM ke, kadAca Ama-tema jaLa zodhavA mATe gayo haze. navIna megha sarakho gaMbhIra zabda karavA lAgyA. (graMthA 500) paraMtu pratyuttara na maLyo. vaLI rathanuM saruM ghaNuM lohInI dhArAthI kharaDAyeluM joyuM, eTale gabharAye ke varadhanune kaIke mArI nAkhyo jaNAya che, ema saMka9pa karato rathamAM mUccha khAIne DhaLI paDyo. kumAranI sarva cetanA ekadama rokAI gaI, eTale ranavatIe zItaLa jaLa chAMTayuM ane paMkhAthI ThaMDo pavana nAkhyo. eTale mUcha zAnta thaI ane "he badhu!" ema bolIne revA lAgyA. ratnAvatIe kaI prakAre samajAvIne rudana baMdha karAvyuM. pachI ratnAvatIne kahyuM ke, varadhanu jIvate che ke mRtyu pAmyo-te spaSTa samajI zakAtuM nathI. to tenA samAcAra meLavavA mATe he priyA! have mAre pAchA javuM paDaze. tyAre ratnAvatIe kahyuM ke, "phADI khAnAra aneka jAnavarathI vyAsa evA A araNyamAM mAMsapezI sarakhI bahu sAmAnya mane choDIne A5 javAnI IcchA kare che ? bIjuM vastIvALuM nagara have najIkamAM ja hovuM joIe. kAraNa ke ghAsanAM taNakhalAM, kAMTA tema ja lokonI avarajavarathI pagalAM paDelo mArga paNa ahiM dekhAya che. mATe vastImAM cAle, pachI Apane ThIka lAge tema karaje." tyAra pachI magadhapurI tarapha cAlatAM dezanA sImADA para rahelA eka gAmamAM gayo. tyAM kaIka bhAvika gAmanA mAlike temanuM rUpa joIne manathI vicAryuM ke, "A keIka bhAgyazALI devane AdhIna thaIne ekalo paDI gayo jaNAya che. tene nimaMtraNa karI mahAgauravathI pitAnA ghare lAvI sukhAsana para besADI pUchayuM ke, "he mahAbhAgyazALI ! Ama udvegavALA kema jaNAva cho?" azrujaLa lUchate te kahevA lAgyuM ke, mAre laghubaMdhu coro sAthe laDato hato, atyAre te kevI avasthA pAmyo haze, tenI tapAsa karavA javuM che. eTale gAmasvAmIe kahyuM ke, "A viSayamAM ciMtA na karavI. je A vananI jhADImAM haze te nakkI te maLI Avaze. kAraNa ke, A aTavI mAre AdhIna che, tyAra pachI potAnA sevakone cAre tarapha tapAsa karavA mokalyA. temaNe pAchA AvIne kahyuM ke, "tyAM koI javAmAM Avyo nathI, paraMtu koI subhaTanA zarIramAM lAgIne jamIna para paDeluM yamanI jihA sarakhuM A bANa maLI AvyuM che." tenuM vacana sAMbhaLIne utpanna thayelA tIvra khedavALo kumAra lAMbA samaya sudhI kheda karavA lAge. koI prakAre divasa pasAra karavA lAgyo ane rAtri paDI. ranavatI sAthe sute. eka pahora rAtri vItyA pachI te gAmamAM cerAe dhADa pADI. eTale kumAre sakhata dhanuSa kheMcIne evAM bANe pheMkyAM ke, pracaMDa pavanathI jema AkAzamAM megha dUra cAlyA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapadma- anuvAda 22 ] jAya tema cArA dUra bhAgI gayA. tyAre gAmaleAkeA sahita gAmasvAmI snehathI tene abhinaMdana ApI kahevA lAgyA ke, jayalakSmInA madira tamArA sarakhA kaceA puruSa hAI zake ? prAtaHkALa thayA, eTale gAmasvAmIne pUchIne tenA putra sAthe rAgRha nagara tarapha cAlyeA. bahAra eka parivrAjakanA AzramamAM ratnavatIne mUkIne kumAra nagaramAM gayA. tyAM seMkaDo sta...bhayukta, tAjA' citarelAM hAya ane khIlakula khagaDelAM na hAya tevA citrakama vALA UMcA zikhara upara zAbhatI dhvajamALA sahita eka ujjavala ghara dekhyuM. tyAM peAtAnA rUpathI devAMganAnA rUpane jitanAra evI e sundarIe jovAmAM AvI. kumArane dekhIne suMdarIee kahyuM ke, 'tamArA sarakhA svabhAvathI pApakArI evA puruSe bhakta ane anurAgavALA jananA tyAga karIne pRthvImAM paribhramaNa karyA karavuM, te tamene ucita che ?" kumAre kahyuM ke, te kALu jana che ke, meM tenA tyAga karyAM? te tame kaheA. '' amArA upara kRpA karIne ahiM Asana upara virAjamAna thAva.' A pramANe vijJapti karAyelA kumAre tyAM Asana grahaNa karyuM. caiAgya sAra-saMbhALa-sarabharA karI. AdarapUrvaka AhAranuM bhAjana karAvyuM. tyAra pachI teo kahevA lAgI ke, 'A bharata kSetramAM vaitADhya nAmanA paryaMta che, jemAM aneka vahetA pANIvALAM niraNAMe che. te eTale lAMbe che ke, pUrva-pazcimamAM rahelA samudra vacce rahelI pRthvIne mApavA mATe mApadaMDa tarIke rahelA che ane uMcAImAM sUryanA mArgane roke che. jyAM vividha prakAranI maNinI prabhAthI aMdhakAra-samUha dUra haThI jAya che, jethI sUrya ane caMdranI khIlakula upayeAgitA thatI nathI. te parvatanA AjubAjunA pradezamAM nIce vahetI gaMgA ane siMdhunA pravAhathI sImADAnA pradeza zAle che ane tyAM jagA jagA para ASadhionA samUho jovAmAM Ave che. zAMti-satASa anubhavI rahelA krIDAmAM tatpara evA vidyAdharA jyAM satra bhAge! bhAgavavA Ave che, jyAM hajArA AzcaryA dekhAya che, jenAM zikharA maNienI kAMtithI jhaLake che, jANe AkAzatalamAM UMcI zilAe ekabIjA sAthe athaDAI ne vijaLI sAthe nIce paDelAM vAdaLAM hoya tevI dekhAya che. jenI ghaNI uMcI mekhalAemAM jANe tArAe tenA deDe cAlatI sphaTika maNienI ghugharIe hAya tevI zezabhe che. jayAM vidyAdharIe rAtre mahelanI agAzImAM peAtAnA mukhanI zeAbhA karatI hoya, tyAre caMdra temanA ArIsAnuM kArya kare che. tema ja jyAM nAgadamanI vigere mahA ASadheAnI ga dhathI zithila banelA sarpAvALA caMdananA vanAmAM vidyAdharAnAM yugale ni yapaNe krIDA kare che. peAtAnA prabhAvathI samagra sAma`tAnA mastakanA maNIonA ghaNA kiraNa-samUharUpa jaLa vaDe jenA caraNa-kamala-( taLeTI ) huMmezA siMcAya che. tyAM sArA jovAtAM gAmA, nagarAvALI dakSiNazreNimAM zivamaMdira nAmanA puramAM lavanazikhI nAmanA rAjA che. tene cadranI kaumudI jevI saubhAgya sa pattinI khANu vidyutazikhA nAmanI rANI che, ame e temanI putrIe chIe. nATyamatta nAmanA amArA mATe Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) daSTAMta bhajana. brahmadatta cakravartInuM caritra [ 23 bhAI hato. keIka samaye amArA pitAjI mahelanI agAzImAM agnizikhI vagere vidyAdhara mitro sAthe gochI-vinoda karatA hatA, teTalAmAM AkAzamAM aSTApada upara jinabiMbane vaMdana mATe devo ane asurono samUha mahA ADaMbarapUrvaka jato hato. tene dekhIne vRddhi pAmatI zraddhAvALA rAjA, mitro ane amArI sAthe te parvata para pahoMcyA. utkaTa gaMdhavALA suMdara rIte goThavelA aneka bhramarazreNithI vyApta evA kalpavRkSa, pArijAta vagere divya vRkSanA puSpasamUhathI jinezvaranAM bibonI pUjA karI. kapUra, aguru Adine sugaMdhI dhUpa ukhevIne caityavaMdana-stavanAdithI prabhunI stavanA karI. cityagRhamAMthI bahAra nIkaLatAM pratyakSa samatAnA DhagalA samAna, azokavRkSanI nIce beThela madarahita evuM cAraNa muniyugala dekhyuM. temane bhaktithI praNAma karIne te temanI sanmukha beThA ane tyAra pachI temAMnA eka zramaNasiMhe jalapUrNa megha sarakhI gaMbhIra vANIthI dharmadezanA zaru karI. temanI sanmukha bIjA devo, asuro ane khecaro besI dezanA zravaNa karatA hatA. "A zarIra-kalevara keLanA patra sarakhuM komala-asAra, aneka rogonuM ghara, vijaLI daMDanA ADaMbara mAphaka viSayasukha nAza pAmavAnA svabhAvavALAM che. jIvita zaradaRtunAM vAdaLAM sarakhuM kSaNamAM nAza pAmavAnA svabhAvavALuM che. A jagatamAM jInA neha-saMbaMdhe kipAkavRkSanA phaLanI jema bhayaMkara duHkhavipAka ApanArA che. pracaMDa pavanathI calAyamAna ghAsanA patra para rahela jaLabindu samAna lakSamI caMcaLa che. dareka kSaNe loke nirnimitta duHkha dekhe che. jemAM samagra puruSArtha karI zakAya tevo A manuSyabhava durlabha che. A jIvanI cAre bAju najIkamAM mRtyu pharyA kare che. saMsAra-tyAga karavAnI icchAvALA kuzala puruSoe sarvAdarathI jinezvaroe kahela zuddha dharmanuM sevana karavuM joIe." e pramANe munivaranAM dharmavacano sAMbhaLIne nirmala samyaktva prApta karIne jeo jyAMthI AvyA hatA, teo tyAM cAlyA gayA. amArA pitAnA mitra agnizikhIe avasara meLavIne pUchayuM ke, "A bAlAene bhartAra keNu thaze?" bhagavaMte kahyuM ke, "A bAlAonA bhAIne vadha karanAra temano bhartAra thaze." te sAMbhaLIne rAjA zyAma mukhavALo thaI gaye. A avasare amoe pitAjIne kahyuM ke-"he pitAjI! A saMsArane jJAnI bhagavaMtoe A asAra ja kahe che. mATe have AvA duHkhadAyaka viSathI sayuM." pitAjIe e sarva vAta aMgIkAra karI. amo bhAInI prItine lIdhe pitAnAM zarIranAM sukhane tyAga karIne rahevA lAgI. temanA mATe ame bhojana AdinI sAra-saMbhALa karatA hatA. daramyAna keIka divase gAma-nagarothI bharapUra pRthvI para bhramaNa karatA amArA bhAIe tamArA mAmAnI putrI puSpavatI kanyAne dekhI. tenuM rUpa dekhI tenuM mana temAM AkarSAyuM. tethI te tene haraNa karI lAvyuM. paraMtu tenI daSTine na sahana karI zakato te vidyAnI sAdhanA karavA mATe vAMsanI jALamAM peThe. te pachInI hakIkatathI tame vAkepha cho. te samaye tamArI pAsethI AvIne amone puSpavatIe mIThAM vacanothI A pramANe Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ]. upadezapada-anuvAda kahyuM ke, "tame paMcAla dezanA rAjAnA kumArane pati tarIke svIkAre." temaNe taravAranI parIkSA karatAM ajANapaNAmAM tamArA bhAIne mRtyu pamADyo che." tyAre bhAInA asahya zekathI aTavInA khAlI pradeza bharAI jAya tevA moTA zabdothI teo rudana karavA lAgI. puSpavatIe ati catura vacanathI keI prakAre samajAvI. tema ja nATyamattanA mukhathI teNe amAre vRttAnta jANe hato ke-"emane pati brahmadatta thaze." tethI teNe kahyuM ke, "A vAtamAM bIje vicAra karaze nahiM ane muninuM vacana yAda karI brahmadattane bhartAra karo." te vacana sAMbhaLI ane anurAgavALI banIne te vAtane svIkAra karyo, paraMtu te vakhate utAvaLamAM lAlane badale peLI vajA pharakAvI. dhvajAne saMketa pharI javAthI tame tyAMthI bIje sthaLe cAlyA gayA. ame tamane zodhavA mATe bhUmimaMDalamAM pharatI rahelI tamane kyAMya na joyA, eTale kheda pAmI ahIM AvyAM. aNadhArI uttama suvarNanI vRddhi thAya tema nahiM dhAreluM evuM sukhanidhAna sarakhuM ApanuM darzana thayuM; have prArthanA karanArane ka95vRkSa-samAna he mahAbhAga! puchapavatIne vRttAnta yAda karIne amAruM ISTakArya Acara." nehAvegathI paravaza banelA teNe udyAnamAM temanI sAthe vivAha karIne rAtre temanI sAthe vAsa karyo ane prabhAta thatAM kahyuM ke, "jyAM sudhI mane rAjya-prApti na thAya, tyAM sudhI tamAre vinIta banI puSpavatI pAse rahevuM." "ApanI AjJA pramANe karIzu." ema kahI teo cAlI gaI. eTale mahela tarapha najara karI te ghavalagRha vagere kAMI dekhAyuM nahi. kumAre vicAryuM ke, "nakkI teoe A sarva IndrajALa sarakhI mAyA karI. nahIMtara vidyAdharIo kema na dekhAya ?" have ratnAvatIne yAda karI tene zodhavA mATe Azrama tarapha cAlyo, te te paNa na dekhAya. "kene pUchuM?" ema vicArI dizAnuM avalokana karavA lAge, te javAba denAra keI na hato, eTale tene yAda karato ja ubho rahyo. evAmAM kalyANa AkRtivALo ane pAkaTa vayavALo eka puruSa AvI pahoMcyo. tene pUchayuM ke, "he mahAbhAga! tame ATalAmAM Aje ke gaI kAle AvA prakAranAM paherelAM kapaDAvALI kaI bhaTakatI bAlA A aTavImAM dekhI hatI kharI ?" teNe kahyuM ke, "he putra! zuM tuM tene bhartAra che?" te ke hA. meM bapora pachI rudana karatI bAlAne joI hatI. meM pUchyuM ke, "kyAMthI ane kema ahiM AvavAnuM thayuM? kaI tarapha javuM che?" tyAre gadagada svare teNe kahyuM, tyAre meM tene oLakhI. meM tene kahyuM ke, he putrI! tuM mArI ja dauhitrI che. tyAra pachI meM tenA kAkAne vAta karI, eTale te AdarapUrvaka potAnA ghare laI gayo ane tArI paNa tapAsa karI, paNa tuM kyAMya dekhAya nahiM, chatAM atyAre maLI gaye, te ThIka thayuM." ema kahI kumArane te sAthevAhanA ghare laI gaye. tenI sAthe vivAha karyo. ratnAvatInA avirata samAgamamAM rahevAnI IcchAvALe kumAra divasa pasAra karato hato. eTalAmAM varadhanunA maraNano divasa Avyo ane brAhmaNane jamADavA mATe bhojana taiyAra karAvyuM. brAhmaNe bhajana Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) daSTAMta bhajana. brahmadatta cakravartInuM caritra [ 25 karatA hatA, tyAM brAhmaNane veSa dhAraNa karanAra varadhanuM bhajana karavA mATe AvyA. teNe AvIne kahyuM ke, bhojana jamADanArane tame jaIne kahe ke, "dUra dezAvarathI cAre vedene jANakAra samagra brAhmaNomAM mugaTanA ratnasamAna bhejana mAge che. vaLI jenA mATe bhojana karAvyuM hoya, tene bhavAMtaramAM paNa te bhejana maLI jAya che. tamArA pitAdika mRtyu pAmyA hoya, temane paNa teNe kareluM bhojana pahoMcI jAya che. (400) bhojana mATe nakkI karelA puruSoe te vAta kumArane jaNAvI. eTale te bahAra nIkaLe ane dekhe che, te varadhanu jaNAya. koIka apUrva neharasane anubhavato kumAra tene bhecyo ane maMdiramAM praveza karAvI snAna karAvyuM. bhojana karyA pachI pUchayuM ke, "he mitra! ATalo kALa te kyAM pasAra karyo? tyAre varadhanue kahyuM ke-jaMgalanI gADha jhADImAM te rAtre tame sukhethI sUI gayA hatA. eka gIca jhADImAMthI kaI eka cArapuruSe mArI pAchaLa doDI AvIne mArA dehamAM tIkSaNa bANa mAryuM. tene ghAnI vedanAthI mUccha pAmI huM bhUmitalamAM paDyo. mUccha utarI ane bhAnamAM AvyA eTale "mArI. vedanAthI tamane duHkha thaze"--ema vicArI mArI ghAyala avasthAne chupAvato te ja jhADIvALA pradezamAM rahyo. tamAre ratha tyAMthI pasAra thayA pachI dhIme dhIme huM te gAmamAM Avyo ke, jyAM tame rAtre rokAyA hatA. gAmanA mAlike tamAro vRttAnta mane kahyo ane vicitra auSadhio vaDe mAre ghA rUjhA. sthAne sthAne tamArI zedha karato karate ahiM Ave. bhajananA bAnAthI tamane meM ahIM joyA." " eka bIjA mitro kSaNavAra paNa viraha na IcchatA zAMtithI rahelA hatA, tyAre keIka samaye paraspara A pramANe maMtraNuM karI ke-Ama ne Ama ApaNe keTalA kALa sudhI nirudyamI besI rahevuM? have ApaNe kaI puruSArtha karavo joIe. AmAMthI nikaLavAne suMdara upAya meLavIe." evAmAM darekane kAma utpanna karanAra ane caMdananI. sugaMdhavALe malayavanane pavana jemAM sukha Ape che, te vasaMta-samaya Avyo. nagaranA loke vividha prakAranI vasaMta krIDAo pravartAvavA lAgyA. kuberanI nagarInI vilAsa krIDAe bhUlI javAya tevA prakAranI krIDAo nagarImAM cAlatI hatI. ati moTA kutUhalavALA te baMne kumAre paNa nagara udyAnamAM gayA. tyAM gItanA zabdathI dAnajaLa jharAvanAra eka hAthI je. mAvatane jamIna upara paTakI pADI niraMkuza banI cotarapha pharato, keLanA staMbha mAphaka lokonI kIDAone toDI nAkhata hato. lokenI doDAdeDImAM karuNa svarathI vilApa karatI, bhayathI kaMpatI eka kulabAlikAne hAthIe pakaDI lIdhI. jANe kemala bAhuthI bAla kamalinI ukheDAtI hoya, tema hAthInI. bhayaMkara sUMDhamAM pakaDAyelI, bhayathI kaMpatA ane samagra dizAmAM Amatema jotA netravALI, vIkharAyelA kezapAzavALI, potAnuM rakSaNa nahIM dekhatI, maraNu-samayanI kriyAnuM smaraNa karatI, "o mA ! o mA ! A hAthI-rAkSase mane pakaDI che. jaladI mane choDAve ane mAruM rakSaNa kare. meM manamAM kaMIka ciMtavyuM ane deve kaMIka viparIta ja karyuM." Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] upadezapada-anuvAda ema bolatI bAlikAne dekhI. tyAre karuNArasathI paravaza banelA aMta:karaNavALo kumAra AgaLa dhasI AvI dharyathI hAthIne hAka mArI ke, are duSTa nirdaya kujAta adhama hAthI ! A bhayabhIta yuvatIne pakaDIne A tArI moTI kAyAthI paNa tuM lajajA pAmato nathI ? are nirghaNa ! A ati durbala azaraNa ane niraparAdhI abalAne mAravAthI tuM tArA mAtaMga (caMDAla) nAmane saphala kare che. A pramANe ThapakAvALA dhIra svarUpa zabdanA paDaghAthI pUrNa thayela AkAza jemAM evA kumAranI hAka sAMbhaLIne hAthIe kumAra sanmukha najara karI. te bAlikAne cheDIne roSathI lAla thayelA netrayugalavALo ane tethI na dekhavA lAyaka kumAranA vacanathI kopa pAmelo kumAra sanmukha Avyo. karNayugala aphALI, gaMbhIra zabdothI AkAzanA pilANane bharI dete lAMbI prasArelI sUMDhavALo kumAranI pAchaLa pAchaLa AvavA lAgyo. kumAra paNa potAnI Doka lagIra lagIra vAMkI karato karato tenI sanmukha ja hato. vaLI tenI sUMDhanA cheDA sudhI pitAnA hastane laMbAvato ane lalacAvato sAme doDato hato. kumAra jema AgaLa cAlato, tema hAthI adhika krodha karate, vadhu vegathI deDato "hamaNAM pakaDyo" ema vicArato hAthI daDo hato. tyAra pachI kumAre avaLuM bhramaNa karAvI evo zAnta pADyo ke, te madanmatta hAthI citramAM citrelA citrAmaNa sarakho sthira banI gayo. tyAra pachI nIlakamalasamAna netravALI suMdarIthI darzana karAto kumAra tIvaNa aMkuza hAthamAM rAkhIne hAthInI kaMdharA para caDI beThe. tyAra pachI madhura vANIthI evI rIte samajAvyuM ke, jethI hAthIne zeSa osarI gayo ane AlAnastaMbha sAthe sAMkaLathI bAMdhI lIdhe. (430) kumArano jaya jayakAra zabda uchaLe ke, kharekhara kumAra parAkramane bhaMDAra che, duHkha pAmelA jIvonuM rakSaNa karavAmAM suMdara manavALo che. te samaye te nagarane aridamana rAjA tyAM AvI kumAranuM AvuM vartana jovA lA, pUchavA lAgyo ke, "A keNu ane kayA rAjAno putra che ?" tyAra pachI tenA vRttAntane jANanAra maMtrIe hakIkta jaNAvI. tyAre nidhAna-prApti karatAM adhika AnaMda pAmI rAjA potAnA mahelamAM laI gaye. snAnAdika karAvI, bhojana karyA pachI ATha kanyAo ApI. zubha divase kumAra sAthe ghaNA ADaMbarathI kanyAonAM lagna karyA. - keTalAka divaso gayA pachI, teo AnaMdathI rahelA hatA, tyAre eka strI kumAra pAse AvI ema kahevA lAgI ke-"he kumAra ! A ja nagaramAM vizramaNa nAmane sArthavAhaputra che, tenI zrImatI nAmanI suputrI che. bAlyakALathI meM ja tene pALI-poSI moTI karI che. he subhaga ! tame hAthInA bhayathI te vakhate bacAvI, te kanyA tamArA gRhiNIbhAvane pAmavAnI abhilASAvALI che. te ja samaye "A mArA jIvitadAna ApanAra che" e pramANe abhilASavALI daSTithI lAMbA kALa sudhI tamArI tarapha najara karI hatI, te tenA mananI abhilASA pUrNa karo." hAthIne bhaya dUra thayA pachI mahAmuzkelIthI tene snehI parivAra tene ghare laI gayo. tyAM paNa snAnAdika zarIra-sthiti Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) dRSTAMta bheAjana, brahmadatta cakravartInuM caritra [ 27 karavAnI paNa abhilASA karatI nathI, mukha sIvelu hoya tema mauna dhAraNa karIne rahelI che. me' kahyuM ke, he putrI ! vagara kAraNe A tane zu' saMkaTa prApta thayuM ?" A pramANe jyAre meM kahyuM, tyAre te khelI ke, tane te sa jaNAvIza. jo ke A viSayamAM lajjA aparAdhI che, teA paNa tane teA kahIza ja. rAkSasa sarakhA hAthIthI jeNe potAnA prANadAnathI paNa mAruM' rakSaNa karyuM, jo tenI sAthe mAruM pANigrahaNa na thAya, teA nakkI mane maraNanuM zaraNu che.' A sAMbhaLIne sarva vRttAnta pitAjIne jaNAvyA. pitAjIe paNa mane A mATe tamArI pAse mAkalI che, teA tameA A khAlAne svIkAra kare.' A kAlane A ucita che'ema varadhanue paNa e vAta mAnya karI, tathA amAtye paNa nA nAmanI kanyA ApI. vivAha-moMgala pravatu. A pramANe 'nenA divaseA sukhamAM pasAra thaI rahelA hatA. poMcAla-rAjaputranA dareka sthaLe jaya jayakAra uchaLI rahelA che, evA niSkalaMka samAcAra satra phelAyA. himavAna parvatanA vanamAM jema gajendra niraMkuza bhramaNa kare che, tema pRthvImAM niraMkuzapaNe bhramaNu karavA lAgyA. dhanu maMtrInA putra varadhanu sAthe pAMcAlarAjaputra phare che. kAika samaye te vArANasI gayA, tyAre kumArane bahAra rAkhIne varadhanu paMcAlarAjAnA mitra kaTaka rAjA pAse gayA. sUryAdaya-samaye jema kamalavana vikasita thAya, tema varadhanunA AvavAthI ekadama kaTakarAjAnAM netre vikasvara anyAM ane kumAranA samAcAra pUchyA. (450) varadhanue paNa jaNAvyuM ke, 'kumAra ahIM AvelA che. kaTaka rAjA peAtAnA sainya, vAhana, parivAra sAthe tenI sanmukha gayA. brahmarAjAnI samAna ja kumArane mAnatA jayakuMjara hAthI upara besADIne zveta cAmarAthI vIMjAtA, pUrNa caMdrama`Dala-samAna chatra jenA mastaka para dhAraNa karAyelu che, cAraNA jevu caritra pagale pagale gAI rahelA che, evA satkArathI rAjA peAtAnA nagaranI aMdara thaI mahelamAM laI gayA ane tyAM rAkhyA, tene kaTakavatI nAmanI peAtAnI putrI ApI. vividha prakAranA hAthI, gheADA, uttama rathA vigere sAmagrI ApavA pUrvaka zubha divase teonA vivAha pravatyeoN. viSayasukha anubhavatA tyAM rahelA hatA, tyAre kRta mAkalIne bAlAvAela puSpasUla rAjA, dhanumatrI, kaNerudatta, siMharAjA, bhavadatta, azeAkacadra vagere aneka rAjAe AvI paheAMcyA. ekaThA maLIne varadhanunA senApatipadanA abhiSeka karI catura'ga vizALa sainya sahita dvI rAjAne mahAta karavA kAMpilyapura tarapha mAkalyA. te vagara aTakye prayANa karatA hatA, daramyAna dIrgha rAjAe kaTaka vagere rAjyae upara peAtAnA dUta mAkalyA ane kahevarAvyuM ke- dIrgharAjA tamArA upara ghaNA ja gusse thayA che. kAraNa ke, tamAe A brahmadattane AgaLa paDatA karyo che. jo pralayakALanA vAyarAthI uchaLatA samudranA jaLa sarakhA vizALa sainyavALA dIrgharAjA tamArA upara caDAi karaze, te nakkI temAM tamAruM bhaluM thavAnuM nathI, teA hajI paNa te kArya thI aTakA. A tamArA aparAdhanI mAphI ApIza, kAraNa ke, sajjana puruSA vinayavALA manuSya upara gusseA karatA nathI. te samaye bhrakuTi caDAvIne, atizaya gusse karIne te rAjAee nUtanA tiraskAra karyAM ane pAte pa'cAla deza upara caDAI karI. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] upadezapaH-anuvAda jyAre tyAM paheAMcyA tyAre najIkanA gAma-samUhane bALI nAkhelA, sarAvarA jaLathI khAlI karelAM hatAM. paraMtu nagarInI aMdara ghaNuM dhAnya ekaThuM karelu che, ghaNuM ghAsa ane inhaNAM bharelAM che, lAMbA kALa sudhI cAle tevA vAvaDI, kUvA, nadI, killA vagere sAph karAvyA che. nagarInI rakSA karavA mATe apramatta vaphAdAra manuSyAne rAkelA che. avarajavara adha karAvI che. cAre bAjunA cheDA para satata gheADesvArI karatA rAkhelA che. killA upara vicitra yaMtra geAThavI rAkhela che. A pramANe dIrgharAjAe caDI AvatA lazkarane pahAMcI vaLavA mATe sarva prakAranI taiyArI prathamathI rAkhI hatI. A bAju aneka rAjAnA samUha sahita brahmadatta cAlyA AvatA hatA ane AvIne kAMpilyapurane cAre taraphathI gherA ghAlyA. aMdara talabhAgamAM rahelA ane bahAranA sainikAe killA upara caDIne paraspara dussaha irSyAnuM jhera dhAraNa karavAthI ati bhayaMkara saMhAra karanAra khANeAnA ane pattharAnA varasAda varasAvyeA. kAyara subhaTo jorathI DhAla vagere vAjiMtrA vagADI sainikone zUrAtana caDAvavA lAgyA. keAIka sainikA yaMtramAM tapAvela tela nAkhIne pAyadaLa senAne vikherI nAkhavA lAgyA. DhAlathI adRzya thayelA arasaparasa rakSA karI killA nIce rahelA. krodhe bharAyela kAIka hATha dakhAvI, dAMta bhIMsI niSThura vANI khelatA, kAIka maLatu ghAsa phe'kI zatru-subhaTAnA khaLataNune saLagAvI detA hatA. kAIka tIkSNa kuhADAnA ghA DhAkIne meTA daravAjAne teADI nAkhatA hatA. keTalAka leAkeA meATI bUmarANa pADIne hAthIenI zreNIe teADI pADatA hatA. A pramANe dararAja tee vacce bhayaMkara kutUhala karAvanArI, hAsya karAvanArI, bhayaMkara rASa prasarAvanArI laDAI cAlI. yuddha-vaNu na-- have dIrgharAjAnA subhaTo kaTALyA ane laDavAnuM sAmarthya na rahyuM, eTale dIrgha rAjA AgaLa AvIne peAtAne jIvavAnA bIjo upAya na dekhavAthI nagaranA daravAjA ughADIne ekadama ghaNA lazkara sAthe puruSArthanuM avalaMbana karIne bahAra nIkaLyA. ane senAenA jage! jagA para meATA saMgrAmeA thayA, camakatAM bhAlAM bhAMgIne nIce paDavA lAgyAM. mAmAM dhULanI DamarI uDavA lAgI. prauDha dhanuSakaLA jANanArAe dhanuSanI jema kuMDalAkAra karI manu yane maraDavA lAgyA. bherInA bhaNakArAnA zabdothI bhuvana bharI dIdhuM. arthAt AkAza gAjI uThayuM. bhAlAM, zilA, talavAra, khANeAthI bhaya pAmanArAonI bhujAe ka`pavA lAgI. vaLI ekabIjAnAM zastrA paraspara athaDAvAnA kAraNe temAMthI vijaLI camakavA lAgI. keTalAka zUravIra subhaTA peAtAnA prANanI darakAra rAkhyA vagara sAmA khaDA rahI sAmasAmA mAravA lAgyA. uMcI mAMdha karI tyAM vetAlA nRtya karavA lAgyA. zAkinIe leAhI pIvA lAgI. zasrAnA sapATA lAgavAthI maMtra sAthe dhvajAe chedAI gaI, naDhInA vegathI subhaTAnA leAhInA pravAha vahevA lAgyA. pragaTapaNe zUravIra Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) daSTAMta. brahmadatta cakravatIne ghare pharI bhejana? [ 29 loko pAchA haThavA lAgyA ane teo bhAgavA lAgyA. lAkhonI saMkhyAmAM sinikanAM mastake dhULamAM ragadaLAvA lAgyAM. yamanA nagaranA lokone moTo utsava tha. baMnenA sainyamAM bhayaMkara yuddha cAlyuM. 480 tyAra pachI eka muhUrta mAtramAM ja pitAnA sainyamAM bhaMgANa paDeluM dekhIne dhIThAIthI dIrgha rAjA brahmadatta tarapha doDyo. have brahmadatta ane dIrgharAjAnI vacce tINa bhAlAM ane zilAo vagerethI de, asure ane manuSyane Azcarya pamADanArI laDAI thaI. te samaye navIna sUryamaMDala sarakhuM, atIva tIkaNa agradhAravALuM, atighara, zatru senya. samUhane kSaya karanAra, hajAre yakSa devethI adhiSThita cakra paMcAla rAjAnA putra brahmadattanA hastakamalamAM ArUDha thayuM ane te ja kSaNe te caka brahmada dIrgharAjA upara pheMkyuM ke, tarata ja dIrgharAjAnuM mastaka chedAI gayuM. gaMdharvo, siddhapuruSa, khecara ane manuSyoe tenA upara puSpavRSTio karI ane kahyuM ke, "A bAramA cakavartI atyAre utpanna thayA. cauda ratna ane nava nidhAnanA svAmI evA te brahmadatta cakravatI bhego bhegavatA hatA, tyAre dezamAM hiMDana karatAM karatAM keIka samaye eka brAhmaNane che. te brAhmaNa keTalAka sthAnake musApharImAM vividha prakAranI sahAya karato hato. atyaMta bhaktivALe hevAthI snehanuM sthAna banI gaye. cakravartIne rAjyAbhiSeka bAra varasa sudhI cAlyo, jethI tenA dvAramAM A brAhmapaNane praveza maLato nathI. tethI chevaTe dvArapALa sevakanI sevA karI. tenI kRpAthI bArame varSe rAjAnAM darzana thayAM. keIka ema kahe che ke, "cakravatanAM darzana na maLyAM eTale junAM pagarakhAM ekaThAM karI lAMbA vAMsa upara bAMdhI cakravartInA bahAra javAnA samaye rAjamArgamAM ubho rahyo, eTale cakravatIe tenA tarapha najara karI. vaLI pUchayuM ke, AvI junAM pagarakhAMnI vajA kema banAvI?" "A tamArI sevAne kAla-mApadaMDa che. ApanAM darzana karavA mATe ATalAM pagarakhAM ghasAyAM, tyAre ApanAM darzana pAmyo chuM." kRtajJa hovAthI pUrve karela upakAranuM smaraNa karI tuSTa thayelA manavALA cakravartIe kahyuM ke, "he bhadra! eka varadAna mAga !" tyAre brAhmaNe kahyuM ke, "huM mArI patnIne pUchIne tene je priya haze, te mAgIza."--ema kahIne potAnA ghare gayo. patnIne pUchayuM. "ghaNe bhAge strIo ghaNI nipuNa buddhivALI hoya che. patnIe vicAryuM ke, "bahu vibhavavALo parAdhIna banI jAya che. mATe teNe kahyuM ke, "dararoja eka eka navA ghare amane bhojananI prApti ane dakSiNAmAM eka senAmahora maLe teATalAthI ja saMtoSa." A pramANe patnI vaDe kahevAyelA te brAhmaNe rAjAne vinaMti karI ke, "dararoja navA navA eka eka ghare bhejananI ane sonAmahoranI prApti thAya-eTaluM ja basa." rAjAe kahyuM ke, "AvuM tuccha a9padAna kema mAgyuM ? huM jenA upara tuSTa thAuM, teNe calAyamAna dhaLA cAmaranA ADaMbaravALuM rAjya mAgavuM joIe." eTale brAhmaNe kahyuM ke, "brAhmaNe rAjya meLavIne zuM karavAnA ? tyAra pachI brAhmaNane prathama divase rAjAe pitAne tyAM sonAmahora ApavA sahita bhejana karAvyuM ane tyAra pachI potAnA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] upadezapada-anuvAda aMtaHpuranI rANIone tyAM, pachI batrIsa hajAra rAjAone tyAM, dareka rAjAnA kreDa kuTuMbIone tyAM ane te te nagaromAM je loko nivAsa karatA hatA, teonA sarvene ghare. ema karatAM cha-- kreDa gAma ane temAM rahela seMkaDo-hajAra kuTuMbIonA ghare. Ama bharatakSetranI aMdara tene bicArAne jamavAnA divasono cheDo kevI rIte Ave ? te samaye manuSyanuM AyuSya vadhAremAM vadhAre eka hajAra varSanuM saMbhaLAtuM hatuM. ATalA kALa sudhI jIvanArane mAtra nagarano ja cheDe kevI rIte Ave? to pachI pharI cakravartIne tyAM bhajananI prApti jema durlabha che, tema saMsAracakramAM ane manuSyapaNAnI dulabhatA samajavI. (505 gAthA) ahIM pUrvAcAryoe kahelo vizeSa upanaya A pramANe jANa jema samagra bharatakSetra sAdhanAra brahmadatta cakravartI, te pramANe samagra jIvalekanI aMdara dharmacakravartIpaNunuM sAmrAjya utpanna karanAra dharmacakravata. jema mahA aTavInuM paryaTana karanAra brAhmaNa, tema manuSya, nArakAdi paryAne bhogavanAra, pAra vagaranA saMsAramAM A jIve aneka vakhata pUrve bhramaNa kareluM che. jema cakravartInAM darzanane ApanAra dvArapALa tathA mithyAtvameha vagere ghAtakameM ApeluM vivara, jema brAhmaNa bIjI bhAryomAM Asakta na bane, tethI brAhmaNa bhajana mAtramAM ja saMtuSTa banI, tevI rIte jIva ekAMtika ane AtyaMtika muktivadhUnAM sukha meLavavAnI icchA kare ane rAjya samAna saMyama prApta kare. tene badale karma prakRtirUpa bhAryA patine bhejana mAtra jevA viSayika sukhamAM lalacAvI rAkhe che. jema tene cakravartInA gharathI mAMDIne bhAratakSetranAM sarva kSetramAM bhajana karavAnuM hovAthI pharIne cakravartInA ghare jamavAnuM asaMbhavanIya che. tema A jIvane samyagUdhama svarUpa samyagdarzanAdi muktibIjanA lAbha samAna manuSyajanma pharI meLava durlabha che. saMgrahagAthAne akSarArtha -cazvaka eTale bhojana AgaLa kahelA dAMtanI dvAra gAthAmAM je "calUka" evuM pada kaheluM che, te dezIzabda hevAthI bhajana kahenAra zabda che. te bhejana parivAra-bhArahajaNami" prathama cakravartInA ghare, tyAra pachI aMtaHpura vagere parivAranA ghare, tyAra pachI bharatavAsI lekenA ghare kararUpe brAhmaNane ApavAnuM rAjAe jaNAvyuM, bhejananA cheDe jAte te brAhmaNane, nahIM ke putra-pautrAdikanI apekSAe pharI brAhmaNane cakravatInA ghare bhejananI prApti durlabha che, tema manuSyapaNAnI prApti jIvane pharI durlabha samajavI. (6) bIjA daSTAntanI saMgrahagAthA - jogiyapAsicchiya-pADa-ramaNa-dINAra-patti jUyammi / jaha ceva jao dulaho, dhIrassa taheva maNuyattaM // 7 // 1 ekAte thanAra kevala sukha ja. ra atyanta-kadApi nAza na pAmanAra. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) daSTAMta jugAra-pAsA, (3) dhAnya-mizrita sarasava, (4) daSTAMta [ 31 yaugika pAsAo vaDe jugAranI ramatamAM IcchA pramANe pAsAo pADIne dInArasenAmaheno paNa (sarata) karIne cANakya ramato hato. tevA jugAramAM jita meLavavI durlabha che, tema buddhizALI puruSane pharI manuSyabhava-prApti durlabha che. prathama cANakyanI utpatti jaNAvavI, te naMda sudhInI hakIkta kahevI. pATalIputra nagaramAM mULa sahita tenuM rAjya ukheDI nAkhyuM. A hakIkata graMthakAra pote ja AgaLa kahevAnA che, tethI ahiM teno vistAra karatA nathI. caMdragupta rAjya para beThe, tyAre vicAravA lAgyo ke, "naMdarAjAnI moTI lakSamI meLavI zakAI nathI, lakSamI vagara rAjya zA kAmanuM ? mATe lakSamI meLavavA keI upAya karIza" tyAra pachI yaMtravALA pAsA banAvyA. bIjA keI AcArya kahe che ke, "devatAnA prasAdathI pAsa meLavyA pachI eka ghaNo dakSapuruSa rAkhyo. cANaye tene kahyuM ke, "A sonAmahorathI bharelo thALa ane pAsA laIne tuM traNa mArgo, cAra mArgo, caTA, zerI vagere sthaLamAM jaIne lokone kaheje ke, "A jugAranI ramatamAM mane koI jite, to senAnI mahArathI bharela Akho thALa maLaze ane je kaI rIte huM jituM, te mane eka senAmahora ApavI." e pramANe te niraMkuzapaNe jugAra-kIDA karavA lAgyA, paraMtu tene koI nitI zakatA na hatA. te ja sarvene jitato hatojema ati catura puruSa paNa tene jitI na zake, tema manuSyapaNuM je hAryo, tene pharI prApta thavuM durlabha che. (7) have trIjA daSTAntanI saMgrahagAthA kahe che - dhaNNe tti bharahadhaNNe, siddhatthaga-pattha-kheva therIe / avagicaNa-melaNao, emeva Thio maNuya-lAbho // 8 // bharatakSetramAM utpanna thayelAM tamAma dhA ekaThAM karI temAM 1 pAlI sarasava nAkhI bhegAM meLavavAM. tyAra pachI kaI vRddha gharaDI DosI te pAlI sarasava pAchA vINa vane pAlI pUrI kare, te kArya jema muzkela che, tema manuSyapaNuM pharI maLavuM muzkela che. - eka ka95nA karI mAnI laIe ke, kutUhaLathI koIka deve bharatakSetramAM sarva dhAnya ane tRNo ekaThAM karyA. eka sarasava bharelo prastha (dhAnya mApavAnuM bhAjana) bharIne temAM upara nAkhyo. sarva sarasavo dhAnya sAthe ekaThAM karI nAkhyAM. tyAra pachI durbala dehadhArI daridratAmAM sabaDatI, kaI rogathI pIDAtA aMgavALI DozI sUpaDA vatI jhATakI jhATakIne sarasavane dhAnyathI chUTA pADe. jyAM sudhI sarasavane prastha pUre bharAya nahIM, tyAM sudhI te pramANe te DozI supaDAthI sarasava chUTA pADavAnI mahenata karyA ja kare. kadApi te DozI sarva sarasava pharI meLavI zake kharI ? e pramANe aneka yonimAM paribhramaNa karanAra mahamalina jIvane A bhavamAMthI bhraSTa thayA pachI manuSyabhava pharI maLe ati durlabha che. (8) cothA daSTAMtanI saMgrahagAthA - Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda jUyammi theraniva-suyarajja-sahaTThasayayaMsi dAeNa / etto jayAu ahio, muhAi neo maNuya-lAbho // 9 // eka vRddha rAjAne putra rAjya meLavavAnI abhilASAvALo thaye. tene pitAe kahyuM ke, "A rAjasabhA tArAthI tyAre ja jitelI gaNAya, je tuM mahelanA dareka staMbhanA khUNuone akhaMDapaNe 108 vakhata jite. vacamAM eka vakhata paNa hAra na pAme. mArI sAthe tuM ramatamAM dareka vakhata jitI jAya to rAjya meLavavA mATe tuM yogya gaNAya, nahIMtara nahIM." A jaya karatAM paNa adhika kiMmatI manuSyabhava che, mATe tene zuddha dharmArAdhananA mUlya vagarane nakAmo na gUmAvaze. daSTAMta kaMIka spaSTatAthI kahe che ' dhana-dhAnyAdikathI samRddha vasaMtapura nAmanA nagaramAM prauDha parAkramayukta jitazatru nAmane rAjA hato. te rAjAne IndrANInA rUpane jitanAra evI dhAriNI nAmanI bhAryA hatI. teone rAjyabhAra vahana karanAra evo puraMdara nAmano putra hate. vaLI teone cAra prakAranI buddhithI yukta ati nirmala vipula kulamAM utpanna thayela, satya bolanAra, haMmezAM rAjyakAryamAM sajja eve pradhAna hato. te rAjAne ekase ATha staMbhavALI, camakatI aneka citrelAM rUpavALI, zatrunA cittane Azcarya pamADanArI eka sabhA hatI. vaLI dareka staMbhane ekaso ATha, ekaso ATha evA khUNAo hatA. ema sarva maLI agyAra hajAra, chaso cosaTha kula khUNAo hatA. ema ghaNe kALa pasAra thaye ane rAjA rAjya bhogavatuM hatuM, tyAre keIka samaye dubuddhivALe kuMvara vicAravA lAge ke-"keIpaNa prakAre meLaveluM rAjya suMdara gaNAya" evI lakazruti che. mATe gharaDA pitAne mArIne rAjya svAdhIna karuM. kuMvarane abhiprAya pradhAna jANuM gaye ane rAjAne jaNa. rAjAe kuMvarane belAvIne kahyuM ke, "tAre kulaparaMparAgata krama jALavavA mATe rAha jovI paDaze, ema chatAM tene rAjya meLavavA mATe utAvaLa ja hoya, te dareka staMbhanA dareka khUNuM eka dAva ApI satata 108 vakhata jita. vacamAM eka vakhata paNa hAra thAya, te zarUthI jitavA paDe. ema dareka staMbhanA dareke dareka khUNe eka vakhata paNa hAra pAmyA sivAya jitavA joIe. te rAjya ApuM." lAMbA kALe paNa te dareka khUNuM jitavA muzkela che, tema bhava-gahananI lIlAmAM rakhaDatA jIvane manuSyapaNAnI durlabhatA jANavI. (9) have pAMcamA daSTAntanI saMgrahagAthA kahe che - rayaNe tti bhinnapoyassa, tesiM nAso samudda-majjhammi / aNNesaNammi bhaNiyaM, tallAha-samaM bu maNuyattaM // 10 // (5) ratanadaSTAMta - samudradatta nAmanA ratna vepArIe ratnadvIpamAM meLavelAM ratno vahANane bhaMga thavAthI samudramAM nAza pAmyAM. tyAra pachI te vepArIe samudramAM zedha karAvI. tene Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) daSTAMta naSTa ratna [ 33 jevo lAbha thAya, tenI mAphaka pharI manuSyabhavano lAbha muzkela che. e ja kathA kaMIka vistArathI kahe che - ratna vepAranA kAraNe prasiddhi pAmelI tAmralimI nagarImAM udAramanavALo samudradatta nAmano vahANavaTI hatI. keIka samaye te vividha prakAranAM vastrothI vahANa bharIne ratnakIpe AvyA. tyAM teNe ghaNAM ratna kharIda karyA. potAnI IcchA pramANe ratnane saMgraha karI tAmraliptI tarapha javA mATe samudramAM vahANanI musApharI karavA lAgyA. tenA puNyane kSaya thavAthI ati uMDA samudramAM vahANa bhAMgI gayuM ane meLavelAM sarva ratno dareka dizAmAM chUTAM chUTAM verAI gayAM. samudradattane hAthamAM eka pATIyuM maLI javAthI kaI prakAre kinAre pahoMcI gayo. ghaNo viSAda pAmyo. AkhA zarIre khAruM pANI lAgyuM, eTale regI banyA. zarIra svastha thayuM, eTale ratnonI teNe zodha karAvI. jema samudramAM verAyelAM ne pAchAM meLavavAM muzkela, tema ahiM manuSyajanma pharI prApta kare muzkela che. Avazyaka-cUNimAM A daSTAnta judA prakAre dekhAya che - nyAyapriya lokothI vaselI sukozalA nagarImAM ati adbhuta vaibhavavALa dhanadatta nAmane zeTha rahetuM hatuM. tene ghanazrI nAmanI vallabha bhAya hatI. temane ATha putro hatA. vaLI tenI pAse ghaNAM zreSTha rane samUha hatuM, tema ja gharamAM paNa puSkaLa bIjA upayogI sArabhUta padArtho hatA. te nagaramAM vasaMta-mahotsava samaye jenI pAse jeTalI kaDI dhana hoya, teTalI vajA pitAnA mahela para pharakAvatA hatA. paraMtu A zeTha pAse aneka mUlyavAna ratna hovAthI tenI kiMmata AMkI zakAtI na hovAthI te davAo pharakAvato na hato. kAlakame te zeTha vRddha thayA ane game te kAraNe dezAntaramAM bahu dUra gayA. taruNa buddhivALA tenA putro davAnA kautukathI ratnone vecI nAkhavA lAgyA ane dhananI keDo ghaNuM ekaThI karI. mahotsavamAM dareka mahela upara pAMca varNavALI pavanathI kaMpatI, khaNa khaNa zabda karatI ghugharIovALI eka se davAo pharakAvI. pitAnA mahela upara seMkaDo pramANu dhvajAo pharakI rahelI che, te daramyAna temanA pitA paNa dezAtramAMthI pAchA AvI gayA. pitAe putrone kahyuM ke, "AvuM akAya kema AcaryuM ? kema ke, te rane amUlya hatAM, te vecI kema nAkhyAM.? have te ratnanA vepArIone mUlya pAchuM ApIne jaladI mArAM ne pAchA gharamAM dAkhala thAya tema tamAre karavuM. to te AThe putro te rane khoLavA mATe pArasakUla (parziyA) vagere sthaLe gayA. ghaNuM kALajI pUrvaka te rane khALavA chatAM dareka ratnone dareka vepArIone pharI meLApa-saMga na thayo. jema gayelAM rane pharI pAchAM meLavavA mukela, tema che je manuSya-AyuSya cUkI gayA, te pharI A manuSyabhava prApta tha durlabha che. (10) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ] have chaThThA dRSTAMtanI saMgrahagAthA kahe cheH---- upadezapada-anuvAda sumiNammi caMdagilaNe, maMDaga-rajAI doNha vINaNao / resNutA sumiNe, tallAhasamaM khu maNuyattaM // 11 // svapramAM caMdra gaLatAM ekane pUDalA ane bIjAne rAjya maLyuM-jANyuM, tyAre pharI tevuM svasa lAvavA prayatna karavA mAka manuSyapaNuM dula bha che. tenA upara vistArathI kathA A pramANeava tI nAmanA dezamAM amarApurIne jitavA sama atinimala vaibhavanA kAraNe zreSTha ujeNI evA nAmanI pravara nagarI che, praca Da parAkramavALe hAvAthI jeNe samagra dizA-maDalA jitelAM che, tathA kaLAomAM catura jitazatru nAmanA rAjA te nagarInuM pAlana karatA hatA. tyAM samagra dezeAmAM vepAra calAvatA, meruparyaMta mAphka sthira, tyAgI, bhAgI evA acala nAmanA sAtha vAha hatA. te nagaramAM lAvaNyanA samudra jevI, kamalapatra sarakhA netravALI, tene tyAM AvanAra lekanAM manane anusaranArI, dhanathI samRddha evI devadattA nAmanI gaNikA hatI. tathA dhUtA, cAra, ThagArA, vyasanI, kautukI, catura, vidvAna ane dhArmikAmAM je mukhyarUpa prasiddhine pAmelA, rAjakuLamAM janmelA, seMkaDA rAjalakSaSNeAthI saMpUrNa eveA mUladeva nAmaneA dhRta ( dhRtakAra ) rahetA hatA ane te khUba prasiddhi pAmyA hatA. devadattA gaNikA sAthe sAcA snehathI viSayasukha bhAgavatA tenA divase AnaMdamAM pasAra thatA hatA. kAIka vasaMta. maheAtsavamAM udyAna-krIDA mATe nIkaLela acale mUladevanI sAthe devadattAne dekhI. te vakhate devadattA pAlakhImAM ArUDha thayelI, acala tenA upara atizaya snehAdhIna thayA ane vicAravA lAgyA-'bhAgyazALIne ja AnA ceAga thAya' teA have kayA upAyathI A mArA manArathAne pUrNa karanAra thAya ? ' ema vicArI aneka jAtanA dAnAdika upacAra zarU karyA 'gaNikA bheTa-sAgAdathI svAdhIna thanArI hoya che.' tethI macalane sneha khatAbyA ane atimAna ApavA lAgI. have rAtri zaru thavAnA samaye zreSTha citrAmaNeAthI yukta bhittivALA, nirmyulA maNuiothI jaDita bhUmitalavALA, upara caMdaravA bAMdhelA, dIpatA ratnanA dIvaDAthI dUra thayela aMdhakAravALA, suMdara sajelA zRMgAravALA vAsabhavanamAM AvI paheAMcyA. eTale devadattAe Asana vagere ApI teneA satkAra karyAM. A pramANe tenI sAthe atizaya AnaMdathI bhAga-vilAsamAM samaya pasAra karatI hatI, paraMtu haMmezA hRdayanA sneha tA mUladevane viSe ja rAkhatI hatI. peAtAnI mAtA akkAnA bhayathI mUladevane peAtAnA gharamAM praveza karAvatI na hatI, paraMtu te kAraNe tenA manamAM ajape te rahetA ja hatA ane te ajape mAtAnA jANavAmAM AvyA. tyAre mAtAe kahyuM ke, he putri ! tane je te rucatA hoya, teA bhale tene praveza karAva, niraka zA mATe jhure che ?' devadattAe mUladevane samaye peAtAnA vAsabhavanamAM praveza karAvyeA. akkAe mUladevane A pramANe kahyuM ke- zrI apAtra sAthe rame che, varasAda patamAM adhika varase che, lakSmI nIcane Azraya kare che ane ghaNe bhAge Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) daSTAMta caMdrapAna svama [ 35 catura mANasa nirdhana hoya che. te sAMbhaLI devadattAe mAtAne kahyuM ke, "huM dhananI lobhI nathI, paraMtu guNamAM; A sarva guNa mUladevamAM rahelA che. tyAre mAtAe kahyuM ke- acala aneka guNayukta che." devadattAe kahyuM ke, "to temanI parIkSA karo. tyAra pachI teNe acala pAse dAsI mokalAvI ane kahevarAvyuM ke, "tArI vallabhAne zeraDI khAvAne mane ratha thayo che. A mAgaNI thavAthI te pitAne nazIbadAromAM agresara mAnavA lAgyuM ane zeraDIthI bharelAM aneka gADAo mokalAvI ApyAM. eTale mAtAe kahyuM ke, "acalanI udAratA tuM je, ke eka vacanamAM jeNe ATale moTo kharca karyo !" devadattA dIlagIrI pUrvaka kahevA lAgI ke, "zuM huM hAthaNI chuM? ke, cholyA samAryA vagara pAMdaDA sAthe AkhA sAMThAo mokalAvI ApyA! te have mUladevane kahevarAve, te zuM kare che, te joIe." jugArakhAnAmAM mUladeva hatA, eTale dAsIne tyAM mokalAvI kahevarAvyuM ke-"devadattAne zeraDI khAvAnI IcchA thayelI che. eTale mUladeva daza kaoNDI laIne bajhAramAM gaye. be kaDI kharacIne zeraDInA sAMThAnA mULa ane pAMdaDA vagaranA vacalA rasavALA bhAga kharIda karyA. be koDIthI be navAM kerAM koDIyAM kharIdyAM. bAkI vadhelI kaDIthI taja, tamAlapatra, elacI, cArolI vagere mazAle kharIdyo. tIrNa churIthI sAMThAnI chAla utArI, sArI rIte samArI, gaDerI rUpe TUkaDAo karyA, vaLI aMdara zULa parovI jethI hAtha cIkAzavALo thAya nahIM. tenA upara taja, tamAlapatra, elacI, cArolI vagere svAdiSTa sugaMdhI vastu bhabharAvI keDIyAmAM goThavI dAsI sAthe mokalAvI. mAtAne batAvIne kahyuM ke, "baMnemAM vijJAna ane viveka kevA che? te je. mUladeve vagara mahenate sukhethI khAI zakAya tevA TUkaDA taiyAra karIne zeraDI mokalAvI che. acale kharca moTo karyo, paNa ekeya zeraDI mane kAma lAge tevI na mokalAvI !" A sAMbhaLI viSAda pAmelI mAtA vicAravA lAgI ke, "putrI ekAMte mUladevanA ja guNa tarapha janArI che. have mAtA ciMtavavA lAgI ke, "evo kayo upAya karuM? ke acalathI A zikSA pAme ane mArA gharamAM praveza karI zake nahiM." (30) * keIka samaye akAe acala sArthavAhane zIkhavADI rAkhyuM-"kapaTathI paragAma jAuM chuM."-ema kahIne tAre aNadhAryuM saMdhyA-samaye ahIM AvavuM. te pramANe karyuM. eTale khuza thayelI devadattAe mUladevane gharamAM dAkhala karyo ane tenI sAthe kIDA karavA lAgI. acala sArthavAha vijaLI mAphaka jhaDapathI tyAM AvI caDyo. gharamAM Avyo eTale mUladevane parlaMga nIce saMtADI dIdho. e hakIkata jANI eTale acale gaNikAne kahyuM ke, "Aje mAre ahiM zayyAmAM besIne ja sanAna karavuM che." devadattAe kahyuM ke, nirarthaka zA mATe zayyAno nAza kare che ?" acale kahyuM ke, "mArI zayyA vinAza pAme, temAM tuM zA mATe jhure che ?" zarIra mAlIsa karavuM, vagere karIne snAna-vidhi zaru karyo. have kaLaza reDavAnA samaye mUladeva vicAravA lAgyo ke, "are re ! vyasananA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada- anuvAda 36 | kAraNe huM A sthitimAM mUkAyA ! kaheluM che ke- dhana meLavIne kANu gava nathI karatA ? viSayabhAgeAne AdhIna thayeleA hAya, tevAne Apattie kayAre nathI AvatI ? A jagatamAM strIee keAnuM mana khaDita nathI karyu? jagatamAM rAjAne priya kANu hAya che ? mRtyuthI kANu chUTI zake che ? kayA mAgaNu mAna pAme che ? dunanA saka'jAmAM AvI paDelA kayA manuSya kSemakuzaLa rahI zake che ? " viTapuruSa sarakhA pANIthI bhIMjAyela eveA mUladeva pala'ga nIcethI jeTalAmAM nIkaLyA, teTalAmAM acale mastakanA vALa hAthathI pakaDIne tene kahyuM ke, have tane zuM karu ?' tyAre mUladeve kahyuM ke, 'tamane ruce tema karI, peAtAnA duzcaritrathI ja huM tamArI najare caDyo chu.' tenI khelavAnI sArI paddhatithI AkarSAyela acale tene kahyuM ke, daivayeAge sajjana puruSA paNa Apatti pAme che. tamAma aMdhakAranA nAza karanAra, jagatamAM cUDAmiNa padane pAmela sUrya paNa kAlayeAge grahakallAla(rAhu)thI saMkaTa pAme che. arthAt sUryanuM ane caMdranuM paNa grahaNa thAya che. he bhadre ! kAi vakhata huM sa'kaTamAM paDuM, teA mane sahAya karaje.' ema kahI tenA satkAra karI acale mUladevane cheADI dvIdhe. pahelAM kAi vakhata na pAmela tevA nigraha ane kalakathI lajajA pAmyA ane vilakhA thaI gayA. tyAra pachI ennA nadInA kinAre rahelA ennAtaTa nagara tarapha javAnA Arabha karyA. pAse khAvAnuM bhAthuM paNa na hatuM.-ema cAlatAM cAlatAM aTavInA mukhe AvyA, tyAre mArgamAM vAtA karanAra eka leAbhasapathI DaMkhAyela, sAthe bhAthu' rAkhela sAme doDatA AvatA Ta jAtinA eka sapTeMDa nAmanA musApharane joyA. tenI pAsenA bhAthAthI have huM aTavInuM ullaghana karI zakIza. te mane Thagaze te nahIM ja' ema paraspara ane vArtAlApa karatA cAlavA lAgyA. gAma ane saDaka vinAnI aTavImAM trIjA pahore jaLAzayavALuM sthAna maLyuM. tevA jaLavALA pradezamAM vizrAma karavAnA maneAratha karyA. jagala jaI AtmyA, tyAra pachI saddhaDe kAthaLImAMthI sAthavA bahAra kADhI patrapuTamAM jaLa sAthe masaLIne ekalAe ja tenA AhAra karyA. mUladeva sAme beThA hatA, tene niSThuratAthI vAcAmAtrathI paNa khAvAnuM nimaMtraNa na kayu...! 'kRpaNunAM caritrA dhikkAra-pAtra che.' nakkI Aje te bhUlI gayA, tethI nima traNa na karyuM, paNa AvatI kAle jarUra Apaze.' ema vicArI sAthe cAlavA lAgyA. evI rIte bIjA divase paNa teNe lagAra paNa na kheAlAbyA. trIjA divase baMnee aTavI pUrNa karI (50) ane vasativALA gAmamAM AvI paheAMcyA, tyAre mUladeve vicAyuM ke, 'bIjuM teA ka MI nahIM, paNa mane AzAthI ATalA ahIM khecI lAvye, tethI A upakArI che.' teNe kahyuM ke, he bhadra ! have tame tamArA mAge jAva, kAika vakhata meM rAjya prApta karyuM" che-ema sAMbhaLe, teA mArI pAse Avaje, teA huM tane gAma ApIza. kharAkhara divasanA e prahara vItyA pachI madhyAhna samaye te gAmamAM hAthamAM paDIyeA laIne adrezamanavALA teNe bhikSA mATe praveza karyAM. bAphelA aDadanA khAkaLAthI Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) daSTAMta caMdrapAna svapna [ 37 patrapuTa-paDIyo bharAI gayo, eTale utsukatA rahita dhIme dhIme taLAvanA kinAre gayo. te samaye eka mahinAnA lAgalagATa upavAsa karanAra durbala dehavALA eka munine pAraNuM mATe udyAnamAMthI gAma tarapha jatA dekhyA. praphullita netravALA teNe manathI vicAryuM ke, "mArAM puNya haju baLavAna che, ciMtAmaNiratna paNa maLI jAya che, kadAca ka9pavRkSa paNa maLI jAya, paraMtu nirbhAgIne bhojana-samaye AvA tapasvI muni bhagavaMtano yoga thatuM nathI. ahi te kSaNe dAtAranI pAse je hoya, te ApavuM kiMmatI gaNAya. te atyAre mArI pAse aDadanA bAkaLA sivAya bIjuM kaMI nathI. atiromAMcita dehavALo harSanA azruthI bhIMjAyela netrayugalavALo munine vinaMti karavA lAgyuM ke, "he bhagavaMta! karuNA karI mArA A bAkaLAne Apa svIkAro." pUjanIya nAmavALA munie paNa dravyAdika zuddhi joIne jarUra pramANamAM pAtramAM grahaNa karyA. (60) mUladeve paNa kahyuM ke, "kharekhara bhAgyazALI puruSo ja sAdhunA pAraNAmAM bAkaLAnuM dAna ApI zake che. eTalAmAM munibhakta devI belI ke-"he mUladeva! tuM varadAna mAga." te sAMbhaLI mUladeve devadattA gaNikA ane hajAra hAthIvALA rAjyanI mAgaNI karI." have bAkI rahelA aDadanA bAkaLAthI pote traNa divasanuM pAraNuM karyuM. jANe amRtathI bhajana karyuM hoya, tevI tRpti pAmyo. - have saMdhyA-samaye bennAtaTa nagaramAM Avyo. tyAM dharmazALAmAM sUtelA teNe prabhAta-samaye "atizaya ujajavala prabhAthI dizAone prakAzita karanAra pUrNa caMdra-maMDalanuM pite pAna karyuM."--ema svapnamAM joyuM. tevuM ja svapna bIjA eka musAphare paNa dekhyuM. te baMne sAthe jAgyA. nirbhAgI anya musAphara bIjA musApharonI AgaLa moTA zabdo bolIne pUchavA lAgyo ke, "mane A pramANe svapna AveluM che, tenuM zuM phaLa thaze." tenA pratyuttaramAM eka musAphare jaNAvyuM ke, "tane ghI, goLavALo pUDalo prApta thaze." bIjA divase koIka makAna upara chAparuM naMkhAtuM hatuM, tyAre tenA gharasvAmIe te ja pUDale tene A. ati nipuNa buddhivALA mUladeve vicAryuM ke- ATalA ja mAtra phaLavALuM A svapna na hoya, A sarve ajJAnI che." have sUryodaya thayo, eTale prabhAta-kAryo nIpaTAvIne puchapathI pUrNa aMjali bharIne te svapnazAstrakAra pAse pahoMcyA. te paMDitanA caraNanI pUjA karIne, tene pradakSiNA ApIne mastakathI namaskAra karIne be hAtha joDI pitAne savAre Avela caMdrapAna svapnanuM nivedana karyuM. svapna-pAThakane rAjyaphaLane nizcaya thavAthI prathama teNe potAnI lAvaNya-amRtathI pUrNa kanyA sAthe mUladevanAM lagna karyA. "A svapnanA phaLathI tane sAta divasamAM nakkI rAjya-prApti thaze." e pramANe paMDitanuM kathana svIkArI teNe mastaka sAthe aMjali jeDI praNAma karyA. anukrame bennAtaTa nagare pahoMcyo ane vicAryuM ke, "huM taddana nirdhana chuM. AvI sthitimAM mAre nagaramAM kevI rIte bhramaNa karavuM?" eTale rAtre kaIka dhanavAnanA gharamAM khAtara pADavA gaye. rAjapuruSa dekhI gayA, eTale Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] upadezapada-anuvAda pakaDyo ane bAMdhe. pachI rAjA pAse laI gayA. nItizAstramAM corI karanAra mATe vadhane daMDa kahelo che-ema samaraNa karatAM pradhAne jaNAvyuM. tene vadha karavAnI AjJA thaI ane vadhabhUmie laI jAya che, tyAre A vicAravA lAgyuM ke, "pahelAnI vAta zuM jUThI paDaze?" evAmAM tenuM sajajaDa puNyakarma udayamAM AvavAthI te vakhate naga2mAM ugra zUla-vedanAthI herAnagati bhogavate aputriya rAjA mRtyu pAmyA. have navo rAjA meLavavA mATe pAMca divya-hAthI, ghoDo, chatra, cAmara-joDI ane kaLaza adhivAsita karyA. eTale rAjyanA adhiSThAyaka devatAo temAM adhiSThita thayA. te divya samagra nagarImAM paribhramaNa karI rA-cogya puruSane zodhatA hatA. anukrame pharatA pharatA cokamAM AvyAM, tyAre gadheDA upara svAra thayela, sUpaDAnA chatravALo, sarAvalAnI banAvelI mALA paherele, geraMgathI raMgAyela zarIravALo, meza copaDela ane mezathI kharaDAyela zarIravALo sanmukha Avate mUladeva cora dekhAyo. eTale hAthI gulagula zabda karavA lAgyA, gheDa haSAra karavA lAgyo. tyAra pachI hAthIe kaLaza grahaNa karI mUladevane abhiSeka karyo, tema ja tene pitAnI khAMdha para besADyo. baMne bAju be cAmaro vIMjAvA lAgyA ane chatra ApoApa upara jaIne sthira thaI gayuM. te samaye samagra AkAzatala bharAI jAya tevA zabdo karatAM vAjiMtro vAgavA lAgyAM. cAraNe vagere jaya jayakAra zabda bolavA lAgyA. motI, maNi Adi ratnothI alaMkRta carasa siMhAsana upara beThe, eTale sAmaMta vageree tene praNAma karyA. mahArAjA banIne pitAnA pratApathI vairI rAjAone vaza karyA ane te sajajana manuSyane mAna ApavA lAge. e pramANe IcchA mujaba rAjya bhogavavA lAge. lokavAyakA cAlI ke, "A rAjAne caMdrapAna karyAnuM svapna AveluM, tenA pratApathI AvuM rAjya prApta thayuM. A vAta pelA musApharo sAMbhaLI ane te vicAravA lAgyuM ke, mane paNa tevuM svapna AveluM, te mane rAjya kema na maLyuM? lokee tene kahyuM ke, "svama gupta na rAkhatAM game tevA loko pAse pragaTa karyuM, tethI na phaLyuM. have je mane bIjIvAra tevuM svapna Avaze, te tevA svapna pAThaka pAse vidhi-pUrvaka nivedana karIza ke, jethI mane rAjya-saMpatti prApta thAya. dahiM, chAza Adi pracuratAvALA bhejanamAM parAyaNa banI IcchA pramANe sUI raheto ane svapnanI jhaMkhanA karyA karato. lAMbA kALa sudhI kaleza pAmyo. jevI rIte AvuM dhArela svapna durlabha che, tema meLaveluM manuSyapaNuM hArI gayA pachI pAra vagaranA saMsArasamudramAM pharI manuSyapaNuM pAmavuM ati durlabha che. have ahIM cAlu kathAno bAkIno bhAga paNa kahIe chIe. mUladeva rAjA eka vakhata vicAravA lAgyuM ke, "mane rAjya maLyuM, mada jharatA hajAra hAthIo maLyA, paNa devadattA vagara sarva zUnya jaNAya che. (93) je mATe kahyuM che ke-"ha karIne pachI tene a5lApa kare nahiM, vinA kAraNa prIti rAkhe, seMkaDo kaSTo AvI paDe to paNa muMjhAya nahiM, dhana Ave, te paNa lubdha na bane ane abhimAna na kare, sajana ane saraLa svabhAvavALo hoya, caMdra sarakho Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) dRSTAMta caMdrapAna svapna [ 39 saumya sthiratAvALA hAya-evA mANasa sAthenA samAgamamAM svaga che ke, pavaMtanA zikhara upara ? " ujeNInA rAjAne dAna-mAnathI vaza karI tenI sAthe prIti karavA lAgyA. ghaNI prArthanA karavAthI tene devadattA samarpaNa karI. AkhA saskrUDa bhaTTe sAMbhaLyuM ke, 'mUladevane rAjya maLyuM che,' eTale te jaldI ennAtaTa nagare ALyA. rAjAne maLyA. eka sAruM gAma ApyuM ane kahyuM ke, 'phI mArI najare na Ave, tema tAre karavuM' ema kahI rajA ApI, kAIka samaye dhanA pArjana karavA mATe ujeNIthI dezAntaramAM ghaNA parivAra sahita acala gaye. tyAM ghaNuM dhana upArjana karI, kariyANAnAM aneka gADAM bharIne daivayeAge ennAtaTa nagare AnyA. tyAM jagAta bacAvavA mATe majiTha vagere kariyANAmAM kiMmatI padArtha chUpAvI rAkhyA. dANu lenArAone khabara paDI, eTale rAjA pAse lai gayA. bhaya pAmelA netravALA acalane rAjAe joyeA ane vicAryuM ke, A sA-vAha ahiM tyAMthI AvI cakyo? A te Azcaya kahevAya.' (100) 6 rAjAe pUchyuM ke, ' mane eLakhe che ? ' 'zaradanA pUrNa caMdranI ujjavala kAMti sarakhI jenI kIrti bhuvanamAM vyApelI che, evA Apane kANu na oLakhe?' rAjAe pAtAnA vRttAnta kahyo ane duSkara satkAra karIne tuSTa manathI tene vidAyagiri ApI. tyAra pachI acala ujeNIe AnyA. vargane maLyA. mUladeve jevA prakAranA satkAra karyAM, te sa kuTubIone jaNAvyuM. have ennAtaTa nagaramAM eka ghaNeA catura cAra dararoja vaibhavavALA zrImaMtAnA gharamAM khAtara pADatA hatA. catura evA keTavALA tathA rakSakA ghaNA prayatna kare che, paraMtu pakaDI zakAtA nathI. rAjAne nivedana karyuM ke, A cAra dekhI zakAtA ke pakaDI zakAtA nathI. nakkI te cAre adRzya thavAnI vidyA sAdhI haze. athavA teA koI AkAzamAM gamana karanAra khecara ke devatA haze. kAI paNa kyAMya tene joI zakatA nathI. ' tyAra pachI mUladeva pAte ja nIlavastra paherI pracaMDa kaTAra hAthamAM laIne prathama pahere ja tene zeAdhavA nIkaLyA. devakuleA, pANInI paramA, dhamazALAe, sUnAM gharA, udyAnA vagere sthaLAmAM ghaNA upAyeA karI zeAdhavA lAgyA. have eka musApharakhAnAmAM rAtre ke jemAM gADha aMdhakAramAM kaI paNa dekhI zakAtuM nathI. najara baMdha thaI jAya che, jyAre dareka musAph UMghI gayA, tyAre kapaTathI mUladeva paNa sUvA lAgyA. eTalAmAM tyAM pele saDika nAmanA cAra AngeA. dhImethI teNe tene jagADyo. pelA ma`Dika Are pUchyuM ke, he bhadra! tuM kANu che? pelAe kahyu ke, ' anAtha musAphara chuM. ' teA mArI pAchaLa Ava, jethI tane icchita arthAMnI prApti thAya. ' ' ahu sAruM '-ema kahIne rAjA tenI pAchaLa cAlyA. kAIka dhanavAnanA gharamAM khAtara pADayuM ane tyAMthI bahAra nIkaLyA, tyAMthI ghaNI ghaNI sArabhUta vastue lAvI rAjAnA khabhA upara ucakavA ApI. jINu udyAnanI aMdara rahelA devamadira ane maThanI vacce bheyaru' hatuM, temAM rAjAne lai gayA. tyAM rAjAe Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda rUparananI khANa samAna tenI bahenane joI. maMDika cAre bahenane kahyuM, "AnA pagane pakhALI nAkha." kUvA najIka laI jaI tene tyAM besArI jeTalAmAM rAjAnA caraNane sparza kare che, sparzatAM ja anumAna karyuM ke, "A bhAgyazALI rAjA che tenA viSe neha utpanna thayo, eTale guptapaNe rAjAne saMjJAthI jaNAvI dIdhuM, eTale te ekadama bahAra nIkaLI gayA. je kaI bIje A sthAne Ave, te paga devAnA bAnAthI atyaMta uMDA kuvAmAM nirdayapaNe pheMkI devAya che. rAjA gayA pachI bahene kolAhala karyo ke, "A cAlyA jAya che. ahiMthI gaye. A bAjuthI mArI pAse thaIne cAlyA gaye." te taravAra laIne tenI pAchaLa doDyo. mUladeve jANyuM ke, "utAvaLA pagale mArI pAchaLa Ave che. te nagaranA cirAmAM zivamaMdiranI aMdara peThe. bhaya pAmato tyAM rahe che. cora roSAvezathI bhramathI taravArathI zivaliMgane bhAMgI pitAne kRtArtha mAnato jaldI pAcho vaLyo. bIjA divase rAjA hAthInI khAMdha para besIne jyAre nagaramAM bhramaNa karatuM hatuM, tyAre kapaTathI hAtha, paga upara pATA bAMdhI jeNe potAnA zarIrane DhAMkI dIdhuM che, evA te cArane je. cauTA ane zerImAM pharatAM junI kaMthA paherI hatI, tene tarata ja oLakhI lIdho. tyAra pachI tene tarata ja bhavanamAM laI gaye. rAtre je vyavahAra thayo hato, te pragaTa karyo. baMnenAM mana ekarUpe maLI gayAM. ati nipuNa buddhivALA mUladeve tene rAjyamAM sAro hoddo Apyo. pachI rAjAe tenI bahenanI mAgaNI karI, teNe gauravathI tene ApI. tenI sAthe viSayabhoga bhegavatAM keTaloka kALa pasAra thaye. ceranA gharamAM sArabhUta vastuo hatI, te sarva rAjAe vizvAsathI jANI lIdhI hatI. tevA tevA upAyathI tene vizvAsamAM laIne tenI sarva vastuone kabaje karI lIdhe. pahelAnA aparAdhe yAda karAvI, vartamAnakALane paNa kaMIka gune ubhe karI zUlI upara caDAvI maraNa pamADyo. ahiM vizeSa upanaya A pramANe jANa ke, jema rAjA, tema A dhArmikaleka, jema cera tema A deha, jema te ceranuM dhana meLavavA mATe prayatna karyo, tema A deha pAsethI vividha upAya karI tapasyAdika ArAdhanA sAdhI levI. jyAre cAra dhanarahita thayo, tyAre zULI para caDAvIne pUrvanA aparAdhone yAda karAvIne tene jIvitathI mukta karyo, tema A zarIramAM jJAna, darzana, cAritra, tapa vagere Amahita sAdhavAnuM sAmarthya na rahe, tyAre zULI samAna anazana-vidhithI zarIrane aMta lAvo. 11) have sAtamA svapnanI saMgrahagAthA kahe che - cakkaNa vi kaNNa-haraNa, aphiDiyamacchigaha cakkanAlAhe / lagnastha iTTa-ttachaLomo magyamo ri | 2 | eka jaLakuMDamAM staMbha upara avaLI avaLI dizAmAM pharatA yaMtravALAM ATha cake upara rahelI pUtaLInI DAbI AMkha paDachAyAmAM caka pharatI, jyAre AThenA ArA eka Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) daSTAMta rAdhA-vedha [ [ 41 sarakhA bhegA thAya ane nIce najara karI ArAonI ArapAra abhyAsI kumAra bANa pheMkI uparanI pUtaLInI DAbI AMkha vIMdhI nAkhe, tenI samAna manuSyabhava durlabha che. gAthAne A saMkSepathI bhAvArtha, kathA dvArA vistArathI samaja- (7) dRSTAMta rAdhA-vedha IndrapurI samAna manahara Indrapura nAmanA nagaramAM paMDitane AdaraNIya Indra sarakho Indradatta nAmano rAjA hatA. tene bAvIza rANIo hatI ane te darekane kAmadeva sarakhA rUpavALA zrImALI Adi putra hatA. keIka samaye pratyakSa rati ja hoya tevI ja maMtrInI putrIne vividha prakAranI kIDA karatI mahelamAM joI. tyAre parivArane pUchayuM ke, "A kenI putrI che?" "he deva ! A maMtrInI putrI che. tenA upara utpanna thayela rAgavALA rAjAe vividha prakAre tenI mAgaNI karI. pote lagna karyA, pachI tene aMtaHpuramAM rAkhI. aMtaHpuramAM bIjI aneka zreSTha rANIonA samAgamamAM tallIna banelo rAjA tene bhUlI gayA. lAMbA samaye vaLI tenA upara najara paDatAM pUchayuM ke, "caMdra samAna prasarela kAMti-samUhavALI, kamala sarakhA netravALI A suMdara yuvatI koNa che?" sevake kahyuM, ke- A maMtrInI putrI te che ke, jene tame keTalAka samaya pUrve paraNIne aMtaHpuramAM choDI dIdhI che. e pramANe kahyuM, eTale rAjA rAtre tenI sAthe vacce ane te ja divase RtusnAna karela, jethI te ja rAtre garbha utpanna thaye. have AgaLa maMtrIe putrIne kahI rAkhela hatuM ke, "he putrI ! je vakhate tane garbha pragaTa thAya ane rAjA tane re kahe. te mane te samaye jaNAvaje." teno svIkAra karI putrIe sarva vRttAnta pitAne kahyo ane bhojapatranA khaMDamAM te lakhI lIdhuM. rAjAne khAtarI karAvavA mATe te vRttAnta haMmezAM apramattapaNe yAda rAkho. tene putra janmya, surendradatta tenuM nAma pADyuM. te ja divase tyAM cAra dAsIone tyAM cAra putre jamyA. tenAM agnika, parvata, bahalI ane sAgara evAM nAma pADyAM. tyAra pachI pradhAne tene lekhAcArya pAse bhaNavA mUkyo. pelA cAra dAsIputra sAthe A paNa kaLAo grahaNa kare che. pelA zrImAlI vagere rAjaputra bhaNavA AvatA hatA, paNa kaMI abhyAsa karatA na hatA. lagAra kaLAcArya mAre, to pitAnI mAtA pAse jaI pharIyAda karatA hatA ane rudana karatA hatA. A pramANe putronI vAta sAMbhaLI kupita mAtAo paMDitane kahevA lAgI ke, "he phUTa paMDita ! amArA putrane mAra kema mAro che? "putraratnanI prApti jema tema thatI nathI" eTaluM paNa tame jANatA nathI ? atigUMcavaNa bharelA niSphala bhaNatara bhaNavAthI sa. putrone niSkaruNapaNe mAratAM tamane thoDI paNa dayA AvatI nathI? "A pramANe kaThora vacanothI tiraskAra karAyelA gurue tenA putronI upekSA karI, eTale te rAjaputra atizaya mUkha rahyA. A hakIkata rAjAne khabara na hovAthI te manamAM vicAratA ke, "mArA putro ghaNA kaLAkuzaLa che, paraMtu ahIM surendradatta rAjaputre samagra kaLAsamUhane abhyAsa karyo. samAna vayavALA dAsa bALake aneka vidana karatA hatA, chatAM tenI darakAra karate na hatA ane pitAnA abhyAsamAM haMmezAM sAvadhAna rahetA hatA. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ] upadezapada-anuvAda have mathurA nagarImAM parvatanagarane rAjA pitAnI putrIne pUche che ke, "he putrI ! tane je vara gamato hoya, tenI sAthe tene paraNAvuM." putrIe kahyuM ke, "he pitAjI! Indradatta rAjAnA putra kalA-kuzaLa, zUravIra, dharyavALA ane rUpavALA saMbhaLAya che. temAMthI eka putranI rAdhA-vedhanI vidhithI sArI rIte parIkSA karIne, pachI Apa kaho to tyAM jaIne svayaMvara karuM ? (graMthA 1000) putrInI vAtane rAjAe svIkAra karyo ane tyAra pachI puSkaLa rAjaRddhi sahita Indrapura nagare jevA prayANa AdaryuM. tenuM Agamana sAMbhaLIne Indra narapatie vajApatAkA ane vicitra robhA vaDe potAnI nagarI zaNagArI. have rAjaputrI AvI gayA pachI tene utaravA mATe suMdara prasAda Ape. bhajana-dAna vagere karAvyAM ane pitAnuM gaurava vadhe tevI ucita satkAra-vidhi karI. teNe rAjAne vinaMti karI ke, "ApanA je putra rAdhA-vedha karaze, te mane paraNaze. teTalA mATe ja huM AvelI chuM." rAjAe kahyuM ke, "he putrI ! ATalo kaleza zA mATe kare che? kAraNa ke, mArA sarva putro eka ekathI adhika guNavALA che. tyAra pachI yogya sthaLe ekAMtare ekAMtare avaLA avaLA bramaNa karatAM conI zreNIyukta, upara bhAyamAna pUtaLIyukta eka moTo staMbha khaDe karAvyo. eka meTo akhADo-maMDapa racAvyuM. temAM mAMcaDAo (sTeja) karAvyA. upara caMdaravA baMdhAvyA. harSathI ullAsa pAmatA rAjA siMhAsana para virAjamAna thayA. nagaraloke paNa hAjara thayA. tyAra pachI rAjAe potAnA putrane belAvyA. varamAlA grahaNa karIne te rAjaputrI paNa AvI pahoMcI. tyAra pachI rAjAe zrImAlI nAmanA moTA putrane AjJA karI ke, "he vatsa! mArA manavAMchita saphala kara. ApaNA kuLane ajavALa, A mArA rAjyanI unnati kara, jayapatAkA jitI le, zatruonuM apriya kara, evI rIte rAjyalakSamI sAthe pratyakSa AnaMdamUrti samAna A rAjaputrIne rAdhA-vedha karIne jaladI parazuM." A pramANe kahevAyela rAjaputra #bha pAye, tenI mukhakAMti uDI gaI, parasevAthI palaLI gaye, zUnya cittavALe thaye, mukha ane netra dIna banI gayAM, tene kaccha DhIlo paDI gayo. zarIranuM te ja uDI gayuM, lakSmIzebhA pApe nahiM, lajajA pAmavA lAgyo, abhimAna utarI gayuM, nIce jovA lAgyA, pauruSane mUkI taMbhita thaye heya tema, athavA majabUtapaNe jakaDele hoya, te thaI gaye. pharI pitAe kahyuM ke-"he putra! bhino tyAga karIne Icchita kAryanI siddhi kara. tArA sarakhAne ATaluM kArya zA hisAbamAM gaNAya? he putra ! saMbha to tene thAya ke, jeo kaLAomAM nipuNa na hoya, tamArA sarakhA niSkalaMka kalAguNane varelAne kema kSobha thAya? A pramANe uttejita karAelA teNe kAryanA ajANa chatAM thoDI dhIThAInuM avalaMbana karIne dhrujatA hAthe dhanuSya grahaNa karIne zarIranI sarva tAkAta ekaThI karIne koI prakAre bANa AropaNa karIne game tyAM bANa jAva" ema dhArI zrImAlI putre bANa choDayuM. te bANa Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) daSTAMta rAdhA-vedha [ 43 taMbha sAthe athaDAIne bhAMgI gayuM, eTale loko moTA ghaMghATa karI hasavA lAgyA. A pramANe kaLAvihIna bAkInA rAjaputrae jema-tema game tyAM bANa choDyAM, paraMtu keIthI kAryasiddhi na thaI. A samaye rAjA ghaNe vilakho banI gayo. lajajAthI tenI AMkhe bIDAI gaI, jANe vajana agni zarIra para paDyo hoya, tema mukhanI chAyA uDI gaI ane AmaNa-damaNe banI zaka karavA lAgyA. A samaye pradhAne rAjAne kahyuM ke,-"he deva ! kheda karo choDI do, haju tamAro eka putra bAkI che, mATe atyAre tenI paNa parIkSA karo. rAjAe pUchayuM ke, "ka putra ?" tyAre maMtrIe AgaLa rAjAnAM lakhela vacanavALAM abhijJAna karAvanAra bhAjapatra vaMcAvyAM. rAjAe kahyuM ke, "bhale tene paNa lA. atizaya abhyAsa karAvela A duSTa putroe je AcaryuM, tevuM ja A paNa Acaraze. AvA prakAranA putrone dhikkAra thAo. have tAro Agraha che, te tenI paNa bhale parIkSA karo." te vakhate te maMtrIputrInA surendradatta putrane upAdhyAya sahita hAjara karyo. have kalAbhyAsa karatAM, vicitra hathiyAra vAparavAnA parizramanA kAraNe zarIra para paDelA ujaraDA ane aNurUjhAyelA ghAvALA putrane khoLAmAM besADI AnaMdapUrvaka kahyuM ke-"he putra ! A pUtaLIne vIMdhIne mArA manoratha pUrNa karI ane A nivRti nAmanI rAjakanyAne paraNa, eTale tane. rAjya prApti paNa thaze." (50) tyAra pachI surendradatta, rAjAne tema ja vidyAgurune namaskAra karIne AlIdrAsane besI hiMmatapUrvaka dhanuSadaMDa upADI, nirmala telathI bharelA kuMDamAM pratibiMbita thayelAM cakranA ArAnI vaccenAM chidrone dekhato hato. bIjA kumArovaDe mazkarI karato hate. agnika vagere dAsIputro bUmarANa karI vidma karatA hatA, gurujI be bAju ughADI taravAravALA be puruSane ubhA rAkhI-ema saMbhaLAvatA ke, "je lakSya cUkyo, to haNI nAkhIzuM" Ama vAraMvAra saMbhaLAvatA hatA. tema chatAM A rAjaputre lakSya tarapha daSTi rAkhI mahAmunIzvaranI jema ekAgra citta rAkhI cakranA ArAnAM chidro ekarUpe thayAM, tyAre chidra dekhI ekadama bANa choDI rAdhAne vIMdhI nAkhI. rAdhA vIMdhAI eTale nivRti kanyAe tenA gaLAmAM mALA paherAvI. rAjA AnaMda pAmyo ane jaya jayakAranA zabdo uchaLavA lAgyA. meTo vivAha-mahotsava pravartAvyo, tema ja rAjAe rAjya paNa tene ja ApyuM. jema te kumAre laya tAkIne cakanA chidramAMthI bANa ArapAra kADhI pUtaLInI DAbI AMkha vidhI, paraMtu bAkInA kumAre te kArya sAdhI na zakyA, tema koI puNyanI adhikatAvALe AtmA pAra vagaranA bhava-araNyamAM athaDAto manuSyapaNuM prApta kare che, paraMtu puNyanI adhikatA vagara bIjA cha manuSyapaNuM na pAmatAM naraka, tiyacanI halakI gati meLave che. (58) zrImAlI vagere bAvIza rAjaputroe A kaLA keLavelI na hovAthI, abhaNa rahevAthI rAdhAvedha karavAnuM lakSaya na meLavI zakyA, kAraNa ke, lakSya bIje rAkhavAthI bANo nAza Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ] upadezapada-anuvAda pAmyAM. AthI cAlu vAtamAM zuM samajavuM? jema rAdhAvedha sAdhavo duSkara che, te pramANe manuSyabhavanI prApti mukela ane durlabha samajavI. gAthAmAM Itizabda samApti mATe che. (12) have AThamAM daSTAntanI saMgrahagAthA jaNAve che - HvAddhamatsaM-fcha-zivacaMdra-pAtaLA | aNNattha buDDaNa-gavesaNovamo maNuyalaMbho u // 13 // cAmaDA sarakhI jADI sevAlathI patharAela-chavAyela sarovaramAM zaradapUrNimAne divase sevAlamAM phATa-chidra paDyuM. upara AvelA eka kAcabAne te chidramAMthI caMdra-darzana thayuM. pitAnA kuTuMbane koI divasa na dekhela evA caMdranuM darzana karAvuM." tema dhArI nIce temane bolAvavA gayo. pAcho Avyo, tyAre pavananA jhapATAthI phATa-chidra pUrAI gayAM. Amatema ghaNA AMTA-pherA mAryA, paNa pharI te caMdra jevA na maLe. tema cUkI gayela manuSyabhava pharI meLavI zakAto nathI. (tu zabda gAthA pUrNa karavA mATe che. ) gAthAne saMkSepa artha kahI have kathA dvArA vistArathI artha samajAve che.- (8) daSTAnta kAcabAne caMdra-dazana. koIka gahana vanamAM aneka hajAra yojana-pramANa ati uMDo aneka jaLacara jIvothI vyApta eka draha hato. tenA pANI upara ati jADA paDavALI sevAla patharAyelI hatI. dareka sthaLe bheMsanuM cAmaDuM jANe DhAMkI dIdhuM hoya, tema jaNAtuM hatuM. keIka samaye caMcaLa DokavALA eka kAcabo Ama-tema bhaTakate bhaTakato uparanA bhAgamAM Avyo ane Doka lAMbI karI. te samaye sevAlamAM chidra paDayuM. te rAtrie zaradapUrNimAne caMdra samagra kaLAo sAthe khIlyo hato. vaLI tenI cAre bAju nakSatratArAmaMDala hovAthI caMdravizeSa AhalAdaka jaNAto hato. svaccha AkAzanA madhyabhAgamAM kSIrasamudranI lahero sarakhI caMdrikAvaDe samagra dizAone nahavarAvato hoya, tevo u la-AkarSaka jaNa to hato. AnaMda-pUrNa netravALe kAcabe A caMdrane dekhI citavavA lAgyuM ke, "A zuM haze ? zuM A svarga ke koI Azcarya haze ? mane ekalAne jovAthI zuM lAbha ? mATe mArA sarve kuTuMbI lokone bolAvIne temane A batAvuM." ema vicArI temane khALavA mATe pANImAM DUbakI mArI. pitAnA sarva kaTuMbIone bolAvI lAvI pharI te pradezanI khoLa karavA lAgyo, paraMtu vAyarAthI sevAlanuM chidra(phATa) pUrAI gayuM hatuM. eTale te pradeza, caMdra vagere pharI joI zakAyA nahiM. kadAca chidra paNa maLI jAya, paraMtu zaradapUnama, vAdaLA vagaranuM svaccha AkAza, tArAothI parivarela pUrNa caMdra pharI dekhAvo kAcabA mATe durlabha hato, tevI rIte A saMsArarUpI dehanI aMdara DUbelA puNyahIna samagra jIvane manuSyajanma pharI maLa atidurlabha che. (13) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) daSTAMta dhuMsarAnA chidramAM khIlIne praveza? (10) paramANu-staMbha [ 45 navamA dedAMtanI saMgrahagAthA udahi juge puvyAvara-samilA-chiDDa-pavesa-diThaMtA / * gaLavArtha mayyattamida turda mava-samumi | 24 / svayaMbhuramaNa nAmanA mahAsamudranA pUrva-pazcima dizAmAM dhuMsarA tathA tenA chidramAM nAkhavA yogya tenI khIlI ema baMne sAmasAmI dizAmAM pheMkI. anukrame samudranAM mojAMthI aphaLAhA-kuTAtA baMne bhegA thAya ane dhuM sarAnA chidramAM khIlI paravAI jAya, tenI jema bhavasamudramAM mehamAM mUMjhAelA chane manuSyapaNuM durlabha che. e ja artha vivaraNakAra kaMIka spaSTapaNe samajAve che - (9) dhuMsarAnA chidramAM khIlIne praveza kaIka kutUhaLI be devo dhUsarAnA chidramAMthI samilA eTale lAkaDAnI khIlI chUTI pADIne pharI A dhuMsarAmAM kevI rIte praveza pAme" ema manamAM dhAraNa karIne meruparvatanI upara AvyA. eka hAthamAM dhuM saruM pakaDayuM, bIjAe samikSA lIdhI ane avaLI dizAmAM doDI dhuMsaruM ane samilA samudramAM sAmasAmA kinAre pheMkyA. tyAra pachI baMne jovA lAgyA ke, "pAra vagaranA samudrajaLamAM te khIlI ane dhuMsaruM baMne ati pracaMDa pavanathI Ama-tema bhramaNa karAtA-dhakelAtA ghaNe kALa pasAra karyo ane baMne bhegA thAya te mATe ghaNuM samaya sudhI rAha joI, paNa be bhegA na thayA. bhegA thavA chatAM dhuMsarAnA chidramAM samilAne praveza na thaye. jema te samilAne chidramAM praveza atIva durlabha che, tema mohamAM mUDha banelA cittavALA manuSyane pharI manuSyapaNuM durlabha che. (14) have dazamAM daSTAntanI saMgrahagAthA - paramANu-khaMbhapIsaNa-suranaliyA-merukheva-dilutA / tagghaDaNevANucayA, maNuyattaM bhava-samuddammi // 15 // paramANuo e daSTAntanuM nAma-kASThAdikanA taMbhane kaIka kutUhaLI devatA cUrecUrA karI tenuM bArIka cUrNa karI tene eka nalikAmAM bharI meruparvata upara caDI daze dizAmAM kuMka mArI staMbhanA tamAma paramANuone uDADI nAkhe. dekhuM ke, jyAre pharI ekaThA thaI tene staMbha thAya. e dekhatAM dekhatAM aneka hajAra varSo vItI gayAM, chatAM te paramAzuone bhega ke staMbha na thaye. have pharIthI te tamAma paramANuone ekaThA karI thAMbhale asala pramANe pharI taiyAra kare jema mukela che, tema bhavasamudramAM pharI manuSyapaNuM meLavavuM ghaNuM durlabha che. (10) paramANu-staMbha yojanA paramANu viSayaka A daSTAntanI Avazyaka-cUrNimAM bIjA rUpe vyAkhyA karelI che, te A pramANe- Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ] upadezapada-anuvAda aneka seMkaDo pramANa staMbhavALI maTI sabhA taiyAra karI hatI. keIka kALe agninI javALAthI saLagIne te nAza pAmI. have e koI Indra, caMdra ke cakravartI che ke je, te ja aNu ane paramANuo ekaThA karI pharI durghaTa te kArya karI zake? jema te ja aNuo vaDe pharI A sabhA ghaDIne taiyAra karavI muzkela che, tema jIvane gUmAveluM manuSyapaNuM pharI meLavavuM duSkara che. daza daSTAMtono upasaMhAra karatAM jaNAve che ke, eka vakhata daze daSTAntanA bhAva keIka devatAnI sahAyathI pharI meLavI zakAya, paraMtu he saumya! dArjInika bhAvamAM raheluM manuSyapaNuM pharI na meLavI zakAya. AvA prakAranuM durlabhatAthI prApta thanAruM manuSyapaNuM pAmIne je jIva paraloknA hitanI sAdhanA karato nathI, te mRtyakAle zeka karanAra thAya che. jema pANImAM-kAdavamAM kheMcI gayela hAthI, kAMTAmAM phasAyela matya, jALamAM pakaDAyelo mRga, vaMToLIyAmAM sapaDAyela pakSI zAca kare, bhaya pAme tema mRtyu ane vRddhAvasthA-samaye lAcAra banI cothI nidrAmAM dhakelAelo arthAt maraNa-samaye zoka karaze. te samaye karmanA bhArathI pIDA pAmate jIva pitAne oLakhaze. aneka janma-maraNanAM seMkaDo bhramaNa karIne je duHkhathI muzkelIthI A manuSyapaNuM meLave che, to tevA durlabha ane vijaLInA jhabakArA sarakhA caMcaLa manuSyapaNAne pAmIne je temAM viSaya, kaSAya, rAga-dveSa, dhana, kuTuMba, indriyanA viSayamAM pramAda karI niSphaLa banAve che, te kApuruSa kAyara-tuccha che, nahiM ke puruSa. (15) pahelAM ame je kahela hatuM ke, "bhAvArtha sAra-yukta upadezapade kahIzuM." ityAdi, tenA saMdarbhamAM cAlu adhikAramAM manuSyapaNAnI durlabhatAne aMge AgamathI pramANita yuktithI siddha karatAM jaNAve che ke - the ghauM vahu, zALA-ghamAyoso neila jaM dIhA kAyaThiI, bhaNiyA egidiyAINaM // 16 // pahelAM manuSyapaNAnI durlabhatA sAmAnyathI jaNAvI, te ja vAta yukti ane pramANathI siddha karatAM jaNAve che ke-sArAsArane viveka na hovAthI ajJAna doSathI, athavA viSaya-sevanAdi rUpa pramAdathI manuSyapaNAthI vilakSaNa evI ekendriyAdika jAtimAM arahada-ghaTikA yaMtranA nyAyathI vAraMvAra jIva bhramaNa karyA kare che. A vAta kevI rIte mAnavI? te jaNAve che ke, ekendriya, beIndriya Adika jIvonI vAraMvAra pharI pharI mRtyu pAmIne te ja kAyAmAM utpanna thavA rUpa-kAyasthiti siddhAMtamAM ghaNuM lAMbI pratipAdana karelI che. te ja pRthvIkAyika, ekendriyAdika pAMca bhedone AzrIne kAyasthiti jaNAvatAM Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekendriyAdikanI kAyasthiti [ 47 asaMkhosappiNi-sappiNIu egidiyANa u cauNhaM / tA ceva u aNaMtA, vaNassaIe u boddhavyA // 17 // ekendriyAdika-pRthvIkAya, apakAya, agnikAya, vAyukAya e cAranI kAyasthiti asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI kALa pramANa jANavI. temAM samaye samaye anaMta guNa pramANa paryAye vaDe karIne niraMtara bhAvanI-rUpa, rasa, gaMdha, sparzanI vRddhi kare, te utsarpiNI. te mATe paMcaka95bhASyamAM kahevuM che ke,-"dravyanA varNa, rasa, gaMdha, spardhAdi anaMtaguNa pramANa samaye samaye vRddhi pAme, te ja pramANe rAta-divasa paNa vadhatA ja rahe, te utsarpiNI kALa kahevAya. tethI viparIta arthAt varNAdike jemAM dareka samaye anaMtaguNa ghaTatA jAya, te avasarpiNI kALa kahevAya. vanaspatikAyanI kAyasthiti te anaMtI utsarpiNI-avasarpiNI kALa-pramANa jANavI. A kAyasthiti utkRSTa samajavI. kahevAno matalaba e che ke-pRthivI, pANI, agni, vAyukAyamAM jIva marIne pharI pharI temAM ja utpanna thAya-ema eka eka kAryamAM asaMkhyAtI utsarpiNa- avasarpiNI kALa sudhI temAM utpanna thAya, mare, pharI te ja kAryamAM utpanna thAya, te rUpa kAya-sthiti. ane vanaspatikAyamAM te te ja pramANe anaMtI utsarpiNI-avasarpiNI kALa sudhI rahe. vanaspatinI kAyasthiti A utkRSTa samajavI. jaghanya te aMtarmuhUrtakALa utsarpiNI-avasarpiNInuM kALa-pramANa keTaluM ? kahe che-baMne ekaThA maLIne bAra ArAvALuM kAlacaka bane che. tenuM svarUpa A pramANe samajavuM- daza kaTAkedI sAgaropama pramANa kALa pUrNa thAya, te utsarpiNI ane teTale ja kALa avasarpiNIne jANo. bharatakSetramAM avasarpiNInI aMdara cha prakAranA nAmavALA ArAe kahelA che. tenA anukrame nAmavibhAgo jaNAvIza. 1 suSamAsuSamAkALa, 2 suSamAkALa, 3 suSamaduSamakALa, 4 duHSamasuSamA kALa, 5 duHSamAkALa ane 6 atiduHSamAkALa. A ja cha vibhAge utsarpiNIkALamAM ulaTA kame jANavA. temAM suSamAsuSamAM kALa cAra kaDAkoDI sAgaropama pramANu, suSamAkALa traNa koDAkoDI, suSamaduSamakALa be koDAkaDI, duHSamAsuSamAne kALa beMtALIza hajAra varSa nyUna eka kaDAkoDI sAgaropama pramANa, duSamakALa ekavIza hajAra varSa pramANa ane atiduHSamAkALa paNa teTalA ja ekavIza hajAra varSa pramANu samaja. e prakAre utsarpiNI ane avasarpiNI baMne maLIne bAra ArA rUpa kALacakra, te samagra kALa ekaThe karatAM vIza koDAkoDI sAgaropama pramANa thAya. temAM yathottara kAlAnubhAva svarUpa bIjA granthathI jANI levuM. vikalendriya, paMcendriya tiryo ane manuSyanI kAyathiti A gAthA pramANe jANavI. vikalendriyanI saMkhyAtA hajAra varSanI ane paMcendriya tiryaMca-manuSyanI sAta-AThabhavanI utkRSTa sthiti jANavI. (17) ThIka, ekendriyAdikanI lAMbI kAyasthiti che, te paNa kayA nimittathI ? te jaNAve. tenA samAdhAnamAM graMthakAra jaNAve che ke - Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] upadezapada-anuvAda esA ya asai dosA-sevaNao dhammavajjhacittANaM / tA dhamme jaiyavvaM, samma sai dhIrapurisehiM // 18 // A lAMbI kAyasthiti aneka bhavamAM vAraMvAra de sevana karavAthI, tema ja zrutacAritra dharmathI bahAra citta vartatuM hoya, tevA AtmAone baMdhAya che. mATe buddhimAna puruSoe sarva pramAdano tyAga karIne haMmezAM dharmane vize udyama karavo joie. gAthArtha kahIne have TIkAryuM kahe che- aneka bhavamAM vAraMvAra pA5 sevana karavAthI caMdra-kiraNonA samUha sAthe spardhA karanAra athavA nirmala svabhAvavALA AtmAne paNa gADha vedodaya, ajJAna, bhaya, mohAdika doSanuM mana, vacana ane kAyAthI kRta, kArita, anumati sahita je sevana thAya ane tenAthI rAhamaMDala jema caMdrane malina kare, tema pApakarmo nirmala AtmAne paNa malina kare che, kone ? to ke mRtadharma-cAritradharmathI jemanuM citta bahAra vartatuM hoya, svAvasthAmAM paNa jeonuM mana dharmamAM hetuM nathI tevAne, AvI kahelI kAyasthiti baMdhAya che. mATe ekAMte ekendriyAdi jAtimAM praveza nivAraNa karanAra, tema ja bhavamAM utpanna thanArA aneka duHkharUpa agnine olavanAra dharmane viSe sarva pramAdasthAnane tyAga karIne potAnI zakti anusAra mArgAnusArI samyaga pravRtti karavI joIe. (18) samyagdharmamAM prayatna kare-ema kahyuM, eTale samyabhAvane samajAvatAM kahe che- sammattaM puNa itthaM, suttANusAreNa jA pavittI u / sutta-gahaNammi tamhA, pavattiyavvaM ihaM paDhamaM // 19 // sarvajJa bhagavaMtanA AgamanA anusAra je caityavaMdana, Avazyaka kriyA AdinI pravRtti karavI, te samyaktva. A mATe sUtra bhaNavA viSe prathama prayatna karavo jarUrI che. gAthArtha jaNAvI have TIkAryuM kahe che - parama puruSArtha-mokSane anukUla bhAvanA kalApane sUcavanAra, saMsArarUpa kedakhAnAmAMthI bahAra kADhanAra evA aMgabAhya Avazyaka. tema ja aMgapraviNa AcArAMgAdi zrata grahaNa karavAmAM AMdhaLAne aNadhArI AMkho prApta thAya ane tene je AnaMda thAya, tevo AnaMda zrata grahaNa karatI vakhate thAya. zrata grahaNa karavAnI prathama pravRtti karavI joIe. je mATe kaheluM che ke - "pahelAM jJAna ane jJAna pAmavAthI tenA phaLarUpe dayA eTale virati-saMyama ane uttarottara sarva saMyama jJAnathI pAmI zakAya che. bicAre ajJAnI zuM puNya ane zuM pApa ? e kayAMthI jANI zakaze ? zAstra sAMbhaLIne kalyANa kema karI zakAya ke pApa kema baMdhAya ? te jANI zakAya che ane puNya ke pApa e baMne zAstra zravaNa karavAthI jANI zakAya che ane e jANyA pachI je kalyANakAraka hoya, te AcarAya che." (19) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayathI vidyA-siddhi [ 49 te sUtra grahaNa karavuM hoya te vinayAdi guNavALA banIne ja ziSya grahaNa karavuM. te ja Icchita phaLa ApanAra thAya che. vinayAdi guNa vagara dhArelAM phaLa meLavI zakAtAM nathI. te ja vAta zAstramAM kahelA duSTAntathI spaSTa karatA kahe che-- celUNuM rANIne dohalo utpanna thayo ke, "eka staMbhavALA mahelamAM kIDA karuM." eTale zreNika rAjAnI AjJAthI abhayakumAra vanamAM gayA, viziSTa prakAranA vRkSane dekhI adhivAsana arthAt vRkSanA adhiSThAyaka devanI AjJA meLavavA mATe puSpa, caMdanAdikathI pUjA karI kApavAnI rajA mAgI. eTale tyAM vAsa karanAra vyaMtaradeva prasanna thayA ane dhAraNA pramANeno suMdara mahela taiyAra karI Apyo. (20) gAthArtha. vizeSa hakIkata kathAthI jaNAve che- vinayathI vighA-siddhi jenA daDha samyakatvathI khuza thayela IdramahArAjA vaDe ati prazaMsA pAmelA zreNika nAmanA rAjA rAjagRha nagaramAM rAjya karatA hatA. samagra aMtaHpuramAM sarva rANIomAM mukhya evI celUNa nAmanI tene vallabhI hatI ane cAra buddhiyukta evA abhaya nAmanA maMtrI tema ja putra hatA. keIka samaye cahnaNa rANIne garbhanA prabhAvathI dohelo utpanna thayA ane rAjAne kahyuM ke, "mArA mATe ekathaMbhiya mahela taiyAra karA." duHkhe karIne rokI zakAya evI strIhaThathI saMtApa pAmelA rAjAe rANInI vAtane svIkAra karI abhayakumArane AjJA karI. tyAra pachI te eka suthArane sAthe laI staMbha mATe mahA aTavImAM gaye. tyAM teoe ghaTAdAra ane ghaNI moTI DALIovALuM vRkSa joyuM. "A vRkSa kaIka devathI adhiSThita haze" ema vicArIne abhayakumAre upavAsa karavA pUrvaka vividha prakAranAM puSpo ane dhUpavaDe vRkSanI adhivAsanA karI. abhayakumAranI buddhi ane bhaktithI raMjita thayelA vRkSavAsI deve rAtre sutelA abhayane kahyuM ke, "he mahAnubhAva ! A vRkSane chedIza nahiM. tuM ghare jA. huM puSpa, phalo, ane sarva Rtuo sAthe bhegI thAya evA vRkSevALA bagIcAmAM eka staMbhavALo prAsAda taiyAra karAvI ApuM chuM. A pramANe pratiSedha pAmele abhaya suthAra sAthe potAnA ghare gayo, deve paNa ArAma sahita te mahela banAvyuM. tyAM devInI sAthe vicitra kIDA karatA ane ratisAgaramAM DUbelA rAjAnA divaso AnaMdamAM pasAra thatA hatA. - have te nagaramAM nivAsa karanAra caMDAlanA mukhInI patnIne garbhanA kAraNe Amraphala khAvAne dehalo thayo. doDala pUrNa na thavAthI dararoja tenAM sarva aMgo dula thavA lAgyAM. patnIne tevA prakAranI durbala thayelI dekhIne patie pUchayuM ke, "he priye! tane manamAM zuM ciMtA che?" "pAkela Amraphala khAvAne dehale thayo che"--ema jaNAvyuM. tyAre caMDAle kahyuM ke, "te mATe atyAre akAla kahevAya. jo ke akAla che, te paNa he priye ! ke prakAre tene meLavI ApIza, mATe dhIraja rAkha. rAjAne sarva RtunAM phaLa utpanna thAya tevo bagIco che ema sAMbhaLeluM che. te bagIcAnI bahAra Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 || upadezapada- anuvAda ubhA rahelA teNe pAkelA AmraphavALuM vRkSa je yu-eTale rAtre avanAminI vidyAnA prabhAvathI vRkSa-DALI namAvIne Amraphala grahaNa karyA. pharI ujJAminI vidyAthI zAkhAne visarjana karIne harSa pAmelA patie patnIne Amraphala arpaNa karyA. dehalo pUrNa thavAthI te garbhane vahana karavA lAgI. have eka bIjA vRkSo tarapha najara karatA rAjAe AgalA divase dekhelAM phaLonI laMba Aje khAlI dekhIne rakhevALa puruSane pUchayuM ke, are ! ahIMthI AmraphaLanI laMba koNe toDI ?" teoe kahyuM ke-"he deva ! ahIM keI bIje puruSa Avela nathI, bIjuM AvatA-jatA puruSanAM pagalAM pRthvItalamAM paNa paDelAM dekhAtAM nathI. mATe he deva ! A paNa eka Azcarya jaNAya che. A * koI manuSya sivAyanuM sAmarthya jaNAya che." AmAM bIjuM zuM karI zakAya ? ema vicArIne rAjAe abhayane kahyuM ke-"he putra ! AvA prakAranAM kArya karanAra corane jaldI pakaDI lAva. Aje phaLonuM haraNa karyuM, to AvatI kAle strInuM paNa haraNa karI jAya. tyAra pachI bhUmitala sudhI mastaka namAvIne eTale pitAjIne namaskAra karIne, "mahAkRpA ema kahIne abhayakumAra traNa mArgo, cAra mArgo upara corane zodhavA mATe prayatna karavA lAgyA. keTalAka divaso pasAra thavA chatAM ceranI mAhitI maLatI nathI, eTale abhayakumAra manamAM vadhAre ciMtA karavA lAgyA. daramyAna nagara bahAra Indra-mahotsavamAM naTe pitAnI kaLA batAvavA mATe khela zaru karyo, temAM nagaranA ghaNA loko ekaThA thayA hatA. tyAM abhaya paNa gayA ane tenA bhAva jANavA mATe kahyuM ke, "he loko ! jyAM sudhI naTa na Ave, tyAM sudhI huM eka kathAnaka saMbhaLAvuM, te sAMbhaLo. lokee kahyuM ke, "he nAtha ! bhale kahe." vasaMtapura nAmanA nagaramAM jIruM zeThanI kanyAne dAridyathI parAbhavita thavAnA kAraNe pitAe paraNAvI na hatI. kanyA bahu moTI vayavALI thaI, eTale vara meLavavAnI IcchAthI te kAmadevanI pUjA karavA lAgI. eka bagIcAmAMthI pupa cerIne jatI hatI, eTalAmAM maLI AvI pahoMcyo ane vikAra-buddhithI kaMIka kahyuM. tyAre kumArIe mALIne kaho ke, "tane bahena, ke beTIo mArA sarakhI nathI ke kuMvArI kanyAne tuM Ama kahe che. tyAre mALIe kahyuM ke, jyAre tArAM lagna thAya eTale pati pAse javA pahelAM mArI pAse AvavuM" e kabUlAta kare te ja tane cheDIza, nahIMtara nahIM cheDIza." e vAta svIkArIne te pitAnA ghare gaI. koIka samaye tuSTa thayelA kAmadeve zreSTha maMtrIputra vara Ape. sArA muhUrta-samaye pANigrahaNa-vidhi thayo ane sUryAstasamaya thayo. kAjaLa ane bhamarA sarakhI chAyAvALI aMdhakAra-zreNI dizAmAM phelAvA lAgI, divasanA bhAgamAM plAna banelA kumudakhaMDanAM maMDalo vikasita thayAM ane caMdramaMDalane udaya thayo. have vicitra ranamaya AbhUSaNathI alaMkRta thayela sarvAgavALI te navoDhAe vAsabhavanamAM AvIne bhartArane vinaMti karI ke, "AgaLa mALI sAthe meM kabUlAta ApelI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayathI vidyA-siddhi [ 51 che ke, ' lagna karyA pachI mAre prathama tenI pAse javuM-mATe mane tyAM javAnI AjJA Ape.' A satya pratijJAvALI che'-ema mAnatA patie javAnI rajA ApI. eTale zreSTha AbhUSaNeA paherIne jatI hatI, tyAre nagaranI bahAra cArAe dekhI. 'mahAnidhi prApta thayA ' ema eTalatA cArAe pakaDI, eTale teNe peAtAnA sadbhAva jaNAvyeA. cArAe kahyu', 'bhale jaldI jA, paraMtu pAchI Ave, tyAre ameA tArAM AbhUSaNNA lUTIne nAsI jaizuM.''bhale, ema karIza' ema kahI te AgaLa cAlI ane amAge AvI tyAM caMcaLa kIkIthI uchaLatA netravALA, raNuaNu zabda karatA lAMkhA dAMtavALA, paheALA karelA bhayaMkara mukha peAlANavALA, 'lAMbA kALathI bhUkhyA chuM, mATe ' Ava Ava' ema khelatA, atyaMta bhaya lAge tevA zarIranI khIhAmaNI AkRtivALA, jenI sAmu' dekhI na zakAya tevA rAkSasane joyA. teNe paNa pakaDIne rokI, eTale tene paNa peAtAnA paramAtha jAnyA, eTale cheADI. khagIcAmAM jaIne sukhethI sUtelA mALIne jagADIne kahyuM ke, ' huM suMdara dehavALA! te huM atre AvI paheAMcI chuM.' mALIe kahyuM ke, AvA rAtrinA samaye AbhUSaNa paherelI ekalI kevI rIte AvI zakI ? A pramANe pUchAelI khAlAe je banyuM hatuM te jaNAvyuM; tyAre mALI vicAravA lAgyA ke, 'khare khara satya pratijJA pALanArI mahAsatI che.' ema vicAratAM tenA caraNamAM paDI namaskAra karI mALIe tene mukta karI. tyAra pachI rAkSasa pAse paheAMcI ane mALIneA anele vRttAnta jaNAvyeA. 'ahA ! A kumArI mahAprabhAvavALI che.' ema kahIne cheDI dIdhI. rAkSasa paNa page paDyo. tyAMthI mukta thaine cAra pAse gai ane pahelAMnA anelA sa vRttAnta jAgye. cArAe paNa atizaya prabhAvavALI dekhI tenA tarapha utpanna thayelA pakSapAtavALA teoe page paDIne AbhUSaNa-sahita pAtAnA ghare vidAya karI. have AbhUSaNa sahita, akSata dehe akha`Dita zIla-sahita pati pAse paheAMcI anelA sarva vRttAnta jaNAvyA. khuza thayelA pati sAthe AkhI rAtri sUI gaI. prabhAta samaya thayA, eTale ma`trIputra vicAravA lAgyA. IcchAnusAra rahenAra, sArA rUpavaMta, sukha-duHkhamAM samAna bhAgIdAra, gupta vAtane gaMbhIratAthI chUpAvanAra, evA mitrane ane mahilAne bhAgyazALIe ja jAgIne dekhe che. "--ema vicArIne tene samagra gharanI svAminI banAvI. kAraNa ke, 'niSkapaTa prema haiyAmAM rAkhanAra pratye zuM evuM che ke je na samarpaNu karAya ?' A pramANe pati, cAra, rAkSasa ane mALImAMthI keANe duSkara tyAga karelA gaNAya ? te mane kaheA. 66 je IrSyALu hatA, temaNe kahyuM ke, 'he svAmI! patie duSkara karyuM, kAraNa ke, teNe parapuruSa pAse javA rAtre anumati ApI.' kSudhAtura khelyA ke, rAkSase duSkara kArya karyuM, kAraNa ke, lAMkhA samayanA bhUkhyA hovA chatAM paNa tema ja bhakSya chatAM paNu bhakSaNa na karyuM.' parastrI bhagavanArAoe kahyu ke, * he deva ! ekaleA mALI ja duSkarakAraka gaNAya. kAraNa ke, pAte meLavI chatAM paNa jeNe tyAgI.' caMDALe kahyuM ke, game tema hoya, paNa cArIe duSkara kArya karyuM gaNAya. kAraNa ke, ekAMta chatAM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para ] upadezapada-anuvAda suvarNanA dAgInA sahita tene javA dIdhI." A pramANe caMDALe kahyuM, eTale abhayakumAre corano nizcaya karyo. pachI pakaDAvIne kahyuM ke, "bagIce kema bagADyo?" caMDALe kahyuM ke, "he nAtha ! mArI vidyAnA baLathI." e samagra vRttAnta zreNikane kahyo. rAjAe kahevarAvyuM ke, tArI vidyAo je tuM mane Ape, to tuM chUTI zake, nahiMtara tArA prANa levAze." caMDALe vidyAdAna karavAnuM svIkAryuM. have zreNika rAjAe rAjasiMhAsana upara besIne vidyA bhaNavAnuM zaru karyuM. vAraMvAra pado belAvI gokhe che, ghaNo prayatna kare che, paraMtu rAjAne vidyA AvaDatI nathI; eTale rAjA caMDALa upara roSAyamAna thaIne kahe che ke, "tuM mane vidyA barAbara Apato nathI." tyAre vacamAM abhaye kahyuM ke, he deva Apane vidyA nathI AvaDatI, temAM tene a85 paNa doSa nathI. vinayathI grahaNa karelI vidyAo sthira ane phaLa ApanArI thAya che. te A caMDALane siMhAsana upara besArI Apa nIce pRthvI upara besIne vinaya-sahita have bhaNe, jethI ! vidyA AvaDI jAya." te ja pramANe rAjAe karyuM, eTale vidyAo jaladI rAjAmAM saMkrAta thaI. tyAra pachI atyaMta snehIjana mAphaka tene satkAra karI vidAya karyo. mATe je A lokanAM tucha kArya sAdhI ApanAra vidyA paNa hRdayamAM bhAva-bahumAna rAkhIne meLavI zakAya : che ane hInajAtinA gurune paNa ati vinaya karavAthI ja meLavI zakAya che, te pachI samasta manavAMchita padArtha devA samartha jinavacana ApanAra pratye DAhyo puruSa vinayathI vimukha kema banI zake ? (67) bAkInI saMgrahaNI gAthAno bhAvArtha - deve ekathaMbhiye mahela banAvI Ape, tema ja mahelanI cAre dizAmAM vasaMta, grISma, varSA, zarada, hemaMta ane zizira ema chae Rtu sAthe rahe-tevA prakAranAM phaLe, phUle dararoja dareka RtunAM sAthe utpanna thAya, te bagIco paNa deve karI Ape. kaIka samaye caMDAla-patnIne Amraphala utpanna na thAya tevA samaye Amraphala khAvAno dehalo thaye. cAMDAle potAnI vidyAnA baLathI te bagIcAmAMthI AmravRkSanI zAkhA namAvIne A praphala teDI lIdhAM. tyAra pachI zreNika rAjAe phala vagaranI zAkhA dekhI kepa karyo ane abhayane cAra zodhavAnI AjJA ApI. (21) tenI zodha karatAM IndramahotsavamAM naTanA khela-prasaMge ekaThA thayelA lokone abhayakumAre eka moTI kanyAnI kathA saMbhaLAvI. (22) keIka kumArI pati meLavavA mATe, kAmadevanI pUjA mATe bagIcAmAMthI vagara rajAe pupo teDIne jatI hatI, tene mAlIe aTakAvI. "lagna karyA pachI prathama mArI pAse AvavuM." e zarate mukta karI. lagna thayA pachI Agale vRttAnta kahI patinI rajA laI mALI pAse gaI. (23) mArgamAM jatAM jatAM core ane rAkSasa maLyA. temane yathArtha hakIkata jaNAvI, tethI teoe paNa vaLatAM AvavAnI zarate mukta karI. anukrame te zarata pramANe mALInI pAse AvI. mALIe khalanA karyA vagara, Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayathI vidyA-siddhi [ 53 sphaTika u5la sarakhI ujajavala zIlavALIne rAkSase bhakSaNa na karyuM, coroe paNa na lUMTI-evA prakAranI akhaMDita zIlavALI pati pAse AvI pahoMcI. tyAra pachI abhaye lokone pUchayuM ke, mAlI, rAkSasa, cAra ane pati A cAramAMthI koNe duSkara kArya karyuM? tyAre prekSakagaNe potapotAnA abhiprAya jaNAvyA. (24) IrSALu, bhakSaka, cora viSayaka abhayane jJAna thayuM, eTale mAtaMga-corane pakaDyo. pUchyuM ke, "bahAra rahIne te kevI rIte Amraphalo grahaNa kya?" "vidyAnA prabhAvathI." abhaye e hakIkata zreNikane nivedana karI. caMDAlane e vidyAdAna ApavAnI zikSA karI. caMDAle te svIkAryuM. zreNikane vidyAdAna ApavAnuM zaru karyuM. AsanabhUmi caMDAlane ApI, pite siMhAsana para beThA. zreNikane vidyA na pariNamI-na AvaDI. (25) tethI rAjAne kopa thaye ke, tuM mane barAbara vidyAdAna karato nathI." caMDAle kahyuM ke, "huM temAM bilakula vitatha karato nathI." abhaye kahyuM ke, "vidyA lenAre vinaya karavo joIe, avinayathI vidyA maLatI nathI." Ape bhUmi upara ane tene siMhAsana para besADavo joIe. pachI rAjA pRthvI upara beThA. caMDAlane siMhAsana para besADyo. tyAra pachI rAjAne caMDAlanI DALa namAvavAnI ane uMcI karavAnI vidyAo AvaDI gaI-e ja pramANe bIjA viSayamAM paNa vidyA grahaNa karanAre vinaya karavo joIe. je mATe kahevuM che ke-"vinayathI bhaNeluM zrutajJAna kadAca pramAdathI bhUlI jAya, to paNa bIjA bhavamAM jaldI yAda AvI jAya, athavA te kevalajJAna pAme." (26) - A ja vAta anvaya ane vyatireka-savaLI avaLI rItithI kahe che - bhaNavAnI mAMDalI besavAnI hoya, te sthAna para kAje le, gurunuM Asana taiyAra karavuM, dvAdazAvata vaMdana, kAyotsarga kare vagere siddhAMtamAM kahela vidhithI, sUtra ane artha ApanAra AcAryane vinaya-Ave. tyAre ubhA thavuM, Asana ApavuM, paga pakhALavA, vizrAmaNu karavI, yogya AhAra, pANI, auSadha lAvI ApavAM, temanA cittanI prasannatA rahe, tema temanI IcchAne anusaravuM-AvA prakArane vidhipUrvakana guru-vinaya kare. A pramANe zreNika rAjAnA nyAyathI sUtra-pariNati, sUtra-arthanI paripATI grahaNa karavAmAM Ave, to te jJAna AtmAnI sAthe ekyabhAve prApta thAya che. arthAt AtmAne jJAna AvaDI jAya che. sAro upAya karyA pachI potAnuM sAdhya pAra pAmyA sivAya rahetuM nathI. te sivAya avidhi ane guruno avinaya karIne sUtra, artha grahaNa kare te, viparIta sAdhyane sAdhanAruM thAya. sUtra grahaNa karyAnuM phala to yathAvasthita utsarga apavAda-sahita zuddha heya, upAdeya padArthonuM jJAna ane tenA anusAra caraNa-karaNanI pravRtti sAcI dizAmAM thAya. avidhi ane gurunA vinayarahita evA doSavALA AtmAne sUtra grahaNanI pravRtti kadAca thAya, te paNa jJAna ane caraNa-karaNa viparIta thAya. (27) daSTAMta dvArA viparIta phala jaNAve che - vara-tAva hoya te vakhate ThaMDuM parpaTaka (pittapApaDo) aiSadha paNa pittAdinA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] upadezapada-anuvAda prakopathI utpanna thayela tAvamAM deSaphala karanAra thAya che, to pachI bIjA prakopanA kAraNabhUta ghI vagere to sannipAta vagere mahAroganA kAraNabhUta padArthanI zI vAta karavI? "he bhavyAtmA! A vastu te jagatamAM siddha ane pratyakSa che." A pramANe daSTAnta batAvIne rASTratikamAM joDatAM kahe che. e pramANe sarvajJA bhagavaMte nirUpaNa karelA jIva, ajIva vagere padArthomAM nitya, anitya vagere vicitra paryAya-paraMparA rahelI che. tenI viparIta zraddhA karavA rU5 mithyAtva, te mithyAtvarUpa varane AtmAmAM udaya thAya. mithyAtva mithyAtva sAta prakAranAM kahelAM che -1 ekAMtika, 2 sazayika, 3 vanayika, 4 pUrvavyugrAha, 5 viparItaruci, 6 nisarga mithyAtva ane 7 mUDhadaSTi. jinezvarae kahelA padArthonI azraddhA karavA lakSaNa aikAMtika Adi sAta bhedevALuM mithyAtva kaheluM che. jIva sarvathA kSaNika ke akSaNika, saguNa ke nirguNa ja che ema kahevuM te 1 ekAMtika mithyAtva. vItarAga sarva jIva, achavAdi padArtho kahelA che, te sAcA haze ke nahiM ema saMkalpa kare, te 2 sazayika mithyAtva. sarve Agama-zAstra, liMga-veSavALA sarva de, sarva dharmo haMmezA sarakhA ja che-evA prakAranI je buddhi hoya, tene jinezvaroe vinayika mithyAtva kaheluM che. cAmaDIyAnA ToLAmAM cAmaDAnA TUkaDAnuM bhajana hoyatevA kuhetu ane kudaSTAMtathI bharamAvelo sAcA tatvane na pAme, te 4 pUrvayuddhagrAhI mithyAtva. tAva AvelAne madhurarasa cakhADo to kaDavo lAge ane kaDavo madhura lAge- tema khoTAne kharuM mAne, te pa viparItaruci nAmanuM mithyAtva. janmAMdha puruSa jema sArA ke kharAba rUpane sarvathA na jANe, tema je tattva ke atavane svarUpathI na jANe, te 6 nisarga mithyAtva. yukta-ayuktane vicAra na karanAra rAgIne deva kahe, strI, parigraha AdinA saMgavALAne guru kahe, prANInI hiMsAmAM dharma kahe, te 7 mUDhadaSTi mithyAtva kahevAya. AvA bhedevALuM mithyAtva duHkhe karIne nivArI zakAya tevAM gADha duHkha karanAra hevAthI javara roga-vizeSa temAM utpanna thAya. Ane tAtparyAthe e samaja ke, jema tAva Avyo hoya, tyAre tene utAravA mATe ApeluM auSadha guNa karanAra thatuM nathI, paraMtu ulaTuM moTA deSane utpanna karanAruM thAya che. (keTalAMka oSadhothI rIekazanavadhAre darada utpanna thAya che.) e ja pramANe sUtra paNa saMsAranI vyAdhi ane pIDAone rokanAra evA zreSTha auSadha samAna hovA chatAM durvinIta svabhAvavALA ane avidhi karanAra jIvane mahA mithyAtvanA udayamAM avaguNa karanAra thAya che. A ja vAta bIje sthaLe paNa jaNavelI che ke-sAte prakAranA mithyAtvathI mohita evA jIvane, viSa vyApelAne athavA jene sarpa karaDyo hoya ane tenuM jhera zarIramAM vyApI gayuM hoya, tyAre tenI parIkSA Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurue gya ziSyone kamathI sUtra-dAna karavuM [ 55 karavA mATe sAkara khavarAve, to kaDavI lAge ane liMbaDAne rasa pAya te mITho lAge, tema mithyAtva-jhera vyApelA AtmAne to viparIta jaNAya. tathA navA AvelA tAvamAM zAmaka auSadha paNa nukazAna-kAraka thAya che, tema aprazAMta mativALA pAse zAstranA sAcA padArtho jaNAvavAmAM Ave, te te tene deSa-nukazAna karanAra thAya che. jema sarpa dUdhapAna kare, to paNa viSane tyAga karatuM nathI, tema kudaSTivALo-mithyAtvI jinavacana bhaNavA chatAM paNa mithyAtvane tyAga karato nathI. (28) A pramANe ziSya viSayaka upadeza ApI have guru saMbaMdhI upadeza kahe che- sUtradAna-kama gurue paNa vidhi sahita yogya ziSyone sUtranA anusAra sUtradAna karavuM joIe. A viSayamAM siddhAcAryanuM udAharaNa anusaravuM. have A ja gAthAne artha vivaraNakAra vistArathI kahe che. "zAstranA prApta karelA yathArtha arthane je kahe, te guru -zabdanI vyutpattithI vyAkhyA karI. gurunA nAmane sArthaka karanAra, pitAnA ane anya matanA darzanenAM zAstranA jANakAra, sAmAnA Azayane samajanAra, parahita karavA sadA tatpara evA je yati-sAdhavizeSa, te guru. teNe paNa zruta-ratna vidhi sahita kramapUrvaka egya ziSyane ApavuM. ekalA zikhe ja vidhi ane vinaya sahita sUtra grahaNa karavuM-ema nahiM, paraMtu gurue paNa AgaLa jaNAvIzuM, tevA yogya-pAtra ziSyane sUtra-ratnanuM dAna karavuM, paraMtu ayogya ziSyane na ApavuM. kaheluM che ke, "vinayathI namra heya, be hAthathI mastake aMjali karato hoya, cittane pArakhI gurunA kAryane jaladI karanAra hoya, te pramANe gurunA cittane prasanna karavAmAM Ave, te tevA prasanna thayelA gurumahArAja tarata mokaLA manathI ghaNA prakAranA sUtrArtho Ape." tathA-"pUrNa vinaya-sahita deza ane kAlAnusAra saMyamanA sAdhanabhUta yogya upadhi ane egya dravyo lAvI ApanAra, gurunA cittane oLakhanAra, gurunI anukULatA pramANe vartanAra ziSya zrutajJAna sArI rIte meLave che." kevI rIte? "vyavahArabhAgya sUtramAM kahelA kramathI. akramathIeTale AgamamAM jaNAvela kramanuM ullaMghana karanAra jaDa nakakI tene kevI thAya che. AgamathI ja A sarva vyavahAra vyavasthita rIte cAle che. je temAM keI haTha kare, to kharekhara te ajJAnIne saradAra che." sUtramAM kahelA kramane anusAra te A pramANe samajavuM--"traNa varasane dIkSA-paryAya thayo hoya tevA sAdhune AcAra-praka9pa nAmanuM adhyayana, cAra varasanA paryAyavALAne sUyagaDAMga sUtra, pAMca varasanA paryAyavALAne dazAzrutaskaMdha, bRhatka9pa ane vyavahAra sUtra, ATha varSanA paryAyavALAne sthAnAMga ane samavAyAMga sUtro, daza varSanA paryAyavALAne vivAha-prajJati eTale ke bhagavatI sUtra gadvahanapUrvaka bhaNAve. jo ke, dareka sUtro yogo dvahanapUrvaka gurumahArAja bhaNAve che. agiyAra varSanA paryAyavALAne khuDriyA vimAna vigere adhyayane bhaNAvavAM. bAra varSa paryAyavALAne aruNAvavAI Adi pAMca adhya Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda yane, tera varSa paryAyavALAne usthAna gruta Adi cAra, cauda varSa paryAyavALAne AzIviSa bhAvanA adhyayana bhaNAvavuM-ema jinezvarae kaheluM che. paMdara varSanA dIkSitane daSTiviSa bhAvanA adhyayana bhaNAvavuM. seLa varSa ane temAM uttarottara eka varSa paryAya vadhatuM jAya, temane anukrame cAraNa bhAvanA, mahAsuviNa bhAvanA, teyagnanisaga sUtra bhaNAvavAM. ogaNIza varSanA paryAyavALAne daSTivAda nAmanuM bAramuM aMga bhaNAvavuM ane saMpUrNa viza varSanA paryAyavALA sAdhune sarva sUtra bhaNavAno ane gurue bhaNAvavAno adhikAra che. sAvIne AzrIne sUtrane anusAre e vyavahAra che ke, akAlacArIpaNuM Adina tyAga karavo. akAlacAritvanuM lakSaNa A pramANe samajavuM--"aSTamI, pAkSika, tathA vAcanA-kALa sivAyanA samayamAM sAdhunA upAzraya ke rahevAnA sthAnamAM AvatI sAdhvIene akAlacArI kahevAya." A viSayamAM sUtrAnusAre sUtradAna ApavAmAM siddha nAmanA AcArya daSTAMtarUpa che. daSTAnta AharaNa paNa kahevAya. jenAthI AkarSaNa karAya, pratIti-zraddhA-vizvAsa utpanna karAya, te AharaNa athavA daSTAnta kahevAya. (29) 30 thI 34 gAthAmAM siddhAcArya viSayaka saMgrahArtha jaNAvyuM che. jene vistAra vivaraNakAra kathA dvArA kahe che - siddhAcArya-kathA A ja jambudvIpamAM bharatakSetramAM IndrapurI samAna vibudha eTale devatAo ane paMDitonA hRdayane Azcarya pamADanAra, niraMtara pravartatA mahAmahotsavavALI, zrIvAsupUjya svAmInA vaca(da)na rUpI caMdrathI vikasita thayela, bhavya rUpI kumudavanathI yukta, viSNunI mUrtinI jema lakSmIthI zobhatI ane jayapatAkAvALI caMpA nAmanI purI hatI. tyAM kuberanA dhanabhaMDArane paribhava karanAra, guNothI viziSTa dhana nAmane dhanapati rahe hato. tene tAmraliptinA rahevAsI vasu nAmanA vepArI sAthe niSkapaTa bhAvavALI maitrI baMdhAI jainadharmanuM pAlana karavAmAM tatpara, uttama sAdhuonA caraNanI sevA karanAra evA teonA divase pasAra thatA hatA. eka samaye pitAnI paraspara prIti kAyama mATe TakI rahe te mATe dhanazeThe potAnI suMdarI nAmanI putrI vasu zeThanA naMdaputrane ApI. sArA muhUte ghaNA ADaMbarathI, ghaNuM dhana kharacIne bhuvanane Azcarya pamADe tevo lagnamahatsava karyo. have naMda pUrvopArjita puNya-vRkSanA pratApe suMdarInI sAthe viSayasukha bhagavate divase pasAra karato hato. te atinirmala buddhivALo hovAthI jinamatano jANakAra hato. keIka samaye tene vicAra AvyuM ke, "je puruSa vyavasAya ane vaibhavathI rahita hoya, te lokamAM niMdAya che ane te kAyara gaNAya che. tenI pahelAnI lahamI paNa jaladI cAlI jAya che. mATe bApa-dAdAnI paraMparAthI cAlyo Avate vahANane dha che. zaru karuM. pUrva puruSee upArjana karela dhanane vilAsa karavo-emAM mArI kaI zobhA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAcArya-kathA [ 57 gaNAya? je kaI pitAnI bhujAthI upArjana karela dravyathI dararoja yAcakonA manevAMchita pUrNa karatA nathI, tevAmAM jIvatara A jagatamAM zA kAmanuM? je vidyA ane parAkramathI prazaMsA pAmelI vartaNuka vaDe jIvana pasAra kare che, tenuM jIvatara abhinaMdanIya che. bIjAnA jIvananI kiMmata gaNAtI nathI. A jagatamAM jaLanA parapoTA samAna aneka puruSa utpanna thAya che ane vinAza pAme che, paraMtu paropakAra-rahita tevAthI zuM lAbha? sajajana puruSanA guNonA kIrtana-samaye dAnAdi guNa-samUhathI jenuM prathama nAma levAtuM nathI, te paNa kevI rIte prazaMsanIya gaNAya?"--ema vicArIne sAme pAra na maLatAM kariyANAothI vahANa bharAvyuM ane dariyApAra jaLa-musApharI karavAnI taiyArI karAvI. paradeza javA utsuka patine dekhIne tenA virahathI kAyara banelI, atyaMta zoka pAmelI suMdarI Ama kahevA lAgI ke, "he Arya putra! huM paNa tamArI sAthe ja AvIza. premathI tamArAmAM paravaza baneluM citta kaI prakAre huM sthira rAkhI zakatI nathI." ema kahyuMeTale gADha snehabhAvathI AkarSAyelA naMde te vAta svIkArI. tyAra pachI nIkaLavAne samaya thaye, eTale baMne uttama yAnapAtramAM ArUDha thayA, tema ja hema-ema AnaMdathI sAme pAra pahoMcI gayA. (20) vahANamAM bharI gayelA mAlane vecI nAkhe, temAM sArI kamANI thaI. tyAMthI bIjuM durlabha kariyANuM kharIda karIne pAchA pharatAM samudramAM pUrvakRta karmanI pariNatinA ge, sakhata pavana phUMkAvAnA kAraNe vahANa DolavA lAgyuM ane kSaNavAramAM tenA seMkaDo TUkaDA thaI gayA. chatAM tevA prakAranI bhavitavyatAnA yoge te baMnene pATIyAM maLI gayAM ane teo jaldI eka kinAre AvI pahoMcyA. "deva na dhAreluM banAve che ane sArI rIte banelAno vinAza kare che. evA devage eka-bIjAnA viyoganA kAraNe duHkhI banelA teone meLApa thayo. tyAre harSa ane zokanA mizrabhAvane anubhavatI suMdarI uchaLatA daDha snehAnurAgathI ekadama naMdanA kaMThamAM dainyabhAvathI vaLagI paDI. aTakyA vagara eka sarakhAM gaLatAM azruothI jANe samudranA saMgathI lAgelAM jaLabinduone pravAha choDatI hoya tema jaNAtI hatI. tyAre koI prakAre dhIraja dhAraNa karI naMde kahyuM ke-"he suMdarI ! Ama atyaMta plAnamukha karIne zeka zA mATe kare che? he mRgAkSI ! A jagatamAM evo koNa janme che ke, jene saMkaTa utpanna thayAM nathI ? athavA to janma-maraNa thatAM nathI. he kamala sarakhA mukhavALI ! AkAzanA cUDAmaNi samAna sUryanI paNa haMmezAM udaya, pratApa ane asta evI dazAo thAya che. athavA to te jina-pravacanamAM ema nathI sAMbhaLyuM ke, "Indro paNa pUrvakRta sukRtanA kSayamAM duHkhI avasthA anubhave che. he sutanu ! karmAdhIna cho e ATalA duHkhano za zeka kare? kAraNa ke, jIvanI sAthe duHkhanI zreNI paDachAyAnI jema bhamyA ja kare che." A ane evAM bIjAM vacanothI suMdarIne AzvAsana ApIne muhUtakALa vizrAMti laIne bhUkha-tarasathI kheda pAmelo naMda priyAnI sAthe cAlavA lAgyo. have suMdarIe kahyuM ke, Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ]; upadezapada-anuvAda he priyatama ! mane khUba thAka lAge che, mane tRSA sakhata lAgelI che, have eka paNa DagaluM AgaLa cAlavA samartha nathI." tyAre naMde kahyuM ke, "he priye! tuM kSaNavAra ahiM vizrAma kare che, jethI huM tArA mATe kyAMyathI pANI ANa ApuM." patnIe e vAta svIkArI, tyAre naMda najIkanA pradezamAM jaLanI tapAsa karavA mATe tene tyAM mUkIne ekadama gaye. yamarAjA sarakhA phADelA bhayAnaka mukhavALA, tIvra sudhA pAmelA, ati capaLa laTakatI jIbhavALA siMhe naMdane dekhyo. eTale bhayathI kaMpatA, anazana Adi karavA lAyaka kAryane visarI gayelA, Arta-raudra dhyAnane pAmelA, zaraNa vagaranA tene siMhe phADI khAdho. chelI vakhate vagara paccakakhANe ane navakAranuM smaraNa karyA vagara ArtadhyAna-sahita bAla-maraNa pAmavAnA doSanA kAraNe samyakatva ane zrataguNathI rahita evo te nada te ja vanakhaMDamAM vAnarapaNe utpanna thayo. A bAju rAha jotI suMdarI eka divasa vItI gaye, to paNa naMda pAcho na Avya-eTale laeNbha pAmI. atyAra sudhI pAchA na pharyA, eTale nizcaya thayo ke, jarUra mRtyu pAmyA." ema vicAratI te dhasa karIne bhUmitalamAM DhaLI paDI. mUcchathI bIDAI gayelAM netravALI, maDadAnI jema kSaNavAra niSTa thaI gaI. vananAM puSponI gaMdha bharelA vAyarAthI kaMIka prApta thayelA cetanavALI teNIe dIna banI rudana zaru karyuM. sajajaDa duHkhathI mukta pikAra karatI A pramANe vilApa karavA lAgI-"he Aryaputra! he jinendranA caraNa- kamalanI pUjAmAM rasika ! he saddharmanA mahAbhaMDAra ! tamo kyAM gayA? teno mane pratyuttara Apo. he nirdaya deva ! dhana, svajana, ghara sarvano nAza karyo, chatAM haju tane saMtoSa thaye nathI ? ke, jethI he anArya! teM mArA Aryaputrane atyAre nidhana pamADyA. he pitAjI ! putrIvatsala he mAtAjI ! niSkapaTa nehavALA tamo duHkhasamudramAM DUbelI tamArI putrInI kema upekSA karo cho ? A pramANe lAMbA kALa sudhI vilApa karIne sajajaDa parizramanA kAraNe thAkelA zarIravALI hatheLImAM sthApana karelA vadanavALI ati tIrNa duHkhane anubhavI rahelI hatI. te samaye azvonI kIDA karavA mATe tyAM AvI pahoMcelA zrI pura nagaranA priyaMkara nAmanA rAjAe koI prakAre dekhIne vicAryuM ke, "A zuM zApa pAmelI koI devAMganA haze ? ke kAmadevathI viraha pAmelI rati haze?" ke vanadevI ke kai vidyAdharanI ramazuM haze?" Azcaryacakita manavALA te rAjAe tene pUchayuM ke, "he suMdarAMgI! tuM koNa che? ane kyA kAraNe jaMgalamAM vAsa kare che? tuM kyAMthI AvI ane ATalo saMtApa zAthI kare che?" tyAra pachI suMdarI lAMbo uSNa nisAso mUkatI ane gaLada svare zekanA kAraNe bIDAyelA netravALI te kahevA lAgI ke, "he mahAsattava ! saMkaTonI paraMparA utpanna karavAmAM apUrva catura evA devanA kAryamAM parAdhIna thayelI dukhasamUDanA hetubhUta mArI kathAthI sayuM. (50) "Apatti pAmelI hovA chatAM paNa uttama kuLamAM janma pAmelI hovAthI A pitAne vRttAnta mane nahiM kaheze"--ema vicArIne te rAjA tene mIThAM vacanathI koI Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAcArya-kathA [ 59 prakAre samajAvIne potAnA ghare laI gaye. gADha Agraha karIne bhojanAdi vidhi karAvI. rAjA tenA mananA icchita sarva padArtho hAjara kare che, kaMika anurAga ane kaMIka sajajana puruSanA svabhAvane kAraNe haMmezAM tenI sAra-saMbhALa Adara pUrvaka karato hato. sanmAnadAna, snehavALI vAtacItathI mArA pratye anurAga thaye haze-ema mAnanAra rAjAe ekAMtamAM suMdarIne kahyuM ke- he caMdramukhi ! zarIra ane mananI zAMtine dUra karanAra pUrvakALanA vRttAntane vIsarI jaIne mArI sAthe IcchA pramANe viSaya-sukhane AnaMda bhogava. niraMtara zekathI jaLI rahela A tArI kAya-latA dIpakanI zikhAthI tapela mAlatI-pupanI mALAnI jema karamAyA kare che. he suMdara dehavALI ! pUnamanA caMdrabiMba samAna lokanAM manane AphlAdaka yauvana ane saubhAgya maLe che. sujJa-samaju puruSe atizaya suMdara managamatI ke bhuvanamAM durlabha evI paNa vastu cAlI gaI hoya athavA nAza pAmI hoya, to paNa tene zeka karatA nathI. te have bahu kahevAnI jarUra nathI, mATe tuM mArI prArthanA saphaLa kara. vivekI DAhyA puruSo samayAnusAra yogya pravRtti kare che." kAnane atyaMta kaDavuM lAge tevuM, pahelAM kaI divasa na sAMbhaLela evuM sAMbhaLIne vatabhaMga thavAnA bhayane kAraNe gADha duHkhathI Akula manavALI teNIe kahyuM ke-"he narapuMgava ! sArA uttama kuLamAM janmelA, jagatamAM prasiddhi pAmelA, nyAyamAga batAvanArA, tamArA sarakhA zreSTha puruSone taddana anucita A loka ane paraloka ema baMne bhava bagADanAra, traNe lokamAM apayazano paDaha vagaDAvanAra hoya to pArakI ramaNInI sAthe ramaNa-kIDA che." rAjAe pratyuttara Ape ke-"he kamalamukhi ! lAMbA kALanA puNyathI upArjana karela ratnanidhine bhogavavAmAM mane kahyuM dUSaNa gaNAya?" tyAra pachI rAjAne aphara Agraha jANIne te belI ke-"he zreSTha narapati! meM lAMbA kALathI karelo abhigraha jyAM sudhI pUrNa na thAya, tyAM sudhI rAha juo. keTalAka kALe te pUro thayA pachI tamArI IcchA pramANe huM karIza." A sAMbhaLIne rAjA khuza thayA ane nATaka, khelakrIDA vagere manane vinoda karAvanAra padArtho batAvIne kALa pasAra karatA hatA. have AgaLa naMda mRtyu pAmIne vAnarabhAva pAmeluM hatuM, "te yogya che?-- ema dhArIne madArIoe tene pakaDyo, A vAnarane ghaNI kaLAo zIkhavI ane dareka nagaramAM tenI pAse khele karI batAvato hato. ema karatAM te madArI loko kaI prakAre pharatAM pharatAM tene laIne te ja nagaramAM AvyA. darekanA ghara pAse kIDA karAvatAM have teo rAjamaMdiramAM gayA. sarva yatnathI vAnara pAse nRtya vagere kIDA karAvavA lAgyA. nRtya karatAM karatAM kaI prakAre rAjAnI pAse beThelI suMdarIne jotAM lAMbA kALano nehabhAva jAgrata thavAthI vikasita netrovALI vAMdarAe dekhI. "meM Ane kyAMya paNa dekhelI che." ema vAraMvAra vicAratAM potAne jAti-smaraNa jJAna thayuM ane prathama bhavana sarve vRttAnta yAda AvyuM. eTale parama nirveda pAmele te citavavA lAgyuM ke, "anarthanA bhaMDAra sarakhA saMsAravAsane dhikkAra thAo. kAraNa ke, huM tevA prakArane nirmala Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 ] upadezapada-anuvAda vivekayukta hovA chatAM, dharmane anurAgI paNa hato, dareka samaye siddhAMtamAM kahelAM dharmAnuSThAna karavA chatAM paNa bAlamaraNanA kAraNe AvI viSama dazA pAmyo chuM. A tiryaMcagatimAM vatato huM atyAre zuM karI zakuM? have atyAre A sarva vicAravAnuM nakAmuM che. avasagya dharmakArya karuM, have A chavitathI sayuM. ema vicAratA te vAMdarAne sArI rIte stabdha jANIne madArI puruSa tene pitAne sthAne laI gayA. tyAM teNe anazana karyuM. zuddhabhAvathI paMcaparameSThInuM smaraNa karato te mRtyu pAmIne mahaddhika deva paNe utpanna thaye. te ja kSaNe avadhine upaga mUkyo, to te deve zrIpuramAM avicalita suMdara zIlAlaMkAra dhAraNa karanArI suMdarIne joI. nirmala zIlaguNathI prabhAvita thayelA deve potAno AtmA tenI pAse prakAzita karyo. pUrvajanmano banelo vRttAnta rAjAne kahyA. rAjA citavavA lAgyuM ke- jina dharmanA prabhAvathI pazuo paNa deva thAya che; jyAre amArA sarakhA puruSo dharma, artha ane kAma sAdhavAmAM ja tatpara thaI, maryAdAno tyAga karIne vivekIjanone niMdanIya evA viSayasukhamAM gADha anurAgavALA thAya che ! ema karIne durgatimAM praveza pAmIzuM, mATe kharekhara A dharma karavAno samaya che. atizaya virakta cittavALA te rAjAe devane kahyuM ke have mAre zuM karavuM ? tyAre deve kahyuM ke, "phakta jinezvare upadezela dharma kare." pitAne khAtarI thayelI havAthI satyapaNe tene svIkAra karyo. have deve suMdarIne kahyuM ke, "tuM zuM karIza?" teNe kahyuM ke, "sarva aMdhakArane dUra karanAra sUryodaya thayA pachI dIvAnuM zuM prajana? tame kaho te mane pramANu." e pramANe tenA cittano nizcaya jANIne te deva tene zrAvastinagarI ke, jyAM muniomAM pradhAna evA siddhAcArya nAmanA guru te kALe vicaratA hatA. tenA zIlanI parIkSA karavA mATe deve tene kapaTathI dIkSita karIne tevA prakAranA akALa samaye temanI pAse sAmAyika sUtranA AlApaka zIkhavavA mATe ekAkI mokalI. vAdI, bhAlatala para be hAtha joDI, aMjali karI teNe AcAryane kahyuM-"he bhagavaMta! roganA kAraNe mAruM sAmAyika sUtra bhUlAI gayuM che, to kRpAvaMta banI cheDIvAra mane A sAmAyikano AlA Apa." upaga mUkIne guru e vicAryuM ke, "sAvIne ahIM AvavA mATe A yogya samaya nathI. eka to A ekalI che, bIjuM akAle AvelI che ane tethI A moTo avidhi thAya. to A akAle ekalI AvanAra sAvIne mArAthI sAmAyika sUtrane AlApaka kevI rIte ApI zakAya ?" eTale kahyuM ke-"he Aye ! A samaye ahiM AvavuM yogya nathI. cahere kopavALo batAvyo, ethI te tarata adazya thaI gaI. devatAne guru viSayaka pUrNa khAtrI thaI ke, 'guru vidhi tarapha barAbara lakSya rAkhanArA che." tethI temanA pratye bhaktivaMta banyA. tyAra pachI pitAnuM rUpa batAvI dharaNI para marataka sthApIne gurune vaMdanA karI potAnA pUrvabhavane vRttAnta jaNAvyuM. tema ja suMdarIne paNa samarpaNa karI, gurue pravartinIne soMpI. dIkSA pAlana karI suMdarI vRNe Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMda ane suMdarI [ 61 sIdhAvI. lokone khabara paDI ke, gurue avidhithI zrutadAna na karyuM. "aho! jinazAsanamAM nIti kevI suMdara ane ujajavala che." A samaye koI AtmA badhibIja, kaI samyaktva, keIka dezavirati ane kaIka sarvavirati cAritra pAmyA. A pramANe bIjA kRtagharee paNa sava-para hita jANI niraMtara vidhimAM tatpara rahevuM. (97) 30 thI 34 gAthAne artha vivaraNakAra jaNAve che - naMda ane suMdarI caMpA nagarImAM dhana nAmanA zeTha hatA. tene suMdarI nAmanI putrI hatI. pUrva samudranA kinAre tAmraliptI nAmanI nagarImAM vasuzeThane nanda nAmane putra utpanna thayo. baMne zreSThIo zrAvakadharmanuM pAlana karatA hatA. baMnee bhAvI saMbaMdha vadhAravA mATe putra-putrInA paraspara vivAha karyA. temane matiprakaSa vRddhi pAmyA. koIka samaye suMdarI sAthe naMda samudranI musApharI karato sAme pAra gayo. pAchA vaLatAM samudranI aMdara vahANa bhAMgI gayuM, eTale pATIyuM meLavI baMne eka kinAre utaryA. jaLa zodhavA gaela naMdane siMhe phADI khAdha ane marIne vAnara thayo. A bAju zrIpuranA rAjAe sundarIne pitAne tyAM laI jaI sAra-saMbhALa karI. ema karatAM sundarI upara sneha thayo. vikAra sahita suMdarIne bheganI prArthanA karI, paraMtu teNe potAnI anicchA batAvI. tyAra pachI tene rAjAe judA judA prakAranI kathAo ane vinodamAM samaya pasAra karavAnuM zaru karyuM. cittavinedanA prasaMgamAM kaIka samaye nandane jIva je vAnara thayo hato, teNe nRtyAraMbha karyo. tyAre suMdarIne dekhIne tene jAtismaraNa thayuM. te pachI vAnarane vairAgya thayo. anazana karyuM. pachI vAnarane jIva deva thayA. suMdarInA zIlanI parIkSA karI. tyAra pachI pitAnuM rUpa pragaTa karyuM. pUrvane samagra vRttAnta jaNAvyo. rAjAne pharI yathArtha bedha thayo. tyAra pachI zrAvasti nagarImAM siddha nAmanA AcArya hatA, temanI pAse vikriya rUpathI mAyAvI suMdarIne dIkSA ApI. sAmayika-AlApakanA bAne kasamaye laI gayo. paraMtu siddhAcArya gurue avidhi thavAnA kAraNe sAmAyika-AlApaka rAtre na Apyo. tethI bahArathI ko5, paraMtu aMdarathI deve saMtoSa karyo. A vRttAnta jANI lo ke saMtoSa pAmyA ane prazaMsA karI ke-"sarvajJa-zAsana AvA prakAranA nipuNa jJAnIoe nirUpaNa karyuM che, je pratyakSa dekhAya che. tyAra pachI keTalAka jIvone jinezvaranuM zAsana, keTalAkane samyagdarzanAdi guNasamUha rUpa kalpavRkSanA mUla samAna deva-guru-dharma viSayaka kuzala mana, vacana ane kAyAnI pravRtti lakSaNa ArAdhanA prApti thaI. A pramANe prastuta sUtradAnanI jema sarvatra pravajyA-dAna AdikamAM buddhizALIoe sUtranA anusAre ja pravRtti-vartana karavuM. (30-34) sUtrAnusAra pravRttine AzrIne kahe che - 35-najIkanA mekSagAmI jIvo mATe sUtrAnusAra pravRtti karavI, te tenuM cihna che. jema parvatanI guphAmAM agni hoya, te dhUmanA cihnathI jANI zakAya che. Agama sUtrA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dara ] upadezapada-anuvAda thenA anusAre ja dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI je ucita pravRtti. jema ke, pitAnA kuTuMbanI ciMtA ane dravyastava-bhAvastava rUpa pravRtti-ema dareka kAryamAM dharmAnI pravRtti, jinezvara bhagavaMta upara bahumAna-pUrvakanI pravRtti, te AtmA sUtrAnusAre ja pravate. jema ke-"bhagavaMte A vAta zAstramAM A svarUpe kahelI che"--ema haMmezAM manamAM bhagavaMtane yAda karate hoya te, bhagavAna ane temanA vacanamAM bahumAnavALA puruSa bhagavAnanA bhAvane bhajavAvALo thAya che. kahevuM che ke-"samudramAM paDelA jaLabindu akSayabhAvane pAme che. "akSayabhAvamAM maLela bhAva, te akSayabhAvane nakkI sAdhI ApanAra thAya che. suvarNarasathI viMdhAyela tAMbuM pharI tAMbApaNAne pAmatuM nathI." ema darekamAM ucita pravRtti, te najIkanA mokSagAmI jIvanuM cihna jANavuM. (35) viparIta rIte pravartavAthI kaye doSa lAge che, te batAve che - 36-bhagavaMtanA vacanathI ulaTArUpe vartavAthI nakkI potAnA ke bIjAnA uddhArano tyAga thAya che-e pramANe sUmabuddhithI samyaga prakAre vicAravuM. 1 TIkAtha-potAne tema ja jemanA upara upakAra karavAno che ke, A bicArA durgatimAM paDatA bacI jAya-ema baMnenA upakArane tyAga thAya, je bhagavaMtanA vacanathI viruddha pravRtti thAya, te nakkI sva-para ubhayanuM akalyANa-nukazAna thAya che. te mATe kaheluM che ke -"jeo jinezvaranI AjJA vagara vyavahAra pravartAve che, agara pite vate che, te A lokamAM apakIrti ane paralokamAM nakkI durgati pAme che." Ama hovAthI AgaLa kahelA prakAre tIkSaNa buddhithI sArI rIte vicArIne pravartavuM (36) te ja mATe graMthakAra kahe che ke - 37-kharekhara buddhivALA hoya, teo ja tattvane pAme che, paraMtu sarve uMDANavALA tatvane pAmI zakatA nathI, mATe buddhinI vRddhi karavA mATe tenA bhedo ane dAnata jaNAvIza. TIkArtha -IhA, apaha rUpa atinipuNa prajJAvALA ja e tava jANI zake che ke-najIkanA melagAmI jIvonI pravRtti sUtrAnusArI ja hoya. paraMtu sarve tevA prakAranA uMDI buddhivALA hotA nathI. keTalAka padArtho ghaNI tINa buddhithI eTale ke, seMkaDo prayatna karavAmAM Ave te paNa samajavA samartha na thAya. te mATe kaheluM che ke-bIjA sAmAnya jane game teTalA prayatna kare, te paNa moTAonA buddhi-vaibhavane pAmI zakatA nathI. seMkaDo yatno karavAmAM Ave, seMkaDo vakhata kUTavAmAM Ave to paNa lohane daMDa sUvama soyarUpa thatuM nathI. Ama hovAthI te buddhinA autpAtikI vagere bheda ane haka vagere tenAM daSTAnta kahIza. zA mATe? buddhine vikAsa thAya te mATe. buddhane prakarSa thaI zake tevA puruSe je tene bhede ane udAharaNe buddhizALIo pAse sArI. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhinA 4 bhede rIte vinayapUrvaka sAMbhaLe, to nakkI tevA prakAranA buddhidhananA bhaMDAra svarUpa thAya. kaheluM che ke-"nirmala saraLa AtmAnI sobata karanAra parAyA guNone grahaNa karI zake che. konI mAphaka? to ke lAla padmarAga-mANeka ratna pAse sphaTikane sthApana karyo hoya, te tenI lAlAza pakaDI le." (37) uddezane anusAre nirdeza thAya, te nyAye buddhinA bhedo kahe che- buddhinA 4 bhedo - 38-1 autpAtikI, 2 vanacikI, 3 kArmikI, ane 4 pariNAmikI. ema cAra prakAranI buddhi zAstranA jANakAroe kahelI che. TIkArya-je buddhi utpanna thavAmAM kAraNabhUta thAya, te autpAtikI. zaMkA karI ke, kAraNa to kSayapazama che, to kahe che ke, vAta sAcI, paraMtu te aMtaraMga kAraNa te sarve buddhimAM sAdhAraNa kAraNa che, mATe tenI vivakSA karI nathI. utpatti sivAya bIjAM zAstra ke kAryo vigerenI apekSA tpAtikI buddhi rAkhatI nathI 1. gurunI sevA-vinaya je buddhi meLavavAmAM mukhya kAraNa che, te dhanayikI buddhi 2. karma zabdathI zipa paNa grahaNa karAya, temAM AcArya zIkhavanAra vagaranuM karma kahevAya ane AcArya-guru-zIkhavanArathI je AvaDe, te zi95 athavA keIka vakhata thanAruM te karma ane haMmezane vyApAra, te zi95. kArya karatAM karatAM utpanna thayela buddhi, te kArmikI 3. lAMbA kALa sudhI pUrvApara padArthanA artha avalokana AdithI utpanna thanAra Atmadharma jenuM mukhya kAraNa che, te pAriNamikI 4. jenAthI jJAna thAya, te buddhi-mati, te cAra prakAranI buddhi tIrthaMkara-gaNadharoe kahI che. (38) (1) pAtikI buddhinuM lakSaNa pratipAdana kare che - 39-pahelAM kadI na joyela, na sAMbhaLela, na vicArela padArthane te ja kSaNe sAce sAce jANanAra avyAhata phalane yoga karAvI ApanAra buddhi, te autpAtikI buddhi kahevAya. TIkAtha-buddhi utpanna thayA pahelAM pote kadApi na joyela, na sAMbhaLela, manathI paNa na jANela, chatAM paNa te ja kSaNe yathArtha rIte Icchita padArtha jenAthI grahaNa thAya-avadhAraNa thAya-jJAna thAya, evI buddhi te autpAtikI. vaLI kevI ? ahiM ekAMtika A ane paralokathI aviruddha phalAntarathI abAdhita evA avyAhata phala sAthe joDAyelI, te AtpAtikI buddhi jANavI. bIjA AcAryo bIjA prakAre artha jaNAve che-avyAhata phala sAthe jene vega thAya, te avyAhata-phalegA otpAtikI nAmanI buddhi. (39) have tenAM udAharaNa kahe cheH 40-A gAthAmAM 17 udAharaNa kahelAM che, te A pramANe-1 bharatazilA, 2 paNita-zarata, 3 vRkSa, 4 mudrAratna, pa paTa, 6 kAcaMDe, 7 kAgaDA, 8 viSTA, 9 hAthI, 10 bhAMDa, 11 gola, 12 staMbha, 13 subraka, 14 mArca, 15 strI, 16 be pati, 17 putra. A sattara pado sUcanArUpa che. (40) Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] upadezapada-anuvAda temAM prathama udAharaNanI saMgrahagAthA kahe che - 41-bharata nAmanA naTanA vRttAntamAM zilA te 1 bharatazilA, 2 gADara, 3 kukaDo, 4 tala, 5 retInAM deraDAM, 6 hAthI, 7 kUvo, 8 vanakhaMDa, 9 pAyasa, 10 liDI, 11 pIpaLAnA patra, 12 khibrahaDikA (khIsakelI), 13 rAjAnA pAMca pitA. A saMgrahagAthA. graMthakAra pite ja tenI vistArathI vyAkhyA karaze, eTale ame spaSTIkaraNa karyuM nathI. (41) tathA- 42-1 madana, 2 mudrikA, 3 aMka, 4 vyavahAranuM calaNa rUpi, 5 bhikSu, 6 ceTakanidhAna, 7 zikSA, 8 artha, 9 zastra, 10 mArI IcchA, 11 so hajAra. A sarva padanI vyAkhyA AgaLa sUtrakAra pote ja karaze. pahelI saMgrahagAthAnAM 17, temAM A 11 meLavavAthI 28 mULa udAharaNe autpAtikI buddhinAM jANavAM. (42) have (2) vinayikInuM svarUpa kahe che - 43-duHkhe pAra pADI zakAya tevuM bhArI kArya pAra pamADavA samartha, lokarUDhithI dharma, artha ane kAmane upArjananA upAya batAvanAra sUtra ane tenI vyAkhyA rUpa artha-eTale vicAra athavA sAra tene grahaNa karanArI buddhi, A loka ane paralokanA phaLane ApanArI, vinayathI utpanna thayelI evI te, vinavikI buddhi kahevAya. (43). tenAM udAharaNa kahe che-- 44-45-1 nimitta, 2 arthazAstra, 3 lekhana, 4 gaNita, 5 phUpa, 6 azva, 7 gardabha, 8 lakSaNa, 9 granthi, 10 auSadha, 11 gaNikA, 12 rathikA, 13 zItasADI lAMbuM ghAsa ane krauMca pakSInuM DAbI bAju javuM, 13 chAparAthI gaLatuM jaLa, 14 gAya-baLada, gheDo, vRkSAdithI patana ema niyikI buddhinAM cauda udAharaNo che. A sarvenI vyAkhyA zAstrakAra pote ja karavAnA hovAthI prayatna karyo nathI. (45) have karma (abhyAsa)thI utpanna thanArI. (3) kArmikI buddhinuM svarUpa kahe che- 46-dhArelA nakkI karelA kAryamAM mana parovavuM athavA te kArya karavA mATe Agraha rAkhe. sAra eTale karmane paramArtha, jenAthI sAdhI zakAya, tevA kAryamAM abhyAsa vAraMvAra mahAvare pADe tathA parighalana eTale vicAra, abhyAsa ane vicAra e baMne vaDe vizALa arthAt abhyAsa ane vicArathI vistAravALI, vaLI jemAM vidvAne sAruM karyuM, sAruM karyuM" evI prazaMsA kare-tevA phaLavALI je buddhi, te karmathI thanArI kArmikI buddhi kahevAya. (46) kArmikI buddhinAM udAharaNa - 47-1 sonAra, 2 kheDUta, 3 sAlavI, 4 pIrasanAra, 5 motI parovanAra, 6 thI umeranAra, 7 taranAra, 8 tRNanAra, 9 sUthAra, 10 kaMdeI, 11 kuMbhAra, 12 citrakAra. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhinA 4 bheda. rohAnI kathA [ 65 ema kArmikI buddhinAM bAra udAharaNo che. ene vistAra sUtrakAra pote ja AgaLa karaze, tethI tene vistAra karyo nathI. (47) (4) pariNAmikI buddhinuM svarUpa kahe che- 48-anumAna, hetu ane daSTAntathI sAdhya padArthane siddha karanArI, vayanA pari pakvapaNAthI pariNamanArI, amyudaya agara mokSanA kAraNabhUta arthAt baMne phaLa pamADanArI, te pariNAmika buddhi. TIkArya-anumAna, hetu, daSTAnta vaDe sAdhya ane siddha karanArI ahiM liMgInuM jJAna, te anumAna. tene pratipAdana karanAra vacana, te hetu. athavA jaNAvanAra te anumAna ane karAvanAra hetu. sAdhyanI vyApti jyAM jaNAya, te daSTAMta. zaMkA karI ke, anumAna grahaNa karavAthI daSTAMta samajAI jAya che, mATe tene nakAmuM alaga grahaNa karyuM che, ema ja kahetA ho to te barAbara nathI. kAraNa ke, anumAna che. paramArthathI anyathAnu papanna rUpa che, mATe temAM daSTAnta gAtArtha gaNAya nahi uMmara moTI thAya-paripakva dazA thAya - anubhava ghaNA thAya, tema buddhi vizeSa ghaDAya, tathA. vaga ane puNyanA kAraNarUpa athavA mokSanA kAraNarUpa je samyagdarzanAdi te baMnenA. phaLane karanArI evI buddhi, te pariNAmikI buddhi. 48) pariNAmikI buddhinAM dAnanI sUcI - 49-11-1 abhayakumAra, 2 kASThazreSThI, 3 kSullaka kumAra, 4 puSpavatI nAmanI devI, 5 uditAdaya rAjA, 6 naMdiSeNa sAdhu, 7 dhanadatta, 8 zrAvaka, 9 amAtya, 10 zamaka, 11 amAtyaputra, 12 cANakya, 13 sthUlabhadra, 14 nAsikathane suMdarI-naMda nAmane vepArI, 15 vAsvAmI, 16 pariNAmikI buddhivALI brAhmaNa ane devadattA gaNikA paNa levI, 17 caraNaghAta, 18 banAvaTI AmaLuM, 19 maNi, 20 sarSa, 21 khaga, 22 stUpendra-A vagere pariNAmikI buddhinAM udAharaNa jANavAM. sUtramAM vIza udAharaNe kahelAM che, teno vistAra sUtrakAra pote ja AgaLa karanAra hovAthI ame vistAra karatA nathI. (49 thI pa1) have jaNAvelAM udAharaNonuM svarUpa kahevAnI IcchAvALA granthakAra zarumAM bhAratazilA nAmanA daSTAntanI saMgrahagAthA bharata-zilA, meMDhA, kukaDe vagere. 28 gAthAthI tpAtikI buddhi viSayaka rohakanI kathA kaheze. para-ujajayinI nagarI pAse zilA gAmamAM rehA nAmane bALaka hatuM. tene oramAna mAtA herAna karatI hatI. tethI bALake pitAne "gharamAM parapuruSa Avyo che" kahI mAtA para kepa karAve, pachI paDachAyo batAvI mAnItI karAvI. (para) gAthArtha kahI have vivaraNakAra vistArathI rohAnI kathA kahe che - rohAnI kathA- mAlavA dezanA AbhUSaNasamAna, dhanathI samRddha, moTAM devamaMdirothI yukta ujaja. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda yinI nAmanI nagarI hatI. tyAM zatrupakSane lebha pamADanAra, guNavAna, daDhaprema rAkhanAra, sadA nyAyathI rAjaya calAvanAra jitazatru nAmane rAjA hato. dharma, artha ane kAma evA traNe puruSArthanuM suMdara ArAdhana karato te rAjA nyAya-nIti pUrvaka bhuvanamAM Azcarya pamADe tevI rIte rAjaya bhogavato hato. vaLI nATaka, nRtya, kathAnaka, gIta, vAjiMtrAdi manoraMjana kAryomAM tema ja vidvAna ane kaLAvAna jana-gya kAryomAM kutuhaLa ane rasa hovAthI tevAM tevAM kAryomAM kuzaLatA meLavI hatI. have ujajeNe nagarI najIka zilAothI yukta guNathI thayeluM zilAgrAma hatuM. tyAM bharata nAmano naTa hato. nATyavidyAmAM ghaNo pravINa hovAthI, te gAmamAM te kaLAnI prazaMsA ane prabhutA meLavI hatI. koIka samaye hakanI mAtA mRtyu pAmI eTale bharate gharanuM kAmakAja karavA bIjI mAtAne lAvI sthApanA karI. "A raho bALaka che." tethI oramAna mAtA rohakane tucchakAravA lAgI, eTale AtpAtikI buddhivALA rahake tene kahyuM ke, "he mAtA ! je mArI sAthe sAro vartAva nahIM rAkhIza, to sAruM nahiM thaze. huM tevuM karIza ke, jethI tAre mArA page paDavuM paDaze" e pramANe samaya pasAra thaI rahela hate. have koIka samaye caMdra pUrNa khIlelo hato ane teno prakAza phelAelo hato, tevI rAtrimAM rahe pitAnI sAthe eka zayyAmAM sUto hato. evAmAM madhyarAtrie jAgI ubhA thaI potAnA paDachAyAmAM parapuruSane saMka9pa karIne moTA zabda karIne pitAne jagADyA ane kahyuM ke, "he pitAjI! dekho dekho, A koI bIjo puruSa jAya che, ekadama uThIne cAlyo" jeTalAmAM te nidrA uDADIne AMkhathI juve che, teTalAmAM to koI na dekhAyo. eTale pUchyuM ke-"he vatsa ! pelo parapuruSa kayAM che?" tyAre rohake kahyuM ke, "A dizA-bhAgamAMthI jadI jadI jatAM meM joye. he pitAjI! mArI vAta khoTI na mAnazo." eTale bharate potAnI strIne khaMDita zIlavALI jANIne tenI sAthe snehathI belavuM, vartavuM choDI dIdhuM. have patine neha ghaTI javAthI zakavALI te strI pazcAttApa karavA lAgI ane rehAne kahevA lAgI ke, "he vatsa! Ama na kara." tyAre rohAe kahyuM ke, mArI sAthe sAro vartAva kema rAkhatI nathI ?" tyAre teNIe kahyuM ke, "havethI sArI rIte vartIza.". koI prakAre tema kara ke, jethI tArA pitA nehAdarathI mane bolAve-calAve." rahe te vAta svIkArI. te paNa have rohAne sArI rIte khAvA-pIvA, kapaDA vageremAM sAcavavA lAgI. te ja pramANe ajavALI rAtrie keIka samaye sUtelo rahe jAgIne pitAne kahevA lAgyo ke, "A te ja puruSa." pitAe pUchyuM ke, "kyAM che?" tyAre potAno paDachAyo batAvIne kahe che ke, "juo, A puruSa." pitA vilakhA manavALA thaI pUche che ke, "pelo Avo ja hato ?" teNe hA kahI. "aho ! bALakonI vAto kevI hoya che!" ema vicArI patnI upara AgaLa karatAM vizeSa gADha rAgavALe thayo. "have kadAca A mAtA khorAkamAM jhera ApI deze" te bhayathI rehe dararoja pitAjI sAthe besI bhojana karato. koIka samaye Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rehAnI kathA-buddhinAM udAharaNe [ 67 pitAjInI sAthe ujajayinI nagarIe gaye. tyAM traNa-cAra mArgovALI ane moTAM makAnethI zobhita sarva nagarI dekhI ane sUryAsta thavAnA lagabhaga samaye potAnA gAma tarapha cAlyA. simAnadI pAse pahoMcyA, eTale sArI retIvALA kinArA upara putrane rAkhIne pitA bhUlelI vastu levA pAchA zaheramAM gayA. to rehAe dekhelI nagarI temAM coka, cauTA, mahela ghaNI suMdara rIte retImAM AlekhA, tema ja pharate koTa paNa citaryo. jitazatru rAjA nagara bahAra gayA hatA, te dhULa uDavAnA bhayathI eka pAcho pharyo. azvasvAra thaI jyAre te pradezamAM Avyo, tyAre vegathI AvatA rAjAne rehAe kahyuM ke, "ahiMthI na jAva, zuM rAjakula ane uMce prAsAda dekhAte nathI?" rAjAe kahyuM ke, "rAjakula ahiM kyAM che?" tyAre zakuna thayAM, atizaya guNavALo rAjA Azcarya pAmyo. tyAra pachI rohake vistArathI cItarelI nagarI, rAjakula vagere batAvyAM. "tuM kyAMno rahIza che ?" tyAre kahyuM ke, "ahi zilAgAmamAM rahuM chuM ane bharatane putra chuM. kAraNasara pitA sAthe ahiM AveluM chuM. atyAre mAre gAme jaIza." rAjAne eka nyUna pAMcase maMtrIo hatA, paraMtu cUDAmaNi sarakhA buddhizALI eka maMtrInI te zodha karato hato. (30) tyAra pachI tenA pitA kArya patAvIne kSaNavAramAM AvI gayA, eTale rohaka pitAnI sAthe potAnA gAme pahoMcI gaye. tyAra pachI rAjAe tenI buddhinI parIkSA karavA mATe nirNaya karyo. gAma upara saMdezo kahevarAvyuM ke, "tamArA gAma bahAra moTI vizAla zilA che, tenI AsapAsanA pradezane zobhAyamAna karavA sAthe moTA staMbhe taiyAra karI zilA DhAMkele maMDapa taiyAra karAva." A rAjAnA hukamathI AkhuM gAma Akula-vyAkula banI gayuM. A bAju bhojana-samaya thayo ane pitA vagara rehaka jamato nathI. kAraNa ke, "draSilI mAtA kadAca bhejanamAM jhera ApI de to." have prasanna vadanavALo te pitAne AvatAM vilaMba thayo, eTale pitAne kahevA lAgyo ke, kSudhA-tRSAthI pIDAyelA ane jamavAnuM moDuM thayuM. "he putra! tane bIjI kaI phikara che? tuM sukhI che. amAre te rAjAnI eka moTI AjJA AvI che ane e ciMtAmAM ame sarve vyAkula manavALA banI gayA chIe. A kAraNe ghare AvatAM vilaMba thaye." rAjAnI AvelI AjJAne paramArtha jANIne teNe kahyuM ke, "tame pahelAM IcchA pramANe nirAMte bhojana karI le. egya mArga batAvIza." bhojana karyA pachI rohake gAmanA lokone kahyuM ke, "zilAtalanI nIce khedI kADho ane zilAnA TekA mATe staMbha ubhA karo." e pramANe karavAthI temane tevA prakArane maMDapa tarata taiyAra thaI gayuM. rAjAne saMdeze kahevarAvyuM ke, "maMDapa taiyAra thaI gayA che." rAjAe pUchayuM ke, "koNe karyo? tyAre rAjAne jaNAvyuM ke, "bhAratanA putra rehakanI buddhinA prabhAvathI nIcenI bhUmi Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ] upadezapada-anuvAda khodI ane nIce thAMbhalAnI jagyA khAdyA vagaranI rAkhI TekA mATe staMbhe kAyama rAkhyA. bIjA najare jonAra manuSyone pUchIne "te vAta yathArtha che ke kema?" teno nirNaya karyo. e pramANe rehAnI AtpAtikI buddhi. meMDhA vageremAM paNa tenI kathA pUrNa thatAM sudhI joDavI. (55) me (gADara) nAmanuM dvAra- .. pa6-tyAra pachI rAjAe te gAmamAM eka gADara pazu mokalAvyuM ane gAmanA vRddhone kahevarAvyuM ke, "A gADaranuM vajana bilakula vadhe ke ghaTe nahiM, tema tamAre teTalA ja vajanavALuM paMdara divasa sudhI rAkhI pAchuM mekalAvavuM. tyAra pachI rehake karelA upAyathI-java, lIlI vanaspati Adi baLa vadhAranAra vastuo khavarAvI ane tenI sAme jaMgalI phADI khAnAra vAgha rAkhyo. java vagere khAIne jeTaluM baLa vadhAre, teTaluM sanmukha niraMtara jagalI bhayaMkara prANI dekhIne tenA utpanna thayelA bhayathI baLazakti uDI jAya che, tethI ochuM ke adhika vajanavALuM te gADara pazu na thayuM. (56) kUkaDAnuM dvAra- 57-rAjAe gAmamAM AjJA mokalAvI ke, "bIjA kukaDA vagara A kukaDA pAse yuddha karAvavuM. tyAra pachI kukaDA sAme Adarza (Arasa) rAkhatAM tenuM pratibiMba dekhI kukaDo pratibiMba sAthe yuddha karavA lAgyo." A paNa hakanI buddhithI ja thayuM. te kukaDo mugdhapaNe pitAnA pratibiMbane bIje kukaDo mAnI tenI sAthe tIvra asara karI utsAhathI laDavA lAgyA. (57) 58-pharI gAma upara rAjAe AjJA makalI ke, "pote ThagAyA vagara tila (tala) je mApathI koI grahaNa kare, te ja mApathI tela paNa ApavuM." rohakanI buddhithI ArIsAnA mApathI talanuM grahaNa karavuM ane upalakSaNathI tela paNa te mApathI grahaNa karavAnuM. AdarzathI tala le ane tenAthI tela Ape, te kadApi pitAne ThagAvAnuM thAya nahiM. kadAca rAjA paNa talano mAlika hoya, te paNa gAmaDiyA ThagAya nahiM. (58) 59-pharI koI vakhata rAjAe kahevarAvyuM ke, "kUvAmAMthI pANI che cavA mATe deraDAnI jarUra che, to tamArA gAmanI retImAMthI doraDAM vaNIne mokalI Apa." rohakanI upAda buddhithI gAmalekae rAjAne kahevarAvyuM ke, evAM doraDAM ame joyAM nathI, vaLI doraDAM keTalAM lAMbAM, pAtaLAM, jADAM tamAre jarUra che? mATe he deva! tenA namUnA mokalI Apo, jethI tamArI jarUra pramANe nAnAM-moTAM, TUMkAM, jADAM, pAtaLAM te pramANe banAvIne mokalIe. A pramANe kahevAyela rAjAe pratyuttaramAM kahyuM ke, "vaLI retInAM deraDAnA namUnA kayAMya hoya kharA ? tamo gAmaDiyA ja rahyA." tyAre rAhake bhaNAvelA gAmaDiyA rAjAne kahevA lAgyA ke, "e to Apa ja jANe. (59) 5 muM udAharaNa- 60-tyAra pachI rAjAe maraNa najIka AvelA eka hAthIne tyAM mokalI Ape. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAhAnI kathA-buddhinAM udAharaNA ** vaLI kahevarAvyuM ke- hu'mezA tenA samAcAra mAkalavA. ' hAthI marI gayA' evA samAcAra na mAkalavA. ' gAmaDiyA te pramANe rAjAne dararoja samAcAra mAkalatA hatA. kAIka divasa hAthI mRtyu pAmyA, eTale gAma mUjhavaNamAM paDayuM. eTale rAhakanI buddhithI gAme pratyuttara mAkalyA ke, he deva ! A khAkhatamAM amane samajaNa paDatI nathI ke, zA kAraNathI Ape mAkalela hAthI uDI zakatA nathI, besI zakatA nathI, ApeluM ka'I cAvatA-khAtA nathI, pANI pItA nathI, 'cA ke nIcA zvAsa letAmUkatA nathI, netrAthI sAmuM jotA nathI ke puccha, kAna vagere halAvatA nathI.' tyAre rAjAe kahyuM ke, 'te zuM te mRtyu pAmyA che?' tyAre gAmaDiyAee rAhake zIkhaveluM kahyuM ke, ' AvA prakAranA vRttAntamAM je kaI hoya, te Apa ja jANI zakA. A viSayamAM amArI gAmaDiyAnI buddhi keTalI cAle ?' (60) [ 69 6 ThThuM udAharaNa-- 61--tyAra pachI rAjAe AjJA karI ke, 'tamArA gAmanA kUvAnuM jaLa madhura che, mATe te ve! ahIM mArA nagaramAM mAkalI Ape. A nagaramAM ghaNI vasatInA kAraNe khALa vagerenAM gaMdA pANInuM amArA nagaranA kUvAmAM mizraNa thAya che, mATe tamArA gAmanA kUvA ahIM meAkalI Ape.' A AjJA AvI paDI, eTale rAhake ApelI buddhithI rAjAne kahevarAvyuM ke, ' amArA gAmaDiyA kUvA ati zaramALa che, mATe tene levA mATe tamArA nagaramAMthI eka ghaNI catura kUpikA (kUi) teDavA meAkalA, teA tenI pAchaLa pAchaLa amArA kUvA cAlyeA Avaze. A pramANe rAjA kUpikA (kUi) mAkalavA zakti mAna khanI zakatA nathI, tema gAmaDiyA paNu pAtAneA kUvA mAkalI zakatA nathI. tethI kUvA na mAkalavAmAM rAjAnA aparAdha thatA nathI. (61) 7 muM udAharaNa-- 62--'tamArA gAmamAM je vanakhaMDa-bagIcA pazcima dizAmAM che, tene badale pU dizAmAM karA'-evI AjJA rAjAe mAkalI, eTale gAmane pazcima dizAmAM vasAvyuM, eTale vanakhaMDa pUrvamAM AvI gayA. bagIcAthI pazcimamAM gAma thaI gayuM. (62) 8 mu* udAharaNa-- 63--pharI koi vakhata rAjAjJA AvI ke, 'agni ane sUryanI garamI sivAya dUdha ane cAkhAnI khIra taiyAra karavI.' tyAre rAhAe kahelA upAyathI--ghaNA kALanA ekaThA karelA gAya vagerenAM chANu, kathA-kacarAnA ukaraDAmAM aMdaranA UMDANamAM dUdha ane cAkhA ceAgya pramANamAM ekaThA karI eka mATInA bhAjanamAM bharIne geAThavI, tyAra pachI gheADAka paheAramAM tenI uSNatAthI khIra radhAi gai ane rAjAne nivedana karyuM. (63) 64-65--A pramANe zilAma'DapAdi AjJAonA kharAkhara amala thayeA jANI jitazatru rAjAe 'rAhake ekadama mArI pAse AvavuM, paraMtu jaNAvuM, te sthAnAnA Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] upadezapada- anuvAda tyAga karIne AvavuM. (64) ajavALiyA ke aMdhAriyA pakSamAM na AvavuM, divase ke rAtre na AvavuM, chAMyaDA ke taDakAmAM na AvavuM, arthAt sUryanA tApa ke AkAzamAM chatra dhAraNa karI na AvavuM, mAge ke unmArge na AvavuM, vAhanathI ke cAlatAM na AvavuM. nAna karIne ke malina dehavALA na AvavuM; (65) AvI rAjAjJA maLatAM tenI AjJAno amala karavA pUrvaka AvavA taiyArI karI. te A pramANe- 66-ahiM cAMdramAsanA be pakSe, temAM prathama kRSNa ane bIje zukla. kRSNapakSa amAvAsyA sudhI ane zuklapakSa pUrNimAe pUrNa thAya. tethI amAvAsyAne te pakSanI saMdhirUpe gaNelI che. pUnama e mAsanI saMdhi tarIke gaNAya che. AthI amAvAsyA te ekadama pakSanI saMdhirUpe najIka che. AthI teNe baMne pakSone tyAga karyo. saMdhyAsamaye gayo, jethI sUryAsta- samaya hovAthI rAtri ane divasa baMnene tyAga karyo. gADAnAM be cakranI vaccenA bhAgathI gayo, jethI te mAga na gaNAya ane upathaamAga paNa na kahevAya. gheTA upara gayo hovAthI cAlato ke vAhanavALo na gaNAya. divasanA cheDAne samaya hovAthI taDake na hoya ane cAlaNInuM chatra banAvela hovAthI chatra vagarano paNa na gaNAya. AkhA zarIre snAna na karyuM, paraMtu zarIranA bhAgonuM prakSAlana-sApha karI nAkhyuM, AkhA zarIre snAna kare, te nAna kahevAya. mastaka sivAyanAM aMgo sApha karelAM hoya, te snAna na gaNAya. tethI nAna karelo nathI, tema ja zarIra malina paNa nathI. AvI rIte rAjAjJA anusAra jaNAvelAM sthAnono tyAga karI rAjabhavananA dvAre pahoMcyA. (66) 67-rAjabhavana-dvAre pahoMcIne "rAjA pAse khAlI hAthe na javAya" kAraNa ke, nItinuM evuM vacana che ke-"rAjA, deva ane guru pAse darzana karavA khAlI hAthe na javAya." bIjuM amArA sarakhA naTa pAse rAjAne bheTa ApavA lAyaka bIjA puSpa, phalAdika maMgalayogya padArtha keI nathI."--ema vicArIne zuM karyuM? te kahe che - 68-pRthvI eTale kuMvArI mATI be hAthanI vacce rAkhI aMjali joDI rAjAne batAvI. rAjAe te mATI hAthamAM laI tene namaskAra karyo. praNAma pachI ucita satkAra sanmAnAdi karI rahakane Asana ApavAnA samaye rahake madhurasvarathI priya vAkya saMbhaLAvyuM. (68) te priya-madhura pATha kahe che - he rAjan ! tamArA mahelamAM kaI sAvadhAna caturajana paNa gaMdharvanuM gIta ke mRdaMganA zabda na sAMbhaLo "-ema kahyuM, eTale rAjA kaMIka tarka karavA lAgyA; eTalAmAM tarata ja rehAe rAjAnA manane abhiprAya samajIne khulAso karanAra vacana saMbhaLAvyuM ke-ADI-avaLI gati karatI, Ama-tema mahelamAM ati bhramaNa karatI vilAsinIonA khalanA pAmatA caMcaLa pagamAM pahelAM je jhAMjhara, tenA zabdanA kAraNe gaMdharva--gItA ane mRdaMganA zabda na sAMbhaLo." vyAjastuti nAmane A alaMkAra che. (68) Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rehAnI kathA-buddhinAM udAharaNo [ 71 69-A pramANe rohake kahevAthI khuza thayelA rAjAe puSpa, phala, bhajana vagere ApavArUpa tene satkAra karyo. rAtre vRttAnta jANavA mATe tene pitAnI pAse ja svarAvyuM. mArgamAM thAka lAgelo hato, jethI prathama rAtrimAM ja ghasaghasATa uMgha AvI gaI. rAtrinA prathama pahoranA cheDe jAgelA rAjAe "kevA javAba Ape che?" te sAMbhaLavAnA kautukathI bolAvyo, chatAM na jA, tyAre soTI aDakADIne jagADyo. pUchyuM ke, tuM jAge che ?" tyAre uMghanA aparAdhathI bhaya pAmIne bolyo ke-"jAguM chuM, ApanA caraNa pAse rahIne uMghavAno avakAza kevI rIte hoya?" rAjA-"je jAge che, to pachI tane bolAvya, chatAM mane te jaladI uttara kema na Apyo ?' rohaka-"he deva ! ciMtAmAM vyAkula banI gayo hato." rAjA-"zuM ciMtavata hato?" rehaka-bakarIonI viMDIo gaLapaNuM zAthI pAmatI haze ?" rAjA-tenI goLAza kyA nimitta thAya che, te tuM ja jaNAva." rohaka-"he deva ! tenI jaTharAgnithI. temanA udaramAM baLatA tevA prakAranA saMvataMka nAmanA vAyunI sahAyathI khAdhelA AhArane bhUkako karI tenI viSTAnI goLAkAra goLIo pAkI thaI jAya che. (69) - 70-prathama pahera mAphaka bIjA paheranA ane pharI paNa seTIne sparza karI jagADIne rAjAe tene pUchayuM ke zuM vicAre che ?" rohake kahyuM-pIpaLAnuM pAna ane teno cheDo bemAM lAMbuM koNa?" rAjAe kahyuM ke temAM je paramArtha hoya, te tuM ja kahe." ghaNe bhAge baMne sarakhA ja hoya che. prAyaH kahevAthI kaIka vakhata samAna na paNa hoya, te jaNAvavA mATe. A gAthAnA pUrvArdhamAM sAtamo gaNa pAMca mAtrAno che, chatAM te bahulA jAtine hovAthI doSa nathI. bahulA vicitra prakAre thAya che. bahulA eTale pAMca mAtrAnA gaNavALI. (70) 71-e ja pramANe trIjA pahAranA ane jAgIne pUchyuM. haka- khIsakolI bhuja parisarpa nAmanA prANInA zarIra upara kALA ane sapheda caTApaTAmAM kyA vadhAre hoya ? rAjA-kayA adhika? te tuM ja kahe. rohaka-kALI ane sapheda baMne rekhAo (caTApaTA) samAna hoya. ahiM matAMtaramAM keTalAka AcArye puccha ane zarIra bemAM lAMbu koNa?--ema rohake vicAryuM. rAjAe teno javAba pUchatAM rehake kahyuM ke, "zarIra ane pUMchaDI baMne samAna lAMbAM hoya. (71) - 72-rAtrinA chellA pahoramAM traNa pahora bahu jAgela hovAthI ati mIThI nidrA karatA rohakane saTIthI lagAra vadhAre sparza karAvI jagADyo. rAjAe pUchayuM ke-"zuM ciMtave che?" rohake kahyuM ke-"he rAjan ! tamAre keTalA pitA che, tene huM vicAra Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ] upadezapada-anuvAda karuM chuM.' rAjAe kahyuM ke-"mAre keTalA pitA e hakIkata tAre ja kahevI gya che. rohaka-pAMca. rAjA-kevI rItanA pAMca ?, rohaka- rAjA, kubera, caMDAla, dhobI ane vIMchI. tyAra pachI saMdeha pAmelA rAjAe mAtAne pUchayuM ke, "zuM Ama mAre pAMca pitAe che?" mAtAe paNa rohake jema kahela, tevI ja rIte nivedana karyuM. (72) te ja pAMca pitA hetu-sahita kahe che - 73-1 pahele pitA rAjA suratakALe bIja-nikSepa karanAra pitA, 2 RtusnAna karyA pachI cothA divase kubera devanI pratimAnuM pUjana karatAM tenI manohara AkRtithI AkarSAyelA cittavALI thaI hovAthI tenA sarvAge teNe AliMgana karyuM. 3-4 caMDAlA ane bebIne RtusnAna karyA pachI kaMIka athaDAmaNamAM paDavAthI teone dekhyA ane saMga karavAne thoDe abhilASa utpanna thaye, mATe te baMne paNa tArA pitA. he putra! tuM jyAre peTamAM hatuM, tyAre mane viMchI bhakSaNa karavAne dehalo utpanna thaye. ekAMtamAM guptapaNe loTanI AkRti taiyAra karI mane tenuM bhakSaNa karAvyuM, mATe te paNa kaMIka pitApaNuM pAmya. (73) 74-A pramANe pitA viSayaka saMkhyAnA vivAdamAM Azcarya pAmelA rAjAe kAraNa saMbaMdhI prazna karyo ke, te kayA kAraNathI A atyaMta nipuNa buddhizALInI buddhimAM paNa na AvI zake te paramArtha jA ? rehake kahyuM ke-tame rAjya sAma, dAma, daMDa, bheda rU5 rAjanItithI pAlana karo che 1. jeo daridra, duHkhI leke heya, temane kuberanI jema dhanane tyAga karIne udAratAthI dAna Ape che. 2. jo keI rAjyakAyadAthI viruddha vartAva kare, evA lekene caMDAlanA sarakhe Akaro kopa karo cho 3. mAphI ApyA vagara pUrvanA rAjAoe nakakI karelA mArgane teDanArAonuM sarva dhana daMDa karI haraNa karo cho. konI jema? te ke dhobI vastra nIcove ane temAM paNa rahevA na de, tema aparAdhInuM dhana nIcovI le che ane tenI pAse kaMI rahevA detA nathI 4. saTI sparza karavAthI vAraMvAra mane Theko che, tethI vIMchI jevA 5. he rAjan ! tame rAjAdikanA putra che. nItithI AvA prakAranuM moTuM rAjya pAlana kare che, tethI jaNAya che ke, tame rAjaputra che. je kSatriya-rAjabIja na hoya, te AvA nirdoSa surAjyabhAranI dhurA dhAraNa karavA samartha banI zakatA nathI. evI rIte dAnathI tame kuberanA putra cho, roSathI caMDAlaputra che, daMDathI dhAbInA putra che ane seTI mAravAthI viMchInA putra cho. kAraNa ke, samagra kAryo kAraNone anusaratAM-maLatAM hoya che. (74) 75-tenI buddhinA kauzalyathI prabhAvita thayelA rAjAe "A puruSa ghaNe sAre che" ema mAnIne tene svIkAra karyo. te samaye kaIka najIkanA pradezamAM rahetA rAjA sAthe koIpaNa kAraNathI A rAjAne vaira baMdhAyuM hatuM. tenI sAthe saMdhi karavAnI rAjAne abhilASA thaI. vAraMvAra tevA saMdhi karAvanArane mokalI prayatna karyo, paraMtu teno te svIkAra karatA na hovAthI A jitazatru rAjAne tenA upara kepa utpanna thaye. "have Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrIzvara rehaka, buddhinAM udAharaNa [ 73 rehaka sivAya bIjAthI A kArya asAdhya che"-ema vicArI rAjAe rehakane tyAM AgaLa mokalyo. rehaka tyAM pahoMce, duzmana rAjA sAthe maMtraNA karI. jyAre bIjA upAyothI samajAvavA chatAM avizvAsathI saMdhi kabUla na karI, tyAre rohAe dharmarUpa bhaTaNuM dharIne tene vaza karyo. ane A pramANe paramArtha samajavo. rehake tene A pramANe kahyuM ke-kadAca mArA rAjA saMdhi karIne pachI nAkabUla karI pharI jAya, to te rAjAe je tIrthagamana, devabhavana karAvyAM haya, brAhmaNadikane dAna ApyuM hoya, vAva, taLAva khodAvyAM hoya-A vagerethI je dharma upArjana karyo hoya, te meM tamane samarpaNa karyo. te dharma rahita thavAthI A leka ane paralokamAM thoDuM paNa kalyANa-sukha pAmI zakaze nahiM, mATe tame tenI sAthe saMdhi kabUla kare. keI paNa dharmaviSayaka AvI pratijJAno bhaMga karatA nathI. e pramANe vizvAsamAM lIdhA pachI kapaTathI tyAM jaIne rAjAe aNadhAryo hato karyo. duzmanane pitAnA kabaje karI ujajayinI nagarImAM lAvyo. tyAM pelA pakaDAelA rAjAe vicAryuM ke, "A rAjAe pitAne dharma mane ApIne kema teno nAza karyo?" A pramANe tenA khoTA vikalpane dUra karAvavA mATe jitazatru rAjAe rehaka upara kRtrima kopa karyo. (75) 76-tyAra pachI rohake rAjAne kahyuM ke-niraparAdhI evA amArA upara deve ATalo kepa zA mATe karyo?" te viSayamAM jitazatru rAjAe kahyuM ke-"te mAro dharma harAvyo, te mATe." tyAre rehAe kaIka bIjA maharSi-viSayaka dharma rAjAne Apo. A kahevAnI matalaba e che ke-"he deva ! je meM tamAro dharma bIjAne Apyo ane te je bIje jAya, te A maharSie bAlyakAlathI atyAra sudhIne karelo dharma meM Apane ApyuM. have he prabhu! mArA upara Apane A kopa karavAno avakAza rahe. nathI." rAjAe kahyuM ke, A maharSi saMbaMdhI dharma mATe kevI rIte thAya ke je meM karyo ke karAvyuM nathI." eTale rohake kahyuM ke, "jema tamAro dharma meM zatrurAjAne Ape, eTale te dharma tene thayo tema. (76) 77--tyAra pachI atiprasanna cittavALA jitazatru rAjAe rehakane paripUrNa nirvAha thAya, tevA prakAranI jamIna-jAgIra ApI. vaLI kaI vakhata ujajayinI nagarImAMthI manuSya ke jAnava-Dhore, dhana vagere lUMTIne parvata vanamAM bhAgI jaI pahalImAM vAsa karatA hatA, teonI sAthe koI prakAre vivAda utpanna thayo, tyAre pharI rohakane te lUMTArAone pakaDavA mATe mokalyo. jyAre teo sahelAIthI pakaDI zakAtA nathI, tyAre teone pakaDavA mATe ema samajAvyuM ke, "aputriyAne agara gAyane duzmana pakaDI jAya, tene cheDAvavA, te tIrtha arthAt puNya ane dharmanuM kArya che. kahevuM che ke-"zatruo aputriyAne ke gAyane pakaDI gayA hoya, tene choDAvavAmAM pUrva munio moTuM tIrtha thayuM ema kahe che." evI rIte ujajayinI nagarInA rAjAnA sainyane samajAvyuM, eTale te baLavAna sainya pallImAM rahelI gAyone pakaDI lIdhI. te gAyone choDAvavA mATe Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] upadezapaH-anuvAda pallInA bhIlllA bahAra nIkaLyA. eTale pallIe zUnya thaI, tyAre tyAM dhADa pADI. tee bahAra nIkaLyA, eTale temane pakaDI lIdhA. (77) tyAra pachI rAjAe zuM karyuM"?-- 78--rehAe samagra sAmatA, mahAamAtya viSayaka vizvAsa utpanna karyA. tyAre rAjAe dareka sAma`tAdine pUchyuM ke, 'tamArA cittamAM rAhaka sa'kha'dhI sAcA ze abhiprAya che ? ' teoe sAcA ataHkaraNathI kahyuM ke- he deva ! kharekhara ApanA kAryamAM bilakula sarvathA pUrNa apramatta ane cIvaTavALA che. vaLI ApaNA ke bIjA sAmA pakSa mATe anupadrava karanAra, puNyazALI, nirbhaya-zatrupakSamAM paNa zakA vagara janAra heAvAthI, khIjAe karelA vicArAnA jANakAra ane jJAnI che. (78) 79--tuSTa thayelA rAjAe rAhakane sa maMtrIenA agresara tarIke sthApyA. teNe paNa buddhiguNathI peAtAnA padanuM vidhithI pAlana karyu. rohAnI Azcarya utpanna karanArI ane vidvAneAnA manane haraNa karanArI ceSTAothI tuSTa thayelA jitazatru rAjAe 499 evA sarve matrionA agresarapaNe-nAyakapaNe sthApana karyA. rAhAe paNa trinAyakapaNAnuM pada vidhi ane nyAyapUrvaka peAtAnI avasthAne ucita rIti ane auSAtikI nAmanI buddhinA sAmarthyathI sArI rIte pAlana karyuM. kAraNa ke, sarva guNAmAM buddhiguNa sathI caDiyAtA mAnelA che. je mATe kaheluM che ke-prApta thayelI nirmyula kAmadhenu sarakhI buddhi lakSmI utpanna kare che, vipattio AvatI aTakAve che, dUdha sarakhA ujjavala yaza phelAve che, apakIrti bhUMsI nAkhe che, bIjAmAM saskAra-jaLa reDIne pavitra kare che. pRthvI samudrathI vIMTaLAyelI maryAdita che, samudra sA yAjananA mApavALA che, hamezAM AkAzamAM paribhramaNa karanAra sUrya AkAzanuM pramANu nizcita kare che-ema jagatanA samagra padArthAne peAtAnI hadanuM pramANa parimita hoya che, paraMtu sajjana puruSonI buddhinA vaibhava asIma-maryAdA vagaranA hoi vijayanA DaMkA vagADe che.' (79) bharatazilA nAmanuM dvAra ghaNA vistArathI samajAvyuM. have paNita nAmanuM dvAra kahe cheH-- 80--paNita-zarata karavI e nAmanuM dvAra che. keAIka svabhAvathI bhALI buddhivALA gAmaDiyA ghaNA dhRta leAkAvALI nagarImAM AkhuM gADuM kAkaDIthI bharIne vecavA mATe nIkaLyeA. bajAranA mArgomAM kArDiye nIce utArI ane vecavA mATe Dhagale karyo. tyAre kAIka dhUte AvIne tene kahyuM ke, "je kAi A sarva kAkaDInuM bhakSaNa kare, tA tenA badalAmAM tAre zuM ApavuM ? ' na khanI zake tevI vAta manamAM mAnIne asabhavita zarata nakkI karI ke, tevAne huM nagaranA daravAjAmAMthI na nIkaLI zake tevA lADu Apu.' eTale have te dhUta gADAmAM caDIne dareka kAkaDIne dAMta lagADIne khaMDita karI. tyAra pachI kharIdavA AvatA leAkeA kahevA lAgyA ke, A tA kAIthI * Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) AtpAtikI buddhinAM udAharaNo [ 75 bhakSaNa karAyelI-eThI che. kaI paNa te khaMDita kAkaDIne kharIdatA nathI. kahe che ke keIthI khavAyelI che"--ema lokonA pravAdanI sahAyathI dhUte gAmaDiyAne ji. tyAra pachI zarata pramANene mAdaka mAge che. bicAro gAmaDiye evA prakArane lADu Apo azakya lAgavAthI tene rUpiyA ApavA lAge, paNa dhUrta leto nathI. chevaTe be, traNa ane so rUpiyA ApavA lAge, to paNa dhUrta grahaNa karato nathI. have gAmaDiyAe vicAryuM ke, "A dhRtathI have sIdhI rIte chUTI nahi zakAya. have to Ano khUlAso catura buddhivALA ja karI zakaze. ane tevA catura buddhivALA ghaNe bhAge jugArIo hoya che. mATe tenI sevA karuM. ema vicArI teNe tema ja karyuM. jugArIe pUchayuM ke-"he bhadraka! tuM haMmezA amArI sevA zA mATe kare che ?" teNe kahyuM ke huM AvA prakAranA saMkaTamAM phasAye chuM." tyAre bhujaMga sarakhA jugArIoe tene zikhavyuM ke, "kaMdoInI dukAnethI muThThI pramANa eka lADa laIne dhUrtI ane bIjA nagara sAthe daravAjAnA dvAramAM jaIne bhugaLa upara lADavAne mUkIne badhA sAMbhaLe tema belaje ke, "he medaka ! bahAra nIkaLa, bahAra nIkaLa." jugArIe zIkhavyA pramANe karyuM, paraMtu modaka daravAjA bahAra na nIkaLyo. eTale zaheranA dhUne gAmaDiyAe harAvyuM. AvI vratakAranI aupAlikI buddhi jANavI. (80) have vRkSa nAmanuM dvAra kahe che - 81-keIka sthAne mArgamAM phalanA bhArathI namI gayelI DALIvALA moTA AmravRkSanI najIkamAMthI pasAra thatA musApharo pAkelAM A praphale dekhIne bhUkhathI durbala kukSivALA lake tene teDavA lAgyA, paraMtu vRkSanI DALI upara beThelA aticapaLa vAMdarAo AmraphaLa toDatAM khalanA karatA hovAthI koI toDI zakatA nathI. koIka samaye nipuNabuddhivALA keIka musAphare vAMdarA tarapha DhekuM pheMkyuM, eTale ke pAvezamAM AvI vAMdarAo musApharone mAravA mATe Amraphalo toDI toDIne pheMkavA lAgyA. e pramANe musApharonA manoratha pUrNa thayA. A tenI autpAtikI buddhi. A bAbatamAM je matAMtara che, te kahe che-bIjA AcAryo vRkSadvAranI AvI vyAkhyA kare che ke keTalAka musApharoe keIka pradezamAM aNavaparAtAM phalane joIne vicAryuM ke, "A vRkSanAM phale khAvA yogya jaNAtAM nathI." zAthI ? to ke A mArgethI ghaNA loko jAva-Ava kare che. je phaLo bhakSaNagya hoya, to jarUra koIe paNa bhakSaNa karyA hate. ane keIe bhakSaNa to karelAM ja nathI. A pramANe musApharonI autpAtikI buddhi. (81) have pANI vagaranA khADAnuM dvAra kahe che- 82-nirjala phavA nAmanA dvAramAM maMtrInI parIkSAmAM zreNikanuM bahAra bhAgI javuM, keIka gAmamAM zeThane svapna AvavuM, naMdAnI kukSie abhayakumArano janma, kUvAnA kAMThe rahI, chANa, pANI bharI vIMTI bahAra kADhavI, naMdAmAtAne rAjagRhamAM praveza. gAthArtha kahI A dvAra vistArathI vivaraNakAra kathA dvArA kahe che - Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] upadezapada-anuvAda zreNika-abhayakumAra- aneka parvatazreNithI vIMTAela hovAthI ramya evuM rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. tyAM prasenajita nAmano rAjA rAjya pAlana karato hato. tene aneka putro pikI zreNika nAmano putra rAjAonA sarva guNomAM ane lakSaNomAM caDiyAto ane svabhAvamAM paNa anupama hato. rAjAe vicAryuM ke, "lokomAM e pravAda che ke, puNya hovA chatAM rAjya parAkramathI ja maLe che, to A putronI huM parIkSA karuM. koIka divase rAjAe sarve putrone kahyuM ke, "tamAre savee sAthe maLIne sahabhojana karavuM, jethI tamArI prItimAM vRddhi thAya." "Apa je AjJA kare, te amAre zirasAvaMgha che - ema be hAthanI aMjali karI mAnya karyuM ane samaya thayo eTale bhojana karavA sAthe beThA. khIra bharelAM bhAjano temane ApavAmAM AvyAM ane keTalAmAM jamavAnI zarUAta karI, te vakhate tyAM zikArI kUtarA cheDI mUkyA. siMhanA samAna caraNavALA te kUtarAo jeTalAmAM thALa pAse AvyA, teTalAmAM zreNika sivAya bAkInA kumAra bhayathI palAyana thaI gayA. zreNikakumAra te badhuonI thALI laI laIne te kUtarAo sanmukha dhakelavA lAgyo ane te thALImAMthI khIra khAvA lAgyA ane pote dharyavALA cittathI potAnA thALamAM rahelI khIra khAvA lAgyo. rAjAe A banAva jAte je. te tenA upara prasanna thayA. nakakI A kumAra atinipuNa buddhivALe che ke, je AvA saMkaTa-samayamAM paNa potAnA kAryathI na cUka ane kUtarAone paNa saMteSa pamADayA. e ja pramANe bIjA rAjAo tene kSebha pamADaze, to paNa dAna ApIne tene saMtoSa pamADaze ane potAnA rAjyano tyAga nahIM kare. to have atyAre A kumAranuM bIjA putro dekhatAM gaurava karavuM ke, pakSapAta karavo ucita nathI. kAraNa ke, IrSALu tenA badhuo A rAjAne mAnIta che-ema jANIne mArI nAkhaze. rAjA bahArathI zreNika tarapha "anAdarathI najara dekhADato hato, tethI zreNikanA manamAM duHkha thayuM ke, "mArA mATe pitAjI anAdara kare che, te yaMgya na gaNAya; mATe mAre dezAMtara cAlyA javuM - ema vicArI kahyA vagara zreNika putra dezAntaramAM cAlyA gayA. cAlatA cAlate anukrame bennA nadInA kinArA para vaselA aneka parijanayukata bennAtaTa nagarImAM potAnA parimita sevako sAthe kaMIka prasaMga pAmIne praveza karyo. jyAM aMdara madhyabhAgamAM pahoMce, tyAM kSINavaibhavavALA kaIka sAmAnya vepArInI dukAnamAM Asana prApta thayuM, tyAM beThe. te zeThe rAtre svapra dekhyuM hatuM ke, "mAre ghare ratnAkara Avyo. A svapna suMdara che ane nakkI te svamanuM ja A phala jaNAya che." ema cittathI te saMtoSa pAmyuM. tenA puNyathI te divase zaheramAM dhamAla karAvanAra mATe parva-mahotsavano divasa hata; eTale kesara, caMdana, dhUpa vagere pUjA-sAmagrI kharIda karavA mATe dukAne ghaNuM gharAka utarI paDyA. A kumAranA prabhAvathI saraLa nItivALA zeThe ghaNuM dhana upArjana karyuM. tyAra pachI bhejana-samaye ghare javAnI IcchAvALA zeThe kumArane pUchyuM Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNika, abhayakumAra [ 77 ke, "A nagaramAM tame konA paNa thaze?" kumAre kahyuM ke, "tamArA" pachI ghare laI jaI ucita paraNAgata ane satkAra karyo. tyAra pachI tenA vacanakauzalya, saubhAgya, vinaya, sajajana-svabhAva vagere guNothI prabhAvita thayelA zeThe pitAnI naMdA nAmanI putrI ApI. lekanAM mana pramoda pAme tevA ghaNuM ADaMbarathI teonAM lagna karyA. jeNe te kALane ucita sarva kAryo prApta karelAM che evo kumAra atyaMta anurAgavALI, svamamAM paNa apriya nahiM ciMtavanArI, atyaMta vinaya vartana karanArI, kamaLa madhura belanArI evI naMdA patnI sAthe sarva ciMtAono tyAga karIne bhogo bhegavato hato. kAraNa ke, sAsu-sasarA ativAtsalyathI samAnatA hatA. eka vakhata sukhe sUtelI naMdA svamamAM mahAdevanA hAsya ane kAzajAtinAM pupa sarakhA ujajavala cAra daMkUzaLavALA, uMcI karelI sUMDhavALA hAthI bALakane potAnA mukhamAM praveza karato dekhIne jAgI. tarata ja patine nivedana karyuM. eTale patie kahyuM ke-"he priye ! yogya samaye devalokamAMthI cyavIne puNyazALI koIka deva saMpUrNa lakSaNavALe putra tane avataraze." te samaye zubhalagna ane zubha divase tene atiprauDha puNyasamUhathI meLavI zakAya, tevA prakArano garbha rahyo. e pramANe samaya vahI rahela hatuM. A tarapha prasenajita rAjAnuM zarIra DhIluM paDayuM, tyAre zreNika kumAranI zodha karAvatAM khabara paDI ke, atyAre bennAtaTa nagaramAM sukhethI rahela che. tyAra pachI tene bolAvavA mATe tarata ja cara puruSone mokalyA. (30) te rAjapuruSae AvI zreNikane samagra samAcAra ApyA; eTale kumAra tarata ja rAjagRha javA mATe utAvaLe thayo. zreNike zeThane kahyuM ke, "prajana evuM ubhuM thayeluM che ke, mAre mArA pitAne ghare tarata prayANa karavuM ja paDaze, mATe mane tamo rAjI thaIne javAnI rajA Ape." pitAnI naMdApatnIne kahyuM ke, "ame rAjagRhamAM gopAlo chIe ane te bAlA ! tyAM ame dhaLI bhIMtavALA makAnamAM rahIe chIe. je kaI kAya paDe to tyAM AvavuM." zreNika pitAnI pAse pahoMcyuM. rAjya paNa prApta karyuM. sarva parijana AjJA uThAvanAra tha. have naMdAne trIjA mahine garbhanA prabhAvathI atinirmala dehalo utpanna thaye, eTale teNe pitAne jaNAvyuM ke, "he pitAjI! hAthInI khAMdha para caDelI, chatra dhAreluM hoya, te pramANe nagaramAM aMdara ane bahAra huM cAluM ane abhayadAnanI ghoSaNA sAMbhaLuM, te mane atizaya AnaMda thAya, nahiMtara mArA jIvanano tyAga thaze." atizaya tuSTa cittavALA zeThe ratnapUrNa thALa bharI rAjAne bheTa ApI. rAjAe paNa tene mAnapUrvaka besAryo, vinaMti karI ke, "mArI putrIne A dohalo pUrNa karAvo." rAjAe kahyuM ke, "tArI IcchA pramANe bhale ema kara." eTale zreSTha hAthInI khAMdha para beThelI veta chatrathI AcchAdita karela AkAzasthalavALI naMdA abhayanI udghoSaNA zravaNa karatI nagarImAM pharavA lAgI. pUrNa ane samAnita dehalAvALI haMmezAM gADha AnaMdamAM samaya pasAra karatI evI naMdAe kaMIka adhika nava mAsa pUrNa thayA, tyAre devakumAra Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ] upadezapada-anuvAda sarakhI AkRtivALA putrane janma ApyuM. zeThe paNa lokonAM netrone atizaya AnaMda ApanAra te samayane yogya e janma-mahotsava ujavyo. jyAre tevo pavitra zubha divasa Avyo, tyAre tenI mAtAne abhayano dehalo thayela hovAthI putranuM "abhaya" evuM nAma sthApana karyuM. tyAra pachI zuklapakSanA caMdrabiMbanI mAphaka te vRddhi pAmavA lAgyo ane ATha varasano the, tyAre ghaNI suMdara buddhinA vaibhavavALo thayo. koIka samaye tevA prasaMge abhaye pUchayuM ke, "he mAtAjI ! mArA pitAjI kyAM vase che ?" mAtAe kahyuM ke, "rAjagRhamAM zreNika nAmanA rAjA che." tyAre mAtAne kahyuM ke, "he mAtAjI ! ahiM rahevuM te egya nathI." pachI sArA sathavArA sAthe pitAnA nagara ane ghara tarapha cAlyo, anukrame rAjagRha nagaranI bahAra pahoMcyo. tyAM paDAva nAkhI, mAtAne bahAra rAkhI, abhaya pote nagaranI aMdara gayo. te samaye rAjAne ati addabhuta buddhivALA maMtrInI jarUra hatI, te meLavavA mATe zreNika rAjAe potAnI AMgaLInuM mudrAratna eka atyaMta UMDA sukAyela seravALA jalarahita kUvAmAM nAkhyuM. samagra lokane rAjAe jaNAvyuM ke, "je kaI kinArA para rahI hAthathI A mudrAratnane grahaNa karaze, tene tenI IcchA pramANe vRtti-AjIvikA dAna ApIza." have loko vividha upAya ane prayoga karIne levA mathe che, paraMtu tene levA mATe ke te upAya manamAM kurAyamAna thato nathI. (50) abhayakumAra tyAM pahoMcyo ane pUchayuM ke, "ahIM zuM che ?" tyAre lokoe sarva vRttAnta kahyuM ke, je rAjAe kahela hato. abhayane tarata ja tene grahaNa karavA gya upAya manamAM kurAyamAna thaye, ekadama mudrAratna upara lIluM gAyanuM chANa naMkhAvyuM. chANanI aMdara tarata ja mudrAratna cAMTI gayuM eTale tyAM saLagate ghAsane pULo pheMkyA. tenI uSNatAthI sarva chANa sukAI gayuM. kUvAnA kAMThA upara ubhA rahI bIjA kUvAnI pANInI naka A kUvA pAse lAvI tenA jaLathI A khAlI nirjala kUvo bharI dIdho. te AvelA jaLathI pilA gAyanA chANano piMDa ekadama upara tarI AvyuM. jyAre barAbara uparanA pradezamAM Avyo, tyAre abhaye kinArA upara ubhA rahIne tene grahaNa karyo. temAM coMTeluM mudrAratna chUTuM pADIne rAjapuruSone ApyuM. te kArya soMpela rAjapuruSa tene rAjA pAse laI gayA. rAjA pAse jaI teNe caraNamAM namaskAra karyo. rAjAe pUchyuM ke he vatsa ! tuM koNa che ?" teNe kahyuM ke, "tamAro putra chuM." "kevI rIte ane kyAMthI Avyo che ?" tyAre bennAtaTa nagara saMbaMdhI pUrvana vRttAnta jaNAvyuM. harSAzruthI bharelA netravALA, pitAnA vatsane khoLAmAM besArIne romAMcita thayelA dehavALA rAjA pharI pharI tene AliMgana karavA lAgyo. pUchyuM ke, "tArI mAtA kyAM che?" tyAre abhaye kahyuM ke, "nagaranI bahAra." eTale rAjA tene nagarapraveza karAvavA mATe parivAra sahita sAme gaye. rAjA ahiM jAte levA Ave che-e vRttAnta jANIne naMdAe pite zarIra-zaNagAra sa, paraMtu abhaye teno niSedha karatAM kahyuM ke, "he mAtAjI! sArA kulamAM janmelI strIo patinA virahamAM ati suMdara vastrAbhUSaNa dhAraNa karatI nathI, paNa sAdo veSa Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ otpAtikI buddhinAM udAharaNa [ 79 pahere che. tarata ja putranuM vacana mAnya karIne je AgaLa vastro paheratI hatI, te ja veSa dhAraNa karyo. moTA mahotsava sahita vividha raMganI davAo-patAkAo jemAM pharakI rahelI che, nagaranI zobhAo jemAM karelI che-evA nagaramAM mAtA sahita abhayane praveza karAvyo. rAjAnI paramakRpA prApta karI ane sarve maMtrIomAM mukhya maMtrI tarIke tene sthApana karyo. A pramANe autpAtikI buddhiguNanA prabhAvathI te sukhI thaye. (82) 83-5Ta nAmanA dvArano vicAra -keIka tevA be puruSo eka junuM, bIje navuM evA paheravAnAM vastra laIne nadIkinAre eka ja samaye pahoMcyA ane zarIra jovA lAgyA, baMnee baMnenAM vastro najIkamAM rAkhelAM hatAM. junA vastrano mAlika lobhathI navIna vastra badalAvIne cAlato thayo. bIje pitAnuM vastra tenI pAse mAgavA lAgyo. pelo khoTuM bolavA ane laDavA lAgyA. rAjabhavanamAM nyAya karanAra adhikArIo pAse vivAdano niveDo lAvavA gayA. (graMthA 2000) rAjyAdhikArIo AmAM sAcuM tattva zuM che? te na jANatA hovAthI kAMsakIthI baMnenAM mastake oLAvyAM ane kAMsakImAM utarI AvelA vALanA anumAnathI teonAM vastromAM te vALane meLavIne je jenuM vastra hatuM, te tene ApyuM. A rAjyAdhikArInI tpAtikI buddhi. A viSayamAM matAMtara-bIjA AcArya ema kahe che keadhikArIoe puruSane pUchyuM ke, "A tamArA vastranuM sUtara koNe karyuM che ?? to ke "amArI strIoe " tyAre te baMne strIo pAse sUtara kaMtAvyuM. tyAra pachI bIjA rUpe dekhavAthI avaLI rIte sUtara kAMtatI dekhAvAthI adhikArIone sAco nizcaya thayo. eTale ke jenuM hatuM, te tene apAvI dIdhuM. (83) 84-saraDA nAmanuM dvAra koIka vaNika kayAMIka ghaNuM bAkorA-darayukta pRthvImAM jaMgala javA mATe gaye. daivayoge tyAM be kAcaMDAnuM yuddha thayuM. temAM eka kAcaMDo jhADe pharavA beThelA vaNikanI pUThanA chidramAM pUMchaDuM aphALIne tenI nIcenA bAkorAmAM pesI gaye. bIje kAcaMDo tenA dekhatAM je palAyana thayo. pelA bheLA alpabuddhivALA vaNikane zaMkA utpanna thaI ke, "AmAMno bIjo eka kAcaMDo dekhAyo nahIM, eTale nakkI mArI pUMThanA chidramAMthI peTamAM pesI gayo." evI zaMkA thavAthI tenA peTamAM vyAdhi utpanna thayo. keIka vaidyane jaNAvyuM ke, "mane A pramANe udaramAM kAcaMDo pesI gayA che." vaidya kahyuM ke, "je so sonAmahora Ape, to tane huM nirogI karuM." te vAtane teNe svIkAra karyo. tyAra pachI vadhe lAkSArasathI raMgelo eka kAcaMDo ghaDAnI aMdara nAkhIne recanA auSadhane prayoga karIne tene jhADA karAvyA. tene ghaDAmAM jhADo karAvatAM jhADAnA vegathI haNAela kAcaMDo ghaDAmAMthI bahAra nIkaLyo. e vaNike joye. tenI zaMkA dUra thavAthI vyAdhino vinAza thayo. ahIM matAMtara, bIjA AcAryo A pramANe kahe che-zAkamatanA bhikSuka ane vetAMbara nAnA sAdhune paraspara vArtAlApamAM Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 ] upadezapaH-anuvAda A puruSa che ke strI' eveA uttara ApyA. A vAtanA paramAtha eTaleA che ke- koika pradezamAM zAkathamatanA bhikSuke eka kAcaMDAne judA judA prakAranA vikArathI mastaka dhUNAvatA joyA. tyAra pachI te pradezamAM eka nAnA zvetAMbara sAdhu AvI pahoMcyA. zAka bhikSuke mazkarImAM pUchyuM ke, are kSullaka ! tuM sarvajJaputra che, teA kahe ke, * kayA kAraNe A kAcaMDo-saraDA Ama mastaka dhUNAve che ?' tyAra pachI te ja kSaNe utpanna thayelI autpAtikI buddhinI sahAyavALA kSullake tene AvA prakAranA uttara ApyA ke, 'huM zAkabhikSuka ! sAMbhaLa ! A saraDA tane dekhIne cintAthI vyApta thayelA mAnasavALA upara ane nIce joyA kare che ke-uparathI dekhe che, teA dADhI mUcha dekhAya che, tethI puruSa che ane nIcethI lAMbI sADI dekhAya che, te strI haze ke kema ? arthAt bhikSuka haze ke bhikSuNI ?' ema vicAre che. (84) 85 kAka nAmanA dvAranA vicAra-AgaLa kahyuM tevA dRSTAMtanI jema keAIka lAla kapaDAvALAe bhruzrvaka sAdhune pUchyuM ke, ennAtaTa nagarImAM keTalA kAgaDA haze ? ' tyAre kSullake kahyuM ke, 'are bhikSuka ! A nagaramAM sATha hajAra kAgaDA varte che. ' bhikSuke kahyuM ke, jo echA ke adhika thaze, teA zuM karIza ?" kSullake kahyuM ke, ochA hAya tA samajavuM ke eTalA dezAntaramAM gayA che ane upalakSaNathI adhika vadhAre hAya tA dezAntakathI parANA AvelA che. kahevAnA bhAva e che ke- jo ochA thAya tA bIjA sthAne gayA che ane adhika hAya tA parANA AvelA che. tyAra pachI zAkayaziSya niruttara thayeA. ahiM je matAMtara che, te kahe che-khIjA AcAryA kahe che ke, kAIka vaNike tevA prakAranA adbhuta puNyAya-cAge ekAMta pradezamAM nidhi joce ane grahaNa karyAM. tyAra pachI peAtAnI strInI parIkSA karavA mATe ke, A nidhAna rakSaNa karI zakaze ke kema ? gupta vAta peTamAM rAkhI zakaze ke pragaTa karaze ?' te tApa jANavA mATe peAtAnI patnIne ema jaNAvyuM ke-'huM jyAre jaMgala gayA ane jhADe pharavA eThe, tyAre sapheda kAgaDA apAchidramAM peThA. ' teNe peAtAnI caMcaLatAthI peAtAnI sakhIne A vRttAnta jaNAvyA, teNe bIjIne kahyo, evI rIte leAkamukhanI para parAthI cheka rAjA sudhI A vAta pahoMcI. A vAta phuTI gaI- pragaTa thai-eTale rAjAe tene khelAvI pUchyuM ke- he viSNuk ! ema sAMbhaLyuM che ke, 'tArI pUMThanA chidramAM sapheda kAgaDA pesI gayA che ? A vAta satya che ke kema ?' tyAre teNe rAjAne nivedana karyuM... ke, huM deva! mane eka nidhi maLI AvyeA che, strInI parIkSA karavA mATe me A asa'vita vAta tenI pAse karI, jo A gupta vAta manamAM dhArI rAkhI zakaze, te nidhAna-lAbha tene jaNAvIza'-ema dhArIne Ama kahela-AvI rIte sAcI hakIkata rAjAne nivedana karI eTale rAjAe tene nidhAna rAkhavAnI rajA ApI. (85) 86--uccAra nAmanA dvAranI vicAraNA-kAika vRddha brAhmaNane taruNa strI maLI. kAika samaye tevA kAika pratyeAjanathI tenI sAthe kAika gAma javA pravAM. te strI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) aitpattikI buddhinAM udAharaNa [ 81 navIna tAruNyanA unmAda mAnasavALI te vRddha brAhmaNa pratye svamamAM paNa anurAga na karatI. tenA bhartAra sivAya bIjA keI dhUrta viSe anurAga pAmI ane bhartArane tyAga karI tenI sAthe prayANa karyuM. keIka gAmamAM brAhmaNa ane dhUtane vivAda cAlyo. rAjAnA adhikArIoe te traNene AgalA divase khAdhelA AhAra-viSayaka prazna karyA, eTale brAhmaNe ane tenI bhAryAe sAthavA nAmano eka ja AhAra jaNAvyuM. tene virecana-julAba Apyo, to te baMnenA eka sarakhA jhADA dekhAvAthI adhikArIone jJAna thayuM ke, A brAhmaNanI ja bhAryA che, paNa dhUtanI nathI. (86) 87-have gaja nAmanuM dvAra kahe che-gaja eTale hAthI, maMtrIonI buddhi parIkSA mATe tene taLavA mATe upAya karyo ? nAva pANImAM hAthInA vajanathI jyAM sudhI DULyuM, tyAM nizAnI karI, tyAra pachI temAM pASANa nizAnI sudhI bharyA ane pachI tenuM vajana karyuM, te dvArA telanuM jJAna thayuM. kahevAno bhAva e che ke koIka nagaramAM maMtripadane yogya nirmala buddhivALA puruSane oLakhavA mATe rAjAe paDaha vagaDAvavA pUrvaka evI udaghoSaNA karAvI ke-"je kaI mArA hAthIne tALI Apaze, tene huM eka lAkha sonAmahoro ApIza." eTala keIka caturabuddhivALo puruSa hAthIne nAvamAM utArIne UMDA pANImAM nAva laI gaye. te pANImAM jayAM sudhI nAva hAthInA bhArathI bUDI, teTalA bhAgamAM nizAnI karI. tyAra pachI hAthIne temAMthI UtArIne nAvamAM pASANe bharyA ke jyAM sudhI nAvamAM karelI nizAnI hatI, tyAM sudhI nAva DUbADI. pachI pASANanuM vajana karyuM. sarva pASANanA vajanano saravALo karyo, eTale hAthInA vajananuM jJAna athavA keTalA pala vagere pramANavALuM vajana che, tenuM jJAna thayuM. eTale khuza thayelA rAjAe tene maMtripada arpaNa karyuM. (87). 88-ghayaNa nAmanA dvArane vicAra-kaIka rAjAe potAnAM sarva rahasya-gupta vAto jANanAra keI vidUSaka-mazkarAnI AgaLa ema kahyuM ke-mArI paTTarANI nirogI kAyA vALI kaI divasa roga sUcana karanAra gudAthI apAnavAyu paNa choDatI nathI. tene ghayaNa mazkarAe kahyuM ke, "he deva ! A vAta kaI prakAre saMbhavatI nathI ke, "manu ne apAnavAyu na thAya." rAjAe kahyuM ke, "tuM te kevI rIte jANI zake ? te ke gaMdhanI parIkSAthI. jyAre devI tamene pupi, sugaMdhI attara ke bIjA tevA padArtho Ape, tyAre barAbara parIkSA karavI ke, "apAnavAyu choDe che ke nahiM?" rAjAe tenI khAtrI karI eTale devInI luccAI samajIne rAjAne hasavuM AvyuM. rAjAne hasatA dekhIne devIe hasavAnuM kAraNa pUchyuM ke, "vagara kAraNe ane vagara prasaMge tamane hasavuM kema AvyuM ?" eTale rAjAe kharI hakIkata jaNAvI. mazkarA upara roSe bharAyelI devIe tene kADhI mUkAvyo. tyAra pachI moTI vAMsanI lAkaDInI sAthe ghaNAM khAsaDAM bAMdhI lAvIne devIne praNAma karavA A mazkaro hAjara thaye. devIe pUchayuM ke, ATalAM badhAM khAsaDAM vAMsa sAthe kema bAMdhyAM?" tyAre mazkarAe kahyuM ke, "samagra Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 ] upadezapaH-anuvAda pRthvI-valayamAM tamArI kIrti prasiddha karavA mATe ATalAM khAsaDAM mAre ghasavAM paDaze.' eTale lajjA pAmelI devIe vaLI tene rokI rAkhyA. (88) 89--lAkhanI guTikA nAkamAM dUra sudhI pesI javAthI duHkha pAmatA putrane pitAe tapAvelI leAhasanI kheAsI. Tha'DI paDI, eTale temAM vaLagelI geALI khe'cI kADhI. TIkAH --kAIka khALakanI nAsikAmAM lAkhanI guTikA ramatamAM ne ramatamAM uDAzumAM pesI gaI. huM aMdara dUra gaI, eTale khALakane ghaNuM duHkha thayuM. tema thavAthI duHkha bhUlAvavA mATe tenA pitAe vArtA kahI ane tenuM dhyAna khIje khe'cyuM. pachI pitAe tapelI leAhanI saLI nAsikAnA madhyabhAgamAM rahelI lAkhanI gALImAM pesI gaI, pachI ThaMDu jaLa reDIne saLIne ThaMDI karI. pANIthI siMcelI sajjaDa temAM lAgelI gALI sAthe joDAyelI leAhasaLIne kheMcI kADhI. saLI khe'cI, eTale tenI sAthe ceTelI lAkSAnI geALI paNa bahAra khe`cI kADhI. tyAra pachI bALaka sukhI thayA. (89) 90--staMbha nAmanA dvAraneA vicAra-kAika rAjAe sAtizaya buddhivALA maMtrIne meLavavA mATe rAjabhavananA dvAramAM evI jAherAta lakhAvIne TagAvI ke, nagaranA sImADe rahelA taLAvanA madhyabhAgamAM rahelA thAMbhalAne buddhibaLathI taLAvamAM utaryAM sivAya kAMThA upara rahIne doraDu bAMdhI Ape, tene eka lAkha seAnAmahArA ApavI ' A pramANe dareka sthaLe vAta phelAI, eTale kAika buddhizALI puruSe taLAvane kAMThe eka khIle khADyo. tenI sAthe sAmA kinArA sudhI paheAMce tevuM lAMbu deraDuM khAMdhyuM. pachI doraDu pakaDI taLAvanA kAMThe kAMThe staMbhanI cAre khAjI bhramaNa karyuM. eTale staMbha doraDAthI aMdhAi gayA. tyAra pachI rAjAe nakkI karela dhana, tathA maMtrIpada arpaNa karyuM'. (90) 91-kSullaka nAmanA dvAranA vicAra--koIka abhimAnI paritrAjikAe paDahe| devarAjyeA ke, * je keAI jJAna-vijJAnAdi karI khatAve, te saM huM karI zakIza.' bhikSA mATe pharatA kAika nAnA sAdhue te vRttAnta sAMbhaLye ane vicAryuM'' ke, * A vAtane jatI karavI ce|gya nathI.' paDahA jIlI lIdhA. rAjasabhAmAM gayA, rAjasabhAmAM beThelI tene dekhI. nAnI vayanA khALakane dekhIne paritrAjikAe kahyuM ke, 'tuM kayA hisAkhamAM ? tane teA gaLI jaIza, nakkI daive mArA bhakSaNa nimitte tane ahiM mAkalyA che.' anu. rUpa uttara devAmAM catura te kSuluka sAdhue pAtAnI mUtrandriya nagna thaine khatAvI. ema dekhADatAM ja pelI hArI gai. tathA dhIme dhIme pAte mUtaratAM mUtaratAM tenI yAni rUpa kamaLanuM pRthvI para Alekhana karyuM. vaLI teNe kahyuM ke- huM dhIke! have A sarva sabhya samakSa tArI pratijJA pUrI kara, jo tuM satyavAdinI hoya teA. paraMtu atizaya lajjAvALu A kArya hAvAthI tema ja tenI pAse A pramANe kamala AlekhavAnI sAmagrI na hAvAthI te pramANe karavA samartha na banI. matAMtara, kAIka AcAya Ama kahe che ke, kAika kAgaDA kAika sthAnamAM viSTA cUMthatA hatA, tene keAi bhAgavata saMnyAsIe joyA. te samaye najare caDelA kAIka Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) aitpattikI buddhinAM udAharaNo [ 83 nAnA sAdhune teNe pUchayuM ke-"he zvetAMbara bAlasAdhu! kAgaDo viSTA cUMthIne temAMthI zAnI zodha kare che? tuM sarvajJaputra hovAthI tene javAba Apa." ema pUchayuM, eTale kSullaka sAdhue tene kahyuM ke-"smRtizAstramAM kaheluM che ke, "jalamAM viSNu, sthalamAM viSNu, parvatanA mastaka para viSNu, agninI javAlAmAM viSNu che, samagra jagat viSNumaya che." A vAta sAcI haze ke kema ? te jANavA mATe kutUhalI kAgaDAne kautuka thavAthI. zuM ahiM viSTAmAM viSNu haze ke kema ? tenI tapAsa karavA mATe ane te saMzaya dUra karavA mATe te zedha kare che." (91) 92-mArgadvAra vicAra- mUladeva ane kaMDarIka nAmanA be dhUrto keIka vakhata keIka kAraNasara mAgamAM jatA hatA. mArgamAM eka taruNa strI sahita eka puruSa gADImAM besI jato hato. kaMDarIkane te strI upara anurAga thayo. mUladevane pitAne abhiprAya jaNAvyo. mUladeve kahyuM ke- tuM kheda na pAma, tenI goThavaNa huM karAvI ApIza." mUladeve kaMDarIkane eka vRkSanI gIca jhADImAM besADyo. pite mArgamAM ja evI rIte rokAya ke, jyAM sudhImAM te puruSa potAnI bhAryA sAthe te pradezamAM AvI pahoMce. mUladeve pelA gADImAM beThelA puruSane kahyuM ke, "ahiM A vAMsavRkSe nA. gahanamAM mArI patnIe prasUti zaru karI che, te bicArI ekalI che, to tene prasUtimAM sahAya karavA mATe eka muhUrta kALa mATe mokalI Apa." ema tenI yAcanA karI. pilAe potAnI bhAryAne tyAM mokalI. kahevuM che ke, "AMbo hoya ke liMbaDo hoya, paraMtu najIkapaNAnA guNane kAraNe je vRkSa najIka hoya, tenA upara velaDI caDI jAya che, tema strIo paNa je kaI najIka hoya, tene IcchatI hoya che"-e nyAyane anusaratI evI tenI sAthe ramaNa-krIDA prApta thaI-eTale mUladevanI pAse AvIne hAsyavALuM mukha karatI "tamane priya putra prApta thayo che." ema kahetI mUladevanA mastakethI pheTa grahaNa karI lIdho. pitAnA bhartArane jaIne kahyuM ke, "gADI, baLada tathA tame pite khaDA-ubhA rahyA, te samaye tyAM beTa-putra janme. "jemane mitrono sahAro hoya, temane jaMgalamAM paNa bheTa thAya che." (2) 93-strI nAmanA dvArane vicAra- koIka yuvAna bhAryA sahita gADImAM besIne mAgamAM jAya che. strIne jaLa mATe gADImAMthI nIce utaravAnuM thayuM. eka vyaMtarI yuvAnanA rUpamAM lubdha banIne sAcI strIne sarakhuM rUpa banAvIne gADImAM caDI beThI. pelo yuvAna te tenI sAthe AgaLa cAlavA lAgyo. tenI pAchaLa kharI strI pAchaLa rahIne vilApa karavA lAgI ke, "he priyatama ! mane AvA bhayaMkara jaMgalamAM ekAkI mUkIne tame kema cAlavA mAMDayuM ?" pelA puruSe baMnemAM koNa sAcI patnI che? tene nizcaya karavA mATe pitAnA gharanA bhUtakALanA ane vartamAna kALanA vRttAnta pUchaLyA, te baMnee samagra vRttAnta tene kahyA. tyAra pachI rAjyAdhikArIo pAse A vivAda gayo, te 5. nikI buddhivALAoe InsApha-nyAya karatAM nakakI karyuM ke, "keIka vastra agara cIja Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda hAtha na pahoMce, tyAM dUra rAkhavI. dUra rahIne ja je te laI leze, te enI bhAryA. tyAra pachI vyaMtarIe vikriyalabdhithI lAMbo hAtha karIne te vastunuM AkarSaNa karyuM -ema thavAthI saMdeha dura thAya ane adhikArIone nizcaya thayo ke, "A ja vaMtarI che." eTale te vyaMtarIne hAMkI kADhI. (93) patidvAra- 94-koIka nagaramAM koI paNa athaDAmaNanA kAraNe koI eka strInA be pati thayA. te baMne paraspara bhAIo hatA. lokomAM moTo pravAda cAlyA ke, "moTuM Azcarya ke eka strInA be pati ! be hevA chatAM baMne tarapha samAna anurAga hato. lokonA kAnethI paraMparAe rAjAnA kAne vAta pahoMcI. baMnenI sevA-cAkarI eka sarakhI karatI hatI. pradhAne kahyuM ke-evuM kadApi banI zake nahiM ke, mAnasika anurAga baMne pratye samAna hoya." tyAre rAjAe kahyuM ke, "te kevI rIte jANI zakAya ke samAna anurAga nathI." maMtrIe kahyuM ke, "he deva! parIkSA karavAthI. tenI parIkSA karavA mATe A pramANe tenA upara AjJA mokale ke-"Aje tArA baMne patione pUrva ane pazcima dizAmAM rahelA gAmamAM javuM ane pAchA paNa Aje ja AvavuM." tyAra pachI rAjAe te pramANe AjJA mokalI. temAM tene je pati adhika priya hatuM, tene pazcima dizAmAM ane sAmarthyathI bIjAne tenI avaLI dizAnA gAme mokalyo. tyAre pradhAne kahyuM ke, "jene pazcima dizAmAM mokalyo che, tenA upara tene adhika prema che. kema ke, tene jatAM ane AvatAM baMne vakhate sUrya pAchaLa rahe che. bIjAne baMne vakhata lalATa sthAnane tapAvanAra sUrya sAme naDe che" rAjAe kahyuM ke, "emane ema ajANa paNAmAM paNa mokalavAno saMbhava che, mATe ema ja kema nizcaya karAya ke, A ja adhika priya che? tyAra pachI pradhAne pharI paNa parIkSA mATe gayelA baMne mATe eka ja vakhate mAMdA paDelAnA samAcAra mokalyA. te jaNAvyA pachI te bolI ke, "pA zcama dizAmAM gayelA patinuM zarIra DhIlA saMghayaNavALuM che, mATe tenI cAkarI karavA mATe jAuM chuM." tyAM gaI. pradhAna-rAjAdike jANyuM ke, "A ja pati vizeSa priya che." (94) 95-putra ane sAvakI mAtA kArano vicAra kathA dvArA kahe che - cAra mitronI kathA koIka nagaramAM rAjA, maMtrI, zeTha ane sArthavAhanA kaLAsamUhamAM catura ane nirmala manavALA cAra putro hatA. paraspara eka bIjAne daDha nehAnurAga hato, lokone game tevuM yauvana pAmyA, paraMtu kSaNavAra paNa teo viraha sahana karI zakatA nathI. virahamAM dilagIra thAya che. eka manavALA teo mAMhamAMhe kahevA lAgyA ke-"zuM lokonI vacce te puruSa koI divasa gaNatarImAM levAya kharo ke, jeNe pitAnA AtmAne dezAntaramAM jaIne kAryArUDha banI pitAnuM sAmarthya keTaluM che ? tenuM mApa nathI kADhayuM ? Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) otpattikI buddhinAM udAharaNa [ 85 tyAra pachI potAnA sAmarthyanI parIkSA mATe prabhAta samaye potAnA gharethI kaMI paNa lIdhA vagara mAtra pitAnuM zarIra sAthe laIne te sarve eka dezAMtaramAM gayA. teo barAbara madhyAhna-samaye jemanAM kula ane zIla kaI jANatA na hatA-evA eka nagaramAM atipradhAna devamaMdiranA sthAnamAM utaryA. Aje ApaNe bhojanano zo prabaMdha thaze?--ema bolatA sArthavAhaputre kahyuM ke, "tamAM sarvene Aje bhejana mAre ApavuM. traNe mitrone tyAM besADI nagaramAM pite ekalo eka jIrNa zeThanI dukAne AvIne beThe. kudaratI rIte te divase keIdevane mahotsava cAlato hato, jethI dhUpa, caMdana, sugaMdhI padArthono vepAra joramAM cAlata hatuM. jyAre pelo vRddha vepArI paDIkAM bAMdhIne ApavA samartha na thayo, tyAre tene A sArthavAhaputra sahAya karavA lAgyo ane gharAkane jaldI vidAya karavA lAgyA. (10) bhojana-samaya thaze, tyAre vepArIe kahyuM ke, "Aje mArA paraNuM thaje." pelAe jaNAvyuM ke, "huM ekalo nathI, bahAra mArA bIjA traNa mitra che. vepArIe kahyuM ke, "te temane jarUra jaldI bolAve, mAre te tame sarve sAdhAraNa cho." ati sArabhUta pAMca rUpiyAno kharca thAya, tevuM bhejana ghaNA Adara ane sanmAnathI karAvyuM. bIjA divase zeThaputre bhajana-dAnanI pratijJA karI. saubhAgyavaMta janonA mastakanA ratna sarakho te bahAra nIkaLyo. gAmamAM gaNikAonA pADAmAM, vacce rahelA eka devakulamAM beTho. tyAM AgaLa te samaye eka jevA gya khela cAlato hato. tyAM pitAnA saubhAgya madathI gavita thayelI, bharayuvAna vayathI udubhaTa gaNikAnI eka suMdara putrI koI paNa puruSane IcchatI na hatI ane koI sAthe krIDA karatI na hatI. tyAra pachI zeThaputrane dekhI AkarSAyelA manavALI te vAraMvAra kaTAkSa sAthe potAnI nehALa mugdhadaSTithI tene jovA lAgI. A baMnenuM daSTi-milana gaNikAe jANyuM, eTale te tuSTa cittavALI tene AmaMtraNa ApI pitAne ghare laI gaI ane te putrIne arpaNa karyo. tyAra pachI kRpaNabhAvarahita se rUpiyAnA kharcavALe bhejana, tAMbUla, vastrAdikathI cAre mitrone satkAra karyo. trIjA divase buddhinI pradhAnatAvALo amAtyaputra rAjAnA ghare gayo ke, jyAM lAMbA kALathI aneka prakAranA vivAda cAlatA hatA. temAM eka vivAda evo hato ke, be strIo eka putrane laIne AvI ane pradhAnane kahyuM ke-"he svAmI ! amArI prArthanA sAMbhaLo. ame ghaNuM dUra dezathI AvelI chIe. amArA pati mRtyu pAmyA che. A dhana ane eka putra che. jene putra hoya, tenuM ja dhana thAya. amone vivAda karatAM ghaNe kALa vItI gayo che. to have amArA A vivAdane kaI prakAre Aja aMta Ave tema karo. tyAra pachI putra ane dhana tyAM mUkayAM. tyAre amAtye kahyuM ke, "are! A kaI apUrva vivAda che ane A vivAda sahelAIthI kevI rIte TALo?' ema sthAnika amAtye kahyuM, tyAre amAtyaputre kahyuM ke, "jo tame sammati Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda Ape, to A vivAdano cheDo lAvuM." sammati maLatAM baMne strIone kahyuM ke, "dhana ane putra baMnene ahiM sthApana kare." tema karyuM eTale eka karavata maMgAvI. tema ja dhananA sarakhA be bhAga karyA. eTalAmAM putranA be bhAga karavA mATe nAbhirathAnamAM karavata sthApI ane vicAryuM ke, "be bhAga karyA vagara A vivAda nahiM chedAya." eTale tarata putranI akRtrima-svAbhAvika sAcA putra-snehavALI satya mAtA ekadama AgaLa AvIne kahevA lAgI ke-"bhale A putra ane sarva dhana tenI bIjI oramAna mAtAne ApI de, mArA putranuM maraNa mAre jevuM nathI. amAtyaputre jANyuM ke, "A putra Ane ja che, paraMtu pelIne nathI" eTale oramAna mAtAne hAMkI kADhI ane putra tathA dhana sAcI mAtAne ApyAM. (30) eTale te amAtyaputrane pitAne tyAM laI gaI ane kRtajJapaNAthI teNe eka hajAra sonAmahore kharco. cothA divase rAjaputra nagaramAM pharavA nIkaLyA ane bolyo ke, "je mane rAjya maLavAnuM bhAgya hoya to jarUra pragaTa thAo." jANe tenA puNyodayathI hoya tema, te divase tenagarano rAjA vagara nimitte ja maraNa-zaraNa thayA. rAjA putra vagara hovAthI rAjya gya puruSanI gaSaNA karatAM keI nimittiyAnA kahevAthI tene rAjagAdIe sthApana karyo. harSa pAmelA sarve mitro ekaThA maLIne paraspara kahevA lAgyA ke, "ApaNuM sAmarthya keTaluM che? te vicArIe-ema kahI teo A pramANe kahevA lAgyA ke hAthanI caturAInI kiMmata pAMca TakA, suMdaratAnI so TakA, buddhinI hajAra TakA ane puNyanI kiMmata lAkha TakA samajavI." sArthavAhaputre hastakaLAthI, zeThaputre rUpathI, amAtyaputre buddhithI ane rAjaputre puNyathI meLavyuM che. ahIM A kathAmAM cAlu adhi. kAramAM amAtyaputranI opattikI buddhi levI. bAkInuM te prasaMgathI jaNAvyuM. samApta. (5) 96- madhusitha (madhapUDo ) dvAra kahe che koIka rAjAe potAnA AkhA rAjyamAM dareka prajAe ATaluM mINa kara tarIke ApavuM-te hukama karyo. A bAju keIka gAmamAM kaI keLInI eka kulaTA strIe kaIka samaye koIka jAra puruSa sAthe piru vRkSanA gahanamAM kAmakrIDA karatAM karatAM madhapUDo dekhe. rAjAnA kara tarIke ApavA mATe mINa kharIda karatA pitAnA patine kahyuM ke, "tame mINa na kharIda karaze. kAraNa ke, meM eka ThekANe madhapUDo joye che, mATe te ja grahaNa karIne Apaje. zA mATe niprayeAjana dhana kharacIne maNa kharIdavuM?' tyAra pachI mINa mATe patnI sAthe pelA vRkSagahanamAM gaye, paraMtu te samaye madhapUDo na dekhAya. bahu ja sUkSama rIte avalokana karyuM, to paNa na dekhAya. tyAre patnIne kahyuM ke-"are! ahiM kyAMya paNuM te dekhAto nathI. eTale corIthI bIjA puruSa sAthe kAmakrIDA karI hatI ane te samaye je AkAra hatuM, tema karIne joyuM, eTale te madhapUDo dekhAya, grahaNa karyo, paraMtu tema karatAM koLI samajI gayo ke, "A duSTa zIlavALI che. kAraNa ke, AvA prakAranuM Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) aitpattikI buddhinAM udAharaNa [ 87 sthAna-Asana karavAnA kAraNe nakakI thAya che ke, A sivAya A dekhI zakAya nahiM. (6) 97--mudrikA dvAra kahe chekeIka nagaramAM kaIka bhIkhArI eka purohitanA ghare potAnI dravya bharelI thelI thApaNa tarIke rAkhIne paradeza gaye. pAchA AvIne te potAnI thApaNa pAchI mAge che. purohitanI buddhi bagaDIne ADA-avaLA javAba ApatAM teNe kahyuM ke, "teM mane AvA prakAranuM kaI dhana arpaNa karyuM nathI." pitAnuM dravya pAchuM na maLavAthI te gAMDa banI gaye. koI samaye rAjamArgethI pasAra thatA maMtrIne dekhI tene purohita-buddhithI kahyuM ke, "are purohita ! mArI hajAra sonAmahare pAchI Apo ke, je meM tamane AgaLa soMpI hatI. maMtrIe vicAryuM ke, "nakkI purohite "A anAtha che" ema dhArIne Ane lUMTyo che." maMtrIne bhIkhArInI dayA AvI. maMtrIe A vRttAnta rAjAne nivedana karyo. pachI rAjAe purohitane pUchyuM, to tenI pAse paNa uDAu javAba Apyo. rAjAe bhIkhArIne divasa, muhUrta ane thApaNa ApatI vakhate rAkhelA sAkSI vagere khAtrIe ekAMtamAM barAbara pUchI lIdhI. kamake sarva hakIkata kahyA pachI koIka samaye rAjA purohita sAthe jugAra ramavA lAgyA. temAM purohita na jANe tevI rIte kaI paNa upAyathI purohitanA nAmathI aMkita mudrAsana rAjAe grahaNa karI lIdhuM. tyAra pachI pahelAM taiyAra karela pitAnA aMgata manuSyanA hAthamAM ApIne tene ekAMtamAM kahyuM ke-"purohitanA ghare jaIne A mudrAratnanI oLakha ApIne "purohite mane mekalela che"-ema nivedana karIne kamaka saMbaMdhI sonAmahera nakula (lI) mAgavI zIkhavela puruSa tyAM gaye. nakula meLavyuM. temAMthI bIjA nakulamAM aMdaranuM nANuM badalI nAkhyuM. kamakane belAvI kahyuM ke, AmAMthI tAre pitAne je nakula hoya, te laI le. tyAre teNe pitAne hato, te ja grahaNa karyo. e pramANe tpattikI buddhithI parIkSA karIne te dramukane tene nakula hatA, te ja A ane apalopa bolanAra purohitanI jIbha chedI nAkhI. (7) 98-aMka nAmanuM dvAra--e ja pramANe AgaLanA udAharaNanI jema koIe keIkanA gharamAM kharA sonAnI hajAra sonAmahorothI bharelo nakula thApaNumAM mUkyA. tenA upara pitAnA nAmano sikko mAryo. pelAe beTI mahoro bharIne sAcI badalAvI nAkhI. pharI te ja pramANe nakulane sIvI lIdhe. pAchA AvelA te puruSe nakula mA, eTale Apyo. jyAM tapAse che, te sarve sikkA banAvaTI-khoTA nIkaLyA. adhikArIo pAse vivAda cAlyA. adhikArIoe maheronI saMkhyA pUchI ane te ja pramANe sAcI mahorothI nakula bharyo, eTale nakula tUTI gaye. tyAra pachI sAcI mahAranuM dravya adhika hevAthI puSTapaNuM thavAthI temAM samAI zakI nahiM. eTale pelAne sAcI sonAmahore apAvI ane bIjAne zikSA karI. bIjA AcAryo aMka daSTAnta A pramANe kahe che - Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 ] A upadezapada- anuvAda keIka puruSe pitAnA mitranA gokuLamAM pitAnI gAyo caravA mekalI. lobhI mitre pitAnI ane mitranI gAya upara potAnA nAmanI nizAnI aMkAvI. vakhata jatAM mitre potAnI gAyo mAgI ke, "have mane mArI gAye soMpI de." pelAe kahyuM ke, "jenA upara nizAnI na hoya te laI jA." pelAe jANyuM ke, "huM ThagAyo chuM." nAsIpAsa thayelA teNe buddha meLavavA mATe jugArIone sahAre lIdhe. ApattikI, buddhivALAoe akakala ApI ke, "koI prakAre tenI putrIne tArA ghare lAvI tArI putrI sAthe sarakhI nizAnIthI aMkita kara." te pramANe teNe karyuM. mitre potAnI putrI mAgI. pratyuttara Apyo ke, "je koI nizAnI pADyA vagaranI hoya, te putrI laI jA. tyAra pachI baMnee eka bIjAnI gAya ane putrI hatAM, tene te ApI dIdhAM. (98) jJAnadvAra kahe che - 99-AgalA udAharaNanI jema keIke keIne tyAM thApaNa mUkI. lenAre nakulanI aMdara rahelAM kiMmatI nANuM kADhI lIdhAM ane halakI kiMmatanAM ochI cAMdI-senAvALAM nANAM aMdara mUkI dIdhAM. pAcho Avyo, tyAre mUkelI thApaNanI nakula(thelI) pAchI mAgI. nakula meLavIne jyAM khelIne dekhe che, te temAM navAM nANAM mUkelAM dekhyAM. vivAda karatA teo adhikArI pAse gayA. vRttAnta jANI tpattikI buddhivALAoe thApaNa mUkyAno samaya-varSa jANIne nANAM viSayaka jJAna meLavyuM ke, A bIjA sikkA che, temAM cAMdInuM pramANa a95 che. thApaNa mUkI tenI chApa samAna hovA chatAM te vadhAre kiMmatI hatA ane te sikakA bIjA che. "junA sikkA mATe jUThuM bolanAra aparAdhI che.' ema kahI tene zikSA karI. AmAM matAMtara che, bIjA AcArya kahe che ke, keIka rAjAe dhananA lAbhathI parvatanA viSama pradezamAM mArganI najIkamAM yaMtraprogavALI vividha AbhUSaNathI zobhAyamAna devatAnI pratimA karAvI. tyAra pachI sArthavAha vagere loke te mAgethI jatAM kutUhaLathI tenAM darzana mATe devakulanA gabhArAmAM jyAre praveza kare, tyAre teo tenA dvAramAM paNa sthApana kare, eTale mUrti ekadama sAme jaIne pitAnI tarapha kheMcI letI hatI. eTale chUpAI rahelA ane te sthAne rokelA sIpAIo kapaTathI temane kahe ke, "tame pratimAnI corI karanAra che." ema kahIne pakaDIne temanI pAsethI sarva lUMTI letA hatA. A pramANe otpattikI buddhithI rAjAe puSkaLa dhana meLavyuM. (9) bhikSudvArane vicAra 100-A pramANe pahelAnA udAharaNa mAphaka koIka bhikSuke koIkanI thApaNa pacAvI pADI ane pAchI ApatA na hatA, eTale te ThagAyelA puruSa jugArI pAse gaye ane potAnI hakIkata kahI ke, "lAlavastradhArI (bauddha) bhikSuka mArI thApaNa pAchI Apato nathI. tyAre tenA upara kRpA karI tpattikI buddhinA sahArAthI lAla vastra vALA bhikSukane veSa paherIne te bhikSukanI pAse gayA. tene kahyuM ke-"ame tIrthayAtrA mATe javAnA chIe, te A amAruM suvarNa thApaNa tarIke tame rAkho. ame pAchA Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) espattikI buddhinAM udAharaNe [ 89 AvIe, tyAre tamAre amane pAchuM ApavuM." e pramANe arpaNa karavA lAgyA, paraMtu haju arpaNa karyuM nathI, teTalAmAM pelo ThagAyele puruSa jene AgaLathI te samaye AvavAne saMketa karyo hato, te te ja vakhate vacamAM AvyuM ane pitAnI thApaNanI mAgaNI karI ke, "are bhikSuka! AgaLa grahaNa karela mArI thApaNa Apa." tyAra pachI teNe vicAryuM ke, "je AnI thApaNa atyAre pAchI nahiM ApIza, te A navA thApaNu mUkavA AvelA mane thApaNa nahi Apaze. kAraNa ke, mane thApaNa oLavanArA mAnaze." e mATe tene tarata ja thApaNa ApI dIdhI. jugArI bhikSuke kAMIka bAnuM ubhuM karI thApaNa na ApI. A viSayamAM matAMtara che. keIka AcArya ema kahyuM che ke-"kaIka zAkya (bauddhabhikSuka) keIka nAnA gAmamAM mArgamAM thAkelA saMdhyA-samaye AvyA. tyAM digaMbaranI vagara vAparelI maTha sarakhI vasatimAM rAtrivAsa karyo. temanA bhakta anu yAyIo pahelethI ja temanA pratye IrSAvALA hevAthI temane kamADa ane dIpaka sahita eka oraDo Ape. tyAra pachI thoDIvAramAM te zayyAmAM sUto, eTale temaNe aMdara gadheDI mokalIne daravAjo baMdha karyo. bauddhabhikSuke vicAryuM ke, "A loke mArI uDDAhanA (niMdA) karavA Icche che. kahevAya che ke-"sarva jIvone bhAvanA anurUpa phala maLe che." mATe A uDDAhanA teonI ja bhale thAya-ema vicArIne saLagatA dIvAnI zikhAnA agnithI pitAnAM sarva vastro bALI nAkhyAM, tema ja nagnapaNane Azaro lIdhe. devage oraDAmAMthI morapiMchI maLI AvI. prAtaHkALamAM digaMbara-veSadhArI jamaNa. hAthathI gadheDIne pakaDIne jevo nIkaLatuM hatuM, tyAre ekaThA thayelA sarve gAmalokone uMcI khAMdha karI moTA zabdathI kahyuM ke-je huM chuM, tevA ja A sarve che. e pramANe bhikSunI otpattikI buddhi. (100) ceTadvAra kahe che - 101-paraspara sneha-parAyaNa kaIka be mitre kaIka sthAnamAM rahetA hatA. teone kaMIka samaye zUnya gharamAM suvarNa-pUrNa nidhAnanI prApti thaI. teoe vicAryuM ke, koI sArA zubha divase ane muhUrta grahaNa karavAnuM ucita mAnyuM, tevo divasa bIje ja divase Avyo. baMne ghare gayA. tyAra pachI ekane azubha pariNAma utpanna thaye ane rAtre temAMthI nidhAna kADhI aMgArA bharI dIdhA. jyAre prabhAta-samaye baMne sAthe tyAM gayA, te aMgAra jaIne kahevA lAgyA ke, "Ama viparIta kema banyuM haze?" tema paraspara vArtAlApa karatA hatA. nidhAna grahaNa karanAra ThAvakAIthI kahevA lAgyo ke-"aho ! ApaNuM kevuM nirbhAgya che ke ahIM rAtrimAtramAM nidhi aMgArA rUpe palaTAI gayo !" eTale bIjAe jANyuM ke, "nakakI A mAyAvInuM ja kAma che." tyAra pachI mAyAvI mitranI lekhyamaya eka mUrti karAvI, gharanI vacamAM sthApI. mUrtinA mastaka upara haMmezAM bhejana mUkato, tenA mAthA upara AvI be vAnare bhajana karatA hatA. vAMdarA dararojanI TevavALA thaI gayA, kaIka samaye pavanA divasomAM tevA prakA 12 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 ] upadezapada-anuvAda rane mahatsava cAlatuM hatuM, tyAre mitranA be bALakone bhajananuM AmaMtraNa ApyuM. te baMnene chUpAvI dIdhA. tenA pitAne te pAchA ApatuM nathI ane temane pratyuttara Ape che ke-maMdabhAgyavALA ApaNe zuM karIe ke-mArA dekhatAM ja tArA putra vAnara banI gayA." te vAtanI zraddhA na karate ghare AvyA. pahelAM banAvelI tenA AkAranI mUrti khaseDIne tene te sthAne besADyo. kilakilArava karatA ane chUTA mUkelA pelA be vAnare tenA mastaka upara caDI beThA. pachI te bolavA lAgyo ke, "jema nibhaMgI hovAthI nidhi palaTAI gaye, tevI rIte A putre paNa vAnaromAM palaTAI gayA. pele samajI gayA ke, "lucA sAthe luccAI karavI." e vacanane ANe caritArtha karyuM jaNAya che. tyAra pachI nidhine bhAga Ape. bIjAe paNa putre samarpaNa karyA. (101) 102-zikSAdvAra-zikSA eTale dhanurveda saMbaMdhI abhyAsa. dhanurvedanI kaLAne abhyAsa karanAra eka kulaputra, pRthvItala jovAnI IcchAthI kutULathI paribhramaNa karatA karato keIka nagaramAM keIka dhanavAna zeThane tyAM AvI caDyo ane tyAM ja utaryo. gharanA mAlike snehapUrvaka svAgata karI pUjA karI ane pitAnA putrane bhaNAvavA mATe niyukta karyo. bhaNAvatAM bhaNAvatAM ghaNA dhananI prApti thaI. keI vakhate bhaNanAranA pitA sAthe bhaNAvanArane aNabanAvane prasaMga ubho thayo, eTale tenI pAsenuM dhana paDAvI levA mATe tenA maraNano koI upAya vicAravA lAgyuM. gharamAMthI bahAra nIkaLavA deto nathI. pitAnA sagA-snehIone A vRttAna jaNAvyuM ke, "nakakI A mane mArI nAkhavAnI IcchAvALo che. " tyAra pachI gAyanA chANamAM potAne sarva nidhAnaartha chUpAvI dIdho, te chANAM sUkAvI nAkhyAM. svajanane kahevarAvyuM ke-"huM nadInI aMdara gAyanA chANanA sUkAyelA piMDe pheMku, te taratA taratA tamArI tarapha Ave, tyAre tamAre grahaNa karI levA. tenI aMdara meM dhana chupAveluM che, tyAra pachI amAsa kuLAmAM e rivAja che ke, "parva divasomAM AvI nIti-rIti karavI. "-ema kahIne te vidyArthI putrone sAthe laI jaI pelAM chANAM nadImAM taratAM mUkyAM. A upAya karIne : piote sarva dhana pahoMcADI dIdhuM. tyAra pachI te sthAnathI nIkaLI gaye. (12) - 103-arthadvAra-koI bALakane janma ApanArI ane bIjI oramAna ema be mAtAo hatI. pitA mRtyu pAmyA hatA. ghaNA dUra dezAvaramAMthI AvelA hovAthI ahiM tene keI oLakhatuM nathI. baMne mAtAone vivAda thayo. ahIM keI sAkSI nathI. eTale nirNaya mATe rAjadarabAramAM gayA. tyAM rAjAnI paTTarANuM garbhavatI hatI, " teNe A vivAda sAMbhaLyo. bIjo upAya na dekhatAM teNe kahyuM ke, "mArA garbhathI je putra utpanna thaze, te azokavRkSanI nIce besI tamAre vivAda chedaze. teTalA samaya sudhI tamAre AnaMdapUrvaka ucita anna-pAna, vastra-paribhega karatA rahevuM." oramAna - mAtA khuza thaI ke, "ATalo kALa to maLe, pachI zuM thaze? te keNuM jANe che?" tenA harSanuM avalokana karavAthI devIe yathArtha hakIkata jANI ke "A oramAna mAtA - Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) otpattika buddhinAM udAharaNo [ 91 che." eTale tene tagaDI mUkI, janma ApanArI mAtAne putra ane dhana samarpaNa karyA. bIjA AcAryo A pramANe kahe che keTalAka dhAtu dhamanArAoe koI parvatamAM suvarNasiddhi meLavavA mATe sarva prayAsa karyo, paraMtu suvarNanI prApti na thaI. tethI teo dilagIra thaI tyAM rahelA che. tyAM AgaLa parvata pAse najIkamAM lazkaranI chAvaNImAM rAtre saLagatA agnine dekhIne kautukathI rAjA ekalo tyAM gayo ane pUchayuM ke, "tame A zuM AraMbhya che?" teoe vistArathI pitAnI hakIkata kahI. aitpattikI buddhivALA rAjAe jANyuM ke-AvAM kAryo hiMmatathI thAya che ane teomAM te hiMmata-sattva nathI. mATe mAruM pitAnuM mastaka chedIne A agnimAM nAkhuM." te pramANe jeTalAmAM te karavA taiyAra thaye, teTalAmAM talavAra kheMcelA jamaNA hAthane keIka adazya adhiSThAyikA devIe thaMbhAvI dIdho. rAjAnA parAkamathI AkarSAyelI devI tenI hiMmatathI prasanna thaI ane suvarNa banAvI ApyuM. (103) zastra-zAstra nAmanA dvArano vicAra - - 104-kaIka rAjAne tyAM hathiyAra sahita sevake AvI tenI sevA karavA lAgyA. parIkSA mATe rAjA tene kaMI paNa pagAra ke mahenatANuM ApatA nathI. tyAre teo bIje javA taiyAra thayA, eTale parimita AjIvikA-dAna ApavAnuM nakkI karyuM. keTalAka pitAnA puruSArthanA pramANamAM vRtti na maLavAthI bIje sthaLe gayA. 5ttikI buddhithI rAjAe jANyuM ke, "A mahAparAkramI che." bIjA keTalAka AcAryo A vAta bIjA svarUpe kahe che ke, 1 Atreya, 2 kapila, 3 bRhaspati ane 4 pAMcAla nAmanA RSioe kahelA vaidyaka. dharma, artha ane kAma saMbaMdhI cAre zAstrone pratijJA pUrvaka pakSapAta karIne ApattikI buddhithI vizeSa jJAna meLavyuM. keIka samaye pATaliputra (paTaNa) nagaramAM kaIka rAjA pAse vaidyakAdi zAstro hAthamAM laIne cAra RSie AvIne kahevA lAgyA ke-A zAstranA jJAnanA anusAre tamAre amArI pUjA-satkAra-sanmAna karavAM joIe." rAjAe vicAryuM ke, "ApaNe e jANatA nathI ke, kayA zAstranuM kone keTaluM jJAna che? tenI parIkSA mATe temane pratijJA karAvI paraspara vAda karAvyo. kenAmAM prajJAne prakarSa-adhika buddhi che, te jANI tene anurUpa temanuM sanmAna vagere karyuM. ahiM saraLa zabda prAkRta hovAthI tenA zastra ane zAstra evAM be vyAkhyAna avirodhathI thAya che, mATe be vyAkhyAna karyA, te boTAM nathI. (104) IcchAe moTuM e kArano vicAra- - 105-koIka nagaramAM koIka kulaputraka mRtyu pAmyo, eTale tenI patnI pati mRtyu pAmavAthI vidhavA banI. patie vepAramAM je muDI rokI hatI ane lokone dhIyu" hatuM, te leNu tarIke ugharAvavA mAMDayuM, paraMtu A strIne koI ApatA nathI. puruSane loko dAda Ape che, eTale te vidhavAe patinA mitrane kahyuM ke, "deNadAro pAsethI Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 ] upadezapada-anuvAda mAruM dhana ugharAvI Apa." mitre kahyuM ke, "temAM mAre bhAga keTalo?" vidhavAe saraLa svabhAve kahyuM ke-"tame ugharAvI te lAve, tyAra pachI tamane je ruce, te mane Apaje." mitre sarva ugharANI ekaThI karI. bhAga ApatI vakhate luccAI karI-apa bhAga ApavA lAgyo, eTale kajiyo rAjadarabAramAM gayo. vRttAnta jANutA maMtrIe parIkSA mATe pRcchA karI ke, "tuM ka bhAga Icche che?" mitre kahyuM ke, "meTe" tyAra pachI dravyanA be bhAga karyA. eka alpa ane bIje moTe. tyAra pachI alapa bhAga grahaNa karAvyuM. A vidhavAe pahelethI ja kaheluM hatuM ke, "je tane ruce te bhAga mane Apaje, tane te moTo ruce che, mATe e moTo bhAga tene Apavo ucita che. "ziSTa puruSa haMmezAM aMgIkAra karelA-bAlelAno koI paNa bhege nirvAha kare che." je mATe kaheluM che ke-"sajajana puruSo anAgathI ke pramAdathI je belI gayA hoya, te pattharamAM TAMkaNAthI khodelA akSare mAphaka pheraphAra vagaranA rahe che." (105) 106-lakSapati dhUrta dvArakeI lakSapati dhUrta hatuM, te lokone ema kahIne Thagate hato ke-"je koI mane apUrva padArtha saMbhaLAve, tene huM lAkha rUpiyAnI kiMmatanuM A kaLuM ApIza." have je kaI tene taddana navuM kAvya banAvIne saMbhaLAve, temAM paNa te kahI deto ke, "A to meM pahelAM sAMbhaLyuM che--"ema khoTA uttara ApIne sAmAne vilakhA pADato hato. vaLI potAne mATe evo pravAda phelAvyuM ke-"sarva zratano jANakAra chuM." tyAM rahelA eka siddhaputrane A vAtanI khabara paDI. te vakhate utpanna thayelA buddhivALA teNe tenI AgaLa jaIne kahyuM ke-"tArA pitA mArA pitA pAsethI eka lAkha sonAmahero devuM karIne lAvelA che je A vAta te pUrve sAMbhaLI heya, te te rakama pAchI Apa ane na sAMbhaLI hoya te lAkhanI kiMmatanuM kALuM Apa." A prakAre siddhaputra evA bIjA dhUte tenI buddhine parAbhava karavA rUpa chalanA karI. (106) ApattikI buddhinAM udAharaNa pUrNa thayAM. | nama: mRtadevatA che have dhanayikI buddhinAM udAharaNanuM vivecana karIzuM. 107-vainAyikI buddhinA viSayamAM nimitta evA dvArane vicAra karIe chIe. koIka siddhaputranI pAse be putro arthAt ziSya hatA. putra ane ziSyane samAna ja gaNelA che. te baMne ziSyane siddhaputra nimittazAstra bhaNAvyA. koIka vakhate tRNa, kAcha, darmAdi levA mATe araNyamAM gayA. tyAM baMnee hAthInAM pagalAM joyAM. eke "A hAthaNInAM pagalAM che." ema vizeSatA kahI. kevI rIte te jANyuM? te ke, karelA mUtranA AdhAre. vaLI te hAthaNI kANuM che." kAraNa ke, eka bAjunAM tRNAdikanuM bhakSaNa kareluM che. vaLI mUtra karelAnA AdhAre eka strI ane puruSa tenA upara rahelA che. mUtra karIne ubhA thatI vakhate hAthane Teke daIne, tenAM AMgaLAM jamIna para paDelAM che, tema ubhI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vinAyakI buddhinAM udAharaNa [ 93 thayelI hovAthI pUrA mahinA thayelA garbhavALI che, vaLI tene putra janmaze. kAraNa ke, teNe jamaNo paga bhAra daIne mUkela che, tema pagalAMthI jaNAya che. jamaNI kukSimAM garbhe Azraya karyo hoya, te putra thAya. vaLI rastA paranA vRkSo para teNe paherela lAla vastranA tAMtaNa vaLagI gayelA hovAthI te paNa putrotpatti-sUcaka che. tema nimittazAstramAM kaheluM che. te ja baMne siddhaputro nadI-kinAre jaLapAna karIne jeTalAmAM beThA, teTalAmAM jaLa bharavA mATe hAthamAM ghaDo laIne AvelI eka vRddhAe siddhaputrone joyA. koI nimittajJAnavALAo putranA samAcAra kaheze"-ema samajI lAMbA kALathI paradeza gayelA potAnA putrane AgamanakALa pUchaLyo ke, "mAro putra ghare kyAre Avaze?" pUchavAmAM vyagra banelI hovAthI, tenA hAthamAMthI bharelo ghaDo bhUmi para paDI gayo ane bhAMgI gayo. te vakhate eka nimittiyAe ekadama vicAra karyA vagara bolI nAkhyuM kete thatAM te thAya ane tenA jevuM thatAM tenA jevuM thAya" e zloka belIne kahyuM ke, tAro putra mRtyu pAmyo, nahIMtara tatkAla A ghaDo kema bhAMgI jAya?" bIjA zive kahyuM ke, "he vRddhA ! tuM ghare jA, tAre putra ghare AvIne beThele che." pelI tarata ghare pahoMcI, putra-darzana thayAM, manamAM harSa pAmI. vastra-jaDI tathA keTalAka rUpiyA laIne gaurava-pUrvaka bIjA ziSyane satkAra karyo. prathama siddhaputra khoTo paDavAthI vilakhe thaye ane gurunI pAse AvIne kahevA lAgyuM ke-Ape bhaktivALA mane pelAnI mAphaka nimittazAstrane paramArtha kema na bhaNAvyuM ?" siddhaputre te baMnene pUchayuM. teoe banela yathArtha vRttAnta jaNAvyuM. gurue pUchayuM ke-"te maraNa kayA kAraNathI jaNAvyuM?" tyAre kahyuM ke, ghaDo bhAMgI gaye, tethI. bIjAe kahyuM ke-"ghaDo mATImAMthI utpanna thayo ane temAM maLI ga; ema te putra mAtAmAMthI utpanna thayA ane mAtAne maLI ga"-e nirNaya meM karyo. tyAre prathama ziSyane gurue kahyuM ke-"he bhadra! AmAM mAro aparAdha nathI, paraMtu tArI buddhinI jaDatAne aparAdha che, jethI vizeSa khulAsA sahita nimittazAstranA rahasyane jaNAvela hovA chatAM te tenA tAtparyAthane samajI zakatuM nathI. zuM te A suMdara vacana sAMbhaLyuM nathI ? ke-"guru to buddhizALI hoya ke jaDa hoya, baMnene sarakhI rIte vidyA Ape che, paraMtu temanA jJAnamAM samaja zakti umerI ApI zakatA nathI ke ghaTADI zakatA nathI. te kAraNe phaLamAM moTo taphAvata paDe che. temAM dAkhalo ApIne samajAve che. jema ke, nirmala sphaTikamaNi hoya, te pratibiMbane pakaDe che, paNa mATI vagere tene pakaDI zakatA nathI. mATe ahi jene sArI rIte zAstra pariNamyuM, tene vaiyikI buddhi ane avaLuM pariNamyuM ke na pariNamyuM, tenI buddhi te tenI nakala samAna jANavI. (107) 108-ahiM arthazAstra dvAramAM ka95ka maMtrInuM udAharaNa che, zeraDInI gaDerIcholelA kApIne karelA TUkaDA vagerene chedana-bhedana karIne, tema ja yakSakathA, kRtyAnuM upazamana athavA navIna zarAva banAvatAM citAraputre yakSane zAMta karavAno prayoga karyote udAharaNo che. e ja udAharaNe vivaraNakAra vistArathI jaNAve che- Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 ] upadezapada- anuvAda zreNika rAjA tathA kaNika mRtyu pAmyA pachI, kaNikanA putra udAyI rAjAe pATaliputra nagara vasAvI rAjadhAnI sthApI. sUrya mAphaka te pracaMDa tApavALo sarva dizAmaMDalone tapAvata, duzmanarUpI kumudavanane plAna karI nAkhate hato. teNe rAjyabhaMDAra pUrNa karyo. hAthI vagere caturaMga senAvALA banI, sAma, dAma, daMDa, bhedanItimAM nipuNa banI te sArI rIte rAjya pAlana karato hate. vaLI tevA prakAranA gItArtha gurumahArAjanA caraNAraviMdanI sevA dvArA prApta karelA samyaktvavALo prazamadiguNarUpa ratnamaNi mATe jANe rehaNaparvata hoya, tevo jaNAto hato. teNe nagaranI bahAra manahara AkRtivALuM, himAcala parvata sarakhI UMcAIvALuM, zrI vItarAga paramAtmAnuM eka jinamaMdira karAvyuM. te rAjA haMmezAM suMdara aSTAlikA-mahatsava karAvato, tema ja sAdhunA caraNanI pUjA-vaMdanA-upAsanA karato hato. vaLI dIna, anAtha Adine dAna Apato hato. samyaphatva, aNuvrata tathA pauSadha, sAmAyikAdi karavA-karAvavA dvArA teNe dharmanI ghaNI prabhAvanA karIne zAsananI unnati karI hatI. te kAraNe teNe traNe lekamAM pUjAvAnA aMgabhUta tIrthaMkara-nAmakarma upArjana karyuM. je kAraNa mATe sthAnAMgasUtramAM te kama bAMdhanArAonI saMkhyA A pramANe kahelI che.