________________
૧૭૪ ]
-
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
અર્થ પૂછવા લાગ્યા. જેવો પ્રશ્ન કરે કે, તરત જ ઉત્તર મળી જાય. દક્ષતા ગુણવાળા દરેકને સંતોષવાળે પ્રત્યુત્તર આપતા હતા. આનંદિત ચિત્તવાળા વાચના લેનારા સાધુઓ કહેવા લાગ્યા કે, “જે ગુરુ મહારાજ હજુ કેટલાક દિવસ ત્યાં રોકાય અને મેડા પધારે, તે આપણે આ શ્રુતસ્કંધ જલ્દી સમાપ્ત થાય. ગુરુ મહારાજ પાસે તો લાંબા કાળે જે વાચના પ્રાપ્ત થાય, તે આ એક પરિસીમાં આપે છે. આ કારણે તે સાધુઓને આ વજ ચિંતામણિરત્ન કરતાં પણ અધિક અત્યંત માનનીય થયા. વજીના ગુણો જણાવીને ગુરુ મહારાજ પાછા આવી ગયા. સાધુઓએ મનમાં સંકલ્પ કરી રાખેલો કે, “હવે બાકીનું શ્રુત આ ભણાવે તે બહુ સારું.” ગુરુ મહારાજ બહારગામથી આવ્યા, એટલે તેમને વંદનાદિક વિધિ કર્યો, પૂછયું કે, તમારે સ્વાધ્યાય સુખેથી થયો કે કેમ? ત્યારે પ્રશાન્ત મુખ અને નેત્રવાળા તેઓ જવાબમાં કહેવા લાગ્યા કે,
હવે અમારા વાચનાચાર્ય ભલે આ જ કાયમ રહે.” ત્યારે ગુરુએ કહ્યું કે, “તમારા મનોરથ પૂર્ણ કરનારા તમારા આ વાચનાચાર્ય નક્કી થશે. માત્ર છૂપાયેલા ગુણવાળા આની તમારાથી આશાતના (પરાભવ) ન થાય, તે તમને જણાવવા માટે અમે ગામે વિહાર કર્યો હતો. તેણે જે શ્રત મેળવેલું છે, તે કાનની ચેરીથી મેળવેલું હોવાથી અત્યારે કૃતવાચના દેવાના અધિકારી નથી. માટે તેને ઉત્સાર કલ્પ–ાગ્ય કરીશ. તેથી આ પ્રથમ પિરિસીમાં જેટલું ભણાવવા માટે શક્તિમાન થાય, તે પ્રમાણે હું કરીશ. જે અત્યંત બુદ્ધિશાળી હોય અને જેટલું ગ્રહણ કરી શકે, તેટલું શ્રુત તેને અપાય, એમાં દિનમાનનું વિધાન કરવાનું હતું નથી. તે પ્રમાણે ઉત્સાર ક૯પાનુસાર આચાર્યું ભણાવવાનું શરુ કર્યું. બીજી પિરિસીમાં અર્થ ભણાવે છે. કારણ કે, આ બંને ક૯૫ને ઉચિત છે. એવી રીતે તેના દિવસો પસાર થતા હતા. ચાર પ્રકારના શિ
શિષ્ય ચાર પ્રકારના હોય છે. ૧ અતિજાત, ૨ સુજાત, ૩ હીન જાત-અને સર્વાધમ ચારિત્રવાળે ૪ કુલાંગાર. ગુરુના ગુણથી અધિક તે (૧) અતિજાત, બીજે સમાન ગુણવાળો હોય, તે (૨) સુજાત. ત્રીજે કંઈક ઓછા ગુણવાળ (૩) હીન જાત અને પિતાના નામ પ્રમાણે ગુણવાળો કુલાંગાર ચોથે (૪)–એ જ પ્રમાણે કુટુંબીઓના પુત્ર પણ હોય છે. તેવા કુટુંબમાં તે જમેલો છે. અતિજાત એટલા માટે કે, સિંહગિરિગુરુને આશ્રીને તેની પાસે જે શંકાવાળા અર્થો હતા, તે અર્થો તેણે ખૂબ પ્રકાશિત કર્યા. (૨૨૫) ગુરુ પાસે જેટલે દષ્ટિવાદ હતું, તેટલે તેણે ગ્રહણ કર્યો. ભૂમિમંડલમાં ઈતિ આદિ દુઃખાને દૂર કરતા, નગર–ગ્રામાદિકમાં વિહાર કરતા કરતા, શ્રીદશપુર (અંદર) ગામે પહોંચ્યા. તે વખતે જેમની પાસે દશે પૂર્વે વર્તતાં હતાં-એવા ભદ્રગુપ્ત નામના આચાર્ય વૃદ્ધાવસ્થાના કારણે ઉજજયિની માં થિરવાસ કરીને રહેલા હતા. તેમની પાસે બીજા એક સાધુને સાથે આપીને વજને ભણવા મોકલ્યા. ભદ્રગુપ્ત આચાચે રાત્રે સ્વપ્નમાં દેખ્યું કે, “દૂધથી સંપૂર્ણ ભરેલા મારા પાત્રને કેઈક પણે આવીને આખું
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org