-1 zreNika, 2 supArzva, 3 piTTila, 4 daDhAyu, 5 zaMkha, 6 zataka, 7 udAyI, 8 sulasA ane 9 revatI-ema vIra bhagavaMtanA tIrthamAM nava AtmAoe tIrthaMkara-nAmakarma bAMdhyuM che. te udAyi rAjAe potAnI pracaMDa AjJAthI samagra khaMDiyA rAjAo upara AjJA calAvavAnA kAraNe teo niraMtara cittamAM kheda anubhavatA hatA. keIka samaye koIka aparAdhathI eka rAjAne tenA parivAra sahitano deza paDAvI lIdho ane te rAjAne dezapAra karyo. anukrame te ujayinIe pahoMcyA ane tenA rAjAnI sevAmAM tatpara banyuM. tyAra pachI haMmezAM AjJA pAmavAthI kaMTALelA ujajayinInA rAjAe kahyuM ke-"amane e kaI aMkuza maLato nathI ke, je A mAthAbhAre banelA ane mAthA para caDelA udAyirAjAne dUra kare. te vakhate sevaka banelA tenA pratye moTA reSavALA rAjaputre kahyuM ke, "jo A5 mane pIThabala Apo, to A kArya huM sAdhI ApuM." eTale te rAjAe temAM sameti ApI; eTale te kaMkalehanI charI grahaNa karIne pATaliputra tarapha cAlya, anukrame tyAM pahoMcyo. aMdara-bahAranI parSadAnA sevakavarganI ucita sevAvRtti karavA chatAM dhArelo samaya na meLavI zakyo. te udAyI rAjA AThama-caudazanA sarva parva divasamAM rAjyakAryo choDIne ekAgra cittathI pauSadha karato hato. atyaMta kSINa jaMghAbalavALA, sthAnAMtaramAM vihAra karavA asamartha evA dharma zeSa nAmanA AcArya tyAM sthiravAsathI rahetA hatA. rAjAone sAdhu pAse upAzraye jaI posaha karavAmAM ghaNI muzkelIo ubhI thAya che"--ema dhArIne AcArya pote pisaha karavAnA divasomAM rAjabhavanamAM jatA hatA. rAjAe potAnA parivArane sUcanA ApI hatI ke, "rAtre ke divase AvatAjatA sAdhuone rokavA nahi." A hakIkata pelA duSTa abhiprAyavALA rAjaputranA jANavAmAM AvI ke, sAdhuone rAjamahelamAM roka-Teka vagara praveza maLe che. (20) tyAra Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vainayikI buddhinAM udAharaNA [ 95 pachI rAjasevAnA tyAga karIne gurunA cittane prasanna karIne atidRDha kapaTathI vinace pacAra karavA pUrNAMka dIkSA grahaNa karI. bhAvasAdhu mAphka vinayamAM rakta banyA, jethI tenuM nAma vinayaratna pADayuM. chetaravAnA pariNAmavALA tenA divaseA pasAra thAya che ane rAjAne mArI nAkhavAnA lAga zeAdhI rahelA che. AcAya paNa gItA sthitratavALA jenAM jJAti, kula, zIla jANelAM che, tevA cAgya thADA sAdhune peAtAnI sAthe rAjabhavanamAM lAve che. peleA vinayaratna sAdhu haMmezAM rAjamahelamAM AvavA taiyAra hovAnuM jaNAvatA, paNa navA dhama pAmelA heAvAthI AcAya tene AvatAM rokatA hatA. kAika divase khIjA sAdhue glAna, parANA vagerenA kAryAmAM rAkAelA hatA, tyAre sAthe javA mATe te kapaTI sAdhu taiyAra thai gayA. AcAya ghaNA divaseAnA dIkSita thayelA tene sahAyaka banAvIne sa`dhyA-samaye rAjabhavananI adara paheAMcyA. rAgI jema auSadhane, tema kama rAgI udAyI rAjAe pASadha aMgIkAra karyo ane te kAlane ucita vaMdanAdika vidhi karyAM. svAdhyAya, dhyAna vagere kAryo karI thAkI gayelA AcAya tathA rAjA jyAre nidrAdhIna thayA, tyAre te pApI jAgyA ane ubheA thai jeNe dIkSA-samayathI chUpAvIne eghAmAM gupta rAkhelI, te ka'kalAhanI charI rAjAnA kaTha pradezamAM mArI pAte utAvaLeA tyAMthI nAsI chUTyo. lAhIthI kharaDAyelI tIkSNa dhAravALI te charI gaLAnA khIjA bhAga sudhI pahAMcI gai ane tenAthI rAjAnuM gaLuM kSavAramAM kapAI gayuM. (30) rAjA puSTa zarIravALA heAvAthI temAMthI puSkaLa leAhInI dhArA vachUTI ne AcAya nA zarIrane paNa bhIMjavI nAkhyuM, eTale tarata temanI nidrA uDI gaI. A ghaNuM ja kharAkha kA thayuM. nakkI A pelA kuziSyanuM ja pApakAya che, nahitara ahiMthI tarata palAyana kema thAya ? kyAM samagra kalyANanA eka hetubhUta jinazAsananI prabhAvanA! ane tenA badale jenA kAI upAya nathI, tevI A zAsananI malinatA AvI paDI ! kahevu che ke-' ApaNuM duya hRdaya harSa sAthe kaMika kAya' ciMtave che ane kAryArabha karatAM daivayeAge tenuM pariNAma kAMI bIjI ja Ave che!' teA have A jinazAsananuM dura'ta kalaMka dUra karavA mATe mAre have nakkI mArA prANAnA tyAga karavA ja ucita che.' te kAle ucita evA sajIvAne khamAvavA ityAdika ArAdhanA-kAryoM karIne dhIra cittavALA te AcArya' te 'ka'kaleAhanI charI peAtAnA kaMThe upara mUkI. jyAre savAre zayyApAlaka pauSadhazALAmAM dekhe che, teA sUri ane rAjA aMtene mRtyu pAmelA joyA. zayyApAlaka vicAra kare che ke, 'A amArA pramAda-aparAdha che'-ema dhArI kSeAbha pAmyA ane maiAna rahyo. eTalAmAM tyAM AkhA nagaramAM leAkeAmAM vAta prasarI gaI ke, ' A pelA duSTa ziSye akAya karyuM. kharekhara te nAlAyaka hatA ane kapaTathI ja vrata grahaNa karyAM hatAM. A pramANe ane svage gayA. 1 ka kaleAhanI charInA evA svabhAva che ke, gaLA upara mUkavA pachI Ape!Apa ArapAra nIce * utarI jAya ane gaLu kapAI jAya. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 ] upadezaSada-anuvAda A bAju nApitanI zALAmAM be akSaranA nAmavALo naMda nAmane nApitaputra hatuM. te bahAra gayA ane kaMIka kAraNasara AvelA gurune nivedana karavA lAgyo ke, Aje rAtri purI thavAnA samaye mane svama AvyuM ke, "A nagarane pitAnAM AMtaraDAMthI meM cAre bAjuthI gherI lIdhuM che."--te A svapana phalAdeza mane kaho. svaprazAstranA phaLane jANanAra te upAdhyAya te naMdane pitAnA ghare laI gaye ane tyAM tene AkhA zarIre navarAvI ati vinayapUrvaka pitAnI putrI ApI. tyAre te udaya pAmatA sUryanI jema ekadama zobhA pAmavA lAgyuM. zibikAmAM ArUDha thaIne jyAre nagaranI aMdara pharavA nIkaLyo, tyAre aMtaHpuranI zayyApAlikAoe rAjAne mRtyu pAmela che. eTale teoe ekadama bUmarANa karI mUkI. tyAra pachI rAjyaciMtA karanAra purohite pAMca divya-ghaDA vagerene adhivAsita karI nagaramAM laI gayA. snAna karelA be akSaranA nAmavALA, skurAyamAna tejasvI zarIranA kiraNavALA, pragaTa thayelA pUrvanA puNyavALA naMdane ghoDAe pitAnI pITha para besAryo. cAmaphyugala vIMjAvA lAgyuM. AkAza sarakhuM mahAchatra mastaka upara dhAraNa karAyuM. samagra vAjiMtro ane mAMgalika zabdovALAM mRdaMgAdika vAgavA lAgyAM. tyAra pachI rAjyanI ciMtA karanAra manuSyae tene rAjyAbhiSeka karyo ane udAyI rAjAnI khAlI paDelI manahara gAdI upara sthApana karyo. te nApitane putra hovAthI subhaTa, saradAre ane sarve rAjAo tene vinaya na karatA hovAthI te vicAravA lAgyuM ke, "huM kono rAjA chuM?" kaIka samaye sabhAmAMthI ubhA thaI bahAra gaye ane vaLI pAcho Avya, te te subhaTa ane saradAre ubhA na thayA ke vinaya na dAkhavyo. (50) tyAre kedha karavA pUrvaka ugra cahere karIne naMde kahyuM ke, "are! A godhAone haNa-mAro." tyAre A sAMbhaLIne teo sAmasAmA joIne hasavA lAgyA. tyAra pachI tIvra roSAvezane parAdhIna thayelA teNe sabhAmaMDapanA dvAramAM be mATInA banAvelA pratihArone dekhI kahyuM ke, "je A loke vinaya nathI karatA, te zuM tamArAmAMthI paNa vinaya cAlyo gaye che?tyAre lekhamaya pratimAnA bhayathI save ubhA thayA. keTalAkane hAthamAM rahela tIkSaNa dhAravALI taravAranA ghAthI mArI nAkhyA. keTalAka bhaya pAmI tyAMthI nAsI gayA. tyAra pachI save be hAtha joDI, bhUmi para mastaka lagADI arthAt page paDIne rAjAne khamAvavA lAgyA ane vinIta banI vinaya karavA lAgyA. tene joIe tevA prakArane kaI yuvAna maMtrI na hato, tethI kALajIpUrvaka tenI zodha karavA chatAM haju sudhI keI hAtha lAgyo na hato. kapaka maMtrInI kathA have te nagaranI bahAra brAhmaNajanane ucita kAryo karanAra, keI kapila nAmane brAhmaNa rahetuM hatuM. tyAM sAMja samaye koI sAdhuo AvyA. "je atyAre nagaramAM praveza karIzuM te duHkha thaze." ema mAnI teo tenA havanagRhamAM rokAyA. pitAne paMDitapaNAnuM abhimAna hatuM, tethI te kapila keTalAka praznane pUchavA lAgyo, pUchelA praznanA niHsaMdeha khulAsApUrNa uttara sAdhuoe ApyA ke, jethI te zrAvaka Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vainAyikI buddhinAM udAharaNa, kalpaka maMtrInI kathA banI jinavacanane uttama mAnavA lAgya-ema keTaloka samaya pasAra thayA pachI tene tyAM comAsuM rahevA sAdhu AvyA. te vakhate tene tyAM putra janme ke tarata ja tene bhayaMkara bIhAmaNuM rUpavALI revatI nAmanI vanacarI-vyaMtarI vaLagI. te samaye bhavanAka95 karatA sAdhuonI nIce rahI te bALakane bhAvita karavA lAgI, eTale te kalpanA prabhAvathI bALaka sAjo thaye ane pelI vyaMtarI cAlI gaI. tyAra pachI tenA sarve janmelA bALako sthira rahyA. te kAraNe mAtA-pitAe uttama divase svajanAdikane satkAra karavA pUrvaka te bALakanuM nAma ka5. pADayuM. zuklapakSanA caMdranI jema dehathI te bALaka vRddhi pAmavA lAgyo. mAtA-pitA mRtyu pAmyA pachI teNe brAhmaNajanane yogya caude vidyAnAM sthAnake ekadama bhaNIne taiyAra karyA. te cauda vidyAsthAnake A pramANe samajavAM- cha aMgo, cAra veda, mImAMsA, nyAyazAstra, purANa ane dharmazAstro. temAM zikSA, kalpa, vyAkaraNa, niruta, jatiSa ane chaMda e zAstrone paMDito aMga kahe che. have te sarva brAhmaNomAM caDiyAta gaNAya. atisaMteSa pAmelo hovAthI rAjA Ape to paNa tenuM dAna grahaNa karato nathI. yauvanaguNa pAmela chatAM, tema ja vidyAguNathI parama saubhAgya pAmelo hovA chatAM sArA rUpathI pUrNa evI kanyAne paNa paraNavA IcchatuM nathI. aneka chAtrothI parivAre haMmezAM nagaramAM pharavA nIkaLe che. have tenA javA-AvavAnA mArganI vacce eka brAhmaNa raheto hato. tene ati svarUpavatI eka kanyA hatI, paraMtu jalsa nAmanA vyAdhithI herAna thatI hatI. tethI bahu jADA zarIravALI thaI javAthI rUpavALI hovA chatAM tene kaI paraNatuM na hatuM. ema karatAM tenI vaya ghaNI vadhI gaI. Rtusamaya thayo, te tenA pitAe jANyuM. pitA vicAravA lAgyuM ke, zAstramAM kahevuM che ke-"je kuMvArI kanyAne RtukALa AvI rudhirapravAha vahe, te brAhmaNane paraNavI varjita che." A kalpaka baTuka satyapratijJAvALo che, to keI upAya karIne mArI kanyA tene ApuM, nahiMtara eno vivAha nahi thAya. potAnA gharanA dvArA pAse teNe khADo khodAvyuM ane temAM tene sthApana karI, tyAra pachI moTA zabdothI pikAra karavA lAgyo ke-"are o kalapaka ! A khADAmAM paDI gaI che, je kaI tene bahAra kADhaze, tene meM ApelI ja che. te sAMbhaLIne karuNA hadayavALA te kapake tene bahAra kADhI, tyAra pachI te kanyAnA pitAe kahyuM ke-"he putra! tuM satya pratijJAvALA che, to AnI sAthe paraNa. tyAra pachI apayazanA bhayathI teNe kaI prakAre teno svIkAra karyo. (75) auSadhe ApIne tene niroga zarIravALI karI. rAjAnA sAMbhaLavAmAM AvyuM ke, "ahiM nagaramAM kalpaka paMDitaziromaNi che." rAjAe tene bolAvIne kahyuM ke, "he kapaka ! have A rAjyanI ciMtA tuM kara. A AkhuM rAjya tAre AdhIna karuM chuM. tArI buddhithI tuM bRhaspatine paNa hasI kADhe che. have amAre mAtra khAvA ane paheravA vastra maLe eTale basa. te sivAya amAre kazI jarUra nathI." tyAre kapake Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 ] upadezapada-anuvAda kahyuM ke, "pApapUrNa kAryane huM kema kabUla karuM?" rAjAe vicAryuM ke, "aparAdhamAM sapaDAvyA sivAya e AdhIna nahi thAya." A kArya tenI najIka je dhobI rahe che, tenA dvArA sAdhI zakAze. dhobIne bolAvI pUchyuM ke, "kalapakanAM vastro tuM dhUve che ke bIjo koI? (80) teNe kahyuM ke, "huM ja te have jyAre tane vastro dhevA Ape, to tuM tene bilakula pAcho na ApIza-ema kahI tene pratiSedha karyo. have Indramahotsava AvatAM ka9pakane tenI patnI kahevA lAgI ke-"he priyatama! tame mArAM vastro suMdaramAM suMdara lAge, tevAM raMgAvI Apo." atisaMtoSI manavALe ka95ka te IcchatuM nathI, to tenI strI vAraMvAra kahevA lAgI, eTale te dhobIne tyAM vastro laI gaye. dhobIe kahyuM ke, "vagara mUlya huM tamane vastro raMgI ApIza." have mahotsavanA divase vastro mAgyAM, paraMtu Aja ApIza, kAla ApIza" evA aneka vAyadA karyA. ema vAyadA karatAM karatAM ghaNo samaya pasAra thayo. chevaTe bIjuM varSa AvyuM, ema trIjuM varSa AvyuM. kalpaka paNa have dabANathI mAgavA lAgyA, te paNa pAchAM ApatA nathI. tyAre kodhathI lAla aMgavALA banI gayelA teNe kahyuM ke, je have pAchAM nahIM ApIza, te tArA lehIthI ja A vastro raMgIza; ema na karuM te huM bhaDabhaDatA agninI vAlAmAM nakakI praveza karIza." tyAra pachI pitAnA ghare pahoMce ane eka tIkSaNa karI grahaNa karIne dhobInA ghare jaIne tenI bhAryAne kahyuM ke, "mArAM vastro lAvIne A5, jeTalAmAM te lAve che, teTalAmAM kapake dhobInuM peTa cIrIne tenA lohIthI vastro lAla karyA. tenI bhAryA ka9pakane kahevA lAgI ke, "A niraparAdhIne zA mATe zikSA karI ?" rAjAe tene niSedha karelo hato, te kAraNe lAMbA kALathI te vastro Apato na hato. (90) teNe vicAryuM ke-"A to rAjAne prapaMca che, paNa A vAMka nathI. dhikkAra thAo mane ke, vagara vicAryuM ekadama vagara levA-devAe Ane zikSA karI. je te vakhate apAtuM amAtyapada meM na svIkAryuM, tenuM phaLa mane atyAre maLyuM. je huM prajita thayo hate, to AvA prakAranuM saMkaTa bhegavavAne samaya na Avate. have to jAte ja rAjA pAse pahoMcI jAuM ane aparAdha jAhera karuM, nahitara sIpAIo mane balAtkArathI rAjamArgethI laI jaze." ema vicArIne te rAjadarabAramAM gayo ane vinaya-sahita rAjAnAM darzana karyA ane vinaMti karI ke, mane AjJA Ape ke, mAre zuM karavuM?" rAjAe kahyuM ke, "pUrve je kahela hatuM." tyAra pachI rAjyaciMtA karanAra evA amAtyapade tene sthApana karyo. te ja kSaNe raDAroLa kakaLATa karatA bebIo rAjakuLamAM AvyA. rAjAne kalpaka sAthe prIti-sahita vAtacIta karate dekhI dhobIo dareka dizAmAM nAsI gayA. kapake ghaNI strIo sAthe lagna karyA. aneka putraratna utpanna thayA. kaI vakhata putranA pANigrahaNa samaye aMtaHpura-sahita rAjAne bhojana karAvavAnI taiyArI karI. rAjAne, rANIone ApavA mATe AbhUSaNo, hathiyAre ghaDAvavA lAgyA. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vanayikI buddhinAM udAharaNe, kalpaka maMtrInI kathA [ 99 have tenA para dveSavALA junA maMtrIe eka chidra meLavyuM. koIka lAga maLyo, eTale rAjAne vinaMti karI ke, "he deva ! A suMdara thatuM nathI. kAraNa ke, kapaka ApanI viruddha kArya karI rahelo che. potAnA putrane rAjagAdIe besADavAno che. A mArI vAta pheraphAra na mAnaze. nahiMtara, saMgrAma-gya upakaraNo -hathiyAro kema taiyAra karAve ?" (100), "rAjAe ghaNe bhAge nIkanA pANa sarakhA hoya che. temane dhUrto jyAM vALe che, tyAM vaLe che." pitAnA vizvAsu puruSo pAse tapAsa karAvI ke, hathiyAra ghaDAve che-te vAta barAbara che. eTale atikapa pAmelA rAjAe AkhA kuTuMba sahita ka95kane eka UMDA kUvAmAM utAryo. temAM rahelA teo sarve mATe eka setikA-pramANa bAphelA kedravAnI gheza, tathA pANInI eka kAvaDa apAtI hatI. eTale kapake potAnA kuTuMbane kahyuM ke ApaNA kulano vinAza thavAno samaya Avyo che. mATe je kAI kulane uddhAra karI zake tathA verane badale vALI zake, teNe A kedravAnI gheza khAvI, bIjAe nahiM. tyAre kuTuMba ke bolyA ke, "tamArA sivAya bIjA koInI tevI zakti nathI, mATe tame ja AnuM bhajana karo." bIjA sarve e bhakta-pratyAkhyAnarUpa anazana aMgIkAra karyuM ane devaloka pAmyA. te bhejana grahaNa karIne ka9paka prANa dhAraNa karatA hatA. daramyAna AsapAsa sImADAonA rAjAomAM vAta prasarI ke, ka95ka tenA putra-parivAra sahita mRtyu pAmyA che. tethI utsAhita banelA te rAjAoe tarata pATaliputranI cAre bAju sainya lAvI ghero ghAle. aNadhAryo naMda rAjA gherAI javAthI te bebAkaLa-hoza-koza vagarane thaI gaye. bIje kaI upAya na prApta thavAthI kedakhAnAnA uparIne pUchyuM ke- pelA kUvAmAM kalpakane kaI sagosaMbaMdhI jIve che? tene putra, strI, nokara game te hoya paNa temanA gharanA mANasonI buddhi jagatamAM vakhaNAya che. tyAre kedakhAnAnA rakhevALee kahyuM ke, "he deva ! aMdara kaI che, to kharuM ja. haMmezAM bhejana nAkhIe chIe, te kaIka grahaNa kare che. temAM eka mAco mokalya, durbaLa dehavALA kapakane temAM besArI kUvAmAMthI bahAra kADhyo. vividha prakAranA auSadhopacAra karI tenuM zarIra AgaLa jevuM sAruM karyuM. kaha5kane killA upara caDAvyuM. tene suMdara vastro paherAvyAM. suMdara AkRtivALA ka95kane jyAM virodhI rAjA ane sainyane batAvyA eTale bhayabhIta banI kSaNavAramAM palAyana thaI gayA. to paNa zatrurAjAo naMdanI pAse bhaMDAra ane lazkara-ghoDA vagere ghaTI gayA che-ema jANIne vadhAre upadrava karavA lAgyA. tyAra pachI naMdarAjAe teonA upara eka lekha lakhI mokalAvyo ke, "tamane sarvene je kaI eka mAnyapuruSa hoya, tene mokale, jethI ucita saMdhi ke karavA lAyaka maMtraNA karIzuM.' tyAra pachI nAvaDImAM beThelo ka95ka ane teoe mekalela puruSa DAka AMtare ekaThA thayA ane dUra eka-bIjA ubhA rahyA. tyAra pachI ka95ka hAthanI saMjJA-ceSTAthI teone ghaNuM kahe che ke, "jema zeraDInA sAMThAne upara-nIce kApI nAkhyo hoya, temaja dahiMnA maTakAne upara ke nIce kANuM pADI bhUmi para paTakAvyuM hoya, te he bhadra! tenuM phaLa zuM Ave? gUMcavADA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ] upadezapada-anuvAda bharelA AvA ka95kanA zabdo sAMbhaLIne ane ceSTAo joIne pratipakSane puruSa kaMI paNa samajI zakyo nahiM. tyAra pachI ka9paka tarata ja pradakSiNA bhramaNa karI pAcho AvI gaye. bIjo paNa taddana vilakho banI pAcho Avyo. tene pUchyuM, paraMtu lajajAthI te kaMI paNa bolI zakyo nahi, paraMtu kaTapaka na samajAya tevuM bahu lapalapa karato hato-ema kahyuM. (120) sAmA pakSavALA samajI gayA ke, "kape Ane vaza karI lIdho che, have te ApaNA hitamAM nathI. nahiMtara Avo catura ka9paka che, tene bahupralApa karanAra kema kahe." AvI rIte zaMkAmAM paDelA teo dareka dizAmAM nAsa-bhAga karavA lAgyA. kapake rAjAne kahyuM ke, "have tenI pAchaLa paDIne tenA hAthI, ghoDA, ghaNuM dhana ane chAvaNI vagere svAdhIna karI lo." rAjAe pharI kalpakane tenA AgalA pada para sthApana karyo. pitAnI buddhithI kalpake sarva rAjya-kAryo svAdhIna karyA ane pahelAnA virodhI maMtrIne pakaDAvI majabUta kedakhAnAmAM nAkhe. "atitIkaNa dAvAgnithI baLI gayela hovA chatAM tenAM mULiyAM kAyama rahelAM hovAthI AkhuM vRkSa pharI sajIvana thAya che, paraMtu atimRdu-zItala evo jaLapravAha mULasahita vRkSonA samUhane mULamAMthI ukheDIne phe kI de che." A nyAyane anusarIne teNe kevaLa sAmanItithI pitAnA vaibhavane na sahI zakatA zatruone mULasahita ukheDI nAkhyA. jema agnimAM nAkheluM suvarNa ati tejasvI banI bahAra nIkaLe che, tema saMkaTamAMthI pasAra thayelo ka95ka adhika tejasvI thaye, arthAt tene prabhAva vRddhi pAmya. ati ugra vairAgya pAmelA ka95ke jinamaMdiromAM jinonA pUjAdika mahotsava karavA dvArA jainadharmanI ane zAsananI mahAprabhAvanA karI. pavitra zIlavALI keTalIka kulabAlikAo sAthe vivAha-lagna karI pitAno vaMza vRddhi pamADyo, temaja baMdhuvane paNa saMtoSa pamADyo. A rIte samagra arthazAstrane jANanArI tenI buddhi hovAthI tenI dhanayikI buddhi jANavI. yogya samaye jinavacananI ArAdhanA karI te svarge gaye. (103) ka9pakamaMtrInI kathA samApta. athavA samaka nAmanA citrakAranA putranuM daSTAMta. je prakAre tene A vaiyikI nAmanI buddhi utpanna thaI, te have jaNAvIza. sarva artha sAdhavA mATe samartha sAketa nAmanA nagaranA IzAna khUNAmAM ati ramaNIya surapriya nAmanA yakSanuM maMdira hatuM. tyAM rahelA yakSanA paTTanI AgaLa haMmezAM manohara mahotsava ujavAtA hatA. vaLI pavanathI pharakatI calAyamAna davajAnA ADaMbarathI te maMdira suMdara dekhAtuM hatuM. pitAnA najIkanA prAtihArya sahita yakSanuM citrAmaNa karI dareka varSe teno mahotsava karavAmAM Avato hato, paraMtu citra citaranArane ja te yakSa mArI nAkhato hato. kadAca citrAmaNa citaravAmAM na Ave, to nagaramAM marakIno upadrava phelAvato hato. prANa bacAvavA mATe citrakAro tyAMthI palAyana thavA lAgyA, eTale rAjA vicAravA lAgyo ke, jo AnuM citrAmaNa nahIM cItarAvIe to, ApaNo paNa vadha thaze." palAyana thatA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vainayikI buddhinAM udAharaNA, sAmaka citrakAraputra [ 101 te citrakArAne tarata ja mAnI vaccethI ja pakaDIne eka sAMkaLamAM badhAne jakaDyA ane te sarvenAM nAmeA lakhIne te nAmavALAM patrakA (cIDDIe) ghaDAmAM nAkhI ane te ghaDA upara mudrA-sIla mAryu. je varase jenA nAmanI cIThThI nIkaLe, te varase te citArA yakSanuM citrAmaNa kare. ema karatAM ghaNA kALa pasAra thayA. tyAra pachI kAIka samaye kauzAMbI nAmanI zreSTha nagarIthI citrakArane eka putra peAtAnA pitAne gherathI nAsIne sAketa nagarImAM peAtAnI mAtAnI mAtA pAse Avye. A DeAzI peAtAnA putra ane tenA putra vacce taphAvata jANatI nathI. potapeAtAnA kArya mAM tatpara rahelA evA teonA divase| AnamAM pasAra thatA hatA. have te varase te DAzInA putranA citrAmaNa karavAnA vArA AvyeA. jenI mukhakAMti uDI gaI che, evI te vAraMvAra rudana karavA lAgI. AvanAra citArAe kahyuM ke, he mAtAjI! tame rudana na karo. A varSe te kAya huM sAcavI laIza, tyAre te khelI ke, zuM tuM mArA putra nathI ? ke, tane AvA kaSTamAM huM nAkhuM.' Ama khelatI vRddhAne keTalAMka sAnjIna vacaneA kahIne zAnta karI. he mAtAjI! zAkanA tyAga karIne sukhethI raheA. teNe jANyu ke, 'devatAe vinaya karavAnA upAyathI prasanna thAya che. te A viSayamAM mAre uttama prakAranA vinayavALA thavuM. teNe chaThThuM tapa karyAM, tathA brahmacarya pAlana Adi vinaya karyA. tyAra pachI raMga, piMchI, zarAvalu vagere citranAM sAdhanA tadna navAM lAgyeA, vidhipUrvaka snAna karyuM. dazIvALAM vastra paheryA, ATha paDavALA vastrathI mukhakhadha karyA, navA kaLaze!mAM jaLa bharI yakSa-pratimAnA abhiSeka karyo. AdarapUrNAMka tenuM ciMtana karI, tenA caraNamAM paDIne kahevA lAgyA ke, ' ahiM pUjA-vidhi karavAmAM je kaI mArAthI avidhi-AzAtanA rUpa aparAdha thayA hoya, tenI kSamA Apo' khuza thayelA yakSe prasanna thai tene kahyuM ke, tane game te varadAna mAga,' tyAre teNe kahyuM ke-'have leAkamAM mArI(marakI) roga na karavA '-A ja mAruM varadAna che. yakSe kahyuM ke, je tane na haNyA, eTale have bIjAne paNa nahiM haNIza. huM tArA para khUba ja prasanna thayelA chuM, mATe A sivAya bIjuM kaMika varadAna mAga' (20) tyAre teNe evI mAgaNI karI ke, ' je kAi e pagavALA ke cAra pagavALA, ke kAi paNa padArthanA eka amuka ja bhAga dekhuM, tA te dekhelAne anusAre vagara joyela AkInA samagra bhAga paNa citarI zakuM, ' A pramANe kahyA pachI yakSe-'bhale, ema tArI IcchAnusAra thAe. '-ema kahI tenI vAtaneA svIkAra karyAM. tyAra pachI rAjAe paNa teneA satkAra karyA ane leAkeAe tathA rAjAe sAbAzI ApI. have te citrakAra anukrame kauzAMbI nagarIe paheluMcyA. ke, jyAM zatAnIka rAjA rAjya karatA hatA. sukhAsana para beThelA teNe dUtane pUchyuM ke, ' bIjA rAjAone tyAM je che, temAMnuM mArA rAjyamAM zu' nathI ? ' teNe kahyuM ke, 'he deva ! ApanA rAjyamAM citrasabhA nathI. ' manathI devatAnAM ane vacanathI rAjAonAM duHsAdhya kAryA paNa nakkI Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 ] upadezapada-anuvAda siddha thAya che. (25) tarata ja nagarImAM je citArAo hatA, te sarvene te citrasabhA vaheMcI ApIne citrAmaNa karavAnAM sarva sAdhana-upakaraNo ApIne citrakAma zaru karAvyuM. prApta thayelA devatAI varadAnavALA citrakAra putrane aMtaHpuranA taraphano citrasabhA citaravA mATeno vibhAga maLyo. have kaI vakhata jALImAMthI mRgAvatInA pagano aMgUTho joyo. te ghaNI rUpavatI ane rAjAnA haMmezAM ati premanuM pAtra hatI. aMgUThA dekhavAnA anusAra te citrakAra putre te mRgAvatInA AkhA citrane citaryuM. tyAra bAda netra mIMcAvA samaye pUrNa sAvadhAnI rAkhavA chatAM hAthamAMthI kAjaLanuM nAnuM TapakuM citrAmaNanI aMdara sAthaLanA bhAgamAM paDayuM. tene bhUMsI nAkhyuM, pharI TapakayuM, pharI lUMTyuM. ema traNa vakhata TapakaryuM ane bhUMsI nAkhyuM. teNe vicAryuM ke, "e pramANe ja tyAM tala ke kALuM TapakuM haze." tethI te tyAM rahevA dIdhuM. citranuM kArya pUrNa thayA pachI rAjAne vinaMti karI ke-"he deva ! Apa citrasabhA jevA padhAro." atiprasanna manavALA rAjA jevA lAgyA. bArIkIthI jotAM jotAM teNe mRgAvatInuM rUpa tema ja sAthaLamAM kALuM TapakuM baMne joyAM. "A citrakAre mArI patnIne nakakI bhraSTa karI che." manamAM reSa karIne citrakAra putranA vadhanI AjJA karI. citrakAronA maMDale AvIne vinaMti karI ke, "ene to eka aMga jevA mAtrathI AkhuM rUpa citrI zake tevuM devatAi varadAna maLeluM che. he svAmI ! te mArI nAkhavA gya nathI." rAjA kahe ke, "varadAna maLyAnI khAtrI zI? eka kubaDI dAsInA mukhamAtrane jevAthI AkhuM tenuM AbehUba rUpa citayuM. evI rIte paNa khAtrI karI ApI, te paNa mAro roSa niSphala na thAya, tethI karIne tenA jamaNA hAthane aMgUTho kApavAnI ane dezavaTe devAnI AjJA karI. te citrakAra pharI sAketa nagarImAM gayo ane tyAM surapriya yakSanI ArAdhanA karI. prathama upavAsanA aMte kahyuM ke, "DAbA hAthathI paNa citarI zakIza." A pramANe yakSa pAsethI pharI paNa varadAna maLyA pachI te citrakAra zatAnIka rAjA upara khUba roSe bharAyo ane tene atidussaha duHkhamAM nAkhavAnA upAyo ciMtavavA lAgyA. eka pATiyAmAM atizaya svarUpayukta mRgAvatI rANInuM citrAmaNa AlekhyuM. ujajayinI nagarImAM kAmAMdha evA caMDapradyota rAjAne te rUpa batAvyuM. dekhatAM ja rAjA kAmAMdha banI gayo ane pUchayuM ke, "kenuM rUpa che?" sarva hakIkata jaNAvI ane teNe tarata ja kauzAMbI nagarInA rAjA pAse ati AkarA dUtane mokalyA. (40) dUta sAthe saMdeza mokalAvyo ke, "tArI mRgAvatI nAmanI patnIne tuM tarata ne tarata mane arpaNa kara, nahiMtara sAme AvatA mArI sAthe saMgrAma karavA taiyAra thA." A sAMbhaLatAM ja bhrakuTI caDAvavAthI bhayaMkara bhAlataTavALA zatAnIka rAjAe tane tiraskAra karIne hAMkI kADhyo. tyAra pachI dUtanAM vacana sAMbhaLI kepa pAmelA mAnasavALe avaMtinareza caMDapradyota sarva senA sahita kauzAMbI tarapha cAlyo. yamadaMDanA AkAra sarakhA tene sainya sAthe utAvaLe Avate jANIne alpa senya-parivAravALo zatAnIka rAjA atisAranA rogathI mRtyu pAmyo, Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vanacikI buddhinAM udAharaNa, citrakAraputra : [ 103 atisthira cittapaNathI mRgAvatIe vicAryuM ke, "nakakI A udayana nAmanA ati nAnA bALakane paNa A rAjA mArI nAkhaze-ema vicArIne tarata pradyota rAjA pAse eka dUta mokalyo ane kahevarAvyuM ke, "A bAlakumAra mAne che, amo tamAre ghare AvIe te, sAmaMta rAjAo tene parAbhava karaze ane bIjA najIkanA keI rAjA tene herAna-parezAna karaze, to prastuta kAryane hAla samaya nathI, mATe thoDo vilaMba sahana kare." pradyote kahevarAvyuM ke, "mArA sarakho ciMtA karanAra hoya, pachI konI deNa che ke, tenI sAme AMgaLI paNa karI zake ?" tyAre mRgAvatIe kahyuM ke, "mastaka pAse sarpa vAsa karato hoya ane gAruDika so yojana dUra hoya to te samaye zuM kAma lAge ?" ema kahevarAvyA chatAM te atitIvra rAgAdhIna banelo hovAthI rokAI zakato nathI, eTale kahevarAvyuM ke, "kauzAMbIne majabUta rIte dareka prakAre sajaja kare." (50) prota te vAta kabUla rAkhI pUchAvyuM ke, "kevI rIte ?" te ke ujajayinI nagarInI iTe. majabUta che, tyAMthI cheTe maMgAvI nagarI pharato vizALa majabUta killo baMdhAvI devo." kahevuM che ke-"kAmAdhIna manuSya tenA priyajana vaDe prArthanA karAyo hoya, tyAre zuM zuM na Ape? zuM zuM na karavA lAyaka kArya paNa na kare?" tyAra pachI potAnA AjJAMkita cauda rAjAone parivAra-sainya sahita baMne nagarInI vaccenA lAMbA aMtarAmAM sthApana karyA. puruSanI lAMbI zreNI ubhI rAkhI tenI paraMparA dvArA teoe iTo maMgAvI ane kauzAMbI nagarI pharato himAlaya sarakhe uco koTa banAvyuM. kile to thaye, paraMtu dhAnya, idhaNAM, jaLa rahita ekalA koTa sahita nagarI zA kAmanI ? eTale vizvAsa pAmelA rAjAe dhAnyAdikathI paNa nagarI sajaja karI. kahevuM che ke-"zukrAcArya je zAstra jANe che ane bRhaspati paNa je zAstra jANe che, te, svabhAvathI ja strInI buddhimAM pratiSThA pAmeluM che." te vacanane anusaratI mRgAvatIe game tevA gherAne pahoMcI vaLAya, tevA prakAranI uttama nagarI banAvI. tyAra pachI mRgAvatI pitAne zIla-rakSaNa mATe vicAravA lAgI ke, "kharekhara te gAma, nagara vagere dhanya che ke, jyAM sarva jagatanA jIva pratye vAtsalyabhAva rAkhanAra evA chellA tIrthakara vIra bhagavaMta vicarI rahelA che. vaLI teo jyAM jyAM vicare che, tyAM tyAM paracakra, dukALa, akALamaraNa ane anartho dUra jAya che ane lokonAM manane AnaMda thAya che. jo keI prakAre mArA puNyathI svAmI ahiM padhAre, to samagra mamatA bhAvano tyAga karIne temanA caraNa-kamalamAM dIkSA aMgIkAra karuM." paropakAra karavAmAM tatpara evA mahAvIra bhagavaMta temanA manoratha jANIne, ghaNuM dUra dezAntarathI AvIne te nagarInA IzAna khUNAmAM rahelA caMdrAvatAra udyAnamAM utaryA. te kAraNe varanI zAMti thaI ane cAre nikAyanA devo paNa AvyA. sarva jIvone zaraNa karavA lAyaka, jana-pramANa bhUmine bhAvatuM samavasaraNa devoe tarata taiyAra karyuM. maNi, suvarNa ane rUpAnA traNa gaDhonI vidurvaNA karI. tenA upara UMcI vijA-patAkAo, nizAne eTalA moTA jaththAmAM uDIne pharakatA hatA ke, jethI sUrya DhaMkAI jato hato. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ] upadezapada-anuvAda vaLI sekaDe| zAkhAethI pRthvItalane DhAMkI detuM, ghaNAM pAMdaDAMethI AkAzane bharI detu, e prakAranI chAyAthI yukta azeka nAmanuM zreSTha mahAvRkSa vidhrujyuM. (65) < zaradaRtunA cadra sarakhAM maneAhera ujajavala kAMtivALAM, uMce laTakAvelAM meAtIethI ujjavala dIpatAM, vaiDU ratnathI banAvelA daDayukta, ghaNAM moTAM traNa chatrA karyA. vaLI tejasvI ratna-kiraNAnA samUhathI zeAbhAyamAna, adhakAra-samUhane dUra karanAra, himAlaya parvatanA zikhara mAphaka ati UMcuM siMhAsana banAvyuM. tenA upara jinezvara bhagava'ta virAjamAna thayA. temanI kha'ne khAjI zveta cAmarA viAvA lAgyA. gaMbhIra zabdavALI duMdubhi vAgatAM dizAonA aMteA pUrAI gayA. tyAM mRgAvatI vagere leAkeA, caDapradyota rAjA vagere AvI ekaThA thayA, tInAtha mahAvIra bhagavaMtane pUjA-satkAra vagere vidhi karyAM. bhagavaMte amRta-vRSTi sarakhI vANIthI dhadezanA zaru karI. dhama kahevAtA hatA, tyAre jagalanA zakhara sarakhA koI eka puruSa AvyA. (70) leAkeAnA kahevAthI jANyuM ke, ahiM A keAI sarvajJa padhArelA che. manamAM AveA nizcaya dhAraNa karIne manathI pUchavA mATe taiyAra thayA. tyAre jagatanA jIvAnA baMdhu samAna bhagavaMte kahyu` ke- he saumya ! tuM vacanathI pUcha ke, jethI ghaNA jIvA edhi prApta kare.' e pramANe bhagavatathI kahevAyelA lajA pAmatA mAnasavALA teNe pUchyuM ke- he bhagava ta ! je te hatI, te te che ke ?' tyAre bhagavate hA pADI. tyAra pachI gautamasvAmIe pUchyuM ke, ' he bhagavaMta ! eNe 'nA sA sA sA' ema khelI zuM kahyuM ? tyAre bhagavaMte e vAta kAMthI utpanna thaI ane cheDA kevI rIte AvyA-e hakIkata kahI. te A pramANe-" sahu nagarIthI caDiyAtI evI caMpA nAmanI nagarI hatI, tyAM srIomAM atizaya leAlupatA karanArA eka seAnI rahetA hatA. rUpaguNathI maneAhara evI je kAI kanyA jANatA, tenA mAtA-pitAne pAMcase seAnAmaheAra ApIne tene te gArava-pUrvaka paraNatA hatA. e prakAre tene pAMcaseA strIe ekaThI thai ane dareka mATe tilaka-sahita cauda cauda alaMkAro karAvyA. have te je divase jenI sAthe bhAga bhAgavavA IcchatA, te divase ja strIne AbhUSaNA ApatA, paNa bIjA divaseAmAM ApatA na hatA. vaLI te atyaMta irSyAlu ane zaMkAzIla hAvAthI kadApi tyAMthI bahAra jatA na hatA, tema temane ekalI mUkatA na hatA. tema ja peAtAnA mitrane paNa gharamAM praveza ApatA na hatA. have kAika divase mitrane atizaya Agraha thavAthI tenA koi utsava-prasaMge bahAra gayeA. (80) tyAre tenI strIoe vicAryuM ke, 'ghaNA lAMkhA kALe Aja ApaNane ekAMta maLeluM che, te Aje snAna karI vastrAbhUSaNa paherIe. te sarvee te pramANe karyuM ane hAthamAM ArisA pakaDI peAtAnA aMgane dekhavA lAgI; tyAre ArcitA te AvI paheAMcyA. atikrodhathI lAlanetravALA temanA bIjA veSa paherelA rUpane joine temAMthI ekane pakaDIne evI te mArI ke, te bicArI mRtyu pAmI. te vakhate bIjI strIee vicAryuM" ke, te rASAyamAna thayele hAvAthI amane paNa tevI ja rIte mArI nAkhaze' tethI H Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vainayikI buddhinAM udAharaNA [ 105 khAkInI cAraso navANuM patnIoe evA ArIsAe phrenthA ke, pele temAM mRtyu pAmyA. te ja kSaNe te sarve kheda karavA lAgI ke, 'A te viparIta banyuM, have duni yAmAM ApaNI apakIrti phelAze ke, A te patine mAranArI che. ' mATe ApaNe maraNa e ja zaraNa che-ema ekamatI thai daravAje sajjaDa baMdha karI gharamAM agni saLagAvyeA ane save e pAtAnA jIvatI tyAga karyA. te sarve pazcAttApa karavAthI ane kaMIka dayAbhAva AvavAthI akAmanirjarAnA prabhAve eka paryaMtanI aMdara manuSyajanma dhAraNa karyAM. pelA seAnAra A dhyAna karavAthI tiya 'cabhAva pAmyA. je pelI strIne mArI nAkhI hatI, teNe ekAMtare-eka bhavanA AMtarAmAM brAhmaNakulamAM putrarUpe janma lIdhA, te putra jyAre pAMca varSanA thayA, tyAre te seAnArane jIva tiya`canA bhava pUro karIne te ja kulamAM ati svarUpavALI putrI rUpe janmI. putrIne khAlyavayamAM ja kAmAgninA tIvra udaya rahetA hatA. niraMtara zarIramAM dAha utpanna thAya, tethI rudana karyA ja kare, kAi prakAre zAMta thatI na hatI. tA pelA nAnA nAkare tenA peTane papALatAM pa'pALatAM kAi prakAre nidvAramAM hAtha lagADyo, tyAre rudana madha karyuM. tyAre teNe jANyuM ke, lAMkhA samaye paNa tenuM rudana kha'dha karAvavAnA upAya mane maLI gayA. te nAkara bALaka rAtre ke divase lajjAnA tyAga karIne te pramANe karavA lAgyA. tenA pitAe jANyuM, eTale tene mArIne hAMkI kADhyo. te khAlikA atiutkaTa strIvedAdayanA kAraNe tarupaNu hajI prApta na karela hovA chatAM paNa mAbApane tyAMthI nAsI gaI ane hAMkI kADheleA peleA nAkara cheAkarA paNa duSTa vartanavALA banI gayA. te cheAkare eka cAranI pallImAM AbyA ke, jyAM pAMcaseA cArA eka bIjA prIti sahita rahetA hatA. te brAhmaNaputrI ekAMtamAM ekalI cAlI jatI hatI. ema karatAM eka gAmamAM pahoMcI ane tyAM pelA ceArA dhADa pADavA AvyA. navayauvanA evI teNe peAtAnI icchA khatAvI eTale tee tene pallImAM lai gayA ane krame karI pAMcase cArA tene niraMtara bhAgavatA hatA. AvI rIte samaya pasAra thatA hatA. khadhA cArA ciMtA karavA lAgyA ke, 'A khicArI ekalI amArA surata-kIDAnA parizramane kevI rIte sahana karI zakaze?' ema dhArIne tee tene rAhata ApavAnI IcchAthI kAI bIjI strIne lAvyA. tene dekhIne AgalI strIne IrSyA thai ane tenA vAMka zeAdhavA lAgI. (100) jaLa lAvavA mATe baMne ghaDA hAthamAM laIne kUvA upara gai. bIjIne kahyuM ke, 'are ! A kUvAnI aMdara jo, kaMika dekhAya che.' pelI jovA lAgI, eTale dhakko mArI kUvAmAM dhakelI dIdhI. tyAra pachI ghare AvI kahevA lAgI ke, 'tamArI patnIne zeAdhI lAveA.' pelAe samajI gayA ke, 'ANe tene mArI nAkhI che, temAM zaMkA nathI.' evAmAM pelA AgaLanA brAhmaNanA che.karAnA manamAM khaTakA thayeA ke, * A pApiNI mArI bena lAge che, temAM pheraphAra nathI. sabhaLAya che ke, sajJa sadarzI evA vIra bhagavaMta kauzAMkhImAM padhAryA che, 14 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ] upadezapada-anuvAda mATe huM tyAM jAuM ane jaIne pUchuM ke, "je te hatI, te ja te che ke?" evA vacanathI te mane pUchyuM. e pramANe vIra bhagavaMte nirUpaNa karyA pachI parSadA tIvra vairAgya pAmI. are re! A mohano vikAra bhavya prANIone bhavamAM keTalI viDaMbanA pamADe che! anAkula manavALA brAhmaNaputre cAritra aMgIkAra karyuM. buddhi-vaibhavavALA bIjA paNa aneka jIvo bodha pAmyA. A samaye mRgAvatI rANIe ubhA thaI, bhagavaMtane vaMdana karI kahyuM ke, "avaMti-narezane pUchIne huM ApanI pAse cAritra aMgIkAra karuM." jyAM moTI sabhAnI vacce dareka parSadAo samakSa mRgAvatIe pradyota rAjAne pUchayuM; eTale te ja kSaNe teno gADha rAga hato, te ekadama pAtaLo thaI gayo ane te lajajAthI levAI gaye. parSadAmAM bhagavaMta samakSa have tene cAritra letI rokavA samartha na bane. cAritra levAnI anumati ApI. mRgAvatIe kumArane pradyotane thApaNa tarIke sAcavavA soMpyo ane dIkSA aMgIkAra karI. te samaye te ja rAjAnI aMgAravatI vagere ATha rANIoe paNa mRgAvatI sAthe dIkSA aMgIkAra karI. pachI pelA dIkSita thayelA brAhmaNa putra-zabara rAjAe pallImAM pahoMcIne pAMcasone pratibadhyA. bhagavate mRgAvatI sAdhvIne caMdanabALAne seMpI. te tyAM sAdhunI sAmAcArI jANIne temAM pAkaTa pariNativALI banI. have bhagavaMta mahAvIra keIka vakhata kyAMIka vihAra karatA hatA, tyAre sUrya ane caMdra vimAnanA svAmIo potAnA mUlavimAna sAthe bhagavaMtane vaMdana karavA AvyA. bapora pachI samagra AryAo paNa vaMdana mATe AvI hatI. pAchA pharavAno samaya thaI gaye-ema jANIne bAkInI sAdhvIo vasatimAM AvI gaI, paraMtu mRgAvatI sAdhvI ajavALAnA kAraNe sUryAsta samaya cUkI gaI. tyAM rahelI hatI ane jyAre sUrya-caMdranuM dekhAvuM baMdha thayuM ane baMne vimAna dUra dUra dezamAM pahoMcI gayAM, tyAre ghora aMdhakAra vyApI gayo. A samaye mRgAvatI vilakhI thaI gaI ane jyAre upAzraye pahoMcI, te samaye Avazyaka kriyAo pUrNa karelI evI guNIjIe kahyuM ke-"nirmala kulamAM janmelI, jagata-ziromaNi jinezvaranI pAsethI meLavelAM vratavALI he Aye ! tame rAtri-vihAra kema pAmyAM ? " te te caMdanabAlA sAdhvIjInA caraNa-kamalamAM paDIne pravartinIne khamAvavA lAgI ke-"mArA A aparAdhanI kSamA Ape, pharI AvuM nahi karIza." "A mahAnubhAva pravartinI samagra lokane pUjavA-namana karavA cogya che, meM pramAdathI temane asaMtoSa kema pamADyo?" A pramANe saMvega-parAyaNa banelI potAnuM duzcaritra vAraMvAra jeTalAmAM niMdavA lAgI, eTalAmAM tene jagatamAM pradhAna bhUta evuM kevalajJAna pragaTa thayuM. caMdanabAlAne nidrA AvI gaI, temano hAtha saMthArA bahAra paDyo ane te dizA tarapha sarSa AvavA lAgyA che. mRgAvatIe temane hAtha pharI saMthArAmAM sthApana karyo, eTale teo jAgRta thayAM ane pUchayuM ke-mAro hAtha kema calAyamAna karyo?" mRgAvatIe kahyuM ke, "he bhagavatI ! ahiM sarSa che, te Ave che." te kevI rIte jANyuM?" te ke "jJAnAtizayathI." pharI pUchayuM ke, pratipAti ke apra Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vainayikI buddhinAM udAharaNe| ... tipAti jJAnathI ? apratipAti jJAna-kevaLajJAna. tyAre caMdanakhAlA saphAlAM beThAM thaI ekadama micchA mi dukkaDa' ApavA tatpara banyAM. nidrAdhIna khanelI meM A utpanna thayelA kevalajJAnavALAnI AzAtanA karI, (125) A pramANe kSaNavAra ugra vairAgya pAmelI caMdanakhAlAne paNa leAkAlAka dekhADanAra evA prakAranA jJAnAtizaya-(kevala jJAna) utpanna thayuM. tyAra pachI anukrame aghAtI karmonA paNa nAza karIne anaMta nirmUla evA prakAranuM siddhigati nAmanuM uttama sthAnaka baMnee prApta karyuM.. ahiM prAye keTaluMka prasaMgeApAtta kahevAyuM che, paratu ApaNA cAlu adhikAra te vainayikI buddhivALA sAmaka nAmanA citrakAraputranA ja che. (128) [ 107 gAthAnA akSarA ahiM vainayikI buddhinA viSayamAM sAma, dAma, daMDa ane bheda nIti-sUcaka bRhaspati paDiMte racela athaupArjananA upAya tarIke pratipAdana karela arthazAstra tene ja AgaLa dvAra tarIke jaNAvela che. kalpaka maMtrInuM udAharaNa zeraDInA sAMThA tathA dahIMnI mATalImAM upara-nIce anukrame chedana-bhedana karavA, zatrue mekalelA pradhAnapuruSane matibhramamAM nAkhavA mATe upAya caiAjyA. surapriya yakSanI vArtA, temAM nagaraleAkanA kSaya nivAravA mATe, yakSane upazAMta karavA mATe je navAM pUjAnAM upakaraNA lAvI khUba vinaya karavA pUrvaka yakSanI pUjA karI prasanna karyAM, te sarve vinaya karavAthI utpanna thayelI vaiyikI buddhi jANavI. ahiM a zAstranI bhAvanA A pramANe jANavIH-'sAmA mANusa ApaNuM mAnatA na hoya teA, sAmAdika nItinA bhedone temAM kramasara upayAga karI ThekANe lAvavAvaza karavA. jema ke he putra! tuM savAre vaheleA uThIne bhaNIza te, tane lADu ApIza ane tema nahiM karIza tA, te lADu bIjAne ApI daIza. ane tArA kAna maraDIza. sAmamAM citrakAra-putranA vinaya samajavA. (108) lekha nAmanuM dvAra--lipinA bhede te aDhAra prakAranA che. 1 ha'silipa, 2 bhUtalipi, 3 yakSa, 4 rAkSasa, 5 uDIyA, 6 yavana, 7 phuDakI, 8 kIra, 9 drAviDI, 10 siMdhI, 11 mALavI, 12 naTa, 13 nAgarI, 14 lAlipi-gujarAtI, 15 pArasIphArasI, 16 animittalipi, 17 cANakayalipi ane 18 mUladevilipa. te te dezeAmAM A prasiddha che. kAika rAjAe pAtAnA putrAne lipijJAna bhaNAvavA mATe kAIka upAdhyAyajIne sAMpyA. te putrA ghaNA ramatiyALa hAvAthI gurunA kabjAmAM rahI bhaNavA utsAha karatA nathI, paraMtu krIDA ja karyA kare che. 'rAjAneA ThapakA maLaze' dhArI upAdhyAyajI gALAkAra khaDI (cAkalAkaDI) jevAM ramakaDAM banAvI rAjaputrA sAthe ramata ramavA lAgyA. upAdhyAye je akSara pADavA hAya, te geALAnI chApathI akArAdi akSarA jamIna para lakhAvyA. AvI ramata sAthenI bhaNavAnI pravRtti tarapha Adara karatA nathI; eTale tenI Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 ] upadezapada-anuvAda ramatakrIDA kAyama rAkhIne tenI IrachAnusAra tevI rIte cAkanA gaLA pADatA ane akSaro zIkhavavAno prayatna karatA ke jamIna upara akSaro utpanna thaI jatA hatA. athavA bhAjapatranA pAnA upara lakhelA akSaronuM vAMcana, te nayikI buddhi. tathA akSara, bindu, kAne, mAtrA, pada vagere paDI gayelA hoya, te akSarAdikanuM jJAna thavuM, te paNa nayikI buddhi. temAM akSara paDI gayelA heya tenuM jJAna A pramANe jANavuM. pAkelAM bora dekhIne ziyALane je pramoda thAya che, te huM dhAruM chuM ke, svarga maLatAM paNa na thAya. (ahiM pramoda zabdamAM "mA" paDI-uDI gayo che.) binduyyata A pramANe-ziyALAmAM ThaMDIthI pIDA pAmatA musAphara garama ane suMvALA navA kabalane kema na I che ?" ( ahiM kaMbala zabdanA ka uparano anusvAra uDI gayo che.) (109) gaNita nAmanuM dvAra-ahiM cAra udAharaNa che, te A pramANe -1 aMkanAza, 2 suvarNa yAcana, 3 Avaka-jAvaka ciMtA, 4 bhautAcAryanuM haraNuM. temAM aMkanAza thayA pachI pharI te meLavo, te mATenuM udAharaNa-e pramANe jANavuM ke-jugAra ramatAM jugArIo tenI noMdha lakhatAM kaI prakAre kaI duprayoga karIne koIka aMkano nAza thAya che, tyAre A cAlu buddhinA ge teo pharI yAda karI de che. bIjA AcAryo kahe che ke-"rAjAe AkhA nagara upara daMDa nAkhyA ane senuM mAgI lIdhuM, te udAharaNa- koIka rAjAe eka nagaramAM daMDa nAkhe. adhikArIoe vicAryuM ke, "leke uga na pAme, tevI rIte A kara le. tethI lokone samajAvyA ke, thoDA vakhata pachI senuM bamaNuM, traNagaNuM madhuM thavAnuM che, eTale tamAre vaheMcaNI karI rAjAne daMDa jeTaluM senuM ApavuM. thoDA kALa pachI tenA jeTaluM dravya tamArA hAthamAM jema AvI caDaze, tema karIzuM. koI prakAranI ciMtA ke asaMtoSa na kare. te pramANe nagaraleke e suvarNa ApyuM, thoDA kALa pachI tenuM meMghuM thayuM eTale vecIne adhikArIoe bamaNuM lAbha rAjabhaMDAramAM nAkhyo ane mULadhana nagara-lokone ApI dIdhuM. vaLI trIjA AcAryo kahe che ke-"rAjyaciMtA ane kuTuMbaciMtA karanAra prastuta buddhinI pradhAnatAvALA puruSe rAjya ane kuTuMbamAM navA dhananI keTalI kamANI thAya che ane meLavelA dhanane viniyoga kyAM kare ? eTale kharca keTale kyAM kare ? te rUpa je ciMtAnuM jJAna karavuM. buddhizALIo tAMbAnI vADhI mAphaka Avaka-kharcamAM pravarte che. te A pramANe-vADhI ke kaLazanAM mukhe ghI ke jaLa grahaNa karavA mATe vizALa hoya che, paraMtu khAlI karavA mATe nALacAnuM mukha bahu sAMkaDuM hoya che; tema kharca karavAnA prasaMge ghaNuM Ave che ane Avaka karavAnA prasaMge ochA hoya che, tema Avaka thAya te karatAM kharca bahu thoDo thoDo karavo-ema vyavahAra kare to, meLa barAbara rahe che, - cethA AcArya kahe che ke, harelA bhatAcAryanI saMkhyA A buddhinA viSayamAM Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vainAyikI buddhinAM udAharaNa [ 109 jaNAvelI che-ke dayALu puruSe keTalAka bhauta (bharaDA) keIka UMDI nadInA UMDA jaLamAMthI pAra utaratA jaLapravAhamAM taNAI jatA hatA, temane bahAra kADhyA. teoe potAnI sAthe "daza chIe" ema nakakI kareluM hatuM, paNa jaDapaNAthI potAnI gaNatarI karyA vagara gaNatarI karavA mAMDyA, eTale prathamanI karelI saMkhyA pUrI thatI na hatI, tyAre viSAdavALA teo vilApa karavA lAgyA ke, "ApaNAmAMthI eka nadInA pUramAM taNAI gayo." tyAre najIka rahelA koIke temane kahyuM ke, "gaNatarI karavAmAM tame pote te pitAne gaNatA nathI." jyAre pitAnI paNa sAthe gaNatarI karI, tyAre temanI saMkhyAno aMka pUrAya. (110) 111-kUpa nAmanA dvArane vicAra-kUvAmAM pANInI sera keTale UMDe haze? tenuM jJAna thavuM. kevI rIte thAya?--jamInamAM tevA koI kUvA karAvanAranA kahevA anusAra jamIna khodyA chatAM paNa jaLa-prApti na thAya, tyAre khodanArAo pAse te ja kUvAmAM khodAvelA bhAgamAM ticha jamaNa-DAbI-savaLI-avaLI lAte paganI pAnIthI prahAra karavA rUpa bhUmi upara paga ThekavA. Ane paramArtha e che ke - keIka gAmaDiyAoe koIka sthaLe ati mIThuM-svAdiSTa jaLa meLavavA mATe bIje kaMI upAya na maLavAthI kaI kRvA karAvanAra, ke tevI jAtanA aMjana-praga dvArA bhUmimAM jaLa dekhanArAone pUchayuM ke-"A bhUmimAM jaLa che ke nahiM?" teNe kahyuM ke, "nakakI che ja.' te keTalA pramANamAM jamIna khodavAthI maLaze? kahyuM ke, "daza puruSa pramANa khodavAthI jaLa maLaze." tyAre teNe kUvo khodAvavAno zarU karyo. kahelA pramANa sudhI kheDyuM, te paNa jaLa na maLavAthI pharI pUchayuM ke, "pANI kema nIkaLatuM nathI ?" potAnA aMjananI saphaLatA barAbara che ja-ema samajIne kahyuM ke, "delI jamInamAM DAbI ke jamaNI bAju paganI pAnIthI kUvAmAM prahAra karo-pATu mAro." te pramANe karyuM, eTale puSkaLa pramANamAM pANI nIkaLyuM. bIjA vaLI ema kahe che ke e ja pramANe aMjanane prayoga karI bhUmimAM rahelA nidhAnane kaIka dekhe che, tene keIke pUchayuM ke, "amAruM nidhAna ahiM che ke nathI?" je che, to keTalA UMDANamAM che?" tyAra pachI teNe paNa jamInamAM khADo kheDyo. pachI tene paNa nidhAna saMpa ttinI prAptino upAya "DAbI ke jamaNI bAju ke paDakhAnI bAju pagathI lAta mAravA rUpa" batAvyo ane nidhAna meLavyuM. (111) 112-adhadvAra-samudra-kinAre lokone phAvaTa Ave tevA guNavALo pArasakAMThA (paziyA) nAmane pradeza hato. tyAM vizALa vaibhavavALo eka azvapati raheto hato. keI vakhata eka kuLavAna yuvakane adhono rakhevALa banAvyo. traNagaNe ghaNe ja vinaya karavA dvArA teNe zeThanI kRpA saMpAdana karI. atirUpathI manahara evI zeThanI putrI te yuvaka viSe rAga pAmI, tyAre tene kahyuM ke, "mArA pitA jyAre tamone vetanapagAra Ape, tyAre atikhArIkapaNe parIkSA karelA evA be azvo mAgajo." parIkSA Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 ] upadezapada- anuvAda karavAno upAya teNe A pramANe jaNAvyo. vizrAMti karatA ghaDAomAM je ghoDo bhaDake nahiM, tenI mAgaNI karavI. AnaMdita manavALA te yuvake tenA vacanane svIkAra karyo. pahelethI ja tevA prakAranA ghoDAnI parIkSA karI lIdhelI che, tethI vetana-dAnanA samaye parIkSita be adhonI mAgaNI karI. azvapatie saneha sahita kahyuM ke, A sarva adhomAM A be ghoDA uttama che, e be grahaNa kare che, te sarve ghaDA kema grahaNa karato nathI? tyAre sAmo javAba Apyo ke, "mAre sarvenuM prayojana nathI." tyAre azvapatie vicAryuM ke, "A yuvaka ghaNuM lakSaNone bhaMDAra che. nahiMtara ATalA amAMthI mAtra AnA upara ja daSTi kema TharI? to mArI putrI ApIne tene gharajamAI karuM." A vAta pitAnI patnIne karI, te te tema IcchatI nathI. tyAre azvapatie kahyuM ke, "he bhoLI ! A lakSaNavaMta yuvaka mArA gharanI AbAdI karanAre thaze." A viSayamAM eka udAharaNa ApuM chuM, te sAMbhaLa-"eka yuvakane tenA mAmAe pitAnI putrI ApI, paraMtu ghare kaMI paNa kArya karatA nathI, paraMtu aTavImAM jaIne sAMje khAlI hAthe pAcho Ave, tyAre tenI strI Thapake ApavA lAgI ke, "tame taddana ALasu kema rahe che ?" chaThe mahine teNe lakSaNayukta kASTa meLavyuM ane temAMthI eka lAkha pramANa dravya maLe tevuM kASThamApa vidhithI ghaDAvyuM. eka dhAnyanA vepArIne vecI teNe Icchita dhana meLavyuM. te lakSaNavaMtA kASThamApanA prabhAvathI tene ghare aneka putrAdika saMpatti prApta thaI. e pramANe gharamAM lakSaNayukta koIne praveza thAya, te kuTuMbanI vRddhi thAya." tyAra pachI lakSaNavALA tene pitAnI putrI ApI. athavA- dvArikA nagarImAM kuNe rAjya-prApti karI, tyAre kRSNa ane tenA kumAro azva-vepArIo dvArA azvo kharIdavA mAMDyA. temAM kumAro zarIravALA azvo. nakkI baLavAna hoya che-ema mAnIne kharIda karavA lAgyA. jyAre kRSNajI durbaLa hovA chatAM paNa lakSaNavALA ghaDAne kharIda kare che. tene dekhI kuMvara hasavA lAgyA ke, A durbala ghoDo kema kharIdyo ? tyAre kRSNajIe pratyuttaramAM jaNAvyuM ke-A azva kArya sAdhavA samartha che, puSTa paNa A tamArA azvo tevA nathI, eTaluM ja nahiM, paraMtu bIjA ghoDA ane bIjI paNa ghaNI vastuo AnA prabhAvathI prApta thaze. A pramANe azvapati ane kRSNanI vainavikI buddhino prabhAva che ke, jethI pahelAe gharajamAI ane ghoDA baMnene svAdhIna rAkhyA. (20) gAthA akSarArtha -azva nAmanuM dvAra-azvanuM rakSaNa karanAra yuvaka, azvapatinI putrInI zIkhavaNIthI gophaNathI phekelA pASANunA TUkaDA je vRkSa upara caDIne choDavAmAM AvatA hatA, chatAM nirbhaya rahe tevA azvonI pagAra peTe mAgaNI karavI. bAkInI hakIkta daSTAntamAM kahevAI che. (112) 113-gardabha nAmanuM dvAra-A viSayamAM keI yuvAna-priya rAjAe vijayayAtrAe prayANa karyuM, tyAre save lokone jaNAvyuM ke, mArA sainyamAM eka paNa vRddha Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vanayikI buddhinAM udAharaNa [ 111 puruSa dekhAvo na joIe. arthAt mArA sainyamAM sAthe eka paNa vRddhane na le. te prakAre te vijayayAtrAmAM saparivAra gaye. paraMtu pitAnA bhakta eka putre guptapaNe pitAne sAthe lIdhA. keIka divase AkhA-sinya parivArane tevA prakAranA nirjala jaMgalamAM jatAM jatAM madhyAhna-samaya tha ane darekane tRSAnuM saMkaTa AvI paDyuM, tyAre rAjAe te taruNone pUchayuM ke, "are! kaI prakAre jaLavALI pRthvI jANIne temAMthI pANI kheMcI lAvo." apava buddhivALA te taruNo tene upAya na jANatA hovAthI vRddhapuruSanI zodha karI. keIe keIpaNa vRddhapuruSa na meLavyuM. paDaho vagaDAvI uddaghoSaNA karAvI ke-"kaI vRdhe AvIne pANI meLavavAne upAya batAva." eTale je pitAne sAthe lAvyA hatA, teNe paDo cho. tenA pitAne tyAM lAvyA, pitAe paNa kahyuM ke, " aTavImAM gadheDAone chUTA choDI mele, jyAM te sUMghavAnuM kare, tyAM pANInI zeronI prApti thaze." te pramANe karyuM. tyAra pachI jaLanI prApti thaI. bIjA AcAryo te e pramANe vyAkhyA kare che ke-suMghatA suMghatA gadheDA tyAM sudhI gayA ke, jyAM jaLapUrNa sarovara prApta thayuM. (113) 114-lakSaNadvAra-rAmanI patnI sItAnuM haraNa thayuM, maLI, tyAra pachI rAme tyAga karI. te vakhate tenI zakyoe sItA pAse rAvaNanA caraNa citarAvyA. sItAe kahyuM ke, "paganI upara koI bhAga meM je nathI, mATe bIjuM kAMI citarI zakuM nahi" chatAM zekyoe Agraha choDyo nahiM. A hakIkata vistArathI vivaraNakAra kathA dvArA jaNAve che. (114) sItAjI para ALa caDAvavuM- sItAjI para khA ayodhyA nagarImAM raghuvaMzanA naMdana dazaratha nAmanA rAjA hatA. pitAnA uttama prakAranA vartanathI sure, asuro ane khecanA IndrAne paNa prabhAvita karyA hatA. tenA aMtaHpuramAM sArabhUta evI traNa manohara priyatamAo hatI ke, jenAM 1 kauzalyA, 2 sumitrA ane 3 kekeyI evAM nAmo hatAM. te traNene anukrame (1) rAma, (2) lakSamaNa ane (3) bharata nAmanA nyAyavaMta, dekhAvaDA ane nItinipuNa putro hatA. keIka vakhata kekeyIe dazaratha rAjAne koI kAryamAM sahAre ApavAthI prasanna karelA, tethI tene varadAna ApyuM. teNe paNa "avasare mAgIza" e vAyado karyo. jyAre dazaratha rAjA uMmaralAyaka thayelA rAmane pitAnA pada para sthApana karavA taiyAra thayA, tyAre teNe varadAnanI mAgaNI karI ke-"mArA putra bharatane rAjagAdI para besAra ane rAmane vanavAsa Apa." A jANuM dazaratha rAjA mUMjhavaNamAM paDyA. vinayavaMta evA rAmane A samAcAranI khabara paDI. satyavANI bolanAra rAma caraNamAM namaskAra karavA pUrvaka vinaMti karI ke, "he pitAjI! Apa satya vacanathALA thAva. - huM lakSamaNa-sahita vanamAM vihAra karIza." putravatsala rAjAe paNa bIjo upAya na Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 ] upadezapada-anuvAda maLavAthI te vAtamAM sammati ApI, putravirahamAM pRthvIne paNa smazAna sarakhI zUnya mAnavA lAgyA. pachI sItA-sahita baMne kumAre dakSiNadizA tarapha prayANa karavA lAgyA. te vakhate nagaranA loko atizaya zekasamudramAM DUbI gayA. anukrame teo cAlatAM cAlatAM mahArASTra dezamAM gahana aTavImAM AvI pahoMcyA. tyAM himAlaya parvatamAM madonmatta hAthInI jema sthiravAsa karIne rokAyA. phala, phUla, kaMdAdinAM bhajana ane jharaNAMnA nirmala nIranuM pAna karatA. pitAne vinaya karyAnA kAraNe pitAne kRtArtha mAnatA hatA. paropakAra karavAnI IcchAvALA teo haMmezAM tevA tevA prakAranuM AcaraNa karatA hatA ane ekalI sItA ja mAtra tenA zarIranI sArasaMbhALa karanArI hovA chatAM saMtoSa cittavALA evA teonA divaso pasAra thatA hatA. tyAre pahelAM paNa jene sItA upara gADha rAga hatuM, tevA laMkAnA adhipati rAvaNane khabara paDI ke, "janakaputrI sItA sahita rAma ekalA vanavAsa sevana kare che te prapaMcI te sItAnuM haraNa karavAne prasaMga zodhavA lAgyA. keIka samaye rAma ane lakSmaNane bIjA kAryamAM vyAkula banAvIne, sItAne puSpaka nAmanA vimAnamAM besArIne laMkApurI lAvyA. rAmalakSmaNa pitAnA nivAsa-sthAne AvyA to, sItAne kyAMya dekhatA nathI, jANe sarvasva gUmAvyuM hoya, tema zoka ane parAbhava pAmavA lAgyA. sugrIvanI sahAyathI hanumAna dUta dvArA meLavelA satAnA samAcArathI laMkAmAM pahoMcIne baMdhu-kuTuMba-sahita rAvaNane vadha karyo. talanA photarA jeTaluM alpa paNa jenuM zIla khaMDita thayuM nathI, tema ja daDha zIla pAlana karavAnA kAraNe jeNe prauDha yazasamUha upArjana karela che, evI janakaputrI sItAne pAchI prApta karI. e pramANe paraloka pAmelA pitAthI virahita ayodhyApurImAM rAma cauda varSe AvyA. atyAra sudhI rAjakArya bharata sArI rIte saMbhAbate hato. rAmanI AjJAthI lakSamaNane rAjyAbhiSeka thaye. rAjyasukha anubhavatA, zubha manavALA teonA divaso AnaMdamAM pasAra thatA hatA. (20) daramyAna khoTAM ALa caDAvanArA alika lokoe zIla-khalananA moTA doSane Aropa ane tenA kAraNe apayazanuM kalaMka sItA para caDAvyuM. loke ema bolavA lAgyA ke, "parastrImAM laMpaTa, sarva viSayamAM viruddha vartanArA rAvaNane ghare rahelI sItAnuM zIla pavitra zI rIte TakI zake? potAnI patnInuM pavitrapaNuM pote jANatA hovA chatAM lokApavAdanA kAraNe rAme kaMIka avajJA batAvI, jethI sItA atizoka pAmI. aMtaHpuramAM rahetI sItA upara IrSA vahana karatI evI zakyA kSata para kSAra bhabharAvanAranI jema eka vakhata kahevA lAgI ke, "are! sAMbhaLyuM che ke, "traNe jagatamAM sahuthI caDiyAtA rUpavALe rAvaNa che, te tenuM rUpa kevuM che? te tuM tenuM citrAmaNa citarI Apa." (25) kahevata che ke, "sahu koI potAnA anumAnathI pArakAnA AzayanI kalpanA kare che, tethI nIcane sAme nIca ane mahAnubhAvane sAmo mahAnubhAva jaNAya che." e nyAyAnusAra sItAe zenA AgrahathI rAvaNanA caraNanuM pratibiMba cItaryuM. meM tene upara AkAra ke Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) nayikI buddhinAM udAharaNe, muruMDarAjA ane pAdaliptasUri [ 113 che, te joyeluM ja nathI. ke pagalAMnuM sItAe citreluM pratibiMba chUpAvIne teoe ekAMtamAM rAmane batAvyuM ane sAthe IrSyAthI jaNAvyuM ke, "haju paNa tenA pratyeno snehabhAva satA choDatI nathI, tene A pratyakSa pUrA de." sItA upara rAmane aNagame utpanna karAvanArI A vanayikI buddhino zo upAya karyo. A sarva hakIkata rAmAyaNanI kathAmAM vistArathI jaNAvelI che, vistAranA arthIoe dhyAnapUrvaka tyAMthI jANI levI. (30) gAthA akSarArtha-sItAe citrelA rAvaNanA caraNanuM pratibiMba je zakyae. projana ubhuM karIne citrAvyuM, te rUpa lakSaNa, rAmanI patnI sItAnuM rAvaNe haraNa karyuM, tene pAchI lAvyA pachI loko ADuM-avaLuM bolavA lAgyA tethI rAme sItAnI avajJA karI, e kAraNe sItA zeka karavA lAgI. keI vakhate zakya vaDe prerAyelI sItAe rAvaNanA caraNo AlekhyA. uparano bhAga meM joyuM nathI, tethI ekalA caraNo ja AlekhyA. prApta thayelA sItAnA chidrathI rAmane vAkepha karyA. arthAt sItA haju rAvaNane meLavavAnI abhilASAvALI varte che."--ema zokoe rAmane sItAnuM rAvaNanuM arthI paNuM kathana karyuM. ahiM "arthitA zAsane" enI vyAkhyA karI to paNa asthittA sAsaNe" evo je prAkRta pATha che, te prAkRtalakSaNa-vaze thayo che, prAkRtamAM ema kahevuM che ke-"binduanusvAra ane dvirbhAva lopa karyA hoya agara na hoya tyAM ApyA hoya, te paNa artha to pUrve rahelo hoya te ja kAyama rahe che." (114). 115-graMthI nAmanuM dvAra-muruMDarAjAne guma cheDAvALuM sUtara, sarakhI karelI lAkaDI ane mINana DAbhaDo mokalAvyuM. teNe pAdaliptasUrine batAvatAM temaNe mINa gaLAvI cheDo zodhI Ape, lAkaDIne tarAvI tathA tU baDAne sIvarAvyuM. ema gAthArtha jaNAvyo. have vivaraNukAre vistArathI gAthAno artha samajAvyA che- musaMDa rAjA ane pAdaliptasUri-pATaliputra nagaramAM muruMDa nAmane rAjA hato. pitAne jJAnI mAnatA keIke te rAjAnI parSadAnI parIkSA karavA mATe jene agrabhAga jANI na zakAya tevuM sUtara, upara-nIce sarakho goLa daMDa ane mINathI lepa karela goLAkAra DaLe mokalyo. tevA prakAranA jANakAra niSNAtone batAvyA. tyAra pachI anukrame vihAra karatAM pAdaliptAcArya tyAM padhAryA; rAjakulamAM padhArelA temane A padArtho batAvyA. temaNe garama jaLathI maNa ogALIne sUtarano agrabhAga ke cheDo meLavyo. goLa lAkaDI nadInA jaLamAM vahetI mUkIne tarAvI, temAM je bhAga vadhAre vajanadAra hato, te bahu DUbavA lAgyuM, tethI kAnuM mULa te che-tevo nirNaya karyo. mINa lapeTelo goLa DAbhaDo atiuSNa jaLamAM DUbADI maNa ogALI, tenuM DhAMkaNuM pragaTa karI ughADyuM. pachI pote chidra vagaranuM-moTA pramANavALuM eka tuMbaDuM grahaNa Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ] upadezapada-anuvAda karIne atyaMta na dekhI zakAya tevI pAtaLI cIrADa utpanna karI tenI vacce rane mUkyAM. tyAra pachI jainazAstra prasiddha chUpI sIlAI vaDe te sIvI lIdhuM. tyAra pachI te mANasone jaNAvyuM ke-"A jhUMbaDuM toDyA-phADyA ke cIryA vagara tamAre aMdarathI rano kADhI levAM."--ema kahIne tyAM tUbaDuM mokalI ApyuM, paraMtu teo A vanavikI buddhi vagaranA hovAthI tema karavA samartha thaI zakyA nahi. (115) viSa-prayoga - ( 116-auSadha dvAra-kaIka rAjAe pitAnA nagarane ghero ghAlanAra zatrunyane pitAnA dezanI aMdara AvI pahoMceluM sAMbhaLI tene khALavAne bIje upAya na maLavAthI tenA AvavAnA mArgamAM jaLAzayone jhera nAkhIne pANI na pIvA lAyaka karI nAkhyAM. ane te mATe viSane kara loka upara nAkhyo. "dareke pAMca pAMca pala pramANa jhera rAjabhaMDAramAM pahoMcADI javuM." keIka vidya mAtra pAMca palanA badale yava jeTaluM ja alapa jhera lAvyuM. eTale rAjAe kopAyamAna thaIne kahyuM ke-"tuM mArI AjJAno bhaMga karanAra che. tyAre vidya kahyuM ke-"he deva ! A jhera ghaNuM alpa hovA chatAM tenAthI sogaNI-hajAragaNI ke lAkhagaNa bIjI vastune potAnA jevI banAvavAnI temAM tAkAta che. tyAre rAjAe vRddha hAthInA pUchaDAnA eka vALane te viSa lagADIne joyuM. viSa tyAMthI caDIne hAthInA zarIramAM vyApavA lAgyuM. rAjAnA maMtrie kahyuM ke e viSano pAche utAra kare, tevuM kaI auSadha che ke kema ?" tyAre vaidhe te viSa utAravAnuM auSadha tene lagAvyuM, te jhera jyAM vyApeluM hatuM, te jhera utarI gayuM. ahiM maMtrIe te viSanuM sAmarthya keTaluM che ? te joIne vAparyuM, te tenI nAyikI buddhi jANavI. (116) sthUlabhadra-kathA, gaNikA ane rathika- 117-gaNikA ane rathikanuM saMyukta udAharaNa. sukeza vezyA zraddhAvaMta banI sthUlabhadra muninA guNonI prazaMsA karatI hatI. tyAre rathike AMbAnI laMba kaLAthI kApI batAvI, eTale sukozAe sarasavanA sarI paDatA DhagalA upara nAca karI batAvyuM. A baMnemAM teTalI duSkaratA nathI, jeTalI sthUlabhadranI mahAnubhAvatA-akhaMDa brahmacaryapAlanamAM duSkaratA che. sthUlabhadranI kathA kahe che - navamA naMdarAjAnA samayamAM ka9pakamaMtrinA vaMzamAM se saMkhyAvALA saMtAnanA kAraNe tevA nAmathI prasiddhi pAmelA zakaTAla nAmanA maMtrI hatA. tenI pradhAnapatnInI kukSithI be jJAnavaMta putro thayA. temAM eka meTAnuM nAma zrIsthUlabhadra ane bIjA nAnAnuM nAma zrIyaka hatuM. temaja (1) yakSA, (2) yakSadattA, (3) bhUtA, tathA (3) bhUtadattA, (5) seNA, (6) veNa ane (7) reNuM e nAmanI sAta putrIo hatI. A sAte bahene anukrame eka, be, traNa, cAra, yAvat sAta vakhata sAMbhaLIne yAda Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) nayikI buddhinAM udAharaNa, sthUlabhadranI kathA. [ 115 rAkhavAnI zakti dharAvatI hatI. arthAt kaI paNa navA leka eka vakhata sAMbhaLIne prathama putrI te yAda rAkhI bolI zake. tevI rIte bIjI be vakhata sAMbhaLI, tema sAtamI sAta vakhata sAMbhaLI kaDakaDATa te bolI jAya. tevA prakArane tIvra kSayopazama dareka dharAvatI hatI. zakaTAla jinavacana pratye ekAMta anurAga cittavALo hato. tyAM AgaLa samagra brAhmaNakulamAM vikhyAta vararuci nAmane brAhmaNa vidvAna hato, je dararoja navA navA ekaso ATha lokonI racanA karIne rAjAne arpaNa karatA hatA. te samaye rAjA zakaTAlanA mukha tarapha najara karato, paraMtu mithyAtvI hovAthI tenI prazaMsA na karI, jethI rAjA paNa prasanna thato na hato. eTale te vararuci zakaTAlanI patnInI sevA karavA lAgyuM. teNe pUchayuM ke, "tuM mane zA mATe ArAdhe che?" sAco bhAva jaNAvyuM, eTale kahyuM ke, "huM te prakAre karIza ke, jethI teo prazaMsA karaze. e vAta svIkArIne patine kahyuM ke, "zA mATe vararucinAM kAvyanI prazaMsA nathI karatA ?" "te mithyAtvI che mATe. panIe daDha Agraha karyo, eTale pachI tenAM kAvyanI prazaMsA karI. keIka divase vararuci rAjA pAse potAnuM kAvya lAvyo ane saMbhaLAvyuM eTale najIka beThelA zakaTAlamaMtrIe kahyuM ke, "sArUM kAvya bolyA. rAjAe tene 108 senAmahoro apAvI, e pramANe dararoja navAM navAM teTalAM kAvya banAvI lAve che, eTale kAyamanuM tene 108 senAmahoronI AjIvikAnuM sAdhana maLI gayuM. dararoja rAjabhaMDAramAMthI dhanano kSaya dekhIne amAtye kahyuM ke, "he deva! Ane dararoja kema Ape che?" to ke, te ja tenI prazaMsA karI hatI tethI, meM to "pUrvanAM kAvya barAbara bolI batAve che tethI tenI prazaMsA karI hatI. rAjAe pUchayuM, "kema ema ? " maMtrIe kahyuM ke, je e bole che, te to mArI putrIone paNa AvaDe che. tyAra pachI ucita samaye zloka saMbhaLAvavA mATe te rAjA pAse Avyo. paDadAnI aMdara zakaTAlamaMtrInI sAta putrIone besArI hatI. eka vakhata e bolyA, te sAMbhaLIne khalanA pAmyA vagara yakSA vagere te sAte vArApharatI belI gaI. bIjIe be vakhata sAMbhaLyuM ne bolI gaI, bIjI belI eTale trIjIe traNa vakhata sAMbhaLyuM-yAda rahyuM ane bolI gaI. ema dareka vakhata vRddhi thatAM thatAM sAtamI sudhI putrIo akhalitapaNe te kAvya bolI gaI. tyAra pachI kopAyamAna thayelA rAjAe vararucine rAjadvAramAM praveza karavAno paNa baMdha karyo. tyAra pachI te vararuci gaMgAmAM guptapaNe saMtADIne yaMtranA prayogathI sonAmahoro meLavato hato. lokone kahe ke, "mArI stutithI prasanna thayelI gaMgAdevI mane Ape che." kAlAMtare rAjA sudhI vAta pahoMcI, eTale rAjAe amAtyane kahI. amAtye kahyuM ke, "je mArI pratyakSa gaMgA Ape to barAbara." he deva ! ApaNe prabhAte gaMgAnadIe jaIe. rAjAe te vAtane svIkAra karyo. have maMtrIe saMdhyAsamaye pitAnA eka vizvAsu puruSane gaMgAnadIe mekalyo ane kahyuM ke, "tuM guptapaNe gaMgAmAM raheje ane vararuci pANInI aMdara je kaMI paNa sthApana kare, te lAvIne he bhadra! tuM mane soMpaje." pilA puruSe paNa te pramANe sonAmaheronI poTalI ApI. prabhAta-samaye Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 ] upadezapada-anuvAda rAjA gaye ane maMtrIe stuti karatA vararucine dekhe, stutinA aMte gaMgAmAM DUbIne pelA yaMtrane hAtha ane pagathI lAMbA kALa sudhI ThokavA chatAM paNa jyAre kaMI paNa ApatI nathI, tyAre vararuci atyaMta jhaMkhavANe banI gaye. tyAra pachI zakaTAle rAjA pAse sonAmahoranI piTalI pragaTa karI. rAjAne hasavuM AvyuM ane pele maMtrI upara gusse thayo. (25) have te vararuci maMtrInAM chidra zedhavA lAge. zakaTAla koI vakhata potAnA putra zrIyakanA vivAha karavAnI icchAvALe thaye, tyAre te prasaMge rAjAne bheTa ApavA mATe vividha prakAranAM Ayudha guptapaNe karAvato hato. A vAta varacie kaMIka pralobhana ApI dAsInI pAsethI meLavI. AvA prakAranuM chidra meLavIne pachI nAnA bALakone lADunI lAlaca ApIne zRMgATaka traNa-cAra mArgo, rA, dharmazALA vagere sthAnamAM A pramANe nAthA bhaNAvIne belAvarAvyA- eu leu na viyANuI, je sakaDAlu karesaI; naMdu rAu mAreviNu, siriyau jija ThasaI." arthAt lekene A vAtanI khabara nathI ke, "zakaTAla zuM karavAnuM che? naMdarAjAne mArIne potAnA putra zrIyakane rAjagAdIe sthApana karavAnuM che." rAjAe A vAta sAMbhaLI ane cara-dUta puruSa pAse tenA gharanI tapAsa karAvI. puSkaLa Ayudho-hathiyAre taiyAra karAtAM dekhIne teNe rAjAne hakIkata kahI. sevA mATe AvelA * maMtrI jyAre page lAgatA hatA, tyAre kapAyamAna thayelA rAjA mukha pheravIne beThA. rAjA Aje kopAyamAna thayA che" ema jANIne maMtrI zakaTAle ghare jaIne zrIyaka putrane kahyuM ke, "he putra! je huM nahIM mAruM, te rAjA ApaNuM sarva kuTuMbane mArI nAkhaze. he vatsa ! jyAre huM rAjAnA pagamAM paDuM, tyAre tAre mane mArI nAkhavo." zrIyake pitAnA kAna baMdha karyA pachI zakaTAle kahyuM ke, "huM pahelAM tAlapuTa viSa bhakSaNa karI laIza, jethI rAjAnA pagamAM paDuM, te samaye niHzaMkapaNe tAre mane mArI nAkhavo." sarva vinAzanI zaMkAvALA zrIyake A vAta kabUla karI ane te ja pramANe page paDatAMnI sAthe ja zakaTAlanA mastakane chedI nAkhyuM. hAhAkAra uThayo, "akAya thayuM" ema bolato rAjA ubhe thaye, eTale zrIyake kahyuM ke-"he deva ! Apa vyAkuLa na thAo. ApanA tarapha je pratikUla hoya, tevA pitAnuM paNa mane prajana nathI." rAjAe kahyuM ke, "te have maMtripadavIne svIkAra kara." tyAre teNe kahyuM ke, "sthUlabhadra nAmanA mArA moTA bhAI che, te bAra varasathI kozAne ghare rahe che." rAjAe tene bolAvIne kahyuM ke, "maMtrInI padavIno svIkAra karo." teNe kahyuM ke, "vicAra karuM" eTale najIkamAM azekavanamAM mokalyA. tyAM vicAra karavA lAgyA ke, "pArakAM kArya karavA rokAyelAne zuM bhege, zuM sukha ke majA hoya ? vaLI bhagothI avazya narake javuM paDe che, te narakAMta bhegothI sayuM." ema ciMtavatAM vairAgya pAmyA, bhavathI mana virakta thayuM. paMcamuSTithI lonca karI pitAnI meLe ja muniSa grahaNa karIne rAjA pAse jaIne kahyuM ke, "he rAjan ! meM Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vainayikI buddhinAM udAharaNA, sthUlabhadranI kathA [ 117 ' A ciMtavyuM.' rAjAe tene abhinaMdana ApyAM, eTale te mahAtmA mahelamAMthI nIkaLI 'gaNikAne tyAM jaze'-ema zakAvALA rAjAe tene jatA dekhIne tapAsa karAvI, teA jema keAI maDadAnA kalevaranI durgaMdhavALA mArge jAya, te sthitie vezyAnA ghara pAsethI tenI sAmu joyA vagara cAlyA gayA. eTale rAjAe jANyuM ke, 'nakkI te kAmabhAgethI vairAgya pAmelA che.' eTale zrIyakane ma`trIpade sthApana karyA. A tarapha sthUlabhadra te saMbhUtavijaya gurunA caraNa-kamalamAM pratrajyA aMgIkAra karIne vividha prakAranA atyugra tapa ane cAritranI ArAdhanA karavA lAgyA. have keAIka vakhate vihAra karatA karatA suMdara dharmAMmAM tallIna manavALA sthUlabhadra muni guru sAthe pATaliputranagare AvyA. cAmAsAnA kALamAM bhavanA bhayathI tIvra udvega pAmelA evA temanI sAthenA traNa munioe anukrame duSkara abhigraho A pramANe grahaNa karyA. eka siMhaguphAmAM, bIjA bhayaMkara jheravALA sapanA rAphaDA pAse, ane trIjA kUvAnA upara rahelA kASTha upara rahI cAra mAsanA upavAsa karanAra hatA. sthUlabhadra munie gurune vinaMti karI ke- he bhagavaMta ! huM tapa karyA vagara kAzAnA ghare cAmAsAmAM rahIza. jenuM sattva jANelu che, evA gurue tene tyAM rahevAnI anumati ApI. tyAra pachI sthUlabhadra kAzAnA gharadvAra pAse AvyA. khuza thayelI keAzAe ubhA thaI vicAryuM ke, ' A cAritranA pariSahAthI bhagnapariNAmI thayA jAya che.' keAzAe hAtha joDI vinaMti karI ke- AjJA karI ke, atyAre mAre zuM karavuM ?' (50) 'pUrve A udyAnanA madhyabhAgamAM je makAnamAM bhAgeA bhAgavatA hatA, temAM cAra mAsa mATe nivAsa Apa.' teNe vasati ApI. dareka prakAranA rasavALAM bheAjana AreAgyAM. have kaiAzA snAna karavAthI ane guNeA dhAraNa karavAthI pavitra dehavALI, sarvAla kArathI vibhUSita banI rAtre hAthamAM dIvA laine peAtAne kRtA mAnatI, mehaka madhura zabdo melatI kAI prakAre tenI sAthe krIDA karavA samatha na banI. ulaTu temanA upadezathI mehane prazAMta karI zrAvikA khanI. rAjAnA abhicAganI mAtra chUTa rAkhI, te sivAya kAi puruSanI sAthe mAre krIDA na karavI-evA prakAranI vikArarahita anI maithuna-sevananI virati aMgIkAra karI. siMha ane sarpane upazAMta karI cAra mAsanA upavAsa karanArA, tathA kUvAnA kASTha upara cAra mAsanA upavAsa karI rahenAra ema traNe munivare guru pAse pAchA AvI gayA. eTale gurumahArAje lagAra ubhA thaI ema kahyuM ke, 'duSkara karanAra evA tamAru svAgata karu chuM.' jeTalAmAM A kahyuM, teTalAmAM gaNikAne ghare dararAja maneAhara AhAra karanAra hAvAthI maneAhara zarIravALA hovA chatAM samAdhi TakAvI rAkhanAra evA sthUlabhadra munivara paNa AvI paheAMcyA. eTale guru mahArAje ' atiduSkarakAraka ! atiduSkarakArakanuM svAgata' ema ghaNA Adara-sneha sAthe kahyuM, eTale AgaLa AvelA traNa tapasvI munie irSyA pAmIne kahevA lAgyA ' ke, 'dekhA ! AcArya mahArAje tapa na karanAra, citrazALAmAM managamatAM bhAjana karanAra evA amAtyanA putranI prazaMsA karI.' te roSa manamAM chUpAvIne 'havenA cAmAsAmAM mAre paNa tene tyAM javuM.' ema siMhaguphAvAsI sAdhue nakkI karyu ane te samaya Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 ]. A upadezapada- anuvAda AvyuM, eTale teNe sUrine kahyuM ke, "kezA vezyAnI nAnI bahena upakazAnA ghare comAsuM karavA jaIza ane tene pratibodha pamADIza. huM kAMI thUlabhadrathI utaruM ema nathI. upaga mUkIne gurue jANyuM ke, "A sAdhu kaI rIte pratijJAne pAra pADI zake tema nathI. tethI guru e nA pADI niSedha karyo, chatAM uparavaTa thaI tyAM gaye ane vasati mAgIne varSAkALa mATe zekAya. upakazA paNa saraLa svabhAvathI dharma zravaNa karatI hatI. vastra AbhUSaNa na paherelAM chatAM paNa gaNikAnuM atisuMdara rUpa dekhIne mINano goLo jema agni pAse pIgaLI jAya, tema tenI samIpamAM tenI sAme avalokana karatAM ja atIva daDhapaNe tene cAritrane bhAva cAlyA gaye ane kAmabANa phrAyamAna thayuM. tyAra pachI lajajAne tyAga karI duSTa pariNAmavALo te gaNikAne prArthanA karavA lAgyo. catura buddhivALI teNe kahyuM ke, "amane zuM Apazo ?" munie kahyuM ke, mArI pAse kaMI nathI. kAraNa ke, he bhadre ! ame to nigraMtha-parigraha vagaranA chIe. te paNa kahe ke, "tuM zAnI IcchA rAkhe che?" teNe sAMbhaLyuM hatuM ke-nepAla dezane rAjA keI navIna sAdhu ke je tyAM jAya tene lAkhamUlyavALI ratnakaMbala Ape che." tyAM gayo, te meLavI ane moTA pramANavALA vAMsanA pilANamAM chUpAvIne tenuM chidra paNa pUrI dIdhuM ke, jethI kaI paNa tene na jANI zake nagnaprAya banelo ekalo. avizrAntapaNe cAlyA karato jato hato, tyAre keIka pradezamAM pakSI zawda karavA lAgyuM ke, "lAkhanA mUlyavALe A Ave che." e sAMbhaLIne pakSInA zabdane pArakhanAre eka cirasvAmI najara kare che, te AvatA e sAdhune dekhyA. pakSInA zabdanI avagaNanA karIne jeTalAmAM cAra ubhe rahelo che, eTale pharI pazu pakSI temaja bolavA lAgyuM ke, "tArA hAthamAM AvelA lAkha te gUmAvyA. kautuka pAmelA cArasvAmIe tyAM jaIne munine pUchayuM ke, "tArI pAse je kaMI hoya, te nirbhayapaNe tuM kahe tyAre teNe kahyuM ke, "vAMsanI aMdara kaMbalaratna che. tene choDI dIdho. AvIne lAkhamUlyavALuM kaMbalaratna gaNikAne samarpaNa karyuM. arpaNa karatAMnI sAthe ja te ja kSaNe tenA ja dekhatAM gRhanI khALamAM pheMkI dIdhuM. tyAra pachI teNe gaNikAne pUchayuM ke, AvuM kaMbalaratna kema malina karyuM ?" tyAre gaNikAe kahyuM ke, "he zramaNa ! tuM A kaMbalano zeka kare che, paraMtu he bhoLA ! tAro AtmA malina thAya che, tenI tane ciMtA nathI ? kaMbalaratna karatAM paNa adhika kiMmatI Atmaratna malina thAya che. kAraNa ke, "tane mArA tarapha rAga thayo che." tuM mArI pAchaLa evuM lAge che ke, "comAsA jevA kALamAM paNa, chakAyanI paravA karyA vagara, dUra dezAMtara gayo ane mane prasanna karavA mATe ratnakaMbala lAvyuM. meM te tane pratibodha karavA mATe A kArya karAvela. (75) A pramANe kaMI paNa sAdhu pAsethI AzA rAkhyA vagara tene gaNikAe hitabuddhithI Thapake Apyo, eTale te pAcho mAge AvI gayA ane kahyuM ke, "tArI hitazikSA huM svIkAruM chuM ema kahIne gurunI pAse gaye. tyAre gurue kahyuM ke, "sthUlabhadramuni atiduSkarakAraka ja che ke, jeNe lAMbA kALanI paricita ane atinehALa dharmazraddhA. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vanayikI buddhinAM udAharaNa, sthUlabhadranI kathA [ 119 0000000000000000000000000 vagaranI gaNikAne sArI rIte pratibodha pamADI ane pitAnA vratamAM aDola TakI rahyA. te to deSa joyA vagara vrata pAlana karatI upakazAnI mAgaNI karI-ema gurue Thapako Apyo; eTale teNe aMtaHkaraNathI pazcAttApa karI prAyazcitta aMgIkAra karyuM. eka samaye naMda rAjAe potAnA rathikane kazA ApI, paraMtu kozA haMmezAM sthUlabhadramuninI vAraMvAra khUba prazaMsA karatI hatI. je mArA sarakhI catura gADha anurAgavALI strIthI talanA tarAnA trIjA bhAga jeTalA paNa bIlakula kSebha pAmyA nahi. te bIje kayo tenI jema kAmanA sAmarthyane dabAvIne strIpariSaha jitI zake ? (80) A jagatamAM Azcarya upajAvanArA aneka loko haze, paraMtu sthUlabhadra jevA kAmane vaza karanArA kaI kadApi pragaTa thaze nahiM. sthUlabhadranA guNonuM gaurava karatI tenA tarapha AkarSAyelA manavALI te gaNikA rathika pratye teTalo sabhAvavALe sneha batAvatI nathI. have te rathika potAnuM saubhAgya utpanna karavA ane kaLA batAvavA mATe koI divasa kozAne azokavanamAM laI gayo. dhanuSadaMDa upara bANa caDAvIne kerIonI laMbane bANa pAchaLa bANa ema pitA sudhI bANa pAchaLa bANa parovate parovato lAvyA. pitAnA hAtha sudhI bANanI zreNI ANI. pachI ardhacaMdra bANathI laMbI toDI nAkhI. ane eka-eka bANa kheMcatAM-kheMcatAM beThAM-beThAM lUMbI hastagata karI. A kaLA dekhIne kezAne lagIra paNa navAI na lAgI. paraMtu kahyuM ke, "zIkhelAne ahIM kaMI paNa duSkara nathI." mArI nRtyakaLA tame juo. sarasavanA DhagalA upara sthApana karela seyanA agrabhAga para pheraphudaDI pharatI, hAva-bhAva-sahita nRtya karatI, harSita mukhavALI kahevA lAgI ke, "are mahAnubhAva! guNa puru upara kone matsara-IrSA hoya ? tene ja manamAM vahana karatI tema ja A eka subhASita saMbhaLAvyuM-AvI rIte AMbAnI laMbIo taDavI ke zIkhelI kaLAne anusare nRtya karavuM, te baMne teTalAM duSkara kArya nathI, paraMtu te mahAmuni madanajanaka mahilArUpa vanamAM vAsa karIne kAmadevane jityA, te mahAnubhAva duSkara che." teNe pahelAM paNa tene temano vRttAnta kahela hato. tenA caritrathI prabhAvita thayela te rathakAra paNa moTo zrAvaka banyA. te samaye lagabhaga bAra varasane mahAduSkALa paDyo, tethI sarva sAdhusamudAya samudra-kinAre gaye. bAda sukALa thatAM pharIthI pATaliputra nagaramAM AvyA. eTale sarve sAdhuoe maLI tapAsa karI ke, "konI pAse keTaluM zruta TakI raheluM che ? jeTaluM zrata jenI pAse yAda hatuM, tenA uddezA, adhyayana vagere ekaThAM karIne agiyAra aMge sthApita karyA, paraMtu parikarma, sUtra, pUrvagata, cUlikA, anugarUpa pAMca prakArano daSTivAda kaI pAse maLe nahiM. tyAre saMghe vicAryuM ke, "nepALadezamAM bhadrabAhusvAmI vicare che, teo daSTivAda dhAraNa kare che -ema saMghe vicArIne tyAM be sAdhu mokalI kahevarAvyuM ke, "tamArI pAse daSTivAda che. ane ahiM tene grahaNa karanAra sAdhuo che. temane te - vAcA ApavI joIe. A saMdhanuM kArya che." tyAre bhadrabAhusvAmIe pratyuttara Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ] upadezapada-anuvAda Ape ke, "hAla to huM mahAprANa nAmanuM dhyAna sAdhavA pravate le chuM. pahelAM te duSkALa hato. have A dhyAnanI zarUAta karI che, A pUrNa thayA pahelAM A kAryanI vacce vAcanA daI zakAya nahiM." temaNe AvIne saMghane jaNAvyuM. pharI be sAdhune temanI pAse mokalyA ke, "je saMghanI AjJA na mAne, tene ze daMDa hoI zake ?" te pramANe bhaNAvIne mokalelA sAdhuoe tema kahyuM, eTale "temane ughATana nAmanuM prAyazcitta lAge. tyAre teoe kahyuM ke, "te prAyazcitta tamone ja lAge." bhadrabAhue kahyuM ke, "mane saMgha bAhara na karo, paraMtu je sArI buddhivALA sAdhuo hoya, temane ahiM mokalAvo, to huM mArA dhyAnaparyata dararoja sAta vakhata temane pUchelAne javAba ApIza." eka bhikSAthI pAchA AvavAnA samaya pachI, bIjI madhyAhnakALasamaye, trIjI saMjJAe jatAM, (100) cothI divasanA kALa samaye ane bAkInI traNa sUtI vakhate vAcanA ApIza." te pachI sthUlabhadra vagere pAMcaso buddhizALI sAdhuone tyAM bhadrabAhusvAmI pAse mokalyA, anukrame tyAM pahoMcyA ane temanI pAsethI pratipRcchA vaDe vAcanA levA lAgyA. temAMthI keTalAka eka vAra, be vAra, traNa vAra vAcanA sAMbhaLatAM paNa avadhAraNa karI zakyA nahiM. tyAre sthUlabhadra munine tyAM rAkhIne bAkInA save tyAMthI vihAra karI gayA. dhyAna DuM bAkI rahyuM, tyAre gurue pUchyuM ke, "tuM phaleza pAmato nathI ne ?" sthUlabhadre kahyuM ke-"he bhagavaMta! mane lagAra paNa duHkha thatuM nathI." "to thoDo samaya rAha je, pachI Akho divasa vAcanA ApIza." pachI AcAryane pUchayuM ke, "meM atyAra sudhImAM keTaluM sUtra grahaNa karyuM ?" tuM aThayAsI sUtra bharyo che, to meru ane sarasavanI upamAe haju sarasava jeTaluM bhaNe che ane meru jeTaluM bhaNavAnuM bAkI che; chatAM ATaluM bhaNatAM tane jeTalo samaya lAge che, tenAthI ochA kALe tuM sarva daSTivAda bhaNI zakIza." anukrame be vastu nyUna daza pUrve bhaNI lIdhAM. evAmAM vicaratA sthUlabhadramuni sahita bhadrabAhusvAmI pATaliputra AvI pahoMcyA ane bahAra udyAnamAM rokAyA. te vakhate yakSA vagere sthUlabhadranI sAte bahene gurumahArAjane tathA moTA bhAIne vaMdana karavA AvI. guru mahArAjane vaMdana karIne pUchayuM ke, "meTA bhAI kyAM che?" gurue kahyuM ke, "devakulikA(devaDI)mAM sUtranuM parAvartana karatA AnaMdathI rahelA che. sAdhvIone AvatI dekhIne pitAnI jJAnaRddhi batAvavA mATe pote siMhAkArarUpe banI gayA. te siMhane dekhI sAvIo tyAMthI pAchI pharIne gurunI pAse jaIne kahevA lAgI ke, "he bhagavaMta ! bhAIne siMha khAI gayo !" gurue sAdhvIone kahyuM ke, "te sthUlabhadra je che, paNa siMha nathI." pAchI AvI, vaMdanA karI, ubhA rahyA, tyAra pachI kuzalavArtA pUchI. pachI zrIyake jevI rIte dIkSA lIdhI, mahAparvanA divase amoe kheMcAvI-kheMcAvI upavAsa karAvyuM, rAtre kALa karI gayA ane devaloka pAmyA. muni-baMdhu-hatyAthI bhaya pAmelI meM tapa karIne devatAnuM sAMnidhya karyuM. tenI sahAyathI mahAvidehamAM pahoMcI ane tIrthakara bhagavaMtane pUchayuM, tyAMthI be adhyayana ANyAM, eka bhAvanA ane bIjuM vimukti nAmanuM adhyayana-e pramANe Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) nacikI buddhinAM udAharaNa [ 121 vaMdana karIne sAdavIo gaI, bIjA divase navAM sUtrano uddeza levA guru pAse hAjara thayA, tyAre AcArya pATha ApatA nathI. zuM kAraNa? to ke, "tuM sUtrane yogya nathI." tethI jANyuM ke, "gaI kAle siMhanA rUpane dekhADavA rUpa pramAda karyo" tethI A pramANe kahe che. "pharI huM Ama nahiM karIza" sUrie kahyuM, "je ke tuM kadAca nahiM kare, paraMtu tArA pachI bIjA to karaze. ghaNuM AgrahapUrvaka vinaMti karI, tyAre uparanAM cAra pUrve e sarate bhaNAvyAM ke, "have tAre bIjAne na bhaNAvavAM. tathA dazamA pUrvanI chellI be vastu sthUlabhadranI sAthe vicacheda pAmI. te sivAya bAkInuM sarva zruta bIjAne bhaNAvavAnI anujJA ApI. ahiM gaNikA ane rathikanI vinayikI buddhi prastuta-cAlu viSayamAM upayogI samajavI. (16) 11-gAthA akSarArtha-gaNikA ane rathika baMne maLI eka daSTAMta gaNavuM. AgaLa sukozA kahI che, te ja jyAre zraddhAvALI ane zrAvikA banI. sthUlabhadranA guNonI prazaMsA karatI, tethI sukozA. sthUlabhadranA guNo tarapha prabhAvita thayela sukazAne dekhI tene AkarSavA mATe AMbAnI luMbI chedI. teNe sarasavanA DhagalA upara soyanA agrabhAga upara nRtya karI batAvyuM. kahyuM ke, "abhyAsa karyo hoya, Teva pADI hoya, tene A kAryo duSkara nathI." (117) 118-ThaMDI sADI, lAMbuM ghAsa batAvI sUcavyuM ke, "ahiMthI jaladI cAlyA javuM, kaucapakSInI avaLI pradakSiNA karAvI jaNAvyuM ke, "atyAre rAjakula tamArA pratye prati kULa che."-ema lekhAcAryane mAravA pahelAM A cIje batAvIne jaNAvyuM, tema sArA ziSyanI AvI vaiyikI buddhi hoya che. have sthA dvArA A dvAra vistArathI kahe che--kaIka nagaramAM koIka kalAcAye* keIka rAjAnA putrane ati dAna-sanmAna-puraskAra grahaNa karIne lekhana, saMgIta Adi kaLAe bhaNAvI. lAMbA kALe kalAcArya pAse ghaNuM ja dravya-saMgraha thayo. lebhAMdha rAjAe te kalAcAryane mArI nAkhavAnI IcchA karI. A vAta rAjaputronA jANavAmAM AvI. tyAre te vidyA grahaNa karanAra putroe vicAryuM ke, "janma ApanAra, janoI ApanAra, vidyA ApanAra, anna ApanAra ane bhayathI rakSaNa karanAra-e pAMca pitA tulya kahelA che."--ema kRtajJapaNAthI nItivAkya yAda karIne vicAryuM (graMthAgra 3000) ke, koI prakAre akSata dehavALA ane A sthAnathI vidAya karAvavA. tethI jyAre te jamavA mATe AvyA, tyAre snAna karavAnI potaDI mAgI, tyAre sUkAyela hovA chatAM temaNe kahyuM ke, "potaDI te ThaMDI che-arthAt kahevAnI matalaba e che ke-"tamAruM kArya have ThaMDuM karavuM." tathA lAMbuM tRNa dvAra-sanmukha ApIne sUcavyuM ke, "have lAMbA mArge cAlyA jAva." tathA pUrve snAna karAyelAne jamaNI bAju koMcapakSIne utAryo. kauMcanA AkAravALA kaLazane avaLe utAryo. Ama karIne lekhAcAryane sUcana karyuM ke, "rAjAnI tamArA para IsarAja-nArAjI thaI che." A pramANe kalAcAryane haju Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ] upadezapada-anuvAda mAryA na hatA, te pahelAM sADI vagere ApanAra suziSya kRtajJapaNathI sArA ziSya thayA ane temanI buddhi vainAyikI thaI. pelA kalAcArya akhaMDita jIvatA nIkaLI gayA. (118) 119-nItrodaka dvAranA udAharaNamAM koIka vakhata jeno pati paradeza gayela che-evI kaIka strIe kaI parapuruSa jArane gharamAM dAkhala karyo. hajAma pAse tenuM zaura karma-nakha kapAvavA vagere karAvyuM. rAtre tene tRSA lAgI. najIkamAM bIjuM jaLa na maLatAM nevAthI nItarela evuM jaLa pIvA ApyuM, tethI te tatkAla mRtyu pAmyA. mRtyunI khAtrI thatAM devakulikAnI bahAra tene tyAga karyo, lokoe de, kevI rIte mRtyu pAmyaenI tapAsa karI. kharI hakIkata na maLatAM keIka buddhizALI puruSe kahyuM ke, hajAme AnI hajAmata tAjI karI che. tyAra pachI lokee hajAmane bolAvyA ane pRcchA karI ke, AnuM kSaurakamaM-hajAmata keNe karI ? eke jaNAvyuM ke, meM amukanA gharamAM karyuM. jANyA pachI tene pUchyuM ke, zuM te Ane mArI nAkhyo che? pelIe kahyuM ke, tene ghaNI taraza lAgI, eTale nevAthI nItareluM jaLa pIvA ApyuM hatuM, tethI lokoe chAparA para tapAsyuM, te tyAM jherI cAmaDIvALo gesa sarpa maLI AvyuM. evI rIte vanayikI buddhinA prabhAvathI sarva vRttAntanI khabara paDI. (11) 120-geNu-baLada-gheDA ane vRkSa uparathI paDavuM nAmanA dvAramAM koIka gAmamAM keIka nirbhAgIne nirvAhanuM bIjuM sAdhana na maLatAM mitra pAsethI baLado meLavIne haLa kheDavAnuM kAma zaru karyuM. sAMjha--samaye mitranA baLade vADAmAM pUrI gayo. te vakhate mitra bhojana karatA hovAthI zaramathI tenI pAse na gaye, paraMtu vADAmAM laI javAtA ane baMdhAtA baLadane teNe joyA hatA. tene pANI na pAyeluM ane cAre na nIrelo, tethI baLade bahAra nIkaLI gayA ane cAre te baLadane uThAvI gayA. mitre nirbhAgIne pakaDyo ane kahyuM ke, mArA baLade mane pAchA samarpaNa karI de. samarpaNa na karI zakavAthI jeTalAmAM rAjadarabAre laI jAya che, teTalAmAM sAme mArgethI ghoDA para besIne eka puruSa AvI rahelo hato. ghoDAe svArane koI prakAre jamIna para pheMkI dIdhe, eTale palAyamAna thatA ghaDAne "mAro mAro"--ema kahevAyuM, tyAre nirmAgIe cAbuka AdithI evI rIte marma pradezamAM mAryo, jethI te ghaDo mRtyu pAmyo ane gheDAnA mAlike tene pakaDyo. jatAM jatAM saMdhyA-samaya thaI gayo. eTale nagara bahAra ja teoe rAtrivAsa karyo. tyAM AgaLa keTalAka naTo paDAva nAkhIne rahelA hatA. teo sarve sUI gayA hatA. nirbhAgIe vicAryuM ke, "have jIvatAM mAro chUTakAro thavAne nathI, to phAMso khAvo-e ja mArA mATe sAruM che"--ema vicArIne doraDInA TUkaDAthI vaDalAnI DALI sAthe potAne laTakAvyo. dorI junI ane majabUta na hovAthI tarata ja tUTI gaI eTale jhADa parathI naTanA mukhya mANasa upara paDyo, jethI te marI gayo. naTae paNa nyAya karAvavA mATe tene pakaDyo. dareke banelA vRttAnta rAjadarabAramAM nivedana karyA. pradhAne nirbhAgIne pUchayuM, teNe dareka aparAdhe kabUlyA. maMtrIne thayuM ke, Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vaiyikI (3) kArmikI buddhinAM udAharaNa [ 123 A bicAre buddhi vagarano che. tenA tarapha maMtrIne moTI anukaMpA utpanna thaI eTale cAlu vanayikI buddhinA prabhAvathI nyAya karavA lAgyo ke-baLadanA saMbaMdhamAM AMkhe ukheDI levI." kahevAnuM tattva e che ke-baLadanA mAlika ane nirbhAgIne maMtrIe kahyuM ke-"tame baMne aparAdhI che, tethI eka baLadanA mAlike baLado vADAmAM pUrelA te joyA hatA, te gunegAranAM netro upADI levAM ane bIjA nirmAgIe jIbhathI ema na jaNAvyuM ke-"meM baLado pAchA lAvIne vADAmAM rAkhyA che-e na kahevA badala bIjA baLado lAvIne ApavA tathA pelAne ghoDo Ape, te tene daMDa; vaLI ghoDAnA mAlike mAre mAro" ema kahela eTale te paNa gunegAra che, mATe tenI jillAne chedavI. tathA naTane AgevAna je haya, teNe kaI derIne TUkaDo grahaNa karI pitAne laTakAvI. tenA upara patana karavuM." A pramANe nibhaMgInA rAjadarabAramAM cAlatA vyavahAramAM (vivAdamAM) A saraLa ane nibuddhi che-ema vicArI maMtrIe tenA upara dayA karI, paraMtu tene daMDyo nAha. (12) vainAyikI buddhi saMbaMdhInAM udAharaNa pUrNa thayAM. yAkinI mahattarAnA dharma sUnu A. zrIharibhadrasUri-viracita upadezapada A. zrI municaMdrasUrie racela vivaraNa-sahita granthane AgoddhAraka A. zrI AnandasAgarasUrIzvarajInA ziSya A. hemasAgarasUrie karela gUjarAnuvAdamAM vainAyikI buddhi-viSayaka udAharaNa pUrNa thayAM. [ saM. 2027 4 vadi 6 somavAra,-tA. 14-6-71 zrI goDIjI jaina upAzraya, pAyadhUnI, muMbaI ] | | nama: dhruvatA che - have kArya karatAM karatAM je buddhi utpanna thAya, te kamajA buddhinAM udAharaNa kahe che kArmikI buddhi saMbaMdhI udAharaNo jaNAvatAM sanI, luhAra, suthAra vagere kArIgaro tene vAraMvAra abhyAsanA (mahAvarAnA) kAraNe te te kaLAomAM vizeSa prAvINya prApta karanArA thAya che, temanI buddhino ahiM adhikAra che, teone suvarNAdika kAryomAM jaladI hAtha besI jAya che. (121) e ja vAtano vicAra kare che- 12ra-vagara ghaDelA suvarNano vepAra karanAra athavA tenA dAgInA vecanAra rAtadivasanA abhyAsathI rAtre paNa A senAnI mahera sAcI che ke, banAvaTI? te tarata abhyAsanA kAraNe jANI zake che. eTaluM ja nahi, paNa ATalA sonAnuM vajana-pramANa mahAvarAthI vagara tatye Azare jANI zake che. te ja pramANe kheDUta loko maga, caNA, ghauM vagere dhAnyanAM bIja ane Adi zabdathI kSetranA guNo tathA bIjane jamInamAM keTalA aMtare kema umukha ke adhamukha ke paDakhe kevI rIte karavuM-vAvavuM, tene parizuddhapaNe jANe che. zAthI? pitAnA abhyAsa-anubhavathI ja. te mATenuM udAharaNa- Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] upadezapada-anuvAda kAika nagaramAM koIka svecchAcAravALA cAre kAika dhanikane tyAM ATha putranA padmAkAravALuM khAtara pADyu. aMdarathI dhana vagere sArabhUta padArthA kADhI lIdhA. savAre peAtAnA kAthI leAkeA kevA vismaya pAme che? te jovA mATe snAnAdika karI, zAhukAra sarakhA veSa paherIne te sthaLamAM leAkeAnA vArtAlApa zuM thAya che? te sAMbhaLavAjovA-taNavA mATe AvI paheAMcyA. keTalAka kamaLa AkAranA khAtarane dekhIne vismayathI kahevA lAgyA ke, ' A cAranI kuzaLatA ane zrIThAI kevA prakAranI che ke, je prANasaMkaTavALA sthAnamAM praveza karavA chatAM paNa AvA AkAra taiyAra karyAM! kharekhara kAi ustAda-niSNAta cAra jaNAya che. te sAMbhaLIne cAra ghaNA khuza thayA. vacamAM peAtAnI khAMdha upara khetInAM upayegI kAza, dhuMsarU vagere nAkhIne khAtara jovA eka kheDUta paNa AvyeA. dekhIne teNe kahyuM ke- abhyAsIne zuM duSkara hAya ?" te zabdo cAre paNu sAMbhaLyA. manamAM khIjAyA. cAra tene mAravAnAM zastra laI tenI pAchaLa pAchaLa khetaramAM gace. mastakanA vALathI kheDUtane pakaDyo, kahyuM ke, tane mArI nAkhIza.' kheDUte mArI nAkhavAnuM kAraNa pUchyuM. tyAre jaNAvyuM ke, 'meM karelA khAtaranA padmAkAranI te. avagaNanA karI tethI.' pachI kheDUte kahyuM, 'kSaNavAra mane chUTA kara, tane kautuka batAvuM.'--ema kahI eka vastra pAtharyuM. peAtAnuM vacana satya karI batAvavA mATe vAvavAnA bIjanI eka muSTi dhAraNa karanAra kheDUte cArane kahyuM ke-'have tuM kahe ke* A dhAnyanAM ane keTalA keTalA AMgaLanA AMtare uMcA-nIcA paDakhAnA mukhe vAvuM ke nAkhuM, tuM kahe te pramANe tArI icchA pramANe khIjo ahIM pADuM.' cAre kahyA pramANe bIjo pADavAM, jethI cAra khuza thaine pAchA cAlyA gaye. (122) 123--evI rIte vaNakara paNa sUtaranA daMDA dekhI ke hAthamAM lai tenuM mAnatAMtaNAonuM pramANu, tema ja vaNavAnA vastrAnuM pramANa keTaluM thaze? te kharAkhara jANI zake che. tathA kaDachIthI pIrasatA hoziyAra rasercA paNa mATI paktimAM beThelA jamanArAone peAtAnA abhyAsathI eka sarakhuM pIrase che, paNa nyUnAdhika nahiM. (123) 124-mAtI parAvanAra mAtI uchALIne peAtAne vAra'vAra parAvavAnA mahAvarA hAvAthI suvaranA kaMThakezamAM eTale ke teneA akkaDa vALa sAya mAphka ubhA rAkhI, temAM mAtIne praveza karAve che. meAtI parAvanArA peAtAnI hatheATI-dararAjanA abhyAsanA kAraNe vALane nIcethI pakaDI vALanuM mukha uMcuM rAkhI meAtI addhara evI rIte nAkhe ke, tenA chidramAM nakkI vALa parAvAI jAya. tema ja heAziyAra ghInA vepArI pAtAnA darAjanA mahAvarAthI ghInA gADavAmAM gADA upara ubhA rahI ghInI dhAra evI rIte nAkhe ke, sIdhI bahAra verAyA vagara ghInA bhAjananA mukhamAM ja paDe. (124) 125--taravAnuM jANanArA tArue vahANanA tyAga karIne, nadI, sarovara vagere moTA jaLAzayeAmAM mUkyA vagara tare che, tema ja tevA prakAranA abhyAsathI AkAzamAM Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) kArmikI (4) pAriNAmikI buddhinAM udAharaNa, abhayakumAra [ 125 paNa tare che. tema ja phATelA vastrane tRNanArA bIje kaI paNa mANasa sAMdhe na dekhI zake tema, jaladI abhyAsathI sAMdhI Ape che. jema ke, mahAvIra bhagavaMtanA khabhA uparanA vastrane lUNuM ApyuM hatuM tema. te A pramANe-sAMvatsarika dAnapUrvaka mahAvrata aMgIkAra karyA, te vakhate InDe mahAvIranA khabhA upara sthApana karelA devadUSya vastrane kuMDanAmanA gAmethI bahAranA dezamAM vicaratA hatA tyAre, dAnakALanA najIkanA samaye gRhasthaparyAyavALA brAhmaNa mitre AvIne prArthanA pUrvaka uparodha karatAM tene ardha devadUSya ApyuM. kaMIka adhika evA eka varasa pachI suvarNa vAlukA nadInA kinArA para ugelA kAMTALA vRkSamAM kheMcAvAthI bhUmi upara bAkInuM vastrArdha paDI gayuM. eTale pAchaLa pAchaLa cAlatA evA te ja brAhmaNe grahaNa karyuM. A bIje TUkaDo paNa te tRNanArane Apyo. teNe paNa baMne TUkaDAone evI saphitathI joDI dIdhA che, tyAM sAMdhe kaI dekhI zaktA nathI. tenuM mUlya je asalanuM hatuM, tevuM ja tRNAyA pachI paNa mUlya prApta thayuM. (125) 126-suthArane ratha, zibikA, vagere vAhana, gADA, dhuMsaruM Adi banAvavAmAM lAkaDAnAM keTalAM pATiyAM, tenuM pramANa keTaluM joIe? jADA-pAtaLA, lAMbA-TUMkA keTalA joIe? tenuM jJAna abhyAsathI thaI jAya che. ghaDIne banAvavA lAyaka evAM vaparAzanAM sAdhano abhyAsathI jaldI taiyAra karI zake che. AgaLa kahelA sonInA udAharaNa mAphaka. e ja pramANe koIne paNa mIThAI agara khAvAnI vAnagIomAM keTalA aDada, maga, ghauM vagerenA leTa-paDasuMdI ane temAM jarUrI ghI, khAMDa, tela, mazAlA keTalA pramANa vajanavALA joIe? tenuM pramANajJAna paNa kArmikI buddhinA prabhAvathI thAya che. (126) 127-kuMbhArane ghaDA vagere mATInAM sAdhana banAvanArane banAvavAnI vastumAM keTalo mATIne piMDa joIze? tenuM jJAna dararojanA mahAvarAthI thAya che. tema ja cakra uparathI ghaDAIne taiyAra thayela ghaDA, naLiyAM, kerAM, kuMDAM lagAra sUkAI jAya eTale tene tarata derIthI chUTAM pADe che. e pramANe citrakAra paNa vividha lAla, lIlA, pILA, vAdaLI raMgenuM pramANa citaravAmAM keTaluM jarUrI che ? te paNa kArmikI buddhithI jANI zake che. jANe jIvatA hoya tevA hAthI, gheDA vagerenuM citrAmaNa Abehuba citra che. te paNa kArmikI buddhinA anusAra jANavuM. (127) kArya karavAnA mahAvarAthI-abhyAsathI thatI kArmikI matinAM udAharaNa pUrNa thayAM. namaH pratarevatA have pArimikI buddhinAM udAharaNa kahe che - 128-pAriNAmikI buddhi upara abhayakumAranuM udAharaNa- rAjagRha nAmanA nagaramAM zatrurAjAnA madane utArI nAkhanAra kSAyika samyaktvI jagatamAM prasiddha zreNika nAmanA rAjA hatA. temane cAre prakAranI buddhivALe, pahelAM paNa vistarelA nirmala guNagaNavALe ane atyAre paNa jemane yaza lokomAM vistarelo che-e abhaya nAmane putra ane maMtrI hatA. have ujajayinI nagarInA ghaNuM sainya Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 ] upadezapada- anuvAda 000000000000000000 parivArayukta pradyota rAjA rAjagRhane gherI levA AvatuM hatuM. AthI cittamAM bhaya vahana karatA zreNika rAjAne abhaya maMtrIe kahyuM ke, "tame thoDI paNa bIka na rAkhazo, huM teone hamaNAM ja hAMkI kADhuM chuM. temane laDavA AvatA jANIne temanI sAthe AvanArA bIjA khaMDiyA rAjAnAM paDAva-sthAnonI bhUmimAM loDhAnA ghaDAonI aMdara senAmahora bharIne evI rIte daTAvI ke, je koI bIje meLavI na zake. tyAra pachI teo sarve AvyA ane pitA potAnA yogya sAthe paDAva nAkhe. pradyota rAjA sAthe zreNikane moTo saMgrAma thayo. keTalAka divaso pachI abhaye aMtara jANIne tenI buddhino bheda karavA mATe praghAta upara eka lekha mokalyA ke-"tamArA sarve rAjAone zreNika rAjAe upakArathI dabAvIne phADI nAkhyA che te sarve maLIne taratamAM ja temane zreNika rAjAne svAdhIna karaze, A bAbatanI je manamAM zaMkA hoya te amuka rAjAnA amuka pradezamAM tame khadAvIne khAtrI karo." teNe khedAvIne khAtrI karI to sonAmahora bharelA ghaDA dekhyA, eTale ekadama pradyAta rAjA tyAMthI nAThe. zreNika rAjA tenI pAchaLa paDyA ane tenuM sainya veravikhera karAvI nAkhyuM. kaI prakAre save rAjAo ujajeNI nagarIe pahoMcI gayA ane kahevA lAgyA ke, "he svAmI ! ame evI lAMca lenArA ane tamane soMpI denArA adhama kArya karanArA nathI, paraMtu A sarva abhayakumAranuM kAvatru che." pitAne pAkI khAtrI thaI, eTale keIka samaye sabhAmAM kahevA lAgyuM ke e kaI nathI ke, je abhayane mArI pAse ANe." temAM eka catura gaNikAe A bIDuM jhaDapyuM ane sAthe mAgaNI karI ke, "mane sAthe ATalI sAmagrI Apo, madhyama vayanI sAta gaNikA-putrIo, sahAya karanArA keTalAka vRddha puruSo, tema ja mArgamAM khAvA mATe ghaNuM bhAthuM ApyuM. pahelAM A gaNikAoe sAdhvIo pAse banAvaTI zrAvikApaNuM zIkhI lIdhuM. ema karyA pachI bIjA gAme ane nagaromAM ke jyAM sAdhuo tathA zrAvakavarga hoya tyAM jAya. ema gAme gAmanI yAtrAo karatA ghaNA prakhyAti pAmyA. krame karI rAjagRhanI bahAra udyAnanA maMdiromAM vaMdana-darzana karavA gayA. caityaparipATI karatAM karatAM anukrame abhayakumAranA ghara-derAsaramAM AvyA ane "nisahI" pUrvaka praveza karyo. tyAre ghareNuM na paherelA temane dekhIne abhaye paNa ubhA thaI khuzI thaIne kahyuM ke, "nisahiyA kahenAranuM svAgata karUM chuM. gRha batAvyAM, caityavaMdanAdi-vidhi karyo. tyAra pachI abhayane paNa praNAma karI krame karI Asana upara savaeN beThA. tIrthakara bhagavaMtanI janmAdi kalyANakabhUmine viSe vinaya pUrvaka namra zarIravALI atyaMta bhAvapUrvaka te sarve ne vaMdana karAve che. abhayakumAre pUchyuM ke, "kyAMthI AvavAnuM thayuM che ?" te ke "avaMtInagarImAM amuka zeTha mRtyu pAmyA ane temanA putre paNa mRtyu pAmyA. huM ane A mArI putravadhUo che. pati mRtyu pAmyA pachI ame vairAgya pAmyA chIe. dIkSA levAnI abhilASA thayelI hovAthI ane dIkSA lIdhA pachI adhyayana karavuM, vihArAdi karavA, temAM rokAyelA rahevuM paDe, jethI kalyANaka bhUmIotIrthabhUmIonAM darzana-vaMdana na karI zakAyaAthI amo cetyAdikanAM Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pariNAmika buddhinAM udAharaNa, abhayakumAra [ 127 darzana, tIrthabhUmIonI pharasanA karavA nIkaLelA chIe. abhaye pUrNa bhAvathI temane kahyuM ke, "Aje tamane mArA paroNuM thAo." teoe kahyuM ke, "Aje kalyANaka hovAthI amAre upavAsa che." kemala madhura vacanothI keTalIka dharma-carcAo karI lAMbA samaya sudhI besI potAnA sthAne cAlI gaI. temanA zrAvakapaNAnA guNathI AkarSAyelo abhaya bIjA (25) divase prabhAte ekale azvArUDha thaI temanI samIpe gaye ane kahyuM ke, "Aje to pAraNuM karavA mAre ghare cAlo." pelIo abhayane kahevA lAgI ke, "prathama tame ahiM amAre tyAM pAraNuM karo" ema jyAre teo belI, eTale abhaya vicAravA lAgyuM ke-"jo huM temanA kahevA pramANe amala nahIM karIza, te nakkI A mAre tyAM nahIM Ave. tethI abhaye tyAM bhojana karyuM. mUccha pamADanAra aneka vastuthI taiyAra karela madirAnuM pAna karAvyuM, eTale sUI gaye. azva joDelA rathamAM suvarAvI ekadama palAyana karAvyuM. bIjA paNa AMtare AMtare ghoDAo joDelA 2the taiyAra rakhAvyA hatA. tenI paraMparAthI abhayane ujajeNamAM lAvyA ane caMDapradyota rAjAne samarpaNa karyo. abhaye pradyatane kahyuM ke, "AmAM tamArI paMDitAI na gaNAya. kAraNa ke, atikapaTI evI A gaNikAoe dharmanA nAme mane Thape che, jenAthI AkhuM jagata ThagAyuM che. je kAraNathI kahevAya che ke-(30). "amAnuSI evI pakSI strIomAM vagara zIkhave paNa caturAI dekhAya che, to pachI je keLavAyelI hoya, tenI to vAta ja zI karavI? AkAzamAM gamana karatAM pahelAM koyalo potAnAM baccAMne bIjAM pakSIo ( kAgaDIo) pAse piSaNa karAve che, " A pramANe abhaye jyAre kahyuM. tyAre tevAM tevAM vacanethI abhaya vacanathI bAMdhI lIdho ke, "jyAM sudhI mukta karavAmAM na Ave, tyAM sudhI te potAnA rAjyamAM paga paNa na mUkI zake. pUrve ANelI bhAryA tene bhaLAvI. tenI utpatti jaNAve che-eka vidyAdhara zreNikarAjAne mitra hato. tenI sAthe kAyamI sthira maitrI TakAvavAnI IcchAthI potAnI senA nAmanI bahena vidyAdharane ApI hatI. tenI sAthe moTe sneha paNa rAkhate hato. Ane kaI prakAre AgalI patnInI upara sthApana karavI. svapnamAM paNa enuM apriya na karavuM ane sneha rAkhavo. saubhAgya, lAvaNya guNathI tene ati manapriyA thaI paraMtu AgalI aMtaHpuranI vidyAdharIo tenA tarapha IrSyA-kepa karavA lAgI. A mAnuSIe ApaNuM mAna kema ghaTADavuM? ema vicArIne kaMIka bAnuM-aparAdha ubhuM karIne jhera AdinA prayogathI tene marAvI nAkhI. tene eka nAnI putrI hatI. rakhene tene mArI na nAkhe-ema bhaya pAmelA pitAe zreNika rAjA pAse lAvIne soMpI ane zoka karavA lAgyo. jyAre yauvana pAmI, tyAre te kanyA abhayane ApI, tenA upara abhayane ghaNe sneha hatuM. paraMtu IrSyAlu bIjI zakyone A vidyAdharI upara dveSa thavAthI tenAM chidro-aparAdhe kheLatI hatI. aneka kSudra-tuccha vidyAonI sAdhanA karelI caMDAlaNIone khuza karIeTale teo AvIne A zakyone Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] upadezapada-anuvAda pUchavA lAgI ke, "amAruM tamane zuM prajana paDyuM che?" tyAre teoe kahyuM ke A vidyAdharanI putrI amArI ghaNI halakAI-laghutA kare che, amArI pAchaLa paDI che, te have te amane herAna na kare, tema prayatna kara." ema teoe nivedana karyuM, eTale mAtaMgIo kahevA lAgI ke, "tene vagara bhAvALI-beDoLa dekhAvanI karIe, jethI tarata pati tenA tarapha vairAgI bane.' ema vicArIne nagaramAM atibhayaMkara marakI phelAvI. loke maravA lAgyA, eTale abhaye mAtaMgIone kahyuM ke, "marakI thavAnuM kAraNa zuM che? te tame jaladI tapAsa karI lAvo." te vAtane svIkAra karyo. tenI priyatamAnA zayyAgRhamAM manuSyanAM hADapiMjara vagere vikuvane nAkhyAM, tathA mukha lohIthI kharaDIne karyuM banAvyuM. rAjAne nivedana karyuM ke, "he deva ! tamArA gharamAM ja mArInI tapAsa kare, jyAM tapAsa karI to rAkSasI sarakhA rUpavALI tene dekhI. pharI mAtaMgIene AjJA karI ke, rAtre zerImAM tene ghAta karo-ke jethI ke kyAMya paNa nagaraloka na jANuM zake, paraMtu mAtaMgIone dayA AvavAthI, tema ja te nirdoSa che-ema manamAM vicArI tene dezanA sImADe laI gaI. bhaya pamADIne tene tyAga karyo. bicArI dIna mukhavALI rudana karatI vanamAM ekadama palAyana thatAM teNe gahana aTavImAM praveza karyo. tyAM tApasonA jovAmAM AvI. teoe pUchayuM ke, "he bhadra! tuM kyAMthI AvI che?" teNe paNa pitAnuM samagra caritra jaNAvyuM ke, "zreNikanA vaMzamAM utpanna thayelI che, tuM to amArI dauhitrI che. ema karIne keTalAka divasa tyAM rAkhI. tyAra pachI keTalAka divasa pachI moTA sAthe sAthe ujeNImAM gaI ane tyAM zivAdevIne 4Na karI. (50) A pramANe jemAM samagra zaMkAsthAna ane doSo cAlyAM gayAM che-evI tenI sAthe abhaya saMsAranA sArabhUta evA viSayo bhagavate hate. - have pradyota rAjAne cAra raste ghaNAM priya hatAM. eka 1 zivAdevI, 2 agni bhIru nAmano ratha, 3 analagiri hAthI. ane 4 lehajaMgha nAmano lekha vAhaka(dUta). tene je ujajeNathI divase savAre ravAnA karyo hoya, te 25 pejana dUra rahela bharUca nagare saMdhyA samaye pahoMcI jAya. have bharuca-nivAsI loke vicAravA lAgyA ke, A pavanavegane mArI nAkhIe." bIje kaI gaNatarI karAya teTalA lAMbA divase ujajeNIthI ahiM Ave che, jyAre A lohalaMgha tarata AvIne vAraMvAra rAjAnI AjJA lAvIne ApaNane herAna-parezAna kare che tethI vAje gha(lehajaMgha)ne bharUcavAsIo mArgamAM khAvA mATe bhAtuM ApavA lAgyA. te levA Icchato na hato, chatAM parANe apAvyuM. temAM kharAba dravya meLavIne lADavArUpa tene banAvyuM. tenAthI eka kethaLI bharIne keTalAka yojanA gayA pachI bhejana karavA taiyArI karavA lAgyo. keIka pakSIe tene aTakAvyo. tethI ubhe thaIne pharI ghaNe dUra jaIne khAvA lAgyo, te tyAM paNa evI rIte khAtAM aTakAvyuM. e ja pramANe trIjI vakhata paNa tene lADavo khAtAM roka. vicAryuM ke, AmAM kaMI paNa atyaMtara kAraNa hovuM joIe. pradyota rAjAnA caraNa-kamaLa pAse jaI pitAnuM kareluM kArya nivedana karyuM. tathA bhojanamAM samarpaNa karI. (50). Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pAriNAmikI buddhinAM udAharaNA, abhayakumAranI kathA [ 129 vAraMvAra kema vikSepa AvyA ? te mATe rAjAe abhayane khelAvIne pUchyuM ke, 'AmAM ze paramAtha che ?' eTale bhAtAnI kAthaLI sUMghIne kahyu ke, 'AmAM kharekhara kharAkha cai bhegAM karIne lADavA banAvyeA che ane te dracaiAnA sa'cAgathI dRSTiviSa sarpa utpanna thayA che. te kethaLI ughADatAM ja sAcesAca te pragaTa dekhAyA. have A sarpanuM zuM karavuM ? * avaLA mukhe araNyamAM tene cheDI devA. 'mUkatAnI sAthe ja tenI peAtAnI dRSTithI vanA aLIne bhasma banI gayAM, tema ja aMtarmuhUttamAM te marI gayA. eTale pradyota rAjA abhaya upara prasanna thayA ane kahyu ke, 'baMdhanamukti sivAya bIjuM varadAna mAga,' tA abhaye kahyuM ke, 'hAla ApanI pAse thApaNa tarIke anAmata rAkhI mUko.' * kAIka samaye analigira nAmanA hAthI tene khAMdhavAne staMbha bhAMgIne madAkula khanI doDAdoDI karavA lAgyA-ene pakaDI paNa zakAtA nathI, te rAjAe abhayane pUchyuM. teNe pratyuttara ApyA ke, vatsadezAdhipati uDDayana nAmanA rAjA pradyotanI putrI vAsavadattA je kaLAomAM ane sa'gItamAM ghaNI kuzaLa che. te kALe uDDayana sivAya bIjo keAI ga dhakaLAmAM pradhAna nathI, tene vAsavadattAne zIkhavavA mATe pakaDI lAvavA joie. tene kayA upAyathI pakaDI zakAya ?-ema abhayane pUchyuM, tyAre kahyuM ke, te jyAM hAthIne dekhe, gAtAM gAtAM tene vaza karIne baMdhanasthAne lAve, paraMtu temAM kheMcAyelA peAtAne te khyAla na rahe. teNe paNa yatramaya hAthI karAvye ane mUkayA. dezanA sImADe tene pherave che-carAve che, vanamAM rahenAra leAkeAthI vRttAnta jANyA, eTale vatsAdhipa sainyasahita tenI pAse gayA. sainyane cheDIne pote madhura zabdathI dizAone pUravA lAgyA, jyAM gAvA lAgyA, eTale hAthI mATInA lepavALA jANe banAvelA na hoya tema sthira banI gayA. jyAM tenI najIka gayA, tyAre pahelAM chUpAvIne rAkhelA puruSAe pakaDIne tene ujjaiNI nagarImAM paheAMcADyo. uDDayana rAjAne pradyota rAjAe kahyuM ke, 'mArI eka kANI putrI che, tene sa'gIta zIkhavavuM, paratu tene najare dekhavI nahiM. kAraNa ke, lajjA pAme.' vAsavadattAne paNa kahyuM ke, ' tane bhaNAvanAra adhyApaka zarIre kADha rAgavALA che, mATe tAre paNa tene na dekhavA ane anAdara pazu na karavA, paraMtu he vatse ! tAre vinaya-AdarathI saMgItakaLA zIkhavI. ' ane vacce paDadA rAkhIne tene zIkhavavAnuM zaru karyuM". udayananA suMdara svaranA zabdathI vananAM haraNiyA jema gAyananA zabdathI, tema vAsavadattA paNa AkarSAI. A kukhkhI che, tethI tene joI zakAtA nathI, jovAthI amaMgala thAya, chatAM atyaMta kautukI anelI te vicAravA lAgI ke, Ane kevI rIte dekhavA ?' temAM mUDha banelI vAsavadattA svarane kharAkhara pakaDatI nathI, tyAre rASAyamAna thayelA udayane kahyu ke, he kANI ! Ama caMcaLatA rAkhI kema bhaNe che ? ' teNe paNa rASapUrvaka pratyuttara vALyA ke, he kADhiyA ! tame pAtAne te jANatA nathI.' 'nakkI huM jevA kuSThI chuM, tevI ja A kANI haze. ' ema vicArIne paDadA khaseDI nAkhyA. ane dekhyuM te niSkalaMka caMdra sarakhA ujvala : 17 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ]. upadezapada-anuvAda ane AhalAdaka sarvAgavALI tene dekhI, tema ja teNe kAmadeva sarakhA manohara rUpavALA udayana rAjAne paNa joyo. prauDha nehAdhIna banelA teonuM mIlana niraMkuzapaNe thayuM. mAtra kaMcanamAlA nAmanI dAsI, je tenI dhAvamAtA hatI, tene A hakIkatanI khabara hatI, paraMtu bIjA koI A vAta jANatA na hatA. have kaI vakhata hAthI bAMdhavAnA staMbhathI analagiri hAthI ekadama madenmatta gADha madavALo banI chUTI gaye, tyAre rAjAe abhayane pUchayuM ke, "zuM karavuM?" tyAre abhaye kahyuM, 'udayana rAjA je vAsavadattA kanyAnI sAthe bhadravatI hAthaNI upara besIne gAyana saMbhaLAve, to hAthI vaza thAya." te pramANe temane analagiri pAse jaI gAyana karavA kahyuM, gAyana gAyuM, hAthI vaza thaye, eTale bAMdhI lIdho. pharI abhayane varadAna ApyuM, eTale nidhAnarUpe rAkhyuM. (te ja hAthaNI upara beThelA udayana ane vAsavadattA saMketa pUrvaka tyAMthI nIkaLI gayA.) udayane prathamathI ja hAthaNInA mUtranA cAra ghaDAo sAthe rAkhelA ja hatA. pachI vAsavadattA sahita udayana pitAnA nagara tarapha palAyana thaI gaye. pradyota analagiri hAthIne jyAM taiyAra kare che, teTalAmAM hAthaNI te pacIza jana AgaLa nIkaLI gaI, taiyAra thayele analagiri hAthI tenI pAchaLa doDato doDato ghaNuM najIka pradezamAM AvI pahoMce, eTale hAthaNInA mUtra bharele eka ghaDo tyAM nAkhe, eTale pAchaLa Avata hAthI te mUtara suMghavA lAgyo, eTalAmAM hAthaNa bIjA paccIza ejana AgaLa cAlI gaI. ema traNa mUtaranA ghaDA tyAM paccIza paccIza yojanA aMtare pheDyA, hAthI te darekane sUMghavA khoTI thatuM, eTalAmAM hAthaNI AgaLa doDI jatI. ema karatAM vAsavadattA sAthe udayana kauzAMbI pahoMcI gayA. vAsavadattA udayananI agra mahiSI banI, te tene potAnA jIvita karatAM paNa adhika priya hatI. ema avaMtImAM abhayano keTaloka kALa pasAra thaye. keIka samaye avaMtImAM rAkSasI agni utpanna thaye ke je dhULa, pASANa, iMTALA vagerethI paNa vadhAre saLage che. ema karatAM moTe bhayaMkara nagaradAha utpanna thaye, tyAre rAjA ciMtavavA lAgyA ke, "atyAre ahiM kevI viparIta Apatti ubhI thaI che!" abhayane pUchyuM, tyAre teNe kahyuM ke- jANakAra lokonuM evuM kathana che ke, A viSayamAM luccA pratye luccAI ane jheranuM auSadha jhera, tema agnino zatru agni ane thIjelAne zatru paNa agni-uSNatA che. tyAra pachI judI jAtine agni vikuoM. te prayogathI nagaradAha zamI gaye. ema trIjuM varadAna meLavyuM ane te thApaNa tarIke hAla rAjA pAse anAmata rakhAvyuM. koI vakhata ujeNI nagarImAM bhayaMkara rogacALo utpanna thayo. abhayane upAya pUchatAM teNe A pramANe pratyuttara Ape- Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pAriNAmikI buddhinAM udAharaNA, abhayakumAranI kathA. [ 131 8 aMtaHpuranI beThakasabhAmAM zRgAra karelA dehavALI ane vastrAbhUSaNathI sajja thayelI sarva rANIe tamArI pAse Ave ane je keAI jaldI tamane peAtAnI dRSTithI jite, te mane jaNAveA.' te pramANe karatAM zivAdevI sivAya tamAma rANIe aAmukha karyuM. eTale rAjAe abhayane kahyuM ke, tArI mAtA sarakhI zivAe mane jityA.' eTale abhaye kahyuM ke, eka ADhaka pramANa khali grahaNa karI, vasrarahitapaNe rAtre te keAI gavAkSa vagere sthaLamAM bhUta ubhuM thAya, tenA mukhamAM li-phUra phekavuM.' tema karyuM', eTale aziva-upadrava zamI gayA. tyAre ceAthuM varadAna meLavyuM. abhaye vicAryuM, 'pArakA ghare keTalA divasa sudhI rokAI rahevuM ?' ke, have AgaLa varadAnanI thApaNa rAkhelI, te rAjA pAsethI mAge che. te A pramANe * analipira hAthI para Apa mahAvata aneA, agnibhIru rathamAM lAkaDAM bharIne zivAdevInA kheALAmAM besI (100) huM agnimAM praveza karu'-AvI mArI chellI IcchA che, te ApelA vacananuM pAlana kare. eTale pradyote vicAyuM ke, have abhaya peAtAnA sthAne javA mATe utkRti thayeA che. eTale meATA satkAra karavA pUrvaka abhayane visarjita karyA. tyAre abhayakumAre kahyuM ke, tame mane dharmanA khAne kapaTathI ahIM' aNuAnyeA che. jo hu divasanA sUryaMnI sAkSIe bhrama-barADA pADatAM tamane nagarIleAka-samakSa AMdhIne abhaya nAmane jAhera karatA na harI jAuM, te! mAre agnimAM praveza karavA.' AvI pratijJA karIne rAjagRhamAM paheAMcyA. keTalAka divasa tyAM rokAine pachI samAna AkRtivALI e gaNikA-putrIone sAthe laIne vepAra karavA keTaluMka kariyANuM sAthe laIne vepArIne veSa dhAraNa karIne ujjaiNImAM apUrva dulabha padArthAnA vepAra zaru karyAM. rAjamahelanA mArge rahevAnA eka agalA rAkhyA. pradyota rAjAe kAIka divase vizeSa prakAranA vastrAbhUSaNanI sajAvaTa karelI te kha'ne suMdarIone gavAkSamAM rahelI dekhI. vizALa ujjavala prasanna dRSTithI khanee rAjA tarapha najara karI. tenA cittane AkarSavA mATe matra samAna e hAtha joDI ali karI. tenA tarapha AkarSAyelA manavALA te rAjA pAtAnA bhavana tarapha gaye. parastrIlAlupatAvALA rAjAe temanI pAse tI mAkalI. kopAyamAna thayelI evI te khanee dAsIne hAMkI kADhatAM kahyuM ke, 'rAjAnu' caritra AvuM na hoi zake.' pharI khIjA divase AvIne dAsI prAthanA karavA lAgI, te rASavALI temaNe tiraskAra karyAM. vaLI kahyuM ke, * AjathI sAtamA divase amArA devamaMdiramAM yAtrAmahAtsava thaze, tyAM amArA ekAMta meLApa thaze. kAraNa ke, ahiM te amAruM khAnagI rakSaNa amArA bhAI kare che.' 6 have abhayakumAre pradyota rAjA sarakhI AkRtivALA eka manuSyane gAMDA banAvIne leAkeAne kahyu ke, A mArA bhAI daivayeAge Ama gAMDA banI gayA che. huM tenI davA-auSadha-cikitsA karAvuM chuM, bahAra jatAM rAku chu, te paNa nAsI jAya che, vaLI uMcakIne raDArALa karatA tene pAcheA lAvu' chuM. are ! huM caMDapradyota rAjA chuM, A Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 ] upadezapada-anuvAda mAruM haraNa kare che-ema vacana bolatA tene abhaye lokone vizvAsamAM lIdhA. sAtamA divase te gaNikAputrIoe dUtI mokalAvIne ema saMdeze kahevarAvyuM ke, rAjAe madhyAhna-samaye ahIM ekalAe ja AvavuM.' kAmAtura rAjA pariNAmano vicAra karyA vagara gRhagavAkSanI bhitti dvArA Avyo. AgaLathI karelI goThavaNa pramANe majabUta puruSoe tene sakhata bAMdhyo. palaMgamAM sUvarAvI divasanA samayamAM ja bUma pADato hovA chatAM abhaye kahyuM ke, "A gAMDA bhAIne vaidyanI zALAmAM laI jAuM chuM." e pramANe asaMbaMdha bolatA rAjAne vAyusarakhI gativALA ao joDelA rathamAM besArIne jaladI rAjagRhamAM pahoMcADyo. zreNika rAjA talavAra ugAmIne tenA tarapha doDe che, tyAre abhaye temane rokyA. 'tyAre zuM karavuM ?" ema pUchatAM kahyuM ke, "A mahAprabhAvaka ane ghaNA rAjAone mAnanIya che, mATe sAro satkAra karIne temane nagarImAM pahoMcADavA. tema karavAthI baMneno neha vRddhi pAmyo. abhayakumAranI AvA AvA prakAranI pariNAmikI buddhi hatI. (122) gAthAne akSarArtha-pariNAmikI buddhimAM abhayanuM daSTAMta che. kevI rIte ? (1) lehajaMgha lekha vAhaka, (2) agnibhIru ratha, (3) analagiri hAthI, (4) zivAdevI. marakI upadrava-zAMti viSayaka cAra varadAna pradyota pAsethI abhayane prApta thayAM. jIvita sivAya agnipravezarUpa prANatyAga karIne varadAnanI mAgaNI karI. e pramANe AtmAne pote mukta karyo. (128) kaSTa zeTha - 129-zreSThI dvAra-vasaMtapuramAM lokamAM pratiSThA pAmela cheSTha nAmanA zeTha hatA. tene vajA nAmanI bhAryA hatI. temane tyAM devanI pUjA karanAra devazarmA nAmane atIva manahara brAhmaNaputra hatA. atizaya nAno ane lakSaNavALo priyaMkara nAmano putra hato. koIka samaye, zeThe dhana upArjana karavA mATe ghaNuM dravya sAthe laIne koIka sArA zubha divase paradeza prayANa karatI vakhate bhAryAne kahyuM ke, "ApaNA gharamAM traNa vastu putra sarakhI kIMmatI ane zreSTha che, te tenuM tAre barAbara rakSaNa karavuM.--eka madanazalAkA nAmanI dAsI, bIje popaTa pakSI, tema ja trIje A kUkaDo. have zeTha paradeza gayA pachI haMmezAM te brAhmaNa pUjArI sAthe kula ane zIlanI maryAdAne tyAga karIne, tenA atinikaTanA samAgamamAM rahevA lAgI. haMmezAM rAtre jyAre te tenI pAse Ave, tyAre tene madanazalAkA dAsI ema kahetI ke, "zuM pitAjIne Dara che ke nahi ?" popaTa tene rokato hato ke, "je mAlikane priya te ApaNuM paNa tAta che." avasara oLakhanAra popaTa pitAnuM paNa rakSaNa karatA hatA. svabhAvathI na sahana karavAnI TevavALI madanazalAkA vAraMvAra belabola karyA kare, tethI tenA mukhanA doSanA kAraNe pApi vajAe tene kADhI mUkI. keIka divase sAdhuyugala tenA gharamAM bhikSA Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pariNAmikI buddhinAM udAharaNo, zreSThI koinI kathA. [ 133 mATe AvI pahoMcyuM, tyAre chAnAM lakSaNo jANanAra eka sAdhue bIjA sAdhune AzrIne sarva dizAmAM avalokana karIne kUkaDAne dekhI ema jaNAvyuM ke, "AnuM mastaka je khAya, te nakakI rAjA thAya." bhIMtanA AMtarAmAM rahelA pelA brAhmaNaputre A vAta sAMbhaLI vajAne kahyuM ke, "tuM kUkaDAne mArI nAkha, jethI huM tenuM bhakSaNa karuM." teNe kahyuM ke, "te te mane putra samAna hovAthI mArI zakAya nahiM." "are! huM bIje te lAvI ApIza." tema karavA IcchatI nathI, paNa tIvra Agraha karyo, eTale kUkaDAne mArIne pachI rAjyanI utkaMThAvALe te tene raMdhAve che. daramyAna te snAna karavA gaye. eTalAmAM lekhazALAethI putrane bhUkha lAgI, te jamavA ghare Avyo, ane rovA lAgyo. te vakhate mAMsa pAkeluM na hovAthI hAMDalImAMthI mastaka kADhIne pIrasyuM. have pele AvIne bhojana karavA mATe thALI laIne beTho ane pIrasavA mAMDyuM, tyAre hAMDalImAM kUkaDAnuM mastaka na dekhyuM, eTale pUchayuM ke, "te kyAM gayuM?" te vajAe kahyuM ke, "chokarAne ApyuM. to roSamAM AvelA teNe kahyuM ke, "zuM tene mATe bicArA kUkaDAne mAryo hato ? to have huM putranuM mastaka khAIne kRtArtha banIza." ati Agrahane lIdhe e vAta paNa kabUla karI. A vAta dAsIe sAMbhaLI eTale lekhazALAmAMthI tene laIne ekadama palAyana thaI gaI ane pitAnA nagare pahoMcI, te tyAM AgaLa aputri rAjA mRtyu pAmyo. maMtrathI adhivAsita karela ave AvIne pradakSiNA ApI vagere vidhi karI, temAM saphaLatA maLavAthI te -rAjA thayo. ghaNA tIvra pratApavALA teNe dhAvamAtAne mAtAnA padamAM sthApana karI. keTalAka samaya pachI zeTha ghare AvyA. jyAM ghara tarapha najara karI, to saDI-paDI gayeluM ane kUkaDo, madanazalAkA ane putra traNe vagaranuM khAlI joyuM. vajAne gaLAmAMthI pakaDIne pUchyuM, e javAba ApatI nathI, tyAre pAMjarAmAMthI mukta karelA pipaTe sarva hakIkata jaNAvI. gharane sarva vRttAnta sAMbhaLIne vairAgya pAmelo te vicAravA lAgyo ke, "A strI khAtara aneka seMkaDo phaleze sahana karyA, mATe jhera karatAM adhika kharAba evA viSayothI have mane sayuM." ema vicArIne pApavALAM kAryono tyAga karavA taiyAra thayelA teNe dIkSA aMgIkAra karI. vajA brAhmaNa sAthe te ja nagaramAM gaI ke, jyAM putra rAjA thayo hato. vihAra karatAM karatAM pitA sAdhu paNa te ja gAmamAM gayA, vajAe sAdhune oLakhyA ane tenI laghutA karavA mATe bhikSAnI aMdara suvarNa chUpAvIne ApyuM. ane pachI meTo kelAhala macAvyo ke, "ANe mArA gharamAM corI karI che." rAjapurue pakaDyA ane tene rAjA pAse laI gayA. (25) dhAvamAtAe barAbara oLakhyA ane rAjAne nivedana karyuM ke, "A to tamArA pitAjI che." te brAhmaNabaTuka ane vajAne dezapAra karyA ane pitAjIne bhego mATe prArthanA karI. nimaMtraNa karavA chatAM temaNe bhego na IcchavA. rAjAne zrAvaka banAvyA. zAsananI prabhAvanA thaI ane anyatIrthanI apa-brAjanA thaI. tyAM comAsuM karyuM ane pUrNa thayA pachI vihAra karavA lAgyA, tyAre Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ] upadezapada-anuvAda rAjA tenI pAchaLa pAchaLa jAya che, tyAre ati IrSyA karanArA brAhmaNoe eka garbhavALI dAsIne lobhAvIne kahyuM ke, "paritrAjikAno veSa dhAraNa karIne rAjamArgamAM jatA sAdhune hAtha pakaDI tAre kahevuM ke, "have mArI gati kevI thaze? mATe kaMIka mane Apo." ema karyuM. eTale muni samajI gayA. paraMtu pravacananI malinatA have kevI rIte dUra karavI ? have satya vacana belanAra, de, khecare ane manunA prabhAvane jhAMkhA karanAra evA te munie tyAM kahyuM ke, "je A garbha mAre ja hoya te yoni dvArA tene janma thAo ane mAre na hoya ane bIjAthI garbha rahyA hoya to, tenuM peTa phADIne garbha bahAra nIkaLe. ema kahetAM ja te dAsInuM peTa phADIne garbha bahAra paDyo. "mattanA ane maratAnA je sabhAva hoya, te ApoApa pragaTa thAya che." "brAhmaNa jAtivALA draSilAoe A kArya karAvyuM che? -ema jaladI jaNAyuM. te samaye zaradaRtunA caMdranAM kiraNo sarakhe ujajavala jainazAsanano mATe prabhAva phelAye. te zAsana kharekhara dhanya ane mahAprabhAvaka che ke, "jyAM AvA sAdhuo hoya che." jemaNe A rIte tIrthane prabhAvita karyuM, temanI A pariNAmikI buddhi samajavI. athavA pitAnA gharanA caritrane vicAra karIne je buddhithI pote dIkSita thaye. (35) gAthAne akSarAtha-zeTha nAmanA dvArane vicAra, vepAra mATe zeThanuM dezAntaragamana thayuM. pAchaLa brAhmaNa putra sAthe saMga karavAthI tenI vajAbhAryA bagaDI. ghare AvelA sAdhue "kUkaDAnA mastakanuM bhakSaNa karanAra rAjA thaze." tema kathana karyuM. kahelA vRttAntathI putrane dhAvamAtA bIjA nagaramAM upADI gaI ane tyAM te putra rAjA thayo. zeTha sAdhu thayA ane te ja nagare gayA. brAhmaNanI prerAyelI dAsIthI jainazAsananI apakIrti dUra karavA sAdhue kahyuM ke, meM gabha utpanna karyo hoya, te nithI ane bIjAthI thayo hoya to nithI na nIkaLe, paNa peTa phADIne bALaka nIkaLe." (129). zuddhakakumAra-kathA - 130-sAketa nagaramAM puMDarIka nAmanA rAjAne kaMDarIka nAno bhAI hato, jasabhadrA nAmanI nAnA bhAInI bhAryA hatI. atizaya manahara aMgavALIne jyAre gharanA AMgaNAmAM haratI-pharatI dekhe, eTale puMDarIka rAjA temAM ati anurAgavALo banyuM. rAjAe dUtI, mokalI, lajjA pAmelI teNe A vAta karavAnI hiMmata na karI, paraMtu rAjAnA sajajaDa AgrahathI kahyuM, tyAre sAmethI kahyuM ke, "zuM nAnA bhAIthI paNa zarama pAmatA nathI, ke AvuM bolo cho ?" tyArapachI guptapaNe nAnA bhAIne marAvI nAkhyo, pharI paNa prArthanA karI, tyAre te zIla-khaMDananA bhayathI pitAnAM AbhUSaNo laIne ekadama gharamAMthI nIkaLI gaI. ekAkI te kaI sAthe sAthe bhaLI gaI ane pitAbhAva mAnIne vRddha vepArInI nizrAmAM anukrame zrAvastI nagarImAM pahoMcI. jitasenasUrinAM ziSyA kIrtimatI Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pAriNAmikI buddhinAM udAharaNA, kSullakakumAranI kathA. [ 135 pravartinI samIpe vaMdana karavA mATe gaI ane peAtAnA sarva vRttAnta temane nivedana karyA. pratioSa pAmIne dIkSA agIkAra karI, paraMtu peAtAne peTamAM gabha che.' te vAta guruNIne na jaNAvI, te eTalA mATe ke, kahIza te mane dIkSA nahiM Apaze.' kAlakrame garbha vRddhi pAmyA, eTale ekAMtamAM meTAM sAdhvIjIe pUchyuM, tyAre teNe kAraNu paNa jaNAvyuM. tyAM sudhI tene khUba guptapaNe chUpAvIne sAcavI ke jyAM sudhI teNe bALakane janma ApyA. tyAra pachI te bALakane zrAvakakuLamAM pAlana-pASaNa karI meATo karyA. ane anukrame tene pratrajyA levarAvI. (10) AcAryanI pAse dIkSA prasaMge kSullakakumAra nAma sthApana karyuM. sAdhujanayeAgya samagra sAmAcArI zIkhavI. yauvanavaya pAmyA, eTale sayama pAlana karavAne asamartha aneleA, bhAMgelA pariNAma thavAthI dIkSA che|DavA mATe mAtAne pUchavA gayA. mAtAe aneka prakAre rokayA, te paNa rahetA nathI. pAchaLathI mAtAe kahyuM ke, 'he putra! mArA AgrahathI bAra varasa hajI dIkSA pALa'-ema te vAta svIkArI. teTalAM varaseA vItI gayAM, pachI teNe pharI kahyuM ke, 'mArAM guruNIne pUcha' teA teNe paNa teTalAM varasA rokayA, pachI pAchAM bAra varasa AcArya nAM, evI rIte khAra varasa upAdhyAyajInAM-ema aDatALIza varasa gayAM, te paNa na rAkAyA. pachI mAtAe tenI upekSA karI. mAtAe dIkSA letAM pahelAM tenA pitAnA nAmathI aMkita eka mudrA ane ka'khalaratna pUrve sa`gharI rAkhela hatAM, te tene ApIne zIkhAmaNa ApI ke, ' he putra ! tuM game tyAM jatA-AvatA thAya, paraMtu puMDarIka rAjA te tArA moTA kAkA che, tArA pitAnA nAmanI A mudrikA tuM temane batAvaje. tee tane eLakhIne tAru rAjaya tane avazya Apaze ja, e pramANe mAtAnuM vacana svIkArIne te kSulukakumAra nIkaLyA. kAlakrame sAketapura pahoMcyA, rAjAne ghare gayA, tyAre tyAM Azcaya kArI nATaka cAlatuM hatuM. (20) 'AvatI kAle rAjAnAM darzana karIza'-ema ciMtavIne tyAM ja beTho. ane ekAgratAthI nATakavidhi jovA lAgyA. temAM AkhI rAtri nRtya karIne naTI thAkI gaI hatI, kaIka AMkhamAM nidrA bharAvAne kAraNe. tenI mAtAe prabhAta najIkanA samaye vividha prakAranA hAvabhAva-karaNa prayAgathI utpanna thayela mane hara AnaMdaraganA bhaMgabhayathI gIta-gAnanA khAnAthI ekadama A pramANe gItikA saMbhaLAvI tene sAvadhAna karI-" huM zyAmasuMdarI ! suMdara gAyuM, suMdara vAjiMtro vagADyAM, suMdara nRtya karyuM, AkhI lAMbI rAtri A pramANe pasAra karI, te svagnanA aMtasamI athavA rAtrinA chellA alpa samaya mATe pramAda na karIza. A sAMbhaLIne pelA kSullake te naTIne kakhalaratna Apyu. rAjaputre kuMDalarana, zrIkAntA sAthe vAhIe hAra, jayasaMdhi amAtye kaDAM, mahAvate seAnAnA akuza, ema dareke lAkha lAkha mUlyanAM kiMmatI bheTaNAM ApyAM. have rAjAe temanA bhAva jANavA mATe prathama vrukane pUchyuM ke, te kema kaMbalaratna ApyuM ?' te teNe zaruthI mAMDI yAvat pAte rAjya levA Avela, te sa vRttAnta kahyo. ane chelluM gIta sAMbhaLIne huM pratiSedha pAmyA ane viSayatRSNAthI mukta banyA. huM enA vacanathI prayA pALavAmAM sthira cittavALA thayA "" Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] upadezapada-anuvAda 6 chuM, tA mArI guruNInA sthAne hovAthI tene me' ka'khalaratna ApI dIdhuM. tene oLakhyA pachI 'he vatsa ! A rAjyanA svIkAra kara' ema rAjAe kahyuM, tyAre kSulrake pratyuttara ApyA ke, 'have thADu AyuSya bAkI rahyuM, temAM lAMkhA kALanA saMyamane atyAre zA mATe nila banAvuM ?' (30) pachI peAtAnA putra vagerene pUchyuM ke, 'tame dAna Apyu temAM zuM kAraNa che ? teA rAjaputre kahyuM ke, 'he pitAjI ! tameAne mArIne A rAjya grahaNa karavA IcchatA hatA. A gIta sAMbhaLIne rAjya levAnI IcchA palaTAI gaI.' tyAra pachI te sAvAhIne pUchyuM tA kahyuM ke, pati khAra varasathI paradeza gayA che. meM vicAra karyo ke, bIjo pati karu, tenI AzAmAM ne AzAmAM ghaNA phaleza pAmI.' pachI amAtye hyu ke, ' bIjA rAjAo sAthe karAra karu ke kema ?-ema vicAra karatA hatA.' mahAvate kahyuM ke, sImADAnA khIjA rAjAe kahetA hatA ke, paTTahAthI lAva athavA tene mArI nAkha. ' Ama vAravAra mane kahetA hatA, tyAre huM saMzayarUpI hiMDALA sarakhA cittavALA lAMbA kALathI vicAratA hatA ke, zuM karu?' paraMtu A upadezavacana sAMbhaLI amArAM mana palaTAI gayAM ke, gheADA mATe kema vadhAre gumAvavuM ? 'have teonA abhiprAya jANIne puMDarIka rAjAe sane sanmati ApI ke, 'tamane je ThIka lAge tema karo.' AvA prakAranAM akAya AcarIne ApaNe keTalA samaya jIvIzuM?' ema belIne tee vairAgya pAmyA. zuzrvakakumAranA caraNamAM save e pravrajyA aMgIkAra karI. je jagatamAM sakala leAkeAne pUjya che, evA te save sAthe vicaratA hatA. kSullakanI A pAriNAmikI buddhi samajavI. rAjaputra, matrI, mahAvata, sAvAhI zrIkAMtAnI buddhi paNa tevI ja jANavI. (40) 6 gAthA akSarA kumAra nAmanA dvAranA vicAra. sAketa nAmanA nagaramAM puMDarIka nAmanA rAjA hatA. puMDarIkane kaMDarIka nAmanA nAnA bhAInI strI pratye rAga thayA, tenA patine mArI nAkhavAthI gupta gavALIe garbhanI hakIkata jaNAvyA vagara dIkSA aMgIkAra karI. gabha vatIe sAdhvIpaNAmAM pAchaLathI kSubrukane janma ApyA. zraddhALu zrAvakAne tyAM te vRddhi pAmyA. rAjalakSaNavALA evA tene dIkSA ApI. yauvanamAM pariSaha na sahana thavAthI dIkSA-tyAganA vicAra thayA. moTA kAkA pAse javAnuM thayuM. tyAM gItikA sAMbhaLavAthI kSullaka ane bIjA cArane pratibAdha thayA ane bIjA anekane edhilAbha thayA. (130) 131--puSpavatI devI nAmanA dvAranA vicAra--kathAnakathI A pramANe jANave. puSpadaMta nagaramAM pracaMDa zatrupakSane jitavA samartha evA puSpaketu nAmanA mahAnarendra hatA. tene puSpavatI nAmanI rANI hatI. tene sAthe ja janmelAM evAM puSpasUla ane puSpacUlA nAmanA putra-putrI hatAM. tee ane paraspara atigADha snehavALA hovAthI rAjAe temane chUTA na paDe tema dhArI te baMnenAM lagna karyAM. mAtA puSpavatIe tenA nivedathI pratrajyA aMgIkAra karI. devatva pAmelI teNe sukhe sUtelI puSpacUlAne narakamAM Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pariNAmikI buddhinAM udAharaNe, puSpavatInI kathA [ 137 duHkha bhogavatA nArakI jIvonI bhayaMkaratA dekhADI. dekhIne ekadama saphALI jAgI uThI. rAjAne nArakIno vRttAnta jaNAvyuM. eTale samagra pAkhaMDIone belAvIne pUchayuM ke, jethI devIne pratIti thAya. are! narake kevI hoya? ane temAM kevA prakAranuM duHkha hoya, te tame kaho. potAnA matAnusAre teoe narakano vRttAnta jaNAvyo. paraMtu devIe tene svIkAra na karyo. tyAra pachI bahuzrata evA agnikAputra AcAryane bAlAvyA ke, jeo te ja nagaramAM rahelA hatA. temane naraka-vRttAnta pUchatAM je pramANe hatA, te pramANe jaNAvyuM. tyAra pachI bhaktipUrNa hRdayavALI puSpacUlAe kahyuM ke, "he bhagavaMta! zuM Ape paNa svapnamAM A vRttAnta je ?" gurue kahyuM ke, jinendra-zAsanarUpI dIvAnA sAmarthyathI evI koI vastu nathI ke, je na jANI zakAya, te pachI narakano vRttAnta jANa, te kayA hisAbamAM ?" vaLI bIjA keI samaye rAtrinA aMtya samaye tenI mAtAe svapnamAM Azcarya pamADanAra vibhUtithI zobhAyamAna deva-samudAya svargamAM kevAM sukha bhogave che? te batAvyuM. pahelAnI jema pharI paNa rAjAe te AcAryane hakIkata pUchI. temaNe paNa yathArtha svarganAM sukha jaNAvyAM, tethI devI puSpacUlA ati harSa pAmI. temanA caraNamAM namaskAra karIne bhaktithI kahevA lAgI ke, "narakanAM duHkho ane svarganAM sukhonI saMpatti kevI rIte prApta thAya?" gurue kahyuM ke, "he bhadra! viSayabhegamAM Asakti karavI ItyAdika pApathI narakanAM duHkho ane tevA pApanA tyAgathI svargasukha meLavI zakAya che." tyAre pratibaMdha pAmelI jhera sarakhA viSayonA saMgane tyAga karIne pravrayA aMgIkAra karavA mATe rAjAnI AjJA mAge che. "tAre bIjA sthaLamAM vihAra na karavo, kadApi bIje na vicaravuM." evI pratijJAthI koI paNa prakAre virahathI duHkha pAmelA rAjAe tene rajA ApI. dIkSA grahaNa karIne vicitra AkarUM tapa-karma karI pApano nAza karyuM. duSkALa samayamAM AcAryanuM jaMghAbala kSINa thavAnA kAraNe pote vihAra karI zakatA nathI. eTale sarve ziSya-parivArane dUranA sukALa pradezamAM mokalI ApyA hatA. pote ekalA ja ahIM nagaramAM rahelA hatA. temane rAjAnA bhavanamAMthI azana-pAna vahorI lAvI Ape che. e pramANe samaya pasAra thaI rahelo che. te samaye zuddhatama pariNAmanI dhArA vadhavAnA ge puSpacUlA sAvI kevalajJAna pAmI. (20) "pUrve jenA vinayamAM pravartatA hoya, jyAM sudhI te sAmAnA jANavAmAM na Ave, tyAM sudhI vinayanuM laMghana karatA nathI." arthAta kevalI chatAM paNa chadmasthane vinaya jALave che. tethI pUrvanA kama pramANe gurunA mATe azanAdika vahorI lAvI Ape che. kaIka samaye gurune kaphanA vyAdhithI amuka prakAranA bhejananI vAMchA thaI. ucita samaye tenA manogata IcchAnusAra te bhejana hAjara karavAthI vismaya pAmelA manavALA sUrie pUchayuM ke, "he Acena ! A mArA manane abhiprAya te kevI rIte jA ? ke jethI AvuM ati durlabha bhojana paNa vagara vilaMbe lAvI ApyuM ?" sAvIe 18 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ] upadezapada-anuvAda kahyuM ke, "jJAnathI." kyA jJAnathI ?" to ke "na paDe tevA jJAnathI ? "are re! mane dhikkAra thAo. anArya evA meM mahAsattva evA kevalInI azAtanA karI." ema karIne AcArya zeka karavA lAgyA. tyAre sAlavIjIe temane kahyuM ke, "he munivara ! tame zoka na karo. je kevaLIne sAmAe na jANyA hoya, te kevalI paNa pahelAnI maryAdAvinaya-veyAvacca vagere choDatA nathI" ema kahIne zeka baMdha karAvyA. (25) ATalA lAMbAkALathI suMdara cAritra pAlana karavA chatAM paNa huM nivRti-mokSa pAmIza ke nahi ?" evA saMzayavALA AcAryane te kevaLI sAdhvIjIe pharI kahyuM ke, "he munIMdra ! tame mukti maLavAno saMdeha kema karo cho ? tame gaMgA nadI utaratAM utaratAM tarata nivRtinA kAraNabhUta karmano kSaya nakkI karazo ja." e sAMbhaLIne sUri nAvaDImAM besIne gaMgAne pAra pAmavA mATe nadI ullaMghana karavA lAgyA, paraMtu AcArya jyAM jyAM bese, tyAM tyAM kama deSathI nAvaDInA bhAge gaMgA nadInA uMDA jaLamAM DUbavA lAge che, sarva vinAzanI zaMkAthI niryAmakee nAvaDImAMthI agnikAputra AcAryane pANInI aMdara pheMkayA. (30) have zreSTha prazamarasanA pariNAmavALA ati prasanna cittavRttivALA, pite samagra AsUvadvArane baMdha karyA che tevA, dravya ane bhAva baMne prakAre parama niHsaMgatAne pAmelA atyaMta vizuddha guphaladhyAnathI kSaya karelA karmavALA, jaLa-saMthArAmAM rahelA sarvathA vegane nirodha karelA-evA te AcArya bhagavaMtane nirvANanI prApti sAthe manovAMchita padArthanI paNa prApti thaI. A pramANe pitAnI putrI puSpacUlAne svamAM naraka ane svarga dekhADatI devabhAva pAmelI devInI pariNamikI buddhi samajavI. (34) akSarArtha-puSpavatI devIe puSpazUla ane puSpacUlA nAmanA putra-putrInA yugalane janma Ape. bhAI-bahenane gADharAga dekhavAthI mAtA viruddha pitAe temano viyoga na thAya mATe baMnene paraNAvI dIdhA. tenA vairAgyathI mAtAe dIkSA lIdhI ane devaka pAmI. putrIne narakanAM duHkho ane svarganAM sukhe svapnamAM dekhADyAM. te nimitte pratibaMdha pAmI. svamanI hakIkata agnikAputra AcAryane pUchI. tethI pratibadha samyaphavaprApti, puchapacUlAe dIkSA lIdhI. tene kevalajJAna thayuM. IcchA mujaba AcAryanI gocarI kevalajJAna-baLathI lAvI ApatI hatI. kevalajJAna jANyuM-eTale baMdha karI. gaMgA nadI utaratAM utaratAM AcAryane kevalajJAna ane siddhi prApta thaI. ( 131 ) 132-zrI RSabhasvAmIne kevalalakSmInI prAptithI prasiddhi pAmelI samagra nagaramAM sahuthI caDiyAtI zrI purimatAla nAmanI nagarI hatI. tyAM haMmezAM jenI rAjalakSmIne uttarottara udaya thAya che-evA uditAdaya nAmane rAjA hato ane te niraMtara jinezvara bhagavaMtanA caraNakamaLamAM praNAma karavAmAM tatpara raheto. tene zrIkAntA nAmanI rANI hatI ke, je mithyAtva-mehanA jherane upazAnta karI jinazAsane kahelA AcAra sevana Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pAriNAmikI buddhinAM udAharaNA, uditAya, nadiSeNu-ziSya [ 139 karavAmAM ghaNI kuzaLa banI hatI. kAIka samaye tenA aMtaHpuramAM eka paritrAjikA AvIne peAtAnA nAstikavAdanA dharmanuM svarUpa vistArathI kahevA lAgI. jinezvaranA pravacanamAM kuzaLatA pAmelI zrIkAntA rANIe hetu-yuktithI tene jitI lIdhI, eTale te kSaNe vilakhI paDelIne dAsIe hasavA lAgI. te pradezamAMthI kADhI mUkI, eTale te atizaya dveSa karavA lAgI. vArANasI nagarImAM jaine tyAM te zrIkAntA devInuM eka citramaya pratibiMkha karAvI te nagaranA dharuci nAmanA rAjAne khatAvyuM, eTale te temAM anurakta banyA. utAya rAjAne dUta meAkalAngeA ke, 'tArI devIne mokalI Apa' jethI te dUtanuM apamAna karI tene hAMkI kADhyo. apamAnane manamAM apamAna mAnatA te dharuci purimatAla nagarIne gherA ghAlIne rahelA che. paramadhama-rucivALA udita daya rAjA te vakhate nagarane avara-javara vagaranuM jANI manamAM anuka'pAthI ciMtavavA lAgyA ke, * AvA mATA sainyanA maraNathI sayu...." detaya rAjAe upavAsa ane brahmacaryanA niyama grahaNa karyA. pUrva ArAdhela vazramaNa nAmanA deve sarva sainya parivArasahita dharuci rAjAne vArANasI nagarIe paheAMcADI dIdhA. daMteya rAjAnI A pAriNAmikI buddhi samajavI. bIjAne kAI paNa prakAranI pIDA upajAvyA vagara jeNe peAtAnA AtmAnuM rakSaNa karyu. (12) 6 gAthAakSarA --uditAya rAjA, zrIkAntA tenI bhAryA, paritrAjikAe peAtAnA dharmAnuM kathana karyuM'. khIjA dharuci nAmanA rAjAne te zrIkAntA taraph anurAgavALe karyA. te rAjAe purimatAla nagarIne ghero ghAlyo. uditAya rAjAne leAkeA tarapha anukaMpA utpanna thai, vaizramaNa devanuM praNidhAna karyuM. te deve hAjara thaI tenA mananI IcchApramANe tene peAtAnI nagarImAM lAvI mUkI dIdhA. (132) 133--samagra bhUmima'Dalane AnaMdita karanAra zveta caMdrakiraNa sarakhA yazavALA nadiSeNa nAmanA zreNika rAjAnA putra hatA. vItarAga bhagavatanA kahelA dhama ne pAmIne jeNe taNakhala nI jema nagaranA ane maneAhara rUpavALA, devaleAkanI zeAbhAne paNa jhAMkhI karanAra evA aMtaHpuranA paNa tyAga karyAM ane dIkSA aMgIkAra karI. kSAMti Adi yatidharmAdi guNNAnA Azraya khanyA. atizaya zrutajJAnarUpI maNi mATe rAhaNuparyaMta sarakhA, zruta-cAritrane dhAraNa karanAra, atinirmala jAti ane kulavALA, vinayAdiguNAnvita, kAmavikArane jitanAra evA ghaNA munivaranA parivAra tene thayA. have kanI vicitra gatithI kAIka vakhate eka ziSya vagara kAraNe kAmadevanA manavALA anyA ane peAtAnA gurune peAtAnA mananA sadbhAva jaNAvyA. have jo kAI prakAre bhagavaMta vIra jinezvara rAjagRha nagaramAM padhAre, te bahu sArUM. meM ghaNI rANIAnA tyAga karyA che, tenA atizaya-prabhAva dekhIne khIjA paNa je sthira thAya, tA A ziSya kema sthira na thAya ?' ema jANI bhagavaData tyAM padhAryA. zreSTha hAthInI khAMdha para ArUDha thayelA, upara dhAraNa karela chatravALA, zveta manahara cAmarathI vijAtA, : Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ] peAtAnA sanya-parivArayukta, aMtaHpura-sahita zreNika rAjA tathA kumArava, zrIna'diSez kumAranuM aMtaHpura nagarathI bhagavatane vaMdana karavA mATe nIkaLyA. samavasaraNanI aMdara bhagavaMtane vaMdana karIne pAtapAtAnA sthAnake beThela, evA prakAranI gurue tyAga karelI devIone te ziSye dekhI. zvetaraMganAM vastra paherela brahmacaryanI nirmalatAnA kAraNe gopavelA sagAtravALI padmasarovaramAM rahelI hu'sIe jema zeAbe, tema ujajavala veSa dhArI na diSaNanI dareka patnIe zeAlatI hatI. jemaNe AbhUSaNeAnA tyAga karelA che, aMtaHpuranI ze|bhAne dUra karelI che-evA mArA guru che. kharekhara mArA guru dhanya che ke, AvI strIonA paNa jemaNe chatA saMceAge tyAga karelA che. achatA viSAnA tyAga dula manavALA mArA sarakhA nirvAMgIne duSkara lAge che. A bhAvanA-ceAge te ja kSaNe ekadama tIkSNa vairAgya pAmyA. lAgelA deASAne AleAvI, pratikramaNa karI vratamAM meru sarakhA aDe|la thayA. rAjagRha nagaramAM zrInadiSeNa gurunA ziSyane tenI patnIe dekhavAthI je buddhi thai, te pAriNAmikI samajavI. (15) upadezapada-anuvAda gAthAakSarA--sAdhunuM udAharaNa-na diSaNasUrinA ziSyane dIkSAtyAganA pariNAma thayA, tyAre vIrabhagavaMta rAjagRhamAM padhAryA, tyAM gurunA aMtaHpurane jovAthI ziSyane vairAgya thayA ane cAritramAM sthira thayA. (133) 134--suMsumA--cilAtIputra bhUmipratiSThita nagaramAM jinazAsananI niMdA karavAmAM rasika, peAtAne pati mAnatA yajJadeva nAmane vipra hatA. 'mane je kAI jite, tenA huM ziSya thA.' evI pratijJA karIne pharatA hatA, tyAre kAi vizeSa buddhivALA sAdhue tene vAdamAM harAvyeA. dvIkSA lIdhI, paraMtu tenA tyAga karatAM tene deve aTakAvyeA, pachI sAdhudhama mAM ekadama nizcala thayA. te paNa hajI vipranA pUnA saMskAra-kAraNe jAtimadathI sAdhu taraphanA du'chAbhAva thoDo gheADA rAkhe che. peAtAnA AkhA svajanava ne teNe pratibeAdha karyAM, paraMtu tenI bhAryA pUrvanA sajjaDa ati snehAnurAganA doSathI tenI pravajyA che|DAvavA IcchA kare che, paraMtu te nizcala cittavALeA sAcA dharmamAM lIna khanI peAtAnA divaseA pasAra karatA hatA. kAika divase te patnIe tenA para kAmaNa karyuM, tenA doSathI te mRtyu pAmI devaleAkamAM utpanna thayA, tenI patnIe paNa tenA nivedathI khUba phleza pAmIne chevaTe dIkSA agIkAra karI. AleAyaNA karyA vagara mRtyu pAmelI te devalAkamAM utpanna thaI. have yadevanA jIva devaleAkathI cyavIne rAjagRha nagaramAM dhanadatta zeThane ghare AgalA bhave sAdhunI duga'chA karelI hAvAthI cilAtI dAsInA putra tarIke utpanna thayA. leAkAe paNa cilAtI dAsIneA putra hovAthI cilAtIputra nAma pADyuM. pelI AgalA bhavanI patnI paNa devaleAkamAMthI cyavIne te ja dhanadattanI bhAryAnI kukSimAM pAMca putraH upara suMsumA nAmanI putrIpaNe utpanna thaI. pelA cilAtIputrane A khALa Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pAriNAmikI buddhinAM udAharaNeA, cilAtIputra [ 141 kIne sAcavavA tarIke rAkhI lIdhA. atizaya kajiyA-takarAro karanAra durvinIta heAvAthI sA vAhe tene gharamAMthI tagaDI mUkyo, eTale rakhaDatA rakhaDatA eka ceAranI pallImAM gayA. atizaya vinayAdikathI padmIpatine khUba ArAdhyA. tyAra pachI paTTIpati mRtyu pAmyA, eTale cAranI ma`DaLIe ekaThA thaI nakkI karyuM ke, "A mahAkhaLavAna ane ceAgya che.' ema dhArIne tene paTTInA nAtha khanAbyA. atizaya krUra-niya evA te gAma, nagara, zahera ane sAtheUne lUMTatA ane mAratA hatA. eka samaye teNe cArene ema kahyuM ke-'rAjagRhamAM dhanadatta nAmanA sA vAhane tyAM suMsumA nAmanI putrI che, te mArI ane dhana tamAruM' mATe tyAM jaie ane tene tyAM dhADa pADIne pAchA AvIe.' cArAe e vAtanA svIkAra karyAM, rAjagRhamAM gayA. tene ghare jaine avavApinI nAmanI nidrA ApIne tenA gharamAM praveza karyA. ceArAe ghara lUTayuM ane cilAtIputre saMsumAne grahaNa karI. have putrA sahita dhanadatta ekadama cAranI zeAdha karavA gharamAMthI bahAra nIkaLyA. IcchA mujaba dhananI ane pazrvipatine saMsumAnI prApti thavAthI tee peAtAnA sthAna tarapha prayANa karatA hatA. have sUryodaya thayA, eTale pAMca putrAthI paravarelA tema ja kavaca khAMdhI hathiyArA sajI rAjAnA ghaNA subhaTAnA parivAra sAthe putrInA snehathI dhanadatta tenA pagale pagale ekadama pAchaLa gayA. dhanadatte subhaTAne kahyuM ke, jo putrIne pAchI lAvI ApeA, te dhana tamAre levuM" ema kahyu'; eTale subhaTA cArAnI pAchaLa doDyA. subhaTA vagerene pAchaLa AvatA dekhIne cArA dhana cheADIne cAlyA gayA, eTale subhaTo dhana laine sarve peAtAnA ghare cAlyA gayA. putra sahita ekalA dhanadatta javA taiyAra thayA ane tarata cilAtIputranI najIka paheAMcI gayA. 'A saMsumA koinI na thAo' ema karI tenuM mastaka laIne ekadama tyAMthI AgaLa cAlI garcA. dIna banela sA vAha dhanadatta pAchA pharyAM. tyAra pachI putrA sahita dhanadatta kSudhAnA kAraNe maravAnA pariNAmavALA thayA, paraMtu prANa-tyAga karavAmAM atyAre kAi guNalAbha thavAneA nathI. (25) teA have kayA upAyathI prANA TakAvI rAkhavA. kAraNa ke, 'A aTavI sa` bhakSya rahita che. eTale pitAe putrAne kahyuM ke, huM te have kRtakRtya thayelA chu, tA mane mArIne tameA koi prakAre prANA TakAveA, mAru' mAMsa khAine tameA sa`kaTanA ane jagalanA pAra pAmeA. jIvatA nara bhadrA pAme. 'A sAMbhaLIne ane kAnamAM AMgaLI nAkhI kAna baMdha karyA ane putra kahevA lAgyA ke, Apa guru ane deva che. Ape A akAya ne karavAnI amane kema AjJA karI ?' tyAra pachI sahuthI moTA putre kahyuM ke, * mane mArIne prANa TakAvA. ' tenI paNa kAI e IcchA na karI. pachI bIjA putre-ema sarve putrAe peAtAnI IcchA pradarzita karI ke, amArAthI prANa TakAvA.' jyAre koI prakAre tema karavAne zaktimAna thatA nathI, tyAre kArya kuzala pitAe kahyuM ke, A putrI vagara mArca pAtAthI ja niSprANa banelI che, teA tenA mAMsanuM bhakSaNa karIne prANa dhAraNa karo.' sarvee anumati ApI, eTale araNI vRkSamAMthI agni pragaTAvI temAM mAMsa pakAvyuM ane tenuM bhakSaNa karyuM...-ema karIne " Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 | upadezapada- anuvAda pitAne nagaramAM pahoMcyA. sArA gurunI pAse bodha pAmIne sadgatigAmI thayA. prANa saMkaTa AvyuM, tyAre ghanadatta pAriNamikI buddhinA anusAra maraNa-saMkaTanA duHkhathI nistAra pAmyo ane tyAra pachI teNe cAritra aMgIkAra karyuM. have aTavInI aMdara bhramaNa karatA cilAtIputre mahAsattvazAlI kAurasa dhyAnamAM rahelA eka sAdhune joyA, eTale teNe sAdhune kahyuM ke, "he mahAmuni ! mane saMkSepathI dharma kahe, nahitara A taravArathI tamAruM mastaka phaLanI jema laNI nAkhIza." nirbhaya evA munie paNa tene upakAra thaze-ema jANIne "safma vivekA saMvara' A traNa padamAM dharmanuM sarvasva samAI jAya che. A vAkya grahaNa karIne ekAMtamAM samyagRpaNe tenA artho vicAravA lAgyo ke, "upazama zabdano artha sarva krodhAdikanA tyAgamAM thAya che. to kevI evA mane upazama kevI rIte thAya? eTale have meM dhAdikano tyAga karyo. dhana, svajana vagereno tyAga karavAmAM viveka gaNAya, te have taravArathI mane sayuM, tema ja have mastakathI paNa mane sayuM. Indriyo ane manane viSaya tarapha jatAM rokavI, te ja saMvara ghaTI zake che. to have te paNa huM karIza." ema vicAratAM teNe taravAra ane mastaka baMnene tyAga karyo. nAsikAnA agrabhAga para daSTi sthApana karI mana ane kAyAnA vyApArane paNa baMdha karyA. (40) meru mAphaka atinizcitapaNe kAu sagnamAM rahele A traNe pade vAraMvAra vicAratA hatA. have rudhira (lohI)nI gaMdhathI kheMcAIne AvelI vaja sarakhA tIkSaNa pracaMDa mukhavALI ghImela, udhaI ane kIDIo AvIne tenA AkhA zarIre pharI vaLI ane tenA thara bAjhI gayA ane caTakA bharavA lAgI. vizeSamAM pagathI mAMDI cheka mastaka sudhI samagra dehane tIkSaNa mukhavALI kIDI vageree bhakSaNa karIne cAlaNa samAna kANAM-kANAvALuM karyuM, to paNa pitAnA zubhadhyAnathI te cilAtIputra calAyamAna na thayA, paraMtu meruparvata mAphaka aDola rahyA. te munivaranA zarIranuM tINa tuMDavALI kIDIoe bhakSaNa karyuM, tyAre tenA dehanAM chidro samasta pApane bahAra kADhavAnAM lAMbAM dvAre na hoya tema zobhatAM hatAM. aDhI divasa sudhI A pairyavAna buddhimAna sucAritra dhanavALA mahAtmAe aMtima suMdara ArAdhanA karI ane te sahastrAra nAmanA dazamA devakane pAmyA. (45) gAthA akSarArthamAM dhanadatta nAmanA dvArane vicAra kahe che-temAM dhanadatta zeThanI suMsumA nAmanI kanyA, tenA upara cilAtIputrane anurAga thaye, eTale teNe dhADa pADIne tenuM haraNa karyuM. kanyAne tenI pallImAM laI javA mAMDyA, eTale putra sahita zeTha pAchaLa gayA. laI javA samartha na thayA, eTale kanyAne mArI nAkhI. bhUkhanuM saMkaTa pAra pAmavA mATe susumAnA zarIranuM mAMsa bhakSaNa karI, jIvita TakAvI, tyAra pachI cAritra grahaNa karyuM. (134) Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pariNAmikI buddhinAM udAharaNo, zrAvaka [ 143 135--koIka nagaramAM koIka vratadhArI kedakhAnA sarakhA gRhavAsamAM pApathI DaranArA, parastrI sAthe ramaNa na karavAnI pratijJAvALA zrAvakane udAra bhUSaNethI alaMkRta zreSTha vastra paherela evI patnInI sakhIne dekhI tene kAmAvega viSaveganI jema vadhavA lAgyo. tenI cikitsA na thavAnA kAraNe lAMghaNa karanAranI mAphaka tenuM zarIra kSINa thavA lAgyuM ane deDakAMti uDI gaI. tenI bhAryAe pUchayuM ke, "vagara kAraNe Ama tame ekadama kema dubaLA dekhAva cho ?" khUba Agraha karyo, tyAre kahyuM. patnIe pratyuttara Apyo ke, "AmAM zI moTI vAta che? A eka sAmAnya kArya che." A kAraNe kheda karavAnI jarUra nathI. huM tevuM karIza ke, jethI tamArA mane rathanI siddhi thAya." saMdhyA-samaye pitAnI sakhInAM AbhUSaNo ane vastro paherI lAvIne zAhamAM aMdhakAramAM rahelI hatI. tyAM pelAe praveza karyo ane manovAMchita pUrNa karyA. tyAra pachI te pitAnA vrata khaMDana mATe bhArI pazcAttApa karatAM kahevA lAgyo ke, "zIla khaMDita karanAra mane dhikkAra thAo. tyAre pitAnI panIe ratikALa samaye karelI ceSTA yAda karAvavA pUrvaka kahyuM ke, "e huM pote ja hatI, te na hatI." te paNa manamAM gADha dubhAvA lAge. atikaluSa pariNAma karavAthI paNa meM mAruM vrata to bhAMgyuM. AcAramAM tallIna bahuzruta evA sugurunA caraNakamaLamAM AlocanA karI pratikamaNa karyuM. gurue tene kahyuM ke, "havethI darathI tenuM darzana varjavuM." A tArI bhAryAe kAmazatrunA hathiyAranA ghA thayA hatA, te jANe rUjhAvI nAkhyA na hoya, te paNa kutsita prayogathI ughADA thAya che, pachI te prakAzarUpa thAya che, je kAraNathI doSadaSTithI pharI uchaLe che, mATe moTAoe tenAM darzanathI dUra rahevuM. patie pharI vinaMti karI. patnInI pariNamikI buddhinA prabhAvathI azubha gatimAM paDatAne dhArI rAkhyuM ane sagatimAM pahoMcADyA. (12) akSarArtha-zrAvaka nAmanA dvAramAM bhAryAnI bahenapaNamAM rAga pragaTyo, rAganI adhikatAthI durbala zarIra joIne bhAryAne durbala zarIra thavAnA kAraNamAM zaMkA thaI bahenapaNInAM vastra-AbhUSaNa lAvI patine saMteSa pamADyo. tyAra pachI patine thayuM ke, "are! meM duSkata kayuM!" e prakAre sAco saMvega thaye, te vAta potAnI patnIne sAce sAcI karI. bhAryAe paNa sAcI hakIkata kahI ke, "ja hatI, bIjI kaI na hatI." te paNa bhAvabheSanA kAraNe huM parastrI-sevana karanAro banyo. e doSa guru pAse pragaTa karyo. gurue hita zikhAmaNa ApatAM jaNAvyuM ke, have tAre tenA tarapha najara na karavI" paradArAnAM paccakkhANa pharI paNa karAvyAM. (135) 136-supratiSTha nAmanA nagaramAM zrI saMgata nAmano moTo rAjA hatA. tene pitAnA prANAdhika manadavitA nAmanI devI hatI. tenI sAthe pAMca prakAranA vizvAsa utpanna karAvanArA bhoge rAjA bhagavato hate-ema karatAM ghaNo sAro kALa pasAra thaye. - have kaIka samaye vaidyo paNa jene upAya na karI zake tevA asAdhya rogathI vaNasI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ] upadezapada-anuvAda 6 gayelA dehavALI devI yamarAjAnA ghare paDeoMcI. tenA rAgathI paravaza banelA rAjA khAtA-pItA nathI ke snAnAdiM zarIra-sthiti tarapha paNa dhyAna ApatA nathI. tyAre matrIe AzvAsana ApatAM kahevA lAgyA ke, huM deva! A jagatanI sthiti tarapha Apa najara karI. jema dhAnyA pAkayAM hoya, tyAre kheDUte tene laNI le che, tema A janmelA evA jIvAne mRtyurUpI kheDUta laNI le che, temAM kAI rakSaNa karanAra nathI.' e pramANe kahyuM. eTale rAjAe kyu ke, 'jyAM sudhI devI pAtAnI zarIrasthiti na kahe tyAM sudhI duHkhI evA huM zI rIte karI zakuM ? tyAre phUDakapaTanI kalpanA karanArA maMtrIoe eka puruSane taiyAra karyA ke, tAre rAjasabhAmAM AvIne rAjAne e pramANe kahevuM ke, he deva! ApanI snehAdhIna devIe svagamAMthI tamArA kuzaLa-samAcAra pUchavA mane mAkalyA che ane kuzala-samAcAra meLavI mArI pAse pAchA AvavA kahelu che. tyAre rAjAe pUchyuM ke, devI tyA kuzaLatAthI rahe che ne ? ' he deva ! kharAkhara kuzaLatAthI ja rahe che.' matrI samudAye kahyuM ke, he deva ! devI mATe zarIra-zaNugAranI sAmagrI A AvelA puruSanI sAthe ja mAkalI ApeA, jethI devI zarIranI sAra-sa bhALa zaNagArAdi kare.' rAjAe tenA mukhathI devInA vRttAnta jANyA, eTale rAjAe kadorA tathA bIjA AbhUSaNeA rANIne ApavA tenI sAthe mekalAvyAM. jyAre pelA puruSa bahAra nIkaLyeA, eTale matrima'Dala pelA pAsethI bhAga mAge che. ema dararAja dhUta dvArA rAjAne devInA samAcAra ApI dAgInA paDAve che, matrIone temAMthI bhAga maLe che. have eka divasa matrIenA vRttAnta jANanAra keAI mAthAbhArI dhUte AvIne rAjA pAse daivI vRttAnta-kuzaLa jaNAvI zRMgAra meLavyA. ma`trIoe vicAryuM... ke, " ApaNuM kArya patI gayuM' tyAre eke kahyuM ke, ' bhAI! lagAra zAMti rAkhA. ' A kAryoMmAM huM prayatna karIza. te sapharI rAjA pAse hAjara karIne peleA kahevA lAgyA hai deva ! A kevI rIte jAya ? ' rAjA kahe- bIjA divaseAmAM kevI rIte jatA hatA ?' maMtrI- hai deva ! jevI rIte devI gayAM, tevI rIte Ane paNa mAlavA. ' rAjAe paNa te vAta svIkArI. eTale tarata cAra puruSae tene khAMdha para lIdhA. have tyAM eka hAsya karavAnI TevavALA eka kheAlakA mANasa rAjA samakSa ema kahevA lAgyA ke, devIne ATaluM kaheje ke, tArA mATe rAjA atyaMta utkaMThita thayA che. ' tyAre pelAe kahyuM ke, 'A sava kahI zakAya, teTaluM mArAmAM vijJAna nathI. AvA prakArane sadezeA cAkkasa paheAMcADanAra koIka jANakAra ane vacana ekalavAmAM catura hAya, tene Ape mekalavA ceAgya che, mATe Ane ja mAkalavA ceAgya che.' ene mAkalavAnA nirNaya karyo, eTale tenA peAtAnA kha, sagA-sa`kha'dhIee meTA kAlAhala-zerakhakAra karI mUkavo, 'have tArA DAcAne saMbhALIne khelavAnu` rAkhaje.' : Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pariNAmikI buddhinAM udAharaNo, pharagaDunI kathA [ 145 maMtrIoe ghaNo Thapako ApIne karuNAthI tene choDAvyo. bIjuM maDadu lAvIne bALI rAjA pAse dekhAva karyo. pelA maMtrInI A pariNAmika buddhi, ke jeNe baMnene zIkhAmaNa ApI. (21) 136-gAthA akSarArtha-tathA kahevAthI jevAM AgaLa kahelAM udAharaNo pAriNamikI buddhinAM che, te pramANe A paNa udAharaNa samajavuM. jyAre rANI mRtyu pAmI, tevA saMkaTa samaye rAjA zarIra-sthiti snAna, khAna-pAnAdika vyavasthita karato nathI, tyAre maMtrIe kapaTathI devI je svargamAM rahelI che, tenI saMbhALa zRMgArAdika sAmagrI mekalAvavI zarU karAvI. A daramyAna keika dhUrta maMtrInA pUchyA vagara ja rAjA pAse hAjara thayo ane AgaLanI jema kaMdore vagere tene ApyA. tene agnimAM praveza karAvIne svargamAM mokalavAno hato. vacamAM kaI belako vAcALa ociMte AvI caDyo, teNe judA judA arthavALuM bhASaNa karyuM. prathama te pahelA dhUrtane agnimAM praveza karAvI vinAza karavAnuM zaru karyuM. vacamAM eka vAcALa TapakI paDyo ane ADA-avaLA game-tema devIne saMdezA kahevarAvavA lAgyo. eTale prathama dhUte kahyuM ke, "ATalA badhA saMdezA yAda rAkhavA mArA mATe azakya che, mATe A belakAne ja mokalo" ema tene ja mekalavA taiyAra thayA. teNe potAnA svajanavargane kahyuM ke, "huM te maryo, paNa have tamAre tamArA mukhanuM rakSaNa karavuM. bolavAmAM meM sAvacetI na rAkhI, tenuM mane A phala maLyuM' (136) kuragaDu-kathA - 137-caMdra sarakhA ujajavala keIka tapalakSamIvALA gacchamAM mahine mahine pAraNA karanAra eka tapasvI munivara hatA. have keIka divasa pAraNAnA divase eka nAnA sAdhu sAthe uMcA vagere kuLamAM gocarI mATe pharatA hatA. tIvra sudhAnA kAraNe tema ja AMkhanAM teja paNa ghaTI gayelAM che, tevA samayamAM teNe paga mUkavAnA pradezamAM nAnI deDakI para dekhyA vagara paga mUke ane deDakI caMpAvAthI mRtyu pAmI, te nAnA sAdhunA jovAmAM AvyuM. upAzrayamAM AvIne guru pAse IriyAvahI paDikamatAM, pachI bhikSAnI AlocanA karatAM, tathA bhojana karyA pachI saMdhyAkALe Avazyaka kriyA karatAM pragaTapaNe pelA sAdhue yAdI ApI ke, "he tapasvI! deDakI mArI, tene kema AlovatA nathI?" A nAne sAdhu mArI pAchaLa paDyo che. "zuM deDakI meM mArI che? A mArge bIjA keI nathI AvatA ?-ema reSe bharAIne ke-paravaza banyo ane tene ghAta karavA uThyo, paraMtu aMdhArAmAM thAMbhalA sAthe athaDAvAthI mAthAmAM sakhata vAgavAthI tarata ja mRtyu pAmyo. krodhathI jeNe potAnuM zrAmastha malina banAvyuM, te sapanA bhAvane pAmyA. te sarSanA kulomAM daSTiviSa viSama sthiti pAmyA. teo paraspara ema samaje che ke, "ame roSa karavAthI AvI viSama sthiti pAmelA chIe." jAtismaraNanA 18. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ] upadezapada-anuvAda guNathI teo rAtre bahAra phare che, paraMtu divase sUryanI sAme najara kare to, vanamAM rahelA pazu-pakSIo, vRkSe sarve tenI dRSTithI baLIne bhasma banI jAya. teo sarpa bhAvamAM paNa have samajyA pachI rakhene amArAthI kaI jIva ajANapaNe marI jAya-ema dhArI rAtre ja prAsuka acitta AhAra zedhI lAve ane daramAM vApare. have evuM banyuM ke, te dezanA rAjAnA eka putrane sApe DaMkha mAryo ane rAjaputra mRtyu pAmyA, sarpanI jAti para reSa pAmelA rAjAe hukama karyo ke, "je koI eka sarpa mAre, tene huM eka senAmahora ApIza." have sarpa pakaDanAra eka puruSe jaMgalamAM tene lisoTo joIne tenA bila pAse auSadhi mUkI. eTale sarSa khUba jera karavA lAgyA ke, "mAruM mukha rakhe bahAra kADhuM, kAraNa ke, tema karavAthI anekanAM mRtyu thAya. duSkara kAryavALe have te bilamAM vAsa karavA asamartha banyo. chidramAM AgaLa pUchaDI che, gAruDika pUMchaDI kheMce che. mArI daSTi keInA upara na paDe jeTalI bahAra paDe che, teTalA ja mRtyu pAme che. mRtyu pAmelA sarpa-kalevarane rAjA pAse lAvyA. mRtyu pAmI te sarSa tapasvIno jIva rAjAnI pradhAna patnInI kukSIe putrapaNe utpanna thaye. kAraNa ke, daSTiviSa sarakhA kredhI bhavamAM teNe dhanuM jhera ekadama dUrathI atyaMta rokI rAkheluM hatuM. tyAra pachI nAgadevatAe rAjAne pratibaMdha pamADyo ke, " je havethI sarpo na mAraze, to tamane putra thaze" kAlakrame putrane janma thayo, meTo mahatsava karyo. nAgadevatAe Apela hovAthI tenuM nAgadatta evuM nAma pADayuM. bAlabhAva pUrNa thayA pachI sAdhune dekhIne jAtimaraNa jJAna thayuM. virAgya pAmI dIkSA aMgIkAra karI. atizaya samatAdhArI sAdhu thayo. AgalA tiyacabhavanA anubhAvathI dararoja khUba bhUkhyo thAya. sarva munionI hAjarImAM evo ugra abhigraha dhAraNa karyo ke, maraNate paNa mAre krodha na kara. prabhAta-samaye atitIvra sudhAthI levAI gayelA zarIravALe deSita AhAra grahaNa karavA bhikSA pharato hato. jenA gacchamAM dIkSA lIdhI che, te gurunA gacchamAM tevA AkarA tapa karanArA sAdhuo che ke, jemaNe zarIranuM baLa tapasyAmAM pUrNa karyuM che. evA eka, be, traNa ane cAra mAsanA anukrame cAra sAdhuo hatA. have tyAM pravacana guNanA anurAgI eka zAsanadevatA te cAre tapasvIone ullughIne pelA tapasvI nAnA sAdhune vaMdana karatI hatI. AnaMdita hadayavALI zarIranA kuzaLa sukha-zAtA pUchatI hatI. kamasara tapasvIe beThelA hatA, temAMthI eka tapasvIe kedha ane IrSyAthI pelI devatAne Thapako ApatAM kahyuM ke, "are kaTapUtanI! A tapasvI sAdhuonA caraNa pUjavA lAyaka che. A tapasvIone choDIne traNe kALa bhajana karanAra A nAnA sAdhune vaMdana kare che !" (25) devIe kahyuM ke, "huM A bhAvatapasvIne vaMdanA karuM chuM, A sarve dravyatapasvI che. vizeSa vRttAnta prabhAta-samaye pragaTa thaze." have prabhAta-samaye deSita AhAra mATe zrAvakonA ghare ghare pharIne upAzraya AvI IriyAvahiyA pratikramIne, bhAta-pANI AvIne tapasvIone jyAre nimaMtraNa Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pariNAmikI buddhinAM udAharaNe-kSapaka kUragaDu, maMtrIputra [ 147 kare che, lokee A muninuM 'kuragaDu" evuM upanAma sthApyuM hatuM. temAMthI eka upavAsI sAdhu je tene sahana karI zakyo nahiM, eTale teNe tenA gocarI bharelA pAtramAM tiraskAra karatAM karatAM pavitra bhojanamAM baLakho nAkhyo. e pramANe bAkInA traNa tapasvIoe paNa utkaTa roSa karIne tene kahyuM ke, "he nijaja! tane dhikkAra thAo." samatAvALA sAdhu vicAre che ke, "huM peTa bharanAre sAdhu chuM, temane thuMkavA mATe rAkhanI kuMDI meM na ApI, te teo AmAM ghUMkyA. kharekhara temanAM baLakhAthI mAro AtmA kRtArtha thaze." baLabAnuM mizraNa dUra karI jyAre jamate hato, tyAre tIvra vairAgya pAmelA tapasvInA tapanI anumodanA ane pitAnA khAudharApaNAnI niMdA karatAM, krame e pAMce kevalajJAna pAmyA. nAnA sAdhu tenI paNa pariNAmikI buddhinuM phala A maLyuM. kedhana nigrahathI nirveda ane tenAthI kevalajJAna thAya che. (33) gAthA akSarArtha-paka nAmanA dvAramAM nAnI deDakI pagataLe AvI marI gaI. sAMjanA pratikramaNa-samaye nAnA sAdhue yAdI ApI, eTale ke dhathI tene mAravA jatAM thAMbhalA sAthe aphaLAIne ke dhamAM mRtyu pAmyo. sAdhupaNAnI virAdhanAthI mArI sarSa thaye, rAtre pharanAro thaye. keIka samaye rAjaputra sarpa karaDavAthI mRtyu pAmya, eTale rAjAe DhaMDhero pITAvyo-"je koI sapanuM eka mastaka lAvaze, tene senAnI mahera maLaze." eTale sarpa pakaDanArA zikArIo rAtre pharatA sarSanI rekhA lITA dekhIne eSidhi ane maMtra-baLathI daramAMthI sarpone bahAra kADhavAnA prayatna karavA lAgyA. te dayALu daSTiviSa sapane puMchaDInA bhAgathI kheMce che. tenI pUMchaDI kApI nAkhe che, te paNa sAmAnA maraNanA bhayathI mukha bahAra kADhato nathI. ema dayApariNAmavALo te sarSa zubha dhyAnamAM mRtyu pAmI te ja rAjAno putra thaye. anukrame jAtismaraNathI dIkSA lIdhI. cAre tapasvIonI vaktavyatA ahiM jaNAvavI. (137) maMtri-putra koIka maMtriputra bhikSukanA veSadhArI rAjaputranI sAthe AzcaryakArI deza-dezAvara jovAnI icchAthI musApharI karavA lAgyA. keIka samaye keka sthaLe ziyALanA zabdone paramArtha samajanAra keI nimitti temane bheTI gaye. teo paNa eka devakulikAmAM tenI sAthe suI gayA. ati moTA zabda karIne ziyALa raDavA lAgI. tyAre kumAre pUchyuM ke, "zAthI zabda kare che ?" upayoga mUkI nimittiyAe kahyuM ke, "nadInA ghATamAM ahiM pANInA pUrathI kheMcAI AveluM eka maDaduM paDeluM che, enA keDanA sthAnamAM se senAmahoro che. nirbhayatAthI he kumAra! tuM te grahaNa kara. mArAthI mudrita kalevara grahaNa karI zakAtuM nathI--ema A ziyALa kahe che. A jANI kumArane kautuka thayuM, te badhAne chetarIne ekalo gaye, to te pramANe thayuM. e sonAmahora grahaNa karIne gaye, to vaLI pharI te pramANe raDavA lAgI. pharI pUchayuM te vaLI kahyuM have nakAmuM-jUTha rudana kare che. A pramANe have zA mATe kahe che ke, Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] upadezapada-anuvAda 'se sonAmahora tamArI ane mRtaka mAruM. baMnenI kRtArthatA thaI." have maMtriputre hakIkata jANI ane manamAM Ama vicAraNA karavA lAgyuM ke-"have huM tenAmAM sarvasAra keTalo che? te tapAsuM ke kRpaNatAthI grahaNa karyuM che. je kRpaNutAthI grahaNa karyuM haze, to rAjya nakkI ene nahiM maLe." ema kalpanA karIne prabhAta-samaye teNe rAjaputrane kahyuM ke he kumAra ! tame jAo; mane to peTamAM phUlanI pArAvAra vedanA utpanna thaI che. huM ahiMthI AgaLa cAlavA bilakula samartha nathI." rAjaputre kahyuM ke, "koI prakAre videzamAM mAre ekalA javuM, te sarvathA a mukta che. tAro sAtha to mArAthI cheDAya ja nahiM. kayAMIka ekalA nivAsa karatA mane koI jANI jAya. tane choDIne gamana karavuM, te atyAre mArA mATe atiduSkara che." tyAra pachI gAmamAM praveza karIne koIka kulaputranA ghare sAravAra karavA seMge, vaidyane mUlya ApavA mATe sau senA mahero tene ApI. maMtriputre tenI zUravIratA udAratA jANuM ane ApelI sonAmahora paNa grahaNa karI. rAjaputramAM kRpaNabhAva nathI-ema nirNaya karyA pachI te ja kSaNe maMtriputre kahyuM ke-"mArA phUlanI vedanA zAMta thaI che, to have ApaNe baMne sAthe ja cAlIzuM." keme karI kumAra rAjya pAmyo ane maMtriputra bhego pAmyo. jema maMtriputre pAriNamikI buddhithI rAjaputranI parIkSA karI ane tene anusaryo, to kAlakame bhoge paNa meLavyA. gAthA akSarArtha--amAtyaputranA udAharaNamAM rAjavArasadAra putra sAthe maMtriputra dezATana karavA nIkaLyo. ziyALanA zabdane pArakhanAra eka nimittiyAne bheTo thayo. rAtre koI devakulamAM seve sUtelA hatA, tyAre ziyALanuM rudana thayuM. nimittiyAe tenA phalAdezamAM hakIkata jaNAvI. pharI paNa ziyALe zabda karyo. khoTuM jaNAya che. maMtriputre vicAryuM ke, "rAjaputra kRpaNa ke udAra che? " tenI parIkSA mATe maMtriputra kapaTathI glAna banya. rAjaputre vaidanI cikitsA vagere mATe se senAmahoranuM dAna karyuM. tenA audAryanA vartanathI prabhAvita thayela maMtriputra "have lagAra mane ArAma thayo che ema kahI sAthe ja gamana karyuM. (138). cANakaya-kathA pAmara lokonA manane AnaMda ApanAra caNaka nAmanA gAmamAM caNI nAmane brAhmaNa jaina zrAvakadharma pALato hato. samagra puruSanAM samagra lakSaNa jANanAra evA AcArya bhagavaMta tenA ghare padhAryA. kaI prakAre vihAra na karavAnA saMjoge tene tyAM rokAyA hatA. tenA ghare dADhA ugelI hoya te putra janmyo. tene gurunA caraNamAM page lagADyo, tethI ekadama ema bolI javAyuM ke, "A rAjA thaze ema jANIne pitA vicAravA lAgyA ke, "mArA zrAvakanA ghare janmele rakhe rAjA thaIne durgati pAme." eTale pelA ugelA dAMta dADha ghasI nAkhyA ane AcAryane te pramANe jAte ja kahyuM. jene je prakAre thavAnuM hoya che, tene te pramANe ahiM ja sarva thAya che." e pramANe manamAM vicArIne jaNAvyuM ke, rAjAnA pratinidhi sarakho je-rAjA Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pariNAmikI buddhinAM udAharaNa, cANakyanI kathA. [ 149 samAna ja thaze. e pramANe AcArya bhagavaMte kahyuM. caNiputra hovAthI tenuM "cANakya" evuM nAma sarvatra prasiddhine pAmyuM. sArAM lakSaNo dhAraNa karanAra e te anukrame mATe thavA lAgyA. bAlabhAva pUrNa thayA pachI teNe vidyAnAM sthAne abhyAsa karyo. zrAvakapaNuM pAmya, bhavathI nirveda-vairAgya pAmyo, tene anurUpa atibhadraka brAhmaNavaMzamAM janmelI eka kanyAnI sAthe teNe lagna karyuM. saMtoSathI AnaMdita manavALe te raheto hato. niSphara pApakA choDavA haMmezAM ughukta raheto hato. have kaIka samaye tenI bhAryA piyaramAM lagnotsava-prasaMge gaI hatI. ghaNuM lAMbA samaye bIjI paNa sneha rAkhanArI bahene A velI hatI, paraMtu teo samRddhizALI kuLamAM paraNAvelI hovAthI suMdara kiMmatI sArA alaMkArothI alaMkRta thayelI zobhA pAmatI hatI. "kharekhara vaibhava jene cAlyo gaye heya, tevAne pitAnI patnI paNa choDI de che." sarvAge apUrNa evI amAvAsyAnI rAtri caMdra sAthe saMbaMdha kare kharI?' e vacanane anusarIne tenA sarva parivAre cANakyanI patnIne nirdhana pativALI havAthI khUba apamAnita karI. samRddhizALI bahene gRhadevatAnI jema puSpa, tabala, vastra, zaNagAra AdithI potAnA zarIrane suMdara banAvIne prasaMge prasaMge AnaMdathI bhramaNa karatI hatI. "eka mAtA tathA eka pitA hovA chatAM paNa huM temanAthI parAbhava pAmI "jagatamAM eka vaibhavane cheDIne bIje koI padArtha vallabha heto nathI. A pramANe hRdayamAM maravAnuM duHkha dhAraNa karIne cANakyane ghare pAchI AvI, tyAre rudana karavA lAgI. ati AgrahathI pUchayuM, tyAre teNe banele vRttAnta kahyo. duniyAmAM strIne parAbhava asahyA che. tethI tarata ja te dhana zedhavA mATe taiyAra thaye. te vakhate pATaliputramAM naMdarAja brAhmaNone dakSiNa Apato hato. te tyAM gayo, tyAre pahelAM thayelA kama sara naMda rAjAonAM sarva Asano kArtika amAvAsyAnA divase niyata karI sthApana karyA hatAM. temAM je prathama Asana hatuM, tyAM tevA prakAranI lagnazuddhi hatI, te dhArIne te ekadama te upara besI gayo. to eka siddhaputre kahyuM ke-"AvelA A brAhmaNe naMdanA vaMzanI sarva chAyAne pagathI cAMpIne AkamI che." eTale dAsIe tene kahyuM ke, "he bhagavaMta ! tame bIjA Asana upara bese." "bhale tema thAo--ema kahI tyAM pitAnI kuMDikA(kamaMDaLa)nI sthApanA karI. trIjA Asana upara daMDa sthApyA, cothA upara gaNeriyA, pAMcamA upara brahmasUtra, e pramANe ghaNAM Asanone rekatA te brAhmaNane dhIThe jANI apamAnita karI vidAya karyo. haju dezAntaramAM javA mATe prathama paganuM maMDANa karuM chuM, tyAM Ama thayuM. te samaye nirbhaya thaI niHzaMkapaNe ghaNA loko samakSa te ema kahevA lAgyuM ke-"keza ane sevakothI jenuM mULa majabUta che, putra ane patnIothI jenI zAkhAo vRddhi pAmelI che-evA naMdarAjAne, jema ugravAyu moTA vRkSane ukheDI nAkhe, tema huM tenA rAjyanuM parivartana karIza." tyAra pachI nagaramAMthI nIkaLIne rAjapada-gya puruSanI zodha karavA lAge. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ] upadezapaH-anuvAda kAraNa ke, pahelAM sAMbhaLyuM hatu ke, 'huM khiMkhAMtarita-rAjA nahiM, paNa rAjA samAna adhikAravALA thavAneA chuM.' pRthvImaMDalamAM paribhramaNa karatAM karatAM cANakaya meArASaka nAmanA gAme pahoMcyA, teA parivrAjakanA veSane dhAraNa karanAra tene dekhI naMda rAjAnA putranA vaMzamAM thayela ane te gAmanA adhipatinI putrIne caMdra-pAna karavAnA dAlA thayeleA ke, jene kAI pUrNa karI zakatA na hatA. dAhalA koI prakAre pUrI zakAtA na heAvAthI tenA mukha-kamaLanI kAMti jhAMkhI paDI gaI, atyaMta mlAna zarIravALI mAtra have jIva javAnA bAkI hatA-evI viSama sthiti prApta karI hatI. bhikSA khALatA hatA, te samaye gAmanA adhipatie sarva hakIkatapUrvaka pUchyuM' ane jaNAvyuM ke, jo A prathama khAlakane mane Ape, te tene cadrabiMbanu pAna karAvuM, ' teoe A vAtane svIkAra karyA, kharAkhara pUrNimAne divasa AbyA, eTale meTA paTamaMDapa karAvyeA, tenA madhyabhAgamAM chidra karAvyuM, je je rasavALAM jyeA che, te sarva ekaThAM karI tene dUdha sAthe meLavI kSIra banAvI thALamAM pIrasI. cadranA prakAza maDapanA chidramAMthI kharAkhara thALamAM paDatA hatA. jANe sAkSAt caMdra ja na hoya, tema dUdha bharele thALa gAThabyA hatA. pelI strIne melAvI ane kahyuM ke, he putra! A cadrane jo ane tenuM pAna kara, jema jema pAna karavA lAgI ane dUdha ochu thavA lAgyuM, tema tema ma`Dapa upara beThelA gupta puruSa te chidrane DhAMkatA hatA. jyAre samagra dUdhapAna karyuM, eTale samagra chidra DhAMkI dIdhuM. pelI dAhalAvALI strIne caMdrapAna karyAne pUrNa satASa thayA ane khAtrI thaI ke, 'me... caMdrabiMbanu pAna karyuM.' dohaleA pUNu thavAthI tene putra janmyA. caMdranuM pAna karavAnA kAraNe tenuM nAma 'caMdragupta'' pADyuM. rAjapadane anurUpa vartanavALuM te dararAja ema vRddhi pAmatA hatA. jyAre dhananA arthI cANakaya samagra pRthvIma`DalamAM bhramaNa karatA hatA. vaLI tevA prakAranA pata, khANa vagere sthAnAmAM catura buddhithI rUpuM, sAnu, ratnArdika ki`matI vastuo ane auSidhaonI zeAdha karatA hatA. kAIka divase te caMdragupta bALaka bIjA bALakAnI sAthe rAjanItithI ramatA hatA ane kahetA hatA ke, 'huM rAjA chuM, tame mAge te ApuM e bALaka chatAM upakAra karavAmAM tatpara hatA. A samaye cANakaya tyAM AvI caDyo ane ramatA te bALakane joyA ane kahyuM ke, amane paNa kaI dakSiNA ApeA.' tyAre bALake mArgamAM jatI gAyAne anulakSIne kahyuM ke-'A gAye le' are! eneAkeAI mAlika mane nahi mAre ? ' caMdragupte kahyuM ke, A pRthvI vIralAkAe bhegavavA cAgya che, paraMtu para parAthI vArasAmAM maLelI nahi." A sAMbhaLI cANakaye jANyuM ke, * AnI khelavAnI vacana-paddhati kAlAnusAra yathArtha che. pUchyuM ke, A putra kAnA che ? " tA ke, * kAIka parivrAjakanA.' eTale cANakaye kahyuM ke, 'e parivrAjaka huM pAte ja chuM". 'cAleA ApaNe jaIe, huM tane rAjA banAvIza '-ema kahI te ane tyAMthI palAyana thayA. keTalAka " Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pariNAmikI buddhinAM udAharaNa, cANakya, caMdraguptanI kathA. [ 151 vagara keLavAyelA lekae ekaThA maLIne kusumapura nagarane gherI lIdhuM, paraMtu naMdarAjAe thoDA sinya- parivAravALA tene ekadama palAyana karAvyo. samaya samajanAra cANakya caMdraguptane eka kamalapatra mastaka-pradeza DhAMkavA mATe ApyuM ane padmasarovaramAM tene maka. evI rIte savAramAM saMtADyo che, jethI tene aMdara koI jANe ke dekhI na zake. pote jaMgala jaI sarovaranA kinAre zAca karavA lAgyuM. jyAre koIe pUchyuM ke, "are! ahIMthI cANakya kyAM gaye ? tenuM svarUpa jANe na jANato hoya, tema ajANyo banI kahyuM ke, te kayArane ya AgaLa cAlyo gaye." bIjA AcAryo ema kahe che kesarevarane kinAre te cANakya jAte bebI banIne vastro dhAvA lAgyA. pradhAna azvanA upara ArUDha thayelA eka azvasvAre mArgamAMthI najIka AvIne dhobIne pUchyuM kecaMdragupta kayAM che?" tyAre samayabalane vicAra karIne kahyuM ke, "caMdragupta A taLAvanA madhyabhAgamAM rahe che ane cANakya te kakSArane ya palAyana thaI gayA che. pilA adhasvAre paNa gheDo tenA hAthamAM saMkhyA ane taravAra bheAMya para mUkIne jeTalAmAM pANImAM praveza karavA mATe te kapaDAM utAre che ane kaMcuka nIce mUkyA, eTalAmAM tenI ja taravAra laIne cANakya te azvasvArane marma pradezamAM ho, jethI te mRtyu pAye ane e ja azva upara caMdraguptane sarovaramAMthI bolAvI besAryo ane pote paNa te ja ghoDA upara besI AgaLa cAlyo jAya che, tyAre keTaleka mArga kapAyA pachI cANakya caMdraguptane pUchayuM ke-"je vakhate verI puruSane meM tane batAvyo, te samaye mArA viSayaka tane manamAM ze abhiprAya A ?" (50) pratyuttara ApatAM caMdragupta jaNAvyuM ke, "Arya vaDila puruSe sarva bhadra ja kArya kare ane te ja hita jANe ane kare." cANakyane have khAtrI thaI ke, "Ane mArAmAM pUrNa vizvAsa che." have kaIka samaye sudhAvedanA anubhavatA candraguptane gAmanI bahAra sthApana karIne kaIka gAmamAM tenA bhojana mATe gayo. gAmamAM jatAM bIka lAge che ke, kadAca naMda narendrane koI mANasa mane jANI jaze, to pakaDI leze." gAmamAM jatAM eka taratanA jamelA ane bahAra jatA eka brAhmaNane dekhe. tenuM peTa phADIne aMdara taratanI khAdhelI dahIMnI gheMza je hajI tAjI ja hatI, paNa viNasI na hatI, tene kADhI jamADyo ane pachI bIjA gAme pahoMcyA. rAtre bhikSA mAgavA mATe cANakya eka DozIne tyAM gaye. tenA gharamAM moTA thALanI aMdara ghaNA chokarAne eka sAthe besIne khAvA mATe rAba pIrasI. temAM eka capaLa chokarAe vacamAM hAtha nAkhe, jethI dAjhaLyo ane rudana karavA lAgyA. DosIe tene Thapako ApatAM kahyuM ke, "tuM cANakya je mUrkha jaNAya che. cANaye gharaDI DosIne kAraNa pUchayuM, te teNe kahyuM ke, "pahelAM paDakhe ThaMDI paDI hoya, te khavAya, tyAra pachI vacalI ThaMDI thAya, tyAre rAba khavAya." tyAre cANakya samaje ke, prathama paDakhAnAM-cheDAnAM gAme svAdhIna karyA pahelAM vacalA gAme svAdhIna karI zakAtA nathI. vacaluM kusumapura tyAre ja svAdhIna karI zakAya ke, je paDakhAnA-cheDAnA AsapAsanAM gAmo prathama svAdhIna karAya to. tyAra pachI te Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] upadezapada-anuvAda cANakya himavAna paryaMtanI taLeTI pAse gayA. tyAM parvataka nAmanA rAjA sAthe gADha maitrI bAMdhI. tene kahyuM ke, * samaya Avaze, tyAre pATaliputramAM noMdarAjAne svAdhIna karIzuM, jitIzuM eTale sarakhA bhAge ane vahe'cI laIzuM.' tyAra pachI tarata ja prayANu Aralyu. ane nagara, gAma vagere sthaLamAM niyama pramANe zakAtA rokAtA ane svAdhIna karatA karatA AgaLa vadhyA. eka jageA para eka nagara svAdhIna thatuM nathI. sajjaDa puruSArtha karavA chatAM paNa kema paDatuM nathI ? tethI e parivrAjaka sanyAsIe aMdara jaIne tapAsa karI, te keTalIka vastue tapAsatAM tyAM pArvatInA rUpa sarakhI IndrakumArInI mUrtie dekhI. tenA prabhAvanA kAraNe te nagara kaI prakAre svAdhIna thatuM ke paDatuM nathI. kapaTathI te mUrtio khaseDAvI ane magAvI lIdhI-eTale te nagara tarata ja svAdhIna thayuM. tyAra pachI pATaliputrane ghero ghAlyA ane meATu yuddha jAmyuM. te A pramANe-- koIka sthAne tIkSNa bhAlAe phUMkAtAM hatAM, kAika sthAnamAM ghaNA leAkane sahAra karanArAM yaMtrAnA samUho phekAtA hatA, kayAMka nagaranA leAkeAe banAvarAvelA vizALa daravAjAnAM kamADA kaThina kuhADAnA prahArathI sakhta tADelA bhAMgI gayAM hatAM. yamarAjAnI jIbha sarakhI zakti (nAmanAM hathiyArA) jyAre zaktivALA parAkramI puruSonA hAthathI cheDavAmAM AvatI hatI, tyAre aneka zatrujanA upara paDatI hatI ane tee tarata ja yamarAjAnA purANAe manatA hatA. moTA parvatanA zikhara sarakhAM UMcAM evA kATanAM zikhare vIjaLI paDavAthI jema tema dharaNI upara-nIce paDatAM hatAM. kAna sudhI khe'celA dhanuSada DathI cheDelI khANazreNie khaMnenA sainyAnA manuSyeAnA prANAne pralaya pamADanArA thAya che. vividha prakAranA AkArane dhAraNa karanArA killAe khaMDita thaI paDI jAya che. sekaDA suragA khAdAya che, patthara sarakhAM zastro ane pASANAnA DhagalAe paDe che. AvA prakAranAM yuddha cAlatAM hatAM-ema keTalAka divasA pasAra thayA, pachI naMdarAjAnuM sanya bhagna thayuM ane naMdarAjAe 'dha dvAra mAgyuM. tyAre kahyu ke, 'eka rathathI tamArAthI jeTalu' laI jaI zakAya, teTaluM grahaNa karo. ' eTale na`darAjA e bhAryAo, eka kanyA ane keTaluMka dhana grahaNa karIne jyAM nagara-daravAje paheAMcyA; eTalAmAM kanyAnI ghaNA vilAsavAnI dRSTi caMdragupta upara paDI. pitAe tenI sAthe javA anumati ApI. jeTalAmAM kanyA ratha upara caDavA lAgI, eTalAmAM caMdragupta saMbadhI je ratha hatA, tenA nava ArA kSaNavAramAM bhAMgI gayA-eTale caMdramukha sarakhA caMdragupta plAna mukhavALA thayA. cANakaye tene kahyuM ke, * tene rathamAM caDatI rAka nahiM. kAraNa ke, nava pATa-paraMparA sudhI tArA vazamAM sphurA 1 dha dvAra sthAnika rAjA mAge, tyAre pAte eka rathamAM jeTaluM samAya teTaluM dhana vagere sAmagrI ane peAtAnA svajane laIne jAya tA, tene niyapaNe bahAra lai javA devAya che. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pariNAmikI buddhinAM udAharaNa, cANakya, caMdraguptanI kathA [ 153 yamAna sattvavALA rAjapuruSe rAjya karaze. nagaranA madhyabhAgamAM gayA pachI rAjyanA be bhAgo sthApana karyA. ahIM naMdanA mahelamAM naMdarAjAnI eka viSabhAvita dehavALI, sparzaviSavALI (jheravALI) kanyA hatI. (75) te parvatarAjA pAse gaI, tene paNa paraNavAnI IcchA thaI, te tene arpaNa karI. vivAhavidhi zarU karyo, tyAre agni pragaTAvyo ane jyAre parvatarAjAne kanyA sAthe hastameLApa (vakhate) sparza karAvyo, tethI rAjAnA zarIramAM ugra viSa vyApI gayuM. "he mitra! huM marI jAuM chuM, mATe teno prati. kAra kara" caMdragupta jyAM tene Adara karavA taiyAra thayo, eTale cANaye bhayaMkara bhakuTI caDAvI aTakAvyuM. tarata ja caMdragupta pAcho vaLe ane pele parvatarAja viSakanyAnA sparzanA jherathI mRtyu pAmyo. eTale have baMne rAjya sukhethI tenI mAlikInAM thayAM. have naMdarAjAnA parivAranA puruSo caMdragupta pAsethI AjIvikA na meLavavAthI te ja nagaramAM vAraMvAra corI karavA lAgyA. (80) have cANakya eka sakhata cora pakaDanAra AkarA puruSane zodhato hato, tyAre nagara bahAra paribhramaNa karatAM karatAM teNe eka naladAma nAmanA kalikane dekhe. te jyAre pitAnuM ghara banAvato hato, tyAre tenA putrane ghImela sarakhA tIrNa mukhavALI kIDIoe DaMkha ApyA. eTale tenA upara naladAma atyaMta krodhe bharAyo ane te kIDIonuM mULa-utpattisthAna kyAM che? tenuM dara kizathI khodIne agnidAnathI sarvathA bALI nAkhyuM ke, "have pharIthI navI kIDIo utpanna na thAya." cANakya vicAryuM ke, "AnA karatAM bIjo koI mArA citavelA kArya mATe samartha nathI." e pramANe tridaMDI cANaye te naladAmane rAjA pAse bolAvyo ane kusumapura nagaranuM rakSaNa karanAra pada arpaNa karyuM. teNe vizvAsa pamADelA corI karanArA kuTuMbane jhera bheLavelAM bhejana ApIne samagra kuTuMba sahita temane mArI nAkhyA. AkhuM nagara cerI vagaranuM karyuM. bhikSukapaNamAM je gAmamAM bhikSA meLavI na hatI, te gAmamAM cANakya pitAnI AjJA tIvaNapaNe pravartAvavA Icchato hate. tyAM AvA prakAranI AjJA ApatuM ke, "vAMsanA jhuMDane pharatI AMbAnA vRkSanI vADa karavI." AvI AjJAthI gAmaDiyAo vicAravA lAgyA ke, "A kema cagya gaNAya? rAjakulane A hukama hoya nahiM, mATe vAMsa kApIne AMbAnA vRkSanI vADa banAvIe." ema vADa banAvI. viparIta AjJA karanArano doSa ubho karIne daravAjA baMdha karIne bALaka-vRddha sahita AkhuM gAma catura buddhivALA pApI cANaye bALI mUkyuM. rAjyane bhaMDAra bharavA mATe jugAra ramavAnA egika pAsAothI darekane jitane ghaNuM dhana ekaThuM karyuM, te hakIkata AgaLa kahelI che. have te vAta junI thayelI hovAthI keSanI vRddhi karavA mATe bIjo upAya cANakya vicAravA lAgyo, tyAra pachI nagaranA pradhAna puruSone bhajana-samAraMbhamAM bolAvI bhojana ane madirApAna karAvyAM. teo jyAre madirApAna karI matta banI bhAna gumAvyuM, tyAre ekadama nAca karavA lAgyA, tathA gIta gAvA lAgyA. te A kAme dhruvaka kahevA lAgyA. prathama cANaye A pramANe kahyuM ke, "mArI pAse be bhagavA raMganAM vastro che, suvarNamaya kuMDikA 20 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 ] upadezapada-anuvAda (kamaMDala) ane tridaMDa che, tathA rAjA mArA AdhIna che. A vAta para mAruM eka holaka bajAva." ghaNe vepAra karI akhUTa dhana meLavanAra bIje kaI IrSALu dhanika tevI ja rIte nRtya karavA lAgyA ane gAto gAto ema bolavA lAgyo ke, "madonmatta hAthInA tarata janmelA bALahAthI eka hajAra jana sudhI cAle, ene dareka pagale lAkha lAkha (te vakhatanuM calaNI nANuM) mU kuM, eTaluM dhana mArI pAse che, e vAta upara holaka vagADo." vaLI tenAthI caDiyAto koI atitIvra IrSAthI pUrNa dhanapati nRtya karo ane gAto gAte potAnA manamAM rahele gupta sadabhAva A pramANe bAlIne pragaTa karavA lAgyA ke, "eka ADhaka pramANa vAvelA talamAMthI navA utpanna thayelA aneka seMkaDo pramANa talanA dareke dareka tala upara lAkha lAkha pramANe nANuM goThavAya, teTaluM ghana mArI pAse che, to mAruM hAlaka bajA." A AgaLa karelI uddaghoSaNAne sahana na karato bIje kaI nRtyAraMbha karI gIta gAtAM gAtAM ema kahevA lAgyo kenavA varSAkALamAM parvatanI nadI zIvra vahetI hoya, te nadInAM pANI khALavA mATe eka divasanA maMthana karelA mAkhaNathI pALI baMdhAya eTaluM mArI pAse gadhanage kuLa che, A vAta upara mAruM eka holaka vagADa." jAtivaMta uttama avono saMgraha karanAra uco huMkAra karatA karatA bIjA eka abhimAnI dhanapatie nATya karatAM ane gIta gAtAM ema gAyuM ke, "jAtivaMta anA eka divasanA janmelA (100) bALa aonA keza vaDe karIne AkhuM AkAza DhAMkI dauM, eTaluM mArI pAse adhadhana che, A vAta para mArA nAmanuM holaka vagADa.' dhAnyathI bharapUra kekAgAravALe abhimAna parvata upara ArUDha thayela kaI dhAnya-dhanapati sArI rIte nRtya karatAM gIta gAtAM gAtAM ema bolavA lAgyo ke mArI pAse zAliprasUtikA ane gadaMbhikA nAmanAM be rano che, tene jema jema chedIe tema tema dhAnya pAke che. ATaluM mArI pAse dhana che. mATe A vAta upara mArA nAmanuM holaka vagADo." vaLI bIjA koI saMtoSI ane tethI ja atizaya sukhIpaNuM pAmelA gRha maMdagatie nRtya-gIta karatAM A pramANe subhAvita gAyuM. "saMsAranA viSaye tarapha mArI mati zuSka-vairAgyavALI thaI che-matinI ujajavalatAthI haMmezAM sugaMdha che. mArI IcchAnusAra vartanArI ane mAryA che, pravAsa karavo paDato nathI, mAthe devuM nathI ane eka hajAranI mArI mUDI che, to mAruM helaka vagADo." -A pramANe yuktithI dareka dhanapationI prauDha saMpatti jANIne yogyatA pramANe sarve pAsethI dhana mAgIne rAjyabhaMDAramAM ghaNo dhana-saMcaya karyo. ahIM hale, gole, vasule evAM vacano nIca pAtranAM saMbhASaNamAM hoya che, paraMtu ahiM je kahela che, te to vAjiMtra Dholaka tarIke samajavuM. cANakya A pramANe rAjyanI ciMtA rAkhato hato ane caMdragupta rAjA rAjya pAlana karato hato. have kaIka samaye bhayaMkara dukALa paDyo. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pariNAmikI buddhinAM udAharaNa, cANakya, caMdraguptanI kathA [ 155 te samaye saMbhUtivijaya nAmanA guru vRddhAvasthAnA kAraNe te ja nagaramAM sthiravAsa karIne rahelA hatA ane pitAnA ziSyane samudrakinArA paranA sthAne mokalyA. navA AcAryane jyAre AcArya mahArAja maMtra, taMtra bhaNAvatA hatA. te samaye be nAnA sAdhuo najIka sevAmAM hatA. teo baMne te maMtra-taMtra jANI gayA, teone je ke mokalI to ApyA hatA, paraMtu guru viraha teo sahana karI zakayA nahiM, jethI zeDo mArga kApyA pachI teo baMne pAchA vaLyA. bAkIne sAdhu-samudAya nakakI karelA sthAne pahoMcI gaye. ahiM saMbhUtivijaya guru mahArAja duSkALa samayanA kAraNe zrAvakAdinA gharomAM jAte ja bhikSA levA jatA hatA, prAsuka ane eSaNIya-kape tevI nirdoSa bhikSA pramANe peta ja lAvatA hatA. pahelA ziSyane AhAra ApI bAkI je kaMI rahe, teTalo ja parimita alpAhAra pite letA hatA. eTale vRddhAvasthA sAthe ocho AhAra letA hovAthI temanuM zarIra ghaNuM durbala paDI gayuM. temanA AvA durbala zarIrane dekhIne te baMne ziSyo vicAravA lAgyA ke, ApaNe ahiM pAchA AvyA te ThIka na karyuM. kAraNa ke, ApaNe AvIne guru mahArAjane bhAre paDyA. ApaNe temane gADha parezAna pamADanAra banyA. te have bhojanane bIje kaI mArga apanAvIe. adazya karanAra evuM aMjana teoe A kyuM. gurune kahyA ke jaNAvyA vagara caMdraguptanA bhojanasamaye aMjana AMjIne rAjamahelamAM evI rIte praveza karyo ke, koI puruSe teone na dekhyA. teo baMnee rAjA sAthe tyAM sudhI bhojana karyuM ke, jyAM sudhI dharAyA. A pramANe dararoja teo bhANAmAMthI pUratuM bhajana adazyapaNe karI jatA hatA. have rAjA dararoja bhUkhe raheto hovAthI zarIre dubaLa paDI gayo, eTale cANakya pUchyuM ke, "zA kAraNathI ?" to ke samajI zakAtuM nathI ke bhANAmAMthI mAro AhAra kaI harI jAya che? mArA bhAgamAM te ghaNo a95 AhAra bAkI rahe che. tyAre cANakyanA manamAM vitarka thayo ke, atyAre A samaya suMdara nathI. to kaIka adazya banI AnA thALamAMthI bhejana khAI jAya che. te jANavA mATe bhojanazALAnA AMgaNAmAM ITonuM cUrNa pAtharyuM. (12) bIjA divase praveza karatA hatA, tyAre tenAM pagalAM ane pagalAMnI paMktio dekhI, paNa te baMne dekhAtA nathI, eTale dvAra baMdha karI mUMjhavanAra dhUmADo utpanna karyo. eTale AMkhamAMthI azrujaLa nIkaLavA lAgyuM ane AMkhamAM AMjeluM aMjana paNa sAthe nIkaLI javA lAgyuM, eTale te baMne nAnA sAdhuo pragaTa thayA. temane cANakya joyA, eTale tene zarama AvI ane upAzraye mokalI ApyA. rAjAe kahyuM ke, "A sAdhuoe mane vaTalAvI nAkhe che" ema jugupsA karavA lAgyA. tyAre udabhaTa bhUkuTIthI bhayaMkara dekhAtA bhAlatalavALA cANakya rAjAne kahyuM ke, 'tuM kRtArtha thaye, kharekhara Aje tuM vizuddha vaMzamAM janmyA che ke, bAlyakAlathI pAlana karelA vratavALA sAthe te bhejana karyuM. have guru pAse jaIne ziSyane upAlaMbha Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ] upadezapada-anuvAda ApatAM cANakya kahyuM, tyAre gurue paNa cANakyane kahyuM ke, "tamArA sarakhA zAsanapAlake hevA chatAM A sAdhuo sudhAthI pIDAIne nirdhamaM bane ane AvA AcAravALA thAya, te sarva tamAro ja aparAdha che, paNa bIjAne nahiM. eTale te page paDIne kSamA mAgavA lAgyo ke, "mArA A eka aparAdhanI kSamA Apo." havethI pravacananI sarva ciMtA huM karIza." lekanA manamAM camatkAra thayo ke, "cANakya kadApi Avo namra thaIne aparAdhanI kSamA mAge khare ?" have "ghaNuM lekone virodha pAmelA rAjAne rakhe koI jhera khavarAvI de" tethI khabara na paDe tevI rIte tenA zarIramAM jherane bhAvita karavA lAgyo ke, jethI tene dujene jherano prayoga kare, to paNa te jhera parAbhava karanAra na thAya. (130) dararoja cANakya pAse rahelo hoya tyAre ja rAjA bhajana kare, keIka divase koI paNa prakAre bIjA kAryamAM rokAyelA hovAthI rAjAnA bhajana-samaye tenI gerahAjarImAM garbhavatI rANIo sAthe besI bhojana karavA IcchA karI. A bhajanamAM jhera che, tene paramArtha na jANanAra atipremathI parAdhIna banelA rAjAe pitAnA thALamAMthI rANIne eka kaLiye Aye, jeTalAmAM rANIe jheravALo koLiyo khAdho ke tarata bhAna gumAvyuM ane paravaza banI gaI. A vAta cANakyane jaNAvI, eTale te utAvaLe pagale AvI pahoMce. udaramAM rahelA garbhane haju kaMI harakata AvI nathI-ema mAruM cokkasa mAnavuM che-eTale te kALe karavA yogyamAM dakSa evA cANakya zastra grahaNa karIne tarata peTanI nasane vidAraNa karI ghaNe pAkIne taiyAra thayelo garbha hAthathI grahaNa karI lIdhuM ane junA ghIthI bharelA bhAjanamAM tene rAkhIne jIvADyo. anukrame zarIra puSTa thavA lAgyuM. tenA mastaka upara jheranuM bindu lAgeluM hovAthI tenuM "bindusAra" evuM nAma sthApana karyuM. garbhamAM rahelAne ja bahAra kADhelo hovAthI tene rUMvADAMno udagama na thayo. kAle karIne caMdragupta maraNa pAme, eTale te bindusArane rAjA karyo. AgaLa uthApana karelA naMdarAjAnA subaMdhu nAmanA eka maMtrIe cANakyano te aparAdha ubho karIne A navA rAjAnA kAna bhaMbheryA ke-"he deva ! jo ke Apa mArA pratye kRpAvALI vikasita daSTithI jotA nathI, chatAM paNa ApanuM hita amArA aMtaramAM vaseluM hovAthI Apane satya hakIkata jaNAvavI ja paDaze ke, "A cANakya maMtrIe ApanI mAtAnuM udara cIrIne tene maraNa pamADI, te AnAthI bIjo kayo dhirI hoI zake?" ema sAMbhaLIne kopa pAmelA rAjAe pitAnI dhAvamAtAne pUchyuM, teNe paNa tema kahyuM, paNa mULathI AkhI banelI hakIkata na kahI. samaya thayo, eTale cANakya Avya, rAjAe paNa tene dekhIne bhAlAlanI bhrakuTI caDAvI, dha mukhavALA banI mukha pheravI nAkhyuM. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) pariNAmikI buddhinAM udAharaNa, cANakya, caMdraguptanI kathA [ 157 "arere! have jIvanane Are pahoMcelA mane Ama rAjA parAbhava kema karate haze?" ema vicArI cANakya pitAnA ghare gayo. gharanA sArabhUta padArtho putra-pautrAdi svajanavargane ApIne catura buddhivALA maMtrIe vicAryuM ke, "mArA padanI saMpatti prApta karavAnI IcchAthI kaIka cADiyAe phariyAda karIne rAjAne mArA para kopavALA banAvyo che. have tevA prakAranI yojanA goThavuM ke, "bicAro lAMbA kALa sudhI duHkhamAM sabaData jIvana vItAve." tyAra pachI zreSTha gaMdhavALA manahara padArthone bheLA karI, tenuM cUrNa taiyAra karyuM. eka dAbaDImAM bharI temAM eka lakhela bhejapatra mUchyuM ke- A zreSTha sugaMdha saMdhyA pachI je kaI Indriyane anukULa viSayenuM sevana karaze, te yamarAjAne paraNe thaze." vaLI zreSTha vastra, AbhUSaNa, vilepane, suMdara zayyAo, divya puSpanI mALAo, snAna, zRMgAra Adi paNa je karaze, te paNa tarata mRtyu pAmaze." A pramANe aMdara mUkelA sugaMdhI vAsanuM svarUpa jaNAvanAra bhAjapatrane vAsanI aMdara nAkhIne e DabI nAnI maMjUSA-peTImAM sthApana karI. tene paNa moTA paTArAmAM sthApana karIne ghaNA khIlAthI majabUta karI ane oraDAnA dvAranI sAMkaLe baMdha karI upara majabUta tALuM lagAvyuM. (150) tyAra pachI samagra svajana lokone khamAvIne tema ja temane jinendranA dharmamAM jeDIne gAma bahAra araNyamAM gokuLanA sthAnamAM IginI-maraNa aMgIkAra karyuM. jyAre dhAvamAtAe subaMdhu maMtrInuM kAvatru jANuM arthAt "A cANakya pitAthI paNa adhika hitakArI hato"--ema rAjAne jaNAvyuM ane kahyuM ke, "tene parAbhava kema karyo?" to ke mAtAne vinAza karanAra hovAthI, te dhAvamAtAe kahyuM ke, "je teno vinAza karyo na hatuM, te tuM paNa Aje hAjara na hatuM. je kAraNa mATe tArA pitAne viSamizrita bhojana dararoja cANakya khavarAvatuM hatuM, tene eka keLiye tArI mAtAe khAdho, tuM garbhamAM rahele hato. viSa vyApI javAthI devI to maraNa pAmelAM hatAM ja, tenuM maraNa dekhIne mahAnubhAva cANaye mAtAnA peTane chUrikAthI vidAraNa karI tene bahAra kADhyo. kADhavA chatAM paNa mastaka upara jheranuM bindu lAgI gayuM hatuM. mezanA varNa sarakhuM zyAma jhera bindu lAgeluM hovAthI he rAjana! tuM bindusAra tarIke oLakhAya che. e sAMbhaLIne mahAsaMtApane pAmele te sarvavibhUti sahita ekadama cANakyanI pAse pahoMce. bakarInI sUkAyelI lIMDIo upara beThelA, saMga vagaranA te mahAtmAne dekhyA. sadarathI vAMravAra khamAvIne kahyuM ke, "nagaramAM pAchA cAle ane rAjyanI ciMtA karo tyAre cANakya kahyuM ke, "meM te jiMdagI paryata mATe anazanane svIkAra karyo che. have saMsAranA samagra saMgane sarvathA meM tyAga karyo che. cADI khAvAnA kaTavipAko jANanAra cANaye te vakhate rAjAne subaMdhunuM kAvavuM thayuM, te saMbaMdhI lagAra paNa vAta na kahI. have bhAlatala para be hAtha joDI subaMdhue rAjAne vinaMti karI ke, "he deva! je Apa mane AjJA Apo, te anazana vratavALA maMtrInI huM bhakti karuM" rAjA potAnA Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 ]. upadezapada- anuvAda sthAne gayA eTale AjJA pAmelA tuccha buddhivALA subaMdhue dhUpa saLagAvI tene aMgAro bakarIonI lIDIo upara jANI joIne nAkhyo. lekanI aMdara zuddha lezyAmAM vartatA cANakyanI najIka saLagate saLagato karISAgni pahoMce. AvA samayamAM cANakya dharmadhyAnamAM sajajaDa ekAgra cittavALo banyo ane lagAra paNa pitAnA dhyAnathI calAyamAna na thayo. anukaMpAvALo te saLagatA agnimAM baLI rahela hato. "kharekhara te dhanya puruSa che ke, jeo anuttara mohasthAnakamAM gayA che, je kAraNa mATe teo nA duHkhanA kAraNarUpa thatA nathI. amArA sarakhA pApI jIvo to ghaNA prakAranA jIvone upadrava karIne AraMbha-samAraMbhamAM Asakta manavALA thAya che, e rIte pitAnuM jIvana pApamAM ja pasAra kare che. AvA jIvalekane dhikkAra thAo. jinezvaranA vacanane jANavA chatAM meha-mahAzalyathI viMdhAyelA manavALo huM A loka ane paraloka-viruddha vartana karanAre thayo chuM. kharekhara mAruM caritra kevuM che? A bhavamAM ke parabhavamAM meM je kaMI ne duHkha pamADyA hoya, te sarve atyAre mane kSamA Apaje, huM paNa te sarve ne khamAvuM chuM. rAjya karatA hatA, tyAre pApAdhIna thaI je kaI vividha adhikaraNa vagere ekaThAM karyA hoya, te sarvene huM vividha tyAga karuM chuM. te lIMDIonA agnimAM jema jema te dhanyane deha baLato jAya che, tema tema tenAM dUra karmo aMta samaye paNa nAza pAme che. (17) zubhabhAvanAnI pradhAnatAvALa, pradhAna parameSThi-maMtranA smaraNamAM tatpara banele aDola samAdhi pUrNa cittavALe mRtyubhAvane pAmyo. dedIpyamAna dehavALe mahaddhika devapaNe te devalokamAM utpanna thayo. have tenA maraNathI AnaMdita thayelA te subaMdhu maMtrI samaye rAjAne prArthanA karIne cANakano mahela meLavIne tyAM gaye, tyAre gaMdhanI mahekabahalAtI hatI. jenAM dvAra sajajaDa khIlAo ThekIne majabUta banAvyAM hatAM, te jayAM ane vicAryuM ke, "ahiM kamADa kholIne sarva sArabhUta dravya prApta thaI zakaze eTale kamADa toDAvI aMdaranI maMjUSA-peTI bahAra kADhI. tyAra pachI jyAM sugaMdhI vAsadravya sUchyuM, teTalAmAM te bhojapatramAM lakhela vAkya ane teno artha paNa sArI rIte jANyo. tenI khAtrI mATe eka bIjA puruSane te vAsa sUMghADyo. tyAra pachI tenI pAse viSayono bhogavaTo karAvyo, to te manuSya mRtyu pAmyA-e ja pramANe bIjI paNa viziSTa vastuonI khAtrI karI. are re! tuM te maryo, ane mane paNa mArato gaye. A pramANe atizaya duHkhamAM sabaDato jIvavAnI IcchAthI te bicAre uttamamuninI mAphaka pitAnuM jIvana pasAra karavA lAgyA. A viSayamAM cANakyanI A pariNAmikI buddhi ahi samajavI. je kAraNathI A buddhi pAmyo, tethI manoviMchita anazana paNa chevaTe A buddhinA prabhAvathI pAmI zakyA. (178) gAthAakSarArtha- cANakya nAmanA dvAramAM prathama te naMda sAthe vairanA kAraNe vanamAM jaI suvarNAdi dhana upArjana karavA prayatna karavA lAgyA. tyAra pachI rAjya Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ () pariNAmikI buddhinAM udAharaNa, suMdarInaMda-kathA [ 159 yogya puruSanI zodha karatAM mauryavaMzamAM utpanna thayele caMdragupta nAmane bALaka hAthamAM AvyuM. tyArapachI vRddhAnA vacanathI meLavelA upadezathI rehaNa nAmanA parvata para jaI suvarNa utpanna karI parvatarAjAnI sahAyathI pATaliputra svAdhIna karI, caMdraguptane rAjya para besADI AgaLa jaNAvelA upAyathI pharI artha (dhana)ne saMcaya karyo. nagaraloko pAsethI paNa dhana meLavI rAjabhaMDAra bharyo. chevaTe IginImaraNanI sAdhanA karI. -A sarva pAriNAmikI buddhinA baLathI karyuM. (139) 140-e ja pramANe cAlu pariNAmika buddhi viSayamAM sthUlabhadranuM udAharaNa pahelAM vistArathI kaheluM che. tene sukelA vezyAmAM utakaTa rAga hato. pachI naMdarAjAe belAvyA, tyAre lAMbe vicAra karyo ke, jema maMtrIpada svIkAra karavAmAM, te kAryomAM parovAyelo rahuM, eTale bhego nahIM bhegavI zakAya, bhoga mATe rAjyAdhikAranI ciMtA karavI paDe, tenA karatAM cAritra e A loka ane paraloka baMne lokanuM hita karanAra thAya che. tethI te cAritra ja teNe pariNAmikI buddhithI grahaNa karyuM. (140) suMdarInaMda-kathA 141-dakSiNadizAmAM tilakabhUta vaibhavavaMta lokone vilAsa karavAnA sthAnarUpa A sthAna joyA pachI bIjA sthAna jovAnI anicachA karAvanAra evuM nAsika nAmanuM nagara hatuM. tyAM puSkaLa dhana upArjana karela manohara taruNavaya pAmelA nagaralokanA bahumAnavALA padane pAmela e naMda nAmano vaNika rahetA hatA. tene sarvAga suMdara, pitAnA lAvaNyathI bIjA lokone lAvaNyane anAdara karatI nehavALI suMdarI nAmanI bhAryA hatI. jo ke te nagarI mAM lokonAM manane AnaMdita karAvanAra bIjA paNa naMda sarakhA vepArIo hatA, paraMtu A naMda jaNe suMdarInA neha-tAMtaNAthI jakaDAyelo hoya tema kSaNavAra paNa tenA vagara zAMti meLavI zakato na hato. tethI nagaralokoe suMdarInaMda" evA prakAranuM nAma pADayuM. viSaya sevana karatAM temanA divase pasAra thatA hatA. AgaLa naMdanA eka bhAIe pravajyA aMgIkAra karelI, teNe paradezamAM sAMbhaLeluM hatuM ke, mAro bhAI suMdarI patnI viSe atizaya nehavALe che. te have mAre tenI upekSA karI tene dugatigAmI kare te yukta nathI. eTale gurunI rajA meLa vIne te tenA pariNA tarIke tenA gAmamAM AvyA ane utaravAnuM sthAna paNa tyAM meLavyuM. muni bhikSA-samaye tenA ghare padhAryA, vividha prakAranAM bhejanavidhithI pratilAvyA. tyAra pachI munie pAtra tenA hAthamAM ApyuM. namelA mastakathI rAva parivAre temane namaskAra karyo ane pAchA vaLavA lAgyA. A bhAIe citavyuM ke, "jyAM sudhI bhAI pote mane na choDe, tyAM sudhI mAre javuM gya na gaNAya." ema karatAM karatAM jyAM utarelA hatA, te udyAnabhUminA sthAna sudhI AvI pahoMcyA. hAthamAM sAdhunuM pAtra hovAthI hAsyathI nagaraloko bolavA lAgyA ke, "A suMdarInaMde dIkSA aMgIkAra karI! tyAM sAdhue vairAgya utpanna karanArI lAMbA kALa sudhI suMdara dezanA ApI, paraMtu suMdarImAM tIvra rAga rahelo hovAthI dharmamAgamAM citta lAgatuM nathI. eTale muniomAM Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] upadezapada-anuvAda siMha samAna te bhagavaMta vaikriyalabdhivALA hovAthI vicAryuM ke, "bIjA keI upAyathI Ane pratibodha karI zakAya tema nathI, to tene adhikatara lobha-sthAna batAvuM." ema vicArI kahyuM ke, "pitAnA kiraNa-samUhathI AkAzanA cheDA sudhI vividha AzcaryakArI raMgavALo meruparvata tane batAvuM. suMdarInA virahane na sahI zakate te svIkArato nathI. muhUrta pachI teNe kahyuM ke, "huM ahIM Avato rahIza" ema kahe cheeTalAmAM himavAna parvata vidurvI eka vAnara-yugala vikuvyuM. bIjA AcAryo kahe che ke, "sarva bAju bhaya viturthI." tyAra pachI munie kahyuM ke, "suMdarI ane vAnarI bemAM vadhAre suMdara koNa?" pelAe kahyuM ke, "A bemAM ghaNuM ja aghaTatuM dekhAya che. kyAM meru ane kyAM sarasava? ema kahyuM, eTale teNe vidyAdhara-yugala batAvyuM. temAM pUchayuM ke, bemAM kenuM rUpa caDe? jAtivizeSathI baMne lagabhaga samAna dekhAya che. tyAra pachI devayugala vikavyuM, ene sAdhue batAvIne pUchyuM, eTale naMde kahyuM ke, "he bhagavaMta A vAnarI nathI, paraMtu be samAna che. munie kahyuM ke, "A thoDA dharmanA prabhAvathI deva thayA. eTale te zrAvaka thaye. tyAra pachI suMdarI upara mamatvabhAva chedAI gayo ane dIkSA lIdhI. zramaNyamAM anurAgavALo banI mokSamArganI ArAdhanAmAM tatpara banyo ane tenA pariNAmathI bhagna na banyo. muninI A pariNAmikI buddhithI tevA prakAranA jIvone vairAgyamArga pamADI niravadya guNavALI dIkSA sudhI pahoMcADyo. (21) gAthA akSarArtha-nAsika nagaranA sundarInanda nAmanA dvAramAM tenA bhAI muni thayA hatA. tene pratibaMdha pamADavA mATe bhejana-samaye bhikSA-pAtra tenA hAthamAM samarpaNa karyuM. baMne bhAIo nagara bahAra pAtrA sAthe AvyA. pachI tene meruparvata para laI javA prayatna karyo. vAnara-vAnarI batAvyA, pachI vidyAdharI, apsarA batAvyAM. tyAra pachI zruta-cAritra lakSaNa dharmane viSe tenI pratIti thaI. (141) 142-lokone Azcaya karAvanAra devasamUhavALA saudharma devalekamAM atiuttama caritra vALA zakrendra hatA. pUrvAdika cAre dizAmAM pitAnAM sthAna karelAM che, evA sema, yama, varuNa, tathA kubera nAmanA anukrame IndranA cAra lokapAle che. temAM kubera nAmanA cothA vaizramaNa lokanA paricayavALA, temaja vaibhavamAM samAna jeNe asAdhAraNa manane neha samarpaNa karyo hato, tevo devatA hato. A bAju siddhArtha rAjAnA putra jJAnakulamAM pUrNimAnA caMdra sarakhA ujajavala mahAyazane phelAvanAra zrI vardhamAna jinezvara bhagavaMta himAlaya parvatanI uttaradizAmAM rahelA, pRSThacaMpApurI nagarImAM khUNAmAM rahelA, sArA bhUmInA bhAgavALA udyAnamAM AvI pahoMcyA. duHkhathI tapI rahelA jIvane zaraNa samAna jagatanI lakSmInA vizrAmadhAma samAna evuM devo ane asuroe samavasaraNa banAvyuM. tyAM AgaLa rAjAonI vizALa nItionuM pAlana karanAra prasannacaMdra rAjAne prathama putra zAla nAmano hato, teno mahAzAla nAmano Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA zAla, mahAzAla mahAvIra-stuti, dezanA [ 161 nAnAbhAI yuvarAja-pada pAmela hatA. temane yazomatI nAmanI bahena ane tene piThara nAmanA pati hatA. temane guNasamUhavALa gAgalI nAmane putra hatuM. e traNe kAMpilyapura nagaramAM rAjApaNe rahetA hatA. udyAnapAlakanA vacanathI bhagavaMtanA Agamanane jANIne zAla rAjA nagaralokone saMkSobha utpanna thAya tevA moTA sainya-parivAra sahita, uMcA chatravaDe AkAzane DhAMkato, ekI sAthe vagADAtAM ghaNuM vAjiMtronA zabdothI dizA-cakrane bharI dete, AbhUSaNothI alaMkRta banI bhagavaMtane vaMdana karavA mATe pitAnA nagaramAMthI nIkaLIne hAthInA skaMdha para ArUDha thayela, atizaya ullasita romAMcita kAyAvALe te bhagavaMtanI najIkanA bhUmibhAgamAM pahoMce. traNe chatra dekhyAM, eTale hAthI parathI nIce utarI, pagethI cAlata, pAMca prakAranA abhigamane Acarate hate. pAMca abhigama A pramANe-sacitta puSpAdika dravyono tyAga kare, acitta dravyane tyAga na kara, tema ja taravAra, cAmaro, mukuTa, upAna (pagarakhAM), chatrane paNa tyAga karavo. eka zATaka vastranuM uttarAyaNa karavuM. cakSune sparza thatAM tevI rIte aMjali karavI. tema ja mananI ekAgratA pUrvaka samavasaraNamAM praveza karavo. traNa pradakSiNA ApI stuti karavA lAgyA. te A pramANe - mahAvIra bhagavaMtanI stuti- jagataprabhu! he jinezvara ! atidIrgha manahara lAvaNyapUrNa netrakamaLavALA, suMdara zreSTha sugaMdhanI pracuratAthI mahekatA, traNe lokanI lakSmInA tilakabhUta ! ApanA. vadana kamaLanAM bhavya jIvonAM netra-yugalane darzana thAo. jemaNe saumyatA guNavaDe traNe lokanA jIne harSa pragaTa karyo che, evA zaracaMdranA biMba samAna evA he jagadguru ! aSTamInA caMdra sarakhA bhAlatalavALA ApanA prasanna vadana-kamaLanAM darzana karmathI malina thayelA loko kevI rIte pAmI zake? saraLa aMgulirUpI patranA komala nakharUpa suMdara kesarAvALA, jenA jaghAyugalarUpa kamalanALathI muni-bhramara pramudita thayelA che, evA traNe bhuvanarUpa sarovaranA bhUSaNa sarakhA ApanA nirmaLa caraNa-kamalanuM zaraNa teo ja pAmI zake che ke, jemaNe pApamalane tyAga karelo hoya. cakra, aMkuza, masya, svastika, chatra, vaja vagerenI AkRtithI lakSaNavaMta, namra devatAonA mastakanA mugaTa-maNithI ghasAIne sukumAla banelA ApanA caraNanuM smaraNa karanArane parabhavanA bhayathI bhayabhIta manavALAne, duHkha-samUharUpa kiccaDamAM paDatA lokone rakSaNa karanAra thAya che. he svAmi ! bhava-sAgaranA janma-jaLamAM nArakI, tiryaMca, manuSya ane devatArUpa cAre gatinA duHkha-kicaDamAM huM bhramaNa karI rahela chuM, te have AvA mArA sarakhA duHkhI janane zaraNa ApI dIna upara dayA karIne ApanA caraNarUpI nAva dvArA A saMsAra-samudrane pAra pamADanArA thAo. 21 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ] upadezapada-anuvAda zarada RtunA caMdranA kiraNa-samAna ujajavala yaza samUhavALA, nirmala kevalajJAnarUpa dIpakathI mokSa mAgane prakAzita karanArA, atidurjaya kAmadevanA bANa samUhane jitanArA, traNe jagatanA lokonA mastakanA mugaTa samAna evA Apa jagatanA zreSTha puruSa jayavaMtA varte. Apane jaya jayakAra thAo. vizALa kamADa samAna vakSathalavALA, kamaLanI upamA sarakhA hastavALA, saraLa argalA samAna bhujA-yugalavALA, zaMkha samAna kaMTha-pradezavALA, jeNe pitAnA zarIranI suMdaratAthI paMDitajanone AnaMdita karyA che, evA lakSaNavaMta he svAmi ! tamArA aMganuM ame pUjana karIe. bhAvakaruNajaLanA he uttama sAgara ! munio vaDe jemanA caraNa praNAma karAyelA che, navIna meghanA samAna gaMbhIra ane vistAra pAmelI divyavANI zravaNa karAvanArA he jinezvara ! mArA para tevA prakAre prasanna thAo che, jethI mArA divase tamArI sevA karavAmAM ane trata-pAlana karavAmAM pUrNa zAMtithI pasAra thAya. bhayaMkara kopAnala olavavA mATe jaLa-samAna, lAkho lakSaNothI oLakhAtA zarIravALA ! parvata sarakhA dhIra ! siddhArtha rAjAnA naMdana he vIra bhagavaMta !-A pramANe meM ApanI guNastuti karI." (9) A pramANe tIrthapatinI stuti karIne, bhUmikalane aDake tema mastaka namAvIne, tema ja gaNadharAdika munivarone paNa vaMdana karIne zAlarAjA IzAnadizAmAM beThA. amRtanI vRSTinI dhArA sarakhI, jana sudhI saMbhaLAya tevI vistAravALI vANIthI bhagavaMte dezanA zaru karI. te A pramANe "bhayaMkara bhaDabhaDatA agnithI saLagatA gharamAM vAsa karavo jema yogya nathI, tema duHkha-samUhathI bharapUra evA bhavamAM buddhidhanavALA puruSe vAsa karavo yogya nathI. vaLI kAkatAlIya nyAyanA saMyoga daSTAMtathI uttama dharmanA mahAnidhAna samAna, saMpatti prApta karavA yogya durlabha manuSyapaNuM paNa prApta thayuM." (20) jema kAgiNa (keMDI) sarakhA a85 dravyamAM lubdha banI koTI pramANa dravya ke manuSya hArI jAya, tema viSayamAM lubdha banI keTalAka vivekarahita manuSya Avo kiMmatI durlabha manuSyabhava hArI jAya che. karavA lAyaka samagra kAryo mATe prApta thayela je A avasara tame pramAdamAM gUmAvaze, te pharI AvA avasaranI prApti ghaNI durlabha che, mATe tamArA sarakhAe avasara phogaTa gUmAvo ucita nathI. A jagatamAM maLelA sarva sAnukULa saMyogo sthira nathI, paraMtu vijaLI sarakhA caMcaLa ane nazvara che. tema ja dhanasaMpatti paNa pracaMDa pavanathI laherAtI vajA mAphaka caMcaLa ane cAlI javAnA svabhAvavALI che. samaju manuSyo pitAnuM jIvana ghAsanA taNakhalA upara rahelA jhAkaLanA bindu samAna asthira ane a9pa samayamAM nAza thanAra mAne che, ane tethI A bhavarUpI vRkSane sadharmarUpI agnithI bALI nAkhe che. sarvAdarathI dharmamAM tevA prakArano udyama kare che, jethI A bhavamAM paNa sukhano lAbha thAya ane parabhavamAM paraMparAe paNa sarva sukhanA nidhAnarUpa, paramArya-svarUpa niti-sukhanI paNa prApti thAya." (25) Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjarSi zAla, mahAzAla ane gAgali [ 163 e pramANe bhagavaMtanA mukhathI dharma sAMbhaLIne bhAlatala para hasta-kamaLathI aMjali karI praNAma karavA pUrvaka zAlarAjAe bhagavaMtane vinaMti karI ke, "he bhagavaMta ! yuvarAja mahAzAla kumArane rAjyAbhiSeka karIne huM ApanI pAse dIkSA aMgIkAra karIza." tyAra pachI potAnA bhavane jaIne mahAzAla kumArane AjJA karI ke, tuM A rAjya grahaNa kara, huM te Aje dIkSA aMgIkAra karIza." tyAre nAnAbhAIe pratyuttara ApatAM jaNAvyuM ke, jema A5 rAjyane asAra gaNI teno tyAga karo cho, tema huM paNa teno tyAga karavA IcchA rAkhuM chuM. baMne vairAgya pAmelA hovAthI kAMpatyanagarathI gAgali bhANejane bolAvI rAjya arpaNa karyuM. te rAjAe paNa potAnA mAmAone mATe ativAtsalyatAthI be hajAra manu vahana karI zake, jemAM uparanA bhAgamAM siMhAsana paNa banAveluM che, tevI zreSTha zibikAo taiyAra karAvI. teo temAM siMhAsana para virAjamAna thayA ane niSkramaNa-samaye teoe vividha prakAranAM ujajavala vastro paheryA hatAM. bAvanAcaMdanathI temanA zarIre vilepana karyuM hatuM. siMhAsana para beThA hatA, tyAre ema jaNAtuM hatuM ke, jANe udayAcala parvata upara sUrya ane caMdra zobhatA hoya-tevI zobhA pAmatA hatA. potAnI zarIra-kAMtithI samagra dizA-valayone prakAzita karatA hatA. atijorathI vagADAtA Dhela tathA vAjiMtronA zabdothI AkAza pUrAya tema varaghoDo cAlato hato. tevI rIte bhagavaMtanA caraNakamaLa pAse pahoMcIne traNa pradakSiNA ApI, namaskAra karIne teoe vidhi pUrvaka pravajyA aMgIkAra karI. yazAmati paNa uttama zrAvikA banI. zAla, mahAzAla baMnee agiyAra aMgone abhyAsa karyo. have kaIka samaye vIra bhagavaMta rAjagRhathI vicaratA vicaratA caMpa nagarIe padhAryA, tyAre te samaye A baMnee vinaMti karI ke, "ame ApanI anujJAthI pRSacaMpAe jaIe. amArA saMsArapakSanA keIka kadAca pratrajyA aMgIkAra na kare, te paNa samyaktva to pAmaze." svAmI te jANe che ke nakkI teo pratibaMdha pAmaze, eTale sahAyaka tarIke zrIgautamasvAmIne ApyA. bhagavaMta caMpAnagarIe ane gautamasvAmI pRSThacaMpAmAM gayA. tyAM jina-praNIta dharmanuM teoe zravaNa karyuM. gAgalie putrano rAjyAbhiSeka karyo. tyAra pachI zAla, mahAzAla ane navadIkSita gAgali ema traNeya atisaMvega pAmyA ane sarvaviratinA pariNAmanI dhArA paNa vRddhi pAmavA lAgI. gautamasvAmI te traNene sAthe laIne jyAre mArgamAM jatA hatA, tyAre zAla-mahAzAlane utkRSTa harSa thaye ke-(40) AvA prakAranA zuddha bhAvathI amane saMsArathI udvaryA-ema vicAratAM temane kevalajJAna thayuM. trIjAne evA prakArano bhAva thayo ke, teoe dIkSA letI vakhate mane rAjyagAdI ApI ane vaLI dIkSA paNa ApI, AnA sarakhA bIjA koNa upakArI hoI zake? AvA zuddha dhyAnanI zreNI para caDyA. eTale temanAM ghAtakarmo nAza pAmyAM ane manohara kevalajJAna utpanna thayuM. pUrNa kevalajJAna pAmyA pachI teo bhagavaMtanI pAse javA mATe caMpApurI tarapha cAlyA. gautamasvAmInI pAchaLa pAchaLa cAlatA teo kAlakrame samavasaraNamAM traNa pradakSiNA ApI, Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 ] upadezapada-anuvAda tIrthane namaskAra karIne keliparSadAmAM javA lAgyA ane gautamasvAmI jeTalAmAM traNa pradakSiNA pharIne bhagavaMtanA caraNamAM paDIne ubhA thayA ane temane kahevA lAgyA ke, "are ! kyAM jAo cho? ahiM AvI bhagavaMtanA caraNamAM praNAma karo." eTale jaga...bhue kahyuM ke, "he gautama ! A kevalIonI AzAtanA na karo." tuSTa mAnasavALA temaNe temane khamAvyA ane saMvega pAmelA gautama vicAra karavA lAgyA ke, "mane siddhi thaze ke nahi ?" ATaluM duSkara tapa karavA chatAM paNa huM kevalajJAna meLavI zakato nathI. AgaLa bhagavaMte samagra parSadAmAM kahevuM hatuM ke, "je kaI potAnA prabhAvathI (labdhithI) aSTApada parvata para caDI jAya ane vinayavALo thaI tyAMnAM caityane vAMde, te te ja bhave siddhi pAme, temAM saMdeha nathI. (50) te vacana sAMbhaLIne paraspara devatAo harSa pUrvaka vAto karavA lAgyA ane e vAta sarvatra prasarI gaI ke, jenAthI sarva Apattio nAza pAme che-evA aSTApada parvata upara je game te prakAre mAruM gamana thAya-ema uttama hAthI sarakhI gativALA gautamasvAmI jyAM vicaratA hatA, to temanA mananA saMtoSa mATe ane tApasane pratibaMdha karavAnA kAraNe bhagavate gautamane kahyuM ke, "tuM aSTApada jA ane tyAM rahelAM jinabiMbane vaMdana kara." eTale suprazasta lakSaNavALA, vinayathI sarva aMgone namAvatA munisiMha gautama harSa pAmyA-tuSTa thayA ane bhagavaMtane namaskAra karI aSTApada parvatanI taLeTIe pahoMcyA. AgaLa paMdarase tApasoe bhagavaMtanuM vacana sAMbhaLeluM, te pramANe eka kauDinya tathA bIjA dinna ane trIjA sevAlI e traNa tApasaguruo hatA. darekane pAMcase zino parivAra hatA. teo aSTApada upara caDavA mATe cAlyA, temAM prathama kauDinya gotravALA 500 tApasa upavAsa karI pAraNAmAM sacitta kaMda-mUla vagerenuM bhajana, bIjA dinna gotravALA 500 tApasa chaDuM tapa karIne sukAI gayelAM rasakasa vagaranAM acitta pAMdaDAonuM, trIjA sevAlI gotravALA pa00 tApaso aDDama tapa karI pAraNe potAnI meLe sukAyelI acitta sevAlanuM bhojana karatA hatA ane anukrame pahelI, bIjI, trIjI mekhalAe pahoMcelA hatA. teoe haI-puSTa-suMdara zarIravALA bhagavaMta gautamasvAmIne dekhyA; eTale vicAravA lAgyA ke, "AvI bhAre kAyAvALA AvA parvata upara kevI rIte caDI zakaze ? ja ghAcAra- labdhivALA bhagavAna gautamasvAmI karoLiyAnI lALanA pAtaLA tAMtaNAnI nizrA karIne te paMdaraso tApasanA dekhatAM ja kSaNavAramAM upara caDI gayA. eTale teo kahevA lAgyA ke, "A jAya, pilA jAya "--ema teo vikasita netrothI jotA hatA, teTalAmAM sUryanA bibanI jema upara caDI gayA. A joIne Azcarya pAmelA manavALA te traNa prakAranA tApaso temanI prazaMsA karavA lAgyA. pharI temanAM darzananI ati utkaMThAvALA tyAM rahelA vicAravA lAgyA ke, "teo jyAre pAchA utaraze, tyAre ApaNe temanA ziSyabhAvane svIkArIzuM. gautamasvAmI to te parvatanA zikhara upara prathama cakravartI bharata mahArAjAe bhuvanamAM Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautamasvAmI aSTApada-jinabhavana [ 165 abhuta vibhUti-bhAjana samAna karAvela jinabhavana joyuM. A jinabhavana kevuM che? utsadha aMgulanA mApa anusAra eka yojana lAMbuM, traNa koza uMcuM, be gAu vistIrNa, gagananA agrabhAga sudhInI vajA zreNivALuM, paMcavaNanA ratnasamUhanA camakatAM kiraNothI yukta-jANe meTuM meghadhanuSa hoya tevuM, niraMtara aMdhakAra-samUhathI rahita cAra toraNavALA dvArayukta, jemAM yaMtramaya lohanA puruSa-pUtaLAthI pratihAra-bhUmibhAga rakAelo che. naMdanavananAM pupanA saurabha-samUhathI vyApta, vize-dareka tIrthakara bhagavaMtanA pitApitAnA zarIra-pramANa ane parivAra-sahita ratnamaya pIThikA upara sthApana karela RSabhAdi jinezvaranAM biMbathI yukta tathA puSpagaMgerI, cAmara, dhUpadhANuM, merapichI vagere seMkaDo upakaraNothI yukta, jeno madhyabhAga harSapUrNa hRdayavALA loko vaDe sadA zebhAyamAna che. vaLI jinapratimAonI paryuM pAsanA-sevAmAM tatpara evA bharata mahArAjAnA 99 bhAIonA stUpo tathA bharata mahArAjAnI pratimA sahita, samagra derAsaranI cAre bAju bhAvALA, kAraNa karI kaMDArelA, moTA staMbhethI yukta, suprasannatAthI beThelA moTA siMhAnI AkRti vagerethI yukta jinamaMdira joyuM. (nava gAthAonuM kulaka) harSathI vikasita thayelA netrayugalavALA gautamasvAmI bhagavaMta maNinI banAvelI pIThikAne pradakSiNA ApIne ekAgra manathI jinapratimAne vaMdana karIne A pramANe stuti karavA lAgyA je rijha-aMjana sarakhA varNathI zobhAyamAna zarIravALA, je nIlavarNavALA, je ugatA sUrya samAna lAlavarNavALA, je suvarNa rajanI sarakhI zarIra-kAMtivALA che ane jeo kuMda sarakhA ujajavala dehavALA che. vaLI jeoe karma rajane khaMkherI nAkhI che-evA covIze jinavare mArA bhazatrurUpa karma samUhane mathana karanArA (nAza karanArA) thAo. (granyAgra 4000) covIze jinezvaronI pratimAone vaMdana karyA pachI te ja cetyanI najIkanA uttarapazcima dizA-vibhAgamAM rahela pRthvI zilA paTTavALA azokavRkSanI nIce rAtrivAsa karavA mATe AvI pahoMcyA. te samaye Indra mahArAjAnA dizA pAlaka vaizramaNa (kubera) paNa tyAMnAM caityane vaMdana karavA mATe te ja parvatanA zikhara para AvelA hatA. (75) caityavaMdana karyA pachI gautamasvAmIne vaMdana karI dharma zravaNa karavA lAgyA. te A pramANe- he bhavyAtmAo ! sukhone utpanna thavAnA kAraNabhUta dharma haMmezAM ramaNIya che. paMDitajana ja A zuddha dharmane barAbara samajI zake che. je svarga ane mokSasukha pratye pakSapAta ane maitrI rAkhavA icchatA he, te pramAdano tyAga karIne vAraM. vAra A dharma haMmezAM karavo joIe." -A pramANe dharmakathA kahevAnA prasaMge munionA guNe aneka prakAre varNavyA ane temAM "sAdhuo aMta-prAnta rasa-kasa vagaranA nirdoSa AhAra karanArA hoya che." Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 ] upadezapada-anuvAda vagere kahyuM, eTale kubera vicAravA lAgyuM ke, "sAdhuonA guNe to AvA prakAranA kahe che, vaLI potAnA zarIranA rUpa-raMga evA addabhuta che ke, "AvuM suMdara zarIra bIjAnuM nathI, keI deva ke asara karatAM paNa temane rUpaguNa caDI jAya che. AvA prakAranA vaizramaNa-kubera devanA mananA abhiprAyane jANIne puMDarIka-kaMDarIka nAmanuM adhyayana prarUpyuM. te A pramANe- puMDarIka-kaMDarIka kathA padma kamalapatra sarakhA ujajavala guNavALA videhakSetramAM puSkalAvatI nAmanA vijayamAM, pitAnI Rddhi-samRddhithI amarapurIne paNa jitanAra evI puMDaragiri nAmanI purImAM ujajavala kIrtivALA puMDarIka nAmanA rAjA hatA. temane kaMDarIka nAmano nAno baMdhu hato. bhavanA duHkhathI atyaMta virAgya pAmelA moTA bhAIe nAnA bhAIne kahyuM ke, "he bhAI! mAre dIkSA grahaNa karavI che, to tuM A rAjya grahaNa kara." paraMtu ApelA rAjyane niSedha karIne pite dIkSA aMgIkAra karI. asidhArA sarakhuM AkaruM tIkSaNa cAritra ane tapanuM sevana karatAM karatAM aMta-prAnta bhikSAnuM bhajana karIne potAnuM sukumAra zarIra paNa nirbaLa karyuM ane tene rega utpanna thayA. AvA prakAranuM tenuM zarIra durbaLa banI gayuM che, evI ja sthitimAM gurunI sAthe vihAra karatAM karatAM pitAnI ja nagarImAM AvI pahoMcyA. puMDarIka rAjAne AvavAnA samAcAra maLatAM ja te moTA parivAra sAthe bahumAnapUrvaka vaMdana karavA nIkaLe, vaMdana karyuM. kaMDarIka bhAImuninI tevI bimArIvALI avasthA dekhIne gurune vinaMti karI ke, "cikitsA vagara lAMbA kALe paNa Ane roga jaze nahiM ane sAjo thaze nahiM. bIjuM ahiM udyAnamAM rahelAnI cikitsA kaI paNa prakAre banI zake nahiM. to keTalAka egya sAdhuonI sAthe kaMDarIka munine mArA rAjabhavanamAM Apa mekale, jethI tene egya vadya-eSadhAdikathI tene pratikAra karI zakAya, tema ja pathyAdika padArtho paNa meLavI zakAya. gurue anujJA ApI, eTale reganA cAra pAyA rUpa upAye zaru karyA ane vaidyoe tene nirogI karyo. "roga maTADavA mATe kriyAnA cAra pAyA jaNAvelA che, te A pramANe 1 vaidya, 2 dravyo, 3 upasthAtA-sevA karanAra ane 4 mI. (99) A cAra pAda jaNAvyA. (1) vaigha-vaidaka zAstranA arthone UMDANathI jANakAra ane catura hoya, najara pahoMcADI kArya karanAro hoya, pavitra-niHsvAtha, rogI pratye hitabuddhivALo hoya. (2) auSadha-ghaNuM ka9pavALuM, ghaNA guNa karanAruM, yeAgya prApta thayeluM hoya. (3) sevA karanAra anurAgavALo, pavitra AzayavALo, catura ane buddhizALI hoya. (4) regI-dhanavAna, vaidyane AdhIna rahenAra hoya, vidyane potAnI sarva vastu jaNAvanAra heya, paNa chUpAvanAra na hoya, tema ja dhIrajavAna-sahanazIla-sattvavAna hoya." Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puMDarIka- kaMDarIka-kathA [ 167 - rAjabhuvanamAM AhAra grahaNa karavAnA kAraNe sukhazIlapaNuM AvI gayuM, tema ja bhojana-vidhAnathI sAdhudharmamAM paNa zithilatA-pramAda AvI gayA. sahavAsI sarva sAdhuo vihAra karI gayA, to paNa have nirogI thayA chatAM bahAra vihAra karavAnI IcchA karatA nathI. rAjAe paNa jANyuM ke, "A ahi rahe te sAruM na kahevAya.'- ema vicArIne rAjAe kaMDarIkamunine kahyuM ke, "tame to kharekhara dhanya ane duSkarakArI che ke, rAjalakSmI maLavA chatAM paNa tene tyAga karyo. tathA kuTuMbAdikanA parivArathI haLavA banI deza-dezAvaramAM vihAra karo cho." rAjAnuM citta samajIne lajajAvALo banI bahAra vihAra karavA mATe nIkaLyo, te paNa bhagna-pariNAmavALe have kSudhA, tRSA vagere pariSaha sahana karavA mATe samartha thaI zakato na hovAthI pharI paNa keTalAka divasa pachI tenI nagarI najIka AvI pahoMcyo. anukrame rAjAnA gRha-udyAnamAM Avyo. dhAvamAtAe je, eTale rAjAne samAcAra ApyA. rAjA vicAra kare che ke, "A pravrayA choDavAnI IcchA kare che, te akAya che. koI prakAre te choDavA ja taiyAra thaye che. je kaI prakAre haju paNa sthira banI jAya"--ema dhArI pote ja vibhUti-sahita AvI traNa pradakSiNA ApIne vaMdanA karI, tathA temanA sAdhupaNAnI prazaMsA karI kharekhara tame dhanya che, kRtakRtya che ke, je Ape pratrajyA aMgIkAra karI che. huM ke pApI chuM? ke, narakanA dvAra samAna A rAjaya choDavAnA manavALe thatuM nathI." A pramANe pratrajyA TakAvavA mATe ghaNA utsAhita karyo, paraMtu teNe sajajaDa zyAma mukha karatAM rAjAe tene kahyuM ke, "zuM tAre rAjya joIe che?" tyAre javAba na ApatAM mauna rAkhyuM-eTale moTAbhAI puMDarIka rAjAe rAjya tene bhaLAvI dIdhuM ane kedInA hAthapagamAM beDInuM baMdhana hoya ane jema tenAthI mukta thAya ane je AnaMda te mukta thayelAne thAya, tevA AnaMdathI rAjAe paNa rAjabaMdhanano tyAga karI kalyANanA ka95vRkSa-samAna tenuM zramaNa-ci-rajoharaNa ane liMga (muniSa) pote grahaNa karyo. (100) - have puMDarIka rAjAe muniveSa svIkArI abhigraha karyo ke, "gurunAM darzana karyA sivAya mAre bhojana na karavuM." Avo abhigraha grahaNa karIne prayANa karyuM, te trIjA divase guru pAse pahoMcI, te divase dIkSA grahaNa karI. rAjazarIra hovAthI anucita bhajananA kAraNe te rAtre asAdhya visUcikA (jhADAno roga) utpanna thayA ane atyaMta vizuddha pariNAmavALA te mRtyu pAmIne sarvArthasiddha nAmanA vimAnamAM atyaMta rUpavALA tetrIza sAgara AyuSyavALA deva tarIke utpanna thayA. - have rAjyagAdI para Avela kaMDarIka masANunA kaMIka baLelA lAkaDA samAna, jenI AjJA kaI mAnatA nathI, dareka tenI AjJAno kera mAphaka tyAga kare che. have tIvra sudhAthI parAbhavita thayelo te rasoyAne AjJA kare che ke, "ahiM jeTalA prakAranI bhojananI vAnagIo taiyAra karI zakAtI hoya, te eke eka vAnagIonI bhajanavidhi mArA mATe taiyAra kare. have bhejana-samaye bhojana-vidhimAM sarva vAnagIo hAjara Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] upadezapaH-anuvAda karI, khela jovA mATe ekaThA thayelA leAkeAnA dRSTAMte te jamavA lAgyA. jema khela cAlatA hoya tyAre, sakhaLa manuSya dulane balAtkAre pIDA upajAvI AgaLa jAya che, tema asAra AhAra grahaNa karyAM hoya teA paNa sArA AhArane vaLI sthAna Ape che. akarAMtiyAnI jema khUba AhAra khAdhA, eTale te ja rAtre visUcikA-jhADAnA asAdhya rAga thayA. peAtAnA parivAre paNa tenA roganI darakAra na karI ane cikitsA na karAvI. eTale te mRtyu pAmI raudradhyAna karatA ke, 'savAre mArI cAkarI na karanAra sevAne maraNAMta zikSA karIza. ' te rUpa raudradhyAna karI sAtamI nArakInA apratiSThAna nArakImAM lAMkhA AyuSyavALA nArakI thayA. eka hajAra varSa sudhI sAdhupaNAnAM mahAvrate pAlana karavA chatAM te narakamAM gayeA. temAM zuddha zramaNabhAvavALAne zarIranuM puSTapaNuM ke dulapazuM kAraNa na samajavuM. kAraNa ke, pu'DarIka sAdhu zarIre sakhaLa hovA chatAM paNa devapaNuM pAmyA, mAtra jenA hADakAM-cAmaDI zarIramAM khAkI rahelAM hatAM, tevA ka'DarIka AkarAM kaThora tapanA udyama karavA chatAM raudradhyAnanI pradhAnatAnA kAraNe mRtyu pAmI nArakI thayA. mATe ahiM sAdhupaNAmAM jo kAi mukhya kAraNa hAya tA tevA dhyAnanA nigraha karavA. dula zarIravALA muni paNa zubha dhyAnanA virahamAM duti-gamana karanArA thAya che.' vaizramaNa deva te sAMbhaLIne khuza thayelA manavALeA samajI gayA ke, A bhagavaMte te mArA manane abhiprAya jANI lIdhA. AmanuM jJAna keTaluM caDiyAtuM che?" tyAra pachI gautama bhagava'tane vaMdana karIne te deva cAlyeA gayA. dhanagara, vajrasvAmI tyAra pachI vaizramaNa devanA samAna vaibhavavALA eka ti pAMcaso graMtha-parimANavALuM jJAtAdhakathAmAM kahelu' pu'DarIka-kaMDarIka yana je sAMbhaLyuM hatu, tenuM avadhAraNa karyuM, tenA ceAge te zuddha vIra bhagavaMta nirvANa pAmyA pachInA kaMika nyUna pAMcase varSe A jabhaka deva devalAkathI cyavIne atidezanA tuMkhavana nAmanA sannavezamAM dhanagara nAmanA zeThaputra thayA hatA. peAtAnA aMganI maneAharatAthI devanA rUpane jiteluM hatu, evA te khalyakAlathI ja jinezvaranA dhane zravaNa karI je zrAvakapaNuM pAmyA hatA. uparAMta bhavane bhaya thavAthI viSaya-tRSNAne IMdrIne pratrajyA aMgIkAra karavAnA maneAratha karatA hatA. yauvanavaya pAmyA, eTale kanyAe tene varavA AvatI hatI, paraMtu pitAne kahI detA hate! ke, 'mAre paraNavuM nathI, paraMtu huM dIkSA aMgIkAra karavAnA chuM.' te nagaramAM dhanapAla nAmanA zeTha hatA, tenI putrIe pitAne vinati karI ke, mane temanI sAthe paraNAvA, te huM temane vaza karI zakIza.' (120) < peAtAnI sthiratAthI jeNe merune paNa jitelA che--evA jAtismaraNavALA sihagiri nAmanA guru hatA ane temanI pAse samite dIkSA aMgIkAra karI hatI, je teNInA aMdhu hatA. bhaka deve tyAM te nAmanuM adhyuMsamyaktva pAmyA. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanagiri, vAsvAmI [ 169 have dhanagirie te kanyAne kahyuM ke, "he bhadra ! huM sAdhu thavAne che, te vAta jUThI na mAnIza, te kArya mAM have huM DhIla nahiM karIza; mATe tane je ruce te kara." ghaNuM dhana kharacIne moTA ADaMbarathI vivAha mAMDyo. mAtA-pitAnA Agrahane vaza banI teNe pANi-grahaNa karyuM. "je mahAnubhAve viSaya-saMgathI dUra thayA hoya ane vairAgI banyA hoya, chatAM paNa anuraktanI mAphaka uparodhane AdhIna banI kArya karanArA thAya che. te vakhate vivAha vitI gaye, eTale AnaMdamAM AvI gayelI sunaMdAne dhanagirie kahyuM kehe bhadra! have mane choDa, AgaLa meM tane kahela vacana yAda kara." sunaMdA patimAM ati premAsakta che, jyAre pati teTalo ja virakta che, rAgI ane verAgI te baMne vacce ghaNA rAga ane vairAgyanA AlApa-saMtApa vivAda thayA. patnIe tene kahyuM ke, "pitAnA gharathI parAhamukha thayelI mane tame agara tamAro putra AzarAnuM sthAnaka gaNAya. te sivAya bIjuM kaI sthAna na gaNAya, tene to tame vicAra kare. je kAraNa mATe kaheluM che ke, "putrI kuMvArI hoya tyaM sudhI pitA, yauvanavaya pAmelIne bhartAra, vRddhAvasthAmAM vaLI putra strInuM rakSaNa karanAra jaNAvelA che." patnInuM A vacana sAMbhaLIne tema ja baMdhuvarga-sagA-snehI-svajanAdikanA Agrahane vaza banI te putranA lAbha sanmukha thayo. keTalAka divaso pasAra thayA pachI uttama svamathI sUcita, devano jIva te sunaMdAnA garbhamAM utpanna thaye. svamAnusAra prazasta putra-lAbharUpa maMgalano nizcaya thaye che-evI sunadAne dhanagirie kahyuM ke, "have tane sahAyaka lakSaNavaMta putra prApta thaze." mahAmuzIbate sunaM. dAe tene rajA ApI mukta karyo-eTale sarva jIvone abhayadAna maLe tevA prakAranI virati levAnI jAherAta karI. tyAra pachI ghaNuM dhana kharacI jinAlayonI aMdara mahotsava karAvyA. dIna, anAtha vagerene dAna ApyAM. baMdhuvane yathAyogya sanmAnI, tathA samAdhisaMtoSamAM sthApIne ucita pratipatti-pUjAvALI tIrthakara bhagavaMtanI stavanA karIne tathA vinaya-pUrvaka vastrAdikanA dAnathI caturvidha zrIsaMghanuM sanmAna karI zrIsiMhagiri pAse uttama nakSatra, muhUrta, lagnanI zuddhi prApta thaI te samaye mahAnidhi prAptinI upamAthI mahAvrata aMgIkAra karyA. kaMIka adhika nava mahinA vItyA pachI pUrva dizA jema sUryane tema sunaMdAe sukhapUrvaka putrane janma Apyo. te samaye najIkanA pADozanI strIo ane bahenapaNIne samudAya ekaTho thaI paraspara kahevA lAgI ke, "je AnA pitAe dIkSA aMgIkAra karI na hota, te A putrane mATo janmotsava ujavate, tarata janamelo hovA chatAM tIvra vicAra zaktivALA A bALake strIonA vArtAlApa sAMbhaLI vacce dIkSAzabda sAMbhaLe. jethI bALakane jAtismaraNa jJAna thayuM ane vicAravA lAgyA ke, "nehavALI mAtA mane sIdhI rIte te dIkSA levA nahIM de, mATe tene udvega manavALI karu"-ema vicArI khUba paheluM mukha karIne evI rIte rudana karavA lAge che, jethI mAtA besI na zake, bhejana na karI zake, uMghI na zake, ke sukhathI gharanAM koI kAryo na saMbhALI 22 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ] | upadezapada-anuvAda zake. evI rIte sunaMdAnA herAnagatinA cha mahinA pasAra thayA, tyAre anukrame vihAra karatA karatA siMhagiri guru tyAM AvyA ane nagaranA udyAnamAM svAdhyAya-cogya nivAsabhUmimAM vidhithI utaryA. bhikSAne samaya thayo, tyAre dhanagiri ane samitimuni siMhagiri guru bhagavaMtane vinaMti karavA lAgyA ke, "pUrvakALa saMbaMdhI parivAranA lokane dekhavA mATe jaIe chIe gurunI AjJA pAmelA teo jyAre trikaraNa yaMgathI upayoga karatA hatA, tyAre kaMIka uttama phala ApanAra kaMIka nimitta utpanna thayuM. guru mahArAje te samaye jaNAvyuM ke, tyAM javAthI kaIka sacetana ke acetana je kaMI paNa maLI jAya, te sarve tamAre grahaNa karavuM. kAraNa ke, Aje moTuM zakuna thayeluM che. te baMne munio sunaMdAne ghare gayA; eTale sunaMdA paNa be hAthamAM dharI rAkhelA putrane batAvatI bIjI paNa aneka pADozaNa kulavaMtI strIo ekaThI thaI. temane page paDI kahevA lAgI ke, "meM to A bALakane ghaNu lAMbA samaya sudhI pALyo, have to tame ja Ane grahaNa kare, have vadhAre pAlana-poSaNa karavA huM samartha nathI." Ama kahyuM, eTale sAdhuoe kahyuM ke, "pAchaLathI pazcAttApa karIza, te pachI te vakhate zuM karavuM?" tyAre sunaMdAe kahyuM ke, "A ahIM rahelAnI sAkSIe tamane ApuM chuM ke, mAre pAcho na mAgavo-ema majabUta vacana-baMdhana tenI sAthe karyuM. dhanagirie te bALakane jhoLImAM svIkAryo. tyAra pachI te rudana karato nathI ane samajI gaye ke, "have huM zramaNa thaye." gurunA caraNa pAse laI gayA. lakSaNavaMta hovAthI zarIre vajanadAra che, tethI dhanagiri bAhuthI UMcakIne laI jAya che, paNa bAhu ghaNu namI gayA che. ema karatAM gurunA sthAne pahoMcatAM sudhI gayA, eTale guru samajyA ke, gocarInA pAtramAM vajana vadhI gayuM che. te te levA mATe gurue hAtha lAMbo karyA. (15) cheka bhUmi sudhI jhoLI pahoMcI ane gurue uMcakI lIdhI eTale teo bolyA ke, "zuM AmAM vajanadAra vA che ke, ATalo bhAra jaNAya che?" jyAM dekhe che, te devakumAra samAna rUpavALA bAlakane dekhI viramaya pUrvaka kahyuM ke, "A putranuM jatana sArI rIte karavuM. kAraNa ke, A pravacana pAlana karanAra prabhAvaka puruSa thaze." "vaja evuM tenuM nAma sthApana karyuM ane tene sAdhvIonI svAdhInatAmAM seM. tyAM tene zayyAtara-vasatisvAmInA ghare thApaNa tarIke rAkhe. jyAre te zrAvikAo potAnA bALakanAM nAna, stanapAna, zaNagAra vagere karatI hatI, tyAre prAsuka nirdoSa vidhAnathI A vajA bALakanAM kAryo paNa sAthe karatI hatI. sane ati citta-saMtoSa Apate evo te bALaka mATe thavA lAgyo. AcArya mahArAja jyAre bIje sthaLe bahAragAma vihAra karI gayA, eTale sunaMdA mAtA putrane pAcho mAgavA lAgI. A to gurumahArAjanI thApaNa che, tethI ame nahiM ApIe chatAM sunaMdA dararoja tene stanapAna karAvatI hatI. ema karatAM te traNa varasano thayo. keI vakhata AcArya siMhasUri saparivAra te nagaramAM pAchA AvyA, tyAre sunaMdA putra mATe vivAda karI pAcho mAgavA lAgI Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanagira, vAravAmI [ 171 D ane pAdA nathI ApatA-eTale rAjadarabAramAM phariyAda mAMDI. dhanigirane tyAMnA adhikArI rAjAe pUchyu, tyAre dhanagirie pratyuttara ApyA ke, " A sarvAMnI sAkSImAM sunAe peAtAnA hAthe mane arpaNa karela che, paraMtu AkhuM' nagara sunaMdAnA pakSamAM thaI gayuM-eTale rAjAe kahyuM ke, putrane mArI samakSa sthApana karIne pachI khelAveA; jenA tarapha putra jAya, teneA A putra.' A nirNuya baMne pakSe kabUla karyAM. mAtAe putra pAtA tarapha AkarSAya, te mATe bALakAne ucita evAM ramakaDAM, bALakanAM netrane AnaMda ApanAra aneka prakAranI maneAhara bIjI sAmagrI sahita mAtA nakkI karelA zubha divase rAja-darakhAramAM hAjara thaI, bIjo pakSa paNa rAja-darabAramAM AvI pahecyA. aMne pakSeA hAjara thayA pachI rAjA pUrvAbhimukha ane sa`gha jamaNI khAjI beThA. DAbI khAjI parivAra-sahita sunaMdA beThI, rAjAe kahyu` ke, 'tamA baMnee mane pramANabhUta nakkI karele che. te vAta khanee sAMbhaLI. nima...traNa karAyeleA putra je dizAmAM jAya, tenA A putra.' dharmAMmAM puruSanI pradhAnatA che, tethI prathama tene pitA khelAve-ema kahyuM. eTale rAjAne nagaraleAkeA kahevA lAgyA ke, 'A sAva sAthe te khALakane sneha khaMdhAi gayA che, eTale prathama ene khelAvavAnA hakka mAtAne eTalA mATe Apave joie ke, jagatamAM mAtA duSkarakAriNI ane atialpa sattvavALI gaNelI che. vazAnI jema eNe sahana karyuM... che. ( 155 gA. ) te pachI ratnamaNi-jaDita hAthI, uMTa vagere maneAhara ramakaDAM batAvIne keAmaLa vacana kahIne kAruNya batAvatI mAtA atikrayAmaNA caherA karIne tene khelAvavA lAgI ke, are vajA! A mAjI Ave, A khAju Ava.'-ema kahevA lAgI. bALaka mAtA tarapha jotA jotA vicAre che ke, 'je A sAdhusadhanI avajJA karIza, te lAMbA kALa sudhI mAre sa`sAramAM paribhramaNa karavuM paDaze. mArI dIkSA pachI A mAtA te nakkI dIkSA levAnI che.' ema vicAratA hatA, tyAre mAtAe traNa vakhata khelAvye, chatAM te tenI pAse jatA nathI. mAtAne macaka na ApI. tyAra pachI peAtAnA hAthamAM roharaNa dhAraNa karIne pitAjIe kamalapatra samAna nimala netra-yugalavALA, caMdrama`Dala-samAna mukhavALA, sukRta-pariNAmavALA putra vajrane kahyu` ke, he dhIra va! A 'cu' karela-dharma dhvaja-rajoharaNa ke, jenAthI karajane dUra karI zakAya che, tene jaldI grahaNa kara.' eTale bALaka vakumAre ati utsukatApUrNAMka jaine grahaNa karyuM. leAkeAe utkRSTa siMhanAda karatAM kolAhala karyA ke, 'dharmanA jaya thA che. tyAra pachI mAtA vicAravA lAgI ke, 'mArA pati, putra ane bhAie dIkSA aMgIkAra karI che, te have mAre kAnA mATe gharamAM vAsa karavA ? ' ema ciMtavI teNe paNa pratrajyA aMgIkAra karI vajrakumAre stanapAnanA tyAga karyAM ane te dravyathI sAdhu khanI gayA. hajI vihArAdi Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ] upadezapada-anuvAda kriyA mATe anucita vayavALA hovAthI tene sAravI pAse sthApana karyo. bhaNatI sAdhavIo pAse agiyAra aMge sAMbhaLIne teNe paNa mukhapATha karyA ane artha paNa jANI lIdhA. evI padAnusArI mativALA che ke, eka padanA anusAre so padenuM tene haMmezAM smaraNa thatuM hatuM. jyAre te ATha varasanA thayA, tyAre gurue vajIne pitAnI pAse rAkhyA. (175) vihAra karatA karatA ujajayinI nagarIe gayA ane tyAM bahAra udyAnamAM rokAyA. koIka vakhate sakhata dhArAvALo ane satata na rokAya tevo muzaLadhAra varasAda paDavA lAgyo. sAdhuo bhikSAcaryA temaja bIjA prayajana mATe bahAra javA samartha banI zakatA nathI. te samaye pUrvanA paricita tirthaMbhaka devatAo te mArgethI jatA hatA. temane dekhIne ekadama oLakhyA-eTale temanA pratye anukaMpA-bhakti utpanna thaI. te vAsvAmInA pariNAmanI parIkSA karavA mATe vaNikano veSa vikuvane sArthavAhanAM baLadagADAM vagere vikurtIne tyAM paDAva nAkhyo. nAnA sAdhu vajI munine vaMdana karIne vinaMti karI ke, "bhejana-pANI taiyAra thaI gayAM che, lAbha devA padhAro-" ema AmaMtraNa karyuM. gurue tene AjJA ApI, tyAre maMda maMda varasAda paDatuM hatuM, tethI pAchA pharyA. tyAra pachI varasAda baMdha thaye, eTale ghaNuM AdarapUrvaka temane zabda karIne bolAvyA. vAsvAmI paNa te sthaLe gayA ane tIvra upayoga mUkyo. dravya, kSetra, kALa ane bhAva ema cAra prakAre vicAratA dravyathI A puSya-phala che. kSetrathI A ujajeNI nagarI che, kALathI ghaNuM varasAdavALe comAsAno kALa che, bhAvathI dharaNI para pagane sparza thavo ane netra micAvA baMnethI rahita hovAthI A manuSyo nathI. atyaMta harSita manavALA temane dekhyA. eTale jANyuM ke, "A devatAo che." pachI teoe spaSTa hakIkta kahI ke, "tamane kautukathI jovA mATe ahIM AvyA chIe." te devoe kriyavidyA ApI ke, jenA prabhAvathI divya ane manuSya saMbaMdhI aneka vividha prakAranAM rUpa vikuvI zakAya. pharI paNa teo jeTha mAsamAM spaMDita javA mATe gayA hatA. tyAM AgaLanI jema ghebaranuM nimaMtraNa karyuM. vaLI dravyAdika upaga mUkyo ane sAce paramArtha jAye, eTale "bhikSA na ka9pe-ema kahI niSedha karyo-vahoNuM nahiM. eTale AkAzamAM koIne bAdhA na thAya tevI rIte gamana thaI zake tevI AkAzagAminI vidyA ApI. e vidyAnA prabhAvathI AkAzamAM cheka mAnuSattara parvata sudhI jAya, to vacce cAhe tevA baLavAna devo ke dAnane samUha Ave, to paNa gamana khalanA na pAme. AvI rIte bAlyakALamAM paNa vA muni aneka Azcarya--sthAna utpanna karatA gurunI sAthe gAme, nagaro ane khANothI zobhAyamAna pRthvImAM vicaratA hatA. sAthvInA upAzrayamAM rahIne teNe je eka padanA anusAre so padanuM samaraNa karI agiyAra aMgo grahaNa karyA hatAM, te sAdhu pAse ekadama vizeSa spaSTa thayAM. upAzrayamAM je kaMI sAdhu pUrvagata zruta bhaNatA hatA, tene paNa kAnathI sAMbhaLIne jaldI vagara phaleze-sahelAIthI Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vajIsvAmI vAcanAcAya [ 173 bhaNI gayA. ane lagabhaga mahuzruta thai gayA. tene bhaNAvanAra guru 'ATalu' zruta bhaNelA che'-ema jANutA na heAvAthI A AlAvA gaiAkha, A sUtra bhaNa'-ema geAkhatA jAya ane vaLI bIjA sAdhue pUrvAMgata zruta bhaNutA hAya, temAM paNa upayAga rAkhI te paNa bhaNI jatA hatA. have kAika divase madhyAhna samaye AcArya bhagavaMta ahAra stha MDila-bhUmie ane sAdhue bhikSA levA mATe gayA hatA, te vakhate vajrane vasatinA rakSaka tarIke sthApIne gayA hatA. ekalA ane khAlapaNAnA kAraNe kautuka utpanna thavAthI sAdhuonAM ezIke mUkavAnAM viTiyAone sAdhunI vAcanA-ma`DaLI tarIke gAThavI vacce pAte vAcanA Apa nAra tarIke besIne pUrvAMnI aMdara rahelA aMgAnI vAcanA samudranA sakSeAbhathI utpanna thayelA avAja samAna gaMbhIra svarathI ApavA lAgyA. theADA samaya pachI khahAra gayelA guru mahArAja AvI paheAMcyA ane vAcanA ApavAnA mATe zabda sAMbhaLyuM, eTale vicAravA lAgyA ke, 'munie bhikSA laine jaldI AvI gayA. nahiMtara Ave! zabda kyAMthI Ave ? lagAra sthira manI zravaNa karavA lAgyA, eTale samajAyuM ke, A sAdhune zabda nathI, paraMtu vanA zabdo che.' eTale tene kSeAbha thavAnA bhayathI pAchA haTI gayA. 'nisIhi nisIhI' Adi zabdo mATethI elyA. (200) vA pAte ghaNA dakSatva guNavALA heAvAthI te zabda sAMbhaLatAM ja darekanAM viTiyAM pAtapeAtAnA sthAnake sthApana karyAM ane sAmA AvIne gurunA daMDa temanA hAthamAMthI lIdhe. gurunA paganI pramAnA karI. siddhagiri guru vicAravA lAgyA ke, ' A khALakamuni ati zayavALA zrutaratnanA bhaDAra sarakhA che. rakhe keAI tenA parAbhava-AzAtanA kare, mATe A sAdhulAkAne AnA guNNAnuM gaurava jaNAvuM ke, jethI tenA guNanA ucita vinaya kare.' 6 . rAtri-samaye save. sAdhue ekaThA thayA, tyAre gurue sAdhuene A pramANe kahyuM ke, 'ame be traNa divasa mATe bIjA gAme javAnA chIe ane tyAM rAkAIzuM.' tA ceAga-vahana karanArAo kahevA lAgyA ke, amane vAcanA kANu Apaze ?' gurue kahyuM ke, 'vajra vAcanA Apaze.' svabhAvathI vinayalakSmInA kulagRha-samAna gurunI AjJAne mastake caDAvanArA evA te munisiMheA gurunA vacanane 'tatti' kahI mAnanArA che. prabhAta-samaya thayA, eTale vasati-pramArjanA karI, kAla-nivedana vagere vinaya vasvAmInA karyA. sAdhuoe siMhari pachI tenA anugAmI tarIke cAgya evA tene besavA mATe niSadyA-gurune vAcanA ApatI vakhate esavAnuM Asana racyuM. vA te upara sArI rIte sthira Asana jamAvIne beThA. jevI rIte siMhagirigurunA vadanAdika vinaya sAcavatA hatA, tevI ja rIte teo vajranA vinaya karatA hatA. va pazu dRDha prayatna-pUrvaka krama pUrvaka vAcanA ApavA lAgyA. temAM jee alpabuddhivALA hatA. teo paNa temanA prabhAvathI agharA AlAvA paNa jaldI manamAM sthApana karavA lAgyA. sAdhue vismaya manavALA thayA ane pahelAM bhaNelA keTalAka AlAvAnA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] - upadezapada-anuvAda artha pUchavA lAgyA. jevo prazna kare ke, tarata ja uttara maLI jAya. dakSatA guNavALA darekane saMtoSavALe pratyuttara ApatA hatA. AnaMdita cittavALA vAcanA lenArA sAdhuo kahevA lAgyA ke, "je guru mahArAja haju keTalAka divasa tyAM rokAya ane meDA padhAre, te ApaNe A zrutaskaMdha jaldI samApta thAya. guru mahArAja pAse to lAMbA kALe je vAcanA prApta thAya, te A eka parisImAM Ape che. A kAraNe te sAdhuone A vaja ciMtAmaNiratna karatAM paNa adhika atyaMta mAnanIya thayA. vajInA guNo jaNAvIne guru mahArAja pAchA AvI gayA. sAdhuoe manamAM saMkalpa karI rAkhelo ke, "have bAkInuM zruta A bhaNAve te bahu sAruM." guru mahArAja bahAragAmathI AvyA, eTale temane vaMdanAdika vidhi karyo, pUchayuM ke, tamAre svAdhyAya sukhethI thayo ke kema? tyAre prazAnta mukha ane netravALA teo javAbamAM kahevA lAgyA ke, have amArA vAcanAcArya bhale A ja kAyama rahe." tyAre gurue kahyuM ke, "tamArA manoratha pUrNa karanArA tamArA A vAcanAcArya nakkI thaze. mAtra chUpAyelA guNavALA AnI tamArAthI AzAtanA (parAbhava) na thAya, te tamane jaNAvavA mATe ame gAme vihAra karyo hato. teNe je zrata meLaveluM che, te kAnanI cerIthI meLaveluM hovAthI atyAre kRtavAcanA devAnA adhikArI nathI. mATe tene utsAra kalpa-Agya karIza. tethI A prathama pirisImAM jeTaluM bhaNAvavA mATe zaktimAna thAya, te pramANe huM karIza. je atyaMta buddhizALI hoya ane jeTaluM grahaNa karI zake, teTaluM zruta tene apAya, emAM dinamAnanuM vidhAna karavAnuM hatuM nathI. te pramANe utsAra ka9pAnusAra AcAryuM bhaNAvavAnuM zaru karyuM. bIjI pirisImAM artha bhaNAve che. kAraNa ke, A baMne ka95ne ucita che. evI rIte tenA divaso pasAra thatA hatA. cAra prakAranA zi ziSya cAra prakAranA hoya che. 1 atijAta, 2 sujAta, 3 hIna jAta-ane sarvAdhama cAritravALe 4 kulAMgAra. gurunA guNathI adhika te (1) atijAta, bIje samAna guNavALo hoya, te (2) sujAta. trIje kaMIka ochA guNavALa (3) hIna jAta ane pitAnA nAma pramANe guNavALo kulAMgAra cothe (4)-e ja pramANe kuTuMbIonA putra paNa hoya che. tevA kuTuMbamAM te jamelo che. atijAta eTalA mATe ke, siMhagirigurune AzrIne tenI pAse je zaMkAvALA artho hatA, te artho teNe khUba prakAzita karyA. (225) guru pAse jeTale daSTivAda hatuM, teTale teNe grahaNa karyo. bhUmimaMDalamAM Iti Adi duHkhAne dUra karatA, nagara-grAmAdikamAM vihAra karatA karatA, zrIdazapura (aMdara) gAme pahoMcyA. te vakhate jemanI pAse daze pUrve vartatAM hatAM-evA bhadragupta nAmanA AcArya vRddhAvasthAnA kAraNe ujajayinI mAM thiravAsa karIne rahelA hatA. temanI pAse bIjA eka sAdhune sAthe ApIne vajane bhaNavA mokalyA. bhadragupta AcAce rAtre svapnamAM dekhyuM ke, "dUdhathI saMpUrNa bharelA mArA pAtrane keIka paNe AvIne AkhuM Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsvAmI AcArya pade [ 175 - pAtra pI gaye. prabhAta-samaye gurue sarva sAdhuone A vAta jaNAvI. teo A svapnane artha na samajelA hovAthI mAMhe mAMhe svapnane phalAdeza kahevA lAgyA. gurue kahyuM ke, "Ane artha tame jANatA nathI. teno paramArtha e che ke-Aje kaI mahAbuddhizALI paroNe Avaze ane mArI pAse jeTaluM zrutajJAna che, te sarva grahaNa karaze. -A tene phalAdeza nizcita samajaze. bhagavAna svAmI te rAtre nagara bahAra rokAyA. utkaMThita mAnasavALA evA bhadraguptAcAryanA upAzraye pahoMcyA. jema caMdrane dekhI kumudavana vikasita thAya, jema meghane dekhI moramaMDala, tema jenA guNa AgaLa sAMbhaLelA hatA tevA, te vajane dekhIne manamAM ati AnaMda pAmyA. pRthvImaMDalamAM jeno yaza vistAra pAmyo che, tevA A vajane oLakhyA. be bhujAo lAMbI karI sarvAge tenuM AliMgana karyuM. paroNa pratye je prakAranA vinaya-veyAvacca vagere thAya, tevI rIte sthAnika munioe tene svIkAra karyo. anukrame te daze pUrve bhaNI gayA. je zrutaskaMdha adhyayana, uddezAdikanA uddezAanujJA paNa tyAM karavAmAM AvatI hatI. tene A krama che. tyAra pachI vajI sihagiri pAse dazapura nagara AvyA. siMhagiri guru tenA AcArya padanI pratiSThA karavAnI taiyArI karavA lAgyA. pahelAnA saMbaMdhavALA bhaka deve paNa kaI prakAre tyAM AvI lAgyA. zreSTha puSpa ane gaMdhavALA te dee moTo mahotsava karyo. prApta thayelA AcAryapadathI vAsvAmI sUryanA maMDalanI jema vizeSa dedIpyamAna pratApavALA, bhavyajIvorUpI kamaLone vikasita karI vizeSa pramoda utpanna karAvanAra thayA. kAraNa ke, varSAkALa sivAyamAM vihAra karanArA, jo ke pote potAnA guNonI prazaMsA na kare, chatAM vagara ko paNa evI sthiti che ke, "guNe ApoApa pragaTa thayA sivAya rahetA nathI." (hIro pite pitAnA guNe bela nathI, chatAM jhaverIo tenI lAkho rUpiyAnI kiMmata kare che.) comAsAnA kALamAM kadaMba vananI jhADImAM atyaMta guptapaNe rahelo hoya, te paNa potAnI gaMdhathI bhramarA ane madhamAkha dvArA te pitAne sUcave che. agni kyAM bALa nathI? A jagatamAM caMdra kyAM dekhAto nathI? uttama lakSaNa dharanArA sajajana puruSe kyAM pragaTa thatA nathI? sihagirisUri vAsvAmIne gaNa seMpIne kALa-samaya najIka Avyo, eTale bhaktano tyAga karI-anazana svIkArI maharliMka deva thayA. vajasvAmI bhagavaMta paNa potAnA pAMcaso ziSya-parivAra sAthe jyAM jyAM vihAra karatA hatA, tyAM tyAM zAsananA jayakAra zabdo uchaLatA hatA. kharekhara AvA duSamA kALamAM atyAre ati adabhuta guNaratnanA nidhAnarUpa je kaI hoya te A che."--e pramANe catura paMDita puruSanAM manane AnaMda utpanna karAvanAra A vajIsvAmI che. - have kusumapura nagaramAM sArI kIrti meLavelA dhanazreSThI nAmanA koI zeTha hatA. tene lajajA tema ja saubhAgya guNanA bhaMDAra sarakhI manahara bhAryA hatI. teone Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] upadezapada-anuvAda peAtAnA dehanI rUpalakSmIthI devAMganAone paNa jhAMkhI pADe, tevA prakAranI putrI hatI. te navIna-udAra yauvanavaya pAmI. temanI vAhanazALAmAM rahelI sAdhvIe haMmezAM vAsvAmInA zaradacaMdranA sarakhA nirmaLa guNA praza'satI hatI. te A pramANe- A mAlabrahmacArI akhaMDa zIlavALA mahuzruta-atizaya jJAnanA svAmI, prazamarasathI bharapUra che. A mahApuruSa aneka guNAnA bhaMDAra che, emanA sarakhA bIjA kAi eka sAmaTA guNavALA nathI. (250) "A jagatamAM A be puruSa! bIjAne pratIti utpanna karanAra gaNelA che, temAM strIo, bIjI strI jenI kAmanA karatI heAya, tene icchavAvALI ane leAka, je pUjya puruSa hAya, tenI pUjA karanAra che. A pramANe sAdhvIjIenA mukhathI temanA guNe! sAMbhaLIne temanuM smaraNa karatI te kanyA temanA viSe Dha anurAgavALI banI. AvA prakAranA mAnasika abhiprAyavALI putrI pitAne ema kahevA lAgI ke, 'jo mane vAsvAmI bhartAra tarIke prApta thaze, teA huM vivAha karIza, nahiMtara saLagatA agninI upamAvALA bhAge! mAre bhAgavavA nathI. uttamakuLamAM janmelI kanyA ApeAApa bhartAra meLavI le che, paraMtu te tenI icchA karatI nathI. sAdhvIe kanyAne kahe che ke, svAmI kadApi vivAha-lagna kare ja nahi. tyAre te kumArI kahevA lAgI ke, 'jo te vivAha nahIM karaze, te huM dIkSA ja grahaNa karIza.' ema peAtAnA manamAM nizcaya sthApana karyA hatA. bhagavAna vasvAmI paNa krama pUrvaka vihAra karatA karatA pATaliputra nagare padhAryA. tuSAra-hima sarakhA ujajavala tenA yaza samUha zravaNa karavAthI raMjita-prabhAvita thayela tyAMnA rAjA peAtAnA parivAra sahita sanmukha Avyo, tyAre ujajavala rUpavALA keTalAka keTalAkanA samudAyavALA sAdhuene nagaramAM AvatA joyA. rAjAe temAM udAra-suMdara zarIravALA AvatA ghaNA munivarane joyA. eTale pUchyuM ke, 'A ja te vA svAmI bhagavaMta che ke? 'tyAre javAkhamAM jaNAvyuM ke, 'A te ja che, paraMtu khIna nathI' e pramANe vikasita netrA vaDe rAjA ane nagara leAkA vaDe dUrathI tAkItAkIne jovAtA keTalAka muniothI parivarelA vAsvAmInI pAse paheAMcyA. tyAra pachI Adara sahita pRthvIma`Dalane aDakADelA mastakathI rAjAe temane vadana karyu ane prIti-bhakitavALA vacana kahevA vaDe temane abhinaMdana karyuM. nagaranAM udyAnamAM rokAyA ane 'kSIrAsrava labdhi vaDe dharma kathA zaru karI. e prakAre mAhanA nAza karanArI dhama kathAmAM jaNAvyuM ke-"nila kalAdi guNayukta maneAhara manuSyajanma prApta karIne buddhizALI manuSye meAkSa mATe sajjaDa udyama karavA joIe. atha ane kAmanA phUlavALA dharma, temaja atha ane kAma A traNe pariNAmathI vicArIe te kapAkala, khalapuruSanA samAgama ane jhera-mizrita leAjana samAna kahelA che. jemAM sa'sAranA bhaya nathI, * 1 kSIrAsava, madhvAsara Adi vacanalabdhinI vyAkhyA yegazAsratA mArA anuvAdamAMthI joi levA bhalAmaNa che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAya zrIvAsvAmI [ 177 jemAM meAkSanI bilakula abhilASA nathI, te dhama kahevAya nahi. jinezvaranI AjJA pUvakanA je dhama hoya, tene ja ahIM dhama kaheveA. jemAM mAyA, niyANu, mithyAtva evAM traNa zalyarUpa meATA dASA vaDe pApAnubaMdhI puNya khaMdhAya ane tenAthI seMkaDA saMkaTanA kAraNabhUta sarpa mAphka bhaya'kara evA bhAgeAnI prApti thAya che, je bhAgavyA pachI avazya aneka duHkhAnI para'parA bhAgavavI paDe che. vaLI puruSAmAM puMDarIkakamalasamAna evA tIthaMkara bhagavAe kSamAdinI pradhAnatAvALA je dhama prarUpyA che, te ja sAcA dhama che, meAkSanA akSaya phaLane ApanAra che. A jagatamAM artha ane kAma e pratyakSa ja ananA heturUpa anubhavAya che. bhAvathI paNa atha ane kAma pariNAmai duHkhadAyaka che. A viSayamAM tamane vadhAre keTalu' kahevu...? artha-kAmathI viparIta meAkSa che ke, jemAM vagara avasare mrugarUpI samagra jIvAne kha MDita karanAra pracaMDa, mRtyurUpI siMhazizunA pravAsa nathI-arthAt tyAM kAyama mATe mRtyune abhAva che. yauvanavanane khALanAra dAvAnaLanI jvAlA-zreNi samAna vRddhAvasthA paNa tyAM hAtI nathI. unmatta kAmadevanAM AkarAM khANenI tAkAta tyAM cAlI zakatI nathI.- arthAt viSayavAsanAne jyAM sarvathA abhAva che. lAbha-sapanA saMga thatA nathI. meAkSamAM kredha ane mAhanA uchALA hAtA nathI, temaja bIjA kAipaNa kaSAyA, viSAdazeka, abhimAna-pizAca, vallabhaleAkanA viyAga, du:khanA mUlasarakhA rAgeA paNa tyAM hotA nathI. vadhAre keTalu kahevu ? jagatamAM je deSA aNugamatA padArthA te sarvenA tyAM bilakula praveza thai zakatA nathI. tyAM rahelA tamAma jIvA leAkAleAkane jovAjANavA mATe samyagdarzana ane jJAnanA netrAvALA che. jethI jagatanA kAIpaNa rUpI, arUpI drabyA, paryAye, guNA vagere sapUrNa paNe jANI zake che evA kevalajJAna-danavALA che, te jIveA anupama svAdhIna sukha-sa pattivALA hoya che. jema jagatamAM sUrya pAse khajuAnuM teja bilakula gaNatarImAM nathI, tema jagatanA adbhuta vaibhavA meAkSanA vaibhava pAse kazI gaNatarInA nathI. sarvAM karatAM uttameAttama caDiyAtA sukhavALu sthAna hAya, teA meAkSa che. jyAM leza paNa du:khanA chAMTA nathI, te sthAna meLavavA mATe dana, jJAna, cAritra ane tapa svarUpa prayA-pAlana e ja meATeA upAya che. tA tameA tamArI zakti anusAra temAM pravRtti kareA. huMmezAM vividha pUjA karavApUrvaka traNe kALa caityAne vaMdana karavu, deharAsara sabadhI kAryamAM ghaNA prakAranI sAra-sa bhALa, jIrNoddhAra, devadravya-rakSaNa-vRddhi, ItyAdika nipuNa nirmala buddhithI kArya karavAM. sAdhuenA AcAro pALavAmAM tatpara, tema ja bahuzruta uttama munione vaMdana karavuM, guNI puruSA viSe ghaNAMja mahumAna, tathA temanuM vAtsalya karavuM. (275) zakA, AkAMkSAdi doSarUpa zalyAne dUra karI samyagdarzananI ni`LatA karavI, tathA jinezvarAnI janma, dIkSA, kevalajJAna, nirvANAdi kalyANaka-bhUmIenAM darzana-spana karavAM. je mATe kahelu' che ke- " tIrthaMkara bhagavaMtA, temaja tevA meAkSagAmI mahAnubhAvAnA janma, dvIkSA, kevalajJAna ane nirvANa bhUmIomAM nakkI jinezvarAnAM AgADha darzana 23 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 ] upadezapada-anuvAda thAya che. arthAt samyaktvarananI prAti nakkI thAya che. sArA tIrthamAM vidhipUrvaka siddhAMtanA sAranuM zravaNa karavAthI jJAnanI prApti thAya che. temaja navIna navIna zratajJAna bhaNavAthI, pahelAM bhaNelAnuM parAvartana karavAthI, kAlAdika denuM varjana karIne paThanapAThana-parAvartana karavAthI jJAna prApta thAya che, tema ja anuprekSA-ciMtana-vicAraNA karavAthI jJAna-prApti thAya che. samAna dharmavALA sAdhuonI oLakhANa karI, temanI sAthe sahavAsa-sevA dvArA cAritranI paNa sAdhanA karavI. pApa AvavAnAM kAraNabhUta AsavadvAne sakhata rIte zekIne tathA haMmezAM AgaLa AgaLanA guNasthAnakanI abhilASA karavI. A pramANe guNaratna-prAptinA pradhAna kAraNarUpa A manuSyajanmamAM jeo upara jaNAvelA darzana, jJAna ane cAritranI ArAdhanA kare che, teo kRtArtha gaNAya che. ane teoja zaracaMdra-samAna ujajavala yazane daze dizAmAM phelAvI sukhethI jIvanArA gaNAya che. vaLI paralokamAM paNa kAma karIne kalyANanI zreNIrUpa sukhamAlikAne anubhava karIne, karma rajano kSaya karIne nirmaLa sukhavALe mokSa paNa meLave che." nagaraleka sAthe prabhAvita thayelA rAjAe potAnA mahele pahoMcIne vajasvAmInuM suMdara zarIra, temane upadeza, apUrva jJAna, ziSya parivAra AdinuM svarUpa aMtaHpura samakSa pragaTa karyuM. aMtaHpuranI rANIo vagere paNa te sAMbhaLIne vismaya pAmI ane rAjAne kahevA lAgI ke, "ame paNa temanA rUpane jovAnI abhilASA karIe chIe." atitIvrabhaktimAM paravaza banelA rAjAe sarva aMtekarIone javAnI rajA ApI, eTale teo nagaramAMthI nIkaLI. have AgaLa jaNAvelI zreNInI putrI te ghaNA samayathI atyaMta darzana karavA utsuka thayelI hatI ja. have vajasvAmI nagara bahAra padhAryA che, te vRttAnta sAMbhaLIne ekadama atizaya dekhavAnI IcchAvALI banI ane vicAravA lAgI ke, "huM temanAM darzana jaladI kema karUM ?" putrIe pitAne vinaMti karI ke, "saubhAgyazALIomAM ziromaNi samAna evA vajasvAmIne ja mane Ape, te sivAya mAruM have jIvatara nathI" tyArapachI tene sarva prakAranA alaMkArothI vibhUSita karI ane vaLI sAthe aneka ghananI keTie temane ApavA mATe grahaNa karI. anukrame vAsvAmI jyAM hatA, tyAM putrI sahita zeTha pahoMcyA. temaNe vistArathI dharma saMbhaLAvyuM. leke kahevA lAgyA ke, "bhale devatAonuM saubhAgya kadAca adhika haze, paraMtu devatAonuM rUpa to AnA karatAM caDiyAtuM nahiM haze. traNe lokamAM AnI samAna bIjA keI deva, asura ke vidyAdharanI rUpalakSamI nahIM hoya." sabhAnuM mAnasa jANIne bhagavAna svAmIe te ja kSaNe AgaLa pitAne deva taraphathI maLelI kriya vidyAnA baLathI hajAra pAMkhaDIvALuM suvarNamaya suMdara kAMtivALuM nirmaLa kamaLa vikuvyuM, tema ja vijaLInA DhagalA samAna tejasvI, nirmala lAvaNyanA samudra hoya tevuM rUpa vikuvyuM. rUpathI Azcarya pAmelA loko ema belavA lAgyA ke, "AmanuM svAbhAvika Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsvAmI AkAzamAge [ 179 rUpa to AvuM che, paraMtu A rUpa dekhIne strIlokone prArthanA lAyaka rakhe thavAya, te kAraNe prathama pitAnuM asala rUpa na batAvyuM. rAjA paNa kahevA lAgyo ke, "aho ! AmanuM AvuM atizayavALuM rUpa che." eTale rAjA pAse sAdhupaNAnA guNonI prarUpaNA karI ke, "tapaguNanA prabhAve labdhi prApta karelA anagAre asaMkhyAta saMkhyA pramANe vaikriya rU5 banAvI jambudvIpa vagere dvIpamAM bharI zakavAnI temanI teTalI tAkAta hoya che, te AmAM tamane kema ATaluM Azcarya jaNAya che ? te samaye dhana zreSThIe vAsvAmIne vinaMti karI ke, "jagatanI sarva strIonAM rUpane jitanAra A mArI putrI nakakI sarva strIonA saubhAgyAtizayanA ahaMkArane dUra karanArI che, mATe tenI sAthe pANigrahaNa karo. kAraNa ke, mahAbuddhizALI puruSe ucita kamanuM pAlana karanArA hoya che." vAsvAmI bhagavaMte "viSayo jheranI upamAvALA che." e pramANe upadeza ApatAM jaNAvyuM ke- viSaye jheranI sarakhAM viSama duHkha ApanAra thAya che. sayA para ceTela mAMsa jema maraNa ApanAra thAya che. mAchalAM pakaDavA mATe jaLamAM aNiyAlA sevA para khAvAno leTa ke mAMsa caTADI jaLamAM nAkhe, eTale mAchalIo khAvAnI lAlace Ave ane moMmAM soyo parovAI jAya, eTale mAchImAro tene pakaDI mArI nAkhe, tema viSaye bhagavyA pachI jIvane chevaTe durgatinAM duHkha sahana karavo paDe che. tathA mazAnamAM, prapaMcanI bahulatAvALA keTalAko pakaDIne AhUti Ape, tema viSayanI lAlace kheMcAyele AtmA karmanA prapaMcamAM sapaDAI mRtyu pAmI dugatigAmI bane che. tINa dhAravALI taravAronAM banAvelA pAMjarAghara samAna viSayo sarvAgAne chedanArA thAya che. viSayo kripAkaphaLanA pAkasamAna mukhane mIThAzabhAva ApanAra thAya che, paNa te phaLa ke tenA pAkane khAnAranAM AMtaraDAM evAM cIrAya che, ke tene maraNa-zaraNa thayA vinA chUTake thatuM nathI, tema viSayo bhagavatI vakhate mIThA, suMdara, anukULa lAge che, paraMtu tenA sevananA kAraNe upArjana karelAM pApakarmo jayAre tiryaMca-nArakI gatimAM udayamAM Ave che, tyAre lAMbAkALa sudhI paNa te duHkhano cheDo Avato nathI. (300) viSa kSaNamAM ja dekhelA ane kSaNavAramAM nAza pAmavAnA svabhAvavALA che. durjananA mananI milanasAratA sarakhI upamAvALA che. durjananAM mana keI sajajana sAthe maLe ja nahi. vadhAre keTaluM kahevuM? anarthonuM mULa hoya te viSaya che. "jo tamArI kanyAne mAruM prayojana heya, te te vrata grahaNa kare." ema upadeza ApyoeTale ghaNuM kharcavALA ADaMbarathI te kanyAne pitAe dIkSA apAvI. padAnusArI labdhivALA vAsvAmI bhagavaMta mahAparijJA nAmanA adhyayanathI pUrvAcAryothI visarAI gayela gaganagAminI nAmanI vidyA udadharI ane tenA prabhAvathI, temaja jaMbhaka deva pAsethI meLavelI vidyAnA baLathI te mahAbhAgyazALI IcchA pramANe AkAzamAM javA-AvavA samartha banyA. kaIka samaye ja bhagavaMta pUrva dezamAMthI vihAra karatA karatA uttarApathamAM Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ] upadezapada-anuvAda AvI pahoMcyA, te tyAM duSkALa paDelo hato. have tyAMthI vihAra karI AgaLa nIkaLI zakAtuM nathI, kAraNake mArgo vihAra lAyaka rahelA nathI. jyAre saMghanA prANa kaMThe AvI gayA, to (zramaNa) saMghe A pramANe temane vinaMti karI ke, "Apa sarakhA tIrthAdhipa atyAre vidyamAna hovA chatAM zreSaguNanA saMghAta svarUpa jinezvaranI AjJAne mAnanAre saMgha Ata-raudra dhyAnane vaza banI maraNa pAme, te vAta yukta nathI." te samaye paTavidyAthI saMgha jAya che, tyAre jenA gharamAM sAdhuo rahelA hatA, te zayyAtara gharethI gAya carAvavA mATe jaMgalamAM gaye hato. te ghare pAchA AvIne dekhe che, to (sAdhu) saMghane AkAzamAge uDato dekhI potAnI coTalI kApIne kahevA lAgyo ke, "he bhagavaMta! have huM Apane kharekhara sAdharmika thaye." zAnta cittavALA, zratane anusaranArA, sarva jIva viSayaka apAra karuNAnA bhaMDAra evA vAsvAmIe tene paNa sAthe laI lIdhuM. sUtramAM sUcana che ke, "je sAdharmika-vAtsalyamAM udyamI hoya, tathA svAdhyAyamAM udyata haya, caraNa-karaNamAM anurAgavALe ane tIrthanI prabhAvanA-zAsananI unnati karavAmAM tatpara hoya, tene sAdharmika samajavo." anukrame dakSiNApathamAM (jagannAtha) purI nAmanA nagaramAM pahoMcyA. tyAM subhikSakALa hevAthI zrAvaka dhanadhAnyanI samRddhivALA hatA. AgaLa varNavelA evA amArA zrAvakenAM pitapotAnAM caityagRhomAM rAja taraphathI puSpa caDAvavAne niSedha-hukama karelo che. dareka sthAne jaina sAdhu tathA zrAvakone bauddhadharmIo parAbhava kare che. kAraNa ke, rAjA bauddhasAdhuno bhakta che. keIka samaye saMvatsarI mahAparva AvI pahoMcyuM, tyAre bauddhadharmI rAjAe te divase mAM AkhA nagaranA samagra jainatya-maMdiromAM puSpa caDAvavAno manAI hukama karyo. te vakhate sarva zrAvakaloko atyaMta vyAkuLa manavALA banI gayA. tyAre bALake, vRddho sahita sarva zrAvake vAsvAmI pAse AvyA ane kahevA lAgyA ke- "he svAmI ! Apa sarakhA tIrthanA svAmInI hAjarImAM je zAsananI laghutA thAya, te pachI ko bIje zAsananI unnati-prabhAvanA karanAra thaze?" A rIte bahu vinaMti karI, eTale vAsvAmI narmadA nadInA dakSiNakinAre mAhezvarI nAmanI zreSThanagarImAM uDyA. tyAM mAlavadezamAM pahoMcyA. tyAM hutAzana-gharamAM vyaMtaranuM maMdira hatuM ane tenI cAre bAju manorama bagIco hato. temAM sugaMdhathI mahekatAM puSkaLa pupa thatAM ane te kAraNe ghaNA bhramaronA jALathI tene madhyabhAga malina jaNAtuM hatuM. te bagIcAmAM dararoja eka kuMbha pramANa pupe utpanna thatAM hatAM. " 60, 80, 100 aDhakano anukrame jaghanya, madhyama ane utkRSTa kuMbha thAya che. vAsvAmIne dekhIne taDita nAmano mALI je temanA pitAno mitra hatA, te Adara sahita ubhe thaI kahevA lAgyA ke, "Apa kaho ke, ahIM zA kAraNe Apa AryanuM Agamana thayuM che?" javAbamAM jaNAvyuM ke, "A punuM prayajana hovAthI Avela chuM." taDita mALIe kahyuM ke, "Ape mArA upara upakAra Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka vAsvAmI AkAzamAge [ 181 karyo" ema kahI nehapUrvaka teNe puchapa samarpaNa karyA. Apa jema ThIka lAge tema thaze. hutAzananA dhUmADAnA saMgathI prAsuka lagabhaga acitta prAya thayA pachI te pupe grahaNa karIne pAchA pharyA. tyAra pachI nAnAhimavAna parvata para padmadrahamAM zrIdevI pAse pahoMcyA. te samaye zrIdevI jinezvaradevanuM arcana karavA mATe utkaTagaMdhayukta hajAra pAMkhaDIvALuM sapheda kamaLa toDIne pUjAnI taiyArI karatAM hatAM. (325) vAsvAmIne AvelA dekhIne temane vaMdana karyuM ane teNe padmanuM nimaMtraNa karyuM. te kamaLa grahaNa karIne hutAzanagRhe AvyA. tyAM hajAre dhvajAo jenA upara pharakatI hatI, ghugharIono raNakAra saMbhaLAto hatoevuM divya vimAna vikuvyuM. vimAnanI aMdara sugaMdhI puSpono samUha sthApana karyo. bhaka devatAthI parivarelA divya saMgItanA zabdothI AkAzatalane pUratA potAnA upara UrvamAM mahApadyanuM sthApana karIne pote purI deza tarapha prayANa karyuM ane kSaNavAramAM tyAM pahoMcI gayA. tevA prakAranuM netrone sukha karanAra Azcarya-kutUhala dekhIne vibhrama pAmelA bauddhabhakto ema bolavA lAgyA ke, "devatAo paNa ApaNuM sAnnidhya karavA mATe AvyA che." ema dhArIne vAjiMtronA zabdothI AkAzane paNa baheruM karyuM. -e pramANe pUjAnI sAmagrI laI nagara bahAra bauddhabhakto gayA, jyAM nIkaLIne rAha juve che, to temanA vihAra-sthAnanuM ullaMghana karIne arihaMtanA maMdire pahoMcyA. tyAM devoe mahotsava karyo. te dekhavAthI loko arihaMtanA pravacana viSe vizeSa bahumAnavALA thayA. ati AnaMda pAmele rAjA paNa suzrAvaka banI gaye. A pramANe pAri mikI buddhi vAsvAmIne thaI ane mAtAne pote na anusaryA. kAraNa ke, "mArAthI kaI prakAre saMgha apamAnapada na pAme, tema thAya, to saMsAravRddhi thAya "--A sarva temanI pAriNAmikI buddhi samajavI. avaMtI nagarImAM vaikiyalabdhinI prApti thaI, pATaliputra nagaramAM rakhene paribhava na thAya te mATe vaikriyarUpa vikuvyuM. jagannAthapurImAM tIrthanI prabhAvanA ati adabhuta rIte karI, tema karavAthI bIjA dharmavALA paratIrthIonA mAnanI slAni thaI. tathA tasaliputra AcAryanI pAse jema dazapuramAM rakSite pravajyA aMgIkAra karI. zrImAlanagaramAM jyAre vAsvAmI pAse AvyA, je pramANe nava pUrvo judA sthAnamAM rahIne bhaNyA, A vagere kathAo pUrvanA maharSioe zAstramAM kahelI che. vAsvAmInuM saubhAgya kaI alaukika prakAranuM hatuM, je eka rAtri paNa temanI sAthe rahe, te temanA maraNa sAthe ja samAdhi-maraNa pAme. ArakSita jyAre vAsvAmI pAse dazamA pUrvanA yamakomAMnA bhAMgA grahaNa karavAmAM asamartha thayA, tyAre pUchyuM ke, "haju AgaLa bhaNavAnuM keTaluM bAkI che?" tyAre vajasvAmIe kahyuM ke, "haju mAtra bindu samAna bhaNuyuM che ane samudra samAna bhaNavAnuM bAkI che." jyAre jyAre vAraMvAra pUchavAmAM AvatuM, tyAre tyAre guru pAsethI Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 ] upadezapada-anuvAda. ***************************** A ja javAba maLatuM hatuM. A vagere Arya rakSitanuM caritra AvazyakasUtrane anusAre tenA arthIoe jANavuM. ahiM tenI jarUra na hovAthI kaheluM nathI. (342) vasvAmi-caritra pUrNa thayuM. gautamasvAmi-caritra prasaMgopAtta bhavyajIne AnaMda ApanAra zrIgautamasvAmInuM kaMIka caritra kahIza, te tame sAMbhaLo. aSTApada rvata uparathI nIce utaratA prabhAta-samayanA ugelA lAla sUryanA kiraNa sarakhA bhagavaMta gautamasvAmIne bAlasUryathI jema kamaLa vikasita thAya, tema vikasita mukhavALA pUrve jaNAvelA tApasa kahevA lAgyA ke-"mastakathI namelA ame tamArA ziSya chIe ane tame amArA guru che. tyAre gautamasvAmIe te tApasIne kahyuM ke, "tamArA ane amArA baMnenA guru te jagatanA jIvana baMdhu samAna bhavyajI rUpI kamalavanane vikasvara karanAra sUrya sarakhA maMgala nAmavALA bhAgavAna vIra prabhu che. zuM tamAre vaLI bIjA koI guru che? eTale atiprasanna mukhakamaLavALA gautamasvAmIe vistArathI gurunA guNanI prazaMsA karI ke, "siddhArtha rAjAnA putra, vinayapUrvaka namAvelA mastakathI jemanuM zaraNa iMdroe paNa svIkAryuM che-evA Indra mahArAjAonA paNa jeo pUjya che. kRtakRtya, dhamajanA mastakanA mugaTa samAna, hAra samAna ujajavala yazavALA, dukhe karIne pAra pAmI zakAya tevA bhavasAgara pAra pAmavA mATe mahAprahaNa samAna, samagra manovAMchita kalyANa-prApti mATe navIna ka9pavRkSa samAna, evA guru mahArAja mahAvIra paramAtmAnuM keTaluM varNana karavuM? te samaye devatAoe muni veSa hAjara karyo, eTale tarata ja temane pravajyA ApI. parvatanI mekhalAthI nIce utArIne mArge pahoMcyA, eTale bhikSA-samaya thayA. "he Aryo! Aje tame pAraNAmAM zuM leze? tamArA mATe zuM lAvuM? tamane kaI vastu ucita che? tyAre tApasa sAdhuoe kahyuM ke, "kSIranuM bhojana karAve." sarva labdhivALA bhagavAna gautamasvAmI bhikSAcaryAmAM ghI-khAMDa sahita kSIrathI bhareluM pAtra sahelAIthI vaherI lAvyA. akSaNamahAnasa labdhivALA gautamasvAmI bhagavaMta te kSIrapAtra laIne temanI pAse AvyA. eka ja pAtrathI teoe sarvene pAraNAM karAvyAM, pAchaLathI pote pAraNuM karyuM. pelA tApasa khUba ja AnaMda-saMtoSa pAmyA. acitta sevAla bhakSaNa karanAra sane kevalajJAnAvaraNIya kamano kSaya thavAthI pUrve kadApi prApta karela na hatuM, tevuM mahAkevalajJAna pragaTa thayuM. bIjA prakAranA je dilsa tApasa hatA, temane jagatanA jIvone jIvana ApanAra bhagavaMtanAM chatro dekhavAthI kevalajJAna pragaTa thayuM ane kauDinya gAtravALA hatA, temane parivAra-sahita bhagavaMta dharma kahetA hatA, temane sAMbhaLIne anaMta evuM kevalajJAna thayuM-ema 1500 sarve tApa ne kevalajJAna pragaTa thayuM. have gautamasvAmI AnaMdapUrvaka bhagavaMtane pradakSiNuM ApavA lAgyA, teoe pAchaLa pAchaLa lAgIne pradakSiNA karI ane pachI kevalionI parSadAmAM "namo utaratha"--ema tIrthane vaMdanA Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gautamasvAmI-caritra [ 183 karI besI gayA. pAchaLa najara karI gautamasvAmI temane kahevA lAgyA ke, "prabhune vaMdana kare." prabhue gautamane kahyuM ke, "kevalionI hilanA na karo." pazcAttApa-yukta micchA mi dukkaDaM" ApavA tatpara banyA. tyAra pachI sajajaDa ati pAmelA citavavA lAgyA ke, "A janmamAM huM siddhi pAmIza ke nahiM? A hamaNAM dIkSita thayA ane tatkAla kevalajJAna pAmyA." tyAre bhagavaMte kahyuM, "devatAnuM vacana satya ke mAruM ? te kahyuM ke, "jinendranuM vacana satya ja hoya. te pachI zA mATe ati kare che? pachInA samayamAM bhagavate cAra prakAranA kRtanI prarUpaNa karI, te A pramANe-(1) suMbakRta (2) dvidalakRta (3) carmakRta ane (4) kaMbalakRta. e pramANe guru viSe ziSyane nehAnubaMdha cAra prakAra hoya che. "he gautama ! tane to mArA viSe kaMbalakaDa samAna mati meha che. tuM mArI sAthe lAMbA kALanA saMbaMdhathI joDAelo che, lAMbA kALanA nehavALo che, paricayavALo che, lAMbA kALanI prIti karanAre che. tuM mane lAMbA kALathI anusaranAro che; to have A dehane bheda-nAza thaze, eTale ApaNe baMne samAna thaIzuM. mATe he dhIra gaMbhIra gautama! tuM nirarthaka zeka na kara." have gautamane AzrIne bIjA munione pratibaMdha karavA mATe bhagavaMte 'drAmapatraka nAmanA adhyayananI prarUpaNA karI. te A pramANe-"jema pIpaLAdika vRkSanAM patro jIrNa thaI pILAM paDI jAya che, tema rAjA ane prajAgaNa vagerethI pUjA pAmela hoya-evo manuSya paNa jIvita pUrNa thAya, tyAre mRtyu pAme che, mATe he gautama! eka samaya jeTale kALa paNa pramAda na karIza. ItyAdi. chaDuM, aDrama vagere ugrarUpa tapa karatA teo haMmezAM bhagavAnanI sAthe vicaratA majhima (madhyamA) purIe pahoMcyA. tyAM comAsuM karela hatuM. tyAre sAtamAM pakhavADiyAnA kAtikanI amAvAsyAnA divase divasanA be pahAra vItyA pachI, tene mehaviccheda karavA mATe prabhue gautamane najIkanA gAmamAM mekalyA ane kahyuM ke, "he gautama! A gAmamAM amuka zrAvakane pratibodha kara." tyAM gayA pachI sAMjhano saMdhyA samaya thayo. eTale te rAtre tyAM ja vAsa karyo. te rAtre devo nIce AvatA ane upara uDatA dekhAyA. upaga mUkyA, to jANyuM ke, bhagavaMta Aje kAla karI gayA!" gautamasvAmIe virahanA bhayathI kadApi cittamAM virahadivasa AgaLathI ciMtavyo na hato. have te kSaNe citavavA lAgyA ke, "vItarAga bhagavaMte avA sneha vagaranA ja hoya che. neharAgathI raMgAelA cittavALA prANIo saMsAramAM athaDAya che. A samaye gautama prabhune kevalajJAna utpanna thayuM. temano kevalikAla ane vihArakAla bAra varasano, jevA bhagavaMta tevA, paraMtu gautamasvAmI bhagavAna atizayathI rahita hatA. pAchaLathI Arya sudharmAsvAmIne gaNa soMpIne pachI pote siddhi pAmyA. te pachI Arya sudharmAsvAmIne kevalajJAna utpanna thayuM. teo paNa kevalI paryAyapaNamAM ATha varasa vicArIne tyAra pachI jaMbUsvAmIne gaNa soMpIne siddhi pAmyA. bhagavaMtanA kALa pAmavAthI deva-dAnavAdi ghaNuM zekavALA thayA. te nagarI majhima Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 ] upadezapada- anuvAda apApA nAmavALI hatI, chatAM have loko tene pApA" nagarI nAmathI bolavA lAgyA. (35) gAthA akSarArtha-vaja nAmanA munivaramAM pANimikI buddhi hatI. kevI rIte? che ke, rAjasabhAmAM mAtA ane saMghane vivAda cAlyA, tyAre mAtA karatAM paNa saMghane mAna ApyuM. varSa ane uSNakALamAM jaMbhaka devAe nimaMtraNa karyuMtyAre gocarI grahaNa karatAM pahelAM sAvadhAnI rAkhI vyAdikane upayoga mUkyo. bAkI bIjA purI nagarImAM sahastra pAMkhaDIvALuM padmakamaLa tathA eka kuMbha pramANa pu lAvavAM. kusumapuramAM (pATaliputramAM) pahelAM asuMdara rUpa pachI hajAra pAMkhaDIvALA padma(kamaLa)nA Asana upara besI pitAnuM mULa svarUpe pragaTa karyuM, te atyanta atizayavALuM rUpa vikuvyuM. Arya rakSitane yamake bhaNatAM bhaNatAM mana bhAMgI gayuM ane tene mokalavAnuM banyuM. (gAthA 142 mI) jamAIonI parIkSA 143-gAthAno bhAvArtha kathA dvArA jaNAve che. vasaMtapura nagaramAM niddhasa nAmanA brAhmaNane kIDAnA sthAna svarUpa zubhA nAmanI bhAryA hatI. tene traNa putrIo hatI. je yauvanavayavALI thaI hatI. potAnA ghara sarakhA vaibhavavALA kuLomAM vivAha karyo. mAtAe pitAnI putrIo kema sukhI thAya? tema vicAryuM. te mATe temanA patinA pariNAma jANavA mATe zuM upAya karavo ? tema vicAratAM, pati sAthe game tema vyavahAra kare, to putrIo gauravasthAna na pAmI zake ane gaurava pAmyA vagara sukhanI prApti kevI rIte thAya? mATe mAre jamAIonA manobhAva jANI levA joIe. putrIone zIkhavI rAkhyuM ke, "tamAre prathama pati-samAgama-samaye lAga maLe, eTale paganI pAnIthI patinA mastakamAM pATu mAravuM." putrIoe te vAta svIkArI. te pramANe karyA pachI prabhAta-samaye mAtAe pUchayuM ke, "tane teNe pATu mAravA samaye zuM karyuM tyAre moTI putrIe kahyuM ke, "te mArA caraNane paMpALavA lAgyA ane mane pUchyuM ke, "tane kaMI pagamAM vAgyuM te nathIne? A pramANe tAre mane caraNathI prahAra karavo ucita na gaNAya. e to mane tArA upara ghaNo moTe saneha che, nahiMtara unmAdarahita kyo lajajAvALo AvuM kArya nabhAvI le?" eTale mAtAe putrIne kahyuM ke, "tAre pati tArA upara ghaNA nehavALo che. tuM je karIza, te sarve pramANa gaNAze, mATe IcchAnusAra vartIza, to paNa patiprema TakI raheze. bIjI putrIe kahyuM ke, "pagathI prahAra karyA pachI lagAra te khIjAyA, paraMtu kSaNamAM pAchA zAnta thaI gayA." tene paNa mAtAe zikhAmaNa ApI ke, "tuM tene na gamatAM keI kAryo karIza, te te cIDAze, paraMtu tane bIjI koI zikSA nahi karaze." trIjIe vaLI kahyuM ke, "tArI AjJA pramANe meM karyuM, eTale te mArA upara khUba roSe bharAyA ane mane gharanA thAMbhalA sAthe bAMdhIne cAbukanA 100 cAbakhA mAryA. mane dAsI, tema ja duSkalamAM janmelI , AvA prakAranAM kArya karavA taiyAra thayelI evI tArI mane jarUra nathI." tyAra pachI mAtAe tenI pAse Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAmikI buddhinAM udAharaNo, devadattA gaNikA [ 185 kahyuM ke, amArA kulano Avo dharma hovAthI tema karela che. je tema na kare te sAsarAnA kulamAM AnaMda na vartAya." e pramANe tenA cittanI prasannatA karI putrIne zikhAmaNa ApI ke, "jema deva pratye vartAva rakhAya, te vartAva tenI sAthe tAre rAkhavo, nahiMtara te tArA pratye prasannatA nahIM rAkhaze." jamAInA cittane jANavA mATe putrIone A zikhAmaNe ApelI hatI. A prakAre pariNAmikI buddhinuM phala brAhmaNI viSe jANavuM. (16) devadattA gaNikA ujayinI nagarImAM cosaTha kaLAo zIkhelI, deza-dezAvaramAM prasiddhi pAmelI devadattA nAmanI gaNikA hatI. durjana lokonAM citta jANavA mATe potAnA mahelanI bhItonA sthAnamAM pitApitAnA vyApAramAM tatpara hoya ane temanA svabhAva kevA hoya? te jANavA mATe tevA tevA svabhAvavALAonAM citro citarAvyAM. je je vyApAra karanAra tyAM Ave, tyAre pUrNa AnaMdathI te potAnA vyApArane lAMbA kALa sudhI jete sthira banI jAya. tene Azaya samajIne kaI prakAre tenI te pramANe sevA kare. jethI AvanAra ghaNo khuzI thAya. AvanAra grAhaka ati duSkara hoya tevuM dravya mAge teTaluM dAna hoMzathI Ape. A paNa pariNAmikI buddhi ke je teNe sAmAnuM citta jANavA mATe temanI prakRtie citrAvI ane dravya-saMcaya karyo. (5) 143mI gAthAno akSarArtha-pariNAmikI buddhimAM niddhasa dvijanI bhAryAe jamAInAM citta jANavA mATe karelA upAya viSayaka udAharaNa. tathA lokonA abhiprAya jANavA mATe ujjayinI nagarInI devadattA gaNikAe egya upacAra-jevA svabhAvanA mANasa Ave tene anurUpa gamatAM kAryo karIne ghaNuM dhana ekaThuM karyuM. 144-caraNaghAta nAmanA dvArano vicAra-tenA udAharaNamAM keIka rAjAne yuvAnoe bharamAvyo ke, "he deva! A jarjarita dehavALA vRddha maMtrIo durbala buddhivALA thayelA hovAthI temanA sthAnathI temane khaseDI nAkhI dUra kare, samartha buddhivALA taruNone tenA sthAnamAM besADo." tyAra pachI tenI parIkSA karavA mATe taruNa temaja bIjAone prazna karyo ke, "je koI mane pagathI mastakamAM pATu mAre, te tenA pagane karyo daMDa karavo ?" tyAra pachI capaLabuddhivALA hovAthI taruNee kahyuM ke, "tenA caraNano cheda karavo e ja daMDa." bIjA je vRddho hatA, temaNe utAvaLa karyA vagara paraspara vicAraNA karIne kahyuM ke, "tenI pUjA karavI. gADha premapAtra patnI jyAre lagna pachInA ratikrIDAnA samayamAM rati-kalaha kare che, te sivAya bIjuM koI paNa ApanA mastakane pATu mAravA samartha nathI." 14pa-AmaLuM nAmanA dvAramAM- keIka catura buddhivALAe keIka rAjasabhAmAM banA vaTI (nakalI) AmaLuM lAvI sthApana karyuM. sabhAloke vicAravA lAgyA ke, "vagara Rtue A AmaLuM kyAMthI utpanna thayuM ?" ema leka tarka-vitarka karavA lAgyA. tyAra pachI eka 24 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ] upadezapada-anuvAda mANase parIkSA karavAno AraMbha karyo. kevI rIte ?--A zatakAla-ziyALAmAM uchyuM, tethI karI krama badalAye. kharA junA AmaLA sAthe kRtrima AmaLAnI sarakhAmaNI karI. pAkelAM AmaLAM kevA prakAranAM heya? ane kRtrimamAM tevA prakAranAM lakSaNo hatAM nathI, kharA AmaLAmAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza vagere lakSaNo hoya che ane kRtrima (banAvaTI)mAM tevAM rUpAdi lakSaNo hotAM nathI. AvI rIte kRtrima AmaLAnI nipuNa buddhi ane tarka karI parIkSA karI ke, kRtrima AmaLAnAM lakSaNo ane kharA AmaLAnAM lakSaNo judA prakAranAM hoya che. catura buddhizALI puruSa tenA bhedo jANe che. A viSayamAM tenA jANakAroe jaNAveluM che ke-"Amra-palanAM puSpa tema ja phaLone AkAra sarvatra samAna hoya che. paraMtu rasAsvAdamAM najIkanI bhUmimAM ugelA vRkSe nA svAdamAM pharaka hoya che." (145) 146-maNi nAmanA dvArano vicAra-keIka pradezamAM eka maNidhara sarSa eka vRkSathI bIjA vRkSa para caDIne pakSIonA mALAomAM je iMDAM mUkelAM heya, tenuM bhakSaNa karato hate. keIka vakhate mALAmAM ArUDha thayelA gIdhe sapane haNI nAkhyo. te sapano maNi te mALAmAM paDI gaye. nIce rahelA kUvAmAM te maNinAM kiraNo paDavAthI pANIne raMga lAla dekhAvA lAgyA. tyAra pachI bALakoe vRddha puruSane nivedana karyuM, tyAra pachI maNi tyAMthI khaseDI nAkhe, eTale pANuM svAbhAvika rUpavALuM, hatuM tevuM varNa vagaranuM dekhAvA lAgyuM. svAbhAvika varNavALuM jaLa thavAthI maNinuM jJAna thayuM ke, "A lAlavaNa upAdhithI thayele che, paNa svAbhAvika nathI." pachI nIti pUrvaka upAyathI teNe maNi grahaNa karyo. (146) 147-jemane mahAyaza sarvatra phelAya che, evA guNenA sthAnarUpa kaI gacchamAM dIkSA, grahaNazikSA, AsevanazikSAdimAM sthApana karela cittavALA gItArtha AcArya hatA. teo vicaratA vicaratA purANa evA vasaMtapura nAmanA nagaramAM pahoMcyA. vikAra-rahita evA teo sAdhuvane ucita evI vasatimAM rokAyA. te ga7mAM eka chaDuM, aThThama Adi AkarA tapa karavAmAM tatpara evA tapasvI sAdhu hatA. koIka samaye prabhAtamAM pAraNA mATe zikSAcaryAe nIkaLyA ane dharma mAM raMgAyelA bhakta zrAvakane tyAM gayA. eka to tapasyAthI kAyA durbala paDI gaI hatI, te kAraNe upaga-rahitapaNe pagathI eka deDakI caMpAI gaI ane tAla mRtyu pAmI. pAchaLa cAlatA nAnA sAdhue marelI deDakI dekhI kahyuM ke, "A deDakI pramAdathI tamArA vaDe mRtyu pAmI che." kaMIka alpa roSa pAmelA te tapasvI sAdhue kahyuM ke, "mArge cAlatA aneka lekethI te mRtyu pAmI haze-emAM mAro che aparAdha?"nAnA sAdhue vicAryuM ke, "haju pAraNuM thayuM nathI, eTale sudhAnA udayamAM atyAre tene khyAla nathI, have jAte saMdhyA-samaye AcArya samakSa Avaze ema dhArI mauna rahyo, te samaye yAda karAvatuM nathI. saMdhyA-samaye pratikramaNanA avasare bAkI rahelA aparAdha-padonI AlecanA karatI vakhate bhulaka sAdhue pelA tapasvI sAdhune AlecanA karIne ubhA thayA tyAre yAda devarAvyuM ke, "pelI deDakI je pramAdathI chuMdAI Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAmikI buddhinAM udAharaNa, caMDakauzika [ 187 gaI hatI, te aparAdha kema bhUlI jAva cho?" te vakhate teNe khUba krodhe bharAI vicAryuM ke, Ama belanArA A sAdhune mAru"-ema vicArI teno vadha karavA ekadama devyA. vacamAM ati kaThiNa thAMbhalAne khUNe mAthAmAM sajajaDa vAgyo. azubhadhyAnanI pradhAnatAvALA, virAdhita vratavALA te mRtyu pAmI tiSka devalokamAM utpanna thayA ane tyAMthI vIne kanakapala nAmanA pradezamAM 500 tApasanA kulapatinA putra tarIke utpanna thayA. tApasInI kukSithI keme karI tene janma thayo. atikredhI svabhAvane kAraNe pahelAM ekaluM kauzika nAma sthApana karyuM hatuM, vaLI tyAM kauzika nAmanA bIjA paNa tApase hatA, tethI tApasa e "caMDakau.zaka' evuM bIjuM nAma pADayuM. kAla-kame karI te paNa kulapatinA padane pAmyA. vanakhaMDamAM tene ghaNuM mUrchA hatI, jethI te bIjA tApasane puSpa, phaLa taDavA detA na hatA. te tApasane puSpa, phaLAdi na maLavAthI bIjI dizAomAM cAlyA gayA. vaLI je govALiyA vagere tyAM AvatA hatA, temane paNa haNavA mATe dUra dUra sudhI pAchaLa paDI tagaDI mUkate ke, pharI bIjI vakhata A tarapha AvavA prerAya nahiM. najIkanA pradezamAM tAMbikA nAmanI nagarInA rAjaputroe tenI gerahAjarImAM AvIne Akho bagIco veravikhera karI nAkhyuM. te vakhate pote bagIcA pharatI kAMTAnI. vADa karavA mATe kAMTAnA vanamAM gaye hatuM. tenI pADozamAM rahetA keTalAka govALAe bagIco toDI nAkhyA-te vRttAnta jaNAvyo. eTale te kArya choDIne krodhe bharAyelA dhamadhamate hAthamAM kuhADo laIne kumAro tarapha doDyo. yamaddatanA samAna AkAravALA tene dekhIne saMtuSTa mAnasavALA te kumAre ativegathI palAyana thaI gayA. hAthamAM kuhADAvALo joyA vagara doDatAM doDatAM pitAnuM bhAna gumAvatAM khADAmAM paDyo. kuhADo ADo paDyo, tenI upara jerathI mastaka paDayuM ane tenA mAthAnA be bhAga thaI gayA. te marIne te ja vanamAM daSTiviSa jAtino bhayaMkara sarpa thayo. haju paNa lobhasaMjJAthI ane roSathI te vRkSonuM vAraMvAra rakSaNa karatuM hatuM. je koI paNa tApase tyAM AvatA hatA, teone te sarpa bALIne bhasma karato hato. je vaLI bIjA koI prakAre bacI gayA, teo dUra cAlyA gayA. te sarSe traNe saMdhyA-samaye vanamAM pradakSiNA Apato hate ane kadAca kaI uDatAM pakSI Ave te paNa daSTi pheMkIne viSAzithI kSaNavAramAM bALI mUkato hate. bhagavAna mahAvIra zramaNapaNuM pAmyA pachI bIjA varase uttara cAvAlanA madhya pradezamAM kanakapala vanamAM padhAryA. (25) jagatanA sarva jI viSayaka karuNAmAM tatpara mAnasavALA mahAbhAgyazALI mahAvIra te sarpane pratibodha karavA mATe yakSamaMdiramAM kAussagna-pratimA dhAraNa karIne rahyA. ati AsurIbhAvane sajajaDa dhAraNa karate te sape bhagavAnane dekhIne "zuM ahIM rahelA mane haju tuM jANato nathI?"--ema vicArI sUrya sAme najara karI svAmIne dekhyA, chatAM baLelA na joyA-ema traNa vakhata sUrya Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 ]. upadezapada-anuvAda ja0:00 sAme daSTi karI bhagavaMta upara phekI, chatAM bhagavaMtane tenI dRSTinI asara na thaI eTale vadhAre kedha bharAyo ane temanI pAse jaIne temanA zarIranA aMganuM majabUta tIkSaNa dADhAne viSabharelA DaMkha mArIne bhakSaNa karavA lAgyo. "rakhe mRtyu pAmI mArA upara paDI mane chUMdI na nAkhe'-tema dhArI pAchA haThIne Aghe ubhe raheto hato. ema traNa vakhata bhagavaMtane DaMkha mAryo, paraMtu bhagavaMta lagAra paNa vinAza na pAmyA, eTale tIvra keMdhAdhIna banI jinezvaranuM rUpa jovA lAgyo. jagadguru jagabaMdhunuM amRtamaya zarIra hovAthI temanA rUpane jotAM jotAM sarpanI AMkho je jheravALI hatI, te te samaye AMkhamAMne viSAgni ekadama olavAI gaye. bhagavaMte sarpane kahyuM he caMDakauzika! kedha tyAga karIne zAnta thA, Avo ke dhabhAva rAkhavo yogya nathI." A sAMbhaLI IhA-apaha-vicAra karatAM karatAM te sapane jAtismaraNa jJAna pragaTa thayuM. tyAra pachI bhagavaMtane traNa pradakSiNa ApI tIvra saMvega pAmelA teNe bhajanane sarvathA jIdagI sudhI tyAga karyo. bhagavaMte jANyuM ke, "ANe anazana aMgIkAra karI zamatA prApta karI che. te daranA UMDANamAM pitAnuM mukha rAkhI tyAM rahe che. je kadAca reSAyamAna thAuM, te lokone mAranAro na thAuM'--ema vicArI teNe mukha bahAra na rAkhyuM. A anazana karelA sarpanI anukaMpAthI svAmI paNa tyAM rokAyA. eTalA mATe ke, tene dekhIne koI tene mAravA mATe prayatna na kare. haju kaI govALIA paNa pAse AvatA nathI. be jhADanI vacce saMtAIne keTalAka govALo pASANethI tene mAre che, te paNa te talanA phetara jeTalo paNa calAyamAna thatuM nathI. kAThe ThekIne khaseDe che, to paNa bilakula calAyamAna thato nathI. tyAre te govALiyAoe lokonAM manane Azcarya karanAra samagra vRttAnta najIkanA gAma, nagara vagerenA lokone jaNAvyo. sarpa taraphanA bhayane tyAga karIne eka sarakho lokone pravAha darzana karavA ulaTyo ane bhagavaMtane vaMdana karI caMdana, puSpa, akSata, dhUpa vagerethI tenI pUjA karavA lAgyA. te mAge AvanArI dUdha vecanArI govAlaNe tenA upara ghI, mAkhaNa vagere chAMTe che. eTale ghInI gaMdhathI kheMcAI AvelI kIDIo tene caTakA bhare che, ArapAra nIkaLI cAlaNa sarakhuM zarIra kare che, tenI pIDA sahana karate, potAnAM karmanI pariNatinA phalane vicArate, bIjA upara kedha na karatA samabhAvamAM rahelo te sapa paMdara divasa te sthitimAM rahyo. tyAra pachI kAla pAmIne AThamA devaloka viSe pragaTa tithvI kAMtinAM kiraNo vaDe AkAzane meghadhanuSa samAna raMgavALuM karato, atizaya RddhithI alaMkRta mahaddhika deva thayA. je teNe anazana karyuM, tathA kIDIonA caTakA vagere pIDA sahana karI ane zreSTha devaleka sthAna meLavyuM, te tenI pariNAmikI buddhi samajavI. (42) gAthA akSarArtha-sapa dvAramAM caMDakaeNzika nAmane sarpa, teNe vIra prabhune jotAM Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAriNAmikI buddhinAM udAharaNA-stUpendra, phUlavAlaka [ 189 jherI STi phekI tathA bhagavaMtane traNa vakhata DaMkha ApyA, chatAM paNa bhagavaMta mRtyu na pAmyA. peAtAnA upara bhagavAna paDavAnA bhayathI peAtAnA sthAnathI dUra cAlye gaye. dADhAnuM jhera bhagavaMta para nAkhyA pachI traNa traNa vakhata sajjaDa krodha karIne bhagavAnanA dehane avaleAkana karavA lAgyA, tyAre tenI STinuM jhera nIkaLI gayuM ane edhi utpanna thavA sAthe jAtismaraNa, samyaktva tathA samAdhimaraNu lakSaNavALI yathArtha ArAdhanA prApta thai. (147) 148-geMDA nAmanA pazuvizeSa dvAranA vicAramAM-kAIka zrAvakaputra yauvanavayamAM vratAdinA vyasanavALA thavAthI sathA dharmathI tenuM mana taddana bahAra bhaTakatuM hatuM. mRtyu pAmI te mATI aTavImAM geDA pazu thayA. te sava khAjuthI pUThanA kha'ne paDakhAmAM akhtaranA AkAravALuM laTakatuM cAmaDu` hoya tevA ane tene mastaka pradezamAM eka zIMgaDu ugeluM hAya che, bheMzanA AkAravALA hoya che. gADha aMdhakAra samAna kALA hovAthI mAgamAM musAphara leAkeAne haNavA lAgyuM. kAIka vakhata kAika sAdhuone vihAra karatA dekhyA. tene mAravA mATe najIka AvatA hatA, paraMtu ati tIvra tapanA DhagalA svarUpa muni heAvAthI sAdhuonA je avagraha arthAt sAdhu je sthAnamAM rahelA hatA, te prade zamAM te praveza karavA samartha na thayA. vicAra karavA lAgyA, eTale jAtismaraNa jJAna thayuM, samyaktva-lAbha thayA, te tarata ja anazana karI kAla pAmI devalAke gayA. (148) 149--stUpendra nAmanA dvAramAM phUlavAlakamuninI kathA A pramANe jANavIcaraNAdika guNarUpI ratnA ApanAra rAhaNu paryaMta sarakhA, uttama saMghayaNuvALA, mAha madhUne jitanAra, mahAprabhAvazALI ane kAIthI parAbhava na pAmanAra, ghaNA ziSyAnA parivAravALA sa'gamasiMha nAmanA AcAya hatA. temanA ziSyA paikI eka lagAra u> 'khala svabhAvaneA hateA. duSkara tapa karanAra hovA chatAM svaccha damati ane icchAnuM. sAra vartana karatA heAvAthI AjJAnusArI cAritra-pAlana karateA na hatA. AcAya mahA rAja tene zikhAmaNa ApatAM kahe che ke- huM avaLaca'DA ziSya ! A pramANe sUtraviruddha niSkula kaSTakArI duceSTA karI amane khoTA saMtApa pamADe che. bhagava'tanI AjJAnusAra je hAya, te ja cAritra che. AjJAbhaMga thayA pachI zuM bhAMgavAnu` bAkI rahe che? AjJAnA bhaMga karanAra bAkInuM kAnI AjJAthI kare che? ' A pramANe guru hita-zikhAmaNa ApatA hatA, eTale gurunA upara te ghera vairabhAva vahana karatA hatA. have kAika samaye guru mahArAja te ekalA ja ziSyanI sAthe eka mATA parvata upara siddhazilAnA vaMdana mATe ArUDha thayA. lAMkhA kALa sudhI devavaMdanAdika karIne dhIme dhIme nIce utaravAnuM zarU karyuM. have darbhanIta evA teNe vicAyuM ke, 'nakkI Ajane A samaya kharAbara ceAgya che, te ducananA bhaDAra evA A AcAya ne Aje huM haNI nAkhuM. AvuM ekaladokalapaNuM ane sahAya vagaranA te ekalA che--AvA prasaMganI upekSA karIza, te AkhI jiMdagI sudhI kharAba vacana sa`bhaLAvIne mane tiraskAraze, ' Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 ] , upadezapada-anuvAda ema vicArI pAchaLathI eka moTI zilA gabaDAvI. koI prakAre sUri zilAthI zRMdAIne marI jAya, paraMtu AvatI zilA gurunA jovAmAM AvI, eTale tarata khasI jaIne tene kahyuM ke, "are mahAdurAcArI! gurune droha karavA jevuM bIjuM kaI pApa nathI, evuM kArya AcaravA tuM kema taiyAra thaye? tane A lokasthitinI khabara che ke nahiM? ke upakAra karanAra upara paNa tuM je vadhabuddhi kare che ? kadAca te samagra traNa lokane mAlika thAya ane upakArIne dAna ApI de. te paNa a5 che. ghAsano bhAro mastakathI nIce utarAve, te paNa te upakAra mAne che. tene te lAMbAkALathI atyAra sudhI sAcA -pALyo, tArI baradAsa karI, te paNa tuM kRta banI vadha karavA taiyAra thayo !" athavA te kupAtra saMgraha karavAnI buddhinA kAraNe AvI buddhi tane nakkI sUjhI che. kadApi ugra viSa dhAraNa karanAranI sAthe maitrI thatI nathI. A pramANe atyAra sudhI je kaMI paNa sukRta karyuM haze, tene mULamAMthI ukheDI nAkhanAra, evuM mahApApa karanAra, sarvatra dharmapAlana mATe taddana agya evA he pApI ! tAruM patana strI dvArA thaze ane tuM A sAdhupaNAno tyAga karIza"--ema kahIne AcArya mahArAja jevA gayA hatA, tevA pAchA sthAne AvI gayA. have te avinIta pApI ziSya paNa vicAravA lAgyo ke, "huM te prakAre karIza ke. jethI A sUrinuM vacana asatya thAya." ema ciMtavI te kuziSya araNyabhUmimAM gayo. jyAM lokonI avara-javara nathI-evA eka tApasanA AzramamAM rahyo ane nadInA kAMThe ugratapa karavAnuM AraMbhya. varSAkALa AvI pahe, eTale tenA tapathI tuSTa thayelI tyAMnI kaI vanadevatAe "rakhe nadInA pUranA jaLathI A tapasvI taNAI jAya eTale teNe nadIne pravAha badalAvI nAkhyA ane be kAMThA ekaThA thayelI nadIne dekhIne te dezanA lokoe guNavALuM evuM "phUlavAlaka" nAma pADayuM. te mArgethI jatA-AvatA sArtha ane musApharo pAsethI maLatI bhikSAthI jIvananirvAha calAvatA hatA. have liMga sAdhuveSane tyAga kevI rIte karyo, te kahuM chuM-- azokacaMdra (keNika) caMpA nagarImAM, jemaNe potAnA parAkramathI zatruone dAbI dIdhA che, evo zreNikarAjAne putra azokacaMdra nAmane rAjA hatA, jenuM bIjuM nAma keNika tarIke prasiddhi pAmyuM hatuM. halla, vihalla nAmanA tenA be nAnA bhAIo hatA. tene zreNika rAjAe siMcANe hAthI ane devatAI hAra tema ja dIkSA letI vakhate abhayakumAre devatAI vastra ane kuMDala-yugala je mAtA taraphathrI abhayane maLela, te paNa temane ja ApyAM. have te divya vastra, hAra, kuMDala-yugalathI alaMkRta banI jyAre te divya hAthI upara potAnI patnI sahita ArUDha thatA hatA ane caMpA nagarInA traNa mArgo, cAra mArgo upara deguMdaka devatAnI mAphaka krIDA karatA hatA. eTale temane dekhIne zekacaMdranI padmAvatI rANIe IrSyApUrvaka patine kahyuM ke, "he deva! je paramArthathI vicArIe to A rAjalakSmIthI tamArA nAnA bhAIe ja alaMkRta thaI hAthInI khAMdha upara ArUDha thaI krIDA kare che. tamane mAtra Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAmikI buddhinAM udAharaNa-azokacaMdra, phUlavAlaka ' 191 rAjyanI mahenata sivAya bIjuM kAMI rAjyaphala maLatuM nathI. mATe tame emanI pAse hAthI vagere ratnonI prArthanA kare." rAjAe kahyuM ke, "he mRgAkSI ! pitAjIe jAte ja temane ApelAM che, nAnAbhAIo pAse mAgatAM mane zarama na Ave?" rANIe kahyuM ke, "he nAtha ! AmAM lajajA pAmavAnuM keI kAraNa nathI. temane IcchAdhika vadhAre rAjya ApIne hAthI vagere levAmAM koI vAMdho nathI. A pramANe vAraMvAra tenAthI ThapakArAtA rAjAe eka vakhata samaya maLe tyAre, halla-vihalane samajAvIne zAMtithI kahyuM ke, "are bhAI! huM tamane vadhAre pramANamAM zreSTha hAthI, ghoDA, ratna, deze ApuM, to tame A hastiratna ane divya alaMkAro mane Apo." "vicAra karIne ApIzuM"-ema kahIne teo potAnA sthAne gayA. have moTobhAI balAtkArathI jhuMTavI leze" ema dhArI rAtrinA samaye hAthI upara besIne loke na jANe tevI rIte nagarImAMthI nIkaLIne teoe vaizAlI nagarImAM ceTaka rAjAno Azraya lIdho. A vAta azokacaMdra jANI eTale vinayapUrvaka dUta sAthe kahevarAvyuM ke, "halla-vihallane jaladI pAchA mokalI Apo." ceTakarAjAne A saMdeza jaNAvyo. ceTake pratyuttaramAM jaNAvyuM ke, "huM balAtkArathI pAchA kevI rIte mokalI zakuM? tuM pate tene samajAvIne ucita rIti ajamAva. teo ane tuM ema tame sarve mArA samAna putrInA putro che. mane te tamArAmAM kaMI paNa vizeSatA nathI. ghare AvelAne balAtkArathI mArAthI vidAya na karI zakAya." A sAMbhaLIne reSAyamAna thayelA teNe pharIthI ceTakarAjAne kahevarAvyuM ke, "kAM te kumArone mokalI Apo, athavA yuddha mATe jaladI sajaja thAo" ceTakarAjAe yuddhanI vAta svIkArI, eTale azokacaMdra aneka sAmagrIo ekaThI karI, yuddha mATe ekadama vizAlI nagarIe pahoMcyo. sAmasAmA yuddha TakarAyA. temAM ceTaka mahArAjAe azokacaMdranA kAla vagere dasa oramAna bhAIone ja amegha eka bANa pheMkIne daza divasamAM mArI nAkhyA. ceTakarAjAne eka divasamAM eka ja bANa pheMkavAno niyama hate. (40) agiyAramA divase bhayabhIta banelA azokacaMdra (koNika) vicAryuM ke, "have je huM yuddha karIza, te vinAza pAmIza. have mAre jajumavuM egya nathI-ema karIne jadI raNAMgaNamAMthI khasI gayo. have devatAnA sAnnidhyanI abhilASAthI teNe aDramabhaktano tapa karyo. pUrvanA nehavALA saudharmaindra tathA camarendranuM teNe maraNa karyuM, eTale teo tenI pAse hAjara thayA ane kahevA lAgyA ke, "are he devAnupriya! bola, tAruM zuM Icchita priya kArya karIe?" rAjAe kahyuM ke, "mArA varI ceTakarAjAne mArI nAkho." InDe kahyuM ke, "te uttama samyaktvI AtmA hovAthI tene ame mArI zakIe nahi. je tuM kahe te yuddha karatI vakhate sAMnidhya karI tAruM rakSaNa karIe." ema paNa thAva."--ema kahIne azokacaMdra rAjA ceTakarAjA sAthe yuddha karavA lAgyuM. Indra mahArAjA ane amarendranI saphaLa sahAyathI parAkramI banelA azokacaMdra zatrupakSane mATe saMhAra karyo ane keTalAmAM ceTakarAjA pAse pahoMce, tyAre ceTakarAjAe yama Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 ] upadezapada-anuvAda 2 jAnA dUta sarakhuM kAna sudhI kheMcela evuM eka bANa tenA tarapha pheMkyuM, te koNika rAjAnI vacce camarendra sphaTika zilAnA banAvela bakhtarathI khalanA pAmyuM. te dekhIne ekadama vismaya pAmelA ceTakarAjA vicAravA lAgyA ke, "A amogha zastra paNa khalanA pAmyuM ane mAruM eka bANa niSphaLa nIvaDayuM, eTale have mAre yuddha karavuM yukta nathI." ema vicArI vegathI nagaramAM praveza karyo. (50) vaLI asurendra camara ane saudharmaindra nirmANa karela rathamuzala ane zilAkaMTaka nAmanA yuddha vaDe caturaMga sainya paNa vinAza pAmyuM. ceTakarAjAnI vaizAlI nagarIne ghera ghAlI azokacaMdra lAMbA kALa sudhI tyAM rokAye, paraMtu uMcA kilAyukta te nagarI kaI prakAre bhAMgI zakAtI nathI. eka prastAvamAM jyAre azokacaMdra rAjA tene bhAMgI zakato nathI ane jyAre pAcho paDAvamAM AvI rahelo hato, tyAre devatAe A pramANe tene saMbhaLAvyuM ke, "je koI prakAre kUlavAlaka munine mAgadhikA gaNikA prApta kare ane ahiM lAve to vaizAlI nagarI svAdhIna karI zakAya." sAMbhaLI te harSathI vikasita vadanavALo thaye. jANe kAnapuTa vaDe amRtapAna karyuM hoya, tema A vacana sAMbhaLIne rAjA lokone pUchavA lAgyuM ke, "te kyo zramaNa che?" have koI prakAre lokamukhathI nadI kAMThe rahelA tene jANIne gaNikA strIomAM pradhAna evI mAgadhikAne rAjAe bolAvI. tene kahyuM ke, "he bhadra! te kUlavAlaka sAdhune ahIM laI Ava." vinayavaMtI evI teNe "te kArya huM karIza" ema kabUlAta ApI. tyAra pachI pite kapaTazrAvikA banI. keTalAka sathavArA sahita te sthAne pahoMcI. vinayapUrvaka te sAdhune vaMdana karI kahevA lAgI ke, "gRhanAtha svarge sIdhAvyA eTale jinendronA bhavananI yAtrA karavA mATe nIkaLI chuM. ahiM tame che-ema sAMbhaLIne Apane vaMdana karavA mATe AvelI chuM. te Ajane mAre sonerI divasa che. prazasta tIrtha svarUpa ApanAM mane darzana thayAM, te "he munipravara ! have bhikSA grahaNa karavAnI amArA para kRpA karo." kAraNa ke, tamArA sarakhA tapasvInA uttama pAtramAM alpa paNa sthApeluM dAna a5 kALamAM svarga ane apavarganA sukhanuM kAraNa thAya che. te pramANe kahevAyela A phUlavAlaka bhikSA mATe AvyuM, eTale mAgadhikAe kharAba padArtho bheLavelA lADavA vaharAvyA. tenuM bhojana karyA pachI tarata ja tene sajajaDA atisAra roga utpanna thayA. tethI karIne nirbala banI gaye ane paDakhuM pharavA mATe paNa asamartha thaI gaye. gaNikAe kahyuM ke, "he bhagavaMta! huM ApanI kRpAthI zAstramAM jaNAvelA utsaga-apavAdane jANanArI chuM." eka te Apa guru mahArAja che, sAdhamika baMdhu cho; te ApanA rogane pratikAra Apane kepe tevA phAsuka-acitta dravyothI karuM." A pramANe roganA auSadha karavAmAM kaye asaMyama thavAnuM che? te mane veyAvacca karavAnI AjJA Apo. zarIra jyAre nirogI thAya, tyAre A viSayamAM lAgelA nuM prAyazcitta karI leje. keI prakAre AtmAnuM rakSaNa karavuM. te mATe kaheluM che ke, sarva prakAre saMyamanuM rakSaNa karavuM, saMyamathI paNa AtmAne ja rakSa, je AtmA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAmikI buddhinAM udAharaNa-phUlavAlaka-kathA [ 193 rakSAyelo haze, to je kaI aticAra lAgela haze, tenI pharI vizuddhi banI zakaze ane avirati nahIM pAme." A pramANe siddhAMtAnusAra abhiprAya vacane sAMbhaLIne veyAvacca karavAnI mAgadhikAne rajA ApI. to zarIra sApha karavuM, tela-mAlIza karavuM, dhovuM, besADavA, sUvarAvavA vagere tenI sarva kriyAo sAme besIne karavA lAgI. ema tuSTa thayelI te gaNikA darareja tenA zarIranI sAra-saMbhALa karavA lAgI. keTalAka divase vItyA pachI auSadha-kegathI tenuM zarIra nirogI thaI gayuM. have te tapasvIne eka divasa zreSTha ubheMTa zuMgArarasa utpanna karanAra vastrAbhUSaNathI alaMkRta aMgavALI banI vikAra-sahita tene-ema kahevA lAgI ke-"he prANanAtha ! gADha atizaya mamatAthI manohara mAruM vacana sAMbhaLe -"sukhanA rAzinA nidhAnabhUta mArI sAthe bhega bhega ane duSkara A tapa-vidhAno tyAga karo. zarIra zoSavanAra evAM A varI sarakhAM vidhAne haMmezAM karavAthI lAbha? tamane ahiM meLavavA lAyaka tapanuM phaLa to maLI ja gayuM che ke, "baTamegarAnI kaLI sarakhI daMtapaMktivALI huM Apane svAdhIna chuM. bIju aneka duSTa dhApadanA samUhathI durgama evA jaMgalamAM Apa Azraya karIne rahelA che, mATe amArI sAthe cAlo, jethI ApaNe rati sarakhA suMdara rUpavALI ane haraNa sarakhA netravALA suMdara manahara nagaramAM jaIe. kharekhara tame ajJAnI dhUne samudAyathI leca karAvelA mastakavALA ahiM nivAsa karI rahI che, tethI tame ThagAyelA jaNAya che. tame mArA bhavane AvIne mArI sAthe vilAsakIDA nahiM karo ? have to he nAtha ! tamArA thaDA virahamAM paNa mArA prANa nIkaLI jAya che, to mArI sAthe cAlo ane dUra dezAvaramAM rahelAM tIrthone vAdIe. ema karavAthI tamArAM ane mArAM karelAM samagra pApakarmo kSaya pAmaze. pAMca prakAranI indriyanA viSaye ApaNe sAthe bhogavIe, te ja ApaNuM jIvyuM pramANa." A pramANe vikAravALI manahara vANIthI tene prArthanA karI, eTale te kSobha pAmyA ane dharmanI makakamatAno tyAga karyo, pravrayA cheDI. atyaMta harSa pAmelA manavALI te gaNikA phalavAlakane sAthe laIne azokacaMdra rAjA pAse AvI pagamAM paDIne vinaMti karavA lAgI ke, "he deva! A te ja phUlavAlaka muni ane mArA prANanAtha. temanA dvArA atyAre je karavAnuM hiya, tenI AjJA Ape." (80) rAjAe kahyuM ke, "he bhadraka ! tevA prakArane kaI upAya karo ke, jethI A nagarI bhagna thAya." te vacana aMgIkAra karIne teNe tridaMDIno veSa grahaNa karIne nagaramAM praveza karyo. nagarInI madhyamAM munisuvrata bhagavaMtane sUpa dekhIne vicAryuM ke, "nakkI AnA prabhAvathI nagarI bhagna thatI nathI. have te upAya karuM ke, "A nagaranA ja rahevAsI loko te stUpane ukheDI dUra kare." ema vicArIne are loko ! je A ratUpa tame jaldI khaseDI nAkhaze, to ja zatrunya svadezamAM pAchuM jaze, nahitara tamArA jIvatAM sudhI A sanyane gherA khasavAne nathI." rAjAne prathamathI saMketa karI rAkhela ke, "jyAre stUpa khodI dUra karAya, tyAre tamAre potAnuM sarva 25 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 ] upadezapada-anuvAda sanya sAthe lai dUra pAchA haTI javuM.' have leAkAe kahyuM ke, 'tema thavAnI khAtrI kaI ? teNe kahyuM ke, 'stUpa khAdazA--dUra karaze! te zatrusainya svadeza tarapha cAlavA mAMDaze. ' AvI khAtrI ApI, eTale nagaraleAkAe stUpanA zikharanA agrabhAgane dUra karavAnuM kArya AraMbhyuM. jyAre zikhara khAdI khaseDavAmAM AvyuM, eTale jatAM zatru-sainyane dekhIne leAkeAne vizvAsa utpanna thayA-eTale AkhA stUpa dUra karyAM. tyAra pachI rAjA pAche phrIne Avye ane nagarInA leAkeAne viDaMbanA pamADavA lAgyA. jinapratimA laIne ceTakarAjA kUvAmAM paDyA. A phUlavAlaka muninI durgatigamana karAvanArI pAriNAmikI buddhi ke, je stUpa pADavAnA khAnAthI AvI maneAhara nagarInA vinAza karAgye ! (90) gAthA akSarA--munisuvratasvAmI saMbaMdhI stUpa. bIjA stUponI apekSAe pradhAna stUpa, eka ja udAharaNa, nahiM ke e. phUlavAlaka nAmanA drohI ziSya, gurumahArAjanA Akroza-zApa maLavAthI tApasAzramamAM gayA. mAgadhikA vezyAe lADu khavarAvI bimAra pADyo. tenI cAkarI karatAM karatAM tenA pratye kAmarAga pragaTAvI tene svAdhIna karyo. krame karI vaizAlI nagarInA tenA dvArA vinAza sabyA. (149) 150--gAthAnA Adi zabdathI sumati nAmanA brAhmaNa pAriNAmikI buddhimAM udAharaNa samajavu. adha, te kevI rIte jANI zakAye ? samudradeva-siddharAje matrInI zeodha kevI rIte karI ? temAM buddhizALI sumati mATe rAjAne kAne vAta AvI. rAjAe tene belAbyA. khera, azva ane kanyAnI vizeSa parIkSA mATe tene niyukta karyA. nizcita prajJA heAvAthI rAjAe khuzI thaIne mANA-pramANa lATa, pala-pramANa gALa, karNAMka-pramANa ghInI AvikA prathama bAMdhI ApI. bIjI vakhata khamaNI, trIjI vakhata cAraguNI AjIvikA bAMdhI ApI. tApa pAmelA teNe rAjAne kahyuM ke, 'he deva ! tame viSNuputra che. sumatinI kathA A gAthAnI vyAkhyA mATe maMha vagere nava gAthAe AgaLa kaheze. A kathA pachI nava gAthAe 151 thI 159 che. vasaMtapura nAmanA nagaramAM vasatamAsa sarakhA ja khAkInA mahinAe hatA. samagra bIjA rAjAomAM samudradeva nAmanA mukhya rAjA hatA. khalyakAlamAM ja jeNe rAjya meLavelu che, evA te puNyazALI ane parAkramI hatA. vaLI te dharmAMnAM ucita sAmAyikAdika sthAnAnuM paNa sevana karatA hatA. pote jAte ja rAjyanAM kAryAnI ciMtA rAkhatA hatA. tethI tenI aMdara sukha kema maLe ? evI rIte ciMtA karatA ma`trInI zeSa karavA lAgyA. kahelu che ke- jema mahAvAthI sArI rIte keLavAyelA hAthIe mAmAM sarakhI rIte gamana kare che, te pramANe leAkeAmAM nipuNa maMtrInA buddhiguNathI Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAriNAmikI buddhi-sumati maMtrInI kathA [ 195 rAjyanAM kAryo paNa sukhapUrvaka cAle che. jema aMdhakAramAM paDelI vastu AMkha havA chatAM dekhAtI nathI, tema samasta lakSamI hovA chatAM paNa atigADha aMdhakAra-ajJAna hoya, tyAM rAjAo paNa pitAnI lakSmIne jANI zakatA nathI. jagatamAM prakAza sahita rUpa yathArtha paNe AMkha dekhe che, tema maMtrIrUpI prakAzayukta rAjA paNa te ja pramANe kAryono sAdhaka thAya che. je rAjA pAse catura buddhizALI kArya vahana karanAra maMtrI nathI, te rAjAne sArI lakSamI ke hariNAkSI strIo kyAMthI hoya ? lokavAyakAthI sAMbhaLyuM ke, ahiM sumati nAmano uttama brAhmaNa che ke, jeNe potAnI buddhinA guNe karIne bRhaspatine paNa jitelo che, paraMtu te netra vagarane che. rAjAe tene gaurava-pUrvaka belA ane rAjAne vahana karavA yogya hAthaNanI eka bAju tene besADyo. tenA upara rAjA ArUDha thayA. tyAra pachI rAjAe kahyuM ke, "mArgamAM AvatI boraDI upara ghaNuM pAkelAM phaLa haze, mATe tenuM bhakSaNa karavA jaIe." "nakkI te berAM khAvA lAyaka na gaNAya. kAraNa ke, vahetA cAlu mArgamAM aneka pathikaloka Ave-jAya, eTale keIe. paNa te khAdhelAM hoya, mATe tevAM boranuM bhakSaNa karavuM yaMgya na gaNAya."--ema kahI. sumatie rAjAne pratiSedha karyo. tevA prakAranA lokone bhakSaNa karAvavAnA prayogathI te jANI lIdhAM hatAM. eTale khuza thayelA rAjAe prathama prasAdarUpe tenI AjIvikA mATe mANA-pramANa loTa, pala-pramANa goLa ane karSa-pramANa thI ApavAnuM nakkI karyuM. tenI buddhi sthira che ke kema? te jANavA mATe vaLI kaI vakhata rAtrie ati beDoLa. AkAravALA haThIlA adhama azva pAse laI jaIne tene pUchyuM ke, "A vecAvA Avela che, te grahaNa kare ke nahiM?" tyAre te sumati brAhmaNe mukhathI mAMDI cheka puMDa bhAga sudhI tene paMpALI che ane tenAM rUMvADAM barachaTa lAgyAM, eTale jaNAvyuM ke, "jenAM rUMvADAM kemaLa hoya, te jAtivaMta azva kahevAya. sAce ja A moTo hovA chatAM jAtivaMta ghoDe nathI." A sAMbhaLI rAjA adhika sui cittavALo thaye ane pahelAM je AjIvikA bAMdhI ApI hatI, tenA karatAM bamaNI karI ApI. vaLI bIjA koIka divase adhivAsita karelI be kanyAo mokalI ane pUchyuM ke, "AmAMthI kaI paraNaze?" teNe kanyAnuM kula jANavA mATe vadanapradezathI mAMDI kaTapradeza sudhI hAtha vaDe eka kanyAne dhIme dhIme sparza karyo, paraMtu te kanyA lagAra paNa kSeAbha na pAmI. tenI mAtA nirlajaja hevAthI A kanyA AvA prakAranI lajajA ane kSobha vagaranI che."-ema citavane A vezyAnI putrI che"--ema karIne pratiSedha karyo ke, "A paraNaze nahiM." bIjI kanyAne sparza karato hato, tyAre teNe ekadama reSa pAmIne AkarAM vacana saMbhaLAvIne teno tiraskAra karyo ke, "he AMdhaLA ! tuM kuLavAna nathI, tuM zarama vagarane che." A uttama kuLamAM janmelI che, nahiMtara suzIlapaNuM kevI rIte pAme? A kamaLa sarakhA ujajavala zIlavALI che"-ema rAjAne nivedana karyuM. vivAhanA moTA ADaMbara karavA pUrvaka ghaNuM AnaMdathI tene paraNAvI. bIjI vakhata karatAM paNa bamaNa pramANuvALI AjIvikA bAMdhI ApI. tyAra pachI sumatie kahyuM ke, "he deva! Apa vaNikaputra che, Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda temAM saMdeha nathI. amArAM ciMtavela ane belela vacanamAM Ape kepa na kare." zaMkita manavALA rAjAe ekAMtamAM pitAnI mAtAne pUchayuM, eTale satya hakIkata jaNAvI, kema ema banyuM?" pratyuttaramAM jaNAvyuM ke, "RtukALa-samaye zarIrane pakhALI AbhUpaNa paherelA kubera vize mane abhilASA utpanna thaI." ema kahyuM, eTale tene kaIka saMbhoga kahe che, paraMtu te tenA bIjathI nahiM, paraMtu rAjAnA bIjathI janmele che." mAtA upara apamAna karyuM, eTale sumatie tene samajAvyuM ke, "he deva! strIone svabhAva caMcaLa hoya che. jema pAkelA anna upara sudhAvALAne abhilASA thAya che, tema sarva kAmI puruSone sarva strIo abhilaSaNaya thAya che. jema rakSaNa karAyeluM dhAnya akhaMDita rahe che, tema A strIo paNa rakSAyelI akhaMDita rahe che. je kautukathI paNa. kahevuM che ke-ekAMta na hoya, kSaNa-prasaMga na hoya, prArthanA karanAra manuSya na hAya, te kAraNathI he nArada ! nArInuM satItva TakI rahe che. vaLI zAstromAM paNa saMbhaLAya che ke, "kuMtI ane pAMDunA pAMca putro thayA saMbhaLAya che, paraMtu caMdra samAna ujajavala kIrtivALA pAMDurAjAe eka paNa putrane janma Apyo nathI." to he svAmi! tenA upara avakRpA na karavI ane teno doSa ughADe na pADavo. kAraNa ke, "manu munie A mahilAne doSa gaNela nathI. " temaNe A pramANe kaheluM che. ke, strI jArathI dUSita thatI nathI, rAjA rAjakarmathI dUSita thato nathI, jaLa mUtra ane purISa (viSTa)thI dUSita thatuM nathI ane vipra vedakarmathI dUSita thato nathI." atyaMta vicakSaNa vartanavALo hovAthI sarva maMtrIonA upara tene sthApana karyo. A leka ane paralokamAM viruddha na bane tevI suMdara pratiSThA pAmyA. (33) 151 thI 158-nava gAthAone akSarArtha-tathA prakAranA magadha Adi dezanA rAjA maMtrInI zodha karatA hatA, tyAre koIke rAjAne kahyuM ke, "sumati nAmane eka zreSTha brAhmaNa ghaNI buddhivALe che. bAkInA sAmAnya jananI buddhinI apekSAe ghaNI caDiyAtI buddhivALe che, paraMtu netra vagarano-AMdhaLe che. tyAra pachI rAjAe sumatine lAvI maMgAvyo. suMdara kAyAvALI mukhya hAthaNuM upara rAjA jAte ArUDha thayA ane bIjI bAju tene caDAvIne hAthaNI para besAryo. tenI vizeSa prakAranI buddhinI parIkSA mATe mArgamAM pAkelAM baravALI boraDIo hatI. "te phaLa bhakSaNa karavA lAyaka che. ema kahIne rAjA javA taiyAra thayA ane cAlavA lAgyA, tyAre rAjAne rekI rAkhyA. A boraDIo zubha nathI, tenI parIkSA karI. "A vAta te kevI rIte jANI? ema prazna karyo, eTale teNe kahyuM ke, "mArgamAM je beraDI hoya, enAM phaLa bIjA grahaNa kare ja nahIM" "AnuM jJAna kevI rIte thayuM?" ahiM atizayathI padArtha jANa. eTale rAjAne saMtoSa thaye. ghauM pIsavAthI je jINo loTa thAya, te mANa-pramANa, tathA pala-pramANa goLa Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAmikI buddhi-sumati maMtrInI kathA [ 197 ane kartha-pramANa ghI te brAhmaNanA nirvAha mATe ApavAnuM rAjAe nakakI karyuM. brAhmaNe paNa "devanI kRpA" ema kahI bahumAnapUrvaka te dAnano svIkAra karyo. pharI paNa sthira prajJA che ke kema? te jANavA mATe rAtre jenI pUjA karI che, evA eka kSudra ane vipra pAse mokalyo. A sarvottama azva kharIda kare ke kema? teNe tenI parIkSA karI. "e azvane barachaTa-jADAM rUMvADAM hovAthI te uttama azva nathI,' e prakAranAM jJAnathI sumati vipra upara rAjA bIjI vakhata prasanna thayA. AgaLa ApeluM dAna bevaDuM karI ApyuM. tathA kanyAratnanI parIkSA karavI AraMbhI. enI paNa adhanI jema mukhathI AraMbhI kaTIsthAna sudhI sparza karyo. tethI dhIratAthI eka kanyA bha na pAmI eTale A vezyAputrI che" evuM jJAna thayuM. bIjIe to aDakatAM ja tiraskAra karyo, eTale A kuLavAna kanyA che. ema jANyuM. eTale sumati vipra upara kRpA vadhI ane bhaMDArIne AjJA karI ke, "have setikA pramANa ghauMne loTa Apavo tathA cAra palanA bhAra pramANa goLa Apa, tema ja prathama karatAM cAra gaNuM ghI ApavuM." A kAraNothI sumatine "A vaNikaputra che -tevuM jJAna thayuM. have vaLI viSe kahyuM ke, "Ape mArI vAtathI kopa na karavo." kaIka A viSayamAM Ama jaNAve che ke, "A pramANe AvA tuccha padArthanI kamasara vRddhi karanAra mANa-pramANa loTa dAnamAM Akhe-A kAraNe A vaNikaputra jaNAya che, rAjaputre prasanna thAya, tyAre pracura dAna karanArA hoya che." huM vaNikaputra chuM" tenI zI khAtrI? to ke mAtAne pUchavuM ucita gaNAya." mAtAne pUchatAM teNe ghaNuM dabANathI pratyuttara Ape ke, AgaLa kahelA vizramaNa (kubera) viSe abhilASA thaI hatI. e vakhate tusnAna karyuM, tyAra pachI te zeTha dekhavAmAM AvyA. tenA saMbaMdhI kaMIka abhilASA thaI hatI. keTalAka "zreSThI sAthe saMga thayAnuM" kahe che, paraMtu koI prakAre saMbhegakArya zeTha sAthe thayuM nathI ane tethI huM tenAthI nahiM, paraMtu rAjabIjathI ja siddha thayela che. eTale apamAna pAmelA te rAjAne samajAvyA ke, "he deva ! A vastu tamAre bIjA keIne na kahevI, vAta gupta rAkhavI. tema karavAmAM koI doSa nathI. zAthI doSa nathI? tathAvidha devanI paravazatAthI tevI sthitimAM mUkAvuM paDe che. tyAra pachI A kuzaLa-catura che - ema kahI tene sarva maMtrIonA upara sthAna ApyuM. (151 thI 159) te aMdha hovA chatAM AvA prakAranAM vizeSa nirNayasthAne kevI rIte meLavI zakyo? evI zaMkA karIne tenI sAme upamA ApI kahe che - 160--- bhUminA UMDANamAM nidhi dATela haya, sonuM, hIrA, jhaverAta vagere nidhAnamAM rAkhelAM hoya, evA nidhAna upara tRNavelaDI vagere ugIne patharAI gayAM hoya, evI bhUmimAM AMkhathI na dekhAvA chatAM paNa caturapuruSo tevI buddhino upayoga karIne uSNatA Adi cihnothI nidhAnano nizcaya kare che. je mATe kaheluM che ke-"hadayacakSu vagaranA netro jove che, te paNa dekhatA nathI, paraMtu netrarahita hRdaya hoya te te dvara rahelA Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 ] upadezapada- anuvAda padArthane paNa dekhe che." (160) -A pramANe pAriNAmikI buddhinAM udAharaNa samApta thayAM. yAkinI mahattarAnA dharmasUnu AcArya zrIharibhadrasUri-viracita upadezapada municaMdrasUri-viracitA tenA vivaraNa sahitanA agaddhAraka A. zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma. nA ziSya A. zrIhemasAgarasUrie karela gUjarAnuvAdamAM pariNAmikI buddhi sudhI vibhAga pUrNa thayo. [ saM. 2027 ASADha zudi 8 guru, AdIzvara paMca dharmazALA, pAyadhunI muMbaI-3] have buddhi viSayaka vaktavyano upasaMhAra karatA enuM jJAna zravaNa karavAnuM phala kahe che- 161-ati vistArathI udAharaNa jaNAvavAnA prasaMgathI have saryuM. kAraNa ke, bhUta, vartamAna ane bhaviSya kALanAM prastuta buddhiviSayaka udAharaNano vicAra karIe te, tenI saMkhyA ghaNuM ja moTI thAya ane te sarva kathana karavAM ke jANavAM azakya che. dareka buddhinAM eka eka udAharaNa-daSTAMta kahevAmAM paNa cAlu viSayanuM jJAna thavAnuM saMbhavita gaNAya. ghaNAM udAharaNa kahevAnuM zuM prayojana ? ema zaMkA thatI hoya te tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke ahIM kahelAM (jaNAvelAM) buddhiviSayaka mukhya udAharaNo sAMbhaLavAthI ghaNe bhAge bhavyAtmAone-rAga-dveSAdi doSa-rahita-gya AtmAone jANavAnI IcchA, vastu grahaNa karavA mATe bArIka buddhi utpanna thAya che. dharma, artha vagere avazya bhAvI ichita phaLanI prApti mATe suMdara kuzaLa sUthama mati vRddhi pAme che. prAyaHzabda eTalA mATe vAparyo che ke, nikAcita jJAnAvaraNAdi karmavALA 'mASatuSa" vagerene A daSTAMte zravaNa karavA chatAM paNa tevA prakAranI buddhine vikAsa na paNa thAya, paraMtu AnI jijJAsA paNa mahAphaLa ApanArI che ja, kaheluM che ke- "jANavAnI IcchArUpa jijJAsA thavAmAM paNa kaMIka kama ghaTI jAya che. kuzalamativALAne ekAMte pApa kSINa thayA vagara rahetuM ja nathI. " (11) buddhinI vRddhimAM bIjA saphaLa upAya che, te jaNAve che 162- prastuta buddhirUpI dhanavALA mahAtmAone ucita anna-pAna vagere lAvI ApavAM-hAjara karavAM, temanA paga dhovA, bimArI avasthAmAM tenI cAkarI sevAsaMbhALa rAkhavA rUpa bhakti karavAthI, tathA ciMtAmaNi ratna, kAmadhenu, kalpavRkSa vagere vastu karatAM paNa adhika grahaNa karavA lAyaka bahumAna karavuM. tethI paNa buddhi vadhe che. vaLI buddhizALIo pratye dveSa karyA vagara temanI prazaMsA karavAthI, IrSyAne tyAga karavAthI paNa buddhi vikAsa pAme che. prazaMsAmAM aho ! kharekhara A dhanya puNyazALI che ke, "jeo ATalI puSkaLa buddhi pAmIne svano ane parano upakAra karI rahelA che. " zaMkA karI ke, buddhivALA viSaye bhaktithI kevI rIte utpanna thAya ?' mATe hetu Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArya-siddhinAM pAMca kAraNo [ 19, jaNAvela che. he ziSya ! A vAta tuM barAbara samajI le. (162) teo koNa? 163-pitAnA ane pArakA ema baMnenA upakAraka evA sAdhu ke sAdharmika rUpa mitrone je saMbaMdha eTale temanI sAthenI sarva anucita pravRtti rokIne ane ucita pravRtti sAcavIne te bhavyajIvone kalyANamitra-ga kare. teno pega paNa zAthI thAya, te jaNAvatAM kahe che ke- "bhavAMtaramAM upArjana karelA puNyAnubaMdhI puNyarUpa kama-pariNAma-deva-bhAgya te kAraNe jemAM che, evo kalyANamitra-ga. puNyAnubaMdhI puNya e nirdoSa suvarNanA ghaTAkAra sarakhuM hoya che. AvA puNya vagara prANIo kalyANamitranA yogavALA banI zakatA nathI. e puNyavaMta kalyANamitranA yogavALA kyA kAraNathI thAya ? to ke tathAbhavyatvanA kAraNe, te paNa anAdi pariNAmikabhAvarUpa bhavyatva-eTale siddhigamana mATe egyatA hoya, te rU5 bhavyatva, ane tathAbhavyatva te Abhavyatva che. temAM vicitra dravya, kSetra, kALa, bhAva Adi bhedo vaDe jIne bIja-AdhAnAdinA kAraNarUpa je thAya. vaLI te hetu kevA prakArane ? tevA prakAranA najIkanA ke dUranA arthAt anaMtara ke paraMparAdi bheTavALA phalanA hetubhUta je chellA pugala-parAvartanA kAraNe prApta thayela jIvana vIllAsa, tenAthI yukta sarva jIvone tathAbhavyatva te hoya ja che, paraMtu tevA prakAranA puruSArtha - hitane udayamAM AvelA kamaM pariNAma hetupaNe prApta thatA nathI. e mATe puruSArtha-sahita hetune grahaNa karyo che. puruSArtha vagara bhavyatva paripakva thatuM nathI. (13) zaMkA karI ke, A pramANe aneka kAraNothI buddhi utpanna thAya che, tenuM samAdhAna karatAM kahe che ke, sarva kAryo aneka kAlAdi kAraNethI utpanna thavAvALAM che, te darzAvavA kAlo sahAva-niyati-puvakaya purisakAraNegatA / micchattaM te ceva u, samAsao hoti sammattaM // 164 / / 164-kAla, svabhAva, niyati, pUrvakRta karma, puruSakAra A kAraNone ekAMtapaNe ekalAM ekalAM mAne te, mithyAtva ane teone paraspara ekabIjAne choDI na devAM, paNa sAthe ekaThAMrUpe mAnavAM-te samyapha - svarUpa mAnelAM che. (gAthAno tAtparyA) - temAM kAlavAdIo kahe che-kAla e ja ekAMte jagatanuM kAraNa che. te A pramANe zata, uSNa, varSA, vanaspati, puruSa Adi rUpa sarva jagatane utpanna, sithara, vinAza karavAmAM, grahacAra, grahaNa, saMdhyArAga, yuti, yuddha, sUrya-caMdranA udaya-asta thavA, javuM, pAchI AvavuM- A sarvemAM kAla kAraNa che. kAla vagara sarvanA anya kAraNa svIkAravAmAM Ave to, teno abhAva mAne che. kAla e ja sarvabhUtone jINuM kare che, kAla e ja prajAnuM haraNa kare che, uMghatAne kALa jagADe che, kAlanuM ullaMghana keI karI zakatA nathI. A vAta khoTI che. te kALane sadbhAva hovA chatAM varasAda vagere Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ] upadezapada-anuvAda kaI vakhata dekhAtA nathI. varasAda na thavo, te tenuM vizeSakAraNa nathI. kALa nitya ane ekarUpa hovAthI tenA avAMtara bheda thatA nathI. athavA bheda che-ema mAne te utpanna ke anutpanna thavAnA svabhAvathI tenI nityatAno bhaMga thaze. be svabhAvavALA nitya na thaI zake. svabhAvabhedathI bhedanI siddhi thaze. vAyumaMDalAdithI karela varSAdivizeSa mAnaze to, te paNa nihetuka bhAvathI thanAra che, pachI kAla ja tene hetu na rahyo. temAM a nyAzraya dekha Avaze. hetu vagara thAya tene sadA utpanna thavuM joIe, temAM hetunI apekSA nathI. kALa che, te ja vAyu-kaMDalAdinA bhedamAM hetu che. anyanyAzrayanI Apatti-doSa Avaze-ekabIjAnI upara Azrita thavuM-te anyonyAzrayadoSa, jema devadattanA jevo yajJadatta. yajJadattanA je devadatta-ekabIjAnA Azraya banavuM. jyAre kAlabheda thAya che, tyAre varSA AdinA bhedanAM kAraNa je graha-maMDalAdi che. temAM bheda thAya che. graha-maMDalAdinA bhedathI kALamAM bheda thAya che. A rIte anyonyAya doSa spaSTa che. A doSanA nivAraNa mATe je tame kahe ke, varSA AdinA bheda bIjA kAraNathI thAya che, paNa tenuM kAraNa kALa nathI. eka kALa kAraNathI ja A vastu siddha thatI nathI, pitAnA matanI sAthe virodha thAya che. tame kaho ke, koI kAraNathI kAlamAM bheda thAya che, tyAre kALamAM anityatA AvI jaze. tame ema kahe ke, utpatti, sthiti ane nAza mATe bIjA koI kAraNa che, tyAre tyAM paNa A ja prazna thaze te kALanI utpatti mATe bIjA kALanuM kAraNa thavuM joIe. A rIte anavasthA hovAthI varSo Adi kAryonI utpatti na thaI zake, ane AthI atirikta eka vastunI kAraNatA ucita nathI. kAryonI utpatti, krama athavA yaugapathI thAya che. paNa je eka vastu kAraNa thAya te, tenI sAthe krama ane yaugapadyane virodha thAya che. jyAre eka ja vastu che te, krama ja na thaI zake ane eka vastu thavAnA kAraNe yaugapadya paNa na thaI zake. arthAta eka sAthe anekonI utpatti paNa na thaI zake, tethI jagatanuM kAraNa eka kALa ja nathI. (1) svabhAvavAda - bIjAo ema kahe che ke-pitAnA svabhAvathI ja bhAva utpanna thAya che. svabhAva che kAraNa jeone tevA bhAva5dArtho che, te svabhAvathI utpanna thAya che- ema je svIkArIe te, potAnA AtmAmAM kriyAno virodharUpa doSa che. kaI padArtha pitAnA svarUpamAM kriyA utpanna karI zake nahi. upanna thayA pachI vastumAM svabhAva thAya, to utpattithI pUrvakAlamAM svabhAva nathI, te paNa utpatti thaI che. tethI teonI utpattimAM svabhAva kAraNa nathI. jyAre padArtho utpanna thAya che, tyAre tene (svabhAva) padAthe sAthe saMbhava thaI zake che, paNa utpattithI pUrvakALamAM svabhAvano abhAva hovA chatAM bhAvanI utpattimAM svabhAva kAraNa thaI zakato nathI. athavA kAraNa vagara bhAvonI utpatti thAya Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArya-siddhinAM pAca kAraNe-anekAntavAda [ 2015 che. kAraNake, pitAnAM ane bIjA kAraNothI je janma-utpatti, tenI apekSA na hovAthI padArtho badhA hetuonI apekSAthI rahita che. tyAre pratyakSa sAthe je virodha te deSa che. te A pramANe-pratyakSa ane anupalabdha eTale jJAnane abhAva. anvaya-vyatirekathI bIja Adi che, te kAryanuM kAraNarUpe nizcita ja che. jenA thayA pachI ja jenI utpatti thAya ane jenA vikArathI jemAM vikAra thAya, te tenuM kAraNa kahevAya che. jema ke, vikAsa Adi uchUna-eTale phulI javuM Adi viziSTAvasthA prApta bIja kaMTaka AdinI tIkaNutAnuM kAraNa che. A vastu anvaya-vyatirekavALA pratyakSa ane anupalabdhithI nizcita che. tethI ekAMta svabhAvavAda paNa uttama nathI. (2) (3) niyativAda- sarva vastuo kaIne kaI niyatarUpathI thAya che, tethI niyati ja bhAvanI utpattimAM kAraNa che-ema keTalAka kahe che, te A pramANe-niyatinA balanI sahAyatAthI je vastunI prApti thavAnI che, te manuSya mATe zubha thAya ke azubha thAya, te avazya ja thAya che. bahu prayatna karyA chatAM paNa je thavAnuM nathI te thatuM nathI. ane je thavAnuM che, teno nAza thato nathI. A vastu ayukta che. kAraNa ke, je ema thAya te zAstropadeza vyartha-nakAmo thAya. tenA upadeza vagara padArthomAM je niyativaDe thAya ja, tyAre zAstropadeza vyartha gaNAya. pratyakSa ane apratyakSa phaLavALA je zAstrathI pratipAdita zubha-azubha kriyAonuM je phala, tenI vyavasthAne abhAva thavo joIe. A kAraNe. kevala niyativAda paNa vyAjabI nathI. (3) (4) karmavAda- anya janmamAM karelAM ane ISTa ke aniSTa phala ApanAra je karma che, te badhA jagatanI vicitratAnuM kAraNa che.-ema karmavAdI kahe che. prAcIna loko kahe che ke jema pUrvakRta karmanuM phala jANe ke nidhAnamAM paDeluM hoya-ema jema jema sthira thAya che, tema tema tenA ApavA mATe udyata buddhi jANe hAthamAM dIpaka grahaNa karyo hoya-ema pravRtta thAya che. agara buddhi dIpaka grahaNa karIne pravRtti kare che. karmAnusAre buddhi phaLa ApavA mATe jANe hAthamAM dIpaka laIne pravRtti kare che. karmanA anu sAre buddhi pravRtta thAya che. A vastu yukta nathI. je kuMbhAra Adi ghaTa AdinA kAraNarUpe pratyakSathI pratIta thAya che, tene tyAga karIne anya adaSTa kAraNonI je kalpanA karavAmAM Ave che, anavasthA doSanI Apatti thaze. arthAt ghaTa AdinuM je adRSTa kAraNa che, tenuM kAraNa keI bIjuM karma thaze. ane tenuM trIjuM kAraNa thaze, A rIte anavasthA thaze. je anavasthA thAya te kAraNanI vyavasthA na thaI zake. A vastunuM A ja kAraNa che-evI vyavasthA na thaI Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 | upadezapada-anuvAda *** zake. kAipaNa kAya mAM kAraNanI je vyavasthA che, tenA bhaMga thaze. svataMtra je kama che, te jagatanI vividhatAnuM kAraNa thai zakatuM nathI. kAraNa ke, te kartAne AdhIna che. eka svabhAvavALA kamathI jagatanI vicitratA thaI zakatI nathI. kAraNanA bheda vagara kAyamAM bheda thaI zakatA nathI. vaLI tame je kaheA che ke, karmanA aneka svabhAva che, tyAre je matabheda che, te mAtra nAmamAM che. viprattipatti eTale matabheda che, te vAstavamAM nathI. tyAre anI apekSAe puruSa eTale jIva, kAla ane svabhAva Adine paNu jagatanA bhedamAM kAraNarUpe tame svIkAra kareA che, tethI ekAMta kama vAda te vicArane sahI zakatA nathI. upaniSad mAnanArAo kahe che ke-- ' kevala eka brahma ja samagra sasAranI sthiti, utpatti ane nAzanuM kAraNa che. ane pralayamAM paNa tenuM utkRSTa jJAna lupta thatuM nathI. je mATe kahevu che ke 'kALiyA jema taMtunuM kAraNa che, caMdrakAntamaNi jema jaLanu kAraNa che, pIpaLAnuM vRkSa jema aMkurAnuM kAraNa che, e pramANe brahma sava` padArthonI utpattinuM kAraNa che. A kahelI vAta paNa yukta nathI. je leAkA vicArapUrvaka kAma kare che, tenI pravRtti prayeAjanathI vyApta che, arthAt prayeAjana kAraNa vagara na thAya. A kAraNathI A puruSa kayA pratyeAjana mATe jagatanI racanAmAM pravRtta thAya che ? jo tame kaho ke-- * IzvarAdikanI preraNAthI pravRtta thAya che, te AmAM asvataMtratAnI Apatti Avaze. ene bIjAnA upara upakAra mATe kaheA, tA te paNa nahiM, jo dayA (anukaMpA) thI pravRtta thAya teA, duHkhI jIvAnI utpatti karavI na joie. kadAca tame ema kahezeA ke- te jIvAnA karmanA nAza mATe pravRtti kare che, te te paNa yukta nathI. kAraNa ke, du:khI jIvAnI racanAmAM pravRtti thAya che. te jIvAne je kama che, te paNa brahmathI karelAM che. tenA nAza mATe jo jagatanI racanAmAM pravRtti thAya, te temAM vicAra vagara kArya karavAnI Apatti Avaze, tethI A vAda paNa vidvAneAnA manane prasanna karanAra nathI. A parasparanI apekSAvALAM te ja save kAraNA anitya-Adi ekAMtanA tyAga karIne eka ane aneka svabhAvavALAM kAryanI utpattimAM samartha che, te ja kAla Adi kAraNeA pramANAthI sat che. tethI te ja anekAMtavAda-yathAvAda-samyavAda che--ema siddha thayuM. (164) A kAlAdi kAraNa-kalApa jemAM avatAra pAme che, tene zAstrakAra pote ja samajAvatAM kahe che ke~~ 165-tethI karIne kula, megha, kamala, prAsAda, aMkura vageremAM, nAraka, tiya ca manuSya, devatAnA bhavamAM thanArA, meAkSa, abhyudaya, upatApa-zAka, harSoM vageremAM bAhya AdhyAtmika bhedavALA sarva kAryoMmAM A kAlAdika kAraNasamUha kAryAtpattimAM hetu Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhithI dharma-vicAraNa [ 203 jaNAvela che. paraMtu keIka ja vakhata kAlAdisamUha hetu bane che, tema nahiM. atyAre pravartatA duHSamAkALarUpI rAtrinA balathI kubadharUpI aMdhakAra-samUhane dUra karanAra sUrya samAna zrIsiddhasena divAkara vagere pUrvAcAryoe A pAMcenA samUhane utpatti karanAra rUpe nirUpaNa karela che. A vAta zrutajJAna-cintAjJAnapaNe na vicAratAM bhAvanA jJAna svarUpe bhAvathI samajavA lAyaka che. (165) have ahiM prasaMgopAtta kAraNa-kalApanI aMdara rahelA sArI rIte samajI zakAya tevA ane pradhAnatA pAmelA evA deva-bhAgya-nasIba zabdathI oLakhAtA ane puruSArtha eTale jIvane prayatna-vizeSa e bene AzrIne kaMIka vizeSa samajAve che - 160-ahiM kAlAdi-kalApane kAraNubhAvarUpe jaNAvavAthI vistArarUpe vicAraNA karI hovAthI nirmala buddhizALIo vaDe A vAtane nizcaya karavAmAM Avyo ke, dava eTale pUrve karelAM karmo ane puruSakAra eTale jIvana vyApAra-vizeSa eTale A devanuM phala, A prayatnanuM phala. A baMne kaMIka jANelAM hovA chatAM paNa ghaNA bhAge buddhizALIone A padArtha koI vakhata sukhethI samajI zakAya tema nathI-ema vicArIne A deva ane puruSArthane viSaya A zAstranA pachInA bhAgamAM "mura devena vi *# pariNa" (350 gA.) e vagere granthathI AgaLa saMkSepathI jaNAvIzuM. kevI rIte ?te ke zAstrasiddha yuktio vaDe, je vistArathI kahIe to zrotAne samajavuM muzkela thAya. (166) A pramANe buddhiviSayaka grantha zravaNa karavAthI prApta karela buddhivALA paMDita je kare, te kahe che 197-AgaLa jaNAvela autpattikI vagere buddhi pAmelo AtmA dharmanI vicAra kare che. ke dharma ? to ke, sarva puruSArthomAM prathama sthAna pAmelA dharmano, vaLI sarva manavAMchita sidhinuM amogha kAraNa evA zrata ane cAritranI ArAdhanA rUpa dharmastha naka, vaLI ke? upAdhithI vizuddha eTale dravya, kSetra, kALa ane bhAvalakSaNa, utsarga ane apavAdanA bhAvathI yukta, jemAM doSa na hoya. jema ke, atyAre A dravyAdika prastuta dharmasthAnakane sAdhanArA che ke bAdhaka che. je mATe kahevuM che ke - deza, kAla ane AganA kAraNe tevI koI avasthA utpanna thAya che ke, jemAM akArya e kArya thAya ane kArya hoya tene tyAga karavo paDe. pitAnuM ucita karma hoya tevuM kArya paNa choDavuM paDe. te pachI dharmasthAnaka mATe paNa, e cakAranA arthathI samajavuM. vicAravuM. kriyApada te cAlyuM ja Ave che. jema ke huM kayA dharma sthAnaka mATe lAyaka chuM?" kaheluM che ke- "atyAre karyo kALa vate che? mArA mitra koNa che? mArI Avaka keTalI che? mAre kharca keTalo che? huM koNa chuM? mArI zakti keTalI che? A vastu vAraMvAra vicAravI." zakti uparAMta ke anucita AraMbhane niSphala gaNele che. kAraNa ke, tethI cittamAM viSAda vagere aneka anartha-samUha utpanna thavAno saMbhava Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ] upadezapaH-anuvAda - jAya, tema tema ke---- guNavALuM 66 che. tatsvarUpa kArya siddha thavAmAM paNa AgaLa AgaLa phaLa maLatuM mahAAdara-pUrvaka AleAcanA-vicAraNA kare. je mATe kahevu che agara nirguNu kAipaNa kAya karatAM pAMDitapuruSe yatnapUrvaka tenuM chevaTanuM phaLa vicAravuM. ati utAvaLapUrvaka karela kAryathI hRdayane dAha karanAra manamAM evA vipAke bhAgavavA paDe che. " (167) zalyanI vedanA karanAra 168--mAtra ekalI AleAcanA-vicAraNA ja na karavI, paraMtu jANavA ceAgya iSTa padAnA aMzarUpa viSayanuM ulllaMghana karyA sivAya sazaya, viparyAsa ane aiAdeSanA parihArapUrvaka tAtparyA athavA yathArtha paNe dharma, arthAdi sa vastu jANe-samaje. iti vAkayanI samApti arthamAM, ahIM samyag yathA viSayakheAdhamAM tathA tenAthI viparIta udAharaNa kahe che. veda adhyayana karatA e ziSyanuM udAharaNa kahe che.-- veda adhyayana karavA AvelA e ziSyeAmAM mArA nirUpaNa karelA anu` yathA jJAna kANa meLave che ? ane kANu nathI meLavatuM ? tenI parIkSAmAM e ziSyAne chAga-pazunA vadha viSayaka AjJA karI. ziSya-buddhi-parIkSA ceDhI nAmanA dezamAM mUrtimAna jayazrI sarakhI sArI rIte prasiddhi pAmelA guNAvALI ane jemAM puruSArthAne sAdhanArA janasamUha rahelA che--evI zaktimatI nAmanI nagarI hatI. varSAkALamAM kakhapuSpanI jema ghaNAzrvatarUpa parimalathI jenI kIrti uchaLatI che, evA kSIrakadamaka nAmanA adhyApaka tyAM rahetA hatA. parvata nAmane adhyApakanA putra, bIjo nArada nAmanA brAhmaNaputra, ane trIje vasu nAmane rAjaputraema traNe temanA ziSyapaNe adhyayana karatA hatA. te A vedanuM adhyayana karatA hatA ane bIjA koi viSayamAM anurAga karatA na hatA. kAIka divase temanI pAse e munivaro AvyA. temanA ghare bhikSA mATe AvelA muniee veda bhaNatA traNene dekhIne jJAnI evA eka munivare bIjA munine anulakSIne kahyuM ke, A traNa chAtrAmAMthI je rAjaputra che, te rAjA thaze. khAkI rahelA bemAMthI ekanI narakagati, anyanI svaga gati thaze. bhIMtanI ethe rahelA adhyApake A sarva hakIkata sAMbhaLI, eTale te ciMtAtura thayA. A narendra thaze, tenI ciMtA karavAnI jarUra nathI, paraMtu jA emAM dutigAmI keANa thaze ane svargagAmI kANu thaze ? ' apAtrane vidyAdAna na thAo' tema dhArI parIkSA AraMbhI. 'rakhe me karelAM tapa, tIthaeNyAtrA, snAnAdi niSkula na jAya.' ekaDAnI khAlamAM lAkSArasa khUkha bharyAM, tema ja mala vagere bharIne aSTamI tithinI rAtre adhyApake pata nAmanA putrane kahyuM-- A ekaDAne maMtrathI sta'bhita karyA che, teA tene upADIne tyAM laI jA ke, jyAM kaiAi tene dekhe nahiM, tyAM ene tAre haNavA--e pramANe karavAthI vedanA ane sAMbhaLavAnI ceAgyatA meLavI zakAya che.' teNe te vAta svIkArIne ' guruvacana aladhanIya che'--ema mAnatA teNe Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAriNAmikI buddhinAM udAharaNA-ziSyAnI buddhinI parIkSA | 205 ekaDA grahaNa karyA ane zUnya mAnA mukhamAM jaine jeTalAmAM haNyA, teTalAmAM te lAkSArasathI sarvAMge lepAyA--eTale pAte leAhIthI kharaDAyelA che--ema mAnatAM sAvare garcA ane snAna karIne vajrasahita pitA pAse AvIne teNe nivedana karyuM.... tyAra pachI < pitAe pUchyuM ke, * te kevI rIte haNyA ? kAraNa ke, satra pharatA z2abhaka devatAe dekhe che, tathA AkAzamAM tArAo, vaLI tuM pAte ja dekhatA hatA; te tu` kevI rIte kahI zake ke, keAI dekhatuM na hatu. are ! tArI mahAmUDhatA kevI che ? jyAre adhArI caturdazI AvI, tyAre nAradane kahyuM ke, ' tAre A pramANe haveA. 'e pramANe karIza'-ema kahIne gurunA vacananuM bahumAna karatA te jAya che ke, je sthAneAmAM bagIcA, devatAnAM bhavanA che, temAM gayA, te tyAM vanaspati, tema ja deva tAo vagerene dekhyA. have ciMtavavA lAgyA ke, evuM koi sthAna dekhAtuM nathI ke, jyAM kAI na dekhe; teA gurunI vadha na karavAnI AjJA che.' guru pAse AvIne peAtAnI sarvAM pariNati nivedana karI. tenI zrutAnusArI parizutithI khAtrI thaI ke, ' A vedanA artha bhaNavAnI ceAgyatAvALA che. ' guru sASa pAmyA. teo melyA ke- kahele atha tA pazue paNa samaje che, hAthI ke gheADA vagara kahyuM paNa vahana kare che, pa`Dita puruSo na kahyA chatAM paNa vicAraNA kare che. pArakAnA iMgita-AkRti-ceSTAdinA jJAnarUpa phaLavALI buddhie jaNAvelI che.' ema kahIne tyAra pachI jaNAvyuM ke, 'A rahasya kAI pAse prakAzita na karavuM. kAraNa ke, mUDha-mUkha puruSA kahelA tattvapadanI zraddhA karatA nathI,' mativizeSathI gurue vAta jANI, eTale putrane niSedhye| ane nAradane veda adhyayana mATe ucita buddhivALA jANyA. (22) " gAthA-akSarA -vedanAM rahasya sthAneA bhaNAvavA khAkhata zakAvALA upAdhyAyajIe be chAtrAnI parIkSA karavAnA Arabha karyA. yuktithI, nahiM ke sAce sAceA ekaDA ApyA hatA. 'tyAM havA ke jyAM kAI na dekhe.' gurunI AjJA adhyApakanA upadeza svarUpavALI hoya che. 'gurunI AjJA alaMghanIya ' hAvAthI te mATe tenI AjJAne anusAre prayatna karave joIe. e mATe baMnee vicAryuM. hatuM. paryaMta nAmanA ziSye jyAM leAkeAnA javara-avara na hatA, tevA sthaLamAM-rastAnA mukhabhAgamAM atikrUratAthI tene mArI nAkhyA. bIjA nArada ziSye gurunAM vacananA niSedhamAM artha karyA-eTale sa kAi na dekhe-tevA sthaLe vadha karavAnuM kahevAthI vadhanA gurue niSedha ja karelA che. e kAraNathI te ekaDAnA sathA vadha na karyA. (169-170 ) > 171--prastuta buddhizALI mAnava sarva kArya nipuNa upAya meLavIne kA nA Arabha kare che. tema ja zakunAdi buddhi-pUrvaka jemAM pAte pAA na paDe--niSphaLa na nIvaDe, tema laghutA na meLave. kahevAya che ke-' phaLane vicAra karyA vagara niSphala Arabha karanArA karyA parAbhavanuM sthAna pAmyA vagaranA rahyA che ? vicAra pUrvaka kriyA karanAra sarva Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 ] upadezapada-anuvAda lokamAM gauravasthAna prApta karanAra thAya che. A viSayamAM rohiNI nAmanI putravadhUthI oLakhAtA vaNikanuM daSTAMta kahevuM. (171) daSTAMtane vicAra karAya cherohiNuM vadhunuM daSTAMta 172 thI 179-rAjagRha nAmanA nagaramAM pitAnA vaibhavathI kuberane paNa hasanAra prasiddha dhana nAmane vaNika hato. lajajAlutA, kulInatA, zIla vagere aneka guNanA bhUSaNane dhAraNa karanArI ane jenAmAM avaguNe keI nathI, tethI ati zobhAne pAmelI tenI bhAryA hatI. tenI sAthe manahara viSaya sevana karatAM anukrame (1) dhanapAla, (2) dhanadeva, (3) dhanagopa ane cothe (4) dhanarakSita-e nAmanA cAra putra utpanna thayA. teo mAtA-pitA vagere vaDIla vargane vinaya karavAmAM tatpara rahetA hatA. te cAre putrone cAra kulavadhUo hatI. jemAM pahelAnAM nAme temanAM pitAnA AcaraNanA kAraNe lokoe badalAvIne A prakAranAM guNAnusAra rAkhelAM hatAM. 1 ujhikA, 2 bhagavatI, 3 rakSikA ane 4 rahiNI. potAnA kula-zIlane anurUpa evA teonA divase pasAra thatA hatA. have dhanazeTha vRddha thayA. eTale kuTuMbanI ciMtA karavA lAgyA ke, "mArA mRtyu pachI kaI vahu kuTuMbanA bhArane vahana karI zakaze? mATe A cAre vahuonI potAnA kuTuMba samakSa parIkSA karavI yogya che. kuTuMbIonI hAjarI vagara kuTuMba zebhA pAmatuM nathI. bhejana karAvavA lAyaka suMdara maMDapa taiyAra karAvyA. suMdara vastrAbhUSaNa sajAvyAM. mitra, jJAti, nehI vargane AmaMtraNa ApyAM. pitAnA ghaNuM manuSyane bhajana-sthAna para nimaMyA. vividha prakAranI vAnagIo pIrasavA pUrvaka mahAAdarathI teone jamADyA ane bIjA satkAra-sanmAna karI sukhAsana para besADyA ane cAre vahuone kalama jAtanA DAMgaranA pAMca pAMca dANA AvelA sarva paroNa samakSa ApyA ane sarva samakSa cAre vahuone kahyuM ke, "je samaye huM A dANAe pAchA mAguM, tyAre tamAre jaldI pAchA arpaNa karavA. teoe be hAthanI aMjali prasArIne, mastaka namAvIne te dANAo svIkAryA, baMdhujano vagere potapotAne sthAne gayA pachI prathama ujhikA nAmanI vahue te pAMce dANAne pheMkI dIdho. A game tyAre game tyAMthI meLavavA muzkela nathI. jyAre mAgaze, tyAre game te sthAnethI meLavIne pitAjIne pAchA ApIza, emAM vilaMba nahiM karIza." bIjI bhakSikA nAmanI vadhUe tenA uparanA chotarAM phelIne khAI gaI. trIjI rakSikAe vicAryuM ke, "sasarAjIe A moTo meLAvaDo karI gauravapUrvaka DAMgaranA pAMca dANa ApyA che, te kALajIthI tenuM mAre rakSaNa karavuM joIe."--ema dhArI ujajavala suMdara kiMmatI vastramAM rakSita karI pitAne AbhUSaNa rAkhavAnA DabbAmAM rAkhyA ane traNe kALa tenI sAra-saMbhALa karatI hatI. chellI rohiNI nAmanI vadhUe pitAnA pitAnA gharethI baMdhuvagane bolAvIne kahyuM ke, "A dANAne judI bhUmimAM ropI, pAke tyAre laNI levA ane dareka dANA bIjA varase pharI vAvavA. ema dareka varSe temAM vadhAro karyA kare. jyAre varSo samaya. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAmikI buddhinAM udAharaNa, rohiNI vadhU-kathA { 207 AvyuM, tyAre baMdhuvage pavitra jaLa-pUrNa kyArAmAM repyA, tenA ropA thayA, tene pharI ukheDI pharI vAvyA, tyAre zaradakALamAM te DAMgarane 1 prastha (mApa vizeSa)-pramANa DAMgara ugyA. bIjA varSe eka ADhaka pramANa, trIjA varSe khArI pramANa DAMgara nIpajyA. cothe varSe kuMbha-pramANa, pAMcame varSe hajAro kuMbha pramANa DAMgara tayAra thayA. pAMca varSa pUrNa thayA pachI AgaLa mAphaka bhejana mATe sarvane nimaMtraNa karI bolAvyA ane jamADyA pachI dareka AvelA sanehIjana samakSa dareka vadhUone bolAvIne kahyuM ke, AjathI pAMca varasa pahelAM meM mArA pitAnA hAthe tamane arpaNa karelA pAMca kalama- . zAlI DAMgaranA dANuM mane pAchA Apa." pahelI ujijhakA nAmanI vahune te te pAMca dANuM yAda ja na AvyA ane vilakhI paDelI gharanA koThArathI laIne sasarAne Ape che, tyAre pitAnA sogana pUrvaka pUchayuM ke, "A ApelA te ja che ke, bIjA kaNa che?" tyAre kahyuM ke, te nathI. "te te kyAM gayA?" tyAre kahyuM ke, "meM to pAMca dANA kayAM sAcavavA? jarUra paDaze tyAre gharanA koThAramAM puSkaLa che-ema dhArI kacarAmAM pheMkI dIdhA hatA." (25) bIjI pAse mAgyA tyAre teNe kahyuM ke, "te te te ja vakhate meM bhakSaNa karela ane A te bIjA che. trIjIe ratnanA DAbhaDAmAMthI ujajavala vastramAM rakSaNa karI rAkhelA hatA, tene bahAra kADhIne te ja cokhAnA dANuM samarpaNa karyA. have je cethI putravadhU hatI, tenI pAse mAgyA, tyAre teNe pratyuttaramAM kahyuM ke, meM mArA pitAne tyAM pAMca varasa sudhI vRddhi pamADI che ane tenA kaThAnAM moTAM moTAM ghare bharelAM che, tenA oraDAonI kuMcIo pheMkI. AvI AvI rIte tenuM rakSaNa karyuM, pharI vAvyA ane tene vadhAre karyo. "zakti anusAra kaI paNa kArya karyuM hoya, te te kadApi niSphala thatuM nathI." to have Apa ghaNuM gADAM mokale, te te sarva DAMgara ahiM lAvI zakAze-mATe Apa pUratAM gADAM mokalIne aNA," have te vahunA AcaraNanA anusAre gharamAM, kAryomAM vahuonI gyatA pramANe vividha kAryomAM temanI goThavaNa karI. temanI jJAtionA baMdhu samakSa temanI sammatithI prathama vahune - gharanA DherAnuM chANa sApha karavAnuM, chANuM thApavAnuM, kacaro bahAra kADhavAnuM kArya sepyuM. bIjIne rasoDAnuM tathA anAja khAMDavA, daLavA, sAphasUpha karavAnuM, trIjIne gharamAM sAra padArthonuM rakSaNa karavAnuM, cethI vahune gharanA nAyakapaNAnuM-bIjAoe dareka kArya tenI rajAthI ene pUchIne dareke karavAnA - A pramANe dhanazeThane tyAM koI paNa AjJA ullaMghana karatA na hovAthI tenI buddhine prabhAva samagra kuTuMbamAM te kAraNe vRddhi pAmyo ke, pitAnI vahuone sahu sahunA anurUpa kAryomAM nijanA karI. zaradanA caMdramaM. Dala sarakhI ujajavala kIrti samagra mahImaMDalamAM uchaLI-te ghanazeThanI buddhinuM phala samajavuM. have chaThThI jJAtAdharmakathA nAmanA aMgamAM rohiNInA udAharaNamAM sudharmA svAmIe je kaheluM che, te tame sAMbhaLe. jema tyAM dhanazeTha, tema ahiM gurumahArAja, jema jJAtivarga, te ahiM zramaNa saMgha, jema vahuo tema bhavyajIvo, je DAMgaranA dANuM te ahiM Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ] upadezapada-anuvAda mahAvato samajavo. jema ujhikAe te zAlinA dANA kacarAmAM pheMkI dIdhA, tema koI jIva kukarmavaza banIne samagra manorathanI siddhi karanAra, bhavaduHkhathI tAranAra, aMgIkAra karelAM mahAvratAdikano tyAga karIne maraNAdi Apattione bhogavanAra thAya che. vaLI bIjA keI bIjI vahunI jema vastra, bhajana, jala vagereno lAbha pAmIne tene bhegavaTa karIne paralekamAM lAkha duHkhanI khANa samAna durgatimAM herAnagati bhogave che. tenAthI je trIje te meLavelAM mahAvratane pitAnA jIvanI jema rakSaNa kare che. trIjI vahu sarvamAM gauravasthAna pAmI. vaLI rohiNe vahu samAna keIka sAdhu pAMca mahAvratanI vRddhi aneka sAdhu-samudAyanI vRddhi karanAra thAya, te saMghanI aMdara pradhAna ke gaNadha thAya. vyavahAramAM Ano bIjo paNa upanaya ghaTI zake che- koI gurune cA2 ziSya thayA. paryAya ane zrata vaDe samRddha evA te cAre AcAryapaNAnI yogyatAvALA thayA. guru vicAravA lAgyA ke, "A mAre samudAya huM kone samarpaNa karuM? prathama te temanI parIkSA karavA mATe dezAMtaramAM vihAra karAvuM." ucita parivAra-sahita temane rajA ApIne mokalyA. kone kevI kaI ahiM siddhi thAya che? kSamAdi guNayukta teo paNa dezomAM gayA. temAM je sahuthI 4 hato, te bahu mAyA-prapaMca karanAra, kaTu vacana belanAra, ekAMta anupakArI, AkhA parivArane tenA upara ghaNo kaMTALo utpanna tha, ekadama Akho parivAra tene tyAga karavA taiyAra thayo. bIje zAtA-gauravapaNAnI adhikatAthI pitAnA dehanI ja TApaTIpa ziSya pAse karAvavI, pitAnA zarIra sivAya ziSyavarganA adhyApanAdi ke kiyA tarapha lakSa ApatA na hatA. trIjA hatA, te potAnA parivArane sAraNA, vAraNA, nedanA, pratidinA Adi kAryomAM haMmezAM udyamI hatA. apramattabhAvathI gacchanuM rakSaNa karatA hatA. (50) je vaLI cothA gacchanAyaka hatA, temaNe te samagra pRthvI-maMDaLamAM yaza upArjana karyo. jinezvaranAM zAstrarUpI amRtanA meghatulya duSkara zramaNya pALavAmAM tatpara hatA. jANe devalokamAMthI avatarelA hoya, tema atizaya saMteSa pAmelA, potAnA guNothI potAnA vihAra-bhUmitalamAM dhama-prabhAvanA karatA, dezanA jANakAra, kALanA jANakAra, pArakA cittane oLakhanAra hatA. kALa jatAM moTA parivAra-yukta thayA ane aneka loka-samudAyane pratibaMdha karyo. guru pAse AvyA ane te sarvenA vRttAnta jANyA. eTale pitAnA gacchane mUkI dIdhuM hatuM, tene evA prakAranA adhikAra-pade sthApyA ke, ga7mAM sacitta ke acitta je kAMI chAMDavA yukta ke paraThavavA yogya hoya tevAM kAryo karavA mATe prathamanA ziSyane sthApana karyo. samudAyane prAyogya je kaMI AhAra-pANI, upakaraNa vagere bIjAe utpanna karavuM, temAM samudAyamAM glAna, navaziSpo vagerenuM caturAI pUrvaka rakSaNa karavAnuM kArya trIjA ziSyane sepyuM. je teone sahuthI nAno gurubhAI hatuM, tene bahu saneha-parAyaNa manavALA gurue pitAne Akho ga7 seM. e pramANe yathAyogya kAryanI vaheMcaNuM karavA rUpa niyojana karIne te sUri ane ga7 zreSTha ArAdhanA karI sarva guNonA AzrayasthAna banyA. (56) Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAmikI buddhinAM udAharaNo-putravadhU-parIkSA [ 209 putravadhU-parIkSA gAthA akSarArtha-rAjagRha nagaramAM dhanadatta nAmanA zeTha hatA. temane ujhikA, bhogavatI, rakSikA ane rohiNI e nAmanI cAra putravadhUo hatI. vRddhAvasthA-samaye ciMtA. utpanna thaI ke, "putravadhUonI parIkSA karI temane yogya gharano adhikAra saMpa." te. mATe svajanAdikane bhejana mATe AmaMtrIne temanI samakSa vadhUonA baMdhu samakSa eka eka vahune zAlinA pAMca pAMca dANuM ApyA. Ane sAcavajo ane mAruM tyAre pAchA Apaje-ema kahIne AdarapUrvaka potAnA hAthe temane ApyA. temAM prathama vae DAMgaranA dANuM pheMkI dIdhA, bIjIe cholIne bhakSaNa karyA, trIjIe pavitra vastramAM bAMdhIne pitAnA alaMkAranA DabAmAM rAkhI rakSaNa karyuM. cothI rahiNI nAmanI vahue khetaramAM repyA. dareka varSe repIne vidhipUrvaka karSaka-pramANa mApavALA banAvyA. pAMca varSanA lAMbA kALa pachI, samarpaNa karyA hatA, te samayanI mAphaka sagA-snehIone bhojana mATe nimaMtrIne sarva badhuleka samakSa DAMgaranA dANAnI pAchI mAgaNI karI. prathamanI ujhikA vahue te yAda ja rAkhelA na hovAthI bheTI paDIne pUrve ApelA te, te vakhate ja smaraNa thayuM ane tevI avasthAmAM samarpaNa na karI zakavAthI zuM karavuM? tenI muMjhavaNamAM paDI gaI. tevI ja sthiti bIjI bhagavatInI paNa banI. trIjI rakSikAe dAgInAnA dAbaDAmAMthI kADhI dANA ApyA. chelalI rohiNI nAmanI vahue to zAli DAMgaranA koThAranA oraDAonI cAvI dhanazeThanA caraNa-kamaLamAM Adara pUrvaka ApI ane kahyuM ke, "tamArA vacananuM pAlana meM A pramANe karyuM che. dareka varSe vAvI vAvIne vRddhi pamADyA che. nahiMtara zakti vinAza pAme, te pharI ugavAnuM temAM sAmarthya rahe nahi. tethI tamArA vacananI paNa suMdara pAlana karelI gaNAya nahiM. vaLI vahuonA baMdhava ane svajanone dhane kahyuM ke, "tame paNa A kAraNathI mArA kalyANa-sAdhake. che. AvA prakAranA vahunA AcAro niyata karavAmAM tame sAkSIbhUta cho, teoe paNa kahyuM ke, "A viSayamAM je ucita hoya, te tame jANo che." tyAra pachI kacaro sApha karI tene tyAga kare, rasoDuM saMbhALavuM, koThAranuM rakSaNa karavuM, dhana-ratnanA bhaMDArAnuM rakSaNa karavuM, gharane sarva kArabhAra saMbhALavo-anukrame dareka vastuone pitAnuM kArya zeThe soMpyuM. eTale sarvatra zeTha mATe lokomAM prazaMsA thavA lAgI. (12-17 ) anubaMdhanI pradhAnatAvALA zubha prayojano pitAnuM svarUpa meLave che, te vAta manamAM khyAla rAkhIne " juvaMdhuM veva kanseLa" e gAthAnA aMzane vizeSa prakAre samajAvatA kahe che- 180-mAtra sArI rIte kAryano AraMbha kare, eTaluM basa nathI, paraMtu prakRSTa uttamottama phala-sAdhaka evA anugamananI paNa gaNuM kare. AnuSaMgika phalane tyAga karIne pradhAnaphalane zodhe. jema dhAnya vAvatAM ghAsa paNa uge ane dhAnya paNa uge. temAM ghAsa ke palAla e AnuSaMgika phala kahevAya ane dhAnya phaLa maLe te mukhya phaLa-prApti 27 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 ] - upadezapada-anuvAda kahevAya. khetImAM photarAM ghAsane tyAga ane dhAnya-prApti e lakSya buddhimAna puruSanuM hoya che. pradhAnaphala e ja phala mAneluM che. kaheluM che ke pradhAnalane ja phala mAneluM che, paraMtu AnuSaMgikane phala mAneluM nathI. paMDito palAla-tarAdinA tyAga pUrvaka khetImAM dhAnya-prAptinI jema mukhyaphalane ja phala mAne che." ahiM paNa anubaMdhanirUpaNamAM vaNike be tiSIone pUchayuM. tevA prakAranA vyavahAra AraMbhakALamAM deva (bhAgya) jANakAra be jaNane pUchyuM, te udAharaNa che. (180) e ja vAta kahe che devaprazna - 181-rAjamAM ApavA lAyaka kara athavA jagAta te jemAMthI chedAI gayo che, jude karyo che, te kara-kRtta, karathI vIMTaLAyela, te kara-sahita. je avazya Apavo ja paDe che. dhana-dhAnyAdikane vepAra tenAthI je apUrva dhanAgamarUpa lAbha. te saMbaMdhI prazna karavA. keIka nagaramAM be jyotiSIo pAse jaIne be vepArIoe prazna karyo ke. "amane dezAntaranA vyApAramAM lAbha thaze ke nahi?"--ema pUchayuM tyAre, eka vepArIe eka tiSIne prazna karyo, bIjAe bIjA tiSIne vepAramAM lAbha ke nukazAnane prazna karyo, temAM eke ekane lAbha. bIjAe bIjAne pratiSedha karyo. eka vepArIe malaya Adi dezAntaramAM pitAnuM vahANa mokalyuM, tene ghaNo naphe thaye. naphAnA samAcAra AvyA, tyAre bIjAne ke jeNe mAla bharI vahANa mekahyuM na hatuM, tene jatiSI pratye kepa thaye. (181) tyAra pachI zuM? 182-tiSIe kahyuM ke, "mArA pratye roSa na kara, (granthAgra 5000) kAraNa ke, nagaramAM te mAlanuM Agamana thavAnuM nathI. zAthI? sAthe mArgamAM Ave che, tyAre cAro mAlano nAza karaze-e kAraNe. tyAra pachInA kALamAM tema ja banyuM, eTale potAnA vahANane upaghAta thayo nathI, te kAraNe vaNikane AnaMda che. tiSIe nivedana karyuM ke, "ame mukhya phaLa suMdara Ave, te pramANe vartanArA chIe." A prakAre niranabaMdha kAryanuM tattvathI vicArIe, te te akArya ja che. (12) - A prakAre prasaMgathI buddhinA guNe tathA tenAM udAharaNa kahIne have "buddhivALo vicAre e gAthAmAM kahelA aMzane artha vizeSapaNe vicAravAnI IcchAvALa-vipakSa jeNe jANelo hoya, tene anvaya samajavo sahele paDe che-ema mAnIne te vipakSane AzrIne kahe che - ahiMsA 183-durgatimAM pravartatA jIvasamUhane nivAraNa karavA tatpara evA dharmanuM sthAna eTale jIvanI pariNati vizeSarUpa je sthAnavizeSa evI je ahiMsA eTale sarva jIvonI dayA, sarva dharma sthAnamAM A ahiMsArUpa ghama e sAra eTale paramArtha Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstranA AdhAre ahiMsA [ 211 che, A kAraNathI A ahiMsAmAM ja udyama kare, tenuM ja avalaMbana kare. kevI rIte ?' -te kahe che. A ahiMsA sivAya bIjA je gurukuLavAsa, temane vinaya karavo, zAstrAbhyAsa vagere bAkInAM dharmasthAnake temaja ahiMsAnuM svarUpa, tenuM jJAna levuM, vrata grahaNa karavAM, vrata pAlana, ahiMsAnuM pAlana kema karavuM ? tenA upAye kyA? A sarvano tyAga karIne koI eka acitta puSpa, phala, sevALa AdikanuM bhajana kare, janarahita araNyavAsa sevana karanAra ajJAna-bAla-tapasvI, agItArtha ke lekara muni ahiM bIjA dhArmika lokanI aMdara laukikanIti anusAra "dharmanuM sarvasva zravaNa kare, sAMbhaLIne tenuM manamAM avadhAraNa karo. tamArA AtmAne je pratikULa lAge, te tamAre bIjA jIvo pratye na karavuM." (183) e ja vAta anvaya-vidhithI jaNAve che - - 184-pahelAM kahela dhArmikathI vilakSaNa te dhArmika ja vicAre che ke, A ahiMsA svarUpathI ane anubaMdhathI samagra kuzalalokane abhinaMdana karavA yaMgya che. A ahiMsA game tema jANavI zakaya nathI, paraMtu AgamazAstrathI jANI zakAya che. Apa-prAmANika puruSanA vacana svarUpa Agame che. kahevuM che ke-"buddhizALI zraddhAvALA najIkanA mokSagAmI AtmAo para kavidhimAM prAyaH zA-Agama sivAya bIjAnI apekSA rAkhatA nathI. jagatamAM artha ane kAma upadeza vagara paNa leke prApta kare che, paraMtu dharma zAstra vagara meLavI zakAtuM nathI, mATe zAstramAM Adara karavo hitAvaha che. pAparUpI reganuM auSadha zAstra che. puNyanuM kAraNa zAstra che, sarva padArthane jaNAvanAra-dekhADanAra zAstra cakSu che, zAstra sarva arthane sAdhI ApanAra che." tathA ghamattAnta prAcaparepa hiMsA"-pramAdanA yogathI jIva ane prANano viyoga thAya, te hiMsA--A hiMsAne hetu kahevAya. hiMsAnuM svarUpa jaNAve che-A jagatanA traNe lokamAM AdhithI, vyAdhithI ane upAdhithI je duHkha utpanna thAya che, te samagra phala je heya te hiMsArUpI viSavRkSanuM ja che. AnAthI vilakSaNa rIte ahiMsAne janA karavI. sUtra ane artharUpa A gAma sahitanI pravRtti ane ahitanI nivRttinA kAraNarUpa AgamazAstra guruthI ja meLavI zakAya che. gurunuM lakSaNa A pramANe - zAstranA arthanA jANakAra, zreSTha niHsaMgatAne pAmelA, bhavya chorUpI kamalane vikasita karanAra sUryamaMDala samAna gurue heya che. guNonuM pAlana tathA vRddhi jenAthI thAya ane haMmezAM bhayAraNyamAM sArthavAha samAna guru mahArAja hoya che." bIjA sthAne kaheluM che ke-"je kAraNathI zAstranA AraMbhe gurune AdhIna hoya che, mATe AtmahitanA athIoe niraMtara gurunI ArAdhanA karavAmAM tatpara rahevuM. saMsAramAM utpanna thayelA kaSAyadoSane jeo gurunA sahArA vagara ullaMghana karavAnI abhilASA rAkhe che, teo kharekhara bhayaMkara magaramacchAdi jalacarothI bharapUra evA samudrane nAva vagara taravAnI IcchA reka che." kAla, vinaya, bahumAna Adi vidhipUrvaka guru Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 ] upadezapada-anuvAda pAse mRta bhaNavuM. avidhithI meLavela zrutajJAna ulaTuM nukazAnakAraka phala ApanAra thatuM hovAthI na meLavela jJAna sarakhuM mAnavuM. apAya eTale nukazAna A prakAre samajavuM. gAMDapaNa meLave, roga-AtaMka lAMbA kALa sudhI cAle, jethI bhaNI zakAya nahiM. tIrthakara-bhASita dharmathI bhraSTa thAya." AvA prakAranuM Agamazrata vidhipUrvaka guru pAsethI prApta thAya, eTale zravaNa karavAnI abhilASA, grahaNa karavuM te. AdarapUrvaka prayatna kare, te lokottara nIti, ekanI pAchaLa bIje gati kare, te rUpa lokaharinI pravRtti te laukika-kutIrthika Adi bhedathI bhinna eTale tethI caDiyAtI-upara vartatI evI nIti te sarva vidvAna lokenA vacanane anusAre lokottara nIti. AnA viSe buddhidhana puruSa prayatna kare che. evI rIte sArI rIte vAparelA auSadhathI raga cAlyo jAya. tema bhavabhramaNane roga paNa mahApuruSane ghaTI jAya che. e prakAre A Agama sarvAge pariNamana pAme che. Agama-auSadhanA sevanathI tevA tevA bhavavikArothI mukta thAya che. (18) zaMkA karI ke-e puruSa Agama viSe kema atyaMta prayatna kare che ane ahiMsAmAM te kema teTalo prayatna karatuM nathI? 185-je kAraNathI AjJAthI ja dezacAritra, ke sarvacAritra jIvane prApta thAya che, paraMtu bIjA prakAre nahiM. bIjA sthAne paNa jaNAveluM che ke-"vacanAnusAra ArAdhanA karavAthI kharekhara dharma thAya che ane vacananI bAdhA vaDe te adharma thAya che. ahIM A ja dharmanuM guhya che ane enuM sarvasva che. A vacana AjJA-Agama je hRdayamAM raheluM hoya, to ja tattvathI te munIMdra che. bhagavaMtanI AjJA hRdayamAM vatI hoya te nakkI sarva arthanI siddhi thAya che. A vAta AdhAkarma AdinA daSTAMtathI siddha thAya che. ahiM AdhAkarma-sAdhunA mATe sacittane je acitta karavAmAM Ave, vaLI acitta vastune ja je pakAve, te AdhAkarma kahevAya." e vagere sUtramAM kahelA lakSaNavALA anna-pANI, Adi zadathI prAsuka acitta ane eSaNayane paNa ahIM svIkAra kare. tenuM A udAharaNa piMDaniyuktimAM kaheluM che, te A pramANe-kaIka gAmamAM koIka bhadraka buddhivALA, dAnamAM zraddhALu, jainazAsanane anusaranArA evA zrAvake sarva saMghanI bhakti karavA mATe bhejana taiyAra karAvyuM. tene grahaNa karanArA evA veSadhArI nAma sAdhuone pAtro bharI bharIne bhajanadAna ApyuM. najIkanA gAmamAM rahenAra veSamAtrathI AjIvikA calAvanAra keIka sAdhunA guNa vagaranA evA sAdhue tenI udAratAne dAnane vRttAnta sAMbhaLyuM. bIjA divase te tyAM AvI pahoMcyo. zrAvake AvavAnuM prayojana pUchyuM. teNe kahyuM ke, "tamArA audArya sivAya bIjuM mane AvavAnuM koI kAraNa nathI. te divase tenA ghare jamAI vagere ghaNA pareNAo AvyA hatA. dALa-bhAta, pakavAnna vagere aneka vAnagIo paroNAo mATe taiiyAra karI hatI. pelA zrAvake paNa sAdhunAM pAtrAe bharAya, teTaluM bhejanadAna karyuM. sAdhue paNa bhojana karyuM. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmamAM sarvajJanI AjJAnI pradhAnatA [ 213 tathA keIka nagaramAM keIka tapasvI sAdhu mahine mahine upavAsa karI pAraNuM karatA hatA. pAraNAnA divase te gAmamAM loko bhaktithI sAdhu mATe taiyAra karI vahArAvaze-eTale bhikSAnA doSa lAgaze-aka9ya maLaze-ema saMbhAvanA karatA ajJAta kuLanI bhikSA meLavavAnI IcchAthI najIkanA gAme gayA. tyAM eka moTA kuTuMbanI bhadrika pariNAmavALI, sAdhune dAna ApavAnI atizraddhAvALI zrAvikAe moTA pramANamAM khIra rAMdhIne taiyAra karI. je bahu Adara karIne vahorAvIza, to te muni nahIM grahaNa kare. tene grahaNa karAvavAno koI apUrva upAya zodhatI hatI. evAmAM tene buddhi utpanna thaI ane nAnA bALakone zIkhavI rAkhyuM ke-"tapasvI muni jyAre bhikSA mATe Ave, tyAre temanA samakSa jyAre huM tamane kSIra pIrasuM, tyAre arucivALAM vacana vaDe "A khAvA lAyaka nathI"-tema anAdara karI pratiSedha kare. bALakee tema karyuM. tapasvI munie 'dravyAdikane tIvra upayoga mUkI sarva prakAre A nirdoSa AhAra che"--ema vicArI kevalI bhagavaMtanA vacananI ArAdhanAthI pradhAna upaga pUrvaka kSIrAja grahaNa karyuM. te bhojana karavA lAgyA, tyAre ciMtavavA lAgyA ke-"he jIva! eSaNanA beMtAlIza doSa vagaranI bhikSA grahaNa karavAmAM tuM chetarAye nathI, to have bhojana karatI vakhate rAgadvaSathI na ThagAya, tenI sAvadhAnI rAkhaje." ItyAdi zubha bhAvanA bhAvatAM teoe kSapakazreNi prApta karIne kevalajJAna pragaTa karyuM. prathamanA sAdhune sarvajJanI AjJAnA upayoga-rahita hovAthI zuddha nirdoSa piMDa grahaNa karatAM karatAM kilaSTa karmane baMdha thaye. bIjA tapasvI munie kuzaLatA pUrvaka dravya, kSetra Adino upayoga mUkIne te azuddha grahaNa karyo, to paNa te kevalajJAna phaLa ane nirjarA-lAbha karanAra thaye. mATe ja zAstramAM kaheluM che ke-"acittanuM bhajana karanAra hoya, paraMtu AdhAkarma AhArane TALavA prayatna na kare, to tene karmabaMdha karanAro kahelo che ane zuddha AhAranI veSaNa kare to kadAca AdhAkarmanuM bhajana kare, to paNa tene zuddha gaNe che.mATe Agamane viSe zravaNa IcchA, zravaNa tema ja bhaNavuM vagere prayatna kare. sarva mokSanA AMbhalASIo A Agama e mokSane hetu che, tenA prayatna vagara mokSane abhAva samajo. vaLI kahe che ke-"jema atizaya malina vastra hoya, to jala tenI zuddhi karanAra che, tema aMtaHkaraNarUpI ratnane nirmaLa karanAra hoya, to Agama zAstra che-ema paMDito kahe che." jagatane vaMdanIya evA tIrthaMkara paramAtmAe zAstramAM bhaktine muktinI meTI dUtI kahelI che. mATe ahIM te zAstrabhakti meLavavI, te yathAgya che. A ja vAta spaSTa rIte vicAratA kahe che ke - 186- jinavacana ullaMghana karavA rUpa AjJA-bAdhAthI zuddha AhArAdi AdhAkarmAdi sarva eSaNa karIne zuddha paNa piMDa meLavyA hoya, to paNa prathama sAdhu mAphaka Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 ] upadezapada- anuvAda doSavALA gaNelA che. AjJAne AdhA pahoMcADyA vagara je AhArAdi grahaNa karyAM, te tadna pragaTa AdhAkarmAdi dekhavALA hovA chatAM paNa te khIjA sAdhunI jema zuddha che. AvA prakAranI jinendranI AjJA che. laukikA paNa khele che ke-" manuSyane bhAvazuddhi kAya sAdhanArI che. patnIne premabhAvathI AliMgana karAya che ane bahenane vAtsalyabhAvathI AliMgana karAya che." AliMgana samAna chatAM maneAbhAva judA judA prakAranA varte che, tema dharmImAM AjJA pradhAna che. AjJA vagaranA dharma te vAstavika phaLa ApanAra thatA nathI, paraMtu saMsAramAM vadhAre rakhaDAvanAra thAya che. 187-AjJAkhAhya dharma-potAnI icchAmAtrathI pravRtti kare, te te pariNAma kadApi zubha hoya, teA paNa aMtaHkaraNanI pariNatirUpa pariNAma azuddha ja che, kema ke, jagatanA sarva jIve! pratye vAtsalyabhAva rAkhanAra tIrthaMkara bhagavatamAM ane temanA vacanamAM abahumAna hovAthI asagraha rUpa khATe Agraha rAkhavAthI. AgaLa jaNAvaze ke, gAcarI-pANInI zuddhinuM kAraNa AgaLa karIne je keAi gurukulavAsanA tyAga kare ityAdinI mAphka ahi samajI levuM. meArapIMcha mATe zakhara rAjAe saMnyAsI pAse manuSya mekalyA ane kahyuM ke, 'temanA Asana ke kapaDAnA sparza karavAthI pApa lAge, mATe dUrathI khANu mArIne mArapIMcha lAvavA tenA samAna AzAkhAhya samajavA. je kAi paNa tenAM vacanathI nirapekSa pravartatA hoya, te tenA viSe bahumAnavALe na thAya. jema kapila vagere yuddha ke ziva devatA-vizeSamAM. jinanA vacanamAM nirapekSa evA sAdhu gurukulavAsa vagerenA tyAga kare ane zuddha paDeSaNA karanAra sAdhu bhagavAnanA upara bahumAnavALeA nathI. (187) tenI zubhalezyAne STAMta dvArA tiraskAratA kahe che-- 188--gala eTale jenA cheDA upara mAMsa rAkhela hoya, teve leAhamaya kAMTA matsya pakaDavA mATe pANInI aMdara sa`cAra karAtA hAya, te mAMsa khAya eTale gaLAmAM kAMTA bheAMkAya ane pakaDAi jAya ane mAtane zaraNa thAya. galathI oLakhAtA matsya, ghaNA du:khavALA kuyeAnivALA duHkhI jIvA jevA ke, kAgaDA, ziyALa, kIDIe, kIDA, mAkhA vagerene kutsita vacananA saskArathI prANanA viyAga karAvI tene bhavaduHkhathI mukta karavA-te 'bhavimAcaka' nAmanA pAkhaDi-vizeSA. viSa bheLavela anna khAvAnA svabhAvavALA A vagerenA je pariNAma hAya, te nukazAna phaLa ApanAra thAya. galamatsyAdinA pariNAmanI mAphaka jinAjJA ulluMghana karanAranA pariNAma dharma AcaravAnA chatAM tenAM phula azubha ja hoya che. AjJAnA pariNAmanI zUnyatA hovAthI ane sthaLe tulya kula che. (188) zaMkA karI ke-zubha pariNAma chatAM zAthI mAhathI azubha pariNAma pAme che? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke-- Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -dharmamAM sarva jJanI AjJAnI pradhAnatA 189-je koI rAga ke dveSa, temAM rAga eTale neha, te traNa prakAranA che (1) sneharAga, (2) kAmarAga ane (3) daSTirAga. temAM pitA-mAtA vagere svajana lokanA AlaMbanavALo neharAga, priyapatnI vagere saMbaMdhI rAga te kAmarAga, trIje daSTirAga te kahevAya che. judA judA darzana-matavALAone pitAnA darzana viSe yuktimAgamAM utaravAnuM sahana na karI zake ane temane te darzanamAM kambala upara lAgela lAkSAraMga mAphaka rAga utAro azakya hoya, je pahelAMnA be rAganI apekSAe svamatamAM atidaDha mamatA hoya, te daSTirAga. Sa eTale matsara, te paNa sacitta ane acitta dravya saMbaMdhI hoya, tethI be prakArane. AvA rAga ne dvaSa te lagabhaga pharI pedA na thAya tevA svabhAvavALA thayelA hovAthI maMda rAga-dveSa, evA maMda rAga-dveSa jene viSe hoya, te parizuddha svabhAvavALe jaNAvela che. Ama hovA chatAM paNa prabaLa mithyAtvamohanIyane udaya thAya. te e ke, pharI tevA koI guNa puruSa ghaNI sArI samaja Ape, to paNa te mahadaya eTale baLavALa vRddhi pAmyA hoya ke, asAdhya roga mAphaka mArge AvI zakato nathI. tenA rAga-dveSanI maMdatA thatI nathI. A rAga-dveSanI maMdatA thavA mATe najIkanA je sabhyo hoya, tenA dekhatAM pote ja projana dekho eTale tenA rAga-draSanI maMdatA thAya. e mATe 'hadi zabda vAparyo. kAraNanI maMdatA pAmyA vagara kAraNa nAnuM thayAnI zakyatA gaNAya nahiM. mahAhima paDe tyAre prANIonA zarIramAM roma ekadama khaDAM thaI jAya che, e vikAra thAya che. tema rAga-dveSa thAya eTale mahanIyane udaya thAya. (189) vaLI zaMkA karI ke, keTalAka mithyAtvIone potAnA pakSamAM daDha anurAga hoya che, chatAM paNa temanAmAM matane prabala mohadaya hovA chatAM ghaNo ja upazama dekhAya che, to te upazama kevI rIte utpanna thaye haze ? 190--vAta, pitta, zleSma e traNe ekasAmaTA saMbha pAme, tyAre sannipAta nAmane vyAdhivizeSa utpanna thAya che. te roga dehamAMthI sarvathA nIkaLI gaye nathI, te paNa kALabaLathI tenuM jora ghaTI gayuM hoya, tyAre te sannipAtamAM svasthatA pAmele gaNAya, tevI avasthA hovA chatAM paNa pUrvanI avasthAnI apekSAe pharI ghaNe saMbha utpanna thAya. mATe ame je kahIe chIe, te barAbara jANIne tenuM avadhAraNa kare ke tenuM pariNAma mUcha, gAMDA mAphaka pralApa karavA, zarIra bhAMgavuM e rUpa duHkha ja phaLa meLavavAnuM che. AjJA bAhya evA rAga-dveSanI maMdatA thavAthI tevA prakAranA devabhavanuM ezvarya, manuSyajanmamAM rAjyAdi-sukha keTalAka samaya prApta thAya, paraMtu pApAnubaMdhI puNyanA kAraNe bhagavaMtanA sadharmarUpa bIja vAvavAnI vidhimAM ekAMte keNika, brahmadatta Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 ] upadezapada-anuvAda vagerenI jema duraMta pApanA bhAravALA AtmAone A svasthatAnA bhAvI kALamAM duHkhapariNAmatulya A zama eTale kaSAyanI maMdatA samajavI. jenA prakhala mithyAtvAdi mada paDelA nathI, evA rAga-dveSA te pApAnubaMdhI zAtAvedanIya mithyAtvamAhanIya karmAMnA kha'hetue thAya che. tethI karIne bhavAMtaramAM jyAre mithyAtvamAhanA udaya thAya che, tyAre hitAhita kAryamAM mUDhatA pAmelA, malina pApakarma karanArA, pUrva upAna karela puNyAbhAsa svarUpe kama pUrNa thAya-arthAt pApAnuma'dhI puNya bhAgavI lIdhA pachI jIve pAra vagaranA nArakAdi duHkha-pUrNa sa'sAra-samudramAM DUbI jAya che. (190) A ja bIjA tIrthAntarIyanA mata sAthe saMvAda karatA kahe che 191AjJAkhAhya hAya tevA jIvAnA khAlatapa, brahmacarya, akiMcanatA, akAma TADha, taDakA sahana karavA rUpa kriyA viveka-rahita hovAthI temanI zamAvasthA dUra karelI che. ane je kAma, krodha, lAbha, ahaMkAra vagere dASA che; te tevA prakAranA prayAgathI deDakAnA cU-samAna gaNelA che. deDakAe mArgImAM ghaNA utpanna thAya. gADAnA paiDAM nIce AvI tenA kalevAnA raNe| bhUkko thAya, te deDakAnuM cUrNa kahevAya. AjJAbAhyo te, deDakAnA cUrNa sarakhA kahelA che. yuddha vagere dharma pravartAvanArAoe peAtAnA zAstrAmAM A nirUpaNa karelu che. kaheluM che ke-'kriyAmAtrathI deDakAnA cUrNanI jema maMDUka-cUrNa thAya ane bhAvanAthI te te bhasma-samAna thAya che. deDakAnA cUrNathI pharI deDakAnI paraparA cAle che. bhAvanAthI tA kanI sarvathA bhasma thAya che. eTale bhasmamAMthI krI navA deDakA utpanna thatA nathI. jyAre cUMthI navA varasAdanA pANInA ceAge aneka deDakA-deDakIo utpanna thAya che. tema AjJAkhAhyonI kriyAthI sa'sAra-paraparA cAlyA kare che--cheDA AvatA nathI. (191) 192--sa amAM niHzaMka edhayukta tevA prakAranA vratAdi-sevana karavA cege jeNe kleze dUra karyA che, te apunarbhAvayeAgathI. have prathama punarbhAvayeAganI vyAkhyA samajAve che. tevA prakAranI sAmagrInA kAraNe pharI milana thavuM, tenA niSedha thavAthI apunarbhAvayeAga, tenAthI samajavuM. agnimAM baLI gayela deDakAnA kalevaranI rAkha sarakhe! apunaHrbhAvayeAga hoya che. kevI rIte ? kaSa, chaMda, tApa, tADanarUpa suvarNanI parIkSA karIne grahaNa karela suvarNamAM bIjI halakI dhAtunI zakA rahetI nathI. tenA sarakhA tIrthaMkara prabhunA suvacananA yAgathI leze apunarbhAvathI nAza pAme che. jema deDakAnA kalevaranu cUrNa, agninA dAha vagara nirjIvatA pAmela chatAM paNa tevA prakAranA varasAdanA jaLathI aneka deDakAe tatkAla utpanna thAya che, te ja pramANe mana vagaranI mAtra kAyAnI kriyAthI dveze nAza pAmyA chatAM bhavAMtaramAM tevA prakAranA rAjyAdi lAbha samaye puNya-bhAgavaTo karatI vakhate rAga-dveSa Asakti karI nakAdika phaLa meLave che. te ja cUNa jo agnimAM baLI bhasma anI jAya, te nirbIjapaNAne pAmela Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmamAM sarvajJanI AjJAnI pradhAnatA [ 217 hovAthI tevA prakAranA varasAdanA jaLa AdinI sAmagrI maLavA chatAM paNa pharI rAkhoDAmAMthI deDakA thatA nathI. te ja prakAre sarvajJanI AjJAnA saMparkavALA AkarI kriyAnA caga-baLathI phUlezane kSaya karyo ane pachI cakavartI Adi padanI prApti. thavA chatAM paNa AtmAne temAM lubdha thavA detA nathI. ane karmaphalezane nirmULa bALI nAkhanArA thAya che. (1992) zaMkA karI ke, "tIrthakara bhagavaMtanA suvacanane barAbara jANelA-samajelA nathI, tevA keTalAkane zAstramAM cAritrarUpa zubha pariNAma mAnelA saMbhaLAya che, to teone kevI rIte tenA pariNAma thayA ? " tenI zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che - 13-AgamamAM prasiddha evA mAsatusAdika jaDa sAdhuone to jIvAjIvAdika tattva-viSayaka spaSTa zrutanA upayogano abhAva chatAM paNa mArgAnusArIpaNuthI tIvra mithyAtvAhanIyanA kSayopazamabhAvathI zubha-aviparIta sAmAnyapaNe ativizeSa artha avadhAraNa karavA mATe asamartha evA prakAranA vastu-tattvane jANavArUpa je samyagujJAna, evA te jJAnanA yogathI, teo bahArathI bahuzruta na bhaNelA chatAM paNa atitIrNasUkSama prajJA vaDe bahu bhaNAvanAra jADI buddhivALA puruSe na jANeluM tatva sArI rIte samajI jAya che. te mATe kahevuM che ke -" tIkSaNa buddhivALA alpa sparza kare che ane bANanI jema aMdara praveza kare che, sthalapuruSe patthara mAphaka ghaNo sparza thavA chatAM bahAra ja rahe che." ahIM mArgAnusArI eTale mAge te kahevAya ke, "cittanuM sIdhe mAge gamana thavuM, naLImAM sa5 sIdho cAle tenA sarakho, viziSTa guNasthAna-prApti thavAnA kAraNe prakarSavALA guNone pAmele, AtmaguNamAM ramaNatA karatA, evo jIvane pariNati-vizeSa, tene anusarate tevA prakAranA svabhAvavALo je che, tenAthI zubha pariNAmavALe samaja. . saMpradAyAnusAra kathAnaka A pramANe jANavuM. mA rusa mA tusa guNaratnanA mahAnidhAna samAna zratane athI evA aneka ziSyothI sevAtA caraNa-kamaLavALA, sUtra ane artharUpI jaLanuM dAna ApavAmAM megha samAna, tema ja koI divasa temane temAM zrama lAgatA na hatA, saMghAdi kArya-bhArano nistAra karavA mATe vRSabha samAna evA koIka AcArya hatA. te AcAryanA bIjA eka bhAI hatA ke, jeo viziSTa kRtathI rahita hatA, pitAnI IcchA pramANe khAvA-pIvAnI svArtha kriyA, nidrA levI ItyAdi kAryomAM pramAda vagaranA hatA. koIka divase AcArya thAkI gayA hatA, chatAM alpabuddhivALA, avasarane nahi oLakhanArA ziSyae temanI pAse vyAkhyAna karAvyuM. tyArapachI thAkela dehavALA hovAthI vyAkhyAna karavA asamarthapaNAthI cittamAM kheda pAmyA ane A pramANe ciMtavavA lAgyA ke kharekhara A mAre bhAI puNyazALI che. kAraNa ke, jJAnAdi guNa vagarane sukhethI ArAma kare che, 28 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 | upadezapada-anuvAda sUve che, koInI parAdhInatA nathI. ame te nibhaMgI adhanya chIe ke, pitAnA jJAnAdika guNo vaDe pArakAne vaza rahevuM paDe che ane sukhethI besavA paNa pAmI zakAtuM nathI. Ama citavatA te AcArye ajJAnAdi-nimitte ati ugra jJAnAvaraNIya karma bAMdhyuM. teNe te vicAranI AlocanA na karI ane mRtyu pAmI devaloke gayA, tyAMthI cyavelA teNe koI sArA kuLamAM janma dhAraNa karyo. koIka samaye sAdhunA samAgamathI jinazAsanamAM pratibodha pAmyA. virAgya pAmI sadaguru pAse dIkSA aMgIkAra karI. tyAra pachI AcAryanI pAse sAmAyika zratajJAna bhaNavA lAgyA. janmAktaramAM upArjana karela jJAnAvaraNIya karma udayamAM AvyuM. te karmanA udayathI te sAdhu eka pada paNa mukhapATha karI zakatA nathI. avizrAmapaNe gokhavA chatAM temaja bahumAna hovA chatAM paNa tene jJAna caDatuM nathI. te sAdhune bhaNavAmAM azakta jANIne sAmAyikazratane artha saMkSepathI A pramANe bhaNAvyo ke "mAra, mA tura" arthAtkAInA upara roSAyamAna ke toSAyamAna na thA-e pramANe bhaktithI gokhAvavA lAgyA, temAM paNa vismaraNa thAya che. tyArapachI paNa mahAprayatnathI yAda karIne kaMIka gokhavA lAgyA ane temAM paNa tuSTa thayelA teo "mAsa tusa," eTalA ja mAtra za da gokhavA lAgyA. tyArapachI teTaluM ja mAtra gokhavAthI bAliza evA ramatiyALa chokarAoe "mAsatusa" zabda gokhavAnA kAraNe e mahAmAnuM nAma paNa "mAsa tusa" pADI dIdhuM. haju paNa mehathI eTaluM pada paNa visarI jAya che, tyAre bALake zUnyacitta ane mauna rahelA, te muninI mazkarI karavA lAgyA ke, "aho ! mAsa tusa muni gokhatA nathI ane mauna karIne besI rahelA che." Ama kahevAyelA te muni ema mAnavA lAgyA ke, "are! tame sAruM karyuM ke, mane yAda karAvI ApyuM" tyArapachI bALakone upakAra mAnatA pharI bhaNavA lAgyA, sAdhuo to te prakAre sAMbhaLIne AdarapUrvaka temane nivAraNa karatA hatA ke, tame Ama nahiM, paNa "mA rusa, mA tusa ema barAbara zuddha gokho. ema kahevAthI pramoda pAmelA te pramANe gokhavA lAgyA. e pramANe sAmAyikAdinA arthamAM paNa azakta evA teNe gurubhaktithI jJAnanA kAryarUpa kAle karIne kevalalAmI prApta karI. (21) (193) te ja vAta zubha sAmAnya samyajJAnayogane bhAvatA kahe che - 194-kharekhara viSa-vikAra AdinI mAphaka A saMsAra bhayaMkara che. manuSya, nArakI, ti"cAdi gati, eka bhavathI bIjA bhavamAM bhramaNa karavA svarUpa che, jagatanA sarva prANIone sAmAnya pAramArthika vyAdhi te vaLagelA ja che. tethI paMcanamaskArasmaraNAdi rUpa zuddhadharma rUpI auSadha, te saMsAravyAdhi maTADavAnA kAraNarUpa che. te mATe kahevuM che ke-paMcanamaskAra, vidhipUrvaka dAna, zakti anusAra ahiMsA, Indriya upara vijaya, kaSAya upara vijaya meLava-ATalo dharma sukhethI sAdhI zakAya tevo che." ATaluM jANyA pachI pharI ATale nirNaya kare, te A pramANe AgaLa Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurukula-vAsa mAsatusa [ 219 jaNAvela gurunA lakSaNunusAra je guru, tenA parivAramAM te parivAranI maryAdA-niyama pAlana karavA pUrvaka temAM vAsa karavo. te pramANe vAsa karavAthI zuddhadharma paramArthavRttithI nakakI prApta thAya che. anizcayarUpa kRtrima suvarNa sarakho dharma to parIkSAne sahana karI zakatA na hovAthI anyathA-bIjA prakAre paNa thAya, tenAthI kaze lAbha thatuM nathI, kAraNake tenAthI asAra evuM saMsAra-phaLa ja maLe che-e vAta ApaNe jaDa sAdhu mAsatusanA udAharaNathI jANI. (194) ema kema kahevAya ? e pramANe kahetA ho te kahe che 195-je kAraNa mAsatusa Adi nizcayathI gurukula saMvAsa karatA hatA, kevI rIte-IcchA-micchAkAra-tahakkArAdi dazavidha cakravAla sAmAcArI pAlana karavA rUpa AjJAne sarva prakAre mana, vacana, kAyAthI ullaMghana karyA sivAya gurukuLavAsamAM rahetA hatA. zaMkA karI ke, ekAkI kadAca mUkelA hoya, tevA prakAranA AzIrvAdanA kAraNe bIjA sAdhunI sahAya vagara keIka grAmAdimAM gurue sthApyA hoya, to paNa gurunI AjJA akhaMDita pALelI che. kahevAnI matalaba e che ke-ghaNuM sAdhuonI madhye rahelAne lajajA, bhaya vagere kAraNe paNa gurunI AjJAnuM ullaMghana banatuM nathI. jyAre te gurukuLavAsamAMthI AjJA pUrvaka ekalo paNa raheluM hoya, te gurukula-vAsamAM pravartatI sarva sAmAcArI te sarvanuM yathArtha pAlana kare che, tyAre jANI zakAya che ke, A gurukuLa-vAsanA. saMvAsavALA che. te sAdhavA yogya sarva kriyA-kalApa sarvathA akhaMDitapaNe pAlana kare che. ahiM guru AjJA ullaMghana karavAmAM daSTAMta kahIzuM, te jANavuM. (15) te ja kahe che 196-mauryavaMzamAM prathama rAjA caMdragupta thaye, jenI kathA pahelAM kahelI che. tene cANakyamaMtrI upara sarva prakAre vizvAsa hato ane koI paNa prayojananI AjJA. kare, temAM pote zaMkA karato na hato. te ja pramANe mAsatusa Adi munione caMdragupta karatAM paNa adhika vizvAsa hitakArI guru viSe hoya che. te vAta yAda karatAM kahe che ke-pATaliputrane ghero ghAlyo ane naMdanA sainya haThAvI kADhelo. cANakya jyAre caMdraguptane sAthe laI nAsI jatA hatA, tyAre pAchaLa naMdarAjAnuM sainya AvI pahoMcyuM. te vakhate bIje kaI upAya na maLavAthI caMdraguptanuM rakSaNa karavA mATe vicAratA eka moTA sarovaramAM ghaNu kamaLa ugelAM hatAM ane tenAthI te zobhatuM hatuM, temAM caMdraguptane utAryo. eTalAmAM nandano ghoDesvAra AvyuM ane cANakyane pUchayuM ke, "caMdragupta kayAM rahelo che?" eTale AMgaLInA TeravAthI batAvatAM jaNAvyuM ke, "A pele sarovaramAM ubho che." chatAM paNa tene avizvAsa na thaye, paraMtu "AryovaDile hita-ahita jANe che." tevI pratIti-zraddhA-vizvAsa tene hatA. te ja pramANe mAsatusa Adika munivarene gurumAM viparyAsabhAva cAlyo gaye heya-eTale saMsAranA viSa-vikArane dUra karanAra evI gurunI sevAne mAnanArA sAdhune caMdraguptathI paNa adhika vizvAsa hoya che. rAjyamAtra phala ApanAra vizvAsa karatAM zubha gurunA vize anaMtaguNo vizvAsa pravarte che. (196) Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 | upadezapaH-anuvAda zakA karI ke, mAtra guru-viSayaka vibhramanA abhAvamAM paNa vizeSa tattva viSayaka sabhramanA sadbhAvamAM evuM kRtya brAntiyukta hAya, tyAre tenAM kAryAM zuddha cAritrapaNe kevI rIte gaNavAM? enuM samAdhAna karatAM kahe che ke 197--guru sivAyanA jIvAjIvAdika padArthomAM ane gurumAM teA tene zakA che ja nahiM, mAtra temAM anuyAga ja che. sajjaDa zrutAvaraNu karmanA kAraNe A mAsatusa Adine atyaMta tattva-jijJAsA hovA chatAM paNa nIla, pIta vagere rUpa jovAnI dRDha IcchA hovA chatAM paNa jema kAi aMdha tevA padArthI dekhatA nathI, tethI karIne buddhinA viparyAsa-avaLI mAnyatA hAtI nathI. kAraNa ke, temane mithyAtvameAhanIya Adi zabdathI ana'tAnuba'dhI-meAdha-viparyAsa karanArA tathA apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraNa kakSAcAnA temane abhAva che. jo temane karelA karmanA udaya vA hAya, te dhatUrAnA upayAga pramANe ke, madya vagere kephI kharAba dravyAnI vaparAza karanAranI jema AtmAne bebhAna agara bhrama utpanna karAvanAra thAya che. AvA mithyAtvamAhanIyanA udayavALAne pAramArthikI koI kAya-niSpatti thatI nathI. (197) 198--mATe kahe che ke-ahiM bedha thavAmAM deSabhUta evAnI aMdara viparItatA e mahAna doSa che. anadhyavasAya ane sazaya e be DhASA tenA jeTalA mahAna doSa nathI. temAM anadhyavasAya te kahevAya ke, sutelA matta puruSanI jema keAI paNa padA mAM edhanI pravRtti thatI nathI. sa`zaya te kahevAya ke, je aneka viSayamAM anizcitapaNe pravRtti karavI. je mATe kaheluM che ke-je anekAnA AlaMbanavALI, doSathI kuMThita je citta che. A zata che ke, sarva pada che-ema sazaya thAya, te saMzayarUpa ajJAna che. je kAraNa mATe parizuddha nyAyamAne na anusaranArI ceSTA, te asapravRtti te avaLI ceSTA heAvAthI sarva A leAkanA ke paraleAkanA padArthamAM sekaDo herAnagatinAM du:khA utpanna karanArA che. kaheluM che ke-mithyAtva samAna ke|i zatru nathI, mithyAtva samAna koI jhera nathI, mithyAtva samAna koI roga nathI ane mithyAtva samAna ke|i adhakAra- ajJAna nathI. zatru, viSa, a dhakAra, rAga vagere eka janmamAM duHkha ApanArA che, jyAre duraMta mithyAtva jIvane dareka janmamAM duHkha ApanAra thAya che.' anAbhAga-sa'zayathI A viSaya ceSTA thatI hovA chatAM tattvanA Agraha na heAvAthI sukhethI mAge lAvIsamajAvI zakAya tema heAvAthI, te atizaya * ana prApta karAvanArI nathI. (198) ahiM khIjuM paNa cAritrInuM lakSaNa jeDavAnI IcchAvALA kahe chemaannusaar so paNNavaNijjo kiyAvaro caitra / guNarAgI sakAraMbhasaMgao jo tamAhu muNi // 199 // mArgAnusArI zraddhAvALA sukhethI samajAvI zakAya tevA, kriyAtattpara guNAnurAgI zakhvAra'bha karanAra je hAya, tene muni kahe che. tattvamArgane anusaravAnA svabhAvavALA Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrajJA kAne muni kahe che? [ 221 hAya. kAraNa ke, tene cAritramAhanIya kamanA kSaye pazama thayele! hAvAthI svAbhAvika tene temAM anukUla pravRtti thAya che. A tattva-prAptinuM saphaLa kAraNa gaNeluM che. keAnI jema ?-araNyamAM gayelA aMdhane kAI cAkkasa nagaramAM paheoMcavA mATe sArA hitakArI caiAgyatAvALA puruSa maLI jAya, tenI jema, tathA tattva pratye zraddhAvALA-zraddhAne nukazAna karanAra vacce AvatAM leze-vighnA dUra thavAnA kAraNe jANe mahAnidhAna prApta thayela hAya, tene grahaNa karavAnI vidhine upadeza ApanAra pratye zraddhA rAkhanAra manuSyanI jema anuSThAna karavAnI pratIti pUrNAMkanI rucivALeA, tathA kahelA e guNAvALe hAvAthI keAI prakAre vagara upayAge ulaTI pravRtti khanI gai hoya, paraMtu tevA prakA ranA gItA puruSathI samajAvI zakAya tevA, tevA prakAranA karmAMnA kSayApazamathI khATo Agraha rAkhateA nathI. prApta karavA lAyaka mahAnidhi mATe grahaNa karavAnI ulaTI pravRtti karanArane sIdhA upadeza ApI samajAvI zakAya tevA manuSyanI jeve! sahelA IthI samajAvI zakAya tevA, tathA cAritramAhanIya karmanA kSayApazama thavAthI muktisAdhaka anuSThAna karavA tatpara. keAnI mAphaka? tevA prakAranA nidhine grahaNa karavAmAM koI pramAda na kare, paraMtu te grahaNa karavAmAM parAkrama karanArA thAya, tema meAkSa-sAdhaka kriyAmAM tatpara bane. cAritra sakriyA-svarUpa hovAthI tenI kriyAmAM tatpara hoya ja. eva-zabda avadhAraNu amAM hAvAthI akriyA-taparanA niSedha karyAM. tathA guNarAgI vizuddha adhyavasAyapaNAthI peAtAnAmAM rahelA ane khIjAmAM rahelA jJAnAdika guNNA viSe jemane rAga-harSa che, te guNarAgI-nirabhimAnI tathA karI zakAya tevAM anuSThAna karanArA zakya kA mAM pramAda na karanArA; tema ja azakya kAryanA Arbha na karanAra ema samajavuM. je keAi AvA guNavALA hAya, tene zAstranA jANakAra muni-sAdhu kahe che. (19) jo tame A pramANe sAdhunuM lakSaNa jaNAvyuM, tethI cAlu adhikAramAM tenI kaI vizeSatA ? te kahe che 200-A mArgAnusArIpaNuM vagere guNA vaLI guru-viSayaka abhrama, mAsatusa vagere dharmAMdhanane ceAgya evA bhAgyazALI samagra munienuM A lakSaNa vate che, paraMtu ahiM liMga kayuM? te jaNAve che. jevI rIte gurunA sannidhAnamAM-najIkamAM rahIne vatavuM, tevI ja rIte temanI sAme hAjarI na hAya tA paNa dareka kAryoMmAM ratnAdhika vaDIlanI AjJA prApta karavI, paDilehaNu, pramAnA vagere sAdhu-sAmAcArI pAlana karavA rUpa te cihna samajavuM. (200) zAstrIone meAkSa pratye ati dRDhAnurAga hAvAthI atyaMta Azva hAvAthI azakyAra'bha karavA geravyAjaSI nathI-ema zakA karanArane kahe che ke-- 201~~icchela pratyeAjanAnukUla sAmarthya hoya teA dravya, kSetra, kALa ane bhAvA vaDe eka bIjAne harakata na Ave, tevI ucita pravRtti karIne kAya karavA prayatna karavA. anyathA eTale kahelA be prakAranA virahamAM prayatna kare, teA niSphala ceSThA rUpa doSa Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 | upadezapada-anuvAda lAge che. mahApuruSAnI pravRtti sallR AraMbhanA sAravALI hoya che. A viSayamAM A mahAgiri ane A suhastinAM udAharaNA che. kAlane AzrIne vicAra karIe te jinakalpa ArAdhanA karavA lAyaka jIvanA mATe kALa cAlyA gayA che. kALa duHSamAlakSaNa vartI rahele che. zakti chatAM ucita pravRtti vaDe yatna karavA viSayaka ka vyapaNe upadeza karAtA evA kALanA viccheda thayA che. (201) kahe che ke A kha'ne mahApuruSAnI vaktavyatAne sagraha karatA 202-pATaliputra nagaramAM A mahAgiri ane A suhastI nAmanA e AcAryA kAI divasa vihAra karatA padhAryA. tyAM A suhastie vasubhUti zeThane pratimAdhyA. tyAra pachI ati dezamAM ujjiyanI nagarImAM vadha mAnasvAmInI jIvitasvAmI nAmathI oLakhAtI pratimAne vaMdana karavA mATe gayA. tyAra pachI elakAkSa ane dazA bhadra evA bIjA nAmavALA tImAM ane AcAryA padhAryA. (202) kahelI A sagrahagAthAne zAstrakAra peAte ja nava gAthAthI vistAra karIne vyAkhyA jaNAve che A mahAgiri ane Aya suhastinI kathA gAthA 203 thI 211. ahiM vIra bhagava ta pachI sudha vALA sAdhu-sAdhvIonA gaNA dhipa sudha svAmI thayA ane tyAra pachI ja" nAmanA AcAya thayA. guNAne utpanna karanAra evA temanA ziSya prabhavasvAmI thayA. tyAra pachI bhavasamUhane haraNa karanAra zaSyabhavasUri thayA. tyAra pachI pavitra zIla ane yazavALA tathA kalyANuka svarUpa yazebhadrasUri thayA. tyAra pachI dura pariSahA ane indriyane vijaya meLavavAthI meLavelA ati mAhAtmyavALA, guNiomAM gauravanu sthAna pAmelA eka sa'bhUtavijaya nAmanA paTTadhara AcAya thayA. jemane mastaka upara gurunA gauravane AropaNa karatA evA ziSyA hatA. tyAra pachI atinimala mativALA sthUlabhadra munIzvara thayA. mahAdakSa sthUlabhadre sa'bhUtavijaya guru pAse dIkSA grahaNa karI. jemane zrIbhadrAhu gurunI pAsethI dRSTivAda zrutanI prApti thaI. tyAra pachI cauda pUrvanA pAragAmI thaI yaza upArjana karyA. viSama pariSaharUpI pavanagaNu Ave, teA paNa merunI jema aDAla rahenArA ane mahAgaurava guNathI AkAza-sthaLane jitanAra evA Aya mahAgiri AcAya thayA. tema ja sajIveA mATe sukhanA arthI tema ja uttama hAthInI gati vaDe karIne jana samudAyane rajana karatA evA A suhastI nAmanA khIjA munivara pu'gava hatA. tyAra pachI kSIrasamudranA jaLa sarakhI ujjavala kIrti samUhathI dizAonA antane pUratA evA te ane AcAryAM mahAdevanA hAra ane tuSAra ane tAraka sarakhA ujjavala zIla guNuvALA, vividha prakAranA gAma-nagarImAM viharanAra bhagaiArUpI kamalakha'Dane pratikhAdha Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya suhastisUri ane maka-saMprati mahArAjA [ 223 kArya karavAmAM sUryamaMDala sarakhA, paropakAra karavAmAM potAnA zramane na gaNakAratA, lokomAM durlabha evAM zrataratno mATe rehaNAcala parvatanI khANa samAna prabhUta guNavALA te baMne paNa jyAre sthUlabhadrAcAryano chevaTano samaya AvI pahoMcyA, tyAre temaNe gacchanA be bhAga karIne baMnene sAthe sAthe anujJA karI ane baMnene samudAyanI soMpaNI karI. tyAra pachI samagra jIvavagane khamAvIne parizuddha anazana-vidhi karI kALa pAmI devaloke gayA. vinaya ane nItinA bhaMDAra Arya mahAgiri ane Arya suhastisUri gaNanAyakapaNuM pAmyA. have kaIka samaye muniomAM vRSabhasamAna, mokSamAM javA mATe sArthavAha samAna sUrijI zramaNa saMgha-sahita kauzAMbI nagarI tarapha vihAra karatA hatA. tyAM rAjA temaja pradhAnavarga atizaya bhaktipUrvaka dararoja vaMdana, dharmazravaNa ane pUjana karavA mATe jatA hatA. tyAM eka dramaka hato, te sUri pAse Avyo hato ane nagaraloka sAthe romAMca khaDAM thAya, te harSa pAmyo. te samaye ati Akaro duSkALa samaya vartate hato. sarvatra tema hovAthI ghaNebhAge samagra lokone bhejananI ati durlabhatA thaI gaI. koIka dhanapatinA ghare jyAre AcAryanA sAdhu-saMghATake gocarI mATe praveza karyo, tyAre lAMbA kALathI temanI pAchaLa pAchaLa lAgelA eka Dhamake temane joyA ane atibhaktithI siMhakesara modaka vagerethI zrAvakane pratilAlatA dekhyA. eTale jyAre tenA gharamAMthI sAdhuo bahAra nIkaLyA, tyAre praNAmapUrvaka dramake vinaMti karI ke, ahiMthI tamane maLelA bhejanamAMthI mane thoDuMka Apo." tyAre sAdhuoe kahyuM ke, bhadra! ahiM prabhu AcArya vate che, amAre ApavuM ucita nathI. eTale sAdhu sAthe AcAryanI pAse jaIne yAcanA karI. sAdhuoe kahyuM ke, "mArgamAM amArI pAse paNa mAgato hate." sAdhuoe bhikSAnA lAbhane vRttAnta paNa jaNAvyuM. gurue kahyuM ke, "gRhasthane ApavuM amane ka5tuM nathI. jo tuM pratrajyA aMgIkAra kare, to tane bhejana ApI zakAya." e vAtane damake svIkAra karyo. "A zuM ArAdhanA pAmaze ?" tyAre gurue nirUpaNa karyuM ke, "A zAsananI prabhAvanA karanAra puru thaze." tyAra pachI avyakta (dravya) sAmAyika uccarAvI dIkSA AropaNa karI bhojana karAvyuM. te samAdhivALe thayo ke, "A loko keTalA dayAtatpara che ke, mArA upara prasanna pariNAmavALA thaIne sagAbhAInI jema mArA veyAvaccanA kAryamAM khaDe page sarve ubhA rahelA che." AvA prakAranA suMdara pariNAmarUpa amRtarasathI siMcAyelA sarva aMgavALo te divasa pasAra karavA lAgyo. sAdhuoe ane zrAvaka-samudAye paNa pratrajyA grahaNa karelI hovAthI tenI gauravavAnI bhakti karI. rAtrisamaya thaye, tyAre anucita bhajananA guNathI te dramukane tIvra visUcikA utpanna thaI, paraMtu vaiyAvaccanA prabhAvathI tenI samAdhibhAvanA vRddhi pAmI ane mRtyu pAmI te pATaliputra nagaramAM mauryavaMzamAM bindusAra rAjAnA pUrve jaNAvela azakazrIne patra thaye. te rAjAno Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] upadezapada-anuvAda putra bALapaNamAM yuvarAjapada pAmyA hatA, tenuM nAma kuNAla hatuM ane te rAjAne jIvitathI paNa adhika priya hate. kumAra mATe ujajeNe nagarI tene bheTa ApI hatI, parivAra-sahita te kuNAlakumAra AnaMdathI tyAM rahetA hatA. kumAra samagra kaLA-lakSaNa bhaNavA samartha thayo, tyAre rAjAe pitAne hAthe eka lekha lakhyuM ke, "have kumArane bhaNAva." te patra mudrita bIDyA vagara tevA prakAranuM kArya utpanna thavAthI jeTalAmAM tyAMthI ubhe the, teTalAmAM pApiNa sAvakI mAtAe AMkhanA aMjanane nakhanA agrabhAgathI grahaNa karI kriyApadanA uparanA bhAgamAM "adhijajau kumAra" rAjAe lakhyuM hatuM, temAM 'aMdhijajau kumAra' ema anusvAra vadhArI dIdhe. bIjI vakhata vAMcyA vagara utAvaLamAM lekha bIDI dIdhe. dUta patra laIne kumAra pAse pahoMce, teNe pote ja lekha vAMce. teno artha avadhAraNa karyo. lehanI saLI tapAvIne baMne AMkho AMjavA taiyAra thaye, eTale parivAre kahyuM ke, "he kumAra ! AvI pitAnI AjJA hoya nahiM, ema chatAM mAnavI hoya to eka divasane vilaMba karIne AjJAne paramArtha meLavavo." kumAre kahyuM ke, "mauryavaMzamAM thayelA amArA sarva rAjAonI AjJA tIkSaNa kahelI che, te huM pUrNimAnA caMdra sarakhA ujajavala Azcarya karanAra caritravALA kulane kalaMka lagADIne vikRti kema pamADuM? parivAranI zikhAmaNanI avagaNanA karIne jeTalAmAM AMkha tapAvelA saLiyAthI AMjI eTale pitAne te samAcAra pahoMcI gayA ane temaNe mATe zeka karyo. A zakya strInuM kArya che-ema jANyuM, paraMtu kArya banI gayA pachI have zuM karavuM ? tyArapachI pitAe tene ujeNI nagarInA badale mane hara gAma ApyuM, tyAM rahelA teNe bIjA sarva vyavasAyone tyAga karI saMgItavidyAne suMdara abhyAsa zarU karyo. aticatura buddhithI a85 samayamAM te vidyAno pAra pAmI gayo. keTalAka bIjA gAMdhavika lokone ekaThA karI pRthvImaMDalamAM bramaNa karavA lAgyA. gAMdharvika lokanA garvarUpa parvatane vajA mAphaka cUrI nAkhato hato. tene yaza cAre bAju phelAvA lAgyo ane dareka jaga para zobhA pAmavA lAgyo. kAlakrame kusumapura nagare gayA ane tyAM saMgIta saMbhaLAvavA lAgyo. te sabhAmAM nagaranA pradhAna puruSe temaja ghaNuM bIjA nagaravAsI loko te sabhAmAM sAMbhaLavA AvyA hatA. nagaramAM lakavAyakA phelAI ke, "nakkI A kaI devagAMdharva have joIe, kaI vakhata Avo bIjo koI sAMbhaLavAmAM Avyo nathI." A pravAda rAjasabhAmAM maMtrIoe rAjAne kahyo, to kutuhaLa pAmelA rAjAe potAnA sevaka-parivArane tene lAvavA mATe AjJA karI. tyAre teoe kahyuM ke, "he deva ! te netrarahita hevAthI Apane dekhavA gya nathI, te tene paDadAnI aMdara besADyo. te svara pUrIne zuddha svarathI jyAre gAvA lAgyA. tyAre jema gaurInA gItathI Indra AkarSAya tema rAjAnuM mana paNa tatkAla AkarSAyuM. atiprasanna thayelA rAjAe tene varadAna mAgavAnuM jaNAvyuM, tyAre prApta thayelA avasaravALA te kuNAle A leka saMbhaLAvyuM ke-caMdraguptane Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya suhastisUri ane mahArAjA saMprati [ 225 putra bindusAra, tene pautra ane azakazrIne putra je aMdha che, te kAgaNinI yAcanA kare che. to tarka-vitarka karatA manavALA rAjAe pUchayuM ke, "zuM tuM mAro putra kuNAla cho?" te vAta yathArtha jaNAvI, eTale paDado dUra karyo. potAnA khoLAmAM besADI sarvAge tenuM AliMgana karyuM. pachI kahyuM ke, "ATaluM kAgaNI jeTaluM ja kema mAgyuM ?" eTale najIka beThelA maMtrI lekee kahyuM ke, "he deva! mauryavaMzamAM kAgaNI-zabdathI rAjya evo artha thAya che-eTale teNe rAjya mAgyuM che." "he putra! tuM aMdha hovAthI rAjyane yogya na gaNAya, to zuM tAre putra che?" "hA che." "kevaDo?" te ke saMprati eTale hamaNAM ja janme che, to tenuM nAma saMprati sthApana karyuM. te pele dramaka sAdhuno jIva marIne saMprati tarIke utpanna thayA hatA. daza divasano vyavahAra pUro thayo, eTale rAjyAbhiSeka karIne rAjyagAdIe sthApana karyo. maMtrI vagerenI vyavasthA karI. azakazrI rAjA paralokavAsI thaye. pUrvopArjita puSyanA prabhAvathI dararoja dehathI ane rAjyalakSmIthI vRddhi pAmate te anukrame yauvanavaya pAmyo. have kaIka samaye apratibaddha vihAra karatA karatA pavitra guNavALA ghaNA munivaranA samudAyathI parivarelA AryasustI AcArya pATaliputra nagaranA bahAranA udyAnamAM AvIne sthiratA karI. keIka samaye mahelanA jharUkhAmAM ubhelA rAjAe rAjamArgamAM caturvidha saMgha jene anusarI rahela che. jema AkAzamAM graha ane tArAgaNa vacce AhalAdaka zaradano caMdra zebhe, tema aneka muni parivAra vacce te Arya suhastine joyA. pite nIce AvyuM, "Amane meM pUrve kayAMya paNa joyelA che" ema manamAM tarka-vitarka karato hato, eTalAmAM mUcha AvI bhUmi upara DhaLI paDyo. ThaMDA pANIthI chAMTyo, vIMjaNAno pavana nAkhyo, eTale mUccha utarI gaI. jAtismaraNa jJAna thayuM. pUrva janmane vRttAnta jANyo. tarata ja ati harSa pAmelo, romAMcita gAtravALo thaI vaMdana karIne AcArya bhagavaMtane pUchavA lAgyo ke, "jinavaranA dharmanuM phala karyuM ?" muni patie kahyuM ke, "svarga ke mekSa" ema kahyuM, eTale "sAmAyikanuM zuM phala?" te ke prakRSTapada, bhAvathI sAmAyika pAmyo hoya, te svarga ke mokSa phala ApanAra thAya ane je avyakta-dravyacAritra pAmyuM hoya, to tenuM phala rAjyAdika prApti thAya." A vAtanI khAtrI thaI, eTale "ema ja che, A vAtamAM saMzaya nathI" ema kahyuM. rAjAe pUchyuM ke, "he bhagavaMta ! mane oLakho cho ?" AcArya bhagavaMte upayoga mUkIne kahyuM ke, "barAbara oLakhe ane tyArapachI kauzAMbIno vRttAnta saMbhaLAvyo ke, je tane AhAra Ape, rAtre visUcikA-jhADAne rega thayo, jevI rIte maraNa thayuM ItyAdi sarva kahyuM, eTale vikasita mukha-kamalavALe, harSAzranA pravAhathI bhIMjAyelA netravALo, pRthvItala viSe lagADelA mastakavALo pharI pharI AcArya bhagavaMtane praNAma karavA lAgyo. (70) - tyArapachI sajaLa meghamAlAnA gaMbhIra manahara zabda sarakhA svarathI mithyAtvanuM 29 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 ] upadezapada-anuvAda nimaMthana karatA AcArya bhagavaMte jinadharma kahevAnuM zarU karyuM. jema daridra manuSyane nidhAna, janmathI aMdha manuSyane caMdradarzana, vyAdhithI pIDAyelAne paramaSadha ane bhaya pAmelAne zaraNa maLe, athavA samudramAM DUbatAne chidra vagaranuM nAva maLe, tenI mAphaka puNyanA prabhAvathI jenI tulanAmAM koI na AvI zake, tevA prakArane jinadharma prApta thAya che. to "A jinadharmanI prApti thAya eTale manamAM zuddha zraddhA dhAraNa karatA evA catura manuSya mokSanA apUrva phalane ApanArI evI dIkSA grahaNa karavI joIe." A pramANe upadeza Apyo, eTale tenA aMte bhAlatala para aMjali sthApana karIne rAjAe kahyuM ke, "mArI pAse evI zakti nathI ke, jethI huM dIkSA laI zakuM; (5) to "have haMmezAM ApanA caraNakamalamAM bhamarAnuM AcaraNa karanAra ziSya thAuM evA prakArano mane A avasthAne ucita Adeza Apo." "je dIkSA na laI zake, to zrAvakanAM vrato grahaNa kara, tema ja jinacaitya, sAdhu-zrAvakavarganuM haMmezAM udAra manathI vAtsalya kara. paramArtha-baMdhu evA zramaNa saMgha bhagavaMta ke, jeo gAma, khANa, nagara, zahera, paTTaNa vagere sthAnamAM vartatA hoya, temanA tathA dhArmika janenAM dharmakAryono phelAvo thAya, tema kara ane sarva prayatnathI jainazAsananI prabhAvanA thAya, tevAM kAryo kara, jethI kSIrasamudranA jaLa sarakhI ujajavala kIrti sarvatra phelAya." A pramANe zrAvakadharmane svIkAra karI AcArya bhagavaMtanA caraNamAM vaMdana karI potAne katArtha mAnate potAnA mahelamAM cAlyA gaye. (80) tyArathI mAMDIne A saMprati rAjA udAratApUrvaka vidhi-sahita jinabiMbonI pUjA-vaMdana tathA vinayathI gurunA caraNanI parya pAsanA-sevA karavA lAgyA. dIna, anAtha, apaMga, azakta vagere janene dAna Apato hato tathA jIvadayA karato hato. himAlaya parvata samAna uMcA manohara jinAlaya baMdhAvate hato. sImADAnA sarve rAjAone belAvIne temane A suMdara dharma samajAvyuM. temAMthI keTalAka samyaphatva pAmyA. suvihita sAdhuo tema ja arihaMta bhagavaMtanAM bahumAna karatA evA mAyArahita mAnasavALA teo potAnA parivAra sahita zrAvaka banyA. have kaIka samaye rAjAe jinagRhamAM dhanya ane puNyazALI janene dekhavA rogya ghaNI vibhUti ane ADaMbara sahita mahAmahotsava AraMbhe. rathayAtrAmAM pitAnA zikharathI jANe AkAzane sparza karatA hoya te uMce, jemAM moTI davajA-patAkAo pharakI rahelI che-e meTA ratha yAtrA-nimitte AkhA nagaramAM paribhramaNa karato hato. temAM bherInA bhaMkAra zabdathI samagra AkAzamaMDala pUrAI gayuM hatuM. tevA prakArano jIvalaka banI gayA che ane lokenA zabdo to bilakula A vAjiMtronA zabdathI adazya banI DhaMkAI gayA. dareka gharethI puSkaLa kiMmatI aneka prakAranI arthapUjA sAmagrI meLavatAM meLavatAM anukrame rAjAnA gRhAMgaNamAM rathayAtrA pahoMcI. eTale atiAdarapUrvaka, atyuttama pUjA karavA pUrvaka A rAjA paNa potAnA parivAra-sahita Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya sahastIsUri ane mahArAjA saMprati [ 227 temAM joDAye, rathane anusaravA lAgyo. yogya samaye potAnA sAmaMta rAjAone nehagarbhita vacanathI samajAvyA ke, "he sAmata ! je tame mane mAnatA ho te, tamArAM pitAnAM rAjyomAM jinamaMdiromAM jinezvaranI moTI rathayAtrA karAve. mane dhananuM prayajana nathI. mane te kharekhara A ja priya vastu che. teone rajA ApI. teoe pitAnA rAjyomAM jaI ghoSaNA karAvI. sImADAnA pradezanAM rAjya sAdhuo mATe sukhethI vihAra thaI zake tevAM taiyAra karAvyAM. te rAjAo potAnAM rAjyomAM cetyanI pUjA, rathayAtrA, snAtra mahotsava, pupo caDAvavA rUpa puSpapUjA, akSata AdithI vadhAmaNuM karavAMvagere prakAre prabhubhakti karavA lAgyA. have koIka samaye saMpratirAjAe mastaka namAvIne suhastasUrine pUchayuM ke, "he bhagavaMta! anAya dezamAM sAdhue kema vihAra nathI karatA?" AcArya bhagavaMte kahyuM ke-"vicaratA sAdhuo jyAM AtmaguNanI prApti kare, tyAM vicare"-ema vIra bhagavaMte kaheluM che. AcArya bhagavaMta pAsethI meLavelA abhiprAyavALA rAjAe potAnA manuSyane sAdhuono veSa paherAvyo ane sAdhu-sAmAcArI zIkhavI, eTale teo sAdhunA AcAra-vicAra, bhikSAvRtti vagere jANIne anArya dezamAM jaIne je prakAre sAdhu bhojana-pANI, upAzraya vagere grahaNa kare ane bolavA-cAlavAne sAdhu-vyavahAra paNa teo te pramANe karavA lAgyA. zramaNa-subhaTothI bhAvita evA te dezomAM cAre bAju sAdhue sukhethI vihAra karavA lAgyA ane te kAraNe te dezanA loko paNa bhadrika banI gayA. zatrusenyane jitane te rAjAe AMdhra, draviDa, evA bhayaMkara dezamAM paNa sAdhuo sukhethI vicarI zake, tevAM sulabha vihAra-sthaLe banAvarAvyAM. (200) te saMprati rAjA nagaranA daravAjA para pitAnA pUrvabhavanA daridrapaNAnA ane bhUkhyApaNAnA doSavALA prasaMgonuM smaraNa karIne meTAM citrAmaNe karAvato hato ane bhikSukane bhajananuM dAna karAvatuM hatuM. jeo tevA prakAranA duHkhI jIvane tRpti pamADatA hatA, teone rAjAe gauravapUrvaka jaNAvyuM ke, "dAna ApatAM je kaMI paNa vadhAro rahe, te tame AdarapUrvaka sAdhuone dAna Apa." (202) 203-"sAdhuone yogya tame je kaMI tamAruM Apo, te rAjapiMDa na gaNAya. tenuM je kaMI mUlya thaze, tethI adhika huM apAvI daIza. A viSayamAM tamAre bIjo koI vikalpa na kare. teo munione pUrNabhAvathI bhajana ane pANI ApatA hatA. evI rIte bIjA kaMI vagere loko hatA, temane paNa rAjAe kahI rAkhela hatuM ke, sAdhuone cagya je kaMI hoya, te temanA upayoga pramANe udArabhAva pUrvaka ApavuM ane tenuM mUlya je thAya, te tamAre mAgI levuM." A pramANe mahAsubhikSakALa utpanna thayuM. tyAre gAma, nagara, khANa vageremAM vihAra karatA karatA mahAgiri AcArya Arya Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 ] upadezapada- anuvAda suhastIsUri pAse AvyA. samagra bhikSAnuM svarUpa jANune manathI karelA samyam upayogathI suhastasUrine temaNe Thapako ApatAM kahyuM ke, "Ava doSita rAjapiMDa vagara kAraNe kema grahaNa kare che?" temaNe paNa javAba Apyo ke-"he Arya ! bhaktivaMta rAjA hoya, pachI munione pracura bhejananI sarvatra prApti kema na thAya?" "ziSyanA anurAgathI jyAre Arya suhastI temane nivAraNa karatA nathI, eTale A mAyA kare che-ema jANIne bhinna sthAnamAM vAsa karIne AhAra-pANIne vyavahAra jude karyo. je mATe kahevAya che ke-x x x x tyAra pachI A tIrthamAM munione visaMga-vidhi zaru thayo. pazcAttApa pAmelA suhastIe mahAgiri gurune caraNakamaLamAM vaMdana karI "micchA mi dukkaDe " ApyuM. pharI sAthe bhejana-vaMdana-vyavahAra rUpa saMbhoga-vidhi pUrvanI jema cAlu karyo ane vicaravA lAgyA. vaja jema madhyabhAgamAM meTe heya, tema A maurya vaMza saMprati sarakhA bhUminAthathI AnaMdathI tapI rahelo che. te rAjA uttama zrAvakadharmanuM suMdara pAlana karIne jina bhavananI paMktithI ramaNIya evuM pRthvImaMDala banAvIne devaloka pAmyo. tyAra pachI Arya mahAgiri potAnI pAchalI vayamAM gacchanAM kAryo Aya suhastIne viSe sthApana karIne A pramANe ciMtavavA lAgyA-ghaNA lAMbA kALa sudhI sAdhu-paryAya pALyo, vAcanAo ApI, ziSya niSpAdana-taiyAra karyA, have mArA pitAnA AtmAnuM zreya sAdhuM. anuttara guNe ane Azcarya pamADe tevA vihAra-pUrvaka adabhuta sAdhana-yukta vidhithI samAdhivALuM mRtyu maLavuM. atyAre jinakalpanI sAdhanA karavI mArA mATe zakya nathI. to teno abhyAsa svazakti anusAra gacchamAM rahIne kare gya che. jinakalpanuM niSphara anuSThAna ane Akara tapa karavAnuM zaru karyuM. keI vakhata vihAra karatA karatA baMne kusumapura nagaramAM gayA. tyAM sAdhuo AvI pahoMcyA ane bIjA sthAne utaryA ane suhastasUrie vasubhUti nAmanA zeThane pratibodha karyo. (12) te bedhi pAye, eTale AcArya mahArAjane vinaMti karI ke, "he bhagavaMta! mArA gharanA lokone pratibaMdha karavA mATe mArA ghare dharmakathA karo." kaI vakhata kathA karatA hatA, tyAre mahAgiri tyAM bhikSA mATe padhAryA-eTale Adara ane saMbrimathI Arya suhatI ekadama ubhA thaI gayA. eTale khuza thayelA zreSThIe pUchayuM ke, he bhagavaMta! A koNa che ke, jethI Apa ubhA thaI gayA ?" tyAre temaNe kahyuM ke, te amArA guru che ane ghaNI utkRSTa kriyA karanAra che. je pheMkI devA lAyaka-tyAga karavA lAyaka anna ke jaLa hoya, te ja grahaNa karanArA che, paraMtu bIjuM nahiM. e vagere guNanA bhaMDAra te zramaNasiMhano vRttAnta ativistArathI kahIne samaya thayo, eTale pitAnI vasatimAM AvI pahoMcyA. tyAra pachI bIjA divase vasubhUti zeThe potAnA vajanone samajAvyA ke, bhajana ke pANI tamAre anAdaravALA banIne ekabIjA IcchatA na hoya tema vyavahAra karatAM ApavuM. jyAre gurunA guru koI prakAre bhikSA mATe Ave Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya mahAgiri ane Arya suhastiI sUri, elagaccha" [ 229 ane gharamAM padhAre, tyAre teo te pramANe karavA lAgyA. Arya mahAgiri vicAravA lAgyA ke, "A svAbhAvikapaNe Ama anAdara karatA nathI eTale vahAryA vagara ja teo vasatimAM pAchA pharyA. saMdhyA-samaye Arya suhastIne kahyuM ke, "he Arya ! teM mArA mATe Aje aSaNa kema karI?" "kevI rIte?" ema brAntipUrvaka pUchayuM, tyAre jaNAvyuM ke, "zeThane ghare tame ubhA thaI gayA, mArA ka95-viSayaka vRttAnta jaNAvyA. tyAra pachI kusumapurathI ujajaiNI nagarIe jIvaMtasvAmInI pratimAne vaMdana karavA mATe parimita sAdhu sAthe zrI Arya mahAgiri padhAryA. tyAM jinabiMbane AbhavaMdana karI sAdhu-saMghane pratibodhI tyAMthI dazANe dezamAM elagaccha nAmanA nagare gayA. tyAM te mahAtmA anazanavidhipUrvaka aMtima ArAdhanA karavA mATe gayA. pahelAM te nagara dazArNa pura nAmathI prasiddha hatuM, te atyAre "elagaccha" nAmathI oLakhAya che. tyAM kaIka duSTa abhiprAyavALA kulaputre eka zrAvikA sAthe lagna karyuM. zrAvikA sUryAsta-samaye haMmezAM covihAranuM pratyAkhyAna karatI hatI, tyAre teno bhartAra tenI mazkarI karato ke, "zuM kaI rAtre bhajana kare che? nirarthaka paccakakhANa karatI tuM AtmAne phaleza pamADe che. buddhidhanavALA niSphala kAryAraMbha karanArA detA nathI. keIka divase tenA bhartA re kahyuM ke, "je AmAM dharma hoya te mane paNa rAtribhojananAM paccakkhANa che." zrAvikAe patine kahyuM ke, 'tame te grahaNa na karaze. kAraNa ke, tame pAlana karI zakavAnA nathI ane bhAMgI nAkhaze." pelAe kahyuM ke, "he bhoLI! koI vakhata mane rAtre bhajana karatAM dekhe che?" eTale kedha pAmelI pravacanadevIe tenI parIkSA karavA mATe bahenane veSa dhAraNa karI khAvAnuM bhANuM lAvIne tyAM hAjara karyuM, eTale te tarata bhAjana karavA lAgyuM. bhAryAe kahyuM ke, "tame jAte svamukhethI paccakakhANa karyuM ane have bhAMgavA taiyAra thayA che. " patie jyAM kahyuM ke, "AvA nakAmA khoTA pralApa karavAthI sayuM." ema belatAM ja devIe paganI lAta mArI, tenI be AMkho bahAra nIkaLI gaI ane nIce paDI. dekho paNa na game tevI sthiti joI zrAvikA ekadama karamAelI mukhakAMtivALI banI gaI ane vicAravA lAgI ke, "loko AmAM mAro doSa kADhaze."--ema bhAvatI te bhAryAe zAsanadevInuM smaraNa karI kAusagna karyo. temAM rahelI te pravacanane doSa na lAge, zAsananI malinatA na thAya-tema prayatna karyo. te kSaNe kaI maratA evA keIka bekaDAnI be AMkhe je sajIva pradezamAM hatI, te tenA sthAnamAM sthApana karI. devIe prArthanAthI A kArya karI ApyuM. prabhAtamAM lokoe tene bokaDAnI AMkha lagADela joyo, tyArathI mAMDI te nagara elagaccha(elakAkSa) e nAmathI prasiddhi pAmyuM. tyAM dazArNakUTa nAmane parvata che. zikharanI uMcAIthI sUryano mArga paNa tUTI gayela che, te "gajAgrapadaka' nAmanI prasiddhi pAmyuM che? te zA kAraNe te sAMbhaLo- koIka samaye vIra bhagavata vicaratA vicaratA tyAM pahoMcyA. devee sarva jIvone Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 ] upadezapada-anuvAda zaraNabhUta evA samavasaraNanI racanA karI. vIra bhagavaMtanA dararoja samAcAra ApavA niyukta karelA puruSoe nagaramAM dazArNabhadra rAjAne vadhAmaNI ApI ke-"bhagavAna vIra svAmI dazArNakUTa parvata para padhAryA che." (15) - dazArNabhadra rAjA vadhAmaNI ApanArane pAritoSika dAna ApIne citavavA lAgyA ke-"sarva zaDabhAva-kaSAyathI mukta, nirupama prauDha yazavALA, devatAone ane asurone vaMdanIya evA paramAtmA vIra bhagavaMtane mAre parivAra ane sarvADaMbarathI evI rIte vaMdana karavuM ke, "Aja pahelAM koIe tevI rIte vaMdana karyuM na hoya." nagaraleke, caturaMga senA, aMta:pura-parivAra sarvane AjJA karI ane uddaghoSaNA karAvI ke, "sarva Rddhi sahita sarvee namanIya bhagavaMtane vaMdana karavA rAjA sAthe javAnuM che. sarva strI-parivAra taiyAra thayo, eTale rAjA paNa sarvAlaMkArathI alaMkRta banyo. himAlayanA zikhara sarakhA uMcA hAthI para ArUDha thaelA, veta chatrathI jeNe AkAza DhAMkI dIdhela che, hima ane rajata sarakhA ujajavala cAra cAmarothI vijAtA dehavALA, jenA mATe garuDa, siMha, hAthI, zarabhanI AkRtivALI seMkaDo vajAothI Agalo mArga bhita karyo che, seMkaDo cAraNo vaDe jene haranA hAra samAna ujajavala yaza gavAya che, vArjitranA zabdathI sarva dizAo ane AkAzatalanAM sthAne jemAM pUrAI gayelAM che, pralayakALanA vAyarAthI kSAbhita samudranA jaLanA samAna nagara-parijana vaDe sarvAdara pUrvaka jene mArga anusarAto che, e te dazArNabhadra rAjA nagaramAMthI nIkaLe. tyAre svargamAM rahelA Indra mahArAjAe tene je ane tenA manogata bhAva jANyA. keI prakAre tenA abhimAnane dUra karavA mATe Indra mahArAjAe zarada-samaya samAna ujavala zarIravALe rAvaNa hAthI vikuoM, te ati uMce ATha daMkUzaLayukta, dareka daMtRzaLamAM ATha vAvaDIo vikva, dareka vAvaDImAM ATha ATha kamaLo, dareka kamaLane ATha ATha pAMkhaDIo, eka eka padmakamaLapatra para batrIsa pAtrabaddha nATya-yukta evA erAvaNa hAthI upara besI aneka deva-parivAre DhAMkI dIdhela AkAzavALA IndramahArAjA prabhunI najIka nIce AvyA, tyAre AkAzamAM traNa pradakSiNuM pharIne, AgaLa rAvaNa hAthIne nIce namAvyo ane pite vaMdana karavA lAgyo. te sthaLamAM AvelA dazArNabhadra, rAjAe erAvaNa vagere dekhyA ane bolyA ke, "are re! AvuM adbhuta te kaI divasa meM dekhyuM nathI. nakakI ANe ghaNe mahAna dharma karyo, jethI zobhA keTalI thaI? puNya vagaranA amArA sarakhAe pitAnI lakSmInuM zuM abhimAna karavuM? te have dharma karavA prayatnavALe banuM, jethI Icchita kAryanI tarata siddhi thAya, tatkAla virakta banI sarva saMgane tyAga karyo. te vakhate dazArNabhadra rAjA pAse pacAsahakAra zreSTha ratha hatA. ratinA rUpane jitanArI evI suMdara svarUpavatI sAtaso patnIe hatI. tathA aneka hajAra hAthI, ghoDA, aneka keDa pAyadaLa senAe ke, je zatru-subhaTa viSe zUravIra caritravALA hatA. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya mahAgiri ane Arya suhastisUri [ 231 dhana-dhAnyathI bharapUra gAma, nagara, kheDa, kaMTa, pura vagere suMdara hatAM, ane sarve lAkhonI saMkhyAmAM A rAjAnI AjJA mastaka para caDAvanArA hatA. AvA prakAranI Rddhi-samRddhithI zobhAyamAna ubhaTa rAjya, dhIra evA teNe bhavasvarUpa jANyA pachI taNakhalAnI mAphaka cheDI dIdhuM. sarva jagatanA jIvane kSema karanAra evI dIkSA teNe kSaNamAM grahaNa karI. A dekhIne vitarka karanAra Indra mahArAjA A pramANe ciMtavavA lAgyA ke, "jema A dhanya mahAnubhAve AgaLa ema citavyuM hatuM ke, "keIe paNa bhagavaMtane vaMdanA na karI hoya, te rIte mAre temane vaMdana karavuM. te sarve mahAnubhAvapaNAnA caritrathI temaNe prApta karyuM. AnA karatAM bIje kayo A pramANe dIkSA aMgIkAra kare? te zuddhacAritranuM sevana karI kevalajJAna prApta karI nirupadrava pharI na AvavuM paDe evA nirvANusthAnane pAmyA. devanA airAvaNa hAthInA agrapadanA pagalAnA prabhAvanA kAraNe tyAra pachI te parvatane loko "gajAgrapadaka' nAmathI sarva jaga para kahevA lAgyA. tevA prakAranA pavitra kSetramAM Arya mahAgari AcArya sUtramAM kahela vidhi anusAra samAdhipUrvaka kALadharma pAmIne devalokamAM utpanna thayA. bIjA suvihitoe paNa potAnI zakti chupAvyA sivAya samyaga paNe cAritramAM pravRtti karavI joIe. (176) | no namaH zAyA che have AgaLa 203 thI 211 sudhInI mULa gAthAnA akSarArtha kahe che - AgaLa kahelA Arya mahAgiri ane Arya suhastI nAmanA sthUlabhadranA be ziSya kahelA guNavALA hatA. temAM prathama ziSya bIjA AryasahastIne gacchanAyaka thApIne jinaka95 saMbaMdhI kriyA je ghaNI AkarI hoya che, tene aMgIkAra karI. dharmabindamAM te mATe kahevuM che ke-"vacanagurutA-prabhunAM zAstra-vacana e ja guru, alpaupadhipaNuM, zarIranI TApaTIpa-sAphasuphI na karavI, zAstramAM kahelA apavAdane tyAga, gAmamAM eka rAtri, zaheramAM pAMca vigere pramANe vihAra kare, niyatakAle ja bhikSAdi levA javuM. ghaNe bhAge kAussagna dhyAne rahevuM, dezanA na ApavI, dhyAnamAM ekAgratA rAkhavI. vacanagurutA arthAt vacana eTale Agama e ja guru-dharmAcAryuM che, jene, tene bhAva te vacanagurutA. ahiM eSaNa sAta prakAranI bhajana saMbaMdhI ane pANI saMbaMdhI. temAM asaMskRSTa eTale hAtha ke pAtra kharaDAyA sivAya je samagra ApavAnuM dravya jemAM che, te prathamA. ethI vilakSaNa te bIjI. jyAM pakAvyuM hoya, tyAMthI ucakIne bIjA sthAnamAM sthApana karyuM hoya-evA prakAranuM ApavAnuM dravya te viSayaka, te udadhRta nAmavALI trIjI. tevA ala5lepavALA vAla, caNa vagerene grahaNa karavArUpa cothI, bhojanazALAmAM sthApana karelI hoya, tyAMthI bhajana karanAra lokanA sthAnamAM lAvela bhojana Adikane grahaNa karavA, Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 ] upadezapada-anuvAda lakSaNa te avagRhItA nAmanI pAMcamI. bhajana karavAnA bhAjanamAM pIrasela hoya tevI, pragRhItA nAmanI chaThThI, bhojanazAlA cAlatI hoya, tyAM bhajana karanAra loka jene IcchatA na hoya eTale pheMkI devA lAyaka je anna hoya, tene grahaNa karavArUpa ujhitA nAmanI sAtamI eSaNA. e sAtamAMthI jinapikane prathama be eSaNAmAM na grahaNa karavA lAyaka ane tenA uparanI pAMca eSaNAomAM yogyatArUpe grahaNa karI zakAya. paraMtu te pAMcamAM paNa eka divase beno ja abhigraha ane temAM ekathI bhojana ane ekathI pANI grahaNa karavAnuM hoya. te mATe kahevuM che ke- kharaDAyela, na kharaDAyela, uddhata, a9pelepavALI, ugrahita, pragRhIta, ukita dharmavALI ema sAta eSaNAo che. tathA pAMcamAMthI beno ja abhigraha karIne bhikSA grahaNa karavAnI hoya. tethI A eSaNAnI zuddhi-nirdoSatA ane Adi zabdathI tapa, satva, sUtra, ekatva ane bala ema pAMca prakAranI tulanA-abhyAsa karavAno kahe che. emAM je pAra pAme, te jinaka95 aMgIkAra karI zake. A prakAre pAMca prakAranI tulanA svIkAravI paDe, tethI yukta banelA AryamahAgirine, vasubhUti zreNInA ghare temanA kuTuMbane pratibodha karavA mATe sakAraNa gayelA temanA bIjA AcArya AryasahastIe temane tyAM bhikSA bhramaNa karatA joyA ane ubhA thaI vidhipUrvaka Adara-vinaya prakAzita karyo. te samaye zreSThIne vimaya (Azcarya thayuM ke, "zuM AnA karatAM A mahAna che?" eTale suhastIe zreSThI samakSa temanA guNonuM, temanA cAritranuM, temanI bhikSAnuM varNana karyuM, eTale zeThane temanA pratye puSkaLa bahumAna pragaTayuM. temanI sAmAcArI sAMbhaLIne zeThe bhajanapANI ukita dharmavALAM taiyAra karyA. zaMkA karI ke, "AryasuhastI samIpe vasubhUtie sAdhunA AcAra sAMbhaLavA chatAM zA mATe aneSaNA-deSita AhAra ApavAnI pravRtti karI ? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke-"ghaNA bhAge anAbhoga eTale zAstranA arthanI vicAraNA karyA vagara je dAna karavAnI abhilASArUpe zraddhA utpanna thaI, tethI aneSaNa karI." have mahAgirie upaga mUkyo. manathI vicAraNA karI ane jANyuM ke, aNagamatI rAI taiyAra karI che, tenuM jJAna thayuM. te vAta sAMja samayepratikramaNa-samaye aneSaNa karI ema suhastIne kathana karyuM. tyArapachI te nagaramAMthI vihAra karI cAlyA gayA ane avaMtI dezanI ujajayinI nagarIe gayA. tyAM jIvaMtasvAmInI pratimAnI yAtrA-vaMdanA karIne ujajayinImAM zramaNa saMghane kahIne caramakAlanI ArAdhanA mATe elakAkSa nAmanA nagara tarapha gamana karyuM. e nagaranI utpattinuM kAraNa kahe che-bhartAra mithyAtvI hovAthI saMdhyAkALe keIka zrAvikAnA sAMjanA pratyAkhyAna-viSayaka hAsya karyuM. keIka vakhate jema zrAvikA pratyAkhyAna grahaNa karatI hatI, tema uchAMchaLA-avinIta banI vagara preraNAe pitAnI meLe tenA patie "mAre paNa rAtanA na khAvuM-tevuM pratyAkhyAna grahaNa karyuM." zrAvikA patnIe nA kahI ke, tame pALI nahIM zako, te paNa vAryo na rahyo. tenI Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eDa(la)kAkSa" "gajAgrapadaka" tIrtha [ 233 mazkarI karI, eTale pravacana-devatAne roSa thaye. tenI bahenane veSa vidurthIne lADu vagere pakvAnnanI vAnagIo bhAjanamAM samarpaNa karI. teNe te khAdya padArthonuM bhajana karyuM. devIe hAthanA talabhAgathI dhola mArIne tenI AMkho ukheDIne nIce pADI. zrAvikAe devatAne ArAdhavA mATe kAussaga karyo. bIjA sarva mananA dAhathI caDI jAya te utkRSTa eTale ke samagra kuzala-kalyANanA aMkuranAM kAraNabhUta-dharma bIjane baLIne bhasmarUpa karanAra udAha thayo. tyAre te kALe mArI naMkhAtA bokaDAnI jIvatI AMkhe tenI AMkhanA sthAne joDI dIdhI. tyArapachI jinadharma-prApti thaI pratyAkhyAnabhaMga thavA badala zikSA thavAthI have dharmanI zraddhA thaI. te kAraNe dazArNa pura nAmanA badale "eDakAkSa nAmanuM nagara prasiddhimAM AvyuM. eDakAlanagara pAse dazArNakUTa nAmano parvata hatuM, tenuM nAma "gajAgrapadaka' evuM e kAraNe prasiddhi pAmyuM ke- dazANuM dezanuM rAjyapAlana dazANabhadra nAmanA rAjA karatA hatA, tyAre chellA tIrthakara zrIvIra bhagavaMta dazArNakUTa parvatanA zikhara upara samavasaryA. dazArNabhadra jyAre IndranI samRddhi dekhI, tyAre potAnI samRddhine tuccha gaNI teno anAdara karI, sarvavirati cAritrarUpa bodha thayo ane dazArNabhadra rAjAe dIkSA aMgIkAra karI. tathA rAvaNa hAthInA pagalAnA suge "gajAgrapadaka' e nAmathI e parvata prasiddhi pAmya. have IndramahArAjAnI vibhUti batAve che- IndramahArAjA je airAvaNa hAthI upara beThA hatA, tene daMkUzaLa hatAM, temAM vAvaDIo hatI, temAM padamakamaLo hatAM, te darekane pAMkhaDIo hatI, darekanI ATha ATha saMkhyA, eka eka pAMkhaDI upara manahara batrIzapAtrabaddha nATyo cAlatAM hatAM. te dekhIne dazArNabhadra rAjAne saMvega utpanna thayo. tarata ja prajyA grahaNa karI. cAlu adhikAramAM A vAta jaDatAM kahe che kete AryamahAgiri AcAryo suMdara cAritra pALI te gajAgrapadaka nAmanA parvatanA puNyakSetrarUpa zikhara upara dehatyAgarUpa kAla karyo. te kSetrathI temane samAdhino lAbha thaye. bIjA AcAryo to A pramANe kahe che-pharI paNa te samAdhilAbhathI tyAM kALa karyo. kahevAnI matalaba e che ke te kSetramAM samAdhi meLavI, te sAnubaMdha samAdhilAbha phalarUpa paNAthI pharI janmAMtaramAM samAdhine lAbha prApta thaze-ema karIne tyAM kALa karyo. (203 thI 211 gAthAo) A gajAgrapadaka parvata tIrtha che, ene prastAva hovAthI tIrthanI vyAkhyA karavAnI IcchAvALA kahe che 212-mokSanI IcchAvALA je koI jIvane je sthaLamAM jJAnAdi-prAptirUpa guNane lAbha thAya che, jema ke, gajAgrapada vagere tIrthamAM samAdhi Adi guNanI prApti thAya che. kayA kAraNathI ? zAtAvedanIya vagere zubhakamano udaya, AdizabdathI ghAtikarma vagere azubha karmanA kSaya, kSapazama grahaNa karAya che. karmodayAdikanA kAraNe kSetra che. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 | upadezapada-anuvAda ~~ te kAraNathI karmodayAdikanA hetuthI, tI-vyasanarUpa jaLa taravAnA heturUpa kSetra prApta thAya che. kahevuM che ke-karmAMnA udaya, kSaya, yApazama je kahelAM che, te dravya, kSetra, kALa, bhava ane bhAva pAmIne te udayAdika thAya che. ahiM je matAMtara che, te jaNAve che. tathA svabhAvapaNAthI keTalAka tItha kahe che. ahiM tAtparya e che ke-samagra manughyakSetramAM evA keAI kSetravibhAga nathI ke, jemAM anAdi anaMtakALamAM anaMtA siddhipadane na pAmyA hoya. tema ja siddhi pAmaze, mATe niyata tI khelavu ucita kevI rIte gaNAya ? paraMtu tathAsvabhAvapaNAnA niyamathI jIva jyAM viziSTa guNalAbhavALA thAya, te tene teja 'tItha' kahevAya. (212) 213-bhaktaparijJA nAmanuM prathama, iMgiNI nAmanuM bIjuM ane pAdapApagamana nAmanuM trIjI ema anazananA traNa prakAro kahelA che. te paikI pApApagamana nAmanA trIjA prakAranA anazananI ArAdhanA karIne mahAsattvavALA te mahAgira tyAM 'gajAgrapadaka' nAmanA tImAM kALadharma pAmIne parivArAdi vibhUtiyukta mahAbuddhidhana evA vaimAnika devalAkane viSe utpanna thayA. (213) have Aya hastIsUrinI khAkInI vaktavyatA kahe che-- atisukumAla 214 thI 220-muniomAM vRSabhasamAna zrIA mahAgirisUrijI kAla pAmI gayA pachI kAIka samaye jIva'tasvAmInI pratimAne vaMdana karavA mATe duHsthitane ayukta karanAra A suhastIsUri nAmanA AcAya ujeNImAM nagara bahAra padhAryA hatA. gaiAcarI janAra muniene temaNe AjJA karI ke, * Aje leAkAnA vasavATanI vacce sAdhune utaravA yeAgya vasatinI mAgaNI karo.' tyAre temAMthI eka sAdhuyugala bhikSA mATe bhadrA nAmanI sAvAhIne ghare gayuM. teNe gauravapUrvaka ubhA thaI vaMdana karyuM" ane pUchyuM' ke, * Apa keAnA ziSya che. ?' ame A suhastInA ziSyA chIe, ame vasati meLavavA mATe ahiM AvelA chIe.' ema kahyu, eTale AnaMdathI rAmAMcita ane vikasita dehavALI peAtAne kRtArtha mAnatI te muniyugalane kahevA lAgI ke, - vagara vaparAzanI yAnazALA bahuprakAre munione ucita che, te kRpA karIne Apa grahaNa karI, ' e pramANe ucita kahIne ghaNA AhAra ane pANIthI teene pratilAlyA. sAdhuoe paNa guru pAse jaI iriyAvahI pratikramIne nivedana karyuM ke, ' huM bhagavaMta ! bhadrAzeThANIne tyAM yAnazALA prApta thaI che. bheAjana karyA pachI divasanA aMtabhAgamAM A suhastI guru ghaNA khALa, vRddha, bhikSA pharanArA bhikSukA sahita tyAM padhAryA. anukrame jIva'tasvAmInI pratimAne vaMdana karyA pachI leAkeAne pratimadha karavA mATe AzcaryakArI dharmopadeza Ara. A khIjI subhadrA sAvAhIne ghaNA bhAge bhAgavanAra sukumAla nAmanA putra Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arya suhastisUri ane avaMtisukumAla [ 235 hato. avaMtidezamAM atisukamAlapaNAne abhAva hovAthI te kumAranuM mUlanAma uDI gayuM ane tenuM "avaMtisukumAla" evuM nAma sarva sthAnamAM prasiddhi pAmyuM. samAna. yauvanavaMtI, samAna dhanavALA mAtApitAnA kuTuMbavALI, samAna lAvaNya guNavALI, samAna deha pramANu yukta evI batrIza kanyAo sAthe mahAvibhUtithI tenAM lagna karyA. ati prasanna vadana-kamaLavALI puNyanA samUhathI prApta thaI zake tevI A patnIo sAthe te dodaka devanA yugalanI jema ghaNA lokone anumata evA viSaya-sukhane anubhavate hatA. gharanAM sarva kAryanI ciMtA mAtA karatAM hatAM. koIka samaye Arya suhastisUri rAtrinA prathama pahoramAM vasatinA eka pradezamAM rahelA nalinI gulama vimAnanA vRttAntane navIna megha samAna manohara zabdo vaDe karIne te pradezanA dizA-bhAge pUrAya tema parAvartana karavA lAgyA. te vakhate potAnA mahelamAM rahelA te avaMtisukamAla te nalinIgulama nAmanuM adhyayana zravaNa karIne vismaya pAmelA manavALo vicAravA lAge ke, "A keI kinnara devatA gAya che ke zuM?" kumAre ciMtavyuM ke, "meM A pramANe kyAMIka dekheluM che"--ema vicAratA tene ekadama jAtismaraNa jJAna thayuM. tene kaI na dekhe tevI rIte suhastI guru pAse pahoMcyuM. temaNe oLakhe ke, "A bhadrAne putra avaMtisukamAla che." caraNamAM praNAma karIne "he bhagavaMta! A vimAnane vRttAnta jANa ahiM duSkara gaNAya, te Ape tene kevI rIte jANe?" "he bhAgyazALI ! jinezvaranA vacanathI." "he bhagavaMta! huM te ja vimAnamAMthI ahiM Avela chuM. te sthAna yAda AvatAM ahiM mArI sarva Indriyo ane zarIra zekAya che. ahiMnA keI padArtha para mane rati thatI nathI. viSTAnI koThImAM rahelo kRmi kadAcit manuSyapaNuM pAme ane pharI te ja pUrvanA sthAnamAM jAya te adhika du:kha anubhave. te pramANe huM devalokathI ahiM Avela che, tyAMnuM caritra vagere saMbhArIne atyaMta udvega manavALo huM lagAra paNa zAMti anubhavI zakato nathI. te mArA para Apa kRpA karo ane mane pratrajyA. ApI ApanA haste ja mane anazana-dAna kare. (25) tyAre gurue kahyuM ke, sAthevAhI bhadrA, parivAra ane tArI strIone pUcha.' atizaya utsuka banelo huM pUchavA jeTale paNa vilaMba sahI zakuM tema nathI. kAlAnuvartana-kAlavilaMba kare tathA sUtrapariNati pramANathI "A svayaM sAdhuveSa aMgIkAra karanAra rakhe na thAya." ema dhArIne te ja kSaNe tene dIkSA ApI, tathA nirAgAra anazana paNa zuddha upayogavALA evA mahAna suhastI gurue pote ja karAvyuM. kAMTALA kaMthArI vRkSavALA jhADI sthaLamAM te samaye teNe gamana karyuM. dhArelA sathaLamAM beThe. tenI pAchaLa pAchaLa kAMTAthI vidhAelA paganA lehInI gaMdhathI takALa janma ApelA potAnAM baccA sahita eka ziyAlaNa AvI ane tene je. khUba bhUkhI thayelI te ziyALa eka jAnubhAgamAM cAMTI ane khAvA lAgI. bIjI jAMghamAM tenAM baccAM tenuM mAMsa khAvA lAgyAM. rAtrinA bIjA paheramAM, trIjA pahoramAM ane cothA pahoramAM anukrame baMne sAthaLamAM, udara pradezamAM mAMsa karaDavA lAgI. te avaMtisukumAla mahAtmA meru mAphaka aDelapaNe pitAnI Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ] upadezapada-anuvAda samAdhimAM sthira rahyA. have te potAnA AtmA ane dehane bhinna mAnatA hatA. A loka ke paraleka viSe mamatA vagaranA vicAravA lAgyA ke, "A vratothI je kaMI svarga ke mokSa je phala thavAnuM hoya, te thAo. udara-pradezamAM ziyALa bhakSaNa karatI hatI, te samaye marIne te nalinI guma nAmanA vimAnamAM devapaNe utpanna thayA ane tyAM aDhaLaka vibhUti vagere prApta karyA. duSkara rIte sarva tyAga karIne nIkaLelA hovAthI nalinI - guma vimAnanI abhilASArUpa lezyA hovAthI, mokSanI kAMkSAne pakSapAta ghaNo hovA chatAM paNa te nalinI gulama vimAnamAM utpanna thayA. kAraNa ke, ekAgra cittavALA te vimAna meLavavAnA pariNAmavALA hatA, to teone maryA pachI maharSi kevI rIte gaNavA? te ke ('upadezamALA Adi) bIjAM zAstromAM te pramANe kaheluM hovAthI maharSi-pada aupacArika rIte gaNaveluM che. kAraNa ke, vimAnamAM bhegAbhilASA hatI. jemAM kAryosaga karelA sukozalamuni vagerene vyAdhrIe bhakSaNa karela temanI sarakhAmaNImAM maharSi pada vApareluM che. bIjAnA duHkhane dekhIne zarIra kaMpI jAya tevA duHkhane jaNAvanAra avaMtisukumAla maharSinuM caritra kharekhara duSkara che. ahIM bahirAtma rUpa zarIrane jaNAvanAra Atmazabda samaja. kAraNa ke, "aMtarAtmAne choDo azakya che, eTale ahIM AtmA eTale zarIra paNa kathAmAM kahelA prakAre cheDavuM-te paNa Azcarya ja che. A devalokanAM sukha meLavavAmAM A zarIra ghaNuM ja upakAra karanAra thayuM cheema mAnanAra te navIna devatA devapaNAnAM taratanAM kAryono tyAga karIne tatkALa ahiM AvIne godakanI vRSTi karI, sugaMdhI punA pagara-DhagalAdika karI, te kalevaranuM arcana karyuM. pitAnuM rUpa pratyakSa karI Arya suhastIne vaMdana karIne je AvyA hato, te cAlyA gaye. have sUryodaya thayo ane mAtAe page lAgavA dararoja Avato, te pramANe Aje Avelo na je, tenI tapAsa karI te kyAMyathI paNa tene samAcAra na maLyA. eTale parvata jema vAhita thAya, tema baMdhuvaMga AkuLa-vyAkula banI gaye. e pachI Arya suhastI AcAra parivAravALI bhadrA mAtAne kahyuM ke, "rAtrie avaMtisukamAle A prakAre dIkSA aMgIkAra karI. vidhipUrvaka anazana vrata paNa svIkAryuM. kacerInA vanamAM kAyAnI mamatA paNa choDI ane mRtyu pAmI nalinI gulma vimAnamAM mukhya devapaNe utpanna thaye." A sAMbhaLI sarva vahuo sahita bhadrA te vanamAM gaI. maraNottara kriyA karI te sthAnathI pAchI AvI, eTale AcArye temane A pramANe pratibaMdha Apyo-nadInA pUramAM paDIne taNAtA janane pharI samAgama thavo muzkela che, tema saMsAramAM jIvone viga thayA pachI saMga thavo muzkela che. A jIvaleka svapna sarakhe che. athavA IndrajALanI kIDA sarakho ke bAla-dhUlighara-lIlA sarakho kSaNamAM 1 ghaTTI TIkAnA AdhAre A artha lakhelo che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A suhastI, atisukumAla, mahAkAla [ 237 dekhatAM ja nAza pAmavAnA svabhAva sarakhA che. ahiM saMsAramAM vaibhavavALA daridra thaI jAya che, duHkhI paNa sukhI, guNI paNa avaguNI, khaM paNa zatrurUpa banI jAya che. A bhavamAM rahenArAonI sthiti aniyamita thai jAya che.' e pramANe upadeza ApIne bhadrA tathA vahuone ugra vairAgyavALI manAvI eTale eka sivAya khAkInI sarva patnIee tathA mAtAe A suhastInA caraNamAM dIkSA aMgIkAra karI. temAMthI eka vahu ga vatI hAvAthI tene te vakhate ghare rAkhI, kAle karIne te strIne ghaNA lakSaNuvALA putra janmyA. pitAnA pakSapAtI evA te putre te sthAne atimaneAhara pitAnA samAna mApavALI-guNavALI pratimA-sahita uMcu. madira adhAvyuM. kAlAMtare bauddha bhikSuka leAkAe tIvra rASathI peAtAnA kabaje karI ' mahAkAla ' nAmathI tene oLakhAvyuM, je atyAre paNa te nAmathI prasiddhi pAmelu che. (52) have AgaLa sAta gAthAe kahelI che, tenA akSarA kahe che-- bIjA suhastIsUri ujjayinI nagarImAM jIvaMtasvAmInI pratimAne vaMdana karavA mATe vihAra karatA karatA padhAryA. tyAM sAdhuee bhadrAnA ghare vasatinI mAgaNI karI. yAnazALAmAM sAdhuoe sthiratA karI. sustIsUri rAtre suMdara zabdo elavApUrvaka ' nalinIgulma ' nAmanA adhyayananuM parAvartana karatA hatA. bhadrAnA putra avaMtisukumAle te sAMbhaLyuM. tene sAMbhaLIne Azcaya thayuM ke, 'A zuM saMgIta gAya che ? te sAMbhaLIne pUrvabhavanuM smaraNa thayuM. tyArapachI manuSyabhavathI vairAgya thayA. tyArapachI tarata ja zrImad A suhastI pAse AvI peAtAnA vRttAnta jaNAyai, peAtAnA tatkAla pratrajyA levAnA abhiprAya jaNAvye ke, ' mAre tatkAla prayA grahaNa karavI che. lAMbA kALa sudhI pratrajyA pAlana karavA huM samartha nathI, eTale dIkSA laIne tarata ja huM anazana aMgIkAra karIza. ' gurue kahyuM ke, 'tArI mAtAne pRcchA karavI ucita che. ' paraMtu teTalA samaya paNa rAkAvA mATe taiyAra nathI. eTale gurue vicAyu... ke, ' rakhe peAtAnI meLe liMga-veSa grahaNa karanArA thAya " ema dhArIne gurue tene veSa ApyA ane dIkSA ApI. anazana agIkAra karIne te kaMtherakAMTALA vRkSavALA vanamAM gayA ane tyAM IMginImaraNa-samAdhimaraNa aMgIkAra karyuM". navA janmelA baccAvALI ziyALa rAtrie tyAM AvI ane eka eka paheAre anukrame e paga, e sAthaLa ane uttara bhakSaNa karyu, eTale te maraNa pAmyA. te vedanA-bhakSaNanI vyathAne sahana karI, tyAre tenuM citta nalinIguvimAna meLavavAnuM hatuM, paraMtu ziyALa upara jarApaNa roSa karyAM na hatA, eTale te vimAnamAM utpanna thayA. navA utpanna thayelA te deve peAtAnA zarIra upara sugadhI jaLanI vRSTi karI, tenA upara sugadhI puSpA veryA. geAzISa caMdananuM vilepana karyuM ane te marelA dehanA satkAra karyA, te sa hakIkata gurue bhadrA tathA tenI patnIone kahI. prAtaHkALe vahue sAthe bhadrAmAtA tyAM gayAM. tyAM tenA zarIranI maraNeAttara kriyA karI. guru pAse pAchA AvyA, Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 238 | tyAre bhavasvarUpanI vicitratA viSayaka dha dezanA ApI. samagra vahue sAthe bhadrAe dIkSA lIdhI. paraMtu eka strI garbhavatI hatI, tene putra janmyA. teNe peAtAnA pitAnA pakSapAta hAvAthI te sthaLe devakulalakSaNa madira adhAvyuM, e vagere sammati rAjA, ava'tisukumAlane pratibaMdha karave, vagere ucita-pAtapeAtAne anurUpa aneka gAmanagarAdikamAM vividha prakAranA bhaya jIvAne dezavirata, sarvavirati cAritra, Adi zabdathI samyaktva ane edhibIja pamADavArUpa dharmopadeza ApIne A suhastIsUri paNa gacchanAM sarva pratyeAjana pUrNa karIne paMDitamaraNanI ArAdhanA karavA pUrvaka kALa pAmIne devaleAke gayA. have upasaMhAra karatAM jaNAve che ke- prastuta A baMne AcAya sa''dhI pAtapeAtAnI ceAgyatAnuM ulllaMghana karyA vagara gacchanI sAra-sa`bhALa karavA rUpa pUrvAcAryAe je aneka prakAranI sAmAcArI jaNAvelI che, te rUpa pravRtti sUkSmabuddhithI kuzaLa puruSAe vicAravI. khIjA sthAne paNa kaheluM che ke- jenAthI je jene yAgya hAya, te tene sarva prakAre vicArIne upAyapUrvaka Arabha karavA'-A satpuruSanI sAcI nIti che. (214 thI 220 gAthA) A ane AcAryaM saMbadhI yogya pravRttinA vicAra kare che 221-ja khUnAmanA mahAmuninA kAla pachI viccheda pAmelA jinakalpanI tulanA sarakhI kaThaNa kriyAnuM sevana A mahAgirie karyuM. tathA AsuhastIsUrie gacchanA upakAra svarUpa sAraNA-vAraNAdika pravRttithI gacchanuM pAlana karavuM, tene lagatI kriyAonA sparza karyAM. gacchanuM sArI rIte pAlana-pASaNa karavuM; tema karanAra puruSa jinap karavAnI ceAgyatAvALA thAya che. gacchanuM paripAlana karavuM, te paramAthI jinakalpanI ceAgyatA ja che. upasaMhAra karatA kahe che ke, A pramANe kahelA puruSanA nyAyathI sarva pratyeAjanamAM udyama karavA. (221) have Ama pravRtti karavAnuM phala kahe che-- A 222--A pramANe A mahAgiri ane suhastIsUrinA dAkhalAthI sva avasthAne ucita anuSThAna karavA rUpa ahuM canAnA pAlana karavA svarUpa atyaMta vizuddha tevA prakAranA kAla, kSetra AdinA balarahitapaNe alpa AjJAnuM ArAdhana thAya, tA pazu paripUrNa te AjJA, ucita pravRtti, paripUrNa ArA ArAdhavAnA bIjarUpe thAya che. jema zuklapakSamAM praveza karela caMdramA paripUrNa caMdramaDalanA kAraNarUpa ane che, tema saCjJanI AjJAmAM praveza karanAra alpa anuSThAna kare, te paNa krame karIne paripUrNa anuSThAnanA kAraNarUpa bane che. (222) e ja vAta hajI vicAre che 223--Acelaya, uddezIne taiyAra karela geAcarI, zayyAtara, rAjapiMDa, vanaka, vrata, jyeSTha, pratikramaNa, mAsakalpa, paSAkalpa A rUpa deza kalpe| sthavirakalpanA Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthavira-ka95, ucita AcaraNa [ 239 sAdhuo mATe kahelA che. A vacanathI sithata ka9panA anusAre mAsaka9pa-vihAranI AjJA pAmelA sAdhuo kAla ane kSetranA doSathI te prakAre vicaratA jJAnAdi-vRddhi na meLave, to eka ja kSetranA nava vibhAga karIne upAzraya-vasatisthAna parAvartana karIne tema ja bhikSAcaryA-parAvartana karIne tyAM ja yatnapUrvaka-jayaNA pUrvaka rahevAne prayatna kare. kadAca tevA keIka bIjA kAraNathI tema karavA paNa zaktimAna na thAya, te eka ja upAzraya ke vasatimAM nava vibhAga karIne dareka mahine saMthArAnI bhUmi badalAvavAnI pravRtti karI, AjJAnI maryAdA jALave. Ama karavAthI paNa mAsaka95 paripUrNa ArAdhelo gaNAya che. tathA jinaka95 vagere vizeSa anuSThAna mATe asamartha hoya, tevI kiyA sahana karavA asamartha hoya to te vyAdika vividha prakAranA AzcaryakArI evA abhigrahane svIkAra karI AgaLa vadhavA prayatna kare. AvI a5 paNa ucita pravRtti, paripUrNa anuSThAnarUpa bIjanA kAraNarUpa hovAthI, utsarga-apavAda svarUpa zuddhabuddhivALo, jinamata pAmela hovAthI nipuNumativALo mAsaka9pAdika vihAramAM bhikSupratimA vagere karavA lAyaka je prApta karyA hoya, tenuM sevana-ArAdhana kare che. dravyAdi abhigraha A prakAre grahaNa karAya ke-lepavALI agara lepa vagaranI AhAranI kaI vastu grahaNa karavA rUpa, Aje to amuka dravya grahaNa karIza, amuka dravya maLe te ja abhigrahano nirvAha thAya, te dravya abhigraha, Ane vistAra bIjA graMthathI jANa le. (223) A ja vAta bIjI rIte samajAve che- 224--sArAmAM sAro varasAda varaselo hoya ane jamIna tarabaLa thayelI hoya, paraMtu DAMgara, maga, ghauM vagere dhAnya vAvavAmAM na Ave-bIja ropavAmAM na Ave, tyAM sudhI dhAnya pAkatuM nathI. te pramANe dharmanI prazaMsAdika samyaktvAdika utpanna karAvanAra hetuo tyAga karavAmAM Ave te tIrthaMkarAdika mahApuruSane janmAdika kalyANa kAryomAM sahAya karanAra hovAthI atizayavALo je suSamA kALa-cothe Are, temAM paNa dharma bIja pragaTa thatuM nathI, te pachI duHSamAdi lakSaNavALA kALamAM te dharma bIja vagara dharma kyAMthI prApta thAya? dhAnya samAna dharma, viSayAkAMkSA rUpI bhUkhano nAza karanAra hovAthI dharmarUpa dhAnya gaNeluM che. kahevuM che ke-"kAraNa vagara kArya thatuM nathI. kAraNanuM kAraNa bIjuM hotuM nathI. kArya kAraNa vagara na thAya ane je anya kAryanuM kAraNa te kAraNavALuM na thAya, paTanuM kAraNa hoya, te ghaTanuM kAraNa na thAya, nahiMtara kArya-kAraNanI vyavasthA kadApi thAya nahiM." (224) je ema che, to zuM karavuM? te kahe che - 225-aikAMtika AtyaMtika AnaMdanA pUrNa sukhanI icchAvALA jIvoe sarvajJa bhagavAnanA vacanane AdhIna banI sAdhya evA dharmane viSe potAnI zakti anusAra dharma bIja vAvavuM joIe. bIjA sthaLe dharmanAM bIje A pramANe jaNAvelAM che-- jinezvara viSe kuzaLa citta rAkhavuM, temane namaskAra karavA. parameSTI Adi pavitra padA Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 ] upadezapada-anuvAda mAM kuzala citta karavuM, te lakSaNa jAdhAna, munione praNAma karavA, sevA karavI ItyAdi saMzuddha atyuttama dha bIja mAneluM che. AhArAdi daza sa'jJAnA upAdeya buddhithI nirAdha, phUlanI IcchA-rahita thavuM-A zuddha dharmanuM bIja che. lanA abhiprAya-rahita tadna nimala evuM A dhama khIja che. bhAvaceAgI evA AcAryAdikane viSe paNa vizuddha kAya karavA mATenA pariNAmavALuM vidhipUrvaka zuddha AzayanI vizeSatAvALuM vaiyAvRtya dharma bIja che. svAbhAvika bhava tarapha udvega thavA, dravyanA abhigrahanuM pAlana, tathA siddhAnta-zAsrane AzrIne vidhipUrvaka AgamAdi dharmazAstrA lakhAvavAM, tene sAcavavAM. lakhAvavuM, tenI jJAnapUjA, sAdhu-sAdhvIne tevA graMthAnu dAna karavuM, zravaNa karavuM, vAcanArane ane sAMbhaLanArane sahAya karavI, arthAnI spaSTa vyAkhyAo karavI, svAdhyAya karavA, ciMtana-anuprekSA karavI. anityAdika bhAvanAe bhAvavI, duHkhI jIvA viSe atyaMta dayA karavI. guNIe viSe adveSa-IrSyAtyAga karavA, sa kAryAmAM aucityanuM Asevana karavuM-A vagere dhakhIja AdhAna karavAnAM kAraNeA che. (225) A viSayamAM dRSTAMta Ape che 226--sa jJa-praNIta AgamazAstramAM, edhiprAptimAM vighna karanAra evA e cArAnuM dRSTAMta tathA tu-zabdathI sAtha vAha vagerenAM dRSTAMte saMbhaLAya che, te kuzaLa evA vidvAna puruSa e prayatnapUrvaka vicAravAM. (226) te ja traNa gAthAthI kahe che 227 thI 229 gAthAnA atha kathA dvArA jaNAve che. samagra pRthvIrUpI kAminInA maDananI upamAvALI kauzAMkhI nAmanI nagarI hatI. tyAM ekachatrI rAjya karanAra guNabhaMDAra pRthvI pAlana karanAra prasiddhi pAmelA jitAri nAmanA rAjA hatA. tyAM AgaLa puSkaLa .lakSmIne dhAraNa karanAra, leAkeAthI pUjA pAmelA, audAryAdi guNavALA dhana ane yakSa nAmanA be zreSThIe hatA. dhanazeThane kulane Anada karAvanAra dhama pAla nAmanA ane yakSane dhanavRddhi karAvanAra evA vasupAla nAmanA putra hatA. keAIka tevA janmAntaranA saskArathI AlyakALathI teone leAkane Azcaya utpanna karAvanAra atyata mitrabhAva hatA. ekane je game, te khIjAne paNa game ja, te kAraNe leAkeAmAM ekacittiyA nAmathI te khanenI prasiddhi thai. e pramANe kuleAcita kAya karatA karatA teonA divase pasAra thatA hatA. kAIka samaye ikSvAkukulane AnaMdaeN ApanAra, bhuvanane pramAda karAvanAra, vANI rUpI jaLathI leAkeAnA sa`tApane dUra karavAmAM meghasamAna evA mahAvIra bhagavaMta tyAM samavasaryA. devAe manahara vyAkhyAnabhUmi-samavasaraNa taiyAra karyuM. tyAM virAjamAna thaI bhagavaMte devA ane asurAnI padAmAM dhama sabhaLAvyA. ' bhagavaMta padhAryA che' ema sAMbhaLIne kauzAMbI nagarInA rAjA lAkA vagere temanA caraNa-kamalane vaMdana karavA AvyA. kutUhala-parAyaNa pelA e ekacittiyA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bedhibIjanuM phala [ 241 mitro paNa lokonI sAthe prabhu pAse AvyA. karuNAtatpara evA bhagavaMte te jIvanA sarva kalyANanA kAraNa svarUpa zAzvatA mokSamArganuM svarUpa samajAvyuM. pelA be vaNiphaputromAMthI ekane bhagavaMte kahela mArganI zraddhA utpanna thaI ane manamAM te pariNaye. netre vikasita karI mastaka dhUNAvato kAna daIne vANI sAvadhAnIthI zravaNa karatA hatA, romAMcita zarIra karI amRtapAna karavA mAphaka jinezvaranA vacana-jaLane pIto hato, tyAre bIjA mitrane te vacane retInA koLiyA sarakhA nirasa jaNAyA. ekabIjA e sAmasAmanA bhAvo viparIta jANyA. vyAkhyAnabhUmithI ubhA thaIne pitAne ghare gayA. temAM eke kahyuM ke, "he badhu ! tuM bhagavaMtanI vANI sAMbhaLIne bhAvita thayo ane huM na thayo, tenuM zuM kAraNa? atyAra sudhI ekacittiyA tarIke ApaNe prasiddhi thayelI che, atyAre ApaNuM baMnenAM citta judAM paDI gayAM che. tyAre bIjAe kahyuM ke, "vAta sAcI che, mane paNa A viSayamAM vikalpa Ave che, to kevalI bhagavAna Ane ApaNane nizcaya karAvaze. A praznano khulAso temanI pAse jaIzuM tyAM ja thaze." ema nizcaya karIne prAtaHkALe temanI pAse baMne gayA. vinayapUrvaka pitAne saMzaya prabhune pUchaLyo. bhagavaMte paNa pratyuttara ApyuM ke tamArAmAMthI eka jaNe AgalA bhavamAM muninI prazaMsA karI hatI. te A pramANe kaIka gAmamAM tame baMne eka gAmanA mukhInA putra thayA hatA. kAlakrame lAvaNyayukta tAruNyapada pAmyA. tenA vikArane pAmelA, paraMtu saMpatti cAlI gayelI hovAthI keIpaNa manoratha pUrNa thatA na hatA eTale anAryane lAyaka evAM corInAM kAryo karavA lAgyA. bIjA gAme jaI tyAMthI gAyanuM haraNa karI rAtre ati utAvaLathI jatA hatA, tyAre koTavALa vagere adhikArIoe temane trAsa pamADyA eTale bhAgI javA taiyAra thayA. tyAre tame baMnee parvatanI guphAmAM eka dhyAnastha ane mauna dhAraNa karanAra tema ja suMdara kriyA karatA tyAM rahelA sAdhune joyA. tyAre dharmapAlanA che Ama vicAryuM ke-"Amane janma saphaLa che. uttama AcAranA sthAnavALA che ke, jeo A pramANe nirbhaya zAta tyAga karelA saMgavALA ahiM A pramANe rahelA che. jyAre ApaNe te nirbhAgIne ziromaNi chIe. dhana meLavavAnI IcchAthI viruddha kArya karanArA chIe, loko taraphathI parAbhava dhikkAra pAmI AtmAne pApI banAvyA che. ahiMthI mRtyu pAmI kaI gatimAM jaIzuM? ApaNA kharAba svabhAvathI ApaNe baMne lokane bagAvyo che. pAparahita nirmala evA sAdhunA vartanathI ApaNuM vartana taddana viparIta che, arthAt malina ane pApI vartana hovAthI ApaNuM kalyANa kevI rIte thaze?" have je bIje mitra hatA, te to munine dekhIne apazakuna gaNI udAsInabhAvavALe thayo. ekane guNarAgathI dhibIja prApta thayuM ane bIjAne te bIja na thayuM. tyArapachI kaSA pAtaLA paDyA ane baMne dAna ApavA tatpara banyA, eTale anindita evuM manuSya janma--gya karma upArjana karyuM. tame baMne mRtyu pAmIne 31 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 ] upadezapaH- anuvAda ahiM vaNikaputra tarIke utpanna thayA, suMdara AcAra sevanArA ane viSNudharmoM-tapara anyA. tethI karIne ahiM ekane te bIjanuM phaLa prApta thayuM, suMdara pratiSedha pAmyA, ane bIjAne bIja na vAvelu hAvAthI sadbedha pAmavA rUpa la na thayuM. AmAMnA ene jinezvare kahela vistAravALI pUrva bhavanI ArAdhanA sAMbhaLIne kSaNavAramAM jAtisamaraNa jJAna thayuM. tyArapachI vizvAsa thayA, eTale vairAgyavAsita banyA ane bhAvathI jinezvare prarUpelu zubha zAsana agIkAra karyuM. tenI pratItinA sAmarthyathI zubhakarmanI para parAthI te ceAgyakAle siddhi pAmaze ane bIjo hajI saMsAramAM rakhaDaze. (37) traNa gAthAnA akSarA kahe che-gADha prItivALA zeThanA putrA ghaNI vakhata vyavahAramAM pravRtti karatA samAna phaLavALA ekacittiyA nAme prasiddhi pAmyA. eka vakhata vIraprabhu kauzAmbI nagarImAM samavasaryAM, dhanuM zravaNa karyuM..., temAM ekane eAdhi, bIjAne tenA abhAva thayA. te ja vAta vadhAre kahe che. dhama pAlanA jIvane zravaNa karIne ha thayA. bIjAne madhyastha-athavA udAsInabhAva thaye. paraspara baMnene e cittajJAna thayuM ke, ' eka manavALA ApaNA cittanA bheda kema paDyo? amedhi-viSayaka meATAe bhagavatane prazna karyAM. 'he bhagavaMta! amAre ene ghaNA ja sneha che. huMmezAM vyavahAranA kArDamAM ame ekamanavALA chIe. tyAra pachI muktirUpI kalpavRkSanu bIja jene thayuM che, evA ane te nathI thayuM te edhibIja vagaranA ema khaMne zA kAraNathI bhedavALA thayA ? tyAra pachI bhagavaMte te baMnene pahelAne vRttAnta kahyo jemAM gAyanuM dhana ghaNuM hoya, evA prakAranA sanniveza, te jenI pAse hAya, te dragika eTale gAmaneA mukhI, tenA tame be putrA hatA. tame kAIka divasa gAyanu haraNa karatA hatA, tyAre kATavALA-rAjyAdhikArIe tamArI pAchaLa AvyA ane tamAne trAsa pamADyo. palAyana thatA tamAe eka patanI guphAmAM eka sAdhune joyA. temAM eke sAdhune dekhI tenA dharmonI praza'sA karI ane peAtAnA apakRtyanI niMdA karI, bIjAne apazakuna lAgyAM ane tethI sAdhu upara dveSa thayA. bIja ane akhIja ema aneemAM A kAraNa maLyuM. (227 thI 229) pUrva kahela udAharaNanu nigamana karatAM bIjazuddhi kahe che 230--A pramANe gAmanA mukhInA putra mAphka ghaNA aMdhakAra-paTalane pravartAvanAra mithyAtvameAhanIya karmAMnA maMdapaNAthI eTale kamanA upazama thavAthI zuddhadhane anukULa, AhArAdi deza saMjJAnA nirodha phlarUpa je upAdhi, tenA abhiprAya-rahita hAvAthI nila bhAvayukta, evA alpa paNa praNidhAne eTale kuzalacatta ane Adi zabdathI prazasta ucita kArya karavAnA Agraha te saddharmanA bIjarUpe avandhya-saphaLa kAraNa che. (230) A ja vAta kaMIka vizeSarUpe jaNAve che---- Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmabIja mATe prayatna kare [ 243 231-lokottara dharma ArAdhanAnA prasaMgamAM A dharma bIja che. kAkatAlIya athavA aMdhakeTakIya vagere udAharaNo anusAra karmane upazamabhAva thayo hoya, A lokanA ke paralokanA phalanI abhilASA rahita, tema ja jainazAsane kahelA dayA. dAna vagere nirdoSa bhAvanI zraddhAnI pradhAnatA yukta ane laukikabhAvamAM daDha viparItatAvALI zraddhAmAM A bIja prApta thAya che. viparyaya dUra thayA che, jethI evuM sadharmanuM bIja bhAva rUpa te thaI zakato nathI. (231) te ja vAtane anulakSIne kahe che 232-A dharma bIja bIjAne samajAvavuM azakya che, te pachI A na jANI zakAya ke na anubhavAya tevuM thayuM-ema zaMkA karIne kahe che ke-nirmala manavALAne A pitAnA anubhavathI jANI zakAya tevuM che. tathA saMsAra-vyAdhine nAza karavAnA kAraNabhUta che. A kAraNathI sarva lokone priya evA citAmaNi ratna, kAmadhenu, ka95vRkSa vagerethI paNa A dharma bIja mahAna che. paMDitoe svayaM potAnA tarka-vitarkanA yogathI A vAtane nirNaya karI levo. zeraDI, dUdha, ghI vagerenA rasanI madhuratA-vizeSanI jema anubhava chatAM tenA rasane AsvAda mukhethI varNavI zakatA nathI. kaheluM che ke- zeraDI, dUdha, goLa, ghI AdinA rasanuM mAdhurya temAM je prakAranuM AMtarUM-pharaka che, te moTuM che, te paNa tene kahevA mATe sarasvatI paNa samartha nathI. tema A bIjanuM svarUpa anubhavagamya che. (232) AnuM mahAnapaNuM vicAre che- 233-je kAraNa mATe huM jagatamAM pUjA pAmuM. prasiddhi pAmuM, devale kAri-sukhe meLavuM-evA prakAranI abhilASAthI dravyaliMga-mAtra sAdhuveSa ane sAdhupaNAnI kriyAo karI, paraMtu mithyAtva vagereno mahimala haju khasela nathI-arthAta saMsAranA sukhanI abhilASA ghaTI nathI-evA rUpe vItarAga-dharmane mAtra veSa dhAraNa karyo-eTale ke, zuddha zramaNabhAva cogya paDilehaNa, pramAjanAdi ceSTArUpa dravyasAdhupaNuM atyAra sudhInA saMsAramAM anaMtI vakhata pALyuM. ghaNe bhAge saMsAramAM rahelA sarva prANIone tathAvidha sAmagrI-coge A dravyasAdhupaNuM anaMtI vakhata maLeluM che. mAtra avyavahAra rAzinA tathA temAMthI nIkaLelAne alpakALa thayuM hoya, tevA jIne choDIne, tevI samagra vyaliMganI kriyAmAM A saddharmanuM bIja utpanna thayuM nathI. kadAca dravyasAdhupaNAmAM pravRtti lakSaNa lezyAnI zuddhi thAya, te paNa maryAdA vagaranA kALa sudhI bhavabhramaNanI cogyatAvALA svAbhAvika bhAvamala haju ghaNuM ja moTA pramANamAM rahelo che. je mATe kaheluM che ke, "ghaNuM A bhAvamala-kaSAye jIvanA kSaya thAya, tyAre A saddharmanuM bIja manuSyane prApta thAya che. apragaTa caitanyavALo mahAna kArya kadApi karI zakatA nathI. (233) 1 akaramAkAgaDAne besavuM ane tADanuM paDI javuM, 2 AMdhaLAne cAlavuM ane kAMTA bhoMkA Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 ] upadezapada-anuvAda 234-mATe dhIra puruSoe A dharma bIja viSe vizeSa yatna karo. kevA lakSaNavALo prayatna kare ? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke-vItarAga bhagavaMte pratipAdana karelA Agama viSe, tema ja apunabaMdhakanI ceSTAthI mAMDI agIkevalIpaNA sudhI tenA cittanA zuddha suMdara AcAramAM je bahumAna-bhAva-pratibaMdha karo-eTale ke, buddhizALI puruSoe pazamanI vicitratA aMge a5, madhyama ke adhika evuM bahumAna karavuM. upasaMhAra karatA kahe che ke, "have ghaNuM kahevAI gayuM. dharma bIja-viSacaka vizeSa hakIkata kahevAthI sayuM. (234) have AjJApUrvaka pravRtti karavA chatAM paNa AgaLa vistAra sahita kahelI buddhipariNatirUpa vicAraNA ja kArya sAdhanAra thAya che. te vAta vistArathI jaNAvavAnI IcchAvALA kahe che ke - - 235-vaiyAvRjya eTale anna-pAna, auSadha-bheSaja vagerenuM dAna ApavuM, paga dhovA, zarIra dAbavuM, saMthAro, Asana taiyAra karI ApavAM, sAdhujana-gya vividha kriyA-vizeSa dvArA je sevA karavI, bIjA badalAnI AzA rAkhyA vagara nispRhabhAve guNu puruSanI-sAdhupuruSonI sevA karavI, te vaiyAvRtya, te patana pAmatuM nathI-arthAt tenuM phaLa cAlyuM jatuM nathI. kAraNa ke, anubaMdha-anugama-avyavaccheda A ekAWvAcI paryAyavAcaka zabdo che, tenuM phaLa vicacheda pAmatuM nathI, paNa avazya pAchaLa sAthe Ave che. te mATe kahevuM che ke- cAritrathI bhraSTa thayelAnuM, marI gayelAnuM cAritra nAza pAme che, parAvartana na karavAthI zratajJAna cAlyuM jAya che, paraMtu zubhedayavALa vaiyAvRnya karma nAza pAmatuM nathI. " A kAraNathI pramoda pragaTa karanAra koIka svabhAvathI ja dhayAvRtyanI rucivALo 'kareluM vaiyAvRtya niSphala thatuM nathI." evA sarvajJanA vacanathI AvA viyAvRjyamAM atizaya pravarte che. potAnI zaktino vicAra karyA vagara alpabuddhithI, jema keI apakava buddhivALe ajJAnI atizaya bhUkhe thayo hoya, potAnI jaTharAgninA baLano vicAra karyA vagara ekadama atizaya AhAra kare, to koI prakArano guNa meLavato nathI, paraMtu ulaTuM agninI maMdatA prApta karIne doSa meLave che, tema cAlu veyAvaccanA adhikAramAM paNa potAnI zaktine ullaMdhIne je viyAvRtya kare, temAM paNa doSa utpanna thAya, tevI bhAvanA samajavI. (235). ( A pramANe apamati-viSayaka vayAvRtya kahIne have tene viparIta paNe kahevAnI IcchAvALA kahe che ke 236-vaLI bIjo koI bahabuddhizALI vaiyAvRjyanI rucivALo dhArmika puruSa zAstramAM vaiyAvRttvanuM svarUpa kevuM batAveluM che? tenI vicAraNuM kare. ajJAnIne te te kArya karavuM azakya che. tethI zAstranA vacanathI saMyatalokane ucita padArtha prApta karAvavA rUpa jJAna thAya che. tathA kayA prakAre? guru, bAla, vRddha vagere lokone ucita Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaiyAvRnya AjJA [ 245 pravRttirUpa je kartavya, e vagerenI vicAraNA tarkathI pitAnI zakti anusAra te pramANe pravarte. evI rIte viyAvRnya kAryamAM pravRtti kare, jethI temAM ghaNe lAbha meLave. A ja vaiyAvRtya, zakti toDyA sivAya haMmezAM bhAvanI vRddhi thatI hovAthI A bhAva samaja. (236) mATe AgaLa-pAchaLa zuddha viyAvRjya-viSayaka AjJA batAve che 237-AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira, gaNAvadaka lakSaNa pAMca padarastha lakSaNa puruSo rUpa tathA lAna, Adi zabdathI bAla, navadIkSita, prAthUrNaka vagerene upakAraka, jJAnAdi vRddhi karanAra, tema ja tathAvidha avasthAmAM avaguNa karanAra -saLekhama Adi rogAvasthAmAM nukazAna karanAra, pitAne paNa zuddha samAdhi-lAbharUpa upakAra tathA apakAra karanAra vaLI potAnAM Avazyaka kAryo ke bIjAM tevAM pitAnAM kAryone hAni na pahoMce, tevI rIte bArIkIthI vicAraNA karavA pUrvaka jaNAvela viyAvRtya karavuM. sarvajJA bhagavaMte AvA prakAranA vaiyAvacca karavAno upadeza Apelo che-ema manamAM nirdhAra karIne kIrti, badalA vagerenI abhilASA rAkhyA vagara veyAvacca kArya karavAM. (237) ema na bolavuM ke-"kriyAthI ja phalasiddhi thaze' vAraMvAra AjJA AjJA zA mATe bolyA karavI? tenA mATe kahe che - 238-bhagavAnanA vacananA bahumAnathI tathA kugraha Adi doSarahita thavAthI vaiyAvRtyAdi kAryonuM puNyAnubaMdhI puNyarUpa ane niranubaMdha azubha karmarUpa viziSTa phalanI prApti thAya che. mAtra ekalI kriyAthI phala maLatuM nathI. jema maMtra vagara sarpa karaDelA manuSyane pramArjana karavAnI kriyA kare, to jhera utaratuM nathI, paNa sAthe maMtra hoya to ja pramArjananI kriyA saphaLa thAya, tema eka sAdhunA zuddha AcAra mAtra sevana karavAthI viziSTa phaLa maLatuM nathI. e ja vAta majabUta karatA kahe che ke, pUrvAcAryoe je pramANe kaheluM che, te ja pramANe ame paNa kahIe chIe. (238) je kaheluM che, te ja vAta be gAthAthI kahe che 239-aMtaHkaraNanA AjJA-bahumAnathI potAnI zakti anusAra darzanaprabhAvanAdi vividha mArgAnusArI uttama kriyAo utsAhavALI thAya che. kAraNa ke, bhAva AjJAnuM bahumAna tene thayeluM ja che. zuddha AjJAnuM bahumAna tevA prakAranA meghanI unnati samAna che, temAM jalavRSTinI kriyA na thAya, tema bane ja nahiM. je sukriyAnI pravRtti aTakI paDe, to bahumAnarUpa bhAvaAjJA zuddha vartatI gaNAya nahiM. nizcayathI pitAnuM kArya sAdhI ApanAra kAraNane kAraNe mAneluM che. A kAraNathI bhArvaAjJAnA bahumAnamAM te sukiyA IcchelI che. (239) tethI paNa zuM thayuM? te kahe che 240-AvA bahumAnavALI sukriyAthI bIjI kriyAthI thayelA puNyathI caDiyAtuM Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 ] upadezapada-anuvAda eTale ke, suvarNInA kubha-samAna evuM AgaLa AgaLa jene prabhAva vadhatA jAya, tevuM puNyAnubaMdhI puNyarUpa phUla ahiM prApta thAya che. kAraNa ke, prANI-dayA Adi samagra hetuo tene prApta thayelA che. kahevu che ke--" prANI mAtranI dayA, vairAgya pAmaveA, vidhipUrvaka gurunI sevA-bhakti-pUjana karavuM, nirmIla zIla pAlana karavuM-sAru vartana rAkhavu. A sarve puNyAnubaMdhI puNya khaMdhAvanAra che. " A yathArtha samajavuM. pU kAraNathI AraMbhelA bhAvA kadAcit anubaMdha vagaranA thatA nathI, nahiMtara te paNe tenI prApti thAya nahi. (240) AjJA-bahumAna-rahita mAtra ekalI kriyA che, te kevI rIte jANI zakAya ? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke-- 241--dubyA, abhabyAne viSe vastra, pAtra, kIrti vagerenA lAbhanI apekSAe, AdizabdathI svajanAnA avirAdha, kulanI maryAdA jALavavA lAja-zarama, dAkSiNyatAnI apekSAe mAtra kriyA kare, paraMtu AjJA-bahumAna temane heAtuM nathI. guNu thAya ke doSa lAge, tevI pravRtti-rahita, zAsananuM gaurava thaze ke laghutA thaze, tenI ciMtA vagaranA hAya, AdezabdathI savA-jIvA vagere upara maitrI Adi cAra bhAvA rAkhavA- evA zuddhajJAna-rahita ghaNe bhAge hAya. zuddhaAjJA-bahumAna vagaranAnI mAtra A leAkanA sukhanI apekSAe mAtra ekalI dharmakriyAe temane hAya che. (241) 6 242--AvI AjJA-mahumAna vagaranI kriyA mAtrathI mATInA ghaDA jevu uttarIttara phUla vadhatu jAya, tevuM phaLa maLatuM nathI, paNa mAtra puNyakha dharUpalanI prApti thAya che. e ja vAta khIjA deSTAMtathI samajAve che ke, * kulaTA srI brAhmaNane dAna Ape, pa divase upavAsa kare, tIsnAnAdi temanA dharmanI kriyA kare, te temAM anubaMdha vagaranuM phaLa maLe, A mAtra kriyA dvArA thatuM phUla che. seAnAnA ghaDA bhAMgI jAya, te pharI paNa AgaLa kAma lAge, paNa mATIneA ghaDA bhAMgyA pachI pharI kAma lAgatA nathI. tethI niranubaMdha phula kriyA mAtranuM jaNAvyu. (242) 243--je kAraNathI bhAva vagaranI-AjJA vagaranI kriyA niranukha dha phUlavALI che, mATe rAga-dveSa-mAhanA mala-rahita zuddha mananA pariNAmarUpa bhAva, peAtAnA sAmarthyane chUpAvyA vagara-sarva prayatnathI straga-mAkSalakSaNa sAghya viSe buddhizALI puruSe jinAjJAnusArI dharmAnuSThAnAmAM prazastabhAva lAvavA prayatna karavA. (243) have AjJAne AgaLa karatA dRSTAMta jaNAve che-- 244-2e najIkanA meAkSagAmI Asanna bhavyAtmA AjJA pratye bahumAna karanArA che, te tIthaMkara bhagava ta, dharmAcArya, zruta-cAritrarUpa dharmane bahu mAnanArA ja hoya che. AjJA pratye bahumAnavALA hoya, te tItha karAdinA pratye bahumAna vagaranA na hoya. tevA ahumAnavALA AtmA kalyANurUpa puruSAtha ne sAdhanArA ja thAya che. A AjJA-khahumAna viSayamAM bhIma nAmanA rAjaputranu dRSTAMta kahevu. (244) e dRSTAMta vicAre che. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjJA-bahumAna, brahmacArI bhImakumAra [ 247 rAjaputra bhIma-kathA 245 thI 250-bIjI nagarIonI samRddhinA abhimAnane dUra karanAra evI tagarA nAmanI mahAnagarI hatI. potAnA lAvaNyathI kAmadevane jitanAra evo suMdara rUpane dhAraNa karanAra ratisAgara nAmano tyAM rAjA hato. tene bhIma nAmane eka putra thayo hato. bAlyakALa pUrNa thayA pachI pitA tene dharmAcArya pAse laI gayA. dharma zravaNa karI bodhi prApta karyuM. bhIme vicAryuM ke, "mArA pitAjI mArA atyaMta hitakArI che ke, "jemaNe mane samagra traNe lokamAM sArabhUta evA jainadharmamAM jeDyo. tyAra pachI vicAryuM ke, "prANadAna karuM te paNa temanA upakArano badalo vALI zakuM tema nathI, te have mAre kAyama mATe temanuM apriya na karavuM"--evo abhigraha karyo. tyAra pachI samyagadarzana sahita aNuvrata, guNavrata ane zikSAtrata rUpa zrAvakajana-gya nirmala dezavirati dharma aMgIkAra karyo. A pramANe svarga ane mokSanA sukhanA kAraNabhUta, sukhethI AcarI zakAya tevA zrAvakadharmanuM sevana karate hato. e pramANe niraMtara dararoja apUrva apUrva pariNAmanI paraMparAnI zreNIe caDatA tenA divaso pasAra thatA hatA. A bAju tyAM sAgaradatta nAmanA vaNikanI zRMgArarUpa kSIrasamudranI lahera sarakhI, saubhAgya, lAvaNya guNathI devAMganAonA rUpane harAvanAra evI caMdralekhA nAmanI putrI havelInA tala bhAgamAM suvarNanA daDAthI kIDArasane anubhavatI hatI, tyAre gavAkSasthaLamAM ubhelA ratisAgara rAjAnA netramArgamAM AvI arthAt dekhI. rAjahaMsa sarakhI lIlApUrvaka gamana karatI ane bIjA guNathI AkarSAyelA manavALo rAjA tenA viSe rAgavALo tho ane bhayaMkara madanAvasthA pAmyuM. te prakAranI avasthA dekhIne maMtrIe pUchayuM ke,-he deva ! Ama aNadhAyuM vagara kAraNe ApanuM zarIra kema asvastha thayuM ?" rAjAe paNa AnI pAse vAta chUpAvavI gya nathI-ema dhArIne pitAnuM svarUpa jaNAvyuM. tyArapachI maMtrI sAgaradattane ghare jaIne caMdralekhA mATe varavAnI mAgaNI karI. sAgaradatte kahyuM ke, "huM rAjAne mArI putrI nahiM ApIza. kAraNa ke, tene rAjyogya putra che ane te bhImakumAra rAjA thaze." tyArapachI A vRttAMta bhImanA jANavAmAM Avyo, eTale tene kahyuM ke, "huM rAjya nahi karIza, mATe rAjAne kanyA Apa." pharI vaNike kahyuM ke, "kadAca je te rAjAne aNamAnIte thaIza ane pitA tAre tyAga karaze, te tuM rAjya na kare to paNa tAre putra rAjya karaze." A pramANe sajajaDa AgrahavALA vaNikane jANIne pharI paNa bhIme tene kahyuM ke, "je tuM ATale catura dIrghadarzI che, to huM tane vacana ApuM chuM ke, "huM kadApi kaI kulabAlikA sAthe paraNIza nahiM." eTale mane putra thavAno saMbhava ja nathI."--ema pratijJA karI. kAla jatAM bhImakumAra brahmacArI thaye. e pramANe pitAnA manoratha 'pUrNa thavAthI vaNike caMdralekhA kanyA rAjAne ApI. ghaNuM dravyano kharca karIne sArA Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 ] upadezapada-anuvAda divase tenI sAthe rAjAe lagna karyA. tenI sAthe viSayasukha anubhavatAM tene eka putra thayo. samaye tene rAjA karyo. gRhasthapaNAmAM rahele bhImakumAra paNa AjJAbhAvita AtmA apAra saMsAramAM paDavAnA bhayathI niSkalaMka abrahmanI viratinuM vrata paripAlana karatAM divase pasAra karato hato. have kaIka samaye saudharma sabhAmAM devatAonI sabhAmAM beThelA IdramahArAjA tenA daDhavratanA abhiprAyane jANIne tenI prazaMsA karavA lAgyA ke-A bhImakumArane devatAnI sahAyatAvALA IndramahArAjA paNa sarvajJanI AjJAthI calAyamAna karavA samartha nathI. jagatanA lokone camatkAra karAvanAra tenAmAM saubhAgyAdi aneka guNo hovA chatAM paNa te akhaMDa brahmacarya evuM pAlana kare che ke, keI tene calAyamAna karI zake nahIM. tyAra pachI deve kAmavarathI pIDAtA dehavALI vezyA vikuvane tenA sanmukha hAjara karI. vezyAnI mAtAnA rUpane dhAraNa karanArIe bhImakumArane kahyuM ke, "A putrI mane atyaMta vallabha che, pitAnA Icchita manoratha pUrNa na thavAnA kAraNe atikaSTavALI dazA pAmelI te nakkI mRtyu pAmaze. he nirdaya ! strIhatyAnI upekSA karanAra he kRpA vagaranA ! tane adharma thaze. tevA prakAranA anuSThAnathI paNa tane asAdhya siddhi prApta thaze. A pramANe kahevAyela "ekabAju vAgha ane bIjI bAju na karI zakAya tevI nadI nyAyano vicAra karI AjJAbahumAna karavAnA kAraNe je banyuM, te kahe che-tIrthakara bhagavaMtanI AjJAnI vicAraNA karavA lAgyuM ke apakAra karavAmAM tatpara evI strIonI racanA koNe karI ? kharekhara narakanA uMDA kUvAnA pagathiyAnI paMkti sarakhI A strIo che. doSono Dhagalo, parAbhavanuM moTuM sthAna, mekSamAgane davaMsa karanArI ane nakakI pratyakSa ApattirUpa A strIe che. A strIo potAnAM kArya sAdhavA mATe hase che, rudana paNa kare che. vizvAsa pamADe che, paraMtu te piote bIjAne vizvAsa karatI nathI. mATe manuSya mazAnanI ghaTikAnI jema kuzIlavALI strIno tyAga kare joIe. kAma-viSayo e zalya sarakhA che, jhera jevA che ane sarpa jevA che. kAmanI prArthanA karanArA niSkAraNa durgatimAM jAya che." tyAra pachI AjJAbhAvanA saMbaMdhathI A dhIra puruSa A pramANe vicAravA lAgyuM ke, brahmacaryavratanA vinAzamAM nakkI pApa thavAnuM ja che. te mATe kaheluM che ke-"bhaDabhaDatA agnimAM praveza kare sAre, paraMtu lAMbA kALathI pALela vratano bhaMga kara ThIka nathI, suvizuddha kArya karatAM maraNa pAmavuM bahetara che, paNa khalanA pAmelA zIla sahita jIvavuM sAruM nathI." mATe vrata-rakSaNa karavAno upAya karavo joIe. mArA viSe anurAgavALI che, tenuM mRtyu. thAya, tethI mane pApabaMdha nathI. je mATe AgamamAM kaheluM che ke-"keIne paNa para vastu-viSayaka nAnAmAM nAne paNa karma baMdha kahela nathI, te paNa tenAthI vartanArA munio pariNAmanI vizuddhi icchatA teo yatana karIne vartana kasnArA che." to paNa maraNathI rakSaNa karavuM te suMdara che. tene jainadharma kathana karavA rUpa ati uttama karuNa Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmacArI bhImakumAra ucita pravRtti [ 249 55 karavI yukta che. ema vicAra karIne dusaha kAmadevanA dAvAnaLane elavavAmAM megha samAna eve dhama tene samajAvyeA. te A pramANe-" zAstramAM adhamanuM mULa, bhava-bhAvane vadhAranAra evuM A kAya jaNAvela che, mATe tevAM pApakAyanA tyAga karavA ceAgya che. kharekhara teo dhanya che, tee ja vaMdanIya che ane teee ja tribhuvana pavitra kareluM che ke, jemaNe bhuvanane phleza pamADanAra evA kAmamalane bheAMya bhegA karI nIce pADele che. tyAra pachI tene meruparyaMtanI jema aDAla jANIne deva peAtAnuM rUpa batAvIne svargamAM cAlyA gayA. tyAra pachI bhImakumAre je kayu", te kahe che-AtmA ja nandana vana-samAna jene che tevA, arthAt khAdya vastu-viSayaka rati-rAga vagaranA hoya tevA AtmArAmI thayA. vItarAga paramAtmAnI AjJAnuM smaraNa karIne, AjJA kevI ? teA ke" Atmahita karavuM, jo zakti hAya tA sAthe parahita paNa karavuM, Atmahita ane para hita e kArya sAthe AvI paDe, te prathama Atmahita ja karavuM. A lakSaNavALI AjJA yAda karavI. have temanA mukha dvArA bIjAne upadeza ApatA kahe che ke- A prakAre zruta-cAritrarUpa dharma bhIma sivAya bIjAone paNa thAya che. viSayamAM je je vakhate aya karavA ucita lAge, temAM A pramANe bhImanA nyAye ucita pravRtti karavA rUpa AjJAnuM pAlana kare, te mATe kahelu` che ke-" buddhizALI manuSye haMmezAM dareka sthAne ucita kA ja karavuM, evI rIte ja phalanI siddhi thAya che ane A ja bhagavaMtanI AjJA che." (245 thI 250) laukikAe paNa AjJA prAmANyanA Azraya kareleA che, e batAvatA bhISmanI vaktavyatA kahe che-- 251--bIjA AcAryAM bhISma pitAmahane ja A vAta lAgu pADe che, te A pramANe-kAika samaye leAkeAmAM prasiddha evI gayA nAmanI nagarImAM pitAne piMDa ApavA mATe gayA. tyAM piDa-pradAnane ucita evA jalAbhiSeka, agnikAryA karyA pachI piMDadAna ApavA mATe taiyAra thayA, tyAre pitRoe darzAMkura-yukta hasta-te dahustaka "ryAvara vinTarAi-sAdhAraLo sava bIjA piMDa ApanAra jevA sAdhAraNa vaDalAmAMthI khahAra kADhIne piMDa levA mATe taiyAra karyA. tenA brahmacaryAdi guNAthI prabhAvita thayelA evA teoe vividha prakAranA maNienA kha'DathI zeAbhita suvarNa -cUDAbhUSaNathI alaMkRta karyA tyAra pachI bIjA hAtha jenAthI tiraskRta thayA che, eTale 'hAthamAM da grahaNa karavA pUrva ka piMDa ApavA, ' evA prakAranI AjJAthI dasa hAthamAM rAkhI piMDanuM dAna karavuM, tethI oLakhAtuM. zAMtanunA putra bhISma tenuM gAMgeya evuM khIjuM paNa nAma che. tee pAMDava-kauravAnA pitAnA paNa pitA samAna evA bhISmane paNa ghaNe bhAge bhImakumAranI jema AjJA-bahumAnavALA jaNAve che. (251) " have ' AjJA-parataMtra khanI ahiM bIjAdhAna karavuM jemane A AjJA-pArataMtrya na hoya, temane AzrIne kahe che-- 252-A pramANe bhImakumAranI jema AjJAnuM paravazapaNuM pAmavuM, te jemaNe ra "" A vAta vistArIne have Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 ] upadezapada-anuvAda haju sajajaDa rAga-dveSa-mahanI gAMTha bhedI nathI, evA pariNAmavALA-abhinna graMthivALA cho hoya, temane AjJAnuM pAtaMtrya hotuM nathI, te kevA prakAranA hoya? te kahe chejaLanA vaheNanI sAme janArA sarakhA paNa, ahiM jIvanadInI pariNati rUpa strota-pravAha be prakAra hoya che. eka saMsAra-strota ane bIje nivRti-strota, temAM saMsAra-srota eTale IndriyanI anukUla pravRtti pramANe vartavuM, te anusrota kahevAya, bIje tenAthI ulaTApaNe vahe, te prati vAta kahevAya. tyAra pachI kaMIka paripakva thayelI bhavitavyatAnA kAraNe dhana, jIvita Adi paugalika padArthone taNakhalA samAna mAnate, ane saMsArathI viruddha ceSTAne karatA hovA chatAM paNa tevA prakAranA ajJAna bAlatapasvIone ghaNe bhAge tevA prakAranA samajAvanAra na maLavAthI ajJAnatAnA kAraNe AjJAsvarUpa jANyuM nathI. keTalAka anya tIrthovALA paNa bhavanA kAmathI vairAgya pAmelA hoya, nirvANu-mokSapratye daDha abhilASA paNa temanAmAM jovAmAM Ave che, paraMtu haju rAgacheSa-mohanI anAdinI gAMTha bhedAI nathI, tethI AjJAnuM svarUpa na jANatA hovAthI teo prabhunI AjJAnI parataMtratAne pAmI zakatA nathI. vaLI ema paNa na kahevuM kegraMthibheda na karela hoya, temane AjJAne lAbha nathI ja. (22) ahiM kevA prakAranI AjJA-parataMtratA vicAravI? 253-ahiM graMthi eTale sajajaDa rAga-dveSanA pariNAmarUpa gAMTha jhADanA mULanI gAMTha sarakhI A pariNAmarUpa gAMTha samajavI. te mATe zAstramAM kaheluM che ke-graMthi eTale duHkhe karIne bhedI zakAya, karka za-kaThaNa majabUta sajajaDa mULamAM ugelI gUDha evI jamInamAM gupta rahelI vRkSanA mULanI gAMTha jevI jIvanI kamaM pariNatithI utpanna thayela evA sajajaDa rAga-dveSa ane mahinA je pariNAma, tene zAstramAM graMthi kahelI che. tethI graMthisthAna najIka AvelA prANIo, tathA apunabaMdhaka Adi che, teone paNa dravyarUpe AjJA hoya che. temAM apunabaMdhaka eTale have pharI kaI vakhata karmanI utkRSTa sthiti bAMdhavAnuM nathI, tIvrabhAvathI pApa na kare, e vagere lakSaNavALA, tathA AdizadathI mArgAbhimukha ane mAthe patita arthAt mokSamArganI sanmukha thayelA temaja mokSanA mArge caDelA "rathAkavRttajhA- vAmamA sannitithimerI" yathApravRtta karaNanA chellA bhAgamAM thavAvALA, granthibheda thavAnA najIkanA samayamAM thanArA, abhavyo, durbhAgye, sakRbaMdhaka vagere grahaNa karavA. mAtra ahiM dravyazabdanA vicAramAM arthanI apekSAe zAstranI nIti maryAdA-siddhAMtanI sthitie dravya zabdanA be artho thAya che. (23) bhajanA-vikalpa dravyazadane AzrIne kahe che- 254-eka dravyazabda apradhAnabhAvamAM ja kevala vartanAro che-pradhAnabhAva kAraNa bhAvanA aMzathI sarvathA rahita dravyazabda vate che. ahIM dravyazabdanI aMdara daSTAMta Ape che ke-"jema aMgAramardaka AcArya dravyAcArya hatA, bhaviSyamAM paNa kadApi Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyazabdArtha-vicAra [ 251 bhAvAcAryanI yogyatA tene thavAnI nathI, sarva kAla mATe AgaLa kahIzuM, te te abhavya AtmA che. (254) 255-bIje vaLI dravyazada cagyatvamAM tenA paryAya gya bhAvarUpamAM judA judA rUpe nayabhedathI eka bhava saMbaMdhI bAMdhelA AyuSyavALA nAma ane gotrakamanI. sanmukhatAne pAmele saMgraha-vyavahAra niyavizeSathI jANo. je mATe kaheluM che ke - "nAma, sthApanA ane dravya A traNa dravyAritaka nayamAM rahelA che, jyAre bhAva te paryAya nayamAM rahelo che. prathama dravyAstika nayanI sAthe saMgraha ane vyavahAranaya. joDAyelA che, bAkInA jusUtrAdika nA paryAyAstika nayane AdhIna che." A ja vAta prayogathI kahe che-vaimAnikAdi devo viSe jeno u5pAta thaze te, ema karIne dravyadeva. jema ke, sAdhu-muni je devapaNuM pAmavA mATe kAraNa pAmelo hoya che. eTale je sAdhu ke zrAvaka tenA suMdara AcAra pALI devapaNuM pAmavAne hoya, tevA zrAvaka ke sAdhune bhaviSyamAM thanAra hovAthI kAraNarUpe dravyazabdane ahiM prayoga karAya. sAdhune dravyadeva kahevAya. bIjA sthAne paNa kaheluM che ke-"mATInA piMDane dravyaghaTa, suzrAvakane dravyasAdhu, tathA sAdhune dravyadeva e vagere zratamAM kaheluM che." (255) A. pramANe dravyazabdanA be artha kahIne tene yathAyogya joDe che. - 256-te be dravya zabdonI maLe abhavya-samRdabaMdhaka Adi graMthika-gAMTha na bhadelI hoya, tevA jIne dravyathI AjJAbhyAsa-tatpara evAone apradhAna arthamAM dravyazabda vaparAya che. abhavyuM ke, je graMthisthAna najIka AvelA che, tevA keTalAkane AjJA lAbha dravyathI thAya che. je mATe kahevuM che ke-"tIrthaMkarAdikanI pUjA dekhIne athavA tevA anya kAryathI abhavya jIvone paNa zrata sAmAyikane lAbha gAMTha havA chatAM paNa thAya che." bAkInA apunabaMdhakAdikane yegyatA arthamAM dravyazabda vapa rAya che. zAthI? to ke bhAva AjJAnuM kAraNa, sadabhUta AjJAnA heturUpa thavAthI. (256) have pradhAna ane apradhAna evAM dravya AjJAnAM cihno kahe che- 257-baMne dravyazadanA cihnonA bhAva jaNAve che. temAM apradhAna AjJAmAM te kahevAya che. AjJA kahevA lAyaka padArthanA arthanuM ciMtana temAM hotuM nathI. A jJAnI prarUpaNa karanAra adhyApaka-guru Adi puruSanA guNane pakSapAta guNAnurAga tene hotuM nathI. tathA vismaya-eTale ke, "ahe ! anAdi saMsAramAM pUrve kaI divasa paNa meM A jinezvaranI AjJA prApta karI na hatI, te vismaya paNa tene na thAya. tathA saMsArano bhaya hoto nathI, sAmAnyathI AjJA-virAdhanAmAM ATalAM apradhAna dravya-AjJAnAM liMgo samajavAM. pradhAna dravya. AjJAnAM tethI viparIta liMgo samajavAM. jema ke, "tenA arthanI vicAraNA, guNarAga, vismaya, bhavane bhaya evAM ligo-cihno hoya. A pramANe pradhAna ane apradhAna dravyazabdanA prayogamAM liMge jaNAvyAM. (257) Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 | upadezapada-anuvAda AgaLa apradhAna arthavALA dravyazabdanA prayoganI ciMtAmAM ekalA aMgAramaka mAtra kahelA che. have baMne sAthe pradhAna-apradhAna arthavALA dravyazabdanI yojanA karatA aMgAramardaka ane goviMda vAcaka-ema baMnene AzrIne kahe che. 258-A AjJA-vicArapakSamAM dravyazabdanA prathama pakSamAM apradhAna arthamAM aMgArakanuM ane bIjA pradhAna arthalakSaNamAM goviMdavAcakanuM ema be udAharaNo jANavAM. aMgAramaka abhavya ahiM aMgAramardakanuM udAharaNa e pramANe jANavuM. mahAbhAga vijayasena nAmanA AcArya mAsaka95nA vihAra karatA karatA garjanaka nAmanA nagaramAM padhAryA. ahi rahetA thakA temanA munivaroe keIka divase gAye choDavAnA samaye AvuM svapna joyuM. "madonmatta pAMcaso bhadrajAtinA hAthIothI parivarelo eka Dukkara ApaNA sthAnamAM AvyuM. tyAra pachI te sAdhuoe te adabhuta svapna sUrijIne jaNAvyuM, tyAre AcArya bhagavAne temane kahyuM ke, "amuka sAdhune tene artha pUcho." (6000 graMthAzra) Aje susAdhuothI parivarela eka AcArya tamArA pariNA thaze, paraMtu te bhavya nathI, teno nizcaya che. eTalAmAM haju A vAta cAlI rahelI che, teTalAmAM atisaumya graha-samUhayukta zanaizcara sarakhA, manahara kalpavRkSenA samUhathI vIMTAyela eraMDavRkSa sarakhA, rudradeva nAmanA AcArya sAdhuo sAthe tyAM AgaLa AvI pahoMcyA. te sthAnika sAdhuoe tarata ja ubhA thavuM ityAdika aupacArika vinaya kriyA karI, tema ja Agamavidhi pramANe AkhA gaccha-sahita yathAyogya paroNAgata sAcavI. tyAra pachI saMdhyAsamaye sthAnika sAdhuoe bhuMDa AkAravALAnI parIkSA karavA mATe mAguM paraThavavAnI bhUmimAM aMgArA pAtharyA. pitAnA AcAryanA kahevA pramANe sthAnika chUpAI rahelA te sAdhuoe paroNa sAdhuone pagathI caMpAtA aMgArAnA keza kraza thatA zabdo sAMbhaLavAthI prANinI zaMkA thavAthI ke "ApaNAthI A jI caMpAya che"-ema dhArI micchA mi dukkaDaM" zabda bolyA. kraza kaza evA zabdo je sthaLe thayA, tyAM kaMIka nizAnI karI ke, "divase tapAsa karIzuM ke zAthI Avo zabda utpanna thaye ?" have rudradeva AcAryo mUtrabhUmimAM javA prayANa karyuM ane paga nIce aMgArA caMpAvAthI je kaza kaza karate zabda sAMbhaLyo, eTale jIvonI azraddhA karato mUDha ema be ke-jinezvaroe pramANathI tirasakArAelA evA Ane jIva kahelA che !" sthAnika sAdhuoe je pramANe dekhyuM, te pramANe vijayasenasUrine jaNAvyuM. temaNe paNa kahyuM ke, "svamamAM je bhuMDa dekhyo hato, te A sUri ane je bhadra jAtinA uttama hAthIo dekhyA hatA, te A tenA ziSya samajavA. tamAre AmAM zaMkA na karavI." sthAnika sAdhuoe tenA ziSyone hetu-yuktio vaDe samajAvyA ke, * A ceSTAthI A abhavyane tame oLakho." ghara saMsAravRkSanA kAraNa sarakhA A Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgAramardaka, goviMda vAcaka [ 253 gurune tyAga karavo tamAre ucita che." tevA upAyathI teoe te abhavya gurune tyAga karyo. pilA suzimo niSkalaMka sAdhupaNuM pALIne devaloka pAmyA, tyAMthI cyavIne teo sarve A ja bhAratamAM vasaMtapura nagaramAM jitazatru rAjAnA putro thayA. anukrame teo yauvanalakSamI pAmyA. keIka samaye teo ghaNuM suMdara rUpavALA, temaja kaLAmAM kauzalya meLaveluM hovAthI, sarvatra temanI kIrti prasarelI hovAthI hastinAgapuramAM kanakadevaja nAmanA rAjAe potAnI kanyAnA vara nirNaya karavA mATe tenA svayaMvara maMDapamAM AmaMcyA. tyAM AvelA e rAjaputroe tyAM AvyA pachI uMTa paNe utpanna thayelA, pITha para ghaNe bhAra lAdelA, gaLAmAM bAMdhelA moTA vajanadAra kutupavALA, dhIme dhIme cIso pADatA, AkhA zarIre khasa- phollA thayelA che, tethI jIrNa zarIravALA, jene keInuM zaraNa nathI, atiduHkhita evA pahelAnA guru aMgAramardakane joyA. te uMTa tarapha karuNAthI najara karatAM karatAM teo sarvene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. te samaye zubhabhAvathI devabhavanA utpanna thayelA jJAnathI sAcuM svarUpa jANI lIdhuM. eTale A uMTane spaSTapaNe oLakhe ke, "A ApaNuM guru hatA." tyAra pachI teo saMsArane dhikkAravA lAgyA ke, saMsAranI ceSTAone dhikkAra thAo. jeNe ATaluM jJAna meLavyA chatAM paNa kubhAvanAthI AvA prakAranI dayAmaNI sthiti prApta karI ane hajI paNa saMsAramAM paribhramaNa karaze. tyAra pachI karuNAvALA te rAjaputrae tene choDAvyo. tenAthI ja bhavanivedanuM kAraNa pAmIne kAmabhegone parityAga karIne dIkSA aMgIkAra karI. tyAra pachI anukrame sadagatinI paraMparA pAmI TUMkA kALamAM A sarve mukti pAmaze. jyAre bIjo te abhavyAtmA hovAthI bhava-araNyamAM bramaNa karyA karaze. (30) goviMdavAcakane vRttAnta A pramANe maLe che-pApanAM sthAna sarakhI kaIka nagarImAM samagra vidvAna lokonA madane dUra karanAra dAnava sarakhI adhama ceSTAvALe moTA vAdI evo zAkyamatane govinda nAmano paMDita hatA. kaika samaye vihAra karatAM karatAM aneka munivarothI parivarelA siddhAnta, vyAraNa, sAhitya, chaMda, nyAya, tarkazAstromAM pAraMgata aneka bhavyajIvo rUpI kamaLone vikasita karavAmAM sUrya samAna evA zrIgupta nAmanA AcArya mahArAja padhAryA. sthira yaza samUhavALA teo sAdhune ucita evA sthAne virAjamAna thayA. AkAzatalane prakAzita karatA grahagaNo vaDe jema caMdra tema aneka aMtevAsI ziSyothI parivarelA te AcArya atyaMta zobhatA hatA. jemAM saurabha-samUhathI bharapUra samagra dizAovALA mAnasa-padyasarovaramAM bramare lIna bane, tema tyAM rahela guNa jANanAra harSa pUrNa loko pApano nAza karanAra evA te AcAryanA caraNakamaLamAM lIna banyA. teoe jinezvarae kahela karmakSaya karanAra dharma sAMbhaLe, jayAre AcArya dharma kahetA hatA, tyAre Ananda zabdathI samagra AkAza paNa vyApI gayuM hatuM. nagaramAM vAta phelAI ke, Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ] upadezapada-anuvAda A sUri karatAM bIjA koI zrutaratnanA samudra nathI"--ema Azcarya pAmele huM mAnuM chuM. jema saptarada vRkSanI sugaMdhathI hAthI mada pAme che, tema te pravAda sAMbhaLavAthI goviMda paNa vyAkula banyA. mArA sarakhA paMDitapaNA rUpI mahAsAgarane pAra pAmanAra hovA chatAM jagatamAM AvA ujajavala yazane prApta karanAra bIje kaNa TapakI paDyo? garvathI ucI grIvA karate ane AgaLa kaMI paNa na dekhate vAda-yuddha karavA mATe AcAryanI samIpe pahoMcyuM. meghanI dhArA vaDe jema dhULa uDatI baMdha thaI zAnta thaI jAya, tema AzcaryakArI mahAyukti ane vAcAthI tarata ja tene belato baMdha karyoniruttara karyo. ati vilakSabhAvane pAmele te vicAravA lAgyuM ke, "jyAM sudhI tenA siddhAMtanuM uMDuM rahasya meLavyuM na hoya, tyAM sudhI tene jitI zakAto nathI. tethI te pradezamAMthI dUra pradezamAM rahelA AcAryanI pAse vizvAsa utpanna karIne dIkSA aMgIkAra karI. dakSabhAvathI jaladI bhaNIne taiyAra thavAnI jhaMkhanA hovAthI siddhAMte bhaNavA lAge, paraMtu viparIta zraddhA hovAthI samyaga rIte baMdha pAmI zakato nathI. keTalAka divaso pasAra thayA pachI pharI pAcho bauddha paMDita banI temanI pAse hAjara thaye, tyAre paNa ene te AcArye niruttara karyo. pharI paNa bIjI dizAmAM jaIne Agama bhaNIne AgaLanI jema te abhimAnIne vAda karavAnI abhilASA thaI, eTale te AcArya pAse pahoMcyA. temaNe paNa zaktithI niruttara karI vilakho pamADyo pharI trIjI vakhata dUra dezAntaramAM pahoMcI dIkSA grahaNa karI. AcArAMga sUtranA prathama adhyayanamAM vanaspatinA uddezAmAM vanaspatinA jIvonI siddhi karanArA zuddha yuktiovALA AlApakone bhaNate. hatuM. te A pramANe-- vanaspati-jIvasiddhi A trasAdika jI jAtidharmavALA che, tema A vanaspatinA jIva paNa jAti. dharmavALA che. A vRddhi pAmavAnA dharmavALA che, tema vanaspati paNa aMkura, thaDa, DALI, pAMdaDAM, phala, phUla AdithI vRddhi pAmanArI che. A citta-upagavALA che, tema A vanaspati paNa AhArAdika saMjJA-jJAnanA upagavALA che. jema ApaNA zarIramAM cheda thaye hoya, te rujha AvI jAya che, zarIra maLI jAya che, tema vanaspati paNa cheda karyA pachI pAchI uge che. A bIjA cha jema AhAra kare che, tema vanaspati paNa AhAra kare che. A anitya che, tema vanaspati paNa anitya che. A azAzvata che, tema vanaspati paNa azAzvata che. A bIjA jemAM zarIramAM vadhAro-ghaTADo thAya che, tema vanaspatimAM paNa vadhAro-ghaTADo-caya-upacaya-apacaya thAya che. AmAM jema vipariNamana thAya che, tema vanaspatimAM paNa viruddha pariNamana thAya che. te zakya matanA saMskAravALo hevAthI pahelAM vRkSa-vanaspatine jIvarUpe zraddhA karato na hato, paraMtu have te mahinA ghaTADo thavAthI janmathI aMdha hoya, tene AMkha maLI gaI hoya, te jema dekhI zake, tema vanaspatine jevA lAge-eTale jIvapaNuM spaSTapaNe svIkAryuM ane pitAnA Azaye pragaTa karyA. tyAra pachI gurue tene pharI dIkSA ApI Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 255 ane anukrame vAcakapaNAnI labdhi meLavIne te yugapradhAna thayA. e pramANe pahelAM tene ekalI dravyAjJA hatI, tyAra pachI te ja AjJA bhAvAjJAnA amRtarUpe pariNamana pAmI. (257-258) have bhAvAjJAne AzrIne tenA adhikArI kANu ? te kahe che-- bhAvAsA 259--A saddabhUta AjJA-pariNAmarUpa bhAvAnA yathArtha vastu-tattvane mAnanArA evA bhinnagraMthivALA samyagdaSTine nakkI thAya che. vaLI te kevA prakAranI? te ke, prazama, savega, niveda, anukapA ane AstitryarUpa meAkSanA kAraNanA sadbhAvavALI hAvAthI te nirvANane prApta karAvanArI bhAvAttA samajavI. (259) A bhAvAttAmAM je kare che, te kahe che---- 260--A bhAvAnA hoya, eTale jIva peAtAnu' A leAka ane paraleAka saMbadhI hita ane kAryo kayAM che, tenA vicAra kare che. nIti rAkhavI, vyavahAra sAcavave ityAdi hita kAryA kare, tenAthI viparIta pArakA dravyenuM apaharaNa karavuM, vagere ahita kAryAnA tyAga kare, te padArthAnI yathA zraddhA kare. vAnI seAya karatAM paNa ati tIkSNa buddhithI tarka karavApUrvaka yuktivALI nItithI hitAhitanI AleAcanA kare. ghaNe bhAge dharma zravaNa karavuM, ityAdi kAryamAM sArI pravRtti karanArA thAya, tema ja dharma, arUpa kAnI sAdhanA ghaNe bhAge evI rIte kare ke, ' jethI temAM te saphaLatA meLave.' (260) kadAcit keAI vakhata asaphaLatA paNa meLave, tethI ahiM prAyaHzabda mUkelA che. tenA samAdhAnamAM kahe che ke, kadAcit koIkane temAM vizna paNa Ave, te ja batAve che 261--bhAvAnA prApta thayA chatAM koi vakhata skhalanA pamADanAra, kAika avazya bhAgavavA lAyaka karmanA vipAkathI icchita siddhi sampAdana karAvanAra, suMdara mArgamAM pravRtti karanArane kAMTA vALavA, tAva AvavA, agara bhUlA paDavuM, tenA samAna jadhanya, madhyama ane utkRSTa evAM vidhro-pratikhaMdhe! paNa naDatara karanArA ubhA thAya. jema pATaliputra nagaramAM javA mATe kAika pathikane mAmAM kAMTA vAgavA, mAga mAM tAva caDI Avye, agara mArga bhUlI gayeA, te jema mArge caDelAne vallabhUtaaMtarAya karanAra che, tema meAkSamArge caDelAne paNa tevAM vijJo AvI naDatara kare che- ema dhIrapuruSAe samajI levuM, (261) tathA 262-je nagara-gAma pahoMcavuM hoya, te surAya subhikSa leAkeA cega-kSema vagere kevA kevA guNavALA che ? tenuM jJAna meLavIne temAM vacce AvatA kAMTA vagere dUra thAya, eTale te meLavavA lAyaka sthAne ja paheAMcavAnI pravRtti kare, paNa bIje na jAya. tema jaNAvelA pathikanI jema siddhi-lakSaNa padArtha mAM, ajarAmarapaNuM', nirAgitA avRddhAvasthA, apunarjanma-Adi guNeAnA jJAnathI te ja sthaLe javAnI pravRtti kare, paraMtu cAragatirUpa duHkhapUrNa sa'sAramAM javA pravRtti na kare. (262) Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 ] have AgaLa kahelA pratibadhA-vidhrone AzrIne dRSTAMtathI kahe che-- 263--ahiM meghakumAranuM dRSTAMta pratibaMdha viSayamAM jaNAve che, tathA bIjI dahana devatAnuM, trIjI' attanuM anukrame kaTakAdika -pratibaMdhamAM jJAtAdhama kathA Adi AgamazAsra-sthitithI jANavAM. (263) temAM prathama meghakumAranuM udAharaNa kahevAnI icchAvALA nava gAthAo kahe che- upadezapada-anuvAda 264-rAjagRha nagaramAM zreNika rAjA tene dhAriNI nAmanI rANI hatI. tene hAthInuM svagna AvyuM hatuM. tyArapachI trIje mahine megha saMbadhI dAhaleA thayA. abhayakumAre devanuM ArAdhana karI varasAda varasAvyeA. kAlakrame putra janmyA, meghakumAra nAma thApyuM-have vistArathI meghrakumAranI kathA kahe che-- meghakumAra-kathA jemAM uMcA ujjavala mahelAnI paktithI AkAzabhAga zobhita che, bhAga-tapara leAkeAnA savAsathI suraleAkanI lakSmInI zeAbhAnI spardhA karanAra, nagarAmAM atimaneAhara evuM prAcIna rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. tenagaranA guNAnI kIrti samagra pRthvImaMDalamAM vistAra pAmI hatI. tyAM rAjalakSaNeAthI yukta zreNika nAmanA rAjA hatA. zatrusa...pattirUpI upArjana karela hAthaNIne peAtAnI bhujArUpI hAthInA sta Mbhe sthira karI hatI, evA te rAjAne caMdrama`Dala-samAna mukhavALI, sa`pUrNa lakSayukta manahara aMgavALI, sarva guNNAne dhAraNa karanArI evI dhAriNI nAmanI te rAjAne priyA hatI. kAIka samaye te ratigharamAM gagAnadInA kinArA samAna ujjavala vizALa zayyAtalamAM sUtelI hatI, tyAre rAtrinA madhyabhAgamAM cAra datUzaLayukta, unmatta, zAnta, maTThajaLanA satata pravAha-sahita, rajatapata-samAna gaura kAyAvALA, meATA, AkAzamAMthI utarI peAtAnA mukhamAM praveza karatA, uMcI karela sUMDhavALA, maneAhara zarIravALA hAthIne svasamAM dekhyA. tarata ja jAgI ane te svasa manamAM sthApana karI rAkhyuM. zreNika pAse jaine kAyalanA AlApa sarakhI kAmaLa kaNapriya vANIthI temane jagADyA ane kahyuM ke, AvuM trama meM joyuM, te! tenuM mane kevuM phUla thaze ?' peAtAnI svAbhAvika buddhithI kahyuM ke, ' hai priyatamA ! huM mAnuM chuM ke, A svanA prabhAvathI tane putra thaze. ' te paNa kevA ? te ke, kulamAM mugaTamaNu samAna, kulamAM kalpavRkSa samAna, sarvenA manArathA pUrNa karanAra, kulanA nidhAna sarakhA ane dharmiSTha, peAtAnA caritrathI prApta karelI uttama kIrtivALA putra tane prApta thaze. ' e pramANe kahyA pachI tene javAnI rajA ApI, eTale pAchI peAtAnI zayyAmAM gaI. kadAca bIjI kuvama AvI jAya, te bhayathI khAkInI rAtrimAM nidrAnA tyAga karI, zaMkhasarakhI ujajavala Azcaya - kArI dhArmika kathAomAM samaya pasAra karavA lAgI. prabhAta-samaya thayA, eTale svapnazAstra jANanAra evA ATha paDitAne rAjAe elAvyA. temane sArA Asana para besADI Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meghakumAra-kathA [ 257 yogya satkArAdi upacAra karyo. tyArapachI sukhe beThelA sarvene pUchayuM ke, "dhAriNadevIne A svapna Avela che, to te svapna dekhyAnuM zuM phala ? te paMDito paNa potapitAnAM svapnazAstrone paraspara vicArIne vikasita vadanavALA kahevA lAgyA ke, "he svAmi ! tIrthakaronI ane cakravartInI mAtAo maMgala-kalApa karanAra evAM A cauda svapna dekhe che, te A pramANe-hAthI, vRSabha, siMha, zrIdevIno abhiSeka, puSpamALa, caMdra, sUrya, vaja, kaLaza, padmasarevara, samudra, vimAna-bhavana, ratnarAzi ane agni. vaLI je vAsudevanI mAtA hoya, te AmAMthI koI paNa sAta svapno dekhe, baladevanI mAtA vaLI cAra svane, mAMDalikarAjAnI mAtA game te koI eka svapna dekhe. garbhanA lAbha samaye A kahela svapna dekhe. mATe Ane uttama putra thaze, samaya Avaze, tyAre te rAjya svAmI athavA muni thaze. svapna pAThakone rAjAe udAratAthI puSkaLa AjIvikAvRtti bAMdhI ApI, eTale teo potAnA ghare gayA. te dhAriNadevI te sukhapUrvaka te garbhanuM vahana karavA lAgI. traNa mahinA pasAra thayA pachI akAle varasAda varasavA viSayaka dehalo utpanna thayo. te kevA prakArano ? to ke huM secanaka hastirAja upara ArUDha thayelI houM, mArA upara chatra dhareluM hoya, sAthe zreNika rAjA paNa beThelA hoya, AkhA parivAra-sahita varSAkALanI zebhAnA samUhathI maMDita nagara vaccethI vaibhAragirinI taLeTImAM tema ja bahAra bIjI parvatanadIo vahetI hoya, meranAM maMDale nRtya karatAM hoya, bhayaMkara vijaLI daMDa ADaMbarathI dizAca zobhAyamAna banelAM hoya, deDakAnAM kulanA zabdothI AkAzanAM vivare pUrAyelA hoya, popaTanA picchA samAna varNa thI cAre bAju pRthvIpradeze patharAyelA hoya, athavA lIlAvarNanA aMkurAothI jANe dharatIe lIlAraMganuM vastra dhAraNa karyuM hoya, dhavala meghapaMktionA cAlavAthI dizAo alaMkRta thayelI hoya, evA varSAkALamAM sarva alaMkArothI alaMkRta banelI huM je pharavA nIkaLuM, to kRtArtha thAuM, (25) mArA janmane saphala mAnuM. kadAca mAre A dehale pUrNa karavAmAM na Ave, to zuM thAya? evA saMdehamAM te dhAriNIdevI durbala dehavALI tema ja atyaMta paDI gayelA udAsIna mukhavALI banI gaI tenA zarIranI saMbhALa rAkhanArI sevikAoe rANIne tevI avasthAvALI dekhIne rAjAne nivedana karyuM ke- he deva ! devI Aje ciMtAvALAM jaNAya che." A pramANe devIno vRttAnta sAMbhaLIne rAjA gabharAyela utAvaLo utAvaLe tenI pAse jaIne A pramANe kahevA lAgyuM ke-"dukhe karI jitI zakAya, tevA vairIone te meM parAsta karelA che. evA parAkramI mArI hAjarImAM tAro parAbhava karavA koNa samartha che? svapnamAM paNa meM tAre kadApi nehabhaMga karyo nathI. haMmezAM tuM mane mArA jIvita karatAM paNa adhika che. IcchAmAtramAM tArA ciMtavelA padArtho tane saMpAdana karavA taiyAra chuM. samagra abhilASA pUrNa karavA samartha ane tArA caraNa-kamaLanA bhamara 33 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 ] upadezapada-anuvAda sarakhA sakhIvargamAM te kaI daDha aparAdha huM dekhato nathI. baMdhuvargamAM paNa tArI AjJAna bhaMga dekhAto nathI, to vaLI zI AjJA che?--ema AjJA uThAvanAra sevakavargamAM to AjJAbhaMgane saMbhava ja kyAMthI hoya ? he zaradacaMdra sarakhA saumya mukhavALI! AvAM kaI asaMtoSanAM kAraNo na hovA chatAM tArA manamAM udveganuM kayuM kAraNa che? te jaNAva." A pramANe zreNika vaDe pUchAyelI devI kahevA lAgI ke, "he svAmi! mane akAle jala vahana karanAra megha-varasAda varasAvavAno doho utpanna thaye che." rAjAe kahyuM ke, "tuM ciMtA na kara, A tAro manoratha ekadama pUrNa thAya, tema huM prayatna karIza." - tyAra pachI te rAjAne moTo citA-pizAca vaLage. rAjasabhAmAM beThelA rAjA vilakhA banI daSTi- saMcAra karatA hatA, tyAre ciMtA karatA rAjAne abhayakumAre pUchayuM ke, "atyAre tame zAnI ciMtA kare che ?" rAjAe kahyuM ke, "eka asAdhya manoratha tArI nAnI mAtAne thayo che ane tene koI upAya nathI. te dehalAnI hakIkata abhamane jaNAvI. te ja kSaNe prApta karelA upAyavALA teNe kahyuM ke, "huM A kArya jaladI sAdhI ApIza, Apa nizcitapaNe citAne bhAra choDI da" tarata ja pauSadhazALAmAM praveza karyo, upavAsa karI, tRNasaMthArAmAM rahelo uttama brahmacaryavratane vahana karato rahelo hatA. pUrvanA paricayavALA keI devatAnI te ArAdhanA karato hato, eTale trIjA divase prabhAta-samaye potAnuM svarUpa pragaTa karato te devatA divya vastrone dhAraNa karatA, ratnAbhUSaNanAM kiraNothI dizAcakrane prakAzita karate, zani ane maMgaLa sahita jANe caMdra hoya, tevA calAyamAna manohara kuMDalavALA, dedIpyamAna vizALa muguTavALA, jANe mastaka upara sUrya dhAraNa karela himAlaya na hoya tevA, jAnu sudhI laTakatI divya punI vanamALAthI zobhatA te deve premapUrvaka kahyuM ke, "zA mATe mane yAda karyo?" to abhayakumAre pratyuttara Apyo ke, "mArI nAnI mAtAne AvA prakArano dehala thayo che, to tenI icchA jevI rIte pUrNa thAya, tema tame jaldI karo." te vAtano svIkAra karI kahyuM ke, "tema thaze" tarata ja sajajaDa meghamALAo vikuva, samagra varSanI zobhA batAvIne tenA dehalAne sanmAnita karyo ane je Avyo hato, te deva pAchA gayo. devIe kaMika nava mAsa adhika thayA, tyAra pachI je vyAdhi, viga vagerethI rahita hatI, tyAre sarve aMge virAjamAna evA putrane janma Apyo. tyAre graha ucca sthAnamAM rahelA hatA. vAyaro, dhULa zAMta thayA hatA. sarve dizAo ane AkAza taddana svaccha hatAM. te vakhate vadhAmaNuo thavA lAgyAM. udAratA pUrvaka samagra nagaralokane puSkaLa dAna ApyuM, vAjitronA samUha vAgavA lAgyA, kara mApha karavAmAM AvyA, koInA gharamAM bhaTone praveza baMdha karyo, daMDa mApha karyA, kudaMDo cheDI dIdhA, sarva nagara muktAphalanA sAthiyAothI zobhAyamAna banI gayuM. daza divase pUrA thayA, eTale sagA-snehIone, saMbaMdhIone AmaMtraNa ApI temanuM sanmAna karyuM. te putranuM mAtApitAe "meghakumAra" evuM nAma sthApana karyuM. (50) 1 - - , Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meghakumAra-kathA [ 259 calAvavuM, ramADavuM ityAdika hajAro mahotsavathI lAlana-pAlana karAta, parvatamAM rahelA caMpakavRkSanI jema dehazebhAthI vRddhi pAmavA lAgyo. egya samaya thaye, eTale samagra kaLAomAM kuzaLa banyo. vizALa zobhAnA sthAna sarakhI, saundaryarUpa jaLarAzi jemAM paripUrNa che evI nyUnatA-hita yauvanavaya pAmyo. tyAra pachI samAna kaLAsamAna guNo-samAna kAyAvALI ATha kanyAo sAthe prazasta ucita vidhithI tene vivAha karyo. zreNika rAjAe te dareka kanyAone eka eka alaga alaga mahela Apyo. tema ja darekane kroDa kreDa-pramANa suvarNa ane rUpAnANuM ApyuM. bIjA paNa dhanavAna lokonA ghara yegya je kaMI paNa vastuo hoya, te sarva AThe ATha vahuone te ja kSaNe arpaNa karI. devalokamAM deguMdaka devo jevI rIte vilAsa kare, tenI jema te meghakumAra te strIo sAthe viSAdarUpI viSanA vega rahita thayo ke viSaye bhogavavA lAgyA. eTalAmAM bhuvananA apUrva sUrya sama na sarva jIva upara vAtsalya rAkhanAra evA chellA tIrthakara vaddha mAnasvAmI tyAM samavasaryA. "guNazila nAmanA daityodyAnamAM bhagavAna padhAryA che evA samAcAra sAMbhaLIne IndranI jema saparivAra rAjA vaMdana karavA mATe nagaramAMthI nIkaLe. tenI sAthe meghakumAra paNa azva joDelA, manohara ghaMTavALa rathamAM ArUDha thaI tyAM gayA ane vikasita netrathI bhagavaMtane dekhIne temane praNAma karyA. bhagavate dharma saMbhaLAvyuM ke, "buddhizALIoe saLagatA agninI javAlAvALA gharamAM rahevuM jema yukta nathI, tema janma, jarA ane maraNathI bhayaMkara, priyanA viga, aniSTanA saMyegathI virasa vijaLInA camakArA sarakhA asthira, phetarA khAMDavA sarakhA asAra evA bhavamAM rahevuM yogya nathI. A atidurlabha manohara manuSyabhava che, ane A viSaye ghaNA viSama che, mATe sarva Indriyono nigraha karavA pUrvaka dharmamAM Adara kare joIe. pathikanA samAgama samAna sarvanA saMgama duHkhanA aMtavALA che. jIvita paNa maraNanA cheDAvALuM che; to have tenuM nirvANa karavuM arthAt kAyama mATe janma-maraNa baMdha thAya, tevA upAya karavA yukta che. A pramANe te janmane olavavA mATe baMdha karavA mATe jina dharmarUpI jaLa varasAvanAra megha samartha kahevAya che, te tene samyagupaNe grahaNa kare. AvA prakAranI dezanAnA aMte ghaNA prANIo bodha pAmyA. te samaye AMsu-yukta netravALe romAMcathI aMkurita saLaMgavALA meghakumAra traNa pradakSiNA ApIne bhagavaMtane kahevA lAgyo ke, "Ape je dharmopadeza Apyo. te sarvathA yathArtha ja che, temAM lagAra paNa pheraphAra ke jUTha nathI. huM ApanI pAse pratrakA aMgIkAra karI A bhavarUpI masANamAMthI bahAra nIkaLavAnI IcchA karuM chuM, tethI karIne mAtA-pitAne pUchI lauM"--ema kahIne pitAnA ghare gaye mAtAne kahyuM ke, "he mAtAjI! Aje meM bhagavaMtane vaMdana karI temanI pAsethI kAnane sukha karanAra amRta sakho dharma zravaNa karyo. te mAtA meghakumArane kahevA lAgI ke, "he jAyA ! tuM eka ja bhAgyazALI ane kRtArtha Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 ] upadezapada-anuvAda banya, Aje tuM pUrNa manerathavALo thaye, kAraNa ke jagatanA eka guru traNe lokamAM cUDAmaNi samAna guNanA bhaMDAra evA bhagavaMtanA caraNakamaLane vikasita manathI joyA. tyAre meghakumAre kahyuM ke, "he mAtAjI ! e bhagavAnanA caraNa-kamaLamAM gRhavAsane tyAga karIne A saMsAranA tIvaduHkhathI huM dIkSA levAnI IcchA karuM chuM. tIrNa kuhADIthI kapAyelI caMpakavelaDInI jema te ekadama pRthvIpITha upara DhaLI paDI. sarva aMganAM AbhUSaNo tUTI javAthI bhagna saubhAgyavALI evI te bebhAna banI gaI. pavana ane zItala jaLa, ghaNo caMdanarasa vAraMvAra chAMTyo, vijaNAthI pavana nAkhe, tyAre nayana khelI te kahevA lAgI ke, "he putra ! uMbarapuSpanI jema tane meM ati durlabha tAthI prApta karela che, te jyAM sudhI huM jIvuM, tyAM sudhI ahIM vrata vagarane mArI pAse ja rahe. he kulatilaka ! tArA virahamAM mAro AtmA jaladI cAlyo jaze. huM paralokagamana karuM, pachI tuM pravrajyA aMgIkAra karaje. ema karavAthI te suMdara ! teM kRtajJatA karelI kahevAze. megha-pANInA parapoTA, vijaLIlatA, kuzAgra jaLabindu, dhvajApaTa AdinI upamAvALA manuSyanA jIvitamAM maraNa prathama kenuM thaze ane pAchaLa koNa mRtyu pAmaze ? te koNa jANI zake che? A atidurlabha badhi pharI kyAre thaze? he mAtAjI ! dharyanuM avalaMbana karIne mane rajA ApI mukta kare." dhAriNI-mita madhura vacana bolanAra, lajajA-maryAdA guNathI manohara, zaradacaMdra samAna mukhavALI, nIlakamalanA patra samAna netravALI, nipuNa vinaya karanArI evI ATha rAjaputrIo sAthe tAro vivAha karelo che. tenI sAthe pAMca prakAranA sArabhUta viSaya bhogava. atyAre potAnA kuLamAM rahIne dhama kara, pAchaLa ekAMte vairAgI banI prajyA svIkAraje. megha-A strIo azucisthAna svarUpa che, janma paNa azucithI thAya che. azuci padArthanuM ja avalaMbana karanArI che, ghaNA bhAge anArya-kArya karavAmAM sajaja, ga, vRddhAvasthAthI jarjarita thanArI maraNanA cheDAvALI evI strIo viSe paramArtha jANanAra kaye puruSa temAM rAga kare ? dhAriNI-he putra! vaMza-paraMparAthI meLaveluM A dhananuM sanmAna kara, dInaanAthane dAna Apa, baMdhuvarga sAthe tene bhagavaTo kara, ema karavAthI tAro akhUTa yaza uchaLaze ane baMdIjane paNa tArA guNonuM kIrtana karaze jyAre taruNAvasthA pUrI thAya, eTale pAchaLanI vayamAM dIkSA aMgIkAra karaje. megha-pitAnI dhanasaMpattinA vArasadAra-samAna netravALA, jaLa ane agnine sAdhAraNa, nadInA taraMga sarakhI capaLa e saMpattimAM kaye buddhizALI mamatvabhAva kare ?" Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meghakumAra-kathA [ 261 dhAriNI-he putra! khaganI tIkaNadhArA upara cAlavA sarakhA duSkara vrata pAlana sAmAnya mATe muzkela che, to pachI tArA sarakhA sukumALa dehavALA ane rAjavaibhava bhogavanAra mATe te atiduSkara che. megha-jeNe tene udyama karavAne vyavasAya karyo na hoya, tevA puruSane A sarva duSkara ja jaNAya, paraMtu udyama-dhanavALAne sarva kAryo ekadama siddha thayelAM jaNAya che. e pramANe sakhata virodha karatA mAtA, baMdhuva tathA dIkSAnI pratikULa bolanArA sarvane niruttara karI vinopacAra karavI pUrvaka vividha seMkaDo yukti-sahita teone pratyuttaro ApI potAnA AtmAne mukta karyo. chatAM ISTa padArthono tyAga karI, kAyara mANasane vismaya pamADanArI, samagra bhava-duHkhathI mukta karAvavA samartha evI dikSA meghakumAre grahaNa karI. jinezvara bhagavaMte karavA lAyaka vastu saMbaMdhI manohara svarathI tene samajaNa ApI ke, "he saumya! tAre have A pramANe jayaNathI besavuM, uThavuM, suvuM, levuM, mUkavuM ItyAdika ceSTAo jayaNAthI karavI-ema hita-zikhAmaNa ApI. zikSAo mATe gaNaghara mahArAjane soMpyo. saMdhyA-samaye saMthArAnI bhUminI vaheMcaNI karatAM meghakumAranI saMthArAbhUmi dvAre dezamAM AvI. sAdhuo dvAra pAsethI meghanA saMthArAnuM ullaMghana karatAM karatAM ane kadAca kaIka vakhate paga vagerethI mane sajajaDa saMghaTTa che, AMkha mIMcavA jeTale samaya paNa mane nidrA na AvI, eTale rAtre vicAryuM. vicAravA lAgyo ke gRhavAsamAM hato, tyAre A sAdhuo mAruM gaurava karatA hatA. atyAre mArA tarapha niHpRha cittavALA thaIne A munie mAro parAbhava kare che, to munipaNuM mArA mATe duSkara ane azakya lAge che. te have savAre bhagavaMtane pUchIne pharI pAcho ghare jAuM." pachI sUryodaya samaye sAdhuo sahita bhagavaMta pAse gayo ane bhaktithI svAmIne vaMdana karI pitAne sthAne beThe eTale arihaMta bhagavaMte tene saMbodhyuM ke, "he megha ! tane rAtre manamAM Avo saMkalpa utpanna thaye ke-"huM ghare jAuM, paraMtu tema karavuM egya nathI. kAraNa A bhavathI pahelAnA trIjA bhavamAM tuM hAthI hato. (100) kevo? te ke- A ja bharatakSetramAM vitAvya parvatanI taLeTImAM vanavAsIoe "sumeru" evuM nAma pADayuM hatuM, sarva pUrNa aMge vALo, hajAra hAthaNIne svAmI, niraMtara ratikrIDAmAM prasakta cittavALA, atyaMta managamatA hAthInA puruSa baccA ane nAnI hAthaNIo sAthe parvatanA AMtarAomAM, vanomAM, nadImAM, tema ja jharaNAomAM, sarovaromAM atyaMta pracaMDa krodhabhAvavALo pharato pharato have kaIka samaye unALAne grISmakALa Avya, tyAre garama na game tevo sakhata bhayaMkara tathA jemAM ghaNuM dhULa uDatI hoya tevA vaMToLiyA sarakho vAyaro sarvatra kuMkAvA lAgyA. eTale tarugaNa paraspara ghasAvA lAgyA, eTale temAMthI bhayaMkara dAvAnaLa saLagyA. pralayakALanA agni sarakhA A agnine te dekhe. te samaye vane baLavA lAgyAM, zaraNa vagarane zvAda-samudAya bhayaMkara avAja Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 ] upadezapada- anuvAda karIne bhuvanatala bharI dete hato. teo nAsabhAga karavA lAgyA. vana-dAvAnaLa cAre bAju phelAyo, eTale tenA goTegoTA dhUmADAo paNa sarvatra phelAI gayA, sarva tRNa ane kAcho mamarUpa banI gayA. te dAvAnaLanA javAlAonA tApathI jhaLI rahelA dehavALe ghora sUDha-prasara saMkocIne mATI cIso pADato, liMDAnA piMDAne choDato, velA ane tenA maMDapane toData, tRSNA lAgavAnA kAraNe sarvAge zithila banelo, yUthanI citAthI mukta banela te doDatA doDato ati a95jaLavALA, ghaNuM kAdavavALA, eka sarovaramAM pahoMcyA. tyAM kinArA parathI aMdara utaravA lAgyA, paraMtu jaLa na meLavyuM ane kAdavamAM aMdara kheMcI gayo, have tyAMthI eka DagaluM paNa khasI zake tema na hatA. daramyAna nasADI mUkelA eka yuvAna hAthIe tene je ane roSapUrvaka daMtUzaLanA aNuvALA AgalA bhAgathI pIThapradezamAM ghAyala karyo, eTale na sahana karI zakAya tevI AkarI vedanA pAmyA. sAta divasa sudhI bhArI vedanA sahana karIne ekaso vIza varSa jIvIne Ata-raudradhyAnanA mAnasavALe mRtyu pAmIne A ja bhAratanA vidhyaparvatanI taLeTImAM cAra daMkUzaLavALo, pitAnI utkaTa gaMdhathI sarva hAthIonA garvane dUra karate, jenAM sAte aMgo lakSaNavaMtAM che, zaradakALanA AkAza sarakhA ujvala dehavALo hAthI utapanna thaye. kAlakrame yauvanavaya pA, sAtaso hAthaNIono svAmI thaye, vanavAsI zabare e "meru prabha" evuM nAma sthApana karyuM. pitAnA parivAra-sahita vanamAM paribhramaNa karatAM karatAM kaMIka samaye grISma-samayamAM vanamAM dAvAgni saLagelo dekhe. dhIme dhIme agni vadhavA lAgyo, te dekhIne te samaye pUrvabhavanI jAti yAda AvI. te vakhate te dAvAnaLathI pitAne mahAkaNa pUrvaka bacAvyA. te vakhate teM vicAryuM ke, "dareka vakhate unALAmAM A dAvAgni saLagaze. te pahelAthI ja tene pratikAra citavuM. prathama varSA samayamAM potAnA parivAra-sahita te ane tArA parivAre gaMgAnadInA dakSiNa bAjunA kinAre sarva vRkSene ukheDI nAkhyA ane tene Dhagalo dUra dUra bahAra pheMkI dIdho. eka evA prakAranuM jhADa-bIDa, ghAsa vagaranuM ekAMte agni na saLage tevuM meTuM medAna taiyAra karyuM. pharI paNa varSAkALamAM potAnA parivAra-sahita sarva jago para zuddhi karI. evI rIte comAsAmAM trIjI vakhata paNa jamInanI zuddhi karI. jhADa-bIDa, ghAsa vagaranuM sapATa medAna evuM cekhuM taiyAra karyuM ke, Agane bhaya lAge nahiM. A pramANe dareka varSe dAvAnaLathI bacavA mATe banAvo ane svasthatA anubhava hato. kaIka samaye dAvAnaLa saLagyo, eTale tuM parivAra-sahita te bhUmisthaLamAM ga. bIjA paNa vanamAM vasanArA cha davAgnithI bhaya pAmelA tyAM gayA. evI rIte aneka jIve tyAM ekaThA thayA che. keI hAlavA-cAlavA ke khasavA samartha na thayA. jevI rIte hAthI rahete hato, tevI rIte paraspara IrSyA- abhimAna choDIne te prANisamudAya ghaNuM bhayanA bhAvathI te sthAnamAM samAIne rahetA hatA. hAthIe keI vakhata zarIra khaMjavALavA mATe eka paga uMco karyo. bIjA baLavAne tene te pradezamAM Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meghakumAra-kathA [ ra63 dhakelyo, eTale eka sasalo paganA sthAne AvI gayo. (125) te dekhyo, eTale dayAthI tAruM hRdaya pUrAI gayuM. potAnI pIDA na gaNakAratAM te paga addhara dharI rAkhyo. te sasalAnI atiduSkara dayA karavAnA pariNAme te bhAva ghaTADI nAkhyA. manuSya-Ayu upArjana karyuMtema ja samyaktva bIja meLavyuM. aDhI divasa pachI dAvAnaLa zAnta - thayo. eTale vananA prANIo te pradezamAMthI nIkaLI gayA, eTale te paga nIce mUkavAnI jeTalAmAM ceSTA karI, teTalAmAM tuM vRddhapaNAnA kAraNe zarIra paNa sarvAge ghasAI jINa thayuM hatuM. sarva saMdhinAM sthAnomAM lehI vahetuM aTakI gayuM hatuM, sAMdhAo jakaDAI gayA hatA, ati parezAnI saheto vAhata parvatanI jema tuM ekadama dhasa karatAMka bhUmi para DhaLI paDyo. zarIramAM dAhajavaranI pIDA thaI. kAgaDA, gIdha, ziyALa vagere cAMca ane dAMtathI tenA zarIranuM bhakSaNa karatA hatA. traNa rAtri-divasa tIvra vedanA anubhavIne ekaso varSonuM AyuSya jIvIne zubha bhAvanA pAmela tuM kAla pAmIne ahiM dhAriNInI kukSimAM putrapaNe utpanna thaye. to he megha ! je vakhate bhavasvarUpa samajato na hato, tyAre tirtha"ca-bhavamAM te AvA prakAranI AkarI vedanA sahana karI, te pachI Aje A munionA dehasaMghaTTAnI pIDA kema sahana karato nathI ? pUrvanA bhavo sAMbhaLIne kSaNamAM jAtismaraNa jJAna thayuM. tIvra vairAgya utpanna thaye. netramAM harSAzru bharAI gayAM. bhagavaMtane traNa pradakSiNA pharIne, bhAvathI vaMdana karIne "micchA dukkaDaM" kahevA pUrvaka meghe kahyuM ke, "mArAM netra-yugala sivAya bAkInAM mArAM aMgone huM sAdhuone arpaNa karuM chuM. temanI IcchA pramANe bhale saMghaTTa kare" -e pramANe meghamunie abhigraha karyo. teNe agiyAra aMgono abhyAsa karyo, bhikSupratimA aMgIkAra karI, te guNaratna saMvatsara tapa karIne sarva zarIranI saMlekhanA karIne ciMtavavA lAgyo ke, jyAM sudhI sarva zubhAtha evA jinezvara bhagavaMta vihAra kare che, te caramakALanI kriyA mATe karI levI yukta che. tyArapachI bhagavaMtane pUche che ke, "he svAmi ! huM A tapavizeSanA anuSThAnathI besavAnI vagere kaSTavALI kiyAo ApanI AjJAthI karuM. ApanI anujJAthI rAjagRha bahAra A "vipula " nAmanA parvata upara anazana-vidhi karavAnI mArI icchA varte che. tyAra pachI prApta thayelI anujJAvALA te meghamuni sarva zramaNa saMghane khamAvIne, bIjA kRtagI munivaro sAthe dhIme dhIme te parvata upara caDavA lAgyA. samagra zalya-rahita evA te meghamuni vizuddha zilAtala upara beThA. eka pakSanuM anazana pAlana karIne "vijaya" nAmanA vimAnamAM utpanna thayA. temane dIkSA-paryAya bAra varasane hatA. tyAMthI velA teo mahAvidehamAM jaldI bodha pAmI siddhi pAmaze. (143) - saMgrahagAthA akSarArtha-meghakumAra nAma pADayuM, bhagavaMta pAse dhamaM zravaNa karatAM prathama vakhata je mokSAbhilASA thaI, tethI ja pravajyA thaI, sAMkaDI vasatimAM saMthArAnI bhUmimAM tenA paganA saMghA lAgavA te kAraNathI, cAritramohanA udayathI saMkaleza Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 ] upadezapada-anuvAda utpanna thayA. "A sAdhuo huM gRhastha hatA, tyAre mAruM gaurava jALavatA hatA, to have huM ghare jAuM evI ciMtA utpanna thaI. prabhAte vIra bhagavaMte tene kahyuM ke, "rAtre te A prakAre ciMtavyuM." "sAcI vAta" ema kabUlyuM, bhagavAne kahyuM ke, "tAre Ama vicAravuM yaMgya nathI. kAraNa ke- A bhava pahelAnA trIjA bhavamAM tuM "sumeru nAmane hAthI hatA. vRddha thatAM vanamAM davAgni saLagyA. bhaya pAmI nATho. tAza lAgI, eTale tuM kAMThA vagaranA a85jaLavALA kAdavavALA sarovaramAM utaryo. bIjA hAthIe daMkUzaLathI tane ghAyala karyo. sAta divasa vedanA sahI mRtyu pAmyA. pharI "meruprabha" nAmano hAthI thayo. pharI dava lAge, eTale jAtismaraNa thayuM. pUrvabhavamAM vanadavathI mAruM maraNa thayuM hatuM, mATe tene pratikAra thAya tema karuM. varSAkAla thayo, eTale tRNa, kASTha vagere dAhya vastuo dUra karIne jyAre uSNakALamAM vanadava phelAya, to te sthAnamAM tene rahevAnuM thAya, tema ja bIjA jIvone paNa te sthAna zaraNa ApanAruM bane. tyArapachI vanadava lAgavAthI te ujajaDa sthAnamAM ghaNA pazuo jIva bacAvavA doDI AvyA, jethI saMkaDAmaNa thaI gaI. hAthIe paga uMco karyo, te te vakhate zarIra khayuM. paganI jagAmAM sasaluM AvIne sthira thayuM. anukaMpAthI te paga addhara rAkhe. dayA-pariNAmathI bhava TUMkA karyA, manuSya-AyuSya bAMdhyuM. trIjA divase tuM bhUmi para DhaLI paDyo. tyAra pachI rAjagRhamAM janma thaye. dharma zravaNa karyo. cAritranI bhAvanA thaI. AgalA bhavamAM tiryaMcamAM hatA. tyAre kAgaDA, gIdha, ziyALa vagere tAruM bhakSaNa karatA hatA, tene sahana karavAthI, sasalAnI anukaMpAthI guNa-upakAra thayo. jethI A pratrajyArUpa lAbha thaze. A sAMbhaLI saMvega thaye. 'mAruM duSkRta mithyA thAo" evA prakAranA prAyazcittathI, cAritra-pariNatinI nirmalatA thAya che. tathA AkhI jiMdagI sudhI zuddha pravRttirUpa pratrajyA pALI. tyAMthI "vijaya" vimAnamAM utpanna thaye. tyAMthI bodha pAmI siddhi prApta karaze (265 thI 272) 273-kaMTaka-khalanA samAna, mAga mAM cAlatA pathikane kAMTo vAgavA samAna A meghamunine cittane saMleza thayo. te kevo? te ke, parimita vinna karanAra, te kAMTA samAna vidana nIkaLI gayuM-eTale cheka chellA bhava sudhI samyagadarzanAdi rUpa siddhimAge akhalitapaNe gamana karI zake. (273) have dahana devatAnuM daSTAnta kahevAnI abhilASAvALA kahe che - ra74-pATaliputra nAmanA nagaramAM hutAzana nAmane brAhmaNa, tene jvalanazikhA nAmanI patnI hatI. A baMne zrAvako hatA. temane javalana ane dahana nAmanA be putra thayA. te baMnee dIkSA lIdhI, saudharma devalokamAM pAMcapalyopamanA AyuSyavALA deva thayA. AmalakapA nagarImAM mahAvIra bhagavaMtanI pAse nIce AvyA ane temanI AgaLa nATaka karavA mATe vikriyarUpa vikuvyuM. gaNadhara bhagavaMte pRcchA karI. (274) e saMbaMdhI cha gAthAthI vicAra kare che- Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyAvI dahena [ 265 275 thI 280--pATala vRkSanA puSpanI sugaMdha samAna uttama zIla vaDe jyAM leAkeA maneAhara hatA, leAcana ane manane haraNa karanAra ane suMdara bheAge vaDe deva-samUhanI paNa jyAMnA leAkeA harIphAi karatA hatA; evA pATaliputra nagaramAM sArI rIte Ahuti Apela kruvinayarUpa kASThane khALavAmAM agni sarakhA hutAzana nAmanA vipra hatA. tene duHzIla leAkeAnA mAnasanA vikalpe rUpI bhramara-pakti mATe agnizikhA sarakhI, vinayarUpI mANikyanuM bhAjana evI javalanazakhA nAmanI bhAryA hatI. kulanA samucita rIta-rIvAjonuM pAlana karatA ane zrAvakadharmamAM tatpara evA te khanenA divase pasAra thatA hatA, tyAre keTalAka divaso pachI temane sukha svarUpavALA anukrame javalana ane dahana nAmanA be putro thayA. uMmara lAyaka thayA, eTale mAta-pitAnAM sarva kAryamAM tenA cittane anusaranArA thayA. samagra bhavyajIvA rUpI kamaLAne vikasita karanAra sUrya sarakhA dharmAM ghASasUri vihAra karatA karatA padhAryA ane muniene ceAgya evA sthAnamAM zakAyA. eTale utpanna thayelA atiSa pUrNAMka nagaraleAkeAe te bhagavaMtane vaMdanA karI ane bhavarUpI kedakhAnAmAMthI bahAra kADhanAra evA ghaNA dharma zravaNa karyAM. tyAra pachI peAtAnA Asanane tyAga karIne hutAzane kahyuM ke, 'he bhagavaMta! bhavathI bhaya pAmelA manavALA huM AkhA kuTu'kha-sahita dIkSA levAnI abhilASAvALA chuM ane te ApanA caraNa-kamaLamAM ja aMgIkAra karIza gurue' kahyuM ke, 'he saumya! AmAM vilaMba karaveza caiAnya nathI.' A pramANe gurunuM mana jANIne jinamaMdiramAM pUjAdika kAryo karAvyAM. sakuTuMba-parivAra A hutAzane Azcarya utpanna thAya, tevA prakAranI pravrajyA aMgIkAra karI ane sava AsavadvAra khaMdha karyo. ati ugra bhava-vairAgyavALA kuTuMbane ghera tapa karAve che, tema ja zuddha pariNAmayukta vanA caNA cAvavA samAna pratrajyAnuM pAlana karatA hatA. paraMtu dahana, jvalana sAdhune mAyAthI sarva kriyAmAM chetaratA hateA. are ! A huM hamaNA AvuM chuM. ItyAdi mAyAsthAnane kahIne mAyA AcaratA hate, paraMtu viparIta padArthInI prarUpaNA karatA na hatA. e pramANe prAyaH tenA janma pramAdamAM gayA. krAi divasa paNa guru pAse mAyAzalyanI AleAcanA-prAyazcita na karyAM. sale. khanA vagere vidhi-sahita anazana karIne mRtyu pAmI saudharma-devalAkamAM utpanna thayA. saraLabhAvathI javalana pazu tevA prakAranI kriyAomAM tatpara banele te ja devalAkamAM devapazu. pAmyA. IndramahArAjAne bAhya, madhyama ane abhyaMtara ema traNa padAe hAya che. temanAM anukrame javaNA, caMDA ane mitA evAM traNa nAme che. abhyaMtara pa`dA sAthe vicAraNA kare ane bIjI sAthe tene daDha niNya kare. vikalpa vagara karavAnuM ja evA kAyanA Adeza trIjI padAmAM nakkI thAya. samitA madhyapa dAne melAvIne ane sAthe jayaNA-pUrvaka indra pAse jAte ja Ave ane parama sa MteSane pAme. trIjInI sAthe kAryAdeza vinA vikalpathI karavA ceAgya thAya che. te m'ne indramahArAjAnI abhyaMtara padAmAM pAMca patyeApamanA AyuSyavALA + 1 >> A * - 34 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda devo utpanna thayA. pUrvabhavanA snehanA kAraNe AmrazAla vanamAM baMne sAthe Amalaka95 nAmanI nagarImAM bhagavAna vardhamAna svAmInA thayelA samavasaraNamAM potapotAnA parivAra-sahita AvyA. traNa pradakSiNA pharIne bhagavaMtane vaMdanA karI. atibhakti-pUrNa mAnasathI teoe tyAM nATaka pravartAvyuM. temAM javalanadeva je citave, tevAM rUpa vikrvI zake che, jyAre bIjA devane viparIta rUpe thatAM hatAM. gautama bhagavaMta A vRttAnta jANatA hovA chatAM paNa na jANanArane pratibodha karavA mATe bhagavaMtane pUchatA hatA ke, "kyA kAraNathI ekane viparIta rUpa thAya che. bhagavaMte kahyuM ke, pUrvajanmamAM teNe mAyA-kapaTa karelAM hatAM, tenAthI upArjana karelA karmanA kAraNe tema thAya che, pUrvajanma saMbaMdhI samagra vRttAnta jaNAvyA. te karmane bhayaMkara anugama-pAchaLa pAchaLa karmanuM AvavAnuM thavArUpa anubaMdha tene thaze. te sAMbhaLIne aneka prANIo pratibodha pAmyA ane viSadharanI vAMkI gati-viSanA vega samAna viSama evA kapaTanA doSothI aneka loko pAchA haThavA. (26). saMgrahagAthAne akSarArtha-hutAzana ane javalanazikhA nAmanA pati-patnI hatAM. javalana ane dahana nAmanA temanA be putro hatA. A cAra mANasonA kuTuMbane pATaliputra nagaramAM dhamazeSa guru pAse bhava-vairAgya prApta thayo ane temanI pAse dIkSA grahaNa karI, temanI zakti anusAra anazanAdika tapa ane samagra sAdhu-sAmAcArI sevatA hatA. be bhAIomAM je prathama javalana nAmane hatuM, te saralAzaya hato ane sabhya prakAre yathArtha tapa-pratrajyA karato hato. jyAre dahana nAmano bIjo mAyAvI hato. paDilehaNA, pramArjanAdi sAmAcArI javalananI jema karato hato. tethI zuM? to ke-"hamaNAM huM AvuM chuM" vagere kabUla karIne paNa mAyAsthAna vagere sevana karIne bIjA moTAbhAIne Thagate hatA. zuM anupayogathI Thagato hato ? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ketrIjA kaSAyarUpa mAyA-prapaMca, kriyA saMbaMdhI mAyA karato hato, nahiM ke padArtha-prajJApanAdi viSayaka mAyA. e pramANe kriyA-vaMcana paNe ghaNe bhAge tene samaya pasAra thato hato. cheDe dravya-bhAvathI durbaLa karavA lakSaNa saMlekhanA baMnee karI. tyAra pachI saudharma devalokamAM baMne gayA, baMne bhAIo atyaMtara parSadAmAM pAMca palyopamanA AyuSyavALA maharthika deva thayA. keIka samaye Amalaka9pA nAmanI nagarImAM AmrazAla vanamAM mahAvIra bhagavaMtanuM samavasaraNa thayeluM hatuM, tyAM ane vaMdanA mATe AvelA hatA. nATakavidhi batAvatAM teone viparyAsa thayo. kevI rIte ? to ke "strI, puruSa vagere paNa rU5 vikuvaza" ema ciMtavatAM eka javalanadevane IcchA pramANe rUpa thatuM hatuM. jyAre bIjA dahanane ciMtavelA rUpa karatAM pratikula rUpa thatuM hatuM. tyAre gautama bhagavaMte A svarUpa pote jANatA hovA chatAM parSadAnA bedha mATe prazna karyo ke, "he bhagavaMta! ulaTuM kema thayuM?" bhagavaMte prarUpaNuM karI ke, A kriyAviSayaka ThagavAne aparAdha karyo hate. AgalA bhavanI cAritranI kriyAmAM Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyAvI dahana, ahaMdudatta-kathA [ 267 mAyA karelI hatI, tethI tene viparIta rUpa utpanna thAya che. ghaNe bhAge sarva kriyAomAM A mAyA pAchaLa-pAchaLa janArI che. nATyavidhi-nyAyathI keTalAka bhava sudhI mAyAnuM phaLa tene anusaraze. kahevAne bhAva e che ke-bAdhine viparyAsa thayo hoya te A bhavamAM zraddhAne pheraphAra thayo hoya to aneka bhavamAM badhino viparyAsa-mithyAtva sAthe cAlyuM Ave ane kriyAmAM viparyAsa thAya, te kriyAmAM aneka janmAMtaramAM viparItatA sAthe cAlI Ave. (276 thI 280) e ja vAta vicAravA kahe che - 281-viparIta agara apUrNa kiyAo-vartane dahana deve karelI hovAthI je karma bAMdhyuM hatuM, te evA prakAranI kiyAthI viparIta kriyArUpa tene devabhavamAM udayamAM AvyuM. (281) - 282-je kAraNathI karma sAnubaMdha che, eTale bhavAMtaramAM paNa sAthe sAthe Ave che, tethI dahanane keTalAka bha sudhI te vicitra kama naDatara rUpa banyuM. svarga ke mekSa phaLa ApanAra dharmAnuSThAnanI kiyA alpa paNa mArgathI pratikUlapaNe vAraMvAra sevana karavAmAM Ave ane tenAthI je kama upArjana karavAmAM Ave, te lAMbA kALa sudhI meTA yatnathI dUra karI zakAya che. (282) cAlu adhikAramAM jaDatAM kahe che- 283-tevA prakAranA mArgamAM pravartatA pathikane tAva AvavAthI utpanna thayela vidhra-samAna vi dahananA jIvane utpanna thayuM-tema zAstranA jANanAra kahe che. je kAraNa mATe Ama che, tethI karIne vidana dUra thayA pachInA uttara kALamAM tAtvika samyagdarzanAdinA sevana karavA svarUpa bhAva ArAdhanAnA saMgathI nirvANamAM akhaMDa gamana thaze. (283) have ahaMdUttanuM udAharaNa kahe che - ahaMta udAharaNa IndranI saMpattinI spardhA karanAra elapura nAmanA nagaramAM baLavAna zatruone mahAta karanAra jitazatru nAmane rAjA hatA. te rAjA pavitra sAma, dAma vagere nItinA mArge samagra pRthvItalanuM pAlana karatA hovAthI deza-dezAvaramAM tenI ujajavala kIrti prasarI. rUpa ane yauvana sAthe vinayAdi guNarUpI maNinI khANa samAna AvanArane prathama Avo-padhAro" ema kahenArI, lakSmIdevI sarakhI kamalamukhI nAmanI te rAjAne patnI hatI. IndranI jema viSAda jene dUra thAya che, evA tene priyAnI sAthe viSayasukha bhogavatAM tema ja lakSmI vilAsa karatAM temanA divase sukhamAM pasAra thatA hatA, teTalAmAM temane anukrame aparAjita ane samaraketu nAmanA be putro thayA. samagra kaLArUpI samudrane pAra pAmelA kAmadevanA samAna suMdara AkRtivALA aparAjita kumAmArane yuvarAjapade sthApana karyo, jyAre samaraketu kumArane ujajeNI nagarI nAno kumAra Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 ] upadezapada-anuvAda tarIke ApI. A pramANe divase vItI rahelA hatA. keIka vakhata tenA dezane bhAMgapheDa karate koIka rAjA hatA, tenA upara ghaNe roSa pAmelA A rAjAnI anujJAthI aparAjita yuvarAja kumAra tenI sAme jaya meLavavA mATe gaye. caturaMga senA sahita kumAra gayo, ati khaLabhaLatA samudranA kalola sarakhA tenA sainya sAthe bhayaMkara yuddha jAmyuM. yuddha kevA prakAranuM hatuM? ke-AkarAM tIkSaNa bANa pheMkAvAnA kAraNe AkAzamaMDala DhaMkAI gayuM, subhaTo sAmasAme bAtha bhIDavA lAgyA. ubhaTa hAthInI ghaTAnA ADaMbarathI dUra cAlyuM gayuM che, sarva zatrunya jemAM, tIkSaNa ardhacaMdrAkAra bANonA samUhathI chedAI gayAM che, vajAcihno, chatro jemAM, bhayaMkara zabdovALI cIsothI dizAbhAgo zabdasvarUpa banI gayA hatA. ati ugratAthI kha vaDe haNatA bhayAnaka mastaka vagaranAM dhaDo nRtya karatAM hatAM. yamarAjAnI nagarInA sImADA sarakhuM bIbhatsa ane na joI zakAya tevuM yuddha thayuM. tyAM kumAre jayalakSamIne saMga prApta karyo. tyAMthI pAchA vaLatAM kumAre kSitipratiSThita nagaramAM vihAra karatA ujajavala cAritra dhArI suvizuddha zrataratnanA bhaMDAra evA rAdha nAmanA AcAryane joyA. temanI pAse dharmazravaNa karIne bhavathI virakta manavALo thayo. vastranA cheDe lAgelA taNakhalAnI jema rAjyalakSamIno tyAga karI vaja sarakhA daDha cittavALo te ekadama dIkSita thaze. zAstramAM kahela baMne prakAranI zikSA grahaNa karI. haMmezAM gurunA caraNa-kamaLamAM bhramara-samAna kuzala AzayavALa dharAtalamAM sarvatra vihAra karavA lAgyA. have rAdhAcArya koI vakhata vihAra karatA karatA tagArA nagarIe padhAryA. unALAmAM tapelI bhUmimAM navIna meghanI joradAra dhArAo varasavAthI navIna aMkura-samUhavALI lIlIchama vanaspati utpanna thAya, tema rAdhAcAryanI vANI rUpI megha-dhArAthI tagarA nagarInA lokone kaSAyarUpI davAgni e lavAI gaye. ane vairAgya-aMkura utpanna thayA; tethI tagarA nagarI atyaMta manehara banI gaI. ujajeNI nagarIthI eka sAdhuyugala temanI pAse AvyuM. eTale ahiM tagarAmAM rahelA sAdhuoe temanI yAcita sevA-bhakti karI. te sAdhuone AcArya bhagavate tyAMnAM citya, saMghanI kuzaLatAnA samAcAra pUchaLyA, eTale teoe kahyuM ke, tyAM jinacaityomAM zreSTha pUjAo, mahatsavo thAya che, rathayAtrA nIkaLe che, guruo pAse navIna jinapratimAonI pratiSThA karAvAya che, saMgha paNa parama pada pAmela che. koI vidana rahevA dIdhuM nathI, zrAvako paNa potapotAnI avasthAne ucita gurunI zuzraSA Adi kriyAomAM tatpara rahelA che. mAtra taphAnI rAjaputra ane purohitaputra sAdhuone kanaDagata karI parAbhava pamADe che. tyAM nirupasarga vihAra karavo zreya che." te sAMbhaLI aparAjita sAdhu atizaya ciMtAgrasta thayA che, je mAre sagabhAI hovA chatAM rAjA banI pramAdI thaye ! sarva jagata pratye vAtsalya rAkhanArA, uttama kriyA karanAra evA sAdhuone duvinIta kumAro herAna kare che, tene nivArato nathI." "arihaMtenAM cityane droha karanAra, tathA te cetyone ane jinapravacanane avarNavAda karanAra hoya, ahita karanAra hoya, te tenuM nivAraNa sarva sAmarthyathI karavuM." e AjJA anusAra temano nigraha Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu-parAbhava-nivAraNa [ 269 karavA mATe vicAryuM. tene nigraha karavAnI zakti che ane ema karavAthI moTI dayA karelI paNa gaNAze. bIjI vAta e che ke, sAdhu upara Ama praSa-upasarga karavAthI varSe-durjaya ajJAna aMdhakAra-samUhathI vyApta banelA duHkha-kuleza pAmelA bicArA janmAMdhanI jema anaMtA saMsAramAM paribhramaNa karaze. parama vinayathI AcArya bhagavAnanI rajA laIne ujeNI nagarImAM pahoMcyo ane keme karI sAdhunI vasatimAM gayo. vaMdanAdika vidhi pAdazuddhi rUpa ucita sthiti karI. bhikSA-samaya thayo ane pAtra grahaNa karavA taiyAra thayA, eTale sthAnika sAdhuoe vinaMti karI ke, "Aje tame amArA mahemAna cho, Apa ArAma karo." eTale teNe kahyuM ke, "huM AtmalabdhivALo chuM. anyanI lAvelI gecarI mane upakAra karanArI thatI nathI, te sthApanAku, abhaktivALAM kule, lekamAM dugaMchita kule, je hoya, te kule mane batAvI de." e pramANe batAvatA batAvatA tenA kramamAM eka sAdhue pratyanIka-herAna karanAra kumAranuM ghara batAvyuM. te ghara jANI lIdhuM, eTale te sAdhune rajA ApI. pelA muni tenA gharamAM moTA zadathI "dharmalAbha" ApatA aMdara gayA. bhayavALI aMtaHpuranI strIe tene sAvadhAnIthI saMjJA karIne hAthasaMcAlana karI jaNAve che ke, "tame moTA zabdathI na bola" paNa sAdhue te na gaNakAryuM. te meTA zabdathI balyA, eTale tenA zabda sAMbhaLIne pelA kumAre dvAra khelIne bahAra AvyA, mazkarI karatA abhivaMdana karI pUche che ke, "he bhagavaMta! Apa nRtya kare." sAdhue kahyuM ke, "gIta ane vAjiMtra vagara nAcIe, te tamane te sukha karanAra kevI rIte thAya?" kumAroe kahyuM ke, "ame gIta-vAjiMtra karIzuM." tema karavA lAgyA. UMcA-nIcA, ADA-avaLA viSama tAla gAnArA-vagADanArA kumArone, manamAM kepa nathI, paNa bahArano kopa batAvatA muni kahe che ke-AvA mUrkhalaka-gya gIta gAva che ane vAjiMtra vagADo cho, to huM nRtya nahi karIza." roSavALA kumAro tene kheMcavA lAgyA. jayaNAthI bAyuddha karatAM karatAM kuzaLabhAvathI citramAM citarelA sarakhA tenA zarIranA sAMdhAonAM baMdhano toDI nAkhI, pIDA pamADI tyAMthI te sAdhu cAlyA gayA. A kumArone pIDA pamADyA che, temane paNa bhejanAdine aMtarAya karyo che. ItyAdika smaraNa karatA te nagara bahAra paNa bhikSA pharavA na gayA. ekAMta sthAnamAM ciMtA karatA te besI gayA. te samaye kaMIka tevAM zubha nimitta maLavAthI nirNaya karyo ke, "nakkI teo cAritra grahaNa karaze." manamAM kaMIka zAMti thaI. nirmala aMtaHkaraNavALA te muni jyAre tyAM svAdhyAya karatA hatA, tyAre kumA2nA parivAre kumAranI A sarva hakIkata rAjAne jaNAvI. te rAjA guru pAse jaIne A pramANe kahevA lAgyA ke-muni bhagavaMte haMmezAM kSamApradhAna guNavALA hoya che. aparAdha karanAra upara paNa kopa karatA nathI, to have kRpA karI mArA kumArane aparAdha mApha kare." guru kahe ke, "huM kaMI jANato nathI. te kaI sAdhue kumArone Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 ] upadezapada-anuvAda thaMbhAvyA che. te kahe che ke, "amArAmAMthI koIe e kArya karyuM nathI." rAjA kahe ke, "emAM pheraphAra nathI. nakkI navA AvanAra munie karyuM haze-ema dhArIne tenI zodha karavA tatpara banelo rAjA tapAsa karAve che. jANyuM eTale temanI pAse rAjA gayo. jyAM munine dekhyA eTale oLakhyA ke, "A to aparAjita nAmanA mArA moTA baMdhu che. are re! khoTuM thayuM. atyAra sudhI parAbhava pAmatA munionuM meM rakSaNa na karyuM'-ema lajajAthI plAna vadanavALo rAjA te moTAbhAI-munivarane bhUmine sparza thAya, te rIte mastaka namAvI caraNamAM paDyo. nispRha manavALA upAlaMbha ApatA te rAjAne kahevA lAgyA ke-"zaradanA caMdra jevA ujajavala tamArA kuLamAM janamelAne adhamalakane yogya e pramAda (upekSA) kare egya na gaNAya. bhayaMkara javAlA-yukta agni je jaLapAtramAMthI bhabhuke, to tevuM jaLa kaI che ke, jenAthI te olavAya? to AvA kuLamAMthI sAdhuone parezAnI-herAnagati-parAbhava utpanna thaye, te thoDo paNa bacAvavA kaI samartha nathI. page vaLagIne te munine khamAve che ane kahe che ke-"kRpA-dayA karIne jevI rIte sAjo thAya tema karo." muni kahe ke, "je mArI pravrajyA aMgIkAra kare, to tema karuM." rAjAe kahyuM ke- Apane samarpaNa karyA, paraMtu manamAM vika95 thAya che ke, teo belavA samartha nathI, te jema bolI zake tema kSaNavAra belatA karo"--ema vinaMti karI, eTale muni tenI pAse gayA. teonAM mukhayaMtre sAjA karIne vistArathI dharma samajAvyuM. pratrajyA mATe pUchayuM, te saMvega pAmelA te kumAroe zAMti Adi guNo ane yugo vaDe tevA prakAranA pUrvabhavanA abhyAsathI te vAtano svIkAra karyo. AgaLa jevA prakAranuM nirogI zarIra hatuM, tevA prakAranuM sarva aMgonA sAMdhAo jeDIne karI ApyuM. municaryA sahita bIjA divase zubha muhUte rAjakulane ucita nItithI baMnee dIkSA aMgIkAra karI. rAjaputra vicAre che ke, AmaNe mArA upara upakAra karyo." bIjo purohita putra vicAre che ke, kharekhara ANe duSTa adhyavasAyathI, baLAtkArathI amane choDAvyA che, narakamAM patana pAmavA sivAya AnuM bIju phala tene thavAnuM nathI. A upAya vagara bIjo upAya na hato? to A pIDA auSadha sarakhI hitakArI che, paraMtu tatvabhUta na hatI. -A pramANe purahitaputra vicAratA hatA, bIjuM je viDaMbanA karIne parANe dIkSA levarAvI, te suMdara kArya teNe karyuM nathI. niSkalaMka pAlana karelA vratavALA samAdhi tatpara banelA tyAMthI mRtyu pAmI devapaNe utpanna thayA. paraMtu purohitaputranA manamAMthI guruSa na gayo. te dveSa sahita sarva aMta kriyAo karI. devalokamAM udAra bhAgo prApta thayA. jinezvaronA mahotsava karyA. ka9padruma AdinA prabhAva ghaTavA lAgyA, tethI pitAne cyavanakAla najIka jA, eTale mahAvidehamAM jinezvaronI pAse jaIne dharmazravaNa karyo. avasara maLe eTale bhagavaMtane pUchyuM ke, "ame have AgaLanA bhAvamAM sulabhadhi ke durlabhadhi thaIzu?" ema prazna karyo, eTale bhagavaMte temane kahyuM ke Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adradatta-kathA [ ra71 A purahitaputra durlabhadhi thaze." tene abedhi thavAnuM nimitta zuM? prabhue kahyuM ke, "guru uparano praSa." A to nAnuM kAraNa che. to have pharI kyAre bAdhi-lAbha thaze? jina-AgalA janmamAM" deva-kevI rIte ? jina-potAnA bhAInA jIvathI. deva-te atyAre kyAM che? jina-kauzAMbI nAmanI uttama nagarImAM. deva-he bhagavaMta! tenuM zuM nAma che? jina-tenuM bIjuM nAma muMge che. prathama nAma azokadatta che. deva-e nAma kevI rIte thayuM? ke, loko tene mugo kahevA lAgyA, jina-te vAta ekacittathI sAMbhaLa. pitAnI zebhAthI amarApurIne jhAMkhI pADanAra evI kauzAMbI nagarImAM ghana- dhAnyathI samRddha e tApasa nAmano zeTha hatuM. tene vizvAsabhUta sarvAga-saMpUrNa suMdara bhAryA hatI. tenA garbhathI utpanna thayelA aneka guNavALe kuladhara nAmane putra hato. zeTha parigrahamAM ghaNuM Asakta hatA. aneka prakAranA AraMbha karIne dhane pArjana karatA hatA, paraMtu dharma karavAmAM parAmukhavALA hatA. kALe karIne mRtyu pAmyA. pitAnA gharamAM ja (75) jaDa svabhAvavALA, khADAnA DukkarapaNe utpanna thayA. pitAnA kuTuMbane dekhI pitAnI junI jAti yAda AvI ke, "huM A gharano svAmI hato. tenA premapAzamAM jakaDAyele te Ama-tema bhamavA lAgyo. pitAnI mRtyunI vArSika saMvatsarI AvI, tyAre brAhmaNanA bhejana-nimitte ghaNuM mAMsa pakAvIne taiyAra karyuM. tyAra pachI rasoyaNane kaI prakAre pramattabhAva thavAthI te mAMsa bilADIe bey-eThuM karyuM. eTale kapa pAmelI, tene bIjuM mAMsa na maLavAthI te Dukkarane ho ane jaladI tenuM mAMsa pakAvIne taiyAra karyuM. vaLI te Dakarane jIva roSa pAmavAthI marIne te ja ghare sarSapaNe thaye. tyAM tene jAtismaraNa thayuM ane pUrva nehathI tyAM ja bhramaNa karatA hatA. niHzaMkapaNe pitAnA kuTuMbane avalokana karato tyAM ja rahetA hatA. daramyAna rasoyAchIe te sapane dekhe eTale kolAhala karI mUkyo. piote bhayabhIta banI gaI ane majabUta kASTa mArIne mRtyu pamADyo. te samaye pariNAmanI zubha lezyA thavAthI pitAnA putrane te putra thaye. mAtA-pitAe azakadatta nAma pADayuM. pratidina zarIrathI vRddhi pAmate te bALaka kaI samaye jAtismaraNavALo tho. have potAne lajajA AvI, eTale putrane bApA kahI zI rIte saMbodhavA ane putravadhUne mAtA kevI rIte kahevI?"--ema dhArIne te uttama maunavratane dhAraNa karavA lAgyo ane te A pramANe mUkapaNe rahyo che. kumArapaNAmAM rahelo te ekAMte viSayothI vimukha rahela hatA, tyAre kaMIka samaye nirmala cAra jJAnavALA, gAma, nagara, khANa vagere yukta bhUmaMDalamAM vihAra karatA karatA dharmaratha nAmanA AcArya gAma bahAranA udyAnamAM padhAryA, temaNe upaga mUkyo ke, ahiM gAmamAM kone pratibodha thaze?" jANyuM ke, tApasa zeThane jIva mUkapaNuM pAmelo che. avasara jANIne have tene bAdhilAbha thaze, eTale be sAdhune tenI pAse mokalyA. tenI pAse jaI A gAthA saMbhaLAvI ke-"he tApasa ! dharma jANavA chatAM te ahiM saunavrata kema dhAraNa karyuM che? tuM mRtyu pAmIne Dukkara, sarpa ane putrane putra thaye Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ] upadezapada-anuvAda che." te sAMbhaLIne vismaya cittavALe te sAdhune vaMdana kare che. tyAra pachI pUchyuM ke, tame A mAro vRttAnta kevI rIte jANyo ? te teoe jaNAvyuM ke, "amArA guru jANe che, ame to kaMI jANatA nathI." "teo kyAM rahe che?" ema pUchyuM, tyAre kahyuM ke, "manorama nAmanA udyAnamAM" Azcarya pAmele te tyAM gayA. vaMdana karyuM. tyAra pachI jinabhASita dharma zravaNa karyo. samagra Adhi, vyAdhi-samUharUpI parvatane cUro karavAmAM vA samAna bedhi prApta karyuM, maunavratane tyAga karI te bolavA lAge, paraMtu prasiddhi pAmeluM "mUMge" evuM nAma na bhUMsAyuM. A pramANe mUMge evA prakAranuM nAma lekamAM prasiddhi pAmyuM. deva-he bhagavaMta! A muMgAthI mane bedhi kyAM thaze? jina-vitAThya parvatanA zikharanA siddhAyatanakUTamAM. - deva-kayA upAyathI A thaze? jina-pUrvanA jAtismaraNathI. ( deva-te paNa kyAre thaze? jina-pitAnAM kuMDalone dekhavAthI. -e pramANe badhi prApta karavAne upAya prApta thavAthI bahumAnapUrvaka bhagavaM. tane namaskAra karIne te deva kauzAMbImAM mUMgAnI pAse gayo. potAnI rUpalakSamI batAvIne kahyuM ke, "huM tAro nAno bhAI thaIza. tuM tema karaje ke, jethI mane jaladI bAdhi utpanna thAya. te tene vaitADhya parvata upara siddhakUTanA jinabhavanamAM laI gayA. pitAnuM kaMDalA yugala tenA dekhatAM tyAM sthApana karyuM. (100) teNe citavelA mane ratho pUrNa karanAra evuM ciMtAmaNiratna deve te mUMgAne ApyuM-ema karIne te deva svargamAM gayA. pelA ratnathI tenI dareka IcchAo pUrNa thAya che. keIka samaye akAle Amraphala khAvAne mAtAne dehale thaye. dehale pUrNa na thavAthI te durbala dehavALI thaI, eTale tene zaMkA thaI jinavacana satya ja hoya che. pele deva ahiM utpanna thayo che. te ratnanA prabhAvathI akAle paNa AmravRkSe phaLyA. sanmAnita dokalAvALI te garbhane vahana karavA lAgI. nava mahinAthI adhika keTalAka divasa vItyA pachI pUrvadizA jema sUryane tema teNe mane hara putrane janma Ape. navA janmelA bALakane dAnamAM navakAranuM suMdara dAna. ApyuM. tema ja kulavRddhi karanAra tene ghaNo mATe janmatsava karyo. nAmakaraNanI vidhimAM ahaMdUtta" evuM nAma sthApana karyuM. keme karI vRddhi pAmyo, eTale bALakane jinezva. ranA maMdiramAM tema ja sAdhuo pAse laI javAte hatA, temanA caraNa-kamaLamAM page lagADAto hate. atikaTuka rudana kare, tyAre tene mAratA paNa hatA. yauvanavaya pAmya, tyAre ghaNA lAvaNyavALI cAra kanyAo sAthe tene vivAha karyo. bAdhA vagaranA cittathI tenI sAthe rAtri ke divasane vibhAga karyA vagara viSayasukha bhAgavate hate. samaya pAkyA eTale azokadare pUrva saMketa kahyo, te paNa talanA phetarA jeTalI paNa tenI vAta svIkAratA nathI. eTale azokadara tIvra saMvegathI pravajyA aMgIkAra karIne ugra. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaM datta-kathA [ 273 tapanI ArAdhanA karIne deva thayA. samaye adhijJAnanA upayega mUkyo, te jANyuM ke atigADha mithyAtvanA udaya che, tethI tene hajI zraddhA thatI nathI. jyAM sudhI pIDita zarIravALA nahiM thAya, tyAM sudhI A pratibeAdha pAmavAnA nathI. ema vicArIne deve tenA dehamAM vyAdhi utpanna karyA. jemAM vaidyanA upAyA na cAle, tevA jaleAdara nAmanA asAdhya peTanA vyAdhi utpanna karyA. tene yaMtramAM pIlAvA sarakhI vedanA AkhA zarIramAM utpanna thaI. peAtAnA jIvanathI udvega pAmyA ane agnipravezanI abhilASA karI, eTalAmAM zakharanuM rUpa karI te deva tyAM AvyeA. udghASaNA karavA lAgyA ke, game tevA dareka vyAdhie maTADanAra huM vaidya chuM. vaidye A adttane dekhyA ane kahyuM ke, ' ghaNA bhayaMkara vyAdhi thayeA che. ghaNA kaSTathI tenI cikitsA karavI paDaze. mane paNa pahelAM AvA vyAdhi thayA hatA. sarva saganA tyAga karIne huM dareka nagaramAM parabhramaNa karu chu. A roga maTADavA mATe tuM sa saMgane! tyAga karI mArI sAthe tu k tA tArA roga dUra karU'du:khathI pIDA pAmelA teNe te sarva vAta kabUla karI. tene nagaracauTAmAM laI gaye|. mAtAnA madiramAM besADyo. devInI pUjA karAvI ane vyAdhi nIkaLatA khatAnyeA. vedanA dUra karI. kSaNavAramAM taddana nirogI khanI svastha thayA. dIkSA ApavA mATe teNe muninuM rUpa grahaNa karyuM. divya rUpa banAvI muninI dIkSA ApI ane muneienA AcAra khatAnye. ema karI deva peAtAnA sthAnake gayA. tyAra pachI te paNa pratrajyA cheADI ghare gayA ane pahelAnI jema bhAryAdikane svIkAra karyA, eTale te ja pramANe deve tene vyAdhi utpanna karyAM. duHkha pAmeleA svajanavaga tene atizaya vedanA pAme dekhIne zakharAkAra vaidyane dekhIne tene kahe che ke, 'Ane nirogI kare. ' deva paNa tene AgaLa mAphaka kahe che, pele paNa te vAta svIkAre che. have pRthvImAM tAre mArI sAthe bhamavuM paDaze. te te zarata kabUla karI, gANuka nAmanA vaidyanAM auSadhe! ane sAdhane bharelA kAthaLe tene ucakavA ApyA. suprasanna vadanathI Adara pUrvaka te grahaNa karyA. jayAre tyAMthI prayANa karyuM, tyAre te deve tene kahyuM ke, 'tAre haMmezAM mArA sarakhI kriyAo karavI. ' have kAIka samaye gAmamAM javAlA-samUhathI bhayaMkara evA agni vipuSyeA. ekadama pIDAvALA zeArakhakAra thayA. vaidya te elavavA mATe eka mATA ghAsanA pULA hAthamAM laIne te tarapha jatA hatA, tyAre A atte tene samajAvyeA ke, * elavavA mATe jaLa-saMjoga ucita che, tu vaLI A pULA kema laI jAya che? ' ~~~~ vaigha-A janma-jarA-maraNa svabhAvavALA A bhayaMkara bhANyamAM lIdhelAM vratAnA tyAga karIne cAlyA jAya che, teA tuM paNa sArA vartanavALeA nathI. te te mauna thayA. have vaidya mArga cheDIne unmArge cAlavA lAgyA, eTale tene dekhIne te (adatta) kahevA lAgyA ke, * sanmArga cheDIne kheTA mArga pakaDyo ? ' mane lAge che ke, 'tuM mArga cUkI gayA che. ' 31 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ] upadezapada- anuvAda - vaidha-A siddhine mArga choDIne tuM paNa kema bhava-mArgamAM utaryo? pharI kaI devakulikAmAM eka yakSanI pratimA batAvI. jayAre tenI pUjA karavAmAM AvatI hatI, tyAre te adhamukhI thaI jaldI nIce paDatI hatI. vaLI pAchI tene upara sthApana karatA hatA, to paNa pAchI nIcAmukhavALI thaI nIce paDatI hatI. ahadatta-are ! A te ghaNI viparIta jaNAya che ke-Ama ceSTA kare che. vaidya-sakala lokone pUjanIya pravajyAno tyAga karIne je pApavALA gRhakAryamAM joDAya che, te tenAthI viparIta kema na gaNAya? deve pharI dugadhI khADAmAM bhuMDa vikarthIne zAlidhAnyane choDIne te atianiSTa viSTAyukta bhojana khAto dekhADyo. ahaMdutta-A bhuMDa ati kutsita prakRtivALe che ke, je A pavitra AhAra choDIne AvA prakAranuM ati aniSTa viSTAnuM bhojana kare che. vaidya-tuM te enA karatAM paNa bhaMDo che, kAraNa ke, "AvA uttama saMyamane cheDIne dudha mAratA azuci carabI, AMtaraDA, mAMsa, mUtara vagere bharelI mazakasamAna strIomAM ramaNatA kare che ! pharI eka baLada vikuoM, tenI pAse uMcI jAtanuM sugaMdhI ghAsa vikuvyuM. te baLade A svAdiSTa sugaMdhI uttama jatinuM ghAsa khAvAnuM choDIne ati UMDA kUvAnA moTA kinArA para ugelA atituccha svAda vagaranA dUrvAkurane khAvAnI IcchAthI te tarapha mukha karyuM. tema ja tenI AgaLa sthApeluM suyogya ghAsa be eSTithI baLada kUvAmAM pheMkato hato. ahaMdutta-kharekhara sAce ja A pazu che, nahitara AvuM suMdara sahelAIthI maLeluM choDIne atituccha kuranI kema abhilASA kare ? - vedha-A pazu karatAM paNa tuM mahApazu sarakhe che. kAraNa ke, sukhanA ekAMta phaLa maLavAno nizcaya hovA chatAM A cAritrano tyAga karIne narakAdika duHkha ApanAra phaLavALA viSayasukhamAM tuM rAcI rahela che. A pramANe pagale pagale vAraMvAra nipuNatAthI preraNA ApatA tenA viSe zaMkA thavAthI pUchayuM ke, "tuM manuSya nathI." "have Ane saMvega thayo che"--ema jANIne tene pUrvabhava saMbaMdhI sarva vRttAnta nivedana karyo. tene bethilAbha prApta thAya, te mATe vaitADhya parvata upara te deva laI gayo ane siddhakaTamAM AgaLa sthApela kuMDalayugala batAvyAM. te ja kSaNe jAtismaraNa jJAna thavAthI pratibaMdha pAmyo ane bhAvathI dIkSA aMgIkAra karI. ati kSamAvALe, indriyanuM damana karanAre, gurubhakti karavAmAM tatpara banyA. uttama prakAranI uchaLatI zraddhAvALA teNe ghaNA prakAranA zratano abhyAsa karyo. apUrva - apUrva abhigraha karavAmAM haMmezAM te prayatnazIla bane. AvA prakAranuM suMdara cAritra pALIne aMta samaye sarvathA zalyarahita banIne zarIranI ane kaSAyanI saMkhanA karIne arthAt baMne pAtaLA-dula banAvIne zuddhasamAdhi-sahita mRtyu pAmI tyAMthI vaimAnika devapaNe utpanna thayo. tyAM paNa citya Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu-parAbhava-nivAraNa [ 275 jinezvarone vaMdana-pUjAdikanA vyApAramAM apUrva rasa dharAvato hato. tyAMnI sthitine tyAga karI tyAMthI mahAvidehamAM vizALa kuLamAM jinadharmanI ArAdhanA karI zAzvata. sthAna-mekSa pAmya. (149) AnI saMgrahagAthAone akSarArtha kahe che- elapura nAmanA nagaramAM jitazatru rAjA, tene aparAjita nAmano putra. bIjo samaraketu nAmano hato, tene ujajayinI nagarI AjIvikA mATe ApI hatI. keIka samaye sImADAnA rAjA sAthe laDAI thaI, temAM zatrune parAjaya ApI pAchA pharatAM yuvarAja aparAjite rAdhAcArya samIpe dharma zravaNa karatAM, pratibadha thatAM dIkSA aMgIkAra karI. tagarA nagarImAM rAdhAcAryane vihAra thaye. tevA keika samaye tArA nagarImAM ujajayinI nagarIthI rAdhAcAryanA sAdhuonuM AvavuM thayuM. paNAne ucita temano satkAra Adi thaye. sadhyAkALe AcArya vihAra saMbaMdhI vRttAnta pUkyo. temaNe kahyuM ke, tyAM rAjaputra ane purahitaputra baMne sAdhuone upasarga karatA hovAthI tophAnI che. bAkI anna-pAnAdikanI zuddhi, teno lAbha vagere ujajayinImAM bAdhArahita varte che. tethI dareka kALamAM sAdhuo mATe yogya vihArakSetra che." e sAMbhaLI aparAjitane ciMtA thaI. mArA bhAIne pramAdane moTo deSa lAgyA ke, kumAranI upekSA karI ane bedhilAbhano nAza karyo, mATe tene mAre zikSA karavI yogya che. tema thavAthI kumAranI. paNa dayA karavI ucita che. tene nigraha karavAnI mArI zakti che. guranI anujJA meLavI ujajayinI tarapha vihAra karI tyAM pahoMcyA. tyAM sAdhuenA upAzraye gayA. tyAM rahelA sAdhuone vaMdanA vagere karI ucita maryAdA sAcavI. bhikSA pharavAnA samaye pAtrAdika paDilehaNAdika karI taiyArI karI eTale sthAnika sAdhuoe vinaMti karI ke, "Apa Asana para birAjamAna thAva, ame bhikSA lAvIzuM.' temaNe kahyuM ke, "AtmalabdhivALo chuM, paralabdhine Azraya huM karato nathI." tyAra pachI sthApanAkula, AdizadathI dAnazraddhALu zrAvaka, samyagadaSTi vagere kuLavALA gharo batAvyAM. dAna ApanArA samyapha strI tema ja mithyAtvI mamatvavALA, sAdhu tarapha prItivALAM-aprItivALAM kuLane jayaNAthI batAvyAM. sUvAvaDa Adi sUtakavALAM, dugaMchita kula, hiMsaka kulo, "mammA cazmA" vagere apazabda bolanAra, atimamatva rAkhanAra kulane gocarImAM tyAga karavo. e pramANe sthApanAdi kulono vibhAga jANI -samajI lIdhA pachI te sAdhu sAdhune droha karanArane tyAM gayA. 'dharma lAbha" e pramANe bolyA. eTale aMtaHpuranI strIoe saMjJA karI ke, 'muMgA muMgA cAlyA jAva" ema temanI avahelanA-apamAna karyuM. "dharmalAbha" zabda zravaNa thatAM kumAre temanI pAse AvyA. kumAre e bAraNAM baMdha karyA. temane vaMdana karyuM. "tame nRtya kare"ema kahyuM, eTale sAdhue kahyuM ke, "gIta-vAjiMtra sivAya nRtya kevI rIte thAya ? " baMne kumAre kahyuM ke, "ame bane te karIzuM." zarUAtamAM ja gIta-vAjiMtra besura = Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 ] upadezapada-anuvAda ane ADA-avaLA tAla ThokavA lAgyA. gIta-vAjiMtrono samAna tAla, sura na thavAthI nRtya barAbara karI zakAtuM nathI, eTale sAdhune kepa thaye. "viSama tAlamAM huM nRtya nahiM karIza. kAraNa ke, nRtyamAM te viDaMbanArUpa che. eTale baMne kumAre tenA hAthapaga vagere zarIranA avayavo kheMcavA lAgyA. eTale yatanA-pUrvaka atyaMta pIDA na thAya, tema tenI sAthe bAyuddha karIne temane citrAmaNamAM AlekhelAM citro sarakhA stabdha banAvyA. sAdhu te sthAnethI bIje cAlyA gayA. kumAranA zarIranI pIDA tema ja temane bhojanano aMtarAya tho-ema vicArI te sAdhue bhikSA-bhramaNa na karyuM-tapa karyo ane ekAMta sthAnamAM sthiratA karI. tyAM vicAryuM ke, "A mArI ceSTA suMdara pariNAmavALI kema thAya?" te samaye jamaNA aMganuM pharakavuM vagere zubha nimitta kaMIka banyuM. tethI nakkI cAritra thaze-tema tene dhRtiga thayuM. tyAra pachI svAdhyAya karavAnuM zaru karyuM. samaraketu rAjAne parivAre kumArano vRttAnta jaNAvyuM. rAjA guru pAse AvIne kumAranA aparAdha mATe kSamA mAgavA lAgyA. tene gurue kahyuM ke, "koI sAdhue kumArane thaMbhAvyA che, te huM jANato nathI." pachI sAdhuone "pUchayuM, sAdhuoe kahyuM ke, "amArAmAMthI keIe A karela nathI." rAjAe kahyuM ke, sAdhu sivAya koI kumArane thaMbhAvI na zake." eTale navIna AvanAra sAdhu upara zaMkA thaI, rakhe kumArane teNe Ama karyuM hoya. eTale gurue rAjAne jaNAvyuM ke, eka paroNuM sAdhu AvelA che, tyAra pachI rAjA temanI pAse gayA. eTale rAjAe moTAbhAI tarIke temane oLakhyA. temane dekhI rAjA zaramAI gayA. munione zikSA karavA mATe Thapako Ape. te badala mithyA duSkata ApyA pachI kumAre mATe vinaMti karI ke, "temane sAjA karI Apo." "te kumArone huM samyagadarzana-jJAna-cAritra sAthe joDavAnI IcchA karuM chuM. te kumArone pUcho." e pramANe munie kahyuM, eTale yuvarAje kahyuM ke, teo belavA ke javAba ApavA zaktimAna nathI. eTale sAdhu kumArenA sthAne gayA. eTale mukhabhAgane svastha karyo. dharma zravaNa karAvyuM, pachI pUchyuM, eTale temane saMvega thaye. kevI rIte ? te kahe che - tevA prakAranA janmAktaramAM karelA guNajJa pratye pramoda vagere cAra bhAvanAo rUpI dharma-kalpavRkSanA mULarUpa bIjanA abhyAsathI teone saMvega thayo. temAM rAjakumArane evA prakAranI bhAvanA thaI ke, "A ApaNuM upakArI A pramANe thayA ke, A rIte paNa dharma pamADyA." purahitaputrane paNa rAjaputra jevI ja bhAvanA thaI, paraMtu A pramANe avidhithI-balAtkArathI dIkSA levaDAvI, te mATe guru upara dveSa thayo. guru upara karelA TheSa badala yAjajIvana sudhI te doSanI AlocanA-prAyazcitta na karyA. tevA zalya-sahita mRtyu thayuM. devalokamAM gayA. pAMce IndriyonA zabdAdika udAra bhogo maLyA. mAlA karamAya, ka9pavRkSo kapa, zebhA ane lajAno nAza thAya, vastronA raMgo judA jaNAya, dInatA, tandrA, kAmarAga, zarIrabhaMga thAya, daSTimAM bhrama thAya, dhrujArI Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaMdudatta-kathA [ 277 vachUTe, arati-zaka thAya, te sarva devalokamAM thavA lAge-eTale devatAo samajI jAya ke, najIkanA kALamAM cyavana thaze. A cihno dekhIne purahitaputre mahAvidehamAM jinezvara pAse jaIne pitAnA badhibIja saMbaMdhI pRcchA karI ke, " huM sulabhadhi ke durlabha badhi thaIza ?" bhagavAne kahyuM ke, "tane bedhi muzkelIthI maLaze." sura-kayA kAraNathI bodhidurlabha thaye chuM ane te keTalA pramANavALuM che ? jina-nAnuM nimitta che ane te guru upara praheSa mAtra lakSaNa che, paNa atyaMta paraMparA phaLavALuM mahAnimitta nathI. sura-bAdhilAbha kayAre thaze ? jina-devabhava pachInA taratanA bhAvamAM thoDA divasamAM ja lAbha thaze. sura-konI pAsethI ? jina-potAnA bhAInA jIva pAsethI. (300) sura-bhAIne jIva hAla kyAM che? to ke kauzAMbImAM. sura-tenuM zuM nAma che? prathama nAma azakadatta, pAchaLathI mUka-mUMgo evuM nAma pADayuM che. tyAra pachI jinezvare pUrva bhavanI vAta karI ke, "kauzAMbI nagarImAM haMmezAM - AraMbha-samAraMbha karI dhana meLavanAra tApasa zeTha hatA. te maryA pachI potAnA ja gharamAM bhuDapaNe utpanna thayo. pUrvabhavanuM smaraNa thayuM. rasoyaNe mArI nAkhyo. bilADI bIjA mAMsane boTI gaI, tethI tene mArI tenuM mAMsa pakAvyuM. vaLI potAnA ja gharamAM sarSa paNe utpanna thaye. rasoyaNa bhaya pAmI, kolAhala karyo, eTale lokoe tene mArI nAkhyo, marIne potAnA putrano putra thayo. pUrvabhavanI jAtionuM smaraNa thayuM. lajA pAmelA teNe putravadhUne mAtA ane putrane pitA kema kahevAya ? te kAraNe maunavrata lIdhuM. tyAra pachI te kumAre lagna na karyA. tyAM keIka cArajJAnI muni padhAryA. te munie kSetra-saMbaMdhI upayoga mUkyo, eTale jJAna thayuM ke, tene badhilAbha thavAne A avasara che. ema vicArI sAdhu-saMghATakane tenA vRttAnta saMbaMdhI pATha zIkhavIne mokalyA. kevI rIte ? "he tApasa ! nirarthaka evA A maunavratathI zuM lAbha? jinapraNIta evA dharmane aMgIkAra kara, tuM mRtyu pAmIne bhUMDa, sarpa ane putranA putrapaNe utpanna thayo che. prathama to A sAMbhaLI vismaya pAmyA, pachI vaMdana karyuM, tyAra pachI pUchayuM ke, "Ape A hakIkata kevI rIte jANuM? teoe kahyuM ke, "amArA guru jANe che, ame kAMI jANatA nathI. te mahAbhAgyazALI atyAre kyAM varte che? teoe kahyuM ke, "udyAnamAM rokAyA che." pelo muMgo udyAnamAM gayo. tyAM jaI vaMdanA karI. gurue dharmakathana karyuM, eTale samyaktvarUpa pratibadha thaye. tevA prakAranI vAsanAthI lokomAM muMgA nAmanI prasiddhi na bhUMsAI, tethI karIne tenuM te ja muMgo evuM nAma kAyama rahyuM. A vidhithI tenuM bIjuM nAma muMgo evuM jANavuM. . Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 sura--A bhAInA jIvathI kayA sthAne edhi thaze? jina-manahara vaitADhyanA zikhara para siddhaphUTamAM-saphUTazreNinA prathama sthAnamAM. sura--kevI rIte, kaI vidhithI ? jinajAtismaraNathI. sura--te jAtismaraNu kAnAthI thaze ? jina-kuMDalayugalathI. 6 tyAra pachI kauzAMbI AvyA. tIrthaMkare kahelA vRttAntane teNe muMgA AgaLa nivedana karyAM, saMketa karyAM. ane vaitADhya parvata upara siddha nAmanA phUTamAM gayA ane tyAM kuDalanI sthApanA karI. tathA smaraNu karatAM ja phUla ApanAra ciMtAmaNiratna ApyuM. devatA peAtAnA sthAne gayA. cyavana-samaye vyajyeA. mAtAne AmraphalanA dahaleA yayA. dohaleA na pUrAvAthI zarIra dukhaLa thayuM. tyAra pachI mUkane garbhAviSayaka tarka utpanna thayA ke, e ke bIjo kAi utpanna thayA haze ? nizcaya thayA ke, jinezvarA sAcA ja heAya che.' gabha taiyAra thayA, kAlakrame janma thayA. janma-samaye ApavA. cAgyagaLathuthImAM namaskAra-sahita pAna karavAnI vastu ApI. 'aMtta' nAma pADyu. zAthI ? teA ke aMta bhagavAnanuM nAma vAraMvAra yAda karAvavA mATe. caityeA ane sAdhu samIpe vAraMvAra bALakane laI javAmAM AvatA hatA. jyAre tema karatAM tene bhakti na thatI ane abahumAnathI rudana karatA hatA. tyAre jANyuM ke, dharmamAM tenu N citta spRhAvALu nathI. te yautranaya pAmyA, eTale pitAe cAra kanyAe paraNAvI. mU'gAe AgaLanA vRttAntane yAda karAvI ApyA. tene temAM azraddhA thai, te kAraNe muMgAne vairAgya thayA ane dIkSA lIdhI, te mRtyu pAmI devalAke gayA. tyAM rahelA deve avadhijJAnanA upayAga mUkI jANyu ke, ' Ane gADha mithyAtva che, te kAraNe tene mAnI azraddhA prApta thaI che." upadezapada-anuvAda tyArapachI tene pratibeAdha karavA mATe jaleAdara nAmanA mahArAga ane bIjA vyAdhio utpanna karyAM. te vyAdhi maTADavA mATe mAtApitAe vaidyone kheAlAvyA. teoe pratyAkhyAna karavAnu kahyuM, eTale tenA tarapha anAdara karyAM. te kAraNe vedanA vadhI gaI. vedanAthI kaTALIne agnisAdhana karavA lAgyA, deve zakhararUpa karI gheASaNA karI ke, huM sarva vyAdhi maTADanAra vaidya chuM. teNe tene tapAsyA ane kahyuM ke, A vyAdhi bhaya'kara che, paraMtu prayatna karavAthI nakkI maTaze. mane paNa A vyAdhi hatA. tema heAvAthI huM nagara, gAma vagere sthAne niHsagarUpe bhramaNa karu chuM. zAthI ? te ke roganI pIDA dUra karavA mATe. ' jo A paNa mArA pramANe gAma, nagarAdimAM niHsoMgapaNe bhramaNa karaze, te tenA vyAdhine haTAvI daIza. '-ema kahyuM, eTale teNe kabUlAta karI. tyAra pachI cauTAmAM laI jaI mAyA karI, te A pramANe ke, cAkanI pUjA karI tyAM besADyo, tevA prakAranA maMtrAccArapUrvaka ASadha-prayoga karyA. te vakhate pratyakSa jatA vyAdhine matAnye, te ja kSaNe vedanA cAlI gai. krame karI sAjo thaI gayA. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 279 ... * pravrajyA mATe A samaya nathI'-ema dhArI deve peAtAnAmAM sAdhurUpa vikrvyuM. A upAya che, ema karI te vakhate liMga grahaNa karavA rUpa tene dravyapravrajyA ApI. deva potAnA sthAnake gayA, eTale pratrajyAnA tyAga karI te ghare AvyA. AgaLa pramANe vaLI strI vagere aMgIkAra karyA. eTale deve pharI vakhata tenA zarIramAM vyAdhi utpanna karyA. phrI svajanA duHkha pAmyA. pharI vaidyarUpadhArI zakharanAM darzana thayAM, eTale pharI te ja samajaNa ApI. e pramANe AgaLa mAphaka phrI paNa dIkSA ApI, vaLI kabUlAta karAvI ke, mArI sAthe mArAM aiSadhe ane zastrAne kAthaLA laine bhramaNa karavuM paDaze, te sthAnethI nIkaLyA. kahyuM ke, 'mezAM mArI sarakhI tamAma kriyA tAre karavAnI ja.' ag 6 ahaM datta-kathA kAika samaye deve AkhA gAmane saLagAvyuM, unmArge gamana karyuM. yakSanI pUjA kare teA patana thavA lAgyuM. dhAnyanA bhAjananA tyAga karI bhu'Dane viSTA cATatA dekhADyo, tathA baLadane svAdiSTa lIlA ghAsanI cArI cheADIne kUvA pAse dUrvA khAvAnA abhilASa karyA-A vagere vidhurthIne tene batAvyA. saLagatA gAmane tRNathI elavavAmAM Adi zabdathI vaidya unmArge gayA. pUjA karAtA yakSa patana pAmatA hatA. kuDaMga-dhAnyanA tyAga karIne viSTAnuM bhakSaNu, baLada lIlA ghAsanI cArIne tyAga karI kUvA pAse dUrvA khAvA gayA. A vagere khelatA hatA, tyAre atte kahyuM ke, 'A darekanu... AcaraNa ayukta che-'ema khelyA. pharI devathI prerAyeleA te niHspRhavRttithI vicAravA lAgyA ke, ' A manuSyavaidya nathI. 'kaika sa`vega pAmyA, eTale AgaLanI sarva hakIkata deve kahI, tyAra pachI tene vaitADhya parvata para 'siddha' nAmanA phUTamAM e kuMDalA batAvyAM, eTale bhAvathI samyaphatva-prApti thaI. tyAra pachI krame karI pravrajyA aMgIkAra karI. temAM paNa khAsa gurubhaktinA abhigrahu ArAdhavAthI devalAkamAM utpanna thA. ( 284 thI 320 gAthA) upasa'hAra karatAM kahe che-- .6 321--jema pathika mA mAM bhUle paDe ane dizA-mAha-aNasamaja thAya, tenA vighra samAna A meAhu skhalanA-svarUpa A prathama te atyaMta dhama nI arucirUpa hAya che, ahiM attane meAkSamAga mAM je pratibaMdhaka-rAkanAra dharmanI aruci che. tyAra pachI te pachInA uttarakALamAM sarvAM aticAra parihAra-pUrvaka samyagdarzanAdi rUpa muktimAnI ArAdhanA prApta thaI. (321) A pramANe graMthibheda thayA hoya, tevAne paNa avazya vedavA lAyaka vividha citrakarmanA kAraNe traNa prakAranA pratibadhA-rUkAvaTa thAya che, te dRSTAntAthI pratipAdana karIne have kahelA padArthanA upasaMhAra karatA je pramANe te vinnA prApta na thAya, tenA upadeza ApatA kahe che-- 322-A pramANe meghakumAra, dahana deva ane aha ttanAM udAharaNa anusAra bhayaMkara pariNAmavALAM, dhamane rUkAvaTa karanArAM kAraNeA jANIne sarva aticAranA parihAra tyAga Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 ] upadezapada-anuvAda karavA pUrvaka zrutacAritra dharmanI ArAdhanA rUpa, aneka kalyANa-samUharUpa, kalpavRkSanA aMkuranA kAraNarUpa dharma bIjane anulakSIne kahela buddhirUpa dhanavALA puruSe te meLavavA mATe sarva avasthAmAM ajJAna, saMzaya, mithyAjJAna vagere ATha prakAranA pramAdone tyAga karI AcaravAne AdarathI prayatna karavo joIe. saDeluM bIja vAvanAra kheDUte cAhe teTale prayatna kare to paNa khetImAM saMpUrNa phala kadAcita paNa meLavI zakatA nathI. je te zuddhabIja hoya te adhika phaLa meLave che, te pramANe-cAlu dharmabIjanI zuddhimAM bhAvabhIru evA bhavyAtmAoe Adara-tatpara banavuM joIe. (322) have dharmabIja-phuddhinuM sAkSAta phala kahevAnI IcchAvALA kahe che - 323-sarva aticAra-rahita dharmArAdhana karavA rUpa parizuddha AjJAyAgathI prAyaH atyaMta nikAcita avasthA sudhI pahoMcelAM pApakarma phala ApanAra thatAM nathI. jemanAM citta mAtra potAnA AtmAmAM ja rahelAM che eTale pArakI paMcAtane aMge jeo aMdha, baherA, mUMgA bhAvane pAmelA che, bAhyabhAva-pagalika padArtho saMbaMdhI cittane tyAga karela hoya tevA, sadA AtmAmAM sthApana karelA zuddha cittavALAne narakAdika durgatinAM viDaMbanA ApanAra bhayaMkara jJAnAvaraNIyAdi pApakarmo patAnA vipAkathI phaLIbhUta thatA nathI. zAthI?-tevA prakAranA svabhAvathI ja, jema AmravRkSe upara puSkaLa eNra-pu AvelAM hoya ane tenI zAkhAono samUha paNa tenAthI zobhA pAmato hoya, paraMtu vijaLI puSkaLa camakatI hoya, tenAthI spardhAyela Amrapupi niSphaLIbhAva batAve che, tethI AmraphaLa meLavI zakAtAM nathI, tevA prakAranA svabhAva-niyama hevAthI. te pramANe parizuddha AjJAyegathI atizaya AtmAmAM ramaNatA karanAra, temAM ja vikaraNaga sthApanAra, nirguNa bhava-brAntithI atyaMta kaMTALelA prANIone bhayaMkara azubha pariNAma tathA mithyAtva Adi nimitta upArjana karelAM-bAMdhelAM karmo paNa pitAnuM phala ApavA samartha banI zakatAM nathI. (323) e ja vAta pratipakSa vastunI upamA dvArA vicArAya che. 324-koDha, tAva vagere vyAdhio utpanna thavA pahelAM ja pratyakSa tene na utpanna thavA devA mATe anAgata prayatna karatA dekhIe chIe. mAMsa, ghI vagere na grahaNa karavA, reganuM nidAna pAmelAo tenuM sevana karatA nathI. roga-nidAna-kAraNano parihAra A pramANe kahevAya che. zUlanA rogavALAe kaThoLa, koDhavALAe mAMsa, tAvavALAe ghI, atisAravALAe navuM dhAnya ane netrarogavALAe maithunano tyAga karavo joIe. keTalAka bhaviSyamAM A rogo na thAya te mATe prayatna na karanArA, tenA kAraNone tyAga na karanArA, samAna nimittavALA baMne hovA chatAM roga udabhava thavo, na thavo te rUpa vizeSa pratyakSasiddha vartata dekhAya che. (324) ene e ja arthavizeSa vicAre che 325-eka manuSya dALa-bhAta rUpa eka jAtinuM halakuM bhojana kare, to tene na pacavA rUpa kaMIka ajIrNa thAya che. khAdheluM anna pAcana na thAya te rUpa ajIrNa, Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra ane nizcaya AjJAyoga [ 28 tenA cAra prakAra mAnelA che. haMmezAM rogo ajIrNathI utpanna thanArA che ane te cAra prakAra A pramANe-Ama, vidagdha, viSTabdha, rasazeSa. tathA roga utpanna thavA pahelAM kAraNane parityAga kare. ajIrNa thAya tevA AhArano tyAga karavo. tema karanAra ekane Arogya thAya che, bIjAne ajJAnAdi doSanA kAraNe nidAnano tyAga na karyo, eTale vyAdhi utpanna thayA. je jenA nimitta doSa hoya, te tenA pratipakSanI sevAthI tenuM nivartana thAya che. jema ke, ThaMDI sevana karavAthI utpanna thayelI jaDatA agninI uSNatA sevavAthI dUra thAya che. (325) zaMkA karI ke-kAraNabheda pUrvaka kAryabheda heya, A sarva loka-prasiddha vyavahAra che. te pachI bhejanAdi nimitta tulya chatAM paNa baMnemAM niSphalatA-saphalatA rUpa vyAdhinI. vizeSatA thaI te jaNAve che- 326-vyavahAranayanA AdezathI lagabhaga ghaNA sarakhA bhAve hoya tene eka svarUpe mAnavAmAM Ave, vyAdhinAM bhejanAdi tulya kAraNa che, paraMtu te kAraNa vyavahAranayathI, nahiM ke nizcayanayathI. nizcayanayathI bhejanAdi e vyAdhinuM samAna kAraNa nathI. vyavahArathI samAna kAraNa che. jyAM samAna kArya che, tyAM samAna kAraNanuM anumAna thAya. jyAM asamAna kAryanI utpatti thAya, tyAM koI apekSAthI samAna kAra ne abhAva thAya. tathA temane A mata che ke-"kAraNa vagara kArya na thAya, vaLI je anya vastunuM kAraNa che, te kAraNavALuM paNa A kArya na thAya. jema ke, paTanuM kAraNa sUtara, te ghaTanuM kAraNa na thAya, nahitara kArya-kAraNanI vyavasthA kyAMya na thAya. - temAM sopakama, nirupakrama karmanI sahAyatAthI utpanna thayela vyAdhi nidAnano aMtaraMga bheda rahe che. kAraNa ke, A vyAdhi saphalabhAva ke niSphaLabhAvavALI hoya che. eTale sAdhya ane asAdhya evA prakAranI vyAdhi che. vyAdhinA kAraNomAM aMtaraMga kAraNo vidyamAna che, jethI A vyAdhi saphalabhAva ane niSphala bhAvavALA thAya che. vaLI vyavahAra te kalpita rUpa nathI, paNa pAramArthika che. evA akalipata vyavahArane Azraya laIne prakRta vyAdhinuM prakaraNa cAlI raheluM che. temAM kAraNanI samAnatA kema kahe che ? A zaMkAnA samAdhAna mAM kahe che ke-"A paNa eka vyava. hAra che. kAraNa ke, je vyavahAra che, te tAvika lAbhanuM sAdhana che. kAraNa ke, vyavahArAya pachI ja chadmastha lokonI pravRtti thAya che. to tenuM ja A kAraNa che. nizcayathI je pravRtti thAya che, tenuM A vyavahAra pravRtti kAraNa nathI. nizcayanayathI je pravRtti thAya che, te jJAnI puruSamAM thAya che. nizcayanayAnusAra je pravRtti thAya che, tyAre phalanI sAthe saMbaMdha thAya che. bIja AdinI zuddhi karIne kheDUte rokAvaTa na thAya, ativRSTi, chatpattine upadrava, hima vagerenA upadravo na thAya to avazya abhilaSita phalane lAbha thaze-ema upAyane nizcita karIne pravRtti kare che, tyAre temane vAMchita phalane lAbha thAya che-tema dekhAya che. (326) e ja vAta cAlumAM joDe che- Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 ] upadezapada-anuvAda 3ra7-jema ahiM lokomAM ajIrNa doSa thayo hoya, te auSadhanuM nidAna karI vyAdhi dUra thatI pratyakSa anubhavAya che. te pramANe cAlu jJAnA prabhAva mATe kathana karavAnuM AraMbhya, temAM parizuddha AjJAthI sarva doSothI mukta-nirmala samyagdarzanAdi mokSamArganI ArAdhanAthI jJAnAvaraNa Adi duSTa AThakarmono nAzabhAva prApta thAya che. kAraNa ke, jaLa ane agni e baMneno haMmezAM virodha hoya che. te pramANe karmanA upakramanA-nAzabhAvamAM to vaLI sarvavyAdhithI adhika evA saMsAra-vyAdhino kSaya thAya che. tathA kSapakazreNi vagerenA lAbha prakArathI sarva Asika matane sammata iSTa mokSaprApti thAya che. (3ra7) have AjJAyAganI ja tevI saMtuti karatA kahe che - 328-karmane dUra karavA mATe A parizuddha AjJAoga e ja vIrya che-AtmasAmarthya che. AgaLa jenI vyAkhyA samajAvI gayA, te ja AjJAyoga te ja karma khaseDavA mATe puruSakAra-puruSArtha che, nahiM ke, doDavuM, kUdavuM, vaLagavuM evA puruSArtha karma khaseDavA samartha nathI. mehanI bahulatAvALA A jIvalokamAM ghaNe bhAge keTalAkanA gaLe A vAta utaratI nathI. samajI zakavI muzkela che, paraMtu hakIkata to A ja che ke, vivekI AtmAo A AjJAyogano ja pracAra-anuSThAna Adi kare che. paraMtu gatAnugatika lakSaNa lekaheri-eke karyuM, te bIje kare evo AgaLa-pAchaLa, lAbhageralAbhane vicAra karyA vagara AMdhaLI pravRtti na kare. vAstavika rIte A gahana padArthanuM vivecana karI jJAnane nizcaya karAvanAra, svarUpa jaNAvanAra A jJAnaga che. te mATe kaheluM che ke-"buddhinuM phaLa hoya to tattvanI vicAraNA karavI te che." kahevAno Azaya e che ke-jene graMthibheda thayo hoya, tene parizuddha jJAnaprApti thAya che, te audayika bhAvane rokIne AtmavIrya pragaTa karanAra thAya che. e ja A puruSArtha kahelo che. zAthI? sarva karmanA vikAra-rahita athavA vilakSaNa evA mokSa sAthe ekAtmasvarUpa hovAthI, mATe ja A jJAna e kamane khaseDanAra-dUra karanAra e hetu nizcita karAya che. A jJAnayoga dvArA-AjJAga dvArA dUra thayelAM karmone pharI udaya thavAne abhAva hoya che. mUDhamativALAone A vAta samajavI muzkela che, mATe prauDhajJAnanA viSayapaNe A virya-puruSArtha Adi vyavasthita karelA che. (328) have kahelA padArthane siddha karavA daSTAMta kahe che- 329-A viSayamAM puruSakAra-parAkrama-vIrya-sAmarthya-udyamathI karmanA kSepasamAdika thAya che. te vAta siddha karavA mATe sarvanayavizArada vArtA, daMDa, nIti lakSaNa traNa AnvIkSikarUpa nyAyanI vicAraNAmAM je mahAmaMtrI vicakSaNa na hoya, te rAjAciMtA karavA lAyaka te banato nathI. rAjyanAM sarva kAryanI ciMtA karanAra hoya, te AkIne sarva maMtrIonA upara bhAgamAM rahele mArI-nivAraNa karavAthI prasiddhi pAmela aNadhAryA sarve kuTuMbane maraNathI nivAraNa karanAro hovAthI tenuM asala rUDha nAma te Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnagarbha maMtrInI kathA [ 283 bhUlAI gayuM paNa guNane aMge navA nAmathI prasiddhi pAmyo, te jJAna maMtrI ahiM AvIkSikI nIti eTale jaina, jaiminI Adi matavALAoe racelAM nyAyazAstranI vicAraNA, trayI eTale sAmaveda, Rgaveda, yajurveda lakSaNo, vArtA to lekanA nirvAhanA heturUpa khetI, pazu pALavA vagere AjIvikA rUpA, daMDanIti to rAjAnI nItisAma, dAma, bheda, daMDarUpa nItio jANavI. A udAharaNa vistArathI samajavA mATe 10 gAthA kahe che- jJAnagabha maMtrInI kathA 330 thI 339-ativizALa kulIna nirmala zIla dhAraNa karanArA lokonA nivAsavALI, zrI vardhamAna svAmInA mosALa yukta, himAlayanA uMcA suMdara zikhara sarakhA uMcA mahelovALI, zrI munisuvratasvAmInA stUpathI zobhAyamAna madhyapradezavALI purANakathAmAM jenuM prasiddha nAma saMbhaLAya che-evI vaizAlI nAmanI prAcIna nagarImAM jeNe pitAne parAkramathI rAjya svAdhIna karelAM che, e jitazatru nAmano rAjA hatA. rAjAnA vaMza sAthe ja jamelA, vaMza-paraMparAthI pavitra janmavALA, sAma vagere rAjyanItionuM yathAvasare yathArtha pAlana karanAra, samagra rAjyakAryo karavAmAM haMmezAM sAvadhAna, tevA tevA caritramAM Azcarya karAvanAra, tenA vaMzanI vRddhi karavAnAM mULa. samAna, sarva zatruonA verI sarakhA, prajAnAM duHkha jANavAM ane tenAM nivAraNa karavAnA kAryomAM AMkha samAna, pitAnI jema prajAlokena hitaciMtaka, sAmaMtAdi lokone bahumAnya e jJAnagarbha nAmane maMtrI hatA. niraMtara rAja prasAda meLavanAra, sarva arthathI paripUrNa, ghaNA uttama vistAravALA suzIla kulavALo, samagra anucita vatI nano tyAga karanAra, rAjAnA samAna cittane anusaranAre te samaya pasAra karI rahela hato. tyAre koIka samaye potapotAnA gya sthAnamAM jyAre rAjaparivAra sabhAmAM beThelA hatA ane indranI jema rAjA sabhAmAM beThelA hatA, tyAre pRthvI para mastaka sparza kare tevI rIte dvArapALe rAjAne praNAma karIne vinaMti karI ke, "he svAmI ! koIka bahArathI Avela eka nimitti ApanAM darzananI utkaMThAvALo daravAje ubho che rAjAnI anujJA maLI, eTale tene praveza karAvyuM. ucita ziSTAcAra jALavI sAme besADyo. tyAra pachI kautuka-sahita rAjAe tenA jJAnanI jANakArI mATe sukhAsana para beThelA tene pUchayuM ke- DA divasanI aMdara kone apUrva sukha ke duHkha thaze?" te aSTAMga nimittazAstra jANanAra te nimittiyAe kahyuM ke, "he svAmI! mane prazna karyo, to huM zAstramAM kahelo artha kahIza, te Ape mane doSa na de. kAraNa ke, huM mArI svachaMda buddhithI artha kathana karanAro nathI. je ApanA maMtrIonI paMktimAM ziromaNibhAvane pAmelA che, tene potAnA kuLamAM atibhayaMkara mArI utpanna thavAnI che. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 ] rAjA-keTalA kALanI aMdara te thaze, tenA tame nizcaya karyo che? nimittiyA-trarasa nahi, mahinAo nahiM, paraMtu A pakhavADiyAmAM ja, A sAMbhaLatAM ja vajranA AghAta lAgyuM hoya, tema kSaNavAramAM AkhI sabhA du:khI ane mauna khanI gaI, tyAre matrI ekadama te sabhA-pradezamAMthI kAI na jANe tevI rIte khUba ja dhIraja rAkhI nIkaLI gayA ane vastra, puSpa, zreSTha bhAjana Adi dAnapUrvaka tenA gauravavALA satkAra karI nimittiyAne peAtAnA gharamAM ekAMta sthaLamAM besADIne AdarapUrvaka vAtacIta karI sASa pamADyo ane pachI pUchyuM ke, * A mArI kenAthI zaru thaze?' teA ke, 'mATA putrathI 'te vAtanI pratIti-vizvAsa kevI rIte rAkhavA ke, nakkI A mArA gharethI ja, mArA kuLathI ja thaze? nimittiyA--amuka divase rAtre tamAne azubha svasa Avaze. upadezapada-anuvAda ...(c) A pramANe kAnA sAra jeNe jANI lIdheA che, evA te ma`trIe atiAdarathI nimittiyAnI pUjA karI ane kahyuM ke, ' koi prakAre sarvathA A vAta kAi pAse prakAzita na karavI. ' peAtAnA sthAne AvIne tenA bIjA divase svagna dekhyuM ke, atizaya gADha aMdhakAra-samUha samAna zyAma dhUmADAnA geTe geATA peAtAnA mahelanI cAre bAju rahelA dekhyA. eTale maMtrIne khAtrI thaI, eTale meATAputrane kahyuM ke, tArA janmakAlanA maLatA jyAtiSIoe sArI rIte samajAvela, te pralaya tArAthI ja atyAre dekhAya che, teA hAla eka pakSa sudhI ghaNI ja zuddha buddhipUrNAMka suMdara vartAva rAkhIne rahevuM ane je sakaTa ApaNA mAthe AveluM che, tene kAi prakAre niSphaLa anAvavuM. jo AvA prakAranA AvelA sakaTane huM skhalanA na pamADu, tA samagra jagatamAM prasiddha AvI A mArI buddhinA guNa kayA gaNAya? grahacAra, svagna, zakunAdika nimitto, daiva bhAgya ativicitra hAya che; ane te game tyAre game te kAine devanI ArAdhanA mAphaka phaLa Ape che. teA dhaiya vahana karanArA, buddhidhanavALA puruSAe trAsa pAmyA vagara ke gabharAyA vagara hamezAM tevA ucita upAya pUrNAMka vizna dUra karavA prayatna karavA. unmA-gamananA khATAmAgane dUrathI tyAga karanAra, paripatra nipuNu nItivALA-buddhivALA puruSAe deva viparIta thayuM hoya, teA paNa karavA lAyaka kAryanA AraMbha karavA, te doSavALA nathI. mATe he putra! bhAjana, jaLa ane zarIrasthiti jaLavAya tevAM A sthAnAnI geAThavaNa A peTImAM karelI che. mATe eka pakhavADiyA sudhI rahevA mATe temAM praveza kara te pramANe karyA pachI rAjA pAse jaine maMtrIe vinati karI ke-' puruSa-para parAthI-va zapara parAthI atyAra sudhI meLaveluM A dhana kArya pUratuM Apane svAdhIna karuM chuM. ' rAjAe kahyuM ke-'tuM bhaya na rAkha, kANu jANe che ke bhaviSyamAM thaze?' rAjA te levA icchatA na hatA, teA paNa parANe matrIe maMjUSAne svIkAra karAvarAvyA. te maMjUSAne bhaMDAragRhamAM laI gayA ane ' Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnagarbha maMtrInI-kathA [ 285 rAjAne kahyuM ke, "he deva ! AmAM sarva sArabhUta vastu rahelI che, te eka pakhavADiyA mATe mArA AgrahathI sarvAdarapUrvaka tenuM barAbara rakSaNa karavuM, te maMjUSAne sarva bAjuthI sakhata tALAMe mArelAM che. tema ja dareka pahore tenA upara sIsAnI mudrAo mArelI che. tene baMne paheregIro tapAsatA rahe " A pramANe te pradhAne dareka prakAranI suvidhA karI. have te maMtrI kSaNe kSaNe zuM A mAro prayoga khule paDIne niSphaLa to nahiM jAya ne? "daiva acitya caritravALuM che." ema ciMtA karate rahele hatA, tyAre teramA divase prabhAta-samaye rAjAnA kanyAnA aMtaHpuramAM rahelI eka kanyAno veNa cheda thaye. A veNu cheda koNe karyo haze? enA nimittabhUta kaNa haze? te viSayamAM lekavAyakA cAlI ke, "maMtrInA moTA putre A veNI cheda karyo che. A kanyA pitAnA mahelamAM zayAnI aMdara sUtelI hatI, tyAre moTe maMtrIputra AvyuM ane teNe kanyAne vinaMti karI ke, "he vikasita netra-kamaLavAnI! tuM mArI sAthe kIDA kara." ghaNI vakhata kahevA chatAM paNa te kanyA abhilASA karatI na hatI, eTale roSavaza banI teNe hAthamAM rahelI chUrikAthI tenI veNI kApI nAkhI. eTale azra pUrNa-netravALI, karuNa mukhavALI, kharAba svarathI rudana karatI pitA pAse gaI ane sarva vRttAnta nivedana karyo." jAgRta thayelA pracaMDa kopa-dAvAnaLathI lAlacoLa dehavALA rAjAe nagaranA rakSakone AjJA karI ke, "maMtrIputrane bhUlI upara caDAvIne jema vadhAre duHkhI thAya, tema mAra mArIne mRtyu pamADo -A pramANe jaladI karo athavA te maMtrInA gharanI cAre bAju tRNa, chANuM ane kAkonA DhagalAo goThavI saLagatA agnithI sarva kuTuMbane saLagAvI do. mArA prasAdathI teo AvA unmatta banyA, nahiMtara temanuM AvuM ayogya AcaraNa kema hoya ? tyAra pachI ubhaTa lalATa upara bhRkuTI caDAvIne yamanA subhaTa sarakhA bhayaMkara lAla netrovALA te rAjapuruSo tarata ja pradhAnanA ghare pahoMcyA. rAjapuruSe maMtrIputrone ane kuTuMbane hAtha pakaDIne grahaNa karavA lAgyA, tyAre maMtrInA subhaTo paNa AkarA banI sAme bhaMDaNa karavA lAgyA. temane dekhIne sthira manavALA maMtrIe rAjapuruSone rokIne pUchayuM ke, "kayA kAraNathI A pramANe AvuM khoTuM kArya karo cho ?" tyAre rAja puruSe kahevA lAgyA ke, "Aje rAjakanyAne veNucheda tamArA putre karyo che." tyAre maMtrI vicAravA lAgyA ke, "kharekhara karmanI gati akaLa che." tevA prakArano pratikAra karelo hovA chatAM paNa AzcaryanI vAta che ke, bhayaMkara Apatti ubhI thaI AvA prakAranA aparAdha sevanArane A mATe daMDa na hoya, paNa bIjo daMDa hAya, te paNa huM prabhune jAte maLuM." e pramANe kahyuM tyAra pachI maMtrIe rAjasabhAmAM beThelA, tenA pratye kedha daSTivALA rAjAne praNAma karIne vijJapti karI ke, "he deva! Apane meM pelI maMjUSA dekhyA pachI, tatva vicA Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 ] upadezapada-anuvAda rIne pachI A5 mAro daMDa kare te yogya che. kAraNa ke, "mahApuruSa suMdara vicAra karIne pachI kArya karanArA hoya che." "bhale ema thAva"-ema kahIne jyAre maMjUSA pAse gayA, te tenA para lagAvelI mudrAo ane tALAo te ja pramANe barAbara hatAM. nagaranA AgevAna puruSo samakSa tALAM khelyAM, to atyaMta prasanna manavALA hAthamAM veNa ane rikA rahelAM hatAM, tevA maMtrIputrane dekhe. sarve gabharAyelA ane asAdhya svarUpane vahana karatA eka bIjA sAmuM najara karatA kahevA lAgyA ke, "he amAtya ! A Azcarya zuM che? te kahe." teNe pratyuttara Apyo ke, "Ane paramArtha deva ja jANuM zake, paraMtu bIje kaI nahiM. jene ghare A maMjUSA che, tenI dareka pahore khabara rAkhanArA paheregIro che, jenA upara mudrAo karelI che, tALAMe vAselAM che, temAM jANanAra bIje kyAMthI lAvo ?" mUDhatA pAmele rAjA kahevA lAgyo-"A hakIkata tArA jJAna-viSayaka che." eTale rAjAe sarvAlaMkAra ApIne paramArtha pUchyo. maMtrIe kahyuM ke, "he deva ! je Apa mArI vAta sAMbhaLatA he, to huM eTaluM samajI zakuM chuM ke, thAya te sarva vinAza thAya, paraMtu eka veNIe cheda na thAya. to ApanI pratIti mATe meM putrane maMjUSAmAM sArI rIte gupta rAkhyo ane ApanA kabajAmAM maMjUSA rAkhI ke jethI karI huM aparAdha-sthAna na pAmuM. pUrvabhavanA keIka vairI deve mane saMkaTamAM nAkhavA mATe enA sarakhe AkAra dhAraNa karIne A sarva kArya kareluM che." utpanna thayelI khAtrIthI sarvee kahyuM ke, "barAbara ema ja che, nahitara A pramANe sArI rIte rakSAelo AvuM kArya kema kare? he deva! jene pratikAra karyo hoya, e paNa AvI rIte phaLavALuM thAya che. buddhimAnAM caritra paNa karmanA jerane harI jAya che. avasara prApta thayuM hoya, tyAre koI vakhata karma baLavAna thAya che, koI vakhata puruSArtha baLavAna thAya che, keI vakhata dhanavAna baLavAna thAya che, te kaI vakhata buddhivALa baLavAna thAya che. e pramANe jJAnagarbhA maMtrI potAnA nAma samAna ceSTAvALo hovAthI lokamAM caMdra samAna ujajavala lakSamI ane yazane prApta karanAra thayo. (67) have saMgraha gAthAone akSarArtha kahe che-vaizAlI nagarImAM jitazatru rAjAno jJAna maMtrI hato. koI vakhata sabhAmAM beThelA rAjA pAse nimittiyo Avyo. rAjAe tene pUchayuM. atikutuhala-tatpara sabhAmAM vagara prasaMge prazna karyo-kone kevA prakAranuM apUrva sukha ke duHkha utpanna thaze?" nimittiyAe kahyuM ke, "maMtrIne mArI-patananuM du:kha AvI paDaze." rAjA-kayAre? nimitti-eka pakhavADiyAmAM. tyAra pachI rAjA ane samAjane ekadama mauna banI gayA. tyAra pachI sabhAmAMthI nIkaLI jaIne samaye maMtrIe nimittiyAne potAnA ghare AdarathI bolAvyo. ekAMtamAM pUchayuM ke, "mArI patana kyAMthI ane zAthI thaze ?" nimittiyo-putradoSathI ane te mATe tene kusvama Avaze, te tenI pratIti samajavI. tyAra pachI nimittiyAnI pUjA-satkAra karyA. A vAta bIjA koIne na kahevI. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnagarbha maMtrInI kathA | [ 287 tene manA karI svaprathI nirNaya thayo. putra sAthe vicAraNuM karI ane tene maMjUSAmAM pUrIne eka pakhavADiyAnI khAvA-pIvAnI ane bIjI vyavasthA karI ane samajaNa pADI. upara tALAM mAryA. tyAra pachI maMtrIe kahyuM ke, "A mAruM dhana Apa sAcavavA svIkAro." rAjA nA kahe che, chatAM maMtrInA AgrahathI maMjUSA rAjakulamAM lAvyA. maMtrIe rAjAne kahyuM ke-"sarva sAra vastuo A peTImAM che." rAjA-tane jyAre mahAsaMkaTa AvavAnuM che, te pachI sarva sAra vastuonuM zuM projana ? maMtrI-te paNa he deva ! eka pakhavADiyA mATe Apa rakSaNa karo. tyArapachI dvAramAM bIjAM tALAM ane upara mudrA karAvI. divasathI rAtri sudhI pahore pahere saMbhALa rAkhanArA paheregIro rAkhyA. e vyavasthA thayA pachI teramA divasanI rAtrie rAjAnI putrIne akasamAta veNicchada thaze. A kArya maMtrInA putre karyuM che." evo lekamAM pravAda phelA. putrInuM rudana jAte dekhyuM, eTale jitazatru rAjAne mahAkepa pragaTyo. tarata ja e maMtrIputrane ghAta karavAnI rAjAe AjJA karI, athavA tene ekalAne ghAta karavAthI zuM ? mATe maMtrInA sarva kuTuMbano agni saLagAvI bALI bhama karo. kAraNa ke, AvA unmatta thaIne AvAM adhama AcaraNa kare che. tyAra pachI maMtrI he zuM karyuM? kuTuMbane pakaDavAnuM AraMbhya. maMtrI-parivAra sAthe jhagaDo karyo. maMtrIe kahyuM ke, "huM rAjAnI jAte mulAkAta lauM chuM." rAjAne maLyA, eTale maMtrIe kahyuM ke prathama Apa maMjUSA tapAsI le, jethI Apa jANI zakaze ke, mArA putrathI ke bIjA keIthI A kArya thayuM che, te Apa yathArtha jANe zakazo." tyAra pachI rAjA maMjUSA kholavA mATe gayA. mudrAo, tALAMe akhaMDa dekhyAM. pachI peTI kholI ane tenI bhAla-tapAsa karI, to temAM chUrikA sahita ane veNI hAthamAM hatI, tevA maMtrIputrane je. te dekhavAthI bhaya thayo ke, " A asaMbhavita vastu kevI rIte banI?" A pramANe tarka-vitarka karavA pUrvaka vicAraNA karavA lAgyA. tyAre maMtrIe kahyuM ke, jeo AnI vyavasthA-rakSaNa karanAra che, evA deva ja Ane paramArtha jANI zake." tethI lokone Azcarya thayuM ke, "AvuM kaMI dekhyuM ke sAMbhaLyuM nathI." pachI maMtrIne pUchayuM, rAjAe tenI pUjA karI. maMtrIe kahyuM ke, "he deva! nimittiyAe eTaluM ja kaheluM ke, "sarvanAza tArA putrathI ja thaze, paNa veNichedathI Ama thaze-tema kahela Apta evA A nimittiyAnA vacanathI huM putrane chUpAvavA mATe pravRttivALo anya. eTalAmAM nimittiyAe kaheluM banyuM. (Itizada gAthAmAM che, te artha samApti mATe jANa.) have vAtano upasaMhAra karatAM kahe che ke-acitya sAmarthavALuM karma A pramANe pratikAra karavA chatAM paNa phaLa Ape che ane maMtrIne phala prApta Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 ] upadezapada-anuvAda thayuM. buddhizALInuM parAkrama A pramANe acinya evA AvI paDelA kamane paNa niSphaLa banAve che. (330 thI 339) jJAnagarbhanuM dRSTAMta pUrNa thayuM. zaMkA karI ke--" karelAM zubha ke azubha karma avazyameva bhogavavAM ja paDe che, Do-seMkaDo ka95 sudhI paNa jogavyA sivAya kama nAza pAmatuM nathI. " A pramANenA loka-pravAdanA prAmANyathI te kama phala ApavA sanmukha thayuM hovA chatAM paNa kema phala ApyA sivAya ja cAlyuM gayuM ? tenA samAdhAnamAM kahe che- 340-ahiM adhyavasAya-pariNAmanI vicitratA hovAthI pahelAM te jIvo be prakAranAM karma bAMdhe che. temAM eka zithila pariNAmathI bAMdhyuM hoya te aniyata phala ApanAruM hoya che. bIjuM atyaMta daDha sajajaDa pariNAmathI bAMdhyuM hoya te avazya pitAnuM phaLa prApta karAvIne avazya bhogavaTo karAve che. kAraNa ke, te saphaLa sAmarthyayukta che. A pramANe karma be prakAramAM vyavasthita karyA. A hamaNuM je daSTAMta kahI gayA, te aniyata svabhAvavALA phaLane AzrIne samajavuM. sepakrama eTale phaLamAM pheraphAra thanAruM karma, te te dravyAdika sAmagrInI apekSAe pratikAra sahana karI zake tevA karma-jevAM ke, azAtA vedanIya, apayaza-apakIrti, lAbhAMtarAya Adi lakSaNa karma. te karmanuM svarUpa svalakSaNa samajavuM. je ema che, te zuM karavuM? tenA samAdhAnamAM jaNAve che keAgaLa je taddana zuddha evA AjJAgane jaNAvela che-"ghaNe bhAge parizuddha AjJA gavALA AtmA ane cittayukta hoya, tevA AtmAone atighora karma paNa te bhAvathI phaLa ApanAra thatuM nathI." A graMthathI sarva karmano upakrama kAraNa paNe sAmAnathI jaNAvela che. eTale te ahiM aniyata svabhAvavALA kamaM-svarUpamAM jANavuM. AjJAyAgathI svaphalane sAdhI ApanAra upakama svarUpa karma saphaLa thAya che. (30) have ahiM jene adhikAra cAle che, te karma saMjJAvALA deva ane AtmavIryapuruSakAranI samAnatA jaNAvatA kahe che - 341-deva-bhAgya-karma tema ja puruSakAra-vIrya-sAmarthya-udyama A baMne judA judA paryAyavALA zabdo jene deva ane puruSakAra tarIke ahIM kahelA che, teo baMne karmanA upakrama thavAnA kAraNe samAna che. kAraNa ke, te baMne samAna sAmarthyavALA che ane sarva kAryamAM te baMnene AdhIna che. je samAna na hoya ane viparIta hoya, te nakakI tenuM kaMI paNa phala maLatuM nathI. je ekane AdhIna kArya hoya to bIjAne vaMdhyAputranI jema niSphala bhAvathI avatu svarUpa mAnavuM paDe. mATe baMnenA sahayogathI phaLa-prApti thAya che. (341) A deva ane puruSakAra baMnenA svarUpane kahe che - 342-kASThapASANu, Ama vageremAM jema pratimA, devakulikA, pAkavuM vagere sAdhya vastuo vicitra svarUpavALI hoya che, temAM yogyatA samAna evuM A deva che. buddhizALI lo ke te devane pratyakSa, anumAna, upamAna, Agama pramANuthI pratiSThita che-ema vicAre che. te ja pramANe sutAra, kaDiyA, kheDUta vagere pratimAnuM maMdira, dhAnya Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kama, puruSakAra vicAra [ 289 ugavuM e vagere phalAnusAra te te padArthAnI yAgyatAnA ni ya kare che. kheDUtA maga, aDada, vagere dhAnyanA aMkurAdika thaze-tevA ni ya kare che ane kArya nI cegyatA jANe che, tema divyaSTivALA bhAvi phala yAgya evA kane-daivaneA sAkSAt ni ya kare che, bIjA keTalAka tevA tevA sArA-mAThA zakuna-zabdonA upAya dvArA devanA nirNaya kare che. A pramANe daivanuM lakSaNa kahyu`. ( 342 ) have 'bhAvAnI caiAnyatA anusAra peAtAnA karmanuM phaLa maLaze, vacamAM niraka antagaDu-rasALI sarakhA kalpelA puruSakArane lAvavAnI zI jarUra che?'-ema zakA karatA puruSakAranuM samarthana karatA tenu lakSaNa kahe che-- 343-- pratimA vage2e AkRti banAvI zakAya tevA dalabhAvane pAmelA kASThAdikamAM nakkI ja temAMthI pratimAdi thaze' evA niyama nathI. paraMtu koIka tevA kASThA dikamAM puruSakAra karyA hoya, teA ja pratimAdi taiyAra karI zakAya che. vaLI ema na khelavuM ke-"sad bhAvAnI zaktie kArya ane arthAtta dvArA jANI zakAya che, kAnA anudayamAM ceAgyatA che-ema te jANI zakAya che. tenI zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke- ceAgyapaNe saMbhAvita padArthAnu ayeAgyapaNu thatuM nathI. ayeAgyatAnA lakSaNuthI viparIta hovAthI. vyavahAramAM phUlanA anudayathI kAraNane akAraNapaNe vyavahAra karatA ke khelatA nathI. cAgya ane aAgya baMnenA lakSaNA judAM che, te vAta rUDha- pracalita che. jayAre je Ama che, te zubha ke azubha kAryanI anukULatA rUpe rahela daiva A svarUpavALu che, te pachI tyAM puruSakAra kevA svarUpavALA pravarte che? tenA samAdhAnamAM kahe che ke-pratimA ghaDavAnI ane taiyAra karavAnI kriyA sarakhA puruSakAra che. jema ke, pratimA ghaDavA lAyaka kASTha hoya, paNa peAtAnI meLe te pratimApaNe pariNamatI nathI, paraMtu prayatna karavAmAM Ave-puruSArtha karavAmAM Ave, te ja pratimApaNe kASThapASANa taiyAra thAya che. e pramANe puruSakAranI apekSAe deva paNa svaphelanuM kAraNa helu che. (343) ahiM pratipakSamAM bAdhA kahe che-- 344kASTha pote pratimAnI racanA kare che, jo tema thAya teA sarva kASTho (sapaSANA) pratimApaNe thavA joie, paraMtu ema teA thatuM nathI. ane je tame kahe che ke-kAipaNa kAThe pratimApaNe thavuM na joie, tyAre je ceAgya kASTha che, te paNa acegya thaze, paraMtu ema teA che nahiM. (344) bhale ema thAva tA kA doSa che? tenA samAdhAnamAM kahe che-- 345--yAgya padArthane ayeAgya kahevA-e ziSTapuruSanA vyavahAra nathI. kAraNa ke, caiAgyamAM ja ceAgyanA vyavahAra eTale ke A pratimAne ceAgya kASTha che--evA prakAranA zabdajJAnanI pravRttirUpa, pratimA utpanna thayelI na hoya, temAM keAI paNa kAraNathI puruSakAranI viparItatAthI pratimA utpanna na thai, temAM khAla, strI vagerene A kASThanI caiAgyatA viSayamAM virodha vagara niHsa MdehatA che. (345) 37 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 ] upadezapada-anuvAda C 346--A pramANe khIjAe sthApana karela apratimA viSayaka pakSanI jema A citraprakRtivALA devathI oLakhAtA karma ja-bhAgya ja peAtAnA phalane saMpAdana kare, eTale ke, * bhAgya che, te ja pratyeka kAryane samIpavartI kare che, temAM udyamanI jarUra rahetI nathI'-tema tame kaheA che. ga pakaDelA tevA prakAranA kikarane jema karAvIe tema kare che, temAM puruSakAranI jarUra nathI. adhyavasAyanA bhedathI je dAna Adi kriyAemAM zubha ke azubha AdinA bheda thAya che, te na thavuM joie. adhyavasAya te puruSakAra ja che. je leAkA ema kahe che ke, sa` kA` prakRti ja kare che, puruSa koI kArya karatA ja nathI, tenA matanA anusAre madhu` kA` bhAgyathI ja thAya che. puruSakAra kAI kArya karatA nathI. tyAre A dAnAdikriyAemAM adhyavasAyanA bhedathI je puNya-pApanA bheda che, te na thavA joie. te mATe prAcIna leAkA kahe che--" abhiprAyanuM phUla bhinna thAya che. jo kA samAna thAya tA paNa, mATe kRSikamAM jema pANI pradhAna che, tema kA mAM puruSakAra athavA abhiprAyarUpa mAnasa-puruSakAra te mukhya kAraNa che." (346) pharI paNa paramatanI AzaMkA karI tene parihAra kare che-- 347--bhAvI je adhyavasAya che, tene anukUla ja karyuM zubhAnubaMdhI abhiprAyane utpanna kare che. arthAt zubha-azubhAnubaMdhI abhiprAyanuM kAraNa ka che. tyAre A paNa kahI zakAya ke, ' puruSakAra paNa evuM ja che. A puruSakAra kathI je phala prApta thAya che, te puruSakAra ja phula Ape che ane phUla ApanAra kane paNa te ja lAve che.' jo ema kahevAmAM Ave te ame paNa ema ja kahIe chIe. puruSakAranA karmAMnA kAraNe vicitra svabhAva thAya, tyAre karma puruSakAranA kAraNe la ApavAmAM udyata thAya che, athavA tenA nAza thAya che, A vastu jo kahevAmAM Ave teA zuM doSa che ? jema kavAdInA matamAM kama ja kArya karanAra che ane puruSakAra tenAthI lAvela che, kAi phUla ApanAra nathI, tema jo puruSakAravAdI ele-A puruSakAra ja AvA svabhAvavALA hAvAthI kathI utpanna zubha-azubha phUlane lAvaze, karmathI kArya vastu sAdhyuM nathI' tyAre temAM zuM doSa che ? (347) 348--have kevala kavAdInA matamAM anAdi saMtAnarUpa para parAnA kAraNe pUvartI je ka che, te bhAvI kALamAM je karmI utpanna thaze, tenA samAna che-ema kama vAdIne khelavuM paDaze. je paraparAthI kAraNA thAya che, te bhAvI kAryanI utpattimAM anukUla thAya, te ja kAryanI utpatti karI zake che-ema vidvAnA vicAra kare che. kanI jema puruSakAramAM paNa puruSakAravAdI-ema kahI zake che ke, ' puruSakAranI para parAmAM pUvartI je puruSakAra che, te bhAvI kALamAM utpattivALA puruSakAranI samAna che.' A pakSamAM koi doSa AvI zakatA nathI, nyAya yukti ane pakSamAM samAna che. tyAre puruSakArathI ja vAMchita phalanI siddhi thaze. kathI zuM lAbha che ? (348) Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNyasAra ane vikramasAranI kathA [ 291 A pramANe deva ane puruSakAranA pratyeka pakSanA doSa kahIne siddhAMtane kahe che 349 - bhAgya ane puruSakAra ane paraspara sahAyaka thaine kA utpanna karavAnA teo svabhAvavALA che. nyAyanA jANakAroe A ja svabhAva mAnelA che. tethI buddhimAnAe A pakSa svIkAravA joie. tathA leAkamAM A vyavahAra jovAya che ke A bhAgyathI karelu che ane puruSakArathI kareluM che, te paNu aMnenA pradhAna ane gauNa bhAvathI utpanna thayelA che. (349) pradhAnaguNane ja vicAratA kahe che ke-- 350----TUMkA kALamAM ugra rasapaNe je za. vedanIyAdi karyAM pahelAM upArjana karyuM' ane phaLapaNe prApta thayuM, tene leAkeA devapaNe prApta karyuM' kahe che. jema ke, leAkeAmAM rAjasevA karavA rUpa puruSakArathI ema kahevAya che, tenAthI viparIta arthAt bahu prayAsathI pariName che, te puruSakAra kahevAya che. (350) 351--athavA alpakanI sahAyatAthI yukta je puruSa-prayatna, te puruSakAra ane bahukarmInI sahAyatAthI yukta je puruSakAra, te deva. bahu prayatnanI sahAyatAthI jyAM kama phUla Ape che, te alpaprayatna-deva kahevAya che. jyAM pUrvakanI sattA alpa che, puruSayatna ghaNA che, te puruSakArathI sAdhya kahevAya ke, jyAM kAryAMnI siddhimAM puruSayatna bahu che. tenAthI viparIta te devakRta kahevAya. AgalI gAthAmAM alpa prayAsanI sahAyathI phaLa meLavAtu hatu, te va kahelu che. tethI viparIta te puruSakAra kahevAya che. ahiM te puruSakAra alpaka sahAyatAvALA hoya, tene ja kahelA che. bahu karmInI sahAyatA yukta hoya, tevA je puruSakAra te deva kahevAya. A pramANe prajJApanAnA taphAvata samajave. (355) A ja artha udAharaNathI siddha karatA kahe che-- puNyasAra ane vikramasAranI kathA 352 thI 356-paryaMta sarakhA uMcA maneAhara devabhuvana samAna kSitipratiSThita nagaramAM atimahAna zatrupakSanA madanA cUranAra hAvAthI upArjaMna karelA ujajavala yazavALA puNyayaza nAmanA rAjA hatA. tene saubhAgya agavALI priyA hatI. rAjyAcita vyavasAya karatAM teone samaya pasAra thatA hatA. te nagaramAM puNyasAra nAmanA dhanapatinA putra, bIje vikrama vaNikanA vikramasAra nAmanA putra hatA. aneka vidyA-kaLA meLavyA pachI tee pUrNa taruNapaNAne pAmyA, tyAre dhana meLavavAnI abhilASAvALA ane ema ciMtavavA lAgyA-jo pUrNa tAruNya meLavyA pachI lakSmI upArjana karavAnA prayatna na karIe, te tevA anAya ciratravALAnA puruSAtha kayA gaNAya ? tyAM sudhI uttama kula gaNAya, tyAM sudhI ja yaza meLavelA gaNAya ane tyAM sudhI ja tenuM akhUTa saubhAgya gaNAya ke, jyAM sudhI jenI lakSmI dAnAdika kriyAmAM vaparAyA kare che. parAkrama rUpa paryaMta sarakhA dezAntaramAM AreAhaNa karIe, te pachI leAkeAne valrabha evI lakSmI ApaNane durlabha nathI. puNyasAre sA sAthe prayANa karyuM" ane prathama paDAva or Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 ] upadezapada-anuvAda nAkhyo, eTalAmAM tenA bhAgyayoge kSaNavAramAM mahAnidhi prApta thayuM. te grahaNa karIne ghare Avyo. tyAra pachI tenAM ucita kAryo karavAmAM lAgI gayo. bIje vikamasAra to samudramAM musApharI karI dhana pArjana karI keTalAka kALa sudhI jIvane hoDamAM mUkIne pitAnA ghare pAcho pharyo ane potAnA dhanane ucita kriyAmAM vAparavA lAgI gaye. nagaramAM evI vAta vahetI thaI ke, "eka puNyazALI puruSa samagra manovAMchita lakSamI-samRddhi meLavI sukhI thaye che, vaLI bIje puruSa bhayaMkara samudranI lAMbI musApharI karI, aDhaLaka dhana-samRddhi prApta karIne pitAnA baMdhuomAM atigADha snehavALo banI temanI sAthe bhogo bhogave che. A benI aMdara pahelo sajajaDa akhalita bhAgyazALI che ane bIje paNa te sajajaDa puruSArtha vALe che. rAjAnA kAne A vAta AvI, eTale kautukathI teNe paNa temane rAjasabhAmAM bolAvyA ane pUchayuM ke, "A lokapravAda sAce che ke pheraphAra che?" pratyuttara maLyuM ke, "he deva! ghaNe bhAge lekapravAda khoTo hota nathI. kAraNa ke, atigupta kArya paNa ekadama prakAzamAM AvatAM vAra lAgatI nathI. rAjAne pitAne A viSayanI khAtrI karavA IcchA thaI, eTale prathamane ekalAne pitAne tyAM bhojana karavA mATe AmaM. rasavatI banAvanArA rasoIyAne rAjAe kahyuM ke, "Aje tamAre rasavatI taiyAra na karavI. kAraNa ke, Aje to tenA puNyagathI bhajana karavuM che. jyAre bhojanasamaya , eTale devIe eka vRddhapuruSane rAjA pAse vinaMti karavA mokalyo ke, Aje tamAre devIne tyAM bhojana karavA padhAravuM. zA mATe ? to ke Aje hamaNAM ja jamAI temanA nagarathI AvelA che ane tene mATe sUpa-danAdika sarva bhajanasAmagrIo taiyAra karI che. he deva ! Apa padhAraze, eTale tenI sAthe bhojana karatAM te saubhAgya meLavaze. to ati svasthatAthI dareke bhojana karyuM. bIjAne pachInA divase nimaM ane sarva rasoyAne kahyuM ke, "Aje sarva prakAranI rasavatIo taiyAra karajo." teoe paNa AdarathI jaladI raI tayAra karI. bhajana-samaye dareka bhANa upara AvIne besI gayA. bhANAmAM bhejana pIrasAvavAnuM zaruM thayuM, te samaye rAjakanyAne Amalaka-pramANa moTA motIno aDhAra seravALo hAra vagara-nimitte tUTI gaye. dInavadanavALI rudana karatI te rAjakanyA tarata pitA pAse AvIne kahevA lAgI ke-"pahelAM hamaNAM ja A hAra parovI Ape, te sivAya huM bhojana nahiM karIza" ema kahyuM, eTale jeTalAmAM rAjA jyAM vikrama sAranA mukha tarapha najara kare che, teTalAmAM bhojanakAryane tyAga karI tenA para lakSya ApI navA sUtaranA taMtuo taiyAra karI kSaNavAramAM hAra parovI ApyuM. tyAra pachI baMnee yathAsthita vidhithI sukhapUrvaka bhojana karyuM. rAjAe vicAryuM ke, "jana-pravAda e sAco ja nIvaDyo." (28) (granthA 7000) have saMgrahagAthA akSarA kahe che-"ahiM deva ane puruSArthanA guNomAM pradhAnabhAvamAM puNyasAra ane vikramasAra nAmanA be vaNikaputro hatA. nidhi prApta thayo ane Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNyasAra ane vikrama sAranI kathA [ 23 samudrataraNa dvArA dhana meLavyuM, e pramANe baMne sukhI thayA, tema ja vagara leze sukhavALA thayA. temAM prathama deva-bhAgyanI pradhAnatAvALe dIna-anAthAdine dAna ane piote kuTuMba-sahita vastra, tAbUla vagereno bhogavaTo te nidhAnanA prabhAvathI karato hato. bIjo samudra ullaMghIne mahenata-majUrI rU5 puruSArtha karIne dhana meLavI lAvyo ane te dhanathI puNyasAranI mAphaka vikrama sAre paNa dAna ane upabhogamAM te dhanane upayoga karyo. A vRttAnta rAjAe sAMbhaLyo, eTale teone pUchayuM ke, "lokono A pravAda sAco che?" teoe pratyuttara Apyo ke, "te vAta yathArtha che. tyAra pachI rAjA ane bIjA manuSyoe pravAdanI pratIti-khAtrI karavA mATe rAjAe parIkSA karavAnuM nakakI karyuM. prathama puNyasArane ekalAne bhojana karavAnuM nimaMtraNa ApyuM. tyAM vagara prayAse sahelAithI sarva prakAranA bhojanano yoga anAyAse prApta thaI gaye. tema bhagAvalI puNyakarmanA gADha saMbaMdhathI tene vagara prayAse ApoApa koIkanA AgamananA kAraNe taiyAra bhojana-sAmagrI vidhinI prabaLatAthI maLI gaI. bIjA vikrama sArane tenAthI viparIta rIte puruSArtha karavA ge bhojana-sAmagrI prApta thaI. te puruSArtha karyo? to ke, rAjaputrIne hAra tUTI gaye, eTale rudana karavA lAgI, tene hAra pAcho parovI ApavA rUpa puruSArtha karavAthI tenA puruSArthanI khAtrI thaI. (upara thI 3pa6) A pramANe laukika deva-puruSArthanAM udAharaNa kahIne have tevA lokottara udAharaNa pUrvanA udAharaNanI apekSAe have lokottara udAharaNamAM zAstra prasiddha pahelAchellA evA bhArata ane brahmadatta cakravartInAM udAharaNe jANavAM. neha-saMganI sAMkaLa teDanAra bharatanuM udAharaNa pragaTa che. A ja kAraNe haribhadrAcAye mAtra nAma sUcavI vyAkhyAne anAdara karyo che, chatAM sthAna zUnya na rahe te mATe vivaraNakAra kaMIka kahe che. bharata cakravartI zrI RSabhadeva bhagavaMtanA moTA putra, bharatabhUminA svAmI, parAkramathI zatrupakSane jitIne meLavelA niravadya sAmrAjyavALA bharata mahArAjA hatA. navanidhinA svAmI, akhUTa saubhAgyavALA, akhalita mAnavALA, cosaTha hajAra manohara suMdarIonA svAmI hatA. Adara pUrvaka namra mahAbhakta sAmaMtanA hajAro mastakomAMthI sarI paDatA puSpa-samUhathI haMmezAM arcana karAtA caraNa-kamaLavALA, teoe chalAkha pUrva sudhI rAjyalakamIne bhogavaTe karI, keIka samaye zreSTha AbhUSaNAdikane zaNagAra sajI, sphaTika pASANamAMthI ghaDIne taiyAra karelA atimanohara ArilAbhuvanamAM potAnA zarIranI zobhA dekhavA mATe praveza karyo. kalpavRkSanI jema pitAne paNa zebhA-samRddhivALA joyA. eTalAmAM potAnA hastanI eka aMgulikAmAMthI eka AbhUSaNa sarI paDayuM. te vakhate zebhA lagAra ochI thaI, eTale bharata mahArAjA Ama citavavA lAgyA ke, nakkI A zarIranI potAnI Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapatra 294 ] anuvAda tethI zAbhA ochI thaI nathI, paraMtu hAthanI AMgaLI A AbhUSaNathI ene za mALA mudrikAthI A AMgaLInI zobhA che. mATe AvAM bahAranAM AbhUSaNAthI karelI A kacIranI zeAbhAthI saryuM". ema krame krame dRDha vairAgyavALA teNe AbhUSA choDavAne ArAyamAna vaLI bhAvanA bhAvavA lAgyA ke, ' A rAjyalakSmI sakhata pavananA jhapATAthI DaoNlamane te meghasamAna asthira-tuccha ane chevaTe viccheda pAmavAnA phaLavALI che, tA have prathama rAjyalakSmInI jarUra nathI. ahiM zuddha pariNAmamAM jyAre vartatA hatA, tyAre sacama-sthAnaka pAmyA ane krame krame te kevalajJAna pAmyA. asakhyAtA kapramANamAM saMyama-sthAnakA viSe je prathama sthAna pAme, te vRddhi pAmatA pariNAmavALA kSaNavA sathamaNinA mastake pahAMcIne bharata cakravartInI jema kaivalajJAna meLanAra thAya A hakIkata 5bhASyamAM kahelI che. tyAra pachI gRhasthaliMganA tya!ga karI vi muniveSa dhAraNa karanAra thayA. indra mahArAjAe peAte temane pragaTa kevalarmotsava DAmA che. sudhI devatAe nirmANa karelA padmakamaLanA Asana para besI te jinezvaranI jema pa navIna megha samAna gabhIra svarathI dharma kahevA lAgyA. eka lAkha akharuM pU pRthvImAM vicarIne te aSTApada nAmanA parvata upara sarva karma rajane khaperI saddhi pAmyA. ( 15 ) brahmadatta cakravatI janmAMtaramAM karelA niyANAnuM phUla je ahIM brahmadatta cakravartInuM te A pramANe jANavuM ke-sAketa nAmanA nagaramAM zrAvakaleAkeAnA mugaTa samA nyAyamAtra mAM rahelA cadrAvata'saka nAmane rAjA hateA. tene supavitra vALe, kAmabhogathI kaTALelA municaMdra nAmanA putra hateA, te sAgaracaMdranI dIkSA saya che, ni la dezeAmAM aMgIkAra karI tIkSNapaNe pAlana karatA hatA. gurukuLavAsamAM rahelA, te samaye kyo. vA vihAra karatA karatA teNe kAika samaye bhikSA mATe gAmamAM praveza karyA. sAtha hatA, te aTavImAM AgaLa cAlyeA gayA, eTale bhayakara aTavImAM bhU bhUkha-tarazanI pIDA sahana karatA rahelA hatA, tyAre jaMgalamAM cAra gAvatA pa tenA pratye bhakti-bahumAnavALA thayA. tenI dezanAthI pratibeAdha pAmI dIdha"gIkAra karI. temAMthI e mahodayanA kAraNe dharmanI dugaMchA karIne mRtyu pAmI devalAka gayA. tyAMthI cyavIne dazapura nagaramAM sAMDilya nAmanA brAhmaNanI yazeAmatI dAsIna yugalarUpe e putrApaNe utpanna thayA. anukrame yauvanavaya pAmyA. dhAnya-pAkelA khetaranuM rakSaNa karavA mATe gayA. tyAM rAtre eka vaDavRkSanI nIce suI gayA, tyAre vRkSanI apeAlamAMthI nIkaLI eka sape tene DaMkha mAryA, tene zeAdhavA mATe bIjo krUratA hatA, tyAre te ja sarpa vaLI te ja kSaNe tene paNa DaMkhyA. tenA pratikAra karyA vagaranA te ane mRtva pAmIne kAliMjara nAmanA uttama patamAM yamalapaNe mRgalInA baccA thayA. pUrvabhavat snehavALA te najIka najIka vanamAM caratA hatA, tyAre kAika zikArIe eka bahu mArIne 1 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmadatta cakravartI [ 25 baMnene mRtyu pamADyA. tyAra pachI mRtagaMgAnA kinArA viSe te baMne eka hasInI kukSimAM yugalapaNe haMsarUpe jamyA. tyAM yauvana pAmelAne eka mAchImAre jALamAM phasAvyA ane pakaDIne temanI Doka maraDI nAkhI mRtyu pamADyA. tyAra pachI vArANasI nagarImAM bhUtadinna nAmane caMDALano adhipati hatA, tenA baMne putra thayA. teo paraspara atyaMta snehapUrNa cittavALA hatA. temanAM nAme anukrame citra ane saMbhUta hatAM. te vakhate tyAM zaMkha nAmane rAjA ane namuci nAmano tene pradhAna hato. koIka tevA aparAdhanA kAraNe namucine bhUtadine vadha-zikSA mATe seM. paraMtu caMDAla vicAra karavA lAgyo ke, "AvezamAM AvI rAjAe mRtyunI zikSA karI che, paraMtu A mAravA gya nathI" ema dhArI ene guptapaNe saMtADI rAkhe, te eTalA mATe ke, "tuM bhoMyarAmAM rahIne mArA putrane kaLAe bhaNAva, te tuM jIvato rahI zakIza, nahitara tAruM jIvana salAmata nathI." pitAnuM kula-jAti-vijJAna, vijJAnanuM pAra pAmavApaNuM A sarvanI avagaNanA karI potAnA jIvitanA arthIe te ja kSaNe te vAta svIkArI lIdhI. tyAra pachI bhUtadinna caMDALanA putrane kaLAo grahaNa karAvatAM divasa pasAra thatA hatA. daramyAna bhUtadinnanA jANavAmAM AvI gayuM ke, "A namuci sAthe ADo vyavahAra karIne mArI patnI vinAza pAmI che." caMDALane sahajamAM utpanna thato kopa A kAraNe pracaMDa kapa utpanna thaye. putra samajI gayA ke, "ApaNane bhaNAvanArane pitA mArI nAkhaze-ema dhArI putroe khAnagI saMketa karI tene nasADI mUkyo. tyAMthI te hastinApura nagaramAM sanakumAra rAjAne maMtrI thayo ane potAnA buddhibaLe sarva maMtrIomAM pradhAnamaMtrI banyA. have pelA caMDAlanA baMne putro yauvana, lAvaNya, rUpArika guNo vaDe tema ja nATaka, saMgIta, vAjiMtra vagere kaLAnA samUhathI nagarInA lokone atizaya AnaMda pamADanArA thayA. have keIka vasaMta-mahotsava samaye nagaranI aMdara vividha prakAranI rAsamaMDaLIo tema ja nRtya karanAra nara-nArIne samudAya nRtya, saMgIta vagere AnaMda-krIDAo karatA hatA. tyAre caMDALAe paNa A be putrone AgaLa karI caMDALa taruNo paNa sAMbhaLavA nagaramAM gayA. bIjI rAsamaMDaLIne jotA loke A caMDALanAM gIta-vAjitra sAMbhaLI AkarSAyA, ane brAhmaNanI sarva bhakta maMDaLIo A caMDALaputranAM gItomAM prabhAvita thaI, eTale IrSAthI teo rAjAne phariyAda karavA lAgyA ke, "A caMDALAe ApaNuM nagaranA lokone vaTalAvI nAkhyA-abhaDAvyA" eTale temane nagarImAM praveza karavAnI manA karI. tema ja mAra mArIne bahAra kADhyA. keTaloka samaya pasAra thayA pachI kaumudI nAmane mahAmahensava nagaramAM pravaryo. eTale bhUtadinnanA baMne putra pitAnA keTalAka parivAra sAthe kutUhala manavALA banI rAjAnI AjJA bhUlI jaIne nagaramAM praveza karI nagaralokonA prekSakane jovA lAgyA. jema gorInAM gIte haraNa sAMbhaLe, -tema A caMbalaputro paNa sAMbhaLavA lAgyA. ' Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 ] upadezapada-anuvAda have vastra vaDe potAnAM mukha DhAMkIne A caMDAlaputro paNa suMdara rAgathI gIta gAvA lAgyA. tenA gItathI AkarSita thayela leka ekadama ekaThA thavA lAgyA. "amRtarasa sarakhAM AvAM gIto keNa gAya che?" ema belatA lokoe jyAre vastra UMcuM karI joyuM te bhUtadinna caMDALanA putro jaNAyA. "mAro mAre, Thoko" ema belI te brAhmaNa lokoe teone nagaramAMthI hAMkI kADhyA, eTale teo bahAranA udyAnamAM AvIne rahyA. ApaNA kuLane dhikkAra thAo che, jenA doSathI ApaNe kaLAkalApa paNa dhikkArapAtra adhanya banyA. have ApaNA mATe maraNa sivAya bIjI kaI sArI gati nathI." tyAMthI teo dakSiNadizA tarapha ghaNe dUra dezAMtaramAM gayA. tyAM eka moTo parvata AvyA. tenA upara caDatA caDatA eka zilAtala upara hAtha lAMbo karIne kAusagga dhyAnamAM rahelA vikRNa-AkaruM tapa karatA mahAmunine joyA. Adara-sahita temane praNAma karyA. dhyAna pUrNa thatAM atimadhura gaMbhIra svarathI Adara-sahita dharma lAbhanA AzIrvAda ApyA. (40) AnaMdita thayelA teone pUchayuM ke, "kayA kAraNe tame ahiM AvyA cho?" tyAre teoe kahyuM ke, "A parvata upara maraNa pAmavA mATe. kAraNa ke, AM amArI sarvathI adhama caMDAlajAtithI ati udvega pAmyA chIe. jAtinA kAraNe meLavelA guNo paNa amAre doSabhUta thayA che." munie temane kahyuM ke, "AtmaghAta karanArane bhavAMtaramAM paNa kalyANa thatuM nathI. tamAre A maratha sAro ke yukta nathI. samagra duHkharUpa vyAdhine dUra karavAmAM oSadha-samAna A jinendrano dharma che, mATe kalpavRkSa sarakhA Icchita IcchAne pUrNa karanAra A dharmanuM sevana karo." tyAra pachI te munivara pAsethI muni-dIkSA prApta karI, je kAraNa mATe teNe tene ucita bhAvathI ApelI pAlana karI. kAlakeme karI teo gItArtha banyA. chaDuM, aDDamAdi tapa karavAmAM tatpara banyA. aniyata vihAra karatA karatA teo baMne muni gajapura nagara gayA. bahAra udyAnamAM sthiratA karI. mAsakhamaNanA pAraNAnA divase saMbhUtamuni nagaranI aMdara bhikSA levA mATe gayA. eka gharamAMthI kamasara bIje ghare jatAM jatAM IryAsamiti-pUrvaka mArga mAM cAlatAM namuci nAmanA pradhAnanA jovAmAM te AvyA. eTale teNe A caMDAlano putra che-ema oLakhe. have kadAca A mArI junI vAta ahiM prakAzita kare, apayaza phelAya, tevA bhayathI guptapaNe potAnA vizvAsu mArA puruSane mokalAvyA, te tene mAra mAravA lAgyA. eka to tapathI zarIra zoSAI gayuM hatuM, tevA vagara aparAdhI cAritravALA munine mAratA hatA, tyAre muni dharmakArya visarI gayA ane tene ko pAnala bhabhukyo. (5) varSAkALanA prathama samayamAM je pramANe AkAzamAM zyAma meghamaMDale zobhe che, . te pramANe muninA mukhanA pilANamAMthI nIkaLatI zyAma dhUmADAnI zreNio bhavA lAgI. eTale pralayakALanA meghayukta AkAzatalane nIrakhatA bAla-vRddha-sahita nagaraloka #bha manavALA thayA. tyAra pachI sanakumAra cakravata vRttAMta jANI pitAnA parivAra Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmadatta cakravartI [ 297 : 0000000000000000000000 sahita temane prasanna karavA mATe AvI pahoMcyo. bhAlatala pRthvI sAthe aDakADIne praNAma karyA, be hAtha joDI teNe vinaMti karI ke, "munivare kSamApradhAna guNavALA heya che. jo keI apadroha karanArA anAryanA vartanathI Apano aparAdha thayo hoya, to tenA sarakhuM vartana karavuM Apane yogya na gaNAya. je kaMI sarpa kaMI prakAre kaIne , te zu tene bhakSaNa karavA mATe mUDhamanavALo manuSya taiyAra thAya kharo?" A pramANe bolIne jeTalAmAM rAjA prasanna karatA hatA, teTalAmAM jANelA vRttAntavALA citramuni tarata ja temanI pAse AvyA ane kahevA lAgyA ke, tame zAnta thAva, samatA pAme. A kopAgni niraMkuza banI guNarUpI vanane saLagAvI nAkhI bhasma kare che, kSaNavAramAM pracaMDa kedha tapa-saMyamane bALI nAkhe che. je mATe sUtramAM bhagavaMte kahevuM che ke-"jema vana-dAvAnala vanavRkSone kSaNavAramAM bALIne bhasmarUpa kare che, tema kaSAyapariNata jIva tapa-saMyamane bALI nAkhe che. tathA karamajI raMgathI raMgAelA samUhanI jema koIkane ke bahu niMdanIya vistAravALo thAya che. kedha udveganuM kAraNa ane bhayaMkara duHkhanI khANa krodha che. " e vagere vacanarUpI varSanI dhArA varasAvIne tene dhAgni olavI nAkhe, eTale have te sajajaDa vairAgya pAmyo. rAjAe namuci pradhAnane baMdhAvIne muninA caraNakamaLamAM namAvyo. dayApUrNa cittavALA munie tene mukta karAvyuM. te baMne munio vairAgyathI aMtasamaye karavA lAyaka kriyAonI ArAdhanA karI rahelA hatA, tyAre koIka divasa vaMdana karavA mATe rAjA tyAM AvyA. te vakhate temanA caraNanI parya pAsanA-sevA karatA evA rAjAnI pAchaLa rahela te cakravartInuM strIratna paNa AdarathI praNAma karatAM karatAM koI prakAre tenA kezane agrabhAga pagane 5ryo. tarata ja saMbhUtamuni pramAdacittavALA-mohacittavALA thayA. "je mAtra A strIne vALano aNino bhAga sparza karavAthI ATale sukha karanAro thAya che, te tenA sarva saMganA samaye keI apUrva sukha levuM joIe." ema vicAratA vicAratA cittamAM teNe A prakArane saMka9pa ekadama karyo ane niyANuM karyuM ke, "je mArA tapamAM prabhAva hoya, te tenAthI huM janmAMtaramAM AvAM strIratnane bhagavanAro thAuM." bIjA bhAI citramunie ghaNo rokaDyo ke, ThaMDI mATe kreDane gumAvavA te tArA mATe egya nathI. tyAMthI mRtyu pAmI teo saudharma devalokamAM nalinI guma vimAnamAM saubhAgyanA samudra evA deva thayA. tyAMthI cyavelA teo A bhAratakSetramAM saMbhUta hato, te brahmadatta nAmane cakavartI, tema ja je AgaLa citramuni hatA, te purimatAla nAmanI prAcIna nagarImAM zeThaputra thayA. dharma zravaNa karIne bhava-kedakhAnAthI ekadama virakta banI dIkSA grahaNa karI kSamAdhArI indriyadamana karanAra zreSTha muni thayA. tyAra pachI te muni kAMpilyapuramAM brahmadatta cakavatI pAse AvyA. tene AgaLa kahIzuM, te kAraNe jAtismaraNa thayuM. rAjane eka taTe vinaMti karI ke-"he deva ! Aje "madhukarI' nAmanA gItathI Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 ] upadezapada-anuvAda nATakavidhithI mAre nRtya karavAnuM che. atisuMdara udubhaTa vividha veSa dhAraNa karIne pitAnA parivAra sAthe divasanA pAchalA samayamAM nRtya karavAnuM prAraMvyuM. te dekhIne rAjA prabhAvita cittavALo banyA. te vakhate eka dAsI sarvaRtunAM sugaMdha pradhAna puponA banAvela ati sugaMdhayukta daDAnI AkRtivALA sthApana karelAM pupomAM bhramarazreNIonA guMjAravathI manahara moTI puSpamALA tyAM lAvI. eTale nATakanI vidhi dekhate, tema ja puSpamALAnI gaMdhane sUMghato rAjA jAtismaraNavALo thayo ke-" pahelAM nalinIkulama vimAnamAM saudharma devalokamAM moTo deva hato, tyAM meM A sarva anubhavyuM che. te ja kSaNe rAjAne mUrchA AvI, najIkanA loke zItaLa jaLa ane caMdanarasathI sicce, eTale pharI cetanA AvI. tyAra pachI potAnA pUrvabhavanA bhAIne zodhavA mATe pitAnA hRdayabhUta varadhanuM maMtrIne AjJA karI. te maMtrIe paNa lokonI vacce tema ja govALiyAo pAse jaIne rAjAnA caritranuM rahasya jaNAvanAra evuM pUrvArdhaloka lakhela patraka saMbhaLAvyuM ane rAjakulanA dvArabhAgamAM laTakAvyuM. te A pramANe pahelA eka bhavamAM ame dAsa, pachI mRgo, pachI haMso, pachI mAtaMgapu, pachI devo thayA hatA; tathA " A lakhelA zlokano uttarArdha je pUrNa karaze, tene huM ardha rAjya ApIza. A ardhaka patramAM lakhAvIne rAjakuLanA dvAramAM rAkhyuM. rAjyanA abhilASI loko tene pUrNa karavA prayatna karavA lAgyA. traNa mArgo, cAra mArgo, coka vagere sthaLomAM patramAM lakhela te akalAka bhaNatA hatA. have pelA citramunino jIva te sAdhu vicaratA vicaratA jAti maraNavALA thayA ane kAMpilyapuranA udyAnamAM AvIne rahelA hatA. tyAM araghaTTavAhaka kheDUta patramAM rahela loka bhaNato hato, te vakhate munie A loka pUrNa karyo. te A pramANe- *anya anya viga prApta karelA evA ApaNI A chaThThI janmajAti che." te sAMbhaLIne pele kheDUta tarata ja rAjA pAse jaIne bolavA lAgyuM ke-"eka bIjAnA vigavALI ApaNuM A chaThThI jAti che." e sAMbhaLatAM ja mUcha pAmavAthI vikarALa netravALe rAjA ekadama bhUmi upara DhaLI paDyo. rAjA AnI pAsethI sAMbhaLIne tarata mUccha pAmyA che, tethI A kAma AnuM che-ema dhArI tene mAravA lAgyA, tyAre tenA parivAre kahyuM ke, A pade te sAdhu pAsethI maLelAM che. rAjA sabhAna banyo ane uttarArdhane artha vicAravA lAgyo. pUchayuM ke, "te sAdhu kayAM che?" he deva! teo te mArA udyAnamAM che. rAjA pitAnI sarva Rddhi sahita temanAM darzana karavA AvyA ane sUryane dekhavAthI jema kamalavana vikasita thAya, tema vikasvara mukhavALA tha. vaMdana karI nIce beTho. zaruAtane sarva vRtta, ta kahyo, tyAra pachI rAjAe kahyuM ke, A sarva rAjya sAthe bheLavIe. AvA prakAranI mahArAjya-saMpatti maLI che, te tenA bhogakALamAM A sAdhupaNAnI kriyA duSkara karavI, te te karelo dharma niSphaLa karavA jevo gaNAya. te samaye pratyuttara ApatA munie "A rAjyAdi bhogavavAnuM Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahmadatta cakravartI [ 299 chevaTanuM phala narakAdika durgatimAM pArAvAra duHkha sahana karavA lakSaNa jaNAvyuM ane viSaya viSanI upamAvALA che" evI viSaya-bhegonI niMdA karI-"kAma-bhego e zarIramAM rahelA zalpa sarakhA che, kAmaga jhera samAna che, sarpa sarakhA bhayaMkara che, kAmabhoganI IcchA karanArA vagara IrachAe baLAtkArathI narakAdika durgatimAM jAya che. A gIta e vilApa samAna che, nATaka e viDaMbanA sarakhA che, AbhUSaNe bhArarUpa che, sarve kAmabhogo duHkhanA cheDAvALA che, upamAgarbhavALI vividha prakAranI dezanAthI cakravatIne kaMIka vairAgya prApta karAvyuM, tyAre te kahevA lAgyo ke-he munivara ! tame je kahyuM ke, A bhogane saMga karavAthI durgati thAya che, te vAta huM samajI zakuM chuM, paraMtu amArA sarakhAthI A jitavA ghaNA durjAya che. muni-je A bhogo cheDavA azakta che, te he rAjan ! pApakarmo na upArjana kara. dharmamAM rahele sarva prajAnI anukaMpA karanAre thAya che ane tema karIza, te tuM deva thaIza. tane haju bhego choDavAnI buddhi thatI nathI, AraMbha-parigrahomAM gADha AsaktivALo thayo che. kharekhara tArI pAse ATaluM kahyuM-upadeza Ape te phogaTa gaye. he rAjana ! teM AmaMtraNa karI belA, te have huM ahIMthI jAuM chuM." (100) paMcAlanA rAjA brahmadatta cakravartIe te sAdhunAM vacanane sAMbhaLIne tene amala na karyo ane anuttara kAmabhege bheLavIne anuttara narakagatimAM praveza karyo. maharSi citramuni te kAmabhogathI virakta banI uttama cAritra-tapanI ArAdhanA karI anuttara saMyama pAlana karI, anuttara siddhigatimAM gayA. je ahiM bIjA brahma datte te niyANAthI cIkaNuM karmo upArjana karI, mithyAtva ane cAritramehanIya karma bAMdhIne tenAM kAraNe duHkhanA mArgamAM praveza karyo. (108) (357) upasaMhAra karatAM kahe che - 358 --deva ane puruSakAranuM svarUpe varNavavA svarUpa A AjJA-mAhAsyanA varNanathI have sayuM. buddhidhana AtmA haMmezAM kahelA svarUpavALA AjJAogathI samyaphavAdika svIkAra-lakSaNa dharma sthAnakomAM pravRtti karanAre thAya. temAM hetu jaNAve che ke-zuddha AjJAnusArI dharmAnuSThAna apa paNa karavAmAM Ave, to AgaLa AgaLanA dezavirati Adi dharmasthAnakamAM vRddhi pAmato jAya che. (358) e ja vastu vicAre che- u59-kahelA lakSaNavALAM dharmAnuSThAna AgaLa jaNAvIzuM, tevA svabhAvavALuM eTale ke, AgaLa vizeSa dharmAnuSThAnamAM joDanAra thAya che. ekaluM pote ja thAya che ema nahiM, paraMtu nakkI bIjA kAryo karavAnI tAkAtavALuM -bIjA navA navA AgaLa AgaLanA dharmomAM joDAvA rUpa bIjA kAryo karavA A AjJAvALuM dharmAnuSThAna thAya che. uttaranara sadagati pamADanAra thAya che. te mATe daSTAMta Ape che ke-dIpakanI jema. vAyarA vagaranA kAcanA phAnasamAM rahelA sthira dIpaka bIjAM kAryo karavA jema samartha thAya Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 ] upadezapada-anuvAda che. cAlu prakAza Ape te mukhya kArya ane sArA sthAnamAM sthApana karelo te kAjaLa paNe tyAM ekaThuM karI rAkhe che. te kAjaLa taruNI strI ke bALakanA netramAM nirmaLatA lAvavA samartha che. A rUpa dIpakanuM kAryAntara, tema AjJAyogavALuM anuSThAna paNa bIjA anuSThAnane lAvanAruM che. (359) yAkinI mahattarAnA dharmasUnu AcArya zrIharibhadrasUri-viracita upadezapada A. zrImunicaMdrasUri-kRta vivaraNu-sahita mukita mahAgranthane gUrjarAnuvAda AgamoddhAraka AcArya zrI AnandasAgarasUrIzvarajInA ziSya A. zrIhemasAgarasUrie prathama bhAga pUrNa karyo. [ saMvata 2027 ASADha amAvAsyA guruvAra tA. 22-7-71 zrI AdIzvara jaina paMca dharmazALA-pAyadhUnImuMbaI-3] have zuddha AjJAganA mAhAsyane saMgraha karatA kahe che ke - 360-anubaMdhavALA zuddha AjJAga-sahita je dharmAnuSThAna, te samyagdarzananI nirmalatA karanAra thAya che. AtmAnI aMdara apragaTa utpanna thayelA addabhuta guNavizeSa sAdhujana yogya anuSThAnane saMgraha karanArA siddhAnta-AlApake je batrIza saMkhyAmAM sudharmAsvAmI Adi AcArya bhagavaMtoe kahelA che. "doSa chUpAvyA sivAya AloyaNA levI, ApattimAM dharmatA rAkhavI" e vagere pAMca gAthAmAM kahelA batrIza yogasaMgraha laukika daSTAMtathI pUrvAcArye kahelA che. (360) te ja daSTAnta kahe che- (2) citrakAre - 361-sAketa nagaramAM mahAbala nAmanA rAjA, tyAM vimala ane prabhAkara nAmanA be citrakAro hatA. te baMnee citrakArya zarU karyuM. eke cha mahinAmAM pUrNa karyuM, bIjAe teTalA samayamAM mAtra bhUmikarma-tene sAphamajabUta lIsI-cakacakATa banAvI. (361) 362 thI 366-viSAda, prapaMca, abhimAna vagere durguNathI rahita sAketa nAmanuM nagara hatuM. tyAM caturaMga senA-yukta mahAbala nAmane rAjA hatA. maMthana karAtA samudrajaLamAM utpanna thayela phINa-samUha samAna ujajavala kIrti pAmelo, sanehIjana-pratavargane nirmala phala ApanAra evI kIrtithI jagatane ujajavala karanAra te rAjA hato. rAjyakAryo pUrNa thayA pachI sabhAmAM beThelo te rAjA kaIka dUtane pUchavA lAgyo ke-bIjA rAjAone tyAM je che, tevuM ahiM mArA rAjyamAM zuM nathI?" dUte kahyuM ke, "he deva! Apane tyAM sarvathI kaMIka adhika rAjya-sAmagrIo che, mAtra jaghanya rAjAne tyAM heya, tevI eke ya citrasabhA nathI. citrakAronI zreNinA nAyaka evA vimala ane prabhAkara nAmanA be citrakArone meTuM mAna ApI, rAjAe bolAvyA. temane kahyuM ke, lokonA cittane AhalAda ApanArI sarva zreSTha evI A sabhAne citrAmaNavALI jaladI banAvI de. "ApanI AjJA pramANa" kahI te kAryane svIkAra karyo. rAjAnA Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) citrakAra vimala ane prabhAkara [ 301 gaurava sanmAnanA pAtrabhUta evA te baMne citrakAroe te kALane ucita samagra citranI jarUrIyAtavALI pavitra sAmagrI taiyAra karI. te sabhAnI vaccamAM ArapAra na dekhAya tevI ghana yavanikA (paDado) karAvI. "khe ekabIjAnI atizayavALI kaLA core." vimala nAmanA citrakAre potAnA parivAra-sahita pote karelI pratijJAnusAra vividha prakAranA citrAmaNavALI sabhA cha mahinAmAM taiyAra karI. kautukapUrNa rAjAe te baMnene sAthe pUchayuM ke, "are ! tame keTaluM citrAmaNa taiyAra karyuM?" eTale vimale rAjAne jaNAvyuM ke, "mAruM kArya pUrNa thayuM che, Apa daSTi-pradAna karavAno kSaNavAra anugraha karo." vaLI bIjAe kahyuM ke, "haju meM to eka paNa rekhA AlekhI nathI, mAtra citrakarmane yogya kevala bhUmi taiyAra karI che. vimale citarelo sabhAkhaMDa rAjAe je, eTale ghaNo prasanna thayA ane tenI yogya pUjA karI. sabhA vacce paDado khaseDIne bIjI sabhA khaMDa ahiM jyAM dekhe che, eTale citrAmaNavALI bhIMtanuM citrAmaNa A bhIMtamAM saMkrAnta-pratibiMbarUpe dekhyuM. eTale pratibiMbanuM manohara rUpa tarata javAmAM AvyuM. rAjA citrakAranA vacanamAM zaMkA karato ekadama vila banI gayo ane tene kahevA lAgyuM ke, "Ama kahIne te amane paNa chetaryA." "he deva ! tema nathI, A te pratibiMba paDavAnA kAraNe A citrAmaNa dekhAya che." zaMkita manavALo rAjA te paDadAne hato tema kare che, eTale caMdra sarakhI nirmala bhUmi dekhato hate. skurAyamAna vimita mukhavALA rAjAe pUchayuM ke, "haju te citrAmaNa kema nathI AraMbhya? ATalo kALa haju bhUmimAM ja gaye ?" he deva! ahiM bhUminI vizuddhi vagara kareluM citrAmaNa ramaNIya na lAge, tema ja je varSo pUryA hoya, te sthiratA-zuddhine na pAme." are ! kharekhara A citrakAra sarvamAM ziromaNi che. teNe bIjAne kahyuM ke, "emane ema have rahevA de, A citranuM pratibiMba temAM paDaze, pratibiMba paDavAnA kAraNe te adhika ramaNIya lAge che. AdazamAM kurUpa joIe te adhika zobhA lAge che, te citrakArane yAjajIva sudhInI AjIvikAne satkAra karyo, tenA sarva parivAra ane baMdhuone paNa AjIvikA bAMdhI ApI, jethI te atyaMta sukhIbhAvane pAmyA. (22) have gAthA akSarArtha kahe che- mahAbala rAjAe dUtane pRcchA karI ke, "mArA rAjyamAM kaI vastunI uNapa che?" to ke citrasabhA nathI. tarata ja be citrakArane te taiyAra karavA AjJA ApI. tyAra pachI mukhya citrakAranuM bahumAna karyuM. eka sabhAmAM sAmasAmI bhitti upara citrAmaNa AraMbha karelA baMne vacce ekabIjAnI kaLA koI joI na jAya tevI rIte vacce eka paDade karAvyo, vimala nAmanA citrakAre cha mahinAmAM citrakArya pUrNa karyuM, bIjA prabhAkara nAmanA citrakAre mAtra bhittinI bhUmi ja sthira sApha ane majabUta caLakATa karavAmAM cha mahinA pasAra karyA. rAjAe pUchayuM, vimale "taiyAra thaI gayuM," bIjAe "bhUmikama mAtra thayuM'-ema kahyuM. utsuka thayelA rAjA darzana karavA gayA, Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 ] upadezapada-anuvAda bhitti uparanA citrAmaNathI rAjA khuza thayA. vimalane yogya InAma ApyuM. tyAra pachI vacale paDado khaseDIne sAmenI bhIMtanuM citrAmaNa pratibiMbita thavAthI atimanohara citrAmaNa dekhyuM. vilakhA thayelA rAjAe kahyuM ke, "zuM amane paNa Thage che?" prabhAkare kahyuM ke, "nA deva ! huM Apane Thagata nathI, A te sAmenI bhittinuM pratibiMba che." tyAra pachI paDado karyo, pachI pratibiMba na paDayuM. rAjA Azcarya ane saMtoSa baMne pAmyA. rAjAe pUchyuM ke, "te A pramANe bhUmi-zuddhi kema AraMbhI? A vidhithI citrAmaNa karavAthI te barAbara sthira manahara thAya che. citra jANe jIvatuM na hoya, varNonI zuddhi, sthiratAnI vRddhi thAya che. dekhAva paNa upasI Ave che. bhUminI malinatA hoya to sarva viparIta thAya che. "bahu sArUM bahu sArUM"-ema kahI te citrakAranI mahApUjA karI. vaLI kahyuM ke, "A bhittine ema ja vagara citrAmaNanI ja rahevA de." (362 thI 366) A pramANe daSTAnta kahIne rASTratika ejanA kahe che - 367-abha, durbha, Asannabhavya, bhinna graMthivALA vagerenI cityavaMdana, svAdhyAya, sAdhu upAsanA, tapasyA Adi samAna kriyA karanArA AtmAonI dharma sthAna zuddhi-citrakarmanI jema vizeSa nirmala thAya che. zuddha bedhilAbha lakSaNa AtmAnI bhUminI zuddhi thAya, pachI karelI caityavaMdanAdika dharmakiyA niSkalaMka kalyANa-lAbha prayAjanavALI bane che. nahiMtara tenAthI viparIta saMsAraphaLa ApanArI thAya che. (367) A vAta paramatavALAo paNa kevI rIte svIkAre che, te kahe che - adayAtma 368-ahiM adhyAtmanuM lakSaNa A pramANe samajavuM-aucitya pAlana karanAra heya, suMdara vatana-vrata-niyama karanAre hAya, AptanA vacanAnusAra tattva-ciMtana karanAro hoya, maitrI Adi cAra bhAvanAvALo hoya, tevAne adhyAtmazAstrane jANanArA adhyAtmI athavA tevuM anuSThAna te adhyAtma kahevAya. tethI adhyAtma e ja mUla, temAthI bAMdheluM-svAdhIna kareluM te adhyAtma mUlabaddha, AthI karIne AtmAnI bhUmikA saMsAranA viSayAdika padArthone mamatvabhAva dUra karI, AtmakalyANanA sAdhanasvarUpa samyagdarzana Adi padArtho meLavavAnI abhilASA rUpa je AtmabhUminI vizuddhi thaI hoya to, dharmAnuSThAna ISTa mokSAdika phaLa ApanAra thAya che, evA anuSThAnane paramAthathI anuSThAna-ArAdhanA kahevAya che. te adhyAtma mUlabaMdhathI rahita anuSThAnone bIjA matavALAo zarIre lAgelA tuccha asAra mala sarakhI kriyA gaNe che. tethI adhyAmabaMdhanI pradhAnatAvALuM anuSThAna hoya, te ja maLa-vyAdhine kSaya karanAra paramAthuM anuSThAna kaheluM che. tenAthI vilakSaNa zarIra para cUMTelA melanI jema zarIra malina karanAra che-ema bIjA yogazAstranA jANakAro kahe che. (368) A adhyAtma jenAthI thAya che, tathA tenAthI je pravarte che, te dekhADe che Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha AjJAoga adhyAtma [ 303 - 369-zuddha AjJAogathI kahelA lakSaNavALuM adhyAtma sadAkALane mATe thAya che, paraMtu bIjA koI prakAre thatuM nathI. tenuM zuddha AjJAgarUpa eka kAraNa hovAthI. tyAra pachI eTale A adhyAtmathI vimarza--have zuM karavuM? anuSThAnamAM vividha kiyA-kAMDa viSayaka kayuM anuSThAna karavuM? te rUpa vimarza pravate. te vicAra karavAthI nakakI anuThAna thAya che. (369) A zuddha AjJAga jevI rIte thAya che, te batAve che- 370-A zuddha AjJAga to tathAbhavyapaNAnA sAgathI jIvane nakakI thAya che. kevA prakAranA jIvana viSe thAya? te kahe che ke-apUrvakaraNarUpI vajasUcithI AtmAmAM sajajaDa rAga-dveSarUpa pariNAmanI gAMThane viMdhavAmAM Ave ane chidra paDearthAt pariNAmarUpa gAMTha bhedAya, to AjJAoga zuddha thayelo gaNAya. grathibheda thayA vagara te te thAya ja nahiM. kAraNa ke, mahAmoharUpa sannipAtathI gherAyelA che. (370) te mATe kaheluM che ke 371-jema pamarAga vagere ratnamAM tevA prakAranA AkarA prayogathI chidra pADavAmAM AvatuM nathI, tyAM sudhI temAM dorIno praveza thaI zakato nathI, tevI rIte jyAM sudhI jinezvare kahela sUtradhAna tatvavRttithI vagara bhedAyelI gAMThavALA jIvamAM praveza pAmatuM nathI. temAM haju sUtrAdhAna-sadha prApta karavAnuM sAmarthya hotuM nathI. jo sUtrAdhAna-sadadha-prApti thAya, te tene yathArtha svarUpa-lAbha thavAno saMbhava che.(371) haju te ja vAta vicAre che- 372-vedha pADyA vagaranA ratnamAM doro parovI zakAto nathI, kadAca lAkha vagere cIkaNA padArtha thI coMTADIne doro joDe, to ratnanI chAyA-teja uDI jAya che, vaLI thoDA kALa pachI te cIkAza drava sthiratAvALuM rahetuM nathI, te doro chUTI jAya te ratna evAI paNa jAya. te ja pramANe ghaNAbhAge dravyasUtranA go jIvone mATe paNa samajavA. ahiM dravyazada kAraNaparyAya ane apradhAna paryAya arthavALA zAstromAM kahelA che. temAM jeo haju sthibheda najIka nathI AvyA, tevA durbha ke abhavyone apradhAna sUtroga ekAMte che. kAraNa ke, temane samyam bedha thavAne na hovAthI tatvanI - vicAraNA temane thavAnI ja nathI. vaLI je apunabaMdhaka, mArgAbhimukha ke mArga patita che, teone te zuddha dhilAbhanuM avaMdhya kAraNa hovAthI vyavahArathI te tAttvika sUtroga che. cogabindumAM kahevuM che ke-apunabaMdhakane A sUtroga vyavahArathI tAvika che." ItyAdi. e pramANe hRdayamAM rAkhIne sUtrakAre mULagAthAmAM prAyaH zabda kahe che, tethI avirativALA Adine je pradhAnasUgo che, te nizcayathI ane -vyavahArathI tasvarUpa che. je sabaMdhanA kAraNabhUta che, te vyavahArathI tAttvika che. (372) - I . kyA kAraNe e pramANe kahevAya che? ema je kahetA he, te kahe che- Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 ] upadezapada-anuvAda 373-ahiM sparza, rasa, prANa, cakSu ane zrotra e pAMca Indrio ane sparza, rasa, ga, rUpa, zabda e tenA viSayo. Idri saMbaMdhI je bedha te mAtra tenAmAM rahelA guNa-doSano vicAra jemAM na karavAmAM Ave-evA prakAranuM bALakanI jema je jJAna thAya, te viSaya-pratibhAsa mAtra jJAna. akSa eTale caMdanaka athavA sthApanAjI, padharAga ratna vacana mAtra rUpa jJAna thAya, bALakane akSa ke ratna hAthamAM Ave, tene grahaNa karavA lAyaka ke choDavA lAyaka evuM jJAna thatuM nathI, mAtra dravyakRta yogarUpa jJAna thAya che. e ja pramANe jemane graMthibheda thaye nathI, tevA loke viSe je jJAna thAya, te mAtra zabda ane tenA viSaya puratuM jJAna thAya che. temAM IhA-apeha-vicAraNAzUnya jJAna thAya che. kayA viSayomAM? te ke, jIvAdika taromAM. jJAnanuM phala je heya-upAdeyanA vibhAga vagaranuM je jJAna tevuM ajJAna ja thAya che, paraMtu tAttvika heyopAdeya rUpa jJAna bALajIne-graMthibheda karyA vagaranA AtmAone thatuM nathI. (373) A ja vAtamAM vyatireka (niSedha) rUpe kahe che - 374-thibheda thAya, eTale te tarata ja nirmaLa vicAraNAnA kAraNe vizuddha tatvasvarUpa jeNe jANela che, evo te AtmA nirmaLa bedhamAM vRddhi pAmato jAya che. te mATe daSTAMta kahe che ke, te ja bALaka jyAre samajaNe thAya che, tyAre akSa ane ratnane taphAvata samaje che ke, "A kiMmatI che, A teTaluM kiMmatI nathI." tema graMthibheda pAmelo AtmA heya-upAdeyane vibhAga samajanAre thAya che. zaMkA karI ke, graMthibheda karanAra keTalAka "mAsa tusa" sarakhAne jJAna-vRddhi thatI dekhAtI nathI. tenA samAdhAnamAM kahe che ke-tevA prakAranA jJAnAvaraNAdinA udayathI jJAna thatuM rekAya che, te paNa " te ja sAcuM niHzaMka che ke, je jinezvare prarUpyuM che." evI zraddhA karanArane Adi zabdathI gItArthanI AjJA pramANe vartana karanAro hovAthI tenuM jJAna a95 heya, te paNa samyaga jJAna ja che. kAraNa ke, paripUrNatA sudhI pahoMcanAruM jJAna che. jema zuklapakSanA bIjane caMdra ghaNo ja nAno hoya che, chatAM tenI ujavalatA suMdara hoya che, kema karIne te ja pUrNimA-caMdranI ujajavalatA pUrNapaNAne pAme che. tema zraddhALunuM a5 jJAna keme karI kevalajJAna sudhI pahoMcanArUM thAya che. (374) tenI samyagarUpatA kahe che- 375-prabala cAritramehanIya-IndriyanA anukULa viSa bhogavavA rUpa mananI ruci vagara apradhAna bhAvayukta dravyathI samyaga jJAna che, paraMtu te ekAMte mokSaphalanA kAraNarUpe che. zAthI? jJAnAvaraNAdi azubha pApaprakRtionA uttarottara vRddhirUpa baMdha ahiM viccheda thAya che. (375) azubhAnubaMdha AzrIne kahe che- 376-A pApaprakRtione azubhAnubaMdha saMsAraviSavRkSa-narakAdi duHkhaphalanuM Adi kAraNa che ane te atyaMta adhama che, te samyajJAnathI bhavavRkSa vRddhi pAmatuM aTakI jAya che. samyagajJAnAgnithI bhAvavRkSanAM mULa baLI jAya che, eTale phaladAnanI Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyazcittamAM laukika daSTAMta [ 305 zaktio cAlI jAya che. duHkha-phaleza Adi phalo ApavA asamartha thAya che. (376) e pramANe thatAM je siddha thayuM, te batAve che- 377--bhavavRkSanA mULa samAna pApaprakRtinA anubaMdhane viccheda thayo, eTale bhavane paNa viccheda thayo. A kAraNe tene viccheda karavA mATe nindA-garha karavA prayatna kare, eTale bIjA anuSThAnanI apekSAe nindA-gaha karavA rUpa vizeSa prayatna karo. bIjA matamAM paNa A kaheluM che, te pachI ApaNA jainomAM te te vizeSa prakAre azubhAnubaMdhanI nindA-gahI karavI joIe. anubaMdha aTakAvavAnA viSayamAM vAnaprasthatrIjA AzramanuM sevana karatA be ziSyanuM udAharaNa Ape che. Azramena kama anukrame 1 brahmacArI, 2 gRhastha, 3 vAnaprastha ane cotho Azrama yatine che. (377) prAyazcittamAM laukika dRSTAMta 378 thI 382-magadha nAmanA dezamAM AMgirasa ane gAlava nAmanA be brAhmaNaputro be AzramanuM pAlana karI vAnaprasthAzramamAM joDAyA. keIka samaye gAlava nAmanA nAnAbhAIne koI paNa kAraNasara pitAnA vanakhaMDamAMthI AMgirasanA vanakhaMDamAM AvavAnuM thayuM. te vakhate moTAbhAIne pitAnA vanamAMthI darbha, kanda, phala, jaLa, Idhana vagere tApasa lokone upagI vastuo lAvavAnI hovAthI bIjAe tyAM rahIne tenI rAha joI. AvavAnI rAha jovAmAM vadhAre samaya thayo, tethI gAlavane bhUkha lAgI. eTale teNe meTAnA vanamAMthI dADamaphala toDIne khAdhAM. eka muhUrta pachI moTo pitAnA vanamAM pAcho Avyo ane nAnAe tene vaMdanA karI. moTAe dADama gUma thayeluM devu, pUchayuM ke, "A koNe karyuM?" nAnAe pite lIdhuM che, tema kahyuM. tyAra pachI AMgirase kahyuM, ahiMthI tArI meLe grahaNa karavAthI tane adattAdAnanuM prAyazcitta lAgyuM. je ke-"je kAraNathI pApa chedAya che, te kAraNathI prAyazcitta ema belAya che, ghaNe bhAge jenAthI citta zuddha thAya, te prAyazcitta kahevAya." A vacanathI aparAdha-zuddhinA upAyabhUta anuSThAna te prAyazcitta kahevAya tathApi upacArathI prAyazcittathI zuddha karI zakAya, te aparAdha paNa prAyazcitta-zabdathI vyavahAra thAya che. tethI prAyazcitta jene lAgu paDe, te prAyazcittI kahevAya. mATe tuM paNa prAyazcittI hovAthI huM tane prativaMdana nahIM karIza. nizIthasUtramAM paNa kahevuM che ke "mUlaguNa ane uttaraguNomAM zaktivALA hovA chatAM temAM je pramAda kare che-ALasa seve che-kheda pAme che, teo paNa vaMdana karavA lAyaka nathI." gAlave kahyuM ke-"tame mane prAyazcitta Apo." AMgirase kahyuM ke-A maMDalAdhipatinA nagaramAM jA ane rAjA pAse zuddhi mAga." duSTane zikSA ane ziSTanuM paripAlana karavuM, te rAjAnuM kartavya che ane sarva AzramanA gurupaNe hovAthI tenA adhikAranuM A kartavya che. gAlave kahyuM ke, te rAjA te ahIMthI ghaNuM lAMbA aMtare al Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 ] upadezapada-anuvAda rahelA che, tyAM sudhI javuM te azakya che. eTale AMgirase pAdalepa Apyo, jenA sAmarthyathI rAjA pAse jaI zakAya. te pAdalepanA prabhAvathI tyAM pahoMcyo. rAjA pAse prAyazcittanI mAgaNI karI. rAjAthI Adeza pAmelA manu vagere munie racelA dharmazAstronA paMDitoe tenA baMne hastano cheda kara-evuM prAyazcitta ApyuM, paraMtu upavAsAdi rUpa prAyazcitta na ApyuM, laukika zAstromAM je aMgavaDe karIne aparAdha karyo hoya, tenI zuddhi mATe te aMgane zikSA karAya che. tyAra pachI tenA hAtha chedI nAkhyA. pachI AMgirasa pAse Avyo. teNe kahyuM ke-te zAstravizi pramANe prAyazcitta sevana karyuM, eTale teNe vaMdanA karI ane kahyuM ke, "nadImAM snAna kara" tyAM snAna karatAM hAtha pAchA utpanna thayA. moTAbhAIne te vAta nivedana karI ke-hAtha hatA tevA pharI banI gayA. tyAre meTAe kahyuM ke, meM zvAsocchavAsa samastapaNe rokyA, cittavRttinA nirodharUpa prANAyAma karyo, te kAraNe tArA hAtha pharI navA prApta thayA. nAnAe pUchayuM ke, "nadI snAna pahelAM kema na karyA ?" moTAe kahyuM ke, "haju tArAmAM azuddhi hatI, je kAraNathI tuM vratI hatI, te kAraNathI a5 alanAmAM moTo deSa vartato hato. cikitsA-pravRttimAM apathyanuM sevana karavA rUpa dRSTAntathI nadImAM snAna karyA vagara nA aparAdha paNa dUra thatuM nathI, mATe meM tene A anuSThAna karAvyuM che." (378-382) anubaMdhane AzrIne kahe che- 383-A jagatamAM bhayaMkara e azubha anubaMdha nindA-garlI vagerenA upAthI parihAra karavA lAyaka che. jeo sAdhu-zrAvakanAM je dharmAnuSThAna tethI yukta hoya, teo je A azubha anubaMdhane tyAga na kare, to temane je ghama thAya che, te paNa AgaLa kahela anusAra adharma thAya che. (apino ahIM evakAra artha karyo che) kAraNa ke, zabalaka-eTale aticArarUpa kAdavathI kharaDAyela hovAthI malinatA pAmelo dharma thAya che. kahevAne Azaya e che ke-moTA deSanA anubaMdhamAM mUlaguNa AdinA bhaMga karavAmAM paNa dharma-svarUpane pAmatA nathI, alpa aticAranA anubaMdhamAM thato dharma zabala svarUpavALI malinadharma thAya che. mATe ja kahevAya che ke-"sarva zalyane pragaTa karIne " ItyAdi (383) A pramANe laukika udAharaNa kahIne have lokottara kahevAnI abhilASAvALA kahe che- 384-lokottaramAM paNa azubha anubaMdhamAM udAharaNa kahelAM che. vizuddha samyakatva, jJAna, cAritranI saMpatti meLavelI hoya, tevA paNa api kahevAthI te samyakatvAdikathI rahita evA ja azubha-anubaMdhathI anaMtasaMsArI-eTale saMsAramAM anaMtI utsarpiNI-avasarpiNI kALa pramANa bhaTakavuM paDe, te azubhAnubaMdha karma bAMdhanArA ghaNA ja hoya che. (384) e ja vicAre che- Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha AjJAga [ 307 385-samyagdarzanAdi bAkInA guNavALAnI vAta to ThIka, paraMtu pulAka, bakuza cAritravALA kuzIla sAdhugya pramAdasthAna na sevana karanArA evA caudapUrva--samagra zrata-samudranA pAra pAmelA sAdhuo apramatta hovA chatAM paNa je prastuta guNathI nIce paDI gaye, te pharI te guNa meLavavA mATe jinAgamamAM keTalA kALanuM aMtara kaheluM che? te ke-anaMte kAla. je mATe kaheluM che ke-bahu AzAtanA karanArane zAstramAM te guNa pharI meLavavA mATenuM aMtara kaMIka nyUna ardhapudgala-parAvartana kALa kahyo che. teTale kALa paNa anaMtakALa kahevAya. ATale kALa keNa bAMdhe? pariNAmanI raudratA vALA AtmAo. avazya bhogavavA lAyaka azubhAnubaMdha vagara meLavela guNa gUmAvyA pachI pharI te guNa meLavavA keTaleka kALa vacce AMtaruM pADavAmAM bIje kaI hetu nathI. (385) e ja kahe che 386-pranthibheda thavAnA kALa pahelAM paNa jJAnAvaraNa Adi azubha karmone baMdha anaMtI vakhata AmAe bAMdhe che. te azubhAnubaMdha vagara karma baMdha thato nathI. sarva kAryo pitApitAne anurUpa kAraNathI utpanna thavAvALAM hoya che, tethI A anaMta vakhata karmabaMdharUpa asakRtabaMdha te paNa evA azubhAnubaMdha mULavALo samajavo. ghaTanI jema kArya-kAraNane kathaMcit abheda che. mATe kAraNa ane kAryarU5 azubhAnubaMdha teDavAmAM prayatna karavo. (386) have paramatanI AzaMkA karanArane kahe che - 387-zuddha AjJAyoga eTale jinezvare kahelA doSarahita Agama vacananI ArAdhanA karavI-temanA vacanAnusAra vartavuM. evA prakAranA samyagdarzanAdi prApta karelA AtmAone azubhAnubaMdha haju kema dUra thatA nathI? tame ema to kahe ja cho ke, zuddha AjJAthI azubhAnubaMdha viccheda dUra thAya che. (387) ema hovAthI - 388-A zuddha AjJAna keTalAka jIvane azubhAnubaMdha-pApakarma upArjanane aTakAvanAra kahe che, te A vAta paraspara viruddha jaNAya che. je bhAvo te kArya karanArA hoya, te na karanArA banatA nathI, vRkSa chAMyaDAne karanAra hoya, te na karanAra na kahevAya. nahiMtara kArya-kAraNa vyavasthAne lopa prasaMga thAya. AthI tame kahela keTalAka jIne zuddha AjJAyAga azubhAnubaMdha aTakAvanAra che, te bAkInA jIvo je zuddha AjJA gavALA che, temanuM zuM? A vAta paraspara viruddha lAge che. (388) ahiM samAdhAna Ape che- 389-ahiM javAba apAya che ke-triphalAdi auSadha ucita-pathya AhArapAna vagerenuM sevana karavA sahita anyUnAdhika pUrNa yatnathI dareka avasthAmAM levuM jema yogya Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 ] upadezapada-anuvAda *'-s-bb--bs-s-s'bsb-szs-bb-bz'- che, ema kare to regIne roga dUra karanAra thAya che, ulaTA kame-avidhithI sevana karavAmAM Ave to kharaja vagere vyAdhi maTatA nathI. e pramANe auSadhanI jema A zuddha AjJAga yatnapUrvaka sevana karavAmAM Ave, to azubhAnubaMdhI vyAdhine dUra kare che. (389). 390-auSadhanA udAharaNa samAna A zuddha AjJAga azubha anubaMdhane ucheda karanAra kAraNa hoya to upagabhAvarUpa apramAda kahe che. cityavaMdana, Ava zyaka, paDilehaNa vagere sAdhu-zrAvakanA anuSThAnamAM apramAdabhAva rAkho-ema tIrthaMkara bhagavaMte kaheluM che. je tevAM anuSThAnomAM upaga rAkhavA rUpa apramAdabhAva na rAkha. vAmAM Ave, to azubhAnubaMdha vyava chedane abhAva thAya che ane tethI zuddha AjJArogano lAbha thato nathI. potAnuM kArya utpanna na karanAra kAraNabhAvane kAraNa kahevAtuM nathI. e pramANe azubhAnubaMdha na aTakAvanAra tenA sAdhanarUpa zuddha AjJAga lakSaNa apramAda te potAnA svabhAvane prApta karavA samartha banI zakato nathI. ema to ghaNuM zuddha AjJAgavALA azubhAnubaMdha vyavacheda na pAmyA hoya, te paNa temanAM varNana zAstromAM sAMbhaLavA maLe che, te te deSa kema nahi? tyAre tene javAba ApatAM kahe che ke-azubhAnubaMdha atyAre viccheda na pAme, paraMtu zuddha AjJAoganI sAdhanA karanAra evo te paNa paraMparAe azubhAnubaMdha vyavadanA hetubhUta AjJAga prApta karela mAnelo che. jo ke, atyAre to atigADha azubhAnubaMdha atIvra AjJAga che, tyAre te sarvathA tene vyavacheda karavA samartha banI zakato nathI. to paNa sarvathA tene ucheda karanAra tIvra AjJAyAgarUpa kAraNabhAvane pAmavA vaDe karIne te suMdara ja che. (30) AmAM hetu kahe che- 391-karma vyAdhinI cikitsA rUpa pahelAM samyagdarzanAdi pALelAnA guNane sAdhu tarapha praDhaSa Adi karIne tene nAza karyo, eTale je tene vikAra thayo ane tethI durgatimAM paDI tenA duHkhone anubhava karyo-durgatinI vedanAo sahana karI. vaLI je janmAMtaramAM samyagadarzanAdi pAlana karyA hatA-ArAdhyA hatA, teno abhyAsa pADyo hato, te mATe kahevuM che ke-"kSApazamika bhAvamAM je zubha anuSThAnane daDha prayatna karyo hoya, kadAca te cAlyuM paNa jAya, te paNa pharI te te bhAvanI vRddhi karanAra thAya che." te vacananA prAmANyathI koI prakAre prApta karelA kSApazamika bhAvanA anuSThAnone vAraMvAra karelo abhyAsa te IcachelA heturUpa azubhAnubaMdhanA vyavachedanuM kAraNa thAya che. daSTAMta ane teno upanaya kahe che- vyAdhine kAbumAM lAvanAra akhalita sAmarthyayukta auSadhanI jema A kSApazamika bhAvanAM anuSThAne abhyAsa che. abhyAsa eTale vAraMvAra tenuM anuzIlana- Teva-mahAva kare. koI rogI manuSya kaI prakAre pramAdanA kAraNe cikitsAkAryanI vidhi na sAcavI eTale vyAdhine vadhAre thaye. tenI viDaMbanA anubhava thayA pachI Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rudra zuddhakanI kathA [ 309 pramAdano tyAga karI vyAdhi haTAvavA mATe je prayAsa thAya, tenI mAphaka bhavaroga dUra karavA mATe janmAMtaramAM ArAdhelA samyagadarzanAdinA lAyopathamika bhAvanA guNenA abhyAsathI azubhAnubaMdhanA nAza thavA rUpa phaLanI prApti thAya che. (391) jo ke, A artha AgaLa kahelo ja, chatAM tene ahiM cAlu adhikAramAM joDatA 392-pratibaMdha arthAta khalanA viSayaka vicAramAM (gA. 261 mI) bhanamArgamAM pravartanArane ahiM khalana thavI, e vagere granthathI kahyuM, pharIthI A artha prakAzita karyo. pharI kathana karavuM nirarthaka gaNAya che-ema zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke-meghakumAra AdinA daSTAMtathI, bIjA daSTAntabhUta auSadhanA udAharaNathI bIjI vakhata kahevAmAM Ave, to A anyUnAdhika thAya che-tema samajavuM. emAM kaI doSa nathI. kAraNa ke, A upadeza karavAnuM hovAthI. kaheluM che ke-"svAdhyAya, dhyAna, tapa, auSadhamAM, upadeza, stuti, dAnamAM, chatA guNonuM kIrtana karavAmAM, punarukta doSa lAgatA nathI." (392). e ja vAtanuM samarthana karatA kahe che- 393-AjJAne abhyAsa abhiSita mokSane hetu hovAthI zivasukhanA spRhAvALA rudra kSullaka Adi vIrapuruSe kaI prakAre tathAvidha bhavyatvanA paripAkanA abhAvathI nirvANa-nagara pahoMcADanAra evA suMdara AcAranuM khaMDana thavA chatAM paNa jyAre alanA dUra thaI, eTale pahelAMnI jema zuddha AjJAgathI nirvANu-nagaranA mArgamAM pravRtti karavA rUpa svakAryamAM pravartAvA lAgyA. (393) tene ja batAve che- 394-sAdhune praba karanAra nAne sAdhu, caityadravyano upayoga karanAra saMkAza zrAvaka, zItala(zithila) vihArI, deva e vagere cAlu adhikAra saMbaMdhI udAharaNe jANavAM. Adi zabdathI marIci, kuNu, brahmadatta vagerenA jIvoe AjJAnuM khaMDana karyA pachInA kALamAM zuddha AjJAyoganI ArAdhanA karI ane karaze te rUpa AjJAcogo ahiM grahaNa karavA. (394) kahelAM udAharaNe anukrame vicAratAM rudranA udAharaNane AzrIne ATha gAthA kahe che - rudra zuddhaka-sthA 395 thI 402-zaradakALanA svastha sthira nirmaLa jaLa samAna ujajavala, aneka sAdhunA AcAravALA, jethI sva ane para pakSanA sarva phalezano ucheda thayA che, jemAM AkAzatala sarakhAM nirmaLa maMgaLa kAryo jhaLakI rahelAM che. jeNe pRthvImaMDalamAM prasiddhi meLavI che. evA de ane mAnavone mAnya guruvALA, kAvyanI racanA karanArA, evA Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 ] upadezapada- anuvAda koIka gacchamAM pahelAM vizuddha anuSThAna karanAro hevA chatAM atyAre jANe rAhune paryAya hoya, te svabhAvathI ja malina prakRtivALA rudra nAmane eka kSullaka sAdhu hato. tevA tevA sAdhuonA AcAramAM jyAre jyAre pramAda karato hato, tyAre tyAre bIjA sAdhuo smAraNA, vAraNA, preraNA, pratipreraNA vagerethI vAraMvAra zikhAmaNa ApatA hatA, tyAre hitazikSA ApanAra sAdhuo upara te tIvra krepa karatA hatA. keIka divase AkhA gacchane mArI nAkhavAnI buddhithI te pApI ziSya pANI ane bhojanamAM viSa nAkhyuM. te dekhIne gacchanA hitAhitane vicAra karanAra kaI deve tene bhAva jANI lIdho. tyAra pachI pANI levA mATe pANInA bhAjanavALo hAtha lAMbo karyo, eTale AkAzamAM rahelA deve sAdhuone nivedana karyuM ke, "A pANI grahaNa na karaze. kAraNa ke, viSathI dUSita kareluM che. prazna karyo ke, "Ama koNe karyuM? sAdhue vicAraNA karatA hatA, tyAre deve ja satya hakIkata jaNAvI ke, "rudra kSullake A akArya karyuM che. eTale A moTA aparAdhanA kAraNe tene gacchamAMthI kADhI mUkyo. te mATe kaheluM che ke-"pAnanA karaMDiyAmAM eka pAna saDI gayuM hoya, to te kADhI nAkhavuM, nahitara AkhA karaMDiyAnAM tamAma pAnane saDAvI nAkhe che." e daSTAMte bIjA sAdhuone paNa na bagADe, te pramANe bIjA na kare, mATe tene gacchamAMthI bahAra kADhI mUko. gacchamAMthI nIkaLyo, eTale dIkSAne tyAga karyo. tyAra pachI jaladara vagere asAdhya vyAdhi utpanna thayA, mRtyu pAmI ratnaprabhA vagere sAte nArakIomAM kamasara utpanna thayo. vaLI asaMjJI ekendriya AdimAM utpanna thaI temAM dAha, bhAravahana, baMdhana, zarIra kapAvAM vagere duHkhanI pracuratAvALA sthAnamAM asaMkhyAtI utsarpiNaavasarpiNa rUpa kAyasthitio pUrI karI. tyAra pachI te barbaraphUlavAsI anArya, mleccha, bhIla, kaLI, parvatano Azraya karanArA, vRkSapatrothI zarIra DhAMkanArA, caMDALa, cAmaDAM pakavanArA, bebI, raMgArA, dAsa vagere tuccha jAtimAM utpanna thayA. tyAra pachI cUrNapuramAM zeThaputrapaNe utpanna thaye. vRkSapatranAM vastro paheravAM ItyAdi janmamAM sAdhu-pSa saMbaMdhI upArjana karela lAbhAntarAya, daurbhAgyAdi pApakarma khapI gayuM-te karmAnubaMdhane viccheda thaye-tUTI gayuM. te bhavamAM keika tIrthakara bhagavaMtane vega thayo, eTale pUrvajanma saMbaMdhI vRttAnta, pUcho, eTale samagra janmano sarva vRttAnta kahyo. pharI bedhilAbharUpa dharma prApti thaI. vairAgya pAmelA teNe pUchyuM ke, "ahiM sAdhunA upara karelA pravarUpa aparAdhanuM zuM prAyazcitta karavuM joIe ?" bhagavaMte kahyuM ke, "sAdhupuruSanuM bahumAna, pitAnI apekSAe teone mahAna guNavALA mAnavA joIe." e prAyazcitta jaNAvyuM. tyAra pachI teNe dararoja pAMcase sAdhuone vinaya-bahumAna pUrvaka vaMdana karavAno abhigraha karyo. je divase kaI prakAre abhigraha pUrNa na thAya, te divase tene anna-pAnano tyAga thAya che. e pramANe potAnI pratijJAmAM daDha rahyo ane pitAnuM jIvana pasAra karatA hatA, Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rudra kSullaka, sakAza-kathA [ 311 edhilAbha pachI cha mahinA jIvIne samAdhipUrvaka kAladharma pAmIne brahma-devaleAkamAM devapaNe utpanna thayA. devalAkamAM paNa tIrthaMkarAnI bhakti, mahAvideha Adi kSetrAmAM, nadIzvarAdikanAM caitcAmAM arihaMta paramAtmAnI niraMtara bhakti karatA hatA. jagatanA sarva jIva pratye vAtsalyabhAva rAkhanAra, apAra karuNAsamudra, smaraNamAtrathI namana karanArA jIvAnAM manAvAMchita pUranAra evA tIrthaMkara bhagavaMtanI bhakti, vaMdana, pUjana, dha zravaNa vagere dharmAnuSThAna karavA lAgyA. devalAkanuM AyuSya pUrNa thayuM', eTale tyAMthI cyavIne caMpApurImAM caMdrarAjAnA putrapaNe utpanna thayA. (400) 401-janmanI sAthe te khALakane sAdhunAM darzana thayAM, eTale bhavAMtaranA saMskArathI temanA viSe prIti-AdarabhAva jAgyA. pUrvabhavanuM smaraNa thayuM, cAritra-rakSaNa viSayaka adhIraja utpanna thaI ke, ' sAdhunAM darzana vagara mArA piraNAma kevI rIte Takaze ? mAtApitAe 'priyasAdhu' evuM tenuM nAma pADayuM. bAlabhAva pUrNa thayA pachI sAdhupaNAnI dIkSA aMgIkAra karI. te grahaNa karyA pachI mAre sarvAMgathI sarva prakAranA sAdhunA vinaya karavA ' evA abhigraha grahaNa karyA. (401) 402--abhigraha paripAlanA-ArAdhanAnA cheDe samAdhithI mRtyu pAmI zukra Adi devalAkanI aMdara krame krame dareka bhavamAM saMyamazuddhinA ceAge utpanna thayA. chellA bhavamAM sarvAMgamanA arthapUrNa athavA AgamAnusArI saMpUrNa pratrajyAnI ArAdhanA karI savimAnAnI zreNInA mugaTanA mANikaya samAna sarvArthasiddha vimAnathI ahiM AvyeA che. tyAM paNa dIkSA grahaNa karI, temAM kaivalajJAna meLavI siddhipadamAM pahoMce. A pramANe sAdhunA pradveSa karanAra bhuzrvakanI vAta karI. (402) have caityadravyanA upayAga karanAra sakAza saMkhazrI vyAkhyA karAya che-- saphAza-kathA 403 thI 412 --ahiM sakAza nAmanA zrAvaka svabhAvathI ja bhavanA vairAgyavALA zAstrAnusAra zrAvakanA AcAra pramANe vartana karanAra gadhilAvatI nAmanI nagarImAM rahetA hatA. tyAM zakrAvatAra' nAmanA jinacaityane viSe suMdara sAra-sabhALa ciMtA karatA hatA. kAika vakhata gharanAM khIjAM kAryomAM rokAvAnA kAraNe devadravyanA pramAda, ajJAna, sazaya, viparyAsa vagerethI upayoga karyA. tenA AleAcana, pratikramaNa karyA vagaranA te maraNa pAmyA. tyAra pachI sasAramAM bhUkha, taraza vagere du:khathI parAbhava pAmatAM teNe sa`khyAtA bhavA sudhI bhavAmAM paribhramaNa karyuM'. te bhavAmAM zastraAdikathI ghAta thavA, pITha, gaLA upara bhAra bharIne vahana karaveA, TADha-taDakAmAM tiya ca gatimAM bhAra vahana karI bhUkhyA-tarazyA cAlavu paDe, chUMdAvuM paDe-e pramANe aneka vedanAe sahana karI. tathA drikulamAM utpanna thavu, aneka vakhata leAkeA taraphanA tiraskAra, kAraNa ke, vagara kAraNe ghaNA leAkeA tenA avavAda mele, manuSyeAmAM utpanna thavA chatAM putra, Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 ] upadezapada-anuvAda zrI Adika taraphathI parAbhava, tiraskAra meLavIne pachI tagarA nagarImAM dhanavAna zeThanA putra thayA. sakAzanA bhavamAM caityadravyanA upayAga karyAM hatA, te kALe upArjana karelA kanA alpa aMza hajI bhAgavavAnA bAkI rahelA hatA, hajI lAbhAntarAya kanA chellA aMza bhAgavavAne khAkI hatA, tyAre paNa daridratA, manovAMchitanI aprApti vAravAra thayA karatI hatI. eTale manamAM cittanA udvega kAyama rahetA hatA. ( koIka samaye kevalI bhagavaMtanA yAga thatAM pUchyuM ke, * he bhagavaMta! meM bhavAMtaramAM evuM zuM ka upArjana kareluM che ke, jethI mArA kAi maneAtha pUrAtA nathI.' eTale sa'kAzanA bhavathI mAMDI atyAra sudhInA bhavAnA vRttAntanuM kathana karyuM. kSulluka jIvanI jema edhi tathA vairAgya pAmyA. pUchyu ke, ' ahiM have caityadravyanA karelA vaparAza, tenA thayeleA aparAdha, te viSayamAM atyAre mAre zuM karavuM ucata che?" kevalIe kahyuM ke-caityadraSyanI vRddhi, jinabhavana, jinabiMkha, rathayAtrAdi, snAtra-mahAtsava vagerenA kAraNabhUta suvarNAdikanI vRddhi karavI ucita che. tyAra pachI mAtra peAtAnI kheArAkI ane jarUrI vacce sivAya mArI upaja je thAya, te sava caityadravya jANavuM. evA prakAranA abhigraha jIvatAM sudhInAM grahaNa karyAM. tyAra pachInI zubha pravRttithI pUrve jaNAvelA abhigraha-lakSaNa bhAvanI pravRttithI AgaLanuM kliSTa kama kSaya pAmyuM. eTale dhana-dhAnyAdirUpa lobha-prApti thavA lAgI. AgaLa kahyA pramANenA abhigrahu nizcalatAthI pAlana karatA hatA, dhananI mUrchAnA tyAga karelA hatA. lAMkhA kALe puSkaLa dravya ekaThu thayuM. eTale jemAM bIjAnA dravyanI sahAyatA vagara te ja tagarA nagarImAM caityamaMdira karAvyuM. te jinamaMdiramAM haMmezAM svacchatA rAkhavI, sAra-sabhALa karavI, jemAM peAtAnA aMgata kAI paNa upayAga karyA sivAya, tema ja thuMkavu', mala-mUtra visarjana, tAmbUla khAvu, nAsikA kAnanA mela kADhavA. zrIkathA, bhAjanakathA, cAra, deza vagerenA vRttAntanI kathA-vArtAlApeA karavA rUpa pApakathAe karavI, anucita AsanathI besavuM, vaDIleAthI uMcA ke samAna Asane besavuM. ubhA paga rAkhI, vastra vIMTALI mAMdhe, tevA pastika Asane besavuM-A kahelAM kAceryAM jinagRhamAM karavAmAM Ave, te abhega athavA AzAtanA thavArUpa gaNAya. ( ahIM naJa kutsA mAM che, eTale jinabhavanA kutsitapaNe upayAga karavAmAM jinabhavananI AzAtanA gaNelI che. ) jema ke, durvAMcana te avacana, kutsita-kharAkha zIla te asatInuM azIla, te ja pramANe mithyAdaSTinuM jJAna te ajJAna kahevAya che, tema ahiM jinamaMdiranA AvA kutsita upayoga karavA, te abhAga kahevAya che. caityanI AzAtanA karavAthI durgatinA phUlanI prApti thAya che. ahiM bhAganI parizuddhimAM bhavanapati vagere devAnuM udAharaNa che. e ja vAta vicAratA kahe che ke-nadrIzvara vagere sthAnamAM rahelAM jinabhavana tema ja Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 313 jinezvarAnA janmamahAtsavamAM duSTa cAritrameAhanIya karmanA udayavALA viSaya-viSamAM muMjhAyelA devatAo hAvA chatAM paNa te kadApi peAtAnA prANAdhika premapada prApta karAyelI apsarAe sAthe tyAM hAsya-krIDA, ramata-gamata vagere kIDAe karatA nathI. AdizabdathI bIjI vicitra krIDAe ke sabhAga vagere mATA deASAnuM sevana te samaye te sthaLe karatA nathI. ahiM apsarA-zabda eTalA mATe vAparyAM ke, hAsya-krIDAdi sthAnA temanI sAthe A kAryAM cheADavAM duSkara che. te jaNAvavA mATe apsarA zabdanA prayAga karyA che. A pramANe kahelI nItithI sakAza zrAvakanA jIva mahAnubhAva prazasta puruSArtha karanAra A leAka ane paraleAkanA phUlanA avidhibhAvanA tyAga karIne, anucita pravRtti baMdha karIne, vizuddha dharmonuM sevana karIne, zruta-cAritra lakSaNa dharmanuM niraticArapaNe ArAdhana karIne nirvANa-mAkSa meLavanAra thayA. sakAza zrAvaka-kathA ahiM sAdhupradveSI kSullaka jIvanA narakapraveza, ekendriyAdika bhavAmAM kAyasthitinA kAraNe anaMtA bhavabhramarUpa saMsAra jaNAvyeA. jyAre sakAza zrAvakanA jIvane tA - bhavagahanamAM sa`khyAtA bhava-bhramaNa karIne '-ema kahela hAvAthI tenA saMkhyAtA bhava-bhramaNanA levA. temAM Ave abhiprAya samajavA. sakAzane caityadravyanA upabhAga pramAda-dASathI thayA hatA, jethI tene narakapraveza karIne karmAnubhava karavA na paDyo, paraMtu kharAba manuSyapaNu, tiya cabhavAmAM bhUkha, taraza, mAra paDavA, bhAra vahana karavA ItyAdi duHkha sahana karavA dvArA karmAnubhava karyA. kSullaka sAdhunA jIva ghaNA ja duSTa pariNAmathI jANI jIjIne sa sAdhuene haNavA-mAravA taiyAra thayeA hateA. tenA bhayakara pariNAmathI narakAdikamAM praveza karavArUpa phUla ane anaMtA kALa sudhI sasAramAM rakhaDAvanAra karma upArjana karyuM. A baMne vacce ATale sa`sAra-paribhramaNanA vizeSa. -taphAvata che. (403 thI 412) sakAzanuM udAharaNa pUrNa thayuM. d 413--je mATe caityadraSyanA upayoga karavA, te ana phUla ApanAra che-e kAraNathI A sthaLe pUrvAcArcIe caityadravyanA upayAganI ana phalarUpe anvaya-vyatireka dvArA spaSTa samajaNa ApelI che. ' Ama karavAthI Ama thAya ' te anvaya, ane tethI viparIta- Ama na karavAthI Ama na thAya " te rUpa vyatireka e kha'ne prakAre ajJAnAdi dveSanA upaghAta-rahita manavALA evA pUrvAcAe A viSayamAM zuddha samajAveluM che. (413) kahelI vAta spaSTa samajAve che-- adavvaM sAhAraNaM ca, jo duhati mohiyamatIo / dhammaM va so na yANati, ahavA baddhAuo puvi // 414 // 414-caitya-derAsara-jinama'diramAM upayogI dhana-dhAnyAdika, kASTha-pASANAdika, caityadravya tathA sAdhAraNadravya-tevA prakAranA sakaTasamayamAM bIjI' dravya na hAya, tevA ga Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 ] upadezapada-anuvAda samayamAM jinabhavana, jinabiMba, jinAgama, caturvidha saMgharUpa sAta kSetra saMbaMdhI dharmakRtye sIdAtAM hoya, tyAre je tene sahAyarUpa thAya, tevA devadravya ke sAdhAraNa dravyane lAbhanI adhikatAthI je mahitamativALo banI te dravyano droha kare-vinAza kare, te kAM to jinapraNIta dharma jANa nathI, ema kahIne tene mithyAdaSTi jaNAvyuM, athavA to kaMIka dharma jANato hoya, te paNa cetyadravyAdinI ciMtA karavAnA kALa pahelAM teNe narakAdika durgatinuM AyuSya bAMdheluM hovuM joIe. (414) tathA- ceiyadavvaviNAse, tavyaviNAsaNe duvihamae / sAhU uvekkhamANo, aNatasaMsArio bhaNio // 415 // 415-kSetra, suvarNa, gAma, vana, ghara vagere te te samaye upayogI thatuM hoya, tevA cetyadravya-devadravyane tenI vyavasthA karanArAo dvArA agara potAnI meLe te dravyane vinAza thato hoya, athavA bIjA cetyadravyane lUMTI jatA hoya, te AgaLa kahevAze, tevA baMne prakAranA cetyadravyanI sarvasAvadanA vyApArathI vimukha thayelA sAdhue upekSA kare-tenuM rakSaNa na kare, te anaMta saMsArI thAya che. sarvajJanI AjJAnuM ullaMghana karavAnA kAraNe. paMcakalapabhASyamAM kahevuM che ke-khetara, suvarNAdika, gAma, gAya vagere je cetyonAM hoya, tenI sAra-saMbhALa rAkhavAnI preraNA na Ape, to sAdhune trikaraNa zuddhi kevI rIte thAya ? A viSayamAM je kaI devadravya saMbaMdhI kaI vastunuM haraNa karI jAya, to te sAdhune trikaraNa zuddhi hetI nathI. devadravyanA rakSaNamAM, nAza thatuM bacAvavAmAM cAritravALA ke gRhastha zrAvaka hoya tevA catuvidha zrIsaMghe pitAnA sarva sAmarthyathI tenA rakSaNa kAryamAM lAgI javuM-A kArya baMne mATe sAmAnya gaNeluM che." (415) cityadravya-vinAza be prakAre jaNAvyuM, te be prakAra kahe che 416-citya-jinamaMdira nirmA paNa karavA mATe ucita iMTa, pASANa, kASTha Adi te gya cetyadravya, bIjuM atIta-bhUtakALanA bhAvane pAmela, jinamaMdira nirmANa karavAnI apekSAe bIjI vakhata kAma lAgI zake, tevI rIte junA caityamAMthI juduM pADeluM. mUla ane uttarabhAvathI be prakAre temAM staMbha, kuMbikA, pATiyAM yogya kASThadala te mULabhAva pAmeluM dravya gaNAya, pITha vagere uparamAM DhAMkaNarUpe je kASTha Adi hoya, te uttarabhAva. A pramANe vinAzanIya cetyadravyanA be prakAro. have vinAzakanA be bheda kahe che. svapakSa ane parAkSa vagere, sAdhu-zrAvaka svapakSa, mithyAdaSTi lakSaNa caityadravyane vinAza karanAra parapakSa, AdizabdathI mithyASTinA bhedo gRhastho, pAkhaMDIo samajavA. tethI karIne kahevAnI matalaba e che ke-cogya ane atIta bhedathI, mULa ane uttarabhedathI, svapakSa ane parapakSamAM rahelA gRhastha ane pAkhaMDIrUpa vinAzakanA be bhede ane pUrve kahelA dravyane vinAza be prakAre thAya che. (16) Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadravya-rakSA-vRddhi-phala [ 315 have cetyadravya-rakSA karanArane zuM phala thAya che ? te kahe che jiNapavayaNabuDDhikaraM, pabhAvagaM NANa-dasaNaguNANaM / rakkhaMtA jiNadavvaM, parittasaMsArio hoi // 417 / / bhagavaMte kahelA zAsananI unnati karanAra eTale ke jJAna, darzana, cAritraguNone vistAra karanAra, temAM zAstranI vAcanA ApavI, prazno karavA, parAvartana, anuprekSA, dharmakathArUpa pAMca prakAranA svAdhyAya karavA te jJAnaguNa, samyaktvanA hetubhUta jinezvaronA rathayAtrAdi, snAtra mahesavAdi karavA, jinadravyanuM rakSaNa karavuM, vRddhi karavI vagere rUpa darzanaguNa. ema jJAna-darzana guNanI vRddhi karanAra, zAsananI prabhAvanA karanAra evA tyadravyanuM rakSaNa karanAra sAdhu ke zrAvaka TUMkA saMsAravALo thAya che. te A pramANe-jinadravyanuM rakSaNa karyuM, eTale te dravyane cetyakAryamAM joDayuM. suMdara jinacaitya taiyAra thavAthI tevA bhavyAtmAo ativarSa pUrvaka tyAM darzanAdi karavA mATe AvatA thAya. eTale nirvANanuM saphaLa kAraNa badhibIja Adi guNonuM bhAjana bane. vaLI saMvigna gItArtha sAdhubhagavaMte paNa cetyane AzrIne niraMtara Ave, vaLI sAdhubhagavaMte tyAM siddhAntanI vyAkhyAo vistArathI samajAve. e sAMbhaLavA dvArA samyajJAna ane darzanaguNanI vRddhi thAya. A pramANe tyadravya-rakSA karanArane mokSamArgane anukUla, dareka kSaNe mithyAtvAdi doSane ucheda karavAnuM kAraNa maLatuM hovAthI tene saMsAra maryAdita-TUMkAkALavALo thAya che-arthAt jaladI mokSe jAya che. (417) have cetyadravyanI vRddhi karanAranuM phala kahe che- nigvayAvuDhiAra, pamAvAM nA-drasaT-TWIi I vaidaMto jiNadavvaM, titthagarattaM lahai jIvo // 418 // zlokanA pUrvAddhanI vyAkhyA pahelA mAphaka, apUrva apUrva dravya umerI umerIne jinadravyanI vRddhi karanAra jIva cAragaNuM svarUpa zramaNa pradhAna saMghanI sthApanA karavA rUpa tIrthaMkarapaNuM prApta kare che. (418) ceiya-kula-gaNa-saMghe, uvayAraM kuNai jo aNAsasI / patteyabuddha-gaNahara-titthayaro vA tao hoi // 419 // citya-jinamaMdira, kula, gaNa, saMghane viSe A loka ke paralokanA phalanI abhilASA rAkhyA vagara je kaI upakAra kare che, te pratyekabuddha, gaNadhara athavA tIrthaMkarapaNu pAme che. bAhya vRSabhAdi padArtho dekhIne jene sApekSa dIkSA lAbha thAya, te pratyekabuddha kahevAya. tripadI pAmavA pUrvaka jemane samagra zrutajJAnane kSApazama thAya che-evA tIrthakaranA mukhya ziSyo te gaNadhara kahevAya. ahiM "caitya eTale jinAlaya tarIke prasiddha che. cAndra, nAgendra vagere kule kahevAya, traNa kula samAna sAmAcArIvALo Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 ] upadezapada-anuvAda samudAya, te gaNu kahevAya. eTale jeone paraspara sApekSabhAvathI sAthe AhAra, vaMdanAdika vyavahAra hAya. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAnA samudAya prabhunI AjJAne anusaranArA hoya, te saMgha kahevAya. (419) zaMkA karI ke, caityadrazya-rakSAdi pariNAma eka AkAravALA heAvA chatAM pratyekabuddha vageremAM phUlabheda kema paDyo? te kahe che-- kAmaLa, madhyama, tItra athavA jaghanya, madhyama ane tIvra bhedothI pratyekabuddha, gaNudhara, tItha kara vageremAMthI kAipaNa pada ane mAnavAthI pUjA pAmele evA jIva samagra kamanA kSaya karIne siddhi pAme che. (420) evA zubha pariNAmanA pAmIne devA, asurA have zItavihArI devanuM udAharaNa ATha gAthAthI kahe che~~~ 421 thI 428--pramaLa cAritramehanIya karmanA udayavALA, sAdhu-sAmAcArI kharAkhara na pALatA hovAthI zItala(zithila)vihArI, mUla ane uttaraguNanA aticAra-deSa tarapha upekSAvRttivALA heAvAthI pApanA bhaya na rAkhanArA evA' deva' nAmanA eka sAdhu hatA. A aparAdhanA kAraNe mRtyu pAmI te sAMsAranI gatiemAM bhramaNa karatA hatA. kahelA zItala(zithila) vihArathI bhagavAnanA zAsananI laghutA-AzAtanA nakkI thAya che. e ja vAta vicAratA kahe che ke-tevAM tevAM pramAdasthAna pAmelA sAdhune dekhIne tevA prakAranA leAkeA ema vicAre che ke- nakkI temanA zAstrakAroe AvA asayama rUpa vyavahAra zAstramAM nirUpaNa karyA haze. e pramANe manamAM vicAratA jinezvara bhagavata viSe atizaya avajJA karanArA thAya che ane tevAM tevAM AzAtanA--padmA Acare che. A kAraNe zItala(zithila) vihArI sAdhu pote ja AjJA-ullaMghananA kAraNe nakkI bhagavaMtanI AzAtanA karanArA thAya che. te kAraNe paramANu vagaranA anaMtA kALa pramANa zArIrika, mAnasika pIDAthI parAbhava pAmateA saMsAramAM phleza anubhavatA rakhaDe che. cAra varNayukta zrIzramaNa-pradhAna saMghanI utpattiryA kAraNabhUta evA RSabhAdika tItha kara-vizeSa vastutattvanA svarUpane je yathA paNe kahe, te pravacana--sa`gha, dvAdazAMga zrutajJAna, AcArya-yugapradhAna, tIrtha"karanA mukhya ziSyarUpa gaNadhara vaikriya vAda cAraNAdi labdhivALA evA mahApuruSAnA dASA kathana karavA, temanA pratye anucita AcaraNa karavuM, avajJA-sthAna pamADavA, ItyAdika AzAtanA karanAra anatama sArI thAya che. zAthI? tA ke, sambhAdi guNAne ghAta karanAra, mithyAtvAdi pApakarmone upArjana karI sanmAthI atizaya dUra thayelA AcAranuM sevana karavAthI. (423) cAlu adhikAra sAthe A sabadha joDatA kahe che ke zItala(zithila)-vihArIpaNAthI upArjana karelA karmodayathI te deva nAmanA sAdhu, halakA kula-jAtimAM zArIrika duHkhA, pArakA ghare dAsapaNe kAya karavArUpa duHkha anubhavatA hatA. tathA kAyAthI kriyA kare, vacana mele, manAratha kare, te sava tenA Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zithila AcAranuM phala [ 317 niSphala jatA hatA. tevA prakArane hitAhita-vivekarahita mativALo banya. ema karatAM zItala(zithila)-vihArIpaNAmAM upArjana karela pApakarma khapAvIne kauzAMbI nagarImAM brAhmaNaputra thayo. caudavidyAne pAragAmI banavA chatAM rAjasabhA ke mahAjananA sthAnamAM kyAMya paNa gaurava meLavI zakato na hato. tethI tene ciMtA thaI ke, "meM te kaI aparAdha na karelo hovA chatAM paNa loke mArA tarapha avajJAvALA kema jaNAya che?" te samaye tyAM koIka arihaMta bhagavaMta samavasaryA, dezanA sAMbhaLI ane aMte teNe dIkSA aMgIkAra karI. bhagavaMtane lokaavajJAnuM kAraNa pUchyuM ke, kayA nimitte huM tiraskAra pAmuM chuM? " bhagavaMte zithilavihArarUpa AgaLa vRttAMta kahyo, eTale tIvra vairAgya thayo. tyAra pachI samagra sAdhuonA suMdara AcAromAM vizeSa udyamavaMta ane upagavALe banyo. koIka samaye tenA satata jAgRta ane udyama saMbaMdhI InDe stuti karI. eTale IndranI vAtamAM zraddhA na karanAra eka deve hAthInuM rUpa vikrvIne IsamitirUpa prathama samitinI parIkSA karavAnuM AraMbhya. kevI rIte ? mArgamAM cAlatI kIDIonA rakSaNamAM jenuM citta raheluM che, evA te sAdhune hAthIe sUMDhathI UMce upADI nIce nAkhyo. bhUmi para paDavA chatAM potAnI vedanAne gaNakAryA vagara mAtra kIDIonI rakSAnI pariNatithI A jIvonuM rakSaNa karavuM azakya che, pitAnI kAyAthI tene upadrava thAya che, te dekhe che. potAnA jIvitathI nirapekSa banI vAraMvAra mithyAdukta Ape che. tethI je saMveganI vRddhi thaI ane tenA cage tenAM be gatinAM pApakarmo vichera gayAM, eTale te gati apAvanAra karmAnubaMdhane viccheda thaye. tyAra pachI saudharma Adi devalokamAM, zubha manuSyabhavomAM potAnI avasthAne ucita anuSThAna pAlana karavAmAM sAvadhAna thaye. sAta devabhava ane kauzAMbImAM brAhmaNaputranA janmathI mAMDI AThamAM manuSyabhavamAM cakavata thaI siddhi pAmyA. (428) prasaMgAnuyoge kahe che- 4ra9-te sivAya bIjA prazasta pariNativALA aticAravALA chatAM pITha, mahApITha AdikanI jema aticArane phalarUpa strIpaNAnuM Adi karma bhogavIne nirmaLa mArgamAM tatpara banI anaMtA bhUtakALamAM anaMtA cha siddhi pAmyA. (429) upasaMhAra karatA kahe che- 430-AgaLa kahelA auSadhanA udAharaNa anusAra haMmezAM vidhiyukta dharmAnuSThAna karavAM. nipuNabuddhithI, lAMbI sUkSama vicAraNA pUrvaka eTale atyAre A mATe samaya cogya che ke kema? samaya, asamayanA prayogane AzrIne vidhinuM haMmezAM paripAlana karavuM ucita che. (430) te ja pharI vicAre che 431-ne tAva Avyo hoya, tyAre auSadha levAne prayoga karavo, te nirarthaka gaNele che, cAlu vyAdhimAM te samaya auSadhadAna mATe asamayane praga che. kema ke, te vakhate ApeluM auSadha vyAdhine kepa karanAra-vadhAranAra thAya che. suMdara auSadha chatAM Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 ] upadezapada-anuvAda vyAdhi maTADanAra saphaLa auSadha chatAM samaya pAkelo na hovAthI apakAra karanAra thAya che. A vAta lokomAM ane Ayurveda zAstromAM paNa prasiddha che. (431) daskRttikapaNe kahelA saMsAra-regI viSe vacana auSadhanA prayogane akALa jaNAvatA ghanamithyAtvI Adi be gAthA kahe che- 43ra-433-mahAmethI AcchAdita thayela, jemAM samagra graho ane nakSatronI prabhAno samUha paNa sarvathA lupta thayela che, evA bhAdrapada amAvAsyA-gujarAtI A mAsanI amAvAsyAnA madhyabhAgamAM utpanna thayela atigADha aMdhakAra samAna, jemAM tatva-viparyAsa lakSaNa mithyAtva che, e-carama pudagala-parAvarta sivAyanA bAkInA pudgala-parAvata lakSaNa je kALa. A kALa vacana auSadha prayoga mATe akALa ja che-ema samajavuM. carama pudagala-parAvarta lakSaNa kALa te haju tathAbhavyatva paripAkathI bIjAdhAna thavuM, aMkura phUTa, tene poSaNa karavuM ItyAdika pravartatA hovAthI kAla gaNAya. mATe ja kahe che ke-"kAla eTale avasara te te apunabaMdhaka vagere "tIvrabhAvathI pApa na kare" ityAdi lakSaNavALa, vagere kahevAthI mArgAbhimukha-mArga patita levA. temAM lalitavistarAmAM "mammadayANuM" nA adhikAramAM mArga zabdanI vyAkhyA karelI che. ahiM mArga eTale cittanuM avakagamana, sarpa nalikAmAM gamana kare, tenA sarakho sIdhe, viziSTa guNasthAna prApta karavAmAM tatpara, svarasavAhI-Atma-svarUpane anubhava karAvanAra hetu svarUpa phalathI zuddha tene sukhA kahe che. evA prakAranA kSapazama vizeSa tevA mArgamAM praveza karelo hoya, te bhavyajIva te mArga patita arthAt mAge caDela, pATA para caDela ema kahevAya che. te tevA Adi bhAvane pAmelo, te mArgAbhimukha A baMne chelalA yathApravRttakaraNane bhajanArA samajavA. tIrthakarAdikoe vyavahArathI apunabaMdhaka vagere che. jene, e kAla jaNAvela che. (432) nizcayanayanA matathI to vaLI A vacana-auSadha prayogano kALa A pramANe samajo. kayo ?- ke, grathibheda thAya te kAla ja, apUrvakaraNa, anivRttikaraNarUpa be karaNothI je kALamAM graMthibheda thAya, te ja kALamAM, je kAraNathI A grathibheda tha, eTale vidhithI avasthAne ucita kRtya karavA lakSaNa sarvakALa je vacana-auSadhanI pAlanA-ArAdhanA karIne saMsAra-vyAdhi aTakAvanAra je kaI hoya to A vacanaauSadhanA prayogathI ja saMsAra-vyAdhi rokAya che. apunabaMdhaka vageremAM vacanapraga karavAmAM Ave, to paNa te te sUkSmabodha karanAro thato nathI. kAraNa ke, te kALa ajJAnatAnI bahulatAvALe che. jemane sthibheda thayo hoya te ane tenI AgaLa vadhelA bIjAone to meha-ajJAna dUra thayeluM hovAthI atinipuNa buddhithI tevAM tevAM kAryo viSe pravRtti karatA tevI tevI vyAdhione ucheda karanArA thAya che. (433) grathibhedane ja AgaLa karatA kahe che- 434-haMmezAM vidhi pAlana karavI ItyAdika vagara paNa A grathibheda karyo chate Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinavacana-auSadha-prayAga [ 319 A vacana-auSadha prayAga bhAva-Arogya ApanAra thAya che. te mATe kahelu che ke"zAzvatapada ApanAra samyaktvaratna eka muhUta kALa mAtra meLavIne pachI kadAca cAlyuM jAya, teA paNa te sa`sAra-samudramAM lAMkhA kALa bhramaNa karatA nathI. mATe te ratnane ghaNA lAMkhA kALa sudhI dhAraNa karI rAkheA. AmAM tamane vadhAre zuM kahevuM." tevAnA saMsAra kaMIka nyUna a pudagala-parAvata thI adhika hotA nathI. pudgala-parAvata kAne kahevAya ? tA ke, audArika, vaikriya, tejasa, bhASA, zvAseAAsa, mana, karmAMvaNAnA tamAma pudgalAnA dareka vaNArUpe pariNAma thAya ane eka jIva samagrarUpe grahaNa karI tenA tyAga kare, koI paNa eka puddagala pariNAma grahaNa-visarjana rUpe bAkI na rahe, ema karatAM jeTale kALa pasAra thAya, te zAstranI paribhASAthI pudgala-parAvarta kALa kahevAya che. teTalA kALanA adh kALa te apudgala-parAvata kALa kahevAya. jyAre tItha kara Adi mahApuruSAnI gheAra AzAtanA karI hoya, tyAre apudagala-parAvata kALa samajavA. AmAM phUlavAlaka, geAzALA AdikanAM dRSTAMta samajavAM. (434) 435--A vacana-auSadha prayoga prApta thavA rUpa granthibheda thayA, eTale deva, guru, dharma ane tattvabhUta padArtha-viSayaka viparItatA ghaNe bhAge jIva prApta karatA nathI. prAya:-ema kahevAthI avazya vedavA lAyaka mithyAtvAdi liSTa kama vALA keTalAkAne viparItatA thavA sa'bhava hovAthI vyabhicAradoSa pariharavA mATe kahela che. kahevAnA sAra eTaleA che ke-have adbhuta puSkaLa kuzaLa puNyakama jenuM najIka AvI gayuM hoya, te maLelA kalyANamAthI viparIta AcaraNa karanArA na thAya. jenuM kalyANu najIkamAM thavAnuM hoya, te tenA viparIta vartanavALA na thAya, tema granthibheda pAmyA pachI jinavacana auSadha-prayAganI sAvadhAnIvALeA jIva viparIta mativALA na thAya. (435) te ja kahe che thAya 436--"paraleAka nathI, jinezvarA nathI, dharma nathI, zIlapAlana te teA gUmaDAnI pIDA sahana karavA sarakhu nirarthaka che, AThamI nArakI teA nathI ne ?"--AvA prakAranI viparIta mAnyatAe bhinnagraMthivALA AtmAe mAnatA nathI. gAthAnA bhAvArtha kahI have vistArathI atha kahe che-A vartamAna bhavanI apekSAe khIjA bhavA ke temAM janma nathI, eTale paraleAka nathI, tyAMthI AvatA ke jatA koIne kadApi kAie dekhyA na heAvAthI, paraMtu pAMca bhUtanA samudAyarUpa eka phlevara che ane temAM caitanyazakti pragaTa che. tevI tevI kriyAmAM pravarte, tyAre A jIva' evA temAM vyavahAra karAya che. e pAMca bhUtA aMdarathI vikharAI jAya, tyAre 'marI gayA' evA leAkeA vyavahArathI zabdaprayAga kare che. tathA jinA arihaMta bhagavatA-sathA rAga-dveSa-mAha-malinatA-rahita evA kAi manuSyA nathI. tevA prakAranA kAinA atyAre bheTA thatA nathI. kAraNa ke, dekhavAnA anusAre na dekhelAnI kalpanA siddha karI zakAya che. dugatimAM paDatA jIvane dhArI rAkhanAra evA kAI dharma nathI, tema ja satimAM sthApana karanAra kAI jIvapariNAmavizeSa nathI, sAkSAt te dekhI zakAtA nathI. tevA prakAranuM gumaDuM pAkyuM Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 ] upadezapada-anuvAda .. hAya ane tenI pIDAnI je zAMti thAya, tenA samAna mastiniAdha-lakSaNa zIla che. eTale ke, jema gumaDAnI pIDA sahana karavAmAM kAi guNa nathI, mAtra dakhAvIne leAhI, paru bahAra kADhI nAkhA, eTale pIDAnI zAMti thAya che, e ja pramANe indriyAnA viSayAne rAkavA rUpa zIlanI pIDA sahana karavI niraka che, evI bhAvanA karavI. tema ratnaprabhA nAraka pRthvI vagere sAta nArakI nIce. AThamI nArakI teA nathI ne ? kahevAnA abhiprAya e che ke-sAta nArakI sudhI te jIvA jAya che, pachI tenA bhaya ze ? tame ' AThamI nArakI che' ema teA pratipAdana karatA ja nathI. arthAt indriyAne game tevA anukUla bhAge bhAgavavA yukta che, paraMtu narakagati ke pApanA bhayathI anukULa viSayaleAgAnA bhAgavA dUra karavA ceAgya nathI." A ane A sivAyanAM khIjAM paNa puruSa sivAyanAM vacanA che, jagatkartA izvara vagere, nAstika, mImAMsaka, naiyAyika vagere danakArAnI managhaDaMta kalpanA bhinna graMthivALA na mAne. kAraNa ke, samyagbAdharUpa dIpakanI prabhAe gADha mithyA-aMdhakArabhAvane dUra karelA che, tevA nirmyula samyaktvavALA AtmA tA A pramANe mAne ke-tenA anurUpa kAraNathI utpanna thayeluM kAya hAya. jema DAMgara, ghauM vagere dhAnyarUpa khIja-kAraNathI tene anurUpa DAMgara-ghauM kA utpanna thAya che. A bhavamAM huM, zeAka vagere kAryA utpanna thayAM, te sarvenA anurUpa kAraNa hAya tA pUrvabhavanuM caitanya. AthI paralekanI siddhi thAya che, tema ja jinezvarA hAya che, tene sAdhI ApanArAM akhASita viSayavALAM pramANeA hAjara hAvAthI. te A pramANe--je kAraNathI je padAthe| dezathI kSINa thavAvALA dekhAya che, te padArtho tevA kAraNathI praka'ne prApta thAya, eTale savakSaya thavAnA sa`bhavavALA paNa gaNAya. jema cikitsA karavAthI samagra rAganA, pavanathI mahAmeaA sa kSaya thavAnA sabhava che, tema pratipakSa bhAvanAthI keAika jIvamAM dezathI rAga, dveSa, mAhAdika kSINa thatA dekhAya che, tema cAlu zubha bhAvanAnI atipraka tAthI kadAcit sarva rAga, dveSa, mAhanA kSaya thaI zake che. jemaNe saM dASAnA kSaya karyAM che, te ja jinA che. temane na dekhavA mAtrathI teonuM asattva thana karavuM ke vicAravuM cegya nathI. kAraNa ke, atIndriya jJAnavALAone jaNAtA pAtAlatalamAM rahelA-mULakhIleA e vagere ghaNA padArthAnA tyAM sadbhAva hovA chatAM sAkSAt dekhAtA nathI, tethI padArthAnuM asattva na manAya. dharma puNya-pApa che. kAraNa ke, sUtreAmAM te jaNAvelAM che. jo te na hoya, te samAna vyavasAya-udyama hovA chatAM enI siddhimAM bheda dekhAya che ane te dareka leAkAne anubhavasiddha dekhAya che. kahevu che ke--" samAna pratApa- prabhAva udyama-sAhasa karanArA heAvA chatAM temAMthI peAtAnI kA*siddhi keTalAkane ja thAya che, bIjA bAkInA niSkula jAya che, te ahiM kamanI astitA sivAya bIjo kAI hetu hoya tA kaheA. A jagatamAM pUrve karelAM vividha karmone khAda karIe, teA vividha prakAranA prANI Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdIone pratyuttarA -. jJAnI vividha dehAkRtie, varNI, gaMdha, prabhAva, jAti, utpanna thavAnA svabhAvA kANe anAvyA haze? mAtAnI kukSimAM nava mahinA sudhI garbha paNe vRddhi pAmI, tema ja kalala Adi dhAtubhAvA pAmI sarvAMgA utpanna karI, mAtA dvArA garbhathI je janma thayA, temAM kama sivAya bIjo kaceA hetu mAnavA ?" vaLI je gumaDAnI pIDA sahana karavA sarakhu zIla kahA che, te paNa suMdara nathI. gUmaDAnI pIDAnA pratikAra tevA prakAranA rAga-dveSanA abhAvapUrvaka pravRtti karAya che, jyAre astiniAdha-pIDAnA pratikAra karavAmAM Ave che, te te saMsAranA mUlasamAna tIvra kAmarAga-mUlaka atyaMta duSTa vana svarUpa hovAthI te khaMnenu bilakula pratikAra tarIkenu sAmya nathI. vaLI pUrvAcAryAe kahelu che ke-" A maithunanA sasa adharmanu mUla che, mahAdASAne utpanna karanAra che, te kAraNe nitha sAdhue tenA sathA mana, vacana, kAyAthI trikaraNaceAge tyAga kare che.'' vaLI nAstikA vAhiyAta dalIlA kare che ke, ' AThamI nArakI te nathI ne ?'A paNa zaThanuM ja vacana che. A saMsArane asAra na mAnanArA ja AvuM vacana mele. sa`sArathI bhaya pAmanArA koipaNa nArakInA duHkhane duHkha mAnanArA hoya che, teA pachI nArakInI sa pRthvImAM thatA duHkhane duHkha jarUra mAne ja. [ 321 vaLI ahiM kumArila bhaTTAcA-mImAMsakA vacanane apauruSeya eTale puruSathI nahi utpanna thayela jAhera kare che, paraMtu buddhizALIe te rIte mAnavA IcchatA nathI. te A pramANe-'elAya te vacana, puruSanA vyApAravALuM jenuM svarUpa che, te kriyAnA abhAvamAM te thavAne ceAgya kevI rIte gaNAya ? te kaI vanamAMthI meLavI zakAtu nathI, jANI zakAvA chatAM adRzya vaktAnI zaMkA cAlI jatI nathI. vaLI je ema kahevAya che ke, 8 A jagatane izvare banAvyuM che '-te paNa unmattanA samajavuM. khIjAthI utpatti vagaranA kapAya che, tene utpanna karanAra kAi nathI, tevAthI kAI divasa kaMipaNa kAya utpanna thatuM nathI. kaheluM che ke-utpatti-rahita hovAthI bIjA jIvAne karavAnA hetu anI zakatA nathI. AkAzapuSpanI mAphaka, nahiMtara sa eka sAthe banI jAya.' (436) vacana samAna A pramANe vacana-auSadha-prayAga mATenA akAla ane kAlanuM pratipAdana karIne dhyAntapaNe sthApana karela sauSadhane AzrIne kAlanA upadeza karatA kahe che-- 437--vAyu, pitta, zleSmanA prakApathI thayelA tAva, jhADA, atisAra vagere rAge te rUpa dASanI apekSAe kAmaLa, madhyama ane AkarA svarUpavALA rAganI apekSAe snigdha, uSNu, zItaLa evA suMdara auSadha-sevanarUpa samyag kAla hamezAM buddhizALIee jANI levA joIe. kevI rIte jANavA? te ke, 'Atreya, caraka, suzruta vagere cikitsA zAstranA anusAre jANavA. temAM adhika mAtrAvALA rogamAM suMdara auSadhane aprayAga avasara ja che, je auvidha peAtAnA balane prApta karatI nathI ane roganA jA Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 ] upadezapada-anuvAda F svarUpane puSTa-vRddhi kare che. reAganI madhyama avasthAmAM te tenA prayAgathI kaIka guNa thAya, rAganI zarUnI komaLa avasthAmAM teA tevA kuzaLa puruSA-vaidyo upacAra kare, te roganA sathA nAza thAya ja. sArAM ASA zAstrAmAM A pramANe kahelAM che. "kaDavAM ane tIkhAM aiSadhAthI kaph, turAM ane madhura auSadheAthI pitta, snigdha auSadhothI vAyu ane mAkInI vyAdhie anazana-upavAsa karIne maTADavI. eTale rAga upara jaya meLave. " (437) vAdI zakA karIne kahe che--- "" 438--huM tamane pUchuM chuM ke-' tathAbhavyatva paripakva na thayu hoya, te lakSaNa akAlamAM vacana-auSadha-prayoga thavAthI keTalAka dubyA ane abhabyAne te vacana auSadha-prayAga thavAnA kAraNe traiveyaka devaleAkanA sukhanI siddhi-prApti thayelI zAstramAM sabhaLAya che. temAM kahevu che ke bhavya AtmA hajI jeNe gAMTha bhedI nathI, paNa mithyAtvamAM che, te tIrtha karAdikanI pUjA, Rddhi dekhIne ke bIjA kAi kAnimitte zrRtasAmAyikanI prApti kare che. tethI tee samyaktva-rahita hovA chatAM sAdhupaNAnuM liMga grahaNa kare che, utkRSTathI tevA jIvAnA utpAta traiveyaka sudhI thAya che. " ahiM pUchelA praznanA pratyuttaramAM jaNAve che ke- te traiveyakAdi devalAkanA sukhanI prApti adhikRta auSadha-prayoganA sukha sarakhI jANavI. jema suMdara auSadhanA samaye prayAga karavAthI kSaNavAra mAtra peAtAnA saMbaMdhanA sAmarthyathI asAdhya vyAdhimAM sukha utpanna kare che, paraMtu tyAra pachI tene vyAdhinA adhika prakopa thAya che, e ja pramANe ahiM akAlamAM adhikRta vacana auSadha-prayoga paNa nahIM paraMpatra thayelA bhavyavALA jIvAne caiveyaka AdikamAM sukhanI siddhi mAtra bhAgavIne pachInA bhavAmAM narakAdika du:khasvarUpa dutimAM praveza karavAnuM phUla prApta thAya che. (438) A hakIkata peAte paNa vicAre che 439-vAta, pitta, kapha rUpa traNe doSA ekIsAmaTA prakApa pAmelA hoya, tyAre sannipAtanA asAdhya vyAdhimAM kariyAtuM, kaDavA, tikhkhA auSadheAnA ukALArUpa suMdara auSadhanA pracAga karavAmAM Ave, te auSadhanA cega thAya, teTalA samaya mATe mAtra sukha ApanAra thAya che, paNa sannipAta che, paraM'tu te rAganA nirmUla nAza thAya tema nathI. te pramANe A graMveyaka Adika sukha zAsravacana-auSadha-prayAgathI utpanna thAya che, para`tu pAra vagaranA saMsAramAM duHkhanA sarvAMthA uccheda karatuM nathI. (439) 440--nizcayavRttithI traiveyakAdika devaleAkamAM rahela' sukha, te sukha ja nathI. kAraNa ke, te jIvA sajjaDa viparyAsarUpa pizAcanA vaLagADa yukta cittavALA, mithyAtva mAhita mativALA hAya che. jema bhaya'kara vyAdhithI gherAyelA hAya, duHsAdhya vyAdhipIDAthI ghavAyelA zarIravALA keAikane auSadhathI sukhabhAva jaNAya, teA paNa te nisa 1 liMga eTale mAtra veSa caNu karavA ema nahiM, paraMtu sAdhupaNAnA tamAma AyAre sa pAlana sAthe liMga-dveSa grahaNa karave, nahiMtara AcAra vagara traiveyaka sudhI utpAta thAya nahi. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAdaSTinuM ajJAna gatAnuM svAbhAvika tattvathI sukha nathI. je kaMi sukha thayuM che, te mAtra auSadhanA prabhAvanuM. vaLI temAM paNa atyaMta bhayaMkara rogathI aMdarathI to pIDAya che, bahArathI ja sukhalAbha jaNAya che. jema zaradakALamAM kaThera sUryanAM kiraNonA samUhathI moTA sarovaromAM uparanuM bahAranuM jaLa tapeluM hoya che, paraMtu aMdaranA madhyasthAnamAM atyaMta zItalabhAvavALuM jaLa hoya che. evI rIte suMdara kriyAyoge bAhya sukhano yoga thAya, te paNa mithyAtva gADha hovAthI duHkhamAM sukhanI ka95nA kare che. kAraNa ke, je sukhathI bhAvimAM duHkha thavAnuM hoya tene vivekIe sukha mAnatA nathI, paNa avivekI ajJAnIavaLI buddhivALA mithyAtvIo ja sukha mAne che. (440) pharI paNa daSTAnta dvArA te ja kahe che - 441-kamaLo vagere AMkhanA rogathI pIDA pAmelo strI-puruSane dekhI ke oLakhI zakate nathI, tevI rIte jene sAce bodha haNAye che, e mithyAdaSTi AtmA sAme sAcuM sukha hAjara thayuM che, te paNa te sukha meLavI zakato nathI. (441) kema? tene javAba Ape che - 442-khoTI vastuno Agraha rAkhanAra mithyAdaSTi AtmA nakakI heva-upAdeya padArthanA vivekano abhAva hovAthI viSa-vikArathI vihala banelA cittavALe heya ane tene puSpamALA, caMdana, strI vagerene bhega prApta thAya, te paNa te abhoga che, tema mithyASTi AtmAne cakavartI vagere padavI prApta thayelI , te paNa viparIta jJAna hovAthI tene keAI bhoga gaNAtA nathI. (442) te ja kahe che- 443-jIvAdika padArtha viSayaka je jJAnano avabodha mithyAdaSTi AtmAne samyagu prakAra hoto nathI. jJAna na hovAthI strI Adine ke bhagya vastu viSayaka je bhoga, adhapuruSa samAna jANa. aMdha puruSane mahela, suMdara zayyA. Asana, strI vagerenA bhegA maLavA chatAM rUpa dekhAtuM na hovAthI paramArtha thI te bhegapaNAne pAmatuM nathI; te ja pramANe mithyAdaSTi AtmAone sAcA padArthanuM samyagajJAna na hovAthI te bhega te paramArthathI bhega nathI. A ja vAtane vadhAre daDha karatA jinabhadragaNI kSamAzramaNa zrIvizeSAvazyaka bhASyamAM A vastunI siddhi karatA te pramANe jaNAve che. (443) kahelI vastu kahe che- ..... sadasadavisesaNAo, bhavaheujahicchiovalaMbhAo / NANaphalAbhAvAo, micchaddihissa annANaM // 444 // tene sata eTale sAcA ane asat eTale beTA e bemAM vizeSatA mAnata na hovAthI mithyAdaSTi che ane tethI tenuM jJAna paNa ajJAna ja gaNeluM che. mithyASTio je padArtha che, te sarvathA asti prakAre ja mAne che. evI rIte nAsti-nathI ema paNa ahIM samajavuM. paraMtu vastusvarUpa te pramANe nathI. sarva bhAve svarUpathI satpaNe Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 ] upadezapada-anuvAda rahelA che, e ja pramANe vivakSita paryAyathI asapaNe paNa rahelA che, paraMtu sarva paryAyanI apekSAe nahIM. paryAvavizeSanI apekSAe asattva-vivakSAkALe paNa ghaTAdika padArtha nA savapaNAne svIkAra mAne che. jema ke, ghaTamAM ghaTava raheluM che, paNa paryAyane abhAva mAnelo che. eTale ghaTamAM ghaTava dharma tathA paTAbhAva dharma ema bhAvaabhAva baMne paryAye ane bIjA paNa paryAye rahelA che. te rUpe padArthane svIkAra ke, padArthanuM jJAna mithyAdaSTine hotuM nathI. AvuM heyAdika vibhAga vagaranuM jJAna mithyAdaSTine hovAthI te saMsAra vadhAravAnuM kAraNa bane che. mithyASTione viparIta jJAnarUpa pravRtti hovAthI karma baMdhanA kAraNarUpa thAya che. tathA mithyASTi AtmAone sarva bhAvone avadha pitAnI matika95nA pramANe svachaMda hoya che, paraMtu samatidaSTinI jema sarvajJa-vacananA pArakhaMthI nathI hoto. tathA tene jJAnanuM phala virati che. -te he tuM nathI. te virati te jJAna thAya, tenI zraddhA ane te pApanA parihArarUpa yatanA, saMyama, viratinA amala svarUpa che. mithyASTi AtmAne to viparIta bodhanA kAraNe tenuM jJAna haNAI gayeluM hovAthI jJAnano ja tene abhAva che. pachI tene abhyapagama ane yatanAno saMbhava ja kyAM rahyo ? potAnuM kArya na karanAra evA kAraNane kAraNa paNe paMDito mAnyatA ApatA nathI. teo ahiM kahe che ke-"je kaI padArtha kriyA karanAro hoya, te ja paramArthathI sat padArtha che." tethI karIne tevA prakAranA jJAnanA phalano abhAva hovAthI mithyAtvamohanA udayavALA mithyAdaSTinuM zAstrAbhyAsa AdithI utpanna thayeluM jJAna hoya, te ajJAna che. (444) RA ja hakIkatanuM samarthana cAra gAthAothI kare che- 445-446-syAdvAdathI viparIta rUpa ekAnta nityavAdamAM nitya-" aprazruta anutpanna sthira ekasvabhAvavALA" AtmAne svIkAranAra evA sAMkhyAdika bIjA matavALAe sada ane asada baMnene avizeSa-pharaka vagaranA svIkAre che. vivakSita avasthAnA savakALamAM dravyanuM judA judApaNuM mAnatA nathI. tethI je mATIno piMDa che, te ja ghaTa che, tethI mATIpaNAvALuM dravya te ubhayAvasthAne anusaranAruM thayuM. talanA photarA jeTalA paNa mATIpiDa ane ghaTamAM svarUpabhedane abhAva che. je tame kaho cho ke-dravya ekAkAre che, temAM A vyavahAra che ke-"A ghaTa che, A piMDa che." A vyavahAra avasthAonA bhedanA kAraNe loko kare che, to A paNa yukta nathI. kAraNa ke, je sthira dravya che, temAM koI prakArano bheda tame svIkAratA nathI. tyAre tenA kAraNe avasthAmAM paNa abheda thavuM joIe. A ja bheda che ane A ja bhedane hetu che. je viruddha dharmane saMbaMdha ane kAraNane bheda thAya, te ja bheda ane bhedane hetu kahevAya. anityavAdamAM je ekAMta rUpathI kSaNamAM vinAzavALo AtmA thAya, tyAre puruSa je devabhavanI prApti mATe yogya puNyakarma dvArA mRtyu pachI devabhavane prApta thAya che. tyAre deva pUrvakartAnI apekSAe Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAntavAda-khaMDana [ 325 sarvathA bhinna ja deva che. A Apatti thAya che-karelA karmano tyAga ane amRta karmaphaLanI prApti, A deSa prApta thaze. Ane bhAva A pramANe che- je kAraNanA anugamathI rahita utpatti che, te baMne pakSe samAna che. nAraka ane devabhavamAM samAna che, paNa A vastu yukta nathI. e pramANe sarvathA nityavAdamAM je piMDa che, te ja ghaTa che ane ghaTa che te ja piMDa che. A kAraNe sat ane asat avasthAomAM kaI bheda nathI. anityavAdamAM-ekAMta kSaNabhaMga-vAdamAM paNa deva manuSyathI bhinna che ane devathI manuSya bhinna che. tyAre jema manuSyanI vidyamAnatAmAM koI devabhavathI utpanna sarvathA bhinna thAya che, tema tenA mRtyu pachI utpanna paNa deva bhinna ja che. tethI manuSyanI sattAnA kALamAM athavA asattAnA kALamAM devapaNAthI utpanna thayela prANa samAna ja che. A je yukti che, tethI sat ane asatumAM kaI bheda nathI. (445) A mithyAdaSTine zAstrAbhyAsa AdithI je jJAna utpanna thAya che, te saMsAranuM kAraNa che. kema? to ke-moTe bhAge te viparIta ceSTAnuM kAraNa bane che. yathApravRtta karaNanA aMtima bhAgamAM je vartI rahelA che ane graMthinA bheda samIpa vartI rahelA che, jeno mithyAtva-jvara naSTa thayo che, jenI pravRtti duHkhIo upara dayA ane guNavAne upara dveSa na thAya te mATe prAyaza kahela che. 416-ane je viparIta pravRtti che, tenA kAraNe ja bhavAMtaramAM paNa asat pravRtti thAya che ane mithyAtvanA kAraNe jenI viparIta vastumAM ruci che, te pAramArthika arihaMta devanI niMdA kare che ane je tattva nathI, tene dUSita hetuothI siddha kare che, tethI karIne tattvabhUta padArthonI niMdA ane ataqbhUtanI siddhi-prazaMsA rUpa deSathI bhavAMtaramAM paNa asa...vRtti paNa anubaMdhavALI ja thAya che. (446) 447-madyapAnathI parAdhIna manavALA unmatta manuSya sarakhA mithyASTino vahuno avabodha pitAnI ka95nAthI ghaDelo samajo. mithyAtvamehanIya karmanA vipAkathI, jema ke, madirApAna karela manuSya madanA kAraNe sevakane paNa rAjA kahe che, rAjAne paNa sevaka banAve che, tema mithyAtvamohanIya karma udayamAM AvyuM hoya, te jIva sadabhUta vastune ataqsvarUpapaNe ane asadabhUtane tapaNe vyavahAra kare che. mATe pitAnI marajI mujaba jJAna hovAthI pAramArthika grahasvabhAva sarakhA mithyAtvane bhAvagraharUpa jaNAveluM che. kAraNa ke, pizAcAdika rUpa bIjA vaLagADa karatAM eTale dravyagraha karatAM A bhAvagraha svarUpa mithyAtva mahAanartha karanAra mahAgraha che. (447) 448-vastu dharUpa jJAnanuM phala ke kArya hoya, te pApakAnI virati ane svAdhyAya, dhyAna, tapa, cAritra Adika zubha kAryamAM pravRtti karavI, dravya, kSetra, kALa, bhAvapaNAnI anukULatA sahita yogyatA pramANe nivRtti-pravRtti karavA svarUpa, tethI mithyASTine bhAvArtharUpa pApanI virati ke puNyakAryamAM pravRtti yogyatAvALI prApta Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 ] upadezapada- anuvAda thatI nathI. tethI tenuM jJAna te paNa kutsita-viveka vagaranuM hovAthI ajJAna gaNeluM che. azuddha athavA kaDavA tuMbaDA pAtramAM nAkhelA mIThA dUdha sAkara mizrita madhura padArtho paNa kaDavA banI jAya che, agara azuddha banI jAya che, tema tenA mithyAtvanA udayanA kAraNe jJAna hoya te paNa viparItabhAvane pAmela hovAthI ajJAna banI jAya che. (448) upasaMhAra karatA kahe che - 449-pUrve jaNAvelI vastu atibArIka buddhithI vicAraNA karIne AtmAnA kalyANa mATe AjJAgane manamAM rAkhI dareka dharma, artha Adi kAryamAM yathArtha suMdara pravRtti karavI. (449) tyAra pachI-- 450-tIvra ko5, vededaya Adika evA pitAne thatA doSo jANIne te dene nigraha karavA samartha pitAnuM sAmarthya, kSetra, kALa jANIne arthAt kSetra ane kALamAM piote levA dhAraNa karela abhigrahane nirvAha karI zakaze ke kema? ke dhAdika donA pratipakSI kSamA AdikanA abhigraho arihaMta, siMddha Adi samakSa potAnI meLe ja grahaNa karavA. kevA abhigrahe ke, "mAre kSamA rAkhavI, zarIranI TApaTIpa zobhAdika na na karavA, mokSanA abhilASIoe kSaNavAra paNa abhigraha vagaranA na rahevuM joIe. (50) abhigraho grahaNa karavA mAtrathI phaladAyI nIvaDatA nathI, paNa tenuM yathArtha paripAlana karavAthI te mATe upadeza kahe che- 4pa1-grahaNa karelA abhigrahe, aticAra na lAge tema zuddha rIte zAstramAM kahelA upAyathI niraMtara meTA AdarathI pAlana karavA. kadAca bAhya abhigraha-kSamAM AdinA rAkhelA hoya, teTalI kSamA prApta na thAya, to paNa abhigraha te nigraha karavA mATe-krodhAdika karma ghaTADavA mATe abhigraha karavAthI vipula pramANamAM nirjarA te. thAya ja. (451) te kyAMthI thAya? te kahe che - 45ra-abhigraha viSayaka padArtha meLavavAnA ekadhArA pariNAma vagara-tUTyA cAlu ja rahe che. jema ke, "huM amuka yAtrA na karuM, dIkSA na lauM, athavA kredha thaI jAya te mATe amuka tapa karavo." te meLavavAnA pariNAmanI satata dhArAthI jaina pravacanamAM mahAvipula nirjarA jaNAvelI che. abhigraha viSayaka padArtha meLavavAmAM je kiyA thAya che, temAM paNa nirjarA kahelI che. bhAvazUnya ekalI kriyAmAtrathI kaMI phUla nathI, paraMtu bhAvathI phala-prApti thAya che. te mATe kaheluM che ke-"kriyAzUnya je bhAva ane bhAvazUnya je kriyA te baMnenuM sUrya ane khajavAnA tejanA jeTalo taphAvata gaNele che. khaja rAtre cakacaka thAya, paNa teja kSaNavAranuM a95 ane vinAza svabhAvavALuM che ane sUryanuM teja kAyamI vipula ane avinAzI che. tema dravya-kriyA eTale bhAva vagaranI kriyA ane bhAva-sahita kriyAnuM paNa samajavuM. (452) A ja artha daSTAnathI siddha kare che- Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIrNa zeTha ane abhinava zeTha [ 327 jINuM zeTha ane abhinava zeTha 453-A viSayamAM mahAvIra bhagavaMta chadmasthapaNumAM vicaratA hatA, tyAre jINuM zeTha ane abhinava zeTha e be ne bhagavaMtane, pAraNuM karAvavAnA prasaMge vidhi-bhaktino bhAva ane abhAva thayo. temAM mokSanuM kAraNa zuM banyuM che ke, pAraNA-samaye vidhi ane bhakti karI, te kAraNa banyuM. (453) A gAthAnuM vivecana traNa gAthAthI kare che 454-455-zrI mahAvIra bhagavaMta chadmasthakALamAM vicaratA vicaratA vizAlInagarImAM gayA ane comAsAnA kALamAM tyAM ja sthira rahyA. tyAM jIrNazeThe kAmadevanA maMdiramAM kAussagna-pratimApaNe rahelA bhagavaMtane dekhyA, eTale te haMmezAM temanAM darzana karavA Avato hato. temanI bhakti karavAnI tIvra abhilASA tene utpanna thaI. dararoja to bhagavata gocarI-samaye nIkaLatA na hovAthI jIrNazeThane comAsanA divase manamAM ema thayuM ke, bhagavAne cAra mahinA to ghaNo ja Akara tapa karyo che, to Aje te pAraNuM karaze ja ane e lAbha mane maLaze ja. jINuM zeTha bhagavaMtanI bhakti karavAnA aneka manoratha karatA karatA, potAnA gharanA dvAramAM bhagavaMtane AvavAnI dizAmAM vinayapUrvaka avalokana karatA rAha jotA jeTalAmAM ubhA hatA, teTalAmAM mahAvIra bhagavaMte abhinava zeThanA gharamAM praveza karyo. te zeThe potAnA mAhAsyaaucitya ane bhikSA apAvarAvI. te sthAnamAM vicaratA jabhaka dee pAraNAthI santuSTa thaI tyAM vasudhArAnI vRSTi karI. tenuM lakSaNa A pramANe jANavuM. utkRSTathI sADAbAra keDa senaiyA pramANa ane jaghanyathI sADAbAra lAkha-pramANa vasudhArAmAM varaseluM dhana hoya che. tyAra pachI lokomAM 'A kRtapuNya che? -evI A navIna zeThanI prazaMsA prasarI. koika samaye pArzvanAtha bhagavaMtanI paraMparAmAM thayelA kevalI padhAryA, tyAre ghaNuM kutUhalathI Akula cittavALA lokoe prazna karyo ke, "he bhagavaMta ! ahiM paripUrNa puNyazALI koNa koNa che? kevalI bhagavaMte kahyuM ke, "jIrNa zeTha" (454-455) zaMkA karI ke, "jIrNa zeThe pAraNA saMbaMdhI manoratha karyo hato, paNa abhigraha karyo na hato, te tene ahiM daSTAMta tarIke kema sthApana karyo che ?" tenA samAdhAnamAM jaNAve che 452--A pAraNa saMbaMdhI-pAtramAM dAna ApavAno manoratha e ja abhigraha che, bIjuM kaMI nathI. "je koI prakAre A bhagavAna mAre tyAM padhAre, te huM temane bhikSA vaherAvuM" e pramANe ciMtavana karatA hatA. ahiM kahevAno paramArtha A che. sarva abhigraha IcchA, pravRtti, svairya ane siddhi ema cAra bhedavALA jaNAvelA che. -temAM jIruM zeThane IcchArUpa taddana zuddha abhigraha hato. te jIrNa zeTha pAraNuka bherI-zabda zravaNakAla sudhI temanA pariNAma vRddhi pAmyA ane tenA phalanI paraMparAe tenuM chevaTa mokSaphalamAM thayuM. bIjA navIna zeThane te gRhasthacita AvelA atithine dAna ApyuM, Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 ] upadezapada-anuvAda paraMtu guNavAna pratye bahumAna-bhakti-vinayAdikano abhAva hovAthI mokSaphaLanI apakSAe ghaNuM najIvuM vasudhArA vagerenuM alpa dAna-phala maLyuM, paraMtu nirvANaphala na maLyuM. tIrthakara sarakhA zreSTha pAtra ane temAM cAra mAsanA upavAsanuM pAraNuM, temanA dAnanuM phaLa sarvotkRSTa hoya, chatAM mAtra vasudhArA-vRSTi pUratuM sAmAnya phaLa meLavyuM. (456) abhigraha saMbaMdhI bIjuM mAhAtamya paNa kahe che - 457-jANIbujIne nirdaya pariNuma pUrvaka takAlanuM tAjuM kareluM pApajevuM ke, RSighAta vagere azubha pApakarma, samyagapaNe karelA abhigrahonuM paripAlana karavAthI kSaya pAme che, te pachI junAM pApakarmo te jarUra abhigraha-pAlana karavAthI kSaya pAme che. eTaluM ja nahi, paraMtu abhigrahanA zubha satata pariNAmathI puNyakarma paNa navAM navAM baMdhAya che. A viSayamAM yamuna rAjAnuM daSTAMta jANavuM. (45) ATha gAthAthI tene saMgraha karatA kahe che - yamunarAjAnuM daSTAMta 458 thI 465-je nagarInA madhyabhAgamAM devatAoe ranamaya zikharothI yukta jinezvara bhagavaMtanA stUponuM nirmANa karela che ane jene prabhAva sarva dizA-maMDalamAM prasarelo che, evA "mathurA" nAmanA nagaramAM yamuna nAmano rAjA hato. te nagaranI yamunA nadInA mukha najIka daMDa nAmanA anagAra AtApanA karatA hatA. yamuna rAjAe te munino vadha karyo. sAdhu kALa karI gayA, indra mahArAjAnuM tyAM Agamana thayuM. tyAra pachI yamuna rAjAnI dIkSA thaI. A gAthAne artha vistArathI sAta gAthA dvArA kahe che yamunA nadInA kUra bhAgamAM-kUpara eTale bAhu-hAtha lAMbA hoya ane kheMcI kATakhUNAvALo banAvIe, tevA AkAravALuM. je sthAnamAM ThaMDI, tApa vagere pariSaha sahana karatA pitAnA AtmAne parizrama pamADatA prazasta pariNAmavALA daMDa nAmanA sAdhu AtApanA letA hatA. daramyAna keI vakhate yamuna rAjA nagara bahAra nIkaLyA, tyAre te sAdhune joyA, tyAre vagara kAraNe rAjAnA kilaNa pApanA udayathI te sAdhu upara tene kopa thaye. "A loka ke paralokamAM pApanAM phaLa mAre bhegavavAM paDaze"-- e AgaLa-pAchaLane vicAra karyA vagara te sAdhunA mastakano cheda karI nAkhyo. bIjA AcAryo ema kahe che ke-"bIjerAnA phaLa Adi vaDe te rAjAe tADanA karI." tyAra pachI rAjasevaka lokoe paNa DhephAM vagere pheMkI iMTALA-DhekhALAno moTo Dhagalo tyAM karyo. sAdhu paNa sahana karatAM karatAM samabhAvathI vicAravA lAgyA ke, "mArAM pUrvakRta kama ja atyAre mane udayamAM AvelAM che- AmAM koIno aparAdha nathI." AvA prakAranuM zukladhyAna samullasita thavAthI teo kevalajJAna pAmyA. tyAra pachI tarata ja sarva karmane aMta karyo ane aMtakRt-kevaLI thaI siddhi padane pAmyA. tyAra pachI tarata ja Indra mahArAjA AvyA, puSpa, dhUpAdikathI temanA zarIranI pUjA Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yamuna rAjAnuM dRSTAMta [ 329 karI. IndramahArAjanuM Agamana, temanA dehanI pUjA thaI, eTale yamuna rAjAne peAtAnA anucita vartananA kAraNe lajjA utpanna thaI. ' atyaMta duSTa vartana karanArA mane dhikkAra thAo ' ema vicAratAM peAtAnA AtmAnA vadha karavA taiyAra thayA. tenA abhiprAya jANI indre tema karatA aTakAvyA. ane kahyuM ke- A aparAdhanI yathA zuddhi thAya, tevuM prAyazcitta karI. pachI sAdhu samIpe gayA, dha zravaNa karyuM.... anukrame AleAcanAthI mAMDIne pArAMcita sudhInAM prAyazcitto pUchyAM. ' mArA aparAdhanuM zuM prAyazcitta ? ' ema pUchyu. sAdhuoe kahyuM ke, zuddhacAritra e prAyazcitta che. sa` sAvadyayeAganA tyAgarUpa pratrajyA aMgIkAra karI. dIkSA aMgIkAra karyA pachI sAdhuhatyA-viSayaka atizaya pazcAttApanA kAraNe teNe abhigraha grahaNa karyo ke, * bheAjana-samaya pahelAM jo A aparAdha yAda AvI jAya, te te divase bheAjana na karavuM. gheADAka AhAra sIdhA ke ardha AhAra grahaNa karyA pachI paNa je aparAdha yAda AvI jAya,te paNa bhejana nahiM karIza.' A pramANe abhigraha dhAraNa karanAra te sAdhubhagavate eka paNa divasa bhAjana na karyuM. kAraNa ke, dararAja te aparAdhanuM smaraNa thatuM hatuM. chelle phrI vrateccAraNa pUrvaka aMtima ArAdhanA karI paMDitamaraNanI sAdhanA karI. kAla pAmI vaimAnika devalAkamAM utpanna thayA. upasaMhAra karatA kahe che ke-yamuna rAjarSie A pramANe abhigraha karyA, te A pravacanamAM kalyANanA kAraNarUpa thayA-ema samajavuM. (458 thI 465) ahiM paramatanI AzakA kare che-- . 466--jo jANI-khujIne nirdayatAthI munighAta-daMDa nAmanA anagArA ghAta karyA ane tethI dhilAbhanA mULamAM agni saLagAvyA, chatAM paNa yamuna rAjAne sad gatinA lAbharUpa parizuddha pratrajayAnI prApti thaI, teA pachI sAdhuonA upara pradveSa karanAra kSullaka vagerene thADA doSathI anaMta sa'sAra ane upalakSaNathI keTalAkane asaMkhyAta ane sakhyAta kALa sa`sAra kema thayA ? (466) 467--tenuM samAdhAna ahiM kahe che ke, thADA doSanuM paNa jo prAyazcittarUpa pratividhAna karavAmAM na Ave, tethI kSullaka vagerene tenA vikAra thayA ane sa'sAra- vRddhi thai. jyAre yamuna rASie te ja kSaNe AkarU prAyazcitta grahaNa karyuM. tethI karIne jenuM prAyazcitta kareluM hoya, tevA alpadoSa phaLatA nathI. A mATe sthAvara vagere bhedavALA viSanA dAkhaleA Ape che. (467) te ja vicAre che-- 468--maMtra, tatra AdinA pratividhAna vagara khAdheluM alpaviSa mRtyu pamADe, tA pachI ghaNuM khAdhuM hoya te zuM na thAya? paraMtu pratikAra karelA hAya, tevA viSane karelA upayAga athavA mArelu' viSa mAratuM nathI, A vAta leAkamAM ane zAstramAM prasiddha che. (468) pratikArane ja vicAre che-- 469--gAruDazAstramAM prasiddha maMtra, aiSA jema ke- marI, liMbaDAnA bIja ane saidhava sAthe madha, dhRtapAna A sthAvara ane jaMgama viSenA ghAta kare che' sanA ra Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 ] upadezapaH-anuvAda mastakamAM rahela maNiratnA, te maMtra-aiSadha-ratnAnA samyag viSa upara pratikAranI ceAjanA karavAthI jhera niSphala thAya che; te pramANe sajJanA vacanAnusAra eSaNIyaAdhAkarmAdi doSa vagara anna, pAna, vastra, pAtrAdi grahaNa karavA, dravya, kSetra, kALa ane bhAva rUpa abhigrahA grahaNa karavA doSarUpa jherane dUra karanArA samajavA. jema ma`trAdikanA pratikAra karI mArelu jhera niSNa thAya che, tema matra-aiSadha-ratna samAna AjJA eSaNArUpa abhigraheA vaDe doSarUpa viSanA pratikAra karavAmAM Ave, tA te lAgelA doSA paNa phaLa ApatA nathI. (469) 470 jema sthAvara-ja gama viSanA vegathI vyAkula dehavALA buddhiyukta manuSya viSanA pariNAmanuM bhayaMkara duHkha dekhanArA maMtrAdinA samyak prayAgeA karIne viSanA vegane dUra kare che, tema apramatta sAdhu paNa asaMkhyAta bhavanA ekaThA karelA dASA-sa aticAro tene samyag upAya karIne eSaNIya AhArAdikanA abhigraha karIne nijare che-AtmAthI karmane vikhUTAM pADe che. (470) e ja vAta vistArathI samajAve che-- 471--mana, vacana ane kAyAnA vyApArarUpa yAga, te nimitte jJAnAvaraNIya Adi karma baMdhAya che. kahelu che ke-" manathI, vacanathI ane kAyAthI yukta jIvanA AtmIya bhAvarUpa vIya-pariNAma tene jinezvare ceAgasaMjJA kahelI che. tethI karIne ceAga e nimitta che jenuM, te cAgathI je grahaNa karAya-kha'dhAya te kama, te kakha dhanI sthiti arthAt tevA prakAranA kaSAyayeAge jaghanya, madhyama ane utkRSTa bhedavALA andha-avasthAnakAla, te khasthiti. jo ema che, tA have zuM karavuM? te kahe cheakaSAyabhAvathI sAdhulAkane ceAgya paDilehaNA, sayamAdi zubhayAganI pravRtti karavAthI jema vATa kSaya pAme, te dIpaka dUra yAya, tema karmAM paNa jaldI kSaya pAme che. (471) ahiM yukti jaNAve che-- je kAraNathI ahiM zubhayAganI pravRttimAM tIrthaMkara bhagavaMtanI AjJA nakkI sahAyabhUta thayelI hovAthI zubhayeAgamAM te te kriyAnA upayAga maLavAna-mahAna che. (472) 473--RSighAta Adi je doSa, te te jIvasvarUpathI vilakSaNa kaSAyeA rUpI kAMthI utpanna thayela, te doSa te A sarvajJanI AjJAne AzrIne ghaNuM! tuccha-alpa che. ahiM prativastunI upamAlakSaNa dRSTAMta jaNAve che ke, ghAsanI gaMjI mATI khaDakelI hAya, tene paNa agninA nAnA taNakhA khALIne bhasma karI nAkhe che, teA pachI ghaNuM vadhAre agni heAya teA zuM khAkI rAkhe ? (474) kevI rIte te kahe che 474--dAhya tRNa tenI sanmukha pravatA pavananA ceAgathI, paraMtu tenA eTale Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinavacana-AjJA [ 331 pavananA virahamAM nahiM, A vAta darekane pratyakSa siddha che. ahiM dRSTAMtanI ceAjanA karatA kahe che ke-ahiM prAyazcitta grahaNa karavAnI abhilASA-pariNAmarUpa bhAva ane doSa-aparAdharUpa tRNusamUhane khALavA samartha AjJArUpa pathana, bhAvarUpa agnine uttejita karanAra AjJArUpa pavana samajavA. (474) zakA karI ke, AjJA ane pavana vacce mATuM aMtara hovAthI dRSTAnta ane dArthyantikabhAva kevI rIte ghaTe? te mATe kahe che ke 475--te mahAprabhAvavALI bhagavaMtanI AjJA te pavanane AzrIne dAhya-karmakacarAne bhamarUpa banAvavA samartha hAvAthI, leAkane pratIta khAkInI upamAonA abhAva hAvAthI pavanarUpa AjJA ahi~ kahelI che. bIjA sthAnamAM te kaheluM che ke-" AjJA mAha-viSa utAravA mATe zreSTha maMtra che, rAgAdi agni elavavA mATe AjJA jaLasamAna che, kamarUpI vyAdhi maTADavA mATe cikitsA-vaidakazAstra che, jinezvara bhagavatanI AjJA mAkSala meLavavA mATe kalpavRkSa-samAna che." A vagere sUtreAmAM zreSTha mAdinI upamAo ApelI che. jo A AjJAthI viparIta dravya, kSetrAdithI anucitapaNe vana karavAmAM Ave, te zAstrathI avaLI rIte vartana karavAmAM Ave te kama'nA sacaya karanArI eTale sa'sAra vadhAranArI samajavI. (475) upasaMhAra karatA kahe che-- 476--sajJAnapaNe gupAtra janasaiAgya puruSanI buddhinI apekSAe yathArtha paNe ahiM vicAravuM joie ke, jo prabhunI AjJAne samyapaNe pAlana karavAmAM Ave, te bhAvarUpI agni mATe pavana-samAna che ane jo viparItapaNe vartana karavAmAM Ave, te ka baMdhane vadhAranArI che. A vAta ayAgI puruSanI buddhithI samajAya tevI nathI. te mATe STAnta Ape che ke, janmathI aMdha hoya, tene nIla, pILeA, rAtA vagere rUpanuM jJAna thatuM nathI. te mAtra hastaparNAdi dvArA AkAra jANI zake che, vAstavika varNAdvikanuM jJAna janmAnyane na thAya tema. (476) have bhAvathI anya ane dekhanAra krANu? tenA vibhAga kahe che-- 477--janmathI ja je adha hAya, te jAtyadha kahevAya che. hejI sa'sAracakramAM kAI vakhata paNa mithyAtva aMdhakAra-paTala jenA dUra thayA nathI, eTale chatA sadbhUta bhAvasvarUpa padArtho jANavA mATe anAdi mithyAtva jenuM dUra thayuM nathI, evA jIva, tathA bIjo andhaka samAna, pAchaLathI jenI dRSTi cAlI gai che, evA adhaka samAna mithyASTi 1, avazya vedavA lAyaka mithyAtvamAhanA udayathI granthibheda thavA chatAM paNa samyaktva cAlI gayA pachI mithyAtva pAmeleA jIva 2, jenAM netrA cAkhkhAM che, tenA samAna sakAla samyagdRSTi, jenA medha yathArtha che, jenI STimAM phera paDatA nathI, eve jIva 3. jema eka jAtiadha, khIje pAchaLathI thayelA adha, trIjo nimala netravALA. A traNa rUpa jANavAnI ceAgyatAvALA gaNAya. tema dharmAMtattvarUpa jANavAnA Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 ] upadezapaTTa-anuvAda viSayamAM paNa 1 graMthibheda na karyAM hAya, ane 2 graMthibheda karyo hAya, tevA mithyAdRSTi ane sabhyaSTi. ahiM samyagdaSTi Agya rUpane yathArtha dekhI zake. (477) A traNamAM sajja netra sarakhA samakitadRSTi je kare che, te kahe che-- 478----samyagdaSTi jIva prabhunI AjJAne tathA dravya, kSetra, kALa, bhAva Adi zuddha yathArtha utsaga ane apavAdanuM svarUpa nakkI kharAkhara jANe che. kadAca dRDha cAritramAhanIyanA ane tIvra vIryAntarAyathI kArya karavAmAM-AjJA pAlana karavAmAM peAtAne AjJAnuM svarUpa pUrNa khyAlamAM che, chatAM koI vakhata te pramANe AjJAnA amala na karI zake tethI AjJA pAlana karavAmAM bhajanA samajavI. te A pramANe-kRSNa mahArAjA ane zreNika rAjA hatheLImAM rahelA muktAphala sAkSAt dekhAya, te nyAyAnusAra kSAyika samyaktva-samAna samyaktvavALA hovAthI temane bhagavaMtanI AjJA nizcita AjJArUpa hAvA chatAM pAte tyAga karI zakatA na hatA, paraMtu jee bhavathI kaMTALelA hatA ane pratrajyA levAnI bhAvanAvALA hatA, temane adbhuta sahAya karanArA anyA hatA. tathA jinezvare svaya' Arita ane thita evAM muninAM mahAvratA samagra bhaveAmAM ekaThA karelA kasamUhane pAtaLA karanAra che, tevA mahAvratane svayaM aMgIkAra karavA ane tyAra pachI tapa kare ane bhAvanA bhAve ke, ' evA samaya kayAre Avaze ke, huM bhegeAmAM niHspRha anI sarvathA saMgamukta anIza? A pramANe samakitI AtmA tyAganA pariNAmamAM vRddhi pAmateA hAya che, paraMtu pUrvabhavamAM nikAcita kliSTa karmanA vipAkaiAdayathI temane cAritrane lAbha na thayA. tethI kahevAya che ke-' vajra sarakhA kaThina ghana cIkaNAM karmo udayamAM Ave che, tyAre jJAnathI yukta evA samajI puruSane paNa unmAge laI jAya che. ' (478) upasa'hAra karatA kahe che-- 2 479-AjJAnuM svarUpa-mAhAtmya ahiM ghaNuM vaNuchyuM. have A viSaya kahevAthI sayuM. A upadezapada grantha tA sakSepathI kahevAnA prayatna karelA che. paripUrNa paNe kAine upadeza azakaya che. A te mAtra dizA khatAvavA pUratA upadeza che. tethI have abhigraha viSayaka cAlu adhikAramAM tenuM svarUpa-mAhAtmya kahIza. (479) e ja batAve che-- 480-pUrva kahelA-abhigraha mAhAtmyanA adhikAramAM jaNAvelAthI vilakSaNa evA e vaNikaputrA-be bhAionAM udAharaNa kahe che. e bhAie pratibeASa pAmyA che, temAM eka pratrayA aMgIkAra karIne samudAya, uMcA prakAranA AcAra, gurukulavAsa, gacchanI maryAdAnuM pAlana A vagere sahakArI kAraNathI rahita banyA, eTale zItala (zithila) vihArI-DhIlA AcAravALA thayA. bIje bhAI zuddha niraticAra pravrajyA pAlavAnA suMdara manAratha karatA hatA, paNa pratrajyA aMgIkAra karI zakatA na hatA. mRtyu pAmyA pachI khaMnenA phUlamAM bheda paDyo. zItala(zithila)-vihArI ane pratrajyAnA manAratha karanAra temAM eka virAdhaka ane bIjo ArAdhaka manI ane jaghanya devatva pAmyA. (480) Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArAdhaka ane virAdhaka [ 333 A hakIkata bIjI be gAthAthI vistArathI samajAve che-(graMthAgra 8000) ArAdhaka ane virAdhaka 481-482-tagarA nagarImAM vasu nAmanA zeThane sena ane siddha evA nAmavALA be putra hatA. keIka vakhata dharma nAmanA gurunI pAse gayA. jyAM temane dharmanI prApti thaI. ekane pravajyAnI prApti thaI, paraMtu paDilehaNuM, pramArjanA vagere kriyA pramAda-ge ghaTI gaI. bIjAne zuddha cAritra grahaNa karavAnA maratha thayA, paNa kaMI cAritra grahaNa karI zakayo nahi.. keTaleka kALa gayA pachI teo baMnene eka sthaLe mIlana thayuM. sukhethI baMne beThelA hatA ane gyapaNe pitApitAnA vRttAto kahevA ane sAMbhaLavA pravartatA hatA, tyAre akasmAta AkAzamAMthI vijaLInuM paDavuM thayuM, eTale baMne mRtyu pAmyA. tyAra pachI virAdhaka vyaMtaranA vimAnamAM ane ArAdhaka evA bIjA saudharma nAmanA vaimAnika vimAnamAM utpanna thayA. koIka samaye kevalajJAnI te gAmamAM padhAryA, eTale lokee pUchayuM ke, temane kayAM utpAta thayo haze ? je pramANe vRttAnta banyo, te pramANe kahyuM. tyAra pachI lokone zuddhadharmanA manorathomAM bahumAna thayuM, paNa azuddha anuSThAnamAM bahumAna na thayuM. (481-482) cAlu viSayamAM joDatA jaNAve che- 483-AgaLa jaNa zeThanA udAharaNamAM mane ratha e ja abhigraha ema nahi, paraMtu zuddha pravajyA grahaNa karavAnA manoratha karavA. tevA zuddha pravrajapA grahaNa karavA rUpa manorathanuM bahumAna karavAthI avirAdhanAvALA dharmanI prApti thAya che. abhigrahano bhaMga na thAya ane zuddha pratrajyAmAM bahumAna thAya-tema thayuM, eTale avirAdhita devapaNAnuM udAra phala meLavyuM. (483) ema hevAthI je kartavya che, te jaNAve che - 484-bhAvathI aMgIkAra karela evA prakAranA caityavaMdana vagere nirmala dharmasthAnakamAM tevA tevA ucita guNasthAnakamAM talanA photarAnA trIjA bhAga jeTalI alpa virAdhanA karyA vagara buddhizALI ArAdhaka AtmAe ArAdhanA karavA AdarapUrvaka prayatna karo. jyAre zuddha dharmanA manorathanuM uttama phaLa prApta thAya che, to pachI zuddha dharmanA anuSThAnanuM phaLa kevuM adhika uttamaphaLavALuM thAya? AthI ulaTuM zuddha manorathonuM u9laMghana karI dhAdi kaSAyanA saMkulezanI bahulatAvALA dharmAnuSThAnamAM yatna-Adara na kare. (484) kema ? - tapa, sUtrajJAna, vinaya, pUjA Adi dharmAnuSThAna saMsAranA khADAmAM paDatA jaMtune AlaMbana thatAM nathI. kone ? te ke, saMkSiNa kaSAyavALA jIvane. ahiM mahinA mahinAnA upavAsa karanAra tapasvI sAdhu, jinezvaranA AgamasUtranA ane arthanA Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 ] upadezapada-anuvAda baMnemAM kuzala evA AcArya, udAyirAjAne mAranAra vinaya ratna sAdhu, kutala dezanA rAjAnI patnI A viSayamAM A udAharaNo jANavAM. (485) A cAre udAharaNo, darekane traNa traNa gAthA vaDe-ema bAra gAthAo kahe che 486 thI 47-pATaliputra jenuM bIjuM nAma che, evA kusumapura nagaramAM chaThThuMama Adi kaThina tapa karI potAnA dehane durbaLa karI nAkhanAra agnizikha nAmanA eka tapasvI sAdhu hatA. bIjA mAtra veSa dhAraNa karanAra, sAdhuveSane lajavanAra evA aruNa nAmanA teo anukrame vihAra karatA karatA comAsAnA samayamAM comAsuM rokAvA mATe vasubhUti zeThanI samIpanA makAnamAM uparanA ane nIcenA bhAgamAM utaryA. tapasvI nIcenA sthAnamAM ane bIjA veSadhArI uparanA mALa upara utaryA. temAM nIce utarelA tapasvI muni tapasyAnA abhimAnamAM matta pitAnA AtmAne vadhAre mahattva ApatA. temane sahana na thavArUpa azubha pariNAma thayA ke, "A ke adhama pApI aruNa sAdhu che ke, A pramANe mAro parAbhava karI mArA mastaka uparanA mALa upara caDI beThe che ane upara rahele che ! Ama durgati ApanAra adhyavasAya dararoja karavA lAgyA. bIjA aruNa sAdhune to lagabhaga dararoja pazcAttApa ane saMveganA pariNAma thatA hatA ke, "AvA tapasvI ujajavala zIlAMganA dhAraNa karanAra, sarva jagatanA jI pratye vAtsalyabhAva rAkhanAra paramakaruNAnA samudra sarakhA, darzanamAtrathI lokonAM netrone pavitra karanAranA upara huM vAsa karuM chuM. tethI kharekhara huM temanI AzAtanA karI adhanya thaye chuM. eka to mArAmAM sAdhunA je suMdara AcAro hovA joIe te nathI, ane vaLI A zramaNasiMha upara sthAna karIne rahelo chuM. e pramANe rahelA teo paikI ekanA bhavanI vRddhi, bIjAe saMsArane Treka karavo. agnizikhe saMsAranI vRddhi ane aNasAdhue bhavanI a9patA karI, cAturmAsa pUrNa thayA pachI baMnee tyAMthI vihAra karyo. keIka divase kevalI bhagavaMta tyAM samavasaryA. lokoe temane A sAdhumAM vadhAre nirjarA koNe karI ? tevo prazna karyo. kevalIe AgaLa kahelo vRttAnta jaNAvyuM ke, ekane bhAvavRddhi ane bIjAe saMsAra TUMke karyo, te lakSaNa javAba Apyo. (486 thI 488) have Agamika udAharaNa kahe che keIka Agamika jJAnanA jJAtA svabhAvathI ja buddhi Adi guNonA pAtra hovAthI uttama gurunI kRpAthI samasta AgamanA abhyAsI nirmala gacchanuM nAyakapaNuM anubhavatA hatA, paraMtu Rddhi-rasa-zAtA gAravamAM parAdhIna thaI gayA hatA. have te AcAryanA gacchamAM eka nAnI vayanA sAdhu hatA, te pramArjana, paDilehaNa, jayaNuM vagere sAdhunI suMdara kiyA karanAra hovAthI samagra buddhizALInA mAnasane saMtoSa pamADanArA hatA. vaLI vyAkaraNa, taka, gaNita, tiSa, svasamaya ane parasamayanA zAnA evA jANakAra hatA ke, te samayanA vidvAne mAM ziromaNibhAvane Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IrSAnuM pariNAma | [ 335 sUcavatA hatA. tevA prakAranI kamanI laghutAthI jJAna ane kriyA baMne sAthe tene varyA hatA. tyAra pachI lokone tenA guNo pratye AdarabhAva vadhe ane gurunI pUjAnI upekSA karI, te nAnA sAdhu pratye vandana, pUjana, guNagrahaNa, vastra, pAtrAdi pratilAbhavA rUpa bahumAna vRddhi pAmyuM. A viSayamAM kahevAya che ke-"zuddha ujajavala AcAravALA nAnA hoya, te paNa prasiddhi pAme che. paraMtu tethI bhinna malino nahIM, aMdhakAramAM hAthInAM daMtazaLa dekhAya che, paraMtu hAthI dekhAtuM nathI." A sthiti thaI, eTale tenA gurune ziSya upara atizaya IrSArUpI kSAra vRddhi pAmya ane ziSya pratye pArAvAra dveSakAlimAM pravartI. niraMtara praSa pravartatA hovAthI te azubha karmAnubaMdha thayo. tevA anubaMdhamAM mRtyu pAmIne A muni lokanA nivAsasthAnabhUta A ja udyAnamAM aMjananA DhagalA samAna kALI kAyAvALA ane atikepaprasara-sahita sarSa thaye. keIka samaye svAdhyAyabhUmimAM A nAnA sAdhu jatA hatA, tyAre akasmAta vagara nimitte apazakuna thayAM. navA AcArye tyAM javA mATe darekane rokyA. gurue kahyuM ke, "A kRtrima apazakunanuM nimitta thayuM che. mullaka tarapha vegathI AvatuM hovAthI A keIka pratyenIka jaNAya che, tema ogha jJAna thayuM, paraMtu A te ja che-evuM vizeSa jJAna na thayuM. sarpa dekhyA pachI navIna AcAryane pratyenIkapaNAnuM sAmAnya jJAna thayuM. koika samaye kevalInuM Agamana thayuM. vizeSa kathana karI ema jaNAvyuM ke-A sarpa te tamArA pUrvanA AcArya che, A kSullaka pratye kapa vadhAravAthI marIne sarpa paNe utpanna thayA che. A pramANe kathana karyuM. eTale sAdhuo saMvega pAmyA. "aho ! kaSAyonI duraMtatA kevI AkarI ane duHkhadAyaka che." jeo samagra vidvAnonA samudAyanA cittane camatkAra karAvanAra vartamAna yugamAM eka apUrva AgamajJAna prApta karIne, ApaNuM sarakhAne dharma pamADIne have udvega pamADanAra sarpapaNuM pAmyA! kevalinA vacanathI sarva sAdhuoe eka sAthe hAtha joDIne amArA aparAdhanI kSamA karo." ema kSamApanA mAgI. te sapane paNa jAtismaraNa thayuM. anazana karyuM, ArAdhanA karI, paMDitamaraNathI mRtyu pAmI devaloka-lAbha lakSaNa phaLa meLavyuM. (489 thI 491) Agamika AkhyAnaka pUrNa thayuM. vinayaratnanuM udAharaNa je rUpe banyuM hatuM, te rUpe kahevAya che- AgaLa kaha5kamaMtrInA udAharaNamAM kahela A pATaliputra nagaramAM udAyI nAmanA rAjA hatA. tevA tevA kAraNomAM sAmaMtane vAraMvAra AjJA mokalatA hatA ane kAla pasAra karatA hatA. keIka vakhata eka sAmaMta rAjA upara AjJA AvI eTale tene ciMtA utpanna thaI ke, aMkuzathI jema hAthI, tema AnI AjJA kAyama AvyA kare che, mastakathI AjJA utaratI nathI, jethI kaSTapUrvaka bhayamAM jIvita pasAra karavuM paDe che. tethI pitAnI parimita vizvAsu parSadAmAM pitAno abhiprAya prakAzita karyo ke, Apa Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 ] upadezapada-anuvAda NamAM te koI jIva nathI ke, "je udAyirAjAnA ugra zAsanane nAza kare." have AgaLa udAyI rAjAe kaIka tevA aparAdhathI eka rAjAnuM rAjya chInavI lIdhuM hatuM, te rAjAne eka kumAra tenuM vera levA pAchaLa lAgeluM hatuM, teNe ahiM parSadAmAM kahyuM ke, "huM ekalo ja tene vinAza pamADuM, mATe mane AjJA Apo." A rAjAe tenI vAta svIkArI. te pATaliputra nagare gayo. ghaNA upAya karyA, paraMtu rAjakulamAM praveza meLavI zakyo nahiM. tyAM sAdhuone roka-Toka vagara akhalitapaNe jatA AvatA joyA. teNe vicAryuM ke, "rAjakulamAM praveza karavAne A upAya suMdara che. tethI dIkSAnAM vrato svIkAravA lakSaNa saMsAra-niSkamaNuM kArya karyuM. cakravAla sAmAcArI lakSaNavALI sAdhukiyA bhaNavAnI zaru karI. sarva sAdhuviSayaka vinayamAM mahAprayatna-Adara karavA lAgyuM. e vinaya darekane karato, jethI dareka sAdhuo prabhAvita thayA ane vinayamAM rata evA arthavALuM, guNa pradhAnatAvALuM "vinaya ratna" navuM nAma sthApana karyuM. ema vinaya karatAM tenAM bAra varasa pasAra thayAM. guru mahArAja paNa tenA upara vizvasta banyA. rAjA aSTamI, caturdazIe parva divasane pauSadha karatA hatA. guru sAthe rAjakulamAM tene praveza thaye. pauSadhavALA rAjA ane AcArya baMne rAtre suI gayA. eTale kaMkalehanI charI rAjAnuM gaLuM kApavA mATe gaLA para mUkI, pelo vinaya ratna tyAMthI bahAra nIkaLI gayo. gurune khabara paDI, eTale jAgyA. vRttAnta jANe ke-adhamaziSya A kArya karIne cAlyo gayo che, nakkI zAsana-uDDAhanA thavAthI mAro saMsAra ghaNo lAMbo thaze."--ema vicArI te kALe karavA yogya kAryo karI te ja kaMkalehanI charI potAnA gaLA upara vAparI. baMne devaloke gayA. jyAre pelo bAra varasa vrata pAlana karIne atisaMleza pariNAmanA cage anaMtA bha sudhI duHkhamaya saMsAramAM rakhaDaze. vinayaratnanuM AkhyAnaka samApta thayuM. (492 thI 494) have kuMtaladevInuM udAharaNa kahe che - jinabhavana, jinabiMba, jinayAtrAdika samyakatvanA AcAro potAnI zokone kuMtaladevI zIkhavatI hatI. te bIjI rANIo paNa kuMtalAdevI pAse samyakatva pAmI hatI ane samyakatvanI karaNI o karatI hatI. rAjyalakSamI eka bhartAranI che. dareka rANIo te patinA dravyathI vizeSa prakAranA upacAravALI prabhubhakti karatI hatI, te viSayamAM kuMtalA rANIne sarvenI vizeSa pUjA karatI dekhI IrSyA utapanna thaI, eTale ISpaSanA vikAravALI puSpa, dhUpa vagere upacAra pUjA haMmezAM bIjI devIonA karatAM adhika dravyanA kharcavALI prabhupUjA karavA lAgI. e pramANe tene kALa pasAra thato hate. keIka samaye kuMtalAdevIne maraNAvasthA ucita mAMdagI AvI. tevI avasthAmAM tevA prakAranA prayajana yege pUrve anubhavela paTaratna, kaMbalaratna vagere tenI pAsethI rAjAe grahaNa karI lIdhAM. AthI tene ArtadhyAnarUpa apadhyAna thayuM. tyAra pachI mRtyu pAmI. te sthaLamAM ja kUtarIpaNe utpanna thaI. keIka kALe kevalI bhagavaMta tyAM Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadeza saphalA [ 337 padhAryA. tyAre lekae tenA saMbaMdhI prazna karyo. kevalIe te vRttAnta kahyo. bAkInI. rANIone sAMbhaLIne vairAgya thayo ke-"aho ! A IrSyA duraMta che ke, ATalo dharma karanArI hovA chatAM A kUtarI thaI!" tyAra pachI bAkInI devIe te kUtarIne dekhavA lAgI. kUtarIne pilI devIo upara sneha pragaTa thayA. devIoe dhUpa, puSpAdikathI anurUpa tenI pUjA karI. pUrvabhavanuM tene samaraNa thayuM. tene badhi prApti thaI. palIoe tene khamAvI. zAnta banI, tene ArAdhanA karAvI. (45 thI 497) kuMtalAdevInuM udAharaNa samApta. have upasaMhAra karatA kahe che - 498-kSapaNAdi udAharaNAnusAre duHkhasvarUpa, kaSAyasvarUpa, duHkhaphala, zArIrika mAnasika Adhi, upAdhinI paraMparAvALA, kaSAyanI malinatAvALA A saMkaleze che. A kAraNe AjJAnA samyagU praga pUrvaka-jinAjJA pramANe mana, vacana ane kAyAnA yoganI pravRtti karI haMmeza mATe AvA phalezana sarvathA tyAga karavo. (498) je jIne viSe devAte upadeza saphala thAya, te pratipakSa-sahita kahe che - saphalo esuvaeso, guNaThANAraMbhagANa bhavvANaM / paripaDamANANa tahA, pAyaM na u taTThiyANaM pi // 499 // - 49 -samyagadaSTi Adi guNasthAnake jenA AtmAmAM pravartatAM hoya, guNasthAna AraMbhelA hoya, tevA bhavyAtmAone A saMkulezane tyAga karavArUpa Apela upadeza, te saphala thAya che. vivakSita guNasthAnane gya prApta karelA saMpUrNa bhAvavALA jIe je tevA prakAranA philaSTa karmodayathI te te guNasthAnakarUpI mahelanA zikhara uparathI nIce paDavAno prAraMbha karela hoya, te tevA AtmAne prAyaH A upadeza saphala thAya che. prAyaH eTalA mATe jaNAvyuM che ke, nikAcita karmanA udayavALA hoya ane teoe patana pAmavAnuM AraMbheluM hoya, tene je upadeza ApavAmAM Ave, te niSphala thAya che. paraMtu jeo sopakama karmavALA hoya, teone A upadeza saphaLa thAya che. paraMtu jeo sarva prakAre guNasthAnakamAM rahelA hoya, teo pratye upadeza saphala na thAya. (49) e upadeza AzrIne kahe che - - 500-A upadeza te sahakArI kAraNa ja che, pitapatAnI cegyatAnusAra guNasthAnakane AraMbha karanAra, temaja sthiratA karI zake tevA guNa thAnakathI paDatA AtmAo mATe. te mATe daSTAMta Ape che ke-kuMbhAra cakabhramaNa karavAmAM jema daMDane upaga kare che tema. te A pramANe-bhramaNa zaru na thayuM hoya to daMDathI cakabhramaNa karAya che, AraMbheluM bhramaNa teno vega ghaTI gayela hoya, te vega vadhAravA daMDano upayoga karAya che.-e pramANe upadeza ApavAmAM vicAravuM. bramaNa cAlu hoya ane maMdabhramaNa Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 ] upadezapada-anuvAda dUra thayuM hoya, pachI bhramaNakA mAM te daMDa nakAmA gAya che. te pramANe svaguNasthAnakanI kriyA ceAgyapaNe jeoe ArabhelI hoya, temane upadeza ApavA niraka che. (500) have ahiM paramatanI AzaMkAnA parihAra karatA kahe che-- 501--A upadeza keAne karelA saphaLa thAya, te AgaLa jaNAvI gayA. te pachI dararoja sUtra ane arthanI perisI karavAnuM kema jaNAvyuM ? ahiM zruta bhaNanArA e prakAranA hoya che. eka tItra buddhivALA ane bIjA maMdabuddhivALA, je tItra buddhivALA che, te prathama perisImAM sUtra grahaNa kare che ane bIjI perisImAM artha. eTale prathama perisImAM karelA sUtranA artha bIjI perisImAM zravaNa kare che. je tevA prakAranA tItra buddhivALA nathI, teo ane perisImAM sUtra ja bhaNe che. kAlAMtare buddhi-praka prApta kare, tyAre ane perisImAM paNa bhaNelAM sUtranA artha sAMbhaLavAnA prayatna kare. ahiM samAdhAna Ape che. te sUtra ane anA AgaLa AgaLanA sthAnAnA apUrva apUrva svarUpavALA viSayA pratipAdana karelA che, evA rUpe sUtra ane anI pArisI kahelI che. tethI sUtra ane atha perisInA upadezanA doSa gaNelA nathI. (501) te ja vicAre che-- 502dararAja navuM navuM apUrva zrutarUpa sUtra ane arthanu grahaNa kare, teA zAstramAM kaheluM che ke- darAja apUrva apUrva jJAnAbhyAsa kare, tene samagra jJeya padArtho avaleAkana karAvavAmAM kuzaLa evA kevalajJAnanI prApti thAya che. te kAraNathI A sUtra ane atha perisInA upadeza samajavA. kahevAnA e abhiprAya che ke-A nava nava jJAna meLavavuM, te guNasthAna AraMbha karanAranuM nathI ke guNasthAnakathI paDatAnuM paNa nathI; paraMtu Ara MbhelA guNasthAnaka ucita kAryAnu che. kevalajJAnaprAptinu' avadhya khIja-kAraNa hAya, teA sUtra ane artha che-mATe te perisInA upadeza karele che. (502) vaLI 503samyagdarzanAdi guNa vizeSa-pariNati svarUpa guNasthAnanA pariNAma hAvA chatAM tIrthaMkara, gaNadhara vagerenI sUtra-arthanI vyAkhyA svarUpa prajJApanA vagara peAtAnAmAM rahelI guNasthAnakanI pariNatine-pAtAnI meLe guNuThANAnI pariNatine nukazAna karanAra azubha adhyavasAyane dUra karavA sama khanI zakatA nathI. A vAta nakkI che, cAlu guNasthAnane atyaMta ArAdhavAthI tene naDatA saklezAnI hAni thAya che. (503) 504-pUrve jaNAvelA guNasthAnaka viSayaka aNuvratA jevA ke sthUla prANAtipAtaviramaNathI mAMDI rAtribhAjananI virati sudhI ane apazabdathI bIjA paNa guNavratazikSAtratAne AzrIne ISTa vastu siddha karanAra evAM AgaLa jaNAvIzuM, te udAharaNeA jinapravacanamAM prasiddhi pAmelAM che. (504) te ja kahe che-- Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mata-pAlana--deDhatA jinadhama, zrAvaka-dRSTAMta [ 339 14. 505--1 zrAvakaputra jinadharma, 2 satya nAmavALA, 3 geASThI zrAvaka, 4 prazasta mativALA sudarzana, 5 dharmananda, 6 AreAdvija, 7 kRtapuNya. (505) uddeza-kramAnusAra nirdeza hoya, te pramANe nyAyathI jinadhama dRSTAMta pAMca gAthAthI kahe che 506 thI 510--dakSiNApatha dezanA mukhanI zeAbhA samAna bharukaccha( bharUca ) nAmanA nagaramAM aNuvratA dhAraNa karanAra janadhanAmanA zrAvakaputra hatA. koika samaye svecchAe te nagaranA bhaMga karyA ane mlecche te zrAvakaputranuM apaharaNa karI lai gayA. sAmA kinArA para rahelA kAMkaNu Adika dezamAM tene vecI nAkhyA. anukrame kinArA para rahelA kAika gAmanA rAjAnA rasAyAnA hAthamAM te AjyeA. rAjarasAyAe kAI divasa A jinadharma zrAvakane AjJA karI ke, lAvaka( tetara ) nAmanA pakSIone ucchvAsa letA baMdha kara arthAt mArI nAkha. tene atyaMta dayA AvI. eTale piMjarAmAM rahelA lAvaka pakSIone ucchvAsa-meAcana eTale tene pAMjarAmAMthI mukta karyA-uDADI mUkthA. rASAyamAna thayelA rasAyAe tene atyaMta mAra mAryA. vaLI khIjI vakhata AjJA karI ane uparAMta kahyuM ke, kiMmata ApIne kharIdeleA tu kharekhara amAro dAsa-gulAma che, mATe amArI AjJA pramANe kara. zrAvakaputre kahyuM ke, A lAvaka pakSIone ke, bIjA kAi prANIene na mAravAnI mArI pratijJA che. tamArI AjJA satya ane UMcata hAya, te karavA taiyAra chuM, paraMtu lAvaka pakSIone mAravAnI pApavALI AjJA nahiM pAlana ru' tyAre rasAyAe kahyuM ke, "lAvakanA vadha karavAmAM je pApa-doSa lAge, te pApa huM bhAgavIza.' jinameM kahyuM ke, A tArI vAta tattva-paramArtha vagaranI ajJAnatA bharelI che ke, ' bIjA jIvAne haNe ane vadhanuM pApa bIjAne lAge ane ghAtakane pApa na lAge! agninA udAharaNathI. ' peAtAnA sabaMdhavALI vastu sivAyanI bIjI vastune agni vaDe dAha lAgI zakatA nathI. peAtAnA sabaMdhamAM AvatI vastune agni khALe che. sabaMdhamAM na Ave, tene dAha thatA nathI'-ema javAba ApyA, eTale jinadhama ne lAkaDI, muSTi prahAra vagerethI tene khUba mAryAM. dIna-pralApa karatA hatA, eTale rAjAnA sAMbhaLavAmAM AvyA. vRttAnta pUchyo. jIvAnI ahiMsAnI pratijJA-viSayaka. rAjAne Azcarya thayuM ke, ' pArakAne AdhIna thayelA hovA chatAM peAtAnA prANathI nirapekSa khanI peAtAnuM ahiMsAvrata kevI rIte pAlana kare che!' rAjAe tenA aMdaranA sAcA bhAvapariNAmanI parIkSA karavA mATe kapaTathI kApa pradarzita karyA ane kahyu ke, 'are sevake ! AnA upara hAthI calAvI tene mArI nAkhA.' hAthIe pRthvI upara tene lAbyA, pachI rAjAe kahyuM ke, tArA abhigraha cheADe che ke kema ?" tyAra pachI rAjAne khAtrI thaI ke, enA abhigraha nizcalatAvALA che. rAjAe rasAyAne AjJA karI ke, 'tAre tenA abhigraha-viruddha AjJA na karavI.'hAthI pAsethI tene mukta karyAM. tyAra pachI rAjAne khAtrI thaI ke, 'nakkI A peAtAnA prANanA bhAge paNa pArakAnA prANa rakSaNa karavAnA kuzaLa cittavALA che'-ema vicArIne suMdara Adara-satkAra pUrvaka rAjA-yAgya C Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 ] upadezapada-anuvAda vastI bhAga-sukhavALA banAvyeA. 'tAre mArA aMgarakSaka tarIke haMmezAM rahevuM'- evA rAjyAdhikAra ApyA. (510) cAlu vratapariNAmane AzrIne kahe che-- 511--A prakAre jinadha-zrAvakaputranA udAharaNa anusAra nirUpaNa karelA vrata- pariNAma dhIra, udAra, mahAna samajavA. bIjA cAhe teTalA vrata cheDAvavA prayatna kare, te paNa vratamAM aDAla rahe, te dhIra, uttama mAkSala-dAyaka hAvAthI udAra, ciMtAmaNi, kAmadhenu, kalpavRkSa, prasanna thayela deva karatAM paNa vrata pAlana caDiyAtu che--AvI dRDha mAnyatA rAkhavI. AmAM hetu kahe che-ta-pAlanamAM hetu, svarUpa phUla jANelu hAvAthI, bIjI A Ama ja che, evI nila sAcI zraddhA heAvAthI, vaLI tratapariNAmanA tattvasvarUpa bhAva utpanna thayeleA heAvAthI. kahevAnI matalakha e che ke-trata na grahaNa karavAnA pariNAma teA tattvabhUta padArthAnu' ajJAna ane azraddhA hovAthI vaLI atrata e jIvane svabhAva nathI, paNa vikAra che; tethI te dhIra, udAra ane mahAna na hovAthI tene calAyamAna karavA saheaA ane zakaya che. vratanA pariNAmavALA teA tenAthI viparIta heAvAthI AAbhAyamAna karavA zakya nathI. (511) te ja kahe che-- 512--hetu, svarUpa ane phUlathI jIvahiMsArUpa doSane jANe, mithyAtvameAhanIyanA udaya cAlyA gayelA heAvAthI viratinI zraddhAvALA hoya, te mananI zuddhipUrvaka bhAvathI dASAthI nivRtti arthAt virati grahaNa kare che. nahiMtara jJAna ane zraddhAnA abhAvamAM koI paNa lAbhAdi kAraNe doSamAM pravRtti na kare, teA paNa paramAthI viramele gaNAtA nathI. jema dAhaka zakti nAza pAmI na hoya, ane koI kAraNathI viruddha guNanA kAraNe agni na khALatA hoya, teA paNa te khALanArA ja che, e pramANe jJAna-zraddhAnA abhAvamAM doSanI nivRtti na thAya teA bhAvathI, dveSathI na nivatelA ja gaNAya che. haju kAi paNa doSakti nAza na pAmelI hAvAthI. (512) krI paNa cAlu vAtane ja samana karatA kahe che-- 513--agIkAra karelA vratanA vinAzamAM narakanAM duHkhA bhAgavavAM paDe, te doSaphaLane jANavA chatAM, e ja pramANe vrata-pAlanathI svargAdika sukha prApta thAya che-ema zraddhA karatA evA sAttvika-dhIrapuruSa viparIta kAya kema kare? arthAt vrata aMgIkAra karIne tenA bhaMga kApi na kare-e bhAva samajaveA. (513) 514----vrata-bhaMga karavAmAM indriyAnukULa manane prIti utpanna karanAra alpakAlIna alpamAtra sukhanI prApti thAya che, ane vrata-bhaMga na karavAmAM nirvANAdi mahAlanI prApti thAya che. A vAta nizcita ja che--ema mAnanAra mahAbuddhizALI ArAdhaka AtmA paramaguru arihaMta bhagavaMtanI vrata-paripAlana karavA rUpa AjJAnuM ullaMghana karatA nathI. (514) tathA-- 515--suMdara kriyArUpa vrata-pariNAma e jIvanA peAtAnA svabhAvarUpa che. ka Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya zrAvaka [ 341 sAmarthyane nigraha karavAthI utpanna thayela hevAthI vrata pariNAma-virati e bAhya svarUpa nathI, paNa AtmasvarUpa che. je ema na mAnIe, to A jIva karmodayathI utpanna thayelA evA vikAravALe, atratavALo mAnavo paDe. A kahelA nyAyathI A vratanA pariNAma te svarUpathI jIvanuM lakSaNa che-ema paramArthathI vicAravuM joIe--eTale virati, pazcaphakhANa karavAM-pApano parihAra kare, saMyamamAM rahevuM-A vagere jIvano pitAne svabhAva che ane virati na karavI, paccakkhANa na karavAM, pApa na choDavAM, asaMyamamAM rahevuM-A jIvano vikAra che. tethI karIne "aMtaraMga ane bahiraMga vidhimAM aMtaraMga vidhi baLavAna che." te nyAyathI vrata pariNAma e baLavAna ja che. (15) have pahelAM 505 mI gAthAmAM kahelA satyanA bIjA udAharaNane kahe che - 516 thI paravaTapadraka" nAmanA gAmamAM ANuvrata Adi zrAvakanAM vrata dhAraNa karanAra tarIke prasiddhi pAmela satya nAmano vaNikaputra hato. koIka samaye pitAnA bhAI sAthe pArasakUla nAmanA dvIpa viSe jato hato. have pAchA AvatAM je vRttAnta anya te kahe che. vahANamAM rahelA bIjAo sAthe jaLamAM uparanA bhAgamAM rahelA eka mahAmasyAne dekhIne ema kahevA lAgyA ke, "A moTo maryA che. tyAre A satyanA bhAIe ema kahyuM ke, "A to eka beTa che." ema temanI sAthe vivAda thayo. bhAIe te vivAda-viSayaka heDamAM je hArI jAuM to potAnA gharanuM sarvasva ApI devuM. satyabhAIe manA karI ke, "AvI zarata karavI yogya nathI." te paNa balAtkArathI haTha karIne potAnI vAta pakaDI rAkhI ane zaratathI pAcho na vaLe. have A moTo masya che ke beTa che, tenI parIkSA karavA mATe vahANa calAvanAra eka puruSe tenI pITha upara agni saLagAvyo. tyAra pachI pITha baLavA lAgI, eTale matsya pANImAM DUbakI mArI. satyanA bhAIe vAta zarata mAnya na karI, eTale rAjadarabAramAM vivAda cAlyo. rAjAe pUchayuM ke, "A viSayamAM sAkSI koNa che?" prativAdIe kahyuM ke, "satya nAmano tene sagobhAI sAkSI che." rAjAnA manamAM thayuM ke, "bhAI sAthe bhAI te bhaLI jAya, bhAI viruddha sAkSI nahiM Ape, Ama tene sAkSI tarIke lAvavo yukta na gaNAya"--e kAraNathI rAjAe tenI parIkSA AraMbhI. nagaranA pradhAnabhUta evA vaNika AgevAnane pUjAsatkAra karyo ane tene bhalAmaNa karI ke-"satyane pUcho ke, vivAdamAM ze sAco paramArtha che?" zeThe satya pAsethI sAco paramArtha jAye, te vAta rAjAne nivedana karI, teNe paNa prativAdIne sarvasva samarpaNa karyuM. vaLI satyanI pUjArUpa sarva zreSThIonA vargamAM pradhAnabhAvane pAmele, jethI AkhA nagaranI ciMtA karanAra banyo ane AkhI jiMdagI mATe nagarazeThanI padavI ane AjIvikA svaIcchAnusAra prApta karI. loko vicAravA lAgyA ke-"satye kharekhara bhAInA nehanI upekSA karIne satya vyavahAranuM AlaMbana karyuM." Ama thayuM, eTale utpanna thayelA saMtoSavALA vaNike temanuM sarvasva dhana cheDI dIdhuM arthAt pAchuM ApyuM. (516 thI 520) zrAvakaputranuM trIjuM udAharaNa kahe che - Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 ] upadezapada- anuvAda pa21 thI pa5-ahiM dakSiNa-mathurA je kAMcI tarIke sarvatra prasiddha hatI. tyAM keIka durjanonI eka TeLI ekaThI thaI hatI. sadAcAravALe eka zrAvakaputra temAM joDAyo hato. e pramANe kALa pasAra thatA hatA. koIka samaye dakSiNa-mathurAmAMthI loke bahAra gayA hatA-verAna banyuM hatuM, tyAre eka bicArI gharaDI DosIne tyAMthI tenuM sarvasva haraNa karavA gayA. temAM zrAvake kazA kAryamAM sAtha na Ape. DosIe jANyuM ke, "durlalita geSThIe (ToLakIe) mAruM sarvasva haraNa karavAnuM kArya zarU karyuM che, te samaye DosI pagamAM paDavAnA bAnAthI "are ! mAruM ghara na lUTa" ema kahetI ane pagano sparza karatI hatI ane durlalita ToLInA puruSonA pagamAM meranA tALavAmAM lAgelA pittanA rasa vaDe karIne nizAnI karI lIdhI. temAM DosInA gharanA dravyanI vahecaNI corI karatA hatA, temAMthI zrAvake bhAga grahaNa na karyo. tathA temanI goSThI choDavAnA zrAvakanA pariNAma thayA. AmanI sabata suMdara pariNAmavALI nathI, mATe temanAthI chUTI javuM sAruM che. prAta:kALe DosIe rAjAne phariyAda karI, eTale rAjAe te ToLakIne bolAvI lAvavA AjJA ApI. temAM zrAvakaputra na AvyuM. rAjadarabAramAM AvelA sarvene pUchayuM ke-"tame ATalA ja cho ke, bIjA paNa haju kaI sAthIdAra che?" eTale te durlalita maMDaLIe zrAvakaputranuM nAma ApyuM. tene belA. A velo, chatAM paNa mayUranA pittanI nizAnI vagarano te ekale hato. "tane nizAnI kema nathI ?" te bhAvane rAjAe tene prazna karyo. tenA manamAM cintA thaI ke, "nizAnI nathI, tenuM kAraNa kahevuM ke na kahevuM?" A prakAre mauna bAMdhI rAkhyuM ane zrAvakaputre rAjAne javAba na Apyo. eTale rAjAe pUchyuM ke, "A goSThIno Azraya te jyArathI karyo che?" zrAvakaputre kahyuM ke, "AjathI ja' rAjAe pUchayuM ke, "kyA kAraNathI Azraya karyo?" zrAvakaputra- ajANapaNAmAM-binasAvadhAnImAM, tyAra pachI cerI viSayaka prazna karyo ke, "tame DosIne tyAM rAtre corI kema karI?" evA prakAranA praznathI dulaMlita-sonerI ToLIvALA sarve bha pAmyA, zrAvaka na gabharAyo. paraMtu mAtra pite ekalo aparAdhI na hovAthI bha na pAmyA. tyAra pachI rAjAe tenI yathArtha manovRtti jANavA mATe kSebha ane akSebha dvArA tenA pariNAma-vizeSano nizcaya karyo. vizeSa pRcchA karI. temAM tamArAmAM cAra keNa che ane acora koNa che?" ema pharIthI pUchyuM, tyAre sAcI hakIkata nivedana karI. tyAra pachI core hatA, tene zikSA karI ane pitAnA vyavahArane ucita evI zrAvakaputranI satkAra-pUjA karI. cirone aparAdhahetuthI zikSA ane zrAvakanI guNane aMge pUjA karI. (521 thI para5) have cothuM udAharaNa kahe che-- sudarzana-kathA aneka purANI devakulikAo ane sarevarathI yukta jene talabhAga che ane AkAza sthalamAM uMce aneka davAo pharakI rahelI che, evI kauzAMbI nAmanI nagarI hatI. je Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suzIla sudarzana zeTha [ 343 nagaranI kulavadhUnAM mukhA caMdrama Dala samAna AhlAdaka hatAM, vaLI temane jeTalA Adara peAtAnA saubhAgyamAM hatA, teTalA Adara khAkInA paheravAnA alaMkAramAM na hatA. vaLI tyAMnA puruSa| ati uttama sattvanA utkavALA temaja viSAda vagaranA hatA. vaLI parAkrama sivAya bIjAne AbhUSaNa mAnatA na hatA. tyAM rAjadarakhAramAM baMdhana na hatuM, paNa kAvyamAM madha hatA. rAjadaDa na hatA, paNa daMDa mAtra chatramAM hatA, padmanA nALamAM kAMTA hatA, paraMtu dunarUpI kAMTAo tyAM na hatA. rAtre mAtra cakravAkeAne viraha-vyathA -hatI, paNa khIjA keAine virahanI vyathA na hatI. je nagarImAM saMtApa dUra karanAra, uMcA, ghaNA phulavALA, sarva prakAre phaLavALA heAvAthI namelA, rasavALA, suMdara suMdara chAyaDAvALA-suMdara AkRtivALA evA vrukSA temaja kuLavAna puruSA hatA. ( vRkSa ane kulIna puruSa ba MnemAM sarvAM vizeSaNA ghaTI zakaze. ) jyAM duna lAke tathI apAtAM kalakA kAine sparza karatAM na hatAM, tevA haMmezAM sadAcAravALA leAkeA hatA, athavA tyAM dugrahothI thatA upadrA bhAgyazALI Ane thatA na hatA. jema dIvAnI prabhAthI paripUrNa sthAna hoya, tyAM aMdhakAra AvI zakatA nathI, tema dharmAMguNunI pradhAnatAvALI te nagarImAM kSudrAkAnA saMtApa praveza pAmI zakatA na hatA. tyAM pracaMDa puruSAyukta, nItipUrvaka rAjyavyavahAra karIne jeNe kSIrasamudra-jaLa samAna ujavala yazasamUha upArjana karela che-evA jitazatru nAmanA rAjA hatA. tene devI sarakhI, suMdara avayavavALI hRdayavallabha, lAvaNyarUpI jaLanA samudra jevI kamalasenA nAmanI rANI hatI. kAmadevarUpa senApatinI jANe senA hAya, unnata tAruNya guNathI bAkInA saubhAgya guNAtizayane jeNe anAdara karela che. evI te rANInI sAthe pAMce prakAranA viSayApabhAga karavAmAM teonA divaseA pasAra thatA hatA ane temanA manAratha sa`pUrNa thatA hatA. teonA viraha kAi divasa thatA na hatA. A bAju te nagaramAM moTI pratiSThAvALA, samyagdarzanAdi ratnarUpa Rddhiyukta jemAMthI gaMgAnadInuM nimana thAya che, tevA himAcala parvata sarakhA, zIla ane vRttionuM pAlana karavAmAM nizcala, jinezvare kahelAM zAstrAnA abhyAsI, zrAvakayeAgya suMdara vatanavALA, zrAvakadhama nuM pAlana karatA zeThaputra sudarzana hatA. kamalasenA rANIne sugadhI padArtho ane tevI bIjI sAmagrI kharIda karavA mATe tenI sAthe mATI vyavahAra pravatcA. A zeTha vyavahArane ucita aneka paropakAranAM kArya karatA hatA, vaLI gRhastheAcita ghaNA gharAmAM tene levaDa-devaDanA vyavahAra cAlatA hatA. vaLI tenI prAmANikatA, atisvacchatA guNathI prabhAvita thayela rANInA sevakavaga te zeTha viSe AdarapAtra banyA. have kAIka samaye devIe jAte tene dekhyuM, eTale rAgaparavaza anelI te ciMtavavA lAgI ke, kharekhara te yuvatIone dhanya che ke, 'jee A puruSanA Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada- anuvAda ** 6 darzanarUpI amRtathI siMcAya che ane harSoMthI jenA de| rAmAMca-pulakita thayA che, vaLI te adhikatara dhanya che ke, jeo kamalapatra sarakhA netrAvALI suMdarIe tenI sAthe snehapUrNAMka saMbhASaNa karanArI hoya che. tenA karatAM paNa adhikatara dhanya tA te suMdarIe ja che ke, jee zaradakALanA caMdranA kiraNa sarakhI ujajavaLa rAtriemAM sarvAMganA AliMgana sAthe krIDAe kare che. jyAre huM keTalI nirbhAgI ane nikRSTa chuM ke, peAtAnA rUpathI kAmadevane jitanAra evA tenuM keAI divasa darzanamAtra paNa na thayuM. tyAra pachI te ThaMDA jaLathI siMcelA, caMdra sarakhA AhlAdaka evA peAtAnA zayanamAM paNa zAMti na pAmI. kAraNa ke, tenA hRdayamAM kAmAgni saLagye hatA. eka mAjI himAlayanA zikhara samAna kulanI maryAdA ala'ghanIya che, jyAre khIjI mAjI pralayakALanA agnisarakhA manAgni mane khALI rahele che; tA kharekhara leAkeAmAM anAthanI je dazA thAya, tevI mArI avasthA utpanna thaI che. jema eka bAju bhayakara naheAravALA vAgha-si' hAya ane bIjI bAju ane kAMThe ubharAtI jaLapUrNa nadI hoya. ' teA have huM zuM karuM? jethI mArA manAratha pUrA thAya-ema citavatI atiprauDha rAgAdhIna banelI rANIe tenI pAse eka dAsIne mAkalI. dAsIe jaIne sadezeA jaNAvyeA ke, * saubhAgyavatInA samUhamAM cUDAmaNasamAna mArI devIe Apane kahevarAvyu che ke, ApanAM darzana thayAM, te divasathI ApanA viSe gADha prIti utpanna thaI che.' ati dRDha zIla-kavayukta teNe tenA abhiprAya jANI lIdhA ane kahyuM ke, jo sAcA sneha thayA hAya teA, jinezvare prarUpelA dha kare, e rIte snehanI saphaLatA kare. je vaLI kAmasneha che, te te! peAtAne ane bIjAne narake laI janAra che. jee adhanI jema rAgAMdhA thAya che, tee ati UMDA sa'kaTarUpa kUvAmAM paDe che ane kukarmAMnA bhArathI bhArI thayelA jIvA amUlya manuSyajanma hArI jAya che. tathA sArA kuLanI chAyAnA bhraMza thAya che, paDitAinA nAza che. vaLI aniSTa mArgAdhIna khanI indriyAdhIna thAya che, tee raNamukhamAM-yuddhamAM praveza pAmavA sarakhA aneka duHkhAnA anubhava karanArA thAya che. jvAlAkulathI bhaDabhaDatA agnimAM praveza karavA sArA che, paraMtu avitra citta karIne zIlane vinAza karavA te ThIka nathI. kalpavRkSa, ciMtAmaNi ke kAmadhenu teTalAM phUla ApatA nathI ke, je pramANe AtmAne zuddha cAritra ane uttama zIla Ape che. kayeA DAhyo puruSa pavitratA mAtrathI prApta karI zakAya evA AtmAnA peAtAnA guNNA viSe avaguNa-sabhAvanArUpa mezane kUMcaDA pherave.' e prakAre nipuNa dhavacanA vaDe ghaNI ghaNI samajAvI, paraMtu tenA rAgaviSanA vikAra evA meATA hatA ke, te na utaryAM. 344 ] (0 have kAika padivase patithinI rAtrie cauTAnA mArgamAM te mahAtmA pauSadheApavAsa sahita kAussagga-pratimA dhAraNa karI ubhA rahelA hatA. tyAre cakravAla nAmanI dAsIe devIne samAcAra ApyA. devIe jANyuM, eTale bIjAne atidusaha evA Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suzIla sudarzana-kathA [ 345 tene anukUla upasarga karyo. jyAre te koI prakAre devIne anukULa na thaye, kSebha na pAmyA. pitAnA niyamathI calAyamAna na thaye, eTale devI reSa pAmI ane kahevA lAgI ke- are ! tuM mArI prArthanAne gaNakArato ja nathI, te he bhavanabhAgyavALA ! tenuM pariNAma paNa have dekha ke, tArI zI vale thAya che ?" devIne vyaMtaradevanI pratimAnuM pUjana karavuM che-e bAnAthI cakavAla dAsI dvArA rAtreja chUpAvIne te devIe tene pitAnA mahelamAM aNa. pAkaTa vaya ane pariNata buddhivALo, kSIrasamudranI gaMbhIratA sarakhe te anukULa ane pratikULa upasargo vaDe kSobha na pAmyuM. tyAra pachI aneka aMgonA vikAro batAvyA, pitAnA nathI pitAnA zarIre jAte ja valurA-ujaraDA karyA ane bUmarANa macAvI ke, "A zeThaputre mArI lAja lUMTI, tenA manoratha pUrNa na thayA, huM tenI IcchAne AdhIna na banI, te teNe mArI A dazA karI. A viSayamAM mUDhamanavALI mAre have zuM karavuM ? tenI samaja paDatI nathI." rANIe kapaTathI rAjAne paNa A vRttAnta jaNAvya, sudarzanane sevako pAse pakaDAvIne ati uMDANavALA kedakhAnAmAM pUrAvyo. pUrvopArjita zaradacaMdra-samAna ujajavala suMdara cAritra guNanI pradhAnatAyukta kIrtithI atizaya prabhAvita thayelA mAnasavALA rAjA ciMtavavA lAge ke-"nakakI A mahAbhAgyazALI AvuM akAya na Acare. AnuM suMdara rUpa dekhIne devIe ja A strIcaritranuM nATaka kareluM jaNAya che. je mATe kaheluM che ke-"buddhizALI puruSa gaMgAmAM rahelI retInuM, samudra-jaLanuM ane himAvAna parvatanI uMcAInuM pramANa jANI zake che, paraMtu strInuM hRdaya jANI zakatA nathI." devInA parivAra pAsethI A vicitra vRttAnta jANIne rAjA vicAre che ke, "A viSayamAM kepa karavo yogya nathI. je mATe kaheluM che ke he rAjendra! taiyAra paphavAgna ke pAkelA phaLanI jema A strIo sarvane sAmAnya che, mATe tenA upara kapa na kare ke rAga na karavo ane vilAsa na karo." pachI tene choDI mUkyo, tenA guNathI raMjita thaIne tenI sarva prakAre pUjA karI. eTalAmAM pracaMDa jheravALA sarSe devIne DaMkha mAryo, eTale tarata te atIva pIDAthI paravaza banI gaI. karuNAsamudra sudazane devInuM jhera utAravA mATe vividha prakAranA maMtro ane taMtranI vidhi karI, tevA tevA jhera utAravAnA prayogo karyA, jethI te devI sarvathA nirviSa banI svastha thaI. AthI te vaLI rAjA tenuM apUrva kaLAonuM kauzalya dekhavAthI vizeSa prabhAvita thayA. rAjAne prArthanA karI devIne abhaya apAvyuM. (50) atisuMdara pariNAmavALA teNe cogya avasara dekhIne svarga ane mokSasukha ApanAra zrAvakane egya dharma samajAvyuM. te A pramANe prathama te pitAnA dravyane vyaya karIne jinabhavananuM nirmANa karavuM joIe. kAraNa ke, dareka zubha kriyAonI zarUAta jinabhavanathI thAya che. temAM jinabiMbonI pratiSThAo, uttama gItArtha sAdhubhagavaMte pAsethI jinadharmanI dezanAonuM zravaNa, 44 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 ] upadezapada-anuvAda kalyANaka Adi aSTanikA mahatsava ane nityapUjAnAM dharmAnuSThAne tyAMthI pravate che. saMsAra-samudramAM DUbelAo mATe jinabhavana tAranAruM nAva che, jinabhavana vagara darzananI zuddhi saMbhavatI nathI. uMcAM zikharothI yukta, manohara AkAzane AcchAdita karatuM devavimAna samAna, lakSmInA ghara sarakhuM jinAyatana rAjAe baMdhAvarAvyuM. teone ane bIjAone pApathI viramaNa-prANAtipAtAdikanI viratinI tyAM prApti thaI. (56) have saMgrahagAthA akSarArtha kahe che- kauzAMbI nagarImAM jinavacananI zraddhAvALA, zrAvakadharma pAlana karanAra sudarzana nAmane eka zreSThiputra hato. tyAM jitazatru rAjAnI kamalasenA nAmanI rANIne kariyANA AdinA levaDa-devaDa vyavahAramAM koI prakAre tenuM darzana thayuM. rANIne kaI prakAre sudarzanane dekhIne tenA upara kAmarAga pragaTa thayA. pralayakALanA agni sarakhA kAmadAhane sahana na karI zakavAthI dAsIne mekalAvI kahevarAvyuM ke, "devIne tamArA upara prIti pragaTI che." sudarzane kahevarAvyuM ke, "je devIne sAce ja prIti thaI hoya, te jinapraNIta dharmAcaraNa kare. tathA parapuruSanA tyAga-svarUpa nirmala aMtaHkaraNanI zuddhi sahita zIlavata aMgIkAra kare. A pramANe dharma karavAmAM mArA cittane prabhAvita karavAmAM mArA viSenI prIti saphaLa thaze. A kAmarAganI zAMti thaze, to dharma karavo zakya banaze, mATe mArI mAgaNI prathama pUrNa kare.' tyAre sudarzane "pArakI strI sevana karanAra baMnene narakanuM kAraNa thAya che." A pramANe dharmadezanAthI pratiSedhAyelI evI teNe eka parvadivasanI rAtrie sudarzana zrAvaka kAusagna-dhyAne rahelA hatA, tyAre pite AvIne upasarga karavA lAgI ane tenA vratane bhaMga karavAnuM zarU karyuM. vratathI calAyamAna na thayo eTale rANuM tenA para atidveSa pAmI. tyAra pachI rANue kapaTa-nATaka karI rAjAne jaNAvyuM ke, "ANe mArA gharamAM praveza karIne mane parAbhava pamADI, mArI maryAdA lUMTavAnI abhilASA karI che." eTale rAjAe tene pakaDAvyo. sAcI hakIkta jANyA pachI tene mukta karyo. evI rIte pratikUla kadarthanA ane prArthanA karanArI rAjapatnIthI te dhIra zrAvaka kSobha na pAme. jyAM tene choDyo, eTalAmAM tarata ja kamalasenA raNIne sApe DaMkha mAryo. sudarzane maMtra-taMtranA prayogapUrvaka mRtyuthI bacAvI jIvita-dAna karyuM. dezanA ApI eTale rAjAe jinacaitya karAvyuM ane bIjAoe pApanI virati aMgIkAra karI zrAvakadharma svIkAryo. (526 thI 530) bIjA sudarzananI kathA bIjA zAstromAM zIla-pAlana vrataviSayamAM caMpA nagarImAM sudarzana thayo che, tene paNa ahiM prasaMgopAtta kahIe chIe. zrIvAsupUjya svAmInA padayugalathI pavitra ane temanA caityathI zobhAyamAna caMpA nAmanI nagarImAM Indra samAna RddhisaMpanna caMdanA sAvIne pitA tarIke prasiddhi pAmelA dadhivAhana nAmanA rAjA hatA. caMdanA AryA kevAM? te ke vIra bhagavaMtanAM prathamaziSyA, guruvarganI AjJA mastake caDAvanAra, Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA sudarzananI kathA [ 347 pitAnA zIlanA prabhAvathI Indra dvArA mukha ane hRdayathI abhinaMdita karAyelAM chatrIsa hajAra sAdhvIonA parivAravALAM, utpanna karelA kevalajJAna atizayavALAM, muktigatine pAmelA che. bAlyakALamAM paNa puNyoge rAjya prApta karanAra, akhaMDita bhujadaMDane dhAraNa karanAra karamaMDunA paNa dadhivAhana pitA hatA. tene zaradacaMdra-samAna mukhavALI nIlakamalapatra-samAna netravALI sarva aMtaHpuramAM pradhAnabhUta guNavALI abhayA nAmanI priyA hatI. abhayAe ciMtavelAM kAryane pAra pamADanArI dareka kAryamAM caturAIvALI paMDitA nAmanI dhAvamAtA hatI. tyAM AgevAna mahAjana puruSamAM supratiSThita kSIrasamudra samAna ujajavala lakSmIvALA, jeNe uttama guru pAsethI zAstranA paramArtha prApta karelA, potAnI avasthAne ucita dharmakAryamAM divaso pasAra karatA RSabhadAsa nAmanA eka zreSThI hatA. te zreSThIne pavitra kArya karanAra, lajajA-maryAdAnA AzrayabhUta, sarvAge manohara evI ahaMdadAsI nAmanI bhAryA hatI. temanA ghare bheMzanI rakSA karanAra ane tene lAyakanAM kAryomAM samartha bhadraka svabhAvavALa subhaga nAmano sevaka hatA. keIka divase vikalasaMdhyA samaye ziyALAnI sakhata ThaMDImAM nadInA kinAre bheMza laIne jato hato, tyAre koI cAraNa sAdhu AkAzabhAgamAMthI nIce utarI be hAtha lAMbo karI kAusagnamAM taddana ughADA zarIravALA rahelA hatA, temane joyA. temanA guNamAM lAgelA bahumAna vALA, guNonuM smaraNa karatAM koI prakAre teNe rAtri pasAra karI. aruNodaya thayo ane jeTalAmAM te tyAM jAya che, teTalAmAM sUryodaya thavAno samaya thayo. aMdhakAra bhedAI gayo, eTale bhujAyugala uMcA karI "namo rihaMtA" ema belIne te ja kSaNe te sAdhu gaganatalamAM uDI gayA. AkAzamAM uDatA munivarane teNe dekhyA, te namukkAra paNa sAMbhaLe, te te namukkAramAM utpanna thayelI zraddhAvALo rAtri-divasa te ja bhaNyA karato hato. have zreSThIe keIka vakhata A pramANe ekapada bolatA tene dekhIne pratiSedha karyo ke, "A pramANe bolavAmAM nakkI deSa lAge che. tyAre te subhage zeThane kahyuM ke, "kSaNavAra paNa pada bolyA vagara rahI zakatA nathI." Ama kahyuM, eTale zeTha vicAravA lAgyA ke, "A jIva keI najIkano mokSagAmI jaNAya che. kAraNa ke, te padamAM tenI keTalI bhakti che, te have ene samagra navakAra Apavo joIe. tene jinapratimA-samakSa sArA muhUrta A saMpUrNa namaskAra Apyo ane zeThe kahyuM ke, "he saumya ! zuddhapaNe haMmezAM A namaskAra manamAM ciMtavo joIe. keIka samaye varSAkALa pravatate hatuM, tyAre bheMzone laIne nadI pAse pahoMcyA ane tene carAvavA lAgyo. vaLI sAmA kinAre gayo ane tyAM bIjAnI kSetrabhUmimAM carAvavA lAgyo. varasAda khUba varasyo, jethI nadI ubharAI gaI. kadAca ghare na pahoMcAya te zeTha Thapake Apaze, te bhayathI bheMzanA rakSaNa mATe teNe nadImAM kUdako mAryo, jethI udaramAM khIle bheMkA. (25) Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 ] upadezapada-anuvAda je navakAranuM samaraNa karavAthI A lokamAM Arogya, artha-kAmanI IcchA pramANe siddhi, svarga ane uttamakuLamAM paralokamAM janma thAya che. bhAvathI te navakAranuM smaraNa karavAmAM Ave, te AvA guNe prApta thAya che. A pramANe niraMtara paMcanamaskAranuM atIva smaraNa karato karato maraNa pAmyo. mRtyu pAmyA pachI te ja zeThanI bhAryAnA garbhamAM samudramAM motInI chIpamAM jema motI, tema utpanna thayo. garbhanA prabhAvathI mAtAnuM aMga kaMIka nirmalatA-nirdoSatAvALuM thayuM, vadana-kamala ujajavala thayuM, maMdagativALI cAla svabhAvathI hatI, te have garbhanA bhArathI daDhagati thaI, tenuM stanayugala nIlamukhavALuM, caMdramaMDalanI samAna vatuM lokAyukta sapheda kAMtivALuM, kamalayugala mAphaka bhamarAothI sevAtA zubha dezavALuM, atyaMta zobhAne prApta thayela saubhAgyavALuM hatuM. sakhIo sarakhI be jaMghAe atizaya rUpavALI thaI, mitra samAna Alasya tenI pAsethI khasatuM na hatuM. udaravRddhi sAthe lajajA paNa vRddhi pAmI, ane udyama tyAMthI dUra khasI gaye, peTanI valI- karacalIo sAthe nayanayugala ujajavala banyuM. atiprauDha garbhAnubhAvathI kamalavadanavALI tene traNa mahinA pUrA thayA pachI AvA prakArano dehalo utpanna thaye ke-"jinagRhamAM pUjA karAvavI, jIne viSe ghaNI dayA karAvavI, sarva loko sukhI thAo"--evA prakAranI mati tene thaI. tevA prakAranA manoratha pUrNa na thavAnA kAraNe nisteja mukhavALI, phikakA paDI gayelA zarIravALI, dUdha sarakhA sapheda kapolatalavALI, uMDA-vistAra netravALI te jaldI thaI gaI. tene tevA prakAranI durbala aMgavALI dekhIne zeThe AgrahathI pUchayuM, tyAre kahyuM ke, " mArA manamAM AvA maratha thayelA che ane te pUrNa na thavAnA kAraNe mArI avasthA thaI che. te samaye kRpatAne tyAga karIne ghaNe vaibhava kharacIne harSa pAmelA te zeThe tenA sarva manoratha sArI rIte pUrNa karyA. ekAMtamAM sukha ApanAra zayyAmAM ArAma karatI hatI ane tyAM ja bhajana karatI hatI. A pramANe mahAsamAdhipUrvaka garbha vahana karatAM nava mahinAthI kaMIka adhika samaya pasAra thayA pachI zabhagavALA lagna samaye pUrNatithimAM zukalapakSamAM sArA nakSatramAM, graho jyAre ucca sthAnakamAM hatA, dizAmaMDalI nirmala hatAM, tyAre pUrva dizA jema sUryane tema teNe jaladI putrane janma ApevadhAmaNIo karavAmAM AvI. vAjiMtronA zabdothI dizAcakra pUrAI gayAM. samagra nagaralokanAM netrone ane manane AnaMda ApanAra tenuM bahumAna karyuM. bAra divaso vItyA pachI zucikarma karyA bAda baMdhuvarNAdikano bhojanAdi- satkAra karyA pachI mAtA-pitAe A pramANe tenA nAmanI sthApanA karI. "jyAre A putra garbhamAM Avyo, tyAre mAtA darzana-zuddhimAM tatpara banI, tethI pavitra guNavALe A "sudarzana" nAmavALo thAo." nirogI, zAka vagarane, viyoga vagarane te bALaka zukalapakSamAM caMdramaMDaLanI kaLA mAphaka anukrame vRddhi pAmavA lAgyo. cogyavayane thayo, tyAre tene sarva kaLAone abhyAsa karAvyuM. guNajJa lokone saMtoSa pamADate, te manahara taruNavaya pAmyo. tene vyasana dAnanuM hatuM, te munione praNAma karate hate, suguruo viSe vinaya karatA hatA, tene zIlamAM rati hatI ane svapramAM paNa Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA sudarzananI kathA [ 349 akArya karavAnI buddhi tenAmAM na hatI. pitAjIe uttama kuLamAM janmelI guNasamUhavALI samagra kanyAomAM zreSTha evI maneramAM nAmanI kanyA sAthe tenAM lagna karyA. matinA vaibhava vaDe karIne bRhaspatine jitanAra, jemanI guNagauravanI gAthAo sthAne sthAne gavAI rahelI che, evA te divase pasAra karato hato. A bAju dadhivAhana rAjAne kapila nAmane purahita hatA, tene kapilA nAmanI bhAryA hatI, eka vakhata te purahita kapilA patnI sAme sudarzana zeTha pratye bahumAna dharAvate tenA guNonI prazaMsA karavA lAge (50) ke, "atyAre ahiM tenI samAna guNovALe koI nathI. A lokamAM bIjAne pratIti karAvanAra evA be ja puruSa che. "strIo bIjAthI je IcchA hoya, tenI icchA karanArI hoya che ane loka je pUjita heya, tenI pUjA karanArA che." patinA A vacanane yAda karatI te ekadama khUba kAma paravaza banI. tene samAgama karavA mATe ghaNA upAya zodhavA lAgI. have kaMIka vakhata potAnI dAsIne zIkhavIne mokalI ke, tAre sudarzana zeThane tyAM jaIne kahevuM ke, "puhita bimAra paDelA che, zarIra asvastha-durbala thaI gayuM che ane tamArAM darzane nanI IcchA kare che. eTale atisaraLa svabhAvavALo potAnA caritra samAna bIjAne saraLatAthI dekhate, temAM ADoavaLe koI taka karyA sivAya te vAtane satya mAnatA hato. "ghaNAbhAge sarvathA sarva loke pitAnA anumAnathI pArakAnA AzayanI kalpanA kare che. adhamone kaI uttama nathI ane mahAne koI amahAnubhAva nathI." parimita parivAravALA teNe purohitanA ghare jaIne purohitane na dekhavAthI pUchyuM ke, "puhita kyAM gayA ?" tyAre manobhAva pragaTa karIne kapilA kahevA lAgI ke, bhaTTajI te rAjAne ghare gayA che. huM tamArA upara parokSapaNe ghaNA divasathI rAga vahana karI rahelI chuM. have te tamArA viyeganuM duHkha kSaNavAra paNa sahana karI zakuM tema nathI, te mArA manavAMchita pUrNa karo. tyAre "kasAIkhAnAmAM gayelA bekaDAnI mAphaka huM bhayavihUla bane. mArI devapariNatine dhikkAra thAo, A durghaTanA kema ubhI thaI? samagra samIhita prApta karAvanAra lAMbA kALathI pALelA mArA zIlavratane nakkI AnAthI - bhaMga thaze. meM vagara vicAreluM pagaluM bharyuM. bIjuM niSkalaMka caritravALA mane vagara aparAdhe A mahAIrSAthI bharelI kalaMkita karaze. te have nipuNa buddhinA vegathI koI paNa prakAre A saMkaTa-jaLathI pAra pAmavuM -ema kahIne teNe javAba Apyo ke-he bhadra! huM puruSa-napuMsaka chuM. A pramANe nagaramAM pharuM chuM, te huM zuM karuM? tAre A viSayamAM neha-bhaMga na gaNave." ema kahI jaldI tyAMthI pitAne kRtArtha mAnato bahAra nIkaLI gayo. "mArA zIlano nAza na thayo ane huM niSkalaMka bahAra nIkaLI gaye.". ahiM jeNe lokone harSa karyo che, evA catura puruSa vAsa karatAM ja mANasane oLakhI zake che, tyAre guNarahita puruSe mahinAo thAya, te paNa teo lokone harSa utpanna thAya tevA guNathI rahita haiI mANasane oLakhI zakatA nathI. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 ] upadezapada-anuvAda vasaMta-varNana lokonA manamAM kAmane umAda karAvanAra evA keIka samaye vasaMta-samaya AvI pahoMcyo. te kevo hato? jAtipuSpa vagere vividha prakAranAM navapuSpono parimala jemAM phelAI rahelo che, jemAM madhura zabda bolanAra keyalanAM kulathI bagIcAne pradeza, manahara banelo che. bhegI lokoe jemAM udAratAthI dhanano vyaya karelo che. jemAM madhura guMjArava zabda karatA bhramara vaDe pIvAtA makaraMdayukta kamaLathI saravare zebhAyamAna che, jemAM ghaNAM navIna pAMdaDAMonI paMkti ekaThI thayelI hovAthI vRkSa samUha zobhAyamAna banelA che, sugaMdhI puchapa yukta hevAthI ThekANe ThekANe loko bolatA hatA ke, A sugaMdha mAlatInI che, A kevaDAnI, A megarAnI, A gulAbanI, A caMpAnI sugaMdha che, e pramANe jemAM nAme nirUpaNa karavAmAM AvatAM hatAM, vaLI jemAM, caMdanavRkSonI zAkhAo-DALIo pavanathI AMdolita thatI hatI, te kAraNe tene saMpUrNa parimala malayAcalathI nIkaLI pRthvItalane zAnta karato hate. udyAnapAlakoe dadhivAhana rAjAne prArthanA karI ke, "he svAmI ! vasaMtarAja pRthvItalamAM utaryA che. utpanna thayelA kutUhalavALA rAjA ativizALa samRddhi sahita, aneka zreSThI pramukha nagaralokone sAthe laI nagaramAMthI nIkaLyo. devI abhayA, purohita patnI kapilA tathA trIjI sudarzanazeThanI patnI maneramA zibikAmAM besIne jatI hatI. te samaye jeNe potAnA dehanI kAMtithI dizAmukho prakAzita karelAM che-evI caMdrakaLA mAphaka zebhatI cAre bAju putrothI parivarelI, pitAnA vaibhavanusAra vastrabhUSA karelI mane ramAne ayA rANIe dekhI ane "kapilAne pUchayuM ke, "kyA puNyazALInI A patnI che?" te kSaNe kapilA hAsya karatI belI ke-"aho ! AzcaryanI vAta che ke A manoramAno pati napuMsaka hovA chatAM vagara deze ATalA putrone janma Apyo." abhayAe pUchyuM ke, "tene pati napuMsaka che, e te kevI rIte jANyuM ?" pUrvane banela vRttAnta pragaTa karIne kapilAe sarva kahI jaNAvyuM. "kAmazAstramAM kahelA prapaMcathI ekAMta vimukha tArI sarakhI parastrI mATe te napuMsaka che, paraMtu jinazAsanamAM anurAgI evI patnI zrAvikA manoramA viSe napuMsaka nathI. te te ema kema kahyuM ke-A ghaNuM catura che ke, jeNe ATalA putra-bhAMDaraDAone janma Apyo ane niSkalaMka rahI lokonA apavAdanuM rakSaNa karyuM. potAne suMdara caritravALo sudarzana pati manoramAne che." sAcI hakIkata jANavAmAM AvI, eTale kapilA vicAravA lAgI ke, kharekhara te pUjanathI huM ThagAI chuM" kArya vItI gayA pachI have tene ThagavAne mAre kaI upAya nathI, eTale abhayA rANIne uttejita karavA kahyuM ke-"je mArA mATe te napuMsaka nIvaDyo, to have huM paNa jouM chuM ke, huM tene puruSa banAvavAmAM keTalI atikuzaLa nIvaDe che?" tyAre abhayA rANIe kahyuM ke, "je huM tene ramADavA saphaLa na thAuM, te nakkI jAvajIva atinIca caritravALA A strIpaNAne tyAga karA-arthAt mAre Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA sudarzananI kathA | [ 351 agninuM zaraNa levuM-baLI maravuM" A pratijJA karIne samaya thayo eTale nagaramAM praveza karyo. tyAra pachI paMDitA nAmanI dhAvamAtAne kahyuM ke-"sudarzana sAthe rati-samAgama thAya, tema jaladI prayatna kara. e kArya nahiM thaze, te mAruM jIvana nathI.' tyAre paMDitAe kahyuM ke, "A tAro vicAra suMdara nathI. te to parastrIo mATe ekAMta sadarapaNuM ja vahana kare che- arthAt potAnI patnI sivAya dareka strIone sagI bahena samAna ja gaNanAro che. to pachI tArA sarakhI rAjapatnI mATe te bIjuM kema hoI zake ?" tyAre rANI kahevA lAgI ke, "koI prakAre tAre mane tene ahiM lAvIne hAjara kare ja paDaze. kAraNa ke, kapilA samakSa meM AvI pratijJA karelI che. "dhAvamAtAe vicAryuM ke, "A viSayamAM eka suMdara upAya che. te sudarzana parvadivase cAra prakAranA pauSadha kare che, tyAre zUnya-avAvarA gharamAM ke masANamAM ekAMtamAM jIvita-nirapekSa banI kAusagna-pratimApaNe ekale rahe che. te vakhate rAtre kaI na jANe tevI rIte kAmadevanI pratimAnA bAnAthI ahIM dvArapALane chetarIne lAvI zakAze. te have tame kahe tema karuM." tyAre devIe kahyuM ke, "saMdeha vagara A kArya saphaLa thaze. have aSTamI parvanA divase zUnyagharamAM kAusagga-pratimApaNe ubhA rahelA dekhIne niSphara hRdayavALI dhAvamAtAe tene tyAMthI upADavAnuM kArya AdaryuM ane bIjI sAthenI dAsIoe tene upADIne abhayAdevIne arpaNa karyo. tyAra pachI samagra lajajAno tyAga karIne kAmazAstramAM vistArathI nirUpaNa karelA vividha prakAranA upAyothI tene kSobha pamADavA prayatna karavA lAgI. eTale sudarzana to pitAnA paccakakhANa sthAnomAM vizeSa prakAre manane nirodha karIne mogarAnAM puSpa, tathA zaMkha samAna ujajavala ane svaccha siddhazilA upara potAnA AtmAne sthApana karIne jemaNe samagra karma-phaleza khaMkherI nAkhelA che, evA te dezanI samIpamAM rahelA siddha bhagavaMtene ekAgrapaNe ciMtavavA lAge. nijIva kAjha-samAna taddana ceSTA vagaranA duddhara dehane dhAraNa karatA teNe rAtri pasAra karI, paraMtu tene kaI prakArane vikAra na thayuM. ema karatAM prabhAta-samaya thayo, ati vilakSaNabhAvane vahana karatI rANI atitIrNa nothI pitAnuM zarIra valuravA lAgI. vaLI teNe moTI bUmarANa karI mUkI ke, "meM tenI agya mAgaNI na svIkArI, eTale praSa pAmelo te mane A pramANe parezAna pamADavA lAgyo che! "nakkI A strIo amRta ane viSa baMnenuM sthAnaka che, je rIjI jAya te amRta che ane khIjAI jAya to viSa che." (100) moTo ghoMghATa uchaLyo, eTale rAjAe AvIne devInI tevI avasthA dekhIne ekadama Akaro roSa karyo. "manuSya koI paNa prakAre bIjA parAbhava nabhAvI zake che, paraMtu strIne dusaha parAbhava kaI sahI zakatA nathI." eTale roSa pAmelA rAjAe evI rIte vadha karavAnI AjJA ApI ke Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 ] upadezapada-anuvAda lAla geru raMgathI tenA zarIrane vilepana karAvavuM, mastaka upara tUTelA sUpaDAnuM chatra dharAvavuM, gadheDA upara besADavo, AgaLa moTA kharA DhAla jerathI pITAvavA-vagaDAvavA, kAjaLathI mukha raMgavuM, gaLAmAM phUTelA keDiyAnI mALA paherAvavI, mArgamAM laI jAva, tyAre ugheSaNa karavI ke, "bIje kaI A aparAdha karaze, to tene pitAnA duzmana ritranuM AvuM phaLa maLaze." kAnane duHkha ApanAra A vRttAnta maneramAe sAMbhaLe ane vicAryuM ke, "A mahAnubhAva AvuM kArya svapnamAM paNa na kare. je meM ane mArA patie Aja sudhImAM akhaMDa zIlanuM sevana karyuM hoya, te mArA pati akSatapaNe A saMkaTano jaladI pAra pAme." -ema vicArIne pravacana-devatAnI ArAdhanA karavA mATe nizcala zarIrane kAusaga karyo. vadhyasthAnamAM pahoMcelA sudarzanane pravacanadevIe oLakhe. sudarzana zeTha te potAnA karmanuM phaLa citave che, paraMtu bIjA keIne deSa ApatA nathI. meM pUrvabhavamAM keIne khoTuM kalaMka ApyuM haze, tenuM phala mane atyAre udayamAM AvyuM haze." je vakhate zeThane zULI upara AropaNa karyA, te ja kSaNe te maNi-samUhathI jaDeluM kurAyamAna tejavALuM siMhAsana banI gayuM. tyAra pachI tenA khabhA upara talavArano prahAra karyo, te paNa tenA gaLAmAM mAlatI-puSponI mALA banI gaI. je vRkSazAkhAnuM avalaMbana karI deraDuM gaLAmAM phAMsArUpe bAMdheluM hatuM, te paNa nirmaLa moTA muktAphalayukta hAra tarata thaI gaye. rAjapuruSo ane vadhabhUminA sevako che je tene pratikULapaNe zikSA kare che, te te sarve tene anukULapaNe pariName che. te puruSoe kaI vakhata pUrve na dekhela ane nahiM sAMbhaLela sarva vRttAnta bhaya pAmatAM pAmatAM rAjAne nivedana karyo ane kahyuM ke, "he deva ! A zikSA mATe gya nathI. A te keI bIjA prakArano devI puruSa jaNAya che, tenI hIlanA-laghutA karavI ThIka nathI. je e vipharaze, to sarvano vinAza thaze." "nakkI durjananA caritranuM AcaraNa karanArI mArI rANIe khoTuM kalaMka caDAvyuM jaNAya che, mATe te khamAvavA lAyaka che." -ema ciMtavIne caturaMga senA-sahita nagaralokathI anusaratA mArgavALo vinayathI namI rahelA mastakavALo dadhivAhana rAjA jayakuMjara nAmanA hAthI para besIne tyAM gayo ane potAnI sAthe hAthI upara besADIne nagaranA madhyabhAgamAMthI jeTalAmAM laI javAya, tyAre lokonI prazaMsAnA zabdo uchaLyA. "maMthana karelA kSIrasamudranA phINa sarakhA ujajavala zIlayukta jenuM caritra che, evA manuSyane kaI divasa svapnamAM paNa kalaMka lAge kharuM? AvA kALamAM paNa, AvA prakAranA saMkaTa samayamAM sarvAgathI DUbI gayela hovA chatAM paNa mahApuNya ane satvazALI pAra utarI jAya che, to zIlanuM phaLa pratyakSa anubhavAya che. te Aje pitAnuM kuLa ujALyuM, dezAntaromAM kIrti phelAvI, sajanano mArga khullo karyo." -AvA prakAranAM sajajana loko vaDe belAtAM vacana zravaNa karo ane mastaka Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA sudarzana [ 353 para lake vaDe vadhAvAtAM puSpone jalato rAjabhavanamAM pahoMce. rAjAne vinaMti karI ke-"he svAmi! have mAruM mana zramaNapaNuM aMgIkAra karavAnuM thayuM che, te te grahaNa karavAnI mane rajA Apa." dadhivAhana rAjAe, samagra baMdhuo ane nagaralokee te vAtanI anumati ApI. eTale teNe mahAvrata aMgIkAra karyA. atiniSphara hadayavALI, kharAba vartanavALI pelI abhayA rANI atilajajA pAmavAnA kAraNe have pitAnI bIjI kaI gati nathI" (125) tema dhArI keI na jANe tevI rIte gaLe phAMso bAMdhI ubaMdhanathI mRtyu pAmI, kusumapura nagaranI bahAra vyaMtarI banI. pelI paMDitA dhAvamAtAne tyAMthI kADhI mUkI, eTale te paNa ahIM AvIne devadattA nAmanI gaNikAnA gharamAM dAsI thaI. tyAM pitAne ane te sudarzanane vRttAnta kahevA lAgI ke, abhayA sarakhIe mAnapUrvaka prArthanA karI, te paNa te kSebha na pAmyo ane vaza na thayo. te mahAtamA paNa vihAra karatA karatA te nagaramAM gayA. pelI dhAvamAtAe dhIme dhIme gocarI-bhramaNa mATe jatA hatA, tyAre tene joyA. eTale gaNikAne kahyuM ke, "mArI svAminInuM jenA kAraNe maraNa thayuM, te sudarzana zreSThI A jAya che." (130) potAnAM rUpa, saubhAgya AgaLa kaI padArtha asAdhya nathI-ema jenArI A gaNikAe kutUhaLathI tene lebha pamADavA mATe dAsIne kahyuM ke, "ali ! koI prakAre tevAM tevAM vacanathI vizvAsa pamADIne tene kaI prakAre mArA gharamAM praveza karAva, jethI huM tene je yegya haze, te karI laIza." tyAra pachI praNAma karavA pUrvaka teNe munine vinaMti karI ke, "ApanA caraNa-kamaLanA sparza karavA vaDe karI A gharanA ghaNA pradezane Apa pavitra karo, munijanane cagya AhAra-pANI paNa A5 grahaNa kare." atisaraLa manavALo te kuTila strIonAM manane na oLakhate tenA gharamAM pahoMcyo. tyAra pachI teNe mukhyadvAra baMdha karyuM ane jyAM aneka citrAmaNo AlekhyAM hatAM, tyAM sudhI dorIne laI gaI. gaNikAe kahyuM ke, "he saubhAgI ! AvI nAnI vayamAM vrata zA mATe aMgIkAra karyA ? kRpA karo ane A maMdiramAM rahe ane manohara viSaye bhegavo, mAruM tamAruM anurUpa yauvana saphaLa kare, mArA snehano bhaMga na karaze. A janmanuM A sivAya bIjuM kaI uttamaphala nathI. anargala ratisukha ApanAra, prauDha prema rAkhanAra, devAMganA samAna huM tamane prArthanA karuM chuM, te te kema mAnya karatA nathI? pratyakSa maLelA-dekhelA padArthano tyAga karIne pachI kheda pAmaze, A karatAM paralokamAM zuM vadhAre meLavavAnuM che? vilAsa karatA-jhulatA hAravALI sarva manavAMchita padArtha karanArI evI mane choDI detAM tamane lajajA kema AvatI nathI ? vaLI cAhe tevAM duSkarakAraka vratanuM sevana karavAmAM Ave, paraMtu tenuM chevaTanuM phala te A ja prApta thavAnuM che ne ? paralokanI prArthanAnuM anusmaraNa karanAra ahiM AtmAne karyo samaju karthanA pamADe ? A vayamAM mArA ciMtavelA viSaya bhegavyA pachInI pAchalI vayamAM ApaNe baMne durgati-nivAraNa karanAra evA utapa ane cAritra sevanArA thaIzuM.' Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 ] upadezapada-anuvAda A pramANe prAdhanA karavA chatAM paNa jyAre meruparyaMta samAna peAtAnI dhaiya tAthI sAdhu pratijJA cheDatA nathI, tyAre AliMgana Adi tathA kAmazAstramAM nirUpaNa karelA vividha upAceAthI calAyamAna karavA mATe prayatna karavA lAgI, te paNa muni jarApaNa AAbha na pAmyA. ema karatAM divasa AthamavAnA samaya thayA, tyAre munine khamAvIne peAtAnA AtmAnI niMdA karIne savendriyAnA savara karelA heAvAthI maDadA samAna tene dAsIe pAse upaDAvIne smazAnanA sthAnakamAM tyAga karyA. tyAM kAusaggapratimApaNe ubhA rahelA tene abhayA-vyaMtarIe upasarga karavAnA AraMbha karyo. samatAthI sahana karatA sAta divaseA pasAra karyAM, tyAre AThamA divasanA sUryAya samaye teNe jemAM leAka, alAka sAkSAt pragaTa dekhAya tevuM kaivalajJAna prApta karyuM. suMdara cAritrathI prabhAvita thayelA cAre nikAyanA devA tyAM AvI pahoMcyA. ati ujvala vizAlapatrayukta suvarNa kamala AkAranuM Asana racyuM. tenA upara A virAjamAna thayA, devAe temanA kevalajJAnanA maheAtsava karyAM. tyAra pachI bhavasamudramAMthI pAra pamADanAra uttama nAva samAna dharmopadeza ApyA. te A pramANe-- dharmopadeza "kAipaNa tevA puNyAyanA pratApe A uttama manuSyapaNuM meLavIne, temAM paNa vizeSa puNyAge vaLI tIrthaMkara paramAtmAnA anuttama dharmanI prApti karI. teA have tame nIhAra-hima ane caMdra samAna ujjavala-nila manathI jinezvaradevanI pUjA karo, tyAra pachI AdarapUrvaka mahAsanmAna kare. dareka kSaNe pApanAM paccakkhANa kare, tathA satata meATI dhAra paDe tevA meghanI upamAvALA kAma, krodharUpI dAgni nAza karanAra-elavanAra, sva-mekSa ApanAra evA svAdhyAya kare. jeee * mahAvrata rUpa pUrNa niyama grahaNa karyA hoya, temaNe ha MmezAM temAM udyama karavA joie. jinakathita vidhi anusAra supAtradAna ane dIna-duHkhIe viSe anukaMpA karavI. nyAyamArganuM anusaraNa, Ayatana-sevana, anAyatana-vana, nIMhAra-tuSAra, muktAhAra samAna ujavala yaza saMgraha karavAmAM lAbha rAkhavA. mahAdAkSiNya buddhi rAkhavI, niraMtara mRtyunA jhaDapI pravAha trAsa pamADI rahelA che, teA tenA nAza karavA mATe sUtramAM je mArga nirUpaNa karelA hoya, temaja paryaMta kAlane ucita atyaMta nipuNa ArAdhanA karavI joie. (150) sAdharmikAnuM zreSTha vAtsalya, jIvAnI dRDha rakSA, drutinA mArge laI janAra kSaNika viSayA viSe vairAgya, A jinendranA zAsanamAM bIjA paNa je brahmacaryAdika vidhie kahelI hAya tene jo AgaLa atipavitra saMpadA prApta karavI hAya, te tamAre hamezAM dhanuM sevana karavuM joie. manathI kalpanA kA, te phaLa ApanAra kalpavRkSe AgaLa ghaNA meLavyA, ciMtita padArtha ApanAra, Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmopadeza, guru [ 355 ciMtAmaNi, IcchA pramANe kAmaeogo ApanAra kAmadhenuo paNa ghaNI meLavI, kiMmatI nidhAne, divya auSadhio paNa aneka vakhata A jIve janmAMtaromAM meLavI, paraMtu samyaga jJAnarUpa jaLanA samudra sarakhA gaMbhIra akhUTa jJAnavALA, zuddha AcAra pALavAmAM tatpara, suMdara dezanA ApanArA, haMmezAM Akreza ane roSa vagaranA evA guru sahelAIthI meLavI zakAtA nathI. vaLI jeo gozISa caMdana-samAna sugaMdhathI bharelA zIla vaDe AtmaramaNatAnA Alaya samAna che, zIlanA vilAsagRha sarakhA, kAmazatrunA prasAra vagaranA kAmane jitanArA che, jeNe Agamane zuddhapaNe jANelA che-evA sAdhuo ane samAna dharmavALA zrAvakono samAgama choDaze nahiM. kAraNa ke, te ApaNA deSarUpa jherane utAranAra auSadha samAna che. viSadharanA viSane utAranAra evA mANikayasthAna samAna sAdhusamAgamane prabhAva che. sAdhu samAgamane AnaMda manamAM thAya che, tenI AgaLa bhUpAlapada-prAptine, rega-nAzano AnaMda kazA visAtamAM nathI. nathI devAlayamAM te AnaMda, nathI ciMtAmaNiratnanI prAptimAM, nathI ka9pavRkSanI prasannatAmAM, te AnaMda ke je bhava-samudrathI kaMTALelA hoya, jeo atizaya mokSanI abhilASAvALA hoya ane jemanAmAM AzcaryabhUta tapa ane saMyamanA guNa hoya, evA sajajana gurumahArAjane dekhavAthI mana je prakAre prasanna thAya che, tenI tulanA keI AnaMda sAthe karI zakAtI nathI. jemaNe samyaga prakAre AgamanA artho jANyA nathI, saMvijJa mAgane anusaranArA gurukuLavAsamAM rahI gurukuLavAsa sevyA nathI, temaja svabhAvavaza prazamabhAva haju jeNe utpanna karyo nathI, tevA mUDhamanavALA acenI dezanA guNarahita dezanA davAgnithI baLelA mahAaraNyanI jema dUrathI tyAga karavA lAyaka che. zastra teTaluM ahiM anartha karanAra thatuM nathI. viSa, zAkinI, bhUtano vaLagADa, durAkula duSkALa, javAlAothI bhayaMkara agni A padArtho teTalA anartha karanArA thatA nathI, jeTalA jagatanI aMdara mithyAdaSTi kumati leka vaDe jinabhASita siddhAMtane anyathA-viruddhapaNe dezanA dvArA samajAvIne ahiM anartha utpanna karanArA thAya che. sajajaDa gADha aMdhakAra-samUhane dUra karanAra, tejasvI dIpaka samAna A dharmopadeza samajo, ati AkarI mahAvyAdhine maTADanAra A divya auSadhi samAna A dharmopadeza jANo. mokSasukharUpa bhavanamAM caDavAnI zreNInI nIsaraNI samAna A dharmopadeza mAna. he bhavyajano! A dharmopadeza manamAMthI lagAra paNa dUra na karo." ghaNuM che tathA vyaMtaradevI, devadattA gaNikA, dhAvamAtA paMDitA vagere pratibaMdha pAmyA-e pramANe teNe kalyANa sAdhyuM. kevalI bhagavaMta vihAra karI gayA. anukrame sarva karmano kSaya karIne kalyANakArI acala, rogarahita, abhaya evuM mokSasthAna prApta karyuM. A pramANe jeone vrata pAlana karavAnI suMdara pariNati thAya che, tevA bhavyAtmAone A kathA kalyANanuM kAraNa thAya che, tema ja potAne ane bIjAne ratnAhAranI ujajavala zobhA sarakhI zAsananI zobhA thAo. (160) have pAMcamuM udAharaNa kahe che Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa6 ] upadezapada-anuvAda (2) naMda zrAvaka ane mithyAvI 531 thI pa35-nAsika nAmanA nagaramAM nanda nAmanA be vepArIo hatA. te bemAMthI eka zrAvaka jinavacanamAM zraddhAvALa, zrAvakajana-grahaNa karelA aNuvrata ane sAmAcArI pAlana karanAra "sarva icchitasiddhinA kAraNabhUta tarIke bhagavAna arihaMtanuM ja vacana che-ema haMmezAM mAnanAre, saMteSarUpa amRta-pAnanA prabhAvathI jeNe viSaya-tRSNAnA vege nivAraNa karelA che, prazamasukhanI khANamAM magna banelo potAne samaya pasAra karatA hatA. jyAre bIjo nandavaNika to mithyAtvI hato ke, jene yogya, agya; yukta, ayukta, satya, asatya vastuviSayaka viveka-oLakha na hatI. evA prakAranA jIva-pariNativizeSathI pIDA pAmelo hovAthI te mithyAtvathI Ata hato, athavA mithyAtvarUpa daMDathI daMDAto hovAthI, te A pramANe-atitIvra lAbha levAthI sarva kriyAmAM lAbha-nukazAnanA pariNAmane na gaNakArato. mAtra pApanI pravRtti AcaravAmAM samaya pasAra karate hate. keIka samaye rAjAe koza vaDe taLAva khodAvavAnuM kArya AraMbhya. temAM pUrvakAlamAM koIke suvarNamaya koza nidhAna tarIke dATI hatI, te jovAmAM AvI. te sarva nidhAna tAMbAnA pAtramAM rAkhela hovAthI te suvarNa upara paNa kATa caDI gaye. suvarNanI kAMti uDI gaI hatI ane loDhAnA raMga sarakhI hovAthI lokoe "A loDhAnI ja che' ema saMbhAvanA karIne tene anAdara karyo. sevakavarga taLAva khodanArAone tenuM dAna karyuM. dukAnamAge AvatA khodakAma karanArAoe te vecavAnuM AraMvyuM. temAM nanda zrAvakanI dukAne teo vecavA AvyA, tyAre AkAra-vizeSathI, tola vizeSathI, tathA upara kATa caDI gayela hovAthI jJAnavizeSathI jANI lIdhuM ke, A senAmaya che, zrAvake te kharIda na karyuM. kema ? to ke, pite rAkhela parigraha-parimANa vratano bhaMga te havAthI. jo ke, rAjalakane A hakIkata khabara paDe to-kharIdeluM jANavAmAM Ave te pitAnA gharanI mULa muDI sahita sarvasvanuM apaharaNa karI le-evo Akaro daMDa prApta thAya, te vAta paNa tenA manamAM hatI ja. e sarva hakIkata bAju para rAkhIe, paraMtu potAnA grahaNa karelA vratanI-IcchAparimANa vratanI A suvarNa keza kharIda karavAthI muDInI adhikatA thAya, to vratabhaMga thAya. prANunAzathI paNa vratabhaMga ghaNe bhayaMkara che-e abhiprAyathI pite kharIda na karI. tevA prakAranA suvarNanI A koze che, tethI bhayaMkara lobharU5 sarSanA viSathI vihala banelA evA mithyAdaSTi na te kharIda karI. tene suvarNanI che, tema mAlUma paDeluM, jethI majurone kahI rAkheluM ke, tamAre dararoja A koza ahIM vecavA mATe lAvavI, mAre AnuM ghaNuM prayojana che. lohamaya koza karatAM paNa adhika mUlya ApIne te kharIda karavA lAgyo. dararoja ke kharIda karatA karatA tene tyAM ghaNI keze ekaThI thaI. have koIka samaye jene nA pADI zakAya tema nathI, evA keIka sagA snehIe AvIne utsavamAM AvavA mATe dabANathI Agraha karyo. te utsavamAM pitAne pharajiyAta Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) naMda zrAvaka ane mithyAtvI [ 357 hAjarI ApavAnI hovAthI potAnA putrone samajAvIne kahyuM ke, "taLAva khodanArA majure ahiM koze vecavA Ave, to te tamAre kharIda karI levI." ema putrone kArya bhaLAvIne te tyAM gayo. have taLAvanA majuro kaze laIne tenI dukAne AvyA. adhika dhana laIne teo kezo ApavA lAgyA. te putra paNa adhika mUlya ApavA lAgyA. tema tema keTalAka utAvaLiyA majuro adhika mUlya mAgavA lAgyA. tyAre putre temanI koza dukAnanI bahAranA pradezamAM pheMkI, eTale upara mela ane kATa kharI paDyA eTale aMdaranuM suvarNa dekhAyuM. teoe koTavALa ane bIjA rAjyAdhikArIone A vAta nivedana karI. rAjAe tathA koTavAloe prazna karyo ke, bAkInI kezo tame kyAM vecI che? teoe nivedanA karI ke, pahelAM bIjA eka nanda nAmanA vepArIe dekhI kharI, paNa teNe te kharIda na karI. kema na kharIdI ? to ke tenA IcchA parimANavratanA bhaMganA bhayathI, eTale zuddha vyavahAra karanAra zrAvakanI mahAgauravarUpa pUjA, jyAre bIjAe to ghaNI keze kharIdI. tene to raudradhyAna thayuM, rAjAe tenuM asala dhana paNa sAthe jhuMTavI lIdhuM. have pAcho pelo mitranA ghare Avyo ane A vRttAnta sAMbhaLe eTale huM A mArI be jaMghA che, tenA baLathI ja dukAnethI uThIne bIje gaye, to A aparAdha be jaMghAno ja che; mATe A baMne davA yogya che-ema vicArI tIkSaNa dhAravALI kuhADIthI te baMne jaMghAo kApI nAkhI. rAjAe vRttAnta jAye, chatAM tevI avasthAmAM paNa tene daMDa karyo. (531 thI 535). have pAMca gAthAthI chaThuM udAharaNa kahe che- arogI brAhmaNa-zrAvaka- pa36 thI 540-ujajayinI nagarImAM bAlyakALathI ja nindanIya brAhmaNa jAtimAM mahAlapaNAnA kAraNe bIjAnI pAse prArthanA karavAmAM pravaNa evo te aNuvratAdika zrAvakanA zuddha AcAro barAbara pAlana karanAre hovAthI mahAzrAvaka hato. jabhyo tyArathI ghaNA rogo thayA hatA, tethI rogI nAmathI oLakhAtA hatA. bhavAMtaramAM upArjana karelA azAtA vedanIya karmanA vipAkathI kaIka evo roga thayo hato ke, tenuM svarUpa nirdhAra karI zakAtuM na hatuM. tene cikitsAnI sAmagrI maLavA chatAM paNa teNe roga sahana karavAno Azraya lIdho. te A pramANe-"he kalevara ! tuM khedane ciMtavyA vagara udayamAM AveluM kama svAdhInatAe sahana karI le, pharI AvI kama sahana karavAnI svAdhInatA maLavI ghaNI durlabha che. nahiMtara paravazapaNe ghaNuM ja karma sahana karavuM paDaze ane te parAdhInatAe sahana karavAmAM jarAe guNa hotuM nathI. zubha ke azubha kaI paNa kareluM karma avazyameva jogavavuM ja paDe che; kaI divasa bhogavyA vagara karma kSaya pAmatuM nathI, cAhe to seMkaDo ka95kaTI kALa vahI jAya te paNa karelAM kama darekane bhogavavAM ja paDe che." A pramANe te rogI nAmano mahAzrAvaka te udayamAM AvelA azAtA-vedanIya karmane samabhAvathI sahana karato hato. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 ] upadezapada-anuvAda tethI reganA pratikAra mATe parAmukha banelA evA tenA divaso pasAra thatA hatA. tyAre devendra temanI prazaMsA karI ke, "aho ! ujajayinImAM regI nAmano brAhmaNa A pramANe cikitsA hAjara hovA chatAM paNa tenI apekSA na rAkhato, kama khapAvavAnA hetuthI udayamAM Avela azAtA vedanIya samabhAvathI jJAnapUrvaka svAdhInatAe sahana karI rahela che. InTe kahelI A vAtanI zraddhA na karanAra be dee vidyanuM rUpa vikuvane kahyuM ke, "je tamo rajA Apo to ame tamane naregI karIe, paraMtu amArI eka vAta mAnya rAkhavI paDaze ke, tamAre rAtre madha, madirA, mAMsa, mAkhaNa cAreyane paribhega karavo paDaze. eTale bRhaspatithI paNa adhika pratiSThAvALA regI nAmanA brAhmaNe temanI vAtano asvIkAra karyo. teNe vicAryuM ke-"keIka viSama mahAparvatanA UMcA zikhara upara caDIne tyAMthI patana pAmIne kaThera patthara vacce daLAI maravuM bahettara che, sarpanA mukhanA tINa dAMta vacce hasta sthApana karavo suMdara che, athavA te bhaDabhaDatA agnimAM paDavuM paNa sAruM che, paraMtu mAruM cAritra te to kaI prakAre akhaMDita ja rahevuM joIe." eTale tyAra pachI te cikitsAnI IcchA karatuM nathIema rAjAnI pAse svajane ane bAMdhavo vagerene baMne vaidyoe nivedana karyuM ke, amo cikitsA karIe chIe, tenI paNa te IcchA karato nathI-e suMdara na kahevAya." je mATe kuzaLa puruSo kahe che ke-"kupaThita vidyA viSa che, vyAdhinI upekSA karavI te paNa viSa che, daridranI sAthe maitrI karavI te viSa che ane vRddhane taruNI viSa che." tyAra pachI cikitsA karAvavAmAM Adara vadhe tevI kathAo rAjAne, svajanene kahevA lAgyA ke, jethI tene cikitsA karAvavAnI preraNA kare. te A pramANe-"dharmayukta zarIranuM prayatnapUrvaka rakSaNa karavuM." kema ke, jema parvata parathI jaLa-pravAha nIkaLe che, tema dharmano strota A zarIrathI vahe che. A dehano vinAza thayA pachI koInI paNa kaI paNa AzA saphala thatI nathI, mATe sarvathA A deha rakSaNa karavA lAyaka che. A hakIkata rAjAe, snehI svajanAdike rogI nAmanA brAhmaNane karI, eTale teNe deha Adi saMbaMdhI nirogatAnI tRSNA tyAga karyo ane nirvANa pratyenI abhilASA vRddhi pAmI, kaheluM che ke-"je sukha Aje che, te te bhAvamAM AvatI kAle mAtra yAda karavAnuM ja che, te kAraNe paMDitapuruSo nirupasa mekSasukhanI mAgaNI kare che." tyAra pachI deha ane dhananI pIDAnA daSTAMtathI rAjAdikane pratibodha pamADI temane sAco mArga batAvyo, paraMtu pote cikitsA na karAvI. "bhaviSyamAM ApattithI bacavA mATe dhananuM rakSaNa karavuM ane strIone to dhana kharacIne paNa bacAvavI, tenuM rakSaNa karavuM. tenA karatAM paNa AtmAnuM strIonA ane dhananA bhoge paNa satata rakSaNa karavuM." ahi je daSTAnta-dANaMtika bhAvanAnI kalpanA karI che, te batAve che. A AtmA zarIra sarakhe, deha vaLI artha-dhana sarakho jaNAya che, jema lokanIti anusAre deha ane dhana baMnenI ekI sAthe pIDA AvI pahoMce, tyAre dehanuM ja rakSaNa karavAnuM hoya che, arthane tyAga karIne paNa zarIra bacAvavAnuM hoya che, tevI rIte dhArmika AtmAoe Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aregI brAhmaNa zrAvaka [ 359 dehanI pIDAnI upekSA karIne AtmAne ja bacAvavAne heya. A utsa-rAjamArga viccheda-rahita satata gaNAya che. bIjA prayajana mATe hoya, tevAe dehanI ciMtA karavI cogya gaNAya. te mATe nizItha-bhAgyamAM kaheluM che ke "A zAsananA mArgane satata pravAha vaheto rahe, tevA prakArano eTale ke, navA navA ziSyone bhaNAvI-gaNAvI evA taiyAra karavA ke, teo paNa A pramANe tIrthanI paraMparAne satata pravAha calAvyA kare; tema huM kayAre karIza? athavA kyAre tevuM adhyayana karIza, tapa ane upadhAna viSe kyAre huM prayatna-udyama karIza, gaNane ane siddhAMtanI nItine saMbhALanAro huM kyAre banIza?-AvI rIte AlaMbanenuM sevana karanAra mokSa meLave che." tyAra pachI baMne devatAoe upayoga mUkyo ane jANyuM ke, "A pitAnI pratijJAnA viSayamAM nizcala che"-ema avadhithI jANyuM eTale teone harSa thaye ane bolI uThyA ke, Indra mahArAje je prazaMsA karI hatI, te satya ane yathArtha ja karI hatI. tyAra pachI pitAnuM divyabhAvavALuM darzana karAvyuM. tyAra pachI te devoe regI brAhmaNanA javara, atisAra vagere rogone maTADI dIdhA ane tene sarvathA nirogI karyo. tyAra pachI tenuM nAma paNa "arogI"-ema badalI nAkhyuM-eTale tenuM rogI evuM rUDha nAma hatuM, te parizuddha Arogya guNa meLavela hovAthI, devanA prasAdathI meLavelA Arogya guNathI judA rUpe na hovAthI "arogI" evuM nAma pracalita thayuM. upasaMhAra karatA kahe che ke-prANAtipAta vagerenI viratinA pariNati rUpa vrata pariNAmane kaSTadazAmAM paNa avicala manathI TakAvI rAkhavA-ema samajavuM. (536 thI 540) tema hovA chatAM je thAya, te kahe che- 541-A vrata-pariNAma hoya, tyAre zuM thAya che, tene vicAra kare che. yathAvasthita sarva pravRttiomAM guNa-deSanuM a5-bahutva, lAbha-nukazAnanuM ochA-vadhAre. paNuM-nahiM ke jene pite atha hoya tenI adhikatAthI, eTale temAM vivekabuddhi karavI. je viparIta mArge caDI gayo te chatA paNa aneka doSo potAne samajaNamAM AvatA nathI. tathA tapa-anuSThAnAdika dharma tathA sarva zubha kriyAomAM parizuddha upAya pUrvaka pravRtti kare, jethI karma ane AtmA baMne kAyama mATe vikhUTA paDe, te rUpa vipula nirjarA prApta kare. jeone vratanI pariNati prApta thaI nathI, tevA ghaNA lokottaramArgamAM dAkhala thayelA hovA chatAM paNa lAbha-nukazAnanI vicAraNAthI rahita hoya che. te kAraNe temanI viparIta buddhi hoya che. teone viparIta buddhi hovAthI dizAmUDha nirdhAmaka-dariyAmAM vahANa calAvanAra dizA na jANanAranI jema evI avaLI pravRttio kare, jethI pitAnuM ane bIjAnuM akalyANa thAya athavA akalyANanA hetu pote bane. (541) e ja vicArAya che- pa42-pUrvanA bhavAntaramAM azubha pApakarmo ekaThAM karelAM hoya, eTale tenAthI Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 ] upadezapada-anuvAda sajajaDa azubha adhyavasAya utpanna thAya, eTale jJAnAvaraNIyAdi karmo nikAcita avasthA pAmanArAM thAya. tevAM karmone kSaya karyA vagara mahApuruSArtha svarUpa mokSa meLavI zakAto nathI, paraMtu sakala karmano sarvathA kSaya thAya, to ja mokSa meLavI zakAya che. mATe karmakSayanA arthIoe je saheje upasargo udayamAM AvI gayA, te samatAbhAvathI ArtadhyAna karyA vagara bhogavI levA. meM pUrvabhavamAM pApa bAMdhyAM che, te ja mane udayamAM AvyAM che. te mAre ja bhegavIne kSaya karavAnAM che-ema citave. kadAca kaI sahana karavA samartha na thAya, to pratikAra-pravRtti karavI, te paNa kalyANakArI che. ahiM azubha pApakarma kSaya karavAmAM ka9pa-vyavahAra Adi granthasUtromAM kahela lAnanI cikitsA viSayaka sUtrAnusArI pravRtti samajavI. jema ke-"prAsuka-acitta eSaNIya-nirdoSa prAsuka kharIda karelA auSadhAdikathI, pUtikarma, mizra ane AdhAkarma daSavALA auSadha ke pathya AhAra-pANIthI jayaNAthI glAnanI cikitsA-mAMdAnI mAvajata karavI. paraMtu lAbha-nukazAnanA vicAra vagara pitAnI matika95nAthI cikitsA-pravRtti na karavI. " (542) ene AzrIne kahe che - 543-ArtadhyAnanA abhAvamAM-have ArtadhyAna kone kahevAya che, te paNa prasaMganusAra jaNAve che-dayAnazataka nAmanA granthamAM ArtadhyAnanA adhikAramAM kahe che ke-"zUla, mastaka-vedanA vagere zarIranI azAtAnA udayamAM te vedanAno viyoga kema thAya ? tevuM mana, vacana, kAyAthI praNidhAna karavuM-vicAravuM, vaLI te vedanA pharI na thAya tenI ciMtA, vedanA maTADavA mATe AkuLa-vyAkula mana thAya-A pramANe je dhAraNA-vicAra manamAM thAya, te ArtadhyAna kahevAya. te azubhadhyAna che. te ArtadhyAna karavAthI azubha pApakarma navAM baMdhAya che. AdhyAna na thAya, tema pUrve upArjana karelA karmanI nirbhara karavAthI abhilASAyukta banI mekSanI IcchAvALA AtmAoe sanakumAra rAjarSinI jema samatAbhAva sahita udayamAM AvelA koDha, atisAra vagere vyAdhi sahana karavA. te mATe kahevuM che ke- kharaja, anna-aruci, AMkha ane kukSipeTamAM tIvra vedanA, zvAsa, khAMsI, tAva A vagere rogonI vedanAo sAta varaso sudhI ArtadhyAna karyA vagara samabhAve sahana karI, te sanakumAra rAjarSi ema vicAratA hatA ke-"pUrve karelAM dupratikArya karmone bhogavyA pachI ja mokSa thAya che. bhagavyA vagara tapazcaryA ke prAyazcitta karyA vagara karma kSaya pAmatAM nathI ke mekSa thatuM nathI." ahiM zaMkA karI ke-vyAdhinI vedanA sahana na karI zake, tevAne saMyamanA yogo sIdAya che ane AdhyAna thAya che, tyAre zuM karavuM ? tenA pratyuttaramAM jaNAve che ke-ArtadhyAnanA bhAvamAM ane saMyamayego paNa sAdhI na zake, tyAre zAstramAM kahelA vidhithI catura vaidyAdine bolAvI te vyAdhine pratikAra karanAra cikitsA Adika upAya karavA. je pratikAranA upAye na karavAmAM Ave, te vyAdhinI zAMti thAya nahi, balka vyAdhinI vRddhi thAya. (543) Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niSkapaTa dharmAcaraNa [ 361 zaMkA karIke, kaIka sAdhu Adi nakkara kAraNane AzrIne roga pratikAra kare te tethI tene nirjarA thAya ke kema? te kahe che. 544-gRhastha saMbaMdhI vyavahAranAM kAryo hoya, ke sAdhu saMbaMdhI dharmAnuSThAna hoya, temAM mAyA-kapaTa na ja pravartAvA joIe. ane paramArthathI to vratanA pariNAmasahita dharma-prApti thAya, temAM te bilakula kapaTabhAva na hovo joIe. zAthI? te ke-sava bIjA priyapadArthothI adhika evA AtmAno yathArtha sAco bedha meLavanAra dhIrapuruSa A jagatamAM kadApi te AtmAno droha na kare. (544) A kevI rIte ane kema na kare? te kahe che- 545-vIza koDI barAbara eka kAkiNI. keDa sonAmahorano tyAga karIne kAkiNuM nANuM grahaNa karavA samAna aMtarAyAdi pracura azubha karma upArjana karavuM, te dharma-dhana meLavelA mATe egya na gaNAya. niSkalaMka vrata-pariNAma pAmelA cAritra dharmavALA haMmezAM dharmane ja sArabhUta mAnanArA hoya che. temane kapaTabhAva heta nathI. kreDa senaiyA samAna nirjarAno tyAga karIne kapaTabhAva-pradhAna vartana karavuM, te te mAtra pitAnI pUjA, kIrti, gaurava Adi A lekanA pagalika lAbha meLavavA, te kAkiNInA tuccha nANAsamAna che. A kAraNe dhanyAtmA tevA kapaTabhAvathI dharmAcaraNa karato nathI. (545) ahiM puSTi karanAra bIjI yukti kahe che - 546-AtmAmAM jIvadayAdirUpa guNasthAnakanA pariNAma hoya, vaLI yogyAyegyanI vaheMcaNI karavAmAM catura buddhi dharAvatuM hoya, te paNa te haMmezAM ghaNA bhAge dharma e ja mAtra sAra che evI pariNativALe thatuM nathI. keTalIka vakhata mahAna puruSone paNa kRtyamAM-karavA lAyaka dharmakAryamAM paNa akArya buddhi thAya che. A viSayamAM bIjA AcAryonuM mAnavuM bIjuM paNa thAya che, te kahe che-svarga-apavargAdi phalaprAptinI apekSAe te avazya tevI guNasthAnakanI pariNatimAM tema thAya che. kahevAnI matalaba e che ke-niraticAra vrata-pariNAmavALA prANIo "A jinezvare kaheluM che." e pramANe zraddhA karanAre hovA chatAM paNa keIka padArthamAM ajJAnatAnI bahulatAthI, prajJApakanA doSathI avaLI zraddhAvALo thayo hoya, to samyakatvAdi guNano bhaMga pAtra banatuM nathI. te mATe kahevuM che ke-"samyagdaSTi jIva jinezvare prarupela pravacana tenI zraddhA kare, vaLI guruniyoganA kAraNe pite padArthane ajANa hoya ane gurue kahelA asaddabhAva-achatA padArthanI paNa zraddhA kare." te tenA samyakatvane bAdhA AvatI nathI. ema tAtparyArtha samaje. buddhi hoya te, vrata pariNAmanuM phala jarUra meLave ja che. (546) ahiM hatu kahe che- 547-dezavirati ke sarvavirati cAritra-pAlanathI nAraka, tiya carUpa durgati jaka Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 ] 0000 tathA kumanuSyapaNuM, halakA devapaNe utpanna thavuM ane tevA sthAnamAM je duHkhAnubhava karavA paDe, te jIvane kadAcit paNa na thAya. te kAraNathI meAkSamAga ne anukUla evI ja pravRtti karanAre te jIva vrata-pAlana karavAnA pariNAmavALA hAya eTale guNa. sthAnakanI pariNativALA te jIva hoya. te mATe dRSTAMta kahe che ke- netranA vyApAra vagaranA adha jIvanI jema, azAtAvedanIya karmanA udaya vagaranA hAya, mAga mAM cAra, luMTArAnA upadrava vagaraneA hoya, pATaliputra vagerenA mAge javAnI pravRttivALA banI zake che. jema azAtAnA udaya vagaranA nirupadrava mAge paheAMcI zake che, tema viparIta athavA durgatimAM javAya tevA kAryathI aTakelA hAya, te mAkSamAga taraphanI pravRtti karatA hoya che. (547) A ja ane zrIne udAharaNAnI prastAvanA karatA kahe che-- 548--jemane samyaktva, dezivarati, sa*virati guNasthAnakA pariNAma pAmyA che evA guNasthAnakavALA jIvAnA trata viSayaka tathA tratAnA dAna, AdizabdathI vrata na ApavA, ItyAdika tIkSNabuddhithI samajI zakAya tevAM gabhIra udAharaNA siddhAMtamAM nirUpaNa karelAM che. (548) dRSTAntAnA sa'graha kahe che-- upadezapaDha-anuvAda 549-zrIpura nagaramAM zeTha ane puraihitanI putrIe zrAvakanAM aNuvratAnuM pAlana karatA ane nipuNa nItipUrvaka evI rIte pravRtti karatA hatA ke jethI uttarAttara kalyANanI paraparA prApta karI-ema pUrvAcAryAe zAstrAmAM nirUpaNa kareluM che. (549) have te ja dRSTAMta 49-ogaNapacAsa gAthAthI kahe che-- zrImatI ane sAmA zrAvikA 550 thI 597--jenA uMcA ujjavala kATanAM zikharAe AkAzanA agrabhAgane paricukhita karelA che, evA, jemAM traNa cAra mArge suvyavasthita rIte vibhAjana karelA che, aneka dukAnA ane cauTAnA samUhavALA, vizALa hATanA mAgergothI yukta, jyAM dhamadhAkAra vyApAra cAlI rahelA che, evA prakAranuM bhuvananI lakSmInuM ja jANe nagara na heAya tevuM zrIpura nAmanuM nagara hatuM. te nagaramAM ghare AvelAne prathama * AvA padhArI ' ema prathama khelAvanAra, paropakArI, dAkSiNyayukta suMdara vanavALA atikRtajJa, sadhdha karma-yukta evA puruSavarga hatA. devAMganAonA rUpane jitanAra, maneAhara uttama veSabhUSAthI suMdara, saubhAgyavatI, uttama zIlAla kAra dhAraNa karanAra zrIva hatA. tyAM maneAhara samAna sarvAMga suMdara dehavALA, prazasta AcaraNanA kAraNe upArjana kareva kIrtivALA priyakara nAmaneA rAjA hatA. navIna kamalanA samAna mukhavALI khAlaharaNa samAna netravALI, caMdrasamAna nirmala zIlavALI, navIna navIna guNeA meLavavAmAM udyamI, AkhA aMtaHpuramAM pradhAna, devAMganAnA rUpane hasI kADhanAra Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatI ane samA zrAvikA [ 363 brahmAjIne jema sAvitrI tema tene suMdarI nAmanI priyA hatI. vaLI te nagaramAM sajana vaganA manane AnaMdita karanAra, atiprauDha vaibhavazALI kuberanA dhanabhaMDArane nAna karanAra e naMdana nAmane zeTha hato. uttamakuLamAM janmelI, lajajAnuM maMdira, AnaMdapUrNa manavALI, sajajanavarga vaDe prazaMsita karAtA zIlAdiguNavALI rati nAmanI bhAryA hatI. teone uttama lakSaNothI aMkita dehavALI zrImatI nAmanI putrI janmI hatI, je bAlyakALathI jinadharma viSe ekAgra manavALI hatI. te navAM navAM sUtrone haMmezAM abhyAsa, tathA bhaNelAnuM parAvartana, anuprekSA Adi yathAzakti karatI hatI. ema karatAM bhavabhramaNathI vairAgya pAmI. guNa lokonA samAgamathI rAjI, pArakI nidAthI roSAyamAna thatI hatI. zIlAlaMkArathI haMmezAM pitAnA kuLane dIpAvatI hatI. tene somA nAmanI purahita-putrI priya sakhI hatI. kALa jatAM te baMnene kaI divasa chUTI na paDe tevI prIti vRddhi pAmI. te baMnene dharmavicAra game te kAraNe pravartatA hatA, zrImatInA pratibaMdha-mamatvabhAvathI sema pitAnA dharmathI pAchI haThI arthAta tenuM mithyAtva dUra thayuM. samagra kuzaLa-puNyanA hetubhUta evuM samyakatva prApta thayuM ane bALake dhULamAM gharanI banAvaTa karI ramata rame, tema bhava asAra lAgavA lAgyo. pitAnI zaktinI tulanA karatI evI tene ANuvrato grahaNa karavAnI buddhi utpanna thaI. vaLI teNe zrImatI sakhIne kahyuM ke, "he sakhi ! je vrate, niyama tAre haya, te mane paNa he."--e pramANe mane vrata aMgIkAra karAva, eTale samAna caritravALA dharmapAlana karavAmAM samAna citta thAya, jethI gati paNa samAna ja thAya. zrImatIe samAne kahyuM ke, "jeo, vrata, niyama, dharma AgaLa potAnA prANone paNa tRNa sarakhA gaNe che, evA dhIra AtmAo ja A vrato pAmI zake che; paNa bIjA a95puNyavALA A vrata-niyame pAmI zakatA nathI. bIjuM tAro baMdhuvarga baLavAna asahya che, te tane upasarga karaze, te samaye jhuMTaNa vaNike jhuMTaNa pazune jema tyAga karyo, tema tuM paNa kSaNavAramAM grahaNa karelAM vratane tyAga kare, to te ghaNuM duHkha ApanAra thAya, mATe he bhadre ! tArI IcchA ane zakti pramANe pALI zake, teTalAM ja vrata grahaNa kara. tyAre samAe zrImatIne kahyuM ke, A jhuMTaNa vaNika koNa hato? ane teNe jhuMTaNa pazune kevI rIte tyAga karyo ? te jANavAnuM mane ghaNuM kutUhala thayuM che, atianugraha karIne mane te kahe, nahitara A karavuM yogya gaNAze nahIM. eTale prasanna vadanavALI zrImatI kahevA lAgI ke- ke "he saumya ! zAMta banIne ekAgra cittathI tuM A vAta sAMbhaLa. aMgakikA nAmanI nagarImAM dhanaM nAmanA zeTha hatA. tathA svAmIpuramAM zaMkha samAna ujajvala guNa 1 je paNa manuSyanI garamIthI jIvI zake che ane tenAM rUMvADAMthI banelAM vastra-kAmaLI ghaNI kiMmatI hoya che. te pazu kUtarAnI AkRtivALo, bekaDAnI jatine, cArapagavALe pathavizeSa (gheTA) hoya che. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 ] upadezapada-anuvA vALA zaMkha nAmanA zeTha hatA. keI samaye vyavasAya mATe aMgaThikA nagarIe gayA. teNe dhana zeThanI sAthe moTI rakamanI levaDa-devaDano vepAra karyo ane tene tyAM sarva avasare hitakAraka banI ghaNA divasa rokAIne rahyo. (25) haMmezAM eka bIjAnAM darzanathI tathA paraspara manane anusaravAthI, dAna-pratidAna Apa-le karavAthI teo baMne vacce atigADha prIti baMdhAI jagatamAM putranidhi, mitranidhi, dharmanidhi, dhananidhi ane zi95-kaLAnidhi ema pAMca nidhio gaNAya che, paraMtu temAM teo mitranidhine adhika gaNatA hatA. ApaNI A prIti daDha thAya, te mATe ApaNuM prajAne vivAha arasparasa thAya, to atizaya uttama ane daDha prIti kAyama mATe TakI rahe. te jyAre ApaNe tyAM tevA putra-putrIone yoga thAya, tyAre teno paraNAvavAno vidhi ApaNe nakakI karavo. A pramANe vivAha karavAnuM nakakI karIne comAsAnA kALamAM potAnA sthAnake gayA. anukrame keTalAka samaya pachI dhanazeThane tyAM putrano janma thayo. vaLI zaMkhane tyAM zaradacaMdranA biMba samAna vadanavALI AlAda ApanAra putrI janmI. baMne yauvanavaya pAmyA, eTale temano vivAha karyo. zaMkhanI putrI samaya thayo eTale sAsare gaI. tyAM lokonAjJAtinA jANavA mATe pitAnI vaibhavAvasthAne ucita tene mahotsava karyo. viSaya bhagavatA evA teonA divaso ati AnaMdamAM pasAra thavA lAgyA. tyAra pachI keTalAka divase temanA gharamAM dAridrathane praveza thayo. aMdhakArathI jema kamalavana zizira kALamAM tArAnI nA zobhA vagaranA thAya che, tema zeThanA gharamAM gRhakAryo nisteja banI gayAM. have putravadhu vicAravA lAgI ke, "A daridratAne prabhAva koI apUrva jaNAya che ke-parvatanA zikhara karatAM paNa je moTe dekhAtuM hoya, te paNa lakSamIpatione taNakhalA samAna dekhAya che ane jANe pahelAM oLakhatA na hoya, dekhyo na hoya tevuM vartana kare che. game teTalI jAti uttama hoya, rUpavAna hoya, vidyA hoya, A traNe guNo pRthvInA polANamAM pesI jAya che. je dhana vartatuM hoya, to guNe pragaTa thAya che. A vagere ciMtA-paravaza banelI hRdayavALI patnIe kahyuM ke-"A daridratA rUpI jherano nAza karavA mATe bIjo koI mArga nathI. dararoja ApaNe prabhAva ghaTate jAya che. vaibhava kSINa thaye hoya, tene mAtra bhejana meLavavuM paNa muzkela bane che, to tame sAsarAnA ghare jAo ane eka jhuMTaNaka(gheTA) pazunI mAgaNI karo, te kUtarAnA AkAranuM bekaDAnI jAtinuM cArapagavALuM jAnavara-pazu hoya che. huM tenA mAvaDe cha mAsamAM eka kaMbalaratna kAMtI ApIza, jethI tenA eka lAkha soniyA utpanna thaze. te pazu haMmezAM manuSyanA zarIranI garamIthI jIvI zake che, tene kSaNavAra paNa tamArA zarIrathI chUTuM na mUkavuM. mArgamAM AvatA keTalAka khoTA baLavAna mUkha loko maLI jAya, teo harSa thI tALI vagADI mazkarI kare, te paNa tamAre te pazune tyAga na karo. tamAre tamArA pitAnA kAryamAM ekAgra citta rAkhavuM, "zuM ja paDaze e bhayathI ahiM kaI vastrane tyAga kare che?" Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatI ane sAmA zrAvikA [ 365 * A vAtane svIkAra karIne te zrIsvAmI nAmanA nagare gayA. anukrame sAsarAnA ghare gA, eTale tyAM tenuM gaurava karyu. samaya maLyA eTale AvavAnuM pratyeAjana ane ekalA kema AvavuM thayuM ? te paNa pUchyuM. eTale pAtAnA gharanA sarvAM vRttAnta zvasurapakSanA leAkeAne kahyo. akSayanidhi samAna sama zarIravALA te jhuTaNa(gheTA) pazune prApta karyuM. zvasurapakSanA leAkAe paNa kahyuM ke, 'AtmAdhika gaNI tene khUba ja jALavavuM. leAkeA mazkarI karaze, bhUkha gaNaze, teA paNa tene cheDIza nahiM'-ema zikhAmaNa ApI. anukrame peAtAnA nagara tarapha javA lAgyA. mArgamAM leAkeA tenuM hAsya karatA hatA. ema karatAM peAtAnA nagaranI bahAra bagIcAmAM gAmaleAkanI lajjAthI hInapuNyanA kAraNathI tene chUTA mUkyo. utsukatAthI gRhAMgaNamAM paga mUkatAM tenI bhAryAe tene dekhyA. bhAryAe jANyuM ke, nakkI lakSaNa vagaranAe ANe kAryanA vinAza karyA. pUchyu ke, te jhuMTaNaka pazu(gheTA) meLavyuM ke nahi ? hA. tA ke kyAM mUkyuM, te ke bahAra. eTale patnIe kahyuM ke, nirbhAgya-zizamaNi tameA che. tarata tene lai AvavA patie jaNAvyuM. patnIe kahyuM ke, 'pavana ane bIjAneA sparza thavAthI atyAre te mRtyu pAmyuM haze.' te patnI utAvaLA pagale tyAM paheAMcI ane jyAM dekhe che, eTalAmAM te tenA zarIra upara rUvADAnA samUha nisteja banI gayA. 6 tyAra pachI tenAM rUMvADAM kApI lIdhAM ane tenI kAmaLI kAMtIne taiyAra karI, paraMtu alpamUlyavALI banI. zvasuranA ghare bIjo mAgyA, paNa na meLavI zakyo. he sAme ! jhuMTaNaka(gheTA) samAna A dharma grahaNa karyA pachI tArA svajanavaga tArA A dharma-svIkArane kAraNe hAsya karanAra thaze, grahaNa karyA pachI tenA parityAgamAM A leAkamAM ane bhavAMtaramAM pharI A maLavA durlabha thAya ane ahIM paNa tenAM mAThAM pariNAme bhAgavavAM paDe. A kAraNathI tane A dhama ApavA |gya nathI. A dhama na ApavAmAM paNa teonuM ane tAruM hita che. nahiMtara atigADha rAgathI jee pIDAtA hoya, paraMtu akAle jo aiSadha ApavAmAM Ave, te te aniSTa phalanA kAraNarUpa thAya che.' A pramANe zrImatIe kahyuM. eTale cadra samAna saumya mukhavALI sAmA kahevA lAgI ke- sarva prANIe tevA hAtA nathI. jagatamAM evA paNa keTalAka hAya che ke, jee samudranA jaLanI ga bhIratA sarakhI gabhIra buddhivALA ane meruparyaMta sarakhA kAyamAM aDela tema ja mAliza janAnA mRdu AlApeAne gaNakAratA nathI. vividha prakAranAM AkhyAnakAmAM kuzala evI te geAkhara vaNikanuM ke, je mUrkhAenA vacananI avahelanAnI darakAra karyA vagara peAtAnA kArya sAdhavAmAM tatpara banyA. te AkhyAnaka sAMbhaLyuM nathI? te| zrImatIe kahyuM ke- mUrkhAonA vacanane avagaNIne jeNe peAtAnuM kArya sAdhyuM, te vaNika kANuM ane kevA hatA? tyAre sAmA kahevA lAgI ke-- gAbara Nika kathA dhanavAna leAkeAthI yukta eka vizvapurI nAmanI nagarI hatI. temAM ghaNuM dhana Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 ] upadezapada-anuvAda upArjana karela datta nAmanA zeTha hatA. puNyanI hAni thavAnA kAraNe kAIka kALe daridrapaNAne pAmyA. nira'tara manArathA apUrNa rahevAthI te vicAravA lAgyA ke, kace upAya evA che ke jethI huM pharI paNa vaibhavanA svAmI khanuM ?' te samaye peAtAnA pitAnuM vacana yAda AvyuM ke, he putra! kadAca koI prakAre vaibhava na hoya, tA kASThanI peTInA sajjaDa madhyabhAgamAM tAMkhAnI eka karaMDikAmAM-maMjUSAmAM tArA mATe eka paTTaka lakhIne rAkhelA che, te tAre ekalAe nirIkSaNa karavA ane A vAta kAi pAse prakAzita na karavI. mAtra aMdara kahelu` kA` atinipuNa manathI tAre karI levuM. lakhyA pramANe karIza, te sa khAjIthI tane lakSmI prApta thaze e pramANe pitAnA vacanane saMbhAratA kAI na jANe tevI rIte ekAMtamAM te peTI ughADIne aMdaranI DAbaDI kADhIne temAMnA paTTaka vAMcyA. aMdara lakheluM hatuM ke- geAmaya nAmanA dvIpamAM ratnanuM tRNa caranAra evI gAyAnA samudAya satra care che. A dezamAMthI o ukaraDAmAMthI khAtara tyAM laI javAmAM Ave ane te pradezamAM nAkhavAmAM Ave, teA tenA uSNa spanA leAbhathI rAtri-samaye te gAyA tyAM Avaze ane tyAM chANanA pAdaLA mUkaze. te peAdaLAne meATA udbhaTa agni vaDe jalAvavAmAM Ave, te temAMthI kiMmatI pAMce varNanAM ratnA utpanna thaze. A pramANe paTTa vAMcIne atha samA, eTale te vicAravA lAgyA buddhizALI bIjA hitakArI puruSAnA vacanAmAM kadApi pheraphAra na hoya, te pachI ekAMta vAtsalya-bhaktivALA mArA nipuNa pitAjInI te vAta ja zI karavI? kAnA paramAnA vinizcaya karyA pachI nagaramAM ghASaNA karAve che ke- mArI pAse buddhi puSkaLa che, paraMtu vaibhava nathI, te zuM karu? ' A pramANe mArgomAM traNa-cAra mArgamAM, cAka-cauTAmAM khelatA khelatA bhramaNa karatA hatA. leAkeAe kalpanA karI ke, '* ApaDA vaibhava-rahita thayelA heAvAthI Ama vyAkuLa khanI gayA che. ' (75) te nagaranA svAmI -rAjAe sAMbhaLyuM ane tene kautuka thayuM, tene eAlAbyA. chevaTe dhana ApavAnuM nakkI karyuM. eka lAkha seAnAmahArA grahaNa karIne dekhAvanuM gAMDapaNa kaika AchuM karyuM. gAmayadvIpanA mAnA jANakAra eka niryAmakane sAthe AvavAnuM nakkI karyuM. gAma, khANu, nagara vagerenA ukaraDAnA kacarA vahANAmAM bharyA. leka khelavA lAgyA ke, 8 A emAM rAjA gAMDA thayA che ke zuM ? ke, je AvAne dhana Ape che ane dhananA upayAga kacarA bharIne sAme pAra vepAra karavA lai jAya che.' have A paNa ahIMthI prayANa karavA pUrvaka leAkeAnA vacananI avagaNanA karIne nirvighne te dvIpe paheAMcI gaye. paTTamAM lakhela hatuM, te pramANe sa anuSThAna karyuM. (80) gAyA jovAmAM AvI. te gAyAnuM ghaNuM chANu grahaNa karIne vahANA bharyAM ane jaldI peAtAnA dezamAM AvyeA. samudrakinAre sarve vahANAmAMthI chANa nIce utAryuM.. rAjAne maLyuM. rAjAe Adara-gauravapUrvaka pUchyuM ke, prANAnA saMzaya thAya, tevuM sAhasa karIne bIjA dvIpe gayA hatA, teA te dvIpAntaramAMthI zuM kariyANuM ahIM ApyuM 6 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gabara vaNikanI kathA [ 367 che?" teNe kahyuM ke, "he devagobara-chANa lAvyo chuM." "zuM A gAMDo che ? e hakIkata satya ja che ke zuM? athavA to have kArya thavAnuM thaI gayuM, je thayuM te kharuM. AnI pAsethI dANuM na grahaNa karavuM" ema vicArI tenuM vahANa zuka vagaranuM karyuM. ApanI mahAkRpA" ema kahyuM. rAjA ane loko tene hasavA lAgyA ke, "dhikAra thAo AnA gAMDapaNanejenA prasAdane A apUrva lAbha meLavya, DAhyo chatAM gAMDAmAM khapI lokonA apamAnane-hIlanAne sahana karIne te chANAnA piMDAe pitAnaM gharamAM dAkhala karAvI dIdhA. tyAra pachI agni pravAlana karI ratno banAvyAM. rAjA pAsethI je lAkha dInAra-sonAmahora grahaNa karI hatI, te bamaNuM karIne rAjAnA bhiMDAramAM pAchI ApI. have tene ahiM vepAra karavAno adhikAra maLI gayo. dararoja ratnane moTo vepAra karavA lAgyo, tenA prabhAvathI bhuvanamAM bhejana, vastrAdi vastuono bhoga bhogavanAra tathA baMdhu, mitra, tenA rahevAsI loko vaDe pUjanIya banyo. icchita padArtha prApta karavAvaDe mananA saMtoSane pAmelo banyo. jema te pitAnA nirUpaNa karelA paTTakamAM lakhelA arthathI nizcala banya, tema ja citavelA mArathI adhika bhAva pAmyo. tema paTTaka samAna jinezvaranI AjJAno nizcaya karanAra keIka kadAca kyAMIka mUrkha lokathI hIlanA-tiraskAra pAmate hoya, te tethI A jinezvarane dharma AcaravAne mATe te ayogya banI jAya che ? te vAta tuM ja mane kahe. dhanavAna lokone ekalA potAnA peTa bharanArA banavuM, te anucita che. arthAt tuM ekalI ja dhama kare ane bIjAne na karAve te tArA mATe ucita na gaNAya. zrImatI somAnA vacananI nipuNatAthI saMtoSa pAmelI kahevA lAgI ke, "dharma-dAna karavA mATe tuM pAtra che, nahiMtara bIjA keNa AvAM vacana bolI zake ? A dharma to huM tane mAtra kahI zakuM chuM, ApI zakatI nathI, gurumahArAja ja dharma ApI zake che, eTale zrImatI samAne sAdhvIjInA upAzrayamAM laI gaI, eTale tyAM pravartinInAM darzana thayAM. te kevAM guNavALAM hatAM? te kahe che - jeNe pitAnA zIlanI zuddhi rUpa gaMgAnA pravAhathI traNa lekane nirmala karyA che, athavA tenA zIlanI kIrti traNe lokamAM phelAI che. lajajA, maryAdA, saMyamAdi rUpa guNene pratyakSa kuMja hoya tevI, jeNe vihita anuSThAna mATe sArI rIte lIna banI ekAgra mana sthApana karyuM che, rAjAnA-zrImatanA kula mAM janmelI, sukumAra kAyAvALI, bIjI paNa aneka sAdhvIonA gurupaNAne pAmelI, atisukumAra dehanA rUpa, varNa, zarIranI kAMti daDha saMyamanA kAraNe vRddhi pAmelAM hatAM. asure, de, khecaranI strIoe prApta karela maMgala lAvaNyAdikane eka pagale ja nirbharsanA sthAnane pamADatA hatA. (100) - kokilAonAM kulathI paNa atikomala svarathI karNAmRta jharAvatAM vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA, svAdhyAya rUpa pAMca prakAranA madhura zabdathI anuSThAna karatAM Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 ] upadezapada-anuvAda evA pravartinIne dekhyAM. pUrNa AdarathI mastaka mahilamAM sparza thAya, tevI rIte te sAvIne vaMdanA karI, tema ja najIkamAM bIjAM sAdhvIo hatAM, temanA tarapha paNa dharma saneha-daSTithI avalokana karyuM. te samaye belavA lAyaka vacane lAMbAkALa sudhI bolyAM. dAnAdika cAra prakArano dharma samajAvyuM. te A pramANe "dAna, zIla, tapa ane bhAvanA evA cAra prakArane dharma che. temAM jJAnadAna, abhayadAna, dharmopagrahadAna ane anukaMpAdAna-ema dAna cAra prakAranAM che. temAM jJAnadAna tene kahevAya ke mohanI. adhikatAvALA jIvone tathA tattvanI citA-rahita evA prANIone bhadrika suMdara vacana kahIne tenA AtmAmAM suMdara badha utpanna kare. A viSayamAM sva-para zAstrone jANanArA kuzala gurumahArAjAe bhavyajIne je jJAna ApavuM, tenuM nAma jJAnadAna. jagatamAM sahu koI jIvone potAnA prANa adhika vahAlA hoya che. tethI teone prANadAna karavArUpa abhayadAna ApavuM-te dezathI ane sarvathI ema be prakAranA abhayadAna jANavAM. je dharma karanArA ane dharmamAM mana rAkhanArA evA sAdhuo ane zrAvako ane bhagavaMtanA vacanamAM yathArtha zraddhA rAkhanArA evA samakitavaMta AtmAone anna-pAna, vastra, pAtra, auSadha Adi dharmamAM upakAra karanAra vastunuM pAtrAnusAra je dAna kuzaLa cittathI ApavuM, te dharmopagrahadAna. je duHkhIo, kharAba sthitivALA, gI, apaMga heya, temane duHkha nivAraNa thAya, te pramANe ucita upakAra karavA rUpa anukaMpAdAna. A pramANe dAnanA prakAre samajAvyA. je Indriya, mananA vikArono tyAga kare, cAre kaSAyone jaya kara, cittane samAdhimAM rAkhavA lakSaNa zIla dharma kahe che. karmakSaya karavAnA kAraNabhUta evA upavAsAdika aneka prakAranA tapa karavA, A tapa paNa lAni-kheda pAmyA vagara, tema maravAnI ke jIvavAnI kaI abhilASA rAkhyA vagara, vivekI AtmAoe gurunI AjJA nusAra vidhi pramANe karavA. je jIvita, dhana, yauvana Adi jagatanA padArtho anitya kSaNabhaMgura ane pApa baMdhAvanArA che, te pramANe bAra bhAvanAo bhAvavArUpa bhAvanAdharma samajavo. A dharma samagra sukhanI khANa svarUpa samajo. cAra prakArane A dharma pAra vagaranA saMsArarUpa khArA jaLavALA samudrane taravA mATe nAva-samAna che, vizALa duHkhATavIne bALI nAkhanAra pracaMDa javAlAvALA agnisamAna A dharma che. vaLI A dharma samagra traNe bhuvananA lokonI lahamIrUpa velaDInA maMDapa samAna che. samagra Icchita phala-prApti mATe ekAMta kalpavRkSa samAna A dharma che. vadhAre keTaluM kahevuM? A jagatamAM A dharma karatAM adhika suMdara bIjuM kaMI nathI." A pramANe pravartinI sAdhvInI pAsethI jyAre dharma sAMbhaLe, tyAre vAsita karelA vastramAM jema raMga sarva rIte vyApI jAya, tema te ja kSaNe samAnA AtmAmAM dharma pariNaye. samagra bhuvananA muguTa samAna bhaktipUrNa samagra dee jemane namaskAra karela che, evA arihaMta bhagavaMtane devabuddhithI, tRNu ane maNi baMnemAM samAna Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAe svIkArelAM upayogI aNuvrata [ 369 buddhivALA, samagra uttama guNa meLavelA hevAthI gauravavALA evA je muni teo ja guru ane samagra ka-parvatane cUro karanAra vajAzani-samAna jinendrano dharma evA prakAranA deva, guru ane dharmarUpa samyakatvane tathA tyAra pachI pAMca aNuvrata, chaThuM rAtribhojana-viramaNa ema samyaktva-sahita pAMca aNuvrata, tathA rAtribhojana-tyAga vrata aMgIkAra karyA. jene karmamala nAza thayo che, amRta-rasa-pAna karavA mAphaka semAM ekadama apUrva AnaMda pAmI. ghare AvIne pitA vagerene A dharma ne vRttAnta jaNAvyuM. (10) have pitAe kahyuM ke, "Aja sudhI ApaNe vaMzamAM keIe kadApi je dharma karyo nathI, te dharma mAtra zravaNa karatAM ja mArI putrIe grahaNa karyo. A kAraNe janakaleka vagerene atizaya na kalpI zakAya te gusso utpanna thaye. pachI kahyuM ke, he vatsa! ApaNo pitAne vaMza-paraMparAthI cAlyo Avato dhama te choDI dIdhe, te kArya te ghaNuM ja kharAba karyuM. ema karAvanAre paNa tane bAlizapaNAmAM Aje paNa karI; mATe putri! A dharmano tyAga kara ane pitAnA vaMzathI cAlyo Avato ane pUrvanA puruSone alaMghanIya evA A dharmanuM sevana kara. pUrvanA puruSone laMghana karavA, te te amaMgaLanuM mULa che. somA manamAM vicAravA lAgI ke, "devatA samAna mAtApitAdika vaDIlene pratyuttara Apo mane egya na gaNAya, te have temane saMtoSa kema pamADavA ?"--ema vicAra karI temane jaNAvyuM ke, "jemanI pAsethI dharma grahaNa karyo che, te pravartinI pAse ja jaIne temane pAcho arpaNa karavo. te pramANe teone paNa tyAM laI jAya che ke, keI prakAre teo paNa dharma pAme." ema ciMtavIne pelAM pravartinI pAse jeTalAmAM laI jAya che, tyAre rAjamArgamAM koI mahAghora gharanI mArAmArI devAmAM AvI, te ahiM kevI rIte thaI? tene saMkSepathI kahIza. (128) hiMsA-prapaMce te nagaramAM ghaNA vaibhavavALo, samagra vaNikalokane bahumAnya, sarva jago para prasiddhi pAmela sAgaradatta nAmano zeTha hato. tene saMpadA nAmanI bhAryA, municaMdra nAmano temane putra hatuM, baMdhumatI nAmanI putrI ane sthAvara nAmano nAnI vayano sevaka hato. te nagarathI bahu dUra nahiM tevA "vaTapadra" nAmanA pitAnA gokuLamAM zeTha dareka mahine tyAM jaIne potAnI gAyanA samUhanI ciMtA-sAra-saMbhALa karatA ane jeTaluM ghI, dUdha vagere hoya, te gADAmAM bharIne zaheramAM lAvI baMdhu, mitra, dIna-duHkhI lokone ApatA hatA. baMdhumatI jinezvarane dharma sAMbhaLIne zrAvikA banI, prANivadha-pramukha pApasthAnakAnI virati grahaNa karI, temAM pote samAdhi meLavatI hatI. have koI vakhata IndradhanuSya mAphaka capala jIvita hovAthI sAgaradatta zeTha paMcatva pAmyA. eTale gharanA samagra lokoe zeThanA padamAM municaMdra putrane sthApana karyo. AgaLanI zeThanI rItine anusa47 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 ] upadezapada-anuvA rIne sarva sva-para kAryo te karate hate. AgaLa pramANe sthAvara sevaka paNa bahumAna batAvatA, tema ja svajana, putra ane baMdhunI jema sarva kAryo potAnAM gaNI karato hato. paraMtu strIonA svabhAva viveka-rahita hovAthI duHzIlavALI saMpadA sthAvarane dekhIne kAmadevanA bANathI ghavAyelI vicAravA lAgI ke-"kyA upAyathI A sthAvaranI sAthe vagara roka-Toke nirvine ekAMtamAM rahIne huM viSayasukhane anubhava karuM? putra municaMdrane marAvI nakhAvIne A mArA gharanA dhana, suvarNa Adi samRddhinA svAmI tarIke kevI rIte sthApana karavo?" ema vicAratI te sthAvarane nAna, bhejana AdimAM vizeSa prakAre tenI sarabharA karavA lAgI. are! pApI strIonI duSTatA keTalI nIca hadanI hoya che? jeNe tene abhiprAya nathI jA, evo sthAvara te tenA pratye te ja pramANe nIhALatA ane vicArato ke, "A mAtApaNAnA aMge mArI vizeSapaNe saMbhALa have kaIka samaye ekAMtamAM lajAne sarvathA tyAga karI, kulamaryAdAne choDIne teNe pitAne sarva AtmA nehathI samarpaNa karyo. vaLI tene kahyuM ke-"he bhadra! municaMdra putrane mArI nAkhIne A ja gharamAM vizvasta banI svAmInI jema mArI sAthe bhego bhogava. huM tene tArI sAthe gokuLamAM mokalIza, mArgamAM tAre taravAra vaDe teno vadha karI nAkho ." A vAta sthAvara nekare paNa svIkArI. kAraNa ke, "lajajA choDanArane koI akAya hotuM nathI." A khAnagI maMtraNA baMdhumatI bahenanA sAMbhaLavAmAM AvI, eTale ati snehabhAvathI je baMdhu gharamAM AvI pahoMcyo, eTale tarata ja tenA kAne vAta nAkhI. bahenane mauna rAkhavAnuM kahIne municaMdra gharamAM gaye, eTale mAtAe kapaTathI rudana karavAnuM AraMvyuM. putre pUchayuM ke, "he mAtAjI! zA kAraNe rudana kare che?" tyAre mAtAe kahyuM ke, "gharanAM kAryo sIdAtAM dekhIne rudana karuM chuM. tArA pitA jIvatA hatA, tyAre nakkI dareka mahine gokuLamAM jaIne ghI, dUdha vagere lAvIne ApatA hatA. atyAre to he putra! tuM atyaMta pramAdavALe banI gokuLanI kazI sAra-saMbhALa-ciMtA rAkhatA nathI. A mArA gharanI vAta kyAM jaIne karuM? putre kahyuM ke, "he mAtAjI! tuM revAnuM baMdha kara, savAre sthAvaranI sAthe huM gokuLamAM jaIza, mATe zokane tyAga kara." putranAM vacana sAMbhaLI manamAM khuza thaI ane mauna banI. bIjA divase ghoDA upara svAra thaIne sthAvara sAthe gokuLamAM cAlyo. cAlatAM ane jatAM sthAvara vicAre che ke-"je kaI prakAre municaMdra AgaLa cAle, te pAchA LathI khagathI prahAra karI jaladI tene haNI nAkhuM." have municaMdra paNa bahene kahelA vRttAntathI sAvadhAna hato ane tethI eka sAthe baMne mArgamAM apramattapaNe jato hate. have ghoDo keIka viSama pradezamAM AvyuM, eTale cAbukanA mArathI sthAvare tene mAryo, eTale municaMdra AgaLa cAlavA lAgyA. zaMkA sahita municaMdra jeTalAmAM AgaLa gayo, teTalAmAM sthAvara pAchalA bhAgamAM taravAra kheMcIne tene vadha karavA taiyAra thaye. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsA, asatyanA prapaMcA [ 301 municaMdre te pramANe paDachAyA dekhyA, eTale tarata pAtAnA gheADA vegathI AgaLa doDAvyA ane taravAranA prahAra cUkAvyeA. geAkuLamAM paheAMcyA, geAkulanA svAmIe tenI sarabharA karI. ekabIjAe bIjI, trIjI vArtA karIne divasa pUro karyAM. 6 have prathama dAvamAM niSphalatA pAmelA sthAvara khIjA prakAre ghAta karavAnA upAya rukhe che ane vicAre che ke, rAtre nakkI tenA ghAta karIza.' have makAnanA madhyabhAgamAM rAtre jyAre pathArI taiyAra karI, eTale municaMdre kahyuM ke, 'huM lAMkhA samaye ahiM AnyA chu, teA gAyanA vADAmAM A zayyA taiyAra karIza, jethI tyAM rahelA huM gAya ane bhesAnI sa MkhyA darekanI keTalI keTalI che? te sava huM tapAsI la' te pramANe parivAre karyuM, te tyAM rahelA te vicAravA lAgyA ke, ' Aje A nAkaranI sa ceSTAe ane kapaTajALa dekhI lauM." A ekAMtamAM rahyo-ema jANIne ane tene dekhIne sthAvara manamAM AnaMda pAmyA. kAraNa ke, Aje sukhethI teneA vadha karI zakAze ane mAru kArya pUrNa thaze.' jyAre save manuSyA suI gayA, tyAre municaMdra tIkSNa taravAra grahaNa karIne zayyAnI aMdara tevI koI nakAmI vastu geAThavIne upara khALanuM vastra AcchAdita karIne sthAvaranuM mAyAjALanuM durvilasita dekhavA mATe sAvadhAnIpUrvaka apramattapaNe mauna dhAraNa karIne ekAMtamAM kAI na dekhe tema ubheA rahyo. have rAtrinA cheDAnA kALamAM vizvasta thAvara tyAM AvIne jeTalAmAM tyAM prahAra karavA gaye, eTale tarata ja municaMdre tene taravAranA jhATakA mArIne mRtyuzaraNa karyAM. A ciMtAnA ata lAvavA mATe arthAt Ane mAryAnA Aropa pAtA upara na Ave, te mATe gAyanA vADAmAMthI gAyone bahAra kADhIne tene nasADI mUkI ane bUma pADavA lAgyA ke, are ! dADA DhADA, ApaNI gAyAne cArA haraNa karI jAya che. A sthAvarane vadha karyA.' eTale puruSA cAre bAju doDyA. gAyA pAchI vALI, cAro nAsI gayA-ema leAkeAe vicAryuM. tyAra pachI sthAvaranuM maraNeAttara sarva kArya patAvyuM. 'zu thayuM haze ?' ema ciMtAvALI mAtA mArgamAM najara karatI hatI, eTalAmAM municaMdra jaldI ekalA ghare AvI gA. taravAra khIlI upara laTakAvIne ApelA Asana upara meThA, eTale tenI bhAryA tenA paga dhAvA lAgI. putrane jIvatA dekhI zeAkavALI mAtAe pUchyuM ke, he vatsa ! sthAvara kayAM gayA ?' teNe kahyuM ke, dhIme dhIme te pAchaLa Ave che.'tA hyeAbha pAmelI mAtA jyAM taravAra tarapha najara karavA lAgI, te taravAra para lAgelA leAhInI gaMdhathI kIDIe AvatI dekhI. kharAbara bArIkIthI najara karI lAhIthI kharaDAyelI taravAra dekhI, te pramala kApAgnithI saLagelI evI te pApiNIe najIkamAM yava, ghauM Adi daLavAnI ghaMTInu zilAtala hatuM, te putranA mastaka upara phe'karyuM, eTale ekadama putra mRtyu pAmyA. svAmIne mArI nAkhavAthI utpanna thayelA tIvra kApa vALI tenI bhAryAe kha'dhumatI putrInA dekhatAM tene taravArathI mRtyu pamADI; gharanI sArabhUta vastuo rAjAe japta karI ane tenI bhAryAne rAjAe keda karI. bIjInI Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 ] upadezapada- anuvAda 07 6 pUjA thaI. A sarva sAmAnA guruge-mAtA-pitAe joyu. * ahA ! A hiMsA kevI pApiNI che! ' jIvAnu` caritra AvA prakAranuM thAya che ke, mAtA putrane, putravadhU sAsUne, hiMsAnA prabhAvathI mAranArAM ane che. te hiMsAthI A bhavamAM ane parabhavamAM paNa du:khanuM kAraNa ane che. lAga maLyo, eTale seAmAe kahyuM ke, A viratimaya dhame svIkAryo che, te karavA ke cheDavA ? ' huM putri ! hiMsAdikanI virati na che|DavI. ' have jyAM gheADe AgaLa jAya che, tyAM jUThA pralApa karanAra, leAkAnAM atiniSThura vacane vaDe tiraskAra pAmateA nAza pAmelA vahANavALA vahANuthI vepAra karanAra eka vepArI jovAmAM Avye. tene vRttAnta je pramANe khanyA, te pramANe kahe che asatyanA prapa`cA-- vasatapura nagaramAM vahANuthI vepAra karanAra zubhakara nAmanA vepArI hatA. tene gharanuM samagra kAryaM saMbhALanAra mAdarI nAmanI bhAryA hatI. temane sukumAra dehavALI, khIlelA yauvanavALI, dehamAM eka paNa doSa vagaranI zaMkhaNI nAmanI putrI hatI. kAika samaye zubhaMkara A dezamAM utpanna thatI aneka vastuothI bharelAM vahANa laIne samudranA bIjA kinArA para rahelA dvIpe pahoMcyA. ghaNA AdarathI vepAra karyA, tA aDhaLaka dhana-lAbha meLavyeA. tyAMthI svadezamAM AvavA pAche pharyA, tyAre puNya pAtaLAM paDavAthI, samudranI aMdara keAI prakAre parvata samAna UMcA jaLatara`geA uThavAthI, vahANu sAthe aphaLAvAthI tenuM vahANa bhAMgI gayuM ane aMdara kiMmatI kharIda karelAM meAtIe, pravAla, dakSiNAvartI zaMkha vagere sArabhUta vastu samudramAM DUbI gaI. tene lAkaDAnuM pATiyu' maLI javAthI eka neAkara sAthe samudra-kinArAnA upara rahelA eka gAmamAM utaryA. tyAM atiniya chidro khALavAmAM tatpara evA daive atitIvra vyAdhi utpanna karIne tene nikhaLa karI nAkhyA. atibhaktivALA sevake tene auSadhAdika khavarAvIne pahelA jevA nirogI svastha sazakta anAnye. a sevA karavAnA kAraNe ane peAtAne jIvatara tenI sevA dvArA maLyuM, eTale khuza thayelA teNe peAtAnI putrI tene ApI. 'sAkSI vagaranA vyavahAra jUThA thAya che, te ahiM sAkSI kANu ? ' tyAre sevake kahyuM ke, ' jIvakA nAmanA pakSIo ahIM che, te ApaNA sAkSIe.' kAraNa ke, te kAMika vizeSa vijJAnavALA hoya che. 'ApaNI vAtamAM kAMi vAMdhA paDe, te jIvakA pakSI tArA sAkSI.' te pakSIne kanyAdAna grahaNa vagere sarvAM vRttAnta nivedana karyAM. keTalAka samaya pachI ane peAtAnA dezamAM pahoMcyA. kanyAdAnanA sa'aMdhamAM svajana ane srIvarganA kAraNe te badalAI gayA. bhAryo kahevA lAgI ke, 'uttamakuLamAM janmelI uttama rUpa-saMpatti pAmelI potAnI putrIne tamArA nAkarane ApavA mAruM mana Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asatyanA, cerInA tyAga vrata upara [ 373 kevI rIte utsAha pAme ?" mATe A vAta cheDI devI. eTale zubhaMkare sevakane kahyuM ke, are sevaka ! tuM have A Agraha choDI de, nakAme khIjAiza nahiM." A pramANe pratiSedha karyo, eTale nokara rAjA pAse phariyAda laI gayo. rAjAne kahyuM ke, "A pramANe vRttAnta banyo hato. meM tene niregI karyo, eTale mane potAnI putrI ApI." A kAryamAM kaI sAkSI che?" "he deva! che." "te te keNa che?" "jIvaka nAmanA pakSI." "te kyAM che?" ema rAjAe pUchayuM, eTale nekare kahyuM ke, "he deva sAmA kinAre." "te pakSIne ahiM lAve, jethI tamArA baMne vacce vivAda TaLI jAya." sevaka tyAM gayo ane pAMjarAmAM rAkhIne tene lAvyA. lokone khaseDI nAkhyA, ekAMta karyuM, ane rAjAe te pakSIne pUchayuM ke, "A vivAdamAM tuM kahe, te pramANa che, to kahe ke, AmAM zuM satya che?" kRmIonuM bhakSaNa karanArA teonI AgaLa junuM kIDAvALuM chANa veryuM, eTale temAM chUpAyelA meTA kIDAo saLavaLavA lAgyA ane pragaTa thayA. (200) te kIDAone dekhIne pitAnI cAMcathI calAyamAna karyA ane te dvArA e saMketa karyo ke, "jUTha bolanAra manuSyo bhavAMtaramAM AvA saDelA chANanA tuccha kaDAonuM bhakSaNa karanArA AvA thAya che. potAnI jillAthI bolIne pheravI taLanAranI A dazA thAya che." nokaranI tarapheNamAM cukAdo Avyo, eTale kanyA nekarane maLI. loko taraphathI dhikkAra pAmyo. semAnA vaDIloe jUTha bolanAranA hAla dekhIne te ja pramANe vrata choDavAnI nA pADI. e pramANe thoDA AgaLa gayA, te koTavALa vagere AkarA rAjapuruSo vaDe hAtha-paga kapAyelA tala coranAra talora nAmane eka puruSa jovAmAM Avyo. tenI hakIkata A pramANe jANavI- cerInA tyAga upara- te nagaramAM eka strI hatI, tene ativallabha eka putra hato ke, jenA janma samaye pitA mRtyu pAmyA hatA, te taruNapaNuM pAmyo. keIka divase mAtAe putrane snAna karAvyuM. lUMchaDyA vagaranA bhInA zarIravALo te vepArIone ekaThA thavAnA dukAnanA sthAne gaye. koI prakAre kaIka samartha zarIravALA sAMDha tene dhakko mAryo, eTale talanA DhagalA upara paDyo. zarIre coMTelA tala sahita ghare gaye. tyAra pachI mAtAe te talanA dANA zarIra parathI khaMkherI lIdhA. mAtAne talano lobha lAgyo, eTale te talanI talasAMkaLI banAvIne karI ApI. dararoja te pramANe karIne talasAMkaLImAM lubdha banela te talanuM haraNa karavA lAgyo. tyAra pachI ghaNA talanA jasthA paNa coravA lAgyo. mAtA nivAraNa karatI nathI. koTavALAe tene pakaDyo, eTale putra vicAravA lAge ke, "mAtAe prathamathI mane corI karatAM na aTakAvyuM, tethI prathama doSa mAtAne che. tala ciravA tatpara banelA mane zarUAtathI ja niSedha kare hato." A prakArano mAtA upara roSa vahana karatA teNe mAtAnA stanano eka khaMDa khAI lIdhe. keTavALAe tenA hAtha-paga kApI nAkhyA somAnA vaDIloe tene dekhyo, eTale vicAra thayo ke, "are! A corI AvI bhayaMkara che! eTale teoe te vratanA Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 ] upadezapaH-anuva tyAganA niSedha karyAM. tyAra pachI gheADA pradeza AgaLa cAlyA, eTale jeNe peAtAna patine mRtyu pamADyo che. ane nagaraleAkeA tene phITakAra karI rahelA che, evI eka mahilAne dekhI. pati-mArikA koIka pradezamAM moTA kuLamAM eka yuvAna dehavALa capaLatAnA kAraNe kulane kalaMka lagADanAra, khaMDita zIlavALI eka strI hatI. peAtAnA gharamAM gheADAnA rakSaNa karanAra puruSa sAthe 'mezAM tene dekhatAM kheAlatAM tevA prakAranA sabadha vRddhi pAmyA. peAtAnA patinI avagaNanA karavA lAgI, kula ane zIla sa badhI maryAdAnuM udghaghana karyuM. A bhavanA ane parabhavanA rahelA duHkhA mATe AtmAne taiyAra karyAM. agni kASThAthI, samudra hajArA nadIethI, tema ca'caLa cittavALI strI aneka puruSAthI paNa tRpti pAmatI nathI. strIone keAi priya ke apriya hAtA nathI. jema araNyamAM gAce navA navA bhRNanI abhilASA kare che, tema A rAmAe paNa navA navA puruSonI abhilASA kare che. teA azvarakSakamAM lubdha anelI te strIe peAtAne pati AnI sAthenA snehamAM vighna karanArA che-ema jANIne uMghatA hatA ke pramAdamAM hatA, tyAre ekAMtamAM tene nidhana pamADyo, tenA TUkaDe TUkaDA karI tene tyAga karavA mATe peTImAM bharIne mastaka upara te peTI AropaNa karIne jyAre gharamAMthI bahAra nIkaLI, tyAre kAi prakAre jeNe kularakSaNanI sajjaDa ciMtA rAkhelI che, evI kuladevatA tene dekhIne rASAyamAna banI. te peTI mastaka sAthe kharAkhara caTADI dIdhI. eka sarakhI dhArAthI jharatA carakhI, lAhI AdithI jenu Akhu zarIra kharaDAyelu che, udvega manavALI peAtAnA adhama kA`thI lA pAmelI jeTalAmAM aTavI tarapha prayANa kare che, tyAre mULamAMthI netrA ukhaDI gayAM hoya, tema adhabhAva pAmI. vaLI vasativALA gAma tarapha javA lAgI, eTale netrA sAjA thaI gayAM. pUrva keAI vakhata dekhyA hAya, tevA vRttAnta dekhavAthI kautuka manavALA khALakonAM ToLAMethI anusarAtA mArga vALI, vaLI khALA pAchaLa pAchaLa moTA zabdo karatA ane nagaralekA dhikkAra karIne 'patimArikA' ema kahIne niyapaNe atiSa prakaTa karatA, tene nagaranA cauTA, zerI, cAra mArgAmAM halakI pADatA hatA, cIDavatA hatA. cAlatI cAlatI bhikSA mAtra paNa meLavatI na hatI. pagale pagale karuNa svarathI aneka TvIna pralApa karatI hatI. tenA pitApakSanA lAkoe dekhI ane tene vRttAnta jANyA; eTale teo khelyA ke, * zIla khaMDana karavu. eTale dula cha lAkhA duHkhanI khANu samAna A mahApApa che. je kAraNa mATe A te ahiM ja mahAApatti pAmI.' tyAra pachI sAmAe mAtAne kahyuM ke, he mAtAjI ! me AnI ja virati grahaNa karelI che.' he putri ! tu kharekhara kRtA che, maraNAMte paNa A na cheADIza.' tyAra pachI gheADA AgaLa gayA, eTale mAmAM STi karatAM tyAM atyaMta asaMtASI jevuM vahANa bhAMgI gayeluM che, evA eka manuSyane joyA. manuSya koI prakAre samudranA madhyabhAgamAMthI kAMThe te Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMteSa tyAga upara [ 375 Avelo che, maryane AhAra karatA hovAthI rogI thayo che. sarva loko teno parAbhava karatA hatA. zAthI? te ke, bharUpI sapanA jhera vyApelA, bhamatA evA teNe koIka samaye bIjAne ThaganArA dhUrta loko pAsethI sAMbhaLyuM hatuM ke - "je putrano bali arpaNa karavAmAM Ave, to amuka sthAnamAM je nidhi-bhaMDAra che, te pragaTa thAya che; jethI jIMdagInuM dAridraya, duHkha ane bIjI viDaMbanA nAza pAme che-eTale kALI caturdazInI rAtrie teNe nidhAna-rakSA karanArI devIne putrane vadha karIne arpaNa karyo. atyaMta pApa-paravaza banelA tene nidhAna pragaTa thavA chatAM paNa nidhi tene phaLe nahiM. bIjA lokenA jANavAmAM AvyuM ke, nidhAnanI vAMchAe bali Ape, paraMtu putra gumAvyo ane nidhAna maLe nahiM. lokoe tene dhikakAryo ke, "A adhamAdhama ane na dekhavA lAyaka puruSa che. tenuM nAma paNa levuM ThIka nathI." ene mahA abhimAnI nagaranA keTavAla lokee pakaDyo, tene nagna karIne zarIre kSArarAkha copaDIne kedakhAnA tarapha laI jatA hatA, tyAre mAnA mAtA-pitAe dekhyo. tyAre ghaNe bhAge A asaMtoSanuM phaLa anubhave che ema jANyuM. duHkhapUrvaka kahyuM ke, lobhAdhIna cittavALA ane guNa ane doSanuM jJAna hotuM nathI ane lobhanA kAraNe AvAM duraMta duHkha prApta kare che, tyAre samAe kahyuM ke, "A lobha-sarpa ekadama AgaLa vadhato hato, tene meM cAre bAjuthI thaMbhAvI dIdho che." he putrI ! te kharekhara suMdara AcaraNa karyuM che ke, jethI tene saMtoSa prApta thayo che, to have ardha kSaNa jeTalo samaya paNa teno tyAga na karIza. pAMce AsavadvAnuM anukame phaLa dekhIne jemane mahAsaMvega utpanna thayo che-evA bhAvita mativALA teo gaNinI-sAdhvIjInI vasati-upAzraye pahoMcyA, tyAre aNadhAryuM romAMca khaDAM thAya tevA prakAranuM A pApakRtya temanA jevAmAM AvyuM rAtribhojana-tyAga upara rAtri-samaye koI puruSa gADha aMdhakAramAM veMgaNanA zAka sAthe roTalo bhajana karatA koI prakAre mukhamAM kaLi nAkhatA, na dekhAya tevA prakAranA nAnA dehavALA viMchIne koLiyA sAthe nAkhyo. tenA atitINa kAMTAthI tenuM tALavuM bhedAyuM. te jaMtara jAtine hevAthI tenuM jhera ghaNuM bhayaMkara svabhAvavALuM hatuM. tyAra pachI tenuM samagra mukha sUjhI gayuM ane te mahAbhayaMkara duHkha anubhavavA lAgyA. (nzAgra 9000) vividha prakAranA upAya karanAra vaidyoe vividha jAtinA hajAre auSadhanA prayogo karyA. be hAtha uMcA karIne kUdavA lAgya, pIDA na sahI zakavAthI gaddagada svare bolavA lAgyo, na sAMbhaLI zakAya tevA virasa zabdathI raDavA lAgyo. AvI sthiti dekhavAthI teoe 'vicAryuM ke, "A rAtribhojana karavAnuM phaLa bhogave che. tyAre somaputrIe kahyuM ke, meM rAtribhojanano tyAga karyo che." "he putrI ! tethI karIne jagatamAM tuM kRtArtha thayelI che, te samagra deSane nAza karanAra evA tArA guruNInAM darzana karIe." tyAra Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 ] upadezapada-anuvAda pachI vinayapUrvaka temanI pAse gayA. prathama praNAma karyA, vasati-svAmInA gRhatyanI najIkanA sthAnamAM atisAvadhAnIthI rahelA hatA. (25) te parivAra sahita gaNinI atiujajavala zIlavaMtI aneka sAdhvIjInI vacce tArAgaNanI vacce caMdrabiMba zobhA pAme, tema atizebhA pAmatAM hatAM. harSa pAmelA hadayathI darzana karI, vinayapUrvaka vaMdanA karI. somAM kahevA lAgI ke, "A mArA pitAjI ane mAruM kuTuMba che. gaNinIe paNa ucita nItithI temanA tarapha daSTi karI ane pUchavAnA anusAre dharma paNa kahyo. temaNe kayA prazno karyA ane tenA je uttara ApyA che. A pramANe jANavA- somAnA svajano-lokomAM rUDha ane bhedavALA dharmamAM dharma kayo? gaNinI-trasa ane sthAvara jIvonI vidhipUrvaka dayA karavI, te dharma. somA-traNe bhuvanamAM priyasamAgama Adi sukhamAM sukha kone kahevAya? gaNinI-tAva, kuSTharoga, kSayaroga-(kensara) Adi vyAdhino dehamAM asaMbhava che. arthAt ga heya pachI dhana, kuTuMba, strI AdinuM sukha gaNAya nahi. somA-A bolavuM, bhejana ApavuM, vastradAna vageremAM kyo sneha thAya? gaNinI-je paraspara atinipuNapaNe sarva kAryomAM koIne na chetaravA, te. samA-ghaNu zAstronA abhyAsamAM lokamAM pAMDitya kenuM kahevAya? gaNinI-alpazratathI paNa jene kAryamAM nizcaya thAya, te paMDita kahevAya. somA-graha, rAjA, nArIvarga vagerenA caritromAM konuM caritra jANavuM duSkara? gaNinI--ativiSama evA deva-vidhinI gati-caritra jANavuM muzkela che. kAraNa ke, na karavAnuM kare ane karavAnuM na kare ke ulaTuM kare, tenI kAryagati kaI vicitra che. somA--saubhAgya, vaibhava, AbhUSaNa, suMdara bhejana vagere vastuomAM zreSTha koNa? gaNinI-je tArAo samAna ujavela guNane lokomAM prakAza thavo. samA - baMdhava Adi svAbhAvika snehIo ane karelI sagAIo rUpa vevAIvaga te lokomAM sukhethI grahaNa karI zakAya koNa? gaNinI-AcArarUpa dhanavALA loko sahelAIthI manAvI-samajAvI zakAya che. samA-maMtra, hAthI, kopelo sarpa vageremAM ahiM duHkhe grahaNa karI zakAya te koNa? gaNinI-ghaNI vakhata priya karavA chatAM paNa A durjanaleka duHkhethI vaza karI zakAya che. samA-he AryA! sajajana loko avidyA kone kahe che, te mane kahe. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matI ane sAmA zrAvikA, jhuMTaNa vaNika [ 377 gaNunI--manuSyAnA manamAM je sava guNAne ALI nAkhanAra davAgni-samAna ahaMkAra. sAmA--kArya karavA udyata thayelA puruSAmAM ahiM sAdhya kone kahevAya, te kaheA. gaNinI--suprazasta zAstrAmAM kahelA vinIteAnA sUtra arthA, te sAdhya kahevAya. sAmA--kaI lakSmI A ane AvatA bhavamAM bhacaiAne suMdara pariNAma lAvanArI thAya ? gaNinI--vaibhava hAya ke na hAya, teA paNa je sa`OASa karavA, te seAmA--sthAvara, jagama Adi bhedavALA jheramAM ahiM jhera kayu' che ? gaNinI--viSayasukhanuM Asevana, apakAryA ane avihita kAryAM te ahiM jhera che. A vagere ghaNA prazno thayA, tema ja tenA uttarA paNa ApyA. je uttarA bhadrika jIvAne samajavA duCbha che. A pramANe temane jinadhama pariNamyA ane temAM tee bhadrika pariNAmavALA anyA. have svamamAM paNa mAtA-pitA sAmAne dhama kAya mAM rokanArA na thayA, paraMtu tenA utsAhane vadhAranArA thayA. te zrImatI ane sAmA ane sakhIe jinadhane paripAlana karIne anukrame sadgati pAmI ane paraMparAe sarva karmanA kSaya karIne zivapada meLavaze. (268) have saMgrahagAthAnA akSarA kahe che~~ zrIpura nagaramAM nandana vaNikanI zrAvikAdhanuM pAlana karatI jinazAsananI pUrNa zraddhAvALI zrImatI nAmanI putrI hatI. purahitaputrI sAmA nAmanI tenI sakhI hatI. kAlakrame temanI maitrI vRddhi pAmI. dararoja dha-vicAraNA karatI seAmAne samyaktvarUpa edhinI prApti thai, tema ja zrAvakajana-yAgya vrata grahaNa karavAnI abhi lASA thai. tenI parIkSA mATe zrImatIe jhuMTaNa vaNikanuM dRSTAMta jaNAvyuM. te A pramANe-- agadikA nagarImAM dhanazeTha hatA. kAIka samaye svAmIpura nagarathI za`khaze tyAM gayA. vepAranA sabaMdhathI baMnenI prIti vRddhi pAmI. te kAyama vadhAravA mATe temaNe krAisa tAna nahAvA chatAM arasparasa putra-putrInA vivAha-sabadha joDavA mATe ni ya karyAM. krame karI dhanane putra, za'khane duhitA-putrI thaI. ceAgya vayanA thayA, eTale vivAha-lagna thayA. bhAge! bhAgavavA lAgyA. kAIka samaye bhAgya palaTavAthI daridratA utpanna thaI. patnIe bhartArane kahyuM ke, * mArA pitAne tyAM jaI jhuMTaNaka nAmanuM gheTA jevuM pazu mAgI lAveA, kUtarAnA jevI tenI spAkRti hoya che, te pazunA rUvADAthI cha mahinAmAM kaMkhalaratna huM kAMtI ApIza ane tenuM lAkha seAnaiyAnuM mahAmUlya upajaze. A pazune khilakula zarIranA sparza vagara rAta ke divasa kSaNavAra paNa 48 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 ] upadezapaTTa-anu chUTu na mUkavuM. ApaNA manuSyanA zarIranI uSmatA vagara e jIvI zakatuM nathI. kAna paramAne na jANanAra evA mUkhalAka hAsya kare, te temane gaNakAravA nahiM, ApaNe ApaNA kAryanI saphaLatA mATe sAvadhAnI rAkhavI.' patie A vAta svIkArI. sAsa rAne tyAM gayA. jhuMTaNaka pazu prApta karIne ghare pAchA AvatI vakhate sAsarApakSamAMthI paNa vAraMvAra zIkhAmaNa ApI hatI ke, 'mUrkha leAkA mArgamAM mazkarI kare, te paNa zarIrathI tene chUTu na pADIza.' ghara tarapha pAchA AvatAM mAgamAM leAkA hAsya karavA lAgyA. eTale lajjA pAmavAnA kAraNe tenA utsAha mada paDI gayA ane naga ahAranA bagIcAmAM mUkIne te ghare gayA. patnIe pUchyuM ke, 'jhuMTaNuka kyAM che?" te kahe che ke, 'bahAra mUkyu che' patnIe kahyuM ke, 'kharekhara bhalA-bhALA lAgeA che, ATalA vakhatamAM te mRtyu pAmyA haze.' . have akiMmatanuM ratnaka'khala thaze. jo sIdhe sIdhuM ahIM lAvyA hate, tA mahAmUlyavALuM ratnaka'khala kAMtI zakAte. ' cAlu adhikAramAM jeDatA kahe che-jhuMTaNuMpazu samAna pAramArthika zuddha dharma, khAkInuM saM peAtAnI buddhithI joDI devuM. jevA dhananA putra daridra hatA, te pramANe A sa sArI jIva guNAthI daradra che. jema patnInA vacanathI prerAyelA jhuMTaNukanA lAbha mATe sAsarAnA ghare gayA. tyAM te meLabyA pazu khare, e pramANe mehanIyanA yeApazamathI sAsarAnA gRha-samAna gurukula, jhuMTaNa samAna dharma, te meLavavA mATe kAi jAya che. te tyAM dharma meLave paNa che. jema tene ATalI zikhAmaNeA ApI hovA chatAM nirbhAgIpaNAnA cege, leAkAnA hAsyanA bhayathI aMtarAlamAM ja peAtAnA zarIrathI chUTuM pADIne tyAM mUkI dIdhuM; tema dIrghasa sAratAnA kAraNe dharmo prApta karelA hAvA chatAM paNa ajJAnI leAkeAnA bhayathI kAya karyAM pahelAM ja tenA tyAga kare che. jema jhuMTaNanA tyAga karavAthI ghaNA du:khI thayA, tema cAlu dharma -tyAgamAM pazu jIva du:khI thAya che. jema tene pharI te pazu durlabha che, tema A dharma paNa phrI pAmavA atidurlabha che. tethI jhuMTaNaka zuka samAna jIvane A dharma na ApavA. pramala javara vagere rAgeAthI pIDA pAmatA sajjaDa mAMDhagI bhAgavanArAone jo ghI, geALa vagerethI mizrita bhArI khArAka ke dALa-bhAta ApavAthI rAganI vRddhi thAya che, paNa te AhAra tenA zarIrane guNakArI nIvaDatA nathI, tema mithyAtva-rAgathI gherAelA AtmAne sAttvika dharUpI AhAra guNakAraka nIvaDatA nathI. je adhavaccamAM dharmanA tyAga kare, teA bhAvImAM bedhi duCbha thAya che. ahIM have purAhitaputrI seAmA zrImatIne kahe che ke- jagatamAM sarve leAkeA jhuTa! vaNika sarakhA heAtA nathI, keTalAka buddhizALI paNa heAya che. A viSayamAM gAmbara vaNikanuM dRSTAnta che-- vizvapurI nAmanI nagarImAM prasiddhi pAmeaA ane dariyAnI musApharI karanArA datta nAmanA vahANavaTI hateA. kAla jatAM tene daridratA utpanna thaI. paraleAkamAM prayANa karatAM pahelAM tenA pitAe ApelI zikhAmaNa yAda AvI ke, Apatti Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gabara vaNika [ 379 samayamAM A pramANe karavuM-je peTImAM tAMbAnI karaMDikA ane temAM Alekhela eka caTTaka che, temAM lakheluM hatuM ke, "gautama nAmanA dvIpamAM ukaraDAno kacaro-khAtara pAtharavuM. tema karavAthI khAtaranI uSNatAthI 2natRNa caranAra gAyonAM darzana thaze. te gAyanAM chANathI ratno thaze."tema paTTakamAM lakheluM hatuM. A lakhANa jANyA pachI nagaranA traNa-cAra mArgo upara ane sarva jaga para bolavA lAgyo ke, "buddhi che, paNa vaibhava nathI.' Ane kaMI vaLagADa lAgyo che-gAMDo thaI gayo che"--ema dhArIne lokoe tenI avagaNanA karI. A vAta rAjAnA sAMbhaLavAmAM AvI, eTale tene bolAvyo. vaibhava laI jA, lAkha sonAmahoro grahaNa karI. gautamadvIpa laI janAra nirdhAmaka sAthe lIdho. vahANamAM kacaro-khAtara bharyuM. Ama karavAthI loko tenI mazkarI karavA lAgyA ke, "gAMDo thayo che ane haju vepAra kare che." te dvIpe gayo. kacare tyAM utAryo, tyAM tevI gAyanAM darzana thayAM. vahANamAM te gAyonuM puSkaLa chANa bharyuM. vaLI pAcho potAnA nagare Avyo. rAjAne maLyo, bIjA dvIpomAMthI zuM lAvyo? "he deva ! gobara-chANa lAvyo chuM." tyAre tenuM zuka-jagAta-kara mApha karyo. "ApanI mahAkRpA" loko mazkarI karavA lAgyA ke, "lAvI lAvIne chANa lAvyo." ema karI chANa gharamAM praveza karAvyuM. samaya thaye, eTale gAyanA chANanA piMDAne saLagAvyA, eTale temAMthI rane pragaTa thayAM. rane vecIne annAdine paribhega karavA lAgyo. vaLI lokone pUjya banyA. lekanA hAsyanI avagaNanA karIne je kAryano nizcaya karyo hato, tema jIve paNa lokonI avagaNanA karIne karavA lAyaka dharma karavAno nizcaya karavo joIe. paTTaka sarakhI bhagavaMtanI AjJA, e pramANe dharma viSayamAM sarva pejanA karavI. pitRsthAnIya guru, mazkarInA sthAna sarakhA ajJAnI bIjA matavALAo, gRhasthAnIya pitAnA abhiprAyanuM jJAna lokomAM prakAzita karavuM. ratnasthAnIya dharma. AvA prakAranA gobara vepArI sarakhA jIvone dharma Apavo. koNe Ape ? te ke parahita karavA taiyAra thayelA gurue, nahiMtara A jagatamAM AvAne dharma na apAya, te AtmabharI-ekalapeTe kahevAya. IzvaranI jema. te AtmabharI paNuM anucita kahevAya, (570) A pramANe zrImatI tene abhiprAya jANIne tene sAdhvI pAse laI gaI. kema? to ke, tane samajAvavuM kalape, paraMtu vrata ApavAno adhikAra mAro nathI, paraMtu sAdhusAvIno te adhikAra che. upAzraye gayA, meTAM sAdhvIjIe ucita rIte tene bolAvyA. dAnAdi cArabhedavALo dharma kahyo. karma pAtaLAM thavAthI samAne te dharma pariNamyo. tyAra pachI vidhipUrvaka aNuvratanuM grahaNa-pAlana karavA lAgI. somAe potAnA mAtApitAdika guruvane jaNAvyuM, eTale teone aprIti thaI. teoe kahyuM ke A dharmano tyAga kara." somAe kahyuM ke-jyAMthI lIdho che, tyAM guru pAse jaIne choDa joIe. eTale vaDIlone guru pAse laI javA lAgI. catura somAe vicAryuM ke, Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 ] upadezapada-anuvAda guruo-mAtA-pitAdika vaDIle samakSa pratyuttara ApavA-sAmA belavuM, te mane yogya nathI. bIjuM pravartinI-sAdhvIne dekhavAthI temane paNa bedhi thaze. upAzraye jatAM mAgamAM vaNikane ghare hiMsAnI nivRtti na karelI hovAthI kulane vinAza karanAruM mahAghera hiMsAnuM kArya joyuM. eka gRhasthanI vyabhicArI strI nokaranA premamAM paDI, tenI sAthe putrane mArI nAkhavAno saMketa karyo. teone potAnA gokuLamAM sAthe mokalyo. putre nokarane mArI nAkhyo. pAchA ghare ekalo putra ja Avyo. mAtAe ghaMTInA zilAnA paDathI putrane ghAta karyo. putravadhUe taravArathI tenI sAsune vadha karyo. putrIe ghoMghATa . A ekadama zuM thayuM? loko ekaThA thaIne bAlavA lAgyA ke, te paNa mAtAne ghAta karanArIne kema na mArI nAkhI? pelI kahevA lAgI ke, meM hiMsA na karavAnI pratijJA karelI che" vaLI leka belavA lAgyA ke-"hiMsAthI jeo pAchA haThyA nathI, te aviratinuM pApa che." tyAre senAe mAtA-pitAne kahyuM ke-"meM paNa hiMsA na karavI te rUpa vrata grahaNa kareluM che ja, tene zuM mAre choDI devuM?" ema kahyuM, tyAre teoe kahyuM ke, "na choDavuM, bhale te vrata rahyuM." A pramANe mArgamAM jatAM kuTuMbanI mArAmArI dekhI. tathA vahANa nAza pAmelA keIka nAvane vepArI hatA, te bIjA dvIpamAM gaye, tyAM mAMdo paDyo. kare tenI sevA-cAkarI AdarapUrvaka sArI rIte karI, eTale nekarane pitAnI putrI ApIza." kahyuM. nekare kahyuM ke, "kadAca A vAtamAM vivAda thAya, te jIvakA nAmanA pakSIo AmAM sAkSIo nakkI karyA. je tame pheraphAra belo, te te pakSI nirNaya Apaze " ghare Avyo, eTale strIo vagere dvArA putrI nokarane ApavA viSayamAM vivAda jAgye, zeTha palaTAI gaye. A phariyAda rAjA pAse gaI ke, "putrIdAna mane karyuM che ane have nA pADe che. he deva ! AmAM pakSI sAkSI che." rAjAnI AjJAthI tyAM jaIne tene laI AvyuM. rAjAne Azcarya thayuM. tyAra pachI najIkanA manuSyane dUra karyA. pachI pRcchA karI. "AnI sAkSI kevI rIte ?" tyAra pachI chANamAM kIDA batAvavA dvArA-arthAt cAMcanA agrabhAgathI bhejana mATe kIDAone judA sthApana karIne bIjA najIkamAM rahelA hoya, temane jAte ja dekhI le. evA projanathI sAkSIe kaheluM. kevI rIte ? te kahe che-"juTha bolanArane AvA prakAranA chANa bhakSaNa karanArA kIDA tarIke bhavAMtaramAM thavuM paDaze." ema A pakSI jaNAve che. lokoe te juTha belanArane dhikArIne hAMkI kADhyo. semAnA vaDIloe tenI A sthiti dekhI, eTale bIjuM vrata cheDavAnI paNa tene manA karI. . A pramANe talanA ceranI hakIkata kahe che - snAna karIne zarIra koruM karyA sivAya eka chokaro hATa ane lokone vepAra mATe ekaThA thavAnA sthaLe gayo. keIka baLadanI haDapheTamAM AvavAthI talanA DhagalAmAM paDI gayo. eTale tenA bhInA zarIra upara ghaNA talanA dANA coMTI gayA. tevI Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatI ane seAmA zrAvikA, tala-cAra, pattimArikA, leAbhathI durdazA [ 381 .. sthitimAM ghare gayA, eTale mAtAe eka kapaDAmAM badhA tala kha kherIne ukheDI lIdhA. tene sAphasupha karI tenI revaDI banAvI. te revaDI svAdiSTa lAgavAthI tevI rIte cArI karavAnA prayAga karavAmAM vizeSa AnaMda mANavA lAgyA. te pramANe snAna karIne bhInA zarIrathI vAraMvAra tala haraNa karavA lAgyA. e pramANe talanI jema vastra vagere cIjonI paNa cArI karavA TevAi gayA. kAika vakhate rAjapuruSAthI pakaDAyA, eTale mAtAnA stananA eka khaMDa khAi gayA ke, zarUthI mane mAtAe caiArI karatAna aTakAbyA. rAjayAdhikArIoe tenA hAtha-paga kApI nAkhyA. evI sthitimAM sAmA ane tenI mAtAe te cArane joyeA. eTale trIjA vratane paNa cheDavAnu nivAraNa karyuM. e ja pramANe azvarakSaka puruSa sAthe Asakta thayelI kAika vyabhicArI strI kAmanA unmAdathI peAtAnA patine mArIne te pApiNI bhaya'kara AkRtivALI evI rIte banI gaI ke, mAthA para eka peTImAM patinA zarIranA TUkaDA bharI bahAra phekavA jatI hatI, te peTI tenA mastaka sAthe kAika devatAe evI rIte ceAMTADI dIdhI ke, have mastaka parathI judI pADI zakAtI nathI. have a MdarathI rUdhira-leAhI, carakhI pIgaLavA lAgyA; jethI meAM, stana, pITha vagere tenAthI lepAi gayAM. vana taraph jatAM AMkhe dekhatI paNa adha thaI gaI. nagara tarapha AvI, eTale AkhA sAjI thaI gaI. tenI AsapAsa bALako TALe maLIne tenI jAti ughADatA khIjavatA hatA. lAkA tiraskAratA hatA. karuNa svarathI te vilApa karatI hatI. AvI sthitivALI A strIne dekhIne sAmAnA mAtA-pitAe ceAthu' vrata cheDavAnI paNa manA karI. e pramANe lAbhanI adhikatA rUpa asa'teSathI bhAMgI gayelA vahANanA vepArI koI prakAre samudramAMthI bahAra AvyeA. matsyAnA AhAra karavAthI atyaMta kuSTha nAmanA vyAdhi thayA. tyAra pachI kAMika sAMbhaLyuM' ke, ' putranA ali ApavAthI nidhinI prApti thAya che.' putrane alidAna devAnA vidhi karyAM, paraMtu temAM te niSphala nIvaDyo-nidhi na maLyA. kema na meLavyeA ? tA ke putrane alidAna karanAra sivAyane bIjo kAI bhaLatA ja puruSa nidhi laI gayA. nagaranA rAjA ane kATavALanA jANavAmAM AvyuM ke, nidhi mATe putrane ali ApyA che. ' tyAra pachI kSeAbha pamADAtA, nindAtA, ghaNA leAkeAthI dhikkArAtA, vastra vagaranA nagna aneleA te daridra dekhyA. tyAra pachI pAMcamA vrataneA tyAga karavAnA janaka-jananIe niSedha karyA jema AgaLanAM vratAmAM karela tevI rIte. tyAra pachI seAmAnAM mAtA-pitA sAdhvInA upAzraya najIka AvyAM. tyAM paNa temaNe akasmAt akAya joyuM. kevuM? te ke, koi puruSa rAtre roTalA ane vegaNanA zAkanuM bheAjana karatA hatA, temAM na dekhavAthI mukhamAM vIMchI AvI garcA, eTale mukhamAM teNe 'kha mAryAM. vyatara jAtinA viSavALA viMchI hAvAthI tenu mukha sUjhI gayuM. eTale vaidyo AvIne tenI cikitsA karavA lAgyA. ghaNA auSadhAdinA prayogA karyA, uMcA-nIcA thAya, aga-bhaga thavA lAgyA, gadagada svare cIsA pADIne rudana Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 ]. upadezapada-anuvAda karate somAnAM mAtA-pitAe joyo. tethI "A rAtribhojana kharAba che." ema mAnatA teoe chaThThA vatanA tyAgane paNa niSedha karyo. (55) ahiM samAe kahyuM ke, "meM A dharma grahaNa karyo che." bIjA keTalAkane paNa niyama vizeSa grahaNa karAvyA. tyAra pachI somAnA mAtA-pitAe kahyuM ke-"have tuM yatnathI A vratonuM pAlana karaje. have tArAM guru sAdhavAnAM darzana karIe.' pachI sAvIne upAzrayamAM gayA. najIkanA zayyAtaranA caityagRhamAM caityavaMdana karyuM. tyAra pachI samAe gaNinIne batAvyAM-oLakhAvyAM ke, A mAre guruvaga che. gaNinIe ucita vidhithI prathama bolAvyA. tyAra pachI dharmopadeza Apyo. tene sAMbhaLIne saMteSa thaye. sAmAnyathI dharmakathA kahyA pachI keTalAka vizeSa padArthonA prazno karyA. gaNinIe tenA AgaLa kahevAI gayA, te pramANe uttara paNa ApyA. (597). 598 thI 600-ka dharma ? to ke jIvadayA, jIvane sukha kyuM? to ke, Arogya karyo ane kahevAya ? te ke sadbhAva. pAMDitya kone kahevAya ? kAryane nizcaya kare che. viSama zuM che ? devanI kAryagati. zuM meLavyuM? te ke, loke guNagrAhI thAya che. zuM sukhe grahaNa karI zakAya ke kene samajAvI zakAya ? to ke, sajjanane. durvAhya zuM? durjanalaka. A vagere praznonA uttara ApavAthI teo tevA bhadrika pariNAmavALA thayA, jethI somAne svamamAM paNa ghaNe bhAge vigha-aMtarAya karanArA na thayA. A gAthAo ghaNA vistArathI AgaLa samajAvelI hovAthI ane sugama hovAthI vyAkhyA karatA nathI. (598 thI 600). zrImatI, somAnA udAharaNa kahIne cAlu viSayamAM jaDe che- 601-tevA halukama AtmAne guNasthAnakanA pariNAma cAlatA hoya, tene samagra kalyANa-paraMparAo prApta thAya che, kAraNa zuddha nItimArgane ja anusarI rahela che, mArgAnugAmI hovAthI te paraMparAe sukhAnubaMdhanI pradhAnatAvALo thAya che. guNasthAnakanA pariNAmavALA AtmAo nakkI jinezvare kahelA mArganuM ja anusaraNa kare che. zAthI? te ke, umAge laI janAra mithyAtvAdi karmane kSaya thayelo hovAthI guNasthAnaka-pariNAmane ja saMbhava hoya che. tethI uttarottara samagra kalyANanA lAbha adhikArI thAya che. (601) have mahAvatene AzrIne kahe che - 602-kahelA lakSaNavALA guNasthAnakanA pariNAma hoya, tene anulakSIne je mahAvrate hoya, tene AzrIne samiti-gupti saMbaMdhI udAharaNe AgaLa kahIzuM, te pramANe jANavAM. samitio ane guNie mahAvrata-svarUpa hovAthI A pramANe ahiM upanyAsa karyo che. (202) have samitinI saMkhyA ane svarUpa kahe che - Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) bhASaNane gupti saMbaMdhI kathAo [ 383 ( 603-1 IryAsamiti, 2 bhASA samiti, 3 eSaNasamiti, 4 AdAnabhAMDamAtranikSepaNa samiti, 5 uccAra-prasUvaNa-khela-siMghANa-jala-pAriSThApanikA samiti-A nAmanI pAMca samitio jANavI. kevA lakSaNavALI ? to ke, kAyA ane vacananI ceSTA-pravRtti svarUpa, te mAtra eka ceSTAnuM anuvartana kare che, jeo evI saMgata pravRttivALI te arthacogathI samiti kahevAya. AnA pachI have gupti kahIzuM. (603) 604-1-managupti, 2-vacanagupti, 3-kAyamurti-ema traNa guptio, rAga-dveSa Adi da vaDe vikSebha pAmatA AtmAnuM rakSaNa karavuM. siddhAMtarUpa ujajavala mahelanI vajA sarakhA AcAryoe A traNa guptione aceSTA-svarUpa nirUpaNa karelI che. je mATe zAstrakArae kaheluM che ke- (604). kahela vAtane ja darzAve che- 605-samyam yogapUrvaka-jayaNAnA upaga-sahita gamana karavuM, vacana bolavuM e vagere samitiomAM pravartate muni jarUra svanI ane bIjAnI rakSA karanAro hovAthI guptivALe che. je gupta hoya te samitivALA hoya ke na paNa hoya. ahiM hetu jaNAve che ke, kuzalatAthI vidhi anusAra madhuratva Adi vizeSaNavALI vANIne bolate hoya, te vacanathI gupta havA sAthe samita-samya pravRttivALo paNa thAya che. AthI samita hoya, te nakakI gupta hoya. mAnasika dhyAnAdi avasthAmAM kAyaceSTArahitamAM paNa gupta thAya ja. (605). A je pramANe zuddha thAya, te kahe che- 606-pUrva eTale samiti-gutinA prayogakALanI pahelAM "sarava" eTale padanA eka dezamAM pada samudAyano upacAra karavAthI te samiti-guptinAM svarUpanuM jJAna thAya. tyAra pachI tenA progakALamAM dharmakathA Adi bIjA vyApAra-rahita A gupti samitio zuddha thAya che. kevA sAdhune A samiti-gupti zuddha thAya? te kahe che - sarva prakAre jJAnAdika kAryo karavAnA prasaMge upasthita thAya, tyAre temAM sAvadhAna hoya-upagavALo hoya, tene samiti-gupti nimala hoya che. kahevAnuM tAtparya e che ke prathama to samiti-guptinuM pravRtti-nivRtti-ceSTA-aSTAdi rUpa lakSaNa-svarUpa jANavuM, tyAra pachI progakALamAM bIjA vyApArano tyAga kare, sarva prakAre upavegavALA banavuM. tyAra pachInA yogamAM paNa upayoga cAlu ja rahelo hoya, e pramANe je thAya to gupti-samitie zuddhi pAme che. kAraNa ke, hetu, svarUpa, anubaMdha ema traNenI vizuddhi hovAthI ahiM svarUpano bodha-jJAna thavuM te hetu, bIjA vyApArono tyAga karo ane kAryamAM upaga rAkhI pravRtti karavI, te svarUpa, tyAra pachI je upagavALo yoga cAlu rahe, te anubaMdha. (606). have tenAM udAharaNa kahevAnI IcchAvALA kahe che - 607-A samiti-gupti saMbaMdhI ahiM-jainamatamAM pUrvAcAryoe je daSTAnto Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 ] upade varadatta vagere sAdhuonAM ATha udAharaNe kahelAM che, tene saMkSepathI kahI. (60. pa6 gAthAthI te kahe che - (1) IryAsamiti upara varadatta sAdhunuM udAharaNa 608 thI 663-koIka sannivezamAM varadatta nAmanA munivara pitAnA svabhAvathI ja ! IrSA samitimAM atyaMta upayogavALA hatA. haMmezAM AtmAmAM pUrNa upagavALA, jemanuM nAma grahaNa karavAthI kalyANa thAya, tevA te munivaranA guNomAM utpanna thayelA svabhA- | vathI guNAnurAgavALA saudharmAdhipati Indra mahArAje manuSyalokamAM dekhatAM upayoga mUkyo, te varadatta sAdhu saMbaMdhI jJAna thayuM. tenI IrSA samitimAM atyaMta nizcalatA dekhIne sudharmAsabhAmAM Ije tenI prazaMsA karI ke-"aho ! A varadatta sAdhune deva ane dAna ke jagatanA manuSyamAMthI koI paNa IryAsamitithI calAyamAna karavA mATe samartha nathI. A pramANe Indra mahArAjAe karelI stutimAM azraddhA karanAra eka mithyA ! daSTi devane tenA vacanamAM vizvAsa na AvyuM. tethI belI uThyo ke- koIe A barAbara ja kahevuM che ke-"je IcchA thAya, tene amala karI levo, manamAM je Ave, te bolI nAkhavuM, bIjAe temAM zaMkA na karavI-AvA prakAranuM svAmIpaNuM ramaNIya che." tyAra pachI te zraddhA na karanAra deva ahiM nIce Avyo. bahAra thaMDilabhUmi javAnA mAgamAM AgaLa deDakIo, mAkhIo DhagalAbaMdha vikuva. pAchalA bhAgamAM parvatana zikhara sarakhA, pavana sarakhA vegavALA, lAMbe sudhI uMcI karelI sUMDhavALA hAthInI vidurvaNA karI. tyAra pachI mahAvate moTI bUma pADIne kahyuM ke, "jaldI mArgamAMthI khasI jA, nahiMtara jIvato nahi rahIza." samagra trAsano tyAga karIne javAnA mArgamAM barAbara Iya samitine zodhatA zodhatA gamana karatA hatA. hAthInA trAsathI lagAra paNa gabharAyA vagara jema pahelAM IrSA samitinA upagathI cAlatA hatA, te ja pramA hAthInI vidurvaNa thayA pachI samitino bhaMga karyA sivAya cAlatA hatA. tyAra pacha hAthIe sUMDhathI pakaDIne temane AkAzatalamAM uMce dUra sudhI pheMkyA. tarata ja bhUmi upara tenuM patana thayuM. pheMkavuM ane patana thavuM-te benA kALa vacce AMtarUM na hovAthI baMne sAthe thayAM-tema jaNAyuM. (10) ATaluM thavA chatAM te muninI IryAsamitinI pariNati-bhAvanAmAM lagAra . patana na thayuM. bhAvanAmAM pharaka na paDyo. zAthI? mArA zarIranA paDavAthI je deDakare mAkhIonA jIvane pIDA thAya che, tenuM "micchA mi dukkaDa" mane heje. eTale ke nahiM, paraMtu pitAnAM aMgopAMga-gAtre saMkocIne Isamiti pradhAnapaNe teNe sAcavI teno yathArtha bhAva devatAe jANe, eTale devane saMtoSa thaye, paraMtu udAsInabhAva ke ke bIjA bhAvo devane na thayA. tyAra pachI deDakIe, mAkhIo, hAthInuM saMharaNa karI pitAnuM rUpa pragaTa karI batAvyuM. kevuM rU5? te ke-calAyamAna-halana-calana thatAM kuMDalona Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) bhASAsamiti para saMgata sAdhunuM udAharaNa [ 385 vakSasthala upara phelAyela hAranAM kiraNethI adazya thayela aMdhakAra-samUhathI jene mukuTa pragaTa thayela che, evA deve potAnuM rUpa batAvyuM. tyAra pachI munine prArthanA karI ke, 'Apa kaMIka varadAna svIkAre."ema kahyuM, tyAre spRhA vagaranA tyAga karelA saMgavALA munie anicchA darzAvI. tyAra pachI bhaktipUrNa atisaMtoSa pAmela te deva temanA caraNa-kamaLamAM vaMdana karIne potAnA sthAne ga. varadatta sAdhue paNa tyAMthI jaIne pahelAM jyAM gamana karyuM hatuM, thaMDila javAnA mArge jIvanuM avalokana karyuM ke, "mArAthI keTalA jIvo virAdhanA pAmyA haze ?" meM devane dekhyA, evuM manamAM tene Azcarya paNa na thayuM ane dhaiDila jaI AvyA pachI svAdhyAya -dhyAnanA bIjA rogamAM samyapaNe pravRtti karavA lAgyA. (612) (2) bhASAsamiti para bIjuM udAharaNa keIka nagaramAM samagra sAdhu-sAmAcArI pAlana karavAmAM tatpara saMgata nAmanA sAdhu hatA. "je satyabhASA hoya, chatAM paNa tema ja satyAmRSA ane mRSAbhASA hoya te, jene paMDitoe AcarelI na hoya, tevI bhASA na bolavI." e svarUpa bhASA bolavAnI zuddhimAM svabhAvathI ja pUrNa upayogavALA rahetA hatA. have kaIka samaye mAMdA sAdhunI vaiyAvaccanA kAraNe nagaramAM puSkaLa nirdoSa bhikSAdinI prApti hevA chatAM mamatvabhAvano tyAga karavA mATe nagarane ghere ghAlelA zatrusainyamAM bahAra bhikSA levA mATe gayA. sainyanA loke sAdhune pUchavA lAgyA ke, "tame ahiM kyAMthI AvyA?" munie javAba Apyo ke, "nagaramAMthI sainyaloke pUchayuM ke, "nagaranA rAjAne ze abhiprAya che ? zuM te rAjA amArI sAthe athaDAmaNa-laDAI karaze ke nahi ?" munie kahyuM ke, "koNa zuM abhiprAya karaze agara kyA abhiprAyamAM vate che ? te huM jANato nathI." sainika-'nagaramAM vasanAra tamane temanA abhiprAyanuM jJAna kema na thayuM ?" muni-sAdhuo lokavyavahAranA vyApAra-rahita hoya che. sainya-"je abhiprAya na jaNAya hAya, paraMtu nagaranA loko saMdhi ane laDAInA viSayamAM zuM vAto kare che?" muni-A viSayamAM paNa bolavAnA vyApArathI rahita chuM.' sainya-'nagaranA rAjA pAse hAthI, ghoDA vagere saMgrAma karavA lAyaka sainya vagerenI saMkhyA keTalI che?" mani-A bAbatamAM paNa keTaluM lazkara Adi che? tenA jJAnamAM amo vyApAra vagaranA chIe." vaLI munie kahyuM ke, "amo be kAnathI sAMbhaLIe chIe, AthI khIe chIe. kAraNa ke, zawda ane rUpanA viSayane grahaNa karavAne te Indriyone svabhAva che, paraMtu tenAthI pApavALuM kArya sAdhatA ke kathana karatA nathI, paraMtu kArya paDe vAre pAparahitano ja upayoga karIe chIe. tame je pUcho cho, te te sarva padArtho pApavALA che. A kAraNe ja ema kahevAya che ke, "kAnathI ghaNuM saMbhaLAya che, Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 ] upadezapaH-anuvA netra vaDe ghaNuM dekhAya che, paratu sAdhue jeTaluM dekhAyuM ke saMbhaLAyuM hAya, sarvAM kathana karavuM cegya nathI. " sainya--jo tame vyApAra vagaranA che, te tame ahiM nagaramAM kema vase che muni--amArA eka sAdhu glAna-bimAra che. vatha sainya --te| . amArA sainyamAM kema phrI che ? muni--amane mamatvabhAva utpanna na thAya te mATe, koI paNa nagara, gAma, kula vageremAM ame rAganA saMga vagaranA hovAthI. sainya~tame jAsusa ane cAra che. muniame jAsusa nathI, paNa sAdhu chIe. sainya--kANu jANe che ke, tamA kANu che ? muni--jemAM amAro AtmA sAkSI che, evA dha, eTale ke dharma nI vastumAM bIjA kAInI sAkSInI jarUra nathI-ema nakkI karyuM. sainya--AvA pratyuttara ApavAthI amArI pAsethI chUTI zakAtuM nathI. muni--tA pachI je jANeA, te pramANe kare. sainya-sAmarthya rUpa evI tamArAmAM kaI zakti utpanna thaI che ? tethI e mAnI zakAya ke, koi prakAre tamArAmAM evI zakti utpanna thaI che ke, je zikSA ame karIe, te tame sahana karI zake ? 4 muni--samagra traNe leAkanA sAmarthyathI paNa adhika sAmarthyavALA puruSavizeSanA upadezathI ame tevI sahanazakti meLavelI che. sainya--tevA zaktivALA puruSa te kANu ? suni--sarva bhUta, bhaviSya ane vamAna-ema traNe kALanA padArthone hatheLImAM rahelA mATA muktAphaLanI mAphaka sAkSAt jee jANI zake che ane samagra sure asuronA samUha vaDe jeenAM caraNa-kamaLA pUjanIya che--evA arihaMta bhagavA tyAra pachI saMtASa pAmelA sainika leAkeAvaDe e muni mukta karAyA, eTale teo peAtAnA sthAne gayA. 'A vagere nagaranA abhiprAyane pragaTa karavA, te vagere kArya sAdhuleAka mATe agya che. ' eTale 'mezAM bhASAsamitivALA sAdhu tevAM anucita vacana na bele, paraMtu saMgata nAmanA sAdhu jema upayoga pUrvaka sAvadhAnIthI niravadya varana AlyA, tema bhASAsamitinA upayAgapUrvaka elavuM, (617) Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) eSaNAsamiti upara naMdiSeNamuni-kathA [ 387 0 (3) eSaNa samiti upara naMdiSeNa udAharaNa- - kRNa vAsudevanA pitA vasudeva-svAbhAvika pitAnA atula saubhAgyanA kAraNe bIjA manuSyanA-jemaNe pitAnA saubhAgyanuM abhimAna kareluM che, teonA saubhAgyane bhagna karanAra evA dazamA dazArva, andhakavRNi nAmanA mahArAjanA putra, te kALe harivaMzanA kuLanA pitAmaha svarUpa thayelA che, temanA pUrva janmamAM nadiSeNa muni thayA ane teo eSaNA samitimAM keTalA upagavALA-sAvadhAna-jAgrata hatA, te batAve che. magadhadezamAM nandi nAmanA gAmamAM gautama nAmano brAhmaNa hato. kuMbhAranA cakanI mAphaka je grAma, nagarAdika bhramaNa kare, te cakacara-bhikSAcara kahevAya. ema te gautama cakacara hato. tene dhAriNI nAmanI bhAryA hatI. e pramANe kubadharma pravartate hato. tyAra pachI keTaloka samaya gayA pachI dhAriNInI kukSimAM game te koI gatimAMthI Avelo jIva garbha paNe utpanna thayo. te svabhAvathI ja abhilaSita siddhinA hetubhUta puNyasamUhane ekaThuM nahiM karela hovAthI garbhane cha mahinA thayA, eTale pitA mRtyu pAmyA ane janmatAM ja tenI mAtA mRtyu pAmI. tyAra pachI tenA mAmAe tene koI prakAre pAlana-poSaNa karI vRddhi pamADyo ane naMdiSeNa" evuM nAma sthApana karyuM. te chokarA mAmAne ghare khetI, pazupAlana Adi karma karavA lAgyo. gRhakAryamAM tenA mAmA nizcita banyA. e pramANe kALa pasAra thatuM hatuM, tyAre keTalAka bIjAnA saMkaTamAM AnaMda mAnanArA IrSALu loke te naMdi ne bharamAvyuM ke, "tuM A mAmAnAM cAhe teTalAM vaitarAM karIza ane teo cAhe teTalA dhananI vRddhi pAmaze, te paNa temAM tane kaze lAbha thavAnuM nathI. eTale naMdipeNa mAmAnA gharanA kAryamAM maMda AdaravALo thaye ane kArya ochuM karavA lAgyo. mAmAne khabara paDI ke, "A gAmamAM svabhAvathI pArakA gharanI ciMtA karanArA uchuMkhala loko ghaNA che ane teo tane ADIavaLI vAto karIne nakAme bharamAve che, mATe tuM temanAM vacana sAMbhaLIza nahiM. bIjA loke te pArakAM ghara kema bhAMge ? tenAthI ja khuza thanArA hoya che. bIjuM mAre traNa putrIo che, temAM sauthI moTI che, te jyAre yauvanavaya pAmaze, tyAre tenAM tArI sAthe lagna karIza." A pramANe mAmAe kahyuM, eTale vaLI pAcho mana daIne gharanAM kAryo karavA lAgyA. anukrame vivAha-samaya prApta thaye ane vivAhane kAryAraMbha pitA karavA lAgyA, tyAre pitAne kanyAe tenI sAthe vivAha karavAnI anicchA pragaTa karI. zAthI? te ke, "naMdiNanA heTha jADA-pahoLA khullA - vaLI tenA dAMta mukha bahAra nIkaLelA che, nAsikA cIbI-beThelI che, netranAM chidrA ati UMDAM che. bole to tenuM vacana apriya lAge che, lAMbA peTavALe che, chAtI sAMkaDI che, pagalAM lAMbAM bharanAro che, bhramara bheSa sarpa sarakhI, zyAma kAyAvALA che, sAkSAt pApanA DhagalA sarakhA evA tenI sAthe mAre lagna karavAM nathI. ema chatAM parANe lagna karaze, te nakkI mAre maraNanuM zaraNa che." eTale te kheda pAmyo Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 ] upadezapada- anuvAda ane gharakAmamAM ALasa karavA lAgyo. eTale vaLI mAmAe tene samajAvyo ke, A putrIe tane bhale na Iccho, to have bIjI putrI tane ApIza te putrI paNa prathamanI jema IcchatI na hatI, eTale trIjI ApavAnuM jaNAvyuM, paraMtu chellI paNa prathama putrInI jema tenI abhilASA karatI nathI. tyAra pachI te vairAgya pAmyo, gharethI nIkaLI naMdivardhana nAmanA AcAryanI pAse cAritra aMgIkAra karyuM. have pote pUrva bhavamAM AkarAM pApakarmo karelAM che, te tapa karyA vagara nAza pAmavAnAM nathI-ema mAnatA teNe charRne pAraNe cha karavA rUpa tapa Adaryo te chaThTha tapamAM pAMca vakhatanA bhojanane parihAra kare ane chaThThA bhajanane grahaNa karavA rUpa je tapamAM vidhi che, evA antartha pradhAnatAvALA athavA to be upavAsa lAgalAgaTa karavA rUpa chaDuM, te je khame che-sahana kare che, e te chaDuM kSapaka-pitAnA sAmarthya-anusAra vicAra karIne AgaLa kahIzuM, te pramANe abhigraha grahaNa kare che, te abhigraha A pramANe jANa bALa sAdhu, rogI sAdhu, vRddha, poNuM, AcArya, upAdhyAya, tapasvI, navadIkSita vagere bhedavALA sAdhuonI anna-pAna ApIne temanI sAdhanAmAM madadagAra banavA rUpa viyAvRtya mAre ja dararoja karavuM, paraMtu mAre koI divasa bIjAnA IcchAkAranA viSayabhUta na banavuM-arthAt mAruM kArya mAre bIjA pAse na karAvavuM." A pramANe grahaNa karelA abhigrahavALo te nidhilAbhathI paNa adhika saMtoSane vahana karato te abhigrahamAM atitIvra abhilASa karavA lAgyo. cAre varNavALA zramaNasaMghanI aMdara veyAvacca karanAra tarIke prasiddhi pAme. te vakhate saudharmanA Indra naMdiSeNa muninA vaiyAvacca guNanI prazaMsA karI. tyAre zakranI prazaMsAmAM azraddhA karanAra eka deva ahiM AvyuM. te deve be sAdhunAM rUpe vidurthI. temAMthI eka sAdhu plAna banyo ane jaMgalamAM rahyo. bIjo jyAM naMdiSeNa sAdhu hatA, tyAM upAzraye gaye. (625) tyAM jaIne naMdipeNa sAdhune kahyuM ke-"aTavImAM eka bimAra sAdhu paDelA che. je kaI veyAvacca karavAnI abhilASAvALA te jaladI ubhA thAva, temAM DhIla na karo. te vacana naMdiSeNa munie sAMbhaLyuM. A samaye pite chaDutapanA pAraNA mATe sarva saMpankarI nAmanI prathama bhikSA vizeSa laIne AvyA hatA. pAraNuM karavA beThA hatA. prathama kaLiye hAthamAM lIdhelo hato. jevuM devanuM vacana kAne paDayuM ke, tarata ja utAvaLA ubhA thaIne pUchavA lAgyA ke, "bele, tyAM kaI vastunuM prayojana che?" "tyAM sannivezamAM pANI nathI, eTale pANInI jarUra che. eTale naMdi muni upAzrayethI nIkaLIne pANInI gaveSaNa karavA nIkaLyA. tyAM be upavAsavALA hevAthI, taraza-bhUkhathI durbala kukSivALA pANI mATe bhramaNa karatA hatA, paraMtu A deva dareka jage para pANI na kape tevuM azuddha karI nAkhe che. A sAdhu te azuddha pANI grahaNa karatA nathI, tema tene kahetA nathI ke, kema Ama kare che? Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) eSaNa samiti upara naMdiSaNamuni-kathA [ 389 A pramANe eka vAra, bIjI vAra zAstrAnusAra pANI grahaNa karavA mATe pharyA, paraMtu te sthAnamAM pANInI prApti na thaI. trIjI vakhata pANuM maLI gayuM. have naMdiSeNa muni zvAnasAdhunI anukaMpA-bhaktithI utAvaLA utAvaLA mAMdA sAdhu pAse gayA. tyAM jatAM ja te glAna sAdhu atizaya Akroza karI kaThora, AkarA, niSphara vacane vaDe jema-tema bolavA lAgyA. vaLI bhavAM upara caDAvI, cahero kodhavALe karIne AkrozavALAM vacano kahevA lAgyA ke, "he madabhAgyavALA ! a9papuNyaskaMdhavALA! pheMkathI photarAM uDI jAya, tevA asAra tuccha puNyavALA ! huM vaiyAvRtya karanAra chuM.-evA nAmamAtrathI tuM tuSTa thAya che ?-saMtoSa pAme che? "huM sAdhuone upakAra karanAre chuM." evA nAmathI prasiddhi pAmavAnI abhilASAvALo cho, paNa tevA guNone te dharAvatuM nathI. bhejana karIne pachI ahiM AvyuM. mArI A mAMdagInI avasthA dekhyA pachI paNa tuM haju bhajana karavAnA lobhavALe che." (631) AvA prakAranAM ati AkarAM vacanone paNa te amRtasamAna mAnato hato. gAmanA durjana puruSonAM Akroza vacano sAMbhaLavAmAM Ave, padArtha khUMcavI le, tarjanA kare, bhaya pamADe, bhayAnaka zabdothI hAsya kare, te paNa zAntabhAvathI sahana kare, sukha-duHkhamAM samAnabhAva rAkhe. te bhikSuka-sAdhu kahevAya." A sarve sUtravAsita aMtaHkaraNa hovAthI te naMdiNamuni Adara sahita temanA pagamAM paDyA ane khamAvavA lAgyA ke, "mAro aparAdha mApha karo, pharI Ama nahiM karIza." ema kahIne potAnAM mala-mUtrathI te sAdhunI kAyA kharaDAyelI hatI, tene dhoIne sApha karavA lAgyA. vaLI kahyuM ke, "Apa ubhA thAva, ApaNe A sthAnathI jaIe, vasativALA sthAnamAM jaIne huM te pramANe karIza, jethI ati zIdhra kALamAM tame nirogI thaI jaze. tyAre glAnamunie kahyuM ke, "huM A sthAnethI kayAMya paNa javA zaktimAna nathI." nadiSeNe kahyuM ke, "tame mArI pITha para caDI jAva" eTale te khabhe caDI gayA. tyAra pachI te devasAdhue daivImAyAthI atizaya azuci dudhamaya mUtra ane viSTA evAM cheDyAM ke, jethI atizaya dudha uchALatA, marelA kehAelA ziyALa, bilADI, uMdara vagerenAM kalevarothI paNa adhika durgadha phelAvatA evA atyanta kaleza karAvanAra azubha sparza havAthI pIThapradezane apakAra karanAra hatA. vaLI tene tiraskAra karatA bolavA lAgyA ke, "he muMDiyA ! tane dhikkAra thAo, te mArA jhADA-pezAbanA vegano nAza karyo, tethI huM vadhAre duHkha pAmuM chuM."--ema Dagale-pagale Akroza karavA lAgyA. A sAMbhaLIne nadiSeNa munibhagavaMta je samatA rAkhatA hatA, te kahe che. (635) tenAM kaThera arucikara vacanone gaNakAratA ke mana upara lAvatA nathI. tevAM kaThora vacane bolanAra pratye gartA karatA nathI, atiduHsahya azubha gaMdha AvavA chatAM nAka macakoDatA nathI. tyAre zuM karatA-vicAratA hatA ? te kahe che- tenI durgadhane Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 ] upadezapada-anuvAda caMdana samAna mAnatA, meM temanA mATe je kaMI pramAda Acaryo hoya, tenuM " micchA mi dukakaDuM" thAo-ema bolatA hatA. vaLI A samatAdhArI munivara vicAratA hatA ke, gAmamAM pahoMcIne A munine samAdhi thAya, tevA kayA anna-pAna, auSadha vagere lAvuM ?" deve te tenA bhejanamAM bhaMga paDAvya, nirdoSa pANInI eSaNamAM jANI jeIne vighAte ubhA karyA, Akroza vacana saMbhaLAvyAM. tenAthI bane teTaluM sAdhune samatAguNa harAvavA prayatna karyo, paraMtu samatAnA samudra evA A sAdhune kSebha pamADavA te deva samartha na thayo, tyAre te deva te muninI stuti karavA lAgyuM ke, "kharekhara tamAre janma saphaLa che, jIvita paNa saphaLa che vagere vacanothI prazaMsA karIne deva pitAnA sthAne gayo. nadiSeNamuni pitAnA upAzraye pAchA AvyA. guru samakSa je banyuM hatuM, tenI AlocanA karI, eTale gurue dhanyavAda ApIne tenI prazaMsA karI. have cAlu adhikAra sAthe A vAtane joDatA kahe che ke, "jema naMdipeNa munie pANInI eSaNAzuddhino vinAza na karyo, tema sAdhue adInabhAvathI sUtroganA anusAre haMmezAM eSaNA-samitimAM prayatna karo." (639) prasaMgopAtta naMdiNa muninuM AgaLanA bhavanuM caritra kahe che - tyAra pachI nadiSeNa munie pitAnA abhigrahane akhaMDitapaNe pUrNa karI sAdhavAnuM kArya sAdhI lIdhuM. mRtyakALa prApta thaye, tyAre suMdara manohara bhAvanA bhAvavA lAgyA ke, "jIve je kaI duSkarma karyA hoya, te avazya bhogavavAM ja paDe che. huM ema mAnuM chuM ke, "mArA jevuM durbhAgapaNe bIjA koIne maLyuM nahiM haze ke jevuM mane hatuM -ema vicArI mUDhe A prakAranuM niyANuM karyuM -"meM A mArA jIvanamAM je tapa karyuM che, tenuM phala huM AvatA bhavamAM samagra saubhAgya-samUhanA zekhararUpa AkRtine dhAraNa karanAre thAuM"--evA prakAranA saMkalezathI karelA tapanuM a85 sAMsArika phala mAgI lIdhuM. tenI AlocanA, pratikamaNAdi na karyA ane mRtyu pAmyo, eTale vaimAnika deva thayA ane tyAM ghaNA kALa sudhI rahyo. tyAM AyuSya pUrNa thayuM, eTale tyAMthI cyavane A ja bhAratamAM uttama prasiddhi pAmelA samRddhivALA lokothI vaselI hovAthI suMdara, meruparvata samAna devonAM bhavane sarakhA AkAravALA suMdara mahelo pagale pagale jemAM zebhI rahelA hatA, tevI zauripura nAmanI nagarImAM atizaya vairarUpI viSasvarUpa evA zatrurUpa sarpono nAza karanAra, aneka kulakaTivALA nakula (naLiyA)nI AkRtivALA yAdathI paripUrNa te nagarImAM harivaMzanA mastakanA ratna-samAna andhakavRpiNa rAjAnI zreSTha patnInA garbhamAM te utpanna thaye. utpanna thayelo dehada pUrNa karyo, nava mahinA pUrNa thayA, eTale devIe tene zuddhatithimAM janma Ape. samudravijaya vagere devatAnA AkArane dhAraNa karanArA, saubhAgyarUpI maNi mATe Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eSaNAsamiti upara nadiSaNamuni-kathA [ 391 rohaNAcala samAna chelrA eTale dazamA putra tarIke thayA. yAdaveAne Ananda ApanAra evA tenA moTA janmAtsava karyA ane 'vasudeva' evuM rAjAe nAma sthApana karyuM". aneka kalA-kalApa zIkhyA, anukrame uttama yauvanavaya prApta karI. prathama putrane rAjya ApI, pitA dIkSA aMgIkAra karIne siddhi pAmyA. indra mahArAjA jema svamAM tema khavaga*-sahita yathAsthita rAjyapAlana karatAM AnaMda pAmatA hatA. jyAre jyAre vasudevakumAra ghara bahAra bhramaNa karavA nIkaLatA hatA, tyAre tenA saubhAgya, lAvaNya, rUpAdi guNAtizayamAM AkarSAyelI nagara-nArIe na nivAraNa karI zakAya tevA kautukathI kula-maryAdAnA tyAga karIne tenA tarapha kheM'cAyelA manavALI tene jovA mATe peAtAnA gharanA uparanA bhAgamAM agAsImAM, gavAkSamAM, mArImAM evI rAha joI ne ubhI rahetI hatI ke, kadAca samIpamAM-najIkamAM gharanA mATA vaDIla Ave, teA paNa tyAMthI khasatI na hatI. cAre Anu Akhu nagara tenA rUpa tarapha atyaMta unmatta-gAMDuM khanyuM. nagaranA pradhAna puruSA ekaThA maLIne rAjAne vina Mti karavA lAgyA ke he deva ! A kumAra teA zIlane samudra che, kadApi maryAdAnuM ulllaMghana na ja kare, kumAranI ceSTA meTA jevI samajaNavALI che, prANanA nAzamAM paNa kadApi te aghaTita ceSTA na ja kare, tenI amAne pUrNa khAtrI che. Ama hovA chatAM paNa nagaranI aMdara tenA saubhAgyanI adhikatAnA kAraNe bIjI yuvatIe lajjA cheADIne tenAM darzana karavA mATe vikAravALI khATI ceSTAo kare che. te kAIka prakAre tee rAja-darabAramAMthI bahAra na nIkaLe, mahelamAM ja temanI kAyamI sthiti rahe, tema deve upAya vicAravA.' rAjAe kumArane kahyuM, 'eTale sukumArapaNAne kAraNe dareka kriyAe gharamAM rahIne ja karavA lAgyA. rAjAe kahyuM, eTale vinItarUpa kumAre harSathI rAjAnI vANI mAnya karI ane pAMjarAmAM pUrelA popaTanI jema gharamAM ja rahI udyama karavA lAgyA. koika vakhate peAtAnA meTA khaMdhunI bhAryA zivAdevI mATe atisuga Mdhita padAthairjAnI mizraNa karelI ghaselI gaMdhamuSTine laIne dAsI jatI hatI, tyAre krIDAthI khalAtkAra karI, grahanA vaLagADavALAnI jema tenI pAsethI khU'cavI lIdhI. dAsI paNa rASanI adhikatAthI tene kahevA lAgI ke, A pramANe anathI yukta hAvAthI temane mahAra jatA rAkelA che. kAnane na saMbhaLAya tevu' Tuka vacana sAMbhaLIne tene dhIme dhIme te pUchavA lAgyA ke, ' huM bhadre ! A ze| vRttAnta che? te jaNAva. ' dAsIe paNa tene yathArtha vRttAnta nivedana karyAM ke, tame nagaramAM bhramaNa karatA hatA, tyAre nagaranI strIo tamane dekhavAthI atizaya rUpamAhita anI maryAdA ulluMdhana karanArI manI. eTale rAjAe tamane gharamAM ja praveza karAvyeA. A sAMbhaLI kumAra manamAM kaTALyA ane lAMkhA kALa sudhI ciMtavavA lAgyA ke, 'huM taddana niSkalaka pravRttivALA hAvA chatAM nagaraleAkeAe mArA asadvAda Ama kema karyAM? mATe have ahiMthI huM game tyAM eka dizAmAM cAlyuM jAuM ke, jyAM A nagara mane na dekhe.' (30) Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 ] upadezapada-anuvAda jaganA baMdhubhUta sUryane asta thayo. aMdhakAra-samUha cAre bAju phelAvA lAgyo, ghuvaDonAM netro dekhatAM thayAM. padmasarovare bIDAI gayAM-evA rAtrinA zarunA samayamAM nagaradvAro paNa baMdha karavAmAM AvyAM. mArgamAM keInI avara-javara jyAre baMdha thaI gaI, tevA samaye sarva kaI na jANe tevI rIte eka nagaramAMthI bahAra nIkaLI gaye. bahAranA daravAjA pAse eka maDadAne bALIne vastranA eka TukaDAmAM kALA kalasAnI kalama banAvIne ema lakhyuM ke, "atizaya kIrti pAmelA parAkramI samudravijaya vagere rAjAone zalyathI paNa adhika lokonA apavAdanA vacana-zravaNarUpa mahAduHkhathI pIDA pAmelA meM A pramANe agninI javAlAmAM paDavAnuM kArya karyuM che." Ama lakhIne nagaranA mukhyadvAramAM vAMsanA khaMDa sAthe bAMdhIne laTakAvyuM ane utAvaLe pagale tyAMthI dUra dUra cAlI gayo. AgaLa ghare rahela hato, tyAre teNe zarIrano varNa, bhASA vagere palaTAI jAya, tevAM auSadho bhegAM karIne guTikA taiyAra karI hatI, tenA prabhAvathI "A vasudeva che ema tene keI oLakhI na zake, kaI divasa kyAMya paNa te pitAnI AkRti chUpAvI rAkhato hate. sAco mArga jANato na hovAthI javAnI IcchAthI game te mArge cAlavA lAgyA. jatAM jatAM rasto maLI gaye, tyAre lAMbA samaye rathamAM beThelI manahara zreSTha koI yuvatIe tene cAlato joye. te yuvatIne tenA pitA tenA sAsarethI potAnA ghare laI jatA hatA. te yuvatIe pitAjIne kahyuM ke, "he pitAjI! Ane rathamAM besADo, to te AgaLa gAme ApaNI sAthe pahoMcI zakaze." tema karavAthI te AgaLanA gAme pahoMcyo. tyAra pachI bhejana karIne saMdhyAsamaye te gAmanA madhyabhAgamAM yakSanA maMdiramAM gayo. tyAM te divase loko pAse evI vAta sAMbhaLavAmAM AvI ke, "zaurIpura nagaramAM Aje aMdhakavRhiNanA putro paikI nAnA putre agni-praveza karyo, tethI aMtaHpura-sahita yAdava te kumAra-nimitte mahAAnaMdana karavA lAgyA che. he vatsa ! mUrkha janacita AvuM ayogya vartana te kema karyuM? svapnamAM paNa ame tAruM apriya kArya karyuM nathI. tuM dararoja uMcA uMcA prakAranA priya managamatAM kAryo karI amArA manane raMjana karato hato. amo sarve tArA guNa pratye vatsalatAvALA hatA. A pramANe lAMbA samaya sudhI AkaMdana-vilApa karIne tyAra pachI tenI maraNettara kriyA karIne zekapUrNa cittavALA, malina mukha-sahita teo nagaramAM pAchA pharyA." A vAta sAMbhaLIne vasudeve vicAryuM ke, "nakkI zaurIpuranA nagaralake e mArA saMbaMdhI ciMtA choDI dIdhI che ane have mane zodhavAnI ceSTA paNa karavAnA nathI. eTale have mAre mArI IcchA pramANe bhramaNa karavuM ucita che. tyAra pachI saubhAgyanA samudra sarakhA vasudevakumAra te pramANe bhramaNa karavA lAgyA. tyAra pachI vijayasena nAmanA nagaranA bahAranA bhAgamAM rokAye. lokoe tene dekhe ke, "A akasmAt ahiM keNa AvelA che?" (50) tene pUchyuM, eTale teNe e jaNAvyuM ke, "vidyA bhaNavA mATe huM ahiM Avela chuM, brAhmaNaputra che. tene Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nadiSeNa muni (vasudeva) [ 393 dekhIne prIti utpanna thayelA mAnasavALA tene kahevA lAgyA ke- A vAvaDImAM snAna karI le ane dehanA parizramane dUra kara.' e pramANe karyuM. tyAra pachI nagaranA leAkeA sAthe azAkavRkSanI vizALa chAyAmAM Azraya karyA. pachI nagaraleAkeAe tene kahyuM ke, 'have tame sAMbhaLeA ke, * A nagaramAM zuM khanI raheluM che ? ' 'duHkhe karI nivAraNa karI zakAya tevA vairIrUpI hAthIonA abhimAnane mana karanAra kesarI siMha-samAna vijaya nAmanA ahiM rAjA che. sujayA nAmanI tenI rANI che. tenA garbhothI utpanna thayelI eka zyAmA nAmanI ane khIjI vijayA nAmanI ema e putrIoe gAndhavidyA ane nRtyamAgamAM zreSTha kaLA prApta karI che. tenA pitAe te anainA svayaMvaravidhi hapUrvaka devarAnce che. te ba Mne lakSmInu pAtra tamA jaNAva che.-ema vicakSaNa puruSAe kahyuM. vaLI jaNAvyuM ke, jo tamArAmAM gIta-nRtyanu kauzala hAya, te tame tyAM jAva. kAraNa, leAkeA samakSa te kha'ne kanyAe e pratijJA karI che ke, je keAI gIta-nRtyamAM caDiyAtA niSNAta haze, te hamArA bhartAra thaze. ' tyAre rAjAe AjJA karI ke, 'je kAi kahelI vidyAemAM kuzaLa hoya, tevA brAhmaNa ke kSatriya kumAra hoya, tene tamAraeN jaldI ahiM lAvavA' (60) kahelI prastuta gIta-nRtyanI vidyAmAM meM kaika zikSaNa meLavelu che. eTale tene rAjA pAse laI gayA ane khatAnyA, snehavALI dRSTithI rAjAe tene joyA ane tenA ceAgya satkAra-pUjA karyAM. tyAM rAjabhavanamAM sthiratA karI. gAMdhava-nRtyanA divase pavitra dazanavALI te baMne kanyAone dekhI. kevI kanyAo hatI? te kahe che-- * vikasita netraka malavALI, hAthInA kuMbhasthaLa samAna stanavALI, svagaMgAnadInA kinArAnI AkRti-samAna vizALa kaTI-pradezavALI, unmatta kAyala sarakhA madhura zabda khelanArI, kAmala vacana kahenArI, gIta-nRtyazAstrAmAM nipuNatA meLavelI hAvA chatAM paNa te kumAre ane kaLAe tenA karatAM vizeSa batAvI. eTale sASa pAmelA rAjAe zubha divase te baMne kanyAnuM pANigrahaNa tenI sAthe karAvyuM. tathA rAjyanA ardho bhAga tene ApyA. viMdhyuparyaMtanA hAthI jema peAtAnI svecchAthI svairavihAra kare, tema te anainA samAgamanA AnadamAM svaira vihAra karatA, tyAM raheleA hateA. tyAre kAika samaye baMne patnIoe tene pUchyuM ke, tame brAhmaNakulamAM janmelA chatAM samagra kalA-sa'grahamAM ATaluM kauzalya kathAMthI prApta karyu? have teene sneha pAke thaI gayeleA heAvAthI sAcA vRttAnta-sadbhAva jAnyA. temAM zyAmA patnI ga vatI thai ane putrane janma ApyA, tyAM rahelA teNe akrUra evuM putranuM nAma sthApana karyuM. have leAkeAne pratIti thavA lAgI ke- A vasudeva che ' tethI te sthAnethI guptapaNe nIkaLI gayA ane aneka vismayapUrNa pRthvImAM bhramaNa karatAM karatAM teNe peAtAnI parAkramI ceSTAthI yauvanapUrNa dehavALI vijayasenA Adi kanyAe sAthe lagna karyAM. keTalAka samaya pachI te vasudeva kauzala nAmanA dezamAM AnyA. tyAM AkAzamAM 50 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 ] upadezapada-anuvAda rahelI samA nAmanI devIe kahyuM ke- rohiNI nAmanI kanyAe tamane svayaMvaramAM AvavAnuM AmaMtraNa ApyuM che, tyAM jaIne tuM vivAhamAM triviSNu Dhola vagADaje. te vAta mAnya karIne rohiNI kanyAnA lAbhanI spRhAvALA, jemaNe bahAra pitAne paDAva nAkhele che, uMcA moTA maMDapa baMdhAvyA che, evA jarAsaMdha vagere rAjAothI cAre bAju zobhAyamAna evI viSTA nAmanI nagarImAM gayo. tyAM Dhola-vAjiMtro sahita jaIne eka sthAnamAM rokAyo. saMdhyAkALa-samaye rAjAe pravartAvelI uSaNa sAMbhaLI ke-"AvatI kAle rudhira rAjAnI mitrAdevI rANIthI janamelI je rohiNI nAmanI putrI che, tene svayaMvara thaze, te vivAha mATe taiyAra thayelA-vivAhanI pRhAvALA sarve rAjAoe AbhUSaNa sahita vivAha maMDapane zobhAvavA padhAravuM." have bIjA divase jyAre sUrya pUrva dizAmAM adhiSThita che, tyAre jANe kaMkunA raMgathI raMgAela hoya, tema lAla kiraNanA lepathI AkAza lAla dekhAtuM hatuM. tevA prAtaHkALathI kalpavRkSa sarakhA dekhAtA AbhUSaNa ane zRMgArane dhAraNa karanArA, tAlavRkSa, siMha, garuDa vagere rAjacihnothI zobhatA, utAvaLa karatA, jorathI vAjitro vagaDAvIne zabdothI AkAzanA bhAgane pUratA, uMcA daMDavALA ujajavala chatranI chAyAvaDe jemano Ata5 rekAI gayo che. yathAyogya koI hAthI, ghoDA, ratha ke bIjA vAhana upara beThelA, sainya ane vAhanathI pitAnI saMpUrNa zebhAne dhAraNa karatA, svayaMvarasthAnake rAjakumArI AvI pahoMcyA ane yathAyogya meruparvatanA zikhara sarakhA uMcA sihAsane teo birAjamAna thayA. jyAre jarAsaMdha vagere sarve rAjAe cAmara DhoLAtA tyAM AvI pahoMcyA, tyAre svayaMvaranI bhUmi para ceTikA-samUhathI viTAyelI, tathA aMtaHpuranA vRddha puruthI parivarelI, chatrathI DhaMkAela mastaka-pradezavALI, vIMjAtA ujajavala cAmaravALI, jeNe tAjA puponI sugaMdha mahekatI zreSTha pupamALA hatamAM grahaNa karelI che, dhAraNa karelA aneka zaNagAravALI, jANe sAkSAt lakSamIjI. jAte AvyAM hoya, tevI rehiNI svayaMvaramaMDapamAM AvI pahoMcI. tyAra pachI lekhikA nAmanI dhAvamAtAe AgaLa beThelA Indra sarakhA rAjAone oLakhAvatAM jaNAvyuM ke-"he vatsa ! A samagra rAjAonA mastakarUpI puchapathI pUjAyela che, evA siMdhudezanA jarAsaMdha nAmanA rAjA che. he putri ! zUrasenadezanA svAmI ugrasenanA putra evA A kaMsa nAmanA rAjaputra sUrya-samAna pratApavALA ahiM beThelA che. A sarve nItinA samudra samAna aMdhakavRNinA putro samudravijayane AgaLa karIne vidhipUrvaka kamasara beThelA che. (90) A kuru dezanA svAmI potAnA putra sahita pAMDurAjA beThelA che, vaLI cedirAja damoSa nAmanA rAjAne dekha. pAMcAladezanA svAmI evA A drupada nAmanA rAjA che. e pramANe kamasara teNe bIjA rAjAone paNa oLakhAvyA. A sarvemAM keIpaNanI pasaMdagI na karI. ane kramasara AgaLa vadhI. rAtrimAM zyAma aMdhakAra utpanna thayA hoya ane dIpaka-zUnya rAjamArgo hoya tyAre, DhelanA Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMdiSeNa muni (vasudeva) [ 395 zabdothI jAgRti thAya che, te pramANe DhAlanA zabdothI saMbedhAyelI rahiNIe prAtaHkALanI zobhAe jema kamaLane tema vasudevane aMgIkAra karyo. vikasita pArijAta Adi jAtivALAM puSponI gUMthelI mALA tenA kaMThamAM ane netro sarvAgamAM sthApana karyA. jyAre hiNIe tenA mastaka upara akSata vadhAvyA, tyAre pralayakALamAM samudranA kallola uchaLe, tema bhayaMkara kolAhala karatA sarve rAjAe keMdhAyamAna banI mAMhomAMhe prazno karavA lAgyA ke, "A kanyAe karyo pati va? vaLI kaIka kahevA lAgyo ke, A sarve rAjAonuM ullaMghana karIne jenuM kula, jAti, vaMza, guNa samUha Adi jANyA nathI, jeno dekhAva paNa sAro nathI, tevAne kema varamALA paherAvI ? daMtavaka nAmanA rAjAe rudhira rAjAne uMcA zabdothI kahyuM ke, je tamAre kulanuM prayojana na hatuM, to pachI A uttamavaMzanA save rAjAone kema bolAvI ekaThA karyA ? rudhira rAjAe pratyuttara Apyo ke, tene svayaMvara Ape hate, eTale potAnI ruci anusAra teNe varyo. (100) mATe karIne temAM teno ze deSa? have kulavAna puruSoe padArA viSe koI vyavahAra karavo yogya na gaNAya." tyAre damaghoSa rAjAe kahyuM ke-"jenA kula, vaMza, sthiti jANa nathI, tevA mATe A kanyA egya nathI, mATe koIka kSatriyakuLamAM janma thayo hoya, tevAne kanyA Apa." vaLI vidure kahyuM ke, "A koI kulIna puruSa jaNAya che, to tene AdarapUrvaka vaMzanI pRcchA kare." tyAre vasudeve kahyuM ke, "ahiM mArA kulane kahevAno prastAva ja karyo che? ane tamAre je kahevarAvavuM ja hoya, to mArA bAhubalathI ja kula ApaApa pragaTa thaze. " garvavALuM tenuM vacana sAMbhaLIne jarAsaMdhe A pramANe kahyuM ke, ratnanAbha sahita rudhirane jaldI pakaDI lo. kAraNa ke, teNe ja A paDade vagADanArane AvI padavIe pahoMcADela che." tenI AjJAthI jeTalAmAM tene kSobha pamADavA AvI pahoMcyA, teTalAmAM rudhirarAjAe rohiNI ane vasudeva sahita ratnanAbhane laIne pitAnA riSTa nAmanA nagaramAM praveza karyo ane yuddhane UMcita taiyArI karI. pahelAM vidyAdharanA svAmIne vasudeve vaza karyo hato, te atyAre hAjara thayo. tene sArathi banAvI puSkaLa senA sahita nagaramAMthI bahAra nIkaLyA ane tIkSaNa AkarA bANu samUha paDavAthI cheDAyA che, dizAvibhAgo jemAM evuM temanuM paraspara yuddha jAmyuM. tenI pAchaLa ratnanAbha sahita rudhira rAjA gaye. ahiM zeDo samaya yuddha karIne hArele te nagaramAM pAcho AvyuM. vidyAdharanA svAmIe svIkArela sArathipaNAvALA evA mAtra ekalA vasudeva yuddhabhUmimAM rahyA. taruNa siMha sarakhA tene akSebha pAmelo AgaLa dekhIne rAjAe vismayathI AkuLa-vyAkula banI gayA. eTale ujavala kIrtivALA pAMDurAjAe vicArIne kahyuM ke- A ApaNo rAjadharma na kahevAya kee ekalo ane ApaNuM ghaNuM chIe." tyAre jarAsaMdhe kahyuM ke, kaI paNa eka, tenI sAthe yuddhamAM je jitaze, tenI rohiNI thaze. tyAra pachI bApusamUhane pheMkatA zatru-. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 ]. upadezapada-anuvAda jaya rAjA sAme Avyo, eTale vasudeve kSaNamAM tenA rathanA davajane chedI nAkhe. vaLI yamanI jillA sarakhA AkarA vALane cholI nAkhe tevA astrathI kAlamukhanA mastakane muMDI nAkhyuM. e pramANe bIjA rAjAone paNa evA haNyA ke, teo palAyana thaI gayA. te vakhate roSAyamAna thayelA samudravijaya piotAnA jIvitanI paNa pRhA karyA vagara sAme gayA ane eka pachI eka ema bANonI zreNIne choDavA lAgyA. vasudeva to jANe che ke, sAmAM moTA badhu AvelA che, tethI temanA zarIra upara prahAra karato nathI, paraMtu temanAM Ayudha ane davAone chedI nAkhe che. jyAre samudravijaya Ayudha vagaranA thaI gayA pachI vilakhA thayA, eTale vasudeve potAnA nAmathI aMkita ane caraNa-kamaLamAM vaMdana sUcavatuM AgaLa eka bANa choDyuM, te bANa grahaNa karIne vAMcyuM, eTale pitAnA sagAbhAI A to vasudeva che." ema jANyuM. tarata ja prasanna hRdayavALA moTAbhAIe dhanuSya choDI dIdhuM. eTalAmAM vasudeva rathamAMthI nIce utarIne sanmukha Ave che, tyAre samudravijaya rAjAe paNa utAvaLA utAvaLA rathamAMthI nIce utarIne pagamAM paDatA evA vasudevane sarvAgathI AliMgana karyuM. tyAra pachI moTI pika mUkIne teo muktapaNe rudana karavA lAgyA. tyAra pachI akSebhya, stimita ane bIjA paNa sahodare, tema ja jemaNe A vRttAnta jA, te sarva svajanoe harSa pUrvaka moTAbaMdhune kahyuM. (125) jarAsaMdha vagere ghaNA saMtoSavALA thayA, rohiNIe bhartArane svIkAryA, rudhirane dareke abhinaMdana ApyuM ke, "kharekhara tuM kRtArtha thayo ke tArI putrI harivaMzanA ziromaNi sAthe varI che. tyAre yogya Adara sAthe tenI pUjA karI. yAcita dhanavyaya karIne vidhipUrvaka te rAjAoe sAro divasa AvyuM, tyAre pANigrahaNa-vidhi karyo. dhirarAjAe ghaNuM dhana kharacIne AvelA rAjAonI pUjA karI ane prItipUrNa te rAjAe potapotAnA sthAnake gayA. rAjAe vasudeva jamAIne batrIsa koTi hiraNya, utkaTa madavALI caturaMga senA ApI. samudravijaye rudhirane pitAnA nagara tarapha pAchA mokalyA. kAraNa ke, have vasudeva baMdhune dareka bhAIe pitAnI sAthe laI javAnI utkaMThAvALA hatA, paraMtu rudhira rAjAe prayANa-samaye kahyuM ke, "mArA saMteSa khAtara A kumArane hAla keTaloka kALa ahiM rahevA dyo." kumAre te vAta svIkArI. "have tAre bahu rakhaDapaTTI na karavI, koI prakAre tane je eTale basa, kadAca laI jaIe, to pharI cAlyA jAya. pagamAM mastaka namAvIne baMdhuone te kahevA lAgyo ke, tyAM dareka baMdhu Adi nagaralokone paDaho vagaDAvIne mArA taraphathI jaNAvavuM ke, "AgaLa meM tamane je uga karAvya, teaparAdhanI tamAre mane kSamA ApavI. bIjuM have tamAre mArAmAM eTalA lAgaNuMvALA na banavuM ke, svapramAM paNa AvA prakArano zoka na thAya." samudravijaya vagere yAdavo pitAnA baMdhuonI sAthe pitAnA sthAne pAchA gayA ane te vasudeva tyAM rokAye. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (nadiSeNu)-vasudeva ane rAhiNI, devakI [ 397 koIka samaye vasudeve rAhiNIne pUchyuM' ke, ' ATa ATalA bIjA rAjAonI avagaNanA karIne tuM mane kema varI ?' tyAre kahyuM ke, ' rAhiNI nAmanI devatA mArA upara prasanna che, teNe mane nivedana karyuM... ke, huM bhadre ! svayaMvarama`DapamAM je paNava-DhAla vAjA vagADe, tenI tuM bhAryA anIza. tenA zabda sAMbhaLavAthI AnaM pAmelI meM tamane pati tarIke varyA. ' uMcA prakAranA dareka bhAge bhAgavatA vasudeva tyAM rahelA hatA, tyAre eka madhyarAtre rahiNIe hAthI Adi cAra svaso joyAM. anukrame putrane janma ApyA, parama maheUtsava-sahita tenuM rAma-balarAma' evu' nAma sthApana karyuM. tyAra pachI keTalAka kALe vaitADhyanI bhUmimAM apsarA-samAna ghaNA lAvaNyavALI aneka kanyAo sAthe tenAM lagna thayAM. have yAdaveAnA nivAsasthAnanI nagarI tarapha AvatAM kAika samaye mRttikAvatI nAmanI nagarImAM devakanI putrI devakI saMbadhI kAnane Ananda ApanAra keTalAka guNA sAMbhaLyA. tenA pratye karelI spRhAvALA te jeTalAmAM rahelA hatA, teTalAmAM nAradajI tyAM AvI paheAMcyA, temanI yathAyAgya pUjA-satkAra karyA pachI devakI sa'badhI rUpanI pRcchA karI; tuSTa thayelA nAradajIe vistArathI tenA rUpanuM varNana karI saMbhaLAvyuM. tyAra pachI krIDA karatAM karatAM te nAradajI teja nagarImAM devakInI pAse ja gayA ane tenA ghaNA guNA jANIne tevI rIte kahI sabhaLAvyA, jethI teneA kAmasAgara kSeAbhAyamAna thayA. tyAra pachI devakarAjAne putrInA cittanI khakhara paDI, eTale vasudeva ka'sanI sAthe tyAM AvyA. zubha divasa ALye, tyAre tenI sAthe devakInAM lagna karyA. bhAra pramANa vajanathI adhika suvarNa, vividha ratnAnA DhagalA, nanda geApathI rakSaNa karAtI kaiATi saMkhyA pramANa gAyA bheTamAM ApyA. anukrame bhAgA bhAgavatA sAta svasothI sUcita zrIkRSNa nAmane putra janmyA. tenA vakSasthalamAM zrIvatsa geAbhatuM hatuM ane tamAlapatra samAna zyAma kAMti hatI. kRSNaputra jyAre pU yauvana pAmyA ane teva prakAranA bahu vistAravALA vRttAntathI kasaneA ghAta karyAM, eTale kaMsanA sasarA jarAsaMdha adhika krodhAyamAna thayA. eTale bhaya pAmelA yAdaveA zaurIpurInA tyAga karIne pa izcama dizAmAM gayA. aneka kula keATi yAdavA sahita kRSNajIe lavaNusamudranA adhipati pAse traNa upavAsa karIne mAgaNI karI. IndramahArAje tyAM AgaLa nirmANu karavA mATe kuberane AjJA karI ke, tyAM sarva prakAranI sagavaDavALI suvarNamaya nivAsa karavA lAyaka nagarInuM nirmANa karI ApavuM. tyAM vasudevanI saMtati putra-pautrAdikanI vRddhi thaI. anukrame vaMzamAM pitAmaha-dAdAnI padavI prApta karI. pUrvabhavamAM pAlana karelA vizuddha abhigrahanA phalarUpa vasudevane saubhAgI leAkasamUhamAM zizamaNipaNuM prApta thayuM. prasaMga na heAvA chatAM paNa na diSeNanA pUrvabhavamAM karelA dharmanA phUla svarUpa vasudevanuM...ritra paNa meM ahIM temanA caritramAMthI uddharyu che. (157) nadiSeNucaritra samApta, Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 ] upadezapada-anuvAda (4) cethI samiti upara semila muninuM udAharaNa kahe che - brAhmaNanI jAtivALA keIka samila nAmanA muni gurukuLavAsamAM rahetA hatA. te svabhAvathI ja levA-mUkavAnA prasaMge eTale pAtro, pustaka, daMDa vagere vastu nIce mUkatAM ke grahaNa karatAM te samitimAM dararoja pUrNa prayatna karatA arthAt temAM upayoga vALA rahetA hatA. e pramANe samaya pasAra thatAM koIka vakhate gurue saMdhyA-samaye jaNAvyuM ke-"he bhadra ! AvatI kAle prAta:kALe bIje gAma vihAra karavAnuM che. teNe paNa moTA gAmamAM javA nimitte pAtro, keLI vagere bAMdhavA, vastronAM vIMTiyA karavA rUpa taiyArI karI, javA nIkaLyA, paraMtu game te kAraNe apazakuna thavAthI guru pAchA pharyA. tyAre gurue madhura vANIthI preraNA karI ke, netrathI barAbara sthAna dekhIne, ane raharaNathI barAbara sthAnanI pramArjanA karIne yathAsthAne tArAM upakaraNa-pAtro vagere sthApana kara, " te samaye keTalAka asahana thavAnA pariNAmanA kAraNe akasmAt ema gurunI sAme belI naMkhAyuM ke-"zuM upakaraNa sthApana karavAnA sthaLe saMpa rahe che ? tyAra pachI be ghaDImAM cittathI pazcAttApa karavA lAgyA ke, meM gurumahArAjane sAme javAba Apyo, te ThIka na karyuM. kAraNa ke, "gurumahArAja AjJA kare, te kaI divasa vicAravAnI na hoya." A pramANe saMvega pAmelo chatAM gurunI adhiSThAyaka devatAe te pAtrAdi sthApana karavAnA sthAna para sarpa dekhADyo. tyAra pachI te sarpa dekhavAthI atyaMta zraddhAyukta banyA. tethI sAdhuo bahAra vicArabhUmi Adi kAraNe bahAra jAya, tyAre khUNAmAM sthApana karelA dAMDAne upara-nIce-levAnA vacalA sthAnamAM pramAjanA pUrvaka Ape. bahArathI pAchA Ave, tyAre temanA hAthamAMthI dAMDo laI nIce-upara baMne jagA para pUMjI-pramArjana karI le-mUke. e pramANe mArA AkhA gacchanA sAdhuone A pramANe dAMDA ApavA-levA, jayaNAthI mUkavAne abhigraha karyo. A gacchamAM bIjA sAdhuo paNa AvatA-jatA hatA. A kAraNe teo Ave, tyAre vinayapUrvaka ubhA thaI page pramArjanA karavI, daMDaka le, tenA sthAne sthApana kare, temane Asana ApavuM-A vagere sAdhunA samAcAra sAcavavAthI A sevAne amRtapAna-samAna gaNato ghaNo AnaMda pAmato hato ane pUrNa AdarathI nIce-upara daMDane tathA mUkvAnA sthAnanI pramArjanA karavAmAM udyamI banyA. yAjajIva-payata A abhigrahane amala karyo. eka vakhata glAnAvasthA pAmyA, temAM paNa tene pariNAma tUTyA na hatA, A AdAna-bhAMDa mAtra-nikSepaNa samitinuM mana, vacana ane kAyAnA trikaraNage ArAdhana karyuM. A samitino ArAdhaka, te bIjIne paNa ArAdhaka bane che. "eka bhAvathI bIjA bhAvanI utpatti thAya che." (644) (5) pAMcamI pAriSThApanikA nAmanI samitinuM udAharaNa- Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) pAriSThApanikA samiti saMbaMdhI kathAo [ 399 eka gachamAM dharmaruci nAmanA nAnA sAdhu, uccAra, prasavaNa, khela, siMghANa, jala-pAriSThApanikA nAmanI chellI samitimAM ghaNA tIvra upayogavALA hatA. koIka vakhata upaga na rahevAthI rAtre mAguM paraThavavA mATe bhUminI pratyupekSaNa saMdhyAkALa pahelAM karavI joIe, te karavAnuM bhUlathI bhUlI gayA. tethI pezAba karavAnI abhilASA (khaNaja) thavA chatAM pezAba-mAguM karatA nathI. kAraNa ke, rAtre thaMDilabhUmimAM jIvarakSA karavAnI daDha pariNati che. pezAba rokavAnA kAraNe zarIramAM sakhata pIDA utpanna thaI. keI devane tenA upara anukaMpA-bhakti utpanna thaI, tethI teNe sUryodaya thAya tevA prakAranuM prakAzapUrNa prabhAta vikuvyuM. tyAra pachI bhUminI pratyupekSaNapramArjanA karIne teNe mAnuM karyuM. tyAra pachI udyotano saMhAra karavAthI tatkAla ekadama aMdhakAra vyApI gayo. "Ama kema thayuM ?" ema vicAratA devamAM upayoga gayo, devasaMbaMdhI jJAna thayuM ke, "A ajavALuM deve karyuM hatuM. tyAra pachI 'mithyA duSkRta" ApyuM ke, svAbhAvika ke kRtrima prabhAta vizeSa na jANyuM. (647) A ja samiti viSayaka bIjuM daSTAMta kahe che - pahelAM dharma ruci nAmavALA jaNAvyA, te apekSAe dharmaruci nAmanA mahinAnA upavAsa karanAra tapasvInuM daSTAMta kahe che- keIka vakhata pAraNAmAM kaDavI tuMbaDI prApta thaI, tenuM bhojana karatAM gurue nivAraNa karI. "bhojana mATe ayogya che.' ema jANyA pachI gurue kahyuM ke, 'Ane khAIza nahIM, paNa paraThavI de." tyAra pachI IMTa vagere pakavavAnA sthAne, ke jyAM bhUmi acitta hoya, tyAM paraMThavavA mATe gayA. temAMthI ekAda choTe bhUmi para paDyo, tenI gaMdhathI kIDIo tyAM AvI khAvA lAgI ne mRtyu pAmavA lAgI. te ITo pakavavAnA nIbhADAnA bhUmipradezamAM kIDI saMbaMdhI tIvra dayAnA pariNAmarUpa karuNathI siddhone sAkSI karIne AlocanA ApIne te tuMbaDInuM bhajana karIne te mahAsattazALI AtmA mRtyu pAmI sadagatie gayA. Ano vistArathI artha A kathAnakathI A pramANe jANa- kaDavI tuMbaDInuM zAka vahorAvanAra nAgazrInuM udAharaNa Aja jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM dakSiNa bhAratanA madhyabhAgamAM ati AkAza sudhI pahoMcanArA killAvALI caMpA nagarI hatI. jene madhyabhAga ujajavala uMcA devanA bhavana samAna hajAro makAnothI zobhAyamAna che, evI te vikhyAta nagarImAM soma, semadatta, tema ja samabhUti e nAmanA paraspara gADha prItivALA traNa sagAbhAIo hatA. sarve bhAIo puSkaLa vaibhavavALA, skurAyamAna mahAkIrtivALA ane vizALa - bhavanAvALA hatA. vaLI teo sarve keIthI parAbhava pAmatA na hatA. te sarvene nahRdayapriya cittAnusAra vartAnArI pramANe peta madhura vacana bolanArI, potAnA kula Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 ] upadezapada-anuvAda kramAnusAra zIlayukta, sukumAla hastapAdavALI, sarvAge saMpUrNa, manohara lAvaNyavALI priyAo sAthe viSayasukha bhogavatA divase pasAra karatA hatA. eka vakhata te traNe baMdhuo ekaThA maLelA hatA, tyAre tevA prakArano vArtAlApa cAlyo ke, " ApaNI pAse sAtamA vaMzapuruSa sudhI cAle, teTalI bhegavavAnI, ApavAnI ane vaheMcaNI karavA lAyaka ativizALa pramANamAM lakSmI che, te have ApaNe traNe gharamAM vArA pharatA kamapUrvaka ekaThA thaIne sAthe bhojana karavuM egya che, te baMdhubhAvanuM phaLa meLaveluM gaNAya. kAraNa ke, zAstramAM munIzvaroe kaheluM che ke-sAthe bhejana karavuM, sAthe besI vAtacita karavI, sAthe prazno karavA, samAgama kare. A jJAtikAryo kadApi ullaMghana na karavAM." ekabIjAoe A vAta mAnya rAkhI ane dararoja te pramANe bhojana karavA lAgyA-ema vizvAsathI dareka vate che. koIka samaye tyAM sUrya samAna samagra bhavya jIvorUpI kamaLone pratibaMdha karatA navIna megha samAna gaMbhIra ghoSavALA, ghaNA parivAravALA, bahuzrutanA jANakAra, duSkara cAritra pALanArA gurujI vihAra karatA karatA anukrame caMpAnagarIe padhAryA. IzAnakeNamAM rahelA ramya uttama bhUmibhAganA udyAnamAM zAstramAM kahelI vidhithI sthiratA karI. temane vaMdana karavA mATe dharmAnurAgathI raMgAelo nagarajana harSapUrvaka kSobhAyamAna samudra-kalela sara ToLe ToLA vaLIne bahAra AvavA lAgyo. kAnane amRta samAna manahara zabdathI belatA, sva zAstra ane paramatanA zAstronA jANakAra evA gurue kahelo dharma A pramANe sAMbhaLyo ke-"he bhavyo ! kSaNavAra manane samAdhimAM sthApana karIne niSpApa kahevAtA thaDA upadezane tame sAMbhaLo. durlabha manuSyapaNuM, tema ja AyakSetra, tathA nirmala kula, jAti, nirogatA, suMdara rUpa vagere durlabha sAmagrI meLavIne vaLI temAM moTAhamAM rahelA kAcabAe jema saMpUrNa zaradaRtunA caMdramaMDaLane dekhavuM, te jeTaluM durlabha che, tema aneka prakAre dharmanI ArAdhanA karyA vagara A jinadharma paNa jIvane maLavo duSkara che. kadAca kaIka pramAdI jIvane A dharmanI prApti thaI jAya, paraMtu pAtratA vagara samudramAM ciMtAmaNiratnanI jema te bhava hArI jAya che. to A manuSyatvAdi sAmagrIo meLavIne, pramAda choDIne catura puruSe AnI sthiratA mATe AgaLa kahIzuM, tevA anuSThAnenuM sevana karavuM joIe. jinazAsana ane tenA aMgo pratye anurAga, niraMtara susAdhunA samAgamane atyAga, samyaktva ane zratane abhyAsa, bhavana nirveda, bhAvanAo bhAvavI, A ullAsa pUrvaka ArAdhavA. mAravADa pradezamAM raNamAM musApharI karatAM ka9pavRkSanI prApti thavA mAphaka, samudrajaLamAM paDelAne aNadhAryA vahANanI prApti thavAnI jema, lAMbA kALathI daridratAthI parAbhava pAmelAne ciMtAmaNiratna prApta thAya ane je ullAsa thAya, tenAthI adhika ullAsa jinazAsananA anurAga Adi prApta thavAmAM tha joIe. he jIva! atyAre te sarvajJa bhagavaMte kahelo dharma kaI prakAre prApta karyo che, Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) pArijhApanikA samiti upara dharmarucimuni-kathA [ 401 te tuM nakkI saMpUrNa puNyazALI banelo che. he jIva! jagatamAM IndrapaNAnI prApti sulabha che, paraMtu nivRtisukhanA kAraNabhUta jinadharmanI prApti ghaNI ja durlabha che. (25) mATe jina dharmane AgaLa karIne, pApakAno tyAga karIne pravRtti karavI yogya che. kAraNa ke, pharI A kSaNa maLa durlabha che, A pramANe hitazikSA pAmelo AtmA haMmezAM bhavavirakta cittayukta banIne kadApi jinamata choDavAnI IcchA na kare. kamala-samAna ujajavala zIlanI zobhA ane sugaMdhIvALA, bhuvananA baMdhu evA guNI munivaronI haMmezA AdarapUrvaka ArAdhanA karavI. daDhapaNe guNamAM ArUDha thayelo evo jIva je ahiM sAdhusamAgamathI rahita thAya to guNane vinAza prApta karanAra thAya che, mATe temanA samAgama mATe prayatna kare. siddhAMtone dhAraNa karanAra vizudha zIlAMgonA saMgathI saubhAgI evA uttama munio kadAca dUra rahelA hoya, to paNa manamAM temanuM smaraNa karavuM. maMtra-rahita snAnanI mAphaka nirjIva dehanI kriyAnI jema mRtabahumAna vagaranuM anuSThAna zUnya mAnavuM. temAM prathama sUtra bhaNavuM, tyAra pachI tenA artha sAMbhaLavA, sUtra vagaranuM zrutajJAna apakavaphala-bhakSaNa-samAna nirasa samajavuM. jenA artha jANyA nathI, evA prakAranAM ghaNAM sUtro bhaNyA hoya, te sukakI zeraDI cAvavA mAphaka kArya siddhi karanAra thatuM nathI. bhaNyA pachI tenuM AcaraNa na karanAra evA zAstranA paMDita jJAnanI prarUpaNa kare che, paraMtu durbhA strIne ghaNAM AbhUSaNe bhArarUpa thAya che, tema AcaraNa vagaranuM jJAna bhArarUpa thAya che. ati prazasta paramArtha svarUpa che. bhavarUpI vyAdhinI cikitsAnA zAstrasvarUpa jinavacana haMmezAM bhaNavuM, sAMbhaLavuM ane AcaravuM. bhavanuM svarUpa e pramANe bhAvavuM ke, zaradanA AkAzavibhrama samAna jIvita, yauvana, priyasamAgama Adi kSaNamAM dekhatAM ja nAza pAmavAnA svabhAvavALAM che. pracaMDa vAyarAthI uttejita moTA bhaDakAvALA agninI vALAthI saLagatA ghara samAna bhavamAM vAsa karavA kSaNavAra paNa have huM samartha nathI. jema durjana puruSano saMga nukazAna karanAra, duHkhanA cheDA vALa thAya che, tema saMsAramAM devatAonA sukhanA pariNAma duHkhanA cheDAvALA hoya che. ahiM samagra prazasta vastunA vistArathI sakurAyamAna prabhAvavALo zaru ane cheDAmAM suMdara pariNAmayukta hoya, tema ja samartha hoya to eka mAtra jinezvare kahelo dharma ja che. mATe je na meLavyuM hoya to tene meLava. je tene meLavyuM hoya, tenuM paripAlana karatA he, te temAM vRddhi karavAno prayatna kare. teo dhanya che ke, jeo asaMkhya lAkha saMkhyAvALAM tIhaNa duHkhono aMta lAvanAra evA vacanopadeza-auSadhane prApta kare che." tyAM AgaLa aneka prANIo pratibaMdha pAmyA ane pitAnA ghare pAchA pharyA. A pramANe bedha pAmyA pachI keTalAka kALe dharmaruci te kharekhara nAmathI ane guNathI sAcA dharmaruci anagAra che. mAsakSapaNanA pAraNAnA divase prathama pirisImAM svAdhyAya karavAmAM temanuM mana akSINa pravRttivALuM hatuM. bIjI pirisImAM dhyAnayoga karIne, trIjI pirisImAM pAtra-paDilehaNAdika vidhi karIne IsamitinI Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 ] upadezapada-anuvAda sAvadhAnI pUrvaka teNe caMpAnagarImAM praveza karyA. kudaratI te divase nAgazrInA bhAjanAdika taiyAra karavAnA vAre AvyA. koi prakAre pramAdathI te nAgazrIe eka kaDavI tu khaDInu ghaNA rasavALu, ghaNA tIkhA, madhura rasavALAM drabyAthI mizrita zAka taiyAra karyuM". koIka tevA kunhega doSathI te viSarUpa banI gayuM. tenI gadhathI teNe jANI lIdhuM ane vilakhI anelI te ciMtavavA lAgI ke, mArA kuTuMbanI aMdara AvuM zAka khatAvyAnI khabara paDaze, te mArI AbarU kevI kharAkha thaze ? dhikkAra thAe mane. jo mArI bIjI naNaMda-bhAjAine AvI raseAi karyAnI khabara paDaze, te mArI niMdA-halakAI karavAmAM tee kazI kacAza nahiM rAkhaze ane kadApi tema karatAM teo aTakaze nahiM. te have kAI na jANe tevA gupta sthaLamAM tene saMtADIne gharanA eka sthaLamAM hAla mUkI rAkhuM. ' ema vicArIne sthApana karyuM ane tyAra pachI tarata ja bIjI svAdiSTa tuMbaDI lAvI samArIne ghaNA moTA saMbhAra bharIne zAka vaghAyu, snAna karI pavitra vasavALI thaI teNe brAhmaNeAne jamADyA. (50) 6 tyAra pachI anukrame te brAhmaNIee paNa kramasara bhAjana karyuM. gharanA sa mANasA jamI rahyA pachI dareka pAtapeAtAnA kAryamAM lAgI gayA. eTalAmAM dharuci sAdhu UMcA, madhyama, nIca kulA-gharAmAM AhAra mATe bhramaNa karatA karatA nAgazrIne tyAM AvyA. nAgazrIe dUrathI AvatA ane peAtAnA gharamAM praveza karatA dekhIne ugra prameAdathI pelA kaDavI tuMbaDInA zAkane ThekANe pADavA-ApI devA utAvaLI utAvaLI Asana parathI jaldI uThIne te kaDavI tuMbaDInu zAka lAvIne raseADAmAM praveza karyA. dharuci sAdhunA pAtrAmAM samagra rasavALuM te zAka ThAlavI dIdhu. * mAre ATaluM pUratu che, have vadhAre AhAranI jarUra nathI ' ema karIne te gharethI bahAra nIkaLIne je udyAnamAM AcAya rahelA hatA, tyAM pAchA AvyA. te AcAryanI najIkanA sthaLamAM rahIne 'iriyAvahiya" vidhi karIne bheAjana-pANI karatalamAM rAkhIne AcAya ne batAvavA lAgyA. tenI ugra azubha gadhathI paravaza thayelA prANendriyavALA AcArya vicAravA lAgyA ke, ' jherayukta bhAjana che, nahiMtara AvA prakAranI kharAkha gadha na heAya. hatheLImAM eka bindu mAtra laIne jyAM dekhe che, te teja pramANe jheravALu che. tyAre AcAya bhagavaMte dharucine kahyuM ke, * je tuM AnuM bhAjana karIza, te akAle mRtyu pAmIza, mATe bahAra stha'DilabhUmimAM jai tyAM niravadya zuddha sthAnamAM paravI de. ane bIjo prAruka eSaNIya zuddha AhAra gaveSaNA karI vaheorI lAva. e pramANe kahyuM-eTale dha ruci sAdhu tyAthI AhAra paraDavA mATe nIkaLyA. viSAda vagaranA manavALA daza doSarahita sthaDilabhUmimAM jaine samagra dizAonuM avaleAkana karIne pratikSaNe ulasita pariNAmavALA jeTalAmAM tyAM paraThavavA taiyAra thayA, teTalAmAM tenI gadhathI vanamAM rahelI kIDIe ekaThI thaIne kSaNavAramAM mRtyu pAmavA lAgI. rakhe, mArA pramAdathI A sarve ATalI badhInA vinAza thAya, AnA karatAM te mAre peAtAne ja Anu > Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (5) pAriSThApanikA samiti upara dharuci muni-kathA, nAgazrI (sukumAlikA) [ 403 bheAjana karI levu* ceAgya che. ' manamAM siddha bhagavAne sthApana karIne temanI sAkSIe peAtAnA aparAdhA pragaTa karIne, tratAne uccarIne, parizuddha bhAvanAvALA te kaDavI tuMbaDInA jheravALA bhAjanane vAparIne tenI vedanA bhAgavata paMcanamaskAranA zubha pariNAmavALA mRtyu pAmI sarvArthasiddha nAmanA vimAnamAM utpanna thayA. (65) gayAne lAMkhA kALa thayA, hantu dharuci sAdhu pAchA upAzraye na AvyA, eTale AcAya mahArAje sAdhuone AjJA karI ke, ' cAre bAju tapAsa karo ke, te muni hajI pAchA kema na AvyA ? tapAsa karatAM bahAranI sthaDilabhUmimAM temane mRtyu pAmelA dekhyA. pAchA AvIne sUrine jaNAvyuM ke, * teo teA kALadharma pAmyA. : . AcArya bhagavaMta pUrvanA jJAnavALA hovAthI upayAga mUko, te te ja kSaNe jANavAmAM AvyuM ke, 'kaDavI tu MkhaDInuM dAna karanAra nAgazrI che ane tene samagra vRttAnta paNa jANI lIdhA. samatha puruSAe caitya nAza ke yatighAta karanAranI upekSA ke pramAda karavAmauna besI rahevuM, te keAI prakAre ucita nathI. kAraNa ke, tevA dASA utpanna thavAnA phrI prasaMgeA utpanna thAya-arthAt sAmavALA puruSAe AvAM apakAryane pratikAra pharajiyAta karavA joie.' A pramANe vicAraNA karIne sarva zramaNasaghane kheAlAngeA. temane jaNAvyuM ke, A kAraNe dharuci sAdhu kAladharma pAmyA. A pramANe karIne nAgazrIe suMdara kArya na rkyuM ke, jeNe uttama bhAvasAdhune mRtyu pahoMcADyA. nirbhAgIe du gIe evA leAkeAnA zirAmaNabhAvane tathA narakAdika durgatinA duHkhanI khANI bhAvane te pAmI che. A nAgazrIneA gunA have chAnA rAkhI zakAya tevA nathI,' A pramANe vicAraNA karIne munioe nagaranA madhyabhAgamAM traNa-cAra rastA hoya tevA tathA cAka-cauTAmAM ghaNA leAkeA samakSa A pramANe ughASaNA-jAherAta karI ke'nAgazrIe AvA prakAranuM sAdhunA prANa levAnuM niSkAraNu akAya AcaryuM che. mATe huM nagaraleAkA! A sAdhuhatyA karanAra nAgazrIne jovI ke tenI sAthe vArtAlApa karavA cegya nathI. tema dekhanAra ke, tenI sAthe khelanArane paNa tenI tulya gaNavA.' A pramANe gurunA vacanathI te muniee nagaranA madhyabhAgamAM sthAne sthAne jaine A pramANe udghASaNA jAhera karI.' tenA vRttAnta jANyA pachI te brAhmaNeAe tene gharamAMthI kADhI mUkI. nagarInA traNa-cAra rastA vageremAM paribhramaNa karatI, leAkeA vaDe niMdA pAmatI, tiraskArAtI, phITakAra karAtI, sthAne sthAne bhIkha mAge che, te paNa kAI khAvA Apatu nathI-evI rIte kAla pasAra karatI hatI. tenA zarIramAM eka sAmaTA seALa vyAdhi utpanna thayA. e pramANe jIvana pasAra karatAM karatAM chevaTe mRtyu pAmI, chaThThI nArakImAM utkRSTa AyuSyavALI nArakIpaNe utpanna thaI. tyAMthI nIkaLIne matsya thaI, matsyapaNAmAM agnimAM zekAvAnA, tIkSNa zastrAthI kapAvAnA, sarvAMge maLavAnA, haNAvAnA, sa nAraka pRthvIemAM aneka vakhata janma prApta karIne, tema ja bIjA aneka atikrutsita sthAnAmAM janma dhAraNa karyAM, vadhAre keTaluM kahevu' ? jema geAzALAnA adhikAra bhagavatI Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 ] upadezapada-anuvAda sUtramAM kahelo che ane temAM aneka bhavamAM aneka duHkha bhogavanAra banyo, tema A paNa aneka duHkho bhogavanArI thaI anaMta kAla pachI A ja dvIpamAM caMpA nagarImAM sAgaradatta sArthavAhanI bhadrA nAmanI bhAryAnI kukSimAM putrIpaNe utpanna thaI. nava mAsa pachI mAkhaNa sarakhA sukamAla hasta-pAdavALI putrIne janma Apya, sukumAlikA evuM nAma pADayuM. anukrame kAmadevanA moTA bhAlAnA eka bhavana samAna, akhUTa lAvaNyayukta yauvanavaya pAmI. have eka divasa anAna karI AbhUSaNothI alaMkRta banelI aneka dAsI ane sakhIothI parivarelI gharanA uparanA agAsItalamAM kIDA karatI hatI, tyAre jinadatta sAthe vAha tenAM rUpa ane yauvanaguNa dekhIne vismaya pAmyo. manamAM vicAravA lAgyA ke, "A sAgara ane bhadrAnI putrI sivAya bIjI kaI paNa bhAryA mArA putra mATe yogya nathI." najIkamAM rahelA lokone pUchayuM ke, samagra yuvatIomAM jenI deha-kAMti jhaLahaLI rahelI che, evI A kenI uttama putrI che?" te lokoe kahyuM ke-A sAgaradatta sArthavAhanI putrI che." tyAra pachI snAna karI, veSa-AbhUSaNathI alaMkRta banI potAnA keTalAka parivAra sahita evA teNe jyAM sAgaradattanuM ghara hatuM, tyAM javA prayANa karyuM. pitAnA ghare AvatA tene dekhIne ekadama te ubho thayo ane besavA mATe Asana batAvyuM. sukhasana para beThelA tene AgamananuM prayojana pUchyuM. tyAre teNe kahyuM ke-"sukumAlikA je tamArI putrI che, tenI samAna rUpa ane samAna lAvaNyAdi guNa-nidhAna evA mArA sAgara nAmanA putra sAthe vivAha karavAnI mAgaNI karavA Avelo chuM. je A vAta tamane yogya lAgatI hoya, te mArI mAgaNI svIkAraze. kAraNa ke, eka vakhata kArya cUkI gayA, to pharI te prasaMga prApta thavo muzkela che. jinadatta kahI rahyA pachI sAgaradatte ema jaNAvyuM ke, "amAre tyAM AMgaNAmAM padhArelA hoya, temane zuM evuM hoya ke na apAya? paraMtu uMbaravRkSanA puSpa mAphaka A putrI ane eka ja che ane te durlabha che. mana ane netrane ativallabha evI, tene viraha huM kSaNavAra paNa sahI zakato nathI, to je tamAre sAgara putra mAro gharajamAI thaIne ahIM rahe te mArI sukumAlikA putrI ApuM, nahiMtara nahiM." ghare AvelA pitAe sAgarane kahyuM ke-"he vasa ! je tuM gharajamAI thAya, te sukumAlikA kanyAnI prApti thAya. te kanyAnA ati daDha anurAganA kAraNe teNe sarva vAta kabUla rAkhI, eTale jinadatta sarvAdarathI ThAThamAThathI mahAutsava pUrvaka lagna-samAraMbha karyo. hajAra puruSa upADI zake tevI zibikAmAM besIne sAgara sAgaradattanA ghare harSathI ullasita hRdayavALe pahoMcyo. (100) teNe paNa gaurava sahita mahAvibhUtithI satkAra karI, putrI sAthe vivAhatsava karyo. je samaye kanyAnA hAthane lagAra sparza thayo, tyArathI sAgaranA zarIramAM mastaka Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAgazrI (sukumAlikA) [ 405 zUla, dAhavALo javara e utpanna thayo ke, jANe jherI sarpe athavA vIMchIe DaMkha mAryo hoya, athavA agnithI siMcAela heya, tevA prakAranuM te samaye atiAkaruM duHkha utpanna thayuM. lajajAne AdhIna banI te kSaNe to te mauna besI rahyo. jyAre zayana-samaya thayo, te samaye zayyAtalamAM beThelA tenI pAse kSobhAyamAna nehasamudravALI sukumAlikA sarva aMgone alaMkRta karI, dhIme dhIme tenI pAse sUI gaI, tyAre jANe svargamAMthI apsarA utarI AvelI hoya tevI jaNAtI hatI. have pharI paNa tenA aMganA sparzathI viSAda pAmela citaravA lAge ke- have Ano viraha karanAra kSaNa mane kyAre prApta thaze?" tyAre sukhe nidrA karatI tene choDIne zayAmAMthI ubhA thaIne jANe maraNathI chUTyo hoya, tema kAgaDAnI jema te gharathI ghaNe dUra dUra palAyana thayo. te kSaNe nidrA mukta banelI ane sAgara-patine na dekhatI pativirahiNI cAre bAju jovA lAgI. vAsagRhanuM dvAra dekhyuM, to khuluM dekhyuM. zokAtura manavALI hatheLImAM mukha DhALIne udvegathI citavavA lAgI ke-"meM ke baMdhulokoe te kaI avinaya karyo nathI, to kyA mArA durbhAgyanA doSathI te dUra cAlyA gayA. A pramANe suratI, rudana karatI, karuNa svarathI vilApa karatI, agnimAM zekAtI hoya, tema teNIe bAkInI rAtri pasAra karI. rAtri pUrNa thaI, prabhAta thayuM, eTale dAsIne bolAvIne mAtAe kahyuM, 'tuM jA, sukumAlikA ane tenA pati mATe mukhazuddhi karavA mATe tene dAtaNa-pANI Apa." jeTalAmAM te dAsI temanA vAsagharamAM gaI, tyAM to tene vilakhI daSTivALI ane manamAM kaMIka UMDI ciMtA karatI dekhI. dAsIe tene pUchayuM ke atyAre tuM Ama kema pure che?" tyAre te kahevA lAgI ke-sAgara mane sUtelI mUkIne kyAMIka cAlyA gayA." vRttAnta jANIne dAsIe tenA mAtA-pitAne je pramANe banyuM, te kahI jaNAvyuM. tyAra pachI sAgaradatta sAgara upara kedha karato jinadattanA ghare jaIne kahevA lAgyA ke, "are ! A tamArA putrane ucita che ke, nirdoSa sukumAlikAne choDIne cAlyA gaye! sAgare je kaMI paNa karyuM che, te tenA kulane ucita na gaNAya. evo tyAga karavAno koI kALa nathI, tema yukta paNa nathI. Aje teNe je karyuM che, te uttamakulIna janane yogya na gaNAya. atinispRha mAnasavALo te A pramANe ghaNuM upAlaMbha-ThapakA ApIne rahelo che, eTale pitAe sAgaraputrane kahyuM ke, "he sAgaraputra! gharajamAIpaNuM svIkArIne tuM sAgaradattanA gharethI pAcho Avyo, te kArya aghaTita thayuM. tyAra pachI sAgaraputre pitAne kahyuM ke, "parvatanA zikhara parathI nIce patana pAmavA samAna, jaLamAM praveza karavA samAna, jhera khAvA samAna bIjuM game te kArya karIza, sAgaradattanA ghare kadApi A bhavamAM te praveza nahiM karIza. te sukumAlikA nAmathI mAtra prasiddhi pAmelI che, paraMtu he pitAjI ! tenA hastane sparza mAtra karavAthI paNa bhayaMkara dAhajavara mane utpanna thayo che. divAlanA AMtare ubhe rahelo sAgaradatta teNe kaheluM sarva sAMbhaLe che, A kAraNe sAgaradatta pote Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 ] upadezapada-anuvAda paNa ghaNI lajajAvALo banyo. potAnI putrInuM AvuM adhika pramANuvALuM durbhAgya sAMbhaLIne jinadattanA gharethI nIkaLI gayo ane pitAnA ghare jaIne sukumAlikone potAnA kheALAmAM besADIne A pramANe kahevA lAgyo ke, "avinaya karanAra evA te sAgarapatinuM ApaNane prayojana nathI. mAre to have tane tene ja ApavI che ke, jene tuM manapriya hoya." (125) karNAmRta samAna evAM AzvAsananAM vacane vaDe sAtvana ApIne tene potAnA sthAnamAM javA rajA ApI. have kaIka samaye gharanA uparanA mALathI dizAmAgenuM avalokana karatA rAjamAgamAM melAM saDelAM vastra paherela, tathA hAthamAM ThIbaDAMne dhAraNa karanAra eka dramakane dekhe. tene pitAnA gharamAM bolAvIne kahyuM ke-"he kamaka! A khAvAnuM grahaNa kara, tathA A suMdara veSa pahera. je tArAM malina vastro che, tathA bhAMgelo ghaDo (ba) che, tene ekAMtamAM sthApana kara. tene kiMmatI vastro paherAvyAM ane gaurava pUrvaka te dramukane bhAryApaNe arpaNa karI, rAtre yogya upacAra Adara pUrvaka vAsagRhamAM praveza karAvyA. capala netravALo thaye thako, te jeTalAmAM zayAmAM sukumAlikA najIkamAM sUto ane tenA dehanA sparzanA doSathI sarvAge utpanna thayelA javara-tApathI vicAravA lAgyo ke, nakakI mane maraNa pamADavA mATe ja vagara kAraNanA gherI evA ANe mane A ApelI che. jyAM sudhImAM tenA aMganA sparzathI mane najIkamAM mRtyunI prApti na thAya, teTalAmAM azvinA dAhanI upamAvALI durbhAgyathI bharapUra evI AnI pAsethI mAre jaladI mArAM vAno tyAga karIne paNa ahIMthI khasI javuM joIe." tenuM ThIbaDuM, vastra choDIne tene sutelI cheDIne tyAMthI dUra cAlyA gaye. jyAre jAgI, tyAre tene paNa na de, tyAre e vicAravA lAgI-mArA zarIranA doSanA kAraNe tathA mArA potAnA durbhAgyanA doSanA kAraNe A paNa cAlyo gayo." vRttAnta jANyA pachI prabhAtamAM pitAe bolAvI kahyuM ke, "he putrI ! AmAM ke Ino doSa nathI, paraMtu tArAM potAnAM karelAM karmane ja deSa che. mATe je prakAre A karmano kSaya thAya, te prakAre sAdhuone, zrAvakone, dIna, anAtha vagerene dAna Apa." tyAra pachI pitAnI AjJAthI sUryodayathI mAMDIne sUryAsta samaya sudhI niraMkuzapaNe haMmezAM dAna ApavA lAgI. A pramANe niraMtara dAna ApatAM keTalAka samaya pasAra thayA pachI, "suMdara vrato pAlana karanArA, ghaNuM zratanA abhyAsI atinirmala zIlarUpI hAthaNIne bAMdhavA mATe AlAnastaMbha samAna evAM gopAlikA nAmanI AryA tyAM padhAryA. temanI sAthe vicaratAM be sAdhvInuM eka yugala tenA ghare gocarI mATe gayuM, sArI rIte bahumAnasahita tene pratilAlyAM. pagamAM paDIne, aMjali joDIne tene vinaMti karavA lAgI ke, mane sAgara sAthe paraNAvI, chatAM huM tene aNagamatI thaI, bIjA kramakane ApI, te paNa huM aNagamatI banI, to kRpA karIne keIka tevI auSadhi-jaDIbuTTI, maMtra-taMtra hoya te Apa, jenA prabhAvathI huM mArA patine subhaga banuM." te bolatAM ja te AryA Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -nAgazrI (sukumAlikA, draupadI) [ 407 e kAna DhAMkI dIdhA ane kahyuM ke-"he bhadra! te viSayamAM ame kaMI paNa jANatA ja nathI, tema ja amArA mATe A kArya anucita che. dharmaviSayaka zAstramAM amAruM kauzalya che. to tuM kahe, to tene jinezvarae kahelo dharma zravaNa karAvIe. (15) savistara dharma saMbhaLAvyo, eTale sArI rIte pratibodha pAmI ane uttama zrAvikA banI. tyAra pachI pitAnI sammatithI dIkSA lIdhI. Isamiti Adi pAMca samitio ane traNa guptio vagere mAtAnI mAphaka pAlana karavA lAgI. brahmacaryane navagupti-sahita daDha zIla pAlana karatI, kSamA rAkhanArI, Indriyone damana karanArI, tathA sArI rIte upazAMta thayelI, durdhara aDhArahajAra zIlAMgane dhAraNa karanArI banI. najIkamAM rahelI ge pAlikA AryAone vaMdana karIne kahevA lAgI ke, "je A5 anujJA Apo, te najIkanA udyAnanA sArI bhUminA bhAgamAM uparA upara chaThTha chaSnuM tapakarma karIne sUrya sanmukha AtApane levAnI IcchA rAkhuM chuM. (150) tyAre tene te AryAe kahyuM ke-"he Aye ! ApaNa sAdhvIne gAma bahAra kAusagga kara yukta nathI. mAtra upAzrayanI aMdara, jyAM sAdhvIo cAre bAju vaTalAyelI hoya athavA sAdevIjI. onI hAjarImAM, zarIra vastrathI AcchAdita heya, paganAM taLiyAM sarakhAM sthApana karelAM hoya, te upAzrayanI aMdara AtApanA karavI egya che. vaDIla sAdhvIonAM vacanane avagaNIne pitAnI IcchAthI AtApanA levA lAgI. have kaIka vakhata devadattA nAmanI pAMca puruSathI sevA karAtI eka vezyA te udyAnanA uttamabhUmi bhAganI cAre bAju kudaratanI zobhA dekhatI hatI. pAMca puruSamAMthI eka puruSa mastaka upara puponA zekharanI racanA karato hato, eka puruSa tenI pagacaMpI karato hato, eka mastake chatra dharato hato. eka cAmara vIMjato hato, eke teNIne khoLAmAM besADI hatI. A vezyAne Avo saubhAgya-prakarSa prApta thayelo dekhIne te sukumAlikA sAthvI citavavA lAgI ke, "durbhaga evI mane eka sAgara paNa Adara karanAro na thaye, jyAre AnA pratye to pAMca jaNa AvA Adara karanArA thayA, tethI Ane janma saphaLa thayo ane jIvyuM paNa saphala thayuM. potAnAM saubhAgyanA garvanA kAraNe IcchA pramANe te vartana kare che. je mArAM tapa ane A niyamanuM mane phaLa prApta thAya, te mArA potAnA saubhAgyanA prabhAvathI samagra strIvargane huM namanIya banuM. arthAt sarvamAM huM caDiyAtI saubhAgyavatI anuM. A pramANe niyANuM karIne ahIM lagAra paNa saubhAgyane na vahana karatI, zarIra, ' vastrAdikane dhovAnA kAryamAM-asaMyamamAM pravartavA lAgI. gaNinIe zikhAmaNa ApI ke, "A pramANe tAre karavuM egya nathI." ema karavAthI tArA ane tArI sAthenA bIjAne cAritrane bhaMga thAya che, bIjuM A cAritrabhaMga tane janmAMtaramAM bhayaMkara phaLa ApanAra thaze, mATe dharma ane cAritramAM zithilAcAra seve tane cagya nathI. A pramANe anekavAra samajAvI, paraMtu preraNuM sahana na karavAthI pitAnAM upakaraNa - sahita bIjA judA upAzrayamAM jaIne rahI. pAsasthA vagere pramatta sAdhunAM pramAdasthAne Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 ] upadezapada-anuvAda te sevana karavA lAgI, paraMtu yathAIdasthAno nahiM. ghaNuM varSo sudhI te pramAdasthAna sevana karatI vidhithI vihAra karatI hatI. chellA kALamAM eka pakSanuM anazana karIne kALadharma pAmIne IzAna devalokamAM gaNikAdevIpaNe utpanna thaI, nava palyopamanuM utkRSTa AyuSya bhogavIne tyAMthI cyavane A ja jambudvIpamAM bharatakSetramAM paMcAladezamAM kAMpilyanagaramAM drupada rAjAnI culaNi nAmanI priyAnI kukSimAM puvIpaNe utpanna thaI. dhRSTadyumna yuvarAjanI sauthI nAnI bhaginI drupadanI A putrI che, A kAraNe prazasta zAstromAM tenuM nAma badraupadI ema sthApana kareluM. ujajavala pakSamAM caMdrakalAnI jema dareka kSaNe vRddhi pAmatI kAIka ananya-apUrva tAruNya pAmI. tene dekhIne tenA pitA vicAre che ke-"rUpa ane yauvananA viSayamAM Ane samAna bIjuM ahiM keI nathI." devAMganAnI sarakhAmaNI karatI evI kaI AnI tulanA nahi karI zake. te Ane svayaMvara karavo yogya che, jethI te atizaya sukha pAmaze. tyAra pachI rAjA pitAnA khoLAmAM besADI draupadI putrIne kahe che ke, "he vatsa! tane je ruce te vara svayaMvaravidhithI vara." tyAra pachI sahu prathama dvArikA nagarImAM kRSNane pitAnA parivArayukta belAvavA mATe dUtane mokalyo. tyAre samudravijayadika daza dazAro, muzalapANi vagere pAMca mahAvIre, tathA ugrasenAdi seLahajAra rAjAo, ATha keDa kumAro, pradyumna, zAMba vagere sATha hajAra durdIta kumAre ke, jemanI gati kyAMya paNa nivAraNa karI zakAtI nathI. vIrasena vagere ekavIza hajAra vIre, mahasena vagere chapanna hajAra balI. kumAra tathA bIjA aneka talavara, Izvara, mAMDalika vagere aneka guNa loko pAse jaIne be hAthanI aMjali joDIne praNAma karI saMdezo Apyo ke-"kAMpatyapura nagaramAM drupada rAjAnI draupadI nAmanI putrIno svayaMvara Ape che, to temanA pitAe Apane prArthanA karavA pUrvaka nimaMtraNa mokalyuM che ke-"kAlano vilaMba karyA vagara kAMpilyapura nagaranI bahAra potapotAnI Rddhisahita saparivAra dareke padhAravuM." (180) e pramANe hastinApura nagaranA pAMDurAjAnA putrone, te ja pramANe trIjo dUta caMpAnA kRSNa aMgarAjAne, cothe dUta pAMcaso bhAIone, zuktimatI purImAM zizupAla rAjAne, pAMcame dUta hastizISa nagaramAM damadaMta rAjAne, cha dUta mathurAmAM dhara nAmanA rAjAnA upara, sAtame dUta rAjagRhamAM sahadeva nAmanA rAjA pAse, AThame hatA kauDinya nagarInA bheSaka rAjAnA putranI pAse mokalyA. navame virATadezamAM sau bhAIo sahita kIcakarAjAne, bAkI rahelA rAjAo ane bAkI rahelA nagaramAM dazamA dUtane mokalyA. A pramANe pUNa gaurava sahita aneka rAjAo, rAjakumAro vagerene AmaMtraNa ApI lAvyA. teo paNa mana sarakhA vegathI utAvaLA ekI sAthe kAMpilyapuramAM vizALa gaMgAnadInA kinArA upara paDAva nAkhIne rahelA che. dupadarAjAe teo mATe utArA nakkI karelA hatA, tyAM teoe nivAsa karyo. samudranA kalelo uchaLe, tenA samAna sattvavALA sarve rAjAo tyAM rahelA che. have tyAM svayaMvaramaMDapa ke karAvyo? Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draupadI--vayaMvara, apaheraNu [ 409 uMcA aneka staMbheAnA samUhathI AbhatA, uMcA da cukta se kaDA dhvajAe yukta, ratnamaya aneka tAraNavALA, maneAhara pUtaLIethI zaiAbhAyamAna, atimadenmatta hAthIAne AvatA rAkavA mATe hAthIdAMtathI nirmANa karele svayaM vara-ma'Dapa rAjAe rAjyeA. have zubha divase draupadI kanyAnI abhilASA karanArA sarve rAjAe temanA ceAgya krame besI gayA. draupadI paNa snAna karI, vastrAbhUSaNathI ala'kRta manI, gRhacaityAmAM jinabimene vAMDhIne AgaLa kahelA rAhiNI kanyAnA dRSTAMtAnusAra svayaM'varamaDapamAM AvI pahAMcI. sAkSAt kAipaNa rAjAnuM vadana-kamala na dekhatI te draupadI dapa NatalamAM pratibikhita rAjAonAM mukha-kamalA nIrakhavA lAgI. je je dekhyA, te pasaMda na paDyA, eTale jyAM AgaLa pAMca pAMDavA beThelA hatA, tyAM gai, temane dekhyA. tyAra pachI AgaLa ke pAchaLa STi na karatAM svAbhAvika pUrvabhavanA niyANA anusAra te pAMce pAMDavAnA gaLAmAM varamALA nAkhI. eTale ati pAmelA vasudeva vagere sa rAjAe moTA zabdo eTalIne kahevA lAgyA ke, * ahA! sAruM karyuM, suMdara vara varI. kharekhara drupada rAjA ane culanikA mAtA dhanya che ke, jemanI putrIe AvA zreSTha pAMca bhartAra sAthe meLavyA. pANigrahaNa thayuM, tyAre drupada rAjAe ATha kreDa suvarNa ane teTaluM ja rUpe draupadIne ApyuM. Ama trelA sarva rAjAonA ceAgya satkAra karI temane visarjana karyAM. vismaya pAmelA hRdayavALA te pAtapAtAnA sthAnake gayA. pAMca putra ane draupadI vadhRthI ati virAjatA pAMDurAjA paNa peAtAnI nagarI tarapha drupadarAjAnI AjJAthI gayA. te pAMce pAMDavA vArApharatI draupadInI sAthe udAra svarUpa bhAgeA bhAgavatA hatA. ane te pramANe divaseA pasAra karatA hatA. (200) kAika samaye yudhiSThira vagere pAMce putrA, kuMtI rANI, draupadI Adi sAthe rivarelA pAMDurAjA beThelA hatA, tyAre aMtaHpuramAM ekabIjAne laDAi karAvavAnI icchAvALA nAradamuni game tyAMthI tyAM AvI paheAMcyA. uparathI atiprasannatA batAvatA, paraMtu hRdayamAM te atiphleza manavALA, mahArathI madhyasthabhAva jaNAvatA, kALAmRganA cAmaDAnA vastravALA, zreSTha daMDa ane kamaMDala jemanA hAthamAM rahelA che, janAI, gaNavAnI mALAyukta, navIna muMjanI dAraDInI mekhalA-ka derAvALA, vINAthI gAyana gAvAvALA, dAkSiNya dekhADatA, kajiyA IcchatA evA AvatA nAradane dekhIne putrA ane rANI kuMtI sahita pAMDurAjAe UbhA thaI, pradakSiNA karIne vaMdanA karI, namaskAra karyA. jaLabindu chAMTelA RSi-Asanane datRNu upara pAtharela hoya, te rUpe Asana ApyuM, eTale tenA upara nArada beThA. nAradajI aMtaHpuranA kuzala samAcAra pUchatA hatA, teTalAmAM peAtAnA satkArasanmAnathI vimukha thayelI draupadIne dekhI. * A mithyArdaSTi asayata hovAthI tene para Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 ] upadezapada-anuvAda praNAmAdi karavA mane na kalpe' eTale hAtha joDyA vagaranI ema ne ema rahI, ubhI na thai, tene tevA prakAranI anAdaravALI dekhIne rASAtura nArada vicAravA lAgyA ke* A pAMca pAMDavAne pati pAmavAthI abhimAnamAM AvI gai che. mATe A pApiNIne ghaNI zAkyo hoya tevA koi sthAnamAM dhakelI ApuM. tyAM IrSyAnA meTA zalyathI te du:khI thAya tema tenuM haraNa karAvuM.' tyAra pachI uDIne dhAtakIkha'DanA bharatakSetramAM ape(ma)rakakA nAmanI nagarInA pama nAmanA rAjA pAse gayA. te rAjAe paNa pUjArUpa aghya arpaNa karyu. ataHpuramAM rahelA rAjAe nAradane pUchyu... ke, ' jevuM aMtaHpura mAruM' che, tevuM khIjA kAInuM che ?' kaIka hAsya karatAM nArade jaNAvyuM ke- jema kUvAnA deDakA, jeNe janmathI samudranA jaLasamUha dekhela na hoya, te ema ja mAnanArA hAya ke, A mArA sthAna karatAM kAI mahAna nathI. e pramANe tame paNa bIjA bhUmipAlAnAM aMta:purA nathI dekhyAM, eTale ema mAnI abhimAna kare che ke mArA aMtaHpura jevuM keAinuM nathI. paraMtu jamUdrIpanA bharatakSetranA hastinApuramAM pAMDurAjAnA pAMca pAMDavaputrAnI draupadI nAmanI bhAryAnA eka paganA agUThAnI tulanAmAM paNa na AvI zake. te devA, asurA ane vidyAdharAnI strIe karatAM atisuMdara che. jagatamAM sAmAnya niyama che ke-je vastu durlabha hoya, dUra hAya, je bIjAe ne AdhIna heya, temAM leAkeA rAgavALA thAya che. ghaNe bhAge khIjA rUpamAM na thAya. A pramANe nAradanuM vacana sAMbhaLIne prakhala pavanathI jema agni uttejita thAya, tema te rAjAne nira unmAda karAvanAra atitIvra kAmadeva uttejita thayeA. eTale pUnA paricita devanu praNidhAna karavA pUrvaka teNe aHmatapa karyA. tenA aMte te deva pAte AvIne padmanAbha(tha)ne kahevA lAgyA ke, 'tAre je ucita kahevuM hoya te kahe, ' eTale teNe kahyuM ke-'ja'bhUdvIpanA bharatanA hastinApura nagaramAM je pAMca pAMDavAnI patnI ane drupada rAjAnI putrI che, te bhuvananI sa IemAM rUpathI sahuthI caDiyAtI che, te draupadI devInI huM abhilASA rAkhuM chuM, mATe tene ahiM lAvI ApeA. ' tyAre deve rAjAne kahyu ke, e kArya kadApi banI zakavAnuM nathI. kAraNa ke, pAMca pAMDavA sivAya e ma:jAnI abhilASA karatI nathI. mAtra tArA priya manAratha pUrNa karavA mATe hAla tene ahiM lAvI Apu. ' yudhiSThira sAthe sUtelI hatI, tyAre rAtre te deva draupadInuM haraNa karIne padmanAbhanA madiranA azeAkavanamAM lAgye ane tene tyAM besADI. je pramANe vRttAnta banyA, te pramANe kahIne deva peAtAnA sthAne cAlyA gayA. te tarata ja jAgI ane te bhavana jevA lAgI, teA te peAtAnuM bhavana ke bagIcA na dekhyA. vilakhI banelI ciMtA karavA lAgI ke- A zuM thayuM haze ? kAika deve ke dAnave mane kaMIka rAjAne tyAM ANelI che. nahiMtara ATalA phUMka samayamAM kevI rIte A kArya ane padmanAbha rAjA paNa snAna karI AbhUSaNeAthI alaMkRta thai peAtAnA aMtaHpura sahita jayAM draupadI hatI, tyAM jai tene dekhe che. aneka prakAranA sakalpa-vikalpa karatI te draupadIne te rAjAe kahyuM ke, kema ATalI ciMtA kare che ? mArA paricita " Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draupadInuM apaharaNa [ 411 deve mArA mATe tene ahiM ANelI che. mATe he bhadra! "mArI sAthe krIDA kara, A sarva parivAra tAre AdhIna che." tyAre draupadIe tene kahyuM ke, "kRSNajI mArA priya baMdhu che, teo hAla dvAravatI nagarImAM che, je cha mahinA sudhImAM mArI tapAsa nahi kare, to pachI tuM kahIza tema huM karIza." te vAta svIkArIne tene kanyAnA aMtaHpuramAM rAkhI. chaDUtapa upara AyaMbila karavuM-tema niraMtara tapa karavAnuM cAlu rAkhyuM. tapakarma cAlu rAkhIne, dhIratA dhAraNa karIne te tyAM rahevA lAgI. A bAju be ghaDI pachI yudhiSThira jeTalAmAM jAgIne dekhe che, tyAre zayyAtalamAM draupadI na dekhAI, eTale gabharAtA gabharAtA utAvaLA banI tenI zodha cAre bAju karavA lAgyA. jyAre patto na lAgyo, eTale prAtaH samaye rAtre banela vRttAnta pitAnA sevakavarga dvArA te AkhA nagaramAM jAhera karAvyuM. jAhera ugheSaNa pUrvaka nagaralokone kahyuM ke-"je koI draupadIdevInA samAcAra lAvI Apaze, to tenA upara akAle ghaNo mahAupakAra karIza." jyAre koI nagara ke gAmamAM patto na lAge, tyAre kuMtImAtAne kahyuM ke, "tame dvArakAnagarImAM jaldI kRSNa pAse jAo ane kRSNane A hakIkata jaNAvo. pAMDurAjAnI AjJAthI hAthInA upara besI ekadama kRSNa sanmukha cAlI. dvArakAmAM pahoMcyA. eTale ghaNuM ja AdarapUrvaka temanuM gaurava karyuM. kRNe pUchyuM ke, "zA kAraNe ApanuM Agamana thayuM ?" tyAre kahyuM ke, "he putra! rAtre yudhiSThira pAse zAtalamAM sukhe sUtelI draupadInuM keIka apaharaNa karI, game tyAM tene uThAvI laI gayela che, to have tenA jaladI samAcAra maLe te pramANe yogya prayatna karo, tArA sivAya AvAM kArya karavAmAM bIjo keNa samartha che ?" A pramANe kahyuM, eTale te ja kSaNe jene puruSArthane utkarSa utpanna thayela che, evA kRNe jaNAvyuM ke-"are! pAtAla, devaloka ke samudramAM game tyAM te haze, tyAMthI mAre tene meLavavI ane te mATe mAre prayatna kare-ema tenI samakSa pratijJA karI. he mAtAjI ! Apa taddana nirAMte raho. satkAra-sanmAna karI tene pAchAM gajapura nagare mokalI ApyAM. cAre bAju zodha karAvI, paraMtu kayAMyathI paNa samAcAra na meLavyA. eTalAmAM kaI prakAre nAradajI vAsudevanA bhavanamAM AvI pahoMcyA. kaNe artha-dAnapUrvaka suMdara Asana upara besADI, pitAnA kuzala samAcAra pUchanAra temane ghaNuM gauravathI pUchayuM ke, "tame kyAMya dekhela ke sAMbhaLela heya athavA koInA ratigRhamAM apaharaNa karAelI devI draupadInI hakIkata jANuM hoya, to kaho. kAraNa ke, yudhiSThira sAthe rahelI ane rAtre sUtelI tene koI na jANe tevI rIte keAI haraNa karI gayuM che." tyAre nArade kahyuM ke, "AvA kAryamAM mAro adhikAra nathI, paraMtu tamArA AgrahathI kahuM chuM ke, te hoya ke anya hAya, te mane kaI nizcaya nathI. paraMtu aparakaMkA nagarImAM padmanAbha rAjAnA bhavanamAM tene sarakhI zekapUrNa mukhavALI, bhUmi upara sthApana karelA netravALI, pAsethI koNa jAya che, Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 ] upadezapada-anuvAda tene na dekhatI evI eka nArI jovAmAM AvI hatI." (25) tyAre kRSNa kahyuM ke, tame ja A kajiyA ubho karyo che." AkAzagAminI vidyAnuM smaraNa karIne nArada adazya thayA. dUta mokalIne gajapuramAM pAMDurAjAne jaNAvyuM ke, " draupadInA zarIranA kuzaLa samAcAra maLI gayA che. to tamArA pAMca putrone caturaMga senA sahita pUrva samudranA kinAre jaladI AvI pahoMce tema mekalA." kRSNajIe paNa Dhola-duMdubhinA zabdathI dizAtara pUratA pitAnA sarva parivArayukta dvArakApurImAMthI prayANa karyuM. pUrva samudranA retALakAMThA upara pAMDanA pAMca putrono samAgama thaze. tyAM senAsahita paDAva nAkhe. tyAM pauSadhazALA banAvI, aThThamatapa aMgIkAra karI susthitadevanuM manamAM praNidhAna karyuM. te tapa pUrNa thatAM lavaNAdhipati susthitadeve kRSNane pratyakSa darzana ApyAM. deve AvI jaNAvyuM ke mAre je kArya karavAnuM hoya, te jaNa." tyAre kRSNa kahyuM ke draupadIdevInuM padmanAbhe haraNa karyuM che, tenA gharamAM rahelI che, tethI aparakaMkA nagarIe javA mATe pAMca pAMDavo ane chaThTho huM ema chaenA rathe lavaNasamudranA jaLa madhye cAlI zake, te mArga amane jaladI Apo.' deve pratyuttara Apyo ke, "ATalA sAmAnya kAryamAM zuM ? tamane ahIM beThA tamane te hastagata karuM. jo tame kahetA ho te te nareza tathA nagaraloka tathA sainya-sahita AkhI nagarIne lavaNasamudranA jaLanI aMdara praveza karAvuM." "te pazu sarakhA rAjAnI keTalI mAtra zakti che, te huM jANuM chuM, paraMtu mAre tenI parIkSA karavI che ane mAre jAte ja tene ahiM AvI che." A pramANe kRSNanuM vacana sAMbhaLIne te deve pANI dUra karyuM ane ene samudranA jaLanI aMdara ratha mATe mArga Ape. samudranI madhyamAM thaIne teo tene oLaMgIne aparakaMkA nagarIe pahoMcyA. udyAnanA AgalA bhAgamAM ra choDIne te vizrAMti karavA mATe rokAyA. dAruka nAmanA sArathine bolAvIne kRSNa A pramANe rAjAne saMdeze kahevarAvyo. tene kahyuM ke, nagaramAM jaIne padmanAbharAjAne tenA pAdapIThamAM paga ThokIne bhAlAnI aNipara rAkhelA lekhane ApIne jaNAvavuM ke, draupadIne tuM corI lAvelo che, ene pAchI laI javA mATe tenA pAMca patio ane chaThThA vAsudeva AvelA che, mATe draupadIne pAchI soMpI de, nahiMtara yuddha karavA taiyAra thA, e sivAya tAre chUTakAra nathI. te e nathI sAMbhaLyuM ke, "drupadakanyAne kRSNa bhAI che. bhuvanamAM raNa-yuddhakAryamAM tenA samAna bIje kaI samovaDiye nathI." A pramANe kRSNajIe kahevarAvela saMdezane vinayapUrvaka grahaNa karIne have aparakaMkA nagarI tarapha cAlato cAlato te rAjabhavanamAM pahoMce. dUta jana vinaya karyA pachI kahyuM ke-"A mAro vinaya che, paraMtu mArA svAmIne to vaLI Ave hukama che ke-"tenA Asanane lAta mArIne bhAlAnI aNIthI A lekha arpaNa karavo." eTale padmanAbha rAjAe apamAnita karI tene pAchalA dvAre laI jaI kahyuM kepachI arpaNa karavA mATe meM nathI aNAvI, te have je yuddha karavuM hoya te bhale Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draupadInuM pratyAharaNa [ 413 taiyAra thAo, huM AvI pahoMcuM chuM." ema tuM kaheje. padmanAbhe vicAryuM ke, e pArakI bhUmi upara Avelo che, huM balavAna sainya-parivAravALe chuM ane mArI potAnI bhUmimAM chuM. te a95 parivAravALe che, huM ahiM ghaNA parivAravALo chuM. - ema vicArI raNamedAnamAM caturaMga senA-sahita hAthInI khAMdha para ArUDha thaIne roSathI dhamadhamI rahelo te nagarathI bahAra nIkaLyo. kRNe te pAMce pAMDuputrone kahyuM ke-"Aje ahiM zuM karavuM?" teoe kahyuM ke, "kAM to Aje ame nathI, ke teo nathI." (275) vividha prakAranAM Ayudha sahita taiyAra karelA rathavALA sarve yuddha karavA mATe sajaja thayA. padmanAbhanI senAe choDelA vicitra zastronA samUhathI dhvaja, chatra ane mukuTa tUTIne chedAI-bhedAI gayA ane bANanI vRSTithI temanA zarIramAM chidro paDI gayAM, eTale hAra pAmI kRSNajI pAse gayA ane kahevA lAgyA ke, "are re ! A te mahAbaLavAna che." tyAre kRSNa temane kahyuM ke, "tame to anizcita bhASA bolanArA che." te sAMbhaLIne "Aje ame chIe ane padmanAbha nathI" te pramANe nizcaya karIne tevuM vAkya bolyA hatA, te durjaya zatrupakSane harAvIne pAMDee ujajavaLa kIrti pada sthAna prApta karyuM hota. tyAra pachI kRSNajIe kahyuM ke, "juo Aje padmanAbha nathI ane huM chuM -ema kahIne vadananA pavanathI pAMcajanya mahAzaMkha pheMkayo. eTalA te zaMkhazabdathI zatru-bala tarata haNAyuM, sUI gayuM, keI unmAda pAmyu-ema senA traNa vibhAga paDI gayA. tyAra pachI dhanuSadaMDane hAthamAM lIdhuM. tenI derInA TaMkArathI e zabda uchaLyo ke-senAne bIje vibhAga bahero banI gayo. tyAra pachI ekalo ane zastrarahita banele padmarAjA paNa tyAMthI nAThA. pitAnI nagarImAM praveza karIne daravAjA majabUta baMdha karIne rahyo. - kRSNajIe ane pAMDAe nagara pharato ghero ghAlyo. rathamAM ArUDha thaI kRSNa kilAnI najIkamAM jaI aMdara utarIne tarata narasiMha-manuSya ane siMhanI zarIrAkRti vikuvane tevA pAdaprahAra karyA, jethI TaTalita avAja karatA devAlayanA zikharonA bhArathI bhagna banatuM pRthvIpITha, uMcA prAsAda-maMDalavALI. evI te nagarI kSebhAyamAna banI gaI. jene prANone saMdeha thaye che-evo te padamarAjA have jIvavAno bIjo koI upAya nathI, eTale drupadaputrI-draupadI pAse jaIne garIbaDuM mukha karIne karagaravA lAgyuM ke tane corI karI ahiM lAvyo, tenuM phala pratyakSa mane maLI gayuM. have mAre bacavA mATe zuM karavuM ?" tyAre draupadIe kahyuM ke, "te mane sAthe laI cAla ane kRSNane mane soMpI de. kAraNa ke, praNAma karavAthI uttama puruSane kepa zAnta thAya che. ema karavAthI tAro jIva, rAjya akhaMDita thaI jaze. tyAra pachI snAna karI pavitra be vastra paherI draupadIne AgaLa karIne temanA caraNamAM praNAma karIne padamanAbharAjA khamAvavA lAgyo. "ApanuM adbhuta parAkama dekhyuM, have kadApi AvuM kArya pharI nahiM karIza, A mArA aparAdhanI mane A5 kSamA Apo." (290) padmanAbha rAjAnA Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 ] upadezapada-anuvAda garvane sarva prakAre dUra karIne tene potAnA nagaramAM javA rajA ApI. draupadIne laIne pite rathamAM ArUDha thayA, have kRSNa ane pAMDave je mAge AvyA hatA, te mArge upaDyA, ane potAnI nagarI tarapha cAlyA. potAnA ane pAMDavonA ratha maLI cha rathe cAlavA lAgyA. have je samaye yuddhamAM pAMcajanya zaMkha phukIne vagADyo hato, tyAre te dvIpanA bharatakSetranI caMpApurImAM kapila nAmanA vAsudeva hatA, tathA te nagarInI bahAra munisutrata nAmanA tIrthakara bhagavaMta samosaryA hatA. dharma sAMbhaLyA pachI chevaTe zaMkhane zabda sAMbhaLyo, tyAre vilakhA thayelA vAsudeva vicAravA lAgyA ke, ahi bIjA vAsudeva kema thayA? kaI bIjA pAse A pAMcajanya na hoya. tyAre jinezvare tene kahyuM ke-Ama banyuM nathI ke banaze nahiM ke, eka kSetramAM be jinezvaro ke, cakavartIo, ke vAsudevAdi sAthe baMne heya." bhagavaMte kapila vAsudevane kahyuM ke, jambudvIpanA bharatakSetramAMthI hastinApuranA pAMDurAjAnA pAMca putronI bhAryAne kaI pUrva paricita deva padmanAbha rAjA mATe lAvyo che, te dvAravatI nagarIthI pAMDa ane kRSNa tene baLavA mATe ekadama aparakaMkA nagarIe AvyA che, te padmanAbha sAthe teone saMgrAma cAlu thayo. te samaye A pAMcajanya nAmane mahAzaMkha vagADyo, te vacana sAMbhaLIne tenAM darzana mATe utsuka banela te kapila vAsudeva ubho thAya che. (300) tyAre suvrata jinezvara bhagavaMte tene kahyuM ke-kadApi be jine, cakIo, vAsudeva ke baLadevo ekaThA thatA nathI, te paNa tane kRSNa vAsudevanA chatra, davArUpa cihnonAM darzana thaze. tarata ja hAthI para ArUDha thaIne samudra-kinAre pahoMcyo ane lavaNasamudranA madhyabhAgamAM teo pahoMcyA, tyAre temane dekhIne ati harSa pAmyA. ciMtavyuM ke, pitAnA samAna pradhAna puruSanAM mane darzana thayAM. tyAra pachI kapila vAsudeve paNa potAno pAMcajanya zaMkha pheMkyo, e pramANe bIjAe paNa zaMkhano pratyuttara zaMkha phukIne Ape. Ama zabda dvArA temanuM milana thayuM. kapila vAsudeve "A padmanAbha mahAaparAdhI che"-ema kahI dezanikAla karyo ane AjJA pAmelA tenA putrano rAjyAbhiSeka karyo. teo sarve be lAkha yojana-pramANa lavaNasamudranuM ullaMghana karIne gaMgA mahAnadInA pravezamArgamAM paNa pahoMcyA. kRSNa pAMDavone kahyuM ke, tame gaMgAnadIne utaro. kSaNavAra lavaNasamudranA svAmI sacchita devane maLI lauM. pAMDavo AdarathI nAvaDInI gaveSaNa karI, temAM ArUDha thaIne jeTalAmAM utaratA hatA, eTalAmAM teone paraspara vAto thaI ke, "kRSNa mahAbaLavALA che, mATe teo gaMgAnadI utarI zake che ke nahiM, tenI parIkSA karIe." pAMDavoe nAvaDI A kAMThe sthApI rAkhI, kRSNane levA mATe sAme na mokalI. kinAre pahoMcelA pAMDa kutUhaLathI tyAM kRSNanI rAha joIne nadI-kinAre ubhA rahelA hatA, eTalAmAM kRSNa sArathi-sahita rathane eka bAhuthI ucakyo ane bIjA bAhu-hAthathI duddhara gaMgA Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmaruci muni, nAgazrI (sukumAlikA, draupadI) . [ 415 nadIne taravA lAgyA, paraMtu jyAM nadInA madhyabhAgamAM AvyA, eTale khUba thAkI gayA. tyAM gaMgAdevIe sthAnanI racanA karI, thoDo samaya vizrAMti laIne pachI cAlavA lAgyA. kinAre pahoMcIne pAMDavone dekhyA, eTale temane kahyuM ke, "are pAMDavo ! tame ghaNA baLavAna che ke, kaSTa vagara nadIno pAra pAmI gayA, mane kinAre pahoMcatAM atyaMta parizrama utpanna thaye, mahAmuzIbate huM nadI pAra pAmI zakyo. "he svAmI! ame te nAvaDIthI gaMgA utaryA chIe, paraMtu tamAruM sAmarthya keTaluM che? tenI parIkSA karavA mATe kautukathI A nAvaDI ahiM sthApana karI rAkhI che. tyAre agni-samAna bhayaMkara ke pATopa karIne kRSNajIe temane kahyuM ke, "mArI parIkSA tamAre A samaye karavAnI hatI! dhikkAra thAo tamArA A caritrane. je vakhate yuddhanA mokhare padmanAbhane parAbhava karI niteja karyo, tema ja aparakaMkAne bhagna karI, te samaye mArI parIkSA na karI? ati ugra lohadaMDa vaDe roSathI teNe temanA rathe jema tema cUrecUro karI paramANu sarakhA karI nAkhyA. pitAnI senA-parivAra sahita kRNe temane dezanikAla karyA. teoe gajapura pahoMcIne pAMDupitAne sarva vRttAnta jaNAvyuM. teNe paNa tarata kuntIne kRSNa pAse mokalAvI ane kahyuM ke, je prakAre kRSNa prasanna thAya, tema prayatna karavo. ghaNuM sneha-pUrvaka tevAM tevAM vacanothI prArthanA karavA chatAM tene roSa ocho na thayo, tyAre kuMtIe pUchayuM ke, "ardhabharata te tamAre AdhIna che, to amAre kyAM javuM? te tuM jAte komala mana karIne jaNAva." eTale kRSNa dakSiNasamudranA kinAre javA jaNAvyuM. tyAra pachI hastinApurathI parivAra sahita tyAM gayA ane rahyA. "pAMDumathurA" nAmanI nagarI "kAMcI evA bIjA nAmathI prasiddhi pAmI. teo tyAM vipula bhogabhAjana banyA ane suMdara rIte rAjyabhAra vahana karavA lAgyA. have kaI vakhata draupadI samartha garbhavALI banI. nava mAsa vItyA pachI udAra rUpa dhAraNa karanAra, sukumAla hAthapagavALA, nirogI zarIravALA putrane janma Apyo. bAra divasa gayA pachI pAMca pAMDavone putra hovAthI AnuM "pAMDusena" nAma pADayuM. (325) yogya kAle atinirmala bahoMtera kaLAo bhaNyo. ema karatAM bhoga-samartha banya, jethI yuvarAjapadano abhiSeka karyo. have kaIka samaye tyAM samudranA madhya sarakhA gaMbhIra mAnasavALA, bhakamaLone pratibaMdha karavA mATe sUrya samAna saraLa pariNAmavALA eka sthavira AcArya bhagavaMta samavasaryA, nagaraloko tathA pAMce pAMDave temane vaMdana karavA mATe nIkaLyA. temane dharma saMbhaLAvyo, eTale pAMce pratibodha pAmyA. bhAlatala para be hAtha joDI aMjali karavA pUrvaka pAMce pAMDavo vinaMti karavA lAgyA ke-" draupadInA putrano rAjyAbhiSeka karIne ame ApanA caraNa-kamaLamAM mahAvrata aMgIkAra karIe." putrane rAjyAbhiSeka karIne draupadIdevI sAthe pAMcee pravrajyA aMgIkAra karI. zAMti Adi guNonI rAjadhAnI sarakhA teo zramaNa banyA. draupadI suvratA nAmanI AryAnI ziSyA banI. mekSa meLavavavAnA kAraNabhUta evAM sarva aMgene kramasara abhyAsa karyo. chaThTha-aThThama Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 ] upadezapada-anuvAda Adi kaSTakArI tanuSThAna AraMbhyA. te sthavira bhagavaMta saparivAra aneka nagaromAM vihAra karatA karatA te tarapha AvyA che, je dezamAM bhagavaMta ariSTanemi vihAra karatA hatA. eTale ke saurASTramAM AvyA. pAMce pAMDavo vicAratA hatA ke, kaI prakAre neminAthajIne vaMdana thAya, te ApaNe kRtakRtya banIe ane janmanI saphaLatA pAmIe. jyAre saurASTra tarapha sthavira vihAra karatA hatA, tyAre bhagavaMtane vaMdana karavAnA apUrva cittavALA pAMce pAMDa hatika95 (hAtha5) nagaranA sahasAgra nAmanA udyAnamAM sthiratA karI. mAsakSamaNanA pAraNAnA divase trIjI pirisImAM nagaranI aMdara bhikSA mATe bhramaNa karatA hatA, tyAre nAnA cAre pAMDanA kAnamAM sAMbhaLavAmAM AvyuM ke, "revataparvata upara Aja rAtre nemIzvara bhagavaMta nirvANa pAmyA." tarata ja te cAre pAchA pharyA ane tyAM AvyA che, jyAM yudhiSThira muni hatA. teoe nirNaya karyo ke, have jIvana-paryata bhejana-pANIne tyAga karavo. bhAvanA bhAvavA lAgyA ke-karmanI ceSTAo viSama che ke, " ApaNu AvA parAkramanA prayatna hovA chatAM bhagavaMtanAM darzana karavAnA ApaNuM manero phaLIbhUta na thayA. have jinezvaranA viraharUpI bhayaMkara agnithI dAjhelA evA ApaNane jIvitanuM zuM prayojana che? mATe have "zatruMjaya' upara jaIne anazana karavuM. tyAM jaIne be mahinAnI saMlekhanA karI. uttama jJAnadarzana-kevalajJAna-darzana utpanna karIne siddhigati pAmyA. draupadI sAdhvI paNa sAmAnya yikAdi agiyAre aMgo bhaNIne chevaTe mAsakSapaNunuM anazana karI kAladharma pAmI. dasa sAgaropamanI utkRSTa sthitivALA brahmadevalokamAM utpanna thaI, tyAMthI vIne mahAvideha kSetramAM siddhi pAmaze. ahiM prasaMgopAtta nAgazrI ane dharma rUcinuM janmAMtaro sahita caritra jaNAvyuM. (344) dhamaci -kathAnaka prasaMga samApta. (648 mU. gA.) mane gupti viSayaka udAharaNa 649-mane gupti saMbaMdhI udAharaNanI vaktavyatAmAM keIka sAdhu dharmadhyAna athavA zuphaladhyAna rUpa zubha dhyAnamAM sajajaDa ekAgra manavALA hatA. koIka vakhate Inke temanI prazaMsA karI. te vAtamAM zraddhA na karanAra eka deva tyAM AvyuM. kAyasaMgamAM rahelA te sAdhune deve dekhyA. deve sAdhunA mAtA-pitA vikuvane kAruNya pradazita karanArA aneka vilApa karyA. "he putra! tArA vagara ame jIvI zakavAnA nathI, mATe tuM vacana mAtrathI amane bolAva, amArA upara kRpAvALo thA." jyAre mAtApitAnA karuNa vacanathI kSobhita thayo nahiM, eTale deve bIjA puruSa sAthe sneha karatI, samagra zarIre AbhUSaNathI alaMkRta banelI, vaLI te sAdhunI abhilASA karatI atyaMta patineha pradarzita karatI tenI bhAryA vimurthI. te paNa muni kSobha na pAmyA ane mane guptithI calAyamAna na thayA, tyAra pachI deve potAnuM svAbhAvika rUpa vikuvyuM ane munine vaMdanA karI. "tamoe tamAro janma saphaLa karyo, Apane AcAra barAbara Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manAgupti, vacanagupti, kAyaguptinAM udAharaNA [ 417 AcarcA. ApanI mana-nirAdha pravRtti ghaNI dRDha che. khIje kANu A pramANe A leka ane paraleAka-viSayaka nispRhatA TakAvI zake?' e pramANe deve muninI stuti karI. tyAra pachI leAkeAmAM sAdhunI prazaMsA thaI ke, 'A mahAtmAne Ama upasarga thavA chatAM citta calAyamAna na thayuM !' (652) vacanagupti-viSayaka udAharaNa-- na 653-658 kAika sAdhu peAtAnA pUrva sagA-vahAlAne maLavA mATe kAika gAma tarapha javA nIkaLyA hatA. jatAM jatAM mAga mAM cArAe sAdhune pakaDyA. tene cheDI mUkatA cAranA senApatie kahyuM ke-'ame ahIM rahelA chIe-ema tAre kAine na kahevuM. jeTalAmAM thoDA mA kApyA, eTalAmAM eka vivAha karavA jatI jAna sAme maLI, temAM sAdhunA svajanA maLI gayA. mAtA-pitA, bandhu, bhaginI Adi vacamAM maLI gayA, tethI have sAdhu pAchA pharyAM. sAdhu ane svajanA AgaLa cAlavA lAgyA, eTale pelA ce rA maLyA. cAroe jAnanA leAkeAne, tathA sAdhunA mAtA-pitAdikane lUMTI lIdhA ane cheDI mUkavA. tyAre ceArA melyA ke, ' A teA peleA sAdhu ke, jene ApaNe pakaDIne pAchA cheDI mUkyo hateA, te che.' A vacana mAtAe sAMbhaLIne cArAne pUchyuM ke, ', A vAta satya che ke, tame tene pakaDIne cheDI mUkayo hateA.' cArIe hA pADI. tyAre mAtAe charI lAvavA kahyuM, zA mATe? teA ke 'nakkI A staneAe tene dUdha pAyu che, tethI mArA stanA aparAdhI che, mATe tene chedI nAkhu'(gra'thAya 10000) ceArAe pUchyuM ke, ' A tamArA zu` sabadhI thAya che ? ' mAtAe kahyuM ke, 'A duSTaputrane me janma ApyA che. A sAdhue tamAne dekhavA chatAM amane ema na jaNAvyuM ke, * mAga mAM cAro che, te pachI Ane mAre putra kevI rIte kahevA ? je kharekhara putra hAya, te kadApi mAtA-pitAdinA sakaTanI upekSA kare ? para`tu peAtAnI zakti pramANe ApattithI rakSaNa kare, ' tyAre vismaya pAmelA senApatie sAdhune pUchyu ke-' huM sAdhu ! 'mA` mAM cArA che'-ema kema na kahyuM ? ' eTale sAdhue dhakathA zaru karI keanAdi anaMta saoNMsAramAM paribhramaNa karatA dareka jIvAne kANu apaNe ane te sivAyanA sa''dhapaNe utpanna thayA nathI ? mATe vivekavALAe kAi divasa sneha karatA nathI, tathA kaSAya-viSanA nigraha karele! hAvAthI dveSa paNa karatA nathI. tathA kAnathI ghaNuM sAMbhaLavA chatAM, netrAthI bahu dekhavA chatAM jeTaluM sAMbhaLyuM ke dekhyu hoya, te sarva sAdhuoe khelavuM ceAgya nathI.' e vage2e amRtavRSTi-samAna vacane zravaNa karavAthI duHkha dUra karanAra evA prakAranI samyaktva-dhi senApatie prApta karI. tyAra pachI te cArInA kharAba pariNAmathI aTakI gayA, upazAnta thaye ane sAdhunI mAtAne mukta karI kahyuM ke, ' tame mArAM paNa mAtA che. tyAra pachI vivAha ucita je sAmagrIe lUMTI lIdhI hatI, te pAchI samarpaNa karI. A sAdhunI jema khIjA sAdhue e paNa vacana-gupti sAcavavI joie. (653658) Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 ] upadezapada-anuvAda kAyagupti-viSayaka udAharaNuM- 659-62-kaIka samaye eka sAthe sAthe kaIka mahAsAdhu aTavI-mArgamAM vihAra karatA hatA. sAthe paDAva nAkhe, eTale sAthe rokelA sthAnamAM cheDI paNa bhUmi utaravA mATe na maLI ke, jemAM sAdhu-sAmAcArIne bAdhA na pahoMce-tevI rIte rahI zakAya. koI prakAre kheLatAM khaLatAM eka sthAna maLyuM ke, "jemAM mAtra eka ja paga sthApana karI zakAya te sthAnamAM AkhI rAtri eka paga a ra rAkhIne muni ubhA rahyA. eTale eka paga jhalAI gaye-staMbha samAna thayuM. paraMtu sAdhujanane ayogya bhUmibhAgane paribhaMga te samaye te dhIra sAdhue na karyo. tyAre devalokanI sabhAmAM Ije temanI prazaMsA karI ke, "duSkarakAraka sAdhue ayogya bhUmino tyAga karIne eka paga upara AkhI rAtri pasAra karI." indramahArAjanI prazaMsA sahana na karanAra eka deve nIce AvI, tene hAthI vagere bhaya pamADanAra rUponI vidurvaNA karI, to paNa te mahApuruSa kSeAbha na pAmyA. kadAca Ama saMyama pAlana karatAM mRtyu pAmuM, te paNa mArA kAryanI kSati-hAni thavAnI nathI-evA pariNAmathI. jyAre bIvarAvavA chatAM kSobha na pAmya, tyAre deve paravaza pamADanAra ThaMDI vikuvI, ThaMDIthI sakhata zarIranI parezAnI anubhavavA chatAM aDola dehavALA, manamAM bhAvanA bhAvavA lAgyA ke, "pUrvabhavamAM upArjana karelAM karma atyAre leNuM vasUla karavA AvyAM che." ema dhArI samatAbhAvamAM sthira rahyA. tyAra pachI deve pragaTa thaI kAyAthI praNAma karyA, tathA "tame dhanya cho!" ema prazaMsA karI. tathA lake paNa atIva pramoda vahana karavA lAgyA. (659thI 662) upasaMhAra karatAM kahe che- 663--pAMca samiti, traNa gupti svarUpa cAritranA uttaraguNonuM pAlana karatAM cAhe tevuM saMkaTa Ave, te paNa tenuM ullaMghana najIkanA melagAmI ane cAritralakSaNa guNasthAnaka pAmelA cAritramehanIya karmano viziSTa prakArane kSayapazama pAmelA bhavyAtmAo prANunA cheDA sudhI paNa samiti-guptine hAni pahoMcADatA nathI. (663) kevI rIte ? te kahevAya che ke - da64-duSkAla, roga, vRddhAvasthA vagere dehanA kAraNe bhagavate kahelA kAryamAM asAmarthya samayamAM paNa pariNAmanI nimeM latA rUpa Azayazuddhi sAmAnyathI ghaTatI ke viparIta thatI nathI. kyAre ? te kesarva pApa-vyApAranA tyAgarUpa cAritramAM. ahiM sAmAnya-gha-ema kahevAthI tevA prakAranA uccacAritranI apekSAe meghakumAra vagerenI jema thoDIka malinatA paNa saMbhave, te vyabhicAradoSa dUra karavA mATe ghataH kaheluM che. te vAtanuM samarthana karatA kahe che ke zA dAnta svabhAvavALA evA puruSa zarIra, vibhava, sahAyaka AdinA balathI rahita thayelo hoya-durbala banyo hoya, te paNa kulane kalaMka lAge tevA prakAranuM ke, A leka ke paraloka bagaDe, tevuM akArya sevata nathI. asatsaMgathI, dainyathI, judA judA duSTa vartanathI, sAcA-khoTA apavAda Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAttivakenI sadAcAra-pravRtti [ 419 kalaMkethI kadAca vibhUtino abhAva thAya, te paNa sahanazIla ane uttamabuddhivALA parahitamAM tatpara. unnata AzayavALAone potAnA prayatnathI karelA valakala, te uttama AbhUSaNa che. vaLI kaheluM che ke- nItivAna catura puruSe kadApi niMdA kare athavA te stuti kare, IcchA pramANe lakSmI prApta thAya agara cAlI jAya, maraNa Aje thAva agara aneka yuga pachI thAva, te paNa dhIra-uttama-sattvazALI supuruSa nyAyamArgathI eka DagaluM paNa calAyamAna thatA nathI. eTale ke sAcA mAne cheDatA nathI, te mastakanA ratna samAna cAritravaMta uttama puruSa kahevAya che, nahiMtara tene bhAvazuddhi kevI rIte prApta thAya? (664) 665-ghaNA bhAge dravya, kSetra, kALa ane bhAva ke IpaNa viruddha kAraNa prApta thavA chatAM pratikULabhAva pamADanArA zubhabhAvavALA mATe thatA nathI. eTale ke zubha mananI cAritranI pariNatine vinna karanAra thatA nathI. lokamAM prAyaH grahaNa karavAthI mahAdika maMda paDelA hoya ane kilaSTa karmano kSayopazama thayo hoya, tevA zabanabhAvamAM viznano saMbhava na thAya-te mATe kahe che - kaheluM che ke-"keTalAka bAliza-mUkhaMjane kaMIka tevuM nimitta pAmIne pitAnA dharmane mArga tyAga kare che, jyAre tapa, zrutajJAnarUpI dhanavALA sAdhupuruSo atikagvALA samayamAM paNa potAnA dharma mAM daDha rahI AcArane choDatA nathI. kAyA saMbaMdhI bAhyakriyAmAM jevA prakAranA dravyAdika vartatA hoya, tenA anusAra ja duniyAmAM pravRtti karavAmAM Ave che. dravya, kSetra, kALa, bhAva je pratikUla bhAvamAM vartatA hoya, te sAmAnyathI ziSTalakenA dAnAdika pravartatA nathI, sAdhuone durbhikSAdikamAM eSaNa-zuddhi vagere tema ja adhyayana Adi kAryo tevAM pravartatAM nathI. eTalA ja mATe kaheluM che ke-avasarpiNuM kAlanI hAni vadhatI jatI hovAthI saMyama-pAlana cogya kSetro prApta thatAM nathI. mATe jayaNAthI vartavuM. jema upaga pUrvaka-jayaNAthI cAlanAra besanAra, uThanAra, bolanArane aMgane bhaMga thato nathI, tema cAritramAM paNa dareka kAryamAM jayaNA upara lakSya rAkhanArane cAritranA aMgane bhaMga thatuM nathI. A ja vAtane puSTa karatAM kahe che ke-ame ekalA ja nahiM, paraMtu ziSTajane paNa Ama ja kahe che-e apizabdathI samajavuM. AthI siddha thayuM ke, "dravyAdika zuddha bhAvane vijJA karanArA thatA nathI. (665) e ja vastu traNa gAthAthI vicArAya che - da66 thI 668-rAjAnI AjJAthI yuddha mATe prayANa karanAra sainikane vacamAM kadAca bANa vAge, te paNa tene, ratikrIDA-samaye kepa pAmelI potAnI priyapatnIe atisugaMdhayukta makaraMdathI AkarSAyela bhramarakulavALuM sahastrapatra kamala hAthathI pheMkeluM hoya, tene jema ISTa mAne che, te pramANe pelA vAgelA bANane mAne che. zAthI? Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 ] upadezapada-anuvAda Icchita manoratha pUrNa karanAra lAbha thanAra hovAthI. kone ? te ke-rAjAnI AjJArUpa kRpAge zatrupakSanA samAcAra meLavavA mATe prayANa karanAra sumaTane eka bANa vAge, to paNa, kevo harSa mAne che? to ke priyAe ratikalahamAM mArela kAnanA upara rAkhela sahastrakamaLane pheMke ane je sparza-sukha thAya, te te bANasamaye paNa AnaMda mAne che. te pachI rAjA ujajavala puSpamALA paherAve, to tethI vizeSa AnaMda thAya che. tevI rIte jinezvara bhagavaMtanI AjJAnusAra dravyAdika anusAra jayaNAnA upaga pUrvaka pravRtti karanArane Icchita mokSanI siddhinA hetubhUta te vigho thAya che. jema saurASTrarUpa pitAnA dezamAM rahelo hoya, kaI paNa kAraNasara magadha vagere paradezamAM sattvazALI puruSa gayo hoya, virodhI puruSo tenA upara vividha yAtanAo kare, te paNa rAjasevAdika kAryamAM tevA puruSonuM satva calAyamAna thatuM nathI. kahevAno Azaya e che ke-tyAM pUrvanI puruSa-paraMparAthI je eka-bIjAnA sArA-narasA prasaMge sahAyaka bananArA lakevALA svadezamAM nItinipuNa puruSane maraNa samAna keIpaNa tevAM kaSTakAryo AvI paDe, to paNa tenA sattvanI hAni thatI nathI. tema ja jyAM koI oLakhatA nathI, ApaNuM AcAra-vicAra jANatA nathI ane jyAM anyAyanI niSphara pravRtti karanArA le ke hoya, evA paradezamAM paNa tevA puruSanuM sava braza thatuM nathI. dubhikSAdi rUpa kALa- bhikSuka lokone je kALamAM a9pa lAbha thAya, te dubhikSakAla kahevAya. Adi zabadathI rAjAnA kara, koI rAjya para hallo lAve, te je kALa, te dubhikSAdi kALa kahevAya. ahiM dAnazUra, saMgrAmazUra ane tapasyAzUra evA zUravIranA traNa prakAro kahelA che. temAM kubera vagere dAnazUra, vAsudevAdi saMgrAmazara daDhaprahArAdi tapasyA 2. temAM ahiM dAnazUra vIro grahaNa karavA. tAtparya ahiM e samajavAnuM che ke, AvA duSkALAdika samaye dAnazUravIrane audAryanI adhikatA thAya che. jema ke utkaTa kAmIpuruSane bhogane cagya kAminInI prAptimAM kAmanA vikAro atizaya-na nivArI zakAya tevA vRddhi pAme che, tema dAnazUravIra puruSane cAre bAjuthI prApta thatA yAcakalokavALe kALa dekhIne tenA hRdayamAM dAna ApavAnA vizeSa pariNAma utpanna thAya che. paraMtu tenuM audArya-lakSaNa Azayaratna bheda pAmatuM nathI-calAyamAna thatuM nathI. (666 thI 968) A pramANe dravyAdika lokamAM paNa zubha bhAvamAM vinna karanAra thatA nathI, tenI siddhi karIne cAlu adhikAramAM te vAtane joDatA kahe che - 669-jema subhaTone potAnI kAryasiddhi-prasaMge AvI paDelA bANa vAgavA rUpa viDyo potAnA utsAhamAM parivartana pamADatA nathI, tema cAritrahanA daDha kSayapazamavALA zubha sAmarthyavALA paDilehaNA, pramArjanA, jayaNAdika zubhasAmAcArIvALA mahAnubhAva bhavyAtmAone kadApi durbhikSAdi kALa, kSetra, dravyo pariNAmane palaTAvanAra thatA nathI. kAraNa ke, te mahAnubhAva cAritravaMtane zubhasAmAcArI atyaMta priya hovAthI, ane te sivAyanA pratibaMdhane abhAva hovAthI. (669) tathA- Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizuddha cAritrIone asagraha na hoya [ 421 670-sAkara-mizrita ghIthI bharapUra evA uttama bhojananA svAdane jANanAra, temaja jeone dhAtuono kSobha thayo na hoya e nirogI puruSa tene kadAcita tevA prakAranA kedakhAnAmAM agara jaMgalamAM kaSTa-samaye lAMbA samayanA vAsI, vAla, caNA, svAda vagaranAM ke be svAdavALAM bhojana karavAM paDatAM hoya, to te vakhate jaNAvelA svAdiSTa bhajana viSe haMmezAM je pakSapAta bahumAna, pharI AvuM svAdiSTa bhojana mane kyAre prApta thAya ? tevI ceSTA-IcchA zuM tene thatI nathI ? arthAt thAya che. (670) - 671-e pramANe svAdiSTa bhojananA rasajJanI jema vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA, svAdhyAya, dhyAna, vinaya, mauna Adi sAdhunA suMdara AcAre viSe kadAcit dravyAdika saMkaTomAM sapaDAelo haya, jethI svAdhyAyAdi samAcAra sevana karI zakato na hoya, to koI prakAre tenA cAritraraMta jIvane teno pakSapAta bahumAna yathAzaktikriyAnuM anuSThAna viparIta paNa rUpe na pravate, te kriyA karavAne manoratha cAlyA na jAya. (672) have prasaMgopAtta cAlu kAlane AzrIne kahe che- 672-cAritravaMta AtmAo dravya, kSetra, kALa, bhAva rUpa Apatti AvI paDe, to paNa tenA bhAvamAM parivartana na kare, tethI karIne cAlu duHSamAkALarUpa pAMcamA ArAmAM paNa niraMkuza khoTA AcAramAM pravartAvAnI IcchA na kare, "apizabdathI duSama-suSamArUpa cothA ArAnA kALanI to vAta ja kyAM rahe? potAnI mati-ka9panAthI athavA to tevA prakAranA agItArtha samajAvanAra, ke upadeza ApanArathI viparIta paNe keIka zAstranA arthane avadhAraNa karyo hoya, tethI rahita. mATe ja kaI paNa anAbhogathI khoTA Agrahano yoga thayo hoya, paraMtu saMvigna-gItArthothI samajAvavA cogya, tathA AgaLa AgaLanA anuSThAna karavAnI IcchAvALA, kSAMti Adi dasa prakAranA sAdhudharmathI yukta evA sAmAyika, chedo pasthApanIya cAritravALA sAdhuo dravyAdika Apattio pAmavA chatAM bhAvamAM palaTo na lAve-te cAritravALA sAdhuo jANavA. (6 72) asadgatanA tyAgamAM ja cAritrIo hoI zake, te samarthana kare che- 673-mati, mRta Adi jJAna, tema ja jinezvare kahelAM tattvonI zraddhArUpa samyakatva hotAM cAritra hoya che. te kAraNathI tevA prakAranuM cAritra hoya, tyAre kahelA lakSaNavALA asada AgrahAdika che, je bhavonI vRddhi karanAra hetuo che, te hotA nathI. mATe narakanA khADAmAM pADavAnA phalasvarUpa, tenA mUla-bIja svarUpa mithyAtvanA nAzathI ja cAritranI prApti thAya che. (673) ziSya zaMkA kare che ke-"cAritrIone beTA AgrahAdika ane cAritrane ghAta karanAra pariNAme na thAva, paraMtu "kriyAo sarvathA baMdha thAya, te svarUpa mekSa kahelo che." te jyAre sarvakriyA-nirodharUpa sAdhanA AraMbhI che, tyAre vaLI svAdhyAyAdika kriyAvizeSamAM zA mATe prayatna karavAno upadeza apAya che ? te zaMkAnA samAdhAnamAM Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 ] kahe che ke 674--cAritranI ni latA sAdhavA mATe pAtAnI zakti anusAra AgaLa kahelA lakSaNavALA svAdhyAya-vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSAdikamAM Adarasahita prayatna karavA joie. je mATe zayyaMbhavasUrijIe dazavaikAlikasUtramAM kaheluM che ke-prathama jIvane jJAna thAya, tyAre te jJAna dvArA dayA eTale sayama-jayaNA utpanna thAya che-ema karatAM sa sayata bane che. bicArA ajJAnI AtmA jANyA vagara zu` dayA ke saMyama AcarI zakaze ? athavA puchyuM ke pApane jJAna vagara kevI rIte jANI zakaze? arthAt cAritramAM upayAgI pApatyAga karAvanAra evuM jJAna jainazAsane mAnelu' che, paraMtu sAmAnya leAkeAne upayAgI evA prakAranu` hastizikSA, dhanuveda, nRtya, gIta Adi saMsAra vadhAranAra jJAnamAM prayatna karavAnuM zAstrakArA jaNAvatA nathI. evuM jJAna teA vagara upadeze dareka grahaNa kare che. kahevAnI matalaba e che kecAritrIoe cAre kALamAM svAdhyAyAdi ArAdhanA karavI. pApazrutanI avajJA eTalA mATe karAya che ke-te meAkSanA kAraNabhUta cAritranI zuddhinA kAraNarUpa jJAna nathI. mATe ja paizAcika AkhyAna sAMbhaLIne, tathA kulavadhUnA zIlanuM rakSaNa karavAnuM dRSTAMta sAMbhaLIne hamezAM cAritrIoe nimala sayama-ceAgeAmAM peAtAnA AtmAne udyamavALA rAkhavA. " (674) AvI ArAdhanA cAlatI hoya, tyAre je thAya te kahe che-- "C upadezapada-anuvAda (7pa--svAdhyAyAdinA sacAga prApta thavAnA kAraNe dararoja samyagajJAnanI vRddhi thAya, tenAthI mArgAnusArIpaNuM, tenAthI rAgAdika zatrune nAza, tema thavAthI puNyAnu'dhI puNyayeAge devalAkarUpa mahelamAM caDavA mATenA pagathiyA samAna zrutajJAnanI vRddhi adhikapaNe thAya che. tevA jJAnathI kalyANanI-bhadrabhAvanI paraparA prApta thAya che. kevI rIte? te kahe che- tevA jJAnathI lAbha-nukazAnanA bhAvane jaNAvanAra guNa-doSanI apekSAe utsaga-apavAdanI pravRttirUpa bhAvanA je avoAdha-jJAna thavuM. A kahevAneA sAra e che ke-zuddhacAritrathI haMmezAM samyagajJAnanI vRddhi thAya, tenAthI sava pravRttiemAM lAbha-nukazAna guNu ke doSanuM avaleAkana karatAM guNa-gauravanA pakSane Azraya karIne pravRtti karatA rahe. tyAra pachI vagara skhalanAe kalyANanI zreNi prApta karIne paramapada meAkSane bhajanArA thAya che. (975) have khATA Agrahanu' phaLa kahevAnI IcchAvALA kahe che-- 676---dha pravRttimAM mane lAbha ke nukazAna thaze, tenA jJAna vagaranA mithyA abhinivezavALA keTalAka peAtAnI buddhi-kalpanAthI dharmanuM AcaraNa karanAra hovA chatAM yathArtha guruvacananA upayoga-zUnyapaNe mAtra zarIranA vyApArarUpa anuSThAnamAM atizaya Adara karanArA gItA gurunI AjJAmAM rahevArUpa gurukulavAsA tyAga kare che, temAM ghaNI apa karma nirA thAya che. kAraNa ke, tene mahAbhArI mithyAtvamAhArdika kramanA Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurukulavAsanI AvazyakatA [ 423 vipAka prApta thayela che, te doSanA kAraNe gurukula-vAsamAM rahI zakato nathI. (676) ahi bAhyaga tyAga karavAmAM jevuM thAya che, te kahe che - 677-AhAranA beMtALIza doSarahita zuddha AhAra grahaNa karavA rUpa bhikSAvRtti AdizabdathI vicitra dravya-kSetrAdikanA abhigraha sevana karavA. vaLI bIjA sAdhuonA samyaga AcAromAM prayatna-Adara karanArA keTalAka siddhAntane mama UMDANathI na samajanArA gurukulavAsano tyAga karanArA ane AdizabdathI sUtraporisI, artha parisI, ratnAdhikane vinaya, vaiyAvRtya Adine tyAga karavo, te zivasAdhu pAsethI moranA picchA levA mATe tene ghAta karyo, paraMtu potAnA caraNano sparza thAya, to AzAtanA-pApa lAge; te kAraNe paganA sparzane parihAra karyo, tenA samAna ahiM dharma-vicAramAM gurukula-vAsa choDanAra samaja. kahevAno abhiprAya e che ke keIka, jene jinavacana yathArtha pariNameluM nathI, te gurukulavAsamAM tevA prakAranI bhikSAzuddhi na dekhavAthI, paMcakalapabhASya sUtranI zraddhA na karato zuddhAhArane atha gurukulavAsano tyAga karIne gItArtha gurunI nizrA vagara vihAranuM avalaMbana le che, te prastuta bhalanA paganA apatulya, ghaNuM deSa ane a5guNavALo saMbhave che. temAM "kAla viSama che, svapakSa-svaga7 viSayaka doSa utpanna thAya, te yatidharmanA AdibhUta uddagama, utpAdanA, eSaNazuddhi ema traNa zuddhine bhaMga thAya, to paNa AhAra grahaNa karavo-ema prakalpasUtramAM kaheluM che." ahiM yatidharmanAM Adi svarUpa uddagama, utpAdanA, eSaNA -zuddhi rUpa traNa bhAMgA vinAza pAme che, te praka9pano apavAda samaja. zabara daSTAMta vistArathI A pramANe jANavuM. koIka prasaMge kaMIka bhIlane dharmazAstra zravaNa karatAM ema jANavAmAM AvyuM ke-'tapodhana-zaivasAdhuone pagathI sparza thaI jAya, te mahAanartha-mahApApa baMdhAya che. tevA sAMbhaLelA gharma zAstrane barAbara khyAlamAM rAkhatAM tene keIka vakhata meranA picchAnI jarUra paDI. bahAra tenI ghaNI tapAsa karAvI, paraMtu kyAMyathI paNa tenI prApti na thaI. tyAre tenA sAMbhaLavAmAM AvyuM ke-bhauta-zavasAdhu pAse morapicchA hoya che. temanI pAse mAgaNI karI, paraMtu teoe na ApyAM. eTale zastrone upayoga karI ghAyala karIne morapiccho grahaNa karyA, paraMtu rakhene temane pagano sparza na thaI jAya, tenI pUrepUrI sAvacetI rAkhI. jema ahiM teno pagathI sparza karavAno parihAra karavArUpa guNa hovA chatAM zastra prayoga karI, tene ghAyala karyo, te guNa nathI, paraMtu doSa ja che-e pramANe gurukulavAsanA dveSIe zuddha AhAranI veSaNA AdimAM rojanA karavI. (677) vaLI ahiM zaMkA karI ke-je zuddha AhAra vagere karavA chatAM paNa koI guNa vahana karatA nathI, paraMtu deSa ja thAya che, to pachI ema kema kahevAya che kepiMDanI gaveSaNa na kare, tenI zuddhimAM bedarakArI rAkhe, te te acAritrI che. A Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 ] 'upadezapada-anuvAda viSayamAM saMdeha nathI, vaLI cAritra na hoya te sarva dIkSA nirarthaka samajavI." ItyAdi zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke - 678-sarvajJanI AjJAnusAra gurukula-vAsamAM kadAca keTalAka doSa jaNAtA lAge, te guNarUpa pariNamana thanAra hoya che. zuddha AhAra grahaNa kare vagerethI adhika mahAna phala ApanAra thAya che. jema ke gurukulavAsamAM vadhAre sAdhunA kAraNe kadAca azuddha AhAra grahaNa karavA rUpa a95 doSa utpanna thAya, te apekSAe gItArtha guru pAsethI navIna navIna zratanA padArtho samajavAmAM Ave, dararoja navuM navuM zAstra sAMbhaLavAthI atitIvra vairAgyanI vRddhi, saMsArano nirveda utpanna thAya, smAraNa AdinI prApti thAya, ratnAdhikano vinaya-vaiyAvRtyano prasaMga sAMpaDe, ema sarva kAryomAM lAbha ane vRddhi thAya. jyAM kazo adhika guNa maLatuM nathI, maLelA jJAnAdika guNonI hAni thAya che-evAM anuSThAne avidhithI thayelAM paMDita kahe che. (678) enuM ja samarthana kare che- 678-sAdhudharma ane zrAvakadharma evA baMne dharmanA mUlakAraNarUpe je kaI hoya te tIrthakara bhagavaMtanI AjJA ke temane upadeza che. A upadeza Indriya ke manathI ApaNane pratyakSa nathI, paraMtu A atIndriya vastu che. buddhizALI puruSone A atIndriya vastumAM chamasthanI AjJA ke upadeza pratItikara banato nathI. ekAMte ja tene temAM adhikAra nathI. jema ke, janmathI aMdha hoya, tene bhiMta ke pATiyA upara mANasa, hAthI, ghoDA vagerenA rUpanuM citrAmaNa AlekhavuM, te kArya tenA adhikAranI bahAra gaNAya. tIrthakara bhagavaMtanI AjJAne lepa karyA pachI kayuM anuSThAna dharma gaNAya ? athavA to adharma kone kahevAya ? bIjA sthAne paNa kaheluM che ke"AjJApUrvakanI pravRtti hoya to cAritra-dharma, AjJAno bhaMga thAya, pachI zAno bhaMga thatuM nathI ? AjJAnuM ullaMghana karanAra bAkIno dharma karato hoya, to paNa kenI AjJAthI te kare che?" A pramANe tenA niyAmakane abhAva hovAthI "A dharmAnuSThAna che"--ema viveka karavAne mATe samartha banI zakatuM nathI. tema ja "A adhama che " e paNa te jANI zakato nathI. A prakAre hitAhitanA vicArathI rahita mUDha-ajJAnI zuM dharma ane zuM adharma e vicAratA nathI. (679) have gurukulavAsa e prathama dharmanuM aMga che-ema vistArathI kahe che - AyArapaDhamasutte 'suyaM me' iccAilakravaNe bhaNio / gurukulavAso sakkhA, aiNiugaM mUlaguNabhUo // 680 // 980-mokSanI IcchAvALAo vaDe je sevana karAya, te pAMca prakAranA ArAdhanA karavA lAyaka jJAnAcAra, darzanAcAra Adi, te pAMca prakAranA AcAronuM pratipAdana karanAra hovAthI bAra aMgarUpa pravacana puruSanuM prathama aMga je AcArAMga, tenA prathama " Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurukulavAsanI AvazyakatA [ 425 sUtramAM "surya ne AvanaMteluM maracA gvamalavArya '-bhagavaMtanI paryuM pAsanA karatAM meM temanI pAsethI sAMbhaLeluM che ke, temaNe A pramANe kahyuM. Ama jaNAvIne ema samajAvyuM ke, dharmAcAryanA caraNa-kamaLa najIka vAsa karavA rUpa gurukula-vAsa sevana karavAnuM, prathama aMganA prathama sUtramAM gaNadhara bhagavaMtoe pite sevana karIne, bIjAne sevana karavAnuM sUtradvArA jaNAvyuM che. A vAta sUtranA akSaradhArA sAkSAt jaNAvI che, te atisUkSama buddhithI tenuM tAtparya samajavuM. sAdhudharmamAM mukhya upakAraka hoya, to A gurukulavAsa mULaguNabhUta kahelo che. te sUtramAM bhagavaMtanA caraNAraviMdane sevana karatAM meM temanI pAsethI A pramANe sAMbhaLyuM che. siddhArtha rAjAnA kularUpa AkAzanA zaradu caMdra samAna zrIvardhamAnasvAmI nAmanA jinezvare A pramANe kaheluM che. e vagere aneka prakAranI vyAkhyA karavAmAM Ave tyAre samajAya che. jema ke, bhagavAna su dharmA svAmI jaMbU nAmanA potAnA ziSyane bhaNAve che ane temAM ema kahe che ke-"gurunA caraNanI sevA karatAM A AcAragrantha meM je temanI pAsethI meLavyo, tevo tArI pAse pratipAdana karuM chuM. Ama kahevAthI A sUtranA arthI evA bIjAe paNa gurukulavAsamAM vasavuM joIe--ema sUcavyuM. (680) gurukulavAsanuM mUlaguNabhUtapaNuM batAve che- NANassa hoi bhAgI, thiratarato daMsaNa-caritte ya / dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM Na muMcaMti // 681 // 681- aMgapraviSTa, aMgabAhya vagere bhedavALA zrutajJAnanA pAtra gurukulavAsamAM vasavAthI banI zakAya che. je mATe kaheluM che ke, "zAstranA save gaMbhIra arthe jANavA heya, te temanA AdhIna thavuM joIe. gurune samarpaNabhAva thaIne rahevuM joIe. kAraNa ke, sarve zAstranA AraMbhe temane AdhIna hoya che. mATe hitanI IcchAvALA AtmAo e gurunI ArAdhanAmAM tatpara banavuM joIe." tathA gurukulavAsamAM rahevAthI tattvanI yathArtha zraddhAmAM vizeSa sthiratAvALo thAya che. vihita ane niSiddha vastumAM pravRtti-nivRttirUpa cAritramAM paNa te ja pramANe adhika sthira thAya che. nirmaLa gurukulavAsa vagara sarvatomukhI agItArtha athavA paratIthikA vaDe pravartAvelI kayuktivALI prajJApanAo vaDe haMmezAM cakaDele caDAvela cAritramAM asthiratA pamADe. pitAnA cittamAM paNa vividha IndriyonA viSaya tarapha AkarSaNa thAya ane ayogya AcAramAM pravartana thAya, bIjA lokenA saMsarga ane temanA keTalAka pudagalAnaMdI vacane vaDe cAritramAM madabhAva AvI jAya. A sarvethI bacavA mATe ane darzana tathA cAritranI nirmalatA tathA sthiratara bhAvanI siddhi mATe gurukulavAsa sarvaprathama zreSTha che. tethI karIne dharma dhana prApta karanAra dhanyapuruSa yAjajIva-jiMdagInA cheDA sudhI guru kulavAsano tyAga karatA nathI. (681) Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 ] upadezapada-anuvAda *b-'bbb-bb-bb-bb-bb- 682-je kAraNa mATe gurukulavAsamAM rahevAthI mahAguNonI prApti thAya che, mATe pitAnI ka95nA pramANe tenA tyAgathI zuddha AhAra-pANI maLe che ItyAdi AgaLa jaNAvI gayA, te pramANe potAnA buddhizALI AtmAe AMkha baMdha karIne yathArtha AlocanA karavI ke, gurukulavAsa choDIne AtmAne karyo upakAra karavAnA ? che ke, kulaTA strInA upavAsa mAphaka koI guNa prApta karavAnA nathI. (682). 683-upavAsa e jainomAM prasiddha che. api zabdanA arthathI ema samajavuM ke, gurukulavAsane tyAga karIne zuddha AhAra-pANI mATe prayatna kare ke, upavAsa karavo, are dararoja eka vakhatanA bhojanane tyAga karIne mAtra nirdoSa AhAra-pANInuM ekAsaNuM karavuM, te paNa prAyaH suMdara gaNeluM nathI. ahiM hatu kahe che ke, "ekAzana karavuM, te to dararoja karavAnuM hoya che, upavAsa karavAno te to niyata parvadivasone AzrIne karavAnuM hovAthI tevA prakAranA nimitta sUtromAM karavAnuM kahe che. (683) te ja batAve che - 684-"sarvajJa bhagavaMtoe haMmezAM sAdhuone tapakarma karavAnuM lajajAvALA tathA samAnavRttivALA ekabhakta bhojana karanArA thavuM-ema kaheluM che." e sUtrathI pUrve kahela ekabhakta bhajana karavAnuM svIkAravuM. temAM parvadivasa jevA ke caturdazI vageremAM. vyavahAra-bhASyamAM kaheluM che ke, "aSTamI-pAkSika, mAsI ane saMvasarI pa viSe upavAsa, chaThTha, aThThama na karavAthI anukrame laghumAsa, gurumAsa, caturladhumAsa, caturgurumAsa samajavA." pakSa eTale pAkSika parva ane te te caturdazI ja samajavI. vyavahAra-bhASyamAM tene ja "cAturdazikA heI koI" e vagere sUtramAM caturdazIpaNe kaheluM prApta thAya che. AdizabdathI AtaMkAdi tevA asAdhya rogAdi kAraNa-vizeSa grahaNa karavA. te mATe kahevuM che ke, "AzughAtI rogamAM, upasarga-samaye, brahmacaryanI guptinA rakSaNa mATe tapa karavA mATe, deha sarAvavA mATe sahanazIlatA, prANidayA, upavAsa karavo." A kahevAnI matalaba e che ke, "kahelA kAraNanA abhAvamAM ekabhaktanI apekSAe upavAsa karavAmAM Ave, te sUtraparisI vagere bAkInA sAdhunA samAcArakartavyomAM je atizaya nija rAnAM phalavALAM kAryo che, te sadAya che-ema vicArIne upavAsane naimittika ane ekavakhata bhejanane nityakArya gaNAvela che. (684) pharI paNa guru-lAghava athavA lAbha-nukazAnanI vicAraNAmAM kaMIka pApavALI pravRtti paNa buddhizALIone guNa karanArI darzAvatA kahe che- 685-zAstranI paribhASAmAM ayukta eTale ka5traya lakSaNa-traNa vakhata prakSAlana - sApha karavuM. AdizabdathI tevA prakAranA jaldI mRtyu pamADanAra evA AtaMka-roga Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurukulavAsanI upakArakatA [ 427 thayA hoya, jene kAI sparza na kare, tevI zarIrasthiti thAya, tyAre prakhala zaucavAdI brAhmaNajAti vagere najIkamAM rahetA hoya, temanA najIkanA sthAnamAM du vayeAge vAsa karavAnA prasa`ga utpanna thayA hAya, tyAre kAMjI Adi vaDe karIne zauca karavAmAM Ave, tyAre sacitta jaLa-AdizabdathI doSavALA aneSaNIya garama pANIvarDa karIne viSTA AdithI malina thayelA zarIranuM prakSAlana karI zuddha karavAnuM kArya pravacananI niMdA-halakAI Adi na thAya, pravacananI rakSA thAya te mATe gItA sAdhune kAika samaye A kahela jaLanA upayAga karavA paDe che. tenA hetu eTaleA ja ke, zAsananI niMdA karI khIjA AtmAe ApaNA nimitte durlabha edhi na bane, e pramANe kAika samaye agItA sAdhu hAya ane AvA brAhmaNAdika zaucavAdIe pravacananI niMdA karatA hoya ke A dana azaucavAdI-ga davADamAM dhama mAnanAru' che--ema zAsananI niMdA karAtI hoya, tyAre akAyAdi ceAgathI zarIrazuddhinA tyAga kare ane kAMjIvALA prAsuka-acitta eSaNIya jaLathI ja zarIra-zuddhi kare. gurukula-vAsanA tyAga karIne nirdoSa AhAra-pANI grahaNa karavA, tema ja cAlu adhikAramAM je vastu jaNAvI, te lAbha-nukazAnanA yathA viveka pUrNAMkanA vicAra karanArA bahuzruta-gItA mahApuruSAe vicAravuM ke, A kAya kayA guNane karanAruM che. cAritravata AtmAone jyAre pravacana-zAsananI apabhrAjanA thavAnA prasaga upasthita thAya, tyAre peAtAnA prANanA bhAga ApIne paNa zAsananI malinatA thatI aTakAve che. jema ke, udAyIrAjAnI kathAmAM dhruvinIta vinayaratna ziSye udAyirAjAnuM gaLuM ka kaleAhanI charI rAkhI kApI nAkhyuM, rAjA mRtyu pAmyA, tyAre gItA AcAya bhagavate pravacananI malinatA aTakAvavA mATe bIjo koI upAya na maLavAthI te kALe ucita aMtanI kriyA karI, cAritratatpara sAdhunI jema peAtAnA AtmAne ja mRtyu pamADyo. (685) have AnA upasa'hAra karatA kahe che 686--AgaLa jaNAvI gayA ke gurukulavAsa tyAga karIne zuddha AhAra-pANI Adi mATe prayatna karavA, te lAbha karatAM nukazAnakAraka che ane gurukulavAsamAM rahI kadAca doSo sevana karavA paDe, te paNa bIjA aneka doSothI bacavA uparAMta svAdhyAya, jJAna, darzana, cAritranI vizeSa zuddhi, kanI nirjarA vagere aneka lAbha thAya che. A rUpa lAbha-nukazAnanI vicAraNA karavAmAM tattvavRttithI sa`sAranI nirguNutA avadhAraNa karavAthI jIva sAdhunA niLa svAdhyAya vagere AcArA sArI rIte Asevana kare che. (686) svAdhyAyAdika suMdara AcArAnuM phaLa kahe che~~ 687--samyaktvane pragaTa karanAra evA jIvAdika padArthonuM astitva ane tenA ga'bhIra bhAve| samajAvanAra je avamedha, tenAthI tattvaruci vRddhi pAme che, dRDha thAya che. te zraddhAtizayathI nirvANala sAdhI ApanAra suMdara AcArA rUpa cAritranuM pravartana thAya Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 ] upadezapada-anuvAda che. bhagavaMte kahelI A cAritranI sakriyA navAM AvatAM kamane reke che ane pUrve grahaNa karelAM karmonI nirja rA karAve che. evA prakAranuM A cAritra hoya che. (687). diSTAMta ane dArjIntika bhAvanA cAra gAthAthI samajAve che - 688 thI 691-uttama pamarAgamaNi hoya, paraMtu daridratA nAza karanAra vagere ratnanA prabhAva jeNe jANelA na hoya, ratnanA yathArtha guNo haju jene jANavAmAM AvyA na hoya, te paNa svabhAvathI tenA upara ruci utpanna thAya-evA kalyANI jIva karatAM jeNe ratnanA guNe, prabhAva vagere jANelA hoya, kAM to koI pAsethI zikSA meLavI hoya, agara bIjAnA kahevAthI ratnanA guNe, prabhAva jANavAmAM Avela hoya, to tenA karatAM jANakArane anaMtaguNa vizeSa zraddhA utpanna thAya che. jema guNane ajANa hoya, te karatAM jANakAra, tene sAcavavA, rakSaNa karavA Adi viSayamAM adhika zraddhAvALo thAya che, tema ratna karatAM paNa samyaktvarUpa ratnanA guNa-prabhAva jANyA pachI tenA viSe atigADha AdarabhAva utpanna thAya che. ame kahelI vastu atiAdarathI vicAravI. je tema vicAravAmAM na Ave, te sAco bAdha na thAya. A pramANe ratnanI jema svAdhyAya vagere jenAM lakSaNe AgaLa kahevAyAM che. tenA viSe haMmezAM cAre kALa jJAnanI ArAdhanA karavI. tema karavAmAM tattvaviSayaka padArthone pakSapAta thAya ane zakti anurUpa kriyA karavAthI haMmezAM zubha pariNAma-ge jema samya cikitsA -pravegathI tevA prakAranA vyAdhine nigraha thAya-ga kAbUmAM AvI jAya, tema jJAnAvaraNIya vagere karmono viziSTa prakArane nakakI kSApazama paNa thAya. viziSTa kSapazama tene kahevAya che, tevAM karma have bIjI vakhata na bAMdhe. ghaNe bhAge tevo AtmA have narakAdika azubhagatinA kAraNabhUta evuM anAcAra kAraNa na seve. kAraNa ke, ahiM samyakatva, jJAna, cAritra viSayaka zubha bhAvanI prApti thayelI che. prAyaH zabda eTalA mATe gAthAmAM jaNAvyuM ke-keTalIka vakhata zubhabhAvanI prApti thaI hoya, paraMtu nikAcita azubhakarmavALA skaMdakAcArya vagerenI mAphaka anAcAranA kAraNabhUta azubhakarmanA baMdhamAM vyabhicAradeSa na lAge. tethI anAcAranA kAraNabhUta karmabaMdhano abhAva hovAthI haMmezAM nirmala manavALo te AtmA anukrame sava karmane kSaya karanAre thAya che ane siddhi pAme che. (691). A kSayopazama paramatavALAoe paNa svIkArela che, te kahe che- da92-pAtaMjala vagere bIjA tIrthAntarIya vaDe pitAnAM zAstromAM pApanI apravRtti karavA rU5 ekAMte akaraNane niyama svIkArelo che. kayA kAraNathI akaraNane niyama mAne che, te kahe che. vaja-hIrA mAphaka prazasta pariNAma rUpa zubhabhAva bheda pAmatA na hovAthI, zAstrAbhyAsarUpa bhasma lagADIne svaccha karelA hadayadarpaNa samAna bhAvasAdhuone baMdhane kSapazama, e ja bIjAoe "akaraNaniyama tarIke oLakhe che. Ama tAtparya jANavuM. bhale, bIjAo pitAnA matamAM e pramANe kahe, paraMtu Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina pravacanamAM samAtAM anya darzane [ 429 te vastu amane suMdara jaNAtI nathI-ema kahenArane samAdhAna ApatA kahe che ke, bIjA matavALAoe kahyuM, A kAraNe akaraNane niyama yukta nathI-ema na kahevuM, paraMtu A yukta ja che. (692). "A pramANe ja che-ema zAthI kahe che?' tevI zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke - 693-je vAkya arthathI vacanabheda hovA chatAM paNa arthanI apekSAe eka abhiprAyavALuM hoya che, tathA zabdanA avarSathI paNa abhinna ja che. ahiM bIjA matamAM be prakAranAM vAkyo maLe che, keTalAMka arthathI ja eka abhiprAyavALAM- abhinna che. jema ke, "AtmA vitaraNI nadI che, mAre AmA ja phUTa kAMTALuM zAmalI vRkSa che, AtmA ja IcchA pUrI karanAra kAmadhenuM che ane mAro AtmA je AnaMda ApanAra naMdanavana che." A vagere bhArata granthamAM kahelAM vAkyo che. je svarga ane naraka baMne che, te ja sarva IndriyanuM kArya che, arthAt je Indriyone kAbUmAM levAmAM Ave te, te svarga ApanAra thAya che ane te ja indriyone nirakuzapaNe vartavA devAmAM Ave te, naraka ApanAra thAya che. indriyone asaMyama, te ApattinA mArge prayANa karAvanAra thAya che, tene jaya karavAmAM Ave, te saMpattio AgaLa AvIne sevAmAM hAjara thAya che, tamane bemAMthI je mAge ISTa hoya, te mAge gamana karo."--e vagere. keTalAMka vAkyo zabda ane arthathI samAna-eka abhiprAyavALAM hoya che. jema ke, jIvadayA, satyavacana." e vagere prasiddha vAkyo sAthe. jema ke, "sarve dharma kahenArAoe A pAMca vastu sAmAnyarUpe pavitra mAnelI che. 1 ahiMsA, 2 satya, 3 acaurya, 4 parigrahane tyAga, 5 maithuna choDavuM." A vagere. A pramANe te hatAM chatAM samAna abhiprAyavALA, abhinna arthavALA akaraNaniyama vagere vAkyamAM viziSTa kSayopazamAdi vAkyanI sAthe A parazAstranuM vAkya che-e rUpa IrSyA mUDhabhAvarUpa meha, bauddha vagere sAmAnya dhArmika janane thAya ane vizeSathI te jinamatanI zraddhAvALA sava none saMgraharUpe mAnanAra madhyasthabhAvane pAmelA evA sAdhu-zrAvakone IrSyA thAya. mATe ja bIjA sthAne emaNe kaheluM che ke, "guNathI to samAna hovA chatAM nAmanA bhedathI zAstro-Agamo saMbaMdhI je viruddha daSTi thAya che, te kharekhara daSTisaMmoha- daSTirAga nAmano adhama deSa che." (693) A sarvanuM samarthana karatAM kahe che ke savvapavAyamUlaM duvAlasaMgaM jao samakkhAyaM / rayaNAgaratullaM khalu, to savvaM suMdaraM tammi // 694 // 694-bauddha, ziva, vaizeSika, akSapAda vagere bIjA darzanavALAnI prajJA panAonuM Adi kAraNa evA prakAranA pravacana puruSanA aMgabhUta AcAra Adi bAra aMge che. je mATe siddhasena divAkara vagere AcAryoe te mATe barAbara kaheluM che ke Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 ] upadezapada- anuvAda vadhAvi sarizvara, samuourzvari nAtha! dAH | na ca tAsu bhavAn pradRzyate, pravibhaktAsu saritsvivodadhiH // 1 // " "he jinezvara bhagavaMta! samudramAM jema sarva nadIo samAI jAya che, tema ApanA siddhAMtamAM samagra daSTiedazane-mate samAI jAya che, paraMtu judI judI vibhAgavALI nadIomAM jema samudra samAI zakato nathI, tema te daSTio-mata-zAstromAM Apa dekhAtA nathI- samAI zakatA nathI." mATe ja bAra aMgane kSIrasamudra vagere samudra samAna nizcayathI kaheluM che. mATe samagra je kaMI paNa suMdara bIjA pravAdomAM kaheluM prApta thAya, te temAM teno samAvatAra-samAveza karo. A pramANe akaraNaniyama vagere vAkyo paNa tevA tevA vyAsamuni, kapilamuni atIta pataMjali vageree racelA-prarUpelA yaMgaviSayaka zAstromAM jinavacana-samudranA madhyamAMthI ja meLavelAM vacanabinduo samajavAM. te vacanenI avajJA karavAmAM samagra duHkhanA mUlabhUta bhagavaMtanI AjJAnI avajJAne prasaMga utpanna thAya che ane tethI kaI kalyANanI siddhi prApta thatI nathI. (694). have akaraNaniyamanuM lakSaNa jaNAve che - 65-zIlabhaMga karavArUpa pApa na karavAne niyama, te ghaNA bhAge vivakSita pApa pratye jeNe atyaMta utsAha karyo che, evA keTalAka bhavyAtmAone je pApanI nivRtti karavI-tema samajavuM. eTale ke, pahelAM te pApa karavAnI tIvra abhilASA hoya ane pachI te pApa na karavuM, te akaraNa niyama. vaLI jyAre granthibheda thAya, tyAre cAritramohanI gAMTha bhedAya, tyAre vaLI pharI paNa pApathI pAchA haThavArUpa te pApa na karavArUpa akaraNaniyama. ahiM be vAta samajavAnI che-eka te kaIka nirogI manuSya hoya, paraMtu dubhikSakALamAM tevA prakAranA pauSTika khorAkanA abhAvamAM zarIranI durbaLatA thAya che, bIjo eka e che ke, "pUrNa bhajananI prApti thavA chatAM paNa rAjayakamAM nAmanA kSayarogathI durbaLa dehavALo thayela che. temAM prathamane pharI samucita bhajananI prApti thAya, tyAre tenA saMpUrNa zarIranI puSTi thAya ja. bIjA kSayavALAne to tevA tevA puSTikAraka khorAkathI poSavA chatAM paNa dararoja zarIranI durbaLatA vadhatI ja jAya che. e pramANe graMthibheda thayA pahelAM sAmAnya kSaye pazamathI je pApanI nivRtti karI che, paraMtu sAmagrI-prAptithI pharI paNa te pApanI vRddhi thAya che. graMthibheda thayA pachI cAritramohanIyanA viziSTa kSayopazamathI je pApanI nivRtti thAya che, te kSayarogavALAnA zarIranI jema dareka bhavamAM pApa pAtaLuM paDatuM jAya che ane chevaTe sarva karma kalezathI mukta banI mukti prApta kare che. tema ja bIjAone paNa te pitAnA AcAranI nizcalatA ane baLathI tevA tevA upAyothI pApanI nivRttinA kAraNabhUta bane che. (695) Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApa-akaraNa-niyama para udAharaNeA ahiM udAharaNeA jaNAve che-- 696--rAjA, maMtrI, zreNI ane purAhita ema cAranI rati, buddhi, Rddhi ane guNasundarI e nAmanI cAra putrIoe pApa na karavA rUpa lIdhela niyama viSe udAharaNA kahelAM che. teo zaradaRtunA cadrasamAna sundara zIla pALavAnI bhAvanAvALI hatI. (696) A cArenAM kathAnakA atrIza gAthAo dvArA kahe che-- 697 thI 728--mArAnAM kulayukta, vAMdarA%0ndathI zaiAbhAyamAna, gahena zAlavRkSavALuM, parvatanA ArAmamAM jANe svacchaMda rAjapopaTa samAna "sAketapura nAmanuM nagara hatuM. temAM hAthI, gheADAnA svAmI uMcI kezavALIvALA, skurAyamAna pauruSavALA kesarIsiMha sarakhA nara-pauruSI nAmanA rAjA hatA, lakSmIdevI samAna kamaLa sarakhA kAmaLa hAthavALI kamalasuMdarI nAmanI tene priyA hatI. temene ratisamAna rUpavALI atiprasiddha ratisuMdarI nAmanI putrI hatI. vaLI te nagaramAM buddhi, samRddhi ane zrutasa'pattithI yukta, haMmezAM gaurava prApta karatA evA zrIdatta nAmaneA maMtrI, sumitra nAmanA zreSThI ane sudhASa nAmanA puraiAhita hatA. jee ghaNI prasiddhi prApta karatAM rAjAne ghaNA mAnya hatA. teo samudranI jema kadApi peAtAnI maryAdA ullu dhana karatA na hatA. te traNeyane lakSmaNA, lakSmI ane lalitA nAmanI patnIe hatI. jemanI kukSiemAM akiMmatI evAM traNa kanyArUpI ratne utpanna thayAM hatAM. devAMganAnA rUpane tiraskAra karanAra evI, lAvaNyarUpavALI buddhisuMdarI, RddhisuMdarI ane guNasuMdarI evA nAmathI A traNeya kanyAratnA prasiddhi pAmyAM hatAM. rAjaputrI ratisuMdarI sAthe eka ja lekhazALAmAM te kaLAe grahaNa karatI hatI, eTale samAna guNavALI evI teone paraspara prIti utpanna thaI. paMDitA, uttamakulavALAo, dhanavAnA, dharmIe tema ja kahelAthI viparItA je samAnaguNavALA hoya, tevA jIvAne ghaNA bhAge maitrI thAya che. nira Mtara snehavALI evI te cAre sakhIo leAkAnAM netrane AnaMda pamADatI. ghaNAbhAge eka sAthe ja bheAjana kare, zayana kare ane krIDAe karatI hatI. A cAreya sakhIone dekhIne vismaya pAmelA manavALA nagaraleAka ema pralApa karavA lAgyA ke, ' zuM kAmadevanI priyAe kAMIka kAya-prasaMga upasthita thatAM peAtAnAM cAra rU| vidhuryAM che ke, devI sarasvatIe AvAM peAtAnAM rUpe pragaTa karyA haze ? temanAM rUpa ane jJAnaguNu kaiAI ananya prakAranA jaNAya che ema leAkeA temanA guNeA mATe vismaya pAmatA hatA. have kAIka vakhate zeThaputrI RddhisuMdarInA gharamAM sarve krIDA karatI hatI, tyAre [ 431 kaLA-samUha yukta, kavisamUhathI zeAbhAyamAna, moTI sabhA-yukta, paryaMtanA udyAnamAM svaccha Mda rAjaputra-samAna sAketapura nAmanuM nagara hatuM. (zleSA) Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 ] upadezapada-anuvAda guNazrI nAmanAM koI pravartinI temanA jevAmAM AvyAM che, jeo abhimAna-kalaMkathI rahita hatAM, doSonI utpatti jenAthI dUra thayelI che, sthira svabhAvavALI, niraMtara akhaMDa AcAra pALanArI, apUrva caMdrabiMba samAna AnaMda ApanAra, Indra samAna subuddhivALI, doSa tarapha najara na karanArI, kamarajanA saMgathI rahita athavA bAlabrahmacArI, caMdrakiraNa samAna ujajavala vastra dhAraNa karanArI ane tevA ja svaccha mAnasavALI jANe zaradalamI hoya, zreSTha gauravane dhAraNa karanAra, hemaMta RtunI jema kamala sarovaranI zobhAne nAza karanAra arthAt tenA karatAM adhika zobhAvALI, jemaNe samagra doSone aMta karyo che, ziziraRtu mAphaka ati zItala svabhAvavALI, keyala samAna madhura vacana belanArI, vasaMtamUrtinI jema bhavananA lokone AnaMda pamADanAra, grISmaRtunI jema lokone ati paraseve karanAra, bIjA pakSe jeNe ghaNuM lokenuM zreyakalyANa karela che, evA ugratAnI prabhAvALAM, A pramANe sarvakALamAM zIlasaMpanna pavitra cittavALAM pravartinIne dekhIne vikasita kamaLa-samAna mukhavALI rAja putrIe kahyuM ke, "tArAo sahita caMdrakaLA-samAna ujajavala veSa dhAraNa karanArAM A kayAM sAdhvI che? rAjahaMsI sAthe bIjI haMsIo hoya tevAM samAna veSadhArI sAdhavIo sahita A keNa sAThavI haze ? tyAre vaNikaputrIe kahyuM ke, "amArA guruone paNa gaurava sthAna, ugra tapathI durbala karelA aMgavALAM, jemaNe pApa zamAvelAM che, evI A zramaNI che, he svAminI! enA vizALa nirmala dayA-yukta mAnasamAM rAjahaMsa paNa sthAna pAmI zakato nathI. je dhanya hoya, te ja emanAM darzana pAmI zake che, dhanya hoya, te ja bhakti-rAgathI temane vaMdana kare che, dhanya puruSe ja temanAM vacanane zravaNa kare che ane haMmezAM teno amala kare che. te sAMbhaLIne sarva sakhIo tyAM gaI ane vaMdanA karI. sAdhvIe paNa sUtramAM kahelI vidhi pramANe teone dharmakathA kahevI zaru karI ke, "daridrane jema ratnapUrNa rehaNAcala parvatanI prApti thAya, tema durlabha manuSyapaNuM prApta karIne buddhizALIe ratna-samAna dharmAnuSThAna jarUra grahaNa karavuM joIe. siddha karelI mahAvidyA paNa pharI samaraNa karavAmAM na Ave, te jema niSphala thAya che, te pramANe dharmamAM pramAda karanAra pAmeluM manuSyapaNuM paNa hArI jAya che. prArthanA karavAmAM pramAda karanArane ciMtAmaNiratna paNa dhanasamRddhi ApatuM nathI, tema dharmAcaraNamAM ALasa karanArane manuSyajanma niSphala thAya che. (25) jema durlabha ka9pavRkSane dekhIne mUDha manuSya tenI pAse kaDI mAge, tema mokSaphala ApanAra manuSyapaNamAM mUkha manuSya viSayonI mAgaNI kare che. te have tame samyakatvane grahaNa karo, pApa dUra karanAra saMyama aMgIkAra karo, mahAtapanI sevanA karo. je tame janma-maraNano cheDo lAvavAnI IcchA karatA ho, to jIvarUpI suvarNane saMyamarUpa kulaDImAM nAkhIne tapasyArUpa agnithI khUba tapAvIne karma-kalaMkathI mukta karavAmAM Ave, to taddana nirmalA suvarNa sarakhe kamarahita AtmA thAya, temAM saMdeha nathI." Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApa akaraNa niyama [ 433 nakkI A deha vinAza pAmavAnA svabhAvavALe che. dehanuM phaLa hoya to tapa ane saMyamanI sAdhanA karavI. jIvana to ekadama vahI jAya che, mATe dharmamAM pramAda na kara. " A pramANe gaNinInA mukhacaMdramAMthI jharela vacanAmRtanuM pAna karatI evI te cAreya sakhIonuM samagra mithyAtva-viSa kSaNArdha mAM nAza pAmyuM. tyAre teoe kahyuM ke, "he bhagavatI ! Ape amArA upara kRpA karI. Ape je kahyuM temAM pheraphAra nathI, paraMtu ame haju maMdasattvavALA AtmAo chIe. tamoe te tapa ane cAritrane A bhAra AkaDAnA rU mAphaka sahelAIthI ucakyo che, jyAre amane to A tapacAritrane bhAra meruparvata karatAM paNa adhika lAge che. te have moha-madArIthI nRtya karAvAtA ane pramAdanI UMDI khAImAM paDelA evA amane hastAvalaMbana samAna gRhasthAcita dharma Ape." "A gyAtmAo che." ema vicArIne sAdhvIe pradhAna ane mArganA mukhya sAdhanabhUta evuM nimala samyaktva nispRha bhAvathI temane ApyuM. vaLI uparAMta kahyuM ke, "sarva aNuvrate, guNavrata dhAraNa karavA tame samartha na banI zake, to paNa tame pati sivAya bIjA puruSane saMga na karavAno daDha niyama karo. akaraNa niyamanuM svarUpa mativaibhavavALA puruSo nItinipuNa paNe AvI rIte kahe che kepote jAte pApa na kare, bIjA pApa karatA hoya temane paNa pApa karatAM roke. Ama karavAthI nirmala kIrti caMdra, sUrya sudhI vistAra pAme che, tema akaraNa niyamanuM pAlana karavAthI paraMparAe kalyANa pAmI mukti prApta karanAra thAya che. A lekamAM paNa devatAo A niyamathI prabhAvita thaI AdhIna bane che, tema ja jIe ciMtavelAM samagra kAnI siddhi thAya che. kulavatI strIo mATe A ucita che, A paralokanA sukha mATe thAya che. tyAre harSathI ullasita gAtravALI te sarvee ema kahyuM ke, "amane gamatuM hatuM evuM, mahAroga dUra karanAra evuM ISTa oSadha Ape ApyuM." ghaNuM ja bahumAna sahita A uttama niyama teoe grahaNa karyo. A niyamanuM pAlana karatI, jinezvara ane guru mahArAjanI satkAra-bhakti karavAmAM tatpara banelI, pavitra jinamatamAM rasika banelI evI te cAre ya sakhIone keTaleka kola sukhamAM pasAra thaye. have naMdana nAmanA nagaramAM caMdrarAjAe pitAnA dUta dvArA ratisuMdarIne rUpatizaya sAMbhaLe. manane AkarSaNa karanAra anurAgarasanA atizayathI te rAjAe tenI mAgaNI karavA mATe maMtrIne niyukta karyo, eTale maMtrI tyAM gayo, nipuNa buddhivALA maMtrIne satkAra karyo, kanyAnI mAgaNI karI. tene prApta karI. ghaNuM ADaMbara sahita sArA muha rAjAe mokalI. pUrNanidhivALI jANe lahamIdevI hoya, evI te svayaMvara kanyA tenI pAse pahoMcI. have prazasta divase manahara maMgala-vivAha pratye ane naMdananagaramAM vadhAmaNAne AnaMda vistAra pAmyo. te nagaramAM nagarajane ane nArIvarganA vacanaullApo evA prakAranA sAMbhaLavAmAM AvatA hatA ke, "zuM A kaI devAMganA che ke 55 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 ] upadezapada-anuvAda nAgakanyA che? A lakSmI, gaurI, vidyAdharI ke rati che ? dareka bhavamAM, dareka dukAnamAM, dareka mAgamAM, dareka jaLasthaLomAM AvAM rUpatizayanAM vacane zravaNa thatAM hatAM. samaya jatAM vizuddha vaMzapakSa prApta karela hovAthI jonAthI caMdranI jema, A caMdra paNa ratisuMdarInA ge prasiddhi pAmyo. keIka samaye kurudezanA svAmI mahendrasiMhane dUta caMdrarAjA pAse AvyuM ane kahevA lAgyuM ke, "mArA rAjAe Apane saMdeza mokalAvI kahevarAvela che ke, "ApaNo ane tamAre daDha sneha-rAga pUrvanA puruSothI cAlyo Ave che, te bIjA manuSyanI apekSAe asAmAnya che. (50) te ja suputro sArA jamelA gaNAya ke, jeo potAnA vaMzanA agrabhAga upara rAkhelI davA, cAhe te kharAba pracaMDa vAyaro vAya, te paNa vaMza(vAMsa)ne cheDatI nathI, tema vaMza-paraMparAthI cAlyo Avato neha paNa choDatA nathI. samudra ane caMdra, megha ane mera, sUrya ane kamala dUra rahelA hovA chatAM svIkArela vastuthI viruddha cAlatA nathI-arthAt dUra rahevA chatAM parasparano snehAnaMda nabhAvI rAkhe che. tame te agaNya saujanya vahana kare che, tethI tamane vadhAre zuM kahevuM? je kaMI prayajana kahevAnuM, te sarva tamene nivedana karavuM ja joIe. khAsa to tamone e kahevAnuM che ke, "tamoe hamaNAM navoDhA ratisuMdarI priyadevI sAthe lagna karyA che-e samAcAra ame sAMbhaLyA che, te tene amAre tyAM poNA tarIke mokalI Ape, jethI ame tenuM yogya sanmAna karIe. je svajana tarapha neha dharAvatA hoya, tene tenI patnI paNa gauravanuM sthAna hoya ja. je kAraNathI putra tarapha snehano pakSapAta hoya, to tenuM vastra-DhIMgalI paNa priya ja hoya che. te dUtavacana sAMbhaLIne caMdrarAjAe kaMIka hAsya karatAM pratyuttara Apyo ke, jemaNe neha utpanna karela che, evA sajajano sarva keIne vallabha kema na hoya ? sajajana puruSa hoya, temanAmAM bhakti, paropakAra, uttama zIla, saraLatA, priyavacana bolavApaNuM, dAkSiNya, vinayavALI vANuM A guNo te svAbhAvika hoya che. mATe he phata ! tArA rAjAe amArA upara saMdeze te gya ja mokalAvyo che. uttama yazavALA sajajana puruSo potAnA kulanI maryAdAnuM ullaMghana karatA nathI, to have amArA taraphathI paNa temane kahevuM ke, "atyAre devIne mokalavAno kaI avasara nathI. tamArA sneha to vANanA vilAsathI ame barAbara kaLI lIdho che. bAhyaneha batAvavAthI sayuM, je mATe paMDita puruSe kahe che ke - mUkha pakSIo neharahita bAhya (kaNa) dAnathI (jALamAM) baMdhAya che, jyAre samaju paMDita puruSone sadbhAvavALAM vacano sivAya bIjA baMdhana hotAM nathI. hajAra vacana karatAM paNa nehavALI eka amInajara ghaNI caDI jAya che, tenA karatAM paNa sajajane manuSyane sadabhAva kreDagaNe vadhI jAya che. pharI dUta kahe che ke, "amArA Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratisuMdarI mATe yuddha, zIla-rakSA [ 435 deva devInAM dana karavA mATe ghaNA utkaMThita thayA che, te Ape A pramANe viruddha vyApAra karavA ucita nathI. gajendra tyAM sudhI subhaga hoya che ke, jyAM sudhI hRdayamAM maryAdA dhAraNa kare che. jo keAI anya prakAre rASAyamAna thAya, teA te atyaMta bhayaMkara kAnA mATe na thAya ? ame te tamane zAMtithI hitavacana kahIe chIe ke, tenI AjJAnuM tame sArI rIte pAlana karA; nahiMtara he saumya ! chevaTe khalAtkArathI ekalI grahaNa karAze.' eTale cadrarAjAe bhRkuTi caDAvIne krodhAvezathI javAkha ApyA ke, te rAjA bIjAnI patnInI mAgaNI karIne kulamaryAdAnA AcAra pALavA mAge che ne? athavA tA mAtAe yauvanamadanA kAraNe tevA kAIka samaye chAnI rIte anAcaraNa karyuM... hAya, te vAta zIlaneA tyAga karanAra evA putrAe atyAre pragaTa karavI joie kharIne ? he dUrta! A vAta banI zake kharI ke, jIvatA keAI puruSa pAtAnI priya patnIne cheDI de, jIvatA sapa peAtAnuM mastakAbhUSaNa kAi divasa arpaNa kare kharA ? caMdra ane sUryanA kara eTale kiraNAthI sparzAtI peAtAnI priyAne dekhIne je rAjAe bhAya che, teo priyAne pArakA ghare kevI rIte mAkalI zake ?" pharI paNa te kahyuM ke, he rAjan! zAstranA paramAtha sAMbhaLeA ke, sarva prayatnathI AtmAnuM rakSaNa karavuM. ' je mATe kahevuM che ke-'sevakAthI dhananuM rakSaNa karavuM, dhana ane sevakA ane dvArA strIenuM rakSaNa karavuM, paraMtu peAtAnuM jIvita, dhana, patnI ane sevakA sa dvArA sArI rIte rakSita rAkhavuM.' A pramANe kRta khelatA hatA, tyAre caMDasiMha nAmanA rAjasevake tenA hAtha pakaDI tiraskAra karI gaLethI pakaDI bahAra kADhyo. dUte jai rAjAne sa vRttAnta kahyo, eTale mahendrasiMha khUba kopAyamAna thayA ane samudranA kalleAla samAna puSkaLa sainyarUpa patranathI amaryAdApaNe yuddha mATe cAlye. mATA hAthIe rUpa kaleAlavALA, skurAyamAna puSkaLa ujjavala chatrarUpa phINavALA, phelAtA aneka pravAhavALA ati bhayakara kSeAbha pAmelA samudra samAna sainya-parivAra sahita te rAjAne najIka AvatA sAMbhaLIne caMdrarAjA vRddhi pAmelA krodhavALA vizeSa sphurAyamAna thayelA raNeAtsAhavALA ekadama tenI sanmukha cAlye. peAtapAtAnA svAmInA kAryoMmAM utsAhavALA, yaza meLavavAnI tRSNAvALA baMnenA sainyAnuM ekadama bhayaMkara yuddha Ara bhAyuM. subhaTo sAthe subhaTA' azvavArA sAthe azvavArA, rathikA sAthe mahArathikA, hAthIo sAthe hAthIe laDavA lAgyA. samu. dranA puSkaLa pANIthI alpa nadIjaLa jema dUra phe'kAi jAya, tema kSaNavAramAM sAmA AvelA te rAjA vaDe caMdrarAjAnuM alpa sainya khedAna-medAnarUpa banI phekAI gayuM, eTale have pavana sarakhA vegavALA uMcA azvothI joDAelA rathamAM ArUDha thayela rASAgnithI aLatA hAvAthI na dekhI zakAya tevA cadrarAjA jAte ja laDavA taiyAra thayeA. tyAra pachI bhAlAthI haNuAelA hAthIonI cIsathI khAkInI hAthIenI zreNIne tADatA, meAgaranA prahAra karIne vadha karatA, gheADesvArIe mANazreNIne varasAvI jeNe Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 ]. upadezapada-anuvAda aonA samUhane trAsa pamADelA che, satata hAthIonI paMktione viMdhI nAkhavAthI pAyadaLa-senA palAyana thavA lAgI. kesarIsiMha jema hariNanA ToLAMne, tema caMdrarAjAe zatrunyane bhagADI mUkyuM. eTale atyaMta kapAyamAna thayelo mahendrasiMha jIvitathI nirapekSa banI ubho thayo ane vananA hAthIe mAphaka lAMbA kALa sudhI te baMnenuM yuddha cAlyuM. mahAmuzIbate gadAnA ghAtathI mUcha pAmele te chala pAmIne bhavita vyatAnA niyogathI mahendra rAjAe caMdrarAjAne bAMdho. "are! supuruSa! zAbAza zAbAza! Aje te subhaTavAdane nirvAha barAbara karyo"-ema belatA tenA jIvanI rakSA mATe maMtrIne arpaNa karyo. caMdranuM sainya jyAre palAyana thaI raheluM hatuM, tyAre ekadama tyAM jaIne hAhArava karatI ratisuMdarIne mahendrasiMhe pakaDI. caMdrarAjAthI choDAvelI ane pitAne ratisuMdarI prApta thavAthI AnaMda pAmele te rAjA have potAnA nagare pahoMcyo. he suMdari! teM sAMbhaLyuM ja haze ke, "tArA viSe mAro eTalo anurAga thayo che ke, te kAraNe mAre Avo yuddhane prayAsa karavo paDyo che. to have tArA prasAdathI A prayAsa-vRkSa phaLavALuM thAo, he suMdarAMgi! have tuM A kurudezanuM svAminIpaNuM svIkAra" have caMdra-priyA ratisuMdarI vicAravA lAgI ke, "A pApI saMsAranA svabhAvane dhikkAra thAo ke, "A mAruM rUpa paNa A pramANe aneka AtmAone anartha karanAruM thayuM. vaLI A mArA nimitte mArA pati prANunA saMzayamAM paDyA, vaLI ANe paNa lajajAne tyAga karI A pramANe narakamAM paDavAnI abhilASA karI. mAruM citta jANyA vagara kAmagrahathI mUMjhAelA ANe zA mATe nirarthaka ghaNA jIvono saMhAra karyo? vadhAre zuM kahevuM ? kharekhara te leke dhanya che ke, "jeo uttama muktine pAmyA che ! je kAraNathI teone alapa paNa duHkhanuM kAraNa hotuM nathI. AvA pApa caritravALAo pAse have zIlanuM rakSaNa kevI rIte karavuM ? athavA to "azubha samaye kAla haraNa karavAnuM' nItizAstramAM kaheluM che. to have tene samajAvaTa pUrvaka kAlakSepa karAvuM. have eTalo kAmalabdha thayela che ke, have samajAvyA sivAya nivAraNa karavo zakya nathI. e pramANe vicAra karIne have te kahevA lAgI ke, "tamAre mArA upara gADha rAga thayo che, to have huM tamArI pAse kaMIka prArthanA karuM, teno bhaMga na karaze." tyAre rAjAe ratisuMdarIne kahyuM ke, "have A mArA jIva upara tAro saMpUrNa adhikAra che, to pachI Ama kema bole che ? he suMdari! je kaI mastaka Ape, tenI pAse nipuNatAthI prArthanA karavAnI hoya kharI? athavA A traNa lokamAM je durlabha vastu hoya, tenI mAgaNI kare, te paNa mArA jIvane taNakhalA samAna gaNI eTale jIvanI hoDa karIne avazya te vastune huM tane prApta karAvuM. " ratisuMdarIe kahyuM ke, "bIjuM mAre kaMI joItuM nathI. mArI eTalI nAnI mAgaNI che ke, "cAra mAsa mATe mAruM brahmacaryavrata tuM bhagna na karIza." rAjAe pratyuttara Apyo ke, "A kArya vajanA prahArathI paNa atibhayaMkara che, te paNa tArI AjJAne mAre bhaMga na karavo--ema anicchAe te Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratisuMdarI mATe yuddha, zIla-rakSA [ 437 vAtane svIkAra karyA. eTale mahAsa'kaTarUpa samudramAM paDelAne ekadama dvIpa-beTanI prApti thAya tema ATalI vAta kabUla rAkhI, tethI ratisuMdarIne kaMika zAMti thai. (100) have ratisuMdarIe snAna, aMgarAga vagere zarIranI sAphasUphI karavI khaMdha karI ane 'mezanA A bila tapa karIne te pAtAnuM zarIra zeSavavA lAgI. have gAla kAthaLI jevA, lAhI-mAMsa vagaranA phikkA lAgavA lAgyA. zarIramAMthI paNa leAhI, mAMsa, kAMti uDI gayAM, jANe sukkA kaTIpradezavALI siMhaNa hoya tevI dukhaCla agavALI, nasA pragaTa dekhAvA lAgI ane keza paNa na eLavAthI jANe jaTAjUTa, gUcavAyelA, sneha vagaranA kharachaTa dekhAvA lAgyA. mailathI vyApta evI kALI kAyAvALI, davAgnithI khaLelI kamalinI-samAna jANe pratipUrNa vrata dhAraNa karelI zramaNI sarakhI hatI, tyAre keAI vakhata rAjA tyAM AvyA ane tene dekhI. rAjAe pUchyuM ke, * he uttama dehavALI ! A tArI AvI avasthA Ama thavAnuM zuM kAraNa che? zuM tArA zarIramAM tevA kaI rAga thaye che ke, manamAM eve kAi tIvra satApa che?' ratisuMdarIe kahyu ke, 'OM naravara ! mane mahAdheAra varAgya thayA che, tethI A vrata aMgIkAra karyuM' che, te kAraNe dula dehavALI thaI che. A avasthAmAM paNa mAre A vrata duSkara hovA chatAM pALavAnuM ja che. kAraNu ke, vratabhaMga karavA te teA nakkI naraka ApanAra ja thAya che.' tyAre rAjAe pUchyu ke, tane vairAgya thavAnuM zuM kAraNa thayuM che ke, jethI karIne huM mugdha! teM AvuM AkaruM tapa kama karavAnuM AraMbhyuM che? te kahevA lAgI ke, ' huM pRthvIpati! A mAruM zarIra ja pApI ane vairAgyanuM kAraNu thayuM che. kAraNa ke, temAM sekaDo pragaTa doSa dekhAya che. te carakhI, mAMsa, zukra, vIya, leAhI, mUtra, azuci, nAkanA mela, pittathI paripUrNa che. tenAM nava dvArAthI hu'mezAM azucine padArtha jharyA ja kare che. A zarIrane vAraMvAra dhAI e, dhUpa ApIe, vilepanAdikathI tenI sAra-sa bhALa-TApa-TIpa karIe, teA pazu te dudhabhAvanA tyAga karatuM nathI. sArAM sArAM AbhUSaNeAthI zarIrane ala'kRta karIe, tA te droha karyAM vagara rahetuM nathI. A zarIrane aMdara ke bahAra aneka sugadhayukta bhAgAMgAthI satkArIe, teA paNa tarata ja te pavitra padArthAne azucibhAva pamADe che. durjana samAna A khala zarIranI durgaMdha koi prakAre sahana thai zake tevI nathI. yA evA catura puruSane A zarIra mahAvairAgyane na utpanna kare? vaLI A pApa zarIramAM eka bIjo paNa doSa kahele che ke- je guNayukta jJAnI paNa hoya, te nirguNu A zarIramAM mAha pAme che.' AvI vairAgya utpanna karanArI dezanA sAMbhaLavA chatAM ghaNA jaLathI magazelIe pASANu bhIMjAya nahiM, tema A rAjA paNa bhAvita thaye nahiM. rAjA citavavA lAgyA ke, 'zarIranI sAra-sa bhALa TApa-TIpa-parikama na karavAnA kAraNe A vairAgya pAmelI che, paraMtu jyAre tenA niyama pUrNa thaze, eTale nakkI karI pazu svastha thaze. ' rAjAe kahyuM ke, he sundarI ! tuM kheda na kara, tuM tArA A niyama sukhethI pUrNa kara. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 ] upadezapada-anuvAda ema hasate rAjA tyAMthI cAlI gayo. jyAre samayanI maryAdA pUrNa thaI, eTale bhojana pachI mahendra rAjAe tene kahyuM ke, "he suMdari! Aje te tAro samAgama karavA ekadama huM utkaMThita thaye chuM." te devIe rAjAne kahyuM ke, "ekane maraNa-samaya AvyuM, tyAre pAMcasonI mAgaNI karavA Avyo "--AvI je kahevata che, te atyAre sAcI paDI. Aje meM ghaNA lAMbA kALe rasavALuM ghI AdithI mizrita manohara snigdha bhojana karyuM. tethI zarIramAM atyAre atula mahAkulatA utpanna thayelI che. vedanAthI mAruM mastaka phUTI jAya che, peTamAM bhayaMkara phUlanI vedanA thAya che, mArA zarIranA sarva sAMdhAo jANe tUTatA hoya, tema ekasAmaTI vedanA utpana thaI che." ATaluM bolatAM teNe rAjAnA lakSya bahAra madanaphala mukhamAM mUkyuM, eTale tarata ja ekadama bhojana karyuM hatuM, te sarva vamana karI nAkhyuM. teNe kahyuM ke, "he rAjan ! A zarIranuM azucipaNuM dekha ke, tevA prakAranAM manahara bhejanene paNa jeNe kSaNa vAramAM azucimaya karI nAkhyAM. vaLI te bhAgyazALI ! atizaya sudhA pAmelo hoya, tevA kaI paNa tamArA sarakhA mUkhaMziromaNi puruSa sivAya A vamana karelA bhajananI abhilASA kare kharo ? tyAre rAjAe pUchayuM ke, "he suMdarI ! bAliza puruSa kevI rIte thAuM ? he mRgAkSI! AvA bhojananI abhilASA karanAro kevI rIte gaNAuM ?" ratisuMdarIe kahyuM ke, "he vicakSaNa! A vAta pragaTa hovA chatAM tame lakSyamAM kema lAvatA nathI ? bIjAe bhogavelI strI e to vamana karatAM paNa vadhAre hIna vastu che." rAjAe kahyuM ke, he suMdarI ! tArI vAta satya che. A loka ane paralokamAM A atyaMta viruddha che. viSayarAganI adhikatAthI huM tArA samAgama mATe atilubdha banyA. A pramANe bAlatA, nisAso mUkatA rAjAne kahyuM ke-"A tuccha zarIramAM tamane rAganuM kAraNa zuM dekhAya che ? tyAre rAjAe kahyuM ke, "he suMdarI ! tapathI zeSita thayelA tArA dehamAM netronuM mUlya AkhI pRthvI ApI dauM, te. paNa apUrNa rahe che." rAjAne nizcaya jANIne bIjA upAya have kAma nahiM lAgeema jANIne pitAnA zIlaratnanuM rakSaNa karavA mATe zarIrane vinAza na gaNakAratI ratisuMdarIe mahAAzcaryakArI sAhasanuM avalaMbana karIne ekadama piotAnAM be netro ukheDIne rAjAne arpaNa karyA. (130) teNe kahyuM ke, "he supuruSa! tamArA hRdayane A atyaMta vallabha che, te sukhethI A netro grahaNa karo, paraMtu durgatimAM pADanAra bAkInA zarIra-samAgama karavA vaDe karIne have sayuM. netra vagaranI tene dekhIne rAjAne rAga pIgaLI gaye, vRddhi pAmatA mahAviSAdathI vismaya pAmelo te kahevA lAgyuM ke-"he devAMgI! AvA prakAranuM atIva bhayaMkara kArya te kema karyuM? mArA AtmAne paNa atizaya duSkara duHkharUpa dAhane ApanAruM A kArya te karyuM. ratisuMdarIe kahyuM ke, "he rAjan ! tamane ane mane baMnene A sukhanuM kAraNa thayuM che. prabala rogavALAne AkarAM kaDavAM auSadha rogane Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApa-akaraNa-niyama para udAharaNeA (1) ratisuMdarI zIla-rakSA [ 439 maTADavA samartha thAya che. he naravara! paradArAnA prasaMga karavAthI vaMzanI malinatA thAya che. vaLI jagatamAM 'mezAM rAvaNanI jema apayazanA DhAla vAge che, narakagati prApta thAya che. vaLI paradArA-sevanathI bhavAMtaramAM daridratA, durbhAgya, napuMsakapaNu, bhagaMdara, kADha Adi rAgeAnAM duHkhA paradArAnA prasa`ga karanArA AtmAe anatI vakhata prApta kare che. AvA prakAranAM du:khAthI have ApaNe mane AjathI mukta thayA chIe. A kAraNe ApaNA baMnenA hita khAtara A duSkara kAryAM hovA chatAM me' karyuM che. bIjI vAta e che ke- huM mahAyazavALA ! mArA ja doSathI tame pApa-sanmukha thayA, tethI karIne nirbhAgI huM tamane mAru' mukha kevI rIte dekhADI zaku'? mArAM leAcana javAthI tamAru' dutimAM gamana thatuM aTakI gayuM, te tethI zuM mane lAbha na thaye? kAraNa ke, paropakAra thAya teA ApaNA prANA saphaLa gaNAya.' (140) A vagere yukti-pU ga'bhIra dezanA zravaNa karatAM rAjA pratibeAdha pAmyA. atizaya sa'teSa pAmeleA te devIne kahevA lAgyA ke, 'he suMdarI ! hita ane ahitanA cAgya vibhAgeA tuM jANe che, te have tuM mane AjJA kara ke-maMdapuNya evA mAre have zuM karavuM yukta che ? ratisuMdarIe kahyuM ke, huM suMdara ! have pArakI strInA saMganI virati kare ke, jethI bhavamAM utpanna thanArAM duHkhAnA bhAjana tame na thAva.' tyAra pachI atIva pazcAttApa rUpI tIvra agnithI jhaLatA manarUpI vanavALA, tene dharmaguru mAnatA rAjAe tenI AjJAne aMgIkAra karI. have rAjA citavavA lAgyA ke, ' anAya evA me' A mahAsatInA mahAanatha karyAM, A pramANe sahana na karI zakAya tevA zeAkavALA thayA ane sa` vyApAra cheADI dIdheA. : have ratisu MdarI paNa manamAM zAsanadevInuM smaraNa karIne jina ane navakAranuM dhyAna karatI kAussaggamAM ubhI rahI. eTale ekadama zAsanadevI Akapita thai tarata ja tyAM hAjara thaI ane tenA zIlanA prabhAvathI pahelAM karatAM paNa adhika vilAsa ane zeAbhAvALAM ane netrA karyAM. netravALI evI tenAM darzanarUpI zItala jaLathI jenA samagra zeka-saMtApa nivAraNa thayA che, evA te narendre atizaya sthira cittavALA banIne vratA aMgIkAra karyAM. ghaNA prakAre peAtAnA aparAdha khamAvIne vizvAsu evA bIjA moTA satpuruSone sAthe mAkalIne, ghaNA prakAraneA satkAra karIne tene naMdana-nagara mAkalI ApI. cadrarAjAne kahevarAvyuM ke-' A mArI sagI bhaginI, dharma guru, mahAtmA mahAsatI ane devathI rakSA karAelI che. anA upara kAI paNa azubha AzakA na karavI. pApiSTha evA mArA aparAdhAnI paNa kSamA ApI. tuM kharekhara dhanya che ke, jenA gharamAM traNe bhuvananI lakSmI--samAna A kamalasamAna netravALI, sArapadAtha nA nizcaya karanArI, devathI rakSAelI, AvI satI rahelI che. dula agavALI tene dekhIne mahendrasiMhe kahevarAvela sadeze, tathA tenA pavitra vRttAntane sAMbhaLIne caMdrarAjA atizaya tuSTa thayA. tenI sAthe sudara dharma vidhipUrvaka karatA hatA, tathA manehara rAjyapAlana karatA hatA. A pramANe karatAM teNe skurAyamAna yaza-kIrti upArjana karI. Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 ] upadezapada-anuvAla rAjaputrIe A pramANe pApaviSayaka akaraNa niyamanuM sArI rIte ArAdhana karyuM.. haMmezAM pravatinInuM vacana yAda karatI dhamarAdhana karavA lAgI. (155) buddhisuMdarInI kathA have maMtrIputrI buddhisuMdarIne pitAe susamanagaramAM ghaNuM vinaMti karI, tyAre. sukIrti nAmanA maMtrIne ApI. uttama kaLA-samUhathI pUrNa caMdra-samAna partine pAmIne saubhAgyavaMtI te pUrNimAnI rAtrinI jema jagatamAM ati zebhAyamAna banI. keIka vakhata rAjA rAjapATikAe nIkaLato hato, tyAre prAsAdatala upara rahelI skurAyamAna devAMganA-samAna tene dekhI. apUrva lAvaNya dekhIne rAjAnuM mana jANe zilAjitamAM khUcI gayuM hoya, tema tyAMthI AgaLa javA zaktimAna na thayuM. kAmAgnithI tapelA dehavALA rAjAe bIjo upAya na dekhavAthI bIjA divase potAnI aMgata dAsIne tenI pAse dUtI tarIke mokalI. te dAsIe aneka manahara vicitra yukti ane vacanovaDe lobhAvavA chatAM teno tiraskAra karI teno hAtha pakaDI tyAMthI kADhI mUkI. to paNa mohAMdha rAjA kAma grahathI atyaMta pIDA pAmyo ane lAjano tyAga karI anArya evo te tene grahaNa karavA mATe taiyAra thayo. rAjAe ekadama tenA putra, patnI sahita maMtrIne jakaDIne kedakhAnAmAM pUryo ane khAnagI maMtraNa pragaTa karI evo aparAdha kapaTathI jAhera karavA lAgyo. he prabhu ! nagaraloko Apane vinayapUrvaka prArthanA kare che ke, " A vRttAnta A pramANe che " ema karIne koI prakAre maMtrIne choDAvyo, paraMtu rAjAe suMdarIne na choDI. tyAra pachI maMtrI moTA zabdothI lokone kahevA lAgyo ke, "are nagaraloko! tame mArI khAtrI karo. huM kaI prakAre lAMbA kALe paNa tene choDAvyA vagara ja pIza nahiM." tene abhiprAya jANIne uga cittavALA nagaraloko pharI rAjA pAse gayA. tyAre jANakAra bIjA keIe jaNAvyuM ke, suMdarIne aMtaHpuramAM praveza karAvyo che. vaLI rAjadUtIe pharI tene vinaMti karI ke, "mAru vacana tuM kema mAnatI nathI? he mugdhA ! AvA saubhAgya upara haju tAre maMjarInI mAgaNI karavI che? je te prathamathI ja A vAta svIkArI hatuM, te ATale parizrama keNa karate ? zAMtithI kArya saratuM hoya to pracaMDa daMDa keNa Acare? AvA prakArane Agraha ane sneha sadabhAva je te jANe che, to have tuM mArI avajJA na kara ke, jethI te akhaMDita thAya. rAjAnuM vacana sAMbhaLIne atizaya saMvegarasane anubhavatI tene pratibaMdha karavAnI abhilASAvALI maMtripriyA kahevA lAgI ke, AvA prakAranA adhama akAryanuM AcaraNa to jeo hInajAtivALA hoya, te ja Acare che. he naranAtha ! tamArA sarakhA uttama kuLamAM janmelAne AvuM kArya chAjatuM nathI. sajajana manuSya game tevI ApattimAM Ave, te paNa te pitAnI maryAdA choDato nathI, game te pavana phukAya, te paNa Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhisuMdarI ane zIla-rakSA-prabaMdha [ 441 samudra potAnI maryAdAnuM ullaMghana kare kharo ? anyAya karanArane zikSA karanAra tame te rAjaRSi cho. je pote ja durtIti Acare, te bIjAne kevI rIte nivAraNa karI zakaze ? bIjuM rAjAne potAnA dezamAM rahelA prajAjane pitAnA putra-putrI samAna hoya che, to temanA viSe nyAyayukta rAjAoe premarAga kare, te ghaTatuM nathI. tamane uttamakuLamAM janmelI aneka vadhUo che, to pachI mArA sarakhI mahAhInajAtinI strIo sAthe rAga karavAmAM zaramAtA kema nathI ? parAkrama ane pratAparUpI vRkSane bALI nAkhavAmAM agni samAna parastrI che, to have tame nirarthaka caMdrasamAna nirmaLa yazane kalaMka karanAra na bane." A pramANe teNe ghaNu yuktipUrvaka rAjAne samajAvyA, chatAM bharelA ghaDAmAM nAkheluM jaLa nirarthaka vahI jAya che, tema te mUDha rAjAnA kAnamAM sthAna na pAmyuM. have hAsya karatAM rAjAe kahyuM ke, "he suMdarI ! A sarve huM barAbara jANuM chuM, paraMtu A sarva vicAraNA sneha-vagaranAne mATe che. kahevuM che ke jyAM gaNatarI karatAM karatAM artha- dhana cAlyuM jAya che, te tenAthI alapa paNa prANapIDAnuM rakSaNa karavuM. jyAM yogya ane agya, yukta ane ayukta kArya che-ema jevAya, evA sneha karanAra viSe jalAMjali apAya che. tene nizcaya jANIne have kAlakSepa kara-ema buddhithI vicArIne buddhisuMdarIe Adara-sahita rAjAne kahyuM ke-(25) je have tamAro A nizcaya ja che, te paNa mArI prArthanA che ke, jyAM sudhI mArA niyamanI samApti na thAya, tyAM sudhI hAla rAha jovI. kAraNa ke, je kaMI piotAnA grahaNa karelA niyamano bhaMga kare che, athavA to koI dubuddhi mANasa bhaMga karAve che, te baMne bhayaMkara bhavAraNyamAM aneka duHkho bhogavanArA thAya che. rAjAe anicchAe paNa tenI vAta kabUla rAkhI, te eTalA mATe ke-A strIne bhaya na thAva." pradhAnapatnI paNa have kaMIka zAMtacittavALI thaI ane rAjAne kema pratibodha pamADavo? ema upAya vicAratI vividha prakAranA vinodamAM samaya pasAra karatI hatI. - have keIka divase ghaNuM prazasta evuM auSadha-vizeSa maMgAvarAvIne kaIka hoziyAra zipI pAse pitAnI sarakhI pratikRti-pUtaLI banAvarAvI. aMdarathI te pilANavALI rAkhI. temAM atizaya durgadha mAratI azuci vastu bharI. bahArathI majabUta ane karelA sugaMdha vilepanavALI suzobhita potAnA samAna suMdara mUrti taiyAra karAvI. have tyAra pachI vAtacittano vinoda karavA mATe jyAre rAjA AvyA, tyAre kAMIka hAsya karatAM rAjAne te mUrti batAvatAM pUchyuM ke, "huM AvI ja chuM ke kema?" vismaya pAmelA manavALA rAjAe paNa kahyuM ke-"he suMdarAMgI ! tAruM kaLA-kauzalya paNa kaI asAdhAraNa jaNAya che. te to tAruM A rUpa AbehUba ane adhika banAvyuM che. tuM jenA hRdayamAM rahelI che, evA nizcita manavALA tenA manane te he suMdarI ! A jarUra zAMti ApanArI che, emAM saMdeha nathI." "te je ema ja che, te he supuruSa ! A mUrtine tamArA gharamAM sthApana karo ane kulane kalaMka lagADanArI evI mane have 56 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 ] upadezapada-anuvAda cheDI do." A pramANe jyAre teNe kahyuM, tyAre rAjAe kahyuM ke, "pavanathI jema vAdaLAM vikharAI jAya, tema mArA prANo paNa jaladI vikharAIne nAza pAme. je prANe tArA samAgama-sukhanI AzArUpa doraDAthI baMdhAelA che, duHkhathI meM rekelA che, te vagara baMdhanavALA haraNiyAnI jema mArA prANa ekadama palAyana ja thaI jAya." tyAre maMtrIpatnIe rAjAne kahyuM ke, "he sobhAgI ! mArA saMgama karatAM paNa Ane saMgama vizeSa sukhakara thaze. kAraNa ke, huM to madana-kAmadevathI rahita chuM. jyAre A madanakAmadeva(mINa)maya che." ema vicArI teNe A madanamahilA-(pUtaLI) rAjAne arpaNa karI. rAjAe te matsarathI hoya tema khaseDI, eTale bhAMgI gaI. aMdarathI azuci ane durgadha bahAra nIkaLI. rAjA pUchavA lAgyuM ke, "he mugdha ! A atizaya duguMchanIya bALaka jema A zI ceSTA karI ?" pelIe kahyuM ke, "he deva ! A to meM mAruM pratibiMba banAvyuM che, huM AvI ja athavA to AnA karatAM paNa adhika hIna chuM. agni ane jaLanA prayogathI A azucine zuddha karI zakAya che, paraMtu he naranAtha ! A mAruM aMga zuddha karavuM zakya nathI. mAtA-pitAnA zuka-zeNitarUpa azucithI A utpanna thayuM che, azuci rasathI vRddhi pAmyuM che, aMdara azuci padArtha bharelA che ane azuci padArtha niraMtara temAMthI vahyA kare che. je vastu A zarIranI aMdara che, tene je ulaTAvI bahAra pragaTa karavAmAM Ave, te tene kAgaDA ane kUtarAthI cAhe te catura puruSa hoya to paNa keNa rakSaNa karavA samartha thAya ? tamArA kulakalaMkanI avagaNanA karIne A kehAelA hADapiMjara mATe zA kAraNe nAraka-tiryaMcanAM duHkhAne avakAza Apa che? talanA photarA mAtra sukhanA mATe mAchalI mAphaka mAMsanI pezI mATe lubdha banI zA mATe tamArA AtmAne bhayaMkara narakanI aMdara dhakelo cho? he naranAtha ! pArakI strIno bhogavaTo karanAra narakanuM mahAkedakhAnuM prApta kare che. eTaluM ja nahi, paraMtu te du:khanI paraMparAne lAMbA kALe paNa aMta pAmato nathI. he subhaga ! tamArA sarakhA sajajano sAthe saMga karavAnI kone abhilASA na thAya ? paraMtu narakamAM vajAgninI jvAlAo sahana karavI e ApaNe mATe zakya nathI. manuSyapaNAnuM bhogasukha gaNatarInA divasa sudhI a9pa kALa mATe bhagavAya, paraMtu tenA vipAkarUpe nArakInAM bhayaMkara duHkho sAgaropama ane palyopamanA lAMbA kALa sudhI bhegavavAM paDe che. bIjuM ke-he naravara ! tamArA aMtaHpura karatAM tame mArAmAM zuM adhika dekho cho? ke, paramArtha samajyA sivAya bALakanI mAphaka khoTo Agraha karo cho? (50). jema judA judA jaLanA bhAjanomAM eka caMdra anekarUpe dekhAya che ane bALako temAM vismaya pAme che, te pramANe durlabha bhega-sukhane mUDhaloko judI judI strIomAM khaLe che." A pramANe zravaNa karate rAjA ekadama saMvega pAmIne kahevA lAgyo kehe suMdarI ! te suMdara rIte samajAvyuM. have meM sAcuM tattvanuM svarUpa jANyuM. mohAMdha Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApa akaraNa niyama upara buddhisuMdarI, ddhisuMdarInI kathA [ 443 evA mane te atinirmala viveka-netro ApyAM, tema ja narakanA uMDA khADAmAM paDatAM mane te vacamAMthI pakaDI rAkhI ugAryo. he suMdarAMga! kharekhara huM maMdabhAgyavALo chuM. have kahe ke, "atyAre tAruM zuM priya karuM?" teNe kahyuM ke-"parastrI-tyAganI virati aMgIkAra karo. sUryodayane dekhIne cakalAka pakSI jema harSa pAme, tema harSathI romAMcita thayelA aMgavALo rAjA padArA-viSayaka viratine grahaNa karanAra thayo, tema ja dharmAnurAgI banyo. "he sapuruSa! zAbAza zAbAza ! tatvane barAbara jANyuM, tema ja sarva aMgIkAra karyuM, kharekhara tame tamArA vaMzanI malinatA na karI-ema tenI prazaMsA karI. tenI vAraMvAra kSamA mAgI, pUjA-satkAra karI tene potAnA sthAne javA rajA ApI. maMtrInA upara paNa AgaLa mAphaka kRpAvALo thayo. A pramANe buddhisuMdarIe paNa niSkalaMka pApa na karavA rUpa niyamanuM yathArtha pAlana karyuM. jinazAsanarUpI kamaLane zeSanAga jema mastaka upara maNi dhAraNa kare, tema dhAraNa karatI pitAnuM zIla pAlana karI niyamanuM pAlana karyuM. (58) RddhisuMdarInI kathA tAmraliptI nagarInA uttama ka95krama samAna jinadharma jANanAra dharma nAmano vaNikaputra tAmraliptI nagarIthI vepAra mATe sAketa nagarIe Avyo. dukAna para beThelA teNe koIka samaye rAjamArgamAM sakhIo sAthe jatI aNadhArI RddhisuMdarIne dekhI. dhamaM vaNike tyAre vicAryuM ke, "asAra evA A saMsAramAM A mRga samAna netravALI devAMganA samAna rUpavALI dekhAya che. to je gRhavAsanI AzA karavI hoya ane a85 paNa viSayasukha bhogavavuM hoya te, AnI sAthe saMbaMdha karavo egya che, nahiMtara bIjA sAthe te viDaMbanA bhegavavAnI che. Ama citavatAM tenI najara vAraMvAra nivAraNa karavA chatAM ekavAra viyAyelI gAyanI najare javAsA tarapha jAya, tema balAtkAre javA lAgI. devayoge A samaye kutUhala jovAmAM vyAkula manavALI evI tenI daSTi paNa ekadama tenA upara paDI. tene jovAnI IcchAvALI tene uddezIne sakhIvargane kahevA lAgI ke, alI ! A kaI navIna vepArI AvyA jaNAya che. tene manabhAvane jANIne tenI eka sakhIe kaMIka hAsya karatAM tene samajAvyuM ke-"he sakhI! A kaIka talano navo vepArI Avelo jaNAya che." bIjI sakhIe kahyuM ke A to kaI catura kheDUta che ke, je samagra cheDavA viSe ekadama puSkaLa nala ugADe che." vaLI trIjI sakhI kahevA lAgI ke, "are ! tuM to bheLI jaNAya che. kAraNa ke, A te ApaNA dekhatAM ja cerI karanAra che. kAraNa ke, ApaNI pratyakSa ja ANe ApaNI sakhInuM cittarUpI sarva dhananuM haraNa karyuM che. mATe he muzke! Ane jaladI mahArAjA pAse pakaDI laI cAle, jethI ApaNe svAminInuM samagra careluM hRdaya-dhana pAchuM arpaNa kare. vaLI anya koI sakhI belI ke, "are sakhI! Ane ApaNuM sakhIe gADha anurAgathI grahaNa karela che. have te jIvavA mATe svAminInA zaraNanI ja icchA kare che. eTale vilakhI thayelI Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 ] upadezapada-anuvAda RddhisuMdarI temane kahevA lAgI ke, "are! have tame jaladI AgaLa cAla, AvI nakAmI asaMbaddha vAta karavAnuM baMdha karo. eTalAmAM te dharma vepArIne chIMka AvI, eTale pitAnA tevA nimitte kAraNe AvelI hovAthI chIMka pachI "namo jiNavariMdANuM -ema uccAraNa karyuM. te zabda sAMbhaLIne RddhisuMdarInuM hRdaya adhika ullAsa pAmyuM ane te bolI uThI ke, "jinavarano A bhakta dIrghakALa che." A sarva vRttAnta sumitra zreSThIe jANyo. teNe bhavyajIvanI jema dharmanuM svarUpa pUchayuM. parivArane sAthe laI jinamaMdiramAM gayA. tyAM ekacittathI prabhunI pUjA karI, pachI gurune vaMdana karyuM. dvisuMdarInA pitAe pote jAte jaI tene sArA muhUrtamAM dharma vaNikane ApI. AgaLa tenA pitAe kula, rUpa, vaibhava, bhaMDAra, kauzalya, kIrtivALA je jinamatanI bahAra hatA, temane ghaNAe mAgaNuM karavA chatAM je kanyA ApI na hatI, te A dharma pAmelA dharmavaNikane ApI. atyAre na mAgavA chatAM jinamatamAM anurAgavALA evA dhameM prApta karI. athavA to "jinamatamAM rahelAne vagara mAgye sukha AvIne sAMpaDe che." saMpUrNa manorathavALA tene vivAha pUrNa thaye, tyAre priyA sahita dharma sarva karavA gya kAryo nIpaTAvIne tAmraliptIe pahoMcyA, te baMnene neha-sadabhAvavALo prema thayo. jethI AMkhanA palakArA jeTalo samaya paNa paraspara ekabIjAne viyega sahana karI zakatA nathI. have koIka samaye ghaNuM kiMmatI kariyANAe bharIne vahANa taiyAra karI, pitAnI bhAryA sahita dhama dhana pArjana karavA mATe siMhaladvIpa nAmanA prIpe gayA. tyAM ghaNuM dhana upArjana karIne praphullita cittavALe ghare AvavA pAcho pharyo. tyAre bhava-samAna bhayaMkara evA samudranI aMdara bhavitavyatAnA niyogathI aNadhAryo meghano aMdhakAra pharI vaLe. moTA moTA kolone uchALanAra e kalikAvAta uchaLe. pralayakALanA pavana vaDe haNAyela mahAbhayaMkara mahAsamudrane dekhIne a9pakALamAM vahANanAM laMgone vahANanA sevakoe laMbAvyAM. (25) je tapaTavALo saDha hato, tene paNa saMkelI lIdhe. samudra-devatAone prArthanA zaru karI. A baMne vaNika daMpatIe tyAM AgAra-sahita paccakkhANa aMgIkAra karyuM. caka upara rahele mATIne piMDa jema bramaNa kare, tema yAnapAtra bhramaNa karIne eka kSaNamAM strInA hadayamAM rahelI gupta vAta jema phUTI jAya, tema te tarata bhAMgI gayuM. jemaNe jIvavAnI AzA cheDI dIdhI che, pANImAM uMcA-nIcA DUbatA ane taratA ema karatAM kaI prakAre suMdarIe ane dharme baMnee be lAkaDAnAM pATiyAM prApta karyA. cAra-pAMca divasa pachI teo baMne eka dvIpamAM pahoMcI gayA ane harSa--viSAda karatAM baMneno pharI meLApa thayo. samudra-samAna pAra vagaranA A ghara saMsAramAM vipattio prApta thavI sulabha che, paraMtu suvizuddha dharmanI prApti thavI durlabha che. asAra saMsAranuM svarUpa ane jinezvaroe kahelAM tenA jANakAre saMpatti prApta thAya, tyAre pramoda ane ApattimAM viSAda kare yogya nathI. dhIrapuruSa hoya ke kAyarapuruSa hoya, Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RddhisuMdarInI kathA 445 paraMtu baMnee avazya sukha-duHkha sahana karavAnAM ja hoya che. mATe buddhizALI dhIrapuruSae A udayamAM AvelAM sahana karI levA gya che. kharekhara te puruSa dhIra ane sAhasika uttama sattvavALA ane mahAyazavALA che ke, jeo Apatti pAmavA chatAM paNa ahiM dharmakAryamAM pramAda karatA nathI. -A pramANe sAmasAmA dharma dezanA karIne dhIrabhAvane bhAvatA, zrAvakadharmanuM suMdara pAlana karatA hatA. dharmamAM atisthiratA pAmelA evA teoe beTanA kinArA upara vahANa bhAMgI gayAnA cihna tarIke vRkSa upara dhoLI dhajA pharakAvI. te davaMjA dekhIne nAnI nAvaDImAM besIne keTalAka manuSyo tyAM AvI pahoMcyA. teoe dharmane kahyuM ke, amane locana nAmanA vepArIe mokalyA che. je tamAre jaMbudvIpamAM AvavuM hoya, te A nAvaDImAM AvI jAva. " tyAre priyA sahita dharma te nAvaDImAM caDI beThe. eTale pachI moTA vahANanA mAlike tene gaurava-sahita meTA vahANamAM besADyo. harSa pAmelA te baMne nehavALI kathA karatA karatA bharata sanmukha jatA hatA, jeTalAmAM samudra kAMThethI nIkaLyA. be rAtri-divasa gayA, eTale hadaya haraNa karanArI dharmanI bhAryAne lecana jato hato, tyAre kAmadevAgni vyApelA dehavALo te citavavA lAgyo ke, "aho ! vidhie lAMbA kALe potAnA vijJAnane prakarSa atyAre A ramaNInuM zreSTha rUpa racIne pragaTa karyo, athavA te niraMtara kArya karatAM karatAM atizaya thAkI gaelA kAmadevanA upara jayane vijaya meLavavA mATe hAthabhAlAnA bAnAthI Ane banAvI haze ema huM mAnuM chuM. mArAM yauvana ke dhana athavA to rUpa ke jIvitanuM mane zuM prayojana che? je A suMdarI jAte ukaMThita banI mArA gaLe na vaLage te. nakkI A pitAnA bhartArane choDIne bIjA puruSanI IcchA nahIM ja kare. kAraNa ke, pAkelI kerI cheDIne liMboLI khAvAnI abhilASA koNa kare ?" A pramANe te pApakarmI aneka vika95-sapethI DaMkhAelA AtmAvALo dubhavInI jema ghamane mArI nAkhavA taiyAra thayo. madhyarAtri-samaya thayo ane bIjAo uMghI gayA hatA, tema ja bIjA kAryamAM rokAelA hatA, tyAre teNe pramattacitta-uMghatA te dharmane uMDA samudramAM pheMkI dIdho. prabhAta-samaya thaye, tyAre RddhisuMdarIe potAnA patine na dekhavAthI "have mAre zuM karavuM ? " tema mUDha banelIe karuNazabdathI rudana cAlu karyuM. "huM tAruM dAsapaNuM svIkArIne tArA mananI zAMti karIza. have tuM kahe ke, atyAre amArA sarakhAe zuM karI zakAya ?' A pramANe teno vacanollApa sAMbhaLIne vicakSaNa evI teNe tenA manabhAva oLakhI lIdhA. saMvega-bhAvita manavALI te pitAnA rUpanI niMdA karavA lAgI. vicAravA lAgI ke, "nakakI ANe ja A mahApApa kareluM che. kAraNa ke, karAgrahanA vaLagADavALAne kAryAkAryano viveka hotuM nathI." te have rAtre mAre paNa A samudramAM paDavuM yukta che. kAraNa ke, "patinA viyogamAM kulastrIone maraNa e ja zaraNa hoya che." (50) Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 ] upadezapada-anuvAda athavA to jinamatamAM bAla-maraNa prayatnathI niSedheluM che, je jIvatI haIza. te kadAcita suMdara dharma ane cAritra levuM saMbhave che, to jIvatA rahevuM yogya che, paraMtu samajI zakAtuM nathI ke, AvA saMkaTamAM samudranA cheDe pahoMcatAM sudhImAM akhaMDita zIlaguNa kema TakAvI zakIza ? athavA eka upAya che, hAla zAMtithI samajAvIne kAla pasAra kare, "AzAmAM paDelA puruSe so varasa paNa pasAra kare che." ema vicAra karIne teNe kahyuM ke, "have mArI bIjI kaI gati hoI zake ? mATe samudrano pAra pAmyA pachI ucita vicArIzuM." AzAe baMdhAela evA te mohAMdhe tenI vAta svIkArI ane " zvAna jema roTalInA TukaDA mATe rAha juve" tema kinAro AvavAnI rAha jovA lAgyA. have anIti karanArane dekhIne kopAyamAna thayela devatAe kharAba vAyaro vikuOne ekadama yAnapAtra pheDIne nAza pamADayuM. puNyayoge sukha ApanAra jema samyaphatva prApta thAya, tema pATiyuM prApta karIne saMsAra sarakhA bhayaMkara samudrane te pATiyAthI suMdarI pAra pAmI gaI. AgaLa kaI bhAMgI gayelA yAnapAtranuM pATiyuM prApta thavAthI dhama puNyayoge ekadama sthAnezvaranA sthaLamAM maLe. eka-bIjAne aNadhAryo meLApa thavAnA kAraNe AnaMdAmRtarasathI siMcAelA sarva gAtravALA teoe potapotAnA anubhava kahI jaNavyA. locananuM caritra je ekabIjAe jANyuM hatuM, te paNa eka bIjAe kahyuM. locananI Apatti jANIne dharma ghaNo viSAda pAmyA. karuNavAna puruSe apakArIo upara paNa upakAra karanAra thAya che. vaLI teNe kahyuM ke, "he priye! jinedharo, gaNadharo vagere mahAbhAgyazALIone dhanya che ke, je zAstrono abhyAsa karIne azubha bhAvano tyAga kare che. ApaNane to A azubha bhAva cAlyA ja kare che. jethI zuddhadharmano pratibodha ghaNo dUra che ane pAchaLathI azubhabhAva vizeSa adhika thayela che. jeNe nispRhabhAvathI ApaNane samudrano kinAre prApta karAvyuM, te kema ahiM jIvitane saMdeha ane dhanahAni pAmyo ? " A pramANe locanane zoka karatA hatA, tyAre najIkanA gAmanA svAmIe temane dekhyA ane temanuM apUrva rUpa dekhIne te citavavA lAgyo ke, priyA-sahita kAmadeva-samAna A keI uttama puruSa che, paraMtu devayoge ahiM A ekAkI Avelo jaNAya che. mATe devasvarUpa-samAna emanuM ucita gaurava tathA mArA vaibhavanusAra temane satkAra-sanmAna karuM. kAdavamAM kheMcI gayelA hAthIne bIjA moTA gajendro bahAra kheMcI kADhe che. tema ApattimAM AvI paDelA sajajanene uddhAra sujano kare che, ema vicArIne te gAmasvAmIe te vaNikane bahumAna-pUrvaka pitAne tyAM AvavA AmaMtraNa ApyuM ane eka suMdara makAnamAM utAro Ape, tenI sArI AgatA-svAgatA karI tene phaleza dUra karyo. anAkula navALA dharmanA kAcita vyavasAyamAM tyAM divase pasAra thatA hatA ane te bhAgyazALI sukhethI tyAM rahele hate. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Rddhisu darInI kathA [ 447 pavanathI vahANu bhAMgI gayA pachI kaThe AvI gayelA prANavALA leAcana paNa samudramAMthI eka jINu kASThanI prApti thavAthI mahAmuzkelIthI samudranA kinAre paheAMcyA. tyAM mUrchA AvavAthI bebhAna banI gayA, kAI prakAre vaLI sUrjhA utarI, eTale najIkanI pallI sarakhA gAmamAM rahyo, mAhAMdha manuSya jema atigRddha banI jAya che, tema A lAcana paNa matsyAhAramAM ekadama gRddha banyA, eTale gheADA divasamAM tenA zarIramAM tenA rasanA azanA deSathI duSTa kucha-rAga thayA, jethI sathA nidrA uDI gai ane have kaI ceSTA paNa karI zakatA nathI. mahAkaSTathI jIve che. manuSya dharmanA vidyAta karIne priyasukhAne mANavAnI abhilASA kare che, te buddhi-netrathI rahita leAcananI jema duHkhanA bhAjana bane che. AvA duHkhathI phleza pAmate te lecana bhramaNa karatA karatA koi vakhata thANezvara paheAMcyA. pANI bharavA mATe nIkaLelI dharmanI patnIe dekhyA. sajjaDa saMvega utpanna thAya tevA, ghRNA utpanna thAya tevA kuSTharasa vahetA te leAcanane patnIe peAtAnA dharmapatine ALakhAtmyA. kAruNyathI dharma paNa tene peAtAnA ghare lALyeA. ( 75) vaLI mArga bhegA thatA hAya, tevA sthAnamAM rahelu vRkSa darekane sukha karanAruM cAya, tema ghaNAnA mana upara upakAra karI, sukhakArI caritravALA evA tamAne AvI bhayaMkara avasthA kema thaI ? tema pUchyu. athavA te A jagatamAM me!TA hAya, temane Apatti Ave che, paNa nAnAne nathI AvatI. sUrya ane caMdra mahAna che, te temane rAhu ghere che, paraMtu tArAe nAnA che, temane gheratA nathI. teA have tuM cittamAM dhIraja dhAraNu karaje, svapnamAM paNa alpa viSAda na karIza, huM ghaNuM dhana kharacIne paNa mitrane deha nirAgI karIza.' A pramANe AzvAsana ApavA pUrvaka suMdara auSadheAthI tenI sArI rIte ghaNI mAvajata karI. uttama mitranI sAmagrI ane tenA puNyayeAge te nirogI kAyAvALA thayA. tenuM ananya saujanya dekhIne leAcana atyaMta lajjAthI khIDAyelA netravALA banI nira'tara Anada-rahita manI vicAravA lAgyA ke, caMdanavRkSa ane sajjana puruSanA maneAhara evA sarvAMgeAnA samAgama kalyANa karanAra thAya che, te agnimAM baLe agara ApattimAM AvI paDe, teA paNa temanI sugaMdha bhuvanane sukha ApanAra thAya che. sajjana puruSA seA apakAra bhUlI jaIne eka nAnA karelA upakAra bhUlatA nathI. caMdana khaLe teA paNa tenI gaMdha bhuvanane sukha karanAra thAya che. zUnya hRdayavALA ke suhRdayavALA hAya evA sajjanA jANI zakAtA nathI. niya anAya khanI me AvuM na karavA lAyaka kArya karyuM, jyAre huM AveA pApI hAvA chatAM Avu mAnasa snehanI mamatAvALu che. te samaye huM samudrajaLamAM mRtyu pAmyA hate, te ghaNuM suMdara thate ke, AvA prakAranAM karelA pApavALA jIvatAM tenA netranA viSayamAM na Avate.' A vagere ciMtavatA hatA, tyAre puNyakarmavALA dharme tene kahyuM ke, he mitra! tuM ciMtAthI mlAnavadanavALe! rahelA kema jAya che? zuM dhananAza thavAthI ke svajanane Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 ] upadezapada-anuvAda viga utpanna thavAthI, agara te koI vyAdhinuM duHkha utpanna thayuM che? AmAM je sAce paramArtha hoya, te kahe. - grISmakALanI garamIthI sukAI gayelA evA nadI ane taLAvamAM keTalAka divaso pachI pharI zobhA utpanna thAya che, kSINatA pAmele caMdra paNa keTalAka divasa pachI pharI pUrNatA pAme che. jhADa uparathI pallo-pAMdaDAM pAnakhara RtumAM sarvathA jhuMDAI jAya che, to paNa vasaMtaRtumAM vRkSo patronI zobhAthI samRddha dekhAya che, tema dhIrapuruSone gayelI lakSamI pharI durlabha hotI nathI. bIjI vAta e che ke-sukha ke duHkha e to pUrve upArjana karelA sukRta-dukRtanA vipAke che. e kamane jyAre jIvane udaya thAya che, tyAre potAnA karelA karmanA bhagavaTA vakhate zA mATe kheda kare? mATe tattva samajelA AtmAe haMmezAM sukRtanuM bhAthuM taiyAra karavuM joIe ke, jethI janmAMtaramAM dusaha duHkha udayamAM na Ave. tenI zikhAmaNanAM vacano sAMbhaLIne locane paNa nI:sAso mUkIne tene kahyuM ke, mAruM pitAnuM duzcaritra choDIne mane bIjuM duHkhanuM kAraNa keI nathI. je te vakhate tane meM UMDA samudramAM pheMkI dIdhe hate, te hRdayamAM rahela duHkha bArIka adazya zalyanI jema atizaya sAlyA kare che. vaLI kara caritravALA evA meM A mahAsatInI abhilASA karI, te mArA hRdayamAM jANe baLI maravAne utsuka thaye houM tema niraMtara jaLyA kare che. te pApanuM phaLa. to mane ahiM A lokamAM ja maLI gayuM che. A haju ghaNo pApI che, ema mAnIne vidhi mane pretavanamAM na laI gaye, athavA to "Ane nirdhama agni mAphaka lAMbA kALa sudhI sajajaDa baLavA do" ema dhArIne pApathI bharelA mane haju deve pakaDI rAkhelo haze he mitra! mArA kAraNe jeTalI vakhata tuM vadhAre upakAra karanAra thAya che, teTalI vakhata pazcAttApa rUpI agnimAM mane aMdhaka pheMkanAra thAya che." A pramANe vividha prakAranAM pazcAttApanAM vacane belato hato, tyAre RddhisuMdarIe paNa tene kahyuM ke-"kharekhara tuM dhanya che ke, tane pApano ATalo pazcAttApa thAya che. kAraNa ke, keTalAka pApIo pApa karIne paNa mahA AnaMda pAme che, jyAre dhIrapuruSo prathama to pApa karatA nathI ane kadAca pApa thaI jAya, te paNa tenA pazcAttApanuM duHkha pAme che. AmAM tAro doSa nathI, paraMtu te sarva doSa je ahIM hoya to ajJAnanI parAkASThAne che. aMdha puruSa kUvAmAM paDe, to kaI DAhyo puruSa tene Thapako na Ape. (100) te have ajJAnane tyAga kara, mArgamAM lAgI jA, nirmaLa jJAna grahaNa kara, AtmahitanI buddhi dhAraNa kara tathA haMmezAM mananI vizuddhi prayatna kara. pAMca IndriyorUpI cera sukRta-dhananuM haraNa karI jAya che, tenuM rakSaNa kara, je bhaviSyamAM kuninI prApti tathA daridratA duHkhano saMtApa pAmI zaka na pAme hoya to mRgajaLa(jhAMjhavA)mAM mUMjhAelA mRgalAnI jema keTalAka puruSo khoTA sukhanI AzAmAM taNAtA taNAtA yamarAjAnA mukhamAM paDe che, te ApaNe sAkSAt dekhIe Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApa akaraNa niyama upara RddhisuMdarI, guNasuMdarInI kathA [ 449 paNa chIe. 'jhera pIvuM ghaNuM sAru che, dhagadhagatA agnimAM praveza karavA suMdara che, paraMtu kAI prakAre IndriyAnA viSayAmAM game tema mana karavuM sAruM nathI. hAthI, matsya, sarpa, pataMgiyA, haraNa vagere prANI-samudAya indriyAne AdhIna khanI mUDha thaine vadha-a dhanAdika mAraNAMtika duHkha pAme che. manuScA paNa hamezAM IndriyAnA viSNunA arthAnA vistAra pAmavA mATe ha'mezAM duHkha anubhave che-te tarapha najara karA. vaLI teo dhana Adi mATe rAjA AdinI prArthanA vagere kAryAmAM phleza pAmatA dekhAya che. viSarcAnI khAtara mUDha prANIe vividha prakAranAM pApakarmo kare che ane mAratha pUrNa thayA vagara te mahApApa karanArA narakamAM paDe che, paratu jee viSayethI parAsmukha thayelA hAya, chate sAdhane viSayenA bhAgavaTo tyAga karyo hoya ane sarvajJanA zAsanamAM lIna banelA hAya, tevA AtmAone devatAnAM ane manuSyapaNAnAM tema ja meAkSanAM sukhA hatheLImAM hAjara thAya che.'e vagere vacane sAMbhaLIne pratibeAdha pAmelA leAcana kahevA lAgyeA ke, tame mane uttama mArga batAyai. huM puNyazALI he suMdarI ! tu mArI guru che, mATe mane AjJA kara ke, have mAre zuM karavuM ?' tyAre teNe kahyuM ke, 'yAvajrajIva-jiMdagI sudhI parastrIne tyAga karavA. ha pAmelA manavALA teNe zrAvakanAM aNuvratA ane paradArAvananA-pApa-akaraNarUpa niyama a'gIkAra karyA. eTale RddhisuMdarIe tenI prazaMsA-anumeAdanA karI. tyAra pachI khamAvIne nirogI dehavALA te peAtAnA nagare gaye. dharma paNa peAtAnI priyAsahita IcchA pramANe dhanApAna karIne sukhapUrvaka tAmaliptI nagarIe pahoMcIne peAtAnA kulanA AcAra pAlana karavA lAgyA. A pramANe guruvanA mahumAna ane pUjA karavAthI pavitra thayelI evI RddhisuMdarIe akaraNa-niyamanuM samyag rIte zuddha bhAvathI pAlana karyu. (113) ( guNasuMdarInI kathA devAMganA mAphaka vikAsa pAmatI suMdaratAvALI guNasuMdarI paNa leAkeAnAM manane AkarSINu karanAra maneAhara tAruNya pAmI. keAIka samaye sakhIe sAthe krIDA karatI hatI, tyAre yauvanaguNu pAmelA vedadharmAMnI rucivALA vedazarmA brAhmaNanA khaTuka nAmanA putre tene dekhI. vicAryuM... ke, ' kharekhara huM kevA bhAgyazALI ke, lakSmI samAna, padma samAna kAmala hastavALI, animeSavALI devAMganA- samAna mA Aya kanyAne dekhI. prajApatie A lIlAvatInA hastakamaLa, netrarUpa nIlakamala, adhararUpa bimala, mukhacaMdranuM nirmANa karIne peAtAnI ucca sarjanazakti karI, jethI kamala kAdavamAM vahI gayuM, nIlakamala padmadrahamAM, bibala vADamAM ghUsI gayuM ane caMdrane AkAzamAM pheMkayo. dezanI lakSmI samAna A mRgAkSI kanyA jo mArA gharamAM na hoya, tyAM sudhI 17 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 ] upadezapada-anuvAda kAsapuSpanI jema mAruM jIvita ane janma huM atiniphala mAnuM chuM. A pramANe madanAgnithI tapela te vividha prakAranA vikalpa karate ubho rahela hato ane nayananA viSayamAM tene dekhate hato, eTalAmAM te mugdhA kanyA bIje cAlI gaI. tenA mitro teno abhiprAya jANI gayA, eTale dehamAtrathI tene ghare laI gayA, paraMtu tenuM manabramara to te kanyAnA mukhAraviMdamAM ja coMTI gayuM. teNe bhajana, snAnAdi Avazyakono kAmadevanA kAraNe tyAga karyo. eTale mitroe koI prakAre A vAtathI vedazamane vAkepha karyo. putranA nehAtizayanA kAraNe purohite jAte jaIne kanyAnI mAgaNI karI. teNe paNa ghaNI pratipatti-satkAra karavA pUrvaka jaNAvyuM ke, "zrAvatI nagarInA purohitanA putrane ApelI hovAthI tene na ApI. 'uttama puruSoe svIkArela vacana pheraphAra thatuM nathI." rAga-grahane vaLagADa vaLagavAthI vikAra manavALo, viSama duHkha pAmelo, aneka vikalpa karavA lAge. jo ke vedazAstronI aruci thaI na hatI, paraMtu viSaya saMbaMdhI kAmadeva(veda)nI abhilASA upanna thaI hatI. kharekhara A kAma e ulaTo ja che. kAraNa ke, je atidurlabha ane parAdhIna padArtha che, temAM anurAga karAve che ane je svAdhIna padArtho hoya, temAM Adara ke anurAga karAvatA nathI. kAmadevarUpa pitta jenuM uchaLela che, evo te guNasuMdarImAM citta sthApana karIne maMtranAM pado zIkhavA lAgyo, tema ja sekaDo mAnatA karavAnI abhilASA karavA lAgyo, paraMtu kharabhUmimAM vAveluM bIja niSphala jAya, tema tenAM te sarva kAryo niSphala thayAM. puNyarahitanAM AraMbhelAM kAryo kevI rIte phaLIbhUta thAya ?" kaIka samaye zrAvastI naga rIthI Avela bhAgyazALI puNyazarmAe sArA muhUrtamAM te bAlAnI sAthe vidhipUrvaka pANigrahaNa-vidhi karI. te purohita putra te mRga-samAna netravALI guNasuMdarIne grahaNa karIne pitAnA nagaramAM gaye. jyAre bIjo khedathI duHkhita thayelo vyAkula banela rAMka je banI gaye. kulanA abhimAna-rahita thaI deva ane brAhmaNonuM bahumAna jenuM cAlyuM gayuM che, aneka khoTA saMkalpa-vikalpa karato e te vedaruci bhaTTa te vakhate jANe madirApAna karyuM hoya, jhera pIdhuM hoya, gAMDo banyo hoya ane kAryAkAryAdithI vimukha banelA hoya tevo banI gaye. bIjA divase evI saMbhAvanA karI ke, "tenA vagara have jIvavAthI zuM lAbha ?"--ema vicArI sarvano tyAga karIne sAketana garIthI bahAra nIkaLI gayo. tene meLavavAnA upAya khoLavAmAM tatapara banele zrAvastI na bharI tarapha cAlyo ane keme karI giridurga nAmanA parvata pAse bhIlonI moTI palImAM pahoMcyA. ativinayapUrvaka tenA svAmInI sevA karavA lAgyo. ema karatAM moTA bhIlane vizvAsapAtra banI gayo. eka vakhata ekAMta sthAnamAM baTuka purohite bhIlanA svAmIne prArthanA karI ke, zrAvatI nagarImAM purohitanA gharamAM dhADa pADavA javuM." te vAtane svIkAra karIne prathamathI sthAnanuM jANapaNuM karIne tevA samartha carapuruSa sahita tyAM jaIne puNyazarmAne Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasuMdarI zIla-rakSA prabodha [ 451 ghare ekadama ociMtI dhADa pADI. avasthApinI vidyAthI ekadama parivAra lagabhaga uMghI gayo, tyAre bhalanA samudAye tenA gharanuM sarva sArabhUta dravya haraNa karyuM. harSita thayelA baTuke vilApa karatI guNasuMdarInuM haraNa karI, tene madhura vANIthI AzvAsana ApatAM palImAM pahoMcADI. (25) bhajana, vastra, AbhUSaNAdi sarva akhUTa padArtho tene arpaNa karavA pUrvaka manahara nehALa vacanothI vinada karatA karatA keTalAka divaso pasAra karyA. kaIka divase tene baTuke kahyuM ke-"he suMdarAMgI! vividha prakAranA guNarUpa karithANu vaDe karIne je mAruM hRdaya-dhana haraNa karyuM che, te tene pAchuM samarpaNa kara. kAraNa ke, hadaya vagara huM marelA sarakho houM, te zUna-muna Ama-tema athaDAyA karuM chuM, te have tuM mArA para kRpA kara. he dharmiNI! tuM ATalI atiniSThura kema besI rahI cho ? bIjuM tuM hadayamAM vizvAsa khAya che, sUtAM sUtAM dizAmu tarapha najara kare che, netro ghUme che, deve tane dUra karI hovA chatAM have tuM spaSTa jillA grathI belatI kema nathI?" A pramANe te be. - tyAra pachI tarka karavA pUrvaka guNasuMdarIe tene kahyuM ke-"he suMdara! A tuM che , teno paramArtha huM samajI zakatI nathI. meM kyAre tAruM hRdaya haraNa karyuM? athavA tuM koNa che? pahelAM tuM kyAM hato? A vagere pUchayuM, eTale baTuke pitAnuM sarva vItaka kahI saMbhaLAvyuM. te sAMbhaLIne saMvega pAmelI guNasuMdarI citavavA lAgI ke, "A mUDhano mArA viSe ghaNe meTo anurAga jaNAya che. atyAre A ple choanAryo vacce zaraNa vagaranI huM ekalI chuM. A kAmarAgAMdhathI have kayAre chUTI zakAze, te jANI zakAtuM nathI. athavA kadAca meruparvatanI cUlA calAyamAna thAya, sUryodaya pazcimadizAmAM thAya, te paNa mArA jIvatAM te kadApi mAruM kula malina nahIM karIza ane zIlanuM paNa khaMDana nahiM karIza. vaLI A paNa eTalo bicAro nirguNa nathI. kAraNa ke, haju nItithI mAtra prArthanA kare che, paraMtu balAtkArathI zIlanuM khaMDana karatuM nathI. mATe tene pratibaMdha kare ane mAruM zIla akhaMDita rAkhavuM. ema karavAthI ane pratibodha karanAra amArI pravartinInuM vacana pAlana thayuM gaNAze. A viSayamAM niHzaMka hadayavALA thaIne mAyA-kapaTa karavuM paDe, te teno paNa prayoga kare. kAraNa nItizAstramAM tevA pApIjana sAthe zAkya karavAnuM kaheluM che-ema vicArIne tene kahyuM ke, "je have te mATe tame udyamI thayA che, te te vakhate tame mane A hakIkata kema na jaNAvI? je tame najIka hatA, te pachI mAre dUra javAnuM koI prayojana na hatuM. AMgaNAmAM ja AmraphaLa prApta thatAM hoya, te pachI dUra rahelI AMbalInI siMga mATe koNa abhilASA kare ? ema karavAmAM kaI paraleka-viruddha na hatuM, nirmala evA baMne kulanuM koI kalaMka na hatuM, ApaNe baMne kuMvArA hatA, je prathamathI tema thayuM hata, te ghaNuM suMdara hatuM. have te lagna thaI gayAM. lekamAM niMdA thAya, kulanI mali. natA thAya, dugatimAM gamana karavuM paDe ane bIjA lekamAM ghaNuM vakhata bhayaMkara duHkha Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para ] upadezapada- anuvAda bhegavavAM paDe. mATe he mahAsattvazALI! atyAre kAcita karavA yogya kArya hoya, tene samyagU prakAre vicAra karo. paMDitapuruSe pariNAma suMdara Ave, tevA suMdara vicAra karanArA hoya che. je siddha thavAnuM nathI, ema jANyA pachI te padArtha mATe ciMtana karavuM niSphala che. daDAne jema aphALIe, tema te vadhAre uchaLe che, arthAt vadhAre ciMtA karavAthI ciMtA vRddhi pAme che." e vagere vacanarUpa ratnothI raMjita thayelA cittavALA baTuke vicAryuM ke, "kharekhara A guNasuMdarI vizeSa buddhi-cAturyavALI che. mArA pratye ativAtsalya rAkhI mane nehathI sarva hitavacanane upadeza Ape che. te vakhate kAryane zreSTha upAya meM jANyo na hato, paraMtu A mATe to meM ATalo moTo phaleza-parizrama uThAvyo, to have hAthamAM-mumAM Avelo koLiye jate kema karuM? atisudhA pAmele e huM meLavela bhojanane kema cho?" ema vicArIne teNe kahyuM ke, "he suMdari! ATalA kALa sudhI te tArA samAgamanI AzArUpa divya-auSadhinA pratye nathI viyogamAM paNa huM jIvate TakI zakyo chuM. bhale kulanI malinatA thAya ane paralokamAM paNa duHkhe aMta ANI zakAya tevAM duHkha bhogavavAM paDe, paraMtu he suMdari! tArA virahAgnithI tapelA mArA aMgane AliMgana ApI zAnta kara." teno nizcaya jANIne guNasuMdarIe tene kahyuM ke, je have ema ja che, to he suMdara ! tAruM hita mAre karavuM ja joIe. (50) je tAre mArI sAthe yoga thaze, te he subhaga ! A pallI paNa mane ane tane svarga samAna lAgaze, paraMtu meM eka durlabha mahAmaMtranI sAdhanA zaru karelI che, te mATe meM cAra mahinA mATe brahmacaryavrata aMgIkAra karyuM che. temAM be mahinA to vItI gayA che, haju be mahinA bAkI rahelA che. tame atyAra sudhI ghaNuM sahana karyuM che, te ATaluM thoDuM vadhAre paNa sahI lo. te maMtrasAdhanA karavAno evo ka9pa che ke, sarva puruSone bhAI ane pitA samAna dekhavA. vaLI bhaganA keI paNa prakArane vika95 na kara." tyAre teNe kahyuM ke, "he suMdari! te maMtranA prabhAvathI kayA kAryanI siddhi thAya ? tyAre javAba Apyo ke, "vaibhavaprApti, putrotpatti, avaidhavya" A to ekAMta mArA hitanI vAta che.' ema mAnya karIne khuza thayelA teNe te kAryanI anumati ApI. guNasuMdarI paNa A baTukathI ane saMsAranA baMdhanathI-ema be prakAre mukta thavAnI abhilASAthI tyAM rahevA lAgI. tene vizvAsa pamADavA mATe sarvAdarathI gharanAM sarva kAryo karavAM, zayana bichAvavAM, Asana sAphasUpha karavA rUpa neha batAvavA lAgI. A purohita putrI vividha prakAranAM zAka, suMdara paphavA, bharapUra ghI, dUdha-gerasavALI bhojananI vAnagIo pakAvIne pIrasavA lAgI, guNasuMdarI zreSTha bhejana vaDe tene jetI hatI arthAt saMbhALatI hatI, paraMtu nehavALA netrathI nahi, haMmezAM svaccha mAsathI svAda letI hatI, nahiM ke jaLathI. kRtrima saneha batAvIne tene barAbara vizvAsa pamADyo, tene barAbara mAnavA lAgI. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 453 have tenA hita mATe ahiM rahuM, AyaMbila tapa ane uNAdarI bhAjana karIne peAtAnA deha zeASavI nAkhyA. snAna, vilepana, kezamAna Adi zarIranI sabhALanA tyAga karyAM, kAika samaye jyAre niyama pUrNa thavAnA samaya pAkI gayA, tyAre rAtrinA pAchalA paheAramAM ekadama Akrantana karavA lAgI. tyAre brAhmaNa khaTuke pUchyuM ke, - he suMdarI ! tArA zarIramAM zI pIDA thAya che ? 'duHkha sahita teNe kahyuM ke, na kahI zakAya tevA zUlanA daMnI pIDA thAya che.' tene dekhIne nirAza pAmelA vedarucie pIDA maTADavA mATe maNi, ma`trA, auSadhionA sekaDA karyA, jene je viSayanuM jJAna hatuM, te sekaDA upAye karyA. upAye pApa akaraNa niyama, guNasuMdarInI kathA @ ( guNasuMdarIne prAtaHkALe lagAra vedanA ochI thaI, tyAre dhIme dhIme skhalanA pAmatI paDI jatI hatI, chatAM gharanAM kAryA karatI hatI. ' hai subhaga ! huM tArA ghara mATe aAgya chu, nirbhAgI chuM. kAraNa ke, ' mane Avu' bhayaMkara duHkha utpanna thayuM, mArA mastakamAM ghaNI ja AkarI vedanA utpanna thaI che, ' agnithI grasAyelI hAu' tevI zarIramAM baLatarA thAya che, aMdaranAM AMtaraDAMe kapAI jAya che, sarva aganA sAMdhAo tUTI jAya che. A du:kha-tApathI jhaLI rahelI huM mAnuM chuM ke, have mArA prANa dhAraNa karI zakIza nahiM, eka vAta manamAM adhika sAlyA kare che ke, tArI mahAAzAe mArAthI pUrI zakAi nahiM. pApiNI evI mArA mATe ghaNA lAMkhA samaya sudhI tame tamArA AtmAne ghaNA parizrama pamADyo, paraMtu mRgatRSNAnA jaLa mATe doDelA haraNiyAnI jema tame phaLa na meLavI zakayA. bIjI pUrve meM bIjAne pIDA karIne mAruM peAtAnuM sukha meLavyuM, tenA atibhayakara vipAke atyAre zaraNa vagaranI banIne huM sahana karI rahI chuM-ema mAruM mAnavuM thAya che. athavA to keine ApIne vaLI pAchuM' paDAvI lIdhu' haze, athavA te kAikane caMdranA kala`ka samAna kalaMka ApyuM haze, athavA teA meM pUrve grahaNa karelAM tratA bhAMgI nAkhyAM haze, athavA teA kAikanA premInuM haraNa karyuM haze, tevA pUrve karelA pApayeAge atyAre huM tArA netra-samakSa khaLI-jhaLI rahelI chu. have mane jaldI kASThA Ape, e sivAya A mArA dA dUra thavAnA nathI. A prakAre vividha prakAranA vilApa karatI, AhAra na grahaNa karatI, peAtAnI niMdA karatI, evI tene dekhIne pazcAttApa karatA baTuka brAhmaNa niveda-sahita kahevA lAgyA ke--mArA prANa paNa ADA rAkhIne eTale prANAnA bhAga ApIne paNa he suMdara ! huM tAru* priya thAya, te karIza ja. devace ge tane AvuM duHkha AvI paDayuM che, tA have jo tane zrAvastI nagarIe laI jAuM, vidyA, ASadha vagerenA yAga karavAthI nirAgatA thavAnA tyAM sa'bhava che.' (75) guNasuMdarIe tyAre kahyuM ke, 'huM suMdara ! tyAM javAthI duna leAkeA khelavAmAM zuM khAkI rAkhe ? te samajI zakAtuM nathI, atiIrSyAlu mArA pati kevI rIte vizvAsa Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 ] upadezapada-anuvAda pAmI zake ? eka to A vedanAnuM duHkha, bIju durjananAM game tevA aNaghaTatAM vacano sAMbhaLavAM paDe, kSatA upara kSAra nAkhavA samAna A duHkha kevI rIte sahana karI zakAya ? te have bIjo koI vicAra karo ane sAro upAya citA. AvA duHkhanI pIDAthI have to mAre maraNa e ja zaraNa che." vedarUcie kahyuM ke- jyAM A ja duHkha jevA samartha banI zakato nathI, te pachI pracaMDa agnijavAlA-samUhathI bharakhAtI tane huM kevI rIte dekhI zakuM ? mATe he mugdha ! te have niHzaMkapaNe jA, huM tArI sAthe maitrIbhAva rAkhIza, "jIvate manuSya moTAM bhadro pAmI zake che. A pramANe baTuka ghaNuM ghaNuM belata hatuM, tyAre tene guNasuMdarIe kahyuM ke, "he subhaga ! tane duHkha na thAya, tema kara." bIjuM vadhAre zuM kahuM. have baTuka tene vAhanamAM besADIne nagara bahAra laI gayo. tene kahyuM ke, nagaranA lokone mAruM mukha kevI rIte batAvI zakIza? je have tuM javA mATe zaktimAna che, to have huM to ahiMthI ja pAcho pharuM chuM." strIe vicAra karyo ke, "pratibaMdha karyA vagara mAre kevI rIte choDa? tyAra pachI kahyuM ke, ThIka have bIjI vAtathI sayuM. have to mAre nehI sago bhAI thaye che. have lajajAno tyAga kara, eTale ApaNe ghare prayANa karIe. pitAnI bahenane sAsare mUkavA javAmAM vaLI lajajA kema thAya ? ulaTo e to utsava gaNAya. ahiMthI tuM pAcho ghare jAya, paNa tArA mananI zAMti kevI rIte thAya ? A pramANe guNa-deSanI vicAraNA karIne baMne ghare pahoMcyA. svajanane ghaNo AnaMda thayo ane puNyazarmA ghaNo harSa pAmya. suMdarIe patine kahyuM ke, "he priyatama! A sagAbhAI karatAM adhika che. kAraNa ke, ku2 bhIlonA hAthamAMthI mane cheDAvIne mAruM rakSaNa karyuM che. mATe A pallIvAsI hovA chatAM A mahAsattava moTo upakArI che, ane je ucita karavuM yogya lAge, te priyatame samajavAnuM" tyAre puNyazarmAe tene kahyuM ke, "he bhAgyazALI ! tamArA sarakhA paMDita puruSane haMsane jema kAgaDAnI sAthe vAsa kare gya na gaNAya, tema pallI pati sAthe vAta kare egya na gaNAya, to have tAre ahiM ja rahevuM. tane je kaMI apUrNatA haze. tene huM pUrNa karIza." AvAM vacanAmRtathI siMcAele te lajajAthI namI paDelo vicAravA lAgyA ke, "kharekhara A baMnee samudranI gaMbhIratA, meruparvatanI moTAI ane vanamAM vAsa karatAM pakSIonI amRta samAna vANInA guNo grahaNa karI lIdhA che. bIjA keImAM AvuM ane ATaluM saujanya saMbhavI zake nahiM. mane samaja paDatI nathI ke, mArA sarakhA khelazekhara viSe paNa AvA amRta-samAna madhura AlApo. athavA te potAne mahAguNone kAraNe mahApuruSa sudronA vartanane jANI zakatA nathI. jenA kAMThA upara ghaNuM ghAsa utpanna thayuM heya, tevI kRpikAo viSe uMcA hAthIo paNa paTakAya che. are re ! meM A sajajanane nakAme anartha karyo. keTalIka vakhata bilADo sArabhUta evI utraDane pitAnI vidhyatRSNAthI teDI-phoDI nAkhe che." Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApa-akaraNa-niyama para udAharaNeA (4) guNasuMdarI zIla--rakSA [ 455 AvA prakAranA gabhIra-guNavAna puruSane cheADI mArA sarakhA agya upara suMdarI kevI rIte prIti karI zake ? kamalavananI lakSmI kAi divasa AkaDAnA vanamAM krIDA karI AnaMda pAme kharI ? AnI buddhi ghaNI suMdara che ke jeNe A pramANe pe!tAnA zIlanu akhaMDita pAlana karyu... ane mane paNa vidhipUrvaka pApa-agnimAM paDate bacAvyeA. me` mahAaparAdha karyo che, jo have ahiMthI jIvatA nIkaLI jAuM, te krI AvA prakAranAM dhruvinIta kAryo nahIM karIza. ' have snAnasamaya thayA che, ema nekaravage vijJapti karI, puNyazarmAe tene AmatraNa Apyu. tyAra pachI abhya gana, vilepana, snAnAdika ene prathama karAvyAM, tyAra pachI peAtAnA zarIranAM snAnAdika kAryA patAvyAM. paheravA mATe nirdela vasroDI ApI, vidhipUrvaka bheAjanAdi karavA lAyaka kAryo karyAM. e pramANe divasa pasAra karIne rAtre ucita zayyAmAM sUi gayA. (100) huM pote aparAdhI chuM. evI zakAvALA vedaruci brAhmaNu nidrA pAmI zakatA nathI, aticapaLa netravALA te tyAMthI cAlI nIkaLavAnA upAyeA zeAdhavA lAgyA, paLa svabhAvavALA pApI manuSyA saraLa svabhAvavALA sajjaneAmAM paNa vizvAsa karatA nathI. peAtAnA aparAdhathI bhaya pAmelA aza`kanIya vastumAM paNa zAkA kare che. A pramANe madhyarAtri-samaye javAnI icchAvALA dhIme dhIme nIkaLavA taiyAra thayA, eTale daivayeAge ekadama sape tene 'kha mAryA. tarata ja pAkAra karyA, eTale te sAMbhaLIne sarve jAgI uhyA. dIvA magAvIne tapAsa karI te parivArasahita puNyazarmAe bhayaMkara kALA nAga joyA. te vakhate tarata ja nagaranA prasiddha gADikAne elAvyA, eTale teee. matra, taMtra, ASadhavaDe peAtAnI zakti anusAra cikitsA karI, tenA dekhatAM ja tenI vANI rokAI gaI. zarIra sthira banI gayuM, paraMtu mana, zravaNa ane ne sacetana hatAM, eTale te vaidyoe pratyakSa kahyu ke, kharekhara Ane kAlasarpe DaMkha mAryA che, eTale vedaruci ane puNyazamAM baMne nirAza banI gayA. eTalAmAM jilamAM jaLa grahaNa karIne guNasuMdarI tyAM AvI ane ema kahIne jaLathI chaMTakAva karyAM ke, * jo mArA dehanI zIlasapatti niSkalaMka vatI hAya, te A mArA baMdhu e jaldI nirviSa thAo. ' A pramANe melIne traNa vakhata jaLa chAMTayu eTale kSaNArdhamAM te jhera vagaranA thayA. Azcaya manavALA leAkeA khelavA lAgyA ke, A jagatamAM zIla jayavatuM varte che. mahAsatI guNasudarInA jaya thAe. AvA vacananI gheSaNA karatA nagarajanA ekaThA thayA ane puSpAMjali ane akSata vadhAvI tenI pUjA karI. vedarucie pUchyuM ke, * are leAkeA ! ahiM A atyaMta vismayanA kayA prasa`ga che, tenA saMbaMdha mane kaheA. tyAre leAkeAe tene kahyuM ke-he brAhmaNa ! tane navA janma prApta thaye che. tane A tArI bahene jIvADyo che. te kAraNe A mahAsatInI amee pUjA ane satkAra karyo che. Ama kahIne leAkeA cAlyA gayA, tyAre vedaruci tene praNAma karIne kahevA lAgyA ke, pahelAM te tuM mArI bhaginI hatI, paraMtu atyAre : Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 ] upadezapada-anuvAda te jIvitadAna ApavAthI mArI janetA che ane pApamatithI nivAraNa karanArI hovAthI mArI nakkI guruNI paNa che. meM tAruM mAhAsya joyuM ane te mAruM pApavartana jANyuM; te have mane jaNAva ke huM pApakarmI tAre kevI rIte upakAra karuM? teNe kahyuM ke, "he suMdara ! je paramArtha-buddhithI paradArA-sevananI virati kare, to te mAre sarva upakAra karyo gaNAya. paradAra-gamana e durgatinuM mUla che, apakIrtinuM kAraNa, kulanA kalaMka ane kula kSaya karavAnA kAraNabhUta che, aneka prakAranI viTaMbaNAphaleza, "mahAvirodha utpanna karanAra che. athavA to te pote ja paradArA-varjanane prabhAva pratyakSa dekhyo. to have samaja. he baMdhu ! vadhAre kahevAnI jarUra nathI." guNasuMdarInuM A vacana aMgIkAra karIne purahitane sAce sadabhAva jaNAvIne, ghaNA prakAre tene khamAvIne baTuka potAnA sthAne gaye. sAsariyA ane piyariyA ema baMne pakSanI uttama prakAranI kIrti phelAvatI dhIra evI guNasuMdarIe A pramANe sAdhvI pAse grahaNa karela "akaraNa niyama" lAMbA kALa sudhI daDhapaNe pAlana karyo. (122) ratisuMdarI Adi cAre ya sakhIonA pachInA bha -A prakAre ratisuMdarI vagere cAre ya sakhIo parapuruSanA pA5 saMbaMdhI akaraNa niyamanuM lAMbA kALa sudhI pAlana karIne devalokamAM ratisuMdara nAmanA vimAnamAM jemaNe skurAyamAna tejayukta zarIranI zobhA vaDe karIne dizAo udyotavALI karI cheevI devI tarIke utpanna thaI. lAMbA kALa sudhI divya sukhano bhagavaTa karIne kaMIka puNya bAkI raheluM, te bhegavavA mATe tyAMnuM AyuSya pUrNa karIne tyAMthI velI evI te cAre ya caMpA nagarImAM kaMcanazreSThinI vasuMdharA nAmanI priyA, kuberazeThanI patinI nAmanI, dharaNanI mahAlakSmI nAmanI ane puNyasAranI vasuMdharA nAmanI patnIonI kukSiomAM chIpa samAna vizALa udara-saMpuTomAM muktAmaNinI jema atigoLAkAra, nirmala, sArA vartanavALI evI suMdara putrIo paNe utpanna thaI. pitAnA kulamAM sArabhUta tArA, zrI, vinayA ane devI evAM temanAM nAmo rathApana karavAmAM AvyAM. zyAmakamaLa-samAna khIlelA netrakamaLavAnI teo zobhatI hatI. aneka sArI kaLAo grahaNa karelI, caMdranA lAvaNyane paNa hAsya karatI, lokanAM netronuM haraNa karanAra anu. kame teo taruNavayane pAmI. paNa teo paraspara ati snehapUrNa hRdayavALI hatI, vaLI zrAvakakuLamAM janma thavAnA kAraNe uttama viratidharmane paNa aMgIkAra karanArI thayelI hatI. jinezvara bhagavaMtane dAna ApavAnA prabhAvathI pUrNa guNathI AkarSAelI evI A kanyAone vivAha vinayaMdhara nAmanA zeThaputra sAthe thayo hato. A bharatakSetramAM prasiddha evI gajazIrSa nAmanI nagarImAM vicAradhavala nAmanA rAyadhurA vahana karavAmAM zreSTha vRSabhasamAna evA rAjAnA udAra cittavALa, dayAdiguNavALe, niraMtara upakAra karanAra, pApane tyAga karanAra te vinayaMdhara stutipAThaka hate. vaLI te udAratAnA kAraNe Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayaMdharanI patnIo [ 457 dararoja mane hara evA AhArAdikanuM dAna karIne pachI ja bhojana karavAnA niyamavALA hate. keIka divase bindunAmanA udyAnamAM meruparvatanI sthiratAnI upamAvALA kAusagna-pratimApaNe rahelA utsarpiNI kALanA navamA tIrthaMkaranAM tene darzana thayAM. temanAM rUpa, upazamalakamI, manohara tapa-cAritra dekhIne ati harSa pAmelo te A pramANe stuti karavA lAgyuM ke, " aho ! A paramAtmAno deha ke suMdara che aMgonI racanA ghaNI manahara che, tejalakSamI vismaya pamADanAra che, lAvaNya anupama che, temano upazamaguNa lokottara che, cAritradharma baLavAna che, netro dedIpyamAna che, he Arya! Aje temanI pharI pharI sevA kare, Aje mane apUrva darzana thayuM. A paramAtmA deva mane vAraMvAra darzana Apo." A prakAranI ullasita zraddhAvALe asIma bhaktirAgathI stuti karIne hadayamAM temanA pratye bahumAna vahana kare to te vinayaMdhara ghare pahoMcyA. tenA kuzalAnubaMdhI puNyane bhajana-samaye tenA gRhadvAramAM trilekanAtha tIrthakara bhagavaMta bhikSA mATe padhAryA. temanAM darzanathI A stutipAThaka AnaMdarasane anubhavato bhagavaMtane pratilAle che. niSkAmavRttithI dAna ApIne te vicAravA lAgyo ke, "kharekhara huM dhanya chuM, Aje mAruM jIvatara saphala thayuM ke, "meM mArA baMne hAthanA saMpuTathI bhagavaMtane dAna ApyuM. A samaye gaganamAM devaduMdubhine nAda uchaLyo. devatAo "ahi dANuM aho ! mahAdANa" evA prakAranI mahAugheSaNa karavA lAgyA. lokone Azcarya utpanna kare, tevA prakAranI gaMdhadaka ane sugaMdhI pupinI vRSTi thaI, ekadama utkRSTa saMkhyAvALI vasudhArA gharanA AMgaNAmAM AvIne paDI. vaLI loke ane rAjA, de ane asure teo paNa tenI stuti karavA lAgyA ke, uttamattama evA supAtradAnathI jagatamAM ati adabhuta kaI vastu na banI zake ? vizuddha dAnadhamane pragaTa pratyakSa prabhAva dekhate e te vinayaMdhara karmanI gAMTha bhedIne samyaktva pAmyA ane darzanazrAvaka tha. uttama sAtakSetrarUpa pavitra pAtromAM potAnuM puSkaLa dhana vAparIne A apavitra dehane tyAga karIne prathama devalokamAM gayA. devAMganAonA parivAra sAthe amogha bhogo bheLavIne lAMbA kALa pachI devalokamAMthI cyavane ahiM A vinayaMdhara thayela che. A janma pAmavAnA ge ratnasAra zeTha paNa yathArtha nAmavALA ratnanA svAmI banyA ane pUrNa yazA mAtA paNa pUrNa yaza pAmI. (25) suMdara rUpa, kaLA-samudAya, lakSmI, kalaMkarahita kIrti, atisuMdara aMtaHpura A vagerenI prApti je thAya che, te uttamapAtramAM ApelA dAnanuM phala samajavuM. kahevuM che ke dAna e puNyavRkSanuM akSaya mULa che, pApasapanA jherane utAranAra maMtrAkSara che, dAridrayavRkSanA mULane bALI nAkhanAra dAvAnaLa che, daurbhAgyarUpI rogane maTADanAra auSadha che, mahAsvagarUpI parvata upara caDavAnA pagathiyA samAna che, mokSane zreSTha mArga che, te haMmezAM jinezvarae kahelI vidhi anusAra supAtramAM dAna ApavuM joIe. samagra Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 ] upadezapada-anuvAda kAmacaritrane uttejita karanAra evuM yauvana krame karIne pAmyA, tyAre jinezvarane dAna Apela, tenA puNyaprabhAva-ge A vinayaMdharanI sAthe te cAreyano roga che. te samaye te nagaramAM ujajavala yazasamUhavALo ane yathArtha nAma pramANe guNavALo dharmabuddhi nAmano rAjA hato. lAvaNyajaLanI nadI sarakhI, guNArUpI maNiothI bharapUra, niSkalaMka caritravALI, suMdara daMtazreNiyukta, suMdara kAMtivALI vaijayaMtI nAmanI rANI hatI. jenI bhUminI sImAo sArI rIte pratiSThita thayelI che, tema ja deza ane gAmethI atibhAyamAna che, evI zreSTha pRthvIne potAnI patnInI mAphaka jogavatA te rAjanA nagaramAM rAjasabhA vacce evI carcA cAlI ke, " ApaNA nagaramAM nyAyapurarasara vartana karanAra saubhAgI, sukhI, zarIre paNa svastha e puruSa koNa haze ?" tyAre koIka rAjasevake kahyuM ke, "A nagaramAM ahiM sukhIomAM paNa agrabhAga bhajavanAra buddhizALI moTA zeThanA vinayaMdhara nAmanA putra che ke, "jenI pAse kuberanI jema akhUTa dhana-bhaMDAra che, lokone moha pamADanAra kAmadeva-samAna rUpa che, bRhaspatine paNa AnaMda ApanAra deva-guru sarakhuM ghaNuM vijJAna che. tema ja devAnI ane vidyAdharonI strIo karatAM suMdara rUpavALI, patinI AjJA thatAM ja jemanAM mukhakamalo vikasita thAya, tevI AjJAMkita cAra zreSTha patnIo che. eTale vacamAM vaLI bIje bolI uThyo ke, "are! anAya! tuM eka vaNikanI strInA guNanuM varNana karIne devAMganAe ane vidyAdharIonAM rUpanI avahelanA na kara. kema ke, tevA keTalAka taruNa devanI ane asuronI mAnatAe eTalA mATe mAne che ke, temane tevA rUpavALI panIonI prApti thAya. paraMtu tevI keTalIka kAminI pitAnA rUpane garva karatI hovA chatAM te cAreyanI cAla, manahara vacana vagerenI khUba AnaMdathI prazaMsA kare che. A pramANe temanI ghaNI ja prazaMsA sAMbhaLIne bhavitavyatA-cage rAjA temanA viSe rAgavALo thayo. loke guNavAna puruSone dekhavA chatAM tevA prakAranA rAgavALA thatA nathI, jyAre bIjAe varNavelA nirguNa hoya, te paNa tenA pratye anurAgavALA thAya che. AvI jagatanI sthiti che. (40) te rAjA dharmabuddhivALo hovA chatAM kSaNavAramAM adharma buddhivALo thaI gayo. * madanathI mUDha banelA hoya tevA kenI buddhi viparIta thatI nathI?" eka bAju nirmalakula malina thAya che, bIjI bAju kAmadevano tApa mane parezAna karI bALI mUke che. eka bAju jaLathI bharapUra be kAMThAvALI nadI che, bIjI bAju vAgha che. vacce duHkhI thaIne rahe chuM, na Ama javAya, na tema javAya-AvI bhayaMkara mArI karI sthiti thaI che. aneka na karavA lAyaka kuvikalaporUpI laherothI taNAtA citA-mahAsAgaranA kheALAmAM rahelA evA teNe AvA prakAranA AzvAsanarUpa dvIpa prApta karyo. nagaranA lokone vizvAsa pamADIne te vaNikano koIka deSa utpanna karIne balAtkArathI te strIone grahaNa karyuM, jethI huM niMdApAtra na banuM."--ema nizcaya karIne khAnagI Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinayaMdharanI patnIonI zIla-rakSA [ 459 200000000000000000000purohitane kahyuM ke, "kapaTanehathI vinayaMdhara sAthe tAre maitrI karavI." tyAra pachI tarata bhAjapatramAM eka gAthA lakhAvIne keIne khabara na paDe tevI rIte guptapaNe te ajANa rahe tema mane ApavI. te gAthA A pramANe"he haraNasarakhA nevavALI ! ratikaLAmAM catura ! AjanI cAra pahoravALI rAtri abhavya evA meM tArA vigathI hajAra pahAra sarakhI mahAmuzIbate pasAra karI. " purohita brAhmaNe te pramANe karyuM ane rAjAe nagaralokane te bhojapatra mokalyuM ane kahevarAvyuM ke, " rANI upara sugaMdhI padArthonA paDikAmAM vinayaMdhare A mokalyuM che. mATe he leke ! A kenA hastAkSaranI lipi che, tenI parIkSAno nizcaya karIne mane jaNAva, pAchaLathI tamo ema na kaheze ke, rAjAe A ayogya karyuM nagaralako paNa vicAravA lAgyA ke, "dUdhamAM porAe na saMbhave. chatAM paNa havAmInI AjJA che, to te anusAra ApaNe AjJA pAlana karavI joIe. (50)-ema bolatA lipi-hastAkSaronI parIkSA zaru karI. akSaro maLatA AvyA, nagaralokene khAtrI hatI ke, "A vinayadhara AvuM kArya kadApi na kare. vaLI je managamatA drAkSanA vanamAM niHzaMkapaNe sukhethI caratA hoya, tevA hAthI jyAM zarIramAM kAMTA bhoMkAya. tevA keraDAMnA jaMgalamAM AnaMda mANI zake nahiM te bhAgyazALI vinayaMdharanI sAthe je kaI muhUrta mAtra paNa goThI-vinoda Acare che, te azokavRkSanA saMgathI jema viSa cAlyuM jAya, tema tenA saMgathI pApa cAlyuM jAya-Ave puNyazALI vinayaMdhara che. to he deva ! A viSayamAM za paramArtha haze, tene Apa barAbara sAvadhAnIthI vicAra kare. koIka duSTa A banI zake tevuM kAvatru ubhuM karyuM che. svabhAvathI TikAratna taddana nirmala hoya che, paraMtu upAdhige te zyAma dekhAya che. e pramANe kaI halakA duSTa puruSanA saMgathI akhalita caritravALA tene A kalaMka utpanna thayuM che. "- A pramANe nagaralakoe to ghaNo pratikAra karyo, paraMtu maryAdArUpI hAthI bAMdhavAnA staMbhathI mukta thayela mattAthI mAphaka nagarakene na gaNakArato rAjA ayogya kArya karavA taiyAra che. sevakone AjJA karI ke, "are! tame balAtkArathI paNa tenI patnIone lAvIne jaldI tenA parivArane dUra haDAvIne mArA mahelamAM pUrI de." vaLI nagaralokene kahyuM ke, "tame paNa viruddha AcaraNa karanArAono pakSapAta karanArA che. te tame barAbara mArI samakSa tenI zuddhi karAve. huM choDI mUkuM." A pramANe kaThora vANIthI nagaralokone taddana nirAza karyo ane kRpaNa manuSya mAganArA bhikhArIone jema, tema rAjAe nagaralokone potAnA mahelamAMthI hAMkI kADhyA. A samaye vinayaMdharanI cAre ya, bhArthIo potAno sparza rakhe kare" e bhayathI rAjasevakonI AgaLa jAte AvIne ubhI rahI. rAjasabhAmAM AvelI teone dekhIne rAjA vicAravA lAgyo ke, "amarAlayamAM paNa AvA rUpavALI devAMganAo kharekhara nahiM ja haze- ema atisuMdara rUpa che. jarUra deva atyAre mAre mATe anukULa Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 ] upadezapada-anuvAda thaela che. kAraNa ke, rUpa sAMbhaLyuM hatuM, vaLI mane dekhavA maLI, vaLI A amRtakUpikAe mArA gharamAM AvI pahoMcI. have A navIna neharasathI romAMcita zarIravALI banI potAnI meLe AvI mArA kaMThane kema utkaMThAthI vaLage? manuSyanI sAthe bhoga bhogavatAM ja madanarasanuM kAraNe utpanna thAya che, madanarasa vagara te marelI ramaNI sAthe ramaNa karavA barAbara sukha utpanna thatuM nathI. athavA to kAlakSepa karavo ucita che, kALa pAkaze eTale A sarva kArya siddha thaze. "jyAre bhUkha lAgI hoya, tyAre kadApi uMbaraphaLa pAkI jatAM nathI." ema citavIne rAjAe tarata te cAre ya bhArthIone aMtaHpuramAM dAkhala karAvI. zayana, Asana ane manohara bhogenAM sAdhano sevaka dvArA arpaNa karAvyAM, paraMtu te sAdhanone jhera samAna gaNI teo mahAduHkha-tApAgnithI jhaLatI thakI nirmala zIlaratnane dhAraNa karanArI zuddha pRthvItala upara beThI. tyAra pachI rAjAe niyukta karelI azrayukta dAsIoe vinayapUrvaka teone kahyuM ke, "he devI! tamo zekano tyAga karo. Aje to tamAruM pUrve upArjana karela puNya-vRkSa phaLIbhUta thayuM che ke, A amArA svAmI ApanA pratye atyaMta anukULa thayA che. jemanA para teo prasanna thAya che, temane citAmaNi mAphaka sukhanA kAraNu thAya che ane je roSAyamAna thAya che, to nakkI jIvanano aMta karanAra thAya che. te have viSAdano tyAga karIne tenI kRpAthI IcchA pramANe bhogo bhego ane mananA saMtApano tyAga karo, kRtArtha banelI tame have nehapraNayabhAva karo." A pramANe bAlatI dAsIone ati niSphara vacanathI tarachoDIne kahevA lAgI ke, "are ! uga karAvanArI ! tame ahIMthI bakavAda karatI dUra jAo. je te rAjA kopAyamAna thaIne amArA jIvanane aMta karaze, to ame tene suMdara mAnIzuM. kAraNa ke, akhalita zIlavALAne maraNa paNa sukha karanAra thAya. bhile paNa pArakI strIone baLAtkArathI grahaNa karI bhagavatA nathI, jyAre A kulanI maryAdAonuM ullaMghana karanAra teothI paNa adhama thayo che." A vagere vacanothI tiraskAra pAmelI dAsIoe sarva hakIkata rAjAne saMbhaLAvI. "he deva! sphaTikanI nirmala zilA viSe kaI prakAre cakavAka pakSI uDIne caDatuM nathI." (75) temane nirNaya jANIne rAjA paNa khUba ciMtAtura thayo, sUryatApathI tapela retIvALA pradezamAM mAchalI jema taraphaDe, tema zayanamAM AnaMda pAmato nathI ane Amatema paDakhAM pheravI taraphaDavA lAgyo. ghaNuM kAMTALA bichAnAmAM rahele hAthI sukhethI nidrA le che, paraMtu haMsanI rUMvADI samAna komaLa zayyAmAM sUtele kAmAnurAgI manuSya nidrA meLavI zakato nathI. ciMtAgnithI jhaLI rahelo rAjA varasanI upamAvALI rAtri pasAra karIne sUryodaya-samaye vastrAbhUSaNanI sajAvaTa karI teonI pAse gayA. teoe te samaye ubhA thavA jeTalo paNa rAjAne Adara na Aye, lagAra paNa tenA tarapha IcchA pradarzita na karI. kubera ke dhanapati jema daridrane prArthanA na kare, tema teoe Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rati, buddhi, Rddhi, guNasuMdarInI kathAo [ 461 prArthanA na karI. have rAjAe teonAM rUpa tarapha najara karI, te cAreya strIonA mastakanA keza agninI vAlA samAna kapilavaNavALA, cIbA-capaTI nAsikAvALI, jIrNa malina vastra paherelI, bilADI sarakhI mAMjarI AMkhavALI, lAMbA dAMta ane labaDatA oSThavALI, vAMkA mukhavALI, jemanI yauvanavaya vItI gayelI hoya tevI sUkAI gayelA caraNavALI, daridrapatnI samAna tuccha atizaya bIbhatsa dekhAvavALI, rAgIone paNa vairAgya utpanna karanAra, AvA prakAranuM virUpa dekhIne nirAnaMda thayela rAjA uMDI ciMtA karavA lAgyo ke, "zuM mane daSTimoha thayo haze? ke, mAre matimoha thayuM haze? athavA to huM svapradazAmAM hoIza ke kaI devano prayoga haze ? athavA to mArA pApano prabhAva haze? are ! A to koI vakhata na dekhela evuM mahAna Azcarya thayuM che ke, "AvI vAta sAMbhaLI paNa nathI. are ! kSaNavAramAM A sarvenuM rUpa palaTAI kema gayuM ?' A sarva vRttAnta jANIne ekadama tyAM AgaLa rAjAnI mahAdevI AvI pahoMcI. neha-kopa pragaTa karIne te rAjAne Thapako ApavA lAgI ke, "are ! anAya ! AvI vahI gayelI hIna strIomAM tame anurAga karo cho ? pAtravizeSane oLakhyA vagara A rAjaputrIonI avagaNanA kare che ? kulanA kalaMkanI paNa khevanA karatA nathI, A strIo tamArA tarapha vairAgya pAmelI che, evA tenA guNane paNa tame oLakhI zakyA nathI. A pramANe tamArA kulanI maryAdA choDIne tame amArA thaIne pArakA jaNa tarapha kema doDo che ? A pramANe rANIe ghaNA prakAre rAjAne ThapakAryo, tyAre lajajAthI zaramAI gayelA rAjAe nIcuM mukha karIne tatkAla vinayaMdharanI strIone choDI dIdhI. jyAre teone mukta karI, tyAre pharI teonAM rUpe svAbhAvikaasala hatAM, te ja thaI gayAM. jenI AzAo bhAMgI paDI che, evo kAraNa jANavAnI jijJAsAvALo te rAjA hamezAM ciMtA sAgaramAM DUbelo raheto hato. koIka divase sAMbhaLyuM ke, uttamajJAna-saMpattinA nidhAnabhUta evA sUrasena nAmanA AcArya bhagavaMta nagaranA manahara udyAnamAM samavasaryA che. paraloka ane potAnA parivAra sahita harSa pAmela te rAjA temanAM darzana-vaMdana karavA mATe cAlyuM. tyAM pahoMcI harSa pUrvaka vaMdanA karI nIce beThA. bhagavate dharmakathA zaru karI. moha-kaMdane ukheDanAra evI bhagavaMtanI dezanA sAMbhaLyA pachI yogya samaya maLe, eTale rAjAe AcArya bhagavaMtane pUchavuM ke, "he bhagavaMta! pUrvabhavamAM vinayaMdhare evuM zuM puNyakArya karyuM ke, devAMganAonA rUpane jitanAra evA rUpavALI kanyAo tene jaladI prApta thaI. A pramANe jyAre rAjAe prazna karyo, tyAre nagaraloka ane priyA sahita vinayaMdhara ema sarve kautukathI guruvacana sAMbhaLavA mATe AvI pahoMcyA. have duMdubhi samAna ghaSavALA, pArSadAnA lokone utpanna karelA mahAtaSavALA, parahita karavAnA svabhAvavALA evA kevalI maharSie yathAsthita vinayaMdhara kumArane Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 ] upadezapada-anuvAda pUrvabhava tema ja tenI patnInA pUrvabhavA kahI sa bhaLAvyA. tema ja devatAnA prabhAvathI viruddha rUpa viSuvyu hatu, paNa jaNAvyuM. dezanA sAMbhaLIne tarata ja bhavyAtmAe tema ja rAjAdika nagaraveAkeAne tIvra savega-bhAvanA pragaTa thaI. tema ja viSaya tarapha vairAgya thayA. leAkeAnAM manane AnaMda ApanAra evA mahAADakhara pUrvaka dIkSA a`gIkAra karI ane anukrame zAzvata meAkSa-sthAnaka prApta karyuM. A pramANe pote anAcAranA tyAMganA kAraNabhUta 'akaraNa niyama' grahaNa karavA, bIjAee paNa A udAharaNathI tevA niyama grahaNa karavA. A kathAnaka sa``dhI saMgrahagAthAnA atha vistAravALA A kathAnakathI sukhethI samajI zakAya tevA hovAthI ati vistAranA bhayathI ame sagraha gAthA enI vyAkhyA ahiM karI nathI. (100) (78) A pramANe ratisuMdarI, buddhisuMdarI, RddhisuMdarI ane guNasuMdarInuM kathAnaka samApta thayuM. A pramANe dezaviratinI apekSAe ' akaraNa niyama ' viSayaka udAharaNA jaNAvIne saviratimAM tenuM vaiziSya kahevAnI IcchAvALA kahe che-- 729 dezivati guNasthAnakamAM jiMdagI sudhI 'parapuruSanA tyAga karavA rUpa'akaraNa niyama'. sabaMdhI ratisuMdarI vagerenA zIlapAlana karavA rUpa niyamane! saddabhAva jazuAbyA. eTale dezavirati guNasthAnakamAM pApana karavA rUpa niyama sabhave che. jyAre saviratirUpa guNasthAnaka viSe jiMdagI sudhI samagra pApanA tyAgarUpa vizeSa prakArane 'akaraNa niyama'hoya che. (729) ahiM hetu jaNAve che 730~~~je kAraNathI te savirati lakSaNa 'akaraNa niyama' pariNAma-vizeSa svarUpa hAvAthI atizaya prazasta gaNele che. mATe AzayabhedathI kSapakazreNi nAmanI zreNimAM ' aNamiccha - mIsa samma avirayasamAi appamattA A vagere ka prakRtimAM kSapaNunA adhikAramAM kahela che. sa kamamAM te te guNasthAnakanA viSe kSaya pAmelA hAya, tyAM 'akaraNa niyama'je kSaya pAmyu hAya, te pharIthI na karAya-evA bhAvArthI samajavA. kama-prakRtienA kSaya krama 'kastava' nAmanA zAstramAM A pramANe prasiddha che-te A pramANe--anaMtAnubaMdhI cAre kaSAya, traNe mehanIya, avirati-(4thA)thI apramatta sudhInAM cAra guNasthAnake, traNa AyuSyA (manuSya sivAya) sakalakSapaka nizce traNa AyuSyane kSaya kare, sALa ane AThanI vacce eka eka, narakagati, narakAnupUrvI, tiya cati, tiya cAnupUrvI, ekendriya, be, traNa caturindriya-ema cAra jAti, sthAvara, Atapa, udyota, sUkSma, sAdhAraNa, tyAniitraka, naraka ane tiyaca gati-prAyegya nAmakamanI tera prakRtie-ema 16 prakRtie. apratyAkhyAnInA cAra ane pratyAkhyAnInA cAra maLI 8 kaSAyA, tene kSaya kare. AThame khapAvavAnI zarUAta karI, navame napuMsakaveda, strIvedanA kSaya kare, uparanI prakRtinA kSaya karyA pachI hAsya, rati, zAka, arati, bhaya " Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyApa akaraNa niyamathI chevaTe mAkSa [ 463 jugupsA rUpa chanA kaSAya 'anivRtti bAdara' nAmanA navamA guDANe kSaya kare. e pramANe 'sUkSmasa'parAya' nAmanA dezamAM guNasthAnake 'kSINakaSAya' nAmanA khAramAguDANe sALanA kSaya kare. khAramAnA vicarama-samaye nidrA ane pracalAnA kSaya kare, khAramAnA caramasamaye pAMca jJAnAvaraNIya, cAra danAvaraNIya, pAMca aMtarAya A cauda-ema sALano kSaya kare. caudamAnA dvicarama-samaye khetera prakRtinA kSaya kare, caudamAnA caramasamaye tera prakRtino kSaya kare. 148 prakRtieno kSaya karIne nivRtti eTale mokSa pAmelA jinezvarAne vaMdana karu chuM. (730) 731-cAlu A akaraNa niyama' zrI 'zrINameha ' Adi guNasthAnakamAM-bArame guNaThANe rahelA munivarI dezeAna-pUrva keoTi kAla sudhI jIve teA paNa pApasvarUpa niMdanIya jIvahiMsAdi kaI paNa pravRtti na ja kare. te kAraNathI nAraka-tiya cagatinA nirmUla chaMda thAya che, te teA ane gatinA cheda ' anivRtti bAdara' guNasthAnaka nAmanA navamA guNasthAnake tera nAmakarmanI prakRtinA kSepakakALamAM kSaya thAya che. AdizabdathI anudayarUpa anukha'dhano vyavaccheda samajavA, te te! jemanI prakRti nivRtta thayelI hoya ane hajI kSepakazraNa prApta karelI na hoya, tevA zAlibhadra vagere mATe jANavuM. (candha 11000) A 'akaraNa niyama' samajavA. AnA bhAva ema samajavA ke-narakata Adika kSayAdinI sAthe anudaya-ceAgyatAne pamADayu hoya, tA paNa kadAcit udaya prApta kare nahi. tathA 'akaraNa niyama' thayA pachI kadApi jIvezane pApamAM pravRtti thatI nathI. (731) 732-~~sa zalyarahita ane mAtra mAkSanI ja abhilASAvALA, bhagavatanI AjJAne pradhAna sthAna ApanArA kAla Adi anurUpa sayamanuM yathAzakti pAlana karanArA, gurukulavAsa sevanAra evA bhAva-sayata munivare A jaina pravacanamAM saMbhaLAya che ke, jee dareka bhavamAM uttarAttara caDiyAtI caDiyAtI mAlamArganI ArAdhanA karIne AgaLa AgaLanA bhavamAM RSabha, bharata vagerenI mAphaka vadhAre vadhAre sukhanI prApti karIne chevaTe nivRti-meAkSanI prApti karI che, temaNe mAtra ekalI sukha-paraparAnI siddhi meLavI che, tema nahi, paraMtu e prakAre pApa-akaraNa niyama'thI te te gatinAmakane pharIthI te kama na baMdhAya ke uddayamAM na Ave te rUpa te ka-prakRtinA kSaya-nimUla karela che. A je ame jaNAvyuM, tene bIjA prakAre na vicAravuM. (732) e ja vicArAya che. 733--zIlabha`ga vagere kutsita-pApaceSThArUpa viSavRkSanA kAraNabhUta-niMdA karavA cAnya kriyAnA khIjasvarUpa mithyAtvameAhanIya kA kSaya thayA pachI svapnAvasthAmAM paNa pharI te kAya banatuM nathI, tethI sukhanI para'parA prApta karanArA thAya che. (736) 734- mA cAlu viSayanAM udAharaNA RSabha, bharata Adika vagere aneka zAstramAM Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 ] upadezapada-anuvAda prasiddha che. ahiM vistAranA bhayathI dareka jaNAvatA nathI. cAlu A duHSamAM kAlane AzrIne temAthI eka udAharaNa kahIza. (734) tenI prastAvanA kare che- 735-je kALamAM potAnA zAsanamAM rahelA anya matomAM rahelA evA cAre bAju kaleza-kajIyA-asamAdhi karAvanArA lokothI vyApta evA pAMcamA ArAmAM paNa siddhiphala ApanAra bAhya anuSThAna thAya che-ema saMbaMdha jeDa. kone? to ke, "AjIvikA vagere doSanA parihAra karavAvALA ane yathArtha vrata pALanArA sAdhurUpa bhAvasaMya tevA prakAranA uttama saMghayaNa AdinA abhAvamAM, je kALa hoya, tenA anusAre IcchA-micchAdika dazavidha sAdhu-sAmAcArI rUpa bAhya anuSThAnanuM dravya, kSetra, kALa Adi anusAra pAlana karanAra paraMparAe kuzalAnubaMdhI puNyopArjana karI caDiyAtA devabhava pAmI, paraMparAe mekSamAM ja jAya che. jevA prakAranA dhananA svAmI hoya, tevA prakAre devatAnAM pUjana vagere samayamAM keDo pramANa dhana kharacIne pariNAmaAzayanI zuddhi prApta kare che, tevI ja Azaya-zuddhi daridra manuSya paNa kAkiNI (UMDI) rUpa a95 dhana kharacanA2 Azaya-zuddhi meLavI zake che. A laukika daSTAntanA sAmarthyathI ahiM saraLa prakRti-AzayavALA vartamAnakALane anurUpa munivara tIrthakaranA kALamAM thanArA bhAvi sAdhuonI jema mokSaphala ApanAra cAritravaMta thaze. (735) A vidhyamAM zaMkha vagere gAthA samUha karIne zaMkha-kalAvatInuM vistArathI caritra zaMkha-kalAvatInI kathA ( 736 thI 768-jaMbudvIpanA dakSiNa bharatArdhanA madhyabhAgamAM saMtoSa mAnanAra le ke jemAM che, e zrImaMgala nAmano deza hato. zatrupakSa, cora vagerenA upadravathI rahita ane cepagAM jAnavaro svecchAe sukhathI jemAM harI-pharI-carI zake, tevA dezamAM manohara zreSTha evuM zaMkhapura nAmanuM nagara hatuM. vaLI te nagarI taruNanA mukha mAphaka lAMbAnetra-samAna lAMbI zerIvALI hatI, tema ja tenI ujavala daMtapaMkti mAphaka ujajavala dvija eTale brAhmaNavALI hatI. tArAonAM haraNa thAya, tevA AkAza mAphaka strIonI kIkIonuM jemAM haraNa thatuM, kyAre ? te ke, sadA sUryano saMcAra thato hovA chatAM, (zabda-artha zleSavALI gAthA che) vaLI nagara udyAna sarakhuM hatuM. kevI rIte ? nagaramAM vividha prakAranAM citrovALI citrazALA hatI, udyAnapakSe vividha prakAranA vRkSethI bhAyamAna udyAna hatuM, ghaNA lokenA AdhArabhUta nagara. ghaNA AmravRkSethI yukta, uttama jAtiothI ramaNIya nagara, uttama jAIpuSpothI manahara udyAna, uttama puruSa ane devAlayothI manahara nagara, pArIvRkSe ane nAgaravelanAM pAMdaDAothI manohara evA udyAna sarakhuM zaMkhanAmanuM nagara hatuM. (A paNa zabda8leSa che) nagaranA devAlayonA davAo uMce pharakatI hatI ane vAjitrAnA gaMbhIra zabdo nIkaLatA hatA. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkha-kalAvatInI kathA [ 465 vijAnA bAnAthI jANe nagaralokane ema kahetI hoya ke, "are loke ! je AvI bIjI kaI nagarI dekhI hoya te jaNAvo." te nagarImAM zaMkhanI jema ujajavala varNavALA, potAnA madhura zabdathI lokone saMteSa pamADanAra, zuddhakularUpa samudramAM utpanna thayela evo zaMkha nAmano rAjA hato. te rAjA potAne pratApa dUra sudhI phelAvato, anyAyarahitapaNe halakA kara nAkhIne, caMdranI jema sukha ApIne rAjyapAlana karate hato. caMdrano pratApa paNa dUra sudhI, phelAya che. tenAM ThaMDAM kiraNo paNa sukha karanArAM hoya che. caMdra kalaMkavALo hoya che, paraMtu A rAjA anyAyanA kalaMka vagarane hato. caMdranI upamA sArthaka thAya che. koIka divase rAjasabhAmAM rAjA beThelA hatA, tyAre pratihAre nivedana karela vinaya.. guNayukta gajazeThano datta nAmane putra tyAM AvyuM. rAjAnA caraNamAM rAjAne cepagya najarANuM dharAvIne praNAma karI Adarasahita jyAre Asana upara beThe, tyAre rAjAe tene pUchayuM ke-"he gajavaMdana ! tuM keTalA lAMbA samaye dekhAya ? tAre deha to sArI rIte kuzaLa vate che ne ? pratyuttara Apyo ke, ApanA mukhAraviMdane dekhIne vizeSa kuzaLa che. he mahAprabhu ! ahiM lAMbA samaye dekhAvAnuM kAraNa e che ke, vepArIone kuladharma evo che ke-diyAtrAe dUra jaIne paNa dhana upArjana karavuM. dukhe karIne choDI zakAya evI strI ane gharavALo je manuSya pRvItalanuM avalokana karato nathI, te kUvAnA deDakAnI jema sAra ke asAra padArthane jANI zakato nathI. pRthvImAM paryaTana karanAra vividha prakAranI aneka bhASAo jANe che, citravicitra dezaparadezanA rItarivAjo ane nItio jANe che, vaLI aneka Azcaryo joI zake che. tethI huM jagatamAM prasiddha evA devazAla nAmanA nagaramAM dhana upArjana karavAnA kAraNabhUta vepAra mATe sukhapUrvaka gaye hato. rAjAe pUchayuM ke, " tyAM jatAM-AvatAM mArgamAM je kaMI paMDitenA manane Azcarya pamADanAra evuM apUrva Azcarya dekhyuM hoya, te kahe." tyAre datte kahyuM ke, seMkaDo AzcaryothI pUrNa evuM devazAla nAmanuM mahAnagara che, tene cAre bAju vIMTAela phaTika pASANane kilo che, vaLI temAM anupama devamaMdiro che. jANe sUMDha vagarano, bIjA pakSe kera eTale rAjagrAhya kara jemAM levAmAM Avato nathI, e suhastI hate. tyAM keI loko mAyA-kapaTa karatA nathI. tathA save loko pIDA vagaranA che. tyAM strIonI rakSA IcchatA nathI, vezyAvagane kaI mAnatA nathI, phalezanI buddhine jyAM sarvathA amAnya gaNelI che. vaLI jyAM mAMsanA AhAra karanArA hatA nahi. tyAM uttama buddhivALA paMDitonA caritravALA loko hatA, paNa dhIvara eTale mAchImAranA caritravALA na hatA. jyAM pradhAna-mukhya munio kaLA sahita hatA, paraMtu strIo sahita na hatA. he deva! ApanI pAse te nagarInuM keTaluM varNana karavuM? bIjA paNa keTalAMka Azcarya dekhelAM che, paNa te kahevA asamartha chuM. he devI Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 ] upadezapada-anuvAda zyAma kamaLa-samAna netravALA evA Apa tene jAte ja sAkSAt dekho." ema kahIne prayatnapUrvaka chUpAvI rAkhela eka citranuM pATiyuM bahAra kADhIne rAjAne arpaNa karyuM. jene rAjA hAthamAM dhAraNa karIne nihALavA lAgyo. te citrapaTTakamAM devAMganAnA rUpane tiraskAra karanAra, tema ja manamAM camatkAra karAvanAra, lAvaNya jaLathI pUrNakaLazanI upamAne dhAraNa karanAra stanavALI eka kanyA jovAmAM AvI. A raMbhA ke tilottamAM devI che, ema mAnIne rAjAe tene praNAma karyA ane mAnasamAM vicAravA lAgyo ke, tArA sarakhA saraLa svabhAvavALAthI A kuTila svarUpa kema thaI ? e pramANe vacanapravRtti karatA teNe tene hAsyanAM vacana saMbhaLAvyAM. lAMbA samaya sudhI te citrAmaNa dekhIne kahyuM ke, are ! jeNe A AlekhI che, tene vijJAna-prakaSa-citaravAnI kaLA kaI apUrva jaNAya che. (25) tyAra pachI rAjAe dattane pUchayuM ke, "A kayAM devI che?' tyAre datte kahyuM ke, dekhIne anyUnapaNe citrAlekhana karavuM, temAM vaLI vijJAnane kyA prakarSa gaNAya? kharekhara vijJAnamAM niSNAtapaNuM to prajApatinuM ja gaNAya. kAraNa ke, pratibiMba vagara Ane nirmANa karI. A caMdranA biba samAna vadana che, kamalapatranI upamAvALuM netrayugala che, vaLI aMgenI racanA ramaNIyatA utpanna karanArI che, lAvaNya te samudrajaLa karatAM paNa adhika che, kAmadevanA nATaka karanArA karatAM tene daSTibhaMga-kaTAkSa caDiyAta che. kAna sudhI pahoMce tevA netranA aMtabhAgo che, hAsya karatAM vacana bAlanArI che. pachI AmAM haju apUrNatA kaI che ? A devI citramAM rahelI hovA chatAM mArA mananuM haraNa kare che. datte rAjAne kahyuM ke, " Ape te manuSyastrIne paNa devI banAvI, athavA te mAnuSI hoya, paraMtu devana (ApanA) prabhAvathI te devI thaI jAya che. tyAre rAjAe kahyuM ke, "he datta ! koI divasa mAnuSIe AvI kayAMya hoya kharI ? tyAre hAsya karatA mukhavALA teNe kahyuM ke, "he deva ! sAcI hakIkata Apa sAMbhaLo. tenI je lIlA che. te bIjI che ane tenA aMganI suMdaratA vaLI kaIka bIjI ja che, je te mAnuSIne AlekhI che, te to mAtra potAnI kaLA bhUlAya nahiM, tAjI rahe te mATe. te vimaya pAmelA rAjAe pUchayuM ke, "he bhadra ! A koNa che? datte pratyuttara Apyo ke, "he deva ! A mArI bhaginI che." he datta ! je A tArI bhaginI ja che, to meM nathI dekhI-ema kema bole che ? tyAre datte kahyuM ke, "have A vAtane paramArtha devane jaNAvuM chuM. pitAjInA atyaMta AgrahathI keTalAka kiMmatI vecavA lAyaka kariyANAM bharelAM mahAyAnapAtro (vahANa) bharIne deza jevAnI abhilASAthI akhaMDa prayANa karate karato aneka dezonuM ullaMghana karato karate devazAla nAmanA nagaranA sImADAnA pradezamAM garjanA karatA phADI khAnArA jAnavaravALA zUnya araNyamAM pahoMcyA. tyAM AgaLa keTalAka hathiyArothI sajaja banelA subhaTa parivAra sAthe capaLa ghoDA upara svAra thaIne Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkha-kalAvatInI kathA [ 467 bhIla ane lUMTArA vagerenI zaMkAthI AgaLa AgaLanA mArgo zodhato hato, tyAre te bhayaMkara vanamAM eka sthaLe mArganI najIkamAM jenI najIkamAM marelo ghoDo hato ane acalAyamAna aMgavALo eka puruSa ecite mArI najare paDyo zuM ratinA virahamAM ahiM kAmadevane mUrchA AvI gaI che ke zuM ? e keI sarvAge suMdara puruSa dekhyo. Ama saMkalpa karI ane tenI najIka gaye. "haju A jIvato che" ema jANIne zItaLa jaLano chaMTakAva karyo. pharI barAbara bhAna AvyuM, eTale tene jaLapAna karAvyuM, bhUkhyA peTavALa dhArI tene eka lADavo khavarAvyo-ema tRpta thayo. - tyAra pachI meM pUchayuM ke, "he sajajana puruSa! AvA gahana vanamAM tame kevI rIte AvI caDyA cho? teNe pratyuttara Ape ke-"jenA kaI divasa manoratha karyA na hoya, kArya mATe paNa jyAM javAnuM na hoya, tyAre karma-devarUpI pavanavaDe prANIne upADIne tyAM laI javAya che. to devanaMdI nAmanA dezamAMthI kaIka tevA ghoDAthI haraNa karAine huM ahiM Avelo chuM, he supuruSa ! tame ahiM kyAMthI AvI caDyA che? meM paNa mArI hakIkata jaNAvI. ame te dezanA vibhUSaNasamAna zrIdevazAla nagaramAM jaIzuM. tyAra pachI baMnene eka sathavAre thaye, "tame asvArI karIne ghaNA tapI gayA che, A mAruM sukhAsana vApare." ema kahyuM, eTale te sukhAsana-pAlakhImAM ArUDha thayo. tyAra pachI hAsya ane AnaMda karatA baMnee keTaluMka araNya vaTAvyuM eTale rAtri paDI, tyAM rAtavAsa karyo. bIjA divase ekadama utAvaLA utAvaLA azvonI zreNI mukhamAMthI phINa kADhatI tathA moTA bhayaMkara zabdonA kolAhalathI dizAca bharI detA, tathA Dhola, DhakkA, bhuMgaLa, kAMsA-jeDI, kAhalanA moTA vAjiMtronA zabdothI bhuvana gajAvatA evA sainyane ame AgaLa joyuM. amArI sAthenA subhaTo ekadama kSobhAyamAna thaIne tarata potAnA hathiyAra sajaja karavA lAgyA, tyAre eka ghoDesvAre AgaLa AvIne amane kahyuM ke, "tame Daraze nahiM." (50) are ! tamoe kyAMya dekhyo-eTaluM bolatAmAM teNe pitAnI meLe hAthanI saMjJA karIne hakIkata spaSTa karI. eTale teo baMne harSAkula banI gayA. - tyAra pachI vRttAntathI vAkepha banelA vijayabhUpAla tyAM AvyA. baMdI loko jayasenakumAra jaya pAme - ema uddaghoSaNA karavA lAgyA. tyAra pachI sukhAsanathI nIce utarI pagethI cAlI thoDAM DagalAM pitA-sanmukha sAme gayo ane ghaNA nehathI romAMcita zarIravALA teNe pitAne praNAma karyA. pitAe pUchayuM ke, "he vatsa ! AvA araNyanI aMdara tuM kevI rIte AvI caDyo ?" he deva! pelA duSTa avalacaMDA a mane A manuSya-rahita aTavImAM praveza karAvyuM, tyAra pachI atizaya kaMTALI gaelA meM lagAma choDI dIdhI, eTale azva tarata ubho rahyo. huM azva parathI nIce utaryo, tyAra pachI "A akArya karanAra che ema dhArI jANe prANa tene choDIne cAlyA gayA haze-ema mAnuM chuM. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 ] upadezapada-anuvAda tyAra pachI he pitAjI ! te samaye zrImanA taDakAthI utpanna thayelI bhayaMkara tRSNa mane satAvavA lAgI. AkhuM jagata jANe aMdhakAramaya banyuM hoya, tema mane bhAsavA lAgyuM. tyAra pachI zuM banyuM? te mane paNa khabara nathI, paraMtu niSkAraNa baMdhu evA A puruSasiMhe A sArthavAhe mane jIvitadAna ApyuM che.--ema bolatAM te rAjAe paNa mane sAkSAt dekhe. meM paNa praNAma karIne temane kahyuM ke prANa ApavAnI mArI kaI tAkAta che? A kumAra jIvatA thayA, te devane ja prabhAva che. rAjA atyaMta harSa pAmIne sajajaDa AliMgana ApIne tene kahevA lAgyA ke, "he bhAgyazALI ! tuM mAre prathama putra che, tAre ahiM taddana sukhazAMti ane niHsaMkocapaNe rahevuM. tyAra pachI sArthanA rakhevALone sArthanI bhalAmaNa karIne huM temanI sAthe devazAla nagaramAM gayo. mAruM pUrNa sanmAna, manahara Adara-satkAra karyo. tyAra pachI kaIprakAre te rAjAe ane rAjakumAroe mAruM hRdaya evuM te AkarSI lIdhuM ke, huM te vakhate mAtA-pitA, nagara, janmabhUmi sarvane bhUlI gayo. - have te rAjAne zrIdevI nAmanI rANInI kukSithI ja melI lakSaNavaMtI atyaMta rUpavALI jayasenakumAranI nAnI bhaginI rUpamAM tilottamA devInI tulanA karanArI, kalAsamudAyomAM niSNAta thayelI, lokonAM manane potAnA cAritraguNathI haraNa karanArI 'kalAvatI' nAmanI, nAma pramANe guNavALI eka rAjaputrI che. tenAM rUpa ane guNane anurUpa vara sarva sthaLoe baLavA chatAM na maLavAthI tenA pitA ane baMdhu ciMtAgnithI dararoja baLyA kare che. kahyuM che ke "jyAre-je divase putrIno janma thAya che, tyAre pitAne dInatA utpanna thAya che, yauvana prApta kare che, tyAre pitA ciMtA-sAgaramAM pheMkAIne gothAM khAdhAM kare che, paraNIne pArakA ghare gayA pachI paNa pati teno tyAga kare che, je putra utpanna na thAya, te paNa piyariyAne tApa utpanna karanArI thAya che, jame tyArathI ja putrI nakkI niMdApAtra thAya che." tyAra pachI teoe mane kahyuM ke, "tuM. pRthvImAM pharanAro che. jagatamAM-pRthvImAM ghaNuM nararatno haze, to tuM A putrI mATe keika yogya vara zodhI lAva. A pramANe kahevAyelA meM tenA citranuM pratibiMba AlekhIne taiyAra karyuM, temanI rajA meLavIne huM mArA ghare Avyo. mArA manamAM evI phuraNA thaI ke, A kanyA Apane mATe ucita che, potAnA svAmIne choDIne bIjAne ratna kevI rIte zebhA pamADI zake ? kularUpI parvatamAM utpanna thayela sUryanuM sthAna samudra che (asta samaye sUrya samudramAM praveza kare che, te kAraNe) caMdrane choDI jyanA bIje kayAMya paNa joDAtI nathI." te sAMbhaLIne te samaye rAjA atizaya ciMtAtura banyuM ke, "have AnI sAthe jaladI mAro samAgama kyAre thaze ?" A samaye devamaMdiramAM madhyAhna samaya sUcavanAra zaMkhane zabda karyo. tyAre rAjAnA kAlanivedake saMbhaLAvyuM ke-ullasita thayela pratApa- samUhavALo sUrya lokonA mastaka para kramaNa kare che, te pachI A jIvalokamAM teja guNathI jeo adhika haya, Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkha-kalAvatI-caritra [ 469 tene zuM asAdhya che ? devanuM arcana-pUjana karavAthI zRMgArarasanI vRddhine utpanna karanAra ghaNuM mahotsava- sahita manohara lakSmI tathA kamaLapatra samAna netravALI priyAnI prApti thAya che. (75) rAjasabhAmaMDapamAMthI ubhA thaIne snAnAdika kAryo karI, devAdipUjana kArya karyA ane tyAra pachI kaMIka bhejana grahaNa karyuM. bhojana karatAM madhura, amla, tIkhA ke tevA svAdanI ke rasanI tene khabara na paDI, mAtra manamAM kalAvatInuM maraNa ja satata cAlyA karatuM hatuM. tyAra pachI zayanamAM sUI gaye, paraMtu kaI vastumAM rati pAmI zakato na hato ane vicAravAyuvALa banI A pramANe vicAra karavA lAgyuM ke he deva ! tAruM kalyANa thAo che, jeNe devAMganA-samAna te mRgAkSIne nirmANa karI che, paraMtu eka vAta evI khUMce che ke manuSyone AkAza-mArge javA samartha thaI zake tevI pAMkha prApta na thaI, to have he devaprabhu ! amone jaladI suMdara pichAne samUha nirmANa karI Ape che, jethI ame tarata durlabha evuM vallabhAnuM vadana-kamala nIrakhI zakIe. amRta-svarUpa nirmANa karela evI kaI rAtri athavA to divasa kyAre Avaze ke, jemAM jema mAnasa-sarovaramAM haMsa, tema huM tenA vakSa:sthaLamAM krIDA karIza. (80) jyAre evo samaya pAkaze ke, tenA madhura enDa-patrayukta atisugaMdhavALA mukhakamaLa viSe atRptapaNe huM bhramaranI lIlA karIza. "-e vagere cittanI ciMtAmAM taNAte keTaloka samaya pasAra karIne pharI paNa sabhAmaMDapamAM rahele rAjA tenI kathAmAM divasa pasAra karavA lAgyA. have bIjA divase vinayavALA sAmaMtanA samUhathI sevA karatA caraNAraviMdayugalavALA rAjAne mahAzvAsathI rUMdhAI gaelA kaMThavALA carapuruSe ociMtA samAcAra ApyA ke, "he deva ! ApanA pradezamAM kyAMyathI paNa AvIne mahAsabhya praveza karI raheluM che. rathanA cakranA meghasarakhA gaMbhIra zabdo, hAthIonA gajaro, azvonI kharInA zabdothI mizrita mahAkolAhala dizAo bharI de che ane vananA prANIo paNa sAMbhaLIne trAsI uThelA che. jANe ke, uMcA daMDayukta dharelA zreSTha ujajavala che rUpa phINanA samUhathI ujajavala, umAge lAgela kSIrasamudranA jaLanI zaMkA karAvatuM hoya, teTaluM puSkaLa sainya AvI rahyuM che. te svAmI! sImADAnA sarve sAmate to ApanA pratye vinayathI namana karanArA vate che. te vaLI A anArya AcaraNa karanAro kyAMthI nIkaLI Avyo ? yuddha-kIDAnA kaDavALe bhRkuTInI bhayaMkara racanA karI bhaya pamADanAra dehavALA, kIDA karavAnuM sthAna hovA chatAM nirdayatA pUrvaka pRthvI pITha para paga aphaLatA evA A rAjAe AvA samAcAra sAMbhaLIne AjJA ApI ke, are subhaTe ! tame ekadama yuddha mATe prayANa karAvanArI DhakkA vagaDAvo, utAvaLa karo. kAraNa ke, keIka khela karanAra naTanuM ToLuM AvyuM jaNAya che. AjJA maLatAM ja subhaTo sinyane sAbaduM karavA lAgyA. ratha, hAthI, ghoDA, vAhana, bakhtara, hathiyAra vagerenA samUho sajIne taiyAra karyA. "are! zuM thayuM, zuM thayuM? ema bolatA nagaraloko paNa -bhamavA lAgyA. Dagale-pagale moTo kalAhala zabda saMbhaLAvA lAgyA. Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 ] upadezapada-anuvAda ... kahevA lAgyA ke, A samaye hAsya karatA datta rAjA pAse AvI paheoMcyA ane - he deva ! vagara kAraNe eciMtI vaLI A zI dhamAla mAMDI che? A kArya duzmana caDAI karavA mATe nathI AvatA, paraMtu je citramAM ane tamArA cittamAM je ratna rahelu che, te ahiM devanI pAse svaya... varavA mATe AvI rahela che. A te dareka dizAmAM kIrtinA vistAra phelAvatA rUpathI kAmadevane jitanAra kalAsamudranA pAra pAmele evA jayakumAra Ave che. dattanuM vacana sAMbhaLIne rAjA ekadama jANe amRtakuMDamAM mUDI gayA hAya, tevA cittanA dAhane zAMti pamADanAra thayA, sajjaDa Sita manavALA thayA. suvaNaeNnI jihvA, tema ja a'ga para rahelAM samagra AbhUSaNA dattane ApIne kahevA lAgyA ke, huM suMdara! A na banI zake tevI ati durghaTanA kema banI ? tyAre saheja hAsya karatAM karatAM datte jaNAvyuM ke, devanA acintya prabhAvathI na khanavAnAM aNudhArelAM kAryA paNa sahajamAM banI jAya che, khIju tA ameA zuM kahI zakIe ? 6 tyAra pachI matisAgara maMtrIe kahyuM ke he deva ! A datta satpuruSa upArjana karelA vaibhavanI jema sadA kALa peAtAnA nAyaka-rAjA pratye paNa ekAMta hitakArI valaNu vALA che. sajjana puruSA svajanAne AnaMda pamADanAra hoya che, puSpa vagaranuM vaDavRkSa hAvA chatAM madhura kSA vaDe jeTaluM te AnaMda pamADanAra thAya che, teTalu ghaNA puSpAvALuM besvAda phaLa ApanAra khAkharAnuM-palAsa vRkSa Anada ApanAra thatuM nathI. meghA ghaNA jaLathI bharelA heAya che, te pramANeApeta gAje che ane madhura jaLa varasAve che ane jaLa vagaranA megha-vAdaLAM vadhAre kaThora zabda kare che ane varasatA nathI, tenI tucchatA Apa dekhA. (100) svArthavRttivALA save leAka zatru pAse paNa madhura gamatI vAteA kare che, paraMtu jenA aMtaramAM sAcuM bahumAna hoya, tene oLakhavAnuM cihna parAkSamAM guNNAnuM varNana karavuM te che, keTalAka tevA svArthI sevakA vividha mIThAM vacane kheAlIne, vinayathI praNAma karIne ghaNI stuti kare che, paraMtu niHsvArthI uttama sevakeA prabhunI bhakti-svAmInI sevA vagara melye, kAthI karI batAve che. te sathA A zeThaputra datta ApanA viSe akRtrima ( svAbhAvika ) snehabhAva-bhaktibhAva rAkhanArA che. mAtra gaMbhIratAthI A hakIkata Apane nivedana nathI karI-tema sabhave che. ApanA viSe bhaktine anusaranArA teNe A kanyA AgaLa ApanA guNAnuM kIrtana karyu haze, jethI tene rAga utpanna thaye jaNAya che. te kanyAnA pitAe tenI sAthe dattane mAkaleleA hovA joie. ANe AgaLa AvIne mAtra Apane prathama satra nivedana karyuM. jaNAya che. matisAgara matrI kahevA lAgyA ke, 'nakkI A satya khelanAra che, nahitara je vAta ApaNAthI dUra ane parAkSa ane dezAMtarAthI AMtarita che, te atyAre pratIti sahita pratyakSa prApta thaelI che ane ApaNane kahelI hakIkata pramANa-sahita maLI AvI che. athavA teA bhUminI aMdara ghaNA uMDANumAM sthApana karela nidhi je netrAthI dekhAtA nathI, chatAM paNa kuzala Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkha-kalAvatI-caritra [ 471 puruSe tenA upara tRNa ke velaDIe ugelI hoya, to tenA AdhAre anumAnathI nidhAnanAM darzana kare che. tyAra pachI rAjAe tarata taiyArI karatA sainyane rokavAnI AjJA karI. tema ja meTA daravAjA pAse maMtrIne niyukta karI sarva vyavasthA karavAnI AjJA karI. nagaranA rakSakane kahyuM ke, "Adara sahita nagaranI aMdara ane bahAra mahotsava-kArya pravartA. kedIone choDI mUko, samagra devonAM sthAne-maMdirone ujajavala raMgA, rAjya-kara, nagara-kara levAno baMdha karAvo, sarva prajAvargane-mALIo, taMbolIone atyAre potapotAnA vyApAramAM tatpara banavAnuM jaNAvo. toraNa baMdhAvo. yajJa karavAnA sthAnamAM, agAsIomAM davAo pharakAvo. hAthI, ghoDA, vRSabha, uMTa Adine khAvA mATe ghAsa vagere nIro, A pramANe rAjAnI AjJA pAmIne sarve e yathAyogya kAryo karyA. rAjA paNa apUrva AnaMda anubhavavA lAgyA. buddhizALI maMtrIe jayasenakumAranA samagra sainyalokane satkAra-sanmAna karavA mATe evI suMdara vyavasthA karAvI che, jethI teonAM mastaka nAcI uThyAM. yathocita sthAne teono paDAva naMkhA ane nagarI jANe AnaMda ane saMtoSa anubhavatI banI gaI. jamIna para mastaka aDake tevI rIte jayakumAre rAjAne praNAma karyA. rAjAe AdarathI AliMgana ApyuM ane svAgata karyuM. parivAra-sahita tenuM gaurava karyuM. pachI suMdara Asana para beThe. teNe paNa ucita mAna-sanmAna ane rivAja pramANe maMtrI vagere parivAranuM sanmAna karyuM. have jyAre te sukhAsana para birAjamAna thayA, tyAre prasanna mukhakAMtivALA kumAranA viraMga nAmanA maMtrIe rAjAne nivedana karyuM ke, "ApanA guNothI amArA rAjAnuM citta Ape harI lIdhuM che. ApanuM samagra svarUpa datta nAmanA vaNikaputre amane jaNAvyuM, te amArI nirmala cittabhUmimAM chINathI kotarAelA akSaro mAphaka kotarAI gayuM che. mArA pitAjIe Apane nehapUrNa saMdeze kahevarAvela che ke, he dhIra puruSa! dUra beThelA evA ame tamArA sarakhA guNabhaMDAranuM zuM gaurava karI zakIe? je puruSa guNIone potAnI atiINa prazasta vastu na Ape, to pachI tenI kaI dakSatA, udAratA ke kaye guNAnurAga kahevAya ? te mahAguNAnurAgathI pitAjIe lAvaNya ane guNa-kaLA samUhavALI pitAne ativallabha evI A bAlAne Apane arpaNa karavA mArI sAthe mokalI che. tene bIjA keI paNa rAjakumAro sAthe anurAga na thayo, kamala-sarovarano tyAga karIne lakSmIdevI bIje AnaMda mANatI nathI. te praNAma karanAra ane saneha rAkhanAra janenuM pAlana karavAmAM tatpara he supuruSa ! A kanyAnuM pANigrahaNa karIne amArA mananI nivRtti karo. (12) ANe kaI divasa amArA taraphathI aNagamatI vastu dekhI nathI, to Ape tema karavuM ke, hAthaNa jema viMdhya parvatane yAda na kare, tema mane kadApi yAda na kare. uttama Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 ] upadezapada-anuvAda kuLamAM utpanna thayelA Apane mAre vadhAre kahevAnuM hoya ja nahiM. kAraNa ke, teo aMgIkAra karelA manuSyo pratye svabhAvathI vAtsalya rAkhanArA hoya che." A pramANe kuzaLatA pUrvaka maMtrIe potAnuM vaktavya pUrNa karyA pachI zaMkha mAphaka madhura zabda bolanAra zaMkharAjAe pratyuttara ApatAM jaNAvyuM ke-"aho vijayarAjAnuM saujanya keI apUrva che ke, amArA sarakhAnA guNo vaDe temanuM hRdaya anurAgavALuM thAya che. pitAnA viyogamAM ame to bAlyakAlamAM rAjapada pAmyA, teTalA mAtramAM akuzalabuddhivALA ame guNIjana banI gayA ? ghaNuM guNarUpa rasathI paripUrNa puruSanA phaLo pariNAme mAlUma paDe che, phaLo taruNaaparipakava hoya temAM haju rasa utpanna thato nathI. kAcAM hoya che, te nirguNa hoya che, pakSIonAM manane athavA puNyazALIonAM manane AnaMda ApanAra thatAM nathI. athavA te uttamajane bIjA lokonA doSone guNa rUpe dekhanArA hoya che. je kAraNa mATe pitAnI kAMtinuM haraNa karanAra laMchanane caMdra tyAga karato nathI. amRtanI mUrti-samAna uttama puruSo priya sivAya bIjuM bolavAnuM jANatA nathI. caMdra amRta sivAya bIjuM kaMI paNa jharAvavAnuM samaje che kharo? te niSkAraNa guNavatsala pitA samAna evA te rAjAnAM vacanane huM kema mAnya na karuM ? have te vakhate datta AvI pahoMcyo. eTale harSathI jayasenakumAra kahevA lAgyo ke, Aje te amane tArA vacanamAM vizeSa pratIti utpanna thaI. kAraNa ke, "A rAjA ATalA vinamra nyAyasaMpanna suMdara vacananA vaibhavavALA, dAkSiNya, vinaya, ucita samajanAra evA devane viSe apUrva guNe che, te paNa haju temane pitAnA guNomAM teTalo saMtoSa nathI, jeTalo pArakAnA guNamAM anurAga che. athavA te mahAnubhAvo AvA prakAranA ja svabhAvavALA hoya che. je mATe kaheluM che ke-dhIrapuruSo bhuvanamAM bharelA mogarAnA sarakhA ujajavala aneka guNothI bharelA hoya, to paNa AnaMda pAmatA nathI, paraMtu temane bIjAnA ochA guNa hoya, tenI prazaMsA karavAno prasaMga Avyo hoya, te temAM tenA karatAM ghaNuM ja AnaMda mANe che. zreSThanidhinI jema atyaMta adbhuta guNaratna vaDe devanuM caritra pUrNa che. pratyakSa dekhAtA evA temanA caritrane dekhIne ahiM kone te harSanuM kAraNa na bane ? nehapUrNa netrethI kumAra tarapha daSTi karI, rAjAe tene kahyuM ke, he suMdara ! tuM atizaya sajajana hovAthI mAtra mArA guNo ja dekhe che. athavA to svabhAvathI nirmala evA sajajananAM hadaye sahelAIthI grahaNa karI zakAya che. nirmala darpaNatalamAM koNe potAnuM pratibiMba na pADI zake? tuM vijayarAjane putra che, te kAraNe tAre AvA ja hovuM ghaTe. AmravRkSathI kadApi liMbALI phaLa meLavI zakAtuM nathI. A samaye kAlanivedaka puruSe uti saMbhaLAvI ke-"sAkaranAM cUrNamAM pUrNa ghInuM maMthana karAya che, khAMDamAM mizraNa karela sAthavAnI kuMDImAM ghaNuM ghI reDAya che, masAlAdAra kaheluM dUdha te ApanA hastamAM paDeluM prApta kare che." je kAraNathI deve sajajananA kuTuMbane tevA prakAranuM nirmANa kareluM hoya che ke, Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkha-kalAvatInI kathA [ 473 kyAM guNanA samudra evA zaMkharAjA vase che ane kAM dvIpAMtaramAM vijayarAjA vase che, paraMtu devayoge bIjA dvIpamAMthI AvIne paNa ratnone suMdara roga thavA samAna A baMnene yoga thayo che." tyAra pachI kAlani vedake samaya jaNAvyuM, eTale sarve mahelamAM AvyA, jemAM cita dehavALAe temano mahAna satkAra karyo. paMDitane sabhAne anurUpa suMdara vArtA-vinoda karatA teoe keTalAka samaya pasAra karyo. tyAra pachI prasannatA pAmelA teo potapotAnA sthAne pahoMcyA. dAna Apa-le karavAmAM tatpara banelA, neha vRddhi pAme, tevAM vacano paraspara be lavAmAM, ekabIjAnA cittane anusaratA evA teonA divaso pasAra thavA lAgyA. e pramANe keTalAka divasa pachI jyAre prazasta divase he jyAre ucca sthAnamAM rahelA hatA, AkAzatala nirmala hatuM, vividha prakAranAM vAjiMtro vAgatAM hatAM, vAjiMtronA zabdAnusAre vArAMganAonuM nRtya cAlatuM hatuM, nATaka jevA mATe loko AkarSAtA hatA, lokonAM mana ane nayana jemAM saMtoSa pAmatAM hatAM, jemAM teSa pAmelI kAminIonAM ekaThAM thayelAM mukha-kamaLothI AMgaNAnuM sthAna zobhAyamAna baneluM che. jemAM bhajana-sAmagrIthI bhAvita thayelA-saMtuSTa banelA nagaraloko ane nagaranArIo e bhajananuM varNana karyuM che, jemAM vRttAtonA varNana karatA cAraNone manorathothI adhika dAna apAya che, ethI jemAM ramaNIya ramaNIo vaDe atimadhura kaMThathI zreSTha dhavala-maMgala samRddha gIte gavAya che. jemAM maMgala samRddhi sahita vividha prakAranAM kautuka karyA che, jemAM svajanone AnaMda utpanna thayela che. jemAM AnaMdanI bahulatA pAmelA evA vara-vahunA hasta-kamalano meLApa thayela che. (15) nagaranA zreSTha puruSanAM hRdayane haraNa karanAra, Azcarya pamADanAra, neha vadhAranAra, dAnanI jemAM maryAdA-kAvaTa nathI-evA prakArane kula-maryAdAna nirvAha karanAra pANigrahaNane vidhi pravaryo. jayasenakumAre paNa pitAe kahelA pramANathI adhika saMkhyAnA pramANuvALA hAthI, ghoDA, dhana, suvarNa, ratnAdikanAM AbhUSaNo kalAvatIne ApyAM. have jANe ekadama traNe bhuvanane vijaya meLavelo hoya, tenI jema zaMkha mahArAjA kalAvatInA lAbhamAM adhika mananI nivRtti pAmyo. jayasenanA hRdayamAM bhaginInA nehanA kAraNe zaMkharAjA viSe to prIti hatI ja, paraMtu A rAjAnA satkAra ane gauravathI te guNabhaMDAra rAjA viSe adhika prIti utpanna thaI. lagAra majAka karavI, AnaMda utpanna thAya tevI buddhipUrvakanI vAta karavAnA sukhamAM ghaNA divaso pasAra karIne vigaduHkhane bhIru hovA chatAM have jayasenakumAra pitAnA nagare javA mATe utsuka banyo. zaMkharAjAne kahyuM ke, "he deva ! Apane choDIne javA mana thatuM nathI, to paNa mArA pitAjI manamAM mahAna asaMteSa karaze ke, haju kema pAcho na pharyo-tevI citA TALavA mATe have mAre jaladI pitAjI pAse pahoMcavuM joIe; mATe mane mArA sthAne javAnI anumati Apa." tyAre rAjAe kahyuM ke, "priyanuM darzana, dhana, yaza ane jIvitanI Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapaH-anuvAda 0 pUrNatA kANu prApta karI zake che? te huM kumAra ! tane vadhAre zuM kahevuM? have pharI samAgama jaldI thAya, tevA tema ja ApaNI prItinI vRddhi thAya, tevA prayatna tuM karaje. svapnamAM paNa kalAvatI sa`kha'dhI ciMtA tamAre koIe na karavI. kAraNa ke, ratna kAI ne ciMtA karAvatuM nathI.' jayasenakumAre paNa vaLatA javAba ApyA ke, * Ape kahyuM te satya ja che. te vAtamAM pheraphAra hAI zake nahi.' bIjI AgaLa mArI sAthe pitAjIe kahevarAvela che, te paNa Apane nivedana karu chuM ke-- 474 ] Apane kalAvatI thApaNa tarIke aNu karelI che, have Ape hamezAM saMkaTa ke utsava-samayamAM tenuM rakSaNa-ciMtA karavI.' A pramANe kahIne virahAgnithI dhrUsake dhrUsake raDatI kalAvatIne sAnDjhana ApIne rAjAthI vidAyagiri apAte ane keTalAMka DagalAM sudhI anusarAtA kumAra potAnA nagara tarapha prayANa karavA lAgyA. anukrame devazAla nagare pitAne maLyA. harSa pAmelA kumAre vivAhAdikane sarva vRttAnta jAgyeA. sa`pUrNa thayelA maneArathavALA za'kharAjA paNa priyAnA kSaNavAra viraha sahana na karatA, tenI sAthe bhAge bhAgavavA lAgyA. lagIra vAra paNa tenI gerahAjarImAM mananI zAMti pAmI zakatA na hatA. tenA mATe peAtAnuM jIvana paNa cAchAvara karavAnI jarUra paDe tA arpaNa karavA taiyAra hatA. tenI ja kathAmAM samaya pasAra karatA rahelA hatA. vadhu keTalu' kahevuM ? tenuM zarIra kAryo kare, paraMtu citta te! jyAM kalAvatI hoya, tyAM ja rahetuM. sava aMtaHpura paNa kalAvatInA nAmathI ja eLakhAvA lAgyuM. rAjAnA vizAla haiyAne paNa teNIe evuM rokI lIdhu ke, tyAM bIjI koI paNa priyA sthAna meLavI zatI na hatI. kalAvatI je ke kAi divasa jhU huM khelavAnu' jANatI na hatI ke cADI pezunya karavAnuM tenA svabhAvamAM na hatuM. irSyAne AdhIna thatI na hatI, tema ja pAtAnA saubhAgyanA gava` paNa na hate. bIjAne priya vacanathI khelAvavAnuM, ucita vinaya, Adara-satkAra-sanmAna karavAnuM, duHkhIe viSe dayA ane zIlapAlana jANatI hatI. rAjA ekAMta tenA viSe khUba ja anurAgI banI gayA, vaLI parivAra paNa tenA pratye raMgAi gayA, are ! zAkacavaLa paNa tenA vividha prakAranA guNAnI prazaMsA karavA lAgyA. sukha-samudramAM DUbelI svarganAM sukhane paNa taNuMkhalA samAna mAnatI, evI tenA ziyALAnA divase| mAka jaldI pasAra thatA divase keTalA gayA ? te paNa khakhara paDatI nathI. have kAIka madhyarAtri-samaye sukhe sUtelI hatI, tyAre divya caMdananA lepathI vibhUSita, kSIrasamudranA jaLathI pUrNa, vijaLInA DhagalA sarakhA ujavala, kamalapatrathI DhaMkAela, peAtAnA kheALAmAM sthApana karela, viziSTa maNiratna jaDela suvaNaeN kaLaza joyA. tarata ja jAgIne rAjAne jagADIne kahyuM ke, he deva! mane AvA prakAranu strama dekhavAmAM AvyuM che.' rAjAe kahyuM ke, ' he priye ! ApaNA kularUpI AkAzamAM caMdra samAna AhlAdaka, kulamAM kalpavRkSa samAna sarvanA manArathA pUrNa karanAra, kuladIpaka, kulama diranA dhvaja samAna evA bhAgyazALI putra tane janmaze.' (175) Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkha-kalAvatInI kathA [ 475 ApanA kahevA pramANe thAo" ema mAnIne dhIrI evI te garbhane vahana karavA lAgI. amRtapAna karyuM hoya, tema atizaya harSanA prakarSane pAmI. vaLI kalAvatI garbhane azAtA na thAya, te kAraNe atiuSNa ke zItala AhAranuM bhajana karatI nathI, bhUkha ke tRSA sahana karatI nathI, utAvaLe cAlatI nathI, garbhavRddhi karanArA vividha prakAranA auSadhanuM pAna dararoja kare che, garbha-rakSaNa mATe auSadhio bAMdhe che. tema ja aneka devatAnI ArAdhanA kare che. lagabhaga nava mahinA pUrNa thavAno samaya najIka Avyo, tyAre kalAvatInA pitAe pitAne tyAM bolAvI lAvavA mATe mukhya sevake vagerene mokalyA. kAraNa ke, strI prathama prasUti pitAne ghare kare che. jayasenakumAre paNa vicAryuM ke, "A suMdara prasaMga ubhuM thayuM che. jayasenakumAre paNa rAjAne vizeSa prakAranuM bheTANuM tathA bAhumAM paheravA cagya aMgada AbhUSaNa ApavA mATe taiyAra karyuM ane pitAnA sevako sAthe mekalyA. anukrame te ahiM AvI pahoMcyA. datta sAthenA pUrva paricayanA kAraNe gajazeThanA ghare utAro karyo, teNe paNa sAruM sanmAna gaurava karyuM. bhavitavyatA-ge vijayasene mokalelA sevakoe prathama rAjAne meLApa na karatAM prathama kalAvatIne meLApa karyo ane pitAne saMdeze jaNAvyo, tema ja AvavAnuM prayajana jaNAvyuM. pitAnA ane piyaranA samAcAra lAMbA kALe maLavAthI kalAvatInI kAyA ekadama romAMcita-kaMcukavALI banI gaI. jethI tenA mukha para prasannatA AvI gaI pIyariyAne dekhavAthI vadana kaMIka hAsya karavA lAgyuM, suMdara daMtazreNivALuM evuM tenuM mukha AnaMdapUrNa ane vikasita netra-yugalavALuM thayuM. ema AnaMdamAM AvelI lAvatI AvelA sevakonuM svAgata karatI pUchavA lAgI ke, "pitAjI kuzaLa che ne, mAtAjI svastha che ne? bhAI AnaMdamAM che ne ?" A vagere neha-paravaza banelA teo paraspara vArtAlApa karI sa teSa mANatA hatA. 'tyAM te sarve kuzaLa vate che, paraMtu teo tane maLavAne ghaNuM utkaMThAvALA che ane tArA bhaMga mATe A vastro mokalyAM che ane pitAjIe te A devadUSya vastranI jeDI tArA mATe mokalI che. vaLI jayasenakumAre rAjAnA nehathI rAjAne bheTa ApavA mATe A bAhamAM paheravA yogya bAjubaMdhanI joDI mokalI che ke, je kumAranI vallabha strIne ativallabha che. vaLI gajazeThane putra dhanapArjana karavA mATe AvyA hatA, tyAre teNe A AbhUSaNanI ghaNI mAgaNI karI hatI, chatAM tene paNa Apela na hatuM. tyAre kalAvatI devIe bhAInA nehathI pite ja grahaNa karI tene kahyuM ke, "huM jAte ja rAjAne arpaNa karIza. teonuM adhika sanmAna karI rajA ApI, eTale teo potAnA utAre gayA. have devIe pitAnI sakhI samakSa baMne bhujAomAM te aMgada AbhUSaNe paheryA ane snehapUrNa hadayathI eka najare nizcala daSTithI tene jovA lAgI. A samaye rAjA devInA maMdiranA dvAra sudhI pahoMcyo, eTale harSanA belAtA zabdo sAMbhaLyA ane A save zuM vAta kare che? ema vicAra karate jyAM dekhe che, eTale gavAkSamAM Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 ] upadezapada-anuvAda AkAzatalamAM rahelI devInI be bhujAomAM aMgada AbhUSaNo paherelAM joyAM, tema ja zabdo sAMbhaLyA ke, "A aMgade jovAthI mArA netromAM jANe amRtarasa A heya, tevo AnaMda thAya che, athavA te A aMgadone dekhavAthI meM tene ja dekhyo. A paherela hovAthI tenA parano sneha te samaye osarI gayo. have to tenuM nAma grahaNa karavAthI jIvatuM hRdaya paNa maravA IchA kare che. vaLI gajazreNInA putra mAgyuM te paNa A na ApyuM, te have te paNa tene prANapriya have joIe. vaLI sakhIoe kahyuM ke, "svAminI! tamArA viSe je tene neha sarvasva che, te bIje kyAMya paNa te neha saMbhavato nathI. A vAtamAM kazI navAI nathI. A pramANe nAma grahaNa karyA vagara temanA ullApo-vacane ghaNuM prakAranA sAMbhaLIne IrSAne AdhIna thayelo rAjA khoTA vikalpa rUpa sarSothI DaMkhAye. "AnA hRdayane AnaMda karAvanAra keI bIje ja teno vallabha che. huM te mAtra kapaTa nehathI vinoda mAtrathI vaza karAelo chuM. A tenI vahRbhAne nidhana pamADuM ke, tene ghAyala karuM. ahiM A beno saMga karAvI ApanAra kaI dUtI haze?" (200) A pramANe mahAreSAgni javAlAthI bharakhAela rAjA A kArya keIne kahevA lAyaka paNa nathI, tethI kaMI pUchavA mATe asamartha banyA. jene ativallabha gaNue, mahAsanmAnasthAnane mAnelI hovA chatAM AvI strIone viSe kaye DAhyo manuSya vizvAsa kare? AvA nirmala kulamAM utpanna thayelI A kalAvatI paNa AvA prakArano ayogya vartAva kare, te nakakI tenuM zIla khaMDita thayeluM hovuM joIe." A pramANe na zaMkA karavA lAyakanI zaMkA karatA rAjA te vakhate tyAMthI pAchA pharyo. mahAduHkhamAM baLI rahelA rAjAe mahAduHkhathI eka divasa pasAra karyo. sUryamaMDala asta pAmyuM ane puSkaLa aMdhakAra phelAI gayo. tyAre cAMDAlanI strIone guptapaNe bolAvIne potAnI buddhithI ka9pela vastu temane jaNAvI, eTale teoe to te vAtano svIkAra karyo ane pitAnA sthAnamAM cAlI gaI. rAjAe niSkaruNa nAmanA potAnA sevakane AjJA ApI ke, "he bhadra! A tane je kArya saMpuM, te tAre gupta paNe karavAnuM che. mArI kalAvatI patnIne prAtaHkALamAM laI jaIne amuka jaMgalamAM tAre tene tyAga karavo. have prabhAtasamaye rathane taiyAra karI jadI jaladI AvI devIne kahevA lAgyuM ke, "vagara vilaMbe tame rathamAM besI jAva. rAjA hAthI para besIne kusuma nAmanA udyAnamAM prabhunA vaMdana mATe gayA che. he svAminI! tamane lAvavA mATe mane Adeza Apyo che. sarala svabhAvavALI kalAvatI paNa utAvaLI utAvaLI rathamAM ArUDha thaI, sArathie paNa pavana sarakhA vegavALA a ne tarata ja cAlavA mATe preryA. "rAjA haju keTalA dUra che?" he suMdarI! A AgaLa jaI rahelA che." ema kahetAM kahetAM uMDA araNyamAM praveza karyo. rAtri pUrNa thaI, dizArUpI vadhUonAM mukhe nirmala dekhAvA lAgyAM, rAjAne na dekhatI devI atizaya AkuLa-vyAkula banI gaI. he niSkaruNa! ahiM rAjA kema kyAMya dekhAtA Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za`kha-kalAvatInI kathA [ 477 nathI ? udyAna paNa dekhAtuM nathI, te mane kema ThaMgI? vAjiMtra-zabda ke leAkeAnA koI zabda sabhaLAtA nathI, para`tu A te ghAra araNya che. A svapna che? ke indrajALa che? ke mArI matinA bhrama thayA che? je hAya te satya kahe.' AvA bhayavALA sabhramayukta pralApA sAMbhaLIne ane devIne ekhAkaLAM thayelAM dekhIne te niSkuru sevaka paNa karuNAvALA thayA ane have uttara ApavA paNa asamartha anya. rathamAMthI nIce utarIne tenI sanmukha be hAtha joDIne zAkabharathI rU dhAI gaelA kaThavALA rAtA rAtA kahevA lAgyA ke, he devI! pApI evA mane dhikkAra thAe, kharekhara mAruM 'niSkaruNa' nAma sAMka ane satya ja che. kAraNa ke, durbhAgI deve mane AvA akAryamAM joDyo. he devI! pApa karanAra pApI ceSTAvALA duSTa evA puruSA na janme, te vadhAre sAruM che. kAraNa ke, jIvita mATe AvI na karavA lAyaka vRttinuM sevana karavuM paDe che. pitA sAthe putra yuddha kare che, snehI bandhunI paNa hatyA kare che, A bicArA sevakarUpI zvAna svAmInA vacanathI agnimAM praveza kare che. te have A rathamAMthI nIce utarIne A sAlavRkSanA chAMyaDAmAM ahiM bese. AvA rAjAnA hukama heAvAthI huM bIjuM kaMI paNa kahevA samatha nathI.'vijaLI paDavAthI je sthiti thAya, tenA karatAM paNa adhika tenu' vacana sAMbhaLIne tema ja jANIne tharatharI gai. rathathI nIce utaratI hatI, tyAre mUrchA pAmIne devI pRthvItala para DhaLI paDI. ratha hAMkanAra sArathi paNa ratha laIne rAtA rAtA nagara tarapha pAchA pharyA. kAi prakAre pharI devI pAchI bhAnamAM AvI. peAtAnA pIyaranA gharanuM smaraNa karatI atikaruNa rudana karI rahelI hatI, eTalAmAM pUrva niyukta karelI ca'DALanI strIe tyAM AvI pahoMcI. hAthamAM bhayaMkara charI rAkhelI, rAkSasI svarUpa dhAraNa karelI, niSkAraNa keApathI bhakuTi caDAvavAthI bhayakara bhAlatalavALI, te kApathI kahevA lAgI ke, 'he duSTA ! duSTa vana karanArI ! tuM rAjalakSmIne mANavAnuM samajatI nathI ane snehAdhIna rAjAthI tu viruddha vartana karanArI thAya che? mATe atyAre tArAM pApanAM AvAM leA bheAgavI le.' AvAM kaThAra vacana sa`bhaLAvIne tarata tenI be bhujAe chedI nAkhI. keyUra ane ratnasuvarNa nAM AbhUSaNeAthI zeAbhAyamAna ane bhujAe pRthvIvalayamAM nIce paDI. keAI prakAre pharI cetanA AvI, eTale A pramANe vilApa karavA lAgI ke, 'he deva ! mArA upara vagara kAraNe nirdaya anI kepa kema kare che? ke jethI vagara vicArye aNadhAryA AveA bhayaMkara daMDa kare che. huM pApI! zuM tArA ghare mArA sarakhI koI khAlA nathI ke, jethI huM hatabhAgI deva! tuM aniSTane jANatA nathI. nahiMtara khIjAne aniSTa duHkha ApanAra thAya nahiM. he A putra! Apane vagara vicAryuM. AvuM kArya karavuM cagya na hatuM, huM dhIra! samajI evA tamAne adhika pazcAttApa ane hRdaya-saMtApa thaze. he nAtha ! huM jANuM chuM ke, 'meM tamAruM' lavaleza paNa apriya karyuM ja nathI " ajJAnatAthI AveA daMDa karavA, te he priyatama! Apane mATe cagya na gaNAya. kAika cADiyAe tamArA kai paNa Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 ] upadezapada-anuvAda kAna bhaMbheryA haze, te huM je ke jANatI nathI, paraMtu svamAntaramAM paNa mArA zIlanI malinatA viSayamAM Apa zaMkA na karaze. ApaNo te neha, te prema, ekabIjAno vizvAsa, Adara-bahumAna, suMdara vacanothI bolAvavuM vagere he nirdaya ! atyAre eka DagalAmAM tame visarI gayA? "strIo kSaNamAM rAgI thAya che, vaLI bIjA kSaNomAM virakta thAya che, jyAre puruSa to zaraNe AvelAnuM Atmabhoge paNa pAlana karanArA hoya che." A lokaprasiddha uktine tame Aje viparIta banAvI che. "he pitAjI! he mAtAjI! he baMdhu! huM tamane prANathI paNa adhika vallabha hatI, te atyAre dukhI maraNathI mRtyu pAmatI evI mane tame kema bacAvatA nathI ? pIDAnA kAraNe te kSaNe nirlajaja tenuM udara akaLAvA lAgyuM. cittamAM jANyuM ke, "have mane prasUtino samaya pAkI gayo che. najIkanI vananI phaLadrupa lIlI jhADImAM gaI eTale tyAM phUla samAna vedanA utpanna thaI. mahAkaNathI koI prakAre vedanAnA aMte be caraNanA aMtarAlamAM devakumAranI upamAvALA putrane dekhyo. mahAviSAda anubhavatI chatAM te kSaNe harSathI tene grahaNa karyo. A lokamAM putrane janma thAya che, tyAre Apatti hoya, to paNa visarI javAya che ane sukhAnubhava thAya che, mahAzakathI hRdaya gherAyuM hoya, to paNa saMtoSa thAya che, maratAne paNa jIvitadAna Ape che. sArI rIte janmelA putrane kahevA lAgI ke, "he putra! tuM lAMbA AyuSyavALo ane sukhI thaje, he vatsa! nibhaMgI evI huM tArA bIjAM zA vadhAmaNAM karuM? eTalAmAM taraphaDate putra nadI-kAMThA tarapha gabaDavA lAgyo. tyAre caraNathI aTakAvI te belavA lAgI, "he nirdaya kRtAMta ! ATaluM duHkha ApavA chatAM haju tane saMtoSa thayo nathI ? he pApI! putrane ApIne vaLI paNa tenuM haraNa karavA IcchA kare che ? he bhagavatI ! nadI devI ! huM tane page paDIne dIna-vAdana karIne vinaMti karuM chuM ke, "namaskAra karanAra pratye vAtsalya rAkhanAra tuM mArA para karuNA kara ane mArA bALakanuM haraNa na kara. je A jagatamAM zIla jevI vastu hoya, je meM mAruM zIla kalaMkita karyuM na hoya, te he divyajJAnanetravALA ! A bALakanA pAlanane upAya karo." A pramANe dInatAthI Akrandana karatI hatI, tyAre karuNa pAmelI siMdhudevIe kSaNavAramAM tenI zobhana hAthavALI bhujalatikAo nirogI banAvI. amRtarasa siMcAye hoya, tema atizaya zarIrasukha anubhavavA lAgI. be hatheLI vaDe bALakane grahaNa karIne khoLAmAM sthApana karyo. "he devI! tamAre jaya thAo, tame AnaMda pAmo, niSkAraNa vatsalatA rAkhanArA tamAruM kalyANa thAo. he svAminI! atidIna ane anAtha banelI evI mane Ape prANadAna karyuM. have te AvA prakAranA parAbhavanA agnithI bharakhAelI evI mAre jIvavAnuM kaI prayojana nathI, paraMtu vizAlanetravALA A vatsane anAthadazAmAM cheDIne maravA samartha banI zakatI nathI. je A deva rUThayuM na hatuM, ane bhayaMkara aMjAma AvyuM na hatuM, te putrajanmanAM vadhAmaNAM sAMbhaLIne tenA pitA nagaramAM moTe AzcaryakArI mahotsava ujavate. jyAM sudhI svArthanA kAryo sadhAya che, tyAM sudhI anurAga kare che, paraMtu svArtha pUrNa thAya, pitAnAM kArya Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za'kha-kalAvatInI kathA [ 479 sadhAI jAya, eTale dunanI jema dubhAya che. AvA kRtrima snehavALA niSThura jIvane dhikkAra thAe. (250) * priya manuSyA viSayaka mamatvabhAva-rAga jenA manAdiramAM nimeSamAtra paNa vAsa karatA nathI' evI bAlyakAlamAM dIkSita thayelI zramaNIone mArA namaskAra thAe. jo huM khAlyakAlamAM brahmacAriNI zramaNI khanI hate, te svapnamAM paNa AvAM sakA AvavAnA mane avakAza na hateA. tyAre jANe kAI rudana karatI vanadevI hoya, tevA prakAranA rUpavALI vividha prakAranA vilApa ane rudana karatI A kalAvatIne puNyayeAge koika tApasamunie dekhI. 'zuM A kAi devAMganA ? athavA teA vidyAdharI haze ? ema tarka karatA teNe AzramasthAnamAM jaIne tarata ja kulapatine hakIkata jaNAvI. kulapatie paNa dayA AvavAthI, dhApadAdikathI rakhene tene upadrava thAya, ema dhArI utAvaLA utAvaLA teNe ahiM ANI magAvI. mArI atyAre koI bIjI gati nathI' ema samaane te tyAM AvI. kulapatine praNAma karyA, teNe vAtsalyathI vRttAnta pUchyo. pU udvega pAmelI hAvAthI tema ja na kahevA lAyaka vRttAnta kahevA asama evI tene kulapatie madhura vacanothI AzvAsana pamADI kahyuM ke he vatse! tArA dehathI ema jANI zakAya che ke, te uttamakuLamAM janma lIdhA che. vividha prakAranAM se'kaDA dehalakSaNeAthI tuM atizaya uttama kuLamAM janmelI jaNAya che, paraMtu A jagatamAM haMmezane sukhI AtmA kANu hoya che? akhADita chAyA ApanArI lakSmI kAnI pAse hAya che? lAMbeA kALa snehasukha kANa bhAgavI zake che? ekabIjAnA kAnA samAgamA skhalanA nathI pAmatA ? te| have dhe tu.. avalakhana karI, tapasvinIonI vacce rahI, deva-gurunI zubhraSA karatI tuM devakumAranI upamAvALA A putranuM pAlana kara. kyAM sudhI, te ke- jyAM sudhI pUrvajanmamAM upArjana karela puNyavRkSa phala na Ape.' A pramANe AzvA sana apAyelI kalAvatI have jIvitanI AzA baMdhAI, ema samajIne tyAM zakAI - A bAju khADuM kApanArI caMDAlaNIee keyUra AbhUSaNa sahita kApelA bAhue rAjAne batAvyA. jyAre nipuNatAthI te jovA lAgyA, tyAre te aMgada AbhUSaNa upara ' jayasenakumAra ' nuM nAma vAMcyuM, eTale mahAudvega utpanna thayA. te samaye jANe AkhA hRdayamAM lAlaceALa agArA bharyAM hoya, tevI tenI chAtI maLavA lAgI. te paNa niya karavA mATe gajazreSThIne melAvIne pUchyuM ke-atyAre kAI devazAla nagarIthI AnyA che? teNe kahyu ke, huM deva! Avela che ane te mArA ghare utarelA che. ' devInI prathama prasUti-samaye utsava karavA nimitte rAjAnA pratinidhi sarakhA keTalAka puruSa AvelA che, Apane maLavAnA avasara temane prApta na thayA, tethI ApanI samakSa hajI AvyA nathI.' rAjAe kahyuM ke, 'te temane jaldI khelAveA. ' eTale te tarata AvI paheAMcyA. A aMgada AbhUSaNa kANe zA mATe mAkalyu che? teoe pratyuttara ApyA ke, he deva ! atikimatI ratnAthI jaDeluM suMdara AkRtivALuM A che, ema : Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 ] upadezapada-anuvAda dhArIne prANAdhika priya evA Apane mATe jayasenakumAre kahyuM che. je ame devIne ApyuM che. gharamAM kyAMya mUkayuM haze" ema teonA belatA belatAmAM to rAjA mUchathI bIDAyelA netravALo ekadama siMhAsana parathI nIce gabaDI paDyo. ThaMDo pavana nAkhe, eTale tarata cetanA AvI, vaLI vicAravA lAgyuM ke, "vagara vicAryuM kArya karanArA evA mane dhikakAra thAo. aha! mArI kRtajJatA, ahe! mArA ajJAnane mahAprakarSa, aha! nirbhAgyazekharapaNuM, aho ! mAre atyaMta nirdayatAbhAva kevo ugra che?" ema vicArato zaMkharAjA pharI paNa bhUmi para DhaLI paDyo. pharI zvAsa ThekANe Avyo, tyAre sAmaMtoe kahyuM, "he deva! Ama vagara kAraNe aNadhAryuM Apane A ativiSama AkulapaNuM kyAMthI utpanna thayuM?" ema jyAre pharI pharI pUchayuM, tyAre kahevA lAgyo ke-"he loko ! cera sarakhA vaka mArA duzcaritrathI huM aparAdhI thaye chuM. kAraNa ke, meM vijayarAjAnuM vAtsalya paNa gaNakAryuM nathI, jayasenakumAranI maitrI upara paNa meM pANI pheravyuM che, kalAvatInA snehane paNa visarI gaye, meM mArA kulanA kalaMkanI paNa ciMtA na karI. vaLI jenI najIkanA kALamAM prasUti thavAnI hatI, evI vijayarAjAnI putrIne "asaMbhavita deSavALIne doSavALI che" ema khoTI kalpanA karIne yamamaMdire mokalI ApI. te jema azucinA ukaraDAnI zuddhi thaI zakatI nathI, tema mArI paNa have zuddhi thAya tema nathI, mATe huM cAMDAla mAphaka ziSTa lokone dekhavA lAyaka nathI. tame kAThe jaldI lAve, jethI agnimAM praveza karIne jaldI mArA pApanI zuddhi karuM ane saMtApathI banI rahelAM mArAM aMgane zAMti pamADuM." rAjAnAM AvAM akAla vijaLI-pAta samAna vacane sAMbhaLIne sarve parivAra loko ekabIjAnAM mukhe jevA lAgyA. are ! A rAjA Ama kema bele che?--ema vilakho banelo rAja parivAra ubhuM rahIne ekI avAje muktapaNe pokAra karate vilApa karavA lAgyo. (280) "he Arya putra! tame AvA nirdaya thaIne AvuM krUra kArya kema karyuM? A mahAmaMDalanI zobhArUpa te kyAM che? ema patnIe pUchavA lAgI. are re ! A rAjyAMgaNa paNa tenA vagara zUnya araNya samAna jaNAya che. te svAmi ! tamAro kopa zAMta karo. amArA para prasanna thAo ane svAminIne pAchI lAvo'-ema parivAra karagaravA lAgyo. are ! "A zuM thayuM che? AvA prakAranA devathI banelA kAryane dhikkAra thAo." ema bolatA nAgariko ane nAgarikAe cAre bAju rudana karavA lAgyA. lokonA AkaMdanA bhayaMkara zabda sAMbhaLIne niSkarUNa janane paNa kAruNya utpanna karanAruM thayuM. AvA prakAranA nagarane dekhIne utsuka cittavALe rAjA pharIthI kahevA lAgyo ke-"are. maMtrIo ! kAThe lAvavAmAM ATalo vilaMba kema karo cho ? zuM tamane mArA aMganI baLatarAnI khabara paDatI nathI? ATaluM mahAna duHkha hovA chatAM haju mAruM hadaya kema phUTI jatuM nathI?" have maMtrIo, patnI, svajane satata rudana karatA kahevA lAgyA ke, "he vicakSaNa!AvA samaye lohI nItaratA ghA upara kSAra nAkhI amArI Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za'kha-kalAvatInI kathA * vedanAmAM vadhAre na karI. anI gayuM, te tevuM kAya adhika du:khadAyaka thAya. dhIra puruSA zaraNabhUta thAya che. [ 481 jo kAi prakAre daivayeAge eka vakhata buddhi vagaranu kAya mIjI vakhata karavAthI gumaDA upara phrI phAllA thavA jevuM bhayathI kAyara thaelAe mATe paryaMta sarakhI sthiratAvALA tA pachI jyAre dhIrapuruSA ja dhaiya nA tyAga kare, teA pachI zaraNu kaiAnuM karavuM ? khIjuM kAI ne paNa zatrubhAva pamADyA sivAya atyAra sudhI-lAMbA kALa sudhI rAjyanu suMdara pAlana karyuM' che. jo tamA Ama rAjya raitu' mUkIne cAlyA jaze!, teA hatuM na hatuM evuM vera-vikhera thai jaze. kulanA uccheda karIne zatruvanA manArathA pUrNa na karI. peAtAnuM ghara saLagAvIne kaceA buddhizALI bhuvanamAM ajava chu' phelAve che ?' A pramANe vinayavALAM, snehapUrNAM guNa-doSanA vivekavALAM vacanene paNa avagaNIne pazcAttApathI tapelA aMgavALA rAjA nIkaLI paDyo. sUya paNa teTaleA tApa Apate nathI, bhaDabhaDatA agni ke vijaLI-pAta teTaleA khALanAra thatA nathI ke, jeTaleA vagara vicAre apramANita kArya karanAra jaMtune pazcAttApAgni bALanAra thAya che. tyAra pachI maMtrIe, aMtaHpura, page cAlanArA subhaTa vaDe anusarAtA rAjA kei prakAre na IcchatA heAvA chatAM teoe tene azva upara besADyo. sevakavargane duHkha ApatA, dhamamAM udyamavaMtane vairAgya utpanna karatA, zAkAjaLathI dhovAtA mukhavALI taruNIothI darzana karAtA, jemAM gIta, vAjiMtrA kha'dha karelAM che, dhvajA, cAmara, chatrAdika rAjacihnothI rahita evA rAjA gharethI nIkaLI naMdana nAmanA vana pAse pahecyA. have tene rokavAnA khInne upAya na maLavAthI gajazreSThIe tene kahyuM ke, * A udyAnamAM samagra jagatanA mukuTamaNu samAna evA devAdhidevanuM suMdara AkRtivALu alaukika devamaMdira che, te he deva ! tyAM kSaNavAra temanu pUjana-vaMdana karIza. vaLI ahiM ja vipula jJAnavALA samudra karatAM adhika gabhIratAvALA, samagra deASAne jeNe dUra karelA che, evA amitateja nAmanA AcArya bhagavata che, teA kSaNavAra temanAM pazu dana karA, temanA upadeza-zravaNathI mahAkalyANa thaze. kAraNa ke, tee jagatanA tamAma jIvenu' hita karavAnI abhilASAvALA che. '' bhale ema thAe. ' e pramANe tenuM vacana mAnya karIne ghaNA ADaMbara sahita jinapUjana karyuM.. tema ja harSAkula manavALA rAjAe vidhithI yathAcita vaMdana karyu. (300) tyAra pachI zuru samIpa jaI vinayapUrNAMka praNAma karyAM, guru sanmukha ucita Asane beThe. tyAra pachI rAjAnA vRttAnta jANI lIdhA pachI guru mahArAja kahevA lAgyA ke- he rAjan ! iviyeAga, aniSTa-sayAga vagere duHkharUpa vaDavAgnithI vyApta janma, jarA, mRtyu rUpa jaLathI paripUrNa, duHkhe karIne jenA pAra pAmI zakAya teveA A bhava-samudra ghaNA bhuDA che. nAraka, tiya``ca, manuSya, deva evI cAreya gatimAM dareka jagA para anatI vakhata vAravAra sarva jIvAe sarva prakAranAM duHkhA bhAganAM ka Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 ]. upadezapada-anuvAda, che. AnAM je koI kAraNa haya, te kedhAdi cAra kaSAyorUpI bhayaMkara sarpo che. je krodhAdi kaSAya karavAthI jIva pitAnA hitamArgamAM yathArtha jJAna meLavI zakato nathI. e kaSAya-sarSothI DaMkhAelA ajJAnI AtmAne kAryAkAya. yukta ke ayukta, hita ke ahita, bAlavA yogya ke na bolavA gya, sAra ke asAra padArthane viveka hote nathI. vadhAre keTaluM kahevuM ? dhAdika cAra kaSAyone vaza paDele buddhizALI samaju hoya, to paNa tevuM akArya Acare che. jethI karIne A loka ane paralokamAM viSamAM rAgI banI mahAduHkhanI paraMparAnI zreNi upArjana kare che. tamane paNa A kaSAyonA ge hRdayamAM narakanAM duHkha karatAM paNa adhika dAha utpanna karanAra A anartha thayo. A viSayamAM maraNa, duHkha dUra karavAno upAya nathI, paraMtu pApanAM duHkhane dUra karanAra hoya, to mAtra dharma ja che. bhavamAM bhramaNa karatA evA jIvane dharma sivAya bIjuM kaI zaraNa nathI. A sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke, jarUra dhama sukha ApanAra che, paraMtu duHkhathI atyaMta baLI rahelA mane have kSaNavAra paNa jIvavuM azakya che; to have huM cAlu kALane ucita evuM parabhavane hitakArI evuM kayuM kArya AcaruM? te kRpA karIne jaNAvo. gurue kahyuM ke, duHkhanI vRddhi thAya, tema tame te kAryAraMbha karyo che. he rAjan ! A viSayamAM huM eka AkhyAna kahuM chuM, te tame sAMbhaLo- gaMgAnadInA kinArA para eka kapila nAmano brAhmaNa hate. te zaucavAdI hovAthI tene zaucarUpa pizAca vaLageluM hovAthI zrotriyapaNuM pAmyuM hatuM. keIka samaye zauca viSayaka ciMtA- saMkaTamAM paDelo te vicAravA lAgyuM ke-ahiM A gAmamAM hInajAtivALA cAMDAlo dareka sthaLe saMcAra kare che. mArgamAM ragadaLAtAM junAM cAmaDAM, cIMtharAM vagere tenA sparza thI azucirUpa thAya che. manuSya, kUtarA, ziyALa, bilADA vagerenA pezAba vichAdika azucio varasAdanA jaLa-pravAhathI kheMcAIne nadI, taLAva vagere jaLAzayomAM paDe che, mATe je kaI prakAre manuSya, pazuthI rahita evA samudra vacce beTamAM vAsa karIe, te ja zaucavAda TakAvI zakAze, nahiMtara nahiM, ema huM mAnuM chuM. dara roja pUchatAM pUchatAM vahANanA mAlike kahyuM ke, "ujajavala zeraDInA vRkSovALa dvIpa dekhIne huM ahiM Avela chuM." tenuM vacana sAMbhaLIne mahAnidhAnanI prApti mAphaka te dvIpa jovA mATe utkaMThita thayA. tene kahyuM ke, he bhadraka! koI prakAre mane tyAM sarvathA laI jA paMDitale koe tema ja svajanoe tene ghaNe samajAvyuM, rokavA prayatna karyo, paraMtu khoTA abhimAnane AdhIna thayela te nirdhAmaka sAthe gaye. saMsAra sarakhA pAra vagaranA samudra vacce AzvAsana ApanAra te dvIpe pahoMce. viSayonI jema madhura svAdavALA zreSTha zeraDInA sAMThAe dekhI vahANa chaDI dharma pAmyA mAphaka harSa pAmele tyAM rokAyo. kinArA para viraDAo bedI tenA jaLathI traNa vakhata nAna karI, zauca-vyavahAra sAcavato hato. zeraDInA TUkaDA bhakSaNa karIne potAno samaya pasAra karato hato, paraMtu atizaya zeraDInA chelAM mukhathI utAratAM tenA be hoTha kapAI gayA ane zeraDInA Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkha-kalAvatInI kathA [ 483 TUkaDA cAvavA mATe mukha paNa asamartha banyuM. tyAre vicAravA lAgyo ke, "je zera DInAM phala paNa prajApati-brahmAe banAvyAM hota, to jagatanuM nirmANa suMdara thayeluM gaNate. brahmAnI buddhine dhikkAra thAo che, jeNe sajajano ane vidvAnone dhana vagaranA, kulabAlikAe ne vaidhavya, zeraDIne phala vagaranI banAvI. amArA dezamAM A zeraDI utpanna thatI nathI ane ahIM thAya che, te paNa tene phaLa thatAM nathI. ahIM je zeraDI thAya che, te bhUminA guNano prabhAva che. te kadAca bhUmiguNanA prabhAvathI phaLa paNa thatAM ja haze-ema saMbhAvanA karI zakAya che. mATe ahiM tapAsa karavI ThIka che, ema vicArI te pramANe tapAsa karavA lAgyo. pahelAM koIka bhAMgI gayelA vahANanA manuSya tyAM AvelA ane eka sthaLamAM sUryanAM kiraNethI sUkAela viSTAnI piDIo dekhIne vicAravA lAgyo ke, nakkI A te ja phaLo che. AdarapUrvaka te bhakSaNa karavA lAgyo. tema dararoja khoLa karato hato. dhikakAra thAo ke, ajJAnAdhIna thayela te jema A sthitivALe thaye. he rAjan ! vadhAre keTaluM kathana karavuM? atyaMta mUDhAmAM sUryanAM kira thI tevA thayelA svarUpavALA pitAnA tyAga karelA nihArane ArogavA lAgyo hate. kaIka samaye keIka vepArIne meLApa thA, vArtAlApa thaye, ekadezavAsI hovAthI ane ghaNA harSa pAmyA. (330) vaNike pUchayuM ke, "tArI zarIrasthiti tuM ahiM kevI rIte TakAve che? tyAre teNe kahyuM ke, "zeraDI bhakSaNa karIne." tyAre vaLI sAmA vaNike pUchayuM ke, zeraDInAM phaLo maLe che ke kema? pelAe phaLane bhAva jaNAvyo. "ThIka, te phaLono svAda kevo hoya?" teNe kahyuM ke, atIva madhura svAda hoya, to te mane dekhADa, ema kahyuM. eTale jyAM te batAvyAM, eTale dUrathI hAsya karatA vadanavALA vaNike tene kahyuM ke, A to sUryanAM kiraNothI sUkAI gayelI viNAnI piDIo che, paNa phaLo nathI. tuM vivekarahita banI jAnavaranA mArge pravaryo, paNa ziSTonA mArge na cAle. AnuM bhakSaNa karatAM tArA keTalA divase gayA? teNe jaNAvyuM ke, "eka mahino" vaNike kahyuM ke, A tArI ajJAnatAnuM phaLa che. viSTAnA khADAmAM paDatA pagane bacAvavA jatAM mastaka temAM kharaDAyuM. a5 azucinA saMgathI bhaya pAmele tuM azuci-bhegamAM lapaTA. samagra lekamAM prasiddha zeraDInuM niSkalapaNuM ne zraddhA karatA te zaucavAdIe viSTAnuM bhakSaNa karIne potAnA AtmAne bhraSTa karyo. zaucavAdI kapile pUchayuM ke, "AvI viSTA konI hoya ke, tArI ane mArI sarve manuSyanI. tyAre kapila kahe ke, te atizaya DhIlI hoya che. tyAre vaNike kahyuM ke, ghaNA divasa thavAthI sUryanAM kiraNothI AvA prakAranI A thaI jAya che. chatAM te vAtane na svIkAratA potAnA AtmAne vimayavALo banAvyuM. have tene atimahAna viSAda thavAthI chUTI pika melIne rudana karavA lAgyA ke, he anArya deva! kRpA vagaranA! tuM vagara kAraNe mAre verI banyA. Ama huM dhama Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 ] upadezapada-anuvAda karanAro hovA chatAM te mane vaTalAvI nAkhyo. meM ema dhAraNA rAkhI hatI ke, muktinA AcArarUpa zuddha zauca egya sAdhanA sAdhIza. A mATe to meM svajane, dhana, kuTuM. bIo gAma, deza, sarvane tyAga karIne ekale koInI sahAyanI darakAra karyA vagara ahiM Avyo, paraMtu pApI devayoge dhAryA karatAM viparIta kArya thayuM, te dekho. deva jyAre viparIta thAya che, tyAre puruSane puruSArtha paNa niSphaLa nIvaDe che. A mArI AvI vAta kone karavI? ane have AnI zuddhi karavA konI pAse kyAM javuM? pazcAtApa paravaza banelA tene vaNike pharIthI paNa jaNAvyuM ke, "he bhaTTa ! te jAte-pite karelA aparAdha mATe tuM devanA upara ke5 na kara. paMDita puruSoe AcarelA zaucane tyAga karIne tArI phUTa-avaLI buddhino te upayoga karyo, tethI he mUDha! ativAyarAthI jema vRkSa ukhaDI jAya, tema tuM paNa pragaTa nAsI pAsa-bhagna thayo che. "jaLathI pApanI zuddhi thAya che-e vAta paNa narI ajJAnatA-bharelI che. snAna karanArane ja dharma thAya che ane svarga-mokSanuM kAraNa snAna che." A paNa mahAmoha samaja. nAna karavAthI zarIranA bahAranA melanI zuddhi thAya che, paraMtu jIvane lAgela sUkSama pAparUpa aMtaraMga mela tenI snAnathI zuddhi thaI zakatI nathI. zarIra para coMTela bahArano mela, jyAre jaLathI zarIrane dheIe, tyAre te dhovAI jAya che ane zarIranI zuddhi thAya che, paraMtu jIvamAM rahelA atyaMtara melarUpa puNya-pApa te te pariNAmanI zuddhithI tenI nirmaLatA thAya che, azucidehanI jaLasnAnathI zuddhi thAya che, A dhama purANa puruSo-RSi munioe pravartAvyo che. temAM je kAraNa heya, te doSa DhAMka ane kaMIka zarIra-bhA mATe calAvyuM che. je kAraNathI devanI pUjA karavAnA avasare A nAna avazya karavuM. -ema upadezeluM che. te kAraNe ahiM lekamAM paNa te prasiddhi thaI ke, snAna e dharma mATe che. (350). tiya -jAnavaronI jema A manuSya satata-niraMtara bhajana karanArA na thAya, maryAdA-rahita na thAya, te mATe manuSya upara niyamana rAkhyuM ke, bhojana karI rahyA pachI mukha-hAthanuM zauca karavuM joIe-ema upadezeluM che. tema ja hIna-halakI jAtivALAo jeo halake ane pApavALo dhaMdhe kare che, teo paNa achUta che-ema karIne teno parihAra karAya che. teone pApAcAra sukuLamAM utpanna thayelA karatA nathI. A pramANe zaucAcAramAM kAraNanA aneka bheda rUDha-vyavahAramAM cAlu che, mATe dharmArthIoe A vyavahAra AcaravA yogya che. zakya hoya teTale tyAga karavo. A azakya che, te paNa kare ja joIe-tevo Agraha rAkhave te paramArtha nathI. he dvijavara ! tamArI tiomAM paNa A pramANe kaheluM che ke, makSikAnI saMtati-paraMparA dvArA sparzAyelA tenA avayavo dvArA parzAvelA jalabinduothI strImukha, bALako ke vRddho teo kadApi dUSita thatA nathI. devayAtrAmAM, vivAha kAryamAM, utAvaLa ke bhayamAM, rAjAnA darza. namAM, yuddhamAM, dukAnanA mArgamAM,sparzAsparzane doSa gaNela nathI. "bhUmimAM rahela jaLa Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkha-kalAvatInI kathA [ 485 pavitra hoya." A vAkya zuM tuM bhUlI gayo? A rAjamArga svarUpa laukika mArgane tyAga karIne AvA ayogya alaukika mArgane kema pakaDyo? A tArAM pitAnAM karelAM kAryone deSa che, te tuM devane kema doSita banAve che? have A tArA karelA doSonI zuddhi mATe yathAyogya prAyazcitta aMgIkAra kara." A pramANe vaNike te brAhmaNane samajAvyo, eTale teNe paNa pitAnI bhUla kabUla karI ane kaheluM sarva mAnya karyuM. koIka vahANane vepArI kinAre Avyo, jeNe A baMnene pitAnA sthAnake pahoMcADyA. te je pramANe azucinA bhayathI ajJAna yoge azuci bhajana karavA lAgyo, tema tame paNa duHkhathI DarIne adhika duHkha-samudramAM jhaMpalAvavA jevuM kArya karo cho. pApanuM phaLa hoya, te duHkha, prANano ghAta-nAza karavo, te pApa che. tema ja jUTha, corI, maithunAdi paNa pApanAM kAraNo che, bIjA jIvonA prANano ghAta karavo ke, potAnA prANone ghAta karo, te baMnemAM pApa kaheluM che. agnicitAmAM baLI maravuM"-e tAro vyavasAya adhika duHkhanA kAraNabhUta che. he rAjan ! barAbara zAnata cittathI vicAra karo ane sarva kAryamAM mUMjhAva nahiM. pApane udaya thavAthI duHkha thAya che. puNyanA udayathI sukha thAya che, mATe duHkhathI DaravAvALA he rAjan ! te duHkhanA pratipakSarUpa jinavaranI AjJA pUrvakanA dharmanuM sevana kare. bIjuM keTalAka dekhelA pratItikara nimittathI jANI zakAya che ke, akhaMDita zarIravALI evI tene tArI sAthe jaldI saMyoga thaze, ati adbhuta puSyodayathI lAMbA AyuSyavALo manuSyabhava pAmIne rAjyano tyAga karIne pApa vagaranI pavitra pratrajyA tuM avazya aMgIkAra kara. te he rAjana ! mArA vacanathI sArI rIte svastha banIne ahiM tame eka divasa rokAI rahe. tamane jayAre pUNe khAtrI thAya, pachI nakakI tamAre je yukta hoya, te karavuM. ziyALAnA madhura ane zItaLa jaLasamUha samAna AcAryanA vacanathI zAMtacittathI nagara bahAra rokAye. ghaNA prazasta manavALo uMghI gaye, tyAre rAtrinA pAchalA bhAgamAM bahu puNya prApta thAya tevuM svapna rAjAe joyuM ke, "kaI kalpavRkSanI latA hatI, tenA upara eka suMdara phala ugeluM hatuM, tene koIke chedI nAkhI, eTale kaI prakAre te tyAM ja paDI. tenA phalanA zobhAtizaya yoge vizeSa zobhA pAmI. jethI sarva lekonAM netrane AhalAda upajAvanArI banI. tyAra pachI ekadama jAgI gayA. te samaye prabhAtika madhura zabdavALuM vAjiMtra vAgavA lAgyuM. vicAravA lAgyA ke, "A svapna atyaMta adabhuta che. vaLI jAgyo, tyAre vAjiMtranA zabdanuM zubha nimitta sAMbhaLyuM. vaLI gurunA vacananuM samaraNa karatAM have gurune huM jAte pUchIza"-ema vicArIne prAtaHkALanAM kartavya karIne tarata gurunI pAse gayo. temanA caraNamAM vaMdana karyuM ane te svapna gurune saMbhaLAvyuM, eTale gurue svapnane phalAdeza samajAvya-kalpavRkSa eTale tuM, he rAjan ! chedAelI latA te viga pAmelI devI, huM ema mAnuM chuM ke, eNe putrane janma Ape che ane te tane Aje ja maLaze. "ApanA caraNanA prasAdathI ema ja thAo. ApanA Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 ] upadezapada-anuvAda vacanamAM mane pUrNa zraddhA che. guru AjJA pAlana karanAranuM kayuM kalyANa na thAya? evA bahumAnavALA rAjA gurune vaMdana karIne potAnA sthAne gaye. dattane bolAvyo. lajajAthI namI gayelA vadanavALA rAjAe tene kahyuM ke, "he mitra! AvuM akArya mArAthI banI gayuM che. ujajavala caMdramaMDala samAna mArA pUrvanA kulane mUDha evA meM masIne kUcaDo pheravyo. (375) have tenAM darzana nahi thAya te, sarvathA mAre maraNanuM zaraNa che, e niyama lIdho che. te have tuM ratha sAthe azva upara besIne vanamAM jaI tene jIvatI kheALI lAva, je jaladI nahiM lAvIza, te mAre niyama aphara che. athavA te tenA maraNane nizcaya meLavI lAva. e pramANe dattane kahyuM. tarata ja te tyAMthI nIkaLe, gabharAto gabharAto vanamAM bhramaNa karato hato, tyAre devage eka tApasakumAra jovAmAM AvyuM. are tApasakumAra ! te agara bIjA keIe A araNyamAM prasUti karavAnI IcchAvALI devAMganA-samAna keI eka taruNI strI dekhI che?" teNe pUchayuM ke, "tame ahiM kyAMthI Ave che ?" datte kahyuM ke, zaMkhapurathI. tApasakumAre kahyuM ke, haju rAjA tenA uparane vairabhAva kema choDatA nathI ke, tamane atyAre ahiM zodhavA mokalyA che? A kumAra A viSayamAM kaMIka jANe che, tethI datta ghaNe harSa pAmyo. ane kahevA lAgyuM ke, he RSikumAra ! A kathA ghaNI lAMbI che, te atyAre kahevAne samaya nathI. A viSayamAM e paramArtha che ke, je rAjA tene jIvatI nahiM dekhaze, to nakkI bhaDabhaDatI citAgnimAM praveza karaze. te temanA samAcAra kahe ane zaMkharAjAne jIvitadAna Apo." A pramANe datte kahyuM, eTale dayAnA pariNAmavALo tApasa dattane kulapati pAse laI ga ane tenI hakIkatathI vAkepha karyA. tApasIonI madhyamAM rahelI kalAvatIne bolAvI, teNe dattane je, ekadama tene kaMTha rUMdhAI gayA ane nIsAsA mUkatI rudana karavA lAgI. kalAvatIe aMtaramAM dhIraja ghaNuM dhAraNa karI, chatAM ghaNuM mahAduHkhathI tenuM hadaya bharAI gayeluM hovAthI rudana karatAM dattanI AgaLa vamana thaI gayuM. kSaNavAra dhImuM dhImuM rudana karatAM datte paNa tene AzvAsana ApyuM. "he svAminI! tame kheda na karo. AmAM keIno aparAdha nathI, A to mAtra pUrve karelA pApakarmanA udayanAM phaLo anubhavAya che. A saMsAramAM prANIo vividha prakAranA zubha ke azubha karmanA ge citta na samajI zake tevAM bhayaMkara duHkhe agara mahAsukha meLave che. je A karma pratikULa thAya, te mAtA, bhAI, pati, pitA, svajane verI thAya che ane je karma anukULa thAya, te zatruo paNa mitra banI jAya che. A je kaMI adabhuta banyuM che, te bhavitavyatAnA niyogathI tane banI gayuM che. nehapUrNa rAjAe je tane kaMI paNa karyuM che ane te suMdara ! teM paNa atibhayaMkara duHkhane anubhava karyo che, tenA karatAM paNa anaMtagaNuM bhayaMkara duHkha A nimitte rAjA bhogavI rahelA che. have atyAre te te pazcAttApa agnimAM jaLI rahelA rAjA je Aje tamane jIvatI evI nahiM dekhaze, Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkha-kalAvatInI kathA [ 487 tamAruM mukhakamaLa nahIM joze, te citAnA agnimAM praveza karaze. te atyAre have Aveza choDI de, lagAra paNa kAlano vilaMba kare egya nathI, atyAre to A rathamAM temAM besI jAva, te ja yogya che. rAjAno nizcaya jANI kalAvatI javA mATe utkaMThita banI. "pati cAhe te pratikUla hoya, te paNa kulavadhUenA manamAM temanuM hita ja vaseluM hoya che. kulapatine namaskAra karI pUchIne rathamAM ArUDha thaI. lagabhaga saMdhyA-samaye nagara bahAra rAjAnA nivAsasthAna pAse pahoMcyA. akhaMDita akSatadehavALI priyAne prApta karavA chatAM, te kAraNe harSa vahana karavA chatAM, lajajAthI paDI gayelA mukhavALe rAjA tene dekhavA mATe samartha thaI zakatuM nathI. A samaye rAjAnI pAse AratI vagere kAryanimitte manahara vAjiMtranA maMgaLa vadhAmaNAnA sUro saMbhaLAvA lAgyA. atizaya AnaMda sUcaka gAMdharvonA vAjiMtronA zabdothI mukhara evA samagra saMdhyAnAM kAryo nIpaTAI gayAM, eTale zaMkharAjA AnaMdarUpa amRtathI siMcAelA zarIravALA thayA, maMtrI vage dAna ApavA preraNA karI, jethI athavargane ucita dAna ApIne, zubhanimitto aNadhAryA utpanna thavAthI harSapUrNa hadayavALA rAjA avasara pAmIne tenuM mukha jevAnI utkaMThAthI ubhA thayA. rohiNu pAse jema caMdra, tema kalAvatI priyA pAse rAjA pahoMce. (400) kalAvatIne krodhAgni eTale haju zAMta thayela na hovAthI plAnamukhavALI kalAvatIne teNe dekhI, tenuM mastaka uMcuM karIne rAjA kahevA lAgyuM ke, "he devi ! A bIjA dvIpathI AveluM durlabha mahArana ane moTA nidhAna samAna tAruM vadana samudrajaLa jema paravALAnI kAMtithI, tema ugra lAvaNyavALuM hatuM. udvega-rogathI gherAelA evA mane A tArA vadananuM darzana saMjIvanI auSadha samAna che." ema belatA rAjAne nayanAzru vahetI kalAvatIe kahyuM ke, "he deva ! nirbhAgyane caritravALI mArI prazastinuM kathana karavAthI saryuM. " rAjA kahe che ke, "he devi ! huM ja pApI anArya chuM ke, jeNe tArA sarakhI nirdoSane AvuM mahAbhArI duHkha utpanna karyuM. mArA duSTa ajJAna caritrathI A je meM akSamya aparAdha karyo che, te kAraNe mane atizaya lajajA Ave che. tuM to addabhuta puNyanuM bhAjana che, he devi ! huM te atyaMta agya chuM ke, jeNe vagara vicAryuM A vyavasAya karyo. tyAre kalAvatIe kahyuM ke, "AmAM tamAre doSa nathI, paraMtu A mArI ja pApapariNati che, jethI A pramANe thayuM che." jagatamAM sarva jI pUrve karelAM zubhAzubha karmonA phalavipAka meLave che, aparAdha ke guNe thAya, temAM bIje to mAtra nimittabhUta thAya che. paraMtu he deva ! Apane pUchuM chuM ke, "kayA evA deSathI Ama thayuM tyAre jhAMkhI paDelI kAMtivALA mukhathI rAjAe kahyuM ke, "he devi ! A viSayamAM jema azaka ke vetasa jAtinA vRkSane phaLa hetAM nathI ane vaDa ane umbara vRkSane pupio hatAM nathI, tema atyaMta uttama lakSaNa dehavALI evI tArA vize koI aparAdha che ja nahi." Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 ] upadezapada-anuvAda ajJAnathI aMdha thayelA evA meM ja tArAmAM deSa na hovA chatAM deSa dekhyo ane kamaLAvALA jema dIvA viSe maMDala na hovA chatAM, maMDala dekhe che, tema meM paNa doSanI kalpanA karI. "kamaLAnA rogavALe bIjA padArtho pILA na hovA chatAM sarva pILuM dekhe che." e kahevata sArthaka karI. mArA ajJAnanuM nATaka mahApApavALuM banyuM che, te paNa he mRgAli! tArI pAse mAre kaMI paNa chUpAvavA gya-akathanIya vastu nathI. rANIe potAnI buddhithI vibhramanuM kAraNa tene jaNAvyuM ane jaMgalamAM je kaMI banAva banyA, te potAnuM caritra rANIe rAjAne jaNAvyuM. kalAvatInuM AzcaryavALuM caritra sAMbhaLIne vismaya pAmelo rAjA kahevA lAgyuM ke, "jyAM sudhI caMdra ane sUrya haze, tyAM sudhI A mArA apayazane paDade vAgaze ane jyAre tArI zIla-patAkA devatAonA sAMnidhya sAthe skurAyamAna thaze. arthAt tArI kIrti ghaNA kALa sudhI phelAze. pazcAttApa-agnithI saLageluM mAruM mAnasa kaI divasa nahiM olavAya, tArA duHkhanuM smaraNa karatAM mane A bhUlAvuM sarvathA asAdhya che. je tArA samAgamanI AzA paNa A guru mahArAjanA vacananA pratApe ja thayelI che. he suMdarI ! bIjAM duHkha bhogavavAM paDaze, tethI DarIne ja huM mRtyu pAmyo nathI. te devIe kahyuM ke, "A atyaMta viSamadazA have A bALakanA puNya-prabhAvathI samApta thAya che ema huM mAnuM chuM. have te mahAnubhAva evA AcArya bhagavaMtanAM darzana ane prabhAtamAM karAve. prazAMta citte te vAta mAnya karI. A pramANe eka bIjA potapotAnA kAryane pazcAttApa karatA hatA ane ghaNAM prasanna vacane ekabIjA saMbhaLAvatA hatA-ema karatAM navIna utpanna thayelA nehavALA teonI rAtri kSaNavAramAM pUrNa thaI. sUryodaya-samaye baMnee amitateja AcArya bhagavaMtane vaMdanA karI, temaNe paNa zIla-guNanI stutirU5 gaMbhIra dharma dezanA ApI ke, A zIlaguNa kulanI unnati karanAra che, jIvanuM meTuM AbhUSaNa hoya te zIla che, zIla e ja mahAzauca che, samagra Apattine nAza karanAra hoya to zIla che, e vagere zIlanAM phala kahIne tathA devatattvanuM nirUpaNa karyuM. tyAra pachI guruonA guNanuM nirUpaNa tema ja jIvAdika padArthonuM svarUpa samajAvyuM. e sAMbhaLIne jemanI karmanI gAMTha bhedAI gaI, evA temane zuddhadharmanI prApti thaI. baMne pitAnA mastakathI praNAma karatA kahevA lAgyA ke, "he bhagavaMta! Ape kahyo, te dharma satya ja che. tema ja A putrane sneha tyAga kare muzkela che, te jyAM sudhI bALakanuM pAlana karavuM paDe, tyAM sudhI mATe gRhastha dharma Apo. eTale samyakRtva-sahita pAMca aNuvratA ane jiMdagI sudhInuM brahmacarya vrata ApyuM. (425) tyAra pachI jayasidhura nAmanA hAthInI khAMdha para besI sarvatra harSa phelAvatA rAjAe nagaramAM praveza karyo. devIne svIkAra karyA pachI keme karIne pitAnA mahelamAM gayo. daza divasa sudhI putra-janmanAM vadhAmaNuM atiutkRSTapaNe pravartAvyAM. rAjA marathI aTakyA, devInI pharI prApti, prathama putrane janma thayo. A sarvane triveNI Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkha-kalAvatInI kathA [ 489 saMgama thavA yoge te divasomAM bhavana amRtamaya banI gayuM. A pramANe bAra divaso gayA pachI svajano, kuTuMbIo ane baMdhuoe ekaThA maLI bALakanuM nAma zuM sthApanA karavuM? te vicAratAM evo nirNaya karyo ke- A pUrNa puSyavALe che. mAtA-pitAne jIvanaguNa Apela hevAthI, vaLI mAtAe kaLazanuM svama dekhela hatuM, A kAraNathI tenuM "pUrNakalaza" ema nAma rAkhavuM. zAstramAM kahela vidhithI rAjAe jinamaMdira karAvyuM. deva-gurunI uttama prakAranI bhakti karatAM teo dharmanuM zravaNu tathA zrAvakajana-ucita AcAranuM pAlana karatA hatA. A pramANe zaMkha ane kalAvatI baMnene dharmapAlana karatAM ghaNo samaya pasAra thayo. have pUrNa kalaza kumAra rAjyadhurA vahana karavA samartha banyuM, eTale tene rAjyAbhiSeka karIne teo baMne pratrajyA aMgIkAra karavA taiyAra thayA. te samaye temanA puNyaprabhAvathI nagara bahAra udyAnamAM ghaNuM sAdhunA parivAra sahita "amitateja" AcArya padhAryA. e samAcAra sAMbhaLI suMdara bhaktivALA samagra sainya parivAra-sahita lokoe jene mArga rokela che, cAritra grahaNa karavA sajaja banela muktigAmI rAjA potAnI kalAvatI bhAyaMsahita sagatine upadeza ApanAra evA AcAryanI pAse pahoMcyA. vidhisahita abhivaMdana karI rAjAe AcArya bhagavaMtane vinaMti karI ke, "he bhagavaMta ! bhayaMkara bhava-samudramAM DUbatA evA mane Apa bhavano pAra pamADo. he bhagavaMta! sArA pATiyAyukta, karNadhAra-sahita, lehanA saMbaMdha vagaranuM, chidra vagaranuM, zveta vasAvALA sayukta, nirbhaya nAvathI jema samudranI sAme pAra pahoMcI zakAya, tema dIkSArUpa nAva mane Apo, jethI huM saMsArane pAra pAmuM. dIkSApakSe-manuSyabhavanA sAra kulabhUta, samaju puruSane AdhArabhUta, nirlobhatAnA saMbaMdhavALI, durgatinA bhaya vagaranI veta vastrothI adhiSThita, aticAra-rUpa chidra vagaranI dIkSA. (leSArtha gAthA che-dIkSA ane nAvanuM rUpaka kaheluM che). - tyAra pachI gurue kahyuM ke, "bhavasvarUpa jANeluM hoya, temanA mATe e ja yogya che. koNa pitAnA AtmAne bALavA mATe saLagatA gharamAM pakaDI rAkhe? he naravara ! A manuSya-janmanuM atulya phaLa te prApta karyuM che, atyaMta durlabha evA cAritranA pariNAma te prApta karyA che. atyAre samagra saMgane tyAga karanAra hovAthI te tyAgIomAM prathama che, A duSkara sAhasa-rasathI zuravIromAM paNa tuM zuravIra che." A pramANe upavRMhaNa pAmelA rAjAe potAnA pada upara pUrNakalazA putrane sthApana karyo tyAra pachI mahAADaMbara pUrvaka gurunI pAse vidhithI dIkSA grahaNa karI. rAjya maLavA karatAM dIkSA-prAptithI adhika mahAharSa sukhasAgara pAmyo. have yatidharmanA dareka vidhAmAM haMmezAM tatpara banyo. A pramANe zaMkharAjA rAjarSi thayA. kAcita sUtra ane artha bhaNatA hatA, kAcita caraNa-karaNa-sittarInAM anuSThAnomAM tatpara, kAcita tapakamamAM nirata ane kAcita ugra vihAra karanArA thayA. jo ke, duSamakALanA dRSathI Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 ] upadezapada-anuvAda 00000000 0000000saMghayaNa cheka tuccha che, zarIra paNa nirbaLa che, vividha saMyamayoga sAdhI zakAya tevAM anukULa kSetro vizeSa durlabha che, kAladoSathI duSkara kriyAomAM parAkrama paNa pheravI zakAtuM nathI, A kALamAM saMyamanA sahAyaka atidurlabha che, nizcita utsAhavALA, saMyamamAM utsAha ApanArA durlabha che, te paNa akArya-viSayaka-pApaviSayaka "akaraNaniyama" A cAritra mATe pragaTa che ja. jemAM yatanAnuM vartana mukhya che, evA prakArane cAritrane khapI AtmA caraNaratnano anAzaka samaja. vihAragya kSetrano abhAva heya, te upAzraya, athavA tene khUNe ke saMthAro karavAnuM sAmarthya na hoya, te dravya, kSetra, kALa ane bhAvarUpa abhigrahonuM sevana karavuM. gocarInI eSaNa viSayaka zuddhi bArIkAIthI lAbha-nukazAnane AgamAnusArI vidhithI tapAsI grahaNa karavI ane duSkALa samaya, lAnAvasthA AdimAM zarIranI saMyamayAtrA ke-e pramANe duSamakALamAM paNa saMyamaratnanI sAcavaNI kare. sUtravidhithI apavAda sevana kare, te paNa saMyama bAdhA pAmato nathI. eTalA ja mATe jinezvaroe A apavAda paNa kahelo che. tevA duSkALa, lAna, jaMgala vagere kAraNonuM avalaMbana grahaNa karIne tevA de sevana karavAne prasaMga ubho thayo hoya, do sevyA hoya, te gurunI samakSa AlocanA, niMdanAdika karI, gurue kahela prAyazcittathI te mahAsattvavALe AmA pApanI zuddhi kare che. A pramANe zaMkha rAjaSie paNa duSamAM kALa Adika AzrIne saMyama-pAlana karyuM. e pramANe kalAvatI sAdhvIe paNa te kAlane AzrIne ananya manavALI prazamatizavane vahana karatI cAritra pAlana karatI hatI. (451) A kathAnaka saMbaMdhI mULa batrIza gAthAone saMgraha che. te sahelAIthI samajI zakAya tevI che, chatAM keTalAMka na samajI zakAya tevAM viSama sthAne vivaraNakAre spaSTa karela che. te kalAvatInA bhAI jayasenakumAre potAnAM aMgada-bAjubaMdha AbhUSaNa ghaNAM ja utkRSTa hovAthI zaMkharAjAne bheTaNAmAM mokalyAM hatAM. garbhavatI strIne sAsarApakSathI mukta karAve, te garbhavatIne visarjana karAvanAra puruSe, teonA hastadvArA devaduSya vagere mokalyAM hatAM. rAjAne ApavAnAM aMgada piote ja grahaNa karyA. bIjuM A nimitta, pahelAM kahelA abhiprAyathI tene aTavImAM mokalI, bolAvavAthI samIpe AvelI cAMDAlIo, nadI tarapha bALaka gabaDatuM hatuM, tene pagathI pakaDI rAkhyo. nadI devatAne uddezIne Akandana-sahita vilApa karyo, eTale sAcA zIlavratavALAone devatAonuM sAMnidhya hoya che, tenA prabhAvathI Apatti dUra cAlI jAya che. Asa-prAmANika puruSe kahelA vacanAnusAra je anuSThAna, te kalyANa karanAra thAya che. (768 mU. ga.) A kahevAthI AvA duSamakALamAM paNa AjJAnusAriNI evI yatanA-jayaNa sevana karavAthI je phaLa thAya che. te kahe che - jayaNA u dhammajaNaNI, jayaNA dhammassa pAlaNI ceva / tAirI thaLA, prAMtamuhIMhA kayA che ? || Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkha-kalAvatInI kathA, AjJAnusAriNuM yatanA [ 491 769-jenuM lakSaNa AgaLa jaNAvIzuM, evI saMyama viSe je yatanA te prathama dhama utpanna karavAnA kAraNabhUta che. zratadharma ane cAritradharma te rUpa dharmanA upadravane nivAraNa karanArI-pAlana karanArI jayaNA che. dharmanI puSTinA kAraNabhUta hovAthI dharmanI vRddhi karanArI jayaNA che. vadhAre keTaluM kahevuM? mokSane prApta karAvanArI-ekAMta sukha ApanArI A jayaNA kahelI che. (769) jayaNAe vaTTamANo, jIvo sammatta-NANa-caraNANa / saddA-godAvaU-mA maLavo ke 770 || 770 jinezvara bhagavaMte kahelI yatanAmAM vataMte AtmA sAcA mArganI zraddhA hovAthI, jIvAdi nave to bodha hovAthI samyagU cAritra-kriyA sevana karato hovAthI kaI prakAre te sarva paripUrNa rUpa traNe rana ArAdhaka kevalI bhagavaMtoe kahelo che. (770) e paNa kevI rIte te kahe che- 771-have ahiM yatanA kone kahevAya? nizItha vagere chedasUtromAM ApattikALamAM apavAda lakSaNa-arthAt dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI pratikULatA hoya, tevI ApattimAM, nahiM ke-lAbha-nukazAna-guru- lAghavanI vicAraNA zUnyapaNe, paramapuruSanI laghutA karAvanArI, saMsArAbhinaMdI-pudagalAnaMdI jane sevelI pravRtti yatane na kahe vAya. (paraMtu saMyama TakAvavA mATe, dravyAdikane AzrIne duSkALa, mAMdagI, jaMgala ullaMghana karavuM, temAM je niSiddha pravRtti dravyAdikane AzrIne karAya, kyAre A deSa na sevavAno avasara meLavuM-evI atyaMta cittavRtti rahelI hoya, tema ja lAgelA doSanI zuddhi kayAre karuM ? AvI pariNati satata vahetI hoya, te jayaNA kahevAya.) te te dravya, kSetra, kALa ane bhAvane AzrIne vividha prakAranI ghaNI asaramavuMttine rokavA svarUpa pravRtti, yatanAkALamAM thanArI evI ghaNI ja zAstra niSedhelI asa. spravRttine AcaravA rUpa. kyAre? to ke-tevA prakAranI mAMdagI AvI hoya, duSkALa samaya hoya, jaMgalanA lAMbA mArgo oLaMgavAnA hoya, zarIramAM nirbaLatA AvI hoya, tevI avasthAmAM samyagadarzana, jJAna ane cAritra rUpa mokSamArganI ArAdhanA TakAvavA mATe parimita azuddha bhajana-pANI Adi sevana karavArUpa je ceSTA, eTale ke, kAraNathI karelI tevI ceSTA te jayaNa kahevAya. te ApattikALamAM nizItha vagere zAstromAM kahela apavAdapade sevana karAya, paNa potAnI chAe nahi. apavAdapada sevIne jJAna, darzana, cAritranI sAdhanA karavAnI abhilASA rAkhe che. samaya maLe, tyAre guru pAse AlocanAdika zuddhi karavAnI abhilASA rAkhe che. jema bane tema aspaSa sevana kare. adhika deSa thAya, te AtmA pApakarmathI Dare, tyAre te jayaNA kahevAya. (771) dravyAdika ApattimAM yatanA, samyagdarzanAdi sAdhI ApanAra che-ema kahyuM, Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 ] upadezapada-anuvAda paraMtu chadmastha AtmA yatanA-viSayaka dravyAdika jANavA mATe samartha thaI zakatuM nathI. e zaMkAnA nivAraNa mATe kahe che 772-samyagdarzanAdi traNeyanA pariNAmanI dhArAno pravAha akhaMDita eka sarakhA sAnubaMdha-cAlu ja hoya che. e ja pramANe lAbha-nukazAnanI vicAraNuM pUrvaka viruddha evA dravyAdika sevana karavAmAM Ave, e ja pramANe lAbha-nukazAnanI AlocanA vagara dravyAdika sevana karavAmAM Ave, to samyagdarzanAdinA pariNAmane pravAha khaMDita thAya, athavA niranubaMdha thAya-A vastu jaNAvI, te atIndriya vastu jaNAvI, te kaI asavaijJa-chadmastha na jANI zake-nirNaya karI zake, atIndriya padArthane A pramANe vyavahAra karavAmAM Ave, te samyagadarzanAdi A pramANe sAnubaMdha, A pramANe niranubaMdha banI jAya. tene nirNaya asarvajJa kevI rIte meLavI zake? (772) A pramANenI zaMkAnuM samAdhAna kahe che- 773-sarvajJa bhagavaMtanAM vacana-zAsana-AgamathI yathArtha paNe utsarga-apavAdathI zuddha evA sarvajJa-vacanane paramArtha jeNe jANela che, evA sAdhu vizeSa te gItArtha sAdhu e paNa chadmastha chatAM paNa jANe che. jema nAnA cihnarUpa dhUmADAthI na dekhAte agni dekhAya che, tema skUlabuddhivALAone na dekhAtA ke na jaNAtA padArtho cihnoliMgo dvArA dhUmADAthI jema agninuM jJAna thAya, tema sevanAra ane sevanIya dravyAdi avasthA-vizeSathI-najIkanA kAraNathI padArtha jANI zakAya che. mana, vacana ane kAyArUpa karaNathI haMmezAM upagavALA hoya, prazasta maitpattikI vagere buddhi dhanavALo gItArtha muni hoya, te jANI zake che. jema koIka mahAbuddhizALI ratnano vepAra karanAra ratnaparIkSA-zAstrAnusAra buddhithI ratnamAM rahelI vizeSatAo barAbara jANIne te ja pramANe tenuM mUlya AMke che, e pramANe gItArtha munivara paNa zAstrAnusAra vyavahAra karatAM karatAM koI vakhata viSama avasthAmAM AvI paDyo hoya, te paNa samyagadarzanAdi vRddhi karanAra evA dravyAdika-vizeSane sevana karavA rUpe jANI zake che. gardabhillarAjAe haraNa karela potAnI sAdhavI bahenane kAlikAcAyaeN jema jANela tema sArI rIte upayoga karelI buddhithI kaI paNa vastu evI nathI ke, je na jANI zakAya. te mATe kaheluM che ke bhUmimAM UMDANamAM dUra sudhI sthApana karela nidhine tRNa, velaDI AdithI AcchAdita thayelI bhUmimAM netrathI na dekhavA chatAM kuzala buddhivALA puruSe buddhirUpI netrothI tene dekhe che." (773) ahiM bIjuM daSTAMta paNa kahe che - 774-jyotiSIo jayotiSazAstranA AdhAre sukAla- dukALa thaze, te barAbara jANI zake che, vaidyo vaidakazAstrAnusAre jalodara vagere mahAvyAdhine vinAza jANI zake che suzruta vagere cikitsAzAstrane barAbara abhyAsa karelo hoya, tevA jANakAra vaidyone roga maTaze ke nahIM mATe, tenI khabara paDe che. varAhamihira saMhitA Adika Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetanA, AjJAnI ArAdhanA [ 493 jyotiSazAstro ane sukRta vagere vaidakazAstrothI jema kAlajJAna tema ja rogajJAna thAya che, tema A gItArtha munivara yatanAviSayaka anna-pAna AdinA pratiSedha zAstravacane dvArA jANI zake che ja. (774) tathA- 775-kAyika, vAcika ane mAnasika A traNanI upayoga-zuddhithI AhArapANI grahaNa karavAmAM pravartela sAdhu hoya, te je samaye traNe karaNanA upayoga-pUrvaka AhAra grahaNa kare che. te vakhate te sAdhunA upayoganA nirmalatA hoya che. ane tethI azuddha-doSavALA AhAra-pANIne bodha jema te bhAvasAdhune thAya che ane te bAdha paNa taddana parizuddha-akhalita svarUpavALe thAya che. te pramANe ahiM yatanA-viSayamAM paNa parizuddha vizeSa prakAranuM jJAna thAya che, tema samajavuM. (775) zaMkA karI ke, sarva jago para dharmanA arthIo hoya, tevA lokone dAna ApavA mATe raseI pakAvavAnI pravRttiomAM ghaNe bhAge aneSaNIya, akalpanIya, sAdhune doSa lAge tevI sAmagrIo gRhastha taiyAra kare che, jethI temAM doSanI bahulatA hoya che. eSaNano viveka kare, te paNa tenuM yathArtha jJAna pAmavuM duSkara che, te tenuM daSTAMta ahiM kema jaNAvyuM ? ema zaMkA karanArane kahe che - 772-piDaniyukti Adi AgamazAstra viSe jene atiAdara-bahumAna hoya che, evA cAritravaMta AtmAne A aSaNIya-doSavALuM-agrahaNa yogya che-evuM vijJAna thavuM durlabha nathI. have kaIka dAna devAnI buddhithI chalanA-kapaTa karIne asUjhatA AhAra sUjhatA kape tevA rUpe Ape ane jJAna na thAya, to temAM aneSaNIya grahaNa karavA rUpa doSa gaNAto nathI. aMtaHkaraNanI nirmalatA rUpa pariNAmanI zuddhi hevAthI. (776) A ja vAtane ulaTAvIne samajAve che - 777-kahelA lakSaNavALI yatanAthI viparIta svarUpa--ayatanAthI ekAMtabhAve samyaktva, jJAna ane cAritra e traNeya viparIta banI jAya-arthAt mithyAtva, ajJAna ane acAritra svarUpa banI jAya. kevI rIte ? tIrthakara bhagavaMtanI AjJA, te jayaNuM e dharma utpanna karanArI mAtA che. e rU5 AjJAnI azraddhA-aruci karavAthI, jeneM yatanAnI ruci hoya, te yatanAnuM ullaMghana karIne kadApi pravartate nathI, ane je pravate, te tene te yatanAmAM zraddhA nathI-te vAta pragaTa che. A lekamAM paNa koI paNa padArthanI maryAdAnuM ullaMghana karanAra gauravasthAna pAmato nathI. (777) tathA-- 778-je kAraNathI bhagavaMte dravya, kSetra, kALa ane bhAva Adine anukUla annapAnAdinI gaveSaNa karavA rUpa kaheluM che, bhAvavizuddha eTale audayikabhAvane tyAga karIne kSApazamika bhAva-sahita jJAnAdika ArAdhanAnuM anuSThAna karavAmAM Ave, temAM jema tenuM phaLa maLe che, tema A anuSThAna paNa kaheluM che. sAco upAya hovAthI. (778) mATe ja kahe che Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 ] upadezapada-anuvAda vi kiM ci aNuNAtaM, paDisiddhaM vA vi jiNavariMdehiM / tiSayALa bALA, ne sajyeLa hoyantra | 776 || 779-RSabhAdi tIthakara bhagavAe mAsakalpa vihArAdi sAdhunAM kabyA mATe ekAMte A ja kavyu che.' ema AjJA karI nathI, tema ja koI ekAnte niSedha paNa karelA nathI.' jema ke, tamAre ekAMte mAsakalpa-vihAra karave ja. ema jakAra pUvakanI AjJA ke, jakAra-sahita ekAMta niSedha kAI kArya nA kahela nathI. tyAre temaNe kevI AjJA karelI che? te kahe che-tIthaMkara bhagavatanI AjJA A pramANe samajavI ke-'samyagdarzana-jJAna-cAritranI ArAdhanAnA kAryamAM satyapaNe-saraLa pariNAmapUrNAMka vartAva karavA. (779) tathA-- 780 manuSyajanma, jinavacana, sarvajJanuM zAsana jIvane prApta thavuM mahAdurlabha che. te vAta AgaLa cAluka vagere dRSTAMtAthI kahelI che. tethI aMtaHkaraNanA sAcA riNAmarUpa bhAva-pariNAmathI ja jJAnAdikanI ArAdhanA karavI. paraMtu bhAvapariNati vagara mAtra dekhAva mATe, khAdgha anuSThAnamAtra na karavAM. kema ke, ekalAM bhAva vagaranAM bAhya anuSThAnA niSphala-nakAmAM che. te mATe kaheluM che ke- tAttvika-bhAvanA pakSapAta karavA ane bhAvazUnya je mAtra kriyA te vaccenuM aMtara keTaluM ? tA ke, sUryanuM teja ane khajUAtu' teja. khAvAnuM teja ghaNuM ja alpa ane kSaNamAM vinAza pAmanAru che, jyAre sUryAMnuM teja ghaNuM ja ane avinAzI che. mATe je pramANe AjJAnI ArAdhanA thAya te pramANe prayatna karavA. (780) AjJA ArAdhanA mATe je karavu' ghaTe, te vizeSatAthI kahe che-- 781--sAmAnyathI kaheleA vidhi utsaga ane vizeSathI kahela vidhi apavAda kahevAya. tethI utsaga ane apavAda baMnenAM yathAsthita svarUpa jJAna viSe buddhizALIe nizItha adhyayana vagere tathA tene pratipAdana karanArA AgamAnusAre negamAdi na-- vicAra sahita khanene samajavA prayatna karavA. (781) have sarva naceAthI abhimata evA utsaga ane apavAda eka ja che-ema tattvathI svarUpa a'gIkAra karIne kahe che-- 782--utsarga -apavAdarUpa je anuSThAna sevana karavAthI mithyAtvAdika dASA rAkAya, eTale ke, tevA deASAnI pravRttie thAya nahiM, tathA pUrvabhavAmAM upArjana karelAM jJAnAvaraNIya Adi azubha pApakarmAne kSaya thAya-AtmAthI kama chUTAM paDI jAya, te ja kharekhara meAkSanA upAya athavA meAkSamAga che, te mATe chAMta kahe che-rAga-vyAdhivALI avasthAmAM roga maTADanAra auSadha rogane aTakAvI junA rogane nAza karavA mAka deza, kAla ane rAgane AzrIne kAI tevI avasthA utpanna thAya che ke, je Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utsarga ane apavAda [ 495 avasthAmAM akRtya kRtya thAya ane karavA lAyaka karmano tyAga karavo paDe che. e vacana nane anusaratA lAbha-nukazAnane hisAba gaNIne nipuNa vaidyakazAstranA jANakAra vaidya tevI tevI cikitsAmAM roganI zAMti thAya, tema pravarte che. te pramANe gItArtha munivaro tevI tevI dravyAdi ApattiomAM vividha apavAde sUtrAnusAre sevana karatA hoya, te temAM navA doSo rokavA pUrvaka pUrvanAM karelAM karmanI nirjarA lakSaNa phaLa meLavanArA thAya che. (782) have utsaga-apavAdanuM samAna saMkhyA paNuM jaNAve che- 783-parvata vagere uMcA sthAnanI apekSAe je nIce bhUmitalanuM sthAna A pramANe ekabIjAnI apekSAe uMcuMnIcuM sthAna strI-bALakemAM paNa prasiddha che. bhUmitalathI uparanuM sthAna che paNa tenI apekSAe uMcu ema uMcuM-nIcuM sthAna ekabIjAthI sApekSa hoya che. ema hovAthI je siddha thayuM, te kahe che-kahelA daSTAntAnusAra paraspara apekSA rAkhatA pratIti-zraddhAnA viSayanA bhAvane bhajanArA utsaga - apavAda samAna saMkhyAvALA hoya che. athavA eka makAnanA dAdarAnAM pagathiyAM caDatI vakhate ane utaratI vakhate eka sarakhI ja saMkhyAvALAM hoya che, paraMtu upara jaIe tyAre upara javAnuM, te bhoMyataLiyAnI apekSAe ane uparathI nIce AvavuM hoya te nIce jAuM chuM. caDavAmAM ke utaravAmAM pagathiyAM samAna saMkhyAvALAM hoya che. (783) utsarga-apavAdanAM lakSaNa kahe che - 984-paripUrNa dravyAdithI yukta anuSThAna, jema ke, vAsvAmIne devatAo keLApAka ke ghebara dravya vahorAvavA AvyA, tyAre A kayuM dravya grahaNa karavAnuM che, te dravya AhAranA 42 doSarahita dravya che ke kema ? kSetra kayuM che ? kALa vahoravA lAyaka che ke kema ? vahorAvanAra rAjA ke deva to nathI ne? "rAjapiMDa-devapiMDa sAdhune kape nahiM" ItyAdika dravyAdikanI pUrNa tapAsa karIne pachI nirdoSa, ka9pe tevuM hoya te sAmAnya kALe-utsarga mAge grahaNa karavuM. te dravyAdikathI rahita je anuSThAna, te apavAda kahevAya. dravyAdiyuktanI apekSAe tenAthI rahitane ja apavAda mArga sevavAne hoya, paraMtu dravyAdikavALAne apavAdamAga sevavAne na hoya. je aucityathI anuSThAna te utsarga, ane aucitya-rahita anuSThAna, te apavAda, je eka bIjA anuSThAnathI viparIta pakSanA anuSThAna te utsarga- apavAda anuSThAna nathI, paraMtu saMsArane abhinaMdana ApanArI vadhAranArI ceSTA che. (784) have upadezanuM sarvasva athavA nIceDa kahe che- 785-sarvajJa bhagavaMtanA vacanAnusAra rAga-dveSAdithI akaluSita mananA pariNAma, je bhavAntaramAM sAthe AvanAra thAya, tevA anubandhavALA zubha pariNAma mATe prayatna kare. utsarga ane apavAda baMne avasthAmAM A zuddha bhAva ane AjJAga gaNela che. mATe te prayatna kare. (785) kema? je mATe kaheluM che ke - Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapaH- anuvAda 786--utsarga ke apavAdarUpa AjJA pUrvaka ghaNAM anuSThAnA nirvANa-la ApanArAM thAya che. mATe buddhizALIoe je prakAre kAyA~nI siddhi thAya, te prakAre AjJAnA khyAla rAkhI kArya karavuM, paraMtu AjJAthI viparIta gatAnugatika-mahu leAkeA anusaratA hAya, tevA laukika tIrthaM sthAna-laukikadAna na karavAM. leAkeAttaramAM paNa pramattajana Acarita vividha kAne na anusaravu'. sarvajJa-zAsananuM A rahesya samajavuM. (786) have prasaMganA upasa'hAra karatA cAlu adhikAra kahe che-- 787----have A prasaMgathI saryuM. te za`kharAjamuni mananI bhAvapariNatithI tevA prakAranA dharmanuM prAyaH sapUrNa pAlana karIne anAbhAgathI keAIka vakhata skhalanA khaDana thaI gayuM hAya, tethI prAyaHzabda grahaNa karyAM che. duHSamAkAlanA doSathI kAyAnA anuSThAnanI apekSAe dravyathI nahiM, paNa mananI zuddhirUpa bhAva--pariNatithI dharmanu pAlana karyu. che. (787) 496 ] ... 788--paMDitamaraNurUpa aMtima ArAdhanA karIne te rAjarSi niraticAra sAdhudhanA bahumAnathI saudhamA~ nAmanA devalAkane viSe utpanna thayA ane tyAMthI cyavane tanapura nagaramAM manuSyapaNe utpanna thayA. (788) 789--rAjaputrapaNe khAlyakAlathI ja atiupazAMta manavALA thayA hatA. ati sAvadya anuSThAna parihAra karavAnA svabhAvavALA, kAlAcita dharmAMmAM tatpara rahetA. te rAjA hovA chatAM paNa rAjabhAga sukhanA tyAga karI, teNe dIkSA a'gIkAra karI, (789) have je dekhIne tenI bhAvanA vRddhi pAmI ane dIkSA aMgIkAra karI, te hakIkata traNa gAthAthI kahe che-- 790 thI 792-jema nadImAM pANInu puSkaLa pUra Ave, tyAre kAMThA teDI mATIthI malina thayelu jaLa vahe che. AvuM malina jaLa dekhyuM ane jyAre bharatI utarI gaI, nadI svaccha dekhAvA lAgI, te nadInA AvA ane prakAranA dekhAvA dekhI rAjakumAra pratiaiAdha pAmyA. jema A nadI vahetI vahetI peAtAnA ja kinArAne tADI nAkhe che, jaLane malina kare che, tema A puruSAtmA paNa ghaNe bhAge mIjAne pIDA upajAvI, peAtAnA AtmAne malina kare che. jyAre pUra utarI jAya che, tyAre A nadI svaccha dekhAya che, te pramANe AtmA paNa AraMbha-parigrahanA tyAga kare che, teA kuzala pravRttivALA thAya che--ema samajavu, (790-792) A pramANe dIkSA laI parizuddha zramaNapazuM pALIne uttamadeva ane uttama manuSyagati pAmI paraMparAe alpakALamAM sAddha pAmyA. te ja sudeva, manuSyagati Adi traNa gAthAthI kahe che-- 794-796--peAtanapuramAM rAjaputranA janma pachI brahmadevalAkamAM devatA, tyAra pachI mathurAnA rAjA, tyAra pachI zukradevaleAkamAM devatA, tyAra pachI ayAmukhI nAmanI nagarImAM rAjA, tyAra pachI Anata devalAkamAM deva, tyAMthI zivarAjA, tyAra pachI AraN Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkha-kalAvatInI kathA, utsaga ane apavAda [ 497 devalokamAM deva, pachI mithilA nagarImAM devarAjA, tyAMthI AgaLa prathama raiveyaka traNane viSe deva, tyAMthI cyavIne gajajanasvAmI, tyAMthI mRtyu pAmI madhyama traNa daiveyakamAM deva, tyAMthI cyavI paMDradezamAM surarAja nAmane mahIpati, tyAra pachI uparanA raiveyakatrikamAM deva, tyAMthI baMgadezamAM surarAja nAmano rAjA, tyAMthI vijaya vimAnamAM deva, pachI aMgadezano rAjA, tyAMthI sarvArthasiddha vimAnamAM deva, tyAra pachI ayodhyAmAM rAjA, tyAM dIkSA lIdhI ane siddhi pAmyA. A zaMkharAjAnA jIve ghaNe bhAge te prakAre "pApa na karavAnA niyamathI uttarettara eka bhava karatAM AgaLa AgaLanA bhamAM caDiyAtA caDiyAtA kuzaLa puNyAnubaMdhI puNyanA ge bhava prApta karI chevaTe mokSanI prApti karI. (794-796). 798-mananI zuddhivALA pariNAmarUpa ArAdhanA thavAthI A duSamA kALamAM prathama ArAdhaka thaye, mATe A bhAvArAdhanAmAM AjJAyAgathI Adara kare. (797) A pramANe zaMkharAjarSinuM kathAnaka samApta thayuM. have cAlu adhikArane AzrIne kahe che - AvA A duHSamA kALamAM AvA zaMkhamuni sarakhAone paNa cAritra sarva sAMsArika pIDA dUra karanAra nakakI thAya che. kone ? bhavavirakta evA vairAgI AtmAene AvA duHSamA kALamAM paNa sarvaduHkha-mukta karAvanAra thAya che. (798) tathA- 799-saMsArathI virakta banelA ane AjJA viSe bahumAna karanArA, jinavacana anusAra pitAnI zakti pramANe temaNe kahelAM anuSThAna karavAmAM tatpara banelA hoya. zA mATe ? te ke- sarva karmane ekAMta kSaya karavA mATe karmakSayanI bhAvanA vagara te cAritra gaNAtuM nathI. teonuM cAritra akhalita rUpa samajavuM. jeo saMsArane-cAre gatino bhaya pAmyA nathI, saMsArane sAce vairAgya pAmyA nathI, prabhunI AjJAnA anurAgI banyA nathI, temanA kahelAM anuSThAnomAM pitAnI zakti anusAra pravRtti karatA nathI, karmanirjarAnuM dhyeya rAkhatA nathI, temane bhAvathI cAritra nathI. (799) have jeo bhArIkarmavALA duHSamA kALa, zarIranAM nabaLAM saMghayaNe e vagerenA AlaMbana-oThAM AgaLa karIne-tenuM AlaMbana AgaLa dharIne piote sahana karavAnI zaktivALA hovA chatAM tevA prakAranA bIjA AjJAbAhya evA lokoe AcareluM pramANa karIne bhagavaMte niSedhelA AcAranuM sevana kare che, teone je nukazAna thAya che, te batAve che- 800--tAlapuTa jhera, zastro, agni vagere padArtho mUcha pamADIne ekalA cothA ArAmAM nahi, paraMtu A duHSamA kALarUpa pAMcamA ArAmAM paNa prANa choDAvI mRtyu Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 ] upadezapada-anuvAda pamADe che. te pramANe mAMdagI Adi vagara kAraNanA samaye paNa nirbaLa kAraNa AgaLa karIne je sAdhuo dharmathI vegaLA banI apavAdamAganI niSkAraNa sevana kare, te te sarva avasthAmAM cAritrane vaMsa karanAra thAya che. (800) AnAthI ulaTI rIte kahe che- 801-have lApaNAvALI avasthA ane tenA sarakhA bIjA kAraNenAM AlaMbanathI viruddha padArthonuM sevana thAya, te paNa paramArthathI te asevanarUpa ja samajavuM. kema ? te ke, kAraNe pratisevana karavAmAM mananI pariNati bhagavAnanI AjJAmAM vate che. bhagavate AvI asahAya avasthAmAM Ama karavAnuM upadezeluM che. AjJA jenA hRdayamAM vaselI hoya ane te kadAca apavAde Sasevana kare, te paNa te zuddha mekSane hetu che. (801). A pramANe kAraNasara pratisevA karavAmAM Ave, te paNa zuddhabhAva mokSane hetu che-ema darzAvIne atyAre akRtya evA padArtha karavAmAM Ave, te paNa bhAvazuddhi pApo kSaya karanAra thAya che. te vAta lokamAM prasiddha evA daSTAMtathI kahe che - 802-loka ane lokottara mAgathI viruddha padArtha sevana karavAmAM Ave, te paNa pazcAttApathI yukta evo niSkapaTa-zuddhabhAva eTale pariNAma te paNa pApanA kSaya karanAra kAraNa tarIke svazAstramAM ane bIjA matavALAonAM tIrthomAM sAmAnyathI gaNAvela che. teonA zAstramAM A pramANe kaheluM che ke jhAMjhavAnA jaLane tavarUpa- yathArtha dekhate, tenAthI udvega pAmyA vagara kaMIpaNa khalanA pAmyA vagara tenI madhyamAMthI ekadama pasAra thaI cAlyo jAya che, te pramANe bhegone paNa jhAMjhavAnA jaLa sarakhA svarUpathI mAnato ane asaMgapaNe nirAga cittathI bhagave, te paNa te parama-uttamagati meLave che. lekamAM coranuM udAharaNa kaheluM che, tenA anusAre. (802) te daSTAMta have vicAre che - 803 thI 80-koIka sthAnamAM be coroe potAnA baMnenA bhaMga mATe samAna mAlikIpaNe dravyanI corI karI hatI. temAM eka cAra pitAnA AtmAne aMtaHkaraNathI Thapako Apate kahe che ke, "AvI corInuM akArya karanAra mane dhikkAra thAo." A pramANe pazcAttApa thavAthI corI saMbaMdhI thayelA pApano kSaya thayo, eTale tene cArapaNAne abhAva thayo. kevI rIte ? koIka tevA nimittathI rAjapuruSoe temanA upara corInI zaMkA thavAthI pakaDyA ane divya karyuM. temAM tapAvelA loDhAnA aDada ane tevA bIjA prakAre zuddhi karI. pharI paNa gudAmAM zUlI bhoMkI. A vagere devatAnA prabhAvathI te corane kazI AMca na AvI. tathA core vividha prakAranAM akArya karelAM ane pArakuM dravya bhegavavAnA samaye ekane ghaNo pazcAttApa thayo. e pazcAttApanA kAraNe cArI saMbaMdhI upArjana kareluM pApakarma vAI gayuM. tyAra pachI rAjasevakoe Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcAttApathI zuddhi [ 499 tene pakaDyo. devatAI prabhAvathI tapelA aDada vagerethI tenI parIkSA-zuddhi karI. divyaprabhAvathI tathA cArInuM pApama dhAvAI gayela hAvAthI te ceArane kazI AMcana AvI. bIjA cArane pakaDyo, rAjyAdhikArIoe pUchyuM, eTale teoe khane cAra chIe ema jaNAvyuM. bIjAne zULI para caDAvyeA, te te mRtyu pAmyA. tyAra pachI prathama cAre pazu cArI karyAnI kabUlAta svIkArI ke me' paNa cArI karelI ja che. tene gudAmAM zULI bheAMkI, paraMtu viMdhAyA vagara nIce utarI AvyA. sa leAke vismaya pAmyA, eTale devatAe sAcI hakIkata jaNAvI ke, ANe cArI karI hatI, paraMtu pazcAttAparUpa bhAvathI cArIthI upArjana karela kama khapAvI nAkhyu che. tyAra pachI te vairAgya pAmI dIkSA a`gIkAra karI, cAra RSi tarIke prasiddhi pAmyA. (806) bIjuM dRSTAMta kahe che 807--pariNAma-bhAvavizeSathI cAra hatA, te paNa acAra thayA. me kSa-prAptine caiAgya samaya atyAre na hovA chatAM paNa sIdhA mAge janArA-sAcA mArgamAM pravatA jIvA jema dhArelA ISTanagare paheAMce che, tema A duHSamA kALamAM paNa bhAvizeSathI sAcA mArga'mAM prayANu karatA AtmAo gheADA vila`khathI paNa siddhinagarIe paheAMcI zake che. (807) zakA karI ke, ' ghaNI ja niSThura-AkarI kriyA karavAthI meLavI zakAya tevA mAkSa che, te atyAranA kAceAgya kAmaLa kriyAthI te meAkSa kevI rIte meLavI zakAya ? tenA samAdhAnamAM kahe che ke-- 808--rAganA nAza karavAnI IcchAthI cikitsAkriyA sAdhAraNa-kAmaLa karavAmAM Ave, te lAMkhAkALe paNa nirAgatA pamADe che, te pramANe jIvA siddhAntAnusAra mUlaguNa-uttaraguNAne pratipAlana karavArUpa sAdhAraNa-kAmaLa anuSThAna karavA dvArA mAkSane vilaMbe paNa jarUra meLavI zake che. (808) zaMkA karI ke--niSThura-AkarI kriyA paripAlana karavArUpa cAritra che, tevI AkarI kriyAovALu Akaru` cAritra Aje A duHSamA kALamAM pALI zakAtuM nathI, te tame atyAre nirvANa-mAga rUpa cAritra kevI rIte jaNAvI zake che ? 809--jinezvara bhagavaMte pAMcamA ArAnA cheDAnA bhAga sudhI, bhAvImAM je deDhDhA duHprasabha nAmanA uttama munivara thavAnA che. te gaMgAnA pravAha jema tUTyA vagaraneA akhaMDa vahyA ja kare che, tema A kSetramAM paNa chellA munivara pa ta munienI paraparA chedAyA vagaranI atUTa zrRMkhalAkhaddha rahevAnI che. pAtAnA sAmarthya pramANe AjJApAlana karavA tatpara hoya, tevAenu atyAre cAritra na hoya '-ema khelanArAnuM A ajJAna che. yathAzakti AjJAparipAlana karavA rUpa cAritra kahevu che ane vamAnakALamAM pAMcamA ArAnA cheDAnA kALa sudhI A cAritra mAneluM che. (909) viparItamAM bAdhaka jaNAve che. Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 ] upadezapada-anuvAda koIpaNa ekanuM ulaghana kamIne ( 810-tIrthakara bhagavaMtanA vihArakALamAM paNa uchuMkhala-pitAnI IcchA mujaba pravRtti karanArA AjJAbAhya hatA, teone kadApi A cAritra prApta thatuM nathI, mATe A duSamA kALamAM paNa prayatna pUrvaka yathAzakti A cAritranuM pAlana karavuM. (810) eTalA ja mATe kahe che- 811-cAritra ArAdhanA karavAthI buddhivALA AtmAe potAnI svecchAthI pravRtti karanArA evA pAsA AdikanA daSTAntanuM sarvathA AlaMbana na levuM. kevI rIte ? te kahe che-"A bharatakSetramAM kajiyA karanArA, upadrava karanArA, asamAdhi karanArA, azAMti karanArA, evA mAthA-muMDana karAvanArA ghaNuM thaze ane zramaNe ghaNA a9pa thaze." e vacananA AdhAre vicAra karIne pAsasthA vagerenA daSTAMtonuM avalaMbana karIne asaMyamamAM pravRtti na karavI. tevA prakArane apavAda sevavAno prasaMga utpanna thAya, tyAre lAbha-nukazAna-guru-lAghavane vicAra karanArA gItArtha sAdhue kadAcit tevI pravRtti sevana karanArA banavuM paDe, te sUcavanAruM ekAnta pada mULagAthAmAM jaNAvela che. "zAstramAM utsargo ghaNA vistArathI kahelA che, apavAde paNa ghaNA prakAranA kahelA che. ekeyanuM ullaMghana karyA sivAya jemAM ghaNA guNayukta anuSThAna thAya, te prakAre AtmahitadaSTithI sAdhanA karavI. lakattara AcAra viSayamAM AjJA e ja dhana mAnanArA puruSa hoya, tene ja pramANabhUta gaNavA. (811) zaMkA karI ke, "Agama, zrata, AjJA, dhAraNa ane jIta ema pAMca vyavahAro kahelA che." e vacananA prAmANyathI Acaritane paNa pramANe kaheluM che, te pachIema kema kahevAya che ke, "je AjJA e dhana mAnanArA hoya, te pramANa gaNAya che." ema hRdayamAM vyavasthA karIne kahe che - 812-AcaraNa kahelI che, te AjJAthI aviruddhA eTale virodha vagaranI heya, tevI grahaNa karavI-eTale AgaLa kahI gayA, tema jenAthI do rekAya ane jenAthI pU upArjana karelAM karmo kSaya pAme-evA lakSaNavALI AjJA sahita AcaraNa mAnelI che. ema hoya to ja karavA lAyaka padArthomAM udAharaNa pramANu gaNAya. viparItamAM je bAdhaka hoya, te kahe che. ema na hoya te eTale ke, AjJAviruddha AcaraNa karavAmAM tIrthakara bhagavaMtanI AzAtanA, temanA vacanano vilepa karela gaNAya. te AcaraNa eTale jItanuM lakSaNa kahe che-(812) asaDheNa samAinna, jaM katthati keNatI asAvajjaM / na nivAriyamannehi ya, bahumaNumayameyamAyariyaM // 813 // 813-mAyArahita evA puruSe AcareluM hoya, jema ke, bhAdrapada zukala caturthInA divase paryuSaNa parvanI AcaraNa karavA mAphaka, kaIka kSetramAM, ke tevA prakAranA kALamAM saMvigna gItArthapaNuM vagere guNavALA kAlakAcArya vagere tevA koIke mUla ane uttara Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha svapnanA phalAdeze [ 501 guNonI ArAdhanAmAM virodha na Ave, tevuM asAvadya, tema ja tevA prakAranA gItArtha puruSoe jenuM nivAraNa na karyuM , eTaluM ja nahi, paraMtu ghaNuM gItArthoe te mAnya kareluM hoya, evuM A bahumAnya thayeluM hoya, te Acarita kahevAya che. (813) 814-ghaNe asaMvigna lekanI pravRttine AzrIne A zAsanamAM pUrvAcAryoe dekhAte batAvelAM che, A duHSamA kAlamAM A udAharaNo upayogI hovAthI jaNAve che. (814) udAharaNo kahevAnI IcchAvALA prathama tene saMbaMdha kahe che- 815-cothA ArAnA cheDAnA bhAgamAM ane pAMcamo Aro zarU thavA pahelAM keIka rAjAe nidrAvasthAmAM manovijJAnanA vikArasvarUpa ATha svapna dekhyAM. jAgyA pachI tene bhaya utpanna thayo, te pachI kArtika amAvAsyA eTale mahAvIra bhagavaMtanA nirvANa-divase chellA samavasaraNamAM rAjAe tenA phalAdeze pUchaLyA ane mahAvIra bhagavaMte tenA uttaro ApyA. (815) svapna kahe che - 816-1 hAthI, 2 vAnara, 3 vRkSa, 4 kAgaDA, 5 siMha, 6 pa, 7 bIja ane 8 kaLaza. ghaNA bhAge duHSamA kALamAM-pAMcamA ArAmAM dharmanA viSayamAM A svapna aniSTa phaLa ApanArAM jANavAM. (gAthAmAM vacanane pheraphAra prAkRta hovAthI thayela che. 816) babe gAthAthI eka eka svapnane phalAdeza samajAvatA soLa gAthAo kahe che - 817 thI 833-(1) prathama hAthInA svapnane phalAdeza jaNAvatAM mahAvIra bhagavaMta kahe che ke- "he rAjan ! have pachInA pAMcamA ArAnA utaratA kALamAM gRhasthonA gharavAsa vividha prakAranA aneka upadrava bharelA, mitro, sagA-snehIonA cittanA saMyogo sthiratAvALA nahi, paNa calAyamAna cittavALA thaze. pAnAne banAvelo mahela lAMbe kALa Takato nathI, tema paDuM paDuM karatA makAna sarakho asthira gRhavAsa thaze. hAthI prANI bIjA karatAM vizeSa buddhizALI hoya che, tema hAthI sarakhA zrAvako jJAnAdika guNavALA haze, matAntaravAdIone niruttara karanArA haze, vivekavALA haze, te paNa gRhavAsa, svajane, dhana vagere padArthomAM atilobha ane AsaktivALA thaze, tethI pIDA pAmaze. viSayonA kahuvipAko, jIvana, yauvana, dhana vagerenI anityatA jANavA chatAM paNa mohAdhIna banI saMsAra choDI cAritra levA zaktizALI banI zakaze nahiM. keI vakhate dhana nAza pAme, te pharI meLavavAnI duSTa AzAmAM mAhita thayelA evA vairAgyane kAraNe mUkIne atizaya na karavA lAyaka duSkara pApakarmo karaze. keTalAka vaLI dIkSA aMgIkAra karIne ghara, svajana, dhanamAM haMmezAM ati mamatvabhAva dhAraNa karI, eka sthaLe kAyama vAsa karanArA evA sithara vihArIne dekhIne tenA vartananuM AlaMbana pakaDIne gRhasthanI mamatAnA doSanA kAraNe maMtra, taMtra, auSadha, nimitta, tiSa, mUlakarma vagere pApakAryomAM ghaNe bhAge Asakti karaze ane pitAnA cAritradharmathI Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 ] upadezapada-anuvAda cUkI jaze, paraMtu khArA samudramAM koI mIThI vIraDI samAna AvA duHSamA kALamAM keTalAka viralA AtmAo evA dharmArAdhana karanArA haze ke, "jeo gAma, zrAvako, bhakto vageremAM mamatvano tyAga karanArA haze, kaSAyone jitavAvALA haze, zuddha cAritra pALavAmAM potAnI zakti chUpAvaze nahIM. A prathamanA hAthI-vamana artha samaja. (7) (2) vAnaranA svamano phalAdeza jaNAvatA guNorUpI vRkSomAM vicaranArA vRSabhasamAna zAsananI dhurAne vahana karanArA evA AcAryAdika te yatirUpI vAnara-samAna banI calacittavALA ane asthira svabhAvavALA thaze. siddhAMtamAM sthiratAvALA na rahetAM lokaherImAM taNAIne bhaktonAM kAryone anusaranArA thaze. sAdhunA mATe taiyAra karelA AdhAkama AhArAdikane grahaNa karI bhagavaTo karanArA thaze. ghara, svajana, zrAvaka upara mamatvabhAva rAkhanAra thaze, upAdhimAM gADha mUrchA rAkhaze, paraspara vAraMvAra laDAI-TaMTA karaze. saMyama-viruddha vartana karanArA thaze, athavA bhAva-pUjA pAmelA sAdhuo dravyastavamAM pravRtti karaze. pApa-azucithI pote lapaTAze ane bIjAne paNa lapaTAvaze tathA anya koI pakSane Agraha rAkhI zAsanamAM visaMvAda pravartAvaze. e pramANe bIjA anyatIthikethI paNa hAsya pAtra banaze tathA bIjA jeo sArI pravRtti karatA haze, tene tethI vimukha banAvaze agara tenI khisA-halakAI karaze. keI tene zIkhAmaNa ApI samajAvaze, to teo kaheze ke, "Ama karavAmAM kaI deSa nathI. tuM kharI vAta sAMbhaLa ke, ahIM ame kajiyA nathI karatA, paraMtu nyAya khAtara belIe chIe. dravyastava sAdhue karavA joIe ane tethI zAsananI-tIrthanI unnati thAya che. AdhAkarma sevana karyA vagara guruvarganuM gaurava thatuM nathI. zrAvakone akSarajJAna ApyA vagara teo khetI, vepAra, gRhanAM kAryo karI zakatA nathI, vaidaka-vidyAdika vaDe sAdhuoe zrAvakanuM rakSaNa karavuM joIe." A pramANe yathAzkeda-potAnI ka95nA pramANe vartana karanArA nirguNa guruo ghaNA bhAge pAMcamA ArAmAM thaze, chatAM AvA kALamAM keTalAka zuddha cAritranI ArAdhanA karanArA bahu virala-ochA AtmAo thaze. A bIjA svapnane phalAdeza jaNAvyuM. (8) (3) lIravRkSa nAmanA trIjA svapnanA phalAdezamAM kSIravRkSa samAna uttama zrAvako zAsananI prabhAvanA karavAmAM prasakta banelA hAI, guruo pratye putra mAphaka vAtsalya rAkhanArA, uttama vacana bolanArA, udAra manavALA, mahAsattvazALI, temanI nizrArUpa chAyAmAM munisihA prazAMta manathI vAsa karanArA hoya che. upasarga-pariSaha-bhayane tyAga karanArA, suMdara parAkrama karanArA, are ! pavitra sAdhuo che, teone janma ahiM sArthaka banyuM che-evI prazaMsA meLavanArA che. akhalita zAstrAbhyAsa karanArA, vastra, pAtra, pANI, AhAra Adi meLavavAmAM zuddhi rAkhanArA, zuddha AjJAnusAra anuSThAna karanArA hovAthI nirvANa-phalane sAdhanArA che. duHSamA kALanA prabhAvathI ghaNe bhAge teo pUrve hatA, tenA karatAM pachI pramAdavALA thaze. TaMTA-kajiyA-kaMkAsa karaze, Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha svapnanA phlAdeze [ 503 caraNasittarI-karaNasittarImAM udyama nahiM karaze. te kAraNe bIjA munie paNa leAkamAM anAdarapAtra thaze. vaLI ghaNAbhAge tevA dADhaDAhyA-echI samajavALA keTalAka kahevAtA zrAvakakuLe mAtra janmelA, samyagdarzana vagaranA zraddhAzUnya zrAvakA sAdhuonA droha karanArA nIvaDaze ane tee kadAgrahanA vaLagADavALA thaze, jethI tee satyamAga nI zraddhA paNa nahi pAmaze. te kAraNe teo peAtAnI ane bIjAnI dAna-dharmanI buddhinA vinAza karaze. prAyaH tee bIjAnA ucita upakAramAM paNa vaze nahiM. alpajJAna kadAca kyAMya meLavyuM hoya, teA teTalA mAtra jJAnathI ga karanArA ane kUTaprazno ane uttara ApI te ducanarUpI kAMTAo vaDe pratyakSa ke parAkSapaNe guruvane herAna-pare zAna karI tapAvaze. duHSamA kALamAM AvA AvaLiyA vRkSa samAna keTalAka zrAvakA thaze AvA zAsana-dharmane pratikUla . hAvA chatAM bIjA keTalAka ajJAnI AtmAe tenI anuvRtti karaze-temane anusaraze. guNarahita alpasattvavALA, pragaTa doSavALA dInatA pAmelA, kheATI khuzAmata karanArA, ceAgya ke aceAgyanI parIkSA karyA vagara tenA vyavahArane bahu mahattva Apaze. A pramANe dharmAMnA gacche-phAMTAo ghaNA karUpa rajane-ghaNAM kAryAmAM rakta mananArA zvAna-samAna thaze ane pUrva kahelA guNAvALA alpa thaze. A trIjA svapnane paramArtha kahyo. (11) (4) vAMkSa-kAgaDAnA cothA svapnanA phalAdeza kahetAM bhagava ta kahe che ke-- * huM rAjan ! alpajJAnarUpa jaLavALI, svabhAvathI sAMkaDI, chidra jaLavALI vAvaDImAM utaravuM jema muzkela paDe che. sahelAithI temAM snAna karI zakAtu' nathI. tevI vAvaDI sarakhA gurue alpajJAnavALA, svabhAvathI sAMkaDA manavALA, gaMbhIratA na rAkhI zake tevA gurue thaze. kAgaDAe vahetAM nadIjaLa na pItAM pANIhArInA beDAmAM cAMca mAranArA hoya che, tucchanI icchA karanArA, asthira manavALA, tenI AMkhanA De.LA sthira rahetA nathI, paNa pharyA ja kare che-mATe asthira dRSTivALA hAya che; tema A gurunI pAse rahenArA zramaNeApAsaka-zrAvake ane sAdhue paNa saMsAranI tuccha IcchAvALA, calAyamAna manavALA ane jemanuM samyaktva sthira hAtuM nathI, tema ja zithila AcAravALA thaze. tevA ajJAnIe kAlane anurUpa kriyA karanArA evA peAtAnA gurune nirguNa mAnI jANe pAte vizeSa dharmanI icchAvALA che, tethI peAtAnA kalpelA vividha guNavALA jhAMjhavAnA jaLa sarakhA pAtyAdika gurumAM bhaktirAgI thaze ane temanI pAse amane jJAnAdika maLaze-e AzAe peAtAnA guNavALA gurune cheADIne nirguNa ajJAnI pAse jaze. tenA hitasvI kAI madhyastha jANakArA tene sAcI salAha ApI samajAvaze ke, * peAtAnA gurune hitabuddhi hAya, teTalI pArakAne na heAya, paraMtu mAhAdhIna AtmAne sAcI hitazikSA pariNamatI nathI, tethI tenI zraddhA karatA nathI ane sArA gacchamAM rahetA nathI. pANI maLavAnI AzAe dUra dUra sapATa medAnamAM taDakA paDavAthI jhAMjhavAmAM jaLa dekhAya ane hamaNAM mArI tRSA dUra thaze, te AzAmAM H Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 ] upadezapada-anuvAda mRgalAo pAchuM meLavI zakatA nathI ane jIvana pUrNa karI mRtyu pAme che. tema AvA sAdhuonuM dharmajIvana mRtyu pAme che. kutIrthione yega pAmIne keTalAka ajJAnI zrAvaka guruvargane avarNavAda utpanna kare che, tyAre teo potAnuM samyakatvajIvana gUmAve che-ema karIne teo bhayaMkara bhavasamudramAM bhramaNa karaze. vaLI AvA duSamA kALamAM keTalAka vivekanaMta AtmAo vAvaDI samAna gurunI AjJAthI uttama dharmanI sAdhanA karaze. A cothA svamane phalAdeza jANa. (7) (5) siMha nAmanA pAMcamA svapnanA phalAdezamAM ema jaNAvyuM ke, A jina dharma e siMha samAna eTalA mATe gaNe che ke, jeNe atizayavALA jJAnanA parAkrama vaDe vividha kumatarUpa mRgalAdi-samudAyane atizaya trAsa pamADelA che, tathA jeNe tevA khoTA AgrahavALA hAthIne nasADyA che, e siMha-samAna A jinadharma che. ghaNuM prakAranI ladhivALA, devendrAdike e jemanA caraNomAM vaMdanA karelI che, evA sAdhu bhagavatae jene svIkAra karelo che. jene kaI parAbhava karI zakelA nathI. A uttamakoTino A jinadharma pragaTa hovA chatAM A bharatakSetrarUpI araNyamAM pAMcamA ArAnA duHSamA kALamAM khoTA mato comAsAnA aLasiyAM mAphaka eTalA phuTI nIkaLaze ke, jenI gaNatarI karavI muzkela paDaze. kumatanA vanakhaMDonI gADha jhADIvALA, khoTI umAzaMnI dezanArUpI velaDIenA bhagnAvazeSothI jene mArga rokAI gayo che, evA bharatakSetranA araNyamAM te marelA siMhanA mRtaka-samAna jaNAze. bhagavaMtanA nirvANa pachI labdhi, atiza Adi prabhAvanA karanAra padArthone viccheda thaze, te paNa zAsananA pahelAnA guNonA kAraNe kSudraloka, siMhanA mRtakane dekhI bIjAM jAnavaro bhayathI palAyana thAya, tema teo paNa A zAsananA prabhAvane dekhIne palAyana thaze, paraMtu A dharmane sevana nahi karI zakaze. vaLI mRtasiMhane anya prANIo bhayathI bhakSaNa karatA nathI, paraMtu tenA zarIramAM utpanna thayelA kIDAo tene aMdarathI kerI khAya che. e pramANe A zAsanane bIjA matavALA jeTalA parAbhava nahiM karaze, tenA karatAM kIDA samAna, pragaTa durAcAra sevanArA, A zAsanamAM rahelA keTalAka tevA yatio ane gRha tuccha svabhAvavALA banI pravacananI apabhrAjanA karAvaze. arthAt zAsanamAM rahelA tevA maDadAnA kIDA samAna zAsananAM aMgone nukazAna karanAra thaze. vaLI chae kAyanA jIvo pratye anukaMpA vagaranA, maMtra ane vidyAnA baLathI keTalIka sAdhupaNAnI kriyAone vikRta banAvaze, arthopArjana karavAmAM apUrva rasa dharAvanArA banaze ane lokone kaI mAge pitA pratye AkarSaNa karavA mATe te pApIo tevA moTA dekhAvanA ADaMbaro karaze. AdizabdathI bIjA paNa potAnI matithI kapelI kriyA karanArA agItArtha tapasvIo sAcA gItArtha munionI avajJA karavA tatpara banaze. tevA sAdhuzrAvake gharamAM chidra pADaze, eTale bIjAo paNa tene dekhIne tene nAza karavA mATe nirbhayapaNe taiyAra thaze. A pramANe pAMcamA svaprane phalAdeza jANa. (8) Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha svapnanA phalAdeze [ 505 (6) chaThThA svamamAM dekhela kamalavananA phalAdezamAM jaNAve che ke- svabhAvathI suMdara-nirmala, zIla-sugaMdhavALA AtmAnA sattvavALA, devane mastaka para dhAraNa karavA yogya, evA paduma kamaLa-samAna dhArmika loko ugra, bhoga vagere uttama kuLomAM utpanna thaze, athavA sAketa (adhyA ) vagere nagaramAM kamaLa samAna guNavALA thaze, paraMtu duHSamAM kALanA prabhAvathI teo dharma nahIM pAmaze. kadAca dharma pAmyA haze, te paNa ukaraDAmAM ugelA kamala sarakhA halakA tuccha svabhAvavALA thaze, dUSita vartanavALA thaze ane pitAnA veSa anusAra vartana-rUpa dhAraNa nahiM karaze. kadAca sAruM vartana karaze, te "A halakA prAntakulanA che" ema karIne tenI avagaNanA karaze keTalAka dharmanA arthI puruSa hoya, paraMtu te ghaNe bhAge vakajaDa ane ochI buddhivALA hevAthI pitAnI IcachA pramANe te ane lAbha-nukazAnanA jJAna vagaranA hovAthI pote DUbe ane bIjAne paNa DUbADe. chatAM temAM thoDAka prazAMtarUpavALA, guruvarganuM bahumAna karanAra, sarala svabhAvavALA, buddhizALI, suMdara kriyAo karanArA, potAnI zakti anusAra prayatna karanArA thaze. keTalAka sukhazIliyA, ajJAna, jADI buddhivALA loko prAye teno parAbhava karaze. IrSyA, gava vagere doSanA kAraNe teo sadgati sAdhI zakaze nahiM. A duSamA kALamAM sAcA dharmanI ArAdhanA karanArAnI saMkhyA ghaNI alpa haze. A pramANe chaThThA svamane bhAvArtha tamane samajAvyuM. (8) (7) kheDUtanA bIja vAvavA samAna deva-manuSyanA bhogaphalanA kAraNarUpa zuddhadAnadharma je zuddha pAtrarUpa kSetramAM ApavAmAM Ave. eTale ke, jema catura kheDUta sArA phaLadrupa kSetramAM sArAmAM sAruM bIja vAve, te tenAM phaLe paNa puSkaLa meLave; tema zrAvaka nyAyathI meLavela dravyathI AhAra, upAdhi, vastra, pAtra, makAna, oSadha Adi je ugama, utpAdana, eSaNa AdithI parizuddha-nirdoSa vastuo sAdhu- kSetramAM bIjarUpe vAve. A duSamA kALamAM sArI buddhivALA, bahumAnavALA tathA agItArtha bheLA-alpabuddhivALA kheDUta samAna dAtAre thaze, jeo zuddha dAnamAM ramaNatA nahiM karaze, te dAtAro AdhAkama vagere deSathI duSTa, ghaNuM ane manohara dAna ApavAmAM pakSapAta karanArA thaze, tethI te dAtArone bIjasamIna kahelA dAnamAM vizeSa rasa ane pakSapAta raheze. teo kevA kSetramAM ane kevA pAtramAM dAna Apaze ? te ke, chakAyanI virAdhanA karavAmAM vizeSa Asakta haya, vagara kAraNe AdhAma Adi doSavALA AhArAdikanuM sevana karanArA hoya, evA ukharabhUmi samAna pAtramAM dAna Apaze. zuddha ApavA lAyaka AhArAdika haze. te paNa ghI, dUgha vagerenA mAvA, gulAbajAMbu agara taLelI vastu taiyAra karIne Apaze, eTale mithyA vAtsalyabhAva batAvavAnI abhilASAvALA tuccha bIja samAna eTale zekIne vAvelAM bIja ugatAM nathI, tema tucchabIjamAMthI phaLa utpanna thatuM nathI, athavA anyamatavALA taladAna, bhUmidAna, gAyadAna. dhuMsarAnuM dAna, haLanuM dAna evAM pApa-AraMbhanAM dAne ghaNabhAge AraMbha karanArA ane abrahmacArI Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 ] upadezapada-anuvAda one Ape che ane temAM puNyanI abhilASA rAkhe che. AgamazAstrAnusAre dAnadharmane vyavahAra karanAra ghaNuM virala hoya che. temAM zuddha vivekavALA, vidhi samajanArA, pAtrane viveka samajanArA, nirdoSa padArtha ApanArA bahu ochA haze. duSamA kALanA prabhAvathI dAna ApavA chatAM vivekanI-vidhinI aNasamajathI yathArtha phaLa pAmanArA virala haze. A pramANe sAtamAM svamane phalAdeza jaNAvyuM. (8) (8) have AThamA svamamAM kaLaza joyela, tene phalAdeza jaNAvatA kahe che ke-karmamala dUra karavAmAM samartha evA nirmaLa jaLathI bharela, upara suMdara sugaMdhI kamaLathI DhAMkela evo kaLaza ane bIje mAtra dekhAvane kuMbha-ema duHSamA kALamAM kaLaza sarakhA be prakAranA sAdhuo thaze. eka kaLaza evA prakArano che ke-je vizuddha-saMyamarUpa mahelanA zikhara upara lokone AnaMda ApanAra bhAvALo, upazamarUpa padamakamaLathI DhAMkela. tathA tapanI lakSamIrUpa caMdananA vilepanathI camakato, vividha prakAranA guNorUpa puponI mALAthI alaMkRta, karma kSaya karavA rUpa mAMgalyanI vibhUtinI zaktiyukta, zubha gurunI AjJArUpa thALamAM sthApana karela, jJAnarUpa kAMtithI tejasvI evA prakArano kaLaza. bIjA kaLaza kevA haze ? pramAdarUpI pRthvItalamAM khUMcI gayelA aMgavALA, bhagna thayelA zuddhatratarUpI kAMThAvALA, apayazanA kAdavathI lapeTAelA, pragaTa aticArarUpI kAdavamAM rahelA. teo paNa kAladoSathI muhapatti vagara ughADA mukhathI bolanArA ane kriyAo karanArA, pitAnA karatAM ratnAdhikane tevA do sevatA dekhIne temanA doSone prakAzitajAhera karanArA, potAnA Arimaka guNono kSaya karatA moTI IrSyA ane kepathI kajiyA TA karatA, saMyamamAM be cUkIne gurunI AjJArUpI thALathI bhraSTa thayelA-eTale gurunI AjJAmAM na rahenArA hoya. prAye karIne temanA samAna guNaThANAvALAnA yogathI evI nIcI gatimAM paTaka che ane abodhi bIjarUpa kaLazano bhaMga paNa sAthe ja pAmaze. je keTalAka cAritravaMta saMyama khapI gurunI AjJAmAM vyavasthita rahenArA evA koIka viralA uttama AtmAo sadagatine pAmaze. he rAjan ! AThamA svapnane A garbhathe tamane samajAvyA. saraLa evA AtmAo mATe A upAya dekhIne ame A artha kahe che. (9) mULagAthAono akSarArtha bhAvyAnusAre samajavo. A pramANe lakattara zAsanamAM duSamakALamAM ghaNuM nirguNajanane AzrIne udAharaNo jaNAvyAM. laukika matamAM paNa temanI rIti anusAra kaliyugane AzrIne bIjAoe pratipAdana karelAM bIjA prakAranAM udAharaNe dekhAya che. pAvAha-eTale kUvAnuM pANI vahIne jIvanavRttino nirvAha kare, phala mATe AkhA vRkSane cheda kare, gAya pitAnI vAcharaDIne dhAvaze, loDhAnI banAvilI mahAkaTAhI (kaDAhI) temAM sugaMdhI tevapAka kara ucita gaNAya, chatAM temAM dudhI mAMsAdika rAMdhavAnuM, sapanI pUjA ane garuDanI apUjA ItyAdika paraspara virodhI vAte kaliyugamAM thaze jene tAtparyAtha AgaLa kahevAze (817 thI 833) tathA- Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha svapnanA phalAdeza [ 507 834-hAthanI be AMgaLI je rUpamAM hoya, tenA badale potAnuM svarUpa palaTI nAkhaze. hAthI vaDe vahana karAtAM gADAM ke rathane have gadheDA jeDI vahana karAze vALathI bAMdhelI zilAne dhAraNa karAze. A vagere udAharaNo lokomAM kalikAlanA doSathI kahe vAze. (834) have kahelAM daSTAntanA dAIntika artho batAvatA kahe che - 835-kRpa-sthAnIya arthAt kRpa samAna rAjAone je poSavA lAyaka evA avADA-sthAna samAna brAhmaNa, kSatriya halakA zUdro pAsethI jaLa samAna artha grahaNa paDAvI le-e prathama udAharaNane artha samaje. arthAt have rAjAo prajA pAsethI hada uparAMtanA kara-bhAraNa nAkhI lokone nirdhana karaze ane rAjyAdhikArIo mAletujAra banaze. (2) bIjA daSTAMtane paramArtha ema samajo ke, phalarUpa putro, vRkSa samAna pitAne ja utpanna karanAra pitAone dhana mATe, dastAveja mATe, milakatanA bhAga mATe, udvega pamADanArA thaze. trIjA daSTAntamAM kanyAvikaya eTale gAyanI upamA sarakhe mAtA-pitA vAcharaDI samAna kanyAne vecIne dhana upArjana karaze-eTale tevA tevA agya upA thI AjIvikA meLavaze. (4) cothA daSTAMtamAM upArjana karela lakSmInuM A loka ane paralokanI apekSAe anupakArI-asaMyamI-pApa karanArAomAM dAna Apaze. (5) pAMcamA daSTAMtamAM hiMsAdika pApasthAnakenI pravRtti karanArA haze, tevA avirativALA mithyAdaSTio haze, temane pAtrabuddhithI potAnA vaibhavanuM dAna karaze, paraMtu dayAvALA, brahmacaryavALA, uttama mahAvratadhArI supAtromAM dAna nahi Apaze. (835) 836-chaThThAmAM vara-vahunA yugala paraNIne pachI kuTuMbamAM kajiyo ubho karaze ane mAtA-pitAnI chatrachAyAno viraha pAmaze. (7) sAtamAM daSTAMtamAM je AgaLa IkvAku vagere uttama kulonI vaMza-maryAdAe, vaMza-paraMparA sudhI paLAtI hatI, koI paNa tevI maryAdAo toDatA na hatA ane tenAM kAraNe vaMzane kaI divase lAMchana lAgatuM na hatuM, have pAMcamA ArAnA-kaliyuga kALanA pratApe halakI jAti ane kuLanI maryAdA pALavAmAM gaurava gaNaze. je putravadhUo, lAja-maryAdA, vaDIleno viveka, bahAra haravA-pharavA javuM, udabhaTa veSa dhAraNa karavA, khullA mastake bharabajhAramAM nIkaLavuM. A vagere paradezI anArya vijAti kulenuM anukaraNa Aje pratyakSa temanA vacanAnusAra anubhavAya che ke, jenA pariNAma pastAvAnAM ja Ave che. (8) AThamAM daSTAMtamAM vALa sarakhA alpa zuddhadharma vaDe zilA samAna vajanadAra pRthvInI sthiti TakAvavI. eTale dharma thoDo kare che ane ADaMbara meTe dekhADa che. vAlukA-retInI tvacAmaDI-khAla utAravA mAphaka pAMcamA ArAmAM dhana pArjananA upAya duSkara haze, A daSTAMtane paramArtha A pramANe samajave. jema retI agara vAlukAnI khAla-uparanI pAtaLI cAmaDI-(tenuM paDa) kheMcI kADhavI muzkela che, tema dhana Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 ] upadezapada-anuvAda upArjana karavA mATe rAjasevA, nekarI vagere upAyo karIe, to paNa dhana-prApti thavI ghaNI duSkara thaze. (836) je pramANe A laukika udAharaNa thayAM hatAM, te batAve che- 837-cAra lAkha, batrIsa hajAra varSa pramANavALA kaliyugane praveza kALa thayA pachI bhIma, arjuna, nakula ane sahadeva lakSaNa cAra pAMDe hAra pAmya chate, tathA se saMkhyA pramANa duryodhana vagere pitarAIonA putrono ghAta karavA lakSaNa kathA vaDe te vakhate dareka pahore judA judA prArika sthApana karavA lakSaNa cothA yuga-lasaNa je kalikAla-have vAta kaIka spaSTa karatA kahe che-te A pramANe je pAMDavoe samagra kauravarUpa kaMTakone uddhAra (uccheda) karyo hato ane jemaNe upArjita rAjya lAMbA kALa sudhI pAlana karela che, evA teo pAchalI vayamAM pazcAttApa karavA lAgyA ke, ApaNe ApaNuM gotrane kSaya karavA rUpa mahAakArya AcaryuM che; mATe himapatha nAmanA pradezamAM praveza karyA vagara ApaNu pApanI zuddhi thavAnI nathI-ema vicArIne teo pAMce ya rAjya choDIne hima patha dezamAM koIka vanamAM pahoMcyA. saMdhyA-samaye yudhiSThire bhIma vagere cAre bhAIone anukrame eka eka pahora sudhI vArApharatI prArika tarIke dekharekha rAkhavA nimaNuka karI. yudhiSThirAdika jyAre sUI gayA, tyAre puruSanA rUpamAM kali nIce utarIne bhIma prArikanI sAthe vAcika yuddha karavA lAgyo ke, pitarAI bhAIo, bhISma, guru, pitAmaha-dAdA vagerenI hatyA karI, have tuM dharma karavA taiyAra thayo che? bhIma tenA vacanane sahana na karI zakavAthI tenI sAthe yuddha karavA lAgyo. jema jema bhIma kedha pAmato jAya che, tema tema kali vRddhi pAmavA lAge. e pramANe kalie bhImane parAbhava karyo, e ja pramANe bAkInA bhAIone paNa potapotAnA prahara-samaye tiraskAra pamADyA ane teone paNa kalie harAvyA. have rAtri DI bAkI rahI, tyAre yudhiSThira jAgyA, eTale kali Avyo. kSamAnA baLathI kaline harAvyo. harAvyA pachI te kaline zarAvalA-keDiyAthI DhAMkI dIdhe. prabhAta-samaya thayo, tyAre bhIma vagerene batAvyo. te kalie kahyuM ke, yudhiSThire kSamAnA prabhAvathI mane jityo che. huM tenAthI hArI gayuM chuM. A mArA avatArathI tamane A kulanuM vera lAgeluM che. tathA AvA ja bIjA ekane ATha kUpa avAha AjIvikA vagere udAharaNa ApI kalie pitAnI sthitinuM nirUpaNa karyuM. (837) 838-A pramANe kahelAM udAharaNanI jema ghaNe bhAge leke vartamAna duHSamAM kALanA prabhAvathI jenamatamAM dareka sAdhuo ane zrAvako, sAdhvIo ke zrAvikAo zAstromAM kahelA suMdara AcArathI vartanArA nahiM thaze. paraMtu upayoga -2hitapaNe dezonA sevana karanArA hovAthI zAstrathI pratikUla pravRtti karanArA thaze, mATe sArI rIte jinAgama-zAstrano abhyAsa karavAthI ane tenA AdhAre AcAra pAlana karanArA-AcAra Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duSTa zIlavALAne saMsarga taja [ 509 zuddhi pAmelA evA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAo viSe AdarabhAva-mamatvabhAva rAkhavo. (838) to pachI have jainetara anuSThAna karanArA pratye zuM karavuM?-- 839-jinavacanothI pratikRla anuSThAna karanArA, durgatimAM laI janAra evA mahAdika azubha karma phaLa ApanAra laukika dharmAnuSThAna karanAra cho viSe praDhaSa kare, athavA tenAM darzanazAstro ke temanI kathAnA prasaMge kedha-asahanazIlatA na ja karavI. tyAre zuM karavuM? tenI zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke- jIvanI bhavasthiti AvA prakAranI che ke, haju sudhI A AtmAonI karmasthiti bhAre hovAthI akalyANavALA teo bicArA jinadharmanA AcaraNa pratye AdarapariNAmavALA thatA nathI, bahumAnavALA thatA nathI-ema vicAravuM. tathA samyagdarzana, jJAna, cAritrarUpa mokSamArgamAM rahelA sAdhu ke zrAvake hamezAM temanI sAthe eka vakhata ke vAraMvAra bolavAno vizvAsano vyavahAra, sahAya karavI, sevA-suzraSA Adikane tyAga kare, vidhithI vivikta vasatigAma, nagaramAM vAsa karavA rUpa saMsargane tyAga kare. nahiMtara temanI sAthe AlApasaMlApa vagerenA saMsarga karavAmAM jema kuSThavyAdhi agara cepIrogavALA ke duSTa javara vALAnA saMsargathI, tenA doSane-rogane bIjAnA zarIramAM saMcAra thAya, tema tevA anya matavALAnA saMsarga thI ApaNA A loka ane paralokanA anartha -prAptirUpa nukazAna thAya che. mATe ja kahevuM che ke-" duzIla manuSya jene priya hoya, teNe siMhanI guphA, vAghanI guphA, jaLa athavA agnimAM praveza karavo, agara marakIvALA upadravasthAnamAM ke duSkALa hoya, tyAM praveza kare sAro, paNa duSTa zIlavALAne saMsarga na kare." (839) zaMkA karI ke, ghaNA bhAge vihArakSetre pramatta tema ja pAkhaMDI lokothI rakAelAM hoya che, jethI temanI sAthe AlApa-saMlApa vagere varjana karavA azakya che, tevI zaMkAnuM samAdhAna karatA kahe che- 840-agItArtha sAdhu ane pAsasthAdika pramAdavALA, ziAMthala AcAravALA gItArtho sAthe athavA bhAgavata vagere bIjA tIrthAntarIya anyamatanA pAkhaMDIothI vyApta kSetramAM rahevAno prasaMga AvI paDe ane agItA vagerethI rahita kSetramAM dunila-rAjadvArI kAraNa hoya athavA bIjA keI tyAM upadrava heya. te kAraNe tyAM sthiratA karavI azakya hoya ane agItAdinA vasavATavALA gAma-nagarAdikamAM rahevAno vakhata Ave, to tyAM kevI rIte rahevuM ? te jaNAve che-ApaNuM zuddha prajJApanA-prarUpaNA, tema ja zuddha sAmAcArInI saMpUrNa paripAlanAne lagAre paNa AMca na Ave-dhakako na lAge-nukazAna na thAya, te pramANe bhAvanuM nukazAna karyA vagara akhaMDa bhAva TakI rahe, tema je tyAM temane anusaravuM paDe, "vacanathI namaskAra" e vagere anusaraNa karavA rUpa anuvRttithI te kSetromAM temanI sAthe rahevuM. A pramANe Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 ] upadezapada-anuvAda temanI sAthe bahArathI anusaraNa karavAthI temanA AtmAmAM bahumAna utpanna karyuM ane kayAreka rAja taraphathI ke bIjA ApattikALamAM agara duSkALa samayamAM sahAya karanArA thAya. (840) AthI viparIta rIte vartana karavAnuM nukazAna kahe che - 841-je teone anusaravAmAM na Ave. tenI anukULatA pramANe vAsa karavAmAM na Ave, te pitAne ane bIjAne upaghAta-nukazAna thavAno vAro Ave che. kevI rIte ? te darzAve che-pararAjyanA jAsusa che, corI karanArA che-evA AropathI te sthAnamAM lebha utpanna thAya che. AdizabdathI koI prakAre koIne pramAdathI aparAdha banI gayo hoya, te IrSAnI adhikatAnA kAraNe dUra dUra sudhI tenI apakIrti phelAve che tevA prakAranA dAtAranA kulemAM bhaMbheraNI karI AhAra-pANI detAM aTakAve che. te kAraNe te loko ApaNuM laghutA karI ApaNI tarapha anAdarabhAvavALA bane che, tethI temane pApabaMdha, bodhino nAza thavA rU5 phaLa prApta thAya che. ema thavAthI baMnenI durgati thAya che. mATe baMnenuM aniSTa phala TALavA mATe jayaNAthI temanuM anusaraNa karavuM. (841) 82-je kAraNuthI agItArtha Adikane anusaravAthI doSa che, te kAraNathI kAyA ane vacananI pravRtti karavArUpa dravyathI te agItArtha AdikanuM rAga-dveSa-rahitapaNe- madhyastha-samatAbhAvathI manamAM to kyAre tevo samaya prApta thAya ke, mane anukUla bhAvane nirdoSa cAritra-pAlanane egya avasara kSetrAdi prApta thAya, te pramANe bhAvI kalyANa-buddhinI rAha jote, vartamAnamAM saMyama TakAvavA mATe agItAryAdikano sahAro levA mATe temanI sAthe kaMIka belavA-cAlavAne vyavahAra sAcavavo paDe, paraMtu bahumAnavALA bhAvathI vyavahAra na rAkhe. kaLAo temanI pAsethI meLavavI hoya, apUrva adhyayanane abhyAsa grahaNa karavAno hoya, te temane vandanA-viSayaka apavAda sevavAne jaNAvela che. te A pramANe-parivAra, parSadA, puruSa, kSetra, kAla, Agama jANIne kAraNe utpanna thAya, tyAre jene je egya hoya te prasaMgopAtta vyavahAra karavo paDe. te agItArthane sAdhu-parivAra suvihita kiyAvALo hoya, te parSadAmAM, vairAgyavALI dezanA ApatA heya ane vairAgya utpanna karato hoya, puruSa mAnI, bhayaMkara svabhAvano heya, nirdaya ke adhama puruSa hoya, lokonA kahevA pramANe karanAro rAjA hoya. athavA rAjA, pradhAna, netA evo koI dIkSita thayelo hoya, vidhi AdithI abhAvita kSetra hoya, eTale ke- plAna, bALa ke jaMgala vaTAvavAnA samaye apavAdAdi sevana karavA paDe, tyAre tene vidhi-vyavasthAdika karavAmAM abhAvita hoya, anAka(ku)la kAla hoya. jinezvare prarUpelAM evAM darzana, jJAna, cAritra, tapa, vinaya vagere jyAM jeTalAM jenI pAse hoya, tyAM tenI teTalA bhAvathI bhaktithI pUjA karavI. te rUpa bhAva. gacchanA Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMDAo sAthe vartana [ 511 O : rakSaNa mATe bhaviSyakALamAM jarUra paDe tevA kuzaLa aAyurveda jANakAra athavA to bhaviSyano kALa jANavAmAM kuzaLa evA AcArya sukhe zIla-saMyamanuM pAlana thAya, tevI rIte sarva gaveSaNAo karavI joIe. kAraNa utpanna thAya, tyAre je baMne prakAranAM kRtikarma-vaMdana pAsasthAdikane na kare, to tene caturguru prAyazcittanI AropaNa kahelI che. (842) A viSayanuM daSTAMta kahevAnI icchAvALA kahe che - 843-ahiM je AgaLa kahIzuM, te agItArthanI anuvRtti-anusaravArUpa yuti yukta udAharaNa kahIzuM, te cAlu vAtane barAbara baMdha besatuM thaze te ja kahe che-subuddhi nAmanA maMtrInI buddhithI rAjA gAMDo na hato, paNa bahArathI gAMDa banI gaye, paNa aMdarathI te DAhyo hato-evo keIka rAjA rAjyathI bhraSTa na thA. (843) cAra gAthAthI A daSTAMta vistArathI kahevAya che. 844 thI 847-pRthvIpura nAmanA nagaramAM pUrNa nAmanA rAjA ane subuddhi nAmano maMtrI hatA. koika bhaviSyavettAne bhAvikALanuM jJAna thayuM ke, A mahinA pachI varasAda varasaze, tenuM jaLapAna karavAthI lokone gAMDapaNa utpanna thaze. rAjA pAse hakIkata nivedana karI. rAjAe lokone paDatathI jAhera karyuM ke, " e pitAnA sAdhana pramANe jaLa saMgraha karI levo." eTale sarve lokoe te pramANe karyuM. kahela samaye varasAda paDyo. lokoe tenuM pAna na karyuM. saMgraha kareluM jaLa jenuM vaheluM khalAsa thayuM, teo navIna varasAdanuM pANI pIvA lAgyA. ghaNA lokoe te jaLapAna karyuM, eTale moTo varga unmAdI banI gayo. sAmaMtAdika lokoe ghaNuM jaLa saMgraheluM hatuM, chatAM te paNa vaparAI gayuM, eTale na chUTake A draSita vRSTijaLa pIvAno prasaMge upasthita thayo. teoe paNa te jaLapAna karyuM. have junuM jaLa to mAtra rAjA pAse hatuM, bIjA koI pAse na hatuM. eTale ekalo rAjA sarve karatAM vartanamAM judo paDI gayo. te te DAhyApaNAnI ja ceSTA karato hato. pelA sarve loko tathA sAmaMtone rAjAnI ceSTA pitA karatAM bhinna dekhAI, pitAnA samAna rAjA vartana karato nathI, e Tale ke I paNa rAjAnI ceSTA ApaNI sAthe meLa khAtI nathI. eTale sAmaMto ane lokoe maMtraNA karI ke, A rAjA ApaNe chIe, te rAjyasukhano anubhava kare che. ApaNA matane na anusaranAra keTalo lAMbo kALa te rAjya karI zakaze? mATe pakaDIne tene bAMdho." ema maMtraNA karatA temane sAMbhaLIne maMtrInI buddhimAM jJAna thayuM. tyAra pachI (graMthA 12000) maMtrIe rAjAne salAha ApI ke, rAjya jIvitanA rakSaNano eka ja upAya che ke, A sarve gAMDAone ApaNe atyAre anusarI levuM. eTale junuM jaLapAna karI kRtrima gAMDapaNa karavA lAgyA. rAjA teo sAthe bhaLI gaye. eTale pelA sarvene thayuM ke, gAMDa nathI, paNa ApaNA je DAhyo ja che. AthI teo sarve saMtoSa pAmyA. rAjya Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 ] upadezapada-anuvAda sthiti pUrva mAphaka nizcala TakI rahI. samaye pharI sArI vRSTi thaI, eTale sarva nirupa dravatA pAmyA. (847) 848-A udAharaNamAM AtmA rAjArUpa samaja. rAjA samAna AtmA, subuddhi rUpI maMtrI e zAstrAnusArI buddhi e ja maMtrIe A duHSamAM kALamAM zAstrabAdhita badha-lakSaNa je kugraha, jaLapAna karavAthI utpanna thayela gAMDapaNa, tenAthI A AtmArUpa rAjAnuM rakSaNa karavuM. (848) mATe kahe che - 849-viparIta padArthanA atizaya Agraha rAkhavA rUpa ghaNA kuha-mithyAtvanI mAnyatAo jene hoya, tevA loko vartamAnakALamAM ghaNA hoya che, paraMtu tene upayoga karyA vagara-je te kugrahavALA hoya, tene bahArathI anusarIne. kevI rIte? to ke, AgaLa kahyA tevA rAjA ane maMtrInI jema paripUrNa sAdhudharma sAdhavAnI IcchArUpa sarva sAvadha-virati lakSaNa dharmarAjya viSe AtmAne sthApana karIne tenuM rakSaNa karavuM. suSamA-duHSamAdi lakSaNa zubha kALa jyAM sudhI prApta na thAya. suSTi samAna zuddha sAdhudharma ArAdhanA lAyaka sukSetra ane sukALa jyAM sudhI prApta na thAya, tyAM sudhI tevA kSetra-kALanI manamAM rAha jotAM rahevuM ane AtmAne kaI prakAre asaMyamathI bacAvI levo. (849) Ane rakSaNano upAya batAve che- 850-pUrve jaNAvelA AjJAna ArAdhanapUrvaka ja AtmAnuM rakSaNa karavuM, paraMtu mithyAcAra paripAlana ke maMtra, maNi, auSadhAdinA upayogathI rakSaNa na karavuM. tema karIne rakSaNa karyuM, paraMtu AjJArAdhanA na karI. te narakAdika durgatimAM paDavAne saMbhava thAya, eTale rakSaNa kareluM vyartha gayuM gaNAya. mATe AjJAgamAM Adara kara. temAM paNa atiparizuddha utsaga ke apavAda rUpe AjJAgamAM prayatna karavo. (850) parizuddha AjJAgane upAya kahe che- 851-AgaLa lakSaNa jaNAvIzuM, tevI vyAkhyAvALA tIrthamAM vinayAdika vidhithI ja sUtra ane artha grahaNa karavA. vyAkhyA karanAra guru e sUtra ane artha baMnenA jANakAra hoya. vinayAdikarUpa sUtra-artha grahaNa karavAno vidhi aneka prakAra che. ahiM vinaya, kAyA, vacana ane mAnasika ema traNa prakArano jaNavelo che. AdizabdathI vAcanA levAnuM sthaLa vAcanA-mAMDalInI pramArjanA, guru Asana pAtharavuM, sthApanAcArya vacce sthApana karavA vagere paNa vinayavidhimAM AvI jAya. 851 mI gAthAnA uttarArdhamAM vivaraNanA AdhAre A pada hovuM jarUrI che- 3mayaorg veva nuka, vici-vicArUgovitto ' (851) have gurunuM vizeSa svarUpa 85ra -sUtra, artha baMnenA jANakAra evA guru mUlaguNe, uttaraguNanI ArAdhanAmAM khaDe page taiyAra hoya, vaLI jinavacana-pravacana-zAsana pratye ati bahumAna Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-vidhi [ 513 vALA, svazAstramAM kahelA caraNu-karaNAdi anuyAganA bhedane tevA tevA upAyAthI zrotA samakSa prarUpaNA karanAra, vaya ane vrata khanemAM pariNata thayelA hAya, judA judA aneka prakAranI grAhakabuddhivALA hoya. AvA prakAranA guNavALA gurue samajAvelA atha koI divasa paNa viparItapaNe pariNamatA nathI-ATalI vizeSatA samajavI. (852) svazAstrane samajAvanAranuM lakSaNa vizeSathI kahe che-- jo heuvApakkhammi, heuo Agame ya Agamio / so sasamayanavalo, sidvaita-vinobaLo // 8 // tA 853-je kAi jIva ane kama vageremAM yuktimArgathI vastu samajAvI zakAya, tevI rIte hetu-yuktithI padArtha samajAvavAmAM pravINa hAya evA. jema ke, je jJAna beAdhanA samAna rUpavALA che, viSayanA prakAzaka che, jagatamAM prasiddha je jJAna che, te bhrAntaviparIta jJAna samAna che. jagatamAM prasiddha evA pRthvI Adi pAMca bhUtA, jJAnasvarUpa jIva karatAM viparIta svarUpavALAM che, te tene dharma ke dhanu' phala kAMthI hoya ? jene dharma ane dharmanuM kula hAya, te ja AtmA che-ema samajavuM. tathA 'he gautama ! je samAna kAraNavALA hovA chatAM phUlamAM taphAvata paDe, te vagara kAraNe na hAya, te| jema kArUpe ghaDA thayA, temAM mATI kAraNa hatuM, te temAMthI ghaDAnu kAya utpanna thayuM. e ja pramANe kama e paNa jIvane sukha-duHkhamAM kAraNa che.' vagere. AgamamAM-devaleAka, narakapRthvI, temanI sakhyA vagerenA viSayamAM je mAtra AgamathI ja jANI zakAya che, te Agamika-eTale mAtra AgamanI ja prajJApanA karavAmAM pravINa hAya, te svasamaya-prajJApaka kahevAya. hetuvAdathI padArtha samajAvanAra, ke Agamanu pramANu ApI samajAvanAra-prarUpaNA karanAra hAya, je rIte zrotAne samajAvanAra hoya, te rIte zrotAne samajAve. A sivAya samajAve, teA jinavacananA anuye ganA vinAzakasiddhAMtanI virAdhanA karanAra sAdhu gaNelA che. yuktikSama padArtha mAM Agamagamyane AgaLa kare ane AgamagamyamAM yuktimAga AgaLa kare, teA nAstika vagere khIjAe e kahela kuyuktinuM nirAkaraNa na pAmavAnA kAraNe zrotAne dRDha pratIti-vizvAsa pamADavA mATe sama khanI zakAtuM nathI. Agamagamya padArthamAM keTalAka yuktimArgomAM utarI zaktA ja nathI, tethI yuktithI samajAvI zakAtA nathI ane dhArelI pratIti na karI zakAvAthI peAte vilakhA banI jAya ane zrotAne te asvIkAryaM thaI jAya. tethI teNe siddhAMtanuM samyagrUpaNuM ArAdhana kareluM gaNAtuM nathI. viparIta vyavahAra karelA hevAthI. (853) AvA prakAranA gurune Azraya karavAnuM la kahe che-- 854--A mULagAthA pustakamAM na hovA chatAM TIkAnA anusAre sthApana karI che. je gurunA sUtreAnI vizuddhi hAya-eTale vyaMjana, svara, pada, mAtrA, bindu AdinA uccArA taddana zuddha hAya, te rUpa bya-janAdinA pATha nyUna ke adhika na melAtA " Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 ] upadezapaH-anuvAda * hAya, te vacanarUpa AgamanI nilatA, tathA avizuddhi tene kahevAya ke, yathA vyAkhyAna karavAthI aviparIta bedha thAya, te pazu vyAkaraNa, chaMda, jayati zAstra Adi siddhAMtanA byAkhyAnanA aMgamAM pravINatA meLavelI hAvAthI, zuddha evA sUtra ane athI meAkSamArganA kAraNabhUta jJAnAdikathI yukta guru che. (854) ahiM vizeSa kahe che 855--vacanamAtra svarUpa ekalAM sUtra bhaNavA karatAM tenI vyAkhyArUpa atha samajavAmAM-bhaNavAmAM ghA ja adhika prayatna karavA. anI vizuddhithI sUtra ane a 'nenI nirmAMlatArUpa vizuddhi meLavI zakAya che, mATe amAM sUtra karatAM paNa ghaNuM vadhAre prayatna karavA. mATe ja kahevuM che ke-"mUgA puruSa samAna sUtra che ke, je kAI ane-vyAkhyAne jaNAvatuM nathI ane te atha jANyA vagara tAttvika kAryanI siddhi thaI zakatI nathI, paraMtu kAryasiddhi te tenI vyAkhyA arthathI ja thAya che. (855) arUpa vyAkhyA kahe che---- 856 abyAkhyA A kha'ne eka arthavALA zabdo che. ahiM vyAkhyA karavAmAM te phera A vidhi je AgaLa jaNAvIzuM, te samagra doSarahita-parizuddha mAMDalI vagere vidhi bhadrabAhusvAmI vagere pUrvAcAryAe kahelA che. (856) te ja vidhi atAve che maMda--nitijJa-baravA, muita vaLage / 3vakono saMvego, sinutta-saMyastha tti | 867 || 857-je sthAnamAM sUtranI vyAkhyA sAMbhaLavA besavAnu` hAya, te sthAnanI mAMDalInI bhUminI upArjanA karavI. tyAM daMDAsaNa pheravI kAjo levA. kAje lIdhA vagaranI bhUmimAM sAmAnyathI sAdhue besavAnuM ke vAparavAnuM na heAya. tyAra pachI vyAkhyA karanAra AcAya ne esavAnuM Asana, te rUpa niSadyA, tathA sthApanAcAya padharAvavA mATe paNa niSadyA, paraMtu te te vizeSa pramANamAM uMcI banAvavI. vyAkhyA karanArane dvAdazAva vaMdana karavuM. tyAra pachI anuyAga-prasthAna karavA mATe kAyAtsaga karavA. te ja samaye je jyeSTha-mATA vAcanA lenAra sAdhu hoya, tene vaMdana ApavuM, ahiM vyAkhyA sAMbhaLyA pachI je vadhAre yAda rAkhI ciMtanikA-punaHsmaraNa karAvanArane jayeSTha gaNelA che, paNa dIkSAparyAyavALAne jyeSTha gaNelA nathI. zrutajJAnamAM je vadhAre meATA hoya, tene te vakhate bahu upakArI hAvAthI vaMdana karavAnu che. tathA je arthanI vyAkhyA cAlatI hAya, tenA arthanI avadhAraNA karavA rUpa ekAgratAthI sAMbhaLavA rUpa upayAga, tathA sAMbhaLIne vairAgya lAvavA, tathA prazna ane uttara, zrotAne je padArtha samajAyA na hoya, te saMbaMdhI prazna karave ziSyanuM zaMkArUpI khADAmAM patana thayeluM che, teA tene samAzvAna ApI bahAra kADhavA mATe guru mahArAja uttara Ape, te rUpa. praznottara kevA heAya? Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-vidhi [ pa15 je viSayanI vyAkhyA cAlatI hoya, tene baMdhabesate yuktiyukta hoya, paraMtu viSaya bahArane na hoya. A pramANe vyAkhyA-vidhi jaNAvI. (857) ahIM je matAMtara che, te jaNAve che - 858-ochI buddhi, madhyama buddhi ane adhikabuddhi heya, tevA ziSyonA prakAre jANIne sUtra, artha Adi vidhithI-te A pramANe vidhi jANa " sUtrArtha mAtra kahe te prathama, bIje niyukti-sahita artha kathana karo, ane bAkI sarva prakAranA naya, nikSepa, zaMkA-samAdhAna Adi sahita artha kathana karavAmAM Ave, te trIjo artha. anuyoga-vyAkhyAmAM A vidhi kahe che. AvA lakSaNathI vizeSita sUtranI vyAkhyA karavI. athavA sUtra-padArtha Adi cAra prakAravALI vyAkhyA karavI. ahiM sUtranAM padone artha mAtra kahe. tyAra pachI AdizabdathI vAkyartha, mahAvAkyartha ane daMparyarU5 artha kahe. eTale 1 padArtha, 2 vAkyArtha, 3 mahAvAkSArtha ane 4 edaMparyArtha. (858) e ja kahe che- 859-pada, vAkya ane mahAvAkya tenA artha ziSyanI pAse prathama pragaTa karavAsamajAvavA. daMparka artha e sahunI pAchaLa prakAzita kare. A pramANe vyAkhyAvidhi-nirUpaNAmAM cAra zratanA bhAva-artha tenA bhedono nirdeza karyo. have temAM, padanA be bheda "subata' eTale nAmane pratyaya lAge te eka ane "tiDakta eTale dhAtuone pratyaya lAge, tyAre kriyApada. pharI "subattInA traNa prakAro-nAma, upasarga ane nipAta. temAM ghaTa evuM nAma, pra, parA vagere upasargo, vA, hI vagere nipAta. tiDaH jema ke, pati-eTale rAMdhe che vagere. eka arthane pratipAdana karanAra hoya, te pade kahevAya. vAkya-aneka padonA artho che, te parapara arthenA saMbaMdharUpa vAkyo. thAya-te cAlanA kahevAya. padano samUha te vAkya, paraspara te vAkyone saMbaMdha thAya, te mahAvAkSArtha. te vAkyonA je artho tene paraspara saMbaMdha jemAM pratipAdita thAya, te mahAvAkyartha. bIjA padanA artha sAthe eka padanA arthanI gati karAvavIsaMbaMdha karAva-A jenuM svarUpa che, te vAkya. be traNa vAkyonA arthone paraspara saMbaMdha jemAM thAya, te mahAvAkya. viziSTatara eka arthanA kAraNe jemAM anya vAkyonA arthone paraspara saMbaMdha thAya, te mahAvAkyartha. audaMparya eTale tAtparya. A pramANe pada, vAkya, mahAvAkya ane audaMparyarUpa artho samajavA. padArtha cAlanA rUpa vAkya kahevAya. jemAM prazna ubho karI, zaMkA karI pUrvapakSanuM sthApana thAya, te cAlanA, tathA jemAM viziSTatara eka arthanuM samAdhAna karavArUpa mahAvAkaya. jemAM A pradhAna artha che, ene je bhAva, te daMparya-sUtrane chello bhAvArtha ema samajavuM. (859) A padArthAdikanA vyAkhyAme zA mATe svIkAryA haze, te kahe che- 86 -saMpUrNa padArtho AdinuM svarUpa samajAvavAthI-kahevAthI zrotAne zAstranA Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 ] upadezapana-anuvAda paramArthAnA medha thAya che ane jo tema karavAmAM na Ave, teA zAstranA arthanI pratIti avaLI pazu thAya. 'hu' zabdathI sazaya ane adhyavasAya viparIta zabda sAthe levA. tenuM pariNAma e Ave ke, narakAdika durgatimAM paDavAnuM kAraNa, tevA viparIta bedha thAya, emAM saMdeha nathI. (860) A padArtho Adine bIjA matavALAoe ApelA dRSTAnta dvArA siddha karatA jaNAve che ke-- 861 ahiM vyAkhyA-avasare tIrthAntarIcA-anyamatavALAoe paNa A padAdikanA svarUpane vyAkhyA karavA ceAgya sUtrapadanA upanyAsa karIne vadhu velu che. kevI rIte ? te kahe che. kAika samaye kAika pATaliputra Adi nagaramAM javA mATe nIkaLelA musAphara jaMgalamAM viSama bhUmimAM pahoMcyA. tyAM zatruone pakaDI levAnI pravRtti cAlatI hovAthI tyAMthI te nAsI gayA. tyAMthI te mAga mAM bhUle paDyo eTale mArga jANuvAnA viSayamAM ityAdika je nyAya. (861) have te nyAya matAve che-- 862bhUlA paDelA musA mAga pUchavA mATe Ama-tema najara karatAM ghaNuM dUra rahelA eka puruSane dUrathI dekhyA, paraMtu te strI ke puruSa haze ? evA niya na karI zakyo. bhUlA paDeleA che, mAnA nirNaya karavA che, jagalamAM kAika mA dekhADanAra maLI jAya, teA ISTa sthaLe sahelAithI pahAMcI javAya-e sarvavicAra karanAra musAphara che, chatAM tene zatrupakSanA manuSyanA bhaya hovAthI kadAca tevA ja bhaLatA manuSya hAya, to tene rastA pUchavA, te cegya na gaNAya. tethI tenI pAse na javuM. kema? tA ke, kadAcit zatrunA bhayathI te nAsI AvelA hAya, tevA te puruSa heAya. (862) 863-zatrue na oLakhAvA mATe parivrAjaka AdinA veSa dhAraNa karyA hAyaema veSane badalAvI nAkhyA hoya teA ? A kAraNe tenI pAse jaine pUchavuM ceAgya nathI. kAraNa ke, zatru hoya tene paNa musApharanA vizvAsa mATe tevA prakAranI pratIti utpanna karavA mATe veSa-parAvartana karavAnI sabhAvanA hoya che. tyAre bhUlA paDelAe zuM karavuM? te kahe che-' khAlaka, vRddha, AdheDa vayavALA, strI, geAvALiyA vagere ekAMtathI satyapaNe ja kahenArA sabhavatA hai|ya, tevA mAga pUchavA ceAgya puruSane eALakhI- jANIne tyAra pachI gamana karavuM ceAgya gaNAya. nirupadrava mAnA jJAna mATe manane hadghAsa, nADIjJAna, anukUla zakuna thavAM ityAdika ahiM la karanArA samajavA. (863) upamArUpa prativastunuM dRSTAMta ApIne dArbhrAntikamAM tenI ceAjanA kare che-- 864--" AgaLa kahI gayA te nItithI pada, vAkya, mahAvAkyone cAlu vyAkhyAvidhimAM tenI dArbhrAntikapaNe ceAjanA-ghaTanA karavI. kevI rIte te ke-zrutanA anusAre, tathA ahiM te dana-samAna padArtha nathI ke, jethI ISTanI prApti ane aniSTane Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArtha vAkya, mahAvAkya, audasparya [ 517 parihAra karavo paDe. zatrune paNa tenAthI dUra thavAnuM hotuM nathI. zatrunA veSa parAvartana darzana sarakho vAkyArtha, tenAthI paNa iSTasiddhi ke aniSTa-parihAra rUpa phaLa thatAM nathI. pUrve kahelA hetuthI ja bAla, strI vagerethI mArgano bAdha thavA sarakho mahAvAkyartha che. AnAthI jijJAsita arthanI siddhi thAya che. edaMparya te sAkSAt kahe che ke, je zuddha adhikArI hoya, tene ja mArga pUcho, paNa bIjAne na pUcho. bAlaka, strI vagerethI mArganuM jANapaNuM yathArtha thAya che, tenA bedha samAna mahAvAkSArtha che. tenAthI ApaNe Icchala artha siddha thAya che. epaya" sAkSAt samajAve che-te A pramANe ke, je nirdoSa zuddha hoya, tevA bAla, zrI Adi tene ja mAga pUche, paNa bIjA bhaLatA game tene na pUche. (864) ahiM keTalAka sUtrone AzrIne sAkSAt ja vyAkhyAnA aMgarUpa padArtha, vAkya, mahAvAkya audaMparya dekhADatA kahe che - 865-ahiM sUtramAM prasiddha padArtha svarUpa A sUtra kaheluM che ke-pRthvI Adi prANIonI hiMsA na karavI. tene ja kahe che ke-mana, vacana, kAyAthI sarva jIvone pIDA na karavI. eTale ke, trasa ke sthAvara koI paNa jIvane mana, vacana ke kAyAthI tenI hiMsA na karavI-tene pIDA na upajAvavI" (865) tathA- 866-pRthvI Adi sthAvara jIvone pIDA pamADanArA AraMbhI-gRhastha, nidrA, vikathA rUpa pramAda sevana karanArA evA sarva sAvadya cegathI viramelA hovA chatAM pramAda sevanArA pramatta sAdhuo te AraMbhI-pramatta evA zrAvaka tathA sAdhuo A padanA arthathI zrAvaka jinamaMdira baMdhAve. sAdhu leca kare ke karAve, AdizadathI tevA tevA apavAdano Azraya kare, tathA pravacana-zAsananA virodhI hoya, duSTano nigraha-zikSA karavAne prasaMga ubho thAya ItyAdikamAM parapIDA karavI paDe, pahelAM sUtramAM hiMsAne niSedha karela che, te ja hiMsA karavAne prasaMga pAcho prApta thayo che. kema-te zaMkAnA samAdhAna karatAM kahe che ke-tevA prakAranI bIjAne hiMsA-pIDA karavAthI pApano anubaMdha thAya che. A pramANe A cAlanA rUpa vAkyAthe thayo. (866) 867--zrAvaka jinamaMdira karAve, sAdhu kezaleca kare-karAve, temAM bhagavaMtanI kahelI vidhinuM ullaMghana kare, AjJAnuM vilopana kare, to teonAM kArya duSTa gaNAya. AjJApUrvakanI pravRtti hoya to ? to temanI AjJA A pramANe che ke "jinabhavana karAvavAnI vidhi A pramANe kahelI che ke-bhUmi zalya vagaranI-eTale hADakAM ke evA padArthothI rahita zuddha karavI joIe. dala eTale ITa, patharA te paNa zalyarahita zuddha joIe, tema ja kASTha vagere tenAM sAdhano zuddha hovAM joIe. kaDiyA, sutAra, majura, zipI vagerenA dharma pratye Adara pariNAma vRddhi pAme, te paNa temane kAmane badalo "pUrNa maLI rahe joIe. A vidhi pramANe jinamaMdira karAvavAnI AjJA che. sAdhune Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 ] upadezapada-anuvAda loca karavAnI vidhi paNa kahelI che. "sAdhuone lAca, sthavirone varSAkALa eTale saMvatsarI-samaye, taruNene cAra-cAra mahine ane vRddhone cha-cha mahine" ItyAdika vidhi kahe che. mATe jine deza-vidhithI yatna kare-e mahAvAkyano svabhAva samaja. tya, loca, nadI utaravI e bhagavaMtanI kahelI vidhi anusAra karavA te mahAvAkyarthanuM svarUpa samajavuM. jemAM pUrva mAM zaMkA karI hoya, te zaMkAnA parihArarUpa A mahAvAkSArthane svabhAva samajo. (867) mahAvAkyAthane pUrvArdhathI upasaMhAra ane uttarArdhathI edaMparyAne jaNAvatA. 868-A pramANe AjJA pramANe anuSThAna karavAmAM Ave, te A hiMsA uttarottara anubaMdha thatA hovAthI-mokSaprApti rUpa teno cheDo Avato hovAthI paramArthathI AjJA karelI ja gaNAya che. mokSa-prApti karavA rUpa jinAjJA aTakelI nathI. ahiM daMparya e samajavAnuM ke, dharmamAM sArabhUta hoya te AjJA che. (868) 86-AgaLa kahelA padArthanI jema "granthano tyAga karavo" A vacanamAM padane artha prasiddha ane jANItuM che, te batAvatA kahe che ke koI paNa vastu parigrahanA viSayabhUta na banAvavI, cAhe te cetanavALI hoya ke cetana vagaranI heya. evA ziSya ke vastrAdine-vastune parigraharUpa na grahaNa karavA. (869). 870-grantha eTale ziSya, vastrAdi rUpa grantha, je AgaLa padArtharUpe tyAga karavAnuM kahe che. te rUpa vacanathI je bhAvasAdhuo che, jemane pitAnA zarIra mAtramAM paNa sApekSatA-pRhA-mamatvabhAva rahelo nathI, temanAthI vastra, pAtra, ziSya vagere grahaNa karI zakAya nahi-ema nakkI thayuM. A vastrAdine agrahaNa karavA rUpa padArtha-padane artha che. te kAraNe te vastra grahaNa karyA-eTale mithyAtvAdi rUpa grantha-grahaNa ja thayuM gaNAya. kevI rIte? te kahe che-jenAthI AtmA narakAdika durgatino adhikArI thAya, te adhikaraNa eTale asaMyama, tenI vRddhi thavAthI, rajoharaNa vagere upadhi sAdhu na rAkhe, te jinakalipaka sAdhuone paNa asaMyamanI vRddhi thAya che. A vAkyartha che, jema ke, sarvathA grantha-tyAga kalyANakAraka nathI, AgaLa je "granthane tyAga kare" ItyAdika vacanathI. (870). 871-AjJAne bAdhA thAya, tema bhagavAnanA vacanane ullughIne vastrAdika na grahaNa karavAM. kevA prakAranI AjJA ? jine eTale avadhijina, mana:paryava jina, kelijina, ItyAdi jine kahelA che. tevA "jinone bAra prakAranAM upakaraNe haya, sthavirene cauda prakAranAM, ArthIone paccIza prakAranAM upakaraNo rAkhavAnI AjJA che. te uparAMta upakaraNa rAkhe, to tene aupagrahika" ItyAdi. te pramANe AjhA-vacananuM ullaMghana karIne, tathA adhikaraNanI vRddhi thavAnA bhayathI vastrAdikanuM grahaNa karavuM suMdara nathI Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArtha edapUrya | [ 119 ema samajavuM. zuM sarvathA agrahaNa karavuM? e apizabdane zabdArtha samajavo. te kAraNathI AjJAmAM vartavuM-e pramANe mahAvAkyAthe samaja (871) gAthAnA prathamAthI mahAvAkyarthane sameTatA ane edaMparyane jaNAvatA kahe che- 872-ziSya, vastrAdi rUpa granthano tyAga kare e kaheluM vacana, tathA e pramANe AjJAnuM anusaraNa karavA rUpa asaMyamane parityAga karavAthI paramArthathI te graMthane tyAga karelo ja gaNAya che. je kaI paNa AjJAne anusarIne vastrAdika saMyamopayogI vastu grahaNa karavAmAM pravartI ane tene kadAcita kaI prakAre asaMyama thaI jAya, te paNa vadhAre pramANamAM bIjA guNonI ArAdhanA karelI hovAthI bhAvathI adhikaraNano tyAga karelo ja che. tenA mATe ja tenI sarva kriyAomAM pravRtti hovAthI ahiM paNa padArthodimAM "granthane tyAga kare" e vageremAM dharma viSe "AjJA e tattva che." A daMparya samajavuM. (872) 873-pUrve kahelA padArthanI jema "mokSanI abhilASAvALAe tapasyA ane dhyAnAdi karavAM joIe temAM spaSTa padane artha A pramANe kahe che ke-chaThuM ane kAussagna rUpa tapa, dhyAna, kAyaphaleza Adi vidhAna karavAM joIe. dhArmika lokamAM A vAta sAmAnyathI rUDha thayelI che. ahiM egha-sAmAnya zabdathI samartha - asamarthana vibhAga karyA sivAya chaThTha tapa, kAusagga, dhyAna, kAyaphalezAdika karavA joIe-ema Aghe kahyuM. (873) 874-tuccha eTale bAla, vRddha, rogI, asamartha hoya tevA, avyakta eTale agItArtho, teone ekalA bAlAdika sivAyanA bIjAone ja A cha{ tapa, kAussagna dhyAna karavAnuM che, ema nahi-e "api zabdano artha che" A kahelA vacanathI A chaDuM, kAusagga vagere karavAnuM temane ja prApta thayuM. kAraNa ke, teo eTale bAlAdika mokSanI abhilASAvALA che, paraMtu tuccha ane avyakta arthAt bAlAdika ane agItArthone je tapa-dhyAnAdika karavuM te na karyA barAbara samajavuM. kema? to ke, bAlAdika pitAnI zaktinuM ullaMghana karIne tapasyA, dhyAna, kAyaphalezAdika anuSThAna kare, tethI temane AdhyAna thAya, te tiryaMcagati Adi azubhagati pamADanAra thAya che. tethI tene tapa vagere karavAthI ulaTuM aniSTa phaLa ApanAra thAya che. A pramANe A vAkyartha samajavo. (874) 875-upara kahyA pramANe zakti ullaMghIne tema ja AjJAne anusaryA vagara je - tapasyA, dhyAnAdika karavAmAM Ave, te mahAn doSa che, mATe ahiM dharmanA adhikAramAM AgamanItithI arthAt AjJAnusAra tapa-dhyAnAdika anuSThAna karavAmAM Ave, to te AtmAne guNa karanAra-lAbha ApanAra thAya che. AgamanIti A pramANe che - je pramANe dehane pIDA na thAya, tema ja mAMsa, lohInI puSTi na thAya, jema dharma Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para0 ] upadezapada-anuvAda dhyAnanI vRddhi thAya-tema A tapa karavAnuM hoya che. " tathA "A kAyAne mAtra paritApa upajAvIne phaleza pamADavAnI hotI nathI, tema ja aneka madhura rasa vaDe karIne lAlana-pAlana karavA lAyaka nathI. mana ane pAMce Indriyo je pramANe unmArgagAmI na thAya ane ApaNe vaza thAya. jinezvaroe je pramANe AcaryuM che, te pramANe kAyA, mana ane Indriyone vaza karavI." AvA prakAranuM tapa karavAnI zAstrAjJA che. A AgamanIti dharmamAM pradhAnarUpa gaNelI che. A mahAvAkSArtha viSaya yathArtha samajI le. (875) ahiM paNa mahAvAkSArthane sameTI letAM daMparyane kahe che- 876-A pramANe AgamanItithI A tapasyA, dhyAna vagere puruSanI prazaMsA pAme che ane e ja mokSaphalanA heturUpa thAya che; mATe dharmanI aMdara AgamanIti kaho, prabhunI AjJA kahe-A sarve zreSTha gaNelA che ane ahiM A ja edaMparya samajI levuM. (876) tathA- 877-dAnanI prazaMsA karavAthI AdizabdathI dAnano niSedha karanArI dezanAthI prANivadha vagere thAya che. dAnanI prazaMsA karavAmAM prANIone vadha thAya, jema ke koIne keza, kuhADA AdinuM dAna karyuM, tenAthI pRthvI, vRkSa AdinI hiMsA karaze. dAnano niSedha karyo-manA karI, te sAdhu, tapasvI vagerene bhajanane aMtarAya karyo. A kAraNe ja sUtrakatAMga sUtramAM kaheluM che ke "jeo dAnanI prazaMsA kare che, teo prANIonA vadhanI IcchA kare che ane jeo dAnane pratiSedha kare che, teo bIjAnI AjIvikAna cheda kare che. A sIdhA-saraLa padane artha -padArtha che. A baMne eTale prANIvadha karavo " ItyAdi tathA AjIvikA rokavI, te ubhaya pAparUpa che. AvA prakAranA padanA artho sAmAnyarUpe padArtha kahyA. abhiprAya A pramANe samaja- dharmanuM prathama pagathiyuM hoya te dAna che. dAna dAridrathane nAza karanAra che, lokonI prIti utpanna karanAra dAna che, dAna sarva padArthanI siddhi karanAra che. A vagere vacanovaDe karIne lokomAM prasiddha evA vividha zastrAdika rUpa dAna, te te svabhAvathI ja pRthvI AdikanI hiMsA karanAra hovAthI tenI je prazaMsA karavAmAM Ave, tethI cokkasa sAdhune hiMsAnI anumatine doSa prApta thAya. tathA tevA prakAranA zAstranA saMskArathI keTalAka dharmane athIoe pite ja kahelA svarUpavALA dAnane A pramANe kahIne pravartAveluM hoya che ke-"jema ukharabhUmimAM vAveluM bIja phaLa ApanAra thatuM nathI, tema apAtramAM ApeluM dAna phasAdhaka thatuM nathI-ema paMDita puruSo kahe che." ItyAdika vacana vaDe dAnane niSedha karavAmAM Ave, tyAre je tapasvI munivaro hoya, temane AhAradika lAbho aMtarAya prApta thAya che. (877) 878-A pramANe avizeSa-sAmAnyapaNe padArthanI pratipattimAM dAnasaMbaMdhI dezanAno vyava cheda-niSedha prApta thayA-e vAta yukta nathI. kAraNa ke, sarva Astika Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnadharmAdi-vicAra [ para1 zAstromAM dAna, zIla, tapa, bhAvanA svarUpa dharmanuM pratipAdana kareluM ja che. mATe he AcArya ! vizeSa vibhAgane AzrIne A dAnadharmanuM vidhAna ane teno niSedha samajavo. A vAkakSArtha kahevAya. (878) 879-AgamazAse jenuM vidhAna kareluM hoya, tevuM je dAna, temaja te ja AgamamAM jenuM nivAraNa kareluM hoya, evA prakAranA dAnane AzrIne dezanAmAM vidhi ke niSedha karavAmAM Ave, te jIvahiMsAnI anumati lakSaNa deSa vaktAne lAgatuM nathI. eTale ke, AgamamAM dAna karavAnuM vidhAna karyuM hoya, tenI vidhine upadeza Apa, tema ja AgamamAM niSedha karela hoya, te niSedha dezanA rUpe upadeza ApavAmAM kaI doSa gaNela nathI. temAM AgamamAM A pramANe vidhAna kareluM che ke - nyAyathI meLaveluM hoya, sAdhune kape tevuM, nirdoSa anna ke pANI ane Adi zabdathI vastra, pAtra, auSadha, vasatirUpa deya padArtho, deza, kALa, zraddhA, satkAra ane kamayukta AtmAnA kalyANa arthe saMyatone dAna karavuM." tathA "he bhagavaMta! tevA rUpavALA zramaNa ke mAhaNa ke jemaNe pApakarmono nAza karyo che, tenAM paccakkhANa paNa karelAM che, tevA mahAtmAone prAsuka-acitta-eSaNaya-nirdoSa azana-pAna khAgha, svAdya rUpa padArthonuM dAna ApIne te zrAvaka zuM kare che?" "he gautama ! te zrAvaka ekAMta nirjarA ja kare che." - "he bhagavaMta! tevA prakAranA zramaNa ke mAhaNa ke jemaNe bhUtakALanAM pApakarmanI niMdA ane bhaviSyakALane aMge saMvara karela hovAthI vartamAnamAM paNa pApakarmanA pratyAkhyAna-tyAgavALA hoya, tevA sAdhu bhagavaMtane aprAsuka eTale sacitta ane aneSaNaya-doSavALA AhAra-pANI, khAdya, svAdya padArthothI pratilAbe-te tevA dAna ApanAra zrAvaka zo lAbha meLave ?" "he gautama ! te zrAvakane ghaNI nirjarA ane alpa pApakarma lAge." tathA tevA prakAranA zramaNa ke mAhaNa jeNe bhUtakALanA pApanI niMdA-garyo karyA nathI ane bhaviSyakALanAM pApanAM pratyAkhyAna karyA nathI, tene prAsuka ke aprAsuka, nirdoSa ke anirdoSa evA azana, pAna, khAdya ke svAdya padArthothI pratilAbhanAra zrAvaka za kare che?meLave che?" te ke, ekAMta pApakarma karanAra thAya che. tathA mokSa mATe je dAna kahelAM che, tene AzrIne A vidhi kahelo che. jyAre jinezvaroe anukaMpAdAnane te kyAre ya paNa niSedha karela nathI. zaktinA samarthapaNAmAM nabhAvI zakAtuM hoya, tevA kALamAM azuddha AhAra-pANI grahaNa karanAra ane ApanAra baMnene ahitakArI gaNAya. rogInA daSTAMtathI, je asamartha hoya, nirvAha karI zakavA samartha na hoya, tevA kALa ane kSetramAM ApanAra ane lenAra e baMnene hitakAraka dAna kaheluM che." Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para2 ] upadezapada-anuvAda AdhAkarmI AhArane AzrIne AgamamAM Ama kaheluM che ke, "dAna devA gya sAta kSetrarUpa pAtramAM bhaktipUrvaka ane devA gya evA dIna, hIna, apaMga, duHkhI evA vargane anukaMpAbuddhithI vidhiyukta dAna apAya che. vaLI je dAna svabhAvathI viruddha na hoya-e pramANe svajano tathA pioSaNa karavA cogya vargane jemAM virodha thatuM na hoya, tene dAna kahevAya. vratamAM rahelA hoya, te pAtra ane anyamatanA veSadhArIone apAtra gaNelA che ane khAsa karIne pitAnA siddhAMtane virodha na Ave, te pramANe jeo haMmezAM vartatA hoya, temane pAtra gaNelA che. A pramANe jinezvare kahelA AgamamAM vyavasthA nakkI thayelI che, have te AgamarUpa AjJAnuM ullaMghana karI vidhi ane pratiSedha karanArane deSa lAge che. A pramANe jIvavadha vagere lakSaNasvarUpa A deSa mahAvAkyonA artha thI ja jANI zakAya tevo che. (879). mahAvAkyarthane sameTatA edaMparyane kahe che - 880-A pramANe Agama-AjJAnuM ullaMghana karyA sivAya utsarga-sevana ke apavAdanuM sevana karIne, deSa-AzAtanA parihAra karIne siddhAMtAnusAra je vartana karavAmAM Ave, te AtmAne guNakAraka thAya che. Agama-vacananI jemAM avajJA na thAya, tema ja mokSanA heturUpa thAya, te A dAnasUtranuM audaMparya samajavuM. (880) A AgaLa kahI gayA, te keTalAka padArtha viSaye ja mAtra pada, vAkya, mahAvAkya, audaMparyanA prakAravALA sarvajJa bhagavaMte prarUpela AgamanI vyAkhyA-yukta nathI, paraMtu jinezvarae kahelAM samagra sUtra viSayaka A padArtha, vAkayArtha, mahAvAkayArtha, daMparyarUpa bhede te dvArA sUtranI vyAkhyA karavI-ema manamAM Azaya sthApana karIne kahe che - 881-A pramANe jema ame kahI gayA, te kramAnusAra jeTalAM jeTalAM sUtra che, te dareka sUtrane AzrIne ghaNe bhAge paMDitapuruSe-jemaNe zAstronAM rahasyo jANelAM heya, tevA sAdhupuruSe kahelI vidhi pramANe vyAkhyAna karavuM. A pramANe vyAkhyAna karavAthI ke zravaNa karavAthI nakkI samyagajJAna prApta thAya che. jema ke, madhyamajina-sAdhuone cAra mahAvrata hoya che. pahelA- chellA tIrthakaranA sAdhuone pAMca mahAvrato hoya che. A baMne sUtro sAMbhaLIe, tyAre tene zabdArtha A pramANe thAya ke, "bAvIza tIrthakaranA sAdhuone prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, parigraha tenAthI viramavA rU5 cAra mahAvato hoya che, ane pahelA, chellA tIrthakaranA sAdhuone maithunanI virati sahita pAMca mahAvrata rU5 virati hoya che. have ahiM parigrahanI aMdara ja maithunavirati samAI jatI hovAthI, na grahaNa karelI strI bhegavI zakAtI na hovAthI, paramArthathI vacalA tIrthakaranA sAdhuone paNa pAMca ja mahAvrata hoya che-A pramANe vAkyartha che. vastutAe rAgadveSa- e baMne ja parigraha che. "mUcchane parigraha Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutajJAna-vicAraNA [ para3 kahelo che, te rAga-dveSanA upagane nitya saMbaMdha hovAthI e mahAvAkSArtha. A ja rIte niSparigrahatA thAya, rAga-dveSano abhAva thAya, tyAre niSparigrahatA thAya. tema na svIkAre, to je maithuna-virati thAya, te paNa doSanI nivRtti nathI. A tAtparya-daMparya samajavuM. e pramANe bIjAM sUtromAM paNa padArtha, vAkayArtha vagerenI yathArtha zaMkA utpanna karI yathArtha A sarve joDavA. (881) have kahelA upadezano krama ullaMghavAmAM Ave, te doSa batAvatA jaNAve che ke 882-yakti padArthodinA vibhAgano krama ullaMghana karyA vagara vyAkhyAna karavAmAM zratajJAnanI prApti thAya che. kevI rIte ? ahiM "gamAM eTale arthanA mArgo, te artho dareka sUtronA anaMtA saMbhave che. kahevuM che ke-"sarva nadIonI jeTalI retInI kaNi che, athavA sarva samudranuM jeTaluM jaLa che-arthAt tenAM jeTalAM binduo che, tenA karatAM paNa eka sUtranA artho anaMtaguNa kahelA che." mATe kaI paNa eka gama" eTale arthamArga eTale jemAM koI zaMkA nathI ke parivAra nathI-evA eka arthamArganA AzrayathI pratyakSa ane anumAnanI sAthe virodhamAM je jJAna thAya, te na hovAthI je manuSya Agraha nathI karatA, tene je jJAna thAya, te zrata thAya che, paNa citA ke bhAvanA jJAnarUpa na thAya. pratyakSa ke anumAna pramANathI jANela te daSTa ane zAstramAM kahela, zAstrathI je ISTa artha hoya, tevA daSTa ane ISTa je artho hoya, temAM kaI virodhavALuM jJAna na hoya, A padArtha Ama ja che-evI vastune jemAM Agraha na hoya, tevA zrata-AgamanA artha bhaNanAra prApta kare che, paraMtu ciMtAjJAna ke bhAvanAjJAnarUpa jJAna meLavato nathI. strIne-parigraharUpe je upaga che, te rAga-dveSanI sAthe nityasaMbaMdha che ane A ja rIte niSparigrahatAno bhAva thAya. A vastu svIkAravAmAM na Ave, te apari grahanI sattAmAM je parigrahane deSa che, tenI nivRtti na thAya. koI eka artha karavAnI rIti che tenA AzrayathI, jemAM zaMkA nathI ke kaI parihAra nathI-evA artha mAga tenA AzrayathI, pratyakSa ane anumAna tathA AgamanA virodhamAM je jJAna, A traNanA virodhamAM je jJAna arthAt A traNanA virodhI je jJAna, tenA abhAvathI je jJAna te zratajJAna kahevAya, paraMtu tene citAjJAna ke bhAvanAjJAna na thAya. ahiM kRtamayajJAna, ciMtAmaya jJAna ane bhAvanAmaya jJAna ema traNa jJAna kahelAM che. tenAM lakSaNe A pramANe jANavAM- koThAramAM rahelA bIjasamAna, jemAM mAtra vAkyArtha-viSayaka jJAna hoya, te mithyA Agraha-rahita kRtamaya jJAna jANavuM. vaLI je mahAvAkyAthathI utpanna thayela atisUkSma ayuktinAM ciMtanathI yukta hoya. pANImAM jema telanuM bindu phelAI jAya tevuM ciMtAmaya jJAna hoya. malayuta-nirmala ratna sApha karyA vagaranuM hoya, tenI kAMti samAna 12 mA cheDazakamAM A traNe jJAna haribhadrasUrie kahelAM che. Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 ] upadezapaH-anuvAda .. ciMtAjJAna hoya. have ekapa arthamAM rahelu bhAvanAmaya jJAna te kahevAya ke, je vidhi AdimAM uMcA prakAranA jemAM prayatna hoya, bIjAne te eTale je AgrahavALA pAtAnI matikalpanA AgaLa karanArAne teA mithyAzruta hoya che. padmarAga maNisamAna kAMtivALuM bhAvanAjJAna hoya che. vidhi Adi tApamAM gayeluM atiyatnasahita je jJAna, te bhAvanAmaya jJAna che. ,, kahevAnA bhAva e che ke--sthAnAMga sUtranA prathama sUtramAM'zne AcA 'e sAMbhaLavAthI " jagatamAM mAtra eka ja AtmA che ane te judA judA dareka zarIramAM jaLamAM eka athavA aneka cadro dekhAya che, tema jIva dekhAya che. A pramANe advaitavAda svIkAranAra ke eka saMgraha nAmanA nayanA abhiprAyathI A sUtra pravarte lu che evA paramAtha nahIM samajanArA ja Ama mAne che. A jinezvaranA mata-zAsanamAM tA puruSAnA aneka vibhAgeA dekhAya che, vaLI sa`sAra ane meAkSa evA vibhAga pazu che, tenA vacananA virodha na dekhatAM tevA prakAranAM jJAnAvaraNu karmanA kSApazama thayeaA na hAvAthI ekAtmalakSaNa eka ja amAga nA Azraya kare che, tene je artha mArga te svAbhAvika Agraha vagaranA hoya che. tethI te zrutamaya jJAna kahevAya che, paraMtu ciMtAmaya, bhAvanAmaya jJAna gaNAtAM nathI. have je peAtAnA jJAnamAM AgrahI hoya ane te kadApi gItA hoya, paraMtu samajAvavA chatAM paNa yathA mArgAnusAra ane na svIkAratA hAya, teA tenuM jJAna mithyAjJa!na samajavuM. A pramANe khIjA' sUtrAmAM paNa bhAvanA karavI. (882) - zakA karI ke, pratiniyata sUtreAne uddezIne leAkamAM padanA artho padArtha, vAyAdi rUDha che, teA pachI A pramANe A vyAkhyA kevI rIte karAya ? sAcuM che 883--jenendra zAsanane anusaranArA evA leAkeAttara matane mAnanArA nahi~cAt mUrrAna ' AvA prakAranA sUtranI vyAkhyAmAM ame ahIM AgaLa kahI gayA te padArthAdikane ghaTanApUrvaka mAnavA. mATe . zakA karI ke, ' maiM hiMsthAnuM sarvamUtAni 'A vAkyamAM te save che ja, kAraNa ke kriyApada sahita padAnA samudAya-svarUpa hAvAthI, te A sUtra mAtra edha-sAmAnya arthavALA padArtha kema gaNI zakAya ? tenuM samAdhAna ApatAM kahe che ke-prazna ke zaMkA utpanna karyA vagara, tema ja zakAnA parihAra karyA vagara mAtra sAmAnyarUpa anu kathana karavArUpa A kathana karelu che. je kAraNathI prathama je padArtha-padanA artha ja mAtra siddha thayelA che. praznottara jemAM thayA nathI, mATe A padArtha ja che. egha atha sAmAnya artha che. A pramANe vAkayA vagere sadbhUta vizeSa, vizeSatara, vizeSatama ane jaNAve, tyAre ja pAtapAtAnuM svarUpa meLave che. bahu ke ahutara padasamUha rUpa hovAthI asArarUpa kAi a-vizeSane prakAzita karatA te peAtAnA svarUpane laukika Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna-vidhi-kathana zAstranI jema prApta karatA nathI. (883) have leAkeAttara dRSTAMta dvArA laukika padArthanuM svarUpa kahe che-- vRkSa, ghaDA, paTa vagere zabdothI ahiM mAtra liMbaDA, AMkheA, mATInA ke tAMbAnA evA vizeSa vagara ApaNane sAmAnya buddhi thAya ke, A jhADa, A ghaDA, A vasra che, paraMtu vRkSanA bIjA uttaraguNurUpa kaMda, mULa ke DALI athavA jAMbunuM ke AMbAnuM vRkSa ema vizeSajANapaNuM na thAya, eTale vaLI jANavAnI AkAMkSA thAya ke, jA'bunu` ke kerInuM vRkSa, tAMkhAnA ke mATInA ghaDA, tyAre uttara eTale pachInA dharmo jANavAnI jijJAsA jemAM ubhI rahe evI buddhi thAya. jema ke, sarva bhUtAnI hiMsA na karavI e vagere zabdo padArtha, vAkayA Adi prakAro vaDe azakitapaNe peAtAnA ane pratipAdana karanArA thAya che. te ja pramANe vRkSAdika zabdo paNa padmA, vAkayA, mahAvAkacA, ai'paya viSayaka bhAvane pAmelA zrotAnA manane pUrNa paNe pratIti-vizvAsa karAvanAra thAya che. te A pramANe--dUrathI DALI, pAMdaDAM vagere yukta padArtha dekhIne koIka puruSa bIjA kAikane kahe ke, 'AgaLa vRkSa raheluM che.' te sAMbhaLIne zrotAe zabdA rUpa padArtha sAMbhaLyA. have temAM AgaLa zakA karI ke, 'A vRkSa teA che, paraMtu AMbe che ke liMbaDA ?' evA rUpe zaMkA karavAmAM Ave, te vAkayA. tyAra pachI amuka prakAranA prativiziSTa AkAra dekhIne A AMkhe ja che, athavA te likhA che evA prakAranA cAkkasa vizvAsa thAya, te mahAvAkyA. ane ni ya thayA pachI kerI phaLanA arthIe tyAM javAnA prayatna karavA, te rUpa aidapa artha samajavA, (885) upasa'hAra karatA kahe che-- [ parapa 886-vyAkhyAnavidhi-kathana viSayaka vistAra karavA have badha karIe chIe. maDalInA sthAnamAM pramAjanA karavI-kAjo levA e vagere vidhi Agama zravaNa karanAra zrotAe nakkI karavI ja joie. samyagajJAna grahaNa karavAnA lakSyavALA AtmAe AjJAyAgarUpa vyAkhyAna viSe je AcAranuM pAlana karavAnuM kahevu che, te paNa ahiM sAthe samajI levuM. (886) jJAnavALA hoya te je kare che, te kahe che 887--vidhipUrvaka zAsranA Adha jeNe meLavyeA hAya, tevA jJAnI puruSa aneka vidhnAthI skhalanAvALu` kA` AvI paDe, te paNa dharmArAdhanarUpa ISTa kAryonI siddhi meLave che. kevI rIte ? te ke-tevA tevA dravya, kSetrAdi svarUpa vartana karavA rUpa upAcA pAte zAstrAdhAre jANelA hoya, jethI bIjA dharmakArya mAM harakata na Ave, tevI rIte IcchelA dharma kAryanI sAdhanA kare. bIjA dharmane hAni pahoMce, tevA dharma dharmarUpatAne pAmatA nathI. te mATe kahelu` che ke, "sapuruSoe tene ja dharma mAnele che ke, je dharmane khAdhA-hAni pahoMcADatA nathI, virodha vagaranA je dhama Aya, te ja dharma kahevAya. tathA vedanA jJAtA jananI vedazAstramAM kahelI vidhi anusAra Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para6 ] upadezapada-anuvAda pite sevA kare, sApanI gati mAphaka dharmanI gati sUkama che ane tenI pAchaLa gati che, te bahu kaThina che." (887) 888-samyagadarzanAdika nirvANanA mArgamAM koIka tevA bhavyAtmAne tenA bhAvane anusarIne eTale ke, je AtmAne pratibaMdha karavo hoya, tenA mananA pariNAma komaLa, AkarA ke madhyama che ane tenI sAthe sAmalakSaNa bhAvathI-pradhAna sAmanItithI kAma levAya to pratibodha karavArUpa kAryasiddhi thAya che. te mATe kaheluM che ke-"je ke, sAdhya kArya siddha karavA mATe cAra upAye kahelA prasiddha che. sAma, dAma, daMDa ane bheda. paraMtu traNanuM te nAma mAtra ja phala che. sAmanItimAM ja siddhi pratiSThita thayelI che. tathA "atitIvaNa dAvAnaLa vRkSane bALI to nAkhe che, to paNa tenA mULanuM rakSaNa kare che. ( jethI temAMthI vRkSa ubhuM thAya che ), paraMtu kamaLa, zItaLa evo je vAyara hoya, te vRkSane mULasahita ukheDI nAkhe che." (ke jemAMthI pharI vRkSane ugavAne avakAza ja nathI.) tyAre je jJAnI puruSa hoya, te tevA dharma pAmI zake tevA AtmAone samyaktva-bIjAdhAna pAmavAnI yegyatAvALA evI rIte samajAvIne kare ke, teo dharmanI prazaMsA kare. vaLI temanA kulakamathI aniMdita evA ziSTajana ucita je AcAra hoya ke nyAyathI vaibhava meLavatA hoya, tevA anuSThAnanI prazaMsA karIne dharma pamADavA prayatna kare. (888) A viSayanuM daSTAMta kahe che - - 88-zAstramAM ema saMbhaLAya che ke-keIka rAjapatnIne cittavRttinA nirodharUpa dhyAnagrahane daDha Agraha thayo hato ane tene te rUpe dharmamArgamAM joDelI hatI, tathA asaMsI-kAnano kAco ane ghaNA mato sAMbhaLanAra ane te pramANe te matamAM joDAela hatA, paraMtu te baMnene keIka pUrvAcAryoe tenA bhAvane anurUpa upadeza ApI mArgamAM joDyA. (889) nava gAthAothI daSTAMta kahe che- 890 thI 898-kaIka rAjAnI patnIne svAbhAvika mohanI maMdatA thavAthI saMsArano kaMTALo Avyo. "vRddhAvasthA, maraNa, durgati, vyAdhionI vAta to bAju para rAkhIe, paraMtu huM ema mAnuM chuM ke, dhIra puruSo mATe A janma e ghaNI lajajA utpanna karanAra che. ItyAdi vacano sAMbhaLIne bhAvathI udvega pAmI. tyAre saMsArane niHsAra mAnatI saMsArarUpa kedakhAnAmAMthI bahAra nIkaLavAne upAya zodhatI evI teNe kayAMyathI sAMbhaLyuM ke, "dhyAnathI mokSa thAya che. eTale grahane vaLagADa vaLage hoya, tema dhyAnamArgamAM atizaya AgrahavALI banI gaI. keIka samaye zaivamatAnu yAyI saMnyAsIne teNe pUchayuM ke, "dhyAnamA kevo hoya ?" zaivapaMthanA saMnyAsIe tene kahyuM ke, cAra pAMkhaDIvALA nAbhirUpa kamaLanI aMdara kAzakusuma-samAna ujajavala dehavALA, caMdrakhaMDathI maMDita mastakavALA, traNa netravALA, trIjA netramAM pravartatI agnijavAlAothI jemaNe samagra dizA-valaya prakAzita karyA che, jemaNe ardha dehathI pitAnI prANupriyA pArvatIne dhAraNa karI che-evA zivanuM dhyAna karavuM. Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ razaiva-dhyAnamAga [ para tyAra pachI tenI prakriyA A pramANe jaNAvI ke-siddhi, Rddhi, dhRti, lakSmI, medhA, kSAMti, svadhA. sthiti-A nAmanI ATha *sadya devakaLAo sakSepathI kahI. jaNAvI. sadyodevane pazcimadalamAM A pramANe pUjA karavI. raya, rakSA, rati, pAlyA, kAmyA, kRSNA, rati, kriyA, vRddhi, kAla, rAtri, brAmaNI, mAhanI A pramANe tera vAmadevanI kaLAe kahelI che. vAmadevane uttaradalamAM pUjavA. tyAra pachI meha, mada, nidrA, mAyA, mRtyu, bhaya, jarA-ema A aghAranI sAta kaLAe saMkSepathI kahelI che. dakSiNadalamAM aghAranI pUjA karavI. nivRtti, pratiSThA, vidyA, zAMti ema A tapuruSanI cAra kaLAe kahelI che. pUrvAMdalamAM tatpuruSanI pUjA karavI. tArA, sutArA, taraNI, tArayatI ane sutAraNI e izAnadevanI pAMca kaLAonI pUjA prayatnapUrvaka karavI. karNikAnA madhyamAM izAnadevanI pUjA karavI. ADatrIza kaLAothI yukta, pAMca tattva sahita evA prAsAdane je jANatA nathI, te zakarane jANatA nathI. tyAra pachI te rANI tryaMbakadevamAM sthiracitta karIne hamezAM temAM ja ekAgra mana rAkhI dhyAna karavA lAgI. (890) kAIka samaye tapathI dukhala thayelI kAyAvALA, cha, adbhUma Adi AkarI tapasyA karanAra jaina sAdhunAM tene darzana thayAM. tyAra pachI bahumAna-sahita te sAdhunI papAsanA vinayAdika karavA lAgI. tevA prakAranA ceAgya samaya maLye, tyAre temanI pAse dhyAna sabaMdhI pRcchA karI ke- dhyAna kevA prakAranuM hoya ?" te tapasvI sAdhu agItA hAvAthI teNe A pramANe tene kahyuM ke-ame jyAre bhikSA levA mATe jaIe, tyAre hAthamAM grahaNa karavA lAyaka evA A daMDavizeSa che, te jyAre iryovahi ke pratikramaNa Adi samaye tene AgaLa rAkhIne dhyAna karIe chIe. eTale te rANIne ema thayuM ke, 'A jaino dhyAnamA thI bahAra vanArA che' ema te rANIne dayA utpanna thaI. te rANIne peAtAnuM kathana zravaNa karavAthI kheda pAmelI dekhIne te sAdhue peAte kAika gItA AcAya ne peAtAnI prarUpaNA saMbadhI kathana karyuM. te gItArtha AcAya mahArAje tevA prakAranA prasaga meLavIne jenAgamAmAM kahelI dhyAnaviSayaka samajaNa ApI ke, amArA jainamatamAM A eka dhyAnamAga che. " saMpUrNa zarada-cadra samAna AhlAdaka vadanavALA, siMhAsana para virAjamAna, parivAra-sahita, kevalajJAnathI ujavala ane ujjavala vadhu vALA evA vItarAga jinendranuM dhyAna karavuM." tyAra pachI teNe dhyAnanA svIkAra karyA. pachI tene kautuka utpanna thayuM ke, dhArmikAdi puruSA keTale dUra rahelA tyAM sudhI '-AnA abhiprAya A pramANe samajavA ke-' bhagavaMta je samaye dezanA ApavA mATe padhAre che, tyAre kAI ekAda mahadhika vaimAnika deva kadAcit traNa kinnAsahita aAAkAdi ATha prAtihAryAMthI yukta ceAjana-pramANu bhUmibhAgane gherela hAya tevuM, samavasaraNa taiyAra kare che. ane kadAcit bhavanapati vagere save denikAyA sAthe maLIne paNa Avu samavasaraNa devatAI prabhAvathI viSuNA kare saghodeva, vAmadeva, adhera ane tatpurU A cAra za karadevanAM rUpe che. * Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para8 ] upadezapada-anuvAda che. temAM devo vagere je yAna-vAhanAdika upara besIne AvyA hoya, te sacetana ke acetana hoya tene trIjA killAmAM praveza karAve che. je hAthI, ghoDA vagere tiryo bhaktithI AkarSAIne ahiM bhagavaMtanAM darzana-zravaNa mATe AvelA hoya, te bIjA killAnI aMdara praveza kare che. have je deva, dAna, mAnavo Adi bAkI rahelA hoya, teo jyAM deva hoya, tyAM sudhI praveza karI zake che. tyAra pachI jyAre te nizcala cittavALI thaI, tyAre gurue tene samajAvyuM ke, AgaLa je saMketa kahI gayA. te dhyAna mArga bIjA tIrthomAM-anyamamAM vartata nathI. teNe te vAta kabUla karI. eTale gurue paNa kahyuM ke, bIjA je kaI thAnamArganA athI hoya, temaNe pitAnA hRdayamAM tevA svarUpavALA te bhagavaMtanI kalpanA karIne deva-dAnavanI jema temanI najIka sudhI praveza karo. tyAra pachI te praveza upara sADA traNa kalA-rekhA sahita bhagavaMtanuM dhyAna karavuM. ahiM jJAnAvaraNIyAdi ATha kamarUpa ATha kaLA, temAM ghAtikarma rUpa cAra kaLA ane keTalIka AyuSyakarmanI kaLA bhagavaMtanA kevalajJAna-samaye kSINa thaI. ( arthAt ATha karmamAMthI sADA cAra karmo kSINa thayAM, eTale sADA traNa kaLA bAkI rahI.) mATe te kevalI bhagavaMtanI sAthe te anusaratI hovAthI kevalinA vihArakAla sudhI tenuM dhyAna karavuM. tethI A ja zAstrakAre brahma-prakaraNamAM kaheluM che ke, "dharmAdi sarva padArtho ekI sAthe je havabhUta svarUpe jANe che, evA je rAgAdi rahita hoya, temane paMDitapuruSe kevalI tarIke mAne che. sADA traNa kaLAothI yukta, sADA cAra kaLAo jenI kSINa thayelI che, sarvothIne jemaNe siddha karelA che, evA kevalajJAna-lakSmIvALA manuSya, devo ane asurothI pUjAyelA che. yathArtha nAmanA yogavALA hovAthI A mahAdeva, ahaMta, buddha evA prazasta nAme dvArA paMDitapuruSo temanuM kIrtana kare che." ItyAdi. sADAtraNa kaLAothI yukta ema kahIne te prazasta karmothI yukta hevAthI suMdara kaLAovALA evAthI bIjA prakAravALA-svarUpavALA siddhabhagavaMtanuM bIjuM dhyAna dhyAvAnuM. te mATe kaheluM che ke anaMtadarzana, anaMtajJAna, samyakatva vagere guNothI yukta evuM pitAnuM asala AtmasvarUpa jemaNe jAte upArjana kareluM che. tyAra pachI jemaNe dehatyAga karela che, evA AkArane dhAraNa karanAra siddha paramAtmAnuM dhyAna karavuM. AkAravALA ane AkAra vagaranA amUrta, jarA ane maraNa vagaranA, jinabiMbanI jema svaccha sphaTika ratnasamAna svarUpavALA lokanA agrabhAgarUpa zikhara para ArUDha thayelA Atmasukha-saMpattione vahana karatA arthAta anubhavatA vaLI jemane have kaI prakAranI bAdhA utpanna thavAnI nathI ja. jemaNe karma-kAdavane dUra kare che, evA siddhonuM dhyAna karavuM. A bIjA dhyeyanA abhyAsathI temanAM darzananI prApti thAya che. konI jema? to ke, svaccha AkAzavALA gharamAM dI aMdara raheluM hoya, te bahAra rahelAne jema darzana thAya, Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnayoga [ pa29 tevI rIte tevA AtmAne dhyAnayoga dvArA siddha paramAtmAnAM darzana thAya che. zaivamatanA je vidyA, maMtrAdi tenA saMnyAsIe upadezelAM hatAM, te sarva vidyA, maMtra, taMtra, rakSAdikane atattva svarUpa gurue jyAre samajAvyAM, tyAre te rANIe samyam darzananA yoge atatva svarUpe dekhyAM. have tenA cittamAM be prakAranA vikalpa utpanna thayA, te A pramANe-"pUrve meM A dhyAnamAga pramANarUpe svIkAryuM hatuM, paraMtu te apramANu svarUpa nIkaLyo. rakhene A paNa e pramANe apramANurUpa thAya-evI zaMkA thatAM gurumAM jJAna, kriyA tema ja upazamAdi guNone ananya-asAdhAraNa dekhatAM pite daDha samyaktvanI zraddhAvALI banI ane vicAravA lAgI ke, " A guru satya che." pharI paNa rANI gurumahArAjane prazna karavA lAgI ke he bhagavaMta! tattva zuM ?" tyAre gurue kahyuM ke- je kALe je ucita anuSThAna karavAnuM hoya, te kALe ucita dhyAna, adhyayana, devatA-pUjAdika, sAdhu-dAnAdika kAryo tyAre karavAM-evA lakSaNavALuM anuSThAna karavuM. (894) AthI viparIta karavAthI nukazAna thAya che, te kahe che-ucita paNa vagara A anuSThAna karavAmAM Ave, to chAtra zikhAu vidyAthI ratnanI parIkSA kare, tenA samAna jANavuM. ghaNA bhAge gya AtmA sivAya bIjAne ISTa phaLanI prApti hamezAM vijJabhUta thAya che. eTale adhakacaro zIkhela vidyArthI duHzaka phalanI siddhi karavA samartha banI zakato nathI. (85) ratnaparIkSA zIkhanAra chAtra ratnanI parIkSA-viSayaka udAharaNane vicAra karAya che - uttama ratnonAM banAvelAM kaMThAbharaNa Adi lakSmI phaLa ApanAra thAya che-ema patnIe kahela vAkya sAMbhaLIne keIka vidyArthI prathama bIjA jIvanepAya cheDIne, rananI parIkSA karavAmAM AdaravALo thaye. eTale khAvA-pIvA, lugaDAM, ghara vagerethI cUkyo arthAt rakhaDyo. (896) e ja pramANe dhyAnathI mokSa che" e vacana sAMbhaLIne prathama kAryo je gurune vinaya, zAstrAbhyAsa, kahelAM bIjA anuSThAna-e sarva ucita kArce choDIne mAtra ekalA dhyAnamAM ekAgra bane, te ucita evA sarva thI nakkI te cUkI jAya che. ahiM kahevAne e abhiprAya che ke- jene saMpUrNa bhojana, kapaDAM, raheThANa ItyAdi sukha prApta thayelAM haya, e puruSa vizeSa vaibhava meLavavAnI abhilASA kare, teNe ratnaparIkSA karavI ItyAdi vAta barAbara che, tema ahiM samagra sAdhunA samAcAra pAlana karavA pUrvaka temaja dharmadhyAna ane zaktadhyAnane cagya sUtra ane arthone sArI rIte jeNe abhyAsa karelo hoya, zAstrakAre kahelAM bIjAM anuSThAnene paNa bAdhA na pahoMce, tema AgaLa jaNAvI gayA, te dhyAna, kahevAya. zrAvake hAya, temaNe paNa zrAvakaeNcita bAkInAM kahelAM anuSThAnenuM sevana, evI rIte karavuM ke, bIjA dharmAnuSThAne harakata na pahoMce-tevI rIte namaskArAdinuM Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa30 ] upadezapada-anuvAda dhyAna karavuM ucita gaNAya. tyAra pachI AcArya bhagavaMte sAdhu-zrAvakadharmane samajAvanArI gharma dezanA ApI. te dharmadezanA tenA AtmAmAM pariNamI. rAjapatnIe aNuvrato svIkAryA. A prakAre jJAnI gItArtha puruSa hoya, te sarvanuM tema ja pitAnuM paNa kalyANa ghaNe bhAge kare che. (890 thI 898) daza gAthAthI have bIjuM udAharaNa kahe che- 899 thI 908-saMmUcchima jIva je eTale ke, yogya-ayogya padArthanA vivekane na samajanAra, sAMbhaLelAmAMthI zAstranAM a5 vAkyo yAda rAkhanAra evo, kAcA kAnavALe, kaI rAjA hatA. uttama dharmane agya eTale deva-guru-dharmanA vibhAganI vAta kahe, te na sahana karanAra eTale sarva deva, guru tarapha zraddhA rAkhanAra, svabhAvathI dharmazraddhAlu hato ane tene parivAra tene khoTI rIte anusaranAro ane viveka vagarane hate. keIka samaye bheLapaNathI sAmAnyarUpe dharmazraddhALupaNAthI tevA prakAranA buThThI buddhivALA jena tapasvI munine dekhIne tenA tarapha prabhAvita thayA ane tenI pUjA tathA temane dAna ApavA tatpara banyo. temAM pUjA eTale Ave tyAre ubhA thavuM, vinaya karo ane dAna eTale vastra-pAtrAdika sAdhu yegya padArtha ApavA. have te tapasvI jainamunie koIka vakhata zALyAdika anya matavALA bIjA dharmanuM khaMDana karyuM tathA basa-sthAvara jIvonI hiMsA thavA rUpa adhikaraNanI kathA karI. sAcA mArganA draSI khoTA mArgane ThasAvanArA che, temane trasa, sthAvara jIvonuM jJAna hetuM nathI. temanA matamAM A jIvonI hiMsAnA rakSaNano upAya batAvyuM nathI. A sAMbhaLIne te rAjA te jainamuni tarapha anAdarabhAvavALe ane dharma pratye avaLA mAnasavALo thaye ke, A bhUkhaMjana jaNAya che ke, bIjAM darzana tarapha ISyanA bhArathI paravaza banI jAya che. (900) te tapasvI munie gItArtha AcAryane A hakIkata nivedana karI ke, "A rAjA amArI sAcI hakIkatanI prarUpaNa sAMbhaLI vipariNAmavALo thayo." keIka samaye te AcArya te rAjAnI pAse AvI pahoMcyA. rAjAnA manogata bhAva jANIne gItArtha AcArya bhagavaMte rAjAnA keI vakhata pUchelA praznane kevI rIte ane zuM uttara Apyo? te kahe che-"he bhagavaMta! tattva zuM che?" tyAre gurue kahyuM ke-"tatva to atigaMbhIra che ane pote jAte jANavuM azakya che." tyAre rAjAe kahyuM ke-atigaMbhIra hovAthI jANavuM azakya che, to Apa mane samajAvo." gItArtha gurue kahyuM ke, to pachI sAvadhAna thaIne sAMbhaLo- svastimatI nAmanI nagarImAM keIka brAhmaNaputrIne eka sakhI hatI. samaya jatAM baMnenAM lagna thayAM, eTale sthAnane bheda paDyo. koIka samaye tenI sakhIne brAhmaNaputrI sukhI haze ke duHkhI haze ? evI citA utpanna thaI. tyAra pachI pite ja mahemAna tarIke tyAM gaI ane sakhIne dekhI, te sakhIne citAvALI dekhI. tyAra pachI ciMtAnuM Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMbhIra tava-vicAraNA [ 531 kAraNa pUchayuM. sakhIe paNa potAnI vItaka vAta zaru karatAM jaNAvyuM ke, kharekhara meM kaMIka evA pApa karyA haze, jethI patine huM durbhAgA nIvaDI-arthAt pati mArI sAthe snehabhAvathI vartatA nathI, paNa mArI tarapha aNagamAvALA che. sakhIe kahyuM ke, tuM na karIza, huM tArA patine balada banAvI daIza. pelI eka jaDIbuTTI samAna eka maMtrelI mUlikA ApIne pitAnA sthAne cAlI gaI. eTale pelI sakhIe e mUlikAno prayoga eTalA mATe karyo ke, "ATalA kALa sudhI mane aprItithI apamAnita karI, te teno badalo lau. e abhiprAyathI tene cUrNAdi mizraNavALo mAMtrika yuga karyo ane patinA upara ajamAvyo. 'maNi, maMtra, auSadhione prabhAva keI acinya hoya che." e pramANe pitAnA bhartAranuM baLadamAM parivartana thaI gayuM. pitAnA patinI sevA prakAranI avasthA dekhIne te vilakhI thaI, kAyara banI gaI. ciMtA karavA lAgI ke, "have A pAcho baLadamAMthI puruSa kyAre thaze?" tyAra pachI tene jaMgalamAM caravA laI javA mATe keTalIka gAya ekaThI karI. patnI tenI pAchaLa pAchaLa bhramaNa karyA karatI hatI. koIka samaye eka vidyAdhara-yugala vaDalAnI zAkhAnuM avalaMbana karI raheluM hatuM, tyAre temanA jevAmAM A kRtrima baLada AvyA. pitAnI bhAryAne vidyAdhare kahyuM ke, A svabhAve manuSya che, paraMtu tene baLada banAvyuM che. tene pelI vidyAdharIe pUchyuM ke, pharI A manuSya kevI rIte banaze ? teNe kahyuM ke, mULiyAthI. vidyAdharIe pUchayuM ke, "A mUlikA kyAMthI maLI zakaze?" (904) vidyAdhare kahyuM ke, "A ja vaDalAnI nIce mULamAM ja te che." ema kahIne vidyAdhara-yugala adazya thayuM. A samagra vRttAntane vaDa nIce beThelI baLadanI patnIe sAMbhaLI lIdhI. tyAra pachI te ghare pAchI gaI. ciMtA karavA lAgI ke, "A mUlikA kevI rIte meLavavI? chevaTe te strIe eve saMkalpa karyo ke, ahiM jeTalI vividha vanaspatio che, te sarva kApI kApIne te baLadane cArI tarIke khavaDAvuM-tema karavA lAgI. ema karatAM te mUlikA baLadanA khAvAmAM AvI gaI, te mUlikAnA bhakSaNathI pharI te mAnava banI gayo." A nyAyathI ahiM gaMbhIra tatvavicAranA cAlu adhikAramAM A dharmarUpI mUlikA eTalA mATe meLavavAnI jarUra che ke, viparItajJAnarUpI pazubhAvane palaTAvavAmAM je samartha che, mATe atyAra sudhI te lokamAM vata rahelA deva, guru ane dharmo aneka prakAranA che, tenA viSayaka samyaga jJAnanA abhAvamAM atyAre te sAmAnyathI ahiM sarva devatAnA ArAdhanA rUpa dharmatattva sAdhavAnuM che. je devAdike jeTalI ucita pratipattipUjAne yogya heya, teTalI pratipatti karavI ane te paNa ziSTakamAM rUDha hoya, tevA vibhava upArjanAdi nyAyanuM ullaMghana thatuM nathI, tema avirodhapaNe te dharma, deva, gurunI ArAdhanA karavAmAM prayatna karavo. jema baLadapaNuM cAlyuM javAthI manuSya thaye, tema ahiM saMsArI5NA rUpI baLadANAne hAsa thaye ane jIvarUpI manuSyapaNuM Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 ] upadezapada-anuvAda arthAt kevala jIvanA lakSaNa-vivekavALI, jJAnavALI avasthArUpa manuSyapaNuM prApta karyuM. A sAMbhaLIne rAjAne ghaNe AnaMda thaye ke- A mahAtmAnuM mAdhyazya mahAna che." A pramANe samajAvavAthI jainadarzananI prazaMsArUpa ghaNI prabhAvanA thaI. tyAra pachI zAsananuM gaurava vadhAryuM. darzana viSayaka rAjAnI bhaktie pitAnA AtmakSetramAM samyaphatva-bIjanuM ropaNa karyuM. A pramANe AgaLa kahI gayA tema gItArtha AcAryanI jema jJAnI gItArtha guruo moTA bhAge hita ja kare. kahI gayA tevA AcArya-samAna loka nipuNa hoya che, te zruta-cAritradharmanI ArAdhanA lakSaNa dharmamAM buddhizALI puruSe nirNayanA heturUpa pramANa nakakI karavuM joIe. A kAraNe agItArthane pramANabhUta gaNavAthI anartha thAya che, te kAraNathI tenA samAna AkAra dhAraNa karanAra evA bAkInA bIjA gItArthane tenA sarakhA na gaNavA. samAna AkAra hovA chatAM paNa paraspara citrazakitaonA kAraNe baMne judA paDI jAya che. (899 thI 908). je A pramANe che, to ghaNe a5laka pramANabhUta gaNAze ane ema a85 loko dharma grahaNa karanArA hoya, to dharmanI atizaya prabhAvanA, grAhyatA na thAya-ema manamAM vicAranArA bhavyAtmAone hitazikSA ApatA kahe che ke 909-gatAnugatika rUpa ghaNuM loke jemAM pravRtti karatA hoya, lokarUDhithI utarI Avela hoya, tevA dharmane irachatA hoya, te dharma-ciMtAmAM laukika dharma gaNAya che. lokamAM rUDha thaIne je pravartato hoya, tevo. jema ke, himanA mArgamAM cAlavuM, agnimAM praveza karavo, parvatazikhara para caDI tyAMthI nIce bhukko mAra ItyAdi rUDha dharmano tyAga na kare. kAraNa ke, A AcAra karanArAonI saMkhyA lAkho ane kreDonI dekhAya che. (909) 910-moTI saMkhyA jemAM hoya, te kAraNe dharma pramANabhUta gaNAto nathI, paraMtu je anuSThAna sarvajJanA vacanAnusAra pramANabhUta thayeluM hoya, te ja dharmAnuSThAna mokSanA abhilASI evA uttama puruSe sevana karavA lAyaka gaNAya. dharma karavAmAM svamatika95nA pramANe vartanArA lokoe pramANabhUta gaNele heya ethI, ghaNI saMkhyAnA loko hoya tethI kaze lAbha thato nathI. kalyANArthI loka-mekSanA arthI jano ghaNuM hatA ja nathI. (910) te ja vicArAya che- 911-ghI, tela, dhana, dhAnyAdikane vepAra karanAra lokamAM padamAga, puSparAga vagere ratnanA vepAra karanArAo mAtra gaNatarInA ja hoya che. tenA vecanArAo paNa ghaNuM ja alpa saMkhyAmAM hoya che. e ja pramANe zuddhadharma-ratnanA kharIda karanArA nirvANa- mokSanA avadhya kAraNarUpa samyadarzanAdi zuddhadharma-ratnArthIo, tema ja tevA dharmaratnane ApanArA guruo jeo svabhAvathI ja cAre gatithI udvega pAmelA hoya, jemaNe AgamanuM rahasya jANeluM hoya. A kAraNe tene mokSamArgamAM ja haMmezA tatpara Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 guNovALA dharmaratnanA adhikArI [ 533 rahenArA hoya, tevA AtmAonI saMkhyA ghaNuM ja a95 hoya. (911) AmAM hetu 912-jema akSudratA Adi ghaNu guNa meLavyA hoya, tyAre zuddhadharma ane ghaNuM dhana, dhAnyAdi vaibhava hoya, tyAre zuddharonI prApti thAya che. Ama hovAthI je bahaguNa tema ja vaibhavathI rahita hoya, temane guNaratna meLavavAnI pRhA svamAvasthAmAM thatI nathI, ciMtA paNa pravartatI nathI. ghaNe bhAge lokamAM pitAnI ISTa vastu meLavavAnI ciMtAnusAra pravRtti dekhAya che. (912) vizeSathI kahe che - 913-zAli, DAMgara, cokhA, ghauM Adi dhAnya, AdizadathI bheze, gAyo vagere, kApaDa, vastra, suvarNa, tema ja bIjI vepAra lAyaka aneka vastuonA vepAramAMthI jenI IcchA khasI gaI che. tethI teo te padArthonI vyApAra-ciMtAthI mukta thayA che, evA teo baMne prakAranA ratnanI-dharmanI gyatAvALA thayA che. dharmaratnarUpa bhAvaratna padArtharUpa dravyaratnanA adhikArI thayA che. (13) have avaLI rIte ulaTAvIne kahe che 914-jeo pAse apadhana-dhAnyAdika hoya evA puNyarahita-daridro hoya, dhAnyAdika padArthomAM abhilASA rahelI hoya, tevA puruSo A dharmaratna mATe agya mAnelA che. A vAta ghaNI sUkSama rIte be AMkho mIMcIne vicAravA lAgyA che. (14) AgaLanI gAthAmAM kahela guNavaibhava-te dharmaratnanA arthIo mATe dhAnyAdirUpa paNe kapIne nirdeza karatAM kahe che ke 915-akSudratA ane AdizadathI rUpavALApaNuM, saumyAkRti, janapriyatva, akuratva, abhIrutva, azaThava, dAkSiNya, lajajAlutva, dayAlutva A daza guNarUpa dhAnya che. mAdhyarazya Adi guNone vastrarUpa samajavA ane te 11 guNe che. madhyasthavRtti, sAmyadaSTi, guNAnurAgI, satya bolanAra ane sapakSavALo, dIrghadaza, vizeSajJa, vRddhAnusArI, vinayavALe, kRtajJa, parahita karanAra, labdhalakSya; upara kahelA ekavIza guNonA yogathI dhArmika puruSano guNavaibhava mAna. jemAM prathama kuTuMbanA nirvAhanA hetubhUta dhAnyanI jarUra che, tyAra pachI vastrAdinI prApti jarUrI che. dhAnya ane vastra prApta thayA pachI ranano vepAra kare. te ja pramANe ahiM paNa dhAnyanA vepAra samAna prathamanA adratAdi guNo ane vastra samAna mAdhyacyavRtti Adi agiyAra guNa sarva maLI ekavIza guNorUpa vaibhavavALAne A dharmaratnano vyApAra sarva kalyANa ane Icchita siddhi ApanAra thAya che. kahelA ekavIza guNarUpa vibhAvavALe AmAM zuddha dharmaratnano adhikArI thAya che. (915). zaMkA karI ke, pUrvokta 21 guNo rUpa vaibhavanA yoge dharmaratnane adhikArI thAya che-ema nirUpaNa karyuM, te zuM eka vagere guNa vagaranAne dhamane adhikAra nathI? ema zaMkA karanArane kahe che- Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapatra-anuvAda 919--kahelA guNeAmAMthI ardhA bhAganA ke cAthA bhAganA guNNA echA hoya, tA anukrame jaghanya ane madhyama prakAranA dharmAdhikArI samajavA. A traNa vibhAga karyA pachI vadhAre-ochA guNavALA hAya, te daridraprAya guNu-vaibhavavALA jANavA. teo zuddha dha ratnane cAgya nathI. (916) te ja vAta vicAre che-- 534 ] ..... 917-keTalAka nirvANumAne yathAtha na samajanArA brAhmAdika ajJAnI mUDha leAkeA je pramANe zarIranA nirvAhanA kAraNarUpa kUvA, vAvaDI, taLAva Adi karAvavAmAM sati phaLa ApanAra sukRtanI kalpanA kare che. te ja pramANe guNanA dAridrayavALA jIvA leAkAttara mAgamAM avatarelA hovA chatAM paNa bicArA anukapA pAmelA ghaNA bhAge ghaNA lAkathI AgrahAdhIna khanI kutIrthamAM jai snAnAdika pApakA mAM dhama karyAnI kalpanA kare che. (917) A ja vAta dRSTAnta sAthe vicArAya che-- 918 jagatamAM uttamaratnanA arthIe alpa hoya che. ' A dRSTAMta ApIne kAika AcArya bhagavaMte, eka evA rAjA hatA ane te ema mAnatA hatA ke, ghaNA leAkAe jenA svIkAra karyAM hAya, te dharma pramANabhUta gaNAya che, evI mAnyatA rAkhanArane paNa gheADA vivekI lokoe svIkArela zuddhadhamAM sthira karyAM. (918) te ja kahe che-- 919--rAjAnI sAthe nagaramAM praveza karIne zAka, IndhaNAM, dhana, dhAnyanI aneka dukAneA batAvIne tyAra pachI ratnanA vepArIonI ghaNI alpa dukAneA batAvIne kahyuM ke, 'he mahArAja ! A tamArA nagaramAM zAka, inpaNA, anAja AdinI vepAra karavAnI dukAnA ghaNI che, ratnanA vepAranI dukAnA alpa che; te ja pramANe zuddhadharma grahaNu karanArAo nagarasthAnaka rUpa leAkamAM ghaNA ja alpa hAya che ane bIjA peAtAnI kalpanA pramANe dharma karanArA mUDhamativALA ghaNA heAya che. (919) jyAre Ama ja che, teA pachI vara maTADanAra nAgarmANa Adi durlabha ratna mAka zuddhadha duSkara che, te tenA upadeza karavAthI ze! phAyado ? te zakAnA samA dhAnamAM kahe che-- 920--mAkSa meLavavA mATe ekAMta keDa khAMdhanAra evA adhikArI AtmAne zuddha dharma ArAdhana karavA rUpa, sarva sAvadyanA tyAga karavA rUpa cAritranuM anuSThAna duSkara jaNAtu' nathI. zAthI ? tA ke, cAre gatinA janma, jarA, maraNa, rAga, zAkAdika duHkhanA bhaya lAgelA hAvAthI. vaLI je AtmA jJAnI thayA hoya, te heya, upAdeyanA vibhAga karI sa`sAranAM pApakAcanA tyAga kare che ane AtmakalyANa karanAra mAkSanAM sAdhanAmAM peAtAnI zakti anusAra sarva prayatna kare che. meAkSa jevuM mahAsthAna meLavavA mATe mAkSArthI AtmA kayA prayatna na kare ? (920) te ja vicArAya che-- 921--naraka, tiya ca Adi gatimAM janmathI mAMDIne maraNa-paryaMta avadhi vaga Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apramAda sevA, telapAtra-dhAraka [ 535 ranuM anaMta duHkha sauMsAramAM rahIne jIvane pharajiyAta bhAgavavuM ja paDe che. A saMsAra anAdi anaMta kALa pramANanA hovAthI anaMta duHkha jaNAvyuM. mAkSanuM sukha pa anaMtuM ja che, bhaviSyakALa pramANa che. jyAre A vastu vicAravAmAM Ave, tyAre cAhe tevA pudagalAnI bhArekarmI AtmA hoya, tA te svagnamAM paNa nidrA, vikathAdi pramAdanA tyAga karI apramAdanu sevana kare che. bhava ekAMta duHkhasvarUpa duHkhala ane duHkhAnukha dhavALA che, sukhanA chAMTA cAre gatimAM nathI ane mAkSa ekAMta saduHkha-rahita che, ana ta sukhavALA che. ATaluM samajeleA jJAnI AtmA duHkhathI mukta thavA mATe nakkI prayatna karyA sivAya rahe nahiM. bIjA sthAne paNa kaheluM che ke" cAre gatirUpa bhavanuM svarUpa kharAkhara jANavAthI ane bhavanA vairAgya thavAthI, tattvathI mAkSasukhanA anurAga thavAthI A vastu thAya che, te sivAya A apramAda banatA (921) tenuM samarthana kare che. nathI. " 922-bIjA danazAstrAmAM prasiddha atigabhIra avALuM mahAmati paDitA samajI zake tevuM A apramAdasevA viSayamAM telanA pAtra dhAraka puruSanuM dRSTAMta kaheluM che, tene prayatnapUrvaka ekAgra manathI vicAravuM. (922) A ja dRSTAMta nava gAthAothI kahe che-- telapAtra dhArakanuM udAharaNa 923 thI 931--kAIka nagaramAM sajJadananI pUrNa zraddhAvALA buddhizALI svabhAvathI pApakAranA upAyAmAM pravINa jitazatru nAmanA rAjA hatA. te rAjAe dAna, sanmAna Adi upAcethI nagaranA leAkeAne amAtya, zeTha Adi keTalAka prajAjane ne sateSa pamADyA hatA. tema ja jinazAsana pratye lagabhaga anurAgavALA karyA hatA. paraMtu nagaramAM tevA eka bhAreka vALA mithyAtvanA aMdhakAranA paDadAthI jene zuddha medha avarAI gayeA che, evA eka zeThaputra hatA, tene rAjA upazamAvI na zakyA. te nAstika zeThaputra ' sa'sAramAcaka'nAmanA pAkhaDInA sa`sagamAM Avye ane te pAkhaMDIe paNa tene evA bharamAvye ke-prANAnA AtmAthI viyAga karAvavA te rUpa hiMsAmAM dharma mAnavA lAgyA. leAkeAne evuM samajAvI ThasAvavA lAgyA ke, jee duHkha bhAgavI rahelA hAya, temanI hiMsA e dAruNa duHkha phaLa ApanArI thatI nathI, paraMtu te tA dhasvarUpa che. ahiM tee duHkhathI mukta thAya che, AvA prakAranI Astikone ekAMte amAnya tevI hiMsAmAM zubha pariNAma mAne che. te zuM kahe che? te ke, jenI hiMsA karavAnI che, tathA jee hiMsA kare che, temanA zubhabhAva heAvAthI, temAM jenI hiMsA karavAnI che, te hiMsA thavAnA samaye pravartatI pIDAnA anubhavathI pUrvabhavamAM upArjana karela azAtAvedanIya kramanI nirjarA karatA heAvAthI ane bhavAMtaramAM sadgatinA lAbha thAya che, te kAraNe tene sukhaprApti thAya che. tathA je bIjA tenI hiMsA karanArAo che, teo duraMta duHkharUpa nadImAM taNAtA hoya che, tenI hiMsA karIne Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 ] upadezapada-anuvAda .. duHkhanadImAMthI ahAra kADhI tenA upara paropakAra kare che. eTale parApakAranA sukRtanA tene lAbha thAya che. mATe durgAkhatane jAnathI mArI nAkhavA temAM pApa nathI, paNa dha che. tathA dhana upArjana karavAmAM phleza thAya che, upArjana karyA pachI mUrchAne tyAga karavA paNa duSkara che. A kha'ne kAraNeAthI a dhananuM dAna karavuM, temAM dharma nathI ema mAne che. mATe satinA arthIoe kahelI nItithI hiMsA karavI, te ja cita gaNelI che. paraMtu khIjA dAnAdika dharma nathI.' (924) vaLI pramAdanA abhAva e jemAM sAra che ane tenA je bhAva eTale apramAdasAratA te te ApaNA viSayamAM AvI zake ja nahiM, tathA saranI prajJApanA paNa te ja pramANe amAnya kare che. teA pachI bIjAnA upadezelA padArthane te mAne ja kayAMthI ? e apizabdanA artha samajavA. keAnI jema, teA ke kAIka manuSyane atibhaya'kara mastakanI vedanA utpanna thai, eTale teNe kAikane pUchyuM' ke, ' A mahA pIDA maTADavAnA kayo upAya ? ' sAmAe kahyuM ke, ' sarpanuM phaOAratna alaMkAra gaLe khAMdhavAthI vedanA zAnta thaze, A tArI vedanA tarata ja cAlI jaze.' jema A ratna duSkara che, tema apramAda sAranA upadeza azakatha hovAthI, te kAI karI zake tema na hAvAthI upadeza nakAmeA che. te ja pramANe jinAe kahelA upadeza mane karavAnA viSaya mahArane bhAse che. AvA prakArane zeThaputra nAstika ane dharmane adharma ane adharmane dharma mAnanArA che. rAjAe vicAryuM... ke, ' A AganI jema upekSA karavA lAyaka mANasa nathI. tene jainadharmanA pratibeAdha karavA mATe upAya karyA. kaceA tA ke, yakSa nAmanA eka chAtra hatA, je gurunI sAthe chatrI dharIne pharatA hatA, tene rAjAe jIvAdika padArthAnA jJAnavALe taiyAra karyAM hatA. tenI zraddhA paNa majabUta karI hatI. tene peAtAnI ratnamudrikA ApI. te yakSachAtra rAjAnA abhiprAya samajI gayA ane rAjAthI dUra thai zeThaputra pAse AvIne kahevA lAgyA ke, * jainamatathI vAsita aMtaHkaraNavALA kAIka bIjo manuSya rAjA pAse rahelA che, paraMtu huM teA jene jaina-grahanA vaLagADa vaLagyA hAya, teA te grahane utAranArA chuM. rAjAnI sAthe huM matabhedavALI dRSTithI vatu chuM. ema chatAM mArAmAM vizvAsa rasa dharAve che. ' samAna zIla ane vyasanAvALA sAthe vizvAsarasa utpanna thAya che. ' kahevuM che ke-- mRgalAe mRgalAe sAthe saMga karIne tene anusare che, gAye gAyAnI sAthe, azvo azvonI sAthe. mUrkhAe mUrkhAonI sAthe, paDitA paDitAnI sAthe sa ga kare che, samAna vana ane samAna vyasanavALAe sAthe maitrI thAya che. " samaya jatAM zeThaputra sAthe chAtranA vizvAsa adhAi gayA. tyAra pachI mAyAprayAgathI pahelAM rAjAe apaNu karela mAthine zeThaputra na jANe tevI rIte tenA AbhUSaNanA DAbhaDAmAM chAtre seravI dvIdhuM. nagaramAM vAta phelAi ke, rAjAnuM AbhUSaNa kheAvAyuM che. paDahA jAhera karAvyA ke, je keAie dekhyuM ke sAMbhaLyuM hoya, teNe te Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apramAda sevA, telapAtra dhAraka [ 537 rAja AbhUSaNa ApI devuM." koIe na kahyuM, eTale nagaralokanA darekanA gharamAM tapAsa karavAnI zaruAta karI. ema karatAM zeThaputranA gharano vAro AvyA ane tapAsa karatAM tenI ratna-karaMDikAmAMthI te mANikaya prApta thayuM, eTale rAjasevako tene mAravA lAgyA. tyAre yakSe sevakone kahyuM ke, "ene mAraze nahiM. A gunAnuM ene prAyazcitta prApta thayeluM che, vicArIne tenI zuddhi karAze." tyAra pachI tene A viSayane ghaNe bhaya utpanna thayo. samajI zakAtuM nathI ke, kayA prakAre A aparAdhanI zuddhi thaze?" zeThaputra vicAravA lAgyo ke, "rAjamANi kayanI meM corI karI ane te kAraNe mArAmAM doSanI saMbhAvanA utpanna thaI, paraMtu te apekSAe te huM doSita nathI, te paNa have mAre zuM karavuM? e prakAre yakSane abhyarthanA karI ke, "mArA nimitte rAjAne prArthanA kara ke, keIka tevA atidaMDathI athavA sukomaLa kaIka daMDa karIne mane mukta kare." tenI preraNAthI yakSe tema karyuM. tane tevI zikSA thaze ke, jethI tArA zarIrane zikSA karyA sivAya bIjuM koI prAyazcitta karAvavAnuM huM apAvarAvIza." pelAe kabUla karyuM. e pramANe yakSe tenA pariNAma jANI lIdhA. tyAra pachI rAjAne prArthanA karI. rAjAe kahyuM ke, "baMne hAthamAM telane bharelo vADake laIne bhramaNa karavuM. je te vADakAmAMthI eka paNa bindu bhUmi para paDe, te tene nakkI vadha karavAmAM Avaze." jIvitanA athae te vAta svIkArI ke, " mArI zakti pramANe A kahelI vAtanI sAdhanA karIza." e pramANe tenA svIkAra pachI tenI cAre dizA bAju khulI talavAradhArI cAra puruSo tenA pharatA khaDA rAkhyA. ane temane AjJA karI ke, "A mArI AjJAmAM je Ane pramAda thAya, te tamAre tarata ja AjJA pramANe zikSA karavI eTale tarata tene vadha kare. tyAra pachI telathI saMpUrNa bharelo vADako teNe hAthamAM grahaNa karyo. tenA cittanI caMcaLatA karavA mATe rAjAe traNa mArgo, ceka, cauTAnA mArgomAM, dukAnonI zreNimAM nATaka, vArAMganAo, mIThAIo, vAjA, saMgIta Adi rUpa mahotsavanI jaga jago para goThavaNa karAvI. jIvita-rakSaNanI pUrNa vAMchAthI telathI cIkAra bharelo vADako hovA chatAM, kAyA, vacana ane mananA sarva vyAkSepone dUra karI evA yatnathI dhIme dhIme cAlyA ke, tribheTA, caka, cauTAmAM zuM thAya che? tene tene bilakula khyAla nathI ane traNe yoganuM ekIkaraNa karI eka TIpuM na DhaLe, tenI pUrNa kALajI rAkhI ema karI akhaMDa tela- pAtra lAvI rAjA pAse sthApana karyuM. atyaMta duSkara, jeno adhyavasAya karI zakAya nahi, evI varatu rAjAe saMpAdana karIne tene preraNA karI ke, "duSkara padArthane karI ApanAra apramAda vastu che. te tuM phogaTa ema kema bolatA hatA ke, "keI apramatta nathI." te zeTha putre paNa apramAda che, tema svIkAryuM ane dharmamAgamAM pratibodha karyo. jema tuM eka maraNamAtranA bhayathI duSkara e apramattabhAva meLavI zakyo, tema e aparimita anaMtAM maraNanA bhayathI trAsa pAmelA apramAdane seve che, Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 ] upadezapada-anuvAda vaLI muktisukhanI abhilASAvALA sAdhuo te meLavavAno upAya apramattabhAve kare che. (923 thI 931) zaMkA karI ke, jarA-maraNAdinA bhayathI mokSa meLavavA mATe jIve taiyAra thAya che, te pachI dareka bhavya je apramAdasAratA kema svIkAratA nathI ? evI zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che - 932-A jinavacana asthi-majajArUpa-aMgagIbhAvarUpa AtmA sAthe pariNAma na pAme. saMzaya, viparyaya, anadhyavasAya rahita prabhuvacanamAM zraddhA na thAya, tyAM sudhI mokSagamana mATe ayogya evo abhavya jIva A jinavacanane IcachAgarUpe paNa AtmAmAM pariNamAvato nathI. mokSadAyaka tarIke zraddhA ke vartana karato nathI. te ja pramANe cAritramohanIya karmanA daDha udayavALo AtmA saMpUrNa jinavacana pariNameluM hovA chatAM apramAdabhAvavALuM cAritra karI zakatuM nathI, mATe ja kahevAya che ke, samyagdaSTi hovA chatAM, mokSanI abhilASA tema ja AgamatattvanA jJAnavALo hovA chatAM, ativiSayarAganA sukhane AdhIna banelo bhavanA gADha araNyamAM praveza kare che. A viSayamAM ApanuM ja daSTAMta (mahAvIra) saMbhaLAya che. (932) cAlu vAtano upasaMhAra karatA kahe che- 933--jyAre keIka bhArekamI AtmA hoya, tyAre ane dIkSA svIkAra karavAmAM teTalo AcAra pAlana karavAmAM sahanazIla na hoya, tyAre je prakAranA upadezane lAyaka hoya, te pramANe judA judA prakArane tene sarvajJanA vacanAnusAre upadeza Ape. apramAda e sArabhUta karaNIyapaNe jinapadezamAM varte che. mATe apramAdano viSaya A kALamAM paNa vate che. jyAre jinapadeza citrarUpapaNe vyavasthita karAyo hoya, tyAre apramAdasAra paNa vate che. tyAre apunabadhaka Adikane-mokSamArganI prajJApanA rogyane AzrIne keTalAka sAmAnya dezanAne yogya hoya che, keTalAka samyagdaSTi guNa-gya prajJApanA-upadezane lAyaka hoya che, keTalAka dezavirati guNasthAnakane gya upadeza karavA lAyaka AtmAo hoya che. keTalAka ke, jemaNe cAritramehanIya karmarUpa kAdava joI nAkhyo hoya, tyAre tevA apramattatArUpa sarvaviratinI dezanAne lAyaka hoya che. A pramANe apramattatAnI prajJApanA-upadeza e adhikArI vagaranI nathI, paNa A kALamAM paNa tevA prakAranA vividha upadeza apramAda mATe ApI zakAya che. (933) have pitAnA karmanA bhArepaNAnA deSane tyAga karIne "jinapadeza anusAra AcaraNa karavuM vartamAnamAM duSkara gaNAya evAM kathane karavA dvArA jinapadezanI avajJA karanAranA ajJAnadeSane kahe che- 934-ame jinavacananI ArAdhanA karanArA jinezvara bhagavaMtanA bhakta chIe Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAdhA-vedha-sAdhakane nivReNMti vare [ 539 e pramANe bhAvanA bhAve-bele ane vaLI jaDabuddhivALA ema paNa kahI nAkhe ke, A jinavacana samajavuM ane pAlana karavuM te ApaNA sarakhAne A kALamAM ghaNu ga'bhIra ane du:khe samajI zakAya tevuM che.' A pramANe duSkaratva, durgaMdha vagere doSA AgaLa karIne te ja jinavacananI virAdhanA karatA ane potAnA abhiprAya pramANe mAnatA, tathA atyAre jinavacananuM niSiyapaNuM mAnatA e pramANe AzAtanA karatA ALajaDa jIvA sAcA paramA samajatA nathI ane peAtAnI zakti che, teTalI paNa jinavacananI ArAdhanA karatA nathI. (934) have sAzabdanI pravRttinA kAraNabhUta jinavacananA sadabhAva hovAthI duSkarava dASanA parihAra karatA jaNAve che ke~ 935--samagra kakSaya thavA rUpa siddhigatinA sAdhaka hoya, teA sAdhu che, tathA apramattatA sevana karavA dvArA sAdhue siddhi meLavanArA che. A guNuthI utpanna thayela anna evA nAmathI pazu zAstramAM A vAta nirUpaNa karelI che. kahevu che ke" samyagdarzana jJAna, cAritra A traNanA puruSArtha dvArA je meAkSanI sAdhanA kare teo sAdhu kahevAya che. AgaLa kahIzuM, tevA rAdhAvedhanA udAharaNathI, te sAdhue A pramANe apramAdane AgaLa karIne peAtAnA sAmarthyathI siddhinA sAdhA che. A zabdamAMthI paNu apramAdanI siddhi thAya che, apramattatA sivAya bIjA kAI puruSArthA mAkSa sAdhI ApanAra nathI. (935) sAta gAthAthI rAdhAvedhanuM udAharaNa kahe che---- "" 936 thI 94ra--A udAharaNa vistArathI AgaLa daza dRSTAMte durlabha manuSyabhavanA adhikAramAM, cakra nAmanA dRSTAMtamAM vistArathI kahela hovAthI ahiM sagraha gAthAnA akSarA vyAkhyAthI samajAvIe chIe. indrapura nagaramAM indradatta nAmanA rAjAne khAvIza patnIethI khAvIza putrA thayA hatA. temAM trevIzamA amAtyaputrInA putra surendradatta nAmaneA hatA. bIjI bAju mathurA nagarImAM jitazatru rAjAe peAtAnI nivRti putrInA svayaMvara ApyA. tyAM surendradatta je maMtrIputrInA putra hatA, te je divase janmyA hatA. te ja divase agnika, paryaMtaka, mahulI, tathA sAgara janmyA hatA. IndrapuranA rAjA ghaNA putravALA che--ema samajIne mathurAnA rAjAe peAtAnI putrI tyAM mekalAvI, tyAM AvelI te putrIe svayaM vara-maDapumAM rAdhAvedha sAdhIne surendrandratte rajita karelI kanyAe tenA kaMThamAM varamALA AropI. zrImAlI vagere AvIza putrAe rAdhAvedha karIne pUtaLI na vIMdhI, paraMtu agnika vagere sAthe janmelA bhAie caMcalatAthI rAdhAvedha karanArane aneka vighnA karavA chatAM rAdhAvedha karavAne pharI pharI abhyAsa karelA hAvAthI trevIzamA surendratta rAdhAvedhanI sAdhanA karI. cAra nAnA bhAIo tathA talavAra ugAmelA e puruSA bAju para hamezA parezAna karavA chatAM gurue tene tevI rIte kaLAe grahaNa karAvI hatI ke, AjI Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 ] upadezapada-anuvAda bAjune kaI bhaya rAkhyA sivAya rAdhAvedhanI kaLA sAdhI hatI. jethI AThe cakone bhedIne pUtaLInI DAbI AMkha layapUrvaka vIMdhI nAkhI. have ahiM A udAharaNa upanaya kahe che-surendradatta nAmane rAjaputra te ahiM sAdhu samaja. agnika Adika cAra sAthe janmelA A krodhAdika cAre kaSAye. be hAthamAM ughADI taravAra laIne ubhelA be puruSa, te rAga-dveSa. kSebha pAmavAthI, vratathI bhraSTa thavAthI, aneka vakhata bhavAvamAM maraNa thAya. bAvIza rAja putro eTale teTalA pariSahe, bAkInA parSadAnA loko te upasargAdika samajavA. A prasaMgamAM ahiM Adi-zabda upasargonA bhedane saMgraha karavA mATe samajo. rAdhAvedhanI zikSA grahaNa karAvavA rUpa ahiM grahaNa ane Asevana rUpa be prakAranI zikSA samajavI. ATha cako samAna ATha karmo ane tene bheda karavA samAna sAdhanA. tethI "nivRti' kanyA-lAbha samAna siddhinI prApti samajavI. (942) have ulaTAvIne kahe che- 943-AgaLa kahelA kramanI viparItatAthI samagra karmakSayarUpa siddhinI prApti thaI zakatI nathI. mATe A siddhi-prAptine upAya hoya, te pravrayA prApta thAya, te divasanA kALathI pratidina vRddhi pAme, guNasthAnamAM AgaLa vadhAya, te pramANe apramAdano abhyAsa haMmezAM vadhAratA ja rahe. (943) daSTAMta kahe che - 944-jayAM pahoMcavuM hoya, te nagaranA mArgane jANanAra hoya ane te je mArga batAve. te mAge bIjA sarva vyAkSepone tyAga karIne gamana kare, te cokakasa samaye dhArelA nagaramAM pahoMcI zakAya che. e ja pramANe siddhimAgano upAya hoya te kSAtyAdi daza prakArane yatidharma samaja. (944) 945-AvA prakArano dazavidha yatidharma e ja siddhine eka mAtra upAya che. A sivAya bIjo koI pAramArthika upAya nathI ja. jo ke, A kALa duSamA che, te pachI cAritramehanA kSapazamanI maMdatAnI te vAta ja zI karavI ? ahiM siddhinA upAyamAM sAdhudharma kadAca ekAdika bhava maDuM karIne khalanA pamADe, paraMtu siddhinuM kAraNa hoya, to brAhmaNa, vaNika ane rAjAnA udAharaNathI A sAdhudharma ja che. (945) be gAthAthI udAharaNo kahe che- 946-947-veda bhaNelA ane bhaNAvanAra evA brAhmaNanuM keIka nagara hatuM. koIka vaNika-brAhmaNe bhUminI yAcanA karI. bhUminI zuddhi karavA mATe aMdara rahelA hADakAM Adi zalyanA doSa dUra karavA mATe keTaleka UMDe khADe , eTalAmAM ghaNA samaya pahelAM dATela nidhi dekhavAmAM AvyuM. vaNike A vAta rAjAne nivedana karI ke, "he deva ! gharane pAye khodatAM mane A nidhi maLI Avyo che. satyavAdinA kAraNe tathA rAjAnA audAryathI rAjAe te nidhi na lIdhe. tyAra pachI maMtrI Adine A hakIkata jaNAvI. teoe rAjAne samajAvyA ke, "he deva! vagara kAraNe potAnA Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaliyuga, dharmAnuSThAne [ 541 arthano tyAga kare, te rAjanIti na kahevAya. rAjA ughIne jAgyA, tyAre ciMtana karavA lAgyA ke, siddha thayelo nidhi jato karyo te ThIka na karyuM. tyAra pachI sarve maMtrIo ane purohitenI anumatithI nidhi grahaNa karyo. tyAra pachI tevA prakArano mahAanartha pravaryo, eTale ISTa strInuM mRtyu Adi vipatti ekadama AvIne ubhI rahI. mAMhomAMhe eka bIjAo tarka-vitarka karavA lAgyA ke, Ama aNadhAryuM kema banyuM? evI sarvatra vAta cAlavA lAgI. te samaye kaI kevalI bhagavaMta padhAryA. temane pUchyuM eTale kahyuM ke, kalikAla ahiM utarI Avela che, tenA doSathI A pramANe banyuM che. tyAra pachI rAjAe nidhine tyAga karyo. pitAnA mATe je bhAga grAhya na hato, tene pharI grahaNa karyo. ahiM vedanA jANakAra brAhmaNoe nagarano Azraya karyo. ema zAstrakAre je kahyuM, te ema jJApana kare che ke, vedavidyAnA vizArada brAhmaNathI vAsita sthAnamAM koI paNa anIti na pravate, te paNa kaliyuganA avataravAthI cAre AzramanA guru samAna rAjA paNa potAnA vacanane lepa karIne paNa pharI nidhi grahaNa karavA taiyAra thayo. vizna ubhuM thayuM. loka tarka-vitarka karavA lAgyA ane kevalI bhagavaMte jyAre svarUpanuM nivedana karyuM, tyAre pitAnA sattvathI adhikapaNe rAjAe nItino svIkAra karyo. (947) 948-kahI gayA, te rAjAnI jema pratyakSa jaNAtA phaLavALA A duSTa kALarUpa duHSamA Aro A bharatakSetramAM lAbha ke alAbha, sukha ke duHkha vageremAM samAna cittavALA sAdhuonAM mananA pariNAmone malina kare che. koI prakAre tevA anAbhogAdi deSathI manane palaTo karAvI nAkhe che, te paNa kAryanA paramArthane samajanArA rAjA sarakhA keTalAka samaju sAdhuo hoya che. (948) have A ja dharmAnuSThAna matAntarothI kahevAnI IcchAvALA kahe che- 949-vaLI bIjA AcAryo A dharmAnuSThAnanA satatAbhyAsa, viSayAbhyAsa ane bhAvAbhyAsanA rogathI traNa prakAre jaNAve che. "bhIma ane bhImasena" A nyAyathI padanA eka dezamAM paNa padanA samudAyane upacAra gaNAya che-e nyAye satatAbhyAsa yogathI, viSayAbhyAsa yogathI ane bhAvAbhyAsa nathI ema traNa prakAro jANavA. paraMtu devapUjanAdika lakSaNa dhArmika anuSThAna, te AgaLa AgaLanA hoya, tema tema tenI uttamatA hoya che. temAM haMmezA je grahaNa karavA lAyaka lokettara guNanI prAptinI yogyatA pamADanAra evA mAtA-pitAnA vinaya-sanmAnAdi karavA rUpa te satatAvyAsa anuSThAna, mokSamArganA svAmI evA je arihaMta bhagavate, temanA viSayaka je pUjAdika karavA rUpa viSayAbhyAsa, jyAre bhAvAbhyAsa te haju ghaNe dUra rahelo che. je bhava-saMsAra cAra gatithI udvega pAmelo hoya, evAne samyaggadarzanAdika bhAvane je abhyAsa, te bhAvAbhyAsa. (49) Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 ] upadezapada-anuvAda 950-have ahiM zaMkA karatA kahe che ke, A traNamAMthI prathamanAM be anuSThAne nizcayanayanA abhiprAyathI dharmAnuSThAna tarIke mAnavA yuktiyukta nathI. zAthI? to ke, mAtA-pitAdikanA vinayadika karavA, temAM samyagdarzana AdinI ArAdhanA gaNAtI nathI. tathA temaja bhavanA vairAgyathI rahita evuM devapUjadika viSayabhUta e paNa dharmAnukAna kevI rIte gaNavuM? kaI prakAre na gaNAya. kAraNa ke, dharmAnuSThAne paramArthanA upaga-svarUpa hoya che. mATe ekaluM bhAvAbhyAsa anuSThAna ja svIkAravA lAyaka che. (950) ahi traNe prakAranuM anuSThAna che, tenuM koI prakAre samarthana karatA jaNAve che ke 51-vyavahAranayanA AdezathI, viSayabhedanA prakArathI apunabaMdhaka vageremAM paNa dharmAnuSThAna mAneluM che. have je AtmA pharI kaI vakhata kamanI utkRSTa sthiti bAMdhavAne nathI, evo je apunabaMdhaka jIva heya, te atitIvra bhAvathI pApa na kare evA lakSaNavALe ane AdizadathI apunabaMdhaka jIvanI je AgaLa AgaLanI uttarAvasthA, viziSTAvasthA, mArgAbhimukha, mArga patita, avirata samyagdaSTi avasthA te paNa ahiM grahaNa karavI. ahiM to vyavahAra AdezathI traNa prakAranAM anuSThAnonA viSayamAM anukrame AgaLa kahIzuM, te udAharaNe jANavAM. (951) temAM prathama udAharaNa vicAratA 18 gAthA kahe che - satata abhyAsa viSayaka udAharaNa- 95 thI 968-AgalA bhavamAM jAtismaraNanA hetuo sevanAra e gajapurano svAmI kurucaMdra nAmano rAjA mRtyu pAmIne narakamAM utpanna thayo. tyAra pachI narakamAMthI bahAra nIka. lIne; jAtismaraNanA hetuo batAve che. mAtA-pitAnI vinayathI sevA karavI. te A pramANe jANavI. "traNe ya saMdhyA-samaye temanuM pUjana, vagara avasare paNa temanI pAse javAnI kriyA karavI, cittamAM temane sthApana karI rAkhavA, tathA rogI, bImAra evA sAdhu, sAdhavI, zrAvaka, zrAvikAdikane auSadhadAnAdi, AdizadathI tenA zarIranI sArasaMbhALa, zuzraSA, tenA AtmAne samAdhi thAya, tevAM kAraNo javAM. tathA jinezvarAdikanI mUrtionI nirmalatA thAya, tevAM vidhAno karavAM. A jAtismaraNa thavAnA hetuo jaNAvyA. vaLI bIjA sthAne A kAraNe judAM maLe che, te A pramANe-brahmacarya, tapazcaryA, saDhedanuM adhyayana, vidyA-maMtravizeSathI, sArAM sArAM tIthanI ArAdhanA karavAthI, mAtA-pitAnI suMdara sevA-bhakti karavAthI, glAnane auSadha-dAna ApavAthI, devAdika pratimAnI nirmalatA karavAthI manuSya jAti maraNavALe thAya che." te kurucaMdra rAjA narakamAMthI bahAra nIkaLyA pachI sAketapuramAM mahendra nAmanA moTA rAjAnI mahimA nAmanI patnInI kukSimAM "samudradeva" nAmavALo putra thayo. jyAre te yauvanavaya pAmyA, tyAre maMtrI Adi rAja parivArane dekhavAthI pUrvabhavamAM dekhele rAja parivAra ahiM atyAre yAda Avya-arthAt pUrvabhava-viSayaka jAtismaraNa Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtismaraNathI saMvega [ 543 jJAna utpanna thayuM. eTale bhaya pAmI ciMtavavA lAgyo ke, ahiMthI narake zA mATe javuM ? ema vicArI have potAnI gamanakriyA ane bolavAnuM baMdha karyuM, eka sthaLe besI rahevuM ane mauna rAkhavuM. AvI sthiti aMgIkAra karI, eTale pitAe tene vyAdhi thayo samajIne vyAdhi-nigraha mATe vaidyo pAse cikitsA karAvI. vaidyoe kahyuM ke. "AnA zarIramAM vAtAdi koI vikAra nathI." rAjAe maMtrIne pUchyuM ke, nirogI hovA chatAM Ama kema besI ja rahelo che? maMtrIe jANyuM ke, A keI bhAgyazALI AtmA jAtismaraNa jJAna thavAthI bhavathI uThega pAmele jaNAya che. eTale maMtrIe rAjAne pUrvabhavamAM anubhavelI Rddhi batAvavAthI sAcuM yathArtha svarUpa jANI zakAzeema vicArIne rAjAe maMtrIne pUrvabhava-viSayaka bhavasithati tene batAvavI e pramANe niyukta karyo. tyAra pachI maMtrIe pUrva taiyArIo karAvI ane kumArane navarAvI, aMgavilepana karAvI, AbhUSaNothI alaMkRta karI, sukhAsanamAM besADyo. tyAra pachI viziSTa parivAra, lakSaNa, Rddhi-sahita rAjamahelamAMthI bahAra nIkaLyo. tyAga karavA lAyaka, AdaravA lAyaka evA padArthanA vibhAganA jJAnavALe kumAra jyAM AgaLa gayo, tyAre bhoga bhagavanAra koIka puruSa dekhavAmAM Avyo, tathA navA janmelA putrane ujavAto utsava, tathA marI gayelAnI pAchaLa rudana karatA loka, tathA bhikSA mAganArAo vagerene dekhIne paDakhe rahelA loko kumArane pUchavA lAgyA ke, "A bhegIpaNuM, putrajanmotsava, maraNarudana. bhIkha mAgavI ItyAdi vividha pravRttiomAM tava zuM haze ?" tyAre kumAre kahyuM ke, "vyAja-vaTAva, vepAra-dhaMdhe karI je dhana ekaThuM kare che-arthAta dhanalAbha meLava-evA cittavALo zAstrIya bhASAthI tene dAtA kahelo che ke, je strI Adi vargane bhegavanAra che. paraMtu mUla mUDI kharacIne je bhegI bane che, te paramArthathI bhogI banI zakatuM ja nathI. kAraNa ke, te bhoga bhogavavAthI navA bhoga-lAyaka puNyano baMdha thato nathI. paraMtu pitAnA puNyanI mULa mUDI khAvA-pIvA, moja-majAmAM pUrI thAya che ane khAlI thAya che. AvI lekanIti che. AtmA tarapha lakSya rAkhIne vicArIe, to "dhama karavA vaDe karIne bhegI" ItyAdikathI AgaLa vistArathI kahevAze. putra janmyo, eTale vadhAmaNuM karavA ItyAdi rUpa je utsava karavAmAM Ave che, paraMtu te to khaNaja-dAdara roga vagere dardonA samAna jANavA. jema khaNaja-dAdara Adi roga thaye hoya, tyAre khaNatA khaNatA zaruAtamAM kaMIka sukhakara-mIThI khaNa sakha ApanArI bhAsamAna thAya che, paraMtu pachInA kALamAM mahAna baLatarA upajAvanArI thAya che. e pramANe putrajanmAdika samaye usava AnaMda karAya che. zarUmAM AhalAda utpanna karato hovA chatAM jyAre lagnAdi karyA pachI aNadhAryo mRtyu pAme che, tyAre putramaraNa ane putravadhUne dekhIne bamaNe duHkhI thAya che. e ja AnaMda utpanna karAvanAra hatA ane mRtyu-samaye e ja putra saMtApane hetu thAya che. ' Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 ] upadezapada-anuvAda vaLI je A rudana kriyAthI pragaTa dekhAtuM maraNa-duHkha, tenI apekSA eTale keIka bIjA saMbaMdhavALA puruSa sAthe svajanapaNAnI apekSA rAkhI hoya, e abaMdhu hovA chatAM paNa jyAre te mRtyu pAme che, tyAre duHkha utpanna karAvanAra thAya che. ekalA baMdhune aMge duHkha thAya che, tema nahiM. keTalIka vakhata keIka aparAdhanA kAraNe baMdhu paNa pAraka banI jAya che, baMdhamAM paNa duHkha thatuM nathI. vaLI daridra saMbaMdhI kaMIka kahuM chuM. tame ahiM je daridra che, tene mATe kahe che. ahiMne daridra ane paralokane daridra e baMnemAM ghaNo ja taphAvata che. jyAre kumAre cAre pUchelA praznonA uttaro ApyA, tyAre lokoe rAjAne nivedana karyuM ke, "ANe A viSayane A pratyuttara Ape. tyAra pachI rAjAe potAnI pAse bolAvarAvIne tene je, to harSa thayA. tyAra pachI rAjAe priya vacananA prayoga-pUrvaka AgaLa pUchelA praznanA javAba pUchayA. te arthonuM yathArtha nivedana karyuM. eTale pitAne dharma-viSayaka pariNAma thayA. tuM je kaMI nivedana kare, te amone mAnya che. e pramANe pitA taraphathI anumati maLI, tyAre saMvega pAmelA putra bhAvasAra-tattvabhUta evuM kathana karyuM. te ja ahiM spaSTa rIte samajAve che- zuddha sukRta upArjana karavAthI sarva prakAre A bhavamAM dhana-dhAnyAdikanA lAbhathI dareka bhego meLavanArA thAya che. vaLI dharma karavAthI-puNyakArya karavAthI parabhavamAM paNa bhagavALo bane che. nahiMtara dharma-puNya na karanAra to vaLI tuccha bhoga meLavanAra thAya che. dharma karyA vagara navA puNyakamano anubaMdha upArjana na karela hovAthI tuccha-a5 phaLavALA bhego bhegavanAra thAya che. tathA rAjyaphala-prApti te vyAdhi samAna samajavI. rAjApaNAne paTTAbhiSeka, chaDI, cAmara viMjavA AdinAM sukha te upacArarUpa che, tethI gADha vyAdhi ane rAjya A bemAM khAsa kaMI taphAvata jaNAtA nathI. jema gumaDAM, khasa, koDha, bhagaMdara Adi bhayaMkara roga thayo hoya, tyAre koI rAjyanI abhilASA kare kharo? vyAdhi ane rAjyotsava baMnemAM kaze taphAvata nathI. rAjyatsava e suMdara phaLavALe nathI. kAraNa ke, "rAjA, citrakAra ane kavi A traNa narake jAya che." A pramANenuM nItivacana che. tathA putra janmAdinA utsa, putra mRtyu pAme, tyAre te AnaMdamAM bhaMga thAya che. mATe tenuM pariNAma suMdara nathI. puSpanI mALA ke pANI bharavAnI nAnI mATInI ghaTikA A bene vicAra karIzuM, te puSpamALAne bhega alabhya che ane tenuM mUlya vadhAre che. ghaTikA alpa mUlyavALI chatAM te lAMbA kALa sudhI bhagavAya che. ahiM ApekSika duHkha kAraNa che. ApaNA khyAlathI puSpamALA e bhale kiMmatI che, paraMtu sAMje karamAIne nirupayogI thavAnI che. jethI te nAza pAmavAmAM duHkha thatuM nathI. jyAre pANI bharavAnI nAnI ghaTikA a85 mUlyavALI che, paraMtu lAMbA samaya sudhI kAma lAgI zake tevI che-evI apekSAnA Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakumAre Apela tAvika pratyuttaro [ 545 kAraNe bhAMgI jAya to paNa duHkha thAya che. ghaTikAmAM sthiratva buddhi, puSpamALAmAM anityatAnI buddhi karI che, evAnI mALA karamAI jAya, te paNa tene zoka thatuM nathI ane ghaTikAmAM nityapaNAnI buddhi thaI hoya tevAne je hAMllI bhAMgI jAya, te zeka karanAra yAya che." dharmavALo a5-AraMbha parigrahavALa hoya che ane te A lokamAM daridra gaNAya che. e ja puruSa alpAraMbha-parigrahanA kAraNe bhavAMtaramAM dhanavAna zeTha thaze. kAraNa ke, pUrvabhavamAM vratAdika dharma karIne puNya-saMpatti upArjana karelI che. tathA ahiM je dhanavAna che, te paralokamAM daridra thaze. kAraNa ke, teNe ahiM AraMbhaparigrahano tyAga karI puNya pArjana karyuM nathI." (960) -A pramANe sarva praznonA uttara ApanAra kumArane mAtA-pitAe kahyuM ke, vairAgya-bhAvanAthI tuM dharmane jANakAra che, te paNa gati na karato hovAthI, tathA bolato na hovAthI A baMne kAraNe A samaye tuM amane asamAdhi karAvanAra thayo che. A pramANe kahevAyele te rAjaputra temane kahe che ke atyAra sudhI to javA yogya sthAnane abhAva hovAthI meM gati na karI, sthira besI rahyo. AmAM mArI zarIranI azakti che-e kAraNa na mAnavuM." have javA egya sthAna batAve che mArI pitAnI AtmasvarUpa pravajyA svIkAravArUpa gatithI mAtA-pitA tulya dharmAcAryuM ke, jene ziSya-parivAra ghaNo moTo hoya ane jyAM jJAna, darzana ane cAritranI vRddhi thatI hoya, tevA temanA moTA gacchamAM mAre javAnuM che. vaLI te gaccha ke ? te kahe che-ahiM "dIvaga" zabdanA be artho thAya che. visAmo ApanAra dvIpabeTa ane AdizadathI prakAza karanAra dIpaka, A baMne yoga je gamAM vartatA heya, tevA gacchamAM gamana karavuM yukta che. ahiM AzvAsa-visAmo levA lAyaka dvIpa dravya ane bhAva evA be prakAravALo che. temAM dravyathI samudranI vacce tevA prakArane jaLathI uMca bhUmibhAga hoya, te dvIpa. te paNa sthira ane asthira ema be prakArano heya, temAM koI vakhata bharatI Ave ane dviIpa upara jaLa pharI vaLe. bIje, jemAM pANI pharI vaLe nahIM e nirupadrava paNe rahI zakAya tevo. e ja pramANe prakAza karanAra dIpaka paNa be prakAranI sthira ane asthira. tArA, sUrya, caMdrarUpa sthira ane tRNa chANA, kASTanA agninA kaNiyAnA tejarUpa asthira. bhAvAzvAsarUpa dvIpa te cAritrarUpa be prakArano. asthira ane rithara. kSApazamika cAritrarUpa asthira, kAraNa ke, aticArarUpa jaLathI DUbADanAra-bhIMjavanAra--malina karanAra che, jyAre kSAyika cAritrarUpa sthira che, jemAM aticAra-jaLa lAgatuM nathI. bhAvaprakAza-dIpa te to matijJAnAdi rUpa che. temAM sthira kevalajJAnarUpa, asthira mati Adi cAra jJAnarUpa. tethI karIne je gacchamAM bhAvAzvAsa-dvIpano roga ane bhAvaprakAza dIpakane yoga hoya, tevA gacchamAM mAre gamana karavAnuM che-e bhAva samaja. tathA huM mauna hatuM tenA viSayamAM Ape je pUcheluM hatuM, tene pratyuttara Apane Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 ] upadezapada-anuvAda kahuM chuM ke, "AtmapariNatimAM je suMdara hoya, te ja bolavuM ucita che. nahiMtara buddhizALIoe anucita bolavuM yukta na gaNAya. kAraNa ke, "A lokamAM A jIbhane kuhADI teo mATe gaNelI che ke, jeo A jIbhane upaga kare che, tyAre zuM pariNAma Ave che? te jaNAve che. zrutacAritrarUpa dharma, te sivAya adharma, te baMne rUpa vRkSe, teono cheda thAya che. te A pramANe-A jIbhane sArI rIte vAparavAmAM Ave, te adharmarUpa pApa-viSavRkSone kApI nAkhe che ane khoTI rIte jImane prayoga karavAmAM Ave, te dharmarUpa vRkSane cheda karI nAkhe che, mATe jIbhane kuhADI sarakhI kahI che. mATe huM mauna hatA. je pramANe tame kahyuM, te ja pramANe A che. ema bolatAM te mAtA-pitA vagere parivAra-sahitane pratibaMdha thaye. paraMtu dharma parIkSAnA viSayamAM mAtA-pitAe pUchayuM ke, "ghaNuM bhAge mAtA-pitAnI pUjA ane temano ghAta A bemAM jagatamAM atizaya yukta zuM kahevAya ?" A pramANe teoe pUchayuM, tyAre putre javAba A ke- bIjA dharmavALAo ghaNe bhAge 'pUjA egya che." ema kahe che. huM to A viSayamAM jaNAvuM chuM ke- anekAntavAdathI pUjA ane ghAtanuM tattva vyavasthita karavuM. AmAM hetu jaNAve che ke, mAtA-pitAe vyavahAra ane nizcaya ema be prakAranA hoya che. vyavahAranaya matane AzrIne mAtA-pitAo jagatamAM prasiddha che. nizcayanathI to tRNuM-lobha ane mAna-ahaMkAra e baMne mAtApitA thAya che. jagatanA sarva saMsArI jIne te bethI janmane lAbha thAya che. A prakAre mAtA-pitAnA be vibhAga jaNAvyA. have tene ucita zuM karavuM ? te kahe che. prathama prakAranA mAtApitAnA traNe kALa praNAmAdi pUjA-satkAra karavA. bIjA je mAtA-pitA che, temano nizcayanaya matathI vadha karave-nAza pamADavA. mATe temAM anekAMtavAda joDavo yukta che. 966 paDilehaNA, pramArjanA, jayaNArUpa bAhA ceSTA ane dhyAna-bhAvanArUpa atyaMtara ceSTA A bemAM adhika zobhana ceSTA kone gaNavI ?" A pramANe mAtA-pitAe pUchayuM, tyAre rAjaputre javAba Apyo ke-"eka bIjAne harakata na pahoMce, keInI pradhAnatA ke apradhAnatAnuM nivAraNa na thAya, baMne samAna rIte je kALe zobhA pAme ane je vakhate jenI kaLA vRddhi pAme, te vakhate te ceSTA zobhana gaNAya. je kALe je prasiddhirUpe vistAra pAme, tyAre te ja zobhana gaNAya-ema samajavuM. ghaNA lokanI aMdara prasiddhi pAmela svarUpavALo "rAjA" vagere zabdarUpa vAgyanI jema. bAhya ane atyaMtara ceSTAo paraspara vilakSaNa hovAthI A baMnene bheda che. eka-bIjAnA sahakAraNe baMne prazasta che-ema bhAva samaja. A pramANe vyavahAranaya mata kahIne have nizcayanaya mata kahe che-atyaMtara dhyAna-bhAvanArUpa ceSTA, te paDilehaNA Adika bAhyA ceSTAne dUSita karatI nathI. vRkSa jema pitAnI chAyAne nakakI karato nathI, tema bAhya ceSTA A kramathI atyaMtara ceSTAne, jema vRkSa mULane choDatuM nathI. A pramANe nizcayanaya ane vyavahAranayavALA kahe che ke, eka eka ceSTA Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satata abhyAsa, viSayAbhyAsanAM udAharaNe [ 547 ubhayarUpa che-eTale A khAdya-abhyaMtararUpa ceSTA eka-bIjAmAM AtapreAta samajavI. (968) tyAra pachI kurucandra kumArane je banyuM, te kahe che. A prakAre mAtA-pitAnI sevA rUpa pratipatti karavAthI tene jJAnAdi rUpa meAkSamAnA lAbha thaye. niraticAra sarva viratinI prApti thai. te sarviti kevA guNavALI ? te ke, durgatinA dvArane baMdha karanArI, sudeva, sumAnuSatva rUpa sati tema ja mAkSagatine pamADanArI evI pravrajyA ArAdhanA prApta thaI. (969) 'satatAbhyAsa' nAmanuM prathama udAharaNa samApta. 'viSayAbhyAsa' nAmanu' udAharaNa-- 970--peAtAnI priyAsahita kIra (pApaTa), mainA baMnee tItha kara paramAtmAnI AmramaMjarInI puSpakalikAothI pUjA karI, te rUpapuNyAnubaMdhI puNyayeAge A jagatamAM sukha-paraparA eTale kalyANanI zreNi prApta karI. (970) sukhapara parA-prAptinuM kAraNa kahe che 971--suMdara vana karavApaNuM. ItyAdi prazasta-kuzaLa pariNAmanA kAraNathI, vaLI jenuM pariNAma-phaLa paNa suMdara che, evA anukUla viSayanA bhegavaTAthI utpanna thaela sukhanA hetu hAvAthI, nakkI A sarvAMkala ka-rahita puNyanuM ja phaLa che. arthAt puNyAnubaMdhI puNyanA caiAge sa* lakSayukta evA patnI, putrAdika padArtho prApta thAya. vaLI AtmAne anAcArarUpa pApAnA sevanathI dUra rAkhanAra thAya che. kahevAnA Azaya e che ke- zuddha putra, patnI vagere sAre parivAra prApta thavAthI sakriyAmAM puruSane temanA AdhIna rahevAtu hovAthI svamamAM paNa tene anAcAra sevavAnA sabhava hAtA nathI. (971) have je janmanA anubhava vaDe karIne sukhapara parA pAmyA, te jaNAvatAM kahe che-- 97ra--prathama bhavamAM pApaTa, bIjA bhavamAM nidhikuMDala nAmanA rAjaputra thayA. trIjA bhavamAM saudhama devaleAke gayA. ceAthA bhavamAM lalitAMga nAmanA rAjaputra thaye.. pAMcamA bhavamAM izAna nAmanA khIjA devalAkamAM utpanna thaye. tyAMthI cyavIne devasena nAmanA rAjaputra thayA. tyAMthI viziSTa prakAranA tapa ane saMyamanuM pAlana karIne brahmadevalAkamAM indrapaNe utpanna thayA. tyAMthI cyavane priyaMkara nAmanA cakravartI, tyAra pachI niraticAra cAritranu pAlana karIne siddhigati prApta karI-ema jANavuM. (972) have bhAryAnA bhavA kahevAnI abhilASAvALA kahe che 973--prathamabhavamAM menA tiyaMca, tyAra pachI pura'darayazA nAmanI rAjaputrI, tyAra pachI saudharma devaleAkamAM, tyAMthI cyavIne unmAdayantI nAmanI rAjaputrI, tyAra pachI tapasyA karI IzAna devalAkamAM, tyAMthI cyavI caMdrakAntA nAmanI rAjaputrI thaI, priyakara rAjAnA matisAgara matrI thayA. te cakravartIne atizaya vadyabha hAvAthI atizayajJAnI bhagavaMtane pRcchA karI ke-' he bhagavaMta! kayA kAraNathI A mane ati Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 ] upadezapada-anuvAda vallabha che ?" temaNe paNa pUrvabhavanA vRttAne kahyA, eTale baMnene saMvega utpanna thayo. (973) A vakatavyatA vistArathI kahevAnI IcchAvALA zukanuM maraNa ItyAdi cauda gAthA -garbhita caritra kahe che - 974 thI 986-sarva Rtugya vRkSa-samUhanI puSpa-sugaMdhathI bharapUra dizAsamUhavALuM naMdanavana samAna atimanahara mahAvana nAmanuM eka moTuM vana hatuM. jemAM puSparasanA pAnathI matta banelA madhukaranA guMjAravathI saMtoSa utpanna karyo che, tathA lIlAthI gamana karatA hAthIonA kulanA kaMThanA gajarava zabdathI manahara evA te vanamAM jinendra bhagavaMtanuM bhavana hatuM. te kevuM hatuM? te ke, moTA sthUla staMbhevALuM, staMbha upara sthApana karelI nRtya karatI pUtaLIothI yukta, lakSaNayukta strIvarganI jema jenI calAyamAna nirmala patAkA pharatI che, himAlaya parvata sarakhA uMcA zikhara sarakhuM, sphaTikamaNimaya vizAla zAlA-yukta, jeNe kinnara devatAonA samUha mAphaka AraMbhelAM gItathI dizAcakane baheruM karela che, atiramaya AphlAdaka zrI RSabhanAtha bhagavaMtanI pratimAe jenA madhyabhAgamAM zabhA karI che, jene vRkSonA samUhathI zobhAyamAna e cAre bAju pharate vanakhaMDa che. lokonAM nayanane ramya, suMdara kAMtivALuM, jayalakSamInA kulaghara sarakhuM, vaLI mahAdevanA hAsya-samAna prakAzita kAMtisamUhavALuM eka jinabhavana hatuM. te vanamAM manuSya bhASA bolanAra atigADha nehavALuM eka pipaTa ane menAnuM tiryaMca-yugala hatuM. svachaMdapaNe uDatA, pharatA pharatA te baMne kaMIka samaye te RSabhadeva bhagavaMtanI pratimA pAse AvyA ene dekhIne harSita manavALA kahevA lAgyA ke A rUpa-darzana apUrva nayanAmRta-samAna che, mATe bIjAM kAryo choDIne ApaNe dararoja AvIne A rUpa jevuM yogya che. A pramANe dararoja prabhu-pratimAnAM darzana karatA karatA lagabhaga temanA AtmAmAM mohanI malinatA osarI gaI. A pramANe te baMnenA divaso pasAra thatA hatA. eTalAmAM rati-AnaMdanA sthAna samAna vasaMta mAsa Avyo. eka sAthe ja tyAM AgaLa samagra vRkSe puSpa-samUhathI AcchAdita banI gayA. eTale vananAM dareka sthaLe devatAonA bagIcAothI paNa adhika zevA lAgyAM. e pachI te baMnee pitAnI bhaktithI pUrNa caMcupuTathI AMbAnI maMjarIo grahaNa karIne pUjana-nimitte prabhunA mastaka upara arpaNa karI hatI. Ama prabhu-pUjA karatA karatA teonA kaSAyonI maMdatA thaI, madhyama prakAranA guNavALA teone keTalAka samaya gayA pachI maraNa-pariNAma thayA. A bAju bharatakSetramAM kozala nAmanA zubha pradezamAM vikasita thaelA kamalakhaMDathI zobhAyamAna, hajAre sarovarothI vIMTAyela, hajAro purANA devakulanI sabhAothI Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu-pUjA-phala [ 549 maMDita, sthAne sthAne zobhA pAmela hovAthI, devalokane paNa jhAMkhuM karatuM evuM sAketa nAmanuM nagara hatuM. te nagaramAM rAjAnA vaMzamAM khetI ane maNi samAna, caMdra samAna ujajavala yaza-samUhavALa, varIone vinAza karavA mATe roSathI lAla banelA netravALa, yamarAjAnI talavAra samAna dekhAto, kunIti AcaranArA haraNiyA samAna rAjAo mATe siMha samAna, vinayathI namana karatA sAmaMta rAjAonA mukuTathI jenA caraNa sparzAyA che, evo samarasiMha nAmane rAjA hatA. tene vikasita kamalalamI samAna mukhavALI, zaMkha mAphaka ujavala kulalakSmIvALI, potAnA rAjya ane jIvita mAphaka rAjAne priya evI damayaMtI nAmanI priyA hatI. vividha prakAranA viSayo bhegavatA bhegavatA viraha pAmyA vagaranA te baMnenA divaso pasAra thatA hatA. keIka samaye sukhe sutelI rANIe rAtrinA madhyamAM svapnamAM IndranA manahara dhanuSya-samAna kuMDala dekhyuM. te ja kSaNe jAgRta thaIne patine nivedana karyuM. patie kahyuM ke, "he priye! tane pavitra aMgavALo putra nakkI thaze. caMdrane udaya thAya, tyAre samudra, pRthvI ane AkAzatalane anuttara vistAra pAme che, tema te putrane janma thaze, eTale ApaNA kularUpa samudranI vRddhi thaze." - tyAra pachI kaMIka adhika navamAsa pUrNa thayA pachI zarIranI prajAnA samUhathI dizAone vibhUSita karato e putra janmyo. tyAra pachI nAlano cheda karyo ane jyAre te dATavA mATe bhUmi chedatA hatA, tyAre ratna bharelA nidhAnanI prApti thaI. tene moTo jamotsava pravartAvyo. tyAra pachI kuMDalanuM svapna ane nidhinuM darzana thayeluM hatuM, te kAraNe pitAe "nidhikuMDala" evuM nAma sthApana karyuM. A pramANe aneka hajAra mahotsava-kIDAone Azraya karatA te vRddhi pAmya ane atisuMdara taruNIonAM hRdayane haraNa karanAra yauvana pAmyo. pelI menA paNa mRtyu pAmIne kuNAla dezamAM zrAvastI nagarImAM zrIsena rAjAnI kAMtimatI nAmanI rANInI kukSimAM azeka vRkSanAM puponI mALAnA svapnathI sUcita evI putrIpaNe utpanna thaI. sArA muhUrta tene janma thaye. tene janmotsava karyo. divya puSpamALAnA svapnathI sUcita hevAthI A putrInuM nAma "puraMdarayazA" rAkhyuM. (30) anukrame A puraMdaryazA kumArI atipurNa stanabhArathI zobhAyamAna taruNavargane unmAda karAvanAra kAmadevanI priyAno ahaMkAra dUra karanAra evuM suMdara yauvana pAmI. A bAju nidhikuMDala rAjaputra tAruNya pAmavA chatAM paNa saubhAgyathI manahara evI suMdarIo viSe mana karatA nathI. lokomAM vAta pravartI ke, rUpa, yauvana, guNavALe hovA chatAM paNa A kumAra vizvamAM rAga karatA nathI, te navAInI vAta kahevAya. bAlyakAlamAM abhyAsa karelI hoya, tevI nakAmI sarva lipi Adi kaLAonA parAvavartana karavAmAM viSayavimukha banI divase pasAra karavA lAgyo. te puraMdarayazA loko pAsethI zaradacaMdranA kiraNa samAna ujajavala, nizcikuMDalanI kIrti sAMbhaLIne have bIjA puruSomAM lagAra paNa mana karatI nathI. tema ja potAnA mananI vAta koIne kahetI Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 ] upadezapada-anuvAda nathI. mAtA-pitAne ciMtA thaI ke, "A lagna karatI nathI, te have zuM karavuM?" rAjAe maMtrIne kahyuM ke, "te keI upAya kare ke, A kanyA koI rAjakumAra sAthe jaldI varI jAya, tyAra pachI maMtrI paNa tenA varanI prApti mATe pravRtti karavA lAgyA ane cAre dizAmAM rAja kuMvarenAM pratibiMba lAvavA tevA gya sevakone mokalyA. rAjaputranAM nAma, kula, guNa ane rUpa jANavAmAM Ave, to kaI prakAre rAjakanyAne anurAga thAya. uMcA prakAranI aneka kaLAo, guNe, rUpa nirmala zIlavALA sarve rAjaputronAM pratibiba tene batAvyAM. (40) ema dekhatAM dekhatAM nidhikuMDalanuM pratibiMba jotAMnI sAthe ja ekadama tenAM sarva gAtromAM romAMca ullasita thayAM ane jANe khaMbhita thaI hoya, tema tenI daSTi tyAM sthira banI gaI. ekI najarathI tene jotI hatI, tyAre tenA manamAM eka jAtane raNake thayo ane te vakhate tene samagra bhavana zUnya jaNAvA lAgyuM. tenA dehamAM te samaye kAmadevanA vikArane tevo kaI tApa vRddhi pAmavA lAgyo ke, je ThaMDAM caMdranAM kiraNe, caMdanarasa, kamaLapatrathI paNa asAdhya hate. A bAju koIka samaye nidhikuMDale svapnAvasare yathArtha tenuM rUpa dekhyuM ane tarata ja jAgI gayo. pharI paNa kumAra tene dekhavAnI utsukatAvALe thaye, tene kyAMya paNa na dekhato virahAgnithI banI rahele kyAMya paNa dhRti pAmatuM nathI. A sthitimAM rahelo hato, eTale pitAne svapnanA banAvanI khabara paDI. tarata ja dareka dizAmAM tevA carapuruSone mokalIne rAjaputrIonAM pratibiMba maMgAvyAM. te dekhatAM jyAM puraMdarayazAnuM pratibiMba dekhyuM, eTale te paNa tenA sarakhe virahAgnithI baLavA lAgyo. te rAjaputrI viSayaka kumArane anurAga jANIne maMtrI jAte tyAM gayA ane ghaNA snehagarbhita vacanathI tenI mAgaNI karI. pitAnI kRpAthI puraMdarayazA sAthe vivAha karyo. have nidhikuMDale pitAnA nagarathI tenI sAthe vivAha karavA mATe moTI vibhUti sahita zrAvastI nagarI tarapha prayANa karyuM. eTalAmAM keTalAka mAga kApyo ane eka araNyamAM paDAva nAkhyo. tyAra pachI ghoDAe kumAranuM apaharaNa karyuM. (10) have maMtrasAdhanA karavA mATe puraMdarayazAne potAnA sthAnethI apaharaNa karIne teno ghAta karavA mATe maMDalanI aMdara besADI, koIka kApAlika sAdhu bhayaMkara DamarUkanA zabdane karato hato. te vakhate kumAra AgaLa joyela pratibiMba sarakhI A kumArIne dekhIne vicAravA lAgyo ke, "zuM A mArI priyA haze ke ? athavA te tenI hAjarI ahiM kyAMthI hoI zake? athavA devanI gati vicitra che, tethI karIne zuM na saMbhavI zake? athavA te je kaI hoya, tenuM rakSaNa karanAra thAuM. atiduSTa cittavALA A rAkSasa sarakhI ceSTA karanArAthI mAre tene choDAvavI joIe.' tyAra pachI moTe hAkoTo karIne araNyasthAnane baheruM karI nAkhyuM ane kumAre tene kahyuM ke-"are! anArya-ceSTA karanArA! A zuM pApa vyavasAya karo cho ? kumAre talavAra ugAmI, eTale kApAlike jANyuM ke, "nakkI ApaNe ghAta karaze.' mRtyune Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina-pUjAnAM zubha phUla [ 551 C trAsa thavAthI tyAMthI te ekadama palAyana thayeA. jIvavAnI AzA prApta karanAra evI tene pUchyuM ke, 'tuM ahiM kevI rIte AvI? ' tyAre teNe kahyuM ke, rAtrie uMghI gaI hatI, sukhe nidrA letI latI, tyAre kAI anAya caritravALAe mane ahIM ANI che. tarata ja huM jAgI, jyAM najara karI, te| A kApAlika jovAmAM AvyeA. huM saubhAgI ! pUrve paNa tamArI pratikRti dekhI, te ja vakhate meM mArA AtmA tamAne aNu karelA ja che. atyAre te Ape ApanA parAkramathI ja mane kharIddI lIdhI che. kumAre paNa pAtAnA vRttAnta kahyo ke, tane paraNavA mATe meM prayANa karela hatuM, paraMtu he suMdara ! daivayeAge gheADAe mane ahIM ANyA che.'(60) ' A samaye kumAranuM sainya AvI pahoMcyuM, eTale puraMdarayazAne sAthe lai kumArInA pitAnA ghare sarve pahoMcyA. atisnehavALA te manenA mATA mahAtsavathI vivAha pravatyeoN. kAlakrame kuMvare pitAnI nagarIe AvIne pitAne praNAma karyA. tyAra pachI aneka dhanakoTI tema ja rAjAnA gharane cAgya khIjA paNa AThaguNAM dAna rAjAe vahune ApyAM. maneratha thatAMnI sAthe ja siddha thayelA kA vALA emanA deNu duka devanI jema divyabhAgA bhAgavatAM kALa pasAra thatA hatA. kAika samaye sImADAneA keAika rAjA dezane AkuLa karatA hateA. tenA samAcAra jANyA pachI nidhikuDalanA pitA te rAjane zikSA karavA mATe ati rASAyamAna khanI samagra senA sahita pralayakALanA pavanathI kSeAbhita thayelA samudrajaLanA leAla sarakhA duSTa rAjA yuddha karavA nIkaLyA. dezanA sImADA para mahAghAra yuddha jAmyuM. zatrue chala ghAta karI A rAjAne nidhana pramADyo. tyAra pachI rAjarivAre nidhikuM Dala kumArane pitAnA sthAne sthApana karyAM. tenA gADha pratAparUpa agnie samagra zatrugaNune bhasmIbhUta karI nAkhyuM. kAIka samaye tyAM naMdivardhana nAmanA AcArya padhAryA. nidhikuMDala rAjA saparivAra mATA ADaMbarathI temanI pAse gaye. sUrinAM darzana karI temane vaMdanA karI. zamAMcita gAtravALA rAjAe AdarathI karNAmRta-samAna dharma sAMbhaLyeA. jema netranAM paDala dUra thavAthI kAika jaldI dekhe che, tema mAhanA paDadA vinAza pAme te tattvane kharAkhara vicAravA lAgyA. puraMdarayazAnI sAthe zramaNeApAsa-dharma aMgIkAra karyAM ane lagabhaga bhAge viSe anAsakta buddhivALA thayA. keTalAka samaya gayA pachI kSIrasamudra samAna ujjavala yazasamUhavALA guNaratnanA kiMmatI nidhAna sarakhA temane pratipUrNa yaza nAmanA putra thayA. janmAMtaramAM karelI jinapUjAnA pariNAmathI utpanna thayela vizuddha zraddhAthI meruparyaMta sarakhuM uMcuM maneAhera jinAyatana karAvyuM. puNyAnukha dhI puNya-prabhAvayeAge have phAIka samaye aneka munivare sAthe tyAM sumatinAtha tIrthaMkara bhagavata samavasaryA. (75) Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 ] upadezapada-anuvAda temanA vacanarUpa amRtadhArAnI vRSTi paDavAthI jene viSayarUpa viSane dAha zAnta thaye che, evo te ujajavala pravavA aMgIkAra karavA udyata thaye. pitAnA rAjyapada para putrane sthApana karyo. pavitra vidhithI yAcita kAryo karIne sAvadya kAryanA bhIru evA teNe bhAryA sahita dIkSA aMgIkAra karI. tIvratapasyA-sahita mahAvratanuM pAlana karI aneka prakAranI ArAdhanA karI parya te samAdhi-maraNa pAmIne saudharma nAmanA prathama devalokamAM devapaNe utpanna thayA. divya bhogabhUmine bhAjana banya, te puraMdarayazA paNa tyAM ja pAMcapalyopamanA AyuSyavALI devI thaI. tyAra pachI te deva A ja dviIpamAM pUrva videhamAM puMDarIgiNI nagarImAM caMdanapati rAjAnI zrIcaMdanA nAmanI bhAryAnI kukSi viSe airAvaNu hAthInA svaprathI sUcita e te putrapaNe janmyo. lalitAMga evuM tenuM nAma sthApana karyuM. kema karIne atizaya saubhAgya sahita yauvana pAmyo. devI paNa A ja vijayamAM maNinidhi nAmanA manahara rUpavALA nagaramAM zivarAjAnI zivArANuM viSe putrI utpanna thaI. taruNa lokonA manane unmAda pamADatI evI te putrInuM unmAdayantI nAma sthApana karyuM. anukrame uMcA stanathI DhaMkAela ati lAvaNya yukta yauvanavaya pAmI. have mAtAe keIka samaye vivAha yaMgya banelI te kanyAne snAna karAvI, sarvAge manohara AbhUSaNe paherAvIne pitA pAse mokalI. rAjA paNa putrInuM rUpa dekhIne vyAkula banI gayo ke, "AvA suMdara rUpavALI A putrIno rAjaputramAMthI kaye vara thaze? A viSayamAM svayaMvaravidhi kare ane temAM putrI potAnI IcchA pramANe vara pasaMda karIne vare, to mane anucita varanA dAnano doSa na lAge. svayaMvara karavA mATe ativizALa maMDapanI racanA karAvI ane dUtane mokalAvIne sarva sthaLothI aneka rAjaputrone AmaMtraNa ApIne tyAM bolAvyA. calAyamAna veta mane hara cAmaravALA tathA jemaNe zveta chatra vaDe dizAnA aMtabhAgo DhAMkI dIdhA che, evA save rAjaputra uttama prazasta divase tyAM vivAha mATe AvI pahoMcyA. te rAjaputromAM cAra kumAra cAra vidyAomAM kauzalya pAmelA ghaNA lokone AnaMda ApanAra hatA. (0) tiSa viSayamAM siMhakumAra, vimAna vidyAmAM to pRthvIpAla, gAruDavidyAmAM ajakumAra ane ghanuSavidyAmAM lalitAMgakumAra. rAjakanyA paNa zaNagAra sajIne tyAM AvI pahoMcI ane ema kahevA lAgI ke, "jyotiSa, vimAna, dhanuSa, gAruDa vidyA paikI jeNe ekamAM paNa kauzalya meLavyuM haze, te mAro vara thaze." tyAra pachI lalitAMgakumAre pUtaLInuM lakSya bAMdhI tene dhanuSavidyAmAM pitAnI kevI pravINatA che, te batAvI. tyAra pachI jene ethI mahAAnaMdabhara utpanna thAya che, evI teNe tenA kaMThamAM utkaMThApUrvaka calAyamAna bhramara-zreNavALI varamALA paherAvI. A samaye kaIka kAmadevathI unmAdI banelA khecare tenuM apaharaNa karyuM. eTale mAyAvI daDAnI jema te adazya banI gaI. lalitAMga vagere rAjaputre, tenAM mAtA-pitA potAne parAbhava Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinapUjAnAM zubha phale [ 553 pAmelA jANIne lajajA pAmavA lAgyA. atyAre parAkrama karavAthI sayuM. AnI zodha prayatnathI karavI joIe, nahiMtara caMdra-sUrya haze tyAM sudhI, ApaNuM nabaLAInI kathA dUra nahi thAya. jyotiSavidyA jANanAra rAjaputre kahyuM ke, " AvA lagnamAM apaharaNa thayuM che, jethI akSatapaNe teno samAgama thaze." bIjAe vaLI tarata ja AkAzamAM gamana karI zake tevuM vimAna ghaDIne taiyAra karyuM. tiSIe kahelA mArge lalitAMgakumAra vimAnamAM besIne himavaMta parvatanA zikhara upara pahoMcyuM ke, jyAM pele khecara tenA caraNa-kamaLamAM bhamarA mAphaka sukomala vANIthI karagaravA lAgyuM ane koI prakAre mArA para prasanna kema thAya ?' tevI sthitimAM te jovAmAM AvyuM. (100) te A pramANe dInatA thI tene prArthanA karavA lAge ke-"he suMdari! tuM mArI avajJA na kara. te mane prabhAvita ryo che, A duHkhe karIne nivAraNa karI zakAya tevA kAmadevathI haNuM chuM, A duHkhathI kSaNavAra paNa have jIvavA samartha nathI." tyAra pachI lalitAMga kumAra potAnA manamAM pralayAnala sarakhA pracaMDa kepane vahana karato kaThera zabdothI A pramANe tiraskAra karavA lAgyuM ke, "are ! tuM nirmala kalano jaNAto nathI, nahitara A pramANe pArakI strInuM apaharaNa kare nahi. tAra' mukha jevAmAM paNa pApa che, tuM dekhavA lAyaka nathI." tIvraroSavALe te khecara paNa taravAra grahaNa karIne ekadama sAme deDyo ane AkAzamAM jANe vijaLIdaMDathI prakAzita megha hoya, te te jaNAvA lAgyo. eTalAmAM parAkramanA prakarSathI tene prahAra AvI pahoMcyA, eTale ApaNe paNa ekadama pracaMDa dhanuSadaMDa kheMcyuM. cheka kAna sudhI kheMcela yamarAjAnI jIbha samAna ceranA prANane haraNa karanAra evuM bANa kumAre cheDayuM, te bANathI A khecara hadayanA marmasthAnamAM e viMdhAyo che, jethI bANanI sAthe tenI mitratA vahana karatA hoya, tema dehamAMthI prANa nIkaLI gayA. tyAra pachI vikasita kamala-samAna mukhavALI te rAjakanyA vimAnamAM ArUDha thaI ane tene pitAnI pAse lAvyA, eTale teone ghaNe aMteSa thaye. - have rAtre koI prakAre sukhethI sUI gayA pachI rAjakanyAnA mastakamAM ugrajheravALA sarpe DaMkha mAryo, tethI te kSaNe najIka rahele sarva parivAravarga AkuLa-vyAkuLa banI gayo ane maMtra, taMtra, mahAauSadhio vividha prakAranA bIjA upAye karyA, te paNa thoDo phera paDyo nahiM. eTale cotho gAruDika vidyA jANanAra rAjaputra hato, teNe maMtra, taMtra vagere upacAra karIne tene pharI sAjI karI. A samaye teo cAre vacce vivAhaviSayaka vivAda utpanna thaze. kAraNa ke, sarvee tene bacAvavA mATe upAya karyA hatA ane pAchI meLavI hatI, tathA jIvatI karI hatI. mATe sarve tenA svAmI thavA cAhatA hatA. te samaye kumArInA mAtA-pitA atyaMta Akula manavALAM banyAM ane ciMtavavA lAgyAM ke, eka sAthe cAra vara taiyAra thayA che, te have A kone ApavI ? umAyatI rAjaputrIe pitAne kahyuM ke, "tame ciMtA na karaze, he pitAjI! A jhagaDAno nIkAla 70 Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 ] upadezApada-anuvAda huM ja karIza." tyAra pachI teNe rAjaputrone kahyuM ke, "je koI mArI sAthe janmAktarane saMbaMdha kare, te ja tyAM mArA pati nakkI thaze." tyAre prauDha premabhAva pAmela lalitAge e vAta paNa svIkArI. kAraNa ke, "sanehane koI vastu asAdhya nathI. kAcho maMgAvIne masANanA eka sthaLamAM eka citA taiyAra karAvI. baMnee temAM praveza karyo, agni saLagAvya, prathamathI te sthaLamAM karela gupta dvAravALI suraMga karelI hatI. (graMthAgra 13000) temAMthI akSata dehavALA baMne bahAra nIkaLIne pitA pAse pahoMcyA. lalitAMga kumAra sAthe manohara vivAha utsava karyo. sarva nagaraloke amRtavRSTi samAna A benA yogathI saMteSa pAmyA. bAkInA traNa rAjakumArone rAjAe samajAvyA ke, eka kanyA tamane ghaNAne kevI rIte ApI zakAya ? (12) bAkInA rAjaputro potapotAnA sthAnake gayA pachI A kumAra keTalAka divasa tyAM rokAye. jemAM dararoja navA navA satkAra-sanmAnAdi thatA hatA. tyAra pachI unmAdayatI sahita teone vidAya ApI, eTale pitAnA nagare pahoMcyA. pitAe paNa sarva prakAranA mahAmahensa ujavyA. pitAe tene rAjyabhiSeka karyo ane pote nirmala dIkSA aMgIkAra karI. lalitAMgane meTA bhogo prApta thavA chatAM paNa temAM tene bhega-buddhi na thaI. jyAre zarada-samaya AvI pahoMcyo, te samaye kamaLa ane kumuda puSponI saurabha phelAvA lAgI, atidhavala haMsakula samAna dizAo ujajavala thayelI hatI, AkAza svaccha hatuM, tevA samaye devI-sahita rAjA pitAnA mahelanI agAsImAM gaye, to prathama uDatA ujajavala rU samAna kamaLa e zaradakALanA vAdaLAMvALe AkAzabhAga dekhe. tyAra pachI kSaNavAramAM gaMgAnadInA taraMganI racanA samAna te moTo dekhAvA lAgyo, tyAra pachI te zaradanAM vAdaLAMne himAlaya parvatanA zikharanA AkAra sarakhAM dekhavA lAgyA. tyAra pachI samagra AkAzanA vistArane rodha karanAra kurAyamAna camakatI vijaLInA jhabakArA jota jotAmAM te tarata pracaMDa pavana athaDAvAnA kAraNe tenA be khaMDa, traNa khaMDa, ghaNA TUkaDA ane tarata ja tene pralaya (nAza) thaye. ane mULamAMthI sarva adazya thayuM. eTale rAjA vicAravA lAgyo ke, "A ja kame manuSyanI lakSamI ghaNA phalezathI upArjana karavAmAM Ave che. vaLI temAM paNa ghaNe mATe vadhAre thAya che, paraMtu jene upAya thaI zakatA nathI, tevA asAdhya vyasana saMkaTa-ge jaladI tene vinAza thAya che. to have mAre sukRta-dharmavizeSa karavo yogya che." (130) AvA citArUpI amRta-samudramAM DUbelAnA divase pasAra thatA hatA, tyAre pratihArathI sUcavAyela vanapAla tyAM A. bhAlatala para hastakamalane saMpuTa sthApana karI, rAjAne namana karI, vanapAla vinaMti karavA lAgyA ke, "he deva! Aje ApanA nAmathI ane arthathI sArthaka, gaMdhanI bahalatAthI lubdha thayela bhramaravALA, ghaNAM patrothI yukta DALIvALA tamAlavRkSonI zreNIthI jemAM tApa rokAI gayo che, evA Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkaradevanuM Agamana, dharmadezanA [ 555 manorama nAmanA udyAnamAM zrIdhara nAmanA tIrthAdhipati-tIrthakara deva padhAryA che. te kevA che? lakSmInA kulabhavana samAna, samagra suro ane asurothI vaMdana karAtA caraNakamaLavALA, nirmala AdarzatalamAM pratibiMbita thayelAM dravyo ane tenA varNAdika guNe jema dekhAya, tema temanA mukhamAM paMDitajanone ekI sAthe dravya ane guNe dekhAya che. jemanA aMgane saMga pAmelA evA guNo hovA chatAM paNa samagra jagatamAM vicare che, te guNo anaMta hovA chatAM paNa guNIjanemAM gaNanAne prApta thAya che. jenA cara. nI raja sparzavAthI bhUSita thayelA kezavALA de, asuro ane manuSya have sugaMdhI vAsacUrNonI abhilASA karatA nathI. tema ja teo jyArathI te vanamAM padhAryA che, tyArathI te vananI devI zabhA evA prakAranI vadhI gaI che ke, game teTalo prayatna karuM, te paNa te kahevA huM samartha na banI zakuM. chatAM paNa he nAtha! temanA guNathI caMcaLa banelA manavALo huM mauna rAkhavA zaktimAna thaI zakatuM nathI, mATe kaMIka kahuM, te Apa ekAgra cittathI sAMbhaLe. haju vasaMtakALa Avyo na hovA chatAM temanA atizayathI jANe vismaya pAmelAnI jema AmravRkSo aMkurA phUTavAnA bAnAthI romAMcita thayA che. temanA zarIrane sparzelI rajanA saMganA guNathI jANe hoya, tema upazamabhAvane pAmela azokavRkSe vikasita thayA hatA, tene taruNInA caraNanuM tADana sahana karavAnI jarUra na hatI. kAraNa ke, tADana vagara ja ApoApa khIlatA hatA. bakulavRkSe paNa temane dekhIne aNuvrata grahaNa karavA taiyAra thayA hoya tema jaNAyA. kAraNa ke, ghaNA madirA-pAnanA kogaLAnI apekSA rAkhyA vagara vikasita thayA. he deva! bhUminA tilaka samAna evA te paramAtmAnAM darzana karIne tilakavRkSo paNa ekadama sapheda puSponAM bAnAthI hAsya karavA lAgyA. samAna guNavALAne dekhIne kene harSa pragaTa na thAya? te udyAnamAM cAre bAju palAzanA vRkSo kezuDAnAM puSpothI zobhatA hatA, tema taruNa popaTo vaDe jAMbunA vRkSa zobhatA hatA. he deva! pakSIonA kilakilATa zabdothI vAraMvAra hasI rahelI devI udyAnalakamInI jANe daMtapaMkti hoya, tema mogarAnA khIlelA puchapovALA vRkSonI zreNI zobhatI hatI. tenA bhayathI palAyamAna kAmadevarUpa mahAbhilUnI bANapaMkti sarakhA tyAM kAMTAvALA je panasavRkSonI paMktio zobhA pAmatI hatI. zravaNa karavAnA vegathI mAro vikAsa thAya che, to bIje kaI zravaNa karavAne yoga haze ke? ema dhArIne mallikA-puSpanAM vRkSe ekadama navIna puSpa-samUhano meLApa karAve che. tyAM AgaLa janmathI sadA virodhI evA prANIo paNa temanA atizayathI gADha baMdhupaNu pAmyA che." A pramANe vanapAlanAM vacana sAMbhaLavAthI ullasita harSamAM para vaza banele lalitAMga rAjA samudramAM bharatInA kalelo uchaLe, tema tenA aMgamAM harSanA kalola uchaLavA lAgyA. te samaye potAnA zarIra para lAgelAM sarva AbhUSa thI vanapAlane khuzI karyo. tema ja bIjA prakAranuM ghaNuM dAna ApIne tene kRtArtha karyo. (150) dezAMtaramAM hoya, te paNa jemanI samIpamAM javAnI mArI abhilASA Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 ] upadezapada-anuvAda hatI, to te ja deva ahiM beThelA evA mArI pAse svayaM padhAryA. have navIna meghasamAna gaMbhIra moTA zabdathI nagaramAM ghoSaNA karAvavA mATe tarata Asana para ubhe thaye. tyAra pachI je dizAmAM bhuvanabhUSaNa bhagavaMta hatA, te tarapha keTalAMka pagalAM cAlIne dhIme dhIme temanA caraNamAM praNAma karavA mATe mastaka bhUmi sudhI sthApana karyuM. suMdara zabda karatA evA paDo vagaDAvIne nagaramAM gheSaNa karAvI ke, jinacaMdranA caraNakamalamAM vaMdana karavA mATe dareke taiyAra thavuM. nagaraloko zaruAtamAM thoDA pari. vAravALA ekaThA thayA, jyAre javA lAgyA, tyAre ekadama ghaNo moTo samudAya ekaTho thayo. potAnI patnI, putra, pitAno parivAra ane bIjA loko baMdhuva, sagAsaMbaMdhIo, sAmaMto, sainya-parivAra sahita rAjA te vanamAM paheco. pitAnI jema A vana paNa sopArInA vRkSa ane azakathI yukta che-ema atizaya harSa pAmelA rAjAe tyAM praveza karyo. rAjyanA cihnarUpa cAmara, chatrAdikane tyAga karIne atizaya vinaya-tatpara banelo rAjA tIrthakaranI najIkanA pradezamAM pahoMcyo. siMhAsanatalamAM sthApana karelA dehavALA bhagavaMtane dekhyA, pradakSiNA pharIne pRthvI sAthe mastaka mIlAvIne vaMdanA karI. tyAra pachI rAjA A pramANe stuti karavA lAgya-"traNalekarUpa traNa killAmAM rahelA bhavya jIvaDe jemane vratavidhi prazaMsA karAela che, jemaNe de dUra karyA che, jemaNe anupama tyAgadharma ane seMkaDe suMdara caritrothI suyaza upArjana karela che, jemaNe zukaladhyAnAgnimAM sthiracitta sthApana karela che, evA Apane namaskAra karanAra manuSyo bhavarUpI vanane dahana karavA ane janmane kAyamI viyoga karavA mATe samartha banI zake che, samagra kalyANa-samUhane paricaya karAvanAra caraNayugalavALA, tema ja AtmAnI pUrNajJAnAdika lakSmInA bhaMDAra svarUpa A5 kacAM ane nirbhAgI daridrazekhara evo huM kyAM ? janmAMdha manuSya zaradapUrNimAnA caMdranAM darzana karIne je AnaMda anubhave, tevo adbhuta AnaMda mane ApanAM darzana karavAthI thayo che." A pramANe stuti karIne rAjA potAnA sthAne beThA. bhagavate amRtanI vRSTi samAna madhura vANIthI dharmadezanA zaru karI ke, "jagatamAM je kaSAya, IndriyonA vikArane AdhIna banIne aneka bhavabhramaNanA kAraNarUpa aneka prakAranAM jheranI upamAvALAM pApakarma bAMdhe che. ekendriyAdika sarva jAtiomAM aneka prakAre bhramaNa karIne keI prakAre halakama banI jIva krame karI pAMca IndriyavALI manuSyagati sudhI AvI pahoMcyo. manuSyapaNuM maLavA chatAM jIva nirmala kulanA lAbhathI zaradanA caMdrakiraNa samAna ujajavala yazane prApta karanAra thAya che. te prApta thavA chatAM bhavyAtmAone toSa utpanna karanAra guNenA kAraNabhUta rUpatizaya Adi bhAvane samAgama durlabha che. te prApta thavA chatAM arihaMta bhagavaMto, gaNadhare, bIjA tevA bahuzratadhara sAdhu agara zuddhadharmane samajAvanAra maLavA durlabha che. A sarva prApta thavA chatAM nirmala zraddhA prApta thavI durlabha Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma-dezanA [ 557 che. mATe sarva guNonI prApti thayA pachI have prayatnapUrvaka dharmamAM prayatna karavo yukta che. nahiMtara kaTapadrumane samAgama thayA pachI kaI tene lAbha na meLave, to maLela niSphala gaNAya che. athavA te viSayabhogamAM lAlacu banelo keI te kalpavRkSanI pAse zikSA ke jU-paNuM meLavavAnI prArthanA kare te samAna anarthaka che. sukha meLavavAnA apUrva kAraNarUpa uparokta sAmagrI ane guNasamudAya meLavIne keTalAka durAtmAo tene mULamAMthI niSphala banAve che. te A pramANe koIka nagaramAM eka kulaputraka hatuM ke, je svabhAvathI daridrazekhara vepAra kare, to lAbhanA badale nukazAna na thAya, AvI sthiti tenA mATe sadAkALanI thayelI hovAthI keI divasa tene mastakamAM tela nAkhavA jeTalo paNa saMskAra karavAno avasara Avyo nahi. tethI karIne lAkha lIkho, tema ja hajAro jUo tene mastakamAM utpanna thaI. vAraMvAra mastakamAM khaNuja AvavAthI khotarato ane tenI pArAvAra pIDA bhogavato hato. kyAMya paNa rati na maLavAthI kaMTALelo maravAnI IcchA karavA lAgyA. ghaNuM bhAge dezAntaranuM zaraNuM levAmAM Ave, te dAridraya nAza pAme che. ema vicArato bhUkha, taraza, vedanA AdithI phaleza pAmate, bhramaNa karato karato tevA pradezamAM pahoMcyo ke, jyAM kalpavRkSa hatuM. te kevA guNavALuM hatuM? te kahe che potAnAM puSponI sugaMdhamAM atilubdha bhramarothI yukta, AkAzatala sudhI uce phelAela DALIonA samUho eka bIjA vRkSonI aMdara praveza karIne sarva ekasvarUpa pAmela, vijA, chatra, patAkAzreNI, toraNa Adi karelA hovAthI lokonAM nayano ane manane AnaMda ApanAra, praNAma karanAra lokonI prArthanAthI tarata ja icchelA padArtho prApta karAvanAra, jeNe vividha puSparUpa AdithI prauDha (deha) satkAra karelo che. (175) evuM kalpavRkSa dekhIne AgaLa loko pAse je sAMbhaLyuM hatuM, te yAda AvyuM ke-"A kalpavRkSanI sArI rIte ArAdhanA karavAmAM Ave, tarata ApaNe manamAM citavelA padArtho Ape che. to have A daridrazekhara vicAravA lAgyuM ke, bArIka jUo ane lIkho mArA nakhathI grahaNa karuM chuM, to hAthamAM AvatI nathI, to A lIkha ane jUo je moTI thAya, to sukhethI grahaNa karI zakAya. game teTalI lIkhone vINuM chuM, te paNa pakaDAtI nathI. have je lIkha ane bArIka jUone sthUlabhAva thAya, te sukhethI pakaDI zakAya, mATe kalpataru pAse A mAgaNI karuM-ema vicArI te nadIe gayo, tyAM snAna karI puSponI aMjali bharIne harSa pAmelo ka9pavRkSanI najIkamAM Avyo. traNa pradakSiNA karI, pRthvItala para mastaka namAvIne bhAlatala para joDelA be hAtha sthApana karIne vinaMti karavA lAgyuM ke, "he bhagavaMta! ka9pataru! tame to yathArtha nAma pramANe guNavALA che. huM ghaNe duHkhI chuM. to mArA para kRpA kare che, jethI A lIkho jUbhAvamAM pariName, jethI huM sukhethI grahaNa karIne sahelAIthI tene tyAga karI zakuM. te ja kSaNe te durbhAgI IcchA pramANe moTI jUovALo thayo. rAjyAdi Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 ] upadezapada-anuvAda phala ApanAra evA kalpavRkSa pAse nibuddhie tuccha phalanI mAgaNI karI ane duHkhI thaye, tema dharmathI parAbhukha lake paNa duHkhI thAya che." A pramANe karNane pavitra karanAra jinezvare kahela vacana zravaNa karIne tarata ja lalitAMga rAjA bhava-nivAsathI vairAgya pAmyA. putrane rAjya para sthApana karIne tIrthakara bhagavaMta pAse unmAdayantI sahita mahAvibhUtithI cAritra aMgIkAra karI saMyama-parvatanA zikhara para ArUDha thayo. cAritramAM paNa duSkara tapa karIne chellI maraNasamAdhinI ArAdhanA karIne baMne IzAna devalokamAM devapaNuM pAmyA. udAra bhego lAMbA kALa sudhI bhogavIne tyAMthI cyavIne dhAtakIkhaMDanA pUrva videhamAM ratnAvatI purImAM ratnanAtha rAjAnI kamalAvatI nAmanI rANInI kukSimAM caMdrapAnanA svaprathI sUcita A utpanna thayo. nava mahinA pUrNa thayA, eTale puNyanA nidhAna samAna, lokanAM netrone, kamaLAne jema sUrya vikasita kare, tema AnaMda pamADanAra putrapaNe janma thayo. te samaye pitAnI senA devasenA jevI hatI. tethI te putranuM devasena" nAma pADayuM. anukrame yogya vaya pAmyA, tyAre sarva kaLAo bhaNAvI. nagaranA zreSTha daravAjAnI bhuMgaLa samAna bAhayugalavALe te kAmadevanA nivAsa-nagara samAna tAruNya pApe. pelI unmAdayantIne jIva to tAtya parvatanI uttarazreNimAM maNikuMDala nAmanA nagaramAM maNipati rAjAnI maNimAlikA nAmanI bhAryA viSe caMdrakAntA nAmanI putrIpaNe utpanna thayA. taruNa lokanAM netrone unmAdanA kAraNabhUta yauvana pAmI. te pitAnA zaradanA caMdrasamAna nirmala caritrathI lokomAM khecaro ane bhUmicara manu khyone salAhanuM sthAna pAmyo che. koI rUpavAna mane hara puruSane dekhe, to paNa te kumArikAne rAga utpanna thato nathI, tethI mAtA-pitAnuM mana AkuLa-vyAkuLa thayuM. kAraNa ke, yauvanavaMtI nArIone bhartArane svAdhIna karavAmAM Ave, te te lokamAM saubhAgyapaNuM pAme che, nahitara nahiM. mATe have zuM karavuM? A pramANe teo ciMtAtura rahelA hatA, teTalAmAM kyAMyathI paNa lekamukhe ema sAMbhaLavAmAM AvyuM ke, devasenane yazavAda sarvatra gavAya che. te sAMbhaLatAM ja tenA pUrvabhavanA snehage caMdrodaya-samaye jema kSIrasamudra uchaLe, tema tene paNa tenA viSe rAga utpanna thayo. tyAra pachI potAnA zarIranI lagAra paNa sAra-saMbhALa karatI nathI. puSpa, caMdana vagere uttama padArthonA paribhegane tyAga karyo. atyaMta zUnya manavALI samagra dizAmukhanuM avalokana karatI, javarathI virahita hovA chatAM paNa kAyama bhajana ke pANInI abhilASA karatI nathI. (200) hima paDavAthI karamAI gayela nalina samAna dehavALI evI tenA vakSasthaLamAM taratanAM paDelAM nayanAthujaLa sukAI jatAM hatAM ane aMdara rahelA kAmatApanuM sUcana karatAM hatAM. tenA mukhamAM kamalanI zaMkAthI bhramara-paMktio AvIne paDatI hatI. tene virahAgninA dhUma samAna nisAsAthI te rokatI hatI. mArA biMbanI zobhA AnA mukhe corI che, e kAraNe roSa pAmele caMdra amRta-samAna kiraNavALo hovA chatAM tenA Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina-pUjAnAM zubha phala [ 559 mATe vizvakiraNa samAna banyo. paritApanI zAMti mATe kuMpaLanI zayyA taiyAra karAvI, paraMtu tevI zItaLa zayyA paNa davAgninA bhaDakA samAna tenA dehane bALatI hatI. vidyAdhara lokone tenA anurAganI khabara paDI, eTale teo zreSTha vara meLavavAnI IcchAnA kAraNe tene cIDavavA lAgyA ke-zuM A devAMganAnA saubhAgyane tiraskAra karanAra catura dehavALI, apratima guNavALI, becara lokone bahumAnanuM pAtra kyAM? ane eka rAjaputra, je mAtra manuSya che, ane samagra jagatamAM tenuM nAma prasiddha thayuM che, evo devasena kayAM? kanakavarNa samAna, kamaLamAM vAsa karanArI evI mAnasa sarovaramAM rahelI haMsikA kayAM? ane viSTAthI kharaDAyela caMcupuTavALo kAgaDo kayAM? Ama aneka prakAre niMdA karAtI hovA chatAM paNa te patine anurAga choDatI nathI. tyAre pitA-mAtA vagerene ciMtA utpanna thaI ke, jema A putrIne tenA tarapha anurAga che, tema pelAne paNa AnA pratye che ke kema te bhAva-premanI parIkSA karavI yogya che. tyAra pachI vizeSa prakAranA suMdara AkAra yukta tenuM pratibiMba AlekhAvyuM. have eka vidyAdhara yuvAna bIjA vividha dezanAM rUpo taiyAra karIne ratnAvatI nagarIe laI gaye ane je vakhate devasenA aneka prakAranA citrAmaNanI vicAraNA karato hato, tyAre tenI pAse aneka citrAmaNanAM phalake hAjara karyA hatAM ane mitronI sAthe te citro dekhato hato, tyAre A yuvAnane paNa tyAM laI gayA, to ekadama atizaya vikasita netrayugalathI te dhArI dhArIne jovA lAgyo ane vismaya pAmelA teNe pUchyuM- AvuM A rUpa konuM che?" tyAre teNe pratyuttara Apyo ke, keIka caMDAlI dekhavAmAM AvI, eTale kautukathI tenuM A citrAmaNa AlekhyuM che. tyAra pachI jyAre te sarvAge tenuM rUpa jovAmAM ekAMta AkarSita manavALo thayo, tyAre grahane vaLagADa vaLagyuM hoya, tevA zUnyamanavALo thaI gayo. vaLI kSaNavAra pachI pUchayuM ke, "he saumya! teM je hakIkata jaNAvI, te judA prakAranI paNa hoI zake, mATe sarvathA je yathArtha hakIkata hoya, te jaNAva, nakkI A hInajAtinuM rUpa ghaTI zakatuM nathI. A rUpa judA ja prakAranuM che. raNathaLamAM kadApi amRtavelaDI kyAM ya jovAmAM AvI che kharI? athavA to A je hoya, ke te hoya, paraMtu "have AnA virahamAM jIvI zakuM tema nathI." mATe AnuM nivAsasthAna kyAM che? te kahe. tIvra kAma vikArathI parAdhIna banelA manavALA kumAre A pramANe jyAM jaNAvyuM, eTalAmAM sarvanA dekhatAM ja te yuvAna adazya thayo. A samaye kumAra ciMtavavA lAgyo ke, "zuM A asura, sura, ke kaI becara haze ke, "amane Ama vismaya pamADIne aNadhAryo cAlyA gaye?" te yuvAna paNa maNipati rAjA pAse pahoMcIne devasena saMbaMdhI je vRttAnta banyo, te sarva nivedana karyo. tyAra pachI rAjAe vicitramAya nAmanA eka sinikane AjJA karI ke, "he bhadra! devasena kumArane A nagaramAM jaladI lAva." jevI devanI AjJA, te pramANe huM karIza." ema mAnIne te te sthAnathI nIkaLyo Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa60 ] upadezapada-anuvAda ane parvata-zikhara uparathI nIce utaryo. have te samaye kumAra tenA viSe unmAdita thavAnA kAraNe gharamAM kyAMya paNa rati na maLavAthI naMdana nAmanA udyAnamAM gaye. (225) jayakuMjara hAthInI khAMdha para beThela kumAra udyAnanI cAre tarapha najara karato hatuM, tyAre phala-phUlathI vikasita thayelA udyAnamAM hAthInuM mana masta banyuM. tyAM ghaNuM patronI zreNIvALA eka caMdanavRkSanA gahanamAM hAthIe tenI gaMdhamAM lubdha banI praveza karyo. atisaMkaDAmaNanA kAraNe tyAM parivAra sAthe praveza na karyo, paraMtu te kSaNe kumAre cAre bAju najara karI lIdhI. A samaye te citramAya nAmanA rAjasevake AkAzamAM UMce pahoMce tevuM, tADavRkSa samAna lAMbI bhujAonA yugalavALuM zarIra vikuvvane mahAaMdhakAra utpanna karIne hAthInI khAMdha uparathI te kumArane addhara ucakI lIdhe ane kSaNavAramAM maNikuMDala nagaranA udyAnamAM lAvyA. kumAre jANyuM ke, keIke koI paNa kAraNathI mAruM apaharaNa karyuM che, te have ahiM mAre zuM karavuM? athavA te ahiM rahele huM Ama karelAnuM pariNAma dekhuM-ema jyAM vicAratA rahele hato, eTalAmAM kumAranuM Agamana jANIne rAjA ekadama sAme javA mATe saparivAra mahA. vibhUti-pUrvaka vAjiMtronA zabdothI AkAzasthaLane pUrato nagaramAMthI nIkaLyo. tenI pAse pahoMce. devakumAra samAna tene dekhIne pitAnAM netro ane vidhAtAnA nirmANane saphaLa mAnavA lAgyA. kumAre paNa ubhA thaI neha-pUrvaka temane praNAma karyA. rAjAe paNa tene khUba premathI bolAvyo. ghaNuM gaurava-pUrvaka pitAnI jema tene pitAnA mahele laI gayo ane zayana, Asana, bhejana Adi vaDe tenI paroNAgata karI. atigupta rAkhavA chatAM paNa teNe pitAnA apahAra thavAnuM kAraNa loko dvArA sAMbhaLyuM. rAjaputrInAM darzana mATe ghaNA utsuka manavALo banyo. keIka samaye pitAnA AMgaNAmAM te pharatI hatI, tyAre dekhI ane AgaLa prati biMba dekhela tenA anusAre jANyuM ke, "A te ja kanyA che. jene teNe jAtihIna te vakhate kahela hatI, te mAre tenA upara ke anurAga che? tenI parIkSA karavA mATe kahyuM haze-ema huM mAnuM chuM, jyAre bhAgya anukULa thAya che, tyAre ahiM kyA sukhanI prApti nathI thatI? je mArA mane rathamAM paNa na hatI, tene anukULa bhAgya-coge dekhI. te have tenI sAthe pANigrahaNa karavAno divasa kyAre Avaze ke, jemAM huM amRtakuMDamAM DUbelA mAphaka manoratha pUrNa thavAthI kRtArtha banuM-A vagere ciMtAnI paraMparAmAM jene saMteSa ullasita thAya che e, te tyAM rahelo hato, eTalAmAM rAjA pote AvIne kahevA lAgyA ke-"he kumAra! A mArI caMdrakAntA putrI tArA guNo sAMbhaLIne tArA viSe rAgavALI banI, koI prakAre divasa pasAra karatI hatI. te tenA upara kRpA karo ane tenI sAthe tamAro vivAha saMbaMdha joDAva. Aja rAtre te mATe paripUrNa caMdra-maMDalano suMdara ga che." A prakAre te kumAra pAse vivAhane svIkAra karAvIne prazasta divase vidyAdhara suMdarIonAM dhavalamaMgala gIte jemAM gavAtAM hatAM.. Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satata abhyAsa, viSayAbhyAsanAM udAharaNNA [ 561 e pramANe vivAhavidhi praoN. samagra indriyAne anukUla sukhanA mUlabhUta, zatrunA mastakamAM zUla utpanna karAvanArA, devaleAkanA sukhathI caDiyAtA, vipula bhAgeA teo bhAgavavA lAgyA. have A khAjI mAtA-pitAe leAkA pAsethI jyAre sAMbhaLyuM ke, putranuM kAIka deve, asure ke vidyAdhare apaharaNa karyuM che, vagara kAraNe vairI anelA teNe amAne bhayaMkara duHkha ApyuM che. he vatsa ! azaraNu evA amane ekalA mUkIne he mahAyazavALA putra! tuM kathAM gayA? amArA kheALAmAM lADa karanAra he vatsa ! have pharI tArAM dana amAne Apa. ' putranA virahamAM te divase mAtA-pitA AvA prakAranA vilApa karavA lAgyA. pharI khelavA lAgyA ke, he putra! tArA snehamAM paravaza anelA manavALA ammAe kAI divasa tArA avinaya paNa karyA nathI. tema ja tane aNagamatuM vacana paNa keAI divasa sa`bhaLAvyuM nathI, teA kayA kAraNe A pramANe amArA tarapha virakta banyA ? (250) he vatsa ! amRtanI upamA sarakhAM madhura vacanA sabhaLAvIne pharI paNa amArA zravaNuyugalane sukha karanAra thA, akuzala zakA karAvanArAM amArA hRdayAnI tuM upekSA krama kare che? amArA vaMzarUpI samudrane nrusita karanAra caMdrasamAna, guNaratnanA nidhisamAna evA tane deve apaharaNa karIne kharekhara nidhAna batAvIne amArAM netrane ukheDI lIdhAM che. bhuvanamAM udayAcalanA zikharanA ati ucA sthAnane pAmelA evA tArA sarakhA zUravIra (sUrya) vagara amArA divase aMdhakArathI bharelA hAya, tevA pasAra thAya che. athavA tArA sarakhA sUrya vagaranI dizA adhakAramaya amAne bhAse che. vaibhava, sukha ane yaza e sarvanA mAtra ekale tuM ja kAraNa che. he vatsa ! tuM dUra gayA pachI A sa* tarata ja amene cheDIne dUra cAlI gayuM che." AvA mAtApitA saMbadhI vilApanAM vacana sAMbhaLIne kumArane ati bhayaMkara sa`Ta utpanna thayuM ane tarata ja mAtA-pitAne maLavA mATe mana utsuka nyuM. vicAyu... ke, 'je prabhAtamAM jAgIne pitAnAM caraNanAM darzana na thAya, tevA A maLelA vistAravALA bhAgeAthI mane zuM lAbha ? mATe have mAre vagara vilaMbe pitA pAse paheAMcavuM ceAgya che.' A pramANe ciMtAsAgaramAM DUbI rahelA hatA, tyAre vidyAdhara rAjAe kAI prakAre tenA maneAgata bhAva jANIne kahyuM ke, he kumAra ! keI na jANe tevI rIte tuM ahiM Avele che, tethI huM ema mAnuM chuM ke, * mAtA-pitAnA manamAM ghaNI adhIraja vatI haze, tA tAru danasukha ApIne temane nizcita karavA joie.' 'jevI tamArI AjJA' ema nakkI karIne aneka leAkaparivAra, vidyAdharAthI jenA mAga anusarAtA te nagaramAMthI nIkaLyeA. AkAzavRkSanA puSpa-samAna eka meATA vimAnamAM ArUDha thayA. hajAro cAraNeAthI 91 d Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa62 ] upadezapada-anuvAda caMdra-samAna ujajavala yaza-prasara gavAtA hatA. vividha prakAranA vAjiMtronA zabdothI AkAla-sthala baheruM banI gayuM hatuM. A pramANe pitAne dekhavA mATe utsuka banelo te kumAra pitAnA nagara najIka pahoMce. ghaNe dUrathI AvatA A vimAnane prathama nagaralokoe dekhyuM. te kevuM hatuM ? te ke, pavanathI pharakatI davAonI zreNIthI zebhAyamAna thayela che, zikharane agrabhAga jene, vaLI madhura kaMThavALA cAraNane jaya jayArAva jemAMthI saMbhaLAto hato, je karNAmRta-vRSTinI dhArA samAna A pramANe hato ke, "pRthvImAM samagra rAjAomAM zekharapaNuM pAmelA rananAtha rAjA jaya pAme ke, "jemane sukIrtivALe saubhAgI lokemAM pradhAnabhUta e devasena nAmane putra zebhI rahela che. jeTalAmAM jemanI manorathamALA uchaLatI che, evA loko haju AgamananI vAta rAjAne nivedana kare che, teTalAmAM kSaNavAramAM jaladI te rAjabhavanamAM AvI pahoMcyo. eTale harSathI romAMcita thayelA pitA lagAra ubhA thayA, tyAre azrajaLazreNithI vakSa:sthaLane siMcatA ane AdarathI pRthvItala sAthe mastaka-zekhara meLavatA kumAre pitAnA caraNamAM namaskAra karyo ane pitAe paNa tene sarvAgathI AliMgana karyuM. tyAra pachI ghaNA kiMmatI vastrathI AcchAdita mukha-kamalavALI vahue kaMIka dUra rahIne rAjAnA caraNamAM praNAma karyA. putramukhanuM avalokana karIne kSaNavAra AnaMda pAmIne tene kahyuM ke, "he vatsa ! ati utsuka manavALI tArI mAtAnAM darzana kara." be hasta-kamaLa ekaThA karI kahyuM, "jevI pitAjInI AjJA" temane praNAma karavA pUrvaka vidhithI kumAre mAtA tarapha prayANa karyuM. ghaNA divasanA putravirahanA kAraNe sUkAI gayelA zarIravALI, durbaLa phikakA paDI gayela kapolavALI jANe janmAktara prApta karela hoya, tevI prathama vakhata mAtAne dekhI, eTale putranAM darzanathI meghadhArAthI siMcAelI kadaMba puSpanI mALA mAphaka ekadama eTalI harSa pAmI ke, te aMgamAM paNa samAte na hato. vahu-sahita putre mAtAne praNAma karyA, mAtAe paNa "parvata sarakhA lAMbA AyuSyavALe tuM thaje ane vahune paNa ATha putronI mAtA thaje." evA prakArano AzIrvAda Ape. sAthenA parivAre banelo sarva vRttAnta ahiM nivedana karyo. vAra pachI pitAe jaNAvelA prAsAdamAM AvIne sukhethI vAsa karavA lAgyo. (275) krama karI rAjya prApta karyuM. sarva pRthvI svAdhIna karI. pralayakALanA agni samAna pratApathI zatrurUpI vRkSane jeNe haNuM nAkhelA che, e te devasena rAjA dararoja vidyAdharothI lavAtAM tAjA vikasita ane sugaMdhayukta pupio ane sugaMdhI cUrNAdi padArthonA bhego caMdrakAntA bhAryA sAthe bhegavate hato. A pramANe ati gADha saneha-sAMkaLamAM jakaDAelA baMnenA divase pasAra thatA hatA, tyAre koIka samaye candrakAntA sukhe nidrA karatI hatI, tyAre rUmamAM gRhAMgaNamAM mane rama phala Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina-pUjAnAM janmAntaramAM zubha lA [ 563 ta puSpAnA samUhathI lacI paDatA, suMdara, camakatA puSkaLa patrA jene utpanna thayA che. sArA chAMyaDAvALA evA kalpavRkSane dekhyA. sava svasa-svarUpa teNe patine nivedana karyuM, eTale ApaNA kulamAM manAvAMchita pUrNI karanAra kalpavRkSa samAna putra-lAbhanuM mULa jaNAvyuM, kaIka adhika nava mAsa pachI putra utpanna thayA. ' kulakalpataru ' evuM nAma sthApana karyuM". krame karI yauvanavaya pAmyA. kAika divase sevakAnA pramAdadoSathI puSpA, gadha vagere bhAgAnA padArthA tAjA-navIna na prApta thavAthI te cadrakAntA priyAe karamAi gaela vAsI puSpAdikathI zRMgAra sajye, te eTale atyaMta maneAhara rUpavALA na thayA, eTale sakhIee upahAsa karatAM kahyuM ke, 'tuM pitAne teTalI vallabha jaNAtI nathI. kAraNa ke, bhAganA padArthA nirmAlya hatA, te tane mAkalyA che.' te ja kSaNe vairAgya pAmI ke, mArA pitA paNa mArA pratye sneha vagaranA thayA che, teA huM mAnu chuM ke, khIjuM paNa kaMIka haze. A jagatamAM pitA karatAM adhika premALa kANu hoya ? jo teo paNa sneha-rahita thaI jAya, te pachI mAnavuM paDe ke, A jagata zUnya che.' cittamAM AvA prakAranuM ciMtana karavAthI nirmAhI anelIne jyAre rAjAe dekhI, tyAre rAjAnA paNa sneha-pizAca viSAmAMthI cAlyA gayA. tyAra pachI tee sakala jagatane AALakonA dhULanA ghara-samAna athavA pavanathI uDatI dhvajA samAna caMcaLa-anitya mAnavA lAgyA. A pramANe sa'sArathI virakta mAnasavALA evA temanA divaseA pasAra thatA hatA, tyAre tyAM vipulayaza nAmanA tIrthaMkara bhagavata samavasaryA. sUryanA miSa sarakhA geALa AkRtivALA, AgaLa cAlatA dharmacakrathI ghaNA zAbhAyamAna, aMdhakAra dUra cAlye! gayA hatA. vaLI atimaneAhara pAdapIDa sahita sphaTikarananA anailA siMhAsana tema ja AkAzamAM caMdra sarakhAM traNa chatrethI bhagavata zAbhA pAmatA hatA. vijaLInA DhagalA sarakhA tejasvI suvaNaeN maya nava kamaLe upara paga sthApana karIne cAlatA, aneka krADa devatAothI praNAma karAtA, uMcA-nIcA karI zveta cAmara jemane DhaLAtA hatA, pralayakALanA meghasamAna ga bhIra du'dubhinA bha'kArazabdathI dizAnA aMte adhirita karyA che-evA prAtihAryoM sahita jANe pRthvItala para pratyakSa svarga utAryuM... hAya-evA tIrthaMkara bhagavaMta tyAM padhAryAM. samAcAra-nivedaka puruSoe rAjAne kahyuM ke, 'he deva ! Aje 'vipula'nAmanA dharma tItha kara bhagavaMta A nagaramAM samavasaryAM che. sa Rddhi-sahita temane vaMdana karavA mATe nIkaLyA ane pAMca abhigama-sahita temanA caraNakamaLa pAse paheAMce. temaNe dharmasabhaLAvatAM jaNAvyuM ke' A manuSyajanma durlaCbha che, tema ja Indra sarakhAnu paNa vahI gayeluM AyuSya pharI pAchuM meLavI zakAtu' nathI, vita, nirogI zarIra Adi cacaLa che. A jagatamAM samagra leAkeA snehatapara tyAM sudhI ja rahe che kai, jyAM sudhI peAtAnAM kArya sAdhI zakAtAM hoya, ka saryA pachI sneha visarI jAya che, arthAt svajanAdikanA sneha caMcaLa che. dharmaviSayaka vIya-udyama-parAkrama te Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 ] upadezapada-anuvAda paNa niyamita TakatuM nathI. te A sarva dharmAnukUla sAmagrI meLavIne dharmamAM udyama karavA dvArA manuSyajanma saphaLa karavo joIe." A pramANe samagra doSone nAza karanAra jinezvaranI vANI sAMbhaLIne sarva saMgane tyAga karIne sarva mahAvrata levAne te taiyAra thayo. teNe kahyuM ke, "he nAtha ! A loka saLagatA ghara samAna duHkhasvarUpa che, to cAre bAju ahiM duHkhanI paraMparAvALA sthAnamAM rahevA huM Icchate nathI.(300) te jyAM sudhI huM mArA rAjya viSe putrane sthApuM, tyAM sudhI Apa ahiM rokAI jAva. kAraNa ke, ApanA caraNa-kamaLamAM mokSasukha karanArI dIkSA grahaNa karavI che." bhagavaMte kahyuM ke, "bhale ema thAo. tyAra pachI pitAnA rAjya-sthAnamAM putrane sthApana karIne caMdrakAntA patnI-sahita gharane kArAgAra-samAna mAnIne, manathI pUrNa vairAgya pAmIne teo saMsAramAMthI nIkaLI gayA. jinezvare prarUpela siddhAMtanuM paThana karyuM. cAritranI nirmaLa pariNatithI bhAvita banIne vividha prakAranAM aneka tapakarma karIne lAMbA kALa sudhI pitAnA AtmAne zoSavI nAkhyo. atyaMta vizuddha nitya kartavyatA rUpa viyAvRtya, tathA ga7ne upakAra karanAra evAM bIjAM kAraNenuM nipuNatAthI sevana karIne, pApakarmonI nirjarA karIne, teNe ghaNe puNyAnubaMdhI puNya-samUha upArjana karyo. ahiM samAdhipUrvaka AyuSya pUrNa karI, brahma nAmanA pAMcamA devalokana Indra thayo. tenI patnIne jIve tyAM AgaLa ja mahartika sAmAnika devapaNe utpanna thayo ane tene niraMtara akhUTa AnaMda pamADato hato. te brA devalokano adhipati hamezAM siddhAlaya-maMdiromAM vividha prakAranA prabhu-bhaktinA mahotsava karavAmAM tatpara banI pitAne kALa pasAra karato hate. tathA bharata, eravata ane mahAvidehamAM je jinezvaronA kalyANaka divase hoya, tyAre mahAmaha karavAmAM tatpara banate hate. vaLI je nitya tapasyA karanArA, karmazatrune haNanArA, atizaya jJAnanI pradhAnatAvALA evA je mahAmunio hoya, temanI pUjA karavAnA utsukamanavALo hato. vaLI jyAM jyAM kSIrasamudranA jaLa-samAna atinirmala guNovALA je je jIvo vartatA hoya, to temanA guNonI prazaMsAnI kathAo sAMbhaLIne khUba ja AnaMda pAmato hato. tyAMnuM daza sAgarepamanuM AyuSya pUrNa karIne jyAre teno kSaya thayo, eTale dhAtakIkhaMDanA pUrvanA meruparvatanI najIkanI vijayamAM amarAvatI nagarImAM zrISeNa nAmano rAjA hato. jenA pAdapIThamAM aneka rAjAonA mugaTanAM kiraNe zobhA pAmatAM hatAM. evA rAjAne divya lAvaNya-pUrNa sarvAgavALI devI sarakhI, koyalanA samAna madhura bolanArI suyazA nAmanI rANI hatI, tenA udaramAM janmyo. te rAtre hAthI, vRSabha, siMha vagere zreSTha svapno rANue dekhyAM. jAgIne bhartArane nivedana karyA. teNe paNa pitAnI buddhithI rAjayocita putranuM phaLa jaNAvyuM, atizaya sneha-pUrvaka teNe kahyuM ke, "e pramANe ho" prabhAtasamaya thaye, tyAre svapnazAstra jANakAra ATha nimittiyAone bolAvyA. puSpAdika dAna ApIne temanI pUjA karI, praNAma karI teone A AvelA svapnanuM zuM phaLa thaze? Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina-pUjAnAM janmAntaramAM zubha phale [ 565 tema pUchayuM, tyAre teoe paraspara zAstronI yathAyogya vicAraNA karI, arthane nizcaya karI ekamate jaNAvyuM ke, "he deva ! kaMIka adhika nava mAsa pUrNa thayA pachI hIrA sarakhA putrane janma Apaze ke, je parAkramathI samagra rAjAone adhipati thaze. cakravata thaI nava nidhinA viniyogathI samagra IcchAo phalita karanAra thaze. seLa hajAra yakSa devatAothI A cakravartI rAjA rakSaNa karAze. athavA te bhaktipUrvaka praNAma karatA evA devAnA aneka mastakarUpI puSpamALAo vaDe jemanA caraNa sevAtA che, evA jarUra tIrthakara thaze. AjIvikA mATe ghaNuM dhana ApI atisatkAra karyo, eTale svapna pAThake potAnA sthAne gayA. have samaye putra janme, "priyaMkara" evuM nAma sthApana karyuM. te janmyo tyAre pRthvImaMDala zebhAyamAna ane sarvane priya banyuM hatuM, jethI tenuM nAma sArthaka banyuM. have caMdrakAntAne jIva hato, te te ja nagaramAM sumati nAmanA maMtrInA pavitra guNavALA putrapaNe janmyo. "matisAgara" nAma pADayuM. te krame karIne yauvana pAmyo. te maMtrI ane rAjaputra baMne gADhanehavALA thayA. keTalAka kALa vItyA pachI zrI rAjA Adarza mAM jete hatA, tyAre pitAnA mastakanA keza vacce sapheda vALa joyo. (325) tarata te vicAravA lAgyo ke, A mAro deha paNa A pramANe vikArabhAva pAme che, to pachI bIjI kaI vastu dhruva hoya? te A jagatamAM sarva padArtho pANInA parapoTAnI jema dekhatAM sAthe ja nAza pAmavAnA svabhAvavALA che, mATe buddhizALI e AvA nAzavaMta padArthomAM rAgarUpa Asakti na karavI. te A pramANe- saMpattiomAM vipattio jAgatI ja hoya che. tathA atizaya mahAna duHkhanA bIjabhUta evuM mRtyu te jIvitanI AzAnA mUlamAM raheluM ja che. priya, putra, patnI AdinA saMgama e duHsaha viyeganuM kAraNa che, yauvanalakSamI paNa atizaya jarjarita bhAva karanArI jarAthI nAza pAmanArI che. jema govALa gAyavarganA pAlana-rakSaNathI pitAnI AjIvikA ahIM prApta kare che, tema ja rAjA paNa lokonI pAsethI lAbhano chaThTho bhAga le che. pRthvInuM pAlana karatA hovAthI niraMtara tenA kAryanI ciMtAthI duHkhita hoya che. A pramANe kiMkara sarakhe lokonI cAkarI karato hovA chatAM te mUDha rAjA pitAne nAyaka mAne che. nAyakapaNAnA madamAM masta banelo jIva te koI paNa kArya Acare che, jethI karIne pitAnA AtmAne kaluSita banAvI pApakarmone upArjana kare che. atisnehavALA baMdhu, pitA, mAtA Adikane paNa lubdha ane mugdha manuSya pitAnI niMdA thaze, tenI avagaNanA karIne tene saneha niSphaLa banAve che. anna pakAvavA mATe kaMI manuSya cullAmAMthI hAthathI agni bahAra kADhe, te te parivAranimitta hovA chatAM pite dAjhe che. hiMsAdika vividha prakAranAM pApa karanAra manuSya pApanAM phalo pote ja bhogavanAra thAya che-e vAta nakkI ja che. A bhege ane dhanane dhikkAra thAo, IndriyothI utpanna thayela A sukhane dhikkAra thAo, priyanA Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 566 ] upaderApada-anuvAda samAgamane dhikakAra thAo, A parivArane paNa tema ja thAo, jeo A padArthomAM prasata banelA che, tema ja temAM pramAdabhAva pAmelA che, teo duHkhe karIne pAra pAmI zakAya tevA narakAdikarUpa duHkha prApta karaze. bhavathI virakta thayelA evA mAre have kuzala-puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya tevA, dharmanA kAryane AraMbha karavo joIe. kAraNa ke, A manuSya janma, sukula-prApti AdinA saMyego pharI maLavA atidurlabha che. A samaye udyAnapAlaka eka manuSya rAjAne vinaMti karI ke, "he deva ! ApanA udyAnamAM "zrIdhara nAmanA AcArya padhAryA che. romAMcita zarIravALA rAjAe A vacana sAMbhaLIne vicAryuM ke, "ahe ! mAro apUrva zubhedaya utpanna thayo che. kevA prakAranA A mArA manoratho ane maratha pUrNa thAya, tevA A guNanidhi evA munine yoga ke meM meLavyo ! have vilaMbano tyAga karIne A samaye te kArya karuM. tyAra pachI samagra parivAra-sahita temanI pAse javA mATe tarata ja taiyAra thaye. anukrame tyAM pahoMcIne Adara-sahita vidhipUrvaka vaMdanA karI. tyAra pachI anukrame pitAnA cakrathI pRthvImaDala svAdhIna karela che e, nava nidhine svAmI, aneka guNavALo cakavartI cauda ratnane prabhu thayo. cauda ratane kurAyamAna kiraNanI prabhAnA samUhathI remavivara vistAra pAmela hoya. sUryanA tejane jitanAra (1) cakaratna ahiM sevA mATe hAjara thayuM. taruNa tamAlapatra-samAna zyAma kAMtivALuM, varInA mastakane chedanAruM, prakAzita karelI jihAvALe jANe yamarAjA heya, tema sevA-tatpara tenuM (2) khaDuMgaratna zobhavA lAgyuM. tApa, jaLa ane rajane rokanAra evA prakAranuM nIce upara tenI sevAmAM rahenAra lakSmIdevIe jemAM kamaLa sthApana kareluM che, evuM (3) chatraratna tene prApta thayuM. saMpUrNa puNyavALA evA tene nadI-jaLa taravA ke duHkhe karI gamana karI zakAya, tevA sthAne haMmezAM kAryavAhaka thAya, tevuM (4) carmaratna pragaTa thayuM. koIka parvata-bheda karavA ke khodavA vagere kArya mAM upayogI eve pracaMDa (5) daMDa(ratna) potAnA tejanA kiraNane cheDate, AkAzamaMDalane zobhAvanAra thayo. sUryanAM kiraNene jyAM pahoMcavAne avakAza nathI, evA sthaLamAM aMdhArAne ulecavA dhIra ane samartha jANe haMmezanA hastabhAvane pAmI heya, tema tene caMdrakalA samAna (6) kAkiNIratna prApta thayuM. zrIdevInA mugaTamaNi-samAna skurAyamAna kiraNe yukta navIna megha-samAna, zyAma aMdhakAra-samUhane dUra karavAnA sAmarthyavALA (7) maNiratnanI prApti thaI. vijAtA manohara cAmarethI zebhAyamAna, jharatA madavALe tenI uMcAIthI parAbhavita thayela aMjanagiri samAna (8) hAthIratna prApta thayuM. tenA saMpUrNa puNyane akhalita gati-yukta balavAna, mana samAna vegavALuM, uMcAI yukta vAyu mAphaka sevA mATe (9) adharatna hAjara thayuM. varInA bhayanA avakAza vagarano, atizaya zUravIratAnuM pAtra, ghaNA zUravIrane parAbhava pamADanAra e (10) Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina-pUjAnAM janmAntaramAM zubha le [ 567 @ senApati utpanna thayA. tathA dAnava-mAnaveAe karelA upadravAnI zAMti karavA sama, tene hitanimitte zravaNu karAvanAra evA (11) purahita utpanna thA. abhilASA thavA sAthe indranA nivAsasthAna samAna bhavana taiyAra karI ApanAra, vRddhi pAmelA prabhAva yukta vizvakarmA-samAna sthapati (12) vAdhakI utpanna thayA. rAjya-viSayaka ciMtA karanAra vizvAsu vyavahAra karanAra svAmInAM gRhakAya karavAmAM tara, leAkAcAramAM kuzala evA (13) gAthApati gRhapati zreSTha vaNika utpanna thayA. darzanIya evAM jenAM sava aMgeA lAkhA lakSaNavALAM che, patinA cittane raMjana karavAmAM catura, manahara rUpalAvaNyathI yukta, ratnanI kAMtinA rAjanamAM je catura che, evuM (14) strIratna tene prApta thayuM.-A pramANe cakravartInAM cauda ratnA vaNubyA pachI, have nava prakAranA nidhie vadhu ve che-- yathAkAla askhalita kramathI (1) pAMDuka nidhi, te cakravartIne zAli, java vagere prakAranAM sarva jAtinAM dhAnyA apaNa kare che. (2) piMgala nidhi, kuMDala, tilaka, khAjukha'dha, vIMTI muddA, maNijaDita mukuTa, maneAhara hAra vagere dibyAla'kAranA vidhi prApta karAve che. (3) phAla nAmanA nidhi, sarva dizAomAM sugaMdha phelAve tevA prakAranA savaRtuemAM utpanna thatA nirmaLa camakatA patravALA, kalpavRkSa vagerenAM puSpAnI gUMthelI mALA Adika tene arpaNu kare che. (4) zaMkha nAmanA nidhi, asa`khyu prakAranA, kAnane maneAhara lAge tevA zabdavALA, vividha prakAranA suMdara rIte nira Mtara vAgatA evA vAjiMtra-vidhi arpaNa kare che. vividha prakAranI ra'ga-bera`gI AkaSa NIya racanAyukta, rAgane haraNa karanAra evA cInAMzuka-rezamI vasrA taiyAra karIne (5) padma nAmanA nidhi tene apazu kare che. tIkSNa taravAra, temarasa, dhanuSa-khANu, cakra, musuMDhi, biDimAla vagere sagrAma karavAmAM upayegI thAya tevA zasrasamUha (6) mANavaka nAmanA nidhithI utpanna thayA. sukumAla sparzayukta zayana, Asana, tema ja zarIrane zAMti karI ApanAra aneka bhaktiyukta bIjAM sAdhanA (7) naisapa nAmanA nidhie tene taiyAra karI ApyAM. tenA ugra puNyame kaiAi divasa aMta na Ave teve akhUTa (8) sarva ratnamaya nidhi prApta thayeleA che ke, jenAthI tenAM sava manAvAMchita kAca pUrNa thAya che. peAtAnA bIjA jIva sarakhA priya evA maMtrIputra niSkutrima gADha snehayukta vizvAsanuM apUrva eka sthAna tevA manehara tene mitra thayA. tene suMdara ratnanI khANu samAna, khatrIzahajAra saraLa ane kalyANakArI nAmavALI patnIo hatI. dezanAM je kalyANika nAmA hoya, tevA nAmavALI teTalI ja bIjI devAMganA-samAna strIonA pati thayA. vaLI te aneka kheDa, kaTa, maDama, gAma, nagara, khANA vagerethI saMkaLAyelA che, evA moTA rAjyane aneka lAkha pUrvInA lAMbA kALa sudhI bhAgavIne peAtAnuM puNya khapAvatA hatA. have kAIka samaye tyAM 'zivakara' nAmanA arihaMta prabhu samavasaryA. samAcAra Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 ] upadezapada-anuvAda ApanAra puruSoe tarata rAjAne vinaMti karI ke, "he deva! Aje tamArA udyAnamAM sakala jagata jIvo pratye vAtsalya rAkhanAra, traNa jagatanI lahamI samAna evA bhaga vaMta hAla tarata padhAryA che. samAcAra sAMbhaLatAM tarata ja teone sADAbAra lAkha suva nuM AjIvikA dAna ane khuza bhaktithI teTalA ja jheDa suvarNanuM dAna apAvarAvyuM. samavasaraNanI racanA thaI. deva, dAnava Adi samUha AvyuM, tyAre aMtaHpura ane putraparivAra sahita te nagaramAMthI bahAra nIkaLyo. bhagavaMtane vaMdanA karI, mokSa sAdhI ApanAra dharma sAMbhaLyo. te samaye jene uttama bhAva ullasita thayo che, evo te bhagavaMtane pUchavA lAgyo ke-"he bhagavaMta! A mArA AkhA rAjyamAM A maMtrIputra mane kema ATalo mananI prIti upajAvanAra thAya che? tyAre bhagavaMte kahyuM ke A bhava pahelAnA AThamA bhAvamAM tuM jyAre kAra eTale popaTapaNe hato, tyAre te tArI panIrUpe menApaNe hatI." A vRttAnta kahyo, eTale tene jAtismaraNa utpanna thayuM. manamAM daDha vairAgya utpanna thayo. be hathelI ekaThI karI bhuvananA sUryane vinaMti karavA lAgyo ke-"he bhagavaMta! putrane rAjya para sthApana karIne prArthanA karavAnA sthAnarUpa ApanA caraNakamaLamAM have huM vrate grahaNa karIza." tyAre bhagavaMte kahyuM ke, "A viSayamAM DhIla karavI egya nathI. kAraNa ke, uttama AtmAone mokSa sivAya bIjI prArthanA karavAnI hatI nathI." pitAnA rAjyapada para putrane sthApana karIne prakRNa saMgavALA bhuvanane Azcarya pamADe tevAM cAritrarUpa vrato aMgIkAra karyA. teno mitra hatA, teNe paNa sAthe ja mahAtra grahaNa karyA. kAle karI, kevalajJAna pAmIne baMne mokSe gayA. viSaya-abhyAsanA yoge dareka janmamAM mehamalane kSINa karatA tema ja kuzala-puNyAnu baMdhI puNyanI vRddhi karatA teo A pramANe mokSane prApta karanAra thayA. (383) saMgrahagAthAne akSarArtha jaNAve che - AzramaMjarInAM puSpathI jinapratimAnI bhaktithI pUjA karanAra evo kaMIka popaTa hatuM. tyAra pachI tenuM maraNa thayuM ane kaMDalanA svamathI sUcita te rAjapatnIno putra thayo. tenA janmasamaye nAla dATavA mATe bhUmi khodatA hatA, tyAre temAMthI nidhi prApta thayo. tenuM nidhi kuMDala nAma pADayuM. kaLAo grahaNa karI, yauvana pAmyo, paNa strIo tarapha rAga na utpanna thaye. e ja pramANe menAe paNa te vakhate pipaTa sAthe te pramANe pUjA karI hatI. te paNa mRtyu pAmIne bIjA kaIka nagaramAM rAjaputrIpaNe janamelI, paraMtu tene paNa keI bIjA puruSa upara rAga thato nathI, mAtra asAdhAraNa guNavALA nidhikaMDalanA rUpAdika zravaNa karyA, tene choDIne kyAMya tenuM mana rAga karatuM nathI. A potAne abhiprAya piote chUpAvI rAkhe, eTale mAtA-pitAne ciMtA thavA lAgI. puruSanA anurAga viSayamAM maMtrIne jJAna thayuM, eTale UMTaDI (sAMDhaNI) upara musApharI karanAra tene dareka jaga para mokalyA. ane rAjaputrInuM pratibiMba taiyAra karIne temAM nAma, sthAna, rUpa jaNAvanAra sarva Alekhana karAvyuM. Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAbhyAsanuM udAharaNa [ 569 ~ nidhikuMDalane paNa svapna Avela, temAM tene dekhavAthI tenA viSe anurAga utpanna thaye hatA. rAjaputrIne te mAtra tenI kIrti sAMbhaLavAthI anurAga thayA hatA, Ama paraspara aMtene anurAga thayA hatA. pratibiMbanAM darzana thavAthI jJAna thayuM, kanyAne varAvI. vivAha mATe nidhikuMDala jatA hatA, tyAre aTavImAM azvadvArA haraNa thayuM. maMtrasAdhanA karanAra kApAlika sAdhue 'puraMdarayA'nuM haraNa karelu. ane teneA ghAta karavA mATe maMDalamAM sthApI hatI. nidhikuDale ahiM tene dekhI, tene cheADAvI. zvasuranA ghare gayA, lagna thayAM. bhAgeA bhAgavavA lAgyA. kAika samaye pitAnA vadha thayA. rAjya prApta thayA pachI nidhikuDale jinabhutrana aMdhAvarAvyuM. tIthaMkara pAse dIkSA lIdhI. tyAra pachI saudhama devaleAkamAM te mane utpanna thayA, bhAge bhAgavyA. tyAMthI cyavele 'lalitAMga' nAmanA rAjaputra thayA. kaLAe grahaNa karI, yauvana pAmyA. bIjI, narendraputrI 'puraMdarayazA' tarIke thayA pachI svayaMvara karI. ghaNA rAjaputro AvyA, ekaThA thayA. temAM cArane kaLA saMbaMdhI praznA karyA. caiAtiSakaLA, vimAnakaLA, dhanuSakaLA ane garuDakaLA A kaLAomAM je vizeSa hoya, te mane paraNe. tyAra pachI dhanuvidyAmAM atizaya pravINa evA lalitAMga viSe tenA rAga thayA. A samaye atitIvra kAmadeva utpanna thayelA evA kAIka vidyAdhare uDIne ekadama te kanyAnuM apaharaNa karyuM. je yetiSavidyA jANakAra jaNAvyuM--te hajI jIve che, amuka sthAne tene chUpAvI che.' eTale vimAna banAvanAre vimAna manAvyuM. tyAra pachI vimAnamAM besI lalitAMga tyAM gayA ane dhanurvidyAthI tene jitI kanyAne pAchI lAvyeA. sarpe 'kha mAryo, eTale gADike jIvADI, tyAra pachI mAtA-pitAne ciMtA thaI ke-have Ane kAnI sAthe paraNAvavI ? 'kanyAe nakkI karyuM ke, 'mArI sAthe agnimAM praveza karI janmAMtaramAM sAthe Ave, tene paraNIza. ' (980) tyAra pachI lalitAMga sAthe lagna karavAne niNuM ya thA. citAmAM agni saLagAvyeA. pUrva khAdAvI rAkhelI sura'gadvArA citAmAMthI nIkLIne lalitAMge tenI sAthe lagna karyAM. pitAne satASa thayA. bIjAone samajAvyA ke, 'eka kanyAne aneka sAthe kevI rIte paraNAvI zakAya ? ' anukrame mane bhAge bhAgavavA lAgyA. kAIka samaye AkAzamAM zaradanA meghA dekhyA. tenA AdhAre cintA thaI. vairAgya pAmelA temaNe tIrthaMkara pAse dvIkSA lIdhI. IzAna devaleAke gayA, bhAgeA bhAgavyA. tyAMthI cyavIne 'devasena' nAmanA rAjaputra thayA. kaLAe grahaNa karI, yauvana pAmyA. bIjI unmAdaya'tI' nAmanI vidyAdharaputrIpaNe janmI hatI. devasenanA rUpa-guNu zravaNu karavAthI tenA upara tene rAga thayA hatA. vidyAdharAe 'tArA pati jamIna para cAlanArA manuSya che.' ema tenI halakAi karI, teA paNa tenA rAga Ache na thaye. are ! tenAmAM AkAzagamananI kara Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa70 ] upadezapada-anuvAda vidyA nathI, tema ja vidyAre jeTalA vaibhavAdika padArtho nathI, mATe tArA samAna A yogya pati nathI. pelAne A caMDAlI strInuM citrAmaNuM che, to paNa pelAne rAga ocho thato nathI. rAjAe kumArane rAga jAye, eTale vivAha karyo. bhUmi parano manuSya chatAM vidyAdhara saMbaMdhI puSpa, tAbUla, vastrAdika tenA pitAe ApyA. tyAra pachI eka vakhata sevakanA pramAdathI tAjAM puSpAdika prApta na thayAM, tyAre karamAelAM nirmAlya puSpAdikane bhagavaTe karyo. sakhIe hAsya karatAM kahyuM ke, "tArA pitA tAruM gaurava karatA nathI, nahiMtara AvAM puSpAdika kema mokale ?" "puSpAdikanI ava sthAo palaTAya che." ema vicArI saMvega utpanna thayo. arihaMtanuM Agamana thayuM. dIkSA, brahmadevalekamAM IdrapaNuM pAmyA. bhogo bhogavIne thavI gayo. priyaMkara nAmane rAjaputra thaye, anukrame cakravata thayA ane caMdrakAntA maMtrI paNuM pAmI. paraspara atizaya prIti thavAthI ciMtA thaI ke, "ApaNe janmAktarane keIka sneha have joIe." arihaMtanuM Agamana thayuM, eTale pRcchA karI. bhagavaMte pUrvabhava jaNAvyuM, eTale vairAgya thayo. tyAra pachI cAritranA pariNAma, dIkSA grahaNa karI. cAritramAM abhigrahonuM pAlana karyuM. tyAra pachI kSapakazreNI kevalajJAna, sarva karmane kSaya thavAthI siddhinI prApti. (986)-viSayAbhyAsa-viSayaka zukayugalanuM udAharaNa pUrNa thayuM. 987-have bhAva-abhyAsa udAharaNa tene jANavuM ke, jemAM ati utkaTa-tIbhAva-pariNAma utpanna thAya. pote ja karelA azubha-pApa vyApArano udvega karI atizaya mokSanI abhilASA karanArA narasuMdara rAjAnI jema thAya. (987) A ja vaktavyatAno saMgraha karatA sAta gAthA kahe che - 988 thI 994-tAmraliptI nAmanI nagarImAM "narasuMdara" nAmano rAjA rAjya pAlana karato hato. "baMdhumatI' nAmanI tene bhaginI hatI. vizALa ujjayinI nagarInA pRthvIcaMdra' nAmanA avaMtInareza sAthe tenAM lagna thayAM hatAM. te pRthvIcaMdra rAjAne A badhumatI bhAryAmAM atizaya rAga hato ane kSaNavAra paNa tene viraha sahana karI zakato na hato. madirApAna karavAne vyasanI thayo hato. strIrAga ane madirApAnanA vyasanamAM e DUbI gaye ke, rAjyakAryanI ciMtAmAM bedarakAra banyA. dezanI ciMtA karanAra bIjA adhikArIo paNa pitAnI pharajamAM pramAda karavA lAgyA. eTale cerAlUMTArAo sarva jago para nirbhayatAthI vRddhi pAmavA lAgyA. sImADAnA rakSaNa karanAra rAjAo paNa samADAnA gAma lUMTavA lAgyA. A pramANe rAjyane nAza thate dekhI maMtrIe citavyuM ke, "le ke trAsa pAmelA hoya, bhayabhIta thayA hoya, hAhAbhUta azaraNa banI gayA hoya, lokonA jIva uDI gayA hoya, tevA samayamAM rAjA prajAnuM rakSaNa na kare, te samagra rAjyane vinAza thAya." tathA "sarva prajAone AdhAra hoya to rAjA che, mULa vagaranA vRkSane sthira rAkhavA manuSyane prayatna bara AvatA nathI." Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyasanAdhIna rAjAnI durdazA [ 571 vaLI rAjA dhArmika kulAcAranI, temaja ziSTajananI, vizuddha nItinuM pAlana karanAro hoya, pratApavALe ane nyAyane anusaranAro hoya-ema vicAra karIne bIjA tenA putrAdikanI tenA pada para sthApanA karI. tyAra pachI te rAjAne badhumatI patnI sahita palaMgamAM sUtelA hatA, tevI ja sthitimAM mahAjaMgalanI aMdara maMtrIe tene tyAga karAvyo. tene paherelA kapaDAmAM eka lekha lakhIne bAMyo ke, "have tamAre ahIM na AvavuM, te ja tamArA mATe guNakAraka che. have madirAne mada utarI gayuM ane lekha dekhe, eTale tene kepa utpanna thayo ke, "mArA ja parijane mane rAjyamAMthI hAMkI kADhyo! tene ja dezavaTo ApavA lAyaka che. tyAre baMdhumatIe vinaMti karI ke, he deva ! puNya khalAsa thAya che, tyAre AvI ja avasthA prApta thAya che. to have tene kADhI mUkavAnA kArya karavAmAM kaI kAryasiddhi thavAnI nathI, mATe have mArA pIyara tAmraliptI nagarIe javuM hitAvaha che. tyAra pachI baMne te tarapha cAlavA lAgyA. nagara bahAra udyAnamAM AvyA pachI devIe rAjAne udyAnamAM rokIne besADyA. devIe nagaramAM praveza karIne narasundara rAjAne samAcAra ApI, bhaginInA patine sAmaiyuM karI praveza karAvavAnI taiyArI karavA mAMDI. mAlavapatine te samaye atizaya bhUkha lAgI. eTale kAkaDInA vADAmAM kAkaDI levA mATe praveza karyo. teNe chIMDInA apamArgethI praveza karelo hovAthI tenA rakhevAle "A cora che" ema dhArI, lAkaDIthI marmasthAnamAM mAryo, eTale ene mUccha-bezuddhi vaLI gaI. have rAjA sainya parivAra sahita Ave che, eTale ghaDAnI kaThera kharIthI ukhaDatI ane AkAzamAM uDatI pRthvInI rajane samUha dareka dizAmAM e phelAI gayuM ke, sainikalekano daSTi-saMcAra maMda paDI gayo arthAt AgaLa zuM che? te kaMI paNa dekhI zakAtuM na hatuM. have pelo bhUkhe bebhAna rAjA atyAre rAjamArgathI bahAra paDela hate, tene keIe na dekhe, eTale narasuMdara rAjAnA utAvaLathI cAlatA talavAranI dhAra karatAM paNa atizaya tIkSaNa rathanA cakanA agrabhAgathI avaMtIrAjanA gaLAne cheda thaI gaye. jyAre narasuMdara rAjAe avaMtIrAjAne kyAMya na de, tyAre tenI zodha karavA lAgyA, te paNa kyAMya patto na lAgyo. pachI devIne bolAvI. ghaNI bArIkIthI tapAsa karI. keIka jago para ghaNI dhULathI vIMTaLAyela samagra kAyAvALAne koI prakAre dekhyo. tevA prakAranI avasthAvALA rAjAne dekhIne devIne pArAvAra zeka utpanna thayo. tyAra pachI potAnA kheALAmAM tene besADIne pote agni-sAdhanA karI arthAt baLIne mRtyu pAmI. narasundara rAjAne to AnAthI bhavane nirveda thayo. kharekhara A bhavasthiti ati nindanIya che. acitita evA prakAranA anartha-samUhane pamADanArI A saMsA. ranI paristhiti che. tyAra pachI te rAjAe sarva AhArane kAyama mATe tyAga karavA Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 ] upadezapada-anuvAda rUpa anazana karyuM. kaI paNa dhArmika puruSa pAse sarvajJanAM Agamavacana zravaNa karatAM karatAM zraddhAnarUpa ekAgratA prApta karI. anazana karI mRtyu pAmI brahmadevalokamAM utpanna thayo. keIka samaye samavasaraNamAM tIrthakara bhagavaMtanAM darzana thayAM. tyAM samyaktva-prApti thaI, tathA saMsArane maryAdita sthitivALo karyo. dareka bhavamAM uttarottara sukhanI adhikatA adhikatA prApta thavA lAgI. tyAra pachI naraka ane tiryaMca be gatimAM praveza karyA vagara narasundara rAjAne sAtamA bhave mokSa thaze. (988 thI 994) A traNe anuSThAna kathaMcit eka ja che, ema darzAvatA kahe che- 995-A kurucaMdra vagere traNenAM anuSThAne mokSane anukULa bhAvagarbhita ja udAharaNa che, mAtA-pitAnAM vinayAdika kAryo vyavahArathI nizcayane pamADanArAM kAryo che. je ema che, te temane phalamAM taphAvata kema prApta thayo? evI zaMkAnuM samAdhAna karatAM jaNAve che ke, "vairAgyabhAvamAM je vizeSa tAratamya thAya, te kAraNe phalamAM pharaka paDI jAya, ema samajavuM. jema mAdhurya samAna hovA chatAM paNa zeraDIno rasa, sAkara, goLa, varasAdanA karA vagerenI madhuratAmAM pharaka paDe che. sAmAnyathI vairAgya hovA chatAM satata abhyAsa vagere anuSThAnomAM paraspara bhAvabheda rahelo che. mATe phalamAM pharaka paDe che. (5) A pramANe hevAthI- 996-traNe prakAranAM A anuSThAne AjJAnukUla AcaraNarUpa samyagu anuSThAne che. pAramArthika-vyavahAranaya daSTithI A vAta samajavI. AmAM hetu jaNAve che. apunabaMdhaka, mArgAbhimukha ane mArga patita sivAya uparokta anuSThAne ahiM bIjA jIvamAM hotAM nathI. je punabaMdhaka Adika traNa jaNAvyA, teo samyaga anuSThAnavALA-AjJAnusArI ja hoya che. (96) 997-jenuM lakSaNa AgaLa jaNAvIzuM, tevA prakAranuM tathAbhavyatva, kAla, niyati, pUrvakatakarma, puruSakAra-samagra kAraNarUpa sAmagrIne saMyoga ekaThA thAya, to nakkI A anuSThAna thAya che. A saMkSepathI batAvyuM che. padArthane koI paNa eka kAraNa hetuM nathI. (997) tenuM spaSTIkaraNa kare che- 998-daiva eTale bhAgya ane puruSakAra eTale udyama karavo-prayatna karo. e baMnenA adhikAramAM "deva ane puruSakAra e baMne paNa A kAraNathI samAna-tulya samajavA. ekane je niyama rAkhavAmAM Ave, to te niSphalapaNuM pAme." e vagere pUrve kahelA lakSaNamAM arthopattithI sarva kAryo baMnene AdhIna kahelAM che. buddhizALI puruSe A vAta pradhAnayukti sahita yatnapUrvaka vicAravI. (98) have tathAbhavyatva kahe che- 999-tathAbhavyatva e dareka jIvanuM judA judA prakAranuM hoya che. athavA to te Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathAbhavyatva-vicAraNA [ 573 bhavyatva ja samajavuM. vagara kameM thayeluM eka AtmAnA svabhAva sarakhuM. jema sAkAra ke anAkAra e AtmAne anAdine pitAne svabhAva che, navo utpanna thayelo svabhAva nathI. tema dareka jIvamAM A tathAbhavyatva svabhAva samaja. ahiM hatu kahe che - jema tIrthakaronA, gaNadharenA vagere AtmAo bhavya hovA chatAM phalamAM vicitratA paDe che. tIrthaMkarane AtmA tIrthaMkarapaNAnI, gaNadharane AtmA te phaLa pAmIne mokSa meLave che. ema dareka AtmAo judA judA tathAbhavyatvavALA hovAthI dravya, kSetra, kALa, bhAvanI apekSAe judA judA rUpe siddhi pAme che. kAla, niyati, pUrvakRta karma rUpa sAmagrIone samIpamAM-najIkamAM lAvanAra tathAbhavyatva che. (9) vipakSamAM bAdhakane jaNAve che- 1000--je dareka jIvanI tathAbhavyatAnI vicitratAno abhAva mAnIe-eTale ke, darekanI samAna mAnIe, te asaMgati prApta thAya che. kema ? to ke, bhavyapaNAne darekane eka sarakho svabhAva mAnavAmAM Ave, to kAla AdinA yogathI deza-avasthAnA bhedathI te jIvane phalalAbharU5 vipAkanI vicitratA kevI rIte ghaTI zake ? arthAt kaI prakAre vividhatA na ghaTI zake. (1000) 1001-kAlAdikanA vegathI jIvane vipAka vividha prakArane siddhAMtamAM nirUpaNa karela che. jema ke, tIrthakara siddha, atIrthakara siddha, vagere siddhigati pAmavAnA paMdara bhede zAstramAM vividha prakAre darzAvelA che. A vAta bhavyatvanI vicitratAmAM niyamita rIte ghaTI zake che. A hakIkata RjusUtra Adi paryAyanA pUrvaka tarkathI ghaNI sUkamabuddhithI nizcaya karIne svIkAravuM. RjusUtrAdika paryAyanA kAraNanA bhedapUrvaka ja kAryane svIkAra karanArA hoya che, nahitara mAtra eka ja kAraNathI samagra lokyanA kAryanI utpattine prasaMga vyartha nIvaDe, samagra lokomAM prasiddha evA kAraNAntara je mAnIe chIe, tenI kalpanA nakAmI ja karelI gaNAya. (1001) - 1002-tathAbhavyatvanI vicitratAmAM nyAyathI A puruSakAra-udyama-prayatna saphaLa jANo. A tathAbhavyatva vividha prakAranuM banavAmAM puruSakAra sAmela thayela hovAthI te kAlAdika sAmagrIone samIpavartI karanAra che. tathAbhavyatva puruSakArane najIka kheMcI lAve che, nahiMtara bhavyatvavaDe AkarSaNa na thAya to puruSakAra haturahita thaze, paraMtu haturahita na thavuM joIe. puruSakArane hetu tathAbhavyatva che, te tene AkarSaNa karIne lAve che. (1002). 1003-ajJAnanI nivRttirUpa je saphaLatA tathAbhavyatvanI apekSAe thAya, to ja cuta thAya, A ja pramANe apunabaMdhakAdi dharmAdhikArIone anurUpa je upadeza tenI saphalatA tathAbhavyatva apekSaNIya thAya, te ja temAM ghaTI zake, nahiMtara na ghaTI zake. apizabdathI puruSakAra le. vividha prakAranI bhavyatA na svIkAravAmAM Ave, to jenuM Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 ] upadezapada-anuvAda AgaLa svarUpa kahevAze, e svabhAvavAda balAtkArathI AvI jaze. tathAbhavyatvarUpa je svabhAvavAda che, te bAdhA karanAra nathI. cArvAkAno je svabhAvavAda che, te kevala svabhAvavAda che. (1003) kevala svabhAvavAdane ja batAve che- 1004-kamaLa vagere puSpomAM saurabha-sugaMdha keNa utpanna kare che? zeraDImAM mIThAza, uttama jAtinA hAthInI cAlanI suMdaratA, IphavAku vagere nirmala kuLamAM janmelA puruSone sarva padArthomAM ucita pravRtti karavA rUpa vinaya koNe utpanna karyo? to ke, svabhAvathI ja te sarve thayelA che, paraMtu kAlAdika bIjA kAraNe nathI. bIjA sthaLe paNa kahevuM che ke "kAMTAnI aNImAM tINatA koNe karI che? mRgalAo ane pakSIomAM vicitra-judA judApaNanI AkRti-svabhAva koNe karyA? to ke, svabhAvathI ja A sarve pravatelA che, temAM keIne IcchApUrvakano karelo prayatna nathI." (1004) have cAlu adhikAra viSayaka tathAbhavyatva kahe che - 1005-ahiM tathAbhavyatvanI pratiSThAmAM je jIva jema tIrthakara, gaNadhara, strIveda, puruSaveda Adi vividha paryAyo pAmIne pAra vagaranA saMsAra samudramAM rakhaDIne te sava karmano kSaya karIne siddhi pAme che, tenA saMbaMdhI bhavyatva citra arthAt vividha paryAye pAmavA rUpa prApta thayuM. je te tathAbhavyatva jIvanuM na hoya, te judA judA bhavomAM vividhatA pAmavApaNuM na hoya. have kadAca tame prazna kare ke, "te citra svabhAva zI cIja che? athavA citrasvabhAva evI koI vastu nathI, tema mAnIe to siddhigamana bhavyatva na hoya. A vAda mudrAvAdanI maryAdA, je pUrve jaNAvI gayA, tene bIje ke game teTalo prayatna kare, to paNa ullaMghana karI zake tema nathI. A sarvane sAra e che ke-"je RSabhAdi bhavyajIve che, teo manuSya, nArakI, deva, tiryaMcagati, ekendriyAdika jAti, sukhI, duHkhI, rogI, nirogI, dhanapati, daridra, zeTha, sevaka, pitA putra A vagere aneka paryAyane lagabhaga dareka jIva anubhave che. tema ja cokkasa kSetra, kALanI citra avasthA bhogavanArA thAya che ane tyAra pachI teo siddha thAya che. temanuM bhavyapaNuM citrarUpa ke acitrarUpa gaNAya? te kaho. (1005) 1006-have kadAca tame ema kahetA ho ke, paraspara judA judA paryAyanI prAptinA kAraNa-svabhAva che jene, te tathAbhavyatva kahevAya, to amArI sarva vAta siddha thaI gaI. AgaLa je puruSakAra-vaicitrya vagere samagra kahI gayA, te ahiM siddha thaI gayuM. have bIjA vikalpanI cokhavaTa karatA kahe che ke-"je tevA citrasvabhAvavALo nathI, bIjA prANIo vaDe prApta karavA lAyaka paryAnI bhinnatAmAM kAraNa che, svarUpa jenuM evuM tathAbhavyatva ja svIkAravAmAM na Ave te RSabha paryAyanI prAptithI siddhi na thavI joIe. jema bIjA mahAvIra AdinI mukti na thaI tema RSabhAdinI Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathAbhavyatva-vicAraNa [ 575 mukti na thavI joIe. e vizeSa hetu kayo che ke-bhavyatA samAna hovA chatAM ekanI eka kALamAM siddhi che ane bIjAnI siddhi nathI. ema thAya te RSabhAdika paryAya prApta karIne siddhi prApta na kare. RSabhAdika jIvanI siddhi thAya, tyAre jema mahAvIrAdika bIjAnI siddhi thatI nathI. vizeSa hetu kone kahevAya ke, "je bhavyatva samAna chatAM paraMtu ekanI eka vakhate siddhi thAya che, jyAre bIjAnI paNa te kALe siddhi thatI nathI. je samAna svabhAva svIkAravAmAM Ave, to ekI sAthe ja siddhino saMbhava gaNAya. (1006). 1007--buddhizALI puruSoe A nyAyamArganI maryAdAne na ullaMghana karavI. A maryAdAne ullaMghana karavAmAM Ave, to yathAsthita vastune nirNaya-zraddhAne vinAza thAya. mATe yathArtha paNe tene tapAsavI. je barAbara tapAsavAmAM na Ave, te samyam vizvAsa-zraddhAnA vinAzanI apekSAe bIjA deSanI prApti thAya. (1007) te ja batAve che- 1008-je sarva prakAranA ayogyamAM paNa eka svabhAva hovAnA kAraNe tenA je je vividha prakAranA paryAya che, temAM deza, kALa Adi paryAyathI vicitratA thAya, tyAre tenA svabhAvamAM te kaI bheda nathI, te abhavyanI paNa mukti thAya. RSabhAdikane nirvANakALamAM je svabhAva che, te svabhAva je mahAvIrano thAya, to baMnene nirvANamAM javAno eka kALa thavo joIe. kAraNa ke, bhavyatAmAM kaI bheda nathI. ane A pramANe tame svIkAratA nathI. tethI ema mAnavuM paDaze ke, "te kALamAM je yogya nathI, evA RSabha AdinuM nirvANa thayuM che-ema mAnavuM paDaze. ane jyAre ema thAya to abhavyanI paNa mukti thavI joIe. kAraNa e che ke, "te kALamAM jema RSabhAdi gya nathI, tema abhavyanuM paNa tathAbhavyatva egya nathI, te kALanuM agyapaNuM baMnemAM samAna che. (1008). 1009-bhinna paryAnI prAptirUpa anyathAnupapatti-bhavyatAmAM bheda vagara bhinna paryAyanI prAptinI anupatti-azakyatA (jema bhajana vagara tRptinI anupatti che, tema) RSabhAdikanA bhavyatvamAM je bheda svIkAra karo, to nakkI viziSTa bhavyatA vaDe AkarSaNa hevAnA kAraNe ISTanI siddhi thaze. arthAta manavAMchita tIrthakaranA ke tevA bIjA ISTa paryAyonI prApti thaze. A pramANe bhavyatAnI vicitratAmAM anekAMta che. sAmAnyarUpe bhavyatA eka prakAranI che. jema ke, AMbo, liMbaDe, kadaMba vagere vRkSAmAM vRkSatva samAna che, jyAre vizeSanI ciMtA karavAmAM Ave, tyAre jema AgrAdikamAM rasa, virya ane vipAkanA bhedathI judI judI vizeSatA che. tathA paraspara bhinna paryAyavALA prANIomAM bhavyatAnAM paNa vividha rUpe che. (1009) Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 ]. upadezapada-anuvAda 1010-have je tame ema kahe ke, "bhavyatA svarUpathI eka che, to paNa pitAnA kAryanI utpattimAM tenuM rUpa aniyata che. A kAraNe kAryamAM bheda hovA chatAM paNa tathAbhavyatAmAM bhinnatA nathI. kAraNa ke, svarUpathI eka che-ema zaMkA karI kahe chekAryanI utpattimAM svabhAvatAne aniyama che. bhavyatvanA vicitra svabhAva vagara te paNa thaI zake nahiM. upasaMhAra karatA kahe che ke, "bhavyatvanI nAnArUpatA-vicitratA che, te anekAMtathI yathArtha ja che. vadhAre vistAra karavAthI have sayuM. (1010) zaMkA karatA kahe che ke, "je bhavyatva aneka prakAranuM che ane tenA kAraNe kAlabhedathI bhavya jIvone ja bIjanuM AdhAna Adi AtmaguNono lAbha thAya che. to samyaktva AdinI ArAdhanAmAM prayatna karavo ucita na gaNAya, tethI prArthanA vagara paNa icchita arthanI siddhi thaze-ema zaMkA karatA kahe che- 1011-A bhavyatva vividha prakAratAyukta che, pAramArthikatattvabuddhithI A jinapravacanamAM niraticAra samyaktvAdi AcAranuM paripAlana sarva prayatnathI AdarapUrvaka buddhizALIoe karavuM joIe. puruSArtha karyA vagara udyama-prayatna karyA vagara bhavitavyatAe hAja2 karelAM kAryo paNa utpanna karI zakatA nathI. "kAla, svabhAva, niyati- e vagere vacananI prAmANikatAthI bIjA paNa je puruSakAra vagere kAraNasamudAya kahela che, tenA sahArAthI tathAbhavyatva, svabhAva pitAnuM kArya karavA samartha banI zake che. 1012-darzanAranI temaja bIjA vratonI virAdhanA thavA rUpa aticAra vadhAre sevana karavAnI vAta te dUra rAkhIe, paNa a95 paNa temAM aticAra lAgI jAya te paNa ghaNA bhAge dAruNa phaLane ApanAra thAya che. mATe zuddha dharma--gamAM prayatna kare. ahiM prAyaH eTalA mATe jaNAvyuM ke, "niMdA-gahaNa sahita sArI rIte zubha yogo sevavAmAM Ave, te niranubaMdha phalaprApti thAya che. AmAM zarateja rAjAnuM udAharaNa samajavuM. (1012) te batAvatA pAMca gAthAo kahe che - 1013 thI 1917-pUrva vistArathI kahelA narasuMdara rAjAne vRttAnta sAMbhaLIne padmAvatI nagarImAM agra paTarANI sahita zrateja nAmane rAjA mahAvairAgya pAmyA ane dIkSA aMgIkAra karI. siMhapaNe saMsAra tyAgI, cAritra aMgIkAra kareluM hovAthI ugrapaNe vihAra karI vrato pAlana karatA hatA. keTalAka samaya thayA pachI gajapuramAM, sAdhusAvIone je zeSakALamAM mAsaka95 karavAnA che, te mAsaka95 thayo, tyAre zrateja rAjarSi sAdhu-sAdhvIonA varga sahita tyAM padhAryA. A pramANe jyAre vihAra pravatyo, tyAre nagaramAM sAdhu-sAdhvI gya je suMdara AcAro tenI loko prazaMsA karavA lAgyA. leke pratibodha pAmyA, mithyAtva dUra thavAthI ane lake tenA viSathI mukta thavAnA kAraNe AkhuM nagara paramAnandamaya banI gayuM. Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaNikaputrane naTaDI pratye rAga [ 577 AvA samayamAM tyAM "viSNu" nAmanA eka zeTha hatA, jeo haMmezAM niSkalaMka kulAcAravALA hatA, teonuM zIlarUpI jaLa kSIrasamudra mAphaka ujajavala ane pavitra hatuM. teonI kIrti sarvatra vistAra pAmI hatI, temane eka datta nAmane putra hato, je bAlyakALathI ja samagra abhyAsa ekAgra manathI karato hate. vaLI pitAnA kulane anurUpa AcAranuM satata pAlana karatA hatA. vaLI pitAnA premanuM ananya pAtra banavA sAthe "kulamAM kalpavRkSa tarIke thaze." ema darekane tenA pratye Adara hato. samagra lokanAM netrane cakora-candrikAkAravALuM udAra evuM yauvana jyAre tene prApta thayuM, tyAre koIka vakhata eka naTaDI upara tene daSTipAta thayo. dekhatAM ja sarSanA DaMkha karatAM paNa adhikapaNe tene rAga temAM ekadama vRddhi pAmyo. taddana asaMbhAvanIya e te vRttAnta dujene hAsyapAtra, zilokone niMdanIya, badhu lokonA manane saMtApa karAvanAra, jaLamAM paDeluM telIbindu tarata vistAra pAme, tema AkhA nagaramAM A vAta prasarI gaI. are! vAta AkhA nagaramAM te zuM, paraMtu sUrasena (sUrateja) rAjarSi pAse paNa pahoMcI. tyAre sUrateja rAjarSi bolyA ke, "strI-viSayaka rAga e jabaro che ke, tene koI evI vastu nathI ke, je te na kare." A munie te naTa paNAnA vRttAntathI "are ! dhikkAra thAo, ANe kulIna janane anucita evuM khoTu AcaraNa karyuM. " AvA prakAranI nindA na karavAthI, lagAra A kArya bahumAnanA viSayabhUta banAvyuM. keIka divase pUrvanAM rAjapanI, atyAranAM thayelAM sAdhvI vaMdanA mATe AvyAM hatAM, temaNe kaMIka IrSyA-krodhathI kahyuM ke, evA nIca lokonI vAtathI sayuM, uttama puruSe svapnamAM paNa nIca lokonI vAte zravaNa karatA nathI." ahiM atisUkSama rAga ane dveSathI nIca AcAra prApta karAvanAra e karma. baMdha baMnee bAM. baMnee pitAno A aparAdha Avyo nahiM, samajavA chatAM na khamAvyo, eTale kAla karIne teo vaimAnika devalokamAM gayA. tyAM bhogo bhogavyA, AyuSya pUrNa thayuM, eTale devalokamAMthI vIne sUratejano jIva kaIka nagaramAM vaNikaputrapaNe utpanna thayo. devI keIka naTalokanA ghare putrIpaNe utpanna thaI. baMnee pitapotAnA sthAnake kalAbhyAsa karyo. baMnene vauvana prApta thavA chatAM puruSane bIjI strImAM ane naTIne bIjA puruSamAM rAgane abhAva eTale rAga utpanna thatuM nathI. samaya jatAM te baMnene paraspara eka bIjAnuM darzana thayuM. tyAra pachI koI prakAre baMnene daSTirAga pAcho na haThavAthI temanAM lagna thayAM. "agya saMbaMdha thayo." ema lokomAM sarvatra vAta phelAvAthI te vAtanI pitAnA mana para vadhAre asara thavAthI teo dezAntaramAM cAlyA gayA. keIka prasaMge sAdhuonA zuddha AcAro dekhavAthI, AgalA bhavamAM tevA AcAre anubhavelA hovAthI tenuM smaraNa thayuM. eTale baMnene bedhiprApti thaI. (1017) 1018-rAga-dveSa svarUpa apa paNa aticAra je AgaLa kahI gayA, temane Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 ] upadezapada-anuvAda anucita AcAranA kAraNe pariNamyo. te kAraNe buddhizALI vivekI AtmAoe zuddha AcAra pAlana karavAmAM tatpara banavuM. zuddha AcAra-viSayamAM AgaLa kahIzuM, te durgAtA nArInuM udAharaNa kaheluM che. (1018) te ja udAharaNa saMkSepathI kahe che- 1019-jinAgamamAM eka gharaDI daridra strInuM daSTAMta saMbhaLAya che ke, te DozIe sinduvAra, jAsudanAM puSpavaDe jagadgurunI pUjAne manathI abhiprAya karyo, tethI te devalokamAM utpanna thaI. (1019) A kathA agI Ara gAthAthI kahe che - 1020 thI 1030-madhyadezanA mugaTa samAna, amarApurInI samRddhinI spardhA karatI kAkaMdI nAmanI nagarI hatI. koIka samaye samagra bhuvananA lokone Azcarya pamADatA, lokene harSa utpanna thAya, tevA guNa-samUhavALA, gAma, nagara, khANa, zaherothI vizALa pRthvImAM vicaratA vicaratA koIka tIrthakara bhagavaMta tyAM samavasaryA. tyAM samavasaraNanI aMdara calAyamAna nirmala cAmaronA samUhathI vijAtA zarIravALa zaradacaMdranA maMDala samAna ujavala traNa chatronA talabhAgamAM birAjamAna bhagavaMta dharmadezanA saMbhaLAvatA hatA. te samaye vividha prakAranA yAna, vAhana upara ArUDha thayelA prauDha ADaMbara-yukta, gaMdhahastInI unnata khAMdha upara besIne chatrathI DhaMkAyela AkAzatala viSe, cAraNa janAthI gavAtA guNagaNavALA, jenA bherInA bhAkAra zabdathI AkAzatala pUrAI gayuM che. evA rAjA tathA brAdvANo, kSatriya, vaizyo vagere nagaralake gandha, dhUpa, puSpanI chAbaDIo vagere pUjAnI sAmagrIo jenA hAthamAM rahelI che, evA kikaragaNa sAthe jemaNe vividha prakAranI veSabhUSA ane AbharaNa bhUSAnI sajAvaTa zarIre karI che, evA nagaranA strIpuruSa jyAre temane vaMdana karavA mATe jatA hatA, te samaye eka daridra vRddha strI pANI-IlpaNa mATe nagara bahAra nIkaLI hatI. teNe kaIkane pUchyuM ke-eka dizAmAM sarva loka mukha karIne utAvaLA utAvaLA jatA kema jaNAya che ?" pilAe pratyuttara Apyo ke, "jagatanA eka apUrva badhubhUta, janma, jarA, roga, maraNa, zeka, durgati vagere duHkhono ucheda karanAra tIrthakara bhagavaMtane vaMdana, pUjana karavA mATe jAya che. te sAMbhaLI te daridra DozInA aMtaHkaraNamAM bhagavaMta vize bhakti utpanna thaI. teNe ciMtavyuM ke, "huM paNa prabhupUjA karavAno prayatna karuM. pUjA karavAnA abhiprAyavALI thayelI A pramANe vicAravA lAgI ke-"aho ! huM kevI atidurbhAgyavALI chuM, puNyarahita chuM, zAstramAM kahelA pUjAnA padArtho vagaranI chuM. mATe A araNyamAM phegaTa maLatA tevA prakAranA sinduvAra, lAla jAsudanAM pupa mArI meLe Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jina-pUjA-bhAvathI vRddha DozI amara thaI [ 579 grahaNa karIne bhaktipUrNa aMgavALI huM pUjA karuM, te tenAthI dhanyA, puNyA, kRtArtha banuM. maLele mAro manuSya-janma paNa saphaLa thAya, mAruM jIvita dhanya thAya." AvI bhAvanA jyAre tenA aMtaHkaraNamAM vartatI hatI ane kAyA romAMcita thaI hatI, harSanA azrujaLathI jenA kapolatala bhIMjAI gayA hatA, bhagavaMta tarapha javA gamana karatI hatI, samavasaraNa ane jaMgalanI vacce ja vRddhA hovAthI, AyuSya kSINa thayuM, eTale tarata ja tevI bhaktibhAvanA-sahita mRtyu pAmI. te samaye teNe pUjA nathI karI, paraMtu pUjAnA pariNAmanI ekAgratA ane ullasita mAnasa thavAthI, te devakane pAmI. (1020) tenuM kalevara pRthvI pITha para ragadoLAtuM dekhIne anukaMpA-yukta cittavALA loko tene pANIthI siMcavA lAgyA. bilakula hAlatI-cAlatI ke zvAsa letI na hovAthI lokone zaMkA thaI ke, "Ane mUrchA AvI che ke mRtyu pAmI che ?" jyAre kaI kaze paNa nirNaya karI zakatA nathI, eTale bhagavaMtane pRcchA karI ke, "he bhagavaMta ! pelI vRddhA mUccha pAmelI che ke mRtyu ?" tyAra pachI bhagavate jaNAvyuM ke, "mRtyu pAmIne devaloka pAmI che." devalokamAM sarva paryAti pAmIne avadhijJAnane upaga mUkIne pUrvabhavamAM anubhavelanuM smaraNa karIne te deva prabhune vaMdana karavA mATe AvyuM, tyAre lokone jaNAvyuM ke, "pelI strI hatI, te ja A deva che." pharI jyAre A hakIkata lokone kahI, eTale lokone Azcarya thayuM ke, "aho ! ekalA mAtra pUjAnA pariNAma karyA, teTalA mAtramAM ANe amaratA prApta karI." tyAra pachI bhagavaMte dharmakathA kahevAno prAraMbha karyo-thoDo paNa zubha adhyavasAya viziSTa guNapAtrane adhikArI banAvI mahAphala ApanAra thAya che. jema eka jaLabindu svayaMbhUramaNAdi samudramAM nAkhavAmAM Ave, te te kAyama mATe akSayabhAva pAme che. te bindunA AzrayanA zeSano abhAva hovAthI. e ja pramANe vItarAga arihaMta paramAtmAo viSe, temanA pradhAna vItarAgAdika guNo viSe bahumAna-pakSapAta kare, te vItarAga paramAtmAnI pUjAthI thAya che. jinezvare, gaNadharo, devendro, rAjAonI madhye je pradhAna-mukhyapadanI prApti, tathA pUjA-samaye utkRSTa puNyAnubaMdhI puNyakarmane baMdha, tathA azubha karmane kSaya thAya ane tenA ge kAlAntare kAme karI yathAkhyAta cAritrarUpa uttama dharmanI siddhi thAya che. te sarva vItarAga jinezvara arihaMta paramAtmAnI pUjAnA prabhAvathI thAya che. tathA uttama evA jinezvaranA dharmanI prasiddhi-prabhAvane prakAza te paNa jinezvara vItarAga paramAtmAnI abhyarcanA karavAthI thAya che. A pUjAnA praNidhAnarUpa dharmanA bIjathI bhavagahanamAM dAridraya dUra thavA sAthe, atyaMta pradhAnabhUta zabdAdika viSayasukhanI prApti sAthe, uttarottara temAM tyAga Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 ] uparApada-anuvAda rAka buddhi thAya che. kema karI te AThamA manuSyabhavamAM siddhi pAmanAre thAya che. A ATha nI vacce 7 sAta devanA bha thAya che, te judA samajavA, nahitara baMnenA bhavo sAthe gaNavAthI AThame devabhava AvI jAya. ane te devabhavamAM siddhi saMbhavatI nathI. AThamA bhAvamAM jevI rIte siddhi meLavI, te kahe che - kanakapuramAM kanakadhvaja rAjA thaIne zaradakALanA IndramahotsavanA kAraNe nagarathI bahAra nIkaLyo, tyAre AgaLa kahIzuM, tevuM vilakSaNa azubha dekhIne te pratyekabuddha thayo. te A pramANe-deDakAne sarSe, te ja sarpane kurara nAmanA pakSivizeSe, kurane ajagare-ema darekane eka bIjA dvArA pakaDIne bhakSaNa karAtA dekhyA. tyAra pachI vicAraNA karavA lAgyA ke, "A jagata hIna, madhyama, uttama evA bhedavALuM che, temAM moTe nAnAne, nAno tethI hInane bhakSaNa kare che. je pramANe vicAryuM, te vistArathI samajAve che. A loka deDakAnI jema jAti, kula, vaibhavAdikanI nyUnatAvALo hoya te, sarpa sarakhA bIjA tenAthI baLavAna hoya temanA vaDe, nAnAne pIDA pamADIne pote jIve che. te sapa paNa bIjA baLavAna kura2 sarakhA anya prANIthI gaLI javAya che. te sarpa paNa svavaza nathI, tenAthI baLavAna kurara che. kuraranI vaLI tevI ja parAdhIna avasthA che. tenA karatA baLavAna ajagare tene paNa jaDabAmAM jakaDe che. e ajagara paNa yamarAjAne paravaza che. AvA prakArane "masya-galAgala" nyAyavALA loka che. baLavAna nabaLAne satAve che. AvA prakArane leka che, temAM viSayanA prasaMgomAM Asakti karavI, e mahAmoha-mahAmUrkhatA che. ema vicAratA mRtyuviSayaka mahAbhaya utpanna thayo. uttama prakArane cAritra grahaNa karavAne adhyavasAya thaye, eTale rAjya vagereno tyAga karIne keme karI pApa zamAvavA kSamA zramaNa thayo. zreSTha evI kevalalakSamI pApta karIne paramakalyANa karanAra hovAthI "zakAvatAra' nAmanA cetyathI vibhUSita evA udyAnamAM ayodhyA nagarImAM siddhipada pAmyA. (1030) dugatA nArInuM udAharaNa pUrNa thayuM. 1031-A jinezvara bhagavaMtanA dharmamAM bIjA paNa ratnazikha Adika temaja AgaLa jaNAvelA sudarzana zeTha vagere aneka mahatvazALI puruSo vizuddha yoganA anuSThAnomAM anurAgI banI kalyANa sAdhI zAzvata siddhisthAna prApta karanAra thayA che. temAM vanakhinuM kathAnaka A pramANe saMbhaLAya che-- ratnazikhAnI kathA A ja jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM bharatakSetramAM ardhacakrI vAsudeva balarAma sAthe hatA. vaLI gokuLa sahita geviMda hatA. bIjA pakSe cakI-kuMbhAra, haladhara eTale kheDUta ane gAyanA vRnda sahita gopAla jemAM hatA, evuM susthita sugrAma nAmanuM gAma hatuM. tyAM svabhAvathI bhadrika vinaya, saraLatA Adi guNayukta saMgata nAmane eka Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhama-dezanA, paca namaskAra daridra hatA. teNe koika vakhata koI prakAre tyAM AvelA munione atimahumAna sahita rAtri rahevA mATe peAtAnuM sthAna ApyuM. vaLI hapUrvaka temanI payu pAsanA karI. sAdhuoe paNa tene dhamamAM joDAya tevI AkSepaNI dha-dezanA kahI. kevI ? "he mahAnubhAva ! pavatanA uMcA zikhara sarakhA dehavALA, jenA madajaLathI AMgaNAM siMcAtAM che, evA hAthIe, vividha jAtinA samudAyavALA suvaNa sAMkaLa--yukta aneka avA, vinaya ane AdarathI praNAma karavAmAM tatpara, vividha prakAranI sevA karavAmAM udyata evA sAmaMtA, deze, paTTA, nagarA, gAmA ane vasatIvALAM sthAnA Adi sukha-sAmagrI dhamathI prApta thAya che. mahelAmAM nivAsa, svAdhIna karelI pRthvI, manA hara aMtaHpura, akhUTa bha`DAra, mAhera sa'gIta, nATakAdi, divya dehakAMti, caMdrasamAna ujjavala yaza, zreSTha puruSAyukta maLa, A jagatamAM je sArAmAM sArAM sukhA che, te sarva dharmAMthI prApta thAya che, je cInAi rezamI paTTAMzuka devadRSya, AzcayakArI uttama mAtIonA maneAhara ujjavala hAra ane tevAM bIjAM AbhUSaNA, kapUra, agara, kuMkuma, kesara vage2e maneAhara bhAgAMgeAnA vaibhava vaLI jIvAne je adbhuta guNNAnI prApti thAya che, te sarva prabhAva hAya tA mAtra dhamanA ja che. mATe huM bhAgyazALI ! kAMika dharmakArya kara, jethI janmAMtaramAM sukha bhAgavanArI thai zake." A pramANe muniAe kahyuM, tyAre sagate vicAryuM' ke, dharma kone kahevAya? kevI rIte karAya ? tenuM mane kazuM ja jJAna nathI, teA karavAnI vAta te dUra ja rahI. A sAdhu bhagavaMtA mArA pratye vAtsalya bhAvavALA che, teA temanI A ucita AjJAnA amala karu`. teNe kahyuM ke-- he bhagavaMta ! ame kharAba-halakA leAkeAnA vAsamAM rahenArA heAvAthI dharmInA svarUpathI ajJAta chIe, chatAM paNa amAre ceAgya je dharmakAya hAya, tenI Apa AjJA karI.' [ 581 .440 tyAra pachI sAdhue e * A ceAgya che. ' ema samajIne tene ' pacanamaskAra bhAgye. huM bhAgyazALI ! A matra, pApane nAza karanAra che, te sarvAdara-ahumAnathI traNe sandhyAsamaye, traNa, pAMca ke ATha vakhata niyamita bhaNavA, khAsa karIne bhAjana ane zayana samaye te A viSayamAM kSaNavAra pazu AnuM bahumAna-smaraNa na mUkavuM.' A prakAre ghaNI hitazikSA ApIne sAdhuo bIje vihAra karI gayA. pele saMgata pAmara paNa guruvacanane bhAvathI svIkArI lAMkhA kALa sudhI te pramANe smaraNa karIne zarIranA tyAga karIne 'paMcanamaskAra'nA smaraNa-niyamanA kAraNe upArjana karelA puNya. prabhAvayeAge pRthvIrUpa a'ganAnA tilakabhUta, samagra lakSmInA sthAnarUpa 'saDia' dezamAM suMdara evA ''dipura' nAmanA nagaramAM siMhathI adhika pauruSavALA 'padmAnana' nAmanA rAjAnI 'kumudinI' nAmanI atyaMta vallubha evI rANInI kukSimAM putrapaNe utpanna thayA. ratnarAzinAM stragnathI sUcita hovAthI tenuM nAma 'razikha' sthApana karyuM. samagra kaLA -kalApa grahaNa karIne sukhapUrvaka yauvanAraMbha kALa pAmyA, A kumAranA kaLA-kauzalyanA atizaya sAMbhaLavAthI atira'jita thayelI jANe sukRtathI AkarSAela lakSmI jAte Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 ] upadezapada-anuvAda ta AvIne vare che, tema sukeAzalA nAmanI kAlAdhipa-rAjAnI putrI jAte AvIne tene varI. kAika vakhata devIe mastakamAM rahelA sapheda kezane ukheDIne rAjAne khatAbyA, eTale te vairAgya pAmyA. putrane rAjya ApIne padmAnana rAjA peAtAnI priyA sAthe vanavAsa sevana karavA gayA. have ratnazikha zarada dra samAna akha`Da rAjama`DalathI alakRta, sAmaMtA, maMtrIonAM maDalA jenAmAM anurAgI banelAM che, evA mahArAjA thayeA. kAika AvIne ApyAnA-kathA kahe, temAM tene khUba kautukAnada thatA. tethI kathA kahenArA bhaTTone vRtti-dAna ApatA hatA. apUrva apUrva nahIM sAMbhaLelI evI kathAe sAMbhaLatA hatA. jemAM ghaNAM kautukA bharelAM hoya, evA mahAsattvazALI puruSonAM caritrA zravaNa karIne atiSa pAmatA hatA. kathA karanArAne tuSTidAna ApatA hatA. kAIka samaye eka kathA kahenAra bhaTTe kathA kahevI zaru karI-- vIrAMgada ane sumitranI kathA samudramAM jema madirA ane lakSmInA nivAsa che, tema lakSmInA nivAsasthAnarUpa mahAyanA samudAyathI suMdara arthAt dareka prakAranI AbAdIvALuM vijayapura nAmanuM nagara hatuM. zUravIranI jema ghaNA zatruonA vinAza karIne jeNe prasiddhi meLavI che, evA sUrAMgada rAjAne pUnA upArjana karelA puNyAdayathI prApta karela rUpAdi guNAtizayathI yukta evA vIrAMgada nAmanA kumAra hatA. arzIjana mATe te ciMtAmaNi samAna, zaraNe AvelA mATe vApa jara-samAna, dIna-duHkhiyA pratye mAtA-pitA-samAna, durrIti rUpI dhAnya mATe ukharabhUmi samAna, te kumArane sumitra nAmanA maMtraputra mitra hatA. tee paraspara ekabIjA sadbhAva-garbhita niHsvArtha snehavALA hatA. A pramANe te nira tara sAthe AnaMda mANutA hatA. tyAre kumAra sAthe kAika vakhata evA vArtAlApa thayeA ke-dezAMtaramAM jaIne ApaNA puNyanI ApaNe parIkSA karIe, paraMtu mAtA-pitAne kevI rIte cheADavA ? e upAcA zeAdhavA mATe udyama karatA hatA.' kAika samaye udyAnamAM krIDA karavAmAM tallIna banelA hatA, tyAre 'zaraNu zaraNu' ema bUma pADatA evA cAra puruSa ke, jene vadha karavA mATenuM zarIra-maMDana kareluM hatuM, te AvIne vIrAMgadakumAranA caraNamAM paDyo. te cAranI pAchaLa zikSA karanArA rAjapuruSa AvyA. teo kumArane kahevA lAgyA ke he kumAra! A pApI cAra che, sudatta zeThanA gharamAM khAtara pADeluM ane tenA dvAramAMthI nIkaLatA hatA, tyAre ame tene pakaDI pADyo che. mahArAjAnI AjJAthI zUlI para ArApaNa karavA mATe vadha karavAnI bhUmie laI gayA hatA, tyAMthI palAyana thaIne ahiM AvelA che, te kumAra! amane AjJA Ape| ke, jethI mahArAjAnI AjJAnA amala karI zakIe.' tyAra pachI zaraNe AvelAne samarpaNu karavA ane cAranuM rakSaNa karavuM A baMne vArtAmAM mUjhAyA. 'zuM karavuM'-ema vicAratAM 'zaraNArthInuM pAlana karavuM' evA pakSapAta Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrAMgada ane sumitranI kathA [ 583 vALA kumAre kahyuM ke-are! jyAM sudhI huM tene dhAraNa karuM chuM, tyAM sudhI tene keI mArI zakaze nahiM, mATe A vAta choDI de ane pitAjIne kahe ke- tenA kulanuM abhimAna, mAhAsya ke bahAdurI kevI rIte kahevAya che, jenA zaraNamAM AvelA gAya ane hAthI mAphaka svachaMda bhramaNa na karI zake ?" kumArane nizcaya jemaNe jANyA che, evA rAjadaMDapAzika puruSoe A vAta rAjAne nivedana karI. "atizaya reSa- pAmelA pitAe kumArane dezavaTa karavAno hukama Ape." pitAnA manorathane anukUla pitAne Adeza hevAthI harSa pAmelA kumAre pitAnI sAthe AvatA samagra parivArane rokIne sumitrane sathavAro karIne dezAntaramAM prayANa karavA lAgyo. aneka rAjyone ullaMghIne paribhramaNa karate karato eka mahA araNyasthalamAM parizrama dUra karavA tema ja vinoda mATe eka vaDalAnA chAMyaDAmAM sUI gayo. sumitra jAgato hato ane tenI jaMghAonuM pramardana karavA lAgyo. A samaye vaDalAmAM vAsa karatA yakSane teonAM rUpane dekhIne atyaMta AnaMda thayo, vaLI divyajJAnathI tenA guNAtizayane paNa jANI lIdhA. eTale yakSa temanA upara prabhAvita thaI vicAravA lAgyuM ke, "A mahAbhAvika puruSanI paroNAgata karuM." ema vicArIne sumitrane darzana ApyAM. sumitre paNa A koIke deva che." ema dhArI ubhA thaI abhivAdana karyuM. tyAra pachI yakSe kahyuM ke, "he mahAbhAgyazALI ! tame mArA paroNa che, te bole ke, tamAruM zuM svAgata ane sarabharA karuM?" sumitre kahyuM ke, "darzana ApavAthI ja amArA sarva manoratha pUrNa karyA che. AnA karatAM bIjuM vadhAre caDiyAtuM ke durlabha zuM che? kaheluM che ke "devatAnAM darzana mATe aneka tapanuM sevana kare che, tathA maMtre suvidyAonA jApa jape che, paraMtu dareka temAM saphaLatA meLavatA nathI, jeo pUrA bhAgyazALI hoya, tevA keIka virala bhAgyazALIone ja teo darzana Ape che. " "jenA aMgamAM guNe utpanna thayelA che, tevA sajana puruSa prArthanA karavAnuM jANatA ja nathI, eTaluM ja nahi, paraMtu jIvita, vaibhavavyayanA bhege paNa bIjAno uddhAra kare che." te paNa devadarzana saphaLa karavA mATe A be maNine grahaNa kara. AmAM je nIlamaNi che, te trazurAtri upavAsa karIne pachI tenI pUjA karavAmAM Ave, to te viziSTa rAjya ApanAra thAya che, mATe A maNina upaga tenA mATe kare. vaLI A je lAla kAMtivALuM che, nava mAyAbIjathI abhimaMtrita karI tene tAre upayoga kare. tenAthI manerathathI paNa adhika viSayasukha prApta thaze.' tyAra pachI vismaya pAmelA sumitre kahyuM ke, "jevI tamArI AjJA" ema kahI praNAma pUrvaka be hAthanI aMjalI joDI temAM Adara pUrvaka grahaNa karyA. sumitra vicAravA lAgyo ke-"aho ! A hakIkata satya che ke-"nagaramAMthI dhana araNyamAM haraNa thAya che, vanamAM paNa cAre bAjuthI sahAyatA maLI jAya che. sUtelA manuSyanAM pUrve karelAM kameM jAgatAM hoya che. kharekhara A kumAra mahApuNyane bhaMDAra che ke, jene Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 ] upadezapada-anuvAda devatAo paNa A pramANe upakAra kare che. A samaye yakSa adazya thaye. pachI kumAra jAge. vaLI AgaLa prayANa cAlu karyuM. kumAra phalAdikanuM bhakSaNa karatA hatA, tene rokyo. traNa rAtri sudhI upavAsa karIne anukrame mahAzAla nagaranA udyAnamAM pahoMcyA. tyAre sumitre kumArane pele maNi batAvyuM ane kahyuM ke-"A maNiratnanI pUjA kara, ke jethI rAjA thAya." Azcarya pAmatA kumAre pUchyuM ke, "he mitra! A tane kyAMthI prApta thayuM? sumitre sAmAnyathI ema kahyuM ke, "tArA puNya-prabhAvathI, vizeSathI to tane rAjya prApta thaze, tyAre tane jaNAvIza--ema kahyA pachI kumAre maNiratnanI pUjA ane upacAra karyA. have kumAre mitrane kahyuM ke, "he mitra! atyAre rAjya-prApti kevI rIte thaze?" ema Azcarya pAmelA te rAjaputra AMbAnA chAMyaDAmAM beThe. bIjA sumitre paNa latAmaMDapamAM ciMtAmaNiratnanI vidhipUrvaka pUjA karIne zarIra sthitinI-zarI2nA, snAna vilepanAdi sAra sAmagrInI prArthanA karI; ratnanA acitya prabhAvathI te ja kSaNe zarIra-mardana karanArA tyAM AvyA. teoe baMnenA aMganuM mardana karyuM. tyAra pachI ghaselA sugaMdhI padArtho yukta hasta-pallavavALI taruNa suMdarIo AvI pahoMcI, teoe A baMnenA zarIranuM masAja karyuM. tyAra pachI snAnavidhi taiyAra karyo. te ja kSaNe utpanna thayela vividha AzcaryakArI snAna-maMDapamAM maNiratna-kiraNonA samUhathI IndradhanuSa-samAna varNamaya, suvarNamaya zreSTha Asana upara sugaMdhI jaLathI bharelA ghaNA kaLaze vaDe manohara gIta-vAjiMtro, nATaka karavA pUrvaka te divyAMganAoe baMnene nAnavidhi karAvyo. devatAI vastra paherAvyAM. puSpa, vilepananA upacAra karyA, pachI sarva kAmaguNothI yukta, khAdya padArthothI yukta bhajana-sAmagrI hAjara thaI. rAjAnI bAdazAhI rIte bhajana karyuM. tyAra pachI IndrajALanI mAphaka kSaNamAM snAna, bhejana-sAmagrI ane parivAra sarva adazya thayuM. tyAre vismaya pAmelA rAjaputre kahyuM ke, "he mitra! zuM A Azcarya che ke, nIlamaNino A prabhAva che?" mitre kahyuM, "he kumAra! A ema nathI. paraMtu Ane paramArtha bIjo che. samaya Avaze, tyAre huM tane jaNAvIza." te sAMbhaLIne vIrAMgada rAjakumAra vizeSapaNe Azcarya pAmya A bAju te nagarane aputriya rAjA yamarAjAne atithi bane, eTale maMtrathI adhiSThita karelA hAthI, azva vagere pAMca divya bhramaNa karatA karatA te pradezamAM AvyA. te samaye "gula gula" evA mAMgalika zabda karatA hAthIe tenA upara abhiSeka karyo ane rAjaputrane pitAnI khAMdha para AropaNa karyo. chatra-cAmarothI alaMkRta karyo. "mahArAjAne jaya thAo." ema bolatA maMtrI-sAmaMtoe tene praNAma karyA, nagaramAM praveza karavA mATe vinaMti karI. asaMbhAvanIya saMpatti prApta thavAthI vismaya pAmele rAjakumAra mitramukha avalokana karavA lAgyA. sumitra paNa priya mitra rAjakumArane svastha thayela dekhIne "have huM paNa mArI IcchA pramANe gupta rahIza." e pramANe guptapaNe mitra adazya tha ane rAjaputra Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrAMgada ane sumitranI kathA | [ 585 tene Ama-tema jevA lAgyo, eTale mitra ekadama tyAMthI palAyana thayo. te sthAnamAMthI rAjakumArane nagaramAM praveza karAvyo. pahelAnA rAjAonI ATha kanyAo sAthe tenAM lagna karyA. A pramANe akhalita zAsanavALuM rAjya-sukha anubhavata rahela hato. have sumitra paNa pharato pharato kaIka sthaLe pahoMcyA. tyAM koI puruSaSiNI "ratisenA" nAmanI gaNikAputrI hatI, teNe tene dekhyo. tenA tarapha te putrIe ghaNuM nehathI ekadama najara karI. tenA abhiprAyane samajI gayelI tenI mAtAe sumitrane ghaNA Adara ane gauravathI bolAvyuM. teNe vicAryuM ke, A suMdara AkRtivALo ane ghaNe dhanavAna jaNAya che. kadAca bIjAnI pAse prArthanA kare ke, tatra saMkaTamAM parezAnI bhogavanAro thAya, to paNa tejasvI daSTi ane sthiravANIvALA puruSe dhanADhya hoya che. kadAca temanI lakSamI pragaTapaNe na jaNAya, te paNa tenA aMganI manohara ceSTAthI lamI. cAlI Ave che, tema ja tevA bhAgyazALIone manahara suMdarIo svAdhIna hoya che." AvA prakAranI saMbhAvanA karIne te vaDerI gaNikAe sumitranI zreSTha sarabharA karI. ratisenA suMdarInuM rUpa dekhatAM ja uttejita thayelA kAmAgnivALA sumitre vicAryuM ke"suvarNanA aMkura samAna gaurAMgavALI, raMbhA-samAna sthUla stanavALI vezyAone eka mahAdeSa hoya che ke, teone sneha haLadaranA raMga samAna uDI jatAM vAra lAgatI nathI. athavA te temane sneha caMcaLa hoya che. gaNikAo dhanamAM rAga karanArI hoya che, paraMtu megarAnA puSpa sarakhA ujajavala guNemAM sneha karanAra thatI nathI. mAkhIo zreSTha sugaMdhI caMdanane tyAga karIne viSTA ane mUtravALA azuci sthAnamAM AnaMda mAnanArI hoya che." A sarve huM barAbara samajuM chuM, te paNa mAruM mana balAtkAre A taruNI tarapha AkarSAyuM che, te have keTaloka samaya ahiM ja rokAuM,-ema dhAraNa karIne te tyAM rokAya. ratisenA sAthe snehasaMbaMdha thayo, kuNI khuza te thaI, paraMtu A kaMI paNa ApatA nathI, chatAM paNa saMdeha-yukta AzAthI kaMI paNa aMganA bhoga ucita padArthonI mAgaNI karI. tyAra pachI bhAra vajana tola karI zakAya, tevI lohAgalA mAphaka thoDA dAnathI A namaze nahiM "-ema cittamAM vicArIne teNe ciMtAmaNiratnanuM samaraNa karyuM. tenA prabhAvathI mahAmUlyavALAM vastrAbhUSaNe ApyAM. kuTTaNa khuza thaI te paNa lebhaSathI vAraMvAra mAgavA lAgI. sumitra paNa tene mAge, tema ApavA lAgyo. koIka samaye Azcarya pAmelI te citavavA lAgI ke, "nakkI tenI pAse ciMtAmaNiratna hovuM joIe. nahitara AvA prakAranI dAnazakti kyAMthI hoya? mATe te ja grahaNa karI lauM. have jyAre te snAna karavA uThyo, tyAre tenI sutarAu thelI hatI, temAMthI teNe mahAmaNi kADhI lIdho. pharI kaMIka mAgaNI karI, eTale khallaka-thelImAM tapAsyuM. na dekhavAthI 74 Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 ] zeAdha karavA lAgyA. tyAra pachI kuTTaNIe kahyuM ke, have amArA parivArane khATAM ALa ApIne dubhAvIza nahi. " ANe ja maNi guptapaNe grahaNa karyA che. nahitara siddha thayelA pratyeAjanavALI nirdokSiNyatAthI Ama na ele. ema vicArI krodha pAmele tenA makAnamAMthI bahAra nIkaLI gayA. lajjAthI rAjAne paNa vinati karavA na IcchatA teNe dezAMtara javA prayANa karyuM. ciMtavavA lAgyA ke- leAbhanA doSathI jarita thayelI hINabhAgI kuTTaNInA ajJAnane dhikkAra thAe ke, tenI mAgaNI karatAM adhika dAna ApyuM. zubheAdaya va tA hAvA chatAM tenI lAbha-tRSNA vRddhi pAmI. paramAnA vicAra karyA vagara vizvAsa karanAraneA droha karanArI evI teNe mane ekalAne nathI chetaryA, paraMtu peAtAnA AtmAne paNa zvetayeryA che. kAraNa ke, vidhi ane maMtra jANyA vagara te maNui kaMI paNa manevAMchita tene Apaze nahi. sAmAnya patthara mAphaka kazuM ya tene Apaze nahiM. upadezada-anuvAda . tArAthI saryuM. nakAmA eTale khAtrI thaI -- have evA karyo prakAra che ke, huM tenuM apriya karuM, mAro prabhAva dekhADIne te zreSTha citAratna pAchu meLavI zakuM. kAraNa ke, upakArInA upakAra ane vairInuM vera vALavA mATe je samatha na hoya, tevAnuM puruSatva tiraskAra-pAtra thAya che.' A pramANe vividha vikalpAnA kalleAleAthI Akula hRdayavALA pharatA pharatA teNe kAIka samaye Azcaya kArI-maneAhara mahelAnI uMcI-nIcI zreNIo yukta naMdanavana-samAna bhavana-- udyAnathI zAbhAyamAna zreSTha cAre mAjI pharatA kiTTAvALuM eka nagara dekhyuM. te atiramaNIya hatu, paraMtu leAkAnI javara-avara tyAM bilakula na hatI. vismaya pAmelA teNe nagaranI aMdara praveza karyo. te temAM kilakilATa karatA vAMdarAnA ToLAMthI alaMkRta devakulikAo, ghUrakatA bhayaMkara vAgha-yukta atibhayakara gharA, aneka sthaLe navIna dehavALA sarpAe tyAga karelI kAMcaLIonAM tArA dekhavAmAM AvyAM. ema karatAM rAjabhavanamAM paheAMcyA. tyAM paNa kAI manuSyanAM rUpane na dekhate, ramyatA jovAmAM Akula khanelA te mahelanA sAtamA mALa upara caDI gayA. te tyAM kesaranA raMgathI ragela zarIravALI, jaitu mastaka kapUranA cUNuthI sapheda raMgayukta karyu che, jemanI sarala DeAkI sugaMdhI puSpamALAthI zobhita che, jenA maneAhara caraNA vajanadAra leAhanI sAMkaLathI jakaDelA che, evI uMTaDI yuvatIenuM yugala dekhyuM. A zUnya makAnamAM uMTaDIo kema haze ? ahIM kevI rIte A ArUDha thai haze ? upabhoga karela zarIravALI che, ema tarka karatA hatA, eTalAmAM gavAkSamAM rahela be dAkhaDI jovAmAM AvI. temAM eka dAbaDImAM dhavala aMjana hatuM. bIjI DAkhaDImAM zyAma ajana hatuM. salAkA saLI dekhavAthI A ceAga-ajana che, evA niNya karyAM. uMTaDInA netramAM pAMpA ujaLI dekhavAthI nizcaya karyo ke, * A ujajavala aMjana AMjavAthI uMTaDI banAvelI che, te asala te manuSyasrIe ja hovI joie, teA kadAca sabhava che ke, * A zyAma aMjanathI temanA manuSyapaNe svAbhAvika prAdurbhAva thAya' ema dhArIne zyAma Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrAMgada ane sumitranI kathA [ 587 aMjanathI sumitre tenI AMkha AMjI, eTale tarata svAbhAvika rUpavALI taruNa suMdarIo banI gaI. "tamane kuzala che?" e prazna sneha-pUrvaka temane pUchatAM, teoe kahyuM ke, "tamArA prabhAvathI atyAre kuzala che." na saMbhavI zake tevo A tamAro za vRttAnta che?--ema pUchayuM, tyAre pitAne vRttAnta jaNAvyuM. te A pramANe- ahiMthI uttara dizA-vibhAgamAM gaMgA nAmanI mahAnadInA sAmA kinArA para jemAM samagra kalyANa sthApana thayelAM che, evA subhadra nAmanA nagaramAM aniMdita kArya karanAra evA gaMgAditya nAmanA pradhAna zeTha che. temane samagra kulAMganAonA guNenA AdhArabhUta vasudhArA nAmanI patnI che. te bhAryAe samagraguNayukta ATha putrane janma ApyA pachI tenA upara jayA ane vijayA nAmanI ame be sAthe jamelI putrIo tarIke janmI hatI. mAtA-pitAnA manoratha sahita vRddhi pAmatI evI ame baMne yauvana-narendranI rAjadhAnI samAna tAruNya pAmI. tyAM gaMgA nadI najIkanA vanakhaMDamAM ghaNA lokone mAnya madhurabhASI kathAo, prabaMdha, AkhyAne kahevAmAM catura, kaMIka nimitta-vidyAmAM kuzala, pitAnI kriyAomAM parAyaNa raheta, darzanIya, madhyasthabhAva prakAzita karate, suzarmA nAmane eka parivrAjaka hate. eka vakhate amArA pitAe tene bhojana mATe bolAvyo. gauravapUrvaka caraNAdikanuM zauca karI bhojana mATe Asana upara besADyA. zAli, kSIra, kurAdika suMdara bhajana-sAmagrIo pIrasI. te samaye amArA pitAjInI AjJAthI ame pavana nAkhavA mATe vIjaNo-paMkha nAkhavAnuM kArya karavA lAgI. te vakhate te parivrAjaka amAruM rUpa nIrakhato hato ane A ayukta kArya karanAra che-ema dhArI ke pAyamAna thayelA kAmadeve sarva bANothI tene vIMdhI nAkhyuM. tyAra pachI parivrAjaka ciMtavavA lAgyuM ke, "vratanuM pAkhaMDa baLIne bhasma thAo, dhyAna-graha dhikkAra pAmo, zivapurI kSaya pAme. vaikuMTha ane svargamAM vaja paDe, jo AvI taruNIo sAthe ratisukha na maNAya, te nakkI mArA AtmAmAM ane maDadAmAM taphAvata nathI." tathA "je apsarAo sAthe brahmA, gaMgA ane gaurI sAthe mahAdeva, govAlaNe sAthe kRSNajI kSobha pAmyA, to pachI mAre vratanuM abhimAna zA mATe rAkhavuM ?" AvA AvA manamAM saMka9pa-vika9pa karate, tathA A priyAeno lAbha kevI rIte thAya ? tenA upAyo vicArato bhojananI avajJA karIne jANe kaMIka brahmanuM dhyAna karato hoya, tema rahyo. utsuka thaelA zeThe kahyuM ke, "have dhyAnamAga baMdha karIne bhajana kare. ThaMDuM bhojana khAvAthI sukhethI pariNamI zakatuM nathI, pAcana thatuM nathI. pharI pharI tene kahyuM, tyAre AvA duHkhIne AvA prakAranA bhojanathI sarpha -ema bolIne parivrAjake keTalAka koLiyA grahaNa karyA. bhojana karI rahyA pachI zeThe maharSine pUchayuM ke, "tame ATalA duHkhI kema che ?" pitAno atyaMta Agraha thavAthI teNe kahyuM ke, "je ke, ame te saMsAranA saMgano tyAga kare che, paraMtu tamArA sarakhA bhaktajana hoya ke sajajana hoya, temane saMga ke pakSapAta Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 ] upadezapada-anuvA amane udveganuM kAraNa thAya che. mATe ame tamane akuzalapaNuM kahevA samartha nathI. ATaluM ja basa che. vadhAre AgaLa kahevA mATe mArI jIma upaDatI nathI." ema kahIne te parivrAjaka potAnA sthAne cAlyo gayo. "kharekhara A zuM haze?" ema Akula manavALA pitA tyAM pahoMcIne paNa vizeSa Adara-sahita ekAMtamAM pUchavA lAgyA, tyAre teNe kahyuM ke, "zuM karuM?, eka bAju vAgha che, bIjI bAju be kinArA bharapUra jaLavALI nadI che. jethI 'nathI kahI zakAtuM ke, nathI kahyA vagara rahI zakAtuM." munijanane AvI vAta karavI te paNa gya na gaNAya, to paNa mane tArA upara gaurava-mAna che- tethI paramArtha che, te sAMbhaLa. bhajana-samaye beTho hato, tyAre tArI putrIonI lakSaNarekhA mArA jevAmAM AvI. te rekhAnuM phaLa evuM che ke, pitAnA pakSane-kuLane nAza karanArI te rekhA mArA dhyAnamAM AvI che. A zalya bheMkAvAthI meM bhojanano tyAga karyo. te bahu Agraha karyo, eTale vaLI kaMIka khAdhuM." A sAMbhaLIne zeThanA manamAM thayuM ke, "A mahAjJAnI ane jenA vacanamAM kadApi pheraphAra na thAya tevA mahAtmA che." eTale bhaya pAmelA pitAe pUchayuM ke, "A viSayamAM keI upAya che ?" teNe kahyuM ke, "che, paraMtu te tamArA mATe duSkara che, paraMtu kharAba lakSaNavALI vastune tyAga karavAthI pIDA dUra thAya che. AkhA kuTuMbamAM teo prANAdhika priya che. je tene kumArAvasthAmAM sarvAlaMkAra-vibhUSita karI kAchanI piTImAM goThavIne keI na jANe tevI rIte guptapaNe gaMgAmAM vahevaDAvI devI. tenI amuka anuSThAna-kriyA karavI, jethI sarva sArAM vAnAM thaze." A pramANe jenI buddhi pApathI nAza pAmI che, evA tene yathArtha mAnatA pitAe kulanA rakSaNa mATe eka moTI maMjUSA karAvI. snAna-vilepanAdi tathA AbhUSaNAdikathI alaMkRta karIne amane temAM suvaDAvI rAkhIne te maMjUSAmAM masyAkAravALAM chidro karyA. mAtAne tathA bIjAone paramArtha jaNAvyo nahi ane ApaNA kulane A rivAja che ke, "kumArikAoe A pramANe vidhithI gaMgAnAM darzana karavAM joIe." ema kahIne prabhAtasamaye maMjUSAne gADAmAM AropaNa karIne pote, tathA parivrAjaka ema baMnee zAMtikarmanI keTalIka kriyAo karI. pachI amane gaMgAnadImAM vahevaDAvI. pitA ghare gayA. lokone pitAne kheda batAvatA kahevA lAgyA ke, "nadIe alAskArathI kheMcI lIdhI." ema rudana karavA lAgyA ane zoka-kArya AraMvyuM. parivrAjaka paNa pitAnA maThamAM pahoMcIne ziSyone kahevA lAgyo ke, "are celAo ! tame sAMbhaLo. bhagavatI gaMgAdevI mArA para prasanna thayAM che. Aje himAvAna parvata uparathI mArA maMtronI siddhi mATe pUjAnAM upakaraNothI bharelI maMjUSA mokalI che, to tame jaladI jaIne nIcenA ovAre rAha juo. maMjUSAne ughADyA vagara ahiM ANaje, jethI maMtramAM vidane na Ave." te celAo paNa Azcarya-- Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virAMgada ane sumitranI kathA [ 589 pUrvaka kahevA lAgyA ke, "ApaNuM guruno prabhAva kevo che !" ema karIne be traNa gAu sudhI kahelA nadI-kAMThe gayA. atinipuNatAthI te nadInA upalA bhAga tarapha najara karavA lAgyA. A bAju te maMjUSAnuM vacamAM zuM thayuM, te ke mahApura nAmanA nagaranA subhIma nAmanA rAjAe nAvaDIthI jalakrIDA karatAM karatAM nadImAM vahetI AvatI te kASThapeTIne dekhI, kautuka-sahita tene grahaNa karIne ughADI. amAruM rUpa dekhIne ativismaya pAmyo. kAmadevAdhIna thayelo te maMtrIne kahevA lAgyo ke, "A pAtAla-kanyAonuM Azcarya dekha, athavA te A vidyAdharIe ke devAMganAo agara kaI rAjakanyAo haze ke zuM? "he bhAgyazALIe ! tame koNa cho ?" ghaNuM AgrahathI pUchavA chatAM paNa duHkha pAmelI ame temane tyAM kaMI paNa pratyuttara ApI zakI nahiM. A samaye rAjAnA abhiprAyane samajIne maMtrIe kahyuM ke, "he deva ! kAraNa vagara A alaMkRta kanyAono koI tyAga na kare, to keIke potAnA ISTakAryanI siddhi mATe A gaMgAnadIne A kanyAonuM dAna karyuM jaNAya che. to "have A peTImAM bIjuM kaI strIyugala mUkIne A baMnene svIkAra karo. bIjAe vaLI kahyuM ke, "ahiM vaLI bIjI be nArIo kayAMthI lAvavI ? ahiM kinArA para vana khaMDe che, temAMthI be vAnarIone pakaDI lAvIne peTImAM nAkho. tyAra pachI A vAta bahu suMdara karI." ema belatA rAjAe be yuvAna vAnarIone peTImAM nAkhI. te ja pramANe te baMnene sthApana karI peTIne nadImAM vahetI mUkI. tyAra pachI bIjuM rAjya upArjana karyuM hoya, te atizaya AnaMda rasa anubhavato rAjA ane nagaramAM laI gayo. te parivrAjakanA ziSya potAnA guru pheraphAra kahe ja nahiM" tevI zraddhAthI tenI rAha jotA hatA. lAMbA samaye kApeTI dekhAI. tarata grahaNa karIne bolyA vagara te pApI guru pAse laI gayA. ati utkaMThita banelA evA te parivrAjakane kaI paNa prakAre te samaye divasa AthamI gaye. tyAra pachI gurue celAone kahyuM ke, "are! Aje tamAre maThikAnAM dvAra baMdha karI tALuM mArIne dUra besavuM. kadAca ghaNe ja pokAra thAya, to paNa te sAMbhaLIne sUryodaya pahelAM ahiM na AvavuM. sarvathA mArA maMtranI siddhi nAza thAya-tevA upAyo tamAre na karavA." ema hitazikSA ApI. tyAra pachI maThikAnuM dvAra baMdha karyuM. tyAra pachI te kahevA lAgyo ke"he suMdarIo ! tamArA upara gaMgAdevI khUba prasanna thayAM che, jethI tamane bhartAra tarIke svargavAsI deva Ape che. te have be hAtha joDIne A sevaka prArthanA kare che, tene tamAre mAnabhaMga na karavo."--ema belatAM peTI ughADIne te suMdarIo grahaNa karavAnI abhilASAthI temAM be hAtha laMbAvyA. eTale peTImAM pUrIne parAdhIna banAvavAnA kAraNe kopa pAmelI baMne duSTa mAMkaDIoe ekadama tene pakaDyo. vAMdarIoe pitAnA tINA nathI tene zarIramAM jaga jage para cIrI nAkhe, lohI-luhANa karI nAkhyo, Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 590 ] upadezapada-anuvAda G kAna toDI nAkhyA, kapolatala kApI khAdhuM. dAMtanA agrabhAgathI tenI nAsikA kApI. nAkhI, vAMdarIoe tenI AzAe bhAMgI nAkhI. have pikAra karavA lAgyo ke, "are zi ! tame jaladI ahIM deDI Avo, A rAkSasIo mane bharakhI jAya che." ema vilApa karate karate tarata bhUmi para DhaLI paDyo. zikhyA paNa bhayaMkara dusaha pokAra sAMbhaLavA chatAM gurune maMtrasAdhanAmAM vidhra thavAnA bhayathI AvavA manAI karelI hatI, tethI tyAM na AvyA. tethI AkhI rAtri te taDaphaDato rahyo. mAMkaDIo pharI pharI tene bacakAM bharatI hatI, enI chAtI ane peTa taddana bhedI nAkhyAM, eTale tenA prANa jANe "A pApI che tema dhArI nIkaLI gayA. bhavitavyatA-cage marIne e mahAraudra rAkSasa thaye. bhayaMkara AkRtivALA tene potAnA jJAnathI maraNanuM kAraNa jANavAmAM AvyuM ke, "mAMkaDIne prayoga karIne ANe mArI priyAonuM haraNa karyuM che ane mane marAvI naMkhAvyo che. eTale subhIma rAjA upara atikrodhe bharAyo. te bhayaMkara rAkSasa A nagaramAM Avyo, te rAjAne vadha karIne teNe AkhuM nagara ujajaDa karI amArA be sivAya savene deza-nikAla karyA. vaLI teNe rUpa-parAvartana karanAra be aMjana-go taiyAra karyA, je tamee jAte ja ahiM dekhyA che. he saubhAgI! amoe amAro banela vRttAnta tamone je banyo hato, te jaNAvyuM. pitAne manamAM rahela vRttAnta kahetAM mATe neha utpanna thayo. te he mahAsattvazALI ! A amArA vRttAntathI te ame pUrNa kaMTALelA chIe. AvA zUnya araNya-vAsamAMthI tema ja bhayaMkara yamarAjA sarakhA AnAthI amane mArI na nAkhe te pahelAM mukta karA." temanI hakIkata sAMbhaLIne prArthanA-bhaMga karavAmAM bhIru karuNa-samudra tenA lAbhathI ullasita mAnasavALA sumitre pUchyuM ke, "atyAre te kaLyAM gayo che? keTalA divase pAcho phare che? tyAre teoe kahyuM ke, "te rAkSasadvIpe jaIne be ke traNa divasa thayA pachI IcchA pramANe Ave ke na paNa Ave, kadAca ame velo na lAvIe, te paMdara divasa ke eka mahino paNa tyAM rokAI jAya. A ja rAtre te nakkI te Avaze ja, te tamAre cheka bhUmitalamAM ratnanI vakhAramAM rahevuM, jIvitanI rakSA karavI. savAre yathAyogya lAge, tema karaje. tyAra pachI vegIlA azvane bolAvo"--ema bolatI tene pharI uMTaDI banAvIne sumitra adazya thayo. rAkSasa paNa saMdhyA-samaye AvI pahoMce ane baMnene svAbhAvika avasthAvALI karIne pachI nAka macakoDate chI chI kare kahevA lAgyo ke, "Aje manuSyanI gaMdha kema Ave che?" tyAre suMdarIoe kahyuM ke, "ame manuSya hovAthI tenI tamane gaMdha Ave che. tema kahIne vizvAsamAM lIdhe. tyAra pachI rAtri pasAra karIne jato hato, tyAre baMnee kahyuM ke, "he deva ! amane ekalIne ahiM bIka lAge che, te tamAre jaladI AvavuM." tyAra pachI te pitAnA dhArelA sthAnake gaye. sumitre paNa aMjanaganI DAbaDI grahaNa karI, te baMnene mAnuSI banAvI nIce Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrAMgada ane sumitranI kathA [ 591 utArI. pharI uMTaDI banAvI temanA upara rane bhAra AropaNa karI baMnene laIne te mahAzAla nagara tarapha cAlyA. keTalAka divaso pasAra thayA pachI eka bhUtanI taMtra vidyAmAM siddhi pAmelAne A hakIkata jaNAvI, to teNe tene sAtvana ApyuM. ghaNuM vikarALa rUpa karIne bhayaMkara aTTahAsyathI atizaya becarone trAsa pamADato. pokAra karIne traNe lekane cakita karato te duSTa rAkSasa najIka AvyuM. tyAra pachI maMtra-prabhAvanI acitya zaktithI are re! pApiSTa duSTa anArya ! tuM Aje kyAM nAsI jAya che ? ema kahIne te maMtrasiddha puruSe tene DuMDAnI jema staMbhita karI sthiratA dhAraNa karAvI. tene prabhAva samajI gaelo te duSTa rAkSasa kahevA lAgyo ke- rAkSasone paNa bhakSaNa karanAra hoya che." e loka-kahevatane Aje teM satya TharAvI, to have mane choDI de, tuM jema AjJA karIza, tema huM karIza." siddhapuruSe kahyuM ke-"je ema che, to emanA viSe je vairabhAva che, tene tyAga kara. pelAe kahyuM ke-"bhale, paraMtu mArI priyatamAone mane pAchI apAvo.' tyAre teNe tene kahyuM ke, zreSTha strIonI prArthanA mATe tapathI bhraSTa thaI bhayaMkara maraNa prApta karavA chatAM haju tenI mamatA kema choDato nathI ? bIjuM tuM AvI anucita halakI devagati tema ja narakAgninA saMtApanA kAraNabhUta AvI durgati pAmyo che, chatAM haju saMtoSa pAmyo nathI ke, duvaMchA karavA gya manuSyane saMga karavAmAM AnaMda mAne che! tuM sarvathA Amano tyAga kara ane temanI pIDAo dUra kara." e pramANe siddhapuruSe kahyuM, eTale tenuM vacana svIkArIne "bhale ema thAo, have bhale mahApuramAM vAsa kare." ema bolato te rAtre pharanAre rAkSasa gayo. tyAra pachI sumitre harSa pAmIne tene kahyuM ke, "aho ! tame mahAsattvazALI, mahAsAhasika, mahAkAruNika che ke, je tame mAtra paropakAra karavAnI buddhithI A duSTano nigraha karyo. e pramANe tenI prazaMsA karI. teNe paNa pratyuttara ApatAM jaNAvyuM ke, "he sapuruSa ! A stutivAdane pezya to tamo cho. kAraNa ke, tame maMtrAdika sAdhana vagaranA hovA chatAM bhayano Dara rAkhyA vagara AvuM mahAna sAhasa karyuM. tamee paNa ghaNu sukRtane prApta karyuM, nahiMtara AvA samaye mArI sAthe samAgama kayAMthI thAya? AvA prakArane A sajajana vidyAsiddha lAMbA samaya sudhI vAtAMlApa karIne potAnA kArya mATe cAlyo gayo. sumitra paNa sukha-pUrvaka mahAzAla nagaramAM pahoMcI gaye. pradhAnapadane svIkAra karI teo sAthe krIDA karato rahelo hato. have pilI vezyaputrI ratisenA sumitrane kyAMya nahi dekhatI hovAthI teNe traNa rAtri sudhI bhojana ane vArtAlApa karavAno tyAga karyo. kuTTaNIe ghaNe prayatna karyo, paraMtu "ratna vidhi-sAdhanA karyA vagara phaLIbhUta thatAM nathI tethI ciMtAmaNiratna pAsethI phUTelI kaDI paNa prApta na thaI. eTale sumitra ane putrIne vizvAsa gUmAvavAthI mahApazcAttApathI tapelA cittavALI have putrIne aneka yuktithI sumitrane bhUlAvavA, zoka -tyAga karavAno prayatna kare che, te paNa putrI sumitrane Agraha cheDatI nathI. ane Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 ] upadezapada-anuvAda sAmethI kahe che ke-"haju kAThethI agni, nadIothI samudra tRpta thAya, paraMtu te pApiNI ! patie tane mAgavAthI adhika ApyuM, chatAM tane tRpti na thaI ? kadAca agni mArA aMganuM AliMgana karaze, paraMtu sumitra sivAya bIje kadAca kAmadeva samAna rUpavALe heya, te paNa tene huM tiraskAra karIza." A pramANe daDha nizcayavALI tene ghaNuM segane ApavA pUrvaka bhejana-vRtti karAvIne akakkA sumitrane khALavA mATe eka dIlathI prayatna karavA lAgI. keIka samaye pitAnA gharanI najIkanA mArge alaMkRta thaIne pasAra thato hato, tyAre te dekhavAmAM Avyo. eTale tarata ja jaIne ati namra banI vinavaNI karIne pitAnA ghare lAvI. ghaNe ja Adara-satkAra karI akkAe tene kahyuM ke, "he putra! A pramANe paradeza cAlyA javuM, te tane zubhatuM hatuM ? vaLI jaLapAna karavA mATe AvelA musAphara puruSa eka sthAne ekaThA thAya, te paNa pitAnI paraspara kaMIka vAto cIta kare che, ane chUTA paDatI vakhate rajA mAge che. te tuM neha batAvIne ekadama kahyA vagara paradeza kema cAlyo gaye ? he putra ! ATale kALa te meM tArA mATe kyAM kayAM zodha calAvI nahiM hoya? te atyAra sudhI amane darzana ApIne kema kRtArtha na ryA ? vagara aparAdhe A mArI putrIne choDI cAlI gaye, paNa te tArA upara saneha vagaranI thaI nathI, eTaluM ja nahiM, paNa tArA virahamAM duHkhI thaIne prANanA saMdehavALI banI gaI che, tene sAkSAt dekha." tyAre sumitra paNa manamAM vicAravA lAgyo ke, "A dhUtArInI dhRSTatA keTalI che ke, ATalo aparAdha karavA chatAM paNa jANe pote kaMI jANatI ja nathI, tema chUpAve che. to paNa ciMtAmaNi pAcho meLavavAne bIjo upAya nathI-ema vicArate kaMI paNa mukhavikAra batAvyA vagara kahevA lAgyuM ke- AvI avaLI saMbhAvanA na karavI. mane paradeza javAnuM utAvaLuM kArya AvI paDavAnA kAraNe kahyA vagara cAlyA gaye hato ane Aje ja pAcho A chuM. bIjA kAryomAM e gUMthAI gayo hato, jethI ahiM AvavA jeTalo samaya na hatuM, tethI Avyo na hato. A sAMbhaLIne kuTTaNI manamAM vicAravA lAgI ke, "ciMtAmaNinI vAta bhUlI gayo che, eTale khuzI thaI. to paNa "huM jUTha belanArI gaNAIza' ema dhArIne ciMtAmaNi samarpaNa karatI nathI. tyAra pachI nirAMte beThelI ratisenAne sumitre kahyuM ke-"he priye! je tuM roSAyamAna na thAya, te huM kaMIka kautuka batAvuM." tyAre kahyuM ke, "batA" ema kahetAM, AgaLa kahelA ga-aMjanathI tene uMTaDI karIne te pitAnA ghare cAlyo gayo. have kadaIe bhojana-samaye bUma pADIne mAtAe bolAvI. jyAre pratyuttara na maLe, eTale gabharAtI gabharAtI jevA gaI. tevuM uMTaDInuM rUpa dekhI vicAravA lAgI ke, zuM A uMTaDI tene khAI gaI haze ke zuM? A rAkSasI jaNAya che, nahiMtara A mahela upara te kevI rIte ArUDha thaI zake, bhaya pAmelI te ekadama bUma pADIne pokAravA Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrAMgada ane sumitranI kathA [ 593 lAgI. tyAre parivAra ane bIjA loke doDI AvyA. darekane Azcarya thayuM ane pUchyuM ke, "tArI putrIne A ka duSTa verI che? enA javAbamAM parijane jaNAvyuM kekoI ajANyo paradezI Avyo hate. tyAre loko kahevA lAgyA ke, koI sarvajJa haze. he bhadra! A ja tArI putrI che" keIka IMdrajAlika vidyA jANakAre AnuM vikRta svarUpa karI nAkheluM che. te te jeTalAmAM dUra na cAlyo jAya, teTalAmAM jaladI rAjAne nive. dana karo. tyAra pachI kuTTaNIe tarata vIrAMgada rAjAne nivedana karyuM. rAjAe vicAryuM ke, "mArA mitra sumitra sivAya A bIjAnuM kArya saMbhavatuM nathI"--ema zaMkA karatAM tene pUchayuM ke, "he bhadra! tenI sAthe samAgama thayAne tane keTalo samaya thayo? teNe jaNAvyuM ke, "je divase Ape A nagara svAdhIna karyuM, te ja divase samAgama zaru thayela, paraMtu vacamAM te kyAMya gaye hate. hamaNuM pAcho Avyo hato ane meM dekhyo. e sAMbhaLIne saMbhrama pAmelA rAjAe nagaranA rakhevALa puruSane tenI zodha karavA AjJA karI. sevakene jaNAvyuM ke, "devanI mAphaka vinaya karavA pUrvaka jaladI tene ahiM mAnapUrvaka lAva." tyAra pachI kuTTaNInI dAsIe batAvela te AvavAnI IcchA karatuM na hatuM, chatAM paNa madhura vacanathI samajAvIne rAjAnA sevake tene laI AvyA. dUrathI ja tene oLakhI lIdhe. rAjAe ubhA thaI tene AliMgana karyuM. "mahAdhUta evA mArA mitranuM kuzala vate che?" ema rAjAe pUchyuM. teNe paNa praNAma karavA pUrvaka mastaka namAvatAM jaNAvyuM ke, "ApanI kRpAthI" rAjAe kahyuM ke-bIjI hakIkta hAla rahevA de, paraMtu atyAre kahe ke, A bicArI kuTTaNInI putrIne uMTaDI kema banAvI? te ke, "pitAnI meLe vRkSa-paddha sahelAIthI carI zake, tene bhajananuM vrata hotuM nathI. vAhanamAM besavAnuM vrata paNa tene saMbhavatuM nathI. eTale." tenI mAtAe kahyuM ke, "A gappAM hAMkavAnA choDI de, jaladI tene sAruM karI Apa. tAruM jAduI vijJAna jANuM lIdhuM che." sumitre pratyuttara Ape ke, "he pApiNI! A mAruM jANapaNuM kazuM nathI. tene mahAudaravALI gadheDI banAvIza ane samagra nagaranI viSTA tArI pAse ucakAvI Dhagalo karAvIza, jethI mahAzAla nagaramAM azubhagaMdha na phelAya; athavA te mahAratna pAchuM samarpaNa kara." rAjAe pUchayuM ke, "he mitra! ratna kevuM? teNe kahyuM ke, "jenA prasAdathI meM Apane snAna-bhajanavidhi vagere satkAra karI, gaurava-Adara karela, te ciMtAmaNi ratna." tyAra pachI krodhathI lAla netra karI rAjAe tene tiraskAra karatAM jaNAvyuM ke" are dhIThI ! pratyakSa corI karanArI ! mArA mitranI corI karI?" ema kahyuM, eTale bhaya pAmelI te daMtAgrathI AMgaLI pakaDIne "ApanuM zaraNu, ApanuM zaraNa" ema bolatI te kukaNuM sumitranA pagamAM paDI. teNe paNa rAjAne zAnta karyo. ratna prApta thayuM, eTale ratisenAne asala rUpavALI svastha banAvI. mAtAnuM pApI caritra jANIne sumitramAM ekAMta anurAgI banI. jyAre sumitrane prabhAva jAye, jAte dekhe, tyAre 75 Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 594 ] upadezapada-anuvAda vRddhA taddana anukULa banI gaI. eTale pitAnA gharamAM sArabhUta evI potAnI putrI tene arpaNa karI. e pramANe darekane zAMti thaI. keIka divase rAjAe mitrane pUchayuM ke, "hemitra ! mane choDIne tuM kema cAlyA gaye hate? javAnuM zuM kAraNa? gayA pachI kayAM kayAM sukha-duHkha anubhavyAM? vaLI maNiyugalane lAbha kevI rIte thayo? te vRttAnta jaladI kahe kutUhala ane virahathI Aku lita mAruM mana lAMbA samayathI AkuLa-vyAkuLa banI gayuM che. tyAra pachI sumitre je pramANe maNine lAbha thayo hato, te sarva vRttAnta yathAsthita kahyo. tathA mAre mitra sukRta-puNyaphaLa anubhavate jyAM sudhI sukhethI rahelo che, tyAM sudhI huM paNa A ciMtAmaNiratnanA prabhAvathI vilAsa karato haMmezAM mitranA mukhanuM darzana karyuM ahiM ja mArI IcchA pramANe sukhAnubhava karuM "-ema nizcaya karIne keTaloka samaya gaNikAnA ghare rokAye hato. kuTTaNIe mane chetaryo, eTale dezAMtaramAM cAlyA gayA. A pachI chevaTe ApaNe saMga-samAgama thaye. A pramANe sarva vattAnta ko. A sAMbhaLIne vismaya pAmelA rAjAe kahyuM ke, "tane vyavasAyanuM suMdara phaLa prApta thayuM." A kahevata te satya TharAvI-"vinayathI mahAgurukRpA, vyavasAya-udyama karavAthI nahiM dhArelI puSkaLa lakSmInI prApti thAya che, paththathI Arogya ane dharmathI svarga ane mokSa paNa meLavI zakAya che." tyAre sumitre kahyuM ke, "he deva vyavasAyamAtrathI zuM lAbha? ekaluM puNya pradhAna che ke, je vyavasAya vagara sukhane apAve che. puNya vagara ekalo vyavasAya-udyama phaLa vagaranA vAMjiyA vRkSa samAna niSphaLa thAya che. kaheluM che ke-"je vastu durlabha hoya, vaLI ghaNe dUra rahelI hoya, meLavavAmAM ghaNuM muzkelI hoya, saMcaya karavAmAM paravazatA ke lAMbo samaya jAya, vaLI te sajajana ke durjanane AdhIna hoya, paraMtu pUrve upArjana karela alpadharmanA prabhAvathI citavavA mAtrathI sukhethI sahelAIthI tarata meLavI zakAya che." he deva! Apa te adhikapuNyavALA cho. kAraNa ke, svayaMvara manahara rAjaputrI mAphaka Apane rAjyalakSmI svayaM sahelAIthI varelI che. vaLI je Apa manoratha kare che, te mahApura vasAvIne pitAnA rAjyamaMDalamAM praveza karI zake. A pramANe paraspara vArtAlApa karatA agAdha sukha-sAgaramAM DUbelA evA teone samaya pasAra thAya che. koIka samaye kautukAdhIna banI rAjA mahApuramAM gayA. tenI nizrAmAM tenI prajAo ekaThI thaI, pota potAnA sthAnamAM vAsa karyo. pUrvanItinuM sthApana karyuM, tenI rakSAnA adhikArIono niga karyo, pharI mahAzAla nagaramAM Avyo. samagra lokone prazaMsApAtra evuM mahArAjya pAlana karavA lAgyA. mATe he deva ! A kathAne paramArtha A samaja ke-"game tyAM tame jAva, game te vyavasAya-udyama kare, paraMtu je puNyavAna puruSa haze, te vIrAMgada rAjAnI jema sukha prApta karaze." brAhmaNabhaTTe kahelI A kathA sAMbhaLIne rAjA ekadama vicAravA lAgyuM ke, Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnazikhanI kathA ... " kharekhara dhIrapuruSAnAM citrA kAnane sukha ApanArAM hoya che. vaLI hajAro Apa ttio rUpI kaseATInA pASANa upara kaseATI-parIkSA karAtA suvaNunI jema puruSA prabhAva pragaTa thAya che. atizaya rUpayukta hoya, tA paNa kayA mANasa puruSarUpa kareNanA puSpanI prazaMsA karaze ke, je bhuvanamAM adbhuta evA prakAranA yazagaMdhane phelAvatA ke prApta karatA nathI. kulaparaMparAthI AvI maLelI bhUmithI-rAjyathI kAI uttamapuruSa mAna vahana karatA nathI. mAga mAMthI prApta thayela mAMsa tA tuSTa thaIne nAnA kUtarAe pazu bhakSaNu kare che. emAM temanA kaze puruSArtha gaNAtA nathI. pragaTa gavALA puruSA-udyama e mAtra ekaleA siMha ja udbahana karI zake che, teNe peAtAnA parAkramathI ja jagatamAM mRgendra zabda prApta karelA che. ' te! have savathA dezAntaramAM jaIne mArA puNyanI parIkSA karu. ' ema kahIne peAtAnA abhiprAya pU`bhadra nAmanA pradhAnane jaNAvyA. teNe paNa kahyuM ke- he deva ! ApanI icchAnA bhaMga kANa karI zake? chatAM Apane vinaMti karu` chu ke, dezAMtarAmAM gamana karavuM e ghaNuM dugama kA che, mArgo aneka ApattivALA hoya che. duzmanA chidra khALanArA hoya che, ApanuM zarIra parizrama sahana karI zake tevuM nathI. mATe prApta karela rAjyanuM rakSaNa karA-e ja mahApuNyanu phUla che. bIjA phaLanI abhilASA karIne ze phAyado thavAnA che?' maMtrIe A vagere kahIne rAjAne ghaNA samajAvye, paraMtu na rAkAyA. gupta maMtraNA karIne pAchalI rAtrie talavAra grahaNa karIne uttaradizA tarapha nagaramAMthI nIkaLye kevI rIte nIkaLyA ? te ke-utsAha-rathamAM ArUDha thayele, jeNe puNyarUpI sainyanuM sAMnidhya svIkAryuM che. pUrNa hu pAmele! jANe rayavADI (rAjapATikA) karavAnI icchAvALA hAya, tema nIkaLyeA. vividha kautukeA, mATAM gAmA, nagarA, vepAranAM sthAneA jotA jotA tema ja vismaya--rasathI vikasita netravALI taruNIothI jovAtA, deva sarakhA te jenA gharamAM praveza karatA hatA, tyAre tee sneha. vALI kha'buddhithI tenuM sanmAna karatA hatA, chatAM paNa uttama muninI jema kyAM ya paNa mamatvabhAva karatA na hatA. udvega-rahita evA te rAjA kaIka vakhata bhayakara araNyamAM pahoMce. jemAM aneka prakAranA vividha vRkSeA hatA. jevA ke sAra, vaja, vAla, vaDa, veDisa, kuTaja, kaDaha, akATTa, milri, salluki, kRtamAla, tamAla vagere vRkSeAthI bharapUra, likhaDA, AmravRkSa, ummara, kAu kharI, kheraDI, keraDAM, maMdira vagere khIcAkhIca vRkSeA hatA. jemAM pIpaLe, khAkharA, palAza, nala jAtanuM ghAsa, nIla, sidghi, bhilAmA vagere. eTalA gIca vRkSeA hatA ke, jethI aMdara sUryanAM kiraNeA praveza pAmI zakatAM na hatAM. athavA nizciMdra vRkSeA hatA. ja'bUvRkSa, kada'ba, AMkhali, kAThAM, kathArikA, kAMTALA vRkSA, thAriyA AdinI pracuratA te jagalamAM hatI. khiruvRkSa, nIpa, aruNu, araDusA, zirISa, zrIparNi Adi vRkSAthI sa`kaLAela. araNya, vaLI kevuM ? hiMtAla, tADa, sIsama, zamI, sikhalI, saragave, khAvaLa, dhantrA, dhamAseA khIcA [ 55 Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 596 ]. upadezapada-anuvAda khIca ugelA vAMsa vagere aneka jAtinA vRkSothI vyApta, tADavaDa, AkaDA, kaMkeli, kaTikA, kSIravRkSa, bhIMDA AdinI zreNIthI durgama, phaNasa, annAsa, Alu, jhijhiNa latA vagerethI mArga evo DhaMkAI gayo hato ke, paga-saMcAra kyAMthI karavo? te samaja paDatI na hatI-tevuM viSama araNya hatuM. tyAra pachI moTA parvatanI guphAmAM siMha garjanA karatA hatA, tene gaNakAryA vagara, ghora bolAvatA sUtelA vAghane hiMmatathI nihALato, siMhonAM pUchaDAM aphaLAvAthI kaMpAyamAna vRkSa upara rahelA pakSIonA zabdonA ghaMghATathI jemAM dizAcakre mukhara thayelAM che, evA araNyane jete jete jyAre keTalIka vanabhUmi sudhI pahoMcyo, tyAre AgaLa eka uttama hAthIne jAye. te ke hate? vijaLIyukta jema megha hoya, tema jenA kaMTha-pradezamAM suvarNanI sAMkaLa hatI, bagalAnI zreNIyukta AkAza mAphaka tenA kAnamAM ujajavala zaMkhanI mALA hatI. lAMbI bIjanA caMdra samAna svaccha zreSTha aMkuza jenI khAMdha para rahelo che. manahara ghaMTikAnA avyakta avAjathI uMcI karelI grIvAvALA haraNiyAne dekhato hoya, tevA atizaya AzcaryanA kAraNabhUta mahAhAthIne rAjAe dekhe. AvA nirjana araNyamAM AvA prakArano hAthI kema AvyuM haze ? ema vicAratA tene nirbhaya siMha mAphaka joyA pachI hAthIe potAne zuMDAdaMDa uMco karyo ane tarata rAjA pAse Avyo. rAjAe paNa lAMbA kALa sudhI tenI sAthe krIDA karIne vaza karyo. have AkAza-maMDalathI rAjAnA kaMThamAM ekadama guMjArava karatA madhukaranI zreNavALI apUrva kaLAthI gUMthelI puSpanI mALA paDI. vismaya pAmelA rAjAe tarata ja AkAzamAM joyuM, te cAlatI evI yuvatIo ema belatI saMbhaLAI ke, "suMdara kayuM." tyAra pachI vismayarasane anubhavato, sthira karelA Asana-baMdhavALo, puSpamALAthI ' zAbhita khabhAvALo, mana ane pavana-samAna vegavALA mahAhAthIe jenA mArganA parizramanuM duHkha zAMta karela che, evA rAjA tene uttaradizAmAM laI gayo. ati dUra pahoMcelA ane kaMIka tRSA ane taDakAne saMtApa pAmelA rAjAe AgaLa najara karI, to vividha jAtinA pakSIonA kilakilATayukta uce uchaLatA moTA kallolanI zreNithI kaMpAyamAna, vikasita nIlakamalathI jenuM nirmala jala calAyamAna thayuM che. tAjI camakadAra vanarAjIthI jenA cheDAnA vibhAgo zobhAyamAna che; evuM eka mahAsarovara jovAmAM AvyuM. lAMbA kALathI baMdhuno viyoga thayo hoya ane aNadhAryo te jovAmAM Ave ane je AnaMda thAya tevo AnaMda pAmela. harSa pAmelA vadanakamaLavALA ratnazikharAja hAthIne te sarovara tarapha laI gayo. tRSAthI kheda pAmelo rAjA hAthI parathI nIce utarIne tarata ja sarovaramAM gayo, jaLapAna karI vecchAe rAjA hAthI sAthe krIDA karavA lAgyo. vaLI hAthIne cheDIne mahAmasyAnI jema jaLamAM DUbakI mArI aMdara ALoTI jaLa uchALavA lAgyuM. ema karI chevaTe snAna karI, sarovaramAMthI Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnazikhAnI kathA [ 597 bahAra nIkaLyo, eTalAmAM vanadevatA samAna eka ramaNIe mahAkiMmatI uttama jAtinAM vastro lAvIne AgaLa dharyA. tyAra pachI sarva aMgopAMgomAM paheravA lAyaka sarva AbhUSaNe ApyAM. vaLI puSpa, vilepana sAthe kapUra, elacI, kaMkalayukta pAnabIDuM -taMbola ApyuM. vaLI kahyuM ke, apUrva devanuM svAgata karIe chIe. rAjAe pUchayuM ke, huM apUrva deva kevI rIte? tyAre te suMdarIe kahyuM ke-"devatAonI ArAdhanA lAMbA kALa sudhI karIe, tyAre te sarve devatAo zAMti Ape ke na paNa Ape, paraMtu amArI sakhIne to tame dekhatA mAtramAM zAMti ApI che." tyAre pUchyuM ke, "tArI sakhI keNa che? mane kyAre ane kevI rIte dekhyo -ema jyAre pUchayuM, tyAre teNe kahyuM ke-ahiMthI uttara dizAmAM pRthvImaMDalane mApavAnA daMDa samAna pUrva-pazcima samudranA cheDA sudhI lAMbe vaitADhya nAmano parvata che. temAM IndranI nagarI samAna manahara surasaMgIta nAmanuM nagara che. tyAM samagra mAninI suMdarIonA mAnane maraDI nAkhanAra, sArI rIte keLavela zatrusainyane cUro karanAra, samagra atha samudAyanA manorathane pUranAra, e sUraNa nAmane rAjA hato, tenI svayaMprabhA ane mahAprabhA nAmanI be priya patnIone zazivega ane sUravega nAmanA vidyAbalavALA be putra hatA. (granthA (14000) have kaIka samaye raviteja nAmanA cAraNazramaNa pAse dharma zravaNa karIne pitAnI gAdIe zazivega putrane sthApana karIne sUraNa rAjAe dIkSA aMgIkAra karI. zazivega rAjA paNa rAjyanuM barAbara pAlana karavA lAgyo. tenI kIDAne AnaMda dekhIne sUravegane rAjyanI IcchA utapanna thaI. tethI mahAsaMnya-sAmagrI parivAravALA suvega nAmanA mAmAnI sahAya laIne zazivega rojA sAthe yuddha karavA taiyAra thayA. "A asAdhAraNu yuddha che" ema mAnIne maMtrIvarganI salAhane anusarIne lazkara ane vAhana-parivAra-sahita A vizALa aTavImAM jaIne meruparvatathI AgaLa navIna nagaranI sthApanA karIne paDAva nAkhIne rokAye. te rAjAne mAtra AMkha miMcavA-ughADavA jeTaluM ja devAMganAmAM pharaka che, tevA rUpavALI caMdraprabhA nAmanI putrI che. tene dekhIne keIka nimittiyAe kahyuM ke-"A putrI sAthe je lagna karaze, tene tamArI rAjya saMpatti prApta thaze." pitAe pUchayuM ke, "tene kevI rIte jANo ?"--ema pUchayuM, tyAre teNe jaNAvyuM ke, "sugrIva nagaranA rAjAne mahAmamitta gaMdhahastI A araNyamAM paribhramaNa karate haze, tene je vaza karaze, tene jANa. te divasathI mAMDIne tene mATe niyukta karelA vidyAdharo haMmezAM tenI sAra-saMbhALa karatA hatA. eTalAmAM nirlajaja duSTa puruSanI jema A gaMdhahastIe kulamaryAdAono tyAga karIne, mahAvatanI bedarakArI karIne unmAge A aTavImAM praveza karyo. eTale pitAnI AjJAthI pitAnI sakhIo sAthe rahelI AkAzagamana karatI amArI svAminI ke, je pitAnA dAMtanI kAMtithI AkAzane prakAzita karatI hatI, evI caMdraprabhA nAmanI rAjaputrIe, jeNe mahAgaMdha Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 598 ] upadezapada-anuvAda hastIne vaza karelo che, evA ApanA kaMThamAM ghaNI utkaMThAthI mALA AropaNa karI che. A samagra vastrAbhUSaNo paNa Apane mATe teNe ja mokalAvyAM che - e pramANe jeTalAmAM khecarI kahetI hatI, teTalAmAM samudrajaLanI choLo game tema uchaLe te cAre bAju vibhrama phelAto hoya, tema dekhAva karatuM tvarita vegavALuM azvasanya kyAMyathI paNa AvI pahoMcyuM. tenA tarapha zaMkAdaSTithI jotA ratnazikha rAjAne jANe deva haya, tema mAnatA eka ghoDesvAre nAma bolavA pUrvaka zeka karatAM kahyuM ke, "he deva! A manmatta hAthI upara ArUDha thayela manuSya hatA, te hAthI atyAre kyAM gayo? bIjuM tenA zarIre kuzala vate che?" te vacamAM khecarIe kahyuM ke, "zuM te hAthInuM haraNa karIne ahiM AvyuM che ke, jene A pramANe khaLe che?" tyAre teNe kahyuM ke-"ema nathI mAnate, mAtra tenA sAhasathI tuSTa thayelA amArA prabhu tenAM darzananI abhilASA rAkhe che. bAkI te mahAgaMbhIra evA temanA hRdayamAM rahelI hakIkata te koNa jANe zake? to kRpA karIne atyAre tenI yathArtha hakIkatanA sAcA samAcAra kaho, tenAM darzana nahiM thAya, tyAM sudhI amArA prabhune zAMti nahi thAya." tyAre khecarIe kahyuM ke, "A hAthI yamarAjA sarakhe bhayaMkara che, te zuM kaI manuSyathI damI zakAya kharo? A deve ja te hAthIne vaza karyo che. te tamArA svAmIe ahiM ja rahelA evA temanAM darzana jaldI karavAM. he suMdara ! mAtra temanAM darzana karIne je zAMtikArya patAvavuM hoya, ahIM ja teo padhAre-e ja paramArtha gaNAya." A sAMbhaLIne vismaya-sahita teNe potAnA vasuteja rAjAne hakIkata jaNAvI. rAjA paNa vicAravA lAgyuM ke, puNyanA prabhAva kevA aciMtanIya hoya che! munIndronAM vacane kevAM sAcAM ane saphaLa heya che! te jarUra te ja kahelo uttamapuruSa haze? ema vicArIne pradhAnamaMtrIne tenI pAse mokalyo. A samaye vidyAdharI pitAne sthAne pAchI gaI. tyAra pachI vividha prakAranA vinaya AdinA upacArathI prabhAvita karIne ratnazikha rAjAne rAjA pAse laI gaye. moTA mahAvate hAthIne paNa svAdhIna karyo. tyAra pachI siddha thayelA prajanavALa vasuteja rAjA harSa pAmate pitAnA sugrIva nAmanA nagare pahoMcyA. tyAra pachI aneka prakAranI kiMmatI sAmagrIonA sanmAna sahita ATha kanyAo sAthe paraNAvIne te rAjAe ratnazikhane pitAnA rAjya para sthApana karyo. tene kahyuM ke-"he mahAbhAgyazALI ! sumaMgala nAmanA kevalI bhagavaMtanA vacanathI saMsAranuM svarUpa barAbara jANyuM che ane mane tethI daDha vairAgya thayela che. narakanA nivAsanA kAraNa evA rAjyabaMdhanathI huM kaMTALelo chuM. A mArA rAjyane pAtra e koI puruSa atyAra sudhI na maLavAthI te ja bhagavaMte A gaMdhahastIne grahaNa karaze, te rUpa nizAnI dvArA tamane amane jaNAvela hatA. te have huM A loka ane paraloka avirUddha vyavahArathI vartavAnI abhilASA rAkhuM chuM. mATe atyAre mane pravajyA grahaNa karavAnI anumati Ape." ratnazikhe paNa dAkSiNyathI Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnazikhanI kathA [ 59 tenI abhyarthanA svIkArI. vicAravA lAgyuM ke-potAne svAdhIna rAjyalakSamI hovA chatAM tene jINuM ghAsa mAphaka ekadama tyAga kare che! kharekhara uttama puruSonAM caritro Azcarya ane sAhasathI bharelAM hoya che. athavA vairAgI manuSya lakSmIne ekadama tyAga kare che-temAM kahyuM Azcarya che? utpanna thayelA aparAdhavALA manahara bhajana karyuM hoya, to paNa tene vamI nAkhe che. tyAra pachI prazasta tithi, karaNuM, muhUrta samaye vasuteja rAjAe guru pAse zramaNadharma aMgIkAra karyo. ratnazikha rAjA paNa samyaktva pAmya ane mahArAjA thayo. jeNe samAcAra jANyA che, evA zazivege samagra bala-samRddhi sAthe AvIne tene pitAnI caMdraprabhA nAmanI putrI ApI. uparAMta anekahajAra vidyA parivAra sahita aparAjitA nAmanI vidyA ApI. vidhi-sahita vidyAonI sAdhanA karyA pachI IcchA pramANe vihAra-gamanAdi karato hato. A vRttAnta jANIne suraga vidyAdhara potAnA balamAM unmatta banIne hAthInuM rUpa vikurtIne sugrIvapura najIkanA vanamAM AvyuM. kautukavaza banI tene pakaDavAnI abhilASAvALo te a95 parivAra sAthe siMha mAphaka ekadama vanamAM Avyo. vividha karAvaDe lAMbA samaya sudhI kIDA karIne jeTalAmAM tenA upara ratnazikha rAjA ArUDha thayo, te akasmAt te AkAzatalamAM uDavA lAgyo. eTale bhaya pAmyA vagara teNe vajadaMDa samAna pracaMDa muSTithI mastaka-pradezamAM tene ha. eTale mahAprahArathI atipIDA pAmela citavavAne maMtra visarAI gayela e te svAbhAvika rUpamAM pRthvI upara aphaLAye. A vaLI koNa haze? ema AzcaryathI dekhatAM "name arihaMtANuM"-ema belatA tene ratnazikhe sAMbhaLe. tyAre "aho ! A te sAdharmikanI AzAtanA thaI -ema gabharAIne jaLathI sie, pavana nAkhe ItyAdika prayoga karIne, svastha karIne tene kahyuM ke-"he mahAmati ! tAruM samyaktva ghaNuM suMdara che ke, 'tuM Apatti-samayamAM paNa namaskAranuM smaraNa kare che." meM ajJAnapaNe tene sakhata pIDA ApI, te mArA aparAdhanI kSamA Apaje." teNe kahyuM ke-"he suzrAvaka! tava na jANanAra evA tAro AmAM doSa na gaNAya. A viSayamAM huM ja mahApApI chuM ke, je jANavA chatAM paNa mahAsAdharmika evA tamone meM pApamAM joDyA. kaheluM che ke-bhegarUpa grahanA vaLagADavALA ane kAryAkAryano viveka heto nathI. bhAgya paravArelA evA atyaMta gupta pitAnA AtmAne cetavate nathI. lubdha evo bilADo ke nAne kUtare AgaLa paDeluM dUdha dekhe che. paraMtu mastaka upara pracaMDa daMDa taDa daIne paDe che, tene dekhato nathI. A viSayamAM sAcI hakIkata A pramANe che - "suvega nAmane cakapura nagarane rAjA chuM. bahenanA putrane pakSapAta karanAra hAvAthI pitAe jene rAjaya ApeluM hatuM, evA zazivega becarane meM dezanikAla karyo hate. tenA jamAIne potAnA rAjyane lAbha thaze, ema sAMbhaLIne tAre vadha Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 600 ] upadezapada-anuvAda karavAnA pariNAmavALo huM hAthInuM rUpa karIne ahiM Avyo hato. sAdharmika-vAtsalyathI te mane pratibaMdha karyo. sakhata tADana karyuM, te paNa mane badhilAbhanA suMdara kAraNa paNe pariNamyuM. sanepAta thayuM hoya, tene kaDavA ukALAnAM auSadhe lAbha mATe thAya che. sAdharmika upara pradeSa karyo, tenuM prAyazcitta karavA mATe huM guru pAse jaIne zuddha tapa ane cAritranuM sevana karIza. mATe A mAruM sarva rAjya tuM aMgIkAra kara. huM te have zazivega rAjAne khamAvIne mAruM samIhita sAdhIza"--ema bolato hato, te ja samaye tenA dUta dvArA teno vRttAnta jANIne zazivega tarata ja tyAM AvyuM. suvege ghaNA prakAre tene khamAvIne kahyuM ke-"mArA rAjya upara sarvathA Ane besADaje." tyAre ratnazikha ane zazivega ema baMnee sUravegane kahyuM ke-"he mahAsatta! kulakamAgatathI AveluM A rAjya bhegava, jyAre pAkaTa vaya thAya, tyAre tapa-cAritra dharmamAM udyama karaje. kAraNa ke-A Indriyone samudAya jita ghaNo Akaro che, pari. braho ane upasargo sahana karavA te paNa muzkela che. pavanathI uMce uDatI davajA-samAne caMcaLa evI manavRtti sthira karavI kaThaNa che, vrata lIdhA pachI vratane bhaMga thAya, te mahAanarthanuM kAraNa che. A pramANe kahevA chatAM paNa mahAvairAgya pAmelo hovAthI suvega sugurunI pAse gaye, dIkSA aMgIkAra karI. bIjA baMne rAjya vyavasthita karIne cakrapura gayA. krame karIne ratnazikha vidyAdhara-zreNIne rAjA thayo. sUravege mAmAne vRttAnta jA, jethI ugra vairAgya pAmIne bhAIoe rokavA chatAM mekSamAganA kAraNa rUpa cAritra aMgIkAra karyuM. have AgaLa AgaLa sukha-paraMparA vadhatI jAya che, evA prakAranI pitAnI kuzala avasthA dekhIne pitAnA AtmAne saMpUrNa mAnatA ratnazikha rAjAe pitAnA samagra kuTuMba ane nehIvargane sukhI karyA. jinezvara, gaNadharo ane kevalIone vaMdana karate samagra manuSyalokamAM sAdhuo ane cetyAnI prabhAvanA karate samyaktva ratnanuM pAlana karato hate. A pramANe aneka lAkha varSo pasAra karyo. have kaIka samaye sAketa nagaramAM suyaza nAmanA tIrthakara samavasaryA che, tema jANyuM. eTale bhaktinA AvegathI romAMcita thayelA dehavALo, jeNe bhAlatala para hastakamaLano saMpuTa sthApana karela che, evo te vinayathI namaskAra karI bhagavaMtanI stuti karavA lAgyA- he jagatanA jIva pratye vAtsalyabhAva rAkhanAra! tamo jaya pAme. vAyuthI namelA navIna megha samAna zyAma netravALA! nayana ane mananA harSane vadhAranArA ! lakSaNovALA zramaNa ! zramaNanA manarUpa bhramara mATe kamala sarakhA ! zAstronA sAcA uttama artha pragaTa karavAmAM samartha! cakavatI sarakhA uttama puruSoe jemane mastakothI namana karela che. jeNe mane hara aMgavALI strI Adine saMga dUra karyo che, yuddharUpa viSayanA vividha prakAranA seMkaDe jherI rasathI rahita! jenI ISyanI racanA dUra thaI che, kAmadeva mATe daDha Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnazikhanI kathA, jinezvaranA vacane L[ 601 agni samAna arthAt tene bALI nAkhanAra ! agni, jaLa, sarpanA bhayane dUra karanAra ! mahAdevanA hAsya sarakhA ujajavalatara yaza-samUhavALA! zaraNe AvelA mATe zaraNya! seMkaDo nayamArgonA prakArothI jenA samyakatvanA siddhAMta suMdara che ! madarUpI hAthI mATe siMha samAna ! becenI, bhaya, bhrama rUpa traNeyanA zatru samAna ! jenAM gaMbhIra sthAne batrIza AvartAvALAM che, uttama zobhAyamAna kaLaza, zaMkha, caka Adi lakSaNavALA, jenAM netre kaMkaphaLa samAna saraLa che, nItinA kAraNe jene viSayasukhane AnaMda avi. dyimAna che. pramAdathI rahita, madonmatta hAthInA samAna gamana karanAra! suMdara mana pAmelA, manamAM rahelA hajAro saMzaya rUpa aMdhakArane dUra karavAmAM sUrya samAna! sUryanI prabhA samAna nirmaLa mAgane karanAra ! aMdhakArane dUra karI paramapadarUpa nagaranA mArgane prakAzita karanAra he jinezvara ! tamo jayavaMtA vate."A pramANe ekalA ja kAra rUpa prathama varathI racAela, khIcakhIca akSara yukta tathA chellA pada samAna navA padathI zarU Ata thAya, tevA prAsayukta pade goThavIne karela saMstavanathI bhaktipUrNa bhAvathI stuti karIne rAjAe praNAma karyA. bAkInA munivarone paNa vaMdana karIne rAjA pRthvItala upara sukhethI beThA. be hAthanI mastake aMjali karIne jinezvaranAM vacano zravaNa karavA lAgyA. te A pramANe A bhavAraNyamAM karmAdhIna AtmAo cAra gatimAM uMcA-nIcA sthAnakemAM niraMtara bhramaNa kare che. cakaDoLamAM beThelo chokaro ghaDIka uce jAya, ghaDIka nIce, ghaDIka vacamAM tema jIva eka vakhata pApopArjana karI narakagatimAM jAya che, vaLI kaI vakhata devagati pAme che, vaLI manuSyagatimAM Ave che ane tiryaMcagatimAM te vAraMvAra jAva-Ava karyA kare che. pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspatikAya A pAMca sthAvaromAM, vaLI traNa, cAra vagere IndriyeAvALA sthAnakemAM vAraMvAra utpanna thAya che, eka vakhata rAjA thayo hoya, te ja pharI raMka thAya che, brAhmaNa hoya te, pharI mRtyu pAmIne cAMDAla jAtimAM janme che, daridro dhanapati thAya che ane guNavALA hoya, te nirguNa paNa banI jAya che. suMdara rUpavALA, rUpa vagaranA ke kadrupA thAya che, mahAmUrkha hoya, te vicakSaNa ane tethI viparIta paNa thAya che. vaLI koI kANA, ThIMgaNA, aMdha, laMgaDA, rogI, baherA, mUMgA ema karmAdhIna jIvone aneka avasthAo thAya che. saubhAgI, durbhAgI, zUravIra, kAyara, rogI, nirogI; sArA-madhura kaMThavALA, koI jene bola sAMbhaLa na game tevA kharAba svaravALA, koI pUjya, kaI niMdApAtra, kaI baLavALA, keI baLa vagaranA, koIka aneka bhoge maLavI jogavanArA ane kaMIka bhega prApti vagaranA, keIka haMmezAM sukhI, koIka duHkhI, keTalAka niSkalaMka AcAravALA ane keTalAka hIna AcAra sevavAvALA heya che. A pramANe anAdikALathI niraMtara chavo A lavAraNyamAM potAnA karmane AdhIna thaIne puNya ke pApanA svabhAvathI rakhaDyA kare che. mithyAtvamohanA karmanA udayathI Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 ] upadezapada-anuvAda dizAonI bhUlabhUlAmaNImAM paDelA ajJAnI AtmAo suMdara nirkaMTaka mArga choDIne kunirUpa kAMTALA gahana vanamAM anaMtI vakhata utarI jAya che. vividha prakAranA avaLA dharmamArga batAvanArA pAkhaMDI dhUrtethI prerAelA pApamAM mohita thaI potAnA AtmAne avaLA mAge kheMcI jAya che. paraMtu puNyayogathI kaIka jJAnI evA sAcA mArgane batAvanArA-samajAvanArA maLI jAya che, to tevA bhAgyazALI AtmAo sA mokSa mArga pAme che. he bhavyAtmAo! puNya ane pApanAM phaLo jANIne, pApanA hetuone tyAga karIne dharmakAryamAM-puNyakAryamAM udyama kare." A sAMbhaLIne kautukavALA rAjAe kahyuM ke, "he bhagavaMta! meM pahelAM kevuM puNya upArjana karyuM hatuM ke, jenA cage atyAre A saMpattio bhogavI rahela chuM.' bhagavaMte kahyuM ke-"paMcanamaskAra smaraNa karavAno nizcaya karelo hato, tenuM A phala che. vaLI A maLelA phaLa karatAM paNa tenAthI bhavyAbhAo bhadrakabhAva prApta kare che, tenAthI zuddha samyakatva, samyaktvI AmA virati ane uttarottara jaladI mekSa meLave che. je A lokanAM sukha-saubhAgya, rUpa, lakSamI, prabhutva, devatva A vagere prasaMge puSkaLa prApta karelAM phaLa te lAla-kuzkA sarakhAM phaLa che. kharAM phaLa te samyakatva, virati che. A navakAra mahAprabhAvavALo ane uttarottara sarva guNa sthAnakone meLavI ApanAra apUrva kAraNa che. A loka ane paralokanAM sukhane utpanna karanAra pradhAnamaMtra navakAra che. A pramANe bhagavaMte guNa-viziSTa evuM navakAranuM mAhA mya upadezya. pitAne pUrvabhava sAMbhaLIne bhava-virata banI, putrane rAjya ApIne, nirmala saMyama karIne ratnazikhe kevalajJAna pragaTa karyuM. anukrame A maharSi zivapadane pAmyA. (1031) have upasaMhAra karatA kahe che 1032-A pramANe aticAravALAM ane aticAra vagaranAM anuSThAne jANIne tathA tenAM nirmala ane anirmala phaLo paNa jANIne devatA-ArAdhanAdika vizuddha cogamAM mekSaphaLa meLavavAnA sAdhanarUpa dharmamAM buddhizALI manuSya prayatna kara joIe. kevA buddhizALIe? te ke-zAzvata mekSasukhanA abhilASI evA buddhizALI AtmAoe niraticAra dharmAnuSThAnamAM AjJAnusAra prayatna karavo joIe. (1032) have vizuddhaganA prayatnane upAya jaNAve che- 1033-siddhAMtanA jANakAra e zuddhaganA prayatnanA upAyo kalyANamitra-yoga, hitakArI- dharmanI preraNA ApanAra evA vAtsalya rAkhanAra lekane samAgama Adi kahelA che. mATe kalyANamitra-vega Adika vastumAM pravartavuM. (1033) cAra gAthAothI upAya batAve che- 1034 thI 1037-paramapuru-tIrthaMkara-gaNadharoe racelAM AgamonAM rahasyone jANanAra evA guru mahArAjanI atizaya AnaMdapUrNa mAnasathI sevA-bhakti karavI. tema ja niraMtara temanI pAse dharmopadeza ane siddhAMtanA rahasyanuM zravaNa karavuM, ke je vacana sAMbhaLavAthI AtmAnuM hita thAya. piotAnA sAmarthyanusAra jJAnadAna, Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnazikhanI kathA, jinezvaranAM vacanA upasaMhAra #444 S ... [ 603 abhayadAna, dharmAMmAM sahAya karanAra evA AhAra-pANI, auSadha, upAzrayAdikanuM dharmopagraha dAna ane anukaMpAdAna ApavuM. mana, vacana ane kAyAthI khIjAne upatApa thAya, tevuM kAryaM na karavuM. puruSe srIviSayaka rAga-pariNAma na karavA ane strIe puruSa sa`khadhI zaga-pariNAma na karavA. kaheluM che ke- he kAma ! huM jANuM chuM ke, tArI utpatti saMka95thI thAya che, mATe huM te saMkalpa ja karIza nahiM, te pachI tuM mane zuM karI zakavAnA che ?" tethI tenAthI viparIta svarUpa viSayeAnA vairAgya karavA. viSyane anurAga e sarva ananuM mUla che ane tenA vairAgya dhanuM mUla che. mAhubalIjInA jaya ane rAvaNanuM patana pAmavuM-temAM he rAjendra! kAraNa hAya te eke indriyAne jitelI che, jyAre bIjo enAthI hAryA che. athavA teA saMgata a-viSayaka saMkalpa karaveA, bhavanuM' svarUpa vicAravuM. huM atha abhidhAna, pratyaya e samAna nAmavALA che. e vacanathI bhavasvarUpa viSayaka upayega-vicAraNA te bhavasvarUpa kahevAya. tethI karIne tevA prakAranA kranA kSayApazamathI tevA bhAvanA viSayaka granthAnA abhyAsathI bhavanuM svarUpa bhAvanA rUpe vicAravuM. jema ke, lavaNusamudra khArA jaLathI paripUrNa bharelA che, tevI rIte asakhya zArIrika, mAnasika duHkhAthI A bhatra bharelA che. vaLI svapnamAM meLavela dhana mAphka A jagatamAM koI paNa padArtha yathArtha tathya nathI, tevI rIte phAtarAM khAMDavA samAna rAjya, gheADA vagere sAmagrI yathArtha nathI, paNa svapnamAM AMkha ughaDyA pachI te padArtho asAra che ane saMsAramAM maraNu pachI AMkha bIDAyA pachI sarva padArtho asAra che. sa'sAramAM sarva padArthAM vijaLInA jhamakArA mAka asthira che, bALakA dhULamAM peAtAnAM ghara banAve, tenI mAphaka alpakALa mananA vineAdarUpa phaLane ApanAra che. je kAIne paNa A saMsAranA nAzavaMta sukhamAM sukhaneA bhrama thAya che, paraMtu madhathI kharaDAyela talavAranI tIkSNa dhArAnA agrabhAgane cATavA mAphaka viSaceAnAM sukhA pariNAme suMdara nathI. talavAranI dhArA paranuM madha kSaNavAra mIThuM' lAge, paNa talavArathI jIbha kapAyA pachI pArAvAra duHkha bhAgavavuM paDe che, tema saMsAranAM viSayasukhA alpa kALa mATe sukha ApanAra thAya che, paraMtu tenA vipAke narakAdikamAM dIrgha kALa sudhI kaDavAM phaLa ApanAra thAya che. leAka-leAkeAttarabhAvane pAmelA-samajelA hAya, tevA mahApuruSAne mana, vacana ane kAyAnI kriyAthI pUjavA-AdaravA-temAM laukika bhAvane pAmelA, mAtA-pitA, kalAcAya, zeTha vagere ane leAkeAttara teA dharmAcArya guru Adika levA. jaghanya, madhyama, uttama evA bhedavALA jIvA jIvaleAkamAM hoya, te temAM koInA pazu tiraskAra na karave. leAkamAM je viziSTa leAkAcAra cAlatA hoya, tene anusaravuM. A mATe kahevAya che ke- je kAraNa mATe save dhama AcaranArAone leAka e AdhArabhUta che, mATe leAkaviruddha ane dharmAMviruddha hoya, tevA AcaraNanA tyAga karavA. koInA paNa avaLu vAda pragaTapaNe koIne na kahevA, kaiAInI avajJA karIne kAine halakA na pADavA. audAya, dAkSiNya Adi guNNAnuM bahumAna karavuM. kadAca peAtAnAmAM tevA guNeA na hAya, pAte tevA guNunuM AcaraNu karavA zaktimAna na hoya, teA paNu dRDha guNAnu Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 604 ] upadezapada-anuvAda rAganA cege bhAvanI adhikatAthI tenAM anuSThAnanAM phala jeTaluM phala meLavanAra tevA AtmAo thAya che. "karaNa, karAvaNa ne anumodana sarakhAM phala nI pajAve." e kathananA anusAra te paNa samAna phaLa meLavanAra thAya che. tathA kaheluM che ke- Atmahita Acarate" ItyAdi gAthA ahIM samajI levI, asadAcAra sevanAra lekanI sAthe vArtAlApa saMvAsa kare, vyavahAra vadhAra, te rUpa kuzIla-saMsarga na karavo. je mATe kaheluM che ke-AMbo ane liMbaDo benAM mULiyAM ekaThAM thAya, to liMbaDAnA guNa AMbAne pariNamaze, paNa AMbAne madhura guNa liMbaDAne nahiM pariNamaze-ema kuzIlavALAnA avaguNa grahaNa karatAM vAra na lAge, paNa suzIlavALAnA guNo ekadama grahaNa karI zakAtA nathI. kSamA, namratA, saralatA, saMteSa guNono sahAro laIne, krodha, mAna, mAyA, lobha rUpa kaSAyone tyAga kare. haMmezAM ajJAna, saMzaya, mithyAjJAna Adi ATha prakAranA pramAdano tyAga karavo, kAraNa ke, sarva anarthanuM mULa hoya, te A pramAda che. kaheluM che ke, "puruSo-(AtmA) svargamAM prayANa karatA nathI, tathA durgatimAM vinipAta thAya che, tenuM je koI kAraNa hoya, to A anArya evo pramAda che. e mAruM nizcaya-pUrvaka mAnavuM che." (1034 thI 1037) upasaMhAra karatA kahe che- 1038-tIrthakarAdika sarvajJa bhagavaMtoe kahelAM zAstromAMthI lezarUpe keTalAMka upadeza-padano uddhAra karI, chUTAM pADIne saMzaya, anadhyavasAya, viparyAsa buddhithI vihala thayelA keTalAka a95 buddhivALAone avadha karavA mATe A granthanI meM racanA karI che. (1038) A graMtha to siddha-pUrNa thaye, paraMtu koNe racanA karI, evI jijJAsAvAdhAne granthakAra pote ja kRtajJatA-garbhita potAnA nAmathI aMkita A gAthA kahe che- 1039-kRta ane zIlarUpa samudranI velA samAna yAkinI nAmanAM mahattarApravartinI aMtaraMga dharma - zarIrane utpanna karanAra hovAthI, tenA dhamaputra zrIharibhadrAcArya, jeo bhavanA virahanI abhilASAvALA che temaNe, vaLI teo kevA che? jeo citrakUTa parvatanI cUlAnA nivAsI-cittoDagaDha nivAsI, jemaNe prathama paryAyamAM (pahelI pacIzImAM) ja ATha vyAkaraNone skuTa pATha karyo hato, tathA sarva darzanane anusaranArA evA karkaza tarkazAstrathI potAnI buddhine paripakava karelI hatI. ethI buddhizALIomAM agrapada pAmelA, " pratijJA karI hatI ke, bIjAe paThana karelA granthano bodha na thAya, te tene ziSyabhAva svIkAra.' Avazyaka-niyukti zAstranA parAvartanamAM pravRtta yAkinI mahattarAnA upAzraya najIka gamana karatAM sAMbhaLela " krikui - qLari" ItyAdi gAthAno potAnI nipuNa buddhithI UhApohano yoga karavA chatAM paNa pite teno artha na jANI zakyA. te jANavA mATe mahattarA-sAdhvInA upadezathI zrIjinabhadrAcAryanI pAse jatAM, vacamAM jinabiMbanuM avalokana karatAM, pUrve kaI vakhata na utpanna thayela e apUrva mahApramoda utpanna thavAnA kAraNe vadhu ItyAdi ka uccAryo. Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra, vivaraNakAranI prazasti [ 605 AcAryanI pAse AvI artha samajyA. dIkSA aMgIkAra karI. svazAstra ane parazAstramAM atimahAna kuzaLatA prApta karIne jemaNe pravacananA vAtsalyathI 1400 caudaso prakaraNanI racanA karI che, evA bhavaviraha upanAma dhAraNa karanArA AcArya haribhadrasUrie A upadezapada nAmane mahAgrantha racelo che. (1039) upadezapada nAmane mahAgraMtha pUrNa thayo. te sAthe "sukhasaMbodhanI' nAmanI upadezapadanI vikRti paNa ahiM samApta thaI vivaraNakAranI prazasti kSamAmAM lIna evo udayAcala samAna eka bahaga nAmane mahAn gaccha che. te kevo che? te ke-atizaya uMcA AkAzasthala mAphaka prabhAvazALI, zIlanI atipavitra ane sAdhupuruSone rUcikara evI sthitine dhAraNa karanAra, ati uchaLatA zubha sattvavALA, uttama kuLanI chAyAthI bharapUra, (leSArtha hovAthI parvatapakSamAM kSamAeTale pRthvImAM lIna) parvata uMcA AkAzatalamAM saudaryazALI, atyaMta nirmala ane sajajane gamatI evI parvatonI sthitine dhAraNa karanAra hoya che. uttama vAMsanI chAyAthI bharapUra evo udayAcala parvata, tenA samAna mahAna bahagacchamAM "sarvadeva* nAmanA AcArya thayA. te kevA hatA ? te ke-ajJAna-aMdhakArano nAza karanAra, saMsArasamudrathI pAra pamADanAra, kAMtisamUhathI yukta, bhuvananA padArthonuM svarUpa prakAzita karanAra, namaskAra karavA lAyaka caraNavALA, kAmadevane vaza karanAra, navIna ugelA sUrya samAna evA sAdhuonA svAmI hatA. (leSArtha hovAthI sUrya pakSe aMdhakAranA vinAzanA kAraNabhUta, nakSatronI kAtinA samUhane adazya karanAra, bhuvanane prakAzita karanAra jenAM kiraNe namaskAra karavA gya che, caMdramAnI kAMtine kSINa karanAra) evA navIna bAlasUrya sarakhA zrI sarvadevasUri thayA. temanAthI uttama vartanavALA ATha digagaja sarakhA zrIyazobhadrasUri, nemicaMdrasUri vagere ATha AcAryo thayA. tathA vinayacaMdra nAmanA upAdhyAya thayA che, jemaNe dhyAnayogathI vividha prakAranI bAdhA utpanna karanAra buddhinA aMdhakArane dUra karelA che. tema ja munionA guNa rUpI maNionA samudra tema ja jemane zuddha ziSyanI prApti thayelI che, jemaNe niraMtara zAstrAnusArI caryAthI Arya lokonAM cittane prabhAvita karyA che, vaLI prAyaH temanA sarva ziSya- saMtAnonI bhakti jenA viSe che, evA municaMdrAcArya nAmanA munigaNanAyaka thayA, temaNe A granthanI vikRti racelI che. zrInAgapura nAmanA nagaramAM A vivRtinI zaruAta karI ane aNahilla pATaka (pATaNa) nAmanA nagaramAM vikramanA 1174 mA varSamAM A vivRti pUrNa karI. atinipuNa tevA prakA Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 606 ]. upadezapada-anuvAda ranA bedha ane zakti vagara, tema ja upayoganI zaratacUkathI je kaMI hIna ke adhika kaMIka keIka padamAM racAyuM hoya, tene utArIne, jenA manamAM dharmanI IcchA che, tevA vidvAna A mArA racelA zAstrane zuddha kare. A grantha-racanAmAM lekhananI. saMzodhananI atisahAya zrIrAmacaMdragaNi nAmanA ziSya tathA bIjA ziSyoe paNa karI che. vaLI atyaMta upayogavALA, zuddhi-azuddhinA jANakAra evA "kezava" nAmanA brAhmaNa paMDita A grantharatnanuM prathama AdarzamAM lekhana karela che. (9) sUtra sahita A sukhasambodhanI' nAmanI vivRtinuM pratyakSara akSara-gaNanAthI granthAga 14500, cauda hajAra pAMcase laeNka-pramANa samajavuM. 1444 nA kartA, yAkinI mahattarAnA dharmaputra, AcArya zrIharibhadrasUriviracita mULa grantha ane pUjya zrImunicaMdrasUri-viracita "sukhasAdhanI" vivRti sahita upadezapada mahAgraMthane gUrjaranuvAda AgaddhAraka A. zrIAnaMdasAgarasUrIzvarajInA ziSya A. zrIhemasAgarasUrie pUrNa karyo. [ zrI AdIzvara dharmazALA, pAyadhunI, muMbaI-3. saM. 2028 kArtika vadi 13 maMgaLavAra tA. 16-11-71] anuvAdaka-prazasti suMdara saurASTradeze zobhAyamAna siddhagiri-sAMnidhye zatruMjayI nadItIre jIrAgAma (jIrAroDa)-nivAsI dezI devacaMda puruSottama ane saddharma-zIlazAlinI jhamakabena devacaMdanA anukrame hIrAcaMda, dhanajIbhAI tathA amaracaMda nAmanA traNa suputro ane vijakera, samarata, hIrAbena ane prabhAvatI nAmanI cAra putrIo hatI. pitAnAM bALakone zaheramAM vyAvahArika sAthe dhArmika zikSaNa maLe ane deva-gurune samAgama zaheramAM sahelAIthI maLI zake-tema dhArI pitAjIe saMvat 199hnA vaizAkha mahine sarva kuTuMbane suratamAM lAvyuM ane bALakone vyAvahArika ane dhArmika zikSaNa ApavA sAthe dhArmika saMskAra ApyA. 50 pU. AgameddhAraka AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjanA samAgamathI AkhuM kuTuMba vizeSa dharmAnurAgI banI gayuM. daramyAna devacaMdabhAI ane jhamakabena upadhAna tapa, navapada oLI, niraMtara gurubhakti, supAtradAna, vyAkhyAnazravaNa, pauSadha, pratikamaNAdi zrAvakocita sarva dharmakaraNImAM tatpara rahetA hatA. daramyAna saM. 1981nI sAlamAM devacaMdabhAIne dIkSAnA maratha thavAthI 50 pUcha AgamodvAraka sUrIzvarajI pAse sahakuTuMba ajImagaMja, muzadAbAda jaI temanA zubha haste ghaNA ja ADaMbara ane tyAMnA dhanapati, dharmiSTha, sAdharmika bhakti-parAyaNa, dharmAnurAgI bAbu-zrAvakanA pUrNa utsAha sAthe dIkSA aMgIkAra karI ane muni zrIdevasAgarajI Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAdaka-prazasti [ 6017 mahArAja evuM nAma sthApana karyuM. te samaye mAtAjIe ane meM keTalAka vrata-niyamo aMgIkAra karyA ane saMmetazikharajI tIrtha ane nagarIonI yAtrAo karI. thoDA varSa pachI sadaguru-samAgama yoge kAyamI brahmacaryavrata aMgIkAra karyuM. muMbaImAM rahI matIno vyavasAya karavA sAthe niraMtara sAmAyika, dhArmika-vAcana, pUjA, pratikramaNa, vaddhamAnatapanI ArAdhanA ItyAdikamAM samaya pasAra thato hato. kuTuMbanI javAbadArI mArI havAthI kuTuMbane bhAra uThAvanAra nA bhAI taiyAra na thAya tyAM sudhI mAtAjI dIkSAnI rajA na ApatAM hovAthI thoDo samaya rokAvuM paDyuM. paraMtu AyuSyanI caMcaLatA lAgavAthI kaI prakAre mAtAjIne ane svajanene samajAvI saMvat 1984nA vaizAkha zukla ekAdazI-zAsanasthApanAnA zubha divase amadAvAdamAM haThIbhAI zeThanI vADInA derAsarachanA cokamAM caturvidha zrIsaMgha, svajana-kuTuMbivarganI pUrNa hAjarImAM pa0 pU. AgAmedvAraka AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjanA zubhahaste meM (hIrAcaMde) ane laghubaMdhu amaracaMde dIkSA aMgIkAra karI ane muni zrIhemasAgarajI ma. ane muni zrIamarendrasAgarajI ma. nAma sthApana karyA. keTalAka samaya pachI vijakarabene ane hIrAbene paNa dIkSA aMgIkAra karI, jemanAM sAdhvI zrI dinendrazrIjI ane harSalatAzrIjI nAma sthApana karavAmAM AvyAM. satata gurukulavAsamAM rahI anukrame grahaNa-Asevana-zikSA, vyAkaraNa, kAvya, sAhitya, nyAya, AgamAdi zAstranuM yathAzakti adhyayana karyuM. saM. 199 kapaDavaMjanA cAturmAsamAM 50 pU. Agama dvArakazrInA zubhahaste temanA dabANathI zrIbhagavatIsUtranAM gadvahana karyA. Aso vadi 2 ane 3 nA divase Agama dvArakazrIjInA zubha haste anukrame gaNa ane paMnyAsa-padavIo thaI. saM. 2007nI sAlamAM sUrata nagare 50 pU. gacchAdhipati AcArya mahArAja zrImANijyasAgarasUrijInA varada haste anicchAe zrIsaMghanA Agrahane vaza banI AcAryapada svIkAravuM paDyuM ane sUrimaMtranI pAMce pIThanuM vidhipUrvaka ArAdhana karyuM. 50 pU. Agama dvArakazrInAM AgamaviSayagati pravacano zravaNa karavAnA vyasanane aMge mokSamArga tarapha prIti pragaTI. paramakRpALu gurujI mahArAja samaye samaye bolAvI vizeSAvazyakabhASya, dazavaikAlika sUtra, tattvArthasUtra, lalitavistarA, paMcAzaka, AcArAMga sUtra, sthAnAMgasUtra AdinI vAcanAo paNa ApatA hatA. vyAkhyAna-zravaNa-samaye lakhavAnI tvarAnA kAraNe Agama dvArakazrInAM aneka vyAkhyAnanAM avataraNe utArI lIdhAM hatAM. tenI presa kepIe karAvI, sudhArI aneka vyAkhyAna-pustako chapAyAM, tema ja "siddhacaka" pAkSikamAM paNa je vyAkhyAne chapAyAM che, temane mATe bhAga mArAM avataraNane che. cheDA samaya pahelAM Aga dvAraka-pravacanazreNIne prathama vibhAga prakAzita thayela - hatuM. tyAra pachI tenA anusaMdhAnarUpe A0 pravacanazreNI vibhAga bIjo ane trIjo ema be navAM vyAkhyAna-pustako prakAzita thayAM. AgaLa gurumahArAjanA vacanAnusAra Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 608 ] upadezapatra-anuvAda upadezamAlAnI dAghaTTI TIkAnI tADapatrIya prati parathI presakApI karAvI, bIjI keTalIka hastalikhita jUnI pratie sAthe pADAntarA meLavI yathAzakaya prayatnapUrvaka sa zeAdhanasaoNMpAdana karI. tyAra pachI dAkSiNyacihna udyotanasUri-racita prAkRta mahAca'sUkAvya kuvalayamAlA mahAkathA, tathA haribhadrasUriSkRta prA. samarAiccakahA, A. zrIhemacaMdrAcAya -racita svApanna vivaraNa-sahita yAgazAstra (khAre ya prakAze sahita), zIlAMkAcAya -racita prA. capanna mahApurisa cariya, vimalasUri-racita prA. paumacariya(padmacaritra)-jaina mahArAmAyaNanA saMpUrNa akSarazaH grAnuvAda karI, sa'pAdana karI prakAzita karAvyA. vaLI atigaMbhIra zAstrAnA navanItabhUta zrImahAnizItha zrutaskaMdhanA ATheya adhyayanAnA saMpUrNa anuvAda karI amudrita hastalikhita prata ane pustako lakhyAM ane lakhAvyAM. vaLI keTalAka zAstrarasika mahAnubhAvAnI abhyarthanA thavAthI, sakAraNa sthiratA thavAthI bhavirahAMka A. zrIharibhadrAcAya -racita ane samartha vidvAna-ziromaNi aneka graMthA ane grathAnI TIkA karanAra A. zrImunica'drasUrie karelA vivaraNu sahita prAkRta upadezapada 14500 zrlAka-pramANu mahAgra'ne akSarazaH gUrjara anuvAda taiyAra karyAM, ane atialpa samayamAM sa`zeAdhana karAvavA pUrvaka prakAzita karAvI, vAcakavRndanA kara-kamaLamAM samarpaNu karI, kRtakRtyatA anubhavavA huM Aje dhanya banyA che. upadezapada vivaraNa mahAgraMthane anuvAda karI je kaI paNa kuzala kama upAjana thayu hoya, tenAthI 'sarvAM jIve maitrI Adi bhAvanA sahita prabhu-zAsananA pUchu anurAgI ane '-e ja aMtima abhilASA. AdIzvara dhama zALA, pAyadhunI, muMbai-3 sa. 2028 kiM. vaizAkha vid3 sudhavAra tA. 31-5-12 A. hemasAgara suri Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =: bhA lA lA ca nA :savega-vairAgya pAmele bhikSu dAna, zIla, tapa bhAvanA rUpa cAra raka'dhayukta uttama zramaNadharmanI ArAdhanAmAM ekAMta 2sika banelA hoya, mada-bhaya-gAravAdika dethI sarvathA vipramukta thae hAya, sarva bhAva-bhAvAtra vaDe karIne sarva zaya rahita banIne sarva pApanI AlecanA karIne vizuddhipada meLavIne ' tahatti" kahevA pUrvaka AcanA-prAyazcittane barAbara sevana karI saMyamakriyA sampagu prakAre pAlana kare te A pramANe -je AmahitArthI e che te aha5 pazu-pApa kadApi bAMdhatA nathI, teonI zuddhi te tIrthaMkarabhagavatAnA vacanAthI thAya che paNa amArA sa2khAnI zuddhi kevI rIte thAya ? ghara saMsAranA duHkha ApanA2 tevA pApa karmono tyAga karIne mana-vacana-kAyAnI kriyAthI zIlanA bhArane huM dhAraNa karIza. jevI rIte sarvajJabhagavatA, kevalIo, tItha kare, cAritrayukta AcAryo, upAdhyAye, sAdhue, pAMce leAka pAle je jIve dharmanAM jANakAra che, temanI samakSa huM talamAtra pazu mAru' pApa na chUpAvIza, tevI rIte mArA sarva doSanI AcanA karIDA sukhathI kahI saMbhaLAvIza temAM je je kaMI paNa parvata jeTaluM bhArI prAyazcita prApta thaze te paNa huM tenuM sevana karIza ke jethI tatkAla mArA pApe pIgaLI jAya ane mArA AtmAnI zuddhi thAya. prAyazcitta na karanArane kevA duHkha bhogavavA paDe ? | prAyazcitta karyA vagaranA AtmA mRtyu pAmIne bhavAMtaramAM naraka-tiya'ca gatimAM kayAMIka kuMbhI pAkamAM 2dhAvAnA, kayAMIka karavatathI ba'ne bAju resAvAnA, kayAMi ka zULI mAM viMdhAvAnA, kayAMika page deraDI bAMdhI kAMTA-kAMkarAvALI jamIna upara ghasaDAvAnA, 5rvata parathI gabaDAvAnA, chedana-bhedanantADana-tarjanAdinA du:kha sahana karavA paDe che. vaLI kayAMIka deraDI, sAMkaLa eDIthI badhAvAnA-jakaDAvAnA, keyAMika pANI vagaranA, khArAka vagaranA jaMgalamAM bhUkha-tarazanA, kayAMI ka baLada-ghADA-UTa- gadheDAdikanA bhavamAM damananA, bhAra UcakavAnA, lAlacoLa tapelA saLIyAnA DAmanA duHkhA, Ara bhAMkAvAnA duHkhe, nAka viMdhavAnA, vadhanA duHkhe parAdhInatAthI sahana karavA paDe che. vaLI chAtI pITha hADakAM keDanA bhAi tuTI javAnA, paravazAtAthI bhUkha, tardazA ahaMne karavA paDe che. saMtApa, udvega, dAridra ahiM pharI sahana karavA paDaze, te tenA badale ahiM ja mAru samagra dezcaritra je pramANe meM sekayuM che te pramANe pragaTa karIne gurunI pAse Ave karIne, nindana karIne, gahuNA karIne, prAyazcitta sevana karIne, dhIra vIra purA phremavALu* ghora tapa karIne saMsAradu:kha denA2 pApakarmane ekadama bALIne bharama karI nAkhu', atyaMta kaDaka hatuM kaSTakArI duSkara du kha karIne sevana karI zakAya tevuM ugra, vadhAre ugra, jinezvAe kahela, sakala ka9yANunA kAraNabhUta, sa'sA2samudranA pAra pamADavA samartha, prAyazcittanA kAraNu mRta evA prakAranA suMdara tapane AdarathI sevIza ke jenAthI ubhA ubhA paNuM zarIra sukAI jAya. kaSAyane niSkula banAvIne, pAMce IndriyAne nigraha karIne, mana-vacana-kAyAnA daMDane nigraha karIne, sajajaDuM AraMbha ane AzramanA dvArAne rekIne, ahaM'kA2, IrSA, dreSa, rAga, dveSa, mahuM hita thaele, sa'gava ga2nA, parigaDa rahita mamatvabhAva vagaranA nirahaMkArI, zarIra upara paNa nirapRhatAvALA banIne huM paMca mahAvratAnuM pUruM pAlana karIza ane nakkI temAM aticAra lAgavA nahIM dauM. -zrI mahA nirItha zrutaskaMdhanA gUjarAnuvAdanA AdhAre